Kumbhaghonam Edition in Telugu Script
3. అరణ్యపర్వ
అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 001
॥ శ్రీః ॥
3.1. అధ్యాయః 001
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ద్యూతజితానాం పాండవానాం ద్రౌపద్యాసహ వనంప్రతి ప్రస్థానం ॥ 1 ॥ తదను పౌరైర్దుర్యోధననగర్హణపూర్వకం పాండవైః సహారణ్యవాసేచ్ఛయా తదనుగమనం ॥ 2 ॥ యుధిష్ఠిరేణ ప్రార్థనయా తేషాం పురంప్రతి నివర్తనపూర్వకం సాయం గంగాతీరగవటమేత్య తత్రానుగతబ్రాహ్మణైః సహ సుఖేన రాత్రియాపనం ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-1-0 (15624)
శ్రీవేదవ్యాసాయ నమః। 3-1-0x (1748)
నారాయణం నమస్కృత్య నరం చైవ నరోత్తమం।
దేవీం సరస్వతీం వ్యాసం తతో జయముదీరయేత్ ॥ 3-1-1 (15625)
జనమేజయ ఉవాచ
ఏవం ద్యూతజితాః పార్థాః కోపితాశ్చ దురాత్మభిః।
ధార్తరాష్ట్రైః సహామాత్యైర్నికృత్యా ద్విజసత్తమ ॥ 3-1-1x (1749)
శ్రావితాః పరుషా వాచః సృజంతీర్వైరముత్తమం।
కిమకుర్వత కౌరవ్యా మమ పూర్వపితామహాః ॥ 3-1-2 (15626)
కథం చైశ్వర్యభూయిష్ఠాః సహసా దుఃఖమేయుషః।
వనే విజహ్రిరే పార్థాః శక్రప్రతిమతేజసః ॥ 3-1-3 (15627)
కే చైతానన్వవర్తంత ప్రాప్తాన్వ్యసనముత్తమం।
కిమాచారాః కిమాహారాః క్వచ వాసో మహాత్మనాం ॥ 3-1-4 (15628)
కథం ద్వాదశ వర్షాణి వనే తేషాం మహాత్మనాం।
వ్యతీయుర్బ్రాహ్మణశ్రేష్ఠ శూరాణామనివర్తినాం ॥ 3-1-5 (15629)
కథం చ రాజపుత్రీ సా ప్రవరా సర్వయోషితాం।
పతివ్రతా మహాభాగా సతతం ప్రియవాదినీ ॥ 3-1-6 (15630)
వనవాసమదుఃఖార్హా దారుణం ప్రత్యపద్యత।
ఏతదాచక్ష్వ మే సర్వం విస్తరేణ తపోధన ॥ 3-1-7 (15631)
శ్రోతుమిచ్ఛామి తత్సర్వం భూరిద్రవిణతేజసాం।
కథ్యమానం త్వయా విప్ర పరం కౌతూహలం హి మే ॥ 3-1-8 (15632)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-1-9x (1750)
ఏవం ద్యూతజితాః పార్థాః కోయితాశ్చ దురాత్మభిః।
ధార్తరాష్ట్రైః సహామాత్యైర్నిర్యయుర్గజసాహ్వయాత్ ॥ 3-1-9 (15633)
వర్ధమానపురద్వారాదభినిష్క్రంయ తే తదా।
ఉదఙ్ముఖాః శస్త్రభృతః ప్రయయుః సహ కృష్ణయా ॥ 3-1-10 (15634)
ఇంద్రసేనాదయశ్చైతాన్భృత్యాః పరిచతుర్దశ।
రథైరనుయయుః శీఘ్రైః స్త్రియ ఆదాయ సర్వశః ॥ 3-1-11 (15635)
`తతస్తే పురుషవ్యాఘ్రా రథానాస్థాయ భారత।
దదృశుర్జాహ్నవీతీరే ప్రమాణాఖ్యం మహావటం ॥' 3-1-12 (15636)
వ్రజతస్తాన్విదిత్వా తు పౌరాః శోకాభిపీడితాః।
గర్హయంతోఽసకృద్భీష్మవిదురద్రోణగౌతమాన్।
ఊచుర్వై సమయం కృత్వా సమాగంయ పరస్పరం ॥ 3-1-13 (15637)
పౌరా ఊచుః। 3-1-14x (1751)
నేదమస్తి కులం సర్వం న వయం నచ నో గృహాః।
యత్రదుర్యోధనః పాపః సౌబలేయేన పాలితః।
కర్ణదుఃశాసనాద్యైశ్చ రాజ్యమేతచ్చికీర్షతి ॥ 3-1-14 (15638)
న తత్కులం న చాచారో న ధర్మోఽర్థః కుతః సుఖం।
యత్ర పాపసహాయోఽయం పాపో రాజ్యం చికీర్షతి ॥ 3-1-15 (15639)
దుర్యోధనో గురుద్వేషీ త్యక్తధర్మః ప్రియానృతః।
అర్తలుబ్ధోఽభిమానీ చ నీచః ప్రకృతినిర్ఘృణః ॥ 3-1-16 (15640)
నేయమస్తి మహీ కృత్స్నా యత్ర దుర్యోధనో నృపః।
సాధు గచ్ఛామహే సర్వే యత్ర గచ్ఛంతి పాండవాః ॥ 3-1-17 (15641)
సానుక్రోశా మహాత్మానో విజితేంద్రియశత్రవః।
హీమంతః కీర్తిమంతశ్చ ధర్మాచారపరాయణాః ॥ 3-1-18 (15642)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-1-19x (1752)
ఏవముక్త్వాఽనుజగ్ముస్తే పాండవాంస్తాన్సమేత్య చ।
ఊచుః ప్రాంజలయః సర్వే తాన్కుంతీమాద్రినందనాన్ ॥ 3-1-19 (15643)
క్వగమిష్యథ భద్రంవస్త్యక్త్వాఽస్మాందుఃఖభాగినః।
వయమప్యనుయాస్యామో యత్ర యూయం గమిష్యథ ॥ 3-1-20 (15644)
అధర్మేణ జితాఞ్శ్రుత్వా యుష్మాంస్త్యక్తఘృణైః పరైః।
ఉద్విగ్నాః స్మో భృశం సర్వే నాస్మాన్హాతుమిహార్హథ ॥ 3-1-21 (15645)
భక్తానురక్తాన్సుహృదః సదా ప్రియహితే రతాన్।
కురాజాఘిష్ఠితే రాజ్యే న వినశ్యేమ సర్వశః ॥ 3-1-22 (15646)
శ్రూయతాం చాభిధాస్యామో గుణదోషాన్నరర్షభాః।
శుభాశుభాధివాసేన సంసర్గః కురుతే యథా ॥ 3-1-23 (15647)
వస్త్రమాపస్తిలాన్భూమిం గంధో వాసయతే యథా।
పుష్పాణామధివాసేన తథా సంసర్గజా గుణాః ॥ 3-1-24 (15648)
మోహజాలస్య యోనిర్హి మూఢైరేవ సమాగమః।
అహన్యహని ధర్మస్య యోనిః సాధుసమాగమః ॥ 3-1-25 (15649)
తస్మాత్ప్రాజ్ఞైశ్చ వృద్ధైశ్చ సుస్వభావైస్తపస్విభిః।
సద్భిశ్చ సహ సంసర్గః కార్యః శమపరాయణైః ॥ 3-1-26 (15650)
యేషాం త్రీణ్యవదాతాని విద్యా యోనిశ్చ కర్మ చ।
తే సేవ్యాస్తైః సమాస్యాహి శాస్త్రేభ్యోపి గరీయసీ ॥ 3-1-27 (15651)
నిరారంభా హ్యపి వయం పుణ్యశీలేషు సాధుషు।
పుణ్యమేవాప్నుయామేహ పాపం పాపోపసేవనాత్ ॥ 3-1-28 (15652)
అసతాం దర్శనాత్స్పర్శాత్సంజల్పాచ్చ సహాసవాత్।
ధర్మాచారాః ప్రహీయంతే సిద్ధ్యంతి చ న మానవాః ॥ 3-1-29 (15653)
బుద్ధిశ్చ హీయతే పుంసాం నీచైః సహ సమాగమాత్।
మధ్యమైర్మధ్యతాం యాతి శ్రేష్ఠైః శ్రేష్ఠత్వమాప్నుయుః ॥ 3-1-30 (15654)
అనీచైర్నాప్యవిషయైర్నాధర్మిష్ఠైర్విశేషతః।
యే గుణాః కీర్తితా లోకే ధర్మకామార్థసంభవాః।
లోకాచారేషు సంభూతా వేదోక్తాః శిష్టసంమతాః ॥ 3-1-31 (15655)
తే యుష్మాసు సమస్తాశ్చ వ్యస్తాశ్చైవేహ సద్గుణాః।
ఇచ్ఛామో గుణవన్మధ్యే వస్తుం శ్రేయోభికాంక్షిణః ॥ 3-1-32 (15656)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-1-33x (1753)
ధన్యా వయం యదస్మాకం స్నేహకారుణ్యయంత్రితాః।
అసతోఽపి గుణానాహుర్బ్రాహ్మణప్రముఖాః ప్రజాః ॥ 3-1-33 (15657)
తదహం భ్రాతృసహితః సర్వాన్విజ్ఞాపయామి వః।
నాన్యథా తద్ధి కర్తవ్యమస్మత్స్నేహానుకంపయా ॥ 3-1-34 (15658)
భీష్మః పితామహో రాజా విదురో జననీ చ మే।
సుహృజ్జనశ్చ ప్రాయో మే నగరే నాగసాహ్వయే ॥ 3-1-35 (15659)
తే త్వస్మద్ధితకామార్థం పాలనీయాః ప్రయత్నతః।
యుష్మాభిః సహితాః సర్వే శోకసంతాపవిహ్వలాః ॥ 3-1-36 (15660)
నివర్తతాగతా దూరం మమాగమనకాంక్షిణః।
స్వజనే న్యాసభూతే మే కార్యా స్నేహాన్వితా మతిః ॥ 3-1-37 (15661)
ఏతద్ధి మమ కార్యాణాం పరమం హృది సంస్థితం।
కృతా తేన తు తుష్టిర్మే సత్కారశ్చ భవిష్యతి ॥ 3-1-38 (15662)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-1-39x (1754)
తథానుమంత్రితాస్తేన ధర్మరాజేన తాః ప్రజాః।
చక్రురార్తస్వరం ఘోరం హా రాజన్నితి దుఃఖితాః ॥ 3-1-39 (15663)
గుణాన్పార్థస్య సంస్మృత్య దుఃఖార్తాః పరమాతురాః।
అకామాః సంన్యవర్తంత సమాగంయాథ పాండవాన్ ॥ 3-1-40 (15664)
నివృత్తేషు తుం పౌరేషు రథానాస్థాయ పాండవాః।
ఆజగ్ముర్జాహ్నవీతీరే ప్రమాణాఖ్యం మహావటం ॥ 3-1-41 (15665)
తే తం దిషసశేషేణ వటం గత్వా తు పాండవాః।
ఊషుస్తాం రజనీం వీరాః సంస్పృశ్య సలిలం శుచి ॥ 3-1-42 (15666)
ఉదకేనైవ తాం రాత్రిమృషుస్తే దుఃఖకర్శితాః।
అనుజగ్ముశ్చ తత్రైతాన్స్నేహాత్కేచిద్ద్విజాతయః ॥ 3-1-43 (15667)
సాగ్రయోఽనగ్నయశ్చైవ సశిష్యగణబాంధవాః।
స తైః పరివృతో రాజా శుశుభే బ్రహ్మవాదిభిః ॥ 3-1-44 (15668)
తేషాం ప్రాదుష్కృతాగ్నీనాం ముహూర్తే రంయదారుణే।
బ్రహ్మఘోషపురస్కారః సంజల్పః సమజాయత ॥ 3-1-45 (15669)
రాజానం తు కురుశ్రేష్ఠం తే హంసమధురస్వరాః।
ఆశ్వాసయంతో విప్రాగ్ర్యాః క్షయాం సర్వాం వ్యనోదయత్ ॥ 3-1-46 (15670)
`రాజా తు భ్రాతృభిః సార్ధం తథా సర్వైః సుహృద్గణైః।
అశేత తాం నిశాంరాజందుఃఖశోకసమాహితః ॥' 3-1-47 (15671)
ఇతి శ్రీమన్మహాభాతే అరణ్యపర్వణి కిర్మీరవధపర్వణి ప్రథమోఽధ్యాయః ॥ 1 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-1-1 పార్థా ఇతి చ్ఛత్రిన్యాయేన మాద్రీసుతయోరప్యుపలక్షణం। దురాత్మభిర్దుష్టచిత్తైః। సహామాత్యైః కర్ణాదిభిః। నికృత్యా ఛలేన ॥ 3-1-2 సృజద్భిర్వైరముత్తమమితి ఖ. ఙ. ఝ. పాఠః ॥ 3-1-3 ఏయుషః ప్రాప్తవంతః। కథం చైశ్వర్యవిభ్రష్టా ఇతి ఖ. ఝ. పాఠః ॥ 3-1-4 ఉత్తమం తీవ్రం ॥ 3-1-8 ద్రవిణం పరాక్రమస్తేజో దేహకాంతిశ్చ తే ఉభే పుష్కలే యేషాం తే భూరిద్రవిణతేజసః ॥ 3-1-9 గజసాహ్వయాత్ హాస్తినపురాత్ ॥ 3-1-10 వర్ధమానపురంనామ గ్రామవిశేషస్తదభిముఖం ద్వారం తస్మాత్ ॥ 3-1-11 పరిచతుర్దశ అధికచతుర్దశాః। పంచదశేత్యర్థః। సంఖ్యాయావ్యయాసన్నేతి సమాసః। సమాసాంతవిధేరనిత్యత్వాత్ డచూప్రత్యయస్యాభావః ॥ 3-1-13 ఊచుర్విగతసంత్రాసా ఇతి ఖ. ఝ. పాఠః ॥ 3-1-16 ప్రకృతినిర్ఘృణః స్వభావనిర్దయః। త్యక్తాచారసుహృజ్జన ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 3-1-18 సానుక్రోశాః సదయాః ॥ 3-1-22 భక్తాన్ ఆరాధనాపరాన్। అనురక్తాన్ ప్రీతిమతః। సుహృదః వేతనాద్యుపకారమనపేక్ష్య ఉపకారకాన్। న వినశ్యేమ వినాశం న ప్రార్థయాసహే। ప్రార్థనాయాం లిఙ్ ॥ 3-1-24 ఆపః అపః ॥ 3-1-27 అవదాతాని శుద్ధాని। సమాస్యా సంగతిః ॥ 3-1-28 నిరారంభాః అగ్నిహోత్రాద్యకుర్వాణా అపి ॥ 3-1-29 న సిద్ధ్యంతి సిద్ధిశ్చిత్తశుద్ధిస్తాం న ప్రాప్నువంతి ధర్మాచారహీనత్వాత్ ॥ 3-1-31 అవిషయైః అగోచరైరపరిచితైరిత్యర్థః। ధర్మకామార్థసంభవాః ధర్మాదీనాం సంభవ ఉత్పత్తిర్యేభ్యస్తే ॥ 3-1-32 సమస్తాః ఏకీభూతాః। వ్యస్తాః పృథక్పృథగ్భూతాః ॥ 3-1-34 స్నేహో వాత్సల్యం తత్సహితా అనుకంపా దయా ॥ 3-1-40 సమాగంయ సంపృచ్ఛ్య 3-1-43 ఊషుః వాసం చక్రుః ॥ 3-1-44 ఊషుర్నిన్యుః ॥ 3-1-45 సాగ్నయః దారైః సహితాః అగ్నయో యైస్తే। రంయత్వం తాపవిరహాత్సంధ్యారాగాదిశోభాతశ్చ। దారుణో రక్షఃపిశాచాదిసంచారకాలత్వాత్ ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 002
॥ శ్రీః ॥
3.2. అధ్యాయః 002
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరేణ వనే స్వానుయాయినో బ్రాహ్మణాన్ప్రతి స్వస్య హృతసర్వస్వతయా తద్భరణస్య దుష్కరత్వకథనపూర్వకం ప్రతినివర్తనప్రార్థనా ॥ 1 ॥ బ్రాహ్మణైః స్వయమేవత్మభరణపూర్వకం స్వసహవాసమాత్రేఽర్థితే యుధిష్ఠిరేణ స్వస్య తద్భరణాశక్తిచింతనేన విషాదాధిగమః ॥ శౌనకేన యుధిష్ఠిరంప్రతి బ్రాహ్మణభరణాయ తపసా సిద్ధిసంపాదనచోదనా ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-2-0 (15672)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-2-0x (1755)
ప్రభాతాయాం తు శర్వర్యాం తేషామక్లిష్టకర్మణాం।
వనం యియాసతాం విప్రాస్తస్థుర్భిక్షాభుజోఽగ్రతః।
తానువాచ తతో రాజా కుంతీపుత్రో యుధిష్ఠిరః ॥ 3-2-1 (15673)
వయం హి హృతసర్వస్వా హృతరాజ్యా హృతశ్రియః।
ఫలమూలామిషాహారా వనం యాస్యామ దుఃఖితాః ॥ 3-2-2 (15674)
వనం చ దోషబహులం బహువ్యాలసరీసృపం।
పరిక్లేశశ్చవో మన్యే ధ్రువం తత్ర భవిష్యతి ॥ 3-2-3 (15675)
బ్రాహ్మణానాం పరిక్లేశో దైవతాన్యపి సాదయేత్।
కింపునర్మామితో విప్రా నివర్తధ్వం యథేష్టతః ॥ 3-2-4 (15676)
బ్రాహ్మణా ఊచుః। 3-2-5x (1756)
గతిర్యా భవతాం రాజంస్తాం వయం గంతుముద్యతాః।
నార్హథాస్మాన్పరిత్యక్తుం భక్తాన్సద్ధర్మదర్శిన ॥ 3-2-5 (15677)
స్నేహకర్మాణి భక్తేషు దైవతాన్యపి కుర్వతే।
విశేషతో బ్రాహ్మణేషు సదాచారావలంబిషు ॥ 3-2-6 (15678)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-2-7x (1757)
మమాపి పరమా భక్తిర్బ్రాహ్మణేషు సదా ద్విజాః।
సహాయవిపరిభ్రంశస్త్వయం సాదయతీవ మాం ॥ 3-2-7 (15679)
ఆహరేయుర్హి యే సర్వే ఫలమూలమృగాంస్తథా।
త ఇమే శోకజైర్దుఃఖైర్భ్రాతరో మే విమోహితాః ॥ 3-2-8 (15680)
ద్రౌపద్యా విప్రకర్షేణ రాజ్యాపహరణేన చ।
దుఃఖార్దితానిమాన్క్లేశైర్నాహం యోక్తుమిహోత్సహే ॥ 3-2-9 (15681)
బ్రాహ్మణా ఊచుః। 3-2-10x (1758)
అస్మత్పోషణజా చింతా మా భూత్తే హృది పార్థివ।
స్వయమాహృత్య వన్యాని త్వానుయాస్యామహే వయం ॥ 3-2-10 (15682)
అనుధ్యానేన జప్యేన విధాస్యామః శివ తవ।
కథాభిశ్చానుకూలాభిః సహ రంస్యామహే వనే ॥ 3-2-11 (15683)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-2-12x (1759)
ఏవమేతన్న సందేహో రమేయం బ్రాహ్మణైః సహ।
న్యూనభావాత్తు పశ్యామి ప్రత్యాదేశమివాత్మనః ॥ 3-2-12 (15684)
కథం ద్రక్ష్యామి వః సర్వాన్స్వయమాహృత్య భోజినః।
మద్భక్త్యా క్లిశ్యతోఽనర్హాంధిక్పాపాంధృతరాష్ట్రజాన్ ॥ 3-2-13 (15685)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-2-14x (1760)
ఇత్యుక్త్వా నృపతిః శోచన్నిషసాద మహీతలే ॥ 3-2-14 (15686)
తమధ్యాత్మరతో విద్వాఞ్శౌనకో నామ వై ద్విజః।
యోగే సాంఖ్యే చ కుశలో రాజానమిదమబ్రవీత్ ॥ 3-2-15 (15687)
శోకస్థానసహస్రాణి హర్షస్థానశతాని చ।
దివసేదివసే మూఢమావిశంతి న పండితం ॥ 3-2-16 (15688)
న హి జ్ఞానవిరుద్ధేషు బహుదోషేషు కర్మసు।
శ్రేయోఘాతిషు సజ్జంతే బుద్ధిమంతో భవద్విధాః ॥ 3-2-17 (15689)
అష్టాంగాం బుద్ధిమాహుర్యాం సర్వాశ్రేయోభిఘాతినీం।
శ్రుతిస్మృతిసమాయుక్తాం రాజన్సా త్వయ్యవస్థితా ॥ 3-2-18 (15690)
`శుశ్రూషా శ్రవణం చైవ గ్రహణం ధారణం తథా।
ఊహాపోహోఽర్థవిజ్ఞానం తత్వజ్ఞానం చ ధీగుణాః ॥' 3-2-19 (15691)
అర్థకృచ్ఛ్రేషు దుర్గేషు వ్యాపత్సు స్వజనేష్వపి।
శారీరమానసైర్దుఃఖైర్న సీదంతి భవద్విధాః ॥ 3-2-20 (15692)
శ్రూయతాం చాభిధాస్యామి జనకేన యథా పురా।
ఆత్మవ్యవస్థానకరాగీతాః శ్లోకా మహాత్మనా ॥ 3-2-21 (15693)
మనోదేహసముత్థాభ్యాం దుఃఖాభ్యామర్దితం జగత్।
తయోర్వ్యాససమాసాభ్యాంశమోపాయమిమం శృణు ॥ 3-2-22 (15694)
వ్యాధేరనిష్టసంస్పర్శాచ్ఛ్రమాదిష్టవివర్జనాత్।
దుఃఖం చతుర్భిః శారీరం కారణైః సంప్రవర్తతే ॥ 3-2-23 (15695)
తదా తత్ప్రతికారాచ్చ సతతం చావిచింతనాత్।
ఆధివ్యాధిప్రశమనం క్రియాయోగబలేన తు ॥ 3-2-24 (15696)
మతిమంతో వ్యథోపేతాః శమం ప్రాగేవ కుర్వతే।
మానసస్య ప్రియాఖ్యానైః సంభోగోపనయైర్నృణాం ॥ 3-2-25 (15697)
మానసేన హి దుఃఖేన శరీరముపతప్యతే।
అయఃపిండేన తప్తేన కుంభసంస్థమివోదకం ॥ 3-2-26 (15698)
మానసం శమయేత్తస్మాజ్జ్ఞానేనాగ్నిమివాంబునా।
ప్రశంతే మానసే దుఃఖే శారీరముపశాంయతి ॥ 3-2-27 (15699)
మనసో దుఃఖమూలం తు స్నేహ ఇత్యుపలభ్యతే।
స్నేహాత్తు సజ్జతే జంతుర్దుఃఖయోగముపైతి చ ॥ 3-2-28 (15700)
స్నేహమూలాని దుఃఖాని స్నేహజాని భయాని చ।
శోకహర్షౌ తథాయాసః సర్వం స్నేహాత్ప్రవర్తతే ॥ 3-2-29 (15701)
స్నేహాత్కారుణ్యరాగౌ చ ప్రజాస్వీర్ష్యాదయస్తథా।
అశ్రేయస్కావుభావేతౌ పూర్వస్తత్ర గురుః స్మృతః ॥ 3-2-30 (15702)
కోటరాగ్నిర్యథాఽశేషం సమూలం పాదపం దహేత్।
ధర్మార్థినం తథాఽల్పోపి రాగదోషో వినాశయేత్ ॥ 3-2-31 (15703)
విప్రయోగే న తు త్యాగీ దోషదర్శీ సమాగమే।
విరాగం భజతే జంతుర్నిర్వైరో నిష్పరిగ్రహః ॥ 3-2-32 (15704)
తస్మాత్స్నేహం స్వపక్షేభ్యో మిత్రేభ్యో ధనసంచయాత్।
స్వశరీరసముత్థం చ జ్ఞానేన వినివర్తయేత్ ॥ 3-2-33 (15705)
జ్ఞానాన్వితేషు యుక్తేషు శాస్త్రజ్ఞేషు కృతాత్మసు।
న తేషు సజ్జతే స్నేహః పద్మపత్రేష్వివోదకం ॥ 3-2-34 (15706)
రాగాభిభూతః పురుషః కామేన పరికృష్యతే।
ఇచ్ఛా సంజాయతే తస్య తతస్తృష్ణా వివర్ధతే ॥ 3-2-35 (15707)
తృష్ణా హి సర్వపాపిష్ఠా నిత్యోద్దేగకరీ నృణాం।
అధర్మబహులా చైవ ఘోరా పాపానుబంధినీ ॥ 3-2-36 (15708)
యా దుస్త్యజా దుర్మతిభిర్యా న జీర్యతి జీర్యతః।
యోసౌ ప్రాణాంతికో రోగస్తాం తృష్ణాంత్యజతః సుఖం ॥ 3-2-37 (15709)
అనాద్యంతా తు సా తృష్ణా అంతర్దేహగతా నృణాం।
వినాశయతి భూతాని అయోనిజ ఇవానలః ॥ 3-2-38 (15710)
యథైధః స్వసముత్థేన వహ్నినా నాశమృచ్ఛతి।
తథాఽకృతాత్మా లోభేన సహజేన వినశ్యతి ॥ 3-2-39 (15711)
రాజతః సలిలాదగ్నేశ్చోరతః స్వజనాదపి।
`అర్థిభ్యః కాలతస్తస్మాన్నిత్యమర్థవతాం భయం'।
భయమర్థవతాం నిత్యం మృత్యోః ప్రాణభృతామివ ॥ 3-2-40 (15712)
యథా హ్యాభిషమాకాశే పక్షిభిః శ్వాపదైర్భువి।
భక్ష్యతే సలిలే మత్స్యైస్తథా సర్వేణ విత్తవాన్ ॥ 3-2-41 (15713)
అర్థ ఏవ హి కేషాంచిదనర్థం భజతే నృణాం।
అర్థశ్రేయసి చాసక్తో న శ్రేయో విందతే నరః।
తస్మాదర్థాగమాః సర్వే మనోమోహవివర్ధనాః ॥ 3-2-42 (15714)
కార్పణ్యం దర్పమానౌ చ భయముద్వేగ ఏవ చ।
అర్థజాని విదుః ప్రాజ్ఞా దుఃఖాన్యేతాని దేహినాం ॥ 3-2-43 (15715)
అర్థస్యోపార్జనే దుఃఖమార్జితానాం చ రక్షణే।
నాశే దుఃఖం వ్యయే దుఃఖం ఘ్నంతి చైవార్థకారణాత్ 3-2-44 (15716)
అర్థా దుఃఖం పరిత్యక్తుం పాలితాశ్చైవ శత్రవః।
దుఃఖేన చాధిగంయంతే తేషాం నాశం న చింతయేత్ ॥ 3-2-45 (15717)
అసంతోషపరా మూఢాః సంతోషం యాంతి పండితాః।
అంతో నాస్తి పిపాసాయాః సంతోషః పరమం సుఖం।
తస్మాత్సంతోషమేవేహ పరం పశ్యంతి పండితః ॥ 3-2-46 (15718)
అనిత్యం యౌవనం రూపం జీవితం రత్నసంచయః।
ఐశ్వర్యం ప్రియసంవాసో గృద్ధ్యేత్తత్ర న పండితః ॥ 3-2-47 (15719)
త్యజేత స చ యాంస్తస్మాత్తజ్జాన్క్లేశాన్సహేత చ।
న హి సంచయవాన్కశ్చిద్దృశ్యతే నిరుపద్రవః।
అతశ్చ ధార్మికైః పుంభిరనీహార్థః ప్రశస్యతే ॥ 3-2-48 (15720)
ధర్మార్థం యస్య విత్తేహా వరం తస్య నరీహతా।
ప్రక్షాలనాద్ధి పంకస్య శ్రేయో హ్యస్పర్శనం నృణాం ॥ 3-2-49 (15721)
యుధిష్ఠిరైవమర్థేషు న స్పృహాం కర్తుమర్హసి।
ధర్మేణ యది తే కార్యం విముక్తేచ్ఛో భవార్థతః ॥ 3-2-51xయుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-2-50 (15722)
నార్థోపభోగలిప్సార్థమియమర్థేప్సుతా మమ।
భరణార్థం తు విప్రాణాం బ్రహ్మన్కాంక్షే న లోభతః ॥ 3-2-51 (15723)
కథం హ్యస్మద్విధో బ్రహ్మన్వర్తమానో గృహాశ్రమే।
భరణం పాలనం చాపి న కుర్యాదనుయాయినాం ॥ 3-2-52 (15724)
సంవిభాగో హి భూతానాం సర్వేషామేవ దృశ్యతే।
తథైవాపచమానేభ్యః ప్రదేయం గృహమేధినా ॥ 3-2-53 (15725)
తృణాని భూమిరుదకం వాక్చతుర్థీ చ సూనృతా।
సతామేతాని గేహేషు నోచ్ఛిద్యంతే కదాచన ॥ 3-2-54 (15726)
దేయమార్తస్య శయనం స్థితశ్రాంతస్య చాసనం।
తృషితస్య చ పానీయం క్షుధితస్య చ భోజనం ॥ 3-2-55 (15727)
చక్షుర్దద్యాన్మనో దద్యాద్వాచం దద్యాచ్చ సూనృతాం।
ఉత్థాయ చాసనం దద్యాదేష ధర్మః సనాతనః।
ప్రత్యుత్థాయాభిగమనం కుర్యాన్న్యాయేన చార్చనాం ॥ 3-2-56 (15728)
అగ్నిహోత్రమనడ్వాంశ్చ జ్ఞాతయోఽతిథివాంధవాః।
పుత్రా దారాశ్చ భృత్యాశ్చ నిర్దహేయురపూజితాః ॥ 3-2-57 (15729)
ఆత్మార్థం పాచయేన్నాన్నం న వృథా ఘాతయేత్పశూన్।
న చైకః స్వయమశ్నీయాద్విధివర్జం న నిర్వపేత్ ॥ 3-2-58 (15730)
శ్వభ్యశ్చ శ్వపచేభ్యశ్చ వయోభ్యశ్చావపేద్భువి।
వైశ్వదేవం హి నామైతత్సాయం ప్రాతశ్చ దీయతే ॥ 3-2-59 (15731)
విఘసాశీ భవేత్తస్మాన్నిత్యం చామృతభోజనః।
విఘసో భుక్తశేషం తు యజ్ఞశేషం తథాఽమృతం ॥ 3-2-60 (15732)
చక్షుర్దద్యాన్మనో దద్యాద్వాచం దద్యాచ్చ సూనృతాం।
అనువ్రజేదుపాసీత స యజ్ఞః పంచదక్షిణః ॥ 3-2-61 (15733)
యో దద్యాదపరిక్లిష్టమన్నమద్వని వర్తతే।
శ్రాంతాయాదృష్టపూర్వాయ తస్య పుణ్యఫలం మహత్ ॥ 3-2-62 (15734)
ఏవం యో వర్తతే వృత్తిం వర్తమానో గృహాశ్రమే।
తస్య ధర్మం పరంప్రాహుః కథం వా విప్ర మన్యసే ॥ 3-2-63 (15735)
శౌనక ఉవాచ। 3-2-64x (1761)
అహో బత మహత్కష్టం విపరీతమిదం జగత్।
యేనాపత్రపతే సాధురసాధుస్తేన తుష్యతి ॥ 3-2-64 (15736)
శిశ్నోదరకృతేఽప్రాజ్ఞః కరోతి విషసం బహు।
మోహరాగవశాక్రాంత ఇంద్రియార్థవశానుగః ॥ 3-2-65 (15737)
హ్రియతే బుధ్యమానోపి నరో హారిభిరింద్రియైః।
విమూఢసంజ్ఞో దుష్టాశ్వైరుద్ధాంతైరివ సారథిః ॥ 3-2-66 (15738)
షడింద్రియాణి విషయం సమాగచ్ఛంతి వై యదా।
తద్రా ప్రాదుర్భవత్యషాం పూర్వసంకల్పజం మనః ॥ 3-2-67 (15739)
మనో యస్యేంద్రియస్యేహ విషయాన్యాతి సేవితుం।
వస్యౌత్సుక్యం సంభవతి ప్రవృత్తిశ్చోపజాయతే ॥ 3-2-68 (15740)
తతః సంకల్పవీర్యేణ కామేన విషయేషుభిః।
విద్ధః పతతి లోభాగ్నౌజ్యోతిర్లోభాత్పతంగవత్ ॥ 3-2-69 (15741)
తతో దారైర్విహారైశ్చ మోహితశ్చ యథేప్సయా।
మహామోహముఖే మగ్నో నాత్మానమవబుధ్యతే ॥ 3-2-70 (15742)
ఏవం పతతి సంసారే తాసుతాస్విహ యోనిషు।
అవిద్యాకర్మతృష్ణాభిర్భ్రాంయమాణోఽథ చక్రవత్ ॥ 3-2-71 (15743)
బ్రహ్మాదిషు తృణాంతేషు భూతేషు పరివర్తతే।
జలే భువి తథాఽఽకాశే జాయమానః పునఃపునః ॥ 3-2-72 (15744)
అబుధానాం గతిస్త్వేషా బుధానామపి మే శృణు।
యే ధర్మే శ్రేయసి రతా విమోక్షరతయో జనాః ॥ 3-2-73 (15745)
తదిదం వేదవచనం కురు కర్మ త్యజేతి చ।
తస్మాద్ధర్మానిమాన్సర్వాన్నాభిమానాత్సమాచరేత్ ॥ 3-2-74 (15746)
ఇజ్యాధ్యయనదానాని తపః సత్యం క్షమా దమః।
అలోభ ఇతిమార్గోఽయం ధర్మమస్యాష్టవిధః స్మృతః ॥ 3-2-75 (15747)
అత్ర పూర్వశ్చతుర్వర్గః పితృయాణపథే స్థితః।
కర్తవ్యమితి యత్కార్యం నాభిమానాత్సమాచరేత్ ॥ 3-2-76 (15748)
ఉత్తరో దేవయానస్తు సద్భిరాచరితః సదా।
అష్టాంగేనైవ మార్గేణ విశుద్ధాత్మా సమాచరేత్ ॥ 3-2-77 (15749)
సంయక్సంకల్పసంబంధాత్సంయక్చేంద్రియనిగ్రహాత్।
సంయగ్ద్వ్రతవిశేషాచ్చ సంయక్చ గురుసేవనాత్ ॥ 3-2-78 (15750)
సంయగాహారయోగాచ్చ సంయక్చాధ్యయనాగమాత్।
సంయక్కర్మోపసంన్యాసాత్సంయక్చిత్తనిరోధనాత్ ॥ 3-2-79 (15751)
ఏవం కర్మాణి కుర్వంతి సంసారవిజిగీషవః।
రాగద్వేషవినిర్ముక్తా ఐశ్వర్యవశమాగతాః ॥ 3-2-80 (15752)
రుద్రాః సాధ్యాస్తథాఽఽదిత్యా వసవోఽథ తథాశ్వినౌ।
యోగైశ్వర్యేణ సంయుక్తా ధారయంతి ప్రజా ఇమాః ॥ 3-2-81 (15753)
తథా త్వమపి కౌంతేయ శమమాస్థాయ పుష్కలం।
తపసా సిద్ధిమన్విచ్ఛ యోగసిద్ధిం చ భారత ॥ 3-2-82 (15754)
పితృమాతృమయీ సిద్ధిః ప్రాప్తా కర్మమయీ చ తే।
తపసా సిద్ధిమన్విచ్ఛ ద్విజానాం భరణాయ వై ॥ 3-2-83 (15755)
సిద్ధా హి యద్యదిచ్ఛంతి కుర్వతే తదనుగ్రహం।
తస్మాత్తపః సమాస్థాయ కురుష్వాత్మమనోరథం ॥ 3-2-84 (15756)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి కిర్మీరవధపర్వణి ద్వితీయోఽధ్యాయః ॥ 2 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-2-1 ప్రభాతాయామరుణోదయేన ఉద్దీపితాయాం ॥ 3-2-11 అనుధ్యానేన ఇష్టచింతనేన। జప్యేన స్వస్త్యయనేన తథా విశ్వాసకరణైః సహ రంస్యామహే ఇతి ధ. పాఠః ॥ 3-2-12 ప్రత్యాదేశం ధిక్కారం ॥ 3-2-15 అధ్యాత్మం ఆత్మానమధికృత్య ప్రవృత్తం శాస్త్రమధ్యాత్మం వేదాంతస్తత్ర రతః। యోగశ్చిత్తవృత్తినిరోధః ॥ 3-2-16 శోకఃస్థీయతేఽనేనేతి వ్యుత్పత్త్యా స్థానశబ్దో హేతువచనః। భయస్థానశతాని చేతి ఝ. పాఠః ॥ 3-2-20 గుర్దేషు దుస్తరేషు శారీరదుఃఖేషు। ఆపత్సు స్త్రీకర్షణాదిషు ॥ 3-2-21 ఆత్మవ్యవస్థానకరాః మనఃస్థైర్యహేతవః ॥ 3-2-22 వ్యాససమాసాభ్యాం విస్తరసంక్షేపాభ్యాం ॥ 3-2-23 అనిష్టం కణఅటకాదిః। శ్రమో వ్యాయామః ॥ 3-2-24 ప్రతికారాదౌషధాదిభిరుపశమనాత్ ఆధిప్రశమనమవిచినతనాత్। ఇదమేవ క్రియాయోగబలం ॥ 3-2-25 ప్రాగేవ మానసస్య శమం కుర్వతే। ప్రియాక్యానైరనుకూలవచనైః। సంభోగోపనయైః స్త్ర్యాదిసమర్పణైః। మతిమంతో హ్యతో వైద్యా ఇతి ఖ. చ. ఝ. పాఠః ॥ 3-2-28 స్నేహో రాగః సజ్జతే ప్రవర్తతే ॥ 3-2-29 ఆయాసః క్లేశః ॥ 3-2-32 విప్రయోగే విషయేణ సహ వియోగే త్యాగీ న కింతు సత్యపి సమాగమే యో విషయదోషదర్శీ స ఏవ త్యాగీ। స ఏవ చ విరాగం భజతే ॥ 3-2-34 యుక్తేషు నిత్యవస్తుప్రాప్తయే ఉద్యుక్తేషు। కృతాత్మసు ధ్యానేన సంస్కృతచిత్తేషు। తేషు ప్రసిద్ధేషు స్నేహో రాగో న సజ్జతే న సంగం ప్రాప్నోతి ॥ 3-2-35 రాగః రంయవస్తుదర్శనే చిత్తస్యోత్ఫుల్లతా। కామస్తల్లిప్సా। ఇచ్ఛా లబ్ధే తస్మిన్ రుచ్యతిశయాత్పునస్తదభిలాషః। పునఃపునస్తల్లాభేప్యతృప్తిస్తృష్ణా ॥ 3-2-37 జీర్యతః జరామృత్యుగ్రస్తస్య ॥ 3-2-38 అయః తప్తాయఃపిండం అనలో వహ్నిః ॥ 3-2-39 అకృతాత్మా అనిర్జితచేతాః ॥ 3-2-42 అర్థశ్రేయసి అర్థసాధ్యే శ్రేయసి జ్యోతిష్టోమాదౌ ॥ 3-2-46 పిపాసాయాః తృష్ణాయాః ॥ 3-2-48 సంచయాన్ అర్థాన్। తజ్జాన్ అర్థత్యాగజాన్। అనీహార్థః యదృచ్ఛాలబ్ధోఽర్థః ॥ 3-2-50 అర్థతః ధనాత్ ॥ 3-2-51 అర్థోపభోగః విషయోపభోగః। అర్థేప్సుతా ఘనేప్సుతా ॥ 3-2-53 దృశ్యతే పంచమహాయజ్ఞేషు। అపచమానేభ్యః యత్యాదిభ్యః ॥ 3-2-54 తృణాని ఆసనార్థాని ॥ 3-2-58 వృథా శ్రాద్యజ్ఞాదినిమిత్తంవినా ॥ 3-2-59 విశ్వం సర్వజాతీయం ప్రాణిజాతం దేవో దేవతా యస్మింస్తద్విశ్వదేవం। స్వార్థే తద్ధితః। వైశ్వదేవం నామ కర్మ ॥ 3-2-62 అపరిక్లిష్టం కార్పణ్యం వినా। అధ్వని వర్తతే మార్గస్థాయ ॥ 3-2-65 విఘసం దేవతాద్యుపయుక్తశేషం కాముకో బహుకరోతి। ఇంద్రియార్థాః శబ్దాదయః ॥ 3-2-66 హారిభిః హరణశీలైః ॥ 3-2-68 ఇంద్రియస్యేంద్రియాణాం విషయాన్ శబ్దాదీన్ ॥ 3-2-74 ఇతి చ వేదవచనమిత్యన్వయః। ఫలేచ్ఛాం వినైః సమాచరేదిత్యర్థః ॥ 3-2-76 కర్తవ్యమవశ్యానుష్ఠేయం నిత్యాగ్నిహోత్రసంధ్యోపాసనాది। అభిమానాత్సంగాత్ ॥ 3-2-77 అష్టాంగేన వక్ష్యమాణసంకల్పసంబంధాద్యంగాష్టకవతా తదాచరేదితి పూర్వేణ సంబంధః। విశుద్ధాత్మా శుద్ధచిత్తః ॥ 3-2-78 సంకల్పో మానసం కర్మ తస్య సంబంధో నిరోధః ॥ 3-2-83 కర్మమయీ యజ్ఞయుద్ధాదికర్మరూపసాధనప్రధానా సిద్ధిః। పితృమాతృమయీ పరలోకేహలోకఫలప్రధానా ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 003
॥ శ్రీః ॥
3.3. అధ్యాయః 003
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరేణ బ్రాహ్మణభరణాయ ధౌంయచోదనయా సూర్యస్తుతిః ॥ 1 ॥ స్తోత్రైః ప్రసన్నేన సూర్యేణ యుధిష్ఠిరాయాక్షయపాత్రదానం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-3-0 (15757)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-3-0x (1762)
శౌనకేనైవముక్తస్తు కుంతీపుత్రో యుధిష్ఠిః।
`ప్రణంయ ద్విజశార్దూలం పూజ్యవాక్యం సుభాషితం।'
పురోహితముపాగంయ భ్రాతృమధ్యేఽబ్రవీషిదం ॥ 3-3-1 (15758)
ప్రస్థితాననుయాతారో బ్రాహ్మణా వేదపారనాః।
న చాస్మి పోషణే శక్తో బహుదుఃఖసమన్వితః ॥ 3-3-2 (15759)
పరిత్యక్తుం న శక్నోమి దానశక్తిశ్చ నాస్తి మే।
కథమత్ర మయా కార్యం తద్బూహి భగవన్మమ ॥ 3-3-3 (15760)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-3-4x (1763)
ముహూర్తమివ స ధ్యాత్వా ధర్మేణాన్వీక్ష్య తాం గతిం।
యుధిష్ఠిరమువాచైదం ధౌంయో ధర్మభృతాం వరః ॥ 3-3-4 (15761)
పురా సృష్టాని భూతాని పీడ్యంతే క్షుధయా భృశం।
తతోఽనుకంపంయాం తేషాం సవితా స్వపితా యథా ॥ 3-3-5 (15762)
గత్వోత్తసయణం తేజో రసానుద్ధృత్య రశ్మిభిః।
దక్షిణాయనమావృత్తో మహీం వర్షతి వారిణా ॥ 3-3-6 (15763)
క్షేత్రభూతే తతస్తస్మిన్నోషధీరోషధీయతిః।
రవేస్తేజః సముద్ధృత్య జనయామాస వారిణా ॥ 3-3-7 (15764)
నిషిక్తశ్చంద్తేజోభిః సూయతే జగతో రవిః।
ఓషధ్యః షడ్రసా మేధ్యాస్తదన్నం ప్రాణినాం భువి ॥ 3-3-8 (15765)
ఏవం భానుమయం హ్యన్నం భూతానాం ప్రాణధారణం।
నాథోఽయం సర్వభూతానాం తస్మాత్తం శరణం వ్రజ ॥ 3-3-9 (15766)
రాజానో హి మహాత్మానో యోనికర్మవిశోధితాః।
ఉద్ధరంతి ప్రజాః సర్వాస్తప ఆస్థాయ పుష్కలం ॥ 3-3-10 (15767)
భౌమేన కార్తవీర్యేణ వైన్యేన నహుషేణ చ।
తపోయోగసమాధిస్థైరుద్ధృతా హ్యాపదః ప్రజాః ॥ 3-3-11 (15768)
తథా త్వమపి ధర్మాత్మన్కర్మణా చ విశోధితః।
తప ఆస్థాయ ధర్మేణ ద్విజాతీన్భర భారత ॥ 3-3-12 (15769)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-3-13x (1764)
ఏవముక్తస్తు ధౌంయేన తత్కాలసదృశం వచః।
తతస్త్వధ్యాపయామాస మంత్రం సర్వార్థసాధకం।
అష్టాక్షరం పరం మంత్రమార్తస్య సతతం ప్రియం ॥ 3-3-13 (15770)
[విప్రత్యాగసమాధిస్థః సంయతాత్మా దృఢవ్రతః।
ధర్మరాజో విశుద్ధాత్మా తప ఆతిష్ఠదుత్తమం ॥] 3-3-14 (15771)
పుష్పోపహారైర్బలిభిరర్చయిత్వా దివాకరం।
సోఽవగాహ్య జలం రాజా దేవస్యాభిముఖోఽభవత్ ॥ 3-3-15 (15772)
గాంగేయం వార్యుపస్పృశ్య ప్రాణాయామేన తస్థివాన్।
[శుచిః ప్రయతవాగ్భూత్వా స్తోత్రమారబ్ధవాంస్తతః 3-3-16 (15773)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-3-17x (1765)
త్వం భానో జగతశ్చక్షుస్త్వమాత్మా సర్వదేహినాం।
త్వం యోనిః సర్వభూతానాం త్వమాచారః క్రియావతాం ॥ 3-3-17 (15774)
త్వం గతిః సర్వసాంఖ్యానాం యోగినాం త్వం పరాయణం।
అనావృతార్గలద్వారం త్వం గతిస్త్వం ముముక్షతాం ॥ 3-3-18 (15775)
త్వయా సంధార్యతే లోకస్త్వయా లోకః ప్రకాశ్యతే।
త్వయాపవిత్రీక్రియతే నిర్వ్యాజం పాల్యతే త్వయా ॥ 3-3-19 (15776)
త్వాముపస్థాయ కాలే తు బ్రాహ్మణా వేదపారగాః।
స్వశాఖావిహితైర్మంత్రైరర్చంత్యృషిగణార్చిత ॥ 3-3-20 (15777)
తవ దివ్యం రథం యాంతమనుయాంతి వరార్థినః।
సిద్ధచారణగంధర్వా యక్షగుహ్యకపన్నగాః ॥ 3-3-21 (15778)
త్రయస్త్రింశచ్చ వై దేవాస్తథా వైమానికా గణాః।
సోపేంద్రాః సమహేంద్రాశ్చ త్వామిష్ట్వాసిద్ధిమాగతాః ॥ 3-3-22 (15779)
ఉపయాంత్యర్చయిత్వా తు త్వాం వై ప్రాప్తమనోరథాః।
దివ్యమందారమాలాభిస్తూర్ణం విద్యాధరోత్తమాః ॥ 3-3-23 (15780)
గుహ్యాః పితృగణాః సప్త యే దివ్యా యే చ మానుషాః।
తే పూజయిత్వా త్వామేవ గచ్ఛంత్యాశు ప్రధానతాం ॥ 3-3-24 (15781)
వసవో మరుతో రుద్రా యే చ సాధ్యా మరీచిపాః।
వాలఖిల్యాదయః సిద్ధాః శ్రేష్ఠత్వం ప్రాణినాం గతాః ॥ 3-3-25 (15782)
సబ్రహ్మకేషు లోకేషు సప్తస్వప్యఖిలేషు చ।
న తద్భూతమహం మన్యే యదర్కాదతిరిచ్యతే ॥ 3-3-26 (15783)
సంతి చాన్యాని సత్వానివీర్యవంతి మహాంతి చ।
న తు తేషాం తథా దీప్తిః ప్రభావో వాయథా తవ ॥ 3-3-27 (15784)
జ్యోతీషిత్వయి సర్వాణి త్వం సర్వజ్యోతిషాం పతిః।
త్వయిసత్త్వం చ సత్త్వం చ సర్వేభావాశ్చ సాత్త్వికాః ॥ 3-3-28 (15785)
త్వత్తేజసా కృతంచక్రం సునాభం విశ్వకర్మణా।
దేవారీణాం మదో యేన నాశితః శార్ంగధన్వనా ॥ 3-3-29 (15786)
త్వమాదాయాంశుభిస్తేజో నిదాఘే సర్వదేహినాం।
సర్వౌషధిరసానాం చ పునర్వర్షాసు ముంచసి ॥ 3-3-30 (15787)
తపంత్యంతే దహంత్యన్యే గర్జంత్యన్యే తథా ఘనాః।
విద్యోతంతే ప్రవర్షంతి తవ ప్రావృషి రశ్మయః ॥ 3-3-31 (15788)
న తథా సుఖయత్యగ్నిర్న ప్రావారా న కంబలాః।
శీతవాతార్దితం లోకం యథా తవ మరీచయః ॥ 3-3-32 (15789)
త్రయోదశద్వీపవతీం గోభిర్భాసయసే మహీం।
త్రయాణామపి లోకానాం హితాయైకః ప్రవర్తసే ॥ 3-3-33 (15790)
తవ యద్యుదయో న స్యాదంధం జగదిదం భవేత్।
న చ ధర్మార్థకామేషు ప్రవర్తేరన్మనీషిణః ॥ 3-3-34 (15791)
ఆధానపశుబంధేష్టిమంత్రయజ్ఞతపఃక్రియాః।
త్వత్ప్రసాదాదవాప్యంతే బ్రహ్మక్షత్రవిశాం గణైః ॥ 3-3-35 (15792)
యదహర్బ్రహ్మణః ప్రోక్తం సహస్రయుగసంమితం।
తస్య త్వమాదిరంతశ్చ కాలజ్ఞైః పరికీర్తితః ॥ 3-3-36 (15793)
మనూనాం మనుపుత్రాణాం జగతోఽమానవస్య చ।
మన్వంతరాణాం సర్వేషామీశ్వరాణాం త్వమీశ్వరః ॥ 3-3-37 (15794)
సంహారకాలే సంప్రాప్తే తవ క్రోధవినిఃసృతః।
సంవర్తకాగ్నిస్త్రైలోక్యం భస్మీకృత్యావతిష్ఠతే ॥ 3-3-38 (15795)
త్వద్దీధితిసముత్పన్నా నానావర్ణ మహాఘనాః।
సైరావతాః సాశనయః కుర్వంత్యాభూతసంప్లవం ॥ 3-3-39 (15796)
కృత్వా ద్వాదశధాఽఽత్మానం ద్వాదశాదిత్యతాం గతః।
సంహృత్యైకార్ణవం సర్వం త్వం శోషయసి రశ్మిభిః ॥ 3-3-40 (15797)
త్వామింద్రమాహుస్త్వం రుద్రస్త్వం విష్ణుస్త్వం ప్రజాపతిః।
త్వమగ్నిస్త్వం మనః సూక్ష్మం ప్రభుస్త్వం బ్రహ్మశాశ్వతం ॥ 3-3-41 (15798)
త్వం హంసః సవితా భానురంశుమాలీ వృషాకపిః।
వివస్వాన్మిహిరః పూషా మిత్రో ధర్మస్తథైవ చ ॥ 3-3-42 (15799)
సహస్రరశ్మిరాదిత్యస్తపనస్త్వం గవాం పతిః।
మార్తండోఽర్కో రవిః సూర్యః శరణ్యో దినకృత్తథా ॥ 3-3-43 (15800)
దివాకరః సప్తసప్తిర్ధామకేశీ విరోచనః।
ఆశుగామీ తమోఘ్నశ్చ హరితాశ్వశ్చ కీర్త్యసే ॥ 3-3-44 (15801)
సప్తంయాగథవా షష్ఠ్యాం భక్త్యా పూజాం కరోతి యః।
అనిర్విణ్ణోఽనహంకారీ తం లక్ష్మీర్భజతే నరం ॥ 3-3-45 (15802)
న తేషామాపదః సంతి నాధయో వ్యాధయస్తథా।
యే తవానన్యమనసా కుర్వంత్యర్చనవందనం ॥ 3-3-46 (15803)
సర్వరోగైర్విరహితాః సర్వపాపావివర్జితాః।
త్వద్భావభక్తాః సుఖినో భవంతి చిరజీవినః ॥ 3-3-47 (15804)
త్వం మమాపన్నకామస్య సర్వాతిథ్యం చికీర్షతః।
అన్నమన్నపతే దాతుమభితః శ్రద్ధయాఽర్హసి ॥ 3-3-48 (15805)
యేచ తేఽనుచరాః సర్వే పాదోపాంతం సమాశ్రితాః।
మాఠరారుణదండాద్యాస్తాంస్తాన్వందేఽశనిక్షుభాన్ ॥ 3-3-49 (15806)
క్షుభయా సహితా మైత్రీ యాశ్చాన్యా భూతమాతరః।
తాశ్చ సర్వా నమస్యామి పాంతు మాం శరణాగతం ॥] 3-3-50 (15807)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-3-51x (1766)
కంఠదఘ్నే జలే స్థిత్వా మంత్రైః స్తోత్రైశ్చ తోషితః।
తతో దివాకరః ప్రీతో దర్శయామాస పాండవం।
దీప్యమానః స్వవపుషా జ్వలన్నివ హుతాశనః ॥ 3-3-51 (15808)
వివస్వానువాచ। 3-3-52x (1767)
యత్తేఽభిలషితం కించిత్తత్త్వం సర్వమవాప్స్యసి।
అహమన్నం ప్రదాస్యామి సప్త పంచ చ తే సమాః ॥ 3-3-52 (15809)
గృహ్ణీష్వ పిఠరం తాంరం మయా దత్తం నరాధిప।
యావద్వర్త్స్యతి పాంచాలీ పాత్రేణానేన సువ్రత ॥ 3-3-53 (15810)
ఫలమూలామిషం శాకం సంస్కృతం యన్మహానసే।
చతుర్విధం తదన్నాద్యమక్షయ్యం తే భవిష్యతి।
ఇతశ్చతుర్దశే వర్షే భూయో రాజ్యమవాప్స్యసి ॥ 3-3-54 (15811)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-3-55x (1768)
ఏవముక్త్వా తు భగవాంస్తత్రైవాంతరధీయత ॥ 3-3-55 (15812)
లబ్ధ్వా వరం తు కౌంతేయో జలాదుత్తీర్య ధర్మవిత్।
జగ్రాహ పాదౌ ధౌంయస్య భ్రాతౄంశ్చ పరిషస్వజే ॥ 3-3-56 (15813)
ద్రౌపద్యా సహ-సంగంయ పశ్యమానోఽపయాత్ప్రాభుః।
మహానసే తదాన్నం తు సాధయామాస పాండవః ॥ 3-3-57 (15814)
సంస్కృతం ప్రసవం యాతి స్వల్పమన్నం చతుర్విధం।
అక్షయ్యం వర్ధతే చాన్నం తేనాభోజయత ద్విజాన్ ॥ 3-3-58 (15815)
భుక్తవత్సు చ విప్రేషు భోజయిత్వాఽనుజానపి।
శేషం విఘససంజ్ఞం తుపశ్చాద్భుంక్తే యుధిష్ఠిరః ॥ 3-3-59 (15816)
యుధిష్ఠిరం భోజయిత్వా శేషమశ్నాతి పార్షతీ।
[ద్రౌపద్యాం భుజ్యమానాయాం తదన్నం క్షయమేతి చ ॥] 3-3-60 (15817)
ఏవం దివాకరాత్ప్రాప్య దివాకరసమప్రభః।
కామాన్మనోభిలషితాన్బ్రాహ్మణేభ్యోఽదదాత్ప్రభుః ॥ 3-3-61 (15818)
పురోహితపురోగాశ్చ తిథినక్షత్రపర్వసు।
ఇజ్యార్థే సంప్రవర్తంతే విధిమంత్రప్రమాణతః ॥ 3-3-62 (15819)
తతః కృతస్వస్త్యయనా ధౌంయేన సహ పాండవాః।
ద్విజసంఘైః పరివృతాః ప్రయయుః కాంయకం వనం ॥ 3-3-63 (15820)
`జనమేజయ ఉవాచ। 3-3-64x (1769)
పుష్పోపహారబలిభిర్బహుశశ్చ యథావిధి।
సర్వాత్మభూతం సంపూజ్య యతప్రాణో జితేంద్రియః ॥ 3-3-64 (15821)
స్తవేన కేన విప్రర్షే స తు రాజా యుధిష్ఠిరః।
విప్రార్థమారాధితవాన్సూర్యమద్భుతవిక్రమం ॥ 3-3-65 (15822)
మయి స్నేహోఽస్తి చేద్బ్రహ్మన్యద్యనుగ్రహభాగహం।
భగవన్నాస్తి చేద్గుద్యం తచ్చ మే బ్రూహి సాంప్రతం ॥' 3-3-66 (15823)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-3-67x (1770)
శృణుష్వాంవహితో రాజఞ్శుచిర్భూత్వా సమాహితః।
క్షణం చ కురు రాజేంద్ర గుహ్యం వక్ష్యామి తే హితం ॥ 3-3-67 (15824)
ధౌంయేన తు యథాప్రోక్తం పార్థాయ సుమహాత్మనే।
నాంనామష్టోత్తరం పుణ్యం శతం తచ్ఛృణు భూపతే ॥ 3-3-68 (15825)
సూర్యోఽర్యభా భగస్త్వష్టా పూషాఽర్కః సవితా రవిః।
గభస్తిమానజః కాలో మృత్యుర్ధాతా ప్రభాకరః ॥ 3-3-69 (15826)
పృథివ్యాపశ్చ తేజశ్చ ఖం వాయుశ్చ పరాయణం।
సోమో బృహస్పతిః శుక్రో బుధోఽంగారక ఏవ చ ॥ 3-3-70 (15827)
ఇంద్రో వివస్వాందీప్తాంశుః శుచిః శౌరిః శనైశ్చరః।
బ్రహ్మా విష్ణుశ్చ రుద్రశ్చ స్కందో వైశ్రవణో యమః ॥ 3-3-71 (15828)
వైద్యుతో జాఠరశ్చాగ్నిరైంధనస్తేజసాం పతిః।
ధర్మధ్వజో వేదకర్తా వేగాంగో వేదవాహనః ॥ 3-3-72 (15829)
కృతం త్రేతా ద్వాపరశ్చ కలిః సర్వామరాశ్రయః।
కలా కాష్ఠా ముహూర్తాశ్చ పక్షా మాసా ఋతుస్తథా ॥ 3-3-73 (15830)
సంవత్సరకరోఽశ్వత్థః కాలచక్రో విభావసుః।
పురుషః శాశ్వతో యోగీ వ్యక్తావ్యక్తః సనాతనః ॥ 3-3-74 (15831)
లోకాధ్యక్షః సురాధ్యక్షో విశ్వకర్మా తమోనుదః।
వరుణః సాగరోంశశ్చ జీమూతో జీవనోఽరిహా ॥ 3-3-75 (15832)
భూతాశ్రయో భూతపతి- సర్వభూతనిషేవితః।
`మణిః సువర్ణో భూతాత్మా కామదః సర్వతోముఖః।'
[స్రష్టా సంవర్తకో వహ్నిః సర్వస్యాదిరలోలుపః 3-3-76 (15833)
అనంతః కపిలో భానుః కామదః సర్వతోముఖః।]
జయో విశాలో వరదః సర్వధాతునిషేచితా ॥ 3-3-77 (15834)
మనః సుపర్ణో భూతాదిః శీఘ్రగః ప్రాణధారకః।
ధన్వంతరిర్ధూమకేతురాదిదేవోఽదితేః సుతః ॥ 3-3-78 (15835)
ద్వాదశాత్మాఽరవిందాక్షః పితా మాతా పితామహః।
స్వర్గద్వారం ప్రజాద్వారం మోక్షద్వారం త్రివిష్టపం ॥ 3-3-79 (15836)
దేవకర్తా ప్రశాంతాత్మా విశ్వాత్మా విశ్వతోముఖః।
చరాచరాత్మా సూక్ష్మాత్మా మైత్రేణ వపుషాఽన్వితః ॥ 3-3-80 (15837)
ఏతద్వై కీర్తనీయస్య సూర్యస్యామితతేజసః।
నాంనామష్టశతం పుణ్యం శక్రేణోక్తం మహాత్మనా ॥ 3-3-81 (15838)
శక్రాచ్చ నారదః ప్రాప్తో ధౌంయశ్చ తదంతరం।
ధౌంయాద్యుధిష్ఠరః ప్రాప్య సర్వాన్కమానవాప్తవాన్ ॥ 3-3-82 (15839)
సురగణపితృయక్షసేవితం
హ్యసురనిశాచరసిద్ధవందితం।
వరకనకహుతాశనప్రభం
త్వమపి మనస్యభిధేహి భాస్కరం ॥ 3-3-83 (15840)
సూర్యోదయే యః సుసమాహితః పఠే-
త్త పుత్రదారాంధనరత్నసంచయాన్।
లభేత జాతిస్మరతాం నరః సదా
ధృతిం చ మేధాం చ స విందతే పుమాన్ ॥ 3-3-84 (15841)
[ఇమం స్తవం దేవవరస్య యో నరః
ప్రకీర్తయేచ్ఛుచిసుమనాః సమాహితః।
స ముచ్యతే శోకదవాగ్నిసాగరా-
ల్లభేత కామాన్మనసా యథేప్సితాన్ ॥ 3-3-85 (15842)
[ఇమం స్తవం ప్రయతమనాః సమాధినా
పఛేదిహాన్యోఽపి వరం సమర్థయన్।
తత్త్స్య దద్యాచ్చ రవిర్మనీషితం
తదాఽఽప్నుయాద్యద్యపి తత్సుదుర్లభం ॥ 3-3-86 (15843)
యశ్చేదం ధారయేన్నిత్యం శృణుయాద్వాప్యభీక్ష్ణశః।
పుత్రార్థీ లభతే పుత్రం ధనార్థీ లభతే ధనం।
విద్యార్థీ లభతే విద్యాం పురుషోప్యథవా స్త్రియః ॥ 3-3-87 (15844)
ఉభే సంధ్యే పఠేన్నిత్యం నారీ వా పురుషో యది।
ఆపదం ప్రాప్య ముచ్యేత బద్ధో ముచ్యేత బంధనాత్ ॥ 3-3-88 (15845)
సంగ్రామే చ జయేన్నిత్యం విపులం చాప్నుయాద్వసు।
ముచ్యతే సర్వపాపేభ్యః సూర్యలోకం స గచ్ఛతి ॥] 3-3-89 (15846)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి కిర్మీరవధపర్వణి తృతీయోఽధ్యాయః ॥ 3 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-3-4 ధర్మేణ యోగమయేన ॥ 3-3-6 తేజో రసాన్ జలాని। ఉద్ధృత్య ఆదాయ ॥ 3-3-7 ఓషధీపతిశ్చంద్రః ॥ 3-3-11 తపోయోగః వ్రతస్వీకారః తత్పూర్వకః సమాధిర్ధ్యానం తత్స్థైః ॥ 3-3-14 విప్రత్యాగసమాధిస్థః విప్రేభ్యస్త్యాగః త్యజ్యమానమన్నం తదర్థం సమాధిస్థః నియమస్థః ॥ 3-3-18 సాంఖ్యానాం జ్ఞాననిష్ఠానాం। యోగినాం చిత్తనిరోధకానాం। ఆవృణోతీత్యావృతం కపాటం। కర్తరిక్తః। అర్గలా కపాటవిష్టంభకం తిర్యక్కాష్ఠం తదుభయరహితం ముక్తిద్వారం త్వం ముముక్షతాం గతిః ప్రాప్యం పదం ॥ 3-3-28 సత్త్యం సత్ పృథివ్యప్తేజాంసి। త్యత్ వాయ్వాకాశౌ తదాత్మకం సత్త్యం। సత్త్వం బుద్ధిసత్త్వం। సాత్వికా భావాః ధర్మో జ్ఞానం విరాగ ఐశ్వర్యమిత్యాద్యాః ॥ 3-3-29 సునాభం సుదర్శనం ॥ 3-3-32 ప్రావారాః వస్త్రవిశేషాః ॥ 3-3-33 గోభిః రశ్మిభిః ॥ 3-3-39 సైరావతాః మేఘస్యోపరి యో మేఘః స ఐరావతస్తత్సహితాః। ఆభూతం యావచ్చతుర్విధభూతగ్రామం తస్య సంప్లవః జలేనాభిప్లావనం ॥ 3-3-42 హంతి గచ్ఛతి విశ్వం సంహరతీతి వా హంసః వృషాకపిః హరో హరిర్వా ॥ 3-3-43 గవాం రశ్మీనాం ॥ 3-3-44 సప్తసప్తిః సప్తాశ్వః। ధామకేశీ జ్యోతిర్మయకిరణవాన్ ॥ 3-3-45 అనిర్విణ్ణః పూజనే ఆసక్తః ॥ 3-3-47 త్వద్భావభక్తాః సూర్యఏవ సర్వత్రాస్తీతి భావో భావనా తత్ర భక్తా ఆదృతాః ॥ 3-3-48 శ్రద్ధయా ఆతిథ్యం చికీర్షత ఇతి సంబంధః ॥ 3-3-49 అశనిక్షుభాన్ విద్యుదశన్యాదిప్రవర్తకాన్ ॥ 3-3-50 క్షుభామైత్ర్యౌ నిగ్రహానుగ్రహకర్త్ర్యౌ దేవతే ॥ 3-3-53 పిఠరం పరివేషణపాత్రం। తాంరం తాంరమయం। వర్త్స్యతి వృత్తిం జనజీవికాంరూపాం కరిష్యతి। పాత్రేణ పాత్రప్రసూతేనాన్నేన ॥ 3-3-57 మహానసే పాకశాలాయాం। సాఘయామాస కారయామాస అన్నమితి శేషః ॥ 3-3-58 సంస్కృతం పక్వం। వన్యమన్నం చతుర్విధమితి క. పాఠః ॥ 3-3-60 పార్షతీ పృషతః ద్రుపదపితుః గోత్రాపత్యం ॥ 3-3-62 ప్రవర్తంతే నిఃసరంతి। విధిమంత్రప్రమాణతః। విధిర్వసంతే వసంతే జ్యోతిషా యజేతేత్యాదిరజ్ఞాపనరూపః। మంత్రః అనుష్ఠేయార్థస్మారక ఇషేత్వేత్యాదిః। తావేవ ప్రమాణే తాభ్యామిత్యర్థః ॥ 3-3-76 సర్వలోకనమస్కృత ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 3-3-80 మైత్రేయః కరుణాన్విత ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 80అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 004
॥ శ్రీః ॥
3.4. అధ్యాయః 004
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
పాండవేషు వనం గతేషు సత్సు హితం పృష్టేన విదురేణ ధృతరాష్ట్రప్రతి పాండవానాం పునా రాజ్యే స్థాపనవిధానం ॥ 1 ॥ తతో ధృతరాష్ట్రధిక్కృతేన విదురేణ పాండవాన్ప్రతి ప్రస్థానం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-4-0 (15847)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-4-0x (1771)
వనం ప్రవిష్టేష్వథ పాండవేషు
ప్రజ్ఞాచక్షుస్తప్యమానోఽంబికేయః।
ధర్మాత్మానం విదురమగాధబుద్ధిం 3-4-1da సుఖాసీనో వాక్యమువాచ రాజా ॥ 3-4-1 (15848)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 3-4-2x (1772)
ప్రజ్ఞా చ తే భార్గవస్యేవ శుద్ధా
ధర్మం చ త్వం పరమం వేత్థ సూక్ష్మం।
సమశ్చ త్వం సంమతః కౌరవాణాం
పథ్యం చైషాం మమ చైవ బ్రవీహి ॥ 3-4-2 (15849)
ఏవం గతే విదురయదద్య కార్యం
పౌరాశ్చేమే కథమస్మాన్భజేరన్।
తే చాప్యస్మాన్నోద్ధరేయుః సమూలా-
న్న కామయే తాంశ్చ వినశ్యమానాన్ ॥ 3-4-3 (15850)
`సౌబలేనైవ పాపేన దుర్యోధనహితైషిణా।
క్రూరమాచరితం క్షత్తర్న మే ప్రియమనుష్ఠితం ॥ 3-4-4 (15851)
తథైవాంగీకృతే తత్ర తద్భవాన్వక్తుమర్హతి।
ఉత్తరం ప్రాప్తకాలం చ కిమన్యన్మన్యతే క్షమం ॥ 3-4-5 (15852)
నాస్తి ధర్మే సహాయత్వమితి మే దీర్యతే మనః।
యత్ర పాండుసుతాః సర్వే క్లిశ్యంతి వానమాగతాః' ॥ 3-4-6 (15853)
విదుర ఉవాచ। 3-4-7x (1773)
త్రివర్గోఽయం ధర్మమూలో నరేంద్ర
రాజ్యం చేదం ధర్మమూలం వదంతి।
ధర్మే రాజన్వర్తమానః స్వశక్త్యా
పుత్రాన్సర్వాన్పాహి కుంతీసుతాంశ్చ ॥ 3-4-7 (15854)
స వై ధ్రమో విప్రలబ్ధః సభాయాం
పాపాత్మభిః సౌబలేయప్రధానైః।
ఆహూయ కుంతీసుతమక్షవత్యాం
పరాజైషీత్సత్యసంధం సుతస్తే ॥ 3-4-8 (15855)
ఏతస్య తే దుష్ప్రణీతస్య రాజ-
ంద్వేషస్యాహం పరిపశ్యాంయుపాయం।
యథా పుత్రస్తవ కౌరవ్య పాపా-
న్ముక్తో లోకే ప్రతితిష్ఠేత సాధు ॥ 3-4-9 (15856)
తద్వై సర్వం పాండుపుత్రా లభంతాం
యత్తద్రాజన్నతిసృష్టం త్వయాఽఽసీత్।
ఏష ధర్మః పరమో యత్స్వకేన
రాజా తుష్యేన్న పరస్వేషు గృద్ధ్యేత్ ॥ 3-4-10 (15857)
[యశో నే నశ్యేజ్జ్ఞాతిభేదశ్చ న స్యా-
ద్ధర్మో న స్యాన్నైవ చైవం కృతే త్వాం।]
ఏతత్కార్యే తవ సర్వప్రధానం
తేషాం తుష్టిః శకునేశ్చావమానః ॥ 3-4-11 (15858)
ఏవం శేషం యది పుత్రేషు తే స్యా-
దేతద్రాజంస్త్వరమాణః కురుష్వ।
అథైతదేవం న కరోషి రాజన్
ధ్రువం కురూణాం భవితా వినాశః ॥ 3-4-12 (15859)
నహి క్రుద్ధో భీమసేనోఽర్జునో వా
శేషం కుర్యాచ్ఛాత్రవాణామనీకే।
యేషాం యోద్ధా సవ్యసాచీ కృతాస్త్రో
ధనుర్యేషాం గాండివం లోకసారం ॥ 3-4-13 (15860)
యేషాం భీమో బాహుశాలీ చ యోద్ధా
తేషాం లోకే కింను న ప్రాప్యమస్తి।
ఉక్తం పూర్వం జాతమాత్రే సుతే తే
మయా యత్తే హితమాసీత్తదానీం ॥ 3-4-14 (15861)
పుత్రం త్యజేమమహితం కులస్య
హితం పరం న చ తత్త్వం చకర్థ।
ఇదానీం తే హితముక్తం న చేత్త్వ-
మేవం కర్తా పరితప్తాఽసి పశ్చాత్ ॥ 3-4-15 (15862)
యద్యేతదేవమనుమంతా సుతస్తే
సంప్రీయమాణః పాండవైరేకరాజ్యం।
తాపో న తే భవితా ప్రీతియోగా-
త్త్వం చేన్న గృహ్ణాసి సుతం సహాయైః ॥ 3-4-16 (15863)
దుర్యోధనం త్వహితం వై నిగృహ్య
పాండోః పుత్రం ప్రకురుష్వాధిపత్యే।
`ధ్రువం వినాశస్తవ పుత్రేణ ధీమన్
సబంధువర్గేణ సహైవ రాజభిః ॥ 3-4-17 (15864)
చతుర్దశే చైవ వర్షే నరేంద్ర
కులక్షయం ప్రాప్స్యసి రాజసింహ।
తస్మాత్కురుష్వాధిపత్యే నరేంద్ర
యుధిష్ఠిరం ధర్మభృతాం వరిష్ఠం ॥' 3-4-18 (15865)
అజాతశత్రుర్హి విముక్తరాగో
ధర్మోణేమాం పృథివీం శాస్తు రాజన్।
తతో రాజన్పార్థివాః సర్వ ఏవ
వైశ్యా ఇవాస్మానుపతిష్ఠంతు సద్యః ॥ 3-4-19 (15866)
దుర్యోధనః శకునిః సూతపుత్రః
ప్రీత్యా రాజన్పాండుపుత్రాన్భజంతు।
దుఃశాసనో యాచతు భీమసేనం
సభామధ్యే ద్రుపదస్యాత్మజాం చ ॥ 3-4-20 (15867)
యుధిష్ఠిరం త్వం పరిసాంత్వయస్వ
రాజ్యే చైనం స్థాపయస్వాభిపూజ్య।
త్వయా పృష్టః కిమహమన్యద్వదేయ-
మేతత్కృత్వా కృతకృత్యోసి రాజన్ ॥ 3-4-21 (15868)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 3-4-22x (1774)
ఏతద్వాక్యం విదుర యత్తే సభాయా-
మిహ ప్రోక్తం పాండవాన్ప్రాప్య మాం చ।
హితం తేషామహితం మామకానా-
మేతత్సర్వం మమ నావైది చేతః ॥ 3-4-22 (15869)
ఇదం త్విదానీం గత ఏవ నిశ్చితం
తేషామర్థే పాండవానాం యదాత్థ।
తేనాద్య మన్యే నాసి హితో మమేతి
కథం హి పుత్రం పాండవార్థే త్యజేయం ॥ 3-4-23 (15870)
అసంశయం తేఽపి మమైవ పుత్రా
దుర్యోధనస్తు మమ దేహాత్ప్రమూతః।
స్వం వై దేహం పరహేతోస్త్యజేతి
కోను బ్రూయాత్సమతామన్వవేక్షన్ ॥ 3-4-24 (15871)
స మాం జిహ్మం విదుర సర్వం బ్రవీపి
మన్యుం తేఽహమధికం ధారయామి।
యథేచ్ఛకం గచ్ఛ వా తిష్ఠ వా త్వం
సుసాంత్వ్యమానాఽప్యసతీ స్త్రీ జహాతి ॥ 3-4-25 (15872)
వైశేపాయన ఉవాచ। 3-4-26x (1775)
ఏతావదుక్త్వా ధృతరాష్ట్రోఽన్వపద్య-
దంతర్వేశ్మ సహసోత్థాయ రాజన్।
నేదమస్తీత్యథ విదురో భాపమాప్పః
సంప్రాద్రవద్యత్ర పార్థా బభూవుః ॥ 3-4-26 (15873)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి కిర్మీరవధపర్వణి చతుర్థోఽధ్యాయః ॥ 4 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-4-2 కౌరవాణాం పాండవధార్తరాష్ట్రాణాం సమః పక్షపాతశూన్యః ॥ 3-4-3 ఉద్ధరేయుః ఉన్మూలయేయః ॥ 3-4-8 అక్షవత్యాం ద్యూతకీడాయాం ॥ 3-4-9 ఉపాయం ప్రశాంతిప్రకారం। శేషస్యాహం పరిపశ్యామీతి ఝ. ట. పాఠః ॥ 3-4-10 అతిసృష్టం దత్తం। స్వకేన ధనేనేతి శేషః ॥ 3-4-11 ఏవం కృతేసతి త్వాంప్రతి ధర్మో న స్యాదితి నైవ కింతు స్యాదేవ ॥ 3-4-15 చకర్థ కృతవాన్। కర్తా కరిష్యసి ॥ 3-4-16 ఏకరాజ్యం యది అనుమంతా తర్హి తాపో న భవితా। నచేత్ యది నానుమంతా తర్హి సుతం నిగృహ్ణీష్వేత్యర్థః ॥ 3-4-17 నచేన్నిగృహ్ణీష్వ సుతం సుఖాయేతి ఝ. పాఠః। తత్ర పక్షాంతరమాహ దుర్యోధనమితి ॥ 3-4-22 నావైతి నాంగీరరోతి ॥ 3-4-25 జిహ్మం కుటిలం ॥ 3-4-26 ఇదం కులం ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 005
॥ శ్రీః ॥
3.5. అధ్యాయః 005
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
విదురస్య కాంయకవనే పాండవసమాగమః ॥ 1 ॥ తేన తేషు తత్రస్వాగమనకారణనివేదనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-5-0 (15874)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-5-0x (1776)
పాండవాస్తు వనే వాసముద్దిశ్య భరతర్పభాః।
ప్రయయుర్జాహ్నవీకూలాత్కురుక్షేత్రం సహానుగాః ॥ 3-5-1 (15875)
సరస్వతీదృపద్వత్యౌ యమునాం చ నిషేవ్య తే।
యయుర్వననైవ వనం సతతం పశ్చిమాం దిశం ॥ 3-5-2 (15876)
తతః సరస్వతీకూలే సమేషు మరుధన్వసు।
కాంయకం నామ దదృశుర్వనం మునిజనప్రియం ॥ 3-5-3 (15877)
తత్ర తే న్యవసన్వీరా వనే బహుమృగద్విజే।
అన్వాస్యమానా మునిభిః సాంత్వ్యమానాశ్చ భారత ॥ 3-5-4 (15878)
విదురస్త్వథ పాండూనాం సదా దర్శనలాలసః।
జగామైకరథేనైవ కాంయకం వనమృద్ధిమత్ ॥ 3-5-5 (15879)
తతో గత్వా విదురః కాంయకం త-
చ్ఛీఘ్రైరశ్వైర్వాహితః స్యందనేన।
దదర్శాసీనం ధర్మాత్మానం వివిక్తే
సార్ధం ద్రౌపద్యా భ్రాతృభిర్బ్రాహ్మణైశ్చ ॥ 3-5-6 (15880)
తతోఽపశ్యద్విదురం తూర్ణమారా-
దభ్యాయాంతం సత్యసంధః స రాజా।
అథాబ్రవీద్ధాతరం భీమసేనం
కింను క్షత్తా వక్ష్యతినః సమేత్య ॥ 3-5-7 (15881)
కచ్చిన్నాయం వచనాత్సౌబలస్య
సమాహ్వాతుం దేవనాయోపయాతి।
కచ్చిత్క్షుద్రః కుశలీ చాఽయుధాని
జేష్యత్యస్మాకం పునరేవాక్షవత్యాం ॥ 3-5-8 (15882)
సమాహూతః కేనచిదాహవాయ
నాహం శక్తో భీమసేనాపయాతుం।
గాండీవే చ సంశయితే కథం ను
రాజ్యప్రాప్తిః సంశయితా భవేన్నః ॥ 3-5-9 (15883)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-5-10x (1777)
తత ఉత్థాయ విదురం పాండవేయాః
ప్రత్యగృహ్ణన్నృపతే సర్వ ఏవ।
తైః సత్కృతః స చ తానాజమీఢో
యథోచితం పాండుపుత్రాన్సమేయాత్ ॥ 3-5-10 (15884)
సమాశ్వస్తం విదురం తే నరర్షభా-
స్తతోఽపృచ్ఛన్నాగమనాయ హేతుం।
స చాపి తేభ్యో విస్తరతః శశంస
యథావృత్తం ధృతరాష్ట్రేఽంబికేయే ॥ 3-5-11 (15885)
విదుర ఉవాచ। 3-5-12x (1778)
అవోచన్మాం ధృతరాష్ట్రోఽభిగుప్త-
మజాతశత్రో పరిగృహ్యాభిపూజ్య।
ఏవం గతే సమతామభ్యుపేత్య
పథ్యం తేషాం మమ చైవ బ్రవీహి ॥ 3-5-12 (15886)
మయాప్యుక్తం యత్క్షమం కౌరవాణాం
హితం పథ్యం ధృతరాష్ట్రస్య చైవ।
తద్వై పథ్యం తన్మనో నాభ్యుపైతి
తతశ్చాహం క్షమమన్యన్న మన్యే ॥ 3-5-13 (15887)
పరం శ్రేయః పాండవేయా మయోక్తం
న మే తచ్చ శుతవానాంబికేయః।
యథాఽఽతురస్యేవ హి పథ్యమౌపధం
న రోచనతే స్మాస్య తదుచ్యమానం ॥ 3-5-14 (15888)
న శ్రేయసే యతతేఽజాతశత్రో
స్త్రీ శ్రోత్రియస్యేవ గృహే ప్రదుష్టా।
ధ్రువం న రోచేద్భరతర్షభస్య
పతిః కుమార్యా ఇవ షష్టివర్షః ॥ 3-5-15 (15889)
ధ్రువం వినాశో నృప కౌరవాణాం
న వై శ్రేయో ధృతరాష్ట్రః పరైతి।
యథా చ పర్ణే పుష్కరస్యావసిక్తం
జలం న తిష్ఠేత్పథ్యముక్తం తథాఽస్మిన్ ॥ 3-5-16 (15890)
తతః క్రుద్ధో ధృతరాష్ట్రోఽబ్రవీన్మాం
యస్మిఞ్శ్రద్ధా తవ తత్ర ప్రయాహి।
నాహం భూయః కామయే త్వాం సహాయం
మహీమిమాం పాలయితుం పురం వా ॥ 3-5-17 (15891)
సోహం త్యక్తో ధృతరాష్ట్రేణ రాజ్ఞా
ప్రశాసితుం త్వాముపయాతో నరేంద్ర।
తద్వై సర్వం యన్మయోక్తం సభాయాం
తద్ధార్యతాం యత్ప్రవక్ష్యామి భూయః ॥ 3-5-18 (15892)
క్లేశైస్తీర్వ్రర్యుజ్యమానః సపత్నైః
క్షమాం కుర్వన్కాలముపాసతే యః।
సంవర్ధయన్స్తోకమివాగ్రిమాత్మవాన్
స వై భుంక్తే పృథివీమేక ఏవ ॥ 3-5-19 (15893)
యస్యావిభక్తం వసు రాజన్సహాయై-
స్తస్య దుఃఖస్యాంశభాజః సహాయాః।
సహాయానామేష సంగ్రగణేఽభ్యుపాయః
సహాయాప్తౌ పృథివీప్రాప్తిమాహుః ॥ 3-5-20 (15894)
సత్యం శ్రేష్టం పాండవా నిష్ప్రలాపం
తుల్యం చాన్నం సహ భోజ్యం సహాయైః।
ఆత్మా చైషామగ్రతో నాతివర్తే
దేవం వృత్తిర్వర్ధతే భూమిపాల ॥ 3-5-21 (15895)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-5-22x (1779)
ఏవం కరిష్యామి యథా బ్రవీపి
పరాం బుద్ధిముపగంయాప్రమత్తః।
యచ్చాప్యన్యద్దేశకాలోపపన్నం
తద్వై వాచ్యం తత్కరిష్యామి కృత్స్నం ॥ 3-5-22 (15896)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి కిర్మీరవధపర్వణి పంచమోఽధ్యాయః ॥ 5 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-5-3 మరుధన్వసు మరుషు నిర్జలదేశేషు। ధన్వసు జాంగలదేశేషు ॥ 3-5-9 అపయాతుం నివర్తితుం। సంశయితే పణీకృతేసతి। కథం నః రాజ్యప్రాప్తిర్యతః సంశయితా। గాండీవనాశాదిత్యర్థః ॥ 3-5-12 అభిగుప్తం అభిరక్షితారం। హితోపదేశేనేతి శేషః। కర్తరిక్తః। బ్రహీహీత్యవోచదితి సంబంధః ॥ 3-5-13 అన్యత్ సాంనోఽన్యత్ వైరం ॥ 3-5-16 పరైతి పరామృశతి। పుష్కరస్ కమలస్య ॥ 3-5-17 శ్రద్ధా ఇష్టోయమితి ధీః ॥ 3-5-18 ధార్యతాం న విస్మర్తవ్యం ॥ 3-5-20 ఉపాసతే ఉపాస్తే ప్రతీక్షతే। తృణైః స్తోకం అగ్నిమివ ఆత్మానం సహాయసంపత్త్యా సంవర్ధయన్। సహాయార్జనోపాయమాహ యస్యేతి। అవిభక్తం సాధారణం। వసు విత్తం ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 006
॥ శ్రీః ॥
3.6. అధ్యాయః 006
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
విదురవిప్రయోగఖిన్నేన ధృతరాష్ట్రేణ తదాహ్వానాయ సంజయప్రేషణం ॥ 1 ॥ సంజయాహూతేన విదురేణ పునర్ధృతరాష్ట్రంప్రత్యాగమనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-6-0 (15897)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-6-0x (1780)
గతే తు విదురే రాజన్నాశ్రమం పాండవాన్ప్రతి।
ధృతరాష్ట్రో మహాప్రాజ్ఞః పర్యతప్యత దుర్మనాః ॥ 3-6-1 (15898)
[విదురస్య ప్రభావం చ సంధివిగ్రహకారితం।
వివృద్ధిం చ పరాం మత్వా పాండవానాం భవిష్యతి ॥] 3-6-2 (15899)
స సభాద్వారమాగంయ విదురస్మారమోహితః।
సమక్షం పార్థివేనద్రాణాం విసంజ్ఞః ప్రాపతద్భువి ॥ 3-6-3 (15900)
స తు లబ్ధ్వా చిరాత్సంజ్ఞాం సముత్థాయ మహీతలాత్।
సమీపోపస్థితం రాజా సంజయం వాక్యమబ్రవీత్ ॥ 3-6-4 (15901)
భ్రాతా మమ సుహృచ్చైవ సాక్షాద్ధర్మ ఇవాపరః।
తస్య స్మృత్యాఽద్య సుభృశం హృదయం దీర్యతీవమే ॥ 3-6-5 (15902)
తమానయ స్వధర్మజ్ఞం మమ భ్రాతరమాశు వై।
ఇతి బ్రువన్స నృపతిః కృపణం పర్యదేవయత్ ॥ 3-6-6 (15903)
పశ్చాత్తాపాభిసంతప్తో విదురస్మారమోహితః।
భ్రాతృశ్నేహాదిదం రాజా సంజయం వాక్యమబ్రవీత్ ॥ 3-6-7 (15904)
గచ్ఛ సంజయ జానీహి భ్రాతరం విదురం మమ।
యది జీవతి రోషేణ మయా పాపేన నిర్ధుతః ॥ 3-6-8 (15905)
న హి తేన మమ భ్రాత్రా సుసూక్ష్మమపి కించన।
వ్యలీకం కృతపూర్వం వై ప్రాజ్ఞేనామితబుద్ధినా ॥ 3-6-9 (15906)
స వ్యలీకం కథం ప్రాప్తో మత్తః పరమబుద్ధిమాన్।
న జహ్మాజ్జీవితం ప్రాజ్ఞ తం గచ్ఛానయ సంజయ ॥ 3-6-10 (15907)
తస్య తద్వచనం శ్రుత్వా రాజ్ఞస్తమనుమాన్య చ।
సంజయో బాఢమిత్యుక్త్వా ప్రాద్రవత్కాంయకం ప్రతి 3-6-11 (15908)
సోఽచిరేణ సమాసాద్య తద్వనం యత్ర పాండవాః।
రౌరవాజినసంవీతం దదర్శాథ యుధిష్ఠిరం ॥ 3-6-12 (15909)
విదురేణ సహాసీనం బ్రాహ్మణైశ్చ సహస్రశః।
భ్రాతృభిశ్చాభిసంగుప్తం దేవైరివ పురందరం ॥ 3-6-13 (15910)
యుధిష్ఠిరముపాగంయ పూజయామాస సంజయః।
భీమార్జునయమాశ్చాపి తద్యుక్తం ప్రతిపేదిరే ॥ 3-6-14 (15911)
రాజ్ఞా పృష్టః స కుశలం సుఖాసీనశ్చ సంజయః।
శశంసాగమనే హేతుమిదం చైవాబ్రవీద్వచః ॥ 3-6-15 (15912)
సంజయ ఉవాచ। 3-6-16x (1781)
రాజా స్మరతి తే క్షత్తర్ధృతరాష్ట్రోఽంబికాసుతః।
తం పశ్య గత్వా త్వం క్షిప్రం సంజీవయ చ పార్థివం ॥ 3-6-16 (15913)
సోఽనుమాన్య నరశ్రేష్ఠాన్పాండవాన్కురునందనాన్।
నియోగాద్రాజసింహస్య గంతుమర్హసి సత్తం ॥ 3-6-17 (15914)
ఏవముక్తస్తు విదురో ధీమాన్స్వజనవత్సలః।
యుధిష్ఠిరస్యానుమతే పునరాయాద్గజాహ్వయం ॥ 3-6-18 (15915)
తమబ్రవీన్మహాతేజా ధృతరాష్ట్రోఽంబికాసుతః।
దిష్ట్యా ప్రాప్తోసి ధర్మజ్ఞ దిష్ట్యా స్మరసి మేఽనఘ ॥ 3-6-19 (15916)
అద్య చాహం దివారాత్రౌ త్వత్కృతే భరతర్షభ।
ప్రజాగరే ప్రపశ్యామి విచిత్రం దేహమాత్మనః ॥ 3-6-20 (15917)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-6-21x (1782)
సోంకమానీయ విదురం మూర్ధన్యాఘ్రాయ చైవ హ।
క్షంయతామితి చోవాచయదుక్తోసి మయాఽనఘ ॥ 3-6-21 (15918)
విదుర ఉవాచ। 3-6-22x (1783)
క్షాంతమేవ మయా రాజన్గురుర్మే పరమో భవాన్।
తథాఽహమాగతః శీఘ్రం త్వద్దర్శనపరాయణః ॥ 3-6-22 (15919)
భవంతి హి నరవ్యాఘ్ర పురుషా ధర్మచేతనాః।
దీనానుకంపినో రాజన్నాత్ర కార్యా విచారణా ॥ 3-6-23 (15920)
పాండోః పుత్రా యాదృశాస్తే తాదృశా మే సుతాస్తవ।
దీనా ఇతీవ మే బుద్ధిరభిపన్నాఽద్య తాన్ప్రతి ॥ 3-6-24 (15921)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-6-25x (1784)
అన్యోన్యమనునీయైవం భ్రాతరౌ ద్వౌ మహాద్యుతీ।
విదురో ధృతరాష్ట్రశ్చ లేభాతే పరమాం ముదం ॥ 3-6-25 (15922)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి కిర్మీరవధపర్వణి షష్ఠోఽధ్యాయః ॥ 6 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-6-1 మహాప్రాజ్ఞః విదురేపదేశే స్థితానాం జయో భవిష్యతీతి జానన్ ॥ 3-6-2 సంధివిగ్రహకారితం సంధివిగ్రహాదినీతిజ్ఞత్వకృతం। భవిష్యతి ఆగామిని కాలే ॥ 3-6-8 నిర్ధుతః నిఃసారితః ॥ 3-6-9 వ్యలీకం అప్రియం ॥ 3-6-10 త్యక్ష్యామి జీవితమితి ఝ. పాఠః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 007
॥ శ్రీః ॥
3.7. అధ్యాయః 007
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
విదురస్య పునరాగమనేన ఖిద్యతా దుర్యోధనేన కర్ణాదిభిరాలోచనం ॥ 1 ॥ కర్ణాదిషు సమాలోచ్య పాండవజిఘాంసయా ప్రస్థితేషు తదా సమాగతేన శ్రీవ్యాసేన తేషాం ప్రతిషేధనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-7-0 (15923)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-7-0x (1785)
శ్రుత్వా చ విదురం ప్రాప్తం రాజ్ఞా చ పరిసాంత్వితం।
ధృతారాష్ట్రాత్మజో రాజా పర్యతప్యత దుర్మతిః ॥ 3-7-1 (15924)
స సౌబలేయమానాయ్య కర్ణదుఃశాసనౌ తథా।
అబ్రవీద్వచనం రాజా ప్రవిశ్యాబుద్ధిజం తమః ॥ 3-7-2 (15925)
ఏష ప్రత్యాగతో మంత్రీ ధృతరాష్ట్రస్య సంమతః।
విదురః పాండుపుత్రాణాం సుహృద్విద్వాన్హితే రతః ॥ 3-7-3 (15926)
యావదస్య పునర్బుద్ధిం విదురో నాపకర్షతి।
పాండవానయనే తావన్మంత్రయధ్వం హితం మమ ॥ 3-7-4 (15927)
అథ పశ్యాంయహం పార్థాన్ప్రాప్తానిహ కథంచన।
పునః శోషం గమిష్యామి నిరసుర్నిష్పరిగ్రహః ॥ 3-7-5 (15928)
విషముద్బంధనం చైవ శస్త్రమగ్నిప్రవేశనం।
కరిష్యే న హి తానృద్ధాన్పునర్ద్రష్టుమిహోత్సహే ॥ 3-7-6 (15929)
సుకునిరువాచ। 3-7-7x (1786)
కిం బాలిశమతిం రాజన్నాస్థితోసి విశాంపతే।
గతాస్తే సమయం కృత్వా నైతదేవం భవిష్యతి ॥ 3-7-7 (15930)
సత్యవాక్యేః స్వితాః సర్వే పాండవా భరతషభ।
పితుస్తే వచనం తాత న గ్రహీష్యంతి కర్హిచితి ॥ 3-7-8 (15931)
అథవా తే గ్రహీష్యంతి పునరేష్యంతి వా పురం।
నిరస్య సమయం సర్వే పణోఽస్మాకం భవిష్యతి ॥ 3-7-9 (15932)
సర్వే భవామో మధ్యస్థా రాజ్ఞశ్ఛందానువర్తినః।
ఛిద్రం బహు ప్రపశ్యంతః పాండవానాం సుసంవృతాః । 3-7-10 (15933)
దుఃశాసన ఉవాచ। 3-7-11x (1787)
ఏవమేతన్మహాప్రాజ్ఞ యథా వదసి మాతుల।
నిత్యం హి మే కథయతస్తవ బుద్ధిర్విరోచతే ॥ 3-7-11 (15934)
కర్ణ ఉవాచ। 3-7-12x (1788)
కామమీక్షామహే సర్వే దుర్యోధన తవేప్సితం।
ఐకమత్యం హి నో రాజన్సర్వేషామేవ లక్షయే ॥ 3-7-12 (15935)
[నాగమిష్యంతి తే ధీరా అకృత్వా కాలసంవిదం।
ఆగమిష్యంతి చేన్మోహాత్పునర్ద్యూతేన తాంజయ ॥] 3-7-13 (15936)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-7-14x (1789)
ఏవముక్తస్తు కర్ణేన రాజా దుర్యోధనస్తదా।
నాతిహృష్టమనాః క్షిప్రమభవత్స పరాఙ్ముఖః ॥ 3-7-14 (15937)
ఉపలభ్య తతః కర్ణో వివృత్య నయనే శుభే।
రోషాద్దుఃశాసనం చైవ సౌబలం చ తమేవ చ ॥ 3-7-15 (15938)
ఉవాచ పరమక్రుద్ధ ఉద్యంయాత్మానమాత్మనా।
అథో మమ మతం యత్తు తన్నిబోధత భూమిపాః ॥ 3-7-16 (15939)
ప్రియం సర్వే కరిష్యామో రాజ్ఞః కిం కరవామహే।
న చాస్య శక్నుమః స్థాతుం ప్రియే సర్వే హ్యతంద్రితాః ॥ 3-7-17 (15940)
వయం తు శస్త్రాణ్యాదాయ రథానాస్థాయ దంశితాః।
గచ్ఛామః సహితా హంతుం పాండవాన్వనగోచరాన్ ॥ 3-7-18 (15941)
తేషు సర్వేషు శాంతేషు గతేష్వవిదితాం గతిం।
నిర్వివాదా భవిష్యంతి ధార్తరాష్ట్రాస్తథా వయం ॥ 3-7-19 (15942)
యావదేవ పరిద్యూనా యావచ్ఛోకపరాయణాః।
యావన్మిత్రవిహీనాశ్చ తావద్గచ్ఛామ మాచిరం ॥ 3-7-20 (15943)
తస్యతద్వచనం శ్రుత్వా పూజయంతః పునః పునః।
ప్రహృష్టమనసః సర్వే ప్రత్యూచుః సూతజం తదా ॥ 3-7-21 (15944)
ఏవముక్త్వా సుసంరబ్ధా రథైః సర్వే పృథక్పృథక్।
నిర్యయుః పాండవాన్హంతుం సహితాః కృతనిశ్చయాః ॥ 3-7-22 (15945)
తాన్ప్రస్థితాన్పరిజ్ఞాయ కృష్ణద్వైపాయనః ప్రభుః।
ఆజగామ విశుద్ధాత్మా దృష్ట్వా దివ్యేన చక్షుషా ॥ 3-7-23 (15946)
ప్రతిషిధ్యాథ తాన్సర్వాన్భగవాఁల్లోకపూజితః।
ప్రజ్ఞాచక్షుషమాసీనమువాచాభ్యేత్య సత్వరం ॥ 3-7-24 (15947)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి కిర్మీరవధపర్వణి సప్తమోఽధ్యాయః ॥ 7 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-7-2 తమో రాగద్వేషాత్మకం మోహం ॥ 3-7-6 కరిష్యే స్వీకరిష్యే। ఋద్ధాన్ ఋద్ధిమతః ॥ 3-7-9 పణః కార్యాకార్యవివేకలక్షణో వ్యవహారః ॥ 3-7-10 ఛిద్రం సమయాతిక్రమదోషం ॥ 3-7-15 ఉపలభ్య దుర్యోధనాశయమితి శేషః ॥ 3-7-16 ఉద్యంయోత్క్షిష్య। ఆత్మానం దేహం ॥ 3-7-17 ప్రియం చిదీర్షామో నతు శక్నుమః ప్రియే స్థాతుమితి సంబంధః। ధృతరాష్ట్రేణ నిరుద్ధత్వాత్ ॥ 3-7-20 పరిద్యూనాః ఖిన్నా వర్జితవిజిగీషా వా ॥ 3-7-21 బాఢమిత్యేవ తే సర్వే ఇతి ఝ. ఫాఠః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 008
॥ శ్రీః ॥
3.8. అధ్యాయః 008
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
తదా సమాగతేన వ్యాసేన ధృతరాష్ట్రంప్రతి పాండవైః సహ విరోధస్యానర్థహేతుత్వకథనపూర్వకం తైః సహ శమవిధానం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-7-0 (15948)
వ్యాస ఉవాచ। 3-7-0x (1790)
ధతరాష్ట్ర మహాప్రాజ్ఞ నిబోధ వచనం మమ।
వక్ష్యామి త్వాం కౌరవాణాం సర్వేషాం హితముత్తమం ॥ 3-7-1 (15949)
న మే ప్రియం మహాబాహో యద్గతాః పాండవా వనం।
నికృత్త్యా నికృతాశ్చైవ దుర్యోధనపురోగమైః ॥ 3-7-2 (15950)
తే స్మరంతః పరిక్లేశాన్వర్షే పూర్ణే త్రయోదశే।
విమోక్ష్యంతి విషం క్రుద్ధాః కౌరవేయేషు భారత ॥ 3-7-3 (15951)
తదయం కింను పాపాత్మా తవ పుత్రః సుమందధీః।
పాండవాన్నిత్యసంక్రుద్ధో రాజ్యహేతోర్జిఘాంసతి ॥ 3-7-4 (15952)
వార్యతాం సాధ్వయం మూఢః శమం గచ్ఛతు తే సుతః।
వనస్థాంస్తానయం హంతుమిచ్ఛన్ప్రాణాన్విమోక్ష్యతి ॥ 3-7-5 (15953)
యథాఽఽహ విదురః ప్రాజ్ఞో యథా భీష్మో యథా వయం।
యథా కృపశ్చ ద్రోణశ్చ తథా సాధు విధీయతాం ॥ 3-7-6 (15954)
విగ్రహో హి మహాప్రాజ్ఞ స్వజనేన విగర్హితః।
అధర్ంయమయశస్యం చ మా రాజన్ప్రతిపద్యథాః ॥ 3-7-7 (15955)
సమీక్షా యాదృశీ హ్మస్య పాండవాన్ప్రతి భారత।
ఉపేక్ష్యమాణా సా రాజన్మహాంతమనయం వ్రజేత్ ॥ 3-7-8 (15956)
అథవాఽయం సుమందాత్మా వనం గచ్ఛతు తే సుతః।
పాండవైః సహితో రాజన్నేక ఏవాసహాయవాన్ ॥ 3-7-9 (15957)
తతః సంసర్గజః స్నేహః పుత్రస్య తవ పాండవైః।
యది స్యాత్కృతకృత్యస్త్వం భవేథాః పురషర్షభ ॥ 3-7-10 (15958)
అథవా జాయమానస్య యచ్ఛీలమనుజాయతే।
శ్రూయతే తన్మహారాజ నామృతస్యాపసర్పతి ॥ 3-7-11 (15959)
కథం వా మన్యతే భీష్మో ద్రోణోఽథ విదురోపివా।
భవాన్వాఽత్ర పరం కార్యం పురా చార్థో నివర్తతే ॥ 3-7-12 (15960)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి కిర్మీరవధపర్వణి అష్టమోఽధ్యాయః ॥ 8 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-7-2 నికృతాః నిర్జితాః ॥ 3-7-3 విషమివ విషం శస్త్రం ॥ 3-7-8 సమీక్షా విచారపూర్వికా బుద్ధిః ॥ 3-7-11 ఏతదపి దుర్ఘటమిత్యాహ అథవేతి ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 009
॥ శ్రీః ॥
3.9. అధ్యాయః 009
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
వ్యాసేన ధృతరాష్ట్రంప్రతి పుత్రస్నేహస్య దుస్త్యజత్వే దృష్టాంతత్వేన సురభ్యుపాఖ్యానాఖ్యానపూర్వకం కౌరవాణాం జీవితస్య పాండవైః సహ శమాధీనత్వాభిధానం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-9-0 (15961)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 3-9-0x (1791)
భగవన్నాహమప్యేతద్రోచయే ద్యూతసంభవం।
మన్యే తద్విధినాఽఽకృష్య కారితోస్మీతి వై మునే ॥ 3-9-1 (15962)
నైతద్రోచయతే భీష్మో న ద్రోణో విదురో న చ।
గాంధార్యా నేష్యతే ద్యూతం తత్ర మోహాత్ప్రవర్తితం ॥ 3-9-2 (15963)
పరిత్యక్తుం న శక్నోమి దుర్యోధనమచేతనం।
పుత్రస్నేహేన భగవంజానన్నపి యతవ్రత ॥ 3-9-3 (15964)
వ్యాస ఉవాచ। 3-9-4x (1792)
వైచిత్రవీర్య నృపతే సత్యమాహ యథా భవాన్।
దృఢం విఝః పరం పుత్రం పరం పుత్రాన్న విద్యతే ॥ 3-9-4 (15965)
ఇంద్రోప్యశ్రునిపాతేన సురభ్యా ప్రతిబోధితః।
అన్యైః సమృద్ధైరప్యర్థైర్న సుతానమన్యతే పరం। 3-9-5 (15966)
అత్ర తే వర్తయిష్యామి గహదాఖ్యానముత్తమం।
సురభ్యాశ్చైవ సంవాదమింద్రస్య చ విశాంపతే ॥ 3-9-6 (15967)
త్రివిష్టపగతా రాజన్సురభీ ప్రారుదత్కిల।
గవాం మాతా పురా తాత తామింద్రోఽన్వకృపాయత ॥ 3-9-7 (15968)
ఇంద్ర ఉవాచ। 3-9-8x (1793)
కిమిదం రోదిషి శుభే కచ్చిత్క్షేమం దివౌకసాం।
మనుష్యేష్వథవా గోషు నైతదల్పం భవిష్యతి ॥ 3-9-8 (15969)
సురభిరువాచ। 3-9-9x (1794)
వినిపాతో న వః కశ్చిద్దృశ్యతే త్రిదశాధిప।
అహం తు పుత్రం శోచామి తేన రోదిమి కౌశిక ॥ 3-9-9 (15970)
పశ్యైనం కర్షకం క్షుద్రం దుర్బలం మమ పుత్రకం।
ప్రతోదేనాభినిఘ్నంతం లాంగలేన చ పీడితం।
నిషీదమానం సోత్కంఠం వధ్యమానం సురాధిప ॥ 3-9-10 (15971)
`ఏనం దృష్ట్వా భృశం శ్రాంతం వధ్యమానం సురాధిప।'
కృపావిష్టాఽస్మి దేవేంద్ర మనశ్చోద్వేపతే మమ ॥ 3-9-11 (15972)
ఏకస్తత్రబలోపేతో ధురముద్వహతేఽధికాం।
అపరోప్యబలప్రాణః కృశో ధమనిసంతతః।
కృచ్ఛ్రాదుద్వహతే భారం తం వై శోచామి వాసవ ॥ 3-9-12 (15973)
వధ్యమానః ప్రతోదేన తుద్యమానః పునః పునః।
నైవ శక్నోతి తం భారముద్వోఢుం పశ్య వాసవ ॥ 3-9-13 (15974)
తతోఽహం తస్య శోకార్తా విరౌమి భృశదుఃఖితా।
అశ్రూణ్యావర్తయంతీ చ నేత్రాభ్యాం కరుణాయతీ ॥ 3-9-14 (15975)
శక్ర ఉవాచ। 3-9-15x (1795)
తవ పుత్రసహస్రేషు పీడ్యమానేషు శోభనే।
కిం కృపాయితవత్యత్ర పుత్ర ఏకో నిపీడ్యతే ॥ 3-9-15 (15976)
సురభిరువాచ। 3-9-16x (1796)
యది పుత్రసహస్రాణి సర్వత్రసమతైవ మే।
దీనస్య తు సతః శక్ర పుత్రస్యాభ్యధికాకృపా ॥ 3-9-16 (15977)
వ్యాస ఉవాచ। 3-9-17x (1797)
తదింద్రః సురభేర్వాక్యం నిశంయ భృశవిస్మితః।
జీవితేనాపి కౌరవ్య మేనేఽభ్యధికమాత్మజం ॥ 3-9-17 (15978)
ప్రవవర్ష చ తత్రైవ సహసా తోయముల్వణం।
కర్షకస్యాచరన్విఘ్నం భగవాన్పాకశాసనః ॥ 3-9-18 (15979)
తద్యథా సురభిః ప్రాహ సమమేవాస్తు తే తథా।
సుతేషు రాజన్సర్వేషు హీనేష్వభ్యధికా కృపా ॥ 3-9-19 (15980)
యాదృశో మే సుతః పాండుస్తాదృశో మేఽసి పుత్రక।
విదురశ్చ మహాప్రాజ్ఞః స్నేహాదేతద్బ్రవీంయహం ॥ 3-9-20 (15981)
చిరాయ తవ పుత్రాణాం శతమేకశ్చ భారత।
పాండౌః పంచైవ లక్ష్యంతే తేఽపి మందాఃసుదుఃఖితాః ॥ 3-9-21 (15982)
కథం జీవేయురత్యంతం కథం వర్ధేయురిత్యపి।
ఇతి దీనేషు పార్థేషు మనో మే పరితప్యతే ॥ 3-9-22 (15983)
యది పార్థివ కౌఖ్యాంజీవమానానిహేచ్ఛసి।
దుర్యోధనస్తవ సుతః శమం గచ్ఛతు పాండవైః ॥ 3-9-23 (15984)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి కిర్మీరవధపర్వణి నవమోఽధ్యాయః ॥ 9 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-9-5 సురభ్యా దేవధేన్వా ॥ 3-9-7 అన్వకృపాయత అనుకంపితవాన్ ॥ 3-9-9 కౌశిక హే ఇంద్ర ॥ 3-9-10 ప్రతోదేన తీక్ష్ణాగ్రలోహవతా దండేన ॥ 3-9-12 ధురం భారం। ధమనిసంతతః శిరాభిర్వ్యాప్తః। నిర్మాంస ఇత్యర్థః ॥ 3-9-13 వధో దండాఘాతేన। తోదః ప్రతోదేన ॥ 3-9-15 కృపాయితవతీ కృపాంకృతవతీ। పుత్ర ఏకో నిపీడ్యతే బహుషు పుత్రేషు ఏకః కశ్చిత్ నిపీడ్యత ఏవేత్యర్థః ॥ 3-9-18 ఉల్వణం ఉత్కటం ॥ 3-9-21 మందా- త్వత్పుత్రవత్కపటానభిజ్ఞాః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 010
॥ శ్రీః ॥
3.10. అధ్యాయః 010
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ధృతరాష్ట్రేణ దుర్యోధనానుశాసనం ప్రార్థితేన వ్యాసేన తత్రాగమిష్యంతం మైత్రేయప్రతి తత్ప్రార్థనావిధానపూర్వకం స్వావాసంప్రతి గమనం ॥ 1 ॥ తత్రాగతేన మైత్రేయేణ ఊర్వాస్ఫాలనపూర్వకం స్వవచనమనాదృతవతో దుర్యోధనస్య భీమసేనగదయా తవోరుభేదో భూయాదితి శాపదానం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-10-0 (15985)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 3-10-0x (1798)
ఏవమేతన్మహాప్రాజ్ఞ యథా వదసి మాం మునే।
అహం చైవ విజానామి సర్వే చేమే నరాధిపాః ॥ 3-10-1 (15986)
భవాంశ్చ మన్యతే సాధు యత్కురూణాం సుఖోదయం।
తదేవ విదురోఽప్యాహ భీష్మో ద్రోణశ్చ మాం మునే ॥ 3-10-2 (15987)
యదిత్వహమనుగ్రాహ్యః కౌరవ్యేషు దయా యది।
అన్వశాధి దురాత్మానం పుత్రం దుర్యోధనం మమ ॥ 3-10-3 (15988)
వ్యాస ఉవాచ. 3-10-4x (1799)
అయమాయాతి వై రాజన్మైత్రేయో భగవానృషిః।
అన్వీక్ష్య పాండవాన్భ్రాతృనిహైవాఽస్మద్దిదృక్షయా ॥ 3-10-4 (15989)
ఏష దుర్యోధనం పుత్రం తవ రాజన్మహానృషిః।
అనుశాస్తా యథాన్యాయం శమాయాస్య కులస్య చ ॥ 3-10-5 (15990)
బ్రూయాద్యదేష కౌరవ్య తత్కార్యమవిశంకయా।
అక్రియాయాం తు కార్యస్య పుత్రం తే శప్స్యతే రుషా ॥ 3-10-6 (15991)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-10-7x (1800)
ఏవముక్త్వా యయౌ వ్యాసో మైత్రేయః ప్రత్యదృశ్యత।
పూజయా ప్రతిజగ్రాహ సపుత్రస్తం నరాధిపః ॥ 3-10-7 (15992)
కృత్వాఽర్ధ్యాద్యాః క్రియాః సర్వా విశ్రాంతం మునిసత్తమం
ప్రశ్రయేణాబ్రవీద్రాజా ధృతరాష్ట్రోఽంబికాసుతః ॥ 3-10-8 (15993)
సుఖేనాగమనం కచ్చిద్భగవన్కురుజాంగలే।
కచ్చిత్కుశలినో వీరా భ్రాతరః పంచ పాండవాః । 3-10-9 (15994)
సమయే స్థాతుమిచ్ఛంతి కచ్చిచ్చ భరతర్షభాః।
కచ్చిత్కురూణాం సౌభ్రాత్రమవ్యుచ్ఛిన్నం భవిష్యతి ॥ 3-10-10 (15995)
మైత్రేయ ఉవాచ। 3-10-11x (1801)
తీర్థయాత్రామనుక్రామన్ప్రాప్తోఽస్మి కురుజాంగలాన్।
యదృచ్ఛయా ధర్మరాజం దృష్ట్వవాన్కాంయకే వనే ॥ 3-10-11 (15996)
తం జటాజినసంవీతం తపోవననివాసినం।
సమాజగ్ముర్మహాత్మానం ద్రష్టుం మునిగణాః ప్రభో ॥ 3-10-12 (15997)
తత్రాశ్రౌషం మహారాజ పుత్రాణాం తవ విగ్రహం।
అనయం ద్యూతరూపేణ మహాభయముపస్థితం ॥ 3-10-13 (15998)
తతోఽహం త్వామనుప్రాప్తః కౌరవాణామవేక్షయా ॥
సదా హ్యభ్యధికః స్నేహః ప్రీతిశ్చ త్వయి మే ప్రభో ॥ 3-10-14 (15999)
నైతదౌపయికం రాజంస్త్వయి భీష్మే చ జీవతి।
యదన్యోన్యేన తే పుత్రా విరుధ్యంతే కథంచన ॥ 3-10-15 (16000)
మేఢీభూతః స్వయం రాజన్నిగ్రహే ప్రగ్రహే భవాన్।
కిమర్థమనయం ఘోరముత్పతంతముపేక్షసే ॥ 3-10-16 (16001)
దస్యూనామివ యద్వృత్తం సభాయాం కురునందన।
తేన న భ్రాజసే రాజంస్తాపసానాం సమాగమే ॥ 3-10-17 (16002)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-10-18x (1802)
తతో వ్యావృత్య రాజానం దుర్యోధనమమర్షణం।
ఉవాచ శ్లక్ష్ణయా వాచా మైత్రేయో భగవానృపిః ॥ 3-10-18 (16003)
మైత్రేయ ఉవాచ। 3-10-19x (1803)
దుర్యోధన మహాబాహో నిబోధ వదతాం వర।
వచనం మే మహాభాగ బ్రువతో యద్ధితం తవ ॥ 3-10-19 (16004)
మా ద్రుహః పాండవాన్రాజన్కురుష్వ హితమాత్మనః।
పాండవానాం కురూణాం చ లోకస్య చ నరర్షభ ॥ 3-10-20 (16005)
పాండవాన్ప్రాప్య తాన్రాత్రౌ కిర్మీరో నామ రాక్షసః।
అవృత్య మార్గం రౌద్రాత్మా తస్థౌ గిరివాచలః ॥ 3-10-21 (16006)
తం భీమః సమరస్లాఘీ బలేన బలినాం వరః।
జఘాన పశుమారేణ వ్యాఘ్రః క్షుద్రమృగం యథా ॥ 3-10-22 (16007)
పశ్య దిగ్విజయే రాజన్యథా భీమేన పాతితః।
జరాసంధో మహేష్వాసో నాగాయుతబలో యుధి ॥ 3-10-23 (16008)
సంబంధీ వాసుదేవశ్చ శ్యాలాః సర్వే చ పార్షతాః।
తే హి సర్వే నరవ్యాఘ్రాః శూరా విక్రాంతయోధినః ॥ 3-10-24 (16009)
సర్వే నాగాయుతప్రాణా వజ్రసంహననా దృఢః।
సత్యవ్రతధరాః సర్వేసర్వే పురుషమానినః ॥ 3-10-25 (16010)
హంతారో దేవశత్రూణాం రక్షసాం కామరూపిణాం।
హిడింబబకముఖ్యానాం కిర్మీరస్ చ రక్షసః।
కస్తాన్యుధి సమాసీత జరామరణవాన్నరః ॥ 3-10-26 (16011)
తస్య తే శమ ఏవాస్తు పాండవైర్భరతర్షభ।
కురు మే వచనం రాజన్మా మృత్యువశమన్వగాః ॥ 3-10-27 (16012)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-10-28x (1804)
ఏవం తు బ్రువతస్తస్య మైత్రేయస్య విశాంపతే।
ఊరుం కరికరాకారం కరేణాభిజఘాన తః ॥ 3-10-28 (16013)
దుర్యోధనః స్మితం కృత్వా చరణేనోల్లిఖన్మహీం।
నకించిదుక్త్వా దుర్మేధాస్తస్థౌ కించిదవాఙ్ముఖః ॥ 3-10-29 (16014)
తమశుశ్రూషమాణం తు విలిఖంతం వసుంధరాం।
దృష్ట్వా దుర్యోధనం రాజన్మైత్రేయం కోప ఆవిశత్ ॥ 3-10-30 (16015)
స కోపవశమాపన్నో మైత్రేయో మునిసత్తమః।
విధినా సంప్రయుక్తశ్చ శాపాయాస్య మనో దధే ॥ 3-10-31 (16016)
తతః స వార్యుపస్పృశ్య కోపసంరక్తలోచనః।
మైత్రేయో ధార్తరాష్ట్రం తమశపద్దుష్టచేతసం ॥ 3-10-32 (16017)
యస్మాత్త్వం మామనాదృత్య నేమాం వాచం చికీర్షసి।
తస్మాదస్యాతిమానస్య సద్యః ఫలమవాప్స్యసి ॥ 3-10-33 (16018)
త్వదభిద్రోహసంయుక్తం యుద్ధముత్పత్స్యతే మహత్।
యత్ర భీమో గదాఘాతైస్తవోరుం భేత్స్యతే బలీ ॥ 3-10-34 (16019)
ఇత్యేవముక్తే వచనే ధృతరాష్ట్రో మహీపతిః।
ప్రసాదయామాస మునిం నైతదేవం భవేదితి ॥ 3-10-35 (16020)
మైత్రేయ ఉవాచ। 3-10-36x (1805)
శమం యాస్యతి చేత్పుత్రస్తవ రాజన్యదా తదా।
శాయో న భవితా తాత విపరీతే భవిష్యతి ॥ 3-10-36 (16021)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-10-37x (1806)
సవిలక్షస్తు రాజేంద్రో దుర్యోధనపితా తదా।
మైత్రేయం ప్రాహ కిర్మీరః కథం భీమేన పాతితః ॥ 3-10-37 (16022)
మైత్రేయ ఉవాచ। 3-10-38x (1807)
నాహం వక్ష్యాంయసూయా తే న తే శుశ్రూషతే సుతః।
ఏష తే విదురః సర్వమాఖ్యాస్యతి గతే మయి ॥ 3-10-38 (16023)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-10-39x (1808)
ఇత్యేవముక్త్వా మైత్రేయః ప్రాతిష్ఠత యథాగతం।
కిర్మీరవధసంవిగ్నో భయం దుర్యోధనో యయౌ ॥ 3-10-39 (16024)
॥ ఇతిశ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి కిర్మీరవధపర్వణి దశమోఽధ్యాయః ॥ 10 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-10-5 అనుశాస్తా అనుశాసిష్యతి ॥ 3-10-6 అక్రియాయాం అకరణే। కార్యస్య అవశ్యకర్తవ్యస్య ॥ 3-10-11 యదృచ్ఛయా దైవాత్ ॥ 3-10-15 ఔపయికం యోగ్యం ॥ 3-10-16 మేఢీభూతః ఖలదామస్తంభీభూతః। ప్రగ్రహే అనుగ్రహే ॥ 3-10-18 వ్యావృత్ అభిముఖీభూయేత్యర్థః ॥ 3-10-22 పశుమారేణ పశుమారణప్రకారేణ ॥ 3-10-24 విక్రాంతయోధినః విక్రాంతాశ్చ యుద్ధశీలాశ్చ ॥ 3-10-25 వజ్రసంహననాః వజ్రకాయాః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 011
॥ శ్రీః ॥
3.11. అధ్యాయః 011
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
మైత్రేయచోదితేన విదురేణ ధృతరాష్ట్రాయ భీమకృతకిర్మీరవధప్రకారకథనం ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-11-0 (16025)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 3-11-0x (1809)
కిర్మీరస్య వధం క్షత్తః శ్రోతుమిచ్ఛామి కథ్యతాం।
రక్షసా భీమసేనస్య కథమాసీత్సమాగమః ॥ 3-11-1 (16026)
విదుర ఉవాచ। 3-11-2x (1810)
శృణు భీమస్య కర్మేదమతిమానషకర్మణః।
శ్రుతపూర్వం మయా తేషాం కథాంతేషు పునః పునః ॥ 3-11-2 (16027)
ఇతః ప్రయాతా రాజేంద్ర పాండవా ద్యూతనిర్జితాః।
జగ్ముస్త్రిభిరహోరాత్రైః కాంయకం నామ తద్వనం ॥ 3-11-3 (16028)
రాత్రౌ నిశీథే త్వాభీలే గతేఽర్ధసమయే నృప।
ప్రచారే పురుషాదానాం రక్షసాం ఘోరకర్మణాం ॥ 3-11-4 (16029)
తద్వనం తాపసా నిత్యమశేషా వనచారిణః।
దూరాత్పరిహరంతి స్మ పురుషాదభయాత్కిల ॥ 3-11-5 (16030)
తేషాం ప్రవిశతాం తత్ర మార్గమావృత్య భారత।
దీప్తాక్షం భీషణం రక్షః మోల్ముకం ప్రత్యపద్యత ॥ 3-11-6 (16031)
బాహూ మహాంతౌ కృత్వా చ తథాస్యం చ భయానకం।
స్థితమావృత్యపంథానం యేన యాంతి కురూద్వహాః ॥ 3-11-7 (16032)
దష్టోష్ఠదంష్ట్రం తాంరాక్షం ప్రదీప్తోర్ధ్వశిరోరుహం।
సార్కరశ్మితడిచ్చక్రం సబలాకమివాంబుదం ॥ 3-11-8 (16033)
సృజంతం రాక్షసీం మాయాం మహానాదనినాదితం।
ముంచంతం విపులాన్నాదాన్సతోయమివ తోయదం ॥ 3-11-9 (16034)
తస్య నాదేన సంత్రస్తాః పక్షిణః సర్వతోదిశం।
విముక్తనాదాః సంపేతుః స్థలజా జలజైః సహ ॥ 3-11-10 (16035)
సంప్రద్రుతమృగద్వీపిమహిషర్క్షసమాకులం।
తద్వనం తస్య నాదేన సంప్రస్థితమివాభవత్ ॥ 3-11-11 (16036)
తస్యోరువాతాభిహతాస్తాంరపల్లవబాహవః।
విదూరజాతాశ్చ లతాః సమాశ్లిష్యంతి పాదపాన్ ॥ 3-11-12 (16037)
తస్మిన్క్షణేఽథ ప్రవవౌ మారుతో భృశదారుణః।
రజసా సంవృతం తేన నష్టర్క్షమభవన్నభః ॥ 3-11-13 (16038)
పంచానాం పాండుపుత్రాణామవిజ్ఞాతో మహారిపుః।
పంచానామింద్రియాణాం తు శోకావేశ ఇవాతులః ॥ 3-11-14 (16039)
స దృష్ట్వా పాండవాందూరాత్కృష్ణాజినసమావృతాన్।
ఆవృణోత్తద్వనద్వారం మైనాక ఇవ పర్వతః ॥ 3-11-15 (16040)
తం సమాసాద్య విత్రస్తా కృష్ణా కమలలోచనా।
అదృష్టపూర్వం సంత్రాసాన్న్యమీలయత లోచనే ॥ 3-11-16 (16041)
దుఃశాసనకరోత్సృష్టవిప్రకీర్ణశిరోరుహా।
పంచపర్వతమధ్యస్థా నదీవాకులతాం గతా ॥ 3-11-17 (16042)
విముహ్యమానాం తాం తత్ర జగృహుః పంచ పాండవాః।
ఇంద్రియాణి ప్రసక్తాని విషయేషు యథారతిం ॥ 3-11-18 (16043)
అథ తాం రాక్షసీం మాయాముత్థితాం ఘోరదర్శనాం।
రక్షోఘ్నైర్వివిధైర్మంత్రైర్ధౌంయః సంయక్ప్రయోజితైః ॥ 3-11-19 (16044)
పశ్యతాం పాండుపుత్రాణాం నాశయామాస వీర్యవాన్।
స నష్టమాయోఽతిబలః క్రోధవిస్ఫారితేక్షణః ॥ 3-11-20 (16045)
కామమూర్తిధరః క్రూరః కాలకల్పో వ్యదృశ్యత।
తమువాచ తతో రాజా దీర్ఘప్రజ్ఞో యుధిష్ఠిరః ॥ 3-11-21 (16046)
కో భవాన్కస్య వా కిం తే క్రియతాం కార్యముచ్యతాం।
ప్రత్యువాచాథ తద్రక్షో ధర్మరాజం యుధిష్ఠిరం ॥ 3-11-22 (16047)
అహం వకస్య వై భ్రాతా కిర్మీర ఇతి విశ్రుతః।
వనేఽస్మిన్కాంయకే శూన్యే నివసామి గతజ్వరః ॥ 3-11-23 (16048)
యుధి నిర్జిత్య పురుషానాహారం నిత్యమాచరన్।
కే యూయమభిసంప్రాప్తా భక్ష్యభూతా మమాంతికం।
యుధి నిర్జిత్యవః సర్వాన్భక్షయిష్యే గతజ్వరః ॥ 3-11-24 (16049)
విదుర ఉవాచ। 3-11-25x (1811)
యుధిష్ఠిరస్తు తచ్ఛ్రుత్వా వచస్తస్య దురాత్మనః।
ఆచచక్షే తతః సర్వం గోత్రనామాది భారత ॥ 3-11-25 (16050)
పాండవో ధర్మరాజోఽహం యది తే శ్రోత్రమాగతః।
సహితో భ్రాతృభిః సర్వైర్భీమసేనార్జునాదిభిః ॥ 3-11-26 (16051)
హృతరాజ్యో వనే వాసం వస్తుం కృతమతిస్తతః।
వనమభ్యాగతో ఘోరమిదం తవ పరిగ్రహం ॥ 3-11-27 (16052)
`విస్మయం పరమం గత్వా రాక్షసో ఘోరదర్శనః।'
కిర్మీరస్త్వబ్రవీదేనం దిష్ట్యా దేవైరిదం మమ।
ఉపపాదితమద్యేహ చిరకాలాన్మనోరథం ॥ 3-11-28 (16053)
భీమసేనవధార్థం హి నిత్యమభ్యుద్యతాయుధః।
చరామి పృథివీం కృత్స్నాం నైనం చాసాదయాంయహం ॥ 3-11-29 (16054)
సోయమాసాదితో దిష్ట్యా భ్రాతృహా కాంక్షితశ్చిరం।
అనేన హి మమ భ్రాతా బకో వినిహతః ప్రియః ॥ 3-11-30 (16055)
వైత్రకీయవనే రాజన్బ్రాహ్మణచ్ఛద్మరూపిణా।
విద్యాబలముపాశ్రిత్య న హ్మస్త్యస్యౌరసం బలం ॥ 3-11-31 (16056)
హిడింబశ్చ సఖా మహ్మం దయితో వనగోచరః।
హతో దురాత్మనాఽనేన స్వసా చాస్య హృతా పురా ॥ 3-11-32 (16057)
సోయమభ్యాగతో మూఢో మమేదం గహనం వనం।
ప్రచారసమయేఽస్మాకమర్ద్ధరాత్రే స్థితే సమే ॥ 3-11-33 (16058)
అద్యాస్య యాతయిష్యామి తద్వైరం చిరసంభృతం।
తర్పయిష్యామి చ బకం రుధిరేణాస్య భూరిణా ॥ 3-11-34 (16059)
అద్యాహమనృణో భూత్వా భ్రాతుః సఖ్యుస్తథైవ చ।
శాంతిం లబ్ధాస్మి పరమాం హత్వా రాక్షసకంటకం ॥ 3-11-35 (16060)
యది తేన పురా ముక్తో భీమసేనో బకేన వై।
అద్యైనం భక్షయిష్యామి పశ్యతస్తే యుధిష్ఠిర ॥ 3-11-36 (16061)
ఏనం హి విపులప్రాణమద్య హత్వా వృకోదరం।
సంభక్ష్య జరయిష్యామి యథాఽగస్త్యో మహాసురం ॥ 3-11-37 (16062)
ఏవముక్తస్తు ధర్మాత్మా సత్యసంధో యుధిష్ఠిరః।
నైతదస్తీతి సక్రోధో భర్త్సయామాస రాక్షసం ॥ 3-11-38 (16063)
తతో భీమో మహాబాహురారుజ్యతరసా ద్రుమం।
దశవ్యామమథోద్విద్ధం నిష్పత్రమకరోత్తదా ॥ 3-11-39 (16064)
చకార సజ్యం గాండీవం వజ్రనిష్పేషగౌరవం।
నిమేషాంతరమాత్రేణ తథైవ విజయోఽర్జునః ॥ 3-11-40 (16065)
నివార్య భీమో జిష్ణుం తం తద్రక్షో మేఘనిఃస్వనం।
అభిద్రుత్యాబ్రవీద్వాక్యం తిష్ఠతిష్ఠేతి భారత ॥ 3-11-41 (16066)
ఇత్యుక్త్వైనమతిక్రుద్ధః కక్ష్యాముత్పీడ్య పాండవః।
నిష్పిష్య పాణినా పాణిం సందష్టౌష్ఠపుటో బలీ।
తమభ్యధావద్వేగేన భీమో వృక్షాయుధస్తదా ॥ 3-11-42 (16067)
యమదండప్రతీకాశం తతస్తం తస్య మూర్ధని।
పాతయామాస వేగేన కులిశం మఘవానివ ॥ 3-11-43 (16068)
అసంభ్రాంతం తు తద్రక్షః సమరే ప్రత్యదృశ్యత।
చిక్షేప చోల్ముకం దీప్తమశనిం జ్వలితామివ ॥ 3-11-44 (16069)
తదుదస్తమలాతం తు భీమః ప్రహరతాం వరః।
పదా సవ్యేన చిక్షేప తద్రక్షః పునరావ్రజత్ ॥ 3-11-45 (16070)
కిర్మీరశ్చాపి సహసా వృక్షముత్పాట్య పాండవం।
దండపాణిరివ క్రుద్ధః సమరే ప్రత్యధావత ॥ 3-11-46 (16071)
తద్వృక్షయుద్ధమభవన్మహీరుహవినాశనం।
వాలిసుగ్రీవయోర్భ్రాత్రోర్యథా స్త్రీకాంక్షిణోః పురా ॥ 3-11-47 (16072)
శీర్షయోః పతితా వృక్షా విభిదుర్నైకధా తయోః।
యథైవోత్పలపత్రాణి మత్తయోర్ద్విపయోస్తథా ॥ 3-11-48 (16073)
మూర్ధ్నిజర్ఝరభూతాస్తు బహవస్తత్ర పాదపాః।
చీరాణీవ వ్యుదస్తాని రేజుస్తత్ర మహావనే ॥ 3-11-49 (16074)
తద్వృక్షయుద్ధమభవన్మహూర్తం భరతర్షభ।
రాక్షసానాం చ ముఖ్యస్య నరాణాముత్తమస్య చ ॥ 3-11-50 (16075)
తతః శిలాం సముత్క్షిప్య భీమస్య యుధి తిష్ఠతః।
ప్రాహిణోద్రాసః క్రుద్ధో భీమసేనశ్చచాల హ ॥ 3-11-51 (16076)
తం శిలాతాడనజడం పర్యధావత రాక్షసః।
బాహువిక్షిప్తకిరణః స్వర్భానురివ భాస్కరం ॥ 3-11-52 (16077)
తావన్యోన్యం సమాశ్లిశ్య ప్రకర్షంతౌ పరస్పరం।
ఉభావపి చకాశేతే ప్రవృద్ధౌ వృషభావివ ॥ 3-11-53 (16078)
తయోరాసీత్సుతుములః సంప్రహారః సుదారుణః।
నఖదంష్ట్రాయుధవతోర్వ్యాఘ్రయోరివ దృప్తయోః ॥ 3-11-54 (16079)
దుర్యోధననికారాచ్చ బాహువీర్యాచ్చ దర్పితః।
కృష్ణానయనదృష్టశ్చ వ్యవర్ధత వృకోదరః ॥ 3-11-55 (16080)
అభిహత్యాథ బాహుభ్యాం ప్రత్యగృహ్ణాదమర్షితః।
మాతంగమివ మాతంగః ప్రభిననకరటాముఖం ॥ 3-11-56 (16081)
స చాప్యేనం తతో రక్షః ప్రతిజగ్రాహ వీర్యబాన్।
తమాక్షిపద్భీమసేనో బలేన బలినాం వరః ॥ 3-11-57 (16082)
తయోర్భుజవినిష్పేషాదుభయోర్బలినోస్తదా।
శబ్దః సమభవద్ఘోరో వేణుస్ఫోటసమో యుధి ॥ 3-11-58 (16083)
అథైనమాక్షిప్య బలాద్గృద్య మధ్యే వృకోదరః।
ధూనయామాస వేగేన వాయుశ్చండ ఇవ ద్రుమం ॥ 3-11-59 (16084)
స భీమేన పరామృష్టో దుర్బలో బలినాం రణే।
వ్యస్పందత యథాప్రాణం విచకర్ష చ పాండవం ॥ 3-11-60 (16085)
తత ఏనం పరిశ్రాంతముపలక్ష్య వృకోదరః।
యోక్రయామాస బాహుభ్యాం పశుం రశనయా యథా ॥ 3-11-61 (16086)
వినదంతం మహానాదం భిన్నభిరీస్వనం బలీ।
భ్రామయామాస సుచిరం విస్ఫురంతమచేతసం ॥ 3-11-62 (16087)
తం విషీదంతమాజ్ఞాయ రాక్షసం పాండునందనః।
ప్రగృహ్య తరసా దోర్భ్యాం పశుమారమమారయత్ । 3-11-63 (16088)
ఆక్రంయ చ కటీదేశే జానునా రాక్షసాధమం।
పీడయామాస పాణిభ్యాం తస్య కంఠంవృకోదరః ॥ 3-11-64 (16089)
అథ జర్జరసర్వాంగం వ్యావృత్తనయనోల్బణం।
భూతలే భ్రామయామాస వాక్యం చేదమువాచ హ ॥ 3-11-65 (16090)
హిడింబబకయోః పాప న త్వమశ్రుప్రమార్జనం।
కరిష్యసి గతశ్చాపి యమస్య సదనం ప్రతి ॥ 3-11-66 (16091)
ఇత్యేవముక్త్వా పురుషప్రవీర-
స్తం రాక్షసం క్రోధపరీతచేతాః।
విస్రస్తవస్త్రాభరణం స్ఫురంత-
ముద్ధాంతచిత్తం వ్యసుముత్ససర్జ ॥ 3-11-67 (16092)
తస్మిన్హతే తోయదతుల్యరూపే
కృష్ణాం పురస్కృత్య నరేంద్రపుత్రాః।
భీమం ప్రశస్యాథ గుణైరనేకై-
ర్హృష్టాస్తతో ద్వైతవనాయ జగ్ముః ॥ 3-11-68 (16093)
విదుర ఉవాచ। 3-11-69x (1812)
ఏవం వినిహతః సంఖ్యే కిర్మోరో మనుజాధిప।
భీమేన వచనాత్తస్ ధర్మరాజస్య కౌరవ ॥ 3-11-69 (16094)
తతో నిష్కష్టకం కృత్వా వనం తదయరాజితః।
ద్రౌపద్యా సహ ధర్మజ్ఞో వసతిం తామువాస హ ॥ 3-11-70 (16095)
సమాశ్వాస్య చ తే సర్వే ద్రౌపదీం భరతర్షభాః।
ప్రహృష్టమనసః ప్రీత్యా ప్రసశంసుర్వృకోదరం ॥ 3-11-71 (16096)
భీమబాహుబలోత్పిష్టే వినష్టే రాక్షసే తతః।
వివిశుస్తే వనం వీరాః క్షేమం నిహతకంటకం ॥ 3-11-72 (16097)
స మయా గచ్ఛతా మార్గే వినికీర్ణో భయావహః।
వనే మహతి దుష్టాత్మా దృష్టో భీమబలాద్ధతః ॥ 3-11-73 (16098)
తత్రాశ్రౌషమహం చైతత్కర్మ భీమస్ భారత।
బ్రాహ్మణానాం కథయతాం యే తత్రాసన్సమాగతాః ॥ 3-11-74 (16099)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-11-75x (1813)
3-11-75 (16100)
ఏవం వినిహతం సంఖ్యే కిర్మీరం రక్షసాం వరం।
శ్రుత్వా ధ్యానపరో రాజా నిశశ్వాసార్తవత్తదా ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-11-4 ఆభిలే భయంకరే। అర్ద్ధసమయేఽర్ద్ధజ్ఞానే గతేసతి। లోకే తంద్రావతి సతీత్యర్థః ॥ 3-11-9 భయానకే ఇతివిశ్వః ॥ 3-11-31 దైత్రకీయవనే ఏకచక్రాయాం ॥ 3-11-32 మహాం మమ ॥ 3-11-35 లబ్ధాస్మి లప్స్యామి ॥ 3-11-37 మహాసురం వాతాపిం ॥ 3-11-39 ఆరుజ్యభఙ్త్వా। దశవ్యామం విస్తారితయోః కరయోస్తిర్యగంతరం। ఉద్విద్ధం ఉత్పాటితం ॥ 3-11-40 వజ్రేణ నిష్పేషశ్చూర్ణీభావో యస్య పర్వతస్య తద్వత్ గౌరవం గురుత్వం యస్య తత్తథా । 3-11-42 కక్ష్యాముత్పీడ్య పరిధానవస్త్రం దృఢీకృత్య ॥ 3-11-45 ఉదస్తం ఉత్క్షిప్తం। అలాతం ఉల్ముకం। రక్షః రాక్షసం ॥ 3-11-49 చీరాణి వృక్షద ల్కలాని ॥ 3-11-55 నికారాత్ పరిభవాత్। కృష్ణాయా ఆనయ దృష్టం యేన స తథా। ద్రౌపద్యాకర్షణేన కుపిత ఇత్యర్థః ॥ 3-11-56 ప్రభిన్నకటాముఖం ప్రభిన్నే వ్యక్తీభూతే కరటయోర్గండయోర్ముఖే మదనిర్గమమార్గౌ యస్య తం ॥ 3-11-60 వ్యస్పనదత కించిచ్చలనం కృతవాన్ ॥ 3-11-61 యోక్రయామాస బబంధ। రశనయా పశుమివ ॥ 3-11-63 పశుమారం పశుమివ మారయిత్వా ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 012
॥ శ్రీః ॥
3.12. అధ్యాయః 012
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
శ్రీకృష్ణేన స్వీయైః సహ వనే పాండవసమీపగమనం ॥ 1 ॥ అర్జునేన కృష్ణస్తవనం ॥ 2 ॥ స్వదుఖనివేదనపూర్వకం రుదంత్యా ద్రౌపద్యాః కృష్ణేన సమాశ్వాసనం ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-12-0 (16101)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-12-0x (1814)
భోజాః ప్రవ్రజితాఞ్శ్రుత్వా వృష్ణయశ్చాంధకైః సహ।
పాండవాందుఃఖసంతప్తాన్సమాజగ్ముర్మహావనే ॥ 3-12-1 (16102)
పాంచాలస్య చ దాయాదో ధృష్టకేతుశ్చ చేదిపః।
కేకయాశ్చ మహావీర్యా భ్రాతరో లోకవిశ్రుతాః ॥ 3-12-2 (16103)
వనే ద్రష్టుం యయుః పార్థాన్క్రోధామర్షసమన్వితాః।
గర్హయంతో ధార్తరాష్ట్రాన్కిం కుర్మ ఇతి చాబ్రువన్ ॥ 3-12-3 (16104)
వాసుదేవం పురస్కృత్య సర్వే తే క్షత్రియర్షభాః।
పరివార్యోపవివిశుర్ధర్మరాజం యుధిష్ఠిరం।
అభివాద్య కురుశ్రేష్ఠం విషణ్ణః కేశవోఽబ్రవీత్ ॥ 3-12-4 (16105)
వాసుదేవ ఉవాచ। 3-12-5x (1815)
దుర్యోధనస్య కర్ణస్ శకునేశ్చ దురాత్మనః।
దుఃశాసనచతుర్థానాం భూమిః పాస్యతి శోణితం ॥ 3-12-5 (16106)
ఏతాన్నిహత్య సమరే యే చ తేషాం పదానుగాః।
తాంశ్చ సర్వాన్వినిర్జిత్య సహితాన్స నరాధిపాన్ ॥ 3-12-6 (16107)
తతః సర్వేఽభిషించామో ధర్మరాజం యుధిష్ఠిరం।
నికృత్యాఽభిచరన్వధ్య ఏష ధర్మః సనాతనః ॥ 3-12-7 (16108)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-12-8x (1816)
పార్తానామభిషంగేణ తథా క్రుద్ధం జనార్దనం।
అర్జునః శమయామాస దిధక్షంతమివ ప్రజాః ॥ 3-12-8 (16109)
సంక్రుద్ధం కేశవం దృష్ట్వా పూర్వదేవేషు ఫల్గునః।
కీర్తయామాస కర్మాణి సత్యకీర్తేర్మహాత్మనః ॥ 3-12-9 (16110)
పురుషస్యాప్రమేయస్య సత్యస్యామితతేజసః।
ప్రజాపతిపతేర్విష్ణోర్లోకనాథస్య ధీమతః ॥ 3-12-10 (16111)
అర్జున ఉవాచ। 3-12-11x (1817)
దశవర్షసహస్రాణి యత్రసాయంగృహో మునిః।
వ్యచరస్త్వం పురా కృష్ణ పర్వతే గంధమాదనే ॥ 3-12-11 (16112)
దశవర్షసహస్రాణి దశవర్షశతాని చ।
పుష్కరేష్వవసః కృష్ణం త్వమపో భక్షయన్పురా ॥ 3-12-12 (16113)
ఊర్ధ్వబాహుర్విశాలాయాం బదర్యాం మధుసూదన।
అతిష్ఠ ఏకపాదేన వాయుభక్షః శతం సమాః ॥ 3-12-13 (16114)
కృష్ణాజినోత్తరాసంగః కృశో ధమనిసంతతః।
ఆసీః కృష్ణ సరస్వత్యాం సత్రేద్వాదశవార్షికే ॥ 3-12-14 (16115)
ప్రభాసభప్యథాసాద్య తీర్థం పుణ్యజనార్చితం।
తత్ర కృష్ణ మహాతేజా దివ్యం వర్షసహస్రకం ॥ 3-12-15 (16116)
ఆతిష్ఠస్త్వమథైకేన పాదేన నియమస్థితః।
లోకప్రవృత్తిహేతోస్త్వమితి వ్యాసో మమాబ్రవీత్ ॥ 3-12-16 (16117)
క్షేత్రజ్ఞః సర్వభూతానామాదిరంతశ్చ కేశవం।
నిధానం తపసాం కృష్ణ యజ్ఞస్త్వం చ సనాతనః ॥ 3-12-17 (16118)
`యోగకర్తా హృషీకేశః సాంఖ్యకర్తా సనాతనః।
శీలస్త్వం సర్వయోగానాం కరణం నియమస్య చ' ॥ 3-12-18 (16119)
నిహత్య నరకం భౌమమాహృత్య మణికుండలే।
ప్రథమోత్పాదితం కృష్ణ మేధ్యమశ్వమవాసృజః ॥ 3-12-19 (16120)
కృత్వాతత్కర్మ లోకానామృషభః సర్వలోకజిత్।
అవధీస్త్వం రణే సర్వాన్సమేతాందైత్యదానవాన్ ॥ 3-12-20 (16121)
తతః సర్వేశ్వరత్వం చ సంప్రదాయ శచీపతేః।
మానుషేషు మహాబాహో ప్రాదుర్భూతోఽసి కేశవ ॥ 3-12-21 (16122)
స త్వం నారాయణో భూత్వా హరిరాసీః పరంతప।
బ్రహ్మా సోమశ్చ సూర్యశ్చ ధర్మో ధాతా యమోఽనలః ॥ 3-12-22 (16123)
వాయుర్వైశ్రవణో రుద్రః కాలః ఖం పృథివీ దిశః।
అజశ్చరాచరగురుః స్రష్టా త్వం పురుషోత్తమ ॥ 3-12-23 (16124)
తురాయణాదిభిర్దేవ క్రతుభిర్భూరదక్షిణైః।
అయజో భూరితేజా వై కృష్ణ చైత్రరథే వనే ॥ 3-12-24 (16125)
శతం శతసహస్రాణి సువర్ణస్య జనార్దన।
ఏకైకస్మింస్తదా యజ్ఞే పరిపూర్ణాని దత్తవాన్ ॥ 3-12-25 (16126)
అదితేరపి పుత్రత్వమేత్య యాదవనందన।
త్వం విష్ణురితి విఖ్యాత ఇంద్రాదవరజో విభుః ॥ 3-12-26 (16127)
శిశుర్భూత్వా దివం ఖం చ పృథివీం చ పరంతప।
త్రిభిర్విక్రమణైః కృష్ణ క్రాంతవానసి తేజసా । 3-12-27 (16128)
సంప్రాప్య దివమాకాశమాదిత్యస్యందనే స్థితః।
అత్యరోచశ్చ భూతాత్మన్భాస్కరం స్వేన తేజసా ॥ 3-12-28 (16129)
ప్రాదుర్భావసహస్రేషు తేషుతేషు త్వయా విభో।
అధర్మరుచయః కృష్ణ నిహతాః శతశోఽసురాః ॥ 3-12-29 (16130)
సాదితా మౌఖాః పాశా నిశుంభనరకౌ హతౌ।
కృతః క్షేమః పునః పంథాః పురం ప్రాగ్జ్యోతిషం ప్రతి ॥ 3-12-30 (16131)
జారూథ్యామాహుతిః క్రాథః శిశుపాలో నృపైః సహ।
జరాసంధశ్చ శైబ్యశ్చ శతధన్వా చ నిర్జితః ॥ 3-12-31 (16132)
తథా పర్జన్యఘోషేణ రథేనాదిత్యవర్చసా।
అహార్షీ రుక్మిణీం భైష్మీం రణే నిర్జిత్య రుక్మిణే ॥ 3-12-32 (16133)
ఇంద్రద్యుంనో హతః కోపాద్యవనశ్చ కశేరుమాన్।
హతః సౌభపతిః సాల్వస్త్వయా సౌభం చ పాతితం 3-12-33 (16134)
ఏవమేతే యుధి హతా భూయశ్చాన్యాఞ్శృముష్వ హ।
ఇరావత్యాం హతో భోజః కార్తవీర్యసమో యుధి।
గోపతిస్తాలకేతుశ్చ త్వయా వినిహతావుభౌ ॥ 3-12-34 (16135)
తాం చ భోగవతీం పుణ్యామృషికాంతాం జనార్దన।
ద్వారకామాత్మసాత్కృత్వా సముద్రం గమయిష్యసి ॥ 3-12-35 (16136)
న క్రోధో న చ మాత్సర్యం నానృతం మధుసూదన।
త్వయి తిష్ఠతి దాశార్హ న నృశంస్యం కుతోఽనృజు ॥ 3-12-36 (16137)
ఆసీనం చైత్యమధ్యే త్వాం దీప్యమానం స్వతేజసా।
ఆగంయ ఋషయః సర్వేఽయాచంతాభయమచ్యుత ॥ 3-12-37 (16138)
యుగాంతే సర్వభూతాని సంక్షిప్య మధుసూదన।
ఆత్మనైవాత్మసాత్కృత్వా జగదాసీః పరంతప ॥ 3-12-38 (16139)
యుగాదౌ తవ వార్ష్ణేయ నాభిపద్మాదజాయత।
బ్రహ్మా చరాచరగురుర్యస్యేదం సకలం జగత్।
తం హంతుముద్యతౌ ఘోరౌ దానవౌ మధుకైటభౌ ॥ 3-12-39 (16140)
తయోర్వ్యతిక్రమం దృష్ట్వా క్రుద్ధస్య భవతో హరేః।
లలాటాజ్జాతవాఞ్శంభుః శూలపాణిస్త్రిలోచనః ॥ 3-12-40 (16141)
ఇత్థం తావపి దేవేశౌ త్వచ్ఛరీరసముద్భవౌ।
త్వన్నియోగకరావేతావితి మే నారదోఽబ్రవీత్ ॥ 3-12-41 (16142)
తథా నారాయణ పురా క్రతుభిర్భూరిదక్షిణైః।
ఇష్టవాంస్త్వం మహాసత్రం కృష్ణ చైత్రరథే వనే ॥ 3-12-42 (16143)
నైవం పరే నాపరే వా కరిష్యంతి కృతాని వా।
యాని కర్మాణి దేవ త్వం బాల ఏవ మహాబలః ॥ 3-12-43 (16144)
కృతవాన్పుండరీకాక్ష బలదేవసహాయవాన్।
వైరాజభవనే చాపి బ్రహ్మణా న్యవసః సహ ॥ 3-12-44 (16145)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-12-45x (1818)
ఏవముక్త్వా మహాత్మానమాత్మా కృష్ణస్య పాండవః।
తూష్ణీమాసీత్తతః పార్థమిత్యువాచ జనార్దనః ॥ 3-12-45 (16146)
మమైవ త్వం తవైవాహం యే మదీయాస్తవైవ తే।
యస్త్వాం ద్వేష్టి స మాం ద్వేష్టి యస్త్వామను స మామను ॥ 3-12-46 (16147)
నరస్త్వమసి దుర్ధర్ష హరిర్నారాయణో హ్యహం।
కాలే లోకమిమం ప్రాప్తౌ నరనారాయణావృషీ ॥ 3-12-47 (16148)
అనన్యః పార్థ మత్తస్త్వం త్వత్తశ్చాహం తథైవ చ।
నావయోరంతరం శక్యం వేదితుం భరతర్షభ ॥ 3-12-48 (16149)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-12-49x (1819)
`ఇత్యుక్త్వా పుండరీకాక్షః పాండవం సుప్రియం వచః।
ప్రీయమాణో హృషీకేశస్తూష్ణీం తత్ర బభూవ సః ॥' 3-12-49 (16150)
ఏవముక్తే తు వచనే కేశేవేన మహాత్మనా।
తస్మిన్వీరసమావాయే సంరబ్ధేష్వథ రాజసు ॥ 3-12-50 (16151)
ధృష్టద్యుంనముఖైర్వీరైర్భ్రాతృభిః పరివారితా।
పాంచాలీ పుండరీకాక్షమాసీనం యాదవైః సహ।
అభిగంయాబ్రవీత్కృష్ణా శరణ్యం శరణైషిణీ ॥ 3-12-51 (16152)
ద్రౌపద్యువాచ। 3-12-52x (1820)
`వాసుదేవ హృషీకేశ వాసవావరజాచ్యుత।
దేవదేవోసి దేవానామితి ద్వైపాయనోఽబ్రవీత్' ॥ 3-12-52 (16153)
పూర్వే ప్రజాభిసర్గే త్వామాహురేకం ప్రజాపతిం।
స్రష్టారం సర్వలోకానామసితో దేవలోఽబ్రవీత్ ॥ 3-12-53 (16154)
విష్ణుస్త్వమసి దుర్ధర్ష త్వం యజ్ఞో మధుసూదన।
యష్టాత్వమసి త్వమసి యష్టవ్యో జామదగ్న్యో యథాఽబ్రవీత్ ॥ 3-12-54 (16155)
ఋషయస్త్వాం క్షమామాహుః సత్యం చ పరుషోత్తమ।
సత్యాద్యజ్ఞోసి సంభూతః కశ్యపస్త్వాం యథాఽబ్రవీత్ ॥ 3-12-55 (16156)
సాధ్యానామపి దేవానాం శివానామీశ్వరేశ్వర।
లోకభావన లోకేశ యథా త్వాం నారదోఽబ్రవీత్ ॥ 3-12-56 (16157)
బ్రహ్మశంకరశక్రాద్యైర్దేవవృందైః పునః పునః।
క్రీడసే త్వం నరవ్యాఘ్ర బాలః క్రీడనకైరివ ॥ 3-12-57 (16158)
ద్యౌశ్చ తే శిరసా వ్యాప్తా పద్భ్యాం చ పృథివీప్రభో।
జఠరే ఖమిమే లోకాః పురుషోసి సనాతనః ॥ 3-12-58 (16159)
విద్యాతపోభితప్తానాం తపసా భావితాత్మనాం।
ఆత్మదర్శనతృప్తానామృషీణామసి సత్తమః ॥ 3-12-59 (16160)
రాజర్షీణాం పుణ్యకృతామాహవేష్వనివర్తినాం।
సర్వధర్మోపపన్నానాం త్వం గతిః పురుషర్షభ।
త్వం ప్రభుస్త్వం విభుశ్చ త్వం భూతాత్మా త్వం విచేష్టసే ॥ 3-12-60 (16161)
లోకపాలాశ్చ లోకాశ్చ నక్షత్రాణి దిశే దశ।
నభశ్చంద్రశ్చ సూర్యశ్చ త్వయి సర్వం ప్రతిష్ఠితం ॥ 3-12-61 (16162)
మంర్త్యతా చైవ భూతానామమరత్వం దివౌకసాం।
త్వయి సర్వం మహాబాహో లోకకార్యం ప్రతిష్ఠితం ॥ 3-12-62 (16163)
సా తేఽహం దుఃఖమాఖ్యాస్యే ప్రణయాన్మధుసూదన।
ఈశస్త్వం సర్వభూతానాం యే దివ్యా యే చ మానుషాః ॥ 3-12-63 (16164)
కథం ను భార్యా పార్థానాం తవ కృష్ణ సఖీ విభో।
ధృష్టద్యుంనస్య భగినీ సభాం కృష్యేత మాదృశీ ॥ 3-12-64 (16165)
స్త్రీధర్మిణీ వేపమానా శోణితేన సముక్షితా।
ఏకవస్త్రా వికృష్టాఽస్మి దుఃఖితా కురుసంసది ॥ 3-12-65 (16166)
రాజ్ఞాం మధ్యే సభాయాం తు రజసాఽతిపరిప్లుతా।
దృష్ట్వా చ మాం ధార్తరాష్ట్రాః ప్రాహసన్పాపచేతసః ॥ 3-12-66 (16167)
దాసీభావేన మాం భోక్తుమీష్సుతే మధుసూదన।
జీవత్సు పాండుపుత్రేషు పాంచాలేషు చ వృష్ణిషు ॥ 3-12-67 (16168)
నన్వహం కృష్ణ భీష్మస్య ధృతరాష్ట్రస్య చోభయోః।
స్నుషా భవామి ధర్మేణ సాఽహం దాసీకృతా బలాత్ ॥ 3-12-68 (16169)
గర్హయేపాండవాంస్త్వేవ యుధి శ్రేష్ఠాన్మహాబలాన్।
యత్క్లిశ్యమానాం ప్రేక్షంతే ధర్మపత్నీం యశస్వినీం ॥ 3-12-69 (16170)
ధిగ్బలం భీమసేనస్య ధిక్పార్థస్ చ గాండివం।
యౌ మాం విప్రకృతాం క్షుద్రైర్మర్షయేతాం జనార్దన ॥ 3-12-70 (16171)
శాశ్వతోఽయం ధర్మపథః సద్భిరాచరితః సదా।
యద్భార్యాం పరిరక్షంతి భర్తారోఽల్పబలా అపి ॥ 3-12-71 (16172)
భార్యాయాం రక్ష్యమాణాయాం ప్రజా భవతి రక్షితా।
ప్రజాయాం రక్ష్యమాణాయామాత్మా భవతి రక్షితః ॥ 3-12-72 (16173)
ఆత్మా హి జాయేత తస్యాం తస్మజ్జాయా భవత్యుత।
భర్తా చ భార్యయా రక్ష్యః కథం జాయాన్మమోదరే ॥ 3-12-73 (16174)
నన్విమే శరణం ప్రాప్తం న త్యజంతి కదాచన।
తే మాం శరణమాపన్నాం నాన్వపద్యంత పాండవాః ॥ 3-12-74 (16175)
పంచభిః పతిభిర్జాతాః కుమాసరా మే మహౌజసః।
ఏతేషామప్యవేక్షార్థం త్రాతవ్యాఽస్మి జనార్దన ॥ 3-12-75 (16176)
ప్రతివింధ్యో యుధిష్ఠిరాత్సుతసోమో వృకోదరాత్।
అర్జునాచ్ఛ్రుతకీర్తిశ్చ శతానీకస్తు నాకులిః ॥ 3-12-76 (16177)
కనిష్ఠాచ్ఛ్రుతకర్మా చ సర్వే సత్యపరాక్రమా।
ప్రద్యుంనో యాదృశః కృష్ణ తాదృశాస్తే మహారథాః ॥ 3-12-77 (16178)
నన్విమే ధనుషి శ్రేష్ఠా అజేయా యుధి శాత్రవైః।
కిమర్థం ధార్తరాష్ట్రాణాం సహంతే దుర్బలీయసాం ॥ 3-12-78 (16179)
అధర్మేణ హృతం రాజ్యం సర్వే దాసాః కృతాస్తథా।
సభాయాం పరికృష్టాఽహమేకవస్త్రా రజస్వలా ॥ 3-12-79 (16180)
నాధిజ్యమపి యచ్ఛక్యం కర్తుమన్యేన గాండివం।
అన్యత్రార్జునభీమాభ్యాం త్వయా వా మధుసూదన ॥ 3-12-80 (16181)
ధిగ్బలం భీమసేనస్య ధిక్పార్థస్య చ పౌరుషం।
యత్ర దుర్యోధనః కృష్ణ ముహూర్తమపి జీవతి ॥ 3-12-81 (16182)
య ఏతానాక్షిపద్రాష్టాత్సహ మాత్రాఽవిహింసకాన్।
అధీయానాన్పురా బాలాన్వ్రతస్థాన్మధుసూదన ॥ 3-12-82 (16183)
భోజనే భీమసేనస్య పాపః ప్రాక్షిపయద్విషం।
కాలకూటం నవం తీక్ష్ణం సంభృతం రోమహర్షణం ॥ 3-12-83 (16184)
తజ్జీర్ణమవికారేణ సహాన్నేన జనార్దన।
సశేషత్వాన్మహాబాహో భీమస్య పురుషోత్తమ ॥ 3-12-84 (16185)
ప్రమాణకోట్యాం విశ్వస్తం తథా సుప్తం వృకోదరం।
బద్ధ్వైనం కృష్ణ గంగాయాం ప్రక్షిప్య పురమావ్రజత్ ॥ 3-12-85 (16186)
యదా విబుద్ధః కౌంతేయస్తదా సంఛిద్య బంధనం।
ఉదతిష్ఠన్మహాబాహుర్భీమసేనో మహాబలః ॥ 3-12-86 (16187)
ఆశీవిషైః కృష్ణసర్పైః సుప్తంచైనమదంశయత్।
సర్వేష్వేవాంగదేశేషు న మమార చ శత్రుహా ॥ 3-12-87 (16188)
ప్రతిబుద్ధస్తు కౌంతేయః సర్వాన్సర్పానపోథయత్।
సారథిం చాస్య దయితమపహస్తేన జఘ్నివాన్ ॥ 3-12-88 (16189)
పునః సుప్తానుపాధాక్షీద్బాలకాన్వారణావతే।
శయానానార్యయా సార్ధం కో ను తత్కర్తుమర్హతి ॥ 3-12-89 (16190)
యత్రార్యా రుదతీ భీతా పాండవానిదమబ్రవీత్।
మహద్వ్యసనమాపన్నా శిఖినా పరివారితా ॥ 3-12-90 (16191)
హా హతాస్మి కుంతోన్వద్య భవేచ్ఛాంతిరిహానలాత్।
అనాథా వినశిష్యామి బాలకైః పుత్రకైః సహ ॥ 3-12-91 (16192)
తత్ర భీమో మహాబాహుర్వాయువేగపరాక్రమః।
ఆర్యామాశ్వాసయామాస భ్రాతౄంశ్చాపి వృకోదరః ॥ 3-12-92 (16193)
వైనతేయో యథా పక్షీ గరుత్మాన్పతతాంవరః।
తథైవాభిపతిష్యామి భయంవో నేహ విద్యతే ॥ 3-12-93 (16194)
ఆర్యామంకేన వామేన రాజానం దక్షిణేన చ।
అంసయోశ్చ యమౌ కృత్వా పృష్ఠే బీభత్సుమేవ చ ॥ 3-12-94 (16195)
సహసోత్పత్య వేగేన సర్వానాదాయ వీర్యవాన్।
భ్రాతౄనార్యాం చ బలవాన్మోక్షయామాస పావకాత్ ॥ 3-12-95 (16196)
తే రాత్రౌ ప్రస్థితాం సర్వే సహ మాత్రా యశస్వినః।
అభ్యగచ్ఛన్మహారణ్యే హిడింబవనమంతికాత్ ॥ 3-12-96 (16197)
శ్రాంతాః ప్రసుప్తాస్తత్రేమే మాత్రా సహ సుదుఃఖితాః।
సుప్తాంశ్చైనానభ్యగచ్ఛద్ధిడింబా నామ రాక్షసీ ॥ 3-12-97 (16198)
సా దృష్ట్వా పాండవాంస్తత్ర సుప్తాన్మాత్రా సహ క్షితౌ।
హృచ్ఛయేనాభిభూతాత్మా భీమసేనమకామయత్ ॥ 3-12-98 (16199)
భీమస్య పాదౌ కృత్వా తు స్వఉత్సంగే తతోఽబలా।
పర్యమర్దత సంహృష్టా కల్యాణీ మృదుపాణినా ॥ 3-12-99 (16200)
తామబుద్ధ్యదమేయాత్మా బలవాన్సత్యవిక్రమః।
పర్యపృచ్ఛత తాం భీమః కిమిహేచ్ఛస్యనిందితే ॥ 3-12-100 (16201)
ఏవముక్తా తు భీమేన రాక్షసీ కామరూపిణీ।
భీమసేనం మహాత్మానమాహ చైవమనిందితా ॥ 3-12-101 (16202)
పలాయధ్వమితః క్షిప్రం మమ భ్రాతైష వీర్యవాన్।
ఆగమిష్యతి వో హంతుం తస్మాద్గచ్ఛత మాచిరం ॥ 3-12-102 (16203)
అథ భీమోఽభ్యువాచైనాం సాభిమానమిదం వచః।
నోద్విజేయమహం తస్మాన్నిహనిష్యేఽహమాగతం ॥ 3-12-103 (16204)
తయోః శ్రుత్వా తు సంజల్పమాగచ్ఛద్రాక్షసాధమః।
భీమరూపో మహానాదాన్విసృజన్భీమదర్శనః ॥ 3-12-104 (16205)
రాక్షస ఉవాచ। 3-12-105x (1821)
కేన సార్ధం కథయసి ఆనయైనం మమాంతికం।
హిడింబే భక్షయిష్యామో న చిరం కర్తుమర్హసి ॥ 3-12-105 (16206)
సా కృపాసంగృహీతేన హృదయేన మనస్వినీ।
నైనమైచ్ఛత్తదాకర్తుమనుక్రోశాదనిందితా ॥ 3-12-106 (16207)
స నాదాన్వినదన్ఘోరాన్రాక్షసః పురుషాదకః।
అభ్యద్రవత వేగేన భీమసేనం తదా కిల ॥ 3-12-107 (16208)
తమభిద్రుత్య సంక్రుద్ధో వేగేన మహతా బలీ।
అగృహ్ణాత్పాణినా పాణిం భీమసేనస్య రాక్షసః ॥ 3-12-108 (16209)
ఇంద్రాశనిసమస్పర్శం వజ్రసంహననం దృఢం।
సంహత్య భీమసేనాయ వ్యాక్షిపత్సహసా కరం ॥ 3-12-109 (16210)
గృహీతం పాణినా పాణిం భీమసేనస్య రక్షసా।
నామృష్యత మహాబాహుస్తత్రాక్రుద్ధ్యద్వృకోదరః ॥ 3-12-110 (16211)
తదాసీత్తుములం యుద్ధం భీమసేనహిడింబయోః।
సర్వాస్త్రవిదుషోర్ఘోరం వృత్రవాసవయోరివ ॥ 3-12-111 (16212)
విక్రీడ్య సుచిరం భీమో రాక్షసేన సహానఘ।
నిజఘాన మహావీర్యస్తం తదా నిర్బలం బలీ ॥ 3-12-112 (16213)
హత్వా హిడింబం భీమోఽథ ప్రస్థితో భ్రాతృభిః సహ।
హిడింబామగ్రతః కృత్వా యస్యాం జాతో ఘటోత్కటః ॥ 3-12-113 (16214)
తతః సంప్రాద్రవన్సర్వే సహ మాత్రా పరంతపాః।
ఏకచక్రామభిముఖాః సంవృతా బ్రాహ్మణవ్రజైః ॥ 3-12-114 (16215)
ప్రస్థానే వ్యాస ఏషాం చ మంత్రీ ప్రియహితే రతః।
తతోఽగచ్ఛన్నేకచక్రాం పాణఅడవాః సంశితవ్రతాః ॥ 3-12-115 (16216)
తత్రాప్యాసాదయామాసుర్బకం నామ మహాబలం।
పురుషాదం ప్రతిభయం హిడింబేనైవ సంమితం ॥ 3-12-116 (16217)
తం చాపి వినిహత్యోగ్రం భీమః ప్రహరతాం వరః।
సహితో భ్రాతృభిః సర్వైర్ద్రుపదస్య పురం యయౌ ॥ 3-12-117 (16218)
లబ్ధాఽహమపి తత్రైవ వసతా సవ్యసాచినా।
యథా త్వయా జితా కృష్ణరుక్మిణీ భీష్మకాత్మజా ॥ 3-12-118 (16219)
ఏవం సుయుద్ధే పార్థేన జితాఽహం మధుసూదన।
స్వయంవరే మహత్కర్మ కృత్వా న సుకరం పరైః ॥ 3-12-119 (16220)
ఏవం క్లేశైః సుబహుభిః క్లిశ్యమానా సుదుఃఖితా।
నివసాంయార్యయా హీనా కృష్ణ ధౌంయపురఃసురా ॥ 3-12-120 (16221)
త ఇమే సింహవిక్రాంతా వీర్యేణాభ్యధికాః పరైః।
నిహీనైః పరిక్లిశ్యంతి సముపేక్షంతి మాం కథం। 3-12-121 (16222)
ఏతాదృశాని దుఃఖాని మహంతీ దుర్బలీయసాం।
దీర్ఘకాలం ప్రదీప్తాఽస్మి పాపానాం పాపకర్మణాం ॥ 3-12-122 (16223)
కులే మహతిజాతాఽస్మి దివ్యేన విధినా కిల।
పాండవానాం ప్రియా భార్యా స్నుషా పాండోర్మహాత్మనః ॥ 3-12-123 (16224)
కేశగ్రహమనుప్రాప్తా కా ను జీవేత మాదృశీ।
పంచానామింద్రకల్పానాం ప్రేక్షతాం మధుసూదన ॥ 3-12-124 (16225)
ఇత్యుక్త్వా ప్రారుదత్కృష్ణా ముఖం ప్రచ్ఛాద్య పాణినా।
పద్మకోశప్రకాశేన మృదునా మృదుభాషిణీ ॥ 3-12-125 (16226)
స్తనావపతితౌ పీనౌ సుజాతౌ శుభలక్షణౌ।
అభ్యవర్షత పాంచాలీ దుఃఖజైరశ్రుబిందుభిః ॥ 3-12-126 (16227)
చక్షుషీ పరిమార్జంతీ నిఃశ్వసంతీ పునఃపునః।
బాష్పపూర్ణేన కణఅఠేన క్రుద్ధా వచనమబ్రవీత్ ॥ 3-12-127 (16228)
నైవ మే పతయః సంతి న పుత్రా న చ బాంధవాః।
న భ్రాతరో న చ పితా నైవ త్వం మధుసూదన ॥ 3-12-128 (16229)
యే మాం విప్రకృతాం క్షుద్రైరుపేక్షధ్వం విశోకవత్।
న చ మే శాంయతే దుఃఖం కర్ణో యత్ప్రాహసత్తదా ॥ 3-12-129 (16230)
చతుర్భిః కారణైః కృష్ణ త్వయా రక్ష్యాఽస్మి నిత్యశః।
సంబంధాద్గౌరవాత్సఖ్యాత్ప్రభుత్వేనైవ కేశవ ॥ 3-12-130 (16231)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-12-131x (1822)
అథ తామబ్రవీత్కృష్ణస్తస్మిన్వీరసమాగమే।
రోదిష్యంతి స్త్రియో హ్యేవం యేషాం క్రుద్ధాసి నామిని ॥ 3-12-131 (16232)
బీభత్సుశరసంఛన్నాఞ్శోణితౌఘపరిప్లుతాన్।
నిహతాన్వల్లభాన్వీక్ష్య శయానాన్వసుధాతలే ॥ 3-12-132 (16233)
యత్సమర్థం పాండవనాం తత్కరిష్యామి మా శుచః।
సత్యం తే ప్రతిజానామి రాజ్ఞాం రాజ్ఞీ భవిష్యసి ॥ 3-12-133 (16234)
పతేద్ద్యౌర్హిమవాఞ్శీర్యేత్పృథివీ శకలీ భవేత్।
శుష్యేత్తోయనిధిః కృష్ణే న మే మోఘం వచో భవేత్ ॥ 3-12-134 (16235)
తచ్ఛ్రుత్వా ద్రౌపదీ వాక్యం ప్రతివాక్యమథాచ్యుతాత్।
సాచీకృతమవైక్షత్సా పాంచాలీ మధ్యమం పతిం ॥ 3-12-135 (16236)
ఆబభాషే మహారాజ ద్రౌపదీమర్జునస్తదా।
మా రోదీః శుభతాంరాక్షి యదాహ మధుసూదనః।
తథా తద్భవితా దేవి నాన్యథా వరవర్ణిని ॥ 3-12-136 (16237)
ధృష్టద్యుంన ఉవాచ। 3-12-137x (1823)
అహం ద్రోణం హనిష్యామి శిఖండీ తు పితామహం।
దుర్యోధనం భీమసేనః కర్ణం హంతా ధనిజయః ॥ 3-12-137 (16238)
రామకృష్ణౌ వ్యపాశ్రిత్య అజేయాః స్మ రణఏ స్వసః।
అపి వృత్రహణా యుద్ధే కిం పునర్ధృతరాష్ట్రజైః ॥ 3-12-138 (16239)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-12-139x (1824)
ఇత్యుక్తేఽభిముఖా వీరా వాసుదేవముపాస్థితః।
తేషాం మధ్యే మహాబాహుః కేశవో వాక్యమబ్రవీత్ ॥ 3-12-139 (16240)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి అర్జునాభిగమనపర్వణి ద్వాదశోఽధ్యాయః ॥ 12 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-12-7 నికృత్యా ఛలేన ॥ 3-12-8 అభిషంగేణ దుఃఖేన పరాభవేన వా ॥ 3-12-11 యత్ర సాయంకాలస్తత్రైవ గృహం యస్య స యత్రసాయంగృహః ॥ 3-12-14 ఉత్తరాసంగ ఉత్తరీయవస్త్రం ॥ 3-12-17 క్షేత్రజ్ఞః అంతరాత్మేత్య్రథః ॥ 3-12-19 భౌమం భూమిపుత్రం। మేధ్యం యజ్ఞియం ॥ 3-12-20 తత్కర్మ అశ్వోత్సర్గాఖ్యం ॥ 3-12-28 సంప్రాప్య సంయక్వ్యాప్య। ఆదిత్యస్యందనే సూర్యదేహే భాస్కరమండలాభిమానినం జీవం ॥ 3-12-30 సాదితాః ఛిన్నాః మౌరవాః ఆంత్రతంతిమయాః। ముర వేష్టనే అస్మాదౌణాదికే ఉక్రప్రత్యయే తద్ధితః ॥ 3-12-31 జారూథ్యాం నగర్యాం ॥ 3-12-32 సౌభం ఖేచరం పురం ॥ 3-12-36 నృశంస్యం నిర్దయత్వం ॥ 3-12-37 చైత్యం ఆయతనం ఆధ్యాత్మికం హృదయపుండరీకం। బాహ్యం దేవాలయాది ॥ 3-12-38 ఆత్మనైవ నిమిత్తాంతరం వినా ॥ 3-12-50 సమావాయే సమూహే। సంరబ్ధేషు కుపితేషు ॥ 3-12-65 స్త్రీధర్మిణీ రజస్వలా ॥ 3-12-67 ఈషుః ఐచ్ఛన్ ॥ 3-12-68 స్నుషా వధూః ॥ 3-12-69 ధర్మపత్నీం యజ్ఞసంయోగినీం ॥ 3-12-70 విప్రకృతాం దుఃఖంప్రాపితాం। మర్షయేతాం క్షమేతాం ॥ 3-12-74 నాన్వపద్యంత నానుగృహీతవంతః ॥ 3-12-78 రాష్ట్రాణమపరాధం। దుర్బలీయసాం దుర్బలతరాణాం ॥ 3-12-80 అధిజ్యమారోపితగుణం ॥ 3-12-84 సశేషత్వాత్। ఆయుష ఇతి శేషః ॥ 3-12-85 ప్రమాణకోట్యాం ప్రమాణాఖ్యో గంగాతీరస్థో వటవిశేషస్తత్ప్రదేశే ॥ 3-12-88 అపోథయత్ ప్రహృతవాన్। అపహస్తేన హస్తపృష్ఠేన ॥ 3-12-89 ఉపాధాక్షీత్ దాహార్థం ఉపహృతవాన్। ఆర్యా శ్వశ్రూః ॥ 3-12-93 వైనతేయః వినతాపుత్రః ॥ 3-12-106 కృపాసంగృహీతేన శ్నేహవశేన ॥ 3-12-109 సంహృత్య ముష్టీకృత్య ॥ 3-12-119 ఏవం క్లేశైః సుబహుభిః క్లిశ్యమానాః సుదుఃఖితాః। నివసామార్యయా హీనాః కృష్ణ ధౌంయపురస్సరా ఇతి క. ట. ద. పాఠః ॥ 3-12-129 విశోకవద్విశోకా ఇవ ॥ 3-12-130 సంబంధాత్ పితృష్వస్రీయభార్యాత్వాత్। గౌరవాదగ్నికుండోద్భవత్వాత్। సఖ్యాత్ భక్తిమత్త్వాత్। ప్రభుత్వేన సామర్థ్యవత్త్వేన త్వదీయేన ॥ 3-12-138 స్వసః హే భగిని ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 013
॥ శ్రీః ॥
3.13. అధ్యాయః 013
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
కృష్ణేన యుధిష్ఠిరంప్రతి తద్వ్యసనస్య ద్వారకాయాం స్వస్యాసాంనిధ్యహేతుకత్వకథనేన సమాశ్వాసనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-13-0 (16241)
వాసదేవ ఉవాచ। 3-13-0x (1825)
నైతత్కృచ్ఛ్రమనుప్రాప్తో భవాన్స్యాద్వసుధాధిప।
యద్యహం ద్వారకాయాం స్యాం రాజన్సన్నిహితః పురా ॥ 3-13-1 (16242)
ఆగచ్ఛేయమహం ద్యూతమనాహూతోఽపి కౌరవైః।
ఆంబికేయేన దుర్ధర్ష రాజ్ఞా దుర్యోధనేన చ।
వారయేయమహం ద్యూతం బహూందోపాన్ప్రదర్శయన్ ॥ 3-13-2 (16243)
భీష్మద్రోణౌ సమానాయ్య కృపం బాహ్లీకమేవ చ।
వైచిత్రవీర్యం రాజానమలం ద్యూతేన కౌరవ ॥ 3-13-3 (16244)
పుత్రాణాం తవ రాజేంద్ర త్వన్నిమిత్తమితి ప్రభో।
తత్రాచక్షమహం దోషాన్యైర్భవాన్వ్యతిరోపితః ॥ 3-13-4 (16245)
వీరసేనసుతో యైస్తు రాజ్యాత్ప్రభ్రంశితః పురా।
అతర్కితవినాశశ్చ దేవనేన విశాంపతే ॥ 3-13-5 (16246)
సాతత్యం చ ప్రసంగస్య వర్ణయేయం యథాతథం ॥ 3-13-6 (16247)
స్త్రియోఽక్షా మృగయా పానమేతత్కామసముత్థితం।
దుఃఖం చతుష్టయ ప్రోక్తం యైర్నరో భ్రశ్యతే శ్రియః ॥ 3-13-7 (16248)
తత్రసర్వత్రవక్తవ్యం మన్యంతే శాస్త్రకోవిదాః।
విశేషతశ్చ వక్తవ్యం ద్యూతే పశ్యంతి తద్విదః ॥ 3-13-8 (16249)
ఏకాహాద్ద్రవ్యనాశోఽత్ర ధ్రువం వ్యసనమేవ చ।
అభుక్తనాశశ్చార్థానాం వాక్పారుష్యం చ కేవలం ॥ 3-13-9 (16250)
ఏతచ్చాన్యచ్చ కౌరవ్య ప్రసంగికటుకోదయం।
ద్యూతే బ్రూయాం మహాబాహో సమాసాద్యాంబికాసుతం ॥ 3-13-10 (16251)
ఏవముక్తో యది మయా గృహ్ణీయాద్వచనం మమ।
అనామయం స్యాద్ధర్మశ్చ కురూణాం కురువర్దన ॥ 3-13-11 (16252)
న చేత్స మమ రాజేంద్ర గృహ్ణీయాన్మధురం వచః।
పథ్యం చ భరతశ్రేష్ఠ నిగృహ్ణీయాం బలేన తం ॥ 3-13-12 (16253)
అథైనమవినీతేన సుహృదో నామ దుర్హృదః।
సభాసదోఽనువర్తేరంస్తాంశ్చ ఇన్యాం దురోదరాన్ ॥ 3-13-13 (16254)
అసాన్నిధ్యం తు కౌరవ్య మమానర్తేష్వభూత్తదా।
యేనేదం వ్యసనం ప్రాజ్ఞా భవంతో ద్యూతకారితం ॥ 3-13-14 (16255)
సోహమేత్య కురుశ్రేష్ఠ ద్వారకాం పాండునందన।
అశ్రౌషం త్వాం వ్యసనినం యుయుధానాద్యథాతథం ॥ 3-13-15 (16256)
శ్రుత్వైవ చాహం రాజేంద్ర పరమోద్విగ్రమానసః।
తూర్ణమభ్యాగతోస్మిత్వాం ద్రష్టుకామో విశంపతే ॥ 3-13-16 (16257)
అహో కృచ్ఛ్రమనుప్రాప్తాః సర్వే స్మ భరతర్షభ।
సోఽహం త్వాం వ్యసనే మగ్నం పశ్యామి సహ సోదరైః ॥ 3-13-17 (16258)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణఇ అర్జునాభిగమనపర్వణి త్రయోదశోఽధ్యాయః ॥ 13 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-13-4 అహం తత్ర ద్యూతే దోషాన్ అచక్షం వ్యక్తం కథితవాన్ స్యామిత్యర్తః ॥ 3-13-5 వీరసేనసుతః నలః। యైః అక్షైరితి శేషః ॥ 3-13-6 సాతత్యమవిచ్ఛేదం। ప్రసంగస్య ద్యూతక్రీడాయాః హీయమానోఽపి జయాశయా పునఃపునర్దీవ్యత్యేవేత్యర్థః ॥ 3-13-13 అపనీతేనేతిపాఠే అన్యాయేన। దురోదరాన్ ద్యూతకారాన్ ॥ 3-13-15 ఏత్యాగత్య। యుయుధానాత్సాత్యకేః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 014
॥ శ్రీః ॥
3.14. అధ్యాయః 014
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
కృష్ణేన యుధిష్ఠిరంప్రతి సాల్వేన యుద్ధస్ స్వస్యానాగమనహేతుత్వకథనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-14-0 (16259)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-14-0x (1826)
అసాన్నిధ్యం కథం కృష్ణ తవాసీద్వృష్ణినందన।
క్వ చాసీద్విప్రవాసస్తే కించాకార్షీః ప్రవాసతః ॥ 3-14-1 (16260)
కృష్ణ ఉవాచ। 3-14-2x (1827)
సాల్వస్య నగరం సౌభం గతోఽహం భరతర్షభ।
నిహంతుం కౌరవశ్రేష్ఠ తత్ర మే శృణు కారణం ॥ 3-14-2 (16261)
మహాతేజా మహాంవాహుర్యః స రాజా మహాయశాః।
దమఘోషాత్మజో వీరః శిశుపాలో మయా హతః ॥ 3-14-3 (16262)
యజ్ఞే తే భరతశ్రేష్ఠ రాజసూయేఽర్హణాం ప్రతి।
స రోషవశమాపన్నో నామృష్యత దురాత్మవాన్ ॥ 3-14-4 (16263)
శ్రుత్వా తం నిహతం సాల్వస్తీవ్రరోషసమన్వితః।
ఉపాయాద్ద్వారకాం శూన్యామిహస్థే మయి భారత ॥ 3-14-5 (16264)
స తత్ర యుద్ధమకరోద్బాలకైర్వృష్ణిపుంగవైః।
నివృత్తః కామగం సౌభమారుహ్యైవ నృశంసవత్ ॥ 3-14-6 (16265)
`చిరజీవీ నృపః సోఽపి ప్రసాదాత్పద్మజన్మనః।'
తతో వృష్ణిప్రవీరాంస్తాన్బాలాన్హత్వా బహూంస్తదా।
పురోద్యానాని సర్వాణి భేదయామాస దుర్భతిః ॥ 3-14-7 (16266)
ఉక్తవాంశ్చ మహాబాహో క్వాసౌ వృష్ణికులాధమః।
వాసుదేవః స మందాత్మా వసుదేవసుతో గతః ॥ 3-14-8 (16267)
తస్య యుద్ధార్థినో దర్పం యుద్ధేనాశయితాఽస్ంయహం।
ఆనర్తాః సత్యమాఖ్యాత తత్ర గంతాఽస్మి యత్ర సః ॥ 3-14-9 (16268)
తం హత్వా వినివర్తిష్యే కంసకేశినిషూదనం।
అహత్వా న నివర్తిష్యే సత్యేనాయుధమాలభే । 3-14-10 (16269)
క్వాసౌ క్వాసావితి పునస్తత్రతత్ర ప్రధావతి।
మయా సహ రణే యోద్ధుం కాంక్షమాణః స సౌభరాట్ ॥ 3-14-11 (16270)
అద్యతం పాపకర్మాణం క్షుద్రం విశ్వాసఘాతినం।
శిశుపాలవధామర్షాద్గమయిష్యే యమక్షయం ॥ 3-14-12 (16271)
మమ పాపస్వభావేన భ్రాతా యేన నిపాతితః।
శిశుపాలో మహీపాలస్తం వధిష్యే మహీతలే ॥ 3-14-13 (16272)
భ్రాతా బాలశ్చ రాజా చ న చ సంగ్రామకోవిదః।
ప్రమత్తశ్చ హతో వీరస్తం హనిష్యే జనార్దనం। 3-14-14 (16273)
ఏకమాది మహారాజ విలప్యదివమాస్థితః।
కామగేన స సౌభేన క్షిప్త్వా మాం కురునందన ॥ 3-14-15 (16274)
తమశ్రౌషమహం గత్వా యథా వృత్తః స దుర్మతిః।
మయి కౌరవ్య దుష్టాత్మా మార్తికావతకో నృపః ॥ 3-14-16 (16275)
తతోఽహమపి కౌరవ్య రోషవ్యాకులలోచనః।
నిశ్చిత్య మనసా రాజన్వధాయాస్య మనో దధే ॥ 3-14-17 (16276)
ఆనర్తేషు విమర్దం చ క్షేపం చాత్మని కౌరవ।
ప్రవృద్ధమవలేపం చ తస్య దుష్కృతకర్మణః ॥ 3-14-18 (16277)
తతః సౌభవధాయాహం ప్రతస్థే పృథివీపతే।
స మయా సాగరావర్తే దృష్ట ఆసీత్పరీప్సతా ॥ 3-14-19 (16278)
తతః ప్రధ్మాప్య జలజం పాంచజన్యమహే నృప।
ఆహూయ సాల్వం సమరే యుద్ధాయ సమవస్థితః ॥ 3-14-20 (16279)
తన్ముహూర్తమభూద్యుద్ధం తత్ర మే దానవైః సహ।
శవీభూతాశ్చ మే సర్వే భూతలే చ నిపాతితాః ॥ 3-14-21 (16280)
ఏతత్కార్యం మహాబాహో యేనాహం నాగమం తదా।
శ్రుత్వైవ హాస్తినపురే ద్యూతం చావినయోత్థితం।
ద్రుతమాగతవాన్యుష్మాంద్రష్టుకామః సుదుఃఖితాన్ ॥ 3-14-22 (16281)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి అర్జునాభిగమనపర్వణి చతుర్దశోఽష్యాయః ॥ 14 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-14-6 సౌభం సుష్ఠు భాంతి తే సుభాః కాంచనాదయో ధాతవస్తజ్జమ ॥ 3-14-9 ఆఖ్యాత కథయత ॥ 3-14-16 మార్తికావతకః ఏతన్నామకదేశవాసీ ॥ 3-14-18 అవలేపం గర్వం జ్ఞాత్వేతి శేషః ॥ 3-14-19 సాగరస్య ఆసమంతాద్వర్తో వర్తనం యస్మిన్సాగరద్వీపే ఇత్యర్థః ॥ 3-14-20 జలజం శంఖం ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 015
॥ శ్రీః ॥
3.15. అధ్యాయః 015
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
కృష్ణేన యుధిష్ఠిరంప్రతి సాల్వసమాగమసమయే ఉగ్రసేనకృతద్వారకారక్షణప్రకారకథనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-15-0 (16282)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-15-0x (1828)
వాసుదేవ మహాబాహో విస్తరేణ మహామతే।
సౌభస్య వధమాచక్ష్వ న హి తృష్యామి కథ్యతః ॥ 3-15-1 (16283)
వాసుదేవ ఉవాచ। 3-15-2x (1829)
హతం శ్రుత్వా మహాబాహౌ మయా శ్రౌతశ్రవం నృప।
ఉపాయాద్భరతశ్రేష్ఠ సాల్వో ద్వారవతీం పురీం ॥ 3-15-2 (16284)
అరుణత్తాం సుదుష్టాత్మా సర్వతః పాండునందన।
సాల్వో వైహాయసం చాపి తత్పురం వ్యూహ్య ధిష్ఠితః ॥ 3-15-3 (16285)
తత్రస్థోఽథ మహీపాలో యోధయామాస తాం పురీం।
అభిసారేణ సర్వేణ తత్ర యుద్ధమవర్తత ॥ 3-15-4 (16286)
పురీ సమంతాద్విహితా సపతాకా సతోరణా।
సచక్రా సహుడా చైవ సయంత్రఖనకా తథా ॥ 3-15-5 (16287)
సోపశల్యప్రతోలీకా సాట్టాట్టాలకగోపురా।
సచక్రగ్రహిణీ చైవ సోల్కాలాతావపోథికా ॥ 3-15-6 (16288)
సోష్టికా భరతశ్రేష్ఠ సభేరీపణవానకా।
సతోమరాంకుశా రాజన్సశతఘ్నీకలాంగలా ॥ 3-15-7 (16289)
సభుశుండ్యశ్మగుడకా సాయుధా సపరశ్వధా।
లోహచర్మవతీ చాపి సాగ్నిః సగుడశృంగికా।
శాస్త్రదృష్టేన విధినా సుయుక్తా భరతర్షభ ॥ 3-15-8 (16290)
రథైరనేకైర్వివిధైర్గదసాంబోద్ధవాదిభిః।
పురుషైః కురుశార్దూల సమర్థైః ప్రతివారణే ॥ 3-15-9 (16291)
అతిఖ్యాతకులైర్వీరైర్దృష్టవీర్యైశ్చ సంయుగే।
మధ్యమేన చ గుల్మేన రక్షిభిః సా సురక్షితా।
ఉత్క్షిప్తగుల్మైశ్చ తథా హయైశ్చ సపతాకిభిః ॥ 3-15-10 (16292)
ఆఘోషితం చ నగరే న పాతవ్యా సురేతి వై।
ప్రమాదం పరిరక్షద్భిరుగ్రసేనోద్ధవాదిభిః ॥ 3-15-11 (16293)
ప్రమత్తేష్వభిఘాతం హి కుర్యాత్సాల్వో నరాధిపః।
ఇతి కృత్వాఽప్రమత్తాస్తే సర్వేవృష్ణ్యంధకాః స్థితాః ॥ 3-15-12 (16294)
ఆనర్తాశ్చ తథా సర్వే నటనర్తకగాయకాః।
బహిర్నిర్వాసితాః సర్వే రక్షద్భిర్విత్తసంచయం ॥ 3-15-13 (16295)
సంక్రమా భేదితాః సర్వే నావశ్చ ప్రతిషేధితాః।
పరిఖాశ్చాపి కౌరవ్య కీలైః సునిచితాః కృతాః ॥ 3-15-14 (16296)
ఉదపానాః కురుశ్రేష్ఠ తథైవాప్యంబరీషకాః।
సమంతాత్క్రోశమాత్రం చ కారితా విషమా చ భూః।
`సంక్రమా భేదితాః సర్వే ప్రాకారాశ్చ నవీకృతాః ॥' 3-15-15 (16297)
ప్రకృత్యా విషమం దుర్గం ప్రకృత్యా చ సురక్షితం।
ప్రకృత్యా చాయుధోపేతం విశేషేణ తదాఽనఘ ॥ 3-15-16 (16298)
సురక్షితం సుగుప్తం చ సర్వాయుధసమన్వితం।
తత్పురం భరతశ్రేష్ఠ యథేంద్రభవనం తథా ॥ 3-15-17 (16299)
న చాముద్రోఽభినిర్యాతి న చాముద్రః ప్రవేశ్యతే।
వృష్ణ్యంధకపురే రాజంస్తదా సౌభసమాగమే ॥ 3-15-18 (16300)
అనురధ్యాసు సర్వాసు చత్వరేషు చ కౌరవ।
బలం బభూవ రాజేంద్ర ప్రభూతగజవాజిమత్ ॥ 3-15-19 (16301)
దత్తవేతనభక్తం చ దత్తాయుధపరిచ్ఛదం।
కృతోపధానం చ తదా బలమాసీద్విశాంపతే ॥ 3-15-20 (16302)
న కృప్యవేతనీ కశ్చిన్న చాతిక్రాంతవేతనీ।
నానుగ్రహభృతః కశ్చిన్న చాదృష్టపరాక్రమః ॥ 3-15-21 (16303)
ఏవం సువిహితా రాజంద్వారకా భూరిదక్షిణైః।
ఆహుకేన సుగుప్తా చ రాజ్ఞా రాజీవలోచన ॥ 3-15-22 (16304)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి అర్జునాభిగమనపర్వణి పంచదశోఽధ్యాయః ॥ 15 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-15-1 కథ్యతః కథయతః ॥ 3-15-2 శ్రుతశ్రవా శిశుపాలమాతా ॥ 3-15-5 పతాకా ధ్వజాంచలః। తోరణాని బహుర్ద్వారాణి। చక్రాణి యోధగణాః। హుడాస్తదాశ్రయస్థానాని। యంత్రాణి ఆగ్నేయౌషధబలేన దృషత్పిండోత్క్షేపణాని। ఖనకాః సురంగద్వారా గుప్తమార్గకర్తారః ॥ 3-15-6 ఉపశల్యా లోహముఖాః కీలాస్తద్యుక్తాః। ప్రతోల్యో రథ్యామార్గా యస్యాం సా। అట్టాలకాః ఉపరిగృహాః। గోపురాణి పురద్వారాణి। సాట్టాని అట్టేన అనేన సహితాని అట్టాలకాదీని యస్యాం సా చక్ర గ్రహణీ సైన్యనిగ్రాహికా। సోల్కాలాతావపోథికా సోల్కమలాతం జ్వాలాసహితముల్ముకం యస్యాం సోల్కాలాతా। అవబద్ధాః పోథికాః యంత్రబద్ధాః కాష్ఠపాషాణాదయో రిపూణాముపరి పాతనాయ యస్యామితి ప్రాంచః। సకచగ్రహిణీ చైవ ఇతి క. ట. పాఠః ॥ 3-15-7 ఉష్ట్రికా మృచ్చర్మమయాని భాండాని। సర్ష్టికా సాంకుశేతి క. ట. పాఠః। ఋష్టయ ఆయుధవిశేషాః ॥ 3-15-8 అశ్మగుడకాః వర్తులీకృతాః పాణాణాః। లోహమయాని చర్మాణి కమఠపృష్ఠాకారాణి ప్రహారవారకాణి। సాగ్నిః ఆగ్నేయౌషధసహితా। గుడా గోలకాః। శృంగికాస్తదుత్క్షేపకయంత్రాణి ॥ 3-15-9 సమంతాత్పరిపాలితే ఇతి క. పాఠః ॥ 3-15-13 నివాసితాః క్షిప్రం ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 3-15-14 సంక్రమా నదీసేతవః। కీలైః శూలైః। సునిచితా వ్యాప్తాః ॥ 3-15-15 ఉదపానాః కూపాః। అంబరీషో గుప్తాగ్నిః। విషమా లోహకంటకాద్యాకీర్ణా ॥ 3-15-19 అనురథ్యాసు ప్రతిరధ్యం ॥ 3-15-20 వేతనం ధనం। భక్తం నిత్యభోజనం। కృతోపధానం కృతవిశేషం ॥ 3-15-21 కుప్యం స్వర్ణరూప్యేతరద్ధనం తాంరాది। గ్రహో రణోద్యమస్తమనులక్షీకృత్య భృతోఽనుగ్రహభృతస్తత్కాలస్వీకృతో న కశ్చిత్ కింతు చిరసంభృతా ఏవ। నాదత్తవేతనః కశ్చిత్ ఇతి క. ఠ. పాఠః ॥ 3-15-22 ఆహుకేన ఉగ్రసేనేన। భూరిదక్షిణేతి ఝ. పాఠః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 016
॥ శ్రీః ॥
3.16. అధ్యాయః 016
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
కృష్ణేన యుధిష్ఠిరంప్రతి సాల్వయాదవయుద్ధవర్ణనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-16-0 (16305)
వాసుదేవ ఉవాచ। 3-16-0x (1830)
తాం తూపయాతో రాజేంద్ర సాల్వః సౌభపతిస్తదా।
ప్రభూతనరనాగేన బలేనోపవివేశ హ ॥ 3-16-1 (16306)
సమే నివిష్టాం సా సేనా ప్రభూతసలిలాశయే।
చతురంగబలోపేతా సాల్వరాజాభిపాలితా ॥ 3-16-2 (16307)
వర్జయిత్వా శ్మశానాని దేవతాయతనాని చ।
వల్మీకాంశ్చైవ చైత్యాంశ్చ సంనివిష్టమభూద్బలం ॥ 3-16-3 (16308)
అనీకానాం విభాగేన పంథానః సుకృతాస్తథా।
ప్రథమా నవమాశ్చైవ సాల్వస్య శిబిరే నృప ॥ 3-16-4 (16309)
సర్వాయుధసమోపేతం సర్వశస్త్రవిశారదం।
రథనాగాశ్వకలిలం పదాతిజనసంకులం ॥ 3-16-5 (16310)
తుష్టపుష్టబలోపేతం వీరలక్షణలక్షితం।
విచిత్రధ్వజసన్నాహం విచిత్రరథకార్ముకం ॥ 3-16-6 (16311)
సంనివేశ్య చ కౌరవ్య ద్వారకాయాం నరర్షభ।
అభిసారయామాస తదా వేగైన పతగేంద్రవత్ ॥ 3-16-7 (16312)
తదాపతంతం సందృశ్య బలం సాల్వపతేస్తదా।
నిర్యాయ యోధయామాసుః కుమారా వృష్ణినందనాః ॥ 3-16-8 (16313)
అసహంతోఽభియానం తత్సాల్వరాజస్య కౌరవ।
చారుదేష్ణశ్చ సాంబశ్చ ప్రద్యుంనశ్చ రమహారథః ॥ 3-16-9 (16314)
తే రథైర్దంశితాః సర్వేవిచిత్రాభరణధ్వజాః।
సంసక్తాః సాల్వరాజస్య బహుభిర్యోధపుంగవైః ॥ 3-16-10 (16315)
గృహీత్వా కార్ముకం సాంబః సాల్వస్య సచివం రణే।
యీధయామాస సంహృష్టః క్షేమధూర్తిం చమూపతిం ॥ 3-16-11 (16316)
తస్య బాణమయం వర్షం జాంబవత్యాః సుతో మహత్।
ముమోచ భరతశ్రేష్ఠ యథావర్షం సహస్రదృక్ ॥ 3-16-12 (16317)
తద్బాణవర్షం తుములం విషేహే స చమూపతిః।
క్షేమధూర్తిర్మహారాజ హిమవానివ నిశ్చలః ॥ 3-16-13 (16318)
తతః సాంబాయ రాజేంద్ర క్షేమధూర్తిరపి స్వయం।
ముమోచ మాయావిహితం శరజాలం మహత్తరం ॥ 3-16-14 (16319)
తతో మాయామయం జాలం మాయయైవ విదార్యసః।
సాంబః శరసహస్రేణ రథమస్యాభ్యవర్షత ॥ 3-16-15 (16320)
తతః స విద్ధః సాంబేన క్షేమధూర్తిశ్చమూపతిః।
అపాయాజ్జవనైరశ్వైః సాంబబాణప్రపీడితః ॥ 3-16-16 (16321)
తస్మిన్విప్రద్రుతే శరే సాల్వస్యాథ చమూపతౌ।
వేగవాన్నామ దైతేయః సుతం మేఽభ్యద్రవద్బలీ ॥ 3-16-17 (16322)
అభిపన్నస్తు రాజేంద్ర సాంబో వృష్ణికులోద్వహః।
వేగం వేగవతో రాజంస్తస్థౌ వీరో విధారయన్ ॥ 3-16-18 (16323)
స వేగవతి కౌంతేయ సాంబో వేగవతీం గదాం।
చిక్షేప తరసా వీరో వ్యావిద్ధ్యన్సత్యవిక్రమః ॥ 3-16-19 (16324)
తయా త్వభిహతో రాజన్వేగవాన్న్యపతద్భువి।
వాతరుగ్ణం ఇవ క్షుణ్ణో జీర్ణమూలోవనస్పతిః ॥ 3-16-20 (16325)
తస్మిన్నిపతితే వీరే గదారుగ్ణే మహాసురే।
ప్రవిశ్య మహతీం సేనాం యోధయామాస మే సుతః ॥ 3-16-21 (16326)
చారుదేష్ణేన సంసక్తో వివింధ్యో నామ దానవః।
మహారథః సమాజ్ఞాతో మహారాజ మహాధనుః ॥ 3-16-22 (16327)
తతః సుతుములం యుద్ధం చారుదేష్ణవివింధ్యయోః।
వృత్రవాసవయో రాజన్యథాపూర్వం తథాఽభవత్ ॥ 3-16-23 (16328)
అన్యోన్యస్యాభిసంక్రుద్ధావన్యోన్యం జఘ్నతుః శరైః।
వినదంతౌ మహారాజ సింహావివ మహాబలౌ ॥ 3-16-24 (16329)
రౌక్మిణేయస్తతో బాణమగ్న్యర్కోపమవర్చసం।
అభిమంత్ర్య మహాస్త్రేణ సందధే శత్రునాశనం ॥ 3-16-25 (16330)
స వివింధ్యాయ సక్రోధః సమాహూయ మహారథః।
చిక్షేప మే సుతో రాజన్స గతాసురథాపతత్ ॥ 3-16-26 (16331)
వివింధ్యం నిహృతం దృష్ట్వా తాం చ విక్షోభితాం చమూం।
కామగేన స సౌభేన సాల్వః పునరుపాగమత్ ॥ 3-16-27 (16332)
తతో వ్యాకులితం సర్వం ద్వారకావాసి తద్బలం।
దృష్ట్వా సాల్వం మహాబాహో సౌభస్థం పృథివీగతం ॥ 3-16-28 (16333)
తతో నిర్యాయ కౌరవ్య అవస్థాప్య చ తద్బలం।
ఆనర్తానాం మహారాజ ప్రద్యుంనో వాక్యమబ్రవీత్ ॥ 3-16-29 (16334)
సర్వే భవంతస్తిష్ఠంతు సర్వే పశ్యంతు మాం యుధి।
నివారయంతం సంగ్రామే బలాత్సౌభం సరాజకం ॥ 3-16-30 (16335)
అయం సౌభపతేః సేనామాయసైర్భుజగైరివ।
ధనుర్భుజవినిర్ముక్తైర్నాశయంయద్య యాదవాః ॥ 3-16-31 (16336)
ఆశ్వసధ్వం న భీః కార్యా సౌభరాడద్య నశ్యతి।
మయాఽభిపన్నో దుష్టాత్మా ససౌభో వినశిష్యతి ॥ 3-16-32 (16337)
ఏవం బ్రువతి సంహృష్టే ప్రద్యుంనే పాండునందన।
ధిష్టితం తద్బలం ద్వారి యుయుధే చ యథాసుఖం ॥ 3-16-33 (16338)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి అర్జునాభిగమనపర్వణి షోడశోఽధ్యాయః ॥ 16 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-16-2 సమే దేశే ॥ 3-16-4 ప్రవణాయ చ నైవాసన్నితి ఝ. పాఠః ॥ 3-16-5 కలిలం సంకటం। పదాతిధ్వజసంకులమితి ఝ. పాఠః ॥ 3-16-7 అభిసారయామాస నగరసమీపం గమయామాస। సైన్యం పతగేంద్రవత్సౌభం చోపరితః అభిసారయామాస ॥ 3-16-8 ఆపతన్సమాపతత్ ॥ 3-16-16 క్షేమధూర్తిః స్మయన్నివేతి క. ట. పాఠః। అపాయాత్పలాయితః ॥ 3-16-18 అభిపన్నః ఆభిముఖ్యేనాసాదితః ॥ 3-16-19 వ్యావిధ్య సత్యవిక్రమః ఇతి ఝ. పాఠః। తత్ర వ్యావిధ్య భ్రామయిత్వేత్యర్థః ॥ 3-16-20 రుగ్ణః క్షుణ్ణశ్చ గజాదిపదాఘాతైః ॥ 3-16-27 సౌభేన ఖేచరేణ పురేణ ॥ 3-16-29 నిర్యాయ నిర్గత్య। అవస్థాప్య ఆశ్వాస్య। ఆనర్తానాం ద్వారకావాసినాం ॥ 3-16-31 ధనుర్భుజవినిర్ముక్తైః ధనుషః భుజేన కౌటిల్యేన అత్యాకర్షణజేన నిర్ముక్తైః. భుజ కౌటిల్యే తుదాదిః ॥ 3-16-33 ధిష్ఠితం అధిష్ఠితం ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 017
॥ శ్రీః ॥
3.17. అధ్యాయః 017
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
కృష్ణేన్ యుధిష్ఠిరంప్రతి సాల్వప్రద్యుంనయుద్ధవర్ణనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-17-0 (16339)
వాసుదేవ ఉవాచ। 3-17-0x (1831)
ఏవముక్త్వా రౌక్మిణేయో యాదవాన్యాదవర్షభ।
దంశితైర్హరిభిర్యుక్తం రథమాస్థాయ కాంచనం ॥ 3-17-1 (16340)
ఉచ్ఛ్రిత్య మకరం కేతుం వ్యాత్తాననమలంకృతం।
ఉత్పతద్భిరివాకాశం తైర్హయైరన్వయాత్పరాన్ ॥ 3-17-2 (16341)
విక్షిపన్నాదయంశ్చాపి ధనుః శ్రేష్ఠం మహాబలైః।
తూణఖంగధరః శూరో బద్ధగోధాంగులిత్రవాన్ ॥ 3-17-3 (16342)
సవిద్యుచ్ఛురితం చాపం విహరన్వై తలాత్తలం।
మోహయామాస దైతేయాన్సర్వాన్సౌభనివాసినః ॥ 3-17-4 (16343)
తస్య విక్షిపతశ్చాపం సందధానస్య చాసకృత్।
నాంతరం దదృశే కశ్చిన్నఘ్నితః శాత్రవాన్రణే ॥ 3-17-5 (16344)
ముఖస్య వర్ణో న వికల్పతేఽస్య
చేలుశ్చ గాత్రాణి న చాపి తస్య।
సింహోన్నతం చాప్యభిగర్జతోఽస్య
శుశ్రావ లోకోఽద్భుతవీర్యమగ్ర్యం ॥ 3-17-6 (16345)
జలేచరః కాంచనయష్టిసంస్థో
వ్యాత్తాననః శత్రుబలప్రమాథీ।
విత్రాసయన్రాజతి వాహముఖ్యే
సాల్వస్య సేనాప్రముఖే ధ్వజాగ్ర్యః ॥ 3-17-7 (16346)
తతస్తూర్ణం వినిష్పత్య ప్రద్యుంనః శత్రుకర్శనః।
సాల్వమేవాభిదుద్రావ విధిత్సుః కలహం నృప ॥ 3-17-8 (16347)
అభియానం తు వీరేణ ప్రద్యుంనేన మహారణే।
నామర్షయత సంక్రుద్వః సాల్వః కురుకులోద్వహ ॥ 3-17-9 (16348)
సరోషమహమత్తో వై కామగాదవరుహ్య చ।
ప్రద్యుంనం యోధయామాస సాల్వః పరపురంజయః ॥ 3-17-10 (16349)
తయోః సుతుములం యుద్ధం సాల్వవృష్ణిప్రవీరయోః।
సమేతా దదృశుర్లోకా బలివాసవయోరివ ॥ 3-17-11 (16350)
తస్య మాయామయో వీర రథో హేమపరిష్కృతః।
సపతాకః సధ్వజశ్చ సానుకర్షః స తూణవాన్ ॥ 3-17-12 (16351)
స తం రథవరం శ్రీమాన్సమారుహ్య కిల ప్రభో।
ముమోచ బాణాన్కౌఖ్య ప్రద్యుంనాయ మహాబలః ॥ 3-17-13 (16352)
తతో బాణమయం వర్షం వ్యసృజత్తరసా రణే।
ప్రద్యుంనో భుజవేగేన సాల్వం సంమోహయన్నివ ॥ 3-17-14 (16353)
స తైరభిహతః సంఖ్యే నామర్యత సౌభరాట్।
శరాందీప్తాగ్నిసంకాశాన్ముమోచ తనయే మమ ॥ 3-17-15 (16354)
తమాపతంతం బాణౌధం స చిచ్ఛేద మహాబలః।
తతశ్చాన్యాఞ్శరాందీప్తాన్ప్రచిక్షేప సుతే మమ ॥ 3-17-16 (16355)
స సాల్వబాణై రాజేంద్ర విద్ధో రుక్మిణినందనః।
ముమోచ బాణం త్వరితో మర్మభేదినమాహవే ॥ 3-17-17 (16356)
తస్య వర్మ విభిద్యాశు స బాణో మత్సుతేరితః।
వివేశ హృదయం పత్రీ స పపాత భృశహతః ॥ 3-17-18 (16357)
తస్మిన్నిపతితే వీరే సాల్వరాజే విచేతసి।
సంప్రద్రబందానవేంద్రా దారయంతో వసుంధరాం ॥ 3-17-19 (16358)
హాహాకృతమభూత్సైన్యం సాల్వస్య పృథివీపతే।
నష్టసంజ్ఞే నిపతితే తదా సౌభపతౌ నృపే ॥ 3-17-20 (16359)
తత ఉత్థాయ రాజేంద్ర ప్రతిలభ్య చ చేతనాం।
ముమోచ బాణాన్సహసా ప్రద్యుంనాయ మహాబలః ॥ 3-17-21 (16360)
తేన బాణేన మహతా ప్రద్యుంనః సమరే స్థితః।
జత్రుదేశే భృశం విద్ధో వ్యథితో దదృశే తదా ॥ 3-17-22 (16361)
తం స విద్ధ్వా మహారాజ సాల్వో రుక్మిణినందనం।
ననాద సింహనాదం వై నాదేనాపూరయన్మహీం ॥ 3-17-23 (16362)
తతో మోహం సమాపన్నే తనయే మమ భారత।
ముమోచ బాణాంస్త్వరితః పునరన్యాందురాత్మవాన్ ॥ 3-17-24 (16363)
స తైరభిహతో బాణైర్బహుభిస్తేన మోహితః।
నిశ్చేష్టః కౌరవశ్రేష్ఠ ప్రద్యుంనోఽభూద్రణాజిరే ॥ 3-17-25 (16364)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి అర్జునాభిగమనపర్వణి సప్తదశోఽధ్యాయః ॥ 17 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-17-1 హరిభిః అశ్వైః ॥ 3-17-2 వ్యాత్తాననమివాంతకం ఇతి ఝ. పాఠః। అన్వయాత్ ఉపగతః ॥ 3-17-3 విక్షిపన్ పరాంధిక్వుర్వన్। మహాహలైః హయైః ॥ 3-17-4 సమానం విద్యుచ్ఛురితేన విద్యుత్కంపనేనేతి। విద్యుచ్ఛురితం। తలాత్తలం సవ్యాపసవ్యహస్తతలపరివర్తేన ॥ 3-17-5 విక్షిప్తః కర్షతః ॥ 3-17-6 వికల్పతే భిద్యతే ॥ 3-17-7 జలేచరః మీనః। సర్వతిమిప్రమాథీ ఇతి ఝ. పాఠః। వాహముఖ్యే రథషేష్ఠే ॥ 3-17-12 సానుకర్షః రథాధస్థకాష్ఠం అనుకర్షః సః। రథః తూణవాన్ ॥ 3-17-16 ఆపతతేతి విసర్గలోప ఆర్షః ॥ 3-17-22 జత్రుదేశే కంఠమూలే ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 018
॥ శ్రీః ॥
3.18. అధ్యాయః 018
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ప్రద్యుంనే సాల్వబాణాభిహత్యా మూర్చ్ఛితే సారథినా రణాంగణాదన్యతో రథయాపనం ॥ 1 ॥ తతః ప్రతిబుద్ధేన ప్రద్యుంనేన సారధిం ప్రతి సవిషాదోక్తిః ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-18-0 (16365)
వాసుదేవ ఉవాచ। 3-18-0x (1832)
సాల్వబాణార్దితే తస్మిన్ప్రద్యుంనే బలినాంవరే।
వృష్ణయో భగ్నసంకల్పా వివ్యథుః పృతనాముఖే ॥ 3-18-1 (16366)
హాహాకృతమభూత్సర్వం వృష్ణ్యంధకబలం తతః।
ప్రద్యుంనే మోహితే రాజన్సాల్వః ప్రముదితోఽభవత్ ॥ 3-18-2 (16367)
తం తథా మోహితం దృష్ట్వా సారథిర్జవనైర్హయైః।
రణాదపాహరత్తూర్ణం శిక్షితో దారుకిస్తదా ॥ 3-18-3 (16368)
నాతిదూరాపయాతే తు రథే రథవరప్రణుత్।
ధనుర్గృహీత్వా యంతారం లబ్ధసజ్ఞోఽబ్రవీదిదం ॥ 3-18-4 (16369)
సౌతే కిం తే వ్యవసితం కస్మాద్యాసి పరాఙ్ముఖః।
నైష వృష్ణిప్రవీరాణామాహవే ధర్మ ఉచ్యతే ॥ 3-18-5 (16370)
కచ్చిత్సౌతే న తే మోహః సాల్వం దృష్ట్వా మహాహవే।
విషాదో వా రణఁ దృష్ట్వా బ్రూహి మే త్వం యథాతథం ॥ 3-18-6 (16371)
సౌతిరువాచ। 3-18-7x (1833)
జానార్దనే న మే మోహో నాపి మాం భయమావిశత్।
అతిభారం తు తే మన్యే సాల్వం కేశవనందన ॥ 3-18-7 (16372)
సోభియాతి శనైర్వీర బలవానేష పాపకృత్।
మోహితశ్చ రణే శూరో రక్ష్యః సారథినా రథీ ॥ 3-18-8 (16373)
ఆయుష్మంస్త్వం మయా నిత్యం రక్షితవ్యస్త్వయాఽప్యహం।
రక్షితవ్యో రణే నిత్యమితి కృత్వాఽపయాంయహం ॥ 3-18-9 (16374)
ఏకశ్చాసి మహాబాహో బహవశ్చాపి దానవాః।
న సమం రౌక్మిణేయాహం రణఏ మత్వాఽపయామి వా ॥ 3-18-10 (16375)
వాసుదేవ ఉవాచ। 3-18-11x (1834)
ఏవం బ్రువతి సూతే తు తదా మకరకేతుమాన్।
ఉవాచ సూతం కౌరవ్య సంనివర్త్య రథం పునః ॥ 3-18-11 (16376)
దారుకాత్మజ మైవం త్వం పునః కార్షీః కథంచన।
న్యపయానం రణాత్సౌతే జీవతో మమ కర్హిచిత్ ॥ 3-18-12 (16377)
న స వృష్ణికులే జాతో యో వై త్యజతి సంగరం।
యో వా నిపతితం హంతి తవాస్మీతి చ వాదినం ॥ 3-18-13 (16378)
తథా స్త్రియం చ యో హంతి బాలం వృద్ధం తథైవ చ।
విరథం ముక్తకేశం చ భగ్నశస్త్రాయుధం తథా ॥ 3-18-14 (16379)
త్వం చ సూతకులే జాతో విదితః సూతకర్మణి।
ధర్మజ్ఞశ్చాసి వృష్ణీనామాహవేష్వపి దారుకే ॥ 3-18-15 (16380)
స జానంశ్చరితం కృత్స్నం వృష్ణీనాం పృతనాముఖే।
అపయానం పున సౌతే మైవం కార్షీః కథంచన ॥ 3-18-16 (16381)
అపయాతం హతం పృష్ఠే భ్రాంతం రణపలాయితం।
గదాగ్రజో దురాధర్షః కిం మాం వక్ష్యతి మాధవః ॥ 3-18-17 (16382)
కేశవస్యాగ్రజో వాఽపి నీలవాసా మదోత్కటః।
కిం వక్ష్యతి మహాబాహుర్బలదేవః సమాగతః ॥ 3-18-18 (16383)
కిం వక్ష్యతిశినేర్నప్తా రణసింహో మహారథః।
అపయాతం రణాత్సూత సాంబశ్చ సమితింజయః ॥ 3-18-19 (16384)
చారుదేష్ణశ్చ దుర్ధర్షస్తథైవ గదసారణౌ।
అక్రూరశ్చ మహాబాహుః కిం మాం వక్ష్యతి సారథే ॥ 3-18-20 (16385)
శూరం సంభావితం శాంతం నిత్యం పురుషమానినం।
స్త్రియశ్చ వృష్ణివీరాణాం కిం మాంవక్ష్యంతి సంగతాః ॥ 3-18-21 (16386)
ప్రద్యుంనోఽయముపాయాతి భీతస్త్యక్త్వా మహాహవం।
ధిగేనమితి వక్ష్యంతి న తు వక్ష్యంతి సాధ్వితి ॥ 3-18-22 (16387)
ధిగ్వాచా పరిహాసోపి మమ వా మద్విధస్య వా।
మృత్యునాఽభ్యధికః సౌతే స త్వం మావ్యపయాః పునః ॥ 3-18-23 (16388)
భారం హి మయి సంన్యస్య యాతో మధునిహా హరిః।
యజ్ఞం బారతసింహస్య న హి శక్యోఽద్యమర్షితుం । 3-18-24 (16389)
కృతవర్మా మయా వీరో నిర్యాస్యన్నేవ వారితః।
సాల్వం నివారయిష్యేఽహం తిష్ఠ త్వమితి సూతజ ॥ 3-18-25 (16390)
స చ సంభావయన్మాం వై నివృత్తో హృదికాత్మజః।
తం సమేత్య రణం త్యక్త్వా కిం వక్ష్యామి మహారథం ॥ 3-18-26 (16391)
ఉపయాంతం దురాధర్షం శంఖచక్రగదాధరం।
పురుషం పుండరీకాక్షం కిం వక్ష్యామి మహాభుజం ॥ 3-18-27 (16392)
సాత్యకిం బలదేవం చ యే చాన్యేఽంధకవృష్ణయః।
మయా స్పర్ధంతి సతతం కిం ను వక్ష్యామి తానహం ॥ 3-18-28 (16393)
త్యక్త్వా రణమిమం సౌతే పృష్ఠతోఽభ్యాహతః శరైః।
త్వయాఽపనీతీ వివశో న జీవేయం కథంచన ॥ 3-18-29 (16394)
సంనివర్త రథేనాశు పునర్దారుకనందన।
న చైతదేవం కర్తవ్యమథాపత్సు కథంచన ॥ 3-18-30 (16395)
న జీవితమహం సౌతే బహు మన్యే కథంచన।
అపయాతో రణాద్భీతః పృష్ఠతోఽభ్యాహతః శరైః ॥ 3-18-31 (16396)
కదాఽపి సూతపుత్ర త్వం జానీషే మాం భయార్దితం।
అపయాతం రణం హిత్వా యథా కాపురుషం తథా ॥ 3-18-32 (16397)
అయుక్తం తు మయా త్యక్తుం సంగ్రామం దారుకాత్మజ।
మయి యుద్ధార్థిని భృశం స త్వం యాహి యతో రణం ॥ 3-18-33 (16398)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్ణణి అర్జునాభిగమనపర్వణి అష్టాదశోఽధ్యాయః ॥ 19 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-18-2 పరే చ ముదితా భృశం। ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 3-18-11 రథం పునః ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 3-18-19 శినేర్నప్తా సాత్యకిః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 019
॥ శ్రీః ॥
3.19. అధ్యాయః 019
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ప్రద్యుంనపరాజితస్య సాల్వస్య రణాదపయానం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-19-0 (16399)
వాసుదేవ ఉవాచ। 3-19-0x (1835)
ఏవముక్తస్తు కౌంతేయ సూతపుత్రస్తతో మృధే।
ప్రద్యుంనమబ్రవీచ్ఛ్లక్ష్ణం మధురం వాక్యమంజసా ॥ 3-19-1 (16400)
న మే భయం రౌక్మిణేయ సంగ్రామే యచ్ఛతో హయాన్।
యుద్ధజ్ఞోస్మి చ వృష్ణీనాం నాత్ర కించిదతోఽన్యథా ॥ 3-19-2 (16401)
ఆయుష్మన్నుపదేశస్తు సారథ్యే వర్తతాం స్మృతః।
సర్వార్థేషు రథీ రక్ష్యస్త్వం చాపి భృశపీడితః ॥ 3-19-3 (16402)
త్వం హి సాల్వప్రయుక్తేన శరేణాభిహతో భృశం।
కశ్మలాభిహతో వీర తతోఽహమపయాతవాన్ ॥ 3-19-4 (16403)
సత్వం సాత్వతముఖ్యాద్య లబ్ధసంజ్ఞో యదృచ్ఛయా।
పశ్య మే హయసంయానే శిక్షాం కేశవనందన ॥ 3-19-5 (16404)
దారుకేణాహముత్పన్నో యథావచ్చైవ శిక్షితః।
వీతభీః ప్రవిశాంయేతాం సాల్వస్య మహతీం చమూం ॥ 3-19-6 (16405)
వాసుదేవ ఉవాచ। 3-19-7x (1836)
ఏవముక్త్వా తతో వీరో హయాన్సంచోద్య సంగరే।
రశ్మిభిస్తు సముద్యంయ జవేనాభ్యపతత్తదా ॥ 3-19-7 (16406)
మండలాని విచిత్రాణి యమకానీతరాణి చ।
సవ్యాని చ విచిత్రాణి దక్షిణాని చ సర్వశః ॥ 3-19-8 (16407)
ప్రతోదేనాహతా రాజన్రశ్మిభిశ్చ సముద్యతాః।
ఉత్పతంత ఇవాకాశం విబభుస్తే హయోత్తమాః ॥ 3-19-9 (16408)
తే హస్తలాఘవోపేతం విజ్ఞాయ నృప దారుకిం।
ఉహ్యమానా ఇవ తదా నాస్పృశంశ్చరణైర్మహీం ॥ 3-19-10 (16409)
సోపసవ్యాం చమూం తస్య సాల్వస్య భరతర్షభ।
చకార నాతియత్నేన తదద్భుతమివాభవత్ ॥ 3-19-11 (16410)
అమృష్యమాణోపసవ్యం సాల్వః సమితిదారుణః।
యంతారమస్య సహసా త్రిభిర్బాణైః సమార్దయత్ ॥ 3-19-12 (16411)
దారుకస్య సుతస్తం తు బాణవేగమచింతయన్।
భూయ ఏవ మహాబాహో ప్రయయావపసవ్యతః ॥ 3-19-13 (16412)
తతో బాణాన్బహువిధాన్పునరేవ స సౌభరాట్।
ముమోచ తనయే వీర మమ రుక్మిణినందనే ॥ 3-19-14 (16413)
తానప్రాప్తాఞ్శితైర్బ్రాణైశ్చిచ్ఛేద పరవీరహా।
రౌక్మిణేయః స్మితం కృత్వా దర్శయన్హస్తలాఘవం ॥ 3-19-15 (16414)
ఛిన్నాందృష్ట్వా తు తాన్బాణాన్ప్రద్యుంనేన చ సౌభరాట్।
ఆసురీం దారుణీం మాయామాస్థాయ వ్యసృజచ్ఛరాన్ ॥ 3-19-16 (16415)
ప్రయుజ్యమానమాజ్ఞాయ దైతేయాస్త్రం మహాబలం।
బ్రహ్మాస్త్రేణాంతరా చ్ఛిత్త్వాముమోచాన్యన్పతస్త్రిణః ॥ 3-19-17 (16416)
తే తదస్త్రం విధూయాశు వివ్యధూ రుధిరాశనాః।
శిరస్యురసి వక్రే చ స ముమోహ పపాత చ ॥ 3-19-18 (16417)
తస్మిన్నిపతితే క్షుద్రే సాల్వే బాణప్రపీడితే।
రౌక్మిణేయోఽపరం బాణం సందధే శత్రతాపనః ॥ 3-19-19 (16418)
తమర్చితం సర్వదాశార్హపూగై-
రాశీర్భిరర్కజ్వలనప్రకాశం।
దృష్ట్వా శరం జ్యామభినీయమానం
బభూవ హాహాకృతమంతరిక్షం ॥ 3-19-20 (16419)
తతో దేవగణాః సర్వే సేంద్రాః సహధనేశ్వరాః।
నారదం ప్రేషయామాసు- శ్వసనం చ మనోజవం ॥ 3-19-21 (16420)
తౌ రౌక్మిణేయమాగంయ వచోఽబ్రూతాం దివౌకసాం।
నైవ వధ్యస్త్వయా వీర సాల్వరాజః కథంచన ॥ 3-19-22 (16421)
సంహరస్వ పునర్బాణమవధ్యోఽయం త్వయా రణే।
ఏతస్య చ శరస్యాజౌ నావధ్యోస్తి పుమాన్క్వచిత్ ॥ 3-19-23 (16422)
మృత్యురస్య మహాబాహో రణే దేవకినందనః।
కృష్ణః సంకల్పితో ధాత్రా తన్మిథ్యా న భవేదితి ॥ 3-19-24 (16423)
తతః పరమసంహృష్టః ప్రద్యుంనః శరముత్తమం।
సంజహార ధనుఃశ్రేష్ఠాత్తూణే చైవ న్యవేశయత్ ॥ 3-19-25 (16424)
తత ఉత్థాయ రాజేంద్ర సాల్వః పరమదుర్మనాః।
వ్యపాయాత్సబలస్తూర్ణం ప్రద్యుంనశరపీడితః ॥ 3-19-26 (16425)
స ద్వారకాం పరిత్యజ్య సాల్వో వృష్ణిభిరార్దితః।
సౌభమాస్థాయ రాజేంద్ర దివమాచక్రమే తదా ॥ 3-19-27 (16426)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి అర్జునాభిగమనపర్వణి వింశోఽధ్యాయః ॥ 20 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-19-8 యమకాని సదృశాని। ఇతరాణి విసదృశాని ॥ 3-19-10 దహ్యమానా ఇవేతి ఖ. ఝ. పాఠః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 020
॥ శ్రీః ॥
3.20. అధ్యాయః 020
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
కృష్ణేన యుధిష్ఠిరంప్రతి సంవస్య సాల్వేన సహ యుద్ధప్రకారకథనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-20-0 (16427)
వాసుదేవ ఉవాచ। 3-20-0x (1837)
ఆనర్తనగరం ముక్తం తతోఽహమగమం తదా।
మహాక్రతౌ రాజసూయే నివృత్తే నృపతే తవ ॥ 3-20-1 (16428)
అపశ్యం ద్వారకాం చాహం మహారాజ హతత్విషం।
నిఃస్వాధ్యాయవషట్కారాం నిర్భూషణవరస్త్రియం ॥ 3-20-2 (16429)
అనభిజ్ఞేయరూపాణి ద్వారకోపవనాని చ।
దృష్ట్వా శంకోపపన్నోఽహమపృచ్ఛం హృదికాత్మజం ॥ 3-20-3 (16430)
అస్వస్థనరనారీకమిదం వృష్ణికులం భృశం।
కిమిదం నరశార్దూల శ్రోతుమిచ్ఛామి తత్త్వతః ॥ 3-20-4 (16431)
ఏవముక్తః స తు మయా విస్తరేణేదమబ్రవీత్।
రోధం మోక్షం చ సాల్వేన హార్దిక్యో రాజసత్తమ ॥ 3-20-5 (16432)
తతోఽహం భరతశ్రేష్ఠ శ్రుత్వా సర్వమశేషతః।
వినాశే సాల్వరాజస్య తదైవాకరవం మతిం ॥ 3-20-6 (16433)
తతోఽహం భరతశ్రేష్ఠ సమాశ్వాస్య పురే జనం ॥
రాజానమాహుకం చైవ తథైవాకనదుందుభిం ॥ 3-20-7 (16434)
సర్వాన్వృష్ణిప్రవీరాంశ్చ హర్షయన్నబ్రువం తదా।
అప్రమాదః సదా కార్యో నగరే యాదవర్షభాః ॥ 3-20-8 (16435)
సాల్వరాజవినాశాయ ప్రయాతం మాం నిబోధత।
నాహత్వా తం నివర్తిష్యే పురీం ద్వారవతీం ప్రతి ॥ 3-20-9 (16436)
ససాల్వం సౌభనగరం హత్వా ద్రష్టాస్మి వః పునః।
త్రిఃసామా హన్యతామేషా దుందుభిః శత్రుభీషణా ॥ 3-20-10 (16437)
తే మయాఽఽశ్వాసితా వీరా యథావద్భరతర్షభ।
సర్వే మామబ్రువన్హృష్టాః ప్రయాహి జహిశాత్రవాన్ ॥ 3-20-11 (16438)
తైః ప్రహృష్టాత్మభిర్వీరైరాశీర్భిరభినందితః।
వాచయిత్వా ద్విజశ్రేష్ఠాన్ప్రణంయ శిరసా భవం ॥ 3-20-12 (16439)
శైబ్యసుగ్రీవయుక్తేన రథేనానాదయందిశః।
ప్రధ్మాయ శంఖప్రవరం పాంచజన్యమహం నృప ॥ 3-20-13 (16440)
ప్రయాతోస్మి నరవ్యాఘ్ర బలేన మహతా వృతః।
క్లృప్తేన చతురంగేణ యత్తేన జితకాశినా ॥ 3-20-14 (16441)
సమతీత్య బహూందేశాన్గిరీంశ్చ బహుపాదపాన్।
సరాంసి సరితశ్చైవ మార్తికావతమాసదం ॥ 3-20-15 (16442)
తత్రాశ్రౌషం నరవ్యాఘ్ర సాల్వం సాగరమంతికాత్।
ప్రయాంతం సౌభమాస్థాయ తమహం పృష్ఠతోఽన్వగాం ॥ 3-20-16 (16443)
`దృష్టవానస్మి రాజేంద్ర సాల్వరాజమథాంతికే।'
తతః సాగరమాసాద్య కుక్షౌ తస్య మహోర్మిణః।
సముద్రనాభ్యాం సాల్వోఽభూత్సౌభమాస్థాయ శత్రుహన్ ॥ 3-20-17 (16444)
`స మామాలోక్య సహసా సేనాం స్వాం ప్రాహిణోన్మృధే।
మద్బాహునా చ సేనాయాం శిష్టాయాం కించిదేవ చ' 3-20-18 (16445)
స సమాలోక్య సహసా స్మయన్నివ యుధిష్ఠిర।
ఆహ్వయామాస దుష్టాత్మా యుద్ధాయైవ ముహుర్ముహుః ॥ 3-20-19 (16446)
తస్య శార్ంగవినిర్ముక్తైర్బహుభిర్మర్మభేదిభిః।
పురం నాసాద్యత శరైస్తతో మాం రోష ఆవిశత్ ॥ 3-20-20 (16447)
స చాపి పాపప్రకృతిర్దైతేయాపశదో నృప।
మయ్యవర్షత దుర్ధర్షః శరధారాః సహస్రశః ॥ 3-20-21 (16448)
సైనికాన్మమ సూతం చ హయాంశ్చ స సమాకిరత్।
అచింతయంతస్తు శరాన్వయం యుధ్యామ భారత ॥ 3-20-22 (16449)
తతః శతసహస్రాణి శరాణాం నతపర్వణాం।
చిక్షిపుః సమరే వీరా మయి సాల్వపదానుగాః ॥ 3-20-23 (16450)
తే హయాంశ్చ రథం చైవ ధ్వజం దారుకమేవ చ।
ఛాదయామాసురసురాస్తైర్బాణైర్మర్మభేదిభిః ॥ 3-20-24 (16451)
న హయా న రథో వీర న ధ్వజో న చ దారుకః।
అదృశ్యంత శరైశ్ఛన్నాస్తథాఽహం సైనికాశ్చ మే ॥ 3-20-25 (16452)
తతోఽహమపి కౌంతేయ శరాణామయుతాన్బహూన్।
ఆమంత్రితానాం ధనుషా దివ్యేన విధినాఽక్షిపం ॥ 3-20-26 (16453)
న తత్రవిషయస్త్వాసీన్మమ సైన్యస్య భారత।
ఖే విషక్తం హి తత్సౌభం క్రోశమాత్ర ఇవాభవత్ ॥ 3-20-27 (16454)
తతస్తే ప్రేక్షకాః సర్వే దేవా వై దివమాస్థితాః।
హర్షయామాసురుచ్చైర్మాం సింహనాదతలస్వనైః ॥ 3-20-28 (16455)
మత్కార్ముకవినిర్ముక్తా దానవానాం మహారణే।
అంగేషు రుధిరాక్తాస్తే వివిశుః శలభా ఇవ ॥ 3-20-29 (16456)
తతో హలహలాశబ్దః సౌభమధ్యే వ్యవర్ధత।
వధ్యతాం విశిఖైస్తీక్ష్ణైః పతతాం చ మహార్ణవే ॥ 3-20-30 (16457)
తే నికృత్తభుజస్కంధాః కబంధాకృతిదర్శనాః।
నదంతో భైరవాన్నాదాన్నిపతంతి స్మ దానవాః।
పతితాస్తేఽపి భక్ష్యంతే సముద్రాంభోనివాసిభిః ॥ 3-20-31 (16458)
తతో గోక్షీరకుందేందుమృణాలరజతప్రభం।
జలజం పాంచజన్యం వై ప్రాణేనాహమపూరయం ॥ 3-20-32 (16459)
తాందృష్ట్వా పతితాంస్తత్ర సాల్వః సౌభపతిస్తతః।
మాయాయుద్ధేన మహతా యోధయామాస మాం యుధి ॥ 3-20-33 (16460)
తతో గదా హలాః ప్రాసాః శూలశక్తిపరశ్చథాః।
అసయః శక్తికులిశపాశర్ష్టికనపాః శరాః।
పట్టసాశ్చ భుశుండ్యశ్చ ప్రపతంత్యనిశం మయి ॥ 3-20-34 (16461)
తామహం మాయయైవాశు ప్రతిగృహ్య వ్యనాశయం।
తస్యాం హతాయాం మాయాయాం గిరిశృంగైరయోధయత్ ॥ 3-20-35 (16462)
తతోఽభవత్తమ ఇవ ప్రకాశ ఇవ చాభవత్।
దుర్దినం సుదినం చైవ శీతముష్ణం చ భారత ॥ 3-20-36 (16463)
అంగారపాంసువర్షం చ శస్త్రవర్షం చ భారత।
ఏవం మాయాం ప్రకుర్వాణో యోధయామాస మాం రిపుః ॥ 3-20-37 (16464)
విజ్ఞాయ తదహం సర్వం మాయయైవ వ్యనాశయం।
యథాకాలం తు యుద్ధేన వ్యధమం సర్వతః శరైః ॥ 3-20-38 (16465)
`తతో హతాయాం చ మయా మాయాయాం యుధి దానవః।
మాయామన్యాం మహారాజ చకార మతిమోహినీం ॥' 3-20-39 (16466)
తతో వ్యోమ మహారాజ శతసూర్యమివాభవత్।
శతచంద్రం చ కౌంతేయ సహస్రాయుతతారకం ॥ 3-20-40 (16467)
తతో నాజ్ఞాయత తదా దివారాత్రం తథా దిశః।
తతోఽహం మోహమాపన్నః ప్రజ్ఞాస్త్రం సమయోజయం ॥ 3-20-41 (16468)
తదస్త్రమస్తమస్త్రేణ విధూతం శరతూలవత్।
తథా తదభవద్యుద్ధం తుములం రోమహర్షణం।
లబ్ధాలోకస్తు రాజేంద్ర పునః శత్రుమయోధయం ॥ 3-20-42 (16469)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి అర్జునాభిగమనపర్వణి వింశోఽధ్యాయః ॥ 20 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-20-3 హృదికాత్మజం కృతకర్మాణం ॥ 3-20-10 త్రిఃసామా త్రిస్వరా నీచమంద్రతారభావేన ॥ 3-20-12 వాచయిత్వా స్వస్తివాదానితి శేషః। శిరసా హరమితి ట. పాఠః। శిరసాహుకమితి క. పాఠః ॥ 3-20-14 జితకాశినా జయశోభినా ॥ 3-20-15 మార్తికావతం దేశవిశేషం। ఆసదం ప్రాప్తః ॥ 3-20-16 సాగరమంతికాత్ సాగరసమీపే। అన్వగాం అనుగతవానస్మి ॥ 3-20-17 మహోర్మిణః మహోర్మిమతః। వ్రీహ్యాదిత్వాదినిః। నాభ్యాం గర్భే గుప్త ఇత్యర్థః ॥ 3-20-20 తస్య పురం మదీయైః శరైర్నాసాద్యతేతి సంబంధః ॥ 3-20-26 ఆమంత్రితానాం అభిమంత్రితానాం। దివ్యేన విధినా అలౌకికయా అస్త్రివిద్యయా ॥ 3-20-30 వధ్యతాం వధ్యమానానాం ॥ 3-20-32 ప్రాణఏన బలేన ॥ 3-20-34 శక్త్యాదీనాం కనో దీప్తిర్గతిః శోభా వా తాం పాంతి తే। కార్తికేయేంద్రవరుణయమాయుధతుల్యా ఇత్యర్థః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 021
॥ శ్రీః ॥
3.21. అధ్యాయః 021
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
కృష్ణసాల్వయోర్యుద్ధం ॥ 1 ॥ సాల్వేన స్వమాయాసృష్టవసుదేవస్య శిరశ్ఛేదనప్రదర్శనేన కృష్ణవ్యామోహనం ॥ 2 ॥ తతో ముహూర్తేన ప్రతిబుద్ధేన కృష్ణేన స్వానుభూతస్య మాయికత్వాధ్యవసాయః ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-21-0 (16470)
వాసుదేవ ఉవాచ। 3-21-0x (1838)
ఏవం స పురుషవ్యాఘ్రః సాల్వో రాజ్ఞం మహారిపుః।
యుధ్యమానో మయా సంఖ్యే వియదభ్యగమత్పునః ॥ 3-21-1 (16471)
తతః శతఘ్నీశ్చ మహాగదాశ్చ
దీప్తాశ్చ శూలాన్ముసలానసీంశ్చ।
చిక్షేప రోషాన్మయి మందబుద్ధిః
సాల్వో మహారాజ జయాభికాంక్షీ ॥ 3-21-2 (16472)
తానాశుగైరాపతతోఽహమాశు
నివార్య తూర్ణం ఖగమాన్ఖ ఏవ।
ద్విధా త్రితా చాచ్ఛినమాశు ముక్తై-
స్తతోఽంతరిక్షే నినదో బభూవ ॥ 3-21-3 (16473)
తతః శతసహస్రేణ శరాణాం నతపర్వణాం।
దారుకం వాజినశ్చైవ రథం చ సమవాకిరత్ ॥ 3-21-4 (16474)
తతో మామబ్రవీద్వీర దారుకో విహ్వలన్నివ।
స్థాతవ్యమితి తిష్ఠామి సాల్వబాణప్రపీడితః।
అవస్థాతుం న శక్నోమి అంగం మే వ్యవసీదతి ॥ 3-21-5 (16475)
ఇతి తస్య నిశంయాహం సారథేః కరుణం వచః।
అవేక్షమాణో యంతారమపశ్యం శరపీడితం ॥ 3-21-6 (16476)
న తస్యోరసి నో మూర్ధ్ని న కాయే న భుజద్వయే।
అంతరం పాండవశ్రేష్ఠ పశ్యాంయనిచితం శరైః ॥ 3-21-7 (16477)
స తు బాణవరోత్పీడాద్విస్రవత్యసృగుల్బణం।
అభివృష్టో యథా మేఘైర్గిరిర్గైరికధాతుమాన్ ॥ 3-21-8 (16478)
అభీశుహస్తం తం దృష్ట్వా సీదంతం సారథిం రణే।
అస్తంభయం మహాబాహో సాల్వబాణప్రపీడితం ॥ 3-21-9 (16479)
అథ మాం పురుషః కశ్చిద్ద్వారకానిలయోఽబ్రవీత్।
త్వరితో రథమారోప్య సౌహృదాదివ భారత ॥ 3-21-10 (16480)
ఆహుకస్య వచో వీర తస్యైవ పరిచారకః।
విషణ్ణః సన్నకంఠేన తన్నిబోధ యుధిష్ఠిర ॥ 3-21-11 (16481)
ద్వారకాధిపతిర్వీర ఆహ త్వామాహుకో వచః।
కేశవైహి విజానీష్వ యత్త్వాం పితృసఖోఽబ్రవీత్ ॥ 3-21-12 (16482)
ఉపయాత్వా తు సాల్వేన ద్వారకాం వృష్ణినందన।
విషక్తే త్వయి దుర్ధర్ష ఇతః శూరసుతో బలాత్ ॥ 3-21-13 (16483)
తదలం సాధుయుద్ధేన నివర్తస్వ జనార్దన।
ద్వారకామేవ రక్షస్వ కార్యమేతన్మహత్తవ ॥ 3-21-14 (16484)
ఇత్యహం తస్య వచనం శ్రుత్వా పరమదుర్మనాః।
నిశ్చయం నాధిగచ్ఛామి కర్తవ్యస్యేతరస్య చ ॥ 3-21-15 (16485)
సాత్యకిం బలదేవం చ ప్రద్యుంనం చ మహాంరథం।
జగర్హే మనసా వీర తచ్ఛ్రుత్వా మహదప్రియం ॥ 3-21-16 (16486)
అహం హి ద్వారకాయాశ్చ పితుశ్చ కురునందన।
తేషు రక్షాం సమాధాయ ప్రయాతః సౌభయాతనే ॥ 3-21-17 (16487)
బలదేవో మహాబాహుః కచ్చిజ్జీవతి శత్రుహా।
సాత్యకీ రౌక్మిణేయశ్చ చారుదేష్ణశ్చ వీర్యవాన్।
సాంబప్రభృతయశ్చైవేత్యహమాసం సుదుర్మనాః ॥ 3-21-18 (16488)
ఏతేషు హి నరవ్యాఘ్ర జీవత్సు న కథంచన।
శక్యః శూరసుతో హంతుమపి వజ్రభృతా స్వయం ॥ 3-21-19 (16489)
హతః శూరసుతో వ్యక్తం వ్యక్తం చైతే పరాసవః।
బలదేవముఖాః సర్వ ఇతి మే నిశ్చితా మతిః ॥ 3-21-20 (16490)
సోహం సర్వవినాశం తం చింతయానో ముహుర్ముహుః।
అవిహ్వలో మహారాజ పునః సాల్వమయోధయం ॥ 3-21-21 (16491)
తదోఽపశ్యం మహారాజ ప్రపతంతమహం తదా।
సౌభాచ్ఛూరసుతం వీర తతో మాం మోహ ఆవిశత్ ॥ 3-21-22 (16492)
తస్య రూపం ప్రపతతః పితుర్మమ నరాధిప।
యయాతేః క్షీణపుణ్యస్య స్వర్గాదివ భహీతలం ॥ 3-21-23 (16493)
విశీర్ణమలినోష్ణీపప్రకీర్ణాంబరమూర్ధజః।
ప్రపతందృశ్యతే హ స్మ క్షీణపుణ్య ఇవ గ్రహః ॥ 3-21-24 (16494)
తతః శార్ంగం ధనుఃశ్రేష్ఠం కరాత్ప్రపతితం మమ।
మోహాపన్నశ్చ కౌంతేయ రథోపస్థ ఉపావిశం ॥ 3-21-25 (16495)
తతో హాహాకృతం సర్వం సైన్యం మే గతచేతనం।
మాం దృష్ట్వా రథనీడస్థం గతాసుమివ భారత ॥ 3-21-26 (16496)
ప్రసార్య బాహూ పతతః ప్రసార్య చరణావపి।
రూపం పితుర్మే విబభౌ శకునే- పతతో యథా ॥ 3-21-27 (16497)
తం పతంతం మహాబాహో శూలపట్టసపాణయః।
అభిఘ్నంతో భృశం వీర మమ చోతోహ్యకంపయన్ ॥ 3-21-28 (16498)
తతో ముహూర్తాత్ప్రతిలభ్య సంజ్ఞా-
మహం తదా వీర మహావిమర్దే।
న తత్రసౌమం న రిపుం చ సాల్వం
పశ్యామి వృద్ధం పితరం న చాపి ॥ 3-21-29 (16499)
తతో మమాసీన్మనసి మాయేయమితి నిశ్చితం।
ప్రబుద్ధోస్మి తతో భూయః శతశో వాఽకిరం శరాన్ ॥ 3-21-30 (16500)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి అర్జునాభిగమనపర్వణి ఏకవింశోఽధ్యాయః ॥ 21 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-21-8 బాణరోత్పీడాత్ క్షతస్థానాత్। ఉల్వణముత్కటం ॥ 3-21-9 అస్తంభయమాశ్వాసితవాన్ ॥ 3-21-12 పితృసఖ ఆహుకః ॥ 3-21-13 విషక్తేఽన్యత్ర వ్యాసక్తే। శూరసుతో వసుదేవః ॥ 3-21-16 జగర్హే నిందితవాన్ ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 022
॥ శ్రీః ॥
3.22. అధ్యాయః 022
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
కృష్ణేన యుధిష్ఠిరంప్రతి స్వేన సాల్వసంహారకథనపూర్వకం సుభద్రాభిమన్యుమభ్యాం సహ ద్వారకాగమనం ॥ 1 ॥ ధృష్టద్యుంనధృష్టకేతుభ్యాం యథాక్రమం ద్రౌపదేయాన్నకులభార్యాం స్వస్వనగరగమనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-22-0 (16501)
వాసుదేవ ఉవాచ। 3-22-0x (1839)
తతోఽహం భరతశ్రేష్ఠ ప్రగృహ్యరుచిరం ధనుః।
శరైరపాతయం సౌభాచ్ఛిరాంసి విబుధద్విషాం ॥ 3-22-1 (16502)
శరాంశ్చాశీవిషాకారానూర్ధ్వగాంస్తిగ్మతేజసః।
ప్రైషయం సాల్వరాజాయ శార్ంగముక్తాన్సువాససః ॥ 3-22-2 (16503)
తతో నాదృశ్యత తదా సౌభం కురుకులోద్వహ।
అంతర్హితం మాయయాఽభూత్తతోఽహం విస్మితోఽభవం ॥ 3-22-3 (16504)
అథ దానవసంఘాస్తే వికృతాననమూర్ధజాః।
ఉదక్రోశన్మహారాజ ధిష్ఠితే మయి భారత ॥ 3-22-4 (16505)
తతోఽస్త్రం శబ్దసాహం వై త్వరమాణో మహారణే।
అయోజయం తద్వధాయ తతః శబ్ద ఉపారమత్ ॥ 3-22-5 (16506)
హతాస్తే దానవాః సర్వే యైః స శబ్ద ఉదీరితః।
శరైరాదిత్యసంకశైర్జ్వలితైః శబ్దసాధనైః ॥ 3-22-6 (16507)
తస్మిన్నుపరతే శబ్దే పునరేవాన్యతోఽభవత్।
శబ్దోఽపరో మహారాజ తత్రాపి ప్రాహరం శరైః ॥ 3-22-7 (16508)
ఏవం దశ దిశః సర్వాస్తిర్యగూర్ధ్వం చ భారత।
నాదయామాసురసురాస్తే చాపి నిహతా మయా ॥ 3-22-8 (16509)
తతః ప్రాగ్జ్యోతిషం గత్వా పునరేవ వ్యదృశ్యత।
సౌభం కామగమం వీర మోహయన్మమ చక్షుషీ ॥ 3-22-9 (16510)
తతో లోకాంతకరణో దానవో దారుణాకృతిః।
శిలావర్షేణ మహతా సహసా మాం సమావృణోత్ ॥ 3-22-10 (16511)
సోహం పర్వతవర్షేణ వధ్యమానః సమంతతః।
వల్మీక ఇవ రాజేంద్ర పర్వతోపచితోఽభవం ॥ 3-22-11 (16512)
తతోఽహం పర్వతచితః సహయః సహసారథిః।
అప్రఖ్యాతిమియాం రాజన్సధ్వజః పర్వతైశ్చితః ॥ 3-22-12 (16513)
తతో వృష్ణిప్రవీరా యే మమాసన్సైనికాస్తదా।
తే భయర్తా దిశః సర్వే సహసా విప్రదుద్రువుః ॥ 3-22-13 (16514)
తతో హాహాకృతమభూత్సర్వం కిల విశాంపతే।
ద్యౌశ్చ భూమిశ్చ ఖం చైవాదృశ్యమానే తథా మయి ॥ 3-22-14 (16515)
తతో విషణ్ణమనసో మమ రాజన్సుహృజ్జనాః।
రురుదుశ్చుక్రుశుశ్చైవ దుఃఖశోకసమన్వితాః ॥ 3-22-15 (16516)
ద్విషతాం చ ప్రహర్షోఽభూదార్తిశ్చ సుహృదామపి।
ఏవం విజితవాన్వీర పశ్చాదశ్రౌషమచ్యుత ॥ 3-22-16 (16517)
తతోఽహమింద్రదయితం సర్వపాషాణభేదనం।
వజ్రముద్యంయ తాన్సర్వాన్పర్వతాన్సమశాతయం ॥ 3-22-17 (16518)
తతః పర్వతభారార్తా మందప్రాణవిచేష్టితాః।
హయా మమ మహారాజ వేపమానా ఇవాభవన్ ॥ 3-22-18 (16519)
మేఘజాల ఇవాకాశే విదార్యాభ్యుదితం రవిం।
దృష్ట్వా మాం బాంధవాః సర్వే హర్షమాహారయన్పునః ॥ 3-22-19 (16520)
తతః పర్వతభారార్తాన్మందప్రాణవిచేష్టితాన్।
హయాన్సందృశ్య మాం సూతః ప్రాహ తాత్కాలికం వచః ॥ 3-22-20 (16521)
సాధు సంపశ్య వార్ష్ణేయ సాల్వం సౌభపతిం స్థితం।
అలం కృష్ణావమన్యైనం సాధు యత్నం సమాచర ॥ 3-22-21 (16522)
మార్దవం సఖితాం చైవ సాల్వాదద్య వ్యపాహర।
జహి సాల్వం మహాబాహో మైనం జీవయ కేశవ ॥ 3-22-22 (16523)
సర్వైః పరాక్రమైర్వీర వధ్యః శత్రురమిత్రహన్।
న శత్రురవమంతవ్యో దుర్బలోఽపి బలీయసా।
యోపిస్యాత్పీఠగః కశ్చిత్కిం పునః సమరే స్థితః ॥ 3-22-23 (16524)
స త్వం పురుషశార్దూల సర్వయత్నైరిమం ప్రభో।
జహి వృష్ణికులశ్రేష్ఠ మా త్వాం కాలోఽత్యగాత్పునః ॥ 3-22-24 (16525)
జితవాంజామదగ్న్యం యః కోటివర్షగణాన్బహూన్।
స ఏష నాన్యైర్వధ్యో హి త్వామృతే నాస్తి కశ్చన ॥ 3-22-25 (16526)
నైష మార్దవసాధ్యో వై మతో నాపి సఖా తవ।
యేన త్వం యోధితో వీర ద్వారకా చావమర్దితా ॥ 3-22-26 (16527)
ఏవమాది తు కౌంతేయ శ్రుత్వాఽహం సారథేర్వచః।
తత్వమేతదితి జ్ఞాత్వా యుద్ధే మతిమధారయం ॥ 3-22-27 (16528)
వధాయ సాల్వరాజస్య సౌభస్య చ నిపాతనే।
దారుకం చాబ్రువం వీర ముహూర్తం స్థీయతామితి ॥ 3-22-28 (16529)
తతోఽప్రతిహతం దివ్యమభోద్యమతివీర్యవత్।
ఆగ్నేయమస్త్రం దయితం సర్వసాహం మహాప్రభం।
యోజయం తత్రధనుషా దానవాంతకరం రణే ॥ 3-22-29 (16530)
యక్షాణాం రాక్షసానాం చ దానవానాం చ సంయుగే।
రాజ్ఞాం చ ప్రతిలోమానాం భస్మాంతకరణం మహత్ ॥ 3-22-30 (16531)
క్షురాంతమమలం చక్రం కాలాంతకయమోపమం।
అనుమంత్ర్యాహమతులం ద్విషతాం వినిబర్హణం ॥ 3-22-31 (16532)
జహి సౌభం స్వవీర్యేణ యే చాత్ర రిపవో మమ।
ఇత్యుక్త్వా భుజవీర్యేణ తస్మై ప్రాహిణవం రుషా ॥ 3-22-32 (16533)
రూపం సుదర్శనస్యాసీదాకాశే పతతస్తదా।
ద్వితీయస్యేవ సూర్యస్ యుగాంతే ప్రతపిష్యతః ॥ 3-22-33 (16534)
తత్సమాసాద్య నగరం సౌభం వ్యపగతత్విషం।
మధ్యేన పాటయామాస క్రకచో దార్వివోచ్ఛ్రితం ॥ 3-22-34 (16535)
ద్విధా కృతం తతః సౌభం సుదర్శనబలాద్ధతం।
మహేశ్వరశరోద్ధూతం పపాత త్రిపురం యథా ॥ 3-22-35 (16536)
తస్మిన్నిపతితే సౌభే చక్రమాగాత్కరం మమ।
పునశ్చాదాయ వేగేన సాల్వాయేత్యహమబ్రువం ॥ 3-22-36 (16537)
తతః సాల్వం గదాం గుర్వీమావిధ్యంతే మహాహవే।
ద్విధా చకార సహసా ప్రజజ్వాల చ తేజసా ॥ 3-22-37 (16538)
తస్మిన్వినిహతే వీరే దానవాస్త్రస్తచేతసః।
హాహాభూతా దిశో జగ్మురర్దితా మమ సాయకైః ॥ 3-22-38 (16539)
తతోఽహంసమవస్థాప్యరథం సౌభసమీపతః।
శంఖం ప్రధ్మాప్య హర్షేణ సుహృదః పర్యహర్షయం ॥ 3-22-39 (16540)
తన్మేరుశిఖరాకారం విధ్వస్తాట్టాలగోపురం।
దహ్యమానమభిప్రేక్ష్య స్త్రియస్తాః సంప్రదుద్రువుః ॥ 3-22-40 (16541)
ఏవం నిహత్య సమరే సౌభం సాల్వం నిపాత్య చ।
ఆనర్తాత్పునరాగంయ సుహృదాం ప్రీతిమావహం ॥ 3-22-41 (16542)
తదేతత్కారణం రాజన్నాగమం నాగసాహ్వయం।
యద్యాగాం పరవీరఘ్న న హి జీవేత్సుయోధనః ॥ 3-22-42 (16543)
మయ్యాగతేఽథవా వీర ద్యూతం న భవితా తథా।
అద్యాహం కిం కరిష్యామి భిన్నసేతురివోదకం ॥ 3-22-43 (16544)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-22-44x (1840)
ఏవముక్త్వా మహాబాహుః కౌరవం పురుషోత్తమః।
ఆమంత్ర్య ప్రయయౌ శ్రీమాన్పాండవాన్మధుసూదనః ॥ 3-22-44 (16545)
అభివాద్య మహాబాహుర్ధర్మరాజం యుధిష్ఠిరం।
రాజ్ఞా మూర్ధన్యుపాఘ్రాతో భీమేన చ మహాభుజః ॥ 3-22-45 (16546)
పరిష్వక్తశ్చార్జునేన యమాభ్యాం చాభివాదితః।
సంమానితశ్చ ధౌంయేన ద్రౌపద్యా చార్చితోశ్రుభిః ॥ 3-22-46 (16547)
సుభద్రామభిమన్యుం చ రథమారోప్య కాంచనం।
ఆరురోహ రథం కృష్ణః పాండవైరభిపూజితః ॥ 3-22-47 (16548)
శైబ్యసుగ్రీవయుక్తేన రథేనాదిత్యవర్చసా।
ద్వారకాం ప్రయయౌ కృష్ణః సమాశ్వాస్య యుధిష్ఠిరం ॥ 3-22-48 (16549)
తతః ప్రయతే దాశార్హే ధృష్టద్యుంనోపి పార్షతః।
ద్రౌపదేయానుపాదాయ ప్రయయౌ స్వపురం తదా ॥ 3-22-49 (16550)
ధృష్టకేతుః స్వసారం చ సమాదాయాథ చేదిరాట్।
జగామ పాండవాందృష్ట్వా రంయాం శుక్తిమతీం పురీం ॥ 3-22-50 (16551)
కేకయాశ్చాప్యనుజ్ఞాతాః కౌంతేయేనామితౌజసా।
ఆమంత్ర్య పాండవాన్సర్వాన్ప్రయయుస్తేఽపి భారత ॥ 3-22-51 (16552)
బ్రాహ్మణాశ్చ విశశ్చైవ తథావిషయవాసినః।
విసృజ్యమానాః సుభృశం న త్యజంతి స్మ పాండవాన్ ॥ 3-22-52 (16553)
సమవాయః స రాజేంద్ర సుమహాద్భుతదర్శనః।
ఆసీన్మహాత్మనాం తేషాం కాంయకే భరతర్షభ ॥ 3-22-53 (16554)
యుధిష్ఠిరస్తు విప్రాంస్తాననుమాన్య మహామనాః।
శశాస పురుషాన్కాలే రథాన్యోజయతేతి వై ॥ 3-22-54 (16555)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి అర్జునాభిగమనపర్వణి ద్వావింశోఽధ్యాయః ॥ 22 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-22-2 సువాససః సుపుంఖాన్ ॥ 3-22-4 వికృతాననమూర్ధజా ఇతి తేషాం స్వరూపకథనం నతు తద్దర్శనం। ధిష్ఠితే ప్రాగల్భ్యేన స్థితే। విష్ఠితే ఇతి పాఠేపి సఏవార్తః ॥ 3-22-5 శబ్దఏవ సాహో లక్ష్యం యత్రతత్తథా శబ్దవేధి శబ్దేఽస్త్రముపారమన్న్యపతదిత్యర్థః శబ్దసాహం శబ్దబాధానివారకం వా ॥ 3-22-6 శబ్దసాధనైః శబ్దఏవ సాధనం లక్ష్యసంబంధే కారణం యేషాం తైః। పురస్యాదృశ్యత్వాత్ ॥ 3-22-9 ఆగ్జ్యేతిషం పూర్వసముద్రతీరస్థం నగరవిశేషం। యతః కామగమం అతః ప్రాగ్జ్యోతిషం గత్వా వ్యదృశ్యత ॥ 3-22-12 అప్రఖ్యాతిం అదర్శనం। ఇయాం ప్రాప్తవాన్ ॥ 3-22-16 ఏవం మాం సౌభరాజో విజితవాన్ ఏతదప్యహం పశ్చాదశ్రౌషం పూర్వం మోహమాపన్నః సన్ సంజ్ఞాలార్భానంతరం శ్రుతవాన్సారథిముఖేనేతి శేషః। ఏవమజ్ఞాతవాన్వీరేతి ట. పాఠః ॥ 3-22-17 ఇంద్రదయితం ఇంద్రదైవత్యం। వజ్రం వజ్రాస్త్రం సమశాతయం నాశితవాన్ ॥ 3-22-19 ఆహారయన్ప్రాప్తవంతః ॥ 3-22-20 తాత్కాలికం తత్కాలయోగ్యం ॥ 3-22-23 పీఠగః స్వాసనస్థః। అయుధ్యమానోపీత్యర్థః ॥ 3-22-30 ప్రతిలోమానాం విపరితాచారాణాం ంలేచ్ఛానాం ॥ 3-22-31 క్షురాంతం తీక్ష్ణపరిధి ॥ 3-22-32 తస్మై సౌభాయ। ప్రాహిణవం ప్రహితవాన్ ॥ 3-22-33 యుగాంతే పరివేష్టత ఇతి ట. పాఠః ॥ 3-22-34 క్రకచః దంతురఖంగః ॥ 3-22-43 ఉదకం ధారయితుమితి శేషః ॥ 3-22-50 ధృష్టకేతుః శిశుపాలసుతః। స్వసారం కరేణుమతీం నకులభార్యాం ॥ 3-22-51 కేకయాః సహదేవశ్యాలాః ॥ 3-22-54 శశాస ఆజ్ఞాపయామాస ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 023
॥ శ్రీః ॥
3.23. అధ్యాయః 023
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
కృష్ణాదీనాం పాండవాందృష్ట్వా వనాత్స్వనగరగమనానంతరం పాండవైః పౌరాణామాశ్వాసనపూర్వకం నగరప్రతి నివర్తనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-23-0 (16556)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-23-0x (1841)
తస్మిందశార్హాధిపతౌ ప్రయాతే
యుధిష్ఠిరో భీమసేనార్జునౌ చ।
యమౌ చ కృష్ణ చ పురోహితశ్చ
రథాన్మహార్హాన్పరమాశ్వయుక్తాన్ ॥ 3-23-1 (16557)
అస్థాయ వీరాః సహితా వనాయ
ప్రతస్థిరే భూతపతిప్రకాశాః।
హిరణ్యనిష్కాన్వసనాని గాశ్చ
గదాయ శిక్షాక్షరమంత్రవిద్భ్యః ॥ 3-23-2 (16558)
ప్రేష్యాః పురో వింశతిరాత్తశస్త్రా
ధనూంషి శస్త్రాణి శరాంశ్చ దీప్తాన్।
మౌర్వీశ్చ యంత్రాణి చ సాయకాంశ్చ
సర్వే సమాదాయ జఘన్యమీయుః ॥ 3-23-3 (16559)
తత్సతు వాసాంసి చ రాజపుత్ర్యా
ధాత్ర్యశ్చ దాస్యశ్చ విభూషణం చ।
తదింద్రసేనస్త్వరితః ప్రగృహ్య
జఘన్యమేవోపయయౌ రథేన ॥ 3-23-4 (16560)
తతః కురుశ్రేష్ఠముపేత్య పౌరాః
ప్రదక్షిణం చక్రురదీనసత్వాః।
తం బ్రాహ్మణాశ్చాభ్యవదన్ప్రసన్నా
ముఖ్యాశ్చ సర్వే కురుజాంగలానాం ॥ 3-23-5 (16561)
స చాపి తానభ్యవదత్ప్రసన్నః
సహైవ తైర్భ్రాతృభిర్ధర్మరాజః।
తస్థౌ చ తత్రాధిపతిర్మహాత్మా
దృష్ట్వా జనౌఘం కురుజాంగలానాం ॥ 3-23-6 (16562)
పితేవ పుత్రేషు స తేషు భావం
చక్రే కురూణామృషభో మహాత్మా।
తే చాపి తస్మిన్భరతప్రబర్హే
తథా బభూవుః పితరీవ పుత్రాః ॥ 3-23-7 (16563)
తతస్తమాసాద్య మహాజనౌఘాః
కురుప్రవీరం పరివార్య తస్థుః।
హానాథ హాధర్మ ఇతి బ్రువాణా
హీతాశ్చ సర్వేఽఽశ్రుముఖా బభూవుః ॥ 3-23-8 (16564)
వరః కురూణామధిపః ప్రజానాం
పితేవ పుత్రానపహాయ చాస్మాన్।
పౌరానిమాంజానపదాంశ్చ సర్వాన్
హిత్వా ప్రయాతః క్వను ధర్మరాజః ॥ 3-23-9 (16565)
ధిగ్ధార్తరాష్ట్రం సునృశంసబుద్ధిం
ధిక్సౌబలం పాపమతిం చ కర్ణం।
అనర్థమిచ్ఛంతి నరేంద్ర పాపా
యే ధర్మనిత్యస్య సతస్తవోగ్రాః ॥ 3-23-10 (16566)
స్వయం నివేశ్యాప్రతిమం మహాత్మా
పురం మహాదేవపురప్రకాశం।
శతక్రతుప్రస్థమమోఘకర్మా
హిత్వా ప్రయాతః క్వను ధర్మరాజః ॥ 3-23-11 (16567)
చకార యామప్రతిమాం మహాత్మా
సభాం మయో దేవసభాప్రకాశాం।
తాం దేవగుప్తామివ దేవమాయాం
హిత్వాప్రయాతః క్వను ధర్మరాజః ॥ 3-23-12 (16568)
తాంధర్మకామార్థవిదుత్తమౌజా
బీభత్సురుచ్చైః సహితానువాచ।
ఆదాస్యతే వాసమిమం నిరుష్య
రవనేషు రాజా ద్విషతాం యశాంసి ॥ 3-23-13 (16569)
ద్విజాతిముఖ్యాః సహితాః పృథక్వ
భవద్భిరాసాద్య తపస్వినశ్చ।
ప్రసాద్య ధర్మార్థవిదశ్చ వాచ్యా
యథార్థసిద్ధిః పరమా భవేన్నః ॥ 3-23-14 (16570)
ఇత్యేవముక్తే వచనేఽఽర్జునేన
తే బ్రాహ్మణాః సర్వవర్ణాశ్చ రాజన్।
ముదాఽభ్యనందన్సహితాశ్చ చక్రుః
ప్రదక్షిణం ధర్మభృతాంవరిష్ఠం ॥ 3-23-15 (16571)
ఆమంత్ర్య పార్థం చ వృకోదరం చ
ధనంజయం యాజ్ఞసేనీం యమౌ చ।
ప్రతస్థిరే రాష్ట్రమరపేతహార్షా
యుధిష్ఠిరేణానుమతా యథాస్వం ॥ 3-23-16 (16572)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి అర్జునాభిగమనపర్వణి త్రయోవింశోఽధ్యాయః ॥ 23 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-23-1 భూతపతిః శివః। నిష్కః అష్టోత్తరశతం సువర్ణాని వక్షోఽలంకారో వా। శిక్షేతివ్యాకరణాద్యంగానాముపలక్షణం। అక్షరాణి వేదః। నిత్యత్వాత్క్షరణశూన్యః। మంత్రః ప్రణవః ॥ 3-23-3 పుర ప్రాగేవ। జఘన్యం పాశ్చాత్యం ద్వారకాదేశం ॥ 3-23-4 రాజపుత్ర్యా సుభద్రయా సహా ॥ 3-23-7 తదా బభూవురితి ఝ. పాఠః ॥ 3-23-8 హీతాః కురాజ్యే తిష్ఠామ ఇతి లజ్జితాః ॥ 3-23-10 అనర్థం ద్యూతజం ॥ 3-23-13 బీభత్సురర్జునః ఆదాస్యతే ఆచ్ఛిద్య గ్రహీష్యతి। యశాంసి యశస్కరాణి దివ్యసభాదీని ॥ 3-23-14 భవద్భిః పౌరైః వాచ్యాః ప్రార్థ్యాః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 024
॥ శ్రీః ॥
3.24. అధ్యాయః 024
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
పాండవైశ్చిరావస్థాననిర్ధారణపూర్వకం ద్వైతవనప్రవేశః ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-24-0 (16573)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-24-0x (1842)
తతస్తేషు ప్రయాతేషు కౌంతేయః సత్యసంగరః।
అభ్యభాషత ధర్మాత్మా భ్రాతౄన్సర్వాన్యుధిష్ఠిరః ॥ 3-24-1 (16574)
ద్వాదశేమాః సమాఽస్మాభిర్వస్తవ్యం నిర్జనే వనే।
సమీక్షధ్వం మహారణ్యే దేశం బహుమృగద్విజం ॥ 3-24-2 (16575)
బహుపుష్పఫలం రంయం శివం పుణ్యజనోచితం।
యత్రేమా ద్వాదశ సమాః సుఖం ప్రతివసేమహి ॥ 3-24-3 (16576)
ఏవముక్తే ప్రత్యువాచ ధర్మరాజం ధనంజయః।
గురువన్మానవవరం మానయిత్వా మనస్వినం ॥ 3-24-4 (16577)
భవానేవ మహర్షీణాం వృద్ధానాం పర్యుపాసితా।
అజ్ఞాతం మానుషే లోకే భవతో నాస్తి కించన ॥ 3-24-5 (16578)
త్వయా హ్యుపాసితా నిత్యం బ్రాహ్మణా వేదపారగాః।
ద్వైపాయనప్రభృతయో నారదశ్చ మహాతపాః ॥ 3-24-6 (16579)
యః సర్వలోకద్వారాణి నిత్యం సంచరతే వశీ।
దేవలోకాద్బ్రహ్మలోకం గంధర్వాప్సరసామపి ॥ 3-24-7 (16580)
అనుభావాంశ్చ జానాసి బ్రాహ్మణానాం న సంశయః।
ప్రభావాంశ్చైవ వేత్థ త్వం సర్వేషామేవ పార్థివ ॥ 3-24-8 (16581)
త్వమేవ రాజంజానాసి శ్రేయఃకారణమేవ చ।
యత్రేచ్ఛసి మహారాజ నివాసం తత్ర కుంర్మహే ॥ 3-24-9 (16582)
ఇదం ద్వైతవనం నామ సరః పుణ్యజనోషితం।
బహుపుష్పఫలం రంయం నానాద్విజనిషేవితం ॥ 3-24-10 (16583)
అత్రేమా ద్వాదశ సమా విహరేమేతి రోచయే।
యది తేఽనుమతం రాజన్కిమన్యన్మన్యతే భవాన్ ॥ 3-24-11 (16584)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-24-12x (1843)
మమాప్యేతన్మతం పార్థ త్వయా యత్సముదాహృతం।
గచ్ఛామః పుణ్యవిఖ్యాతం మహద్ద్వైతవనం సరః ॥ 3-24-12 (16585)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-24-13x (1844)
తతస్తే ప్రయయుః సర్వే పాండవా ధర్మచారిణః।
బ్రాహ్మణైర్బహుభిః సార్ధం పుణ్యం ద్వైతవనం సరః ॥ 3-24-13 (16586)
బ్రాహ్మణాః సాగ్నిహోత్రాశ్చ తథైవ చ నిరగ్నయః।
స్వాధ్యాయినో భిక్షవశ్చ తథైవ వనవాసినః ॥ 3-24-14 (16587)
బహవో బ్రాహ్మణాస్తత్ర పరివవ్రుర్యుధిష్ఠిరం।
తపస్వినః సత్యశీలాః శతశః సంశితవ్రతాః ॥ 3-24-15 (16588)
తే యాత్వా పాండవాస్తత్రబ్రాహ్మణైర్బహుభిః సహ।
పుణ్యం ద్వైతవనం రంయం వివిశుర్బరతర్షభాః ॥ 3-24-16 (16589)
తత్సాలతాలాంరమధూకనీప-
కదంబసర్జార్జునకర్ణికారైః।
తపాత్యయే పుష్పధరైరుపేతం
మహావనం రాష్ట్రపతిర్దదర్శ ॥ 3-24-17 (16590)
మహాద్రుమాణాం శిఖరేషు తస్థు-
ర్మనోరమాం వాచముదీరయంతః।
మయూరదాత్యూహచకోరసంఘా-
స్తస్మిన్వనే బర్హిణకోకిలాశ్చ ॥ 3-24-18 (16591)
కరేణుయూథైః సహ యూథపానాం
మదోత్కటానామచలప్రభాణాం।
మహాంతి యూథాని మహాద్విపానాం
తస్మిన్వనే రాష్ట్రపతిర్దదర్శ ॥ 3-24-19 (16592)
మనోరమాం భోగవతీముపేత్య
పూతాత్మనాం చీరజటాధరాణాం।
తస్మిన్వనే ధర్మభృతాం నివాసే
దదర్శ సిద్ధర్షిగణాననేకాన్ ॥ 3-24-20 (16593)
తతః స యానాదవరుహ్య రాజా
సభ్రాతృకః సజనః కాననం తత్।
వివేశ ధర్మాత్మవతాం బరిష్ఠ-
స్త్రివిష్టపం శక్ర ఇవామితౌజాః ॥ 3-24-21 (16594)
తం సత్యసంధం సహితాఽభిపేతు-
ర్దిదృక్షవశ్చారణసిద్ధసంఘాః।
వనౌకసశ్చాపి నేరంద్రసింహం
మనస్వినం తం పరివార్య తస్థుః ॥ 3-24-22 (16595)
స తత్రవృద్ధానభివాద్య సర్వాన్
ప్రత్యర్చితో రాజవద్దేవవచ్చ।
వివేశ సర్వైః సహితో ద్విజాగ్ర్యైః
కృతాంజలిర్ధర్మభృతాం వరిష్ఠః ॥ 3-24-23 (16596)
స పుణ్యశీలః పితృవన్మహాత్మా
తపస్విభిర్మపరైరుపేత్య।
ప్రత్యర్చితః పుష్పధరస్య మూలే
మహాద్రుమస్యోపవివేశ రాజా ॥ 3-24-24 (16597)
భీమశ్చ కృష్ణా చ ధనంజయశ్చ
యమౌ చ తే చానుచరా నరేంద్రం।
విముచ్యవాహానవశాశ్చ సర్వే
తత్రోపతస్థుర్భరతప్రబర్హాః ॥ 3-24-25 (16598)
లతావతానావనతః స పాండవై-
ర్మహాద్రుమః పంచభిరేవ ధన్విభిః।
బభౌ నివాసోపగతైర్మహాత్మభి-
ర్మహాగిరిర్వారణయూథపైరివ ॥ 3-24-26 (16599)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి అర్జునాభిగమనపర్వణి చతుర్వింశోఽధ్యాయః ॥ 24 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-24-1 సత్యసంగర సత్యప్రతిజ్ఞః ॥ సమాః వర్షాణి। సంధిరార్షః ॥ 3-24-8 అనుభావాన్ కర్తవ్యాకర్తవ్యవిషయాన్నిశ్చయాన్। ప్రభావో నిగ్రహానుగ్రహశక్తిః। సర్వా గతీర్విజానాసి ఇతి క. పాఠః ॥ 3-24-10 ద్వైతం ద్వౌ శోకమోహౌ ఇతౌ గతౌ యస్మాత్తద్బీతం ద్వీతమేవ ద్వైతం। స్వార్థే తద్ధితః। వనం జలం యస్మిన్ ద్వైతవనం ॥ 3-24-11 విహరేమ ప్రీత్యానయేమ ॥ 3-24-16 యాత్వా గత్వా ॥ 3-24-17 తపాత్యయే వర్షాసు ॥ 3-24-19 కరేణుః హస్తినీ ॥ 3-24-20 భోగవతీం సరస్వతీం నదీం ॥ 3-24-22 చారణాః దేవగాయనాః ॥ 3-24-24 మహాద్రుమః కదంబః ॥ 3-24-26 లతావతానావనతః వల్లీతంతుభిరావృతతయా నంరః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 025
॥ శ్రీః ॥
3.25. అధ్యాయః 025
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
మార్కండేయేన పాండవానుపేత్య ధర్మోపదేశపూర్వకముత్తరదిగ్గమనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-25-0 (16600)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-25-0x (1845)
తత్కాననం ప్రాప్య నరేంద్రపుత్రాః
సుఖోచితా వాసముపేత్య కృచ్ఛ్రం।
విజహ్రురినద్రప్రతిమాః శివేషు
సరస్వతీసాలవనేషు తేషు ॥ 3-25-1 (16601)
యతీంశ్చ రాజా స మునీంశ్చ సర్వాం
స్తస్మిన్వనే మూలఫలైరుదగ్రైః।
ద్విజాతిముఖ్యానృషభః కురూణాం
సంతర్పయామాస మహానుభావః ॥ 3-25-2 (16602)
ఇష్టీశ్చ పిత్ర్యాణి తథా క్రియాశ్చ
మహావనే వసతాం పాండవానాం।
పురోహితస్తత్ర సమృద్ధతేజా-
శ్చకార ధౌంయః పితృవన్నృపాణాం ॥ 3-25-3 (16603)
అపేత్య రాష్ట్రాద్వసతాం తు తేషా-
మృషిః పురాణోఽతిథిరాజగామ।
తమాశ్రమం తీవ్రసమృద్ధతేజా
మార్కండేయః శ్రీమతాం పాండవానాం ॥ 3-25-4 (16604)
తమాగతం జ్వలితహుతాశనప్రభం
మహామనాః కురువృషభో యుధిష్ఠిరః।
అపూజయత్సురఋషిమానవార్చితం
మహామునిం హ్యనుపమసత్వవీర్యవాన్ ॥ 3-25-5 (16605)
స సర్వవిద్ద్రౌపదీం వీక్ష్య దీనాం
యుధిష్ఠిరం భీమసేనార్జునౌ చ।
సంస్మృత్యరామం మనసా మహాత్మా
తపస్విమధ్యేఽస్మయతామితౌజాః ॥ 3-25-6 (16606)
తం ధర్మరాజో విమనా ఇవాబ్రవీ-
త్సర్వే హ్రియా సంతి తపస్వినోఽమీ।
భవానిదం కిం స్మయతీవ హృష్ట-
స్తపస్వినాం పశ్యతాం మాముదీక్ష్య ॥ 3-25-7 (16607)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-25-8x (1846)
న తాత హృష్యామి న చ స్మయామి
ప్రహర్షజో మాం భజతేన దర్పః।
తవాపదం త్వద్య సమీక్ష్య రామం
సత్యవ్రతం దాశరథిం స్మరామి ॥ 3-25-8 (16608)
స చాపి రాజా సహ లక్ష్మణేన
వనే నివాసం పితురేవ శాసనాత్।
ధన్వీ చరన్పార్థ మయైవ దృష్టో
గిరే పురా ఋష్యమూకస్య సానౌ ॥ 3-25-9 (16609)
సహస్రనేత్రప్రతిమో మహాత్మా
యమస్య నేతా నముచేశ్చ హంతా।
పితుర్నిదేశాదనఘః స్వధర్మం
చరన్వనే దాశరథిశ్చకార ॥ 3-25-10 (16610)
స చాపి శక్రస్ సమప్రభావో
మహానుభావః సమరేష్వజేయః।
విహాయ భోగానచరద్వనేషు
నేశే బలస్యేతి చరేదధర్మం ॥ 3-25-11 (16611)
భాపాశ్చ నాభాగభగీరథాదయో
మహీమిమాం సాగరాంతాం విజిత్య।
సత్యేన తేఽప్యజయస్తాత లోకా-
న్నేశే బలస్యేతి చరేదధర్మం ॥ 3-25-12 (16612)
అలర్కమాహుర్నవర్య సంతం
సత్యవ్రతం కాశికరూశరాజం।
విహాయ రాజ్యాని వసూని చైవ
నేశే బలస్యేతి చరేదధర్మం ॥ 3-25-13 (16613)
ధాత్రా విధిర్యో విహితః పురాణై-
స్తం పూజయంతో నరవర్య సంతః।
సప్తర్షయః పార్థ దివి ప్రభాంతి
నేశే బలస్యేతి చరేదధర్మం ॥ 3-25-14 (16614)
మహాబలాన్పర్వతకూటమాత్రా-
న్విషాణినః పశ్య గజాన్నరేంద్ర।
స్థితాన్నిదేశే నరవర్య ధాతు-
ర్నేశే బలస్యేతి చరేదధర్మం ॥ 3-25-15 (16615)
సర్వాణి భూతాని నరేంద్ర పశ్య
తథా యథావద్విహితం విధాత్రా।
స్వయోనితః కర్మ సదాచరంతి
నేసే బలస్యేతి చరేదధర్మం ॥ 3-25-16 (16616)
సత్యేనం ధర్మేణ యథార్హవృత్త్యా
హ్రియా తథా సర్వభూతాన్యతీత్య।
యశశ్చ తేజశ్చ తవాపి దీప్తం
విభావసోర్భాస్కరస్యేవ పార్త ॥ 3-25-17 (16617)
యథాప్రతిజ్ఞం చ మహానుభావ
కృచ్ఛ్రం వనే వాసమిమం నిరూష్య।
తతః శ్రియం తేజసా తేన దీప్తా-
మాదాస్వసే పార్థివ కౌరేవభ్యః ॥ 3-25-18 (16618)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-25-19x (1847)
తమేవముక్త్వా వచనం మహర్షి-
స్తపస్విమధ్యే సహితం సుహృద్ధిః।
ఆమంత్ర్య ధౌంయం సహితాంశ్చ పార్థాం-
స్తతః ప్రతస్థే దిశముత్తరాం సః ॥ 3-25-19 (16619)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి అర్జునాభిగమనపర్వణి పంచవింశోఽధ్యాయః ॥ 25 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-25-1 మహావనేష్వంబుఫలోచితేషు సరస్వతీతి ఖ. పాఠః। భాగీరథీసాలవనేష్వితి క. పాఠః ॥ 3-25-3 ఇష్టీః దర్శపౌర్ణమాసాద్యాః। పిత్ర్యాణి పిండపితృయజ్ఞదర్సశ్రాద్ధాదీని ॥ 3-25-4 రాష్ట్రాత్ అపేత్య నిర్గత్య వనే వసతాం ॥ 3-25-6 అస్మయత విస్మితవాన్ ॥ 3-25-7 హ్రియా ప్రాగల్భ్యసంకోచేన ॥ 3-25-11 బలస్య బహుసామర్థ్యస్య ఈశే ప్రభవామీతి హేతోరధర్మం న చరేత్। శక్తౌ సత్యాం ధర్మమేవాచరేన్నత్వధర్మమిత్యర్థః। నేశో బలస్యేతీతి క. పాఠః ॥ 3-25-14 ధాత్రా ఈశేన పురాణైర్వేదవాక్యైర్విహితో విధిరగ్నిహోత్రాదిః ॥ 3-25-15 పశవోఽపి బలవానస్మీతి దర్పేణాధర్మం న చరంతీత్యాహ మహాబలానితి। విషాణం దంతః ॥ 3-25-17 విభా ప్రభా సైవ వసు విత్తం యస్య ॥ 3-25-18 ఆదాస్యతే గ్రహీష్యసి ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 026
॥ శ్రీః ॥
3.26. అధ్యాయః 026
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
దాల్భ్యేన యుధిష్ఠిరంప్రతి బ్రాహ్మణస్య క్షత్రవృద్ధికారణత్వకధనం ॥ 1 ॥ మహర్షీణాం యుధిష్ఠిరాభిగమనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-11-0 (16620)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-11-0x (1848)
వసత్సు వై ద్వైతవనే పాండవేషు మహాత్మసు।
అనుకీర్ణం మహారణ్యం బ్రాహ్మణైః సమపద్యత ॥ 3-11-1 (16621)
ఈర్యమాణేన సతతం బ్రహ్మఘోషేణ సర్వశః।
బ్రహ్మలోకసమం పుణ్యమాసీద్ద్వైతవనం సరః ॥ 3-11-2 (16622)
యజుషామృచాం సాంనాం చ గద్యానాం చైవ సర్వశః।
ఆసీదుచ్చార్యమాణానాం నిఃస్వనో హృదయంగమః ॥ 3-11-3 (16623)
జ్యాఘోషశ్చైవ పార్థానాం బ్రహ్మఘోషశ్చ ధీమతాం।
సంసృష్టం బ్రహ్మణా క్షత్రం భూయ ఏవ వ్యరోచత ॥ 3-11-4 (16624)
అథాబ్రవీద్బకో దాల్భ్యో ధర్మరాజం యుధిష్ఠిరం।
సంధ్యాం కౌంతేయమాసీనమృషిభిః పరివారితం ॥ 3-11-5 (16625)
పశ్య ద్వైతవనే పార్థ బ్రాహ్మణానాం తపస్వినాం।
హోమవేలాం కురుశ్రేష్ఠ సంప్రజ్వలితపావకాం ॥ 3-11-6 (16626)
చరంతి ధర్మం పుణ్యేఽస్మింస్త్వయా గుప్తా ధృతవ్రతాః।
భృగవోఽంగిరసశ్చైవ వాసిష్ఠాః కాశ్యపైః సహ ॥ 3-11-7 (16627)
ఆగస్త్యాశ్చ మహాభాగా ఆత్రేయాశ్చోత్తమవ్రతాః।
సర్వస్య జగతః శ్రేష్ఠా బ్రాహ్మణాః సంగతాస్త్వయా ॥ 3-11-8 (16628)
ఇదం తు వచనం పార్థ శృణ్వేకాగ్రమనా మమ।
భ్రాతృభిః సహ కౌంతేయ యత్త్వాం వక్ష్యామి కౌరవ ॥ 3-11-9 (16629)
బ్రాహ్మ క్షత్రేణ సంసృష్టం క్షత్రం చ బ్రహ్మణా సహ।
ఉదీర్ణే దహతః శత్రూన్వనానీవాగ్నిమారుతౌ ॥ 3-11-10 (16630)
నాబ్రాహ్మణస్తాత చిరం బుభూషే-
దిచ్ఛన్నమం లోకమముం చ జేతుం।
వినీతధర్మార్థమపేతమోహం
లబ్ధ్వా ద్విజం హంతి నృపః సపత్నాన్ ॥ 3-11-11 (16631)
చరన్నైశ్రేయసం ధర్మం ప్రజాపాలనకారితం।
నాధ్యగచ్ఛద్బలిర్లోకే తీర్థమన్యత్ర వై ద్విజాత్ ॥ 3-11-12 (16632)
అనూనమాసీదసురస్య కామై-
వైరోచనేః శ్రీరపి చాక్షయాఽఽసీత్।
లబ్ధ్వా మహీం బ్రాహ్మణసంప్రయోగా-
త్తేష్వాచరందుష్టమయథో వ్యనశ్యత్ ॥ 3-11-13 (16633)
నాబ్రాహ్మణం భూమిరియం సభూతి-
ర్వర్ణం ద్వితీయం భజతే చిరాయ।
సముద్రనేమిర్నమతే తు తస్మై
యం బ్రాహ్మణః శాస్తి నయైర్వినీతం ॥ 3-11-14 (16634)
కుంచరస్యేవ సంగ్రామే పరిగృహ్యాంకుశగ్రహం।
బ్రాహ్మాణైర్విప్రహీనస్య క్షత్రస్య క్షీయతే బలం ॥ 3-11-15 (16635)
బ్రాహ్మణ్యనుపమా దృష్టిః క్షాత్రమప్రతిమం బలం।
తౌ యదా చరతః సార్ధం తదా లోకః ప్రసీదతీ ॥ 3-11-16 (16636)
యథా హి సుమహానగ్నిః కక్షం దహతి సానిలః।
తథా దహతి రాజన్యో బ్రాహ్మణేన సమం రిపుం ॥ 3-11-17 (16637)
బ్రాహ్మణేష్వేవ మేధావీ బుద్ధిపర్యేషణం చరేత్।
అలబ్ధస్య చ లాభాయ లబ్ధస్య పరివృద్ధయే ॥ 3-11-18 (16638)
అలబ్ధలాభాయ చ లబ్ధవృద్ధయే।
యథార్హతీర్థప్రతిపాదనాయ।
యశస్వినం వేదవిదం విపశ్చితం
బహుశ్రుం బ్రాహ్మణమేవ వాసయేత్ ॥ 3-11-19 (16639)
బ్రాహ్మణేషూత్తమా భక్తిస్తవ నిత్యం యుధిష్ఠిర।
తేన తే సర్వలోకేషు దీప్యతే ప్రథితం యశః ॥ 3-11-20 (16640)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-11-21x (1849)
తతస్తే బ్రాహ్మణాః సర్వే బకం దాల్భ్యమంపూజయన్।
యుధిష్ఠిరం స్తూయమానే భూయః సుమనసోఽభవన్ ॥ 3-11-21 (16641)
ద్వైపాయనో నారదశ్చ జామదగ్న్యః పృథుశ్రవాః।
ఇంద్రద్యుంనో భాలుకిశ్చ కృతచేతాః సహస్రపాత్ ॥ 3-11-22 (16642)
కర్ణశ్రవాశ్చ ముంజశ్చ లవణాశ్వశ్చ కాశ్యపః।
హారీతః స్థూణకర్ణశ్చ అగ్నివేశ్యోఽథ శౌనకః ॥ 3-11-23 (16643)
కృతవాక్చ సువాశ్చైవ బృహదశ్చో విభావసుః।
ఊర్ధ్వరేతా వృషామిత్రః సుహోత్రో హోత్రవాహనః ॥ 3-11-24 (16644)
ఏతే చాన్యే చ బహవో బ్రాహ్మణాః సంశితవ్రతాః।
అజాతశత్రుమానర్చుః పురందరమివర్షయః ॥ 3-11-25 (16645)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి అర్జునాబిగమనపర్వణి షడ్వింశోఽధ్యాయః ॥ 26 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-11-1 అనుకీర్ణం వ్యాప్తం ॥ 3-11-3 గద్యానాం బ్రాహ్మణవాక్యానాం పాదాక్షరాదినియమహీనానాం। సాంనాం చ నిగమానాం చ భారతేతి క. పాటః। భాష్యాణాం చైవ సర్వశ ఇతి ఖ. పాఠః. ॥ 3-11-5 సంధ్యాముపాస్యేతి శేషః ॥ 3-11-11 నృపః అబ్రాహ్మణో బ్రాహ్మణహీనో న బుభూషేత్ న భవితుమిచ్ఛేత్। తస్యేచ్ఛతోపి జయో దుర్లభ ఇత్యర్థః। వినీతౌ సంయక్ శిక్షితౌ ధర్మార్థౌ యేన ॥ 3-11-12 తీర్థముపాయం ॥ 3-11-13 వైరోచనేర్బలేః ॥ 3-11-15 అంకుశగ్రహమంకుశేన నిగృహ్ణాతి తం। పరిగృహ్య వర్జయిత్వా। పరిర్వర్జనే ॥ 3-11-18 బుద్ధిపర్యేషణం బుద్ధేః సాకల్యేన సంగ్రహణం ॥ 3-11-19 యథార్హతీర్థే యథాయోగ్యపాత్రే। ప్రతిపాదనాయ దానాయ ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 027
॥ శ్రీః ॥
3.27. అధ్యాయః 027
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
భీమాదిసనిధానే యుధిష్ఠిరంప్రతి ద్రౌపద్యాః సవిషాదవచనం ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-27-0 (16646)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-27-0x (1850)
తతో వనగతాః పార్థాః సాయాహ్నే సహ కృష్ణయా।
ఉపవిష్టాః కథాశ్చక్రుర్దుఃఖశోకపరాయణాః ॥ 3-27-1 (16647)
ప్రియా చ దర్శనీయా చ పండితా చ పతివ్రతా।
అథ కృష్ణా ధర్మరాజమిదం వచనమబ్రవీత్ ॥ 3-27-2 (16648)
ద్రౌపద్యువాచ। 3-27-3x (1851)
న నూనం తస్య పాపస్య దుఃఖమస్మాసు కించన।
విద్యతే ధార్తరాష్ట్రస్య నృశంసస్య దురాత్మనః ॥ 3-27-3 (16649)
యస్త్వాం రాజన్మయా సార్ధమజినైః ప్రతివాసితం।
వనం ప్రస్థాప్య దుష్టాత్మా నాన్వతప్యత దుర్మతిః ॥ 3-27-4 (16650)
ఆయసం హృదయం నూనం తస్య దుష్కృతకర్మణః।
యస్త్వాం ధర్మపరం శ్రేష్ఠం రూక్షాణ్యశ్రావయత్తదా।
`వచనాన్యపరోక్షాణి దుర్వాచ్యాని చ సంసది ॥' 3-27-5 (16651)
సుఖోచితమదుఃఖార్హం దురాత్మా ససుహృద్గణః।
ఈదృశం దుఃఖమానీయ మోదతే పాపపూరుషః ॥ 3-27-6 (16652)
చతుర్ణామేవ పాపానామస్రం న పతితం తదా।
త్వయి భారత నిష్క్రాంతే వనాయాజినవాససి ॥ 3-27-7 (16653)
దుర్యోధనస్య కర్ణస్య శకునేశ్చ దురాత్మనః।
దుర్భ్రాతుస్తస్య చోగ్రస్య రాజందుఃఖశాసనస్య చ ॥ 3-27-8 (16654)
ఇతరేషాం తు సర్వేషాం కురూణాం కురుసత్తమ।
దుఃఖేనాభిపరీతానాం నేత్రేభ్యః ప్రాపతజ్జలం ॥ 3-27-9 (16655)
ఇదం చ శయనం దృష్ట్వా యచ్చాసీత్తే పురాతనం।
శోచామిత్వాం మహారాజదుఃఖానర్హంసుఖోచితం ॥ 3-27-10 (16656)
దాంతం యచ్చ సభామధ్య ఆసనం రత్నభూషితం।
దృష్ట్వా కుశబృశీం చేమాం శోకో మాం దారయత్యయం ॥ 3-27-11 (16657)
యదపశ్యం సభాయాం త్వాం రాజభిః పరివారితం।
తచ్చ రాజన్నపశ్యంత్యాః కా సాంతిర్హృదయస్యమే ॥ 3-27-12 (16658)
యా త్వాఽహ్రం చందనాదిగ్ధమపశ్యం సూర్యవర్చసం।
సా త్వాం పంకమలాదిగ్ధం దృష్ట్వా ముహ్యామి భారత ॥ 3-27-13 (16659)
యా త్వాఽహం కౌశికైర్వస్త్రైః శుభ్రైరాచ్ఛాదితం పురా।
దృష్టవత్యస్మిరాజేనద్ర సాఽద్య పశ్యామి చీరిణం ॥ 3-27-14 (16660)
యచ్చ తద్రుక్మపాత్రీభిర్బ్రాహ్మణేభ్యః సహస్రశః।
హ్రియతే తే గృహాదన్నం సంస్కృతంసార్వకామికం ॥ 3-27-15 (16661)
యతీనామగృహాణాం తే తథైవ గృహమేధినాం।
దీయతే భోజనం రాజన్నతీవ గుణవత్ప్రభో ॥ 3-27-16 (16662)
సత్కృతాని సహస్రాణి సర్వకామైః పురా గృహే।
సర్వకామైః సువిహితైర్యదపూజయథా ద్విజాన్।
తచ్చ రాజన్నపశ్యంత్యాః కా శాంతిర్హృదయస్య మే ॥ 3-27-17 (16663)
యత్తే భ్రాతౄన్మహారాజ యువానో మృష్టకుండలాః।
అభోజయంత మృష్టాన్నైః సూదాః పరమసంస్కృతైః ॥ 3-27-18 (16664)
సర్వాంస్తానద్య పశ్యామి వనే వన్యేన జీవినః।
అదుఃఖార్హాన్మనుష్యేంద్ర నోపశాంయతి మే మనః ॥ 3-27-19 (16665)
భీమసేనమిమం చాపి దుఃఖితం వనవాసినం।
ధ్యాయతః కిం న మన్యుస్తే ప్రాప్తే కాలే వివర్ధతే ॥ 3-27-20 (16666)
భీమసేనం హి కర్మాణి స్వయం కుర్వాణమచ్యుతం।
సుఖార్హం దుఃఖితం దృష్ట్వా కస్మాద్రాజన్నుపేక్షసే ॥ 3-27-21 (16667)
సత్కృతం వివిధైర్యానైర్వస్త్రైరుచ్చావచైస్తథా।
తం తే వనగతం దృష్ట్వా కస్మాన్మన్యుర్న వర్ధతే ॥ 3-27-22 (16668)
అయం కురూన్రణే సర్వాన్హంతుముత్సహతే ప్రభుః।
త్వత్ప్రతిజ్ఞాం ప్రతీక్షంస్తు సహతేఽయం వృకోదరః ॥ 3-27-23 (16669)
యోఽర్జునేనార్జునస్తుల్యో ద్విబాహుర్బహుబాహునా।
శరాతిసర్గే శీఘ్రత్వాత్కాలాంతకయమోపమః ॥ 3-27-24 (16670)
యస్ శస్త్రప్రతాపేన ప్రణతాః సర్వపార్థివాః।
యజ్ఞే తవ మహారాజ బ్రాహ్మణానుపతస్థిరే ॥ 3-27-25 (16671)
తమిమం పురుషవ్యాఘ్రం పూజితం దేవదానవైః।
ధ్యాయంతమర్జునం దృష్ట్వా కస్మాద్రాజన్న కుప్యసి ॥ 3-27-26 (16672)
దృష్ట్వా వనగతం పార్థమదుఃఖార్హం సుఖోచితం।
న చ తేవర్ధతే మన్యుస్తేన ముహ్యామి భారత ॥ 3-27-27 (16673)
యో దేవాంశ్చ మనుష్యాంశ్చ సర్పాంశ్చైకరథోఽజయత్।
తం తే వనగతం దృష్ట్వా కస్మాన్మన్యుర్న వర్ధతే ॥ 3-27-28 (16674)
యో యానైరద్భుతాకారైర్హయైర్నాగైశ్చ సంవృతః।
ప్రసహ్య విత్తాన్యాదత్త పార్థివేభ్యః పరంతప ॥ 3-27-29 (16675)
క్షిపత్యేకేన వేగేన పంచబాణశతాని యః।
తం తే వనగతం దృష్ట్వా కస్మాన్మన్యుర్న వర్ధతే ॥ 3-27-30 (16676)
శ్యామం బృహంతం తరుణం చర్మిణాముత్తమం రణే।
నకులం తే వనే దృష్ట్వా కస్మాన్మన్యుర్న వర్ధతే ॥ 3-27-31 (16677)
దర్శనీయం చ శూరం చ మాద్రీపుత్రం యుధిష్ఠిర। 3-27-32bసహదేవం వనే దృష్ట్వా కస్మాత్క్షమసి పార్థివ ॥ 3-27-32 (16678)
నకులం సహదేవం చ దృష్ట్వా తే దుఃఖితావుభౌ।
అదుఃఖార్హౌ మనుష్యేంద్ర కస్మాన్మన్యుర్న వర్ధతే ॥ 3-27-33 (16679)
ద్రుపదస్య కులే జాతాం స్నుషాం పాండోర్మహాత్మనః।
ధృష్టద్యుంనస్య భగినీం వీరపత్నీమనువ్రతాం।
మాం వై వనగతాం దృష్ట్వా కస్మాత్క్షమసి పార్థివ ॥ 3-27-34 (16680)
నూనం చ తవ నైవాస్తి మన్యుర్భరతసత్తమ।
యత్తే భ్రాతౄంశ్చ మాం చైవ దృష్ట్వా నవ్యథతే మనః ॥ 3-27-35 (16681)
న నిర్మన్యుఃక్షత్రియోఽస్తి లోకే నిర్వచనం స్మృతం।
తదద్య త్వయి పశ్యామి క్షత్రియే విపరీతవత్ ॥ 3-27-36 (16682)
యో న దర్శయతే తేజః క్షత్రియః కాల ఆగతే।
సర్వభూతాని తం పార్థ సదా పరిభవంత్యుత ॥ 3-27-37 (16683)
తత్త్వయా న క్షమా కార్యా శత్రూన్ప్రతి కథంచన।
తేజసైవ హి తే శక్యా నిహంతుం నాత్ర సంశయః ॥ 3-27-38 (16684)
తథైవ యః క్షమాకాలే క్షత్రియో నోపశాంయతి।
అప్రియః సర్వభూతానాం సోముత్రేహ చ నశ్యతి ॥ 3-27-39 (16685)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి అర్జునాభిగమనపర్వణి సప్తవింశోఽధ్యాయః ॥ 27 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-27-3 అస్మాసు దిఃఖితేష్వితి శేషః ॥ 3-27-6 ఆనీయ ప్రాపయ్య ॥ 3-27-7 అస్రం నేత్రజలం ॥ 3-27-11 దాంతం గజదంతమయం। కుశబృసీం కుశాసనం ॥ 3-27-13 ఆదిగ్ధం లిప్తం ॥ 3-27-14 కౌశికైః కోశజైః ॥ 3-27-16 అగృహాణాం బ్రహ్మచారిణాం ॥ 3-27-17 సర్వకామైః కాంయమానైరన్నైః సర్వైః కాభైర్మనోరథైర్ద్విజాన్ అపూజయథాః ॥ 3-27-24 అర్జునేన కార్తవీర్యేణ ॥ 3-27-29 ఆదత్త ఆత్తవాన్ ॥ 3-27-31 చర్భిణాం ఖంగచర్మధరాణాం ॥ 3-27-36 నిర్వచనం క్షత్రియశబ్దస్య క్షరతే హినస్తీతి క్షత్రమితి ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 028
॥ శ్రీః ॥
3.28. అధ్యాయః 028
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ద్రౌపద్యా యుధిష్ఠిరంప్రతి కాలభేదేన క్షమాకోపయోరవశ్యాశ్రయణీయత్వే ప్రమాణతయా బలిప్రహ్లాదసంవాదానువాదపూర్వకంప్రకృతే కోపస్యావశ్యాదరణీయత్వోక్తిః ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-28-0 (16686)
ద్రౌపద్యువాచ। 3-28-0x (1852)
అత్రాప్యుదాహరంతీమమితిహాసం పురాతనం।
ప్రహ్లాదస్య చ సంవాదం బలేర్వైరోచనస్య చ ॥ 3-28-1 (16687)
అసురేంద్రం మహాప్రాజ్ఞం ధర్మాణామాగతాగమం।
బలిః పప్రచ్ఛ దైత్యేనద్రం ప్రహ్లాదం పితరం పితుః ॥ 3-28-2 (16688)
క్షమా స్విచ్ఛ్రేయసీ తాత ఉతాహో తేజ ఇత్యుత।
ఏతన్మే సంశయం తాత యథావద్బ్రూహి పృచ్ఛతే ॥ 3-28-3 (16689)
శ్రేయో యదత్ర ధర్మజ్ఞ బ్రూహి మే తదసంశయం।
కరిష్యామి హి తత్సర్వం యథావదనుశాసనం ॥ 3-28-4 (16690)
తస్మై ప్రోవాచ తత్సర్వమేవం పృష్టః పితామహః।
సర్వనిశ్చయవిత్ప్రాజ్ఞః సంశయం పరిపృచ్ఛతే ॥ 3-28-5 (16691)
ప్రహ్లాద ఉవాచ। 3-28-6x (1853)
న శ్రేయః సతతం తేజో న నిత్యం శ్రేయసీ క్షమా।
ఇతి తాత విజానీహి ద్వయమేతదసంశయం ॥ 3-28-6 (16692)
యో నిత్యం క్షమతే తాత బహూందోషాన్స విందతి।
భృత్యాః పరిభవంత్యేనముదాసీనాస్తథాఽరయః ॥ 3-28-7 (16693)
సర్వభూతాని చాప్యస్ న నమంతే కదాచన।
తస్మాన్నిత్యం క్షమా తాత పండితైరపి వర్జితా ॥ 3-28-8 (16694)
అవజ్ఞాయ హితం భృత్యా భజంతే బహుదోషతాం।
ఆదాతుం చాస్య విత్తాని ప్రార్థయంతేఽల్పచేతసః ॥ 3-28-9 (16695)
యానం వస్త్రాణ్యలంకారాఞ్శయనాన్యాసనాని చ।
భోజనాన్యథ పానాని సర్వోపకరణాని చ ॥ 3-28-10 (16696)
ఆదదీరన్నధికృతా యథాకామమచేతసః।
ప్రదిష్టాని చ దేయాని న దద్యుర్భర్తృశాసనాత్ ॥ 3-28-11 (16697)
న చైనం భర్తృపూజాభిః పూజయంతి కదాచన।
అవ్రజ్ఞానం హి లోకేఽస్మిన్మరణాదపి గర్హితం ॥ 3-28-12 (16698)
క్షమిణం తాదృశం తాంత బ్రువంతి కటుకాన్యపి।
ప్రేష్యాః పుత్రాశ్చ భృత్యాశ్చ తథోదాసీనవృత్తయః ॥ 3-28-13 (16699)
అప్యస్య దారానిచ్ఛంతి పరిభూయ క్షమావతః।
దారాశ్చాస్య ప్రవర్తంతే యథాకామమచేతసః ॥ 3-28-14 (16700)
తథా చ నిత్యముదితా యది నాల్పమపీశ్వరాత్।
`అకృతోపద్రవః కశ్చిన్మహానపి న పూజ్యతే। 3-28-15 (16701)
పూజయంతి నరా నాగాన్న తార్క్ష్యం నామఘాతినం ॥'
ఏతే చాన్యే చ బహవో నిత్యం దోషాః క్షమావతాం। 3-28-16 (16702)
అథ వైరోచనే దోషానిమాన్విద్ధ్యక్షమాంవతాం ॥
అథ వైరోచనే దోషానిమాన్విద్ధ్యక్షమావతాం ॥ 3-28-17 (16703)
అస్థానే యది వా స్థానే సతతం రజసావృతః।
క్రుద్ధో దండాన్ప్రణయతి వివిధాన్స్వేన తేజసా ॥ 3-28-18 (16704)
మిత్రైః సహ విరోధం చ ప్రాప్నుతే తేజసాఽఽవృతః।
ఆప్నోతి ద్వేష్యతాం చైవ లోకాత్స్వజనతస్తథా ॥ 3-28-19 (16705)
సోఽవమానాదర్థహానిముపాలంభమనాదరం।
సంతాపద్వేషమోహాంశ్చ శత్రూంశ్చ లభతే నరః ॥ 3-28-20 (16706)
క్రోధాద్దండాన్మనుష్యేషు వివిధాన్పురుషోఽనయాత్।
భ్రశ్యతే శీఘ్రమైశ్వర్యాత్ప్రాణేభ్యః స్వజనాదపి ॥ 3-28-21 (16707)
యోపకర్తౄశ్చ హర్తౄశ్చ తేజసైవోపగచ్ఛతి।
తస్మాదుద్విజతే లోకః సర్పాద్వేశ్మగతాదివ ॥ 3-28-22 (16708)
యస్మాదుద్విజతేలోకః కథం తస్య భవో భవేత్।
అంతరం తస్య దృష్ట్వైవ లోకో వికురుతే ధ్రువం ॥ 3-28-23 (16709)
తస్మాన్నాత్యుత్సృజేత్తేజో న చ నిత్యం మృదుర్భవేత్।
కాలేకాలే తు సంప్రాప్తే మృదుస్తీక్ష్ణోపి వా భవేత్ ॥ 3-28-24 (16710)
కాలే మృదుర్యో భవతి కాలే భవతి దారుణః।
స వై సుఖమవాప్నోతి లోకేఽముష్మిన్నిహైవ చ ॥ 3-28-25 (16711)
క్షమాకాలాంస్తు వక్ష్యామి శృణు మే విస్తరేణ తాన్।
యే తే నిత్యమసంత్యాజ్యా యథా ప్రాహుర్మనీషిణః ॥ 3-28-26 (16712)
పూర్వోపకారీ యస్తే స్యాదపరాధే గరీయసి।
ఉపకారేణ తత్తస్య క్షంతవ్యమపరాధినః ॥ 3-28-27 (16713)
అబుద్ధిమాశ్రితానాం తు క్షంతవ్యమపరాధినాం।
న హి సర్వత్ర పాండిత్వం సులభం పురుషేణ వై ॥ 3-28-28 (16714)
అథ చేద్బుద్ధిజం కృత్వా బ్రూయుస్తే తదబుద్ధిజం।
పాపాన్స్వల్పేఽపి తాన్హన్యాదపరాధే తథాఽనృజూన్ ॥ 3-28-29 (16715)
సర్వస్యైకోపరాధస్తే క్షంతవ్యః ప్రాణినో భవేత్।
ద్వితీయే సతి వధ్యస్తు స్వల్పేఽప్యపకృతే భవేత్ ॥ 3-28-30 (16716)
అజానతా భవేత్కశ్చిదపరాధః కృతో యది।
క్షంతవ్యమేవ తస్యాహుః సుపరీక్ష్య పరీక్షయా ॥ 3-28-31 (16717)
మృదునా దారుణం హంతి మృదునా హంత్యదారుణం।
నాసాధ్యం మృదునా కించిత్తస్మాత్తీవ్రతరం మృదు ॥ 3-28-32 (16718)
దేశకాలౌ తు సంప్రేక్ష్య బలాబలమథాత్మనః।
అన్వీక్ష్యకారణం చైవ కార్యం తేజః క్షమాపి వా ॥' 3-28-33 (16719)
నాదేశకాలే కించిత్స్యాద్దేశకాలౌ ప్రతీక్షతాం।
తథా లోకభయాచ్చైవ క్షంతవ్యమపరాధితం ॥ 3-28-34 (16720)
ఏత ఏవంవిధాః కాలాః క్షమాయాః పరికీర్తితాః।
అతోఽన్యథాఽనువర్తత్సు తేజసః కాల ఉచ్యతే ॥ 3-28-35 (16721)
తదహం తేజసః కాలం తవ మన్యే నరాధిప।
ధార్తరాష్ట్రేషు లుబ్ధేషు సతతం చాపకారిషు ॥ 3-28-36 (16722)
న హి కశ్చిత్క్షమాకాలో విద్యతేఽద్య కురూన్ప్రతి।
తేజసశ్చాగతే కాలే తేజ ఉత్స్రష్టుమర్హసి ॥ 3-28-37 (16723)
మృదుర్భవత్యవజ్ఞాతస్తీక్ష్ణాదుద్విజతే జనః।
కాలే ప్రాప్తే ద్వయం చైతద్యో వేద స మహీపతిః ॥ 3-28-38 (16724)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి అర్జునాభిగమనపర్వణి అష్టావింశోఽధ్యాయః ॥ 28 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-28-2 ఆగతాగమం ప్రాప్తరహస్యం ॥ 3-28-4 శ్రేయః ప్రశస్తతరం। అత్ర క్షమాతేజసోర్మధ్యే ॥ 3-28-8 అస్ ఏనం ॥ 3-28-11 అధికృతాః అన్నపానాదిసంరక్షణే నియుక్తాః। ప్రదిష్టాని ఇదమస్మై దేయమిత్యాజ్ఞాపితాని ॥ 3-28-12 ఏనం క్షమిణం। భర్తృపూజాభిః స్వాంయుచితమానేన ॥ 3-28-18 తేజసా క్రోధేన ॥ 3-28-20 ఉపాలంభం ధిక్కరం ॥ 3-28-22 ఉపకర్తౄనితి చ్ఛేదః। రసంధిరార్షః। ఉపకర్తౄకోశాదివృద్ధికరాన్। హర్తౄన్ చోరాన్ ॥ 3-28-23 భవః ఐశ్వర్యం అంతరం ఛిద్రం ॥ 3-28-28 అబుద్ధిం మౌఢ్యం ॥ 3-28-30 అపకృతే అపకారే ॥ 3-28-32 మృదునా సాంరా ॥ 3-28-37 ఉత్స్రష్టుం ప్రయోక్తుం ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 029
॥ శ్రీః ॥
3.29. అధ్యాయః 029
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరేణ ద్రౌపదీంప్రతి క్రోధే బహుదోషోద్భావనపూర్వకం క్రోధగర్హణం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-29-0 (16725)
`వైశంపాయన ఉవాచ। 3-29-0x (1854)
ద్రౌపద్యా వచనం శ్రుత్వా శ్లక్ష్ణాక్షరపదం శుభం।
ఉవాచ ద్రౌపదీం రాజా స్మయమానో యుధిష్ఠిరః ॥ 3-29-1 (16726)
కారణే భవతీ క్రుద్ధా ధార్తరాష్ట్రస్య దుర్మతేః।
యేన క్రోధం మహాప్రజ్ఞే బహుధా బహుమన్యసే।
క్రోధమూలం హరం శత్రుం కారణైః శృణు తం మమ' ॥ 3-29-2 (16727)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-29-3x (1855)
క్రోధో హంతా మనుష్యాణాం క్రోధో భావయితా పునః।
ఇతి విద్ధి మహాప్రాత్రే క్రోధమూలౌ భవాభవౌ । 3-29-3 (16728)
యో హి సంహరతే క్రోధం భావస్తస్య సుశోభనే।
`యో న సంహరతే క్రోధం తస్యాభావో భవత్యుత।
అభావకారణం తస్మాత్క్రోధో భవతి శోభనే' ॥ 3-29-4 (16729)
యః పునః పురుషః క్రోధం నిత్యం విసృజతే శుభే।
తస్యాభావాయ భవతి క్రోధః పరమదారుణః ॥ 3-29-5 (16730)
క్రోధమూలో వినాశో హి ప్రజానామిహ దృశ్యతే।
తత్కథం మాదృశః క్రోధముత్సృజేల్లోకనాశనం ॥ 3-29-6 (16731)
క్రుద్ధః పాపం నరః కుర్యాత్క్రుద్ధో హన్యాద్గురూనపి।
క్రుద్ధః పరుషయా వాచా శ్రేయసోఽప్యవమన్యతే ॥ 3-29-7 (16732)
వాచ్యావాచ్యే హి కుపితో న ప్రజానాతి కర్హిచిత్।
నాకార్యమస్తి క్రుద్ధస్య నావాచ్యం విద్యతే తథా ॥ 3-29-8 (16733)
హింస్యాత్క్రోధాదవధ్యాంస్తు వధ్యాన్సంపూజయీత చ।
ఆత్మానమపి చ క్రుద్ధః ప్రేషయేద్యమసాదనం ॥ 3-29-9 (16734)
ఏతాందోషాన్ప్రపశ్యద్భిర్జితః క్రోధో మనీషిభిః।
ఇచ్ఛద్భిః పరమం శ్రేయ ఇహ చాముత్ర చోత్తమం ॥ 3-29-10 (16735)
తం క్రోధం వర్జితం ధీరైః కథమస్మద్విధశ్రరేత్।
ఏతద్ద్రౌపది సంస్మృత్యన మే మన్యుః ప్రవర్ధతే ॥ 3-29-11 (16736)
ఆత్మానం చ పరాంశ్చైవ త్రాయతే మహతో భయాత్।
క్రుధ్యంతమప్రతిక్రుధ్యందూయోరేష చికిత్సకః ॥ 3-29-12 (16737)
మూఢో యది క్లిశ్యమానః క్రుధ్యతేఽశక్తిమాన్నరః।
బలీయసాం మనుష్యాణాం త్యజత్యాత్మానమంతతః ॥ 3-29-13 (16738)
తస్యాత్మానం సంత్యజతో లోకా నశ్యంత్యనాత్మనః।
తస్మాద్ద్రౌపద్యశక్తస్ మన్యోర్నియమనం స్మృతం ॥ 3-29-14 (16739)
విద్వాంస్తథైవ యః శక్తః క్లిశ్యమానః ప్రకుప్యతి।
స నాశయిత్వా ద్వేష్టారం పరలోకే న నందతి ॥ 3-29-15 (16740)
తస్మాద్బలవతా చైవ దుర్బలేన చ నిత్యదా।
క్షంతవ్యం పురుషేణాహురాపత్స్వపి విజానతా ॥ 3-29-16 (16741)
మన్యోర్హి విజయం కృష్ణే ప్రశంసంతీహ సాధవః।
క్షమావతో జయో నిత్యం సాధోరిహ సతాం మతం ॥ 3-29-17 (16742)
సత్యంచానృతతః శ్రేయో నృశంసాచ్చానృశంసతా।
తమేవం బహుదోషం త క్రోధం సద్భిర్వివర్జితం।
మాదృశో విసృజేత్తస్మాత్సర్వలోకవినాశనం ॥ 3-29-18 (16743)
తేజస్వీతి యమాహుర్వై పండితా దీర్గదర్శినః।
న క్రోధోఽభ్యంతరస్తస్ భవతీతి వినిశ్చేతం ॥ 3-29-19 (16744)
వస్తు క్రోధం సముత్పన్నం ప్రజ్ఞయా పరిబాధతే।
తేజస్వినం తం విదుషో మన్యంతే తత్త్వదర్శినః ॥ 3-29-20 (16745)
క్రుద్ధో హి కార్యం సుశ్రోణి న యథావత్ప్రపశ్యతి।
నాకార్యం న చ మర్యాదాం నరః క్రుద్ధోఽనుపశ్యతి ॥ 3-29-21 (16746)
హంత్యవధ్యానపి క్రుద్ధో గురూన్రూక్షైస్తుదత్యపి।
తస్మాత్తేజసి కర్తవ్యే క్రోధో దూరాత్ప్రతిష్ఠితః ॥ 3-29-22 (16747)
దాక్ష్యం హ్యమర్షః శౌర్యం చ శీఘ్రత్వమితి తేజసః।
గుణాః క్రోధాభిభూతేన న శక్యాః ప్రాప్తుమంజసా ॥ 3-29-23 (16748)
క్రోధం త్యక్త్వా తు పురుషః సంయక్తేజోఽభిపద్యతే।
కాలయుక్తం మహాప్రాజ్ఞైః క్రుద్ధైస్తేజః సుదుర్లభం ॥ 3-29-24 (16749)
క్రోధస్త్వపండితైః శశ్వత్తేజ ఇత్యభినిశ్చితం।
రజస్తు లోకనాశాయ విహితం మానుషాన్ప్రతి ॥ 3-29-25 (16750)
తస్మాచ్ఛశ్వత్త్యజేత్క్రోధం పురుషః సంయగాచరన్।
శ్రేయాన్స్వధర్మానపగో న క్రుద్ధ ఇతి నిశ్చితం ॥ 3-29-26 (16751)
యది సర్వమబుద్ధీనామతిక్రాంతమచేతసాం।
అతిక్రమో మద్విధస్య కథం స్విత్స్యాదనిందితే ॥ 3-29-27 (16752)
యది న స్యుర్మానుషేషు క్షమిణః పృథివీసమాః।
న స్యాత్సంధిర్మనుష్యాణాం క్రోధమూలో హి విగ్రహః ॥ 3-29-28 (16753)
అభిషక్తో హ్యభిషజేదాహన్యాద్గురుణా హతః।
ఏవం వినాశో భూతానామమధర్మః ప్రథితో భవేత్ ॥ 3-29-29 (16754)
ఆక్రుష్ట పురుషః సర్వం ప్రత్యాక్రోశేదనంతరం।
ప్రతిహన్యాద్ధతశ్చైవ తథా హింస్యాచ్చ హింసితః ॥ 3-29-30 (16755)
హన్యుర్హి పితరః పుత్రాన్పుత్రాశ్చాపి తథా పితౄన్।
హన్యుశ్చ పతయో భార్యాః పతీన్భార్యాస్తథైవ చ ॥ 3-29-31 (16756)
ఏవం సంకుపితే లోకే జన్మ కృష్ణో న విద్యతే।
ప్రజానాం సంధిమూలం హి జన్మ విద్ధిశుభాననే ॥ 3-29-32 (16757)
తాః క్షీయేరన్ప్రజాః సర్వాః క్షిప్రం ద్రౌపది తాదృశాః।
తస్మాన్మన్యుర్వినాశాయ ప్రజానామభవాయ చ ॥ 3-29-33 (16758)
యస్మాత్తు లోకే దృశ్యంతే క్షమిణః పృథివీసమాః।
తస్మాజ్జన్మ చ భూతానాం భవశ్చ ప్రతిపద్యతే ॥ 3-29-34 (16759)
క్షంతవ్యం పురుషేణేహ సర్వాపత్సు సుశోభనే।
క్షమావతో హి భూతానాం జన్మ చైవ ప్రకీర్తితం ॥ 3-29-35 (16760)
ఆక్రుష్టస్తాడితః క్రుద్ధః క్షమతే యో బవీయసా।
యశ్చ నిత్యం జితక్రోధో విద్వానుత్తమపూరుషః।
ప్రభావవానపి నరస్తస్య లోకాః సనాతనాః ॥ 3-29-36 (16761)
క్రోధనస్త్వల్పవిజ్ఞానః ప్రేత్య చేహ చ నశ్యతి ॥ 3-29-37 (16762)
అత్రాప్యుదాహరంతీమా గాథా నిత్యం క్షమావతాం।
గీతాః క్షమావతాం కృష్ణే కాశ్యపేన మహాత్మనా ॥ 3-29-38 (16763)
క్షమా ధర్మః క్షమా యజ్ఞః క్షమా వేదాః క్షమా శ్రుతం।
యస్తమేవం విజానాతి స సర్వం క్షంతుర్మహతి ॥ 3-29-39 (16764)
క్షమా బ్రహ్మ క్షమా సత్యం క్షమా భూతం చ భావి చ।
క్షమా తపః క్షమా శౌచం క్షమయేదం ధృతం జగత్ ॥ 3-29-40 (16765)
అతి యజ్ఞవిదాం లోకాన్క్షమిణః ప్రాప్నువంతి చ।
అతి బ్రహ్మవిదాం లోకానతి చాపి తపస్వినాం ॥ 3-29-41 (16766)
అన్యే వై యజుషాం లోకాః కర్మిణామపరే తథా।
క్షమావతాం బ్రహ్మలోకే లోకాః పరమపూజితాః ॥ 3-29-42 (16767)
క్షమా తేజస్వినాం తేజః క్షమా బ్రహ్మ తపస్వినాం।
క్షమా సత్యం సత్యవతాం క్షమా యజ్ఞః క్షమా శభః ॥ 3-29-43 (16768)
తాం క్షమాం తాదృశీం కృష్ణే కథమస్మద్విధస్త్యజేత్।
యత్రబ్రహ్మ చ సత్యం చ యజ్ఞా లోకాశ్చ ధిష్ఠితాః ॥ 3-29-44 (16769)
`ఇజ్యంతే యజ్వనాం లోకాః క్షమిణామపరే తథా।'
క్షంతవ్యమేవ సతతం పురుషేణ విజానతా।
యదా హి క్షమతే సర్వం బ్రహ్మ సంపద్యతే తదా ॥ 3-29-45 (16770)
క్షమావతామయం లోకః పరశ్చైవ క్షమావతాం।
ఇహ సన్మానమృచ్ఛంతి పరత్ర చ పరా గతిం ॥ 3-29-46 (16771)
యేషాం మన్యుర్మనుష్యాణాం క్షమయాఽభిహతః సదా।
తేషాం పరతరే లోకాస్తస్మాత్క్షాంతిః పరా మతా ॥ 3-29-47 (16772)
ఇతి గీతాః కాశ్యపేన గాథానిత్యం క్షమావతాం।
శ్రుత్వా గాథాః క్షమాయాస్త్వం తుష్యద్రౌపది మా క్రుధః ॥ 3-29-48 (16773)
పితామహః శాంతనవః రశమం సంపూజయిష్యతి।
కృష్ణశ్చ దేవకీపుత్రః శమం సంపూజయిష్యతి ॥ 3-29-49 (16774)
ఆచార్యో విదురః క్షత్తా శమమేవ వదిష్యతః।
కృపశ్చ సంజయశ్చైవ శమమేవ వదిష్యతః ॥ 3-29-50 (16775)
సోమదత్తో యుయుత్సుశ్చ ద్రోణపుత్రస్తథైవ చ।
పితామహశ్చ నో వ్యాసః శమం వదతి నిత్యశః ॥ 3-29-51 (16776)
ఏతైర్హి రాజా నియతం చోద్యమానః శమం ప్రతి।
రాజ్యం దాతేతి మే బుద్ధిర్న చేల్లోభాన్నశిష్యతి ॥ 3-29-52 (16777)
కాలోఽయం దారుణః ప్రాప్తో భరతానామభూతయే।
నిశ్చితం మే సదైవైతత్పురస్తాదపి భామితి ॥ 3-29-53 (16778)
సుయోధనో నార్హతీతి క్షమా మామేవ విందతి।
అర్హస్తత్రాహమిత్యేవం తస్మాన్మాం విందతే క్షమా ॥ 3-29-54 (16779)
ఏతదాత్మవతాం వృత్తమేష ధర్మః సనాతనః।
క్షమా చైవానృశంస్యం చ తత్కర్తాఽస్ంయహమంజసా ॥ 3-29-55 (16780)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి అర్జునాభిగమనపర్వణి ఏకోనత్రింశోఽధ్యాయః ॥ 29 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-29-3 భావయితా వర్ధయితా। జితఃసన్నితి శేషః ॥ 3-29-7 పాపం న కః కుర్యాత్ ఇతి క. పాఠః ॥ 3-29-11 చరేదాచరేత్ ॥ 3-29-12 ద్వయోరాత్మపరయో- చికిత్సకః దోషాపహర్తా। క్రుధ్యంతమప్రతిక్రుధ్యాంజయేల్లోకాంశ్చ శాశ్వతాన్ ఇతి ఖ. పాఠః ॥ 3-29-13 బలీయసాముపరి యది అశక్తిమాన్ క్రుధ్యతే తర్హి ఆత్మానం దేహ త్యజతి। మనుష్యాణామాత్మనైవ విపద్యతే ఇతి ఖ. పాటః। మనుష్యాణాం త్యజత్యాత్మానమాత్మనా ఇతి ఝ.పాఠః ॥ 3-29-14 అనాత్మన అజితచిత్తస్య ॥ 3-29-25 రజః రజోగుణపరిణామః ॥ 3-29-26 స్వధర్మాన్ అపగః అపహాయ గచ్ఛతీతి తథా। ద్వితీయాయా అలుగార్షః ॥ 3-29-27 సర్వం క్షమార్జవాదికం। అబుద్ధీనాం మూఢైః అతిక్రాంతం లంఘితం। అనిందితే ప్రశస్తే విషయే క్షమాదౌ ॥ 3-29-29 అభిషక్తః తాపితః। అభిషజేత్తాపయేత్ ॥ 3-29-30 ఆక్రుష్టో వాచా తాడితః। హతోఽన్యేనాభిగతః। హింసితస్తాడితః ॥ 3-29-32 జన్మ ఉత్పత్తిః। తత్రహేతుః। ప్రజానాం సంధిః దంపత్యోః ప్రీతిః। ఏవం సంకుచితే లోకే ఇతి ప్రజానాం వృద్ధిమూలం హి ఇతి చ. క. పాఠః ॥ 3-29-33 అభవాయ అనైశ్వర్యాయ ॥ 3-29-34 జన్మ ప్రతిపద్యతే। అన్యథా క్రోధప్రాబల్యే। పూర్వవయస్యేవ దంపత్యోర్నాశాజ్జన్మాసంభవ ఇత్యర్థః ॥ 3-29-36 బలీయసా ఆక్రుష్టస్తాడితో వాఽశక్తః క్షమతే తథా యః ప్రభావవానపి క్షమతే తస్య లోకా ఇత్యర్థః ॥ 3-29-38 క్షమావతాం గాథాః ప్రశంసాః। క్షమావతాం మధ్యే మహాత్మనా ॥ 3-29-40 బ్రహ్మ బ్రాహ్మణజాతిః। భూతం సంచితం తపః భావి చ క్షమైవ రక్షతి ॥ 3-29-41 అతి అతిక్రంయ ప్రాప్నువంతి। తదూర్ధ్వం పదమితి శేషః। బ్ర్హమవిదాం వేదవిదాం ॥ 3-29-42 యజుషాం త్రోతాగ్నిసాష్యకర్మవతాం। కర్మిణాం వాపీకూపాదిధర్మవతాం ॥ 3-29-48 తుష్య తుష్టా భవ ॥ 3-29-52 దాతా దాస్యతి ॥ 3-29-53 అభూతయే నాశాయ ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 030
॥ శ్రీః ॥
3.30. అధ్యాయః 030
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
భర్తృవ్యసనదర్శనదూనయా ద్రౌపద్యా యుధిష్ఠిరంప్రతి ధర్మాదితోఽపి విధేరేవ ప్రాబల్యోపపాదనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-30-0 (16781)
ద్రౌపద్యువాచ। 3-30-0x (1856)
నమో ధాత్రే విధాత్రే చ యౌ మోహం చక్రతుస్తవ।
పితృపైతామహే రాజ్యే వోఢవ్యే తేఽన్యథా మతిః ॥ 3-30-1 (16782)
[కర్మభిశ్చింతితో లోకో గత్యాంగత్యాం పృథగ్విధః।
తస్మాత్కర్మాణి నిత్యాని లోభాన్మోక్షం యియాసతి ।] 3-30-2 (16783)
నేహ ధర్మానృశంస్యాభ్యాం న క్షాంత్యా నార్జవేన చ।
పురుషః శ్రియమాప్నోతి న ఘృణిత్వేన కర్హిచిత్ ॥ 3-30-3 (16784)
త్వాం చేద్వ్యసనమభ్యాగాదిదం భారత దుఃసహం।
స త్వం నార్హసి నాపీమే భ్రాతరస్తే మహౌజసః ॥ 3-30-4 (16785)
న హి తేఽధ్యగమంజాతు తదానీం నాద్య భారత।
ధర్మాత్ప్రియతరం కించిదపి చేజ్జీవితాదపి ॥ 3-30-5 (16786)
ధర్మార్థమేవ తే రాజ్యం ధర్మార్థం జీవితం చ తే।
బ్రాహ్మణా గురవశ్చైవ జానంత్యపి చ దేవతాః ॥ 3-30-6 (16787)
భీమసేనార్జునౌ చోభౌ మాద్రేయౌ చ మయా సహ।
త్యజేస్త్వమితి మే బుద్ధిర్న తు ధర్మం పరిత్యజేః ॥ 3-30-7 (16788)
రాజానం ధర్మగోప్తారం ధర్మో రక్షతి రక్షితః।
ఇతి మే శ్రుతమార్యాణాం త్వాం తు మన్యే న రక్షతి ॥ 3-30-8 (16789)
త్యక్త్వాఽన్యాన్హి నరవ్యాఘ్ర నిత్యదా ధర్మ ఏవ తే।
బుద్ధిః సతతమన్వేతి ఛాయేవం పురుషం నిజా ॥ 3-30-9 (16790)
నావమంస్థా హి సదృశాన్నావరాఞ్శ్రేయసః కుతః।
అవాప్య పృథివీం కృత్స్నాం న తే శృంగమవర్ధత ॥ 3-30-10 (16791)
స్వాహాకారైః స్వధాభిశ్చ పూజాభిరపి చ ద్విజాన్।
దేవతాశ్చ పితౄంశ్చైవ సతతం పార్థ సేవసే ॥ 3-30-11 (16792)
బ్రాహ్మణాః సర్వకామైస్తే సతతం పార్థ తర్పితాః।
యతయో మోక్షిణశ్చైవ గృహస్తాశ్చైవ భారత ॥ 3-30-12 (16793)
భుంజతే రుక్మపాత్రీభిర్యత్రాహం పరిచారికా।
ఆరణ్యకేభ్యో వన్యాని భోజనాని ప్రయచ్ఛసి।
నాదేయం బ్రాహ్మణేభ్యస్తే గృహే కించన విద్యతే ॥ 3-30-13 (16794)
యదిదం వైశ్వదేవాంతే సాయం ప్రాతః ప్రదీయతే।
తద్దత్త్వాఽతిథిభృత్యేభ్యోరాజఞ్శిష్టేనజీవసి ॥ 3-30-14 (16795)
ఇష్టయః పశుబంధాశ్చ కాంయనైమిత్తికాశ్చ యే।
వర్తంతే పాకయజ్ఞాశ్చ సదా యజ్ఞాశ్చ తేఽనఘ ॥ 3-30-15 (16796)
అస్మిన్నపి మహారణ్యే విజనే దస్యుసేవితే।
రాష్ట్రాదపేత్య వసతో ధర్మస్తే నావసీదతి ॥ 3-30-16 (16797)
అశ్వమేధో రాజసూయః పౌండరీకోఽథ గోసవః।
ఇష్టాస్త్వయా మహాయజ్ఞాబహవోఽన్యే సదక్షిణాః ॥ 3-30-17 (16798)
రాజన్పరీతయా బుద్ధ్యా విషమేఽక్షపరాజయే।
పార్థ మిత్రాణి చాస్మాంశ్చ వసూని చ పరాజితః ॥ 3-30-18 (16799)
ఋజోర్మృదోర్బదాన్యస్య ధీమతః సత్యవాదినః।
కథమక్షవ్యసనజా బుద్ధిరాపతితా తవ ॥ 3-30-19 (16800)
అతీవ మోహ ఆయాతి మనశ్ పరిదూయతే।
నిశాంయ వ్యసనం పార్థ తవేదమతిదుఃసహం ॥ 3-30-20 (16801)
అత్రాప్యుదాహరంతీమమితిహాసం పురాతనం।
ఈశ్వరస్య వశే లోకస్తిష్ఠతే నాత్మనో యథా ॥ 3-30-21 (16802)
ధాతైవ ఖలు భూతానాం సుఖదుఃఖే ప్రియాప్రియే।
దదాతి సర్వమీశానః పురస్తాచ్ఛుక్రముచ్చరన్ ॥ 3-30-22 (16803)
యథా దారుమయీం యోషాం నరో ధీరః సమాహితః।
ఇంగ్యత్యంగమంగాని తథా రాజన్నిమాః ప్రజాః ॥ 3-30-23 (16804)
ఆకాశ ఇవ భూతాని వ్యాప్య సర్వాణి భారత।
ఈశ్వరో విదధాతీహ కల్యాణం యచ్చ పాపకం ॥ 3-30-24 (16805)
శకునిస్తంతుబద్ధో వా నీయతేఽయమనీశ్వరః।
ఈశ్వరస్య వశే తిష్ఠన్నాన్యేషామాత్మనః ప్రభుః ॥ 3-30-25 (16806)
మణిః సూత్ర ఇవ ప్రోతో నస్యోత ఇవ గోవృషః।
ధాతురాదేశమన్వేతి తన్మయో హి తదర్పణః ॥ 3-30-26 (16807)
నాత్మాథీనో మనుష్యోఽయం కాలం భజతిం కంచన।
స్రోతసో మధ్యమాపన్నః కూలవృక్ష ఇవ చ్యుతః ॥ 3-30-27 (16808)
అజ్ఞో జంతురనీశోఽయమాత్మనః సుఖదుఃఖయోః।
ఈశ్వరప్రేరితో గచ్ఛేత్స్వర్గం నరకమేవ చ ॥ 3-30-28 (16809)
యథా వాయోస్తృణాగ్రాణి వశం యాంతి బలీయసః।
ధాతురేవం వశం యాంతి సర్వభూతాని భారత ॥ 3-30-29 (16810)
ఆర్యే కర్మణి యుంజానః పాపే వా పునరీశ్వః।
వ్యాప్య భూతాని చరతే న చాయమితి లక్ష్యతే ॥ 3-30-30 (16811)
హేతుమాత్రమిదం ధాతుః శరీరం క్షేత్రసంజ్ఞితం।
యేన కారయతే కర్మ శుభాశుభఫలం విభుః ॥ 3-30-31 (16812)
పశ్య మాయాప్రభావోఽయమీశ్వరేణ యథా కృతః।
యో హంతి భూతైర్భూతాని మోహయిత్వాఽఽత్మమాయయా ॥ 3-30-32 (16813)
అన్యథా పరిదృష్టాని మునిభిస్తత్త్వదర్శిభిః।
అన్యథా పరివర్తంతే వేగా ఇవ నభస్వతః ॥ 3-30-33 (16814)
అన్యథైవ హి వర్తంతే పురుషాస్తాని తాని చ।
అన్యథైవ ప్రభుస్తాని కరోతి వికరోతి చ ॥ 3-30-34 (16815)
యథా కాష్ఠేన వా కాష్ఠమశ్మానం చాశ్మనా పునః।
అయసా చాప్యయశ్ఛింద్యాన్నిర్విచేష్టమచేతనం ॥ 3-30-35 (16816)
ఏవం స భగవాందేవః స్వయంభూః ప్రపితామహః।
నిహంతి భూతైర్భూతాని ఛద్మ కృత్వా యుధిష్ఠిర ॥ 3-30-36 (16817)
సంప్రయోజ్య వియోజ్యాయం కామకారకరః ప్రభుః।
క్రీడతే భగవాన్భూతైర్బాలః క్రీడనకైరివ ॥ 3-30-37 (16818)
న మాతృపితృవద్రాజంధాతా భూతేషు వర్తతే।
రోషాదివ ప్రవృత్తోఽయం యథాఽయమితరో జనః ॥ 3-30-38 (16819)
ఆర్యాఞ్శీలవో దృష్ట్వా హీమతో వృత్తికర్శితాన్।
అనార్యాన్సుఖినశ్చైవ విహ్వలానివ చింతయే ॥ 3-30-39 (16820)
తవేమామాపదం దృష్ట్వా సమృద్ధిం చ సుయోధనే।
ధాతారం గర్హయే పార్థ విషమం యోఽనుపశ్యతి ॥ 3-30-40 (16821)
ఆర్యశాస్త్రాతిగే క్రూరే లుబ్ధే ధర్మాపచాయిని।
ధార్తరాష్ట్రే శ్రియం దత్త్వా ధాతా కిం ఫలమశ్నుతే ॥ 3-30-41 (16822)
కర్మచేత్కృతమన్వేతి కర్తారం నాన్యమృచ్ఛతి।
కర్మణా తేన పాపేన లిప్యతే నూనమీశ్వరః ॥ 3-30-42 (16823)
అథ కర్మకృతం పాపం న చేత్కర్తారమృచ్ఛతి।
కారణం బలమేవేహ జనాఞ్శోచామి దుర్బలాన్ ॥ 3-30-43 (16824)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి అర్జునాభిగమనపర్వణి త్రింశోఽధ్యాయః ॥ 30 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-30-1 ధాత్రే ఈశ్వరాయ। విధాత్రే పూర్వకర్మణే ॥ 3-30-2 చింతితః కల్పితో లోకో భోగసాధనం। గత్యాంగత్యాం ఊర్ధ్వాధోమధ్యమోత్తమాధమయోనిషు। నిత్యాని అపరిహార్యఫలాని। లోభాత్ మోహాత్ మోక్షం కర్మఫలేభ్యో దుఃఖేభ్యో ముక్తిం యియాసతి ప్రాప్తుమిచ్ఛతి ॥ 3-30-5 ధర్మాత్ప్రియతరం నహి త అష్యగమన్ జ్ఞాతవంతః కింతు జీవితాదపి ప్రియతరం ధర్మమేవాధ్యగమన్ ॥ 3-30-10 శృంగం ప్రభుత్వాభిమానః ॥ 3-30-12 తే త్వయా ॥ 3-30-15 పాకయజ్ఞా గృహ్యాగ్నిసాధ్యా ఇష్టయః ॥ 3-30-18 పరీతయా విపరీతయా ॥ 3-30-19 ఋజోరవక్రస్య। మృదోర్దయాలోః ॥ 3-30-22 ధాతా ఈశ్వరః। తథైవ ఖలు ఇతి క. పాఠః। శుక్రం ప్రాక్కర్మవీజం। ఉచ్చరన్నుత్కర్షేణానుసరన్ ॥ 3-30-24 అంతర్బహిర్వ్యాప్తౌ ఆకాశదృష్టాంతః। బూతాని జరాయుజాదీని ॥ 3-30-25 బద్ధో వా బద్ధఇవ ॥ 3-30-26 నసి నాసికాయాం। నస్యం నాసాసూత్రం తేన వా ఓతః ప్రోతః ॥ 3-30-37 సంప్రయోజ్యసంయోగం కృత్వా కామకార ఇచ్ఛా తయైవ కరోతీతి కామకారకరః। క్రీడనకైః సారీప్రభృతిభిః ॥ 3-30-42 కృతం కర్మ యది కర్తారమేవ గచ్ఛతి నత్వన్యం తర్హి కారయితృతచ్వాదీశ్వరోపి పాపేన లిప్యేతైవేత్యర్థః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 031
॥ శ్రీః ॥
3.31. అధ్యాయః 031
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరేణ ద్రౌపదీంప్రతి ధర్మస్య సాఫల్యోపపాదనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-31-0 (16825)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-31-0x (1857)
వల్గు చిత్రపదం శ్లక్ష్ణం యాజ్ఞసేని త్వయా వచః।
ఉక్తం తచ్ఛ్రుతమస్మాభిర్నాస్తిక్యం తు ప్రభాషసే ॥ 3-31-1 (16826)
నాహం ధర్మఫలాకాంక్షీ రాజపుత్రి చరాంభుత।
దదామి దేయమిత్యేవ యజే యష్టవ్యమిత్యుత ॥ 3-31-2 (16827)
అస్తు వాఽత్ర ఫలం మా వా కర్తవ్యం పురుషేణ యత్।
గృహే నివసతా కృష్ణే యథాశక్తి కరోమి తత్ ॥ 3-31-3 (16828)
ధర్మం చరామి సుశ్రోణి న ధర్మఫలకారణాత్।
ఆగమాననతిక్రంయ సతాం వృత్తమవేక్ష్య చ ॥ 3-31-4 (16829)
ధర్మ ఏవ మనః కృష్ణే స్వభావాచ్చైవ మే ధృతం।
[ధర్మవాణిజ్యకో హీనో జఘన్యో ధర్మవాదినాం] 3-31-5 (16830)
న ధర్మఫలమాప్నోతి యో ధర్మం దోగ్ధుమిచ్ఛతి।
యశ్చైనం శంకతే కృత్వా నాస్తిక్యాత్పాపచేతనః ॥ 3-31-6 (16831)
అతివాదాన్మదాచ్చైవ మా ధర్మమభిశంకథాః।
ధర్మాతిశంకీ పురుషస్తిర్యగ్గతిపరాయణః ॥ 3-31-7 (16832)
ధర్మో యస్యాతిశంక్యః స్యాదార్షం వా దుర్బలాత్మనః।
వేదాచ్ఛూద్ర ఇవాపేయాత్స లోకాదజరామరాత్ ॥ 3-31-8 (16833)
వేదాధ్యాయీ ధర్మపరః కులే జాతో మనస్విని।
స్థవిరేషు స యోక్తవ్యో రాజభిర్ధర్మచారిభిః ॥ 3-31-9 (16834)
పాపీయాన్స హి శూద్రేభ్యస్తస్కరేభ్యో విశిష్యతే।
శాస్త్రాతిగో మందబుద్ధిర్యో ధర్మమతిశంకతే ॥ 3-31-10 (16835)
ప్రత్యక్షం హి త్వయా దృష్ట ఋషిర్గచ్ఛన్మహాతపాః।
మార్కండేయోఽప్రమేయాత్మా ధర్మేణ చిరజీవితా ॥ 3-31-11 (16836)
వ్యాసో వసిష్ఠో మైత్రేయో నారదో లోమశః శుకః।
అన్యే చ ఋషయః సర్వే ధర్మేణైవ సుచేతసః ॥ 3-31-12 (16837)
ప్రత్యక్షం పశ్యసి హ్యేతాందివ్యయోగసమన్వితాన్।
శాపానుగ్రహణే శక్తాందేవేభ్యోఽపి గరీయసః ॥ 3-31-13 (16838)
ఏతే హి ధర్మమేవాదౌ వర్ణయంతి సదాఽనధే।
కర్తవ్యమమరప్రఖ్యాః ప్రత్యక్షాగమబుద్ధయః ॥ 3-31-14 (16839)
అతో నార్హసి కల్యాణి ధాతారం ధర్మమేవ చ।
రజోమూఢేన మనసా క్షేప్తుం శంకితుమేవ చ ॥ 3-31-15 (16840)
ఉన్మత్తాన్మన్యతే బాలః సర్వానాగతనిశ్చయాన్।
ధర్మాతిశంకీ నాన్యస్మిన్ప్రమాణమధిగచ్ఛతి ॥ 3-31-16 (16841)
ఇంద్రియప్రీతిసంబద్ధం యదిదం లోకసాక్షికం।
ఏతావన్మన్యతే బాలో మోహమన్యత్ర గచ్ఛతి ॥ 3-31-17 (16842)
ప్రాయశ్చిత్తం న తస్యాస్తి యో ధర్మమతిశంకతే।
ధ్యాయన్స కృపణః పాపో న లోకాన్ప్రతిపద్యతే ॥ 3-31-18 (16843)
ప్రమాణాద్ధి నివృత్తో హి వేదశాస్త్రార్థనిందకః।
కామలోభానుగో మూఢో నరకం ప్రతిపద్యతే ॥ 3-31-19 (16844)
ఆర్షం ప్రమాణముత్క్రాంయ ధర్మం న ప్రతిపాలయన్।
సర్వశాస్త్రాతిగో మూఢః శం జన్మసు న విందతి ॥ 3-31-20 (16845)
యస్తు నిత్యం కృతమతిర్ధర్మమేవాభిపద్యతే।
అశంకమానః కల్యాణి సోఽముత్రానంత్యమశ్నుతే ॥ 3-31-21 (16846)
యస్య నార్షం ప్రమాణం స్యాచ్ఛిష్టాచారశ్చ భామిని।
న వై తస్య పరో లోకో నాయమస్తీతి నిశ్చయః ॥ 3-31-22 (16847)
శిష్టైరాచరితం ధర్మం కృష్ణే మాస్మాతిశంకథాః।
పురాణమృషిభిః ప్రోక్తం సర్వజ్ఞైః సర్వదర్శిభిః ॥ 3-31-23 (16848)
ధర్మ ఏవ ప్లవో నాన్యః స్వర్గం ద్రౌపది గచ్ఛతాం।
సైవః నౌః సాగరస్యేవ వణిజః పారమిచ్ఛతః ॥ 3-31-24 (16849)
అఫలో యది ధర్మః స్యాచ్చరితో ధర్మచారిభిః।
అప్రతిష్ఠే తమస్యేతజ్జగన్మజ్జేదనిందితే ॥ 3-31-25 (16850)
నిర్వాణం నాధిగచ్ఛేయుర్జీవేయుః పశుజీవికాం।
విఘాతేనైవ యుజ్యేయుర్న చార్థం కంచిదాప్నుయుః ॥ 3-31-26 (16851)
తపశ్చ బ్రహ్మచర్యం చ యజ్ఞః స్వాధ్యాయ ఏవ చ।
దానమార్జవమేతాని యది స్యురఫలాని వై ॥ 3-31-27 (16852)
నాచరిష్యన్పరే ధర్మం పరే పరతరేఽపి చ।
దానమార్జవమేతాని యది స్యురఫలాని వై ॥ 3-31-28 (16853)
ఋషయస్చైవ దేవాశ్చ గంధర్వాసురరాక్షసాః।
ఈశ్వరాః కస్య హేతోస్తే చరేయుర్ధర్మమాదృతాః ॥ 3-31-29 (16854)
ఫలదం త్విహ విజ్ఞాయ ధాతారం శ్రేయసి స్థితం।
ధర్మం తేఽవ్యచరన్కృష్ణే స హి ధర్మ సనాతనః ॥ 3-31-30 (16855)
స చాయం సఫలో ధర్మో న ధర్మోఽఫల ఉచ్యతే।
దృశ్యంతేఽపి హి విద్యానాం ఫలాని తపసాం తథా ॥ 3-31-31 (16856)
త్వయ్యేతద్వై విజానీహి జన్మ కృష్ణే యథాశ్రుతం।
వేత్థ చాపి యథా జాతో ధృష్టద్యుంనః ప్రతాపవాన్ ॥ 3-31-32 (16857)
ఏతావదేవ పర్యాప్తముపమానం శుచిస్మితే।
కర్మణాం ఫలమస్తీతి ధీరోఽల్పేనాపి తుష్యతి ॥ 3-31-33 (16858)
బహునాఽపి హ్యవిద్వాంసో నైవ తుష్యంత్యబుద్ధయః।
తేషాం న ధ్మజం కించిత్ప్రేత్య కర్మాస్తి శర్మ వా ॥ 3-31-34 (16859)
కర్మణాముత పుణ్యానాం పాపానాం చ ఫలోదయః।
ప్రభవశ్చాప్యయశ్చైవ దేవగుహ్యాని భామిని ॥ 3-31-35 (16860)
నైతాని వేద యః కశ్చిన్ముహ్యంత్యత్ర ప్రజా ఇమాః।
[అపి కల్పసహస్రేణ న చ శ్రేయోఽధిగచ్ఛతి ॥] 3-31-36 (16861)
రక్ష్యాణ్యేతాని దేవానాం గూఢమాయా హి దేవతాః।
కృశాంగాః సుబ్రతాశ్చైవ తపసా దగ్ధకిల్విషాః।
ప్రసన్నైర్మానసైర్యుక్తాః పశ్యంత్యేతాని వై ద్విజాః ॥ 3-31-37 (16862)
న ఫలాదర్సనాద్ధర్మః శంకితవ్యో న దేవతాః।
యష్టవ్యం చ ప్రయత్నేన దాతవ్యం చానమూయతా ॥ 3-31-38 (16863)
కర్మణాం ఫలమస్తీహ తథైతద్ధర్మశాసనం।
బ్రహ్మా ప్రోవాచ పుత్రాణాం యదృషిర్వేద కాశ్యపః ॥ 3-31-39 (16864)
తస్మాత్తే సంశయః కృష్ణే నీహార ఇవ నశ్యతు।
విమృశ్య సర్వమస్తీతి నాస్తిక్యం భావముత్సృజ ॥ 3-31-40 (16865)
ఈశ్వరం చాపి భూతానాం ధాతారం మా చ వై క్షిప।
శిక్షస్వైనం నమస్వైనం మా తేఽభూద్బుద్ధిరీదృశీ ॥ 3-31-41 (16866)
యస్య ప్రసాదాత్తద్భక్తో మర్త్యో గచ్ఛత్యమర్త్యతాం।
ఉత్తమాం దేవతాం కృష్ణే మాతివోచః కథంచన ॥ 3-31-42 (16867)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి అర్జునాభిగమనపర్వణి ఏకత్రింశోఽధ్యాయః ॥ 31 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-31-1 వల్గు శోభనం। శ్లక్ష్ణం సుకుమారం। నాస్తిక్యం వేదవిద్విష్టం ॥ 3-31-8 దోషో దుర్బోధ ఆత్మన ఇతి ట. పాఠః। అదోషో దుర్బలాత్మనః ఇతి ధ. పాఠః ॥ 3-31-21 మూఢ ఆజన్మ స న నందతీతి ట. పాఠః। ఆజన్మసు న నందతీతి ధ. పాఠః। ఆత్మానం స వినశ్యతీతి క. పాఠః ॥ 3-31-24 స వై నౌః సాగరస్యేవేతి ట. పాఠః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 032
॥ శ్రీః ॥
3.32. అధ్యాయః 032
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరంప్రతి ద్రౌపద్యా బ్రాహ్మణోక్తబృహస్పతినీతికథనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-32-0 (16868)
ద్రౌపద్యువాచ। 3-32-0x (1858)
నావమన్యే న గర్హే చ ధర్మం పార్థ కథంచన।
ఈశ్వరం కుత ఏవాహమవమంస్యే ప్రజాపతిం ॥ 3-32-1 (16869)
ఆర్తాఽహం ప్రలపామీదమితి మాం విద్ధి భారత।
భూయశ్చ విలపిష్యామి సుమనాస్త్వం నిబోధ మే ॥ 3-32-2 (16870)
కర్మ ఖల్విహ కర్తవ్యం జాతేనామిత్రకర్శన।
అకర్మాణో హి జీవంతి స్థావరా నేతరే జనాః ॥ 3-32-3 (16871)
ఆమాతృస్తన్యపానాచ్చ యావచ్ఛయ్యోపసర్పణం।
జంగమాః కర్మణా వృత్తిమాప్నువంతి యుధిష్ఠిర ॥ 3-32-4 (16872)
జంగమేషు విశేషేణ మనుష్యా భరతర్షభ।
ఇచ్ఛంతి కర్మణా వృత్తిమవాప్తుం ప్రేత్య చేహ చ ॥ 3-32-5 (16873)
ఉత్థానమభిజానంతి సర్వభూతాని భారత।
ప్రత్యక్షం ఫలమశ్నంతి కర్మణాం లోకసాక్షికం ॥ 3-32-6 (16874)
పశ్యంతః స్వం సముత్థానముపజీవంతి జంతరః।
అపి ధాతా విధాతా చ యథాఽయముదకే బకః ॥ 3-32-7 (16875)
[అకర్మణాం వై భూతానాం వృత్తిః స్వాన్న హి కాచన।
తదేవాభిప్రపద్యేత న విహన్యాత్కదాచన ॥] 3-32-8 (16876)
స్వకర్మ కురు మాహాసీః కర్మణా భవ దంశితః।
కృత్యం హి యోఽభిజానాతి సహస్రే సోస్తి నాస్తి వాం ॥ 3-32-9 (16877)
తస్య చాపి భవేత్కార్వం వివృద్ధౌ రక్షణే తథా।
భక్ష్యమాణో ద్యనావాషః క్షీయేత హిమవానపి ॥ 3-32-10 (16878)
ఉత్సీదేరన్ప్రజాః సర్వా న కుర్యుః కర్మ చేద్యది।
[తథా హ్యేతా న వర్ధేరన్కర్మ చేదఫలం భవేత్ ॥] 3-32-11 (16879)
దృష్ట్వాఽపిచ ఫలం కర్మ పశ్యామః కుర్వతో జనాన్।
నాన్యథా హ్యపి జానంతి వృత్తిం లోకాః కథంచన ॥ 3-32-12 (16880)
యశ్చ దిష్టపరో లోకే యశ్చాపి హఠవాదకః।
ఉభావపి శఠావేతౌ కర్మబుద్ధిః ప్రశస్యతే ॥ 3-32-13 (16881)
యో హి దిష్టముపాసీత నిర్విచేష్టః సుఖం స్వపన్।
అవసీదేత్సుదుర్బుద్ధిరామో ఘట ఇవోదకే ॥ 3-32-14 (16882)
తథైవ హఠబుద్ధిర్యః శక్తః కర్మణ్యకర్మకృత్।
ఆసీత న చిరం జీవేదనాథ ఇవ దుర్బలః ॥ 3-32-15 (16883)
అకస్మాదిహ యః కశ్చిదర్థం ప్రాప్నోతి పూరుషః।
తం హఠేనేతి మన్యంతే స హి యత్నో న కస్యచిత్ ॥ 3-32-16 (16884)
వశ్చాపి కశ్రిత్పురుషో దిష్టం నామ భజత్యుత।
దైవేన విధినా పార్థ తద్దైవమితి నిశ్చితం ॥ 3-32-17 (16885)
యత్తావస్కర్మణా కించిత్ఫలమాప్నోతి పూరుషః।
ప్రత్యక్షం చక్షుషా దృష్టం తత్పౌరుషమితి శ్రుతం ॥ 3-32-18 (16886)
స్వభావతః ప్రవృత్తో యః ప్రాప్నోత్యర్థం న కారణాత్।
తత్స్వభావాత్ప్రకం విద్ధి ఫలం పురుషసత్తమ ॥ 3-32-19 (16887)
ఏవం హఠాచ్చ దైవాచ్చ స్వభావాత్కర్మణస్తథా।
యాని ప్రాప్నోతి పురుషస్తత్ఫలం పూర్వకర్మణాం ॥ 3-32-20 (16888)
ధాతాపి హి స్వకర్మైవ తైస్తైర్హేతుభిరీశ్వరః।
విదధాతి విభజ్యేహ ఫలం పూర్వకతం నృణాం ॥ 3-32-21 (16889)
యద్ధి యః పురుషః కించిత్కురుతే వై శుభాశుభం।
తద్ధాతృవిహితం విద్ధి పూర్వకర్మఫలోదయం ॥ 3-32-22 (16890)
కారణం తస్య దేహోఽయం ధాతుః కర్మణి కర్మణి।
స యథా ప్రేరయత్యేనం తథాఽయం కురుతేఽవశః ॥ 3-32-23 (16891)
తేషుతేషు హి కృత్యేషు వినియోక్తా మహేశ్వరః।
సర్వభూతాని కౌంతేయ కారయత్యవశాన్యపి ॥ 3-32-24 (16892)
మనసాఽర్థాన్వినిశ్చిత్య పశ్చాత్ప్రాప్నోతి కర్మణా।
బుద్ధిపూర్వం స్వయం వీర పురుషస్తత్ర కారణం ॥ 3-32-25 (16893)
సంఖ్యాతుం నైవ శక్యాని కర్మాణి పురుషర్షభ।
అగారనగరాణాం హి సిద్ధిః పురుషహైతుకీ ॥ 3-32-26 (16894)
తిలే తైలం గవి క్షీరం కాష్ఠే పావకమంతతః।
ఏవం ధీరో విజానీయాదుపాయం చాస్య సిద్ధయే ॥ 3-32-27 (16895)
తతః ప్రవర్తతే పశ్చాత్కారణేష్వస్వ సిద్ధయే।
తాం సిద్ధిముపజీవంతి కర్మణామిహ జంతవః ॥ 3-32-28 (16896)
కుశలేన కృతం కర్మ కర్త్రా సాధు స్వనుష్ఠితం।
ఇదం త్వకుశలేనేతి విశేషాదుపలభ్యతే ॥ 3-32-29 (16897)
ఇష్టాపూర్త్తఫలం న స్యాన్న శిష్యో న గురుర్భవేత్।
పురుషః కర్మసాధ్యేషు స్వాచ్చేదయమకారణం ॥ 3-32-30 (16898)
కర్తృత్వాదేవ పురుషః కర్మసిద్ధౌ ప్రశస్యతే।
అసిద్ధౌ నింద్యతే చాపి కర్మనాశః కథం త్విహ ॥ 3-32-31 (16899)
సర్వమేవ హఠేనైకే దైవేనైకే వదంత్యుత।
పుంసః ప్రయత్నజం కేచిద్దైవమేతద్విశిష్యతే ॥ 3-32-32 (16900)
న చైవైతావతా కార్యం మన్యంత ఇతి చాపరే।
అస్తి సర్వమదృశ్యం తు దిష్టం చైవ తథా హఠః ॥ 3-32-33 (16901)
దృశ్యతే హి హఠాచ్చైవ దిష్టాచ్చార్థస్య సంతతిః।
కించిద్దైవాద్ధఠాత్కించిత్కించిదేవ స్వకర్మతః ॥ 3-32-34 (16902)
పురుషః ఫలమాప్నోతి చతుర్థం నాత్ర కారణం।
కుశలాః ప్రతిజానంతి యే వై తత్త్వవిదోజనాః ॥ 3-32-35 (16903)
తథైవ ధాతా భూతానామిష్టానిష్టఫలప్రదః।
యది న స్వానన భూతానాం కృపణో నామ కశ్చన ॥ 3-32-36 (16904)
యంయమర్థమభిప్రేప్సుః కురుతే కర్మ పూరుషః।
తత్తత్సఫలమేవ స్యాద్యది న స్యాత్పురా కృతం ॥ 3-32-37 (16905)
త్రిద్వారామర్థసిద్ధిం తు నానుపశ్యంతి యే నరాః।
తథైవానర్థసిద్ధిం చ యథా లోకాస్తథైవ తే ॥ 3-32-38 (16906)
కర్తవ్యమేవ కర్మేతి మనోరేష వినిశ్చయః।
ఏకాంతేన హ్యనీహోఽయం వర్తతేఽస్మాసు సంప్రతి ॥ 3-32-39 (16907)
కుర్వతో హి భవత్యేవ ప్రాయేణేహ యుధిష్ఠిర।
ఏకాంతఫలసిద్ధిం తు న విందత్యలసః క్వచిత్ ॥ 3-32-40 (16908)
అసంభవే త్వస్య హేతుః ప్రాయశ్చిత్తం తు లక్ష్యతే।
కృతేకర్మణి రాజేంద్ర తథాఽనృణ్యమవాప్నుతే ॥ 3-32-41 (16909)
అలక్ష్మీరావిశత్యేనం శయానమలసం నరం।
నిఃసంశయం ఫలం లబ్ధ్వా దక్షో భూతిముపాశ్నుతే ॥ 3-32-42 (16910)
అనర్థం సంశయావస్థం గృణంత్యాముక్తసశంయాః।
ధీరా నరాః కర్మరతా న తు నిఃసంశయాః క్వచిత్ ॥ 3-32-43 (16911)
ఏకాంతే నహ్యనర్థోఽయం వర్తతేఽస్మాసు సాంప్రతం।
స తు నిఃసంశయం న స్యాత్త్వయి కర్మణ్యవస్థితే ॥ 3-32-44 (16912)
అథవాఽసిద్ధిరేవ స్యాన్మహిమా తు తదేవ తే।
వృకోదరస్య బీభత్సోర్భాత్రోశ్చ యమయోరపి ॥ 3-32-45 (16913)
అన్యేషాం కర్మ సఫలమస్మాకమపి వా పునః।
విప్రకర్షేణ బుద్ధ్యేత కృతకర్మా యథా ఫలం ॥ 3-33-46 (16914)
పృథివీం లాంగలేనేహ కృష్ట్వా బీజం వపత్యుత।
ఆస్తేఽథ కర్షకస్తూష్ణీం పర్జన్యస్తత్ర కారణం ॥ 3-32-47 (16915)
వృష్టిశ్చేన్నానుగృహ్ణీయాదనేనాస్తత్ర కర్షకః।
యదన్యః పురుషః కుర్యాత్తత్కృతం సఫలం మయా ॥ 3-32-48 (16916)
తచ్చేదం ఫలమస్మాకమపరాధో న మే క్వచిత్।
ఇతి ధీరోఽన్వవేక్ష్యైవ నాత్మానం తత్రగర్హయేత్ ॥ 3-32-49 (16917)
కుర్వతో నార్థసిద్ధిర్మే భవతీతి హ భారత।
నిర్వేదో నాత్ర గంతవ్యో ద్వావంతౌ యస్య కర్మణః ॥ 3-32-50 (16918)
సిద్ధిర్వాఽప్యథవాఽసిద్ధిరప్రవృత్తిరతోఽన్యథా।
బహూనాం సమవాయే హి భావానాం కర్మ సిధ్యతి ॥ 3-32-51 (16919)
గుణాభావే ఫలం న్యూనం భవత్యఫలమేవ చ।
అనారంభే హి న ఫలం న గుణో దృశ్యతే క్వచిత్ ॥ 3-32-52 (16920)
దేశకాలావుపాయాంశ్చ మంగలం స్వస్తిసిద్ధయే।
యునక్తి మేధయా ధీరో యథాయోగం యథాబలం ॥ 3-32-53 (16921)
అప్యుపాయేన తత్కార్యముపదేష్టా పరాక్రమః।
భూయిష్ఠం కర్మయోగేషు సర్వ ఏవ పరాక్రమః ॥ 3-32-54 (16922)
యత్రధీమానవేక్షేత శ్రేయాసం బహుభిర్గుణైః।
సాంనైవార్థం తతో లిప్సేత్కర్మ చాస్మై ప్రయోజయేత్ ॥ 3-32-55 (16923)
వ్యసనం నాభికాంక్షేత్త వినాశం వా యుధిష్ఠిర।
అపి సింధోర్గిరేర్వాఽపి కిం పునర్మర్త్యధర్మిణః ॥ 3-32-56 (16924)
ఉత్థానయుక్తః సతతం పరేషామంతరైషణే।
ఆనృణ్యమాప్నోతి నరః పరస్యాత్మన ఏవ చ ॥ 3-32-57 (16925)
న త్వేవాత్మాఽవమంతవ్యః పురుషేణ కదాచన।
న హ్యాత్మపరిభూతస్ భూతిర్భవతి శోభనా ॥ 3-32-58 (16926)
ఏవం సంస్థితికా సిద్ధిరియం లోకస్య భారత।
చిత్రా సిద్ధిగతిః ప్రోక్తా కాలావస్థావిభాగశః ॥ 3-32-59 (16927)
బ్రాహ్మణం మే పితా పూర్వం వాసయామాస పండితం।
సర్వం చార్థమిమం ప్రాహ పిత్రే మే భరతర్షభ ॥ 3-32-60 (16928)
నీతిం బృహస్పతిప్రోక్తాం భ్రాతృన్మేఽగ్రాహయన్పురా।
తేషాం సకాశాదశ్రౌషమహమేతాం తదా గృహే ॥ 3-32-61 (16929)
స మాం రాజన్కర్మవతీమాగతామాహ సాంత్వయన్।
శుశ్రూషమాణామాసీనాం పితురంకే యుధిష్ఠిర ॥ 3-32-62 (16930)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి అర్జునాభిగమనపర్వణి ద్వాత్రింశోఽధ్యాయః ॥ 32 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-32-12 అపివాహ్య ఫలం కర్మేతి ట. ధ. పాఠః ॥ 3-32-18 యత్నవాన్కర్మణేతి ధ. పాఠః ॥ 3-32-32 త్రైధమేతన్నిరుచ్యతే ఇతి ఝ. పాటః ॥ 3-32-33 దైవశిష్టం తథా హఠమితి క. పాఠః। దైవాదిష్టం తథా హఠ ఇతి ఠ. పాఠః ॥ 3-32-39 ఏకాంతే నహ్యనర్థోయమితి క ధ. పాఠః ॥ 3-32-59 సంస్థితికా ఈదృగ్వ్యవస్థావతీ సిద్ధిః ఫలసిద్ధిః ॥ 3-32-62 కర్మవతీమాగతాం కించిత్కార్యోద్దేశేన పితురంతికే ఆగతాం ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 033
॥ శ్రీః ॥
3.33. అధ్యాయః 033
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
భీమేన యుధిష్ఠిరంప్రతి నీతివ్యుత్పాదనపూర్వకం యుద్ధేన రాజ్యాహరణకర్తవ్యత్వోక్తిః ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-33-0 (16931)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-33-0x (1859)
యాజ్ఞసేన్యా వచః శ్రుత్వా భీమసేనో హ్యమర్షణః।
నిశ్వసన్నుపసంగంయ క్రుద్ధో రాజానమబ్రవీత్ ॥ 3-33-1 (16932)
రాజన్సత్పదవీం ధర్ంయాం వ్రజ సత్పురుషోచితాం।
ధర్మకామార్థహీనానాం కిం నో వస్తుం తపోవనే ॥ 3-33-2 (16933)
నైవ ధర్మేణ తద్రాజ్యం నార్జవేణ న చౌజసా।
అక్షకూటమధిష్ఠాయ హృతం దుర్యోధనేన వై ॥ 3-33-3 (16934)
గోమాయునేవ సింహానాం దిర్బలేన బలీయసాం।
ఆమిపం విఘసాశేన తద్వద్రాజ్యం హి నో హృతం ॥ 3-33-4 (16935)
ధర్మలేశప్రతిచ్ఛన్నః ప్రభవం ధర్మకామయోః।
అర్థముత్సృజ్య కిం రాజందుఃఖేన పరితప్యసే ॥ 3-33-5 (16936)
భవతోఽనువిధానేన రాజ్యం నః పశ్యతాం హృతం।
అహార్యమపి శక్రేణ గుప్తం గాండీవధన్వనా ॥ 3-33-6 (16937)
కుణీనామివ బిల్వాని పంగూనామివ ధేనవః।
హృతమైశ్వర్యమస్మాకం జీవతాం భవతః కృతే ॥ 3-33-7 (16938)
భవతః ప్రియమిత్యేవం మహద్వ్యసనమీదృశం।
ధర్మకామే ప్రతీతస్య ప్రతిపన్నాః స్మ భారత ॥ 3-33-8 (16939)
కర్శయామః స్వమిత్రాణి నందయామశ్చ శాత్రవాన్।
ఆత్మానం భవతః శాస్త్రైర్నియంయ భరతర్షభ ॥ 3-33-9 (16940)
యద్వయం న తదైవైతాంధార్తరాష్ట్రాన్నిహన్మ హి।
భవతః శాస్త్రమాదాయ తన్నస్తపతి దుష్కృతం ॥ 3-33-10 (16941)
అథైనామన్వవేక్షస్వ మృగచర్యామివాత్మనః।
అవీరాచరితాం రాజన్నబలస్థైర్నిషేవితాం ॥ 3-33-11 (16942)
యాం న కృష్ణో న బీభత్సుర్నాభిమన్యుర్న సృంజయాః।
న చాహమభినందామి న చ మాద్రీసుతావుభౌ ॥ 3-33-12 (16943)
భవాంధర్మో ధర్మ ఇతి సతతం వ్రతకర్శితః।
కచ్చిద్రాజన్న నిర్వేదాదాపన్నః క్లీబజీవికాం ॥ 3-33-13 (16944)
దుర్మనుష్యా హి నిర్వేదమఫలం సర్వఘాతకం।
అశక్తాః శ్రియమాహర్తుమాత్మనః కుర్వతే ప్రియం ॥ 3-33-14 (16945)
స భవాందృష్టిమాఞ్శక్తః పశ్యన్నస్మాసు పౌరుషం।
ఆనృశంస్యపరో రాజన్నాత్మార్థమవబుధ్యసే ॥ 3-33-15 (16946)
అస్మానమీ ధార్తరాష్ట్రాః క్షమమాణానహింసతః।
అశక్తానేవ మన్యంతే తద్దుఃఖం నాహవే వధః ॥ 3-33-16 (16947)
తత్రచేద్యుధ్యమానానామజిహ్మమనివర్తినాం।
సర్వశో హి వధః శ్రేయాన్ప్రేత్య లోకాంల్లభేమహి ॥ 3-33-17 (16948)
అధవా వయమేవైతాన్నిహత్య భరతర్షభ।
ఆదదీమహి గాం సర్వాం తథాపి శ్రేయ ఏవ నః ॥ 3-33-18 (16949)
సర్వథా కార్యమేతన్నః స్వధర్మమనుతిష్ఠతాం।
కాంఖతాం విషులాం కీర్తి వైరం ప్రతిచికీర్షతాం ॥ 3-33-19 (16950)
ఆత్మార్థం యుధ్యమానానాం జీవితే కృత్యలక్షణే।
అన్యైరపి హృతే రాజ్యే ప్రశంసైవ న గర్హణా ॥ 3-33-20 (16951)
కర్శనార్థో హి యో ధర్మో విప్రాణామాత్మనస్తథా।
వ్యసనం నామ తద్రాజన్న ధర్మః స కువర్త్మతత్ ॥ 3-33-21 (16952)
సర్వథా ధర్మనిత్యం తు పురుషం ధర్మదుర్బలం।
జహతస్తాత ధర్మార్థౌ ప్రేతం దుఃఖసుఖే యథా ॥ 3-33-22 (16953)
యస్య ధర్మో హి ధర్మార్థఁ క్లేశభాంగ స పండితః।
న స ధర్మస్య వేదార్థం సూర్యస్యాంధః ప్రభామివ ॥ 3-33-23 (16954)
యస్య చార్థార్థ ఏవార్థః స చ నార్థస్య కోవిదః।
రక్ష్యతే భృతకః పుణ్యం యథా స్యాత్తాదృగేవ సః ॥ 3-33-24 (16955)
అతివేలం హి యోఽర్థార్థీ నేతరావనుతిష్ఠతి।
స వధ్యః సర్వభూతానాం బ్రహ్మహేవ జుగుప్సితః ॥ 3-33-25 (16956)
సతతం యశ్చ కామార్థీ నేతరావనుతిష్ఠతి।
మిత్రాణి తస్య నశ్యంతి ధర్మార్థాభ్యాం చ హీయతే ॥ 3-33-26 (16957)
తస్య ధర్మార్థహీనస్య కామాంతే నిధనం ధ్రువం।
కామతో రమమాణస్య మీనస్యేవాంభసః క్షయే ॥ 3-33-27 (16958)
తస్మాద్ధర్మార్థయోర్నిత్యం న ప్రమాంద్యంతి పండితాః।
ప్రకృతిః సా హి కామస్య పావకస్యారణిర్యథా ॥ 3-33-28 (16959)
సర్వథా ధర్మమూలోఽర్థో ధర్మశ్చార్థపరిగ్రహః।
ఇతరేతరయోర్నీతౌ విద్ధి మేఘోదధీ యథా ॥ 3-33-29 (16960)
ద్రవ్యార్థస్పర్శసంయోగే యా ప్రీతిరుపజాయతే।
స కామశ్చిత్తసంకల్పః శరీరం నాస్య దృశ్యతే ॥ 3-33-30 (16961)
అర్థార్థీ పురుషో రాజన్బృహంతం ధర్మమిచ్ఛతి।
అర్థమిచ్ఛతి కామార్థీన కామాదన్యమిచ్ఛతి ॥ 3-33-31 (16962)
న హి కామేన కామోఽన్యః సిధ్యతే ఫలమేవ తత్।
ఉషయోగాత్ఫలస్యైవ కాష్ఠాద్భస్మేవ పండితః ॥ 3-33-32 (16963)
ఇమాఞ్శకునకాన్రాజన్హంతి వైతంసికో యథా।
ఏతద్రూపమధర్మస్య భూతేషు చ విహింసనం ॥ 3-33-33 (16964)
కామాల్లోభాచ్చ ధర్మస్య ప్రవృత్తిం యో న పశ్తి।
స వధ్యః సర్వభూతానాం ప్రేత్య చేహైచ దుర్మతిః ॥ 3-33-34 (16965)
వ్యక్తం తే విదితో రాజన్నర్థో ద్రవ్యపరిగ్రహః।
ప్రకృతిం చాపి వేత్థాస్య వికృతిం చాపి భూయసీం ॥ 3-33-35 (16966)
తస్య నాశం వినాశం వా జరయా మరణేన వా।
అనర్థ ఇతి మన్యంతే సోయమస్మాసు వర్తతే ॥ 3-33-36 (16967)
ఇంద్రియాణాం చ పంచానాం మనసో హృదయస్య చ।
విపయే వర్తమానానాం యా ప్రీతిరుపజాయతే ॥ 3-33-37 (16968)
స కామ ఇతి మే బుద్ధిః కర్మణాం ఫలముత్తమం।
ఏవమేవ పృథగ్దృష్ట్వా ధర్మార్థౌ కామమేవ చ ॥ 3-33-38 (16969)
న ధర్మపర ఏవ స్యాన్న చార్థపరమో నరః।
న కామపరమో వా స్యాత్సర్వాన్సేవేత సర్వదా ॥ 3-33-39 (16970)
ధర్మం పూర్వే ధనం మధ్యే జఘన్యే కామమాచరేత్।
అహన్యనుచరేదేవమేష శాస్త్రకృతో విధిః ॥ 3-33-40 (16971)
కామం పూర్వే ధనం మధ్యే జఘన్యే ధర్మమాచరేత్।
వయస్యనుచరేదేవమేష శాస్త్రకృతో విధిః ॥ 3-33-41 (16972)
ధర్మం చార్థం చ కామం చ యథావద్వదతాంవర।
విభజ్య కాలే కాలజ్ఞః సర్వాన్సేవేత పండితః ॥ 3-33-42 (16973)
మోక్షో వా పరమం శ్రేయ ఏష రాజన్సుఖార్థినాం।
ప్రాప్తిం వా బుద్ధిమాస్థాయ సోపాయాం కురునందన ॥ 3-33-43 (16974)
తద్వాఽఽశు క్రియతాం రాజన్ప్రాప్తిర్వాప్యధిగంయతాం।
జీవితం హ్యాతురస్యేవ దుఃఖమంతరవర్తినః ॥ 3-33-44 (16975)
విదితశ్చైవ మే ధర్మః సతతం చరితశ్చ తే।
జానంతస్త్వయి శంసంతి సుహృదః కర్మచోదనాం ॥ 3-33-45 (16976)
దానం యజ్ఞాః సతాం పూజా వేదధారణమార్జవం।
ఏష ధర్మః పరో రాజన్ఫలవాన్ప్రేత్య చేంహ చ ॥ 3-33-46 (16977)
ఏష నార్థవిహీనేన శక్యో రాజన్నిపేవితుం।
అఖిలాః పురుషవ్యాఘ్ర గుణాః స్యుర్యద్యపీనరే ॥ 3-33-47 (16978)
ధర్మమూలం జగద్రాజన్నాన్యద్ధర్మాద్విశిష్యతే।
ధర్మశ్చార్థేన మహతా శక్యో రాజన్నిషేవితుం ॥ 3-33-48 (16979)
న చార్థో భైక్ష్యచర్యేణ నాపి క్లైబ్యేన కర్హిచిత్।
వేత్తుం శక్యస్తథా రాజన్కేవలం ధర్మబుద్ధినా ॥ 3-33-49 (16980)
ప్రతిష్ద్ధా హి తే యాచ్ఞా యయా సిధ్యతి వై ద్విజః।
తేజసైవార్థలిప్సాయాం యతస్వ పురుషర్షభ ॥ 3-33-50 (16981)
భైక్ష్యచర్యా న విహితా న చ విట్శూద్రజీవికా।
క్షత్రియస్ విశేషేణ ధర్మస్తు బలమౌరసం ॥ 3-33-51 (16982)
స్వధర్మం ప్రతిపద్యస్వ జహి శత్రూన్సమాగతాన్।
ధార్తరాష్ట్రవనం పార్థ మయా పార్థేన నాశయ ॥ 3-33-52 (16983)
ఉదారమేవ విద్వాంసో ధర్మం ప్రాహుర్మనీషిణః।
ఉదారం ప్రతిపద్యస్వ నావరే స్థాతుమర్హసి ॥ 3-33-53 (16984)
అనుబుధ్యస్వ రాజేంద్ర వేత్థ ధర్మాన్సనాతనాన్।
క్రూరకర్మాఽభిజాతోసి యస్మాదుద్విజతే జనః ॥ 3-33-54 (16985)
ప్రజాపాలనసంభూతం ఫలం తవ న గర్హితం।
ఏష తే విహితో రాజంధాత్రా ధర్మః సనాతనః ॥ 3-33-55 (16986)
తస్మాద్విచలితః పార్థ లోకే హాస్యం గమిష్యసి।
స్వధర్మాద్ధి మనుష్యాణాం చలనం న ప్రశస్యతే ॥ 3-33-56 (16987)
స క్షాత్రం హృదయం కృత్వా త్యక్త్వేదం శిథిలం మనః।
వీర్యమాస్థాయ కౌరవ్య ధురముద్వహ ధుర్యవత్ ॥ 3-33-57 (16988)
న హి కేవలధర్మాత్మా పృథివీం జాతు కశ్చన।
పార్థివో వ్యజయద్రాజన్న భూతిం న పునః శ్రియం ॥ 3-33-58 (16989)
జిహ్వాం దత్తా బహూనాం హి క్షుద్రాణాం లుబ్ధచేతసాం।
నికృత్యా లభతే రాజ్యమాహారమివ శల్యకః ॥ 3-33-59 (16990)
భ్రాతర పూర్వజాతాశ్చ సుసమృద్ధాశ్చ సర్వశః।
నికృత్యా నిర్జితా దేవైరసురాః పాండవర్షభ ॥ 3-33-60 (16991)
ఏవం బలవతః సర్వమితి బుద్ధ్వా మహీపతే।
జహి శత్రూన్మహాబాహో పరాం నికృతిమాస్థితాన్ ॥ 3-33-61 (16992)
న హ్యర్జునసమః కశ్చిద్యుధి యోద్ధా ధనుర్ధరః।
భవితా వా పుమాన్కశ్చిన్మత్సమో వా గదాధరః ॥ 3-33-62 (16993)
సత్వేన కురుతే యుద్ధం రాజన్సుబలవానపి।
న ప్రమాణేన నోత్సాహాత్సత్వస్థో భవ పాండవ ॥ 3-33-63 (16994)
సత్వం హి మూలమర్థస్ యవితథం యదతోఽన్యథా।
న తు ప్రసక్తం భవతి వృక్షచ్ఛాయేన హైమనీ ॥ 3-33-64 (16995)
అర్థత్యాగోఽపి కార్యః స్యాదర్థం శ్రేయాంసమిచ్ఛతా।
బీజౌపంయన కౌంతేయ మా తే భూదత్ర సంశయః ॥ 3-33-65 (16996)
అర్థేన తు సమోఽనర్థో యత్ర లబ్ధో మహోదయః।
న తత్ర విపణః కార్యః ఖరకండూయనం హి తత్ ॥ 3-33-66 (16997)
ఏవమేవ మనుష్యేంద్ర ధర్మం త్యక్త్వాఽల్పకం నరః।
బృహంతం ధర్మమాప్నోతి స బుద్ధ ఇతి నిశ్చితం ॥ 3-33-67 (16998)
అమిత్రం మిత్రసంపన్నం మిత్రైర్భిందంతి పండితః॥ 3-33-68 (16999)
భిన్నైర్మిత్రైః పరిత్యక్తం దుర్బలం కురుతే వశే ॥ 3-33-68 (17000)
సత్వేన కురుతే యుద్ధం రాజన్సుబలవానపి।
నోద్యమేన న హోత్రాభిః సర్వాః స్వీకురుతే ప్రజాః ॥ 3-33-69 (17001)
సర్వథా సంహతైరేవ దుర్బలైర్బలవానపి।
అమిత్రః శక్యతే హంతుం మధుహా భ్రమరైరివ ॥ 3-33-70 (17002)
యథా రాజన్ప్రజాః సర్వాః సూర్యః పాతి గభస్తిభిః।
హంతి చైవ తథైవ త్వం సదృశః సవితుర్భవ ॥ 3-33-71 (17003)
ఏతచ్చాపి తపో పాజన్పురాణమితి నః శ్రుతం।
విధినా పాలనం భూమేర్యత్కృతం నః పితామహైః ॥ 3-33-72 (17004)
న తథా తపసా రాజఁల్లోకాన్ప్రాప్నోతి క్షత్రియః।
యథా సృష్టేన యుద్ధేన విజయేనేతరేణ వా ॥ 3-33-73 (17005)
అపేయాత్కిల భా సూర్యాల్లక్ష్మీశ్చంద్రమసస్తథా।
ఇతిలోకో వ్యవసితో దృష్ట్వేమాం భవతోవ్యథాం ॥ 3-33-74 (17006)
భవతశ్చ ప్రశంసాభిర్నిందాభిరితరస్య చ।
కథయంత్యః పరిషదః పృథగ్రాజన్సమాగతాః ॥ 3-33-75 (17007)
ఇదమభ్యధికం రాజన్బ్రాహ్మణాః కురవశ్చ తే।
సమేతాః కథయంతీహ ముదితాః సత్యసంధతాం ॥ 3-33-76 (17008)
యన్న మోహాన్న కార్పణ్యాన్న లోభాన్న భయాదపి।
అనృతం కించిదుక్తం తే న కామాన్నార్థకారణాత్ ॥ 3-33-77 (17009)
యదేనః కురుతే కించిద్రాజా భూమిమవాప్నువన్।
సర్వం తన్నుదతే పశ్చాద్యజ్ఞైర్విపులదక్షిణైః ॥ 3-33-78 (17010)
బ్రాహ్మణేభ్యో దదద్గ్రామాన్గాశ్చ రాజన్సహస్రశః।
ముచ్యతే వీర పాపేభ్యస్తమోభ్య ఇవ చంద్రమాః ॥ 3-33-79 (17011)
పౌరజానపదాః సర్వే ప్రాయశః కురునందన।
సవృద్ధబాలాః సహితాః శంసంతి త్వాం యుధిష్ఠిర ॥ 3-33-80 (17012)
శ్వదృతౌ క్షీరమాసక్తం బ్రహ్మ వా వృషలే యథా।
సత్యం స్తేనే బలం నార్యాం రాజ్యం దుర్యోధనే తథా ॥ 3-33-81 (17013)
ఇతిలోకే నిర్వచనం పురశ్చరతి భారత।
అపి చైతాః స్త్రియో బాలాః స్వాధ్యాయమధికుర్వతే ॥ 3-33-82 (17014)
ఇమామవస్థాం చ గతే సహాస్మాభిరరిందం।
హంత నష్టాః స్మ సర్వే వై భవతోపద్రవే సతి ॥ 3-33-83 (17015)
స భవాన్రథమాస్థాయ సర్వోపకరణాన్వితం।
త్వరమాణోఽభినిర్యాతు విప్రేభ్యోఽర్థవిభావకః ॥ 3-33-84 (17016)
వాచయిత్వా ద్విజశ్రేష్ఠానద్యైవ గజసాహ్వయం।
అస్త్రవిద్భిః పరివృతోభ్రాతృభిర్దృఢధన్విభిః ॥ 3-33-85 (17017)
ఆశీవిషసమైర్వీరైర్మరుద్భిరివ వృత్రహా।
అమిత్రాంస్తేజసా మృద్గన్నసురానివ వృత్రహా।
శ్రియమాదత్స్వ కౌంతేయ ధార్తరాష్ట్రాన్మహాబల ॥ 3-33-86 (17018)
న హి గాండీవముక్తానాం శరాణాం గార్ధ్రవాససాం।
స్పర్శమాశీవిషాభానాం మర్త్యః కశ్చన సంసహేత్ ॥ 3-33-87 (17019)
న స వీరో న మాతంగో న చ సోఽశ్వోస్తి భారత।
యః సహేత గదావేగం మమ క్రుద్ధస్య సంయుగే ॥ 3-33-88 (17020)
సృంజయైః సహకైకేయైర్వృష్ణీనాం వృషభేణ చ।
కథంస్విద్యుధి కౌంతేయ న రాజ్యం ప్రాప్నుయామహే ॥ 3-33-89 (17021)
శత్రుహస్తగతాం రాజన్కథంస్విన్నాహరేర్మహీం।
ఇహ యత్నముపాహృత్య బలేన మహతాఽన్వితః ॥ 3-33-90 (17022)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి అర్జునాభిగమనపర్వణి త్రయస్త్రింశోఽధ్యాయః ॥ 33 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-33-2 కింప్రయోజనమితి శేషః। రాజ్యస్యపదవీమితి ఝ.ఠ. పాఠః. ॥ 3-33-3 కూటం కపటం ॥ 3-33-4 విఘసో భూతబలిశేషః శ్వకాకాదియోగ్యస్తద్భక్షకేణ శునకేనేత్యర్థః ॥ 3-33-5 ధర్మలేశః ప్రతిజ్ఞాపాలనజస్తేన ప్రతిచ్ఛన్న ఆవృతః। అర్థం రాజ్యాఖ్యం ॥ 3-33-7 కుణీనాం హస్తవికలానాం। పంగూనాం పాదవికలానాం। అనాదరే షష్ఠీ ॥ 3-33-8 ధర్మకామే ధర్మేచ్ఛాయాం। ప్రతీతస్య విశ్వస్తస్య ॥ 3-33-9 శాస్త్రైః శమవచనైః। న జయామః స్మశాత్రవానితి క. ధ. పాఠః ॥ 3-33-11 మృగచర్యామివ। ఏనాం వనచర్యాం। బలస్థైర్న నిషేవితాం బలవద్భిరసేవితామిత్యర్థః ॥ 3-33-13 న ఆపన్న ఇతి సంబంధః ॥ 3-33-18 గాం పృథివీం ॥ 3-33-20 కృత్యలక్షణే కరణీయస్వరూపే ॥ 3-33-21 కుధర్మతత్ ఇతి పాఠే కుధర్మం తనోతీతి కుధర్మతత్ కుధర్మబీజమిత్యర్థః ॥ 3-33-22 ధర్మార్థౌ బలసాధ్యహేమంతప్రాతఃస్నానశత్రుజయసంభవౌ ॥ 3-33-23 ధర్మార్థే నత్వర్థకామార్థం। అర్థం ప్రయోజనం ॥ 3-33-24 యస్య చాత్పార్థమేవార్థ ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 3-33-25 అతివేలప్రత్యంతం ॥ 3-33-28 సాహి ధర్మార్థరూపాహి ॥ 3-33-29 అర్థపరిగ్రహోఽర్థార్థమేవాలంబనీయః। ఇతరేతరయోర్నీతౌ। ధర్మాదర్థః ప్రణీయతేఽర్థాచ్చ ధర్మ ఇత్యర్థః। మేఘాదుదధిపుష్టిరుదధేర్మేఘపూర్తిరివ ॥ 3-33-30 ద్రవ్యస్య స్రక్రచందనాదేః స్పర్శః। అర్థస్య స్వర్ణాదేః సంయోగో లాభః ॥ 3-33-31 న కామాదర్థమృచ్ఛతీతి క. ధ. పాఠః ॥ 3-33-32 సావ్యతే ఫలమేవ తదితి ఝ. పాఠః. ఉపయోగః సాక్షాత్ప్రీత్యుత్పాదనేన కృతార్థత్వం। కాష్ఠాద్భస్మ సాధ్యం నతు భస్మతోపి భస్మాంతరే సాధ్యమస్తి తద్వత్ ॥ 3-33-33 వైతంసికో వీతంసేన జీవతీతి పక్షిహంతా। వీతంసం బంధనోపాయే మృగాణాం పక్షిణామపీతి విశ్వః ॥ 3-33-40 ధర్మం పూర్వే అహని చరేత్ ॥ 3-33-41 కామం పూర్వేవయసి చరేత్ ॥ 3-33-44 ప్రాప్తిర్మహోదయో వా రాజ్యలాభజః తన్మోక్షాఖ్యం శ్రేయః। దుఃఖం దుఃఖదం ॥ 3-33-45 కర్మచోదనాం ప్రవృత్తిజనకం వేదవాక్యం శంసంతి కథయంతి ॥ 3-33-49 క్లైబ్యేన కాతర్యేణ। వేత్తుం లబ్ధుం ॥ 3-33-50 ద్విజః బ్రాహ్మణః ॥ 3-33-51 ఔరసం ఉత్సాహః ॥ 3-33-53 ఉదారం ఈశ్వరభావం। అవరే అనైశ్వర్యే ॥ 3-33-54 క్రూరం హింసాత్మకం క్షాత్రం కర్మ యస్య ॥ 3-33-59 జిహ్వాం జిహ్వాయాః ప్రియం సాధ్వన్నం ఉత్కోచమిత్యర్థః। క్షుద్రాణాం శత్రుపక్షీయాణాం। నికృత్యా భేదరూపేణ ఛలేన। శల్యకః వ్యాధః। స హి మృగేభ్యో భక్ష్యం దత్త్వా విశ్వాస్య హత్వా ఆహారం లభతే తద్వత్ ॥ 3-33-63 సత్వేన బలేన। ప్రమాణేన సంధేన। ఉత్సాహేన శత్రుపక్షీయైః సహ సంధానలక్షణేన ॥ 3-33-67 ఏవమేవ బీజౌపంయేన ॥ 3-33-69 హోత్రాభిః సాంత్వేన ఆహ్వానైః ॥ 3-33-70 సంహతైర్మిలితైః। మధుహా మధ్వర్థం గతః। ఓహాంగతౌ ఇత్యస్య రూపం। కాలప్రతీక్షాయాం హి శత్రుర్బలవాన్ భూత్వాఽస్మాన్ జేష్యతీతి భావః ॥ 3-33-71 హంతి రసశోషణేన। పాతి వర్షేణ ॥ 3-33-72 పురాణం అనాది ॥ 3-33-73 ఇతరేణ మరణేన ॥ 3-33-74 అపేయాత్ అపగచ్ఛేత్। వ్యవసితః నిశ్చితః ॥ 3-33-78 ఏనః పాపం। అవాప్నువన్ అవాప్తిహేతోః ॥ 3-33-81 శ్వదృతౌ సారమేయచర్మకోశే। బ్రహ్మ వేదః। వృషలే శూద్రే ॥ 3-33-82 స్వాధ్యాయమధికుర్వతేశ్వదృతావితి శ్లోకం వేదవత్ స్త్ర్యాదయో నిత్యం పఠంతీత్యర్తః ॥ 3-33-83 భవతా హేతునా। ఉపద్రవే రాజ్యభ్రంశే ॥ 3-33-84 అర్థవిభావకో జయార్జితామర్థం ప్రదాతుం ॥ 3-33-85 వాచయిత్వా ఆశీర్వాదాన్ ॥ 3-33-86 ధార్తరాష్ట్రాదితి చ్ఛేదః ॥ 3-33-90 ఉపాహృత్య ఆలంబ్య ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 034
॥ శ్రీః ॥
3.34. అధ్యాయః 034
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరేణ భీమంప్రతి స్వేన ప్రతిజ్ఞాయా దుస్త్యజత్వోక్తిపూర్వకం ప్రతిజ్ఞాకాలావసానప్రతిపాలనవిధానం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-34-0 (17023)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-34-0x (1860)
స ఏవముక్తస్తు మహానుభావః
సత్యవ్రతో భీమసేనేన రాజా।
అజాతశత్రుస్తదనంతరం వై
ధైర్యాన్వితో వాక్యమిదం బభాషే ॥ 3-34-1 (17024)
అసంశయం భారత సత్యమేత-
ద్యన్మాం తుదన్వాక్యశల్యైః క్షిణోషి।
న త్వాం విగర్హే ప్రతికూలమేత-
న్మమానయాద్ధి వ్యసనం వ ఆగాత్ ॥ 3-34-2 (17025)
అహం హ్యక్షానన్వపద్యం జిహీర్షన్
రాజ్యంసరాష్ట్రం ధృతరాష్ట్రస్య పుత్రాత్।
తన్మాం శఠః కితవ ప్రత్యదేవీ-
త్సుయోధనార్థం సుబలస్య పుత్రః ॥ 3-34-3 (17026)
మహామాయః శకునిః పార్వతీయః
సభామధ్యే ప్రవపన్నక్షపూగాన్।
అమాయినం మాయయా ప్రత్యజైషీ-
త్తతోఽపశ్యం వృజినం భీమసేన ॥ 3-34-4 (17027)
అక్షాంశ్చ దృష్ట్వా శకునేర్యథావత్
కామానుకూలానయుజో యుజశ్చ।
శక్యో నియంతుమభవిష్యదాత్మా
మన్యుస్తు హన్యాత్పురుషస్య ధైర్యం ॥ 3-34-5 (17028)
యంతుం నాత్మా శక్యతే పౌరుషేణ
మానేన వీర్యేణ చ తాత నద్ధః।
న తే వాచో భీమసేనాభ్యసూయే
మన్యే తథా తద్భవితవ్యమాసీత్ ॥ 3-34-6 (17029)
స నో రాజా ధృతరాష్ట్రస్య పుత్రో
న్యపాతయద్వ్యసనే రాజ్యమిచ్ఛన్।
దాస్యం చ నోఽగమయద్భీమసేన
యత్రాభవచ్ఛరణం ద్రౌపదీ నః ॥ 3-34-7 (17030)
త్వం చాపి తద్వేత్థ ధనంజయశ్చ
పునర్ద్యూతాయాగతాస్తాం సభాం నః।
యన్మాఽబ్హవీద్ధృతరాష్ట్రస్య పుత్ర
ఏకగ్లహార్థం భరతానాం సమక్షం ॥ 3-34-8 (17031)
వనే సమా ద్వాదశ రాజపుత్ర
యథాకామం విదితమజాతశత్రో।
అథాపరం చావిదితశ్చరేథాః
సర్వైః సహ భ్రాతృభిశ్ఛద్మరూపః ॥ 3-34-9 (17032)
త్వాం చేచ్ఛ్రుత్వా తాత తథా చరంత-
మవభోత్స్యంతే భారతానాం చరాశ్చ।
అన్యాంశ్చరేథాస్తావతోఽబ్దాంస్తథాత్వం
నిశ్చిత్య తత్ప్రతిజానీహి పార్థ ॥ 3-34-10 (17033)
చరైశ్చేన్నో విదితః కాలమేతం
యుక్తో రాజన్మోహయిత్వా మదీయాన్।
బ్రవీమి సత్యం కురుసంసదీహ
తవైవ తా భారత పంచ నద్యః ॥ 3-34-11 (17034)
వయం చైతద్భారత సర్వ ఏవ
త్వయా జితాః కాలమపాస్య భోగాన్।
చరేమ ఇత్యాహ పురా స రాజా
మధ్యే కురూణాం స మయోక్తస్తథేతి ॥ 3-34-12 (17035)
తత్ర ద్యూతమభవన్నో జఘన్యం
యస్మింజితాః ప్రవ్రజితాశ్ సర్వే।
ఇత్థం తు దేశాననుసంచరామో
వనాని కృచ్ఛ్రాణి చ కృచ్ఛ్రరూపాః ॥ 3-34-13 (17036)
సుయోధనశ్చాపి న శాంతిమిచ్ఛత్
భూయః స మన్యోర్వశమన్వగచ్ఛత్।
ఉద్యోజయామాస కురూంశ్చ సర్వాన్
యేచాస్య కేచిద్వశమన్వగచ్ఛన్ ॥ 3-34-14 (17037)
తాం సిద్ధిమాస్థాయ సతాం సకాశే
కో నామ జహ్యాదిహ రాజ్యహేతోః।
ఆర్యస్య మన్యే మరణాద్గరీయో
యద్ధర్మముత్క్రంయ మహీం ప్రశాసేత్ ॥ 3-34-15 (17038)
తదైవ చేద్వీరకర్మాకరిష్యో
యదా ద్యూతే పరిఘం పర్యమృక్షః।
బాహూ దిధక్షన్వారితః ఫల్గునేన
కిం దుష్కృతంభీమ తదాఽభవిష్యత్ ॥ 3-34-16 (17039)
ప్రాగేవ చైవం సమయక్రియాయాః
కిం నాబ్రవీః పౌరుషమావిదానః।
ప్రాప్తం తు కాలం త్వభిపద్యపశ్చాత్
కిం మామిదానీమతివేలమాత్థ ॥ 3-34-17 (17040)
భూయోపి దుఃఖం మమ భీమసేన
దూయే విషస్యేవ రసం హి పీత్వా।
యద్యాజ్ఞసేనీం పరిక్లిశ్యమానాం
సందృశ్య తత్క్షాంతమితి స్మ భీమ ॥ 3-34-18 (17041)
న త్వద్య శక్యం భరతప్రవీర
కృత్వా యదుక్తం కురువీరమధ్యే।
కాలం ప్రతీక్షస్వ సుఖోదయాయ
పాకం ఫలానామివ బీజవాపః ॥ 3-34-19 (17042)
యదా హి పూర్వం నికృతోనికృంతే-
ద్వైరం సపుష్పం సఫలం విదిత్వా।
మహాగుణం హరతి హి పౌరుషేణ
తదా వీరో జీవతి జీవలోకే ॥ 3-34-20 (17043)
శ్రియం చ లోకే లభతే సమగ్రాం
మన్యే చాస్మై శత్రవః సన్నమంతే।
మిత్రాణి చైనమతిరాగాద్భజంతే
దేవా ఇవేనద్రముపజీవంతి చైనం ॥ 3-34-21 (17044)
మమ ప్రతిజ్ఞాం చ నిబోధ సత్యాం
వృణే సత్యమమృతీజ్జీవితాచ్చ।
రాజ్యం చ పుత్రాశ్చ యశో ధనం చ
సర్వం న సత్యస్య కలాముపైతి ॥ 3-34-22 (17045)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి అర్జునాభిగమనపర్వణి చతుస్త్రింశోఽష్యాయః ॥ 34 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-34-3 అన్వపద్యమనుసృతవాత్ ॥ 3-34-4 ప్రవపన్ పాతయన్। అక్షపూగాన్ పాశసమూహాన్। వృజినం దుఃఖదం వ్యసనం ॥ 3-34-5 అయుజో విషమాన్। యుజః సమాన్। శక్య ఇతి యః పురుషస్య ధైర్యం హన్యాత్ స సన్యుర్యది నాభవిష్యత్తర్హ్యాత్మా మనో నియంతుం శక్యః అభవిష్యదిత్యధ్యాహృత్య యోజ్యం ॥ 3-34-9 సమా వర్షాణి। అథాపరం వర్షం। ఛద్మగూఢ ఇతి. ఝ. పాఠః ॥ 3-34-10 అవభోత్స్యంతే జ్ఞాస్యంతి। బుద్ధ్యేరన్వై భారతానామితి క. పాఠః ॥ 3-34-11 నో ఇతి నిపాతః। వితస్తాదిపంచనద్యుపలక్షితో దేశః ॥ 3-34-12 సర్వే శతమపి భ్రాతరః। స రాజా దుర్యోధనః ॥ 3-34-13 నోఽస్మాకం। జఘన్యం నీచం। కృచ్ఛ్రరూపాః క్లిష్టరూపాః। వనాని దుర్గాణి చ ఘోరరూపా ఇతి క. ధ. పాఠః ॥ 3-34-14 శాంతిం నేచ్ఛన్ అనిచ్ఛన్। ఉద్యోజయామాసోత్కర్షేణ స్వేచ్ఛయా తేషు తేషు ద్రగదేశాదిపాలనకార్యేష్విష్టాన్యోజితవాన్ ॥ 3-34-15 తం సంధిమాస్థాయేతి ఝ. ట. పాఠః ॥ 3-34-16 పర్యమృక్షః పరామృష్టవానసి। దిధక్షన్ దగ్ధుమిచ్ఛన్ ॥ 3-34-17 ఆవిదానో జానన్। ప్రాప్తం కాలం కాలతుల్యాం విపదమభిపద్య స్వీకృత్య ॥ 3-34-18 భూయోపి బహ్వపి। దూయే ఉపతప్యే ॥ 3-34-19 బీజవాపః కృషీబలః। పక్తిం ఫలానామితి ఝ. ధ. పాఠః ॥ 3-34-20 వైరం వైరిసమూహం। సపుష్పం సఫలం విదిత్వా పుష్టతరం జ్ఞాత్వా యది నికృంతేత్ ఛింద్యాత్ తదా హి ప్రసిద్ధం మహాగుణం మహాంతం గుణం హరతి ఆహరతి ॥ 3-34-22 అమృతాత్ దేవభావాత్। కలాం షోడశం భాగం ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 035
॥ శ్రీః ॥
3.35. అధ్యాయః 035
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
భీమేన యుధిష్ఠిరంప్రతి సోపపత్తికం వనవాసాపూరణేనైవ దుర్యోధననిగ్రహచోదనా ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-35-0 (17046)
భీమసేన ఉవాచ। 3-35-0x (1861)
సంధిం కృత్వైవ కాలేన హ్యంతకేన పతత్రిణా।
అనంతేనాప్రమేయేణ స్రోతసా సర్వహారిణా ॥ 3-35-1 (17047)
ప్రత్యక్షం మన్యసే కాలం మర్త్యః సన్కాలబంధనః।
ఫేనధర్మా మహారాజ ఫలధర్మా తథైవ చ ॥ 3-35-2 (17048)
నిమేషాదపి కౌంతేయ యస్యాయురపచీయతే।
సూచ్యేవాంజనచూర్ణాని కిమితి ప్రతిపాలయేత్ ॥ 3-35-3 (17049)
యో నూనమమితాయుః స్యాదథవాఽఽయుఃప్రమాణవిత్।
స కాలం వై ప్రతీక్షేత సర్వప్రత్యక్షదర్శివాన్ ॥ 3-35-4 (17050)
ప్రతీక్ష్యమాణః కాలో నః సమా రాజంస్త్రయోదశ।
ఆయుషోపచయం కృత్వా మరణాయోపనేష్యతి ॥ 3-35-5 (17051)
శరీరిణాం హి మరణం శరీరే నిత్యమాశ్రితం।
ప్రాగేవ మరణాత్తస్మాద్రాజ్యాయైవ ఘటామహే ॥ 3-35-6 (17052)
యో న యాతి ప్రసంఖ్యానమస్పష్టో భూమివర్ధనః।
అయాతయిత్వా వైరాణి సోఽవసీదతి గౌరివ ॥ 3-35-7 (17053)
యో న యాతయతే వైరమల్పసత్వోద్యమః పుమాన్।
అఫలం జన్మ తస్యాహం మన్యే దుర్జాతజీవినః ॥ 3-35-8 (17054)
హైరణ్యౌ భవతో బాహూ శ్రుతిర్భవతి పార్థివీ।
హత్వా ద్విషంతం సంగ్రామే భుంక్ష్వ బాహుజితం వసు ॥ 3-35-9 (17055)
హత్వా వై పురుషో రాజన్నికర్తారమరిందం।
అహ్నాయ నరకం గచ్ఛేత్స్వర్గేణాస్య స సంమితః ॥ 3-35-10 (17056)
అమర్షజో హి సంతాపః పావకాద్దీప్తిమత్తరః।
యేనాహమభిసంతప్తో న నక్తం న దివా శయే ॥ 3-35-11 (17057)
అయం చ పార్థో బీభత్సుర్వరిష్ఠో జ్యావికర్షణే।
ఆస్తే పరమసంతప్తో నూనం సింహ ఇవాశయే ॥ 3-35-12 (17058)
యోఽయమేకో నుదేత్సర్వాంల్లోకే రాజంధనుర్భృతః।
సోయమాత్మజమూష్మాణం గ్రహాహస్తీవ యచ్ఛతి ॥ 3-35-13 (17059)
నకులః సహదేవశ్చ వృద్ధా మాతా చ వీరసూః।
తవైవ ప్రియమిచ్ఛంత ఆసతే జడమూకవత్ ॥ 3-35-14 (17060)
సర్వే తేఽప్రియమిచ్ఛంతి బాంధవాః సహ సృంజయైః।
అహమేకశ్చ సంతప్తో మాతా చ ప్రతిబింధ్యతః ॥ 3-35-15 (17061)
ప్రియమేవ తు సర్వేషాం యద్బ్రవీంయుత కించన।
సర్వే హి వ్యసనం ప్రాప్తాః సర్వే యుద్ధాభినందినః ॥ 3-35-16 (17062)
నాతః పాపీయసీ కాచిదాపద్రాజన్భవిష్యతి।
యన్నో నీచైరల్పబలై రాజ్యమాచ్ఛిద్య భుజ్యతే ॥ 3-35-17 (17063)
శీలదోషాద్ధృణావిష్ట ఆనృశంస్యాత్పరంతప।
క్లేశాంస్తితిక్షసే రాజన్నాన్యః కశ్చిత్ప్రశంసతి ॥ 3-35-18 (17064)
శ్రోత్రియస్యేవ తే రాజన్మందకస్యావిపశ్చితః।
అనువాకహతా బుద్ధిర్నైషా తత్త్వార్థదర్శినీ ॥ 3-35-19 (17065)
ఘృణీ బ్రాహ్మణరూపోసి కథం క్షత్రేష్వజాయథాః।
అస్యాం హి యోనౌ జాయంతే ప్రాయశః క్రూరబుద్ధయః ॥ 3-35-20 (17066)
అశ్రౌషీస్త్వం రాజధర్మాన్యథా వై మనురబ్రవీత్।
క్రూరాన్నికృతిసంపన్నాన్విహితానశమాత్మకాన్ ॥ 3-35-21 (17067)
ధార్తరాష్ట్రాన్మహారాజ క్షమసే కిం దురాత్మనః।
కర్తవ్యే పురుషవ్యాఘ్ర కిమాస్సే పీఠసర్పవత్ ॥ 3-35-22 (17068)
బుద్ధ్యా వీర్యేణ సంయుక్తః శ్రుతేనాభిజనేన చ।
తృణానాం ముష్టినైకేన హిమవంతం చ పర్వతం।
ఛన్నమిచ్ఛసి కౌంతేయ యోఽస్మాన్సంవర్తుమిచ్ఛసి ॥ 3-35-23 (17069)
అజ్ఞాతచర్యాగూఢేన పృథివ్యాం విశ్రుతేన చ।
దివీవ పార్థ సూర్యేణ న శక్యాఽఽచరితుం త్వయా ॥ 3-35-24 (17070)
బృహత్సాల ఇవానూపే శాఖాపుష్పపలావాన్।
హస్తీ శ్వేత ఇవాజ్ఞాతః కథం జిష్ణుశ్చరిష్తి ॥ 3-35-25 (17071)
ఇమౌ చ సింహసంకాశౌ భ్రాతరౌ సహితౌ శిశూ।
నకులః సహదేవశ్చ కథం పార్థ చరిష్యతః ॥ 3-35-26 (17072)
పుణ్యకీర్తీ రాజపుత్రీ ద్రౌపదీ వీరసూరియం।
విశ్రుతా కథమజ్ఞాతా కృష్ణా పార్థ చరిష్యతి ॥ 3-35-27 (17073)
మాం చాపి రాజంజానంతి హ్యాకుమారమిమాః ప్రజాః।
అజ్ఞాతచర్యాం పశ్యంతి మేరోరివ నిగూహనం ॥ 3-35-28 (17074)
తథైవ బహవ్రోఽస్మాభీ రాష్ట్రేభ్యో విప్రవాసితాః।
రాజానో రాజపుత్రాశ్చ ధార్తరాష్ట్రమనువ్రతాః ॥ 3-35-29 (17075)
న హి తేఽప్యుపశాంయంతి నికృతా వా నిరాకృతాః।
అవశ్యం తైర్నికర్తవ్యమస్మాకం తత్ప్రియైషిభిః ॥ 3-35-30 (17076)
తేఽప్యస్మాసు ప్రయుంజీరన్ప్రచ్ఛన్నాన్సుబహూంశ్చరాన్।
ఆచక్షీరంశ్చ నో జ్ఞాత్వా తతః స్యాత్సుమహద్భయం ॥ 3-35-31 (17077)
అస్మాభిరుషితాః సంయగ్వనే మాసాస్త్రయోదశ।
పరిమాణఏన తాన్పశ్య తావతః పరివత్సరాన్ ॥ 3-35-32 (17078)
అస్తి మాసః ప్రతినిధిర్యథా ప్రాహుర్మనీషిణః।
పూతికానివ సోమస్య తథేదం క్రియతామితి ॥ 3-35-33 (17079)
అథవాఽనడుహే రాజన్సాధనే సాధువాహినే।
సౌహిత్యదానాదేతస్మాదేనసః ప్రతిముచ్యతే ॥ 3-35-34 (17080)
తస్మాచ్ఛత్రువధే రాజన్క్రియతాం నిశ్చయస్త్వయా।
క్షత్రియస్య హి సర్వస్య నాన్యో ధర్మోస్తి సంయుగాత్ ॥ 3-35-35 (17081)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారేత అరణ్యపర్వణి అర్జునాభిగమనపర్వణి పంచస్త్రింశోఽధ్యాయః ॥ 35 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-35-1 పతత్రిణా బాణవత్ శీఘ్రగామినా స్రోతసా నిత్యవాహినా ॥ 3-35-2 ప్రత్యక్షం ప్రత్యక్షేణ జ్ఞాతం। కాలబంధనః కాలవశ్యః ఫేనధర్మా నిఃసారః। ఫలధర్మా పతనశీలః ॥ 3-35-3 సూచ్యేవాంజనచూర్ణస్య। యథా కజ్జలక్షోదస్యాతిశ్లక్ష్ణస్య సూక్ష్మాగ్రయా సూచ్యాపి కించిదపత్రీయతే ఏవం నిమేషాదపి యస్యాయురపచీయతే స కిమితి అవధిం ప్రతిపాలయేన్న కథమపీత్యధ్యాహృత్య యోజ్యం। సూచ్యేవాంజనచూర్ణస్యేతి ఝ. పాఠః ॥ 3-35-7 ప్రసంఖ్యానం ప్రకృష్ఠాం సాధుకీర్తిం। యతః అస్పష్టః శౌర్యాద్యభావాదితరైరవిదితః। భూమివర్ధనః భూమిహింసకః। భూమేర్భారభూత ఇత్యర్థః। అయాతయిత్వా అనిస్తీర్య। గౌర్బలీవర్దఇవ। సోప్యశక్తశ్చేత్ గోషు సంఖ్యానం స్పష్టతాం వాప్య ప్రాప్నువన్భూమేర్భారభూతో భవతి ॥ 3-35-8 దుర్జాతశాయిన ఇతి క. పాఠః ॥ 3-35-9 హైరణ్యౌ హిరణ్యస్వామినౌ। శ్రుతిః కీర్తిః। పార్థివీ పృథోః రాజ్ఞ ఇవేత్యర్థః ॥ 3-35-10 నికర్తారం వంచకం। అహ్నాయ సద్యః ॥ 3-35-12 ఆశయే స్వస్థానే ॥ 3-35-15 ప్రతివింధ్యతః ప్తివింధ్యస్య మాతా ద్రౌదీ ॥ 3-35-19 అనువాకః గురూక్తిమనువచనం తేన హతా। అర్థజ్ఞానసూన్యస్య। వేదాక్షరమాత్రాభ్యాసినః ॥ 3-35-20 ఘృణీ దయాలుః ॥ 3-35-22 ఆస్సే తూష్ణీంభూతోసి। పీఠసర్పవత్ అజగరవత్ ॥ 3-35-23 సంవర్తుం సంవరీతుం ఛాదితుం ॥ 3-35-25 అనూపే బహుజే దేశే ॥ 3-35-30 నికర్తవ్యం నీయం సూచనాదికర్మ కర్తవ్యం ॥ 3-35-34 అనడుహే పూర్ణం ఘాసముపాహృత్యానృతాన్ముచ్యత ఇతి ధర్మశాస్త్రోక్తం ప్రాయశ్చిత్తం వా కర్తవ్యమిత్యాహాథవేతి। సౌహిత్యమాతృప్తిభోజనం ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 036
॥ శ్రీః ॥
3.36. అధ్యాయః 036
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
భీమయుధిష్ఠిరసంవాదసమయసంనిహితేన వ్యాసేన యుధిష్ఠిరాయ ప్రతిస్మృతివిద్యోపదేశః ॥ 1 ॥ యుధిష్ఠిరేణ వ్యాసవచనాత్పరిజనైః సహ ద్వైతవనాత్కాంయకకవనగమనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-36-0 (17082)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-36-0x (1862)
భీమసేనవచః శ్రుత్వా కుంతీపుత్రో యుధిష్ఠిరః।
నిఃశ్వస్య పురుషవ్యాఘ్రః సంప్రదధ్యౌ పరంతపః ॥ 3-36-1 (17083)
శ్రుతా మే రాజధర్మాశ్చ వర్ణానాం చ పృథక్పృథక్।
ఆయత్యాం చ తదాత్వే చ యః పశ్యతి స పశ్యతి ॥ 3-36-2 (17084)
ధర్మస్య జానమానోఽహం గతిమగ్ర్యాం సుదుర్విదాం।
కథం బలాత్కరిష్యామి మేరోరివ వివర్తనం ॥ 3-36-3 (17085)
స ముహూర్తమివ ధ్యాత్వా వినిశ్చిత్యేతికృత్యతాం।
భీమసేనమిద వాక్యమపదాంతరమబ్రవీత్ ॥ 3-36-4 (17086)
ఏవమేతన్మహాబాహో యథా వదసి భారత।
ఇదమన్యత్సమాదత్స్వ వాక్యం మే వాక్యకోవిద ॥ 3-36-5 (17087)
మహాపాపాని కర్మాణి యాని కేవలసాహసాత్।
ఆరభ్యంతే భీమసేన వ్యథంతే తాని భారత ॥ 3-36-6 (17088)
సుమంత్రితే సువిక్రాంతే సుకృతేసువిచారితే।
సిద్ధ్యంత్యర్థా మహాబాహో దైవం చాత్ర ప్రదక్షిణం ॥ 3-36-7 (17089)
యత్తు కేవలచాపల్యాద్బలదర్పోత్థితః స్వయం।
ఆరబ్ధవ్యమిదం కార్యం మన్యసే శృణు తత్రమే ॥ 3-36-8 (17090)
భూరిశ్రవాః శలశ్చైవ జలసంధశ్చ వీర్యవాన్।
భీష్మో ద్రోణశ్చ కర్ణశచ్ ద్రోణపుత్రశ్చ వీర్యవాన్ ॥ 3-36-9 (17091)
ధార్తరాష్ట్రా దురాధర్షా దుర్యోధనపురోగమాః।
సర్వ ఏవ కృతాశస్త్రాశ్చ సతతం చాతతాయినః ॥ 3-36-10 (17092)
రాజానః పార్థివాశ్చైవ యేఽస్మాభిరుపతాపితాః।
తే శ్రితాః కౌరవం పక్షం జాతస్నేహాశ్చ సాంప్రతం ॥ 3-36-11 (17093)
దుర్యోధనహితే యుక్తా న తథాఽస్మాసు భారత।
పూర్ణకోశా బలోపేతాః ప్రయతిష్యంతి రక్షణే ॥ 3-36-12 (17094)
సర్వే కౌరవసైన్యస్ సపుత్రామాత్యసైనికాః।
సంవిభక్తా హి మాత్రాభిర్భోగైరపి చ సర్వశః ॥ 3-36-13 (17095)
దుర్యోధనేన తే వీరా మానితాశ్చ విశేషతః।
ప్రాణాంస్త్యక్ష్యంతి సంగ్రామే ఇతి మే నిశ్చితా మతిః ॥ 3-36-14 (17096)
సమా యద్యపి భీష్మస్య వృత్తిరస్మాసు తేషు చ।
ద్రోణస్ చ మహాబాహో కృషస్య చ మహాత్మనః ॥ 3-36-15 (17097)
అవశ్యం రాజపిండస్తైర్నిర్వేశ్య ఇతి మే మతిః।
తస్మాత్త్యక్ష్యంతి సంగ్రామే ప్రాణానపి సుదుస్త్యజాన్ ॥ 3-36-16 (17098)
సర్వేదివ్యాస్త్రవిద్వాంసః సర్వే ధర్మపరాయణాః।
అజేయాశ్చేతి మే బుద్ధిరపి దేవైః సవాసవైః ॥ 3-36-17 (17099)
అమర్షీ నిత్యసంరబ్ధస్తత్ర కర్ణో మహారథః।
సర్వాస్త్రవిదనాధృష్యో హ్యభేద్యకవచావృతః ॥ 3-36-18 (17100)
అనిర్జిత్యరణే సర్వానేతాన్పురుషసత్తమాన్।
అశక్యో హ్యసహాయేన హంతుం దుర్యోధనస్త్వయా ॥ 3-36-19 (17101)
న నిద్రామధిగచ్ఛామి చింతయానో వృకోదర।
అతిసర్వాంధనుర్గ్రాహాన్సూతపుత్రస్య లాఘవం ॥ 3-36-20 (17102)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-36-21x (1863)
ఏతద్వచనమాజ్ఞాయ భీమసేనోఽత్యమర్షణః।
బభూవ శాంతిసంయుక్తో గురోర్వచనవారితః ॥ 3-36-21 (17103)
తయోః సంవదతోరేవం తదా పాండవయోర్ద్వయోః।
ఆజగామ మహాయోగీ వ్యాసః సత్యవతీసుతః ॥ 3-36-22 (17104)
సోఽభిగంయ యథాన్యాయం పాండవైః ప్రతిపూజితః।
యుధిష్ఠిరమిదం వాక్యమువాచ వదతాంవరః ॥ 3-36-23 (17105)
యుధిష్ఠిర మహాబాహో వేద్మి తే హృదయస్థితం।
మనీషయా తత క్షిప్రమాగతోస్మి నరర్షభ ॥ 3-36-24 (17106)
భీష్మాద్ద్రోణాత్కృపాత్కర్ణాద్ద్రోణపుత్రాచ్చ భారత।
దుర్యోధనాన్నృపసుతాత్తథా దుఃశాసనాదపి ॥ 3-36-25 (17107)
త్తే భయమమిత్రఘ్న హృది సంపరివర్తతే।
తత్తేఽహం నాశయిష్యామి విధిదృష్టేన హేతునా ॥ 3-36-26 (17108)
తచ్ఛ్రుత్వా ధృతిమాస్థాయ కర్మణా ప్రతిపాదయ।
ప్రతిపాద్య తు రాజేంద్ర తతః క్షిప్రం జ్వరం జహి ॥ 3-36-27 (17109)
తత ఏకాంతమానాయ్య పారాశర్యో యుధిష్ఠిరం।
అబ్రవీదుపపన్నార్థమిదం వాక్యవిశారదః ॥ 3-36-28 (17110)
శ్రేయసస్తేఽపరః కాలః ప్రాప్తో భరతసత్తమ।
యేనాభిభవితా శత్రూన్రణే పార్థో ధనుర్ధరః ॥ 3-36-29 (17111)
గృహాణేమాం మయా ప్రోక్తాం సిద్ధిం మూర్తిమర్తామివ।
విద్యాం ప్రతిస్మృతిం నామ ప్రపన్నాయ బ్రవీమి తే ॥ 3-36-30 (17112)
యామవాప్యమహాబాహురర్జునః సాధయిష్యతి।
అస్త్రహేతోర్మహేంద్రం చ రుద్రం చైవాభిగచ్ఛతు ॥ 3-36-31 (17113)
వరుణం చ కుబేరం చ ధర్మరాజం చ పాండవ।
శక్తో హ్యేష సురాంద్రష్టుం తపసా విక్రమేణ చ ॥ 3-36-32 (17114)
ఋషిరేష మేహాతేజా నారాయణసహాయవాన్।
పురాణః శాస్వతో దేవస్త్వజేయో జిష్ణురచ్యుతః ॥ 3-36-33 (17115)
అస్త్రాణీనద్రాచ్చ రుద్రాచ్చ లోకపాలేభ్య ఏవ చ।
సమాదాయ మహాబాహుర్మహత్కర్మ కరిష్యతి ॥ 3-36-34 (17116)
వనాదస్మాచ్చ కౌంతేయ వనమన్యద్విచింత్యతాం।
నివాసార్థాయ యద్యుక్తం భవేద్వః పృథివీపతే ॥ 3-36-35 (17117)
ఏకత్రచిరవాసో హి న ప్రీతిజననో భవేత్।
తాపసానాం చ శాంతానాం భవేదుద్వేగకారకః ॥ 3-36-36 (17118)
మృగాణాముపరోధశ్చ వీరుదోషధిసంక్షయః।
బిభర్షి చ బహూన్విప్రాన్వేదవేదాంగపారగాన్ ॥ 3-36-37 (17119)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-36-38x (1864)
ఏవముక్త్వా ప్రపన్నాయ శుచయే భగవాన్ప్రభుః।
ప్రోవాచ యోగతత్త్వజ్ఞో యోగవిద్యామనుత్తమాం ॥ 3-36-38 (17120)
ధర్మరాజాయ ధీమాన్స వ్యాసః సత్యవతీసుతః।
అనుజ్ఞాయ చ కౌంతేయం తత్రైవాంతరధీయత ॥ 3-36-39 (17121)
యుధిష్ఠిరస్తు ధర్మాత్మా తద్బ్రహ్మ మనసా యతః।
ధారయామాస మేధావీ కాలేకాలే సదాఽభ్యసన్ ॥ 3-36-40 (17122)
స వ్యాసవాక్యముదితో వనాద్ద్వైతవనాత్తతః।
యయౌ సరస్వతీకూలే కాంయకం నామ కాననం ॥ 3-36-41 (17123)
తమన్వయుర్మహారాజ శిక్షాక్షరవిశారదాః।
బ్రాహ్మణాస్తపసా యుక్తా దేవేంద్రమృషయో యథా ॥ 3-36-42 (17124)
తతః కాంయకమాసాద్య పునస్తే భరతర్షభ।
న్యవిశంత మహాత్మానః సామాన్యాః సపదానుగాః ॥ 3-36-43 (17125)
తత్రతే న్యవసన్రాజన్కంచిత్కాలం మనస్వినః।
ధనుర్వేదపరా వీరా గృణానా వేదముత్తమం ॥ 3-36-44 (17126)
చరంతో మృగయాం నిత్యం శుద్ధైర్బాణైర్మృగార్థినః।
పితృదైవతవిప్రేభ్యో నిర్వపంతో యథావిధి ॥ 3-36-45 (17127)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి అర్జునాభిగమనపర్వణి షట్త్రింశోఽధ్యాయః ॥ 36 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-36-2 ఆయత్యాముత్తరకాలే తదాత్వే వర్తమానకాలే। యస్తాన్పశ్యతి ॥ 3-36-4 ఇతి కృత్యతామితికర్తవ్యతాం। అపదాంతరమవిలంబితం ॥ 3-36-6 వ్యథంతే వ్యథయంతి ॥ 3-36-7 సువిచారితే నిశ్చితే సతి ॥ 3-36-13 సైన్యస్ సైన్యసంబంధినః సర్వే। మాత్రాభిరంశపరిచ్ఛేదైః ॥ 3-36-16 రాజపిండో రాజదత్తో గ్రాసో నిర్వేశ్య ఆనృణ్యార్థం శోధనీయః ॥ 3-36-20 లాఘవం శీఘ్రతాం ॥ 3-36-31 సాధయిష్యతి రాజ్యం ॥ 3-36-33 శాశ్వతో దేవో విష్ణోరంశః సనాతన ఇతి క. ఠ. ధ. పాఠః ॥ 3-36-39 అనుజ్ఞాయ పృష్ట్వా ॥ 3-36-40 బ్రహ్మ మంత్రం ॥ 3-36-43 సామాత్యాః సపరిచ్ఛదా ఇతి ఝ. పాఠః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 037
॥ శ్రీః ॥
3.37. అధ్యాయః 037
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరేణ వ్యాసోపదిష్టమంత్రోపదేశపూర్వకమస్త్రగ్రహణాయ స్వర్గంప్రత్యర్జునస్య ప్రస్థాపనం ॥ 1 ॥ స్వర్గం ప్రస్థితేనార్జునేన యధ్యేపథమింద్రకీలగిరౌ తపశ్చర్యా ॥ 2 ॥ తత్ర మునిరూపిణ ఇంద్రస్య దర్శనం ॥ 3 ॥ దివ్యాస్త్రదానం యాచితేనేంద్రేణార్జునంప్రతి తపసా రుద్రప్రసాదనానంతరమస్త్రలాభాయ స్వర్గాగమనచోదనా ॥ 4 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-37-0 (17128)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-37-0x (1865)
కస్యచిత్త్వథ కాలస్య ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః।
సంస్మృత్య మునిసందేశమిదం వచనమబ్రవీత్ ॥ 3-37-1 (17129)
వివిక్తే విదితప్రజ్ఞమర్జునం పురుషర్షభ।
సాంత్వపూర్వం స్మితం కృత్వాపాణినా పరిసంస్పృశన్ ॥ 3-37-2 (17130)
స ముహూర్తమివ ధ్యాత్వా వనవాసమరిందమః।
ధనంజయంధర్మరాజో రహసీదమువాచ హ ॥ 3-37-3 (17131)
భీష్మే ద్రోణే కృపే కర్ణే ద్రోణపుత్రే చ భారత।
ధనుర్వేదశ్చతుష్పాద ఏతేష్వద్య ప్రతిష్ఠితః ॥ 3-37-4 (17132)
దైవం బ్రాహ్మం చాసురం చ సప్రయోగచికిత్సితం।
సర్వాస్త్రాణాం ప్రయోగం చ అభిజానంతి కృత్స్నశః ॥ 3-37-5 (17133)
తే సర్వే ధృతరాష్ట్రస్య పుత్రేణ పరిసాంత్వితాః।
సంవిభక్తాశ్చ తుష్టాశ్చ గురువత్తేషు వర్తతే।
సర్వయోధేషు చైవాస్య సదా ప్రీతిరనుత్తమా ॥ 3-37-6 (17134)
ఆచార్యా మానితాస్తుష్టాః శాంతిం వ్యవహరన్న్యుత।
శక్తిం న హాపయిష్యంతి తే కాలే ప్రతిపూజితాః ॥ 3-37-7 (17135)
అద్య చేయం మహీ కృత్స్నా దుర్యాధనవశానుగా।
సగ్రామనగరా పార్థ ససాగరవనాకరా ॥
భవానేవ ప్రియోఽస్మాకం త్వయి భారః సమాహితః ॥ 3-37-8 (17136)
అత్ర కృత్యం ప్రపశ్యామి ప్రాప్తకాలమరిందమ।
కృష్ణద్వైపాయనాత్తాత గృహీతోపనిషన్మయా ॥ 3-37-10 (17137)
గృహీతయా తయా సంయగ్జగత్సర్వం ప్రకాశతే।
తేన త్వం బ్రహ్మణా తాత సంయుక్తః సుసమాహితః ॥ 3-37-11 (17138)
దేవతానాం యథాకాలం ప్రసాదం ప్రతిపాలయ।
తపసా యోజయాత్మానముగ్రేణ భరతర్షభ ॥ 3-37-12 (17139)
ధనుష్మాన్కవచీ ఖంగీ మునిః సాధువ్రతే స్థితః।
న కస్యచిద్దదన్మార్గం గచ్ఛ తాతోత్తరాం దిశం ॥ 3-37-13 (17140)
ఇనద్రే హ్యస్త్రాణి దివ్యాని సమస్తాని ధనంజయ।
వృత్రాద్భీతైర్బలం దేవైస్తదా శక్రే సమర్పితం ॥ 3-37-14 (17141)
తాన్యేకస్థాని సర్వాణి తతస్త్వం ప్రతిపత్స్యసే।
`అనేన బ్రహ్మణా తాత సర్వం సంప్రతిపద్యతే ॥' 3-37-15 (17142)
శక్రమేవ ప్రపద్యస్వ స తేఽస్త్రాణి ప్రదాస్యతి।
దీక్షితోఽద్యైవ గచ్ఛ త్వం ద్రష్టుం దేవం పురందరం ॥ 3-37-16 (17143)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-37-17x (1866)
ఏవముక్త్వా ధర్మరాజస్తమధ్యాపయత ప్రభుః ॥ 3-37-17 (17144)
దీక్షితం విధినా తేన యతవాక్కాయమానసం।
అనుజజ్ఞే తదా వీరం భ్రాతా భ్రాతరమగ్రజః ॥ 3-37-18 (17145)
నిదేశాద్ధర్మరాజస్య ద్రష్టుకామః పురందరం।
ధనుర్గాండీవమాదాయ తథాఽక్షయ్యే మహేషుధీ ॥ 3-37-19 (17146)
కవచీ సతలత్రాణో బద్ధగోధాంగులిత్రవాన్।
హత్వాఽగ్నిం బ్రాహ్మణాన్నిష్కైః స్వస్తివాచ్య మహ్యభుజ ॥ 3-37-20 (17147)
ప్రాతిష్ఠత మహాబాహుః ప్రగృహీతశరాసనః।
వధాయ ధార్తరాష్ట్రాణాం నిఃశ్వస్యోర్ధ్వముదైక్షత ॥ 3-37-21 (17148)
తం దృష్ట్వా తత్రకౌంతేయం ప్రగృహీతశరాసనం।
అబ్రువన్బ్రహ్మణాః సిద్ధా భూతాన్యంతర్హితాని చ ॥ 3-37-22 (17149)
క్షిప్రమాప్నుహి కౌంతేయ మనసా యద్యదిచ్ఛసి।
సంసాధయస్వ కౌంతేయ ధ్రువోస్తు విజయస్తవ ॥ 3-37-23 (17150)
అబ్రువన్బ్రాహ్మణాః పార్థమితి కృత్వా జయాశిషః।
`సిద్ధచారణసంఘాశ్చ గంధర్వాశ్చ తమబ్రువన్ ॥ 3-37-24 (17151)
స్వస్తివ్రతముపాధత్స్వ సంకల్పస్తవ సిద్ధ్యతాం।
మనోరథాశ్చ తే సర్వే సమృద్ధ్యంతాం మహారథ ॥ 3-37-25 (17152)
ఏవముక్తోఽభివాద్యైతాన్బద్ధాంజలిపుటస్తథా।
తపోయోగమనాః పార్థః పురోహితమవందత ॥ 3-37-26 (17153)
తతః ప్రీతమనా జిష్ణుస్తావుభావభ్యవందత।
సహోదరావతిరథౌ యుధిష్ఠిరవృకోదరౌ ॥ 3-37-27 (17154)
తం క్లాంతమనసౌ పూర్ణమభిగంయ మహారథౌ।
యమౌ గాండీవధన్వానమభ్యవాదయతాముభౌ ॥ 3-37-28 (17155)
అభివాద్య తు తౌ వీరావూచతుః పాకశాసనిం।
అవాప్తవ్యాని సర్వాణి దివ్యాన్యస్త్రాణి వాసవాత్। 3-37-29cఅస్త్రాణ్యాప్నుహి కౌంతేయ మనసా యద్యదిచ్ఛసి ॥ 3-37-29 (17156)
గిరో హ్యశిథిలాః సర్వా నిర్దోషాః సంమతాః సతాం।
త్వమేకః పాండవేష్వద్య సంప్రాప్తోసి ధనంజయ ॥ 3-37-30 (17157)
న చాధర్మవిదం దేవా నాసిద్ధం నాతపస్వినం।
ద్రష్టుమిచ్ఛంతి కౌంతేయ చలచిత్తం శఠం న చ ॥ 3-37-31 (17158)
రోరూయమాణః కటుకమీర్ష్యకః కటుకాక్షరః।
శఠకః శ్లాఘకః క్షేప్తా హంతా చ విచికిత్సితా ॥ 3-37-32 (17159)
విశ్వస్ హంతా మాయావీ క్రోధనోఽనృతభాషితా।
అత్యాశీ నాస్తికోఽదాతా మిత్రధ్రుక్సర్వశంకితః ॥ 3-37-33 (17160)
ఆక్రోష్టా చాతిమానీ చ రౌద్రో లుబ్ధోఽథ లోలుపః।
స్తేనశ్చ మద్యపశ్చైవ భ్రూణహా గురుతల్పగః ॥ 3-37-34 (17161)
సంభావితాత్మా చాత్యర్థం నృశంసః పురుషశ్చ యః।
నైతే లోకానాప్నువంతి నిర్లోకాస్తే ధనంజయ ॥ 3-37-35 (17162)
ఆనృశంస్యమనుక్రోశః సత్యం కరుణవేదితా।
దమః స్థితిర్ధృతిర్ధర్మః క్షమా కృత్యమనుత్తమం ॥ 3-37-36 (17163)
దయా శమశ్చ ధర్మశ్చ గురుపూజా కృతజ్ఞతా।
మైత్రతా ద్విజభక్తిశ్చ వసంతి త్వయి ఫల్గున।
వ్యపేక్షా సర్వభూతేషు కృపా దానం మతిః స్మృతిః ॥ 3-37-37 (17164)
తస్మాత్కౌరవ్య శక్రేణ సమేష్యసి ధనంజయ।
త్వాదృశేన హి దేవానాం శ్లాఘనీయః సమాగమః ॥ 3-37-38 (17165)
సుహృదాం సోదరాణాం చ సర్వేషాం భరతర్షభ।
త్వం గతిః పరమా తాత వృత్రహా మరుతామివ ॥ 3-37-39 (17166)
తస్మింస్త్రయోదశే వర్షే భ్రాతరః సుహృదశ్చ తే।
సర్వే హిసంశ్రయిష్యంతి బాహువీర్యం మహాబల ॥ 3-37-40 (17167)
స పార్థ పితరం గచ్ఛ సహస్రాక్షమరిందమ।
ముష్టిగ్రహణమాదత్స్వ సర్వాణ్యస్త్రాణి వాసవాత్ ॥ 3-37-41 (17168)
శతశృంగే మహాబాహో మఘవానిదమబ్రవీత్।
శృణ్వతాం సర్వభూతానాం త్వాముపాఘ్రాయ మూర్ధని ॥ 3-37-42 (17169)
విదితః సర్వభూతానాం దివం తాత గమిష్యసి।
ప్రాప్య పుణ్యకృతాం లోకాన్రంస్యసే జయతాంవర ॥ 3-37-43 (17170)
మానితస్త్రిదశైః పార్థ విహృత్య సుసుఖం దివి।
అవాప్యపరమాస్త్రాణి పృథివీం పునరేష్యసి ॥ 3-37-44 (17171)
గుణాంస్తే వాసవస్తాత ఖాండవం దహతి త్వయి।
శృణ్వతాం సర్వభూతానాం పునః పునరభాషత ॥ 3-37-45 (17172)
తాం ప్రతిజ్ఞాం నరశ్రేష్ఠ కర్తుమర్హసి వాసవీం।
కంచిద్దేశమితః ప్రాప్య తపోయోగమనా భవ ॥ 3-37-46 (17173)
కర్తుమర్హసి కౌరవ్య మఘవద్వచనం హితం।
దీక్షిత్వాఽద్యైవ గచ్ఛ త్వం ద్రష్టాఽసి త్వం పురందరం ॥ 3-37-47 (17174)
తౌ పరిష్వజ్య బీభత్సుః కృష్ణామామంత్ర్య చాప్యుభౌ।
మనాంస్యాదాయ సర్వేషాం ప్రయాతః పురుషర్షభః ॥' 3-37-48 (17175)
తం తథా ప్రస్థితం వీరం సింహస్కంధోరసం తదా।
ప్రాంజలిః పాండవంకృష్ణా దేవానాం కుర్వతీ నమః।
వాగ్భిః పరమశుద్ధాభిర్మంగలాభిరభాషత్ ॥ 3-37-49 (17176)
నమో ధాత్రే విధాత్రే చ స్వస్తి గచ్ఛ వనాద్వనం।
`ధర్మస్త్వాం జుషతాం పార్థ భాస్కరశ్చ విభావసుః।
బ్రహ్మా త్వాం బ్రాహ్మణాశ్చైవ పాలయంతు ధనంజయ ॥' 3-37-50 (17177)
జ్యేష్ఠాపచాయీ జ్యేష్ఠస్య భ్రాతుర్వచనమాస్థితః।
ప్రపద్యేథా వసూవ్రుద్రానాదిత్యాన్సమరుద్గణాన్।
విశ్వేదేవాంస్తథా సాధ్యాఞ్శాంత్యర్థం భరతర్షభ ॥ 3-37-51 (17178)
స్వస్తి తేస్త్వాంతరిక్షేభ్యో దివ్యేభ్యో భరతర్షభ।
పార్థివేభ్యశ్చ సర్వేభ్యో యే కేచిత్పరిపంథినః ॥ 3-37-52 (17179)
అవరోధాద్వనే వాసాత్సర్వస్వహరణాదపి।
ఇదం దుఃఖతరం మన్యే పుత్రేభ్యశ్చ వివాసనాత్ ॥ 3-37-53 (17180)
మాస్మాకం క్షత్రియకులే జాతుచిత్పునరుద్భవః।
బ్రాహ్మణేభ్యో నమస్యామి యేషాం నాయుధజీవికా ॥ 3-37-54 (17181)
ఇదం మే పరమం దుఃఖం యః స పాపః సుయోధనః।
దృష్ట్వా మాం గౌరితి ప్రాహ ప్రహసన్రాజసంసది ॥ 3-37-55 (17182)
తస్మాద్దుఃఖాదిదం దుఃఖం గరీయ ఇతిమే మతిః।
యత్తత్పరిషదో మధ్యే బహ్వయుక్తమభాషత ॥ 3-37-56 (17183)
`ధ్వంసితః స్వగృహేభ్యశ్చ రాష్ట్రాచ్చ భరతర్షభ।
వనే ప్రతిష్ఠితో భూత్వా సౌహార్దాదవతిష్ఠసే ॥' 3-37-57 (17184)
జేతా యః సర్వశత్రూణాం యః పావకమతర్పయః।
జనస్త్వాం పశ్యతీదానీం గచ్ఛంతం భరతర్షభ ॥' 3-37-58 (17185)
అస్మిన్నూనం మహారణ్యే భ్రాతరః సుహృదశ్చ తే।
త్వత్కథాః కథయిష్యంతి చారణా ఋషయస్తథా ॥ 3-37-59 (17186)
యత్తే కుంతీ మహాబాహో జాతస్యైచ్ఛద్ధనంజయ।
తత్తేఽస్తు సర్వం కౌంతేయ యథా చ స్వయమిచ్ఛసి ॥ 3-37-60 (17187)
`వసుదేవస్వసా దేవీ త్వామార్యా పునరాగతం।
పశ్యతు త్వాం పృథా పార్థ సహస్రాక్షమివాదితిః' ॥ 3-37-61 (17188)
నూనం తే భ్రాతరః సర్వే త్వత్కథాభిః ప్రజాగరే।
రంస్యంతే తవ కర్మాణి కీరత్యంతః పునః పునః ॥ 3-37-62 (17189)
న చ నః పార్థ భోగేషు న ధనే నోత జీవితే।
తుష్టిర్బుద్ధిర్భవిత్రీ వా త్వయి దీర్ఘప్రవాసిని ॥ 3-37-63 (17190)
త్వయి నః పార్థ సర్వేషాం సుఖదుఃఖే ప్రతిష్ఠతే।
జీవితం మరణం చైవ రాజ్యమైశ్వర్యమేవ చ ॥ 3-37-64 (17191)
ఆపృష్టో నోసి కౌంతేయ స్వస్తి ప్రాప్నుహి పాండవ।
కృతాస్త్రం స్వస్తిమంతం త్వాం ద్రక్ష్యామి పునరాగతం ॥ 3-37-65 (17192)
బలవద్భిర్విరుద్ధం న కార్యమేతత్త్వయాఽనఘ।
ప్రయాహ్యవిఘ్నేయైవాశు విజయాయ మహాబల ॥ 3-37-66 (17193)
హ్రీః శ్రీః కీర్తిర్ధృతిః పుష్టిరుమా లక్ష్మీః సరస్వతీ।
ఇమా వై తవ పాంథస్ పాలయంతు ధనంజయ ॥ 3-37-67 (17194)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-37-68x (1867)
ఏవముక్త్వాఽఽశిషః కృష్ణా విరరామ యశస్వినీ। 3-37-68 (17195)
తతఃప్రదక్షిణం కృత్వా భ్రాతౄంధౌంయం చ పాండవః।
ప్రాతిష్ఠత మహాబాహుః ప్రగృహ్య రుచిరం ధనుః ॥ 3-37-69 (17196)
`శనైరివ దిశం వీర ఉదీచీం భరతర్షభ।
సంహరంస్తరసా వృక్షాఁల్లతా వల్లీశ్చ భారత।
అసజ్జమానో వృక్షేషు జగామ సుమహాబలః ॥' 3-37-70 (17197)
తస్య మార్గాదపాక్రామన్సర్వభూతాని గచ్ఛతః।
యుక్తస్యైంద్రేణ యోగేన పరాక్రాంతస్య శుష్మిణః ॥ 3-37-71 (17198)
సోఽగచ్ఛత్పర్వతాంస్తాత తపోధననిషేవితాన్।
దివ్యం హైమవతం పుణ్యం దేవజుష్టం పరంతపః ॥ 3-37-72 (17199)
అగచ్ఛత్పర్వతం పుణ్యమేకాహ్నైవ మహామనాః।
మనోజవగతిర్భూత్వా యోగయుక్తో యథాఽనిలః ॥ 3-37-73 (17200)
హిమవంతమతిక్రంయ గంధమాదనమేవ చ।
అత్యక్రామత్స దుర్గాణి దివారాత్రమతంద్రితః ॥ 3-37-74 (17201)
ఇంద్రికీలం సమాసాద్య తతోఽతిష్ఠద్ధనంజయః।
`గత్వా స షడహోరాత్రాన్సప్తమేఽహని పాండవః ॥ 3-37-75 (17202)
ప్రస్థేంద్రకీలస్య శుభే తపోయోగపరోఽభవత్।
ఊర్ధ్వబాహుర్న చాంగాని ప్రాస్పందయత కించన ॥ 3-37-76 (17203)
సమాహితాత్మా నియతః సహస్రాక్షసుతోఽచ్యుతః'।
అంతరిక్షే స శుశ్రావ తిష్ఠేతి స వచస్తదా ॥ 3-37-77 (17204)
తచ్ఛ్రుత్వా సర్వతో దృష్టిం చారయామాస రపాండవః।
అథాపశ్యత్సవ్యసాచీ వృక్షమూలే తపస్వినం ॥ 3-37-78 (17205)
బ్రాహ్ంయా శ్రియా దీప్యమానం పింగలం జటిలం కృశం।
సోఽబ్రవీదర్జునం తత్రస్థితం దృష్ట్వా మహాతపాః ॥ 3-37-79 (17206)
కస్త్వం తాతేహ సంప్రాప్తో ధనుష్మాన్కవచీ శరీ।
నిబద్ధాఽసితలత్రాణః క్షత్రధర్మమనువ్రతః ॥ 3-37-80 (17207)
నేహ శస్త్రేణ కర్తవ్యం శాంతానామేష ఆలయః।
వినీతక్రోధహర్షాణాం బ్రాహ్మణానాం తపస్వినాం ॥ 3-37-81 (17208)
నేహాస్తి ధనుషా కార్యం న సంగ్రామోఽత్ర కర్హిచిత్।
నిక్షిపైతద్ధనుస్తాత ప్రాప్తోసి పరమాం గతిం ॥ 3-37-82 (17209)
ఇత్యనంతౌజసం వీరం యథా చాన్యం పృథగ్జనం।
తథా హసన్నివాభీక్ష్ణం బ్రాహ్మణోఽర్జునమబ్రవీత్। 3-3783c న చైనం చాలయామాస ధైర్యాత్సుధృతనిశ్చయం ॥ 3-37-83 (17210)
తమువాచ తతః ప్రీతః స ద్విజః ప్రహసన్నివ।
వరం వృణీష్వ భద్రం తే శక్రోఽహమరిసూదన ॥ 3-37-84 (17211)
ఏవముక్తః సహస్రాక్షం ప్రత్యువాచ ధనంజయః।
ప్రాంజలిః ప్రణతో భూత్వా సూరః కురుకులోద్వహః ॥ 3-37-85 (17212)
ఈప్సితో హ్యేష వై కామో వరం చైనం ప్రయచ్ఛ మే।
త్వత్తోఽద్య భగవన్నస్త్రంకృత్స్నమిచ్ఛామి వేదితం ॥ 3-37-86 (17213)
ప్రత్యువాచ మహేంద్రస్తం ప్రీతాత్మా ప్రహసన్నివ।
ఇహ ప్రాప్తస్య కిం కార్యమస్త్రైస్తవ ధనంజయ ॥ 3-37-87 (17214)
కామాన్వృణీష్వ లోకాంస్త్వం ప్రాప్తోసి పరమాం గతిం।
ఏవముక్తః ప్రత్యువాచ సహస్రాక్షం ధనంజయః ॥ 3-37-88 (17215)
న లోభాన్న పునః కామాన్న దేవత్వం పునః సుఖం।
న చ సర్వామరైశ్వర్యం కామయే త్రిదశాధిప ॥ 3-37-89 (17216)
భ్రాతౄంస్తాన్విపినే త్యక్త్వా వైరమప్రతియాత్య చ।
అకీర్తిం సర్వలోకేషు గచ్ఛేయం శాశ్వతీః సమాః ॥ 3-37-90 (17217)
ఏవముక్తః ప్రత్యువాచ వృత్రహా పాండునందనం।
సాంత్వయఞ్శ్లక్ష్ణయా వాచా సర్వలోకనమస్కృతః ॥ 3-37-91 (17218)
యదా ద్రక్ష్యసి భూతేశం త్ర్యక్షం శూలధరం శివం।
తదా దాతాఽస్మి తే తాత దివ్యాన్యస్త్రాణి సర్వశః ॥ 3-37-92 (17219)
క్రియతాం దర్శనే యత్నో దేవస్య పరమేష్ఠినః।
దర్శనాత్తస్య కౌంతేయ సంసిద్ధః స్వర్గమేష్యసి ॥ 3-37-93 (17220)
ఇత్యుక్త్వా ఫల్గునం శక్రో జగామాదర్శనం పునః।
అర్జునోప్యథ తత్రైవ తస్థౌ యోగసమన్వితః ॥ 3-37-94 (17221)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారేత అరణ్యపర్వణి అర్జునాభిగమనపర్వణి సప్తత్రింశోఽధ్యాయః ॥ 37 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-37-2 వివిక్తేఽవితథప్రజ్ఞమితి క. పాఠః ॥ 3-37-5 దైవం ఇంద్రవరుణాద్యస్త్రం। బ్రాహ్మం బ్రహ్మాస్త్రం. చికిత్సా పరప్రయుక్తానాం ప్రతీకారః ॥ 3-37-6 గురువత్ గురుష్వివ ॥ 3-37-7 శాంతిం దోషపరిహారం కర్తుం వ్యవహరంతి యతంతే। శక్తిం సామర్థ్యే న హాపయిష్యంతి త్యాజయిష్యంతి అపితు ఉద్దీపయిష్యంతి ॥ 3-37-10 ఉపనిషత్ రహస్యవిద్యా ॥ 3-37-11 తయా ప్రయుక్తయా సంయగితి ఝ. పాఠః ॥ 3-37-12 ప్రతిపాలయ ప్రాప్నుహి ॥ 3-37-13 మార్గం న దదత్ అదదత్ ॥ 3-37-14 బలం సర్వాస్త్రరూపం ॥ 3-37-15 తతః శక్రాత్ ॥ 3-37-16 దీక్షితః స్వీకృతవ్రతః ॥ 3-37-17 అధ్యాపయత విద్యయాయోజితవాన్ ॥ 3-37-18 అనుజజ్ఞే గమనాయ అనుజ్ఞాతవాన్ ॥ 3-37-51 జ్యేష్టాపచయీ జ్యేష్ఠపూజనశీలః ॥ 3-37-55 గౌరితి బహుపురుషభోగ్యేత్యుపహాసః ॥ 3-37-56 అభాషత శత్రుర్యత్ తస్మాద్దుఃఖాదిదం త్వద్వియోగజమితి పూర్వేణ సంబంధః ॥ 3-37-69 ప్రాతిష్ఠత మహాబాహుః సుమనాః ప్రీతిమాంస్తదేతి క. పాఠః ॥ 3-37-71 శుష్మిణఓ బలినః ॥ 3-37-81 వినీతౌ, జితౌ క్రోధహర్షౌ యైః ॥ 3-37-88 కామాన్ కాంయంత ఇతి వ్యుత్పత్త్యా ఇష్టాన్ ॥ 3-37-90 అప్రతియాత్యానిస్తీర్య ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 038
॥ శ్రీః ॥
3.38. అధ్యాయః 038
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
అర్జునేన హిమవచ్ఛిఖరే తపశ్చరణం ॥ 1 ॥ పార్థతపోభీరుభిర్మహర్షిభిః ప్రార్థితేన మహాదేవేనాశ్వాసనపూర్వకమృషీణాం ప్రతి నివర్తనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-38-0 (17222)
జనమేజయ ఉవాచ। 3-38-0x (1868)
భగవఞ్శ్రోతుమిచ్ఛాసమి పార్థస్యాక్లిష్టకర్మణః।
విస్తరేణ కథామేతాం యథాఽస్త్రాణ్యుపలబ్ధవాన్ ॥ 3-38-1 (17223)
కథం చ పురుషవ్యాఘ్రో దీర్ఘబాహుర్ధనంజయః।
వనం ప్రవిష్టస్తేజస్వీ నిర్మనుష్యమభీతవత్ ॥ 3-38-2 (17224)
కించానేన కృతంతత్రవసతా బ్రహ్మవిత్తమ।
కథం చ భగవాన్స్థాణుర్దేవరాజశ్చ తోషితః ॥ 3-38-3 (17225)
ఏతదిచ్ఛాంయహం శ్రోతుం త్వత్ప్రసాదాద్ద్విజోత్తమ।
త్వం హి సర్వజ్ఞ దివ్యం చ మానుషం చైవ వేత్థ ॥ 3-38-4 (17226)
అత్యద్భుతం మహాప్రాజ్ఞ రోమహర్షణమర్జునః।
భవేన సహ సంగ్రామం చకారాప్రతిమం కిల।
పురా ప్రహరతాంశ్రేష్ఠః సంగ్రామేష్వపరాజితః ॥ 3-38-5 (17227)
యచ్ఛ్రుత్వా నరసింహానాం దైన్యహర్షాతివిస్మయాత్।
శూరాణామపి పార్థానాం హృదయాని చకంపిరే ॥ 3-38-6 (17228)
యద్యచ్చ కృతవానన్యత్పార్థస్తదస్విలం వద ॥ 3-38-7 (17229)
న హ్యస్ నిందితం జిష్ణోః సుసూక్ష్మమపి లక్షయే।
చరితం యస్య శూరస్య తన్మే సర్వం ప్రకీర్తయ ॥ 3-38-8 (17230)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-38-9x (1869)
కథయిష్యామి తే తాత కథామేతాం మహాత్మనః।
దివ్యాం కౌరవశార్దూల మహతీమద్భుతోపమాం ॥ 3-38-9 (17231)
గాత్రసంస్పర్శసంబద్ధాం త్ర్యంబకేణ మహాహవే।
పార్థస్య దేవదేవేన శృణు సంయక్సమాగమం ॥ 3-38-10 (17232)
యుధిష్ఠిరనియోగాత్స జగామామితవిక్రమః।
శక్రం సురేశ్వరం ద్రష్టుం దేవదేవం చ శంకరం ॥ 3-38-11 (17233)
దివ్యం తద్ధనురాదాయ ఖంగం చ పురుషర్షభః।
మహాబలో మహాబాహురర్జునః కార్యసిద్ధయే ॥ 3-38-12 (17234)
దిశం హ్యుదీచీం కౌరవ్యో హిమవచ్ఛిఖరం ప్రతి।
ఐంద్రిః స్థిరమనా రాజన్సర్వలోకమహారథః ॥ 3-38-13 (17235)
త్వరయా పరయా యుక్తస్తపసే ధృతనిశ్చయః।
వనం కంటకితం ఘోరమేక ఏవాన్వపద్యత ॥ 3-38-14 (17236)
నానాపుష్పఫలోపేతం నానాపక్షినినాదితం।
నానామృగగణాకీర్ణం సిద్ధచారణసేవితం ॥ 3-38-15 (17237)
తతః ప్రయాతే బీభత్సౌ వనం మానుషవర్జితం।
శంఖానాం పటహానాం చ శబ్దః సమభవద్దివి ॥ 3-38-16 (17238)
పుష్పవర్షం చ సుమహన్నిపపాత మహీతలే।
మేఘజాలం చ సతతం ఛాదయామాస సర్వతః ॥ 3-38-17 (17239)
సోతీత్య వనదుర్గాణి సన్నికర్షే మహాగిరేః।
శుశుభే హిమవత్పృష్ఠే వసమానోఽర్జునస్తదా ॥ 3-38-18 (17240)
తత్రతత్ర ద్రుమాన్ఫుల్లాన్విహగైర్వల్గునాదితాన్।
నదీశ్చ విపులావర్తా వైదూర్యనీలసంనిభాః ॥ 3-38-19 (17241)
హంసకారండవోద్గీతాః సారసాభిరుతాస్తథా।
పుంస్కోకిలరుతాశ్చైవ క్రౌంచబర్హిణనాదితాః ॥ 3-38-20 (17242)
మనోహరవనోపేతాస్తస్మిన్నతిరథోఽర్జునః।
పుణ్యశీతామలజలాః పశ్యన్ప్రీతమనాఽభవత్ ॥ 3-38-21 (17243)
రమణీయే వనోద్దేశే రమమాణోఽర్జునస్తదా।
తపస్యుగ్రే వర్తమాన ఉగ్రతేజా మహామనాః ॥ 3-38-22 (17244)
దర్భచీరం నివస్యాథ దండాజినబిభూషితః।
శీర్ణం చ పతితం భూమౌ పర్ణం సముపభుక్తవాన్ ॥ 3-38-23 (17245)
పూర్ణేపూర్ణే త్రిరరాత్రే తు మాసమేకం ఫలాశనః।
ద్విగుణేనైవ కాలేన ద్వితీయం మాసమత్యయాత్ ॥ 3-38-24 (17246)
తృతీయమపి మాసం స క్రమేణాహారమాచరన్।
చతుర్థే త్వథ సంప్రాప్తే మాసే భరతసత్తమః ॥ 3-38-25 (17247)
వాయుభక్షో మహాబాహురభవత్పాండునందనః।
ఊర్ధ్వబాహుర్నిరాలంబః పాదాంగుష్ఠాగ్రధిష్ఠితః ॥ 3-38-26 (17248)
సదోపస్పర్శనాచ్చాస్య బభూవురమితౌజసః।
విద్యుదంభోరుహనిభా జటాస్తస్య మహాత్మనః ॥ 3-38-27 (17249)
తతో మహర్షయః సర్వే జగ్ముర్దేవం పినాకినం।
వివేదయిషవః పార్థం తపస్యుగ్రే సమాస్థితం ॥ 3-38-28 (17250)
నీలకంఠం మహాదేవమభివాద్య ప్రణంయ చ।
సర్వే నివేదయామాసుః కర్మ తత్ఫల్గునస్య హ ॥ 3-38-29 (17251)
ఏకః పార్థో మహాతేజా హిమవత్పృష్ఠమాశ్రితః।
ఉగ్రే తపరసి దుష్పారే స్థితో ధూమాపయందిశః ॥ 3-38-30 (17252)
తస్య దేవేశ న వయం విద్మః సర్వే చికీర్షితం।
సంతాపయతి నః సర్వానసౌ సాధు నివార్యతాం ॥ 3-38-31 (17253)
తేషాం తద్వచనం శ్రుత్వా ముననాం భావితాత్మనాం।
ఉమాపతిర్భూతపతిర్వాక్యమేతదువాచ హ ॥ 3-38-32 (17254)
న వో విషాదః కర్తవ్యః ఫల్గునం ప్రతి సర్వశః।
శీఘ్రం గచ్ఛత సంహృష్టా యథాగతమతంద్రితాః ॥ 3-38-33 (17255)
అహమస్య విజానామి సంకల్పం మనసి స్థితం।
నాస్య స్వర్గస్పృహా కాచిన్నైశ్వర్యస్య న చాయుషః।
యత్తస్య కాంక్షితం ప్రాప్తుం తత్కరిష్యేఽహమద్య వై ॥ 3-38-34 (17256)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-38-35x (1870)
తచ్ఛ్రుత్వా శర్వవచనమృషయః సత్యవాదినః।
ప్రహృష్టమనసో జగ్ముర్యథాస్వం పునరాశ్రమం ॥ 3-38-35 (17257)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి కైరాతపర్వణి అష్టత్రింశోఽధ్యాయః ॥ 38 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-38-12 ఖంగం చ కనకత్సరుం ఇతి ఝ. పాఠః। తత్ర కనకత్సరుం స్వర్ణముష్టింమిత్యర్తః ॥ 3-38-13 ఐంద్రిరర్జునః ॥ 3-38-14 కంటకితం కంటకాక్రాంతం ॥ 3-38-23 దర్భచీరం తృణమయం వాసః। నివస్య పరిధాయ ॥ 3-38-24 ద్విగుణేన షట్రాత్రేణ అత్యయాత్ అతివాహితవాన్ ॥ 3-38-25 పక్షేణాహారమాచరన్ ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 3-38-26 నిరాలంబో నిరాశ్రయః ॥ 3-38-30 ధూమాపయన్ ధూమవతీరివ కుర్వన్ ॥ 3-38-34 సంకల్పం మనోరథం ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 039
॥ శ్రీః ॥
3.39. అధ్యాయః 039
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
కిరాతరూపిణఆ హరేణార్జునస్య పరాజయః ॥ 1 ॥ తథా పార్థపూజాస్తుతిసంతుష్టేన తేన తదాశ్వాసనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-39-0 (17258)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-39-0x (1871)
గతేషు తేషు సర్వేషు తపస్విషు మహాత్మసు।
పినాకపాణిర్భగవాన్సర్వపాపహరో హరః ॥ 3-39-1 (17259)
కైరాతం వేషమాస్థాయ కాంచనద్రుమసన్నిభం।
విభ్రాజమానో వపుషా గిరిర్మేరురివాపరః ॥ 3-39-2 (17260)
శ్రీగద్ధనురుపాదాయ శరాంశ్చాశీవిషోపమాన్।
నిష్పపాత మహార్చిష్మాందహన్కక్షమివానలః ॥ 3-39-3 (17261)
దేవ్యా సహోమయా శ్రీమాన్సమానవ్రతవేషయా।
నానావేషధరైర్హృష్టైర్భూతైరనుగతస్తదా ॥ 3-39-4 (17262)
కిరాతవేషసంఛన్నః స్త్రీభిశ్చాపి సహస్రశః।
అశోభత తదా రాజన్స దేశోఽతీవ భారత ॥ 3-39-5 (17263)
క్షణేన తద్వనం సర్వం నిఃశబ్దమభవత్తదా।
నాదః ప్రస్రవణానాం చ పక్షిణాం చాప్యుపారమత్ ॥ 3-39-6 (17264)
స సన్నికర్షమాగంయ పార్థస్యాక్లిష్టకర్మణః।
మూకం నామ దితేః పుత్రం దదర్శాద్భుతదర్శనం ॥ 3-39-7 (17265)
వారాహం రూపమాస్థాయ తర్జయంతమివార్జునం।
హంతుం పరమదుష్టాత్మా తమువాచాథ ఫల్గునః ॥ 3-39-8 (17266)
గాండీవం ధనురాదాయ శరాంశ్చాశీవిషోపమాన్।
సజ్యం ధనుర్వరం కృత్వా జ్యాఘోషేణ నినాదయన్ ॥ 3-39-9 (17267)
యన్మాం ప్రార్థయసే హంతుమనాగసమిహాగతం।
తస్మాత్త్వాం పూర్వమేవాహం నేష్యామి యమసాదనం ॥ 3-39-10 (17268)
దృష్ట్వా తం ప్రహరిష్యంతం ఫల్గునం దృఢధన్వినం।
కిరాతరూపీ సహసా వారయామాస శంకరః ॥ 3-39-11 (17269)
మయైష ప్రార్థితః పూర్వం నీలమేఘసమప్రభః।
అనాదృత్యైవ తద్వాక్యం ప్రజహారాథ ఫల్గునః ॥ 3-39-12 (17270)
కిరాతశ్చ సమం తస్మిన్నేకలక్ష్యే మహాద్యుతిః।
ప్రముమోచాశనిప్రఖ్యం శరమగ్నిశిఖోపమం ॥ 3-39-13 (17271)
తౌ ముక్తౌ సాయకౌ తాభ్యాం సమం తత్ర నిపేతతుః।
మూకస్య గాత్రే విస్తీర్ణే శైలపృష్ఠనిభే తదా ॥ 3-39-14 (17272)
యథాఽశనైర్వినిష్పేషో వజ్రస్యేవ చ పర్వతే।
తథా తయోః సన్నిపాతః శరయోరభవత్తదా ॥ 3-39-15 (17273)
స విద్ధో బహుభిర్బాణైర్దీప్తాస్యైః పన్నగైరివ।
మమార రాక్షసం రూపం భూయః కృత్వా సుదారుణం ॥ 3-39-16 (17274)
స దదర్శ తతో జిష్ణుః పురుషం కాంచనప్రభం।
కిరాతవేషసంఛన్నం స్త్రీసహాయమమిత్రహా ॥ 3-39-17 (17275)
తమబ్రవీత్ప్రీతమనా కౌంతేయః ప్రహసన్నివ।
కో భవానటతే శూన్యే వనే రస్త్రీగణసంవృతః ॥ 3-39-18 (17276)
న త్వమస్మిన్వనే ఘోరే బిభేషి కనకప్రభ।
కిమర్థం చ త్వయా విద్ధో మృగోఽయం మత్పరిగ్రహః ॥ 3-39-19 (17277)
మయాఽభిపన్నః పూర్వం హి రాక్షసోఽయమిహాగతః।
కామాత్పరిభవాద్వాఽపి న మే జీవన్విమోక్ష్యసే ॥ 3-39-20 (17278)
న హ్యేష మృగయాధర్మో యస్త్వయాఽద్య కృతో మయి।
తేన త్వాం భ్రంశయిష్యామి జీవితాత్పర్వతాశ్రయం ॥ 3-39-21 (17279)
ఇత్యుక్తః పాండవేయేన కిరాతః ప్రహసన్నివ।
ఉవాచ శ్లక్ష్ణయా వాచా పాండవం సవ్యసాచినం ॥ 3-39-22 (17280)
న మత్కృతే త్వయా వీరః భీః కార్యా వనమంతికాత్।
ఇయం భూమిః సదాఽస్మాకముచితా వసతాం వనే ॥ 3-39-23 (17281)
త్వయా తు దుష్కరః కస్మాదిహ వాసః ప్రరోచితః।
వయం తు బహుసత్త్వేఽస్మిన్నివసామస్తపోధన ॥ 3-39-24 (17282)
భవాంస్తు కృష్ణవత్మార్భః సుకుమారః సుఖోచితః।
కథం శూన్యమిమం దేశమేకాకీ విచరిష్యతి ॥ 3-39-25 (17283)
అర్జున ఉవాచ। 3-39-26x (1872)
గాండీవమాశ్రయం కృత్వా నారాజాంశ్చాగ్నిసన్నిభాన్।
నివసామి మహారణ్యే ద్వితీయ ఇవ పావకః ॥ 3-39-26 (17284)
ఏష చాపి మయా జంతుర్మృగరూపం సమాశ్రితః।
రాక్షసో నిహతో ఘోరో హంతుం మామిహ చాగతః ॥ 3-39-27 (17285)
కిరాత ఉవాచ। 3-39-28x (1873)
మయైష ధన్వనిర్ముక్తైస్తాడితః పూర్వమేవ హి।
బాణైరభిహతః శేతే నీతశ్చ యమసాదనం ॥ 3-39-28 (17286)
మమైవాయం లక్ష్యభూతః పూర్వమేవ పరిగ్రహః।
మమైవ చ ప్రహారేణ జీవితాద్వ్యపరిపితః ॥ 3-39-29 (17287)
దోషాన్స్వాన్నార్హసేఽన్యస్మై వక్తుం స్వబలదర్పితః।
అభిషక్తోస్మి మందాత్మన్న మే జీవన్విమోక్ష్యసే ॥ 3-39-30 (17288)
స్థిరో భవ విమోక్ష్యామి సాయకానశనీనివ।
ఘటస్వ పరయా శక్త్యా ముంచ త్వమపి సాయకాన్ ॥ 3-39-31 (17289)
తస్య తద్వచనం శ్రుత్వా కిరాతస్యార్జునస్తదా।
రోషమాహారయామాస తాడయామాస చేషుభిః ॥ 3-39-32 (17290)
తతో హృష్టేన మనసా ప్రతిజగ్రాహ సాయకాన్।
భూయోభూయ ఇతి ప్రాహ మందమందేత్యువాచ హ ॥ 3-39-33 (17291)
ప్రహరస్వ శరానేతాన్నారాచాన్మర్మభేదినః।
ఇత్యుక్తో బాణవర్షం స ముమోచ సహసాఽర్జునః ॥ 3-39-34 (17292)
తతస్తౌ తత్రసంరబ్ధౌ గర్జమానౌ ముహుర్ముహుః।
శరైరాశీవిషాకారైస్తతక్షాతే పరస్పరం ॥ 3-39-35 (17293)
తతోఽర్జునః శరవర్షం కిరాతే సమవాసృజత్।
తత్ప్రసన్నేన మనసా ప్రతిజగ్రాహ శంకరః ॥ 3-39-36 (17294)
ముహూర్తం శరవర్షం తు ప్రతిగృహ్య పినాకధృక్।
అక్షతేన శరీరేణ తస్థౌ గిరివాచలః ॥ 3-39-37 (17295)
స దృష్ట్వా బాణవర్షం తు మఘీభూతం ధనంజయః।
పరమం విస్మయం చక్రే సాధుసాధ్వితి చాబ్రవీత్ ॥ 3-39-38 (17296)
అహోఽయం సుకుమారాంగో హిమవచ్ఛిఖరాశ్రయః।
గాండీవముక్తాన్నారాచాన్ప్రతిగృహ్ణాత్యవిహ్వలః ॥ 3-39-39 (17297)
కోఽయం దేవో భవేత్సాక్షాద్రుద్రో యక్షః సురోఽసురః।
విద్యతే హి గిరిశ్రేష్ఠే త్రిదశానాం సమాగమః ॥ 3-39-40 (17298)
న హి మద్వాణజాలానాముత్సృష్టానాం సహస్రశః।
శక్తోఽన్యః సహితుం వేగమృతే దేవం పినాకినం ॥ 3-39-41 (17299)
దేవో వా యది వా యక్షో రుద్రాదన్యో వ్యవస్థితః।
అహమేనం శరైస్తీక్ష్ణైర్నయామి యమసాదనం ॥ 3-39-42 (17300)
తతో హృష్టమనా జిష్ణుర్నారాచాన్మర్మభేదినః।
వ్యసృజచ్ఛతధా రాజన్మయూఖానివ భాస్కరః ॥ 3-39-43 (17301)
తాన్ప్రసన్నేన మనసా భగవాఁల్లోకభావనః।
శూలపాణిః ప్రత్యగృహ్ణాచ్ఛిలావర్షమివాచలః ॥ 3-39-44 (17302)
క్షణేన క్షీణబాణోఽథ సంవృత్తః ఫల్గునస్తదా।
విత్రాసం చ జగామాథ తం దృష్ట్వా శరసంక్షయం ॥ 3-39-45 (17303)
చింతయామాస జిష్ణుస్తు భగవంతం హుతాశనం।
పురస్తాదక్షయౌ దత్తౌ తూణౌ యేనాస్య ఖాండవే ॥ 3-39-46 (17304)
కిం ను మోక్ష్యామి ధనుషా యన్మే బాణాః క్షయం గతాః।
అయం చ పురుషః కోపి బాణాన్గ్రసతి సర్వశః ॥ 3-39-47 (17305)
అహమేనం ధనుష్కోట్యా రశూలాగ్రేణేవ కుంజరం।
నయామి దండధారస్య యమస్య సదనం ప్రతి ॥ 3-39-48 (17306)
ప్రగృహ్యాథ ధనుష్కోట్యా జ్యాపాశేనావకృష్య చ।
ముష్టిభిశ్చాపి హతవాన్వజ్రకల్పైర్మహాద్యుతిః ॥ 3-39-49 (17307)
సంప్రాయుధ్యద్ధనుష్కోట్యా కౌంతేయః పరవీరహా।
తదప్యస్య ధనుర్దివ్యం జగ్రాహ గిరిగోచరః ॥ 3-39-50 (17308)
తతోఽర్జునో గ్రస్తధనుః ఖంగపాణిరతిష్ఠత।
యుద్ధస్యాంతమభీప్సన్వై వేగేనాభిజగామ తం ॥ 3-39-51 (17309)
తస్య మూర్ధ్ని శితం ఖంగమసక్తం పర్వతేష్వపి।
ముమోయ భుజవీర్యేణ విక్రంయ కురునందనః ॥ 3-39-52 (17310)
తకస్య మూర్ధానమాసాద్య పఫాలాసివరో హి సః।
తతో వృక్షైః శిలాభిశ్చ యోధయామాస ఫల్గునః ॥ 3-39-53 (17311)
తదా వృక్షాన్మహాకాయః ప్రత్యగృహ్ణాదథో శిలాః।
కిరాతరూపీ భగవాంస్తతః పార్థో మహాబలః ॥ 3-39-54 (17312)
ముష్టిభిర్వజ్రసంస్పర్శైర్ధూమముత్పాదయన్ముఖే।
ప్రజహార దురాధర్షే కిరాతసమరూపిణి ॥ 3-39-55 (17313)
తతః శక్రాశనిసమైర్ముష్టిభిర్భృశదారుణైః।
కిరాతరూపీ భగవానర్దయామాస ఫల్గునం ॥ 3-39-56 (17314)
తతశ్చటచటాశబ్దః సుధోరః సమజాయత।
పాండవస్య చ ముష్టీనాం కిరాతస్ చ యుధ్యతః ॥ 3-39-57 (17315)
సుముహూర్తం తయోర్యుద్ధమభవల్లోమహర్షణం।
భుజప్రహారసంయుక్తం వృత్రవాసవయోరివ ॥ 3-39-58 (17316)
మహారాజ తతో జిష్ణుః కిరాతమురసా బలీ।
పాండవం చ విచేష్టంతం కిరాతోప్యహనద్బలాత్ ॥ 3-39-59 (17317)
తయోర్భుజవినిష్పేషాత్సంధర్షేణోరసోస్తథా।
సమజాయత గాత్రేషు పావకోఽంగారధూమవాన్ ॥ 3-39-60 (17318)
తత ఏనం మహాదేవః పీడ్య గాత్రైః సుపీడితం।
తేజసా వ్క్రమద్రోషాచ్చేతస్తస్య విమోహయన్ ॥ 3-39-61 (17319)
తతోఽభిపీడితైర్గాత్రైః పిండీకృత ఇవాబభౌ।
ఫల్గునో గాత్రసంరుద్ధో దేవదేవేన భారత ॥ 3-39-62 (17320)
నిరుచ్ఛ్వాసోఽభవచ్చైవ సన్నిరుద్ధో మహామనాః।
తతః పపాత సంమూఢస్తతః ప్రీతోఽభవద్భవః ॥ 3-39-63 (17321)
స ముహూర్తం తథా భూత్వా సచేతాః పునరుత్థితః।
రుధిరేణాప్లుతాంగస్తు పాండవో భృశదుఃఖితః ॥ 3-39-64 (17322)
శరణ్యం శరణం గత్వా భగవంతం పినాకినం।
మృన్మయం స్ండిలం కృత్వామాల్యేనాపూజయద్భవం ॥ 3-39-65 (17323)
తచ్చ మాల్యం తదా పార్థః కిరాతశిరసి స్థితం।
అపశ్యత్పాండవశ్రేష్ఠో హర్షేణ ప్రకృతిం గతః ॥ 3-39-66 (17324)
పపాత పాదయోస్తస్య తతః ప్రీతోఽభవద్భవః।
[ఉవాచ చైనం వచసా మేఘగంభీరగీర్హసః।
జాతవిస్మయమాలోక్య తతః క్షీణాంగసంహతిం ॥ 3-39-67 (17325)
భవ ఉవాచ। 3-39-68x (1874)
భోభో ఫల్గున తుష్టోస్మి కర్మణాఽప్రతిమేన తే।
శౌర్యేణానేన ధృత్యా చ క్షత్రియో నాస్తి తే సమః ॥ 3-39-68 (17326)
సమం తేజశ్చ వీర్యం చ మమాద్య తవ చానఘ।
ప్రీతస్తేఽహం మహాబాహో పశ్య మాం భరతర్షభ ॥ 3-39-69 (17327)
దదామి తే విశాలాక్ష చక్షుః పూర్వం మునిర్భవాన్।
విజేష్యసి రణే శత్రూనపి సర్వాందివౌకసః ॥ 3-39-70 (17328)
[ప్రీత్యా చ తేఽహం దాస్యామి యదస్త్రమనివారితం।
త్వం హి శక్తో మదీయం తదస్త్రం ధారయితుం క్షణాత్ ॥] 3-39-71 (17329)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-39-72x (1875)
తతో దేవం మహాదేవం గిరిశం శూనపాణినం।
దదర్శ ఫల్గునస్తత్ర సహ దేవ్యా మహాద్యుతిం ॥ 3-39-72 (17330)
స జానుభ్యాం మహీం గత్వా శిరసా ప్రణిపత్య చ।
ప్రసాదయామాస హరం పార్థః పరపురంజయః ॥ 3-39-73 (17331)
అర్జున ఉవాచ। 3-39-74x (1876)
కపర్దిన్సర్వభూతేశ భగనేత్రనిపాతన।
[దేవదేవ మహాదేవ నీలగ్రీవ జటాధర ॥ 3-39-74 (17332)
కారణానాం చ పరమం జానే త్వాం త్ర్యంబకం విభుం।
దేవానాం చ గతిం దేవం త్వత్ప్రసూతమిదం జగత్ ॥ 3-39-75 (17333)
అజేయస్త్వం త్రిభిర్లోకైః సదేవాసురమానుషైః।
శివాయ విష్ణురూపాయ విష్ణవే శివరూపిణే ॥ 3-39-76 (17334)
దక్షియజ్ఞవినాశాయ హరిరూపాయ తే నమః।
లలాటాక్షాయ శర్వాయ మీఢుషే శూలపాణయే ॥ 3-39-77 (17335)
పినాకగోప్త్రే సూర్యాయ మంగల్యాయ చ వేధసే।
ప్రసాదయే త్వాం భగవన్సర్వభూతమహేశ్వర ॥ 3-39-78 (17336)
గణేశం జగతః శంభుం లోకకారణకారణం।
ప్రధానపురుషాతీతం పరం సూక్ష్మతరం హరం ॥ 3-39-79 (17337)
వ్యతిక్రమం మే భగవన్క్షంతుమర్హసి శంకర।
భగవందర్శనాకాంక్షీ ప్రాప్తోస్మీమం మహాగిరిం ॥ 3-39-80 (17338)
దయితం తవ దేవేశ తాపసాలయముత్తమం।
ప్రసాదయే త్వాం భగవన్సర్వలోకనమస్కృతం ॥ 3-39-81 (17339)
కృతో మయాఽయమజ్ఞానాద్విమర్దో యస్త్వయా సహ।
శరణం ప్రతిపన్నాయ తత్క్షమస్వాద్య శంకర ॥ 3-39-82 (17340)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-39-83x (1877)
తమువాచ మహాతేజాః ప్రహసన్వృషభధ్వజః।
ప్రగృహ్య రుచిరం బాహుం క్షాంతమిత్యేవ ఫల్గునం ॥ 3-39-83 (17341)
పరిష్వజ్య చ బాహుభ్యాం ప్రీతాత్మా భగవాన్హరః।
పునః పార్థం సాంత్వపూర్వమువాచ వృషభధ్వజః ॥ 3-39-84 (17342)
`గంగాంగితజటః శర్వః పార్థస్యామితతేజసః।
ప్రగృహ్య రుచిరం బాహుం వృత్తం తాంరతలాంగులిం ॥' 3-39-85 (17343)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి కైరాతపర్వణి ఏకోనచత్వారింశోఽధ్యాయః ॥ 39 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-39-4 భూతైః ప్రమథాఖ్యైః స్వపార్షదైః ॥ 3-39-13 సమం ఏకకాలం ॥ 3-39-15 అశనిర్మేధజం వజ్రం। వజ్రం ఇంద్రప్రహరణం। సంనిషాతో యోగః ॥ 3-39-16 స దానవః రాక్షసమివ ॥ 3-39-20 అభిపన్నః పరిగృహీతః కామానత్। యదృచ్ఛాతః। పరిభవాత్ మమాభిభవాయ ॥ 3-39-23 మత్కృతే మన్నిమిత్తం। వనమంతికాద్వనస్య సమీపే ॥ 3-39-24 ప్రరోచితః స్వీకృతః ॥ 3-39-30 దోషాన్మృగయా ధర్మాతిక్రమరూపాన్ ॥ 3-39-34 నారాచాన్ శరజాతిభేదాన్ ॥ 3-39-39 అహోఽయమితి సంధిరార్షః ॥ 3-39-41 సహితుం సోఢుం ॥ 3-39-52 అసక్తమకుంఠితం ॥ 3-39-53 పఫాల విశీర్ణ 3-39-55 ధూమం క్రోధావేశేన ॥ 3-39-61 పీడ్య నిపీడ్య ॥ 3-39-62 గాత్రేషు సంరుద్ధశ్చలనహీనః ॥ 3-39-66 ప్రకృతిం స్వాస్థ్యం ॥ 3-39-70 చక్షుః దివ్యజ్ఞానం ॥ 3-39-77 మీఢుషే వర్షకాయ ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 040
॥ శ్రీః ॥
3.40. అధ్యాయః 040
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
మహాదేవేన పార్థాయ స్వగ్రస్తగాండీవాదిప్రత్యర్పణపూర్వకం పాశుపతాస్త్రప్రదానం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-40-0 (17344)
దేవదేవ ఉవాచ। 3-40-0x (1878)
నరస్త్వం పూర్వదేహే వై నారాయణసహాయవాన్।
బదర్యాం తప్తవానుగ్రం తపో వర్షాయుతాన్బహూన్ ॥ 3-40-1 (17345)
త్వయి వా పరమం తేజో విష్ణౌ వా పురుషోత్తమే।
యువాభ్యాం పురుషాగ్ర్యాభ్యాం తేజసా ధార్యతే జగత్ ॥ 3-40-2 (17346)
శక్రాభిషేకే సుమహద్ధనుర్జలదనిఃస్వనం।
ప్రగృహ్య దానవాః శస్తాస్త్వయా కృష్ణేన చ ప్రభో ॥ 3-40-3 (17347)
తదేతదేవ గాండీవం తవ పార్థ కరోచితం।
భాయామాస్థాయ తద్గ్రస్తం మయా పురుషసత్తమ ॥ 3-40-4 (17348)
తూణౌ చాప్యక్షయౌ భూయస్తవ పార్థ కరోచితౌ।
భవిష్యతి శరీరం చ నీరుజం కురునందన ॥ 3-40-5 (17349)
ప్రీతిమానస్మి వై పార్థ భవాన్సత్యపరాక్రమః।
గృహాణ వరమస్మత్తః కాంక్షితం యన్నరర్షభ ॥ 3-40-6 (17350)
న త్వయా సదృశః కశ్చిత్పుమాన్మర్త్యేషు భారత।
దివి వా వర్తతే త్రం త్వత్ప్రధానమరిందమ ॥ 3-40-7 (17351)
అర్జున ఉవాచ। 3-40-8x (1879)
వరం దదాసి చేన్మహ్యం కామం ప్రీత్యా వృషధ్వజ।
కామయే దివ్యామస్త్రం తద్ధోరం పాశుపతం ప్రభో ॥ 3-40-8 (17352)
యత్తద్బ్రహ్మశిరో నామ రౌద్రం భీమపరాక్రమం।
యుగాంతే దారుణే ప్రాప్తే కృత్స్నం సంహరతే జగత్ ॥ 3-40-9 (17353)
[కర్ణభీష్మకృపద్రోణైర్భవితా తు మహాహవః।
త్వత్ప్రసాదాన్మహాదేవ జయేయం తాన్యథా యుధి ॥] 3-40-10 (17354)
జయేయం యేన సంగ్రామే దానవాన్రాక్షసాంస్తథా।
రాజ్ఞశ్చైవ పిశాచాంశ్చ గంధర్వానథపన్నగాన్ ॥ 3-40-11 (17355)
యస్మిఞ్శూలసహస్రాణి గదాశ్చోగ్రప్రదర్శనాః।
శరాశ్చాశీవిషాకారాః సంభవంత్యనుమంత్రితాః ॥ 3-40-12 (17356)
యుధ్యేయం యేన భీష్మేణ ద్రోణేన చ కృపేణ చ।
సూతపుత్రేణ చ రణే నిత్యం కటుకభాషిణా ॥ 3-40-13 (17357)
ఏష మే ప్రథమః కామో భగవన్భగనేత్రహన్।
త్వత్ప్రసాదాద్వినిర్బృత్తః సమర్థః స్యామహం యథా ॥ 3-40-14 (17358)
భవ ఉవాచ। a30-11-15x (1880)
దదామి తేఽస్త్రం దయితమహం పాశుపతం విభో।
సమర్థో ధారణే మోక్షే సంహారేఽపి చ పాండవ ॥ 3-40-15 (17359)
న తద్వేద మహేంద్రోపి న యమో న చ యక్షరాట్।
వరుణోప్యథవా వాయుః కుతో వేత్స్యంతి మానవాః ॥ 3-40-16 (17360)
న త్వయా సహసా పార్థ మోక్తవ్యం పురుషే క్వచిత్।
జగద్వినిర్దహేత్సర్వమల్పతేజసి పాతితం ॥ 3-40-17 (17361)
అబధ్యో నామ నాస్త్యస్య త్రైలోక్యే సచరాచరే।
మనసా చక్షుషా వాచా ధనుషా చ నిపాత్యతే ॥ 3-40-18 (17362)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-40-19x (1881)
తచ్ఛ్రుత్వా త్వరితః పార్థః శుచిర్భూత్వా సమాహితః।
ఉపసంగృహ్య విశ్వేశమధీష్వేత్యథ సోఽబ్రవీత్ ॥ 3-40-19 (17363)
తతస్త్వధ్యాపయామాస సరహస్యనివర్తనం।
తదస్త్రం పాండవశ్రేష్ఠం మూర్తిమంతమివాంతకం ॥ 3-40-20 (17364)
ఉపతస్థే మహాత్మానం యథా త్ర్యక్షముమాపతిం।
ప్రతిజగ్రాహ తచ్చాపి ప్రీతిమానర్జునస్తదా ॥ 3-40-21 (17365)
తతశ్చచాల పృథివీ సపర్వతవనద్రుమా।
ససాగరవనోద్దేశా సగ్రామనగరాకరా ॥ 3-40-22 (17366)
శంఖదుందుభిఘోషాశ్చ భేరీణాం చ సహస్రశః।
తస్మినముహూర్తే సంప్రాప్తే నిర్ఘాతశ్చ మహానభూత్ ॥ 3-40-23 (17367)
అథాస్త్రం జాజ్వలద్ధోరం పాండవస్యామితౌజసః।
మూర్తిమద్విష్ఠితం పార్శ్వే దదృశుర్దేవదానవాః ॥ 3-40-24 (17368)
స్పృష్టస్య త్ర్యంబకేణాథ ఫల్గునస్యామితౌజసః।
యత్కిం గచ్ఛేత్యనుజ్ఞాతస్త్ర్యంబకేణ తదాఽర్జునః ॥ 3-40-25 (17369)
స్వర్గం గచ్ఛేత్యనుజ్ఞాతస్త్ర్యంబకేణ తదాఽర్జునః।
ప్రణంయ శిరసా రాజన్ప్రాంజలిర్భవమైక్షత । 3-40-26 (17370)
తతః ప్రభుస్త్రిదివనివాసినాం వసీ
మహామతిర్గిరిశ ఉమాపతిః శివః।
ధనుర్మహద్దితిజపిశాచసూదనం
దదౌ భవః పురుషవరాయ గాండివం ॥ 3-40-27 (17371)
తతః శుభం గిరివరమీశ్వరస్తదా
సహోమయాఽసితతటసానుకందరం।
విహాయ తం పతగమహర్షిసేవితం
జగామ స్వం పురుషవరస్య పశ్యతః ॥ 3-40-28 (17372)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి కైరాతపర్వణి చత్వారింశోఽధ్యాయః ॥ 40 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-40-3 శస్తాః మారితాః ॥ 3-40-7 త్వత్ప్రధానం త్వమేవ శ్రేష్ఠో రయస్మిన్ క్షత్రే ॥ 3-40-14 వినిర్వృత్తః విశేషేణ కృతకృత్యః ॥ 3-40-15 సంహారే నివర్తనే ॥ 3-40-18 మనసా సంకల్పమాత్రేణ నిపాత్యతే శత్రుః ధనుషేతి బాణప్రయోగేణ ॥ 3-40-19 అధీష్వ అధ్యాపయ ॥ 3-40-23 నిర్ఘాత ఉత్పాతః ॥ 3-40-27 వశీ వశ ఇచ్ఛా తద్వాన్। తజ్జయీత్యర్థః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 041
॥ శ్రీః ॥
3.41. అధ్యాయః 041
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
యమవరుణకుబేరైరర్జునాయాస్త్రదానం ॥ 1 ॥ అర్జునంప్రతి శక్రేణ స్వర్గాగమనచోదనా ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-41-0 (17373)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-41-0x (1882)
తస్య సంపశ్యతస్త్వేవ పినాకీ గోవృషధ్వజః।
జగామాదర్శనం భానుర్లోకస్యేవాస్తమీయివాన్ ॥ 3-41-1 (17374)
తతోఽర్జునః పరం చక్రే విస్మయం పరవీరహా।
మయా సాక్షాన్మహాదేవో దృష్ట ఇత్యేవ భారత ॥ 3-41-2 (17375)
ధన్యోస్ంయనుగృహీతోస్మి యన్మయా త్ర్యంబకో హరః।
పినాకీ వరదో రూపీ దృష్టః స్పృష్టశ్ట పాణినా ॥ 3-41-3 (17376)
కృతార్థం చావగచ్ఛామి పరమాత్మానమాత్మనా।
శత్రూంశ్చ విజితాన్సర్వాన్నిర్వృత్తం చ ప్రయోజనం ॥ 3-41-4 (17377)
ఇత్యేవం చింతయానస్య పార్థస్యామితతేజసః।
తతో వైడూర్యవర్ణాభో భాసయన్సర్వతో దిశః।
యాదోగణవృతః శ్రీమానాజగామ జలేశ్వరః ॥ 3-41-5 (17378)
నాగైర్నదైర్నదీభిశ్చ దైత్యైః సాధ్యైర్మరుద్గణైః।
వరుణో యాదసాంభర్తా వశీ తం దేశమాగమత్ ॥ 3-41-6 (17379)
అథ జాంబూనదవపుర్విమానేన మహార్చిషా।
కుబేరః సమనుప్రాప్తో యక్షైరనుగతః ప్రభుః ॥ 3-41-7 (17380)
విద్యోతయన్నివాకాశమద్భుతోపమదర్శనః।
ధనానామధిపః శ్రీమానర్జునం ద్రష్టుమాగతః ॥ 3-41-8 (17381)
తథా లోకాంతకః శ్రీమాన్యమః సాక్షాత్ప్రతాపవాన్।
మర్త్యమూర్తిధరైః సార్ధం పితృభిర్లోకభావనైః ॥ 3-41-9 (17382)
దండపాణిరచింత్యాత్మా సర్వభూతవినాశకృత్।
వైవస్వతో ధర్మరాజో విమానేనావభాసయన్ ॥ 3-41-10 (17383)
త్రీల్లోకాన్గుహ్యకాంశ్చైవ గంధర్వాశ్చైవ పన్నగాన్।
ద్వితీయ ఇవ మార్తాండో యుగాంతే సముపస్థితే ॥ 3-41-11 (17384)
భానుమంతి విచిత్రాణి శిఖరాణి మహాగిరేః।
సమాస్థాయార్జునం తత్రదదృశుస్తపసాన్వితం ॥ 3-41-12 (17385)
తతో ముహూర్తాద్భగవానైరావతశిరోగతః।
ఆజగామ సహేంద్రాణ్యా శక్రః సురగణైర్వృతః ॥ 3-41-13 (17386)
పాండురేణాతపత్రేణ ధ్రియమాణేన మూర్ధని।
శుశుభే నాగరాజస్థః సితమభ్రమివ స్థితః ॥ 3-41-14 (17387)
సంస్తూయమానో గంధర్వైర్ఋషిభిశ్చ తపోధనైః।
శృంగం గిరేః సమాసాద్య తస్థౌ సూర్య ఇవోదితః ॥ 3-41-15 (17388)
అథ మేఘస్వనో ధీమాన్వ్యాజహార శుభాం గిరం।
యమఋ పరమధర్మజ్ఞో దక్షిణాం దిశమాస్థితః ॥ 3-41-16 (17389)
అర్జునార్జున పశ్యాస్మాఁల్లోకపాలాన్సమాగతాన్।
దృష్టిం తే వితరామోఽద్య భవానర్హతి దర్శనం ॥ 3-41-17 (17390)
పూర్వర్షిరమితాత్మా త్వం నరో నామ మహాబలః।
నియోగాద్బ్రహ్మణస్తాత మర్త్యతాం సముపాగతః ॥ 3-41-18 (17391)
త్వయా చ వసుసంభూతో మహావీర్యః పితామహః।
భీష్మః పరమధర్మాత్మా జేతవ్యశ్చ రణేఽనఘ ॥ 3-41-19 (17392)
క్షత్రం చాగ్నిసమస్పర్శం భారద్వాజేన రక్షితం।
నివాతకవచాశ్చైవ సంసాధ్యాః కురునందన ॥ 3-41-20 (17393)
పితుర్మమాంశో దేవస్య సర్వలోకప్రతాపినః।
కర్ణశ్వ సుమహావీర్యస్త్వయా వధ్యో ధనంజయ ॥ 3-41-21 (17394)
అంశాశ్చ క్షితిసంప్రాప్తా దేవగంధర్వరక్షసాం।
త్వయా నిపాతితా యుద్ధేస్వకర్మఫలనిర్జితాం।
గతిం ప్రాప్స్యంతి కౌంతేయ యథాస్వమరికర్శన ॥ 3-41-22 (17395)
అక్షయా తవ కీర్తిశ్చ లోకే స్థాసయ్తి ఫల్గున।
త్వయా సాక్షాన్మహాదేవస్తోషితో హి మహామృధే ॥ 3-41-23 (17396)
లఘ్వీ వసుమతీ చాపి కర్తవ్యా విష్ణునా సహ ॥ 3-41-24 (17397)
గృహాణాస్త్రం మహాబాహో దండమప్రతివారణం।
అనేనాస్త్రేణ సుమహత్త్వం హి కర్మ కరిష్యసి ॥ 3-41-25 (17398)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-41-26x (1883)
ప్రతిజగ్రాహ పార్థోపి విధివత్కురునందనః।
సమంత్రం సోపరోధం చ సమోక్షవినివర్తనం ॥ 3-41-26 (17399)
తతో జలధరశ్యామో వరుణో యాదసాంపతిః।
పశ్చిమాం దిశమాస్థాయ గిరముచ్చారయన్ప్రభుః ॥ 3-41-27 (17400)
పార్థ క్షత్రియముఖ్యస్త్వం క్షత్రధర్మే వ్యవస్థితః।
పశ్య మాం పృథుతాంరాక్ష వరుణోస్మి జలేశ్వరః ॥ 3-41-28 (17401)
మయా సముద్యతాన్పాశాన్వారుణాననివారితాన్।
ప్రతిగృహ్ణీష్వ కౌంతేయ సహరహస్యనివర్తనాన్ ॥ 3-41-29 (17402)
ఏభిస్తదా మయా వీర సంగ్రామే తారకామయే।
దైతేయానాం సహస్రాణి సంయతాని మహాత్మనాం ॥ 3-41-30 (17403)
తస్మాదిమాన్మహాసత్వ మత్ప్రసాదసముత్థితాన్।
గృహాణ న హి తే ముచ్యేదంతకోప్యాతతాయినః ॥ 3-41-31 (17404)
అనేన త్వం యదాఽస్త్రేణ సంగ్రామే విచరిష్యసి।
తదా నిఃక్షత్రియా భూమిర్భవిష్యతి న సంశయః ॥ 3-41-32 (17405)
`తతస్తాన్వారుణానస్త్రాందివ్యానస్త్రవిదాంవరః।
ప్రతిజగ్రాహ విధివద్వరుణాద్వాసవిస్తదా ॥' 3-41-33 (17406)
తతః కైలాసనిలయో ధనాధ్యక్షోఽభ్యభాపత।
దత్తేష్వస్త్రేషు దివ్యేషు వరుణేన యమేన చ ॥ 3-41-34 (17407)
ప్రీతోఽహమపి తే ప్రాజ్ఞ పాండవేయ మహాహల।
త్వయా సహ సమాగంయ అజితేన తథైవ చ ॥ 3-41-35 (17408)
సవ్యసాచిన్మహాబాహో పూర్వదేవ సనాతన।
సహాస్మాభిర్భవాఞ్శ్రాంతః పురాకల్పేషు నిత్యశః ॥ 3-41-36 (17409)
దర్శనం తే త్విదం దివ్యం ప్రదిశామి నరర్షభ।
అమానుషాన్మహాబాహో దుర్జయానపి జేష్యసి ॥ 3-41-37 (17410)
మత్తశ్చైవ భవానాశు గృహ్ణాత్వస్త్రమనుత్తమం।
అనేన త్వమనీకాని ధార్తరాష్ట్రస్య ధక్ష్యసి ॥ 3-41-38 (17411)
మత్తోఽపి త్వం గృహాణాస్త్రమంతర్ధానం ప్రియం భమ।
ఓజస్తేజోద్యుతికరం ప్రస్వాపనమరాతినుత్ ॥ 3-41-39 (17412)
మహాత్మనా శంకరేణ త్రిపురం నిహతం యాదా।
తదైతదస్త్రం నిర్ముక్తం యేన దగ్ధా మహాసురాః ॥ 3-41-40 (17413)
త్వదర్థముద్యతం చేదం మయా సత్యపరాక్రమ।
త్వమర్హో ధారణే చాస్య మేరుప్రతిమగౌరవ। 3-41-41 (17414)
తతోఽర్జునో మహాబాహుర్విధివత్కురునందనః।
కౌబేరమధిజగ్రాహ దివ్యమస్త్రం మహాబలః ॥ 3-41-42 (17415)
తతోఽబ్రవీద్దేవరాజః పార్థమక్లిష్టకారిణం।
సాంత్వయఞ్శ్లక్ష్ణయావాచాదివ్యదుందుభినిఃస్వనః ॥ 3-41-43 (17416)
కుంతీమాతర్మహాబాహో త్వమీశానః పురాతనః।
పరాం సిద్ధిమనుప్రాప్తః సాక్షాద్దేవగతిం గతః ॥ 3-41-44 (17417)
దేవకార్యం తు సుమహత్త్వయా కార్యమరిందమ।
ఆరోఢవ్యస్త్వయా స్వర్గః సజ్జీభవ మహాద్యుతే ॥ 3-41-45 (17418)
రథో మాతలిసంయుక్త ఆగతస్త్వత్కృతే మమ।
తత్ర తేఽహంప్రదాస్యామి సర్వాణ్యస్త్రాణి కౌరవ ॥ 3-41-46 (17419)
తాందృష్ట్వా లోకపాలాంస్తు సమేతాన్గిరిమూర్ధని।
జగామ విస్మయం ధీమాన్కుంతీపుత్రో ధనంజయః ॥ 3-41-47 (17420)
తతోఽర్జునో మహాతేజా లోకపాలాన్సమాగతాన్।
పూజయామాస విధివద్వాగ్భిరద్భిః ఫలైరపి ॥ 3-41-48 (17421)
తతః ప్రతియయుర్దేవాః ప్రతిపూజ్య ధనంజయం।
యథాగతేన విబుధాః సర్వే కామం మనోజవాః ॥ 3-41-49 (17422)
3-41-50 (17423)
తతో ఽర్జునో ముదం లేభే లబ్ధాస్త్రః పురుషర్పభః।
కృతార్థమథ చాత్మానం స మేనే పూర్ణమానసం ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-41-4 నిర్వృత్తం నిష్పన్నం ॥ 3-41-5 యాదాంసి జలజంతవస్తేషాం గణః ॥ 3-41-6 నాగైః సర్పైః ॥ 3-41-12 భానుమంతి దీప్తిమంతి ॥ 3-41-17 వితరామో యచ్ఛామః ॥ 3-41-20 సంసాధ్యాః జేతవ్యాః ॥ 3-41-21 మమ పితుః సూర్యస్య ॥ 3-41-23 మృధేసంప్రామే ॥ 3-41-24 లధ్వీ భారశూన్యా ॥ 3-41-30 సంయతాని బద్ధాని ॥ 3-41-35 అజితేన కృష్ణేన యథా తథైవ ప్రీతోస్మి ॥ 3-41-36 పూర్వదేవ నర ॥ 3-41-41 ఉద్యతముపస్థితం .। 3-41-44 దేవగతిం దేవానాం పరాయణత్వం ॥ 3-41-45 ఆగంతా ఇతి ఝ. పాఠః। ఆగంతా ఆయాస్యతీత్యర్థః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 042
॥ శ్రీః ॥
3.42. అధ్యాయః 042
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
పార్థేన మాతలిసమానీతరథారోహణఏన స్వర్గగమనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-42-0 (17424)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-42-0x (1884)
గతేషు లోకపాలేషు పార్థః శత్రునిబర్హణః।
చింతయామాస రాజేంద్ర దేవరాజరథాగమం ॥ 3-42-1 (17425)
తస్య చింతయమానస్య గుడాకేశస్య ధీమతః।
రథో మాతలిసంయుక్త ఆజగామ మహాప్రభః ॥ 3-42-2 (17426)
నభో వితిమిరం కుర్వంజలదాన్పాటయన్నివ।
దిశః సంపూరయన్నాదైర్మహామేఘరవోపమైః। 3-42-3 (17427)
అసయః శక్తయో భీమా గదాశ్చోగ్రప్రదర్శనాః।
దివ్యప్రభావాః ప్రాసాశ్చ విద్యుతశ్చ మహాప్రభాః ॥ 3-42-4 (17428)
తథైవాశనయశ్చైవ చక్రయుక్తాస్తులాగుడాః।
వాయుస్ఫోటాః సనిర్ఘాతాః శంఖమేఘస్వనాస్తథా ॥ 3-42-5 (17429)
తత్రనాగా మహాకాయా జ్వలితాస్యాః సుదారుణాః।
సితాభ్రకూటప్రతిమాః సంహతాశ్చ యథోపలాః ॥ 3-42-6 (17430)
దశవాజిసహస్రాణి హరీణాం వాతరంహసాం।
వహంతి యం నేత్రముషం దివ్యం మాయామయం రథం ॥ 3-42-7 (17431)
తత్రాపశ్యన్మహానీలం వైజయంతం మహాప్రభం।
ధ్వజమిందీవరశ్యామం వంశం కనకభూషణం ॥ 3-42-8 (17432)
తస్మిన్రథే స్థితం సూతం తప్తహేమవిభూషితం।
దృష్ట్వా పార్థో మహాబాహుర్దేవరాజమతర్కయత్ ॥ 3-42-9 (17433)
తథా తర్కయతస్తస్య ఫల్గునస్యాథ మాతలిః।
సన్నతః ప్రస్థితో భూత్వా వాక్యమర్జునమబ్రవీత్ ॥ 3-42-10 (17434)
భోభో శక్రాత్మజ శ్రీమఞ్శక్రస్త్వాం ద్రష్టుమిచ్ఛతి।
ఆరోహతు భవాఞ్శీఘ్రం రథమింద్రస్య సంభతం ॥ 3-42-11 (17435)
ఆహ మామమరశ్రేష్ఠః పితా తవ శతక్రతుః।
కుంతీసుతమిహ ప్రాప్తం పశ్యంతు త్రిదశాలయాః ॥ 3-42-12 (17436)
ఏష శక్రః పరివృతో దేవైర్ఋషిగణైస్తథా।
గంధర్వైరప్సరోభిశ్చ త్వాం దిదృక్షుః ప్రతీక్షతే ॥ 3-42-13 (17437)
అస్మాల్లోకాద్దేవలోకం పాకశాసనశాసనాత్।
మారోహ త్వం మయా సార్ధం లబ్ధాస్త్రః పునరేష్యసి ॥ 3-42-14 (17438)
అర్జున ఉవాచ। 3-42-15x (1885)
మాతలే గచ్ఛ శీఘ్రం త్వమారోహస్వ రథోత్తమం।
రాజసూయాశ్వమేధానాం శతైరపి సుదుర్లభం ॥ 3-42-15 (17439)
పార్థివైః సుమహాభాగైర్యజ్వభిర్భూరిదక్షిణైః।
దైవతైర్వా దురారోహం దానవైర్వా రథోత్తమం ॥ 3-42-16 (17440)
నాతప్తతపసా శక్య ఏష దివ్యో మహారథః।
ద్రష్టుం వాఽప్యథవా స్ప్రష్టుమారోఢుం కుత ఏవ చ ॥ 3-42-17 (17441)
త్వయి మతిష్ఠితే సాధో రథస్థే స్థిరవాజిని।
పశ్చాదహమథారోక్ష్యే ముకృతీ సత్పథం యథా ॥ 3-42-18 (17442)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-42-19x (1886)
తస్యతద్వచనం శ్రుత్వా మాతలిః శక్రసారథిః।
ఆరురోహ రథం శీఘ్రం హయాంజగ్రాహ రశ్మిభిః ॥ 3-42-19 (17443)
తతోఽర్జునో హృష్టమనా గంగాయామాప్లుతః శుచిః।
జజాప జప్యం కౌంతేయో విధివత్కురునందనః ॥ 3-42-20 (17444)
తతః పితృన్యథాన్యాయం తర్పయిత్వా యథావిధి।
మందరం శైలరాజం తమాప్రష్టుముపచక్రమే ॥ 3-42-21 (17445)
సాధూనాం పుణ్యశీలానాం మునీనాం పుణ్యకర్మణాం।
త్వం సదా సంశ్రయః శైల స్వర్గమార్గాభికాంక్షిణాం ॥ 3-42-22 (17446)
త్వత్ప్రసాదాత్సదా శైల బ్రాహ్మణాః క్షత్రియా విశః।
స్వర్గం ప్రాప్తాశ్చరంతి స్మ దేవైః సహ గతవ్యథాః ॥ 3-42-23 (17447)
అద్రిరాజ మహాశైల మునిసంశ్రయ తీర్థవన్।
గచ్ఛాంయామంత్రయిత్వా త్వాం సుఖమస్ంయుషితస్త్వయి ॥ 3-42-24 (17448)
తవ సానూని కుంజాశ్చ నద్యః ప్రస్రవణాని చ।
తీర్థాని చ సుపుణ్యాని మయా దృష్టాన్యనేకశః ॥ 3-42-25 (17449)
సుసుగంధాశ్చ వైర్యోఘాస్త్వచ్ఛరీరవినిఃసృతాః।
అమృతాస్వాదసృశాః పీతాః ప్రస్రవణోదకాః ॥ 3-42-26 (17450)
శిశుర్యథా పితుశ్చాంకే సుఖం శేతే తటే తథా।
మయా తవాంకే లలితం శైలరాజ మహాప్రభో ॥ 3-42-27 (17451)
అప్సరోగణసంకీర్ణఏ బ్రహ్మఘోషానునాదితే।
సుఖమస్ంయుషితః శైల తవ సానుషు నిత్యదా ॥ 3-42-28 (17452)
ఏవముక్త్వార్జునః శైలమామంత్ర్య పరవీరహా।
ఆరురోహ రథం దివ్యం ద్యోతయన్నివ భాస్కరః ॥ 3-42-29 (17453)
స తేనాదిత్యరూపేణ దివ్యేనాద్భుతకర్మణా।
ఊర్ధ్వమాచక్రమే ధీమాన్ప్రహృష్టః కురునందనః ॥ 3-42-30 (17454)
సోఽదర్శనపథం యాతో మర్త్యానాం ధర్మచారిణాం।
దదర్శాద్భుతరూపాణి విమానాని సహస్రశః ॥ 3-42-31 (17455)
న తత్ర సూర్యః సోమో వా ద్యోతతే న చ పావకః।
స్వయైవ ప్రభయా తత్ర ద్యోతంతే పుణ్యలబ్ధయా ॥ 3-42-32 (17456)
తారారూపాణి యానీహ దృశ్యంతే ద్యుతిమంతి వై।
ఆకాశే విప్రకృష్టత్వాత్తనూని సుమహాంత్యపి ॥ 3-42-33 (17457)
తాని తత్ర ప్రభాస్వంతి రూపవంతి చ పాండవః।
దదర్శ స్వేషు ధిష్ణ్యేషు దీప్తిమంతి స్వయాఽర్చిషా ॥ 3-42-34 (17458)
తత్ర రాజర్షయః సిద్ధా వీరాశ్చ నిహతా యుధి।
తపసా చ జితం స్వర్గం సంపేతుః శతసంఘశః ॥ 3-42-35 (17459)
గంధర్వాణాం సహస్రాణి మూర్యజ్వలితతేజసాం।
గుహ్యకారనామృషీణాం చ తథైవాప్సరసాం గణాన్ ॥ 3-42-36 (17460)
లోకానాత్మప్రభాన్పశ్యన్ఫల్గునో విస్మయాన్వితః।
పప్రచ్ఛ మాతలిం ప్రీత్యా స చాప్యేనమువాచ హ ॥ 3-42-37 (17461)
ఏతే సుకృతినః పార్థ స్వేషు ధిష్ణ్యేష్వవస్థితాః।
తాందృష్టవానసి విభో తారారూపాణి భూతలే ॥ 3-42-38 (17462)
తతోఽపశ్యత్స్థితం ద్వారి మత్తం విజయినం గజం।
ఐరావతం చతుర్దంతం కైలాసమివ శృంగిణం ॥ 3-42-39 (17463)
స సిద్ధమార్గమాక్రంయ కురుపాండవసత్తమః।
వ్యరోచత యథాపూర్వం మాంధాతా పార్థివోత్తమః ॥ 3-42-40 (17464)
అభిచక్రామ లోకాన్స రాజ్ఞాం రాజీవలోచనః ॥ 3-42-41 (17465)
[ఏవం స సంక్రమంస్తత్ర స్వర్గలోకే మహాయశాః ।]
తతో దదర్శ శక్రస్య పురీం తామమరావతీం ॥ 3-42-42 (17466)
॥ ఇతి రశ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి ఇంద్రలోకాభిగమనపర్వణి ద్విచత్వారింశోఽధ్యాయః ॥ 42 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-42-3 పాటయన్ ద్విధాకుర్వన్ ॥ 3-42-5 తులాగుడాః భాండగోలకాః। వాయుస్ఫోటాః వేగవశాద్వాయుం జనయంతః ॥ 3-42-7 హరీణాం పీతకౌశేయసంనిభానాం వాజినాం సహస్రాణీత్యేకదేశాన్వయః ॥ 3-42-8 వైజయంతం నాంనా దేవేంద్రధ్వజం ॥ 3-42-20 ఆప్లుతః స్నాతః ॥ 3-42-27 లలితం క్రీడితం ॥ 3-42-33 విప్కృష్టత్వాత్ దూరత్వాత్। సుమహాంత్పి తనూని సూక్ష్మాణి దృశ్యంతే ॥ 3-42-34 ధిష్ణ్యేషు స్థానేషు ॥ 3-42-42 సంక్రమన్ గచ్ఛన్ ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 043
॥ శ్రీః ॥
3.43. అధ్యాయః 043
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ఇంద్రేణార్జునస్య సబహుమానం స్వార్ధాసనారోపణం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-43-0 (17467)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-43-0x (1887)
దదర్శ స పురీం రంయాం సిద్ధచారణసేవితాం।
సర్వర్తుకుసుమైః పుణ్యైః పాదపైరుపశోభితాం ॥ 3-43-1 (17468)
తత్ర సౌగంధికానాం చ పుష్పాణాం పుణ్యగంధినాం।
ఉపవీజ్యమానో మిశ్రేణ వాయునా పుణ్యగంధినా ॥ 3-43-2 (17469)
నందనం చ వనం దివ్యమప్సరోగణసేవితం।
దదర్శ దివ్యకుసుమైరాహ్వయద్భిరివ ద్రుమైః ॥ 3-43-3 (17470)
నాతప్తతపసా శక్యో ద్రష్టుం నానాహితాగ్నినా।
స లోకః పుణ్యకర్తౄణాం నాపి యుద్ధే పరాఙ్యుఖైః ॥ 3-43-4 (17471)
నాయజ్వభిర్నావ్రతికైర్న వేదశ్రుతివర్జితైః।
నానాప్లుతాంగైస్తీర్థేషు యజ్ఞదానబహిష్కృతైః ॥ 3-43-5 (17472)
నాపి యజ్ఞహనైః క్షుద్రైర్ద్రష్టుం శక్యః కథంచన।
పానపైర్గురుతల్పైశ్చ మాంసాదైర్వా దురాత్మభిః ॥ 3-43-6 (17473)
స తద్దివ్యం వనం పశ్యందివ్యగీతనినాదితం।
ప్రవివేశ మహాబాహుః శక్రస్య దయితాం పురీం ॥ 3-43-7 (17474)
తత్ర దేవవిమానాని కామగాని సహస్రశః।
సంస్థితాన్యభియాతాని దదర్శాయుతశస్తదా ॥ 3-43-8 (17475)
సంస్తూయమానో గంధర్వైరప్సరోభిశ్చ పాండవః।
పుష్పగంధవహైః పుణ్యైర్వాయుభిశ్చానువీజితః ॥ 3-43-9 (17476)
తతో దేవాః సగంధర్వాః సిద్ధాశ్చ పరమర్షయః।
హృష్టాః సంపూజయామాసుః పార్థమక్లిష్టకారిణం ॥ 3-43-10 (17477)
ఆసీర్వాదైః స్తూయమానో దివ్యవాదిత్రనిఃస్వనైః।
ప్రతిపేదే మహాబాహుః శంఖదుందుభినాదితం ॥ 3-43-11 (17478)
నక్షత్రమార్గం విపులం సురవీథీతి విశ్రుతం।
ఇంద్రాజ్ఞయా యయౌ పార్థః స్తూయమానః సమంతతః ॥ 3-43-12 (17479)
తత్ర సాధ్యాస్తథా విశ్వే మరుతోఽథాశ్వినౌ తథా।
ఆదిత్యా వసవో రుద్రాస్తథా బ్రహ్మర్షయోఽమలాః ॥ 3-43-13 (17480)
రాజర్షయశ్చ బహవో దిలీపప్రముఖా నృపాః।
తంబురుర్నారదశ్చైవ గంధర్వౌ చ హాహా హూహూః ॥ 3-43-14 (17481)
తాన్స సర్వాన్సమాగంయ విధివత్కురునందనః।
తతోఽపశ్యద్దేవరాజం శతక్రతుమరిందమః ॥ 3-43-15 (17482)
తతః పార్థో మహాబాహురవతీర్య రథోత్తమాత్।
దదర్శ సాక్షాద్దేవేశం పితరం పాకశాసనం ॥ 3-43-16 (17483)
పాండురేణాతపత్రేణ హేమదండేన చారుణా।
దివ్యగంధాధివాసేన వ్యజనేన విధూయతా ॥ 3-43-17 (17484)
విశ్వావసుప్రభృతినిర్గంధర్వైః స్తుతివందిభిః।
స్తూయమానం ద్విజాగ్ర్యైశ్చ ఋగ్యజుఃసామసంస్తవైః ॥ 3-43-18 (17485)
తతోఽభిగంయ కౌంతేయః శిరసాఽభ్యగమద్బలీ।
స చైనం వృత్తపీనాభ్యాం బాహుభ్యాం ప్రత్యగృహ్ణత ॥ 3-43-19 (17486)
తతః శక్రాసనే పుణ్యే దేవర్షిగణసేవితే।
శక్రః పాణౌ గృహీత్వైనముపావేశయదంతికే ॥ 3-43-20 (17487)
మూర్ధి చైనముపాఘ్రాయ దేవేంద్రః పరవీరహా।
అంకమారోపయామాస ప్రశ్రయావనతం తదా ॥ 3-43-21 (17488)
సహస్రాక్షనియోగాత్స పార్థః శక్రాసనం తదా।
ఆరురుక్షురమేయాత్మా ద్వితీయ ఇవవాసవః ॥ 3-43-22 (17489)
తతః ప్రేంణా వృత్రశత్రురర్జునస్య శుభం ముఖం।
పస్పర్శ పుణ్యగంధేన కరేణ పరిసాంత్వయన్ ॥ 3-43-23 (17490)
ప్రమార్జమానః శనకైర్బాహూ చాస్యాయతౌ శుభౌ।
జ్యాశరక్షేపకినౌ స్తంభావివ హిరణ్మయౌ ॥ 3-43-24 (17491)
వజ్రగ్రహణచిహ్నేన కరేణ పరిసాంత్వయన్।
ముహుర్ముహుర్వజ్రధరో బాహూ చాస్ఫోటయఞ్శనైః ॥ 3-43-25 (17492)
స్మయన్నివ గుడాకేశం ప్రేక్షమాణః సహస్రదృక్।
హర్షేణోత్ఫుల్లనయనో న చాతృప్యత వృత్రహా ॥ 3-43-26 (17493)
ఏకాసనోపవిష్టౌ తౌ శోభయాంసచక్రతుః సభాం।
సూర్యాచంద్రమసౌ వ్యోమ చతుర్దశ్యామివోదితౌ ॥ 3-43-27 (17494)
తత్ర స్మ గాథా గాయంతి సాంనా పరమవల్గునా।
గంధర్వాస్తుంబురుశ్రేష్ఠాః కుశలా గీతసామసు ॥ 3-43-28 (17495)
ఘృతాచీ మేనకా రంభా పూర్వచిత్తిః స్వయంప్రభా।
ఉర్వశీ మిశ్రకేశీ చ దండగౌరీ వరూథీని ॥ 3-43-29 (17496)
గోపాలీ సహజన్యా చ కుంభయోనిః ప్రజాగరా।
చిత్రసేనా చిత్రలేఖా సహా చ మధురస్వరా ॥ 3-43-30 (17497)
ఏతాశ్చాన్యాశ్చ ననృతుస్తత్రతత్ర శుచిస్మితాః।
చత్తప్రమథనే యుక్తాః సిద్ధానాం పద్మలోచనాః ॥ 3-43-31 (17498)
మహాకటితటశ్రోణ్యః కంపమానైః పయోధరైః।
కటాక్షహావమాధుర్యైశ్చేతోబుద్ధిమనోహరైః ॥ 3-43-32 (17499)
[తతో దేవాః సగంధర్వాః సమాదాయార్ఘ్యముత్తమం।
శక్రస్య మతమాజ్ఞాయ పార్థమానర్చురంజసా ॥ 3-43-33 (17500)
పాద్యమాచమనీయం చ ప్రతిగ్రాహ్య నృపాత్మజం।
ప్రవేశయామాసురథో పురందరనివేశనం ॥ 3-43-34 (17501)
ఏవం సంపూజితో జిష్ణురువాస భవనే పితుః।
ఉపశిక్షన్మహాస్రాణి ససంహారాణి పాండవః ॥ 3-43-35 (17502)
శక్రస్య హస్తాద్దయితం వజ్రమస్త్రం చ దుఃసహం।
అశనీశ్చ మహానాదా మేఘబర్హిణలక్షణాః ॥ 3-43-36 (17503)
గృహీతాస్త్రస్తు కౌంతేయో భ్రాతౄన్సస్మార పాండవః।
పురందరనియోగాచ్చ పంచాబ్దానవసత్సుఖీ ॥ 3-43-37 (17504)
తతః శక్రోఽబ్రవీత్పార్థం కృతాస్త్రం కాల ఆగతే।
నృత్యం గీతం చ కౌంతేయ చిత్రసేనాదవాప్నుహి ॥ 3-43-38 (17505)
వాదిత్రం దేవవిహితం నృలోకే యన్న విద్యతే।
తదర్జయస్వ కౌంతేయ శ్రేయో వై తే భవిష్యతి ॥ 3-43-39 (17506)
సఖాయం ప్రదదౌ చాస్య చిత్రసేనం పురందరః।
స తేన సహ సంగంయ రేమే పార్థో నిరామయః ॥ 3-43-40 (17507)
గీతవాదిత్రనృత్యాని భూయ ఏవాదిదేశ హ।
తథాఽపి నాలభచ్ఛర్మ తరస్వీ ద్యూతకారితం ॥ 3-43-41 (17508)
దుఃశాసనవధామర్షీ శకునేః సౌబలస్య చ।
తతస్తేనాతులాం ప్రీతిముపాగంయ క్వచిత్క్వచిత్।
గాంధఱ్వమతులం నృత్యం వాదిత్రం చోపలబ్ధవాన్ ॥ 3-43-42 (17509)
స శిక్షితో నృత్యగుణాననేకా-
న్వాదిత్రగీతార్థగుణాంశ్చ సర్వాన్।
న శర్ణ లేభే పరవీరహంతా
భ్రాతౄన్స్మరన్మాతరం చైవ కుంతీం ॥ 3-43-43 (17510)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి ఇంద్రలోకాభిగమనపర్వణి త్రిచత్వారింశోఽధ్యాయః ॥ 43 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-43-3 నందనం నామతః ॥ 3-43-21 ప్రశ్రయావనతం వినయేన ప్రహ్వీభూతం ॥ 3-43-25 వజ్రగ్రహణస్య చిహ్నం కిణో యస్మిన్ ॥ 3-43-28 గీతాని అమంత్రేపరి గానం। సామ మంత్రోపరి గానం ॥ 3-43-32 చేతః అలోచనాత్మికా చిత్తవృత్తిః। బుద్ధిరధ్యవసాయరూపా। మనః సంకల్పవికల్పాత్మకం। కటాక్షాదిభిః చిత్తస్య వృత్త్యంతరం హరంతీత్యర్థః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 044
॥ శ్రీః ॥
3.44. అధ్యాయః 044
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ఉర్వశ్యామర్జునస్య దృష్టివిశేషేణ తస్య తస్యామనురాగోత్ప్రేక్షిణా శక్రేణ చిత్రసేనద్వారా తస్యాస్తంప్రతి యాపనం ॥ 1 ॥ తథా స్వప్రార్థనాం వ్యర్థీకృతవతే పార్థాయ క్లీబో భవేతి శాపదానం ॥ 2 ॥ శక్రేణ తచ్ఛాపస్ భావ్యజ్ఞాతవాసమత్రోపయోగితయా రపర్యవసానం ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-44-0 (17511)
వైసంపాయన ఉవాచ। 3-44-0x (1888)
కదాచిత్స హి దేవేంద్రశ్చిత్రసేనం రహోఽబ్రవీత్।
పార్థస్య చక్షురుర్వశ్యాం సక్తం విజ్ఞాయ వాసవః ॥ 3-44-1 (17512)
గంధర్వరాజ గచ్ఛాద్య ప్రహితోఽప్సరసాంవరాం।
ఉర్వశీం పురుషవ్యాఘ్రం సోపాతిష్ఠతు ఫల్గునం ॥ 3-44-2 (17513)
యథా న తామభిసృతాం విద్యాదస్మన్నియోగతః।
తథా త్వయా విధాతవ్యం స్త్రీసంసర్గవిశారద ॥ 3-44-3 (17514)
ఏవముక్తస్తథేత్యుక్త్వా సోఽనుజ్ఞాం ప్రాప్య వాసవాత్।
గంధర్వరాజోఽప్సరసమభ్యగాదుర్వశీం వరాం ॥ 3-44-4 (17515)
తాం దృష్ట్వా విదితో హృష్టః స్వాగతేనార్చితస్తయా।
సుఖాసీనః సుఖాసీనాం స్మితపూర్వం వచోఽబ్రవీత్ ॥ 3-44-5 (17516)
విదితం తేఽస్తు సుశ్రోణి ప్రేషితోఽహమిహాగతః।
త్రిదివస్యైకరాజేన త్వత్ప్రసాదాభినందినా ॥ 3-44-6 (17517)
యః స దేవమనుష్యేషు ప్రఖ్యాతః సహజైర్గుణైః।
శ్రియా శీలేన రూపేణ శ్రుతేన చ బలేన చ।
ప్రఖ్యాతః శౌర్యవీర్యాభ్యాం ప్రపన్నః ప్రతిభానవాన్ ॥ 3-44-7 (17518)
తేజస్వీ సౌంయీలశ్చ క్షమావాంజితమత్సరః।
సాంగోపనిషదాన్వేదాంశ్చతురాఖ్యానపంచమాన్ ॥ 3-44-8 (17519)
యోఽధీతే గురుశుశ్రూషాం మేధాం చాష్టగుణాశ్రయాం।
బ్రహ్మచర్యేణ దాక్ష్యేణ ప్రసవైర్వయసాఽపి చ ॥ 3-44-9 (17520)
ఏకో వై రక్షితా చైవ త్రిదివం మఘవానివ।
అకత్థనో మానయితా స్థూలలక్ష్యః ప్రియంవదః ॥ 3-44-10 (17521)
సుహృదశ్చాన్నపానేన వివిధేనాభివర్షతి।
సత్యవాగూర్జితో వక్తా రూపవాననహంకృతః ॥ 3-44-11 (17522)
భక్తానుకంపీ కాంతశ్చ ప్రియశ్చ స్థిరసంగరః।
ప్రార్థనీయైర్గుణగణైర్మహేంద్రవరుణోపమః ॥ 3-44-12 (17523)
విదితస్తేఽర్జునో వీరః స స్వర్గఫలమాప్తవాన్।
తవ శక్రాభ్యనుజ్ఞాతః పాదావద్యప్రపద్యతాం। 3-44-13 (17524)
ఏవముక్తా స్మితం కృత్వా స్వాత్మానం బహుమాన్య చ।
ప్రత్యువాచోర్వశీ ప్రీతా చిత్రసేనమనిందితా ॥ 3-44-14 (17525)
యత్త్వస్య కథితః సత్యో గుణోద్దేశస్త్వయాఽనఘ।
తం శ్రుత్వాఽన్యం ప్రియం నారీ వృణుయాత్కిమతోఽర్జునం ॥ 3-44-15 (17526)
తస్య చాహం గుణౌఘేన ఫల్గునే జాతమన్మథా।
గచ్ఛత్వం హి యాథాకామమాగమిష్యాంయహం సుఖం ॥ 3-44-16 (17527)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-44-17x (1889)
తతో విసృజ్యగంధర్వం కృతకృత్యా శుచిస్మితా।
ఉర్వశీ చాకరోత్స్నానం పార్థప్రార్థనలాలసా ॥ 3-44-17 (17528)
స్నానాలంకారనేపథ్యైర్గంధమాల్యైశ్చ శౌభనైః।
ధనంజయస్య రూపేణ శరైర్మన్మథచోదితైః ॥ 3-44-18 (17529)
అతివిద్ధేన మనసా మన్మథేన ప్రదీపితా।
దివ్యాస్తరణసంస్తీర్ణే విస్తీర్ణే శయనోత్తమే ॥ 3-44-19 (17530)
చిత్తసంకల్పభావేన సుచిత్తాఽనన్యమానసా।
మనోరథేన సంప్రాప్తం రమయంతీవ ఫల్గునం ॥ 3-44-20 (17531)
నిశాంయ చంద్రోదయనం విగాఢే రజనీముఖే।
ప్రస్థితా సా పృథుశ్రోణీ పార్థస్య భవనం మహత్ ॥ 3-44-21 (17532)
మృదుకుంచితదీర్ఘేణ కుసుమోత్తమధారిణా।
కేశపాశేన లలనా గచ్ఛమానా వ్యరాజత ॥ 3-44-22 (17533)
భ్రూక్షేపాలాపమాధుర్యైః కాంత్యా సౌంయతయాఽపి చ।
శశినం వక్రచంద్రేణ సాఽఽహ్వయంతీవ గచ్ఛతీ ॥ 3-44-23 (17534)
దివ్యాంగరాగౌ సుముఖౌ దివ్యచందనరూషితౌ।
గచ్ఛంత్యా హారరుచిరౌ స్తనౌ తస్యా వవల్గతుః ॥ 3-44-24 (17535)
స్తనోద్వహనసంక్షోభాత్తాంయమానా పదేపదే।
త్రివలీదామచిత్రేణ మధ్యేనాతీవ శేభినా ॥ 3-44-25 (17536)
రథకూబరవిస్తీర్ణం నితంబోన్నతపీవరం।
మన్మథాయతనం శుభ్రం రశనాదామభూషితం ॥ 3-44-26 (17537)
ఋషీణామపి దివ్యానాం మనోవ్యాఘాతకారణం।
సూక్ష్మవస్త్రధరం భాతి జఘనం నిరవద్యవత్ ॥ 3-44-27 (17538)
గూడగుల్ఫధరౌ పాదౌ తాంరాయతతలాంగులీ।
కూర్మపృష్ఠోంతౌ చాస్యాః శోభేతే కింకిణీకిణౌ ॥ 3-44-28 (17539)
శీధుపానేన చాల్పేన తుష్టా చ మదనేన చ।
విలాసితైశ్చ వివిధైః ప్రేక్షణీయతరాఽభవత్ ॥ 3-44-29 (17540)
సిద్ధచారణగంధర్వైః సాధ్యైర్యాతి విలాసినీ।
బబ్వాశ్చర్యేఽపి వై స్వర్గే దర్శనీయతమాకృతిః ॥ 3-44-30 (17541)
సుమూక్ష్మేణోత్తరీయేణ మేఘవర్ణేన రాజతా।
తన్వభ్రప్రావృతా వ్యోంని చంద్రలేఖేన గచ్ఛతి ॥ 3-44-31 (17542)
తతః ప్రాప్తాతిదుష్ప్రాపా మనసాఽపి వికర్మభిః।
భవనం పాండుపుత్రస్య ఫల్గునస్య శుచిస్మితా ॥ 3-44-32 (17543)
తత్ర ద్వారమనుప్రాప్తా ద్వారస్థైశ్చ నివేదితా।
అర్జునస్య నరశ్రేష్ఠ ఉర్వశీ శుభలోచనా ॥ 3-44-33 (17544)
ఉపాతిష్ఠత తద్వేశ్మ నిర్మలం సుమనోహరం।
స శంకితమనా రాజన్ప్రత్యగచ్ఛత తాం నిశి ॥ 3-44-34 (17545)
దృష్ట్వైవ చోర్వశీం పార్థో లజ్జాసంవృలోచనః।
తదాఽభివాదనం కృత్వా గురుపూజాం ప్రయుక్తవాన్ ॥ 3-44-35 (17546)
అర్జున ఉవాచ। 3-44-36x (1890)
అభివాదయే త్వాం శిరసా ప్రవరాప్సరసాంవరే।
కిం చాగమనకృత్యం తే బ్రూహి సర్వం యథాతథం।
కిమాజ్ఞాపయసే దేవి ప్రేష్యస్తేఽహముపస్థితః ॥ 3-44-36 (17547)
అకామం ఫల్గునం జ్ఞాత్వా ఇంగితజ్ఞా తదోర్వశీ।
గంధర్వవచనం సర్వం శ్రావయామాస ఫల్గునం ॥ 3-44-37 (17548)
ఉర్వశ్యువాచ। 3-44-38x (1891)
యథా మే చిత్రసేనేన కథితం మనుజోత్తమ।
నత్తేఽహం సంప్రవక్ష్యామి యథా చాహమిహాగతా ॥ 3-44-38 (17549)
ఉపస్తానే మహేంద్రస్ వర్తమానే మనోరమే।
తవాగమనతుష్ట్యా చ స్వర్గస్య పరమోత్సవే ॥ 3-44-39 (17550)
రుద్రాణాం చైవ సాన్నిధ్యమాదిత్యానాం చ సర్వశః।
సమాగమేఽశ్వినోశ్చైవ వసూనాం చ నరోత్తమ ॥ 3-44-40 (17551)
మహర్షీణాం చ సంఘేషు రాజర్షిప్రవరేషు చ।
సిద్ధచారణయక్షేషు మహోరగగణేషు చ ॥ 3-44-41 (17552)
ఉపవిష్టేషు సర్వేషు స్థానమానప్రభావతః।
ఋద్ధ్యా ప్రజ్వలమానేషు అగ్నిసోమార్కవర్ష్మసు ॥ 3-44-42 (17553)
వీణాసు వాద్యమానాసు గంధర్వైః శక్రనందన।
దివ్యే మనోరమే గీతే ప్రవృత్తే పృథులోచన ॥ 3-44-43 (17554)
సర్వాప్సరఃసు ముఖ్యాసు ప్రనృత్తాసు కురూద్వహ।
త్వం కిలానిమిషః పార్థ మామేకాం తత్ర దృష్టవాన్ ॥ 3-44-44 (17555)
తత్ర చావభృథే తస్మిన్నుపస్థానే దివౌకసాం।
తవ పిత్రాఽభ్యనుజ్ఞాతా గతాః స్వనిలయాన్సురాః ॥ 3-44-45 (17556)
తథైవాప్సరసః సర్వావిశిష్టాః స్వగృహం గతాః।
అపి చాన్యాశ్చ శత్రుఘ్న తవ పిత్రా విసర్జితాః ॥ 3-44-46 (17557)
తతః శక్రేణ సందిష్టశ్చిత్రసేనో మమాంతికం।
ప్రాప్తః కమలపత్రాక్ష స చ మామబ్రవీత్స్వయం ॥ 3-44-47 (17558)
త్వత్కృతేఽహం సురేశేన ప్రేషితో వరవర్ణిని।
ప్రియం కురు మహేంద్రస్య మమ చైవాత్మనశ్చ హ ॥ 3-44-48 (17559)
శక్రతుల్యం రణే శూరం రూపౌదార్యగుణాన్వితం।
పార్థం ప్రార్థయ సుశ్రోణి త్వమిత్యేవం తదాఽబ్రవీత్ ॥ 3-44-49 (17560)
తతోఽహం సమనుజ్ఞాతా తేన పిత్రా చ తేఽనఘ।
తవాంతికమనుప్రాప్తా శుశ్రూషితుమరిందమ ॥ 3-44-50 (17561)
న కేవలం హి చక్రేణ ప్రేషితా చాహమాగతా।
చిరాభిలషితో వీర మమాప్యేష మనోరథః ॥ 3-44-51 (17562)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-44-52x (1892)
తాం తథా బ్రువతీం శ్రుత్వా భృశం లజ్జాన్వితోఽర్జునః।
ఉవాచ కర్ణౌ హస్తాభ్యాం పిధాయ త్రిదశోపమః ॥ 3-44-52 (17563)
దుఃశ్రుతం మేఽస్తు సుభగే యన్మాం వదసి భామిని।
గురుదారైః సమానా మే నిశ్చయేన వరాననే ॥ 3-44-53 (17564)
[యథా కుంతీమహాభాగా యథేన్రాణీ శచీ మమ।
తథా త్వమపి కల్యాణీనాత్ర కార్యా విచారణా] 3-44-54 (17565)
యచ్చేక్షితాఽసి విస్పష్టం విశేషేణ మయా శుభే।
తచ్చ మే కారణం సర్వం శృణు సత్యేన సుస్మితే ॥ 3-44-55 (17566)
ఇయం పౌరవవంశస్ జననీ సుదతీతి హ।
త్వామహం దృష్టవాంస్తత్ర విస్మయోత్ఫుల్లలోచనః ॥ 3-44-56 (17567)
న మామర్హసి కల్యాణి అన్యథా ధ్యాత్రమప్సరః।
గురోర్గరుతరా మే త్వం మమ త్వం వంశవర్ధినీ ॥ 3-44-57 (17568)
ఉర్వశ్యువాచ। 3-44-58x (1893)
అనావృతాశ్చ సర్వాః స్మ దేవరాజాభినందన।
గురుస్థానే న మాం వీర నియోక్తుం త్వమిహార్హసి ॥ 3-44-58 (17569)
పితరః సోదరాః పుత్రా నప్తారో వా త్విహాగతాః।
తపసా రమయంత్యస్మాన్న చ తేషాం వ్యతిక్రమః ॥ 3-44-59 (17570)
తత్ప్రసీద న మామార్తాం విసర్జయితుమర్హసి।
హృచ్ఛయేన చ సంతప్తాం భక్తాం చ భజ మానద ॥ 3-44-60 (17571)
అర్జున ఉవాచ। 3-44-61x (1894)
శృణు సత్యంవరారోహే యత్త్వాం వక్ష్యాంయనిందితే।
శృణ్వంతు మే దిశశ్చైవ విదిశశ్చ సదేవతాః ॥ 3-44-61 (17572)
యథా కుంతీ చ మాద్రీ చ శచీ చైవ సమా ఇహ।
తథా చ వంశజననీ త్వం హి మేఽద్య గరీయసీ ॥ 3-44-62 (17573)
గచ్ఛ మూర్ధ్నా ప్రపన్నోస్మి పాదౌ తే వరవర్ణిని।
త్వం హి మే మాతృవత్పూజ్యా రక్ష్యోఽహం పుత్రవత్త్వయా ॥ 3-44-63 (17574)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-44-64x (1895)
తతోఽవధూతా పార్థేన ఉర్వశీ క్రోధమూర్చ్ఛితా।
వేపంతీ భ్రుకుటీకక్రా శశాపాథ ధనంజయం ॥ 3-44-64 (17575)
ఉర్వశ్యువాచ। 3-44-65x (1896)
తవ పిత్రాఽభ్యనుజ్ఞాతాం స్వయం చ గృహమాగతాం।
యస్మాన్మాం నాభినందేథాః కామబాణవశంగతాం ॥ 3-44-65 (17576)
తస్మాత్త్వం నర్తకః పార్థ స్త్రీమధ్యే మానవర్జితః।
అపుంస్త్వేన చ విఖ్యాతః పంఢవద్విచరిష్యసి ॥ 3-44-66 (17577)
ఏవం దత్త్వాఽర్జునే శాపం స్ఫురితోష్ఠీ శ్వసంత్యథ।
పునః ప్రత్యాగతా క్షిప్రముర్వశీ స్వం నివేశనం ॥ 3-44-67 (17578)
పార్థోపి లబ్ధ్వా శాపం తం తాం నిశాం దుఃఖితోఽవసం।
వివక్షుశ్చిత్రసేనాయ ప్రాతః సర్వమహృష్టవత్ ॥ 3-44-68 (17579)
తతః ప్రభాతే విమలే గంధర్వాయ యథాతథం।
నివేదయామాస తదా చిత్రసేనాయ పాండవః ॥ 3-44-69 (17580)
తచ్చ సర్వం యథావృత్తం శాపం చైవ యథాతథం।
అవేదయచ్చ శక్రస్య చిత్రసేనోఽపి సర్వశః ॥ 3-44-70 (17581)
తదా త్వానాయ్య తనయం వివిక్తే హరివాహనః।
సాంత్వయిత్వా శుభైర్వాక్యైః స్మయమానోఽభ్యభాషత ॥ 3-44-71 (17582)
సుపుత్రాద్యపృథా తాత త్వయా పుత్రేణ సత్తమ।
ఋషయోపి హి ధైర్యేణ జితా వై తే మహాభుజ ॥ 3-44-72 (17583)
యం చ దత్తవతీ శాపముర్వశీ తవ మానద।
స చాపి తేఽర్థకృత్తాత సాధకశ్చ భవిష్యతి ॥ 3-44-73 (17584)
అజ్ఞాతవాసో వస్తవ్యో భవద్భిర్భూతలేఽనఘ।
వర్పే త్రయోదశే వీర తత్ర త్వం గమయిష్యసి ॥ 3-44-74 (17585)
తేన నర్తకవేపేణ అపుంస్త్వేన తథైవ చ।
వర్షమేకం విహృత్యైవ తతః పుంస్త్వమవాప్స్యసి ॥ 3-44-75 (17586)
ఏవముక్తస్తు శక్రేణ ఫల్గునః పరవీరహా।
ముదం పరమికాం లేభే న చ శాపం వ్యచింతయత్ ॥ 3-44-76 (17587)
చిత్రసేనేన సహితో గంధర్వేణ యశస్వినా।
రేమే స స్వర్గభవనే పాండుపుత్రో ధనంజయః ॥ 3-44-77 (17588)
య ఇమాం శృణుయాన్నిత్యం ధృతిం పాండుసుతస్య వై।
న తస్య కామః కామేషు పాపకేషు ప్రవర్తతే ॥ 3-44-78 (17589)
ఇదమమరవరాత్మజస్య ఘోరం
సుచి చరితం వినిశాంయ ఫల్గునస్య।
వ్యపగతమదదంభరాగదోషా-
స్త్రిదివగతాఽభిరమంతి మానవేంద్రాః ॥ 3-44-79 (17590)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి ఇంద్రలోకాభిగమనపర్వణి చతుశ్చత్వారింశోఽధ్యాయః ॥ 44 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-44-7 ప్రతిభానం సమయే స్ఫూర్తిః ॥ 3-44-8 చతురాఖ్యానపచ్చమాన్ చతుఃచతుఃసంఖ్యాన్। విభక్తిలోప ఆర్షః ॥ 3-44-9 గురుశుశ్రూషాం మేఘాం చ ప్రత్యేకమష్టగుణాం అధీతే ప్రాప్నోతి। ప్రసవైర్దేవ మాతుః కులేద్వే పితుస్తైశ్చతుర్భిః ॥ 3-44-10 స్థూలలక్ష్యో దాతా ॥ 3-44-12 కాంతః సుఖదః ॥ 3-44-13 స్వర్గఫలం త్వత్సంగం ॥ 3-44-23 ఆంగయంతీ స్వర్ధయా యుద్ధార్థం ॥ 3-44-26 ఉన్నతః పీవరశ్చ నితంబో యస్యేతి విశేషణం విశేష్యేణ బహులమితి బాహులకాత్సమాసః ॥ 3-44-45 అవభృథో యజ్ఞాంతస్నానం తత్ప్రాప్యే ॥ 3-44-59 పురోర్వంశే హి యే పుత్రా ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 3-44-79 ఇదమమరవరాత్మజస్యఘోరాం ధృతిమచలాం చ ధనంజయస్య శ్రుత్వా। అపగతభయదంభరాగరోషాస్త్రిదివగతా రమయంతి మానవేంద్రాః। ఇతి క. ధ. పాఠః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 045
॥ శ్రీః ॥
3.45. అధ్యాయః 045
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
శక్రేణ స్వర్గమాగతం లోమశంప్రతి పార్థమహిమానువర్ణనపూర్వకం యుధిష్ఠిరాయ తద్వృత్తాంతకథనప్రార్థనా ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-45-0 (17591)
`వైశంపాయన ఉవాచ। 3-45-0x (1897)
తతో దేవాః సగంధర్వాః సమాదాయార్ఘ్యముత్తమం।
శక్రస్య మతమాజ్ఞాయ పార్థమానర్చుర్జసా ॥ 3-45-1 (17592)
పాద్యమాచమనీయం చ ప్రతిగ్రాహ్య నృపాత్మజం।
ప్రవేశయామాసురథో పురందరనివేశనం ॥ 3-45-2 (17593)
ఏవం సంపూజితో జిష్ణురువాస భవనే పితుః।
ఉపశిక్షన్మహాస్త్రాణి ససంహారాణి పాండవః ॥ 3-45-3 (17594)
స శక్రహస్తాద్దయితం వజ్రమస్త్రం దురుత్సహం।
అశనిం చ మహానాదాం మేఘబృంహితలక్షణాం ॥ 3-45-4 (17595)
గృహీతాస్త్రస్తు కౌంతేయో భ్రాతౄన్సస్మార పాండవః।
పురందరనియోగాచ్చ పంచాబ్దమవసత్సుఖం ॥ 3-45-5 (17596)
తతః శక్రోఽబ్రవీత్పార్థం కృతాస్త్రం కాల ఆగతే।
నృత్తం గీతం చ కౌంతేయ చిత్రసేనాదవాప్నుహి ॥ 3-45-6 (17597)
వాదిత్రం దైవవిహితం నృలకే యన్న విద్తే।
మదాజ్ఞయా చ కౌంతేయ శ్రేయో వై తే భవిష్తి ॥ 3-45-7 (17598)
సఖాయం ప్రదదౌ చాస్య చిత్రసేనం పురందరః।
స తేన సహ సంగంయ రేమే పార్థో నిరామయః ॥' 3-45-8 (17599)
కదాచిదటమానస్తు మహర్షిరథ లోమశః।
జగామ శక్రభవనం పురందరదిదృక్షయా ॥ 3-45-9 (17600)
స సమేత్య నమస్కృత్య దేవరాజం మహామునిః।
దదర్శార్ధాసనగతం పాండవం వాసవస్య హి ॥ 3-45-10 (17601)
తతః శక్రాభ్యనుజ్ఞాత ఆసనే విష్టరోత్తరే।
నిషసాద ద్విజశ్రేష్ఠః పూజ్యమానో మహర్షిభిః ॥ 3-45-11 (17602)
తస్య దృష్ట్వాఽభవద్బుద్ధిః పార్థమింద్రాసనే స్థితం।
కథం ను క్షత్రియః పార్థః శక్రాసనమవాప్తవాన్ ॥ 3-45-12 (17603)
కిం త్వస్య సుకృతం కర్మ కే లోకా వై వినిర్జితాః।
స ఏవమనుసంప్రాప్తః స్థానం దేవనమస్కృతం ॥ 3-45-13 (17604)
తస్య విజ్ఞాయ సంకల్పం శక్రో వృత్రవిమర్దనః।
లోమశం ప్రహసన్వాక్యమిదమాహ శచీపతిః ॥ 3-45-14 (17605)
దేవర్షే శ్రూయతాం యత్తే మనసైతద్వివక్షితం।
నాయం కేవలమర్త్యోఽభూత్క్షత్రియత్వముపాగతః ॥ 3-45-15 (17606)
మహర్షే మమ పుత్రోఽయం కుంత్యాం జాతో మహాభుజః।
అస్త్రహేతోరిహ ప్రాప్తః కస్మాచ్చిత్కారణాంతరాత్ ॥ 3-45-16 (17607)
అహో నైనం భవాన్వేత్తి పురాణమృషిసత్తమం।
శృణు మే వదతో బ్రహ్మన్యోఽయం యచ్చాస్య కారణం ॥ 3-45-17 (17608)
నరనారాయణౌ యౌ తౌ పురాణావృషిసత్తమౌ।
తావిమావభిజానీహి హృషీకేశధనంజయౌ ॥ 3-45-18 (17609)
విఖ్యాతౌ త్రిషు లోకేషు నరనారాయణావృషీ।
కార్యార్థమవతీర్ణౌ తౌ పృథ్వీం పుణ్యప్రతిశ్రయాం ॥ 3-45-19 (17610)
యన్న శక్యం శురైర్ద్రష్టుమృషిభిర్వా మహాత్మభిః।
తదాశ్రమపదం పుణ్యం బదరీనామ విశ్రుతం ॥ 3-45-20 (17611)
స నివాసోఽభవద్విప్ర విష్ణోర్జిష్ణోస్తథైవ చ।
యతః ప్రవవృతే గంగా సిద్ధచారణసేవితా ॥ 3-45-21 (17612)
తౌ మన్నియోగాద్బ్రహ్మర్షే క్షితౌ జాతౌ మహాద్యుతీ।
భూమేర్భారావతరణం మహావీర్యౌ కరిష్యతః ॥ 3-45-22 (17613)
ఉద్వృత్తా హ్యసురాః కేచిన్నివాతకవచా ఇతి।
విప్రియేషు స్థితాఽస్మాకం వరదానేన మోహితాః ॥ 3-45-23 (17614)
తర్కయంతే సురాన్హంతుం బలదర్పసమన్వితాః।
దేవాన్న గణయంత్యేతే తథా దత్తవరా హి తే ॥ 3-45-24 (17615)
పాతాలవాసినో రౌద్రా దనోః పుత్రా మహాబలాః।
సర్వే దేవనికాయా హి నాలం యోధయితుం హి తాన్ ॥ 3-45-25 (17616)
యోసౌ భూమిగతః శ్రీమాన్విష్ణుర్ముధునిషూదనః।
కపిలో నామ దేవోసౌ భగవానజితో హరిః ॥ 3-45-26 (17617)
యేన పూర్వంమహాత్మానః ఖనమానా రసాతలం।
దర్శనాదేవ నిహతాః సగరస్యాత్మజా విభో ॥ 3-45-27 (17618)
తేన కార్యం మహత్కార్యమస్మాకం ద్విజసత్తమ।
పాథేన చ మహాయుద్ధే సమేతాభ్యామసంశయం ॥ 3-45-28 (17619)
సోఽసురాందర్శనాదేవ శక్తో హంతుం సహానుగాన్।
నివాతకవచాన్సర్వాన్నాగానివ మహాహ్రదే ॥ 3-45-29 (17620)
కింతు నాల్పేన కార్యేణ ప్రబోధ్యో మధుసూదనః।
తేజసః సుమహారాశిః ప్రబుద్ధః ప్రదహేజ్జగత్ ॥ 3-45-30 (17621)
అయం తేషాం సమస్తానాం శక్తః ప్రతిసమాసనే।
తాన్నిహత్యరణే శూరః పునర్యాస్యతి మానుషాన్ ॥ 3-45-31 (17622)
భవానస్మన్నియోగేన యాతు తావన్మహీతలం।
కాంయకే ద్రక్ష్యసే వీరం నివసంతం యుధిష్ఠిరం ॥ 3-45-32 (17623)
సవాచ్యో మమ సందేశాద్ధర్మాత్మా సత్యసంగరః।
నోత్కణఅఠా ఫల్గునే కార్యా కృతాస్త్రః శీఘ్రమేష్యతి ॥ 3-45-33 (17624)
నాశుద్బాహువీర్యేణ నాకృతాస్త్రేణ వా రణే।
భీష్మద్రోణాదయో యుద్ధే శక్యాః ప్రతిసమాసితుం ॥ 3-45-34 (17625)
గృహీతాస్త్రో గుడాకేశో మహాబాహుర్మహామనాః।
నృత్తవాదిత్రగీతానాం దివ్యానాం పారమీయివాన్ ॥ 3-45-35 (17626)
భవానపి వివిక్తాని తీర్థాని మనుజేశ్వర।
భ్రాతృభిః సహితః సర్వైర్ద్రష్టుమర్హత్యరిందమ ॥ 3-45-36 (17627)
తీర్థేష్వాప్లుత్య పుణ్యేషు విపాప్మా విగతజ్వరః।
రాజ్యం భోక్ష్యసి ధర్మేణ సుఖీ విగతకల్మపః ॥ 3-45-37 (17628)
భవాంశ్చైనం ద్విజశ్రేష్ఠ పర్యటంతం మహీతలం।
త్రాతుమర్హతి విప్రాగ్ర్య తపోబలసమన్వితః ॥ 3-45-38 (17629)
గిరిదుర్గేషు చ సదా దేశేషు విషమేషు చ।
వసంతి రాసా రౌద్రాస్తేభ్యోరక్షాం విధాస్యతి ॥ 3-45-39 (17630)
ఏవముక్తే మహేంద్రేణ బీభత్సురపి లోమశం।
ఉవాచ ప్రయతో వాక్యం రక్షేథాః పాండునందనం ॥ 3-45-40 (17631)
[యథా గుప్తస్త్వయా రాజా చరేత్తీర్థాని సత్తమ।
దానం దద్యాద్యథా చైవ తథా కురు మహామునే ॥] 3-45-41 (17632)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-44-42x (1898)
తథేతి సంప్రతిజ్ఞాయ లోమశః సుమహాతపాః।
కామయ్కం వనముద్దిశ్య సముపాయాన్మహీతలం ॥ 3-45-42 (17633)
దదర్శ తత్ర కౌంతేయం ధర్మరాజమరిందమం।
తాపసైర్భ్రాతృభిశ్చైవ సర్వతః పరివారితం ॥ 3-45-43 (17634)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి ఇంద్రలోకాభిగమనపర్వణి పంచచత్వారింశోఽధ్యాయః ॥ 45 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-45-25 దేవనికాయాః దేవసమూహాః। నాలం న సమర్థాః ॥ 3-45-30 ప్రబోధ్యో విజ్ఞాప్యః ॥ 3-45-31 తేషాం నివాతకవచానాం। ప్రతిసమాసనే సంక్షేపణే ॥ 3-45-35 గుడాకేశోఽర్జునః ॥ 3-45-42 సంప్రతిజ్ఞాయాంగీకృత్య ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 046
॥ శ్రీః ॥
3.46. అధ్యాయః 046
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
అర్జునస్య పాశుపతాస్త్రలాభస్వర్లోకగమనాదిశ్రవణేన పరిఖిద్యతా ధృతరాష్ట్రేణ సంజయాగ్రే స్వపుత్రాన్ప్రతి పరిశోచనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-46-0 (17635)
జనమేజయ ఉవాచ। 3-46-0x (1899)
అత్యద్భుతమిదం కర్మ పార్థస్యామితతేజసః।
ధృతరాష్ట్రో మహాతేజాః శ్రుత్వా తత్ర కిమబ్రవీత్ ॥ 3-46-1 (17636)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-46-2x (1900)
శక్రలోకగతం పార్థం శ్రుత్వా రాజాఽంబికాసుతః।
ద్వైపాయనాదృషిశ్రేష్ఠాత్సంజయం వాక్యమబ్రవీత్ ॥ 3-46-2 (17637)
శ్రుతం మే సూత కార్త్స్న్యేన కర్మ పార్థస్ ధీమతః।
కచ్చిత్తవాపి విదితం యాథాతథ్యేన సారథే ॥ 3-46-3 (17638)
ప్రమత్తో గ్రాంయధర్మేషు మందాత్మా పాపనిశ్చయః।
మమ పుత్రః సుదుర్బుద్ధిః పృథివీం ఘాతయిష్యతి ॥ 3-46-4 (17639)
యస్య నిత్యమృతా వాచః స్వైరేష్వపి మహాత్మనః।
త్రైలోక్యమపి తస్య స్యాద్యోద్ధా యస్య ధనంజయః ॥ 3-46-5 (17640)
అస్యతః కర్ణినారాచాంస్తీక్ష్ణాగ్రాంశ్చ శిలాశితాన్।
నార్జునస్యాగ్రతస్తిష్ఠేదపి మృత్యుర్జరాతిగః ॥ 3-46-6 (17641)
మమ పుత్రా దురాత్మానః సర్వే మృత్యువశంగతాః।
యేషాం యుద్ధం దురాధర్షైః పాండవైః సముపస్థితం ॥ 3-46-7 (17642)
తస్యైవ చ న పశ్యామి యుధి గాండీవధన్వనః।
అనిశం చింతయానోఽపి య ఏనముదియాద్యుధి ॥ 3-46-8 (17643)
ద్రోణకర్ణౌ ప్రతీయాతాం యది భీష్మోఽపి వా రణే।
మహాన్స్యాత్సంశయోలోకే న తు పశ్యామి నో జయం ॥ 3-46-9 (17644)
ఘృణీ కర్ణః ప్రమాదీ చ ఆచార్యః స్థవిరో గురుః।
అమర్షీ బలవాన్పార్థః సంరంభీ దృఢవిక్రమః ॥ 3-46-10 (17645)
భవేత్సుతుములం యుద్ధం సర్వస్యాప్యపరాజితం।
సర్వే హ్యస్త్రవిదః శూరాః సర్వే ప్రాప్తా మహద్యశః ॥ 3-46-11 (17646)
అపి సర్వేశ్వరత్వం హి న వాంఛేరన్పరాజితాః।
వధే నూనం భవేచ్ఛాంతిరేతేషాం ఫల్గునస్య వా ॥ 3-46-12 (17647)
న తు హంతాఽర్జునస్యాస్తి జేతా వాఽస్య న విద్యతే।
మన్యుస్తస్య కథం శాంయేన్మందాన్ప్రతి సముత్థితః ॥ 3-46-13 (17648)
త్రిదశేశసమో వీరః ఖాండవేఽగ్నిమతర్పయత్।
జిగా పార్థివాన్సర్వాన్రాజసూయే మహాక్రతౌ ॥ 3-46-14 (17649)
శేషం కుర్యాద్గిరేర్వజ్రో నిపతన్మూర్ధ్ని సంజయ।
న తు కుర్యుః శరాః శేషం క్షిప్తాస్తాత కిరీటినా ॥ 3-46-15 (17650)
యథా హి కిరణా భానోస్తపంతీహ చరాచరం।
తథా పార్థభుజోత్సృష్టాః శరాస్తప్స్యంతి మత్సుతాన్ ॥ 3-46-16 (17651)
అపి తద్రథఘోషేణ భయార్థా సవ్యసాచినః।
ప్రతిభాతి విదీర్ణేవ సర్వతో భారతీ చమూః ॥ 3-46-17 (17652)
సముద్ధరన్ప్రవపంశ్చైవ బాణాన్
స్తాతాఽఽతతాయీ సమరే కిరీటి।
సృష్టోఽంతకః సర్వహరో విధాత్రా
భవేద్యథా తద్వదవారణీయః ॥ 3-46-18 (17653)
సంజయ ఉవాచ। 3-46-19x (1901)
యదతత్కథితం రాజంస్త్వయా దుర్యోధనం ప్రతి।
సర్వమేతద్యథాతత్త్వం నతు మిథ్యా మహీపతే ॥ 3-46-19 (17654)
మన్యునా హి సమావిష్టాః పాండవాస్త్వమితౌజసః।
దృష్ట్వా కృష్ణాం సభాం నీతాం ధర్మపత్నీం యశస్వినీం ॥ 3-46-20 (17655)
దుఃశాసనస్య తా వాచః శ్రుత్వా వై కటుకోదయాః।
కర్ణస్య చ మహారాజ న స్వప్స్యంతీతి మే మతిః ॥ 3-46-21 (17656)
శ్రుతం హి తే మహారాజ యథా పార్థేన సంయుగే।
ఏకాదశతనుః స్థాణుర్ధేనుషా పరితోషితః ॥ 3-46-22 (17657)
కైరాతం వేషమాస్థాయ యోధయామాస ఫల్గునం।
జిజ్ఞాసుః సర్వదేవేశః కపర్దీ భగవాన్స్వయం ॥ 3-46-23 (17658)
`లేభే పాశుపతం చాపి పరమాస్త్రం మహాద్యుతిః।'
తత్రైనం లోకపాలాస్తే దర్శయామాసురర్జునం।
అస్త్రహేతోః పరాక్రాంతం తపసా కౌరవర్షభం ॥ 3-46-24 (17659)
నైతదుత్సహతే చాన్యో లబ్ధుమన్యత్ర ఫల్గునాత్।
సాక్షాద్దర్శనమేతేషామీశ్వరాణాం నరో భువి ॥ 3-46-25 (17660)
మహేశ్వరేణ యో రాజన్న జీర్ణో గ్రస్తమూర్తిమాన్।
కస్తముత్సహతే వీరో యుద్ధే జరయితుం పుమాన్ ॥ 3-46-26 (17661)
ఆసాదితమిదం ఘోరం తుములం రోమహర్షణం।
ద్రౌపదీం పరికర్షద్భిః కోపయద్భిశ్చ పాండవాన్ ॥ 3-46-27 (17662)
యత్ర విస్ఫురమాణౌష్ఠో భీమః ప్రాహ వచోఽర్థవత్।
దృష్ట్వా దుర్యోధనేనోరూ ద్రౌపద్యా దర్శితావుభౌ ॥ 3-46-28 (17663)
ఊరుం భేత్స్యామి తే పాప గదయా వజ్రకల్పయా।
త్రయోదశానాం వర్షాణామంతే దుర్ద్యూతదేవినః ॥ 3-46-29 (17664)
సర్వే ప్రహరతాం శ్రేష్ఠాః సర్వేచామితతేజసః।
సర్వేసర్వాస్త్రవిద్వాంసో దేవైరపి సుదుర్జయాః ॥ 3-46-30 (17665)
మన్యే మన్యుసముద్భూతాః పుత్రాణాం తవ సంయుగే।
అంతం పార్థాః కరిష్యంతి వీర్యామర్షసమన్వితాః ॥ 3-46-31 (17666)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 3-46-32x (1902)
కిం కృతం సూత కర్ణేన వదతా పరుషం వచః।
పర్యాప్తం వైరమేతావద్యత్కృష్ణా సా సభాం గతా ॥ 3-46-32 (17667)
అపీదానీం మమ సుతాస్తిష్ఠేరన్మందచేతసః।
యేషాం భ్రాతా గురుర్జ్యేష్ఠో వినయే నావతిష్ఠతే ॥ 3-46-33 (17668)
మమాపి వచనం సూత న శుశ్రూషతి మందభాక్।
దృష్ట్వా మాం చక్షుషా హీనం నిర్విచేష్టమచేతసం ॥ 3-46-34 (17669)
యే చాస్య సచివా మందాః కర్ణసౌబలకాదయః।
తే తస్య భూయసో దోషాన్వర్ధయంతి విచేతసః ॥ 3-46-35 (17670)
స్వైరం ముక్తా హ్యపి శరాః పార్థేనామితతేజసా।
నిర్దహేయుర్మమ సుతాన్కింపునర్మన్యునేరితాః ॥ 3-46-36 (17671)
పార్థబాహుబలోత్సృష్టా మహాచాపవినిఃసృతాః।
దివ్యాస్త్రమంత్రముదితాః సాదయేయుః సురానపి ॥ 3-46-37 (17672)
యస్య మంత్రీ చ గోప్తా చ సుహృచ్చైవ జనార్దనః।
హనిస్త్రైలోక్యనాథః స కింను తస్ న నిర్జితం ॥ 3-46-38 (17673)
ఇదం హి సుమహచ్చిత్రమర్జునస్యేహ సంజయ।
మహాదేవేన బాహుభ్యాం యత్సమేత ఇతి శ్రుతిః ॥ 3-46-39 (17674)
ప్రత్యక్షం సర్వలోకస్య ఖాండవే యత్కృతం పురా।
ఫల్గునేన సహాయార్థే వహ్నేర్దామోదరేణ చ ॥ 3-46-40 (17675)
సర్వథా న హి మే పుత్రాః సహామాత్యాః సబాంధవాః।
క్రుద్ధే పార్థే చ భీమే చ వాసుదేవే చ సాత్వతే ॥ 3-46-41 (17676)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి ఇంద్రలోకాభిగమనపర్వణి షట్చత్వారింశోఽధ్యాయః ॥ 46 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-46-5 ఋతాః సత్యాః ॥ 3-46-9 ప్రతీయాతాం ప్రతిగచ్ఛేతాం ॥ 3-46-10 ధృణీ దయాలుః। ప్రమాదీ అనవహితః। సంరంభీ ఉద్యమీ ॥ 3-46-18 ప్రవపన్ ప్రేరయన్। స్థాతా స్థాస్యతి ॥ 3-46-25 నైతదుత్పత్స్యతేఽన్యో హి ఇతి క. ధ. పాఠః ॥ 3-46-26 న జీర్ణో న క్షీణః ॥ 3-46-31 అంతం నాశం। భార్యామర్షసమన్వితాః ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 3-46-33 వినయే నీతౌ ॥ 3-46-41 నహి సంతీతి శేషః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 047
॥ శ్రీః ॥
3.47. అధ్యాయః 047
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
వైశంపాయనేన జనమేజయంప్రతి పాండవానాం వనే భోజ్యవస్తుకథనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-47-0 (17677)
జనమేజయ ఉవాచ। 3-47-0x (1903)
యదిదం శోచితం రాజ్ఞా ధృతరాష్ట్రేణ వై మునే।
ప్రవ్రాజ్యపాండవాన్వీరాన్సర్వమేతన్నిర్రథకం ॥ 3-47-1 (17678)
కథం చ రాజపుత్రం తముపేక్షేతాల్పచేతసం।
దుర్యోధనం పాండుపుత్రాన్కోపయానం మహారథాన్ ॥ 3-47-2 (17679)
కిమాసీత్పాండుపుత్రాణాం వనే భోజనముచ్యతాం।
వన్యం వాఽప్యవా కృష్టమేతదాఖ్యాతు నో భవాన్ ॥ 3-47-3 (17680)
వైంశంపాయన ఉవాచ। 3-47-4x (1904)
వానేయం చ మృగాంశ్చైవ శుద్ధైర్బాణైర్నిపాతితాన్।
బ్రాహ్మణానాం నివేద్యాగ్రమభుంజతా మహారథాః ॥ 3-47-4 (17681)
తాంస్తు శూరాన్మహేష్వాసాంస్తదా నివసతో వనే।
అన్వయుర్బ్రాహ్మణా రాజన్సాగ్నయోఽనగ్నయస్తథా ॥ 3-47-5 (17682)
బ్రాహ్మణానాం సహస్రాణి స్నాతకానాం మహాత్మనాం।
దశ మోక్షవిదాం తద్వద్యాన్బిభర్తి యుధిష్ఠిరః ॥ 3-47-6 (17683)
రురూన్కృష్ణమృగాంశ్చైవ మేధ్యాంశ్చాన్యాన్మనోరమాన్।
బాణైరున్మథ్య వివిధైర్బ్రాహ్మణేభ్యో న్యవేదయత్ ॥ 3-47-7 (17684)
న తత్ర కశ్చిద్దుర్వర్ణో వ్యాధితో వాఽపి దృశ్యతే।
కృశో వా దుర్బలో వాఽపి దీనో భీతోపి వా పునాః ॥ 3-47-8 (17685)
పుత్రానివ ప్రియాన్భ్రాతౄన్జ్ఞాతీనివ సహోదరాన్।
పురోష కౌరవశ్రేష్ఠో ధర్మేరాజో యుధిష్ఠిరః। 3-47-9 (17686)
పతీశ్చ ద్రౌపదీ సర్వాఞ్ద్విజాతీశ్చ యశస్వినీ।
మాతేవ భోజయిత్వాఽగ్రే శిష్టమాహారయత్తదా ॥ 3-47-10 (17687)
ప్రాచీం రాజా దక్షిణాం భీమసేనో
యమౌ ప్రతీచీమథవాఽప్యుదీచీం।
ధనుర్ధరా మాంసహేతోర్మృగాణాం
క్షయం చక్రుర్నిత్యమేవోపగంయ ॥ 3-47-11 (17688)
తథా తేషాం కవసతాం కాంయకే వై
విహీనానామర్జునేనోత్సుకానాం।
పంచైవ వర్షాణి తథా వ్యతీయు-
రథీయతాం జపతాం జుహ్వతాం చ ॥ 3-47-12 (17689)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి ఇంద్రలోకాభిగమనపర్వణి సప్తచత్వారింశోఽధ్యాయః ॥ 47 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-47-3 కృష్టం కర్షణజం గ్రాంయధాన్యం ॥ 3-47-4 శుద్ధైర్విషాలిప్తైః। ఆనేయం వనభవం ॥ 3-47-5 అనగ్నయః పరివ్రాజకాః ॥ 3-47-10 ఆహారయత్ ఆహారం కృతవతీ ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 048
॥ శ్రీః ॥
3.48. అధ్యాయః 048
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ధృతరాష్ట్రేణ సంజయాగ్రే పాండవపరాక్రమస్మరణేన పుత్రాన్ప్రతి పరిశోచనం ॥ 1 ॥ సంజయేన ధృతరాష్ట్రంప్రతి స్వస్య చారముస్వాత్ పాండవదిదృక్షయా వనం గతానాం కృష్ణాదీనాం దుర్యోధనాదివధప్రతిజ్ఞాశ్రవణకథనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-48-0 (17690)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-48-0x (1905)
తేషాం తచ్చరితం శ్రుత్వా మనుష్యాతీతమద్భుతం।
చింతాశోకపరీతాత్మా మన్యునాభిపరిప్లుతః ॥ 3-48-1 (17691)
దీర్ఘముష్ణం చ నిఃశ్వస్య ధృతరాష్ట్రోఽంబికాసుతః।
అబ్రవీత్సంజయం సూతమామంత్ర్య భరతర్షభ ॥ 3-48-2 (17692)
న రాత్రౌ న దివా సూత శాంతిం ప్రాప్నోమి వైక్షణం।
సంచింత్య దుర్ణయం ఘోరమతీతం ద్యూతజం హి తత్ ॥ 3-48-3 (17693)
తేషామసహ్యవీర్యాణాం శౌర్యం ధైర్యం ధృతిం పరాం।
అన్యోన్యమనురాగం చ భ్రాతౄణామతిమానుషం ॥ 3-48-4 (17694)
దేవపుత్రౌ మహాభాగౌ దేవరాజసమద్యుతీ।
నకులః సహదేవశ్చ పాండవౌ యుద్ధదుర్మదౌ ॥ 3-48-5 (17695)
దృఢాయుధౌ దూరపాతౌ యుద్ధే చ కృతనిశ్చయౌ।
శీఘ్రహస్తౌ దృఢక్రోధౌ నిత్యయుక్తౌ రథే స్థితౌ ॥ 3-48-6 (17696)
భీమార్జునౌ పురోధాయ యదా తౌ రణమూర్ధని।
స్థాస్యేతే సింహవిక్రాంతావశ్వినావివ దుఃసహౌ ॥ 3-48-7 (17697)
నిఃశేషమిహ పశ్యామి మమ సైన్యస్య సంజయ ॥ 3-48-8 (17698)
తౌ హ్యప్రతిరథౌ యుద్ధే దేవపుత్రౌ మహారథౌ।
ద్రౌపద్యాస్తం పరిక్లేశం న క్షంస్యేతేఽత్యమర్షిణౌ ॥ 3-48-9 (17699)
వృష్ణయోఽథ మహేష్వాసాః పాంచాలా వా మహౌజసః।
యుధి సత్యాభిసంధేన వాసుదేవేన రక్షితాః।
ప్రధక్ష్యంతి రణే పార్థాః పుత్రాణాం మమ వాహినీం ॥ 3-48-10 (17700)
రామకృష్ణప్రణీతానాం వృష్ణీనాం సూతనందన।
న శక్యః సహితుం వేగః పర్వతైరపి దుఃసహః ॥ 3-48-11 (17701)
తేషాం మధ్యే మహేష్వాసో భీమో భీమపరాక్రమః।
శైక్యయా వీరఘాతిన్యా గదయా విచరిష్యతి ॥ 3-48-12 (17702)
తథా గాండీవనిర్ఘోషం విస్ఫూర్జితమివాశనేః।
గదావేగం చ భీమస్య నాలం సోఢుం నరాధిపాః ॥ 3-48-13 (17703)
తతోఽహం సుహృదాం వాచో దుర్యోధనవశానుగః।
స్మరణీయాః స్మరిష్యామి మయా యా న కృతాః పురా ॥ 3-48-14 (17704)
సంజయ ఉవాచ। 3-48-15x (1906)
వ్యతిక్రమోఽయం సుమహాంస్త్వయా రాజన్నుపేక్షితః।
సమర్థేనాపి యన్మోహాత్పుత్రస్తే న నివారితః ॥ 3-48-15 (17705)
శ్రుత్వాఽయం నిర్జితాంద్యూతే పాండవాన్మధుసూదనః।
త్వరితః కామయ్కే పార్థాన్సమభావయదచ్యుతః ॥ 3-48-16 (17706)
ద్రుపదస్య తథా పుత్రా ధృష్టద్యుంనపురోగమాః।
విరాటో ధృష్టకేతుశ్చ కేకయాశ్చ మహారథాః ॥ 3-48-17 (17707)
తైశ్చ యత్కథితం రాజందృష్ట్వా పార్థాన్పరాజితాన్।
చారేణ విదితం సర్వం తన్మయా వేదితం చ తే ॥ 3-48-18 (17708)
సమాగంయ వృతస్తత్ర పాండవైర్మధుసూదనః।
సారథ్యే ఫల్గునస్యాజౌ తథేత్యాహ చ తాన్హరిః ॥ 3-48-19 (17709)
అమర్షితో హి కృష్ణోపి దృష్ట్వా పార్థాంస్తదా గతాన్।
కృష్ణాజినోత్తరాసంగానబ్రవీచ్చ యుధిష్ఠిరం ॥ 3-48-20 (17710)
యా సా సమృద్ధిః పార్థానామింద్రప్రస్థే బభూవ హ।
రాజసూయే మయా దృష్టా నృపైరన్యైః సుదుర్లభా ॥ 3-48-21 (17711)
యత్రసర్వాన్మహీపాలాఞ్శస్త్రతేజోభయార్దితాన్।
సవంగాంగాన్సపౌండ్రౌఢ్రాన్సచోలద్రవిడాంధ్రకాన్ ॥ 3-48-22 (17712)
సాగరానూపకాంశ్చైవ యే చ పత్తనవాసినః।
సింహలాన్బర్బరాన్ంలేచ్ఛాన్యే చ లంకానివాసినః ॥ 3-48-23 (17713)
పశ్చిమాని చరాష్ట్రాణి శతశః సాగరాంతికాన్।
పహ్లవాందరదాన్సర్వాన్కిరాతాన్యవనాఞ్శకాన్ ॥ 3-48-24 (17714)
హారహూణాంశ్చ చీనాంశ్చ తుషారాన్సైంధవాంస్తథా।
జాగుడాన్రామఠాన్ముండాన్స్త్రీరాజ్యమథ తంగణాన్ ॥ 3-48-25 (17715)
కేకయాన్మాలవాంశ్చైవ తథా కాశ్మీరకానపి।
అద్రాక్షమహమాహూతాన్యజ్ఞే తే పరివేషకాన్ ॥ 3-48-26 (17716)
సా తే సమృద్ధిర్యైరాత్తా చపలా ప్రతిసారిణీ।
ఆదాయ జీవితం తేషామాహరిష్యామి తామహం ॥ 3-48-27 (17717)
రామేణ సహ కౌరవ్య భీమార్జునవయైస్తథా।
అక్రూరగదసాంబైశ్చ ప్రద్యుంనేనాహుకేన చ ॥ 3-48-28 (17718)
ధృష్టద్యుంనేన వీరేణ శిశుపాలాత్మజేన చ।
దుర్యోధనం రణే హత్వా సద్యః కర్ణం చ భారత।
దుఃశాసనం సౌబలేయం యశ్చాన్యః ప్రతియోత్స్యతి ॥ 3-48-29 (17719)
తతస్త్వం హాస్తినపురే భ్రాతృభిః సహితో వసన్।
ధార్తరాష్ట్రీం శ్రియం ప్రాప్య ప్రశాధి పృథివీమిమాం ॥ 3-48-30 (17720)
అథైనమబ్రవీద్రాజా తస్మిన్వీరసమాగమే।
శృణ్వత్స్వేతేషు వీరేషు ధృష్టద్యుంనముఖేషు చ ॥ 3-48-31 (17721)
ప్రతిగృహ్ణామి తే వాచమిమాం సత్యాం జనార్దన।
అమిత్రాన్మే మహాబాహో సానుబంధాన్హనిష్యసి ॥ 3-48-32 (17722)
వర్షాత్రయోదశాదూర్ధ్వం సత్యం మాం కురు కేశవ।
ప్రతిజ్ఞాతో వనే వాసో రాజ్ఞాంమధ్యే మయా హ్యయం ॥ 3-48-33 (17723)
ధర్మరాజస్య వచనం ప్రతిశ్రుత్య సభాసదః।
ధృష్టద్యుంనపురోగాస్తే సమయామాసుర·ంజసా ॥ 3-48-34 (17724)
కేశవం మధురైర్వాక్యైః కాలయుక్తైరమర్షితం।
పాంచాలీం ప్రాహురక్లిష్టాం వాసుదేవస్య శృణ్వతః ॥ 3-48-35 (17725)
దుర్యోధనస్తవ క్రోధాద్దేవి త్యక్ష్యతి జీవితం।
ప్రతిజానీమ తే సత్యం మా శుచో వరవర్ణిని ॥ 3-48-36 (17726)
యే స్మ తే కురవః కృష్ణే దృష్ట్వా త్వాం ప్రాహసంస్తదా।
మాంసాని తేషాం ఖాదంతో హరిష్యంతి వృకద్విజాః ॥ 3-48-37 (17727)
పాస్యంతి రుధిరం తేషాం గృధ్రా గోమాయవస్తథా।
ఉత్తమాంగాని కర్షంతో యైః కృష్టాఽసి సభాతలే ॥ 3-48-38 (17728)
తేషాం ద్రక్ష్యసి పాంచాలి గాత్రాణి పృథివీతలే।
క్రవ్యాదైః కృష్యమాణాని భక్ష్యమాణాని చాసకృత్ ॥ 3-48-39 (17729)
పరిక్లిష్టాఽసియైస్తత్రయైశ్చాసి సముపేక్షితా।
తేషాముత్కృత్తశిరసాం భూమిః పాస్యతి శోణితం ॥ 3-48-40 (17730)
ఏవం బహువిధా వాచస్త ఊచుః పురుషర్షభాః।
సర్వేతేజస్వినః శూరాః సర్వేచాహతలక్షణాః ॥ 3-48-41 (17731)
తే ధర్మరాజేన వృతావర్షాదూర్ధ్వం త్రయోదశాత్।
పురస్కృత్యోపయాస్యంతి వాసుదేవం మహారథాః ॥ 3-48-42 (17732)
రామశ్చ కృష్ణశ్చ ధనంజయశ్చ
ప్రద్యుంనసాంబౌ యుయుధానభీమౌ।
మాద్రీసుతౌ కేకయరాజపుత్రాః
పాంచాలపుత్రాః సహ మత్స్యరాజ్ఞా ॥ 3-48-43 (17733)
ఏతాన్సర్వాల్లోఁకవీరానజేయా-
న్మహాత్మనః సానుబంధాన్ససైన్యాన్।
కో జీవితార్థీ సమరేఽభ్యుదీయా-
త్క్రుద్ధాన్సింహాన్కేసరిణో యథైవ ॥ 3-48-44 (17734)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 3-48-45x (1907)
యన్మాఽబ్రవీద్విదురో ద్యూతకాలే
త్వం పాండవాంజేషయ్సి చేన్నరేంద్ర।
ధ్రువం కురూణామయమంతకాలో
మహాభయో భవితా శోణితౌధః ॥ 3-48-45 (17735)
మన్యే యథా తద్భవితేతి సూత
యథా క్షత్తా ప్రాహ వచః పురా మాం।
అసంశయం భవితా యుద్ధమేత-
ద్గతే కాలే పాండవానాం యథోక్తం ॥ 3-48-46 (17736)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి ఇంద్రలోకాభిగమనపర్వణి అష్టచత్వారింశోఽధ్యాయః ॥ 48 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-48-9 న క్షంస్యేతే క్షమాం న కరిష్తః ॥ 3-48-11 సహితుం సోఢుం ॥ 3-48-12 శైక్యయా శిక్యస్థయా భూమిం భిత్త్వా పాతాలం ప్రవేక్ష్యతీతి భయాదంతరిక్షే ఏవ ధృతయేత్యర్థః ॥ 3-48-27 ప్రతిసారిణీ ప్రతీపం సరతీతి నీచానుగామినీత్యర్థః। ఆహారేష్యామి ఇదానీమేవేతి శేషః। అతఏవ ప్రార్థనా సత్యం మాం కుర్వితి ॥ 3-48-34 సమయామాసుః సమం యుక్తమిత్యాచఖ్యుః। సమశబ్దాత్తదాచష్ట ఇతి ణిచ్ లిటి ఆం ॥ 3-48-43 యుయుధానః సాత్యకిః ॥ 3-48-44 కేసరిణః క్రోధేనోచ్ఛ్రితసటాన్ ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 049
॥ శ్రీః ॥
3.49. అధ్యాయః 049
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
భీమయుధిష్ఠిరసంవాదసమయే బృహదశ్వాగమనం ॥ 1 ॥ యుధిష్ఠిరంప్రతి బృహదశ్వేన నలోపాఖ్యానకథనారంభః ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-49-0 (17737)
జనమేజయ ఉవాచ। 3-49-0x (1908)
అస్త్రహేతోర్గతే పార్థే శక్రలోకం మహాత్మని।
యుధిష్ఠిరప్రభృతయః కిమకుర్వత పాండవాః ॥ 3-49-1 (17738)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-49-2x (1909)
అస్త్రహేతోర్గతే పార్థే శక్రలోకం మహాత్మని।
న్యవసన్కృష్ణయా సార్ధం కాంయకే భరతర్షభాః ॥ 3-49-2 (17739)
తతః కదాచిదేకాంతే వివిక్తే మృదుశాద్వలే।
దుఃఖార్తా భరతశ్రేష్ఠా నిషేదుః సహ కృష్ణయా ॥ 3-49-3 (17740)
ధనంజయం శోచమానాః సాశ్రుకంఠాః సుదుఃఖితాః।
తద్వియోగార్దితాన్సర్వాఞ్శోకః సమభిపుప్లువే ॥ 3-49-4 (17741)
ధనంజయవియోగాచ్చ రాజ్యభ్రంశాచ్చ దుఃఖితాః।
అథ భీమో మహాబాహుర్యుధిష్ఠిరమభాషత ॥ 3-49-5 (17742)
నిదేశాత్తే మహారాజ గతోఽసౌ భరతర్షభః।
అర్జునః పాండుపుత్రాణాం యస్మిన్ప్రాణాః ప్రతిష్ఠితాః ॥ 3-49-6 (17743)
యస్మిన్వినష్టే పాంచాలాః సహ పుత్రైస్తథా వయం।
సాత్యకిర్వాసుదేవశ్చ వినశ్యేయుర్న సంశయాః ॥ 3-49-7 (17744)
యోసౌ గచ్ఛతి ధర్మాత్మా బహూన్క్లేశాన్విచింతయన్।
భవన్నియోగాద్బీభత్సుస్తతో దుఃఖతరం ను కిం ॥ 3-49-8 (17745)
యస్య బాహూ సమాశ్రిత్య వయం సర్వే మహాత్మనః।
మన్యామహే జితానాజౌ పరాన్ప్రాప్తాం చ మేదినీం ॥ 3-49-9 (17746)
యస్య ప్రభావాద్ధి వయం సభామధ్యే ధనుష్మతః।
`జితాన్మన్యామహే సర్వాంధార్తరాష్ట్రాత్ససౌబలాన్ ॥ 3-49-10 (17747)
యస్య ప్రభావాన్న మయా సభామధ్యే మహాబలాః'।
నీతా లోకమముం సర్వే ధార్తరాష్ట్రాః ససౌబలాః ॥ 3-49-11 (17748)
తేవయం బాహుబలినః క్రోధముత్థితమాత్మనః।
సహామహే భవన్మూలం వాసుదేవేన పాలితాః ॥ 3-49-12 (17749)
మయా హి సహ కృష్ణేన హత్వా కర్ణముఖాన్పరాన్।
స్వబాహువిజితాం కృత్స్నాం ప్రశాధీనాం వసుంధరాం ॥ 3-49-13 (17750)
భతో ద్యూతదోషేణ సర్వేవయముపప్లుతాః।
అహీనపౌరుషా రాజన్బలిభిర్బలవత్తరాః ॥ 3-49-14 (17751)
క్షాత్రం ధర్మం మహారాజ త్వమవేక్షితుమర్హసి।
గ హిధర్మో మహారాజ త్రియస్య వనాశ్రయః ॥ 3-49-15 (17752)
రాజ్యమేవ పరంధర్మం క్షత్రియస్య విదుర్బుధాః।
స క్షత్రధర్మవిద్రాజన్మాధర్ంయాన్నీనశః పథః ॥ 3-49-16 (17753)
ప్రాగ్ద్వాదశ సమా రాజంధార్తరాష్ట్రాన్నిహన్మహి।
నివర్త్య చ వనాత్పార్థమానాయ్య చ జనార్దనం ॥ 3-49-17 (17754)
వ్యూఢానీకాన్మహారాజ జవేనైవ మహాహవే।
ధార్తరాష్ట్రానముం లోకం గమయామ విశాంపతే ॥ 3-49-18 (17755)
సర్వానహం హనిష్యామి ధార్తరాష్ట్రాన్ససౌబలాన్।
దుర్యోధనం చ కర్ణం చ యో వాఽన్యః ప్రతియోత్స్యతే ॥ 3-49-19 (17756)
మయా ప్రశమితే పశ్చాత్త్వమేష్యసి వనం పునః।
ఏవం కృతే న తే దోషో భవిష్యతి విశాంపతే ॥ 3-49-20 (17757)
యజ్ఞైశ్చ వివిధైస్తాత కృతంపాపమరిందమ।
అవధూయ మహారాజగచ్ఛేమ స్వర్గముత్తమం ॥ 3-49-21 (17758)
ఏవమేతద్భవేద్రాజన్యది రాజా న బాలిశః।
అస్మాకం దీర్ఘసూత్రః స్యాద్భవాంధర్మపరాయణః ॥ 3-49-22 (17759)
నికృత్యా నికృతిప్రత్రా హంతవ్యా ఇతి నిశ్చయః।
న హి నైకృతికం హత్వా నికృత్యా పాపముచ్యతే।
తథా భారత ధర్మేషు ధర్మజ్ఞైరిహ దృశ్యతే ॥ 3-49-23 (17760)
అహోరాత్రం మహారాజ తుల్యం సంవత్సరేణ హ।
తథైవ వేదవచనం శ్రూయతే నిత్యదా విభో।
సంవత్సరో మహారాజ పూర్ణో భవతి కృచ్ఛ్రతః ॥ 3-49-24 (17761)
యది వేదాః ప్రమాణం తే దివసాదూర్ధ్వమచ్యుత।
తయోదశాదితః కాలో జ్ఞాయతాం పరినిష్ఠితః ॥ 3-49-25 (17762)
కాలో దుర్యోధనం హంతుం సానుబంధమరిందమ।
ఏకాగ్రాం పృథివీం సర్వాం పురా రాజన్కరోతి సః ॥ 3-49-26 (17763)
ద్యూతప్రియేణ రాజేంద్ర తథా తద్భవతా కృతం।
ప్రాయేణాజ్ఞాతచ్రయాయాం వయం సర్వేనిపాతితాః ॥ 3-49-27 (17764)
న తం దేశం ప్రపశ్యామి యత్ర సోఽస్మాన్సుదుర్జనః।
న విజ్ఞాస్యతి దుష్టాత్మా చారైరితి సుయోధనః ॥ 3-49-28 (17765)
అధిగంయ చ సర్వాన్నో వనవాసమిమం తతః।
ప్రవ్రాజయిష్యతిపునర్నికృత్యాఽధమపూరుషః।
యద్యస్మానభిగచ్ఛేత పాపః స హి కథంచన ॥ 3-49-29 (17766)
అజ్ఞాతచర్యాముత్తీర్ణాందృష్ట్వా చ పునరాహ్వయేత్।
ద్యూతేన తే మహారాజ పునర్యుద్ధం ప్రవర్తతే ॥ 3-49-30 (17767)
భవాంశ్చ పునరాహూతో ద్యూతేనైవాపనేష్యతి।
స తథాఽక్షేషు కుశలో నిశ్చితో గతచేతనః ॥ 3-49-31 (17768)
చరిష్యసి మహారాజ వనేషు వసతీః పునః ॥ 3-49-32 (17769)
యద్యస్మాన్సుమహారాజ కృపణాన్కర్తుమర్హసి।
యావజ్జీవమవేక్షస్వ వేదధర్మాంశ్చ కృత్స్నశః।
నికృత్యా నికృతిప్రజ్ఞో హంతవ్య ఇతి నిశ్చయః ॥ 3-49-33 (17770)
అనుజ్ఞాతస్త్వయా గత్వాయావచ్ఛక్తి సుయోధనం।
యథైవ కక్షముత్సృష్టో దహేదనిలసారథిః।
హనిష్యామి తథా మందమనుజానాతు మే భవాన్ ॥ 3-49-34 (17771)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-49-35x (1910)
ఏవం బ్రువాణం భీమం తు ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః।
ఉవాచ సాంత్వయన్రాజా మూర్ంధ్యుపాఘ్రాయ పాండవం ॥ 3-49-35 (17772)
అసశయం మహాబాహో హనిష్యసి సుయోధనం।
వర్షాత్రయోదశాదూర్ధ్వం సహ గాండీవధన్వనా ॥ 3-49-36 (17773)
యత్త్వమాభాషసే పార్థ ప్రాప్తః కాల ఇతి ప్రభో।
అనృతం నత్సహే వక్తుం న హ్యేతన్మయి విద్యతే ॥ 3-49-37 (17774)
అంతరేణాపి కౌంతేయ నికృతింపాపనిశ్చయం।
హంతా త్వమసి దుర్ధర్ష సానుబంధం సుయోధనం ॥ 3-49-38 (17775)
ఏవం బ్రువతి భీమం తు ధర్మరాజే యుధిష్ఠిరే।
ఆజగామ మహాభాగో బృహదశ్వో మహానృషిః ॥ 3-49-39 (17776)
తమభిప్రేక్ష్యధర్మాత్మా సంప్రాప్తం ధర్మచారిణం।
శాస్త్రవన్మధుపర్కేణ పూజయామాస ధర్మరాట్ ॥ 3-49-40 (17777)
ఆశ్వస్తం చైనమాసీనముపాసనో యుధిష్ఠిరః।
అభిప్రేక్ష్య మహాబాహుః కృపణం బహ్వభాషత ॥ 3-49-41 (17778)
అక్షద్యూతే చ భగవంధనం రాజ్యం చ మే హృతం।
ఆహూయ నికృతిప్రజ్ఞైః కితవైరక్షకోవిదైః ॥ 3-49-42 (17779)
అనక్షజ్ఞస్య హి సతో నికృత్యా పాపనిశ్చయైః।
భార్యా చ మే సభాం నీతా ప్రాణేభ్యోపి గరీయసీ ॥ 3-49-43 (17780)
పునర్ద్యూతేన మాం జిత్వా వనవాసాం సుదారుణం।
ప్రావ్రాజయన్మంహారణ్యమజినైః పరివారితం ॥ 3-49-44 (17781)
అహం వనే దుర్వసతీర్వసన్పరమదుఃఖితః।
అక్షద్యూతాభిషంగేణ గిరః శృణ్వన్సుదారుణాః ॥ 3-49-45 (17782)
ఆర్తానాం సుహృదాం వాచో ద్యూతప్రభృతి శంసతాం।
అహం హృది శ్రితాః స్మృత్వా సర్వరాత్రీర్విచింతయన్ ॥ 3-49-46 (17783)
యస్మింశ్చ వయమాయత్తాః సదా గాండీవధన్వని।
`స చేంద్రలోకం గతవానస్త్రహేతోర్మహాబలః ॥' 3-49-47 (17784)
వినా మహాత్మనా తేన గతసత్వ ఇవాస్మహే।
కదా ద్రక్ష్యామి బీభత్సుం కృతాస్త్రం పునరాగతం ॥ 3-49-48 (17785)
`ఇతి సర్వే మహేష్వాసం చింతయానా ధనంజయం।
అనేన తు విషణ్ణోఽహం కారణేన సహానుజః ॥ 3-49-49 (17786)
వనవాసాన్నివృత్తం మాం పునస్తే పాపబుద్ధయః।
జానంతః ప్రీయమాణా వై దేవనే భ్రాతృభిః సహ।
ద్యూతేనైవాహ్వయిష్యంతి బలాదక్షేషు తద్విదః ॥ 3-49-50 (17787)
ఆహూతశ్చ పునర్ద్యూతే నాస్మి శక్తో నివర్తితుం।
పణే చ మమ నాత్యర్థం వసు కించన విద్యతే ॥ 3-49-51 (17788)
ఏతత్సర్వమనుధ్యాయంశ్చింతయానో దివానిశం।
న మత్తో దుఃఖితతరః పుమానస్తీహ కశ్చన' ॥ 3-49-52 (17789)
నాస్తి రాజా మయా కశ్చిదల్పభాగ్యతరో భువి।
భవతా దృష్టపూర్వో వా శ్రుతపూర్వోపి వా క్వచిత్।
న మత్తో దుఃఖితతరః పుమానస్తీతి మే మతిః ॥ 3-49-53 (17790)
`ఏవం బ్రువంతం దుఃఖార్తమువాచ భగవానృషిః।
శోకం వ్యపనుదన్రాజ్ఞో ధర్మరాజస్య ధీమతః ॥ 3-49-54 (17791)
బృహదశ్వ ఉవాచ। 3-49-55x (1911)
న విషాదే మనః త్వయా బుద్ధిమతాంవర।
ఆగమిష్యతి బీభత్సురమిత్రాంశ్చ విజేష్యతే' ॥ 3-49-55 (17792)
యద్బ్రవీషి మహారాజ న మత్తో విద్తే క్వచిత్।
అల్పభాగ్యతరః కశ్చిత్పుమానస్తీతి పాండవ ॥ 3-49-56 (17793)
అత్ర తే వర్ణయిష్యామి యది శుశ్రూషసేఽనఘ।
యస్త్వత్తో దుఃఖితతరో రాజాఽఽసీత్పృథివీపతే ॥ 3-49-57 (17794)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-49-58x (1912)
అథైనమబ్రవీద్రాజా బ్రవీతు భగవానితి।
ఇమామవస్థాం సంప్రాప్తం శ్రోతుమిచ్ఛామి పార్థివం ॥ 3-49-58 (17795)
బృహదశ్వ ఉవాచ। 3-49-59x (1913)
శృణు రాజన్నవహితః సహ భ్రాతృభిరచ్యుత।
యస్త్వత్తో దుఃఖితతరో రాజాఽఽసీత్పృథివోపతే ॥ 3-49-59 (17796)
నిషధేషు మహీపాలో వీరసేన ఇతి శ్రుతః।
తస్య పుత్రోఽభవన్నాంనా నలో ధర్మార్తకోవిదః ॥ 3-49-60 (17797)
స నికృత్యాజతో రాజా పుష్కరేణేతి నః శ్రుతం।
వనవాసం సుదుఃఖార్తో భార్యయా న్యవసత్సహ ॥ 3-49-61 (17798)
న తస్య దాసా న రథో న భ్రాతా న చ భాంధవాః।
వనే నివసతో రాజన్నశ్రూయంత కదాచన ॥ 3-49-62 (17799)
భవాన్హి సంవృతో వీరైర్భ్రాతృభిర్దేవసంమితైః।
బ్రహ్మకల్పైర్ద్విజాగ్ర్యైశ్చ తస్మాన్నార్హసి శోచితుం ॥ 3-49-63 (17800)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-49-64x (1914)
విస్తరేణాహమిచ్ఛామి నలస్య సుమహాత్మనః।
చరితం వదతాంశ్రేష్ఠ తన్మమాఖ్యాతుమర్హసి ॥ 3-49-64 (17801)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి నలోపాఖ్యానపర్వణి ఏకోనపంచాశోఽధ్యాయః ॥ 49 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-49-4 పుప్లువే ప్లావితవాన్ ॥ 3-49-6 నిదేశాత్ ఆజ్ఞాతః ॥ 3-49-11 అగం లకం పరలోకం ॥ 3-49-14 బలిభిః సామంతదత్తైర్ధర్నర్బలవత్తరా ॥ 3-49-22 బాలిశః బాలవద్వృథాహఠీ। దీర్ఘసూత్రః చిరకారీ ॥ 3-49-26 పురా అగ్రే ॥ 3-49-30 ద్యూతేన ద్యూతార్థం ॥ 3-49-31 అపనేష్యతి దూరీకరిష్తి। థియమితి శేషః ॥ 3-49-34 కక్షం తృణం ॥ 3-49-50 జయంతః ప్రీయమాణా వై ఇతి క. పాఠః ॥ 3-49-61 పుష్కరేణ రాజ్ఞా ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 050
॥ శ్రీః ॥
3.50. అధ్యాయః 050
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
దమయనత్యాం సముత్కంఠితేన నలంన వనే విహరత్సు హంసేష్వేకతమస్య గ్రహణం ॥ 1 ॥ ప్రతిక్రియాప్రతిజ్ఞానేన ఆత్మానం మోచితవతా హంసేన నలగుణానువర్ణనేన దమయంత్యా నలే రాగోత్పాదనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-50-0 (17802)
బృహదశ్వ ఉవాచ। 3-50-0x (1915)
ఆసీద్రాజా నలో నామ వీరసేనసుతో బలీ।
ఉపపన్నో గుణైరిష్టై రూపవానశ్వకోవిదః ॥ 3-50-1 (17803)
`యజ్వా దానపతిర్దక్షః సదా శీలపురస్కృతః'।
అతిష్ఠన్మనుజేంద్రాణాం మూర్ధ్ని దేవపతిర్యథా।
ఉపర్యుపరి సర్వేషామాదిత్య ఇవ తేజసా ॥ 3-50-2 (17804)
బ్రహ్మణ్యో వేదవిచ్ఛ్రరో నిషధేషు మహీపతిః।
అక్షప్రియః సత్యవాదీ మహానక్షౌహిణీపతిః ॥ 3-50-3 (17805)
ఈప్సితో వరనారీణాముదారః సంయతేంద్రియః।
రక్షితాధన్వినాం శ్రేష్ఠః సాక్షాదివ మనుః స్వయం ॥ 3-50-4 (17806)
తథైవాసీద్విదర్భేషు భీమో భీమపరాక్రమః।
శూరః సర్వగుణైర్యుక్తః ప్రజాకామః స చాప్రజాః ॥ 3-50-5 (17807)
స ప్రజార్థే పరం యత్నమకరోత్సుసమాహితః।
తమభ్యగచ్ఛద్బ్రహ్మర్షిర్దమనో నామ భారత ॥ 3-50-6 (17808)
తం స భీమః ప్రజాకామస్తోషయామాస ధర్మవిత్।
మహిష్యా సహ రాజేనద్ర సత్కారేణ సువర్చసం ॥ 3-50-7 (17809)
తస్మై ప్రసన్నో దమనః సభార్యాయ వరం దదౌ।
కన్యారత్నం కుమారాంశ్చ త్రీనుదారాన్మహాయశాః ॥ 3-50-8 (17810)
దమయంతీం దమం దాంతం దమనం చ సువర్చసం।
ఉపపన్నాన్గుణైః సర్వైర్భీమాన్భీమపరాక్రమాన్ ॥ 3-50-9 (17811)
దమయంతీ తు రూపేణ తేజసా వపుషా శ్రియా।
సౌభాగ్యేన చ లోకేషు యశః ప్రాప సుమధ్యమా ॥ 3-50-10 (17812)
అథ తాం వసి ప్రాప్తే దాసీనాం సమలంకృతం।
శతం సఖీనాం చ తదా పర్యుపాస్తే శచీమివ ॥ 3-50-11 (17813)
తత్ర స్మ రాజతే భైమీ సర్వాభరణభూషితా।
సఖీమధ్యేఽనవద్యాంగీ విద్యుత్సౌదామనీ యథా ॥ 3-50-12 (17814)
అతీవ రూపసంపన్నా శ్రీరివాయతలోచనా।
న దేవేషు న యక్షేషు తాదృగ్రూపవతీ క్వచిత్ ॥ 3-50-13 (17815)
మానుషేష్వపి చాన్యేషు దృష్టపూర్వాఽథవా శ్రుతా।
చిత్తప్రమాథినీ బాలా దేవానామపి సుందరీ ॥ 3-50-14 (17816)
నలశ్చ నరశార్దూలో రూపేణాప్రతిమో భువి।
కందర్ప ఇవ రూపేణ మూర్తిమానభవత్స్వయం ॥ 3-50-15 (17817)
తస్యాః సమీపే తు నలం ప్రశశంసుః కుతూహలాత్।
నైషధస్య సమీపే తు దమయంతీం పునః పునః ॥ 3-50-16 (17818)
తయోరదృష్టః కామోఽభూచ్ఛృణ్వతోః సతతం గుణాన్।
అన్యోన్యం ప్రతికౌంతేయ స వ్వర్ధత హృచ్ఛయః ॥ 3-50-17 (17819)
అశక్నవన్నలః కామం తదా ధారయితుం హృదా।
అంతఃపురసమీపస్థే వన ఆస్తే రహోగతః ॥ 3-50-18 (17820)
స దదర్శై తతో హంసాంజాతరూపపరిచ్దాన్।
వనే విచరతాం తేషామేకం జగ్రాహ పక్షిణం ॥ 3-50-19 (17821)
తతో।డంతరిక్షగో వాచం వ్యాజహార నలం తదా।
హంతవ్యోస్మి న తేరాజన్కరిష్యామి తవప్రియం ॥ 3-50-20 (17822)
దమయంతీసకాశే త్వాం కథయిష్యామి నైషధ।
యథా త్వదన్యం పురుషం న సా మంస్యతి కర్హిచిత్ ॥ 3-50-21 (17823)
`తవ చైవ యథా భార్యా భవిష్యతి తథాఽనఘ।
విధాస్యామి నరవ్యాఘ్ర సోఽనుజానాతు మాం భవాన్ ॥' 3-50-22 (17824)
ఏవముక్తస్తతో హంసముత్ససర్జ మహీపతిః।
తే తు హంసాః సముత్పత్య విదర్భానగమంస్తతః ॥ 3-50-23 (17825)
విదర్భనగరీం గత్వా దమయంత్యాస్తదాంతికే।
నిపేతుస్తే గరుత్మంతః సా దదర్శాథ తాన్ఖగాన్ ॥ 3-50-24 (17826)
సా తానద్భుతరూపాన్వై దృష్ట్వా సఖిగణావృతా।
హృష్టా గ్రహీతుం ఖగమాంస్త్వరమాణోపచక్రమే ॥ 3-50-25 (17827)
అథ హంసా విససృపుః సర్వతః ప్రమదావనే।
ఏకైకశస్తదా కన్యాస్తాన్హంసాన్సముపాద్రవన్ ॥ 3-50-26 (17828)
దమయంతీ తు యం హంసం సముపాధావదంతికే।
స మానుషీం గిరం కృత్వా దమయంతీమథాబ్రవీత్ ॥ 3-50-27 (17829)
దమయంతి నలో నామ నిషధేషు మహీపతిః।
అశ్వినోః సదృశో రూపే న సమాస్తస్య మానుషాః ॥ 3-50-28 (17830)
[కందర్ప ఇవ రూపేణ మూర్తిమానభవత్స్వయం।]
తస్య వై యదిభార్యా త్వం భవేథా వరవర్ణిని।
సఫలంతే భవేజ్జన్మ రూపం చేదం సుమధ్యమే ॥ 3-50-29 (17831)
వయం హి దేవగంధర్వమనుష్యోరగరాక్షసాన్।
దృష్టవంతో న చాస్మాభిర్దృష్టపూర్వస్తథావిధః ॥ 3-50-30 (17832)
త్వం చాపి రత్నం నారీణాం నరేషు చ నలో వరః।
విశిష్టాయా విశిష్టేన సంగమో గుణవాన్భవేత్ ॥ 3-50-31 (17833)
ఏవముక్తా తు హంసేన దమయంతీ విశాంపతే।
అబ్రవీత్తత్ర తం హంసం త్వమప్యేవం నలం వద ॥ 3-50-32 (17834)
తథేత్యుక్త్వాఽండజః కన్యాం విదర్భస్య విశాంపతే।
పునరాగంయ నిషధాన్నలే సర్వం న్యవేదయత్ ॥ 3-50-33 (17835)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి నలోపాఖ్యానపర్వణి పంచాశోఽధ్యాయః ॥ 50 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-50-1 ఉపపన్నో యుక్తః ॥ 3-50-12 సౌదామనీ ప్రావృషేణ్యమేఘసంబంధినీ ॥ 3-50-15 మూర్తిమాన్ శరీరీ ॥ 3-50-16 ప్రశశంసుః వార్తాహరా ఇతి శేషః ॥ 3-50-17 హృచ్ఛయః కామః ॥ 3-50-19 జాతరూపపరిచ్ఛదాన్ సువర్ణపక్షాన్ ॥ 3-50-20 అంతరిక్షగః ఖగః ॥ 3-50-24 గరుత్మంతః పక్షిణః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 051
॥ శ్రీః ॥
3.51. అధ్యాయః 051
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
నారదేనంద్రాదీన్ప్రతి దమయంతీగుణానువర్ణనపూర్వకం తస్స్వయంవరప్రవృత్తికథనం ॥ 1 ॥ తత్స్వయంవరార్థమాగచ్ఛద్భిరింద్రాదిభిః పథి దృష్టస్య నలస్య దమయంతీఘటనాయాం దూత్యేన వరణం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-51-0 (17836)
బృహదశ్వ ఉవాచ। 3-51-0x (1916)
దమయంతీ తు తచ్ఛ్రుత్వా వచో హంసస్య భారత।
తదా ప్రభృతి న స్వస్థా నలం ప్రతి బభూవ సా ॥ 3-51-1 (17837)
తతశ్చింతాపరా దీనా వివర్ణవదనా కృశా।
బభూవదమయంతీ తు నిఃశ్వాసపరమా తదా ॥ 3-51-2 (17838)
ఊర్ధ్వదృష్టిర్ధ్యానపరా బభూవోన్మత్తదర్శనా।
పాండువర్ణా క్షణేనాథ హృచ్ఛయావిష్టచేతనా ॥ 3-51-3 (17839)
న శయ్యాసనభోగేషు రతిం విందతి కర్హిచిత్।
న నక్తం న దివా శేతే హాహేతి రుదతీ ముహుః ॥ 3-51-4 (17840)
తామస్వస్థాం తదాకారాం సఖ్యస్తా జజ్ఞిరింగితైః ॥ 3-51-5 (17841)
తతో విదర్భపతయే దమయంత్యాః సఖీజనః।
న్యవేదయత్తామస్వస్థాం దమయంతీం నరేశ్వరః ॥ 3-51-6 (17842)
తచ్ఛ్రుత్వా నృపతిర్భీమో దమయంతీసఖీగణాత్।
కిమర్థం దుహితా మేఽద్యనాతిస్వస్థేవ లక్ష్యతే ॥ 3-51-7 (17843)
స సమీక్ష్య మహీపాలః స్వాం సుతాం ప్రాప్తయౌవనాం।
అపశ్యదాత్మనా కార్యం దమయంత్యాః స్వయంవరం ॥ 3-51-8 (17844)
స సన్నిపాతయామాస మహీపాలాన్విశాంపతిః।
ఏషోఽనుభూయతాం చీరాః స్వయంవర ఇతి ప్రభో ॥ 3-51-9 (17845)
శ్రుత్వా తు పార్థివాః సర్వే దమయంత్యాః స్వయంవరం।
అభిజగ్ముస్తతో వీరా రాజానో భీమశాసనాత్ ॥ 3-51-10 (17846)
హస్త్యశ్వరథఘోషేణ నాదయంతో వసుంధరాం।
విచిత్రమాల్యాభరణైర్బలైర్దృశ్యైః స్వలంకృతైః ॥ 3-51-11 (17847)
తేషాం భీమో మహాబాహుః పార్థివానాం మహాత్మనాం।
యథార్హమకరోత్పూజాం తేఽవసంస్తత్ర పూజితాః ॥ 3-51-12 (17848)
ఏతస్మిన్నేవ కాలే తు సురాణామృషిసత్తమౌ।
అటమానౌ మహాత్మానావింద్రలోకమితో గతౌ ॥ 3-51-13 (17849)
నారదః పర్వతశ్చైవ మహాప్రాజ్ఞౌ మహావ్రతౌ।
దేవరాజస్ భవనం వివిశాతే సుపూజితౌ ॥ 3-51-14 (17850)
తావర్చయిత్వా మఘవా తతః కుశలమవ్యయం।
పప్రచ్ఛానామయం చాపి తయోః సర్వగతం విభుః ॥ 3-51-15 (17851)
నారద ఉవాచ। 3-51-16x (1917)
ఆవయోః కశలం దేవ సర్వత్రగతమీశ్వర।
లోకే చ మఘవన్కృత్స్నే నృపాః కుశలినో విభో ॥ 3-51-16 (17852)
బృహదశ్వ ఉవాచ। 3-51-17x (1918)
నారదస్య వచః శ్రుత్వా పప్రచ్ఛ బలవృత్రహా।
ధర్మజ్ఞాః పృథివీపాలాస్త్యక్తజీవితయోధినః ॥ 3-51-17 (17853)
శస్త్రేణ నిధనం కాలే యే గచ్ఛంత్యపరాడ్యుఖాః।
అయం లోకోఽక్షయస్తేషాం యథైవ మమ కామధుక్ ॥ 3-51-18 (17854)
క్వను తే క్షత్రియాః శూరా నహి పశ్యామి తానహం।
ఆగచ్ఛతో మహీపాలాందయితామనిథీన్మమ ॥ 3-51-19 (17855)
ఏవముక్తస్తు శక్రేణ నారదః ప్రత్యభాషత।
శృణు మే మఘవన్యేన న దృశ్యంతే మహీక్షితః ॥ 3-51-20 (17856)
విదర్భరాజ్ఞో దుహితా దమయంతీతి విశ్రుతా।
రూపేణ సమతిక్రాంతా పృథివ్యాం సర్వయోషితః ॥ 3-51-21 (17857)
తస్యాః స్వయంవరః శక్ర భవితా నచిరాదివ।
తత్ర గచ్ఛంతి రాజానో రాజపుత్రాశ్చ సర్వశః ॥ 3-51-22 (17858)
తాం రత్నభూతాం లోకస్య ప్రార్థయంతో మహీక్షితః।
కాంక్షంతి స్మ విశేషేణ బలవృత్రనిషూదన ॥ 3-51-23 (17859)
ఏతస్మిన్కథ్యమానే తు లోకపాలాశ్చ సాగ్నికాః।
ఆజగ్ముర్దేవరాజస్య సమీపమమరోత్తమాః ॥ 3-51-24 (17860)
తతస్తే శుశ్రువుః సర్వే నారదస్య వచో మహత్।
శ్రుత్వైవ చాబ్రువన్హృష్టా గచ్ఛామో వయమప్యుత ॥ 3-51-25 (17861)
తతః సర్వే మహారాజ సగణాః సహవాహనాః।
విదర్భానభిజగ్ముస్తే యతః సర్వే మహీక్షితః ॥ 3-51-26 (17862)
నలోపి రాజా కౌంతేయ శ్రుత్వా రాజ్ఞాం సమాగమం।
అభ్యగచ్ఛదదీనాత్మా దమయంతీమనువ్రతః ॥ 3-51-27 (17863)
అథ దేవాః పథి నలం దదృశుర్భూతలే స్తితం।
సాక్షాదివ స్థితం మూర్త్యా మన్మథం రూపసంపదా ॥ 3-51-28 (17864)
తం దృష్ట్వా లోకపాలాస్తే భ్రాజమానం యథా రవిం।
తస్థుర్విగతసంకల్పా విస్మితా రూపసంపదా ॥ 3-51-29 (17865)
తతోఽంతరిక్షే విష్టభ్య విమానాని దివౌకసః।
అబ్రువన్నైషధం రాజన్నవతీర్య నభస్తలాత్ ॥ 3-51-30 (17866)
భోభో నిషధరాజేంద్ర నల సత్యవ్రతో భవాత్।
అస్మాకం కురు సాహాయ్యం దూతో భవ నరోత్తమ ॥ 3-51-31 (17867)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి నలోపాఖ్యానపర్వణి ఏకపంచాశోఽధ్యాయః ॥ 51 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-51-5 జజ్ఞుః జ్ఞాతవత్యః। రఇంగితైః అభిప్రాయసృచకైశ్చేష్టితైః ॥ 3-51-9 అనుభూయతాం ప్రేక్ష్యతాం భవద్భిః ॥ 3-51-20 మహీక్షితః పృష్వీశ్వరా ॥ 3-51-29 విగతో వినష్టః దమయంతీం ప్రాప్స్యామ ఇతిసంకల్పో యేషాం ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 052
॥ శ్రీః ॥
3.52. అధ్యాయః 052
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
నలేన దమయంత్యభింద్రాదినిదేశనివేదనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-52-0 (17868)
బృహదశ్వ ఉవాచ। 3-52-0x (1919)
తేభ్యః ప్రతిజ్ఞాయ నలః కరిష్య ఇతి భారత।
అథైతాన్పరిపప్రచ్ఛ కృతాంజలిరుపస్థితః ॥ 3-52-1 (17869)
కే వై భవంతః కశ్చాసౌ యస్యాహం దూత ఈప్సితః।
కించ తత్రమయా కార్యం కథయధ్వం యథాతథం ॥ 3-52-2 (17870)
ఏవముక్తే నైషధేన మఘవానభ్యభాషత।
అమరాన్వై నిబోధాస్మాందమయంత్యర్థమాగతాన్ ॥ 3-52-3 (17871)
అహమింద్రోఽయమగ్నిశ్చ తథైవాయమపాంపతిః।
శరీరాంతకరో నౄణాం యమోఽయమపి పార్థివ ॥ 3-52-4 (17872)
త్వం వై సమాగతానస్మాందమయంత్యై నివేదయ।
లోకపాలా మహేంద్రాద్యాః సమాయాంతి దిదృక్షవః ॥ 3-52-5 (17873)
ప్రాప్తుమిచ్ఛంతి దేవాస్త్వాం శక్రోఽగ్నిర్వరుణో యమః।
తేషామన్యతమం దేవం పతిత్వే వరయస్వ హ ॥ 3-52-6 (17874)
ఏవముక్తః స శక్రేణ నలః ప్రాంజలిరబ్రవీత్।
ఏకార్థసమవేతం మాం న ప్రేషయితుమర్హథ ॥ 3-52-7 (17875)
కథ హి జాతసంకల్పః స్త్రియముత్సృజతే పుమాన్।
పరార్థమీదృశం వక్తం తద్వై పశ్యామరేశ్వర ॥ 3-52-8 (17876)
`ఏవముక్తో నైషధేన మఘవాన్పునరబ్రవీత్।'
కరిష్య ఇతిసంశ్రుత్య పూర్వమస్మాసు నైషధ।
న కరిష్యసి కస్మాత్త్వం వ్రజ నైషధ మాచిరం ॥ 3-52-9 (17877)
`స వై త్వమాగతానస్మాందమయంత్యై నివేదయ।
శ్రేయసా యోక్ష్యసే హి త్వం కుర్వన్నమరశాసనం ॥' 3-52-10 (17878)
బృహదశ్వ ఉవాచ। 3-52-11x (1920)
ఏవముక్తః స దేవైస్తైర్నైషధః పునరబ్రవీత్।
సురక్షితాని వేశ్మాని ప్రవేష్టుం కథముత్సహే ॥ 3-52-11 (17879)
ప్రవేక్ష్యసీతి తం శక్రః పునరేవాభ్యభాషత।
జగామ స తథేత్యుక్త్వా దమయంత్యా నివేశనం ॥ 3-52-12 (17880)
దదర్శ తత్ర వైదర్భీం సఖీగణసమావృతాం।
దేదీప్యమానాం వపుషా శ్రియా చ వరవర్ణినీం ॥ 3-52-13 (17881)
అతీవ సుకుమారాంగీం తనుమధ్యాం సులోచనాం।
ఆక్షిపంతీమివ చ తాం శశినం స్వేన తేజసా ॥ 3-52-14 (17882)
తస్య దృష్ట్వైవ వవృధే కామస్తాం చారుహాసినీం।
సత్యం చికీర్షమాణస్తుధారయామాస హృచ్ఛయం ॥ 3-52-15 (17883)
తతస్తా నైషధం దృష్ట్వా సంభ్రాంతాః పరమాంగనాః।
ఆసనేభ్యః సముత్పేతుస్తేజసా తస్య ధర్షితాః ॥ 3-52-16 (17884)
ప్రశశంసుశ్చ ముప్రీతా నలం తా విస్మయాన్వితాః।
న చైనమభ్యభాషంత మనోభిస్త్వభ్యపూజయన్ ॥ 3-52-17 (17885)
అహో రూపమహో కాంతిరహో ధైర్యం మహాత్మనః।
కోఽయం దేవోఽథవా యక్షో గంధర్వో వా భవిష్యతి ॥ 3-52-18 (17886)
న తాస్తం శక్నువంతి స్మ వ్యాహర్తుమపి కించన।
తేజసా ధర్షితాస్తస్య లజ్జావత్యో వరాంగనాః ॥ 3-52-19 (17887)
అథైనం స్మయమానేవ స్మితపూర్వాభిభాషిణీ।
దమయంతీ నలం వీరమభ్యభాషత విస్మితా ॥ 3-52-20 (17888)
కస్త్వం సర్వానవద్యాంగ మమ హృచ్ఛయవర్ధన।
ప్రాప్తోస్యమరవద్వీర జ్ఞాతుమిచ్ఛామి తేఽనఘ ॥ 3-52-21 (17889)
కథమాగమనం చేహ కథం చాసి న లక్షితః।
సురక్షితం హి మే వేశ్మ రాజా చైవోగ్రశాసనః ॥ 3-52-22 (17890)
ఏవముక్తస్తు వైదర్భ్యా నలస్తాం ప్రత్యువాచ హ।
నలం మాం విద్ధి కల్యాణి దేవదూతమిహాగతం ॥ 3-52-23 (17891)
దేవాస్త్వాం ప్రాప్తుమిచ్ఛంతి శక్రోఽగ్నిర్వరుణో యమః।
తేషామన్యతమం దేవం పతిం వరయ శోభనే ॥ 3-52-24 (17892)
తేషామేవ ప్రభావేణ ప్రవిష్టోఽహమలక్షితః।
ప్రవిశంతం న మాం కశ్చిదపశ్యన్నాప్యవారయత్ ॥ 3-52-25 (17893)
ఏతదర్థమహం భద్రే ప్రేషితః సురసత్తమైః।
ఏతచ్ఛ్రుత్వా శుభే బుద్ధిం ప్రకురుష్వ యథేచ్ఛసి ॥ 3-52-26 (17894)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి నలోపాఖ్యానపర్వణి ద్విపంచాశోఽధ్యాయః ॥ 52 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-52-16 ధర్షితా అభిభూతాః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 053
॥ శ్రీః ॥
3.53. అధ్యాయః 053
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
నలదమయంతీసంవాద ॥ 1 ॥ నలేనేంద్రాదీన్ప్రతి దమయంతీవచననివేదనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-53-0 (17895)
బృహదశ్వ ఉవాచ। 3-53-0x (1921)
సా నమస్కృత్య దేవేభ్యః ప్రహస్య నలమబ్రవీత్।
ప్రణయస్వ యథాశ్రద్ధం రాజన్కిం కరవాణి తే ॥ 3-53-1 (17896)
అహం చైవ హి యచ్చాన్యన్మమాస్తి వసు కించనా।
తత్సర్వం తవ విస్రబ్ధం కురు ప్రణయమీశ్వర ॥ 3-53-2 (17897)
హంసానాం వచనం యత్తు తన్మాం దహతి పార్థివ।
త్వత్కృతే హి మయా వీర రాజానః సన్నిపాతితాః ॥ 3-53-3 (17898)
యది త్వం భజమానాం మాం ప్రత్యాఖ్యాస్యసి మానద।
విషమగ్నిం జలం రజ్జుమాస్థాస్యే తవ కారణాత్ ॥ 3-53-4 (17899)
ఏవముక్తస్తు వైదర్భ్యా నలస్తాం ప్రత్యువాచ హ।
తిష్ఠత్సు లోకపాలేషు కథం మానుషమిచ్ఛసి ॥ 3-53-5 (17900)
యేషామహం లోకకృతామీశ్వరాణాం మహాత్మనాం।
న పాదరజసా తుల్యో మనస్తే తేషు వర్తతాం ॥ 3-53-6 (17901)
విప్రియం హ్యాచరన్మర్త్యో దేవానాం మృత్యుచ్ఛతి।
త్రాహి మామనవద్యాంగి వరయస్వ సురోత్తమాన్ ॥ 3-53-7 (17902)
విరజాంసి చ వాసాంసి దివ్యాశ్చిత్రాః స్రజస్తథా।
భూషణాని తు దివ్యాని దేవాన్ప్రాప్య తు భుంక్ష్వ వై ॥ 3-53-8 (17903)
య ఇమాం పృథివీం కృత్స్నాం సంక్షిప్య గ్రసతే పునః।
హుతాశమీశం దేవానాం కా తం న వరయేత్పతిం ॥ 3-53-9 (17904)
యస్ దండభయాత్సర్వే భూతగ్రామాః సమాగతాః।
ధర్మమేవానురుధ్యంతి కా తం న వరయేత్పతిం ॥ 3-53-10 (17905)
ధర్మాత్మానం మహాత్మానం దైత్యదానవమర్దనం।
మహేంద్రం సర్వదేవానాం కా తం న వరయేత్పతిం ॥ 3-53-11 (17906)
క్రియతామవిశంకేన మనసా యది మన్యసే।
వరుణం లోకపాలానాం సుహృద్వాక్యమిదం శృణు ॥ 3-53-12 (17907)
నైషధేనైవముక్తా సా దమయంతీ బచోఽబ్రవీత్।
సమాప్లుతాభ్యాం నేత్రాభ్యాం శోకజేనాథ వారిణా ॥ 3-53-13 (17908)
దేవేభ్యోఽహం నమస్కృత్ యసర్వేభ్యః పృథివీపతే।
వృణే త్వామేవ భర్తారం సత్యమేతద్బ్రవీమి తే ॥ 3-53-14 (17909)
తామువాచ తతో రాజా వేషమానాం కృతాంజలిం।
దౌత్యేనాగత్య కల్యాణి నోత్సహే స్వార్థమీప్సితం ॥ 3-53-15 (17910)
కథం హ్యహం ప్రతిశ్రుత్య దేవతానాం విశేషతః।
పరార్థే యత్నమారభ్య కథం స్వార్థమిహోత్సహే ॥ 3-53-16 (17911)
ఏష ధర్మో యది స్వార్థో మమాపి భవితా తతః।
ఏవం స్వార్థం కరిష్యామి తథా భద్రే విధీయతాం ॥ 3-53-17 (17912)
తతో బాష్పాకులాంవాచం దమయంతీ శుచిస్మితా।
ప్రత్యాహరంతీ శనకైర్నలం రాజానమబ్రవీత్ ॥ 3-53-18 (17913)
అస్త్యుపాయో మయా దృష్టో నిరపాయో నరేశ్వర।
యేన దోషో న భవితా తవ రాజన్కథంచన ॥ 3-53-19 (17914)
త్వం చైవ హి నరశ్రేష్ఠ దేవాశ్చేంద్రపురోగమాః।
ఆయాంతు సహితాః సర్వే మమ యత్ర స్వయంవరః ॥ 3-53-20 (17915)
తతోఽహం లోకపాలానాం సన్నిధౌ త్వాం నరేశ్వర।
వరయిష్యే నరవ్యాఘ్ర నైవం దోషో భవిష్యతి ॥ 3-53-21 (17916)
ఏవముక్తస్తు వైదర్భ్యా నలో రాజా విశంపతే।
ఆజగామ పునస్తత్ర యత్ర దేవాః సమాగతాః ॥ 3-53-22 (17917)
తమపశ్యంస్తథాఽఽయాంతం లోకపాలా మహేశ్వరాః।
దృష్ట్వా చైనం తతోఽపృచ్ఛన్వృత్తాంతం సర్వమేవ తం ॥ 3-53-23 (17918)
కచ్చిద్దృష్టా త్వయా రాజందమయంతీ శుచిస్మితా।
కిమబ్రవీచ్చ నః సర్వాన్వద భూమిపతేఽనఘ ॥ 3-53-24 (17919)
నల ఉవాచ। 3-53-25x (1922)
భవద్భిరహమాదిష్టో దమయంత్యా నివేశనం।
ప్రవిష్టః సుమహాకక్ష్యం దండిభిః స్థవిరైర్వృతం ॥ 3-53-25 (17920)
ప్రవిశంతం చ మాం తత్ర న కశ్చిద్దృష్టవాన్నరః।
ఋతే తాం పార్తివసుతాం భవతామేవ తేజసా ॥ 3-53-26 (17921)
సఖ్యశ్చాస్యా మయా దృష్టాస్తాభిశ్చాప్యుపలక్షితః।
విస్మితాశ్చాభవన్సర్వా దృష్ట్వా మాం విబుధేశ్వరాః ॥ 3-53-27 (17922)
వర్ణ్యమానేషు చ మయా భవత్సు రుచిరాననాం।
మామేవ గతసంకల్పా వృణీతే సా సురోత్తమాః ॥ 3-53-28 (17923)
అబ్రవీచ్చైవ మాం బాలా ఆయాంతు సహితాః సురాః।
త్వయా సహ నరవ్యాఘ్ర మమ యత్రస్వయంవరః ॥ 3-53-29 (17924)
తేషామహం సంనిధౌ త్వాం వరయిష్యామి నైషధ।
ఏవం తవ మహాబాహో దోషో న భవితేతి హ ॥ 3-53-30 (17925)
ఏతావదేవ విబుధా యథావృత్తముపాహృతం।
మయా శేషే ప్రమాణం తు భవంతస్త్రిదశేశ్వరాః ॥ 3-53-31 (17926)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి నలోపాఖ్యానపర్వణి త్రిపంచాశోఽధ్యాయః ॥ 53 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-53-1 యథాశ్రద్ధం దేవేభ్యో నమస్కృత్ ప్రణయస్వేతి సంబంధః। ప్రణయస్వ పరిణయస్వ। మామితి శేషః ॥ 3-53-2 విస్రబ్ధం సవిశ్వాసం యథాస్యాత్తథా ప్రణయం పరిణయనం వివాహం ॥ 3-53-3 సన్నిపాతితాః మేలితాః ॥ 3-53-4 మృత్యుకారణాదితి క. ధ. పాఠః ॥ 3-53-25 మహాకక్ష్యం మహాంతం రాజద్వారప్రదేశం ॥ 3-53-31 అతఃపరం ప్రమాణం తు భవంతోఽమరసత్తమా ఇతి. క. పాఠః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 054
॥ శ్రీః ॥
3.54. అధ్యాయః 054
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
స్వయంవరమండపే ఇంద్రాగ్నియమవరుణైర్నలసారూప్యేణ తత్పార్శ్వే సముపవేశనం ॥ 1 ॥ దమయంత్యా స్వగుణసంతుష్టేంద్రాదిప్రసాదేవ నలస్థైవ వరణం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-54-0 (17927)
బృహదశ్వ ఉవాచ। 3-54-0x (1923)
అథ కాలే శుభే ప్రాప్తే తథౌ పుణ్యే క్షణే తథా।
ఆజుహావ మహీపాలాన్భీమో రాజా స్వయంవరే ॥ 3-54-1 (17928)
తచ్ఛ్రుత్వా పృథివీపాలాః సర్వే హృచ్ఛయపీడితాః।
త్వరితాః సమపాజగ్ముర్దమయంతీమభీప్సవః ॥ 3-54-2 (17929)
కనకస్తంభరుచిరం తోరణేన విరాజితం।
వివిశుస్తే నృపా రంగం మహాసింహ ఇవాచలం ॥ 3-54-3 (17930)
తత్రాసనేషు వివిధేష్వాసీనాః పృథివీక్షితః।
సురభిస్రగ్ధరాః సర్వే ప్రమృష్టమణికుండలాః ॥ 3-54-4 (17931)
సంపూర్ణాం పురుషవ్యాఘ్రైర్వ్యాఘ్రైర్గిరిగుహామివ।
`ప్రవివేశ నలో దేవైః పుణ్యశ్లోకో నరాధిప' ॥ 3-54-5 (17932)
తత్ర స్మ పీనా దృశ్యంతే బాహవః పరిఘోపమాః।
ఆకారవర్ణసుశ్లక్ష్ణాః పంచశీర్షా ఇవోరగాః ॥ 3-54-6 (17933)
సుకేశాంతాని చారూణి సునాసాని శుభాని చ।
ముఖాని రాజ్ఞాం శోభంతే నక్షత్రాణి యథా దివి ॥ 3-54-7 (17934)
దమయంతీ తతో రంగం ప్రవివేశ శుభాననా।
ముష్ణంతీ ప్రభయా రాజ్ఞాం చక్షూషి చ మనాంసి చ ॥ 3-54-8 (17935)
తస్యా గాత్రేషు పతితా తేషాం దృష్టిర్మహాత్మనాం।
తత్రతత్రైవ సక్తాఽభూన్న చచాల చ పశ్యతాం ॥ 3-54-9 (17936)
తతః సంకీర్త్యమానేషు రాజ్ఞాం నామసు భారత।
దదర్శ భైమీ పురుషాన్పంచ తుల్యాకృతీనిహ ॥ 3-54-10 (17937)
తాన్సమీక్ష్య తతః సర్వాన్నిర్విశేషాకృతీన్స్థితాన్।
సందేహాదథ వేదర్భీ నాభ్యజానాన్నలం నృపం ॥ 3-54-11 (17938)
`నిర్విశేషవయోవేషరూపాణాం తత్ర సా శుభా।'
యంయం హి దదృశే తేషాం తంతం మేనే నలం నృపం।
సాచింతయంతీ బుద్ధ్యాఽథ తర్కయామాస భామినీ ॥ 3-54-12 (17939)
కథం ను దేవాంజానీయాం కథం విద్యాం నలం నృపం।
ఏవం సంచింతయంతీ సా వైదర్భీ భృశదుఃఖితా ॥ 3-54-13 (17940)
శ్రుతాని దేవలింగాని తర్కయామాస భారత।
దేవానాం యాని లింగాని స్థవిరేభ్యః శ్రుతాని మే ॥ 3-54-14 (17941)
తానీహ తిష్ఠతాం భూమావేకస్యాపి న లక్షయే।
ఏవం విచింత్య బహుధా విచార్య చ పునః పునః ॥ 3-54-15 (17942)
శరణం ప్రతి దేవానాం ప్రాప్తకాలమమన్యత।
వాచా చ మనసా చైవ నమస్కారం ప్రయుజ్య సా ॥ 3-54-16 (17943)
దేవేభ్యః ప్రాంజలిర్భూత్వా వేపమానేదమబ్రవీత్।
హంసానాం వచనం శ్రుత్వా యథా మే నైషధో వృతః।
పతిత్వే తేన సత్యేన దేవాస్తం ప్రదిశంతు మే ॥ 3-54-17 (17944)
మనసా వచసా చైవ యథా నాతిచరాంయహం।
తేన సత్యేన విబుధాస్తమేవ ప్రదిశంతు మే ॥ 3-54-18 (17945)
యథా దేవైః స మే భర్తా విహితో నిషధాధిషః।
తేన సత్యేన మే దేవాస్తమేవ ప్రదిశంతు మే ॥ 3-54-19 (17946)
యథేదం వ్రతమారబ్ధం నలస్యారాధనే మయా।
తేన సత్యేన మే దేవాస్తమేవ ప్రదిశంతు మే ॥ 3-54-20 (17947)
స్వం చైవ రూపం పుష్యంతు లోకపాలా మహేశ్వరాః।
యథాఽహమభిజానీయాం పుణ్యశ్లోకం నరాధిపం ॥ 3-54-21 (17948)
నిశంయ దమయంత్యాస్తత్కరుణం ప్రతిదేవితం।
నిశ్చయంపరమం తథ్యమనురాగం చ నైషధే ॥ 3-54-22 (17949)
మనోవిశుద్ధిం బుద్ధిం చ భక్తిం రాగం చ నైషధే।
యథోక్తం చక్రిరే దేవాః సామర్థ్యం లింగధారణే ॥ 3-54-23 (17950)
సాఽపశ్యద్విబుధాన్సర్వానస్వేదాన్స్తబ్ధలోచనాన్।
అంలానస్రగ్రజోహీనాన్స్థితానస్పృశతః క్షితిం ॥ 3-54-24 (17951)
ఛాయాద్వితీయో ంలానస్రగ్రజఃస్వేదసమన్వితః।
భూమిష్ఠో నైషధశ్చైవ నిమేషేణ చ సూచితః ॥ 3-54-25 (17952)
సా సమీక్ష్య తు తాందేవాన్పుణ్యశ్లోకం చ భారత।
నైషధం వరయామాస భైమీ ధర్మేణ పాండవ ॥ 3-54-26 (17953)
విలజ్జమానా వస్త్రాంతం జగ్రాహాయతలోచనా।
స్కంధదేశేఽసృజత్తస్య స్రజం పరమశోభనాం ॥ 3-54-27 (17954)
వరయామాస చైవైనం పతిత్వే వరవర్ణినీ।
తతో హాహేతి సహసా ముక్తః శబ్దో నరాధిపైః ॥ 3-54-28 (17955)
దేవైర్మహర్షిభిస్తత్ర సాధుసాధ్వితి భారత।
విస్మితైరీరితః శబ్దః ప్రశంసద్భిర్నలం నృపం ॥ 3-54-29 (17956)
దమయంతీం తు కౌరవ్య వీరసేనసుతో నృపః।
ఆశ్వాసయద్వరారోహాం ప్రహృష్టేనాంతరాత్మనా ॥ 3-54-30 (17957)
యత్త్వం భజసి కల్యాణి పుమాంసం దేవసన్నిధౌ।
తస్మాన్మాం విద్ధి భర్తారమేతత్తే వచనే రతం ॥ 3-54-31 (17958)
యావచ్చ మే ధరిష్యంతి ప్రాణా దేహే శుచిస్మితే।
తావత్త్వయి భవిష్యామి సత్యమేతద్బ్రవీమి తే ॥ 3-54-32 (17959)
దమయంతీ తథా వాగ్భిరభినంద్య కృతాంజలిః ॥ 3-54-33 (17960)
తౌ పరస్పరతః ప్రీతౌ దృష్ట్వా త్వగ్నిపురోగమాన్।
తానేవ శరణం దేవాంజగ్మతుర్మనసా తదా ॥ 3-54-34 (17961)
వృతే తు నైషధే భైంయా లోకపాలా మహౌజసః।
ప్రహృష్టమనసః సర్వే నలాయాష్టౌ వరాందదుః ॥ 3-54-35 (17962)
ప్రత్యక్షదర్శనం యజ్ఞే గతిం చానుత్తమాం శుభాం।
నైషధాయ దదౌ శక్రః ప్రీయమాణః శచీపతిః ॥ 3-54-36 (17963)
అగ్నిరాత్మభవం ప్రాదాద్యత్ర వాంఛతి నైషధః।
లోకానాత్మప్రభాంశ్చైవ దదౌ తస్మై హుతాశనః ॥ 3-54-37 (17964)
యమస్త్వన్నరసం ప్రాదాద్ధర్మే చ పరమాం స్థితిం।
అపాంపతిరపాం భావం యత్రవాంఛతి నైపధః ॥
స్రజశ్చోత్తమగంధాఢ్యాః సర్వేచ మిథునం దదుః 3-54-38 (17965)
వరానేవం ప్రదాయాస్య దేవాస్తే త్రిదివం గతాః।
`ఏతత్సర్వం నలోఽపశ్యద్దమయంతీ చ భారత।
యథా స్వప్నం మహారాజ తథైవ దదృశుర్జనాః ॥ 3-54-39 (17966)
తతః స్వయవరం చక్రే భీమో రాజాఽతిమానుషం।
సమాగతేషు సర్వేషు భూపాలేసు విశాంపతే ॥ 3-54-40 (17967)
దమయంత్యపి తద్దృష్ట్వారాజమండలమృద్ధిమత్।
అన్వీక్ష్యనైషధం వవ్రే భైమీ ధర్మేణ భారత ॥ 3-54-41 (17968)
వృతే చ నైషధే భైంయా నివృత్తే చ స్వయంవరే।
సర్వ ఏవ మహీపాలాః ప్రతిజగ్ముర్యథాగతం' ॥ 3-54-42 (17969)
పార్థివాశ్చానుభూయాస్య వివాహం విస్మయాన్వితాః।
దమయంత్యాశ్చ ముదితాః ప్రతిజగ్ముర్యథాగతం ॥ 3-54-43 (17970)
గతేషు పార్థివేంద్రేషు భీమః ప్రీతో మహామనాః।
వివాహం కారయామాస దమయంత్యా నలస్య చ ॥ 3-54-44 (17971)
ఉష్య తత్ర తథాకామం నైషధో ద్విపదాంవరః।
భీమేన సమనుజ్ఞాతో జగామ నగరం స్వకం।
అవాప్య నారీరత్నం తు పుణ్యశ్లోకోపి పార్థివః ॥ 3-54-45 (17972)
రేమే సహ తయా రాజంఛచ్యేవ బలవృత్రహా।
అతీవ ముదితో రాజా భ్రాజమానోంశుమానివ ॥ 3-54-46 (17973)
అరంజయత్ప్రజా వీరో ధర్మేణ పరిపాలయన్।
ఈజే చాప్యశ్వమేధేన యయాతిరివ నాహుషః।
అన్యైశ్చ బహుభిర్ధీమాన్క్రతుభిశ్చాప్తదక్షిణైః ॥ 3-54-47 (17974)
పుగశ్చ రమణీయేషు వనేషూపవనేషు చ।
దమయంత్యా సహ నలో విజహారామరోపమః ॥ 3-54-48 (17975)
జనయామాస చ తతో దమయంత్యాం మహామనాః।
ఇంద్రసేనం సుతం చాపి ఇంద్రసేనాం చకన్యకాం ॥ 3-54-49 (17976)
ఏవం స యజమానశ్చ విహరంశ్చ నరాధిపః।
రరక్ష వసుసంపూర్ణాం వసుధాం వసుధాధిపః ॥ 3-54-50 (17977)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి నలోపాఖ్యానపర్వణి చతుఃపంచాశోఽధ్యాయః ॥ 54 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-54-7 సునాసాక్షిభ్రువాణి శ్వేతి ఝ. పాఠః ॥ 3-54-8 ముష్ణంతీ హరంత ॥ 3-54-21 లోకపాలాః సహేశ్వరా ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 3-54-24 అంలానస్రజశ్చ తే రజోహీనాశ్చేతి విగ్రహః। ఠాయావిహీనానంలానస్రజోఽస్వేదసమన్వితానితి క. పాఠః ॥ 3-54-31 యద్యస్మాన్మాం భజసి తస్మాత్తే తవ వచనే రతం ఇత్యేతత్ విద్ధి ॥ 3-54-37 ఆత్మభవం భాత్మన ఆవిర్భావం ॥ 3-54-38 అన్నరసం యాదృశే తాదృశేప్యన్నే విశిష్టరసవత్తాం। భావం సత్తాం। ముధునం ఏకైకేన ద్వయం ద్వయమపీత్యర్థః ॥ 3-54-43 అనుభూయ దృష్ట్వా ॥ 3-54-45 ఉష్య వాసం కృత్వా ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 055
॥ శ్రీః ॥
3.55. అధ్యాయః 055
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
దమయంతీస్వయంవరాదనంతరం దివం గచ్ఛతామింద్రాదీనాం మధ్యేమార్గం కలిద్వాపరయోర్దర్శనం ॥ 1 ॥ తైః స్వయంవరే దమయంత్యా నలవరణం నివేదితేన ద్వాపరద్వితీయేన కలినా నలపరాభవప్రతిజ్ఞానం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-55-0 (17978)
బృహదశ్వ ఉవాచ। 3-55-0x (1924)
వృతే తు నైషధే భైంయా లోకపాలా మహౌజసః।
యాంతో దదృశురాయాంతం ద్వాపరం కలినా సహ ॥ 3-55-1 (17979)
అథాబ్రవీత్కలిం శక్రః సంప్రేక్ష్య బలవృత్రహా।
ద్వాపరేణ సహాయేన కలే బ్రూహి క్వ యాస్యసి ॥ 3-55-2 (17980)
తతోఽబ్రవీత్కలిః శక్రం దమయంత్యాః స్వయంవరం।
గత్వా హి వరయిష్యే తాం మనో హి మమ తాం గతం ॥ 3-55-3 (17981)
తమబ్రవీత్ప్రహస్యేంద్రో నిర్వృత్తః స స్వయంవరః।
వృతస్తయా నలో రాజా పతిరస్మత్సమీపతః ॥ 3-55-4 (17982)
ఏవముక్తస్తు శక్రేణ కలిః కోపసమన్వితః।
దేవానామంత్ర్య తాన్సర్వానువాచేదం వచస్తదా ॥ 3-55-5 (17983)
దేవానాం మానుషం మధ్యే యత్సా పతిమవిందత।
నను తస్యా భవేన్న్యాయ్యం విపులం దండధారణం ॥ 3-55-6 (17984)
ఏవముక్తే తు కలినా ప్రత్యూచుస్తే దివౌకసః।
అస్మాభిః సభనుజ్ఞాతే దమయంత్యా నలో వృతః ॥ 3-55-7 (17985)
కా హి సర్వగుణోపేతం నాశ్రయేత నలం నృపం।
యో వేద ధర్మానఖిలాన్యథావచ్చరితవ్రతః ॥ 3-55-8 (17986)
యోఽధీతే చతురో వేదాన్సర్వానాఖ్యానపంచమాన్।
అహింసానిరతో యశ్చ సత్యవాదీ దృఢవ్రతః ॥ 3-55-9 (17987)
యస్మిందాక్ష్యం ధృతిర్జ్ఞానం తపః శౌచం దమః శమః।
ధ్రువాణి పురుషవ్యాఘ్రే లోకపాలసమే నృపే ॥ 3-55-10 (17988)
ఏవంరూపం నలం యో వై కామయేచ్ఛపితుం కలే।
ఆత్మానం స శపేన్మూఢో హన్యాదాత్మానమాత్మనా ॥ 3-55-11 (17989)
ఏవంగుణం నలం యో వై కామయేచ్ఛపితుం కలే।
కృచ్ఛ్రే స నరకే మంజేదగాధే విపులే హ్రదే ॥ 3-55-12 (17990)
ఏవముక్త్వా కలిం దేవా ద్వాపరం చ దివం యయుః।
తతో గతేషు దేవేషు కలిర్ద్వాపరమబ్రవీత్ ॥ 3-55-13 (17991)
సంయంతుం నోత్సహే కోపం నలే వత్స్యామి ద్వాపర।
భ్రంశయిష్యామి తం రాజ్యాన్న భైంయా సహ రంస్యతే ॥ 3-55-14 (17992)
త్వమప్యక్షాన్సమావిశ్య సాహాయ్యం కర్తుమర్హసి।
`మమ ప్రియకృతే హ్యస్మన్కృతవాంశ్చ భవిష్యసి' ॥ 3-55-15 (17993)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి నలోపాఖ్యానపర్వణి పంచపంచాశోఽధ్యాయః ॥ 55 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-55-4 నిర్వృత్తః సమాప్తః ॥ 3-55-7 అస్మాభిః సమనుజ్ఞాతో దమయంత్యేతి క. ధ. పాఠః ॥ 3-55-9 ధర్మవాదీ దృఢవ్రతం ఇతి క. పాఠః ॥ 3-55-10 శౌచం దయా క్షమేతి క. పాఠః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 056
॥ శ్రీః ॥
3.56. అధ్యాయః 056
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
కలిచోదనయా పుష్కరేణ నలాహ్వానం ॥ 1 ॥ నలపుష్కరయోరక్షదేవనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-56-0 (17994)
బృహదశ్వ ఉవాచ। 3-56-0x (1925)
ఏవం స సమయం కృత్వా ద్వాపరేణ కలిః సహ।
ఆజగామ తతస్తత్ర యత్రరాజా స నైషధః ॥ 3-56-1 (17995)
స నిత్యమంతరప్రేక్షీ నిషధేష్వవసచ్చిరం।
అథాస్య ద్వాదశే వర్షే దదర్శ కలిరంతరం ॥ 3-56-2 (17996)
కృత్వా మూత్రముపస్పృశ్య సంధ్యామన్వాస్త నైషధః।
అకృత్వా పాదయోః శౌచం తత్రైనం కలిరావిశత్ ॥ 3-56-3 (17997)
స సమావిశ్య చ నలం సమీపం పుష్కరస్య చ।
గత్వా పుష్కరమాహేదమేహి దీవ్య నలేన వై ॥ 3-56-4 (17998)
అక్షద్యూతే నలం జేతా భవాన్హి సహితో మయా।
నిషధాన్ప్రతిపద్యస్వ జిత్వా రాజ్యం నలం నృపం ॥ 3-56-5 (17999)
ఏవముక్తస్తు కలినా పుష్కరో నలమభ్యయాత్।
కలిశ్చైవ వృషో భూత్వా తం వై పుష్కరమన్వయాత్ ॥ 3-56-6 (18000)
ఆసాద్య తు నలం వీరం పుష్కరః పరవీరహా।
దీవ్యావేత్యబ్రవీద్ధాతా వృషేణేతి ముహుర్ముహుః ॥ 3-56-7 (18001)
న చక్షమే తతో రాజా సమాహ్వానం మహామనాః।
వైదర్భ్యాః ప్రేక్షమాణాయాః ప్రాప్తకాలమమన్యత ॥ 3-56-8 (18002)
`తతః స రాజ్ఞా సహసా దేవితుం సంప్రచక్రమే ॥ 3-56-9 (18003)
భ్రాత్రా దేవాభిభూతేన దైవావిష్టో జనాధిపః।'
హిరణ్యస్య సువర్ణస్య యానయుగ్యస్ వాససాం।
ఆవిష్టః కలినా ద్యూతే జీయతే స్మ నలస్తదా ॥ 3-56-10 (18004)
తమక్షమదసంమత్తం సుహృదాం న తు కశ్చన।
నివారణేఽభవచ్ఛక్తో దీవ్యమానమరిందమం ॥ 3-56-11 (18005)
తతః పౌరజనాః సర్వే మంత్రిభిః సహ భారత।
రాజానం ద్రష్టుమాగచ్ఛన్నివారయితుమాతురం ॥ 3-56-12 (18006)
తతః సూత ఉపాగంయ దమయంత్యై న్యవేదయత్।
ఏష పౌరజనో దేవి ద్వారి తిష్ఠతి కార్యవాన్ ॥ 3-56-13 (18007)
నివేద్యతాం నైషధాయ సర్వాః ప్రకృతయః స్థితాః।
అమృష్యమాణా వ్యసనం రాజ్ఞో ధర్మార్థదర్శినః ॥ 3-56-14 (18008)
తతః సా బాష్పకలయా వాచా దుఖేన కర్శితా।
ఉవాచ నైషధం భైమీ శోకోపహతచేతనా ॥ 3-56-15 (18009)
రాజన్పౌరజనో ద్వారి త్వాం దిదృక్షురవస్థితః।
`వృద్ధైర్బ్రాహ్మణముఖ్యైశ్చ వణిగ్భిశ్చ సమన్వితః ॥ 3-56-16 (18010)
ఆగతం సహితం రాజంస్త్వత్ప్రసాదావలంబనం।'
తం ద్రష్టుమర్హసీత్యేవం పునః పునరభాషత ॥ 3-56-17 (18011)
తాం తథా రుచిరాపాంగీం విలపంతీం తథావిధాం।
ఆవిష్టః కలినా రాజా నాభ్యభాషత కించన ॥ 3-56-18 (18012)
తతస్తే మంత్రిణః సర్వే తే చైవ పురవాసినః।
నాయమస్తీతి దుఃఖార్తా వ్రీడితా జగ్మురాలయాన్ ॥ 3-56-19 (18013)
తథా తదభవద్ద్యూతం పుష్కరస్య నలస్య చ।
యుధిష్ఠిర బహూన్మాసాన్పుణ్యశ్లోకస్త్వజీయత ॥ 3-56-20 (18014)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి నలోపాఖ్యానపర్వణి షట్పంచాశోఽధ్యాయః ॥ 65 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-56-1 సమయం సంకేతం ॥ 3-56-3 అన్వాస్త ఉపాసితవాన్ ॥ 3-56-4 స కులిః। నలం సమావిశ్య రూపాంతరేణ పుష్కరం చాబ్రవీత్। దీవ్య ద్యూతం కురు ॥ 3-56-6 వృషః శ్రేష్ఠః పాశశ్రేష్ఠో భూత్వా ॥ 3-56-7 వృషేణాక్షముఖ్యేన। అబ్రవీత్ప్రీత్యేతి క. పాఠః ॥ 3-56-10 యానేషు యుగ్యం యుగవహం రథాది తస్య ॥ 3-56-19 నాయమస్తి నష్టోయమిత్యర్థః ॥ 3-56-20 పుణ్యః పావనః శ్లోకో యశో యస్య। అజీయత జితః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 057
॥ శ్రీః ॥
3.57. అధ్యాయః 057
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ద్యూతే నలపరాజయముత్పశ్యంత్యా దమయంత్యా చోదితేన సారథినా తత్పుత్రమిథునస్య రథారోపణేన భీమనగరప్రాపణం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-57-0 (18015)
బృహదశ్వ ఉవాచ। 3-57-0x (1926)
దమయంతీ తతో దృష్ట్వా పుణ్యశ్లోకం నరాధిపం।
ఉన్మత్తవదనున్మత్తా దేవనే కృతచేతసం ॥ 3-57-1 (18016)
భయశోకసమావిష్టా రాజన్భీమసుతా తతః।
చింతయామాస తత్కార్యం సుమహత్పార్థివం ప్రతి ॥ 3-57-2 (18017)
సా శంకమానా తత్పాపం చికీర్షంతీ చ తత్ప్రియం।
నలం చ హృతసర్వస్వముపలభ్యేదమబ్రవీత్ ॥ 3-57-3 (18018)
బృహత్సేనామతియశాం తాం ధాత్రీం పరిచారికాం।
హితాం సర్వార్థకుశలామనురక్తాం సుభాషితాం ॥ 3-57-4 (18019)
బృహన్సేనే వ్రజామాత్యానానాయ్య నలంశాసనాత్।
ఆచక్ష్వ యద్ధృతం ద్రవ్యమవశిష్టం చ యద్వసు ॥ 3-57-5 (18020)
`ఇత్యేవం సా సమాదిష్టా బృహత్సేనా నరేశ్వర।
ఉవాచ దేవ్యా వచనం మంత్రిణాం సా సమీపత ॥' 3-57-6 (18021)
తతస్తే మంత్రిణః సర్వే విజ్ఞాయ నలశాసనం।
అపి నో భాగధేయం స్యాదిత్యుక్త్వా పునరావ్రజన్ ॥ 3-57-7 (18022)
తాస్తు సర్వాః ప్రకృతయో ద్వితీయం సముపస్థితాః।
న్యవేదయద్భీమసుతా న చ తత్ప్రత్యనందత ॥ 3-57-8 (18023)
వాక్యమప్రతినందంతం భర్తారమభివీక్ష్య సా।
దమయంతీ పునర్వేశ్మ వ్రీడితా ప్రవివేశ హ ॥ 3-57-9 (18024)
నిశాంయ సతతం చాక్షాన్పుణ్యశ్లోకపరాఙ్యుఖాన్।
నలం చ హృతసర్వస్వం ధాత్రీం పునరువాచ హ ॥ 3-57-10 (18025)
బృహత్సేనే పునర్గచ్ఛ వార్ష్ణేయం నలశాసనాత్।
సూతమానయ కల్యాణి మహత్కార్యముపస్థితం ॥ 3-57-11 (18026)
బృహత్సేనా తు సా శ్రుత్వా దమయంత్యాః ప్రభాపితం।
వార్ష్ణేయమానయామాస పురుషైరాప్తకారిభిః ॥ 3-57-12 (18027)
వార్ష్ణేయం తు తతో భైమీ సాంత్వయచ్ఛ్లక్ష్ణయా గిరా।
ఉవాచ దేశకాలజ్ఞా ప్రాప్తకాలమనిందితా ॥ 3-57-13 (18028)
జానషే త్వం యథా రాజా సంయగ్వృత్తః సదా త్వయి।
తస్య త్వం విపమస్థస్య సాహాయ్యం కర్తుమర్హసి ॥ 3-57-14 (18029)
యథాయథా హి నృపతిః పుష్కరేణైవ జీయతే।
తథాతథాఽస్య వై ద్యూతే రాగో భూయోఽభివర్ధతే ॥ 3-57-15 (18030)
యథా చ పుష్కరస్యాక్షాః పతంతి వశవర్తినః।
తథా విపర్యయశ్చాపి నలస్యాక్షేషు దృశ్యతే ॥ 3-57-16 (18031)
సుహృత్స్వజనవాక్యాని యథాఽయం న శృణోతి చ।
మమాపి చ తథా వాక్యం నాభినందతి నైషధ ॥ 3-57-17 (18032)
యథా రాజ్ఞః ప్రదీప్తానాం భాగ్యానామద్య సారథే।
నూనం మన్యే న శేషోస్తి నైషధస్య మహాత్మనః ॥ 3-57-18 (18033)
యత్తు మే వచనం రాజా నాభినందతి మోహితః।
శరణం త్వాం ప్రపన్నాఽస్మి సారథే కురు మద్వచః।
న హి మే శుధ్తే భావో వినాశం ప్రతి సారథే ॥ 3-57-19 (18034)
నలస్య దయితానశ్వాన్యోజయిత్వా మనోజవాన్।
రథమారోప్య మిథునం కుండినం యాతుర్మహసి ॥ 3-57-20 (18035)
మమ జ్ఞాతిషు నిక్షిప్య దారకౌ స్యందనం తథా।
అశ్వాంశ్చేమాన్యథాకామం వస వాఽన్యత్ర గచ్ఛవా ॥ 3-57-21 (18036)
దమయంత్యాస్తు తద్వాక్యం వార్ణ్యేయో నలసారథిః।
న్యవేదయదశేషేణ నలామాత్యేషు ముఖ్యశః ॥ 3-57-22 (18037)
తైః సమేత్య వినిశ్చిత్య సోఽనుజ్ఞాతో మహీపతే।
యయౌ మిథునమారోప్య విదర్భాంస్తేన వాహినా ॥ 3-57-23 (18038)
హయాంస్తత్ర వినిక్షిప్య సూతో రథవరం చ తం।
ఇంద్రసేనాం చ తాం కన్యామింద్రసేనం చ బాలకం ॥ 3-57-24 (18039)
ఆమంత్ర్య భీమం రాజానమార్తః శోచన్నలం నృపం।
క్వ ను యాస్యామి మనసా చింతయానో ముహుర్ముహుః।
అటమానస్తతోఽయోధ్యాం జగామ నగరీం తదా ॥ 3-57-25 (18040)
ఋతుపర్ణం స రాజానముపతస్థే సుదుఃఖితః।
భృతిం చ స దదౌ చాస్య సారథ్యేన నియోజితః ॥ 3-57-26 (18041)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి నలోపాఖ్యానపర్వణి సప్తపంచాశోఽధ్యాః ॥ 57 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-57-2 ద్వితీయం ద్వతీయవారం। న చ తత్ప్రత్యవబుధ్యతేతి క. ధ.పాఠః ॥ 3-57-19 కదాచిద్వినశేదపీతి ఝ.పాఠః ॥ 3-57-20 మిథునం కుమారీం కుమారం చ। కుండినం భీమస్ నగరం ॥ 3-57-22 ముఖ్యశః ముఖ్యేషు ముఖ్యేషు ॥ 3-57-23 వాహినా అశ్వరథేన ॥ 3-57-26 భృతిం వేతనం ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 058
॥ శ్రీః ॥
3.58. అధ్యాయః 058
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ద్యూతే పుష్కరజితేన నలేన దమయంత్యా సహ వనప్రవేశః ॥ 1 ॥ అంతరిక్షే పక్షిరూపేణ సముత్పతద్భిరక్షైరాత్మజిఘృక్షోర్నలస్య అంతరీయవస్త్రాపకర్షణేన పలాయనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-58-0 (18042)
బృహదశ్వ ఉవాచ। 3-58-0x (1927)
తతస్తు యాతే వార్ష్ణేయే పుణ్యశ్లోకస్య దీవ్యతః।
పుష్కరేణ హృతం రాజ్యం యచ్చాపి వసు కించన ॥ 3-58-1 (18043)
హృతరాజ్యం నలం రాజన్ప్రహసన్పుష్కరోఽబ్రవీత్।
ద్యూతం ప్రవర్తతాం భూయః ప్రతిపాణోఽస్తి కస్తవ ॥ 3-58-2 (18044)
శిష్టా తే దమయంత్యేకా సర్వమన్యద్ధృతం మయా।
దమయంత్యాః పణః సాధు వర్తతాం యది మన్యసే ॥ 3-58-3 (18045)
పుష్రేణైవముక్తస్య పుణ్యశ్లోకస్య మన్యునా।
వ్యదీర్యతేవ హృదయం న చైనం కించిదబ్రవీత్ ॥ 3-58-4 (18046)
తతః పుష్కరమాలోక్య నలః పరమమన్యుమాన్।
`ఉవాచ విద్యతేఽన్యచ్చ ధనం మమ నరాధమ ॥ 3-58-5 (18047)
షణరూపేణ నిక్షిప్య పుణ్యశ్లోకః సుదుర్మనాః।
ఉత్తరీయం తథా వస్త్రం తస్యాశ్చాభరణాని చ'।
ఉన్సృజ్య సర్వగాత్రభ్యో భూషణాని సహాయశాః ॥ 3-58-6 (18048)
సుకవాసా హ్యసంవీతః సుహృచ్ఛోకవివర్ధనః।
నిశ్చక్రామ తతోరాజా త్యక్త్వా సువిపులాం శ్రియం ॥ 3-58-7 (18049)
దమయంత్యేకవస్త్రాఽథ గచ్ఛంతం పృష్ఠతోఽన్వగాత్।
స తయా నగరాభ్యాశే త్రిరాత్రం నైపధోఽవసత్ ॥ 3-58-8 (18050)
పుష్కరస్తు మహారాజ ధోషయామాస వై పురే।
నలే యః సంయగాతిష్ఠేత్స గచ్ఛేద్వధ్యతాం మమ ॥ 3-58-9 (18051)
పుష్కరస్య తు వాక్యేన తస్య విద్వేషణేన చ।
పౌరా న తస్య సత్కారం కృతవంతో యుధిష్ఠిర ॥ 3-58-10 (18052)
స తథా నగరాభ్యాశే సత్కారార్హో న సన్కృతః।
త్రిగత్రముపితో రాజా జలమాత్రేణ వర్తయన్ ॥ 3-58-11 (18053)
[పీడ్యమానః క్షుధా తత్ర ఫలమృలాని కర్పయన్।
ప్రాతిష్ఠత తతోరాజా దమయంతీ తమన్వగాత్ ॥] 3-58-12 (18054)
క్షుధయా పీడ్యమానంతు నలో బహుతిథేఽహని।
అపశ్యచ్ఛకునాన్కాంశ్రిద్ధిరణ్యసదృశచ్ఛదాన్ ॥ 3-58-13 (18055)
స చింతయామాస తదా నిపధాధిపతిర్బలీ।
అస్తి భక్ష్యో మమాద్యాపి వసు చేదం భవిష్యతి ॥ 3-58-14 (18056)
తతస్తానంతరీయేణ వాససా స సమావృణోత్।
తస్య తద్వస్త్రమాదాయ సర్వే జగ్ముర్విహాయసా ॥ 3-58-15 (18057)
ఉన్పతంతః ఖగా వాక్యమేతదాహుస్తతో నలం।
దృష్ట్వా దిగ్వాససం భూమౌ స్థితం దీనమధోముఖం ॥ 3-58-16 (18058)
వయమక్షాః సుదుర్బుద్ధే తవవాసో జిహీర్షవః।
ఆగతా న హి నః ప్రీతిః సవాససి గతే త్వయి ॥ 3-58-17 (18059)
నాన్సమీక్ష్య గతానక్షానాత్మానం చ వివాససం।
పుణ్యశ్లోకస్తదా రాజా దమయంతీమథాబ్రవీత్ ॥ 3-58-18 (18060)
యేషాం ప్రకోపాదైశ్వర్యాన్ప్రచ్యుతోఽహమనిందితే।
ప్రాణయాత్రాం న విందేయం దుఃఖితః క్షుధయాఽన్వితః ॥ 3-58-19 (18061)
యేషాం కృతే న సత్కారమకుర్వన్మయి నైషధాః।
ఇమే తే శకునా భూత్వా వాసశ్చాషహరంతి మే ॥ 3-58-20 (18062)
వైషంయం పరమం ప్రాప్తో దుఃఖితో గతచేతనః।
భర్తా తేఽహం నిబోధేదం వచనం హితమాత్మనః ॥ 3-58-21 (18063)
ఏతే గచ్ఛంతి వహవః పంథానో దిణాపథం।
అవంతీమృక్షవంతం చ సమతిక్రంయ పర్వతం ॥ 3-58-22 (18064)
ఏష వింధ్యో మహాశైలః పయోష్ణీ చ సముద్రగా।
ఆశ్రమాశ్చ మహర్షీణాం బహుమూలఫలాన్వితాః ॥ 3-58-23 (18065)
ఏష పంథా విదర్భాణామేష యాస్యతి కోసలాన్।
అతఃపరం చ దేశోఽయం దక్షిణో దక్షిణాపథః ॥ 3-58-24 (18066)
ఏతద్వాక్యం నలో రాజా దమయంతీం సమాహితః।
ఉవాచాసకృదార్తో హి భైమీముద్దిశ్య భారత ॥ 3-58-25 (18067)
తతః సా వాష్పకలయా వాచా దుఃఖేన కర్శితా।
ఉవాచ దమయంతీ తం నైషధం కరుణం వచః ॥ 3-58-26 (18068)
ఉద్వేషతే మే హృదయం సీదంత్యంగాని సర్వశః।
తవ పార్థివ సంకల్పం చింతయంత్యాః పునః పునః ॥ 3-58-27 (18069)
హృతరాజ్యం హృతద్రవ్యం వివస్త్రం క్షుచ్ఛ్రమాన్వితం।
కథముత్సృజ్య గచ్ఛేయమహం త్వాం నిర్జనే వనే ॥ 3-58-28 (18070)
శ్రాంతస్య తే క్షుధార్తస్య చింతయానస్య తత్సుఖం।
వనే ఘోరే మహారాజ నాశయిష్యాంయహం క్లమం ॥ 3-58-29 (18071)
న చ భార్యాసమం కించిన్నరస్యార్తస్య భేషజం।
నిత్యం హి సర్వదుఃఖేషు సత్యమేతద్వ్రవీమి తే ॥ 3-58-30 (18072)
నల ఉవాచ। 3-58-31x (1928)
ఏవమేతద్యథాఽఽంథ త్వం దమయంతి సుమధ్యమే।
నాస్తి బార్యాసమం మిత్రం నరస్యార్తస్య భేషజం ॥ 3-58-31 (18073)
న చాహం త్యక్తుకామస్త్వాం కిమలం భీరు శంకసే।
త్యజేయమహమాత్మానం న చైవ త్వామనిందితే ॥ 3-58-32 (18074)
దమయంత్యువాచ। 3-58-33x (1929)
యది మాం త్వం మహారాజ న విహాతుమిహచ్ఛసి।
తత్కిమర్థం విదర్భాణాం పంథాః సముపదిశ్యతే ॥ 3-58-33 (18075)
అవైమి చాహం నృపతే న తు మాం త్యక్తుమర్హసి।
చేతసా త్వపకృష్టేన మాం త్యజేథా మహీపతే ॥ 3-58-34 (18076)
పంథానం హి మమాభీక్ష్ణమాఖ్యాసి చ నరోత్తమ।
అతో నిమిత్తం శోకం మే వర్ధయస్యమరోపమ ॥ 3-58-35 (18077)
యది చాయమభిప్రాయస్తవ రాజన్భవిష్యతి।
సహితావేవ గచ్ఛావో విదర్భాన్యది మన్యసే ॥ 3-58-36 (18078)
విదర్భరాజస్తత్ర త్వాం పూజయిష్యతి మానద।
తేన త్వం పూజితో రాజన్సుఖం వత్స్యసి నో గృహే ॥ 3-58-37 (18079)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి నలోపాఖ్యానపర్వణి అష్టపంచాశోఽధ్యాయః ॥ 58 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-58-2 ప్రతిపాణః పణనీయం ద్రవ్యం ॥ 3-58- అపకృష్ఠేన కలికర్పితన ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 059
॥ శ్రీః ॥
3.59. అధ్యాయః 059
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
నలేన స్వపంత్యా దమయంత్యా వస్త్రార్ధచ్ఛేదనపూర్వకం పరిత్యాగేనాపయానం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-59-0 (18080)
బృహదశ్వ ఉవాచ। 3-59-0x (1930)
`ఇత్యుక్తః స తదా దేవ్యా నలో వచనమబ్రవీత్।'
యథా రాజ్యంతవ పితుస్తథా మమ నసంశయః।
న తు తత్ర గమిష్యామి విషమస్థః కథంచన ॥ 3-59-1 (18081)
కథం సమృద్ధో గత్వాఽహం తవ హర్షవివర్ధనః।
పరిద్యూనో గమిష్యామి తవ శోకవివర్ధనః ॥ 3-59-2 (18082)
ఇతి బ్రువన్నలో రాజా దమయంతీం పునః పునః।
సాన్ఖయామాస కల్యాణీం వాససోర్ధేన సంవృతాం ॥ 3-59-3 (18083)
తావేకవస్త్రసంవీతావటమానావితస్తతః।
క్షుత్పిపాసాపరిశ్రాంతౌ సభాం కాంచిదుపేయతుః ॥ 3-59-4 (18084)
తాం సభాముపసంప్రాప్య తదా స నిషధాధిపః।
వైదర్భ్యా సహితో రాజా నిషసాద మహీతలే ॥ 3-59-5 (18085)
స వై వివస్త్రో మలినో వివర్ణః పాంసుగుంఠితః।
దమయంత్యా సహ శ్రాంతః సుష్వాప ధరణీతలే ॥ 3-59-6 (18086)
`తతః స్వవసనస్యాంతం దమయంతీ విశాంపతే।
భూమావాస్తీర్య సుష్వాప పతిమాలింగ్య శోభనా ॥' 3-59-7 (18087)
దమయనత్యపి కల్యాణీ నిద్రయాఽపహృతా తతః।
సహసా దుఃఖమాసాద్య సుకుమారీ తపస్వినీ ॥ 3-59-8 (18088)
సుప్తాయాం దమయంత్యాం తు నలో రాజా విశాంపతే।
శోకోన్మథితచిత్తః సన్న స్మ శేతే యథా పురా ॥ 3-59-9 (18089)
స తద్రాజ్యాపహరణం సుహృత్త్యాగం చ సర్వశః।
వనే చ తం పరిధ్వంసం ప్రేక్ష్య చింతాముపేయివాన్ ॥ 3-59-10 (18090)
కిం ను మే స్యాదిదం కృత్వా కింను మే స్యాదకుర్వతః।
కింను మే మరణం శ్రేయః పరిత్యాగో జనస్య వా ॥ 3-59-11 (18091)
మామియం హ్యనురక్తైవం దుఃఖమాప్నోతి మత్కృతే।
మద్విహీనా త్వియం గచ్ఛేత్కదాచిత్స్వజనం ప్రతి ॥ 3-59-12 (18092)
మయా నిఃసంశయం దుఖమియం ప్రాప్స్యత్యనువ్రతా।
ఉత్సర్గేసంశయః స్యాత్తు విందేతాపి సుఖం క్వచిత్ ॥ 3-59-13 (18093)
బృహదశ్చ ఉవాచ। 3-59-14x (1931)
స వినిశ్చిత్య బహుధా విచార్య చ పునఃపునః।
ఉత్సర్గేఽమన్యత శ్రేయో దమయంత్యా నరాధిప ॥ 3-59-14 (18094)
న చైషా తేజసా శక్యా కైశ్చిద్ధర్షయితుం పథి।
యశస్వినీ మహాభాగా మద్భక్తేయం పతివ్రతా ॥ 3-59-15 (18095)
ఏవం తస్ తదా బుద్ధిర్దమయంత్యాం న్యవర్తత।
కలినా దుష్టభావేన దమయంత్యా విసర్జనే ॥ 3-59-16 (18096)
సోఽవస్త్రతామాత్మనశ్చ తస్యాశ్చాప్యేకవస్త్రతాం।
చింతయిత్వాఽధ్యగాద్రాజా వస్త్రార్ధస్యావకర్తనం ॥ 3-59-17 (18097)
కథం వాసో వికర్తేయం న చ బుద్ధ్యేత మే ప్రియా।
విచింత్యైవం నలో రాజా సభాం పర్యచరత్తదా ॥ 3-59-18 (18098)
పరిధావన్నథ నల ఇతశ్చేతశ్చ భారత।
ఆససాద సభోద్దేశే వికోశం స్వంగముత్తమం ॥ 3-59-19 (18099)
తేనార్ధం వాససశ్ఛిత్త్వా నివస్ చ పరంతపః।
సుప్తాముత్సృజ్య వైదర్భీం ప్రాద్రవద్గతచేతనాం ॥ 3-59-20 (18100)
తతో నిబద్ధహృదయః పునరాగం తాం సభాం।
దమయంతీం తదా దృష్ట్వా రురోద నిషధాధిపః ॥ 3-59-21 (18101)
యాం న వాయుర్న చాదిత్యః పురా పశ్యతి మే ప్రియాం।
సేయమద్య సభామధ్యే శేతే భూమావనాథవత్ ॥ 3-59-22 (18102)
ఇయం వస్త్రావకర్తేన సంవీతా చారుహాసినీ।
ఉన్మత్తేవ మయా హీనా కథం బుద్ధ్వా భవిష్యతి ॥ 3-59-23 (18103)
కథమేకా సతీ భమీ మయా విరహితా శుభా।
చరిష్యతి వనే ఘోరే మృగవ్యాలనిషేవితే ॥ 3-59-24 (18104)
ఆదిత్యా వసవో రుద్రా అశ్వినౌ సమరుద్గణౌ।
రక్షంతు త్వాం మహాభాగే ధర్మేణాసి సమావృతా ॥ 3-59-25 (18105)
ఏవముక్త్వా ప్రియాం భార్యాం రూపేణాప్రతిమాం భుషి।
కలినాఽపహృతజ్ఞానో నలః ప్రాతిపష్ఠదుద్యతః ॥ 3-59-26 (18106)
గత్వాగత్వా నలో రాజా పునరేతి సభాం ముహుః।
ఆకృష్యమాణః కలినా సౌహృదేనావకృష్యతే ॥ 3-59-27 (18107)
ద్విధేవ హృదయం తస్య దుఃఖితస్యాభవత్తదా।
దోలేవ ముహురాయాతి యాతి చైవ ముహుర్ముహుః ॥ 3-59-28 (18108)
అవకృష్టస్తు కలినా మోహితః ప్రాద్రవన్నలః।
సుప్తాముత్సృజ్య తాం భార్యాం విలప్య కరుణం బహు ॥ 3-59-29 (18109)
నష్టాత్మా కలినాఽఽవిష్టస్తత్తద్విగణయన్ముహుః।
జగామైకాం వనే శూన్యే భార్యాముత్సృజ్య మోహితః ॥ 3-59-30 (18110)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి నలోపాఖ్యానపర్వణి ఏకోనషష్టితమోఽధ్యాయః ॥ 59 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-59-10 పరిధ్వంసం కలినా వస్త్రాపహరణాదిక్లేశం ॥ 3-59-11 జనస్య భార్యాయాః ॥ 3-59-16 దమయంత్యాం విషయే న్యవర్తత నివృత్తాసతీ విసర్జనేఽభూదితి శేషః ॥ 3-59-20 నివస్య పరిధాయ ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 060
॥ శ్రీః ॥
3.60. అధ్యాయః 060
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
వనే చరంత్యా దమయంత్యా అజగరేణ గ్రహణం ॥ 1 ॥ వనచరేణ వ్యాధేన తాం గ్రసతోఽజగరస్య వధః ॥ 2 ॥ దమయంత్యా ఆత్మకాముకస్య తద్వ్యాధస్య స్వపాతివ్రత్యమహింనా హననం ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-60-0 (18111)
బృహదశ్వ ఉవాచ। 3-60-0x (1932)
అపక్రాంతే నలే రాజందమయంతీ గతక్లమా।
అబుధ్యత వరారోహా సంత్రస్తా విజనే వనే ॥ 3-60-1 (18112)
అపశ్యమానా భర్తారం శోకదుఃఖసమన్వితా।
ప్రాక్రోశదుచ్చైః సంత్రస్తా మహారాజేతి నైషధం ॥ 3-60-2 (18113)
హా నాథ హా మహారాజ హా స్వామిన్కిం జహాసి మాం।
హా హతాఽస్మి వినష్టాఽస్మి భీతాఽస్మి విజనే వనే ॥ 3-60-3 (18114)
నను నామ మహారజ ధర్మజ్ఞః సత్యవాగసి।
కథంవిధస్త్వంహి తథా సుప్తాముత్సృజ్య మాం గతః ॥ 3-60-4 (18115)
కథముత్సృజ్యగంతాఽసి వశ్యాం భార్యామనువ్రతాం।
విశేషతో నాపకృతః పరేణాపకృతో హ్యసి ॥ 3-60-5 (18116)
శక్యసే న గిరః సత్యాః కర్తుం మయి నరేశ్వర।
యాస్త్వయా లోకపాలానాం సన్నిధౌ కథితాః పురా ॥ 3-60-6 (18117)
నాకాలే విహితో మృత్యుర్మర్త్యానాం పురుషర్షభ।
యత్ర కాంతా త్వయోత్సృష్టా ముహూర్తమపి జీవతి ॥ 3-60-7 (18118)
పర్యాప్తః పరిహాసోఽయమేతావాన్పురుషర్షభ।
భృశం భీతాస్మి దుర్ధర్ష దర్శయాత్మానమీశ్వర ॥ 3-60-8 (18119)
దృశ్యసే దృశ్యసే రాజన్నేష తిష్ఠసి నైషధ।
ఆవార్య గుల్మైరాత్మానం కిం మాం న ప్రతిభాషసే ॥ 3-60-9 (18120)
నృశంసాం వత రాజేంద్ర యన్మామేవంగతామిహ।
విలపంతీం సమాలింగ్య నాశ్వాసయసి పార్థివ ॥ 3-60-10 (18121)
న శోచాంయహమాత్మానం న చాన్యదపి కించన।
కథం ను భవితాస్యేక ఇతి త్వాం నృప శోచయే ॥ 3-60-11 (18122)
కథం ను రాజంస్తృషితః క్షుక్షితః శ్రమకర్శితః।
సాయాహ్నే వృక్షమూలేషు మామపశ్యన్భవిష్యసి ॥ 3-60-12 (18123)
తతః సా తీవ్రశోకార్తా ప్రదీప్తేవ చ మన్యునా।
ఇతశ్చేతశ్చ రుదతీ పర్యధావత దుఃఖితా ॥ 3-60-13 (18124)
ముహురుత్పతతే బాలా ముహుః పతతి విహ్వలా।
ముహురాలీయతే భీతా ముహుః క్రోశతి రోదితి ॥ 3-60-14 (18125)
అతీవ శోకసంతప్తా ముహుర్నిఃశ్వస్ విహ్వలా।
ఉవాచ భైమీ నిఃశ్వస్ రోదమానా పతివ్రతా ॥ 3-60-15 (18126)
యస్యాభిశాపాద్దుఃఖార్తో నైష నందతి నైషధః।
తస్య భూతస్య తద్దుఃఖాద్దుఃఖమభ్యధికం భవేత్ ॥ 3-60-16 (18127)
అపాపచేతసం పాపో య ఏవం కృతవాన్నలం।
తస్మాద్దుఃఖతరం ప్రాప్య జీవత్వమసుఖజీవికాం ॥ 3-60-17 (18128)
ఏవం తు విలపంతీ సా రాజ్ఞో భార్యా మహాత్మనః।
అన్వేషతి స్మ భర్తారం వనే శ్వాపదసేవితే ॥ 3-60-18 (18129)
ఉన్మత్తవద్భీమసుతా విలపంతీ తతస్తతః।
హాహా రాజన్నితి ముహురితశ్చేతశ్చ ధావతి ॥ 3-60-19 (18130)
తాం శుష్యమాణామత్యర్థం కురరీమివ వాశతీం।
కరుణం బహుశోచంతీం విలపంతీం సుమధ్యమాం। 3-60-20 (18131)
సహసాఽభ్యాగతాం భైమీమభ్యాశపరివర్తినీం।
జగ్రాహాజగరో గ్రాహో మహాకాయః క్షుధాన్వితః ॥ 3-60-21 (18132)
సా గ్రస్యమానా గ్రహేణ శోకేన చ పరాజితా।
నాత్మానం శోచతి తథా యథా శోచతి నైషధం ॥ 3-60-22 (18133)
ద్వా నాథ మామిహ వనే గ్రస్యమానామనాగసం।
గ్రాహేణానేన విజనే కిమర్థం నానుధావసి ॥ 3-60-23 (18134)
కథం భవిష్యసి పునర్మామనుస్మృత్య నైషధ।
[కథం భవాంజగామాద్య మాముత్సృజ్య వనే ప్రభో।]
పాపాన్ముక్తః పునర్లబ్ధ్వా బుద్ధిం చోతో ధనాని చ ॥ 3-60-24 (18135)
శ్రాంతస్య తే క్షుధార్తస్ పరిగ్లానస్య నైషధ।
కః శ్రమం రాజశార్దూల నాశయిష్యతి తేఽనఘ ॥ 3-60-25 (18136)
బృహదశ్చ ఉవాచ। 3-60-26x (1933)
తాం తు దృష్ట్వా తథా గ్రస్తామురగేణాయతేక్షణాం।
ఆక్రందమానాం సంశ్రుత్య జవేనాభిససార హ ॥ 3-60-26 (18137)
తాం తు దృష్ట్వా తథా గ్రస్తామురగేణాయతేక్షణాం।
త్వరమాణో మృగవ్యాధః సంచరన్గహనే వనే।
సమభిక్రంయ వేగేన సత్వరః స వనేచరః ॥ 3-60-27 (18138)
ముఖే తం పాటయామాస శస్త్రేణ నిశితేన చ।
నిర్విచేష్టం భుజంగం తం విశస్ మృగజీవనః ॥ 3-60-28 (18139)
మోక్షయిత్వా స తాంవ్యాధః ప్రక్షాల్య సలిలేన హ।
సమాశ్వాస్య కృతాహారామథ పప్రచ్ఛ భారత ॥ 3-60-29 (18140)
కస్య త్వం మృగశావాక్షి కథం చాస్యాగతా వనం।
కథం చేదం మహత్కృచ్ఛ్రం ప్రాప్తవత్యసి భామిని ॥ 3-60-30 (18141)
దమయంతీ తథా తేన పృచ్ఛ్యమానా విశాంపతే।
సర్వమేతద్యథావృత్తమాచచక్షేఽస్య భారత ॥ 3-60-31 (18142)
తామర్ధవస్త్రసంవీతాం పీనశ్రోణిపయోధరాం।
సుకుమారానవద్యాంగీం పూర్ణచంద్రనిభాననాం ॥ 3-60-32 (18143)
అరాలపక్ష్మనయనాం తథా మధురభాషిణీం।
లక్షయిత్వా మృగవ్యాధః కామస్య వశమీయివాన్ ॥ 3-60-33 (18144)
తామథ శ్లక్ష్ణయా వాచా లుబ్ధకో మృదుపూర్వయా।
సాంత్వయామాస కామార్తస్తదబుధ్యత భామినీ ॥ 3-60-34 (18145)
దమయంత్యపి తం దుష్టముపలభ్య పతివ్రతా।
తీవ్రరోషసమావిష్టా ప్రజజ్వాలేవ మన్యునా ॥ 3-60-35 (18146)
స తు పాపమతిః క్షుద్రః ప్రధర్షయితుమాతురః।
దుర్ధర్షాం తర్కయామాస దీప్తామగ్నిశిఖామివ ॥ 3-60-36 (18147)
దమయంతీ తు దుఃఖార్థా పతిరాజ్యవినాకృతా।
అతీతవాక్యథే కాలే శశాపైనం రుషా కిల ॥ 3-60-37 (18148)
యథాఽహం నైషధాదన్యం మనసాఽపి న చింతయే।
తథాఽయం పతతాం క్షుద్రః పరాసుర్మృగజీవనః ॥ 3-60-38 (18149)
ఉక్తమాత్రే తు వచనే తయా స మృగజీవనః।
వ్యసుః పపాత మేదిన్యామగ్నిదగ్ధ ఇవ ద్రుమః ॥ 3-60-39 (18150)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి నలోపాఖ్యానపర్వణి షష్టితమోఽధ్యాయః ॥ 60 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-60-13 మన్యునా శోకేన ॥ 3-60-16 కలిం శపతి యస్యేతి। అభిశాపాత్ర వృథాద్వేషాత్ ॥ 3-60-20 వాశతీం క్రోశంతీం ॥ 3-60-21 గ్రాహః సర్పః ॥ 3-60-24 బుద్ధిలాభాదూర్ధ్వం మాం వినా కథం భవిష్యసి కథం జీవిష్యసి। శాపాన్ముక్తః ఇతి క. పాఠః ॥ 3-60-28 విశస్య విదార్య ॥ 3-60-33 అరాలాని శోభమానాని పక్ష్మాణి నయనప్రాంతరోమాణి యయోస్తాదృశే నయనే యస్యా ఇతి తథా ॥ 3-60-35 మన్యునా క్రోధేన ॥ 3-60-37 పతిరాజ్యవినాకృతా పత్యా రాజ్యేన చ రహితా। అతీతవాక్పథే వాచాప్యనివార్యే సతి। కాలే ధూంరవర్ణే వ్యాధే ॥ 3-60-38 పరాసుః గతప్రాణః ॥ 3-60-39 వ్యసుర్విగతప్రాణః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 061
॥ శ్రీః ॥
3.61. అధ్యాయః 061
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
నలమన్వేషయంత్యా దమయంత్యా వనమధ్యే హస్త్యశ్వరథసంకులజనసార్థదర్శనం ॥ 1 ॥ తథా సార్తనాథేన సంభావణం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-61-0 (18151)
బృహదశ్వ ఉవాచ। 3-61-0x (1934)
సా నిహత్య మృగవ్యాధం ప్రతస్థే కమలేక్షణా।
వనం ప్రతిభయం శూన్యం ఝిల్లికాగణనాదితం ॥ 3-61-1 (18152)
సింహద్వీపిరురువ్యాఘ్రవరాహర్క్షగణైర్యుతం।
నానాపక్షిగణాకీర్ణాం ంలేచ్ఛతస్కరసేవితం ॥ 3-61-2 (18153)
సాలవేణుధవాశ్వత్థతిందుకేంగుదికింశుకైః।
అర్జునారిష్టసంఛన్నం స్యందనైశ్చ సశాల్మలైః ॥ 3-61-3 (18154)
జంబ్వాంరలోధ్రఖదిరశాకవేత్రసమాకులం।
పద్మకామలకప్లక్షకదంబోదుంబరావృతం ॥ 3-61-4 (18155)
బదరీబిల్వసంఛన్నం న్యగ్రోధైశ్చ సమాకులం।
ప్రియాలతాలఖర్జూరహరీతకిబిభీతకైః ॥ 3-61-5 (18156)
నానాధాతుశతైర్నద్ధాన్వివిధానపి చాచలాన్।
నికుంజాన్పక్షిసంఘుష్టాందరీశ్చాద్భుతదర్శనాః ॥ 3-61-6 (18157)
నదీ సరాంసి వాపీశ్చ వివిధాంశ్చరతో ద్విజాన్।
సా బహూన్భీమరూపాంశ్చ పిశాచోరగరాక్షసాన్ ॥ 3-61-7 (18158)
పల్వలాని తటాకాని గిరికూటాని సర్వశః।
సరిత్సరాంసి చ తదా దదర్శాద్భుతదర్శనాం ॥ 3-61-8 (18159)
యూథశో దదృశే చాత్ర విదర్భాధిపనందినీ।
మహిషాన్వరాహాన్గోమాయూనృక్షవానరపన్నగాన్ ॥ 3-61-9 (18160)
తేజసా యశసా లక్ష్ంయా స్థిత్యా చ పరయా యుతా।
వైర్దభీ విచచారైకా నలమన్వేషతీ తదా ॥ 3-61-10 (18161)
నాబిభ్యత్సా నృపసుతా భైమీ తత్రాథ కస్యచిత్।
దారుణామటవీం ప్రాప్య భర్తృవ్యసనకర్శితా ॥ 3-61-11 (18162)
విదర్భతనయా రాజన్విలలాప సుదుఃఖితా।
భర్తృశోకపరీతాంగీ శిలాతలమథాశ్రితా ॥ 3-61-12 (18163)
దమయంత్యువాచ। 3-61-13x (1935)
సిహ్యోరస్క మహాబాహో నిషధానాం జనాధిప।
క్వను రాజన్గతోసి త్వం త్యక్త్వా మాం విజనే వనే ॥ 3-61-13 (18164)
అశ్వమేధాదిభిర్వీర క్రతుభిశ్చాప్తదక్షిణైః।
కథమిష్ట్వా నరవ్యాఘ్ర మయి మిథ్యా ప్రవర్తసే ॥ 3-61-14 (18165)
యత్త్వయోక్తం నరశ్రేష్ఠ మత్సమక్షం మహాద్యుతే।
కర్తుమర్హసి కల్యాణ తదృతం పార్థివర్షభ ॥ 3-61-15 (18166)
యచ్చోక్తం విహగైర్హంసైః సమీపే తవ భూమిప।
మత్సకాశే చ తైరుక్తం తదవేక్షితుమర్హసి ॥ 3-61-16 (18167)
చత్వార ఏకతో వేదాః సాంగోపాంగాః సవిస్తరాః।
స్వధీతా మనుజవ్యాఘ్ర సత్యమేకం కిలైకతః ॥ 3-61-17 (18168)
తస్మాదర్హసి శత్రుఘ్న సత్యం కర్తుం నరేశ్వర।
ఉక్తవానసి యద్వీర మత్సకాశే పురా వచః ॥ 3-61-18 (18169)
హా వీర ననునామాహమిష్టా కిల తవానఘ।
అస్యామటవ్యాం ఘోరాయాం కిం మాం న ప్రతిభాషసే ॥ 3-61-19 (18170)
భర్త్సయత్యేష మాం రౌద్రో వ్యాత్తాస్యో దారుణాకృతిః।
అరణ్యరాట్ క్షుధావిష్టః కిం మాం న త్రాతుమర్హసి ॥ 3-61-20 (18171)
న మే త్వదన్యా కాచిద్ధి ప్రియాఽస్తీత్యబ్రవీస్తదా।
తామృతాం కురు కల్యాణ పురోక్తాం భారతీం నృప ॥ 3-61-21 (18172)
ఉన్మత్తాం విలపంతీం మాం భార్యామిష్టాం నరాధిప।
ఈప్సితామీప్సితోసి త్వం కిం మాం న ప్రతిభాషసే ॥ 3-61-22 (18173)
కృశాం దీనాం వివర్ణాం చ మలినాం వసుధాధిప।
వస్త్రార్ధప్రావృతామేకాం విలపంతీమనాథవత్ ॥ 3-61-23 (18174)
యూథభ్రష్టామివైకాం మాం హరిణీం పృథులోచన।
న మానయసి మామార్య రుదంతీమరికర్శన ॥ 3-61-24 (18175)
మహారాజ మహారణ్యే మామిహైకాకినీం సతీం।
ఆభాషమాణాం స్వాం పత్నీం కిం మాం న ప్రతిభాషసే ॥ 3-61-25 (18176)
కులశీలోపసంపన్నాం చారుసర్వాంగశోభనాం।
`అనువ్రతాం మహారాజ కిం మాం న ప్రతిభాషసే ॥' 3-61-26 (18177)
నాద్యత్వాం ప్రతిపశ్యామి గిరావస్మిన్నరోత్తమ।
వనే చాస్మిన్మహాధోరే సింహవ్యాఘ్రనిషేవితే ॥ 3-61-27 (18178)
శయానముపవిష్టం వా స్థితం వా నిషధాధిప।
ప్రస్థితం వా నరశ్రేష్ఠ మమ శోకనిబర్హణ ॥ 3-61-28 (18179)
కం ను పృచ్ఛామి దుఃఖార్తా త్వదర్థే శోకకర్శితా।
కచ్చిద్దృష్టస్త్వయాఽరణ్యే సంగత్యేతి నలో నృపః ॥ 3-61-29 (18180)
కో ను మే కథయేదద్య వనేఽస్మిన్విష్ఠితం నృపం।
అభిరూపం మహాత్మానం పరవ్యూహవినాశనం ॥ 3-61-30 (18181)
యమన్వేపసి రాజానం నలం పద్మనిభేక్షణం।
అయంస ఇతి కస్యాద్య శ్రోష్యామి మధురాం గిరం ॥ 3-61-31 (18182)
అరణ్యరాడయం శ్రీమాంశ్చతుర్దంష్ట్రో మహాహనుః।
శార్దూలోఽభిముఖోఽభ్యేతి పృచ్ఛాంయేనమశంకితా ॥ 3-61-32 (18183)
భవాన్మృగాణామధిపస్త్వమస్మిన్కాననే ప్రభుః।
విదర్భరాజతనయాం దమయంతీతి విద్ధి మాం ॥ 3-61-33 (18184)
నిషధాధిపతేర్భార్యాం నలస్యామిత్రఘాతినః।
పతిమన్వేషతీమేకాం కృపణాం శోకకర్శితాం ॥ 3-61-34 (18185)
ఆశ్వాసయ మృగేంద్రేహ యది దృష్టస్త్వయా నలః।
`సింహస్కంధో మహాబాహుః పద్మపత్రనిభేక్షణః ॥' 3-61-35 (18186)
అథవాఽరణ్యనృపతే నలం యది న శంససి।
మాం ఖాదయ మృగశ్రేష్ఠ దుఃఖాదస్మాద్విమోచయ ॥ 3-61-36 (18187)
శ్రుత్వాఽరణ్యే విలపితం మమైష మృగరాట్ స్వయం।
యాత్యేష మృష్టసలిలామాపగాం సాగరోపమాం ॥ 3-61-37 (18188)
ఇమం శిలోచ్చయం పృచ్ఛే శృంగైర్బహుభిరుచ్ఛితైః।
విరాజితం దివస్పృగ్భిర్నైకవర్ణైర్మనోరమైః ॥ 3-61-38 (18189)
నానాధాతుసమాకీర్ణం వివిధోపలభూషితం।
ఆస్యారణ్యస్య మహతః కేతుభూతమివోచ్ఛితం ॥ 3-61-39 (18190)
సింహశార్దూలమాతంగవరాహర్క్షమృగాయుతం।
పతత్రిభిర్బహువిధైః సమంతాదనునాదితం ॥ 3-61-40 (18191)
కింశుకాశోకబకులపున్నాగైరుపశోభితం।
[కర్ణికారధవప్లక్షైః సుపుష్పైరుపశోభితం ॥] 3-61-41 (18192)
సరిద్భిః సవిహంగాభిః శిఖరైశ్చ సమాకులం।
`పృథివ్యా రుచిరాకారం చూడామణిమివ స్థితం'।
నిరిరాజమిమం తావత్పృచ్ఛామి నృపతిం ప్రతి ॥ 3-61-42 (18193)
భగవన్నచలశ్రేష్ఠ దివ్యద్రశన విశ్రుత।
శరణ్య బహుకల్యాణ నమస్తేఽస్తు మహీధర ॥ 3-61-43 (18194)
ప్రణమే త్వాఽభిగంయాహం రాజపుత్రీం నిబోధ మాం।
రాజస్నుషాం రాజభార్యాం దమయంతీతి విశ్రుతాం ॥ 3-61-44 (18195)
రాజా విదర్భాధిపతిః పితా మమ మహారథః।
భీమో నామ క్షితిపతిశ్చాతుర్వర్ణ్యస్య రక్షితా ॥ 3-61-45 (18196)
రాజసూయాశ్వమేధానాం క్రతూనాం దక్షిణావతాం।
ఆహర్తా పార్థివశ్రేష్ఠః పృథుచార్వంచితేక్షణః ॥ 3-61-46 (18197)
బ్రహ్మణ్యః సాధువృత్తశ్చ సత్యవాగనసూయకః।
శీలవాన్వీర్యసంపన్నః పృథుశ్రీర్ధర్మవిచ్ఛుచిః ॥ 3-61-47 (18198)
సంయగ్గోప్తా విదర్భాణాం నిర్జితారిగణః ప్రభుః।
తస్య మాం విద్ధి తనయాం భగవంస్త్వాముపస్థితాం ॥ 3-61-48 (18199)
నిషధేషు మహారాజః శ్వశురో మే నరోత్తమః।
గృహీతనామా విఖ్యాతో వీరసేన ఇతి స్మ హ ॥ 3-61-49 (18200)
తస్య రాజ్ఞః సుతో వీరః శ్రీమాన్సత్యపరాక్రమః।
క్రమప్రాప్తం పితుః స్వం యో రాజ్యం సమనుశాస్తి హ ॥ 3-61-50 (18201)
నలో నామారిహా శ్యామః పుణ్యల్కో ఇతి శ్రుతః।
బ్రహ్మణ్యో వేదవిద్వాగ్మీ పుణ్యకృత్సోమపోఽగ్నిచిత్ ॥ 3-61-51 (18202)
యష్టా దాతా చ యోద్ధా చ సంయక్చైవ ప్రశాసితా।
తస్య మామచలశ్రేష్ఠ విద్ధి భార్యామిహాగతాం ॥ 3-61-52 (18203)
త్యక్తశ్రియం భర్తృహీనామనాథాం వ్యసనాన్వితాం।
అన్వేషమాణాం భర్తారం నలం నరవరోత్తమం ॥ 3-61-53 (18204)
ఖముల్లిఖద్భిరేతైర్హి త్వయా శృంగశతైర్నృపః।
కచ్చిద్దృష్టోఽచలశ్రేష్ఠ వనేఽస్మిందారుణే నలః ॥ 3-61-54 (18205)
విక్రాంతః సత్త్వవాన్వీరో భర్తా మమ మహాయశాః।
నిషధానామధిపతిః కచ్చిద్దృష్టస్త్వయా నలః ॥ 3-61-55 (18206)
కం మీం విలపతీమేకాం పర్వతశ్రేష్ఠ విహ్వలాం।
గిరా నాశ్వాసయస్యద్యస్వాం సుతామివ దుఖితాం ॥ 3-61-56 (18207)
వీర విక్రాంత ధర్మజ్ఞ సత్యసంధ మహీపతే।
యద్యస్యస్మిన్వనే రాజందర్శయాత్మానమాత్మనా ॥ 3-61-57 (18208)
కదా సుస్నిగ్గంభీరాం జీమూతస్వనసన్నిభాం।
శ్రోష్యామి నైషధస్యాహం వాచం తామమృతోపమాం ॥ 3-61-58 (18209)
వైదర్భ్యేహీతి విస్పష్టాం శుభాం రాజ్ఞో మహాత్మనః।
ఆత్మాభిధాయినీమృద్ధాం మమ శోకవినాశినీం ॥ 3-61-59 (18210)
ఇతిసా తం గిరిశ్రేష్ఠముక్త్వా పార్థివనందినీ।
దమయంతీ తతో భూయో జగామ దిశముత్తరాం ॥ 3-61-60 (18211)
సా గత్వా త్రీనహోరాత్రాందదర్శ పరమాంగనా।
తాపసారణ్యమతులం దివ్యకాననశోభితం ॥ 3-61-61 (18212)
వసిష్ఠభృగ్వత్రిసమైస్తాపసైరుపశోభితం।
నియతైః సంయతాహారైర్దమశౌచసమన్వితైః ॥ 3-61-62 (18213)
అబ్భక్షైర్వాయుభక్షైశ్చ పత్రాహారైస్తథైవ చ।
జితేంద్రియైర్మహాభాగైః స్వర్గమార్గదిదృక్షుభిః ॥ 3-61-63 (18214)
వల్కలాజినసంవీతైర్మునిభిః సంయతేంద్రియైః।
తాపసాధ్యుషితం రంయం దదర్శాశ్రమమండలం ॥ 3-61-64 (18215)
నానామృగగణైర్జుష్టం శాఖామృగగణాయుతం।
తాపసైః సముపేతం చ సా దృష్ట్వైవ సమాశ్వసత్ ॥ 3-61-65 (18216)
సుభ్రూః సుకేశీ సుశ్రోణీ సుకుచా సుద్విజాననా।
వర్చస్వినీ సుప్రతిష్ఠా స్వసితాయతలోచనా ॥ 3-61-66 (18217)
సా వివేశాశ్రమపదం వీరసేనసుతప్రియా।
యోషిద్రత్నం మహాభాగా దమయంతీ తపస్వినీ ॥ 3-61-67 (18218)
సాఽభివాద్య తపోవృద్ధాన్వినయావనతా స్థితా।
స్వాగతం త ఇతిప్రోక్తా తైః సర్వైస్తాపసోత్తమైః ॥ 3-61-68 (18219)
పూజాం చాస్యా యథాన్యాయం కృత్వా తత్రతపోధనాః।
ఆస్యతామిత్యథోచుస్తే బ్రూహి కిం కరవామహే ॥ 3-61-69 (18220)
తానువాచ వరారోహా కచ్చిద్భగవతామిహ।
తపఃస్వగ్నిషు ధర్మేషు మృగపక్షిషు చానఘాః ॥ 3-61-70 (18221)
కుశలం వో మహాభాగాః స్వధర్మాచరణేషు చ।
తైరుక్తా కుశలం భద్రే సర్వత్రేతి యశస్వినీ ॥ 3-61-71 (18222)
బ్రూహి సర్వానవద్యాంగి కా త్వం కించ చికీర్షసి।
దృష్ట్వైవ తే పరంరూపం ద్యుతిం చ పరమామిహ ॥ 3-61-72 (18223)
విస్మయో నః సముత్పన్నః సమాశ్వసిహి మా శుచః।
అస్యారణ్యస్య దేవీ త్వముతాహోఽస్య మహీభృతః।
అస్యాశ్చ నద్యాః కల్యాణి వద సత్యమనిందితే ॥ 3-61-73 (18224)
సాఽబ్రవీత్తానృపీన్నాహమరణ్యస్యాస్య దేవతా।
న చాప్యస్య గిరర్విప్రా నైవ నద్యాశ్చ దేవతా ॥ 3-61-74 (18225)
మానుషీం మాం విజానీత యూయం సర్వేతపోధనాః।
విస్తరేణాభిధాస్యామి తన్మే శృణుత సర్వశః ॥ 3-61-75 (18226)
విదర్భేపు మహీపాలో భీమో నామ మహీపతిః।
తస్య మాం తనయాం సర్వే జానీత ద్విజసత్తమాః ॥ 3-61-76 (18227)
నిపధాధిపతిర్ధీమాన్నలో నామ మహాయశాః।
వీరః సంగ్రామజిద్విద్వాన్మమ భర్తా విశాంపతిః ॥ 3-61-77 (18228)
దేవతాభ్యర్చనపరో ద్విజాతిజనవత్సలః।
గోప్తా నిపధవంశస్య మహాతేజా మహాబలః ॥ 3-61-78 (18229)
సత్యవాంధర్మవిత్ప్రాజ్ఞః సత్యసంధోఽరిమర్దనః।
బ్రహ్మణ్యో దైవతపరః శ్రీమాన్పరపురంజయః ॥ 3-61-79 (18230)
నలో నామ నృపశ్రేష్ఠో దేవరాజసమద్యుతిః।
మమ భర్తా విశాలాక్షః పూర్ణేందువదనోఽరిహా ॥ 3-61-80 (18231)
ఆహర్తా క్రతుముఖ్యానాం వేదవేదాంగపారగః।
సపత్నానాం మృధే హంతా రవిసోమసమప్రభః ॥ 3-61-81 (18232)
స కైశ్చిన్నికృతిప్రజ్ఞైరనార్యైరకృతాత్మభిః।
ఆహృయ పృథివీపాలః సత్యధర్మపరాయణః।
దేవనేకుశలైర్జిహ్మైర్జితో రాజ్యం వసూని చ ॥ 3-61-82 (18233)
తస్య మామవగచ్ఛధ్వం భార్యాం రాజర్పభస్య వై।
దమయంతీతి విఖ్యాతాం భర్తుర్దర్శనలాలసాం ॥ 3-61-83 (18234)
సా వనాని గిరీంశ్చైవ సరాంసి సరితస్తథా।
పల్వలాని చ సర్వాణి తథాఽరణ్యాని సర్వశః ॥ 3-61-84 (18235)
అన్వేపమాణఆ భర్తారం నలం రణవిశారదం।
మహాత్మానం కృతాస్త్రం చ విచరామీహ దుఃఖితా ॥ 3-61-85 (18236)
కచ్చిద్భగవతాం రంయం తపోవనమిదం నృపః।
భవేత్ప్రాప్తో నలో నామ నిపధానాం జనాధిపః ॥ 3-61-86 (18237)
యత్కృతేఽహమిదం దుఃఖం ప్రపన్నా భృశదారుణం।
వనం ప్రతియం ధోరం శార్దూలమృగసేవితం ॥ 3-61-87 (18238)
యది కైశ్చిదహోరాత్రైర్న ద్రక్ష్యామి నలం నృపం।
ఆత్మానం శ్రేయసా యోక్ష్యే దేహస్యాస్య విమోక్షణాత్ ॥ 3-61-88 (18239)
కోను మే జీవితేనార్థస్తమృతే పురుషర్షభం।
కథం భవిష్యాంయద్యాహం భర్తృశోకాభిపీడితా ॥ 3-61-89 (18240)
తథా విలపతీమేకామరణ్యే భీమనందినీం।
దమయంతీమథోచుస్తే తాపసాః సత్యవాదినః ॥ 3-61-90 (18241)
ఉదర్కస్తవ కల్యాణి కల్యాణో భవితా శుభే।
వయం పశ్యామ తపసా క్షిప్రం ద్రక్ష్యసి నైషధం ॥ 3-61-91 (18242)
నిపధానామధిపతిం నలం రిపునిపాతినం।
భైమి ధర్మభృతాం శ్రేష్ఠం ద్రక్ష్యసే విగతజ్వరం ॥ 3-61-92 (18243)
విముక్తం సర్వపాపేభ్యః సర్వరత్నసమన్వితం।
తదేవ నగరం శ్రేష్ఠం ప్రశాసతమరిందమం ॥ 3-61-93 (18244)
ద్విపతాం భయకర్తారం సుహృదాం శోకనాశనం।
పతిమేష్యసి కల్యాణి కల్యాణాభిజనం నృపం ॥ 3-61-94 (18245)
ఏవముక్త్వా నలస్యేష్టాం మహిషీం పార్థివాత్మజాం।
అంతర్హితాస్తాపసాస్తే సాగ్నిహోత్రాశ్రమాస్తథా ॥ 3-61-95 (18246)
సా దృష్ట్వా మహదాశ్చర్యం విస్మితా హ్యభవత్తదా।
దమయంత్యనవద్యాంగీ వీరసేననృపస్నుషా ॥ 3-61-96 (18247)
`చింతయామాస వైదర్భీ కిమేతద్దృష్టవత్యహం' ॥ 3-61-97 (18248)
కింను స్వప్నో మయా దృష్టః కోఽయంవిధిరిహాభవత్।
క్వను తే తాపసాః సర్వే క్వ తదాశ్రమమండలం ॥ 3-61-98 (18249)
క్వ సా పుణ్యజలా రంయా నదీ ద్విజనిషేవితా।
క్వను తే హ నగా హృద్యాః ఫలపుష్పోపశోభితాః ॥ 3-61-99 (18250)
`ఇత్యేవం నరశార్దూల విస్మితా కమలేక్షణా।'
ధ్యాత్వా చిరం భీమసుతా దమయంతీ శుచిస్మితా।
భర్తృశోకపరా దీనావివర్ణవదనాఽభవత్ ॥ 3-61-100 (18251)
సా గత్వాఽథాపరాం భూమిం బాష్పసందిగ్ధయా గిరా।
విలలాపాశ్రుపూర్ణాక్షీ దృష్ట్వాఽశోకతరుం తతః ॥ 3-61-101 (18252)
ఉపగంయ తరుశ్రేష్ఠమశోకం పుష్పితం వనే।
పల్లవాపీడితం హృద్యం విహంగైరనునాదితం ॥ 3-61-102 (18253)
అహో బతాయమగమః శ్రీమానస్మిన్వనాంతరే।
ఆపీడైర్బహుభిర్భాతి శ్రీమాన్పర్వతరాడివ ॥ 3-61-103 (18254)
విశోకాం కురు మాం క్షిప్రమశోక ప్రియదర్శన।
వీతశోకభయాబాధం కచ్చిత్త్వం దృష్టవాన్నృపం ॥ 3-61-104 (18255)
నలం నామారిదమనం నమయంత్యాః ప్రియం పతిం।
నిమధానామధిపతిం దృష్టవానసి మే ప్రియం ॥ 3-61-105 (18256)
ఏకవస్త్రార్ధసంవీతం సుకుమారతనుత్వచం।
వ్యసనేనార్దితం వీరమరణ్యమిదమాగతం ॥ 3-61-106 (18257)
యథా విశోకా గచ్ఛేయమశోకనగ తత్కురు।
సత్యనామా భవాశోక మమ శోకవినాశనాత్ ॥ 3-61-107 (18258)
ఏవంసాఽశోకవృత్తం తమార్తా వై పరిగంయ హ।
జగామ దారుణతరం దేశం భైమీ వరాంగనా ॥ 3-61-108 (18259)
సా దదర్శ నాగాన్నైకాన్నైకాశ్చ సరితస్తథా।
నైకాంశ్చ పర్వతాన్రంయాన్నైకాంశ్చ మృగపక్షిణః ॥ 3-61-109 (18260)
కందరాంశ్చ నితంబాంశ్చ నదీశ్చాద్భుతదర్శనాః।
దదర్శ తాన్భీమసుతా పతిమన్వేషతీ తదా ॥ 3-61-110 (18261)
గత్వా ప్రకృష్టమధ్వానం దమయంతీ శుచిస్మితా।
దదర్శాథ మహాసార్థం హస్త్యశ్వరథసంకులం ॥ 3-61-111 (18262)
ఉత్తరంతం నదీం రంయాం ప్రసన్నసలిలాం శుభాం।
సుశీతతోయాం విస్తీర్ణాం హ్రదినీం వేతసైర్వృతాం ॥ 3-61-112 (18263)
ప్రోద్ధుష్టాం క్రౌంచకురరైశ్చక్రబాకోపకూజితాం।
కూర్మగ్రాహఝవాకీర్ణాం విపులద్వీపశోభితాం ॥ 3-61-113 (18264)
సా దృష్ట్వైవ మహాసార్థం నలపత్నీ యశస్వినీ।
ఉపసర్ప్య వరారోహా జనమధ్యం వివేశ హ ॥ 3-61-114 (18265)
ఉన్మత్తరూపా శోకార్తా తథా వస్త్రార్ధసంవృతా।
కృశా వివర్ణా మలినా పాంసుధ్వస్తశిరోరుహా ॥ 3-61-115 (18266)
తాం దృష్ట్వా తత్రమనుజాః కేచిద్భీతాః ప్రదుద్రువుః।
కేచిచ్చింతాపరాస్తస్థుః కేచిత్తత్రవిచుక్రుశుః ॥ 3-61-116 (18267)
ప్రహసంతి స్మ తాం కేచిదభ్యసూయంతి చాపరే।
కుర్వంత్యస్యాందయాంకేచిత్పప్రచ్ఛుశ్చాపి భారత ॥ 3-61-117 (18268)
కాఽసి కస్యాసి కల్యాణి కిం వా మృగయసే వనే।
త్వాం దృష్ట్వా వ్యథితాః స్మేహ కచ్చిత్త్వమసిం మానుషీ ॥ 3-61-118 (18269)
వద సత్యం వనస్యాస్య పర్వతస్యాథవా దిశః।
దేవతా త్వం హి కల్యాణి త్వాం వయం శరణం గతాః ॥ 3-61-119 (18270)
యక్షీ వా రాక్షసీ వా త్వముతాహోసి సురాంగనా।
సర్వథాకురు నః స్వస్తి రక్ష చాస్మాననిందితే ॥ 3-61-120 (18271)
యథాఽయంసర్వథా సార్థః క్షేమీ శీఘ్రమితో వ్రజేత్।
తథా విధత్స్వ కల్యాణి యథా శ్రేయో హి నో భవేత్ ॥ 3-61-121 (18272)
తథోక్తా తేన సార్థేన దమయంతీ నృపాత్మజా।
ప్రత్యువాచ తతః సాధ్వీ భర్తృవ్యసనపీడితా ॥ 3-61-122 (18273)
సార్తవాహం చ సార్థం చ జనా యే చాత్ర కేచన।
యువస్థవిరబాలాశ్ సార్థస్య చ పురోగమాః ॥ 3-61-123 (18274)
మానుషీం మాం విజానీత మనుజాధిపతేః సుతాం।
నృపస్నుషాం రాజభార్యాం భర్తృదర్శనలాలసాం ॥ 3-61-124 (18275)
విదర్భరాణ్మమ పితా భర్తా రాజా చ నైషధః।
నలోనామ మహాభాగస్తం మార్గాంయపరాజితం ॥ 3-61-125 (18276)
యది జానీత నృపతిం క్షిప్రం శంసత మే ప్రియం।
నలం పురుషశార్దూలమమిత్రగణసూదనం ॥ 3-61-126 (18277)
తామువాచానవద్యాంగీం సార్థస్య మహతః ప్రభుః।
సార్థవాహః శుచిర్నామ శృణు కల్యాణి మద్వచః ॥ 3-61-127 (18278)
అహం సార్థస్య నేతా వై సార్థవాహః శుచిస్మితే।
మనుష్యం నలనామానం న పశ్యామి యశస్విని ॥ 3-61-128 (18279)
కుంజరద్వీపిమహిషశార్దూలర్క్షమృగానపి।
పశ్యాంయస్మిన్వనే కృత్స్నే హ్యమనుష్యనిషేవితే ॥ 3-61-129 (18280)
ఋతే త్వాం మానుషీం మర్త్యం న పశ్యామి మహావనే।
తథా నో యక్షరాడద్య మణిభద్రః ప్రసీదతు ॥ 3-61-130 (18281)
సాఽబ్రవీద్వణిజః సర్వాన్సార్థవాహం చ తం తతః।
క్వను యాస్యతి సార్థోఽయమేతదాఖ్యాతుమర్హసి ॥ 3-61-131 (18282)
సార్తవాహ ఉవాచ। 3-61-132x (1936)
సార్థోఽయం చేదిరాజస్య సుబాహోః సత్యదర్శినః।
క్షిప్రం జనపదం గంతా లాభాయ మనుజాత్మజే ॥ 3-61-132 (18283)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి నలోపాఖ్యానపర్వణి ఏకషష్టితమోఽధ్యాయః ॥ 61 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-61-1 ప్రతిభయం భీషణం। ఝిల్లికా తీక్ష్ణశబ్దః పతంగవిశేషః ॥ 3-61-47 బ్రహ్మణ్యః బ్రహ్మణి బ్రాహ్మణజాతౌ వేదే వైదికకర్మణి పరమాత్మని వా సాధుః ॥ 3-61-66 సుద్విజాననా శోభనదంతయుక్తముఖీ। సుప్రతిష్ఠా సుజఘనా ॥ 3-61-67 వీరసేనసుతస్య నలస్య ప్రియా ॥ 3-61-82 సధూతైర్నికృతిప్రజ్ఞైరకల్యాణైర్నరాధమైరితి క. పాఠః ॥ 3-61-88 శ్రేయసా మోక్షేణ యోక్ష్యే యోజయిష్యే। యోగబలేన దేహే త్యక్త్వా మోక్షం ప్రాప్స్యే ఇత్యర్తః ॥ 3-61-91 ఉదర్కః ఉత్తరకాలః ॥ 3-61-102 పల్లవైః ఆపీడితం భూషితం ॥ 3-61-103 అగమః వృక్షః। ఆపీడైః పుష్పఫలాదిరూపైరలంకారైః ॥ 3-61-111 మహాసార్థం మహాంతం జనసమూహం ॥ 3-61-114 వరారోహా విస్తీర్ణజఘనా ॥ 3-61-115 పాంసుయుక్తాః ధ్వస్తాః ముక్తబంధాశ్చ శిరోరుహాః కేశా యస్యాః ॥ 3-61-125 మార్గామి అన్వేషయామి ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 062
॥ శ్రీః ॥
3.62. అధ్యాయః 062
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
దమయంత్యా సార్థేన సహ చేదిరాజపురంప్రతి ప్రస్తానం ॥ 1 ॥ వనమధ్యే సరస్తీరశాయిని సార్థే నిశీథే పానీయపానాయాగతగజయూథనిహతభూయిష్ఠే దిష్టయా దమయంత్యా అపి శేషీకారః ॥ 2 ॥ హతావశిష్టేన జనేన సహ చేదిరాజపురం గతాయా దమయంత్యా రాజమాత్రా స్వాంతఃపురాధివాసనం ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-62-0 (18284)
బృహృదశ్వ ఉవాచ। 3-62-0x (1937)
సా తచ్ఛ్రుత్వాఽనవద్యాంగీ సార్థవాహవచస్తదా।
జగామ సహ తేనైవ సార్థేన పతిలాలసా ॥ 3-62-1 (18285)
అథ కాలే బహుతిథే వనే మహతి దారుణే।
తటాకం సర్వతోభద్రం పద్మసౌగంధికాయుతం ॥ 3-62-2 (18286)
దదృశుర్వణిజో రంయం ప్రభూతయవసేంధనం।
బహుమూలఫలోపేతం నానాపక్షినిషేవితం ॥ 3-62-3 (18287)
తం దృష్ట్వా మృష్టసలిలం మనోహారి సుశీతలం।
సుపరిశ్రాంతవాహాస్తే నివేశాయ మనో దధుః ॥ 3-62-4 (18288)
సంమతే సార్థవాహస్య వివిశుర్వనముత్తమం।
ఉవాస సార్థః సుమహాన్నిశామాసాద్య పద్మినీం ॥ 3-62-5 (18289)
అథార్ధరాత్రసమయే నిఃశబ్దే తిమిరే తదా।
సుప్తే సార్థే పరిశ్రాంతే హస్తియూథముపాగమత్।
పానీయార్థం గిరితటాన్మదప్రస్రవణావిలం ॥ 3-62-6 (18290)
[అథాపశ్యత సార్థం తం సార్థజాన్సుబహూన్గజాన్ ॥ 3-62-7 (18291)
తే తాన్గ్రాంయగజాందృష్ట్వా సర్వే వనగజాస్తదా।
సమాద్రవంత వేగేన జిఘాంసంతో మదోత్కటాః ॥ 3-62-8 (18292)
తేషామాపతతాం వేగః కరిణాం దుఃసహోఽభవత్।
నగాగ్రాదివ శీర్ణానాం శృంగాణాం పతతాం క్షితౌ।
స్పందతామపి నాగానాం మార్గా నష్టా వనోద్భవాః ॥] 3-62-9 (18293)
మార్గం సంరుద్ధ్య సంసుప్తం పద్మిన్యాః సార్థముత్తమం।
తే తం మమర్దుః సహసా వేష్టమానం మహీతలే ॥ 3-62-10 (18294)
మహారవం ప్రముంచతో వద్ధ్యంతే శరణార్థినః।
వనగుల్మాంశ్చ ధావంతో నిద్రయా మహతో భయాత్ ॥ 3-62-11 (18295)
కేచిద్దంతైః కరైః కేచిత్కేచిత్పద్భ్యాం హతా గజైః ॥ 3-62-12 (18296)
నిహతోష్ట్రాశ్వబహులాః పదాతిజసంకులాః।
భయాదాధావమానాశ్ పరస్పరహతాస్తదా ॥ 3-62-13 (18297)
ఘోరాన్నాదాన్విముంచంతో నిపేతుర్ధరణీతలే।
వృక్షేష్వాసజ్యసంభగ్నాః పతితా విషమేషు చ ॥ 3-62-14 (18298)
ఏవంప్రకారైర్బహుభిర్దైవేనాక్రంయ హస్తిభిః।
రాజన్వినిహతం సర్వం సమృద్ధం సార్థమండలం ॥ 3-62-15 (18299)
ఆరావః సుమహాంశ్చాసీత్రైలోక్యభయకారకః।
ఏషోఽగ్నిరుత్థితః కష్టస్త్రాయధ్వం ధావతాఽధునా ॥ 3-62-16 (18300)
రత్నరాశిర్విశీర్ణోఽయం గృహ్ణీధ్వం కిం ప్రధావత।
సామాన్యమేతద్ద్రవిణం న మిథ్యా వచనం మమ ॥ 3-62-17 (18301)
పునరేవాభిధాస్యామి చింతయధ్వం సుకాతరాః।
ఏవమేవాభిభాషంతో విద్రవంతి భయాత్తదా ॥ 3-62-18 (18302)
తస్మింస్తథా వర్తమానే దారుణే జనసంక్షయే।
దమయంతీ చ బుబుధే భయసంత్రస్తమానసా।
అపశ్యద్వైశసం తత్ర సర్వలోకభయంకరం ॥ 3-62-19 (18303)
అదృష్టపూర్వం తద్దృష్ట్వా బాలా పద్మనిభేక్షణా।
సంసక్తవదనాశ్వాసా ఉత్తస్థౌ భయవిహ్వలా ॥ 3-62-20 (18304)
యే తు తత్ర వినిర్ముక్తాః సార్థాత్కేచిదవిక్షతాః।
తేఽబ్రువన్సహితాః సర్వే కస్యేదం కర్మణః ఫలం ॥ 3-62-21 (18305)
నూనం న పూజితోఽస్మాభిర్మణిభద్రో మహాయశాః।
తథా యక్షాధిపః శ్రీమాన్న వై వైశ్రవణః ప్రభుః ॥ 3-62-22 (18306)
న పూజా విఘ్రకర్తౄణామథవా ప్రథమం కృతా ॥ 3-62-23 (18307)
శకునానాం ఫలం వాఽథ విపరీతిమిదం ధ్రువం।
గ్రహా న విపరీతాస్తు కిమన్యదిదమాగతం ॥ 3-62-24 (18308)
అపరే త్వబ్రువందీనా జ్ఞాతిద్రవ్యవినాకృతా।
యాఽసావద్య మహాసార్థే నారీ హ్యున్మత్తదర్శనా ॥ 3-62-25 (18309)
ప్రవిష్టా వికృతాకారా కృత్వా రూపమమానుషం।
తయైవం విహితా పూర్వం మాయా పరమదారుణా ॥ 3-62-26 (18310)
రాక్షసీ వా ధ్రువం యక్షీ పిశాచీ వా భయంకరీ।
తస్యాః సర్వమిదం పాపం నాత్ర కార్యా విచారణా ॥ 3-62-27 (18311)
యది పశ్యామ తాం పాపాం సార్థఘ్నీం నైకదుఃఖదాం।
లోష్టభిః పాంసుభిశ్చైవ తృణైః కాష్ఠైశ్చ ముష్టిభిః।
అవశ్యమేవ హన్యామః సార్థస్య కిల కృత్యకాం ॥ 3-62-28 (18312)
దమయంతీ తు తచ్ఛ్రుత్వా వాక్యం తేషాం సుదారుణం।
హ్రీతా భీతా చ సంవిగ్రా ప్రాద్రవద్యత్ర కాననం ॥ 3-62-29 (18313)
ఆశంకమానా తత్పాపమాత్మానం పర్యదేవయత్ ॥ 3-62-30 (18314)
అహో మమోపరి విధేః సంరంభో దారుణో మహాన్।
నానుబధ్నాతి కుశలం కస్యేదం కర్మణః ఫలం ॥ 3-62-31 (18315)
న స్మరాంయశుభం కించిత్కృతం కస్యచిదణ్వపి।
కర్మణా మనసా వాచా కస్యేదం కర్మణః ఫలం ॥ 3-62-32 (18316)
నూనం జన్మాంతరకృతం పాపాం మాఽఽపతితం మహత్।
అపశ్చిమామిమాం కష్టామాపదం ప్రాప్తవత్యహం ॥ 3-62-33 (18317)
భర్తృరాజ్యాపహరణం స్వజనాచ్చ రపరాజయః।
భర్త్రా సహ వియోగశ్చ తనయాభ్యాం చ విచ్యుతిః।
నిర్నాథతా వనే వాసో బహువ్యాలనిషేవితే ॥ 3-62-34 (18318)
అథాపరేద్యుః సంప్రాప్తే హతశిష్టా జనాస్తదా।
వనగుల్మాద్వినిష్క్రంయ శోచంతే వైశసం కృతం।
భ్రాతరం పితరం పుత్రం సఖాయం చ నరాధిప ॥ 3-62-35 (18319)
`హన్యమానే తదా సార్థే దమయంతీ శుచిస్మితా।
బ్రాహ్మణైః సహితా తత్రవనే తు న వినాశితా ॥' 3-62-36 (18320)
అశోచత్తత్ర వైదర్భీ కింను మే దుష్కతం కృతం।
యోపి మే నిర్జనేఽరణ్యే సంప్రాప్తోఽయం జనార్ణవః ॥ 3-62-37 (18321)
స హతో హస్తియూథేన మందభాగ్యాన్మమైవ తత్।
ప్రాప్తవ్యం సుచిరం దుఃఖం నూనమద్యాపి వై మయా ॥ 3-62-38 (18322)
నాప్రాప్తకాలో ంరియతే శ్రుతం వృద్ధానుశాసనం।
యా నాహమద్య మృదితా హస్తియూథేన దుఃఖితా ॥ 3-62-39 (18323)
న హ్యదైవకృతంకించిన్నరాణామిహ విద్యతే।
న చ మే బాలభావేఽపి కించిత్పాపకృతం కృతం ॥ 3-62-40 (18324)
కర్మణా మనసా వాచా యదిదం దుఃఖమాగతం।
మన్యే స్వయంవరకృతేలోకపాలా సమాగతాః ॥ 3-62-41 (18325)
ప్రత్యాఖ్యాతా మయా తత్ర నలస్యార్థాయ దేవతాః।
నూనం తేషాం ప్రభావేన వియోగం ప్రాప్తవత్యహం ॥ 3-62-42 (18326)
ఏవమాదీని దుఃఖార్తా సా విలప్య వరాంగనా।
ప్రలాపాని తదా తాని దమయంతీ పతివ్రతా ॥ 3-62-43 (18327)
హతశేషైః సహ తదా బ్రాహ్మణైర్వేదపారగైః।
అగచ్ఛద్రాజశార్దూల దుఃఖశోకపరాయణా ॥ 3-62-44 (18328)
గచ్ఛంతీ సా చిరాద్బాలా పురమాసాదయన్మహత్।
సాయాహ్ని చేదిరాజస్ సుబాహోః సత్యవాదినః ॥ 3-62-45 (18329)
`సా తు తచ్చారుసర్వాంగీ సుబాహోస్తుంగగోపురం।'
వస్త్రార్ధేన చ సంవీతా ప్రవివేశ పురోత్తమం ॥ 3-62-46 (18330)
తాం విహ్వలాం కృశాం దీనాం ముక్తకేశీమమార్జితాం।
ఉన్మత్తామివ గచ్ఛంతీం దదృశుః పురవాసినః ॥ 3-62-47 (18331)
ప్రవిశంతీం తు తాం దృష్ట్వా చేదిరాజపురీం తదా।
అనుజగ్ముస్తత్ర బాలా గ్రామిపుత్రాః కుతూహలాత్ ॥ 3-62-48 (18332)
సా తైః పరివృతాఽగచ్ఛత్సమీపం రాజవేశ్మనః।
తాం ప్రాసాదగతాఽపశ్యద్రాజమాతా జనైర్వృతాం ॥ 3-62-49 (18333)
ధాత్రీమువాచ చ్ఛైనామానయేహ మమాంతికం।
జనేన క్లిశ్యతే బాలా దుఃఖితా శరణార్థినీ ॥ 3-62-50 (18334)
తాదృగ్రూపం చ పశ్యామి విద్యోతయతి మే గృహం।
ఉన్మత్తవేషా కల్యాణీ శ్రీరివాయతలోచనా ॥ 3-62-51 (18335)
సా జనం వారయిత్వా తం ప్రాసాదతలముత్తమం।
ఆరోప్య విస్మితా రాజందమయంతీమపృచ్ఛత ॥ 3-62-52 (18336)
ఏవమప్యసుఖావిష్టా బిభర్షి పరమం వపుః।
భాసి విద్యుదివాభ్రేషు శంస మే కాఽసికస్య వా ॥ 3-62-53 (18337)
న హి తే మానుషం రూపం భూషణైరపి వర్జితం।
అసహాయా నరేభ్యశ్చ నోద్విజస్యమరప్రభే ॥ 3-62-54 (18338)
తచ్ఛ్రుత్వా వచనం తస్యా భైమీ వచనమబ్రవీత్।
మానుషీం మాం విజానీహి భర్తారం సమనువ్రతాం ॥ 3-62-55 (18339)
సైరంధ్రీం జాతిసంపన్నాం భుజిష్యాం కామవాసినీం।
ఫలమూలాశనామేకాం యత్రసాయంప్రతిశ్రయాం ॥ 3-62-56 (18340)
అసంఖ్యేయగుణో భర్తా మాం చ నిత్యమనువ్రతః।
భక్తాఽహమపి తం వీరం ఛాయేవానుగతా పథి ॥ 3-62-57 (18341)
తస్య దైవాత్ప్రసంగోఽభూదతిమాత్రం సుదేవనే।
ద్యూతే స నిర్జితశ్చైవ వనమేక ఉపేయివాన్ ॥ 3-62-58 (18342)
తమేకవసనచ్ఛన్నమున్ంతమివ విహ్వలం।
ఆశ్వాసయంతీ భర్తారమహమప్యగమం వనం ॥ 3-62-59 (18343)
స కదాచిద్వనే వీరః కస్మింశ్చిత్కారణాంతరే।
క్షుత్పరీతస్తు విమనా వాసశ్చైకం వ్యసర్జయత్ ॥ 3-62-60 (18344)
తమేకవసనా నగ్నమున్మత్తవదచేతసం।
అనువ్రజంతీ బహులా న స్వపామి నిశాః సదా ॥ 3-62-61 (18345)
తతో బహుతిథే కాలే సుప్తాముత్సృజ్య మాం క్వచిత్।
వాససోఽర్ధం పరిచ్ఛిద్య త్యక్తవాన్మామనాగసం ॥ 3-62-62 (18346)
తం మార్గమాణా భర్తారం దహ్యమానా దివానిశం।
న విందాంయమరప్రఖ్యం ప్రియం ప్రాణేశ్వరం ప్రభుం ॥ 3-62-63 (18347)
`ఇత్యుక్త్వా సాఽనవద్యాంగీ రాజమాతరమప్యుత।
స్థితాఽశ్రుపరిపూర్ణాక్షీ వేపమానా సుదుఃఖితా' ॥ 3-62-64 (18348)
తామశ్రుపరిపూర్ణాక్షీం విలపంతీం తథా బహు।
రాజమాతాఽబ్రవీదార్తా భైమీమార్తస్వరాం స్వయం ॥ 3-62-65 (18349)
వస త్వమిహ కల్యాణి ప్రీతిర్మే పరమా త్వయి।
మృగయిష్యంతి తే భద్రే భర్తారం పురుషా మమ ॥ 3-62-66 (18350)
అపి వా స్వయమాగచ్ఛేత్పరిధావన్నితస్తతః।
ఇహైవ వసతీ భద్రే భర్తారముపలప్స్యసే ॥ 3-62-67 (18351)
రాజమాతుర్వచః శ్రుత్వా దమయంతీ వచోఽబ్రవీత్।
సమయేనోత్సహే వస్తుం త్వి వీరప్రజాయిని ॥ 3-62-68 (18352)
ఉచ్ఛిష్టం నైవ భుంజీయాం న కుర్యాం పాదధావనం।
న చాహం పురుషానన్యాన్ప్రభాషేయం కథంచన ॥ 3-62-69 (18353)
ప్రార్థయేద్యది మాం కశ్చిద్దండ్యస్తే స పుమాన్భవేత్।
వధ్యశ్చ తే సకృన్మంద ఇతిమే వ్రతమాహితం ॥ 3-62-70 (18354)
భర్తురన్వేషణార్థం తు పశ్యేయం బ్రాహ్మణానహం।
యద్యేవమిహ వత్స్యామి త్వత్సకాశే న సంశయః।
అతోఽన్యథా న మే వాసో వర్తతే హృదయే క్వచిత్ ॥ 3-62-71 (18355)
ఇత్యుక్తా దమయంత్యా తు రాజమాతేదమబ్రవీత్।
సర్వమేతత్కరిష్యామి దిష్ట్యా తే వ్రతమీదృశం ॥ 3-62-72 (18356)
ఏవముక్త్వా తతో భైమీం రాజమాతా విశాంపతే।
ఉవాచేదం దుహితరం సునందాం నామ భారత ॥ 3-62-73 (18357)
సైరంధ్రీమభిజానీష్వ సునందే దేవరూపిణీం।
వయసా తుల్యతాం ప్రాప్తా సఖీ తవ భవత్వియం।
ఏతయా సహ మోదస్వ నిరుద్విగ్రమనా సదా ॥ 3-62-74 (18358)
తతః పరమసంహృష్టా సునందా గృహణాగమత్।
దమయంతీముపాదాయ సఖీభిః పరివారితా ॥ 3-62-75 (18359)
సహసా న్యవసద్రాజన్రాజపుత్ర్యా సునందయా।
చింతయంతీ నలం వీరమనిశం వామలోచనా ॥ 3-62-76 (18360)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి నలోపాఖ్యానపర్వణి ద్విషష్టితమోఽధ్యాయః ॥ 62 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-62-3 యవసం ఘాసః ॥ 3-62-4 శ్రాంతవాహాః శ్రాంతవాహనాః। నివేశాయ వాసాయ ॥ 3-62-10 పద్మిన్యాః సరస్యాః ॥ 3-62-28 కృత్యైవ కృత్యకా। కుత్సితా కృత్యా కృత్యకేతి వా తాం ॥ 3-62-33 అపశ్చిమాం అపరావర్తినీం ॥ 3-62-40 పాపకృతంపాపం కర్మ ॥ 3-62-47 అమార్జితాం ధూసరవేణీం ॥ 3-62-56 భూజిష్యాం దాసీం। కామవాసినీం యత్రకామ ఇచ్ఛా తత్రైవ వసంతీం। యత్ర సాయంకాలస్తత్రైవ ప్రతిశ్రయో గృహం యస్యాస్తాం ॥ 3-62-57 భర్తారమపి తం వీరం సీతేవానుగతా సదేతి క. పాఠః। అహం చానుగతా వీరం ఛాయేవానపగా సదేతి ధ. పాఠః ॥ 3-62-68 హేవీరప్రజాయిని వీరానేవ ప్రజాయతే సూతే సా వీరప్రజాయీనీ ॥ 3-62-71 యద్యేవమిహ వస్తవ్యం వసాంయహమసంశయమితి ధ. పాఠః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 063
॥ శ్రీః ॥
3.63. అధ్యాయః 063
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
దమయంతీం పరిత్యజ్యాటవ్యామటంతం నలంప్రతి వనవహ్నివేష్టితేన కర్కోటకేనాత్మపరిరక్షణప్రార్థనా ॥ 1 ॥ నలేన దావాగ్నితో మోచితేన కర్కోటకేన నలగాత్రే దంశనేన వైరూప్యాపాదనం ॥ 2 ॥ తథా నిజరూపావిష్కరణేచ్ఛాయాం స్వస్మరణేన వాసోవసనవిధానపూర్వకం వస్త్రప్రదానం ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-63-0 (18361)
బృహదశ్వ ఉవాచ। 3-63-0x (1938)
ఉత్సృజ్య దమయంతీం తు నలో రాజా విశాంపతే।
దదర్శ దావం దహ్యంతం మహాంతం గహనే వనే ॥ 3-63-1 (18362)
తత్ర సుశ్రావ శబ్దంవై మధ్యే భూతస్య కస్యచిత్।
అభిధావ నలేత్యుచ్చైః పుణ్యశ్లోకేతి చాసకృత్ ॥ 3-63-2 (18363)
మా భైరితి నలశ్చోక్త్వా మధ్యమగ్నేః ప్రవిశ్య తం।
దద్రశ నాగరాజానం శయానం కుండలీకృతం ॥ 3-63-3 (18364)
స నాగః ప్రంజలిర్భూత్వా వేపమానో నలం తదా।
ఉవాచ మాం విద్ధిరాజన్నాగం కర్కోటకం నృప ॥ 3-63-4 (18365)
మయా ప్రలబ్ధో బ్రహ్మర్షిరనాగాః సుమహాతపాః।
తేన మన్యుపరీతేన శప్తోస్మి మనుజాధిప ॥ 3-63-5 (18366)
తిష్ఠ త్వం స్థావర ఇవ యావదేతి నలః క్వచిత్।
ఇతో నేతాసి తత్స త్వం శాపాన్మోక్ష్యసి మత్కృతాత్ ॥ 3-63-6 (18367)
తస్య శాపాన్న శక్నోమి పదాద్విచలితుం పదం।
ఉపదేక్ష్యామి తే శ్రేయస్త్రాతుమర్హతి మాం భవాన్ ॥ 3-63-7 (18368)
సఖా చ తే భవిష్యామి మత్సమో నాస్తి పన్నగః।
లఘుశ్చ తే భవిష్యామి శీఘ్రమాదాయ గచ్ఛ మాం ॥ 3-63-8 (18369)
ఏవముక్త్వా స నాగేంద్రో బభూవాంగుష్ఠమాత్రకః।
దం గృహీత్వా నలః ప్రాయాద్దేశం దావవివర్జితం ॥ 3-63-9 (18370)
ఆకాశదేశమాసాద్య విముక్తం కృష్ణవర్త్మనా।
ఉత్స్రష్టుకామం తం నాగః పునః కర్కోటకోఽబ్రవీత్ ॥ 3-63-10 (18371)
పదాని గణయన్గచ్ఛ స్వాని నైషధ కానిచిత్।
తత్రతేఽహం మహాబాహో శ్రేయో ధాస్యామి యత్పరం ॥ 3-63-11 (18372)
తతః సంఖ్యాతుమారబ్ధమదశద్దశమే పదే।
తస్య దష్టస్య తద్రూపం క్షిప్రమంతరధీయత ॥ 3-63-12 (18373)
స దృష్ట్వా విస్మితస్తస్థావాత్మానం వికృతం నలః।
స్వరూపధారిణం నాగం దదర్శ స మహీపతిః ॥ 3-63-13 (18374)
తతః కర్కోటకో నాగః సాంత్వయన్నలమబ్రవీత్।
మయా తేఽంతర్హితం రూపం న త్వాం విద్యుర్జనా ఇతి ॥ 3-63-14 (18375)
యత్కృతే చాసి నికృతో దుఃఖేన మహతా నల।
విషేణ స మదీయేన త్వయి దుఃఖం నివత్స్యతి ॥ 3-63-15 (18376)
విషేణ సంవృతైర్గాత్రైర్యావత్త్వాం న విమోక్ష్యతి।
తావత్తు త్వాం మహారాజ క్లేశేఽస్మిన్స నియోక్ష్యతి ॥ 3-63-16 (18377)
అనాగా యేన నికృతస్త్వమనర్హో జనాధిప।
క్రోధాదసూయయిత్వా తం రక్షా మే భవతః కృతా ॥ 3-63-17 (18378)
న తే భయం నరవ్యాఘ్ర దంష్ట్రిభ్యః శత్రుతోపి వా।
బ్రహ్మవిత్త్వం చ భవితా మత్ప్రసాదాన్నరాధిప ॥ 3-63-18 (18379)
రాజన్విషనిమిత్తా చ న తే పీడా భవిష్యతి।
సంగ్రామేషు న రాజేంద్రశశ్వజ్జయమవాప్స్యసి ॥ 3-63-19 (18380)
గచ్ఛ రాజన్నితః సూతో బాహుకోఽహమితి బ్రువన్।
సమీపమృతుపర్ణస్య స హి వేదాక్షనైపుణం ॥ 3-63-20 (18381)
అయోధ్యాం నగరీం రంయామద్య వై నిషధేశ్వర।
స తేఽక్షహృదయం దాతా రాజాఽశ్వహృదయేన వై ॥ 3-63-21 (18382)
ఇక్ష్వాకుకులజః శ్రీమాన్మిత్రం చైవ భవిష్యతి।
భవిష్యసి యదాఽక్షజ్ఞః శ్రేయసా యోక్ష్యసే తదా ॥ 3-63-22 (18383)
సంయోక్ష్యసే స్వదారైస్త్వం మా స్మ శోకే మనః కృథాః।
రాజ్యేన తనయాభ్యాం చ సత్యమేతద్బ్రవీమి తే ॥ 3-63-23 (18384)
స్వం రూపం చ యదా ద్రష్టుమిచ్ఛేథాస్త్వం నరాధిప।
సంస్మర్తవ్యస్తదా తేఽహంవాసశ్చదం వివాసయేః ॥ 3-63-24 (18385)
అనేన వాససాచ్ఛన్నః స్వం రూపం ప్రతిపత్స్యసే।
ఇత్యుక్త్వా ప్రదదౌ తస్మై దివ్యం వాసోయుగం తదా ॥ 3-63-25 (18386)
ఏవం నలం చ సందిశ్య వాసో దత్తావ చ కౌరవ।
నాగరాజస్తతో రాజంస్తత్రైవాంతరధీయత ॥ 3-63-26 (18387)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి నలోపాఖ్యానపర్వణి త్రిషష్టితమోఽధ్యాయః ॥ 63 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-63-8 లఘుగురుత్వరహితః ॥ 3-63-9 దావవివర్జితం బహ్నిహీనం ॥ 3-63-12 దశేత్యుక్తేఽదశత్। ఆజ్ఞాం వినా నాగో న దశతీతి భావః 3-63-15 స కలిః। ఇదం దమయంత్యా దత్తస్య శాపస్య ఫలం కలిర్భుంక్తే ఇతి భావః ॥ 3-63-17 అనాగాః నిరపరాధః। నికృతో వంచితః। మే మయా ॥ 3-63-18 బ్రహ్మవిద్భ్యశ్చ భవితేతి ఝ. పాఠః ॥ 3-63-21 అక్షహృదయం ద్యూతే జయావహం। అశ్వహృదయేన విద్యయా విద్యాం పరివర్తయేదిత్యర్థః ॥ 3-63-24 నివాసయేః పరిధేహి ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 064
॥ శ్రీః ॥
3.64. అధ్యాయః 064
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
కర్కోటకవచనాన్నలేనాయోధ్యాయాం బాహుక ఇతి స్వనామనిర్దేశపూర్వకమృతుపర్ణనృపసమీపోపసర్పణం ॥ 1 ॥ ఋతుపర్ణేన తస్య సారథ్యే నియోజనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-64-0 (18388)
బృహదశ్వ ఉవాచ। 3-64-0x (1939)
తస్మిన్నంతర్హితే నాగే ప్రయయౌ నైషధో నలః।
ఋతుపర్ణస్య నగరం ప్రావిశద్దశమేఽహని ॥ 3-64-1 (18389)
స రాజానముపాతిష్ఠద్బాహుకోఽహమితి బ్రువన్।
అశ్వానాం వాహనే యుక్తః పృథివ్యాం నాస్తి మత్సమః ॥ 3-64-2 (18390)
అర్థకృచ్ఛ్రేషు చైవాహం ప్రష్టవ్యో నైపుణేషు చ।
అన్నసంస్కారమపి చ జానాంయన్యైర్విశేషతః ॥ 3-64-3 (18391)
యాని శిల్పాని లోకేఽస్మిన్యచ్చైవాన్యత్సుదుష్కరం।
సర్వం యతిష్యే తత్కర్తుమృతుపర్ణ భరస్వ మాం ॥ 3-64-4 (18392)
`ఇత్యుక్తః స నలేనాథ ఋతుపర్ణో నరాధిపః।
ఉవాచ సుప్రీతమనాస్తం ప్రేక్ష్య చ మహీపతే' ॥ 3-64-5 (18393)
వసబాహుక భద్రం తే సర్వమేతత్కరిష్యసి।
శీఘ్రయానే సదా బుద్ధిర్ధ్రియతే మే విశేషతః ॥ 3-64-6 (18394)
స త్వమాతిష్ఠ యోగం తం యేన శీధ్రాం హయా మమ।
భవేయురశ్వాధ్యక్షోసి వేతనం తే శతంశతం ॥ 3-64-7 (18395)
త్వాముపస్థాస్యతశ్చైవ నిత్యం వార్ష్ణేయజీవలౌ।
ఏతాభ్యాం రంస్యసే సార్ధం వస వై మయి బాహుక ॥ 3-64-8 (18396)
బృహదశ్వ ఉవాచ। 3-64-9x (1940)
ఏవముక్తో నలస్తేన న్యవసత్తత్రపూజితః।
ఋతుపర్ణస్య నగరే సహవార్ష్ణేయజీవలః ॥ 3-64-9 (18397)
స వై తత్రావసద్రాజా వైదర్భీమనుచింతయన్।
సాయంసాయం సదా చేమం శ్లోకమేకం జగాద హ ॥ 3-64-10 (18398)
క్వ ను సా క్షుత్పిపాసార్తా శ్రాంతా శేతే తపస్వినీ।
స్మరంతీ తస్య మందస్య కం వాఽఽసాద్యోపతిష్ఠతి ॥ 3-64-11 (18399)
ఏవం బ్రువంతం రాజానం నిశాయాం జీవలోఽబ్రవీత్।
కామేనాం శోచసే నిత్యం శ్రోతుమిచ్ఛామి బాహుక।
ఆయుష్మన్కస్య వా నారీ యామేవమనుశోచసి ॥ 3-64-12 (18400)
తమువాచ నలో రాజా మందప్రజ్ఞస్య కస్యచిత్।
ఆసీద్బహుమతా నారీ తస్యా దృఢతరశ్చ సః ॥ 3-64-13 (18401)
స వై కేనచిదర్థేన తయా మందో వ్యయుజ్యత।
విప్రయుక్తః స మందాత్మా భ్రమత్యసుఖపీడితః ॥ 3-64-14 (18402)
దహ్యమానః స శోకేన దివారాత్రమతంద్రితః।
నిశాకాలే స్మరంస్తస్యాః శ్లోకమేకం స్మ గాయతి ॥ 3-64-15 (18403)
స విభ్రమన్మహీం సర్వాం క్వచిదాసాద్య కించన।
వసత్యనర్హస్తద్దుఃఖం భూయ ఏవానుసంస్మరన్ ॥ 3-64-16 (18404)
సా తు తం పురుషం నారీ కృచ్ఛేఽప్యనుగతా వనే।
త్యక్తా తేనాల్పభాగ్యేన దుష్కరం యది జీవతి ॥ 3-64-17 (18405)
ఏకా బాలాఽనభిజ్ఞా చ మార్గమాణాఽతథోచితా।
క్షుత్పిపాసాపరీతాంగీ దుష్కరం యది జీవతి ॥ 3-64-18 (18406)
శ్వాపదాచరితే నిత్యం వనే మహతి దారుణే।
త్యక్తా తేనాల్పభాగ్యేన మందప్రజ్ఞేన మారిష ॥ 3-64-19 (18407)
ఇత్యేవం నైషధో రాజా దమయంతీమనుస్మరన్।
అజ్ఞాతవాసం న్యవసద్రాజ్ఞస్తస్య నవేశనే ॥ 3-64-20 (18408)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి నలోపాఖ్యానపర్వణి చతుఃషష్టితమోఽధ్యాయః ॥ 64 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-64-9 మారిష ఆర్య ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 065
॥ శ్రీః ॥
3.65. అధ్యాయః 065
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
భీమరాజేన నలదమయంత్యన్వేషణాయ నానాదేశేషు బ్రాహ్మణానాం ప్రస్థాపనం ॥ 1 ॥ సుదేవనాంనా విప్రేణ చేదిరాజగృహే దమయంతీదర్శనం ॥ 2 ॥ విప్రేణ సహ సబాష్పం భాషమాణాం దమయంతీం దృష్ట్వా రాజమాత్రా విప్రంప్రతి దమయంతీకులశీలాదిప్రశ్నః ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-65-0 (18409)
బృహద్శ్వ ఉవాచ। 3-65-0x (1941)
హృతరాజ్యే నలే భీమః సభార్యేఽదర్శనం గతే।
`చింతయామాస బహుశః సహామాత్యైర్నరాధిపః ॥ 3-65-1 (18410)
సమాహూయ ద్విజాన్సర్వానిదం వచనమబ్రవీత్।
అగ్రహారం చ దాస్యామిగ్రామం నగరసంమితం ॥ 3-65-2 (18411)
దమయంతీం నలం చైవ పర్యన్వేషతి యో ద్విజః।
గవాం శతసహస్రాణి దాతా తస్మై ద్విజాతయే ॥ 3-65-3 (18412)
ఇత్యుక్త్వా బ్రాహ్మణాన్సర్వాన్సమాహూయ ద్విజోత్తమాన్।
ప్రస్థాపయామాస తదా తయోర్దర్శనకాంక్షయా' ॥ 3-65-4 (18413)
సందిదేశ చ తాన్భీమో వసు దత్తా చ పుష్కలం।
మృగయధ్వం నలం చైవ దమయంతీం చ మే సుతాం ॥ 3-65-5 (18414)
అస్మిన్కర్మణి నిష్పన్నే విజ్ఞాతే నిషధాధిపే।
గవాం సహస్రం దాస్యామి యో వస్తావానయిష్యతి ॥ 3-65-6 (18415)
అగ్రహారాంశ్చ దాస్యామి గ్రామం నగరసంమితం।
హిరణ్యంచ సువర్ణం చ దాసీదాసం తథైవ ॥ 3-65-7 (18416)
న చేచ్ఛక్యావిహానేతుం దమయంతీ నలోఽపి వా।
జ్ఞాతమాత్రేఽపి దాస్యామి గవాం దశశతం ధనం ॥ 3-65-8 (18417)
ఇత్యుక్తాస్తే యయుర్హృష్టా బ్రాహ్మణాః సర్వతో దిశం।
పురరాష్ట్రాణి చిన్వంతో నైషధం సహ భార్యయా।
నైవ క్వాపి ప్రపశ్యంతి నలం వా భీమపుత్రికాం ॥ 3-65-9 (18418)
తతశ్చేదిపురీం రంయాం సుదేవో నామ వై ద్విజః।
విచిన్వానోఽథ వైదర్భీమపశ్యద్రాజవేశ్మని ॥ 3-65-10 (18419)
తయైవ రాజమాతా చ బ్రాహ్మణాన్పర్యవేషయత్।
భోజనార్థే సుదేవోఽపి తత్రైవ ప్రవివేశ హ ॥ 3-65-11 (18420)
కృశాం వివర్ణాం మలినాం భర్తృశోకపరాయణాం।
పుణ్యాహవాచనే రాజ్ఞః సునందాసహితాం స్థితాం ॥ 3-65-12 (18421)
మందం ప్రఖ్యాయమానేన రూపేణాప్రతిమేన తాం।
నిబద్ధాం ధూమజాలేన ప్రభామివ విభావసోః ॥ 3-65-13 (18422)
తాం సమీక్ష్య విశాలాక్షీమధికం మలినాం కృశాం।
తర్కయామాస భైమీతి కారణైరుపపాదయన్ ॥ 3-65-14 (18423)
సుదేవ ఉవాచ। 3-65-15x (1942)
యథేయం మే పురా దృష్టా తథారూపేయమంగనా।
కృతార్థోస్ంయద్య దృష్ట్వేమాం లోకకాంతామివ శ్రియం ॥ 3-65-15 (18424)
పూర్ణచంద్రాననాం శ్యామాం చారువృత్తపయోధరాం।
కుర్వంతీం ప్రభయా దేవీం సర్వావితిమిరా దిశః ॥ 3-65-16 (18425)
చారుపద్మవిశాలాక్షీం మన్మథస్య రతీమివ।
ఇష్టాం సమస్తలోకస్య పూర్ణచంద్రప్రభామివ ॥ 3-65-17 (18426)
విదర్భసరసస్తస్మాద్దైవదోషాదివోద్ధృతాం।
మలపంకానులిప్తాంగీం ప్రంలానాం నలినీమివ ॥ 3-65-18 (18427)
పౌర్ణమాసీమివ నిశాం రాహుగ్రస్తనిశాకరాం।
పతిశోకాకులాం దీనాం కృశస్త్రోతాం నదీమివ ॥ 3-65-19 (18428)
విధ్వస్తపర్ణకమలాం విత్రాసితవిహంగమాం।
హస్తిహస్తపరిక్లిష్టాం వ్యాకులామివ పద్మినీం ॥ 3-65-20 (18429)
సుకుమారీం సుజాతాంగీం రత్నగర్భగృహోచితాం।
దహ్యమానామివార్కేణ మృణాలీమివ చోద్ధృతాం ॥ 3-65-21 (18430)
రూపౌదార్యగుణోపేతాం మండనార్హామమండితాం।
చంద్రలేఖామివ నవాంవ్యోంని నీలాభ్రసంవృతాం ॥ 3-65-22 (18431)
కామభోగైః ప్రియైర్హీనాం హీనాం బంధుజనేన చ।
దేహం ధారయతీం దీనం భర్తృదర్శనకాంక్షయా ॥ 3-65-23 (18432)
భర్తా నామ పరం నార్యా భూషణం భూషణైర్వినా।
ఏషా హి రహితా తేన శోభమానా న శోభతే ॥ 3-65-24 (18433)
దుష్కరం కురుతేఽత్యంతం హీనో యదనయా నలః।
ధారయత్యాత్మనో దేహం న శోకేనాపి సీదతి ॥ 3-65-25 (18434)
ఇమామసితకేశాంతాం శతపత్రాయతేక్షణాం।
సుఖార్హాం దుఃఖితాం దృష్ట్వా మమాపి వ్యథతే మనః ॥ 3-65-26 (18435)
కదా ను ఖలుః దుఃఖస్య పారం యాస్యతి వై శుభా।
భర్తుః సమాగమాత్సాధ్వీరోహిణీ శశినో యథా ॥ 3-65-27 (18436)
అస్యా నూనం పునర్లాభాన్నైషధః ప్రీతిమేష్యతి।
రాజా రాజ్యపరిభ్రష్టః పునర్లబ్ధ్వేవ మేదినీం ॥ 3-65-28 (18437)
తుల్యశీలవయోయుక్తాం తుల్యాభిజనసంవృతం।
నైషధోఽర్హతి వైదర్భీం తం చేయమసితేక్షణా ॥ 3-65-29 (18438)
యుక్తం తస్యాప్రమేయస్య వీర్యసత్వవతో మయా।
సమాశ్వాసయితుం భార్యాం పతిదర్శనలాలసాం ॥ 3-65-30 (18439)
అహమాశ్వాసయాంయేనాం పూర్ణచంద్రనిభాననాం।
అదృష్టదుఃఖాం దుఃఖార్తాం ధ్యానరోదనతత్పరాం ॥ 3-65-31 (18440)
బృహదశ్వ ఉవాచ। 3-65-32x (1943)
ఏవం విమృశ్య వివిధైః కారణైర్లక్షణైశ్చ తాం।
ఉపగంయ తతో భైమీం సుదేవో బ్రాహ్మణోఽబ్రవీత్ ॥ 3-65-32 (18441)
అహం సుదేవో వైదర్భి భ్రాతుస్తే దయితః సఖా।
భీమస్య వచనాద్రాజ్ఞస్త్వామన్వేష్టుమిహాగతః ॥ 3-65-33 (18442)
కుశలీ తే పితా రాజ్ఞి జననీ భ్రాతరశ్చ తే।
ఆయుష్మంతౌ కుశలినౌ తత్రస్థౌ దారకౌ చ తే ॥ 3-65-34 (18443)
త్వత్కృతేబంధువర్గాశ్చ గతసత్వా ఇవాసతే।
అన్వేష్టారో బ్రాహ్మణాశ్చ భ్రమంతి శతశో మహీం ॥ 3-65-35 (18444)
బృహదశ్వ ఉవాచ। 3-65-36x (1944)
అభిజ్ఞాయ సుదేవం తం దమయంతీ యుధిష్ఠిర।
పర్యపృచ్ఛత తాన్సర్వాన్క్రమేణ సుహృదః స్వకాన్ ॥ 3-65-36 (18445)
రురోద చ భృశం రాజన్వైదర్భీ శోకకర్శితా।
దృష్ట్వా సుదేవం సహసా భ్రాతురిష్టం ద్విజోత్తమం ॥ 3-65-37 (18446)
తతో రుదంతీం తాం దృష్ట్వా సునందా శోకకర్శితా।
సుదేవేన సహైకాంతే కథయంతీం చ భారత ॥ 3-65-38 (18447)
జనిత్ర్యాః ప్రేషయామాస సైరంధ్రీ రుదతే భృశం।
బ్రాహ్మణేన సహాగంయ తాంవిద్ధి యది మన్యసే ॥ 3-65-39 (18448)
అథ చేదిపతేర్మాతా రాజ్ఞశ్చాంతఃపురాత్తదా।
జగామ యత్రసా బాలా బ్రాహ్మణేన సహాభవత్ ॥ 3-65-40 (18449)
తతః సుదేవమానాయ్య రాజమాతా విశాంపతే।
పప్రచ్ఛ భార్యా కస్యేయం సుతా వా కస్య భామినీ ॥ 3-65-41 (18450)
కథం చ నష్టా జ్ఞాతిభ్యో భర్తుర్వా వామలోచనా।
త్వయా చ విదితా విప్ర కథమేవంగతా సతీ ॥ 3-65-42 (18451)
ఏతదిచ్ఛాంయహం శ్రోతుం త్వత్తః సర్వమశేషతః।
తత్త్వేన హి మమాచక్ష్వ పృచ్ఛంత్యాదేవరూపిణీం ॥ 3-65-43 (18452)
ఏవముక్తస్తయా రాజన్సుదేవో ద్విజసత్తమః।
సుఖోపవిష్ట ఆచష్ట దమయంత్యా యథాతథం ॥ 3-65-44 (18453)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి నలోపాఖ్యానపర్వణి పంచషష్టితమోఽధ్యాయః ॥ 65 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-65-7 అగ్రం బ్రాహ్మణభోజనం తదర్థం హ్రియంతే రాజధనాత్పృథకూక్రియంతే తేఽగ్రహారాః క్షేత్రాదయః ॥ 3-65-14 కారణైర్లింగైః ఉపపాదయన్ ఇయమేవ దమయంతీతి నిశ్చిన్వన్ ॥ 3-65-16 శ్యామాం సదా షోడశవార్షికీం ॥ 3-65-20 పద్మినీం సరసీం ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 066
॥ శ్రీః ॥
3.66. అధ్యాయః 066
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
సుదేవేన దమయంతీతత్వం నివేదితయా రాజమాత్రా పిప్లురూపలాంఛనేన తత్వనిర్ధారణపూర్వకం తస్యాః పితృపురంప్రతి ప్రాపణం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-66-0 (18454)
సుదేవ ఉవాచ। 3-66-0x (1945)
విదర్భరాజో ధర్మాత్మా భీమో భీమపరాక్రమః।
సుతేయం తస్య కల్యాణీ దమయంతీతి విశ్రుతా ॥ 3-66-1 (18455)
రాజా తు నైషధో నామ వీరసేనసుతో నలః।
భార్యేయం తస్య కల్యాణీ పుణ్యశ్లోకస్య ధీమతః ॥ 3-66-2 (18456)
స ద్యూతేన జితో భ్రాత్రా హృతరాజ్యో మహామనాః।
దమయంత్యా గతః సార్ధం న ప్రాజ్ఞాయత కస్యచిత్ ॥ 3-66-3 (18457)
తే వయం దమయంత్యర్థే చరామః పృథివీమిమాం।
సేయమాసాదితా బాలా తవ దేవి నివేశనే ॥ 3-66-4 (18458)
అస్యా రూపేణ సదృశీ మానుషీ న హి విద్యతే।
అస్యా హ్యేష భ్రువోర్మధ్యే సహజః పిప్లురుత్తమః ॥ 3-66-5 (18459)
శ్యామాయాః పద్మసంకాశో లక్షితోఽంతర్హితో మయా।
మలేన సంవృతోహ్యస్యాశ్ఛన్నోఽభ్రేణేవ చంద్రమాః ॥ 3-66-6 (18460)
చిహ్నభూతో విభూత్యర్థమయం ధాత్రా వినిర్మితః।
ప్రతిపత్కలుషేవేందోర్లేఖా నాతివిరాజతే ॥ 3-66-7 (18461)
న చాస్యా నశ్యతే రూపం వపుర్మలసమాచితం।
అసంస్కృతమపి వ్యక్తం భాతి కాంచనసన్నిభం ॥ 3-66-8 (18462)
అనేన వపుషా బాలా పిప్లునాఽనేన సూచితా।
లక్షితేయం మయా దేవీ పిహితోఽగ్నిరివోష్మణా ॥ 3-66-9 (18463)
బృహదశ్వ ఉవాచ। 3-66-10x (1946)
తచ్ఛ్రుత్వా వచనం తస్య సుదేవస్య విశాంపతే।
సునందా శోధయామాస పిప్లుప్రచ్ఛాదనం మలం ॥ 3-66-10 (18464)
స మలేనాపకృష్టన పిప్లుస్తస్యా వ్యరోచత।
దమయంత్యా యథా వ్యభ్రే నభసీవ నిశాకరః ॥ 3-66-11 (18465)
పిప్లుం దృష్ట్వా సునందా చ రాజమాతా చ భారత।
రుదంత్యౌ తాం పరిష్వజ్యముహూర్తమివ తస్థతుః ॥ 3-66-12 (18466)
ఉత్సృజ్య బాష్పం శనకై రాజమాతేదమబ్రవీత్।
భగిన్యా దుహితా మేఽసి పిప్లునానేన సూచితా ॥ 3-66-13 (18467)
అహం చ తవ మాతా చ రాజన్యస్య మహాత్మనః।
సుతే దశార్ణాధిపతేః సుదాంనశ్చారుదర్శనే ॥ 3-66-14 (18468)
భీమస్య రాజ్ఞః సా దత్తా వీరబాహోరహం పునః।
త్వం తు జాతా మయా దృష్టా దశార్ణేషు పితుర్గృహే ॥ 3-66-15 (18469)
యథైవ తే పితుర్గేహం తథేదమపి భామితి।
యథైవ చ మమైశ్వర్యం దమయంతి తథా తవ ॥ 3-66-16 (18470)
తాం ప్రహృష్టేన మనసా దమయంతీ విశాంపతే।
ప్రణంయ మాతుర్భగినీమిదం వచనమబ్రవీత్ ॥ 3-66-17 (18471)
అజ్ఞాయమానాఽపిసతీ సుఖమస్ంయుషితా త్వయి।
సర్వకామైః సువిహితా రక్ష్యమాణా సదా త్వయా ॥ 3-66-18 (18472)
సుఖాత్సుఖతరో వాసో భవిష్యతి న సంశయః।
చిరవిప్రోషితాం మాతర్మామనుజ్ఞాతుమర్హసి ॥ 3-66-19 (18473)
దారకౌ చ హి మే నీతౌ వసతస్తత్ర బాలకౌ।
పిత్రా విహీనౌ శోకార్తౌ మయా చైవ కథం ను తౌ ॥ 3-66-20 (18474)
యది చాపి ప్రియం కించిన్మయి కర్తుమిహేచ్ఛసి।
విదర్భాన్యాతుమిచ్ఛామి శీఘ్రం మే యానమాదిశ ॥ 3-66-21 (18475)
బాఢమిత్యేవ తాముక్త్వా హృష్ట్వా మాతృష్వసా నృప।
గుప్తాం బలేన మహతా పుత్రస్యానుమతే తతః ॥ 3-66-22 (18476)
ప్రాస్థాపయద్రాజమాతా శ్రీమతీం నరవాహినా।
యానేన భరతశ్రేష్ఠ స్వన్నపానపరిచ్ఛదాం ॥ 3-66-23 (18477)
తతః సా నచిరాదేవ విదర్భానగమచ్ఛుభా।
తాం తు బంధుజనః సర్వః ప్రహృష్టః సమపూజయత్ ॥ 3-66-24 (18478)
సర్వాన్కుశలినో దృష్ట్వా బాంధవాందారకౌ చ తౌ।
మాతరం పితరం చోభౌ సర్వం చైవ సఖీజనం ॥ 3-66-25 (18479)
దేవతాః పూజయామాస బ్రాహ్మణాంశ్చ యశస్వినీ।
పరేణ విధినా దేవీ దమయంతీ విశాంపతే ॥ 3-66-26 (18480)
అతర్పయత్సుదేవం చ గోసహస్రేణ పార్థివః।
ప్రీతో దృష్ట్వైవ తనయాం గ్రామేణ ద్రవిణేన చ ॥ 3-66-27 (18481)
సా వ్యుష్టా రజనీం తత్రపితుర్వేశ్మని భామినీ।
విశ్రాంతా మాతరం రాజన్నిదం వచనమబ్రవీత్ ॥ 3-66-28 (18482)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి నలోపాఖ్యానపర్వణి షట్షష్టితమోఽధ్యాయః ॥ 66 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-66-5 పిప్లుః రక్తతిలకాకృతిలాంఛనం ॥ 3-66-6 స దృష్టో బహుశో నాద్య లక్ష్యతేఽంతర్హితో మయేతి క. పాఠః ॥ 3-66-7 చిహ్నభూతః సచాత్యర్థమితి ధ. పాఠః ॥ 3-66-8 అస్యాస్తు దృశ్యతే రూపమితి ధ. పాఠః ॥ 3-66-11 అపకృష్టేన దూరీకృతేన ॥ 3-66-20 దారకౌ సుతః సుతా చ ॥ 3-66-28 వ్యుష్టా వాసంకృతవతీ ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 067
॥ శ్రీః ॥
3.67. అధ్యాయః 067
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
దమయంతీప్రేషితైర్విప్రైస్తత్రతత్రనలాన్వేషణం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-67-0 (18483)
దమయంత్యవాచ। 3-67-0x (1947)
మాం చేదిచ్ఛసి జీవంతీం మాతః సత్యం బ్రవీమితే।
నలస్య నరవీరస్య యతస్వానయనే పునః ॥ 3-67-1 (18484)
దమయంత్యా తథోక్తా తు సా దేవీ భృశదుఃఖితా।
బాష్పేణాపిహితా రాజ్ఞీ నోత్తరం కించిదబ్రవీత్ ॥ 3-67-2 (18485)
తదవస్థాం తు తాం దృష్ట్వా సర్వమంతఃపురం తదా।
హాహాభూతమతీవాసీద్భృశం చ ప్రరురోద హ ॥ 3-67-3 (18486)
తతో భీమం మహారాజం భార్యా వచనామబ్రవీత్।
దమయంతీ నృప భృశం భర్తారమనుశోచతి ॥ 3-67-4 (18487)
అపకృష్య చ లజ్జాం సా స్వయముక్తవతీ విభో।
ప్రయతంతు తవప్రేష్యాః పుణ్యశ్లోకస్య దర్శనే ॥ 3-67-5 (18488)
బృహదశ్వ ఉవాచ। 3-67-6x (1948)
తయాప్రయోదితో రాజా బ్రాహ్మణాన్వశవర్తినః।
ప్రాశ్థాపయద్దిశః సర్వా యతధ్వం నలదర్శనే ॥ 3-67-6 (18489)
తతో విదర్భాధిపతేర్నియోగాద్బ్రాహ్మణాస్తదా।
దమయంతీమథాపృచ్ఛ్య ప్రస్థితాస్తే తథాఽవ్రువన్ ॥ 3-67-7 (18490)
అథ తానబ్రవీద్భైమీ సర్వరాష్ట్రేష్విదం వచః।
బ్రూత వై జనసంసత్సు తత్రతత్ర పునః పునః ॥ 3-67-8 (18491)
క్వను త్వం కితవ చ్ఛిత్త్వా వస్త్రార్ధం ప్రస్థితో మమ।
ఉత్సృజ్య వపినే సుప్తామనురక్తాం ప్రియాం ప్రియ ॥ 3-67-9 (18492)
సా వై యథా త్వయా దృష్టా తథాఽఽస్తే త్వత్ప్రతీక్షిణీ।
దహ్యమానా భృశం బాలా వస్త్రార్ధేనాభిసంవృతా ॥ 3-67-10 (18493)
తస్యా రుదంత్యాః సతతం తేన శోకేన పార్థివ।
ప్రసాదం కురు వై దేవ ప్రతివాక్యం వదస్వ చ ॥ 3-67-11 (18494)
ఏవమన్యచ్చ వక్తవ్యం కృపాం కుర్యాద్యథా మయి।
వాయునా ధూయమానో హి వనం దహతి పావకః ॥ 3-67-12 (18495)
భర్తవ్యా రక్షణీయా త్వ పత్నీ పత్యా హి నిత్యదా।
తన్నష్టముభయం కస్మాద్ధర్మజ్ఞస్య సతస్తవ ॥ 3-67-13 (18496)
ఖ్యాతః ప్రాజ్ఞః కులీనశ్ సానుక్రోశో భవాన్సదా।
సంవృత్తో నిరనుక్రోశః శంకే మద్భాగ్యసంక్షయాత్ ॥ 3-67-14 (18497)
తత్కురుష్వ నరవ్యాఘ్ర దయాం మయి నరర్పభ।
ఆనృశంస్యం పరో ధర్మస్త్వత్త ఏవ హి మే శ్రుతః ॥ 3-67-15 (18498)
ఏవంబ్రువాణాన్యది వః ప్రతిబ్రూయాద్ధి కశ్చన।
స నరః సర్వథా జ్ఞేయః కశ్చాసౌ క్వను వర్తతే ॥ 3-67-16 (18499)
యశ్చైవం వచనం శ్రుత్య్వా బూయాత్ప్రతివచో నరః।
తదాదాయ వచస్తస్య మమావేద్యం ద్విజోత్తమాః ॥ 3-67-17 (18500)
యథా చ వో న జానీయాచ్చరతో భీమశాసనాత్।
పునరాగమనం చేహ తథా కార్యమతంద్రితైః ॥ 3-67-18 (18501)
యది వాఽసౌ సమృద్ధః స్యాద్యది వాఽప్యధనో భవేత్।
యదిఽవాప్యసమర్థః స్యాజ్జ్ఞేయమస్య చికీర్షితం ॥ 3-67-19 (18502)
ఏవముక్తాస్త్వగచ్ఛంస్తే బ్రాహ్మణాః సర్వతో దిశం।
నలం మృగయితుం రాజంస్తదా వ్యసనినం తథా ॥ 3-67-20 (18503)
తే పురాణి సరాష్ట్రాణి గ్రామాంధోపాంస్తథాఽఽశ్రమాన్।
అన్వేషంతో నలం రాజన్నాధిజగ్ముర్దవిజాతయః ॥ 3-67-21 (18504)
తచ్చ వాక్యం తథా సర్వేతత్రతత్ర విశాంపతే।
శ్రావయాంచక్రిరే విప్రా దమయంత్యా యథేరితం ॥ 3-67-22 (18505)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి నలోపాఖ్యానపర్వణి సప్తషష్టితమోఽధ్యాయః ॥ 67 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-67-7 తథా అవ్రువన్నలాన్వేషణాయ ప్రస్థితాఃస్మేతి ॥ 3-67-12 వాయునేతి శోకాగ్నిః కాలవాయునా దినేదినే వర్ధమానో దమయంతీశరీరవనం దహతీతి రూపకేణోక్తం ॥ 3-67-13 భర్తవ్యాఽన్నాదినా। రక్షణీయా దస్యుప్రభృతిభ్యః। ఉభయం రక్షణభరణాత్మకం ॥ 3-67-14 సానుక్రోశః సదయః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 068
॥ శ్రీః ॥
3.68. అధ్యాయః 068
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
నలాన్వేపిణా పర్ణాదనాంనా విప్రేణ ఋతుపర్ణనృపగృహే బాహుకనామనిగృఢే నలే శృణ్వతి దమయంతీవచనానువాదః ॥ 1 ॥ బాహుకేన విజనే పర్ణాదంప్రతి దమయంతీవచనస్యోత్తరదానం ॥ 2 ॥ పర్ణాదేన విదర్భాన్పునరభ్యేత్య దమయంత్యా బాహుకవచననివేదనం ॥ 3 ॥ బాహుకే నలశంకిన్యా దమయంత్యా ప్రేపితేన సుదేవేన అయోధ్యాంగత్వా ఋతుపర్ణే శ్లోనభూతే దమయంత్యాః పునః స్వయంవరో భవితేతి కీర్తనం ॥ 4 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-68-0 (18506)
బృహదశ్వ ఉవాచ। 3-68-0x (1949)
అథ దీర్ఘస్య కాలస్య పర్ణాదో నామ వై ద్విజః।
ప్రత్యేత్య నగరం భైమీమిదం వచనమబ్రవీత్ ॥ 3-68-1 (18507)
నైషధం మృగయాణేన దమయంతి దివానిశం।
అయోధ్యాం నగరీం గత్వా భాగస్వరిరుపస్థితః ॥ 3-68-2 (18508)
శ్రావితశ్చ మయా వాక్యం త్వదీయం స మహాజనే।
ఋతుపర్ణో మహాభాగో యథోక్తం వరవర్ణిని ॥ 3-68-3 (18509)
తచ్ఛ్రుత్వా నాబ్రవీత్కించిదృతుపర్ణో నరాధిపః।
న చ పారిషదః కశ్చిద్భాష్యమాణో మయాఽసకృత్ ॥ 3-68-4 (18510)
అనుజ్ఞాతం తు మాం రాజ్ఞా విజనే కశ్చిదబ్రవీత్।
ఋతుపర్ణస్య పురుషో బాహుకో నామ నామతః ॥ 3-68-5 (18511)
సూతస్తస్య నరేంద్రస్య విరూపో హ్రస్వబాహుకః।
శీఘ్రయానేషు కుశలో మృష్టకర్తా చ భోజనే ॥ 3-68-6 (18512)
స వినిఃశ్వస్య బంహుశో రుదిత్వా చ షునఃపునః।
కుశలం చైవ మాం పృష్ట్వా పశ్చాదిదమభాషత ॥ 3-68-7 (18513)
వైషంయమపి సంప్రాప్తా గోపాయంతి కులస్త్రియః।
ఆత్మానమాత్మనా సత్యో జితః స్వర్గో న సంశయః ॥ 3-68-8 (18514)
రహితా భర్తృభిశ్చైవ న కుప్యంతి కదాచన। 3-68-9bప్రాణాంశ్చారిత్రకవచాంధారయంతి వరస్త్రియః ॥ 3-68-9 (18515)
విషమస్థేన మూఢేన పరిభ్రష్టసుఖేన చ।
యత్సా తేన పరిత్యక్తా తత్ర న క్రోద్ధుమర్హతి ॥ 3-68-10 (18516)
ప్రాణయాత్రాం పరిప్రేప్సోః శకునైర్హృతవాససః।
ఆధిభిర్దహ్యమానస్య శ్యామా న క్రోద్ధుమర్హతి ॥ 3-68-11 (18517)
సత్కృతాఽసత్కృతా వాఽపి పతిం దృష్ట్వా తథాగతం।
భ్రష్టరాజ్యం శ్రిత్యా హీనం శ్యామా న క్రోద్ధుమర్హతి ॥ 3-68-12 (18518)
తస్య తద్వచనం శ్రుత్వా త్వరితోఽహమిహాగతః।
శ్రుత్వా ప్రమాణం భవతీ రాజ్ఞశ్చైవ నివేదయః ॥ 3-68-13 (18519)
ఏతచ్ఛ్రుత్వాఽశ్రుపూర్ణాక్షీ పర్ణాదస్య విశాంపతే।
దమయంతీ రహోఽభ్యేత్య మాతరం ప్రత్యభాపత ॥ 3-68-14 (18520)
అయమర్థౌ న సంవేద్యో భీమే మాతః కదాచన।
త్వత్సన్నిధౌ నియోక్ష్యేఽహంసుదేవం ద్విజసత్తమం ॥ 3-68-15 (18521)
యథా న నృపతిర్భీమః ప్రతిపద్యేత మే మతం।
యథా త్వయా ప్రకర్తవ్యం మమ చేత్ప్రియమిచ్ఛసి ॥ 3-68-16 (18522)
యథా చాహం సమానీతా సుదేవేనాశు బాంధవాన్।
తేనైవ మంగలేనాద్య సుదేవో యాతు మా చిరం ॥ 3-68-17 (18523)
సమానేతుం నలం మాతరయోధ్యాం నగరీమితః।
`ఋతుపర్ణస్య నగరే నివసంతమరిందమం' ॥ 3-68-18 (18524)
విశ్రాంతం తు తతః పశ్చాత్పర్ణాదం ద్విజసత్తమం।
అర్చయామాస వైదర్భీ ధనేనాతీవ భామినీ ॥ 3-68-19 (18525)
`లవాచ చైనం మహతా సంపూజ్య ద్రవిణేన వై।'
నలే చేహాగతే విప్ర భూయో దాస్యాభి తే వసు ॥ 3-68-20 (18526)
త్వయా హి మే బహుకృతంయదన్యో న కరిష్యతి।
యద్భర్త్రాఽహం సమేష్యామి శీఘ్రమేవ ద్విజోత్తమ ॥ 3-68-21 (18527)
స ఏవముక్తోఽథాశ్వాస్య ఆశీర్వాదైః సుమంగలైః।
గృహానుపయయౌ చాపి కృతార్థః సుమహామనాః ॥ 3-68-22 (18528)
తతః సుదేవమానాయ్య దమయంతీ యుధిష్ఠిర।
అబ్రవీత్సన్నిదౌ మాతుర్దుఃఖశోకసమన్వితా ॥ 3-68-23 (18529)
గత్వా సుదేవ నగరీమయోధ్యావాసినం నృపం।
ఋతుపర్ణం వచో బ్రూహి పతిమన్యం చికీర్షతీ ॥ 3-68-24 (18530)
ఆస్థాస్యతి పునర్భైమీ దమయంతీ స్వయంవరం।
తత్ర గచ్ఛంతి రాజానో రాజపుత్రాశ్చ సర్వశః ॥ 3-68-25 (18531)
తథా చ గణితః కాలః శ్వోభూతే స భవిష్యతి।
యది సంభావినీయం తే గచ్ఛ శీఘ్రమరిందమ ॥ 3-68-26 (18532)
సూర్యోదయే ద్వతీయం సా భర్తారం వరయిష్యతి।
న హి స జ్ఞాయతే వీరో నలో జీవన్మృతోపి వా ॥ 3-68-27 (18533)
ఏవం తథా యథోక్తో వై గత్వా రాజానమబ్రవీత్।
ఋతుపర్ణం మహారాజ సుదేవో బ్రాహ్మణస్తదా ॥ 3-68-28 (18534)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి నలోపాస్త్ర్యానపర్వణి అష్టషష్ఠితమోఽధ్యాయః ॥ 68 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-68-8 గోపాయంతి పాలయంతి। జితః స్వర్గస్తాభిరిత శేషః ॥ 3-68-26 సంభావినీ సంభావితా ఇయం। గతిరితి శేషః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 069
॥ శ్రీః ॥
3.69. అధ్యాయః 069
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ఋతుపర్ణేన దమయంతీస్వయంవరాయ బాహుకం సారత్యేనియోజ్య వార్ష్ణేయేన సహ విదర్భాన్ప్రతి ప్రస్థానం ॥ 1 ॥ వార్ష్ణేయేన బాహుకే సారథ్యకౌశలేన నలత్వసంభావనా ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-69-0 (18535)
బృహదశ్వ ఉవాచ। 3-69-0x (1950)
శ్రుత్వా వచః సుదేవస్య ఋతుపర్ణో నరాధిపః।
`సారథీన్స సమానీయ వార్ష్ణేయప్రభృతీన్నృపః।
కథయామాస యద్వృత్తం బ్రాహ్మణేన శ్రుతం తథా ॥ 3-69-1 (18536)
బాహుకం చ సమాహూయ దమయంత్యాః స్వయంవరం'।
సాంత్యఞ్శ్ర్లక్ష్ణయా వాచా బాహుకం ప్రత్యభాషత ॥ 3-69-2 (18537)
విదర్భాన్యాతుమిచ్ఛామి దమయంత్యాః స్వయంవరం।
ఏకాహ్నా హయతత్త్వజ్ఞ మన్యసే యది బాహుక ॥ 3-69-3 (18538)
ఏవముక్తస్య కౌంతేయ తేన రాజ్ఞా నలస్య హ।
వ్యదీర్యత మనో దుఃఖాత్ప్రదధ్యౌ చ మహామనాః ॥ 3-69-4 (18539)
దమయంతీ భవేదేవం కింను దుఃఖేన మోహితా।
అస్మదర్థే భవేద్బాఽయముపాయశ్చింతితో మహాన్ ॥ 3-69-5 (18540)
నృశంసం బత వైదర్భీ కర్తుకామా తపస్వినీ।
యయా క్షుద్రేణ నికృతాకృపణా పాపబుద్ధినా।
స్త్రీస్వభావశ్చలో లోకే మమ దోషశ్చ దారుణః ॥ 3-69-6 (18541)
మమ శోకేన సంవిగ్నా నైరాశ్యాత్తనుమధ్యమా।
నైవం సా కర్హిచిత్కుర్యాత్సాపత్యా చ విశేషతః ॥ 3-69-7 (18542)
యదత్ర సత్యం వాఽసత్యం గత్వా వేత్స్యామి నిశ్చయం।
ఋతుపర్ణస్య వై కామమాత్మార్థం చ కరోంయహం ॥ 3-69-8 (18543)
ఇతి నిశ్చిత్య మనసా బాహుకో దీనమానసః।
కృతాలురువాచేదమృతుపర్ణం జనాధిపం ॥ 3-69-9 (18544)
ప్రతిజానామి తే వాక్యం గమిష్యామి నరాధిప।
ఏకాహ్నా పురుషవ్యాఘ్ర విదర్భనగరీం నృప।
`తత్రాదిత్యోదయే కాలే శ్వో విదర్భాన్గమిష్యసి ॥ 3-69-10 (18545)
ఏవముక్తోఽబ్రవీద్రాజా బాహుకం ప్రహసన్నివ।
కిం తే కామం కరోంయద్య తుష్టోఽస్మి తవ బాహుక ॥ 3-69-11 (18546)
బాహుక ఉవాచ। 3-69-12x (1951)
యావద్యానమిదం సజ్జమృతుపర్ణ కరోంయహం' ॥ 3-69-12 (18547)
తతః పరీక్షామశ్వానాం చక్రే రాజన్స బాహుకః।
అశ్వశాలాముపాగంయ భాగస్వరినృపాజ్ఞయా ॥ 3-69-13 (18548)
స త్వర్యమాణో బహుశ ఋతుపర్ణన బాహుకః।
అశ్వాంజిజ్ఞాసమానో వై విచార్య చ పునఃపునః।
అధ్యగచ్ఛత్కృశానశ్వాన్సమర్థానధ్వని క్షమాన్ ॥ 3-69-14 (18549)
తేజోబలసమాయుక్తాన్కులశీలసమన్వితాన్।
వర్జితాఁల్లక్షణైర్హీనైః పృథుప్రోథాన్మహాహనూన్ ॥ 3-69-15 (18550)
శుద్ధాందశభిరావర్తైః సింధుజాన్వాతరంహసః।
`దృశ్యమానాన్కృశానంగైర్జవేనాప్రతిమాన్పథి' ॥ 3-69-16 (18551)
తాందృష్ట్వా దుర్బలాన్నాజా ప్రాహ కోపసమన్వితః।
కిమిదం ప్రార్థితం కర్తుం ప్రలబ్ధవ్యా న తే వచం ॥ 3-69-17 (18552)
కథమల్పబలప్రాణా వక్ష్యంతీమే హయా రథం।
మహానధ్వా స చైకాహ్నా గంతవ్యః కథమీదృశైః ॥ 3-69-18 (18553)
బాహుక ఉవాచ। 3-69-19x (1952)
[ఏకో లలాటే ద్వే మూర్ధ్ని ద్వౌద్వౌ పార్శ్వోపపార్శ్వయోః।
ద్వౌద్వౌ వక్షసి విజ్ఞైర్యౌ ప్రయాణే చైక ఏవ తు ॥] 3-69-19 (18554)
ఏతే హయా గమిష్యంతి విదర్భాన్నాత్ర సంశయః।
యానన్యాన్మన్యసే రాజన్బ్రూహి తాన్యోజయామితే ॥ 3-69-20 (18555)
ఋతుపర్ణ ఉవాచ। 3-69-21x (1953)
త్వమేవ హయతత్త్వజ్ఞః కుశలో హ్యసి బాహుక।
యాన్మన్యసే సమర్థాస్త్వం క్షిప్రం తానేవ యోజయ ॥ 3-69-21 (18556)
తతః సదశ్వాంశ్చతురః కులశీలసమన్వితాన్।
యోజయామాస కుశలో జవయుక్తాన్రథే నలః ॥ 3-69-22 (18557)
తతో యుక్తం రథం రాజా సమారోహత్త్వరాన్వితః।
అథ పర్యపతన్భూమౌ జానుభిస్తే హయోత్తమాః ॥ 3-69-23 (18558)
తతో నరవరః శ్రీమాన్నలో రాజా విశాంపతే।
సాంత్వయామాస తానశ్వాంస్తేజోబలసమన్వితాన్ ॥ 3-69-24 (18559)
రశ్మిభిశ్చ సముద్యంయ నలో యాతుమియేష సః।
సూతమారోప్య వార్ష్ణేయం జవమాస్థాయ వై పరం ॥ 3-69-25 (18560)
తే చోద్యమానా విధివద్బాహుకేన హయోత్తమాః।
సముత్పేతురివాకాశం రథినం మోహయంతి చ ॥ 3-69-26 (18561)
తథా తు దృష్ట్వా తానశ్వాన్వహతో వాతరంహసః।
అయోధ్యాధిపతిః శ్రీమాన్విస్మయం పరమం యయౌ ॥ 3-69-27 (18562)
రథఘోషం తు తం శ్రుత్వా హయసంగ్రహణం చ తత్।
వార్ష్ణేయశ్చింతయామాస బాహుకస్య హయజ్ఞతాం ॥ 3-69-28 (18563)
కింను స్యాన్మాతలిరయం దేవరాజస్య సారథిః।
తథా తల్లక్షణం వీరే బాహుకే దృశ్యతే మహత్ ॥ 3-69-29 (18564)
శాలిహోత్రోఽథ కింతు స్యాద్ధయానాం కులతత్త్వవిత్।
మానుపం సమనుప్రాప్తో వపుః పరమశోభనం ॥ 3-69-30 (18565)
ఉతాహోస్విద్భవేద్రాజా నలః పరపురంజయః।
సోయం నృపతిరాయాత ఇత్యేవం సమచింతయత్ ॥ 3-69-31 (18566)
అథవాఽయంనలాత్ప్రాప్తో విద్యాం తామేవ బాహుకః।
తుల్యం హి లక్షయే జ్ఞానం బాహుకస్య నలస్య చ ॥ 3-69-32 (18567)
అపిచేదం వయస్తుల్యం బాహుకస్య నలస్య చ।
నాయం నలో మహావీర్యస్తద్విద్యశ్చ భవిష్యతి ॥ 3-69-33 (18568)
ప్రచ్ఛన్నా హి మహాత్మానశ్చరంతి పృథివీమిమాం।
దైవేన విధినా యుక్తాః శాస్త్రోక్తైశ్చ నిరూపణైః ॥ 3-69-34 (18569)
భవేన్న మతిభేదో మే గాత్రవైరూప్యతా ప్రతి।
ప్రమాణాత్పరిహీనస్తు భవేదితి మతిర్మమ ॥ 3-69-35 (18570)
వయఃప్రమాణం తత్తుల్యం రూపేణ తు విపర్యయః।
నలం సర్వగుణైర్యుక్తం మన్యే బాహుకమంతతః ॥ 3-69-36 (18571)
ఏవం విచార్య బహుశో వార్ష్ణోయః పర్యచింతయత్।
హృదయేన మహారాజ పుణ్యశ్లోకస్య సారథిః ॥ 3-69-37 (18572)
ఋతుపర్ణశ్చ రాజేనద్రో బాహుకస్య హయజ్ఞతాం।
చింతయన్ముముదే రాజా సహవార్ష్ణేయసారథిః ॥ 3-69-38 (18573)
ఐకాగ్ర్యం చ తథోత్సాహం హయసంగ్రహణం చ తత్।
కౌశలం చాపి సంప్రేక్ష్య పరాం సుదమవాప హ ॥ 3-69-39 (18574)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి నలోపాఖ్యానపర్వణి ఏకోనసప్తతితమోఽధ్యాయః ॥ 69 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-69-7 సాపత్యా అపత్యసహితా ॥ 3-69-15 ప్రోథం నాసికా। హనుః అధరం ముఖఫలకం ॥ 3-69-16 సింధుజాన్ సింధుదేశజాన్ ॥ 3-69-18 బలం భారసహిష్ణుతా। ప్రాణో వేగవత్తా। వక్ష్యంతి వహ్నం కరిష్యంతి ॥ 3-69-19 ప్రయాణే పృష్ఠభాగే ॥ 3-69-30 శాలిహోత్రః అశ్వశాస్త్రప్రణేతా ఆచార్యః ॥ 3-69-34 విధినా యుక్తాః సంయుక్తాశ్చ విరూపణైరితి క. పాఠః ॥ 3-69-35 భవేత్తు మతిభేదో మే ఇతి క. పాఠః ॥ 3-69-36 అంతతః నిర్ణయేన ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 070
॥ శ్రీః ॥
3.70. అధ్యాయః 070
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
బాహుకస్య సారధ్యసామర్థ్యవిస్మితేన ఋతుపర్ణేన తంప్రతి పుంజీభూతవస్తుపరిసంఖ్యానే స్వీయసామర్థ్యనివేదనం ॥ 1 ॥ వృక్షశాఖాస్థపర్ణేషు తత్పరీక్షయా విస్మితేన నలేనాశ్వహృదయవిద్యాదానప్రతిజ్ఞానన తదీయాక్షహృదయాదివిద్యాస్వీకరణం ॥ 2 ॥ తతో నలదేహాద్వహిర్నిఃసృతేన కలినా నలశాపభయాత్తస్మై వరదానపూర్వకం విభీతకవృక్షప్రవేశః ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-70-0 (18575)
బృహదశ్వ ఉవాచ। 3-70-0x (1954)
స నదీః పర్వతాంశ్చైవ వనాని చ సరాంసి చ।
అచిరేణాతిచక్రామ స్వేచరః ఖే చరన్నివ ॥ 3-70-1 (18576)
తథా ప్రయాతే తు రథే తదా భాగస్వరిర్నృపః।
ఉత్తరీయమధోపశ్యద్ధష్టం పరపురంజయః ॥ 3-70-2 (18577)
తతః స త్వరమాణస్తు పటే నిపతితే తదా।
గ్రహీష్యామీతి తం రాజా నలమాహ మహామనాః ॥ 3-70-3 (18578)
నిగృహ్ణీష్వ మహాబుద్ధే హయానేతాన్మహాజవాన్।
వార్ష్ణేయో యావదేనం మే పటమానయతామిహ ॥ 3-70-4 (18579)
నలస్తం ప్రత్యువాచాథ దూరే భ్రష్టః పటస్తవ।
యోజనం సమతిక్రాంతో నాహర్తుం శక్యతే పునః ॥ 3-70-5 (18580)
ఏవముక్తే నలేనాథ నాతిప్రీతమనా నృపః।
ఆససాద వనే రాజన్ఫలవంతం బిభీతకం ॥ 3-70-6 (18581)
తం దృష్ట్వా బాహుకం రాజా త్వరమాణోఽభ్యభాపత।
మమాపి సూత పశ్య త్వం సంఖ్యానే పరమం బలం ॥ 3-70-7 (18582)
సర్వః సర్వం న జానాతి సర్వజ్ఞో నాస్తి కశ్చన।
నైకత్ర పరినిష్ఠాఽస్తి జ్ఞానస్య పురుషే క్వచిత్ ॥ 3-70-8 (18583)
వృక్షేఽస్మిన్యాని పర్ణాని ఫలామేకం చ బాహుక।
పతితాన్యపి యాన్యత్రతత్రైకమధికం కృతం ॥ 3-70-9 (18584)
ఏవపత్రాధికం చాత్ర ఫలమేకం చ బాహుక।
ఫలకోట్యపి పత్రాణాం ద్వయోరపి చ శాఖయోః।
`ప్రవక్ష్యామి ఫలాన్యత్ర యాని సంఖ్యాస్యతే భవాన్ ॥' 3-70-10 (18585)
ప్రచినుహ్యస్య శాఖే ద్వే యాశ్చాప్యన్యాః ప్రశాఖికాః।
ఆభ్యాం ఫలసహస్రే ద్వే పంచోనం శతమేవ చ ॥ 3-70-11 (18586)
తతో రథాదవప్లుత్య రాజానం బాహుకోఽబ్రవీత్।
పరోక్షమివ మే రాజన్కత్థసే శత్రుకర్శన ॥ 3-70-12 (18587)
ప్రత్యక్షమేతత్కర్తాఽస్మి శాతయిత్వా విభీతకం।
అథ తే గణితే రాజంద్విజామాంయపరోక్షతాం ॥ 3-70-13 (18588)
ప్రత్యక్షం తే మహారాజ్ గణయిష్యే విభీతకం।
అహం హి నాభిజానామి భవేదేవ నవేతి వా ॥ 3-70-14 (18589)
సంఖ్యాస్యామి ఫలాన్యస్య పశయ్తస్తే జనాధిప।
ముహూర్తమపి వార్ష్ణేయో రశ్మీన్యచ్ఛతు వాజినాం ॥ 3-70-15 (18590)
తమబ్రవీన్నృపః సూతం నాయం కాలో విలంబితుం।
బాహుకస్త్వబ్రవీదేనం పరం యత్నం సమాస్థితః ॥ 3-70-16 (18591)
ప్రతీక్షస్వ ముహూర్తం త్వమథవా త్వరతే భవాన్।
ఏష యాతి శివః పంథా యాహి వార్ష్ణేయసారథిః ॥ 3-70-17 (18592)
అబ్రవీదృతుపర్ణస్తం సాంత్వయన్కురునందన।
త్వభేవ యంతా నాన్యోస్తి పృథివ్యామపి బాహుక ॥ 3-70-18 (18593)
త్వత్కృతేయాతుమిచ్ఛామి విదర్భాన్హయకోవిద।
శరణం త్వాంప్రపన్నోస్మి న విఘ్నం కర్తుమర్హసి ॥ 3-70-19 (18594)
కామం చ తే కరిష్యామి యన్మాం వక్ష్యసి బాహుక।
విదర్భాన్యది యాత్వాఽద్య సూర్యం దర్శయితాసి మే। 3-70-20 (18595)
అథాబ్రవీద్బాహుకస్తం సంఖ్యాయచ బిభీతకం।
తతో విదర్భాన్యాస్యామి కురుష్వైవం వచో మమ ॥ 3-70-21 (18596)
అకామ ఇవ తం రాజా గణయస్వేత్యువాచ హ।
ఏకదేశం చ శాఖాయాః సమాదిష్టం మయాఽనఘ ॥ 3-70-22 (18597)
గణయస్వాశ్వతత్వజ్ఞ తతస్త్వంప్రీతిమావహ।
సోఽవతీర్య రథాత్తూర్ణం శాతయామాస తం ద్రుమం ॥ 3-70-23 (18598)
తతః స విస్మయావిష్టో రాజానమిదమబ్రవీత్।
గణయిత్వాయథోక్తాని తావంత్యేవ ఫలాని తు ॥ 3-70-24 (18599)
అత్యుద్భుతమిదం రాజందృష్టవానస్మి తే బలం।
శ్రోతుమిచ్ఛామి తాం విద్యాం యయైతజ్జ్ఞాయతే నృప ॥ 3-70-25 (18600)
తమువాచ తతో రాజా త్వరితో గమనే నృప।
విద్ధ్యక్షహృదయజ్ఞం మాం సంఖ్యానే చ విశారదం ॥ 3-70-26 (18601)
బాహుకస్తమువాచాథ దేహి విద్యాద్వయం చ మే।
మత్తోఽపి చాశ్వహృదయం గృహాణ పురుపర్పభ ॥ 3-70-27 (18602)
ఋతుపర్ణస్తతో రాజా బాహుకం కార్యగౌరవాత్।
హయజ్ఞానస్య లోభాచ్ తం తథేత్యబ్రవీద్వచః ॥ 3-70-28 (18603)
యథోక్తం త్వం గృహాణేదమక్షాణాం హృదయం పరం।
నిక్షేపో మేఽశ్వహృదయం త్వయి తిష్ఠతు బాహుక।
ఏవముక్త్వా దదౌ విద్యామృతుపర్ణో నలాయ వై ॥ 3-70-29 (18604)
తస్యాక్షహృదయజ్ఞస్య శరీరాన్నిఃసృతః కలిః।
కర్కోటకవిషం తీక్ష్ణం ముఖాత్సతతముద్వమన్।
కలేస్తస్య తదార్తస్య శాపాగ్నిః స వినిఃసృతః ॥ 3-70-30 (18605)
సాతేన కర్శితో రాజాదీర్ఘకాలమనాత్మవాన్ ॥ 3-70-31 (18606)
`తం భ్రాంతరూపం నిఃశోభం సంక్లిష్టమకరోత్కలిః'।
తతో విషవిముక్తాత్మా స్వంరూపమకరోత్కలిః।
తం శప్తుమైచ్ఛత్కుపితో నిషధాధిపతిర్నలః ॥ 3-70-32 (18607)
తతో విషవిముక్తాత్మా స్వంరూపమకరోత్కలిః।
తం శప్తుమైచ్ఛత్కుపితో నిషధాధిపతిర్నలః ॥ 3-70-32 (18608)
తమువాచ కలిర్భీతో వేపమానః కృతాంజలిః।
కోపం సంయచ్ఛ నృపతే కీర్తిం దాస్యామి తే పరాం ॥ 3-70-33 (18609)
ఇంద్రసేనస్య జననీ కుపితా మాఽశపత్పురా।
యదా త్వయా పరిత్యక్తా తతోఽహం భృశపీడితః ॥ 3-70-34 (18610)
అవసం త్వయి రాజేంద్ర సుదుఃఖభపరాజిత।
విషేణ నాగరాజస్య దహ్యమానో దివానిశం ॥ 3-70-35 (18611)
శరణం త్వాం ప్రపన్నోస్మి శృణు చేదం వచో మమ।
యే చ త్వాం మనుజా లోకే కీర్తయిష్యంత్యతంద్రితాః।
మత్ప్రత్సూతం భయం తేషాం న కదాచిద్భవిష్యతి ॥ 3-70-36 (18612)
`న తేషాం మానసం కించిచ్ఛారీరం వాచికం తథా।
భవిష్యతి మహారాజ కీర్తయిష్యంతి యే నలం'।
భయార్తం శరణం యాతం యది మాం త్వం న శప్స్యసే ॥ 3-70-37 (18613)
ఏవముక్తో నలో రాజా న్యయచ్ఛత్కోపమాత్మనః।
తతో బీతః కలిః క్షిప్రం ప్రవివేశ విభీతకం।
కలిస్త్వన్యేన నో దృష్టః కథయన్నైషధేన వై ॥ 3-70-38 (18614)
తతో గతత్వరో రాజా నైషధః పరవీరహా।
సంప్రనష్టే కలౌ రాజా సంఖ్యాయాస్య ఫలాన్యుత ॥ 3-70-39 (18615)
ముదా పరమయా యుక్తస్తేజసాఽథ పరేణ వై।
రథమారుహ్య తేజస్వీ ప్రయయౌ జవనైర్హయైః ॥ 3-70-40 (18616)
బిభీతకశ్చాప్రశస్తః సంవృత్తః కలిసంశ్రయాత్।
`తతః ప్రభృతిరాజేంద్ర లోకేఽస్మిన్పాండునందన'॥ 3-70-41 (18617)
హయోత్తభానుత్పతతో ద్విజానివ పునః పునః।
నలః సంచోదయామాస ప్రహృష్టేనాంతరాత్మనా ॥ 3-70-42 (18618)
విదర్భాభిముఖో రాజా ప్రయయౌ స మహాయశాః।
నలే తు సమతిక్రాంతే కలిరప్యగమద్గృహం ॥ 3-70-43 (18619)
తతో గతజ్వరో రాజా నలోఽభూత్పృథివీపతిః।
విముక్తః కలినా రాజన్రూపమాత్రవియోజితః ॥ 3-70-44 (18620)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి నలోపాఖ్యానపర్వణి సప్తతితమోఽధ్యాయః ॥ 70 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-70-9 తత్రైకమధికం శతమితి ఝ. పాఠః ॥ 3-70-10 పంచకోట్యోఽథ పత్రాణామితి ఝ. పాఠః ॥ 3-70-26 అక్షహృదయజ్ఞం అక్షాణాం అక్షాభిమానిదేవతాయా హృదయవద్వశీకరణార్థో మంత్రః అక్షహృదయం। యేన జ్ఞాతేన ద్యూతేఽక్షా అనుకూలా భవంతి। సంఖ్యానే రాశీకృతానాం పత్రపుష్పఫలధాన్యాదీనా రాశ్యాయామవిస్తారోచ్ఛ్రాయాద్యాలోచనేన పాటీగణితరీత్యా ఝటితి తత్సంఖ్యాకథనే ॥ 3-70-30 శాపాగ్నిర్దమయంతీనిశృష్టః స విషరూపః ॥ 3-70-39 ఫలాని సంఖ్యాయ। అక్షవిద్యాసామర్థ్యాత్ రాశేరాయామాదికమనాలోచ్యైవేతి భావః ॥ 3-70-42 ద్విజానివ పక్షిణ ఇవ ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 071
॥ శ్రీః ॥
3.71. అధ్యాయః 071
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ఋతుపర్ణే కుండినపురం ప్రవిష్టే తద్రధఘోషశ్రవణేన దమయంత్యా తత్సారథౌ నలసంభావనా ॥ 1 ॥ తతస్తత్వజిజ్ఞాసయా నలంప్రతి దూత్యాః ప్రస్థాపనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-71-0 (18621)
బృహదశ్వ ఉవాచ। 3-71-0x (1955)
తతో విదర్భాన్సంప్రాప్తం సాయాహ్నే సత్యవిక్రమం।
ఋతుపర్ణం జనా రాజ్ఞే భీమాయ ప్రత్యవేదయన్ ॥ 3-71-1 (18622)
స భీమవచనాద్రాజా కుండినం ప్రావిశత్పురం।
నాదయన్రథఘోషేణ సర్వాః స విదిశో దిశః ॥ 3-71-2 (18623)
తతస్తం రథనిర్ఘోషం నలాశ్వాస్తత్ర శుశ్రువుః।
శ్రుత్వా తు సమహృష్యంత పురేవ నలసన్నిధౌ ॥ 3-71-3 (18624)
దమయంతీ తు శుశ్రావ రథఘోషం నలస్య తం।
యథా మేఘస్య నదతో గంభీరం జలదాగమే ॥ 3-71-4 (18625)
పరం విస్మయమాపన్నా శ్రుత్వా నాదం మహాస్వనం।
నలేన సంగృహీతేషు పురేవ నలవాజిషు।
సదృశం రథనిర్ఘోషం మేనే భైమీ తథా హయాః ॥ 3-71-5 (18626)
ప్రాసాదస్థాశ్చ శిఖినః శాలాస్థాశ్చైవ వారణాః।
హయాశ్చ శుశ్రువుస్తస్య రథఘోషం మహీపతేః ॥ 3-71-6 (18627)
తచ్ఛ్రుత్వా రథనిర్ఘోషం వారణాః శిఖినస్తథా।
ప్రవేదురున్ముఖా రాజందృష్ట్వేవ జలదోదయం ॥ 3-71-7 (18628)
దమయంత్యువాచ। 3-71-8x (1956)
యథాఽసౌ రథనిర్ఘోషః పూరయన్నివ మేదినీం।
మమాహ్లాదయతే చేతో నల ఏవ మహీపతిః ॥ 3-71-8 (18629)
అద్య నంద్రాభవక్రం తం న పశ్యామి నలం యది।
అసంఖ్యేయగుణం వీరం వినంక్ష్యామి న సంశయః ॥ 3-71-9 (18630)
యది వై తస్య వీరస్య హాహ్వోర్నాద్యాహమంతరం।
ప్రవిశామి సుఖస్పర్శం నభవిష్యాంయసంశయం ॥ 3-71-10 (18631)
యది మాం మేఘనిర్ఘోషో నోపగచ్ఛతి నైషధః।
అద్య చామీకరప్రఖ్యం ప్రవేక్ష్యామి హుతాశనం ॥ 3-71-11 (18632)
యది మాం సింహవిక్రాంతో మత్తవారణవిక్రమః।
నాభిగచ్ఛతిరాజేంద్రో వినంక్ష్యామి న సంశయః ॥ 3-71-12 (18633)
న స్మరాంయనృతం కించిన్న స్మరాంయపకారతాం।
న చ పర్యుషితం వాక్యం స్వైరేష్వపి మహాత్మనః ॥ 3-71-13 (18634)
ప్రభుః క్షమావాన్వీరశ్చ దాతా చాప్యధికో నృపైః।
అహో నీచానువర్తీ చ క్లీబవన్మమ నైషధ ॥ 3-71-14 (18635)
గుణాంస్తస్య స్మరంత్యా మే తత్పరాయా దివానిశం।
హృదయం దీర్యత ఇదం శోకాత్ప్రియవినాకృతం ॥ 3-71-15 (18636)
ఏవం విలపమానా సా నష్టసంజ్ఞేవ భారత।
ఆరురోహ మహద్వేశ్మ పుణ్యశ్లోకదిదృక్షయా ॥ 3-71-16 (18637)
తతో మధ్యమకక్షాయాం దదర్శ రథమాస్థితం।
ఋతుపర్ణం మహీపాలం సహవార్ష్ణేయబాహుకం ॥ 3-71-17 (18638)
తతోఽవతీర్య వార్ష్ణఏయో బాహుకశ్చ రథోత్తమాత్।
హయాంస్తానవముచ్యాథ స్థాపయామాసతూ రథం ॥ 3-71-18 (18639)
సోఽవతీర్య రథోపస్థాదృతుపర్ణో నరాధిపః।
ఉపతస్థే మహారాజం భీమం భీమపరాక్రమం ॥ 3-71-19 (18640)
తం భీమః ప్రతిజగ్రాహ పూజయా పరయా ముదా।
స తేన పూజితో రాజ్ఞా ఋతుపర్ణో నరాధిపః ॥ 3-71-20 (18641)
స తత్ర కుండినే రంయే వసమానో మహీపతిః।
న చ కించిత్తదాఽపశ్యత్ప్రేక్షమాణో ముహుర్ముహుః।
స తు రాజ్ఞా సమాగంయ విదర్భపతినా తదా ॥ 3-71-21 (18642)
కిం కార్యం స్వాగతం తేఽస్తు రాజ్ఞా పృష్టః స భారత।
నాభిజజ్ఞే స నృపతిర్దుహిత్రర్థే సమాగతం ॥ 3-71-22 (18643)
ఋతుపర్ణోపి రాజా స ధీమాన్సత్యపరాక్రమః।
రాజానం రాజపుత్రం వా న స్మ పశ్యతి కంచన ॥ 3-71-23 (18644)
నైవ స్వయంవరకథాం న చ విప్రసమాగమం।
`న చాన్యం కంచిదారంభం స్వయంవరవిధిం ప్రతి' ॥ 3-71-24 (18645)
తతో విగణయద్రాజా మనసా కోసలాధిపః।
ఆగతోస్మీత్యువాచైనం భవంతమభివాదుకః ॥ 3-71-25 (18646)
రాజాపి చ స్మయన్భీమో మనసా సమచింతయత్।
అధికం యోజనశతం తస్యాగమనకారణం।
గ్రామాన్బహూనతిక్రంయ నాధ్యగచ్ఛద్యథాతథం ॥ 3-71-26 (18647)
అల్పకార్యం వినిర్దిష్టం తస్యాగమనకారణం।
పశ్చాదుదర్కే జ్ఞాస్యాప్రి కారణం యద్భవిష్యతి ॥ 3-71-27 (18648)
నైతదేవం స నృపతిస్తం సత్కృత్య వ్యసర్జయత్।
విశ్రాంయతామిత్యువాచ క్లాంతోసీతి పునఃపునః ॥ 3-71-28 (18649)
స సత్కృతః ప్రహృష్టాత్మా ప్రీతః ప్రీతేన పార్థివః।
రాజప్రేష్యైరనుగతో దిష్టం వేశ్మ సమావిశత్ ॥ 3-71-29 (18650)
ఋతుపర్ణే గతే రాజన్వార్ష్ణేయసహితే నృపే।
బాహుకో రథమాదాయ రథశాలాముపాగమత్ ॥ 3-71-30 (18651)
స మోచయిత్వా తానశ్వానుపచర్య చ శాస్త్రతః।
స్వయం చైతాన్సమాశ్వాస్య రథోపస్థ ఉపావిశత్ ॥ 3-71-31 (18652)
దమయంత్యపి శోకార్తా దృష్ట్వా భాగస్వరిం నృపం।
సూతపుత్రం చ వార్ష్ణేయం బాహుకం చ తథావిధం ॥ 3-71-32 (18653)
చింతయామాస వైదర్భీ కస్యైష రథనిఃస్వనః।
నలస్యేవ మహానాసీన్న చ పశ్యామి నైషధం ॥ 3-71-33 (18654)
వార్ష్ణోయేన భవేన్నూనం విద్యా సైవోపశిక్షితా।
తేనాద్య రథనిర్ఘోషో నలస్యేవ మహానభూత్ ॥ 3-71-34 (18655)
కఆహోస్విదృతుపర్ణోఽపి యథా రాజా నలస్యథా।
యథాఽయంరథనిర్ఘోషో నైషధస్యేవ లక్ష్యతే ॥ 3-71-35 (18656)
ఏవం సా తర్కయిత్వా తు దమయంతీ విశాంపతే।
దూతీం ప్రస్థాపయామాస నైషధాన్వేషణే శుభా ॥ 3-71-36 (18657)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి నలోపాఖ్యానపర్వణి ఏకసప్తతితమోఽధ్యాయః ॥ 71 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-71-3 నలాశ్వాః విదర్భనగరే యే దమయంత్యాఽపత్యాభ్యాం సహ ప్రేషితాః ॥ 3-71-7 శిఖినో మయూరాః ॥ 3-71-13 పర్యుషితం ప్రతిజ్ఞాతకాలాతిలంఘి ॥ 3-71-29 దిష్టం నిర్దిష్టం ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 072
॥ శ్రీః ॥
3.72. అధ్యాయః 072
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
దమయంతీప్రేషితయా కేశిన్యా బాహుకేన సంభాష్య దమయంత్యై సంభాషణకాలికబాహుకవికారాదినివేదనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-72-0 (18658)
దమయంత్యువాచ। 3-72-0x (1957)
గచ్ఛ కేశిని జానీహి క ఏష రథవాహకః।
ఉపవిష్టో రథోపస్థే వికృతో హ్రస్వబాహుకః ॥ 3-72-1 (18659)
అభ్యేత్య కుశలం భద్రే మృదుపూర్వంసమాహితా।
పృచ్ఛేథాః పురుషే హ్యేనం యథాతత్త్వమనిందితే ॥ 3-72-2 (18660)
అత్ర మే మహతీ శంకా భవేదేష నలో నృపః।
యథాచ మనసస్తుష్టిర్హృదయస్య చ నిర్వృతిః ॥ 3-72-3 (18661)
బ్రూయాశ్చైనం కథాంతే త్వం పర్ణాదవచనం యథా।
ప్రతివాక్యం చ సుశ్రోణి బుద్ధ్యేథాస్త్వమనిందితే ॥ 3-72-4 (18662)
ఏవం సమాహితా గత్వా దూతీ బాహుకమబ్రవీత్।
దమయంత్యపి కల్యాణీ ప్రాసాదస్థాఽనవ్వైక్షత ॥ 3-72-5 (18663)
కేశిన్యువాచ। 3-72-6x (1958)
స్వాగతం తే మనుష్యేంద్ర కుశలం తే బ్రవీంయహం।
దమయంత్యా వచః సాధు నిబోధ పురుషర్షభ ॥ 3-72-6 (18664)
కదా వై ప్రస్థితా యూయం కిమర్థమిహ చాగతాః।
తత్త్వం బ్రూహి యథాన్యాయం వైదర్భీ శ్రోతుమిచ్ఛతి ॥ 3-72-7 (18665)
బాహుక ఉవాచ। 3-72-8x (1959)
శ్రుతః స్వయంవరో రాజ్ఞా కోసలేన మహాత్మనా।
ద్వితీయో దమయంత్యా వై భవితా శ్వ ఇతి ద్విజాత్ ॥ 3-72-8 (18666)
శ్రుత్వైతత్ప్రస్థితో రాజా శతయోజనయాయిభిః।
హయైర్వాతజవైర్ముఖ్యైరహమస్య చ సారథిః ॥ 3-72-9 (18667)
కేశిన్యువాచ। 3-72-10x (1960)
అథ యోసౌ తృతీయో వః స కుతః కస్య వా పునః।
త్వం చ కస్య కథం చేదంత్వయి కర్మ సమాహితం ॥ 3-72-10 (18668)
బాహుక ఉవాచ। 3-72-11x (1961)
పుణ్యశ్లోకస్య వై సూతో వార్ష్ణేయ ఇతి విశ్రతః।
స నలే విద్రుతే భద్రేభాగస్వరిముపస్థితః ॥ 3-72-11 (18669)
అహమప్యశ్వకుశలః సూతత్వే చ ప్రతిష్ఠితః।
ఋతుపర్ణేన సారథ్యే భోజనే చ వృతః స్వయం ॥ 3-72-12 (18670)
కేశిన్యువాచ। 3-72-13x (1962)
అథ జానాతి వార్ష్ణేయః క్వను రాజా నలో గతః।
కథం చ త్వయి వా తేన కథితం స్యాత్తు బాహుక ॥ 3-72-13 (18671)
బాహుక ఉవాచ। 3-72-14x (1963)
ఇహైవ పుత్రౌ నిక్షిప్య నలస్య ప్రియదర్శనౌ।
గతస్తతో యథాకామం నైష జానాతి నైషధం ॥ 3-72-14 (18672)
న చాన్యః పురుషః కశ్చిన్నలం వేత్తి యశస్విని।
గూఢశ్చరతి లోకేఽస్మిన్నష్టరూపో మహీపతిః ॥ 3-72-15 (18673)
ఆత్మైవ తు నలం వేద యా చాస్య తదనంతరా।
న హి వై స్వాని లింగాని నలం శంసంతి కర్హిచిత్ ॥ 3-72-16 (18674)
కేశిన్యువాచ। 3-72-17x (1964)
యోసావయోధ్యాం ప్రథమం గతోసౌ బ్రాహ్మణస్తదా।
ఇమాని నారీవాక్యాని కథయానః పునఃపునః ॥ 3-72-17 (18675)
క్వను త్వం కితవ చ్ఛిత్త్వా వస్త్రార్ధం ప్రస్థితో మమ।
ఉత్సృజ్య విపినే సుప్తామనురక్తాం ప్రియాం ప్రియ ॥ 3-72-18 (18676)
సా వై యథా సమాదిష్టా తథాఽఽస్తే త్వత్ప్రతీక్షిణీ।
దహ్యమానా దివారాత్రౌ వస్త్రార్ధేనాభిసంవృతా ॥ 3-72-19 (18677)
తస్యా రుదనత్యాః సతతం తేన దుఃఖేన పార్థివ।
ప్రసాదం కురు మే వీర ప్రతివాక్యం వదస్వ చ ॥ 3-72-20 (18678)
తస్యాస్తత్ప్రియమాఖ్యానం ప్రవదస్వ మహామతే।
తదేవ వాక్యం వైదర్భీ శ్రోతుమిచ్ఛంత్యనిందితా ॥ 3-72-21 (18679)
ఏతచ్ఛ్రుత్వా ప్రతివచస్తస్య దత్తం త్వయా కిల।
యత్పురా తత్పునస్త్వత్తో వైదర్భీ శ్రోతుమిచ్ఛతి ॥ 3-72-22 (18680)
బృహదశ్వ ఉవాచ। 3-72-23x (1965)
ఏవముక్తస్య కేశిన్యా నలస్య కురునందన।
హృదయం వ్యథితం చాసీదశ్రుపూర్ణే చ లోచనే ॥ 3-72-23 (18681)
స నిగ్రాహ్యాత్మనో దుఃఖం దహ్యమానో మహీపతిః।
బాష్పసందిగ్ధయా వాచా పునరేవేదమబ్రవీత్ ॥ 3-72-24 (18682)
వైషంయమపి సంప్రాప్తా గోపాయంతి కులస్త్రియః।
ఆత్మానమాత్మనా సత్యో జితః స్వర్గో న సంశయః ॥ 3-72-25 (18683)
రహితా భర్తృభిశ్చాపి న క్రుధ్యంతి కదాచన।
ప్రాణాంశ్చారిత్రకవచాంధారయంతి వరస్త్రియః ॥ 3-72-26 (18684)
విషమస్థేన మూఢేన పరిభ్రష్టసుఖేన చ।
యత్సా తేన పరిత్యక్తా తత్రన క్రోద్ధుమర్హతి ॥ 3-72-27 (18685)
ప్రాణయాత్రాం పరిప్రేప్సోః శకునైర్హతవాససః।
ఆధిభిర్దహ్యమానస్య శ్యామా న క్రోద్ధుమర్హతి ॥ 3-72-28 (18686)
సత్కృతాఽసత్కృతా వాఽపి పతిం దృష్ట్వా తథావిధం।
రాజ్యభ్రష్టం శ్రియా హీనం క్షిధితం వ్యసనాప్లుతం ॥ 3-72-29 (18687)
ఏవం బ్రువాణస్తద్వాక్యం నలః పరమదుర్మనాః।
న బాష్పమశకత్సోఢుం ప్రరురోద చ భారత ॥ 3-72-30 (18688)
తతః సా కేశినీ గత్వా దమయంత్యై న్యవేదయత్।
తత్సర్వం కథితం చైవ వికారం తస్య చైవ తం ॥ 3-72-31 (18689)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి నలోపాఖ్యానపర్వణి ద్విసప్తతితమోఽధ్యాయః ॥ 72 ॥
అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 073
॥ శ్రీః ॥
3.73. అధ్యాయః 073
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
కేశిన్యా బాహుకస్య జలాగ్న్యుత్పాదనాద్యద్భుతకర్మనివేదితయా దమయంత్యా పునఃపరీక్షణాయ తంప్రతి కన్యాపుత్రయోః ప్రేపణం ॥ 1 ॥ బాహుకేన సబాష్పం పుత్రయోః పరిరంభణం। కేశినీంప్రతి స్వకర్మణః కారణాంతరకథనేనాపహ్నవశ్చ ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-73-0 (18690)
బృహదశ్వ ఉవాచ। 3-73-0x (1966)
కేశిన్యాస్తద్వచః శ్రుత్వా దమయంతీ విశాంపతే।
శంకమానా నలం తం వై కేశినీమిదమబ్రవీత్ ॥ 3-73-1 (18691)
గచ్ఛ కేశిని భూయస్త్వం పరీక్షాం కురు బాహుకే।
అబ్రువాణా సమీపస్థా చరితాన్యస్య లక్షయ ॥ 3-73-2 (18692)
యదా చ కించిత్కుర్యాత్స కారణం తత్ర భామిని।
తత్రసంచేష్టమానస్య సంలక్షేథా విచేష్టితం ॥ 3-73-3 (18693)
న చాస్య ప్రతిబంధేన దేయోఽగ్నిరపి కేశిని।
యాచతే న జలం దేయం సకృచ్చాత్వరమాణయా।
ఏతత్సర్వం సమీక్ష్యత్వం చరితం మే నివేదయ ॥ 3-73-4 (18694)
నిమిత్తం యత్త్వయా దృష్టం బాహుకే దైవమానుషం।
యచ్చాన్యదపి పశ్యేథాస్తచ్చాఖ్యేయం త్వయా మమ ॥ 3-73-5 (18695)
దమయంత్యైవముక్తా సా జగామాథ చ కేశినీ।
నిశాంయాథ హయజ్ఞస్య లింగాని పునరాగమత్ ॥ 3-73-6 (18696)
సా తత్సర్వం యథావృత్తం దమయంత్యై న్యవేదయత్।
నిమిత్తం యత్తయా దృష్టం బాహుకే దివ్యమానుషం ॥ 3-73-7 (18697)
కేశిన్యువాచ। 3-73-8x (1967)
దృఢం శుచ్యపదానోసౌ న మయా మానుషః క్వచిత్।
దృష్టపూర్వః శ్రుతో వాఽపి దమయంతి తథావిధః ॥ 3-73-8 (18698)
హ్రస్వమాసాద్య తు ద్వారం నాసౌ వినమతే క్వచిత్।
తం తు దృష్ట్వా యథాసంగముత్సర్పతి యథాసుఖం।
సంకటేఽప్యస్య సుమహద్వివరం జాయతేఽధికం ॥ 3-73-9 (18699)
ఋతుపర్ణస్య చార్థాయ భోజనీయమనేకశః।
ఋతుపర్ణస్య చార్థాయ భోజనీయమనేకశః।
ప్రేషితం తత్రరాజ్ఞా తు మాంసం బహు చ పాశవం ॥ 3-73-10 (18700)
తస్య ప్రక్షాలనార్థాయ కుంభాస్తత్రోపకల్పితాః।
తే తేనావేక్షితాః కుంభాః పూర్ణా ఏవాభవంస్తతః ॥ 3-73-11 (18701)
తతః ప్రక్షాలనం కృత్వా సమధిశ్రిత్య బాహుకః।
తృణముష్టిం సమాదాయ సవితుస్తం సమాదధత్ ॥ 3-73-12 (18702)
అథ ప్రజ్వలితస్తత్ర సహసా హవ్యవాహనః।
తదద్భుతతమం దృష్ట్వా విస్మితాఽమిహాగతా ॥ 3-73-13 (18703)
అన్యచ్చ తస్మిన్సుమహదాశ్చర్యం లక్షితం మయా।
యదగ్నిమపి సంస్పృశ్య నైవాసౌ దహ్యతే శుభే ॥ 3-73-14 (18704)
ఛందేన చోదకం తస్య వహత్యావర్జితం ద్రుతం।
అతీవ చాన్యత్సుమహదాశ్చర్యం దృష్టవత్యహం ॥ 3-73-15 (18705)
యత్స పుష్పాణ్యుపాదాయ హస్తాభ్యాం మమృదే శనైః।
మృద్యమానాని పాణిభ్యాం తేన పుష్పాణి నాన్యథా।
భూయ ఏవ సుగంధీని హృపితాని భవంతి హి ॥ 3-73-16 (18706)
ఏతాన్యద్భుతకల్పాని దృష్ట్వాఽహం భృశవిస్మితా।
చేష్టితాని విశాలాక్షి బాహుకస్య సమీపతః ॥ 3-73-17 (18707)
బృహదశ్వ ఉవాచ। 3-73-18x (1968)
దమయంతీ తు తచ్ఛ్రుత్వా పుణ్యశ్లోకస్య చేష్టితం।
అమన్యత నలం ప్రాప్తం కర్మచేష్టాభిసూచితం ॥ 3-73-18 (18708)
సా శంకమానా భర్తారం నలం బాహుకరూపిణం।
కేశినీం శ్లక్ష్ణయా వాచా రుదంతీ పునరబ్రవీత్ ॥ 3-73-19 (18709)
పునర్గచ్ఛ ప్రమత్తస్య బాహుకస్యోపసంస్కృతం।
మహానసాచ్ఛ్రితం మాంసమానయస్వేహ భామిని ॥ 3-73-20 (18710)
సా దృష్ట్వాబాహుకే వ్యగ్రే తన్మాంసమపకృష్య చ।
అత్యుష్ణమేవ త్వరితా తత్క్షణాత్ప్రియకారిణీ।
దమయంత్యై తతః ప్రాదాత్కేశినీ కురునందన ॥ 3-73-21 (18711)
సాఽశితా నలసిద్ధస్ మాంసస్య బహుశః పురా।
ప్రాశ్య మత్వా నలం సూతం ప్రాక్రోశద్భృశదుఃఖితా ॥ 3-73-22 (18712)
వైక్లవ్యం పరమం గత్వాప్రక్షాల్య చ ముఖం తతః।
మిథునం ప్రేషయామాస కేశిన్యా సహ భారత్ ॥ 3-73-23 (18713)
ఇంద్రసేనాం సహ భ్రాత్రా సమభిజ్ఞాయ బాహుకః।
అభిద్రుత్య తదా రాజా పరిష్వజ్యాంకమానయత్ ॥ 3-73-24 (18714)
బాహుకస్తు సమాసాద్య సుతౌ సురసుతోపమౌ।
భృశం దుఃఖపరీతాత్మా సుస్వరం ప్రరురోద హ ॥ 3-73-25 (18715)
నైషధో దర్శయిత్వా తు వికారమసకృత్తదా।
ఉత్సృజ్య సహసా పుత్రౌ కేశినీమిదమబ్రవీత్ ॥ 3-73-26 (18716)
ఇదం చ మదృశం భద్రే మిథునం మమ పుత్రయోః।
అతో దృష్ట్వైవ సహసా బాష్పముత్సృష్టవానహం ॥ 3-73-27 (18717)
బహుశః సంపతంతీం త్వాం జనః శంకేత దోషతః।
వయంచ దేశాతిథయో గచ్ఛ భద్రే యథాసుఖం ॥ 3-73-28 (18718)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి నలోపాఖ్యానపర్వణి త్రిసప్తతితమోఽధ్యాయః ॥ 73 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-73-9 ద్వారం హ్రస్వమపి ఉత్సర్పతి దీర్ఘం భవతి। సంకటే సంకుచితే ॥ 3-73-10 పాశవం పశుసంబంధి ॥ 3-73-12 సవితుః సకాశాత్। సమాదధత్ ఉద్దీపితవాన్। సమాదాయ హ్యావిధ్యైనమితి ఝ. పాఠః ॥ 3-73-18 కర్మ పాకాది। చేష్టా భూతజయాది ॥ 3-73-22 బహుశః బహువారం ॥ 3-73-28 సంపతంతీం ఆయాంతీం ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 074
॥ శ్రీః ॥
3.74. అధ్యాయః 074
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
దమయంత్యా బాహుకస్య కేశిన్యా స్వగృహానయనం ॥ 1 ॥ బాహుకదమయంత్యోః సంవాదః ॥ 2 ॥ బాహుకేన స్వస్య నలత్వోత్కీర్తనపూర్వకం కర్కోటకానుస్మరణేన తద్వత్తవస్త్రద్వయపరిధానే తస్య నిజరూపప్రాదుర్భావః ॥ 3 ॥ తతో నలంప్రత్యభిజానంత్యా దమయంత్యా తత్పరిరంభణం ॥ 4 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-74-0 (18719)
బృహదశ్వ ఉవాచ। 3-74-0x (1969)
సర్వం వికారం దృష్ట్వా తు పుణ్యశ్లోకస్య ధీమతః।
ఆగత్య కేశినీ క్షిప్రం దమయంత్యై న్యవేదయత్ ॥ 3-74-1 (18720)
దమయంతీ తతో భూయః ప్రేషయామాస కేశినీం।
మాతుః సకాశం దుఃఖార్తా నలశంకాసముత్సుకా ॥ 3-74-2 (18721)
పరీక్షితో మే బహుశో బాహుకో నలశంకయా।
రూపే మే సంశయస్త్వేకః స్వయమిచ్ఛమి వేదితుం ॥ 3-74-3 (18722)
స వా ప్రవేశ్యతాం మాతర్మాం వాఽనుజ్ఞాతుమర్హసి।
విదితం వాఽథవాఽజ్ఞాతం పితుర్మే సంవిధీయతాం ॥ 3-74-4 (18723)
ఏవముక్తా తు వైదర్భ్యా సా దేవీ భీమమబ్రవీత్।
దుహితుస్తమభిప్రాయమన్వజానాత్స పార్థివః ॥ 3-74-5 (18724)
సా చై పిత్రాఽభ్యనుజ్ఞాతా మాత్రా చ భరతర్షభ।
`తయోర్నియోగాత్కౌరవ్య కేశినీమిదమబ్రవీత్' ॥ 3-74-6 (18725)
గచ్ఛ కేశిని శీఘ్రం త్వంబాహుకం పితృశాసనాత్।
ఆనయస్వ యథా మాతా త్వం తథా కురు మే ప్రియం ॥ 3-74-7 (18726)
గత్వా తు కేశినీ శిఘ్రం బాహుకం వాక్యమబ్రవీత్।
భీమస్య శాసనాత్సూతాగతాహం విద్ధి బాహుక ॥ 3-74-8 (18727)
ప్రవిశ్యతాం రాజవేశ్మ ఇత్యుక్తో భరతర్షభ।
బాహుకస్తు చిరం ధ్యాత్వా కేశిన్యా సహ భారత।
ప్రవివేశ మహాబాహుర్దమయంతీనివేశనం' ॥ 3-74-9 (18728)
నలం ప్రవేశయామాస యత్రతస్యాః ప్రతిశ్రయః ॥ 3-74-10 (18729)
తాం స్మ దృష్ట్వైవ సహసా దమయంతీం నలో నృపః।
ఆవిష్టః శోకదుఃఖాభ్యాం బభూవాశ్రుపరిప్లుతః ॥ 3-74-11 (18730)
తం తు దృష్ట్వాతథాయుక్తం దమయంతీ నలం తదా।
తీవ్రశోకసమావిష్టా బభూవ వరవర్ణినీ ॥ 3-74-12 (18731)
తతః కాషాయవసనా జటిలా మలపంకినీ।
దమయంతీ మహారాజ బాహుకం వాక్యమబ్రవీత్ ॥ 3-74-13 (18732)
పూర్వం దృష్టస్త్వయా కశ్చిద్ధర్మజ్ఞో నామ బాహుక।
సుప్తాముత్సృజ్యవిపినే గతో యః పురుషః స్త్రియం ॥ 3-74-14 (18733)
అనాగసం ప్రియాం భార్యాం విజనే శ్రమమోహితాం।
అపహాయ తు కో గచ్చేత్పుణ్యశ్లోకమృతేనలం ॥ 3-74-15 (18734)
కిము తస్య మయా బాల్యాదపరాద్ధం మహీపతేః।
యో మాముత్సృజ్య విపినే గతవాన్నిద్రయాఽర్దితాం ॥ 3-74-16 (18735)
సాక్షాద్దేవానపాహాయ వృతో యః స పురా మయా।
అనువ్రతామభిమతాం పుత్రిణీం త్యక్తవాన్కథం ॥ 3-74-17 (18736)
అగ్నౌ పాణిగృహీతా చ హంసానాం వచనే స్థితాం।
భరిష్యామీతి సత్యం తు ప్రతిశ్రుత్య క్వ తద్గతం ॥ 3-74-18 (18737)
బృహదశ్వ ఉవాచ। 3-74-19x (1970)
దమయంత్యా బ్రువంత్యాస్తు సర్వమేతదరిదమ।
శోకజం వారినేత్రాభ్యామసుఖం ప్రాస్రవద్బహు ॥ 3-74-19 (18738)
అతీవ కృష్ణతారాభ్యాం రక్తాంతాభ్యాం జలంతు తత్।
పరిస్రవన్నలో రాజా శోకార్తఇదమబ్రవీత్ ॥ 3-74-20 (18739)
`నలోఽహం విపులశ్రోణి త్వాముత్సృజ్య యతో గతః।
ఆవిష్టః కలినా భద్రే తేన మోహవశం గతః ॥' 3-74-21 (18740)
మమ రాజ్యం ప్రనష్టం యన్నాహం తత్కృతవాన్స్వయం।
కలినా తత్కృతం భీరు యచ్చ త్వామహమత్యజం ॥ 3-74-22 (18741)
యత్త్వయా ధర్మకృచ్ఛ్రే తు శాపేనాభిహతః పురా।
వనస్థయా దుఃఖితయా శోచంత్యా మాందివానిశం ॥ 3-74-23 (18742)
స మచ్ఛరీరే త్వచ్ఛాపాద్దహ్యమానోఽవసత్కలిః।
త్వచ్ఛాపదగ్ధః సతతం సోఽగ్నావగ్నిరివాహితః ॥ 3-74-24 (18743)
మమ చ వ్యవసాయేన తపసా చైవ నిర్జితః।
దుఃఖస్యాంతేన చానేన భవితవ్యం హి నౌ శుభే ॥ 3-74-25 (18744)
విముచ్య మాం గతః పాపస్తతోఽహమిహ చాగతః।
త్వదర్థం విపులశ్రోణి న హి మేఽన్యత్ప్రయోజనం ॥ 3-74-26 (18745)
కథం ను నారీ భర్తారమనురక్తమనువ్రతం।
ఉత్సృజ్య వరయేదన్యం యథా త్వం భీరు కర్హిచిత్ ॥ 3-74-27 (18746)
దూతాశ్చరంతి పృథివీం కృత్స్నాం నృపతిశాసనాత్।
భైమీ కిల స్మ భర్తారం ద్వితీయం వరయిష్యతి ॥ 3-74-28 (18747)
స్వైరవృత్తా యథాకామమనురూపమివాత్మనః।
శ్రుత్వైవ చైవం త్వరితో భాగస్వరిరుపస్థితః ॥ 3-74-29 (18748)
దమయంతీ తు తచ్ఛ్రుత్వా నలస్య పరిదేవితం।
ప్రాంజలిర్వేపమానా చ భీతా వచనమబ్రవీత్ ॥ 3-74-30 (18749)
న మామర్హసి కల్యాణ పాపేన పరిశంకితుం।
మయా హి దేవానుత్సృజ్య వృతస్త్వం నిషధాధిప ॥ 3-74-31 (18750)
తవాభిగమనార్థం తు సర్వతో బ్రాహ్మణా గతాః।
వాక్యాని మమ గాథాభిర్గాయమానా దిశో దశ ॥ 3-74-32 (18751)
తతస్త్వాం బ్రాహ్మణో విద్వాన్పర్ణాదో నామ పార్థివ।
అభ్యగచ్ఛత్కోసలాయామృతుపర్ణనివేశనే ॥ 3-74-33 (18752)
తేన వాక్యే కృతేసంయక్ప్రతివాక్యే తథా హృతే।
ఉపాయోఽయంమయా దృష్టో నైషధానయనే తవ ॥ 3-74-34 (18753)
త్వామృతే నహి లోకేఽన్య ఏకాహ్నా పృథివీపతే।
సమర్థో యోజనశతం గంతుమశ్వైర్నరాధిప ॥ 3-74-35 (18754)
`తథాపి మాం మహీపాల భజేతాం చరణౌ తవ।'
స్పృశేయం తేన సత్యేన పాదావేతౌ మహీపతే।
యథా నాసత్కృతం కించిన్మనసాఽపి చరాంయహం ॥ 3-74-36 (18755)
అయం చరతి లోకేఽస్మిన్భూతసాక్షీ సదాగతిః।
ఏష మే ముంచతు ప్రాణాన్యది పాపం చరాంయహం ॥ 3-74-37 (18756)
యథా చరతి తిగ్మాంశుః పరితో భువనం సదా।
స ముంచతు మమ ప్రాణాన్యది పాపం చరాంయహం ॥ 3-74-38 (18757)
చంద్రమాః సర్వభూతానామంతశ్చరతి సాక్షివత్।
స ముంచతు మమ ప్రాణాన్యది పాపం చరాంయహం ॥ 3-74-39 (18758)
ఏతే దేవాస్త్రయః కృత్స్నం త్రైలోక్యం ధారయంతి వై।
విబ్రువంతు యథా సత్యమేతద్దేవాస్త్యజంతు మాం ॥ 3-74-40 (18759)
ఏవముక్తే తతో వాయురంతరిక్షాదభాషత।
నైషా కృతవతీ పాపం నల సత్యం బ్రవీమి తే ॥ 3-74-41 (18760)
రాజఞ్శీలనిధిః స్ఫీతో దమయంత్యా సురక్షితః।
సాక్షిణో రక్షిణశ్చాస్యా వయం త్రీన్పరివత్సరాన్ ॥ 3-74-42 (18761)
ఉపాయో విహితశ్చాయం త్వదర్థమతులోఽనయా।
న హ్యేకాహ్నా శతం గంతా త్వామృతేఽన్యః పుమానిహ ॥ 3-74-43 (18762)
ఉపపన్నా త్వయా భైమీ త్వం చ భైంయా మహీపతే।
నాత్ర శంకా త్వయా కార్యా సంగచ్ఛ సహ భార్యయా ॥ 3-74-44 (18763)
తథా బ్రువతి వాయౌ తు పుష్పవృష్టిః పపాత హ।
దేవదుందుభయో నేదుర్వవౌ చ పవనః శివః ॥ 3-74-45 (18764)
తదద్భుతమయం దృష్ట్వా నలో రాజాఽథ భారత।
దమయంత్యాం విశంకాం తాముపాకర్షదరిందమః ॥ 3-74-46 (18765)
తతస్తద్వస్త్రమరజః ప్రావృణోద్వసుధాధిపః।
సంస్మృత్య నాగరాజం తం తతో లేభే స్వకం వపుః ॥ 3-74-47 (18766)
స్వరూపిణం తు భర్తారం దృష్ట్వా భీమసుతా తదా।
ప్రాక్రోశదుచ్చైరాలింగ్య పుణ్యశ్లోకమనిందితా ॥ 3-74-48 (18767)
భైమీమపి నలో రాజా భ్రాజమానో యథా పురా।
సస్వజే స్వసుతౌ చాపి యథావత్ప్రత్యనందత ॥ 3-74-49 (18768)
తతః స్వోరసి విన్యస్య వక్రం తస్య శుభాననా।
పరీతా తేన దుఃఖేన నిశశ్వాసాయతేక్షణా ॥ 3-74-50 (18769)
తథైవ మలదిగ్ధాంగీం పరిష్వజ్య శుచిస్మితాం।
సుచిరం పురుషవ్యాఘ్రస్తస్థౌ శోకపరిప్లుతః ॥ 3-74-51 (18770)
తతః సర్వం యథావృత్తం దమయంత్యా నలస్య చ।
భీమాయాకథయత్ప్రీత్యా వైదర్భ్యా జననీ నృప ॥ 3-74-52 (18771)
తతోఽబ్రవీన్మహారాజః కృతశౌచమహంనలం।
దమయంత్యా సహోపేతం కల్యే ద్రష్టా సుఖోషితం ॥ 3-74-53 (18772)
తతస్తౌ సహితౌ రాత్రిం కథయంతౌ పురాతనం।
వనే విచరితం సర్వమూషతుర్ముదితౌ నృప ॥ 3-74-54 (18773)
గృహే భీమస్య నృపతేః పరస్పరసుఖైషిణౌ।
వసేతాం హృష్టసంకల్పౌ వైదర్భీ చ నలశ్ హ ॥ 3-74-55 (18774)
స చతుర్థే తతో వర్షే సంగంయ సహ భార్యయా।
సర్వకామైః సుసిద్ధార్థో లబ్ధవాన్పరమాం ముదం ॥ 3-74-56 (18775)
దమయంత్యపి భర్తారమాసాద్యాప్యాయితా భృశం।
అర్ధసంజాతసస్యేవ తోయం ప్రాప్య వసుంధరా ॥ 3-74-57 (18776)
సైవం సమేత్య వ్యపనీయ తంద్రాం
శాంతజ్వరా హర్షవివృద్ధసత్త్వా।
రరాజ భైమీ సమవాప్తకామా
శీతాంశునా రాత్రిరివోదితేన ॥ 3-74-58 (18777)
॥ ఇతిశ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి నలోపాఖ్యానపర్వణి చతుఃసప్తతితమోఽధ్యాయః ॥ 74 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-74-10 ప్రతిశ్రయః గృహం ॥ 3-74-16 కింను తస్య మయా చీర్ణమపరాధమితి ధ. పాటః ॥ 3-74-18 అగ్నౌ పాణి గృహీత్వాతు దేవానామప్రతస్తథేతి ఝ. పాఠః ॥ 3-74-33 త్వాం దృష్టవాన్కోసలేష్వతి ధ. పాఠః ॥ 3-74-37 సదాగతిర్వాయుః ॥ 3-74-39 చంద్రమాశ్చిత్తాభిమానినీ దేవతా ॥ 3-74-53 కల్యే ప్రభాతే। కృతార్థం తమహం నలమితి క. ధ. పాఠః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 075
॥ శ్రీః ॥
3.75. అధ్యాయః 075
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
పరేద్యుః ప్రభాతే భీమరాజేన స్రాతాలంకృతయోర్నలదమయంత్యోర్దర్శనం ॥ 1 ॥ ఋతుపర్ణేన నలం క్షమాపయిత్వా తతోఽశ్వవిద్యాపరిగ్రహణపూర్వకం స్వపురంప్రతి గమనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-75-0 (18778)
బృహదశ్వ ఉవాచ। 3-75-0x (1971)
అథ తాం వ్యుషితో రాత్రిం నలో రాజా స్వలంకృతః।
వైదర్భ్యా సహితః కాల్యం దదర్శ వసుధాధిపం ॥ 3-75-1 (18779)
తతోఽభివాదయామాస ప్రయతః శ్వశురం నలః।
తతో ను దమయంతీ చ వవందే పితరం శుభా ॥ 3-75-2 (18780)
తం భీమః ప్రతిజగ్రాహ పుత్రవత్పరయా ముదా।
యథార్హం పూజయిత్వా చ సమాశ్వాసయత ప్రభుః ॥ 3-75-3 (18781)
నలేన సహితాం తత్రదమయంతీం పతివ్రతాం।
`అనుజగ్రాహ మహతా సత్కారేణ క్షితీశ్వరః' ॥ 3-75-4 (18782)
తామర్హణాం నలో రాజా ప్రతిగృహ్య యథావిధి।
పరిచర్యాం స్వకాం తస్మై యథావత్ప్రత్యవేదయత్ ॥ 3-75-5 (18783)
తతో బభూవ నమరే సుమహాన్హర్షజః స్వనః।
జనస్య సంప్రహృష్టస్య నలం దృష్ట్వా తథాఽఽగతం ॥ 3-75-6 (18784)
అశోభయచ్చ నగరీం పతాకాధ్వజమాలినీం।
సిక్తాః సుమృష్టపుష్పాఢ్యా రాజమార్గాః స్వలంకృతాః ॥ 3-75-7 (18785)
ద్వారిద్వారి చ పౌరాణాం పుష్పభంగః ప్రకల్పితః।
అర్చితాని చ సర్వాణి దేవతాయతనాని చ ॥ 3-75-8 (18786)
ఋతుపర్ణోఽపిశుశ్రావ బాహుకచ్ఛద్మినం నలం।
దమయంత్యా సమాయుక్తం జహృషే చ నరాధిపః ॥ 3-75-9 (18787)
తమానాయ్య నలం రాజా క్షమయామాస పార్థివః।
స చ తం క్షమయామాస హేతుభిర్బుద్ధిసంమితః ॥ 3-75-10 (18788)
స సత్కృతోమహీపాలో నైషధం విస్మితాననః।
దిష్ట్యా సమేతో దారైః స్వైర్భవానిత్యభ్యనందత ॥ 3-75-11 (18789)
కచ్చిత్తు నాపరాధం తే కృతవానస్మి నైషధ।
అజ్ఞాతవాసే వసతో మద్గృహేవసుధాధిప ॥ 3-75-12 (18790)
యది వాఽబుద్ధిపూర్వాణి యది బుద్ధ్యాఽపి కానిచిత్।
మయా కృతాన్యకార్యాణి తాని త్వం క్షంతుమర్హసి ॥ 3-75-13 (18791)
నల ఉవాచ। 3-75-14x (1972)
న మేఽపరాధం కృతవాంస్త్వం స్వల్పమపి పార్థివ।
కృతేఽపి చ న మే కోపః క్షంతవ్యం హి మయా తవ ॥ 3-75-14 (18792)
పూర్వం హ్యాపి సఖా మేఽసి సంబంధీ చ జనాధిప।
అత ఊర్ధ్వం తు భూయస్త్వం ప్రీతిమాహర్తుమర్హసి ॥ 3-75-15 (18793)
సర్వకామైః సువిహితైః సుఖమస్ంయుషితస్త్వయి।
న తథా స్వగృహేరాజన్యథా తవ గృహే సదా ॥ 3-75-16 (18794)
ఇదం చైవ హయజ్ఞానం త్వదీయం మయి తిష్ఠతి।
తదుపాకర్తుమిచ్ఛామి మన్యసే యది పార్థివ ॥ 3-75-17 (18795)
ఏవముక్త్వా దదౌ విద్యామృతుపర్ణాయ నైషధః।
స చ తాం ప్రతిజగ్రాహ విధిదృష్టేన క్రమణా ॥ 3-75-18 (18796)
గృహీత్వా చాశ్వహృదయం ప్రీతో భాగస్వరిర్నృప।
నిషధాధిపతేశ్చాపి దత్తాఽక్షహృదయం నృపః।
సూతమన్యముపాదాయ యయౌ స్వపురమేవ హ ॥ 3-75-19 (18797)
ఋతుపర్ణే గతే రాజన్నలో రాజా విశాంపతే।
నగరే కుండినే కాలం నాతిదీర్గమివావసత్ ॥ 3-75-20 (18798)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వయణి నలోపాఖ్యానపర్వణి పంచసప్తతితమోఽధ్యాయః ॥ 75 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-75-6 జనాశ్చ సర్వే సంహృష్టా రాజా చోత్సవమాచరదితి ధ. పాఠః .। 3-75-8 పుష్పభంగః పుష్పసంమర్దః ॥ 3-75-17 ఉపాకర్తుం దాతుం ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 076
॥ శ్రీః ॥
3.76. అధ్యాయః 076
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
నలేన పునః స్వపురంప్రత్యాగమనం ॥ 1 ॥ తథా పునర్ద్యూతేన పుష్రం పరాజిత్య తస్య తత్పురం ప్రతియాపనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-76-0 (18799)
బృహదశ్వ ఉవాచ। 3-76-0x (1973)
స మాసముష్య కౌంతేయ భీమమామంత్ర్య నైషధః।
పురాదల్పపరీవారో జగామ నిషధాన్ప్రతి ॥ 3-76-1 (18800)
రథేనైకేన శుభ్రేణ దంతిభిః పరిషోడశై।
పంచాశద్భిర్హయైశ్చైవ షట్శతైశ్చ పదాతిభిః ॥ 3-76-2 (18801)
స కంపయన్నివ మహీం త్వరమాణో మహాపురీం।
ప్రవివేశాథ సంరబ్ధస్తరసైవ మహామనాః ॥ 3-76-3 (18802)
తతః పుష్కరమాసాద్య వీరసేనసుతో నలః।
ఉవాచ దీవ్యావ పునర్బహువిత్తం మయాఽర్జితం ॥ 3-76-4 (18803)
దమయంతీ చ యచ్చాన్యన్మమ కించన విద్యతే।
ఏష వై మమ సంన్యాసస్తవ రాజ్యంతు పుష్కర ॥ 3-76-5 (18804)
పునః ప్రవర్తతాం ద్యూతమితి మే నిశ్చితా మతిః।
ఏకపాణేన భద్రం తే ప్రాణయోశ్చ పణావహే ॥ 3-76-6 (18805)
జిత్వా పరస్వమాహృత్ రాజ్యంవా యది వా వసు।
ప్రతిపాణః ప్రదాతవ్యః ప్రాణో హి పణముచ్యతే ॥ 3-76-7 (18806)
న చేద్వాంఛసి తద్ద్యూతం యుద్ధద్యూతం ప్రవర్తతాం।
ద్వైరథేనాస్తు వై శాంతిస్తవ వా మమ వా నృప ॥ 3-76-8 (18807)
వంశభోజ్యమిదం రాజ్యమర్థితవ్యం యథా తథా।
యేనకేనాప్యుపాయేన వృద్ధానామితి శాసనం ॥ 3-76-9 (18808)
ద్వయోరేకతరే బుద్ధిః క్రియతామద్య పుష్కర।
కైతవేనాక్షవత్యాం వా యుద్ధే వా నాంయతాం ధనుః ॥ 3-76-10 (18809)
నైషధేనైవముక్తస్తు పుష్కరః ప్రహసన్నివ।
ధ్రువమాత్మజయం మత్వా ప్రత్యాహ నిషధాధిపం ॥ 3-76-11 (18810)
దిష్ట్యా త్వయాఽర్జితం విత్తం ప్రతిపాణాయ నైషధ।
దిష్ట్యా చ దుష్కృతంకర్మ దమయంత్యాః క్షయం గతం ॥ 3-76-12 (18811)
దిష్ట్యా వై ప్రీసే రాజన్మమ లాభాయ నైషధ।
పునర్ద్యూతే చ తే బుద్ధిర్దిష్ట్యా పురుషసత్తమ ॥ 3-76-13 (18812)
ధనేనానేన వై భైమీ జితేన సమలంకృతా।
మాముపస్థాస్యతి వ్యక్తం దివి శక్రమివాప్సరాః ॥ 3-76-14 (18813)
నిత్యశో హి స్మరామి త్వాం ప్రతీక్షేఽపి చ నైషధ।
దేవనే చ మభ ప్రీతిర్భవత్యేవాసుహృద్గణైః ॥ 3-76-15 (18814)
జిత్వాత్వద్య వరారోహాం దమయంతీమనిందితాం।
కతకృత్యో భవిష్యామి సా హిమే నిత్యశో హృది ॥ 3-76-16 (18815)
శ్రుత్వా తు తస్ తా వాచో బహ్వబద్ధప్రలాపినః।
ఇయేష స శిరశ్ఛేత్తుం ఖంగేన కుపితో నలః ॥ 3-76-17 (18816)
స్మయంస్తు రోషతాంరాక్షస్తమువాచ నలో నృపః।
పణావః కిం వ్యాహరసే జితో న వ్యాహరిష్యసి ॥ 3-76-18 (18817)
తతః ప్రావర్తత ద్యూతం పుష్కరస్య నలస్య చ।
ఏకపాణేన భద్రం తే నలేన స పరాజితః ॥ 3-76-19 (18818)
స రత్నకోశనిచయైః ప్రాణేన పణితోపి చ।
జిత్వా చ పుష్కరం రాజా ప్రహసన్నిదమబ్రవీత్ ॥ 3-76-20 (18819)
మమ సర్వమిదం రాజ్యమవ్యగ్రం హతకంఠకం।
వైదర్భీ న త్వయా శక్యా రాజాపశద వీక్షితం।
తస్యాస్త్వం సపరీవారో మూఢ దాసత్వమాగతః ॥ 3-76-21 (18820)
న త్వయా తత్కృతంకర్మ యేనాహం విజితః పురా।
కలినా తత్కృతం కర్మ త్వం చ మూఢ న బుధ్యసే ॥ 3-76-22 (18821)
నాహం పరకృతం దోషం త్వయ్యాధాస్యే కథంచన।
యథాసుఖం వై జీవత్వంప్రాణానవసృజామి తే ॥ 3-76-23 (18822)
తథైవ సర్వసంభారం స్వమంశం వితరామి తే।
తథైవ చ మమ ప్రీతిస్త్వయి వీర న సంశయః ॥ 3-76-24 (18823)
సౌహార్దం చాపి మే త్వత్తో న కదాచిత్ప్రహాస్యతి।
పుష్కర త్వం హి మే భ్రాతా సంజీవ శరదః శతం ॥ 3-76-25 (18824)
ఏవం నలః సాంత్వయిత్వా భ్రాతరం సత్యవిక్రమః।
వచనైస్తోషయామాస పరిష్వజ్య పునః పునః ॥ 3-76-26 (18825)
సాంత్వితో నైషధేనైవం పుష్రరః ప్రత్యువాచ తం।
పుణ్యశ్లోకం తదా రాజన్నభివాద్య కృతాంజలిః ॥ 3-76-27 (18826)
కీర్తిరస్తు తవాక్షయ్యా జీవ వర్షాయుతం సుఖీ।
యో మే వితరసి ప్రాణానధిష్ఠానం చ పార్థివ ॥ 3-76-28 (18827)
స తథా సత్కృతో రాజ్ఞా మాసముష్య తదా నృపః।
ప్రయయౌ పుషరో హృష్టః స్వపురం స్వజనావృతః ॥ 3-76-29 (18828)
మహత్యా సేనయా సార్ధంవినీతైః పరిచారకైః।
భ్రాజమాన ఇవాదిత్యో వపుషా పురుషర్షభ ॥ 3-76-30 (18829)
ప్రస్థాప్య పుష్కరం రాజా విత్తవంతమనామయం।
ప్రవివేశ పురం శ్రీమానత్యర్థముపశోభితాం ॥ 3-76-31 (18830)
ప్రవిశ్య సాంత్వయామాస పౌరాంశ్చ నిషధాధిపః।
`హితేషు చైషాం సతతం పితేవావహితోఽభవత్' ॥ 3-76-32 (18831)
పౌరా జానపదాశ్చాపి సంప్రహృష్టతనూరుహాః।
ఊచుః ప్రాంజలయః సర్వే సామాత్యప్రముఖా జనాః ॥ 3-76-33 (18832)
3-76-34 (18833)
అద్యస్మ నిర్వృతా రాజన్పురే జనపదేఽపి చ।
ఉపాసితుం పునః ప్రాప్తా దేవా ఇవ శతక్రతుం ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-76-1 ఉష్య వాసం కృత్వా ॥ 3-76-5 శ్మయంత్యా చ యచ్చాన్యజ్జయత్వం సుసమార్జితమితి ధ. పాఠః .। 3-76-6 రాజ్యం ఏకపాణేనైవ మమ తుదమయంత్యాది చ ప్రాణయోశ్చ పణావహే యుద్ధమపి వర్తతామిత్యర్తః ॥ 3-76-7 ప్రాణో హి ధనముచ్యతే ఇతి ధ. పాఠః ॥ 3-76-9 ప స్తగతం రాజ్యంఇతిధ. పాఠః ॥ 3-76-13 దిష్ట్యాచ ధ్రియసే రాజన్సదారోఽద్య మహాభుజేతి ఝ. పాఠః ॥ 3-76-18 పణాయ కిం వ్యాహరసే శీఘ్రం ద్యూతం ప్రవర్తతామితి క. పాఠః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 077
॥ శ్రీః ॥
3.77. అధ్యాయః 077
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
పుష్కరం నిష్కాసితవతా నలేన కుండినపురాత్సపుత్రాయా దమయంత్యా ఆనయనపూర్వకం ప్రజాపాలనేన సుఖవాసః ॥ 1 ॥ బృహదశ్వేన ద్యుధిష్ఠిరాయాక్షహృదయవిద్యోపదేశపూర్వకం సంక్షేపేణ హరిశ్చంద్రోపాఖ్యానకథనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-77-0 (18834)
బృహదశ్వ ఉవాచ। 3-77-0x (1974)
ప్రశాంతే తు పురే హృష్టే సంప్రవృత్తే మహోత్సవే।
మహత్యా సేనయా రాజా దమయంతీముపానయత్ ॥ 3-77-1 (18835)
`పుణ్యశ్లోకం తు రాజ్యస్థం శ్రుత్వా భీమో మహీపతిః।
ముదా పరమయా యుక్తో బభూవ భరతర్షభ ॥ 3-77-2 (18836)
అథ హృష్టమనా రాజా మహత్యా సేనయా సహ।
సుతాం ప్రస్థాపయామాస పుణ్యశ్లోకాయ ధీమతే' ॥ 3-77-3 (18837)
దమయంతీమపి పితా సత్కృత్యపరవీరహా।
ప్రాస్థాపయదమేయాత్మా భీమో భీమపరాక్రమః ॥ 3-77-4 (18838)
ఆగతాయాం తు వైదర్భ్యాం సపుత్రాయాం నలో నృపః।
వర్తయామాస ముదితో దోవరాడివ నందనే ॥ 3-77-5 (18839)
తథా ప్రకాశతాం యాతో జంబూద్వీపే స రాజసు।
పునః స్వే చావసద్రాజ్యే ప్రత్యాహృత్య మహాయశాః ॥ 3-77-6 (18840)
ఈజే చ వివిధైర్యజ్ఞైర్విధివచ్చాప్తదక్షిణైః।
తథా త్వమపి రాజేంద్ర ససుహృద్వక్ష్యసే చిరాత్ ॥ 3-77-7 (18841)
దుఃఖమేతాదృశంప్రాప్తో నలః పరపురంజయః।
దేవనేన నరశ్రేష్ఠ సభార్యో భరతర్షభ ॥ 3-77-8 (18842)
ఏకాకినైవ సుమహన్నలేన పృథివీపతే।
దుఃఖమాసాదితం ఘోరం ప్రాప్తశ్చాభ్యుదయః పునః ॥ 3-77-9 (18843)
త్వం పునర్భ్రాతృసహితః కృష్ణయా చైవ పాండవ।
కథాశ్చాపి సమాకర్ణ్య ధర్మమేవానుచింతయన్ ॥ 3-77-10 (18844)
బ్రాహ్మణైశ్చ మహాభాగైర్వేదవేదాంగపారగైః।
నిత్యమన్వాస్యసే రాజంస్తత్ర కా పరిదేవనా ॥ 3-77-11 (18845)
కర్కోటకస్య నాగస్ దమయంత్యా నలస్య చ।
ఋతుపర్ణస్య రాజర్షేః కీర్తనం కలినాశనం ॥ 3-77-12 (18846)
ఇతిహాసమిమం చాపి కలినాశనమచ్యుత।
శక్యమాశ్వసితుం శ్రుత్వా త్వద్విధేన విశాంపతే ॥ 3-77-13 (18847)
అస్థిరత్వం చ సంచింత్య పురుషార్థస్ నిత్యదా।
తస్యోదయే వ్యయే చాపి న చింతయితుమర్హసి ॥ 3-77-14 (18848)
శ్రుత్వేతిహాసం నృషతే సమాశ్వసిహి మా శుచః।
వ్యసనే త్వం మహారాజ న విషీదితుమర్హసి ॥ 3-77-15 (18849)
విషమావస్థితే దైవే పౌరుషేఽఫలతాం గతే।
విషాదయంతి నాత్మానం సత్త్వాపాశ్రయిణో నరాః ॥ 3-77-16 (18850)
యే చేదం కథయిష్యంతి నలస్ చరితం మహత్।
శ్రోష్యంతి చాప్యభీక్ష్ణం వై నాలక్ష్మీస్తాన్భజిష్యతి ॥ 3-77-17 (18851)
అర్థాస్తస్యోపపత్స్యంతే ధన్యతాం చ గమిష్యతి।
ఇతిహాసమిమం శ్రుత్వా పురాణం శశ్వదుత్తమం ॥ 3-77-18 (18852)
పుత్రాన్పౌత్రాన్పశూంశ్చాపి లభతే నృషు చాగ్ర్యతాం।
ఆరోగ్యప్రీతిమాంశ్చైవ భవిష్తి న సంశయః ॥ 3-77-19 (18853)
భయాత్రస్యసి యచ్చ త్వమాహ్వయిష్యతి మాం పునః।
అక్షజ్ఞ ఇతి తత్తేఽహం నాశయిష్యామి పార్థివ ॥ 3-77-20 (18854)
వేదాక్షహృదయం కృత్స్నమహం సత్యపరాక్రమ।
ఉపపద్యస్వ కౌంతేయ ప్రసన్నోఽహం బ్రవీమి తే ॥ 3-77-21 (18855)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-77-22x (1975)
తతో హృష్టమనా రాజా బృహదశ్వమువాచ హ।
భగవన్నక్షహృదయం జ్ఞాతుమిచ్ఛామి తత్త్వతః ॥ 3-77-22 (18856)
`కౌంతేయేనైవముక్తస్తు బృహదశ్వో మహామునిః'।
తతోఽక్షహృదయం ప్రాదాత్పాండవాయ మహాత్మనే।
`లబ్ధ్వా చ పాండవో రాజా విశోకః సమపద్యత ॥ 3-77-23 (18857)
బృహదశ్వ ఉవాచ। 3-77-24x (1976)
పునరేవ తు వక్ష్యామి యస్త్వత్తో దుఃఖితో నృపః।
తం శృణుష్వ మహారాజ సర్వదుఃఖాపనుత్తయే ॥ 3-77-24 (18858)
ఇక్ష్వాకూణాం కులే జాతో మహాత్మా పృథివీపతిః।
త్రిశంకురితి విఖ్యాతోరాజరాజో మహాద్యుతిః ॥ 3-77-25 (18859)
హరిశ్చంద్రస్తతో జజ్ఞే గుణరత్నాకరో నృపాత్।
తతో విశేషైర్వివిధైర్యజ్ఞైర్విపులదక్షిణైః ॥ 3-77-26 (18860)
స తు లోకే వరః పుంసాం పుణ్యశ్లోకో మహాయశాః।
సత్యవాదీ మధురవాక్సత్యేన బహుభాషితా ॥ 3-77-27 (18861)
తస్య భార్యాఽభవద్భూమౌ సౌశీల్యసమలంకృతా।
ఉశీనరస్య రాజర్షేర్దుహితా పుణ్యలక్షణా ॥ 3-77-28 (18862)
స్వయంవరే మహాభాగం వరయామాస భామినీ।
హరిశ్చంద్రం సమేతానాం రాజ్ఞాం మద్యే పతిం విభుం ॥ 3-77-29 (18863)
తయా సహ మహీపాలః సత్యవత్యా మనోజ్ఞయా।
రేమే చ సుచిరం కాలం రాజా రాజ్యమవాప్య చ ॥ 3-77-30 (18864)
తస్యాం దేవ్యాం హరిశ్చంద్రాజ్జజ్ఞే రాజీవలోచనః।
పుత్రః పుణ్యవతాం శ్రేష్ఠో లోహితాశ్వ ఇతి శ్రుతః ॥ 3-77-31 (18865)
దేవ్యా పుత్రేణ సహితః పుణ్యశ్లోకో మహాయశాః।
వసిష్ఠయాజ్యో నృపతిరీజే శుణ్యైర్మహాధ్వరైః ॥ 3-77-32 (18866)
ఏతస్మిన్నేవ కాలే తు విశ్వామిత్రో దివం గతః।
పురుహూతపురీం రంయామాజగామేంద్రసేవయా ॥ 3-77-33 (18867)
ఉపస్థానే చ సంవృత్తే దేవేంద్రస్య మహాత్మనః।
ఆజగామ వసిష్ఠోఽపి వామదేవసహాయవాన్ ॥ 3-77-34 (18868)
ఉపస్థానే చ సంవృత్తే సుఖాసీనే పురందరే।
వర్ణ్యమానేషు చ తదా సత్యవాదిషు రాజసు ॥ 3-77-35 (18869)
తస్యాం సంసదిసర్వస్మాద్ధరిశ్చంద్రోఽపి పప్రథే।
యజ్ఞదానతపఃశీలసత్యవాక్యదృఝవ్రతైః ॥ 3-77-36 (18870)
వసిష్ఠః పరమప్రీతః స్వయాజ్యపరికీర్తనాత్।
తథాపి విశ్వామిత్రస్తం న సేహే సత్యభూషితం ॥ 3-77-37 (18871)
హరిశ్చంద్రం ప్రతి తదా విశ్వామిత్రవసిష్ఠయోః।
పణః కృతస్తదా పశ్చాద్విశ్వామిత్రేణ పార్థివః ॥ 3-77-38 (18872)
రాజ్యాచ్చాపి సుఖాచ్చాపి సహసా చావరోపితః।
అవాప పరమం దుఃఖం మరణాదమనోహరం ॥ 3-77-39 (18873)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-77-40x (1977)
తచ్ఛ్రుత్వా పరమప్రీతో ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః।
భ్రాతృభిర్బ్రాహ్మణైశ్చైవ ద్రౌపద్యా చ సమన్వితః।
విస్మయం పరమం గత్వా సాధుసాధ్విత్యభాషత ॥ 3-77-40 (18874)
తతో హరిశ్చంద్రకథాం చ సర్వే
శ్రుత్వా తు రాజా మనుజేంద్రకేతుః।
విహాయ శోకం విజహార భూయః
స్మరన్హరిశ్చంద్రమనంతకీర్తిం ॥ 3-77-41 (18875)
కథామేవం తథా కృత్వా హరిశ్చంద్రనలాశ్రయాం।
ఆమంత్ర్య పాండవాన్సర్వాన్బృహదశ్వో జగామ హ'।
ఉక్త్వా చాశు సరోఽగచ్ఛదుపస్ప్రష్టుం మహాతపాః ॥ 3-77-42 (18876)
బృహదశ్వ గతే పార్థమశ్రౌషీత్సవ్యసాచినం।
వర్తమనం తపస్యుగ్రే వాయుభక్షం మనీషిణం ॥ 3-77-43 (18877)
బ్రాహ్మణఏభ్యస్తపస్విభ్యః సంపతద్భ్యస్తతస్తతః।
తీర్థశైలవనేభ్యశ్చ సమేతేభ్యో దృఢవ్రతః ॥ 3-77-44 (18878)
ఇతిపార్థో మహాబాహుర్దురాపం తప ఆస్థితః।
న తథా దృష్టపూర్వోఽన్యః కశ్చిదుగ్రతపా ఇతి ॥ 3-77-45 (18879)
యథా ధనంజయః పార్థస్తపస్వీ నియతవ్రతః।
మునిరేకచరః శ్రీమాంధర్మో విగ్రహవానివ ॥ 3-77-46 (18880)
తం శ్రుత్వా పాండవో రాజంస్తప్యమానం మహావనే।
అన్వశోచత కౌంతేయః ప్రియం వై భ్రాతరం జయం ॥ 3-77-47 (18881)
దహ్యమానేన తు హృదా శరణార్థీ మహావనే।
బ్రాహ్మణాన్వివిధజ్ఞానాన్పర్యపృచ్ఛద్యుధిష్ఠిరః ॥ 3-77-48 (18882)
`ప్రతిగృహ్యాక్షహృదయం కుంతీపుత్రో యుధిష్ఠిరః।
ఆసీద్ధృష్టమనా రాజన్భీమసేనాదిభిర్యుతః ॥ 3-77-49 (18883)
స్వభ్రాతౄన్సహితాన్పశ్యన్కుంతీపుత్రో యుధిష్ఠిరః।
అపశ్యన్నర్జునం తత్రబభూవాశ్రుపరిప్లుతః ॥ 3-77-50 (18884)
సంతప్యమానః కౌంతేయో భీమసేనమువాచ హ।
కదా ద్రక్ష్యామి వై భీమ పార్తమత్ర తవానుజం ॥ 3-77-51 (18885)
మత్కృతే హి కురుశ్రేష్ఠ తష్యతే పరమం తపః।
తస్యాక్షహృదయజ్ఞానమాఖ్యాస్యామి కదా న్బహం ॥ 3-77-52 (18886)
స హి శ్రుత్వాఽక్షహృదయం సముపాత్తం మయా విభో।
ప్రహృష్టః పురుషవ్యాఘ్రో భవిష్యతి న సంశయః' ॥ 3-77-53 (18887)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి నలోపాఖ్యానపర్వణి సప్తసప్తతితమోఽధ్యాయః ॥ 77 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-77-1 ప్రశాంతే వీతశోకే। ప్రశాంతే పుష్కరే హృష్టే ఇతి క. పాఠః ॥ 3-77-7 వక్ష్యసే దీవ్యసే। వశకాంతావిత్యస్య రూపం। సమహచ్యక్ష్యసే హ్యఘమితి క. పాఠః ॥ 3-77-21 వేద వేద్మి। ఉపపద్యస్వ గృహాణ ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 078
॥ శ్రీః ॥
3.78. అధ్యాయః 078
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
అర్జునవినాభావేన కాంయకవనే నివాసమరోచయానైః పాండవైస్తస్మాన్నిర్గమననిర్ధారణం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-78-0 (18888)
జనమేజయ ఉవాచ। 3-78-0x (1978)
భగవాన్కాంయకాత్పార్థే గతే మే ప్రపితామహే।
పాండవాః కిమకుర్వంస్తే తమృతే సవ్యసాచినం ॥ 3-78-1 (18889)
స హి తేషాం మహేష్వాసో గతిరాసీదనీకజిత్।
ఆదిత్యానాం యథా విష్ణుస్తథైవ ప్రతిభాతి మే ॥ 3-78-2 (18890)
తేనేంద్రసమవీర్యేణ సంగ్రామేష్వనివర్తినా।
వినాభూతా వనే వీరాః కథమాసన్పితామహాః ॥ 3-78-3 (18891)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-78-4x (1979)
గతే తు పాండవేతాత కాంయకాత్సవ్యసాచిని।
బభూవుః కౌరవేయాస్తే దుఃఖశోకపరాయణాః ॥ 3-78-4 (18892)
ఆక్షిప్తసూత్రా మణయశ్ఛిన్నపక్షా ఇవాండజాః।
అప్రీతమనసః సర్వే బభూవురథ పాండవాః ॥ 3-78-5 (18893)
వనం తు తదభూత్తేన హీనమక్లిష్టకర్మణా।
కుబేరేణ యథాహీనం వనం చైత్రరథం తథా ॥ 3-78-6 (18894)
తమృతే తే నరవ్యాఘ్రాః పాండవా జనమేజయ।
ముదమప్రాప్నువంతో వై కాంయకే న్యవసంస్తదా ॥ 3-78-7 (18895)
బ్రాహ్మణార్థే పరాక్రాంతాః శుద్ధైర్వాణైర్మహారథాః।
నిఘ్నంతో భరతశ్రేష్ఠ మేధ్యాన్బహువిధాన్మృగాన్ ॥ 3-78-8 (18896)
నిత్యంహి పురుషవ్యాఘ్రా వన్యాహారమరిందమాః।
ప్రవిసృత్య సమాహృత్య బ్రాహ్మణేభ్యో న్యవేదయన్ ॥ 3-78-9 (18897)
ఏవం తే న్యవసంస్తత్రసోత్కణఅఠాః పురుషర్షభాః।
అహృష్టమనసః సర్వేగతే రాజంధనంజయే ॥ 3-78-10 (18898)
అథ విప్రోషితం రాజన్పాంచాలీ మధ్యమం పతిం।
స్మరంతీ పాండవశ్రేష్ఠమిదం వచనమబ్రవీత్ ॥ 3-78-11 (18899)
యోఽర్జునేనార్జునస్తుల్యో ద్విబాహుర్బహుబాహునా।
తమృతే పాండవశ్రేష్ఠం వనం న ప్రతిభాతి మే ॥ 3-78-12 (18900)
శూన్యామివ ప్రపశ్యామి తత్రతత్ర మహీమిమాం।
బహ్వాశ్చర్యమిదం చాపి వనం కుసుమితద్రుమం ॥ 3-78-13 (18901)
న తథా రమణీయం వై తమృతే సవ్యసాచినం।
నీలాంబుదసమప్రఖ్యం మత్తమాతంగగామినం ॥ 3-78-14 (18902)
తమృతే పుండరీకాక్షం కాంయకం నాతిభాతి మే।
యస్య వా ధనుషో ఘోషః శ్రూయతే చాశనిస్వనః।
న లభే శర్మ వై రాజన్స్మరంతీ సవ్యసాచినం ॥ 3-78-15 (18903)
తథా లాలప్యమానాం తాం నిశాంయ పరవీరహా।
భీమసేనో మహారాజ ద్రౌపదీమిదమబ్రవీత్ ॥ 3-78-16 (18904)
మనఃప్రీతికరం భద్రే యద్బ్రవీషి సుమధ్యమే।
తన్మ ప్రీణాతి హృదయమమృతప్రాశనోపమం ॥ 3-78-17 (18905)
యస్య దీర్ఘౌ సమౌ పీనౌ భుజౌ పరిఘసన్నిభౌ।
మౌర్వీకృతకిణౌ వృత్తౌ ఖంగాయుధధనుర్ధరౌ ॥ 3-78-18 (18906)
నిష్కాంగదకృతాపీడౌ పంచశీర్షావివోరగౌ।
తమృతే పురుషవ్యాఘ్రం నష్టసూర్యమివాంబరం ॥ 3-78-19 (18907)
యమాశ్రిత్య మహాబాహుం పాంచాలాః కురవస్తథా।
సురాణామపి యత్తానాం పృతనాసు న బిభ్యతి ॥ 3-78-20 (18908)
యస్య బాహూ సమాశ్రిత్య వయం సర్వేమహాత్మనః।
మన్యామహే జితానాజౌ పరాన్ప్రాప్తాం చ మేదినీం ॥ 3-78-21 (18909)
తమృతే ఫల్గునం వీరం న లభే కాంయకే ధృతిం।
పశ్యామి చ దిశః సర్వాస్తిమిరేణావృతా ఇవ ॥ 3-78-22 (18910)
తతోఽబ్రవీత్సాశ్రుకంఠో నకులః పాండునందనః।
యస్మిందివ్యాని కర్మాణి కథయంతి రణాజిరే।
దేవా అపి యుధాంశ్రేష్ఠం తమృతేకా రతిర్వనే ॥ 3-78-23 (18911)
ఉదీచీం చో దిశం గత్వా జిత్వా యుధి మహాబలాన్।
గంధర్వముఖ్యాఞ్శతశో హర్యాఁల్లేబే మహాద్యుతిః ॥ 3-78-24 (18912)
రాజ్ఞే తిత్తిరికల్మాషాఞ్శ్రీమతోఽనిలరంహసః।
ప్రాదాద్భాత్రే ప్రియః ప్రేంణా రాజసూయే మహాక్రతౌ ॥ 3-78-25 (18913)
తమృతేభీమధన్వానం భీమాదవరజం వనే।
కామయే కాంయకే వాసం నేదానీమమరోపమం ॥ 3-78-26 (18914)
సహదేవ ఉవాచ। 3-78-27x (1980)
యో ధనానిన కన్యాశ్చ యుధి హిత్వా మహాబలాన్।
`శతశో ఘాతయిత్వాఽరీన్పృతనామధ్యగస్తదా'।
ఆజహార పురా రాజ్ఞే రాజసూయే మహాక్రతౌ ॥ 3-78-27 (18915)
యః సమేతాన్మృధే జిత్వాయాదవానమితద్యుతిః।
సుభద్రామాజహారైకో వాసుదేవస్య సంమతే ॥ 3-78-28 (18916)
`యేనార్ధరాజ్యమాచ్ఛిద్య ద్రుపదస్య మహాత్మనః।
ఆచార్యదక్షిణా దత్తా రణే ద్రోణశ్యభారత' ॥ 3-78-29 (18917)
తస్య జిష్ణోర్బృసీం దృష్ట్వా సూన్యత్రేవ నివేశనే।
హృదయం మే మహారాజ న శాంయాత్రకదాచన ॥ 3-78-30 (18918)
వినాదస్మాద్వివాసం తు రోచయేఽహమరిందమ।
న హి నస్తమృతే వీరం రమణీయమిదం వనం ॥ 3-78-31 (18919)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి అష్టసప్తతితమోఽధ్యాయః ॥ 78 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-78-5 ఆక్షిప్తసూత్రాశ్ఛిన్నసూత్రాః। అండజాః పక్షిణః ॥ 3-78-8 మేధ్యాన్ యజ్ఞార్హాన్ ॥ 3-78-18 కిణం ఆఘాతచిహ్నం ॥ 3-78-19 నిష్కాంగదకృతాపీడౌ సాష్టశతం సువర్ణాః నిష్కః తత్కృతేనాంగదేన కృతభూషణౌ ॥ 3-78-30 బృసీం ఆసనం ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 079
॥ శ్రీః ॥
3.79. అధ్యాయః 079
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరేణ కాంయకవనముపాగతం నారదంప్రతి భూప్రాదక్షిణ్యేన తీర్థయాత్రాఫలప్రశ్నః ॥ 1 ॥ నారదేన తత్కథనాయ పులస్త్యభీష్మసంవాదానువాదారంభః ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-79-0 (18920)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-79-0x (1981)
`ధనంజయోత్సుకాస్తే తు వనే తస్మిన్మహారథాః।
న్యవసంత మహాభాగా ద్రౌపద్యా సహ కృష్ణయా' ॥ 3-79-1 (18921)
ధనం జయోత్సుకానాం తు భ్రాతౄణాం కృష్ణయా సహ।
శ్రుత్వా వాక్యాని విమనా ధర్మరాజోప్యజాయత ॥ 3-79-2 (18922)
అథాపశ్యన్మహాత్మానం దేవర్షిం తత్ర నారదం।
దీప్యమానం శ్రియా బ్రాహ్ంయా దీప్తాగ్నిసమతేజసం ॥ 3-79-3 (18923)
తమాగతమభిప్రేక్ష్య భ్రాతృభిః సహ ధర్మరాట్।
ప్రత్యుత్థాయ యథాన్యాయం పూజాం చక్రే మహాత్మనే ॥ 3-79-4 (18924)
స తైః పరివృతః శ్రీమాన్భ్రాతృభిః కురుసత్తమః।
విబభావతిదీప్తౌజా దేవైరివ శతక్రతుః ॥ 3-79-5 (18925)
యథా చ వేదాన్సావిత్రీ యాజ్ఞసేనీ తథా పతీన్।
న జహౌ ధర్మతః పార్థాన్మేరుమర్కప్రభా యథా ॥ 3-79-6 (18926)
`అర్ధ్యం పాద్యమథానీయ త్వభ్యవాయదచ్యుతః।
నారదస్తు మహాతేజాః స్వస్త్యస్త్విత్యభ్యభాషత ॥ 3-79-7 (18927)
తతో యుధిష్ఠిరో రాజా దృష్ట్వా దేవర్షిసత్తమం।
యథార్హం పూజయామాస విధివత్కురునందనః' ॥ 3-79-8 (18928)
ప్రతిగృహ్య చ తాం పూజాం నారదో భగవానృషిః।
ఆశ్వాసయద్ధర్మసుతం యుక్తరూపమివానఘ ॥ 3-79-9 (18929)
ఉవాచ చ మహాత్మానం ధర్మరాజం యుధిష్ఠిరం।
బ్రూహి ధర్మభృతాం శ్రేష్ఠ కేనార్థః కిం దదాని తే ॥ 3-79-10 (18930)
అథ ధర్మసుతో రాజా ప్రణంయ భ్రాతృభిః సహ।
ఉవాచ ప్రాంజలిర్భూత్వా నారదం దేవసంమితం ॥ 3-79-11 (18931)
న్వయి తుష్టే మహాభాగ సర్వలోకాభిపూజితే।
కృతమిత్యేవ మన్యేఽహం ప్రసాదాత్తవ సువ్రత ॥ 3-79-12 (18932)
యది త్వహమనుగ్రాహ్యో భ్రాతృభిః సహితోఽనఘ।
సందేహం మే సునిశ్రేష్ఠ తత్వతశ్ఛేత్తుమర్హసి ॥ 3-79-13 (18933)
ప్రదక్షిణాం యః కురుతే పృథివీం తీర్థతత్పరః।
కిం ఫలం తస్య కార్త్స్న్యేన తద్భవాన్వక్తుమర్హతి ॥ 3-79-14 (18934)
నారద ఉవాచ। 3-79-15x (1982)
శృణు రాజన్నవహితో యథా భీష్మేణ ధీమతా।
పులస్త్యస్య సకాశాద్వై సర్వమేతదుపశ్రుతం ॥ 3-79-15 (18935)
పురా భాగీరథీతీరే భీష్మో ధర్మభృతాంవరః।
పిత్ర్యం వ్రతం సమాస్థాయ న్యవసన్మునిభిః సహ ॥ 3-79-16 (18936)
శుభే దేశే తథా రాజన్పుణ్యే దేవర్షిసేవితే।
గంగాద్వారే మహాభాగ దేవగంధర్వసేవితే ॥ 3-79-17 (18937)
స పితౄంస్తర్పయామాస దేవాంశ్చ పరమద్యుతిః।
ఋషీంశ్చ తర్పయామాస విధిదృష్టేన కర్మణా ॥ 3-79-18 (18938)
కస్య చిత్త్వథ కాలస్య జపన్నేవ మహాయశాః।
దదర్శాద్భుతసంకాశం పులస్త్యమృషిసత్తమం ॥ 3-79-19 (18939)
స తం దృష్ట్వోగ్రతపసం దీప్యమానమివ శ్రియా।
ప్రహర్షమతులం లేభే విస్మయం పరమం యయౌ ॥ 3-79-20 (18940)
ఉపస్థితం మహాభాగం పూజయామాస భారత।
భీష్మో ధర్మభృతాం శ్రేష్ఠో విధిదృష్టేన కర్మణా ॥ 3-79-21 (18941)
శిరసా చాఘమాదాయ శుచిః ప్రయతమానసః।
నామ సంకీర్తయామాస తస్మిన్బ్రహ్మర్షిసత్తమే ॥ 3-79-22 (18942)
భీష్మోఽహమస్మి భద్రం తే దాసోఽస్మి తవ సువ్రత।
తవ సందర్శనాదేవ ముక్తోఽహం సర్వకిల్వపైః ॥ 3-79-23 (18943)
రఏవముక్త్వా మహారాజ భీష్మో ధర్మభృతాంవరః।
వాగ్యతః ప్రాంజలిర్భూత్వాతూష్ణీమాసీద్యుధిష్ఠిర ॥ 3-79-24 (18944)
తం దృష్ట్వా నియమేనాథ స్వాధ్యాయాంనాయకర్శితం।
భీష్మం కురుకులశ్రేష్ఠం మునిః ప్రీతమనాఽభవత్ ॥ 3-79-25 (18945)
`తతః స మధురేణాథ స్వరేణ సుమహాతపాః।
ఉవాచ వాక్యం ధర్మజ్ఞః పులస్త్యః ప్రీతమానసః' ॥ 3-79-26 (18946)
ఇతి శ్రీమన్మాహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి ఏకోనాశీతితమోఽధ్యాయః ॥ 79 ॥
అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 080
॥ శ్రీః ॥
3.80. అధ్యాయః 080
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
పలస్త్యేన భీష్ంప్రతిపుష్కరాదితీర్థమహిమానువర్ణనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-80-0 (18947)
పులస్త్య ఉవాచ। 3-80-0x (1983)
అనేన తవ ధర్మజ్ఞ ప్రశ్రయేణ దమేన చ।
సత్యేన చ మహాభాగ తుష్టోస్మి తవ సువ్రత ॥ 3-80-1 (18948)
యస్యేదృశస్తే ధర్మోఽయం పితృవాక్యాశ్రితోఽనఘ।
తేన పశ్యసి మాం పుత్ర ప్రీతిశ్చ పరమా త్వయి ॥ 3-80-2 (18949)
అమోఘదర్శీ భీష్మాహం బ్రూహి కిం కరవాణి తే।
యద్వక్ష్యసి కురుశ్రేష్ఠ తస్య దాతాఽస్మి తేఽనఘ ॥ 3-80-3 (18950)
భీష్మ ఉవాచ। 3-80-4x (1984)
ప్రీతే త్వయి మహాభాగ సర్వలోకాభిపూజితే।
కృతమిత్యేవ మన్యేఽహం యదహం దృష్టవాన్ప్రభుం ॥ 3-80-4 (18951)
యది త్వహమనుగ్రాహ్యస్తవ ధర్మభృతాంవర।
సందేహం తే ప్రవక్ష్యామి తన్మే త్వం ఛేత్తుమర్హసి ॥ 3-80-5 (18952)
అస్తి మే భగవన్కశ్చిత్తీర్థాని ప్రతి సంశయః।
తమహం శ్రోతుమిచ్ఛామి తద్భవాన్వక్తుమర్హతి ॥ 3-80-6 (18953)
ప్రదక్షిణాం యః పృథివీం కరోత్యమరసన్నిభ।
కిం ఫలం తస్య విప్రర్షే తన్మే బ్రూహి తషోధన ॥ 3-80-7 (18954)
పులస్త్య ఉవాచ। 3-80-8x (1985)
హంత తేఽహంప్రవక్ష్యామి యదృషీణాం పరాయణం।
తదేకాగ్రమనాస్తాత శృణు తీర్థేషు యత్ఫలం ॥ 3-80-8 (18955)
యస్య హస్తౌ చ పాదౌ చ మనశ్చైవ సుసంయతం।
విద్యా తపశ్చ కీర్తిశ్చ స తీర్థఫలమశ్నుతే ॥ 3-80-9 (18956)
ప్రతిగ్రహాదపావృత్తః సంతుష్టో యేన కేనచిత్।
అహంకారనివృత్తశ్చ స తీర్థఫలమశ్నుతే ॥ 3-80-10 (18957)
అకల్కకో నిరారంభో లధ్వాహారో జితేంద్రియః।
విముక్తః సర్వపాపేభ్యః స తీర్థఫలమశ్నుతే ॥ 3-80-11 (18958)
అక్రోధనశ్చ రాజేంద్ర సత్యశీలో దృఢవ్రతః।
ఆత్మోపమశ్చ భూతేషు స తీర్ధఫలమశ్నుతే ॥ 3-80-12 (18959)
ఋషిభిః క్రతవః ప్రోక్తా దేవేష్విహ యథాక్రమం।
ఫలం చైవ యథాతత్త్వం ప్రేత్య చేహ చ సర్వశః ॥ 3-80-13 (18960)
న తే శక్యా దరిద్రేణ యజ్ఞాః ప్రాప్తుం మహీపతే।
బహూపకరణా యజ్ఞా నానాసంభారవిస్తరాః ॥ 3-80-14 (18961)
ప్రాప్యంతే పార్థివైరేతైః సమృద్ధైర్వా నరైః క్వచిత్।
నార్థన్యూనోపకరణైరేకాత్మభిరసంహతైః ॥ 3-80-15 (18962)
యో దరిద్రైరపి విధిః శక్యః ప్రాప్తుం నరేశ్వర।
తుల్యో యజ్ఞఫలైః పుణ్యైస్తం నిబోధ యుధాంవర ॥ 3-80-16 (18963)
ఋషీణాం పరమం గుహ్యమిదం భరతసత్తమ।
తీర్థాభిగమనం పుణ్యం యజ్ఞైరపి విశిష్యతే ॥ 3-80-17 (18964)
అనపోష్య త్రిరాత్రాణి తీర్థాన్యనభిగంయ చ।
అదత్త్వా కాంచనం గాశ్చ దరిద్రో నామ జాయతే ॥ 3-80-18 (18965)
అగ్నిష్టోమాదిభిర్యజ్ఞైరిష్ట్వా విపులదక్షిణైః।
న తత్ఫలమవాప్నోతి తీర్థాభిగమనేన యత్ ॥ 3-80-19 (18966)
సర్వతీర్థేషు రాజేంద్ర తీర్థం త్రైలోక్యవిశ్రుతం।
పుష్కరం నామ విఖ్యాతం మహాభాగః సమావిశేత్ ॥ 3-80-20 (18967)
దశకోటిసహస్రాణి తీర్థానాం వై మహామతే।
సాన్నిధ్యం పుష్కరే యేషాం త్రిసంధ్యం కురునందన ॥ 3-80-21 (18968)
ఆదిత్యా వసవో రుద్రాః సాధ్యాశ్చ సమరుద్గణాః।
గంధర్వాప్సరసశ్చైవ నిత్యం సన్నిహితా విభో ॥ 3-80-22 (18969)
యత్ర దేవాస్తపస్తప్త్వా దైత్యా బ్రహ్మర్షయస్తథా।
`తపోవిశేషైర్బహుభిః స్థానాన్యాపుర్మహౌజసః'।
దివ్యయోగా మహారాజ పుణ్యేన మహతాఽన్వితాః ॥ 3-80-23 (18970)
మనసాభ్యేతుకామస్య పుష్కరాణి మనస్వినః।
పూయంతే సర్వపాపాని నాకపృష్ఠే చ పూజ్యతే ॥ 3-80-24 (18971)
తస్మింస్తీర్థే మహాభాగో నిత్యమేవ పితామహః।
ఉవాస పరమప్రీతో దేవదానవసత్తమః ॥ 3-80-25 (18972)
పుష్కరేషు మహాభాగ దేవాః సర్పిగణాః పురా।
సిద్ధిం సమభిసంప్రాప్తాః పుణ్యేన మహతాఽన్వితాః ॥ 3-80-26 (18973)
తత్రాభిషేకం యః కుర్యాత్పితృదేవాంశ్చ తర్పయేత్।
సర్వపాపవినిర్ముక్తో బ్రహ్మలోకే చ పూజ్యతే ॥ 3-80-27 (18974)
అప్యేకం భోజయేద్విప్రం పుష్కరారణ్యమాశ్రితః।
తేనాసౌ కర్మణా భీష్మ ప్రేత్ యచేహ చ మోదతే ॥ 3-80-28 (18975)
శాకైర్మూలైః ఫలైర్వాఽపిచేన వర్తయతే స్వయం।
తద్వై దద్యాద్బ్రాహ్మణాయ శ్రద్ధావాననసూయకః।
తేనైవ ప్రాప్నుయాత్ప్రాజ్ఞో హయమేధఫలం నరః ॥ 3-80-29 (18976)
`అపి వాఽప్యుదపాత్రేణ బ్రాహ్మణాన్స్వస్తి వాచయేత్।
తేనాపి పూజనేనాశు ప్రేత్యానంత్యాయ కల్పతే' ॥ 3-80-30 (18977)
బ్రాహ్మణాః క్షత్రియా వైశ్యాః శూద్రా వా రాజసత్తమ।
న వై యోనౌ ప్రజాయంతే స్నాతాస్తీర్థే మహాత్మనః ॥ 3-80-31 (18978)
కార్తిక్యాం తు విశేషేణ యోఽభిగచ్ఛతి పుష్కరం।
`ఫలం తత్రాక్షయం తేన లభతే భరతర్షభ' ॥ 3-80-32 (18979)
సాయంప్రాతః స్మరేద్యస్తు పుష్కరాణి కృతాంజలిః।
ఉపస్పృష్టం భవేత్తేన సర్వతీర్థేషు భారత।
ప్రాప్నుయాచ్చ నరో లోకాన్బ్రహ్మణః సదనేఽక్షయాన్ ॥ 3-80-33 (18980)
జన్మప్రభృతియత్పాపం స్త్రియా వా పురుషస్ వా।
పుష్కరే స్నాతమాత్రస్య సర్వమేవ ప్రణశ్యతి ॥ 3-80-34 (18981)
యథా సురాణాం సర్వేషామాదిస్తు మధుసూదనః।
తథైవ పుష్కరం రాజంస్తీర్థానామాదిరుచ్యతే ॥ 3-80-35 (18982)
ఉష్య ద్వాదశవర్షాణి పుష్కరే నియతః శుచిః।
క్రతూన్సర్వానవాప్నోతి బ్రహ్మలోకం స గచ్ఛతి ॥ 3-80-36 (18983)
యస్తు వర్షశతం పూర్ణమగ్నిహోత్రముపాసతే।
కార్తికీం వా వసేదేకాం పుష్కరే సమమేవ తత్ ॥ 3-80-37 (18984)
[త్రీణి శృంగాణి శుభ్రాణి త్రీణి ప్రస్రవణాని చ।
పుష్కరాణ్యాదిసిద్ధాని న విద్మస్తత్ర కారణం ॥] 3-80-38 (18985)
దుష్కరం పుష్కరం గంతుం దుష్కరం పుష్కరే తపః।
దుష్కరం పుష్కరే దానం వస్తుం చైవ సుదుష్కరం ॥ 3-80-39 (18986)
ఉష్య ద్వాదశరాత్రం తు నియతో నియతాశనః।
ప్రదక్షిణముపావృత్య జంబూమార్గం సమావిశేత్ ॥ 3-80-40 (18987)
జంబూమార్గం సమాక్శ్యి దేవర్షిపితృసేవితం।
అశ్వమేధమవాప్నోతి విష్ణులోకం చ గచ్ఛతి ॥ 3-80-41 (18988)
తత్రోష్య రజనీః పంచ కషష్ఠకాలక్షమీ నరః।
న దుర్గతిమవాప్నోతి విష్ణులోకం చ గచ్ఛతి ॥ 3-80-42 (18989)
`తత్రగత్వా మహాప్రాజ్ఞః కుర్యాచ్ఛ్రాద్ధం దృఢవ్రతః।
వాజపేయమవాప్నోతి దుష్కృతం చాస్య నశ్యతి' ॥ 3-80-43 (18990)
జంబూమార్గాదుపావృకత్యగచ్ఛేత్స్థండిలకాశ్రమం।
న దుర్గతిమవాప్నోతి బ్రహ్మలోకం చ గచ్ఛతి ॥ 3-80-44 (18991)
ఆగస్త్యం సర ఆసాద్య పితృదేవార్చనే రతః।
త్రిరాత్రోపోషితో రాజన్నగ్నిష్టోమఫలం లభేత్ ॥ 3-80-45 (18992)
శాకవృత్తిః ఫలైర్వాఽపి కౌమారం విందతే పదం।
కణ్వాశ్రమం తతో గచ్ఛేచ్ధ్రీజుష్టం లోకపూజితం ॥ 3-80-46 (18993)
ధర్మారణ్యం హి తత్పుణ్యమాద్యం చ భరతర్షభ।
యత్ర ప్రవిష్టమాత్రో వై సర్వపాపైః ప్రముచ్యతే ॥ 3-80-47 (18994)
అర్చయుత్వా పితౄందేవాన్నియతో నియతాశనః।
సర్వకామసమృద్ధః స్యాద్యజ్ఞస్య ఫలమశ్నుతే ॥ 3-80-48 (18995)
ప్రదక్షిణం తతః కృత్వా యయాతిపతనం వ్రజేత్।
హయమేధస్య యజ్ఞస్య ఫంల ప్రాప్నోతి తత్ర వై ॥ 3-80-49 (18996)
మహాకాలం తతో గచ్ఛేన్నియతో నియతాశనః।
కోటితీర్థముపస్పృశ్య హయమేధఫలం లభేత్ ॥ 3-80-50 (18997)
తతో గచ్ఛేత ధర్మజ్ఞః స్థాణోస్తీర్థముమాపతేః।
నాంనా భద్రవటం నామ త్రిషు లోకేషు విశ్రుతం ॥ 3-80-51 (18998)
తత్రాభిగంయ చేశానం గోసహస్రఫలం లభేత్।
మహాదేవప్రసాదాచ్చ గాణపత్యం చ విందతి ॥ 3-80-52 (18999)
సమృద్ధమసపత్నం చ శ్రియా యుక్తం నరోత్తమః।
`రాజ్ఞాం చైవాధిపత్యం హి తత్ర గత్వా సమాప్నుయాత్ ॥' 3-80-53 (19000)
నర్మదాం స సమాసాద్య నదీం త్రైలోక్యవిశ్రుతాం।
తర్పయిత్వా పితృందేవానగ్నిష్టోమఫలం లభేత్ ॥ 3-80-54 (19001)
దక్షిమం సింధుమాసాద్య బ్రహ్మచారీ జితేంద్రియః।
అగ్నిష్టోమమవాప్నోతి విమానం చాధిరోహతి ॥ 3-80-55 (19002)
చర్మణ్వతీం సమాసాద్య నియతో నియతాశనః।
రంతిదేవాభ్యనుజ్ఞాతమగ్నిష్టోమఫలం లభేత్ ॥ 3-80-56 (19003)
తతో గచ్ఛేత ధర్మజ్ఞం హిమవత్సుతమర్బుదం।
పృథివ్యాం యత్రవై ఛిద్రం పూర్వమాసీద్యుధిష్ఠిర ॥ 3-80-57 (19004)
తత్రాశ్రమో వసిష్ఠస్య త్రిషు లోకేషు విశ్రుతః।
తత్రోష్య రజనీమేకాం గోసహస్రఫలం లభేత్ ॥ 3-80-58 (19005)
పింగతీర్థముపస్పృశ్య బ్రహ్మచారీ జితేంద్రియః।
కపిలానాం నరశ్రేష్ఠ శతస్ ఫలమశ్నుతే ॥ 3-80-59 (19006)
తతో గచ్ఛేత రాజేంద్ర ప్రభాసం లోకవిశ్రుతం।
`తీర్థం దేవగణైః పూజ్యమృషిభిశ్చ నిషేవితం' ॥ 3-80-60 (19007)
దేవతానాం ముఖం వీర జ్వలనోఽనిలసారథిః।
దేవతానాం ముఖం వీర జ్వలనోఽనిలసారథిః ॥ 3-80-61 (19008)
తస్మింస్తీర్థే నరః స్నాత్వా శుచిః ప్రయతమానసః।
అగ్నిష్టోమాతిరాత్రాభ్యాం ఫలం ప్రాప్నోతి మానవః ॥ 3-80-62 (19009)
తతో గత్వా సరస్వత్యాః సాగరస్య చ సంగమే।
గోసహస్రఫలం తస్య స్వర్గలోకం చ విందతి।
ప్రభయా దీప్యతే నిత్యమగ్నివద్భరతర్షభ ॥ 3-80-63 (19010)
వరదానం తతో గచ్ఛేత్తీర్థం భరతసత్తమ।
విష్ణోర్దుర్వాససా యత్ర వరో దత్తో యుధిష్ఠిర।
ప్రభాసతే యథా సోమః సోశ్వమేధం చ విందతి ॥ 3-80-64 (19011)
వరదానం తతో గచ్ఛేత్తీర్థం భరతసత్తమ।
విష్ణోర్దుర్వాససా యత్ర వరో దత్తో యుధిష్ఠిర।
వరదానే నరః స్నాత్వా గోసహస్రఫంల లభేత్ ॥ 3-80-65 (19012)
తతో ద్వారవతీం గచ్ఛేన్నియతో నియతాశనః।
పిండారకే నరః స్నాత్వా లభేద్బహుసువర్ణకం ॥ 3-80-66 (19013)
తస్మింస్తీర్థే మహాభాగ పద్మలక్షణలక్షితాః।
అద్యాపి ముద్రా దృశ్యంతే తదద్భుతమరిందమ ॥ 3-80-67 (19014)
త్రిశూలాంకాని పద్మాని దృశ్యంతే కురునందన।
మహాదేవస్య సాంనిధ్యం తత్ర వై పురుషర్షభ ॥ 3-80-68 (19015)
సాగరస్య చ సింధోశ్చ సంగమం ప్రాప్య దుర్లభం।
తీర్థే సలిలరాజస్య స్నాత్వా ప్రయతమానసః ॥ 3-80-69 (19016)
తర్పయిత్వా పితౄందేవానృషీంశ్చ భరతర్షభ।
ప్రాప్నోతి వారుణం లోకం దీప్యమానం స్వతేజసా ॥ 3-80-70 (19017)
శంకుకర్ణేశ్వరం దేవమర్చయిత్వా యుధిష్ఠిర।
అశ్వమేధాద్దశగుణం ప్రవదంతి మనీషిణః ॥ 3-80-71 (19018)
ప్రదక్షిణముపావృత్య గచ్ఛేత భరతర్షభ।
తీర్థం కురువరశ్రేష్ఠ త్రిషు లోకేషు విశ్రుతం ॥ 3-80-72 (19019)
శమీతి నాంనా విఖ్యాతం సర్వపాపప్రణాశనం।
తత్రబ్రహ్మాదయో దేవా ఉపాసంతే మహేశ్వరం ॥ 3-80-73 (19020)
తత్రస్నాత్వాఽర్చయిత్వా చ రుద్రం దేవగణైర్వృతం।
జన్మప్రభృతియత్పాపం తత్స్నాతస్య ప్రణశ్యతి ॥ 3-80-74 (19021)
శమీ చాత్రనరశ్రేష్ఠ సర్వదేవైరభిష్టుతా।
తత్ర స్నాత్వా నరవ్యాఘ్ర హయమేధమవాప్నుయాత్ ॥ 3-80-75 (19022)
గత్వా యత్రమహాప్రాజ్ఞ విష్ణునా ప్రభవిష్ణునా।
పురా శౌచం కృతంరాజన్హత్వా దైవతకంటకాన్ ॥ 3-80-76 (19023)
తతో గచ్ఛేత ధర్మజ్ఞ వసోర్ధారామభిష్టుతాం।
గమనాదేవతస్యాం హి హయమేధఫలం లభేత్ ॥ 3-80-77 (19024)
స్నాత్వా కురువరశ్రేష్ఠ ప్రయతాత్మా సమాహితః।
తర్ప్య దేవాన్పితౄంశ్చైవ విష్ణులోకే మహీయతే ॥ 3-80-78 (19025)
తీర్థే చాత్ర సర పుణ్యం వసూనాం భరతర్షభ।
తత్ర స్నాత్వా చ పీత్వా చ వసూనాం సంమతోభవేత్ ॥ 3-80-79 (19026)
సింధూత్తమమితి ఖ్యాతం సర్వపాపప్రణాశనం।
తత్ర స్నాత్వా నరశ్రేష్ఠ లభేద్బహుసువర్ణకం ॥ 3-80-80 (19027)
బ్రహ్మతీర్థం సమాసాద్య శుచిః శీలసమన్వితః।
బ్రహ్మలోకమవాప్నోతి గతిం చ పరమాం వ్రజేత్ ॥ 3-80-81 (19028)
కుమారికాణాం శక్రస్య తీర్థం సిద్ధనిషేవితం।
తత్ర స్నాత్వా నరః క్షిప్రం స్వర్గలోకమవాప్నుయాత్ ॥ 3-80-82 (19029)
రేణుకాయాశ్చ తత్రైవ తీర్థం సిద్ధనిషేవితం।
తత్ర స్నాత్వా భవేద్విప్రో నిర్మలశ్చంద్రమా యథా ॥ 3-80-83 (19030)
అథ పంచనదం గత్వా నియతో నియతాశనః।
పంచయజ్ఞానవాప్నోతి క్రమశో యేఽనుకీర్తితాః ॥ 3-80-84 (19031)
తతో గచ్ఛేత రాజేంద్ర భీమాయాః స్థానముత్తమం।
తత్రస్నాత్వా న యోన్యాం వై భవేద్భరతసత్తమ ॥ 3-80-85 (19032)
దేవ్యాః పుత్రో భవేద్రాజంస్తప్తకుండలభూషణః।
గవాం శతసహస్రస్య ఫలం ప్రాప్నోతి మానవః ॥ 3-80-86 (19033)
గిరికుంజం సమాసాద్య త్రిషు లోకేషు విశ్రుతం।
పితామహం నమస్కృత్య గోసహస్రఫలం లభేత్ ॥ 3-80-87 (19034)
తతో గచ్ఛేత ధర్మజ్ఞ విమలం తీర్థముత్తమం।
అద్యాపి యత్రదృశ్యంతే మత్స్యాః సౌవర్ణరాజతాః ॥ 3-80-88 (19035)
తత్ర స్నాత్వా నరః క్షిప్రం వాసవం లోకమాప్నుయాత్।
సర్వపాపవిశుద్ధాత్మా గచ్ఛేత పరమాం గతిం ॥ 3-80-89 (19036)
వితస్తాం చ సమాసాద్య సంతర్ప్య పితృదేవతాః।
నరః ఫలమవాప్నోతి వాజపేయస్య భారత ॥ 3-80-90 (19037)
కాశ్మీరష్వేవ నాగస్య భవనం తక్షకస్య చ।
వితస్తాఖ్యమితి ఖ్యాతం సర్వపాపప్రమోచనం ॥ 3-80-91 (19038)
తత్రస్నాత్వా నరో నూనం వాజపేయమవాప్నుయాత్।
సర్వపాపవిశుద్ధాత్మా గచ్ఛేచ్చ పరమాం గతిం ॥ 3-80-92 (19039)
తతో గచ్ఛేత మలదాం త్రిషు లోకేషు విశ్రుతాం।
పశ్చిమాయాం తు సంధ్యాయాముపస్పృశ్య యథావిధి ॥ 3-80-93 (19040)
చరుం సప్తార్చిషే రాజన్యథాశక్తి నివేదయేత్।
పితౄణామక్షయం దానం ప్రవదంతి మనీషిణః ॥ 3-80-94 (19041)
ఋషయః పితరో దేవా గంధర్వాప్సరసాం గణాః।
గుహ్యకాః కిన్నరా యక్షాః సిద్ధా విద్యాధరా నరాః ॥ 3-80-95 (19042)
రాక్షసా దితిజా రుద్రా బ్రహ్మా చ మనుజాధిప।
నియతః పరమాం దీక్షామాస్థాయాబ్దసహస్రికీం ॥ 3-80-96 (19043)
విష్ణోః ప్రసాదనం కుర్వంశ్చరుం చ శ్రపయంస్తథా।
సప్తభిః సప్తభిశ్చైవ ఋగ్భిస్తుష్టావ కేశవం ॥ 3-80-97 (19044)
దదావష్టగుణైశ్వర్యం తేషాం తుష్టస్తు కేశవః।
యథాభిలషితానన్యాన్కామాందత్వా మహీపతే ॥ 3-80-98 (19045)
తత్రైవాంతర్దధే దేవో విద్యుదభ్రేషు వై యథా।
నాంనా సప్తచరుం తేన ఖ్యాతం లోకేషు భారత ॥ 3-80-99 (19046)
గవాం శతసహస్రేణ రాజసూయశతేన చ।
అశ్వమేధసహస్రేణ శ్రేయాన్సప్తార్చిషే చరుః ॥ 3-80-100 (19047)
తతో నివృత్తో రాజేంద్ర రుద్రం పదమథావిశేత్।
అర్చయిత్వామహాదేవమశ్వమేధఫలం లభేత్। 3-80-101 (19048)
మణిమంతం సమాసాద్య బ్రహ్మచారీ సమాహితః।
ఏకరాత్రోపితో రాజన్నగ్నిష్టోమఫలం లభేత్ ॥ 3-80-102 (19049)
అథ గచ్ఛేత రాజేంద్ర దేవికాం లోకవిశ్రుతం।
ప్రసూతిర్యత్ర విప్రాణాం శ్రూయతే భరతర్షభ ॥ 3-80-103 (19050)
త్రిశూలపాణఏః స్థానం చ త్రిషు లోకేషు విశ్రుతం।
దేవికాయాం నరః స్నాత్వా సమభ్యర్చ్య మహేశ్వరం ॥ 3-80-104 (19051)
యథాశక్తి చరుం తత్ర నివేద్య భరతర్షభ।
సర్వకామసమృద్ధస్య యజ్ఞస్య లభతే ఫలం ॥ 3-80-105 (19052)
కామాఖ్యం తత్ర రుద్రస్య తీర్థం దేవనిషేవితం।
తత్రస్నాత్వా నరః క్షిప్రం సిద్ధిం ప్రాప్నోతి భారత ॥ 3-80-106 (19053)
యజనం యాజనం చైవతథైవ బ్రహ్మబాలుకం।
పుష్పాంభశ్చ ఉపస్పృశ్య న శోచేన్మరణం గతః ॥ 3-80-107 (19054)
అర్ధయోజనవిస్తారాం పంచయోజనమాయతాం।
ఏతాం హి దేవికామాహుః పుణ్యాం దేవర్షిసేవితాం ॥ 3-80-108 (19055)
తతో గచ్ఛేత ధర్మజ్ఞ దీర్ఘసత్రం యథాక్రమం।
తత్ర బ్రహ్మాదయో దేవాః సిద్ధాశ్చ పరమర్షపః।
దీర్ఘసత్రముపాసంతే దీక్షితా నియతవ్రతాః ॥ 3-80-109 (19056)
గమనాదేవ రాజేంద్ర దీర్ఘసత్రమరిందమ।
రాజసూయాశ్వమేధాభ్యాం ఫలం ప్రాప్నోతి భారత ॥ 3-80-110 (19057)
తతో వినశనం గచ్ఛేన్నియతో నియతాశనః।
గచ్ఛత్యంతర్హితా యత్రమేరుపృష్ఠే సరస్వతీ ॥ 3-80-111 (19058)
చమసేఽథ శివోద్భేదే నాగోద్భేదే చ దృశ్యతే।
`తత్ర స్నాత్వా నరవ్యాఘ్ర ద్యోతతే శశివత్వదా।'
స్నాత్వా తు చమసోద్భేదే అగ్నిష్టోమఫలం లభేత్ ॥ 3-80-112 (19059)
శివోద్భేదే నరః స్నాత్వా గోసహస్రఫంల లభేత్।
నాగోద్భేదే నరః స్నాత్వా నాగలోకమవాప్నుయాత్ ॥ 3-80-113 (19060)
శశయానం చ రాజేంద్రతీర్థమాసాద్య దుర్లభం।
శతరూపప్రతిచ్ఛన్నాః పుష్కరా యత్ర భారత ॥ 3-80-114 (19061)
సరస్వత్యాం మహారాజ శతం సంవత్సరం చ తే।
దృశ్యంతే భరతశ్రేష్ఠ వృత్తాం వై కార్తికీం సదా ॥ 3-80-115 (19062)
తత్రస్నాత్వా నరవ్యాఘ్ర ద్యోతతే శశివత్సదా।
గోసహస్రఫలం చైవ ప్రాప్నుయాద్భరతర్షభ ॥ 3-80-116 (19063)
కుమారకోటీమాసాద్య నియతః కురునందన।
తత్రాభిషేకం కుర్వీత పితృదేవార్చనే రతః ॥ 3-80-117 (19064)
గవామయుతమాప్నోతి కులం చైవ సముద్ధరేత్।
తతో గచ్ఛేత ధర్మజ్ఞ రుద్రకోటిం సమాహితః ॥ 3-80-118 (19065)
పురా యత్ర మహారాజ మునికోటిః సమాగతా।
హర్షేణ మహతాఽఽవిష్టా రుద్రదర్శనకాంక్షయా ॥ 3-80-119 (19066)
అహంపూర్వమహంపూర్వం ద్రక్ష్యామి వృషభధ్వజం।
ఏవం సంప్రస్థితా రాజన్నృషయః కిల భారత ॥ 3-80-120 (19067)
తతో యోగీశ్వరేణాపి యోగమాస్థాయ భూపతే।
తేషాం మన్యుప్రణాశార్థమృషీణాం భావితాత్మనాం ॥ 3-80-121 (19068)
స్రష్టా కోటీస్తు రుద్రాణామృషీణామగ్రతః స్థితా।
మయా పూర్వతరం దృష్ట ఇతితే మేనిరే పృథక్ ॥ 3-80-122 (19069)
తేషాం తుష్టో మహాదేవో మునీనాం భావితాత్మనాం।
భక్త్యా పరమయా రాజన్వరం తేషాం ప్రదిష్టవాన్ ॥ 3-80-123 (19070)
అద్యప్రభృతి యుష్మాకం ధర్మవృద్ధిర్భవిష్యతి।
తత్రస్నాత్వా నరవ్యాఘ్ర రుద్రకోట్యాం నరః శుచిః ॥ 3-80-124 (19071)
అశ్వమేధమవాప్నోతి కులం చైవ సముద్ధరేత్।
తతో గచ్ఛేత రాజేంద్ర సంగమం లోకవిశ్రుతం ॥ 3-80-125 (19072)
సరస్వత్యా మహాపుణ్యం కేశవం సముపాసతే।
యత్రబ్రహ్మాహయో దేవా ఋషయశ్చ తపోధనాః ॥ 3-80-126 (19073)
అభిగచ్ఛంతి రాజేంద్ర చైత్రశుక్లచతుర్దశీం।
తత్రస్నాత్వా నరవ్యాఘ్ర విందేద్బహుసువర్ణకం।
సర్వపాపవిశుద్ధాత్మా బ్రహ్మలోకం చ గచ్ఛతి ॥ 3-80-127 (19074)
ఋషీణాం యత్ర సత్రాణి సమాప్తాని నరాధిప।
తత్రావసానమాసాద్య గోసహస్రఫలం లభేత్ । 3-80-128 (19075)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి అశీతితమోఽధ్యాయః ॥ 80 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-80-10 అపావృత్తో నివృత్తః। సంతుష్టో నియతః శుచిరితి క. ధ. పాఠః ॥ 3-80-11 అకల్కకః దంభాదిహీనః ॥ 3-80-20 నృలోకే దేవదేవస్య తీర్థమితి ఝ. పాఠః ॥ 3-80-27 పితృదేవార్చనే రతః ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 3-80-35 ఉపస్పృష్టం స్నాతం భవేత్ ॥ 3-80-33 ఉష్య వాసం కృత్వా ॥ 3-80-36 పుణ్యం స్థానముమాపతేరితి ధ. పాఠః ॥ 3-80-51 పికతీర్థమితి ధ. పాఠః ॥ 3-80-59 తస్మింస్తీర్థే నరః స్నాత్వా పుణ్యలక్షణలక్షితః ఇతి ధ. పాఠః ॥ 3-80-67 దమీతీతి ప్రమీతీతి క్రమేణ క. ధ. పాఠః ॥ 3-80-73 భద్రతుంగం సమాసాద్యేతి ఝ. పాఠః। అవాప్నోతి సుకృతీ విరజానర ఇతి ధ. పాఠః ॥ 3-80-81 శ్రీకుండం తుం సమాసాద్యేతి ఝ. పాఠః ॥ 3-80-93 తతో గచ్ఛేత బడబామితి ఝ. పాఠః ॥ 3-80-101 భద్రపాదముపవిశేదితి ధ. పాఠః ॥ 3-80-107 పుష్పజాయాముపస్పృశ్యేతి ధ. పాఠః ॥ 3-80-109 దక్షిణాభిర్యతవ్రతా ఇతి క. ధ. పాఠః ॥ 3-80-112 చమసే చమసోద్భేదే ఇతి ధ. పాఠః ॥ 3-80-114 శతహ్రదం చ రాజేంద్రేతి క. ధ.పాఠః ॥ 3-80-118 గవాం మేధమవాప్నోతీతి క. ధ. పాఠః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 081
॥ శ్రీః ॥
3.81. అధ్యాయః 081
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
పులస్త్యేన భీష్మంప్రతి నానాతీర్థమహిమానువర్ణనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-81-0 (19076)
పులస్త్య ఉవాచ। 3-81-0x (1986)
తతో గచ్ఛేత రాజేంద్ర కురుక్షేత్రమభిష్టుతం।
పాపేభ్యోవిప్రముచ్యంతే తద్గతాః సర్వజంతవః ॥ 3-81-1 (19077)
కురుక్షేత్రం గమిష్యామి కురుక్షేత్రే వసాంయహం।
య ఏవం సతతం బ్రూయాత్సోఽపి పాపైః ప్రముచ్యతే ॥ 3-81-2 (19078)
పాంసవోఽపికురుక్షేత్రే వాయునా సముదీరితాః।
అపిదుష్కృతకర్మాణం నయంతి పరమాం గతిం ॥ 3-81-3 (19079)
దక్షిణేన సరస్వత్యా దృషద్వత్యుత్తరేణ చ।
యే వసంతి కురుక్షేత్రే తే వసంతి త్రివిష్టపే ॥ 3-81-4 (19080)
తత్ర మాసం వసేద్ధీరః సరస్వత్యాం యుధాంవర।
యత్రబ్రహ్మాదయో దేవా ఋషయః సిద్ధచారణాః ॥ 3-81-5 (19081)
గంధర్వాప్సరసో యక్షాః పన్నగాశ్చ మహీపతే।
బ్రహ్మక్షేత్రం మహాపుణ్యమభిగచ్ఛంతి భారత ॥ 3-81-6 (19082)
మనసాఽప్యభికామస్య కురుక్షేత్రం యుధాంవర।
పాపాని విప్రణశ్యంతి బ్రహ్మలోకం చ గచ్ఛతి ॥ 3-81-7 (19083)
గత్వా హి శ్రద్ధయా యుక్తః కరుక్షేత్రం కురూద్వహ।
రాజసూయాశ్వమేధాభ్యాం ఫలమాప్నోతి మానవః ॥ 3-81-8 (19084)
తతశ్చ మంతుకం రాజంద్వారపాలం మహాబలం।
యక్షం సమభివాద్యైవ గోసహస్రఫలం లభేత్ ॥ 3-81-9 (19085)
తతో గచ్ఛేత ధర్మజ్ఞ విష్ణో స్థానమనుత్తమం।
సతతం నామ రాజేంద్ర యత్రసన్నిహితో హరిః ॥ 3-81-10 (19086)
తత్రస్నాత్వాఽర్చయిత్వా చ త్రిలోకప్రభవం హరిం।
అశ్వమేధమవాప్నోతి విష్ణులోకం చ గచ్ఛతి ॥ 3-81-11 (19087)
తతః పరిప్లవం గచ్ఛేత్తీర్థం త్రైలోక్యవిశ్రుతం।
అగ్నిష్టోమాతిరాత్రాభ్యాం ఫలం ప్రాప్నోతి భారత ॥ 3-81-12 (19088)
పృథివీతీర్థమాసాద్య గోసహస్రఫలం లభేత్।
తతః శాలూకినీ గత్వా తీర్థసేవీ నరాధిప ॥ 3-81-13 (19089)
దశాశ్వమేధే స్నాత్వా చ తదేవ ఫలమాప్నుయాత్।
సర్పదర్వీం సమాసాద్య నాగానాం తీర్థముత్తమం ॥ 3-81-14 (19090)
అగ్నిష్టోమమవాప్నోతి నాగలోకం చ విందతి।
తతో గచ్ఛేత ధర్మజ్ఞ ద్వారపాలమరుంతుకం ॥ 3-81-15 (19091)
తత్రోష్య రజనీమేకాం గోసహస్రఫలం లభేత్।
తతః పంచనదం గత్వా నియతో నియతాశనః ॥ 3-81-16 (19092)
కోటితీర్థముపస్పృశ్య హయమేధఫంల లభేత్।
అశ్వినోస్తీర్థమాసాద్య రూపవానమిజాయతే ॥ 3-81-17 (19093)
తతో గచ్ఛేత ధర్మజ్ఞ వారాహం తీర్థముత్తమం।
విష్ణుర్వారాహరూపేణ పూర్వం యత్ర స్థితో విభుః ॥ 3-81-18 (19094)
తత్రస్నాత్వా నరశ్రేష్ఠ అగ్నిష్టోమఫలం లభేత్।
తతో జయంత్యాం రాజేంద్ర సోమతీర్థం సమావిశేత్ ॥ 3-81-19 (19095)
స్నాత్వా ఫలమవాప్నోతి రాజసూయస్య మానవః।
ఏకహంసే నరః స్నాత్వా గోసహస్రఫలం లభేత్ ॥ 3-81-20 (19096)
శతశౌచం సమాసాద్య తీర్థసేవీ నరాధిప।
పౌండరీకమవాప్నోతి కృతశౌచో భవేచ్చ సః ॥ 3-81-21 (19097)
తతో ముంజవటం నామ స్థాణోః స్థానం మహాత్మనః।
ఉపోష్య రజనీమేకాం గాణపత్యమవాప్నుయాత్ ॥ 3-81-22 (19098)
తత్రైవ చ మహారాజ యక్షిణీ లోకవిశ్రుతా।
తాం చాభిగంయరాజేంద్ర సర్వాన్కామానవాప్నుయాత్ ॥ 3-81-23 (19099)
కురుక్షేత్రస్ తద్ద్వారం విశ్రుతం భరతర్షభ।
ప్రదక్షిణముపావృత్య తీర్థసేవీ సమాహితః ॥ 3-81-24 (19100)
సంమితే పుష్కరాణాం చ స్నాత్వాఽర్చ్య పితృదేవతాః।
జామదగ్న్యేన రామేణ కృతం తత్సుమహాత్మనా ॥ 3-81-25 (19101)
కృతకృత్యో భవేద్రాజన్నశ్వమేధం చ విందతి।
తతో రామహ్రదానార్చ్ఛేత్తీర్థసేవీ సమాహితః ॥ 3-81-26 (19102)
తత్రరామేణ రాజేనద్రతరసా దీప్తతేజసా।
క్షత్రముత్సాద్ వీరేణ హ్రదాః పంచ నివేశితాః ॥ 3-81-27 (19103)
పూరయిత్వా నరవ్యాఘ్ర రుధిరేణేతి నః శ్రుతం।
పితరస్తర్పితాః సర్వే తథైవ ప్రపితాగహాః ॥ 3-81-28 (19104)
తతస్తే పితరః ప్రీతా రామమూచుర్నరాధిప।
రామరామ మహాభాగ ప్రీతాః స్మ తవ భార్గవ ॥ 3-81-29 (19105)
అనయా పితృభక్త్యా చ విక్రమేణ చ తే విభో।
వరం వృణీష్వ భద్రం తే కిమిచ్ఛసి మహాద్యుతే ॥ 3-81-30 (19106)
ఏవముక్తః స రాజేంద్ర రామ ప్రహరతాంవరః।
అబ్రవీత్ప్రాంజలిర్వాక్యం పితౄన్స గగనే స్థితాన్ ॥ 3-81-31 (19107)
భవంతో యది మే ప్రీతా యద్యనుగ్రాహ్యతా మయి।
పితృప్రసాదాదిచ్ఛేయం తపఃస్వాధ్యయనం పునః ॥ 3-81-32 (19108)
యచ్చ రోషాభిభూతేన క్షత్రముత్సాదితం మయా।
తతశ్చ పాపాన్ముచ్యేయం యుష్మాకం తేజసాఽప్యహం ॥ 3-81-33 (19109)
హ్రదాశ్చ తీర్థభూతా మే భవేయుర్భువి విశ్రుతాః।
ఏతచ్ఛ్రుత్వా శుభం వాక్యం రామస్య పితరస్తదా ॥ 3-81-34 (19110)
ప్రత్యూచుః పరమప్రీతా రామం హర్పసమన్వితాః।
తపస్తే వర్ధతాం భూయః పితృభక్త్యా విశేషతః ॥ 3-81-35 (19111)
యచ్చ రోపాభిభూతేన క్షత్రముత్సాదితం త్వయా।
తతశ్చ పాపాన్ముక్తస్త్వం పాతితాస్తే స్వకర్మభిః ॥ 3-81-36 (19112)
హ్రదాశ్చ తవ తీర్థత్వం గమిష్యంతి న సంశయః।
హ్రదేషు తేషు యః స్నాత్వా పితౄన్సంతర్పయిష్యతి ॥ 3-81-37 (19113)
పితరస్తస్ వై ప్రీతా దాస్యంతి భువి దుర్లభం।
ఈప్సితం చ మనఃకామం స్వర్గలోకం చ శాశ్వతం ॥ 3-81-38 (19114)
ఏవం దత్త్వా వరాన్రాజన్రామస్య పితరస్తదా।
ఆమంత్ర్య భారగ్వం ప్రీత్యా తత్రైవాంతర్హితాస్తతః ॥ 3-81-39 (19115)
ఏవం రామహ్రదాః పుణ్యా భార్గవస్య మహాత్మనః।
స్నాత్వా హ్రహేషు రామస్య బ్రహ్మచారీ శుచివ్రతః ॥ 3-81-40 (19116)
రామమభ్యర్చ్య రాజేంద్ర లభేద్బహు సువర్ణకం।
వంశమూలకమాసాద్య తీర్థసేవీ కురూద్వహ ॥ 3-81-41 (19117)
స్వవంశముద్ధరేద్రాజన్స్నాత్వా వై వంశమూలకే।
కాయశోధనమాసాద్య తీర్థం భరతసత్తమ ॥
శరీరశుద్ధిః స్నాతస్య తస్మింస్తీర్థే న సంశయః। 3-81-42 (19118)
శరీరశుద్ధిః స్నాతస్య తస్మింస్తీర్థే న సంశయః।
శుద్ధదేహశ్చ సంయాతి యుభాఁల్లోకాననుత్తమాన్ ॥ 3-81-43 (19119)
తతో గచ్ఛేత ధర్మజ్ఞ తీర్థం త్రైలోక్యవిశ్రుతం।
లోకా యత్రోద్ధృతాః పూర్వం విష్ణునా ప్రభవిష్ణునా ॥ 3-81-44 (19120)
లోకోద్ధారం సమాసాద్య తీర్థం త్రైలోక్యపూజితం।
స్నాత్వా తీర్థవరే రాజఁల్లోకానుద్ధరతే స్వకాన్ ॥ 3-81-45 (19121)
శ్రీతీర్థం చ సమాసాద్య స్నాత్వా నియతమానసః।
అర్చయిత్వా పితౄందేవాన్విందతే శ్రియముత్తమాం ॥ 3-81-46 (19122)
కపిలాతీర్థమాసాద్య బ్రహ్మచారీ సమాహితః।
తత్ర స్నాత్వాఽర్చయిత్వా చ పితౄన్స్వాందైవతాన్యపి ॥ 3-81-47 (19123)
కపిలానాం సహస్రస్య ఫలంవిందతి మానవః।
సూర్యతీర్థం సమాసాద్య స్నాత్వా నియతమానసః ॥ 3-81-48 (19124)
అర్చయిత్వా పితౄందేవానుపవాసపరాయణః।
అగ్నిష్టోమమవాప్నోతి సూర్యలోకం చ గచ్ఛతి ॥ 3-81-49 (19125)
గవాం భగవనాసాద్య తీర్థసేవీ యథాక్రమం।
తత్రాభిషేకం కుర్వాణో గోసహస్రఫలం లభేత్ ॥ 3-81-50 (19126)
శంఖినీతీర్థమాసాద్య తీర్థసేవీ కురూద్వహ।
దేవ్యాస్తీర్థే నరః స్నాత్వా లభతే రూపముత్తమం ॥ 3-81-51 (19127)
తతో గచ్ఛేత రాజేంద్రద్వారపాలమరుంతుకం।
తచ్చ తీర్థం సరస్వత్యాం యక్షేంద్రస్య మహాత్మనః ॥ 3-81-52 (19128)
తత్రస్నాత్వా నరో రాజన్నగ్నిష్టోమఫలం లభేత్।
తతో గచ్ఛేత రాజేంద్ర బ్రహ్మావర్తం నరోత్తమః ॥ 3-81-53 (19129)
బ్రహ్మావర్తే నరః స్నాత్వా బ్రహ్మలోకమవాప్నుయాత్।
తతో గచ్ఛేత రాజేంద్ర సుతీర్థకమనుత్తమం ॥ 3-81-54 (19130)
తత్రసన్నిహితా నిత్యం పితరో దైవతైః సహ।
తత్రాభిషేకం కుర్వీత పితృదేవార్చనే రతః ॥ 3-81-55 (19131)
అశ్వమేధమావాప్నోతి పితృలోకం చ గచ్ఛతి।
తతోంబుమత్యాం ధర్మజ్ఞ సుతీర్థకమనుత్తమం ॥ 3-81-56 (19132)
కోశేశ్వరస్య తీర్థేషు స్నాత్వా భరతసత్తమ।
సర్వవ్యాధివినిర్ముక్తో బ్రహ్మలోకే మహీయతే ॥ 3-81-57 (19133)
మాతృతీర్థం చ తత్రైవ యత్రస్నాతస్య భారత।
ప్రజా వివర్ధతే రాజన్న తన్వీం శ్రియమశ్నుతే ॥ 3-81-58 (19134)
తతః శీతవనం గచ్ఛేన్నియతో నియతాశనః।
తీర్థం తత్రమహారాజ మహదన్యత్ర దుర్లభం ॥ 3-81-59 (19135)
పునాతి గమనాదేవ కులమేకం నరాధిప।
కేశానభ్యుక్ష్ వై తస్మిన్పూతో భవతి భారత ॥ 3-81-60 (19136)
తీర్థం తత్ర మహారాజ శ్వానలోమాపహం స్మృతం।
యత్ర విప్రా నరవ్యాఘ్ర విద్వాంసస్తీర్థతత్పరాః ॥ 3-81-61 (19137)
గతిం గచ్ఛంతి పరమాం స్నాత్వా భరతసత్తమ।
శ్వానలోమాపనయనే తీర్థే భరతసత్తమ ॥ 3-81-62 (19138)
ప్రాణాయామైర్నిర్హరంతి స్వలోమాని ద్విజోత్తమాః।
పూతాత్మానశ్చ రాజేంద్రప్రయాంతి పరమాం గతిం ॥ 3-81-63 (19139)
దశాశ్వమేధికం చైవ తస్మింస్తీర్థే మహీపతే।
తత్ర స్నాత్వా నరవ్యాఘ్ర గచ్ఛేత పరమాం గతిం ॥ 3-81-64 (19140)
తతో గచ్ఛేత రాజేంద్ర మానుషం లోకవిశ్రుతం।
యత్ర కృష్ణమృగా రాజన్వ్యాధేన పరిపీడితాః ॥ 3-81-65 (19141)
విగాహ్య తస్మిన్సరసి మానుషత్వముపాగతాః।
తస్మింస్తీర్థే నరః స్నాత్వా బ్రహ్మచారీ సమాహితః ॥ 3-81-66 (19142)
సర్వపాపవిశుద్ధాత్మా స్వర్గలోకే మహీయతే।
మానుషస్య తు పూర్వేణ క్రోశమాత్రే మహీపతే ॥ 3-81-67 (19143)
ఆపగా నామ విఖ్యాతా నదీసిద్ధనిషేవితా।
శ్యామాకభోజనం తత్రయః ప్రయచ్ఛతి మానవః ॥ 3-81-68 (19144)
దేవాన్పితౄన్సముద్దిశ్య తస్య ధర్మఫలం మహత్।
ఏకస్మిన్భోజితే విప్రే కోటిర్భవతి భోజితా ॥ 3-81-69 (19145)
తత్రస్నాత్వాఽర్చయిత్వా చ పితృన్వై దైవతాని చ।
ఉషిత్వా రజనీమేకామగ్నిష్టోమఫలం లభేత్ ॥ 3-81-70 (19146)
తతో గచ్ఛేత రాజేంద్ర బ్రహ్మణః స్థానముత్తమం।
బ్రహ్మోదుంబరమిత్యేవ ప్రకాశం భువి భారత ॥ 3-81-71 (19147)
తత్రసప్తర్షికుండేషు స్నాతస్ యనరపుంగవ।
కేదారే చైవరాజేంద్రకపింజలమహామునేః ॥ 3-81-72 (19148)
బ్రహ్మాణమధిగత్వా చ శుచిః ప్రయతమానసః।
సర్వపాపవిశుద్ధాత్మా బ్రహ్మలోకం ప్రపద్యతే ॥ 3-81-73 (19149)
కపింజలస్య కేదారం సమాసాద్య సుదుర్లభం।
అంతర్ధానమవాప్నోతి తపసా దగ్ధకిల్విషః ॥ 3-81-74 (19150)
తతో గచ్ఛేత రాజేంద్ర శంకరం లోకవిశ్రుతం।
కృష్ణపక్షే చతుర్దశ్యామభిగంయ వృషధ్వజం ॥ 3-81-75 (19151)
లభేత సర్వకామాన్హి స్వర్గలోకం చ గచ్ఛతి।
తిస్రః కోట్యస్తు తీర్థానాం శంకరే కురునందన ॥ 3-81-76 (19152)
రుద్రకోట్యాం తథా కూపే హ్రదేషు చ మహీపతే।
శుద్ధాస్పదం చ తత్రైవ తీర్థం భరతసత్తమ ॥ 3-81-77 (19153)
తత్రస్నాత్వాఽర్చయిత్వా చ దైవతాని పితౄనథ।
న దుర్గతిమవాప్నోతి వాజపేయం చ విందతి ॥ 3-81-78 (19154)
కిందానే చ నరః స్నాత్వా కింజప్యే చ మహీపతే।
అప్రమేయమవాప్నోతి దానం జప్యం చ భారత ॥ 3-81-79 (19155)
కలశ్యాం వార్యుపస్పృశ్య శ్రద్దధానో జితేంద్రియః।
అగ్నిష్టోమస్ యజ్ఞస్య ఫలం ప్రాప్నోతి మానవః ॥ 3-81-80 (19156)
శంకరస్య తు పూర్వేణ నారదస్య మహాత్మనః।
తీర్థం కురుకులశ్రేష్ఠ అజానంతేతి విశ్రుతం ॥ 3-81-81 (19157)
తత్రతీర్థే నరః స్నాత్వా ప్రాణానుత్సృజ్య భారత।
నారదేనాభ్యనుజ్ఞాతో లోకాన్ప్రాప్నోత్యనుత్తమానన్ ॥ 3-81-82 (19158)
శుక్లపక్షే దశంయాం చ పుండరీకం సమావిశేత్।
తత్ర స్నాత్వా నరో రాజన్పౌండరీకఫలం లభేత్ ॥ 3-81-83 (19159)
తతస్త్రివిష్టపం గచ్ఛేత్రిషు లోకేషు విశ్రుతం।
తత్ర వైతరణీ పుణ్యా నదీ పాపప్రణాశినీ ॥ 3-81-84 (19160)
తత్ర స్నాత్వాఽర్చయిత్వా చ శూలపాణిం వృషధ్వజం।
సర్వపాపవిశుద్ధాత్మా గచ్ఛేత పరమాం గతిం ॥ 3-81-85 (19161)
తతో గచ్ఛేత రాజేంద్ర ఫలకీవనముత్తమం।
తత్ర దేవాః సదా రాజన్ఫలకీవనమాశ్రితాః ॥ 3-81-86 (19162)
తపశ్చరంతి విపులం బహువర్షసహస్రకం।
దృషద్వత్యాం నరః స్నాత్వా తర్పయిత్వా చ దేవతాః ॥ 3-81-87 (19163)
అగ్నిష్టోమాతిరాత్రాభ్యాం ఫలం విందతి భారత।
తీర్తే చ సర్వదేవానాం స్నాత్వా భరతసత్తమ ॥ 3-81-88 (19164)
గోసహస్రస్య రాజేంద్ర ఫలం విందతి మానవః।
పాణిస్వాతే నరః స్నాత్త్వా తర్పయిత్వా చ దేవతాః ॥ 3-81-89 (19165)
అగ్నిష్టోమాతిరాత్రాభ్యాం ఫలం విందతి భారత।
రాజసూయమావాప్నోతి ఋషిలోకం చ విందతి ॥ 3-81-90 (19166)
తతో గచ్ఛేత రాజేంద్ర మిశ్రకం తీర్థముత్తమం।
తత్ర తీర్థాని రాజేంద్ర మిశ్రితాని మహాత్మనా ॥ 3-81-91 (19167)
వ్యాసేన నృపశార్దూల ద్విజార్థమితి నః శ్రుతం।
సర్వతీర్థేషు స స్నాతి మిశ్రకే స్నాతి యో నరః ॥ 3-81-92 (19168)
తతో వ్యాసవనం గచ్ఛేన్నియతో నియతాశనః।
మనోజవే నరః స్నాత్వా గోసహస్రఫలం లభేత్ ॥ 3-81-93 (19169)
గత్వా మధువటీం చైవ దేవ్యాః స్థానం నరః శుచిః।
తత్ర స్నాత్వాఽర్చయిత్వా చ పితౄందేవాంశ్చ పూరుషః ॥ 3-81-94 (19170)
స దేవ్యా సమనుజ్ఞాతో గోసహస్రఫలం లభేత్।
కౌశిక్యాః సంగమే యస్తు దృషద్వత్యాశ్చ భారత ॥ 3-81-95 (19171)
స్నాతి వై నియతాహార సర్వపాపైః ప్రముచ్యతే।
తతో వ్యాసస్థలీ నామ యత్రవ్యాసేన ధీమతా ॥ 3-81-96 (19172)
పుత్రశోకాభితప్తేన దేహత్యాగే కృతా మతిః।
తతో దేవైస్తు రాజేంద్ర పునరుత్థాపితస్తదా ॥ 3-81-97 (19173)
అభిగత్వా స్థలీం తస్య గోసహస్రఫలం లభేత్।
కిందత్తం కూపమాసాద్య తిలప్రస్థం ప్రదాయ చ ॥ 3-81-98 (19174)
గచ్ఛేత పరమాం సిద్ధిమృణైర్ముక్తః కురూద్వహ।
వేదీతీర్థే నరః స్నాత్వా గోసహస్రఫలం లభేత్ ॥ 3-81-99 (19175)
అహస్ఛ సుదినం చైవ ద్వే తీర్థే లోకవిశ్రుతే।
తయోః స్నాత్వా నరవ్యాఘ్ర సూర్యలోకమవాప్నుయాత్ ॥ 3-81-100 (19176)
మృగధూమం తతో గచ్ఛేత్రిషు లోకేషు విశ్రుతం।
తత్రాభిషేకం కుర్వీత గంగాయాం నృపసత్తమ ॥ 3-81-101 (19177)
అర్చయిత్వా మహాదేవమశ్వమేధఫలం లభేత్।
దేవ్యాస్తీర్థే నరః స్నాత్వా గోసహస్రఫలం లభేత్ ॥ 3-81-102 (19178)
తతో వామనకం గచ్ఛేత్రిషు లోకేషు విశ్రుతం।
తత్రవిష్ణుపదే స్నాత్వా అర్చయిత్వా చ వామనం ॥ 3-81-103 (19179)
సర్వపాపవిశుద్ధాత్మా విష్ణులోకం స గచ్ఛతి।
కులపునే నరః స్నాత్వా పునాతి స్వకులం తతః ॥ 3-81-104 (19180)
పవనస్య హ్రదే స్నాత్వా మరుతాం తీర్థముత్తమం।
తత్రస్నాత్వా నఖ్యాఘ్ర విష్ణులోకే మహీయతే ॥ 3-81-105 (19181)
అమరాణాం హ్రదే స్నాత్వా సమభ్యర్చ్యామరాధిపం।
అమరాణాం ప్రభావేన స్వర్గలోకే మహీయతే ॥ 3-81-106 (19182)
శాలిహోత్రస్య తీర్థే చ శాలిశూర్పే యథావిధి।
స్నాత్వా నరవరశ్రేష్ఠ గోసహస్రఫలం లభేత్ ॥ 3-81-107 (19183)
శ్రీకుంజం చ సరస్వత్యాస్తీర్థం భరతసత్తమ।
తత్ర స్నాత్వా నరశ్రేష్ఠ అగ్నిష్టోమఫలం లభేత్ ॥ 3-81-108 (19184)
తతో నైమిపకుంజం చ సమాసాద్య కురూద్వహ।
ఋషయః కిల రాజేంద్ర నైమిషేయాస్తపస్వినః ॥ 3-81-109 (19185)
తీర్థయాత్రాం పురస్కృత్య కురుక్షేత్రం గతాః పురా।
`తత్ర తీర్థే నరః స్నాత్వా వాజిమేధఫలం లభేత్।'
తతః కుంజః సరస్వత్యాః కృతో భరతసత్తమ ॥ 3-81-110 (19186)
ఋపీణామవకాశః స్యాద్యథా తుష్టికరో మహాన్।
కన్యాతీర్థే నరః స్నాత్వాగోసహస్రఫలం లభేత్ ॥ 3-81-111 (19187)
తతో గచ్ఛేత ధర్మజ్ఞ కన్యాతీర్థమనుత్తమం।
కన్యాతీర్థే నరః స్నాత్వా అగ్నిష్టోమఫలం లభేత్ ॥ 3-81-112 (19188)
తతో గచ్ఛేత రాజేంద్ర బ్రహ్మణస్తీర్థముత్తమం।
తత్రవర్ణావరః స్నాత్వా బ్రాహ్మణ్యం లభతే నరః ॥ 3-81-113 (19189)
బ్రాహ్మణశ్చ విశుద్ధాత్మా గచ్ఛేత పరమాం గతిం।
తతో గచ్ఛేన్నరశ్రేష్ఠ సోమతీర్థమనత్తమం ॥ 3-81-114 (19190)
తత్ర స్నాత్వా నరో రాజన్సోమలోకమవాప్నుయాత్।
సప్తసారస్వతం తీర్థం తతో గచ్ఛేన్నరాధిప ॥ 3-81-115 (19191)
యత్ర మంకణకః సిద్ధో మహర్షిర్లోకవిశ్రుతః।
పురా మంకణకో రాజన్కుశాగ్రేణేతి నఃశ్రుతం ॥ 3-81-116 (19192)
క్షతః కిల కరే రాజంస్తస్య శాకరసోఽస్రవత్।
స వై శాకరసం దృష్ట్వా హర్షావిష్టః ప్రనృత్తవాన్ ॥ 3-81-117 (19193)
తతస్తస్మిన్ప్రనృత్తే తు స్థావరం జంగమం చ యత్।
ప్రనృత్తముభయం వీర తేజసా తస్య మోహితం ॥ 3-81-118 (19194)
బ్రహ్మాదిభిః సురై రాజనృషిభిశ్చ తపోధనైః।
క్షిప్తో వై మహాదేవ ఋషేరర్థే నరాధిప ॥ 3-81-119 (19195)
నాయం నృత్యేద్యథా దేవ తథా న్వం కర్తుమర్హసి।
తం ప్రనృత్తం సమాసాద్య హర్షావిష్టేన చేతసా।
సురాణాం హితకామార్థమృషిం దేవోఽభ్యభాషత ॥ 3-81-120 (19196)
భోభో మహర్షే ధర్మజ్ఞ కిమర్థం నృత్యతే భవాన్।
హర్షస్థానం కిమర్థం వా తవాద్య మునిపుంగవ ॥ 3-81-121 (19197)
ఋషిరువాచ। 3-81-122x (1987)
తపస్వినో ధర్మపథే స్థితస్య ద్విజసత్తమ।
కిం న పశ్యసి మే బ్రహ్మన్కరాచ్ఛాకరసం స్రుతం ॥ 3-81-122 (19198)
యం దృష్ట్వాఽహం ప్రనృత్తోఽహం హర్షేణ మహతాఽన్వితః।
తం ప్రహస్యాబ్రవీద్దేవ ఋషిం రాగేణ మోహితం ॥ 3-81-123 (19199)
అహం తు విస్మయం విప్ర న గచ్ఛామీతి పశ్య మాం।
ఏవముక్త్వా నరశ్రేష్ఠ మహాదేవేన ధీమతా ॥ 3-81-124 (19200)
అంగుల్యగ్రేణ రాజేంద్రస్వాంగుష్ఠస్తాడితోఽనఘ।
తతో భస్మ క్షతాద్రాజన్నిర్గతం హిమసన్నిభం ॥ 3-81-125 (19201)
తద్దృష్ట్వా వ్రీడితో రాజన్స మునిః పాదయోర్గతః।
నాన్యద్దేవాత్పరం మేనే రుద్రాత్పరతరం మహత్ ॥ 3-81-126 (19202)
సురాసురస్య జగతో గతిస్త్వమసి శూలధృత్।
త్వయా సర్వమిదం సృష్టం త్రైలోక్యం సచరాచరం ॥ 3-81-127 (19203)
త్వమేవ సర్వాన్గ్రససి పునరేవ యుగక్షయే।
దేవైరపి న శక్యస్త్వం పరిజ్ఞాతుం కుతో మయా ॥ 3-81-128 (19204)
త్వయి సర్వే ప్రదృశ్యంతే సురా బ్రహ్మాదయోఽనఘ।
సర్వస్త్వమసి లోకానాం కర్తాకారయితా చ హ ॥ 3-81-129 (19205)
త్వత్ప్రసాదాత్సురాః సర్వే నివసంత్యకుతోభయాః।
ఏవం స్తుత్వా మహాదేవమృషిర్వచనమబ్రవీత్ ॥ 3-81-130 (19206)
త్వత్ప్రసాదాన్మహాదేవ తపో మే న క్షరేత వై।
తతో దేవః ప్రహృష్టాత్మా బ్రహ్మర్షిమిదమబ్రవీత్ ॥ 3-81-131 (19207)
తపస్తే వర్ధతాం విప్ర మత్ప్రసాదాత్సహస్రశః।
ఆశ్రమే చేహ వత్స్యామి త్వయా సహ మహామునే ॥ 3-81-132 (19208)
సప్తసారస్వతే స్నాత్వా అర్చయిష్యంతి యే తు మాం।
న తేషాం దుర్లభం కించిదిహ లోకే పరత్ర చ ॥ 3-81-133 (19209)
సారస్వతం చ తే లోకం గమిష్యంతి న సంశయః।
ఏవముక్త్వా మహాదేవస్తత్రైవాంతరధీయత ॥ 3-81-134 (19210)
పులస్త్య ఉవాచ। 3-81-135x (1988)
తతస్త్వౌశనసం గచ్ఛేత్రిషు లోకేషు విశ్రుతం।
యత్రబ్రహ్మాదయో దేవా ఋషయశ్చ తపోధనాః ॥ 3-81-135 (19211)
కార్తికేయశ్చ భగవాంస్త్రిసంధ్యం కిల భారత।
సాన్నిధ్యమకరోన్నిత్యం భార్గవప్రియకాంయయా ॥ 3-81-136 (19212)
కపాలమోచనం తీర్థం సర్వపాపప్రమోచనం।
తత్ర స్నాత్వా నరవ్యాఘ్ర సర్వపాపైః ప్రముచ్యతే ॥ 3-81-137 (19213)
అగ్నితీర్థం తతో గచ్ఛేత్తత్ర స్నాత్వా నరర్షభ।
అగ్నిలోకమవాప్నోతి కులం చైవ సుముద్ధరేత్ ॥ 3-81-138 (19214)
విశ్వామిత్రస్య తత్రైవ తీర్థం భరతసత్తమ।
తత్ర స్నాత్వా నరశ్రేష్ఠ బ్రాహ్మణ్యమధిగచ్ఛతి ॥ 3-81-139 (19215)
బ్రహ్మయోనిం సమాసాద్య శుచిః ప్రయతమానసః।
తత్ర స్నాత్వా నరవ్యాఘ్ర బ్రహ్మలోకం ప్రపద్యతే ॥ 3-81-140 (19216)
పునాత్యాసప్తమం చైవ కులం నాస్త్యత్రసంశయః।
తతో గచ్ఛేత రాజేంద్ర తీర్థం త్రైలోక్యవిశ్రుతం ॥ 3-81-141 (19217)
పృథూదకమితి ఖ్యాతం కార్తికేయస్య వై నృప।
తత్రాభిషేకం కుర్వీత పితృదేవార్చనే రతః ॥ 3-81-142 (19218)
అజ్ఞానాజ్జ్ఞానతో వాఽపిస్త్రియా వా పురుషేణ వా।
యత్కించిదశుభం కర్మ కృతం మానుషబుద్ధినా ॥ 3-81-143 (19219)
తత్సర్వం నశ్యతే తత్ర స్నాతమాత్రస్య భారత।
అశ్వమేధఫలం చాస్య స్వర్గలోకం చ గచ్ఛతి ॥ 3-81-144 (19220)
పుణ్యమాహుః కురుక్షేత్రం కురుక్షేత్రాత్సరస్వతీ।
సరస్వత్యాశ్చ తీర్థాని తీర్థేభ్యశ్ పృథూదకం ॥ 3-81-145 (19221)
ఉత్తమే సర్వతీర్థానాం యస్త్యజేదాత్మనస్తనుం।
పృథూదకే జప్యపరో నైవ శ్వో మరణం తపేత్ ॥ 3-81-146 (19222)
గీతం సనత్కుమారేణ వ్యాసేన చ మహాత్మనా।
వేదే చ నియతం రాజన్నభిగచ్ఛేత్పృథూదకం ॥ 3-81-147 (19223)
పృథూదకాత్తీర్థతమం నాన్యత్తీర్థం కురూద్వహ।
తన్మేధ్యం తత్పవిత్రం చ పావనం చ న సంశయః ॥ 3-81-148 (19224)
తత్రస్నాత్వా దివం యాంతి యేఽపి పాపకృతో నరాః।
పృథూదకే నరశ్రేష్ఠ ఏవమాహుర్మనీషిణః ॥ 3-81-149 (19225)
మధుస్రవం చ తత్రైవ తీర్థం భరతసత్తమ।
తత్ర స్నాత్వా నరో రాజన్గోసహస్రఫలం లభేత్ ॥ 3-81-150 (19226)
తతో గచ్ఛేత రాజేంద్ర తీర్థం దేవ్యా యథాక్రమం।
సరస్వత్యారుణాయాశ్చ సంగమే లోకవిశ్రుతే ॥ 3-81-151 (19227)
త్రిరాత్రోపోషితః స్నాత్వా ముచ్యతే బ్రహ్మహత్యయా।
అగ్నిష్టోమాతిరాత్రాభ్యాం ఫలం విందతి మానవః ॥ 3-81-152 (19228)
ఆసప్తమం కులం చైవ పునాతి భరతర్షభ।
అవతీర్ణం చ తత్రైవ తీర్థం కురుకులోద్వహ ॥ 3-81-153 (19229)
విప్రాణామనుకంపార్థం శార్ంగిణా నిర్మినం పురా।
వ్రతోపనయనాభ్యాం చాప్యుపవాసేన వాఽప్యుత ॥ 3-81-154 (19230)
క్రియామంత్రైశ్చ సంయుక్తో బ్రాహ్మణః స్యాన్న సంశయః।
క్రియామంత్రవిహీనోఽపి తత్ర స్నాత్వా నరర్షభ।
చీర్ణవ్రతో భవేద్విద్వాందృష్టమేతత్పురాతనైః ॥ 3-81-155 (19231)
సముద్రాశ్చాపి చత్వారః సమానీతాశ్ దర్భిణా।
తేషు స్నాతో నరశ్రేష్ఠ న దుర్గతిమవాప్నుయాత్ ॥ 3-81-156 (19232)
ఫలాని గోసహస్రాణాం చతుర్ణాం విందతే చ సః।
తతో గచ్ఛేత ధర్మజ్ఞ తీర్థం శతసహస్రకం ॥ 3-81-157 (19233)
సాహస్రకం చ తత్రైవ ద్వే తీర్థే లోకవిశ్రుతే।
ఉభయోర్హి నరః స్నాత్వా గోసరస్రఫంల లభేత్ ॥ 3-81-158 (19234)
దానం వాఽప్యుపవాసో వా సహస్రగుణితం భవేత్।
తతో గచ్ఛేత రాజేంద్ర రేణుకాతీర్థముత్తమం ॥ 3-81-159 (19235)
తీర్తాభిషేకం కుర్వీత పితృదేవార్చనే రతః।
సర్వపాపవిశుద్ధాత్మా అగ్నిష్టోమఫలం లభేత్ ॥ 3-81-160 (19236)
విమోచనముపస్పృశ్య జితమన్యుర్జితేంద్రియః।
ప్రతిగ్రహకృతైర్దోషైః సర్వైః స పరిముచ్యతే ॥ 3-81-161 (19237)
తతః పంచవటీం గత్వా బ్రహ్మచారీ జితేంద్రియః।
పుణ్యేన మహతా యుక్తః సతాం లోకే మహీయతే ॥ 3-81-162 (19238)
యత్రయోగేశ్వరః స్థాణుః స్వయమేవ వృషధ్వజః।
తమర్చయిత్వా దేవేశం గమనాదేవ సిద్ధ్యతి ॥ 3-81-163 (19239)
తైజసం వారుణం తీర్థం దీప్యమానం స్వతేజసా।
యత్ర రబ్రహ్మాదిభిర్దైర్వైర్ఋషిభిశ్చ తపోధనైః ॥ 3-81-164 (19240)
సైనాపత్యేన దేవానామభిషిక్తో గుహస్తదా।
తైజసస్య తు పూర్వేణ కురుతీర్థం కురూద్వహ ॥ 3-81-165 (19241)
కురుతీర్థే నరః స్నాత్వా బ్రహ్మచారీ జితేంద్రియః।
సర్వపాపవిశుద్ధాత్మా బ్రహ్మలోకం ప్రపద్యతే ॥ 3-81-166 (19242)
స్వర్గద్వారం తతో గచ్ఛేన్నియతో నియతాశనః।
స్వర్గలోకమవాప్నోతి బ్రహ్మలోకం చ గచ్ఛతి ॥ 3-81-167 (19243)
తతో గచ్ఛేదనరకం తీర్థసేవీ నరాధిప।
తత్ర స్నాత్వా నరో రాజన్న దుర్గతిమవాప్నుయాత్ ॥ 3-81-168 (19244)
తత్రబ్రహ్మా స్వయం నిత్యం దేవైః సహ మహీపతే।
అన్వాస్తే పురుషవ్యాఘ్ర నారాయణపురోగమైః ॥ 3-81-169 (19245)
సాన్నిధ్యం తత్రరాజేంద్ర రుద్రపత్న్యాః కురూద్వహ।
అభిగంయ చ తాం దేవీం న దుర్గతిమవాప్నుయాత్ ॥ 3-81-170 (19246)
తత్రైవ చ మహారాజ విశ్వేశ్వరముమాపతిం।
అభిగంయ మహాదేవం ముచ్యతే సర్వకిల్విషైః ॥ 3-81-171 (19247)
నారాయణం చాభిగంయ పద్మనాభమరిందమ।
రాజమానో మహారాజ విష్ణులోకం చ గచ్ఛతి ॥ 3-81-172 (19248)
తీర్థేషు సర్వదేవానాం స్నాతః స పురుషర్షభ।
సర్వదుఃఖైః పరిత్యక్తో ద్యోతతే శశివన్నరః ॥ 3-81-173 (19249)
తతః స్వస్తిపురం గచ్ఛేత్తీర్థసేవీ నరాధిప।
ప్రదక్షిణముపావృత్య గోసహస్రఫలం లభేత్ ॥ 3-81-174 (19250)
పావనం తీర్థమాసాద్య తర్పయేత్పితృదేవతాః।
అగ్నిష్టోమస్య యత్రస్య ఫలం ప్రాప్నోతి భారత ॥ 3-81-175 (19251)
గంగాహ్రదశ్చ తత్రైవ కూపశ్చ భరతర్షభ।
తిస్రః కోట్యస్తు తీర్థానాం తస్మిన్కూపే మహీపతే ॥ 3-81-176 (19252)
తత్ర స్నాత్వా నరో రాజన్స్వర్గలోకం ప్రపద్యతే।
ఆపగాయాం నరః స్నాత్వా అర్చయిత్వా మహేశ్వరం ॥ 3-81-177 (19253)
గాణపత్యమవాప్నోతి కులం చైవ సముద్ధరేత్।
తతః స్థాణువటం గచ్ఛేత్రిషు లోకేషు విశ్రుతం ॥ 3-81-178 (19254)
తత్ర స్నాత్వా స్థితో రాత్రిం రుద్రలోకమవాప్నయాత్।
బదరీకాననం గచ్ఛేద్వసిష్ఠస్యాశ్రమం గతః ॥ 3-81-179 (19255)
బదరీం భక్షయేత్తత్ర త్రిరాత్రోపోషితో నరః।
సంయగ్ద్వాదశవర్షాణి బదరీం భక్షయేత్తు యః ॥ 3-81-180 (19256)
త్రిరాత్రోపోషితస్తేన భవేత్తుల్యో నరాధిప।
ఇంద్రమార్గం సమాసాద్య తీర్థసేవీ నరాధిప ॥ 3-81-181 (19257)
అహోరాత్రోపవాసేన శక్రలోకే మహీయతే।
ఏకరాత్రం సమాసాద్య ఏకరాత్రోషితో నరః ॥ 3-81-182 (19258)
నియతః సత్యవాదీ చ బ్రహ్మలోకే మహీయతే।
తతో గచ్ఛేత రాజేంద్ర తీర్థం త్రైలోక్యవిశ్రుతం ॥ 3-81-183 (19259)
ఆదిత్యస్యాశ్రమో యత్ర తేజోరాశేర్మహాత్మనః।
తస్మింస్తీర్థే నరః స్నాత్వా పూజయిత్వా విభావసుం ॥ 3-81-184 (19260)
ఆదిత్యలోకం వ్రజతి కులం చైవ సముద్ధరేత్।
సోమతీర్థే నరః స్నాత్వా తీర్థసేవీ నరాధిప ॥ 3-81-185 (19261)
సోమలోకమవాప్నోతి నరో నాస్త్యత్రసంశయః।
తతో గచ్ఛేత ధర్మజ్ఞ దధీచస్య మహాత్మనః ॥ 3-81-186 (19262)
తీర్థం పుణ్యతమం రాజన్పావనం లోకవిశ్రుతం।
యత్ర సారస్వతో యాతః సోంగిరాస్తపసో నిధిః ॥ 3-81-187 (19263)
తస్మిస్తీర్థే నరః స్నాత్వా వాజిమేధఫలం లభేత్।
సారస్వతీం గతిం చైవ లభతే నాత్ర సంశయః ॥ 3-81-188 (19264)
తతః కన్యాశ్రమం గచ్ఛేన్నియతో బ్రహ్మచర్యవాన్।
త్రిరాత్రోపోషితో రాజన్నియతో నియతాశనః ॥ 3-81-189 (19265)
లభేత్కన్యాశతం దివ్యం స్వర్గలోకం చ గచ్ఛతి।
తతో గచ్ఛేత ధర్మజ్ఞ తీర్థం సన్నిహతీమపి ॥ 3-81-190 (19266)
తత్రబ్రహ్మాదయో దేవా ఋషయశ్చ తపోధనాః।
మాసిమాసి సమాయాంతి పుణ్యేన మహాతాఽన్వితాః ॥ 3-81-191 (19267)
సన్నిహత్యాముపస్పృశ్య రాహుగ్రస్తే దివాకరే।
అశ్వమేధశతం తేన తత్రేష్టం శాశ్వతం భవేత్ ॥ 3-81-192 (19268)
పృథివ్యాం యాని తీర్థాని అంతరిక్షచరాణి చ।
నద్యో హ్రదాస్తడాగాశ్చ సర్వప్రస్రవణాని చ ॥ 3-81-193 (19269)
ఉదపానాని వాప్యశ్చ తీర్థాన్యాయతనాని చ।
నిఃసంశయమమావాస్యాం సమేష్యంతి నరాధిప ॥ 3-81-194 (19270)
మాసిమాసి నరవ్యాఘ్ర సన్నిహత్యాం న సంశయః।
తీర్థసన్నిహనాదేవ సన్నిహత్యేతి విశ్రుతా ॥ 3-81-195 (19271)
తత్ర స్నాత్వా చ పీత్వా చ స్వర్గలోకే మహీయతే।
అమావాస్యాం తు తత్రైవ రాహుగ్రస్తే రదివాకరే ॥ 3-81-196 (19272)
యః శ్రాద్ధం కురుతే మర్త్యస్తస్య పుణ్యఫంల శృణు।
అశ్వమేధసహస్రస్య సంయగిష్టస్య యత్ఫలం ॥ 3-81-197 (19273)
స్నాత ఏవ సమాప్నోతి కృత్వా శ్రాద్ధం చ మానవః।
యత్కించిద్దుష్కృతంకర్మ స్త్రియా వా పురుషేణ వా ॥ 3-81-198 (19274)
స్నాతమాత్రస్య తత్సర్వం నశ్యతే నాత్ర సంశయః।
పద్మవర్ణేన యానే బ్రహ్మలోకం ప్రపద్యతే ॥ 3-81-199 (19275)
అభివాద్య తతో యక్షం ద్వారపాలం మచక్రుకం।
కోటితీర్థముపస్పృశ్య లభేద్బహుసువర్ణకం ॥ 3-81-200 (19276)
గంగాహ్రదశ్చ తత్రైవ తీర్థం భరతసత్తమ।
తత్రస్నాయీత ధర్మజ్ఞ బ్రహ్మచారీ సమాహితః ॥ 3-81-201 (19277)
రాజసూయాశ్వమేధాభ్యాం ఫలం విందతి మానవః।
పృథివ్యాం నైమిషం తీర్థమంతరిక్షే చ పుష్కరం ॥ 3-81-202 (19278)
త్రయాణామపి లోకానాం కురుక్షేత్రం విశిష్యతే।
పాంసవోపి కురుక్షేత్రాద్వాయునా సముదీరితాః ॥ 3-81-203 (19279)
అపి దుష్కృతకర్మాణం నయంతి పరమాం గతిం।
దక్షిణేన సరస్వత్యా ఉత్తరేణ దృషద్వతీం ॥ 3-81-204 (19280)
యే వసంతి కురుక్షేత్రే తేవసంతి త్రివిష్టపే।
కురుక్షేత్రం గమిష్యామి కురుక్షేత్రే వసాంయహం।
అప్యేకాం వాచముత్సృజ్య సర్వపాపైః ప్రముచ్యతే ॥ 3-81-205 (19281)
బ్రహ్మవేదీ కురుక్షేత్రం పుణ్యం బ్రహ్మర్షిసేవితం।
తస్మిన్వసంతి యే మర్త్యా న తే శోచ్యాః కథంచన ॥ 3-81-206 (19282)
తరంతుకారంతుకయోర్యదంతరం
రామహ్రదానాం చ మచక్రుకస్య చ।
ఏతత్కురుక్షేత్రసమంతపంచకం
పితామహస్యోత్తరవేదిరుచ్యతే ॥ 3-81-207 (19283)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి ఏకాశీతితమోఽధ్యాయః ॥ 81 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-81-7 కుత్సితం రౌతీతి కురు తస్య క్షేపణాత్రాయత ఇతి కురుక్షేత్ర పాపనివర్తకం ॥ 3-81-9 తతశ్చ మంతుకం రాజన్నితి ధ. పాఠః। తతో మచక్రుకం నామేతి ఝ. పాఠః ॥ 3-81-63 ప్రాణాయామైర్హరంతీహ శ్వానలోమా ద్విజోత్తమా ఇతి ధ. పాఠః ॥ 3-81-125 హిమసన్నిభ అతిశ్వేతమిక్షువికారం ఖండశర్కరాఖ్యం ॥ 3-81-192 సన్నిహత్యాం కురుక్షేత్రే ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 082
॥ శ్రీః ॥
3.82. అధ్యాయః 082
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
పులస్త్యేన భీష్మంప్రతి నానాతీర్థమాహాత్ంయకథనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-82-0 (19284)
పులస్త్య ఉవాచ। 3-82-0x (1989)
తతో గచ్ఛేన్మహారాజ ధర్మతీర్థమనుత్తమం।
[యత్ర ధర్మో మహాభాగస్తప్తవానుత్తమం తపః ॥
తేన తీర్థం కృతంపుణ్యం స్వేన నాంనా చ విశ్రుతం ॥] 3-82-1 (19285)
తత్రస్నాత్వా నరో రాజంధర్మశీల సమాహితః।
ఆసప్తమం కులం చైవ పునీతే నాత్ర సంశయః ॥ 3-82-2 (19286)
తతో గచ్ఛేత రాజేంద్ర జ్ఞానపావనముత్తమం।
అగ్నిష్టోమమవాప్నోతి మునిలోకం చ గచ్ఛతి ॥ 3-82-3 (19287)
సౌగంధికవనం రాజంస్తతో గచ్ఛేత మానవః।
తత్రబ్రహ్మాదయో దేవా ఋషయశ్చ తపోధనాః ॥ 3-82-4 (19288)
సిద్ధచారణగంధర్వాః కిన్నరాశ్చ మహోరగాః।
కతద్వనం ప్రవిశన్నేవ సర్వపాపైః ప్రముచ్యతే ॥ 3-82-5 (19289)
తతశ్చాపి సరిచచ్ఛ్రేష్ఠా నదీనాముత్తమా నదీ।
ప్లక్షా దేవీ స్మృతా రాజన్పుణ్యా దేవీ సరస్వతీ ॥ 3-82-6 (19290)
తత్రాభిషేకం కుర్వీత వల్మీకాన్నిః సృతేజలే।
అర్చయిత్వా పితౄందేవానశ్వమేధఫలం లభేత్ ॥ 3-82-7 (19291)
కవేరాధ్యుషితం నామ తత్ర తీర్థం సుదుర్లభం।
పట్సు శంయానిపాతేషు వల్మీకాదితి నిశ్చయః ॥ 3-82-8 (19292)
కపిలానాం సహస్రం చ వాజిమేధం చ విందతి।
తత్ర స్నాత్వా నరవ్యాఘ్ర దృష్టమేతత్పురాతనే ॥ 3-82-9 (19293)
సుగంధాం శతకుంభాం చ పంచయక్షాం చ భారత।
అభిగంయ నరశ్రేష్ఠ స్వర్గలోకే మహీయతే ॥ 3-82-10 (19294)
త్రిశూలఖాతం తత్రైవ తీర్థమాసాద్య భారత।
తత్రాభిషేకం కుర్వీత పితృదేవార్చనే రతః।
గాణపత్యం చ లభతే దేహం త్యక్త్వా న సంశయః ॥ 3-82-11 (19295)
తతో గచ్ఛేత రాజేంద్ర దేవ్యాః స్థానం సుదుర్లభం।
శాకంభరీతి విఖ్యాతా త్రిషు లోకేషు విశ్రుతా ॥ 3-82-12 (19296)
దివ్యం వర్షసహస్రం హి శాకేన కిల సువ్రతా।
ఆహారం సా కృతవతీ మాసిమాసి నరాధిప ॥ 3-82-13 (19297)
ఋషయోఽభ్యాగతాస్తత్రదేవ్యా భక్త్యా తపోధనాః।
ఆతిథ్యం చ కృతం తేషాం శాకేన కిల భారత।
తతః శాకంభరీత్యేవ నామ తస్యాః ప్రతిష్ఠితం ॥ 3-82-14 (19298)
శాకంభరీం సమాసాద్య బ్రహ్మచారీ సమాహితః।
త్రిరాత్రముషితః శాకం భక్షయిత్వా నరః శుచిః ॥ 3-82-15 (19299)
శాకాహారస్య యత్కించిద్వర్షైర్ద్వాదశభిః కృతం।
తత్ఫలం తస్య భవతి దేవ్యాశ్ఛందేన భారత ॥ 3-82-16 (19300)
తతో గచ్ఛేత్సువర్ణాఖ్యం త్రిషు లోకేషు విశ్రుతం।
తత్ర విష్ణుః ప్రసాదార్థం రుద్రకమారాధయత్పురా ॥ 3-82-17 (19301)
వరాంశ్చ సుబర్హూల్లేభే దైవతేషు సుదుర్లభాన్।
ఉక్తశ్చ త్రిపురఘ్నేన పరితుష్టేన భారత ॥ 3-82-18 (19302)
అపిచ త్వం ప్రియతరో లోకే కృష్ణ భవిష్యసి।
త్వన్ముఖం చ జగత్సర్వం భవిష్తి న సంశయః ॥ 3-82-19 (19303)
తత్రాభిగంయ రాజేంద్ర పూజయిత్వా వృషధ్వజం।
అశ్వమేధమవాప్నోతి గాణపత్యం చ విందతి ॥ 3-82-20 (19304)
ధూమావతీం తతో గచ్ఛేత్రిరాత్రోపోషితో నరః।
మనసా ప్రార్థితాన్కార్మాల్లభతే నాత్ర సంశయః ॥ 3-82-21 (19305)
దేవ్యాస్తు దక్షిణార్ధేన రథావర్తో నరాధిప।
తత్రారోహేత ధర్మజ్ఞ శ్రద్దధానో జితేంద్రియః।
మహాదేవప్రసాదాద్ధి గచ్ఛేత పరమాం గతిం ॥ 3-82-22 (19306)
ప్రదక్షిణముపావృత్య గచ్ఛేత భరతర్షభ।
ధారాం నామ మహాప్రాత్ర సర్వపాపప్రమోచనీం ॥ 3-82-23 (19307)
తత్ర స్నాత్వా నరవ్యాఘ్ర న శోచతి నరాధిప।
తతో గచ్ఛేత ధర్మజ్ఞ నమస్కృత్ మహాగిరిం ॥ 3-82-24 (19308)
`అశీతియోజనశతం పుష్కరం స్వర్గముచ్యతే।
అశీతిం ధర్మపృష్ఠాత్తు ప్రవదంతి మనీషిణః ॥ 3-82-25 (19309)
షష్టిం ప్రయాగాద్రాజేంద్ర కురుక్షేత్రాత్తు ద్వాదశ।
సంయుక్తమేవ రాజేంద్ర గంగాద్వారం త్రివిష్టపం' ॥ 3-82-26 (19310)
స్వర్గద్వారేణ యత్తుల్యం గంగాద్వారం న సంశయః।
తత్రాభిషేకం కుర్వీత కోటితీర్థే సమాహితః ॥ 3-82-27 (19311)
పౌండరీకమవాప్నోతి కులం చైవ సముద్ధరేత్।
ఉష్యైకాం రజనీం తత్ర గోసహస్రఫలం లభేత్ ॥ 3-82-28 (19312)
సప్తగంగే త్రిగంగే చ శక్రావర్తే చ తర్పయన్।
దేవాన్పితౄంశ్చ విధివత్పుణ్యే లోకే మహీయతే ॥ 3-82-29 (19313)
తతః కనస్వలే స్నాత్వా త్రిరాత్రోపోషితో నరః।
అశ్వమేధమవాప్నోతి స్వర్గలోకం చ గచ్ఛతి ॥ 3-82-30 (19314)
కపిలావటం తతో గచ్ఛేత్తీర్థసేవీ నరాధిప।
ఉపోష్య రజనీం తత్ర గోసహస్రఫలం లభేత్ ॥ 3-82-31 (19315)
నాగరాజస్య రాజేంద్ర కపిలస్య మహాత్మనః।
తీర్థం కురువరశ్రేష్ఠ సర్వలోకేషు విశ్రుతం ॥ 3-82-32 (19316)
తత్రాభిషేకం కుర్వీత నాగతీర్థే నరాధిప।
కపిలానాం సహస్రస్య ఫలం విందతి మానవః ॥ 3-82-33 (19317)
తతో లలితకం గచ్ఛేచ్ఛంతనోస్తీర్థముత్తమం।
తత్ర స్నాత్వా నరో రాజన్న దుర్గతిమవాప్నుయాత్ ॥ 3-82-34 (19318)
గంగాయమునయోర్మధ్యే స్నాతి యః సంగమే నరః।
దశాశ్వమేధానాప్నోతి కులం చైవ సముద్ధరేత్ ॥ 3-82-35 (19319)
తతో గచ్ఛేత రాజేంద్ర సుగంధం లోకవిథుతం।
సర్వపాపవిశుద్ధాత్మా బ్రహ్మలోకే మహీయతే ॥ 3-82-36 (19320)
రుద్రావర్తం తతో గచ్ఛేత్తీర్థసేవీ నరాధిప।
తత్రస్నాత్వా నరో రాజన్స్వర్గలోకే చ గచ్ఛతి ॥ 3-82-37 (19321)
గంగాయాశ్చ నరశ్రేష్ఠ సరస్వత్యాశ్చ సంగమే।
స్నాత్వాఽశ్వమేధం ప్రాప్నోతి స్వర్గలోకం చ గచ్ఛతి ॥ 3-82-38 (19322)
భద్రకర్ణఏశ్వరం గత్వా దేవమర్చ్య యథావిధి।
న దుర్గతిమవాప్నోతి నాకపృష్ఠే చ పూజ్యతే ॥ 3-82-39 (19323)
తత కుబ్జావతీం గచ్ఛేత్తీర్థసేవీ నరాధిప।
రగోసహస్రమవాప్నోతి స్వర్గలోకం చ నచ్ఛతి ॥ 3-82-40 (19324)
అరుంధతీవటం గచ్ఛేత్తీర్థసేవీ నరాధిప।
సాముద్రకముపస్పృశ్య బ్రహ్మచారీ సమాహితః ॥ 3-82-41 (19325)
అశ్వమేధమవాప్నోతి త్రిరాత్రోపోషితో నరః।
గోసహస్రఫలం విద్యాత్కులం చైవ సముద్ధరేత్ ॥ 3-82-42 (19326)
కబ్ర్హమావర్తం తతో గచ్ఛేద్బ్రహ్మచారీ సమాహితః।
అశ్వమేధమవాప్నోతి సోమలోకం చ గచ్ఛతి ॥ 3-82-43 (19327)
యమునాప్రభవం గత్వా సముపస్పృశ్య యామునం।
అశ్వమేధఫంల లబ్ధ్వా స్వర్గలోకే మహీయతే ॥ 3-82-44 (19328)
దర్వీసంక్రమణం ప్రాప్య తీర్థం త్రైలోక్యపూజితం।
అశ్వమేధమవాప్నోతి స్వర్గలోకం చ గచ్ఛతి ॥ 3-82-45 (19329)
సింధోశ్చ ప్రభవం గత్వా సిద్ధగంధర్వసేవితం।
తత్రోష్య రజనీః పంచ విందేద్బహు సువర్ణకం ॥ 3-82-46 (19330)
అథ వేదీం సమాసాద్య నరః పరమదుర్గమాం।
అశ్వమేధమవాప్నోతి గచ్ఛేదౌశనసీం గతిం ॥ 3-82-47 (19331)
ఋషికుల్యాం సమాసాద్య వాసిష్ఠం చైవభారత।
వాసిష్ఠీం సమతిక్రంయ సర్వే వర్ణా ద్విజాతయః ॥ 3-82-48 (19332)
ఋషికుల్యాం సమాసాద్య నరః స్నాత్వా వికల్మషః।
దేవాన్పితౄంశ్చార్చయిత్వా ఋషిలోకం ప్రపద్యతే ॥ 3-82-49 (19333)
యది తత్రవసేన్మాసం శాకాహారో నరాధిప।
`ద్వాదశాహస్య యజ్ఞస్య ఫలం స లభతే నరః' ॥ 3-82-50 (19334)
భృగుతుంగం సమాసాద్య వాజిమేధఫలం లభేత్।
గత్వా వీరప్రమోక్షం చ సర్వపాపైః ప్రముచ్యతే ॥ 3-82-51 (19335)
కృత్తికామఘయోశ్చైవ తీర్థమాసాద్య భారత।
అగ్నిష్టోమాతిరాత్రాభ్యాం ఫలమాప్నోతి మానవః ॥ 3-82-52 (19336)
తత్ర సంధ్యాం సమాసాద్య విద్యాతీర్థమనుత్తమం।
ఉపస్పృశ్య చ వై విద్యాం యత్ర తత్రోపపద్యతే ॥ 3-82-53 (19337)
మహాశ్రమే వసేద్రాత్రిం సర్వపాపప్రమోచనే।
ఏకకాలం నిరాహారో లోకానావసతే శుభాన్ ॥ 3-82-54 (19338)
షష్ఠాకాలోపవాసేన మాసముష్య మహాలయే।
సర్వపాపవిశుద్దాత్మా విందేద్బహు సువర్ణకం।
దశాపరాందశపూర్వాన్నరానుద్ధరతే కులం ॥ 3-82-55 (19339)
అథ వేతసికాం గత్వా పితామహనిషేవితాం।
అశ్వమేధమవాప్నోతి గచ్ఛేదౌశనసీం గతిం ॥ 3-82-56 (19340)
అథ సుందరికాతీర్థం ప్రాప్య సిద్ధనిషేవితం।
రూపస్య భాగీ భవతి దృష్టమేతత్పురాతనైః ॥ 3-82-57 (19341)
తతో వై బ్రాహ్మణం గత్వా బ్రహ్మచారీ జితేంద్రియః।
పద్మవర్ణేన యానేన బ్రహ్మలోకం ప్రపద్యతే ॥ 3-82-58 (19342)
తతస్తు నైమిషం గచ్ఛేత్పుణ్యం సిద్ధనిషేవితం।
తత్ర నిత్యం నివసతి బ్రహ్మా దేవగణైః సహ ॥ 3-82-59 (19343)
నైమిషం మృగయాణస్ పాపస్యార్ధం ప్రణశ్యతి।
ప్రవిష్టమాత్రస్తు నరః సర్వపాపైః ప్రముచ్యతే ॥ 3-82-60 (19344)
తత్ర మాసం వసేద్ధీరో నైమిషే తీర్థతత్పరః।
పృథివ్యాం యాని తీర్థాని తాని తీర్థాని నైంమిషే ॥ 3-82-61 (19345)
కృతాభిషేకస్తత్రైవ నియతో నియతాశనః।
గవాం మేధస్య యజ్ఞస్య ఫలం ప్రాప్నోతి భారత।
పునాత్యాసప్తమం చైవ కులం భరతసత్తమ ॥ 3-82-62 (19346)
యస్త్యజేన్నైమిషే ప్రాణానుపవాసపరాయణః।
స మోదేత్సర్వలోకేషు ఏవమాహుర్మనీషిణః ॥ 3-82-63 (19347)
నిత్యం మేధ్యం చ పుణ్యం చ నైమిషం నృపసత్తమ ॥ 3-82-64 (19348)
గంగోద్భేదం సమాసాద్య త్రిరాత్రోపోషితో నరః।
వాజపేయమవాప్నోతి బ్రహ్మభూతో భవేత్సదా ॥ 3-82-65 (19349)
సరస్వతీం సమాసాద్య తర్పయేత్పితృదేవతాః।
సారస్వతేషు లోకేషు మోదతే నాత్ర సంశయః ॥ 3-82-66 (19350)
తతశ్చ బాహుదాం గచ్ఛేద్బ్రహ్మచారీ సమాహితః।
తత్రోష్య రజనీమేకాం స్వర్గలోకే మహీయతే।
దేవసత్రస్య యజ్ఞస్య ఫలంప్రాప్నోతి కౌరవ ॥ 3-82-67 (19351)
తతః క్షీరవతీం గచ్ఛేత్పుణ్యాం పుణ్యతరైర్వృతాం।
పితృదేవార్చనపరో వాజపేయమవాప్నుయాత్ ॥ 3-82-68 (19352)
విమలాశోకమాసాద్య బ్ర్హమచారీ సమాహితః।
తత్రోష్య రజనీమేకాం స్వర్గలోకే మహీయతే ॥ 3-82-69 (19353)
గోప్రతారం తతో గచ్ఛేత్సరయ్వాస్తీర్థముత్తమం।
యత్ర రామో గతః స్వర్గం సభృత్యబలవాహనః।
దేహం త్యక్త్వా మహారాజ తస్య తీర్థస్య తేజసా ॥ 3-82-70 (19354)
రామస్య చ ప్రసాదేన వ్యవసాయాచ్చ భారత।
తస్మింస్తీర్థే నరః స్నాత్వా గోప్రతారే నరాధిప।
సర్వపాపవిశుద్ధాత్మా స్వర్గలోకే మహీయతే ॥ 3-82-71 (19355)
రామతీర్థే నరః స్నాత్వా గోమత్యాం కురునందన।
అశ్వమేధమవాప్నోతి పునాతి చ కులం నరః ॥ 3-82-72 (19356)
శతసాహస్రకం తీర్థం తత్రైవ భరతర్షభ ॥ 3-82-73 (19357)
తత్రోపస్పర్శనం కృత్వా నియతో నియతాశనః।
గోసహస్రఫలం పుణ్యం ప్రాప్నోతి భరతర్షభ ॥ 3-82-74 (19358)
రతతో గచ్ఛేత రాజేనద్ర భర్తృస్థానమనుత్తమం।
అశ్వమేధస్య యజ్ఞస్య ఫలం ప్రాప్నోతి మానవః ॥ 3-82-75 (19359)
కోటితీర్థే నరః స్నాత్వా అర్చయిత్వా గుహం నృప।
గోసహస్రఫంల విద్యాత్తేజస్వీ చ భవేన్నరః ॥ 3-82-76 (19360)
తతో వారాణసీం గత్వా అర్చయిత్వా నృషధ్వజం।
కపిలాహ్రదే నరః స్నాత్వారాజసూయమవాప్నుయాత్ ॥ 3-82-77 (19361)
అవిముక్తం సమాసాద్య తీర్థసేవీ కురూద్వహ।
దర్శనాద్దేవదేవస్య ముచ్యతే బ్రహ్మహత్యయా ॥ 3-82-78 (19362)
ప్రాణానుత్సృజ్యతత్రైవ మోక్షం ప్రాప్నోతి మానవః।
మార్కండేయస్య రాజేంద్ర తీర్థమాసాద్య దుర్లభం ॥ 3-82-79 (19363)
గోమతీగంగయోశ్చైవ సంగమే లోకవిశ్రుతే।
అగ్నిష్టోమమవాప్నోతి కులం చైవ సముద్ధరేత్ ॥ 3-82-80 (19364)
తతో గయాం సమాసాద్య బ్రహ్మచారీ సమాహితః।
అశ్వమేధమవాప్నోతి కులం చైవ సముద్ధరేత్ ॥ 3-82-81 (19365)
తత్రాక్షయవటో నామ త్రిషు లోకేషు విశ్రుతః।
తత్ర దత్తం పితృభ్యస్తు భవత్యక్షయముచ్యతే ॥ 3-82-82 (19366)
మహానద్యాముపస్పృశ్య తర్పయేత్పితృదేవతాః।
అక్షయాన్ప్రాప్నుయాల్లోకాన్కులం చైవ సముద్ధరేత్ ॥ 3-82-83 (19367)
తతో బ్రహ్మసరో గత్వా ధర్మారణ్యోపశోభితం।
బ్రహ్మలోకమవాప్నోతి ప్రభాతామేవ శర్వరీం ॥ 3-82-84 (19368)
బ్రహ్మణా తత్ర సరసి యూపశ్రేష్ఠః సముచ్ఛ్రితః।
యూపం ప్రదక్షిణీకృత్య వాజపేయఫలం లభేత్ ॥ 3-82-85 (19369)
తతో గచ్ఛేత రాజేంద్ర ధేనుకం లోకవిశ్రుతం।
ఏకరాత్రోషితో రాజన్ప్రయచ్ఛేత్తిలధేనుకాం ॥ 3-82-86 (19370)
సర్వపాపవిశుద్ధాత్మా సోమలోకం బ్రజేద్భువం।
తత్ర చిహ్నిం మహద్రాజన్నద్యాపి సుమహద్భృశం ॥ 3-82-87 (19371)
కపిలాయాః సవత్సాయాశ్చరంత్యాః పర్వతే కృతం।
సవత్సాయాః పదాని స్మ దృశ్యంతేఽద్యాపి భారత ॥ 3-82-88 (19372)
తేషూపస్పృశ్య రాజేంద్రపదేషు నృపసత్తమ।
యత్కంచిదశుభం కర్మ తత్ప్రణశ్యతి భారత ॥ 3-82-89 (19373)
తతో గృధ్రవటం గచ్ఛేత్స్థానం దేవస్య ధీమతః।
స్నాయీత భస్మనా తత్ర అభిగంయ వృషధ్వజం ॥ 3-82-90 (19374)
బ్రాహ్మణేన భవేచ్చీర్ణం వ్రతం ద్వాదశవార్షికం।
ఇతరేషాం తు వర్ణానాం సర్వపాపం ప్రణశ్యతి ॥ 3-82-91 (19375)
ఉద్యంతం చ తతో గచ్ఛేత్పర్వతం గీతనాదితం।
సావిత్ర్యాస్తు పదం తత్ర దృశ్యతే భరతర్షభ ॥ 3-82-92 (19376)
తత్రసంధ్యాముపాసీత బ్రాహ్మణః సంశితవ్రతః।
ఉపాసితా భవేత్సంధ్యా తేన ద్వాదశవార్షికీ ॥ 3-82-93 (19377)
యోనిద్వారం చ తత్రైవ విశ్రుతం భరతర్షభ।
తత్రాభిగంయ ముచ్యేత పురుషో యోనిసంకరాత్ ॥ 3-82-94 (19378)
కృష్ణశుక్లావుభౌ పక్షౌ గయాయాం యో వసేన్నరః।
పునాత్యాసప్తమం రాజన్కులం నాస్త్యత్ర సంశయః ॥ 3-82-95 (19379)
ఏష్టవ్యా బహవః పుత్రా యద్యేకోపి గయాం వ్రజేత్।
గౌరీం వా వరయేత్కన్యాం నీలం వా వృషముత్సృజేత్ ॥ 3-82-96 (19380)
తతః ఫల్గుం వ్రజేద్రాజంస్తీర్థసేవీ నరాధిప।
అశ్వమేధమవాప్నోతి సిద్ధిం చ మహతీం వ్రజేత్ ॥ 3-82-97 (19381)
తతో గచ్ఛేత రాజేంద్ర ధర్మప్రస్థం సమాహితః।
తత్ర ధర్మో మహారాజ నిత్యమాస్తే యుధిష్ఠిర ॥ 3-82-98 (19382)
తత్ర కూపోదకం కృత్వా తేన స్నాతః శుచిస్తథా।
పితౄందేవాంస్తు సంతర్ప్య ముక్తపాపో దివం వ్రజేత్ ॥ 3-82-99 (19383)
మతంగస్యాశ్రమస్తత్రమహర్షేర్భావితాత్మనః ॥ 3-82-100 (19384)
తం ప్రవిశ్యాశ్రమం శ్రీమచ్ఛ్రమశోకవినాశనం।
గవామయనయజ్ఞస్య ఫలంప్రాప్నోతి మానవః ॥ 3-82-101 (19385)
ధర్మం తత్రాభిసంస్పృశ్య వాజిమేధమవాప్నుయాత్ ॥ 3-82-102 (19386)
తతో గచ్ఛేత రాజేంద్ర బ్రహ్మస్థానమనుత్తమం।
తత్రాభిగంయ రాజేంద్ర బ్రహ్మాణం పురుషర్షభ।
రాజసూయాశ్వమేధాభ్యాం ఫలం విందతి మానవః ॥ 3-82-103 (19387)
తతో రాజగృహం గచ్ఛేత్తీర్థసేవీ నరాధిప।
ఉపస్పృశ్య తతస్తత్రకక్షీవానివ మోదతే ॥ 3-82-104 (19388)
యక్షిణ్యా నైత్యకం తత్ర ప్రాశ్నీన పురుషః శుచిః।
యక్షిణ్యాస్తు ప్రసాదేన ముచ్యతే బ్ర్హమహత్యయా ॥ 3-82-105 (19389)
మణఇనాగం తతో గత్వా గోసహస్రఫలం లభేత్ ॥ 3-82-106 (19390)
తైర్థికం భుంజతే యస్తు మణినాగస్ భారత।
దష్టస్యాశీవిషేణాపి న తస్య క్రమతే విపం ॥ 3-82-107 (19391)
తత్రోష్ రజనీభేకాం గోసహస్రఫంల లభేత్।
తతో గచ్ఛేత బ్రహ్మర్పేర్గౌతమస్య వనం ప్రియం ॥ 3-82-108 (19392)
అహల్యాయా హ్రదే స్నాత్వా వ్రజేత పరమాం గతిం।
అభిగంయాశ్రమం రాజన్వినద్తే శ్రియమాత్మనః ॥ 3-82-109 (19393)
తత్రోదపానం ధర్మజ్ఞ త్రిపు లోకేషు విశ్రుతం।
తత్రాభిషేకం కృత్వా తు వాజిమేధమవాప్నుయాత్ ॥ 3-82-110 (19394)
జనకస్ తు రాజర్షేః కూపస్త్రిదశపూజితః।
తత్రాభిషేకం కృత్వా తు విష్ణులోకమవాప్నుయాత్ ॥ 3-82-111 (19395)
తతో వినశనం గచ్ఛేత్సర్వపాపప్రమోచనం।
వాజపేయమవాప్నోతి సోమలోకం చ గచ్ఛతి ॥ 3-82-112 (19396)
గండకీం తు సమాసాద్య సర్వతీర్థజలోద్భవాం।
వాజపేయమవాప్నోతి సూర్యలోకం చ గచ్ఛతి ॥ 3-82-113 (19397)
కతతో విశల్యామాసాద్య నదీం త్రైలోక్యవిశ్రుతాం।
అగ్నిష్టోమమవాప్నోతి స్వర్గలోకం చ గచ్ఛతి ॥ 3-82-114 (19398)
తతోఽధివంగం ధర్మజ్ఞ సమావిశ్య తతో వనం।
గుహ్యకేషు మహారాజ మోదతే నాత్ర సంశయః ॥ 3-82-115 (19399)
కంపనాం తు సమాసద్య నదీం సిద్ధనివేషితాం।
పుండరీకమవాప్నోతి స్వర్గలోకం చ గచ్ఛతి ॥ 3-82-116 (19400)
అథ మాహేశ్వరీం ధారాం సమాసాద్య ధరాధిప।
అశ్వమేధమవాప్నోతి కులం చైవ సముద్ధరేత్ ॥ 3-82-117 (19401)
దివౌకసాం పుష్కరిణీం సమాసాద్య నరాధిప।
న దుర్గతిమవాప్నోతి వాజిమేధం చ విందతి ॥ 3-82-118 (19402)
అథ సోమపదం గచ్ఛేద్బ్రహ్మచారీ సమాహితః।
మాహేశ్వరపదే స్నాత్వా వాజిమేధఫలం లభేత్ ॥ 3-82-119 (19403)
తత్రకోటీ తు తీర్థానాం విశ్రుతా భరతర్షభ।
కూర్మరూపేణ రాజేంద్ర హ్యసురేణ దురాత్మనా ॥ 3-82-120 (19404)
హ్రియమాణా హృతా రాజన్విష్ణునా ప్రభవిష్ణునా।
తత్రాభిషేకం కుర్వీత తీర్థకోట్యాం యుధిష్ఠిర ॥ 3-82-121 (19405)
పుండరీకమవాప్నోతి విష్ణులోకం చ గచ్ఛతి।
తతో గచ్ఛేత రాజేంద్రస్థానం నారాయణస్య చ ॥ 3-82-122 (19406)
సదా సన్నిహితో యత్రవిష్ణుర్వసతి భారత।
యత్రబ్రహ్మాదయో దేవా ఋషయశ్చ తపోధనాః ॥ 3-82-123 (19407)
ఆదిత్యా వసవో రుద్రా జనార్దనముపాసతే।
శాలగ్రామ ఇతి ఖ్యాతో విష్ణురద్భుతకర్మకః ॥ 3-82-124 (19408)
అభిగంయ త్రిలోకేశం వరదం విష్ణుమవ్యయం।
అశ్వమేధమవాప్నోతి విష్ణులోకం చ గచ్ఛతి ॥ 3-82-125 (19409)
తత్రోపదానం ధర్మజ్ఞ సర్వపాపప్రమోచనం।
సముద్రాస్తత్రచత్వారః కూపే సంనిహితాః సదా।
తత్రోపస్పృశ్ రాజేంద్ర న దుర్గతిమవాప్నుయాత్ ॥ 3-82-126 (19410)
అభిగంయ త్రిలోకేశం వరదం విష్ణుమవ్యయం।
విరాజతి యథాసోమో మేఘైర్ముక్తో నరాధిప ॥ 3-82-127 (19411)
జాతిస్మరముపస్పృశ్య శుచిః ప్రయతమానసః।
జాతిస్మరత్వమాప్నోతి స్నాత్వా తత్ర న సంశయః ॥ 3-82-128 (19412)
వదేశ్వరపురం గత్వా అర్చయిత్వా తు కేశవం।
ఈప్సితాఁల్లభతే కామానుపవాసాన్న సంశయః ॥ 3-82-129 (19413)
తతస్తు వామనం గత్వా సర్వపాపప్రమోచనం।
అభిగంయ హరిం దేవం న దుర్గతిమవాప్నుయాత్ ॥ 3-82-130 (19414)
భరతస్యాశ్రమం గచ్ఛేత్సర్వపాపప్రమోచనం ॥ 3-82-131 (19415)
కౌశికీం తత్ర గచ్ఛేత మహాపాపప్రణాశినీం।
రాజసూయస్య యజ్ఞస్య ఫలం ప్రాప్నోతి మానవః ॥ 3-82-132 (19416)
తతో గచ్ఛేత రాజేంద్ర చంపకారణ్యముత్తమం।
తత్రోష్య రజనీమేకాం గోసహస్రఫలం లభేత్ ॥ 3-82-133 (19417)
అథ జేష్ఠిలమాసాద్య తీర్ధం పరమదుర్లభం।
తత్రోష్య రజనీమేకాం గోసహస్రఫలం లభేత్ ॥ 3-82-134 (19418)
తత్ర విశ్వేశ్వరం దృష్ట్వా దేవ్యా సహ మహాద్యుతిం।
మిత్రావరుణయోర్లోకానాప్నోతి పురుషర్షభ।
త్రిరాత్రోపోషితస్తత్రఅగ్నిష్టోమఫలం లభేత్ ॥ 3-82-135 (19419)
కన్యాసంవేద్యమాసాద్య నియతో నయితాశనః।
మనోః ప్రజాపతేర్లోకానాప్నోతి పురుషర్షభ ॥ 3-82-136 (19420)
కన్యాయాం యే ప్రయచ్ఛంతి దానమణ్వపి భారత।
తదక్షయ్యమితి ప్రాహుర్ఋషయః సంశితవ్రతాః ॥ 3-82-137 (19421)
తతో నిర్వీరమాసాద్య త్రిపు లోకేపు విశ్రుతం।
అశ్వమేధమవాప్నోతి విష్ణులోకం చ గచ్ఛతి ॥ 3-82-138 (19422)
యే త్వింధనం ప్రయచ్ఛంతి నిర్వీరాసంగమే నరాః।
తే యాంతి నరశార్దూల శక్రలోకమనామయం ॥ 3-82-139 (19423)
తత్రాశ్రమో వసిష్ఠస్ త్రిషు లోకేషు విశ్రుతః।
తత్రాభిషేకం కుర్వాణో వాజపేయమవాప్నుయాత్ ॥ 3-82-140 (19424)
దేవకూటం సమాసాద్య బ్రహ్మర్షిగణసేవితం।
అశ్వమేధమవాప్నోతి కులం చైవ సముద్ధరేత్ ॥ 3-82-141 (19425)
తతో గచ్ఛేత రాజేంద్ర కౌశికస్య మునేర్హ్రదం।
యత్ర సిద్ధిం పరాం ప్రాప్తో విశ్వామిత్రోథ కౌశికః ॥ 3-82-142 (19426)
తత్ర మాసం వసేద్వీర కౌశిక్యాం భరతర్షభ।
అశ్వమేధస్య యత్పుణ్యం తన్మాసేనాధిగచ్ఛతి ॥ 3-82-143 (19427)
సర్వతీర్థవరే చైవ యో వసేత మహాహ్రదే।
న దుర్గతిమవాప్నోతి వింద్యాద్బహు సువర్ణకం ॥ 3-82-144 (19428)
కుమారమభిగంయాథ వీరాశ్రమనివాసినం।
అశ్వమేధమవాప్నోతి నరో నాస్త్యత్ర సంశయః ॥ 3-82-145 (19429)
అగ్నిధారాం సమాసాద్య త్రిషు లోకేషు విశ్రుతాం।
తత్రాభిషేకం కుర్వాణో హ్యగ్నిష్టోమమవాప్నుయాత్ ॥ 3-82-146 (19430)
అభిగంయ మహాదేవం వరదం విష్ణుమవ్యయం।
పితామహసరో గత్వా శైలరాజసమీపతః।
తత్రాభిషేకం కుర్వాణో హ్యగ్నిష్టోమమవాప్నుయాత్ ॥ 3-82-147 (19431)
పితామహస్య సరసః ప్రస్రుతా లోకపావనీ।
కుమారధారా తత్రైవ త్రిషు లోకేషు విశ్రుతా ॥ 3-82-148 (19432)
యత్రస్నాత్వా కృతార్థోస్మీత్యాత్మానమవగచ్ఛతి।
షష్ఠకాలోపవాసేన ముచ్యతే బ్రహ్మహత్యయా ॥ 3-82-149 (19433)
తతో గచ్ఛేత ధర్మజ్ఞ తీర్థసేవనతత్పరః।
శిఖరం వై మహాదేవ్యా గౌర్యాస్త్రైలోక్యవిశ్రుతం ॥ 3-82-150 (19434)
సమారుహ్య నరశ్రేష్ఠ స్తనకుండేషు సంవిశేత్।
స్తనకుండముపస్పృశ్య వాజపేయఫలం లభేత్ ॥ 3-82-151 (19435)
తత్రాభిషేకం కుర్వాణః పితృదేవార్చనే రతః।
హయమేధమవాప్నోతి శక్రలోకం చ గచ్ఛతి ॥ 3-82-152 (19436)
తాంరారుణం సమాసాద్య బ్రహ్మచారీ సమాహితః।
అశ్వమేమవాప్నోతి బ్రహ్మలోకం చ గచ్ఛతి ॥ 3-82-153 (19437)
నందిన్యాం చ సమాసాద్య కూపం దేవనిషేవితం।
నరమేధస్ యత్పుణ్యం తదాప్తోతి నరాధిప ॥ 3-82-154 (19438)
కాలికాసంగమే స్నాత్వా కౌశిక్యరుణయోర్గతః।
త్రిరాత్రోపోషితో రాజన్సర్వపాపైః ప్రముచ్యతే ॥ 3-82-155 (19439)
ఉర్వశీతీర్థమాసాద్య తతః సోమాశ్రమం బుధః।
కుంభకర్ణాశ్రమం గత్వా పూజ్యతే భువిమానవః ॥ 3-82-156 (19440)
కోకాముఖముపస్పృశ్ బ్రహ్మచారీ యతవ్రతః।
జాతిస్మరత్వమాప్నోతి దృష్టమేతత్పురాతనైః ॥ 3-82-157 (19441)
ప్రాంగదీం చ సమాసాద్య కృతాత్మా భవతి ద్విజః।
సర్వపాపవిశుద్ధాత్మా శక్రలోకం చ గచ్ఛతి ॥ 3-82-158 (19442)
ఋషభద్వీపమాసాద్య మేధ్యం క్రౌంచనిషూదనం।
సరస్వత్యాముపస్పృశ్య విమానస్థో విరాజతే ॥ 3-82-159 (19443)
ఔద్దాలకం మహారాజ తీర్థం మునినిషేవితం।
తత్రాభిషేకం కృత్వా వై సర్వపాపైః ప్రముచ్యతే ॥ 3-82-160 (19444)
ధర్మతీర్థం సమాసాద్య పుణ్యం బ్రహ్మర్షిసేవితం।
వాజపేయమవాప్నోతి విమానస్థశ్చ పూజ్యతే ॥ 3-82-161 (19445)
అథ పంపాం సమాసాద్య భాగీరథ్యాం కృతోదకః।
దండార్తమభిగత్వా తు గోసహస్రఫలం లభేత్ ॥ 3-82-162 (19446)
`తతో లేవలికాం గచ్ఛేత్పుణ్యాం పుణ్యోపసేవితాం।
వాజపేయమవాప్నోతి విమానస్థశ్చ పూజ్యతే' ॥ 3-82-163 (19447)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి ద్వ్యశీతితమోఽధ్యాయః ॥ 82 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-82-8 శంయా ముద్గరాకృతిర్యజ్ఞోపకరణవిశేషః స వలవతాక్షిప్తో యావద్దూరం పతేత్ తావాందేశః శంయానిపాతః తేషు షట్సు ॥ 3-82-9 పురాతనే భవిష్యపురాణాదౌ ॥ 3-82-16 ఛందేన ఇచ్ఛయా ॥ 3-82-19 త్వముఖం త్వత్ప్రధానం ॥ 3-82-56 ఔశనసీం గతిం శుక్రత్వం ॥ 3-82-71 వ్యవసాయాన్నిశ్చయాత్ ॥ 3-82-105 నైత్యక నైవేద్యం ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 083
॥ శ్రీః ॥
3.83. అధ్యాయః 083
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
నారదేన యుధిష్ఠిరంప్రతి భీష్మాయ పులస్త్యోదితతీర్థమహిమానువాదపూర్వకమిష్టదేశగమనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-83-0 (19448)
పులస్త్య ఉవాచ। 3-83-0x (1990)
అథ సంధ్యాం సమాసాద్య సంవేద్యే తీర్థ ఉత్తమే।
ఉపస్పృశ్య నరో విద్యాం లభతే నాత్ర సంశయః ॥ 3-83-1 (19449)
రామస్య చ ప్రసాదేన తీర్థం రాజన్కృతం పురా।
తల్లౌహిత్యం సమాసాద్య వింద్యాద్బహు సువర్ణకం ॥ 3-83-2 (19450)
కరతోయాం సమాసాద్య త్రిరాత్రోపోషితో నరః।
అశ్వమేధమవాప్నోతి ప్రజాపతికృతో విధిః ॥ 3-83-3 (19451)
గంగాయాస్తత్ర రాజేంద్ర సాగరస్య చ సంగమే।
అశ్వమేధం దశగుణం ప్రవదంతి మనీషిణః ॥ 3-83-4 (19452)
గంగాయాస్త్వపరం పారం ప్రాప్య యః స్నాతి మానవః।
త్రిరాత్రముషితో రాజన్సర్వాన్కామానవాప్నుయాత్ ॥ 3-83-5 (19453)
తతో వైతరణీం గత్వా సర్వపాపప్రమోచనీం।
విరజాతీర్థమాసాద్య విరాజతి యథా శశీ ॥ 3-83-6 (19454)
ప్రభవేచ్చ కులే పుణ్యే సర్వపాపం వ్యపోహతి।
గోసహస్రఫంల లబ్ధ్వా రపునాతి స్వకులం నరః ॥ 3-83-7 (19455)
శోణస్య జ్యోతిరథ్యాయాః సంగమే నియతః శుచిః।
తర్పయిత్వా పితౄందేవానగ్నిష్టోమఫలం లభేత్ ॥ 3-83-8 (19456)
శోణస్య నర్మదాయాశ్ ప్రభేదే కురునందన।
వంశగుల్మ ఉపస్పృశ్య వాచజిమేధఫలం లభేత్ ॥ 3-83-9 (19457)
వాజపేయమవాప్నోతి త్రిరాత్రోపోషితో నరః।
గోసహస్రఫలం వింద్యాత్కులం చైవ సముద్ధరేత్ ॥ 3-83-10 (19458)
కోసలాం తు సమాసాద్య కాలతీర్థముపస్పృశేత్।
వృషభైకాదశఫలం లభతే నాత్ర సంశయః ॥ 3-83-11 (19459)
పుష్పవత్యాముపస్పృశ్య త్రిరాత్రోపోషితో నరః।
గోసహస్రఫలం లబ్ధ్వా పునాతి స్వకులం నృప ॥ 3-83-12 (19460)
తతో బదరికాతీర్థే స్నాత్వా భరతసత్తమ।
దీర్ఘమాయురవాప్నోతి స్వర్గలోకం చ గచ్ఛతి ॥ 3-83-13 (19461)
తథా చంపాం సమాసాద్య భాగీరథ్యాం కృతోదకః।
దండాఖ్యమభిగంయైవ గోసహస్రఫలం లభేత్ ॥ 3-83-14 (19462)
లపేటికాం తతో గచ్ఛేత్పుణ్యాం పుణ్యోపశోభితాం।
వాజపేయమవాప్నోతి దేవైః సర్వైశ్చ పూజ్యతే ॥ 3-83-15 (19463)
తతో మహేంద్రమాసాద్య జామదగ్న్యనిపేవితం।
రామతీర్థే నరః స్నాత్వా వాజిమేధఫలం లభేత్ ॥ 3-83-16 (19464)
మతంగస్య తు కేదారస్తత్రైవ కురునందన।
తత్ర స్నాత్వా కురుశ్రేష్ఠ గోసహస్రఫలం లభేత్ ॥ 3-83-17 (19465)
శ్రీపర్వతం సమాసాద్య నదీతీరముపస్పృశేత్।
రఅశ్వమేధమవాప్నోతి పూజయిత్వా వృషధ్వజం ॥ 3-83-18 (19466)
శ్రీపర్వతే మహాదేవో దేవ్యా సహ మహాద్యుతిః।
న్యవసత్పరమప్రీతో బ్రహ్మా చ త్రిదశైః సహ ॥ 3-83-19 (19467)
తత్ర దేవహ్రదే స్నాత్వా శుచిః ప్రయతమానసః।
అశ్వమేధమవాప్నోతి కులం చైవ సముద్ధరేత్ ॥ 3-83-20 (19468)
ఋషభం పర్వతం గత్వా పాండ్యేషు నృపపూజితం।
వాజపేయమవాప్నోతి నాకపృష్ఠే చ మోదతే ॥ 3-83-21 (19469)
తతో గచ్ఛేత కావేరీం వృతామప్సరసాం గణైః।
తత్రస్నాత్వా నరో రాజన్గోసహస్రఫలం లభేత్ ॥ 3-83-22 (19470)
తతస్తీరే సముద్రస్య కన్యాతీర్థముపస్పృశేత్।
తత్తోయం స్పృశ్య రాజేంద్ర సర్వపాపైః ప్రముచ్యతే ॥ 3-83-23 (19471)
అథ గోకర్ణమాసాద్య త్రిషు లోకేషు విశ్రుతం।
సముద్రమధ్యే రాజేంద్ర సర్వలోకనమస్కృతం ॥ 3-83-24 (19472)
రయత్ర బ్రహ్మాదయో దేవా ఋషయశ్చ తపోధనాః।
భూతయక్షపిశాచాశ్చ కిన్నరాః సమహోరగాః ॥ 3-83-25 (19473)
సిద్ధచారణగంధర్వమానుషాః పన్నగాస్తథా।
సరితః సాగరాః శైలా ఉపాసంత ఉమాపతిం ॥ 3-83-26 (19474)
తత్రేశానం సమభ్యర్చ్య త్రిరాత్రోపోషితో నరః।
అశ్వమేధమవాప్నోతి గాణపత్యం చ విందతి ॥ 3-83-27 (19475)
ఉష్య ద్వాదశరాత్రం తు పూతాత్మా చ భవేన్నరః ॥ 3-83-28 (19476)
తత ఏవ చ గాయత్ర్యాః స్థానం త్రైలోక్యపూజితం।
త్రిరాత్రముషితస్తత్ర గోసహస్రఫలం లభేత్।
నిదర్శనం చ ప్రత్యక్షం బ్రాహ్మణానాం నరాధిప ॥ 3-83-29 (19477)
గాయత్రీం పఠతే యస్తు యోనిసంకరజస్తథా।
గాథా చ గాథికా చాపి తస్య సంపద్యతే నృప ॥ 3-83-30 (19478)
అబ్రాహ్మణస్య సావిత్రీం పఠతస్తు ప్రణశ్యతి ॥ 3-83-31 (19479)
సంవర్తస్య తు విప్రర్షేర్వాపీమాసాద్య దుర్లభాం।
రూపస్య భాగీ భవతి సుభగశ్చ ప్రజాయతే ॥ 3-83-32 (19480)
తతో వేణాం సమాసాద్య త్రిరాత్రోపోషితో నరః।
మయూరహంససంయుక్తం విమానం లభతే నరః ॥ 3-83-33 (19481)
తతో గోదావరీం ప్రాప్య నిత్యం సిద్ధనిషేవితాం।
గవాం మేధమవాప్నోతి వాసుకేర్లోకముత్తమం ॥ 3-83-34 (19482)
వేణాయాః సంగమే స్నాత్వా వాజిమేధఫలం లభేత్।
వరదాసంగమే స్నాత్వా గోసహస్రఫలం లభేత్ ॥ 3-83-35 (19483)
బ్రహ్మస్థానం సమాసాద్య త్రిరాత్రోపోషితో నరః।
గోసహస్రఫలం వింద్యాత్స్వర్గలోకం చ గచ్ఛతి ॥ 3-83-36 (19484)
కుశప్లవనమాసాద్య బ్రహ్మచారీ సమాహితః।
త్రిరాత్రముషితః స్నాత్వా అశ్వమేధఫంల లభేత్ ॥ 3-83-37 (19485)
తతో దేవహ్రదేఽరణ్యే కృష్ణవేణాజలోద్భవే।
జాతిస్మరహ్రదే స్నాత్వా భవేజ్జాతిస్మరో నరః।
యత్ర క్రతుశతైరిష్ట్వా దేవరాజో దివం గతః ॥ 3-83-38 (19486)
అగ్నిష్టోమఫలం వింద్యాద్గమనాదేవ భారత।
తతః సర్వహ్రదే స్నాత్వా గోసహస్రఫలం లభేత్ ॥ 3-83-39 (19487)
తతో వాపీం మహాపుణ్యాం పయోష్ణీం సరితాం వరాం।
పితృదేవార్చనరతో గోసహస్రఫలం లభేత్ ॥ 3-83-40 (19488)
దండకారణ్యమాసాద్య పుణ్యం రాజన్నుపస్పృశేత్।
గోసహస్రఫలం తస్య స్నాతమాత్రస్య భారత ॥ 3-83-41 (19489)
శరభంగాశ్రమం గత్వా శుకస్య చ మహాత్మనః।
న దుర్గతిమవాప్నోతి పునాతి చ కులం నరః ॥ 3-83-42 (19490)
తతః శూర్పారకం గచ్ఛేజ్జామదగ్న్యనిషేవితం।
రామతీర్థే నరః స్నాత్వా వింద్యాద్బహు సువర్ణకం ॥ 3-83-43 (19491)
సప్తగోదావరే స్నాత్వా నియతో నియతాశనః।
మహత్పుణ్యమవాప్నోతి దేవలోకం చ గచ్ఛతి ॥ 3-83-44 (19492)
తతో దేవపథం గత్వా నియతో నియతాశనః।
దేవసత్రస్య యత్పుణ్యం తదేవాప్నోతి మానవః ॥ 3-83-45 (19493)
తుంగకారణ్యమాసాద్య బ్ర్హమచారీ జితేంద్రియః।
వేదానధ్యాపయత్తత్ర ఋషిః సారస్వతః పురా ॥ 3-83-46 (19494)
తత్ర వేదేషు నష్టేషు మునేరంగిరసః సుతః।
ఋషీణఆముత్తరీయేషు సూపవిష్టో యథాసుఖం ॥ 3-83-47 (19495)
ఓంకారేణ యథాన్యాయం సంయగుచ్చారితేన హ।
యేన యత్పూర్వమభ్యస్తం తత్సర్వం సముపస్థితం ॥ 3-83-48 (19496)
ఋషయస్తత్ర దేవాశ్చ వరుణోఽగ్నిః ప్రజాపతిః।
హరిర్నారాయణస్తత్ర మహాదేవస్తథైవ చ ॥ 3-83-49 (19497)
పితామహశ్చ భగవాందేవైః సహ మహాద్యుతిః।
భృగుం నియోజయామాస యాజనార్థే మహాద్యుతిం ॥ 3-83-50 (19498)
తతః స చక్రే భగవానృషీణాం విధివత్తదా।
సర్వేషాం పునరాధానం విధిదృష్టేన కర్మణా ॥ 3-83-51 (19499)
ఆజ్యభాగేన తత్రాగ్నీం తర్పయిత్వా యథావిధి।
దేవాః స్వభవనం యాతా ఋషయశ్చ యథాక్రమం ॥ 3-83-52 (19500)
తదరణ్యం ప్రవిష్టస్య తుంగకం రాజసత్తమ।
పాపం ప్రణశ్యత్యఖిలం స్త్రియా వా పురుషస్య వా ॥ 3-83-53 (19501)
తత్రమాసం వసేద్ధీరో నియతో నియతాశనః।
బ్రహ్మలోకం వ్రజేద్రాజన్కులం చైవ సముద్ధరేత్ ॥ 3-83-54 (19502)
మేధావికం సమాసాద్య పితౄందేవాంశ్చ తర్పయేత్।
అగ్నిష్టోమమవాప్నోతి స్మృతిం మేధాం చ విందతి ॥ 3-83-55 (19503)
అత్ర కాలంచరం గత్వా పర్వతం లోకవిశ్రుతం।
తత్ర దేవహ్రదే స్నాత్వా గోసహస్రఫలం లభేత్ ॥ 3-83-56 (19504)
ఆత్మానం స్నాపయేత్తత్రగిరౌ కాలంజరే నృప।
స్వర్గలోకే మహీయేత నరో నాస్త్యత్ర సంశయః ॥ 3-83-57 (19505)
తతో గిరివరశ్రేష్ఠే చిత్రకూటే విశాంపతే।
మందాకినీం సమాసాద్య సర్వపాపప్రణాశినీం ॥ 3-83-58 (19506)
తత్రాభిషేకం కుర్వాణః పితృదేవార్చనే రతః।
అశ్వమేధమవాప్నోతి గతిం చ పరమాం వ్రజేత్ ॥ 3-83-59 (19507)
తతో గచ్ఛేత ధర్మజ్ఞ భర్తృస్థానమనుత్తమం।
యత్ర నిత్యం మహాసేనో గుహః సన్నిహితో నృప ॥ 3-83-60 (19508)
తత్ర గత్వా నృపశ్రేష్ఠ గమనాదేవ సిధ్యతి।
కోటితీర్థే నరః స్నాత్వా గోసహస్రఫలం లభేత్ ॥ 3-83-61 (19509)
ప్రదక్షిణముపావృత్య జ్యేష్ఠస్థానం వ్రజేన్నరః।
అభిగంయ మహాదేవం విరాజతి యథా శశీ ॥ 3-83-62 (19510)
తత్ర కూపే మహారాజ విశ్రుతా భరతర్షభ।
సముద్రాస్తత్ర చత్వారో నివసంతి యుధిష్ఠిర ॥ 3-83-63 (19511)
తత్రోపస్పృశ్య రాజేంద్ర పితృదేవార్చనే రతః।
నియతాత్మా నరః పూతో గచ్ఛేత పరమాం గతిం ॥ 3-83-64 (19512)
తతో గచ్ఛేత రాజేంద్ర శృంగబేరపురం మహత్।
యత్రతీర్ణో మహారాజ రామో దాశరథిః పురా ॥ 3-83-65 (19513)
రకతస్మింస్తీర్థే మహాబాహో స్నాత్వా పాపైః ప్రముచ్యతే।
గంగాయాం తు నరః స్నాత్వా బ్రహ్మచారీ సమాహితః ॥ 3-83-66 (19514)
విధూతపాప్మా భవతి వాజపేయం చ విందతి।
తతో ముంజవటం గచ్ఛేత్స్థానం దేవస్య ధీమతః ॥ 3-83-67 (19515)
అభిగంయ మహాదేవమభివాద్య చ భారత।
ప్రదక్షిణముపావృత్ యగాణపత్యమవాప్నుయాత్ ॥ 3-83-68 (19516)
తస్మింస్తీర్థే తు జాహ్నవ్యాం స్నాత్వా పాపైః ప్రముచ్యతే।
తతో గచ్ఛేత రాజేంద్ర ప్రయాగమృషిసంస్తుతం ॥ 3-83-69 (19517)
యత్ర బ్రహ్మాదయో దేవా దిశశ్చ సదిగీశ్వరాః।
లోకపాలాశ్చ సాధ్యాశ్చ పితరో లోకసంమతాః ॥ 3-83-70 (19518)
సనత్కుమారప్రముఖాస్తథైవ పరమర్షయః।
అంగిరఃప్రముఖాశ్చైవ తథా బ్రహ్మర్షయోఽమలాః ॥ 3-83-71 (19519)
తథా నాగాః సుపర్ణశ్చ సిద్ధాశ్చక్రచరాస్తథా।
సరితః సాగరాశ్చైవ గంధర్వాప్సరసోఽపి చ ॥ 3-83-72 (19520)
హరిశ్చ భగవానాస్తే ప్రజాపతిపురస్కృతః।
తత్ర త్రీణ్యగ్నికుండాని యేషాం మధ్యేన జాహ్నవీ ॥ 3-83-73 (19521)
ప్రయాగాదభినిష్క్రాంతా సర్వతీర్థపురస్కృతా।
తపనస్య సుతా దేవీ త్రిషు లోకేషు విశ్రుతా ॥ 3-83-74 (19522)
యమునా గంగయా సార్ధం సంగతా లోకపావనీ।
గంగాయమునయోర్మధ్యం పృథివ్యా జఘనం స్మృతం ॥ 3-83-75 (19523)
ప్రయాగం జఘనస్థానముపస్థమృషయో విదుః।
ప్రయాగం సప్రతిష్ఠానం కంబలాశ్వతరౌ తథా ॥ 3-83-76 (19524)
తీర్థం భోగవతీ చైవ వేదిరేషా ప్రజాపతేః।
తత్రవేదాశ్చ యజ్ఞాశ్చ మూర్తిమంతో యుధిష్ఠిర ॥ 3-83-77 (19525)
ప్రజాపతిముపాసంతే ఋషయశ్చ తపోధనాః।
యజంతే క్రతుభిర్దేవాస్తథా చక్రధరా నృపాః ॥ 3-83-78 (19526)
తతః పుణ్యతమం నామ త్రిషు లోకేషు భారత।
ప్రయాగం సర్వతీర్థేభ్యః ప్రవదంత్యధికం విభో ॥ 3-83-79 (19527)
శ్రవణాత్తస్య తీర్థస్ నామసంకీర్తనాదపి।
మృత్యుకాలభయాచ్చాపి నరః పాపాత్ప్రముచ్యతే ॥ 3-83-80 (19528)
తత్రాభిషేకం యః కుర్యాత్సంగమే లోకవిశ్రుతే।
పుణ్యం స ఫలమాప్నోతి రాజసూయాశ్వమేధయోః ॥ 3-83-81 (19529)
ఏషా యజనభూమిర్హి దేవానామభిసంస్కృతా।
తత్ర రదత్తం సూక్ష్మమపి మహద్భవతి భారత ॥ 3-83-82 (19530)
న వేదవచనాత్తాత న లోకవచనాదపి।
మతిరుత్క్రమణీయా తే ప్రయాగమరణం ప్రతి ॥ 3-83-83 (19531)
దశతీర్తసహస్రాణి షష్టిః కోట్యస్తథాఽపరాః।
యేషాం సాన్నిధ్యమత్రైవ కీర్తితం కురుందన ॥ 3-83-84 (19532)
చతుర్విద్యే చ యత్పుణ్యం సత్యవాదిషు చైవ యత్।
స్నాత ఏవ తదాప్నోతి గంగాయమునసంగమే ॥ 3-83-85 (19533)
తత్ర భోగవతీ నామ వాసుకేస్తీర్థముత్తమం।
తత్రాభిషేకం యః కుర్యాత్సోఽశ్వమేధఫలం లభేత్ ॥ 3-83-86 (19534)
తత్ర హంసప్రపతనం తీర్థం త్రైలోక్యవిశ్రుతం।
దశాశ్వమేధికం చైవ గంగాయాం కురునందన ॥ 3-83-87 (19535)
కురుక్షేత్రసమా గంగా యత్రతత్రావగాహితా।
విశేషో వై కనఖలే ప్రయాగే పరమం మహత్ ॥ 3-83-88 (19536)
యద్యకార్యశతం కృత్వా కృతంగంగావసేచనం।
సర్వం తత్తస్య గంగాపో దహత్యగ్నిరివేంధనం ॥ 3-83-89 (19537)
సర్వం కృతయుగే పుణ్యంత్రేతాయాం పుష్కరం స్మృతం।
ద్వాపరేఽపి కురుక్షేత్రం గంగా కలియుగే స్మృతా ॥ 3-83-90 (19538)
పుష్కరే తు తపస్తప్యేద్దానం దద్యాన్మహాలయే।
మలయే త్వగ్నిమారోహేద్భృగుతుందే త్వనాశనం ॥ 3-83-91 (19539)
పుష్కరే తు కురుక్షేత్రే రగంగాయాం మగధేషు చ।
స్నాత్వా తారయతే జంతుః సప్తసప్తావరాంస్తథా ॥ 3-83-92 (19540)
పునాతి కీర్తితా పాపం దృష్టా భద్రం ప్రయచ్ఛతి।
అవగాఢా చ పీతా చ పునాత్యాసప్తమం కులం ॥ 3-83-93 (19541)
యావదస్థి మనుష్యస్ గంగాయాః స్పృశతే జలం।
తావత్స పురుషో రాజన్స్వర్గలోకే మహీపతే ॥ 3-83-94 (19542)
యథా పుణ్యాని తీర్థాని పుణ్యాన్యాయతనాని చ।
ఉపాస్య పుణ్యం లబ్ధ్వా చ భవత్యమరలోకభాక్ ॥ 3-83-95 (19543)
న గంగాసదృశం తీర్థం న దేవః కేశవాత్పరః।
బ్రాహ్మణేభ్యః పరం నాస్తి ఏవమాహ పితామహః ॥ 3-83-96 (19544)
యత్ర గంగా మహారాజ స దేశస్తత్తపోకవనం।
సిద్ధిక్షేత్రం చ తజ్జ్ఞేయం గంగాతీరసమాశ్రితం ॥ 3-83-97 (19545)
ఇదం సత్యంద్విజాతీనాం సాధూనామాత్మనోపి చ।
సుహృదాం చ జపేత్కర్మే శిష్యస్యానుగతస్య చ ॥ 3-83-98 (19546)
ఇదం ధన్యమిదం మేధ్యమిదం స్వర్గ్యమిదం సుఖం।
ఇదం పుణ్యమిదం రంయం పావనం ధర్ంయముత్తమం ॥ 3-83-99 (19547)
మహర్షీణామిదం గుహ్యం సర్వపాపప్రమోచనం।
అధీత్యద్విజమధ్యే చ నిర్మలః స్వర్గమాప్నుయాత్ ॥ 3-83-100 (19548)
శ్రీమత్స్వర్గ్యం తథా పుణ్యం సపత్నశమనం శివం।
మేధాజననమగ్ర్యం వై తీర్థవంశానుకీర్తనం ॥ 3-83-101 (19549)
అపుత్రో లభతే పుత్రమధనో ధనమాప్నుయాత్।
శూద్రో యథేప్సితాన్కామాన్బ్రాహ్మణః పారగః పఠన్।
మహీం విజయతే రాజా వైశ్యో ధనమవాప్నుయాత్ ॥ 3-83-102 (19550)
యశ్చేదం శృణుయాన్నిత్యం తీర్థపుణ్యం నరః శుచిః।
జాతీః స స్మరతే బహ్వీర్నాకపృష్ఠే చ మోదతే ॥ 3-83-103 (19551)
గంయాన్యపి చ తీర్థాని కీర్తితాన్యగమాని చ।
మనసా తాని గచ్ఛేత సర్వతీర్థసమీక్షయా ॥ 3-83-104 (19552)
ఏతాని వసుభిః సాధ్యైరాదిత్యైర్మరుదశ్విభిః।
ఋషిభిర్దేవకల్పైశ్చ స్నాతాని సుకృతైషిభిః ॥ 3-83-105 (19553)
ఏవం త్వమపి కౌరవ్య విధినాఽనేన సువ్రత।
వ్రత తీర్థాని నియతః పుణ్యం పుణ్యేన వర్ధయన్ ॥ 3-83-106 (19554)
భాషితైః కరణైః పూర్వమాస్తిక్యాచ్ఛ్రుతిదర్శనాత్।
ప్రాప్యంతే తాని తీర్తాని సద్భిః శాస్త్రార్థదర్శిభిః।
సద్భిః శాస్త్రార్థతత్వజ్ఞైర్బ్రాహ్మణైః సహ గంయతాం ॥ 3-83-107 (19555)
నావ్రతీ నాకృతాత్మా చ నాశుచిర్న చ తస్కరః।
స్నాతి తీర్థేషు కౌరవ్య న చ వక్రమతిర్నరః ॥ 3-83-108 (19556)
త్వయా తు సంయగ్వృత్తేన నిత్యం ధర్మార్థదర్శినా।
`పితరస్తాత సర్వే చ తారితాః ప్రపితామహాః' ॥ 3-83-109 (19557)
పితా పితామహస్చైవ సర్వే చ ప్రపితామహాః।
పితామహపురోగాశ్చ దేవాః సర్షిగణా నృప।
తవ ధర్మేణ ధర్మజ్ఞ నిత్యమేవాభితోషితః ॥ 3-83-110 (19558)
అవాప్స్యసి త్వం లోకాన్వై వసూనాం వాసవోపమ।
కీర్తిం చ మహాతీం భీష్మ ప్రాప్స్యసే భువిశాశ్వతీం ॥ 3-83-111 (19559)
నారద ఉవాచ। 3-83-112x (1991)
ఏవముక్త్వాఽభ్యనుజ్ఞాయ పులస్త్యో భగవానృషిః।
ప్రీతః ప్రీతేన మనసా తత్రైవాంతరధీయత ॥ 3-83-112 (19560)
భీష్మశ్చ కురుశార్దూల శాస్త్రతత్త్వార్థదర్శివాన్।
పులస్త్యవచనాచ్చైవ పృథివీం పరిచక్రమే ॥ 3-83-113 (19561)
ఏవమేషా మహాభాగా ప్రతిష్ఠానే ప్రతిష్ఠితా।
తీర్థయాత్రా మహాపుణ్యా సర్వపాపప్రమోచనీ ॥ 3-83-114 (19562)
అనేన విధినా యస్తు పృథివీం సంచరిష్యతి।
అశ్వమేధశతం సాగ్రం ఫలం ప్రేత్య స భోక్ష్యతి ॥ 3-83-115 (19563)
తతశ్చాష్టగుణం పార్థ ప్రాప్స్యసే ధర్మముత్తమం।
భీష్మః కురూణాం ప్రవరో యథా పూర్వమవాప్తవాన్ ॥ 3-83-116 (19564)
నేతా చ త్వమృషీన్యస్మాత్తేన తేఽష్టగుణం ఫలం।
రక్షోగణబికీర్ణాని తీర్థాన్యేతాని భారత।
అగంయాని మనుష్యేంద్రైస్త్వామృతే కురునందన ॥ 3-83-117 (19565)
ఇదం దేవర్షిచరితం సర్వతీర్తాభిసంవృతం।
యః పఠేచ్ఛృణుయాద్వాఽపిసర్వపాపైః ప్రముచ్యతే ॥ 3-83-118 (19566)
ఋషిముఖ్యాః సదా యత్రవాల్మీకిస్త్వథ కశ్యపః।
ఆత్రేయః కుండజఠరో విశ్వామిత్రోఽథ గౌతమః ॥ 3-83-119 (19567)
అసితో దేవలశ్చైవ మార్కండేయోఽథ గాలవః।
భరద్వాజో వసిష్ఠశ్చ మునిరుద్దాలకస్తథా ॥ 3-83-120 (19568)
శౌనకః సహ పుత్రేణ వ్యాసశ్చ తపతాంవరః।
దుర్వాసాశ్చ మునిశ్రేష్ఠో జాబాలిశ్చ మహాతపాః ॥ 3-83-121 (19569)
ఏతే ఋషివరాః సర్వే త్వత్ప్రతీక్షాస్తపోధనాః।
ఏభిః సహ మహారాజ తీర్థాన్యేతాన్యనువ్రజ ॥ 3-83-122 (19570)
ఏష తే లోమశో నామ మహర్షిరమితద్యుతిః।
సమేష్యతి మహారాజ తేన సార్ధమనువ్రజ ॥ 3-83-123 (19571)
మయాఽపిసహ ధర్మజ్ఞ తీర్థాన్యేతాన్యనుక్రమాత్। 3-83-b124 ప్రాప్స్యసే మహతీం కీర్తిం యథా రాజా మహాభిషక్ ॥ 3-83-124 (19572)
యథా యయాతిర్ధర్మాత్మా యథా రాజా పురూరవాః।
తథా త్వం కురుశార్దూల స్వేన ధర్మేణ శోభసే ॥ 3-83-125 (19573)
యథా భగీరథో రాజా యథా రామశ్చ విశ్రుతః।
తథా త్వం సర్వరాజభ్యో భ్రాజసే రశ్మివానివ ॥ 3-83-126 (19574)
యథా మనుర్యథేక్ష్వాకుర్యథా పూరుర్మహాయశాః।
యథా వైన్యో మహారాజ తథా త్వమపి విశ్రుతః ॥ 3-83-127 (19575)
యథా చ వృత్రహా సర్వాన్సపత్నాన్నిర్దహన్పురా।
త్రైలోక్యం పాలయామాస దేవరాడ్విగతజ్వరః ॥ 3-83-128 (19576)
తథా శత్రుక్షయం కృత్వా త్వం ప్రజాః పాలయిష్యసి।
స్వధర్మవిజితాముర్వీం ప్రాప్య రాజీవలోచన।
ఖ్యాతిం యాస్యసి ధర్మేణ కార్తవీర్యార్జునో యథా ॥ 3-83-129 (19577)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-83-130x (1992)
ఏవమాశ్వాస్య రాజానం నారదో భగవానృషిః।
అనుజ్ఞాప్య మహారాజ తత్రైవాంతరధీయత ॥ 3-83-130 (19578)
యుధిష్ఠిరోషి ధర్మాత్మా తమేవార్థం విచింతయన్।
తీర్థయాత్రాశ్రితం పుణ్యమృషీణాం ప్రత్యవేదయత్ ॥ 3-83-131 (19579)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్తయాత్రాపర్వణి త్ర్యశీతితమోఽధ్యాయః ॥ 83 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-83-4 అశ్వమేధాద్దశగుణమితి క. పాఠః ॥ 3-83-29 నిదర్శనముదాహరణం ॥ 3-83-30 యో యోనిసంకరజః స జేతత్ర గాయత్రీం పఠతి తస్య సంయక్ పఠతోపితీర్థమాహాత్ంయాత్సా గాయత్రీ గాథా స్వరనియమహీనా గద్యవన్ముఖాన్నిఃసరతి। గాథికా గ్రాంయగీతవత్ స్వరవర్ణవికృతా ॥ 3-83-31 అబ్రాహ్మణస్య తు ప్రాక్సిద్ధాపి తత్ర న స్ఫురతీతి భావః ॥ 3-83-33 తతో బేణ్ణాం సమాసాద్యేతి క. ధ. పాఠః ॥ 3-83-73 చక్రచరాః సూర్యాదయః ॥ 3-83-75 స్త్రీరూపాయాః పృథివ్యాః మేరుపృష్ఠశీర్షాయా హరిద్వారాదరభ్య జఘనం నాభేరధోభాగః ॥ 3-83-77 నదీ ప్రోక్తా ప్రజాపతేరితి ధ. పాఠః ॥ 3-83-83 ప్రయాగగమనం ప్రతీతి క. పాఠః ॥ 3-83-85 చాతుర్వేద్యే చ యత్పుణ్యమితి క. పాఠః ॥ 3-83-103 కైలాసే సత్యలోకే నాకపృష్ఠే చ మోదత ఇతి క. పాఠః ॥ 3-83-104 అగమాని అగంయాని। సమీక్షయా దర్శనేచ్ఛయా ॥ 3-83-107 కరణైః ఇంద్రియైః ॥ 3-83-108 అకృతాత్మా అవశీకృతచిత్తః ॥ 3-83-114 ప్రతిష్ఠానే ప్రయాగే। ప్రతిష్ఠితా సమాప్తా ॥ 3-83-124 మహాభిషక్ శంతనురూపేణావతీర్ణః ॥ 3-83-126 రశ్మివాన్ సూర్యః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 084
॥ శ్రీః ॥
3.84. అధ్యాయః 084
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరేణ ధౌంయంప్రతి అర్జునేన వినా స్వస్య కాంయకవనేఽనమిరుచికథనపూర్వకం నివాసాయ స్థానాంతరకథనప్రార్థనా ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-84-0 (19580)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-84-0x (1993)
భ్రాతౄణాం మతమాజ్ఞాయ నారదస్య చ ధీమతః।
పితామహసమం ధౌంయం ప్రాహ రాజా యుధిష్ఠిరః ॥ 3-84-1 (19581)
మయా స పురుషవ్యాఘ్రో జిష్ణుః సత్యపరాక్రమః।
అస్త్రహేతోర్మహాబాహురమితాత్మా వివాసితః ॥ 3-84-2 (19582)
స హి వీరోఽనురక్తశ్ సమర్థశ్చ తపోధనః।
కృతీ చ భృశమప్యస్త్రే వాసుదేవ ఇవ ప్రభుః ॥ 3-84-3 (19583)
అహం హ్యేతావుభౌ బ్రహ్మన్కృష్ణావరివిఘాతినౌ।
అభిజానామి విక్రాంతౌ తథా వ్యాసః పరంతపౌ ॥ 3-84-4 (19584)
త్రియుగౌ పుండరీకాక్షౌ వాసుదేవధనంజయౌ।
నారదోఽపితథా వేద యోష్యశంసత్సదా మమ ॥ 3-84-5 (19585)
తథాఽహమపి జానామి నరనారాయణావృషీ।
శక్తోఽయమిత్యతో మత్వా మయా స ప్రేషితోఽర్జునః ॥ 3-84-6 (19586)
ఇంద్రాదనవరః శక్రం సురసూనుః సురాధిపం।
ద్రష్టుమస్త్రాణి చాదాతుమింద్రాదితి వివాసితః ॥ 3-84-7 (19587)
భీష్మద్రోణావతిరథౌ కృపో ద్రౌణిశ్చ దుర్జయః।
ధృతరాష్ట్రస్య పుత్రేణ సుధృతాః సుమహాబలాః ॥ 3-84-8 (19588)
సర్వే వేదవిదః శూరాః సర్వేఽస్త్రకుశలాస్తథా।
`సర్వే మహారథా ముఖ్యాః సర్వే జితపరిశ్రమాః'।
యోద్ధుకామాశ్చ పార్థేన సతతం యే మహాబలాః ॥ 3-84-9 (19589)
స చ దివ్యాస్త్రవిత్కర్ణః సూతపుత్రో మహారథః।
యోఽస్త్రవేగానిలబలః శరార్చిస్తలనిఃస్వనః।
రజోధూమోఽస్త్రసంపాతో ధార్తరాష్ట్రానిలోద్ధతః ॥ 3-84-10 (19590)
నిసృష్ట ఇవ కాలేన యుగాంతజ్వలనో యథా।
మమ సైన్యమయం కక్షం ప్రధక్ష్యతి న సంశయః ॥ 3-84-11 (19591)
తం స కుష్ణానిలోద్ధూతో దివ్యాస్త్రజ్వలనో మహాన్।
శ్వేతవాజిబలాకాభృద్గండీవేంద్రాయుధోల్బణః ॥ 3-84-12 (19592)
సంరబ్ధః శరధారాభిః సుధీప్తం కర్ణపావకం।
ఉదీర్ణోఽర్జునమేఘోఽయం శమయిష్యతి సంయుగే ॥ 3-84-13 (19593)
స సాక్షాదేవ సర్వాణి శక్రాత్పరపురంజయః।
దివ్యాన్యస్త్రాణి వీభత్సుర్యథావత్ప్రతిపత్స్యతే ॥ 3-84-14 (19594)
అలం స తేషాం సర్వేషామితి మే ధీయతే మతిః।
నాస్తి త్వతిక్రియా తస్ రణేఽరీణాం ప్రతిక్రియా ॥ 3-84-15 (19595)
తే వయం పాండవం సర్వే గృహీతాస్త్రమరిందమం।
ద్రష్టారో న హి బీభత్సుర్భారముద్యంయ సీదతి ॥ 3-84-16 (19596)
వయం తు తమృతే వీరం వనేఽస్మింద్విపదాంవర।
అవధానం న గచ్ఛామః కాంయకే సహ కృష్ణయా ॥ 3-84-17 (19597)
భవానన్యద్వనం సాధు బహ్వన్నం ఫలవచ్ఛుచి।
ఆఖ్యాతు రమణీయం చ సేవితం పుణ్యక్రమభిః ॥ 3-84-18 (19598)
యత్రకంచిద్వయం కాలం వసంతః సత్యవిక్రమం।
ప్రతీక్షామోఽర్జునం వరం వృష్టికామా ఇవాంబుదం ॥ 3-84-19 (19599)
వివిధానాశ్రమాన్కాంశ్చిద్ద్విజాతిభ్యః ప్రతిశ్రుతాన్।
సరాంసి సరితశ్చైవ రమణీయాంశ్చ పర్వతాన్ ॥ 3-84-20 (19600)
ఆచక్ష్వ న హి మే బ్రహ్మన్రోచతే తమృతేఽర్జునం।
వనేఽస్మిన్కాంయకే వాసో గచ్ఛామోఽన్యాం దిశంప్రతి ॥ 3-84-21 (19601)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి చతురశీతితమోఽధ్యాయః ॥ 84 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-84-7 అనవరోఽన్యూనః ॥ 3-84-10 రజఃకార్యం క్రోధః స ఏవ ధూమో యస్య। ధార్తరాష్ట్రైరనిలైరివ ఉద్ధత ఉద్దీపితః ॥ 3-84-11 కక్షం తృణవనం ॥ 3-84-12 ఉల్వణో దుఃసహః ॥ 3-84-15 అలం జేతుం పర్యాప్తః ॥ 3-84-16 ద్రష్టారో ద్రక్ష్యామః ॥ 3-84-17 అవధానం స్వాస్థ్యం ॥ 3-84-18 బ్రహ్మాఢ్యం జలవచ్ఛుచీతి క. ఘ. పాఠః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 085
॥ శ్రీః ॥
3.85. అధ్యాయః 085
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ధౌంయేన యుధిష్ఠిరయ ప్రాచీస్థనానాతీర్థకథనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-85-0 (19602)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-85-0x (1994)
తాన్సర్వానుత్సుకాందృష్ట్వా పాండవాందీనచేతసః।
అశ్వాసయంస్తథా ధౌంయో బృహస్పతిసమోఽబ్రవీత్ ॥ 3-85-1 (19603)
బ్రాహ్మణానుమతాన్పుణ్యానాశ్రమాన్భరతర్షభ।
దిశస్తీర్థాని శైలాంశ్చ శృణు మే వదతోఽనఘ ॥ 3-85-2 (19604)
యాఞ్శ్రుత్వా గదతో రాజన్విశోకో భవితాసి హ।
ద్రౌపద్యా చానయా సార్ధం భ్రాతృభిశ్చ నరేశ్వర ॥ 3-85-3 (19605)
శ్రవణాచ్చైవ తేషాం త్వం పుణ్యమాప్స్యసి పాండవ।
గత్వా శతగుణం చైవ తేభ్య ఏవ నరోత్తమ ॥ 3-85-4 (19606)
శృణు పూర్వాం దిశం రాజందేవర్షిగణసేవితాం।
రంయాం తే కథయిష్యామి యుధిష్ఠిర యథాస్మృతి ॥ 3-85-5 (19607)
తస్యాం రదేవర్షిజుష్టాయాం నైమిషం నామ భారత।
యత్రతీర్థాని దేవానాం పుణ్యాని చ పృథక్ పృథక్ ॥ 3-85-6 (19608)
యత్ర సా గోమతీ పుణ్యా రంయా దేవర్షిసేవితా।
యజ్ఞభూమిశ్చ దేవానాం శామిత్రం చ వివస్వతః ॥ 3-85-7 (19609)
తస్యాం గిరివరః పుణ్యో గయో రాజర్షిసత్కృతః।
శివం బ్రహ్మసరో యత్రసేవితం త్రిదశర్షిభిః ॥ 3-85-8 (19610)
యదర్థే పురుషవ్యాఘ్ర కీర్తయంతి పురాతనాః।
ఏష్టవ్యా బహవః పుత్రా యద్యేకోపి గయాం వ్రజేత్ ॥ 3-85-9 (19611)
గౌరీం వా వరయేత్కన్యాం నీలం వా వృషముత్సృజేత్।
ఉత్తారయతి సంతత్యా దశ పూర్వాందశావరాన్ ॥ 3-85-10 (19612)
మహానదీ చ తత్రైవ తథా గయశిరో నృప।
యత్రాసౌ కీర్త్యతే విప్రైరక్షయ్యకరణో వటః ॥ 3-85-11 (19613)
యత్రదత్తం పితృభ్యోఽన్నమక్షయ్యం భవతి ప్రభో।
సా చ పుణ్యజలా తత్ర ఫల్గునామా మహానదీ ॥ 3-85-12 (19614)
బహుమూలఫలా చాపి కౌశికీ భరతర్షభ।
విశ్వామిత్రోఽధ్యగాద్యత్ర బ్రాహ్మణత్వం తపోధనః ॥ 3-85-13 (19615)
గంగా యత్రనదీ పుణ్యా యస్యాస్తీరే భగీరథః।
అయజత్తత్రబహుభిః క్రతుభిర్భూరిదక్షిణైః ॥ 3-85-14 (19616)
పాంచాలేషు చ కౌరవ్య కథయంత్యుత్పలావతం।
విశ్వామిత్రోఽయజద్యత్ర శక్రేణ సహ కౌశికః ॥ 3-85-15 (19617)
యత్రానువంశం భగవాంజామదగ్న్యస్తథా జగౌ।
విశ్వామిత్రస్య తాం దృష్ట్వా చిభూతిమతిమానుషీం ॥ 3-85-16 (19618)
కాన్యకుబ్జేఽపిబత్సోమమింద్రేణ సహ కౌశికః।
తతః క్షత్రాదపాక్రామద్బ్రాహ్మణోస్మీతి చాబ్రవీత్ ॥ 3-85-17 (19619)
పవిత్రమృషిభిర్జుష్టం పుణ్యం పావనముత్తమం।
గంగాయమునయోర్వీర సంగమం లోకవిశ్రుతం ॥ 3-85-18 (19620)
యత్రాయజత భూతాత్మా పూర్వమేవ పితామహః।
ప్రయాగమితి విఖ్యాతం తస్మాద్భరతసత్తమ ॥ 3-85-19 (19621)
అగస్త్యస్య తు రాజేంద్ర తత్రాశ్రమవరో నృప।
తత్తథా తాపసారణ్యం తాపసైరుపశోభితం ॥ 3-85-20 (19622)
హిరణ్యబిందుః కథితో గిరౌ కాలంజరే మహాన్।
ఆగస్త్యపర్వతోరభ్యః పుణ్యో గిరివః శివః ॥ 3-85-21 (19623)
మహేంద్రో నామ కౌరవ్య భార్గవస్య మహాత్మనః।
అయజత్తత్రకౌంతేయ పూర్వమేవ పితామహః ॥ 3-85-22 (19624)
యత్రభాగీరథీ పుణ్యాం సరస్యాసీద్యుధిష్ఠిర।
యత్ర సా బ్రహ్మశాలేతి పుణ్యాఖ్యాతా విశాంపతే।
ధూతపాప్మభిరాకీర్ణా పుణ్యం తస్యాశ్చ దర్శనం ॥ 3-85-23 (19625)
పవిత్రో మంగలీయశ్చ ఖ్యాతో లోకే సనాతనః।
కేదారశ్చ మతంగస్య మహానాశ్రమ ఉత్తమః ॥ 3-85-24 (19626)
కుండోదః పర్వతో రంయో బహుమూలఫలోదకః।
నైషధస్తృషితో యత్ర జలం శర్మ చ లబ్ధవాన్ ॥ 3-85-25 (19627)
యత్ర దేవవనం పుణ్యం తాపసైరుపశోభితం।
బాహుదా చ నదీ యత్రనందా చ గిరిమూర్ధని ॥ 3-85-26 (19628)
తీర్థాని సరితః శైలాః పుణ్యాన్యాయతనాని చ।
ప్రాచ్యాం దిశి మహారాజ కీర్తితాని మయా తవ ॥ 3-85-27 (19629)
తిసృష్వన్యాసు పుణ్యాని దిక్షు తీర్థాని మే శృణు।
సరితః పర్వతాంశ్చైవ పుణ్యాన్యాయతనాని చ ॥ 3-85-28 (19630)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి పంచాశీతితమోఽధ్యాయః ॥ 85 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-85-7 శామిత్రం శమితుః కర్మ యజ్ఞే పశుమారణం। వివస్వతః పుత్రస్య యమస్యేతి శేషః ॥ 3-85-8 తస్యాం ప్రాచ్యాం దిశి। రాజర్షిరపి గయసంజ్ఞః ॥ 3-85-18 పవిర్వజ్రం తత్తుల్యం జన్మమరణాదిదుఃఖం తస్మాత్రాయత ఇతి పవిత్రం। అతఏవ ఋషిభిర్జుష్టం సేవితం। పుణ్యం ధర్మవృద్ధిహేతుః। పావనం పాపనాశనం ॥ 3-85-21 అత్యన్యాన్పర్వతాన్రాజన్పుణ్యో గిరివరః శివః ఇతి క. పాఠః ॥ 3-85-23 సరసి మణికర్ణికాఖ్యే ప్రవిష్టా ఆసీత్। ఆకార్ణా వ్యాప్తా ॥ 3-85-24 మంగలీయః మంగలావహః ॥ 3-85-25 నైషధో నలః ॥ 3-85-26 బహులా చ నదీ యత్రేతి క. ధ. పాఠః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 086
॥ శ్రీః ॥
3.86. అధ్యాయః 086
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ధౌంయేన యుధిష్ఠిరంప్రతి దక్షిణదిక్స్థనానాతీర్థానుకీర్తనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-86-0 (19631)
ధౌంయ ఉవాచ। 3-86-0x (1995)
దక్షిణస్యాం తు పుణ్యాని శృణు తీర్థాని భారత।
విస్తరేణ యథాబుద్ధి కీర్త్యమానాని తాని వై ॥ 3-86-1 (19632)
యస్యామాఖ్యాయతే పుణ్యా దిశి గోదావరీ నదీ।
బహ్వారామా బహుజలా తాపసాచరితా శివా ॥ 3-86-2 (19633)
వేణా భీమరథీ చైవ నద్యౌ పాపభయాపహే।
మృగద్విజసమాకీర్ణే తాపసాలయభూషితే ॥ 3-86-3 (19634)
రాజర్షేస్తస్ చ సరిన్నృగస్య భరతర్షభ।
రంయతీర్థా బహుజలా పయోష్ణీ ద్విజసేవితా ॥ 3-86-4 (19635)
అపి చాత్ర మహాయోగీ మార్కండేయో మహాయశాః।
అనువంశ్యాం జగౌ గాథాం నృగస్య ధరణీపతేః ॥ 3-86-5 (19636)
నృగస్ యజమానస్య ప్రత్యక్షమితి నః శ్రుతం।
`మరుతః పరివేష్టారః సదస్యాశ్చ దివౌకసః'॥ 3-86-6 (19637)
పయోష్ణ్యాం యజమానస్య వారాహే తీర్థ ఉత్తమే।
ఉద్ధృతం భూతలస్థం వావాయునా సముదీరితం।
పయోష్ణ్యా హరతే తోయం పాపమామరణాంతికం ॥ 3-86-7 (19638)
స్వర్గాదుత్తుంగమమలం విషాణం యత్ర శూలినః।
స్వమాత్మవిహితం దృష్ట్వా మర్త్యః శివపురం వ్రజేత్ ॥ 3-86-8 (19639)
ఏకతః సరితః సర్వా గంగాద్యాః సలిలోచ్చయాః।
పయోష్ణీ చైకతః పుణ్యా తీర్థేభ్యో హి మతా మమ ॥ 3-86-9 (19640)
మాఠరస్య వనం పుణ్యం బహుమూలఫలం శివం।
యూపశ్చ భరతశ్రేష్ఠ వరుణస్రోతసే గిరౌ ॥ 3-86-10 (19641)
ప్రవేణ్యుత్తరపార్స్వే తు పుణ్యే కణ్వాశ్రమే తథా।
తాపసానామరణ్యాని కీర్తితాని యథాశ్రుతి ॥ 3-86-11 (19642)
వేదీ శూర్పారకే తాత జమదగ్నేర్మహాత్మనః।
రంయా పాషాణతీర్థా చ పురశ్చంద్రా చ భారత ॥ 3-86-12 (19643)
అశోకతీర్థం తత్రైవ కౌంతే య బహులాశ్రమం।
అగస్త్యతీర్థం పాండ్యేషు వారుణం చ యుధిష్ఠిర ॥ 3-86-13 (19644)
కుమార్యః కథితాః పుణ్యాః పాండ్యేష్వేవ నరర్షభ।
తాంరపర్ణీ తు కౌంతేయ కీర్తయిష్యామి తాం శృణు ॥ 3-86-14 (19645)
యత్ర దేవైస్తపస్తప్తం మహదిచ్ఛద్భిరాశ్రమే।
గోకర్ణమితి విఖ్యాతం త్రిషు లోకేషు భారత ॥ 3-86-15 (19646)
శీతతోయో బహుజలః పుణ్యస్తాత శివశ్చ సః।
హ్రదః పరమదుష్ప్రాపో మానుషైరకృతాత్మభిః ॥ 3-86-16 (19647)
తత్ర వృక్షతృణాద్యైశ్చ సంపన్నః ఫలమూలవాన్।
ఆశ్రమోఽగస్త్యశిష్యస్య పుణ్యో దేవసహే గిరౌ ॥ 3-86-17 (19648)
వైడూర్యపర్వతస్తత్ర శ్రీమాన్మణిమయః శివః।
అగస్త్యస్యాశ్రమశ్చైవ బహుమూలఫలోదకః ॥ 3-86-18 (19649)
సురాష్ట్రేష్వపి వక్ష్యామి పుణ్యాన్యాయతనాని చ।
ఆశ్రమాన్సరితశ్చైవ సరాంసి చ నరాధిప ॥ 3-86-19 (19650)
చమసోద్భేదనం విప్రాస్తత్రాపి కథయంత్యుత।
ప్రభాసం చోదధౌ తీర్థం త్రిషు లోకేషు విశ్రుతం ॥ 3-86-20 (19651)
తత్ర పిండారకం నామ తాపసాచరితం శివం।
ఉజ్జయంతశ్చ శిఖరీ క్షిప్రం సిద్ధికరో మహాన్ ॥ 3-86-21 (19652)
తత్ర దేవర్షివీరేణ నారదేనానుకీర్తితః।
పురాణః శ్రూయతే శ్లోకస్తం నిబోధ యుధిష్ఠిర ॥ 3-86-22 (19653)
పుణ్యే గిరౌ సురాష్ట్రేషు మృగపక్షినిషేవితే।
ఉజ్జయంతే స్మ తప్తాంగో నాకపృష్ఠే మహీయతే ॥ 3-86-23 (19654)
`ఏష నారాయణః శ్రీమాన్క్షీరార్ణవనికేతనః।
నాగపర్యంకముత్సృజ్యహ్యాగతో మధురాం పురీం' ॥ 3-86-24 (19655)
పుణ్యా ద్వారవతీ తత్రయత్రాసౌ మధుసూదనః।
సాక్షాద్దేవః పురాణోసౌ స హి ధర్మః సనాతనః ॥ 3-86-25 (19656)
యే చ కవేదవిదో విప్రా యే చాధ్యాత్మవిదో జనాః।
తే వదంతి మహాత్మానం కృష్ణం ధర్మం సనాతనం ॥ 3-86-26 (19657)
పవిత్రాణాం హి గోవిందః పవిత్రం పరముచ్యతే।
పుణ్యానామపి పుణ్యోసౌ మంగాలానాం చ మంగలం।
త్రైలోక్యే పుండరీకాక్షో దేవదేవః సనాతనః ॥ 3-86-27 (19658)
అవ్యయాత్మా వ్యయాత్మా చ క్షేత్రజ్ఞః పరమేశ్వరః।
ఆస్తే హరిరచింత్యాత్మా తత్రైవ మధుసూదనః ॥ 3-86-28 (19659)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి షడశీతితమోఽష్యాయః ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-86-5 అనువంశ్యాం వంశానూరూపాం తు నృగమాత్రానురూపాం ॥ 3-86-13 అశోకతీర్థం మత్స్యేష్వితి ధ. పాఠః ॥ 3-86-15 మహత్ మోక్షఫలం ॥ 3-86-23 తప్తాంగ కృతతపస్కః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 087
॥ శ్రీః ॥
3.87. అధ్యాయః 087
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ధౌంయేన యుధిష్ఠిరంప్రతి ప్రతీచీస్థతీర్థకథనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-87-0 (19660)
ధౌంయ ఉవాచ। 3-87-0x (1996)
అవంతీషు ప్రతీచ్యాం వై కీర్తయిష్యామి తే దిశి।
యాని తత్రపవిత్రాణి పుణ్యాన్యాయతనాని చ ॥ 3-87-1 (19661)
ప్రియంగ్వాంరవణోపేతా వానీరఫలమాలినీ।
ప్రత్యక్స్రోతా నదీ పుణ్యా నర్మదా తత్ర భారత ॥ 3-87-2 (19662)
త్రైలోక్యే యాని తీర్థాని పుణ్యాన్యాయతనాని చ।
సరిద్వనాని శైలేంద్రా దేవాశ్చ సపితామహాః ॥ 3-87-3 (19663)
నర్మదాయాం కురుశ్రేష్ఠ సహసిద్ధర్షిచారణైః।
స్నాతుమాయాంతి పుణ్యౌధైః సదా వారిషు భారత ॥ 3-87-4 (19664)
నిరేతః శ్రూయతే పుణ్యో యత్ర విశ్రవసో మునేః।
జజ్ఞే ధనపతిర్యత్ర కుబేరో నరవాహనః ॥ 3-87-5 (19665)
వైఢూర్యశిఖరో నామ పుణ్యో గిరివరః శివః।
నిత్యపుష్పఫలాస్తత్ర పాదపా హరితచ్ఛదాః ॥ 3-87-6 (19666)
తస్య శైలస్య శిఖరే సరః పుణ్యం మహీపతే।
ఫుల్లపద్మం మహారాజ దేవగంధర్వసేవితం ॥ 3-87-7 (19667)
బహ్వాశ్చర్యం మహారాజ దృశ్యతే తత్ర పర్వతే।
పుణ్యే స్వర్గోపమే చైవ దేవర్షిగణసేవితే ॥ 3-87-8 (19668)
హ్రదినీ పుణ్యతీర్థా చ రాజర్షేస్తత్ర వై సరిత్।
విశ్చామిత్రేణ తపసా నిర్మితా సర్వపావనీ ॥ 3-87-9 (19669)
యస్యాస్తీరే సతాం మధ్యే యయాతిర్నహుషాత్మజః।
పపాత స పునర్లోకాఁల్లేభే ధర్మాన్సనాతనాన్ ॥ 3-87-10 (19670)
తత్రపుణ్యో హ్రదః ఖ్యాతో మైనాకశ్చైవ పర్వతః।
బహుమూలఫలోపేతస్త్వమితో నామ పర్వతః ॥ 3-87-11 (19671)
ఆశ్రమః కక్షసేనస్య పుణ్యస్తత్రయుధిష్ఠిరః।
చ్యవనస్యాశ్రమశ్చైవ విఖ్యాతస్తత్రపాండవ।
తత్రాల్పేనైవ సిద్ధ్యంతి మానవాస్తపసా విభో ॥ 3-87-12 (19672)
జంబూమార్గో మహారాజ ఋషీణాం భావితాత్మనాం।
ఆశ్రమ శాంయతాం శ్రేష్ఠ మృగద్విజనిషేవితః ॥ 3-87-13 (19673)
తతః పుణ్యతమా రాజన్సతతం తాపసైర్యుతా।
కేతుమాలా చ మేధ్యా చ గంగాద్వారం చ భూమిప।
ఖ్యాతం చ సైంధవారణ్యం పుణ్యం ద్విజనిషేవితం ॥ 3-87-14 (19674)
పితామహసరః పుణ్యం పుష్కరం నామ నామతః।
వైఖానసానాం సిద్ధానామృషీణామాశ్రమః ప్రియః ॥ 3-87-15 (19675)
అప్యత్ర సంశ్రయార్థాయ ప్రజాపతిరథో జగౌ।
పుష్కరేషు కురుశ్రేష్ఠ గాథాం సుకృతినాంవర ॥ 3-87-16 (19676)
మనసాఽప్యభికామస్య పుష్కరాణి మనఖినః।
విప్రణశ్యంతి పాపాని నాకపృష్ఠే చ మోదతే ॥ 3-87-17 (19677)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణఇ సప్తాశీతితమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-87-2 ప్రత్యక్స్త్రోతా- పశ్చిమవాహినీ ॥ 3-87-13 శాంయతాం శమవతాం ॥ 3-87-14 గంగారణ్యం చ భూమిపేతి ధ. పాఠః ॥ 3-87-16 సంశ్రయార్థాయ వాసార్థం ॥ 3-87-17 అభికామస్య గంతుమిచ్ఛోః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 088
॥ శ్రీః ॥
3.88. అధ్యాయః 088
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ధౌంయేన యుధిష్ఠిరంప్రత్యుదీచీస్థతీర్థకథనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-88-0 (19678)
ధౌంయ ఉవాచ। 3-88-0x (1997)
ఉదీచ్యాం రాజశార్దూల దిశి పుణ్యాని యాని వై।
తాని తే కీర్తయిష్యామి పుణ్యాన్యాయతనాని చ ॥ 3-88-1 (19679)
శృణుష్వావహితో భూత్వా మమ మంత్రయతః ప్రభో।
కథాప్రతిగ్రహో వీర శ్రద్ధాం జనయతే శుభాం ॥ 3-88-2 (19680)
సరస్వతీ మహాపుణ్యా హ్రదినీ తీర్థమాలినీ।
సముద్రగా మహావేగా యమునా యత్ర పాండవ ॥ 3-88-3 (19681)
యత్ర పుణ్యతరం తీర్థం ప్లక్షావతరణం శుభం।
యత్రసారస్వతైరిష్ట్వా గచ్ఛంత్యవభృథం ద్విజాః ॥ 3-88-4 (19682)
పుణ్యం చాఖ్యాయతే దివ్యం శివమగ్నిశిరోఽనఘ।
సహదేవోఽయజద్యత్రశంయాక్షేపేణ భారత ॥ 3-88-5 (19683)
ఏతస్మిన్నేవ చార్థేఽసౌ ఇంద్రగీతా యుధిష్ఠిర।
గాథా చరతి లోకేఽస్మిన్గీయమానా ద్విజాతిభిః ॥ 3-88-6 (19684)
అగ్నయః సహదేవేన యే చితా యమునామను।
తే తస్య కురుశార్దూల సహస్రశతదక్షిణాః ॥ 3-88-7 (19685)
తత్రైవ భరతో రాజా చక్రవర్తీ మహాయశాః।
వింశతీం సప్త చాష్టౌ చ హయమేధానుపాహరత్ ॥ 3-88-8 (19686)
కామకృద్యో ద్విజాతీనాం శ్రుతస్తాత యథా పురా।
అత్యంతమాశ్రమః పుణ్యః శరభంగస్య విశ్రుతః ॥ 3-88-9 (19687)
సరస్వతీ నదీ సద్భిః సతతం పార్థ పూజితా।
వాలఖిల్యైర్మహారాజ యత్రేష్టమృషిభిః పురా ॥ 3-88-10 (19688)
దృషద్వతీ మహాపుణ్యా యత్ర రఖ్యాతా యుధిష్ఠిర।
న్యగ్రోధాఖ్యస్తు పాంచాల్యః పాంచాల్యోద్విపదాంవర।
దాల్భ్యఘోషశ్చ దాల్భ్యాశ్ ధరణీస్థో మహాత్మనః ॥ 3-88-11 (19689)
కౌంతేయానంతయశసః సువ్రతస్యామితౌజసః।
ఆశ్రమః ఖ్యాయతే పుణ్యస్త్రిషు లోకేషు విశ్రుతః ॥ 3-88-12 (19690)
ఏతావర్ణావవర్ణౌ చ విశ్రుతౌ మనుజాధిప।
ఈజాతే క్రతుభిర్ముఖ్యైః పుణ్యైర్భరతసత్తమ ॥ 3-88-13 (19691)
సమేత్య బహుశో దేవాః సేంద్రాః సవరుణాః పురా।
విశాఖయూపేఽతప్యన్ తేన పుణ్యతమశ్చ సః ॥ 3-88-14 (19692)
ఋషిర్మహాన్మహాభాగో జమదగ్నిర్మహాయశాః।
పలాశకేషు పుణ్యేషు రంయేష్వయజత ప్రభుః ॥ 3-88-15 (19693)
యత్రసర్వాః సరిచ్ఛ్రేష్టాః సాక్షాత్తమృషిసత్తమం।
స్వం స్వం తోయముపాదాయ పరివార్యోపతస్థిరే ॥ 3-88-16 (19694)
అపి చాత్ర మహారాజ స్వయం విశ్వావసుర్జగౌ।
ఇమం శ్లోకం తదా వీర ప్రేక్ష్య దీక్షాం మహాత్మనః ॥ 3-88-17 (19695)
యజమానస్య వై దేవాంజమదగ్నేర్మహాత్మనః।
ఆగంయ సరితో విప్రాన్మధునా సమతర్పయన్ ॥ 3-88-18 (19696)
గంధర్వయక్షరక్షోబిరప్సరోభిశ్చ సేవితం।
కిరాతకిన్నరావాసం శైలం శిఖరిణాంవరం ॥ 3-88-19 (19697)
బిభేద తరసా గంగా గంగాద్వారం యుధిష్ఠిర।
పుణ్యం తత్ఖ్యాయతే రాజన్బ్రహ్మర్షిగణసేవితం ॥ 3-88-20 (19698)
సనత్కుమారః కౌరవ్య పుణ్యం కనఖలం తథా।
పర్వతశ్చ పురుర్నామ యత్రయాతః పురూరవాః ॥ 3-88-21 (19699)
భృగుర్యత్రతపస్తేపే మహర్షిగణసేవితే।
రాజన్స ఆశ్రమః ఖ్యాతో భృగుతుందో మహాగిరిః ॥ 3-88-22 (19700)
యః స భూతం భవిష్యచ్చ భవచ్ భరతర్షభ।
నారాయణః ప్రభుర్విష్ణుః శాశ్వతః పురుషోత్తమః ॥ 3-88-23 (19701)
తస్యాతియశసః పుణ్యాం విశాలాం బదరీమను।
ఆశ్రమః ఖ్యాయతే పుణ్యస్త్రిషు లోకేషు విశ్రుతః ॥ 3-88-24 (19702)
ఉష్ణతోయవహా గంగా శీతతోయవహా పురా।
సువర్ణసికతా రాజన్విశాలాం బదరీమను ॥ 3-88-25 (19703)
ఋషయో యత్రదేవాశ్చ మహాభాగా మహౌజసః।
ప్రాప్య నిత్యం నమస్యంతి దేవం నారాయణం ప్రభుం ॥ 3-88-26 (19704)
యత్రనారాజణో దేవః పరమాత్మా సనాతనః।
తత్ర కృత్స్నం జగత్సర్వం తీర్థాన్యాయతనాని చ ॥ 3-88-27 (19705)
తత్పుణ్యం పరమం బ్రహ్మ తత్తీర్థం త్తపోవనం।
తత్పరం పరమం దేవం భూతానాం పరమేశ్వరం ॥ 3-88-28 (19706)
శాశ్వతం పరమం చైవ ధాతారం పరమం పదం।
యం విదిత్వాన శోచంతి విద్వాంసః శాస్త్రదృష్టయః ॥ 3-88-29 (19707)
తత్ర దేవర్షయః సిద్ధాః సర్వే చైవ తపోధనాః।
ఆదిదేవో మహాయోగీ యత్రాస్తే మధుసూదనః ॥ 3-88-30 (19708)
పుణ్యానామపి తత్పుణ్యమత్ర తే సంశయేస్తు మా।
ఏతాని రాజన్పుణ్యాని పృథివ్యాం పృథివీపతే।
కీర్తితాని నరశ్రేష్ఠ తీర్థాన్యాయతనాని చ ॥ 3-88-31 (19709)
ఏతాని వసుభిః సాధ్యైరాదిత్యైర్మరుదశ్విభిః।
ఋషిభిర్దేవకల్పైశ్చ సేవితాని మహాత్మభిః ॥ 3-88-32 (19710)
3-88-33 (19711)
చరన్నేతాని కౌంతేయ సహితో బ్రాహ్మణర్షభైః।
భ్రాతృభిశ్చ మహాభాగైరుత్కంఠాం విజయిష్యసి ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-88-7 శతం శతసహస్రాణి సహస్రశతదక్షిణాః ఇతి క. ధ. పాఠః ॥ 3-88-9 శంకరస్తత్రవిశ్రుత ఇతి క. ధ. పాఠః ॥ 3-88-13 ఏతా కృష్ణమృగీ తద్వర్ణై కృష్ణౌ నరనారాయణావిత్యర్థః। వస్తుతస్త్వవర్ణౌ వర్ణాః లోహితశుక్లకృష్ణాః రజఃసత్వతమాంసి తద్రహితౌ। తత్ర వైవర్ణ్యవర్ణ్యౌ చేతి క. ధ. పాఠః ॥ 3-88-23 ప్రభుర్జిష్ణురితి క. పాఠః ॥ 3-88-24 విశాలాం నామతః। బదరీమను బదరీసమీపే ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 089
॥ శ్రీః ॥
3.89. అధ్యాయః 089
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
లోమశేనేంద్రవచనాద్యుధిష్ఠిరంప్రతి పార్థస్ పాశుపతాదిప్రాప్తికథనపూర్వకమినద్రసందేశనివేదనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-89-0 (19712)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-89-0x (1998)
ఏవం సంభాషమాణే తు ధౌంయే కౌరవనందన।
లోమశః స మహాతేజా ఋషిస్తత్రాజగామ హ ॥ 3-89-1 (19713)
తం పాండవాగ్రజో రాజా సగణో బ్రాహ్మణాశ్చ తే।
ఉపాతిష్ఠన్మహాభాగం దివి శక్రమివామరాః ॥ 3-89-2 (19714)
సమభ్యర్చ్య యథాన్యాయం ధర్మపుత్రో యుధిష్ఠిరః।
పప్రచ్ఛాగమనే హేతుమటనే చ ప్రయోజనం ॥ 3-89-3 (19715)
స పృష్టః పాండుపుత్రేణ ప్రీయమాణో మహామనాః।
ఉవాచ శ్లక్ష్ణయా వాచా హర్షయన్నివ పాండవాన్ ॥ 3-89-4 (19716)
సంచరన్నస్మి కౌంతేయ సర్వాంల్లోకాన్యదృచ్ఛయా।
గతః శక్రస్య భవనం తత్రాపశ్యం సురేశ్వరం ॥ 3-89-5 (19717)
తవ చ భ్రాతరం వీరమపశ్యం సవ్యసాచినం।
శక్రస్యార్ధాసనగతం తత్ర మే విస్మయో మహాన్ ॥ 3-89-6 (19718)
ఆసీత్పురుషశార్దూల దృష్ట్వా పార్థం తథాగతం।
ఆహ మాం తత్ర దేవేశో గచ్ఛ పాండుసుతాన్ప్రతి ॥ 3-89-7 (19719)
సోఽహమభ్యాగతః క్షిప్రం దిదృక్షస్త్వాం సహానుజం।
వచనాత్పురుహూతస్య పార్థస్ చ మహాత్మనః ॥ 3-89-8 (19720)
ఆఖ్యాస్యే తే ప్రియం తాత మహత్పాండవనందన।
భ్రాతృభిః సహితో రాజన్కృష్ణయా చైవ తచ్ఛృణు ॥ 3-89-9 (19721)
యత్త్వయోక్తో మహాబాహురస్త్రార్థం భరతర్షభ।
తదస్త్రమాప్తం పార్థేన రుద్రాదప్రతిమం విభో ॥ 3-89-10 (19722)
యత్తద్బ్రహ్మశిరో నామ తపసా రుద్రమాగమత్।
అమృతాదుత్థితం రౌద్రం తల్లబ్ధం సవ్యసాచినా ॥ 3-89-11 (19723)
తత్సమంత్రం ససంహారం సప్రాయశ్చిత్తమంగలం।
వజ్రమస్త్రాణి చాన్యాని దండాదీని యుధిష్ఠిర ॥ 3-89-12 (19724)
యమాత్కుబేరాద్వరుణాదింద్రాచ్చ కురునందన।
అస్త్రాణ్యధీతవాన్పార్థో దివ్యాన్యమితవిక్రమః ॥ 3-89-13 (19725)
విశ్వావసోస్తు తనయాద్గీతం నృత్యం చ సామ చ।
వాదిత్రం చ యథాన్యాయం ప్రత్యవిందద్యథావిధి ॥ 3-89-14 (19726)
ఏవం కృతాస్త్రః కౌంతేయో గాంధర్వం వేదమాత్మవాన్।
సుఖం వసతి బీభత్సురనుజస్యానుజస్తవ ॥ 3-89-15 (19727)
యదర్థం మాం సురశ్రేష్ఠ ఇదం వచనమబ్రవీత్।
తచ్చ తే కథయిష్యామి యుధిష్ఠిర నిబోధ మే ॥ 3-89-16 (19728)
భవాన్మనుష్యలోకేఽపి గమిష్యతి న సంశయః।
బ్రూయాద్యుధిష్ఠిరం తత్రవచనాన్మే ద్విజోత్తమ ॥ 3-89-17 (19729)
ఆగమిష్యతి తే భ్రాతా కృతాస్త్రః క్షిప్రమర్జునః।
సురకార్యం మహత్కృత్వా యదశక్యం దివౌకసైః ॥ 3-89-18 (19730)
తపసాఽపి త్వమాత్మానం యోజయ భ్రాతృభిః సహ।
తపసో హి పరం నాస్తి తపసా విందతే మహత్ ॥ 3-89-19 (19731)
అహం చ కర్ణం జానామి యథావద్భరతర్షభ।
సత్యసంధం మహోత్సాహం మహావీర్యం మహాబలం ॥ 3-89-20 (19732)
మహాహవేష్వప్రతిమం మహాయుద్ధవిశారదం।
మహాధనుర్ధరం వీరం మహాస్త్రం వరవర్ణినం ॥ 3-89-21 (19733)
మహేశ్వరసుతప్రఖ్యమాదిత్యతనయం ప్రభుం।
తథాఽర్జునమతిస్కంధం సహజోల్వణపౌరుణం ॥ 3-89-22 (19734)
న స పార్తస్య సంగ్రామే కలామర్హతి షోడశీం ॥ 3-89-23 (19735)
యచ్చాపి తే భయం కర్ణాన్మనసిస్థమరిందమ।
తచ్చాప్యపహరిష్యామి సవ్యసాచిన్యుపాగతే ॥ 3-89-24 (19736)
యచ్చ తే మానసం వీర తీర్థయాత్రామిమాం ప్రతి।
స మహర్షిర్లోమశస్తే కథయిష్యత్యసంశయం ॥ 3-89-25 (19737)
యచ్చ కించిత్తపోయుక్తం ఫలం తీర్థేషు భారత।
బ్రహ్మర్షిరేష బ్రూయాత్తే న తచ్ఛ్రద్ధేయమన్యథా ॥ 3-89-26 (19738)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్తయాత్రాపర్వణి ఏకోననవతితమోఽధ్యాయః ॥ 89 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-89-12 ప్రాయశ్చిత్తం అస్త్రాగ్నినా నిరపరాధానాం దాహే యో దోషస్తస్ శోధనం। మంగలం దగ్ధానామేవారామాదీనాం పునర్వికసనం। వజ్రం వజ్రవదప్రతీకార్యం రౌద్రమేవ ॥ 3-89-14 గీతం లౌకికం గానం। సామ ఋక్షు గానం ॥ 3-89-18 సురకార్యం నివాతకవచాదీనాం వధః। కృతార్థః క్షిప్రమర్జున ఇతి క. థ. పాఠః ॥ 3-89-20 రసత్యసంధం సత్యప్రతిజ్ఞం ॥ 3-89-21 వరవర్ణినం అతిసుందరం ॥ 3-89-22 మహేశ్వరసుతప్రఖ్యం స్కందతుల్యం। అతిత్కంధం ఉన్నతాంసం ॥ 3-89-24 అపహరిష్యామి కవచకుండలాపహరణేన ॥ 3-89-26 తత్ శ్రద్ధేయం నత్వన్యథా గ్రహీతవ్యమిత్యర్థః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 090
॥ శ్రీః ॥
3.90. అధ్యాయః 090
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
లోమశేన యుధిష్ఠిరంప్రతి స్వసాహిత్యేన తీర్థయాత్రావిధాయకపార్థవచననివేదనం ॥ 1 ॥ యుధిష్ఠిరేణ లోమశాశయాఽధిక పరిజనవిసర్జనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-90-0 (19739)
లోమశ ఉవాచ। 3-90-0x (1999)
ధనంజయేన చాప్యుక్తం యత్తచ్ఛృణు యుధిష్ఠిర।
యుధిష్ఠిరం భ్రాతరం మే యోజయేర్ధర్ంయయా ధియా ॥ 3-90-1 (19740)
త్వం హి ధర్మాన్పరాన్వేత్థ తపాంసి చ తపోధన।
శ్రీమతాం చాపి జానాసి ధర్మం రాజ్ఞాం సనాతనం ॥ 3-90-2 (19741)
స భవాన్పరమం వేద రపావనం పురుషం ప్రతి।
తేన సంయోజయేథాస్త్వం తీర్థపుణ్యేన పాండవాన్ ॥ 3-90-3 (19742)
యథా తీర్థాని గచ్ఛేత గాశ్చ దద్యాత్స పార్థివః।
తథా సర్వాత్మనా కార్యమితి మామర్జునోఽబ్రవీత్ ॥ 3-90-4 (19743)
భవతా చానుగుప్తోఽసౌ చరేత్తీర్థాని సర్వశః।
రక్షోభ్యో రక్షితవ్యశ్చ దుర్గేషు విషమేషు చ ॥ 3-90-5 (19744)
దధీచ ఇవ దేవేంద్రం యథా చాప్యంగిరా రవిం।
తథా రక్షస్వ కౌంతేయాన్రాక్షసేభ్యో ద్విజోత్తమ ॥ 3-90-6 (19745)
యాతుధానా హి బహవో రాక్షసాః పర్వతోపమాః।
త్వయాఽభిగుప్తాన్కౌంతేయాన్న వివర్తేయురంతికం ॥ 3-90-7 (19746)
సోఽహమింద్రస్య వచనాన్నియోగాదర్జునస్య చ।
రక్షమాణో భయేభ్యస్త్వాం చరిష్యామి త్వా సహ ॥ 3-90-8 (19747)
ద్విస్తీర్థాని మయా పూర్వం దృష్టాని కురునందన।
ఇదం తృతీయం ద్రక్ష్యామి తాన్యేవ భవతా సహ ॥ 3-90-9 (19748)
ఇయం రాజర్షిభిర్యాతా పుణ్యకృద్భిర్యుధిష్ఠిర।
మన్వాదిభిర్మహారాజ తీర్థయాత్రా భయాపహా ॥ 3-90-10 (19749)
నానృజుర్నాకృతాత్మా చ నావిద్యో న చ పాపకృత్।
స్నాతి తీర్థేషు కౌరవ్య న చ వక్రమతిర్నరః ॥ 3-90-11 (19750)
త్వం తు ధర్మమతిర్నిత్యం ధర్మజ్ఞః సత్యసంగరః।
విముక్తః సర్వపాపేభ్యో భూయ ఏవ భవిష్యసి ॥ 3-90-12 (19751)
యథా భగీరథో రాజా రాజానశ్చ గయాదయః।
యథా యయాతిః కౌంతేయ తథా త్వమపి పాండవ ॥ 3-90-13 (19752)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-90-14x (2000)
న హర్షాత్సంప్రపశ్యామి వాక్యస్యాస్యోత్తరం క్వచిత్।
యన్మాం స్మరతి దేవేశః కిం నామాభ్యధికం తతః ॥ 3-90-14 (19753)
భవతా సంగమో యస్ భ్రాతా చైవ ధనంజయః।
వాసవః స్మరతే యస్ కో నామాభ్యధికస్తతః ॥ 3-90-15 (19754)
యచ్చ మాం భగవానాహ తీర్థానాం గమనం ప్రతి।
ధౌంయస్య వచనాదేషా బుద్ధిః పూర్వం కృతైవ మే ॥ 3-90-16 (19755)
తద్యదా మన్యసే బ్రహ్మన్గమనం తీర్తదర్శనే।
తదైవ గంతాస్మి తీర్తాన్యేష మే నిశ్చయః పరః ॥ 3-90-17 (19756)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-90-18x (2001)
గమనే కృతబుద్ధిం తం పాండవం లోమశోఽబ్రవీత్।
లఘుర్భవ మహారాజ లఘుః స్వైరం గమిష్యసి ॥ 3-90-18 (19757)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-90-19x (2002)
భిక్షాభుజో నివర్తంతాం బ్రాహ్మణా యతయశ్చ యే ॥ 3-90-19 (19758)
క్షుత్తృడధ్వశ్రమాయాసశీతార్తిమసహిష్ణవః।
తే సర్వే వినివర్తంతాం యే చ మృష్టభుజో ద్విజాః ॥ 3-90-20 (19759)
పక్వాన్నలేహ్యపానానాం మాంసానాం చ వికల్పకాః।
తేఽపి సర్వే నివర్తంతాం యే చ సూదానుయాయినః।
మయా యథోచితాఽఽజీవ్యౌః సంవిభక్తాశ్చ వృత్తిభిః ॥ 3-90-21 (19760)
యే చాప్యనుగతాః పౌరా రాజభక్తిపురఃసరాః।
ధృతరాష్ట్రం మహారాజమభిగచ్ఛంతు తే చ వై।
స దాస్యతి యథాకాలముచితా యస్య యా భృతిః ॥ 3-90-22 (19761)
స చేద్యథోచితాం వృత్తిం న దద్యాన్మనుజేశ్వరః।
అస్మత్ప్రియహితార్థాయపాంచాల్యో వః ప్రదాస్యతి ॥ 3-90-23 (19762)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-90-24x (2003)
తతో భూయిష్ఠశః పౌరా గురౌ భారే సమాహితే।
విప్రాశ్చ యతయో ముఖ్యా జగ్ముర్నాగపురం ప్రతి ॥ 3-90-24 (19763)
తాన్సర్వాంధర్మరాజస్య ప్రేంణా రాజాఽంబికాసుతః।
ప్రతిజగ్రాహ విధివద్ధనైశ్చ సమతర్పయత్ ॥ 3-90-25 (19764)
తతః కుంతీసుతో రాజా లఘుభిర్బ్రాహ్మణైః సహ।
లోమశేన చ సుప్రీతస్త్రిరాత్రం కాంయకేఽవసత్ ॥ 3-90-26 (19765)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి నవతితమోఽధ్యాయః ॥ 90 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-90-3 పురుషప్రతి పురుషస్యేత్యర్థః ॥ 3-90-9 ద్విః ద్వివారం। తృతీయం తృతీయవారం ॥ 3-90-10 తీర్తయాత్రా శుభావహేతి క ధ. పాఠః ॥ 3-90-11 నానృతీ నాకృతాత్మా చేతి క. ధ. పాఠః ॥ 3-90-18 లఘురల్పపరివారః ॥ 3-90-21 వికల్పకాః మృష్టామృష్టవిభాజకాః। ఆజీవ్యైర్భృత్యాదిభిః। వృత్తిభిర్జీవనహేతుభిరన్నాదిభిః ॥ 3-90-23 పాంచాల్యో ద్రుపదః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 091
॥ శ్రీః ॥
3.91. అధ్యాయః 091
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరేణ లోమశాదిభిః సహ తీర్థసేవనాయ ప్రస్థానం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-91-0 (19766)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-91-0x (2004)
తతః ప్రయాంతం కౌంతేయం బ్రాహ్మణా వనవాసినః।
అభిగంయ తదా రాజన్నిదం వచనమబ్రువన్ ॥ 3-91-1 (19767)
రాజంస్తీర్థాని గంతాసి పుణ్యాని భ్రాతృభిః సహ।
దేవర్షిణా చ సహితో లోమశేన మహాత్మనా ॥ 3-91-2 (19768)
అస్మానపి మహారాజ నేతుమర్హసి పాండవ।
అస్మాభిర్హి న శక్యాని త్వదృతే తాని కౌరవ ॥ 3-91-3 (19769)
శ్వాపరదైరుపసృష్టాని దుర్గాణి విషమాణి చ।
అగంయాని నరైరల్పైస్తీర్థాని మనుజేశ్వర ॥ 3-91-4 (19770)
భవతో భ్రాతరః శూరా ధనుర్ధరవరాః సదా।
భవద్భిః పాలితాః శూరైర్గచ్ఛామో వయమప్యుత ॥ 3-91-5 (19771)
భవత్ప్రసాదాద్ధి వయం ప్రాప్నుయామః సుఖం ఫలం।
తీర్థానాం పృథివీపాల వనానాం చ విశాంపతే ॥ 3-91-6 (19772)
తవ వీర్యపరిత్రాతాః శుద్ధాస్తీర్థపరిప్లతాః।
భవేమ ధూతపాప్మానస్తీర్థసందర్శనాన్నృప ॥ 3-91-7 (19773)
భవానపి నరేంద్రస్య కార్తవీర్యస్య భారత।
అష్టకస్య చ రాజర్షేర్లోమపాదస్ చైవ హ ॥ 3-91-8 (19774)
భరతస్య చ వీరస్య సార్వభౌమస్య పార్తివ।
ధ్రువం ప్రాప్స్యతి దుష్ప్రాపాఁల్లోకాంస్తీర్థపరిప్లుతః ॥ 3-91-9 (19775)
ప్రభాసాదీని తీర్థాని మహేంద్రాదీంశ్చ పర్వతాన్।
గంగాద్యాః సరితశ్చైవ ప్లక్షాదీంశ్చ పర్వతాన్ ॥ 3-91-10 (19776)
త్వయా సహ మహీపాల ద్రష్టుమిచ్ఛామహే వయం।
`భవద్భిః పాలితాః శూరైస్తీర్థాన్యాయతనాని చ' ॥ 3-91-11 (19777)
యది తే బ్రాహ్మణేష్వస్తి కాచిత్ప్రీతిర్జనాధిప।
కురుక్షిప్రం వచోఽస్మాకం తతః శ్రేయోఽభిపత్స్యసే ॥ 3-91-12 (19778)
తీర్తాని హి మహాబాహో తపోవిఘ్నకరైః సదా।
అనుకీర్ణాని రక్షోభిస్తేభ్యో నస్త్రాతుమర్హసి ॥ 3-91-13 (19779)
తీర్థాన్యుక్తాని ధౌంయేన నారదేన చ ధీమతా।
యాన్యువాచ చ దేవర్షిర్లోమశః సుమహాతపాః ॥ 3-91-14 (19780)
విధివత్తాని సర్వాణి పర్యటస్వ నరాధిప।
ధూతపాప్మా సహాస్మాభిర్లోమశేనాబిపాలితః ॥ 3-91-15 (19781)
స రాజా పూజ్యమానస్తైర్హర్షాదశ్రుపరిప్లుతః।
భీమసేనాదిభిర్వీరైర్భ్రాతృభిః పరివారితః ॥ 3-91-16 (19782)
బాఢమిత్యబ్రవీత్సర్వాంస్తానృషీన్పాండవర్షభః।
లోమశం సమనుజ్ఞాప్య ధౌంయం చైవ పురోహితం ॥ 3-91-17 (19783)
తతః స పాండవశ్రేష్ఠో భ్రాతృభిః సహితో వశీ।
ద్రౌపద్యా చానవద్యాంగ్యా గమనాయ మనో దధే ॥ 3-91-18 (19784)
అథ వ్యాసో మహాభాగస్తథా పర్వతనారదౌ।
దాంయకే పాండవంద్రష్టుం సమాజగ్ముర్మనీషిణః ॥ 3-91-19 (19785)
తేషాం యుధిష్ఠిరో రాజా పూజాం చక్రే యథావిధి।
సత్కృతాస్తే మహాభాగా యుధిష్ఠిరమథాబ్రువన్ ॥ 3-91-20 (19786)
యుధిష్ఠిరయమౌ భీమ మనసా కురుతార్జవం।
మనసా కృతశౌచా వై శద్ధాస్తీర్థాని యాస్యథ ॥ 3-91-21 (19787)
శరీరనియమం ప్రాహుర్బ్రాహ్మణా మానుషం వ్రతం।
మనోవిశుద్ధాం బుద్ధిం చ దైవమాహుర్వ్రతం ద్విజాః ॥ 3-91-22 (19788)
మనో హ్యదుష్టం శౌచాయ పర్యాప్తం వై నరాధిప।
మైత్రీం బుద్ధిం సమాస్థాయ శుద్ధాస్తీర్థాని గచ్ఛత ॥ 3-91-23 (19789)
తే యూయం మానసైః శుద్ధాః శరీరనియమవ్రతైః।
దైవం వ్రతం సమాస్థాయ యథోక్తం ఫలమాప్స్యథ ॥ 3-91-24 (19790)
తే తథేతి ప్రతిజ్ఞాయ కృష్ణయా సహ పాండవాః।
కృతస్వస్త్యయనాః సర్వే మునిభిర్దేవమానుషైః ॥ 3-91-25 (19791)
లోమశస్యోపసంగృహ్య పాదౌ ద్వైపాయనస్ చ।
నారదస్య చ రాజేంద్ర దేవర్షేః పర్వతస్య చ ॥ 3-91-26 (19792)
ధౌంయేన సహితా వీరాస్తథా తైర్వనవాసిభిః।
మార్గశీర్ష్యామతీతాయాం పుష్యేణ ప్రయయుస్తతః ॥ 3-91-27 (19793)
కఠినాని సమాదాయ చీరాజినజటాధరాః।
అభేద్యైః కవచైర్యుక్తాస్తీర్థాన్యన్వచరంస్తతః ॥ 3-91-28 (19794)
ఇంద్రసేనాదిభిర్భృత్యై రథైః పరిచతుర్దశైః।
మహానసవ్యాపృతైశ్చ తథాఽన్యైః పరిచారకైః ॥ 3-91-29 (19795)
సాయుధా బద్ధనిస్త్రింశాస్తూణవంతః సమార్గణాః।
ప్రాఙ్యుఖాః ప్రయయుర్వీరాః పాండవా జనమేజయ ॥ 3-91-30 (19796)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి ఏకనవతితమోఽధ్యాయః ॥ 91 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-91-7 తీర్థసంస్పర్శనాన్నృపేతి క. పాఠః ॥ 3-91-13 అనుకీర్ణాని వ్యాప్తాని। నోఽస్మాన్ ॥ 3-91-21 ఆర్జవమృజుబుద్ధిం శ్రద్ధామిత్యర్థః ॥ 3-91-23 మనో హ్యదుష్టం శూరాణామితి క. పాఠః ॥ 3-91-24 ఫలమాప్నుతేతి క. పాఠః ॥ 3-91-28 కఠినాని కరండాని ॥ 3-91-29 పరిచతుర్దశైః పంచదశాభిః। చతుర్దశభ్యః పరి ఉపరీతి వ్యుత్పత్తేః। సంఖ్యయావ్యయాసన్నేతి సమాసః। బహువ్రీహౌ సంఖ్యేయే డజితి డచ్ ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 092
॥ శ్రీః ॥
3.92. అధ్యాయః 092
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
లోమశేన యుధిష్ఠిరంప్రతి ధర్మాధర్మయోః సమృద్ధసమృద్ధిలక్షణోదర్కకారణత్వాభిధానం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-92-0 (19797)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-92-0x (2005)
న వై నిర్గుణమాత్మానం మన్యే దేవర్షిసత్తమ।
తథాఽస్మి దుఃఖసంతప్తో యథా నాన్యో మహీపతిః ॥ 3-92-1 (19798)
పరాంశ్చ నిర్గుణాన్మన్యే న చ ధ్రమగతానపి।
తే చ లోమశ లోకేఽస్మిన్నృధ్యంతే కే న హేతునా ॥ 3-92-2 (19799)
లోమశ ఉవాచ। 3-92-3x (2006)
నాత్ర దుఃఖం త్వయా రాజన్కార్యం పార్థ కథంచన।
యదధర్మేణ వర్ధేయురధర్మరుచయో జనాః ॥ 3-92-3 (19800)
వర్ధత్యధర్మేణ నరస్తతో భద్రాణి పశ్యతి।
తతః సపత్నాంజయతి సమూలస్తు వినశ్యతి ॥ 3-92-4 (19801)
`యత్ర ధర్మేణ వర్ధంతే రాజానో రాజసత్తమ।
సర్వాన్సపత్నాన్వాధంతే రాజ్యం చైషాం వివర్ధతే' ॥ 3-92-5 (19802)
మయా హి దృష్టా దైతేయా దానవాశ్చ మహీపతే।
వర్ధమానా హ్యధర్మేణ క్షయం చోపగతాః పునః ॥ 3-92-6 (19803)
పురా దేవయుగే చైవ దృష్టం సర్వం మయా విభో।
అరోచయన్సురా ధర్మం ధర్మం తత్యజిరేఽసురాః ॥ 3-92-7 (19804)
తీర్తాని దేవా వివిశుర్నావిశన్భారతాసురాః।
తానధర్మకృతో దర్పః పూర్వమేవ సమావిశత్ ॥ 3-92-8 (19805)
దర్పాన్మానః సమభవన్మానాత్క్రోధో వ్యజాయత।
క్రోధాదహీస్తతోఽలంజా వృత్తం తేషాం తతోఽనశత్ ॥ 3-92-9 (19806)
తానలజ్జాన్గతశ్రీకాన్హీనవృత్తాన్వృథావ్రతాన్।
క్షమా లక్ష్మీః స్వధర్మశ్చ నచిరాత్ప్రజహుస్తతః ॥ 3-92-10 (19807)
లక్ష్మీస్తు దేవానగమదలక్ష్మీరసురాన్నృప ॥ 3-92-11 (19808)
తానలక్ష్మీసమావిష్టాందర్పోపహతచేతసః।
దైతేయాందానవాంశ్చైవ కలిరప్యావిశత్తతః ॥ 3-92-12 (19809)
తానలక్ష్మీసమావిష్టాందానవాన్కలినాహతాన్।
దర్పాభిభూతాన్కౌంతేయ క్రియాహీనానచేతసః ॥
మానాభిభూతానచిరాద్వినాశః సమపద్యత ॥ 3-92-13 (19810)
నిర్యశస్కాస్తథా దైత్యాః కృత్స్నశో విలయం గతాః।
`అధర్మరుచయోరాజన్నలక్ష్ంయా సమధిష్ఠితాః' ॥ 3-92-14 (19811)
దేవాస్తు సాగరాంశ్చైవ సరితశ్చ సరాంసి చ।
అభ్యగచ్ఛంధర్మశీలాః పుణ్యాన్యావతనాని చ ॥ 3-92-15 (19812)
తపోభిః క్రతుభిర్దానైరాశీర్వాదైశ్చ పాండవ।
ప్రజహుః సర్వపాపాని శ్రేయశ్చ ప్రతిపేదిరే ॥ 3-92-16 (19813)
ఏవమాదానవంతశ్ నిరాదానాశ్చ సర్వశః।
తీర్థాన్యగచ్ఛన్విబుధాస్తేనాపుర్భూతిముత్తమాం ॥ 3-92-17 (19814)
తథా త్వమపి రాజేంద్ర స్నాత్వా తీర్థేషు సానుజః।
పునర్వేత్స్వసి తాం లక్ష్మీమేష పంథాః సనాతనః ॥ 3-92-18 (19815)
యథైవ హి నృగో రాజా శివిరౌశీనరో యథా।
భగీరయో వసుమనా గయః పూరుః పురూరవాః ॥ 3-92-19 (19816)
చరమాణాస్తపో నిత్యంస్పర్శనాదంభసశ్చ తే।
తీర్థామిగమనాత్పూతా దర్శనాచ్చ మహాత్మనాం ॥ 3-92-20 (19817)
అలభంత యశః పుణ్యం ధనాని చ విశాంపతే।
తథా త్వమపి రాజేంద్ర లబ్ధ్వా సువిపులాం శ్రియం ॥ 3-92-21 (19818)
యథా చేక్ష్వాకురభవత్సపుత్రజనబాంధవః।
ముచుకుందోఽథ మాంధాతా మరుత్తశ్చ మహీపతిః ॥ 3-92-22 (19819)
కీర్తిం పుణ్యామవిందంత యథా దేవాస్తపోబలాత్।
దేవర్షయశ్చ కార్త్స్న్యేన తథా త్వమపి వేత్స్యసి ॥ 3-92-23 (19820)
ధార్తరాష్ట్రాస్త్వధర్మేణ మోహిన చ వశీకృతాః।
నచిరాద్వై వినంక్ష్యంతి దైత్యా ఇవ న సంశయః ॥ 3-92-24 (19821)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి ద్వినవతితమోఽధ్యాయః ॥ 92 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-92-2 పరాన్ శత్రూన్ ॥ 3-92-8 వివిశుః స్నానార్థమితి శేషః ॥ 3-92-9 అహ్నీః అకార్యే ప్రవృత్తిః। తతః అలజ్జా లజ్జా నింద్యతాదోషాద్భయం తస్య నాశః । 3-92-10 నచిరాత్ శీఘ్రమేవ ॥ 3-92-17 ఆదానవంతః ఆర్జవాదినియమగ్రహణవంతః। నిరాదానాః అప్రతిబద్ధాః। సర్వశః దేవాదిభిరపి। ఏవం హి దానవంతశ్చ క్రియావంతశ్చ సర్వశః ఇతి ధ. పాఠః ॥ 3-92-18 వేత్స్యసిలప్స్యసే ॥ 3-92-24 ధార్తరాష్ట్రస్తు దర్పేణ ఇతి క. ధ. పాఠః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 093
॥ శ్రీః ॥
3.93. అధ్యాయః 093
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరాదిభిః క్రమేణ బ్రహ్మసరస్తీర్థగమనం ॥ 1 ॥ తత్రశమఠేన యుధిష్ఠిరాదీన్ప్రతి గయయజ్ఞవర్ణనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-93-0 (19822)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-93-0x (2007)
నే తథా సహితా వీరా వసంతస్తత్రతత్ర హ।
క్రమేణ పృథివీపాల నైమిషారణ్యమాగతాః ॥ 3-93-1 (19823)
తత్స్తీర్థేషు పుణ్యేషు గోమత్యాః పాండవా నృప।
కృతాభిషేకాః ప్రదదుర్గాశ్చ విత్తం చ భారత ॥ 3-93-2 (19824)
తత్ర దేవాన్పితౄన్విప్రాంస్తర్పయిత్వా పునఃపునః।
కన్యాతీర్థేఽశ్వతీర్థే చ గవాం తీర్థే చ భారత ॥ 3-93-3 (19825)
కాలకోట్యాం విపప్రస్థే గిరావుష్య చ కౌరవాః।
బాహుదాయాం మహీపాల చక్రుః సర్వేఽభిషేచనం ॥ 3-93-4 (19826)
ప్రయాగే దేవయజనే దేవానాం పృథివీపతే।
ఊషుగప్లుత్య గాత్రాణి తపశ్చాతస్థురుత్తమం ॥ 3-93-5 (19827)
గంగాయమునయోశ్చైవ సంగమే సత్యసంగరాః।
విపాప్మానో మహాత్మానో విప్రేభ్యః ప్రదదుర్వసు ॥ 3-93-6 (19828)
తపస్విజనజుష్టాం చ తతో వేదీం ప్రజాపతేః।
జగ్ముః పాండుసుతా రాజన్బ్రాహ్మణైః సహ భారత ॥ 3-93-7 (19829)
తత్ర తే న్యవసన్వీరాస్తపశ్చాతస్థురుత్తమం।
సంతర్పయంతః సతతం వన్యేన హవిషా ద్విజాన్ ॥ 3-93-8 (19830)
తతో మహీధరం జగ్ముర్ధర్మజ్ఞేనాభిసత్కృతం।
రాజర్షిణా పుణ్యకృతా గయేనానుపమద్యుతే ॥ 3-93-9 (19831)
నగో గయశిరో యత్ర పుణ్యా చైవ మహానదీ।
వానీరమాలినీ రంయా నదీ పులినశోభితా ॥ 3-93-10 (19832)
దివ్యం పవిత్రకూటం చ పవిత్రధరణీధరం।
ఋషిజుష్టం సుపుణ్యం తత్తీర్థం బ్రహ్మసరోతులం ॥ 3-93-11 (19833)
అగస్త్యో భగవాన్యత్ర గతో వైవస్వతం ప్రతి।
రఉవాస చ స్వయం తత్ర ధర్మరాజః సనాతనః ॥ 3-93-12 (19834)
సర్వాసాం సరితాం చైవ సముద్భేదో విశాంపతే।
యత్రసంనిహితో నిత్యం మహాదేవః పినాకధృక్ ॥ 3-93-13 (19835)
`పరిపూర్ణః పరంజ్యోతిః పరమాత్మా సనాతనః।
బ్రహ్మాదిభిరుపాస్యోఽయం భగవాన్పరమేశ్వరః ॥ 3-93-14 (19836)
తం ప్రణంయ మహాదేవం చతుర్వర్గఫలప్రదం।
రసిద్ధిక్షేత్రమిదం మత్వాసర్వేషాంమోక్షకాంక్షిణాం ॥ 3-93-15 (19837)
తత్ర తే పాండవా వీరాశ్చాతుర్మాస్యైస్తదేజిరే।
ఋషియజ్ఞేన మహతా యత్రాక్షయవటో మహాన్।
అక్షయే దేవయజనే అక్షయం యత్రవై ఫలం ॥ 3-93-16 (19838)
యే తు తత్రోపవాసాంస్తు చక్రుర్నిశ్చితమానసాః।
బ్రాహ్మణాస్తత్రశతశః సమాజగ్ముస్తపోధనాః ॥ 3-93-17 (19839)
చాతుర్మాస్యేనాయజంత ఆర్షేణ విధినా తదా।
తత్ర విద్యాతపోవృద్ధా బ్రాహ్మణా వేదపారగాః।
కథాం ప్రచక్రిరే పుణ్యాం సదసిస్థా మహాత్మనాం ॥ 3-93-18 (19840)
తత్ర విద్యావ్రతస్నాతః కౌమారం వ్రతమాస్థితః।
శమఠోఽకథయద్రాజన్నాధూర్తరజసం గయం ॥ 3-93-19 (19841)
శమఠ ఉవాచ। 3-93-20x (2008)
ఆధూర్తరజసః పుత్రో గయో రాజర్షిసత్తమః।
పుణ్యాని తస్య కర్మాణి తాని మే శృణు భారత ॥ 3-93-20 (19842)
యస్య యజ్ఞో బభూవేహ బహ్వన్నో బహుదక్షిణః।
యత్రాన్నపర్వతా రాజఞ్శతశోఽథ సహస్రశః ॥ 3-93-21 (19843)
ఘృతకుల్యాశ్చ దధ్నశ్చ నద్యో బహుశతాస్తథా।
వ్యఞ్·జనానాం ప్రవాహాశ్చ మహార్హాణాం సహస్రశః ॥ 3-93-22 (19844)
అహన్యహని చాప్యేవం యాచతాం సంప్రదీయతే।
అన్యే చ బ్రాహ్మణా రాజన్భుంజతేఽన్నం సుసంస్కృతం ॥ 3-93-23 (19845)
తత్ర వై దక్షిణాకాలే బ్రహ్మఘోషో దివం గతః।
న చ ప్రజ్ఞాయతే కించిద్బ్రహ్మశబ్దేన భారత ॥ 3-93-24 (19846)
పుణ్యేన చరతా రాజన్భూర్దిశః ఖం నభస్తథా।
ఆపూర్ణమాసీచ్ఛబ్దేన తదప్యాసీన్మహాద్భుతం ॥ 3-93-25 (19847)
యత్రస్మ గాథా గాయంతి మనుష్యా మరతర్షభ।
అన్నపానైః శుభైస్తృప్తా దేశే దేశే సువర్చసః ॥ 3-93-26 (19848)
గయస్య యజ్ఞే కే త్వద్య ప్రాణినో భోక్తుమీప్సవః।
తత్ర భోజనశిష్టస్య పర్వతాః పంచవింశతిః ॥ 3-93-27 (19849)
న తత్పూర్వే జనాశ్చక్రుర్న కరిష్యంతి చాపరే।
గయో యదకరోద్యజ్ఞే రాజర్షిరమితద్యుతిః ॥ 3-93-28 (19850)
కథం తు దేవా హవిషా గయేన పరితర్పితాః।
పున శక్ష్యంత్యుపాదాతుమన్యైర్దత్తాని కానిచిత్ ॥ 3-93-29 (19851)
సికతా వా యథా లోకే యథా వా దివి తారకాః।
యథా వా వర్షతోధారా అసంఖ్యేయాః స్మ కేనచిత్।
తథా గణయితుం శక్యా గయయజ్ఞే న దక్షిణాః ॥ 3-93-30 (19852)
ఏవంవిధాః సుబహవస్తస్య యజ్ఞా మహీపతేః।
బభూవురస్య సరసః సమీపే కురునందన ॥ 3-93-31 (19853)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి త్రినవతితమోఽధ్యాయః ॥ 93 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-93-10 వానీరమాలినీ వేత్రపంక్తియుక్తా। సరో గయశిరో యత్రేతి క. ధ. పాఠః ॥ 3-93-24 బ్రహ్మశబ్దేన వేదధ్వనినా ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 094
॥ శ్రీః ॥
3.94. అధ్యాయః 094
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
లోమశేన యుధిష్ఠిరంప్రత్యగస్త్యచరితకథనారంభః ॥ 1 ॥ వాతాపీల్వలవృత్తకధనం ॥ 2 ॥ తథా లోపాముద్రోత్పత్తిప్రకారకథనం ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-94-0 (19854)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-94-0x (2009)
తతః సంప్రస్థితో రాజా కౌంతేయో భూరిదక్షిణః।
అగస్త్యాశ్రమమాసాద్య దుర్జయాయామువాస హ ॥ 3-94-1 (19855)
తత్రైవ లోమశం రాజా పప్రచ్ఛ వదతాంవరః।
అగస్త్యేనేహ వాతాపిః కిమర్థముపశామితః ॥ 3-94-2 (19856)
ఆసీద్వా కింప్రభావశ్చ స దైత్యో మానవాంతకః।
కిమర్థం చోదితో మన్యురగస్త్యస్య మహాత్మనః ॥ 3-94-3 (19857)
లోమశ ఉవాచ। 3-94-4x (2010)
ఇల్వలో నామ దైతేయ ఆసీత్కౌరవనందనా।
మణిమత్యాం పురి పురా వాతాపిస్తస్య చానుజః ॥ 3-94-4 (19858)
స బ్రాహ్మణం తపోయుక్తమువాచ దితినందనః।
పుత్రం మే భగవానేకమింద్రతుల్యం ప్రయచ్ఛతు ॥ 3-94-5 (19859)
తస్మై స బ్రాహ్మణో నాదాత్పుత్రం వాసవసంమితం।
చుక్రోధ సోఽసురస్తస్య బ్రాహ్మణస్య తతో భృశం ॥ 3-94-6 (19860)
తదాప్రభృతిరాజేంద్ర ఇల్వలో బ్రహ్మహాఽసురః।
మన్యుమాన్భ్రాతరం ఛాగం మాయావీ హ్యకరోత్తతః ॥ 3-94-7 (19861)
మేషరూపీ చ వాతాపిః కామరూప్యభవత్క్షణాత్।
సంస్కృత్యతం భోజయతి తతో విప్రం జిధాంసతి ॥ 3-94-8 (19862)
స చాహ్వయతి యం వాచా గతం వైవస్వతక్షయం।
స పునర్దేహమాస్థాయ జీవన్స్మ ప్రత్యదృశ్యత ॥ 3-94-9 (19863)
తతో వాతాపిమసురం ఛాగం కృత్వా సుసంస్కృతం।
తం బ్రాహ్మణం భోజయిత్వా పునరేవ సమాహ్వయత్ ॥ 3-94-10 (19864)
తామిల్వలేన మహతా స్వరేణ గిరమీరితాం।
శ్రుత్వాఽతిమాయో బాలవాన్క్షిప్రం బ్రాహ్మణకంటకః ॥ 3-94-11 (19865)
తస్య పార్శ్వం వినిర్భిద్య బ్రాహ్మణస్య మహాసురః।
వాతాపిః ప్రహసన్రాజన్నిశ్చక్రామ విశాంపతే ॥ 3-94-12 (19866)
ఏవం స బ్రాహ్మణాన్రాజన్భోజయిత్వా పునఃపునః।
హింసయామాయస దైతేయ ఇల్వలో దుష్టచేతనః ॥ 3-94-13 (19867)
అగస్త్యశ్చాపి భగవానేతస్మిన్కాల ఏవ తు।
పితౄందదర్శ గర్తే వై లంబమానానధోముఖాన్ ॥ 3-94-14 (19868)
సోఽపృచ్ఛల్లంబమానాంస్తాన్భగవంతశ్చ కింపరాః।
`కింమర్థం వేహ లంబధ్వే గర్తే యూయమధోముఖాః'।
సంతానహేతోరితి తే ప్రత్యూచుర్బ్రహ్మవాదినః ॥ 3-94-15 (19869)
తే తస్మై కథయామాసుర్వయం తే పితరః స్వకాః।
గర్తమేతమనుప్రాప్తా లంబామః ప్రసవార్థినః ॥ 3-94-16 (19870)
యది నో జనయేథాస్త్వమగస్త్యాపత్యముత్తమం।
స్యాన్నోస్మాన్నిరయాన్మోక్షస్త్వం చ పుత్రాప్నుయా గతిం ॥ 3-94-17 (19871)
స తానువాచ తేజస్వీ సత్యధర్మపరాయణః।
కరిష్యే పితరః కామం వ్యేతు వో మానసో జ్వరః ॥ 3-94-18 (19872)
తతః ప్రసవసంతానం చింతయన్భగవానృషిః।
ఆత్మనః ప్రసవస్యార్థే నాపశ్యత్సదృశీం స్త్రియం ॥ 3-94-19 (19873)
స తస్య తస్ సత్వస్య తత్తదంగమనుత్తమం।
సంగృహ్యతత్సమైరంగైర్నిర్మమే స్త్రియముత్తమాం ॥ 3-94-20 (19874)
స తాం విదర్భరాజాయ పుత్రకామాయ తాంయతే।
నిర్మితామాత్మనోఽర్థాయ మునిః ప్రాదాన్మహాతపాః ॥ 3-94-21 (19875)
సా తత్ర జజ్ఞే సుభగా విద్యుత్సౌదామనీ యథా।
విభ్రాజమానా వపుషా వ్యవర్ధత శుభాననా ॥ 3-94-22 (19876)
జాతమాత్రాం చ తాం దృష్ట్వా వైదర్భః పృథివీపతిః।
ప్రహర్షేణ ద్విజాతిభ్యో న్యవేదయత భారత ॥ 3-94-23 (19877)
అభ్యనందంత తాం సర్వే బ్రాహ్మణా వసుధాధిప।
లోపాముద్రేతి తస్యాశ్చ చక్రిరే నామ తే ద్విజాః ॥ 3-94-24 (19878)
వవృధే సా మహారాజ బిభ్రతీ రూపముత్తమం।
అప్స్వివోత్పలినీ శీఘ్రమగ్నేరివ శిఖా శుభా ॥ 3-94-25 (19879)
తాం యౌవనస్థాం రాజేంద్రశతం కన్యాః స్వలంకృతాః।
దాస్యః శతం చ కల్యాణీముపాతస్థుర్వశానుగాః ॥ 3-94-26 (19880)
సా స్మ దాసీశతవృతా మధ్యే కన్యాశతస్య చ।
ఆరస్తే తేజస్వినీ కన్యా రోహిణీవ దివిప్రభా ॥ 3-94-27 (19881)
యౌవనస్థామపి చ తాం శీలాచారసమన్వితాం।
న వవ్రే పురుషః కశ్చిద్భయాత్తస్య మహాత్మనః ॥ 3-94-28 (19882)
సా తు సత్యవతీ కన్యా రూపేణాప్సరసోప్యతి।
తోషయామాస పితరం శీలేన స్వజనం తథా ॥ 3-94-29 (19883)
వైదర్భీ తు తథాయుక్తాం యువతీం ప్రేక్ష్య వై పితా।
మనసా చింతయామాస కస్మై దద్యామిమాంసుతాం ॥ 3-94-30 (19884)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి చతుర్నవతితమోఽధ్యాయః ॥ 94 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-94-1 దుర్జయాయాం వాతాపిపుర్యాం మణిమతీసంజ్ఞాయాం ॥ 3-94-6 నాదాత్ న దత్తవాన్ ॥ 3-94-8 కామరూపీ యథాకామం రూపాణి కర్తుం సమర్థః। సంస్కృత్య పక్త్వా ॥ 3-94-9 స చ ఇల్వలశ్చ ॥ 3-94-19 ప్రసవసంతానం సంతతేరవిచ్ఛేదం ॥ 3-94-20 తస్య తస్య సింహమృగాదేః అంగం కటిదృష్ఠ్యాది। సర్వగుణవతీమిత్యర్థః ॥ 3-94-22 జజ్ఞే జాతా। విద్యుదితి విశేషణం ద్యుతివిశేషోపపాదనార్థం ॥ 3-94-24 ముద్రాణాం తత్తన్మృగాదిజాతిగతానామసాధారణానాం చిహ్నానాం కమనీయచక్షుష్ట్వానాం లోపఇవ లోపస్తిరస్కారో యయా సా లోపాముద్రా। ఆహితాగ్న్యాదివత్పూర్వనిపాతః। అన్యేష్వపి దృశ్యత ఇతి దీర్ఘః ॥ 3-94-26 వశానుగాః ఇచ్ఛానురూపాః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 095
॥ శ్రీః ॥
3.95. అధ్యాయః 095
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
విదర్భరాజేన సంతానార్థం కన్యాం కామయమానాయాగస్త్యాయ లోపాముద్రాయా యథావిధి ప్రదానం ॥ 1 ॥ అగస్త్యేన లోపాముద్రాయా మహార్హవసనాభరణత్యాజనేన వల్కలాదిగ్రాహణపూర్వకం స్వాశ్రమంప్రత్యానయనం ॥ 2 ॥ ఋతుకాలే సమాహూతయా తయా మహార్హవసనాభరణాని యాచితేనాగస్త్యేన తత్సంపాదనాయ ప్రస్థానం ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-95-0 (19885)
లోమశ ఉవాచ। 3-95-0x (2011)
యదాత్వమన్యతాగస్త్యో గార్హస్థ్యే తాం క్షమామితి।
తదాఽభిగంయ ప్రోవాచ వైదర్భం పృథివీపతిం ॥ 3-95-1 (19886)
రాజన్నివేశే బుద్ధిర్మే వర్తతే పుత్రకారణాత్।
వరయేత్వాం మహీపాల లోపాముద్రాం ప్రయచ్ఛ మే ॥ 3-95-2 (19887)
ఏవముక్తః స మినినా మహీపాలో విచేతనః।
ప్రత్యాఖ్యానాయ చాశక్తః ప్రదాతుం చైవ నైచ్ఛత ॥ 3-95-3 (19888)
తతః స భార్యామభ్యేత్య ప్రోవాచ పృథివీపతిః।
మహర్షిర్వీర్యవానేష క్రుద్ధః శాపాగ్నినా దహేత్ ॥ 3-95-4 (19889)
తం తథా దుఃఖితం దృష్ట్వా సభార్యం పృథివీపతిం।
లోపాముద్రాఽభిగంయేదం కాలే వచనమబ్రవీత్ ॥ 3-95-5 (19890)
న మత్కృతే మహీపాల పీడామభ్యేతుమర్హసి।
ప్రయచ్ఛ మామగస్త్యాయ త్రాహ్యాత్మానం మయా పితః ॥ 3-95-6 (19891)
దుహితుర్వచనాద్రాజా సోఽగస్త్యాయ మహాత్మనే।
లోపాముద్రాం తతః ప్రాదాద్విధిపూర్వం విశాంపతే ॥ 3-95-7 (19892)
ప్రాప్య భార్యామగస్త్యస్తు లోపాముద్రామభాషత।
మహార్హాణ్యుత్సృజైతాని వాసాంస్యాభరణాని చ ॥ 3-95-8 (19893)
తతః సా దర్శనీయాని మహార్హాణి తనూని చ।
సముత్ససర్జ రంభోరూర్వసనాన్యాయతేక్షణా ॥ 3-95-9 (19894)
తతశ్చీరాణి జగ్రాహ వల్కలాన్యజినాని చ।
సమానవ్రతచర్యా చ బభూవాయతలోచనా ॥ 3-95-10 (19895)
గంగాద్వారమథాగంయ భగవానృషిసత్తమః।
ఉగ్రమాతిష్ఠత తపః సహ పత్న్యాఽనుకూలయా ॥ 3-95-11 (19896)
సా ప్రీత్యా బహుమానాచ్చ పతిం పర్యచరత్తదా।
అగస్త్యశ్చ పరాం ప్రీతిం భార్యాయామగమత్ప్రభుః ॥ 3-95-12 (19897)
తతో బహుతిథే కాలే లోపాముద్రాం విశాంపతే।
తపసా ద్యోతితాం స్నాతాం దదర్శ భగవానృషిః ॥ 3-95-13 (19898)
స తస్యాః పరిచారేణ శౌచేన చ దమేన చ।
శ్రియా రూపేణ చ ప్రీతో మైథునాయాజుహావ తాం ॥ 3-95-14 (19899)
తతః సా ప్రాంజలిర్భూత్వా లజ్జమానేవ భామినీ।
తదా సప్రణయం వాక్యం భగవంతమథాబ్రవీత్ ॥ 3-95-15 (19900)
అసంశయం ప్రజాహేతోర్భార్యాం పతిరవిందత।
పా తు త్వయి మమ ప్రీతిస్తామృషే కర్తుమర్హసి ॥ 3-95-16 (19901)
యథా పితుర్గృహే విప్ర ప్రాసాదే శయనం మమ।
తథావిధే త్వం శయనే మాముపైతుమిహార్హసి ॥ 3-95-17 (19902)
ఇచ్ఛామి త్వాం స్రగ్విణం చ భూషణైశ్చ విభూషితం।
ఉపసర్తుం యథాకామం దివ్యాభరణభూషితా ॥ 3-95-18 (19903)
అన్యథా నోపతిష్ఠేయం చీరకాషాయవాసినీ।
నైవాపవిత్రో విప్రర్షే భూషణోయం కథంచన ॥ 3-95-19 (19904)
అగస్త్య ఉవాచ। 3-95-20x (2012)
న తే ధనాని విద్యంతే లోపాముద్రే తథా మమ।
యథావిధాని కల్యాణి పితుస్తవ సుమధ్యమే ॥ 3-95-20 (19905)
లోపాముద్రోవాచ। 3-95-21x (2013)
ఈశోసి తపసా సర్వం సమాహర్తుం తపోధన।
క్షణేన జీవలోకే యద్వసు కించన విద్యతే ॥ 3-95-21 (19906)
అగస్త్య ఉవాచ। 3-95-22x (2014)
ఏవమేతద్యథాఽఽత్థ త్వం తపోవ్యయకరం తు తత్।
యథా తు మే న నశ్యేత తపస్తన్మాం ప్రయోదయ ॥ 3-95-22 (19907)
లోపాముద్రోవాచ। 3-95-23x (2015)
అల్పావశిష్టః కాలోఽయమృతోర్మమ తపోధన।
న చాన్యథాఽహమిచ్ఛామి త్వాముపైతుం కథంచన ॥ 3-95-23 (19908)
న చాపి ధర్మమిచ్ఛామి విలోప్తుం తే కథంచన।
ఏవం తు మే యథాకామం సంపాదయితుమర్హసి ॥ 3-95-24 (19909)
అగస్తయ ఉవాచ। 3-95-25x (2016)
3-95-25 (19910)
యద్యేష కామ సుభగే తవ బుద్ధ్యా వినిశ్చితః।
హర్తుం గచ్ఛాంయహం భద్రే చర కామమిహ స్థితా ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-95-2 నివేశే వివాహే ॥ 3-95-13 స్నాతాం ఋతావితి శేషః ॥ 3-95-14 పరిచారేణ సేవయా ॥ 3-95-19 భూషణోయం చీరకాషాయాదిస్తపస్వినాం శ్లాఘ్యోయం సామగ్రీకలాపో భోగసంపర్కేణాపవిత్రో నైవ భవత్వితి శేషః ॥ 3-95-21 సమాహర్తుం మమేప్సితమితి క. ధ. పాఠః ॥ 3-95-23 ఋతోః కాలః షోడశదినాని తేషు అల్పోఽవశిష్టః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 096
॥ శ్రీః ॥
3.96. అధ్యాయః 096
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ధనయాచనాయ శ్రుతర్వాదినృపత్రయముపగతేనాగస్త్యేన తద్ధనానాం సమాయవ్యయతాపరిజ్ఞానేన తైఃసహ ఇల్వలం ప్రతి గమనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-96-0 (19911)
లోమశ ఉవాచ। 3-96-0x (2017)
తతో జగామ కౌరవ్య సోఽగస్త్యో భిక్షితుం వసు।
శ్రుతర్వాణం మహీపాలం యం వేదాభ్యధికం నృపైః ॥ 3-96-1 (19912)
స విదిత్వా తు నృపతిః కుంభయోనిముపాగతం।
విషయాంతే సహామాత్యః ప్రత్యగృహ్ణాత్సుసత్కృతం ॥ 3-96-2 (19913)
తస్మై చార్ఘ్యం థాన్యాయమానీయ పృథివీపతిః।
ప్రాంజలిః ప్రయతో భూత్వాపప్రచ్ఛాగమనేఽర్థితాం ॥ 3-96-3 (19914)
అగస్త్య ఉవాచ। 3-96-4x (2018)
విత్తార్థినమనుప్రాప్తం విద్ధి మాం పృథివీపతే।
థాశక్త్యవిహింస్యాన్యాన్సంవిభాగం ప్రయచ్ఛ మే ॥ 3-96-4 (19915)
లోమశ ఉవాచ। 3-96-5x (2019)
తత ఆయవ్యయౌ పూర్ణో తస్మై రాజా న్యవేదయత్।
అతో విద్వన్నుపాదత్స్వ యదత్రవ్యతిరిచ్యతే ॥ 3-96-5 (19916)
తత ఆయవ్యయౌ దృష్ట్వా సమౌ సమమతిర్ద్విజః।
సర్వథా ప్రాణినాం పీడాముపాదానాదమన్యత ॥ 3-96-6 (19917)
స శ్రుతర్వాణమాదాయ బ్రధ్నశ్వమగమత్తతః।
స చ తౌ విషయస్యాంతే ప్రత్యగృహ్ణాద్యథావిధి ॥ 3-96-7 (19918)
తయోరర్ధ్యం చ పాద్యం చ బ్రధ్నశ్వః ప్రత్యవేదయత్।
అనుజ్ఞాప్యచ పప్రచ్ఛ ప్రయోజనముపక్రమే।
`వద కామం మునిశ్రేష్ఠ ధన్యోస్ంయాగమనేన తే' ॥ 3-96-8 (19919)
అగస్త్య ఉవాచ। 3-96-9x (2020)
విత్తకామావిహ ప్రాప్తౌ విద్ధ్యావాం పృథివీపతే।
యథాశక్త్యవిహింస్యాన్యాన్సంవిభాగం ప్రయచ్ఛ నౌ ॥ 3-96-9 (19920)
లోమశ ఉవాచ। 3-96-10x (2021)
తత ఆయవ్యయౌ పూర్ణౌ తాభ్యాం రాజా న్యవేదయత్।
అతో జ్ఞాత్వా తు గృహ్ణీతం యదత్రవ్యతిరిచ్యతే ॥ 3-96-10 (19921)
తత ఆయవ్యయౌ దృష్ట్వాసమౌ సమమతిర్ద్విజః।
సర్వథా ప్రాణినాం పీడాముపాదానాదమన్యత ॥ 3-96-11 (19922)
పౌరుకుత్సం తతో జగ్ముస్త్రసదస్యుం మహాధనం।
అగస్త్యశ్చ శ్రుతర్వా చ బ్రధ్నశ్వశ్చ మహీపతిః ॥ 3-96-12 (19923)
త్రసదస్యుస్తు తాందృష్ట్వా ప్రత్యగృహ్ణాద్యథావిధి।
అభిగంయ మహారాజ విషయాంతే మహామనాః ॥ 3-96-13 (19924)
అర్చయిత్వా యథాన్యాయమైక్ష్వాకో రాజసత్తమః।
సమస్తాంశ్చ తతోఽపచ్ఛత్ప్రయోజనముపక్రమే ॥ 3-96-14 (19925)
అగస్త్య ఉవాచ। 3-96-15x (2022)
విత్తకామానిహ ప్రాప్తాన్విద్ధి నః పృథివీపతే।
యథాశక్త్యవీహింస్యాన్యాన్సంవిభాగం ప్రయచ్ఛ నః ॥ 3-96-15 (19926)
లోమశ ఉవాచ। 3-96-16x (2023)
తత ఆయవ్యయౌ పూర్ణౌ తేషాం రాజా న్యవేదయత్।
ఏతజ్జ్ఞాత్వా హ్యుపాదద్ధ్వం యదత్రవ్యతిరిచ్యతే ॥ 3-96-16 (19927)
తత ఆయవ్యయౌ దృష్ట్వాసమౌ సమమతిర్ద్విజః।
సర్వథా ప్రాణినాం పీడాముపాదానాదమన్యత ॥ 3-96-17 (19928)
తతః సర్వే సమేత్యాథ తే నృపాస్తం మహామునిం।
ఇదమూచుర్మహారాజ సమవేక్ష్య పరస్పరం ॥ 3-96-18 (19929)
అయం వై దానవో బ్రహ్మన్నిల్వలో వసుమాన్భువి।
తమతిక్రంయ సర్వేఽద్యవయం చార్తామహే వసు ॥ 3-96-19 (19930)
లోమశ ఉవాచ। 3-96-20x (2024)
3-96-20 (19931)
తేషాం తదాసీదుచితమిల్వలస్యైవ భిక్షణం।
తతస్తే సహితా రాజన్నిల్వలం సముపాద్రవన్ ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-96-2 విషయాంతే దేశసీమాంతే ॥ 3-96-3 ఆగమనే నిమిత్తభూతాం అర్థితాం। కిమిచ్ఛన్నాగతోసీతి పప్రచ్ఛేత్యర్థః ॥ 3-96-6 ఉపాదానాత్ ధనగ్రహణాత్ ॥ 3-96-7 వాధ్ర్యశ్వమగమత్తత ఇతి క. ధ. పాఠః ॥ 3-96-8 ఉపక్రమే ఆగమనే ॥ 3-96-9 నౌ ఆవాభ్యాం ॥ 3-96-19 వసుమాన్ ధనవాన్ ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 097
॥ శ్రీః ॥
3.97. అధ్యాయః 097
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ఇల్వలేనాగస్త్యాయ మేషీకృతవాతాపిమాంసపరివేషణం ॥ 1 ॥ ఇల్వలేన వాతాపేరాహ్నానేఽగస్త్యేన స్వేన తస్య జీర్ణీకరణోక్తి ॥ 2 ॥ భీతేనేల్వలేనాగస్త్యాయ ధనదానపూర్వకం తజ్జిధాంసయా తదనుగమనం ॥ 3 ॥ అగస్త్యేన హుంకారేణేల్వలస్య భస్మీకరణపూర్వకం లోపాముద్రాయై బహుధనదానేన తస్యాం గుణవదేకాపత్యోత్పాదనం ॥ 4 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-97-0 (19932)
లోమశ ఉవాచ। 3-97-0x (2025)
ఇల్వలస్తాన్విదిత్వా తు మహర్షిసహితాన్నృపాన్।
ఉపస్థితాన్సహామాత్యో విషయాంతే హ్యపూజయత్ ॥ 3-97-1 (19933)
తేషాం తతోఽసురశ్రేష్ఠస్త్వాతిథ్యమకరోత్తదా।
సుసంస్కృతేన కౌరవ్య భ్రాత్రా వాతాపినా తదా ॥ 3-97-2 (19934)
తతో రాజర్షయః సర్వే విషణ్ణా గతచేతసః।
వాతాపిం సంస్కృతం దృష్ట్వా మేషభూతం మహాసురం ॥ 3-97-3 (19935)
అథాబ్రవీదగస్త్యస్తాన్రాజర్షీనృషిసత్తమః।
విషాదో వో న కర్తవ్యో హ్యహం భోక్ష్యే మహాసురం ॥ 3-97-4 (19936)
ధుర్యాసనమథాసాద్య నిషసాద మహానృషిః।
తం పర్యవేషద్దైత్యేంద్ర ఇల్వలః ప్రహసన్నివ ॥ 3-97-5 (19937)
అగస్త్య ఏవ కృత్స్నం తు వాతాపిం బుభుజే తతః।
`బహ్వన్నాశాపి తే మేఽస్తీత్యవదద్భక్షయన్స్వయం' ॥ 3-97-6 (19938)
భుక్తవత్యసురోఽహ్వానమకరోత్తస్య చేల్వలః।
`వాతాపే ప్రతిబుధ్యస్వ దర్శయన్బలతేజసీ।
తపసా దుర్జయో యావదేష త్వాం నాతివర్తతే ॥ 3-97-7 (19939)
తతస్తస్యోదరం భేత్తుం వాతాపిర్వేగమాహరత్।
తమబుధ్యత తేజస్వీ కుంభయోనిర్మహాతపాః ॥ 3-97-8 (19940)
స వీర్యాత్తపసోగ్రస్తు ననర్ద భగవానృషిః।
ఏష జీర్ణోసి వాతాపే మయా లోకస్య శాంతయే ॥ 3-97-9 (19941)
ఇత్యుక్త్వా స్వకరాగ్రేణ ఉదరం సమతాడయత్।
త్రిరేవం ప్రతిసంరబ్ధస్తేజసా ప్రజ్వలన్నివ'॥ 3-97-10 (19942)
తతో వాయుః ప్రాదురభూదధస్తస్య మహాత్మనః।
శబ్దేన మహతా తాత గర్జన్నివ యథా ఘనః ॥ 3-97-11 (19943)
వాతాపే నిష్క్రమస్వేతి పునః పునరువాచ హ।
తం ప్రహస్యాబ్రవీద్రాజన్నగస్త్యో మునిసత్తమః।
కుతో నిష్క్రమితుం శక్తో మయా జీర్ణస్తు సోసురః ॥ 3-97-12 (19944)
ఇల్వలస్తు విషణ్ణోఽభూద్దృష్ట్వా జీర్ణం మహాసురం।
ప్రాంజలిశ్చ సహామాత్యైరిదం వచనమబ్రవీత్।
కిమర్థముపయాతాః స్థ బ్రూత కిం కరవాణి వః ॥ 3-97-13 (19945)
ప్రత్యువాచ తతోఽగస్త్యః ప్రహసన్నిల్వలం తదా।
ఈశోస్యసుర విద్మస్త్వాం వయం సర్వే ధనేశ్వరం ॥ 3-97-14 (19946)
ఏతే చ నాతిధనినో ధనాశా మహతీ మమ।
యథాశక్త్యవిహింస్యాన్యాన్సంవిభాగం ప్రయచ్ఛ నః ॥ 3-97-15 (19947)
తతోఽవమత్య తమృషిమిల్వలో వాక్యమబ్రవీత్।
దిత్సితం యది వేత్సి త్వంతతో దాస్యామి తే వసు ॥ 3-97-16 (19948)
అగస్త్య ఉవాచ। 3-97-17x (2026)
గవాం దశసహస్రాణి రాజ్ఞామేకైకశోఽసుర।
తావదేవ సువర్ణస్య దిత్సితం తే మహాసుర ॥ 3-97-17 (19949)
మహ్యం తతో వై ద్విగుణం రథశ్చైవ హిరణ్మయః।
మనోజవౌ వాజినౌ చ దిత్సితం తే మహాసుర ॥ 3-97-18 (19950)
`లోమశ ఉవాచ। 3-97-19x (2027)
ఉల్వలస్తు మునిం ప్రాహ సర్వమస్తి యథాఽఽత్థ మాం।
సర్వమేతత్ప్రదాస్యామి హిరణ్యం గాశ్చ యద్ధనం।
రథం తు యదవోచో మాం నైతం విద్మ హిరణ్మయం ॥ 3-97-19 (19951)
ఆగస్త్య ఉవాచ। 3-97-20x (2028)
న మే వాగనృతా కాచిదుక్తపూర్వా మహాఽసుర।
విజ్ఞాయతాం రథః సాధు వ్యక్తమస్తి హిరణ్మయః ॥ 3-97-20 (19952)
లోమశ ఉవాచ। 3-97-21x (2029)
విజ్ఞాయమానః స రథః కౌంతేయాసీద్ధిరణ్మయః'।
తతః ప్రవ్యథితో దైత్యో దదావభ్యధికం వసు ॥ 3-97-21 (19953)
వివాజీ చ సువాజీ చ తస్మిన్యుక్తౌ రథే హయౌ।
ఊహతుః స వసూనాశు తావగస్త్యాశ్రమం ప్రతి।
సర్వాన్రాజ్ఞః సహాగస్త్యాన్నిమేషాదివ భారత ॥ 3-97-22 (19954)
`ఇల్వలస్త్వనుగంయైనమగస్త్యం హంతుమైచ్ఛత।
భస్మ చక్రే మహాతేజా హుంకారేణ మహాఽసురం' ॥ 3-97-23 (19955)
అగస్త్యేనాభ్యనుజ్ఞాతా జగ్మూ రాజర్షయస్తదా।
కృతవాంశ్ మునిః సర్వం లోపాముద్రాచికీర్షితం ॥ 3-97-24 (19956)
లోపాముద్రోవాచ। 3-97-25x (2030)
కృతవానసి తత్సర్వం భగవన్మమ కాంక్షితం।
ఉత్పాదయ సకృన్మహ్యమపత్యం వీర్యవత్తరం ॥ 3-97-25 (19957)
అగస్త్య ఉవాచ। 3-97-26x (2031)
తుష్టోఽహమస్మి కల్యాణి తవ వృత్తేన శోభనే।
విచారణామపత్యే తు తవ వక్ష్యామి తాం శృణు ॥ 3-97-26 (19958)
సహస్రం తేఽస్తు పుత్రాణఆం శతం వా తత్సమం తవ।
దశ వా శతతుల్యాః స్యురేకో వాఽపి సహస్రజిత్ ॥ 3-97-27 (19959)
లోపాముద్రోవాచ। 3-97-28x (2032)
సహస్రసంమితః పుత్ర ఏకోప్యస్తు తపోధన।
ఏకో హి బహుభిః శ్రేయాన్విద్వాన్సాధురసాధుభిః ॥ 3-97-28 (19960)
స తథేతి ప్రతిజ్ఞాయ తయా సమగమన్మునిః।
సమయే సమశీలిన్యా శ్రద్ధావాన్శ్రద్దధానయా ॥ 3-97-29 (19961)
తత ఆధాయ గర్భం తమగమద్వనమేవ సః।
తస్మిన్వనగతే గర్భో వవృధే సప్త శారదాన్ ॥ 3-97-30 (19962)
సప్తమేఽబ్దే గతే చాపి ప్రాచ్యవత్స మహాకవిః।
జ్వలన్నివ ప్రభావేన దృఢస్యుర్నామ భారత ॥ 3-97-31 (19963)
సాంగోపనిషదాన్వేదాంజపన్నేవ మహాతపాః।
తస్య పుత్రోఽభవదృషేః స తేజస్వీ మహానృషిః ॥ 3-97-32 (19964)
స బాల ఏవతేజస్వీ పితుస్తస్య నివేశనే।
ఇధ్మానాం భారమాజహ్రే ఇధ్మవాహస్తతోఽభవత్ ॥ 3-97-33 (19965)
తథాయుక్తం తు తం దృష్ట్వా ముముదే స మునిస్తదా।
ఏవం స జనయామాస భారతాపత్యముత్తమం।
లేభిరే పితరశ్చాస్య లోకాన్రాజన్యథేప్సితాన్ ॥ 3-97-34 (19966)
అగస్త్యస్యాశ్రమశ్చాయమత ఊర్ధ్వం విశాంపతే।
ఖ్యాతో భువి మహారాజ తేజసా తస్య ధీమతః ॥ 3-97-35 (19967)
ప్రాహ్లాదిరేవం వాతాపిర్బ్రహ్మఘ్నో దుష్టచేతనః।
ఏవం వినాశితో రాజన్నగస్త్యేన మహాత్మనా।
తస్యాయమాశ్రమో రాజన్రమణీయైర్గుణైర్యుతః ॥ 3-97-36 (19968)
ఏషా భాగీరథీ పుణ్యా దేవగంధర్వసేవితా।
వాతేరితా పతాకేవ విరాజతి నభస్తలే ॥ 3-97-37 (19969)
ప్రతార్యమాణా కూటేషు యథా నింనేషు నిత్యశః।
శిలాతలేషు సంత్రస్తా పన్నగేంద్రవధూరివ ॥ 3-97-38 (19970)
3-97-39 (19971)
దక్షిణాం వై దిశం సర్వాం ప్లావయంతీ చ మాతృవత్।
పూర్వం శంభోర్జటాభ్రష్టా సముద్రమహిషీ ప్రియా।
అస్యాం నద్యాం ముపుణ్యాయాం యథేష్టమవగాహ్యతాం ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-97-16 ఈప్సితం యదిహ బ్రూహి తద్ధి దాస్యామి తే వసు ఇతి క. పాఠః దిత్సితం మయా యుష్మభ్యం దాతుమిష్టం ॥ 3-97-31 ప్రచ్యవదుదరాన్నిర్గతోఽభవదిత్యర్థః ॥ 3-97-34 యుక్తమధ్యయనేధ్యవాహనాదౌ ॥ 3-97-36 ప్రాహ్లాదిః ప్రహ్నాదగోత్రోద్భవః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 098
॥ శ్రీః ॥
3.98. అధ్యాయః 098
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరేణ భృగుతీర్థగమనం ॥ 1 ॥ లోమశేన యుధిష్ఠిరంప్రతి పరశురామస్య దాశరథిరామేణ తేజోహరణప్రకారకథనం ॥ 2 ॥ తథాపరశురామస్య పితృనిదేశాద్భృగుతీర్థనిమజ్జనేన పునస్తేజోలాభకథనం ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-98-0 (19972)
[లోమశ ఉవాచ। 3-98-0x (2033)
యుధిష్ఠిర నిబోధేదం త్రిషు లోకేషు విశ్రుతం।
భృగోస్తీర్థం మహారాజ మహర్షిగణసేవితం ॥ 3-98-1 (19973)
యత్రోపస్పృష్టవాన్రామో హృతంతేజస్తదాప్తవాన్।
అత్ర త్వంభ్రాతృభిః సార్ధం కృష్ణయా చైవ పాండవ ॥ 3-98-2 (19974)
దుర్యోధనహృతంతేజః పునరాదాతుమర్హసి।
కృతవైరేణ రామేణ యథా కచోపహృతం పునః ॥ 3-98-3 (19975)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-98-4x (2034)
స తత్రభ్రాతృభిశ్చైవ కృష్ణయా చైవ పాండవః।
స్నాత్వా దేవాన్పితౄంశ్చైవ తర్పయామాస భారత ॥ 3-98-4 (19976)
తస్య తీర్థస్య రూపం వై దీప్తాద్దీప్తతరం బభౌ।
అప్రవృష్యతరశ్చాసీచ్ఛాత్రవాణాం నరర్షభ ॥ 3-98-5 (19977)
అపృచ్ఛచ్చైవ రాజేంద్ర లోమశం పాండునందనః।
భగవన్కిమర్థం రామస్య హృతమాసీద్వపుః ప్రభో।
కథం ప్రత్యాహృతంచైవ ఏతదాచక్ష్వ పృచ్ఛతః ॥ 3-98-6 (19978)
లోమశ ఉవాచ। 3-98-7x (2035)
శృణు రామస్య రాజేంద్ర భార్గవస్య చ ధీమతః।
జాతో దశరథస్యాసీత్పుత్రో రామో మహాత్మనః ॥ 3-98-7 (19979)
విష్ణుః స్వేన శరీరేణ రావణస్య వధాయ వై।
పశ్యామస్తమయోధ్యాయాం జాతం దాశరథిం తతః ॥ 3-98-8 (19980)
ఋచీకనందనో రాభో భార్గవో రేణుకాసుతః।
తస్ దాశరథేః శ్రుత్వా రరామస్యాక్లిష్టకర్మణః ॥ 3-98-9 (19981)
కౌతూహలాన్వితో రామస్త్వయోధ్యామగమత్పునః।
జిజ్ఞాసమానో రామస్య వీర్యం దాశరథేస్తదా ॥ 3-98-10 (19982)
తం వై దశరథః శ్రుత్వా వియాంతముపాగతం।
ప్రేషయామాస రామస్య రామం పుత్రం పురస్కృతం ॥ 3-98-11 (19983)
స తమభ్యాగతం దృష్ట్వా ఉద్యతాస్త్రమవస్థితం।
ప్రహసన్నివ కోంతేయ రామో వచనమబ్రవీత్ ॥ 3-98-12 (19984)
కృతకాలం హి రాజేంద్ర ధనురేతన్మయా విభో।
సమారోపయ యత్నేన యది శక్నోషి పార్తివ ॥ 3-98-13 (19985)
ఇత్యుక్తస్త్వాహ భగవంస్త్వం నాధిక్షేప్తుమర్హసి।
నాహమప్యధమో ధర్మే క్షత్రియాణాం ద్విజాతిషు।
ఇశ్ర్వాకూణాం విశేషేణ బాహువీర్యే న కత్థనం ॥ 3-98-14 (19986)
తమేవం వాదినం తత్ర రామో వచనమబ్రవీత్।
అలం వై వ్యపదేశేన ధనురాయచ్ఛ రాఘవ ॥ 3-98-15 (19987)
తతో జగ్రాహ రోషేణ క్షత్రియర్షభమూదనం।
రామో దాశరథిర్దివ్యం హస్తాద్రామస్య కార్ముకం ॥ 3-98-16 (19988)
ధనురారోపయామాస సలీల ఇవ భారత।
జ్యాశబ్దమకరోచ్చైవ స్మయమానః స వీర్యవాన్।
తస్య శబ్దస్ భూతాని విత్రసంత్యశనేరివ ॥ 3-98-17 (19989)
అథాబ్రవీత్తదా రామో రామం దాశరథిస్తదా।
ఇదమారోపితం బ్ర్హమన్కిమన్యత్కరవాణి తే ॥ 3-98-18 (19990)
తస్య రామో దదౌ దివ్యం జామదగ్న్యో మహాత్మనః।
శరమాకర్ణదేశాంతమయమాకృష్యతామితి ॥ 3-98-19 (19991)
లోమశ ఉవాచ। 3-98-20x (2036)
ఏతచ్ఛ్రుత్వాఽబ్రవీద్రామః ప్రదీప్త ఇవ మన్యునా।
శ్రూయతే క్షంయతే చైవ దర్పపూర్ణోసి భార్గవ ॥ 3-98-20 (19992)
త్వయా హ్యధిగతం తేజః క్షత్రియేభ్యో విశేషతః।
పితామహప్రసాదేన తేన మాం క్షిపసి ధ్రువం।
పశ్య మాం స్వేన రూపేణ చక్షుస్తే వితరాంయహం ॥ 3-98-21 (19993)
తతో రామశరీరే వై రామః పశ్యతి భార్గవః।
ఆదిత్యాన్సవసూన్రుద్రాన్సాధ్యాంశ్చ సమరుద్గణాన్ ॥ 3-98-22 (19994)
పితరో హుతాశనశ్చైవ నక్షత్రాణి గ్రహాస్తథా।
గంధర్వా రాక్షసా యక్షా నద్యస్తీర్థాని యాని చ ॥ 3-98-23 (19995)
ఋషయో వాలఖిల్యాశ్చ బ్ర్హమభూతాః సనాతనాః।
దేవర్షయశ్చ కార్త్స్న్యేన సముద్రాః పర్వతాస్తథా ॥ 3-98-24 (19996)
వేదాశ్చ సోపనిషదో వషట్కారైః సహాధ్వరైః।
చేతోమంతి చ సామాని ధనుర్వేదశ్చ భారత।
మేఘవృందాని వర్షాణి విద్యుతశ్చ యుధిష్ఠిర ॥ 3-98-25 (19997)
తతః స భగవాన్విష్ణుస్తం వై బాణం ముమోచ హ।
శుష్కాశనిసమాకీర్ణం మహోల్కాభిశ్చ భారత ॥ 3-98-26 (19998)
పాంసువర్షేణ మహతా మేఘవర్షైశ్చ భూతలం।
భూమికంపైశ్చ నిర్ఘాతైర్నాదైశ్చ విపులైరపి ॥ 3-98-27 (19999)
స రామం విహ్వలం కృత్వా తేజశ్చాక్షిప్య కేవలం।
ఆగచ్ఛజ్జ్వలితో బాణో రామబాహుప్రచోదితః ॥ 3-98-28 (20000)
స తు విహ్వలతాం గత్వా ప్రతిలభ్య చ చేతనాం।
రామః ప్రత్యాగతప్రాణః ప్రాణమద్విష్ణుతేజసం ॥ 3-98-29 (20001)
విష్ణునా సోభ్యనుజ్ఞాతో మహేంద్రమగమత్పునః।
భీతస్తు తత్రన్యవసద్బ్రీడితస్తు మహాతపాః ॥ 3-98-30 (20002)
తతః సంవత్సరేఽతీతే హృతౌజసమవస్థితం।
నిర్మదం దుఃఖితం దృష్ట్వా పితరో రామమబ్రువన్ ॥ 3-98-31 (20003)
న వై సంయగిదం పుత్ర విష్ణుమాసాద్య వైకృతం।
స హి పూజ్యశ్చ మాన్యశ్చ త్రిషు లోకేషు సర్వదా ॥ 3-98-32 (20004)
గచ్ఛ పుత్రనదీం పుణ్యాం వధూసరకృతాహ్వయాం।
తత్రోపస్పృశ్య తీర్థేషు పునర్వపురవాప్స్యసి ॥ 3-98-33 (20005)
దీప్తోదం నామ తత్తీర్థం యత్రతే ప్రతితామహః।
భృగుర్దేవయుగే రామ తప్తవానుత్తమం తపః ॥ 3-98-34 (20006)
తత్తథా కృతవాన్రామః కౌంతేయ వచనాత్పితుః।
ప్రాప్తవాంశ్చ పునస్తేజస్తీర్థేఽస్మిన్పాండునందన ॥ 3-98-35 (20007)
ఏతదీదృశకం తాత రామేణాక్లిష్టకర్మణా।
ప్రాప్తమాసీన్మహారాజ విష్ణుమాసాద్య వై పురా ॥ 3-98-36 (20008)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి అష్టనవతితమోఽధ్యాయః ॥ 98 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-98-2 రామో జామదగ్యః। హృతం దాశరథిరమేణ ॥ 3-98-5 తస్య యుధిష్ఠిరస్య। తీర్థస్ తీర్థే స్నాతస్య ॥ 3-98-6 వషుః తేజః ॥ 3-98-9 దాశరథేః। కర్మణి షష్ఠీ ॥ 3-98-15 వ్యపదేశేన ఉక్త్యా ॥ 3-98-25 చేతోమంతి చేతనావంతి। ఆర్షం పదత్వప్రయుక్తం రుత్వం। చేతస్వంతీత్యపేక్షితం ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 099
॥ శ్రీః ॥
3.99. అధ్యాయః 099
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
వృత్రాసురనిపీడితశకాదిభిర్బ్రహ్మవచనాద్వజ్రనిర్మాణాయ దధీచంప్రతి తచ్ఛరీరాస్థిప్రార్థనం ॥ 1 ॥ త్వష్ట్రా దధీచాస్థిభిర్వజ్రాయుధనిర్మాణం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-99-0 (20009)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-99-0x (2037)
భూయ ఏవాహమిచ్ఛామి మహర్షేస్తస్య ధీమతః।
కర్మణాం విస్తరం శ్రోతుమగస్త్యస్య ద్విజాత్తమ ॥ 3-99-1 (20010)
లోమశ ఉవాచ। 3-99-2x (2038)
శృణు రాజన్కథాం దివ్యామద్భుతామతిమానుషీం।
అగస్త్యస్య మహారాజ ప్రభావమమితౌజసః ॥ 3-99-2 (20011)
ఆసన్కృతయుగే ఘోరా దానవా యుద్ధదుర్మదాః।
కాలకేయా ఇతిఖ్యాతా గణాః పరమదారుణాః ॥ 3-99-3 (20012)
తే తు వృత్రం సమాశ్రిత్య నానాప్రహరణోద్యతాః।
సమంతాత్పర్యధావంత మహేంద్రప్రముఖాన్సురాన్ ॥ 3-99-4 (20013)
తతో వృత్రవధే యత్నమకుర్వంస్త్రిదశాః పురా।
పురందరం పురస్కృత్య బ్రహ్మాణముపతస్థిరే ॥ 3-99-5 (20014)
కృతాంజలీంస్తు తాన్సర్వాన్పరమేష్ఠీత్యువాచ హ।
విదితం మే సురాః సర్వం యద్వః కార్యం చికీర్షితం ॥ 3-99-6 (20015)
తముపాయం ప్రవక్ష్యామి యథా వృత్రం వధిష్యథ।
దధీచ ఇతివిఖ్యాతో మహానృషిరుదారధీః ॥ 3-99-7 (20016)
తం గత్వా సహితాః సర్వేవరం వై సంప్రయాచత।
స వో దాస్యతి ధర్మాత్మా సుప్రీతేనాంతరాత్మనా ॥ 3-99-8 (20017)
స వాచ్యః సహితైః సర్వైర్భవద్భిర్జయకాంక్షిభిః।
స్వాన్యస్థీని ప్రయచ్ఛేతి త్రైలోక్యస్ హితాయ వై ॥ 3-99-9 (20018)
స శరీరం సముత్సృజ్య స్వాన్యస్థీని ప్రదాస్యతి।
తస్యాస్థిభిర్మహాఘోరం వజ్రం సంస్క్రియతాం దృఢం ॥ 3-99-10 (20019)
మహచ్ఛత్రుహణం ఘోరం ష·డశ్చం భీమనిఃస్వనం।
తేన వజ్రేణ వై వృత్రం వధిష్యతి శతక్రతుః ॥ 3-99-11 (20020)
ఏతద్వః సర్వమాఖ్యాతం తస్మాచ్ఛీఘ్రం విధీయతాం।
ఏవముక్తాస్తతో దేవా అనుజ్ఞాప్య పితామహం ॥ 3-99-12 (20021)
నారాయణం పురస్కృత్య దధీచస్యాశ్రమం యయుః।
సరస్వత్యాః పరే పారే నానాద్రుమలతావృతం ॥ 3-99-13 (20022)
షట్పదోద్గీతనినదైర్విఘుష్టం సామగైరివ।
పుంస్కోకిలరవోన్మిశ్రం జీవంజీవకనాదితం ॥ 3-99-14 (20023)
మహిషైశ్చ వరాహైశ్చ సృమరైశ్చమరైరపి।
తత్ర తత్రానుచరితం శార్దూలభయవర్జితైః ॥ 3-99-15 (20024)
కరేణుభిర్వారణైశ్చ ప్రభిన్నకరటాముఖైః।
సరోవగాఢైః క్రీడద్భిః సమంతాదనునాదితం ॥ 3-99-16 (20025)
సింహవ్యాఘ్రైర్మహానాదాన్నదద్భిరనునాదితం।
అపరైశ్చాపి సంలీనైర్గుహాకందరశాయిభిః ॥ 3-99-17 (20026)
తేషు తేష్వవకాశేషు శోభితం సుమనోరమం।
త్రివిష్టపసమప్రఖ్యం దధీచాశ్రమమాగమన్ ॥ 3-99-18 (20027)
తత్రాపశ్యందధీచం తే దివాకరసమద్యుతిం।
జాజ్వల్యమానం వపుషా యథా సాక్షాత్పితామహం ॥ 3-99-19 (20028)
తస్య పాదౌ సురా రాజన్నభివాద్య ప్రణంయ చ।
అయాచంత వరం సర్వే యథోక్తం పరమేష్ఠినా ॥ 3-99-20 (20029)
తతో దధీచః పరమప్రతీతః
సురోత్తమాంస్తానిదమభ్యువాచ।
కరోమి యద్వో హితమద్య దేవాః
స్వం చాపి దేహంస్వయముత్సృజామి ॥ 3-99-21 (20030)
స ఏవముక్త్వా ద్విపదాంవరిష్ఠః
ప్రాణాన్వశీ స్వాన్సహసోత్ససర్జ।
తతః సురాస్తే జగృహుః పరాసో-
రస్థీని తస్యాథ యథోపదేశం ॥ 3-99-22 (20031)
ప్రహృష్టరూపాశ్చ జయాయ దేవా-
స్త్వష్టారమాగం తమర్థమూచుః।
త్వష్టా తు తేషాం వచనం నిశంయ
ప్రహృష్టరూపః ప్రయతః ప్రయత్నాత్ ॥ 3-99-23 (20032)
చకార వజ్రం భృశముగ్రరూపం
కృత్వా చ శక్రం స ఉవాచ హృష్టః।
అనేన వజ్రప్రవరేణ దేవ
భస్మీకురుష్వాద్య సురారిముగ్రం ॥ 3-99-24 (20033)
తతో హతారిః సగణః సుఖం వై
ప్రశాధికృత్స్నం త్రిదివం దివిష్ఠః।
త్వష్ట్రా తథోక్తస్తు పురందరస్త-
ద్వజ్రం ప్రహృష్టః ప్రయతో హ్యగృహ్నాత్ ॥ 3-99-25 (20034)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి ఏకోనశతతమోఽధ్యాయః ॥ 99 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-99-3 కాలేయా ఇతి విఖ్యాతా ఇతి క. పాటః ॥ 3-99-8 సవో దాస్యతి ఈప్సితమితి శేషః .। 3-99-11 షడశ్రం షట్రకోణం ॥ 3-99-16 కరేణుభిర్హస్తినీభిః ప్రభిన్నం మదస్రావికరటామదోద్భేదస్థానం గండస్థలైకదేశస్తస్య ముఖముపరిభాగో తేషా తైః ॥ 3-99-18 త్రివిష్టపసమప్రఖ్య స్వర్గతుల్యప్రకాశం ॥ 3-99-22 పరాసోః గతప్రాణస్య ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 100
॥ శ్రీః ॥
3.100. అధ్యాయః 100
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ఇంద్రేణ వృత్రహననం ॥ 1 ॥ తతో దేవగణాభిపీడనాత్సముద్రం ప్రవిష్టైదైత్యైర్జగద్వినాశనాధ్యవసాయః ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-100-0 (20035)
లోమశ ఉవాచ। 3-100-0x (2039)
తతః స వజ్రీ బలభిద్దైవతైరభిరక్షితః।
ఆససాద తతో వృత్రం స్థితమావృత్య రోదసీ ॥ 3-100-1 (20036)
కాలకేయైర్మహాకాయై సమంతాదభిరక్షితం।
సముద్యతప్రహరణైః సశృంగైరివ పర్వతైః ॥ 3-100-2 (20037)
తతో యుద్ధం సమభవద్దేవానాం దానవైః సహ।
ముహూర్తం భరతశ్రేష్ఠ లోకత్రాసకరం మహత్ ॥ 3-100-3 (20038)
ఉద్యతప్రతివిద్ధానాం స్వంగానాం వీరబాహుభిః।
ఆసీత్సుతుముః శబ్దః శరీరేష్వభిపాత్యతాం ॥ 3-100-4 (20039)
శిరోభిః ప్రపతద్భిశ్చాప్యంతరిక్షాన్మహీతలం।
తాలైరివ మహారాజ వృంతాద్భ్రష్టైరదృశ్యత ॥ 3-100-5 (20040)
తే హేమకవచా భూత్వా కాలేయాః పరిఘాయుధాః।
త్రిదశానభ్యవర్తంత దావదగ్ధా ఇవాద్రయః ॥ 3-100-6 (20041)
తేషాం వేగవతాం వేగం సహితానాం ప్రధావతాం।
న శేకుస్త్రిదశాః సోఢుం తే భగ్నాః ప్రాద్రవన్భయాత్ ॥ 3-100-7 (20042)
తాందృష్ట్వా ద్రవతో భీతాన్సహస్రాక్షః పురందరః।
వృత్రే వివర్ధమానే చ కశ్మలం మహదావిశత్ ॥ 3-100-8 (20043)
తం శక్తం కశ్మలావిష్టం దృష్ట్వా విష్ణుః సనాతనః।
జగామ శరణం శీఘ్రం తం తు నారాయణం ప్రభుం ॥ 3-100-9 (20044)
తం శక్రం కశ్మలావిష్టం దృష్ట్వా విష్ణుః సనాతనః।
స్వతేజో వ్యదధచ్ఛక్రే బలమస్య వివర్ధయన్ ॥ 3-100-10 (20045)
విష్ణునా గోపితం శక్రం దృష్ట్వాదేవగణాస్తతః।
స్వం స్వంతేజః సమాదధ్యుస్తథా బ్రహ్మర్షయోఽమలాః ॥ 3-100-11 (20046)
స సమాప్యాయితః శక్రో విష్ణునా దైవతైః సహ।
ఋషిభిశ్చ మహాభాగైర్బలవాన్సమపద్యత ॥ 3-100-12 (20047)
జ్ఞాత్వా బలస్థం త్రిదశాధిపం తు
ననాద వృత్రో మహతో నినాదాన్।
తస్ ప్రణాదేన ధరా దిశశ్చ
ఖం ద్యౌర్నగాశ్చాపి చచాల సర్వం ॥ 3-100-13 (20048)
తతో మహేంద్రః పరమాభితప్తః
శ్రుత్వా రవం ఘోరరూపం మహాంతం।
భయే నిమగ్నస్త్వరితో ముమోచ
వజ్రం మహత్తస్య వధాయ రాజన్ ॥ 3-100-14 (20049)
స చక్రవజ్రాభిహతః పపాత
మహాసురః కాంచనమాల్యధారీ।
యథా మహాశైలవరః పురస్తా-
త్స మందరో విష్ణుకరాద్విముక్తః ॥ 3-100-15 (20050)
తస్మిన్హతే దైత్యవరే భయార్తః
శక్రః ప్రదుద్రావ సరః ప్రవేష్టుం।
వజ్రం న మేనే స్వకరాద్విముక్తం
వృత్రం భయాచ్చాపి హతం న మేనే ॥ 3-100-16 (20051)
సర్వే చ దేవా ముదితాః ప్రహృష్టా
మహర్షయశ్చంద్రమభిష్టువంతః।
`వృత్రం హతం సందదృశుః పృథివ్యాం
వజ్రాహతం శైలమివావదీర్ణం ॥ 3-100-17 (20052)
సర్వాంశ్చ దైత్యాంస్త్వరితాః సమేత్య
జఘ్నుః సురా వృత్రవధాభితప్తాన్।
తే వధ్యమానాస్త్రిదశైః సమేతైః
సముద్రమేవావివిశుర్భయార్తాః ॥ 3-100-18 (20053)
ప్రవిశ్య చైవోదధిమప్రమేయం
ఝషాకులం నక్రసమాకులం చ।
తదా స్మ మంత్రం సహితాః ప్రచక్రు-
స్త్రైలోక్యనాశార్థమభిప్రయత్నాత్ ॥ 3-100-19 (20054)
తత్రస్మ కేచిన్మతినిశ్చయజ్ఞా-
స్తాంస్తానుపయానుపవర్ణయంతి।
తేషాం తు తత్రక్రమకాలయోగా-
ద్ధోరా మతిశ్చింతయతాం బభూవ ॥ 3-100-20 (20055)
యే సంతి విద్యాతపసోపపన్నా-
స్తేషాం వినాశః ప్రథమం తు కార్యః।
లోకా హి సర్వే తపసా ధ్రియంతే
తస్మాత్త్వరధ్వం తపసః క్షయాయ ॥ 3-100-21 (20056)
యేసంతి కేచిచ్చ వసుంధరాయాం
తపస్వినో ధర్మవిదశ్ తజ్జ్ఞాః।
తేషాం వధః క్రియతాం క్షిప్రమేవ
తేషు ప్రనష్టేషు జగత్ప్రనష్టం ॥ 3-100-22 (20057)
ఏవం హి సర్వే గతబుద్ధిభావా
జగద్వినాశే పరమప్రహృష్టాః।
దుర్గం సమాశ్రిత్య మహోర్మిమంతం
రత్నాకరం వరుణస్యాలయం స్మ ॥ 3-100-23 (20058)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి శతతమోఽధ్యాయః ॥ 100 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-100-1 రోదసీ ద్యావాపృథివ్యౌ ॥ 3-100-5 తాలైస్తాలఫలైః ॥ 3-100-10 వ్యదధత్ నిహితవాన్ ॥ 3-100-13 బలస్థం బలవంతం ॥ 3-100-16 హతమపి వృత్రం భయాత్ న హతమివ మేనే ॥ 3-100-21 ధ్రియంతే జీవంతి ॥ 3-100-23 వృద్ధిభావాః ప్రాప్తధీనిశ్చయాః। వరుణస్యాలయం సముద్రం ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 101
॥ శ్రీః ॥
3.101. అధ్యాయః 101
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
సముద్రాంతర్హితైర్దైత్యై రాత్రౌరాత్రౌ బహిర్నిర్గత్యాశ్రమేషు ఋషిగణేషు నిహతేషు దేవగణైర్నారాయణస్య శరణీకరణం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-101-0 (20059)
లోమశ ఉవాచ। 3-101-0x (2040)
సముద్రం తే సమాశ్రిత్య వరుణం నిధమంభసః।
కాలేయాః సంప్రవర్తంత త్రైలోక్యస్య వినాశనే ॥ 3-101-1 (20060)
తే రాత్రౌ సమభిక్రుద్ధా భక్షయంతి సదా మునీన్।
ఆశ్రమేషు చ యే సంతి పుణ్యేష్వాయతనేషు చ ॥ 3-101-2 (20061)
వసిష్ఠస్యాశ్రమే విప్రా భక్షితాస్తైర్దురాత్మభిః।
అశీతిః శతమష్టౌ చ నవ చాన్యే తపస్వినః ॥ 3-101-3 (20062)
చ్యవనస్యాశ్రమం గత్వా పుణ్యం ద్విజనిషేవితం।
ఫలమూలాశనానాం హి మునీనాం భక్షితం శతం ॥ 3-101-4 (20063)
ఏవం రాత్రౌ స్మ కుర్వంతి వివిశుశ్చార్ణవం దివా।
`కాలేయాస్తే దురాత్మానో భక్షయంతస్తపోధనాన్' ॥ 3-101-5 (20064)
భరద్వాజాశ్రమే చైవ నియతా బ్ర్హమచారిణః।
వాయ్వాహారాంబుభక్షాశ్చ వింశతిః సంనిషూదితాః ॥ 3-101-6 (20065)
ఏవం క్రమేణ సర్వాంస్తానాశ్రమాందానవాస్తదా।
నిశాయాం పరిబాధంతే సముద్రాంబుబలాశ్రయాత్।
కాలోపసృష్టాః కాలేయా ఘ్నంతో ద్విజగణాన్బహూన్ ॥ 3-101-7 (20066)
న చైనానన్వబుధ్యంత మనుజా మనుజోత్తమ।
ఏవం ప్రవృత్తాందైత్యాంస్తాంస్తాపసేషు తపస్విషు ॥ 3-101-8 (20067)
`క్షయాయ జగతః క్రూరాః పర్యటంతి స్మ మేదినీం ॥ 3-101-9 (20068)
ప్రభాతే సమదృశ్యంత నియతాహారకర్శితాః।
మహీతలస్థా మునయః శరీరైర్గతజీవితైః ॥ 3-101-10 (20069)
క్షీణమాంసైర్విరుధిరైర్విమజ్జాంత్రైర్విసంధిభిః।
ఆకీర్ణైరాచితా భూమిః శంఖానామివ రాశిభిః ॥ 3-101-11 (20070)
లశైర్విప్రవిద్ధైశ్చ స్రువైర్భగ్నైస్తథైవ చ।
వికీర్ణైరగ్నిహోత్రైశ్చ భూర్బభూవ సమావృతా ॥ 3-101-12 (20071)
నిఃస్వాధ్యాయవపట్కారం నష్టయజ్ఞోత్సవక్రియం।
జగదాసీన్నిరుత్సాహం కాలేయభయపీడితం ॥ 3-101-13 (20072)
ఏవం సంక్షీయమాణాశ్చ మానవా మనుజేశ్వర।
ఆత్మత్రాణపపా భీతాః ప్రాద్రవంత దిశో భయాత్ ॥ 3-101-14 (20073)
కేచిద్గుహాః ప్రవివిశుర్నిర్భరాంశ్చాపరే శ్రితాః।
అపరే మరణోద్విగ్నా భయాత్ప్రాణాన్సముత్సృజన్ ॥ 3-101-15 (20074)
కేచిదత్రమహేష్వాసాః శూరాః పరమహర్షితాః।
మార్గమాణఆః పరం యత్నం దానవానాం ప్రచక్రిరే ॥ 3-101-16 (20075)
న చైతానధిజగ్ముస్తే సముద్రం సముపాశ్రితాన్।
శ్రమం జగ్ముశ్చ పరమమాజగ్ముః క్షయమేవ చ ॥ 3-101-17 (20076)
జగత్యుపశమం యాతే నష్టయజ్ఞోత్సవక్రియే।
ఆజగ్ముః పరమామార్తిం త్రిదశా మనుజేశ్వర ॥ 3-101-18 (20077)
సమేత్య సమహేంద్రాశ్చ భయాన్మంత్రం ప్రచక్రిరే ॥ 3-101-19 (20078)
శరణ్యం శరణం దేవం నారాయణమజం విభుం।
తేఽభిగంయ నమస్కృత్య వైకుంఠమపరాజితం।
తతో దేవాః సమస్తాస్తే తదోచుర్మధుసూదనం ॥ 3-101-20 (20079)
త్వంనః స్రష్టా చ భర్తా చ హర్తా చ జగతః ప్రభో।
త్వయా సృష్టమిదం విశ్వం యచ్చేంగం యచ్చ నేంగతి।
`త్వయ్యేవ పుండరీకాక్ష పునస్తత్ప్రవిలీయతే' ॥ 3-101-21 (20080)
త్వయా భూమిః పురా నష్టా సముద్రాత్పుష్కరేక్షణ।
వారాహం వపురాశ్రిత్యజగదర్థే సముద్ధృతా ॥ 3-101-22 (20081)
ఆదిదైత్యో మహావీర్యో హిరణ్యకశిపుః పురా।
నారసింహం వపుః కృత్వా సూదితః పురుషోత్తమ ॥ 3-101-23 (20082)
అవధ్యః సర్వభూతానాం బలిశ్చాపి మహాసురః।
వామనం వపురాశ్రిత్య త్రైలోక్యాద్ధంశితస్త్వయా ॥ 3-101-24 (20083)
అసురశ్చ మహేష్వాసో జంభ ఇత్యభివిశ్రుతః।
యజ్ఞక్షోభకరః క్రూరస్త్వయైవ వినిపాతితః ॥ 3-101-25 (20084)
ఏవమాదీని కర్మాణి యేషాం సంఖ్యా న విద్యతే।
అస్మాకం భయభీతానాం త్వం గతిర్మధుసూదన ॥ 3-101-26 (20085)
తస్మాత్త్వాం దేవదేవేశ లోకార్థం జ్ఞాపయామహే।
రక్ష లోకాంశ్చ దేవాంశ్చ శక్రం చ మహతో భయాత్।
`శరణాగతసంత్రాణే త్వమేకోఽసి దృఢవ్రతః' ॥ 3-101-27 (20086)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి ఏకాధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 101 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-101-1 ---నిశ్చిత్యైవమసురా వజ్రసంహారదుఃఖితా ఇతి క. పాఠః. ---- కాలాయాః కశ్యపభార్యాయాః పుత్రాః ॥ 1 ॥ 3-101-7 సృష్టాః మృత్యునా గ్రస్తాః ॥ 3-101-16 దానవానాం వధాయేతి శేషః ॥ 3-101-21 ఇంగతి చలతీతి ఇంగం పచాద్యచ్ జంగమం। నేంగతి స్థావరం ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 102
॥ శ్రీః ॥
3.102. అధ్యాయః 102
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
విష్ణునా సముద్రాంతర్హితదైత్యనిధనే సముద్రశోపణస్యోపాయత్వం జ్ఞాపితైర్దేవైర్బ్రహ్మలోకగమనం ॥ 1 ॥ బ్రహ్మచోదనయా దేవైరగస్త్యమేత్య సాగరశోషణప్రార్థనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-102-0 (20087)
దేవా ఊచుః। 3-102-0x (2041)
తవ ప్రసాదాద్వర్ధంతే ప్రజాః సర్వాశ్చతుర్విధాః।
తా భావితా భావయనతి హవ్యకవ్యైర్దివౌకసః ॥ 3-102-1 (20088)
లోకా హ్యేవం వివర్ధంతే హ్యన్యోన్యం సముపాశ్రితాః।
త్వత్ప్రసాదాన్నిరుద్విగ్నాస్త్వయైవ పరిరక్షితాః ॥ 3-102-2 (20089)
ఇదం చ సమనుప్రాప్తం లోకానాం భయముత్తమం।
న చ జానీమ కేనేతి రాత్రౌ వధ్యంతి బ్రాహ్మణాః ॥ 3-102-3 (20090)
క్షీణేషు చ బ్రాహ్మణేషు పృథివీ క్షయమేష్యతి।
తత పృథివ్యాం క్షీణాయాం త్రిదివం క్షయమేష్యతి ॥ 3-102-4 (20091)
త్వత్ప్రసాదాన్మహాబాహో లోకాః సర్వే జగత్పతే।
వినాశం నాధిగచ్ఛేయుస్త్వయా వై పరిరక్షితాః ॥ 3-102-5 (20092)
విష్ణురువాచ। 3-102-6x (2042)
విదితం మే సురాః సర్వం ప్రజానాం క్షయకారణం।
భవతాం చాపి వక్ష్యామి శృణుధ్వం విగతజ్వరాః ॥ 3-102-6 (20093)
కాలేయా ఇతి విఖ్యాతా గణాః పరమదారుణాః।
తైశ్చ వృత్రం సమాశ్రిత్య జగత్సర్వం ప్రమాథితం ॥ 3-102-7 (20094)
తే వృత్రం నిహతం దృష్ట్వా సహస్రాక్షేణ ధీమతా।
జీవితం పరిరక్షంతః ప్రవిష్టా వరుణాలయం ॥ 3-102-8 (20095)
తే ప్రవిశ్యోదధిం ఘోరం నక్రగ్రాహసమాకులం।
ఉత్సాదార్థం లోకానాం రాత్రౌ ఘ్నంతి ఋషీనిహ ॥ 3-102-9 (20096)
న తు శక్యాః క్షయం నేతుం సముద్రాశ్రయిణో హి తే।
సముద్రస్య క్షయే బుద్ధిర్భవద్భిః సంప్రధార్యతాం ॥ 3-102-10 (20097)
`ఏతచ్ఛ్రుత్వా వచో దేవా విష్ణునా సముదీరితం।
విష్ణుమేవ పురస్కృత్యబ్రహ్మాణం సముపస్థితాః ॥ 3-102-11 (20098)
తతస్తే ప్రణతా భూత్వా తమేవార్ధం న్యవేదయన్।
సర్వలోకవినాశార్థం కాలేయా కృతనిశ్చయాః ॥ 3-102-12 (20099)
ఏషాం తద్వచనం శ్రుత్వా పద్మయోనిః సనాతనః।
ఉవాచ పరమప్రీతస్త్రిదశానర్థవద్వచః ॥ 3-102-13 (20100)
విదితం మే సురాః సర్వే దానవానాం వివేష్టితం।
మనుష్యాదేశ్చ నిధనం కాలేయైః కాలచోదితైః ॥ 3-102-14 (20101)
క్షయస్తేపామనుప్రాప్తః కాలేనోపహతాశ్చ యే।
ఉపాయం సంప్రవక్ష్యామి సముద్రస్య విశోషణే ॥ 3-102-15 (20102)
అగస్త్య ఇతివిగ్వ్యాతో వారుణిః సుసమాహితః।
తముపాగంయ సహితా ఇమమర్థం ప్రయాచత ॥ 3-102-16 (20103)
స హి శక్తో మహాతేజాః క్షణాత్పాతుం మహోదధిం'।
అగస్త్యేన వినా కో హి శక్తోఽన్యోఽర్ణవశోపణే ॥ 3-102-17 (20104)
అన్యథా హి న శక్యాస్తే వినా సాగరశోపణం।
సముద్రే చ క్షయం నీతే కాలేయాన్నిహనిష్యథ ॥ 3-102-18 (20105)
ఏవం శ్రుత్వా వచో దేవా బ్రహ్మణః పరమేష్ఠినః।
పరమేష్ఠినమాజ్ఞాప్యఅగస్త్యస్యాశ్రమం యయుః ॥ 3-102-19 (20106)
తత్రాపశ్యన్మహాత్మానం వారుణిం దీప్తతేజసం।
ఉపాస్యమానమృపిభిర్దేవైరివ పితామహం ॥ 3-102-20 (20107)
తేఽభిగంయ మహాత్మానం మైత్రావరుణిమచ్యుతం।
ఆశ్రమశ్థం తపోరాశిం కర్మభిః స్వైస్తు తుష్టువుః ॥ 3-102-21 (20108)
దేవా ఊచుః। 3-102-22x (2043)
నహుపేణాభితప్తానాం త్వం లోకానాం గతిః పురా।
భ్రంశితశ్చ సురైశ్వర్యాల్లోకార్థం లోకకంటకః ॥ 3-102-22 (20109)
క్రోధాత్ప్రవృద్ధస్తరణం భాస్కరస్య నభోగతః।
వచస్తవానతిక్రామన్వింధ్యః శైలో న వర్ధతే ॥ 3-102-23 (20110)
తమసా చావృతేలోకే మృత్యునాఽభ్యర్దితాః ప్రజాః।
త్వామేవ నాథమాసాద్య నిర్వృతిం పరమాం గతాః ॥ 3-102-24 (20111)
అస్మాకం భయభీతానాం నిత్యశో భగవాన్గతిః।
తతస్త్వార్తాః ప్రయాచామో వరం త్వాం వరదో హ్యసి ॥ 3-102-25 (20112)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి ద్వ్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 102 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-102-1 చతుర్విధాః సురనరతిర్యక్స్థావరాః। దివౌకసః దేవాన్ ॥ 3-102-20 వారుణిం మైత్రావరుణపుత్రం ॥ 3-102-23 కోధాత్ప్రవృద్ధస్తరసా భాస్కరస్య నగోతమ ఇతి ఝ. పాఠః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 103
॥ శ్రీః ॥
3.103. అధ్యాయః 103
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
లోమశేన యుధిష్ఠిరంప్రతి వింధ్యగిరేరివృద్ధేరగస్త్యేన తన్నిరోధస్ చ హేతుకథనం ॥ 1 ॥ దేవైః సముద్రశోషణం ప్రార్థితేనాగస్త్యేన తైఃసహ సముద్రంప్రతి గమనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-103-0 (20113)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-103-0x (2044)
కిమర్థం సహసా వింధ్యః ప్రవృద్ధః క్రోధమూర్చ్ఛితః।
ఏతదిచ్ఛాంయహం శ్రోతుం విస్తరేణ మహామునే ॥ 3-103-1 (20114)
లోమశ ఉవాచ। 3-103-2x (2045)
అద్రిరాజం మహాఘోరం రమేరుం కనకపర్వతం।
ఉదయాస్తమనే భానుః ప్రదక్షిణమవర్తత ॥ 3-103-2 (20115)
తం తు దృష్ట్వా తథా వింధ్య శైలః సూర్యమథాబ్రవీత్।
యథా హి మేరుర్భవతా నిత్యశః పరిగంయతే ॥ 3-103-3 (20116)
ప్రదక్షిణశ్చ క్రియతే మామేవం కరు భాస్కర।
ఏవముక్తస్తతః సూర్యః శైలేంద్రం ప్రత్యభాపత ॥ 3-103-4 (20117)
నాహమాత్మేచ్ఛయా శైల కరోంయేనం ప్రదక్షిణం।
ఏష మార్గః ప్రదిష్టో మే యేనేదం నిర్మితం జగత్ ॥ 3-103-5 (20118)
ఏవముక్తస్తతః క్రోధాత్ప్రవృద్ధః సహసాఽచలః।
సూర్యాచంద్రమసోర్మార్గం రోద్ధుమిచ్ఛన్పరంతప ॥ 3-103-6 (20119)
తతో దేవాః సహితాః సర్వ ఏవ।
సేంద్రాః సమాగంయ మహాద్రిరాజం।
నివారయామాసురుపాయతస్తం
న చ స్మ తేషాం వచనం చకార ॥ 3-103-7 (20120)
అథాభిజగ్ముర్మునిమాశ్రమస్థం
తపస్వినం ధర్మభృతాం వరిష్ఠం।
అగస్త్యమత్యద్భుతవీర్యదీప్తం
తం చార్థమూచుః సహితాః సురాస్తే ॥ 3-103-8 (20121)
సూర్యాచందర్మసోర్మార్గం నక్షత్రాణాం గతిం తథా।
శైలరాజో వృణోత్యేప వింధ్యః క్రోధవశానుగః ॥ 3-103-9 (20122)
తం నివారయితుం శక్తో నాన్యః కశ్చిద్ద్విజోత్తమ।
ఋతే త్వాం హి మహాభాగ తస్మాదేనం నివారయ ॥ 3-103-10 (20123)
తచ్ఛ్రుత్వా వచనం విప్రః సురాణాం శైలమభ్యగాత్।
సోభిగంయాబ్రవీద్వింధ్యం సదారః సముపస్థితః ॥ 3-103-11 (20124)
మార్గమిచ్ఛాంయహం దత్తం భవతా పర్వతోత్తమ।
దక్షిణామభిగంతాస్మి దిశే కార్యేణ కేనచిత్ ॥ 3-103-12 (20125)
యావదాగమనం మహ్యం తావత్త్వం ప్రతిపాలయ।
నివృత్తే మయి శైలేంద్ర తతో వర్ధస్వ కామతః ॥ 3-103-13 (20126)
ఏవం స సమయం కృత్వావింధ్యేనామిత్రకర్శన।
అద్యాపి దక్షిణాద్దేశాద్వారుణిర్న నివర్తతే ॥ 3-103-14 (20127)
వింధ్యోఽపితద్భయాద్రాజన్కుంచితాంగో న వర్ధతే।
అగస్త్యస్య ప్రభావేణ యన్మాం త్వం పరిపృచ్ఛసి ॥ 3-103-15 (20128)
కాలేయాస్తు యథా రాజన్సురైః సర్వైర్నిషూదితాః।
అగస్త్యాద్వరమాసాద్య తన్మే నిగదతః శృణు ॥ 3-103-16 (20129)
త్రిదశానాం వచః శ్రుత్వా మైత్రావరుణిరబ్రవీత్।
కిమర్థమభియాతా స్థ వరం మత్తః కమిచ్ఛథ ॥ 3-103-17 (20130)
ఏవముక్తాస్తతస్తేన దేవతా మునిమబ్రువన్।
`సర్వే ప్రాంజలయో భూత్వా పురందరపురోగమాః' ॥ 3-103-18 (20131)
ఏవం త్వయోచ్ఛామ కృతం హి కార్యం
మహార్ణవం పీయమానం మహాత్మన్।
తతో వధిష్యామ సహానుబంధా-
న్కాలోపసృష్టాన్సురవిద్విషస్తాన్ ॥ 3-103-19 (20132)
త్రిదశానాం వచః శ్రుత్వా తథేతి మునిరబ్రవీత్।
కరిష్యే భవతాం కామం లోకానాం చ మహత్సుఖం ॥ 3-103-20 (20133)
ఏవముక్త్వా తతోఽగచ్ఛత్సముద్రం సరితాంపతిం।
ఋషిభిశ్చ తపఃసిద్ధై సార్ధం దేవైశ్చ సువ్రత ॥ 3-103-21 (20134)
మనుష్యోరగగంధర్వయక్షకింపురుషాస్తథా।
అనుజగ్ముర్మహాత్మానం ద్రష్టుకానాస్తదద్భుతం ॥ 3-103-22 (20135)
తతోఽభ్యగచ్ఛన్సహితాః సముద్రం భీమనిఃఖనం।
నృత్యంతమివ చోర్మీభిర్వల్గంతమివ వాయునా ॥ 3-103-23 (20136)
హసంతమివ ఫేనౌఘైః స్ఖలంతం కందరేషు చ।
తానాగ్రాహసమాకీర్ణం నానాద్విజగణాన్వితం ॥ 3-103-24 (20137)
అగస్త్యసహితా దేవాః సగంధర్వమహారగాః।
ఋషయశ్చ మహాభాగాః సమాసేదుర్మహోదధిం ॥ 3-103-25 (20138)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్తయాత్రాపర్వణి త్ర్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 103 ॥
అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 104
॥ శ్రీః ॥
3.104. అధ్యాయః 104
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
అగస్త్యేన సముద్రసలిలే నిపీతే దేవైర్దైత్యహననం ॥ 1 ॥ దేవైః పునరర్ణవపూరణాయ పీతోదకోత్సర్జనం ప్రారిథితేనాగస్త్యేన తస్ స్వేన జీర్ణీకరణోక్తౌ తదర్థం బ్రహ్మాణంప్రతి ప్రార్థనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-104-0 (20139)
లోమశ ఉవాచ। 3-104-0x (2046)
సముద్రం స సమాసాద్య వారుణిర్భగవానృషిః।
ఉవాచ సహితాందేవానృషీంశ్చైవ సమాగతాన్ ॥ 3-104-1 (20140)
ఏష లోకహితార్థం వై పిబామి వరుణాలయం।
భవద్భిర్యదనుష్ఠేయం తచ్ఛీఘ్రం సంవిధీయతాం ॥ 3-104-2 (20141)
ఏతావదుక్త్వా వచనం మైత్రావరుణిరచ్యుతః।
సముద్రమపిబత్క్రుద్ధః సర్వలోకస్య పశ్యతః ॥ 3-104-3 (20142)
పీయమానం సముద్రం తం దృష్ట్వా సేంద్రాస్తదాఽమరాః।
విస్మయం పరమం జగ్ముః స్తుతిభిశ్చాప్యపూజయన్ ॥ 3-104-4 (20143)
త్వం నస్త్రాతా విధాతా చ లోకానాం లోకభావన।
త్వత్ప్రసాదాత్సముచ్ఛేదం న గచ్ఛేత్సామరం జగత్ ॥ 3-104-5 (20144)
స పూజ్యమానస్త్రిదశైర్మహాత్మా
గంధర్వతూర్యేషు నదత్సు సర్వశః।
దివ్యైశ్చ పుష్పైరవకీర్యమాణో
మహార్ణవం నిఃసలిలం చకార ॥ 3-104-6 (20145)
దృష్ట్వా కృతంనిఃసలిలం మహార్ణవం
సురాః సమస్తాః పరమప్రహృష్టాః। 3-104-7cప్రగృహ్య దివ్యానివరాయుధాని
తాందానవాంజఘ్రురదీనసత్వాః ॥ 3-104-7 (20146)
తే వధ్యమానాస్త్రిదశైర్మహాత్మభి-
ర్మహాబలైర్వేగిభిరున్నదద్భిః।
న సేహిరేవేగవతాం మహాత్మనాం
వేగం తదా ధారయితుం దివౌకసాం ॥ 3-104-8 (20147)
తే వధ్యమానాస్త్రిదశైర్దానవా భీమనిఃస్వనాః।
రచక్రు సుతుములం యుద్ధం ముహూర్తమివ భారత ॥ 3-104-9 (20148)
తే పూర్వం తపసా దగ్ధా మునిభిర్భావితాత్మభిః।
యతమానాః పరం శక్త్యా త్రిదశైర్వినిషూదితాః ॥ 3-104-10 (20149)
తేహేమనిష్కాభరణాః కుండలాంగదధారిణః।
నిహతా బహ్వశోభంత పుష్పితా ఇవ కింశుకాః ॥ 3-104-11 (20150)
హతశేషాస్తతః కేచిత్కాలేయా మనుజోత్తమ।
విదార్య వసుధాం దేవీం పాతాలతలమాస్థితాః ॥ 3-104-12 (20151)
నిహతాందానవాందృష్ట్వా త్రిదశా మునిపుహ్గవం।
తుష్టువుర్వివిధైర్వాక్యైరిదం వచనమబ్రువన్ ॥ 3-104-13 (20152)
త్వత్ప్రసాదాన్మహాబాహో లోకైః ప్రాప్తం మహత్సుఖం।
త్వత్తేజసా చ నిహతాః కాలేయాః క్రూరవిక్రమాః ॥ 3-104-14 (20153)
పూరస్వ మహాబాహో సముద్రం లోకభావన।
యత్త్వయా సలిలం పీతం తదస్మిన్పునరుత్సృజ ॥ 3-104-15 (20154)
ఏవముక్తః ప్రత్యువాచ భగవాన్మునిపుంగవః।
`తాంస్తదా సహితాందేవానగస్త్యఃసపురందరాన్' ॥ 3-104-16 (20155)
జీర్ణం తద్ధి మయా తోయముపాయోఽన్యః ప్రచింత్యతాం।
పూరణార్థం సముద్రస్య భవద్భిర్యత్నమాస్థితైః ॥ 3-104-17 (20156)
కేతచ్ఛ్రుత్వా తు వచనం మహర్షేర్భావితాత్మనః।
విస్మితాశ్చ విషణ్ణాశ్చ బభూవుః సహితాః సురాః ॥ 3-104-18 (20157)
పరస్పరమనుజ్ఞాప్యప్రణంయ మునిపుంగవం।
ప్రజాః సర్వా మహారాజ విప్రజగ్ముర్యథాగతం ॥ 3-104-19 (20158)
త్రిదశా విష్ణునా సార్ధముపజగ్ముః పితామహం।
పూరణార్థం సముద్రస్య మంత్రయిత్వా పునః పునః ॥ 3-104-20 (20159)
తే ధాతారముపాగంయ త్రిదశాః సహ విష్ణునా।
ఊచుః ప్రాంజలయః సర్వే సాగరస్యాభిపూరణం ॥ 3-104-21 (20160)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి చతురధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 104 ॥
అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 105
॥ శ్రీః ॥
3.105. అధ్యాయః 105
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
బ్రహ్మణా దేవాన్ప్రతి భగీరథేన సముద్రపూరణకథనం ॥ 1 ॥ యుధిష్ఠిరేణ తత్ప్రకారం పృష్టేన లోమశేన తదుపోద్ధాతతయా సగరస్య భార్యాద్వయే పుత్రలాభప్రకాఱకథనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-105-0 (20161)
లోమశ ఉవాచ। 3-105-0x (2047)
తానువాచ సమేతాంస్తు బ్రహ్మా లోకపితామహః।
`నిర్హ్రాదిన్యా గిరా రాజందేవానాశ్వాసయంస్తదా' ॥ 3-105-1 (20162)
గచ్ఛధ్వం విబుధాః సర్వే యథాకామం యథేప్సితం।
మహతా కాలయోగేన ప్రకృతిం యాస్యతేఽర్ణవః ॥ 3-105-2 (20163)
జ్ఞాతీంశ్చ కారణం కృత్వా మహారాజో భగీథః।
`పూరయిష్యతి తోయౌఘైః సముద్రం నిధిమంభసాం' ॥ 3-105-3 (20164)
పితామహవచః శ్రుత్వా సర్వే విబుధసత్తమాః।
కాలయోగం ప్రతీక్షంతో జగ్ముశ్చాపి యథాగతం ॥ 3-105-4 (20165)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-105-5x (2048)
కథం వై జ్ఞాతయోబ్రహ్మన్కారణం చాత్ర కిం మునే।
కథం సముద్రః పూర్ణశ్చ భగీరథపరిశ్రమాత్ ॥ 3-105-5 (20166)
ఏతదిచ్ఛాంయహం శ్రోతుం విస్తరేణ తపోధన।
కథ్యమానం త్వయా విప్ర రాజ్ఞాం చరితముత్తమం ॥ 3-105-6 (20167)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-105-7x (2049)
ఏవముక్తస్తు విప్రేంద్రో ధర్మరాజ్ఞా మహాత్మనా।
కథయామాస మాహాత్ంయం సగరస్య మహాత్మనః ॥ 3-105-7 (20168)
లోమశ ఉవాచ। 3-105-8x (2050)
ఇక్ష్వాకూణాం కులే జాతః సగరో నామ పార్థివః।
రూపసత్వబలోపేతః స చాపుత్రః ప్రతాపవాన్ ॥ 3-105-8 (20169)
స హైహయాన్సముత్సాద్య తాలజంఘాంశ్చ భారత।
వశే చ కృత్వా రాజన్యాన్స్వరాజ్యమనుశిష్టవాన్ ॥ 3-105-9 (20170)
తస్య భార్యే త్వభవతాం రూపయౌవనదర్పితే।
వైదర్భీ భరతశ్రేష్ఠ శైవ్యా చ భరతర్షభ ॥ 3-105-10 (20171)
సపుత్రకామో నృపతిస్తప్యతే స్మ మహత్తపః।
పత్నీభ్యాం సహ రాజేంద్ర కైలాసం గిరిమాశ్రితః ॥ 3-105-11 (20172)
స తప్యమానః సుమహత్తపోయోగసమన్వితః।
ఆససాద మహాత్మానం త్ర్యక్షం త్రిపురమర్దనం ॥ 3-105-12 (20173)
శంకరం భవమీశానం పినాకిం శూలపాణినం।
త్ర్యంబకం శివముగ్రేశం బహురూపముమాపతిం ॥ 3-105-13 (20174)
స తం దృష్ట్వైవ వరదం పత్నీభ్యాం సహితో నృపః।
ప్రణిపత్య మహాబాహుః పుత్రార్థే సమయాచత ॥ 3-105-14 (20175)
తం ప్రీతిమాన్హరః ప్రాహ సభార్యం నృపసత్తమం।
యస్మిన్వృతో ముహూర్తేఽహం త్వయేహ నృపతే వరం ॥ 3-105-15 (20176)
షష్టిః పుత్రసహస్రాణి శూరాః పరమదర్పితాః।
ఏకస్యాం సంభవిష్యంతి పత్న్యాం నరవరోత్తమ ॥ 3-105-16 (20177)
తే చైవసర్వే సహితాః క్షయం యాస్యంతి పార్థివ।
ఏకో వంశధరః శూర ఏకస్యాం సంభవిష్యతి ॥ 3-105-17 (20178)
ఏవముక్త్వా తు తం రుద్రస్తత్రైవాంతరధీయత।
స చాపి సగరో రాజా జగామ స్వం నివేశనం ॥ 3-105-18 (20179)
పత్నీభ్యాం సహితస్తత్ర హోఽతిహృష్టమనాస్తదా।
`కాలం శంభువరప్రాప్తం ప్రతీక్షన్సగరోఽనయత్' ॥ 3-105-19 (20180)
తస్య తేమనుజశ్రేష్ఠ భార్యే కలలోచనే।
వైదర్భీ చైవ శైబ్యా చ గర్భిణ్యౌ సంబభూవతుః ॥ 3-105-20 (20181)
తతః కాలేన వైదర్భీ గర్భాలాబుం వ్యజాయత।
శైవ్యా చ సుషువే పుత్రం కుమారం దేవరూపిణం ॥ 3-105-21 (20182)
తదాఽలాబుం సముత్స్రష్టుం మనశ్చక్రే స పార్థివః।
అథాంతరిక్షాచ్ఛుశ్రావ వాచం గంభీరనిఃస్వనాం ॥ 3-105-22 (20183)
రాజన్మా సాహసంకార్షీః పుత్రాన్న త్యక్తుమర్హసి।
అలాబుమధ్యాన్నిష్కృష్య వీజం యత్నేన గోప్యతాం ॥ 3-105-23 (20184)
సోపస్వేదేషు పాత్రేషు ఘృతపూర్ణేషు భాగశః।
తతః పుత్రసహస్రాణి షష్టిం ప్రాప్స్యసి పార్థివ ॥ 3-105-24 (20185)
మహాదేవేన దిష్టం తే పుత్రజన్మ నరాధిప।
అనేన క్రమయోగేన మా తే బుద్ధిరతోఽన్యథా ॥ 3-105-25 (20186)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి పంచాధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 105 ॥
అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 106
॥ శ్రీః ॥
3.106. అధ్యాయః 106
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
అశ్వమేధే దీక్షితసగరాజ్ఞయా షష్టిసహస్రైస్తత్పుత్రైర్భువం సంచారితస్యాశ్వస్ సముద్రతీరేఽంతర్ధానం ॥ 1 ॥ పిత్రాజ్ఞయా హయాన్వేషణాయ సముద్రతీరం ఖనద్భిః సాగరైః పాతాలతలే తపస్యతో భగవతః కపిలస్ తత్సమీపచారిణో హయస్య చ దర్శనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-106-0 (20187)
లోమశ ఉవాచ। 3-106-0x (2051)
ఏతచ్ఛ్రుత్వాంతరిక్షాచ్చ స రాజా రాజసత్తమః।
యథోక్తం తచ్చరాకాథ శ్రద్దధద్భరతర్షభ ॥ 3-106-1 (20188)
[ఏకైకశస్తతః కృత్వా బీజం బీజం నరాధిపః।
ఘృతపూర్ణేషు కుంభేషు తాన్భాగాన్విదధే తతః ॥ 3-106-2 (20189)
ధాత్రీశ్చైకైకశః ప్రాదాత్పుత్రరక్షణతత్పరః।
తతః కాలేన మహతా సముత్తస్థుర్మహాబలాః ॥] 3-106-3 (20190)
షష్టిః పుత్రసహస్రణి తస్యాప్రతిమతేజసః।
రుద్రప్రసాదాద్రాజర్షేః సమజాయంత పార్థివ ॥ 3-106-4 (20191)
తే ఘోరాః క్రూరకర్మాణ ఆకాశపరిసర్పిణః।
బహుత్వాచ్చావజానంతః సర్వాల్లోఁకాన్సహామరాన్ ॥ 3-106-5 (20192)
త్రిదశాంశ్చాప్యబాధంత తథా గంధర్వరాక్షసాన్।
సర్వాణి చైవ భూతాని శూరా సమరశాలినః ॥ 3-106-6 (20193)
వధ్యమానాస్తదా లోకాః సాగరైర్మందబుద్ధిభిః।
బ్రహ్మాణం శరణం జగ్ముః సహితాః సర్వదైవతైః ॥ 3-106-7 (20194)
తానువాచ మహాభాగః సర్వలోకపితామహః।
గచ్ఛధ్వం త్రిదశాః సర్వే లోకైః సార్ధం యథాగతం ॥ 3-106-8 (20195)
నాతిదీర్ఘేణ కాలేన సాగరాణాం క్షయో మహాన్।
విష్యతి మహాఘోరః స్వకృతైః కర్మభిః సురాః ॥ 3-106-9 (20196)
ఏవముక్తాస్తు తే దేవా లోకాశ్ మనుజేశ్వర।
పితామహమనుజ్ఞాప్య విప్రజగ్ముర్యథాగతం ॥ 3-106-10 (20197)
తతః కాలే బహుతిథే వ్యతీతే భరతర్షభ।
దీక్షితః సగరో రాజా హయమేధేన వీర్యవాన్ ॥ 3-106-11 (20198)
తస్యాశ్వో వ్యచరద్భూమిం పుత్రైః సుపరిరక్షితః।
`సర్వైరేవ మహోత్సాహైః స్వచ్ఛందప్రచరో నృప' ॥ 3-106-12 (20199)
సముద్రం స సమాసాద్య నిస్తోయం భీమదర్శనం।
రక్ష్యమాణః ప్రయత్నేన తత్రైవాంతరధీయత ॥ 3-106-13 (20200)
తతస్తే సాగరాస్తాత హృతం మత్వా హయోత్తమం।
ఆగంయ పితురాచఖ్యురదృశ్యం తురగం హృతం।
తేనోక్తా దిక్షు సర్వాసు పుత్రా మార్గత వాజినం ॥ 3-106-14 (20201)
తతస్తే పితురాజ్ఞాయ దిక్షు సర్వాసు తం హయం।
అమార్గంత మహారాజ సర్వంచ పృథివీతలం ॥ 3-106-15 (20202)
తతస్తే సాగరాః సర్వే సముపేత్య పరస్పరం।
నాధ్యగచ్ఛంత తురగమశ్వహర్తారమేవ చ ॥ 3-106-16 (20203)
ఆగంయ పితరం చోచుస్తతః ప్రాంజలయోఽగ్రతః ॥ 3-106-17 (20204)
ససముద్రవనద్వీపా సనదీనదకందరా।
సపర్వతవనోద్దేశా నిఖిలేన మహీ నృప ॥ 3-106-18 (20205)
అస్మాభిర్విచితా రాజఞ్శాసనాత్తవ పార్థివ।
న చాశ్వమధిగచ్ఛామో నాశ్వహర్తారమేవ చ ॥ 3-106-19 (20206)
శ్రుత్వా తు వచనం తేషాం స రాజా క్రోధమూర్చితః।
ఉవాచ వచనం సర్వాంస్తదా దైవవశాన్నృప ॥ 3-106-20 (20207)
అనాగమాయ గచ్ఛధ్వం భూయో మార్గత వాజినం।
యాజ్ఞీయం తం వినాహ్యశ్వం నాగంతవ్యం హి పుత్రకాః ॥ 3-106-21 (20208)
ప్రతిగృహ్య తు సందేశం పితుస్తే సగరాత్మజాః।
భూయ ఏవ మహీం కృత్స్నాం విచేతుముపచక్రముః ॥ 3-106-22 (20209)
అథాపశ్యంత తే వీరాః పృథివీమవదారితాం।
`సముద్రే పృథివీపాల పదం మార్గం చ వాజినః' ॥ 3-106-23 (20210)
సమాసాద్య బిలం తచ్చాప్యఖనన్సగరాత్మజాః।
కుద్దాలైర్ముసలైశ్చైవ సముద్రం యత్నమాస్థితాః ॥ 3-106-24 (20211)
స ఖన్యమానః సహితైః సాగరైర్వరుణాలయః।
అగచ్ఛత్పరమామార్తిం దీర్యమాణః సమంతతః ॥ 3-106-25 (20212)
అసురోరగరక్షాంసి సత్వాని వివిధాని చ।
ఆర్తనాదమకుర్వంత వధ్యమానాని సాగరైః ॥ 3-106-26 (20213)
ఛిన్నశీర్షా విదేహాశ్చ భిన్నజాన్వస్థిమస్తకాః।
ప్రాణినః సమదృశ్యంత శతశోథ సహస్రశః ॥ 3-106-27 (20214)
ఏవం హి ఖనతాం తేషాం సముద్రం వరుణాలయం।
వ్యతీతః సుమహాన్కాలో న చాశ్వః సమదృశ్యత ॥ 3-106-28 (20215)
తతః పూర్వోత్తరే దేశే సముద్రస్య మహీపతే।
విదార్య పాతాలమథ సంక్రుద్ధాః సగరాత్మజాః ॥ 3-106-29 (20216)
అపశ్యంత హయం యత్ర విచరంతం మహీతలే।
కపిలం చ మహాత్మానం తేజోరాశిమనుత్తమం ॥ 3-106-30 (20217)
తేజసా దీప్యమానం తు జ్వాలాభిరివ పావకం।
`దృష్ట్వా హి విస్మితాః సర్వే బభూవుః సగరాత్మజాః' ॥ 3-106-31 (20218)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణఇ షడధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 106 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-106-29 పూర్వోత్తరే ఐశాన్యాం ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 107
॥ శ్రీః ॥
3.107. అధ్యాయః 107
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
కపిలేన హయచోరత్వభ్రమేణ స్వజిఘాంసూనాం సర్వసాగరాణాం నయనానలేన భస్మీకరణం ॥ 1 ॥ సగరనిదేశాన్నిర్గతేనాంశుమతా కపిలప్రసాదనన హయానయనపూర్వకం పితామహయజ్ఞసమాపనం ॥ 2 ॥ సగరఇవాంశుమత్యపి స్వర్గతే తత్సుతేన - దిలీపేన గంగావతరణఆయ యతమాననాపి తదపారయతైవ త్రిదివగమనం ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-107-0 (20219)
లోమశ ఉవాచ। 3-107-0x (2052)
*తేతం దృష్ట్వా హయం రాజన్సంప్రహృష్టతనూరుహాః।
అనాదృత్ మహాత్మానం కపిలం కాలచోదితాః ॥ 3-107-1 (20220)
సంఫుద్ధాః సంప్రధావంత వాజిగ్రహణకాంక్షిణః।
తతః క్రుద్ధో మహారాజ కపిలో మునిసత్తమః ॥ 3-107-2 (20221)
వాసుదేవేతి యం ప్రాహుః కపిలం మునిపుంగవం।
స చక్షుర్వికతం కృత్వా తేజస్తేషు సముత్సృజన్ ॥ 3-107-3 (20222)
దదాహ సుమహాతేజా మందబుద్ధీన్స సాగరాన్।
షష్టిం రతాని సహస్రాణి యుగపన్మునిసత్తమః ॥ 3-107-4 (20223)
తాందృష్ట్వా భస్మసాద్భూతాన్నారదః సుమహాతపాః।
సగరాంతికమాగత్య తచ్చ తస్మై న్యవేదయత్ ॥ 3-107-5 (20224)
స తచ్ఛ్రుత్వా వచో ఘోరం రాజా మునిముఖోద్గతం।
మహూర్తం విమనా భూత్వా స్థాణోర్వాక్యమచింతయత్ ॥ 3-107-6 (20225)
`స పుత్రనిధనోత్థేన దుఃఖేన సమభిప్లుతః।
ఆత్మానమాత్మనాఽఽశ్వాస్య హయమేవాన్వచింతయత్' ॥ 3-107-7 (20226)
అశుమంతం సమాహూయ అసమంజసుతం తదా।
పౌత్రం భరతశార్దూల ఇదం వచనమబ్రవీత్ ॥ 3-107-8 (20227)
షష్టిస్తాత సహస్రాణి పుత్రాణామమితౌజసాం।
కాపిలం తేజ ఆసాద్య మత్కృతేనిధనం గతాః ॥ 3-107-9 (20228)
తవ చాపి పితా తాత పరిత్యక్తో మయాఽనఘ।
ధర్మం సంరక్షమాణేన పౌరాణాం హితమిచ్ఛతా ॥ 3-107-10 (20229)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-107-11x (2053)
కిమర్థం రాజశార్దూలః సగరః పుత్రమాత్మజం।
త్యక్తవాందుస్త్యజం వీరం తన్మే బ్రూహి తపోధన ॥ 3-107-11 (20230)
లోమశ ఉవాచ। 3-107-12x (2054)
అసమంజ ఇతి ఖ్యాతః సగరస్య సుతో హ్యభూత్।
యం శైవ్యా జనయామాస పౌరాణాం స హి దారకాన్ ॥ 3-107-12 (20231)
`క్రీడతః సహసాఽఽసాద్య తత్రతత్ర మహీపతే'।
చూడాసు క్రోశతో గృహ్యనద్యాం చిక్షేప దుర్బలాన్ ॥ 3-107-13 (20232)
తతః పౌరాః సమాజగ్ముర్భయశోకపరిప్లుతాః।
సగరం చాభ్యభాషంత సర్వే ప్రాంజలయః స్థితాః ॥ 3-107-14 (20233)
త్వం నస్త్రాతా మహారాజ పరచక్రాదిభిర్భయాత్।
అసమంజభయాద్ధోరాత్తతో నస్త్రాతునర్హసి ॥ 3-107-15 (20234)
పౌరాణాం వచనం శ్రుత్వా ఘోరం నృపతిసత్తమః।
ముహూర్తం విమనా భూత్వాసచివానిదమబ్రవీత్ ॥ 3-107-16 (20235)
అసమంజ పురాదద్య సుతో మే విప్రవాస్యతాం।
యది వో మత్ప్రియం కార్యమేతచ్ఛీధ్రం విధీయతాం ॥ 3-107-17 (20236)
ఏవముక్తా నరేంద్రేణ సచివాస్తే నరాధిప।
యథోక్తం త్వరితాశ్చక్రుర్యథాఽఽజ్ఞాపితవాన్నృపః ॥ 3-107-18 (20237)
ఏతత్తే సర్వమాఖ్యాతం యథా పుత్రో మహాత్మనా।
పౌరాణాం హితకామేన సగరేణ వివాసితః ॥ 3-107-19 (20238)
అంశుమాంస్తు మహేష్వాసో యదుక్తః సగరేణ హి।
తత్తే సర్వంప్రవక్ష్యామి కీర్త్యమానం నిబోధ మే ॥ 3-107-20 (20239)
సగర ఉవాచ। 3-107-21x (2055)
పితుశ్ తేఽహంత్యాగేన పుత్రాణాం నిధనేన చ।
అలాభేన తథాఽశ్వస్ పరితప్యామి పుత్రక ॥ 3-107-21 (20240)
తస్మాద్దుఃఖాభిసంతప్తం యజ్ఞవిఘ్నాచ్చ మోహితం।
హయస్యానయనాత్పౌత్ర నరకాన్మాం సముద్ధర ॥ 3-107-22 (20241)
లోమశ ఉవాచ। 3-107-23x (2056)
అంశుమానేవముక్తస్తు సగరణ మహాత్మనా।
జగామ దుఃఖాత్తం దేశం యత్రవై దారితా మహీ ॥ 3-107-23 (20242)
స తు తేనైవ మార్గేణ సముద్రం ప్రవివేశ హ।
అపశ్యచ్చ మహాత్మానం కపిలం తురగం చ తం ॥ 3-107-24 (20243)
స దృష్ట్వా తేజసో రాశిం పురాణమృపిసత్తమం।
ప్రణంయ శిరసా భూమౌ కార్యమస్మై న్యవేదయత్ ॥ 3-107-25 (20244)
తతః ప్రీతో మహారాజ కపిలోంఽశుమతోఽభవత్।
ఉవాచ చైనం ధర్మాత్మా వరదోస్మీతి భారత ॥ 3-107-26 (20245)
స వవ్రే తురగం తత్ర ప్రథమం యజ్ఞకారణాత్।
ద్వితీయముదకం వవ్రే పితౄణాం పావనేచ్ఛయా ॥ 3-107-27 (20246)
తమువాచ మహాతేజాః కపిలో మునిపుంగవః।
దదాని తవ భద్రం తే యద్యత్ప్రార్థయసేఽనఘ ॥ 3-107-28 (20247)
త్వయి క్షమా చ ధర్మశ్చ సత్యం చాపి ప్రతిష్ఠితం।
త్వయా కృతార్థః సగరః పుత్రవాంశ్చ త్వయా పితా ॥ 3-107-29 (20248)
తవ చైవ ప్రభావేన స్వర్గం యాస్యంతి సాగరాః।
`శలభత్వం గతా యే తే మమ క్రోధహుతాశనే' ॥ 3-107-30 (20249)
పౌత్రశ్చ తే త్రిపథగాం త్రిదివాదానయిష్యతి।
పావనార్థం సాగరాణాం తోషయిత్వా మహేశ్వరం ॥ 3-107-31 (20250)
హయం నయస్వ భద్రం తే యాజ్ఞిం నరపుంగవ।
యజ్ఞః సమాప్యతాం తాత సగరస్య మహాత్మనః ॥ 3-107-32 (20251)
అంశుమానేవముక్తస్తు కపిలేన మహాత్మనా।
ఆజగామ హయం గృహ్య యజ్ఞవాటం మహాత్మనః ॥ 3-107-33 (20252)
సోభివాద్య తతః పాదౌ సగరస్య మహాత్మనః।
మూర్ధ్ని తనాప్యుపాఘ్రాతస్తస్మై సర్వంనయ్వేదయత్ ॥ 3-107-34 (20253)
యథా దృష్టం శ్రుతం చాపి సాగరాణాం క్షయం తథా।
తం చాస్మై హయమాచష్ట యజ్ఞవాటముపాగతం ॥ 3-107-35 (20254)
తచ్ఛ్రుత్వా సగరో రాజా పుత్రజం దుఃఖమత్యజత్।
అంశుమంతం చ సంపూజ్యసమాపయత తం క్రతుం ॥ 3-107-36 (20255)
సమాప్తయజ్ఞః సగరో దేవైః సర్వైః సభాజితః।
పుత్రత్వే కల్పయామాస సముద్రం వరుణాలయం ॥ 3-107-37 (20256)
ప్రశాస్య సుచిరం కాలం రాజ్యం రాజీవలోచనః।
పౌత్రే భారం సమవేశ్య జగామ త్రిదివం తదా ॥ 3-107-38 (20257)
అంశుమానపి ధర్మాత్మా మహీం సాగరమేఖలాం।
ప్రశశాస మహారాజ యథైవాస్ పితామహః ॥ 3-107-39 (20258)
తస్య పుత్రః సమభవద్దిలీపో నామ ధర్మవిత్।
తస్మిన్రాజ్యం సమాధాయ అంశుమానపి సంస్థితః ॥ 3-107-40 (20259)
దిలీపస్తు తతః శ్రుత్వా పితౄణాం నిధనం మహత్।
పర్యతప్యత దుఃఖేన తేషాం గతిమచింతయత్ ॥ 3-107-41 (20260)
గంగావతరణఏ యత్నం సుమహచ్చాకరోన్నృపః।
న చావతారయామాస చేష్టమానో యథాబలం ॥ 3-107-42 (20261)
తస్ పుత్ర సమభవచ్ఛ్రీమాంధర్మపరాణః।
భగీరథ ఇతి ఖ్యాతః సత్యవాగనసూయకః ॥ 3-107-43 (20262)
అభిషిచ్య తు తం రాజ్యేదిలీపో వనమాశ్రితః ॥ 3-107-44 (20263)
తపః సిద్ధిసమాయోగాత్స రాజా భరతర్షభ।
వనాజ్జగామ త్రిదివం కాలయోగేన భారత ॥ 3-107-45 (20264)
Alternate Text??
3-107a-1a తే తం దృష్ట్వా హయం రాజన్సంప్రహృష్టతనూరుహాః। 3-107a-1b అనాదృత్య మహాత్మానం కపిలం కాలచోదితాః। 3-107a-1c సంక్రుద్ధాః సమధావంత కపిలం హంతుముద్యతాః ॥ 3-107a-2a తాందృష్ట్వా హంతుముద్యుక్తాన్కపిలో రోపమూర్చ్ఛితః। 3-107a-2b సగరస్యాత్మజాన్సర్వాందదాహ క్షణతో నృప ॥ 3-107a-3a తాందృష్ట్వా భస్మసాద్భూతాన్నారదః సుమహాతపాః। 3-107a-3b సగరాంతికమాగన్య తచ్చ తస్మై న్యవేదయత్ ॥ 3-107a-4a ఏతచ్ఛ్రుత్వా వచో రాజా ఘోరం మునిముఖోద్గతం। 3-107a-4b ముహూర్తం విమనా భూత్వాస్థాణోర్వాక్యమచింతయత్ ॥ 3-107a-5a అశుమంతం ప్రేపయిత్వా హయమానాయ్య యత్నతః। 3-107a-5b యజ్ఞం సమాప్య విధివన్సగరో భృశదుఃఖితః। 3-107a-5c కృత్వాంఽశుమతి తద్రాజ్యం వనమేవాన్వపద్యత ॥ 3-107a-6a అశుమానకరోద్రాజ్యం ప్రజా ధర్మేణ రంజయన్। 3-107a-6b దిలీపే రాజ్యమాధాయ వనమేవాన్వపద్యత ॥ 3-107a-7a దిలీపోపి మహారాజ చిరం రాజ్యమకారయత్ ॥ 3-107a-8a తస్ పుత్రో మహీపాల భగీరథ ఇతి శ్రుతః। 3-107a-8b ధర్మజ్ఞశ్చ కృతజ్ఞశ్చ ప్రజానామనురంజకః ॥ 3-107a-9a పితరి స్వర్గతే రాజందిలీపే పుణ్యశాలిని। 3-107a-9b భగీరథో మహానాసీద్రాజా పరమధార్మికః ॥ 3-107a-10a స చిరం తప ఆతిష్ఠఛన్మహాదేవప్రసాదతః। 3-107a-10b ఊర్ధ్వవాహుర్నిరాలంబః పాదాంగుష్ఠాశ్రితావనిః ॥ 3-107a-11a వాయుభక్షో నిరాహారో భక్తియుక్తేన చేతసా। 3-107a-11b తత ఆవిరభూద్దేవః పినాకీ వృపభధ్వజః ॥ 3-107a-12a పరంబ్రహ్మ పరం ధామ పరమాత్మా సనాతనః। 3-107a-12b ఆనాదిమధ్యనిధనః శంకరః సర్వపూజితః ॥ 3-107a-13a భగీరథోపి తం దృష్ట్వా భగవాంతముమాపతిం। 3-107a-13b ప్రణిపత్య మహాదేవమస్తౌషీద్ధివిధైః స్తవైః ॥ 3-107a-14a స్తుత్వా చ వివిధై స్తోత్రైః కృతాంజలిపుటో నృపః। 3-107a-14b అయాచత వరం దేవం గంగాయా ధారణం ప్రతి ॥ 3-107a-15a భగవంస్తపసా తుష్టోబ్రహ్మా మే స్వర్గవాసినీం। 3-107a-15b గంగాం సంప్రేషయామీతి దదౌ వరమనుత్తమం ॥ 3-107a-17a తాం వై ధారయితుం శక్తం నాన్యం పశ్యామి శూలినః। 3-107a-17b తం తోషయ మహారాజేత్పేవముక్త్యా దివం గతః ॥ 3-107a-18a భవత్ప్రసాదసిద్ధ్యర్థం తపస్తప్తం మయా విభో। 3-107a-18b భవతా ధృతయా దేవ గంగయా పూతయా మమ। 3-107a-18c పితామహాశ్చ లోకాశ్చ సర్వే సద్భతిమాప్నుయుః ॥ 3-107a-19a ఏవంసంప్రార్థితో దేవస్తథా చక్రే మహేశ్వరః ॥ 3-107a-20a బ్రహ్మణా సమనుజ్ఞతా గంగాఽపిక్రోధమూర్చ్ఛితా। 3-107a-20b విశాంయహం తు పాతాలం స్రోతసా గృహ్య శంకరం ॥ 3-107a-21a ఇత్యాగ్రహాన్మహారాజ శివే శివశిరస్యుత। 3-107a-21b పతిత్వా తవ వభ్రామ వహన్వర్పాన్విమోహితా। 3-107a-21c తృణేఽవశ్యాయకణికా యథా తద్వత్స్థితాక్వచిత్ ॥ 3-107a-22a తామదృష్ట్వాఽథ భూపాలస్తోపయామాస శంకరం। 3-107a-22b పునశ్చ వ్యసృజద్దేవో గంగాం వై గూహితాం నృప ॥ 3-107a-23a ప్రణిపత్య మహాదేవం పురా రాజా భగీరథః। 3-107a-23b పితౄనాప్లావయామాస సాగరం చాప్యపూరయత్ ॥ 3-107a-24a తేఽపి స్వర్గం గతా రాజన్సగరస్యాత్మజాః క్షణాత్। 3-107a-24b పితృభ్యశ్చోదకం తత్రదదౌ పూర్ణమనోరథః ॥ 3-107a-25a ఏతత్తే సర్వమాఖ్యాతం యన్మాం త్వం పరిపృచ్ఛసి। 3-107a-25b ఏవం స సాగరో రాజన్పూరితోఽగస్త్యదూపితః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 108
॥ శ్రీః ॥
3.108. అధ్యాయః 108
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
దిలీపసుతేన భగీరథేన ధరణీతలావతరణాయ గంగాంప్రతి తపశ్చరణం ॥ 1 ॥ తథా ధరణీతలమవతరంత్యా గంగాయా వేగాధారణాయ తదాజ్ఞయా తపసా శంకరతోషణం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-108-0 (20265)
లోమశ ఉవాచ। 3-108-0x (2057)
స తు రాజా మహేష్వాసశ్చక్రవర్తీ మహారథః।
బభూవ సర్వలోకస్ మనోనయననందనః ॥ 3-108-1 (20266)
స శుశ్రావ మహాబాహుః కపిలేన మహాత్మనా।
పితౄణఆం నిధనం ఘోరమప్రాప్తిం త్రిదివస్య చ ॥ 3-108-2 (20267)
స రాజ్యం సచివే న్యస్య హృదయేన విదూయతా।
జగామ హిమవత్పార్శ్వం తపస్తప్తుం నరేశ్వరః ॥ 3-108-3 (20268)
ఆరిరాధయిషుర్గంగాం తపసా దగ్ధకిల్విషః।
సోఽపశ్యత నర్రేష్ఠ హిమవంతం నగోత్తమం ॥ 3-108-4 (20269)
శృంగైర్బహువిధాకారైర్ధాతుమద్భిరలంకృతం।
పవనాలంబిభిర్మేఘైః పరిపిక్తం సమంతతః ॥ 3-108-5 (20270)
నదీకుంజనితంబైశ్చ సోదకైరుపశోభితం।
గుహాకందరసంలీనసింహవ్యాఘ్రనిషేవితం ॥ 3-108-6 (20271)
శకునైశ్చ విచిత్రాంగైః కూజద్భిర్వివిధా గిరః।
భృంగరాజైస్తథా హంసైర్దాత్యూహైర్జలకుక్కుటైః ॥ 3-108-7 (20272)
మయూరైః శతపత్రైశ్చ జీవంజీవకకోకిలైః।
చకోరైరసితాపాంగైస్తథా పుత్రప్రియైరపి ॥ 3-108-8 (20273)
జలస్థానేషు రంయేషు పద్మినీభిశ్చ సంకులం।
సారసానాం చ మధురైర్వ్యాహృతైః సమలంకృతం ॥ 3-108-9 (20274)
కిన్నరైరప్సరోభిశ్చ నిషేవితశిలాతలం।
దిగ్వారణవిషాణాగ్రైః సమంతాద్ధృష్టపాదపం ॥ 3-108-10 (20275)
విద్యాధరానుచరితం నానారత్నసమాకులం।
విషోల్వణైర్భుజంగైశ్చ దీప్తాజిహ్వైర్నిషేవితం ॥ 3-108-11 (20276)
క్వచిత్కనకసంకాశం క్వచిద్రజతసంనిభం।
క్వచిదంజనపుంజాభం హిమవనతముపాగమత్ ॥ 3-108-12 (20277)
స తు తత్రనరశ్రేష్ఠస్తపో ఘోరం సమాశ్రితః।
ఫలమూలాంబుసంభక్షః సహస్రపరివత్సరాన్ ॥ 3-108-13 (20278)
సంవత్సరసహస్రే తు గతే దివ్యే మహానదీ।
దర్శయామాస తం గంగా తదా మూర్తిమతీ స్వయం ॥ 3-108-14 (20279)
గంగోవాచ। 3-108-15x (2058)
కిమిచ్ఛసి మహారాజ ంతః కించ దదాని తే।
తద్బ్రవీహి నరశ్రేష్ఠ కరిష్యామి వచస్తవ ॥ 3-108-15 (20280)
ఏవముక్తః ప్రత్యువాచ రాజా హైమవతీం నదీం।
`తదా భగీరథో రాజన్ప్రణిపత్య కృతాంజలిః'।
పితామహా మే వరదే కపిలేన మహానది ॥ 3-108-16 (20281)
అన్వేషమాణాస్తురగం నీతా వైవస్వతక్షయం।
షష్టిస్తాని సహస్రాణి సాగరాణాం మహాత్మనాం ॥ 3-108-17 (20282)
కపిలం దేవమాసాద్య క్షణేన నిధనం గతాః।
తేషామేవం వినష్టానాం స్వర్గే వాసో న విద్యతే ॥ 3-108-18 (20283)
యావత్తాని శరీరాణి త్వం జలైర్నాభిషించసి।
తావత్తేషాం గతిర్నాస్తి సాగరాణాం మహానది ॥ 3-108-19 (20284)
స్వర్గం నయ మహాభాగే మత్పితౄన్సగరాత్మజాన్।
తేషామర్థేఽభియాచామి త్వామహం వై మహానది ॥ 3-108-20 (20285)
లోమశ ఉవాచ। 3-108-21x (2059)
ఏతచ్ఛ్రుత్వా వచో రాజ్ఞో గంగా లోకనమస్కృతా।
భగీరథమిదం వాక్యం సుప్రీతా సమభాషత ॥ 3-108-21 (20286)
కరిష్యామి మాహారాజ వచస్తే నాత్ర సంశయః।
వేగం తు మమ దుర్ధార్యం పతంత్యా గగనాచ్చ్యుతం ॥ 3-108-22 (20287)
న శక్తస్త్రిషు లోకేషు కశ్చిద్ధారయితుం నృప।
అన్యత్ర విబుధశ్రేష్ఠాన్నీలకంఠాన్మహేశ్వరాత్ ॥ 3-108-23 (20288)
తం తోషయ రమహాబాహో తపసా వరదం హరం।
స తు మాం ప్రచ్యుతాం దేవః శిరసా ధారయిష్యతి ॥ 3-108-24 (20289)
స కరిష్యతి తే రకామం పితౄణాం హితకాంయయా।
`తపసాఽఽరాధితః శంభుర్భగర్వాఁల్లోకభావనః' ॥ 3-108-25 (20290)
ఏతచ్ఛ్రుత్వా తతో రాజన్మహారాజో భగీరథః।
కైలాసం పర్వతం గత్వా తోషయామాస శంకరం ॥ 3-108-26 (20291)
తతస్తేన సమాగంయ కాలయోగేన కేనచిత్।
`గహ్గావతరణం రాజన్నయాచత మహీపతిః ॥ 3-108-27 (20292)
అగృహ్ణాచ్చ వరం తస్మాద్గంగాయా ధారణే నృప।
స్వర్గే వాసం సముద్దిశ్ పితౄణాం స నరోత్తమః ॥ 3-108-28 (20293)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి అష్టాధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 108 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-108-22 గగనాచ్చ్యుతం యథా భవతి తథా పతంత్యాః। గగనాద్భువమితి ఝ. పాఠః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 109
॥ శ్రీః ॥
3.109. అధ్యాయః 109
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
శంకరేణ భగీరథప్రార్థనయా క్షితితలమభిపతంత్యా గంగాయా ధారణం ॥ 1 ॥ భగీరథేన స్వపథానుగతయా గంగయా పితృభ్య ఉదకదానపూర్వకం సాగరపూరణం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
లోమశ ఉవాచ । 3-109-1x
భగీరథవచః శుత్వా ప్రియార్య చ ద్విచౌకసాం । 3-109-1a
ఏవమస్త్వితి రాజానం భగవాన్ప్రత్యభాపత ॥ 3-109-1b(20294)
ధారయిష్యే మహాభాగ గగనాత్మచ్యుతాం శివాం 3-109-2a
దివ్యాం దేవనదీం పుణ్యాం త్వత్కృతే నృపసత్తం । 3-109-2b
ఏవముక్త్వా మహాబాహో హిమవంతుముపాగమత్ । 3-109-3a
సంవృతః పార్షదైర్ఘోరైర్నానాప్రహరణోధతైః । 3-109-3b
తత్ర స్థిత్వా నరశ్రేష్ఠం భగీరథమువాచ హ । 3-109-4a
ప్రయాచస్వ మహాబాహో శైలరాజసుతాం నదీం ॥ 3-109-4b
పితృణాం పావనార్థ తే తామహం మనుజాధిప । 3-109-5a
పతమానాం సరిచ్ఛ్రేష్ఠాం ధారయిష్యే త్రివిష్టపాత్ ।। 3-109-5b
ఏతచ్ఛ్రుత్వా బచో రాజా శర్వేణ సముదాహృతం । 3-109-6a
ప్రయతః ప్రణతో భూత్వా గంగం హి సమచింతయత్ ॥ 3-109-6b
తతః పుణ్యజలా రంయా రాజ్ఞా సమనుచింతితా । 3-109-7a
ఈశానం చ స్థితం దృష్ట్వా గగనాత్సహసా చ్యుతా ॥ 3-109-7b
తాం ప్రచ్యుతామథో దృష్ట్వా దేవాః సార్ఘ్ మహర్షిభిః । 3-109-8a
గంధర్వోరగయక్షాశ్వ సమాజగ్ముర్దిదృక్షవః ॥ 3-109-8b
తతః పపాత గగనాద్గ్ంగా హిమవతః సుతా । 3-109-9a
సముద్వాంతమహావర్తా మీనగ్రాహసమాకులా ॥ 3-109-9b
తాం దధార హరో రాజన్గంగాం గగనమేఖలాం । 3-109-10a
లలాటదేశే పతితాం మాలాం ముక్తామయీమివ । 3-109-10b
సా బభూవ విసర్పంతీ త్రిధా రాజన్సముద్రగా । 3-109-11a
ఫేనపుంజాకులజలా హంసానామివ పంకయః ॥ 3-109-11b
క్కచిదాభోగకుటిలా ప్రస్ఖలంతీ క్కచిత్క్కచిత్ । 3-109-12a
సా ఫేనపటసంవీతా మత్తేవ ప్రమదాఽవ్రజత్ ।। 3-109-12b
క్కచిత్సా తోయనినదైర్నదంతీ నాదముత్తమం । 3-109-13a
‘క్కచిదాకాశమావర్తైః సంక్షిపంతీవ సర్వశః ॥ 3-109-13b
ఏవంప్రకారాన్సుబహూన్కుర్వతీ గగనాచ్యుతా । 3-109-14a
పృథివీతలమాసాద్య భగీరథమథాబ్రవీత్ ॥ 3-109-14b
దర్శయస్వ మహారాజ మార్గ కేన వ్రజాంయహం । 3-109-15a
త్వదర్థమవతీర్ణాస్మి పృథివీం పృథివీపతే ॥ 3-109-15b
ఏతచ్ఛ్రుత్వా వచో రాజా ప్రాతిష్టత భగీరథః । 3-109-16a
తత్ర తాని శరీరాణి సాగరాణాం మహాత్మనాం । 3-109-16b
ప్లావనార్థం నరశ్రేష్ఠ పుణ్యేన సలిలేన చ ॥ 3-109-16c
గంంగాయా ధారణం కృత్వా హరో లోకనమస్కృతః । 3-109-17a
కైలాసం పర్వతశ్రేష్ఠం జగామ త్రిదశైః సహ ॥ 3-109-17b
సమాసాద్య సముద్రం చ గంగయా సహితో నృపః । 3-109-18a
పూరయామాస వేగేన సముద్రం వరుణాలయం ॥ 3-109-18b
దుహితృత్వే చ నృపతిర్గంగాం సమనుకల్పయత్ । 3-109-19a
పితృణాం చోదకం తత్ర దదౌ పూర్ణమనోరథః ॥ 3-109-19b
ఏతత్తే సర్వమాఖ్యాతం గంగ త్రిపథగా యథా । 3-109-20a
పూరణార్థ సముద్రస్య పృథివీమవతారితా ॥ 3-109-20b
`కాలేయాశ్చ మహారాజ త్రిదశైర్వినిపాతితాః । 3-109-21a
సముద్రశ్చ యథా పీతః కారణార్థ మహాత్మనా ॥ 3-109-21b
వాతాపిశ్చ యథా నీతః క్షయం స బ్రహ్మహా ప్రభో । 3-109-22a
అగస్త్యేన మహారాజ యన్మాం త్వం పరిపృచ్ఛసి ॥ 3-109-22b(20316)
॥ ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి నవాధికశతతమోఽధ్యాయః ॥109॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
గగనాచ్యుతం యథా భవతి తథా పతంత్యాః । గగనాద్భువమితి । ఝ్.పాఠః ॥22॥ అష్టాధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 108॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 110
॥ శ్రీః ॥
3.110. అధ్యాయః 110
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరేణ ఋషభకూటగిరౌ నందాఽపరనందానదీగమనం ॥ 1 ॥ లోమశేన యుధిష్ఠిరం ప్రతి ఋషభమునేర్నందాయాశ్చ మహిమకథనం ॥ 2 ॥ Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ । 3-110-1x (20317)
తతః ప్రాయతః కౌంతేయః క్రమేణ భరతర్షభ । 3-110-1a
నందామపరనందాం చ నద్యౌ పాపభయాపహే ॥ 3-110-1b (20318)
పర్వతం స సమాసాద్య హేమకూటమనామయం । 3-110-2a
అచింత్యాబద్భుతాన్భావాబ్దదర్శ సువహూన్నృపః 3-110-2b
వర్షో యత్రాభావద్వఓర ఉపలాశ్చ సహస్రశః । 3-110-3a
నాశక్రువంస్తమారోఢుం విపణ్ణమనసో జనాః 3-110-3b
వాయుర్నిత్యం వవౌ తత్ర నిత్యం దేవశ్చ వర్షతి । 3-110-4a
ఖాద్యాయఘోషశ్చ తథా శ్రూయతే న చ దృశ్యతే ॥ 3-110-4b
సాయం ప్రాతశ్చ భగవాందృశ్యతే హవ్యవాహనః 3-110-5a
మక్షికాశ్చాదశంస్తత్ర తపసః ప్రతిఘాతికాః॥ 3-110-5b
నిర్వేదో జాయతే తత్ర గ్రుహాణి స్మరతే జనః । 3-110-6a
ఏవం బహువిధానభావానద్భుతాన్వీక్ష్య పాండవః । 3-110-6b
లోమశం పునరేవాథ పర్యపృచ్ఛత్తదద్భుతం ॥ 3-110-6c
యదేతద్భగవంశ్చిత్రం పర్వతేఽస్మిన్మహౌజసి । 3-110-7a
ఏతన్మే సర్వమాచక్ష్వ విస్తరేణ మహాద్యుతే ॥ 3-110-7b
లోమశ ఉవాచ । 3-110-8x
యథాశ్రుతమిదం పూర్వమస్మాభిరర్కిర్శన । 3-110-8a
తదేకాగ్రమనా రాజన్నిబోధ గదతో మమ ॥ 3-110-8b
అస్మిన్నృపభకూటేఽభూదృపభో నామ తాపసః। 3-110-9a
అనేకశతవర్షాయుస్తపస్వీ కోపనో భృశం ॥ 3-110-9b
స వై సంభాష్యమాణోఽన్యైః కోపాద్భిరిమువాచ హ । 3-110-10a
య ఇహ వ్యాహరేత్కశ్చిదుపలానుత్సృజేత వా ॥ 3-110-10b
వాతం చాహూయ మా శబ్దమిత్యువాచ స తాపసః । 3-110-11a
వ్యాహరంశ్చేహ పురుషో మేఘశబ్దేన వార్యతే ॥ 3-110-11b
ఏవమేతాని కర్మాణి రాజంస్తేన మహర్షిణా । 3-110-12a
కృతాని కానిచిత్క్రోధాత్ప్రతిషిద్ధాని కానిచిత్ । 3-110-12b
నందాం త్వభిగతా దేవాః పురా రాజన్నితి శ్రుతిః । 3-110-13a
అన్వపద్యంత్ సహసా పురుషా దేవదర్శినః ॥ 3-110-13b
తేనాదర్శనమిచ్ఛంతో దేవాః శక్రపురోగమాః । 3-110-14a
దుర్గచక్రురిమం దేశం గిరిం ప్రత్యూహరుపకం ॥ 3-110-14b
తదాప్రభృతి కౌంతేయ నరా గిరిమిమం సదా । 3-110-15a
నాశక్రువన్నభిద్రష్టుం కుత ఏవాధిరోహితుం ॥ 3-110-15b
నాతప్తతపసా శక్యో ద్రష్టుమేప మహాగిరిః । 3-110-16a
ఆరోఢుం వాఽపి కౌంతేయ తస్మాన్నియతవాగభవ ॥ 3-110-16b
ఇహ దేవాస్తదా సర్వే యజ్ఞానాజహురుత్తమాన్ । 3-110-17a
తేషామేతాని లింగాని దృశ్యంతేఽద్యాపి భారత ॥ 3-110-17b
కుశాకారేవ దూర్వేయం సంస్తీర్ణేవ చ్ భూరియం । 3-110-18a
యూ·పప్రకారా బహవో వృక్షాశ్చేమే విశాంపతే ॥ 3-110-18b
దేవాశ్చ ఋషౌయశ్చైవ వసంత్యద్యాపి భారత । 3-110-19a
త్తేషాం సాయం తథా ప్రాతర్దృశ్యతే హవ్యవాహనః ॥ 3-110-19b
ఇహాప్లతానాం కౌంతేయ సద్యః పాప్మాఽభిహన్యతే । 3-110-20a
కురుశ్రేష్ఠాభిషేకం వై తస్మాఅత్కురు సహానుజః ॥ 3-110-20b
తతో నందాప్లుతాంగస్త్వం కౌశికీమభియాస్యసి । 3-110-21a
విశ్వామిత్రేణ యత్రోగ్రం తపస్తప్తమనుత్తమం ॥ 3-110-21b
వైశంపాయన ఉవాచ । 3-110-22x
తతస్తత్ర సమాప్లుత్య గాత్రాణి సగణో నృపః 3-110-22a
జగామకౌశికీం పుణ్యాం రంయాం శీతజలాం శుభాం ॥ 3-110-22b (20339)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి దశాధికశతతమోఽధ్యాయః ॥110॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 111
॥ శ్రీః ॥
3.111. అధ్యాయః 111
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరేణ కౌశికీతీరే ఋశ్యశృంగాశ్రమగమనం ॥ 1 ॥ లోమశేన యుధిష్ఠిరంప్రతి విభాండకాన్మృగ్యామృశ్యశృంగోత్పత్తికథనం ॥ 2 ॥ లోమపాదేనానావృష్టినివృత్తయే ఋశ్యశృంగానయనం చోదితాభిర్వేశ్యాభిస్తద్వనగమనం ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-111-0 (20340)
లోమశ ఉవాచ। 3-111-0x (2063)
ఏషా దేవనదీ పుణ్యా కౌశికీ భరతర్షభ।
విశ్వామిత్రాశ్రమో రంయ ఏష చాత్ర ప్రకాశతే ॥ 3-111-1 (20341)
ఆశ్రమశ్చైవ పుణ్యాఖ్యః కాశ్యపస్య మహాత్మనః।
ఋశ్యశృంగః సుతో యస్ తపస్వీ సంయతేంద్రియః ॥ 3-111-2 (20342)
తపసో యః ప్రభావేన వర్షయామాస వాసవం।
అనావృష్ఠ్యాం భయాద్యస్య వవర్ష బలవృత్రహా ॥ 3-111-3 (20343)
మృగ్యాం జాతః స తేజస్వీ కాశ్యపస్య సుతః ప్రభుః।
విషయే లోమపాదస్య యశ్చకారాద్భుతం మహత్ ॥ 3-111-4 (20344)
నిర్వర్తితేషు సస్యేషు యస్మై శాంతాం దదౌ నృపః।
లోమపాదో దుహితరం సావిత్రీం సవితా యథా ॥ 3-111-5 (20345)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-111-6x (2064)
ఋశ్యశృంగః కథం మృగ్యాముత్పన్నః కాశ్యపాత్మజః।
విరుద్ధయోనిసంసర్గః కథం చ తపసా యుతః ॥ 3-111-6 (20346)
కిమర్థం చ భయాచ్ఛక్రస్తస్య బాలస్య ధీమతః।
అనావృష్ట్యాం ప్రవృత్తాయాం వవర్ష బలవృత్రహా ॥ 3-111-7 (20347)
కథంరూపా చ సా శాంతా రాజపుత్రీ పతివ్రతా।
లోభయామాస యా చేతో మృగభూస్య తస్య వై ॥ 3-111-8 (20348)
లోమపాదశ్చ రాజర్షిర్యదాఽశ్రూయత ధార్మికః।
కథం వై విషయే తస్య నావర్షత్పాకశాసనః ॥ 3-111-9 (20349)
ఏతన్మే భగవన్సర్వం విస్తరేణ యథాతథం।
వక్తుమర్హసి శుశ్రూషోర్ఋశ్యశృంగస్ చేష్టితం ॥ 3-111-10 (20350)
లోమశ ఉవాచ। 3-111-11x (2065)
విభాండకస్య బ్రహ్మర్షేస్తపసా భావితాత్మనః।
అమోఘవీర్యస్య సతః ప్రజాపతిసమద్యుతేః ॥ 3-111-11 (20351)
శృణు పుత్రో యథా జాత ఋశ్యశృంగః ప్రతాపవాన్।
మహాహ్రదే మహాతేజా బాలః స్థవిరసంభతః ॥ 3-111-12 (20352)
మహాహ్రదం సమాసాద్య కాశ్యపస్తపసి స్థితః।
దీర్ఘకాలం రిశ్రాంత ఋషిర్దేవర్షిసంమితః ॥ 3-111-13 (20353)
తస్య రేతః ప్రచస్కంద దృష్ట్వాఽప్సరసముర్వశీం।
అప్సూపస్పృశతో రాజన్మృగీ తచ్చాపిబత్తదా।
సహ తోయేన తృషితా గర్భిణీ చాభవత్తతః ॥ 3-111-14 (20354)
సా పురోక్తా భగవతా బ్రహ్మణా లోకకర్తృణా।
దేవకన్యా మృగీ భూత్వా మునిం సూయ విమోక్ష్యసే ॥ 3-111-15 (20355)
అమోఘత్వాద్విధేశ్చైవ భావిత్వాద్దైవనిర్మితాత్।
తస్యాం మృగ్యాం సమభవత్తస్వ పుత్రో మహానృషిః।
ఋశ్యశృంగస్తపోనిత్యో వన ఏవాభ్యవర్ధత ॥ 3-111-16 (20356)
తస్య శృంగం శిరసి వై రాజన్నాసీన్మహాత్మనః।
తేనర్శ్యశృంగ ఇత్యేవం తదా స ప్రథితోఽభవత్ ॥ 3-111-17 (20357)
న తేన దృష్టపూర్వోఽన్యః పితురన్యత్రమానుషః।
తస్మాత్తస్య మనో నిత్యం బ్రహ్మచర్యేఽభవన్నృప ॥ 3-111-18 (20358)
ఏతస్మిన్నేవ కాలే తు సఖా దశరశస్య వై।
కలోమపాద ఇతిఖ్యాతో హ్యంగానామీశ్వరోఽభవత్ ॥ 3-111-19 (20359)
తేన కామః కృతో మిథ్యా బ్రాహ్మణేభ్య ఇతి శ్రుతిః।
`దైవోపహతసత్త్వేన ధర్మజ్ఞేనాపి భారత'।
స బ్రాహ్మణైః పరిత్యక్తస్తదా భరతసత్తమ ॥ 3-111-20 (20360)
పురోహితాపచారాచ్చ తస్య రాజ్ఞో యదచ్ఛయా।
న వవర్ష సహస్రాక్షస్తతోఽపీడ్యంత వై ప్రజాః ॥ 3-111-21 (20361)
స బ్రాహ్మణాన్పర్యపృచ్ఛత్తపోయుక్తాన్మనీషిణః।
ప్రవర్షణే సురేంద్రస్య సమర్థాన్పృథివీపతే ॥ 3-111-22 (20362)
కథం ప్రవర్షేత్పర్జన్య ఉపాయః పరిమృశ్యతాం।
తమూచుశ్చోదితాస్తే తు స్వమతాని మనీషిణః ॥ 3-111-23 (20363)
తత్ర త్వేకో రమునివరస్తం రాజానమువాచ హ।
కుపితాస్తవ రాజేంద్ర బ్రాహ్మణా నిష్కృతిం చర ॥ 3-111-24 (20364)
ఋశ్యశృంగం మునిసుతమానయస్వ చ పార్థివ।
ఐణేయమనభిజ్ఞం చ నారీణామార్జవే రతం ॥ 3-111-25 (20365)
స చేదవతరేద్రాజన్విషయం తే మహాతపాః।
సద్యః ప్రవర్షేత్పర్జన్య ఇతి మే నాస్తి సంశయః ॥ 3-111-26 (20366)
ఏతచ్ఛ్రుత్వా వచో రాజన్కృత్వా నిష్కృతిమాత్మనః।
స గత్వా పునరాగచ్ఛత్ప్రసన్నేషు ద్విజాతిషు ॥ 3-111-27 (20367)
రాజానమాగతం జ్ఞాత్వా ప్రతిసంజగృహుః ప్రజాః।
`స చ తా ప్రతిజగ్రాహ పితేవ హితకృత్సదా' ॥ 3-111-28 (20368)
తతోఽంగపతిరాహూయ సచివాన్మంత్రకోవిదాన్।
ఋశ్యశృంగాగమే యత్నమకరోన్మంత్రనిశ్చయే ॥ 3-111-29 (20369)
సోఽధ్యగచ్ఛదుపాయం తు తైరమాత్యైః సహాచ్యుతః।
శాస్త్రజ్ఞైరలమర్థజ్ఞౌర్నీత్యాం చ పరినిష్ఠితైః ॥ 3-111-30 (20370)
తతశ్చానాయయామాస వారముఖ్యా మహీపతిః।
వేశ్యాః సర్వత్రనిష్ణాతాస్తా ఉవాచ స పార్థివః ॥ 3-111-31 (20371)
ఋశ్యశృంగమృషేః పుత్రమానయధ్వముపాయతః।
లోభయిత్వాఽభివిశ్చాస్య విషయం మమ శోభనాః ॥ 3-111-32 (20372)
తా రాజభయభీతాశ్చ శాపభీతాశ్చ యోషితః।
అశక్యమూచుస్తత్కార్యం విషణ్ణా గతచేతసః ॥ 3-111-33 (20373)
తత్ర త్వేకా జరద్యోషా రాజానమిదమబ్రవీత్।
ప్రయతిష్యే మహారాజ తమానేతుం తపోధనం ॥ 3-111-34 (20374)
అభిప్రేతాంస్తు మే కామాంస్త్వమనుజ్ఞాతుమర్హసి।
తతః శక్ష్యాంయానయితుమృశ్యశృంగమృషేః సుతం ॥ 3-111-35 (20375)
తస్యాః సర్వమభిప్రేతమన్వజానాత్స పార్థివః।
ధనం చ ప్రదదౌ భూరి రత్నాని వివిధాని చ ॥ 3-111-36 (20376)
తతో రూపేణ సపన్నా వయసా చ మహీపతే।
స్త్రియ ఆదాయ కాశ్చిత్సా జగామ వనమంజసా ॥ 3-111-37 (20377)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి ఏకాదశాధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 111 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-111-2 కాశ్యపస్య విభాణ్కస్య ॥ 3-111-3 హర్షయామాస వాసవమితి ధ. పాఠః ॥ 3-111-10 శుస్రూషోర్మే ఇతి సంబంధః ॥ 3-111-15 సూయ ప్రసూయ ॥ 3-111-16 విధేః విధివాక్యస్య దైవనిర్మితాద్ధేతోః భావిత్వాత్ అపరిహార్యత్వాచ్చ ॥ 3-111-19 అంగానాం దేశానాం ॥ 3-111-20 మిథ్యాకృతః మయా తుభ్యం దాతుం కిమపి న ప్రతిశ్రుతమిత్యపలాపం కృతవానిత్యర్థః ॥ 3-111-24 నిష్కృతిం ప్రాయశ్చిత్తం ॥ 3-111-25 మునిసుతమాహ్వయస్వచేతి క. పాఠః ॥ 3-111-31 సర్వత్ర పరవంచనాదౌ నిష్ణాతాః కుశలాః ॥ 3-111-34 జరద్యోషా వృద్ధాస్త్రీ ॥ 3-111-36 అన్వజానాత్ అజుజ్ఞాతవాన్ ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 112
॥ శ్రీః ॥
3.112. అధ్యాయః 112
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
విభాండకస్యాసన్నిధానే తదాశ్రమం ప్రవిష్టయా వేశ్యాయువత్యా విలాసై ర్ఋశ్యశృంగం ప్రలోభ్య పునః స్వావాసగమనం ॥ 1 ॥ ఆగతేన విభాండకేన వేశ్యావిలాసముగ్ధచేతసం సుతంప్రతి మోహకారణప్రశ్నః ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-112-0 (20378)
లోమశ ఉవాచ। 3-112-0x (2066)
సా తు నావ్యాశ్రమం చక్రే రాజకార్యార్థసిద్ధయే।
సందేశాచ్చైవ నృపతేః స్వబుద్ధ్యా చైవ భారత ॥ 3-112-1 (20379)
నానాపుష్పఫలైర్వృక్షైః కృత్రిమైరుపశోభితైః।
నానాగుల్మలతోపేతైః స్వాదుకామఫలప్రదైః ॥ 3-112-2 (20380)
అతీవ రమణీయం తదతీవ చ మనోహరం।
చక్రే నావ్యాశ్రమం రంయమద్భుతోపమదేర్శనం ॥ 3-112-3 (20381)
తతో నివధ్య సా నావమదూరే కాశ్యపాశ్రమాత్।
చారయామాస పురుషైర్విహారం తస్య వై మునేః ॥ 3-112-4 (20382)
తతో దుహితరం వేశ్యాం సమాధాయేతికార్యతాం।
దృష్ట్వాఽంతరం కాశయ్పస్య ప్రాహిణోద్బుద్ధిసంమతాం ॥ 3-112-5 (20383)
సా తత్ర గత్వా కుశలా తపోనిత్యస్య సంనిధౌ।
ఆశ్రమం తం సమాసాద్య దదర్శ తమృషేః సుతం ॥ 3-112-6 (20384)
వేశ్యోవాచ। 3-112-7x (2067)
కచ్చిన్మునే కుశలం తాపసానాం
కచ్చిచ్చ వో మూలఫలం ప్రభూతం।
కచ్చిద్భవాన్రమతే చాశ్రేఽస్మిం-
స్త్వాం వై ద్రష్టుం సాంప్రతమాగతాస్మి ॥ 3-112-7 (20385)
కచ్చిత్తపో వర్ధతే తాపసానాం
పితా చ తే కచ్చిదహీనతేజాః।
కచ్చిత్త్వయా ప్రీయతేచైవ విప్ర
కచ్చిత్స్వాధ్యాయః క్రియతే చర్శ్యశృంగః ॥ 3-112-8 (20386)
ఋశ్యశృంగ ఉవాచ। 3-112-9x (2068)
ఋద్ధ్యా భవాంజ్యోతిరివ ప్రకాశతే
మన్యే చాహం త్వామభివాదనీయం।
పాద్యం వై తే సంప్రదాస్యామి కామా-
ద్యథాధర్మం ఫలమూలాని చైవ ॥ 3-112-9 (20387)
కౌశ్యాం బృస్యామాస్స్వ యథోపజోషం
కృష్ణాజినేనావృతాయాం సుఖాయ।
క్వ చాశ్రమస్తవ కిం నామ చేదం
వ్రతంబ్రహ్మంశ్చరసి హి దేవవత్త్వం ॥ 3-112-10 (20388)
వేశ్యోవాచ। 3-112-11x (2069)
మమాశ్రమః కాశ్యపపుత్ర రంయ-
స్త్రియోజనం శైలమిమం పరేణ।
తత్రస్వధర్మోఽనభివాదనం నో
న చోదకం పాద్యముపస్పృశామః ॥ 3-112-11 (20389)
భవతా నాభివాద్యోఽహమభివాద్యో భవాన్మయా।
వ్రతమేతాదృశం బ్రహ్మన్పరిష్వజ్యో భవాన్మయా ॥ 3-112-12 (20390)
ఋశ్యశృంగ ఉవాచ। 3-112-13x (2070)
ఫలాని పక్వాని దదాని తేఽహం
భల్లాతకాన్యామలకాని చైవ।
కరూషకానీంగుదధన్వనాని
ప్రియాలానాం కాంక్షితం వై కురుష్వ ॥ 3-112-13 (20391)
లోమశ ఉవాచ। 3-112-14x (2071)
సా తాని సర్వాణి విసర్జయిత్వా
భక్ష్యాణ్యనర్హాణి దదౌ తతోఽస్మై।
తాన్యృశ్యశృంగాయ మహారసాని
భృశం సురూపాణి చ మోదకాని ॥ 3-112-14 (20392)
దదౌ చ మాల్యాని సుగంధవంతి
చిత్రాణి వాసాంసి చ భానుమంతి।
పేయాని చాగ్ర్యాణి తతో ముమోద
చిక్రీడ చైవ ప్రజహాస చైవ ॥ 3-112-15 (20393)
సా కందుకేనారమతాస్య మూలే
విభజ్యమానా ఫలితా లతేవ।
గాత్రైశ్చ గాత్రాణి నిషేవమాణా
సమాశ్లిషచ్చాసకృదృశ్యశృంగం ॥ 3-112-16 (20394)
సర్జానశోకాంస్తిలకాంశ్చ వృక్షా-
న్సుపుష్పితానవనాంయావభజ్య।
విలజ్జమానేవ మదాభిభూతా
ప్రోభయామాస సుతం మహర్షేః ॥ 3-112-17 (20395)
అథర్శ్యశృంగం వికృతంసమీక్ష్య
పునః పునః పీఞ్య చ కాయమస్య।
అవేక్ష్యమాణా శనకైర్జగామ
కృత్వాఽగ్నిహోత్రస్య తదాఽపదేశం ॥ 3-112-18 (20396)
తస్యాం గతాయాం మదనేన మత్తో
విచేతనశ్చాభవదృశ్యశృంగః।
తామేవ భావేన గతేన శూన్యే
వినిఃశ్వసన్నార్తరూపో బభూవ ॥ 3-112-19 (20397)
తతో ముహూర్తాద్ధరిపింగలాక్షః
ప్రవేష్టితో రోమభిరానఖాగ్రాత్।
స్వాధ్యాయవాన్వృత్తసమాధియుక్తో
విభాండకః కాశ్యపః ప్రాదురాసీత్ ॥ 3-112-20 (20398)
సోఽపశ్యదాసీనముపేత్య పుత్రం
ధ్యాయంతమేకం విపరీతచిత్తం।
వినిఃశ్వసంతం ముహురూర్ధ్వదృష్టిం
విభాణ్·కః పుత్రమువాచ దీనం ॥ 3-112-21 (20399)
న కల్పితాః సమిధః కింను తాత
కచ్చిద్ధుతం చాగ్నిహోఽత్రం త్వయాఽద్య।
`న సంసృష్టం క్రియతే ద్వారభాగే
సువృక్షాణా ఖండనే కః ప్రవృత్తః' ॥ 3-112-22 (20400)
సునిర్ణిక్తం స్రుక్స్రువం హోమధేనుః
కచ్చిత్సవత్సాద్యకృతా త్వయా చ।
`కోప్యాగతః శుశ్రూషణాయేహ పుత్ర
కుతశ్చిత్రం మాల్యమిదం ప్రవృద్ధం' ॥ 3-112-23 (20401)
న వై యథాపూర్వమివాసి పుత్ర
చింతాపరశ్చాసి విచేతనశ్చ।
దీనోతిమాత్రం కిమివాద్య ఖిన్నః
పృచ్ఛామి త్వాం క ఇహాద్యాగతోఽభూత్ ॥ 3-112-24 (20402)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి ద్వాదశాధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 112 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-112-1 సా తు నార్యాశ్రమం చక్రే ఇతి క. ధ.పాఠః। నావ్యాశ్రమం నావా తార్యమాశ్రమం ॥ 3-112-4 మునేర్విభాండకస్య విహారం బహిర్గమనం చారయామాస చారైరధిగతవతీ ॥ 3-112-5 సమాధాయ బోధయిత్వా। ఇతికార్యాతాం ఇతికర్తవ్యతాం। అంతరం అసాన్నిధ్యం ॥ 3-112-10 కౌశ్యాం బృస్యామాస్వ కుశాసనే ఉపవిశ। యథోపజోషం యథాసుఖం ॥ 3-112-14 అనర్హాణి అమూల్యాని ॥ 3-112-16 మూలే సమీపే। విభజ్యమానా అంగమోటనాదీని కుర్వాణా ॥ 3-112-18 కాయం దేహం పీడ్య ఆలింగ్యేత్యర్థః। అపదేశం ఛలం ॥ 3-112-19 భావేనాభిప్రాయే ॥ 3-112-20 ప్రవేష్టితో వ్యాప్తః ॥ 3-112-23 నిర్ణిక్తం ప్రక్షాలితం। సవత్సా కృతా। దోహనాయేతి శేషః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 113
॥ శ్రీః ॥
3.113. అధ్యాయః 113
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ఋశ్యశృంగేణ విభాండకంప్రతి భ్రమాద్వేశ్యాకుమార్యాం మునికుమారత్వవ్యపదేశేన తదాగమనోక్తిపూర్వకం తదంగచేష్టావిలాసైస్తస్యామేవ స్వచిత్తాసక్త్యుక్తిః ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-113-0 (20403)
ఋశ్యశృంగ ఉవాచ। 3-113-0x (2072)
ఇహాగతో జటిలో బ్రహ్మచారీ
న వై హ్రస్వో నాతిదీర్ఘో మనస్వీ।
సువర్ణవర్ణః కమలాయతాక్షః
సుతః సురాణామవి శోభమానః ॥ 3-113-1 (20404)
సమృద్ధరూపః సవితేవ దీప్తః
సుశ్లక్ష్ణవాక్కృష్ణతారశ్చకోరాత్।
నీలాః ప్రసన్నాశ్చ జటాః సుగంధా
హిరణ్యరజ్జుగ్రథితాః సుదీర్ఘాః ॥ 3-113-2 (20405)
ఆధారభూతః పునరస్య కంఠే
విభ్రాజతే విద్యుదివాంతరిక్షే।
ద్వౌ చాస్ పిండావధరేణ కంఠా-
దజాతరోమౌ సుమనోహరౌ చ ॥ 3-113-3 (20406)
విలగ్నమధ్యశ్చ స నాభిదేశే
కటిశ్చ తస్యాతికృతప్రమాణా।
తథాఽస్ చీరాంతరతః ప్రభాతి
హిరణ్మయీ మేఖలా మే యథేయం ॥ 3-113-4 (20407)
అన్యచ్చ తస్యాద్భుతదర్శనీయం
వికూజితం పాదయోః సంప్రభాతి।
పాణ్యోశ్చ తద్వత్స్వనవన్నిబద్ధౌ
కలాపకావక్షమాలా యథేయం ॥ 3-113-5 (20408)
విచేష్టమానస్య చ తస్య తాని
కూజంతి హంసాః సరసీవ మత్తాః।
చీరాణి తస్యాద్భుతదర్శనాని
నేమాని తద్వన్మమ రూపవంతి ॥ 3-113-6 (20409)
వక్రం చ తస్యాద్భుతదర్సనీయం
ప్రవ్యాహృతం హ్లాదయతీవ చేతః।
పింస్కోకిలస్యేవ చ తస్య వాణి
తాం శృణ్వతో మే వ్యథితోఽంతరాత్మా ॥ 3-113-7 (20410)
యథా వనం మాధవమాసిమధ్యే
సమీరీతం శ్వసనేనేవ భాతి।
తథా స భాత్యుత్తమపుణ్యగంధీ
నిషేవ్యమాణః పవనేన తాత ॥ 3-113-8 (20411)
సుసంవతాశ్చాపి జటా విభక్తా
ద్వైధీకృతా భాతిలలాటదేశే।
కర్ణౌ చ చిత్రైరివ చక్రవాకైః
సమావృతౌ తస్య సురూపవద్భిః ॥ 3-113-9 (20412)
తథా ఫలం వృత్తమథో విచిత్రం
సమాహతం పాణినా దక్షిణేన।
తద్భూమిమాసాద్య పునఃపునశ్చ
సముత్పతత్యద్భుతరూపముచ్చైః ॥ 3-113-10 (20413)
తచ్చాభిహత్వా పరివర్తతేఽసౌ
వాతేరితో వృక్ష ఇవావఘూర్ణం।
తం ప్రేక్షతః పుత్రమివామరాణాం
ప్రీతిః పరా తాత రతిశ్చ జాతా ॥ 3-113-11 (20414)
స మే సమాశ్లిష్య పునః శరీరం
జటాసు గృహ్యాభ్యవనాంయ వక్రం।
వక్రేణ వక్రం ప్రణిధాయ శబ్దం
చకార తన్మేఽజనయత్ప్రహర్షం ॥ 3-113-12 (20415)
న చాపి పాద్యం బహుమన్యతేఽసౌ
ఫలాని చేమాని మయా హృతాని।
ఏవంవ్రతోస్మీతి చ మామవోచ-
త్ఫలాని చాన్యాని నవాన్యదాన్మే ॥ 3-113-13 (20416)
మయోపయుక్తాని ఫలాని యాని
నేమాని తుల్యాని రసేన తేషాం।
న చాపి తేషాం త్వగియం యథైషాం
సారాణి నైషామివ సంతి తేషాం ॥ 3-113-14 (20417)
తోయాని చైవాతిరసాని మహ్యం
ప్రాదాత్మ వై పాతుముదారరూపః।
పీత్వైవ యాన్యభ్యధికః ప్రహర్షో
మమాభవద్భూశ్చలితేవ చాసీత్ ॥ 3-113-15 (20418)
ఇమాని చిత్రాణి చ గంధవంతి
మాల్యాని తస్యోద్గ్రథితాని పట్టైః।
యాని ప్రకీర్యేహ గతః స్వమేవ
స ఆశ్రమం తపసా ద్యోతమానః ॥ 3-113-16 (20419)
గతేన తేనాస్మికృతో విచేతా
గాత్రం చ మే సంపరిదహ్యతీవ।
ఇచ్ఛామి తస్యాంతికమాశు గంతుం
తం చేహ నిత్యం పరివర్తమానం ॥ 3-113-17 (20420)
గచ్ఛామి తస్యాంతికమేవ తాత
కా నామ సా బ్రహ్మచర్యా చ తస్య।
ఇచ్ఛాంయహం చరితుం తేన సార్ధం
యథా తపః స చరత్యార్యధర్మా ॥ 3-113-18 (20421)
చర్తుం తథేచ్ఛా హృదయే మమాస్తి
దునోతి చిత్తం యది తం న పశ్యే ॥ 3-113-19 (20422)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి త్రయోదశాధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 113 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-113-3 ఆధారరూపా పునరితి ఝ. ధ. పాఠః ॥ 3-113-5 కలాపకౌ భూషణవిశేషౌ। స్వార్థే కః। కంగణావిత్యర్థః। వికుంచితం పాదయోః సంప్రభాతి ఇతి ధ. పాఠః ॥ 3-113-10 తథా ఫలం ఫలసదృశం కందుకం ॥ 3-113-11 ప్రీతిరాహ్లాదః। రతిరాసక్తిః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 114
॥ శ్రీః ॥
3.114. అధ్యాయః 114
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
పునర్విభాండకాసన్నిధానే తదాశ్రమం గతయా గణికాతరుణ్యా నౌకారోపణేన ఋశ్యశృంగేఽంగదేశమానీతే మహావృష్టేరావిర్భావః ॥ 1 ॥ ఋశ్యశృంగేణ లోమపాదప్రార్థనయా శాంతాభిధాయాస్తత్సుతాయాః పరిణయనం ॥ 2 ॥ లోమపాదేన క్రుద్ధస్ విభాండకస్య ప్రసాదనం ॥ 3 ॥ ఋశ్యశృంగేణ పితృశాసనాదంగదేశే తనయోదయావధినివాసపూర్వకం తతః సహభార్యయా నిజాశ్రమాభిగమనం ॥ 4 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-114-0 (20423)
విభాండక ఉవాచ। 3-114-0x (2073)
రక్షాంసి చైతాని చరంతి పుత్ర
రూపేణ తేనాద్భుతదర్శనేన।
అతుల్యవీర్యాణ్యభిరూపవంతి
విఘ్రం సదా తపసశ్చింతయంతి ॥ 3-114-1 (20424)
సురూపరూపాణి చ తాని తాత
ప్రలోభయంతే వివిధైరుపాయైః।
సుఖాచ్చ లోకాచ్చ నిపాతయంతి
తాన్యుగ్రరూపాణి మునీన్వనేషు ॥ 3-114-2 (20425)
న తాని సేవేత మునిర్యతాత్మా
సతాం లోకాన్ప్రార్థయానః కథంచిత్।
కృత్వా విఘ్రనం తాపసానాం రమంతే
పాపాచారాస్తాపసస్తాన్న పశ్యేత్ ॥ 3-114-3 (20426)
అసజ్జనేనాచరితాని పుత్ర
పానాన్యపేయాని మధూని తాని।
మాల్యాని చైతాని న వై మునీనాం
స్మృతాని చిత్రోజ్జ్వలగంధవంతి ॥ 3-114-4 (20427)
రక్షాంసి తానీతి నివార్య పుత్రం
విభాండకస్తాం మృగయాంబభూవ।
నాసాదయామాస యదా త్ర్యహేణ
తదా స పర్యావవృతే శ్రమాయ ॥ 3-114-5 (20428)
యదా పున కాశ్యపో వై జగామ
ఫలాన్యాహర్తుం విధినాశ్రమేఽసౌ।
తదా పునర్లోభయితుం జగామ
సా వేశాయోషా మునిమృశ్యశృహ్గం ॥ 3-114-6 (20429)
దృష్ట్వైవ తామృశ్యశృంగః ప్రహృష్టః
సంభ్రాంతరూపోఽభ్యపతత్తదానీం।
ప్రోవాచ చైనాం భవతః శ్రమాయ
గచ్ఛావ యావన్న పితా మమైతి ॥ 3-114-7 (20430)
లోమశ ఉవాచ। 3-114-8x (2074)
తతో రాజన్కాశ్యపస్యైకపుత్రం
ప్రవేశ్య వేగేన విముచ్య నావం।
ప్రలోభయంత్యో వివిధైరుపాయై-
రాజగ్మురంగాధిపతేః సమీపం ॥ 3-114-8 (20431)
సంస్థాప్యతామాశ్రమదర్శనే తు
సంతారితాం నావమథాతిశుభ్రాం।
తీరాదుపాదాయ తథైవ చక్రే
రాజాశ్రమం నామ వనం విచిత్రం ॥ 3-114-9 (20432)
అంతఃపురే తం తు నివేశ్య రాజా
విభాండకస్యాత్మజమేకపుత్రం।
దదర్శ మేఘైః సహసా ప్రవృష్ట-
మాపూర్యణాణం చ జగజ్జలేన ॥ 3-114-10 (20433)
స రోమపాద పరిపూర్ణకామః
సుతాం దదావృశ్యశృంగాయ శాంతాం।
క్రోధప్రతీకారకరం చ చక్రే
గోభిశ్చ మార్గేష్వభికర్షణం చ ॥ 3-114-11 (20434)
విభాండకస్యావ్రజతః స రాజా
పశూన్ప్రభూతాన్పశుపాంశ్చ వీరాన్।
సమాదిశత్పుత్రగృద్ధీ మహర్షి-
ర్విభాండకః పరిపృచ్ఛేద్యదా వః ॥ 3-114-12 (20435)
స క్తవ్యః ప్రాంజలిభిర్భవద్భిః
పుత్రస్య తే పశవః కర్షణం చ।
కిం తే ప్రియం వై క్రియతాం మహర్షే
దాసాః స్మ సర్వే తవ వాచి బద్ధాః ॥ 3-114-13 (20436)
అథోపాయాత్స మునిశ్చండకోపః
స్వమాశ్రమం మూలఫలం గృహీత్వా।
అన్వేషమాణశ్చ న తత్ర పుత్రం
దదర్శ చుక్రోధ తతో భృశం సః ॥ 3-114-14 (20437)
తతః స కోపేన విదీర్యమాణ
ఆశంకమానో నృపతేర్విధానం।
జగామ చంపాం ప్రతిధక్ష్యమాణ-
స్తమంగరాజం సపురం సరాష్ట్రం ॥ 3-114-15 (20438)
స వై శ్రాంతః క్షుధితః కాశ్యపస్తా-
న్ఘోషాన్సమాసాదితవాన్సమృద్ధాన్।
గోపైశ్చ తైర్విధివత్పూజ్యమానో
రాజేవ తాం రాత్రిమువాస తత్ర ॥ 3-114-16 (20439)
అవాప్య సత్కారమతీవ హృష్టః
ప్రోవాచ కస్య ప్రథితాః స్థ గోపాః।
ఊచుస్తతస్తేఽభ్యుపగంయ సర్వే
ధనం తవేదం విహితం సుతస్య ॥ 3-114-17 (20440)
దేశేషు దేశేషు స పూజ్యమాన-
స్తాంశ్చైవ శృణ్వన్మధురాన్ప్రలాపాన్।
ప్రశాంతభూయిష్ఠరజాః ప్రహృష్టః
సమాససాదాంగపతిం పురస్థం ॥ 3-114-18 (20441)
స పూజితస్తేన నరర్షభేణ
దదర్శ పుత్రం దివి దేవం యథేంద్రం।
శాంతాం స్నుషాం చైవ దదర్శ తత్ర
సౌదామనీముచ్చరంతీం యథైవ ॥ 3-114-19 (20442)
గ్రామాం శ్చ ఘోషాంశ్చ సుతస్య దృష్ట్వా
శాంతాం చ శాంతోఽస్య పరః స కోపః।
చకార తస్యైవ పరం ప్రసాదం
విభాండకో భూమిపతేర్నరేద్ర ॥ 3-114-20 (20443)
స తత్రనిక్షిప్య సుతం మహర్షి-
రువాచ సూర్యాగ్నిసమప్రభావః।
జాతే చ పుత్రే వనమేవావ్రజేథా
రాజ్ఞః ప్రియాణ్యస్య సర్వాణి కృత్వా ॥ 3-114-21 (20444)
స తద్వచః కృతవానృశ్యశృంగో
యయౌ చ యత్రాస్య పితా బభూవ।
శాంతా చైనం పర్యచరన్నరేంద్ర
స్వే రోహిణీ సోమమివానుకూలా ॥ 3-114-22 (20445)
అరుంధతీ వా సుభగా వసిష్ఠం
లోపాముద్రా వా యథా హ్యగస్త్యం।
నలస్య వై దమయంతీ యథా భూ
ద్యథా శచీ వజ్రధరస్య చైవ ॥ 3-114-23 (20446)
నాలాయనీ చేంద్రసేనా బభూవ
వస్యా నిత్యం ముద్గలస్యాజమీఢ।
`యథా సీతా దాశరథేర్మహాత్మనో
యథా తవ ద్రౌపదీ పాండుపుత్ర'।
తథా శాంతా ఋశ్యశృంగం వనస్థం
ప్రీత్యా యుక్తా పర్యచరన్నరేంద్ర ॥ 3-114-24 (20447)
తస్యాశ్రమః పుణ్య ఏషోఽవభాతి
మహాహ్రదం శోభయన్పుణ్యకీర్తిః।
అత్రస్నాతః కృతకృత్యో విశుద్ధ-
స్తీర్థాన్యన్యాన్యనుసంయాహి రాజన్ ॥ 3-114-25 (20448)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి చతుర్దశాధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 114 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-114-5 శ్రమాయ ఆశ్రమాయ ॥ 3-114-6 విధినా శ్రావణేనేతి ఝ. పాఠః। వేశయోషా వేశ్యా ॥ 3-114-9 ఆశ్రమో యత్రస్థైర్దృశ్యతే తావతిదేశే ఆశ్రమదర్శనే। నావ్యాశ్రమం నామేతి ఝ. పాఠః ॥ 3-114-11 గాశ్చైవ మార్గేషు చ కర్షణానీతి ఝ. పాఠః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 115
॥ శ్రీః ॥
3.115. అధ్యాయః 115
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరేణ గంగాసాగరసంగమాదితీర్థగమనం ॥ 1 ॥ లోమశేన యుధిష్ఠిరంప్రతి తత్తత్తీర్థాశ్రమమహిమానువర్ణనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-115-0 (20449)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-115-0x (2075)
తతః ప్రయాతః కౌశిక్యాః పాండవో జనమేజయ।
ఆనుపూర్వ్యేణ సర్వాణి జగామాయతనాన్యథ ॥ 3-115-1 (20450)
స సాగరం సమాసాద్య గంగాయాః సంగమే నృప।
నదీశతానాం పంచానాం మధ్యే చక్రే సమాప్లవం ॥ 3-115-2 (20451)
తతః సముద్రతీరేణ జగామ వసుధాధిపః।
భ్రాతృభిః సహితో వీరః కలింగాన్ప్రతి భారత ॥ 3-115-3 (20452)
లోమశ ఉవాచ। 3-115-4x (2076)
ఏతే కలింగాః కౌంతేయ యత్ర వైతరణీ నదీ।
యత్రాయజత ధర్మోపి దేవాఞ్శరణమేత్య వై ॥ 3-115-4 (20453)
ఋషిభిః సముపాయుక్తం యజ్ఞియం గిరిశోభితం।
ఉత్తరం తీరమేతద్ధి సతతం ద్విజసేవితం ॥ 3-115-5 (20454)
సమేన దేవయానేన పథా స్వర్గముపేయుషః।
అత్రవై ఋషయోఽన్యేఽపి పురా క్రతుభిరీజిరే ॥ 3-115-6 (20455)
అత్రైవ రుద్రో రాజేంద్ర పశుమాదత్తవాన్మఖే।
పశుమాదాయ రాజేంద్ర భాగోయమితి చాబ్రవీత్ ॥ 3-115-7 (20456)
హృతే పశౌ తదా దేవాస్తమూచుర్భరతర్షభ।
మా పరస్వమభిద్రోగ్ధా మాధర్ంయాన్నీనశః పథః ॥ 3-115-8 (20457)
`స్వయం యజ్ఞేశ్వరో భూత్వా కర్మణాం ఫలదాయకః।
యజ్ఞం విహంతుం భగవాన్నార్హసే జగదీశ్వర' ॥ 3-115-9 (20458)
ఇతికల్యాణరూపాభిర్వాగ్భిస్తే రుద్రమస్తువన్।
ఇష్ట్యా చైనం తర్పయిత్వా మానయాంచక్రిరే తదా ॥ 3-115-10 (20459)
తతః స పశుముత్సృజ్య దేవయానేన జగ్మివాన్।
తత్రానువంశో రుద్రస్యతం నిబోధ యుధిష్ఠిర ॥ 3-115-11 (20460)
అయాతయామం సర్వేభ్యో భాగేభ్యో భాగముత్తమం।
దేవాః సంకల్పయామాసుర్భయాద్రుద్రస్య శాశ్వతం ॥ 3-115-12 (20461)
ఇమాం గాథామత్ర గాయన్నపః స్పృశతి యో నరః।
దేవయానోఽస్య పంథాశ్చ చక్షుషాఽభిప్రకాశతే ॥ 3-115-13 (20462)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-115-14x (2077)
తతో వైతరణీం సర్వే పాండవా ద్రౌపదీ తథా।
అవతీర్య మహాభాగాస్తర్పయాంచక్రిరే పితృన్ ॥ 3-115-14 (20463)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-115-15x (2078)
ఉపస్పృశ్యేహ విధివదస్యాం నద్యాం తపోబలాత్।
మానుషాదస్మి విషయాదపేతః పశ్య లోమశ ॥ 3-115-15 (20464)
సర్వాల్లోఁకాన్ప్రపశ్యామి ప్రసాదాత్తవ సువ్రత।
వైఖానసానాం జపతామేష శబ్దో మహాత్మనాం ॥ 3-115-16 (20465)
లోమశ ఉవాచ। 3-115-17x (2079)
త్రిశతం వై సహస్రాణి యోజనానాం యుధిష్ఠిర।
యత్రధ్వనిం శృణోష్యేనం తూష్ణీమాస్స్వ విశాంపతే ॥ 3-115-17 (20466)
ఏతత్స్వయంభువో రాజన్వనం దివ్యం ప్రకాశతే।
యత్రాయజత రాజేంద్ర విశ్వకర్మా ప్రతాపవాన్ ॥ 3-115-18 (20467)
యస్మిన్యజ్ఞే హి భూర్దత్తా కశ్యపాయ మహాత్మనే।
సపర్వతవనోద్దేశా దక్షిణార్థే స్వయంభువా ॥ 3-115-19 (20468)
అవాసీదచ్చ కౌంతేయ దత్తమాత్రా మహీ తదా।
ఉవాచ చాపి కుపితా లోకశ్వరమిదం ప్రభుం ॥ 3-115-20 (20469)
న మాం మర్త్యాయ భగవన్కస్మైచిద్దాతుమర్హసి।
ప్రదానం మోఘమేతత్తే యాస్యాంయేషా రసాతలం ॥ 3-115-21 (20470)
విషీదంతీం తు తాం దృష్ట్వా కశ్యపో భగవానృషిః।
ప్రసాదయాంబభూవాథ తతో భూమిం విశాంపతే ॥ 3-115-22 (20471)
తతః ప్రసన్నా పృథివీ తపసా తస్య పాండవ।
పునరున్నహ్య సలిలాద్దేదీరూపాస్థితా బభౌ ॥ 3-115-23 (20472)
సైషా ప్రకాశతే రాజన్వేదీసంస్థానలక్షణా।
ఆరుహ్యాత్ర మహారాజ వీర్యవాన్వై భవిష్యసి ॥ 3-115-24 (20473)
సైషా సాగరమాస్రాద్య రాజన్వేదీ సమాశ్రితా।
ఏతామారుహ్య భద్రం తే త్వమేకస్తర సాగరం ॥ 3-115-25 (20474)
అహం చ తే స్వస్త్యయనం ప్రయోక్ష్యే
యథా త్వమేనామధిరోహసేఽద్య।
స్పృష్టా హి మర్త్యేన తతః సముద్ర-
మేషా వేదీ ప్రవిశత్యాజమీఢ ॥ 3-115-26 (20475)
ఓంనమో విశ్వగుప్తాయ నమో విశ్వపరాయ తే।
సాన్నిధ్యం కురు దేవేశ సాగరే లవణాంభసి ॥ 3-115-27 (20476)
అగ్నిర్మిత్రో యోనిరాపోఽథ దేవ్యో
విష్ణో రేతస్త్వమమృతస్య నాభిః।
ఏవం బ్రువన్పాండవ సత్యవాక్యం
వేదీమిమాం త్వం తరసాఽధిరోహ ॥ 3-115-28 (20477)
అగ్నిశ్చ తే యోనిరిడా చ దేహో
రేతోధా విష్ణోరమృతస్య నాభిః।
ఏవం బ్రువన్పాండవ సత్యవాక్యం
తతోఽవగాహేత పతిం నదీనాం ॥ 3-115-29 (20478)
అన్యథా హి కురుశ్రేష్ఠ దేవయోనిరపాంపతిః।
కుశాగ్రేణాపి కౌంతేయ న స్ప్రష్టవ్యో మహోదధిః ॥ 3-115-30 (20479)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-115-31x (2080)
తతః కృతస్వస్త్యయనో మహాత్మా
యుధిష్ఠిరః సాగరమభ్యగచ్ఛత్।
కృత్వా చ తచ్ఛాసనమస్య సర్వం
మహేంద్రమాసాద్య నిశామువాస ॥ 3-115-31 (20480)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి పంచదశాధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 115 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-115-5 ఉత్తరంతీరం వైతరణ్యాః ॥ 3-115-8 మా పరస్వమభిద్రోగ్ధా పరభాగస్య నాశం మాదుర్విత్యర్థః ॥ 3-115-12 అయాతయామం తాత్కాలికం ॥ 3-115-27 సముద్రప్రార్థనామన్రమాహ ఓంనమ ఇతి। విశ్వం గుప్తం లీనమస్మిన్ ప్రలయే ఇతి విశ్వగుప్తః। విశ్వస్మాత్పరాయ శ్రేష్ఠాయ విష్ణవే ఇత్యర్థః। లవణాంభసి క్షారోదకే ॥ 3-115-30 దేవయోనిః దేవస్తానం ॥ 3-115-31 యుధిష్ఠిరః సాగరగామచచ్ఛదితి క. ధ. పాఠః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 116
॥ శ్రీః ॥
3.116. అధ్యాయః 116
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
అకృతవ్రణఏన మునినా యుధిష్ఠిరంప్తి పరశురామచరిత్రకీర్తనారంభః ॥ 1 ॥ ఋచీకేన భృగుసుతేన దివ్యాశ్వసహస్రశుల్కదానేన గాధికన్యాపరిణయనం ॥ 2 ॥ గాధిసుతయా సత్యవత్యా భూగుప్రసాదాజ్జమదగ్నినామకతవయోత్పాదనం ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-116-0 (20481)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-116-0x (2081)
స తత్ర తాముషిత్వైకాం రజనీం పృథివీపతిః।
తాపసానాం పరం చక్రే సత్కారం భ్రాతృభిః సహ ॥ 3-116-1 (20482)
లోమశస్తస్య తాన్సర్వానాచఖ్యౌ తత్ర తాపసాన్।
భృగూనంగిరసశ్చైవ వసిష్ఠానథ కాశ్యపాన్ ॥ 3-116-2 (20483)
తాన్సమేత్య సా రాజర్షిరభివాద్య కృతాంజలిః।
రామస్యానుచరం వీరమపృచ్ఛదకృతవ్రణం ॥ 3-116-3 (20484)
కదా ను రామో భగవాంస్తాపసో దర్శయిష్యతి।
తమహం తపసా యుక్తం ద్రష్టుమిచ్ఛామి భార్గవం ॥ 3-116-4 (20485)
అకృతవ్రణ ఉవాచ। 3-116-5x (2082)
ఆయానేవాసి విదితో రామస్య విదితాత్మనః।
ప్రీతిస్త్వయి చ రామస్య క్షిప్రం త్వాం దర్శయిష్యతి ॥ 3-116-5 (20486)
చతుర్దశీమష్టమీం చ రామం పశ్యంతి తాపసాః।
అస్యాం రాత్ర్యాం వ్యతీతాయాం భవిత్రీ శ్వశ్చతుర్దశీ ॥ 3-116-6 (20487)
`తతో ద్రక్ష్యసి రామం త్వం కృష్ణాజినజటాధరం'। 3-116-7 (20488)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ।
భవాననుగతో రామం జామదగ్న్యం మహాబలం।
ప్రత్యక్షదర్శీ సర్వస్య పూర్వవృత్తస్య కర్మణః ॥ 3-116-7x (2083)
స భవాన్కథయత్వద్య యథా రామేణ నిర్జితాః।
ఆహవే క్షత్రియాః సర్వే కథం కేన చ హేతునా ॥ 3-116-8 (20489)
అకృతవ్రణ ఉవాచ। 3-116-9x (2084)
[హంత తే కథయిష్యామి మహదాఖ్యానముత్తమం।
భృగూణాం రాజశార్దూల వంశే జాతస్య భారత ॥ 3-116-9 (20490)
రామస్య జామదగ్న్యస్య చరితం దేవసంమితం।
హైహయాధిపతేశ్చైవ కార్తవీర్యస్ భారత ॥ 3-116-10 (20491)
రామేణ చార్జునో నామ హైహయాధిపతిర్హతిః।
తస్య బాహుశతాన్యాసంస్త్రీణి సప్త చ పాండవ ॥ 3-116-11 (20492)
దత్తాత్రేయప్రసాదేన విమానం కాంచనం తథా।
ఐశ్వర్యం సర్వభూతేషు పృథివ్యాం పృథివీపతే ॥ 3-116-12 (20493)
అవ్ఘాహతగతిశ్చైవ రథస్తస్య మహాత్మనః।
రథేన తేన తు సదావరదానేన వీర్యవాన్ ॥ 3-116-13 (20494)
మమర్ద దేవాన్యక్షాంశ్చ ఋషీంశ్చైవ సమంతతః।
భూతాంశ్చైవ స సర్వాంస్తు పీడయామాస సర్వతః ॥ 3-116-14 (20495)
తతో దేవాః సమేత్యాహుర్ఋషయశ్చ మహావ్రతాః।
దేవదేవం సురారిఘ్నం విష్ణుం సత్యపరాక్రమం।
భగవన్భూతరార్థమర్జునం జహి వై ప్రభో ॥ 3-116-15 (20496)
విమానేన చ దివ్యేన హైహయాధిపతిః ప్రభుః।
శచీసహాయం క్రీడంతం ధర్షయామాస వాసవం ॥ 3-116-16 (20497)
తతస్తు భగవాందేవః శక్రేణ సహితస్తదా।
కార్తవీర్యవినాశార్థం మంత్రయామాస భారత ॥ 3-116-17 (20498)
యత్తద్భూతహితం కార్యం సురేంద్రేణ నివేదితం।
సంప్రతిశ్రుత్య తత్సర్వం భగవాఁల్లోకపూజితః।
జగామ బదరీం రంయాం స్వమేవాశ్రమమండలం ॥ 3-116-18 (20499)
ఏతస్మిన్నేవ కాలే తు పృథివ్యాం పృథివీపతిః।]
కాన్యకుబ్జే మహానాసీత్పార్థివః సుమహాబలః।
గాధీతి విశ్రుతో లోకే వనవాసం జగామ హ ॥ 3-116-19 (20500)
వనే తు తస్య వసతః కన్యా జజ్ఞేఽప్సరఃసమా।
ఋచీకో భార్గవస్తాం చ వరయామాస భారత ॥ 3-116-20 (20501)
తమువాచ తతో గాధిర్బ్రాహ్మణం సంశితవ్రతం।
ఉచితం నః కులే కించిత్పూర్వైర్యత్సంప్రవర్తితం ॥ 3-116-21 (20502)
ఏకతః శ్యామకర్ణానాం పాండురాణాం తరస్వినాం।
సహస్రం వాజినాం శుక్లమితి విద్ధి ద్విజోత్తమ ॥ 3-116-22 (20503)
న చాపి భగవాన్వాచ్యోదీయతామితి భార్గవ।
దేయా మే దుహితా చైవ త్వద్విధాయ మహాత్మనే ॥ 3-116-23 (20504)
ఋచీక ఉవాచ। 3-116-24x (2085)
ఏకతః శ్యామకర్ణానాం పాండురాణాం తరస్వినాం।
దాస్యాంయశ్వసహస్రం తే మమ భార్యా సుతాఽస్తు తే ॥ 3-116-24 (20505)
`గాధిరువాచ। 3-116-25x (2086)
దదాస్యశ్వసహస్రం మే తవ భార్యా సుతాఽస్తు మే' ॥ 3-116-25 (20506)
అకృతవ్రణ ఉవాచ। 3-116-26x (2087)
స తథేతి ప్రతిజ్ఞాయ రాజన్వరుణమబ్రవీత్।
ఏకతః శ్యామకర్ణానాం పాండురాణాం తరస్వినాం।
సహస్రం వాజినామేకం శుల్కార్థం ప్రతిదీయతాం ॥ 3-116-26 (20507)
తస్మై ప్రాదాత్సహస్రం వై వాజినాం వరుణస్తదా।
తదశ్వతీర్థం విఖ్యాతముత్థితా యత్ర తే హయాః ॥ 3-116-27 (20508)
గంగాయాం కాన్యకుబ్జే వై దదౌ సత్యవతీం తదా।
తతో గాధిః సుతాం చాస్మై జన్యాశ్చాసన్సురాస్తదా ॥ 3-116-28 (20509)
లబ్ధం హయసహస్రం తు తాం చ దృష్ట్వా దివౌకసః।
`విస్మయం పరమం జగ్ముస్తమేవ దివి సంస్తువన్' ॥ 3-116-29 (20510)
ధర్మేణ లబ్ధ్వా తాం భార్యామృచీకో ద్విజసత్తమః।
యథాకామం యథాజోషం తయా రేమే సుమధ్యయా ॥ 3-116-30 (20511)
తం వివాహే కృతేరాజన్సభార్యమవలోకకః।
ఆజగామ భృగుశ్రేష్ఠః పుత్రం దృష్ట్వా ననంద చ ॥ 3-116-31 (20512)
భార్యాపతీ తమాసీనం భృగుం సురగణార్చితం।
అర్చిత్వా పర్యుపాసీనౌ ప్రాంజలీ తస్థతుస్తదా ॥ 3-116-32 (20513)
తతః స్నుషాం స భగవాన్ప్రహృష్టో భృగురబ్రవీత్।
వరం వృణీష్వ సుభగే దాతా హ్యస్మి తవేప్సితం ॥ 3-116-33 (20514)
సా వై ప్రసాదయాభాస తం గురుం పుత్రకారణాత్।
ఆత్మనశ్చైవ మాతుశ్చ ప్రసాదం చ చకార సః ॥ 3-116-34 (20515)
భృగురువాచ। 3-116-35x (2088)
ఋతౌ త్వం చైవ మాతా చ స్నాతే పుంసవనాయ వై।
ఆలింగేతాం పృథగ్వృక్షౌ సాఽస్వత్థం త్వముదుంబరం ॥ 3-116-35 (20516)
చరుద్వయమిదం భద్రే జనన్యాశ్చ తవైవ చ।
విశ్వమావర్తయిత్వా తు మయా యత్నేన సాధితం ॥ 3-116-36 (20517)
ప్రాశితవ్యం ప్రయత్నేన తేత్యుక్త్వాఽదర్శనం గతః।
ఆలింగనే చరౌ చైవ చక్రతుస్తే విపర్యయం ॥ 3-116-37 (20518)
తతః పున స భగవాన్కాలే బహుతిథే గతే।
దివ్యజ్ఞానాద్విదిత్వా తు భగవానాగతః పునః ॥ 3-116-38 (20519)
అథోవాచ మహాతేజా భృగుః సత్యవతీం శ్నుషాం ॥ 3-116-39 (20520)
ఉపయుక్తశ్చరుర్భద్రే వృక్షే చాలింగనం కృతం।
విపరీతేన తే సుభ్రూర్మాత్రా చైవాసి వంచితా ॥ 3-116-40 (20521)
క్షత్రియో బ్రాహ్మణాచారో మాతుస్తవ సుతో మహాన్।
భవిష్యతి మహావీర్యః సాధూనాం మార్గమాస్థితః ॥ 3-116-41 (20522)
తతః ప్రసాదయామాస శ్వశురం సా పునఃపునః।
న మే పుత్రో భవేదీదృక్కామం పౌత్రో భవేదితి ॥ 3-116-42 (20523)
ఏవమస్త్వితి సా తేన పాండవ ప్రతినందితా।
క్రాలం ప్రతీక్షతీ గర్భం ధారయామాస యత్నతః ॥ 3-116-43 (20524)
జమదగ్నిం తతః పుత్రం జజ్ఞే సా కాల ఆగతే।
తేజసా వర్చసా చైవ యుక్తం భార్గవనందనం ॥ 3-116-44 (20525)
స వర్ధమానస్తేజస్వీ వేదస్యాధ్యయనేన చ।
బహూనృషీన్మహాతేజాః పాండవేయాత్యవర్తత ॥ 3-116-45 (20526)
తం తు కృత్స్నో ధనుర్వేదః ప్రత్యభాద్భరతర్షభ।
చతుర్విధాని చాస్త్రాణి భాస్కరోపమవర్చసం ॥ 3-116-46 (20527)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి షోడశాధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 116 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-116-4 తాపసాందర్శయిష్యతి। తేనైవాహంప్రసంగేనేతి ఝ. పాఠః ॥ 3-116-5 ఆయాన్ ఆగచ్ఛన్ ॥ 3-116-28 జన్యాః వరపక్షీయాః। తతో గాధిః సుతాం తస్మై దదౌ కన్యాం నృపోత్తమేతి క. పాఠః ॥ 3-116-29 లబ్ధ్వా హయసహస్రం తద్దేవానాం సన్నిధౌ తదేతి క. పాఠః ॥ 3-116-31 అవలోకకః అవలోకనార్థీ ॥ 3-116-36 విశ్వంవిరాటపురుషం ఆవర్తయిత్వాముహుర్ముహురనుసంధాయ ఏతయోశ్చర్వోర్భక్షణేన విశ్వస్రష్టృతుల్యౌ పుత్రౌ భవిష్యత ఇతి భావః ॥ 3-116-37 తే ఉభే ప్రతి ఇత్యుక్త్వేతీకారలోపః సంధిర్వా ఆర్షః। ఆలింగనే అశ్వత్థోదుంబరయోః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 117
॥ శ్రీః ॥
3.117. అధ్యాయః 117
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
రామేణ రేణుకాయాం మానసికవ్యభిచారదర్శినః పితుర్జమదగ్నేర్నియోగాత్కుఠారేణ తస్యాః కంఠచ్ఛేదనం ॥ 1 ॥ జమదగ్నినా పుత్రప్రార్థనయా రేణుకాయాః పునరుజ్జీవనం ॥ 2 ॥ రామాసంనిధానే జమదగ్న్యాశ్రమముపాగతేన కార్తవీర్యార్జునేన తదీయహోమధేనువత్సాహరణపూర్వకం తదాశ్రమపీడనం ॥ 3 ॥ తత ఆగతేన రామేణ కార్తవీర్యే యుధి నిహతే తదీయై రామాసంనిధానే జమదగ్నేర్వధః ॥ 4 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-117-0 (20528)
అకృతవ్రణ ఉవాచ। 3-117-0x (2089)
స వేదాధ్యయనే యుక్తో జమదగ్నిర్మహాతపాః।
తపస్తేపే తతో దేవాన్నియమాద్వశమానయత్ ॥ 3-117-1 (20529)
స ప్రసేనజితం రాజన్నధిగంయ నరాధిపం।
రేణుకాం వరయామాస స చ తస్మై దదౌ నృపః ॥ 3-117-2 (20530)
రేణుకాం త్వథ సంప్రాప్య భార్యాం భార్గవనందనః।
ఆశ్రమస్థస్తయా సార్ధం తపస్తేపేఽనుకూలయా ॥ 3-117-3 (20531)
తస్యాః కుమారాశ్చత్వారో జజ్ఞిరే రామపంచమాః।
సర్వేషామజఘన్యస్తు రామ ఆసీంజఘన్యజః ॥ 3-117-4 (20532)
ఫలాహారేషు సర్వేషు గతేష్వథ సుతేషు వై।
రేణుకా స్నాతుమగమత్కదాచిన్నియతవ్రతా ॥ 3-117-5 (20533)
సా తు చిత్రరథం నామ మార్తికావతకం నృపం।
దదర్శ రేణుకా రాజన్నాగచ్ఛంతీ యదృచ్ఛయా ॥ 3-117-6 (20534)
క్రీడంతం సలిలే దృష్ట్వా సభార్యం పద్మమాలినం।
ఋద్ధిమంతం తతస్తస్య స్పృహయామాస రేణుకా ॥ 3-117-7 (20535)
వ్యభిచారాచ్చ తస్మాత్సా క్లిన్నాంభసి విచేతనా।
`అంతరిక్షాన్నిపతితా నర్మదాయాం మహాహ్రదే ॥ 3-117-8 (20536)
ఉతీర్య చాపి సా యత్నాజ్జగామ భరతర్షభ'।
ప్రవివేశాశ్రమం త్రస్తా తాం వై భర్తాన్వబుధ్యత ॥ 3-117-9 (20537)
స తాం దృష్ట్వాచ్యుతాంధైర్యాద్బ్రాహ్ంయా లక్ష్ంయా వివర్జితాం।
శ్రిక్శబ్దేన మహాతేజా గర్హయామాస వీర్యవాన్ ॥ 3-117-10 (20538)
తతో జ్యేష్ఠో జామదగ్న్యో రుమణ్వాన్నామ నామతః।
ఆజగామ సుషేణశ్చ వసుర్విశ్వావసుస్తథా ॥ 3-117-11 (20539)
తానానుపూర్వ్యాద్భగవాన్వధే మాతురచోదయత్।
న చ తే జాతసంమోహాః కించిదూచుర్విచేతసః ॥ 3-117-12 (20540)
తతః శశాప తాన్క్రోధాత్తే శప్తాశ్చైతనాం జహుః।
మృగపక్షిసధర్మాణః క్షిప్రమాసంజడోపమాః ॥ 3-117-13 (20541)
తతో రామోఽభ్యయాత్పశ్చాదాశ్రమం పరవీరహా।
తమువాచ మహామన్యుర్జమదగ్నిర్మహాతపాః ॥ 3-117-14 (20542)
జహీమాం మాతరం పాపాం మా చ పుత్ర వ్యథాం కృథాః।
తత ఆదాయ పరశుం రామో మాతు శిరోఽహరత్ ॥ 3-117-15 (20543)
తతస్తస్య మహారాజ జమదగ్నేర్మహాత్మనః।
కోపోఽభ్యగచ్ఛత్సహసా ప్రసన్నశ్చాబ్రవీదిదం ॥ 3-117-16 (20544)
మమేదం వచనాత్తాత కృతం తే కర్మ దుష్కరం।
వృణీష్వ కామాంధర్మజ్ఞ యావతో వాంఛసే హృదా ॥ 3-117-17 (20545)
స వవ్రే మాతురుత్థానమస్మృతిం చ వధస్య వై।
పాపేన తేన చాస్పర్శం భ్రాతౄణాం ప్రకృతిం తథా ॥ 3-117-18 (20546)
అప్రతిద్వంద్వతాం యుద్ధే దీర్ఘమాయుశ్చ భారత।
దదౌ చ సర్వాన్కామాంస్తాంజమదగ్నిర్మహాతపాః ॥ 3-117-19 (20547)
కదాచిత్తు తథైవాస్య వినిష్క్రాంతాః సుతాః ప్రభో।
అథానూపపతిర్వీరః కార్తవీర్యోఽభ్యవర్తత ॥ 3-117-20 (20548)
తమాశ్రమపదం ప్రాప్తమృషిరర్ధ్యాత్సమార్చయత్।
స యుద్ధమదసంమత్తో నాభ్యనందత్తథాఽర్చనం ॥ 3-117-21 (20549)
ప్రమథ్య చాశ్రమాత్తస్మాద్ధోమధేనోస్తతోబలాత్।
జహార వత్సం క్రోశంత్యా బభంజ చ మహాద్రుమాన్ ॥ 3-117-22 (20550)
ఆగతాయ చ రామాయ తదాచష్ట పితా స్వయం।
గాం చ రోరుదతీం దృష్ట్వా కోపో రామం సమావిశత్।
స మన్యువశమాపన్నః కార్తవీర్యముపాద్రవత్ ॥ 3-117-23 (20551)
తస్యాథ యుధి విక్రంయ భార్గవః పరవీరహా।
చిచ్ఛేద నిశితైర్భల్లైర్బాహూన్పరిఘసంనిభాన్ ॥ 3-117-24 (20552)
సహస్రసంమితాన్రాజన్ప్రగృహ్య రుచిరం ధనుః।
అభిభూతః స రామేణ సంయుక్తః కాలధర్మణా ॥ 3-117-25 (20553)
అర్జునస్యాథ దాయాదా రామేణ కృతమన్యవః।
ఆశ్రమస్థం వినా రామం జమదగ్నిముపాద్రవన్ ॥ 3-117-26 (20554)
తే తం జఘ్నుర్మహావీర్యమయుధ్యంతం తపస్వినం।
అసకృద్రామరామేతి విక్రోశంతమనాథవత్ ॥ 3-117-27 (20555)
కార్తవీర్యస్య పుత్రాస్తు జమదగ్నిం యుధిష్ఠిర।
ఘాతయిత్వా శరైర్జగ్ముర్యథాగతమరిందమాః ॥ 3-117-28 (20556)
అపక్రాంతేషు వై తేషు జమదగ్నౌ తథా గతే।
సమిత్పాణిరుపాగచ్ఛదాశ్రమం భృగునందనః ॥ 3-117-29 (20557)
స దృష్ట్వా పితరం వీరస్తదా మృత్యువశం గతం।
అనర్హం తం తథాభూతం విలలాప సుదుఃఖితః ॥ 3-117-30 (20558)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి సప్తదశాధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 117 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-117-7 తతస్తస్య స్పృహయామాస తమైచ్ఛత్। సభార్యం హేమమాలినమితి క. ధ. పాఠః ॥ 3-117-25 కాలధర్మణా మృత్యునా ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 118
॥ శ్రీః ॥
3.118. అధ్యాయః 118
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
అకృతవ్రణేన యుధిష్ఠిరంప్రతి పితృవధమర్షాత్ త్రిః సప్తకృత్వః పృథివ్యా నిఃక్షత్రియీకరణాదిరామచరిత్రకథనం ॥ 1 .। యుధిష్ఠిరేణ పరేద్యుశ్చతుర్దశ్యాం సంనిహితపరశురామపూజనాదిపూర్వకం మహేంద్రశైలాత్పురః ప్రస్థానం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-118-0 (20559)
రామ ఉవాచ। 3-118-0x (2090)
మమాపరాధాత్తైః క్షుద్రైర్హతస్త్వం తాత బాలిశైః।
కార్తవీర్యస్య దాయాదైర్వనే మృగ ఇవేషుభిః ॥ 3-118-1 (20560)
ధర్మజ్ఞస్య కథం తాత వర్తమానస్య సత్పథే।
మృత్యురేవంవిధో యుక్తః సర్వభూతేష్వనాగసః ॥ 3-118-2 (20561)
కింను తైర్న కృతంపాపం యైర్బవాంస్తపసి స్తితః।
అయుధ్యమానో వృద్ధః సన్హతః శరశతైః శితైః ॥ 3-118-3 (20562)
కింను తే తత్ర వక్ష్యంతి సచివేషు సుహృత్సు చ।
అయుధ్యమానం ధర్మజ్ఞమేకం హత్వాఽనపత్రపాః ॥ 3-118-4 (20563)
అకృతవ్రణ ఉవాచ। 3-118-5x (2091)
లాలప్యైవం సకుస్న్ణం బహు నానావిధం నృప।
ప్రేతకార్యాణి సర్వాణి పితుశ్చక్రే మహాతపాః ॥ 3-118-5 (20564)
దదాహ పితరం చాగ్నౌ రామః పరపురంజయః।
ప్రతిజజ్ఞే వధం చాపి సర్వక్షత్రస్య భారత ॥ 3-118-6 (20565)
సంక్రుద్ధోఽతిబలః సంఖ్యే శస్త్రమాదాయ వీర్యవాన్।
జఘ్నివాన్కార్తవీర్యస్య సుతానేకోఽంతకోపమః ॥ 3-118-7 (20566)
తేషాం చానుగతా యే చ క్షత్రియాః క్షత్రియర్షభ।
తాంశ్చ సర్వానవామృద్గాద్రామః ప్రహరతాంవరః ॥ 3-118-8 (20567)
త్రిఃసప్తకృత్వః పృథివీం కృత్వా నిఃక్షిత్రియాం ప్రభుః।
సమంతపంచకే పంచ చకార రుధిరహ్రదాన్ ॥ 3-118-9 (20568)
స తేషు తర్పయామాస పితౄన్భృగుకులోద్వహః।
సాక్షాద్దదర్శ చర్చీకం స చ రామం న్యవారయత్ ॥ 3-118-10 (20569)
తతో యజ్ఞేన మహతా జామదగ్న్యః ప్రతాపవాన్।
తర్పయామాస దేవేంద్రమృత్విగ్భ్యః ప్రదదౌ మహీం ॥ 3-118-11 (20570)
వేదీం చాప్యదదద్ధైమీం కశ్యపాయ మహాత్మనే।
దశవ్యామాయతాం కృత్వా నవోత్సేధాం విశాంపతే ॥ 3-118-12 (20571)
తాం కశ్యపస్యానుమతే బ్రాహ్మణాః ఖండశస్తదా।
వ్యభజంస్తే తదా రాజన్ప్రఖ్యాతాః ఖాండవాయనాః ॥ 3-118-13 (20572)
స ప్రదాయ మహీం తస్మై కశ్యపాయ మహాత్మనే।
`తపః సుమహదాస్థాయ మహాబలపరాక్రమః'।
అస్మిన్మహేంద్రే శైలేంద్రే వసత్యమితవిక్రమః ॥ 3-118-14 (20573)
ఏవం వైరమభూత్తస్య క్షత్రియైర్లోకవాసిభిః।
పృథివీ చాపి విజితా రామేణామితతేజసా ॥ 3-118-15 (20574)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-118-16x (2092)
తతశ్చతుర్దశీం రామః సమయేన మహామనాః।
దర్శయామాస తాన్విప్రాంధర్మరాజం జ సానుజం ॥ 3-118-16 (20575)
స తమానర్చ రాజేంద్ర భ్రాతృభిః సహితః ప్రభుః।
ద్విజానాం చ పరాం పూజాం చక్రే నృపతిసత్తమః ॥ 3-118-17 (20576)
అర్జిత్వా జామదగ్న్యం స పూజితస్తేన చోదితః।
మహేంద్ర ఉష్య తాం రాత్రిం ప్రయయౌ దక్షిణాముఖః ॥ 3-118-18 (20577)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి అష్టాదశాధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 118 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-118-12 దశవ్యామాయతాం వ్యామో హస్తచతుష్టయం। చత్వారింశద్ధస్తాయామవిస్తారాం। నవోత్సేధాం షట్రత్రింశద్ధస్తోచ్ఛ్రాయాం చేత్యర్థః 3-118-17 ఆనర్చ అర్చితవాన్ ॥ 3-118-18 ఉష్య ఉషిత్వా ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 119
॥ శ్రీః ॥
3.119. అధ్యాయః 119
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరేణ యాత్రాక్రమేణ ప్రభాసతీర్థేప్రతి గమనం ॥ 1 ॥ తత్రతద్దిదృక్షయా కృష్ణబలభద్రాదీనామాగమనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-119-0 (20578)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-119-0x (2093)
గచ్ఛన్స తీర్థాని మహానుభావః।
పుణ్యాని రంయాణి దదర్శ రాజా।
సర్వాణి వైప్రైరుపశోభితాని
క్వచిత్క్వచిద్భారత సాగరంయ ॥ 3-119-1 (20579)
స వృత్తవాంస్తేషు కృతాభిషేకః
సహానుజః పార్థివపుత్రపౌత్రః।
సముద్రగాం పుణ్యతమాం ప్రశస్తాం
జగామ పారిక్షిత పాండుపుత్రః ॥ 3-119-2 (20580)
తత్రాపి చాప్లుత్య మహానుభావ
సంతర్పయామాస పితృడన్సురాంశ్చ।
ద్విజాతిముఖ్యేషు ధనం విసృజ్య
గోదావరీం సాగరగామగచ్ఛత్ ॥ 3-119-3 (20581)
తతో విపాప్మా ద్రవిడేషు రాజ-
న్సముద్రమాసాద్య చ లోకపుణ్యం।
అగస్త్యతీర్థం చ మహాపవిత్రం-
నారీతీర్థాన్యథా వీరో దదర్శ ॥ 3-119-4 (20582)
తత్రార్జునస్యాగ్ర్యధనుర్ధరస్య
నిశంయ తత్కర్మ పరైరశక్యం।
సంపూజ్యమానః పరమర్షిసంఘైః
పరాం ముదం పాణఅడుసుతః స లేభే ॥ 3-119-5 (20583)
స తేషు తీర్థేష్వభిషిక్తగాత్రః
కృష్ణాసహాయః సహితోఽనుజైశ్చ।
సంపూజయన్విక్రమమర్జునస్య
రమే మహీపాలపతిః పృథివ్యాం ॥ 3-119-6 (20584)
తతః సహస్రాణి గవాం ప్రదాయ
తీర్థేషు తేష్వంబుధరోత్తమస్య।
హృష్టః సహ భ్రాతృభిరర్జునస్య
సంకీర్తయామాస గవాం ప్రదానం ॥ 3-119-7 (20585)
స తాని తీర్థాని చ సాగరస్య
పుణ్యాని చాన్యాని బహూని రాజన్।
క్రమేణ గచ్ఛన్పరిపూర్ణకామః
శూర్పారకం పుణ్యతమం దదర్శ ॥ 3-119-8 (20586)
తత్రోదధేః కంచిదతీత్య దేశం
ఖ్యాతం పృథివ్యాం వనమాససాద।
తప్తం సురైరత్ర తపః పురస్తా-
దిష్టుం కతథా పుణ్యపరైర్నరేంద్రైః ॥ 3-119-9 (20587)
స తత్ర తామగ్ర్యధనుర్ధరస్య
వేదీం దదర్శాయతపీనబాహుః।
ఋచీకపుత్రస్య తపస్విసంఘైః
సమావృతాం పుణ్యకృదర్చనీయాం ॥ 3-119-10 (20588)
తతో వసూనాం వసుధాధిపః స
మరుద్గణానాం చ తథాశ్వినోశ్చ।
వైవస్వతాదిత్యధనేశ్వరాణా-
మింద్రస్య విష్ణోః సవితుర్విభోశ్చ ॥ 3-119-11 (20589)
భగస్య చంద్రస్య దివాకరస్య
పతేరపాం సాధ్యగణస్య చైవ।
ధాతుః పితౄణాం చ తథా మహాత్మా
రుద్రస్య రాజన్సగణస్య చైవ ॥ 3-119-12 (20590)
సరస్వత్యాః సిద్ధగణస్య చైవ
పూష్ణశ్చ యే చాప్యమరాస్తథాఽన్యే।
పుణ్యాని చాప్యాయతనాని తేషాం
దదర్శ రాజా సుమనోహరాణి ॥ 3-119-13 (20591)
తేషూపవాసాన్విబుధానుపోష్య
దుత్త్వా చ రత్నాని మహాంతి రాజా।
తీర్థేషు సర్వేషు పరిప్లుతాంగః
పునః స శూర్పారకమాజగామ ॥ 3-119-14 (20592)
స తేన తీరేణ తు సాగరస్య
పునః ప్రయాతః సహ సోదరీయైః।
ద్విజైః పృథివ్యాం ప్రథితం మహద్భి-
స్తీర్థం ప్రభాసం సముపాజగామ ॥ 3-119-15 (20593)
తత్రాభిషిక్తః పృథులోహితాక్షః
సహానుజైర్దేవగణాన్పితౄంశ్చ।
సంతర్పయామాస తథైవ కృష్ణా
తే చాపి విప్రాః సహ లోమశేన ॥ 3-119-16 (20594)
కస ద్వాదశాహం జలవాయుభక్షః
కుర్వన్క్షపాహఃసు తదాఽభిషేకం।
సమంతతోఽగ్నీనుపదీపయిత్వా
తేపే తపో ధర్మభృతాంవరిష్ఠః ॥ 3-119-17 (20595)
తముగ్రమాస్థాయ తపశ్చరంతం
శుశ్రావ రామశ్చ జనార్దనశ్చ।
తౌ సర్వవృష్ణిప్రవరౌ ససైన్యౌ
యుధిష్ఠిరం జగ్మతురాజమీఢం ॥ 3-119-18 (20596)
తే వృష్ణయః పాండుసుతాన్సమీక్ష్య
భూమౌ శయానాన్మలదిగ్ధగాత్రాన్।
అనర్హతీం ద్రౌపదీం చాపి దృష్ట్వా
సుదుఃఖితాశ్చుక్రుశురార్తనాదాన్ ॥ 3-119-19 (20597)
తతః స రామం చ జనార్దనం చ
కార్ష్ణి చ సాంబం చ శినేశ్చ పౌత్రం।
అన్యాంశ్చ వృష్ణీనుపగంయ పూజాం
చక్రే యథాధర్మమహీనసత్వః ॥ 3-119-20 (20598)
తే చాపి సర్వాన్ప్రతిపూజ్య పార్థాం-
స్తైః సత్కృతాః పాండుసుతైస్తథైవ।
యుధిష్ఠిరం సంపరివార్య రాజ-
న్నుపావిశందేవగణా యథేంద్రం ॥ 3-119-21 (20599)
తేషాం స సర్వం చరితం పరేషాం
వనే చ వాసం పరమప్రతీతః।
అస్త్రార్థమింద్రస్య గతం చ పార్థం
కృష్ణే శశంసామరరాజసూనుం ॥ 3-119-22 (20600)
శ్రుత్వా తు తే తస్య వచః ప్రతీతా-
స్తాంశ్చాపి దృష్ట్వా సుకృశనతీవ।
నేత్రోద్భవం సంముముచుర్మహార్హా
దుఃఖార్తిజం వారి మహానుభావాః ॥ 3-119-23 (20601)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి ఏకోనవింశత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 119 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-119-2 వృత్తవాన్ సద్వృత్తః। పార్థివః పృథ్వీపతిః కశ్యపస్తస్య పుత్రః సూర్యస్తస్య పౌత్రో యుధిష్ఠిరః తత్పితుర్ధర్మస్య సూర్యపుత్రత్వాత్। ప్రశస్తాం నామ నదీం ॥ 3-119-4 నారీతీర్థాని గ్రాహరూపాః పంచాప్సరసో మునిశాపవశాద్యత్ర స్థితా అర్జునేన చ శాపాన్మోచితాస్తాని నారీతీర్థాని ॥ 3-119-7 మంబుధరోత్తమస్య సముద్రస్య ॥ 3-119-14 తీర్థేషు। ఉపవాసాన్ పుమీపవాసినో విబుధాన్పణఅడితానుపోష్య వస్త్రైరావాస్ రత్నాని చ తేభ్య ఏవ దత్త్వా ॥ 3-119-20 కార్జ్జి ప్రద్యుంనం। పౌత్రం సాత్యకిం ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 120
॥ శ్రీః ॥
3.120. అధ్యాయః 120
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
బలభద్రేణ వృష్ణిపాండవసభాయాం భీష్మధృతరాష్ట్రాదిగర్హణపూర్వకం పాండవాన్ప్రతి శోచనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-120-0 (20602)
జనమేజయ ఉవాచ। 3-120-0x (2094)
ప్రభాసతీర్థమాసాద్యపాండవా వృష్ణయస్తథా।
కిమకుర్వన్కథాశ్చైషాం కాస్తత్రాసంస్తపోధన ॥ 3-120-1 (20603)
తే హి సర్వే మహాత్మానః సర్వశాస్త్రవిశారదాః।
వృష్ణయః పాండవాశ్చైవ సుహృదశ్చపరస్పరం ॥ 3-120-2 (20604)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-120-3x (2095)
ప్రభాసతీర్థం సంప్రాప్య పుణ్యం తీర్థం మహోదధేః।
వృష్ణయః పాండవాన్వీరాః పరివార్యోపతస్థిరే ॥ 3-120-3 (20605)
తతో గోక్షీరకుందేందుమృణఆలరజతప్రభః।
వనమాలీ హలీ రామో బభాషే పుష్కరేక్షణం ॥ 3-120-4 (20606)
న కృష్ణ ధర్మశ్చరితో భవాయ
జంతోరధర్మశ్చ పరాభవాయ।
యుధిష్ఠిరో యత్రజటీ మహాత్మా
వనాశ్రయః క్లిశ్యతి చీరవాసాః ॥ 3-120-5 (20607)
దుర్యోధనశ్చాపి మహీం ప్రశాస్తి
న చాస్య భూమిర్వివరం దదాతి।
ధర్మాదధర్మశ్చరితో వరీయా-
నితీవ మన్యేత నరోఽల్పబుద్ధిః ॥ 3-120-6 (20608)
దుర్యోధనే చాపి వివర్ధమానే
యుధిష్ఠిరే చాసుఖమాత్తరాజ్యే।
`హృతస్వరాజ్యాయతనార్థభార్యే
దుర్యోధనేనాల్పధియా చ పార్థే'।
కింన్వత్ర కర్తవ్యమితి ప్రజాభిః
శంకా మిథః సంజనితా నరాణాం ॥ 3-120-7 (20609)
అయం స ధర్మప్రభవో నరేంద్రో
ధర్మే ధృతః సత్యధృతిః ప్రదాతా।
చలేద్ధి రాజ్యాచ్చ సుఖాచ్చ పార్థో
ధర్మాదపేతస్తు కథం వివర్ధేత్ ॥ 3-120-8 (20610)
కథం ను భీష్మశ్చ కృపశ్చ విప్రో
ద్రోణశ్చ రాజా చ కులస్య వృద్ధః।
ప్రవ్రాజ్య పార్థాన్సుమాప్నువంతి
ధిక్పాపబుద్ధీన్భరతప్రధానాన్ ॥ 3-120-9 (20611)
కింనామ వక్ష్యత్యవనిప్రధానః
పితృడన్సమాగంయ పరత్ర పాపః।
పుత్రేషు సంయక్వరితం మయేతి
పుత్రానపాపాన్వ్యపరోప్య రాజ్యాత్ ॥ 3-120-10 (20612)
నాసౌ ధియా సంప్రతి పశ్యతి స్మ
కింనామ కృత్వాఽహమచక్షురేవం।
జాతః పృథివ్యామితి పార్థివేషు
ప్రవ్రాజ్యకౌంతేయమితి స్మ రాజ్యాత్ ॥ 3-120-11 (20613)
నూనం సమృద్ధాన్పితృలోకభూమౌ
చామీకరాభాన్క్షితిజాన్ప్రఫుల్లాన్।
విచిత్రవీర్యస్య సుతః సపుత్రః
కృత్వా నృశంసం వత పశ్యతి స్మ ॥ 3-120-12 (20614)
వ్యూఢోత్తరాంసాన్పృథులోహితాక్షా-
నిమాంస్మ పృచ్ఛన్స శృణోతి నూనం।
ప్రాస్థాపయద్యత్స వనం సశంకో
యుధిష్ఠిరం సానుజమాత్తశస్త్రం ॥ 3-120-13 (20615)
యోఽయం పరషాం పృతనాం సమృద్ధాం
నిరాయుధో దీర్ఘభుజో నిహన్యాత్।
శ్రుత్వైవ శబ్దం హి వృకోదరస్య
ముంచంతి సైన్యాని శకృత్సమూత్రం ॥ 3-120-14 (20616)
స క్షుత్పిపాసాధ్వకృశస్తరస్వీ
సమేత్య నానాయుధబాణపాణిః।
వనే స్మరన్వాసమిమం సుఘోరం
శేషం న కుర్యాదితి నిశ్చితం మే ॥ 3-120-15 (20617)
న హ్యస్ వీర్యేణ బలేన కశ్చి-
త్సమః పృథివ్యామపి విద్యతేఽన్యః।
స శీతవాతాతపకర్శితాంగో
న శేషమాజావసుహృత్సు కుర్యాత్ ॥ 3-120-16 (20618)
ప్రాచ్యాం నృపానేకరథేన జిత్వా
వృకోదరః సానుచరాన్రణేషు।
స్వస్త్యాగమద్యోఽతిరథస్తరస్వీ
సోయం వనే క్లిశ్యతి చీరవాసాః ॥ 3-120-17 (20619)
యః సింధుకూలే వ్యజయన్నృదేవా-
న్సమాగతాందాక్షిణాత్యాన్మహీపాన్।
తం పశ్యతేమం సహదేవమద్య
తరస్వినం తాపసవేషరూపం ॥ 3-120-18 (20620)
యః పార్థివానేకరథేన వీరో
దిశం ప్రతీచీం ప్రత్నియుద్ధశౌండః।
జిగ్యే రణే తం నకులం వనేఽస్మి-
న్సంపశ్యతైనం మలదిగ్ధగాత్రం ॥ 3-120-19 (20621)
సత్రే సమృద్ధేఽతిరథస్య రాజ్ఞో
వేదీతలాదుత్పతితా సుతా యా।
సేయం వనే వాసమిమం సుదుఃఖం
కథం సహత్యద్య సతీ సుఖార్హా ॥ 3-120-20 (20622)
త్రివర్గముఖ్యస్ సమీరణస్య
దేవేశ్వరస్యాప్యథవాఽశ్వినోశ్చ।
ఏషాం సురాణాం తనయాః కథంను
వనే చరంత్యస్తసుఖాః సుఖార్హాః ॥ 3-120-21 (20623)
జితే హి ధర్మస్య సుతే సభార్యే
సభ్రాతృకే సానుచరే నిరస్తే।
దుర్యోధనే చాపి వివర్ధమానే
కథం న సీదత్యవనిః సశైలా ॥ 3-120-22 (20624)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి వింశత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 120 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-120-5 భవాయ అభ్యుదయాయ ॥ 3-120-6 వివరం శరీరగూహృనాయ న దదాతీత్యర్థః ॥ 3-120-7 మిథః శంకాధర్మాధర్మయోః కిం బలీయ ఇతి శాస్త్రానుభవయోర్విరోధాత్సంశయః ॥ 3-120-8 రాజ్యాచ్చ సుఖాచ్చ చలేత్ నతు ధర్మాదితి శేషః। తత్ర హేతుః ధర్మాదితి ॥ 3-120-10 అవనిప్రధానో ధృతరాష్ట్రః ॥ 3-120-11 కింనామ పాపం కృత్వాఽహమచక్షుర్జాతః కౌంతేయం ప్రవ్రాజ్య కీదృశో భవిష్యామీతి ధియా నాసౌ పశ్యతీత్యధ్యాహృత్య యోజ్యం ॥ 3-120-12 చామీకరాభాన్ కనకప్రభాన్। ఏతన్మరణచిహ్నం। నృశంసం నింద్యం కర్స ॥ 3-120-15 శేషం న కుర్యాత్ నిఋశేషమేవ నాశయేదిత్యర్థః ॥ 3-120-17 ఖస్తి క్షేమేణ ఆగమత్ ఆగతః ॥ 3-120-18 యో దంతకూటే త్వజయత్సమేతానితి ధ. పాఠః ॥ 3-120-20 రాజ్ఞః ద్రుపదస్య ॥ 3-120-21 త్రివర్గముఖ్యస్ ధర్మస్య ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 121
॥ శ్రీః ॥
3.121. అధ్యాయః 121
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
సాత్యకినా పాణఅడవానపేక్షణేన స్వైరేవ ధార్తరాష్ట్రాదిహననపూర్వకం పాండవానామావనవాససమాపనమభిమన్యో రాజ్యేఽభిషచ నోక్తిః ॥ 1 ॥ కృష్ణేన సాత్యకింప్రతిపాండవానాం పరబాహుబలైకానుపజీవిత్వాదిగుణకథనపూర్వకం తన్నిపేధనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-121-0 (20625)
సాత్యకిరువాచ। 3-121-0x (2096)
న రామ కాలః పరిదేవనాయ
యదుత్తరం త్వత్ర తదేవ సర్వే।
సమాచరామో హ్యనతీతకాలం
యుధిష్ఠిరో యద్యపి నాహ కించిత్ ॥ 3-121-1 (20626)
యే నాథవంతోఽద్య భవంతి లోకే
తే నాత్మనా కర్మ సమారంతే।
తేషాం తు కార్యేషు భవంతి నాథాః
శైబ్యాదయో రామ యథా యయాతేః ॥ 3-121-2 (20627)
యేషాం తథా రామ సమారభంతే
కార్యాణి నాథాః స్వమతేన లోకే।
రతే నాథవంతః పురుషప్రవీరా
నానాథవత్కృచ్ఛ్రమవాప్నువంతి ॥ 3-121-3 (20628)
కస్మాదిమౌ రామజనార్దనౌ చ
ప్రద్యుంనసాంబౌ చ మయా సమేతౌ।
వసంత్యరణ్యే సహ సోదరీయై-
స్త్రైలోక్యనాథానభిగంయ పార్థాః ॥ 3-121-4 (20629)
నిర్యాతు సాధ్యద్య దశార్హసేనా
ప్రభూతనానాయుధచిత్రవర్మా।
యమక్షయం గచ్ఛతు ధార్తరాష్ట్రః
సబాంధవో వృష్ణిబలాభిభూతః ॥ 3-121-5 (20630)
త్వం హ్యేవ కోపాత్పృథివీమపీమాం
సంవేష్టయేస్తిష్ఠతు శార్హ్గధన్వా।
స ధార్తరాష్ట్రం జహి సానుబంధం
వృత్రం యథా దేవపతిర్మహేంద్రః ॥ 3-121-6 (20631)
భ్రాతా చ మే యః స సఖా గురుశ్చ
జనార్దనస్యాత్మసమశ్చ పార్థః।
తదర్థమేకో హి య ఉద్యమన్వై
కరోతి కర్ణోఽస్త్రమవారణీయం ॥ 3-121-7 (20632)
[యదర్థమైచ్ఛన్మనుజాః సుపుత్రం
శిష్యం గురుం చాప్రతికూలవాదం।
యదర్థమభ్యుద్యతముత్తమం త-
త్కరోతి కర్మాగ్ర్యమపారణీయం ॥] 3-121-8 (20633)
తస్యాస్త్రవర్షాణ్యహముత్తమాస్త్రై-
ర్విహత్య సర్వాణఇ రణేఽభిభూయ।
కాయాచ్ఛిరః సర్పవిషాగ్నికల్పైః
శరోత్తమైరున్మథితాఽస్మి రామ ॥ 3-121-9 (20634)
ఖంగేన చాహం నిశితేన సంఖ్యే
కాయాచ్ఛిరస్తస్య బలాత్ప్రమత్య।
తతోఽస్ సర్వాననుగాన్హనిష్యే
దుర్యోధనం చాపి కురూశ్చ సర్వాన్ ॥ 3-121-10 (20635)
ఆత్తాయుధం మామిహ రౌహిణఏయ
పశ్యంతు భైమా యుధి జాతహర్షాః।
నిఘ్నంతమేకం కురుయోధముఖ్యా-
నగ్నిం మహాకక్షమివాంతకాలే ॥ 3-121-11 (20636)
ప్రద్యుంనముక్తాన్నిశితాన్న శక్తాః।
సోఢుం కృపద్రోణవికర్ణకర్ణాః।
జానాసి పీర్యం చ తవాత్మజస్య
కార్ష్ణిర్భవత్యేవ యథా రణస్థః ॥ 3-121-12 (20637)
సాంబః ససూతం సరథం భుజాభ్యాం
దుఃశాసనం శాస్తు బలాత్ప్రమథ్య।
న విద్యతేజాంబవతీసుతస్య
రణేఽవిషహ్యం హి రణోత్కటస్య ॥ 3-121-13 (20638)
ఏతేన బాలేన హి శంబరస్య
దైత్యస్య సైన్యం సహసా ప్రణున్నం।
`హతః స పాపో యుధి కేవలేన
యుద్ధేఽద్వితీయో హరితుల్యవీర్యః' ॥ 3-121-14 (20639)
వృత్తోరురత్యాయతపీనబాహు-
రేతేన సంఖ్యే నిహతోఽశ్వచక్రః।
కో నామ సాంబస్య మహారథస్య
రణే సమక్షం రథమభ్యుదీయాత్ ॥ 3-121-15 (20640)
యథా ప్రవిశ్యాంతరమంతకస్య
కాలే మనుష్యో న వినిష్క్రమేత।
తథా ప్రవిశ్యాంతరమస్య సంఖ్యే
కో నామ జీవన్పునరావ్రజేచ్చ ॥ 3-121-16 (20641)
ద్రోణం కచ భీష్మం చ మహారథౌ తౌ
సుతైర్వృతం చాప్యథ సోమదత్తం।
సర్వాణఇ సైన్యాని చ వాసుదేవః
ప్రధక్ష్యతే సాయకవహ్నిజాలైః ॥ 3-121-17 (20642)
కింనామ లోకేషు విషహ్మమస్తి-
కృష్ణస్య సర్వేషు సదేవకేషు।
ఆత్తాయుధస్యోత్తమబాణపాణే-
శ్చక్రాయుధస్యాప్రతిమస్య యుద్ధే ॥ 3-121-18 (20643)
తతో నిరుద్ధోఽప్యసిచర్మపాణి-
ర్మహీమిమాం ధార్తరాష్ట్రైర్విసంజ్ఞైః।
హృతోత్తమాంగైర్నిహతైః కరోతు
కీర్ణాంకుశైర్వేదిమివాధ్వరేషు ॥ 3-121-19 (20644)
గదోల్ముకౌ బాహుకభానునీథాః
శూరశ్ర సంఖ్యే నిశఠః కుమారః।
రణోత్కటౌ సారణచారుదేష్ణౌ
కులోచితం విప్రథయంతు కర్మ ॥ 3-121-20 (20645)
సవృష్ణిభోజాంధకయోధముఖ్యా
సమాగతా సాత్వతశూరసేనా।
హత్వా రణే తాంధృతరాష్ట్రపుత్రా-
న్లోకే యశః స్ఫీతముపాకరోతు ॥ 3-121-21 (20646)
తతోఽభిమన్యుః పృథివీం ప్రశాస్తు
యావద్వ్రతం ధర్మభృతాంవరిష్ఠః।
యుధిష్ఠిరః పారయతే మహాత్మా
ద్యూతే యథోక్తం కురుసత్తమేన ॥ 3-121-22 (20647)
అస్మత్ప్రముక్తైర్విశిఖైర్జితారి-
స్తతో మహీం భోక్ష్యతి ధర్మరాజః।
నిర్ధార్తరాష్ట్రాం హతసూతపుత్రా-
మేతద్ధి నః కృత్యతమం యశస్యం ॥ 3-121-23 (20648)
వాసుదేవ ఉవాచ। 3-121-24x (2097)
అసంశయం మాధవ సత్యమేత-
ద్గృహ్ణీమ తే వాక్యమదీనసత్వ।
స్వాభ్యాం భుజాభ్యామజితాం తు భూమిం
నేచ్ఛేత్కురూణామృషభః కథంచిత్ ॥ 3-121-24 (20649)
న హ్యేష కామాన్న భయాన్న లోభా-
ద్యుధిష్ఠిరో జాతు జహ్యాత్స్వధర్మం।
భీమార్జునౌ చాతిరథౌ యమౌ చ
తథైవ కృష్ణా ద్రుపదాత్మజేయం ॥ 3-121-25 (20650)
ఉభౌ హి యుద్ధేఽప్రతిమౌ పృథివ్యాం
వృకోదరశ్చైవ ధనంజయశ్చ।
కస్మాన్న కృత్స్నాం పృథివీం ప్రశాసే-
న్మాద్రీసుతాభ్యాం చ పురస్కృతోఽయం ॥ 3-121-26 (20651)
యదా తు పాంచాలపతిర్మహాత్మా
సకేకయశ్చేదిపతిర్వయం చ।
యుధ్యేమ విక్రంయ రణే సమేతా-
స్తదైవ సర్వే రిపవో హి న స్యుః ॥ 3-121-27 (20652)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-121-28x (2098)
నేదం చిత్రం మాధవ యద్బ్రవీషి
సత్యం తు మే రక్ష్యతమం న రాజ్యం।
కృష్ణస్తు మాం వేద యథావదేకః
కృష్ణం చ వేదాహమథో యథావత్ ॥ 3-121-28 (20653)
యదైవ కాలం పురుషప్రవీరో
వేత్స్యత్యయం మాధవ విక్రమస్య।
తదా రణే త్వం చ శినిప్రవీర
సుయోధనం జేష్యసి కేశవశ్చ ॥ 3-121-29 (20654)
ప్రతిప్రయాంత్వద్య దశార్హవీరా
దృష్టోస్మి నాథైర్నరలోకనాథైః।
ధర్మేఽప్రమాదం కురుతాప్రమేయా
ద్రష్టాఽస్మి భూయః సుఖినః సమేతాన్ ॥ 3-121-30 (20655)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-121-31x (2099)
తేఽన్యోన్యమామంత్ర్య తథాఽభివాద్య
వృద్ధాన్పరిష్వజ్య శిశూంశ్చ సర్వాన్।
యదుప్రవీరాః స్వగృహాణి జగ్ము-
స్తే చాపి తీర్థాన్యముసంవిచేరుః ॥ 3-121-31 (20656)
విసృజ్య వృష్ణీనను ధర్మరాజౌ
విదర్భరాజోపచితాం సుతీర్థాం।
జగామ పుణ్యాం సరితం పయోష్ణీం
సభ్రాతృభృత్యః సహ లోమశేన ॥ 3-121-32 (20657)
సుతేన సోమేన విమిశ్రతోయాం
పయః పయోష్ణీం ప్రతి సోధ్యువాస।
ద్విజాతిముఖ్యైర్ముదితైర్మహాత్మా
సంస్తూయమానః స్తుతిభిర్వరాభిః ॥ 3-121-33 (20658)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్తయాత్రాపర్వణి ఏకవింశత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 121 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-121-2 శైవ్యాదయ ఇతి స్వార్థే ష్యఞ్ ॥ 3-121-7 స పార్థోపి తిష్ఠత్వితి పూర్వేణాన్వయః ॥ 3-121-8 యదర్థం శత్రువధార్థం। తత్ సుపుత్రాదికం। అస్మాకమస్తీతి శేషః ॥ 3-121-11 భైమా భీమకర్మకర్తారో భీమవంశజా వా ॥ 3-121-14 ఏతేన ప్రద్యుంనేన ॥ 3-121-33 సుతేన అభిషుతేన। యజ్ఞే సోమపానతుల్యం తజ్జలపానమిత్యర్థః। పయోష్ణీం ప్రతి పయోష్ణ్యాం పయోమాత్రమధ్యువాసం భక్షితవాన్ ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 122
॥ శ్రీః ॥
3.122. అధ్యాయః 122
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
లోమశేన యుధిష్ఠిరంప్రతి పయోష్ణోతటే గయకృతయాగవర్ణనం ॥ 1 ॥ తథా చ్యవనేన శర్యాతియాజనాదికథనం ॥ 2 ॥ యుధిష్ఠిరేణ లోమశంప్రతిసవిస్తరం చ్యవనచరిత్రకీర్తనప్రార్థనా ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-122-0 (20659)
లోమశ ఉవాచ। 3-122-0x (2100)
గయేన యజమానేన సోమేనేహ పురందరః।
తర్పిత శ్రూయతే రాజన్స తృప్తో ముదమభ్యగాత్ ॥ 3-122-1 (20660)
ఇహ దేవైః సహేంద్రైశ్చ ప్రజాపతిభిరేవ చ।
ఇష్టం బహువిధైర్యజ్ఞైర్మహద్భిర్భూరిదక్షిణైః ॥ 3-122-2 (20661)
ఆధూర్తరజసశ్చేహ రాజా వజ్రధరం ప్రభుః।
తర్పయామాస సోమేన హయమేధేషు సప్తసు ॥ 3-122-3 (20662)
తస్య సప్తసు యజ్ఞేషు సర్వమాసీద్ధిరణ్యయం।
వానప్రస్థం చ భౌమం చ యద్ద్రవ్యం నియతం మఖే ॥ 3-122-4 (20663)
చషాలయూపచమసాః స్థాల్యః పాత్ర్యః స్రుచః స్రువాః।
తేష్వేవ చాస్య యజ్ఞేషు ప్రయోగాః సప్త విశ్రుతాః ॥ 3-122-5 (20664)
సప్తైకైకస్యయూపస్య చషాలాశ్చోపరిశ్థితాః।
తస్య స్మ యూపాన్యజ్ఞేషు భ్రాజమానాన్హిరణ్మయాన్।
స్వయముత్థాపయామాసుర్దేవాః సేంద్రా యుధిష్ఠిర ॥ 3-122-6 (20665)
తేషు తస్య మఖాగ్ర్యేషు గయస్య పృథివీపతేః।
అమాద్యదింద్రః సోమేన దక్షిణాభిర్ద్విజాతయః ॥ 3-122-7 (20666)
ప్రసంఖ్యానానసంఖ్యేయాన్ప్రత్యగృహ్ణంద్విజాతయః ॥ 3-122-8 (20667)
సికతా వా యథా లోకే యథావా దివి తారకాః।
యథా వా వర్షతో ధారా అసంఖ్యేయాః స్మ కేనచిత్ ॥ 3-122-9 (20668)
తథైవ తదసంఖ్యేయం ధనం యత్ప్రదదౌ గయః।
సదస్యేభ్యో మహారాజ తేషు యజ్ఞేషు సప్తసు ॥ 3-122-10 (20669)
భవేత్సంఖ్యేయమేతద్ధి యదేతత్పరికీర్తితం।
న తస్య శక్యాః సంఖ్యాతుం దక్షిణాదక్షిణావతః ॥ 3-122-11 (20670)
హిరణ్మయీభిర్గోభిశ్చ కృతాభిర్విశ్వకర్మణా।
బ్రాహ్మణాంస్తర్పయామాస నానాదిగ్భ్యః సమాగతాన్ ॥ 3-122-12 (20671)
అల్పావశేషా పృథివీ చైత్యైరాసీత్సమాచితా।
గయస్య యజమానస్య తత్రతత్ర విశాంపతే ॥ 3-122-13 (20672)
స లోకాన్ప్రాప్తవైనైంద్రాన్కర్మణా తేన భరత।
సలోకతాం తస్య గచ్ఛేత్పయోష్ణ్యాం య ఉపస్పృశేత్ ॥ 3-122-14 (20673)
తరస్మాత్త్వమత్ర రాజేనద్ర భ్రాతృభిః సహితోచ్యుత।
ఉపస్పృశ్య మహీపాల ధూతపాప్మా భవిష్యసి ॥ 3-122-15 (20674)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-122-16x (2101)
స పయోష్ణ్యాం నరశ్రేష్ఠః స్నాత్వా వై భ్రాతృభిః సహ।
వైదూర్యపర్వతం చైవ నర్మదాం చ మహానదీం ॥ 3-122-16 (20675)
`ఉద్దిశ్య పాండవశ్రేష్ఠః స ప్రతస్థే మహీపతిః'।
సమాగమత తేజస్వీ భ్రాతృభిః సహితో నఘ ॥ 3-122-17 (20676)
తత్రాస్య సర్వాణ్యాచఖ్యౌ లోమశో భగవానృషిః।
తీర్థాని రమణీయాని పుణ్యాన్యాయతనాని చ ॥ 3-122-18 (20677)
యథాయోగం యథాప్రీతి ప్రయయౌ భ్రాతృభిః సహ।
తత్రతత్రాదదద్విత్తం బ్రాహ్మణేభ్యః సహస్రశః ॥ 3-122-19 (20678)
లోమశ ఉవాచ। 3-122-20x (2102)
దేవానామేతి కౌంతేయ తథా రాజ్ఞాం సలోకతాం।
వేదూర్యపర్వతం దృష్ట్వా నర్మదామవతీర్య చ ॥ 3-122-20 (20679)
సంధిరేష నరశ్రేష్ఠ త్రేతాయా ద్వాపరస్య చ।
ఏనమాసాద్య కౌంతేయ సర్వపాపైః ప్రముచ్యతే ॥ 3-122-21 (20680)
ఏష శర్యాతియజ్ఞస్య దేశస్తాత ప్రకాశతే।
సాక్షాద్యత్రాపిబత్సోమమశ్విభ్యాం సహ వాసవః ॥ 3-122-22 (20681)
చుకోప భార్గవశ్చాపి మహేంద్రస్ మహాతపాః।
సంస్తంభయామాస చ తం వాసవం చ్యవనః ప్రభుః ॥ 3-122-23 (20682)
సుకన్యాం చాపి భార్యాం స రాజపుత్రీమవాప్తవాన్।
`నాసత్యౌ చ మహాభాగ కృతవాన్సోమపీథివౌ' ॥ 3-122-24 (20683)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-122-25x (2103)
కథం విష్టంభితస్తేన భగవాన్పాకశాసనః।
కిమర్థం భార్గవశ్చాపి కోపం చక్రే మహాతపాః ॥ 3-122-25 (20684)
నాసత్యౌ చ కథం బ్రహ్మన్కృతవాన్సోమపీథినౌ।
ఏతత్సర్వం యథావృత్తమాఖ్యాతు భగవాన్మమ ॥ 3-122-26 (20685)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి ద్వావింశత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 122 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-122-3 ఆధూర్తరజసో గయనామా ॥ 3-122-4 వానరస్పత్యం వృక్షజం చషాలాది। భౌమం మృన్మయం స్థాల్యాది ॥ 3-122-5 చషాలో యూపాకటకః। యూపః యజ్ఞస్తంభః। చమసాః సోమపానపాత్రాణి। పాత్ర్యః హవిఃస్థాపనార్థాని మృన్మయాని। స్రుచః హవిఃప్రదానార్థాః। స్రువాహవిరవదానార్థాః ॥ 3-122-8 ప్రసంఖ్యానాన్ ఏకయత్నేన భూయఃఖర్ణముద్రాదేర్మాపకాన్ ఖారీద్రోణాదీన్ ॥ 3-122-26 సోమస్య పీథః పానం తద్వంతౌ సోమపీథినౌ ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 123
॥ శ్రీః ॥
3.123. అధ్యాయః 123
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
లామశేన యుధిష్ఠిరంప్రతి సుకన్యోపాఖ్యానకథనారంభః ॥ 1 ॥ కదాచన శర్యాతనినా నృపేణ సైన్యాదిభిఃసహ చ్యవనాశ్రమాభిగమనం ॥ 2 ॥ తత్ర శర్యాతికన్యయా సుకన్యయా చిరతరతపశ్చర్యానిరతస్య చ్యవనస్య శరీరం పర్యావృత్య వివర్ధమానమహావల్మీకావలోకనం ॥ 3 ॥ తథా కుతూహలాద్వల్మీకోపరి దృశ్యమానచ్యవననయనయుగలస్యాజ్ఞానాత్కంటకేన విభేదనం ॥ 4 ॥ తతః క్రుద్ధస్య చ్యవనస్య ప్రసాదనాయ శర్యాతినా భార్యాత్వాయ తస్మై సుకన్యాయాః ప్రదానం ॥ 5 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-123-0 (20686)
లోమశ ఉవాచ। 3-123-0x (2104)
భృగోర్మహర్షేః పుత్రోఽభూచ్చయవనో నామ భారత।
సమీపే సరసస్తస్య తపస్తేపే మహాద్యుతిః ॥ 3-123-1 (20687)
స్థాణుభూతో మహాతేజా వీరస్థానేన పాండవ।
అతిష్ఠత చిరం కాలమేకదేశే విశాంపతే ॥ 3-123-2 (20688)
సవల్మీకోఽభవదృషిర్లతాభిరివ సంవృతః।
కాలేన మహతా రాజన్సమాకీర్ణః పిపీలికైః ॥ 3-123-3 (20689)
తథా స సంవృతో ధీమాన్మృత్పిండ ఇవ సర్వశః।
తప్యతే స్మ తపో ఘోరం వల్మీకేన సమావృతః ॥ 3-123-4 (20690)
అథ దీర్ఘస్య కాలస్య శర్యాతిర్నామ పార్థివః।
ఆజగామ సరో రంయం విహర్తుమిదముత్తమం ॥ 3-123-5 (20691)
తస్య స్త్రీణాం సహస్రాణి చత్వార్యాసన్పరిగ్రహః।
ఏకైవ చ సుతా సుభ్రూః సుకన్యా నామ భారత ॥ 3-123-6 (20692)
సా సఖీభిః పరివృతా దివ్యాభరణభూషితా।
చంక్రంయమాణా వల్మీకం భార్గవస్య సమాసదత్ ॥ 3-123-7 (20693)
సా వై వసుమతీం తత్ర పశ్యంతీ సుమనోరమాం।
వనస్పతీన్ప్రచిన్వంతీ విజహార సఖీవృతా ॥ 3-123-8 (20694)
రూపేణ వయసా చైవ భదనేన మదేన చ।
బభంజ వనవృక్షాణాం శాఖాః పరమపుష్పితాః ॥ 3-123-9 (20695)
తాం సఖీరహితామేకామేకవస్త్రామలంకృతాం।
దదర్శ భార్గవో ధమాంశ్చరంతీమివ విద్యుతం ॥ 3-123-10 (20696)
తాం పశ్యమానో విజనే స రేమే పరమద్యుతిః।
క్షామకంఠశ్చ విప్రర్షిస్తపోబలసమన్వితః।
తామాబభాషేకల్యాణీం సా చాస్య న శృణోతి వై ॥ 3-123-11 (20697)
తతః సుకన్యా వల్మీకే దృష్ట్వా భార్గవచక్షుషీ।
కౌతూహలాత్కంటకేన బుద్ధిమోహబలాత్కృతా।
కింను ఖల్విదమిత్యుక్త్వా నిర్బిభేదాస్య లోచనే ॥ 3-123-12 (20698)
అక్రుద్ధ్యత్స తథా విద్ధే నేత్రే పరమమన్యుమాన్।
తతః శర్యాతిసైన్యస్య శకృన్మూత్రే సమావృణోత్ ॥ 3-123-13 (20699)
తతో రుద్ధే శకృన్మూత్రే సైన్యమాసీత్సుదుఃఖితం।
తథాగతమభిప్రేక్ష్య పర్యపృచ్ఛత్స పార్థివః ॥ 3-123-14 (20700)
తపోనిత్యస్య వృద్ధస్య రోషణస్య విశేషతః।
కేనాపకృతమద్యేహ భార్గవస్య మహాత్మనః।
జ్ఞాతం వా యది వాఽజ్ఞాతం తద్ద్రుతం బ్రూత మాచిరం ॥ 3-123-15 (20701)
తమూచుః సైనికాః సర్వే న విద్మోఽపకృతం వయం।
సర్వోపాయైర్యథాకామం భవాంస్తదధిగచ్ఛతు ॥ 3-123-16 (20702)
తతః స పృథివీపాలః సాంనా చోగ్రేణ చ స్వయం।
పర్యపృచ్ఛత్సుహృద్వర్గం పర్యజానన్న చైవ తే ॥ 3-123-17 (20703)
ఆనాహార్తం తతో దృష్ట్వా తత్సైన్యమనుఖార్దితం।
పితరం దుఃఖితం దృష్ట్వా సుకన్యేదమథాబ్రవీత్ ॥ 3-123-18 (20704)
మయాఽటంత్యేహ వల్మీకే దృష్టం సత్వమభిజ్వలత్।
ఖద్యోతవదభిజ్ఞాతం తన్మయా విద్ధమంతికాత్ ॥ 3-123-19 (20705)
ఏతచ్ఛ్రుత్వా తు వల్మీకం శర్యాతిస్తూర్ణమభ్యయాత్।
తత్రాపశయ్త్తపోవృద్ధం చంద్రాదిత్యసమప్రభం ॥ 3-123-20 (20706)
అయాచదథ సైన్యార్థం ప్రాంజలిః పృథివీపతిః।
అజ్ఞానాద్బాలయా యత్తే కృతం తత్క్షంతుమర్హసి ॥ 3-123-21 (20707)
తతోఽబ్రవీన్మహీపాలం చ్యవనో భార్గవస్తదా।
అపమానాదహం విద్ధో హ్యనయా దర్పపూర్ణయా ॥ 3-123-22 (20708)
రూపౌదార్యసమాయుక్తాం లోభమోహబలాత్కృతాం।
తామేవ ప్రతిగృహ్యాహం రాజందుహితరం తవ।
క్షంస్యామీతి మహీపాల సత్యమేతద్బ్రవీమి తే ॥ 3-123-23 (20709)
లోమశ ఉవాచ। 3-123-24x (2105)
ఋషేర్వచనమాజ్ఞాయ శర్యాతిరవిచారయన్।
దదౌ దుహితరం తస్మై చ్యవనాయ మహాత్మనే ॥ 3-123-24 (20710)
ప్రతిగృహ్య చ తాం కన్యాం భగవాన్ప్రససాద హ।
ప్రాప్తప్రసాదౌ రాజా వై ససైన్యః పురమావ్రజత్ ॥ 3-123-25 (20711)
సుకన్యాఽపి పతిం లబ్ధ్వా తపస్వినమనిందితా।
నిత్యం పర్యచరత్ప్రీత్యా తపసా నియమేన చ ॥ 3-123-26 (20712)
అగ్నీనామతీథీనాం చ శుశ్రూషునసూయికా।
సమారాధయత క్షిప్రం చ్యవనం సా శుభాననా ॥ 3-123-27 (20713)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి త్రయోవింశత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 123 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-123-2 వీరస్తానేన వీరాసనేన ॥ 3-123-11 క్షామకంఠః క్షీణధ్వనిః అతఏవ సా తద్వచనం న శృణోతి ॥ 3-123-20 వయోవృద్ధం చ భార్గవం ఇతి ఝ. ధ. పాఠః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 124
॥ శ్రీః ॥
3.124. అధ్యాయః 124
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
కదాచన చ్యవనాశ్రమముపాగతాభ్యామశ్విభ్యాం భార్యాత్వాయ సుకన్యాప్రతి ప్రార్థనం ॥ 1 ॥ తదకామయమానాం తాం ప్రత్యశ్విభ్యాం స్వప్రసాదాచ్చ్యవనే రూపయౌవనసంపన్నే సతి తుల్యరూపేషు త్రిషు కస్యచిద్వరణచోదనా ॥ 2 ॥ భర్త్రాజ్ఞయా తయా తదంగీకారే చ్యవనేన సహాశ్విభ్యాం సరసోఽంతర్జలే నిమజ్జనం ॥ 3 ॥ సుకన్యయా నిమజ్జ్యోత్థితేషు సరూపేషు త్రిషు తేషు స్వపాతివ్రత్యమహిన్నా చ్యవనస్యైవ వరణం ॥ 4 ॥ తతస్తుష్టేన చ్యవనేనాశ్వినోః సోమరసదాపనప్రతిజ్ఞానం ॥ 5 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-124-0 (20714)
లోమశ ఉవాచ। 3-124-0x (2106)
కస్య చిత్త్వథ కాలస్య త్రిదశావశ్వినౌ నృప।
కృతాభిషేకాం వివృతాం సుకన్యాం తామపశ్యతాం ॥ 3-124-1 (20715)
తాం దృష్ట్వా దర్శనీయాంగీం దేవరాజసుతామివ।
ఊచతుః సమభిద్రుత్య నాసత్యావశ్వినావిదం ॥ 3-124-2 (20716)
కస్య త్వమసి వామోరు వనేఽస్మిన్కిం కరోషి చ।
ఇచ్ఛావ భద్రే జ్ఞాతుం త్వాం తత్వమాఖ్యాహి శోభనే ॥ 3-124-3 (20717)
తతః సుకన్యా సంవీతా తావువాచ సురోత్తమౌ।
శర్యాతితనయాం విత్తం భార్యాం మాం చ్యవనస్య చ ॥ 3-124-4 (20718)
`నాంనా చాహం సుకన్యేతి నృలోకేఽస్మిన్ప్రతిష్ఠితా।
సాఽహంసర్వాత్మనా నిత్యం భర్తారమనువర్తినీ' ॥ 3-124-5 (20719)
అథాశ్వినౌ ప్రహస్యైతామబ్రూతాం పునరేవ తు।
కథం త్వమసి కల్యాణి పిత్రా దత్తాఽఽగతా వనే ॥ 3-124-6 (20720)
భ్రాజసేఽస్మిన్వనే భీరు విద్యుత్సౌదామనీ యథా।
న దేవేష్వపి తుల్యాం హి త్వయా పశ్యావ భామిని ॥ 3-124-7 (20721)
అనాభరణసంపన్నా పరమాంబరవర్జితా।
శోభయస్యధికం భద్రే వనమప్యనలంకృతా ॥ 3-124-8 (20722)
సర్వాభరణసంపననా పరమాంవరధారిణీ।
శోభేథాస్త్వనవద్యాంగి న త్వేవం మలపంకినీ ॥ 3-124-9 (20723)
కస్మాదేవంవిధా భూత్వా జరాజర్జరితం పతిం।
త్వముపాస్సే హ కల్యాణి కామభోగబహిష్కృతం ॥ 3-124-10 (20724)
అసమర్థం పరిత్రాణే పోషణే తు శుచిస్మితే।
సా త్వం చ్యవనముత్సృజ్యవరయస్వైకమావయోః ॥ 3-124-11 (20725)
పత్యర్థం దేవగర్భాభే మా వృథా యౌవనం కృథాః।
ఏవముక్తా సుకన్యాఽపి సురౌ తావిదమబ్రవీత్ ॥ 3-124-12 (20726)
రతాఽహం చ్యవనే పత్యౌ మైవం మాం పర్యశంకతం।
తావబ్రూతాం పునస్త్వేనామావాం దేవభిషగ్వరౌ ॥ 3-124-13 (20727)
యువానం రూపసంపన్నం కరిష్యావః పతిం తవ।
తతస్తస్యావయోశ్చైవ వృణీష్వాన్యతమం పతిం।
ఏతేన సమయేనైనమామంత్రయ పతిం శుభే ॥ 3-124-14 (20728)
సా తయోర్వచనాద్రాజన్నుపసంగంయ భార్గవం।
ఉవాచ వాక్యం యత్తాభ్యాముక్తం భృగుసుతం ప్రతి ॥ 3-124-15 (20729)
తచ్ఛ్రుత్వా చ్యవనో భార్యామువాచ క్రియతామితి।
`సా భర్త్రా సమనుజ్ఞాతా క్రియతామిత్యథాబ్రవీత్ ॥ 3-124-16 (20730)
శ్రుత్వా తదశ్వినౌ వాక్యం తస్యాస్తత్క్రియతామితి'।
ఊచతూ రాజపుత్రీం తాం పతిస్తవ విశత్వపః ॥ 3-124-17 (20731)
తతోఽంభశ్చ్యవనః శీఘ్రం రూపార్థీ ప్రవివేశ హ।
అశ్వినావపి తద్రాజన్సరః ప్రావిశతాం తదా ॥ 3-124-18 (20732)
తతో ముహూర్తాదుత్తీర్ణాః సర్వే తే సరసస్త్రయః।
దివ్యరూపధరాః సర్వే యువానో మృష్టకుండలాః।
తుల్యవేషధరాశ్చైవ మనసః ప్రీతివర్ధనాః ॥ 3-124-19 (20733)
తేఽబ్రువన్సహితాః సర్వే వృణీష్వాన్యతమం శుభే।
అస్మాకమీప్సితం భద్రే పతిత్వే వరవర్ణిని ॥ 3-124-20 (20734)
`త్వమశ్వినోరన్యతరం చ్యవనం వా యశస్విని'।
యత్ర వాఽప్యభికామాఽసి తం వృణీష్వ సుశోభనే ॥ 3-124-21 (20735)
సా సమీక్ష్య తు తాన్సర్వాంస్తుల్యరూపధరాన్స్థితాన్।
నిశ్చిత్య మనసా బుద్ధ్యా దేవీ వవ్రే స్వకం పతిం ॥ 3-124-22 (20736)
లబ్ధ్వా తు చ్యవనో భార్యాంవయోరూపం చ వాంఛితం।
హృష్టోఽబ్రవీన్మహాతేజాస్తౌ నాసత్యావిదం వచః ॥ 3-124-23 (20737)
యథాఽహం రూపసంపన్నో వయసా చ సమన్వితః।
కృతో భవద్భ్యాం వృద్ధః సన్భార్యాం చ ప్రాప్తవానిమాం ॥ 3-124-24 (20738)
తస్మాద్యువాం కరిష్యామి ప్రీత్యాఽహం సోమపీథినౌ।
మిషతో దేవరాజస్య సత్యమేతద్బ్రవీమి వాం ॥ 3-124-25 (20739)
తచ్ఛ్రుత్వా హృష్టమనసౌ దివం తౌ ప్రతిజగ్మతుః।
చ్యవనశ్చ సుకన్యా చ సురావివ విజహ్రతుః ॥ 3-124-26 (20740)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి చతుర్వింశత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 124 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-124-1 వివృతామనాచ్ఛాదీతాం ॥ 3-124-4 తతః సుకన్యా సవ్రీడేతి ఝ. పాఠః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 125
॥ శ్రీః ॥
3.125. అధ్యాయః 125
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
చ్యవనస్య యౌవనలాభశ్రవణహృష్టేన శర్యాతినా తదాశ్రమాభిగమనం ॥ 1 ॥ చ్యవనేన శర్యాతేర్యాజనం ॥ 2 ॥ తత్ర చ్యవనేనాశ్విభ్యాం స్వప్రతిశ్రుతసోమరసదానోద్యమే ఇంద్రేణ తస్య హననాయ బాహునా వజ్రోద్యమనం ॥ 3 ॥ తద్బాహుసంస్తగ్భనపూర్వకం చ్యవనసృష్టయా కృత్యయా శక్రంప్రత్యభిసరణం ॥ 4 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-125-0 (20741)
లోమశ ఉవాచ। 3-125-0x (2107)
తతః శ్రుత్వా తు శర్యాతిర్వయస్థం చ్యవనం కృతం।
సుహృష్టః సేనయా సార్ధముపాయాద్భార్గవాశ్రమం ॥ 3-125-1 (20742)
చ్యవనం చ సుకన్యాం చ దృష్ట్వా దేవసుతావివ।
రేమే సభార్యః శర్యాతిః కృత్స్నాం ప్రాప్య మహీమివ ॥ 3-125-2 (20743)
ఋషిణా సత్కృతస్తేన సభార్యః పృథివీపతిః।
ఉపోపవిష్టః కల్యాణీః కథాశ్చక్రే మనోరమాః ॥ 3-125-3 (20744)
అథైనం భార్గవో రాజన్నువాచ పరిసాంత్వయన్।
యాజయిష్యామి రాజంస్త్వాం సంభారానుపకల్పయ ॥ 3-125-4 (20745)
తతః పరమసంహృష్టః శర్యాతిరవనీపతిః।
చ్యవనస్య మహారాజ తద్వాక్యం ప్రత్యపూజయత్ ॥ 3-125-5 (20746)
ప్రశస్తేఽహని యజ్ఞీయే సర్వకామసమృద్ధిమత్।
కారయామాస శర్యాతిర్యజ్ఞాయతనముత్తమం ॥ 3-125-6 (20747)
తత్రైనం చ్యవనో రాజన్యాజయామాస భార్గవః।
అద్భుతాని చ తత్రాసన్యాని తాని నిబోధ మే ॥ 3-125-7 (20748)
అగృహ్ణాచ్చ్యవనః సోమమశ్వినోర్దేవయోస్తదా।
తమింద్రో వారయామాస గృహ్ణానం స తయోర్గ్రహం ॥ 3-125-8 (20749)
ఇంద్ర ఉవాచ। 3-125-9x (2108)
ఉభావేతౌ న సోమార్హౌ నాసత్యావితి మే మతిః।
భిషజౌ దివి దేవానాం కర్మణా తేన నార్హతః ॥ 3-125-9 (20750)
చ్యవన ఉవాచ। 3-125-10x (2109)
మావమంస్థా మహాత్మానౌ రూపద్రవిణవత్తరౌ।
యౌ చక్రతుర్మాం మధవన్వృందారకమివాజరం ॥ 3-125-10 (20751)
ఋతే త్వాం విబుధాంశ్చాన్యాన్కథం వై నార్హతః సవం।
అశ్వినావపి దేవేంద్ర దేవౌ విద్ధి పురందర ॥ 3-125-11 (20752)
ఇంద్ర ఉవాచ। 3-125-12x (2110)
చికిత్సకౌ కర్మకరౌ కామరూపసమన్వితౌ।
లోకే చరంతౌ మర్త్యానాం కథం సోమమిహార్హతః ॥ 3-125-12 (20753)
లోమశ ఉవాచ। 3-125-13x (2111)
ఏతదేవ తదా వాక్యమాంరేడయతి వాసవే।
అనాదృత్యతతః శక్రం గ్రహం జగ్రాహ భార్గవః ॥ 3-125-13 (20754)
గ్రహీష్యంతం తు తం సోమమశ్వినోరుత్తమం తదా।
సమీక్ష్య బలభిద్దేవ ఇదం వచనమబ్రవీత్ ॥ 3-125-14 (20755)
ఆభ్యామర్తాయ సోమం త్వం గ్రహీష్యసి యది స్వయం।
వజ్రం తే ప్రహరిష్యామి ఘోరరూపమనుత్తమం ॥ 3-125-15 (20756)
ఏవముక్తః స్మయన్నింద్రమభివీక్ష్యస భార్గవః।
జగ్రాహ విధివత్సోమమశ్విభ్యాముత్తమం గ్రహం ॥ 3-125-16 (20757)
తతోఽస్మై ప్రాహరద్వజ్రం ఘోరరూపం శచీపతిః।
తస్య ప్రహరతో బాహుం స్తంభయామాస భార్గవః ॥ 3-125-17 (20758)
తం స్తంభయిత్వా చ్యవనో జుహువే మంత్రతోఽనలం।
కృత్యార్థీ సుమహాతేజా దేవం హింసితుముద్యతః ॥ 3-125-18 (20759)
తతః కృత్యాఽథ సంజజ్ఞే మునేస్తస్య తపోబలాత్।
మదో నామ మహావీర్యో బృహత్కాయో మహాసురః ॥ 3-125-19 (20760)
శరీరం యస్ నిర్దేష్టుమశక్యం తు సురాసురైః।
తస్యాస్యమభవద్ధోరం తీక్ష్ణాగ్రదశనం మహత్ ॥ 3-125-20 (20761)
హనురేకా స్థితా త్వస్య భూమావేకా దివం గతా।
చతస్రశ్చాయతా దంష్ట్రా యోజనానాం శతంశతం ॥ 3-125-21 (20762)
ఇతరే తస్య దశనా బభూవుర్దశయోజనాః।
ప్రాసాదశిఖరాకారాః శూలాగ్రసమదర్శనాః ॥ 3-125-22 (20763)
బాహూ పరిఘసంకాశావాయతావయుతం సమౌ।
నేత్రే రవిశశిప్రఖ్యే వక్రం కాలాగ్నిసంనిభం ॥ 3-125-23 (20764)
లేలిహంజిహ్వయా వక్రం విద్యుచ్చపలలోలయా।
వ్యాత్తాననో ఘోరదృష్టిర్గ్రసన్నివ జగద్బలాత్ ॥ 3-125-24 (20765)
స భక్షయిష్యన్సంక్రుద్ధః శతక్రతుముపాద్రవత్।
మహతా ఘోరరూపేణ లోకాఞ్శబ్దేన నాదయత్ ॥ 3-125-25 (20766)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి ప్·చవింశత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 125 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-125-1 వయస్థం యువానం ॥ 3-125-4 సంభారాన్ యజ్ఞోపకరణాని ॥ 3-125-8 గ్రహం సోమస్య। గృహ్ణానం తయోరర్థే ॥ 3-125-11 సవం సోమం ॥ 3-125-12 భైషజ్యాత్కర్మణో నింద్యావితి క. పాఠః ॥ 3-125-13 ఆంరేడ్యతి పునఃపునరావర్తయతి ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 126
॥ శ్రీః ॥
3.126. అధ్యాయః 126
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ఇంద్రాభిష్టుతేన చ్యవనేన తస్మిన్స్వప్రయుక్తకృత్యాయాస్తతో వినివర్త్య స్ర్యాదిషు విభజనం ॥ 1 ॥ లోమశేన సుకంయోపాఖ్యానసమాపనపూర్వకం యుధిష్ఠిరాయ నానాతీర్థమహిమానువర్ణనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-126-0 (20767)
లోమశ ఉవాచ। 3-126-0x (2112)
తం దృష్ట్వా ఘోరవదనం మదం దేవః శతక్రతుః।
ఆయాంతం భక్షయిష్యంతం వ్యాత్తాననమివాంతకం ॥ 3-126-1 (20768)
భయాత్సంస్తంభితభుజః సృక్విణీ లేలిహన్ముహుః।
తతోఽవ్రవీద్దేవరాజశ్చ్యవనం భయపీడితః ॥ 3-126-2 (20769)
సోమార్హావశ్వినావేతావద్య ప్రభృతి భార్గవ।
భవిష్యతః సత్యమేతద్వచో విప్ర ప్రసీద మే ॥ 3-126-3 (20770)
న తే మిథ్యా సమారంభో భవత్వేష పరో విధిః।
జానామి చాహం విప్రర్షే న మిథ్యా త్వం కరిష్యసి ॥ 3-126-4 (20771)
సోమపావశ్వినావేతౌ యథా వాద్య కృతౌ త్వయా।
`తథైవ మామపి బ్రహ్మఞ్శ్రేయసా యోక్తుమర్హసి' ॥ 3-126-5 (20772)
భూయ ఏవ తు తే వీర్యం ప్రకాశేదితి భార్గవ।
సుకన్యాయాః పితుశ్చాస్య లోకే కీర్తిః ప్రథేదితి ॥ 3-126-6 (20773)
అతో మయైతద్విహితం తవ వీర్యప్రకాశనం।
తస్మాన్ప్రసాదం కురు మే భవత్వేవం యథేచ్ఛసి ॥ 3-126-7 (20774)
ఏవముక్తస్య శక్రేణ చ్యవనస్య మహాత్మనః।
స మన్యుర్వ్యగమచ్ఛీఘ్రం సుమోచ చ పురందరం ॥ 3-126-8 (20775)
మదం చ వ్యభజద్రాజన్పానే స్త్రీషు చ వీర్యవాన్।
అక్షేషు మృగయాయాం చ పూర్వసృష్టం పునః పునః ॥ 3-126-9 (20776)
తదా మదం వినిక్షిప్య శక్రం సంతర్ప్య చేందునా।
అశ్విభ్యాం సహితాందేవాన్యాజయిత్వా చ తం నృపం ॥ 3-126-10 (20777)
విఖ్యాప్య వీర్యం లోకేషు సర్వేషు వదతాంవరః।
సుకన్యయా సహారణ్యే విజహారానుకూలయా ॥ 3-126-11 (20778)
తస్యైతద్ద్విజసంఘుష్టం సరో రాజన్ప్రకాశతే।
అత్రత్వం సహ సోదర్యైః పితృడందేవాంశ్చ తర్పయ ॥ 3-126-12 (20779)
ఏతద్దృష్ట్వా మహీపాల సికతాక్షం చ భారత।
సైంధవారణ్యమాసాద్య కుల్యానాం కురు దర్శనం ॥ 3-126-13 (20780)
పుష్కరేషు మహారాజ సర్వేషు చ జలం స్పృశ।
స్థాణోర్మంత్రాణి చ జపన్సిద్ధిం ప్రాప్స్యసి భారత ॥ 3-126-14 (20781)
సంధిర్ద్వయోర్నరశ్రేష్ఠ త్రేతాయా ద్వాపరస్య చ।
అయం హి దృశ్యతే పార్థ సర్వపాపప్రణాశనః।
అత్రోపస్పృశ చైవ త్వం సర్వపాపప్రణాశనే ॥ 3-126-15 (20782)
ఆర్చీకపర్వతశ్చైవ నివాసౌ వై మనీషిణాం।
సదాఫలః సదాస్రోతో మరుతాం స్తానముత్తమం ॥ 3-126-16 (20783)
చైత్యాశ్చైతే బహువిధాస్త్రిదశానాం యుధిష్ఠిర।
ఏతచ్చంద్రమసస్తీర్థమృషయః పర్యుపాసతే।
వైఖానసప్రభృతయో వాలఖిల్యాస్తథైవ చ ॥ 3-126-17 (20784)
శృంగాణి త్రీణి పుణ్యాని త్రీణి ప్రసర్వణాని చ।
సర్వాణ్యనుపరిక్రంయ యథాకామముపస్పృశ ॥ 3-126-18 (20785)
శాంతనుశ్చాత్ర రాజేంద్ర శునకశ్చ నరాధిపః।
నరనారాయణౌ చోభౌ తపస్తప్త్వా చిరం నృప।
స్థానం సనాతనం ప్రాప్తావీశ్వరధ్యానతత్పరౌ ॥ 3-126-19 (20786)
ఇహ నిత్యాశ్రయా దేవాః పితరశ్చ మహర్షిభిః।
ఆర్చీకపర్వతే తేపుస్తాన్యజస్వ యుధిష్ఠిర ॥ 3-126-20 (20787)
ఇహ తే వై చరూన్ప్రాశ్నన్నృషయశ్చ విశాంపతే।
యమునా చాక్షయస్రోతాః కృష్ణశ్చేహ తపోరతః ॥ 3-126-21 (20788)
యమౌ చ భీమసేనశ్చ కృష్ణా చామిత్రకర్శన।
సర్వే చాత్ర గమిష్యామస్త్వయైవ సహ పాండవ ॥ 3-126-22 (20789)
ఏతత్ప్రస్రవణం పుణ్యమింద్రస్య మనుజేశ్వర।
యత్రధాతా విధాతా చ వపరుణశ్చోర్ధ్వమాగతాః ॥ 3-126-23 (20790)
ఇహ తేఽప్యవసన్రాజఞ్శాంతాః పరమధర్మిణః।
మైత్రాణామృజుబుద్ధీనామయం గిరివరః శుభః ॥ 3-126-24 (20791)
ఏషా సా యమునా రాజన్మహర్షిగణసేవితా।
నానాయజ్ఞచితా రాజన్పుణ్యా పాపభయాపహా ॥ 3-126-25 (20792)
అత్రరాజా మహేష్వాసో మాంధాతాఽయజత స్వయం।
సాహదేవిశ్చ కౌంతేయ సోమకో దదతాంవరః ॥ 3-126-26 (20793)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి షడ్వింశత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 126 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-126-2 సృక్కిణీ గల్లగర్భౌ ॥ 3-126-3 వచో బ్రహ్మన్బ్రవీమి తే ఇతి క. పాఠః ॥ 3-126-15 సంప్రతి కలిద్వాపరసంధావపి అత్రతీర్థే త్రేతాద్వాపారసంధితుల్యః కాలేస్తి। అత్రస్నాతానాం కలిస్పర్శో నాస్తీతి భావః ॥ 3-126-16 సదాస్రోతః సదాప్రవాహయుక్తం ॥ 3-126-18 త్రీణి సృంగాణీతి త్రికోణం వారాణసీక్షేత్రం। త్రీణి ప్రస్రవణానీతి చ ప్రయాగం। ఏతాని సర్వాణి అనుపరిక్రంయ ప్రదక్షిణీకృత్య ॥ 3-126-20 తేపుస్తపస్రక్రుః ॥ 3-126-26 సాహదేవిః సృంజయపుత్రస్య పుత్రః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 127
॥ శ్రీః ॥
3.127. అధ్యాయః 127
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
లోమశేన యుధిష్ఠిరంప్రతి మాంధాతృపదప్రవృత్తినిమిత్తకథనపూర్వకం మాందాతృచరిత్రకీర్తనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-127-0 (20794)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-127-0x (2113)
మాంధాతా రాజశార్దూలస్త్రిషు లోకేషు విశ్రుతః।
కథం జాతో మహాబ్రహ్మన్యౌవనాశ్వో నృపోత్తమః ॥ 3-127-1 (20795)
కథం చైనాం పరాం ఖ్యాతిం ప్రాప్తవానమితద్యుతిః।
యస్య లోకాస్త్రయో వశ్యా విష్ణోరివ మహాత్మనః ॥ 3-127-2 (20796)
ఏతదిచ్ఛాంయహం శ్రోతుం చరితం తస్య ధీమతః।
`సత్యకీర్తేర్హి మాంధాతుః కథ్యమానం త్వయాఽనఘ' ॥ 3-127-3 (20797)
యథా మాంధాతృశబ్దశ్చ తస్య శక్రసమద్యుతే।
జన్మ చాప్రతివీర్యస్ కుశలో హ్యసి భాషితుం ॥ 3-127-4 (20798)
లోమశ ఉవాచ। 3-127-5x (2114)
శృణుష్వావహితో రాజన్రాజ్ఞస్తస్య మహాత్మనః।
యథా మాంధాతృశబ్దో వై లోకేషు పరిగీయతే ॥ 3-127-5 (20799)
ఇక్ష్వాకువంశప్రభవో యువనాశ్వో మహీపతిః।
సోఽయజత్పృథివీపాలః క్రతుభిర్భూరిదక్షిణైః ॥ 3-127-6 (20800)
అశ్వమేధసహస్రం చ ప్రాప్య ధర్మభృతాంవరః।
అన్యైశ్చ క్రతుభిర్ముఖ్యైరయజత్స్వాప్తదక్షిణైః ॥ 3-127-7 (20801)
అనపత్యస్తు రాజర్షిః స మహాత్మా మహావ్రతః।
మంత్రిష్వాధాయ తద్రాజ్యం వనిత్యో బభూవ హ।
శాస్త్రదృష్టేన విధినా సంయోజ్యాత్మానమాత్మవాన్ ॥ 3-127-8 (20802)
స కదాచిన్నృపో రాజన్నుపవాసేన దుఃఖితః।
పిపాసాశుష్కహృదయః ప్రవివేశాశ్రమం భృగోః ॥ 3-127-9 (20803)
తామేవ రాత్రిం రాజేంద్ర మహాత్మా భృగునందనః।
ఇష్టిం చకార సౌద్యుంనేర్మహర్షిః పుత్రకారణాత్ ॥ 3-127-10 (20804)
సంభృతో మంత్రపూతేన వారిణా కలశో మహాన్।
తత్రాతిష్ఠత రాజేంద్ర పూర్వమేవ సమాహితః ॥ 3-127-11 (20805)
యత్ప్రాశ్య ప్రసవేత్తస్య పత్నీ శక్రసమం సుతం।
`తద్వారి విహితం రాజన్యస్మిన్నాసీత్సుసంస్కృతం'।
తం న్యస్య వేద్యాం కలశం సుషుపుస్తే మహర్షయః ॥ 3-127-12 (20806)
రాత్రిజాగరణాచ్ఛ్రాంతాన్సౌద్యుంనిః సమతీత్య తాన్।
శుష్కకంఠః పిపాసార్తః పానీయార్థీ భృశం నృపః।
తం ప్రవిశ్యాశ్రమం శాంతః పానీయం సోఽభ్యయాచత ॥ 3-127-13 (20807)
తస్య శ్రాంతస్య శుష్కేణ కంఠేన క్రోశతస్తదా।
నాశ్రౌషీత్కశ్చన తదా శకునేరివ వాశతః ॥ 3-127-14 (20808)
తతస్తం కలశం దృష్ట్వా జలపూర్ణం స పార్థివః।
అభ్యద్రవత వేగేన పీత్వా చాంభో వ్యవాసృజత్ ॥ 3-127-15 (20809)
స పీత్వా శీతలం తోయం పిపాసార్తో మహీపతిః।
నిర్వాణమగమద్ధీమాన్సుసుఖీ చాభవత్తదా ॥ 3-127-16 (20810)
తతస్తే ప్రత్యబుధ్యంత మునయః సతపోధనాః।
నిస్తోయం తం చ కలశం దదృశుః సర్వ ఏవ తే ॥ 3-127-17 (20811)
కస్య కర్మేదమితి తే పర్యపృచ్ఛన్సమాగతాః।
యువనాశ్వో మమేత్యేవం సత్యం సమభిపద్యత ॥ 3-127-18 (20812)
న యుక్తమితి తం ప్రాహ భగవాన్భార్గవస్తదా।
సుతార్థం స్థాపితా హ్యాపస్తపసా చైవ సంభృతాః ॥ 3-127-19 (20813)
మయా హ్యత్రాహితం బ్రహ్మ తప ఆస్థాయ దారుణం।
పుత్రార్థం తవ రాజర్షే మహాబలపరాక్రమ ॥ 3-127-20 (20814)
మహాబలో మహావీర్యస్తపోబలసమన్వితః।
యః శక్రమపి వీర్యేణ గమయేద్యమసాదనం ॥ 3-127-21 (20815)
అనేన విధినా రాజన్మయైతదుపపాదితం।
అబ్భక్షణం త్వయా రాజన్న యుక్తం కృతమద్య వై ॥ 3-127-22 (20816)
న త్వద్య శక్యమస్మాభిరేతత్కర్తుమతోఽనయ్థా।
నూనం దైవకృతం హ్యేతద్యదేవం కృతవానసి ॥ 3-127-23 (20817)
పిపాసితేన యాః పీతా విధిమంత్రపురస్కృతాః।
ఆపస్త్వయా మహారాజ మత్తపోవీర్యసంభృతాః ॥ 3-127-24 (20818)
తాభ్యస్త్వమాత్మనా పుత్రమీదృశం జనయిష్యసి।
విధాస్యామో వయం తత్ర తవేష్టిం పరమాద్భుతాం ॥ 3-127-25 (20819)
యథా శక్రసమం పుత్రం జనయిష్యసి వీర్యవాన్।
`న చ ప్రాణైర్మహారాజ వియోగస్తే భవిష్యతి' ॥ 3-127-26 (20820)
మా ఖిదస్త్వం హి రాజేనద్ర దైవం హి బలవత్తరం'।
గర్భధారణజం వాఽపి న ఖేదం సమవాప్స్యసి ॥ 3-127-27 (20821)
తతో వర్షశతే పూర్ణే తస్య రాజ్ఞో మహాత్మనః।
వామం పార్శ్వం వినిర్భిద్య సుతః సూర్య ఇవ స్థితః ॥ 3-127-28 (20822)
నిశ్చక్రామ మహాతేజా న చ తం మృత్యురావిశత్।
యువనాశ్వం నరపతిం తదద్భుతమివాభవత్ ॥ 3-127-29 (20823)
తతః శక్రో మహాతేజాస్తం దిదృక్షురుపాగమత్।
తతో దేవా మహేంద్రం తమపృచ్ఛంధాస్యతీతి కిం ॥ 3-127-30 (20824)
ప్రదేశినీం తతోఽస్యాస్యే శక్రః సమభిసందధే।
మామయం ధాస్యతీత్యేవం భాషితే చైవ వజ్రిణా।
మాంధాతేతి చ నామాస్య చక్రుః సేంద్రా దివౌకసః ॥ 3-127-31 (20825)
ప్రదేశినీం శక్రదత్తామాఖాద్య స శిశుస్తదా।
అవర్ధత మహాతేజాః కిష్కూన్రాజంస్త్ర్యోదశ ॥ 3-127-32 (20826)
వేదాస్తం సధనుర్వేదా దివ్యాన్స్త్రాణి చేశ్వరం।
ఉపతస్థుర్మహారాజం ధ్యాతమాత్రాణి సర్వశః ॥ 3-127-33 (20827)
ధనురాజగవం నామ శరాః శృంగోద్భవాశ్చ యే।
అభేద్యం కవచం చైవ సద్యస్తముపశిశ్రియుః ॥ 3-127-34 (20828)
సోఽభిషిక్తో భగవతా స్వయం శక్రేణ భారత।
ధర్మేణ వ్యజయల్లోకాంస్త్రీన్విష్ణురివ విక్రమైః ॥ 3-127-35 (20829)
తస్యాప్రతిహతం చక్రం ప్రావర్తత మహాత్మనః।
రత్నాని చైవ రాజర్షిం స్వయమేవోపతస్థిరే ॥ 3-127-36 (20830)
తస్యేయం వసుసంపూర్ణా వసుధా వసుధాధిప।
తేనేష్టం వివిధైర్యజ్ఞైర్బహుభిః స్వాప్తదక్షిణైః ॥ 3-127-37 (20831)
చితచైత్యో మహాతేజా ధర్మాన్ప్రాప్య చ పుష్కలాన్।
శక్రస్యార్ధాసనం రాజఁల్లబ్ధవానమితద్యుతిః ॥ 3-127-38 (20832)
ఏకాహ్నా పృథివీ తేన ధర్మనిత్యేన ధీమతా।
విజితా శాసనాదేవ సరత్నాకరపత్తనా ॥ 3-127-39 (20833)
తస్య చైత్యైర్మహారాజ క్రతూనాం దక్షిణావతాం।
చతురంతా మహీ వ్యాప్తా నాసీత్కించిదనావృతం ॥ 3-127-40 (20834)
తేన పద్మసహస్రాణి గవాం దశ మహాత్మనా।
బ్రాహ్మణేభ్యో మహారాజ దత్తానీతి ప్రచక్షతే ॥ 3-127-41 (20835)
తేన ద్వాదశవార్షిక్యామనావృష్ట్యాం మహాత్మనా।
వృష్టం సస్యవివృద్ధ్యర్థం మిషతో వజ్రపాణినః ॥ 3-127-42 (20836)
తేన సోమకులోత్పన్నో గాంధారాధిపతిర్మహాన్।
శర్జన్నివ మహామేఘః ప్రమథ్య నిహతః శరైః ॥ 3-127-43 (20837)
ప్రజాశ్చతుర్విధాస్తేన త్రాతా రాజన్కృతాత్మనా।
తేనాత్మతపసా లోకాస్తాపితాశ్చాతితేజసా ॥ 3-127-44 (20838)
తస్యైతద్దేవయజనం స్థానమాదిత్యవర్చసః।
యస్య పుణ్యతమే దేశే కురుక్షేత్రేస్య మధ్యతః ॥ 3-127-45 (20839)
`తథా త్వమపి రాజేంద్ర మాంధాతేవ మహీపతిః।
ధర్మం కృత్వా మహీం రక్ష స్వర్గలోకం గమిష్యసి' ॥ 3-127-46 (20840)
ఏతత్తే సర్వమాఖ్యాతం మాంధాతుశ్చరితం మహత్।
జన్మ చాగ్ర్యం మహీపాల యన్మాం త్వం పరిపృచ్ఛసి ॥ 3-127-47 (20841)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-127-48x (2115)
ఏవముక్తః స కౌంతేయో లోమశేన మహర్షిణా।
పప్రచ్ఛానంతరం భూయః సోమకం ప్రతి భారత ॥ 3-127-48 (20842)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి సప్తవింశత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 127 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-127-1 యౌవనాశ్వో యువనాశ్వపుత్రః। యౌవనాశ్విర్నృపోత్తమ ఇతి క. పాఠః ॥ 3-127-8 ఆత్మానం చిత్తం। ఆత్మవాన్ జితచిత్తః। సంయోజ్యేష్టదేవతయా ఐవయం నీత్వా ॥ 3-127-10 సౌద్యుంనేః యువనాశ్వస్య ॥ 3-127-14 వాశతః శబ్దం కుర్వతః ॥ 3-127-16 నిర్వాణం తపఃఫలం ॥ 3-127-25 ఇష్టిమిచ్ఛితం ॥ 3-127-30 కిం ధాస్యతి పాస్యతి స్తన్యాభావాత్ ॥ 3-127-31 మాం ధాస్యతి మాం ధాతా। ధాతేతి లుడంతస్య వ్యాఖ్యానం ధాస్యతీతి। ప్రదేశినీం, తర్జనీం ॥ 3-127-32 కిష్కూన్ హస్తాన్ వితస్తీన్వా ॥ 3-127-36 చక్రమాజ్ఞా 3-127-38 చితచైత్యః కృతచయనక్రతుః ॥ 3-127-41 పద్మం శతకోటయస్తేషామపి సహస్రాణి దశ ॥ 3-127-44 చతుర్విధాః సురనరతిర్యక్స్థావరాః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 128
॥ శ్రీః ॥
3.128. అధ్యాయః 128
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
సోమకనామకేన రాజ్ఞా భార్యాశతోద్బాహేపి జ్యేష్ఠాయామేవ జంతునామకైకాపత్యజననం ॥ 1 ॥ పిపీలికాదష్టసుతదుఃఖదర్శననిర్విణ్ణేన తేన రాజ్ఞా ఋత్విజంప్రతి బహుపుత్రోత్పాదనోపాయప్రశ్నః ॥ 2 ॥ ఋత్విజా రాజానంప్రతి జంతోః పశూకరణేన హోమే తద్వపాఘ్రాణనేన భార్యాశతే పుత్రశతజననోక్తిః ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-128-0 (20843)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-128-0x (2116)
కథంవీర్యః స రాజాఽభూత్సోమకో దదతాంవరః।
కర్మాణ్యస్య ప్రభావం చ శ్రోతుమిచ్ఛామి తత్త్వతః ॥ 3-128-1 (20844)
లోమశ ఉవాచ। 3-128-2x (2117)
యుధిష్ఠిరాసీన్నృపతిః సోమకో నామ ధార్మికః।
తస్య భార్యాశతం రాజన్సదృశీనామభూత్తదా ॥ 3-128-2 (20845)
స వై యత్నేన మహతా తాసు పుత్రం మహీపతిః।
కంచిన్నాసాదయామాస కాలేన మహతా హ్యపి ॥ 3-128-3 (20846)
కదాచిత్తస్ వృద్ధస్య యతమానస్య ధీమతః।
జంతుర్నామ సుతస్తస్య జ్యేష్ఠాయాం సమజాయత ॥ 3-128-4 (20847)
తం జాతం మాతరః సర్వాః పరివార్య సమాసతే।
సతతం పృష్ఠతః కృత్వా కామభోగాన్విశాంపతే ॥ 3-128-5 (20848)
తతః పిపీలికా జంతుం కదాచిదదశత్స్ఫిచి।
స దష్టో హ్యరుదద్రాజంస్తేన దుఃఖేన బాలకః ॥ 3-128-6 (20849)
తతస్తా మాతరః సర్వాః ప్రాక్రోశన్భృశదుఃఖితాః।
ప్రవార్య జనతుం సహసా స శబ్దస్తుములోఽభవత్ ॥ 3-128-7 (20850)
తమార్తనాదం సహసా శుశ్రావ స మహీపతిః।
అమాత్యపర్షదో మధ్యే ఉపవిష్టః సహర్త్విజా ॥ 3-128-8 (20851)
తతః ప్రస్థాపయామాస కిమేతదితి పార్థివః।
తస్మై క్షత్తా యథావృత్తమాచచక్షే సుతం ప్రతి ॥ 3-128-9 (20852)
త్వరమాణః స చోత్థాయ సోమకః సహ మంత్రిభిః।
ప్రవిశ్యాంతఃపురం పుత్రమాశ్వాసయదరిందమః ॥ 3-128-10 (20853)
సాంత్వయిత్వా తు తం పుత్రం నిష్క్రంయాంతఃపురాన్నృపః।
ఋత్విజా సహితో రాజన్సహామాత్య ఉపావిశత్ ॥ 3-128-11 (20854)
సోమక ఉవాచ। 3-128-12x (2118)
ధిగస్త్విహైకపుత్రత్వమపుత్రత్వం వరం భవేత్।
నిత్యాతురత్వాద్భూతానాం శోక ఏవైకపుత్రతా ॥ 3-128-12 (20855)
ఇదం భార్యాశతం బ్రహ్మన్పరీక్ష్యసదృశం ప్రభో।
పుత్రార్థినా మయా వోఢం న తాసాం విద్యతే ప్రజా ॥ 3-128-13 (20856)
ఏకః కథంచిదుత్పన్నః పుత్రో జంతురయం మమ।
యతమానాసు సర్వాసు కింను దుఃఖమతః పరం ॥ 3-128-14 (20857)
వయశ్చ సమతీతం మే సభార్యస్యం ద్విజోత్తమ।
ఆసాం ప్రాణాః సమాయత్తా మమ చాత్రైకపుత్రకే ॥ 3-128-15 (20858)
స్యాత్తు కర్మ తథా యుక్తం యేన పుత్రశతం భవేత్।
మహతా లఘునా వాఽపి కర్మణా దుష్కరేణ వా ॥ 3-128-16 (20859)
ఋత్విగువాచ। 3-128-17x (2119)
అస్తి చైతాదృశం కర్మ యేన పుత్రశతం భవేత్।
యది శక్నోషి తత్కర్తుమథ వక్ష్యామి సోమక ॥ 3-128-17 (20860)
సోమక ఉవాచ। 3-128-18x (2120)
కార్యం వా యది వాఽకార్యం యేన పుత్రశతం భవేత్।
కృతమేవేతి తద్విద్ధి భగవాన్ప్రబ్రవీతు మే ॥ 3-128-18 (20861)
ఋత్విగువాచ। 3-128-19x (2121)
యజస్వ జంతునా రాజంస్త్వం మయా వితతే క్రతౌ।
తతః పుత్రశతం శ్రీమద్భవిష్యత్యచిరేణ తే ॥ 3-128-19 (20862)
వపార్యా హూయమానాయాం ధూమమాఘ్రాయ మాతరః।
తతస్తాః సుమహావీర్యాంజనయిష్యంతి తే సుతాన్ ॥ 3-128-20 (20863)
తస్యామేవ తు తే జంతుర్భవితా పునరాత్మజః।
ఉత్తరే చాస్య సౌవర్ణం లక్ష్మ పార్శ్వే భవిష్యతి ॥ 3-128-21 (20864)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి అష్టావింశత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 128 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-128-6 స్ఫిచి కఠ్యాం ॥ 3-128-8 అమాత్యపర్షదో మధ్యే మంత్రిసభాంతః ॥ 3-128-9 క్షత్తా దౌవారికః ॥ 3-128-19 జంతునా పశుభూతేన ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 129
॥ శ్రీః ॥
3.129. అధ్యాయః 129
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ఋత్విక్చోదనయా సోమకేన రాజ్ఞా జంతునామకపుత్రవపాయా హోమే తద్గంధాఘ్రాణనేన తద్భార్యాశతే పుత్రశతోత్పత్తిః ॥ 1 ॥ లోకాంతరం గతేన సోమకేన ఋత్విజా సహ తద్భోగ్యస్వపుత్రహననజనారకీయదుఃఖానుభవపూర్వకం తేన సహైవ స్వీయసుకృతకలోపభోగః ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-129-0 (20865)
సోమక ఉవాచ। 3-129-0x (2122)
బ్రహ్మన్యద్యద్యథా కార్యం తత్కురుష్వ తథాతథా।
పుత్రకామతయా సర్వంకరిష్యామి వచస్తవ ॥ 3-129-1 (20866)
లోమశ ఉవాచ। 3-129-2x (2123)
తతః స యాజయామాస సోమకం తేన జంతునా।
మాతరస్తు బలాతపుత్రమపాకార్షుః కృపాన్వితాః ॥ 3-129-2 (20867)
హా హతాః స్మేతి వాశంత్యస్తీవ్రశోకసమాహతాః।
తం మాతరః ప్త్యకర్షన్గృహీత్వా దక్షిణే కరే ॥ 3-129-3 (20868)
సవ్యే పాణౌ గృహీత్వా తు యాజకోపి స్మ కర్షతి।
కురరీణామివార్తానామపాకృష్య తు తం సుతం ॥ 3-129-4 (20869)
విశస్య చైనం విధివద్వపామస్య జుహావ సః।
వపాయాం హూయమానాయాం గంధమాఘ్రాయ మాతరః ॥ 3-129-5 (20870)
ఆర్తా నిపేతుః సహసా పృథివ్యాం కురునందన।
సర్వాశ్చ గర్భానలబంస్తతస్తాః పార్థివాంగనాః ॥ 3-129-6 (20871)
తతో దశసు మాసేషు సోమకస్య విశాంపతే।
జజ్ఞే పుత్రశతం పూర్ణం తాసు సర్వాసు భారత ॥ 3-129-7 (20872)
జంతుర్జ్యేష్ఠః సమభవజ్జనిత్ర్యామేవ పూర్వవత్।
స తాసామిష్ట ఏవాసీన్న తథాఽన్యే నిజాః సుతాః ॥ 3-129-8 (20873)
తచ్చ లక్షణమస్యాసీత్సౌవర్ణం పార్శ్వ ఉత్తరే।
తస్మిన్పుత్రశతే చాగ్ర్యః స బభూవ గుణైరపి ॥ 3-129-9 (20874)
తతః స లోకమగమత్సోమకస్య గురుః పరం।
అన్వక్షమేవ పశ్చాత్తు సోమకోప్యగమత్పరం ॥ 3-129-10 (20875)
అథ తం నరకే ఘోరే పచ్యమానం దదర్శ సః।
తమపృచ్ఛత్కిమర్థం త్వం నరకే పచ్యసే ద్విజ ॥ 3-129-11 (20876)
తమబ్రవీద్గురుః సోఽథ పచ్యమానోఽగ్నినా భృశం।
త్వం మయా యాజితో రాజంస్తస్యేదం కర్మణః ఫలం ॥ 3-129-12 (20877)
ఏతచ్ఛ్రుత్వా స రాజర్షిర్ధర్మరాజమథాబ్రవీత్।
అహమత్ర ప్రవేక్ష్యామి ముచ్యతాం మమ యాజకః ॥ 3-129-13 (20878)
మత్కృతే హి మహాభాగః పచ్యతే నరకాగ్నినా।
`సోహమాత్మానమాధాస్యే నరకే ముచ్యతాం గురుః' ॥ 3-129-14 (20879)
ధర్మ ఉవాచ। 3-129-15x (2124)
నాన్య కర్తుః ఫలం రాజన్నుపభుంక్తే కదాచన।
ఇమాని తవ దృశ్యంతే ఫలాని వదతాంవర ॥ 3-129-15 (20880)
సోమక ఉవాచ। 3-129-16x (2125)
పుణ్యాన్న కామయే లోకానృతేఽహం బ్రహ్మవాదినం।
ఇచ్ఛాంయహమననైవ సహ వస్తుం సురాలయే ॥ 3-129-16 (20881)
నరకే వా ధర్మరాజ కర్మణాఽస్య సమో హ్యహం।
పుణ్యాపుణ్యఫలం దేవ సమమస్త్వావయోరిదం ॥ 3-129-17 (20882)
ధర్మరాజ ఉవాచ। 3-129-18x (2126)
యద్యేవమీప్సితం రాజన్భుంఖాస్య సహితః ఫలం।
తుల్యకాలం సహానేన పశ్చాత్ప్రాప్స్యసి సద్గతిం ॥ 3-129-18 (20883)
లోమశ ఉవాచ। 3-129-19x (2127)
స చకార తథా సర్వం రాజా రాజీవలోచనః।
క్షీణపాపశ్చ తస్మాత్స విముక్తో గురుణా సహ ॥ 3-129-19 (20884)
లేభే కామాఞ్శుభాన్రాజన్కర్మణా నిర్జితాన్స్వయం।
సహ తేనైవ విప్రేణ గురుణా స గురుప్రియః ॥ 3-129-20 (20885)
ఏష తస్యాశ్రమః పుణ్యో య ఏషోగ్రే విరాజతే।
క్షాంత ఉష్యాత్ర షడ్రాత్రం ప్రాప్నోతి సుగతిం నరః ॥ 3-129-21 (20886)
ఏతస్మిన్నపి రాజేంద్ర వత్స్యామో విగతజ్వరాః।
షడ్రాత్రం నియతాత్మానః స·జ్జీభవ కురూద్వహ ॥ 3-129-22 (20887)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి ఏకోనత్రింశదధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 129 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-129- వాశంత్యః క్రోశంత్యః ॥ 3-129- వపాం దేహాంతర్గతమపూపాకారం మాసం ॥ 3-129- లక్షణం చిహ్నం ॥ 3-129- సోమకస్య ఋత్విగితి శేషః ॥ 3-129- క్షాంతః క్షమావాన్। ఉష్య ఉషిత్వా ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 130
॥ శ్రీః ॥
3.130. అధ్యాయః 130
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరేణ మార్కండేయాశ్రమగమనం ॥ 1 ॥ లోమశేన యుధిష్ఠిరంప్రతి సంగ్రహేణ మార్కండేయచరిత్రకథనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-130-0 (20888)
`వైశంపాయన ఉవాచ। 3-130-0x (2128)
సోమకస్యాశ్రమే పుణ్యే ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః।
షడ్రాత్రముష్య నియతో భ్రాత్రాదిభిరరిందమః।
తస్మాన్నిర్గంయ సహసా దిశం ప్రాయాత్తథోత్తరాం ॥ 3-130-1 (20889)
బహుదూరం తతో గత్వా వనం తత్ర మనోహరం।
బహుపష్పఫలాకీర్ణం మహానద్యుపశోభితం ॥ 3-130-2 (20890)
దృష్ట్వా పప్రచ్ఛ రాజాఽసౌ లోమశం మునిసత్తమం।
కిమిదం దృశ్యతే రంయం వనం బహుమృగద్విజం ॥ 3-130-3 (20891)
బహుపుష్పఫలోపేతం మునిసంఘైర్నిషేవితం।
స్రవంత్యా చ సమాయుక్తం మహత్యా పుణ్యతోయయా ॥ 3-130-4 (20892)
ఋషీణామాశ్రమాః పుణ్యా దృశ్యంతే వివిధా మునే।
కస్యాయమాశ్రమః పుణ్యః కస్యేమే మునయోఽమలాః।
ఏతదిచ్ఛాంయహం శ్రోతుం వద త్వం వదతాంవర ॥ 3-130-5 (20893)
లోమశ ఉవాచ। 3-130-6x (2129)
శృణు రాజేనద్ర భద్రం తే వనస్యాస్య పురాతనం।
వృత్తాంతం నిఖిలేనాద్య ప్రోచ్యమానం మయాఽనఘ ॥ 3-130-6 (20894)
మృకండుపుత్రో మేధావీ మార్కండేయో మహామునిః।
బాల ఏవ మహాబుద్ధిః సర్వవిద్యావిశారదః ॥ 3-130-7 (20895)
మాతాపిత్రోః ప్రియం కుర్వంస్తపోర్థం వనమావిశత్।
అత్రాశ్రమపదం కృత్వా తపస్తేపే సుదారుణం ॥ 3-130-8 (20896)
గ్రీష్మే పంచతపా భూత్వా వర్షాస్వాకాశసంశ్రయః।
జలస్థః శిశిరే యోగీ బహుకాలమవర్తత ॥ 3-130-9 (20897)
ఊర్ధ్వబాహుర్నిరాలంబః పాదాంగుష్ఠాగ్రవిష్ఠితః।
జితేంద్రియో జితప్రాణశ్చింతయందృఢమవ్యయం।
అనాహారో జితక్రోధశ్చిరమేవమవర్తత ॥ 3-130-10 (20898)
ఏతస్మిన్నంతరే రాజన్ననావృష్టిః సుదారుణా।
సంభూతా సర్వసంహర్త్రీ తయా దగ్ధం చరాచరం ॥ 3-130-11 (20899)
అనావృష్ట్యాం ప్రవృత్తాయాం సర్వే చ నిధనం గతాః।
కేచిదన్యే మహాత్మానో మునయో ద్విజపుంగవాః ॥ 3-130-12 (20900)
బ్రాహ్మణాః క్షత్రియా వైశ్యాః శూద్రా సర్వాశ్చ యోషితః।
పశుపక్షిమృగాః సర్వే క్షుత్పిపాసాసమాకులాః।
కృశాః శుష్కోష్ఠకంఠాశ్చ శ్రాంతా భ్రాంతా విచేతసః ॥ 3-130-13 (20901)
కేనచిత్పుణ్యశేషేణ మార్కండేయస్య ధీమతః।
ఆశ్రమం శనకైః ప్రాప్తా మూర్చ్ఛితాః సహసాఽపతన్ ॥ 3-130-14 (20902)
సమాధివిరతో యోగీ మార్కండేయో మహాతపాః।
తద్వనం నిబిడం దృష్ట్వా జనైః క్షుత్తృట్సమాకలైః ॥ 3-130-15 (20903)
దయార్ద్రహృదయో యోగీ శివం ధ్యాత్వా హృదంబుజే।
తేషాం సంరక్షణార్థాయ వేదగంధిస్వరేణ సః।
ఆజుహావ తదా గంగాం తపోయోగేన భారత ॥ 3-130-16 (20904)
గంగా సమాగతా శీఘ్రం తేనాహూతాఽతిపావనా।
నాంనా వేదనదీత్యేవ ప్రఖ్యాతా లోకపావనా ॥ 3-130-17 (20905)
పర్జన్యశ్చ సమాహూతః సుఖం వర్షతి భారత।
సస్యాని చ సమృద్ధాని ఫలమూలాన్యనేకశః।
సంభూతాన్యత్రరాజేనద్ర సర్వే తే రక్షితా జనాః ॥ 3-130-18 (20906)
మార్కండేయం ప్రశంసంతో జనాః సర్వే ద్విజాత్తయః।
చిరం సుఖమవర్తంత తేన సంరక్షితా నృప ॥ 3-130-19 (20907)
ఏవం విధాయ రక్షాం స సర్వేషాం పుణ్యకర్మణాం।
పునశ్చచార చ తపః పరమేశ్వరతుష్టయే ॥ 3-130-20 (20908)
ఏవం బహుతిథే కాలే ప్రాదురాసీన్మహేశ్వరః ॥ 3-130-21 (20909)
దృష్ట్వా చ సర్వదేవేశం చంద్రమౌలిముమాపతిం।
బ్రహ్మవిష్ణ్వాదిభిర్దేవైః సిద్ధవిద్యాధరోరగైః ॥ 3-130-22 (20910)
గంధర్వయక్షప్రవరైః సకిన్నరపతత్రిభిః।
స్తూయమానం మహాదేవమవ్యయం నిష్కలం శివం।
ప్రణనామ మునిర్భక్త్యా సాష్టాంగం చ పునః పునః ॥ 3-130-23 (20911)
ప్రణంయోత్థాయ సహసా బద్ధాంజలిపుటో మునిః।
తుష్టావ వివిధైః స్తోత్రైర్మహాదేవం జగత్పతిం ॥ 3-130-24 (20912)
తమువాచ మహాదేవో మార్కండేయం మహామునిం।
వరం వరయ భద్రం తే వరదోస్మి మునే తవ ॥ 3-130-25 (20913)
ఏవం సంబోధితస్తేన శివేన పరమాత్మనా।
సగద్గదమిదం వాక్యమువాచ పరమేశ్వరం ॥ 3-130-26 (20914)
నాన్యం వరం వృణే శంభో ---త్వత్పాదపంకజే।
భక్తింహ్యనన్యసులభాం స్వ వ్యభిచారిణీం ॥ 3-130-27 (20915)
ఏవముక్తోఽథ మునినా భరతగీశ్వరేశ్వరః।
పునరేవాబ్రవీద్వాక్యం మార్కండేయ మహామునిం ॥ 3-130-28 (20916)
సంయగారాధితః పిత్రా తవ పుత్రార్థమాదరాత్ ॥ 3-130-29 (20917)
శతాయుర్నిర్గుణః పుత్రః శుభః షోడశవార్షికః।
ఉభయోరన్యమిచ్ఛ త్వమిత్యుక్తః సోఽబ్రవీచ్చ మాం ॥ 3-130-30 (20918)
నిర్గుణో మాస్తు దేవేశ శతాయుః షోడశాబ్దకః।
సుగుణోఽస్తు సుతో మేఽద్య ఇతి పిత్రావృత పురా ॥ 3-130-31 (20919)
త్వయా తప్తేన తపసా తోషితోఽహం భృశం మునే।
దీర్ఘమాయుర్మయా దత్తం మృత్యుశ్చ ప్రతిషేధితః ॥ 3-130-32 (20920)
ఇత్యుక్త్వా భగవానీశస్తత్రైవాంతరధీయత।
తస్యాయమాశ్రమః పుణ్యస్తస్యేమే మునయోఽమలాః ॥ 3-130-33 (20921)
అత్రైకరాత్రముషితాః సర్వే మృత్యుం తరంతి వై।
అత్రైవ భరతశ్రేష్ఠ ప్రయతో వస భూమిప' ॥ 3-130-34 (20922)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి త్రింశదధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 130 ॥
అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 131
॥ శ్రీః ॥
3.131. అధ్యాయః 131
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
లోమశేన యుధిష్ఠిరంప్రతి నానాతీర్థమహిమానువర్ణనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-131-0 (20923)
లోమశ ఉవాచ। 3-131-0x (2130)
అస్మిన్కిల స్వయం రాజన్నిష్టవాన్వై ప్రజాపతిః।
సత్రమిష్టీకృతం నామ పురా వర్షసహస్రికం ॥ 3-131-1 (20924)
అంబరీషశ్చ నాభాగ ఇష్టవాన్యమునామను।
యత్రేష్ట్వా దశపద్మాని సదస్యేభ్యోఽభిసృష్టవాన్ ॥ 3-131-2 (20925)
యజ్ఞైశ్చ తపసా చైవ పరాం సిద్ధిమవాప సః।
దేశశ్చ నాహుషస్యాయం య·జ్వనః పుణ్యకర్మణః ॥ 3-131-3 (20926)
సార్వభౌమస్య కౌంతేయ యయాతేరమితౌజసః।
స్పర్ధమానస్య శక్రేణ తస్యేదం యజ్ఞవాస్త్విహ ॥ 3-131-4 (20927)
పశ్య నానావిధాకారైరగ్నిభిర్నిచితాం మహీం।
మజ్జంతీమివ చాక్రాంతాం యయాతేర్యజ్ఞకర్మభిః ॥ 3-131-5 (20928)
ఏషా శంయేకపత్రా సా శకటం చైతదుత్తమం।
పశ్య రామహ్రదానేతాన్పశ్య నారాయణాశ్రమం ॥ 3-131-6 (20929)
ఏతచ్చర్చీకపుత్రస్య యోగైర్విచరతో మహీం।
ప్రసర్పణం మహీపాల రౌప్యాయామమితౌజసః ॥ 3-131-7 (20930)
అత్రానువంశం పఠతః శృణు మే కురునందన।
ఉలూఖలైరాభరణైః పిశచీ యదభాషత ॥ 3-131-8 (20931)
యుగంధరే దధి ప్రాశ్య ఉషిత్వా చాచ్యుతస్థలే।
తద్వద్భూతలయే స్నాత్వా సపుత్రా వస్తుమర్హసి ॥ 3-131-9 (20932)
ఏకరాత్రమువిత్వేహ ద్వితీయం యది వత్స్యసి।
ఏతద్వై తే గదేవావృత్తం రాత్రౌ వృత్తమితోఽన్యథా ॥ 3-131-10 (20933)
అద్య చాత్ర నివత్స్యామః క్షపాం భరతసత్తమ।
ద్వారమేతత్తు కౌంతేయ కురుక్షేత్రస్య భారత ॥ 3-131-11 (20934)
అత్రైవ నాహుషో రాజా రాజన్క్రతుభిరిష్టవాన్।
యయాతిర్బహురత్నౌర్ఘర్యత్రేంద్రో ముదమభ్యగాత్ ॥ 3-131-12 (20935)
ఏతత్ప్లక్షావతరణం యమునాతీర్థముత్తమం।
ఏతద్వై నాకపృష్ఠస్య ద్వారమాహుర్మనీషిణః ॥ 3-131-13 (20936)
అత్రసారస్వతైర్యజ్ఞైరీజానాః పరమర్షయః।
యూపోలూఖలికాస్తాత గచ్ఛంత్యవభృథప్లవం ॥ 3-131-14 (20937)
అత్రవై భరతో రాజా రాజన్క్రతుభిరిష్టవాన్।
హయమేధేన యజ్ఞేన మేధ్యమశ్వమవాసృజత్ ॥ 3-131-15 (20938)
అసకృత్కృష్ణసారంగం ధర్మేణాప్య చ మేదినీం।
అత్రైవ పురుషవ్యాఘ్ర మరుత్తః సత్రముత్తమం।
ప్రాప చైవర్షిముఖ్యేన సంవర్తేనాభిపాలితః ॥ 3-131-16 (20939)
అత్రోపస్పృశ్య రాజేంద్ర సర్వాల్లోఁకాన్ప్రపశ్యతి।
పూయతే దుష్కృతాచ్చైవ అత్రాపి సముపస్పృశ ॥ 3-131-17 (20940)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-131-18x (2131)
తత్ర సభ్రాతృకః స్నాత్వా స్తూయమానో మహర్షిభిః।
లోమశం పాండవశ్రేష్ఠ ఇదం వచనమబ్రవీత్ ॥ 3-131-18 (20941)
సర్వాఁల్లోకాన్ప్రపశ్యామి తపసా సత్యవిక్రమ।
ఇహస్తః పాండవశ్రేష్ఠం పశ్యామి శ్వేతవాహనం ॥ 3-131-19 (20942)
లోమశ ఉవాచ। 3-131-20x (2132)
ఏవమేతన్మహాబాహో పశ్యంతి పరమర్షయః।
ఇహ స్నాత్వా తపోయుక్తాంస్త్రీల్లోఁకాన్సచరాచరాన్ ॥ 3-131-20 (20943)
సరస్వతీమిమాం పుణ్యాం పుణ్యైకశరణావృతాం।
యత్ర స్నాత్వా నరశ్రేష్ఠ ధూతపాప్మా భవిష్యసి ॥ 3-131-21 (20944)
ఇహ సారస్వతైర్యజ్ఞైరిష్టవంతః సురర్షయః।
ఋషయశ్చైవ కౌంతేయ తథా రాజర్షయోపి చ ॥ 3-131-22 (20945)
వేదీ ప్రజాపతేరేషా సమంతాత్పంచయోజనా।
కురోర్వై యజ్ఞశీలస్య క్షేత్రమేతన్మహాత్మనః ॥ 3-131-23 (20946)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి ఏకత్రింశదధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 131 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-131-2 అభిసృష్టవాన్ దత్తవాన్ ॥ 3-131-4 యజ్ఞవాస్తు యజ్ఞభూమిః। ఇహ అస్మిన్వాస్తుని। ఇదముత్తరాన్వయి ॥ 3-131-5 అగ్నిభిరగ్నిస్థాపనార్థైరిష్టకారచితైః స్థండిలైః ॥ 3-131-6 శమీ ఆమిక్షార్థం దధ్యుత్పాదనార్థమానీతా శమీశాఖా। ఏకపత్రా శాతితపత్రా ॥ 3-131-7 ప్రసర్పణం సంచారభూమిః। రౌప్యాయాం రూప్యవత్ శ్వేతవర్ణాయాం స్థత్యాం నద్యాం వా। సామీప్యే సప్తమీ। ప్రసర్పణం తీర్థమిత్యన్యే ॥ 3-131-8 అనువంశం పరంపరాగతమాఖ్యానశ్వోకం। ఉలూఖలైరితి। ఉలూఖలసదృశాని స్త్రీణాం కర్ణాభరణాని భవంతీతి స్వయములూలైరేవాభరణైర్యుక్తాసతీతి శేషః। ఏతేన వికృతవేషత్వం పిశాచ్యాః ॥ 3-131-9 యుగంధరే పయః ప్రాశ్యేతి ధ. పాఠః। ఉక్తం భాషణమేవాహ ద్వాభ్యాం యుగంధర ఇతి। అస్మింస్తీర్థే సపుత్రా బ్రాహ్మణీ స్నాతుమాగతా తాం ప్రతి పిశాచీ వదతి। త్వయా యుగంధరే పర్వతే దేశే వా దధిప్రాశనం కృతం। తత్రోష్ట్రీక్షీరం గర్దభ్యాదిక్షీరం చ దధి క్రియతే। తథా అచ్యుతస్థలాఖ్యే సంకరజానాం గ్రామే వాసశ్చ కృతః। తథా భూతిలయాఖ్యే దస్యుగ్రామేఽగ్నిదగ్ధానాం మృతానాం క్షేపణం యస్యాం నద్యాం క్రియతే తస్యాం స్నాతాసి। అతో దోషత్రయవతీ త్వం। ఏతత్కరణే రహి ప్రాయశ్చిత్తం ధర్మశాస్త్రే ప్రసిద్ధం। ఔష్ట్రమైకశఫం క్షీరం సురాతుల్యమితి। సంసృజ్య సంకరైః సార్ధం ప్రాజాపత్యం వ్రతం చరేదితి। ప్రోష్యభూతిలయే విప్రః ప్రాజాపత్యం వ్రతం చరేదితి చ। తచ్చ త్వయా న కృతమతః కథమత్ర వస్తుమిచ్ఛసి। దోషవతామిహ తీర్థే వాసో దుర్లభ ఇత్యర్థః। ఏవం పిశాచీవాక్యం శ్రుత్వాపి సా బ్రాహ్మణీ తత్ర స్నానాదికం కృతవతీ। తతస్తయా రాక్షస్యా తస్యా ఘటపిఠరాదికం నాశితం। ఉక్తంచ। ఏతత్తవ దివావృత్తం రాత్రౌ వృత్తం తు ద్రక్ష్యసీతి। వృత్తం జాతం। రాత్రౌ తు తవ పుత్రమపి నాశయిష్యామీతి భావః। అథాపి ద్వితీయాం రాత్రిం వస్తుమిచ్ఛసి చేత్తవ భూయాంసమపకారం కరిష్యామీతి యుగంధరాదిదేశత్రయనిందాపరత్వేన వ్యాఖ్యా ॥ 3-131-10 త్వం తు అబ్రహ్మవిత్ ఏకరాత్రమేవాత్ర వస్తుం యోగ్యా। యది ద్వితీయాం వస్తుమిచ్ఛసి తర్హి తే తవ ఏతత్ మదీయం వృత్తం భవిష్యతి మద్వత్ పిశాచీ భూత్వాత్ర స్నానం న లప్స్యసే। ఏతదితి స్వవృత్తస్యాభినీయ ప్రదర్శనం। ద్వితీయదినవాసస్యైవైతత్ఫలం। ద్వితీయరాత్రివాసే తుం ఇతోంథా అహల్యాదివన్మోహప్రాప్త్యా శిలాభావో భవిష్యతి। తేన తీర్థదర్శనమపి న లప్స్యసే ఇతి ॥ 3-131-13 ఏతత్ప్లక్షవటం నామేతి క. పాఠః ॥ 3-131-14 దంతోలూఖలినస్తత్రేతి క. పాఠః। సారస్వతైర్బ్రాహ్మణైః ఋత్విగ్భిర్యజ్ఞైరీజానాః యూపోలూఖలికాః యూపాన్ ఉలూఖలాని చ యజ్ఞసాధనాన్యాదదతే యూపోలూఖలికాః ॥ 3-131-16 కృష్ణసారంగం కృష్ణహరిణసదృశం శ్యామకర్ణమిత్యర్థః ॥ 3-131-21 తీర్థాంతరమాహ సరస్వతీతి। పశ్యైకశరణావృతామితి క. పాఠః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 132
॥ శ్రీః ॥
3.132. అధ్యాయః 132
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
లోమశేన యుధిష్ఠిరంప్రతి సరస్వత్యాదిమాహాత్ంయకథనం ॥ 1 ॥ తథా శ్యేనకపోతోపాఖ్యానకథనారంభః ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-132-0 (20947)
లోమశ ఉవాచ। 3-132-0x (2133)
ఇహ మర్త్యాస్తనూస్త్యక్త్వా స్వర్గం గచ్ఛంతి భారత।
మర్తుకామా నరా రాజన్నిహాయాంతి సహస్రశః ॥ 3-132-1 (20948)
ఏవమాశీః ప్రయుక్తా హి దక్షేణ యజతా పురా।
ఇహ యే వై మరిష్యంతి తే వై స్వర్గజితో నరాః ॥ 3-132-2 (20949)
ఏషా సరస్వతీ రంయా దివ్యా చౌఘవతీ నదీ।
ఏతద్వినశనం నామ సరస్వత్యా విశాంపతే ॥ 3-132-3 (20950)
ద్వారం నిషాదరాష్ట్రస్య యేషాం దోషాత్సరస్వతీ।
ప్రవిష్టా పృథివీం వీర మా నిషాదా హి మాం విదుః ॥ 3-132-4 (20951)
ఏష వై చమసోద్భేదో యత్ర దృశ్యా సరస్వతీ।
యత్రైనామభ్యవర్తంత దివ్యాః పుణ్యాః సముద్రగాః ॥ 3-132-5 (20952)
ఏతత్సింధోర్మహత్తీర్థం యత్రాగస్త్యమరిందమ।
లోపాముద్రా సమాగంయ భర్తారమవృణీత వై ॥ 3-132-6 (20953)
ఏతత్ప్రకాశతే తీర్థం ప్రభాసం భాస్కరద్యుతే।
ఇంద్రస్య దయితం పుణ్యం పవిత్రం పాపనాశనం ॥ 3-132-7 (20954)
ఏతద్విష్ణుపదం నామ దృశ్యతే తీర్థముత్తమం।
ఏషాం రంయా విపాశా చ నదీ పరమపావనీ ॥ 3-132-8 (20955)
అత్ర వై పుత్రశోకేన వసిష్ఠో భగవానృషిః।
బద్ధ్వాఽత్మానం నిపతితో విపాశః పునరుత్థితః ॥ 3-132-9 (20956)
కాశ్మీరమండలం చైతత్సర్వపుణ్యమరిందమ।
మహర్షిభిశ్చాధ్యుషితం పశ్యేదం భ్రాతృభిః సహ ॥ 3-132-10 (20957)
యత్రౌత్తరాణాం సర్వేషామృషీణాం నాహుషస్య చ।
అగ్నేశ్చైవాత్ర సంవాదః కాశ్యపశ్య చ భారత ॥ 3-132-11 (20958)
ఏతద్ద్వారం మహారాజ మానసస్య ప్రకాశతే।
వర్షమస్య గిరేర్మధ్యే రామేణ శ్రీమతా కృతం ॥ 3-132-12 (20959)
ఏష వాతికషండో వై ప్రఖ్యాతః సత్యవిక్రమః।
నాత్యవర్తత యద్ద్వారం విదేహాదుత్తరం చ యః ॥ 3-132-13 (20960)
ఇదమాశ్చర్యమపరం దేశేఽస్మిన్పురుషర్షభ।
క్షీణే యుగే తు కౌంతేయ శర్వస్య సహ పార్షదైః।
సహోమయా చ భవతి దర్శనం కామరూపిణః ॥ 3-132-14 (20961)
అస్మిన్సరసి సత్రైర్వై చైత్రే మాసి పినాకినం।
యజంతే యాజకాః సంయక్ పరివారం శుభార్థినః ॥ 3-132-15 (20962)
అత్రోపస్పృశ్య సరసి శ్రద్దధానో జితేంద్రియః।
క్షీణపాపః శుభాఁల్లోకాన్ప్రాప్నుతే నాత్ర సంశయః ॥ 3-132-16 (20963)
ఏష ఉజ్జానకో నామ పావకిర్యత్ర శాంతవాన్।
అరుంధతీసహాయశ్చ వసిష్ఠో భగవానృషిః ॥ 3-132-17 (20964)
హ్రదశ్చ కుశవానేష యత్ర పద్మం కుశేశయం।
ఆశ్రమశ్చైవ రుక్మిణ్యా యత్రాశాంయదకోపనా ॥ 3-132-18 (20965)
సమాధీనాం సమాసస్తు పాండవేయ శ్రుతస్త్వయా।
తం ద్రక్ష్యసి మహారాజ భృగుతుందం మహాగిరిం ॥ 3-132-19 (20966)
వితస్తాం పశ్య రాజేంద్ర సర్వపాపప్రమోచనీం।
మహర్షిభిశ్చాధ్యుషితాం శీతతోయాం సునిర్మలాం ॥ 3-132-20 (20967)
జలాం చోపజలాం చైవ యమునామభితో నదీం।
ఉశీనరో వై యత్రేష్ట్వా వాసవాదత్యరిచ్యత ॥ 3-132-21 (20968)
తాం దేవసమితిం తస్య వాసవశ్చ విశాంపతే।
అభ్యాగచ్ఛన్నృపవరం జ్ఞాతుమగ్నిశ్చ భారత ॥ 3-132-22 (20969)
జిజ్ఞాసమానౌ వరదౌ మహాత్మానముశీనరం।
ఇంద్రః శ్యేనః కపోతోఽగ్నిర్భూత్వా యజ్ఞేఽభిజగ్మతుః ॥ 3-132-23 (20970)
ఉరుం రాజ్ఞః సమాసాద్య కపోతః శ్యేనజాద్భయాత్।
శరణార్థీ తదా రాజన్నిలిల్యే భయపీడితః ॥ 3-132-24 (20971)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి ద్వాత్రింశదధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 132 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-132-1 ఇహ మర్త్యాస్తపస్తప్త్వేతి క. ధ. పాఠః ॥ 3-132-9 వద్వా పాశైరితి శేషః। విపాశః పాశహీనః। అతఏవ విపాశానామ ॥ 3-132-12 వర్షం వసతిస్థానం ॥ 3-132-13 యో రామః ప్రఖ్యాతః సత్యవిక్రమశ్చ విదేహాదుత్తరం చ యద్ద్వారం యద్వర్షస్య ద్వారం ఏషోఽనుభూయమానో వాతికషండో వాతానీతః పద్మాదిసమూహో నాత్యవర్తత। తేన రామేణ కృతమితి పూర్వేణాన్వయః। పద్మాదేర్వాతానీతస్యాత్రాప్రవేశాద్రామసామర్థ్యం ప్రత్యక్షమాశ్చర్యమిత్యర్థః। ఏష వాతి మృకండో వై ఇతి క. ధ. పాఠః ॥ 3-132-14 యుగం పంచసంవత్సరాత్మకం తస్మిన్క్షీణే సమాప్తే సతి యదా సౌరసావనబార్హస్పత్యనాక్షత్రచాంద్రాః సంవత్సరా ఏకకాలం సమాప్యంతే స యుగక్షయకాలస్తస్మిన్నిత్యర్థః ॥ 3-132-17 పావకిః స్కందః। శాంతవాన్ శమం ప్రాప। వసిష్టోపి శాంతవాన్ ఏష ఉజ్జీతకో నామ యవక్రీర్యత్ర శాంతవానితి క. ధ. పాఠః ॥ 3-132-18 కుశవాన్ జలవాన్. అకోపనా జితక్రోధా ॥ 3-132-19 సమాసః సంక్షేపః। యస్మిందృష్టే సమాధిఫలం భవతీత్యర్థః ॥ 3-132-22 దేవసమితిం రాజసభాం ॥ 3-132-24 నిలిల్యే లీనః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 133
॥ శ్రీః ॥
3.133. అధ్యాయః 133
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
శిబిపరీ7ణార్థం శ్యేనీభూతేనేంద్రేణానుద్రుతస్య కపోతరూపధారిణోఽగ్నేః శివింప్రతి శరణాగతిః ॥ 1 ॥ కపోతరిరక్షిషయా రాజ్ఞా శ్యేనానుమత్యా స్వశరీరోత్కృత్తమాంసస్య కపోతేన సహ తులారోపణం ॥ 2 ॥ మాంసాపేక్షయా కపోతస్య గౌరవాతిరేకే రాజ్ఞా స్వయమేవ తులారోహణం ॥ 3 ॥ తతస్తుష్టాభ్యామింద్రాగ్నిభ్యాం తత్ప్రశంసనపూర్వకం స్వలోకగమనం ॥ 4 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-133-0 (20972)
శ్యేన ఉవాచ। 3-133-0x (2134)
ధర్మాత్మానం త్వాహురేకం సర్వే రాజన్మహీక్షితః।
స వై ధర్మవిరుద్ధం త్వం కస్మాత్కర్మ చికీర్షసి ॥ 3-133-1 (20973)
విహితం భక్షణం రాజన్పీడ్యమానస్య మే క్షుధా।
మాహింసీర్ధర్మలోభేన ధర్మముత్సృజ్య మా నశః ॥ 3-133-2 (20974)
రాజోవాచ। 3-133-3x (2135)
సంత్రస్తరూపస్త్రాణార్థీ త్వత్తో భీతో మహాద్విజ।
మత్సకాశమనుప్రప్తః ప్రాణగృధ్నురయం ద్విజః ॥ 3-133-3 (20975)
ఏవమభ్యాగతస్యేహ కపోతస్యాభయార్థినః।
అప్రదానే పరో ధర్మః కిం త్వం శ్యేనేహ పశ్యసి ॥ 3-133-4 (20976)
ప్రస్పందమానః సంభ్రాంతః కపోతః శ్యేన లక్ష్యతే।
మత్సకాశం జీవితార్థీ తస్య త్యాగో విగర్హితః ॥ 3-133-5 (20977)
[యో హి కశ్చిద్ద్విజాన్హన్యాద్గాం వా లోకస్య మాతరం।
శరణాగతం చ త్యజతే తుల్యం తేషాం హి పాతకం] 3-133-6 (20978)
శ్యేన ఉవాచ। 3-133-7x (2136)
ఆహారత్సర్వభూతాని సంభవంతి మహీపతే।
ఆహారేణ వివర్ధంతే తేన జీవంతి జంతవః ॥ 3-133-7 (20979)
శక్యతే దుస్త్యజేఽప్యర్థే చిరరాత్రాయ జీవితుం।
న తు భోజనముత్సృజ్య శక్యం వర్తయితుం చిరం ॥ 3-133-8 (20980)
భక్ష్యాద్విలోపితస్యాద్య మమ ప్రాణా విశాంపతే।
విసృజ్యకాయమేష్యంతి పంథానమపునర్భవం ॥ 3-133-9 (20981)
ప్రమృతే మయి ధర్మాత్మన్పుత్రదారాది నంక్ష్యతి।
రక్షమాణః కపోతం త్వం బహూన్ప్రాణాన్న రక్షసి ॥ 3-133-10 (20982)
బహూన్యో బాధతే ధర్మో న స ధర్మః కువర్త్మ తత్।
అవిరోధీ తు యో ధర్మః స ధర్మః సత్యవిక్రమ ॥ 3-133-11 (20983)
విరోధిషు మహీపాల నిశ్చిత్య గురులాఘవం।
న బాధా విద్యతే యత్ర తం ధర్మం సముపాచరేత్ ॥ 3-133-12 (20984)
గురులాఘవమాజ్ఞాయ ధర్మాధర్మవినిశ్చయే।
యతో భూయాంస్తతో రాజన్కురు ధర్మవినిశ్చయం ॥ 3-133-13 (20985)
రాజోవాచ। 3-133-14x (2137)
బహుకల్యాణసంయుక్తం భాషసే విహగోత్తమ।
సుపర్ణః పక్షిరాట్ కిం త్వం ధర్మం జ్ఞాత్వాఽభిభాషసే ॥ 3-133-14 (20986)
తథాహి ధర్మసంయుక్తం బహుచిత్రం చ భాషసే।
న తేఽస్త్యవిదితం కించిదితి త్వాం లక్షయాంయహం।
శరణైషిపరిత్యాగం కథం సాధ్వితి మన్యసే ॥ 3-133-15 (20987)
ఆహారార్థం సమారంభస్తవ చాయం విహంగమ।
శక్యశ్చాప్యన్యథా కర్తుమాహారోఽప్యధికస్త్వయా ॥ 3-133-16 (20988)
గోవృషో వా వరాహో వా మృగో వా మహిషోపి వా।
త్వదర్థమద్య క్రియతాం యచ్చాన్యదిహ కాంక్షసి ॥ 3-133-17 (20989)
శ్యేన ఉవాచ। 3-133-18x (2138)
న వరాహం న చోక్షాణం న మృగాన్వివిధాంస్తథా।
భక్షయామి మహారాజ కిం మమాన్యేన కేచచిత్ ॥ 3-133-18 (20990)
యస్తు మే దైవవిహితో భక్షః క్షత్రియపుంగవ।
తముత్సృజ మహీపాల కపోతమిమమేవ మే ॥ 3-133-19 (20991)
శ్యేనాః కపోతాన్స్వాదంతి శ్రుతిరేషా సనాతనీ।
మా రాజన్సారమజ్ఞాత్వా కదలీస్కంధమాసజ ॥ 3-133-20 (20992)
రాజోవాచ। 3-133-21x (2139)
రాష్ట్రం శివీనామృద్ధం వై శాధి పక్షిభిరర్చితః।
కృత్స్నమేతన్మయా దత్తం రాజవద్విహగోత్తమ ॥ 3-133-21 (20993)
యం వా కామయసే కామం శ్యేన సర్వం దదాని తే।
వినేమం పక్షిణం శ్యన శరణార్థినమాగతం ॥ 3-133-22 (20994)
యేనేమం స్థాపయేథాస్త్వం కర్మణా పక్షిసత్తమ।
తదాచక్ష్వ కరిష్యామి న హి దాస్యే కపోతకం ॥ 3-133-23 (20995)
శ్యేన ఉవాచ। 3-133-24x (2140)
ఉశీనర కపోతే తే యది స్నేహో నరాధిప।
ఆత్మనో మాంసముత్కృత్య కపోతతులయా ధృతం ॥ 3-133-24 (20996)
యదా సమం కపోతేన తవ మాంసం నృపోత్తమ।
త్వయా ప్రదేయం తన్మహ్యం సా మే తుష్టిర్భవిష్యతి ॥ 3-133-25 (20997)
రాజోవాచ। 3-133-26x (2141)
అనుగ్రహమిమం మన్యే శ్యేన యన్మాభియాచసే।
తస్మాత్తేఽద్య ప్రదాస్యామి స్వమాంసం తులయా ధృతం ॥ 3-133-26 (20998)
లేమశ ఉవాచ। 3-133-27x (2142)
అథోత్కృత్య స్వమాంసం తు రాజా పరమధర్మవిత్।
తులయామాస కౌంతేయ కపోతేన సమం విభో ॥ 3-133-27 (20999)
ధ్రియమాణః కపోతస్తు మాంసేనాత్యతిరిచ్యతే।
పునశ్చోత్కృత్యమాంసాని రాజా ప్రాదాదుశీనరః ॥ 3-133-28 (21000)
న విద్యతే యదా మాంసం కపోతేన సమం ధృతం।
తత ఉత్కృత్తమాంసోఽసావారురోహ స్వయం తులాం ॥ 3-133-29 (21001)
శ్యేన ఉవాచ। 3-133-30x (2143)
ఇంద్రోఽహమస్మి ధర్మజ్ఞ కపోతో హవ్యవాడయం।
జిజ్ఞాసమానౌ ధర్మ త్వాం యజ్ఞవాటముపాగతౌ ॥ 3-133-30 (21002)
యత్తే మాంసాని గాత్రేభ్య ఉక్తృత్తాని విశాంపతే।
ఏషా తే శాశ్వతీ కీర్తిర్లోకానభిభవిష్యతి ॥ 3-133-31 (21003)
యావల్లోకే మనుష్యాస్త్వాం కథయిష్యంతి పార్థివ।
తావత్కీర్తిశ్చ లోకాశ్చ స్థాస్యంతి తవ శాశ్వతాః ॥ 3-133-32 (21004)
ఇత్యుక్త్వా భూమిపతయే తస్మై దత్త్వా యథేప్సితం।
ప్రశస్య జగ్మతూ రాజన్నింద్రాగ్రీ తుష్టమానసౌ ॥ 3-133-33 (21005)
ఉశీనరోఽపిధర్మాత్మా ధర్మేణావృత్యరోదసీ।
విభ్రాజమానో వపుషాఽప్యారురోహ త్రివిష్టపం ॥ 3-133-34 (21006)
తదేతత్సదనం రాజన్రాజ్ఞస్తస్య మహాత్మనః।
పశ్యస్వైతన్మయా సార్ధం పుణ్యం పాపప్రమోచనం ॥ 3-133-35 (21007)
తత్ర వై సతతం దేవా మునయశ్చ సనాతనాః।
దృశ్యంతే బ్రాహ్మణై రాజన్పుణ్యవద్భిర్మహాత్మభిః ॥ 3-133-36 (21008)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి త్రయస్త్రింశదధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 133 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-133-2 మా రక్షీర్ధర్మలోభేన ధర్మముత్సృష్టవానసి ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 3-133-20 కదలీస్కంధమాసజేతి కదలీస్కంధతుల్యే నిఃశారేఽస్మిన్ ధర్మే మా సజ్జో భవేత్యర్థః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 134
॥ శ్రీః ॥
3.134. అధ్యాయః 134
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
లోమశేన శ్వేతకేతోరాశ్రమంగతం ద్యుధిష్ఠిరంప్రతి అష్టావక్రోపాఖ్యానకథధనారంభః ॥ 1 ॥ ధనార్జనాయ జనకపురం గతస్య కహోళస్య వందినా వాదే విజిత్య జలే వినిమజ్జనం ॥ 2 ॥ తద్విదితవతా తత్పుత్రేణాష్టావక్రేణ శ్వేతకేతునాసహ జనకనగరంప్రతి గమనం ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-134-0 (21009)
లోమశ ఉవాచ। 3-134-0x (2144)
యః కథ్యతే మంత్రవిదగ్ర్యబుద్ధి-
రౌద్దాలకిః శ్వేతకేతుః పృథివ్యాం।
తస్యాశ్రమం పశ్యత పాండవేయా
సదాఫలైరుపపన్నం మహీజైః ॥ 3-134-1 (21010)
సాక్షాదత్ర శ్వేతకేతుర్దదర్శ
సరస్వతీం మానుషదేహరూపాం।
వేత్స్యామి వాణీమితి సంప్రవృత్తాం
సరస్వతీం శ్వేతకేతుర్బభాషే ॥ 3-134-2 (21011)
అస్మిన్యుగే బ్రహ్మకృతాం వరిష్ఠా-
వాస్తాం మునీ మాతులభాగినేయౌ।
అష్టావక్రశ్చైవ కహోలసూను-
రౌద్దాలకిః శ్వేతకేతుః పృథివ్యాం ॥ 3-134-3 (21012)
విదేహరాజస్ సమీపతస్తౌ
ఘీరావుభౌ మాతులభాగినేయౌ।
ప్రవిశ్య యజ్ఞాయతనం వివాదే
వందిం నిజగ్రాహతురప్రమేయౌ ॥ 3-134-4 (21013)
ఉపాస్స్వ కౌంతేయ సహానుజస్త్వం
తస్యాశ్రమం పుణ్యతమం ప్రవిశ్య।
అష్టావక్రం యస్య దౌహిత్రమాహు-
ర్యోఽసౌ వందిం జనకస్యాథ యజ్ఞే।
వాది విప్రాగ్న్యో బాల ఏవాభిగంయ
వాదే భంక్త్వా మజ్జయామాస నద్యాం ॥ 3-134-5 (21014)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-134-6x (2145)
కథంప్రభావః స బభూవ విప్ర-
స్తథాభూతం యో నిజగ్రాహ వందిం।
`కించాధికృత్యాథ తయోర్వివాదో
విదేహరాజస్ సమీప ఆసీత్' ॥ 3-134-6 (21015)
అష్టావక్రః కేన చాసౌ బభూవ
తత్సర్వం మే లోమశ శంస తత్త్వం ॥ 3-134-7 (21016)
లోమశ ఉవాచ। 3-134-8x (2146)
ఉద్దాలకస్య నియతః శిష్య ఏకో
నాంనా కహోళేతి బభూవ రాజన్।
శుశ్రూషురాచార్యవశానువర్తీ
దీర్ఘ కాలం సోఽధ్యయనం చకార ॥ 3-134-8 (21017)
తం వై విప్రాః పర్యభవంస్తు శిఖా-
స్తం చ జ్ఞాత్వా విప్రకారం గురుః సః।
తస్మై ప్రాదాత్సద్య ఏవ శ్రుతం చ
భార్యాం చ వై దుహితరం స్వాం సుజాతాం ॥ 3-134-9 (21018)
తస్యాం గర్భః సమభవదగ్నికల్పః
సోఽధీయానం పితరమథాభ్యువాచ।
సర్వాం రాత్రిమధ్యయనం కరోషి
నేదం పితః సంయగివోపవర్తతే ॥ 3-134-10 (21019)
ఉపాలబ్ధః శిష్యమధ్యే మహర్షిః
స తం కోపాదుదరస్థం శశాప।
యస్మాద్వక్రం వర్తమానో బ్రవీషి
తస్మాద్వక్రో భవితాస్యష్టధైవ ॥ 3-134-11 (21020)
స వై తథా వక్ర ఏవాభ్యజాయ-
దష్టావక్రః ప్రథితో మానవేషు।
అస్యాసీద్వై మాతులః శ్వేతకేతుః
స తేన తుల్యో వయసా బభూవ ॥ 3-134-12 (21021)
సంపీడ్యమానా తు తదా సుజాతా
వివర్ధమానేన సుతేన కుక్షౌ।
ఉవాచ భర్తారమిదం రహోగతా
ప్రసాద్య హీనా వసునా ధనార్థినీ ॥ 3-134-13 (21022)
కథం కరిష్యాంయధునా మహర్షే
మాసశ్చాయం దశమో వర్తతే మే।
నైవాస్తి మే వసు కించిత్ప్రదాతా
యేంనాహమేతామాపదం నిస్తరేయం ॥ 3-134-14 (21023)
ఉక్తస్త్వేవం భార్యయా వై కహోళో
విత్తస్యార్థే జనకమథాభ్యగచ్ఛత్।
స వై తదా వాదవిదా నిగృహ్య
నిమజ్జితో వందినేహాప్సు విప్రః ॥ 3-134-15 (21024)
ఉద్దాలకస్తం తు తదా నిశంయ
సూతేన వాదేఽప్సు నిమజ్జితం తథా।
ఉవాచ తాం తత్రతతః సుజాత-
మష్టవక్రే గూహితవ్యోఽయమర్థః ॥ 3-134-16 (21025)
రరక్ష సా చాపి తమస్ మంత్రం
జాతోఽప్యసౌ నైవ శుశ్రావ విప్రః।
ఉద్దాలకం పితరం సోఽభిమేనే
తథాఽష్టావక్రో భ్రాతరం శ్వేతకేతుం ॥ 3-134-17 (21026)
తతో వర్షే ద్వాదశే శ్వేతకేతు-
రష్టావక్రం పితురంకే నిషణ్ణం।
అపాకర్షద్గృహ్యపాణౌ రుదంతం
నాయం తవాంకః పితురిత్యుక్తవాంశ్చ ॥ 3-134-18 (21027)
యత్తేనోకతం దురుక్తం తత్తదానీం
హృది స్థితం తస్య సుదుఃఖమాసీత్।
గృహం గత్వా మాతరం సోఽథ విగ్రః
పప్రచ్ఛేదం క్వ ను తాతో మమేతి ॥ 3-134-19 (21028)
తతః సుజాతా పరమార్తరూపా
శాపాద్భీతా తత్త్వమస్యాచచక్షే।
తద్వై తత్త్వంసర్వమాజ్ఞాయ రాత్రా-
విత్యబ్రవీచ్ఛ్వేతకేతుం స విప్రః ॥ 3-134-20 (21029)
గచ్ఛావ యజ్ఞం జనకస్య రాజ్ఞో
బహ్వాశ్చర్యః శ్రూయతే తస్య యజ్ఞః।
శ్రోష్యావోఽత్ర బ్రాహ్మణానాం వివాద-
మన్నం చాగ్ర్యం తత్రభోక్ష్యావహే చ ॥ 3-134-21 (21030)
విచక్షణత్వం చ భవిష్యతే నౌ
శివశ్చ సౌంయశ్చ హి బ్రహ్మఘోషః ॥ 3-134-22 (21031)
తౌ జగ్మతుర్మాతులభాగినేయౌ
యజ్ఞం సమృద్ధం జమకస్య రాజ్ఞః।
అష్టావక్రః పథి రాజ్ఞా సమేత్య
ప్రోత్సార్యమాణో వాక్యమిదం జగాద ॥ 3-134-23 (21032)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్తయాత్రాపర్వణి చతుస్త్రింశదధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 134 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-134-4 వందిం వందినం। నిజగ్రాహతుః ॥ 3-134-9 తం వై విప్రః పర్యచరత్సశిష్యస్తాం చ జ్ఞాత్వా పరిచర్యాం గురుః సః। ఇతి ఝ పాఠః ॥ 3-134-11 యస్మాత్కుక్షౌ వర్తమాన ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 3-134-14 వసుకించిత్ప్రజాతేతి ఝ. పాఠః। ప్రజాతా ప్రసూతా ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 135
॥ శ్రీః ॥
3.135. అధ్యాయః 135
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
శ్వేతకేతునా సహ జనకయజ్ఞశాలాం వివిక్షోరష్టావక్రస్య ద్వారపాలేన నిరోధనం ॥ 1 ॥ అష్ఠావక్రద్వారపాలయోః సంవాదః ॥ 2 ॥ స్వప్రశ్నస్యోత్తరదానతుష్టేన రాజ్ఞా సభాప్రవేశాభుమతిః ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-135-0 (21033)
అష్టావక్ర ఉవాచ। 3-135-0x (2147)
అంధస్య పంథా బధిరస్య పంథాః
స్త్రియః పంథా భారవాహస్య పంథాః।
రాజ్ఞః పంథా బ్రాహ్మణేనాసమేత్య
సమేత్య తు బ్రాహ్మణస్యైవ పంథాః ॥ 3-135-1 (21034)
రాజోవాచ। 3-135-2x (2148)
పంథా అయం తేఽద్య మయా నిసృష్టో
యేనేచ్ఛసే తేన కామం వ్రజస్వ।
న పావకో విద్యతే వై లఘీయా-
నింద్రోపి నిత్యం నమతే బ్రాహ్మణానాం ॥ 3-135-2 (21035)
లోమశ ఉవాచ। 3-135-3x (2149)
`స ఏవముక్తో మాతులేనైవ సార్ధం
యథేష్టమార్గో యజ్ఞనివేశనం తత్।
సంప్రాప్య ధర్మేణ నివారితః సన్
ద్వారి ద్వాఃస్థం వాక్యమిదం బభాషే ॥' 3-135-3 (21036)
యజ్ఞం ద్రష్టుం ప్రాప్తవంతౌ స్మ తాత
కౌతూహలం బలవద్వై వివృద్ధం।
ఆవాం ప్రాప్తావతిథీ సంప్రవేశం
కాంక్షావహే ద్వారపతే తవాజ్ఞాం ॥ 3-135-4 (21037)
ఐంద్రద్యుంనేర్యజ్ఞదృశావిహావాం
వివక్షూ వై జనకేంద్రం దిదృక్షూ।
న వై క్రుధ్యో వందినా చోత్తమేన
సంయోజయ ద్వారపాల క్షణేన ॥ 3-135-5 (21038)
ద్వారపాల ఉవాచ। 3-135-5x (2150)
వందేః సమాదేశకరా వయం స్మ
నిబోధ వాక్యం చ మయేర్యమాణం।
న వై బాలాః ప్రవిశంత్యత్ర విప్రా
వృద్ధా విదగ్ధాః ప్రవిశంతి ద్విజాగ్ర్యాః ॥ 3-135-6 (21039)
అష్టావక్ర ఉవాచ। 3-135-7x (2151)
యద్యత్రవృద్ధేషు కృతః ప్రవేశో
యుక్తం మయా ద్వారపాల ప్రవేష్టుం।
వయం హి వృద్ధాశ్చరితవ్రతాశ్చ
వేదప్రభావేన సమన్వితాశ్చ ॥ 3-135-7 (21040)
శుశ్రూషవశ్చాపి జితేంద్రియాశ్చ
జ్ఞానాగమే చాపి గతాః స్మ నిష్ఠాం।
న బాల ఇత్యేవ మంతవ్యమాహు-
ర్బాలోఽప్యగ్నిర్దహతి స్పృశ్యమానః ॥ 3-135-8 (21041)
ద్వారపాల ఉవాచ। 3-135-9x (2152)
సరస్వతీమీరయ వేద జుష్టా-
మేకాక్షరాం బహురూపాం విరాజం।
అంగాత్మానం సమవేక్షస్వ బాలం
కిం శ్లాఘసే దుర్లభా వాదసిద్ధిః ॥ 3-135-9 (21042)
అష్టావక్ర ఉవాచ। 3-135-10x (2153)
న జ్ఞాయతే కాయవృద్ధ్యా వివృద్ధి-
ర్యథాఽష్ఠీలా శాల్మలేః సంప్రవృద్ధాః।
హ్రస్వోఽల్పకాయః ఫలితో వివృద్ధో
యశ్చాఫలస్తస్య న వృద్ధభావః ॥ 3-135-10 (21043)
ద్వారపాల ఉవాచ। 3-135-11x (2154)
వృద్ధేభ్య ఏవేహ మతిం స్మ బాలా
గృహ్ణంతి కాలేన భవంతి వృద్ధాః।
న హి జ్ఞాతుమల్పకాలేన శక్యం
కస్మాద్బాలః స్థవిర ఇవ ప్రభాషసే ॥ 3-135-11 (21044)
అష్టావక్ర ఉవాచ। 3-135-12x (2155)
న తేన స్థవిరో భవతి యేనాస్య పలితం శిరః।
బాలోపి యః ప్రజానాతి తం దేవాః స్థవిరం విదుః ॥ 3-135-12 (21045)
న హాయనైర్న పలితైర్న విత్తైర్న చ బంధుభిః।
ఋషయశ్చక్రిరే ధర్మం యోఽనూచానః స నో మహాన్ ॥ 3-135-13 (21046)
దిదృక్షురస్మి సంప్రాప్తో బందినం రాజసంసది।
నివేదయస్వ మాం ద్వాఃస్థ రాజ్ఞే పుష్కరమాలినే ॥ 3-135-14 (21047)
ద్రష్టాస్యద్య వదతోఽస్మాంద్వారపాల మనీషిభిః।
సహ వాదే వివృద్ధే తు వందినం చాపి నిర్జితం ॥ 3-135-15 (21048)
పశ్యంతు విప్రాః పరిపూర్ణవిద్యాః
సహైవ రాజ్ఞా సపురోధముఖ్యాః।
ఉతాహో వాఽప్యుచ్చతాం నీచతాం వా
తూష్ణీంభూతేష్వేవ సర్వేష్వథాద్య ॥ 3-135-16 (21049)
ద్వారపాల ఉవాచ। 3-135-17x (2156)
కథం యజ్ఞం దశవర్షో విశేస్త్వం
వినీతానాం విదుషాం సంప్రవేశం।
ఉపాయతః ప్రయతిష్యే తవాహం
ప్రవేశనే కురు యత్నం యథావత్ ॥ 3-135-17 (21050)
`ఏష రాజా సంశ్రవణే స్థితస్తే
స్తుహ్యేనం త్వం వచసా సంస్కృతేన।
స చానుజ్ఞాం దాస్యతి ప్రీతియుక్తః
ప్రవేశనే యచ్చ కించిత్తవేష్టం'॥ 3-135-18 (21051)
అష్టావక్ర ఉవాచ। 3-135-19x (2157)
భోభో రాజంజనకానాం వరిష్ఠ
త్వం వై సంరాట్ త్వయి సర్వం సమృద్ధం।
త్వం వా కర్తా కర్మణాం యజ్ఞియానాం
యయాతిరేకో నృపతిర్వా పురస్తాత్ ॥ 3-135-19 (21052)
విద్వాన్వందీ వాదవిదో నిగృహ్య
వాదే భగ్నానప్రతిశంకమానః।
త్వయాఽభిసృష్టైః పురుషైరాప్తకృద్భి-
ర్జలే సర్వాన్మజ్జయతీతి నః శ్రుతం ॥ 3-135-20 (21053)
సోఽహం శ్రుత్వా బ్రాహ్మణానాం సకాశే
బ్రహ్మాద్య వై కథయితుమాగతోస్మి।
క్వాసౌ వనదీ యావదేనం సమేత్య
నక్షత్రాణీవ సవితా నాశయామి ॥ 3-135-21 (21054)
రాజోవాచ। 3-135-22x (2158)
ఆశంససే వందినం వై విజేతు-
మవిజ్ఞాయ త్వం వాక్యబలం పరస్య।
విజ్ఞాతవీర్యైః శక్యమేవం ప్రవక్తుం
దృష్టశ్చాసౌ బ్రాహ్మణైర్వాదశీలైః ॥ 3-135-22 (21055)
ఆశంసమానా వందినం వై బిజేతు-
మవిజ్ఞాత్వా తు బలం వందినోఽస్య।
సమాగతా బ్రాహ్మణాస్తేన పూర్వం
న శోభంతే భాస్కరేణేవ తారాః ॥ 3-135-23 (21056)
ఆశానుబంధో హి తవాత్ర యత్నః
స వందిమాసాద్యతథా వినశ్యతి।
విజ్ఞానవంతో నికృతాస్తు తాత
కథం సదస్తర్తుమిదం సమర్థః ॥ 3-135-24 (21057)
అష్టావక్ర ఉవాచ। 3-135-25x (2159)
వివాదితోఽసౌ న హి మాదృశైర్హి
సింహీకృతస్తేన వదన్యభీతః।
సమేత్య మాం నిహతః శేష్యతేఽద్య
మార్గే భగ్నం శకటమివాబలాక్షం ॥ 3-135-25 (21058)
రాజోవాచ। 3-135-26x (2160)
షణ్నాభేర్ద్వాదశాక్షస్య చతుర్వింశతిపర్వణః।
యస్త్రిషష్టిశతారస్య వేదార్థం స పరః కవిః ॥ 3-135-26 (21059)
అష్టావక్ర ఉవాచ। 3-135-27x (2161)
చతుర్వింశతిపర్వ త్వాం షణఅనాభి ద్వాదశప్రధి।
తత్రిషష్టిశతారం వై చక్రం పాతు సదాగతి ॥ 3-135-27 (21060)
రాజోవాచ। 3-135-28x (2162)
బడబే ఇవ సంయుక్తే శ్యేనపాతే దివౌకసాం।
కస్తయోర్గర్భమాధత్తే గర్భం సుషువతుశ్చ కం ॥ 3-135-28 (21061)
అష్టావక్ర ఉవాచ। 3-135-29x (2163)
మా స్మ భూః స్వగృహే రాజఞ్శాత్రవాణామపి ధ్రువం।
వాతసారథిరాధత్తే గర్భం సుషువతుశ్చ తం ॥ 3-135-29 (21062)
రాజోవాచ। 3-135-30x (2164)
కింస్విత్స్తుప్తం న నిమిషతి కింస్విజ్జాతం న చోపతి।
కస్యఖిద్ధృదయం నాస్తి కింస్విద్వేగేన వర్ధతే ॥ 3-135-30 (21063)
అష్టావక్ర ఉవాచ। 3-135-31x (2165)
మత్స్యః సుప్తో న నిమిషత్యండం జాతం న చోపతి।
అశ్మనో హృదయం నాస్తి నదీ వేగేన వర్ధతే ॥ 3-135-31 (21064)
రాజోవాచ। 3-135-32x (2166)
న త్వాం మన్యే మానుషం దేవసత్వ
న త్వం బాలః స్థవిరః సంమతో మే।
న తే తుల్యో విద్యతే వాక్ప్రలాపే
తస్మాద్ద్వారం వితరాంయేష విద్వన్ ॥ 3-135-32 (21065)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి పంచత్రింశదధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 135 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-135-1 స్త్రియః పంథా వై పథికస్య పంథా ఇతి క. పాఠః. అంధాదీనామక్షమత్వాన్మార్గో దేయ ఇత్యర్థః। అసమేత్య సమీపం అప్రాప్య ॥ 3-135-5 ఐంద్రద్యుంనేర్జనకస్య ॥ 3-135-7 చరితవ్రతాశ్చ తపఃప్రభావేన నివేశనార్హాః ఇతి క. ధ. పాఠః ॥ 3-135-8 జ్ఞానాగమే జ్ఞానశాస్త్రే వేదాంతేష్విత్యర్థః। నిష్ఠాం నిశ్చయం ॥ 3-135-9 వేద జానీతే యది తర్హి ఈరయ। జుష్టాం మునిసేవితాం। ఏకమేవ అక్షరం బ్రహ్మ ప్రతిపాద్యం యస్యాం తాం ఏకాక్షరాం। బహురూపాం మంత్రార్థవాదాదిరూపాం। విరాజం విశేషేణ కర్మకాండాదాధివయేన రాజమానాం। అంగేతి సంబోధనే ॥ 3-135-10 శాల్మలేరష్ఠీలా శాల్మలిఫలాంతర్గతగ్రంథిః। సహి కేవలతూలమయత్వాన్నిఃసారః। అతో దేహవృద్ధిర్వ్యర్థా। అల్పకాయః కృశః ॥ 3-135-13 అనూచానః సాంగవేదాధ్యాయీ ॥ 3-135-14 పుష్కరమాలినే స్వర్ణమాలాధారిణే ॥ 3-135-19 సంరాట్ సార్వభౌమః ॥ 3-135-21 బ్రహ్మాద్వైత ఇతి ఝ. పాఠః। బ్రహ్మాద్యం వై ఇతి ధ. పాఠః ॥ 3-135-27 ప్రధయో మాసా రాశయో వా। తేషు హి త్రింశదహోరాత్రా అంశా వా ప్రత్యేకం ప్రత్యేకం ప్రధీయంతే। చక్రం పాత్వస్మిన్ కాలే యథాకాలం విహితో ధర్మస్త్వాం పాత్విత్యర్థః। కేవలకాలజ్ఞానస్యాపురుషార్థత్వాత్। ఏవమన్యత్రాపి వింధానం ద్రష్టవ్యం ॥ 3-135-28 రథసంయుక్తే అశ్వే ఇవ సహచారిణ్యౌ శ్యేనపాతే శ్యేనవదకస్మాత్ పతనశీలే యే ఉభే వర్తేతే। దివౌకసాం దేవానాం మధ్యే తయోః సంబంధినం గర్భం కో ధత్తే। కస్య గర్భే తే ఉత్పద్యేతే కంచ జనయత ఇత్యర్థః ॥ 3-135-32 వాక్ప్రలాపే వాచాం ప్రకృష్టే సంలాపే। వితరాంయేష వందీతి ఝ. పాఠః। ఏష వందీ దృశ్యతామితి శేషః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 136
॥ శ్రీః ॥
3.136. అధ్యాయః 136
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
అష్టావక్రేణ వాదే పరాజితస్య వందినో జనకేన జలే వినిమజ్జనం ॥ 1 ॥ జలమజ్జితేషు సర్వవిప్రేషు సముత్థితేషు అష్టావక్రేణ స్వపిత్రా కహోళేన మాతులేన చ సహ స్వాశ్రమగమనం ॥ 2 ॥ అష్టావక్రస్య పితృచోదనయా సమంగాప్రవేశాద్దేహస్య సమీభవనం ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-136-0 (21066)
అష్టావక్ర ఉవాచ। 3-136-0x (2167)
అత్రోగ్రసేనసమితేషు రాజన్
సమాగతేష్వప్రతిమేషు రాజసు।
న మే వివిత్సాంతరమస్తి వాదినాం
మహాజనే హంసవివాదినామివ ॥ 3-136-1 (21067)
న మోక్ష్యసే వై వదమానో నిమజ్జన్
జలం ప్రపన్నః సరితామివాధనః।
హుతాశనస్యేవ సమిద్ధతేజసః
స్థిరో భవస్వేహ మమాద్య వందిన్ ॥ 3-136-2 (21068)
వంద్యువాచ। 3-136-3x (2168)
వ్యాఘ్రం శయానం ప్రతి మా ప్రబోధ
ఆశీవిషం సృక్విణీ సంలిహానం।
పదా హతస్యేహ శిరోభిహత్య
నాదష్టో వై మోక్ష్యసే తన్నిబోధ ॥ 3-136-3 (21069)
యో వై దర్పాత్సంహననోపపన్నః
సుదుర్బలః పర్వతమావిహంతి।
తస్యైవ పాణిః సనఖో విదీర్యతే
న చైవ శైలస్య హి దృశ్యతే వ్రణః ॥ 3-136-4 (21070)
అష్టావక్ర ఉవాచ। 3-136-5x (2169)
సర్వే రాజ్ఞో మైథిలస్య మైనాకస్యేవ పర్వతాః।
నికృష్టభూతా రాజానో వత్సా హ్యనడుహో యథా ॥ 3-136-5 (21071)
యథా మహేంద్రః ప్రవరః సురాణాం
నదీషు గంగా ప్రవరా యథైవ।
తథా నృపాణాం ప్రవరస్త్వమేకో
వందిం సమభ్యానయ మత్సకాశం ॥ 3-136-6 (21072)
లోమశ ఉవాచ। 3-136-7x (2170)
ఏవమష్టావక్రః సమితౌ హి గర్జ-
ంజాతక్రోధో వందినమాహ రాజన్।
ఉక్తే వాక్యే చోత్తరం మే బ్రవీహి
వాక్యస్య చాప్యుత్తరం తే బ్రవీమి ॥ 3-136-7 (21073)
వంద్యువాచ। 3-136-8x (2171)
ఏక ఏవాగ్నిర్బహుధా సమిధ్యతే
ఏకః సూర్యః సర్వమిదం విభాతి।
ఏకోఽవీరో దేవరాజోఽరిహంతా
యమః పితృణామీశ్వరశ్చైక ఏవ ॥ 3-136-8 (21074)
అష్టావక్ర ఉవాచ। 3-136-9x (2172)
ద్వావింద్రాగ్నీ చరతో వై సఖాయౌ
ద్వౌ దేవర్షీ నారదపర్వతౌ చ।
ద్వావశ్వినౌ ద్వే రథస్యాపి చక్రే
భార్యాపతీ ద్వౌ విహితౌ విధాత్రా ॥ 3-136-9 (21075)
వంద్యువాచ। 3-136-10x (2173)
త్రిః సూయతే కర్మణా వై ప్రజేయం
త్రయో యుక్తా వాజపేయం వహంతి।
అధ్వర్యవస్త్రిసవనాని తన్వతే
త్రయో లోకాస్త్రీణి జ్యోతీంషి చాహుః ॥ 3-136-10 (21076)
అష్టావక్ర ఉవాచ। 3-136-11x (2174)
చతుష్టయం బ్రాహ్మణానాం నికేతం
చత్వారో వర్ణా యజ్ఞమిమం వహంతి।
దిశశ్చతస్రో వర్ణచతుష్టయం చ
చతుష్పదా గౌరపి శశ్వదుక్తా ॥ 3-136-11 (21077)
వంద్యువాచ। 3-136-12x (2175)
పంచాగ్నయః పంచపదా చ పంక్తి-
ర్యజ్ఞాః పంచైవాప్యథ పంచేనద్రియాణి।
దృష్ట్వా వేదే పంచచూడాప్సరాశ్చ
లోకే ఖ్యాతం పంచనదం చ పుణ్యం ॥ 3-136-12 (21078)
అష్టావక్ర ఉవాచ। 3-136-13x (2176)
షడాధానే దక్షిణామాహురేకే
షట్ చైవేమే ఋతవః కాలచక్రం।
షడింద్రియాణ్యుత షట్ కృత్తికాశ్చ
షట్ సాద్యస్కాః సర్వవేదేషు దృష్టాః ॥ 3-136-13 (21079)
వంద్యువాచ। 3-136-14x (2177)
సప్త గ్రాంయాః పశవః సప్త వన్యాః
సప్త చ్ఛందాంసి క్రతుమేకం వహంతి।
సప్తర్షయః సప్త చాప్యర్హణాని
సప్తంత్రీ ప్రథితా చైవ వీణా ॥ 3-136-14 (21080)
అష్టావక్ర ఉవాచ। 3-136-15x (2178)
అష్టౌ శాణాః శతమానం వహంతి
తథాష్టపాదః శరభః సింహఘాతీ।
అష్టౌ వసూఞ్శుశ్రుమ దేవతాసు
యూపశ్చాష్టాస్రిర్విహితః సర్వయజ్ఞే ॥ 3-136-15 (21081)
వంద్యువాచ। 3-136-16x (2179)
నవైవోక్తాః సామిధేన్యః పితౄణాం
తథా ప్రాహుర్నవయోగం విసర్గం।
నవాక్షరా బృహతీ సంప్రదిష్టా
నవైవ యోగో గణనామేతి శశ్వత్ ॥ 3-136-16 (21082)
అష్టావక్ర ఉవాచ। 3-136-17x (2180)
దిశో దశోక్తాః పురుషస్య లోకే
సహస్రమాహుర్దశపూర్ణం శతాని।
దశైవ మాసాన్బిభ్రతి భర్గవత్యో
దశైరకా దశదాశా దశార్హాః ॥ 3-136-17 (21083)
వంద్యువాచ। 3-136-18x (2181)
ఏకాదశైకాదశినః పశూనా-
మేకాదశైవాత్ర భవంతి యూపాః।
ఏకాదశ ప్రాణభృతాం వికారా
ఏకాదశోక్తా దివి దేవేషు రుద్రాః ॥ 3-136-18 (21084)
అష్టావక్ర ఉవాచ। 3-136-19x (2182)
సంవత్సరం ద్వాదశమాసమాహు-
ర్జగత్యాః పాదో ద్వాదశైవాక్షరాణి।
ద్వాదశాహః ప్రాకృతో యజ్ఞ ఉక్తో
ద్వాదశాదిత్యాన్కథయంతీహ ఘీరాః ॥ 3-136-19 (21085)
వంద్యువాచ। 3-136-20x (2183)
త్రయోదశీ తిథిరుక్తా మహోగ్రా
త్రయోదశద్వీపవతీ మహీ చ। 3-136-20 (21086)
లోమశ ఉవాచ।
ఏతావదుక్త్వా విరరామ వందీ
శ్లోకస్యార్ధం వ్యాజహారాష్టవక్రః। 3-136-20x (2184)
అష్టావక్ర ఉవాచ। త్రయోదశాహాని ససార కేశీ
త్రయోదశాదీన్యతిచ్ఛందాంసి చాహుః ॥ 3-136-20x (2185)
లోమశ ఉవాచ। 3-136-21x (2186)
తతో మహానుదతిష్ఠన్నినాద-
స్తూష్ణీంభూతం సూతపుత్రం నిశంయ।
అధోముఖం ధ్యానపరం తదానీ-
మష్టావక్రం చాప్యుదీర్యంతమేవ ॥ 3-136-21 (21087)
తస్మింస్తథా సంకులే వర్తమానే
స్ఫీతే యజ్ఞే జనకస్యోత రాజ్ఞః।
అష్టావక్రం పూజయంతోఽభ్యుపేయు-
ర్విప్రాః సర్వే ప్రాంజలయః ప్రతీతాః ॥ 3-136-22 (21088)
అష్టావక్ర ఉవాచ। 3-136-23x (2187)
అనేనైవ బ్రాహ్మణాః శుశ్రువాంసో
వాదే జిత్వా సలిలే మజ్జితాః ప్రాక్।
తానేవ ధర్మానయమద్య వందీ
ప్రాప్నోతు గృహ్యాశు నిమజ్జయైనం ॥ 3-136-23 (21089)
వంద్యువాచ। 3-136-24x (2188)
అహం పుత్రో వరుణస్యోత రాజ్ఞ-
స్తత్రాస సత్రం ద్వాదశవార్షికం వై।
సత్రేణ తే జనక తుల్యకాలం
తదర్థం తే ప్రహితా మే ద్విజాగ్ర్యాః ॥ 3-136-24 (21090)
తే తు సర్వే వరుణస్యోత యజ్ఞం
ద్రష్టుం గతా ఇమ ఆయాంతి భూయః।
అష్టావక్రం పూజయే పూజనీయం
యస్య హేతోర్జనితారం సమేష్యే ॥ 3-136-25 (21091)
అష్టావక్ర ఉవాచ। 3-136-26x (2189)
విప్రాః సముద్రాంభసి మజ్జితా యే
వాచా జితా మేధయా వా విదానాః।
తాం మేధయా వాచమథోజ్జహార
యథా వాచమవచిన్వంతి సంతః ॥ 3-136-26 (21092)
అగ్నిర్దహంజాతవేదాః సతాం, గృహాన్
విసర్జయంస్తేజసా న స్మ ధాక్షీత్।
బాలేషు పుత్రేషు కృపణం వదత్సు
తథా వాచమవచిన్వంతి సంతః ॥ 3-136-27 (21093)
శ్లేష్మాతకీ క్షీణవర్చాః శృణోషి
ఉతాహో త్వాం స్తుతయో మాదయంతి।
హస్తీవ త్వం స్తుతయో మాదయంతి।
న మామికాం వాచమిమాం శృణోషి ॥ 3-136-28 (21094)
జనక ఉవాచ। 3-136-29x (2190)
శృణోమి వాచం తవ దివ్యరూపా-
మమానుషీం దివ్యరూపోఽసి సాక్షాత్।
అజైషీర్యద్వంద్వినం త్వం వివాదే
నిసృష్ట ఏష తవ కామోఽద్య వందీ ॥ 3-136-29 (21095)
అష్టావక్ర ఉవాచ। 3-136-30x (2191)
నానన జీవతా కశ్చిదర్థో మే వందినా నృప।
పితా యద్యస్య వరుణో మజ్జయైనం జలాశయే ॥ 3-136-30 (21096)
వంద్యువాచ। 3-136-31x (2192)
అహం పుత్రో వరుణస్యోత రాజ్ఞో
న మే భయం విద్యతే మజ్జితస్య।
ఇమం ముహూర్తం పితరం ద్రక్ష్యతేఽయ-
మష్టావక్రశ్చిరనష్టం కహోళం ॥ 3-136-31 (21097)
లోమశ ఉవాచ। 3-136-32x (2193)
తతస్తే పూజితా విప్రా వరుణేన మహాత్మనా।
ఉదతిష్ఠంస్తతః సర్వే జనకస్య సమీపతః ॥ 3-136-32 (21098)
కహోళ ఉవాచ। 3-136-33x (2194)
ఇత్యర్థమిచ్ఛంతి సుతాంజనా జననకర్మణా।
యదహం నాశకం కర్తుం తత్పుత్రః కృతవాన్మమ ॥ 3-136-33 (21099)
ఉతాబలస్య క్లవానుత బాలస్య పండితః।
ఉత వాఽవిదుషో విద్వాన్పుత్రో జనక జాయతే ॥ 3-136-34 (21100)
వంద్యువాచ। 3-136-35x (2195)
శితేన తే పరశునా స్వయమేవాంతకో నృప।
శిరాంస్యపాహరన్నాజౌ రిపూణాం భద్రమస్తు తే ॥ 3-136-35 (21101)
మహదైక్థ్యం గీయతే సామ చాగ్ర్యం
సంయక్సోమః పీయతే చాత్ర సత్రే।
శుచీన్భాగాన్ప్రతిజగృహుశ్చ హృష్టాః
సాక్షాద్దేవా జనకస్యేహ రాజ్ఞః ॥ 3-136-36 (21102)
లోమశ ఉవాచ। 3-136-37x (2196)
సముత్థితేష్వథ సర్వేషు రాజన్
విప్రేషు తేష్వధికం సుప్రభేషు।
అనుజ్ఞాతో జనకేనాథ రాజ్ఞా
వివేశ తోయం సాగరస్యోత వందీ ॥ 3-136-37 (21103)
అష్టావక్రః పితరం పూజయిత్వా
సంపూజితో బ్రాహ్మణైస్తైర్యథావత్।
ప్రత్యాజగామాశ్రమమేవ చాగ్ర్యం
జిత్వా వందిం సహితో మాతులేన ॥ 3-136-38 (21104)
తతోఽష్టావక్రం మాతురథాంతికే పితా
నదీం సమంగాం శీఘ్రమిమాం విశస్వ।
ప్రోవాచ చైనం స తథా వివేశ
సమైరంగైశ్చాపి బభూవ పుణ్యా 3-136-39 (21105)
నదీ సమంగా చ బభూవ పుణ్యా
యస్యాం స్నాతో ముచ్యతే కిల్బిషాద్ధి।
త్వమప్యేనాం స్నానపానావగాహైః
సభ్రాతృకః సహభార్యో విశశ్వ ॥ 3-136-40 (21106)
అత్ర కౌంతేయ సహితో భ్రాతృభిస్త్వం
సుఖోషితః సహ విప్రైః ప్రతీతః।
పుణ్యాన్యన్యాని శుచికర్మైకభక్తి-
ర్మయా సార్ధం చరితాస్యాజమీఢ ॥ 3-136-41 (21107)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి షట్త్రింశదధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 136 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-136-1 నావైమి వందిం వరమత్ర వాదినాం మహాజలే హంసమివాదదామి ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 3-136-2 న మేఽద్య వక్ష్యస్యతివాదిమానిన్ గ్లహం ప్రపన్నః సరితామివాగమః। ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 3-136-3 ప్రబోధ ప్రబోధయ ॥ 3-136-4 సంహననేన దేహేన దృఢకాయత్వేన ఉపపన్నః ॥ 3-136-6 వందిం వందినం। విభక్త్యలోపే నకారలోప ఆర్షః ॥ 3-136-13 షడేవ యజ్ఞాః సర్వవేదేష్వితి ధ. పాఠః ॥ 3-136-15 అష్టౌ దిగీశాన్యతమానాన్వదంతి ఇతి ఖ. పాఠః। అష్టౌ యోగాః ప్రథిమానం వహంతి ఇతి ధ. పాఠః ॥ 3-136-21 సూతపుత్రం వరుణపుత్రం. ఉదీర్యంతముదీర్యమాణం। స్తూయమానమిత్యర్థః ॥ 3-136-23 శుశ్రువాంసః పండితాః ॥ 3-136-25 జనితారం వరుణం ॥ 3-136-26 వాచా ఉచ్చైః పాఠేనైవ। ఉత మేధయా ఊహాపోహకౌశలేన। విప్రాః విదానాః పండితా అపి జితాః మజ్జితాశ్చ తాం ప్రసిద్ధాం వాచం వేదమయీం మేధయా సహితాం వందినా కుతర్కార్ణవే మజ్జితాం అహం యథా ఉజ్జహార ఉద్ధృతవానస్మి తథా సంతః సదసద్వచనవివేకకుశలాః అవచిన్వంతి పరీక్షయంతి। లోడర్థే లట్। పరీక్షయంత్విత్యర్థః ॥ 3-136-27 అగ్నిః దహన్ స్వభావేన దాహకోఽపి జాతవేదాః జాతాని సతామసతాం చ వృత్తాని వేద జానాతీతి జాతవేదాః। సతాం సత్యాభిసంధీనాం గృహాన్ శరీరాణి విసర్జయన్ వర్జయన్ తేజసా యథా అధాక్షీత్స్మ అర్థాదనృతాభిసంధిగృహాన్। నశబ్ద ఉపమార్థే। యథా తప్తపరశుగ్రహణే వహ్నిః సత్యాభిసంధి న దహతి సత్యపక్షపాతీ నతు జాతివయోవిద్యాదిపక్షపాతీ। ఏవం సంతోపి బాలాదిషు। అతో బాలవచనమితి మద్వాక్యం నావమంతవ్యమితి భావః ॥ 3-136-28 శ్లోష్మాతకీశబ్దితతస్తరువిశేషస్తస్య పత్రేషు భోజనం తత్ఫలభక్షణం చ బుద్ధిఘ్రం దోషకరం చేతి ప్రసిద్ధం ॥ 3-136-29 అద్య తవ కామో నిసృష్టః ఏష వందీ దృశ్యతామితి శేషః ॥ 3-136-33 ఇత్యర్థం ఏతదర్థం ॥ 3-136-35 శితేన తీక్ష్ణేన తే తవ రిపూణామిత్యన్వయః। యమాదపి తవ శథ్రుసంహరణశక్తిరధికేతి భావః ॥ 3-136-36 ఔక్థ్యం ఉక్థ్యాఖ్యక్రతువిశేషే గేయం ॥ 3-136-38 సౌతిం సూతస్య వరుణస్య పుత్రం ॥ 3-136-39 సమాని అంగాని కరోతీతి సమగేతి యోగో దర్శితః। శకంధ్వాదిత్వాత్ పరరూపం ॥ 3-136-41 ప్రతీతో విశ్రబ్ధః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 137
॥ శ్రీః ॥
3.137. అధ్యాయః 137
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
లోమశేన రైభ్యాశ్రమంగతం యుధిష్ఠిరంప్రతి యవక్రీతోపాఖ్యానకథనారంభః ॥ 1 ॥ భరద్వాజపుత్రేణ యవక్రీతేన స్వపితృమిత్రే రైభ్యే తత్పుత్రయోరర్వావసుపరావస్వోశ్చాసూయయా నివైవోపదేశం వేదాధిగమాయ ఇంద్రంప్రతి తపశ్చరణం ॥ 2 ॥ ఇంద్రనివారితేనాపి యవక్రీతేన బలాత్కారేణ తస్మాద్వరగ్రహణం ॥ 3 ॥ భరద్వాజేన లబ్ధవరం యవక్రీతంప్రతి గర్వేణ రైభ్యపీడాప్రతిషేధాయ బాలధ్యుపాఖ్యానకథనం ॥ 4 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-137-0 (21108)
లోమశ ఉవాచ। 3-137-0x (2197)
ఏషా మధువిలా నామ సమంగా సంప్రకాశతే।
ఏతత్కర్దమిలం నామ భరతస్యాభిషేచనం ॥ 3-137-1 (21109)
అలక్ష్ంయా కిల సంయుక్తో వృత్రం హత్వా శచీపతిః।
ఆప్లుతః సర్వపాపేభ్యః సమంగాయాం వ్యముచ్యత ॥ 3-137-2 (21110)
ఏతద్వినశనం కుక్షౌ మైనాకస్య నరర్షభ।
అదితిర్యత్రపుత్రార్థం తదన్నమపచత్పురా ॥ 3-137-3 (21111)
ఏనం పర్వతరాజానమారుహ్య భరతర్షభాః।
అయశస్యామసంశబ్ద్యామలక్ష్మీం వ్యపనోత్స్యథ ॥ 3-137-4 (21112)
ఏతే కనఖలా రాజన్నృషీణాం దయితా నగాః।
ఏషా ప్రకాశతే గంగా యుధిష్ఠిర యశస్వినీ ॥ 3-137-5 (21113)
సనత్కుమారో భగవానత్ర సిద్ధిమగాత్పురా।
ఆజమీఢావగాహ్యైనాం సర్వపాపైః ప్రమోక్ష్యసే ॥ 3-137-6 (21114)
అపాం హ్రదం చ పుణ్యాఖ్యం భృగుతుందం చ పర్వతం।
తూష్ణీం గంగాం చ కౌంతేయ సానుజః సముపస్పృశ ॥ 3-137-7 (21115)
ఆశ్రమః స్థూలశిరసో రమణీయః ప్రకాశతే।
అత్ర మానం చ కౌంతేయ క్రోధం చైవ వివర్జయ ॥ 3-137-8 (21116)
ఏష రైభ్యాశ్రమః శ్రీమాన్పాండవేయ ప్రకాశతే।
భారద్వాజో యత్రకవిర్యవక్రీతో వ్యనశ్యత ॥ 3-137-9 (21117)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-137-10x (2198)
కథం యుక్తోఽభవదృషిర్భరద్వాజః ప్రతాపవాన్।
కిమర్థం చ యవక్రీతః పుత్రోఽనశ్యత వై మునేః ॥ 3-137-10 (21118)
ఏతత్సర్వం యథావృత్తం శ్రోతుమిచ్ఛామి తత్త్వతః।
కర్మభిర్దేవకల్పానాం కీర్త్యమానైర్భృశం రమే ॥ 3-137-11 (21119)
లోమశ ఉవాచ। 3-137-12x (2199)
భరద్వాజశ్చ రైభ్యశ్చ సఖాయౌ సంబభూవతుః।
తావూషతురిహాత్యంతం ప్రీయమాణౌ వనాంతరే ॥ 3-137-12 (21120)
రైభ్యస్య తు సుతావాస్తామర్వావసుపరావసూ।
ఆసీద్యవక్రీః పుత్రస్తు భరద్వాజస్య భారత ॥ 3-137-13 (21121)
రైభ్యో విద్వాన్సహాపత్యస్తపస్వీ చేతరోఽభవత్।
తయోశ్చాప్యతులా ప్రీతిరభవద్భరతర్షభ ॥ 3-137-14 (21122)
యవక్రీః పితరం దృష్ట్వా తపస్వినమసత్కృతం।
దృష్ట్వా చ సత్కృతం విప్రై రైభ్యం పుత్రైః సహానఘః ॥ 3-137-15 (21123)
పర్యతప్యత తేజస్వీ మన్యునాఽభిపరిప్లుతః।
తపస్తేపే తతో ఘోరం వేదజ్ఞానాయ పాండవ ॥ 3-137-16 (21124)
సుసమిద్ధే మహత్యగ్నౌ శరీరముపతాపయన్।
జనయామాస సంతాపమింద్రస్య సుమహాతపాః ॥ 3-137-17 (21125)
తత ఇంద్రో యవక్రీతముపగంయ యుధిష్ఠిర।
అబ్రవీత్కస్య హేతోస్త్వమాస్థితస్తప ఉత్తమం ॥ 3-137-18 (21126)
యవక్రీత ఉవాచ। 3-137-19x (2200)
ద్విజానామనధీతా వై వేదాః సురగణార్చిత।
ప్రతిభాంత్వితి తప్యేహమిదం పరమకం తపః ॥ 3-137-19 (21127)
స్వాధ్యాయార్థం సమారంభో మమాయం పాకశాసన।
తపసా జ్ఞాతుమిచ్ఛామి సర్వజ్ఞానాని కౌశిక ॥ 3-137-20 (21128)
కాలేన మహతా వేదాః శక్యా గురుముఖాద్విభో।
ప్రాప్తుం తస్మాదయం యత్నః పరమో మే సమాస్థితః ॥ 3-137-21 (21129)
ఇంద్ర ఉవాచ। 3-137-22x (2201)
అమార్గ ఏష విప్రర్షే యేన త్వం యాతుమిచ్ఛసి।
కిం విఘాతేన తే విప్ర గచ్ఛాధీహి గురోర్ముఖాత్ ॥ 3-137-22 (21130)
లోమశ ఉవాచ। 3-137-23x (2202)
ఏవముక్త్వా గతః శక్రో యవక్రీరపి భారత।
భూయ ఏవాకరోద్యత్నం తపస్యమితవిక్రమః ॥ 3-137-23 (21131)
ఘోరేణ తపసా రాజంస్తప్యమానో మహత్తపః।
సంతాపయామాస భృశం దేవేంద్రమితి నః శ్రుతం ॥ 3-137-24 (21132)
తం తథా తప్యమానం తు తపస్తీవ్రం మహామునిం।
ఉపేత్య బలభిద్దేవో వారయామాస వై పునః ॥ 3-137-25 (21133)
అశక్యోఽర్థః సమారబ్ధో నైతద్బుద్ధికృతం తవ।
ప్రతిభాస్యంతి వై వేదాస్తవ చైవ పితుశ్చ తే ॥ 3-137-26 (21134)
యవక్రీత ఉవాచ। 3-137-27x (2203)
న చైతదేవం క్రియతే దేవరాజసమీప్సితం।
మహతా నియమేనాహం తప్స్యే ఘోరతరం తపః ॥ 3-137-27 (21135)
సమిద్ధేఽగ్నావుపకృత్యాంగమంగం
హోష్యామి వా మఘవంస్తన్నిబోధ।
యద్యేతదేవం న కరోషి కామం
మమేప్సితం దేవరాజేహ సర్వం ॥ 3-137-28 (21136)
లోమశ ఉవాచ। 3-137-29x (2204)
నిశ్చయం తమభిజ్ఞాయ మునేస్తస్య మహాత్మనః।
ప్రతివారణహేత్వర్థం బుద్ధ్యా సంచింత్య బుద్ధిమాన్ ॥ 3-137-29 (21137)
తత ఇంద్రోఽకరోద్రూపం బ్రాహ్మణస్య తపస్వినః।
అనేకశతవర్షస్య దుర్బలస్య సయక్ష్మణః ॥ 3-137-30 (21138)
యవక్రీతస్య యత్తీర్థముచితం శైచకర్మణి।
భాగీరథ్యాం తత్ర సేతుం వాలుకాభిశ్చకార సః ॥ 3-137-31 (21139)
యదాఽస్య వదతో వాక్యం న స చక్రే ద్విజోత్తమః।
వాలుకాభిస్తతః శక్రో గంగాం సమభిపూరయన్ ॥ 3-137-32 (21140)
వాలుకాముష్టిమనిశం భాగీరథ్యాం వ్యసర్జయత్।
స్నాతుమభ్యాగతం శక్రో యవక్రీతమదర్శయత్ ॥ 3-137-33 (21141)
తం దదర్శ యవక్రీతో యత్నవంతం నిబంధనే।
ప్రహసంశ్చాబ్రవీద్వాక్యమిదం స మునిపుంగవః ॥ 3-137-34 (21142)
కిమిదం వర్తతే బ్రహ్మన్కించ తే హ చికీర్షితం।
అతీవ హి మహాన్యత్నః క్రియతేఽయం నిరర్థకః ॥ 3-137-35 (21143)
ఇంద్ర ఉవాచ। 3-137-36x (2205)
బంధిష్యే సేతునా గంగాం సుఖః పంథా భవిష్యతి।
క్లిశ్యతే హి జనస్తాత తరమాణః పునఃపునః ॥ 3-137-36 (21144)
యవక్రీత ఉవాచ। 3-137-37x (2206)
నాయం శక్యస్త్వయా బద్ధుం మహానోఘస్తపోధన।
అశక్యాద్వినివర్తస్వ శక్యమర్థం సమారభ ॥ 3-137-37 (21145)
ఇంద్ర ఉవాచ। 3-137-38x (2207)
యథైవ భవతా చేద తపో వేదార్థముద్యతం।
అశక్యం తద్వదస్మాభిరయం భారః సమాహితః ॥ 3-137-38 (21146)
యవక్రీత ఉవాచ। 3-137-39x (2208)
యథా తవ నిరర్థోఽయమారంభస్త్రిదశేశ్వర।
తథా యది మమాపీదం మన్యసే పాకశాసన ॥ 3-137-39 (21147)
క్రియతాం యద్భవేచ్ఛక్యం త్వయా సురగణేశ్వర।
వరాంశ్చ మే ప్రయచ్ఛాన్యాసన్యైర్విద్వాన్భవితాస్ంయహం ॥ 3-137-40 (21148)
లోమశ ఉవాచ। 3-137-41x (2209)
తస్మై ప్రాదాద్వరానింద్ర ఉక్తవాన్యాన్మహాతపాః।
ప్రతిభాస్యంతి తే వేదాః పిత్రా సహ యథేప్సితాః ॥ 3-137-41 (21149)
యచ్చాన్యత్కాంక్షసే కామం యవక్రీర్గంయతామితి।
స లబ్ధకామ పితరం సమేత్యాథేదమబ్రవీత్ ॥ 3-137-42 (21150)
యవక్రీత ఉవాచ। 3-137-43x (2210)
ప్రతిభాస్యంతి వై వేదా మమ తాతస్య చోభయోః।
అపి చాన్యాన్భవిష్యావో వరా లబ్ధాస్తథా మయా ॥ 3-137-43 (21151)
భరద్వాజ ఉవాచ। 3-137-44x (2211)
దర్పస్తే భవితా తాత వరాఁల్లబ్ధ్వా యథేప్సితాన్।
స దర్పపర్ణః కృపణః క్షిప్రమేవ వినంక్ష్యసి ॥ 3-137-44 (21152)
అత్రాప్యుదాహరంతీమా గాథా దేవైరుదాహృతాః।
మునిరాసీత్పురా పుత్ర బాలధిర్నామ విశ్రుతః ॥ 3-137-45 (21153)
స పుత్రశోకాదుద్విగ్రస్తపస్తేపే సుదుష్కరం।
భవేన్మమ సుతోఽమర్త్య ఇతితం లబ్ధవాంశ్చ సః ॥ 3-137-46 (21154)
తస్య ప్రసాదో వై దేవైః కృతో న త్వమరైః సమః।
నామర్త్యో విద్యతే మర్త్యో నిమిత్తాయుర్భవిష్యతి ॥ 3-137-47 (21155)
బాలధిరువాచ। 3-137-48x (2212)
యథేమే పర్వతాః శశ్వత్తిష్ఠంతి సురసత్తమాః।
తావజ్జీవేన్మం సుతో నిర్వాణముత మే మతః ॥ 3-137-48 (21156)
భరద్వాజ ఉవాచ। 3-137-49x (2213)
తస్య పుత్రస్తదా జత్రే మేధావీ క్రోధనస్తదా।
స తు లబ్ధవరో దర్పాదృషీంశ్చైవావమన్యత ॥ 3-137-49 (21157)
వికుర్వాణో మునీనాం చ వ్యచరత్స మహీమిమాం।
ఆససాద మహావీర్యం ధనుషాక్షం మనీషిణం ॥ 3-137-50 (21158)
తస్యాపచక్రే మేధావీ తం శశాప స వీర్యవాన్।
భవ భస్మేతి చోక్తః స న భస్మ సమపద్యత ॥ 3-137-51 (21159)
ధనుషాక్షస్తు తం దృష్ట్వా మేధావినమనామయం।
`మునిస్తత్కారణం జ్ఞాత్వా స్వయం మహిషరూపధృత్।
శృంగేణాద్రీనచలయత్తతోఽయంభస్మసాదభూత్' ॥ 3-137-52 (21160)
నిమిత్తమస్య మహర్షిర్భేదయామాస పర్వతాన్।
స నిమిత్తే వినష్టే తు మమార సహసా శిశుః ॥ 3-137-53 (21161)
తం మృతం పుత్రమాదాయ విలలాప తతః పితా ॥ 3-137-54 (21162)
లాలప్యమానం తం దృష్ట్వా మునయః పరమార్తవత్।
ఊచుర్వేదవిదః సర్వై గాథాం యాం తాం నిబోధ మే ॥ 3-137-55 (21163)
న దిష్టమర్థమత్యేతుమీశోఽమర్త్యః కథంచన।
మహర్షిర్భేదయామాస ధనుషాక్షో మహీధరాన్ ॥ 3-137-56 (21164)
ఏవం లబ్ధ్వా వరాన్బాలా దర్పపూర్ణాస్తపస్వినః।
క్షిప్రమేవ వినశ్యంతి యథా న స్యాత్తథా భవాన్ ॥ 3-137-57 (21165)
ఏష రైభ్యో మహావీర్యః పుత్రౌ చాస్య తథావిధౌ।
తం యథా పుత్ర నాభ్యేషి తథా కుర్యాస్త్వతంద్రితః ॥ 3-137-58 (21166)
స హి క్రుద్ధః సమర్థస్త్వాం పుత్ర పీడయితుం రుషా।
రైభ్యశ్చాపి తపస్వీ చ కోపనశ్చ మహానృషిః ॥ 3-137-59 (21167)
యవక్రీత ఉవాచ। 3-137-60x (2214)
ఏవ కరిష్యే మా తాపం తాత కార్షీః కథంచన।
యథా హి మే భవాన్మాన్యస్తథా రైభ్యః పితా మమ ॥ 3-137-60 (21168)
లోమశ ఉవాచ। 3-137-61x (2215)
ఉక్త్వా స పితరం శ్లక్ష్ణ యవక్రీరకుతోభయః।
విప్రకుర్వన్నృషీనన్యానతుష్యత్పరయా ముదా ॥ 3-137-61 (21169)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి సప్తత్రింశదధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 137 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-137-1 మధువిలేతి అష్టావకాంగసమీకరణాత్పూర్వం సమంగాయా ఏవ నామ మధువహానామేతి క.ధ. పాఠః ॥ 3-137-3 అన్నం బ్రహ్మౌదనం అదితిః పుత్రకామా। సాధ్యేభ్యో దేవేభ్యో బ్రహ్మౌదనమపచదితి శ్రుతేః ॥ 3-137-4 అయశస్యాం అయశస్కరీం। అసంశబ్ద్యాం అకీర్తనీయాం। అయశస్యామసహ్యాం చ అలక్ష్మీం ఇతి ధ. పాఠః ॥ 3-137-14 ఇతరో భరద్వాజస్తపస్వ్యేవ నతు శిష్యాదిసంపన్నః। కీర్తిర్బాల్యాత్ప్రభృతి భారత ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 3-137-20 సర్వజ్ఞానాని సర్వశాస్త్రాణి 3-137-22 విఘాతేన ఆత్మనాశనేన ॥ 3-137-26 న ప్రతిభాస్యంతీతి నకారావృత్త్యా యోజ్యం ॥ 3-137-46 అమర్త్యః అమర ఇత్యర్థః ॥ 3-137-48 అక్షయాస్తన్నిమిత్తం మే సుతస్యాయుర్భవేర్ద్ధ్రువం। ఇతి ఝ. ధ. పాఠః ॥ 3-137-52 నిమిత్తం పర్వతాన్భేదయామాసఖండయామాస ॥ 3-137-55 దిష్టం దైవవిహితం ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 138
॥ శ్రీః ॥
3.138. అధ్యాయః 138
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
రైభ్యాశ్రమే తత్స్నుషాయాః పరావసుభార్యాయా దర్శనాజ్జాతకామేన యవక్రీతేన ఏకాంతే బలాత్కారేణ తదుపభోగః ॥ 1 ॥ రుదత్యాతయా నివేదితవృత్తాంతేన రౌభ్యేణ యవక్రీతహననాయ జ్జటాభ్యాం కృత్యారక్షసోః సర్జ్జనం ॥ 2 ॥ కృత్యయా రూపసంపదా సంమోహ్య కమండలుహరణఏ రాత్రసాభిద్రావితేన యవక్రీతేన స్వపితురగ్నిహోత్రగృహప్రవేశః ॥ 3 ॥ తదాఽంధేన ద్వారకశూద్రేణ నివారితస్య యవక్రీతస్య రాక్షసేన హననం ॥ 4 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-138-0 (21170)
లోమశ ఉవాచ। 3-138-0x (2216)
చంక్రంయమాణః స తదా యవక్రీరకుతోభయః।
జగామ మాధవే మాసి రైభ్యాశ్రమపదం ప్రతి ॥ 3-138-1 (21171)
స దదర్శాశ్రమే రంయే పుష్పతద్రుమభూషితే।
విచరంతీం స్నుషాం తస్య కిన్నరీమివ భారత ॥ 3-138-2 (21172)
యవక్రీస్తామువాచేదముపతిష్ఠస్వ మామిని।
నిర్లజ్జో లజ్జయా యుక్తాం కామేన హృతచేతనః ॥ 3-138-3 (21173)
సా తస్య శీలమాజ్ఞాయ తస్మాచ్ఛాపాచ్చ బిభ్యతీ।
తేజస్వితాం చ రైభ్యస్ తథేత్యుక్త్వా జగామ హ ॥ 3-138-4 (21174)
తత ఏకాంతమానీయ లజ్జయామాస భారత।
ఆజగామ తదా రైభ్యః స్వమాశ్రమమరిందమ ॥ 3-138-5 (21175)
రుదతీం చ స్నుషాం దృష్ట్వా భార్యామార్తా పరావసోః।
సాంత్వయఞ్శ్లక్ష్ణయా వాచా పర్యపృచ్ఛద్యుధిష్ఠిర ॥ 3-138-6 (21176)
సా తస్మై సర్వమాచష్ట యవక్రీభాషితం శుభా।
ప్రత్యుక్తం చ యవక్రీతం ప్రేక్షాపూర్వం తథాఽఽత్మనా ॥ 3-138-7 (21177)
శృణ్వానస్యైవ రైభ్యస్య యవక్రేస్తద్విచేష్టనం।
దహన్నివ తదా చేతః క్రోధః సమభవన్మహాన్ ॥ 3-138-8 (21178)
స తదా మన్యునాఽఽవిష్టస్తపస్వీ కోపనో భృశం।
అవలుప్య జటామేకాం జుహావాగ్నౌ సుసంస్కృతే ॥ 3-138-9 (21179)
తతః సమభవన్నారీ తస్యా రూపేణ సంమితా।
అవలుప్యాపరాం చాపి జుహావాగ్నౌ జటాం పునః ॥ 3-138-10 (21180)
తతః సమభవద్రక్షో దీప్తాస్యం ఘోరదర్శనం।
అబ్రూతాం తౌ తదా రైభ్యం కిం కార్యం కరవామహే ॥ 3-138-11 (21181)
తావబ్రవీదృషిః క్రుద్ధో యవక్రీర్వధ్యతామితి।
జగ్మతృస్తౌ తథేత్యుక్త్వా యవక్రీతజిఘాంసయా ॥ 3-138-12 (21182)
తతస్తం సముపాస్థాయ కృత్యా సృష్టా మహాత్మనా।
కమండలుం జహారాస్య మోహయిత్వా తు భారత ॥ 3-138-13 (21183)
ఉచ్ఛిష్టం తు యవక్రీతమపకృష్టకమండలుం।
తత ఉద్యతశూలః స రాక్షసః సముపాద్రవత్ ॥ 3-138-14 (21184)
తమాద్రవంతం సంప్రేక్ష్య శూలహస్తం జిఘాంసయా।
యవక్రీః సహసోత్థాయ ప్రాద్రవద్యత్రవై సరః ॥ 3-138-15 (21185)
జలహీనం సరో దృష్ట్వా యవక్రీస్త్వరితః పునః।
జగామ సరితః సర్వాస్తాశ్చాప్యాసన్విశోషితాః ॥ 3-138-16 (21186)
స కాల్యమానో ఘోరేణ శూలహస్తేన రక్షసా।
అగ్నిహోత్రే పితుర్భీతః సహసా ప్రవివేశ హ ॥ 3-138-17 (21187)
స వై ప్రవిశమానస్తు శుద్రేణాంధేన రక్షిణా।
నిగృహీతో బలాద్ద్వారి సోఽవాతిష్ఠత పార్థివ ॥ 3-138-18 (21188)
నిగృహీతం తు శూద్రేణ యవక్రీతం స రాక్షసః।
తాడయామాస శూలేన స భిన్నహృదయోఽపతత్ ॥ 3-138-19 (21189)
యవక్రీతం స హత్వా తు రాక్షసో రైభ్యమాగమత్।
అనుజ్ఞాతస్తు రైభ్యేణ తయా నార్యా సహావసత్ ॥ 3-138-20 (21190)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి అష్టత్రింశదధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 138 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-138-5 ఏకాంతమున్నీయ మజ్జయామాసేతి ఝ. పాఠః। తత్ర ఏకాంతం ఉన్నీయ ఏకాంతే కార్యం రతం సమాప్య మజ్జయామాస సంముద్రే ఇత్యర్థః ॥ 3-138-7 ప్రత్యుక్తం ప్రత్యాఖ్యాతం। మదుపరి బలాత్కారం కృతవానిత్యుక్తవతీత్యర్థః ॥ 3-138-10 నారీ కృత్యా ॥ 3-138-17 కాల్యమానః సర్వతో నిషిధ్యమానః అగ్నిహోత్రే అగ్నిహోత్రశాలాయాం ॥ 3-138-18 అవాతిష్ఠత బహిరేవ ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 139
॥ శ్రీః ॥
3.139. అధ్యాయః 139
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ద్వారరక్షకశూద్రేణ నివేదితపుత్రమరణేన భరద్వాజేన రైభ్యస్యాపి జ్యేష్ఠసుతేన హననరూపశాపదానం ॥ 1 ॥ పుత్రమరణదుఃఖితేన భరద్వాజేన తద్దేహదహనపూర్వకమగ్నౌ ప్రవేశః ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-139-0 (21191)
లోమశ ఉవాచ। 3-139-0x (2217)
భరద్వాజస్తు కౌంతేయ కృత్వా స్వాధ్యాయమాహ్నికం।
సమిత్కలాపమాదాయ ప్రవివేశ స్వమాశ్రమం ॥ 3-139-1 (21192)
తం స్మ దృష్ట్వా పురా సర్వే ప్రత్యుత్తిష్ఠింతి పావకాః।
న త్వేనముపతిష్ఠంతి హతపుత్రం తదాఽగ్నయః ॥ 3-139-2 (21193)
వైకృతంత్వగ్నిహోత్రే స లక్షయిత్వా మహాతపాః।
తమంధం శూద్రమాసీనం గృహపాలమథాబ్రవీత్ ॥ 3-139-3 (21194)
కింను మే నాగ్నయః శూద్ర ప్రతినందంతి దర్శనం।
త్వం చాపి న యథాపూర్వం కచ్చిత్క్షేమమిహాశ్రమే ॥ 3-139-4 (21195)
కచ్చిన్న రైభ్యం పుత్రో మే గతవానల్పచేతనః।
ఏతదాచక్ష్వ మే శీఘ్రం న హి శుద్ధ్యతి మే మనః ॥ 3-139-5 (21196)
శూద్ర ఉవాచ। 3-139-6x (2218)
రైభ్యం యాతో నూనమయం పుత్రస్తే మందచేతనః।
తథాహి నిహతః శేతే రాక్షసేన మహాత్మనా ॥ 3-139-6 (21197)
ప్రకాల్యమానస్తేనాయం శూలహస్తేన రక్షసా।
అగ్న్యగారం ప్రతిద్వారి మయా దోర్భ్యాం నివారితః ॥ 3-139-7 (21198)
తతః స విహతాశోఽత్రజలకామోశుచిర్ధ్రువం।
నిహతః సోఽతివేగేన శూలహస్తేన రక్షసా ॥ 3-139-8 (21199)
లోమశ ఉవాచ। 3-139-8x (2219)
భరద్వాజస్తు తచ్ఛ్రుత్వా శూద్రస్య విప్రియం మహత్।
గతాసుం పుత్రమాదాయ విలలాప సుదుఃఖితః ॥ 3-139-9 (21200)
భరద్వాజ ఉవాచ। 3-139-10x (2220)
రబ్రాహ్మణానాం కిలార్థాయ నను త్వం తప్తవాంస్తపః।
ద్విజానామనధీతా వై వేదాః సంప్రతిభాంత్వితి ॥ 3-139-10 (21201)
తథా కల్యాణశీలస్త్వం బ్రాహ్మణేషుమహాత్మసు।
అనాగాః సర్వభూతేషు కర్కశత్వముపేయివాన్ ॥ 3-139-11 (21202)
ప్రతిషిద్ధో మయా తాత రైభ్యావసథదర్శనాత్।
గతవానేవ తం క్షుద్రం కాలాంతకయమోపమం ॥ 3-139-12 (21203)
యః స జానన్మహాతేజా వృద్ధస్యైకం మమాత్మజం।
గతవానేవ కోపస్య వశం పరమదుర్మతిః ॥ 3-139-13 (21204)
పుత్రశోకమనుప్రాప్త ఏష రైభ్యస్య కర్మణా।
త్యక్ష్యామి త్వామృతేపుత్ర ప్రాణానిష్టతమాన్భువి ॥ 3-139-14 (21205)
యథాఽహం పుత్రశోకేన దేహం త్యక్ష్యామి కిల్విషీ।
తథా జ్యేష్ఠః సుతో రైభ్యం హింస్యాచ్ఛీఘ్రమనాగసం ॥ 3-139-15 (21206)
సుఖినో వై నరా యేషాం జాయా పుత్రో న విద్యతే।
యే పుత్రశోకమప్రాప్య విచరంతి యథాసుఖం ॥ 3-139-16 (21207)
యే తు పుత్రకృతాచ్ఛోకాద్భృశం వ్యాకులచేతసః।
శపంతీష్టాన్సఖీనార్తాస్తేభ్యః పాపతరో ను కః ॥ 3-139-17 (21208)
పరాసుశ్చ సుతో దృష్టః శప్తశ్చైష్టః సఖా మయా।
ఈదృశీమాపదం కోత్ర ద్వితీయోఽనువిష్యతి ॥ 3-139-18 (21209)
లోమశ ఉవాచ। 3-139-19x (2221)
విలప్యైవం బహువిధం భరద్వాజోఽదహత్సుతం।
సుసమిద్ధం తతః పశ్చాత్ప్రవివేశ హుతాశనం ॥ 3-139-19 (21210)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి ఏకోనచత్వారింశదధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 139 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-139-1 ఆహ్నికం స్వాధ్యాయం ప్రత్యహం కర్తవ్యం బ్రహ్మయజ్ఞం ॥ 3-139-2 హతపుత్రత్వేన ఆశౌచయుక్తత్వాత్ ॥ 3-139-5 శుద్ధ్యతి నిఃసందేహం భవతి ॥ 3-139-7 అగ్న్యగారం ప్రవిష్టస్ రక్షోభయం న భవేదితి ॥ 3-139-9 శూద్రస్య శూద్రకృతం విప్రియం పుత్రనిరోధేన కృతం ॥ 3-139-15 కిల్విషీ శోకాకాంతః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 140
॥ శ్రీః ॥
3.140. అధ్యాయః 140
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
రైభ్యయాజ్యేన బృహద్ద్యుంనేన సత్రే సహాయత్వేన వృతయోరర్వావసుపరావస్వోస్తదర్థం గమనం ॥ 1 ॥ భార్యాదిదృక్షయా పునరాశ్రమం గతేన పరావసునా రాత్రౌ మృగభ్రమేణ కృష్ణాజినసంవీతస్య రైభ్యస్య హననం ॥ 2 ॥ పరావసుచోదనయా బృహద్ద్యుంనేన బ్రహ్మహత్యాగ్రస్త ఇతి ప్రోత్సార్యమాణేనార్వావసునా తపఃప్రసాదితసూర్యాదిదేవేభ్యో రైభ్యభరద్వాజయవక్రీతోత్థానాదివరగ్రహణం ॥ 3 ॥ దేవైర్యవక్రీతదుఃఖస్య వనోపదేశం వేదాభ్యాసఫలత్వకథనపూర్వకం రైభ్యాదీనాముజ్జీవనం ॥ 4 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-140-0 (21211)
లోమశ ఉవాచ। 3-140-0x (2222)
ఏతస్మిన్నేవ కాలే తు బృహద్ద్యుంనో మహీపతిః।
సత్రం తేనే మహాభాగో రైభ్యయాజ్యః ప్రతాపవాన్ ॥ 3-140-1 (21212)
తేన రైభ్యస్య వై పుత్రావర్వావసుపరాసూ।
వృతౌ సహాయౌ సత్రార్థం బృహద్ద్యుంనేన ధీమతా ॥ 3-140-2 (21213)
తత్ర తౌ సమనుజ్ఞాతౌ పిత్రా కౌంతేయ జగ్మతుః।
ఆశ్రమే త్వభవద్రైభ్యో భార్యా చైవ పరావసోః ॥ 3-140-3 (21214)
అథావలోకకోఽగచ్ఛద్గృహానకః పరావసుః।
కృష్ణాజినేన సంవీతం దదర్శ పితరం వనే ॥ 3-140-4 (21215)
జఘన్యరాత్రే నిద్రాంధః సావశేషే తమస్యాపి।
చరంతం గహనేఽరణ్యే మేనే స పితరం మృగం ॥ 3-140-5 (21216)
మృగం తు మన్యమానేన పితా వై తేన హింసితః।
అకామయానేన తదా శరీరత్రాణమిచ్ఛతా ॥ 3-140-6 (21217)
తస్య స ప్రేతకార్యాణి కృత్వా సర్వాణి భారత।
పునరాగంయ తత్సత్రమబ్రవీద్ధాతరం వచః ॥ 3-140-7 (21218)
ఇదం కర్మ న శక్తస్త్వం వోఢుమేకః కథంచన।
మయా చ హింసితస్తాతో మన్యమానేన వై మృగం ॥ 3-140-8 (21219)
సోఽస్మదర్థే వ్రతం తాత చర త్వం బ్రహ్మఘాతినాం।
సమర్థో హ్యహమేకాకీ కర్మ కర్తుమిదం మునే ॥ 3-140-9 (21220)
అర్వావసురువాచ। 3-140-10x (2223)
కరోతు వై భవాన్సత్రం బృహద్ద్యుంనస్య ధీమతః।
బ్రహ్మహత్యాం చరిష్యేఽహం త్వదర్థం నియతేంద్రియః ॥ 3-140-10 (21221)
లోమశ ఉవాచ। 3-140-11x (2224)
స తస్యబ్రహ్మహత్యాయాః పారం గత్వా యుధిష్ఠిర।
అర్వావసుస్తదా సత్రమాజగామ పునర్మునిః ॥ 3-140-11 (21222)
తతః పరావసుర్దృష్ట్వా భ్రాతరం సముపస్థితం।
బృహద్ద్యుంనమువాచేదం వచనం హర్షగద్గదం ॥ 3-140-12 (21223)
ఏష తే బ్రహ్మహా యజ్ఞం మా ద్రష్టుం ప్రవిశేదితి।
బ్రహ్మహా ప్రేక్షితేనాపి పీడయేత్త్వామసంశయం ॥ 3-140-13 (21224)
లోమశ ఉవాచ। 3-140-14x (2225)
తచ్ఛ్రుత్వైవ తదా రాజా ప్రేష్యానాహ స విట్పతే।
ప్రేష్యైరుత్సార్యమాణస్తు రాజన్నర్వావసుస్తదా।
న మయా బ్రహ్మహత్యేయం కృతేత్యాహ పునఃపునః ॥ 3-140-14 (21225)
ఉచ్యమానోఽసకృత్ప్రేష్యైర్బ్రహ్మహా ఇతి భారత।
నైవస్మ ప్రతిజానామి బ్ర్హమహత్యాం స్వయంకృతాం।
మమ భ్రాత్రా కృతమిదం మయా స పరిమోక్షితః ॥ 3-140-15 (21226)
స తథా ప్రవదన్క్రోధాత్తైశ్చ ప్రేష్యైః ప్రభాషితః।
తూష్ణీం జగామ బ్రహ్మర్షిర్వనమేవ మహాతపాః ॥ 3-140-16 (21227)
ఉగ్రం తపః సమాస్థాయ దివాకరమథాశ్రితః।
రహస్యవేదం కృతవాన్సూర్యస్య ద్విజసత్తమః ॥ 3-140-17 (21228)
మూర్తిమాంస్తం దదర్శాథ స్వయమగ్రభుగవ్యయః ॥ 3-140-19aప్రీతాస్తస్యాభవందేవాః కర్మణాఽర్వావసోర్నృప।
తం తే ప్రవరయామాసుర్నిరాసుశ్చ పరావసుం ॥ 3-140-18 (21229)
తతో దేవా వరం తస్మై దదురగ్నిపురోగమాః ॥ 3-140-20 (21230)
స చాపి వరయామాస పితురుత్థానమాత్మనః।
అనాగస్త్వం తతో భ్రాతుః పితుశ్చాస్మరణం వధే ॥ 3-140-21 (21231)
భరద్వాజస్య చోత్థానం యవక్రీతస్య చోభయోః।
ప్రతిష్ఠాం చాపి వేదస్య సౌరస్య ద్విజసత్తమః ॥ 3-140-22 (21232)
ఏవమస్త్వితి తం దేవాః ప్రోచుశ్చాపి వరాందదుః।
తతః ప్రాదుర్బభూవుస్తే సర్వ ఏవ యుధిష్ఠిర ॥ 3-140-23 (21233)
అథాబ్రవీద్యవక్రీతో దేవానగ్నిపురోగమాన్।
సమధీతం మయా బ్రహ్మ వ్రతాని చరితాని చ ॥ 3-140-24 (21234)
కథం చ రైభ్యః శక్తో మామదీయానం తపస్వినం।
తథాయుక్తేన విధినా నిహంతుమమరోత్తమాః ॥ 3-140-25 (21235)
దేవా ఊచుః। 3-140-26x (2226)
మైవం కృథా యవక్రీత యథా వదసి వై మునే।
ఋతే గురుమధీతా హి స్వయం వేదాస్త్వయా పురా ॥ 3-140-26 (21236)
అనన తు గురూనదుఃఖాత్తోషయిత్వాఽఽత్మక్రమణా।
కాలేన మహతా క్లేశాద్బ్రహ్మాధిగతముత్తమం ॥ 3-140-27 (21237)
లోమశ ఉవాచ। 3-140-28x (2227)
యవక్రీతమథోక్త్వైవం దేవాః సాగ్నిపురోగమాః।
సంజీవయిత్వా తాన్సర్వాన్పునర్జగ్ముస్త్రివిష్టపం ॥ 3-140-28 (21238)
`తతో వై స యవక్రీతో బ్రహ్మచర్యం చచార హ।
అష్టాదశ చ వర్షాణి త్రింశతం చ యుధిష్ఠిర' ॥ 3-140-29 (21239)
ఆస్రమస్తస్య పుణ్యోఽయం సదాపుష్పఫలద్రుమః।
అత్రోష్య రాజశార్దూల సర్వపాపైః ప్రభోక్ష్యసే ॥ 3-140-30 (21240)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి చత్వారింశదధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 140 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-140-4 అవలోకకః అవలోకనార్థీ। గృహాన్భార్యాం ॥ 3-140-5 జఘానరాత్రావితి ధ. పాఠః ॥ 3-140-9 చర త్వం బ్రహ్మరక్షణే ఇతి ధ. పాఠః ॥ 3-140-14 విట్పతే హే ప్రజాధీశ ॥ 3-140-16 ప్రభాషితో మిథ్యావాద్యసీత్యధిక్షిప్తః ॥ 3-140-17 రహస్యవేదం సూర్యమంత్రప్రకాశకం వేదం ॥ 3-140-18 మూర్తిమాన్సూర్యస్తం ద్విజం దదర్శం ఆత్మానం దర్శయామాస ॥ 3-140-19 తం దేవాః ప్రకర్షేణ వరయామాసుః। నిరాసుర్నిరాచక్రుర్యజ్ఞాదితి శేషః ॥ 3-140-22 ప్రతిష్ఠాం సంప్రదాయప్రవృత్తిం। సౌరస్య సూర్యప్రకాశకస్య ॥ 3-140-24 సమధీతం సాంయక్ప్రాప్తం। బ్రహ్మ వేదః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 141
॥ శ్రీః ॥
3.141. అధ్యాయః 141
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
లోమశచోదనయా యుధిష్ఠిరేణ కైలాసాదిగిరిప్రవేశః ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-141-0 (21241)
లోమశ ఉవాచ। 3-141-0x (2228)
ఉశీరబీజం మైనాకం గిరిం శ్వేతం చ భారత।
సమతీతోఽసి కౌంతేయ కాలశైలం చ పార్థివ ॥ 3-141-1 (21242)
ఏషా గంగా సప్తవిధా రాజతే భరతర్షభ।
స్థానం విరజసం పుణ్యం యత్రాగ్నిర్నిత్యమిధ్యతే ॥ 3-141-2 (21243)
ఏతద్వై మానుషేణాద్య న శక్యం ద్రష్టుమద్భుతం।
సమాధిం కురుతావ్యగ్రాస్తీర్థాన్యేతాని ద్రక్ష్యథ ॥ 3-141-3 (21244)
ఏతద్ద్రక్ష్యసి దేవానామాక్రీడం చ రణాంకితం।
అతిక్రాంతోసి కౌంతేయ కాలశైలం చ పర్వతం ॥ 3-141-4 (21245)
శ్వేతం గిరిం ప్రవేక్ష్యామో మందరం చైవ పర్వతం।
యత్ర మాణివరో యక్షః కుబేరశ్చైవ యక్షరాట్ ॥ 3-141-5 (21246)
అష్టాశీతిసహస్రాణి గంధర్వాః శీఘ్రగామినః।
తథా కింపురుషా రాజన్యక్షాశ్చైవ చతుర్గుణాః ॥ 3-141-6 (21247)
అనేకరూపసంస్థానా నానాప్రహరణాశ్చ తే।
యక్షేంద్రం మనుజశ్రేష్ఠ మాణిభద్రముపాసతే ॥ 3-141-7 (21248)
తేషామృద్ధిరతీవాత్ర గతౌ వాయుసమాశ్చ తే।
యక్షేంద్రం మనుజశ్రేష్ఠ మాణిభద్రముపాసతే ॥ 3-141-8 (21249)
తైస్తాత బలిభిర్గుప్తా యాతుధానైశ్చ రక్షితాః।
దుర్గమాః పర్వతాః పార్థ సమాధిం పరమం కురు ॥ 3-141-9 (21250)
కుబేరసచివాశ్చాన్యే రౌద్రా మైత్రాశ్చ రాక్షసాః।
తైః సమేష్యామ కౌంతేయ యత్తో విక్రమణే భవ ॥ 3-141-10 (21251)
కైలాసః పర్వతో రాజన్పడ్యోజనశతోచ్ఛ్రితః।
యత్రదేవాః సమాయాంతి విశాలా యత్ర భారత ॥ 3-141-11 (21252)
అసంఖ్యేయాస్తు కౌంతేయ యక్షరాక్షసకిన్నరాః।
నాగాః సుపర్ణా గంధర్వాః కుబేరసదనం ప్రతి ॥ 3-141-12 (21253)
తాన్విగాహస్వ పార్థాద్య తపసా చ దమేన చ।
రక్ష్యమాణో మయా రాజన్భీమసేనబలేన చ ॥ 3-141-13 (21254)
స్వస్తి తే వరుణో రాజా యమశ్చ సమితింజయః।
గంగా చ యమునా చైవ పర్వతాశ్చ దిశంతు తే ॥ 3-141-14 (21255)
మరుతశ్చ సహాశ్విభ్యాం సరితశ్చ సరాంసి చ।
స్వస్తి దేవాసురేభ్యశ్చ వసుభ్యశ్ మహాద్యుతే ॥ 3-141-15 (21256)
ఇంద్రస్య జాంబూనదపర్వతాద్వై
శృణోమి ఘోషం తవ దేవి గంగే।
గోపాయయేమం సుభగే గిరిభ్యః
సర్వాజమీఢాపచితం నరేంద్రం ॥ 3-141-16 (21257)
దదస్వ శర్మ ప్రవివిక్షతోఽస్య
శైలానిమాంఛైలసుతే నృపస్య।
`శివప్రదా సర్వసరిత్ప్రధానే
స భ్రాతృకస్యేహ యుధిష్ఠిరస్య'। 3-141-17 (21258)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-141-18x (2229)
అపూర్వోఽయం సంభ్రమో లోమశస్య
కృష్ణాం చ సర్వే రక్షత మా ప్రమాదః।
దేశో హ్యయం దుర్గతమో మతోఽస్య
తస్మాత్పరం శౌచమిహాచరధ్వం ॥ 3-141-18 (21259)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-141-19x (2230)
తతోఽబ్రవీద్భీమముదారవీర్యం
కృష్ణాం యత్తః పాలయ భీమసేన।
శూన్యేఽర్జునేఽసన్నిహితే చ తాత
త్వామేవ కృష్ణా భజతే భయేషు ॥ 3-141-19 (21260)
తతో మహాత్మాం స యమౌ సమేత్య
మూర్ధన్యుపాఘ్రాయ విమృజ్యగాత్రే।
ఉవాచ తౌ బాష్పకలం స రాజా
మా బైష్టమాగచ్ఛతమప్రమత్తౌ ॥ 3-141-20 (21261)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి ఏకచత్వారింశదధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 141 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-141-1 కైలాసం చాపి పర్వతం ఇతి క. పాఠః ॥ 3-141-2 యత్రాగ్నిర్నిత్యమిధ్యత ఇతి త్రియోగినారాయణాఖ్యం హరిద్వారాత్ పరతః స్థానమస్తి ॥ 3-141-11 విశాలా వదరీ ॥ 3-141-16 ఇంద్రస్య ఇంద్రసంబంధినః। జాంబూనదం సువర్ణం తన్మయాత్పర్వతాన్మేరోః। ఆజమీఢవంశే అపచితం పూజితం శ్రేష్ఠమిత్యర్థః ॥ 3-141-17 దదశ్వ దేహి ॥ 3-141-18 శౌచం వాఙ్యనఃకాయశుద్ధిం ॥ 3-141-20 భైష్టమితి చ్ఛేదః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 142
॥ శ్రీః ॥
3.142. అధ్యాయః 142
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
భీమేన దుర్గమే గమనాక్షమతయా యుధిష్ఠిరనివారితానాం ద్రౌపద్యాదీనాం వహనాంగీకారః ॥ 1 ॥ పథి కులిందాధిపతినా సుబాహునా పూజితైర్యుధిష్ఠిరాదిభిస్తస్యిన్భృత్యవర్గస్థాపనపూర్వకమర్జునదిదృక్షయా గంధమాదనంప్రతి ప్రస్థానం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-142-0 (21262)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-142-0x (2231)
అంతర్హితాని భూతాని రక్షాంసి బలవంతి చ।
అగ్నినా తపసా చైవ శక్యం గంతుం వృకోదర ॥ 3-142-1 (21263)
సన్నివర్తయ కౌంతేయ క్షుత్పిపాసే బలాశ్రయాత్।
తతో బలం చ దాక్ష్యం చ సంశ్రయస్వ వృకోదర ॥ 3-142-2 (21264)
ఋషేస్త్వయా శ్రుతం వాక్యం కైలాసం పర్వతం ప్రతి।
బుద్ధ్యా ప్రపశ్య కౌంతేయ కథం కృష్ణా గమిష్యతి ॥ 3-142-3 (21265)
అథవా సహదేవేన ధౌంయేన చ సమం విభో।
సూతైః పౌరోగవైశ్చైవ సర్వైశ్చ పరిచారకైః ॥ 3-142-4 (21266)
రథైరశ్వైశ్చ యే చాన్యే విప్రాః క్లేశాసహాః పథి।
సర్వైస్త్వం సహితో భీమ నివర్తస్వాయతేక్షణ ॥ 3-142-5 (21267)
త్రయో వయం గమిష్యామో లధ్వాహారా యతవ్రతాః।
అహం చ నకులశ్చైవ లోమశశ్చ మహాతపాః ॥ 3-142-6 (21268)
మమాగమనమాకాంక్షన్గ్గాద్వారే సమాహితః।
వసేహ ద్రౌపదీం రక్షన్యావదాగమనం మమ ॥ 3-142-7 (21269)
భీమ ఉవాచ। 3-142-8x (2232)
రాజపుత్రీ శ్రమేణార్తా దుఃఖార్తా చైవ భారత।
వ్రజత్యేవ హి కల్యాణీ శ్వేతవాహదిదృక్షయా ॥ 3-142-8 (21270)
తవచాప్యరతిస్తీవ్రా వర్తతే తమపశ్యతః।
గుడాకేశం మహాత్మానం సంగ్రామేష్వపలాయినం।
కిం పునః సహదేవం చ మాం చ కృష్ణాం చ భారత ॥ 3-142-9 (21271)
ద్విజాః కామం నివర్తంతాం సర్వే చ పరిచారకాః।
సూతాః పౌరోగవాశ్చైవ యం చ మన్యేత నో భవాన్ ॥ 3-142-10 (21272)
న హ్యహం హాతుమిచ్ఛామి భవంతమిహ కర్హిచిత్।
శైలేఽస్మిన్రాక్షసాకీర్ణే దుర్గేషు విపమేషు చ ॥ 3-142-11 (21273)
ఇయం చాపి మహాభాగా రాజపుత్రీ పతివ్రతా।
త్వామృతే పురుషవ్యాఘ్ర నోత్సహేద్వినివర్తితుం ॥ 3-142-12 (21274)
తథైవసహదేవోఽయం సతతం త్వామనువ్రతః।
న జాతు వినివర్తేత మతజ్ఞో హ్యహమస్య వై ॥ 3-142-13 (21275)
అపిచాత్ర మహారాజ సవ్యసాచిదిదృక్షయా।
సర్వే లాలసభూతాః స్మ తస్మాద్యాస్యామహే సహ ॥ 3-142-14 (21276)
యద్యశక్యో రథైర్గంతుం శైలోఽయం బహుకందరః।
పద్భిరేవ గమిష్యామో మా రాజన్విమనా భవ ॥ 3-142-15 (21277)
అహం వహిష్యే పాంచాలీం యత్రయత్ర న శక్ష్యతి।
ఇతి మే వర్తతే బుద్ధిర్మా రాజన్విమనా భవ ॥ 3-142-16 (21278)
సుకుమారౌ తథా వీరౌ మాద్రీనందికరావుభౌ।
దుర్గే సంతారయిష్యామి యత్రాశక్తౌ భవిష్యతః ॥ 3-142-17 (21279)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-142-18x (2233)
ఏవం తే భాషమాణస్య బలం భీమాభివర్ధతాం।
యత్త్వముత్సహసే వోఢుం పాంచాలీం విపులేఽధ్వని ॥ 3-142-18 (21280)
యమజౌ చాపి భద్రం తే నైతదన్యత్ర విద్యతే।
బలం తవ యశశ్చైవధర్మః కీర్తిశ్చ వర్ధతాం ॥ 3-142-19 (21281)
యత్త్వముత్సహసే నేతుం భ్రాతరౌ సహ కృష్ణయా।
మా తే గ్లానిర్మహాబాహో మా చ తేఽస్తు పరాభవః ॥ 3-142-20 (21282)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-142-21x (2234)
తతః కృష్ణాఽబ్రవీద్వాక్యం ప్రహసంతీ మనోరమా।
గమిష్యామి న సంతాప కార్యో మాం ప్రతి భారత ॥ 3-142-21 (21283)
లోమశ ఉవాచ। 3-142-22x (2235)
తపసా శక్యతే గంతుం పర్వతో గంధమాదనః।
తపసా చైవ కౌంతేయ సర్వే యోక్ష్యామహే వయం ॥ 3-142-22 (21284)
నకులః సహదేవశ్చ భీమసేనశ్ పార్థివ।
అహం చ త్వం చ కౌంతేయ ద్రక్ష్యామః శ్వేతవాహనం ॥ 3-142-23 (21285)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-142-24x (2236)
ఏవం సంభాషమాణాస్తే సుబాహువిషయం మహత్।
దదృశుర్ముదితా రాజన్ప్రభూతగజవాజిమత్ ॥ 3-142-24 (21286)
కిరాతతంగణాకీర్ణం పులిందశతసంకులం।
హిమవత్యమరైర్జుష్టం బహ్వాశ్చర్యసమాకులం।
సుబాహుశ్చాపి తాందృష్ట్వా పూజయాప్రత్యగృహ్ణత ॥ 3-142-25 (21287)
విషయాంతే కులిందానామీశ్వరః ప్రీతిపూర్వకం।
తత్ర తే పూజితాస్తేన సర్వ ఏవ సుఖోపితాః ॥ 3-142-26 (21288)
ప్రతస్థుర్విమలే సూర్యే హిమవంతం గిరిం ప్రతి।
ఇంద్రసేనముఖాంశ్చాపి భృత్యాన్పౌరోగవాంస్తథా ॥ 3-142-27 (21289)
సూదాంశ్చ పారిబర్హాంశ్చ ద్రౌపద్యాః సర్వశో నృప।
రాజ్ఞః కులిందాధిపతేః పరిదాయ మహారథాః ॥ 3-142-28 (21290)
పద్భిరేవ మహావీర్యా యయుః కౌరవనందనాః।
తే శనైః ప్రాద్రవన్సర్వే కృష్ణయా సహ పాండవాః।
తస్మాద్దేశాత్సుసంహృష్టా ద్రష్టుకామా ధనంజయం ॥ 3-142-29 (21291)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి ద్విచత్వారింశదధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 142 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-142-28 పరిదాయ రక్షార్థం సమర్ప్య ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 143
॥ శ్రీః ॥
3.143. అధ్యాయః 143
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ధనంజయాదర్సనదుఃఖితేన యుధిష్ఠిరేణ భీమంప్రతి ధనంజయప్రశంసనపూర్వకం తద్దర్శనాయ గంధమాదనప్రవేశనిశ్చయః ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-143-0 (21292)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-143-0x (2237)
భీమసేనయమౌ చోభౌ పాంచాలి చ నిబోధత।
నాస్తి భూతస్య నాశో వై పశ్యతాస్మాన్వనేచరాన్ ॥ 3-143-1 (21293)
దుర్బలాః క్లేశితాః స్మేతి యద్బ్రువామేతరేతరం।
అశక్యేఽపి వ్రజామో యద్నంజయదిదృక్షయా ॥ 3-143-2 (21294)
తన్మే దహతి గాత్రాణి తూలరాశిమివానలః।
యచ్చ వీరం న పశ్యామి ధనంజయముపాంతికే ॥ 3-143-3 (21295)
తస్యాదర్శనతప్తం మాం సానుజం వనమాస్థితం।
యాజ్ఞసేన్యాః పరామర్శః స చ వీర దహత్యుత ॥ 3-143-4 (21296)
నకులాత్పూర్వజం పార్థం న పశ్యాంయమితౌజసం।
అజేయముగ్రధన్వానం తేన తప్యే వృకోదర ॥ 3-143-5 (21297)
తీర్థాని చైవ రంయాణి వనాని చ సరాంసి చ।
చరామి సహ యుష్మాభిస్తస్య దర్శనకాంక్షయా ॥ 3-143-6 (21298)
పంచవర్షాణ్యహం వీరం సత్యసంధం ధనంజయం।
యన్న పశ్యామి బీభత్సుం తేన తప్యే వృకోదర ॥ 3-143-7 (21299)
తం వై శ్యామం గుడాకేశం సింహవిక్రాంతగామినం।
న పశ్యామి మహాబాహుం తేన తప్యే వృకోదర ॥ 3-143-8 (21300)
కృతాస్త్రం నిపుణం యుద్దేఽవ్రతిమానం ధనుష్మతాం।
న పశ్యామి కురుశ్రేష్ఠ తేన తప్యే వృకోదర ॥ 3-143-9 (21301)
చరంతమరిసంఘేషు క్రుద్ధం కాలమివానఘ।
ప్రభిన్నమివ మాతంగం సింహస్కంధం ధనంజయం ॥ 3-143-10 (21302)
యః స శక్రాదనవరో వీర్యేణ చ బలేన చ।
యమయోః పూర్వజః పార్థః శ్వేతాశ్వోఽమితవిక్రమః ॥ 3-143-11 (21303)
`నారాయణసమో యుద్ధే సత్యసంధో దృఢవ్రతః।
తం మమాపశ్యతో భీమ న శాంతిర్హృదయస్య వై' ॥ 3-143-12 (21304)
దుఃఖేన మహతాఽఽవిష్టశ్చింతయామి దివానిశం।
అజేయముగ్రధన్వానం తేన తప్యే వృకోదర ॥ 3-143-13 (21305)
సతతం యః క్షమాశీలః క్షిప్యమాణోఽప్యణీయసా।
ఋజుమార్గప్రపన్నస్య శర్మదాతా భయస్య చ ॥ 3-143-14 (21306)
స తు జిహ్మప్రవృత్తస్య మాయయాఽభిజిఘాంసతః।
అపి వజ్రధరస్యాపి భవేత్కాలవిషోపమః ॥ 3-143-15 (21307)
శత్రోరపి ప్రపన్నస్య సోఽనృశంసః ప్రతాపవాన్।
దాతాఽభయస్ బీభత్సురమితాత్మా మహాహలః ॥ 3-143-16 (21308)
సర్వేషామాశ్రయోఽస్మాకం రణేఽరీణాం ప్రమర్దితా।
ఆహర్తా సర్వరత్నానాం సర్వేషాం నః సుఖావహః ॥ 3-143-17 (21309)
రత్నాని యస్య వీర్యేణ దివ్యాన్యాసత్పురా మమ।
బహూని బహుజాతీని యాని ప్రాప్తః సుయోధనః ॥ 3-143-18 (21310)
యస్య బాహుబలాద్వీర సభా చాసీత్పురా మమ।
సర్వరత్నమయీ ఖ్యాతా త్రిషు లోకేషు పాండవ ॥ 3-143-19 (21311)
వాసుదేవసమం వీర్యే కార్తవీర్యసమం యుధి।
అజేయమమితం యుద్ధే తం న పశ్యామి ఫల్గునం ॥ 3-143-20 (21312)
సంకర్షణం మహావీర్యం త్వాం చ భీమాపరాజితం।
అనుయాతః స్వవీర్యేణ వాసుదేవం చ శత్రుహా ॥ 3-143-21 (21313)
యస్ బాహుబలే తుల్యః ప్రభావే చ పురందరః।
జవే వాయుర్ముఖే సోమః క్రోధే మృత్యుః సనాతనః ॥ 3-143-22 (21314)
తే వయం తం నరవ్యాఘ్రం సర్వేవీర దిదృక్షవః।
ప్రవేక్ష్యామో మహాబాహో పర్వతం గంధమాదనం ॥ 3-143-23 (21315)
విశాలా బదరీ యత్రనరనారాయణాశ్రమః।
తం సదాఽధ్యుషితం యక్షైర్ద్రక్ష్యామో గిరిసుత్తమం ॥ 3-143-24 (21316)
కుబేరనలినీం రంయాం రాక్షసైరభిసేవితాం।
పద్భిరేవ గమిష్యామస్తప్యభానా మహత్తపః ॥ 3-143-25 (21317)
నాతప్తతపసా శక్యో గంతుం దేశో వృకోదర।
న నృశంసేన లుబ్ధేన నాప్రశాంతేన భారత ॥ 3-143-26 (21318)
తత్ర సర్వేగమిష్యామో భీమార్జుపదైషిణః।
సాయుధా బద్ధనిస్త్రింశాః సార్ధం విప్రైర్మహావ్రతైః ॥ 3-143-27 (21319)
మక్షికాదంశమశకాన్సింహాన్వ్యాఘ్రాన్సరీసృపాన్।
ప్రాప్నోత్యనియతః పార్థ నియతస్తాన్న పశ్యతి ॥ 3-143-28 (21320)
తే వయం నియతాత్మానః పర్వతం గంధమాదనం।
ప్రవేక్ష్యామో మితాహారా ధనంజయదిదృక్షవః ॥ 3-143-29 (21321)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి త్రిచత్వారింశదధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 143 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-143-1 భూతస్య ప్రాక్తనకర్మణః ॥ 3-143-4 పరామర్శః కేశేషు గ్రహణం। తస్య దర్శనతృష్ణం మామితి ఝ. పాఠః ॥ 3-143-9 అప్రతిమానం నాస్తి ప్రతిమానం సాదృశ్యం యస్ సోఽప్రతిమానస్తం ॥ 3-143-10 ప్రభిన్నం స్రవన్మదం ॥ 3-143-11 అనవరోఽహీనః ॥ 3-143-16 అమితాత్మా మహామనాః ॥ 3-143-20 అమితమహింసితం అజితమితియావత్ ॥ 3-143-21 హే భీమ ॥ 3-143-28 అనియతోఽశుచిః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 144
॥ శ్రీః ॥
3.144. అధ్యాయః 144
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
పాండవైర్మందరగిరిగమనం ॥ 1 ॥ తథా ఆకాశగంగాసేవనం ॥ 2 ॥ తథా నరకాసురాస్థిరాశిదర్శనం ॥ 3 ॥ లోమశేన పాండవాన్ప్రతి విష్ణునా నరకాసురవధప్రకారకథనం ॥ 4 ॥ తథా వరాహరూపిణా హరిణా భారావమగ్నభూంయుద్ధరణకథనం ॥ 5 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-144-0 (21322)
[లోమశ ఉవాచ। 3-144-0x (2238)
ద్రష్టారః పర్వతాః సర్వే నద్యః సపురకాననాః।
తీర్థాని చైవ శ్రీమంతి స్పృష్టం చ సలిలం కరైః ॥ 3-144-1 (21323)
పర్వతం మందరం దివ్యమేష పంథాః ప్రయాస్యతి।
సమాహీతా నిరుద్విగ్నాః సర్వే భవత పాండవాః ॥ 3-144-2 (21324)
అయం దేవనివాసో వై గంతవ్యో వో భవిష్యతి।
ఋషీణాం చైవ దివ్యానాం నివాసః పుణ్యకర్మణాం ॥ 3-144-3 (21325)
ఏషా శివజలా పుణ్యా యాతి సౌంయ మహానదీ।
బదరీప్రభవా రాజందేవర్షిగణసేవితా ॥ 3-144-4 (21326)
ఏషా వైహాయసైర్నిత్యం వాలఖిల్యైర్మహాత్మభిః।
అర్చితా చోపయాతా చ గంధర్వైశ్చ మహాత్మభిః ॥ 3-144-5 (21327)
అత్రసామ స్మ గాయంతి సామగాః పుణ్యనిఃస్వనాః।
మరీచిః పులహశ్చైవ భృగుశ్చైవాంగిరాస్తథా ॥ 3-144-6 (21328)
అత్రాహ్నికం సురశ్రేష్ఠో జపతే సమరుద్గణః।
సాధ్యాశ్చైవాశ్వినౌ చైవ పరిధావంతి తం తదా ॥ 3-144-7 (21329)
చంద్రమాః సహ సూర్యేణ జ్యోతీషి చ గ్రహైః సహ।
అహోరాత్రవిభాగేన నదీమేనామనువ్రజన్ ॥ 3-144-8 (21330)
ఏతస్యాః సలిలం మూర్ధ్ని వృషాంకః పర్యధారయత్।
గంగాద్వారే మహాభాగ యేన లోకస్థితిర్భవేత్ ॥ 3-144-9 (21331)
ఏతాం భగవతీం దేవీం భవంతః సర్వ ఏవ హి।
ప్రయతేనాత్మనా తాత ప్రతిగంయాభివాదత ॥ 3-144-10 (21332)
తస్య తద్వచనం శ్రుత్వా లోమశస్య మహాత్మనః।
ఆకాశగంగాం ప్రయతాః పాండవాస్తేఽభ్యవాదయన్ ॥ 3-144-11 (21333)
అభివాద్య చ తే సర్వే పాండవా ధర్మచారిణః।
పునః ప్రయాతాః సంహృష్టాః సర్వైర్ఋషిగణైః సహ ॥ 3-144-12 (21334)
తతో దూరాత్ప్రకాశంతం పాండురం మేరుసంనిభం।
దదృశుస్తే నరశ్రేష్ఠా వికీర్ణం సర్వతోదిశం ॥ 3-144-13 (21335)
తాన్ప్రష్టుకామాన్విజ్ఞాయ పాండవాన్స తు లోమశః।
ఉవాచ వాక్యం వాక్యజ్ఞః శృణుధ్వం పాండునందనాః ॥ 3-144-14 (21336)
ఏతద్వికీర్ణం సుశ్రీమత్కైలాసశిఖరోపమం।
యత్పశ్యసి నరశ్రేష్ఠ పర్వతప్రతిమం స్థితం ॥ 3-144-15 (21337)
ఏతాన్యస్థీని దైత్యస్య నరకస్య మహాత్మనః।
పర్వతప్రతిమం భాతి పర్వతప్రస్తరాశ్రితం ॥ 3-144-16 (21338)
పురాతనేన దేవేన విష్ణునా పరమాత్మనా।
రదైత్యో వినిహతస్తేన సురరాజహితైషిణా ॥ 3-144-17 (21339)
దశవర్షసహస్రాణి తపస్తప్యన్మహామనాః।
ఐనద్రం ప్రార్థయతే స్థానం తపఃస్వాధ్యాయవిక్రమాత్ ॥ 3-144-18 (21340)
తపోబలేన మహతా బాహువేగబలేన చ।
నిత్యమేవ దురాధర్షో ధర్షయన్స దితేః సుతః ॥ 3-144-19 (21341)
స తు తస్య బలం జ్ఞాత్వా ధర్మే చ చరితవ్రతం।
భయాభిభూతః సంవిగ్నః శక్ర ఆసీత్తదాఽనఘ ॥ 3-144-20 (21342)
తేన సంచింతితో దేవో మనసా విష్ణురవ్యయః।
సర్వత్రగః ప్రభుః శ్రీమానాగతశ్చ స్థితో బభౌ ॥ 3-144-21 (21343)
ఋషయశ్చాపి తం సర్వే తుష్టువుశ్చ దివౌకసః ॥ 3-144-22 (21344)
తం దృష్ట్వా జ్వలమానశ్రీర్భగవాన్హవ్యవాహనః।
నష్టతేజాః సమభవత్తస్య తేజోభిభర్త్సితః ॥ 3-144-23 (21345)
తం దృష్ట్వా వరదం దేవం విష్ణుం దేవగణేశ్వరం।
ప్రాంజలిః ప్రణతో భూత్వా నమస్కృత్య చ వజ్రభృత్।
ప్రాహ వాక్యం తతస్తత్త్వం యతస్తస్య భయం భవేత్ ॥ 3-144-24 (21346)
విష్ణురువాచ। 3-144-25x (2239)
జానామి తే భయం శక్ర దైత్యేంద్రాన్నరకాత్తతః।
ఐంద్రం రప్రార్థయతే స్థానం తపఃసిద్ధేన కర్మణా ॥ 3-144-25 (21347)
సోహమేనం తవ ప్రీత్యా తపఃసిద్ధమపి ధ్రువం।
వియునజ్మి దేహాద్దేవేనద్ర ముహూర్తం ప్రతిపాలయ ॥ 3-144-26 (21348)
లోమశ ఉవాచ। 3-144-27x (2240)
తస్య విష్ణుర్మహాతేజాః పాణినా చేతనాం హరత్।
స పపాత తతో భూమౌ గిరిరాజ ఇవాహతః।
తస్యైతదస్థిసంఘాతం మాయావినిహతస్య వై ॥ 3-144-27 (21349)
ఇదం ద్వితీయమపరం విష్ణో కర్మ ప్రకాశతే ॥ 3-144-28 (21350)
నష్టా వసుమతీ కృత్స్నా పాతాలే చైవ మజ్జితా।
పునరుద్ధరితా తేన వారాహేణైకశృంగిణా ॥ 3-144-29 (21351)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-144-30x (2241)
మగవన్విస్తరేణేమాం కథాం కథయ తత్త్వతః ॥ 3-144-30 (21352)
కథం తేన సురేశేన నష్టా వసుమతీ తదా।
యోజనానాం శతం బ్రహ్మన్పునరుద్ధరితా తదా ॥ 3-144-31 (21353)
కేన చైవ ప్రకారేణ జగతో ధరణీ ధ్రువా।
శివా దేవీ మహాభాగా సర్వసస్యప్రరోహిణీ।
కస్య చైవ ప్రభావాద్ధి యోజనానాం శతం గతా ॥ 3-144-32 (21354)
శ్రోతుం విస్తరశః సర్వం త్వం హి తస్య ప్రతిశ్రయః ॥ 3-144-33 (21355)
లోమశ ఉవాచ। 3-144-34x (2242)
యత్తేఽహం పరిపృష్టోఽస్మి కథామేతాం యుధిష్ఠిర।
తత్సర్వమఖిలేనేహ శ్రూయతాం మమ భాషతః ॥ 3-144-34 (21356)
పురా కృతయుగే తాత వర్తమానే భయంకరే।
యమత్వం కారయామాస ఆదిదేవః పురాతనః ॥ 3-144-35 (21357)
యమత్వం కుర్వతస్తస్య దేవదేవస్య ధీమతః।
న తత్ర ంరియతే కశ్చిజ్జాయతే వా తథాఽచ్యుత ॥ 3-144-36 (21358)
వర్ధంతే పక్షిసంఘాశ్చ తథా పశుగవేడకం।
గవాశ్వం చ మృగాశ్చైవ సర్వే తే పిశితాశనాః ॥ 3-144-37 (21359)
తథా పురుషశార్దూల మానుపాశ్చ పరంతప।
సహస్రశో హ్యయుతశో వర్ధంతే సలిలం యథా ॥ 3-144-38 (21360)
ఏతస్మిన్సంకులే తాత వర్తమానే భయంకరే।
అతిభారాద్వసుమతీ యోజనానాం శతం గతా ॥ 3-144-39 (21361)
సా వై వ్యథితసర్వాంగీ భారేణాక్రాంతచేతనా।
నారాయణం వరం దేవం ప్రపన్నా శరణం గతా ॥ 3-144-40 (21362)
పృథివ్యువాచ। 3-144-41x (2243)
భగవంస్త్వత్ప్రసాదాద్ధి తిష్ఠేయం సుచిరం త్విహ।
భారేణాస్మి సమాక్రాంతా న శక్నోస్మి స్మ వర్తితుం ॥ 3-144-41 (21363)
మమేమం భగవన్భారం వ్యపనేతుం త్వమర్హసి।
శరణాగతాఽస్మి తే దేవ ప్రసాదం కురు మే విభో ॥ 3-144-42 (21364)
తస్యాస్తద్వచనం శ్రుత్వా భగవానక్షరః ప్రభుః।
ప్రోవాచ వచనం హృష్టః శ్రావ్యారసమీరితం ॥ 3-144-43 (21365)
న తే మహి భయం కార్యం భారార్తే వసుధారిణి।
అయమేవం తథా కుర్మి యథా లధ్వీ భవిష్యసి ॥ 3-144-44 (21366)
లోమశ ఉవాచ। 3-144-45x (2244)
స తాం విసర్జయిత్వా తు వసుధాం శైలకుండలాం।
తతో వరాహః సంవృత్త ఏకశృంగో మహాద్యుతిః ॥ 3-144-45 (21367)
రక్తాభ్యాం నయనాభ్యాం తు భయముత్పాదయన్నివ।
ధూమం చ జ్వలయఁల్లక్ష్ంయా తత్ర దేశే వ్యవర్ధత ॥ 3-144-46 (21368)
స గృహీత్వా వసుమతీం శృంగేణైకేన భాస్వతా।
యోజనానాం శతం వీర సముద్ధరతి సోఽక్షరః ॥ 3-144-47 (21369)
తస్యాం చోద్ధార్యమాణాయాం సంక్షోభః సమజాయత।
దేవాః సంక్షుభితాః సర్వే ఋషయశ్చ తపోధనాః ॥ 3-144-48 (21370)
హాహాభూతమభూత్సర్వం త్రిదివం వ్యోమ భూస్తథా।
న పర్యవస్థితః కశ్చిద్దేవో వా మానుషోపి వా ॥ 3-144-49 (21371)
తతో బ్రహ్మాణమాసీనం జ్వలమానమివ శ్రియా।
దేవాః సర్షిగణాశ్చైవ ఉపతస్థురనేకశః ॥ 3-144-50 (21372)
ఉపసర్ప్య చ దేవేశం బ్రహ్మాణం లోకసాక్షికం।
భూత్వా ప్రాంజలయః సర్వే వాక్యముచ్చారయంస్తదా ॥ 3-144-51 (21373)
లోకాః సంక్షుభితాః సర్వే వ్యాకులం చ చరాచరం।
సముద్రాణాం చ సంక్షోభస్త్రిదశేశ ప్రకాశతే ॥ 3-144-52 (21374)
సైషా వసుమతీ కృత్స్నా యోజనానాం శతం గతా।
కిమేతత్కింప్రభావేణ యేనేదం రవ్యాకులం జగత్।
ఆఖ్యాతు నో భవాఞ్శీఘ్రం విసంజ్ఞాః స్మేహ సర్వశః ॥ 3-144-53 (21375)
బ్రహ్మోవాచ। 3-144-54x (2245)
అసురేభ్యో భయం నాస్తి యుష్మాకం కుత్రచిత్క్వచిత్।
శ్రూయతాం యత్కృతే త్వేష సంక్షోభో జాయతేఽమరాః ॥ 3-144-54 (21376)
యోసౌ సర్వత్రగః శ్రీమానక్షరాత్మా వ్యవస్థితః।
తస్య ప్రభావాత్సంక్షోభస్త్రిదివస్య ప్రకాశతే ॥ 3-144-55 (21377)
యైషా వసుమతీ కృత్స్నా యోజనానాం శతం గతా।
సముద్ధృతా పునస్తేన విష్ణునా పరమాత్మనా ॥ 3-144-56 (21378)
తస్యాముద్ధార్యమాణాయాం సంక్షోభః సమజాయత।
ఏవం భవంతో జానంతు చ్ఛిద్యతాం సంశయశ్చ వః ॥ 3-144-57 (21379)
దేవా ఊచుః। 3-144-58x (2246)
క్వ తద్భూతం వసుమతీం సముద్ధరతి హృష్టవత్।
తం దేశం భగవన్బ్రూహి తత్ర యాస్యామహే వయం ॥ 3-144-58 (21380)
బ్రహ్మోవాచ। 3-144-59x (2247)
హంత గచ్ఛత భద్రం వో నందనే పశయ్త స్థితం।
ఏషోత్ర భగవాఞ్శ్రీమాన్ముపర్ణః సంప్రకాశతే ॥ 3-144-59 (21381)
వారాదేణైవ రూపేణ భగవాఁల్లోకభావనః।
కాలానల ఇవాభాతి పృథివీతలముద్ధరన్ ॥ 3-144-60 (21382)
ఏతస్యోరసి సువ్యక్తం శ్రీవత్సమభిరాజతే।
పశ్యధ్వం విబుధాః సర్వే భూతమేతదనామయం ॥ 3-144-61 (21383)
లోమశ ఉవాచ। 3-144-62x (2248)
తతో దృష్ట్వా మహాత్మానం శ్రుత్వా చామంత్ర్య చామరాః।
పితామహం పురస్కృత్య జగ్ముర్దేవా యథాగతం ॥ 3-144-62 (21384)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-144-63x (2249)
శ్రుత్వా తు తాం కథాం సర్వే పాండవా జనమేజయ।
లోమశాదేశితేనాశు యథా జగ్ముః ప్రహృష్టవత్ ॥ 3-144-63 (21385)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి చతుశ్చత్వారింశదధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 144 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-144-1 భోద్రష్టారః సర్వే మందరాదన్యే పర్వతా దృష్టా ఇతి శేషః ॥ 3-144-4 మహానదీ గంగా అలకనందా వా ॥ 3-144-5 ఉపయాతా ఇష్టసిద్ధ్యర్థం ప్రార్థితా ॥ 3-144-7 ఆహ్రికం నైయమికం జపం। పరిధావంతి పరిచరంతి। తమింద్రం ॥ 3-144-10 వాదత వాదయత। అక్షరలోప ఆర్షః ॥ 3-144-13 పాండురం శ్వేతం। అస్థాం రాశిమితి శేషః ॥ 3-144-27 పాణినా చపేటాఘాతేన చేతనాం హరత్ప్రాణాన్జహార ॥ 3-144-32 గతా అధస్తాదితి శేషః ॥ 3-144-37 పశవశ్చ గావశ్చ ఏడకా మేషాశ్చ పశుగవేడకం ॥ 3-144-44 న తే త్వయా। హే మహి। కుర్మి కరోమి ॥ 3-144-46 ధూమం ధూపం। జ్వలయన్నితి హేతౌ శతృప్రత్యయః। యథాయథా ధూమో జ్వలతి తథాతథాఽవర్ధత ఇత్యర్థః ॥ 3-144-51 వాక్యం ఉచ్చారయన్ ఉచ్చారితవంతః ॥ 3-144-59 నందనే ఇంద్రవనే। అత్ర ఏతత్సమీపే ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 145
॥ శ్రీః ॥
3.145. అధ్యాయః 145
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
గంధమాదనం ప్రస్థితేషు పాండవేషు మధ్యేమార్గం మహావృష్టేః ప్రాదుర్భావః ॥ 1 ॥ తదా పాదపాద్యంతరితైస్తైర్వృష్ట్యుపరమే పునః ప్రస్థానం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-145-0 (21386)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-145-0x (2250)
తే శూరా సజ్జధన్వానస్తూణవంతః సమార్గణాః।
బద్ధగోధాంగులిత్రాణాః ఖంగవంతోఽమితౌజసః ॥ 3-145-1 (21387)
పరిగృహ్య ద్విజశ్రేష్ఠాంజ్యేష్ఠాః సర్వధనుష్మతాం।
పంచాలీసహితా రాజన్ప్రయయుర్గంధమాదనం ॥ 3-145-2 (21388)
సరాంసి సరితశ్చైవ పర్వతాంశ్చ వనాని చ।
వృక్షాంశ్చ బహులచ్ఛాయాందదృశుర్గిరిమూర్ధని ॥ 3-145-3 (21389)
నిత్యపుష్పఫలాందేశాందేవర్షిగణసేవితాన్।
ఆత్మన్యాత్మానమాధాయ వీరా మూలఫలాశినః ॥ 3-145-4 (21390)
చేరురుచ్చావచాకారాందేశాన్విషమసంకటాన్।
పశ్యంతో మృగజాతాని బహూని వివిధాని చ ॥ 3-145-5 (21391)
ఋషిసిద్ధామరయుతం గంధర్వాప్సరసాం ప్రియం।
వివిశుస్తే మహాత్మానః కిన్నరాచరితం గిరిం ॥ 3-145-6 (21392)
ప్రవిశత్స్వథ వీరేషు పర్వతం గంధమాదనం।
చణఅడవాతం మహద్వర్షం ప్రాదురాసీద్విశాంపతే ॥ 3-145-7 (21393)
తతో రేణుః సముద్భూతః సపత్రబహులో మహాన్।
పృథివీం చాంతరిక్షం చ ద్యాం చైవ సహసాఽవృణోత్ ॥ 3-145-8 (21394)
న స్మ ప్రజ్ఞాయతే కించిదావృతే వ్యోంని రేణునా।
న చాపి శేకుస్తత్కర్తుమన్యోన్యస్యాభిభాషణం ॥ 3-145-9 (21395)
న చాపశ్యంస్తతోఽన్యోన్యం తమసాఽఽవృతచక్షుషః।
ఆకృష్యమాణా వాతేన సాశ్మచూర్ణేన భారత ॥ 3-145-10 (21396)
ద్రుమాణాం వాతరుగ్ణఆనాం పతతాం భూతలేఽనిశం।
అన్యేషాం చ మహీజానాం శబ్దః సమభవన్మహాన్ ॥ 3-145-11 (21397)
ద్యౌః స్విత్పతతి కిం భూమిర్దీర్యతే పర్వతోను కిం।
ఇతి తే మేనిరే సర్వేపవనేన విమోహితాః ॥ 3-145-12 (21398)
తే పథాఽనంతరాంన్వృక్షాన్వల్మీకాన్విషమాణి చ।
పాణిభిః పరిమార్గంతో భీతా వాయోర్నిలిల్యిరే ॥ 3-145-13 (21399)
తతః కార్ముకమాదాయ భీమసేనో మహాబలః।
కృష్ణామాదాయ సంగంయ తస్థావాశ్రిత్య పాదపం ॥ 3-145-14 (21400)
ధర్మరాజశ్చ ధౌంయశ్ నిలిల్యాతే మహావనే।
అగ్నిహోత్రాణ్యుపాదాయ సహదేవస్తు పర్వతే ॥ 3-145-15 (21401)
నకులో బ్రాహ్మణాశ్చాన్యే లోమశశ్చ మహాతపాః।
వృక్షానాసాద్య సంత్రస్తాస్తత్రతత్ర నిలిల్యిరే ॥ 3-145-16 (21402)
మందీభూతే తు పవనే తస్మిన్రజసి శాంయతి।
మహద్భిర్జలధారౌర్ఘర్వర్షమభ్యాజగామ హ ॥ 3-145-17 (21403)
భృశం చటచటాశబ్దో వజ్రాణాం క్షిప్యతామివ।
తతస్తాశ్చంచలాభాసశ్చేరురభ్రేషు విద్యుతః ॥ 3-145-18 (21404)
తతోఽశ్మసహితా ధారాః సంవృణ్వంత్యః సమంతతః।
ప్రపేతురనిశం తత్ర శీఘ్రవాతసమీరితాః ॥ 3-145-19 (21405)
తత్ర సాగరగా హ్యాపః కీర్యమాణాః సమంతతః।
ప్రాదురాసన్సకలుషాః ఫేనవత్యో విశాంపతే ॥ 3-145-20 (21406)
వహంత్యో వారి బహులం ఫేనోడుపపరిప్లుతం।
పరిసమస్రుర్మహాశబ్దాః ప్రకర్షంత్యో మహీరుహాన్ ॥ 3-145-21 (21407)
తస్మిన్నుపరతే శబ్దేబాతే చ సమతాం గతే।
గతే హ్యంభసి నింనాని ప్రాదుర్భూతే దివాకరే ॥ 3-145-22 (21408)
నిర్జగ్ముస్తే శనైః సర్వే సమాజగ్ముశ్చ భారత।
ప్రతస్థిరే పునర్వీరాః పర్వతం గంధమాదనం ॥ 3-145-23 (21409)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి పంచచత్వారింశదధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 145 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-145-13 పథా మార్గేణ। అనంతరాన్సన్నిహితాన్। నిలిల్యిరే నిలీనాః ॥ 3-145-14 సంగంయాదాయేత్యన్వయః। గత్వా గృహీత్వేత్యర్థః ॥ 3-145-19 అశ్మసహితా_ కరకాసహితాః ॥ 3-145-21 వారి వహంత్యో నద్యః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 146
॥ శ్రీః ॥
3.146. అధ్యాయః 146
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
గంధమాదనప్రయాణే గమనాక్షమతయాఽధః పతనేన మూర్చ్ఛితాయా ద్రౌపద్యాః పాండవైః సలిలసేచనాదినా శ్రమాపనోదనం ॥ 1 ॥ పాంచాల్యా దుశ్చరాధ్వసంచరణే చింతయమానం యిధిష్ఠిరంప్రతి భీమేన స్వేన ఘటోత్కచేన వా తస్యా వహనోక్తిః ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-146-0 (21410)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-146-0x (2251)
తతః ప్రయాతమాత్రేషు పాండవేషు మహాత్మసు।
పద్భ్యామనుచితా గంతుం ద్రౌపదీ సముపావిశత్ ॥ 3-146-1 (21411)
శ్రాంతా దుఃఖపరీతా చ వాతవర్షేణ తేన చ।
సౌకుమార్యాచ్చ పాంచాలీ సంముమోహ తపస్వినీ ॥ 3-146-2 (21412)
సా కంపమానా మోహేన బాహుభ్యామసితేక్షణా।
రవృత్తాభ్యామనురూపాభ్యామూరూ సమవలంబత ॥ 3-146-3 (21413)
ఆలంబమానా సహితావూరూ గజకరోపమౌ।
రపపాత సహసా భూమౌ వేపంతీ కదలీ యథా ॥ 3-146-4 (21414)
తాం పతంతీం వరారోహాం భజ్యమానాం లతామివ।
నకులః సమభిద్రుత్య పరిజగ్రాహ వీర్యవాన్ ॥ 3-146-5 (21415)
నకుల ఉవాచ। 3-146-6x (2252)
రాజన్పాంచాలరాజస్య సుతేయమసితక్షణా।
శ్రాంతా నిపతితా భూమౌ తామవేక్షస్వ భారత ॥ 3-146-6 (21416)
అదుఃఖార్హా పరం దుఃఖం ప్రాప్తేయం మృదుగామినీ।
ఆశ్వాసయ మహారాజ తామిమాం శ్రమకర్శితాం ॥ 3-146-7 (21417)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-146-8x (2253)
రాజా తు వచనాత్తస్య భృశం దుఃఖసమన్వితః।
భీమశ్చ సహదేవశ్చ సహసా సముపాద్రవన్ ॥ 3-146-8 (21418)
తామవేక్ష్యతు కౌంతేయో వివర్ణవదనాం కృశాం।
అంకమానీయ ధర్మాత్మా పర్యదేవయదాతురః ॥ 3-146-9 (21419)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-146-10x (2254)
కథం వేశ్మసు గుప్తేషు స్వాస్తీర్ణశయనోచితా।
భూమౌ నిషతితా శేతే సుఖార్హా వరవర్ణినీ ॥ 3-146-10 (21420)
సుకుమారౌ కథం పాదౌ ముఖం చ కమలప్రభం।
మత్కృతేఽద్య వరార్హాయాః శ్యామతాం సముపాగతం ॥ 3-146-11 (21421)
కిమిదం ద్యూతకామేన మయా కృతమబుద్ధినా।
ఆదాయ కృష్ణాం చరతా వనే మృగగణాకులే ॥ 3-146-12 (21422)
సుఖం ప్రాప్స్యసి కల్యాణి పాండవాన్ప్రాప్య వై పతీన్।
ఇతిద్రువదరాజేన పిత్రా దత్తాఽయతేక్షణా ॥ 3-146-13 (21423)
తత్సర్వమానవాప్యేయం శ్రమశోకాద్వికర్శితా।
శేతే నిపతితా భూమౌ పాపస్య మమ కర్మభిః ॥ 3-146-14 (21424)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-146-15x (2255)
తథా లాలప్యమానే తు ధర్మరాజే యుధిష్ఠిరే।
ధౌంయప్రభృతయః సర్వే తత్రాజగ్ముర్ద్విజోత్తమాః ॥ 3-146-15 (21425)
తే సమాశ్వాసయామాసురాశీర్భిశ్చాప్యపూజయన్।
రాక్షోఘ్నాంశ్చ తథా మంత్రాంజేపుశ్చక్రుశ్చ తే క్రియాః ॥ 3-146-16 (21426)
పఠ్యమానేషు మంత్రేషు శాంత్యర్థం పరమర్షిభిః।
స్పృశ్యమానా కరైః శీతైః పాండవైశ్చ ముహుర్ముహుః ॥ 3-146-17 (21427)
సేవ్యమానా చ శీతేన జలమిశ్రేణ వాయునా।
పాంచాలీ సుఖమాసాద్య లేభే చేతః శనైః శనైః ॥ 3-146-18 (21428)
పరిగృహ్యచ తాం దీనాం కృష్ణామజినసంస్తరే।
పార్థా విశ్రామయామాసుర్లబ్ధసంజ్ఞాం తపస్వినం ॥ 3-146-19 (21429)
తస్యా యమౌ రక్తతలౌ పాదౌ పూజితలక్షణౌ।
కరాభ్యాం కిణజాతాభ్యాం శనకైః సంవవాహతుః ॥ 3-146-20 (21430)
పర్యాశ్వాసయదప్యేనాం ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః।
ఉవాచ చ కురుశ్రేష్ఠో భీమసేనమిదం వచః ॥ 3-146-21 (21431)
బహవః పర్వతా మీమ విషమా హిమదుర్గమాః।
తేషు కృష్ణా మహాబాహో కథం ను విచరిష్యతి ॥ 3-146-22 (21432)
భీమసేన ఉవాచ। 3-146-23x (2256)
త్వాం రాజన్రాజపుత్రీం చ యమౌ చ పురుషర్షభ।
స్వయం నేష్యామి రాజేనద్ర మా విషాదే మనుః కృథాః ॥ 3-146-23 (21433)
అథవా యో మయా జాతో విహగో మద్బలోపమః।
వహేదనఘ సర్వాన్నో వచనాత్తే ఘటోత్కచః ॥ 3-146-24 (21434)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి షట్చత్వారింశదధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 146 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-146-1 క్రోశమాత్రం ప్రయాతేషు ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 1 .। 3-146-24 విహగఇవ విహగః ఖేచరః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 147
॥ శ్రీః ॥
3.147. అధ్యాయః 147
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
భీమసేనస్మరణమాత్రసన్నిహితేన ఘటోత్కచేన దుర్గమే పథి ద్రౌపద్యా వహనం ॥ 1 ॥ తదనుచరై రాక్షసైః పాండవానాం విప్రాణం చ వహనం ॥ 2 ॥ సర్వైర్నరనారాయణాశ్రమమేత్య తత్ర సుఖేన నివాసః ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-147-0 (21435)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-147-0x (2257)
ధర్మజ్ఞో బలవాఞ్శూరః సద్యో రాక్షసపుంగవః।
భక్తోఽస్మానౌరసః పుత్రో నేతుమర్హతి మాతరం ॥ 3-147-1 (21436)
తవ భీమ సుతేనాహం నీతో భీమపరాక్రమ।
అక్షతః సహ పాంచాల్యా గచ్ఛేయం గంధమాదనం ॥ 3-147-2 (21437)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-147-3x (2258)
భ్రాతుర్వచనమాజ్ఞాయ భీమసేనో ఘటోత్కచం।
`చింతయామాస బలవాన్మహాబలపరాక్రమం ॥ 3-147-3 (21438)
ఘటోత్కచశ్చ ధర్మాత్మా స్మృతమాత్రః పితుస్తదా।
కృతాంజలిరుషాతిష్ఠదభివాద్యాథ పాండవాన్।
బ్రాహ్మణాంశ్చ మహాబాహుః స చ తైరమినందితః ॥ 3-147-4 (21439)
ఉవాచ భీమసేనం స పితరం సత్యవిక్రమః ॥ 3-147-5 (21440)
స్మృతోఽస్మి భవతా శీఘ్రం శుశ్రూషురహమాగతః।
ఆజ్ఞాపయ మహాబాహో సర్వం కర్తాఽస్ంయసంశయం ॥ 3-147-6 (21441)
తచ్ఛ్రుత్వా భీమసేనస్తు రాక్షసం పరిషస్వజే।
చింతాయా సమనప్రాప్తమిత్యువాచ వృకోదరః'॥ 3-147-7 (21442)
హైడింబేయ పరిశ్రాంతా తవ మాతాఽపరాజితా।
త్వం కచ కామగమస్తాత బలవాన్వహ తాం ఖగ ॥ 3-147-8 (21443)
స్కంధమారోప్య భద్రం తే మధ్యేఽస్మాకం విహాయసా।
గచ్ఛ నీచికయా గత్యా యథా చైనాం న పీడయేః ॥ 3-147-9 (21444)
ఘటోత్కచ ఉవాచ। 3-147-10x (2259)
ధర్మరాజం చ ధౌంయం చ కృష్ణాం చ యమజౌ తథా।
ఏకోప్యహమలం వోఢుం కిముతాద్య సహాయవాన్ ॥ 3-147-10 (21445)
[అన్యే చ శతశః శూరా విహంగాః కామరూపిణః।
సర్వాన్వో బ్రాహ్మణైః సార్ధం వక్ష్యంతి సహితాఽనఘ।
`మందంమందం గమిష్యామి వహంద్రుపదనందినీం' ॥ 3-147-11 (21446)
వైశ్పాయన ఉవాచ। 3-147-12x (2260)
ఏవముక్త్వా తతః కృష్ణామువాహ స ఘటోత్కచః।
పాండూనాం మధ్యగో వీరః పాండవానపి చాపరే ॥ 3-147-12 (21447)
లోమశః సిద్ధమార్గేణ జగామానుపమద్యుతిః।
స్వేనైవ స ప్రభావేణ ద్వీతీయ ఇవ భాస్కరః ॥ 3-147-13 (21448)
బ్రాహ్మణాంశ్చాపి తాన్సర్వాన్సముపాదాయ రాక్షసాః।
నియోగాద్రాక్షసేనద్రస్య జగ్ముర్భీమపరాక్రమాః ॥ 3-147-14 (21449)
ఏవం సురమణీయాని వనాన్యుపవనాని చ।
ఆలోకయంతస్తే జగ్ముర్విశాలాం బదరీమను ॥ 3-147-15 (21450)
తే త్వాశుగతిభిర్వీరా రాక్షసైస్తైర్మహాజవైః।
ఉహ్యమానా యయుః శీఘ్రం మహదధ్వానమల్పవత్ ॥ 3-147-16 (21451)
దేశాన్ంలేచ్ఛజనాకీర్ణాన్నానారత్నాకరాయుతాన్।
దదృశుర్గిరిపాదాంశ్చ నానాధాతుసమాచితాన్ ॥ 3-147-17 (21452)
విద్యాఘరమాకీర్ణఆన్యుతాన్వానరకిన్నరైః।
తథా కింపురుషైశ్చైవ గంధర్వైశ్చసమంతతః ॥ 3-147-18 (21453)
మయూరైశ్చభరైశ్చైవ హరిణై రురుభిస్తథా।
వరాహైర్గవయైశ్చైవ మహిషైశ్చ సమావృతాన్ ॥ 3-147-19 (21454)
నదీజాలసమాకీర్ణాన్నానాపక్షియుతాన్బహూన్।
నానావిధమృగైర్జుష్టాంశ్చారణైశ్చోపశోభితాన్।
సమదైశ్చ్యశి విహగైః ఉపైరన్వితాంస్తథా ॥ 3-147-20 (21455)
తేఽవతీర్య బహూందేశానుత్తరాంశ్చ కురూనపి।
దదృశుర్వివిధాశ్చర్యం కైలాసం పర్వతోత్తమం ॥ 3-147-21 (21456)
తస్యాభ్యాశే తు దదృశుర్నరనారాయణాశ్రమం।
ఉపేతం పాదపైర్దివ్యైః సదాపుష్పఫలోపగైః ॥ 3-147-22 (21457)
దదృశుస్తాం చ బదరీం వృత్తస్కంధాం మనోరమాం।
స్నిగ్ధామవిరలచ్ఛాయాం శ్రియా పరమయా యుతాం ॥ 3-147-23 (21458)
పత్రైః స్నిగ్ధైరవిరలైరుపేతాం మృదుభిః శుభాం।
విశాలశాఖాం విస్తీర్ణామతిద్యుతిసమన్వితాం ॥ 3-147-24 (21459)
ఫలైరుపచితైర్దివ్యైరాచితాం స్వాదుభిర్భృశం।
మధుస్రవైః సదా దివ్యాం మహర్షిగణసేవితాం।
మదప్రముదితైర్నిత్యం నానాద్విజగణైర్యుతాం ॥ 3-147-25 (21460)
అదంశమశకే దేశే బహుమూలఫలోదకే।
నీలశాద్వలసంఛన్నే దేవగంధర్వసేవితే ॥ 3-147-26 (21461)
సుభూమిభాగవిశదే స్వభావవిదితే శుభే।
జాతాం హిమమృదుస్పర్శే దేశేఽపహతకంటకే ॥ 3-147-27 (21462)
తాముపేత్య మహాత్మానః సహ తైర్బ్రాహ్మణర్షభైః।
అవతేరుస్తతః సర్వే రాక్షసస్కంధతః శనైః ॥ 3-147-28 (21463)
తతస్తమాశ్రమం పుణ్యం నరనారాయణాశ్రితం।
దదృశుః పాండవా రాజన్సహితా ద్విజపుంగవైః ॥ 3-147-29 (21464)
తమసా రహితం పుణ్యమనామృష్టం రవేః కరైః।
క్షుత్తృట్శీతోష్ణదోషైశ్చ వర్జితం శోకనాశనం ॥ 3-147-30 (21465)
మహర్షిగణసంబాధం బ్రాహ్ంయా లక్ష్ంయా సమన్వితం।
దుష్ప్రవేశం మహారాజ నరైర్ధర్మబహిష్కృతైః ॥ 3-147-31 (21466)
బలిహోమార్చితం దివ్యం సుసంమృష్టానులేపనం।
దివ్యపుష్పోపహారైశ్చ సర్వతోఽభివిరాజితం ॥ 3-147-32 (21467)
విశాలైరగ్నిశరణైః స్రుగ్భాండైరాచితం శుభైః।
మహద్భిస్తోయకలశైః కఠినైశ్చోపశోభితం ॥ 3-147-33 (21468)
శరణ్యం సర్వభూతానాం బ్రహ్మఘోపనినాదితం।
దివ్యమాశ్రయణీయం తమాశ్రమం శ్రమనాశనం।
శ్రియా యుతమనిర్దేశ్యం దేవవర్యోపశోభితం ॥ 3-147-34 (21469)
ఫలమూలాశనైర్దాంతైశ్చారుకృష్ణాజినాంబరైః।
సూర్యవైశ్వానరసమైస్తపసా భావితాత్మభిః ॥ 3-147-35 (21470)
మహర్షిభిర్మోక్షపరైర్యతిభిర్నియతేంద్రియైః।
బ్రహ్మభూతైర్మహాభాగైరుపేతం బ్రహ్మవాదిభిః ॥ 3-147-36 (21471)
సోఽభ్యగచ్ఛన్మహాతేజాస్తానృషీన్నియతః శుచిః।
భ్రాతృభిః సహితో ధీమాంధర్మపుత్రో యుధిష్ఠిరః ॥ 3-147-37 (21472)
దివ్యజ్ఞానోపపన్నాస్తే దృష్ట్వా ప్రాప్తం యుధిష్ఠిరం।
అభ్యగచ్ఛంత సుప్రీతా దివ్యా దేవమహర్షయః। 3-147-38 (21473)
ప్రీతాస్తే తస్య సత్కారం విధినా పావకాపమాః।
ఉపాజహ్రుశ్చ సలిలం పుష్పమూలఫలం శుచి ॥ 3-147-39 (21474)
స తైః ప్రీత్యాఽథ సత్కారముపనీతం మహర్షిభిః।
ప్రయతః ప్రతిగృహ్యాథ ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః ॥ 3-147-40 (21475)
తం శక్రసదనప్రఖ్యం దివ్యగంధం మనోరమం।
ప్రీతః స్వర్గోపమం పుణ్యం పాండవః సహ కృష్ణయా ॥ 3-147-41 (21476)
రవివేశ శోభయా యుక్తం భ్రాతృభిశ్చ సహానఘ।
బ్రాహ్మణైర్వేదవేదాంగపారగైశ్చ సహార్చితః ॥ 3-147-42 (21477)
తత్రాపశ్యత్స ధర్మాత్మా దేవదేవర్పిపూజితం।
నరనారాయణస్థానం భాగీరథ్యోపశోభితం ॥ 3-147-43 (21478)
తస్మిన్మధృస్రవఫలాం బ్రహ్మర్షిగణభావినీం।
వదరీం తాముపాశ్రిత్య పాండవో భ్రాతృభిః సహ ॥ 3-147-44 (21479)
ముదా యుక్తా మహాత్మానో రేమిరే తత్ర తే తదా।
ఆలోకయంతో మైనాకం నానాద్విజగణాయుతం।
హిరణ్యశిఖరం చైవ మధ్యే విందుసరః శివం ॥ 3-147-45 (21480)
భాగీరథీం సుతీర్థాం చ శీతామలజలాం శివాం।
మణిప్రవాలప్రస్తారాం పాదపైరుషశోభితాం ॥ 3-147-46 (21481)
దివ్యపుష్పసమాకీర్ణాం మనఃప్రీతివివర్ధనీం।
వీక్షమాణా మహాత్మానో విజహ్రుస్తత్ర పాండవాః ॥ 3-147-47 (21482)
తస్మిందేవర్షిచరితే దేశే పరమదుర్గమే।
భాగీరథీపుణ్యజలేతర్పయాంచక్రిరే పితౄన్।
దేవానృషీంశ్చ కౌంతేయాః పరమం శౌచమాస్థితాః ॥ 3-147-48 (21483)
తత్ర తే తర్పయంతశ్చ జపంతశ్చ కురూద్వహాః।
బ్రాహ్మణైః సహితా వీరా హ్యవసన్పురుపర్షభాః ॥ 3-147-49 (21484)
కృష్ణాయాస్తత్రపశయ్ంతః క్రీడితాన్యమరప్రభాః।
విచిత్రాణి నరవ్యాఘ్రా రేమిరే తత్ర పాండవాః ॥ 3-147-50 (21485)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి సప్తచత్వారింశదధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 147 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-147-11 వక్ష్యంతి వహనం కరిష్యంతి ॥ 3-147-17 రత్నాకరైః ఆసమంతాత్ యుతాన్ ॥ 3-147-22 అభ్యాశే సమీపే ॥ 3-147-27 స్వభావత ఏవ విశేషేణ రహితే స్వభావవిహితే। జాతాం బదరీం ॥ 3-147-33 అగ్నిశరణైః అగ్న్యగారైః। ఆచితం వ్యాప్తం। కఠినైః శిక్యైః కరండైర్వా ॥ 3-147-39 సత్కారం చక్రురితి శేషః ॥ 3-147-46 సీతాం విమలపంకజాం ఇతి ఝ. పాఠః। సీతాం నామతః। ప్రస్తారః సోపానపాదగణాదిరూపః। షట్ట ఇత్యర్థః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 148
॥ శ్రీః ॥
3.148. అధ్యాయః 148
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
దాచన పాంచాల్యా భీమసంనిధానే వాయ్వానీతాద్భుతసౌగంధికపుష్పదర్శనం ॥ 1 ॥ తయా తాదృశబహుపుష్పానయనం ప్రార్థితేన భీమేన తదర్థం గమనం ॥ 2 ॥ భీమస్య మధ్యేమార్గ స్వమార్గనిరోధకేన హనుమతా సహ సంవాదః ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-148-0 (21486)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-148-0x (2261)
తత్ర తే పురుషవ్యాఘ్రాః పరమం శౌచమాస్థితాః।
షడ్రాత్రమవసన్వీరా ధనంజయదిదృక్షయా ॥ 3-148-1 (21487)
తస్మిన్విహరమాణాశ్చ రమమాణాశ్చ పాండవాః।
మనోజ్ఞే కాననవరే సర్వ భూతమనోరమే ॥ 3-148-2 (21488)
పాదపైః పుష్పవికచైః ఫలభారావనామితైః।
శోభితః పర్వతో రంయః పుంస్కోకిలకులాకులైః।
స్నిగ్ధపత్రైరవిరలైః శీతచ్ఛాయైర్మనోరమైః ॥ 3-148-3 (21489)
సరాంసి చ విచిత్రాణి ప్రసన్నసలిలాని చ।
కమలైః సోత్పలైస్తత్రభ్రాజమానాని సర్వశః।
పశ్యంతశ్చారురూపాణఇ రేమిరే తత్ర పాండవాః ॥ 3-148-4 (21490)
పుణ్యగంధః సుఖస్పర్శో వవౌ తత్ర సమీరణః।
హ్లాదయన్పాండవాన్సర్బాన్సకృష్ణాన్సద్విజర్షభాన్ ॥ 3-148-5 (21491)
తతః పూర్వోత్తరే వాయుః ప్లవమానో యదృచ్ఛయా।
సహస్రపత్రమర్కాభం దివ్యం పద్మముపాహరత్ ॥ 3-148-6 (21492)
తదవైక్షత పాంచాలీ దివ్యగంధం మనోరమం।
అనిలేనాహృతంభూమౌ పతితం జలజం శుచి ॥ 3-148-7 (21493)
తచ్ఛుభా శుభమాసాద్య సౌగంధికమనుత్తమం।
అతీవ ముదితా రాజన్భీమసేనమథాబ్రవీత్ ॥ 3-148-8 (21494)
పశ్య దివ్యం సురుచిరం భీమ పుష్పమనుత్తమం।
గంధసంస్థానసంపన్నం మనసో మమ నందనం ॥ 3-148-9 (21495)
ఇదం చ ధర్మరాజాయ ప్రదాస్యామి పరంతప।
`గృహ్యాపరాణి పుష్పాణి బహూని పురుషర్షభ'।
హరేరిదం మే కామాయ కాంయకే పునరాశ్రమే ॥ 3-148-10 (21496)
యది తేఽహం ప్రియా పార్థ బహూనీమాన్యుపాహర।
తాన్యహం నేతుమిచ్ఛామి కాంయకం పునరాశ్రమం ॥ 3-148-11 (21497)
ఏవముక్త్వా తు పాంచలీ భీమసేనమనిందితా।
జగామ పుష్పమాదాయ ధర్మరాజాయ తత్తదా ॥ 3-148-12 (21498)
అభిప్రాయం తు విజ్ఞాయ మహిష్యాః పురుషర్షభః।
ప్రియాయాః ప్రియకామః స ప్రాయాద్భీమో మహాబలః ॥ 3-148-13 (21499)
వాతం తమేవాభిముఖో యతస్తత్పుష్పమాగతం।
ఆజిహీర్షుర్జగామాశు సపుష్పాణ్యపరాణ్యపి ॥ 3-148-14 (21500)
రుక్మపృష్ఠం ధనుర్గృహ్య శరాంశ్చాశీవిషోపమాన్।
మృగరాడివ సంక్రుద్ధః ప్రభిన్న ఇవ కుంజరః।
[దదృశుః సర్వభూతాని మహాబాణధనుర్ధరం ॥ 3-148-15 (21501)
న గ్లానిర్న చ వైక్లబ్యం న భయం న చ సంభ్రమః।
కదాచిజ్జుషతే పార్థమాత్మజం మాతరిశ్వనః ॥] 3-148-16 (21502)
ద్రౌపద్యాః ప్రియమన్విచ్ఛన్స బాహుబలమాశ్రితః।
వ్యపేతభయసమోహః శైలమభ్యపతద్బలీ ॥ 3-148-17 (21503)
స తం ద్రుమలతాగుల్మచ్ఛన్నం నీలశిలాతలం।
గిరిం చచారారిహరః కిన్నరాచరితం శుభం ॥ 3-148-18 (21504)
నానావర్ణధరైశ్చిత్రం ధాతుద్రుమమృగాండజైః।
సర్వభూషణసంపూర్ణం భూమేర్భుజమివోచ్ఛ్రితం ॥ 3-148-19 (21505)
సర్వర్తురమణీయేషు గంధమాదనసానుషు।
సక్తచక్షురభిప్రాయాన్హృదయేనానుచింతయన్ ॥ 3-148-20 (21506)
పుంస్కోకిలనినాదేషు షట్పదాచరితేషు చ।
బద్ధశ్రోత్రమనశ్చక్షుర్జగామామితవిక్రమః ॥ 3-148-21 (21507)
ఆజిఘ్రన్స మహాతేజాః సర్వర్తుకుసుమోద్భవం।
గంధముద్ధతముద్దామో వనే మత్త ఇవ ద్విపః ॥ 3-148-22 (21508)
వీజ్యమానః సుపుణ్యేన నానాకుసుమగంధినా।
పితుః సంస్పర్శశీతేన గంధమాదనవాయునా ॥ 3-148-23 (21509)
హ్రియమాణశ్రమః పిత్రా సంప్రహృష్టతనూరుహః ॥ 3-148-24 (21510)
స యక్షగంధర్వసురబ్రహ్మర్షిగణసేవితం।
విలోకయామాస తదా పుష్పహేతోరరిందమః ॥ 3-148-25 (21511)
విషమచ్ఛదైరచితైరనులిప్త ఇవాంగులైః।
విమలైర్ధాతువిచ్ఛేదైః కాంచనాంజనరాజతైః ॥ 3-148-26 (21512)
సపక్షమివ నృత్యంతం పార్శ్వలగ్నైః పయోధరైః।
ముక్తాహారైరివ చితం చ్యుతైః ప్రస్రవణోదకైః ॥ 3-148-27 (21513)
అభిరామదరీకుంజనిర్ఝరోదకకందరం।
అప్సరోనూపురరవైః ప్రనృత్తవరబర్హిణం ॥ 3-148-28 (21514)
దిగ్వారణవిషాణాగ్రైర్ఘృష్టోపలశిలాతలం।
స్రస్తాంశుకమివాశ్రోభ్యైర్నింనగానిఃసృతైర్జలైః ॥ 3-148-29 (21515)
సశష్పకబలైః స్వస్థైరదూరపరివర్తిభిః।
భయానభిక్షజ్ఞైర్హరిణైః కౌతూహలనిరీక్షితః ॥ 3-148-30 (21516)
చాలయానః స్వవేగేన లతాజాలాన్యనేకశః।
ఆక్రీడమానః కౌంతేయః శ్రీమాన్వాయుసుతో యయౌ ॥ 3-148-31 (21517)
ప్రియామనోరథం కర్తుముద్యతశ్చారులోచనః।
ప్రాంశుః కనకవర్ణాభః సింహసంహననో యువా ॥ 3-148-32 (21518)
మత్తవారణవిక్రంతో మత్తవారణవేగవాన్।
మత్తవారణతాంరాక్షో మత్తవారణవారణః ॥ 3-148-33 (21519)
ప్రియపార్శ్వోపవిష్టాభిర్వాయవృత్తాభిర్విచేష్టితైః।
యక్షగంధర్వయోషాభిరదృశ్యాభిర్నిరీక్షితః ॥ 3-148-34 (21520)
నవావతారం రూపస్ విక్రీడన్నివ పాండవః।
చచార రమణీయేషు గంధమాదనసానుషు ॥ 3-148-35 (21521)
సంస్మరన్వివిధాన్క్లేశాందుర్యోధనకృతాన్బహూన్।
ద్రౌపద్యా వనవాసిన్యాః ప్రియం కర్తుం సముద్యతః ॥ 3-148-36 (21522)
సోఽచింతయత్తథా పార్థే మయి త్వతివిలంబితే।
పుష్పహేతోః కథం త్వార్యః కరిష్యతి యుధిష్ఠిరః ॥ 3-148-37 (21523)
స్నేహాన్నరవరో నూనమవిశ్వాసాద్బలస్య చ।
నకులం సహదేవం చ న మోక్ష్యతి యుధిష్ఠిరః ॥ 3-148-38 (21524)
కథం ను కుసుమావాప్తిః స్యాచ్ఛీఘ్రమితి చింతయన్।
ప్రతస్థే నరశార్దూలః పక్షిరాడివ వేగితః ॥ 3-148-39 (21525)
[సజ్జమానమనోదృష్టిః ఫుల్లేషు గిరిసానుషు।
ద్రౌపదీవాక్యపాథేయో భీమః శీఘ్రతరం యయౌ ॥] 3-148-40 (21526)
కంపయన్మేదినీం పద్భ్యాం నిర్ఘాత ఇవ పర్వసు।
త్రాసయన్గజయూథాని వాతరంహా వృకోదరః ॥ 3-148-41 (21527)
సింహవ్యాఘ్రమృగాంశ్చైవ మర్దయానో మహాబలః।
ఉన్మూలయన్మహావృక్షాన్పోథయంశ్చోరసా బలీ ॥ 3-148-42 (21528)
లతావల్లీశ్చ వేగేన వికర్షన్పాండునందనః।
ఉపర్యుపరి శైలాగ్రమారురుక్షురివ ద్విపః ॥ 3-148-43 (21529)
జలావలంబోఽతిభృశం సవిద్యుదివ తోయదః।
`వ్యనదత్స మహానాదం భీమసేనో మహాబలః ॥ 3-148-44 (21530)
తేన శబ్దేన మహతా భీమస్య ప్రతిబోధితాః।
గుహాం సంతత్యజుర్వ్యాఘ్రా నిలిల్యుర్వనవాసినః ॥ 3-148-45 (21531)
సముత్పేతుః ఖగాస్త్రస్తా మృగయూథాని దుద్రువుః।
ఋక్షాశ్చోత్ససృజర్వృక్షాంస్తత్యజుర్హరయో గుహాం।
వ్యజృంభంత మహాసింహా మహిషాశ్చ వనేచరాః ॥ 3-148-46 (21532)
తేన విత్రాసితా నాగాః కరేణుపరివారితాః।
తద్వనం సంపరిత్యజ్య జగ్మురన్యన్మహావనం ॥ 3-148-47 (21533)
వరాహమృగసంఘాశ్చ మహిషాశ్చ వనేచరాః।
వ్యాఘ్రగోమాయుసంఘాశ్చ ప్రణేదుర్గవయైః సహ ॥ 3-148-48 (21534)
రథాంగసాహ్వదాత్యూహా హంసకారండవప్లవాః।
శుకాః పారావతాః కౌంచా విసంజ్ఞా భేజిరే దిశః ॥ 3-148-49 (21535)
తథాఽన్యే దర్పితా నాగాః కరేణుశరపీడితాః।
సింహవ్యాఘ్రాశ్చ సంక్రుద్ధా భీమసేనమథాద్రవన్ ॥ 3-148-50 (21536)
శకృన్మూత్రం చ ముంచానా భయవిభ్రాంతమానసాః।
వ్యాదితాస్యా మహారౌద్ర వ్యనదన్భీషణాన్రవాన్ ॥ 3-148-51 (21537)
తతో వాయుసుతః క్రోధాత్స్వబాహుబలమాశ్రితః।
గజేనాన్యాన్గజాన్శ్రీమాన్సింహం సింహేన వా విభుః।
తలప్రహారైరన్యాంశ్చ వ్యహనత్పాండవో బలీ ॥ 3-148-52 (21538)
తే వధ్యమానా భీమేన సింహవ్యాఘ్రతరక్షవః।
భయాద్విససృజుర్భీమం శకృన్మూత్రం చ సుస్రువుః ॥ 3-148-53 (21539)
ప్రవివేశ తతః క్షిప్రం తానపాస్య మహాబలః।
వనం పాండుసుతః శ్రీమాఞ్శబ్దేనాపూరయందిశః ॥ 3-148-54 (21540)
అథాపశ్యన్మహాబాహుర్గనధమాదనసానుషు।
సురంయం కదలీషణఅడం బహుయోజనవిస్తృతం ॥ 3-148-55 (21541)
తమభ్యగచ్ఛద్వేగేన క్షోభయిష్యన్మహాబలః।
మహాగజ ఇవాస్రావీ ప్రభంజన్వివిధాంద్రుమాన్ ॥ 3-148-56 (21542)
ఉత్పాట్య కదలీస్తంభాన్బహుతాలసముచ్ఛ్రయాన్।
చిక్షేప తరసా భీమః సమంతాద్బలినాం వరః।
విమర్దన్సుమహాతేజా నృసింహ ఇవ దర్పితః ॥ 3-148-57 (21543)
తతః సంన్యపతంస్తత్రసుబహూని మహాంతి చ।
రురువారణయూథాని మహిషాశ్చ జలాశ్రయాః ॥ 3-148-58 (21544)
`ప్రవివేశ తతః క్షిప్రం తానపాస్య మహాబలః।
వనం పాండుసుతః శ్రీమాన్నాదేనాపూరయందిశః' ॥ 3-148-59 (21545)
తేన శబ్దేన చైవాథ భీమసేనరవేణ చ।
వనాంతరగతాశ్చాపి విత్రేసుర్మృహపక్షిః ॥ 3-148-60 (21546)
తస్మిననథ ప్రవృత్తే తు సంక్షోభే మృగపక్షిణాం।
జలార్ద్రపక్షా విహగాః సముత్పేతుః సహస్రశః ॥ 3-148-61 (21547)
తానౌదకాన్పక్షిగణాన్నిరీక్ష్య భరతర్షభః।
తానేవానుసరన్రంయం దదర్శ సుమహత్సరః ॥ 3-148-62 (21548)
కాంచనైః కదలీషండైర్మందమారుతకంపితైః।
వీజ్యమానమివాక్షోభ్యం తీరాత్తీరవిసర్పిభిః ॥ 3-148-63 (21549)
తత్సరోఽథావతీర్యాశు ప్రభూతనలినోత్పలం।
మహాగజ ఇవోద్దామశ్చిక్రీడ బలవద్బలీ ॥ 3-148-64 (21550)
విక్రీడ్యతస్మిన్రుచిరముత్తతారామితద్యుతిః।
`క్షోభయన్సలిలం భీమః ప్రభిన్న ఇవవారణః' ॥ 3-148-65 (21551)
తతో జగాహే వేగేన తద్వనం బహుపాదపం।
దధ్మౌ చ శంఖం స్వనవత్సర్వప్రాణేన పాండవః।
[ఆస్ఫోటయచ్చ బలవాన్భీమః సంనాదయందిశః ॥] 3-148-66 (21552)
తస్య శంఖస్య శబ్దన భీమసేనరవేణ చ।
బాహుశబ్దన చోగ్రేణ నదంతీవ గిరేర్గుహాః ॥ 3-148-67 (21553)
తం వజ్రనిష్పేషసమమాస్ఫోటితమహారవం।
శ్రుత్వా శైలగుహాసుప్తైః సింహైర్ముక్తో మహాస్వనః ॥ 3-148-68 (21554)
సింహనాదభయత్రస్తైః కుంజరైరపి భారత।
ముక్తో విరావః సుమహాన్పర్వతో యేన పూరితః ॥ 3-148-69 (21555)
తం తు నాదం తతః శ్రుత్వా సుప్తో వానరపుంగవః। 3-148-70 (21556)
[భ్రాతరం భీమసేనం తు విజ్ఞాయ హనుమాన్కపిః ॥ 3-148-70 (21557)
దివంగమం రురోధాథ మార్గం భీమస్య కారణాత్।
అనేన హి పథా మా వై గచ్ఛేదితి విచార్య సః ॥ 3-148-71 (21558)
ఆస్త ఏకాయనే మార్గే కదలీషండమండితే।
భ్రాతుర్భీమస్య రక్షార్థం తం మార్గమవరుధ్య వై ॥ 3-148-72 (21559)
మాఽత్ర ప్రాప్స్యతి శాపం వా ధర్షణాం వేతి పాండవః।
కదలీషండమధ్యస్థో హ్యేవం సంచింత్య వానరః ॥ 3-148-73 (21560)
ప్రాజృంభత మహాకాయో హనూమాన్నామ వానరః।
కదలీషండమధ్యస్థో నిద్రావశగతస్తదా ॥ 3-148-74 (21561)
`తేన శబ్దేన మహతా వ్యబుధ్యత మహాకపిః'।
జృంభమాణః సువిపులం శక్రధ్వజమివోచ్ఛ్రితం।
ఆస్ఫోటయచ్చలాంగూలమింద్రాశనిసమస్వనం ॥ 3-148-75 (21562)
తస్య లాంగూలనినదం పర్వతః సుగుహాముఖైః।
ఉద్గారమివ గౌర్నర్దన్నుత్ససర్జ సమంతతః ॥ 3-148-76 (21563)
లాంగూలాస్ఫోటశబ్దాచ్చ చలితః స మహాగిరిః।
విఘూర్ణమానశిఖరః సమంతాత్పర్యశీర్యత ॥ 3-148-77 (21564)
స లాంగూలరవస్తస్య మత్తవారణనిస్వనం।
అంతర్ధాయవిచిత్రేషు చచార గిరిసానుషు ॥ 3-148-78 (21565)
స భీమసేనస్తచ్ఛ్రుత్వా సంప్రహృష్టతనూరుహః।
శబ్దప్రభవమన్విచ్ఛంశ్చచార కదలీవనం ॥ 3-148-79 (21566)
కదలీవనమధ్యస్థమథ పీనే శిలాతలే।
దదర్శ సుమహాబాహుర్వానరాధిపతిం తదా ॥ 3-148-80 (21567)
విద్యుత్సంపాతదుష్ప్రేక్షం విద్యుత్సంపాతపింగలం।
విద్యుత్సంపాతనినదం విద్యుత్సంపాతచంచలం ॥ 3-148-81 (21568)
బాహుస్వస్తికవిన్యస్తపీనవృత్తశిరోధరం।
స్కంధభూయిష్ఠకాయత్వాత్తనుమధ్యకటీతటం ॥ 3-148-82 (21569)
కించిచ్చాభుగ్నశీర్షేణ దీర్ఘరోమాంచితేన చ।
లాంగూలేనోర్ధ్వగతినా ధ్వజేనేవ విరాజితం ॥ 3-148-83 (21570)
హ్రస్వౌష్ఠం తాంరజిహ్వాస్యం రక్తకర్ణం చలద్ధువం।
అపశ్యద్వదనం తస్య రశ్మివంతమివోడుపం ॥ 3-148-84 (21571)
వదనాభ్యంతరగతైః శుక్లైర్దంతైరలంకృతం।
కేసరోత్కరసంమిశ్రమశోకానామివోత్కరం ॥ 3-148-85 (21572)
హిరణ్మయీనాం మధ్యస్థం కదలీనాం మహాద్యుతిం।
దీప్యమానేన వపుషా స్వర్చిష్మంతమివానలం।
నిరీక్షంతమపత్రస్తం లోచనైర్మధుపింగలైః ॥ 3-148-86 (21573)
తం వానరవరం ధీమానతికాయం మహాబలం।
స్వర్గపంథానమావృత్య హిమవంతమివ స్తితం ॥ 3-148-87 (21574)
దృష్ట్వా చైనం మహాబాహురేకం తస్మిన్మహావనే।
అథోపసృత్యతరసా భీమో భీమపరాక్రమః ॥ 3-148-88 (21575)
సింహనాదం చకారోగ్రం వజ్రాశనిసమం బలీ।
తేన శబ్దేన భీమస్య విత్రేసుర్మృగపక్షిణః ॥ 3-148-89 (21576)
హనూమాంశ్చ మహాసత్వ ఈషదున్మీల్య లోచనే।
దృష్ట్వా తమథ సావజ్ఞం లోచనైర్మధుపింగలైః ॥ 3-148-90 (21577)
`తతః పవనజః శ్రీమానంతికస్థం మహౌజసం'।
స్మితేన చైనమాసాద్యహనూమానిదమబ్రవీత్ ॥ 3-148-91 (21578)
కిమర్థం సరుజస్తేఽహం సుఖసుప్తః ప్రబోధితః।
నను నామ త్వయా కార్యా దయా భూతేషు జానతా ॥ 3-148-92 (21579)
వయం ధర్మం న జానీమస్తిర్యగ్యోనిముపాశ్రితాః।
నరాస్తు బుద్ధిసంపన్నా దయాం కుర్వంతి జంతుషు ॥ 3-148-93 (21580)
క్రూరేషు కర్మసు కథం దేహవాక్చిత్తదూషిషు।
ధర్మఘాతిషు సజ్జంతే బుద్దిమంతో భవద్విధాః ॥ 3-148-94 (21581)
న త్వం ధర్మం విజానాసి వృద్ధా నోపాసితాస్త్వయా।
అల్పబుద్ధితయా బాల్యాదుత్సాదయసి యన్మృగాన్ ॥ 3-148-95 (21582)
బ్రూహి కస్త్వం కిమర్థం వా కిమిదం వనమాగతః।
వర్జితం మానుషైర్భావైస్తథైవ పురుషైరపి ॥ 3-148-96 (21583)
క్వ చ త్వయాఽద్యగంతవ్యం ప్రబ్రూహి పురుషర్షభ।
అతః పరమగంయోఽయం పర్వతః సుదురారుహః ॥ 3-148-97 (21584)
వినా సిద్ధగతిం వీర గతిరత్ర న విద్యతే।
[దేవలోకస్య మార్గోఽయమగంయో మానుషైః సదా] ॥ 3-148-98 (21585)
కారుణ్యాత్త్వామహం వీర వారయామి నిబోధ మే।
నాతః పరం త్వయా శక్యం గంతుమాశ్వసిహి ప్రభో ॥ 3-148-99 (21586)
స్వాగతం సర్వథైవేహ తవాద్య మనుజర్షభ।
ఇమాన్యమృతకల్పాని మూలాని చ ఫలాని చ ॥ 3-148-100 (21587)
భక్షయిత్వా నివర్తస్వ మా వృథా ప్రాప్స్యసే వధం।
గ్రాహ్యం యది వచో మహ్యం హితం మనుజపుంగవ ॥ 3-148-101 (21588)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారేత అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి అష్టచత్వారింశదధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 248 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-148-3 పుష్పవికచైర్వికసితకుసుమైః ॥ 3-148-6 పూర్వోత్తరే ఐశానకోణే ॥ 3-148-8 సౌగంధికం పద్మజాతిభేదః ॥ 3-148-9 సంస్థానమాకారః ॥ 3-148-10 హరేః ఆహర। ఇదమే తజ్జాతీయం ॥ 3-148-15 ప్రభిన్నో మత్తః ॥ 3-148-16 మాతరిశ్వనో వాయోః ॥ 3-148-23 పితుర్యథా పుత్రస్పర్శః శీతస్తాదృక్ స్పర్శవతా వాయునేత్యర్థః ॥ 3-148-24 పిత్రా వాయునా ॥ 3-148-26 ధాతువిచ్ఛేదైర్ధాతుభేదైః। అంగులైరివ విషమచ్ఛదైః సప్తపర్ణాదిభిర్నానాధాతురంజితపత్రైః। ఆంజనేతి కృష్ణధాతుగ్రహణం। పీతకృష్ణశ్వేతధాతుభిరిత్యర్థః ॥ 3-148-27 పయోధరైర్మేఘైః ॥ 3-148-28 దరీ బిలగృహం। కదరం మహాప్రపాతః ॥ 3-148-29 విషాణాగ్రైర్దంతాగ్రైః। శిలాః సమపాషాణాః శయనాసనయోగ్యాః। ఉపలాస్తదన్యే ॥ 3-148-30 శష్పం బాలతృణం। కబలో గ్రాసస్తద్యుక్తైః ॥ 3-148-33 వారణానామపి వారణః నివారకః సంగ్రామాదౌ ॥ 3-148-34 విచేష్టితైర్వ్యావృత్తాభిః నిశ్చేష్టాభిరేకాగ్రాభిరిత్యర్థః ॥ 3-148-35 రూపస్య సౌందర్యస్య ॥ 3-148-41 నిర్ఘాత ఉత్పాతః। పర్వసు ఉత్సవేషు ॥ 3-148-42 పోథయన్ మర్దయన్ ॥ 3-148-43 లతా భూచరా। బల్లీ వృక్షచరేతి భేదః ॥ 3-148-49 రథాంగసాహ్వాః చక్రసమాననామానశ్చక్రవాకా ఇతియావత్। దాత్యూహః మయూరశ్చాతకో వా ॥ 3-148-50 కరేణుశరేణ హస్తినీకృతేవోత్తేజనేన పీజితాః। శరస్తూతేజనే వాణే ఇతిభేదినీ ॥ 3-148-56 ఆస్త్రావీ మత్తః ॥ 3-148-64 నలినోత్పలం పద్మపుష్పం ॥ 3-148-68 ఆస్ఫోటితం బాహుధాతః ॥ 3-148-71 దివంరామం మార్గం స్వర్గమార్గం ॥ 3-148-72 ఏకాయనే అతిసంకుచితే ॥ 3-148-76 ఉద్గారం రప్రతిశబ్దం గౌరివ ఉత్ససర్జ ॥ 3-148-82 బాహోః స్వస్తికం చతురశ్రం మూలం అంస ఇతి యావత్ తత్ర న్యస్తకధరమిత్యర్థః। తత్ర హేతుః స్కంధేతి। విపులాంసత్వాదిత్యర్థః ॥ 3-148-84 ఉడుపం చంద్రం ॥ 3-148-85 అశోకానామశోకపుష్పాణాం ॥ 3-148-92 సరుజః సపీడః। తే స్వయా ॥ 3-148-99 ఆశ్వసిహి విశ్వాసం కురు ॥ 3-148-101 మహ్యం మమ ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 149
॥ శ్రీః ॥
3.149. అధ్యాయః 149
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
భీమేన స్వమార్గాదపసరణం చోదితేన హనుమతా తంప్రతి అపసరణే స్వస్యాశక్తికథనపూర్వకం స్వబాలోద్ధరణేన గమనచోదనా ॥ 1 ॥ ప్రయతనేఽపి పుచ్ఛచాలనేఽప్యసమర్థేన భీమేన తంప్రతి తత్ప్రభవాదిప్రశ్నః ॥ 2 ॥ హనుమతా స్వప్రభవాదికథనపూర్వకం రామకథకథనారంభః ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-149-0 (21589)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-149-0x (2262)
ఏతచ్ఛ్రుత్వా వచస్తస్య వానరేంద్రస్య ధీమతః।
భీమసేనస్తదా వీరః ప్రోవాచామితవిక్రమః ॥ 3-149-1 (21590)
భీమ ఉవాచ। 3-149-2x (2263)
కో భవాన్కింనిమిత్తం వా వానరం వపురాశ్రితః।
బ్రాహ్మణానంతరో వర్ణః క్షత్రియస్త్వాఽనుపృచ్ఛతి ॥ 3-149-2 (21591)
కౌరవః సోమవంశీయః కుంత్యా గర్భేణ ధారితః।
పాండవో వాయుతనయో భీమసేన ఇతి శ్రుతః ॥ 3-149-3 (21592)
స వాక్యం భీమసేనస్య స్మితేన ప్రతిగృహ్య తత్।
హనుమాన్వాయుతనయో వాయుపుత్రమభాషత ॥ 3-149-4 (21593)
వానరోఽహం న తే మార్గం ప్రదాస్యామి యథోప్సితం।
సాధు గచ్ఛ నివర్తస్వ మా త్వం ప్రాప్స్యసి వైశసం ॥ 3-149-5 (21594)
భీమసేన ఉవాచ। 3-149-6x (2264)
వైశసం వాఽస్తు యద్వాన్యన్న త్వాం రపృచ్చామి వానర।
ప్రయచ్ఛ మార్గముత్తిష్ఠ మా మత్తః ప్రాప్స్యసే వ్యథాం ॥ 3-149-6 (21595)
హనూమానువాచ। 3-149-7x (2265)
నాస్తి శక్తిర్మమోత్థాతుం జరయా క్లేశితో హ్యహం।
యద్యవశ్యం ప్రయాతవ్యం లంఘయిత్వా ప్రయాహి మాం ॥ 3-149-7 (21596)
భీమ ఉవాచ। 3-149-8x (2266)
నిర్గుణః పరమాత్మా తు దేహం తే వ్యాప్య తిష్ఠతే।
తమహం జ్ఞానవిజ్ఞేయం నావమన్యే న లంఘయే ॥ 3-149-8 (21597)
యద్యాగమైర్న విద్యాం చ తమహం భూతభావనం।
క్రమేయం త్వాం గిరిం చైవ హనీమానివ సాగరం ॥ 3-149-9 (21598)
హనూమానువాచ। 3-149-10x (2267)
క ఏష హనుమాన్నామ సాగరో యేన లంఘితః।
పృచ్చామి త్వాం నరశ్రేష్ఠ కథ్యతాం యది శక్యతే ॥ 3-149-10 (21599)
భీమ ఉవాచ। 3-149-11x (2268)
భ్రాతా మమ గుణశ్లాఘ్యో బుద్ధిసత్వబలాన్వితః।
రామాయణేఽతివిఖ్యాతః శ్రీమాన్వానరపుంగవః ॥ 3-149-11 (21600)
రామపత్నీకృతే యేన శతయోజనవిస్తృతః।
సాగరః ప్లవగేంద్రేణ క్రమేణైకేన లంఘితః ॥ 3-149-12 (21601)
స మే భ్రాతా మహావీర్యస్తుల్యోఽహం తస్ తేజసా।
బలే పరాక్రమే యుద్ధే శక్తోఽహం తవ నిగ్రహే ॥ 3-149-13 (21602)
`ఇమం దేశమనుప్రాప్తః కారణేనాస్మి కేనచిత్।'
ఉత్తిష్ఠ దేహి మే మార్గం పశ్య మే చాద్య పౌరుషం।
మచ్ఛాసనమకుర్వాణం త్వాం వా నేష్యే యమక్షయం ॥ 3-149-14 (21603)
వైశంపాయన ఉవాచ 3-149-15x (2269)
విజ్ఞాయ తం బలోన్మత్తం బాహువీర్యేణ దర్పితం।
హృదయేనావహస్యైనం హనూమాన్వాక్యమబ్రవీత్ ॥ 3-149-15 (21604)
ప్రసీద నాస్తి మే శక్తిరుత్థాతుం జరయాఽనఘ।
మమానుకంపయా త్వేతత్పుచ్ఛముత్సార్య గంయతాం ॥ 3-149-16 (21605)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-149-17x (2270)
[ఏవముక్తే హనుమతా హీనవీర్యపరాక్రమం।
మనసాఽచినతయద్భీమః స్వబాహుబలదర్పితః ॥ 3-149-17 (21606)
పుచ్ఛే ప్రగృహ్య తరసా హీనవీర్యపరాక్రమం।
సాలోక్యమంతకస్యైనం నయాంయద్యేహ వానరం ॥] 3-149-18 (21607)
సావజ్ఞమథ వామేన స్మయంజగ్రాహ పాణినా।
న చాశకచ్చాలయితుం భీమః పుచ్ఛం మహాకపేః ॥ 3-149-19 (21608)
ఉచ్చిక్షేప పునర్దోర్భ్యామింద్రాయుధమివోచ్ఛ్రితం।
నోద్ధర్తుమశకద్భీమో దోర్భ్యామపి మహాబలః ॥ 3-149-20 (21609)
ఉత్క్షిప్తభ్రూర్వివృత్తాక్షః సంహతభ్రకుటీముఖః।
స్విన్నగాత్రోఽభవద్భీమో న చోద్ధర్తుంశశాక తం ॥ 3-149-21 (21610)
యత్నవానపి తు శ్రీమాఁల్లాంగూలోద్ధరణే తతః।
కపేః పార్శ్వగతో భీమస్తస్థౌ వ్రీడడానతాననః ॥ 3-149-22 (21611)
ప్రణిపత్య చ కౌంతేయః ప్రాంజలిర్వాక్యమబ్రవీత్।
ప్రసీద కపిశార్దూల దురుక్తం క్షంయతాం మమ ॥ 3-149-23 (21612)
సిద్ధో వా యది వా దేవో గంధర్వో వాఽథ గుహ్యకః।
పృష్టః సన్కో మయా బ్రూహి కస్త్వం వానరరూపధృత్ ॥ 3-149-24 (21613)
న చేద్గుహ్యం మహాబాహో శ్రోతవ్యం చేద్భవేన్మమ।
శిష్యవత్త్వాం తు పృచ్ఛామి ఉపపన్నోఽస్మి తేఽనఘ ॥ 3-149-25 (21614)
హనూమానువాచ। 3-149-26x (2271)
యత్తే మమ పరిజ్ఞానే కౌతూహలమరిందమ।
తత్సర్వమఖిలేన త్వం శృణు పాండవనందన ॥ 3-149-26 (21615)
అహం కేసరిణః క్షేత్రే వాయునా జగదాయుషా।
జాతః కమలపత్రాక్ష హనూమాన్నామ వానరః ॥ 3-149-27 (21616)
సూర్యపుత్రం చ సుగ్రీవం శక్రపుత్రం చ వాలినం।
సర్వవానరరాజానౌ సర్వవానరయూథపాః ॥ 3-149-28 (21617)
ఉపతస్థుర్మహావీర్యా మమ చామిత్రకర్శన।
సుగ్రీవేణాభవత్ప్రీతిరనిలస్యాగ్నినా యథా ॥ 3-149-29 (21618)
నికృతః స తతో భ్రాత్రా కస్మింశ్చిత్కారణాంతరే।
ఋశ్యమూకే మయా సార్ధం సుగ్రీవో న్యవసచ్చిరం ॥ 3-149-30 (21619)
అథ దాశరథిర్వీరో రామో నామ మహాబలః।
విష్ణుర్మానుషరూపేణ చచార వసుధాతలం ॥ 3-149-31 (21620)
స పితుః ప్రియమన్విచ్ఛన్సహభార్యః సహానుజః।
సధనుర్ధన్వినాంశ్రేష్ఠో దండకారణ్యమాశ్రితః ॥ 3-149-32 (21621)
తస్య భార్యా జనస్థానాచ్ఛలేనాపహృతా బలాత్।
రాక్షసేంద్రేణ బలినా రావణేన దురాత్మనా ॥ 3-149-33 (21622)
సువర్ణరత్నచిత్రేణ మృగరూపేణ రక్షసా।
వంచయిత్వా నరవ్యాఘ్రం మారీచేన తదాఽనఘ ॥ 3-149-34 (21623)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి ఏకోనపంచాశదధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 149 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-149-5 వైశసం విరోధం ॥ 3-149-9 భూతభావనం భూతానాం వియదాదీనాం జరాయుజాదీనాం చ భావనం రచనం యస్మాత్తం ॥ 3-149-12 క్రమేణ పాదవిక్షేపేన ॥ 3-149-17 ఏవముక్తే సతి। తమిత్యధ్యాహారః। తం హీనవీర్యపరాక్రమం మనసాఽవింతయన్మేనే ॥ 3-149-29 మమ చ సుగ్రీవేణ ప్రీతిరభవత్ ॥ 3-149-30 నికృతః నిరస్తః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 150
॥ శ్రీః ॥
3.150. అధ్యాయః 150
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
హనుమతా భీమంప్రతి సమగ్రరామకథాకథనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-150-0 (21624)
హనూమానువాచ। 3-150-0x (2272)
హృతదారః సహ భ్రాత్రా పత్నీం మార్గన్స రాఘవః।
దృష్టవాఞ్శైలశిఖరే సుగ్రీవం వానరర్షభం ॥ 3-150-1 (21625)
తేన తస్యాభవత్సఖ్యం రాఘవస్య మహాత్మనః।
స హత్వా వాలినం రాజ్యే సుగ్రీవం ప్రత్యపాదయత్ ॥ 3-150-2 (21626)
స రాజ్యం ప్రాప్య సుగ్రీవః సీతాయాః పరిమార్గణే।
వానరాన్ప్రేషయామాస శతశోఽథ సహస్రశః ॥ 3-150-3 (21627)
తతో వానరకోటీభిః సహితోఽహం నరర్షభ।
సీతాం మార్గన్మహాబాహో ప్రస్థితో దక్షిణాం దిశం ॥ 3-150-4 (21628)
తతః ప్రవృత్తిః సీతాయా గృధ్రేణ సుమహాత్మనా।
సంపాతినా సమాఖ్యాతా రావణస్య నివేశనే ॥ 3-150-5 (21629)
తతోఽహం కార్యసిద్ధ్యర్థం రామస్యాక్లిష్టకర్మణః।
శతయోజనవిస్తారమర్ణవం సహసా ప్లుతః ॥ 3-150-6 (21630)
అహం స్వవీర్యాదుత్తీర్య సాగరం మకరాలయం।
సుతాం జనకరాజస్య సీతాం సురరసుతోపమాం ॥ 3-150-7 (21631)
దృష్టవాన్భరతశ్రేష్ఠ రావణస్య నివేశనే।
సమేత్య తామహం దేవీం వైదేహీం రాఘవప్రియాం ॥ 3-150-8 (21632)
దగ్ధ్వా లంకామశేషేణ సాదృప్రాకారతోరణాం।
ప్రత్యాగతశ్చాస్య పునర్నామ తత్రప్రకాశ్య వై ॥ 3-150-9 (21633)
మద్వాక్యం చావధార్యాశు రామో రాజీవలోచనః।
అబద్ధపూర్వమన్యైశ్చ బద్ధ్వా సేతుం మహోదధౌ।
వృతో వానరకోటీభిః సముత్తీర్ణో మహార్ణవం ॥ 3-150-10 (21634)
తతో రరామేణ వీర్యేణ హత్వా తాన్సర్వరాక్షసాన్।
రణే తు రాక్షసగణం రావణం లోకరావణం ॥ 3-150-11 (21635)
నిశాచరేనద్రం హత్వా తు సభ్రాతృసుతబాంధవం।
రాజ్యేఽభిషిచ్య లంకాయాం రాక్షసేంద్రం విభీషణం ॥ 3-150-12 (21636)
ధార్మికం భక్తిమంతం చ భక్తానుగతవత్సలః।
ప్రత్యాహృత్య తతః సీతాం నష్టాం వేదశ్రుతిం యథా ॥ 3-150-13 (21637)
తయైవ సహితః సాధ్వ్యా పత్న్యా రామో మహాయశాః।
గత్వా తతోఽతిత్వరితః స్వాం పురీం రఘునందనః।
అధ్యావసత్తతోఽయోధ్యామయోధ్యాం ద్విషతాం ప్రభుః ॥ 3-150-14 (21638)
తతః ప్రతిష్ఠితో రాజ్యే రామో నృపతిసత్తమః।
వరం మయా యాచితోఽసౌ రామో రాజీవలోచనః ॥ 3-150-15 (21639)
యావద్రామకథేయం తే భవేల్లోకేషు శత్రుహన్।
తావజ్జీవేయమిత్యేవం తథాఽస్త్వితి చ సోబ్రవీత్ ॥ 3-150-16 (21640)
సీతాప్రసాదాచ్చ సదా మామిహస్థమరిందమ।
ఉపతిష్ఠంతి దివ్యా హి భోగా భీమ యథేప్సితాః ॥ 3-150-17 (21641)
దశవర్షసహస్రాణి దశవర్షశతాని చ।
రాజ్యం కారితవాన్రామస్తతః స్వభవనం గతః ॥ 3-150-18 (21642)
తదిహాప్సరసస్తాత గంధర్వాశ్చ సదాఽనఘ।
తస్య వీరస్య చరితం గాయంత్యో రమయంతి మాం ॥ 3-150-19 (21643)
అయం చ మార్గో మర్త్యానామగంయః కురునందన।
తతోఽహం రుద్ధవాన్మార్గం తవేమం దేవసేవితం ॥ 3-150-20 (21644)
`త్వామనేన పథా యాంతం యక్షో వా రాక్షసోపి వా'।
ధర్షయేద్వా శపేద్వాఽపి మా కశ్చిదితి భారత ॥ 3-150-21 (21645)
దివ్యో దేవపథో హ్యేష నాత్ర గచ్ఛంతి మానుషాః।
యదర్థమాగతశ్చాసి అత ఏవ సరశ్చ తత్ ॥ 3-150-22 (21646)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి పంచాశదధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 150 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-150-8 సమేత్య విదిత్వా సంభాషణాదినా నిశ్చిత్యేత్యర్థః ॥ 3-150-9 అస్య రామస్య। తత్ర లంకాయాం ॥ 3-150-10 అవధార్య నిశ్చిత్య ॥ 3-150-11 లోకరావణం లోకపీడాకరం ॥ 3-150-14 అయోధ్యాం యోద్ధుమశక్యాం ॥ 3-150-18 కారితవాన్ కృతవాన్। స్వార్థే ణిచ్। స్వభవనం వైకుంఠం ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 151
॥ శ్రీః ॥
3.151. అధ్యాయః 151
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
భీమేన జలధిలంఘనకలికపృథురూపప్రదర్శనం ప్రార్థితేన హనుమతా తంప్రతి ఏతత్కాలికైస్తాత్కాలికరూపస్య దుర్నిరీక్షతాకథనపూర్వకం కృతాదియుగధఱ్మప్రతిపాదనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-151-0 (21647)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-151-0x (2273)
ఏవముక్తో మహాబాహుర్భీమసేనః ప్రతాపవాన్।
ప్రణిపత్య తతః ప్రీత్యా భ్రాతరం హృష్టమానసః ॥ 3-151-1 (21648)
ఉవాచ శ్లక్ష్ణయా వాచా హనూమంతం కపీశ్వరం।
మత్తో ధన్యతరో నాస్తి యదార్యం దృష్టవానహం ॥ 3-151-2 (21649)
అనుగ్రహో మే సుమహాంస్తృప్తిశ్చ తవ దర్శనాత్।
ఏతత్తు కృతమిచ్ఛామి త్వయాఽఽర్యేణ ప్రియం మమ ॥ 3-151-3 (21650)
యత్త్వేతదాసీత్ప్లవతః సాగరం మకరాలయం।
రూపమప్రతిమం వీర తదిచ్ఛామి నీరీక్షితుం ॥ 3-151-4 (21651)
ఏవం తుష్టో మభిష్యామి శ్రద్ధాస్యామి చ తే వచః।
ఏవముక్తః స తేజస్వీ ప్రహస్య హరిరబ్రవీత్ ॥ 3-151-5 (21652)
న తచ్ఛక్యం త్వయా ద్రష్టుం రూపం నాన్యేన కేనచిత్।
కాలావస్థా తదా హ్యన్యా వర్తతే సా న సాంప్రతం।
`తతోఽద్య దుష్కరం ద్రష్టుం మమ రూపం నరోత్తమ' ॥ 3-151-6 (21653)
అన్యః కృతయుగే కాలశ్రేతాయాం ద్వాపరే పరః।
అయం ప్రధ్వంసనః కాలో నాద్య తద్రూపమస్తి మే ॥ 3-151-7 (21654)
భూమిర్నద్యో నగాః శైలాః సిద్ధా దేవా మహర్షయః।
కాలం సమనువర్తంతే యథా భావా యుగేయుగే ॥ 3-151-8 (21655)
`కాలంకాలం సమాసాద్య నరాణాం నరపుంగవ'।
బలవర్ష్మప్రభావా హి ప్రహీయంత్యుద్భవంతి చ ॥ 3-151-9 (21656)
తదలం బత తద్రూపం ద్రష్టుం కురుకులోద్వహ।
యుగం సమనువర్తామి కాలో హి దురతిక్రమః ॥ 3-151-10 (21657)
భీమ ఉవాచ। 3-151-11x (2274)
యుగసంఖ్యాం సమాచక్ష్వ ఆచారం చ యుగేయుగే।
ధర్మకామార్థభావాంశ్చ కర్మవీర్యే భవాభవౌ ॥ 3-151-11 (21658)
హనూమానువాచ। 3-151-2x (2275)
కృతం నామ యుగం శ్రేష్ఠం యత్రధర్మః సనాతనః।
కృతమేవ న కర్తవ్యం తస్మిన్కాలే యుగోత్తమే ॥ 3-151-12 (21659)
న తత్ర ధర్మాః సీదంతి క్షీయంతే న చ వై ప్రజాః।
తతః కృతయుగం నామ కాలేన గుణతాం గతం ॥ 3-151-13 (21660)
దేవదానవగంధర్వయక్షరాక్షసపన్నగాః।
నాసన్కృతయుగే తాత తదా న క్రయవిక్రయః ॥ 3-151-14 (21661)
న సామఋగ్యజుర్వర్ణాః క్రియా నాసీచ్చ మానవీ।
అభిధ్యాయ ఫలం తత్ర ధర్మః సంన్యాస ఏవ చ ॥ 3-151-15 (21662)
న తస్మిన్యుగసంసర్గే వ్యాధయో నేంద్రియక్షయః।
నాసూయా నాపి రుదితం న దర్పో నాపి వైకృతం ॥ 3-151-16 (21663)
న విగ్రహః కుతస్తంద్రీ న ద్వేషో న చ పైశునం।
న భయం నాపి సంతాపో న చేర్ష్యా న చ మత్సరః ॥ 3-151-17 (21664)
తతః పరమకం బ్రహ్మ సా గతిర్యోగినాం పరా।
ఆత్మా చ సర్వభూతానాం శుక్లో నారాయణస్తదా ॥ 3-151-18 (21665)
బ్రాహ్మణఆః క్షత్రియా వైశ్యాః శూద్రాశ్చ కృతలక్షణాః।
కృతే యుగే సమభవన్స్వకర్మనిరతాః ప్రజాః ॥ 3-151-19 (21666)
సమాశ్రయం సమాచారం సమజ్ఞానం చ కేవలం।
తదా హి సమకర్మాణో వర్ణా ధర్మానవాప్నువన్ ॥ 3-151-20 (21667)
ఏకదేవసదాయుక్తా ఏకమంత్రవిధిక్రియాః।
పృథగ్ధర్మాస్త్వేకవేదా ధర్మమేకమనువ్రతాః ॥ 3-151-21 (21668)
చాతురాశ్రంయయుక్తేన కర్మణా కాలయోగినా।
అకామఫలసంయోగాత్ప్రాప్నువంతి పరాం గతిం ॥ 3-151-22 (21669)
ఆత్మయోగసమాయుక్తో ధర్మోఽయం కృతలక్షణః।
కృతే యుగే చతుష్పాదశ్చాతుర్వర్ణ్యస్య శాశ్వతః ॥ 3-151-23 (21670)
`కామః కామయమానేషు బ్రాహ్మణేషు తిరోహితః'।
ఏతత్కృతయుగం నామ త్రైగుణ్యపరివర్జితం ॥ 3-151-24 (21671)
త్రేతామపి నిబోధ త్వం యస్మన్సత్రం ప్రవర్తతే।
పాదేన హ్రసతే ధర్మో రక్తతాం యాతి చాచ్యుతః ॥ 3-151-25 (21672)
సత్యప్రవృత్తాశ్చ నరాః క్రియా ధర్మపరాయణాః।
తతో యజ్ఞాః ప్రవర్తంతే ధర్మాశ్చవివిధాః క్రియాః ॥ 3-151-26 (21673)
త్రేతాయాం భావసంకల్పాః క్రియాదానఫలోపగాః।
ప్రచలంతి న వై ధర్మాత్తపోదానపరాయణాః।
స్వధర్మస్థాః క్రియావంతో నరాస్త్రేతాయుగేఽభవన్ ॥ 3-151-27 (21674)
ద్వాపరే చ యుగే ధర్మో ద్విభాగో నః ప్రవర్తతే।
విష్ణుర్వై పీతతాం యాతి చతుర్ధా వేద ఏవ చ ॥ 3-151-28 (21675)
తతోఽన్యే చ చతుర్వేదాస్త్రివేదాశ్చ తథా పరే।
ద్వివేదాశ్చైకవేదాశ్చాప్యనృచశ్చ తథా పరే ॥ 3-151-29 (21676)
ఏవం శాస్త్రేషు భిననేషు బహుధా నీయతే క్రియా।
తపోదానప్రవృత్తా చ రాజసీ భవతి ప్రజా ॥ 3-151-30 (21677)
ఏకవేదస్య చాజ్ఞానాద్వేదాస్తే బహవః కృతాః।
సత్యస్య చేహ విభ్రంశాత్సత్యే కశ్చిదవస్థితః ॥ 3-151-31 (21678)
సత్యాత్ప్రచ్యవమానానాం వ్యాఘయో బహవోఽభవన్।
కామాశ్చోపద్రవాశ్చైవ తదా వై దైవకారితాః ॥ 3-151-32 (21679)
యైరర్ద్యభానాః సుభృశం తపస్తప్యంతి మానవాః।
కామకామాః స్వర్గకామా యజ్ఞాంస్తన్వంతి చాపరే ॥ 3-151-33 (21680)
ఏవం ద్వాపరమాసాద్య ప్రజాః క్షీయంత్యధర్మతః।
పాదేనైకేన కౌంతేయ ధర్మః కలియుగే స్థితః ॥ 3-151-34 (21681)
తామసం యుగమాసాద్య కృష్ణో భవతి కేశవః।
వేదాచారాః ప్రశాంయంతి ధర్మయజ్ఞక్రియాస్తథా ॥ 3-151-35 (21682)
ఈతయో వ్యాధయస్తంద్రీ దోషాః క్రోధాదయస్తథా।
ఉపద్రవాః ప్రవర్తంతే ఆధయో వ్యాధయస్తథా ॥ 3-151-36 (21683)
యుగేష్వావర్తమానేషు ధర్మో వ్యావర్తతే పునః।
ధర్మే వ్యావర్తమానే తు లోకో వ్యావర్తతే పునః ॥ 3-151-37 (21684)
లోకే క్షీణే క్షయం యానతి భావా లోకప్రవర్తకాః।
యుగక్షయకృతా ధర్మాః ప్రార్థనాని వికుర్వతే ॥ 3-151-38 (21685)
ఏతత్కలియుగం నామ అచిరాద్యత్ప్రవర్తతే।
యుగానువర్తనం త్వేతత్కుర్వంతి చిరజీవినః ॥ 3-151-39 (21686)
యచ్చ తే మత్పరిజ్ఞానే కౌతూహలమరిందమ।
అనర్థకేషు కో భావః పురుషస్య విజానతః ॥ 3-151-40 (21687)
ఏతత్తే సర్వమాఖ్యాతం యన్మాం త్వం పరిపృచ్ఛసి।
యుగసంఖ్యాం మహాబాహో స్వస్తి ప్రాప్నుహి గంయతాం ॥ 3-151-41 (21688)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్తయాత్రాపర్వణి ఏకపంచాశదధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 151 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-151-3 ఏకం తు కృతమిచ్ఛామీతి ధ. పాఠః ॥ 3-151-5 హరిర్వానరః ॥ 3-151-9 వర్ష్మ శరీరం ॥ 3-151-11 భావాన్ తత్త్వాని। కర్మ శుభాశుభం। వీర్యం ఫలోదయపర్యంతం శక్తిః। భవాభవావుత్పత్తివినాశౌ ఐశ్వర్యానైశ్వర్యే వా ॥ 3-151-12 కృతమేవ సర్వే కృతకృత్యా ఏవేత్యర్థః। తతఏవ హేతోః కృతయుగం నామ ॥ 3-151-15 త్రయీధర్మస్య చిత్తశుద్ధ్యర్థత్వాత్తస్యాశ్చ తదానీం స్వభావసిద్ధత్వాన్న సామాదీన్యాసన్। మానవీక్రియా కృష్యాద్యారంభరూపా। కింతు అభిధ్యాయ ఫలం సంకల్పాదేవ సర్వం సంపద్యత ఇత్యర్థః ॥ 3-151-16 వైకృతం కపటం ॥ 3-151-17 విగ్రహో వైరం। తంద్రీ ఆలస్యం। ఈర్ష్యా అక్షమా। మత్సరః పరోత్కర్షాసహిష్ణుత్వం ॥ 3-151-18 తతోఽసూయాదిత్యాగాత్ పరమకం పరమానందాత్మకం బ్రహ్మ ప్రాప్యత ఇతి శేషః। గతిః ప్రాప్యం। శ్వేతరక్తపీతకృష్ణరూపాణి క్రమేణ కృతాదిషు భవంతీతి కృతే నారాయణః శుక్ల ఇత్యుక్తం ॥ 3-151-33 యైః వ్యాధిభిః కామైశ్చ ॥ 3-151-35 తామసం తమోగుణప్రధానం కలిం ॥ 3-151-36 ఈతయః అతివృష్ట్యాదయః ॥ 3-151-37 వ్యావర్తతే నశ్యతి ॥ 3-151-38 భావాః ధర్మజ్ఞానాదయః। ప్రార్థనాని వికుర్వతే। అన్యత్ప్రార్థ్యతేఽన్యత్ జాయతే। పౌష్టికమపి కర్మ విధిలోపాన్నాశకం భవతీతి భావః ॥ 3-151-39 చిరజీవినో మాదృశా అపి యుగానువర్తినః కాలానుసారిణో భవంతి ॥ 3-151-40 అనర్థకేషు నిష్ప్రయోజనేషు। భావోఽభినివేశః ॥ 3-151-41 స్వస్తి కల్యాణం ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 152
॥ శ్రీః ॥
3.152. అధ్యాయః 152
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
హనుమతా భీమాయ సముద్రతరణకాలికపృథుతరనిజరూపప్రదర్శనపూర్వకం చతుర్వర్ణధర్మనిరూపణం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-152-0 (21689)
భీమసేన ఉవాచ। 3-152-0x (2276)
పూర్వరూపమదృష్ట్వా తే న యాస్యామి కథంచన।
యది తేఽహమనుగ్రాహ్యో దర్శయాత్మానమాత్మనా ॥ 3-152-1 (21690)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-152-2x (2277)
ఏవముక్తస్తు భీమేన స్మితం కృత్వా ప్లవంగమః।
తద్రూపం దర్శయామాస యద్వై సాగరలంఘనే ॥ 3-152-2 (21691)
భ్రాతుః ప్రియమభీప్సన్వై చకార సుమహద్వపుః।
`తద్రూపం యత్పురా తస్య బభూవోదధిలంఘనే' ॥ 3-152-3 (21692)
దేహస్తస్య తతోఽతీవ వర్ధత్యాయామవిస్తరైః।
సద్రుమం కదలీషండం ఛాదయన్నమితద్యుతిః ॥ 3-152-4 (21693)
గిరిశ్చోచ్ఛ్రయమాక్రంయ తస్థౌ తత్ర చ వానరః।
సముచ్ఛ్రితమహాకాయో ద్వితీయ ఇవ పర్వతః ॥ 3-152-5 (21694)
తాంరేక్షణస్తీక్ష్ణదంష్ట్రో భృకుటీకృతలోచనః।
దీర్ఘం లాంగూలమావిధ్య దిశో వ్యాప్య స్థితః కపిః ॥ 3-152-6 (21695)
తద్రూపం మహదాలక్ష్యభ్రాతుః కౌరవనందనః।
విసిష్మియే తదా భీమో జహృషే చ పునః పునః ॥ 3-152-7 (21696)
తమర్కమివ తేజోభిః సౌవర్ణమివ పర్వతం।
ప్రదీప్తమివ చాకాశం దృష్ట్వా భీమో న్యమీలయత్ ॥ 3-152-8 (21697)
ఆబభాషే చ హనుమాన్భీమసేనం స్మయన్నివ।
ఏతావదిహ శక్తస్త్వం ద్రుష్టుం రూపం మమానఘ ॥ 3-152-9 (21698)
వర్ధేఽహం చాప్యతో భూయో యావన్మే మనసేప్సితం।
భీమ శత్రుషు చాత్యర్థం వర్ధతే మూర్తిరోజసా ॥ 3-152-10 (21699)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-152-11x (2278)
తదద్భుతం మహారౌద్రం వింధ్యపర్వతసన్నిభం।
దృష్ట్వా హనూమతో వర్ష్మ సంభ్రాంతః పవనాత్మజః ॥ 3-152-11 (21700)
ప్రత్యువాచ తతో భీమః సంప్రహృష్టతనూరుహః।
కృతాంజలిరదీనాత్మా హనూమంతమవస్థితం ॥ 3-152-12 (21701)
దృష్టం ప్రమాణం విపులం శరీరస్యాస్య తే విభో।
సంహరస్వ మహావీర్య స్వయమాత్మానమాత్మనా ॥ 3-152-13 (21702)
న హి శక్నోమి త్వాం ద్రష్టుం దివాకరమివోదితం।
అప్రమేయమనాధృష్యం మైనాకమివ పర్వతం ॥ 3-152-14 (21703)
విస్మయశ్చైవ మే వీర సుమహాన్మనసోఽద్య వై।
యద్రామస్త్వయి పార్శ్వశ్థే స్వయం రావణమభ్యగాత్ ॥ 3-152-15 (21704)
త్వమేవ శక్తస్తాం లంకాం సయోధాం సహరావణాం।
స్వబాహుబలమాశ్రిత్ వినాశయితుమంజసా ॥ 3-152-16 (21705)
న హి తే కించిదప్రాప్యం మారుతాత్మజ విద్యతే।
న చైవ తవ పర్యాప్తో రావయణః సగణో యుధి ॥ 3-152-17 (21706)
ఏవముక్తస్తు భీమేన హనూమాన్ప్లవగోత్తమః।
ప్రత్యువాచ తతో వాక్యం స్నిగ్ధగంభీరయా గిరా ॥ 3-152-18 (21707)
ఏవమేతన్మహాబాహో యథా వదసి భారత।
భీమసేన న పర్యాప్తో మమాసౌ రాక్షసాధమః ॥ 3-152-19 (21708)
మయా తు నిహతే తస్మిన్రావణే లోకకంటకే।
కీర్తిర్నశ్యేద్రాఘవస్య తత ఏతదుపేక్షితం ॥ 3-152-20 (21709)
తేన వీరేణ తం హత్వా సగణం రాక్షసాధమం।
ఆనీతా స్వపురం సీతా కీర్తిశ్చ స్థాపితా నృషు ॥ 3-152-21 (21710)
తద్గచ్ఛ విపులప్రజ్ఞ భ్రాతుః ప్రియహితే రతః।
అరిష్టం క్షేమమధ్వానం వాయునా పరిరక్షితః ॥ 3-152-22 (21711)
ఏష పంథాః కురుశ్రేష్ఠ సౌగంధికవనాయ తే।
ద్రక్ష్యసే ధనదోద్యానం రక్షితం యక్షరాక్షసైః ॥ 3-152-23 (21712)
న చ తే తరసా కార్యః కుసుమాపచయః స్వయం।
దైవతాని హి మాన్యాని పురుషేణ విశేషతః ॥ 3-152-24 (21713)
బలిహోమనమస్కారైర్మంత్రైశ్చ భరతర్షభ।
దైవతాని ప్రసాదం హి భక్త్యా కుర్వంతి భారత ॥ 3-152-25 (21714)
మా తాత సాహసం కార్షీః స్వధర్మం పరిపాలయ।
స్వధర్మస్థాపనం ధర్మం బుధ్యస్వాగమయస్వ చ ॥ 3-152-26 (21715)
న హి ధర్మమవిజ్ఞాయ వృద్ధాననుపసేవ్య చ।
ధర్మో వై వేదితుం శక్యో బృహస్పతిసమైరపి ॥ 3-152-27 (21716)
అధర్మో యత్ర ధర్మాఖ్యో ధర్మశ్చాధర్మసంజ్ఞితః।
స విజ్ఞేయో విభాగేన యత్రముహ్యంత్యబుద్ధయః ॥ 3-152-28 (21717)
ఆచారసంభవో ధర్మో ధర్మాద్వేదాః సముత్థితాః।
వేదైర్యజ్ఞాః సముత్పన్నా యజ్ఞైర్దేవాః ప్రతిష్ఠితాః ॥ 3-152-29 (21718)
వేదాచారవిధానోక్తైర్యజ్ఞైర్ధార్యంతి దేవతాః।
బృహస్పత్యుశనఃప్రోక్తైర్నయైర్ధార్యంతి మానవాః ॥ 3-152-20 (21719)
బల్యాకరవణిజ్యాభిః కృష్యర్థైర్యోనిపోషణైః।
వార్తయా ధార్యతే సర్వం ధర్మైరేతైర్ద్విజాతిభిః ॥ 3-152-31 (21720)
త్రయీ వార్తా దండనీతిస్తిస్రో విద్యా విజానతాం।
తాభిః సంయక్ప్రవృత్తాభిర్లోకయాత్రా విధీయతే ॥ 3-152-32 (21721)
సా చేద్ధర్మకృతా న స్యాత్రయీధర్మమృతే భువి।
దండనీతిమృతేచాపి నిర్మర్యాదమిదం భవేత్ ॥ 3-152-33 (21722)
వార్తాధర్మే హ్యవర్తిన్యో వినశ్యేయురిమాః ప్రజాః।
సుప్రవృత్తైస్త్రిభిర్హ్యేతైర్ధర్మైః సూయంతి వై ప్రజాః ॥ 3-152-34 (21723)
ద్విజానామమృతం ధర్మో హ్యేకశ్చైవైకవర్ణకః।
యజ్ఞాధ్యయనదానాని త్రయః సాధారణాః స్మృతాః ॥ 3-152-35 (21724)
యాజనాధ్యాపనే చోభే బ్రాహ్మణానాం పరిగ్రహః।
పాలనం క్షత్రియాణాం వై వైశ్యధర్మశ్చ పోషణం ॥ 3-152-36 (21725)
శుశ్రూషా చ ద్విజాతీనాం శూద్రాణఆం ధర్మ ఉచ్యతే।
భైక్షహోమవ్రతైర్హీనాస్తథైవ గురువాసితాః ॥ 3-152-37 (21726)
క్షత్రధర్మోఽత్రకౌంతేయ తవ ధర్మోఽత్ర రక్షణం।
స్వధర్మం ప్రతిపద్యస్వ వినీతో నియతేంద్రియః ॥ 3-152-38 (21727)
వృద్ధైః సంమంత్ర్య సద్భిశ్చ బుద్ధిమద్భిః శ్రుతాన్వితైః।
ఆస్థితః శాస్తిదండేన వ్యసనీ పరిభూయతే ॥ 3-152-39 (21728)
నిగ్రహానుగ్రహైః సంయగ్యదా నేతా ప్రవర్తతే।
తదా భవంతి లోకస్య మర్యాదాః సువ్యవస్థితాః ॥ 3-152-40 (21729)
తస్మాద్దేశే చ దుర్గే చ శత్రుమిత్రబలేషు చ।
నిత్యం చారేణ బోద్ధవ్యం స్థానం వృద్ధిః క్షయస్తథా ॥ 3-152-41 (21730)
రాజ్ఞాముపాయశ్చారశ్చ బుద్ధిమంత్రపరాక్రమాః।
నిగ్రహప్రగ్రహౌ చైవ దాక్ష్యం వై కార్యసాధకం ॥ 3-152-42 (21731)
సాంనా దానేన భేదేన దండేనోపేక్షణేన చ।
సాధనీయాని కార్యాణి సమాసవ్యాసయోగతః ॥ 3-152-43 (21732)
మంత్రమూలా నయాః సర్వేచారాశ్చ భరతర్షభ।
సుమంత్రితనయైః సద్భిస్తద్విధైః సహ మంత్రయేత్ ॥ 3-152-44 (21733)
స్త్రియా మూఢేన బాలేన లుబ్ధేన లఘునాఽపి వా।
న మంత్రయీత గుహ్యాని యేషు చాస్పనదలక్షణం ॥ 3-152-45 (21734)
మంత్రయేత్సహ విద్వద్భిః శక్తైః కర్మాణి కారయేత్।
స్నిగ్ధైశ్చ నీతివిన్యాసైర్మూర్ఖాన్సర్వత్ర వర్జయేత్ ॥ 3-152-46 (21735)
ధార్మికాంధర్మకార్యేషు అర్థకార్యేషు పండితాన్।
స్త్రీషు క్లీబాన్నియుంజీత క్రూరాన్క్రూరేషు కర్మసు ॥ 3-152-47 (21736)
స్వేభ్యశ్చైవ పరేభ్యశ్చ కార్యాకార్యసముద్భవా।
బుద్ధిః కర్మసు విజ్ఞేయా రిపూణాం చ బలాబలం ॥ 3-152-48 (21737)
బుద్ధ్యా స్వప్రతిపన్నేషు కుర్యాత్సాధుష్వనుగ్రహం।
నిగ్రహం చాప్యశిష్టేషు నిర్మర్యాదేషు కారయేత్ ॥ 3-152-49 (21738)
నిగ్రహే ప్రగ్రహే సంయగ్యదా రాజా ప్రవర్తతే।
తదా భవతి లోకస్య మర్యాదా సువ్యవస్థితా ॥ 3-152-50 (21739)
ఏష తేఽభిహితః పార్థ ఘోరో ధర్మో దురన్వయః।
తం స్వధర్మవిభాగేన వినయస్థోఽనుపాలయ ॥ 3-152-51 (21740)
తపోధర్మదమేజ్యాభిర్విప్రా యాంతి యథా దివం।
దానాతిథ్యక్రియాధర్మైర్యాంతి వైశ్యాశ్చ సద్గతిం ॥ 3-152-52 (21741)
`ద్విజశుశ్రూషయా శూద్రా లభంతే గతిముత్తమాం'।
క్షత్రం యాతి తథా స్వర్గం భువి నిగ్రహపాలనైః ॥ 3-152-53 (21742)
సంయక్ప్రణీతదండా హి కామద్వేపవివర్జితాః।
అలుబ్ధా విగతక్రోధాః సతాం యాంతి సలోకతాం ॥ 3-152-54 (21743)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి ద్విపంచాశదధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-152-5 గిరిశ్చ వింధ్యగిరిరివ। ఇవార్థే చః ॥ 3-152-17 పర్యాప్తః సమర్థః ॥ 3-152-22 అరిష్టం నిర్విఘ్నం ॥ 3-152-24 పురుషేణ మర్త్యేన ॥ 3-152-26 ఆగమయస్వ మాత్వరిష్ఠాః ॥ 3-152-28 దుర్జనవధోఽధర్మోపి ధర్మఏవ। పరోపఘాతకం సత్యం ధర్మోపి అధర్మఏవ ॥ 3-152-30 యజ్ఞైర్దేవానాం నీత్యా మనుష్యాణాం చ స్థితిరిత్యర్థః ॥ 3-152-31 వార్తా జీవికార్థావృత్తిః ॥ 3-152-32 సాచ క్రమేణ బ్రాహ్మణస్య త్రయీయాజనాధ్యాపనాదిః। వైశ్యస్ వార్తాపణ్యాదిః। క్షత్రియస్య దండాదిః ॥ 3-152-33 సా లోకయాత్రా ॥ 3-152-37 గురౌ త్రివర్ణే వాసితం వాసో యేషాం తే ॥ 3-152-39 ఆస్థితోఽనుగృహీతః ॥ 3-152-41 స్థానం సిద్ధసంరక్షణం ॥ 3-152-48 స్వేభ్యశ్చారేభ్యః పరేభ్య ఉత్కోచాదినా లోభితేభ్యః ॥ 3-152-49 బుద్ధ్యా జీవనాశయా।ప్రతిపన్నేషు శరణాగతేషు ॥ 3-152-51 ఘోరో ధర్మో రాజధర్మః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 153
॥ శ్రీః ॥
3.153. అధ్యాయః 153
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ఉపసంహృతపృథురూపేణ హనుమతా సపరిష్వంగవరదానం విసృష్టేన భీమేన గంధమాదనే సౌరాంధికసరోదర్శనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-153-0 (21744)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-153-0x (2279)
తతః సంహృత్య విపులం తద్వపుః కామవర్ధితం।
భీమసేనం పునర్దోర్భ్యాం పర్యష్వజత వానరః ॥ 3-153-1 (21745)
పరిష్వక్తస్య తస్యాశు భ్రాత్రా భీమస్య భారత।
శ్రమో నాశముపాగచ్ఛత్సర్వం చాసీత్ప్రదక్షిణం ॥ 3-153-2 (21746)
[బలం చాతిబలో మేనే న మేఽస్తి సదృశో మహాన్।]
తతః పునరథోవాచ పర్యశ్రునయనో హరిః ॥ 3-153-3 (21747)
భీమమాభాష్య సౌహార్దాద్బాష్పగద్గదయా గిరా।
గచ్ఛ వీర స్వమావాసం స్మర్తవ్యోఽస్మి కథాంతరే ॥ 3-153-4 (21748)
ఇహస్థశ్చ కురుశ్రేష్ఠ న నివేద్యోస్మి కస్యచిత్।
ధనదస్యాలయాచ్చాపి విసృష్టానాం మహాబల ॥ 3-153-5 (21749)
ఏష కాల ఇహాయాతుం దేవగంధర్వయోషితాం।
మమాపి సఫలం చ క్షుః స్మారితశ్చాస్మి రాఘవం ॥ 3-153-6 (21750)
[రామాభిధానం విష్ణుం హి జగద్ధృదయనందనం।
సీతావక్రారవిందార్కం దశాస్యధ్వాంతభాస్కరం ॥] 3-153-7 (21751)
మానుషం గాత్రసంస్పర్శం గత్వా భీమ త్వయా సహ।
తదస్మద్దర్శనం వీర కౌంతేయామాఘమస్తు తే ॥ 3-153-8 (21752)
భ్రాతృత్వం త్వం పురస్కృత్య వరం వరయ భారత।
యది తావన్మయా క్షుద్రా గత్వా వారణసాహ్వయం ॥ 3-153-9 (21753)
ధార్తరాష్ట్రా నిహంతవ్యా యావదేతత్కరోంయహం।
శిలయా నగరం వా తన్మర్దితవ్యం మయా యది ॥ 3-153-10 (21754)
[బద్ధ్వా దుర్యోధనం చాద్య ఆనయామి తవాంతికం।]
యావదేతత్కరోంయద్యకామం తవ మహాబల ॥ 3-153-11 (21755)
భీమసేనస్తు తద్వాక్యం శ్రుత్వా తస్ మహాత్మనః।
ప్రత్యువాచ హనూంతం ప్రహృష్టేనాంతరాత్మనా ॥ 3-153-12 (21756)
కృతమేవ త్వయా సర్వం మమ వానరపుంగవ।
స్వస్తి తేఽస్తు మహాబాహో కామయే త్వాం ప్రసీదమే ॥ 3-153-13 (21757)
సనాథాః పాండవాః సర్వే త్వయా నాథేన వీర్యవన్।
తవైవ తేజసా సర్వాన్విజేష్యామో వయం పరాన్ ॥ 3-153-14 (21758)
ఏవముక్తస్తు హనుమాన్భీమసేనమభాషత।
భ్రాతృత్వాత్సౌహృదాచ్చైవ కరిష్యామి ప్రియం తవ ॥ 3-153-15 (21759)
చమూం విగాహ్య శత్రూణాం పరశక్తిసమాకులాం।
యదా సింహరవం వీర కరిష్యసి మహాబల ॥ 3-153-16 (21760)
తదాహం బృంహయిష్యామి స్వరవేణ రవం తవ।
`యం శ్రుత్వైవ భవిష్యంతి వ్యసవస్తేఽరయో రణే' ॥ 3-153-17 (21761)
విజయస్య ధ్వజస్థశ్చ నాదాన్మోక్ష్పామి దారుణాన్।
శత్రూణాం యే ప్రాణహరాః సుఖం యేన హనిష్యథ ॥ 3-153-18 (21762)
ఏవమాభాష్య హనుమాంస్తదా పాండవనందనం।
మార్గమాఖ్యాయ భీమాయ తత్రైవాంతరధీయత ॥ 3-153-19 (21763)
గతే తస్మిన్హరివరే భీమోపి బలినాంవరః।
తేన మార్గేణ విపులం వ్యచరద్గంధమాదనం ॥ 3-153-20 (21764)
అనుస్మరన్వపుస్తస్య శ్రియం చాప్రతిమాం భువి।
మాహాత్ంయమనుభావం చ స్మరందాశరథేర్యయౌ ॥ 3-153-21 (21765)
స తాని రమణీయాని వనాన్యుపవనాని చ।
విలోలయామాస తదా సౌగంధికవనేప్సయా ॥ 3-153-22 (21766)
ఫుల్లపద్మవిచిత్రాణి సరాంసి సరితస్తథా।
నానాకుసుమచిత్రాణి పుష్పితాని వనాని చ ॥ 3-153-23 (21767)
మత్తవారణయుథాని పంకక్లిన్నాని భారత।
వర్షతామివ మేఘానాం వృందాని దదృశే తదా ॥ 3-153-24 (21768)
హరిణైశ్చపలాపాంగైర్హరిణీసహితైర్వనం।
సశష్పకవలైః శ్రీమాన్పథి దృష్ట్వా ద్రుతం యయౌ ॥ 3-153-25 (21769)
మహిషైశ్చ వరాహైశ్చ శార్దూలైశ్చ నిషేవితం।
వ్యపేతభీర్గిరిం శౌర్యాద్భీమసేనో వ్యగాహత ॥ 3-153-26 (21770)
కుసుమానతశాఖైశ్చ తాంరపల్లవకోమలైః।
యాచ్యమాన ఇవారణ్యే ద్రుమైర్మారుతకంపితైః ॥ 3-153-27 (21771)
కృతపద్మాంజలిపుటా మత్తషట్పదసేవితాః।
ప్రియతీర్థవనా మార్గే పద్మినీః సమతిక్రమన్ ॥ 3-153-28 (21772)
సజ్జమానమనోదృష్టిః ఫుల్లేషు గిరిసానుషు।
ద్రౌపదీవాక్యపాథేయో భీమో భీమపరాక్రమః ॥ 3-153-29 (21773)
పరివృత్తేఽహని తతః ప్రకీర్ణహరిణే వనే।
కాంచనైర్విలైః పద్మైర్దదర్శ విపులాం నదీం ॥ 3-153-30 (21774)
హంసకారండవయుతాం చక్రవాకోపశోభితాం।
రచితామివ తస్యాద్రేర్భాలాం విమలపంకజాం ॥ 3-153-31 (21775)
తస్యాం నద్యాం మహాసత్వః సౌగంధికవనం మహత్।
అపశ్యత్ప్రీతిజననం బాలార్కసదృశద్యుతి ॥ 3-153-32 (21776)
తద్దృష్ట్వా లబ్ధకామః స మనసా పాండునందనః।
వనవాసపరిక్లిష్టాం జగామ మనసా ప్రియాం ॥ 3-153-33 (21777)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి త్రిపంచాశదధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 153 ॥
అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 154
॥ శ్రీః ॥
3.154. అధ్యాయః 154
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
సౌగంధికసరోవివిక్షుం భీమంప్రతి తద్రక్షిభిః క్రోధవశనామకై రాక్షసైస్తచ్చికీర్షిప్రశ్నః ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-154-0 (21778)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-154-0x (2280)
స గత్వానలినీం రంయాం రాక్షసైరభిరక్షితాం।
కైలాసశిరే రంయే దదర్శ శుభకాననే ॥ 3-154-1 (21779)
కుబేరభువనాభ్యాశే జాతాం పర్వతనిర్ఝరైః।
సురంయాం విపులచ్ఛాయాం నానాద్రుమలతాకులాం ॥ 3-154-2 (21780)
హరితాంబుజసంఛన్నాం దివ్యాం కనకపుష్కరాం।
నానాపక్షిజనాకీర్ణాం సూపతీర్థామకర్దమాం ॥ 3-154-3 (21781)
అతీవ రంయాం సుజలాం జాతాం పర్వతసానుషు।
విచిత్రభూతాం లోకస్య శుభామద్భుతదర్శనాం ॥ 3-154-4 (21782)
తత్రామృతరసం శీతం లఘు కుంతీసుతః శుభం।
దదర్శవిమలం తోయం పిబంశ్చ బహు పాండవః ॥ 3-154-5 (21783)
తాం తు కపుష్కరిణీం రంయాం దివ్యసౌగంధికావృతాం।
జాతరూపమయైః పద్మైశ్ఛన్నాం పరమగంధిభిః ॥ 3-154-6 (21784)
వైడూర్యవరనాలైశ్చ బహుచిత్రైర్మనోరమైః।
హంసకారండవోద్ధూతైః సృజద్భిరమలం రజః ॥ 3-154-7 (21785)
ఆక్రీడం రాజరాజస్ కుబేరస్య మహాత్మనః।
గంధర్వైరప్సరోభిశ్చ దేవైశ్చ పరమార్చితాం ॥ 3-154-8 (21786)
సేవితామృషిభిర్దివ్యైర్యక్షైః కింపురుషైస్తథా।
రాక్షసైః కింనరైశ్చాపి గుప్తాం వైశ్రవణేన చ ॥ 3-154-9 (21787)
తాం చ దృష్ట్వైవ కౌంతేయో భీమసేనో మహాహలః।
బభూవ పరమప్రీతో దివ్యంప్రేక్ష్య సరో మహత్ ॥ 3-154-10 (21788)
తచ్చ క్రోవశా నామ రాక్షసా రాజశాసనాత్।
రక్షంతి శతసాహస్రాశ్చిత్రాయుధపరిచ్ఛదాః ॥ 3-154-11 (21789)
తే తు దృష్ట్వైవ కౌంతేయమజినైః పరివారితం।
రుక్మాంగదధరం వీరం భీమం భీమపరాక్రమం ॥ 3-154-12 (21790)
సాయుధం బద్ధనిస్త్రింశమశంకితమరిందమం।
పుష్కరప్సుముపాయాంతమన్యోన్యమభిచుక్రుశుః ॥ 3-154-13 (21791)
అయం పురుషశార్దూలః సాయుధోఽజినసంవృతః।
యచ్చికీర్షురిహ ప్రాప్తస్తత్సంప్రష్టుమిహార్హథ ॥ 3-154-14 (21792)
తతః సర్వే మహాబాహుం సమాసాద్యవృకోదరం।
తేజోయుక్తమపృచ్ఛంత కస్త్వమాఖ్యాతుమర్హసి ॥ 3-154-15 (21793)
మునివేషధరశ్చైవ సాయుధశ్చైవ లక్ష్యసే।
యదర్థమాభిసంప్రాప్తస్తదాచక్ష్యమహామతే ॥ 3-154-16 (21794)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్తయాత్రాపర్వణి చతుఃపంచాశదధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 154 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-154-3 సూపతీర్థాం శోభనాని ఉపతీర్థాని తీరాణి యస్యాం సా ॥ 3-154-5 లఘు ఆరోగ్యకరం ॥ 3-154-6 జాతరూపం స్వర్ణం ॥ 3-154-8 ఆక్రీడం క్రీడాస్థానం ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 155
॥ శ్రీః ॥
3.155. అధ్యాయః 155
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
భీమేన సౌగంధికసరోరక్షకాన్ప్రతి స్వచికీర్షితకథనపూర్వకం సౌగంధికాహరణఏ ప్రవర్తనం ॥ 1 ॥ తథా సప్రతిషేధం స్వజిఘాంసూనాం తేషాం గదయా తాడనం ॥ 2 ॥ భీమగదాప్రహారమశక్నువద్భిస్తైర్బీమవృత్తం నివేదితేన కుబేరేణ తదనుమోదనం ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-155-0 (21795)
భీమ ఉవాచ। 3-155-0x (2281)
పాండవో భీమసేనోఽహం ధర్మరాజాదనంతరః।
విశాలాం బదరీం ప్రాప్తో భ్రాతృభిః సహ రాక్షసాః ॥ 3-155-1 (21796)
అపశ్యత్తత్రపాంచాలీ సౌగంధికమనుత్తమం।
అనిలోఢమితో నూనం సా బహూని పరీప్సతి ॥ 3-155-2 (21797)
తస్యా మామనవద్యాంగ్యా ధర్మపత్న్యాః ప్రియే స్థితం।
పుష్పాహారమిహ ప్రాప్తం నిబోధత నిశాచరాః ॥ 3-155-3 (21798)
రాక్షసా ఊచుః। 3-155-4x (2282)
ఆక్రీడోఽయం కుబేరస్య దయితః పురుషర్షభ।
నేహ శక్యం మనుష్యేణ విహర్తుం మర్త్యధర్మణా ॥ 3-155-4 (21799)
దేవర్షయస్తథా యక్షా దేవాశ్చాత్ర వృకోదర।
ఆమంత్ర్య యక్షప్రవరం పిబంతి చ హరంతి చ ॥ 3-155-5 (21800)
గంధర్వాప్సరసశ్చైవ విహరంత్యత్ర పాండవ।
`యక్షాధిపస్యానుమతే కుబేరస్ మహాత్మనః' ॥ 3-155-6 (21801)
అన్యాయేనేహ యః కశ్చిదవమన్య ధనేశ్వరం।
విహర్తుమిచ్ఛేద్దుర్వృత్తః స వినశ్యేన్న సంశయః ॥ 3-155-7 (21802)
తమనాదృత్య పద్మాని జిహీర్షసి బలాదిహ।
ధర్మరాజస్య చాత్మానం బ్రవీషి భ్రాతరం కథం ॥ 3-155-8 (21803)
[ఆమంత్ర్య యక్షరాజం వై తతః పివ హరస్వ చ।
నాతోఽన్యథా త్వయా శక్యం కించిత్పుష్కరమీక్షితుం ॥ 3-155-9 (21804)
భీమసేన ఉవాచ। 3-155-10x (2283)
రాక్షసాస్తం న పశ్యామి ధనేశ్వరమిహాంతికే।
దృష్ట్వాఽపిచ మహారాజం నాహం యాచితుముత్సహే ॥ 3-155-10 (21805)
న హి యాచంతి రాజాన ఏష ధర్మః సనాతనః।
న చాహం హాతుమిచ్ఛామి క్షాత్రధర్మం కథంచన ॥ 3-155-11 (21806)
ఇయం చ నలినీ రంయా జాతా పర్వతనిర్ఝరే।
నేయం భవనమాసాద్యకుబేరస్య మహాత్మనః ॥ 3-155-12 (21807)
తుల్యా హి సర్వభూతానామియం వైశ్రవణస్య చ।
ఏవం గతేషు ద్రవ్యేషు కః కం యాచితుమర్హతి ॥ 3-155-13 (21808)
ఇత్యుక్త్వా రాక్షసాన్సర్వాన్భీమసేనో వ్యగాహత।
తాం తు పుష్కరిణీం వీరః ప్రభిన్న ఇవ కుంజరః ॥ 3-155-14 (21809)
తతః స రాక్షసైర్వాచా ప్రతిషిద్ధః ప్రతాపవాన్।
మా మైవమితి సక్రోధైర్భర్త్సయద్భిః సమంతతః ॥ 3-155-15 (21810)
కదర్థీకృత్యతు స తాన్రాక్షసాన్భీమవిక్రమః।
వ్యగాహత మహాతేజాస్తే తం సర్వే న్యవారయన్ ॥ 3-155-16 (21811)
గృహ్ణీత బధ్నీత వికర్తతేమం
పచామ ఖాదామ చ భీమసేనం।
క్రుద్ధా బ్రువంతోఽభియయుర్ద్రతం తే
శస్త్రాణి చోద్యంయ వివృత్తనేత్రాః ॥ 3-155-17 (21812)
ప్రగృహ్యతానభ్యపతత్తరస్వీ
తతోఽబ్రవీత్తిష్ఠత తిష్ఠతేతి ॥
తే తం తదా తోమరపట్టసాద్యై-
ర్వ్యావిద్ధశస్త్రైః సహసా నిపేతుః। 3-155-18 (21813)
జిఘాంసవః క్రోధవశాః సుభీమా
భీమం సమంతాత్పరివవ్రురుగ్రాః।
జిఘాంసవః క్రోధవశాః సుభీమా
భీమం సమంతాత్పరివబ్రురుగ్రాః ॥ 3-155-19 (21814)
వాతేన కుంత్యాం బలవాన్సుజాతః
శూరస్తరస్వీ ద్విషతాం నిహంతా।
సత్యే చ ధర్మే చ రతః సదైవ
పరాక్రమే శత్రుభిరప్రధృష్యః ॥ 3-155-20 (21815)
తేషాం స మార్గాన్వివిధాన్మహాత్మా
నిహత్య శస్త్రాణి చ శాస్త్రవాణాం।
యథా ప్రవీరాన్నిజఘాన భీమః
పరశ్శతాన్పుష్కరిణీసమీపే ॥ 3-155-21 (21816)
తే తస్య వీర్యం చ బలం చ దృష్ట్వా
విద్యాబలంబాహుబలం తథైవ।
అశక్నువంతః సహితం సమంతా-
ద్ద్రుతం ప్రవీరా సహసా నివృత్తాః ॥ 3-155-22 (21817)
విదీర్యమాణాస్తత ఏవ తూర్ణ-
మాకాశమాస్థాయ విమూఢసంజ్ఞాః।
కైలాసశృంగాణ్యభిదుద్రువుస్తే
భీమార్దితాః క్రోధవశాః ప్రభగ్నాః ॥ 3-155-23 (21818)
స శక్రవద్దానవదైత్యసంఘాన్
విక్రంయ జిత్వా చ రణేఽరిసంఘాన్।
విగాహ్యతాం పుష్కరీణీం జితారిః
కామం స జగ్రాహ తతోఽంబుజాని ॥ 3-155-24 (21819)
తతః స పీత్వాఽమృతకల్పమంభో
భూయో బభూవోత్తమవీర్యతేజాః।
ఉత్పాట్య జగ్రాహ తతోఽంబుజాని
సౌగంధికాన్యుత్తమగంధవంతి ॥ 3-155-25 (21820)
తతస్తు తే క్రోధవశాః సమేత్య
ధనేశ్వరం భీమబలప్రణున్నాః।
భీమస్య వీర్యం చ బలం చ సంఖ్యే
యథావదాచఖ్యురతీవ దీనాః ॥ 3-155-26 (21821)
తేషాం వచస్తత్తు నిశాంయ దేవః
ప్రహస్య రక్షాంసి తతోఽభ్యువాచ।
గృహ్ణాతు భీమో జలజాని కామం
కృష్ణానిమిత్తం విదితం మమైతత్ ॥ 3-155-27 (21822)
తతోఽభ్యనుజ్ఞాయ ధనేశ్వరం తే
జగ్ముః కురూణాం ప్రవరం విరోషాః।
భీమం చ తస్యాం దదృశుర్నలిన్యాం
యథోపజోషం విహరంతమేకం ॥ 3-155-28 (21823)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి పంచపంచాశదధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 155 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-155-1 ప్రాప్తం మాం నిబోధత రాక్షసాః ఇతి ధ. పాఠః ॥ 3-155-2 అనిలోఢం వాయునా ఆనీతం ॥ 3-155-22 సహితమేకీభూయాప్యశక్నువంతః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 156
॥ శ్రీః ॥
3.156. అధ్యాయః 156
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
దుర్నిమిత్తప్రదర్శినా భీమసేనానవలోకినా చ యుధిష్ఠిరేణ ద్రౌపదీంప్రతిభీమాభిగతదేశప్రశ్నః ॥ 1 ॥ ద్రౌపద్యా భీమచికీర్షితం నివేదితేన యుధిష్ఠిరేణ ఘటోత్కచసాహాయ్యేన భీమసమీపగమనం ॥ 2 ॥ కుబేరబహుమానితైస్తైరర్జునదిదృక్షయా తత్రైవ సుఖేన విహరణం ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-156-0 (21824)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-156-0x (2284)
తతస్తాని మహార్హాణి దివ్యాని భరతర్షభ।
బహూని బహురూపాణి విరజాంసి సమాదదే ॥ 3-156-1 (21825)
తతో వాయుర్మహాఞ్శీఘ్రో నీచైః శర్కరకర్షణః।
ప్రాదురాసీద్వరస్పర్శః సంగ్రామమభిచోదయన్ ॥ 3-156-2 (21826)
పపాత మహతీ చోల్కా సనిర్ఘాతా మహాభయా।
నిష్ప్రభశ్చాభవత్సూర్యంశ్ఛన్నరశ్మిస్తమోవృతః ॥ 3-156-3 (21827)
నిర్ఘాతశ్చాభవద్భీమో భీమే విక్రమమాస్థితే।
చచాల పృథివీ చాపి పాంసువర్షం పపాత చ ॥ 3-156-4 (21828)
సలోహితా దిశశ్చాసన్ఖరవాచో మృగద్విజాః।
తమోవృతమభూత్సర్వం న ప్రాజ్ఞాయత కించన। 3-156-5 (21829)
[అన్యే చ బహవో భీమా ఉత్పాతాస్తత్ర జజ్ఞిరే ॥]
తదద్భుతమభిప్రేక్ష్య ధర్మపుత్రో యుధిష్ఠిరః।
ఉవాచ వదతాం శ్రేష్ఠః కోఽస్మానభిభవిష్యతి ॥ 3-156-6 (21830)
సజ్జీభవత భద్రం వః పాండవా యుద్ధదుర్మదాః।
యథా రూపాణి పశ్యామి సువ్యక్తో నః పరాక్రమః ॥ 3-156-7 (21831)
ఏవముక్త్వా తతో రాజా వీక్షాంచక్రే సమంతతః।
అపశ్యమానో భీమం తు ధర్మపుత్రో యుధిష్ఠిరః ॥ 3-156-8 (21832)
తతః కృష్ణాం యమౌ చాపి సమీపస్థానరిందమః।
పప్రచ్ఛ భ్రాతరం భీమం భీమకర్మాణమాహవే ॥ 3-156-9 (21833)
కచ్చిన్న భీమః పాంచాలి కించ కృత్యం చికీర్షతి।
కృతవానపి వా వీర సాహసం సాహసప్రియః ॥ 3-156-10 (21834)
ఇమే హ్యకస్మాదుత్పాతా మహాసమరశంసినః।
దర్శయంతో భయం తీవ్రం ప్రాదుర్భూతాః సమంతతః ॥ 3-156-11 (21835)
తం తథావాదినం కృష్ణా ప్రత్యువాచ మనస్వినీ।
ప్రియా ప్రియం చికీర్షంతీ మహిషీ చారుహాసినీ ॥ 3-156-12 (21836)
యత్తత్సౌగంధికం రాజన్నాహృతం మాతరిశ్వనా।
తన్మయా భీమసేనస్య ప్రీతయాఽద్యోపపాదితం ॥ 3-156-13 (21837)
అపి చోక్తో మయా వీరో యదిపశ్యేర్బహూన్యపి।
తాని సర్వాణఅయుపాదాయ శీఘ్రమాగంయతామితి ॥ 3-156-14 (21838)
స తు నూనం మహాబాహుః ప్రియార్థం మమ పాండవః।
ప్రాగుదీచీం దిశం రాజంస్తాన్యాహర్తుమితో గతః ॥ 3-156-15 (21839)
ఉక్తస్త్వేవం తయా రాజా యమావిదమథాబ్రవీత్।
గచ్ఛామ సహితాస్తూర్ణం యేన యాతో వృకోదరః ॥ 3-156-16 (21840)
వహంతు రాక్షసా విప్రాన్యథాశ్రాంతాన్యథాకృశాన్।
త్వమప్యమరసంకాశ వహ కృష్ణాం ఘటోత్కచ ॥ 3-156-17 (21841)
వ్యక్తం దూరమితో భీమః ప్రవిష్ట ఇతిమే మతిః।
చిరం చతస్య కాలోఽయం స చ వాయుసమో జవే ॥ 3-156-18 (21842)
తరస్వీ వైనతేయస్య సదృశో భువి లంఘనే।
ఉత్పతేదపిచాకాశం నిపతేచ్చయథేచ్ఛకం ॥ 3-156-19 (21843)
తమన్వియామ భవతాం ప్రభావాద్రజనీచరాః।
పురా స నాపరాధ్నోతి సిద్ధానాం బ్రహ్మవాదినాం ॥ 3-156-20 (21844)
తథేత్యుక్త్వా తు తే సర్వేహైడింబప్రముఖాస్తదా।
ఉద్దేశజ్ఞాః కుబేరస్య నలిన్యా భరతర్షభ ॥ 3-156-21 (21845)
ఆదాయ పాండవాంశ్చైవ తాంశ్చ విప్రాననేకశః।
లోమశేనైవ సహితాః ప్రయయుః ప్రీతమానసాః ॥ 3-156-22 (21846)
తే సర్వే త్వరితా గత్వా దదృశుస్తత్ర కాననే।
పద్మసౌగంధికవతీంనలినీం సుమనోరమాం ॥ 3-156-23 (21847)
తం చ భీమం మహాత్మానం తస్యాస్తీరే వ్యవస్థితం।
దదృశుర్నిహతాంశ్చైవ యక్షాంశ్చ విపులేక్షణాన్ ॥ 3-156-24 (21848)
భిన్నకాయాక్షిబాహూరున్సంచూర్ణితశిరోధరాన్।
తం చ భీమం మహాత్మానం తస్యాస్తీరే వ్యవస్థితం ॥ 3-156-25 (21849)
సక్రోధం స్తవ్ధనయనం సందష్టదశనచ్ఛదం।
ఉద్యంయ చ గదాం దోర్భ్యాం నదీతీరే వ్యవస్థితం ॥ 3-156-26 (21850)
ప్రజాసంక్షేపసమయే దండహస్తమివాంతకం।
తం దృష్ట్వా ధర్మరాజస్తు పరిష్వజ్యాథ భారత ॥ 3-156-27 (21851)
ఉవాచ శ్లక్ష్ణయా వాచా కౌంతేయ కిమిదం కృతం।
సాహసం వత భద్రం తే దేవానామపి చాప్రియం।
పునరేవం న కర్తవ్యం మమ చేదిచ్ఛసి ప్రియం ॥ 3-156-28 (21852)
అనుశిష్య తు కౌంతేయం పద్మాని పరిగృహ్య చ।
తస్యామేవ నలిన్యాం తు విజహ్రరమరోపమాః ॥ 3-156-29 (21853)
ఏతస్మిన్నైవ కాలే తు ప్రగృహీతశిలాయుధాః।
ప్రాదురాసన్మహాకాయాస్తస్యోద్యానస్య రక్షిణః ॥ 3-156-30 (21854)
తే దృష్ట్వాధర్మరాజానం మహర్షిం చాపి లోమశం।
నకులం సహదేవం చ తథాఽన్యాన్బ్రాహ్మణర్షభాన్ ॥ 3-156-31 (21855)
వినయేన నతాః సర్వేప్రణిపత్య చ భారత।
సాంత్వితా ధర్మరాజేన ప్రసేదుః క్షణదాచరాః ॥ 3-156-32 (21856)
విదితాశ్చకుబేరస్య తత్రతే కురుపుంగవాః।
ఊషుర్నాతిచిరం కాలం రమమాణాః కురూద్వహాః।
ప్రతీక్షమాణఆ బీభత్సుం గంధమాదనసానుషు ॥ 3-156-33 (21857)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి పంచపంచాశదధికశతతమోఽష్యాయః ॥ 156 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-156-7 పరాక్రమః పరాక్రమకాలః ॥ 3-156-21 ఉద్దేశజ్ఞాః స్థలజ్ఞాః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 157
॥ శ్రీః ॥
3.157. అధ్యాయః 157
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
గంధమాదనాదుత్తరం దేశం జిగమిషుణా యుధిష్ఠిరేణ ఆకాశవాణీశ్రవణాత్తతః ప్రతినివృత్య అనుచరైఃసహ నరనారాయణాశ్రమం ప్రతి పునరాగమనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-157-0 (21858)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-157-0x (2285)
తస్మిన్నివసమానోఽథ ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః।
ఆమంత్ర్య సహితాన్భ్రాతృనిత్యువాచ సహద్విజాన్ ॥ 3-157-1 (21859)
దృష్టాని తీర్థాన్యస్మాభిః పుణ్యాని చ శివాని చ।
మనసో హ్లాదనీయాని వనాని చ పృథక్పృథక్ ॥ 3-157-2 (21860)
దేవైః పూర్వం విచీర్ణాని మునిభిశ్చ మహాత్మభిః।
యథాక్రమమశేషేణ ద్విజైః సంపూజితాని చ ॥ 3-157-3 (21861)
ఋషీణాం పూర్వచరితం తపోధర్మవిచేష్టితం।
రాజర్షీణాం చ చరితం కథాశ్చ వివిధాః శుభాః ॥ 3-157-4 (21862)
శృణ్వానాస్తత్రతత్ర స్మ ఆశ్రమేషు శివేషు చ।
అభిషేకం ద్విజైః సార్ధం కృతవంతో విశేషతః ॥ 3-157-5 (21863)
అర్చితాః సతతం దేవాః పుష్పైరద్భిః సదా చ వః।
యథాలబ్ధైర్మూలఫలైః పితరశ్చాపి తర్పితాః ॥ 3-157-6 (21864)
పర్వతేషు చ రంయేషు సర్వేషు చ సరస్సు చ।
ఉదధౌ చ మహాపుణ్యే సూపస్పృష్టం మహాత్మభిః ॥ 3-157-7 (21865)
ఇలా సరస్వతీ సింధుర్యమునా నర్మదా తథా।
నానాతీర్థేషు రంయేషు సూపస్పృష్టం సహ ద్విజైః ॥ 3-157-8 (21866)
గంగాద్వారమతిక్రంయ బహవః పర్వతాః శుభాః।
హిమవాన్పర్వతశ్చైవ నానాద్విజగణాయుతః ॥ 3-157-9 (21867)
విశాలా బదరీ దృష్టా నరనారాయణాశ్రమః।
దివ్యపుష్కరిణీ దృష్టా సిద్ధదేవర్షిపూజితా ॥ 3-157-10 (21868)
యథాక్రమవిశేషేణ సర్వాణ్యాయతనాని చ।
దర్శితాని ద్విజేనద్రేణ లోమశేన మహాత్మనా ॥ 3-157-11 (21869)
ఇమం వైశ్రవణావాసం దుర్గమం గంధమాదనం।
కథం భీమ గమిష్యామో మతిరత్ర విధీయతాం ॥ 3-157-12 (21870)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-157-13x (2286)
ఏవం బ్రువతి రాజేంద్రే వాగువాచాశరీరిణీ।
న శక్యో దుర్గమో గంతుం పర్వతో గంధమాదనః ॥ 3-157-13 (21871)
అననైవ పథా రాజన్ప్రతిగచ్ఛ యథాగతం।
నరనారాయణస్థానం బదరీత్యభివిశ్రుతం ॥ 3-157-14 (21872)
తస్మాద్యాస్యసి కౌంతేయ సిద్ధచారణసేవితం।
బహుపుష్పఫలం రంయమాశ్రమం వృషపర్వణః ॥ 3-157-15 (21873)
అతిక్రంయ చ తం పార్థ త్వార్ష్టిషేణాశ్రమే వసేః।
తతో ద్రక్ష్యసి కౌంతేయ నివేశం ధనదస్య చ ॥ 3-157-16 (21874)
ఏతస్మిన్నంతరే వాయుర్దివ్యగంధవహః శుభః।
భనఃప్రహ్లాదనః శీతః పుష్పవర్షం వవర్ష వై ॥ 3-157-17 (21875)
తచ్ఛ్రుత్వా దివ్యమాకాశాద్విస్మయః సమపద్యత।
ఋషీణాం బ్రాహ్మణానాం చ పార్థివానాం విశేషతః ॥ 3-157-18 (21876)
శ్రుత్వా తన్మహదాశ్చర్యం ద్విజో ధౌంయస్త్వభాషత।
న శక్యముత్తరం గంతుం ప్రతిగచ్ఛామ పాండవ ॥ 3-157-19 (21877)
తతో యుధిష్ఠిరో రాజా విస్మయోత్ఫుల్లలోచనః।
[ప్రత్యాగంయ పునస్తం తు నరనారాయణాశ్రమం ॥] 3-157-20 (21878)
భీమసేనాదిభిః సర్వైర్భ్రాతృభిః పరివారితః।
పాంచాల్యా బ్రాహ్మణైశ్చైవ న్యవసత్సుసుఖం తదా ॥ 3-157-21 (21879)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి తీర్థయాత్రాపర్వణి సప్తపంచాశదధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 157 ॥
అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 158
॥ శ్రీః ॥
3.158. అధ్యాయః 158
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
విప్రవేషేణ పాండవనికటచిరవాసినా జటాసురేణ భీమాసంనిధానే ద్రౌపదీసహితాన్యుధిష్ఠిరాదీనపహృత్య పలాయనం ॥ 1 ॥ మధ్యేమార్గం యదృచ్ఛాసమాగతేన భీమన తస్య మారణం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-158-0 (21880)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-158-0x (2287)
తతస్తాన్పరివిశ్వస్తాన్వసతస్తత్ర పాండవాన్।
[పర్వతేంద్రే ద్విజైః సార్ధం పార్తాగమనకాంక్షయా ॥] 3-158-1 (21881)
గతేషు తేషు రక్షఃసు భీమసేనాత్మజేఽపి చ।
రహితాన్మీమసేనేన కదాచిత్తాన్యదృచ్ఛయా।
జహార ధర్మరాజం వై యమౌ కృష్ణాం చ రాక్షసః ॥ 3-158-2 (21882)
`జనమేజయ ఉవాచ। 3-158-3x (2288)
బ్రహ్మన్కథం ధర్మరాజం యమౌ కృష్ణాం చ రాక్షసః।
జహార చిత్రం భీమశ్చ గతో రాక్షసకంటకః।
వక్తుమర్హసి విప్రాగ్ర్య వ్యక్తమేతన్మమాఽనఘ ॥ 3-158-3 (21883)
వైశంపాయన ఉవాచ।' 3-158-4x (2289)
బ్రాహ్మణో మంత్రకుశలః సర్వాస్త్రేష్వస్త్రవిత్తమః।
ఇతి బ్రువన్పాండవేయాన్పర్యుపాస్తే స్మ నిత్యదా ।
పరీప్సమానః పార్థానాం కలాపాంశ్చ ధనూంషి చ ॥ 3-158-4 (21884)
అంతరం సంపరిప్రేప్సుర్ద్రౌపద్యా హరణం ప్రతి।
దుష్టాత్మా పాపబుద్ధిః స నాంనా ఖ్యాతో జటాసురః ॥ 3-158-5 (21885)
[పోషణం తస్ రాజేనద్ర చక్రే పాండవనందనః।
బుబుధే న చ తం పాపం భస్మచ్ఛన్నమివానలం ॥ 3-158-6 (21886)
స భీమసేనే నిష్క్రాంతే మృగయార్థమరిందమే।
[ఘటోత్కచం సానుచరం దృష్ట్వా విప్రద్రుతం దిశః ॥ 3-158-7 (21887)
లోమశప్రభృతీంస్తాంస్తు మహర్షీశ్చ సమాహితాన్।
స్నాతుం వినిర్గతాందృష్ట్వా పుష్పార్థం చ తపోధనాన్] ॥ 3-158-8 (21888)
రూపమన్యత్సమాస్థాయ వికృతం భైరవం మహత్।
గృహీత్వా సర్వశస్త్రాణి ద్రౌపదీం పరిగృహ్య చ।
ప్రాతిష్ఠత సుదుష్టాత్మా త్రీన్గృహీత్వా చ పాండవాన్ ॥ 3-158-9 (21889)
[విక్రంయ కౌశికం ఖంగం మోక్షయిత్వా గ్రహం రిపోః।]
ఆక్రందద్భీమసేన వై యేన యాతో మహాబలః ॥ 3-158-10 (21890)
తమబ్రవీద్ధర్మరాజో హ్రియమాణో యుధిష్ఠిరః।
ధర్మస్తే హీయతే మూఢ న చైనం సమవేక్షసే ॥ 3-158-11 (21891)
యేఽన్యే క్వచిన్మనుష్యేషు తిర్యగ్యోనిగతాశ్చ యే।
ధర్మం తే సమవేక్షంతే రక్షాంసి చ విశేషతః ॥ 3-158-12 (21892)
ధర్మస్యరాక్షసా మూలం ధర్మం తే విదురుత్తమం।
ఏతత్పరీక్ష్యసర్వం త్వం సమీపే స్థాతుమర్హసి ॥ 3-158-13 (21893)
దేవాశ్చ ఋషయః సిద్ధాః పితరశ్చాపి రాక్షస।
గంధర్వోరగరక్షాంసి వయాంసి పశవస్తథా ॥ 3-158-14 (21894)
తిర్యగ్యోనిగతాశ్చైవ అపి కీటపిపీలికాః।
మనుష్యానుపజీవంతి తతస్త్వమపి జీవసి ॥ 3-158-15 (21895)
సమృద్ధ్యా యస్య లోకస్య లోకో యుష్మాకమృధ్యతి।
ఇమం చ లోకం శోచంతమనుశోచంతి దేవతాః।
పూజ్యమానాశ్చ వర్ధంతే హవ్యకవ్యైర్యథావిధి ॥ 3-158-16 (21896)
వయం రాష్ట్రస్య గోప్తారో రక్షితారశ్చ రాక్షస।
రాష్ట్రస్యారక్ష్యమాణస్య కుతో భూతిః కుతః సుఖం ॥ 3-158-17 (21897)
న చ రాజాఽవమంతవ్యో రక్షసా జాత్వనాగసి।
అనురప్యపచారశ్చ నాస్త్యస్మాకం నరాశన ॥ 3-158-18 (21898)
విఘసాశాన్యథాశక్త్యా కుర్మహే దేవతాదిషు।
గురూంశ్చ బ్రాహ్మణాంశ్చైవ ప్రమాణప్రవణాః సదా ॥ 3-158-19 (21899)
ద్రోగ్ధవ్యం న చ మిత్రేషు న విశ్వస్తేషు కర్హిచిత్।
యేషాం చాన్నాని భుంజీత యత్రచ స్యాత్ప్రతిశ్రయః ॥ 3-158-20 (21900)
స త్వం ప్రతిశ్రయేఽస్మాకం పూజ్యమానః సుఖోషితః।
భుక్త్వా చాన్నాని దుష్ప్రజ్ఞ కథమస్మాంజిహీర్షసి ॥ 3-158-21 (21901)
ఏవమేవ వృథాచారో వృథా వృద్ధో వృథామతిః।
వృథామరణమర్హస్త్వం వృథాఽద్య నమవిష్యసి ॥ 3-158-22 (21902)
అథ చేద్దుష్టబుద్ధిస్త్వం సర్వైర్ధర్మైర్వివర్జితః।
ప్రదాయ శస్త్రాణ్యస్మాకం యుద్ధేన ద్రౌపదీం హర ॥ 3-158-23 (21903)
అథ చేత్త్వమవిజ్ఞాయ ఇదం కర్మ కరిష్యసి।
అధర్మం చాప్యకీర్తిం చ లోకే ప్రాప్స్యసి కేవలం ॥ 3-158-24 (21904)
ఏతామద్య పరామృశ్య స్త్రియం రాక్షస మానుషీం।
విషమేతత్సమాలోడ్య కుంభేన ప్రాశితం త్వయా ॥ 3-158-25 (21905)
తతో యుధిష్ఠిరస్తస్య భారికః సమపద్యత।
స తు భారాభిభూతాత్మా న తథా శీఘ్రగోఽభవత్ ॥ 3-158-26 (21906)
అథాబ్రవీద్ద్రౌపదీం చ నకులం చ యుధిష్ఠిరః।
మా భైష్టం రాక్షసాన్మూఢాద్గతిరస్య మయా హృతా ॥ 3-158-27 (21907)
నాతిదూరే మహబాహుర్భవితా పవనాత్మజః।
అస్మిన్ముహూర్తే సంప్రాప్తే నభవిష్యతి రాక్షసః ॥ 3-158-28 (21908)
సహదేవస్తు తం దృష్ట్వా రాక్షసం మూఢచేతసం।
ఉవాచ వచనం రాజన్కుంతీపుత్రం యుధిష్ఠిరం ॥ 3-158-29 (21909)
రాజన్కిం నామ సత్కృత్యం క్షత్రియస్యాస్త్యతోఽధికం।
యద్యుద్ధేఽభిముఖః ప్రాణాంస్త్యజేచ్ఛత్రుం జయేత వా ॥ 3-158-30 (21910)
ఏష వాస్మాన్వయం వైనం యుధ్యమానాః పరంతప।
సూదయేమ మహాబాహో దేశః కాలో హ్యయం నృప ॥ 3-158-31 (21911)
క్షత్రధర్మస్య సంప్రాప్తః కాలః సత్యపరాక్రమ।
జయంతో హన్యమానా వా ప్రాప్తుమర్హామ సద్గతిం ॥ 3-158-32 (21912)
రాక్షసే జీవమానేఽద్య రవిరస్తమియాద్యది।
నాహం బ్రూయాం పునర్జాతు క్షత్రియోస్మీతి భారత ॥ 3-158-33 (21913)
భోభో రాక్షస తిష్ఠస్వ సహదేవోస్మి పాండవః।
హత్వా రవా మాం నయస్వైనాం హతో వా స్వప్స్యసీహ వై ॥ 3-158-34 (21914)
తదా బ్రువతి మాద్రేయే భీమసేనో యదృచ్ఛయా।
ప్రాదృశ్యత మహాబాహుః సవజ్ర ఇవ వాసవః ॥ 3-158-35 (21915)
సోఽపశ్యద్ధాతరౌ తత్ర ద్రౌపదీం చ యశస్వినీం।
క్షితిస్థం సహదేవం చ క్షిపంతం రాక్షసం తదా ॥ 3-158-36 (21916)
మార్గాచ్చ రాక్షసం మూఢం కాలోపహతచేతసం।
భ్రమంతం తత్రతత్రైవ దైవేన పరిమోహితం ॥ 3-158-37 (21917)
హృతాన్సందృశ్య తాన్భ్రాతృంద్రౌపదీం చ మహాబలః।
క్రోధమాహారయద్భీమో రాక్షసంచేదమబ్రవీత్ ॥ 3-158-38 (21918)
విజ్ఞాతోఽసి మయా పూర్వం చేష్టఞ్శస్త్రపరీక్షణే।
ఆస్థా తు త్వయి మే నాస్తి యతోసి న హతస్తదా ॥ 3-158-39 (21919)
బ్రహ్మరూపప్రతిచ్ఛన్నో న నో వదసి చాప్రియం।
ప్రియేషు రమమాణం త్వాం న చైవాప్రియకారిణం।
బ్రహ్మరూపేణ విహితం నైవ హన్యామనాగసం ॥ 3-158-40 (21920)
రాక్షసం జానమానోఽపి యో హన్యాన్నరకం వ్రజేత్।
అపక్వస్య చ కాలేన వధస్తవ న విద్యతే ॥ 3-158-41 (21921)
నూనమద్యాసి సంపక్వో యథా తే మతిరీదృశీ।
దత్తా కృష్ణాపహరణే కాలేనాద్భుతకర్మణా।
`సోపి కాలం సమాసాద్య తథాఽద్య నభవిష్యసి' ॥ 3-158-42 (21922)
బడిశోఽయంత్వయా గ్రస్తః కాలసూత్రేణ లంబితః।
మత్స్యోఽంభసీవ స్యూతాస్యః కథమద్య గమిష్యసి ॥ 3-158-43 (21923)
యం చాసి ప్రస్థితో దేశం మనః పూర్వం గతం చ తే।
న తం గంతాసి గంతాసి మార్గం బకహిడింబయోః ॥ 3-158-44 (21924)
ఏవముక్తస్తు భీమేన రాక్షసః కాలచోదితః।
భీత ఉత్సృజ్య తాన్సర్వాన్యుద్ధాయ సముపస్థితః ॥ 3-158-45 (21925)
అబ్రవీచ్చ పునర్భీమం రోషాత్ప్రస్ఫురితాధరః।
న మే మూఢా దిశః పాప త్వదర్థం మే విలంబనం ॥ 3-158-46 (21926)
శ్రుతా మే రాక్షసా యే యే త్వయా వినిహతా రణే।
తేషామద్యకరిష్యామి తవాస్రేణోదకక్రియాం ॥ 3-158-47 (21927)
`ఏవముక్త్వాతదా భీమం రాక్షసో యోద్ధుమాయయౌ।
కరాలవదనః క్రోధాత్కాలసర్ప ఇవ శ్వసన్' ॥ 3-158-48 (21928)
ఏవముక్తస్తతో భీమః సృక్విణీ పరిలేలిహన్।
స్మయమాన ఇవ క్రోధాత్సాక్షాత్కాలాంతకోపమః ॥ 3-158-49 (21929)
`బ్రువన్వై తిష్ఠతిష్ఠేతి క్రోధసంరక్తలోచనః'।
బాహుసంరంభమేవేచ్ఛన్నభిదుద్రావ రాక్షసం ॥ 3-158-50 (21930)
ముహుర్ముహుర్వ్యాదదానః సృక్విణీ పరిసంలిహన్।]
అభిదుద్రావ సంరబ్ధో బలో వజ్రధరం యథా ॥ 3-158-51 (21931)
భీమసేనోఽప్యవష్టబ్ధో నియుద్ధాయాభవత్స్థితః।
రాక్షసోఽపి చ విస్రబ్ధో బాహుయుద్ధమకాంక్షత' ॥ 3-158-52 (21932)
వర్తమానే తయో రాజన్బాహుయుద్ధే సుదారుణే।
మాద్రీపుత్రావతిక్రుద్ధావుభావప్యభ్యధావతాం ॥ 3-158-53 (21933)
న్యవారయత్తౌ ప్రహసన్కుంతీపుత్రో వృకోదరః।
శక్తోఽహం రాక్షసస్యేతి ప్రేక్షధ్వమితి చాబ్రవీత్ ॥ 3-158-54 (21934)
ఆత్మనా భ్రాతృభిశ్చైవ ధర్మేణ సుకృతేన చ।
ఇష్టేన చ శపే రాజన్సూదయిష్యామి రాక్షసం ॥ 3-158-55 (21935)
ఇత్యేవముక్త్వా తౌ వీరౌ స్పర్ధమానౌ పరస్పరం।
బాహుభిః సమసజ్జేతాముభౌ రక్షోవృకోదరౌ ॥ 3-158-56 (21936)
తయోరాసీత్సంప్రహారః క్రుద్ధయోర్భీమరక్షసోః।
అమృష్యమాణయోః సంఖ్యే శక్రశంబరయోరివ ॥ 3-158-57 (21937)
తౌ వీరౌ సమభిక్రుద్ధావన్యోన్యం పర్యధావతాం।
ఆరుజ్యారుజ్యతౌ వృక్షానన్యోన్యమభిజఘ్నతుః।
జీమూతావివ ధర్మాంతే వినదంతౌ మహాబలౌ ॥ 3-158-58 (21938)
బభంజతుర్మహావృక్షానూరుభిర్బలినాం వరౌ।
అన్యోన్యేనాభిసంరబ్ధౌ పరస్పరవధైషిణౌ ॥ 3-158-59 (21939)
తద్వృక్షయుద్ధమభవనమహీరుహవినాశనం।
వాలిసుగ్రీవయోర్భ్రాత్రోః పురేవ కపిసింహయోః ॥ 3-158-60 (21940)
ఆవిధ్యావిధ్య తౌ వృక్షాన్ముహూర్తమితరేతరం।
తాడయామాసతురుభౌ వినదంతౌ ముహుర్ముహుః ॥ 3-158-61 (21941)
తస్మిందేశే యదా వృక్షాః సర్వ ఏవ నిపాతితాః।
పుగీకృతాశ్చ శతశః పరస్పరవధేప్సయా ॥ 3-158-62 (21942)
తతః శిలాః సమాదాయ ముహూర్తమివ భారత।
మహాభ్రైరివ శైలేంద్రౌ యుయుధాతే మహాబలౌ ॥ 3-158-63 (21943)
శిలాభిరుగ్రరూపాభిర్బృహతీభిః పరస్పరం।
వజ్రైరివ మహావేగైరాజఘ్నతురమర్షణౌ ॥ 3-158-64 (21944)
అభిద్రుత్య చ భూయస్తావన్యోన్యబలదర్పితౌ।
భుజాభ్యాం పరిగృహ్యాథ చకర్షాతే గజావివ ॥ 3-158-65 (21945)
ముష్టిభిశ్ మహాఘోరైరన్యోన్యమభిపేతతుః।
తతః కటకటాశబ్దో బభూవ శుమహాత్మనోః ॥ 3-158-66 (21946)
తతః సంహృత్యముష్టిం తు పంచశీర్షమివోరగం।
వేగేనాభ్యహనద్భీమో రాక్షసస్య శిరోధరాం ॥ 3-158-67 (21947)
తతః శ్రాంతం తు తద్రక్షో భీమసేనభుజాహతం।
సుపరిభ్రాంతమాలక్ష్య భీమసేనోఽభ్యవర్తత ॥ 3-158-68 (21948)
తత ఏనం మహాబాహుర్బాహుభ్యామమరోపమః।
సముత్క్షిప్య బలాద్భీమో నిష్పిపేష మహీతలే ॥ 3-158-69 (21949)
`తతః సంపీడ్య బలవద్భుజాభ్యాం క్రోధమూర్చ్ఛితః।'
తస్య గాత్రాణి సర్వాణి చూర్ణయామాస పాండవః।
అరత్నినా చాభిహత్య శిరః కాయాదపాహరత్ ॥ 3-158-70 (21950)
సందష్టౌష్ఠం వివృత్తాక్షం ఫలం వృక్షాదివ చ్యుతం।
జటాసురస్య తు శిరో భీమసేనబలాద్ధృతం।
పపాత రుధిరాదిగ్ధం సందష్టదశనచ్ఛదం ॥ 3-158-71 (21951)
తం నిహత్యమహేష్వాసో యుధిష్ఠిరముపాగమత్।
స్తూయమానో ద్విజాగ్ర్యైస్తు మరుద్భిరివ వాసవః ॥ 3-158-72 (21952)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి జటాసురవధపర్వణి అష్టపంచాశదధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 158 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-158-4 కలాపాన్ నిషంగాన్ ॥ 3-158-10 కౌశికం కోశాదాగతం। గ్రహం గ్రహణం ॥ 3-158-16 యుష్మాకం దేవాసురాదీనాం। ఋధ్యతి వృద్ధిం గచ్ఛతి ॥ 3-158-19 విఘసాశాన్ దేవాదిశేషాన్నం విఘసం తస్య ఆశో భోజనం యేషాం తాన్ ॥ 3-158-20 ప్రతిశ్రయో గృహం ॥ 3-158-22 నభవిష్యసి మరిష్యతి ॥ 3-158-26 గురుకః సమపద్యతేతి ఝ. పాఠః ॥ 3-158-30 సత్కృత్యం సాధుకార్యం ॥ 3-158-39 ఆస్థా త్వన్మారణే ఆదరః ॥ 3-158-40 అతిథి బ్రహ్మరూపం చ కథం ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 3-158-42 కాలపక్వ ఇదానీం త్వం యథేతి థ. పాఠః ॥ 3-158-43 బడిశో మత్స్యవేధనం ॥ 3-158-47 అస్రేణ లోహితేన ॥ 3-158-60 పురా స్త్రీకాంక్షిణోర్యథా ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 3-158-61 ఆవిధ్య భ్రామయిత్వా ॥ 3-158-62 ముంజీకృతాశ్చేతి ఝ. పాఠః। తత్ర ముంజీకృతాః రజ్జ్వర్థం ముంజవజ్జర్జరీకృతా ఇత్యర్థః ॥ 5-158-63 మహాభ్రైరివేత్యభూతోపమా ॥ 3-158-67 శిరోధరాం గ్రీవాం ॥ 3-158-68 అభ్యవర్తత అధికోత్సాహ్వానభూత్ ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 159
॥ శ్రీః ॥
3.159. అధ్యాయః 159
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
జటాసురవధానంతరం సపరివారేణ యుధిష్ఠిరేణ నరనారాయణాశ్రమే నివాసః ॥ 1 ॥ తతో వృషపర్వాశ్రమాదిషు సుఖేన సంచరణం ॥ 2 ॥ తత ఆర్ష్టిషేణాశ్రమగమనం ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-159-0 (21953)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-159-0x (2290)
నిహతే రాక్షసే తస్మిన్పునర్నారాయణాశ్రమం।
అభ్యేత్య రాజా కౌంతేయో నివాసమకరోత్ప్రభుః ॥ 3-159-1 (21954)
స సమానీయ తాన్సర్వాన్భ్రాతౄనిత్యబ్రవీద్వచః।
ద్రౌపద్యా సహితః కాలే సంస్మరన్భ్రాతరం జయం ॥ 3-159-2 (21955)
సమాశ్చతస్రోఽభిగతాః శివేన చరతాం వనే।
కృతోద్దేశః స బీభత్సుఋ పంచమీమభితః సమాం ॥ 3-159-3 (21956)
ప్రాప్య పర్వతరాజానం శ్వేతం శిఖరిణాంవరం।
[పుష్పితైర్ద్రుమషండైశ్చ మత్తకోకిలాషట్పదైః ॥ 3-159-4 (21957)
మయూరైశ్చాతకైశ్చాపి నిత్యోత్సవవిభూషితం।
వ్యాఘ్రైర్వరహైర్మహిషైర్గవయైర్హరిణైస్తథా ॥ 3-159-5 (21958)
శ్వాపదైర్వ్యాలరూపైశ్చ రురుభిశ్చ నిషేవితం।
ఫుల్లైః సహస్రపత్రైశ్చ శతపత్రైస్తథోత్పలైః ॥ 3-159-6 (21959)
ప్రఫుల్లైః కమలైశ్చైవ తథా నీలోత్పలైరపి।
మహాపుణఅయం పవిత్రం చ సురాసురనిషేవితం।]
తత్రాపి చ కృతోద్దేశః సమాగమదిదృక్షుభిః ॥ 3-159-7 (21960)
కృతశ్చ సమయస్తేన పార్థేనామితతేజసా।
పంచవర్షాణి వత్స్యాభి విద్యార్థీతి పురా మయి ॥ 3-159-8 (21961)
అత్రగాండీవధన్వానమవాప్తాస్త్రమరిందమం।
దేవలోకాదిమం లోకం ద్రక్ష్యామః పునరాగతం ॥ 3-159-9 (21962)
ఇత్యుక్త్వా బ్రాహ్మణాన్సర్వానామంత్రయత పాండవః।
కారణం చైవ తత్తేవామాచచక్షే తపస్వినాం ॥ 3-159-10 (21963)
తముగ్రతపసః ప్రీతాః కుత్వాపార్థం ప్రదక్షిణం।
బ్రాహ్మణాస్తేఽన్వమోదంత శివేన కుశలేన చ ॥ 3-159-11 (21964)
సుఖోదర్కమిమం క్లేశమచిరాద్భరతర్షభ।
క్షత్రధర్మేణ ధర్మజ్ఞ తీర్త్వా గాం పాలయిష్యసి ॥ 3-159-12 (21965)
తత్తు రాజా వచస్తేషాం ప్రతిగృహ్య తపస్వినాం।
ప్రతస్థే సహ విప్రైస్తైర్భ్రాతృభిశ్చ పరంతపః ॥ 3-159-13 (21966)
`ద్రౌపద్యా సహితః శ్రీమాన్హైడింబేయాదిభిస్తదా'।
రాక్షసైరనుయాతో వై లోమశేనాభిరక్షితః ॥ 3-159-14 (21967)
క్వచిత్పద్భ్యాం తతోఽగచ్ఛద్రాక్షసైరుదహ్యతే క్వచిత్।
తత్రతత్ర మహాతేజా భ్రాతృభిః సహ సువ్రతః ॥ 3-159-15 (21968)
తతో యుధిష్ఠిరో రాజా బహున్క్లేశాన్విచింతయన్।
సింహవ్యాఘ్రగజాకీర్ణాముదీచీం ప్రయయౌ దిశం ॥ 3-159-16 (21969)
అవేమాణ కైలాసం మైనాకం చైవ పర్వతం।
గంధమాదనపాదాంశ్చ మేరుం చాపి శిలోచ్చయం ॥ 3-159-17 (21970)
ఉపర్యుపరి శైలస్య బహీశ్చ సరితః శివాః।
పృష్ఠం హిమవతః పుణ్యం యయౌ సప్తదశేఽహని ॥ 3-159-18 (21971)
దదృశుః పాండవా రాజన్గంధమాదనమంతికం।
పృష్ఠే హిమవతః పుణ్యే నానాద్రుమలతావృతే ॥ 3-159-19 (21972)
సలిలావర్తసంజాతైః పుష్పితైశ్చ మహీరుహైః।
సమావృతం పుణ్యతమమాశ్రమం వృషపర్వణః ॥ 3-159-20 (21973)
తముపక్రంయ రాజర్షిం ధర్మాత్మానమరిందమాః।
పాండవా వృషపర్వాణమవదంత గతక్లమాః ॥ 3-159-21 (21974)
అభ్యనందత్స రాజర్షిః పుత్రవద్భరతర్షభాన్।
పూజితాశ్చావసంస్తత్రసప్తరాత్రమరిందమాః ॥ 3-159-22 (21975)
అష్టమేఽహని సంప్రాప్తే తమృషిం లోకవిశ్రుతం।
ఆమంత్ర్య వృషపర్వాణం ప్రస్థానం ప్రత్యరోచయన్ ॥ 3-159-23 (21976)
ఏకైకశశ్చ తాన్విప్రాన్నివేద్య వృషపర్వణి।
న్యాసభూతాన్యథాకాలం బంధూనివ సుసత్కృతాన్।
పారిబర్హం చతం శేషం పరిదాయ మహాత్మనే ॥ 3-159-24 (21977)
తతస్తే యజ్ఞపాత్రాణి రత్నాన్యాభరణాని చ।
న్యదధుఃపాండవా రాజన్నాశ్రమే వృషపర్వణః ॥ 3-159-25 (21978)
అతీతానాగతే విద్వాన్కుశలః సర్వధర్మవిత్।
అన్వశాసత్స ధర్మజ్ఞః పుత్రవద్భరతర్షభాన్ ॥ 3-159-26 (21979)
తేఽనుజ్ఞాతా మహాత్మానః ప్రయయుర్దిశముత్తరాం।
`కుష్ణయా సహితా వీరా బ్రాహ్మణైశ్చ మహాత్మభిః 3-159-27 (21980)
తాన్ప్రస్థితానన్వగచ్ఛద్వృషపర్వా మహీపతీన్।
ఉపన్యస్ మహాతేజా విప్రేభ్యః పాండవాంస్తదా ॥ 3-159-28 (21981)
అనుసంసార్య కౌంతేయానాశీర్భిరభినంద్య చ।
వృషపర్వా నివవృతేపంథానముపదిశ్య చ ॥ 3-159-29 (21982)
నానామృగగణైర్జుష్టం కౌంతేయః సత్యవిక్రమః।
పదాతిర్భ్రాతృభిః సార్ధం ప్రాతిష్ఠత యుధిష్ఠిరః ॥ 3-159-30 (21983)
నానాద్రుమనిరోధేషు వసంతః శైలసానుషు।
పర్వతం వివిశుస్తే తం చతుర్థేఽహని పాండవాః ॥ 3-159-31 (21984)
మహాభ్రఘనసంకాశం సలిలోపహితం శుభం।
మణికాంచనరంయం చ శైలం నానాసముచ్ఛ్రయం ॥ 3-159-32 (21985)
`రంయం హిమవతః ప్రస్థం బహుకందరనిర్ఝరం।
శిలావిభంగవికటం లతాపాదపసంకులం' ॥ 3-159-33 (21986)
తే సమాసాద్యపంథానం యతోక్తం వృషపర్వణా।
అనుసస్రుర్యథోద్దేశం పశ్యంతో వివిధాన్నగాన్ ॥ 3-159-34 (21987)
ఉపర్యుపరి శైలస్య గుహాః పరమదుర్గమాః।
సుదుర్గమాంస్తే సుబహూన్సుఖేనైవాభిచక్రముః ॥ 3-159-35 (21988)
ధౌంయః కృష్ణా చ పార్తాశ్చ లోమశశ్చ మహానృషిః।
ఆగచ్ఛన్సహితాస్తత్రన కశ్చిదపి హీయతే ॥ 3-159-36 (21989)
తే మృగద్విజసంఘుష్టం నానాద్రుమలతాయుతం।
శాఖామృగగణైశ్చైవ సేవితం సుమనోరమం ॥ 3-159-37 (21990)
పుణ్యం పద్మసరోపేతం సపల్వలమహావనం।
ఉపతస్థుర్మహాభాగా మాల్యవతం మహాగిరిం ॥ 3-159-38 (21991)
తతః కింపురుషావాసం సిద్ధచారణసేవితం।
దదృశుర్హృషరోమాణాః పర్వతం గంధమాదనం ॥ 3-159-39 (21992)
విద్యాధరానుచరితం కిన్నరీభిస్తథైవ చ।
గజసంఘసమావాసం సింహవ్యాఘ్రగణాయుతం ॥ 3-159-40 (21993)
శరభోన్నాదసంఘుష్టం నానమృగనిషేవితం ॥ 3-159-41 (21994)
తే గంధమాదనవనం తన్నందనవనోపమం।
ముదితాః పాండుతనయా మనోనయననందనం ॥ 3-159-42 (21995)
వివిశుః క్రమశో వీరా అరణ్యం శుభకాననం।
ద్రౌపదీసహితా వీరాస్తైశ్చ విప్రైర్మహాత్మభిః ॥ 3-159-43 (21996)
శృణ్వంతః ప్రీతిజననాన్వల్గూన్మందకలాఞ్శుభాన్।
శ్రోత్రరంయాన్సుమధురాఞ్శబ్దాన్ఖగముఖేరితాన్ ॥ 3-159-44 (21997)
సర్వర్తుఫలభారాఞ్యాన్సర్వర్తుకుసుమోజ్జ్వలాం।
పశ్యంతః పాదపాంస్చాపి ఫలభారావనామితాన్ ॥ 3-159-45 (21998)
ఆంరానాంరాతకాన్ఫుల్లాన్నారికేలాన్సతిందుకాన్।
ముంజాతకాంస్తథాంజీరాందాడిమాన్బీజపూరకాన్ ॥ 3-159-46 (21999)
పనసాఁల్లికుచాన్మోచాః ఖర్జూరానంలవేతసాన్।
పరావతాంస్తథా క్షౌద్రానీపాంశ్చాపి మనోరమాన్ ॥ 3-159-47 (22000)
బేల్వాన్కపిత్థాంజంబూశ్చ కాశ్మరీర్బ్రదరీస్తథా।
పుక్షానుదుంబరవటానశ్వత్థాన్క్షీరికాస్తథా ॥ 3-159-48 (22001)
మల్లాతకానామలకీర్హరీతకబిభీతకాన్।
ఇంగుదాన్కరమర్దాంశ్చ తిందుకాంశ్ మహాఫలాన్ ॥ 3-159-49 (22002)
ఏతానన్యాంశ్చ వివిధాన్గంధమాదనసానుషు।
ఫలైరమృతకల్పైస్తానాచితాన్స్వాదుభిస్తరూపన్ ॥ 3-159-50 (22003)
తథైవ చంపకాశోకాన్కేతకాన్బకులాంస్తథా।
పున్నాగాన్సప్తపర్ణాంశ్చ కర్ణికారాన్సకేతకాన్।
పాటలాన్కుటజాన్రంయాన్మందారేందీవరాంస్తథా ॥ 3-159-51 (22004)
పారిజాతాన్కోవిదారాందేవదారుద్రుమాంస్తథా।
పారిజాతాన్కోవిదారాందేవదారుద్రుమాంస్తథా।
శాలాంస్తాలాంస్తమాలాంశ్చ పిప్పలాన్హింగుకాంస్తథా ॥ 3-159-52 (22005)
చకోరైః శతపత్రైశ్ భృంగరాజైస్తథా శుకైః।
కోకిలైః కలవింకైశ్చ హారితైర్జీవజీవకైః ॥ 3-159-53 (22006)
ప్రియకైశ్చాతకైశ్చైవ తథాఽన్యైర్వివిధైః ఖగైః।
శ్రోత్రరంయం సుమధురం కూజద్భిశ్చాప్యధిష్ఠితాన్ ॥ 3-159-54 (22007)
సరాంసి చ మనోజ్ఞాని సమంతాజ్జలచారిభిః।
కుముదైః పుండరీకైశ్చ తృథా కోకనదోత్పలైః।
కహారైః కమలైశ్చైవ ఆచితాని సమంతతః ॥ 3-159-55 (22008)
కాదంబైశ్చక్రవాకైశ్చ కురరైర్జలకుక్కుటైః।
కారండవైః ప్లవైర్హంసైర్బకైర్మద్గుభిరేవ చ ॥ 3-159-56 (22009)
ఏతైశ్చాన్యైశ్చ కీర్ణాని సమంతాజ్జలచారిభిః।
హృష్టైస్తథా తామరసరసాసవమదాలసైః ॥ 3-159-57 (22010)
పద్మోదరచ్యుతరజఃకింజల్కారుణరంజితైః।
మంజుస్వరైర్మధుకరైర్విరుతాన్కమలాకరాన్ ॥ 3-159-58 (22011)
అపశ్యంస్తే నరవ్యాఘ్రా గంధమాదనసానుషు।
తథైవ పద్మషండైశ్చ మండితాంశ్చ సమంతతః ॥ 3-159-59 (22012)
శిఖండినీభిః సహితాఁల్లతామండలకేషు చ।
మేఘతూర్యరవోద్దామమదనాకులితాన్భృశం ॥ 3-159-60 (22013)
కృత్వైవ కేకామధురం సంగీతం మధురస్వరం।
చిత్రాన్కలాపాన్విస్తీర్య సవిలాసాన్మదాలసాన్ ॥ 3-159-61 (22014)
మయూరాందదృశుర్హృష్టాన్నృత్యతో వనలాలసాన్।
కాంశ్చిత్ప్రియాభిః సహితాన్రమమాణాన్కలాపినః ॥ 3-159-62 (22015)
వల్లీలతాసంకటేషు కుటజేషు స్థితాంస్తథా।
కాంశ్చిచ్చ కుటజానాం తు విటపేషూత్కటానివ ॥ 3-159-63 (22016)
కలాపరుచిరాటోపనిచితాన్ముకుటానివ।
వివరేషు తరూణాం చ రుచిరాందదృశుశ్చ తే ॥ 3-159-64 (22017)
సింధువారాంస్తథోదారాన్మన్మథస్యేవ తోమరాన్।
సువర్ణవర్ణకుసుమాన్గిరీణాం సిఖరేషు చ।
కర్ణికారాన్వికసితాన్కర్ణపూరానివోత్తమాన్ ॥ 3-159-65 (22018)
తథాఽపశ్యన్కురబకాన్వనరాజిషు పుష్పితాన్।
కామవశ్యౌత్సుక్యకరాన్కామస్యేవ శరోత్కరాన్ ॥ 3-159-66 (22019)
తథైవ వనరాజీనాముదారాన్రచితానివ।
విరాజమానాంస్తేఽపశ్యంస్తిలకాంస్తిలకానివ ॥ 3-159-67 (22020)
తథానంగశరాకారాన్సహకారాన్మనోరమాన్।
అపశ్యన్భ్రామరాన్రాజన్మంజరీభిర్విరాజితాన్ ॥ 3-159-68 (22021)
హిరణ్యసదృశైః పుష్యైర్దావాగ్నిసదృశైరపి।
లోహితైరంజనాభైశ్చ వైదూర్యసదృశైరపి।
అతీవ వృక్షా రాజంతే పుష్పితాః శైలసానుషు ॥ 3-159-69 (22022)
తథా సాలాంస్తమాలాంశ్చ పాటలాబకులానపి।
మాలా ఇవ సమాసక్తాః శైలానాం శిఖరేషు చ ॥ 3-159-70 (22023)
విమలస్ఫాటికాభాని పాండురచ్ఛదనైర్ద్విజైః।
కలహంసైరుపేతాని సారసాభిరుతాని చ ॥ 3-159-71 (22024)
సరాంసి బహుశః పార్థా పశ్యంతః శైలసానుషు।
పద్మోత్పలవిమిశ్రాణి సుఖశీతజలాని చ ॥ 3-159-72 (22025)
ఏవం క్రమేణ తే వీరా వీక్షమాణాః సమంతతః।
గన్వంత్యథ మాల్యాని రసవంతి ఫలాని చ ॥ 3-159-73 (22026)
సరాంసి చ మనోజ్ఞాని వృక్షాంశ్చాతిమనోరమాన్।
వివిశుః పాండవాః సర్వేవిస్మయోత్ఫుల్లలోచనాః ॥ 3-159-74 (22027)
కమలోత్పలకహ్లారపుండరీకసుగంధినా।
సేవ్యమానా వనే తస్మన్సుఖస్పర్శేన వాయునా ॥ 3-159-75 (22028)
తతో యుధిష్ఠిరో భీమమాహేదం ప్రీతిమద్వచః।
అహో శ్రీమదిదం భీమ గంధమాదనకాననం ॥ 3-159-76 (22029)
వనే హ్మస్మిన్మనోరంయే దివ్యా కాననజా ద్రుమాః।
లతాశ్చ వివిధాకారాః పత్రపుష్పఫలోపగాః।
భాంత్యేతే పుష్పవికచాః పుంస్కోకిలకులాకులాః ॥ 3-159-77 (22030)
నాత్ర కంటకినః కేచిన్న చ విద్యంత్యపుష్పితాః।
స్నిగ్ధపత్రఫలా వృక్షా గంధమాదనసానుషు ॥ 3-159-78 (22031)
భ్రమరారావమధురా నలినీః ఫుల్లపంకజాః।
విలోడ్యమానా పశ్యేమాః కరిభిః సకరేణుభిః ॥ 3-159-79 (22032)
పశ్యేమాం నలినీం చాన్యాం కమలోత్పలమాలినీం।
స్రగ్ధరాం విగ్రహవతీం సాక్షాచ్ఛ్రియమివాపరాం ॥ 3-159-80 (22033)
నానాకుసుమగంధాఢ్యాస్తస్యేమాః కాననోత్తమే।
ఉపగీయమానా భ్రమరై రాజంతే వనరాజయః ॥ 3-159-81 (22034)
పశ్య భీమ శుభాందేశాందేవాక్రీడాన్సమంతతః।
అమానుషగతిం ప్రాప్తాః సంసిద్ధాః స్మ వృకోదర ॥ 3-159-82 (22035)
లతాభిః పుష్పితాగ్రాభిః పుష్పితాః పాదపోత్తమాః।
సంశ్లిష్టాః పార్థ శోభంతే గంధమాదనసానుషు ॥ 3-159-83 (22036)
శిఖండినీభిశ్చరతాం సహితానాం శిఖండినాం।
నదతాం శృణు నిర్ఘోషం భీమ పర్వతసానుషు ॥ 3-159-84 (22037)
చకోరాః శతపత్రాశ్చ మత్తకోకిలశారికాః।
పత్రిణః పుష్పితానేతాన్సంపతంతి మహాద్రుమాన్ ॥ 3-159-85 (22038)
రక్తపీతారుణాః పార్థ పాదపాగ్రగతాః ఖగాః।
పరస్పరముదీంతే బహవో జీవజీవకాః ॥ 3-159-86 (22039)
హరితారుణవర్ణానాం శాడ్వలానాం సమీపతః।
సారసాః ప్రతిదృశ్యంతే శైలప్రస్రవణేష్వపి ॥ 3-159-87 (22040)
వదంతి మధురా వాచః సర్వభూతమనోరమాః।
భృంగరాజోపచక్రాశ్చ లోహపృష్ఠాః పతత్రిణః ॥ 3-159-88 (22041)
చతుర్విషాణాః పద్మాభాః కుంజరాః సకరేణవః।
ఏతే వైడూర్యవర్ణాభం క్షోభయంతి మహత్సరః ॥ 3-159-89 (22042)
బహుతాలసముత్సేఘాః శైలశృంగపరిచ్యుతాః।
నానాప్రస్రవణేభ్యశ్చ వారిధారాః పతంతి చ ॥ 3-159-90 (22043)
భాస్కరాభప్రభా భీమాః శారదాభ్రఘనోపమాః।
శోభయంతి మహాశైలం నానారజతధాతవః ॥ 3-159-91 (22044)
క్వచిదంజనవర్ణాభాః క్వచిత్కాంచనసన్నిభాః।
ధాతవో హరితాలస్య క్వచిద్ధింగులకస్య చ ॥ 3-159-92 (22045)
మనఃశిలాగుహాశ్చైవ సంధ్యాభ్రనికరోపమాః।
శశలోహితవర్ణాభాః క్వచిద్గైరికధాతవః ॥ 3-159-93 (22046)
సితాసితాభ్రప్రతిమా బాలసూర్యసమప్రభాః।
ఏతే బహువిధాః శైలం శోభయంతి మహాప్రభాః ॥ 3-159-94 (22047)
గంధర్వాః సహ కాంతాభిర్యథేష్టం భీమవిక్రమాః।
దృశ్యంతే శైలశృంగేషు పార్థ కింపురుషైః సహ ॥ 3-159-95 (22048)
గీతానాం సమతాలానాం తథాసాంనాం చ నిఃఖనః।
శ్రూయతే బహుధా భీమ సర్వభూతమనోహరః ॥ 3-159-96 (22049)
మహాగంగాముదీక్షఖ పుణ్యాం దేవనదీం శుభాం।
కలహంసగణైర్జుష్టామృషికిన్నరసేవితాం ॥ 3-159-97 (22050)
ధాతుభిశ్చ సరిద్భిశ్చ కిన్నరైర్మృగపక్షిభిః।
గంధర్వైరప్సరోభిశ్చ కాననైశ్చ మనోరమైః ॥ 3-159-98 (22051)
వ్యాలైశ్చ వివిధాకారైః శతశీర్షైః సమంతతః।
ఉపేతం పశ్య కౌంతేయ శైలరాజమరిందమ ॥ 3-159-99 (22052)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-159-100x (2291)
తే ప్రీతమనసః శూరాః ప్రాప్తా గతిమనుత్తమాం।
నాతృప్యన్పర్వతేంద్రస్య దర్శనేన పరంతపాః ॥ 3-159-100 (22053)
ఉపేతమథ మాల్యైశ్చ ఫలవద్భిశ్చ పాదపైః।
ఆర్ష్టిపేణస్ రాజర్షేరాశ్రమం దదృశుస్తదా ॥ 3-159-101 (22054)
తతస్తే తిగ్మతపసం కృశం ధమనిసంతతం।
పారగం సర్వవిద్యానామార్ష్టిషేణముపాగమన్ ॥ 3-159-102 (22055)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి యక్షయుద్ధపర్వణి ఏకోనషష్ట్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 159 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-159-2 జయం అర్జునం ॥ 3-159-3 కృతోద్దేశః పంచమే వర్షే మయాఽవశ్యమాగంతవ్యమితి కృతసంకేతః ॥ 3-159-4 శ్వేతం కైలాసం ॥ 3-159-7 తత్రాపి దేశే అస్మాభిరితి శేషః। ఉద్దేశః కృతః। సంధిరార్షః ॥ 3-159-12 సుఖోదర్కం సుఖోదయం ॥ 3-159-28 ఉపన్యస్య నివేద్య ॥ 3-159-29 అనుసంసార్య అనుగంయ ॥ 3-159-57 తామరసానాం రసఏవ ఆసవో మద్యం తజ్జేన మదేన అలసాః ॥ 3-159-58 విరుతాన్విశిష్టశబ్దయుతాన్ ॥ 3-159-63 కుటజేషు వృక్షవిశేషేషు। వల్లీనాం రలతాప్రతానాని తైః సంకటేషు కుంజీకృతేషు॥ 3-159-65 సింధువారాన్ పద్మవిశేషాన్ ॥ 3-159-66 కామవశ్యానాం నరాణామౌత్ముక్యకరాన్ ॥ 3-159-76 హే భీమ ॥ 3-159-80 నలినీం సరసీం। కమలోత్పలయోరవాంతరజాతిభేదః। విగ్రహవతీం శరీరవతీం ॥ 3-159-81 తస్య శైలస్య ॥ 3-159-88 భృంగరాజాదయః పక్షివిశేషాః ॥ 3-159-89 చతుర్విషాణాశ్చతుర్దంతాః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 160
॥ శ్రీః ॥
3.160. అధ్యాయః 160
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ఆర్ష్టిపేణరాజర్షిణా యుధిష్ఠిరంప్రతి కైలాసవర్ణనపూర్వకమర్జునాగమనపర్యంతం స్వాశ్రమఏవ నివాసచోదనా ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-160-0 (22056)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-160-0x (2292)
యుధిష్ఠిరస్తమాసాద్య తపసా దగ్ధకిల్బిషం।
అభ్యవాదయత ప్రీతః శిరసా నామ కీర్తయన్ ॥ 3-160-1 (22057)
తతః కృష్ణా చ భీమశ్చ యమౌ చ సుతపస్వినౌ।
శిరోభిః ప్రాప్య రాజర్షిం పరివార్యోపతస్థిరే ॥ 3-160-2 (22058)
తథైవ ధౌంయో ధర్మజ్ఞః పాండవానాం పురోహితః।
యథాన్యాయముపాక్రాంతస్తమృషిం సంశితవ్రతం ॥ 3-160-3 (22059)
అన్వజానాత్స ధర్మజ్ఞో మునిర్దివ్యేన చక్షుషా।
పాండోః పుత్రాన్కురుశ్రేష్ఠానాస్యతామితి చాబ్రవీత్ ॥ 3-160-4 (22060)
కురూణామృపభం ప్రాజ్ఞం పూజయిత్వా మహాతపాః।
సహ భ్రాతృభిరసీనం పర్యపృచ్ఛదనామయం ॥ 3-160-5 (22061)
నానృతే కురుపే భావం కచ్చిద్ధర్మే ప్రవర్తసే।
మాతాపిత్రోశ్చ తే వృత్తిః కచ్చిత్పార్థ న సీదతి ॥ 3-160-6 (22062)
కచ్చిత్తే గురవః సర్వే వృద్ధా వైద్యాశ్చ పూజితాః।
కచ్చిన్న కురుపే భావం పార్థ పాపేషు కర్మసు ॥ 3-160-7 (22063)
సుకృతంప్రతికర్తుం చ కచ్చిద్ధాతుం చ దుష్కృతం।
యథాన్యాయం కురుశ్రష్ఠ జానాసి న వికత్థసే ॥ 3-160-8 (22064)
యథార్హం మానితాః కచ్చిత్త్వయా నందంతి సాధవః।
వనేష్వపి వసన్కచ్చిద్ధర్మమేవానువర్తసే ॥ 3-160-9 (22065)
కచ్చిద్ధౌంయస్త్వదాచారైర్న పార్థ పరితప్యతే।
దానధర్మతపఃశౌచైరార్జవేన తితిక్షయా ॥ 3-160-10 (22066)
పితృపైతామహం వృత్తం కచ్చిత్పార్థానువర్తసే।
కచ్చిద్రాజర్షియాతేన పథా గచ్ఛసి పాండవ ॥ 3-160-11 (22067)
స్వేస్వే కిల కులే జాతే పుత్రే నప్తరి వా పునః।
పితరః పితృలోకస్థాః శోచంతి చ రమంతి చ ॥ 3-160-12 (22068)
కిం తస్య దుష్కృతేఽస్మాభిః సంప్రాప్తవ్యం భవిష్యతి।
కిం చాస్య సుకృతేఽస్మాభిః ప్రాప్తవ్యమితి శోభనం ॥ 3-160-13 (22069)
పితా మాతా తథైవాగ్నిర్గురురాత్మా చ పంచమః।
యస్యైతేపూజితాః పార్థ తస్ లోకావుభౌ జితౌ ॥ 3-160-14 (22070)
[యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-160-15x (2293)
భగవన్నార్య మాఽఽహైతద్యథావద్ధర్మనిశ్చయం।
యథాశక్తి యథాన్యాయం క్రియతే విధివన్మయా ॥ 3-160-15 (22071)
ఆర్ష్టిషేణ ఉవాచ।] 3-160-16x (2294)
అబ్భక్షా వాయుభక్షాశ్చ ప్లవమానా విహాయసా।
జుషంతే పర్వతశ్రేష్ఠమృషయః పర్వసంధిషు ॥ 3-160-16 (22072)
కామినః సహ కాంతాభిః పరస్పరమనువ్రతాః।
దృశ్యంతే శైలశృంగస్థా యథా కింపురుషా నృప ॥ 3-160-17 (22073)
అరజాంసి చ వాసాంసి వసానాః కౌశికాని చ।
దృశ్యంతే బహవః పార్థ గంధర్వాప్సరసాం గణాః ॥ 3-160-18 (22074)
విద్యాధరగణాశ్చైవ స్రగ్విణః ప్రియదర్శనాః।
మహోరగగణాశ్చైవ సుపర్ణాశ్చారణాదయః ॥ 3-160-19 (22075)
అస్య చోపరి శైలస్య శ్రూయతే పర్వసంధిషు।
భేరీపణవశంఖానాం మృదంగానాం చ నిఃఖనః ॥ 3-160-20 (22076)
ఇహస్థైరేవ తత్సర్వం శ్రోతవ్యం భరతర్షభాః।
న కార్యా వః కథంచిత్స్యాత్తత్రాభిగమనే మతిః ॥ 3-160-21 (22077)
న చాప్యతః పరం శక్యం గంతుం భరతసత్తమాః।
విహారస్తత్ర దేవానామమానుషగతిస్తు సా ॥ 3-160-22 (22078)
ఈషచ్చపలకర్మాణం మనుష్యమిహ భారత।
ద్విషంతి సర్వభూతాని తాడయంతి చ రాక్షసాః ॥ 3-160-23 (22079)
అస్యాతిక్రంయ శిఖరం కైలాసస్య యుధిష్ఠిర।
గతిః పరమసిద్ధానాం దేవర్షీణాం ప్రకాశతే ॥ 3-160-24 (22080)
చాపలాద్ధి న గంతవ్యం పార్త యానైస్తతః పరం।
అయఃశూలాదిభిర్ఘ్నంతి రాక్షసాః శత్రుసూదన ॥ 3-160-25 (22081)
అప్సరోభిః పరివృతః సమృద్ధ్యా నరవాహనః।
ఇహ వైశ్రవణస్తాత పర్వసంధిషు దృశ్యతే ॥ 3-160-26 (22082)
శిఖరే తం సమాసీనమధిపం యక్షరక్షసాం।
ప్రేక్షంతే సర్వభూతాని భానుమంతమివోదితం ॥ 3-160-27 (22083)
దేవదానవసిద్ధానాం తథా వైశ్రవణస్య చ।
గిరేః శిఖరముద్యానమిదం భరతసత్తమ ॥ 3-160-28 (22084)
ఉపాసీనస్య ధనదం తుంబురోః పర్వసంధిషు।
గీతసామస్వనస్తాత శ్రూయతే గంధమాదనే ॥ 3-160-29 (22085)
ఏతదేవంవిధం చిత్రమిహ తాత యుధిష్ఠిర।
ప్రేక్షంతే సర్వభూతాని బహుశః పర్వసంధిషు ॥ 3-160-30 (22086)
భుంజానా మునిభోజ్యాని రసవంతి ఫలాని చ।
వసధ్వం పాండవశ్రేష్ఠా యావదర్జునదర్శనాత్ ॥ 3-160-31 (22087)
న తాత చపలైర్భావ్యమిహ ప్రాప్తైః కథంచన।
`చపలః సర్వభూతానాం ద్వేష్యో భవతి మానవః' ॥ 3-160-32 (22088)
ఉషిత్వేహ యథాకామం యథాశ్రద్ధం విహృత్య చ।
తతః శస్త్రజితాం శ్రేష్ఠ పృథివీం పాలయిష్యసి ॥ 3-160-33 (22089)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణిః యక్షయుద్ధపర్వణి షష్ట్యధికతతమోఽధ్యాయః ॥ 160 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-160-4 మునిః ఆర్ష్ఠిషేణః ॥ 3-160-7 వైద్యాః విద్యయా విదితాః ॥ 3-160-8 సుషుక్రనమమాం ఉపకారిణం। దుష్కృతం అపకారిణం హాతుం త్యక్తుం న వికత్థసే జ్ఞాతాస్మీతి న శ్లాఘసే ॥ 3-160-15 యథావత్ మాఽఽహ యథామామాహ ॥ 3-160-16 పర్వసంధిషు ప్రతిపత్పంచదశ్యోరంతరాలే ॥ 3-160-28 ఉద్యానం క్రీడావనయుతం ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 161
॥ శ్రీః ॥
3.161. అధ్యాయః 161
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
కదాచన గరుడపక్షవాతానీతాద్భుతాంబుజదర్శిన్యా ద్రౌపద్యా తాదృశబహుపుష్పానయనం తథా దుష్టయక్షరాక్షసక్షపణం చ ప్రార్థితేన భీమేన తదర్థం గంధమాదనశిఖరారోహణం ॥ 1 ॥ తథా స్వీయశంఖధ్వనిశ్రవణేనాభిద్రుతవతాం మణిమదాదీనాం యుద్ధే హననం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-161-0 (22090)
జనమేజయ ఉవాచ। 3-161-0x (2295)
ఆర్ష్టిషేణాశ్రమే తస్మిన్మమ పూర్వపితామహాః।
పాండోః పుత్రా మహాత్మాన సర్వే దివ్యపరాక్రమాః ॥ 3-161-1 (22091)
కియంతం కాలమవసన్పర్వతే గంధమాదనే।
కించ చక్రుర్మహావీర్యాః సర్వేఽతిబలపౌరుషాః ॥ 3-161-2 (22092)
కాని చాభ్యవహార్యాణి తత్ర తేషాం మహాత్మనాం।
వసతాం లోకవీరాణామాసంస్తద్బ్రూహి సత్తమ ॥ 3-161-3 (22093)
విస్తరేణ చ మే శంస భీమసేనపరాక్రమం।
యద్యచ్చక్రే మహాబాహుస్తస్మిన్హైమవతే గిరౌ ॥ 3-161-4 (22094)
న ఖల్వాసీత్పునర్యుద్ధం తస్ యక్షైర్ద్విజోత్తమ।
`ధనదాధ్యుషితే నిత్యం వసతస్తత్ర పర్వతే' ॥ 3-161-5 (22095)
కచ్చిత్సమాగమస్తేషామాసీద్వైశ్రవణస్య చ।
తత్ర హ్యాయాతి ధనద ఆర్ష్టిషేణో యథాఽబ్రవీత్ ॥ 3-161-6 (22096)
ఏతదిచ్ఛాంయహం శ్రోతుం రవిస్తరేణ తపోధన।
న హి మే శృణ్వతస్తృప్తిరస్తి తేషాం విచేష్టితం ॥ 3-161-7 (22097)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-161-8x (2296)
ఏతదాత్మహితం శ్రుత్వా తస్యాప్రతిమతేజసః।
శాసనం సతతం చక్రుస్తథైవ భరతర్షభాః ॥ 3-161-8 (22098)
భుంజానా మునిభోజ్యాని రసవంతి ఫలాని చ।
శుద్ధబాణహతానాం చ మృగాణాం పిశితాన్యపి ॥ 3-161-9 (22099)
మేధ్యాని హిమవత్పృష్ఠే మధూని వివిధాని చ।
ఏవం తే న్యవసంస్తత్ర పాండవా భరతర్షభాః ॥ 3-161-10 (22100)
తథా నివసతాం తేషాం పంచమం వర్షమభ్యగాత్।
శృణ్వతాం లోమశోక్తాని వాక్యాని వివిధాన్యుత ॥ 3-161-11 (22101)
కృత్యకాల ఉపస్తాస్య ఇతి చోక్త్వా ఘటోత్కచః।
రాక్షసైః సహ సర్వైశ్చ పూర్వమేవ గతః ప్రభో ॥ 3-161-12 (22102)
ఆర్ష్టిషేణాశ్రమే తేషాం వసతాం వై మహాత్మనాం।
అగచ్ఛన్బహవో మాసాః పశ్యతాం మహదద్భుతం ॥ 3-161-13 (22103)
తైస్తత్రవిహరద్భిశ్చ రమమాణైశ్చ పాండవైః।
ప్రీతిమంతో మహాభాగా మునయశ్చారణాస్తథా ॥ 3-161-14 (22104)
ఆజగ్ముః పాండవాంద్రష్టుం శుద్ధాత్మానో యతవ్రతాః।
తే తైః సహ కథాం చక్రుర్ద్రివ్యాం భరతసత్తమాః ॥ 3-161-15 (22105)
తతః కతిపయాహస్సు మహాహ్రదనివాసినం।
ఋద్ధిమంతం మహానాగం సుపర్ణః సహసాఽహరత్ ॥ 3-161-16 (22106)
ప్రాకంపత మహాశైలః ప్రామృద్యంత మహాద్రుమాః।
దదృశుః సర్వభూతాని పాణఅడవాశ్చ తదద్భుతం ॥ 3-161-17 (22107)
తతః శైలోత్తమస్యాగ్రాత్పాండవాన్ప్రతి మారుతః।
అవహత్సర్వమాల్యాని గంధవంతి శుభాని చ ॥ 3-161-18 (22108)
తత్రపుష్పాణి దివ్యాని సుహృద్భిః సహ పాండవాః।
దదృశుః పంచవర్ణాని ద్రౌపదీ చ యశస్వినీ ॥ 3-161-19 (22109)
భీమసేనం తతః కృష్ణా కాలే వచనమబ్రవీత్।
వివిక్తే పర్వతోద్దేశే సుఖాసీనం మహాభుజం ॥ 3-161-20 (22110)
సుపర్ణానిలవేగేన శ్వసనేన మహాబలాత్।
పంచవర్ణాని పాత్యంతే పుష్పాణి భరతర్షభ ॥ 3-161-21 (22111)
`దివ్యావర్ణాని దివ్యాని దివ్యగంధవహాని చ।
మదయంతీవ గంధేన మనో మే భరతర్షభ ॥ 3-161-22 (22112)
యేషాం తు దర్శనాత్స్పర్శాన్సౌరభ్యాచ్చ తథైవ చ।
నశ్యతీవ మనోదుఃఖం మమేదం శత్రుతాపన ॥ 3-161-23 (22113)
ఈదృశైః కుసుమైర్దివ్యైర్దివ్యగంధవహైః శుభైః।
దేవతాన్యర్చయిత్వాఽహమిచ్ఛేయం సంగమం త్వయా ॥ 3-161-24 (22114)
ఇదం తు పురుషవ్యాఘ్ర విశేషేణాంబుజం శుభం।
గంధసంస్థానసంపన్నం మమ మానసవర్ధనం' ॥ 3-161-25 (22115)
ప్రత్యక్షం సర్వలోకస్ నహ్యదృశ్యత మాం ప్రతి ॥ 3-161-26 (22116)
`వాసుదేవసహాయేన వాసుదేవప్రియేణ చ'।
ఖాండవే సత్యసంధేన భ్రాత్రా తవ మహాత్మనా ॥ 3-161-27 (22117)
గంధర్వోరగరక్షాంసి వాసవశ్చ పరాజితః।
హతా మాయావినశ్చోగ్రా ధనుః ప్రాప్తం చ గాండివం ॥ 3-161-28 (22118)
తవాపి సుమహత్తేజో మహద్బాహుబలం చ తే।
అవిషహ్యమనాధృష్యం శక్రతుల్యపరాక్రమ ॥ 3-161-29 (22119)
త్వద్బాహుబలవేగేన త్రాసితాః సర్వరాక్షసాః।
హిత్వా శైలం ప్రపద్యంతాం భీమసేన దిశో దశ ॥ 3-161-30 (22120)
తతః శైలోత్తమస్యాగ్రం చిత్రమాల్యధరం శివం।
వ్యపేతభయసంమోహాః పశ్యంతు సుహృదస్తవ ॥ 3-161-31 (22121)
ఏవం ప్రణిహితం భీమ చిరాత్ప్రభృతిమే మనః।
ద్రష్టుమిచ్ఛామి శైలాగ్రం త్వద్బాహుబలమాశ్రితా ॥ 3-161-32 (22122)
`ఇచ్ఛామి చ నరవ్యాఘ్ర పుష్పం ప్రత్యక్షమీదృశం।
ఆనీయమానం క్షిప్రం వై త్వయా భరతసత్తమ' ॥ 3-161-33 (22123)
తతః క్షిప్తమివాత్మానం ద్రౌపద్యా స పరంతపః।
నామృష్యత మహాబాహుః ప్రహారమివసద్గజః ॥ 3-161-34 (22124)
సింహర్షభగతిః శ్రీమానుదారః కనకప్రభః।
మనస్వీ బలవాందృష్టో మానీ భూరశ్చ పాండవః ॥ 3-161-35 (22125)
లోహితాక్షః పృథువ్యంసో మత్తవారణవిక్రమః।
సింహదంష్ట్రో వృషస్కంధః సాలపోత ఇవోద్గతః ॥ 3-161-36 (22126)
మహాత్మా చారుసర్వాంగ కంబుగ్రీవో మహాహనుః।
రుక్మపృష్ఠం ధనుః ఖంగం తూణాంశ్చాపి పరామృశన్ ॥ 3-161-37 (22127)
సకేసరీవ చోత్సిక్తః ప్రభిన్న ఇవ వారణః।
వ్యపేతభయసంమోహః శైలమభ్యపతద్బలీ ॥ 3-161-38 (22128)
తం మృగేంద్రమివాయాంతం ప్రభిన్నమివ వారణం।
దదృశుః సర్వభూతాని పార్థం ఖంగధనుర్ధరం ॥ 3-161-39 (22129)
ద్రౌపద్యా వర్ధయన్హర్షం గదామాదాయ పాండవః।
వ్యపేతభయసంమోహః శైలరాజం సమావిశత్ ॥ 3-161-40 (22130)
న గ్లానిర్న చ కాతర్యం న వైక్లవ్యం న మత్సరః।
కదాచిజ్జుషతే పార్థమాత్మజం మాతరిశ్వనః ॥ 3-161-41 (22131)
తదేకాయనమాసాద్య విషమం భీమదర్శనం।
బహుతాలోచ్ఛ్రయం శృంగమారురోహ మహాబలః ॥ 3-161-42 (22132)
స కిన్నరమహానాగమునిగంధర్వరాక్షసాన్।
హర్షయన్పర్వతస్యాగ్రమారురోహ మహాబలః ॥ 3-161-43 (22133)
తతో వైశ్రవణావాసం దదర్శ భరతర్షభః।
కాంచనైః స్ఫాటికైశ్చైవ వేశ్మభిః సమలంకృతం ॥ 3-161-44 (22134)
[ప్రాకారేణ పరిక్షిప్తం సౌవర్ణేన సమంతతః।
సర్వరత్నద్యుతిమతా సర్వోద్యానవతా తథా ॥ 3-161-45 (22135)
శైలాదభ్యుచ్ఛ్రయవతా చయాట్టాలకశోభినా।
ద్వారతోరణనిర్వ్యూహధ్వజసంవాహశోభినా ॥ 3-161-46 (22136)
విలాసినీభిరత్యర్థం నృత్యంతీభిః సమంతతః।
వాయునా ధూయమానాభిః పతాకాభిరలంకృతం ॥ 3-161-47 (22137)
ధనుష్కోటిమవష్టభ్య వక్రభావేన బాహునా।
పశ్యమానః సఖేదేన ద్రవిణాధిపతేః పురం ॥] 3-161-48 (22138)
మోదయనసర్వభూతాని గంధమాదనసంభవః।
సర్వగంధవహస్తత్ర మారుతః సుసుఖో వవౌ ॥ 3-161-49 (22139)
చిత్రా వివిధవర్ణాభాశ్చిత్రమంజరిధారిణః।
అచింత్యా వివిధాస్తత్ర ద్రుమాః పరమశోభినః ॥ 3-161-50 (22140)
రత్నజాలపరిక్షిప్తం చిత్రమాల్యవిభూషితం।
రాక్షసాధిపతేః స్థానం దదృశే భరతర్షభః ॥ 3-161-51 (22141)
గదాఖంగధనుష్పాణిః సమభిత్యక్తజీవితః।
భీమసేనో మహాబాహుస్తస్థౌ గిరివాచలః ॥ 3-161-52 (22142)
తతః శంఖముపాధ్మాయ ద్విషతాం రోమహర్షణం।
జ్యాఘోషం తలశబ్దం చ కృత్వా భూతాన్యమోహయత్ ॥ 3-161-53 (22143)
తతః ప్రహృష్టరోమాణస్తం శబ్దమభిదుద్రువుః।
యక్షరాక్షసగంధర్వాః పాండవస్య సమీపతః ॥ 3-161-54 (22144)
గదాపరిఘనిస్త్రింశశూలశక్తిపరశ్వథాః।
ప్రగృహీతా వ్యరోచంత యక్షరాక్షసబాహుభిః ॥ 3-161-55 (22145)
తతః ప్రవవృతే యుద్ధం తేషాం తస్య చ భారత ॥ 3-161-56 (22146)
తైః ప్రయుక్తాన్మహామాయైః శూలశక్తిపరశ్వథాన్।
భల్లైర్భీమః ప్రచిచ్ఛేద భీమవేగతరైస్తతః ॥ 3-161-57 (22147)
అంతరిక్షగతానాం చ భూమిష్ఠానాం చ గర్జతాం।
శరైర్వివ్యాధ గాత్రాణఇ రాక్షసానాం మహాబలః ॥ 3-161-58 (22148)
`శోణితస్య తతః పేతుర్ఘనానామివ భారత।'
గాత్రేభ్యః ప్రచ్యుతా ధారా రాక్షసానాం సమంతతః'।
స లోహితమహావష్టిమభ్యవర్షన్మహాబలః ॥ 3-161-59 (22149)
గదాపరిఘపాణీనాం రక్షసాం కాయసంభవా।
కాయేభ్యః ప్రచ్యుతా ధారా రాక్షసానాం సమంతతః ॥ 3-161-60 (22150)
భీమబాహుబలోత్సృష్టైరాయుధైర్యక్షరక్షసాం।
వినికృత్తాని దృశ్యంతే శరీరాణి శిరాంసి చ ॥ 3-161-61 (22151)
ప్రచ్ఛాద్యమానం రక్షోభిః పాండవం ప్రియదర్శనం।
దదృశుః సర్వభూతాని సూర్యమభ్రగణైరివ ॥ 3-161-62 (22152)
స రశ్మిభిరివాదిత్యః శరైరరినిపాతిభిః।
సర్వానార్చ్ఛన్మహాబాహుర్బలవాన్సత్యవిక్రమః ॥ 3-161-63 (22153)
అభితర్జయమానాశ్చ రువంతశ్ మహారవాన్।
సన్నాహం భీమసేనస్య దదృశుః సర్వరాక్షసాః ॥ 3-161-64 (22154)
తే హి విక్షతసర్వాంగా భీమసేనభయార్దితాః।
భీమమార్తస్వరం చక్రుర్విప్రకీర్ణమహాయుధాః ॥ 3-161-65 (22155)
ఉత్సృజ్య తే గదాశూలానసిశక్తిపరశ్వథాన్।
దక్షిణాం దిశమాజగ్ముస్త్రాసితా దృఢధన్వనా ॥ 3-161-66 (22156)
తత్ర శూలగదాపాణిర్వ్యూఢోరస్కో మహాభుజః।
సఖా వైశ్రవణస్యాసీన్మణిమాన్నామ రాక్షసః ॥ 3-161-67 (22157)
దర్శయన్స ప్రతీకారం పౌరుషం చ మహాబలః।
స తాందృష్ట్వా పరావృత్తాన్స్మయమాన ఇవాబ్రవీత్ ॥ 3-161-68 (22158)
ఏకేన బహవః సంఖ్యే మానుషేణ పరాజితాః।
ప్రాప్య వైశ్రవణావాసం కిం వక్ష్యథ ధనేశ్వరం ॥ 3-161-69 (22159)
ఏవమాభాష్ తాన్సర్వానభ్యవర్తత రాక్షసః।
శక్తిశూలగదాపాణిరభ్యధావత్స పాండవం ॥ 3-161-70 (22160)
తమాపతంతం వేగేన ప్రభిన్నమివ వారణం।
వత్సదంతైస్త్రిభిః పార్శ్వే భీమసేనః సమార్దయత్ ॥ 3-161-71 (22161)
మణిమానపి సంక్రుద్ధః ప్రగృహ్య మహతీం గదాం।
ప్రాహిణోద్భీమసేనాయ పరిగృహ్య మహాబలః ॥ 3-161-72 (22162)
విద్యుద్రూపాం మహాఘోరామాకాశే మహతీం గదాం।
శరైర్బహుభిరానర్ఛద్భీమసేనః శిలాశితైః ॥ 3-161-73 (22163)
ప్రత్యహన్యంత తే సర్వేగదామాసాద్య సాయకాః।
న వేగం ధారయామాసుర్గదావేగస్య వేగితాః ॥ 3-161-74 (22164)
గదాయుద్ధసమాచారం బుధ్యమానః స వీర్యవాన్।
వ్యంసయామాస తం తస్య ప్రహారం భీమవిక్రమః ॥ 3-161-75 (22165)
తతః శక్తిం మహాఘోరాం రుక్మదండామయస్మయీం।
తస్మిన్నేవాంతరే ధీమాన్ప్రచిక్షేప స రాక్షసః ॥ 3-161-76 (22166)
సా భుజం భీమనిర్హ్రాదా భిత్త్వాభీమస్ దక్షిణం।
సాగ్నిజ్వాలా మహారౌద్రా పపాత సహసా భువి ॥ 3-161-77 (22167)
సోఽతివిద్ధో మహేష్వాసః శక్త్యాఽమితపరాక్రమః।
గదాం జగ్రాహ కౌంతేయో గదాయుద్ధవిశారదః ॥ 3-161-78 (22168)
రుక్మపట్టపినద్ధాం తాం శత్రూణాం భయవర్ధినీం।
ప్రగృహ్యాథ నదన్భీమః శైక్యాం సర్వాయసీం గదాం।
తరసా చాభిదుద్రావ మణిమంతం మహాబలం ॥ 3-161-79 (22169)
దీప్యమానం మహాశూలం ప్రగృహ్య మణిమానపి।
ప్రాహిణోద్భీమసేనాయ వేగేన మహతా నదన్ ॥ 3-161-180 (22170)
భంక్త్వా శూలం గదాగ్రేణ గదాయుద్ధవిభాగవిత్।
అభిదుద్రావ తం తూర్ణం గరుత్మానివ పన్నగం ॥ 3-161-81 (22171)
సోఽంతరిక్షమవప్లుత్య విధూయ సహసా గదాం।
ప్రచిక్షేప మహాబాహుర్వినద్య రణమూర్ధని ॥ 3-161-82 (22172)
సేంద్రాశనిరివేంద్రేణ విసృష్టా వాతరహసా।
హత్వా రక్షః క్షితిం ప్రాప్య కృత్యేవ నిపపాత హ ॥ 3-161-83 (22173)
తం రాక్షసం బీమబలం భీమసేనబలాహతం।
దదృశుః సర్వభూతాని సింహేనేవ గవాంపతిం ॥ 3-161-84 (22174)
తం ప్రేక్ష్య నిహతం భూమౌ హతశేషా నిశాచరాః।
భీమమార్తస్వరం కృత్వా జగ్ముః ప్రాచజీం దిశం ప్రతి ॥ 3-161-85 (22175)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి యక్షయుద్ధపర్వణి ఏకషష్ట్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-161-34 సద్గవ ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 3-161-36 పృథూ విశిష్టౌ అంసౌ యస్యస పృథువ్యంసః ॥ 3-161-41 గ్లానిః శ్రమః. కాతర్యం భయం। వైక్లవ్యమనుత్సాహః। మత్సరః పరోత్కర్షాసహిష్ణుత్వం ॥ 3-161-42 ఏకాయనం వామదక్షిణసంచారశూన్యం ॥ 3-161-45 పరిక్షిప్తం పరిత ఆవృతం ॥ 3-161-46 చయాట్టాలకశోభినా। చయః ప్రకారస్య మూలబంధః। అట్టాలకః ఉపరిగృహం। తోరణం వహిర్ద్వారం। నిర్వ్యూహః నాగదంతాఖ్యం గృహాన్నిర్గతం దారు ॥ 3-161-48 వక్రభావేన వక్రేణ బాహునా ఉపలక్షితః। ఖేదేన తద్దర్శనాత్ఖసంపాత్స్మరణం తేన. ద్రవిణాధిపతేః ధనాధిపతేః ॥ 3-161-51 దదృశే దదర్శ ॥ 3-161-64 న మోహం భీమసేనస్యేతి ఝ. పాఠః ॥ 3-161-68 అదర్శయదాధీకారమితి ఝ. పాఠః ॥ 3-161-69 సంఖ్యే సంగ్రామే ॥ 3-161-74 ప్రత్యహన్యంత ప్రతిహతాః। వేగితాః వేగవంతోపి। గదావేగస్య గదాయాం వేగోఽత్యభ్యాసో యస్య తస్య ॥ 3-161-75 సః భీమః। వ్యంసయామాస వ్యర్థీచకార ॥ 3-161-76 అయస్మయీ అయోమయీం ॥ 3-161-79 శైక్యాం శీకయతి శత్రున్పరాభవతీతి శైక్యా। శీకయతేర్ఋహలోర్ణ్యదితి ణ్యత్। తతః స్వార్థికోణ్ ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 162
॥ శ్రీః ॥
3.162. అధ్యాయః 162
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
భీమాదర్శనేన దుర్మనాయమానైర్యుధిష్ఠిరాదిభిః పర్వతాగ్రారోహణేన భీమసమీపగమనం ॥ 1 ॥ భీమహతావశిష్టైర్నివేదితమణిమదాదివధేన కుబేరేణ యుయుత్సయా భీమంప్రత్యాగమనం ॥ 2 ॥ తత్రయుధిష్ఠిరాదిదర్శనేన శాంతమన్యునా తేన తాన్ప్రతి స్వస్యాగ స్త్యశాపావాసికథనపూర్వకం భీమసేనకార్యానుమోదనం ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-162-0 (22176)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-162-0x (2297)
శ్రుత్వా బహువిధైః శబ్దైర్నాద్యమానాం గిరేర్గుహాం।
అజాతశత్రుః కౌంతేయో మాద్రీపుత్రావుభావపి ॥ 3-162-1 (22177)
ధౌంయః కృష్ణా చ విప్రాశ్చ సర్వే చ సుహృదస్తథా।
భీమసేనమపశ్యంతః సర్వే విమనసోఽభవన్ ॥ 3-162-2 (22178)
ద్రౌపదీమార్ష్టిషేణాయ సంప్రధార్య మహారథాః।
సహితాః సాయుధాః శూరాః శైలమారురుహుస్తదా ॥ 3-162-3 (22179)
తతః సంప్రాప్య శైలాగ్రం వీక్షమాణా మహారథాః।
దదృశుస్తే మహేష్వాసా భీమసేనమరిందమం ॥ 3-162-4 (22180)
స్ఫురతశ్చ మహాకాయాన్గతసత్వాంశ్చ రాక్షసాన్।
మహాబలాన్మహాసత్వాన్భీమసేనేవ పాతితాన్ ॥ 3-162-5 (22181)
శుశురతశ్చ మహాకాయాన్గతసత్వాంశ్చ రాక్షసాన్।
మహాబలాన్మహాసత్వాన్భీమసేనేన పాతితాన్ ॥ 3-162-6 (22182)
తతస్తే సమతిక్రంయ పరిష్వజ్య వృకోదరం।
తత్రోపవివిశుః పార్థాః ప్రాప్తా గతిమనుత్తమాం ॥ 3-162-7 (22183)
తైశ్చతుర్భిర్మహేష్వాసైర్గిరిశృంగమశోభత।
లోకపాలైర్మహాభాగైర్దివం దేవవరైరివ ॥ 3-162-8 (22184)
కుబేరసదనం దృష్ట్వా రాక్షసాంశ్చ నిపాతితాన్।
భ్రాతా భ్రాతరమాసీనమథోవాచ యుధిష్ఠిరః ॥ 3-162-9 (22185)
సాహసాద్యదివా మోహాద్బీమ పాపమిదం కృతం।
నైతత్తే సదృశం వీర మునేరివ మృషా వధాః ॥ 3-162-10 (22186)
రాజద్విష్టం న కర్తవ్యమితి ధర్మవిదో విదుః।
త్రిదశానామిదం ద్విష్టం భీమసేన త్వయా కృతం ॥ 3-162-11 (22187)
అర్థధర్మావనాదృత్య యః పాపే కురుతే మనః।
కర్మణాం పార్థ పాపానాం స ఫలం విందతే ధ్రువం ॥ 3-162-12 (22188)
`సాహసంవత భద్రం తే దేవానామపి చాప్రియం'।
పునరేవం న కర్తవ్యం మమ చేదిచ్ఛసి ప్రియం ॥ 3-162-13 (22189)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-162-14x (2298)
ఏవముక్త్వా స ధర్మాత్మా భ్రాతా భ్రాతరమచ్యుతం।
`భీమసేనం మహాబాహుమప్రధృష్యపరాక్రమం' ॥ 3-162-14 (22190)
అర్థతత్త్వవిభాగజ్ఞః కుంతీపుత్రో యుధిష్ఠిరః।
విరామ మహాతేజాస్తమేవార్థం విచింతయన్ ॥ 3-162-15 (22191)
తతస్తే హతశిష్టా యే భీమసేనేన రాక్షసాః।
సహితాః ప్రత్యపద్యంత కుబేరసదనం ప్రతి ॥ 3-162-16 (22192)
తే జవేన మహావేగాః ప్రాప్య వైశ్రవణాలయం।
భీమమార్తస్వరం చక్రుర్భీమసేనభయార్దితాః ॥ 3-162-17 (22193)
న్యస్తశస్త్రాయుధాః క్లాంతాః శోణితాక్తపరిచ్ఛదాః।
ప్రకీర్ణమూర్ధజా రాజన్యక్షాధిపతిమబ్రువన్ ॥ 3-162-18 (22194)
గదాపరిఘనిస్త్రింసతోమరప్రాసయోధినః।
రాక్షసా నిహతాః సర్వే తవ దేవపురఃసరాః ॥ 3-162-19 (22195)
ప్రమృద్యతరసా శైలం మానుషేణ ధనేశ్వర।
ఏకేన నిహతాః సంఖ్యే గతాః క్రోధవశా గణాః ॥ 3-162-20 (22196)
ప్రవరా రాక్షసేంద్రాణాం యక్షాణాం చ నరాధిప।
శేరతే నిహతా దేవ గతసత్వాః పరాసవః ॥ 3-162-21 (22197)
భగ్నః శైలో వయం భగ్నా మణిమాంస్తే సఖా హతః।
మానుషేణం కృతం కర్మ విధత్స్వ యదనంతరం ॥ 3-162-22 (22198)
స తచ్ఛ్రుత్వా తు సంక్రుద్ధః సర్వయక్షగణాధిపః।
కోపసంరక్తనయనః కథమిత్యబ్రవీద్వచః ॥ 3-162-23 (22199)
ద్వితీయమపరాధ్యంతం భీమం శ్రుత్వా ధనేశ్వరః।
చుక్రోధ యక్షాధిపతిర్యుజ్యతామితి చాబ్రవీత్ ॥ 3-162-24 (22200)
అథాభ్రఘనసంకాశం గిరికూటమివోచ్ఛ్రితం।
రథం సంయోజయామాసుర్గర్ంధైవర్హేమమాలిభిః ॥ 3-162-25 (22201)
తస్య సర్వగుణోపేతా విమలాక్షా హయోత్తమాః।
తేజోబలగుణోపేతా నానారత్నవిభూషితాః।
శోభమానా రథే యుక్తాస్తరిష్యంత ఇవాశుగాః ॥ 3-162-26 (22202)
`తతస్తే తు మహాయక్షాః క్రుద్ధం దృష్ట్వా ధనేశ్వరం'।
హర్షయామాసురన్యోన్యమింగితైర్విజయావహైః ॥ 3-162-27 (22203)
స తమాస్థాయ భగవాన్రాజరాజో మహారథం।
ప్రయయౌ దేవగనధర్వైః స్తూయమానో మహాద్యుతిః ॥ 3-162-28 (22204)
తం ప్రయాంతం మహాత్మానం సర్వే యక్షా ధనాధిపం।
`అనుజగ్ముర్మహాత్మానం ధనదం ఘోరదర్శనాః' ॥ 3-162-29 (22205)
రక్తాక్షా హేమసంకాశా మహాకాయా మహాబలాః।
సాయుధా బద్ధనిస్త్రింశా యక్షా బహుశతాయుధాః ॥ 3-162-30 (22206)
తే జవేన మహావేగాః ప్లవమానా విహాయసా।
గంధమాదనమాజగ్ముః ప్రకర్షంత ఇవాంబరం ॥ 3-162-31 (22207)
తత్కేసరిమహాజాలం ధనాధిపతిపాలితం।
`రంయం చైవ గిరేః శృంగమాసేదుర్యత్రపాండవాః' ॥ 3-162-32 (22208)
కుబేరం చ మహాత్మానం యక్షరక్షోగణావృతం।
దదృశుర్హృష్టరోమాణః పాండవాః ప్రియదర్శనం ॥ 3-162-33 (22209)
కుబేరస్తు మహాసత్వాన్పాండోః పుత్రాన్మహారథాన్।
ఆత్తకార్ముకనిస్త్రింశాందృష్ట్వా ప్రీతోఽభవత్తదా ॥ 3-162-34 (22210)
`సర్వే చేమే నరవ్యాఘ్రాః పురందరసమౌజసః।'
దేవకార్యం కరిష్యంతి హృదయేన తుతోష హ ॥ 3-162-35 (22211)
తే పక్షిణ ఇవాపేతుర్గిరిశృంగం మహాజవాః।
తస్థుస్తేషాం సకాశే వై ధనేశ్వరపురఃసరాః ॥ 3-162-36 (22212)
తతస్తం హృష్టమనసం పాండవాన్ప్రతి భారత।
సమీక్ష్యయక్షగంధర్వా నిర్వికారమవస్థితాః ॥ 3-162-37 (22213)
పాండవాశ్చ మహాత్మానః ప్రణంయ ధనదం ప్రభుం।
నకులః సహదేవశ్ ధర్మపుత్రశ్చ ధర్మవిత్ ॥ 3-162-38 (22214)
అపరాద్ధమివాత్మానం మన్యమానా మహారథాః।
తస్థుః ప్రాంజలయః సర్వే పరివార్య ధనేశ్వరం ॥ 3-162-39 (22215)
శయ్యాసనయుతం శ్రీమత్పుష్పకం విశ్వకర్మణా।
విహితం చిత్రపర్యంతమాతిష్ఠత ధనాధిపః ॥ 3-162-40 (22216)
తమాసీనం మహాకాయాః శంకుకర్ణా మహాజవాః।
ఉపోపవివిశుర్యక్షా రాక్షసాశ్ సహస్రశః ॥ 3-162-41 (22217)
శతశశ్చాపి గంధర్వాస్తథైవాప్సరసాం గణాః।
పరివార్యోపతిష్ఠంతి యథా దేవాః శతక్రతుం ॥ 3-162-42 (22218)
కాంజనీం శిరసా బిభ్రద్భీమసేనః స్రజం శుభాం।
బాణఖంగధనుష్పాణిరుదైక్షత ధనాధిపం ॥ 3-162-43 (22219)
న భీర్భీమస్య న గ్లానిర్విక్షతస్యాపి రాక్షసైః।
ఆసీత్తస్యామవస్తాయాం కుబేరమపి పశ్యతః ॥ 3-162-44 (22220)
ఆదదానం శితాన్బాణాన్యోద్ధుకామమవస్థితం।
దృష్ట్వా భీమం ధర్మసుతమబ్రవీన్నరవాహనః ॥ 3-162-45 (22221)
విదుస్త్వాం సర్వభూతాని పార్థ భూతహితే రతం।
నిర్భయశ్చాపిశైలాగ్రే వస త్వం సహ బంధుభిః ॥ 3-162-46 (22222)
న చ మన్యుస్త్వయా కార్యో భీమసేనస్య పాండవ।
కాలేనైతే హతాః పూర్వం నిమిత్తమనుజస్తవ ॥ 3-162-47 (22223)
వ్రీడా చాత్రన కర్తవ్యా సాహసం యదిదం కృతం।
దృష్టశ్చాపి సురైః పూర్వంవినాశో యక్షరక్షసాం ॥ 3-162-48 (22224)
న భీమసేనే కోపో మే ప్రీతోస్మి భరతర్షభ।
కర్మణా భీమసేనస్య మమ తుష్టిరభూత్పురా ॥ 3-162-49 (22225)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-162-50x (2299)
స ఏవముక్త్వా రాజానం భీమసేనమభాషత।
నైతన్మనసి మే తాత వర్తతే కురుసత్తమ ॥ 3-162-50 (22226)
యదిదం సాహసం భీమ కృష్ణార్థే కృతవానసి।
మామనాదృత్య దేవాంశ్చ వినాశం యక్షరక్షసాం ॥ 3-162-51 (22227)
స్వబాహుబలమాశ్రిత్య తేనాహం ప్రీతిమాంస్త్వయి।
శాపాదద్య వినిర్ముక్తో ఘోరాదస్మాద్వృకోదర ॥ 3-162-52 (22228)
అహం పూర్వమగస్త్యేన క్రుద్ధేన పరమర్షిణా।
శప్తోఽపరాధే కస్మింశ్చిత్తస్యైషా నిష్కృతిర్ధ్రువం ॥ 3-162-53 (22229)
దృష్టో హి మమ సంక్లేశః పురా పాండవనందన।
న తవాత్రాపరాధోస్తి కథంచిదపి పాండవ ॥ 3-162-54 (22230)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-162-55x (2300)
కథం శప్తోసి భగవన్నగస్త్యేన మహాత్మనా।
శ్రోతుమిచ్ఛాంయహం దేవ యథైతచ్ఛాపకారణం ॥ 3-162-55 (22231)
ఇదం చాశ్చర్యభూతం మే యత్క్రోధాత్తస్ ధీమతః।
తదైవ త్వం న నిర్దగ్ధః సబలః సపదానుగః ॥ 3-162-56 (22232)
ధనేశ్వర ఉవాచ। 3-162-57x (2301)
దేవతానామభూన్మంత్రః కుశావత్యాం నరేశ్వర ॥ 3-162-57 (22233)
వృతస్తత్రాహమగమం మహాపద్మశతైస్త్రిభిః।
యక్షాణఆం ఘోరరూపాణాం వివిధాయుధధారిణాం ॥ 3-162-58 (22234)
అధ్వన్యహమథాపశ్యమగస్త్యమృపిసత్తమం।
ఉగ్రం తపస్తప్యభానం యమునాతీరమాశ్రితం।
నానాపక్షిగణాకీర్ణం పుష్పితద్రుమశోభితం ॥ 3-162-59 (22235)
తమూర్ద్వబాహుం దృష్ట్వైవ సూర్యస్యాభిముఖే స్థితం।
తేజోరాశిం దీప్యమానం హుతాశనమివైధితం ॥ 3-162-60 (22236)
రాక్షసాధిపతిః శ్రీమాన్మణిమాన్నామ మే సఖా।
మౌర్క్యాదజ్ఞానభావాచ్చ దర్పాన్మోహాచ్చ పార్థివ ॥ 3-162-61 (22237)
న్యష్ఠీవదాకాశగతో మహర్షేస్తస్య మూర్ధని।
తతః క్రుద్ధః స భగవానువాచేదం తపోధనః ॥ 3-162-62 (22238)
మామవజ్ఞాయ దుష్టాత్మా యస్మాదేష సఖా తవ।
ధర్షణాం కృతవానేతాం పశ్యతస్తే ధనేశ్వర ॥ 3-162-63 (22239)
త్వం చాప్యేభిర్హతైః సైన్యైః క్లేశం ప్రాప్నుహి దుర్భతే।
తమేవ మానుషం దృష్ట్వాకిల్విషాద్విప్రమోక్ష్యసే ॥ 3-162-64 (22240)
సైన్యానాం తు తవైతేషాం పుత్రపౌత్రబలాన్వితం।
న శాపం ప్రాప్యతే ఘోరం గచ్ఛ తేఽఽజ్ఞాం కరిష్యతి ॥ 3-162-65 (22241)
ఏష శాపో మయా ప్రాప్తః ప్రాక్తస్మాదృషిసత్తమాత్।
స భీమేన మహారాజ భ్రాత్రా తవ విమోక్షితః ॥ 3-162-66 (22242)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి యక్షయుద్ధపర్వణి ద్విషష్ట్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 162 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-162-3 సంప్రధార్య రక్షార్థం సమర్ప్య ॥ 3-162-10 మునేరివ వనవాసినస్తే తవైతత్ సదృశం నోచితం। యత్ మృషా నిర్నిమిత్తం. వధో రక్షసాం హింసా ॥ 3-162-16 సహితా మిలితాః ॥ 3-162-24 యుజ్యతాం రథ ఇవి శేషః ॥ 3-162-25 అభ్రఘనః సజలమేఘః। గంధర్వైర్హయైర్యోజయామాసుః యక్షా ఇతి శేషః ॥ 3-162-26 విమలాక్షాః దశావర్తశుద్ధాః ॥ 3-162-48 దృష్టో జ్ఞాతః ॥ 3-162-54 మమ మయా। సంక్లేశో భావిదుఃఖం ॥ 3-162-57 కుశావత్యాం కుశస్థలీసంజ్ఞే దేశవిశేషే ॥ 3-162-60 ఏధితం సమిద్ధం ॥ 3-162-61 మౌర్ఖ్యాత్ విచారాక్షమత్వాత్। అతఏవ అగస్త్యోయమిత్యజ్ఞానభావాత్। మౌర్ఖ్యమపి దర్పాత్సంపత్తిగర్వాత్। సోపి మోహాత్ సంపత్తేర్నశ్వరత్వాజ్ఞానాత్ ॥ 3-162-62 న్యష్ఠీవత్ థూత్కృతవాన్ ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 163
॥ శ్రీః ॥
3.163. అధ్యాయః 163
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
కుబేరేణ యుధిష్ఠిరానుశాసనపూర్వకం స్వభవనగమనం ॥ 1 ॥ కుబేరాజ్ఞయా రాక్షసపూజితైర్యుధిష్ఠిరాదిభిస్తద్రాత్రౌ తద్గృహే సుఖవాసః ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-163-0 (22243)
ధనద ఉవాచ। 3-163-0x (2302)
యుధిష్ఠిర ధృతిర్దాక్ష్యం దేశకాలపరాక్రమాః।
లోకతంత్రవిధానానామేష పంచవిధో విధిః ॥ 3-163-1 (22244)
ధృతిమంతశ్చ దక్షాశ్చ స్వే స్వే కర్మణి భారత।
పరాక్రమవిధానజ్ఞా నరాః కృతయుగేఽభవన్ ॥ 3-163-2 (22245)
ధృతిమాందేశకాలజ్ఞః సర్వధర్మవిధానవిత్।
క్షత్రియః క్షత్రియశ్రేష్ఠ శాస్తి వై పృథివీమను ॥ 3-163-3 (22246)
య ఏవం వర్తతే పార్థ పురుషః సర్వకర్మసు।
స లోకే లభతే వీర యశః ప్రేత్య చ సద్గతిం ॥ 3-163-4 (22247)
దేశకాలాంతరప్రేప్సుః కృత్వా శక్రః పరాక్రమం।
సంప్రాప్తస్త్రిదివే రాజ్యం వృత్రహా వసుభిః సహ ॥ 3-163-5 (22248)
[యస్తు కేవలసంరంభాత్ప్రపాతం న నిరీక్షతే।]
పాపాత్మా పాపబుద్ధిర్యః పాపమేవానువర్తతే।
కర్మణామవిభాగజ్ఞః ప్రేత్య చేహ వినశ్యతి ॥ 3-163-6 (22249)
అకాలజ్ఞః సుదుర్మేధాః కార్యాణామవిశేషవిత్।
వృథాచారసమారంభః ప్రేత్య చేహ వినశ్యతి ॥ 3-163-7 (22250)
సాహసే వర్తమానానాం నికృతీనాం దురాత్మనాం।
సర్వేషామర్థలిప్సూనాం పాపో భవతి నిశ్చయః ॥ 3-163-8 (22251)
అధర్మజ్ఞోఽవలిప్తశ్చ బాలబుద్ధిరమర్షణః।
నిర్భయో భీమసేనోఽయం తం శాధి పురుషర్షభ ॥ 3-163-9 (22252)
ఆర్ష్టిషేణస్ రాజర్షేః ప్రాప్య భూయస్త్వమాశ్రమం।
తమిస్రాం ప్రథమాం తత్ర వీతశోకభయో వస ॥ 3-163-10 (22253)
అలకాం సహ గంధర్వైర్యక్షైశ్చ సహ కిన్నరైః।
`గమిష్యామి మహాబాహో త్వం చాపి బదరీం వ్రజ' ॥ 3-163-11 (22254)
మన్నియుక్తా మనుష్యేంద్ర సర్వే చ గిరివాసినః।
రక్షంతు త్వాం మహాబాహో సహితం ద్విజసత్తమైః ॥ 3-163-12 (22255)
సాహసేషు చ సంతిష్ఠంస్త్వయా శైలే వృకోదరః।
వార్యతాం సాధ్వయం రాజంస్త్వయా ధర్మభృతాంవర ॥ 3-163-13 (22256)
ఇతః పరం చ వో రాజంద్రక్ష్యంతి వనగోచరాః।
ఉపశ్థాస్యంతి వో రాజన్రక్షిష్యంతే చ వః సదా ॥ 3-163-14 (22257)
తథైవ చాన్నపానాని స్వాదూని చ బబూని చ।
ఆహరిష్యంతి మత్ప్రేష్యాః సదా వః పురుషర్షభాః ॥ 3-163-15 (22258)
యథా జిష్ణుర్మహేంద్రస్య యథా వాయోర్వృకోదరః।
ధర్మస్య త్వం యథా తాత యోగోత్పన్నో నిజః సుతః ॥ 3-163-16 (22259)
ఆత్మజావాత్మసంపన్నౌ యమౌ చోభౌ యథాశ్వినోః।
రక్ష్యాస్తద్వన్మమాపీహ యూయం సర్వే యుధిష్ఠిర ॥ 3-163-17 (22260)
అర్థతత్త్వవిధానజ్ఞః సర్వధర్మవిధానవిత్।
భీమసేనాదవరజః పల్గునః కుశలీ దివి ॥ 3-163-18 (22261)
యాః కాశ్చన మతా లోకే స్వర్గ్యాః పరమసంపదః।
జనమప్రభృతి తాః సర్వాః స్థితాస్తాత ధనంజయే ॥ 3-163-19 (22262)
ద్రమో దానం బలం బుద్ధిర్హ్రీర్ధృతిస్తేజ ఉత్తమం।
ఏతాన్యపి మహాసత్వే స్థితాన్యమితతేజసి ॥ 3-163-20 (22263)
న మోహాత్కురుతే జిష్ణుః కర్మ పాండవ గర్హితం।
న పార్థస్ మృషోక్తాని కథయంతి నరా నృషు ॥ 3-163-21 (22264)
స దేవపితృగంధర్వైః కురూణఆం కీర్తివర్ధనః।
ఆనీతః కురుతేఽస్త్రాణి శక్రసద్మని భారత ॥ 3-163-22 (22265)
యోఽసౌ సర్వాన్మహీపాలాంధర్మేణ వశమానయత్।
స శంతనుర్మహాతేజాః పితుస్తవ పితామహః ॥ 3-163-23 (22266)
ప్రీయతే పార్థ పార్థేన దివి గాండీవధన్వనా।
సంయక్వాసౌ మహావీర్యః కులధుర్య ఇవ స్థితః ॥ 3-163-24 (22267)
పితౄందేవానృషీన్విప్రాన్పూజయిత్వా మహాయశాః।
సప్త ముఖ్యాన్మహామేధానాహరద్యమునాం ప్రతి ॥ 3-163-25 (22268)
అధిరాజః స రాజంస్త్వాం శంతనుః ప్రపితామహః।
స్వర్గజిచ్ఛక్రలోకస్థః కుశలం పరిపృచ్ఛతి ॥ 3-163-26 (22269)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-163-27x (2303)
ఏతచ్ఛ్రుత్వా తు వచనం ధనదేన ప్రభాషితం।
పాండవాశ్చ తతస్తేన బభూవః సంప్రహర్షితాః ॥ 3-163-27 (22270)
తతః శక్తిం గదాం ఖంగం ధనుశ్చ భరతర్షభః।
ప్రాధ్వంకృత్వా నమశ్చక్రే కుబేరాయ వృకోదరః ॥ 3-163-28 (22271)
తతోఽబ్రవీద్ధనాధ్యక్షః శరణ్యః శరణాగతం।
మానహా భవ శత్రూణాం సుహృదాం నందివర్ధనః ॥ 3-163-29 (22272)
`విభయస్తాప శైలాగ్రే వసానః సహ బంధుభిః।
సుపర్ణపితృదేవానాం సతతం మానకృద్భవ ॥ 3-163-30 (22273)
ఋజుం పశ్యత మా వక్రం సత్యం వదత మాఽనృతం।
దీర్ఘం పశ్యత మా హ్రస్వం పరం పశ్యత మాఽపరం' ॥ 3-163-31 (22274)
స్వేషు వేశ్మసు రంయేషు వసతామిత్రతాపనాః।
కామాన్న పరిహాస్యంతి యక్షా వోభరతర్షభాః ॥ 3-163-32 (22275)
శీఘ్రమేవ గుడాకేశః కృతాస్త్రః పురుషర్షభః।
సాక్షాన్మఘవతోత్సృష్టః సంప్రాప్స్యతి ధనంజయః ॥ 3-163-33 (22276)
ఏవముత్తమకర్మాణమనుశిష్య యుధిష్ఠిరం।
అస్తం గిరిమివాదిత్యః ప్రయయౌ గుహ్యకాధిపః ॥ 3-163-34 (22277)
తం పరిస్తోమసంకీర్ణైర్నానారత్నవిభూషితైః।
యానైరనుయయుర్యక్షా రాక్షసాశ్చ సహస్రశః ॥ 3-163-35 (22278)
పక్షిణామివ కనిర్ఘోషః కుబేరసదనం ప్రతి।
బభూవ పరమాశ్వానామైరావతపథే యథా ॥ 3-163-36 (22279)
తే జగ్ముస్తూర్ణమాకాశం ధనాధిపతివాజినః।
ప్రకర్షంత ఇవాభ్రాణి పిబంత ఇవమారుతం ॥ 3-163-37 (22280)
తతస్తాని శరీరాణి గతసత్వాని రక్షసాం।
అపాకృష్యంత శైలాగ్రాద్ధనాధిపతిశాసనాత్ ॥ 3-163-38 (22281)
తేషాం హి శాపకాలః స కృతోఽగస్త్యేన ధీమతా।
సమరే నిహతాస్తస్మాచ్ఛాపస్యాంతోఽభవత్తదా ॥ 3-163-39 (22282)
పాండవాశ్మహాత్మానస్తేషు వేశ్మసు తాం క్షపాం।
సుఖమూషుర్గతోద్వేగాః పూజితాః సహ రాక్షసైః ॥ 3-163-40 (22283)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి యక్షయుద్ధపర్వణి త్రిషష్ట్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 163 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-163-1 దాక్ష్యం యత్నశీలతా। పరాక్రమః శత్రూణామభిభావనహేతుః క్రియా। విధానానాం కార్యాణాం విధిరభ్యుదయహేతుః। అదేశే అకాలే చ కృతం ధృత్యాదికమభిభవహేతురిత్యర్థః ॥ 3-163-6 సంరంభాత్ కోపాత్ ॥ 3-163-8 నికృతీనాం వంజనాపరాణాం ॥ 3-163-9 అవలిప్తో గర్వితః ॥ 3-163-18 తత్త్వం యాథాత్ంయం। విధానం ప్రాప్త్యుపాయం ॥ 3-163-19 స్వర్గ్యాః స్వర్గాయ హితాః సంపదః ॥ 3-163-22 కురుతే అభ్యస్యతి ॥ 3-163-25 మహామేధానశ్వమేధాన్ ॥ 3-163-28 ప్రాధ్వంకృత్వా బహ్వా। ఉపసంహృత్యేత్యర్థః ॥ 3-163-29 నందిః సమృద్ధిః ॥ 3-163-32 స్వేషు వేశ్మసు అస్మదీయేషు। కామాన్ కాంయమానానర్థాన్ న పరిహాస్యంతి కింతు సాధయిష్యంత్యేవేత్యర్థః ॥ 3-163-35 పరిస్తోమాశ్రిత్రకంబలా హస్త్యాదీనాం పల్యాణభూతాః ॥ 3-163-36 ఐరావతపథే ఇనద్రపురీప్రదేశే ॥ 3-163-38 అపాకృష్యంత అపాకృతాని ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 164
॥ శ్రీః ॥
3.164. అధ్యాయః 164
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ధౌంయేన యుధిష్ఠిరంప్రతి మేరుమందవవర్ణనపూర్వకం చంద్రసూర్యాదిగతిప్రకారనిరూపణం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-164-0 (22284)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-164-0x (2304)
తతః సూర్యోదయే ధౌంయః పాంచాలీసహితాంస్చ తాన్।
ఆర్ష్టిణేన సహితః పాండవానభ్యవర్తత ॥ 3-164-1 (22285)
తేఽభివాద్యార్ష్టిషేణస్య పాదౌ ధౌంయస్య చైవ హ।
తతః ప్రాంజలయః సర్వే బ్రాహ్మణాంస్తానపూజయన్ ॥ 3-164-2 (22286)
`ఆర్ష్టిషేణం పరిష్వజ్య పుత్రవద్భరతర్షభ'।
ధర్మరాజం స్పృశన్పాణౌ పాణినా స మహాతపాః।
ప్రాచీం దిశమభిప్రేక్ష్య మహర్షిరిదమబ్రవీత్ ॥ 3-164-3 (22287)
అసౌ సాగరపర్యంతాం భూమిమావృత్య తిష్ఠతి।
శైలరాజో మహారాజ మందరోఽభివిరాజయన్।
ఇంద్రవైశ్రవణోపేతాం దిశం పాండవ రక్షతి ॥ 3-164-4 (22288)
పర్వతైశ్చ వనాంతైశ్చ కాననైశ్చైవ శోభితం।
ఏతమాహుర్మహేంద్రస్య రాజ్ఞో వైశ్రవణస్య చ।
ఋషయః సర్వధర్మజ్ఞాః సర్వే తాత మనీషిణః ॥ 3-164-5 (22289)
అతశ్చోద్యంతమాదిత్యముపతిష్ఠంతి వై ప్రజాః।
ఋషయశ్చాపి ధర్మజ్ఞాః సిద్ధాః సాధ్యాశ్చ దేవతాః ॥ 3-164-6 (22290)
యమస్తు రాజా ధర్మజ్ఞః సర్వప్రాణభృతాం ప్రభుః।
ప్రేతసత్వగతీమేతాం దక్షిణామాశ్రితో దిశం ॥ 3-164-7 (22291)
ఏతత్సంయమనం పుణ్యమతీవాద్భుతదర్శనం।
ప్రేతరాజస్య భవనమృద్ధ్యా పరమయా యుతం ॥ 3-164-8 (22292)
యం ప్రాప్య సవితా రాజన్సత్యేన ప్రతితిష్ఠతి।
అస్తం పర్వతరాజానమేతమాహుర్మనీషిణః ॥ 3-164-9 (22293)
ఏవం పర్వతరాజానం సముద్రం చ మహోదధిం।
అవసన్వరుణో రాజా భూతాని పరిరక్షతి ॥ 3-164-10 (22294)
ఉదీచీం దీపయన్నేష దిశం తిష్ఠతి కీర్తిమాన్।
మహామేరుర్మహాభాగ శివో బ్రహ్మవిదాంగతిః ॥ 3-164-11 (22295)
యస్మిన్బ్రహ్మసదశ్చైవ భూతాత్మా చావతిష్ఠతే।
ప్రజాపతిః సృజన్సర్వం యత్కించిజ్జంగమాగమం ॥ 3-164-12 (22296)
యానాహుర్బ్రహ్మణః పుత్రాన్మానసాందక్షసప్తమాన్।
తేషామపి మహామేరుః శివం స్థానమనామయం ॥ 3-164-13 (22297)
అత్రైవ ప్రతితిష్ఠంతి పునరేషోదయంతి చ।
సప్త దేవర్షయస్తాత వసిష్ఠప్రముఖాస్తదా ॥ 3-164-14 (22298)
దేశం విరజసం పశ్య మేరోః శిఖరముత్తమం।
యత్రాత్మతృప్తైరధ్యాస్తే దేవైః సహ పితామహః ॥ 3-164-15 (22299)
యమాహుః సర్వభూతానాం ప్రకృతేః ప్రకృతిం ధ్రువం।
అనాదినిధనం దేవం ప్రభుం నారాయణం పరం ॥ 3-164-16 (22300)
బ్రహ్మణః సదనాత్తస్య పరం స్థానం ప్రకాశతే।
దేవాశ్చ యత్నాత్పశ్యంతి సర్వతేజోమయం శుభం ॥ 3-164-17 (22301)
అత్యర్కానలదీప్తం తత్స్థానం విష్ణోర్మహాత్మనః।
స్వయైవ ప్రభయా రాజందుష్ప్రేక్ష్యం దేవదానవైః ॥ 3-164-18 (22302)
ప్రాచ్యాం నారాయణస్థానం మేరావతివిరాజతే ॥ 3-164-19 (22303)
యత్ర భూతేశ్వరస్తాత సర్వప్రకృతిరాత్మభూః।
భాసయన్సర్వభూతాని సుశ్రియాఽభివిరాజతే ॥ 3-164-20 (22304)
నాత్ర బ్రహ్మర్షయస్తాత కుత ఏవ మహర్షయః।
ప్రాప్నువంతి గతిం హ్యేతాం యతీనాం భావితాత్మనాం ॥ 3-164-21 (22305)
న తం జ్యోతీంపి సర్వాణి ప్రాప్య భాసంతి పాండవ।
స్వయంప్రభురచింత్యాత్మా తత్ర హ్యతివిరాజతే ॥ 3-164-22 (22306)
యతయస్తత్ర గచ్ఛంతి భక్త్యా నారాయణం హరిం।
పరేణ తపసా యుక్తా భావితాః కర్మభిః శుభైః।
యోగసిద్ధా మహాత్మానస్తమోమోహవివర్జితాః ॥ 3-164-23 (22307)
తత్ర గత్వా పునర్నేమం లోకమాయాంతి భారత।
స్వయంభువం మహాత్మానం దేవదేవం సనాతనం ॥ 3-164-24 (22308)
స్థానమేతన్మహాభావ ధ్రువమక్షయమవ్యయం।
ఈశ్వరస్య సదా హ్యేతత్ప్రణమాత్ర యుధిష్ఠిర ॥ 3-164-25 (22309)
[ఏనం త్వహరహర్మేరుం సూర్యాచంద్రమసౌ ధ్రువం।
ప్రదక్షిణముపావృత్యకురుతః కురునందన ॥ 3-164-26 (22310)
జ్యోతీంషి చాప్యశేషేణ సర్వాణ్యనఘ సర్వతః।
పరియాంతి మహారాజ గిరిరాజం ప్రదక్షిణం ॥] 3-164-27 (22311)
ఏతం జ్యోతీంషి సర్వాణి ప్రకర్షన్భగవానపి।
కురుతే వితమస్కర్మా ఆదిత్యోఽభిప్రదక్షిణం ॥ 3-164-28 (22312)
అస్తం ప్రాప్య తతః సంధ్యామతిక్రంయ దివాకరః।
ఉదీచీం భజతే కాష్ఠాం బహుధా పర్వసంధిషు ॥ 3-164-29 (22313)
సుమేరుమనువృత్తః స పునర్గచ్ఛతి పాండవ।
ప్రాఙ్యుఖః సవితా దేవః సర్వభూతహితే రతః ॥ 3-164-30 (22314)
స సంయగ్విభజన్కాలాన్బహుధా పర్వసంధిషు।
తథైవ భగవాన్సోమో నక్షత్రైః సహ గచ్ఛతి ॥ 3-164-31 (22315)
ఏవమేతం త్వతిక్రంయ మహామేరుమతంద్రితః।
సోమశ్చ విభజన్కాలం బహుధా పర్వసంధిషు।
భాసయన్సర్వభూతాని పునర్గచ్ఛతి సాగరం ॥ 3-164-32 (22316)
తథా తమిస్రహా దేవో మయూఖైర్భాసయంజగత్।
మార్గమేతమసంబాధమాదిత్యః పరివర్తతే ॥ 3-164-33 (22317)
సిసృక్షుః శిశిరాణ్యేవ దక్షిణాం భజతే దిశం।
తతః సర్వాణి భూతాని కాలం శిశిరమృచ్ఛతి ॥ 3-164-34 (22318)
స్థావరాణాం చ భూతానాం జంగమానాం చ తేజసా।
తేజాంసి సముపాదత్తే నివృత్తః స విభావసుః ॥ 3-164-35 (22319)
తతః స్వేదః క్లమస్తంద్రీ గ్లానిశ్చ భజతే నరాన్।
ప్రాణిభిః సతతం స్వప్నోహ్యభీక్ష్ణం చ నిపేవ్యతే ॥ 3-164-36 (22320)
ఏవమేతమనిర్దేశ్యం మార్గమావృత్య భానుమాన్।
పునః సృజతి వర్షాణి భగవాన్భాసయన్ప్రజాః ॥ 3-164-37 (22321)
వృష్టిమారుతసంతాపైః సుఖైః స్థావరజంగమాన్।
వర్ధయనసుమహాతేజాః పునః ప్రతినివర్తతే ॥ 3-164-38 (22322)
ఏవమేష చరన్పార్థ కాలచక్రమతంద్రితః।
ప్రకర్షన్సర్వభూతాని సవితా పరివర్తతే ॥ 3-164-39 (22323)
సంతతా గతిరేతస్య నైష తిష్ఠతి పాండవ।
ఆదాయైవ తు భూతానాం తేజో విసృజతే పునః ॥ 3-164-40 (22324)
విభజన్సర్వభూతానామాయుః కర్మ చ భారత।
అహోరాత్రం కలాః కాష్ఠాః సృజత్యేష సదా విభుః ॥ 3-164-41 (22325)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి యక్షయుద్ధపర్వణి చతుఃషష్ట్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 164 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-164-4 ఇంద్రవైశ్రవణాంవేతాం దిశం పాండవ రక్షతః ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 3-164-7 ప్రేతసత్వగతీం మృతానాం ప్రాణినాం గంయాం ॥ 3-164-7 సంయమనం నామతః ॥ 3-164-10 ఆవసన్నధితిష్ఠన్ ॥ 3-164-12 భూతాత్మా సర్వే షాం భూతానామాత్మా। సంపూర్ణబ్రహ్మాండపిండభిమానిత్వాత్ ॥ 3-164-17 బ్రహ్మణః చతుర్ముఖస్య ॥ 3-164-25 ప్రణమ నమస్కురు ॥ 3-164-26 ఉపావృత్య అప్రదక్షిణం గత్వైవ। భచక్రవేగాత్ కులాలచక్రే ప్రతీపం క్రమంతీ పిపీలికేవ ప్రదక్షిణం కురుత ఇత్యర్థః ॥ 3-164-32 పునర్గచ్ఛతి మందరమితి ఝ. పాఠః ॥ 3-164-34 శిశిరాణి శీతాని ॥ 3-164-35 తేజాంసి సముపాదత్తే గ్రీష్మే ॥ 3-164-37 అనిర్దేశ్యం మార్గం అంతరిక్షం ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 165
॥ శ్రీః ॥
3.165. అధ్యాయః 165
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ఇంద్రాదధిగతాస్త్రేణార్జునేన స్వర్గాద్గంధమాదననివాసినో యుధిష్ఠిరాదీన్ప్రత్యాగమనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-165-0 (22326)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-165-0x (2305)
తస్మిన్నగేంద్రే వసతాం తు తేషాం
మహాత్మనాం సద్వ్రతమాస్థితానాం।
రతిః ప్రమోదశ్చ బభూవ తేషా-
మాకాంక్షతాం దర్శనమర్జునస్య ॥ 3-165-1 (22327)
తాన్వీర్యయుక్తాన్సువిశుద్ధసత్వాం-
స్తేజస్వినః సత్యధృతిప్రధానాన్।
సంప్రీయమాణా బహవోఽబిజగ్ము-
ర్గంధర్వసంఘాశ్చ మహర్షయశ్చ ॥ 3-165-2 (22328)
తం పాదపైః పుష్పఫలైరుపేతం
నగోత్తమం ప్రాప్య మహారథానాం।
మనఃప్రసాదః పరమో బభూవ
యథా దివం ప్రాప్య మరుద్గణానాం ॥ 3-165-3 (22329)
మయూరహంసస్వననాదితాని
పుష్పోపకీర్ణాని మహాచలస్య।
శృంగాణి సానూని చ పశ్యమానా
గిరేః పరం హర్షమవాప్య తస్థుః ॥ 3-165-4 (22330)
సాక్షాత్కుబేరేణ కృతాశ్చ తస్మి-
న్నగోత్తమే సంవృతకూటగుల్మాః।
కాదంబకారండవహంసజుష్టాః
పద్మాకులాః పుష్కరిణీరపశ్యన్ ॥ 3-165-5 (22331)
క్రీడాప్రదేశాంస్చ సమృద్ధరూపా-
న్సవేదికాంస్తే న్యవసన్సువేశాన్।
మణిప్రకీర్ణాంశ్చ మనోరమాంశ్చ
యథా భవేయుర్నదస్య రాజ్ఞః ॥ 3-165-6 (22332)
అనేకవర్ణైశ్ సుగంధిభిశ్చ
మహాద్రుమైః సంతతమభ్రజాలైః।
తపఃప్రధానాః సతతం చరంతః
శృంగం గిరేశ్చింతయితుం న శేకుః ॥ 3-165-7 (22333)
స్వతేజసా తస్య నగోత్తమస్య
మహౌషధీనాం చ తథా ప్రభావాత్।
విభక్తరూపః సవితా బభూవ
నిశాముఖం ప్రాప్య నరర్షభాణాం ॥ 3-165-8 (22334)
యమాస్థితః స్థావరజంగమానాం
విభావసుర్భావితా హరీశః।
తస్యోదయం చాస్తమనం చ వీర-
స్తత్రస్థితాస్తే దదృశుర్నృసింహాః ॥ 3-165-9 (22335)
రవేస్తమిస్రాగమనిర్గమాంస్తే
తథోదయం చాస్తమనం చ వీరాః।
సమావృతాః ప్రేక్ష్య తమోనుదస్య
గభస్తిజాలైః ప్రదిశో దిశశ్చ ॥ 3-165-10 (22336)
స్వాధ్యాయవంతః సతతక్రియాశ్చ
ధర్మప్రధానాశ్చ శుచివ్రతాశ్చ।
సత్యే స్థితాస్తస్య మహారథస్య
సత్యవ్రతస్యాగమనప్రతీక్షాః ॥ 3-165-11 (22337)
ఇహైవ హర్షోఽస్తు సమాగతానాం
క్షిప్రం కృతాస్త్రేణ ధనంజయేన।
ఇతి బ్రువంతః పరమాశిపస్తే
పార్థాస్తపోయోగపరా బభూవుః ॥ 3-165-12 (22338)
దృష్ట్వా విచిత్రాణి గిరౌ వనాని
కిరీటినం చింతయతామభీక్ష్ణం।
బభూవ రావిర్దివసశ్చ తేషాం
సంవత్సరేణైవ సమానరూపః ॥ 3-165-13 (22339)
యదైవ ధౌంయానుమతే మహాత్మా
కృత్వా జటాం ప్రవ్రజితః స జిష్ణుః।
తదైవ తేషాం నబభూవ హర్షః
కుతో రతిస్తద్గతమానసానాం ॥ 3-165-14 (22340)
భ్రాతుర్నియోగాత్తు యుధిష్ఠిరస్య
వనాదసౌ వారణమత్తగామీ।
యత్కాంయకాత్ప్రవ్రజితః స జిష్ణు-
స్తదైవ తే శోకహతా బభూవుః ॥ 3-165-15 (22341)
తథైవ తం చింతయతాం సితాశ్వ-
మస్త్రార్థినం వాసవమభ్యుపేతం।
కాలః స కృచ్ఛ్రేణ మహానతీత-
స్తస్మిన్నగే భారత భారతానాం ॥ 3-165-16 (22342)
[ఉషిత్వా పంచవర్షాణి సహస్రాక్షనివేశనే।
అవాప్య దివ్యాన్యస్త్రాణి సర్వాణి విబుధేశ్వరాత్ ॥ 3-165-17 (22343)
ఆగ్నేయం వారుణం సౌంయం వాయవ్యమథ వైష్ణవం।
ఐంద్రం పాశుపతం బ్రాహ్మం పారమేష్ఠ్యం ప్రజాపతేః ॥ 3-165-18 (22344)
యమస్య ధాతుః సవితుస్త్వష్టుర్వైశ్రవణస్య చం।
తాని ప్రాప్య సహస్రాక్షాదభివాద్య శతక్రతుం ॥ 3-165-19 (22345)
అనుజ్ఞాతస్తదా తేన కృత్వా చాపి ప్రదక్షిణం।
ఆగచ్ఛదర్జునః ప్రీతః ప్రహృష్టో గంధపాదనం ॥ 3-165-20 (22346)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి యక్షయుద్ధపర్వణి పంచషష్ట్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 165 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-165-4 మహతీ చలా లక్ష్మీః శోభా యస్ మహాచలస్య। చలా లంయాం పుమాన్ కంపే ఇతి మేదినీ। సానూన్యేవ తీక్ష్ణాగ్రాణి పుంసంయోగ్యాని శృంగాణీత్యుచ్యంతే ॥ 3-165-9 యం సూర్యం। విభావసువైహ్నిరాస్థితః। యస్య సూర్యస్యాశ్రయేణైవ రాత్రౌ వహ్నిర్జగద్దీపయతి తస్యోదయమిత్యన్వయః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 166
॥ శ్రీః ॥
3.166. అధ్యాయః 166
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
అర్జునేన యుధిష్ఠిరాదీన్ప్రతి సంక్షేపేణ స్వకీయస్వర్గనివాసప్రకారకథనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-166-0 (22347)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-166-0x (2306)
తతః కదాచిద్ధరిసంప్రయుక్తం
మహేంద్రవాహం సహసోపయాతం।
విద్యుత్ప్రభం ప్రేక్ష్య మహారథానాం
హర్షోఽర్జునం చింతయతాం బభూవ ॥ 3-166-1 (22348)
స దీప్యమానః సహసాఽంతరిక్షం
ప్రకాశయన్మాతలిసంగృహీతః।
బభౌ మహోల్కేవ ఘనాంతరస్థా
శిఖేవ చాగ్నేర్జ్వలితా విధూమా ॥ 3-166-2 (22349)
తమాస్థితః సందదృశే కిరీటీ
స్రగ్వీ నవాన్యాభరణాని బిభ్రత్।
ధనంజయో వజ్రధరప్రభావః
శ్రియా జ్వలన్పర్వతమాజగాం ॥ 3-166-3 (22350)
స శైలమాసాద్య కిరీటమాలీ
మహేంద్రవాహాదవరుహ్య తస్మాత్।
ధౌంయస్య పాదావభివాద్య పూర్వ-
మజాతశత్రోస్తదనంతరం చ ॥ 3-166-4 (22351)
వృకోదరస్యాపి చ వంద్య పాదౌ
మాద్రీసుతాభ్యామభివాదితశ్చ।
సమేత్య కృష్ణాం పరిసాంత్వ్య చైనాం
ప్రహ్వోఽభవద్భ్రాతురుపహ్వరే సః ॥ 3-166-5 (22352)
బభూవ తేషాం పరమః ప్రహర్ష-
స్తేనాప్రమేయేణ సమేత్య తత్ర।
స చాపి తాన్ప్రేక్ష్య కిరీటమాలీ
ననంద రాజానమభిప్రశంసన్ ॥ 3-166-6 (22353)
యమాస్థితః సప్త జఘాన పూగాన్
దితేః సుతానాం నముచేర్నిహంతా।
తమింద్రవాహం సముపేత్య పార్థాః
ప్రదక్షిణం చక్రురదీనసత్వాః ॥ 3-166-7 (22354)
తే మాతలేశ్చక్రురతీవ హృష్టాః
సత్కారమగ్ర్యం సురరాజతుల్యం।
సర్వం యథావచ్చ దివౌకసంఘం
పప్రచ్యురేనం కురురాజపుత్రాః ॥ 3-166-8 (22355)
తానప్యసౌ మాతలిరభ్యనంద-
త్పితేవ పుత్రాననుశిష్య పార్థాన్।
యయౌ రథేనాప్రతిమప్రభేణ
పునః సకాశం త్రిదివేశ్వరస్య ॥ 3-166-9 (22356)
గతే తు తస్మిన్వరదేవవాహే
శక్రాత్మజః సర్వరిపుప్రమాథీ।
`సాక్షాత్సహస్రాక్ష ఇవ ప్రతీతః
శ్రీమాన్స్వదేహాదవముచ్య జిష్ణుః' ॥ 3-166-10 (22357)
శక్రేణ దత్తానిదదౌ మహాత్మా
మహాధనాన్యుత్తమరూపవంతి।
దివాకరాభాణి విభూషణాని
ప్రీతః ప్రియాయై సుతసోమమాత్రే ॥ 3-166-11 (22358)
తతఋః స తేషాం కురుపుంగవానాం
తేషాం చ సూర్యాగ్నిసమప్రభాణాం।
విప్రర్షభాణాముపవిశ్య మధ్యే
సర్వం యథావత్కథయాంబభూవ ॥ 3-166-12 (22359)
ఏవం మయాఽస్త్రాణ్యుపశిక్షితాని
శక్రాచ్చ వాయోశ్చ శివాచ్చ సాక్షాత్।
తథైవ శీలేన సమాధినా చ
ప్రీతాః సురా మే సహితాః సహేంద్రాః ॥ 3-166-13 (22360)
సంక్షేపతో వై స విశుద్ధకర్మా
తేభ్యః సమాఖ్యాయ దివఃప్రవేశం।
మాద్రీసుతాభ్యాం సహితః కిరీటీ
సుష్వాప తామావసతిం ప్రతీతః ॥ 3-166-14 (22361)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి నివాతకవచయుద్ధపర్వణి షట్షష్ట్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 166 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-166-1 హరిభిరశ్వైః సంప్రయుక్తం। మహేంద్రస్య వాహం రథం ॥ 3-166-5 ప్రహ్వో నంరః। ఉపహ్ణరే సమీపే ॥ 3-166-7 పూగాన్యూథాని ॥ 3-166-8 ఏనం మాతలిం ॥ 3-166-11 సుతసోమో భీమాద్ద్రౌపద్యాం జాతః ॥ 3-166-14 ఆవసతిం రాత్రిం। ప్రతీతో హృష్ఠః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 167
॥ శ్రీః ॥
3.167. అధ్యాయః 167
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ఇంద్రేణ సభ్రాతృకం యుధిష్ఠిరమేత్య జయాశీః సంసనపూర్వకం పునః స్వర్గంప్రతి గమనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-167-0 (22362)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-167-0x (2307)
[తతో రజన్యాం వ్యుష్టాయాం ధర్మరాజం యుధిష్ఠిరం।
భ్రాతృభిః సహితః సర్వైరవందత ధనంజయః ॥] 3-167-1 (22363)
ఏతస్మిన్నేవ కాలే తు సర్వవాదిత్రనిఃఖనః।
బభూవ తుములః శబ్దస్త్వంతరిక్షే దివౌకసాం ॥ 3-167-2 (22364)
రథనేమిఖనశ్చైవ ఘంటాశబ్దశ్చ భారత।
పృథగ్వ్యాలమృగాణాం చ పక్షిణాం చైవ సర్వశః ॥ 3-167-3 (22365)
`రవోన్ముఖాస్తే దదృశుః ప్రీయమాణాః కురూద్వహ।
మరుద్భిరన్వితం శక్రమాపతంతం విహాయసా' ॥ 3-167-4 (22366)
తే సమంతాదనుయయుర్గంధర్వాప్సరసస్తథా।
విమానైః సూర్యసంకాశైర్దేవరాజమరిందమం ॥ 3-167-5 (22367)
తతః స హరిభిర్యుక్తం జాంబూనదపరిష్కృతం।
మేఘనాదినమారుహ్య శ్రియా పరమయా జ్వలన్ ॥ 3-167-6 (22368)
పార్థానభ్యాజపామాశు దేవరాజః పురందరః।
ఆగత్య చ సహస్రాక్షో రథాదవరురోహ వై ॥ 3-167-7 (22369)
తం దృష్ట్వైవ మహాత్మానం ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః।
భ్రాతృభిః సహితః శ్రీమాందేవరాజముపాగమత్ ॥ 3-167-8 (22370)
పూజయామాస చైవాథ విధివద్భూరిదక్షిణః।
యథార్హమమితాత్మానం విధిదృష్టేన కర్మణా ॥ 3-167-9 (22371)
ధనంజయశ్చ తేజస్వీ ప్రణిపత్య పురందరం।
భృత్యవత్ప్రణతస్తస్థౌ దేవరాజసమీపతః ॥ 3-167-10 (22372)
ఆఘ్రాయ తం మహాతేజాః కుంతీపుత్రో యుధిష్ఠిరః।
ధనంజయభిప్రేక్ష్యవినీతం స్థితమంతికే ॥ 3-167-11 (22373)
జటిలం దేవరాజస్య తపోయుక్తమకల్మషం।
హర్షేణ మహతాఽఽవిష్టః ఫల్గునస్యాథ దర్శనాత్।
బభూవ పరమప్రీతో దేవరాజం చ పూజయన్ ॥ 3-167-12 (22374)
తం తథాఽదీనమనసం రాజానం హర్,సంప్లుతం।
ఉవాచ వచనం ధీమాంధర్మరాజం పురందరః ॥ 3-167-13 (22375)
త్వమిమాం పృథివీం రాజన్ప్రశాసిష్యసి పాండవ।
స్వస్తి ప్రాప్నుహి కౌంతేయ కాంయకం పునరాశ్రమం ॥ 3-167-14 (22376)
అస్త్రాణి లబ్ధాని చ పాండవేన
సర్వాణి మత్తః ప్రయతేన రాజన్।
కృతప్రియశ్చాస్మి ధనంజయేన
జేతుం న శక్యస్త్రిభిరేష లోకైః ॥ 3-167-15 (22377)
ఏవముక్త్వా సహస్రాక్షః కుంతీపుత్రం యుధిష్ఠిరం।
జగామ త్రిదివం హృష్టః స్తూయమానో మహర్షిభిః ॥ 3-167-16 (22378)
ధనేశ్వరగృహస్థానాం పాండవానాం సమాగమం।
శక్రేణ య ఇదం విద్వానధీయీత సమాహితః ॥ 3-167-17 (22379)
సంవత్సరం బ్రహ్మచారీ నియతః సంశితవ్రతః।
స జీవేద్ధి నిరాబాధః సుసుఖీ శరదాం శతం ॥ 3-167-18 (22380)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి నివాతకవచయుద్ధపర్వణి సప్తషష్ట్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 167 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-167-3 భుజంగవ్యాఘ్రసింహానాం ఇతి థ. పాఠః ॥ 3-167-6 హరిభిర్యుక్తం రథం ॥ 3-167-9 అమితాత్మా అమితబుద్ధిః ॥ 3-167-15 కృతప్రియః శత్రువధేన। సర్వాణి భత్తో గిరిశాచ్చ దేవాత్ ఇతి థ. పాఠః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 168
॥ శ్రీః ॥
3.168. అధ్యాయః 168
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
అర్జునేన స్వస్య కిరాతరూపిణా సహ యుద్ధప్రకారస్య పాశుపతాశ్రలాభప్రకారస్య చ కథనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-168-0 (22381)
వైశపాయన ఉవాచ। 3-168-0x (2308)
యథాగతం గతే శక్రే భ్రాతృభిః సహ సంగతః।
కృష్ణయా చైవ బీభత్సుర్ధర్మరాజమపూజయత్ ॥ 3-168-1 (22382)
అభివాదయమానం తం మూర్ధ్న్యుపాఘ్రాయ పాండవం।
హర్షగద్గదయా వాచా ప్రహృష్టోఽర్జునమబ్రవీత్ ॥ 3-168-2 (22383)
కథమర్జున కాలోఽయం స్వర్గే రవ్యతిగతస్తవ।
కథం చాస్త్రాణ్యవాప్తాని దేవరాజశ్చ తోషితః ॥ 3-168-3 (22384)
సంయగ్వా తే గృహీతాని కచ్చిదస్త్రాణి పాండవ।
కచ్చిత్సురాధిపః ప్రీతో రుద్రశ్చాస్త్రాణ్యదాత్తవ ॥ 3-168-4 (22385)
యథా దృష్టశ్చ తే శక్రో భగవాన్వా పినాకధృత్।
యథైవాస్త్రాణ్యవాప్తాని యథైవారాధితాశ్చ తే ॥ 3-168-5 (22386)
యథోక్తవాంస్త్వాం భగవాఞ్శతక్రతురరిందమ।
కృతప్రియస్త్వయాఽస్మీతి తస్య తే కిం ప్రియం కృతం ॥ 3-168-6 (22387)
ఏతదిచ్ఛాంయహం శ్రోతుం విస్తరేణ మహాద్యుతే।
యథా తుష్టో మహాదేవో దేవరాజస్తథాఽనఘ ॥ 3-168-7 (22388)
యచ్చాపి వజ్రపాణేస్తు ప్రియం కృతమరిందమ।
ఏతదాఖ్యాహి మే సర్వమఖిలేన ధనంజయ ॥ 3-168-8 (22389)
అర్జున ఉవాచ। 3-168-9x (2309)
శృణు హంత మహారాజ విధినా యేన దృష్టవాన్।
శతక్రతుమహం దేవం భగవంతం చ శంకరం ॥ 3-168-9 (22390)
విద్యామధీత్య తాం రాజంస్త్వయోక్తామరిమర్దన।
భవతా చ సమాదిష్టస్తపసే ప్రస్థితో వనం ॥ 3-168-10 (22391)
భృగుతుందమథో గత్వా కాంయకాదాస్థితస్తపః।
ఏకరాత్రోషితః కంచిదపశ్యం బ్రాహ్మణం పథి ॥ 3-168-11 (22392)
స మామపృచ్ఛత్కౌంతేయ క్వాసి గంతా బ్రవీహి మే।
తస్మా అవితథం సర్వమబ్రవం కురునందన ॥ 3-168-12 (22393)
స తథ్యం మమ తచ్ఛ్రుత్వా బ్రాహ్మణో రాజసత్తమ।
అపూజయత మాం రాజన్ప్రీతిమాంశ్చాభవన్మయి ॥ 3-168-13 (22394)
తతో మామబ్రవీత్ప్రీతస్తప ఆతిష్ఠ భారత।
తపస్వీ నచిరేణ త్వం ద్రక్ష్యసే విబుధాధిషం ॥ 3-168-14 (22395)
తతోఽహం వచనాత్తస్య గిరిమారుహ్య శైశిరం।
తపోఽతప్యం మహారాజ మాసం మూలఫలాశనః ॥ 3-168-15 (22396)
ద్వితీయశ్చాపి మే మాసో జలం భక్షయతో గతః।
నిరాహారస్తృతీయేఽథ మాసే పాండవనందన ॥ 3-168-16 (22397)
ఊర్ధ్వబాహుశ్చతుర్థం తు మాసమస్మి స్థితస్తదా।
న చ మే హీయతే ప్రాణస్తదద్భుతమివాభవత్ ॥ 3-168-17 (22398)
పంచమే త్వథ సంప్రాప్తే ప్రథమే దివసే గతే।
వరాహసంస్థితం భూతం మత్సమీపం సమాగమత్ ॥ 3-168-18 (22399)
నిఘ్నన్ప్రోథేన పృథివీం విలిఖంశ్చరణైరపి।
సంమార్జంజఠరేణోర్వీం వివర్తంశ్చ ముహుర్ముహుః ॥ 3-168-19 (22400)
అను తస్యాపరం భూతం మహత్కైరాతసంస్థితం।
ధనుర్బాణాసిమత్ప్రాప్తం స్త్రీగణానుగతం తదా ॥ 3-168-20 (22401)
తతోఽహం ధనురాదాయ తథాఽక్షయ్యే మహేషుధీ।
అతాడయం శరేణాథ తద్భూతం రోమహర్షణం ॥ 3-168-21 (22402)
యుపత్తం కిరాతస్తు వికృష్య బలవద్ధనుః।
అభ్యాజఘ్నే దృఢతరం కంపయన్నివ మేదినీం ॥ 3-168-22 (22403)
సతు మామబ్రవీద్రాజన్మమ పూర్వపరిగ్రహః।
మృగయాధర్మముత్సృజ్య కిమర్థం తాడితస్త్వయా ॥ 3-168-23 (22404)
ఏష తే నిశితైర్బాణైర్దర్పం హన్మి స్థిరో భవ।
సంఘర్షవాన్మహాకాయస్తతో మామభ్యధావత ॥ 3-168-24 (22405)
తతో గిరిమివాత్యర్థమావృణోన్మాం మహాశరైః।
తం చాహం శరవర్షేణ మహతా సమవాకిరం ॥ 3-168-25 (22406)
తతః శరైర్దీప్తముఖైర్యంత్రితైరను యంత్రితైః।
ప్రత్యవిధ్యమహం తం తు వజ్రైరివ శిలోచ్చయం ॥ 3-168-26 (22407)
తస్య తచ్ఛతధా రూపమభవచ్చ సహస్రధా।
తాని చాస్య శరీరాణి శరైరహమతాడయం ॥ 3-168-27 (22408)
పునస్తాని శరీరాణి ఏకీభూతాని భారత।
అదృశ్యంత మహారాజ తాన్యహం వ్యధమం పునః ॥ 3-168-28 (22409)
అణుర్బృహచ్ఛిరా భూత్వా బృహచ్చాణుశిరాః పునః।
ఏకీభూతస్తదా రాజన్సోఽభ్యవర్తత మాం యుధి ॥ 3-168-29 (22410)
యదాఽభిభవితుం బాణైర్న చ శక్నోమి తం రణే।
తతో మహాస్త్రమాతిష్ఠం వాయవ్యం భరతర్షభ ॥ 3-168-30 (22411)
న చైనమశకం హంతుం తదద్భుతమివాభవత్।
తస్మిన్ప్రతిహతే చాస్త్రే విస్మయో మే మహానభూత్ ॥ 3-168-31 (22412)
తత్రాపి చ మహారాజ సవిశేషమహం తతః।
అస్త్రపూగేన మహతా రణే భూతమవాకిరం ॥ 3-168-32 (22413)
స్థూణాకర్ణమథో జాలం శరవర్షం శరోల్వణం।
శలభాస్త్రమశ్మవర్షం సమాస్థాయాహమభ్యయాం ॥ 3-168-33 (22414)
జగ్రాస ప్రసభం తాని సర్వాణ్యస్త్రాణి మే నృప।
తేషు సర్వేషు జగ్ధేషు బ్రహ్మాస్త్రం మహదాదిశం ॥ 3-168-34 (22415)
తతః ప్రజ్వలితైర్బాణైః సర్వతశ్చోపచీయత।
ఉపచీయమానశ్చ తదా మహాస్త్రేణ వ్యవర్ధత ॥ 3-168-35 (22416)
తతః సంతాపితా లోకా మత్ప్రసూతేన తేజసా।
క్షణఏన హి దిశః స్వం చ సర్వతో హి విదీపితం ॥ 3-168-36 (22417)
తదప్యస్త్రం మహాతేజాః క్షణేనైవ వ్యశామయత్।
బ్ర్హమాస్త్రే తు హతే రాజన్భయం మాం మహదావిశత్ ॥ 3-168-37 (22418)
తతోఽహం ధనురాదాయ తథాఽక్షయ్యే మహేషుధీ।
సహసాఽభ్యహనం భూతం తాన్యప్యస్త్రాణ్యభక్షయత్ ॥ 3-168-38 (22419)
ఏతేష్వస్త్రేషు భూతేన భక్షితేష్వాయుధేషు చ।
మమ తస్ చ భూతస్య బాహుయుద్ధమవర్తత ॥ 3-168-39 (22420)
వ్యాయామం ముష్టిభిః కృత్వా తలైరభిసమాహతౌ।
అపాయచ్చ తద్భూతమహం చాపాతయం మహీం ॥ 3-168-40 (22421)
తతః ప్రహస్య తద్భూతం తత్రైవాంతరధీయత।
సహ స్త్రీభిర్మహారాజ పశ్యతో మేఽద్భుతోపమం ॥ 3-168-41 (22422)
ముఖ్యం కృత్వా స భగవాంస్తతోఽన్యద్రూపమాత్మనః।
దివ్యమేవ మహారాజ వరానోఽద్భుతమంబరం ॥ 3-168-42 (22423)
హిత్వా కిరాతరూపం చ భగవాంస్త్రిదశేశ్వరః।
స్వరూపం దివ్యమాస్థాయ తస్యౌ మహేశ్వరః ॥ 3-168-43 (22424)
సోఽదృశ్యత తతః సాక్షాద్భగవాన్గోవృషధ్వజః।
ధనుర్గృహ్యతదా పాణౌ బహురూపః పినాకధృత్ ॥ 3-168-44 (22425)
స మామభ్యేత్య సమరే తథైవాభిముఖం స్థితం।
శూలపాణిరథోవాచ తుష్టోస్మీతి పరంతప ॥ 3-168-45 (22426)
తతస్తద్ధనురాదాయ తూణౌ చాక్షయ్యసాయకౌ।
ప్రాదాన్మమైవ భగవాన్వరయస్వేతి చాబ్రవీత్ ॥ 3-168-46 (22427)
తుష్టోస్మి తవ కౌంతేయ బ్రూహి కిం కరవాణి తే।
మనోగతం వీర యత్తే తద్బ్రూహి వితరాంయహం।
అమరత్వమపాహాయ బ్రూహి యత్తే మనోగతం ॥ 3-168-47 (22428)
తతః ప్రాఞ్డలిరేవాహమస్త్రేషు కృతమానసః।
ప్రణంయ శిరసా శర్వం తతో వచనమాదదే ॥ 3-168-48 (22429)
భగవానమే ప్రసన్నశ్చేదీప్సితోఽయం వరో మమ।
అస్త్రాణీచ్ఛాంయహం జ్ఞాతుం యాని దేవేషు కానిచిత్ ॥ 3-168-49 (22430)
దదానీత్యేవ భగవానబ్రవీత్ర్యంబకశ్చ మాం।
రౌద్రమస్త్రం మదీయం త్వాముపస్థాస్యతి పాండవ ॥ 3-168-50 (22431)
ప్రదదౌ చ మమ ప్రీతః సోఽస్త్రం పాశుపతం ప్రభుః।
ఉవాచ చ మహాదేవో దత్త్వా మేఽస్త్రం సనాతనం ॥ 3-168-51 (22432)
న ప్రయోజ్యంభవేదేతన్మానుషేషు కథంచన।
[జగద్వినిర్దహేదేవమల్పతేజసి పాతితం ॥ 3-168-52 (22433)
పీడ్యమానన బలవత్ప్రయోజ్యంస్యాద్ధనంజయ।
అస్త్రాణాం ప్రతిఘాతే చ సర్వథైవ ప్రయోజయేః ॥ 3-168-53 (22434)
తతోఽప్రతిహతం దివ్యం సర్వాస్త్రప్రతిషేధనం।
మూర్తిమన్మే స్థితం పార్శ్వే ప్రసన్నే గోవృషధ్వజే ॥ 3-168-54 (22435)
ఉత్సాదనమమిత్రాణాం పరసేనానికర్తనం।
దురాసదం దుష్ప్రసహం సురదానవరాక్షసైః ॥ 3-168-55 (22436)
అనుజ్ఞాతస్త్వహం తేన తత్రైవ సముపావిశం।
ప్రేక్షతశ్చైవమే దేవస్తత్రైవాంతరధీయత ॥ 3-168-56 (22437)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి నివాతకవచయుద్ధపర్వణి అష్టషష్ట్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 168 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-168-2 ప్రహృష్టో ధర్మపుత్రః ॥ 3-168-9 హంతేత్యవ్యయం వాక్యారంభే హర్షే వా ॥ 3-168-15 శైశిరం హిమమయం ॥ 3-168-17 ప్రాణో బలం ॥ 3-168-18 చతుర్థే మాస్యతిక్రాంతే ఇతి ధ. పాఠః। వరాహవత్ సంస్థితం ఆకారో యస్య ॥ 3-168-19 ప్రోథేన ముఖాగ్రేణ పోత్రాఖ్యేన। వివర్తన్ విషమేణ భావేన వర్తమానః ఇతస్తతః పర్యటన్వా ॥ 3-168-26 అనుపశ్చాత్ యంత్రితైః దృఢాకృష్టైః ॥ 3-168-33 స్థూణాకర్ణ ఇతి శంకుకర్ణాఖ్యో రుద్రావతారభేదస్తద్దైవత్యమస్రం। జాలం జలమయం వారుణం। శైలాస్త్రమశ్మవర్షం చ ఇతి ధ. పాఠః ॥ 3-168-40 వ్యాయామం సంఘటనం ॥ 3-168-44 గోవృషో బలీవర్దశ్రేష్ఠః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 169
॥ శ్రీః ॥
3.169. అధ్యాయః 169
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
అర్జునేన స్వస్యేంద్రలోకగమనప్రకారస్య తత్రనివాసప్రకారకథనపూర్వకమింద్రాదస్త్రప్రాప్తిప్రకారస్యచ కథనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-169-0 (22438)
అర్జున ఉవాచ। 3-169-0x (2310)
తతస్తామవసం ప్రీతో రజనీం తత్ర భారత।
ప్రసాదాద్దేవదేవస్యత్ర్యంబకస్య మహాత్మనః ॥ 3-169-1 (22439)
వ్యుషితో రజనీం చాహంకృత్వాపౌర్వాహ్ణికీః క్రియాః।
అపశ్యం తం ద్విజశ్రేష్ఠం దృష్టవానస్మి యం పురా ॥ 3-169-2 (22440)
తస్మై చాహం యథావృత్తం సర్వమేవ న్యవేదయం।
భగవంతం మహాదేవం సమేతోస్మీతి భారత ॥ 3-169-3 (22441)
స మామువాచ రాజేంద్ర ప్రీయమాణో ద్విజోత్తమః।
దృష్టస్త్వయా మహాదేవో యథా నాన్యేన కేనచిత్ ॥ 3-169-4 (22442)
సమేతం లోకపాలైస్తు సర్వైర్వైవస్వతాదిభిః।
ద్రష్టాస్యనఘ దేవేంద్రం స చ తేఽస్త్రాణి దాస్యతి ॥ 3-169-5 (22443)
ఏవముక్త్వా స మాం రాజన్నాశ్లిష్య చ పునః పునః।
అగచ్ఛత్స యథాకామం బ్రాహ్మణః సూర్యసన్నిభః ॥ 3-169-6 (22444)
అథాపరాహ్ణే తస్యాహ్నః ప్రావాత్పుణ్యః సమీరణః।
పునర్నవమిమం లోకం కుర్వన్నివ సపత్నహన్ ॥ 3-169-7 (22445)
దివ్యాని చైవ మాల్యాని సుగంధీని నవాని చ।
శైశిరస్య గిరే పాదే ప్రాదురాసన్సమీపతః ॥ 3-169-8 (22446)
వాదిత్రాణిచ దివ్యాని సుఘోషాణి సమంతతః।
స్తుతయశ్చేంద్రసంయుక్తా అశ్రూయంత మనోహరాః ॥ 3-169-9 (22447)
గణాశ్చాప్సరసాం తత్రగంధర్వాణాం తథైవ చ।
పురస్తాద్దేవదేవస్య జగుర్గీతాని సర్వశః ॥ 3-169-10 (22448)
మరుతాం చ గణాస్తత్ర దేవయానైరుపాగమన్।
మహేంద్రానుచరా యే చ దేవసద్మనివాసినః ॥ 3-169-11 (22449)
తతో మరుత్వానహరిభిర్యుక్తైర్వాహైః స్వలంకృతైః।
శచీసహాయస్తత్రాయాత్సహ సర్వైస్తదాఽమరైః ॥ 3-169-12 (22450)
ఏతస్మిన్నైవ కాలే తు కుబేరో నరవాహనః।
దర్శయామాస మాం రాజఁల్లక్ష్ంయా పరమయా యుతః ॥ 3-169-13 (22451)
దక్షిణస్యాం దిశి యమం ప్రత్యపశ్యం వ్యస్థితం।
వరుణం దేవరాజం చ యథాస్థానమవస్థితం ॥ 3-169-14 (22452)
తే మామూచుర్మహారాజ సాంత్వయిత్వా సురర్షభాః।
సవ్యసాచిన్నిరీక్షాస్మాఁల్లోకపాలానవస్థితాన్ ॥ 3-169-15 (22453)
సురకార్యార్థసిద్ధ్యర్థం దృష్టవానసి శంకరం।
అస్మత్తోఽపి గృహాణ త్వమస్త్రాణీతి సమంతతః ॥ 3-169-16 (22454)
తతోఽహం ప్రయతో భూత్వా ప్రణిపత్య సురర్షభాన్।
ప్రత్యగృహ్ణాం తదాఽస్త్రాణి మహాంతి వివిధాని చ ॥ 3-169-17 (22455)
గృహీతాస్త్రస్తతో దేవైరనుజ్ఞాతోస్మి భారత।
అథ దేవా యయుః సర్వేయథాగతమరిందమ ॥ 3-169-18 (22456)
మఘవానపి మాం దేవో రథమారోప్య సుప్రభం।
ఉవాచ భగవాన్వాక్యం స్మయన్నివ మహాయశాః ॥ 3-169-19 (22457)
పురైవాగమనాదస్మాద్వేదాహం త్వాం ధనంజయ।
అతః పరం త్వహం వై త్వాం దర్శయే భరత్రషభ ॥ 3-169-20 (22458)
త్వయా హి తీర్థేషు పురా సమాప్లావః కృతోఽసకృత్।
తపశ్చేదం మహత్త్ప్తం స్వర్గం గంతాసి పాండవ ॥ 3-169-21 (22459)
భూయశ్చైవ చ తప్తవ్యం తపశ్చరణముత్తమం।
`దుశ్చరం ఘోరమస్త్రాణాం తపోబలకరం తవ' ॥ 3-169-22 (22460)
స్వర్గస్త్వవశ్యం గంతవ్యస్త్వయా శత్రునిషూదన।
మాతలిర్మన్నియోగాత్త్వాం త్రిదివం ప్రాపయిష్యతి ॥ 3-169-23 (22461)
విదితస్త్వంహి దేవానాం మునీనాం చ మహాత్మనాం।
`ఇహస్థః పాండవశ్రేష్ఠ తపః కుర్వన్సుదుష్కరం' ॥ 3-169-24 (22462)
తతోఽహమబ్రువం శక్రం ప్రసీద భగవన్మమ।
ఆచార్యం వరయేఽహం త్వామస్త్రార్థం త్రిదశేశ్వర ॥ 3-169-25 (22463)
ఇంద్ర ఉవాచ। 3-169-26x (2311)
క్రూరకర్మాఽస్త్రవిత్తాత భవిష్యసి పరంతప।
యదర్థమస్త్రాణీప్సుస్త్వం తం కామం పాండవాప్నుహి ॥ 3-169-26 (22464)
తతోఽహమబ్రువం నాహం దివ్యాన్యస్త్రాణి శత్రుహన్।
మానుషేషు ప్రయోక్ష్యామి వినాఽస్త్రప్రతిఘాతనాత్ ॥ 3-169-27 (22465)
తాని దివ్యాని మేఽస్త్రాణి ప్రయచ్ఛ విబుధాధిప।
లేకాంశ్చాస్త్రజితాన్పశ్చాల్లభేయం సురపుంగవ ॥ 3-169-28 (22466)
ఇంద్ర ఉవాచ। 3-169-29x (2312)
పరీక్షార్థం మయైతత్తే వాక్యముక్తం ధనంజయ।
మమాత్మజస్య వచనం సూపపన్నమిదం తవ ॥ 3-169-29 (22467)
శిక్ష మే భవనం గత్వాసర్వాణ్యస్త్రాణి భారత।
వాయోరగ్నేర్వసుభ్యోఽపి వరుణాత్సమరుద్గణాత్ ॥ 3-169-30 (22468)
సాధ్యం పైతామహం చైవ గంధర్వోరగరక్షసాం।
వైష్ణవాని చ సర్వాణి నైర్ఋతాని తథైవ చ ॥ 3-169-31 (22469)
మద్గతాని చ జానీహి సర్వాస్త్రాణి కురూద్వహ।
ఏవముక్త్వా తు మాం శక్రస్తత్రైవాంతరధీయత ॥ 3-169-32 (22470)
అథాపశ్యం హరియుజం రథమైంద్రముపస్థితం।
దివ్యం మాయామయం పుణ్యం యత్తం మాతలినా నృప ॥ 3-169-33 (22471)
లోకపాలేషు యాతేషు మామువాచాథ మాతలిః।
ద్రష్టుమిచ్ఛతి శక్రస్త్వాం దేవరాజో మహాద్యుతే ॥ 3-169-34 (22472)
సంసిద్ధస్త్వం మహాబాహో కురు కార్యమనుత్తమం।
పశ్య పుణ్యకృతాం లోకాన్సశరీరో దివం వ్రజ ॥ 3-169-35 (22473)
దేవరాజః సహస్రాక్షస్త్వాం దిదృక్షతి భారత।
ఇత్యుక్తోఽహం మాతలినా గిరిమామంత్ర్య శైశిరం ॥ 3-169-36 (22474)
ప్రదక్షిణముపావృత్య సమారోహం రథోత్తమం।
చోదయామాస స హయాన్మనోమారుతరంహసః ॥ 3-169-37 (22475)
[మాతలిర్హయతత్త్వజ్ఞో యథావద్భూరిదక్షిణః।
అవైక్షత చ మే వక్రృంస్తితస్యాథ ససారథిః।
తథా భ్రాంతే రథే రాజన్విస్మితశ్చేదమబ్రవీత్ ॥ 3-169-38 (22476)
అత్యద్భుతమిదం త్వద్యవిచిత్రం ప్రతిభాతి మే।
యదాస్థితో రథం దివ్యం పదాన్న చలితః పదం ॥] 3-169-39 (22477)
దేవరాజోఽపిహి మయా నిత్యమత్రోపలక్షితః।
విచలన్ప్రథమోత్పాతే హయానాం భరతర్షభ ॥ 3-169-40 (22478)
త్వం పునః స్థిత ఏవాత్రరథే భ్రాంతే కురూద్వహ।
అతిశక్రమిదం సర్వం తవేతి ప్రతిభాతి మే ॥ 3-169-41 (22479)
ఇత్యుక్త్వాఽఽకాశమావిశ్య మాతలిర్విబుధాలయాన్।
దర్శయామాస మే రాజన్విమానాని చ భారత ॥ 3-169-42 (22480)
[స రథో హరిభిర్యుక్తో హ్యూర్ధ్వమాచక్రమే తతః।
ఋషయో దేవతాశ్చైవ పూజయంతి నరోత్తమ ॥ 3-169-43 (22481)
తతః కామగమాఁల్లోకానపశ్యం వై సురర్షిణాం।
గంధర్వాప్సరసాం చైవ ప్రభావమమితౌజసాం ॥] 3-169-44 (22482)
నందనాదీని దేవానాం వనాన్యుపవనాని చ।
దర్శయామాస మే శీఘ్రం మాతలిః శక్రసారథిః ॥ 3-169-45 (22483)
తతః శక్రస్య భవనమపశ్యభమరావతీం।
దివ్యైః కామఫలైర్వృక్షై రత్నైశ్చ సమలంకృతాం ॥ 3-169-46 (22484)
న తాం భాసయతే సూర్యో న శీతోష్ణే న చ క్లమః।
న బాధతే తత్రరజస్తత్రాస్తి న జరా నృప ॥ 3-169-47 (22485)
న తత్రశోకో దైన్యం వా వైవర్ణ్యం చోపలక్ష్యతే।
దివౌకసాం మహారాజ న గ్లానిరరిమర్దన।
న క్రోధలోభౌ తత్రాస్తామశుబం వా విశాంపతే ॥ 3-169-48 (22486)
నిత్యం తుష్టాశ్ తే రాజన్ప్రాణినః సురవేశ్మని।
నిత్యపుష్పఫలాస్తత్ర పాదపా హరితచ్ఛదాః ॥ 3-169-49 (22487)
పుష్కరిణ్యశ్చ వివిధాః పద్మసౌగంధికాయుతాః।
శీతస్తత్రవవౌ వాయుః సుగంధో వీజతే శుభః ॥ 3-169-50 (22488)
సర్వరత్నవిచిత్రా చ భూమిః పుష్పవిభూషితా।
మృగద్విజాశ్చ బహవో రుచిరా మధురస్వరాః।
విమానగామినశ్చాత్రదృశ్యంతే బహవోఽమరాః ॥ 3-169-51 (22489)
తతోఽపశ్యం వసూన్రుద్రాన్సాధ్యాంశ్చ సమరుద్గణాన్।
ఆదిత్యానశ్వినౌ చైవ తాన్సర్వాన్ప్రత్యపూజయం ॥ 3-169-52 (22490)
తే మాం వీర్యేణ యశసా తేజసా చ బలేన చ।
అస్త్రైశ్చాప్యన్వజానంత సంగ్రామే విజయేన చ ॥ 3-169-53 (22491)
ప్రవిశ్య తాం పురీం దివ్యాం దేవగంధర్వపూజితాం।
దేవరాజం సహస్రాక్షముపాతిష్ఠం కృతాంజలిః ॥ 3-169-54 (22492)
దదావర్ధాసనం ప్రీతః శక్రో మే దదతాంవరః।
బహుమానాచ్చ గాత్రాణి పస్పర్శ మమ వాసవః ॥ 3-169-55 (22493)
తత్రాహం దేవగంధర్వైః సహితో భూరిదక్షిణైః।
అస్త్రార్తమవసం స్వర్గే శిక్షాణోఽస్త్రాణి భారత ॥ 3-169-56 (22494)
విశ్వావసోశ్చ వై పుత్రశ్చిత్రసేనోఽభవత్సఖా।
స చ గాంధర్వమఖిలం గ్రాహయామాస మాం నృప ॥ 3-169-57 (22495)
తత్రాహమవసం రాజన్గృహీతాస్త్రః సుపూజితః।
సుఖం శక్రస్ భవనే సర్వకామసమన్వితః ॥ 3-169-58 (22496)
శృణ్వన్వై గీతశబ్దం చ తూర్యశబ్దం చ పుష్కలం।
పశ్యంశ్చాప్సరసః శ్రేష్ఠా నృత్యంతీర్భరతర్షభ ॥ 3-169-59 (22497)
తత్సర్వమనవజ్ఞాయ తథ్యం విజ్ఞాయ భారత।
అత్యర్థం ప్రతిగృహ్యాహమస్త్రేష్వేవ వ్యవస్థితః ॥ 3-169-60 (22498)
తతోఽతుష్యత్సహస్రాక్షస్తేన కామేన మే విభుః।
ఏవం మే వసతో రాజన్నేష కాలోఽత్యగాద్దివి ॥ 3-169-61 (22499)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి నివాతకవచయుద్ధపర్వణి ఏకోనసప్తత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 169 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-169-11 దేవయానైర్విమానైః। దేవసద్మనివాసినః స్త్రీబాలాదయః శచీజయంతాదయ ఇత్యర్థః ॥ 3-169-14 యథాస్థానం ప్రాచ్యామింద్రం ప్రతీచ్యాం వరుణమిత్యాది ॥ 3-169-27 అస్త్రస్యైవ ప్రతిఘాతార్థమస్త్రం మోక్ష్యే నత్వన్యత్ర మానుషే ॥ 3-169-33 మాయామయమివాత్యద్భుతం ॥ 3-169-39 పదాత్ రస్థానాత్ న చలితః। రథస్య భ్రమణేపి దృఢాసన ఇత్యర్థః ॥ 3-169-44 సురర్షిణమితి దైర్ధ్యాభావ ఆర్షః ॥ 3-169-53 అన్వజానంత వీర్యాదిమాన్భవేత్యాశీర్వాదాందదురిత్యర్థః ॥ 3-169-60 అనవజ్ఞాయ ఆదృత్య। తథ్యం యథావత్। అత్యథై పురుషార్థ ఇతి విజ్ఞాయ ॥ 3-169-61 తేన కామేన అస్త్రేచ్ఛయా నతు భోగేచ్ఛయా ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 170
॥ శ్రీః ॥
3.170. అధ్యాయః 170
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
అస్త్రవిద్యాసమాప్తౌ సహస్రాక్షేణ గురుదక్షిణాత్వేన నివాతకవచానాం క్షపణం భిక్షితేనార్జునేన తదర్థం ప్రస్థానం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-170-0 (22500)
అర్జున ఉవాచ। 3-170-0x (2313)
కృతాస్త్రమతివిశ్వస్తమథ మాం హరివాహనః।
రసంస్పృశ్య మూర్ధ్ని పాణిబ్యామిదం వచనమబ్రవీత్ ॥ 3-170-1 (22501)
న త్వమద్య యుధా జేతుం శక్యః సురగణైరపి।
కిం పునర్మానుషే లోకే మానుషైరకృతాత్మభిః ॥ 3-170-2 (22502)
అప్రమేయోఽప్రధృష్యశ్చ యుద్ధేష్వప్రతిమస్తథా।
`అజేయస్త్వం హి సంగ్రామే సర్వైరపిసురాసురైః' ॥ 3-170-3 (22503)
అథాబ్రవీత్పునర్దేవః సంప్రహృష్టతనూరుహః।
అస్త్రయుద్ధే సమో వీర న తే కశ్చిద్భవిష్యతి ॥ 3-170-4 (22504)
అప్రమత్తః సదా దక్షః సత్యవాదీ జితేంద్రియః।
బ్రహ్మణ్యశ్చాస్త్రవిచ్చాసి శూరశ్చాసి కురూద్వహ ॥ 3-170-5 (22505)
అస్త్రాణి సమవాప్తాని త్వయా దశ చ పంచ చ।
పంచభిర్విధిభిః పార్థ విద్యతే న త్వయా సమః ॥ 3-170-6 (22506)
ప్రయోగముపసంహారమావృత్తిం చ ధనంజయ।
ప్రాయశ్చిత్తం చ వేత్థ త్వం ప్రతీఘాతం చ సర్వశః ॥ 3-170-7 (22507)
తవ గుర్వర్థకాలోఽయం సముత్పన్నః పరంతప।
ప్రతిజానీష్వ తం కర్తుం తతో వేత్స్యాంయహం పరం ॥ 3-170-8 (22508)
తతోఽహమబ్రవం రాజందేవరాజమిదం వచః।
విషహ్యం యన్మయా కర్తుం కృతమేవ నిబోధ తత్ ॥ 3-170-9 (22509)
తతో మామబ్రవీద్రాజన్ప్రహసన్బలవృత్రహా।
నావిపహ్యం తవాద్యాస్తి త్రిషు లోకేషు కించన ॥ 3-170-10 (22510)
నివాతకవచా నామ దానవా మమ శత్రవః।
సముద్రకుక్షిమాశ్రిత్య దుర్గే ప్రతివసంత్యుత ॥ 3-170-11 (22511)
తిస్రః కోట్యః సమాఖ్యాతాస్తుల్యరూపబలప్రభాః।
తాంస్తత్రజహి కౌంతేయ గుర్వర్థస్తే భవిష్యతి ॥ 3-170-12 (22512)
తతో మాతలిసంయుక్తం మయూరసమరోమభిః।
హయైరుపేతం ప్రాదాన్మే రథం దివ్యం మహాప్రభం ॥ 3-170-13 (22513)
బబంధ చైవ మే మూర్ధ్ని కిరీటమిదముత్తమం।
స్వరూపసదృశం చైవ ప్రాదాదంగవిభూషణం ॥ 3-170-14 (22514)
అభేద్యం కవచం చేదం స్పర్సరూపవదుత్తమం।
అజరాం జ్యామిమాం చాపి గాండీవే సమయోజయత్ ॥ 3-170-15 (22515)
తతః ప్రాయామహం తేన స్యందనేన విరాజతా।
యేనాజయద్దేవపతిర్బలిం వైరోచనిం పురా ॥ 3-170-16 (22516)
తతో దేవాః సర్వ ఏవ తేన ఘోషేణ బోధితాః।
మన్వానా దేవరాజం మాం సమాజగ్ముర్విశాంపతే ॥ 3-170-17 (22517)
దృష్ట్వా చ మామపృచ్ఛంత కిం కరిష్యసి ఫల్గున।
తానబ్రువం యథాభూతమిదం కర్తాఽస్మి సంయుగే ॥ 3-170-18 (22518)
నివాతకవచానాం తు ప్రస్థితం మాం తధైపిణం।
నిబోధత మహాభాగా శివం చాశాస్త మేఽనఘాః ॥ 3-170-19 (22519)
`తతో వాగ్భిః ప్రశస్తాభిస్త్రిదశాః పృథివీపతే'।
తుష్టువుర్మాం ప్రసన్నాస్తే యథా దేవం పురందరం ॥ 3-170-20 (22520)
రథేనానేన మఘవా జితవాఞ్శంబరం యుధి।
నముచిం బలవృత్రౌ చ ప్రహ్లాదనరకావపి ॥ 3-170-21 (22521)
బహూని చ సహస్రాణి ప్రయుతాన్యర్బుదాన్యపి।
రథేనానేన దైత్యానాం జితవాన్మఘవా యుధి ॥ 3-170-22 (22522)
న్వమప్యనేన కౌంతేయ నిబాతకవచాన్రణే।
విజేతా యుధి విక్రంయ పురేవ మఘవా వశీ ॥ 3-170-23 (22523)
అయంచ శంఖప్రవరో యేన జేతాసి దానవాన్।
అనేన విజితా లోకా శక్రేణాపి మహాత్మనా ॥ 3-170-24 (22524)
ప్రదీయమానం దేవైస్తం దేవదత్తం జలోద్భవం।
ప్రత్యగృహ్ణాం జయాయైనం స్తూయమానస్తదాఽమరైః ॥ 3-170-25 (22525)
స శంఖీ కవచీ వాణీ ప్రగృహీతశరాసనః।
దానవాలయమత్యుగ్రం ప్రయాతోస్మి యుయుత్సయా ॥ 3-170-26 (22526)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి నివాతకవచయుద్ధపర్వణి సప్తత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 170 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-170-6 పంచభిః ప్రయోగాదిభిః ॥ 3-170-7 ఆవృత్తిః పునఃపునః ప్రయోగోపసంహారౌ। ప్రాయశ్చిత్తం అస్త్రాగ్నినా దగ్ధానామనాగసాం పునరుజ్జీవనం। ప్రతీఘాతం పరాస్త్రేణాభిభూతస్య స్వాస్త్రస్యోద్దీపనం ॥ 3-170-8 గుర్వర్యో దక్షిణా। వేత్స్యామి వేదయిష్యామి। పరం కార్యమితి శేషః ॥ 3-170-9 విషహ్యం శక్యం ॥ 3-170-16 ప్రాయాం ప్రయాణం కృతవాన్ ॥ 3-170-19 ఆశాస్త ఆశాధ్వం ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 171
॥ శ్రీః ॥
3.171. అధ్యాయః 171
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
పార్థేన నివాతకవచైః సహ యుయుత్సయా మాతలిసనాథేనేంద్రరథేన తత్పురంప్రతి గమనం ॥ 1 ॥ అర్జునశంఖధ్వనిశ్రవణేన సన్నద్ధైర్నివాతకవచైస్తేన సహ యుద్ధారంభః ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-171-0 (22527)
అర్జున ఉవాచ। 3-171-0x (2314)
తతోఽహం స్తూయమానస్తు తత్రతత్ర సురపిభిః।
అపశ్యముదధిం భీమమపాంపతిమథావ్యయం ॥ 3-171-1 (22528)
ఫేనవత్యః ప్రకీర్ణాశ్చ సంహతాశ్చ సముచ్ఛితాః।
ఊర్మయశ్చాత్ర దృశ్యంతే చలంతఇవ పర్వతాః ॥ 3-171-2 (22529)
నావః సహస్రశస్తత్ర రత్నపూర్ణాః సమంతతః।
`నభసీవ విమానాని విచరంత్యో విరేజిరే' ॥ 3-171-3 (22530)
తిమింగిలాః కచ్ఛపాశ్ తథా తిమితిభింగిలాః।
మకరాశ్చాత్ర దృశ్యంతే జలే మప్రా ఇవాద్రయః ॥ 3-171-4 (22531)
శంఖానాం చ మహబాణి మగ్రాన్యప్సు మమంతతః।
దృశ్యంతే స్మ యథా రాత్రౌ తారాస్తన్వభ్రమంవృతాః ॥ 3-171-5 (22532)
తథా సహస్రశస్తత్రరత్నసంఘాః ప్లవంత్యుత।
వాయుశ్ ఘృర్ణతే భీమస్తదద్భుతమివాభవత్ ॥ 3-171-6 (22533)
తమతీత్య మహావేగం సర్వాంభోనిధిముత్తమం।
అపశ్యం దానవాకీర్ణం తద్దైత్యపురమంతికాత్ ॥ 3-171-7 (22534)
తత్రైవ మాతలిస్తృణం నిపాత్య పృథివీతలే।
దానవాన్రథఘోపేణ తన్పురం సముపాద్రవత్ ॥ 3-171-8 (22535)
రథఘోషం తు తం శ్రుత్వా స్తనయిత్నోగ్వింబరే।
మన్వానా దేవరాజం మామావిగ్నా దానవాఽభవన్ ॥ 3-171-9 (22536)
సర్వే సంభ్రాంతమనసః శగ్చాపధరాః స్థితాః।
తథాఽసిశూలపరశుగదాముసలపాణయః ॥ 3-171-10 (22537)
తతో ద్వారాణి పిదధుర్దానవాస్త్రస్తచేతసః।
సంవిధాయ పురే రక్షాం న స్మ కశ్చన దృశ్యతే ॥ 3-171-11 (22538)
తతః శంఖముపాదాయ దేవదత్తం మహాస్వనం।
పరమాం ముదమాశ్రిత్య ప్రాధమం తం శనైరహం ॥ 3-171-12 (22539)
స తు శబ్దో దివం స్తబ్ధ్వా ప్రతిశబ్దమజీజనత్।
విత్రేసుశ్చ నిలిల్యుశ్చ భూతాని సుమహాంత్యపి ॥ 3-171-13 (22540)
తతో నివాతకవచాః సర్వ ఏవ సమంతతః।
దంశితా వివిధైస్త్రాణైర్విచిత్రాయుపాణయః ॥ 3-171-14 (22541)
ఆయసైశ్ర మహాశూలైర్గదాభిర్ముసలైరపి।
పట్టసైః కరవాలైశ్చ రథచక్రైశ్చ భారత ॥ 3-171-15 (22542)
శతఘ్నీభిర్భుశుండీభిః ఖంగైశ్చిత్రైః స్వలంకృతైః।
ప్రగృహీతైర్దితేః పుత్రాః ప్రాదురాసన్సహస్రశః ॥ 3-171-16 (22543)
తతో విచార్య బహుశో రథమార్గేషు తాన్హయాన్।
ప్రాచోదయత్సమే దేశే మాతలిర్భరతర్షభ ॥ 3-171-17 (22544)
తేన తేషాం ప్రణున్నానాసాశుత్వాచ్ఛీఘ్రగామినాం।
నాన్వపశ్యత్తదా కశ్రిత్తన్మేఽద్భుతమివాభవత్ ॥ 3-171-18 (22545)
తతస్తే దానవాస్తత్రయోధవాతాన్యనేకశః।
వికృతస్వరరూపాణి భృశం సర్వాణ్యచోదయన్ ॥ 3-171-19 (22546)
3-171-20 (22547)
తేన శబ్దేన సహసా సముద్రే పర్వతోపమాః।
ఆప్లవంత గతైః సత్వైర్మత్స్యాః శతసహస్రశః ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-171-4 తిమిర్మత్స్యస్త గిలతి మహామతస్యస్తిమిగిలః తమపి గిలతీతి తిమితిమిగిలః। తిమిరివ గిలనీయస్తిమిగిలో యస్యేతి విగ్రహః ॥ 3-171-6 ఘూర్మతే భ్రమతి ॥ 3-171-13 దివం స్తబ్ధ్వా ఆకాశ వ్యాప్య ॥ 3-171-14 దశితాః సన్నద్ధాః। త్రాణైః కవచైః ॥ 3-171-19 తతస్తేదానవాస్తత్ర బాదిత్రాణి సహస్రశః। వికృతస్వరరూపాణి భృశం సర్వాణ్యనాదయన్ ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 3-171-20 ఆప్లవంత పలాయనే కృతవంతః। గతైః సత్వైర్విగతాభిర్వుద్ధిభిరుపలక్షితా భ్రాంతా ఇత్యర్థః ॥ 3-171-24 తారకామయే ఇతి ఝ. పాఠః। తత్ర తారకామయే తారార్థే సంగ్రామే ఇత్యర్థః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 172
॥ శ్రీః ॥
3.172. అధ్యాయః 172
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
అర్జునస్య నివాతకవచైః సహ యుద్ధం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-172-0 (22548)
అర్జున ఉవాచ। 3-172-0x (2315)
తతో నివాతకవచాః సర్వేవేగేన భారత।
అభ్యద్రవన్మాం సహితాః ప్రగృహీతాయుధా రణే ॥ 3-172-1 (22549)
ఆచ్ఛాద్య రథపంథానముత్క్రోశంతో మహారథాః।
అవృత్య సర్వతస్తే మాం శరవర్షైరవాకిరన్ ॥ 3-172-2 (22550)
తతోఽపరే మహావీర్యాః శూలపట్టసపాణయః।
శూలాని చ భుశుండీశ్చ ముముచుర్దానవా మయి ॥ 3-172-3 (22551)
సుమహత్తుములం వర్షం గదాశక్తిసమాకులం।
అనిశం సృజ్యమానం తైరపతన్మద్రథోపరి ॥ 3-172-4 (22552)
అన్యే మామభ్యధావంత నివాతకవచా సుధి।
శితశస్త్రాయుధా రౌద్రాః కాలరూపాః ప్రహారిణః ॥ 3-172-5 (22553)
తానహం వివిధైర్బాణైర్వేగవద్భిరజిహ్మగైః।
గాండీవముక్తైరభ్యఘ్నమేకైకం దశభిర్మృధే ॥ 3-172-6 (22554)
తే కృతా విముఖాః సర్వే మత్ప్రయుక్తైః శిలాశితైః।
తతో మాతలినా తూర్ణం హయాస్తే సంప్రయోదితాః ॥ 3-172-7 (22555)
అథ మార్గాన్బహూస్తత్ర విచేరుర్వాతరంహసః।
సుసంయతా మాతలినా ప్రామథ్నంత దితేఃసుతాన్ ॥ 3-172-8 (22556)
శతం శతాస్తే హరయస్తస్మిన్యుక్తా మహారథే।
తదా మాతలినా యథ్తా వ్యచరన్నల్పకా ఇవ ॥ 3-172-9 (22557)
తేషాం చరణపాతేన రథనేమిస్వనేన చ।
మమ బాణనిపాతైశ్చ హతాస్తే శతశోఽసురాః ॥ 3-172-10 (22558)
గతాసవస్తథైవాన్యే దానవాః పాండవర్షభ।
హతసారథయస్తత్ర వ్యకృష్యంత తురంగమైః ॥ 3-172-11 (22559)
తే దిశో విదిశః సర్వే ప్రతిరుధ్య ప్రహారిణః।
అభ్యఘ్నన్వివిధైః శస్త్రైస్తతో మే వ్యథితం మనః ॥ 3-172-12 (22560)
తతోఽహం మాతలేర్వీర్యమద్భుతం సమదర్శయం।
అశ్వాంస్తథా వేగవతో యదయత్నాదధారయత్ ॥ 3-172-13 (22561)
తతోఽహం లఘుభిశ్చిత్రైరస్త్రైస్తానసురాన్రణే।
చిచ్ఛేద సాయుధాన్రాజంఛతశోఽథ సహస్రశః ॥ 3-172-14 (22562)
ఏవం మే చరతస్తత్ర సర్వయత్నేన శత్రుహన్।
ప్రీతిమానభవద్వీరో మాతలిః శక్రసారథిః ॥ 3-172-15 (22563)
వధ్యమానాస్తతస్తైస్తు హయైస్తేన రథేన చ।
అగమన్ప్రక్షయం కేచిన్న్యవర్తంత తథాఽపరే ॥ 3-172-16 (22564)
స్పర్ధమానా ఇవాస్మాభిర్నివాతకవచా రణే।
శరవర్షైః శరార్తం మాం మహద్భిః ప్రత్యవారయన్ ॥ 3-172-17 (22565)
శరవేగైర్నిహత్యాహమస్త్రైః శరవిఘాతిభిః।
జ్వలద్భిః పరమైః శీఘ్రైస్తానవిధ్యం సహస్రశః ॥ 3-172-18 (22566)
తతః సంపీడ్యమానాస్తే క్రోధావిష్టా మహాసురాః।
అపీడయన్మాం సహితాః శక్తిశూలాసివృష్టిభిః ॥ 3-172-19 (22567)
తతోఽహమస్త్రం ప్రాయుంజం గాంధర్వం నామ భారత।
దయితం దేవరాజస్ మాధవం నామ భారత ॥ 3-172-20 (22568)
తతః ఖంగాంస్త్రిశూలాంశ్చ తోమరాంశచ్ సహస్రశః।
అస్త్రవీర్యేణ శతధా తైర్ముక్తానహమచ్ఛిదం ॥ 3-172-21 (22569)
ఛిత్త్వా ప్రహరణాన్యేషాం తతస్తానపి సర్వశః।
ప్రత్యవిధ్యమహం రోషాద్దశభిర్దశభిః శరైః ॥ 3-172-22 (22570)
గాండీవాద్ధి తదా సంఖ్యే యథా భ్రమరపంక్తయః।
నిష్పతంతి మహాబాణాస్తన్మాతలిరపూజయత్ ॥ 3-172-23 (22571)
తేషామపి తు బాణాస్తే బహుత్వాచ్ఛలభా ఇవ।
అవాకిరన్మాం బలవత్తానహం వ్యధమం శరైః ॥ 3-172-24 (22572)
వధ్యమానాస్తతస్తే తు నివాతకవచాః పునః।
శరవర్షైర్మహద్భిర్మాం సమంతాత్పర్యవారయన్ ॥ 3-172-25 (22573)
శరవేగాన్నిహత్యాహమస్త్రైరస్త్రవిఘాతిభిః।
జ్వలద్భిః పరమైః శీఘ్రైస్తానవిధ్యం సహస్రశః ॥ 3-172-26 (22574)
తేషాం ఛిన్నాని గాత్రాణి విసృజంతిస్మ శోణితం।
ప్రావృషీవాభివృష్టాని శృంగాణ్యథ ధరాభృతాం ॥ 3-172-27 (22575)
ఇంద్రాశనిసమస్పర్శైర్వేగవద్భిరజిహ్మగైః।
మద్వాణైర్వధ్యమానాస్తే సముద్విగ్రాః స్మ దానవాః ॥ 3-172-28 (22576)
శతధా భిన్నదేహాస్తే క్షీణప్రహరణౌజసః।
తతో నివాతకవచా మామయుధ్యంత మాయయా ॥ 3-172-29 (22577)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి నివాతకవచయుద్ధపర్వణి ద్విసప్తత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 172 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-172-9 శతాః శతాని అయుతమిత్యర్థః। హరయోఽశ్వాః ॥ 3-172-14 చిచ్ఛేద అహమితి శేషః ॥ 3-172-20 మాధవం నామ మధోర్దైత్యస్ వధార్ధం నిర్మితత్వాత్। దేవరాజస్య బ్రహ్మదండసమంరణే ఇతి ధ. పాఠః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 173
॥ శ్రీః ॥
3.173. అధ్యాయః 173
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
అర్జునేన దివ్యాస్త్రైర్మాయానిరసనపూర్వక్ దైత్యహననం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-173-0 (22578)
అర్జున ఉవాచ। 3-173-0x (2316)
తతోఽశ్మవర్షం సుమహత్ప్రాదురాసీత్సమంతతః।
నగమాత్రైః శిలాఖండైస్తన్మాం దృఢమపీడయత్ ॥ 3-173-1 (22579)
తదహం వజ్రసంకాశైః శరైరినద్రాస్త్రచోదితైః।
అచూర్ణయం వేగవద్భిః శతధైకైకమాహవే ॥ 3-173-2 (22580)
చూర్ణ్యమానేఽశ్మవర్షే తు యావకః సమజాయత।
తత్రాశ్మచూర్ణా న్యపతన్పావకప్రకరా ఇవ ॥ 3-173-3 (22581)
తతోఽశ్మవర్షే విహతే జలవర్షం మహత్తరం।
ధారాభిరక్షమాత్రాభిః ప్రాదురాసీనమమాంతికే ॥ 3-173-4 (22582)
నభస ప్రచ్యుతా ధారాస్తిగ్మవీర్యాః సహస్రశః।
ఆవృణ్వన్సర్వతో వ్యోమ దిశశ్చోపదిశస్తథా ॥ 3-173-5 (22583)
ధారాణాం చ నిపాతేన వాయోర్విష్ఫూర్జితేన చ।
గర్జితేన చ మేఘానాం న ప్రాజ్ఞాయత కించన ॥ 3-173-6 (22584)
ధారా దివి చ సంబద్ధా వసుధాయాం చ సర్వశః।
వ్యామోహయంత మాం తత్రనిపతంత్యోఽనిశం భువి ॥ 3-173-7 (22585)
తత్రోపదిష్టమింద్రేణ దివ్యమస్త్రం విశోషణం।
దీప్తం ప్రాహిణవం ఘోరమశుప్యత్తేన తజ్జలం ॥ 3-173-8 (22586)
హతేఽశ్మవర్షే చ మయా జలవర్షే చ శోషితే।
ముముచుర్దానవా మాయామగ్నిం వాయుం చ భారత ॥ 3-173-9 (22587)
తతోఽహమగ్నిం వ్యధమం సలిలాస్త్రేణ సర్వశః।
శైలేన చ మహాస్త్రేణ వాయోరవేగమధారయం ॥ 3-173-10 (22588)
తస్యాం ప్రతిహతాయాం తే దానవా యుద్ధదుర్మదాః।
ప్రాకుర్వన్వివిధాం మాయాం యౌగపద్యేన భారత ॥ 3-173-11 (22589)
తతో వర్షం ప్రాదురభూత్సుమహద్రోమహర్షణం।
అస్త్రాణాం ఘోరరూపాణామగ్నేర్వాయోస్తథాఽశ్మనాం ॥ 3-173-12 (22590)
సా తు మాయామయీ వృష్టిః పీడయామాస మాం యుధి।
అథ ఘోరం తమస్తీవ్రం ప్రాదురాసీత్సమంతతః ॥ 3-173-13 (22591)
తమసా సంవృతేలోకే ఘోరేణ పరుషేణ చ।
హరయో విముఖాశ్చాసన్ప్రాస్ఖలచ్చాపి మాతలిః ॥ 3-173-14 (22592)
హస్తాద్ధిరణ్మయశ్చాస్య ప్రతోదః ప్రాపతద్భువి।
అసకృచ్చాహ మాం భీతః కిం కరిష్యావ ఇత్యపి ॥ 3-173-15 (22593)
మాం చ భీరావిశత్తీవ్రా తస్మిన్విగతచేతసి।
స చ మాం విగతజ్ఞానః సంత్రస్తమిదమబ్రవీత్ ॥ 3-173-16 (22594)
సురాణామసురాణాం చ సంగ్రామః సుమహానభూత్।
అమృతార్థం పురా పార్త స చ దృష్టో మయాఽనఘ ॥ 3-173-17 (22595)
శంబరస్య వధే ఘోరః సంగ్రామః సుమహానభూత్।
సారథ్యం దేవరాజస్య తత్రాపి కృతవానహం ॥ 3-173-18 (22596)
తథైవ వృత్రస్య వధే సంగృహీతా హయా మయా।
వైరోచనేర్మయా యుద్ధం దృష్టం చాపి సుదారుణం ॥ 3-173-19 (22597)
ఏతే మయా మహాఘోరః సంగ్రామాః పర్యుపాసితాః।
న చాపి విగతజ్ఞానో భూతపూర్వోస్మి పాండవ ॥ 3-173-20 (22598)
పితామహేన సంహారః ప్రజానాం విహితో ధ్రువం।
న హి యుద్ధమిదం యుక్తమన్యత్ర జగతః క్షయాత్ ॥ 3-173-21 (22599)
తస్య తద్వచనం శ్రుత్వా సంస్తభ్యాత్మానమాత్మనా।
మోహయిష్యందానవానామహం మాయాబలం మహత్ ॥ 3-173-22 (22600)
అబ్రువం మాతలిం భీతం పశ్య మే బుజయోర్బలం।
అస్త్రాణాం చ ప్రభావం వై ధనుషో గాండివస్య చ ॥ 3-173-23 (22601)
అద్యాస్త్రమాయయైతైషాం మాయామేతాం సుదారుణాం।
వినిహన్మి తమశ్చోగ్రం మా భైః సూత స్తిరో భవ ॥ 3-173-24 (22602)
ఏవముక్త్వాహమసృజమస్త్రమాయాం నరాధిప।
మోహనీం సర్వభూతానాం హితాయ త్రిదివౌకసాం ॥ 3-173-25 (22603)
పీడ్యమానాసు మాయాసు తాసు తాస్వసురోత్తమాః।
పునర్బహువిధా మాయాః ప్రాకుర్వన్నమితౌజసః ॥ 3-173-26 (22604)
పునః ప్రకాశమభవత్తమసా గ్రస్యతే పునః।
భవత్యదర్శనో లోకః పునరప్సు నిమజ్జతి ॥ 3-173-27 (22605)
సుసంగృహీతైర్హరిభిః ప్రకాశే సతి మాతలిః।
వ్యచరత్స్యందనాగ్ర్యేణ సంగ్రామే రోమహర్షణే ॥ 3-173-28 (22606)
తతః పర్యపతన్నుగ్రా నివాతకవచా మయి।
తానహం వివరం దృష్ట్వా ప్రాహణ్వం యమసాదనం ॥ 3-173-29 (22607)
3-173-30 (22608)
వర్తమానే తథా యుద్ధే నివాతకవచాంతకే।
నాపశ్యం సహసా సర్వాందానవాన్మాయయా వృతాన్ ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-173-1 నగమాత్రైః వృక్షప్రమాణైః ॥ 3-173-3 పావకప్రకరాః వహ్నిరాశయః ॥ 3-173-19 వైరోచనేః బలేః ॥ 3-173-26 పీడ్యమానాసు నశ్యమానాసు ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 174
॥ శ్రీః ॥
3.174. అధ్యాయః 174
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
అర్జునేన నివాతకవచవధానంతరం పునః స్వగైప్రతి ప్రస్తానం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-174-0 (22609)
అర్జున ఉవాచ। 3-174-0x (2317)
అదృశ్యమానాస్తే దైత్యా యోధయంతి స్మ మాయయా।
అదృశ్యనాస్త్రవీర్యేణ తానప్యహమయోధయం ॥ 3-174-1 (22610)
గాండీవముక్తా విశిఖాః సంయగస్త్రప్రచోదితాః।
అచ్ఛిందన్నుత్తమాంగాని యత్రయత్ర స్మ తేఽభవన్ ॥ 3-174-2 (22611)
తతో నివాతకవచా వధ్యమానా మయా యుధి।
సంహృత్య రమాయాం సహసా ప్రావిశన్పురమాత్మనః ॥ 3-174-3 (22612)
వ్యపయాతేషు దైత్యేషు ప్రాదుర్భూతే చ దర్శనే।
అపశ్యం దానవాంస్తత్ర హతాఞ్శతసహస్రశః ॥ 3-174-4 (22613)
వినిష్పిష్టాని తత్రైషాం శస్త్రాణ్యాభరణాని చ।
శతశః స్మ ప్రదృశ్యంతే గాత్రాణి కవచాని చ ॥ 3-174-5 (22614)
హయానాం నాంతరం హ్యాసీత్పదాద్విచలితుం పదం।
ఉత్పత్య సహసా తస్థురంతరిక్షగమాస్తతః ॥ 3-174-6 (22615)
తతో నివాతకవచా వ్యోమ సంఛాద్య కేవలం।
అదృశ్యా హ్యభ్యవర్తంత విసృజంతః శిలోచ్చయాన్ ॥ 3-174-7 (22616)
అంతర్భూమిగతాశ్చాన్యే హయానాం చరణానథ।
వ్యగృహ్ణందానవా ఘోరా రథచక్రే చ భారత ॥ 3-174-8 (22617)
వినిగృహ్య హయాంశ్చాన్యే రథం చ మమ యుధ్యతః।
సర్వతో మామవిధ్యంత సరథం ధరణీధరైః ॥ 3-174-9 (22618)
పర్వతైరుపచీయద్భిః పతద్భిశ్చ తథాఽపరైః।
స దేశో యత్రవర్తామి గుహేవ సమపద్యత ॥ 3-174-10 (22619)
పర్వతైశ్చాద్యమానోఽహం నిగృహీతైశ్చ వాజిభిః।
అగచ్ఛం పరమామార్తిం మాతలిస్తదలక్షయత్ ॥ 3-174-11 (22620)
లక్షయిత్వా చ మాం భీతమిదం వచనమబ్రవీత్।
ఆర్జునార్జున మా భైస్త్వం వజ్రమస్త్రముదీరయ ॥ 3-174-12 (22621)
తతోఽహం తస్య తద్వాక్యం శ్రుత్వా వజ్రముదీరయం।
దేవరాజస్ దయితం వజ్రమస్త్రం నరాధిప ॥ 3-174-13 (22622)
అచలం స్థానమాసాద్య గాండీవమనుమంత్ర్య చ।
అముంచం వజ్రసంస్పర్శానాయతాన్నిశితాఞ్సరాన్ ॥ 3-174-14 (22623)
తతో మాయాశ్ తాః సర్వా నివాతకవచాంశ్చ తాన్।
తే వజ్రచోదితా బాణా వజ్రభూతాః రసమావిశన్ ॥ 3-174-15 (22624)
తే వజ్రవేగవిహతా దానవాః పర్వతోపమాః।
ఇతరేతరమాశ్లిష్య న్యపతన్పృథివీతలే ॥ 3-174-16 (22625)
అంతర్భూమౌ చ యేఽగృహ్ణందానవా రథవాజినః।
అనుప్రవిశ్య తాన్వాణాః ప్రాహిణ్వన్యమసాదనం ॥ 3-174-17 (22626)
హతైర్నివాతకవచైర్నిరస్తైః పర్వతోపమైః।
సమాచ్ఛాద్యత దేశః స వికీర్ణైరివ పర్వతైః ॥ 3-174-18 (22627)
న హయానాం క్షతిః కాచిన్న రథస్ న మాతలేః।
మమ చాదృశ్యత తదా తదద్భుతమివాభవత్ ॥ 3-174-19 (22628)
తతో మాం ప్రహసన్రాజన్మాతలిః ప్రత్యభాషత।
నైతదర్జున దేవేషు త్వయి వీర్యం యదీక్ష్యతే ॥ 3-174-20 (22629)
హతేష్వసురసంఘేషు దారాస్తేషాం తు సర్వశః।
ప్రాక్రోశన్నగరే తస్మిన్యథా శరది లక్ష్మణాః ॥ 3-174-21 (22630)
తతో మాతలినా సార్ధమహం తత్పురమభ్యయాం।
త్రాసయన్రథఘోషేణ నివాతకవచస్త్రియః ॥ 3-174-22 (22631)
తాందృష్ట్వా దశసాహస్రాన్మయూరసదృశాన్హయాన్।
రథం చ రవిసంకాశం ప్రాద్రవన్గణశః స్త్రియః ॥ 3-174-23 (22632)
తాభిరాభరణైః శబ్దస్త్రాసితాభిః సమీరితః।
శిలానామివ శైలేషు పతంతీనామభూత్తదా ॥ 3-174-24 (22633)
విత్రస్తా దైత్యనార్యస్తాః స్వాని వేశ్మాన్యథావిశన్।
బహురత్నవిచిత్రాణి శాతకుంభమయాని చ ॥ 3-174-25 (22634)
తదద్భుతాకారమహం దృష్ట్వా నగరముత్తమం।
విశిష్టం దేవనగరాదపృచ్ఛం మాతలిం తతః ॥ 3-174-26 (22635)
ఇదమేవంవిధం కస్మాద్దేవతా న విశంత్యుత।
పురందరపురాద్ధీదం విశిష్టమితి లక్షయే ॥ 3-174-27 (22636)
మాతలిరువాచ। 3-174-28x (2318)
ఆసీదిదం పురా పార్థ దేవరాజస్య నః పురం।
తతో నివాతకవచైరితః ప్రచ్యావితాః సురాః ॥ 3-174-28 (22637)
తపస్తప్త్వా మహత్తీవ్రం ప్రసాద్య చ పితామహం।
ఇదం వృతం నివాసాయ దేవేభ్యశ్చాభయం యుధి ॥ 3-174-29 (22638)
తతః శక్రేణ భగవాన్స్వయంభూరభిచోదితః।
విధత్తాం భగవానత్రేత్యాత్మనో హితకాంయయా ॥ 3-174-30 (22639)
తత ఉక్తో భగవతా దిష్టమత్రేతి భారత।
భవితాంతస్త్వమప్యేషాం దేహేనాన్యేన వృత్రహన్ ॥ 3-174-31 (22640)
తత ఏషాం వధార్థాయ శక్రోఽస్త్రాణి దదౌ తవ।
న హి శక్యాః సురైర్హంతుం య ఏతే నిహతాస్త్వయా ॥ 3-174-32 (22641)
కాలస్య పరిణామేన తతస్త్వమిహ భారత।
ఏషామంతకరః ప్రాప్తస్తత్త్వయా చ కృతం తథా ॥ 3-174-33 (22642)
దానవానాం వినాశార్థం మహాస్త్రాణాం మహద్బలం।
గ్రాహితస్త్వం మహేంద్రేణ పురుషేంద్ర తదుత్తమం ॥ 3-174-34 (22643)
ఉర్జున ఉవాచ। 3-174-35x (2319)
తతః ప్రశాంయ నగరం దానవాంశ్చ నిహత్య తాన్।
పునర్మాతలినా సార్ధమగమం దేవసద్మ తత్ ॥ 3-174-35 (22644)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి నివాతకవచయుద్ధపర్వణి చతుఃసప్తత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 174 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-174-21 లక్ష్మణాః సారస్యః ॥ 3-174-35 ప్రశాంయ ప్రకర్షేణ ఆలోచ్య ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 175
॥ శ్రీః ॥
3.175. అధ్యాయః 175
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
నివాతకవచవధానంతరం స్వర్గంప్రత్యాగచ్ఛతాఽర్జునేన మధ్యేమార్గం హిరణ్యపురావలోకనం ॥ 1 ॥ తతస్తద్వాసినాం పౌలోమానాం కాలకేయానాం చ వధానంతరం పునః స్వర్గం ప్రత్యాగమనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-175-0 (22645)
అర్జున ఉవాచ। 3-175-0x (2320)
నివర్తమానేన మయా మహద్దృష్టం తతోఽపరం।
పురం కామగమం దివ్యం పావకార్కసమప్రభం ॥ 3-175-1 (22646)
రత్నద్రుమమయైశ్చిత్రైర్భాస్వరైశ్చ పతత్రిభిః।
పౌలోమైః కాలకేయైశ్చ రనిత్యహృష్టైరధిష్ఠిరతం ॥ 3-175-2 (22647)
గోపురాట్టాలకోపేతం చతుర్ద్వారం దురాసదం।
సర్వరత్నమయం దివ్యమద్భుతోపమదర్శనం ॥ 3-175-3 (22648)
ద్రుమైః పుష్పలోపేతైః సర్వరత్నమయైర్వృతం।
తథా పతత్రిభిర్దివ్యైరుపేతం సుమనోహరైః ॥ 3-175-4 (22649)
అసురైర్నిత్యముదితైః శూలర్ష్టిముసలాయుధైః।
చాపముద్గరహస్తైశ్చ స్రగ్విభిః సర్వతో వృతం ॥ 3-175-5 (22650)
తదహం ప్రేక్ష్యదైత్యానాం పురమద్భుతదర్శనం।
అపృచ్ఛం మాతలిం రాజన్కిమిదం దృశ్యతేతి వై ॥ 3-175-6 (22651)
మాతలిరువాచ। 3-175-7x (2321)
పులోమా నామ దైతేయీ కాలకా చ మహాసురీ।
దివ్యంవర్షసహస్రం తే చేరతుః పరమం తపః ॥ 3-175-7 (22652)
తపసోంతే తతస్తాభ్యాం స్వయంభూరదదాద్వరం।
అగృహ్ణీతాం వరం తే తు సుతానామల్పదుఃఖతాం ॥ 3-175-8 (22653)
అవధ్యతాం చ రాజేంద్ర సురరాక్షసపన్నగైః।
పురం సురమణీయం చ స్వచరం సుకృతప్రభం ॥ 3-175-9 (22654)
సర్వరత్నైః సముదితం దుర్ధర్షమమరైరపి।
మహర్షియక్షగంధర్వపన్నగాసురరాక్షసైః ॥ 3-175-10 (22655)
సర్వకామగుణోపేతం వీతశోకమనామయం।
బ్ర్హమణో భవనాచ్ఛ్రేష్ఠం కాలకేయకృతం విభో ॥ 3-175-11 (22656)
తదేతత్ఖపురం దివ్యం చరత్యమరవర్జితం।
పౌలోమాధ్యుషితం వీర కాలకేయైశ్చ దానవైః ॥ 3-175-12 (22657)
హిరణ్యపురమిత్యేవం ఖ్యాయతే నగరం మహత్।
రక్షితంకాలకేయైశ్చ పౌలోమైశ్చ మహాసురైః ॥ 3-175-13 (22658)
త ఏతేముదితా రాజన్నవధ్యాః సర్వదైవతైః।
నివసంత్యత్రరాజేంద్ర గతోద్వేగా నిరుత్సుకాః ॥ 3-175-14 (22659)
`సురాసురైరవధ్యానాం దానవానాం ధనంజయ'।
మానుషాన్మృత్యురేతేషాం నిర్దిష్టో బ్రహ్మణా పురా ॥ 3-175-15 (22660)
[ఏతానపి రణే పార్త కాలకేయాందురాసదాన్।
వజ్రాస్త్రేణ నయస్వాశు వినాశం సుమహాబలాన్] ॥ 3-175-16 (22661)
అర్జున ఉవాచ। 3-175-17x (2322)
సురాసురైరవధ్యం తదహం జ్ఞాత్వా విశాంపతే।
అబ్రువం మాతలిం హృష్టో యాహ్యేతత్పురమంజసా ॥ 3-175-17 (22662)
త్రిదశేశద్విషో యావత్క్షయమస్త్రైర్నయాంయహం।
న కథంచిద్ధి మే పాపా న వధ్యా యే సురద్విషః ॥ 3-175-18 (22663)
ఉవాహ మాం తతః శీఘ్రం హిరణ్యపురమంతికాత్।
రథేన తేన దివ్యేన హరియుక్తేన మాతలిః ॥ 3-175-19 (22664)
తే మామాలక్ష్య దైతేయా విచిత్రాభరణాంబరాః।
సముత్పేతుర్మహావేగా రథానాస్థాయ దంశితాః ॥ 3-175-20 (22665)
తతో నాలీకనారాచైర్భల్లైః శక్త్యృష్టితోమరైః।
ప్రత్యఘ్నందానవేంద్రా మాం క్రుద్ధాస్తీవ్రపరాక్రమాః ॥ 3-175-21 (22666)
తదహం శస్త్రవర్షేణ మహతా ప్రత్యవారయం।
శస్త్రవర్షం మహద్రాజన్విద్యాబలముపాశ్రితః ॥ 3-175-22 (22667)
వ్యామోహయం చ తాన్సర్వాన్రథమార్గైశ్చరన్రణే।
తేఽన్యోన్యమభిసంమూఢాః పాతయంతి స్మ దానవాః ॥ 3-175-23 (22668)
తేషామేవం విమూఢానామన్యోన్యమభిధావతాం।
శిరాంసి విశిఖైర్దీప్తైరచ్ఛిందం శతసంఘశః ॥ 3-175-24 (22669)
తే వధ్యమానా దైతేయాః పురమాస్థాయ తత్పునః।
ఖముత్పేతుః సనగరా మాయామాస్థాయ దానవీం ॥ 3-175-25 (22670)
తతోఽహం శరవర్షేణ మహతా కురునందన।
మార్గమావృత్య దైత్యానాం గతిం చైషామవారయం ॥ 3-175-26 (22671)
తత్పురం ఖచరం దివ్యం కామగం దివ్యవర్చసం।
దైతేయైర్వరదానేన ధార్యతే స్మ యథాసుఖం ॥ 3-175-27 (22672)
అంతర్భూమౌ నిపతతి పునరూర్ధ్వం ప్రతిష్ఠతే।
పునస్తిర్యక్ ప్రయాత్యాశు పునరప్సు నిమజ్జతి ॥ 3-175-28 (22673)
అమరావతిసంకాశం తత్పురం కామగం మహత్।
అహమస్త్రైర్బహువిధైః ప్రత్యగృహ్ణాం పరంతప ॥ 3-175-29 (22674)
తతోఽహం శరజాలేన దివ్యాస్త్రనుదితేన చ।
వ్యగృహ్ణాం సహ దైతేయైస్తత్పురం పురుషర్షభ ॥ 3-175-30 (22675)
విక్షత చాయసైర్బాణైర్మత్ప్రయుక్తైరజిహ్మగైః।
మహీమభ్యపతద్రాజన్ప్రభగ్నం పురమాసురం ॥ 3-175-31 (22676)
తే వధ్యమానా మద్బాణైర్వజ్రవేగైరయస్మయైః।
పర్యభ్రమంత వై రాజన్నసురాః కాలచోదితాః ॥ 3-175-32 (22677)
తతో మాతలిరారుహ్యపురస్తాన్నిపతన్నివ।
మహీమవాతరత్క్షిప్రం రథేనాదిత్యవర్చసా ॥ 3-175-33 (22678)
తతో రథసహస్రాణి షష్టిస్తేషామమర్షిణాం।
యుయుత్సూనాం మయా సార్ధం పర్యవర్తంత భారత।
తాన్యహం నిశితైర్బాణైర్వ్యధమం గార్ధ్రరాజితైః ॥ 3-175-34 (22679)
తే యుద్ధే సంన్యవర్తంత సముద్రస్య యథోర్మయః।
నేమే శక్యా మానుషేణ యుద్ధేనేతి ప్రచింత్య తత్ ॥ 3-175-35 (22680)
తతోఽహమానుపూర్వ్యేణ దివ్యాన్యస్త్రాణ్యయోజయం ॥ 3-175-36 (22681)
తతస్తాని సహస్రాణఇ రథినాం చిత్రయోధినాం।
అస్త్రాణి మమ దివ్యాని ప్రత్యఘ్నంఛనకైరివ ॥ 3-175-37 (22682)
రథమార్గాన్విచిత్రాంస్తే విచరంతో మహాబలాః।
ప్రత్యదృశ్యంత సంగ్రామే శతశోఽథ సహస్రశః ॥ 3-175-38 (22683)
విచిత్రముకుటాపీడా విచిత్రకవచధ్వజాః।
విచిత్రాభరణాశ్చైవ మమ ప్రీతికరాఽభవన్ ॥ 3-175-39 (22684)
అహం తుశరవర్షైస్తానస్త్రప్రచుదితై రణే।
నాశక్రువం పీడయితుం తే తు మాం ప్రత్యపీడయన్ ॥ 3-175-40 (22685)
తైః పీడ్యమానో బహుభిః కృతాస్త్రైః కుశలైర్యుధి।
వ్యథితోస్మి మహాయుద్ధే భయం చాగాన్మహన్మమ ॥ 3-175-41 (22686)
`తతోహం పరమాయత్తో మాతలిం పరిపృష్టవాన్ ॥ 3-175-42 (22687)
కిమేతే మమ బాణౌఘైర్దివ్యాస్త్రప్రతిమంత్రితైః।
న వధ్యంతే మహాఘోరైస్తత్త్వమాఖ్యాహి పృచ్ఛతః ॥ 3-175-43 (22688)
స మామువాచ పర్యాప్తస్త్వమేషాం భరతర్షభ।
తానుద్దిశ్యాథ మర్మాణి ప్రతిఘాతం తదాచర ॥ 3-175-44 (22689)
ఏతచ్ఛ్రుత్వా తు రాజేనద్రసంప్రహృష్టస్తమూచివాన్।
నివర్తయ రథం శీఘ్రం పశ్య చైతాన్నిపాతితాన్ ॥ 3-175-45 (22690)
ఏవముక్తో రథం తత్ర మాతలిః పర్యవర్తయత్ ॥ 3-175-46 (22691)
తతో మత్వా రణే భగ్నం దానవాః ప్రతిహర్షితాః।
విచుక్రుశుర్మహారాజ స్వరేణ మహతా ముహుః ॥ 3-175-47 (22692)
అభగ్నః కైశ్చిదప్యేష పాండవో రణమూర్ధని।
అస్మాభిః సమరే భగ్న ఇత్యేవం సంఘశస్తదా ॥ 3-175-48 (22693)
తతోహం దేవదేవాయ రుద్రాయావ్యక్తమూర్తయే।
ప్రయతః ప్రణతో భూత్వా నమస్కృత్య మహాత్మనే'।
యత్తద్రౌద్రమితి ఖ్యాతం సర్వామిత్రవినాశనం ॥ 3-175-49 (22694)
యత్తద్రౌద్రమితి ఖ్యాతం సర్వామిత్రవినాశనం।
`మహత్పాశుపతం దివ్యం సర్వలోకనమస్కృతం' ॥ 3-175-50 (22695)
`తతోఽపశ్యం త్రిశిరసం పురుషం నవలోచనం।
త్రిముఖం షఙ్భుజం దీప్తమర్కజ్వలనమూర్ధజం।
లేలిహానైర్మహానాగైః కృతచిహ్నమమిత్రహన్ ॥ 3-175-51 (22696)
విభీస్తతస్తదస్త్రం తు ఘోరం రౌద్రం సనాతనం।
దృష్ట్వా గాండీవసంయోగమానీయ భరతర్షభ ॥ 3-175-52 (22697)
నమస్కృత్వా త్రినేత్రాయ శర్వాయామితతేజసే।
ముక్తవాందానవేంద్రాణాం పరాభావాయ భారత ॥ 3-175-53 (22698)
ముక్తమాత్రే తతస్తస్మిన్రూపాణ్యాసన్సహస్రశః।
మృగాణామథ సింహానాం వ్యాగ్రాణాం చ విశాంపతే ॥ 3-175-54 (22699)
ఋక్షాణాం మహిషాణాం చ పన్నగానాం తథా గవాం।
శరభాణాం గజానాం చ వానరాణాం చ సంఘశః।
ఋషభాణాం వరాహాణాం మార్జారాణాం తథైవ చ ॥ 3-175-55 (22700)
సాలావృకాణాం ప్రేతానాం భురుండానాం చ సర్వశః।
గృధ్రాణాం గరుడానాం చ చమరాణాం తథైవ చ ॥ 3-175-56 (22701)
దేవానాం చ ఋషీణాం రచ గంధర్వాణాం చ సర్వశః।
పిశాచానాం సయక్షాణాం తథైవ చ సురద్విషాం ॥ 3-175-57 (22702)
గుహ్యకానాం చ సంగ్రామే నైర్ఋతానాం తథైవ చ।
ఝషాణాం గజవక్రాణాములూకానాం తథైవ చ ॥ 3-175-58 (22703)
మీనవాజిసరూపాణాం నానాశస్త్రాసిపాణినాం।
తథైవ యాతుధానానాం గదాముద్గరధారిణాం ॥ 3-175-59 (22704)
ఏతైస్చాన్యైశ్చ బహుభిర్నానారూపధరైస్తదా।
సర్వమాసీజ్జగద్వ్యాప్తం తస్మిన్నస్త్రే విసర్జితే ॥ 3-175-60 (22705)
త్రిశిరోభిశ్చతుర్దంష్ట్రైశ్చతురాస్యైశ్చతుర్భుజైః।
అనేకరూపసంయుక్తైర్మాంసమేదోవసాస్తిభిః ॥ 3-175-61 (22706)
అభీక్ష్ణం వధ్యమానాస్తే దానవా యే సమాగతాః।
అర్కజ్వలనతేజోభిర్వజ్రాశనిసమప్రభైః ॥ 3-175-62 (22707)
అద్రిసారమయైశ్చాన్యైర్బాణైరపి నిబర్హణైః।
న్యహనం దానవాన్సర్వాన్ముహూర్తేనైవ భారత ॥ 3-175-63 (22708)
గాండీవాస్త్రప్రణున్నాంస్తాన్గతాసూన్నభసశ్చ్యుతాన్।
దృష్ట్వాఽహం ప్రాణమం భూయస్త్రిపురఘ్నాయ వేధసే ॥ 3-175-64 (22709)
తథా రౌద్రాస్త్రనిష్పిష్టాందివ్యాభరణభూషితాన్।
నిశాంయ పరమం హర్షమగమద్దేవసారథిః ॥ 3-175-65 (22710)
తదసహ్యం కృతం కర్మ దేవైరపి దురాసదం।
దృష్ట్వా మాం పూజయామాస మాతలిః శక్రసారథిః ॥ 3-175-66 (22711)
ఉచాచ వచనం చేదంప్రీయమాణః కృతాంజలిః।
`హతాంస్తాందానవాందృష్ట్వా మయా సంఖ్యే సహస్రశః ॥ 3-175-67 (22712)
సురాసురైరసహ్యం హి కర్మ యత్సాధితం త్వయా।
న హ్యేతత్సంయుగే కర్తుమపి శక్తః సురేశ్వరః।
`ధ్రువం ధనంజయ ప్రీతస్త్వయి శక్రః పురార్దన' ॥ 3-175-68 (22713)
సురాసురైరవధ్యం హి పురమేతత్ఖగం మహత్।
త్వయా విమథితం వీర స్వవీర్యతపసో బలాత్ ॥ 3-175-69 (22714)
అర్జున ఉవాచ। 3-175-69x (2323)
విద్వస్తే ఖపురే తస్మిందానవేషు హతేషు చ।
వినదంత్యః స్త్రియః సర్వా నిష్పేతుర్నగరాద్బహిః ॥ 3-175-70 (22715)
ప్రకీర్ణకేశ్యో వ్యథితాః కురర్య ఇవ దుఃఖితాః।
పేతుః పుత్రాన్పితృన్భ్రాతౄఞ్శోచమానా మహీతలే ॥ 3-175-71 (22716)
రుదత్యో దీనకంఠ్యస్తు నినదంత్యో హతేశ్వరాః।
ఉరాంసి పాణిభిర్ఘ్నంత్యో విస్రస్తస్రగ్విభూషణాః ॥ 3-175-72 (22717)
తచ్ఛోకయుక్తమశ్రీకం దుఃఖదైన్యసమాహతం।
న బభౌ దానవపురం హతత్విట్కం హతేశ్వరం ॥ 3-175-73 (22718)
గంధర్వనగరాకారం హృతనాగమివ హ్రదం।
శుష్కవృక్షమివారణ్యమదృశ్యమభవత్పురం ॥ 3-175-74 (22719)
మాం తు సంహృష్టమనసం క్షిప్రం మాతలిరానయత్।
దేవరాజస్య భవనం కృతకర్మాణమాహవాత్ ॥ 3-175-75 (22720)
హిరణ్యపురముత్సృజ్య నిహత్య చ మహాసురాన్।
నివాతకవచాంశ్చైవ తతోఽహంశక్రమాగమం ॥ 3-175-76 (22721)
మమ కర్మ చ దేవేంద్రం మాతలిర్విస్తరేణ తత్।
సర్వం విశ్రావయామాస యథాభూతం మహాద్యుతే ॥ 3-175-77 (22722)
హిరణ్యపురఘాతం చ మాయానాం చ నివారణం।
నివాతకవచానాం చ వధం సంఖ్యే మహౌజసాం।
`కాలకేయవధం చైవ అద్భుతం రోమహర్షణం' ॥ 3-175-78 (22723)
తచ్ఛ్రుత్వా భగవాన్ప్రీతః సహస్రాక్షః పురందరః।
మరుద్భిః సహితః శ్రీమాన్సాధుసాధ్విత్యథాబ్రవీత్।
`పరిష్వజ్య చ మాం ప్రేంణా మూర్ధ్ని చాఘ్రాయ సస్మితం' ॥ 3-175-79 (22724)
తతో మాం దేవరాజో వై సమాశ్వాస్య పునః పునః।
అబ్రవీద్విబుధైః సార్ధమిదం సమధురం వచః ॥ 3-175-80 (22725)
అతిదేవాసురం కర్మ కృతమేవ త్వయా రణే।
గుర్వర్థశ్చ కృతః పార్థ మహాశత్రూన్ఘ్నతా మమ ॥ 3-175-81 (22726)
ఏవమేవ సదా భావ్యం స్థిరేణాజౌ ధనంజయ।
అసంమూఢేన చాస్త్రాణాం కర్తవ్యం ప్రతిపాదనం ॥ 3-175-82 (22727)
అవిషహ్యో రణే హి త్వం దేవదానవరాక్షసైః।
సయక్షాసురగంధర్వైః సపక్షిగణపన్నగైః ॥ 3-175-83 (22728)
వసుధాం చాపి కౌంతేయ త్వద్బాహుబలనిర్జితాం।
పాలయిష్యతి ధర్మాత్మా కుంతీపుత్రో యుధిష్ఠిరః ॥ 3-175-84 (22729)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి నివాతకవచయుద్ధపర్వణి పంచసప్తత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 175 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-175-12 ఖపురం ఖచరత్వాత్ ॥ 3-175-18 న వధ్యా ఇతి న అపితు వధ్యా ఏవ ॥ 3-175-33 ఆరుహ్య గగనముత్పత్య। అవాతరత్ అవతీర్ణః ॥ 3-175-34 పర్యవర్తంత పరివార్య అవర్తంత। గార్ద్రరాజితైః గృధ్రపత్రశోభితైః ॥ 3-175-35 యుద్ధే నిమిత్తే సతి సంన్యవర్తంత। ఇమే వయమితి శేషః। రయుద్ధేన జేతుమితి శేషః ॥ 3-175-61 మాంసమేదోవసాస్థిభిః సంయుక్తైరితి శేషః ॥ 3-175-63 నిబర్హణైర్నాశకరైః ॥ 3-175-65 నిశాంయ దృష్ట్వా ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 176
॥ శ్రీః ॥
3.176. అధ్యాయః 176
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
అర్జునేన యుధిష్ఠిరంప్రతి ఇంద్రేణ స్వస్మై సానుగ్రహం కవచకిరీటాదిదానకథనం ॥ 1 ॥ తథా యుధిష్ఠిరేణ దివ్యాస్త్రప్రదర్శనచోదనాయాం శ్వఃప్రదర్శనప్రతిజ్ఞానం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-176-0 (22730)
అర్జున ఉవాచ। 3-176-0x (2324)
తతో మామివిశ్వస్తం సంరూఢశరవిక్షతం।
దేవరాజోఽనుగృహ్యేదం కాలే వచనమబ్రవీత్ ॥ 3-176-1 (22731)
దివ్యాన్యస్త్రాణి సర్వాణి త్వయి తిష్ఠంతి భారత।
న త్వాఽభిభవితుం శక్తో మానుషో భువి కశ్చన ॥ 3-176-2 (22732)
భీష్మో ద్రోణః కృపః కర్ణః శకునిః సహ రాజభిః।
సంగ్రామస్థస్య తే పుత్ర కలాం నార్హంతి షోడశీం ॥ 3-176-3 (22733)
ఇదం చ మే తనుత్రాణం ప్రాయచ్ఛన్మఘవాన్ప్రభుః।
అభేద్యం కవచం దివ్యం స్రజం చైవ హిరణ్మయీం ॥ 3-176-4 (22734)
దేవదత్తం చ మే శంఖం దేవః ప్రాదాన్మహారవం।
దివ్యం చేదం కిరీటం మే స్వయమింద్రో యుయోజ హ ॥ 3-176-5 (22735)
తతో దివ్యాని వస్త్రాణి దివ్యాన్యాభరణాని చ।
ప్రాదాచ్ఛక్రో మమైతాని రుచిరాణి బృహంతి చ ॥ 3-176-6 (22736)
ఏవం సంపూజితస్తత్రసుఖమస్ంయుషితో నృప।
ఇంద్రస్ భవనే పుణ్యే గంధర్వశిశుభిః సహ ॥ 3-176-7 (22737)
తతో మామబ్రవీచ్ఛక్రః ప్రీతిమానమరైః సహ।
సమయోఽర్జున గంతుం తే భ్రాతరో హి స్మరంతి తే ॥ 3-176-8 (22738)
ఏవమింద్రస్య భవనే పంచవర్షాణి భారత।
ఉషితాని మయా రాజన్స్మరతా ద్యూతజం కలిం ॥ 3-176-9 (22739)
తతో భవంతమద్రాక్షం భ్రాతృభిః పరివారితం।
గంధమాదనమాసాద్య పర్వతస్యాస్య మూర్ధని ॥ 3-176-10 (22740)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-176-11x (2325)
దిష్ట్యా ధనంజయాస్త్రాణి త్వయా ప్రాప్తాని భారత।
దిష్ట్యా చారాధితో రాజా దేవానామీశ్వరః ప్రభుః ॥ 3-176-11 (22741)
దిష్ట్యా చ భగవన్స్థాణుర్దేవ్యా సహ పరంతపః।
సాక్షాద్దృష్టః స్వయుద్ధేన తోషితశ్ త్వయాఽనఘ ॥ 3-176-12 (22742)
దిష్ట్యా చ లోకపాలైస్త్వం సమేతో భరతర్షభ।
దిష్ట్యా వర్ధామహే పార్థ దిష్ట్యాఽసి పునరాగతః ॥ 3-176-13 (22743)
అద్య కృత్స్నామిమాం దేవీం విజితాం పురమాలినీం।
`పశ్యామి భూమిం కౌంతేయ త్వయా మే ప్రతిపాదితాం'।
మన్యే చ ధృతరాష్ట్రస్య పుత్రానపి వశీకృతాన్ ॥ 3-176-14 (22744)
ఇచ్ఛామి తాని చాస్త్రాణి ద్రష్టుం దివ్యాని భారత।
యైస్తథా వీర్యవంతస్తే నివాతకవచా హతాః ॥ 3-176-15 (22745)
అర్జున ఉవాచ। 3-176-16x (2326)
సః ప్రభాతే భవాంద్రష్టా దివ్యాన్యస్త్రాణి సర్వశః।
నివాతకవచా ఘోరా యైర్మయా వినిపాతితాః ॥ 3-176-16 (22746)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-176-17x (2327)
ఏవమాగమనం తత్ర కథయిత్వా ధనంజయః।
భ్రాతృభిః సహితః సర్వై రజనీం తామువాస హ ॥ 3-176-17 (22747)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి నివాతకవచయుద్ధపర్వణి షట్సప్తత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 176 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-176-1 అతివిశ్వస్తం అతి అత్యంతం విశ్వస్తం శత్రూన్ జేష్యతీతి విశ్వాసో యస్మింస్తం। సంరూఢా దేహే నిమగ్నాః శరాస్తైర్విక్షతం ॥ 3-176-2 త్వా త్వాం ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 177
॥ శ్రీః ॥
3.177. అధ్యాయః 177
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
అర్జునేన యుధిష్ఠిరాయ దివ్యాస్త్రప్రదర్శనన్ ॥ 1 ॥ అస్రతేజసా జగత్క్షోభే సతి ఇంద్రచోదనయా నరాదేనార్జునప్రత్యస్త్రప్రదర్శన ప్రతిషేధనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-177-0 (22748)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-177-0x (2328)
తస్యాం రాత్ర్యాం వ్యతీతాయాం ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః।
ఉత్థాయావశ్యకార్యాణి కృతవాన్భ్రాతృభిః సహ ॥ 3-177-1 (22749)
తతః సంచోదయామాస సోఽర్జునం మాతృనందనం।
దర్శయాస్త్రాణి కౌంతేయ యైర్జితా దానవాస్త్వయా ॥ 3-177-2 (22750)
తతో ధనంజయో రాజందేవైర్దత్తాని పాండవః।
అస్త్రాణి తాని దివ్యాని దర్శయామాస భారత ॥ 3-177-3 (22751)
యథాన్యాయం మహాతేజాః శౌచం పరమమాస్థితః।
`నమస్కృత్య త్రినేత్రాయ వాసవాయ చ పాండవః' ॥ 3-177-4 (22752)
గిరికూబరపాదాక్షం శుభవేణు త్రివేణుమత్।
పార్థివం రథమాస్థాయ శోభమానో ధనంజయః ॥ 3-177-5 (22753)
దివ్యేన సంవృతస్తేన కవచేన సువర్చసా।
ధనురాదాయ గాండీవం దేవదత్తం స వారిజం ॥ 3-177-6 (22754)
శోశుభ్యమానః కౌంతేయ ఆనుపూర్వ్యాన్మహాభుజః।
అస్త్రాణి తాని దివ్యాని దర్శనాయోపచక్రమే ॥ 3-177-7 (22755)
అథ ప్రయోక్ష్యమాణేషు దివ్యేష్వస్త్రేషు తేషు వై।
సమాక్రాంతా మహీ పద్భ్యాం సమకంపత సద్రుమా ॥ 3-177-8 (22756)
క్షుభితాః సరితశ్చైవ తథైవ చ మహోదధిః।
శైలాశ్చాపి వ్యదీర్యంత న వవౌ చ సమీరణః ॥ 3-177-9 (22757)
న బభాసే సహస్రాంశుర్న జజ్వాల చ పావకః।
న వేదాః ప్రతిభాంతి స్మ ద్విజాతీనాం కథంచన ॥ 3-177-10 (22758)
అంతర్భూమిగతా యే చ ప్రాణినో జనమేజయ।
పీడ్యమానాః సముత్థాయ పాండవం పర్యవారయన్ ॥ 3-177-11 (22759)
వేపమానాః ప్రాంజలయస్తే సర్వే వికృతాననాః।
దహ్యమానాస్తదాఽస్త్రైస్తే యాచంతి స్మ ధనంజయం ॥ 3-177-12 (22760)
తతో బ్రహ్మర్షయశ్చైవ సిద్ధా యే చ మహర్షయః।
జంగమాని చ భూతాని సర్వాణ్యేవావతస్థిరే ॥ 3-177-13 (22761)
దేవర్షయశ్చ ప్రవరాస్తథైవ చ దివౌకసః।
యక్షరాక్షసగంధర్వాస్తథైవ చ పతత్రిణః।
ఖేచరాణి చ భూతాని సర్వాణ్యేవావతస్థిరే ॥ 3-177-14 (22762)
తతః పితామహశ్చైవ లోకపాలాశ్చ సర్వశః।
భగవాంశ్చ మహాదేవః సగణోఽభ్యాయయౌ తదా ॥ 3-177-15 (22763)
తతో వాయుర్మహారాజ దివ్యైర్మాల్యైః సమన్వితః।
అభితః పాండవంచిత్రైరవచక్రే సమంతతః ॥ 3-177-16 (22764)
జగుశ్చ గాథా వివిధా గంధర్వాః సురచోదితాః।
ననృతుః సంఘశశ్చైవ రాజన్నప్సరసాం గణాః ॥ 3-177-17 (22765)
తస్మింశ్చ తాదృశే కాలే నారదశ్చోదితః సురైః।
ఆగంయాహ వచః పార్థం శ్రవణీయమిదం నృప ॥ 3-177-18 (22766)
అర్జునార్జున మా యుంక్ష దివ్యాన్యస్త్రాణి భారత।
నైతాని నిరధిష్ఠానే ప్రయుజ్యంతే కథంచన ॥ 3-177-19 (22767)
అధిష్ఠానే న వాఽనార్తః ప్రయుంజీత కదాచన।
ప్రయోగేషు మహాందోషో హ్యస్త్రాణాం కురునందన ॥ 3-177-20 (22768)
ఏతాని రక్ష్యమాణాని ధనంజయ యథాగమం।
బలవంతి సుఖార్హాణి భవిష్యంతి న సంశయః ॥ 3-177-21 (22769)
అరక్ష్యమాణాన్యేతాని త్రైలోక్యస్యాపి పాండవ।
భవంతి స్మ వినాశాయ మైవం భూయః కృథాః క్వచిత్ ॥ 3-177-22 (22770)
అజాతశత్రో త్వం చైవ ద్రక్ష్యసే తాని సంయుగే।
యోజ్యమానాని పార్థే నద్విషతామవమర్దనే ॥ 3-177-23 (22771)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-177-24x (2329)
నివార్యాథ తతః పార్థం సర్వే దేవా యథాగతం।
జగ్మురన్యే చ యే తత్ర రసమాజగ్ముర్నరర్షభ ॥ 3-177-24 (22772)
తేషు సర్వేషు కౌరవ్య ప్రతియాతేషు పాండవాః।
తస్మిననేవ వనే హృష్టాస్త ఊషుః సహ కృష్ణయా ॥ 3-177-25 (22773)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి నివాతకవచయుద్ధపర్వణి సప్తమప్తత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 177 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-177-2 మాతృనందనం మాతుః సుఖకరం ॥ 3-177-5 గిరయఏవ కూవరాదయస్తద్వంతం। కూబరో యస్మిన్ యుగం ధ్రియతే తద్దారు। పాదౌ చక్రే। అక్షః తయోః సంధానం దారు। శుభాః వేణవఇవ వేణవో యస్మిన్ తత్ శుభవేము త్రివేణు అక్షకూబరయోః సంధానార్థం త్రిశిఖ దారు తద్వంతం। సుపాం సులుగితి ద్వితీయాయా ఆర్షో లుక్। రథపదే వా క్లీబత్వం ధ్యేయం। పృథివీమేవ పార్థివం మానసం భూమిరూపం రథం ॥ 3-177-6 వారిజం శంఖం। దేవదత్తం నామతః ॥ 3-177-7 దర్శనాయ దర్శయితుం ॥ 3-177-19 నిరధిష్ఠానే లక్ష్యాభావే సతి ॥ 3-177-20 అధిష్ఠానేపి వా అనార్తః న ప్రయుంజీత ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 178
॥ శ్రీః ॥
3.178. అధ్యాయః 178
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
అర్జునసమాగమానంతరం యుధిష్ఠిరేణ గంధమాదనాదవతరణాధ్యవసాయః ॥ 1 ॥ లోమశేన పాండవాన్ప్రతి జయాశీర్వచనపూర్వకం స్వర్గంప్రతి గమనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-178-0 (22774)
జనమేజయ ఉవాచ। 3-178-0x (2330)
తస్మిన్కృతాస్త్రే రథినాం ప్రవీరే।
ప్రత్యాగతే భవనాద్వృత్రహంతుః।
అతః పరం కిమకుర్వంత పార్థాః
సమేత్య శూరేణ ధనంజయేన ॥ 3-178-1 (22775)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-178-2x (2331)
వనేషు తేష్వేవ తు తే నరేంద్రాః
సహార్జునేనేంద్రసమేన వీరాః।
తస్మింశ్చ శైలప్రవరే సురంయే
ధనేశ్వరాక్రీడగతా విజహ్రుః ॥ 3-178-2 (22776)
వేశ్మాని తాన్యప్రతిమాని పశ్యన్
క్రీడాశ్చ నానాద్రుమసన్నిబద్ధాః।
చచార ధన్వీ బహుధా నరేంద్రః
సోఽస్త్రేషు యత్తః సతతం కిరీటీ ॥ 3-178-3 (22777)
అవాప్య వాసం నరదేవపుత్రాః
ప్రసాదజం వైశ్రవణస్య రాజ్ఞః।
న ప్రాణినాం తే స్పృహయంతి రాజ-
ఞ్శివశ్ కాలః స బభూవ తేషాం ॥ 3-178-4 (22778)
సమేత్య పార్థేన యథైకరాత్ర-
మూషుః సమాస్తత్రతథా చతస్రః।
పూర్వాశ్చ షట్ తా దశ పాండవానాం
శివా బభూవుర్వసతాం వనేషు ॥ 3-178-5 (22779)
తతోఽబ్రవీద్వాయుసుతస్తరస్వీ
జిష్ణుశ్చ రాజానముపోపవిశ్య।
యమౌ చ వీరౌ సురరాజకల్పా-
వేకాంతమాస్థాయ హితం ప్రియం చ ॥ 3-178-6 (22780)
తవ ప్రతిజ్ఞాం కురురాజ సత్యాం
చికీర్షమాణాస్త్వదనుప్రియం చ।
తతో న గచ్ఛామ వనాన్యపాస్య
సుయోధనం సానుచరం నిహంతుం ॥ 3-178-7 (22781)
ఏకాదశం వర్షమిదం వసామః
సుయోధనేనాత్తసుఖాః సుఖార్హాః।
తం వంచయిత్వాఽధమబుద్ధిశీల-
మజ్ఞాతవాసం సుఖమాప్నుయామ ॥ 3-178-8 (22782)
తవాజ్ఞయా పార్థివ నిర్విశంకా
విహాయ మానం విచరామో వనాని।
సమీపవాసేన విలోభితాస్తే
జ్ఞాస్యంతి నాస్మానపకృష్టదేశాన్ ॥ 3-178-9 (22783)
సంవత్సరం తత్ర విహృత్య గూఢం
నరాధమం తం సుఖముద్ధరేమ।
నిర్యాత్య వైరం సఫలం సపుష్పం
తస్మై నరేంద్రాధమపూరుషాయ ॥ 3-178-10 (22784)
సుయోధనాయానుచరైర్వృతాయ
తతో మహీం ప్రాప్నుహి ధర్మరాజ।
స్వర్గోపమం దేశమిమం చరద్భిః
శక్యో విహంతుం నరదేవ శోకః ॥ 3-178-11 (22785)
కీర్తిస్తు తే భారత పుణ్యగంధా
నశ్యేద్ధి లోకేషు చరాచరేషు।
తత్ప్రాప్య రాజ్యంకురుపుంగవానాం
శక్యం మహత్ప్రాప్తుమథ క్రియాశ్చ ॥ 3-178-12 (22786)
ఇదం తు శక్యం సతతం నరేంద్ర
ప్రాప్తుం త్వయా యల్లభసే కుబేరాత్।
కురుష్వ బుద్ధిం ద్విషతాం వధాయ
కృతాగసాం భారత నిగ్రహే చ ॥ 3-178-13 (22787)
తేజస్తవోగ్రం న సహేత రాజన్
సమేత్య సాక్షాదపి వజ్రపాణిః।
న హి వ్యథాం జాతు కరిష్యతస్తౌ
సమేత్య దేవైరపి ధర్మరాజ ॥ 3-178-14 (22788)
తవార్థసిద్ధ్యర్థమపి ప్రవృత్తౌ
సుపర్ణకేతుశ్చ శినేశ్చ నప్తా।
యథైవ కృష్ణోఽప్రతిమో బలేన
తథైవ రాజన్స శినిప్రవీరః ॥ 3-178-15 (22789)
తవార్థసిద్ధ్యర్థమభిప్రపన్నో
యథైవ కృష్ణః సహ యాదవైస్తైః।
తథైవ చేమౌ నరదేవవర్య
యమౌ చ వీరౌ కృతినౌ ప్రయోగే ॥ 3-178-16 (22790)
త్వదర్థయోగప్రభవప్రధానాః
శమం కరిష్యామ పరాన్సమేత్య ॥ 3-178-17 (22791)
వైశంపాయన ఉవాచ 3-178-18x (2332)
తతస్తదాజ్ఞాయ మతం మహాత్మా
తేషాం చ ధర్మస్య సుతో వరిష్ఠః।
ప్రదక్షిణం స్థానముపేత్య రాజా
పర్యాక్రమద్వైశ్రవణస్య రాజ్ఞః ॥ 3-178-18 (22792)
ఆమంత్ర్య వేశ్మాని నదీః సరాంసి
సర్వాణి రక్షాంసి చ ధర్మరాజః।
యథాగతం మార్గమవేక్షమాణః
పునర్గిరిం చైవ నిరీక్షమాణః।
[తతో మహాత్మా స విశుద్ధబుద్ధిః
సంప్రార్థయామాస నగేంద్రవర్యం ॥] 3-178-19 (22793)
సమాప్తకర్మా సహితః సుహృద్భి-
ర్జిత్వా సపత్నాన్ప్రతిలభ్య రాజ్యం।
శైలేంద్ర భూయస్తపసే జితాత్మా
ద్రష్టా తవాస్మీతి మతిం చకార ॥ 3-178-20 (22794)
వృతశ్చ సర్వైరనుజైర్ద్విజైశ్చ
తేనైవ మార్గేణ పునర్నివృత్తః।
ఉవాహ చైనాన్గణశస్తథైవ
ఘటోత్కచః పర్వతనిర్ఝరేషు ॥ 3-178-21 (22795)
తాన్ప్రస్థితాన్ప్రీతమనా మహర్షిః
పితేవ పుత్రాననుశిష్య సర్వాన్।
స లోమశో దివమేవోర్జితశ్రీ-
ర్జగామ తేషాం విజయం తదోక్త్వా ॥ 3-178-22 (22796)
తేనార్ష్టిషేణేన తథానుశిష్టా-
స్తీర్తాని రంయాణి తపోవనాని।
మహాంతి చాన్యాని సరాంసి పార్థాః
కసంపశ్యమానాః ప్రయయుర్నరాగ్ర్యాః ॥ 3-178-23 (22797)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి ఆజగరపర్వణి అష్టసప్తత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 178 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-178-1 వృత్రహంతురింద్రస్య ॥ 3-178-2 ఆక్రీడం ఉద్యానం ॥ 3-178-4 వాసం స్థానం। ప్రాణినాం భూమిస్తానామైశ్వర్యమితి శేషః ॥ 3-178-5 పూర్వాశ్ షట్ సమాః ॥ 3-178-9 అపకృష్టదేశాన్ దూరస్థాన్ న జ్ఞాస్యంతి అపితు సమీపస్థానేవ ॥ 3-178-10 నిర్యాత్య ప్రత్యర్ప్య। అపకారిణేఽపకారం కృత్వేత్యర్థః। ఫలం రాజ్యప్రాప్తిః। పుష్పం శత్రువధః ॥ 3-178-13 నిగ్రహే చ బంధనే వా। భ్రాతృత్వాద్వధేఽప్రవృత్తిశ్చేదితి భావః ॥ 3-178-14 సమేత్య యుద్ధం ప్రాప్య ॥ 3-178-15 సుపర్ణకేతుః కృష్ణః। శినేర్నప్తా సాత్యకిః। ఏతయోర్వీర్యం హితకారిత్వం చాహ। తథైవేతి। తథైవ కృష్ణోఽప్రతిమో బలేన తథైవ చాహం నరదేవ వర్య। ఇతి ఝ. పాఠః। తత్ర కృష్ణోఽర్జునః। అహం భీమసేన ఇత్యర్థః ॥ 3-178-16 ప్రయోగేఽస్త్రప్రయోగే కృతినౌ కుశలౌ ॥ 3-178-17 త్వదర్థయోగప్రభవప్రధానాః తవ అర్థయోగో ధనలాభః ప్రభవ ఐశ్వర్యోత్కర్షస్తద్ద్వయం ప్రధానం తేషాం తే తథా ॥ 3-178-20 ఇతి ప్రార్థయామాసేతి పూర్వేణ సంబంధః। మతిం చకార। గమనే ఇతి శేషః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 179
॥ శ్రీః ॥
3.179. అధ్యాయః 179
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
గంధమాదనాదవతీర్ణైః పాండవైః క్రమేణ కైలాసవృషపర్వసుబాహ్వాదినివాసగమనపూర్వకం పునర్ద్వైతదనమేత్య సరస్వతీతీరే సుఖవిహరణం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-179-0 (22798)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-179-0x (2333)
నగోత్తమం ప్రస్రవణైరుపేతం
దిశాం గజైః కిన్నరపక్షిభిశ్చ।
సుఖం నివాసం జహతాం హి తేషాం
న ప్రీతిరాసీద్భరతర్షభాణాం ॥ 3-179-1 (22799)
తతస్తు తేషాం పునరేవ హర్షః
కైలాసమాలోక్య మహాన్బభూవ।
కుబేరకాంతం భరతర్షభాణాం
మహీధరం వారిధరప్రకాశం ॥ 3-179-2 (22800)
సముచ్ఛ్రయాన్పర్వతసంనిరోధాన్
గోష్ఠాన్హరీణాం గిరిగహ్వరాణి।
బహుప్రకారాణి సమీక్ష్యవీరాః
స్థలాని నింనాని చ తత్ర తత్ర ॥ 3-179-3 (22801)
తథైవ చాన్యాని మహావనాని
మృగద్విజానేకపసేవితాని।
ఆలోకయంతోఽభియయుః ప్రతీతా-
స్తే ధన్వినాః ఖంగధరా నరాగ్ర్యాః ॥ 3-179-4 (22802)
వనాని రంయాణి నదీః సరాంసి
గుహా గిరీణాం గిరిగహ్వరాణి
ఏతే నివాసాః సతతం బభూవు-
ర్నిశాముఖం ప్రాప్య నరర్షభాణాం ॥ 3-179-5 (22803)
తే దుర్గవాసం బహుధా నిరుష్య
వ్యతీత్య కైలాసమచింత్యరూపం।
ఆసేదురత్యర్థమనోరమం తే
తమాశ్రమాగ్ర్యం వృషపర్వణస్తు ॥ 3-179-6 (22804)
సమేత్య రాజ్ఞా వృషపర్వణా తే
ప్రత్యర్చితాస్తేన చ వీతమోహాః।
శశంసిరే విస్తరశః ప్రవాసం
శివం యథావద్వృషపర్వణస్తే ॥ 3-179-7 (22805)
సుఖోషితాస్తస్య త ఏకరాత్రం
పుణ్యాశ్రమే దేవమహర్షిజుష్టే।
అభ్యాయయుస్తే బదరీం విశాలాం
సుఖేన వీరాః పునరేవ వాసం ॥ 3-179-8 (22806)
ఊషుస్తతస్తత్ర మహానుభావా
నారాయణస్థానగతాః సమగ్రాః।
కుబేరకాంతాం నలినీం విశోకాః
సంపశ్యమానాః సురసిద్ధజుష్టాం ॥ 3-179-9 (22807)
తాం చాథ దృష్ట్వా నలినీం విశోకాః
పాండోః సుతాః సర్వనరప్రధానాః।
తే రేమిరే నందనవాసమేత్య
ద్విజర్షయో వీతమలా యథైవ ॥ 3-179-10 (22808)
తతః క్రమేణోపయయుర్నృవీరా
యథాగతేనైవ పథా సమగ్రాః।
విహృత్య మాసం సుఖినో బదర్యాం
కిరాతరాజ్ఞో విషయం సుబాహోః ॥ 3-179-11 (22809)
చీనాంస్తుషారాందరదాంశ్చ సర్వాన్
దేశాన్కులిందస్య చ భూరిరంయాన్।
అతీత్య దుర్గం హిమవత్ప్రదేశం
పురం సుబాహోర్దదృశుర్నృవీరాః ॥ 3-179-12 (22810)
శ్రుత్వా చ తాన్పార్థివ పుత్రపౌత్రా-
న్ప్రాప్తాన్సుబాహుర్విషయే సమగ్రాన్।
ప్రత్యుద్యయౌ ప్రీతియుతః స రాజా
తం చాభ్యనందన్వృషభాః కురూణాం ॥ 3-179-13 (22811)
సమేత్య రాజ్ఞా తు సుబాహునా తే
సుతైర్విశోకప్రముఖైశ్చ సర్వే।
సహేనద్రసేనైః పరిచారకైశ్చ
పౌరోగవైర్యే చ రమహానసస్థాః ॥ 3-179-14 (22812)
సుఖోపితాస్తత్రత ఏకరాత్రం
సూతాన్సమాదాయ రథాంశ్చ సర్వాన్।
ఘటోత్కచం సానుచరం విసృజ్య
తతోఽభ్యయుర్యామునమద్రిరాజం ॥ 3-179-15 (22813)
తస్మిన్గిరౌ ప్రస్రవణోపపన్న-
హిమోత్తరీయారుణపాండుసానౌ।
విశాఖయూపం సముపేత్య చక్రు-
స్తదా నివాసం పురుషప్రవీరాః ॥ 3-179-16 (22814)
వరాహనానామృగపక్షిజుష్టం
మహావనం చైత్రరథప్రకాశం।
శివేన యాత్వా మృగయాప్రధానాః
సంవత్సరం తత్రవనే విజహ్రుః ॥ 3-179-17 (22815)
తత్రాససాదాతిబలం భుజంగం
క్షుధార్దితం మృత్యుమివోగ్రరూపం।
వృకోదరః పర్వతకందరాయాం
విషాదమోహవ్యథితాంతరాత్మా ॥ 3-179-18 (22816)
ద్వీపోఽభవద్యత్ర వృకోదరస్య
యుధిష్ఠిరో ధర్మభృతాం వరిష్ఠః।
అమోక్షయద్యస్తమనంతతేజా
గ్రాహేణ సంవేష్టితసర్వగాత్రం ॥ 3-179-19 (22817)
తే ద్వాదశం వర్షమథోపయాంతం
వనే విహుర్తుం కురవః ప్రతీతాః।
తస్మాద్వనాచ్చైత్రరథప్రకాశా-
చ్ఛ్రియా జ్వలంతస్తపసా చ యుక్తాః ॥ 3-179-20 (22818)
తతశ్చ యాత్వా మరుధన్వపార్శ్వం
సదా ధనుర్వేదరతిప్రధానాః।
సరస్వతీమేత్య నివాసకామాః
సరస్తతో ద్వైతవనం ప్రతీయుః ॥ 3-179-21 (22819)
సమీక్ష్ తాంద్వైతవనే నివిష్టా-
న్నివాసినస్తత్రతతోఽభిజగ్ముః।
తపోదమాచారసమాధియుక్తా-
స్తృణోదపాత్రావరణాశ్మకుట్టాః ॥ 3-179-22 (22820)
ప్లక్షాక్షరౌహీతకవేతసాశ్చ
తథా బదర్యః ఖదిరాః శిరీషాః।
బిల్వేంగుదాః పీలుశమీకరీరాః
సరస్వతీతీరరుహా బభూవుః ॥ 3-179-23 (22821)
తాం యక్షగంధర్వమహర్షికాంతా-
మావాసభూతామివ దేవతానాం।
సరస్వతీం ప్రీతియుతాశ్చరంతః
సుఖం విజహ్రుర్నరదేవపుత్రాః ॥ 3-179-24 (22822)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి ఆజగరపర్వణి ఏకోనాశీత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 179 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-179-1 నగోత్తమం గంధమాదనం జహతాం త్యజతాం ॥ 3-179-2 కుబేరస్య కాంతం ప్రియం ॥ 3-179-3 సముచ్ఛ్రయాన్ ఉచ్చైస్త్వాని। సంనిరోధాన్ సంకీర్ణత్వాని। గోష్ఠాన్ స్థానాని। హరీణాం సింహానాం ॥ 3-179-4 అనేకపాః ద్విపాః ॥ 3-179-5 గుహా అల్పప్రమాణాదరీ। గహ్వరం మహతీ దరీ ॥ 3-179-9 నలినీం సరసీం ॥ 3-179-10 నందనమింద్రవనం ॥ 3-179-14 పౌరోగవైః పురోగామిభిః పటగృహాదిసామగ్రీవాహః ॥ 3-179-15 యామునం యమునోద్గమం ॥ 3-179-16 పుంసి యథా శ్వేతముత్తరీయం శ్వేతారుణముష్ణీషం చ తద్వత్ గిరౌ ప్రస్రవణాని అరుణపాండసానూని చ భాంతీత్యుత్ప్రేక్షా। విశాఖయూపం స్థానవిశేషః ॥ 3-179-17 శివేన పార్థాః ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 3-179-19 ద్వీపో ద్వీపవదాశ్రయః। గ్రాహేణ సర్వేణ ॥ 3-179-22 తృణోదపాత్రావరణాః ఆసనార్థం తృణేన పాద్యార్థం ఉదకపాత్రేణ చ ఆవృణ్వనతి తే తథాభూతాః। అశ్మకుట్టాః వానప్రస్థా దంతోలూఖలికా ఏవ సంతో జరయా నష్టదంతా అశ్మకుట్టా భవంతి ॥ 3-179-23 బభూవుః శోభావంత ఇతి శేషః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 180
॥ శ్రీః ॥
3.180. అధ్యాయః 180
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
వనే మృగయార్థమటతో భీమస్య మహతాఽజగరేణ గ్రహణం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-180-0 (22823)
జనమేజయ ఉవాచ। 3-180-0x (2334)
కథం నాగాయుతప్రాణో భీమో భీమపరాక్రమః।
భయమాహారయత్తీవ్రం తస్మాదజగరాన్మునే ॥ 3-180-1 (22824)
పౌలస్త్యం ధనదం యుద్దే య ఆహ్వయతి దర్పితః।
నలిన్యాం కదనం కృత్వా నిహంతా యక్షరక్షసాం ॥ 3-180-2 (22825)
తం సంససి భయావిష్టమాపన్నమరిసూదనం।
ఏతదిచ్ఛాంయహం శ్రోతుం పరం కౌతూహలం హి మే ॥ 3-180-3 (22826)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-180-4x (2335)
బహ్వాశ్చర్యే వనే తేషాం వసతాముగ్రధన్వినాం।
ప్రాప్తానామాశ్రమం రాజన్రాజర్షేర్వృషపర్వణః ॥ 3-180-4 (22827)
యదృచ్ఛయా ధనుష్పాణిర్బద్ధఖంగో వృకోదరః।
దదర్శ తద్వనం రంయం దేవగంధర్వసేవితం ॥ 3-180-5 (22828)
స దదర్శ శుభాందేశాన్గిరేర్హిమవతస్తదా।
దేవర్షిసిద్ధచరితానప్సరోగణసేవితాన్ ॥ 3-180-6 (22829)
చకోరైరుపచక్రైశచ్ పక్షిభిర్జీవజీవకైః।
కోకిలైర్భృంగరాజైశ్చ తత్ర తత్ర నినాదితాన్ ॥ 3-180-7 (22830)
నిత్యపుష్పఫలైర్వృక్షైర్హిమసంస్పర్శకోమలైః।
ఉపేతాన్బహులచ్ఛాయైర్మనోనయననందనైః ॥ 3-180-8 (22831)
స సంపశ్యన్గిరినదీర్వైడూర్యమణిసంనిభైః।
సలిలైర్హిమసంకాశైర్హంసకారండవాయుతైః ॥ 3-180-9 (22832)
వనాని దేవదారూణాం మేఘానామివ వాగురాః।
హరిచందనమిశ్రాణి తుంగకాలీయకాన్యపి ॥ 3-180-10 (22833)
మృగయాం పరిధావన్స సమేషు మరుధన్వసు।
విధ్యన్మృగాఞ్శరైః శుద్ధైశ్చచార స మహాబలః ॥ 3-180-11 (22834)
భీమసేనస్తు విఖ్యాతో మహాంతం దంష్ట్రిణం బలాత్।
నిఘ్నన్నాగశతప్రాణో వనే తస్మిన్మహాబలః ॥ 3-180-12 (22835)
మృగాణాం సవరాహాణాం మహిషాణాం మహాభుజః।
వినిఘ్నంస్తత్రతత్రైవ భీమో భీమపరాక్రమః ॥ 3-180-13 (22836)
స మాతంగశతప్రాణో మనుష్యశతవారణః।
సింహశార్దూలవిక్రాంతో వనే తస్మిన్మహాబలః ॥ 3-180-14 (22837)
వృక్షానుత్పాటయామాస తరసా వై బభంజ చ।
పృథివ్యాశ్చ ప్రదేశాన్వై నాదయంస్తు వనాని చ ॥ 3-180-15 (22838)
పర్వతాగ్రాణి వై మృద్గన్నాదయానశ్చ విజ్వరః।
ప్రక్షిపన్పాదపాంశ్చాపి నాదేనాపూరయన్మహీం ॥ 3-180-16 (22839)
వేగేన న్యపతద్భీమో నిర్భయశ్చ పునః పునః।
ఆస్ఫోటయన్క్ష్వేడయంశ్చ తలతాలాంశ్చ వాదయన్।
చిరసంబద్ధదర్పస్తు భీమసేనో వనే తదా ॥ 3-180-17 (22840)
గజేనద్రాశ్చ మహాసత్వా మృగేంద్రాశ్చ మహాబలాః।
భీమసేనస్య నాదేన వ్యముంచంత గుహా భయాత్ ॥ 3-180-18 (22841)
క్వచిత్ప్రధావంస్తిష్ఠంశ్చ క్వచిచ్చోపవిశంస్తథా।
మృగప్రేప్సుర్మహారౌద్రే వనే చరతి నిర్భయః ॥ 3-180-19 (22842)
స తత్రమనుజవ్యాఘ్రో వనే వనచరోపమః।
పద్భ్యామభిసమాపేదే భీమసేనో మహాబలః ॥ 3-180-20 (22843)
స ప్రవిష్టో మహారణ్యే నాదాన్నదతి చాద్భుతాన్।
త్రాసయన్సర్వభూతాని మహాసత్వపరాక్రమః ॥ 3-180-21 (22844)
తతో భీమస్య శబ్దేన భీతాః సర్పా గుహాశయాః।
అతిక్రాంతాస్తు వేగేన జగామానుసృతః శనైః।
తతోఽమరవరప్రఖ్యో భీమసేనో మహాబలః ॥ 3-180-22 (22845)
స దదర్శ మహాకాయం భుజంగం రోమహర్షణం।
గిరిదుర్గే సమాపన్నం కాయేనావృత్య కందరం ॥ 3-180-23 (22846)
పర్వతాభోగవర్ష్మాణం భోగైశ్చంద్రార్కమండలైః।
చిత్రాంగమంగజైశ్చిత్రైర్హరిద్రాసదృశచ్ఛవిం ॥ 3-180-24 (22847)
గుహాకారేణ వక్రేణ చతుర్దంష్ట్రేణ రాజతా।
దీప్తాక్షేణాతితాంరేణ లిహానం సృక్విణీ ముహుః ॥ 3-180-25 (22848)
త్రాసనం సర్వభూతానాం కాలాంతకయమోపమం।
నిఃశ్వాసక్ష్వేడనాదేన భర్త్సయంతమివ స్థితం ॥ 3-180-26 (22849)
స భీమం సహసాఽభ్యేత్య పృదాకుః క్షుధితో భృశం।
జగ్రాహాజగరో గ్రాహో భుజయోరుభయోర్బలాత్ ॥ 3-180-27 (22850)
తేన సంస్పృష్టగాత్రస్య భీమసేనస్య వై తదా।
సంజ్ఞా ముమోహ సహసా వరదానేన తస్య హి ॥ 3-180-28 (22851)
దశనాగసహస్రాణి ధారయంతి హి యద్బలం।
ఇద్రలం భీమసేనస్య భుజయోరసమం పరైః ॥ 3-180-29 (22852)
స తేజస్వీ తథా తేన భుజగేన వశీకృతః।
వింఫురఞ్శనకైర్భీమో న శశాక విచేష్టితుం ॥ 3-180-30 (22853)
నాగాయుతసమప్రాణః సింహస్కంధో మహాభుజః।
గృహీతో వ్యజహాత్సత్వం వరదానవిమోహితః ॥ 3-180-31 (22854)
స హి ప్రయత్నమకరోత్తీవ్రమాత్మవిమోక్షణే।
న చైనమశకద్వీరః కథంచిత్ప్రతిబాధితుం ॥ 3-180-32 (22855)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి ఆజగరపర్వణి అశీత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 180 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-180-10 తుంగం కాలీయకం చ కాష్ఠవిశేషౌ ॥ 3-180-11 మరుధన్వసు గిరేర్నిర్జలప్రదేశేషు। మరుర్నా గిరిధన్వనోరితి మేదినీ ॥ 3-180-24 పర్వతస్యాభోగః విస్తీర్ణతా తత్పరిమాణం వర్ష్మ శరీరం యస్య తం ॥ 3-180-27 పృదాకుః సర్పః ॥ 3-180-31 సత్వం బుద్ధిం ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 181
॥ శ్రీః ॥
3.181. అధ్యాయః 181
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
అజగరేణ భీమంప్రతి స్వస్యాజగరత్వప్రాపకకారణాభిధానం ॥ 1 ॥ దుర్నిమిత్తదర్శనాద్దుర్మనాయమానేన యుధిష్ఠిరేణ భీమమార్గానుసరణఏనాజ్జగరగృహీతభీమస్య దర్శనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-181-0 (22856)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-181-0x (2336)
స భీమసేనస్తేజస్వీ తదా సర్పవశం గతః।
చింతయామాస సర్పస్య వీర్యమత్యద్భుతం మహత్ ॥ 3-181-1 (22857)
ఉవాచ చ మహాసర్పం కామయాబ్రూహి పన్నగ।
కస్త్వం భో భుజగశ్రేష్ఠ కిం మయా చ కరిష్యసి ॥ 3-181-2 (22858)
పాండవో భీమసేనోఽహం ధర్మరాజాదనంతరః।
నాగాయుతసమప్రాణస్త్వయా నీతః కథం వశం ॥ 3-181-3 (22859)
సింహాః కేసరిణో వ్యాఘ్రా మహిషా వారణాస్తథా।
సమాగతాశ్చ బహుశో నిహతాశ్చ మయా యుధి ॥ 3-181-4 (22860)
రాక్షసాశ్చ పిశాచాశ్చ పన్నగాశ్చ మహాబలాః।
భుజవేగమశక్తా మే సోఢుం పన్నగసత్తమ ॥ 3-181-5 (22861)
కింను విద్యాబలం కింను వరదానమథో తవ।
ఉద్యోగమపి కుర్వాణో వశగోస్మి కృతస్త్వయా ॥ 3-181-6 (22862)
అనుత్యో విక్రమో నౄణామితి మే ధీయతే మతిః।
యథేదం మే త్వయా నాగ బలం ప్రతిహతం మహత్ ॥ 3-181-7 (22863)
ఇత్యేవంవాదినం వీరం భీమమక్లిష్టకారిణం।
భోగేన మహతా గృహ్య సమంతాత్పర్యవేష్టయత్ ॥ 3-181-8 (22864)
నిగృహ్యైనం మహాబాహుం తతః స భుజగస్తదా।
విముచ్యాస్య భుజౌ పీనావిదం వచనమబ్రవీత్ ॥ 3-181-9 (22865)
దిష్టస్త్వం క్షుధితస్యాద్య దేవైర్భక్షో మహాభుజ।
దిష్ట్యా కాలస్య మహతః ప్రియాః ప్రాణా హి దేహినాం ॥ 3-181-10 (22866)
యథా త్విదం మయా ప్రాప్తం భుజంగత్వమరిందమ।
తదవశ్యం త్వయా మత్తః శ్రోతవ్యం శృణు యన్మమ ॥ 3-181-11 (22867)
ఇమామవస్థాం సంప్రాప్తో హ్యహం కోపాన్మహర్షిణా।
శాపస్యాంతం పరిప్రేప్సుః సర్వస్ కథయామి తత్ ॥ 3-181-12 (22868)
నహుషో నామ రాజర్షిర్వ్యక్తం తే శ్రోత్రమాగతః।
తవైవ పూర్వః పూర్వేషామాయోర్వంశధరః సుతః ॥ 3-181-13 (22869)
సోహం శాపాదగస్త్యస్య బ్రాహ్మణానవమత్య చ।
ఇమామవస్థామాపన్నః పశ్య దైవమిదం మమ ॥ 3-181-14 (22870)
త్వాం చేదవధ్యమాయాంతమతీవ ప్రియదర్శనం।
అహమద్యోపయోక్ష్యామి విధానం పశ్య యాదృశం ॥ 3-181-15 (22871)
న హి మే ముచ్యతే కశ్చిత్కథంచిత్ప్రగ్రహం గతః।
గచజోవా మహిషో వాఽపి షష్ఠే కాలే నరోత్తమ ॥ 3-181-16 (22872)
నాసి కేవలసర్పేణ తిర్యగ్యోనిషు వర్తతా।
గృహీతః కౌరవశ్రేష్ఠ వరదానమిదం మమ ॥ 3-181-17 (22873)
పతతా హి విమానాగ్రాన్మయా శక్రాసనాద్ద్రుతం।
కురు శాపాంతమిత్యుక్తో భగవాన్మునిసత్తమః ॥ 3-181-18 (22874)
`యస్త్వయా వేష్టితో రాజన్మోహమేతి మహాబలః'।
మోక్షస్తే భవితా రాజన్కస్మాచ్చిత్కాలపర్యయాత్ ॥ 3-181-19 (22875)
తతోస్మి పతితో భూమౌ న చ మామజహాత్స్మృతిః।
స్మార్తమస్తి పురాణం మే యథైవాధిగతం తథా ॥ 3-181-20 (22876)
యస్తు తే వ్యాహృతాన్ప్రశ్నాన్ప్రతిబ్రూయాద్విభాగవిత్।
స త్వాం మోక్షయితా శాపాదితి మామబ్రవీదృషిః ॥ 3-181-21 (22877)
గృహీతస్య త్వయా రాజన్ప్రాణినోపి బలీయసః।
సత్వభ్రంశోఽధికస్యాపి సర్వస్యాశు భవిష్యతి ॥ 3-181-22 (22878)
ఇతిచాప్యహమశ్రౌషం వచస్తేషాం దయావతాం।
మయి సంజాతహార్దానామథ తేఽంతర్హితా ద్విజాః ॥ 3-181-23 (22879)
సోహం పరమదుష్కర్మా వసామి నిరయేఽశుచౌ।
సర్పయోనిమిమాం ప్రాప్యకాలాకాంక్షీ మహాద్యుతే ॥ 3-181-24 (22880)
తమువాచ మహాబాహుర్భీమసేనో భుజంగమం।
న తే కుప్యే మహాసర్ప నాత్మనే ద్విజసత్తమ ॥ 3-181-25 (22881)
యస్మాదభావీ భావీ వా మనుష్యః సుఖదుఃఖయోః।
ఆగమే యది వాఽపాయే న తత్ర గ్లపయేన్మనః ॥ 3-181-26 (22882)
దైవం పురుషకారేణ కో వంచయితుమర్హతి।
దైవమేవ పరం మన్యే పౌరుషం తు నిరర్థకం ॥ 3-181-27 (22883)
పశ్య దైవోపఘాతాద్ధి భుజవీర్యవ్యపాశ్రయం।
ఇమామవస్థాం సంప్రాప్తమనిమిత్తమిహాద్య మాం ॥ 3-181-28 (22884)
కింతు నాద్యానుశోచామి తథాఽఽత్మానం వినాశితం।
తథా తు విపినే న్యస్తాన్భ్రాతౄన్రాజ్యపరిచ్యుతాన్ ॥ 3-181-29 (22885)
హిమవాంశ్చ సుదుర్గోఽయం యక్షరాక్షససంకులః।
మాం సముద్వీక్షమాణాస్తే ప్రయతిష్యంతి విహ్వలాః ॥ 3-181-30 (22886)
వినష్టమథ మాం శ్రుత్వా భవిష్యంతి నిరుద్యమాః।
ధర్మశీలా మయా తే హి బాధ్యంతే రాజ్యగృద్ధినా ॥ 3-181-31 (22887)
అథవా నార్జునో ధీమాన్విషాదముపయాస్యతి।
సర్వాస్త్రవిదనాధృష్యో దేవగంధర్వరాక్షసైః ॥ 3-181-32 (22888)
సమర్థః స మహాబాహురేకాఙ్నా సుమహాబలః।
దేవరాజమపి స్థానాత్ప్రచ్యావయితుమంజసా ॥ 3-181-33 (22889)
కిం పునర్ధృతరాష్ట్రస్ పుత్రం దుర్ద్యూతదేవినం।
విద్విష్టం సర్వలోకస్య దంభమోహపరాయణం ॥ 3-181-34 (22890)
మాతరం చైవ శోచామి కృపణాం పుత్రగృద్ధినీం।
యాఽస్మాకం నిత్యమాశాస్తే మహత్త్వమధికం పరైః ॥ 3-181-35 (22891)
తస్యాః కథం త్వనాథాయా మద్వినాశాద్భుజంగం।
సఫలాస్తే భవిష్యంతి మయి సర్వే మనోరథాః ॥ 3-181-36 (22892)
నకులః సహదేవశ్చ యమౌ చ గురువర్తినౌ।
మద్వాహుబలసంగుప్తౌ నిత్యం పురుషమానినౌ ॥ 3-181-37 (22893)
భవిష్యతో నిరుత్సాహౌ భ్రష్టవీర్యపరాక్రమౌ।
మద్వినాశాత్పరిద్యూనావితి మే వర్తతే మతిః ॥ 3-181-38 (22894)
ఏవంవిధం బహు తదా విలలాప వృకోదరః।
భుజంగభోగసంరుద్ధో నాశకచ్చ విచేష్టితుం ॥ 3-181-39 (22895)
యుధిష్ఠిరస్తు కౌంతేయో బభూవాస్వస్తచేతనః।
అనిష్టదర్శనాన్ఘోరానుత్పాతాన్పరిచింతయన్ ॥ 3-181-40 (22896)
దారుణం హ్యశివం నాదం శివా దక్షిణతః స్థితా।
దీప్తాయాం దిశి విత్రస్తా రౌతి తస్యాశ్రమస్య హ ॥ 3-181-41 (22897)
ఏకపక్షాక్షిచరణా వర్తికా ఘోరదర్శనా।
రక్తం వమంతీ దదృశే ప్రత్యాదిత్యమభాసురా ॥ 3-181-42 (22898)
ప్రవవౌ చానిలో రూక్షశ్చండః సర్కరకర్షణః।
అపసవ్యాని సర్వాణి మృగపక్షిరుతాని చ ॥ 3-181-43 (22899)
పృష్ఠతో వాయసః కృష్ణో యాహియాహీతి వాశతి।
ముహుర్ముహుః స్ఫురతి చ దక్షిణోఽస్య భుజస్తథా ॥ 3-181-44 (22900)
హృదయం చరణశ్చాపి వామోఽస్య పరితప్యతి।
సవ్యస్యాక్ష్ణఓ వికారశ్చాప్యనిష్టః సమపద్యత ॥ 3-181-45 (22901)
ధర్మరాజోపి మేధావీ శంకమానో మహద్భయం।
ద్రౌపదీం పరిపప్రచ్ఛ క్వ భీమ ఇతి భారత ॥ 3-181-46 (22902)
శంస తస్మై పాంచాలీ చిరయాతం వృకోదరం।
స ప్రతస్థే మహాబాహుర్ధౌంయేన సహితో నృపః ॥ 3-181-47 (22903)
ద్రౌపద్యా రక్షణం కార్యమిత్యువాచ ధనంజయం।
నకులం సహదేవం చ వ్యాదిదేశ ద్విజాన్ప్రతి ॥ 3-181-48 (22904)
స తస్య పదమున్నీయ తస్మాదేవాశ్రమాత్ప్రభుః।
మృగయామాస కౌంతేయో భీమసేనం మహావనే ॥ 3-181-49 (22905)
స ప్రాచీం దిశమాస్థాయ మహతో గజయూథపాన్।
దదర్శ పృథివీం చిహ్నైర్భీమస్య పరిచిహ్నితాం ॥ 3-181-50 (22906)
తతో మృగసహస్రాణి మృగేనద్రాణాం శతాని చ।
పతితాని వనే దృష్ట్వా మార్గం తస్యావిశన్నృపః ॥ 3-181-51 (22907)
ధావతస్తస్య వీరస్ మృగార్థం వాతరంహసః।
ఊరువాతవినిర్భగ్నాంద్రుమాన్వ్యావర్జితాన్పథిః ॥ 3-181-52 (22908)
స గత్వా తైస్తదా చిహ్నైర్దదర్శ గిరిగహ్వరే।
[రూక్షమారుతభూయిష్ఠే నిష్పత్రద్రుమసంకులే ॥ 3-181-53 (22909)
ఈరిణే నిర్జలే దేశే కంటకిద్రుమసంకులే।
అశ్మస్థాణుక్షుపాకీర్ణే సుదుర్గే విషమోత్కటే।]
గృహీతం భుజగేంద్రేణ నిశ్చేష్టమనుజం తదా ॥ 3-181-54 (22910)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి ఆజాగరపర్వణి ఏకాశీత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 181 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-181-2 కామయా ఇచ్ఛాతః ॥ 3-181-8 భోగేన దేహేన ॥ 3-181-15 ఉపయోక్ష్యామి భక్షితుగిచ్ఛామి। విధానం దైవం ॥ 3-181-16 షష్ఠే కాలేఽష్టధావిభక్తస్యాహ్నో భాగే ॥ 3-181-20 స్మార్తం స్మృతివిషయం। పురాణం చిరకాలీనమపి స్మరామీత్యర్థః ॥ 3-181-21 విభాగవిదాత్మానాత్మవివేకవిత్ ॥ 3-181-26 కదాచిదభావీ సామర్థ్యహీనః కదాచిత్ భావీ సామర్థ్యవాన్ అవశ్యం భవతి ॥ 3-181-31 పరుషోక్తిభిరితి సేషః ॥ 3-181-42 వర్తికా పక్షివిశేషః ॥ 3-181-44 దక్షిణో భుజ స్ఫురతీతి భవిష్యతోఽనిష్టప్రశమనస్య లింగం ॥ 3-181-45 వికారః స్ఫురణం ॥ 3-181-50 యూథపాన్పతితాందదర్శేత్యన్వయః ॥ 3-181-54 ఈరిణే ఊషరే। క్షుపాః హ్రస్వవృక్షాః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 182
॥ శ్రీః ॥
3.182. అధ్యాయః 182
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరాజగరయోః సంవాదః ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-182-0 (22911)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-182-0x (2337)
యుధిష్ఠిరస్తమాసాద్య సర్పభోగేన వేష్టితం।
దయితం భ్రాతరం ధీమానిదం వచనమబ్రవీత్ ॥ 3-182-1 (22912)
కుంతీమాతః కథమిమామాపదం త్వమవాప్తవాన్।
కశ్చాయం పర్వతాభోగప్రతిమః పన్నగోత్తమః ॥ 3-182-2 (22913)
స ధర్మరాజమాలక్ష్య భ్రాతా భ్రతరమగ్రజం।
కథయామాస తత్సర్వం గ్రహణాదివిచేష్టితం ॥ 3-182-3 (22914)
[అయమార్య మహాసత్వో భక్షార్థం మాం గృహీతవాన్।
నహుషో నామ రాజర్షిః ప్రాణవానివ సంస్థితః ॥ 3-182-4 (22915)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-182-5x (2338)
ముచ్యతామయమాయుష్మన్భ్రాతా మేఽమితవిక్రమః।
వయమాహారమన్యం తే దాస్యామః క్షున్నివారణం ॥ 3-182-5 (22916)
సర్ప ఉవాచ। 3-182-6x (2339)
ముచ్యతామయమాయుష్మన్భ్రాతా మేఽమితవిక్రమః।
గంయతాం నేహ స్థాతవ్యం శ్వో భవానపి మే భవేత్ ॥ 3-182-6 (22917)
వ్రతమేతన్మహాబాహో విషయం మమ యో బ్రజేత్।
స మ భక్షో భవేత్తాత త్వం చాపి విషయే మమ ॥ 3-182-7 (22918)
చిరేణాద్య మయాఽఽహారః ప్రాప్తోఽయమనుజస్తవ।
నాహమేనం విమోక్ష్యామి న చాన్యమభికాంక్షయే ॥] 3-182-8 (22919)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-182-9x (2340)
దేవో వా యది వా దైత్య ఉరగో వా భవాన్యది।
సత్యం సర్ప వచో బ్రూహి పృచ్ఛతి త్వాం యుధిష్ఠిరః ॥ 3-182-9 (22920)
కిమర్థం చ త్వయా గ్రస్తో భీమసేనో భుజంగమ।
కిమాహృత్యవిదిత్వా వా ప్రీతిస్తే స్యాద్భుజంగమ।
కిమాహారం ప్రయచ్ఛామి కథం ముంచేద్భవానిమం ॥ 3-182-10 (22921)
సర్ప ఉవాచ। 3-182-11x (2341)
నహుషో నామ రాజాఽహమాసం పూర్వస్తవానఘ।
ప్రథితః పంచమః సోమాదాయోః పుత్రో నరాధిప ॥ 3-182-11 (22922)
క్రతుభిస్తపసా చైవస్వాధ్యాయేన దమేన చ।
త్రైలోక్యైశ్వర్యమవ్యగ్రం ప్రాప్తోఽహంవికర్మేణ చ ॥ 3-182-12 (22923)
తదైశ్వర్యం సమాసాద్య దర్పో మామగమత్తదా।
సహస్రం హి ద్విజాతీనామువాహ శివికాం మమ ॥ 3-182-13 (22924)
ఐశ్వర్యమదమత్తోఽహమవమత్య తతో ద్విజాన్।
ఇమామగస్త్యేన దశామానీత ఇతిమే స్మృతిః ॥ 3-182-14 (22925)
న తు మామజహాత్ప్రజ్ఞా యావదన్వేతి పాండవః।
తస్యైవానుగ్రహాద్రాజన్నగస్త్యస్య మహాత్మనః ॥ 3-182-15 (22926)
షష్ఠే కాలే మయాఽఽహారః ప్రాప్తోఽయమనుజస్తవ।
నాహమేనం విమోక్ష్యామి న చాన్యదపి కామయే ॥ 3-182-16 (22927)
ప్రశ్నానుచ్చారితానద్య వాయహరిష్యసి చేన్మమ।
తథాపశ్చాద్విమోక్ష్యామి భ్రాతరం తే వృకోదరం ॥ 3-182-17 (22928)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-182-18x (2342)
బ్రూహి సర్ప యథాకామం ప్రతివక్ష్యామి తే వచః।
అపి చచ్ఛక్నుయాం ప్రీతిమాహర్తుం తే భుజంగం ॥ 3-182-18 (22929)
వేద్యంచ బ్రాహ్మణేనేహ తద్భవాన్వేత్తి కేవలం।
సర్పరాజ తతః శ్రుత్వా ప్రతివక్ష్యామి తే వచః ॥ 3-182-19 (22930)
సర్ప ఉవాచ। 3-182-20x (2343)
బ్రాహ్మణః కో భవేద్రాజన్వేద్యం కించ యుధిష్ఠిర।
బ్రవీహ్యతిమతిం త్వాం హి వాక్యైరనిమినోమి తే ॥ 3-182-20 (22931)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-182-21x (2344)
సత్యం దానం క్షమా శీలమానృశంస్యం తపో ఘృణా।
దృశ్యంతే యత్రనాగేంద్రస బ్రాహ్మణ ఇతి స్మృతః ॥ 3-182-21 (22932)
వేద్యం సర్ప పరం బ్ర్హమ నిర్దుఃఖమసుఖం చ యత్।
యత్రగత్వా న శోచంతి భవతః కిం వివక్షితం ॥ 3-182-22 (22933)
సర్ప ఉవాచ। 3-182-23x (2345)
చాతుర్వర్ణ్యం ప్రమాణం చ సత్యం చ బ్రహ్మ చైవ హి।
ఆనృశంస్యమహింసా చ ఘృణా చైవ యుధిష్ఠిర ॥ 3-182-23 (22934)
వేద్యం యచ్చాత్ర నిర్దుఃఖమసుఖం చ నరాధిప।
తాభ్యాం హీనం పదం చాన్యన్న తదస్తీతి లక్షయే ॥ 3-182-24 (22935)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-182-25x (2346)
శూద్రే తు యద్భవేల్లక్ష్మ ద్విజే తచ్చ న విద్యతే।
న వై శూద్రో భవేచ్ఛూద్రో బ్రాహ్మణో న చ బ్రాహ్మణః ॥ 3-182-25 (22936)
యత్రైతల్లక్ష్యతే సర్ప వృత్తం స బ్రాహ్మణః స్మృతః।
తత్రైతన్న వేత్సర్ప తం శూద్రమితి నిర్దిశేత్ ॥ 3-182-26 (22937)
యత్పునర్భవతా ప్రోక్తం న వేద్యం విద్యతేతి చ।
తాభ్యాం హీనమతోఽన్యత్ర పదం నాస్తీతి చేదపి ॥ 3-182-27 (22938)
ఏవమేతన్మతం సర్ప తాభ్యాం హీనం తు విద్యతే।
యథా శీతోష్ణయోర్మధ్యే భవేన్నోష్ణం న శీతతా ॥ 3-182-28 (22939)
ఏవం వై సుఖదుఃఖాభ్యాం హీనమస్తి పదం క్వచిత్।
ఏషా మమ మతిః సర్ప యథా వా మన్యతే భవాన్ ॥ 3-182-29 (22940)
సర్ప ఉవాచ। 3-182-30x (2347)
యది తే వృత్తతో రాజన్బ్రాహ్మణః ప్రసమీక్షితః।
వృథా జాతిస్తదాయుష్మన్కృతిర్యావన్న విద్యతే ॥ 3-182-30 (22941)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-182-31x (2348)
జాతిరత్రమహాసర్ప మనుష్యత్వే మహామతే।
సంకరాత్సర్వవర్ణానాం దుష్పరీక్ష్యేతి మే మతిః ॥ 3-182-31 (22942)
సర్వే సర్వాస్వపత్యాని జనయంతి యదా నరాః।
వాఙ్మైథునమథో జన్మ మరణం చ సమం నృణాం ॥ 3-182-32 (22943)
ఇదమార్షం ప్రమాణం చ యే యజామహ ఇత్యపి।
తస్మాచ్ఛీలం ప్రధానేష్టం విదుర్యే తత్త్వదర్శినః ॥ 3-182-33 (22944)
ప్రాంగాభివర్ధనాత్పుంసో జాతకర్మ విధీయతే।
`తథోపనయనం ప్రోక్తం ద్విజాతీనాం యథాక్రమం'।
తత్రాస్య మాతా సావిత్రీ పితా త్వాచార్య ఉచ్యతే ॥ 3-182-34 (22945)
వృత్త్యా శూద్రసమో హ్యేష యావద్వేదేన జాయతే।
తస్మిన్నేవం మతిద్వైధే మనుః స్వాయంభువోఽబ్రవీత్ ॥ 3-182-35 (22946)
కృతకృత్యాః సర్వవర్ణా యది వృత్తం న పశ్యతి।
సంకరస్త్వత్ర నాగేంద్ర బలవాన్ప్రసమీక్షితః ॥ 3-182-36 (22947)
యత్రేదానీం మహాసర్ప సంస్కృతం వృత్తమిష్యతే।
తం బ్రాహ్మణమహం పూర్వముక్తవాన్భుజగోత్తమ ॥ 3-182-37 (22948)
సర్ప ఉవాచ। 3-182-38x (2349)
శ్రుతం విదితవేద్యస్య తవ వాక్యం యుధిష్ఠిర।
భక్షయేయమహం కస్మాద్భ్రాతరం తే వృకోదరం ॥ 3-182-38 (22949)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి ఆజగరపర్వణి ద్వ్యశీత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 182 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-182-4 ప్రాణవాన్వాయుభక్షః సర్పఇవ నతు సర్పః ॥ 3-182-28 తాభ్యాం హీనం న విద్యతే ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 3-182-29 హీనం నాస్తి పదం క్వచిత్ ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 3-182-33 ప్రధానం తదిష్టం చేతి కర్మధారయః ॥ 3-182-34 నాభివర్ధనాన్నాలచ్ఛేదనాత్ ॥ 3-182-36 యది వృత్తం న విద్యతే ఇతి ఝ. పాఠః। యది వృత్తం న నశ్తి ఇతి ఖ. పాఠః। యది వృత్తం న దూష్యతే ఇతి ధ. పాఠః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 183
॥ శ్రీః ॥
3.183. అధ్యాయః 183
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
స్వప్రశ్నస్యోత్తరదానతుష్టేనాజగరరూపిణా నహుషేణ యుధిష్ఠిరంప్రతి స్వస్యాజగరభావసంభవహేతుకథనపూర్వకం భీమం విముచ్య పునః స్వర్గం ప్రతి గమనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-183-0 (22950)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-183-0x (2350)
భవానేతాదృశో లోకే వేదవేదాంగపారగః।
బ్రూహి కిం కుర్వతః కర్మ భవేద్గతిరనుత్తమా ॥ 1 ॥ 3-183-1 (22951)
సర్ప ఉవాచ। 3-183-2x (2351)
పాత్రే దత్త్వా ప్రియాణ్యుక్త్వా సత్యముక్త్వా చ భారత।
అహింసానిరతః స్వర్గం గచ్ఛేదితి మతిర్మమ ॥ 3-183-2 (22952)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-183-3x (2352)
దానాద్వా సర్ప సత్యాద్వా కిమతో గురు దృశ్యతే।
అహింసాప్రియయోశ్చైవ గురులాఘవముచ్యతాం ॥ 3-183-3 (22953)
సర్ప ఉవాచ। 3-183-4x (2353)
దానం చ సత్యం తత్త్వం వా అహింసా ప్రియమేవ చ।
ఏషాం కార్యగరీయస్త్వాద్దృశ్యతే గురులాఘవం ॥ 3-183-4 (22954)
క్వచిద్దానప్రయోగాద్ధి సత్యమేవ విశిష్యతే।
సత్యవాక్యాచ్చ రాజేనద్ర క్వచిద్దానం విశిష్యతే ॥ 3-183-5 (22955)
ఏవమేవ మహేష్వాస ప్రియవాక్యాన్మహీపతే।
అహింసా దృశ్యతే గుర్వీ తతశ్చ ప్రియమిష్యతే ॥ 3-183-6 (22956)
ఏవమేతద్భవేద్రాజన్కార్యాపేక్షమనంతరం।
యదభిప్రేతమన్యత్తే బ్రూహి యావద్బ్రవీంయహం ॥ 3-183-7 (22957)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-183-8x (2354)
కథం స్వర్గే గతిః సర్ప కర్మణాం చ ఫలం ధ్రువం।
అశరీరస్య దృశ్యేత ప్రబ్రూహి విషయాంశ్చ మే ॥ 3-183-8 (22958)
సర్ప ఉవాచ। 3-183-9x (2355)
తిస్రో వై గతయో రాజన్పరిదృష్టాః స్వకర్మభిః।
మానుషం స్వర్గవాసశ్చ తిర్యగ్యోనిశ్చ తత్రిధా ॥ 3-183-9 (22959)
తత్ర వై మానుషాల్లోకాద్దానాదిభిరనాదిభిః।
అహింసార్థసమాయుక్తైః కారణైః స్వర్గమశ్నుతే ॥ 3-183-10 (22960)
విపరీతైశ్చ రాజేంద్ర కారణైర్మానుషో భవేత్।
తిర్యగ్యోనిస్తథా తాత విశేషశ్చాత్ర వక్ష్యతే ॥ 3-183-11 (22961)
క్రామక్రోధసమాయుక్తో హింసాలోభసమనవితః।
మనుష్యత్వాత్పరిబ్రష్టస్తిర్యగ్యోనౌ ప్రసూయతే ॥ 3-183-12 (22962)
తిర్యగ్యోన్యాః పృథగ్భావో మనుష్యార్థే విధీయతే।
గవాదిభ్యస్తథాఽశ్వేభ్యో దేవత్వమపి దృశ్యతే ॥ 3-183-13 (22963)
సోయమేతా గతీస్తాత జంతుశ్చరతి కార్యవాన్।
నింనే మహతి చాత్మానమవస్థాప్య చ వై నృప ॥ 3-183-14 (22964)
జాతో జాతశ్చ బలవాన్భుంక్తే నాంనాఽథ దేహవాన్।
ఫలార్థస్తాత నిష్పృక్తః ప్రజాలక్షణభావనః ॥ 3-183-15 (22965)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-183-16x (2356)
శబ్దే స్పర్శే చ రూపే చ తథైవ రసగంధయోః।
తస్యాధిష్ఠానమవ్యగ్రో బ్రూహి సర్ప యథాతథం ॥ 3-183-16 (22966)
కిం న గృహ్ణాసి విషయాన్యుగపత్త్వం మహామతే।
ఏతావదుచ్యతాం చోక్తం సర్వం పన్నగసత్తమ ॥ 3-183-17 (22967)
సర్ప ఉవాచ। 3-183-18x (2357)
తదాత్మద్రవ్యమాయుష్మందేహసంశ్రయణాన్వితం।
కరణాధిష్ఠితం భోగానుపభుంక్తే యథావిథి ॥ 3-183-18 (22968)
జ్ఞానం చైవాత్ర బుద్ధిశ్చ కమశ్చ భరతర్షభ।
తస్య భోగాధికరణే కరణాని నిబోధ మే ॥ 3-183-19 (22969)
మనసా తాత పర్యేతి క్రమశో విషయానిమాన్।
విషయాయతనత్వేన భూతాత్మా క్షేత్రవిష్ఠితః ॥ 3-183-20 (22970)
తత్రచాపి నరవ్యాఘ్ర మనో జంతోర్విధీయతే।
తస్మాద్యుగపదత్రాస్య గ్రహణం నోపపద్యతే ॥ 3-183-21 (22971)
స ఆత్మా పురుషవ్యాఘ్ర భ్రువోరంతరమాశ్రితః।
బుద్ధిం ద్రవ్యేషు సృజతి వివిధేషు పరావరాం ॥ 3-183-22 (22972)
బుద్ధేరుత్తరకాలం చ వేదనా దృశ్యతే బుధైః।
ఏష వై రాజశార్దూల విధిః క్షేత్రజ్ఞభావనః ॥ 3-183-23 (22973)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-183-24x (2358)
మనసశ్చాపి బుద్ధేశ్చ బ్రూహి మే లక్షణం పరం।
ఏతదధ్యాత్మవిదుషాం పరం కార్యం విధీయతే ॥ 3-183-24 (22974)
సర్ప ఉవాచ। 3-183-25x (2359)
బుద్ధిరాత్మానుగాఽతీవ ఉత్పాతేన విధీయతే।
తదాశ్రితా హి సా జ్ఞేయా బుద్ధిస్తస్యైషిణీ భవేత్ ॥ 3-183-25 (22975)
బుద్ధిరుత్పద్యతే కార్యాన్మనస్తూత్పన్నమేవ హి।
బుద్ధేర్గుణవిధానేన మనస్తద్గుణవద్భవేత్ ॥ 3-183-26 (22976)
ఏతద్విశేషణం తాత మనోబుద్ధ్యోర్మయేరితం।
త్వమప్యత్రాభిసంబుద్ధః కథం వా మనయ్సే స్వయం ॥ 3-183-27 (22977)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-183-28x (2360)
అహో బుద్ధిమతాంశ్రేష్ఠ శుభా బుద్ధిరియం తవ।
విదితం వేదితవ్యం తే కస్మాన్నహుష పృచ్ఛసి ॥ 3-183-28 (22978)
సర్వజ్ఞం త్వాం కథం మోహ ఆవిశత్స్వర్గవాసినం।
ఏవమద్భుతకర్మాణమితి మే సంశయో మహాన్ ॥ 3-183-29 (22979)
సర్ప ఉవాచ। 3-183-30x (2361)
సుప్రజ్ఞమపి చేచ్ఛూరమృద్ధిర్మోహయతే నరం।
వర్తమానః సుఖే సర్వో నావైతీతి మతిర్మమ ॥ 3-183-30 (22980)
సోహమైశ్వర్యమోహేన మదావిష్టో యుధిష్ఠిర।
పతితః ప్రతిసంబుద్ధస్త్వాం తు సంబోధయాంయహం ॥ 3-183-31 (22981)
కృతంకార్యం మహారాజ త్వయా మమ పరంతప।
క్షీణః శాప సుకృచ్ఛ్రో మే త్వయా సంభాష్య సాధునా ॥ 3-183-32 (22982)
అహం హి దివి దివ్యేన విమానన చరన్పురా।
అభిమానేన మత్తః సన్కంచిన్నాన్యమచింతయం ॥ 3-183-33 (22983)
బ్రహ్మర్షిదేఘగంధర్వయక్షరాక్షసపన్నగాః।
వరం మమ ప్రయచ్ఛంతి సర్వే త్రైలోక్యవాసినః ॥ 3-183-34 (22984)
చక్షుషా యం ప్రపశ్యామి ప్రాణినం పృథివీపతే।
తస్య తేజో హరాంయాశు తద్ధి దృష్టేర్బలం మమ ॥ 3-183-35 (22985)
బ్రహ్మర్షీణాం సరస్రం హి ఉవాహ శిబికాం మమ।
కస మామపనయో రాజన్భ్రంశయామాస వై శ్రియః ॥ 3-183-36 (22986)
తత్ర హ్యగస్త్యః పాదేన వహన్స్పృష్టో మహామునిః।
అగస్త్యేన తతోస్ంయుక్తో ధ్వంస సర్పేతి వైరుషా ॥ 3-183-37 (22987)
తతస్తస్మాద్విమానాగ్ర్యాత్ప్రచ్యుతశ్చ్యుతలక్షణః।
ప్రపతన్బుబుధేఽఽత్మానం వ్యాలీభూతమధోముఖం ॥ 3-183-38 (22988)
అయాచం తమహం విప్రం శాపస్యాంతో భవేదితి।
ప్రమాదాత్సంప్రమూఢస్య భగవన్క్షంతుమర్హసి ॥ 3-183-39 (22989)
తతః స మామువాచేదం ప్రపతంతం కృపానవితః।
యుధిష్ఠిరో ధర్మరాజః శాపాత్త్వాం మోక్షయిష్యతి ॥ 3-183-40 (22990)
అభిమానస్య వై తస్య బలస్య చ నరాధిప।
ఫలే క్షీణే మహారాజ ఫలం పుణ్యమవాప్స్యసి ॥ 3-183-41 (22991)
తతో మే విస్మయో జాతస్తద్దృష్ట్వా తపసో బలం।
బ్రహ్మ చ బ్రాహ్మణత్వం చ యేన త్వాఽహమచూచుదం ॥ 3-183-42 (22992)
సత్యం దమస్తపో యోగమహింసా జ్ఞాననిత్యతా।
సాధకాని సతాం పుంసాం న జాతిర్నకులం నృప ॥ 3-183-43 (22993)
అరిష్ట కఏష తే భ్రాతా ముక్తో బీమో మహాభుజ।
స్వస్తి తేఽస్తు మహారాజ గమిష్యామి దివం పునః ॥ 3-183-44 (22994)
`స చాయం పురుషవ్యాఘ్ర కాలః పుణ్య ఉపాగతః।
తదస్మాత్కారణాత్పార్థ కార్యం తన్మే మహత్కృతం' ॥ 3-183-45 (22995)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-183-46x (2362)
`తతస్తస్మిన్ముహూర్తే తు విమానం కామగామి వై।
అవపాతేన మహతా తత్రావాప తదుత్తమం' ॥ 3-183-46 (22996)
ఇత్యుక్త్వాఽఽజగరం దేహం ముక్త్వా స నహుషో నృపః।
దివ్యం వపుః సమాస్థాయ గతస్త్రిదివమేవ హ ॥ 3-183-47 (22997)
యుధిష్ఠిరోపి ధర్మాత్మా భ్రాత్రా భీమేన సంగతః।
ధౌంయేన సహితః శ్రీమానాశ్రమం పునరాగమత్ ॥ 3-183-48 (22998)
తతో ద్విజేభ్యః సర్వేభ్యః సమేతేభ్యో యథాతథం।
కథయామాస తత్సర్వం ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః ॥ 3-183-49 (22999)
తచ్ఛ్రుత్వా తే ద్విజాః సర్వే భ్రాతరశ్చాస్య తే త్రయః।
ఆసన్సువ్రీడితా రాజంద్రౌపదీ చ యశస్వినీ ॥ 3-183-50 (23000)
తే తు సర్వేద్విజశ్రేష్ఠాః పాండవానాం హితేప్సయా।
మైవమిత్యబ్రువన్భీమం గర్హయంతోఽస్ సాహసం ॥ 3-183-51 (23001)
3-183-52 (23002)
పాండవాస్తు భయాన్పుక్తం ప్రేక్ష్య భీమం మహాబలం।
హర్షమాహారయాంచక్రుర్విజహ్రుశ్చ ముదా యుతాః ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-183-4 గురులాఘవం గౌరవం లాఘవం చేత్యర్థః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 184
॥ శ్రీః ॥
3.184. అధ్యాయః 184
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
వర్షాశరద్వర్ణనం ॥ 1 ॥ యుధిష్ఠిరాదిభిర్ద్వైతవనాత్పునః కాంయకవనప్రవేశః ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-184-0 (23003)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-184-0x (2363)
నిదాఘాంతకరః కాలః సర్వభూతసుఖావహః।
తత్రైవ వసతాం తేషాం ప్రావృట్ సమభిపద్యత ॥ 3-184-1 (23004)
ఛాదయంతో మహాఘోషాః స్వం దిశశ్చ బలాహకాః।
ప్రవవర్షుర్దివారాత్రమసితాః సతతం తదా ॥ 3-184-2 (23005)
తపాత్యయనికేతాశ్చ శతశోఽథ సహస్రశః।
అపేతార్కప్రభాజాలాః సవిద్యున్మండప్రభాః ॥ 3-184-3 (23006)
విరూఢశష్పా ధరణీ మత్తదంశసరీసృపా।
బభూవ పయసా సిక్తా శాంతధూమరజోగణా ॥ 3-184-4 (23007)
న స్మ ప్రజ్ఞాయతే కించిదంభసా సమవస్తృతే।
సమం వా విషమం వాఽపి నద్యో వా స్తావరాణి వా ॥ 3-184-5 (23008)
క్షుబ్ధతోయా మహావేగాః శ్వసమానా ఇవాశుగాః।
సింధవః శోభయాంచక్రుః కాననాని తపాత్యయే ॥ 3-184-6 (23009)
నదతాం కాననాంతేషు శ్రూయంతే వివిధాః స్వనాః।
వృష్టిభిస్తాడ్యమానానాం వరాహమృగపక్షిణాం ॥ 3-184-7 (23010)
స్తోకకాః శిఖినశ్చైవ పుంస్కోకిలగణైః సహ।
మత్తాః పరిపతంతి స్మ దర్దురశ్చైవ దర్పితాః ॥ 3-184-8 (23011)
తదా బహువిధాకారా ప్రావృణ్మేఘానునాదితా।
అభ్యతీతా శివా తేషాం చరతాం మరుధన్వసు ॥ 3-184-9 (23012)
క్రౌంచహంససమాకీర్ణా శరత్ప్రముదీతాఽభవత్।
రూఢకక్షవనప్రస్థా ప్రసన్నజలనింనగా ॥ 3-184-10 (23013)
విమలాకాశనక్షత్రా శరత్తేషాం శివాఽభషత్।
మృగద్విజసమాకీర్ణా పాండవానాం మహాత్మనాం ॥ 3-184-11 (23014)
దృశ్యంతే శాంతరజసః క్షపాజలదశీతలాః।
గ్రహనక్షత్రసంఘైశ్చ సోమేన చ విరాజితాః ॥ 3-184-12 (23015)
కుముదైః పుండరీకైశ్చ శీతవారిధరాః శివాః।
నదీః పుష్కరిణీశ్చైవ దదృశుః సమలంకృతాః ॥ 3-184-13 (23016)
తే వై ముముదిరే వీరాః ప్రసన్నసలిలాం శివాం।
పశ్యంతో దృఢధన్వానః పరిపూర్ణాం సరస్వతీం ॥ 3-184-15 (23017)
తేషాం పుణ్యతమా రాత్రిః పర్వసంధౌ స్మ శారదీ।
తత్రైవ వసతామాసీత్కార్తికీ జనమేజయ ॥ 3-184-16 (23018)
పుణ్యకృద్భిర్మహాసత్వైస్తాపసైః సహ పాండవాః।
తత్సర్వం భరతశ్రేష్ఠ సమూహుర్యోగముత్తమం ॥ 3-184-17 (23019)
తమిస్రాభ్యుదయే తస్మింధౌంయేన సహ పాండవాః।
సూతైః పౌరోగవైః సాకం కాంయకం ప్రయయుర్వనం ॥ 3-184-18 (23020)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి మార్కండేయసమాస్యాపర్వణి చతురశీత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 184 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-184-2 అసితాః కృష్ణవర్ణాః ॥ 3-184-3 తపాత్యయే వర్షాసు నికేతా ఇవ మండపీభూతా ఇత్యర్థః ॥ 3-184-5 సమవస్తృతే ఆచ్ఛాదితే। స్థావరాణి భూతలాదీని ॥ 3-184-6 ఆశుగాః తీవ్రవేగాః। సింధవః నద్యః ॥ 3-184-8 స్తోకకాశ్చాకాః। దుర్దరాః మండూకాః ॥ 3-184-9 మరుధన్వసు గిరేః శుష్కస్థానేషు ॥ 3-184-10 రూఢకక్షాణి బహుతృణాని వనాని ప్రస్థశబ్దేదితాని సానూని చ యస్యాం సా తథా ॥ 3-184-16 కార్తికీ కృత్తికాయుక్తా పౌర్ణమాసీ ॥ 3-184-17 యోగం యుజ్యతే రథాదావితి వ్యుత్పత్త్యా వాహనాదిక సమూహుః ఆరోపితభారం కృతవంతః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 185
॥ శ్రీః ॥
3.185. అధ్యాయః 185
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
పాండవానాం పునః కామయ్కాగమనం శ్రుతవతా కృష్ణేన సత్యభామయా సహ తత్రాగమనం ॥ 1 ॥ తథా నారదమార్కండేయయోరాగమనం చ ॥ 2 ॥ మార్కండేయేన శ్రీకృష్ణచోదనయా పురాణకథాకథనారంభః ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-185-0 (23021)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-185-0x (2364)
కాంయకం ప్రాప్య కౌరవ్య యుధిష్ఠిరపురోగమాః।
కృతాతిథ్యా మునిగణైర్నిషేదుః సహ కృష్ణయా ॥ 3-185-1 (23022)
తతస్తాన్పరివిశ్వస్తాన్వసతః పాండునందనాన్।
బ్రాహ్మణా బహవస్తత్ర సమంతాత్పర్యవారయన్ ॥ 3-185-2 (23023)
అథాబ్రవీద్ద్విజః కశ్చిదర్జునస్య ప్రియః సఖా।
స ఏష్యతి మహాబాహుర్వశీ శౌరిరుదారధీః ॥ 3-185-3 (23024)
విదితా హి హరేర్యూయమిహాయాతాః కురూద్వహాః।
సదా హి దర్శనాకాంక్షీ శ్రేయోన్వేషీ చ వో హరిః ॥ 3-185-4 (23025)
బహువత్సరజీవీ చ మార్కండేయో మహాతపాః।
స్వాధ్యాయతపసా యుక్తః క్షిప్రం యుష్మాన్సమేష్యతి ॥ 3-185-5 (23026)
తథైవ బ్రువతస్తస్య ప్రత్యదృశ్యత కేశవః।
శైబ్యసుగ్రీవయుక్తేన రథేన రథినారః ॥ 3-185-6 (23027)
మఘవానివ పౌలోంయా సహితః సత్యభామయా।
ఉపాయాద్దేవకీపుత్రో దిదృక్షుః కురుసత్తమాన్ ॥ 3-185-7 (23028)
అవతీర్య రథాత్కృష్ణో ధర్మరాజం యథావిధి।
వవందే ముదితో ధీమాన్భీమం చ బలినాం వరం ॥ 3-185-8 (23029)
పూజయామాస ధౌంయం చ యమాభ్యామభివాదితః।
పరిష్వజ్యమహాభాగాం ద్రౌపదీం పర్యసాంత్వయత్ ॥ 3-185-9 (23030)
స దృష్ట్వా ఫల్గునం వీరం చిరస్య ప్రియమాగతం।
పర్యష్వజత దాశార్హః పునః పునరరిందమః ॥ 3-185-10 (23031)
తథైవ సత్యభామాఽపి ద్రౌపదీం పరిషస్వజే।
పాండవానాం ప్రియం భార్యాం కృష్ణస్య మహిషీ ప్రియా ॥ 3-185-11 (23032)
తతస్తే పాండవాః సర్వేసభార్యాః సపురోహితాః।
ఆనర్చుః పుండరీకాక్షం పరివవ్రుశ్చ సర్వశః ॥ 3-185-12 (23033)
కృష్ణస్తు పార్థేన సమేత్య విద్వాన్
ధనంజయేనాసురమర్దనేన।
బభౌ యథా భూతపతిర్మహాత్మా
సమేత్య సాక్షాద్భగవాన్గుహేన ॥ 3-185-13 (23034)
తతః సమస్తాని కిరీటమాలీ
వనేషు వృత్తాని గదాగ్రజాయ।
ఉక్త్వా యథావత్పునరన్వపృచ్ఛ-
త్తస్మిన్సుభద్రాం చ తథాఽభిమన్యుం ॥ 3-185-14 (23035)
ధౌంయం చ కృష్ణాం చ యుధిష్ఠిరం చ
యమౌ చ భీమం చ దశార్హసింహః।
ఉవాచ దిష్ట్యా భవతాం శివేన
ప్రాప్తః కిరీటీ ముదితః కృతాస్త్రః ॥ 3-185-15 (23036)
స పూజయిత్వా మధుహా యథావ-
త్పార్థాంశ్చ కృష్ణాం చ పురోహితం చ।
ఉవాచ రాజానమభిప్రశంసన్
యుధిష్ఠిరం తేన సహోపవిశ్య ॥ 3-185-16 (23037)
ధర్మః పరః పాండవ రాజ్యలాభా-
త్తస్యాదిమాహుస్తప ఏవ రాజన్।
సత్యార్జవాభ్యాం చరతా స్వధర్మం
జితస్త్వయాఽచం పరశ్చ లోకః ॥ 3-185-17 (23038)
అధీతమగ్రే చరతా వ్రతాని
సంయగ్ధనుర్వేదమవాప్య కృత్స్నం।
క్షాత్రేణ ధర్మేణ వసూని లబ్ధ్వా
సర్వే హ్యవాప్తాః క్రతవః పురాణాః ॥ 3-185-18 (23039)
న గ్రాంయధర్మేషు రతిస్తవాస్తి
కామాన్న కించిత్కురుషే నరేంద్ర।
న చార్తలోభాత్ప్రజహాసి ధర్మం
తస్మాత్ప్రభావాదసి ధర్మరాజః ॥ 3-185-19 (23040)
దానం చ సత్యం చ తపశ్చ రాజన్
క్షమా చ శాంతిశ్చ దమో ధృతిశ్చ।
అవాప్య రాష్ట్రాణి వసూని భోగా-
నేషా పరా పార్థ సదా రతిస్తే ॥ 3-185-20 (23041)
హృతం చ దేశం కురుజాంగలానాం
కృష్ణాం సభాయామశాం చ పశ్యన్।
అపేతధర్మవ్యవహారవృత్తం
సహేత తత్పాండవ కస్త్వదన్యః ॥ 3-185-21 (23042)
అసంశయం సర్వసమృద్ధకామః
క్షిప్రం ప్రజాః పాలయితాసి సంయక్।
అద్యైవ తన్నిగ్రహణం కురూణాం
యది ప్రతిజ్ఞా భవతః సమాప్తా ॥ 3-185-22 (23043)
ప్రోవాచ కృష్ణామపి యాజ్ఞసేనీం
దశార్హభర్తా సహితః సుహృద్భిః।
కదిష్ట్యా సమగ్రాఽసి ధనంజయేన
సమాగతేత్యేవమువాచ కృష్ణః ॥ 3-185-23 (23044)
కృష్ణే ధనుర్వేదరతిప్రదానా-
స్తవాత్మజాస్తే శిశవః శుశీలాః।
సద్భిః సదైవాచరితం సమాధిం
చరంతి పుత్రాస్తవ యాజ్ఞసేని ॥ 3-185-24 (23045)
రాజ్యే నియుక్తైశ్చ నిమంత్ర్యమాణాః
పిత్రా చ కృష్ణే తవ సోదరైశ్చ।
న యజ్ఞసేనస్య న మాతులానాం
గృహేషు బాలా రతిమాప్నువంతి ॥ 3-185-25 (23046)
ఆనర్తమేవాభిముఖాః శివేన
గత్వాధనుర్వేదరతిప్రధానాః।
తవాత్మజా వృష్ణిపురం ప్రవిశ్య
న దైవతేభ్యః స్పృహయంతి కృష్ణే ॥ 3-185-26 (23047)
యథా త్వమేవార్హసి తేషు వృత్తం
ప్రయోక్తుమార్యా చ యథైవ కుంతీ।
తేష్వప్రమాదేన తథా కరోతి
తథైవ భూయశ్చ తథా సుభద్రా ॥ 3-185-27 (23048)
యథాఽనిరుద్ధస్య యథాఽభిమన్యో-
ర్యథా సునీథస్య యథైవ భానోః।
తథా వినేతా చ గతిశ్చ కృష్ణే
తవాత్మజానామపి రౌక్మిణేయః ॥ 3-185-28 (23049)
గదాసిచర్మగ్రహణేషు శూరా-
నస్త్రేషు శిక్షాసు రథాశ్వయానే।
సంయగ్వినేతా వినయేదతంద్రీ-
స్తాంశ్చాభిమన్యుం చ సదా కుమారాన్ ॥ 3-185-29 (23050)
స చాపి సంయక్ప్రణిధాయ శిక్షాం
శస్త్రాణఇ చైషాం విధివత్ప్రదాయ।
తవాత్మజానాం చ తథాఽభిమన్యోః
పరాక్రమైస్తుష్యతి రౌక్మిణేయః ॥ 3-185-30 (23051)
యథా విహారం ప్రసమీక్షమాణాః
ప్రయాంతి పుత్రాస్తవ యాజ్ఞసేని।
ఏకైకమేషామనుయాంతి యత్ర
రథాశ్చ యానాని చ దంతినశ్చ ॥ 3-185-31 (23052)
అథాబ్రవీద్ధర్మరాజం తు కృష్ణో
దశార్హయోధాః కుకురాంధకాశ్చ।
ఏతే నిదేశం తవ పాలయంత-
స్తిష్ఠంతు యత్రేచ్ఛసి తత్ర రాజన్ ॥ 3-185-32 (23053)
ఆవర్తతాం కార్ముకవేగవాతా
హలాయుధప్రగ్రణా మధూనాం।
సేనా తవార్థేషు నరేంద్ర యత్తా
ససాదిపత్త్యశ్వరథా సనాగా ॥ 3-185-33 (23054)
ప్రస్థాప్యతాం పాండవ ధార్తరాష్ట్రః
సుయోధనః పాపకృతాం వరిష్ఠః।
స సానుబంధః ససుహద్గణశ్చ
భౌమస్య సౌబాధిపతేశ్చ మార్గం ॥ 3-185-34 (23055)
కామం తథా తిష్ఠ నరేంద్ర తస్మి-
న్యథా కృతస్తే సమయః సభాయాం।
దాశార్హయోధైస్తు హతారియోధం
ప్రతీక్షతాం నాగపురం ప్రభగ్నం ॥ 3-185-35 (23056)
వ్యపేతమన్యుర్వ్యపనీతపాప్మా
విహృత్ యత్రేచ్ఛసి తత్ర కామం।
తతః సమృద్ధిప్రభవం విశోకః
ప్రపత్స్యసే నాగపురం సరాష్ట్రం ॥ 3-185-36 (23057)
తతస్తదాజ్ఞాయ మతం మహాత్మా
యథావదుక్తం పురుషోత్తమేన।
ప్రశస్య విప్రేక్ష్య చ ధర్మరాజః
కృతాంజలిః కేశవమిత్యువాచ ॥ 3-185-37 (23058)
అసంశయం కేశవ పాండవానాం
భవాన్గతిస్త్వచ్ఛరణా హి పార్థాః।
కాలోదయే తచ్చ తతశ్చ భూయః
కర్తా భవాన్కర్మ న సంశయోస్తి ॥ 3-185-38 (23059)
యథాప్రతిజ్ఞం విహృతశ్చ కాలః
సర్వాః సమా ద్వాదశ నిర్జనేషు।
అజ్ఞాతచర్యాం విధివత్సమాప్య
భవద్గతాః కేశవ పాండవేయాః ॥ 3-185-39 (23060)
ఏషైవ బుద్ధిర్జుషతాం సదా త్వాం
సత్యే స్థితాః కేశవ పాండవేయాః।
సదానధర్మాః సజలాః సదారాః
సబాంధవాస్త్వచ్ఛరణా హి పార్థాః ॥ 3-185-40 (23061)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-185-41x (2365)
తథా వదతివార్ష్ణేయే ధర్మరాజే చ భారత।
అథ పశ్చాత్తపోవృద్ధో బహువర్షసహస్రధృక్।
ప్రత్యదృశ్యత ధర్మాత్మా మార్కండేయో మహాతపాః ॥ 3-185-41 (23062)
అజరశ్చామరంశ్చైవ రూపౌదార్యగుణాన్వితః।
వ్యదృశ్యత తథా యుక్తో యథా స్యాత్పంచవింశకః ॥ 3-185-42 (23063)
తమాగతమృషిం వృద్ధం బహువర్షసహస్రిణం।
ఉపాతిష్ఠంత తే సర్వేపాండవాః సహయాదవాః ॥ 3-185-43 (23064)
తమర్చితం సువిశ్వస్తమాసీనమృషిసత్తమం।
బ్రాహ్మణానాం మతేనాహ పాండవానాం చ కేశవః ॥ 3-185-44 (23065)
శుశ్రూపవః పాండవాస్తే బ్రాహ్మణాశ్చ సమాగతాః।
ద్రౌపదీ సత్యభామా చ తథాఽహంపరమం వచః ॥ 3-185-45 (23066)
పురావృత్తాః కథాః పుణ్యాః సదాచారాన్సనాతనాన్।
రాజ్ఞాంస్త్రీణామృషీణాం చ మార్కణఅడేయ ప్రచక్ష్వ నః ॥ 3-185-46 (23067)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-185-47x (2366)
తేషు తత్రోపవిష్టేషు దేవర్షిరపి నారదః।
ఆజగామ విశుద్ధాత్మా పాండవానవలోకకః ॥ 3-185-47 (23068)
తమప్యథ మహాత్మానం సర్వే తే పురుషర్షభాః।
పాద్యార్ధ్యాభ్యాం యథాన్యాయముపతస్థుర్మనీషిణః ॥ 3-185-48 (23069)
నారదస్త్వథ దేవర్షిర్జ్ఞాత్వా తాంస్తు కృతక్షణాన్।
మార్కండేయస్య వదతస్తాం కథామన్వమోదత ॥ 3-185-49 (23070)
ఉవాచ చైనం కాలజ్ఞం స్మయన్నివ సనారదః।
బ్రహ్మర్షే కథ్యతాం యత్తే పాండవేషు వివక్షితం ॥ 3-185-50 (23071)
ఏవముక్తః ప్రత్యువాచ మార్కండేయో మహాతపాః।
క్షణం కురుధ్వంవిపులమాఖ్యాతవ్యం భవిష్యతి ॥ 3-185-51 (23072)
ఏవముక్తాః క్షణం చక్రుః పాండవాః సహ తైర్ద్విజైః।
మధ్యందినే యథాదిత్యం ప్రేక్షంతస్తే మహామునిం ॥ 3-185-52 (23073)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి మార్కణ్·డేయసమాస్యాపర్వణి పంచాశీత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 185 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-185-13 భూతమతిః రుద్రః। గుహేన కార్తికేయేన ॥ 3-185-19 కోపో న కశ్చిత్పరుషో నరేంద్రేతి ధ. పాఠః ॥ 3-185-20 ఏషా దానాదిరూపా సదారతిః నిత్యంప్రీతివిషయః ॥ 3-185-21 రాజ్యే నివిష్టః కురుజాంగలానాం కృష్ణాం సభాయాం సభవానపశ్యదితి ధ. పాఠః ॥ 3-185-26 ఆనర్తం ద్వారకాదేశం ॥ 3-185-28 వినేతా శిక్షయితా రౌవిమణేయః ప్రద్యుంనః ॥ 3-185-33 మధూనాం మాథురాణాం। హలాయుధః ప్రగ్రహణో నియంతా యస్యా సా సేనా। యత్తా సన్నద్ధా ॥ 3-185-34 భౌమస్య నరకాసురస్య సౌభాధిపతేః సాత్వస్య। సాత్వస్య సౌభాధిపతేశ్చ మార్గమితి ఖ. పాఠః ॥ 3-185-42 పంచవింశకః వర్షైరితి శేషః ॥ 3-185-47 అవలోకకః అవలోకనార్థీ ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 186
॥ శ్రీః ॥
3.186. అధ్యాయః 186
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
మార్కండేయేన యుధిష్ఠిరాదీన్ప్రతి ప్రాణినాం సుకృతదుష్కృతఫలభోగాదిప్రకారనిరూపణం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-186-0 (23074)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-186-0x (2367)
తం వివక్షంతమాలక్ష్యకురురాజో మహామునిం।
కథాసంజననార్థాయ చోదయామాస పాండవః ॥ 3-186-1 (23075)
భవాందైవతదైత్యానామృషీణాం చ మహాత్మనాం।
రాజర్షీణాం చ సర్వేషాం చరితజ్ఞః పురాతనః ॥ 3-186-2 (23076)
సేవ్యశ్చోపాసితవ్యశ్ మతో నః కాంక్షితశ్చిరం।
అయం చ దేవకీపుత్రః ప్రాప్తోఽస్మానవలోకకః ॥ 3-186-3 (23077)
భ్రమత్యేవ హి మే బుద్ధిర్దృష్ట్వాఽఽత్మానం సుఖాచ్చ్యుతం।
ధార్తరాష్ట్రాంశ్చ రదుర్త్తానృద్ధ్యతః ప్రేక్ష్య సర్వశః ॥ 3-186-4 (23078)
కర్మణః పురుషః కర్తా శుభస్యాప్యశుభస్య వా।
స్వఫలం తదుపాశ్నాపి కథం కర్తా స్విదీశ్వరః ॥ 3-186-5 (23079)
అథవా సుఖదుఃఖేషు నృణాం బ్రహ్మవిదాంవర।
ఇహ వా కృతమన్వేతి పరదేహేఽథవా పునః ॥ 3-186-6 (23080)
దేహీ చ దేహం సంత్యజ్య మృగ్యమాణః శుభాశుభైః।
కథం సంయుజ్యతేప్రేత్య ఇహ వా ద్విజసత్తమ ॥ 3-186-7 (23081)
ఐహలౌకికమేవైతదుతాహో పారలౌకికం।
క్వ వా కర్మాణి తిష్ఠంతి జంతోః ప్రేతస్య భార్గవ ॥ 3-186-8 (23082)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-186-9x (2368)
త్వద్యుక్తోఽయమనుప్రశ్నో యథావద్వదతాంవర।
విదితం వేదితవ్యం తే స్థిత్యర్థం త్వం తు పృచ్ఛసి ॥ 3-186-9 (23083)
అత్ర తే కథయిష్యామి తదిహైకమనాః శృణు।
యథేహాముత్ర చ నర సుఖదుఃఖముపాశ్నుతే ॥ 3-186-10 (23084)
నిర్మలాని శరీరాణి విశుద్ధాని శరీరిణాం।
ససర్జ ధఱ్మతంత్రాణి పూర్వోత్పన్నః ప్రజాపతిః ॥ 3-186-11 (23085)
అమోఘఫలసంకల్పాః సువ్రతాః సత్యవాదినః।
బ్రహ్మభూతా నరాః పుణ్యాః పురాణాః కురుసత్తమ ॥ 3-186-12 (23086)
సర్వే దేవైః సమాయాంతి స్వచ్ఛందేన నభస్తలం।
తతశ్చ పునరాయాంతి సర్వే స్వచ్ఛందచారిణః ॥ 3-186-13 (23087)
స్వచ్చందమరణాశ్చాసన్నరాః స్వచ్ఛందజీవినః।
అల్పబాధా నిరాతంకాః సిద్ధార్థా నిరుపద్రవాః ॥ 3-186-14 (23088)
ద్రష్టారోదేవసంఘానామృషీణాం చ మహాత్మనాం।
ప్రత్యక్షాః సర్వధర్మాణాం దాంతా విగతమత్సరాః ॥ 3-186-15 (23089)
ఆసన్వర్షసహస్రాణి తథా పుత్రసహస్రిణః।
తతః కాలాంతరే తస్మిన్పృథివీతలచారిణః ॥ 3-186-16 (23090)
కామక్రోధాభిభూతాస్తే మాయావ్యాజోపజీవినః।
లోభమోహాభిభూతాశ్చ త్యక్తా దేవైస్తతో నరాః ॥ 3-186-17 (23091)
అశుభైః కర్మభిః పాపాస్తిర్యంగిరయగామినః।
సంసారేషు విచిత్రేషు పచ్యమానాః పునః పునః ॥ 3-186-18 (23092)
మోఘేష్టా మోఘసంకల్పా మోఘజ్ఞానా విచేతసః।
`కాంక్షిణః సర్వకామానాం నాస్తికా భిన్నసేతవః' ॥ 3-186-19 (23093)
సర్వాభిశంఖినశ్చైవ సంవృత్తాః క్లేదాయినః।
అశుభైః కర్మభిశ్చాపి ప్రాయశః పరిచిహ్నితాః ॥ 3-186-20 (23094)
దౌష్కుల్యా వ్యాధిబహులా దురాత్మానోఽభితాపినః।
భవంత్యల్పాయుషః పాపా రౌద్రకర్మఫలోదయాః।
నాథంతః సర్వకామానాం నాస్తికా భిన్నచేతసః ॥ 3-186-21 (23095)
జంతోః ప్రేతస్య కౌంతేయ గతిః స్వైరిహ కర్మభిః।
ప్రాజ్ఞస్య హీనబుద్ధేశ్చ కర్మకోశః క్వ తిష్ఠతి ॥ 3-186-22 (23096)
క్వస్థస్తత్సముపాశ్నాతి సుకృతం యది వేతరత్।
ఇతి తే దర్శనం యచ్చ తత్రాప్యనునయం శృణు ॥ 3-186-23 (23097)
అయమాదిశరీరేణ దేవసృష్టేన మానవః।
శుభానామశుభానాం చ కురుతే సంచయం మహత్ ॥ 3-186-24 (23098)
ఆయుషోఽంతే ప్రహాయేదం క్షీణప్రాయం కలేబరం।
సంభవత్యేవ యుగపద్యోనౌ నాస్త్యంతరాఽభవః ॥ 3-186-25 (23099)
తత్రాస్య స్వకృతం కర్మ చ్ఛాయేవానుగతం సదా।
ఫలత్యథ సుఖార్హో వా దుఃఖార్హోవాఽథ జాయతే ॥ 3-186-26 (23100)
కృతాంతవిధిసంయుక్తః స జంతుర్లక్షణైః శుభైః।
అశుభైర్వా నిరాదానో లక్ష్యతే జ్ఞానదృష్టిభిః ॥ 3-186-27 (23101)
ఏషా తావదబుద్ధీనాం గతిరుక్తా యుధిష్ఠిర।
అతః పరం జ్ఞానవతాం నిబోధ గతిముత్తమాం ॥ 3-186-28 (23102)
మనుష్యాస్తప్తతపసః సర్వాగమపరాయణాః।
స్థిరవ్రతాః సత్యపరా గురుశుశ్రూషణే రతాః ॥ 3-186-29 (23103)
సుశీలాః శుక్లజాతీయాః క్షాంతా దాంతాః సుతేజసః।
శుచియోన్యంతరగతాః ప్రాయశః శుభలక్షణాః ॥ 3-186-30 (23104)
జితేనద్రియత్వాద్వశినః సత్కృత్యాన్మందరాగిణః।
అల్పాబాధపరిత్రాసా భవంతి నిరుపద్రవాః ॥ 3-186-31 (23105)
చ్యవంతం జాయమానం చ గర్భస్యం చైవ సర్వశః।
స్వమాత్మానం పరం చైవ బుధ్యంతే జ్ఞానచక్షుషః ॥ 3-186-32 (23106)
ఋషయస్తే మహాత్మానః ప్రత్యక్షాగమబుద్ధయః।
కర్మభూమిమిమాం ప్రాప్య పునర్యాంతి సురాలయం।
`కృత్వా శుభాని కర్మాణి జ్ఞానేన భరతర్షభ' ॥ 3-186-33 (23107)
కించిద్దైవాద్ధఠాత్కించిత్కించిదేవ స్వకర్మభిః।
ప్రాప్నువంతి నరా రాజన్మా తేఽస్త్వన్యావిచారణా ॥ 3-186-34 (23108)
ఇమామత్రోపమాం చాపి నిబోధ వదతాంవర।
మనుష్యలోకే యచ్ఛ్రేయః పరంమన్యే యుధిష్ఠిర ॥ 3-186-35 (23109)
ఇహైవైకస్య నాముత్ర అముత్రైకస్య నో ఇహ।
ఇహ చాముత్ర చైకస్ నాముత్రైకస్య నో ఇహ ॥ 3-186-36 (23110)
ధనాని యేషాం విపులాని సంతి
నిత్యంరమంతే సువిభూషితాంగాః।
తేషామయం శత్రువరఘ్నలోకో
నాసౌ సదా గ్రాంయసుఖే రతానాం ॥ 3-186-37 (23111)
యే యోగయుక్తాస్తపసి ప్రసక్తాః
స్వాధ్యాయశీలా జరయంతి దేహాన్।
జితేంద్రియా భూతహితే నివిష్టా
స్తేషామసౌ నాయమరిఘ్నలోకః ॥ 3-186-38 (23112)
యే ధర్మమేవ ప్రథమం చరంతి
ధర్మేణ లబ్ధ్వా చ ధనాని కాలే।
దారానవాప్య క్రతుభిర్యజంతే
తేషామయం చైవ పరశ్చ లోకః ॥ 3-186-39 (23113)
యే నైవ విద్యాం న తపో న దానం
న చాపి మూఢాః ప్రజనే యతంతే।
న చాపిగచ్ఛంతి శుభాన్యభాగ్యా-
స్తేషామయం చైవ పరశ్చ నాస్తి ॥ 3-186-40 (23114)
సర్వే భవంతస్త్వతివీర్యసత్వా
దివ్యౌజసః సంహననోపపన్నాః।
లోకాదముష్మాదవనిం ప్రపన్నాః
స్వధీతవిద్యాః సురకార్యహేతోః ॥ 3-186-41 (23115)
కృత్వైవ కర్మాణఇ మహాంతి శూరా-
స్తపోదమాచారవిహారశీలాః।
దేవానృషీన్ప్రేతగతాంసచ్ సర్వా-
న్సంతర్పయిత్వా విధినా పరేణ ॥ 3-186-42 (23116)
స్వర్గం పరం పుణ్యకృతాం నివాసం
క్రమేణ సంప్రాప్స్యథ కర్మభిః స్వైః।
మాభూద్విశంకా తవ కౌరవేంద్ర
దృష్ట్వాఽఽత్మనః క్లేశమిమం సుఖార్థం ॥ 3-186-43 (23117)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి మార్కండేయసమాస్యాపర్వణి షడశీత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 186 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-186-4 ఋష్యతః సమృద్ధియుతాన్ ॥ 3-186-9 స్థిత్యర్థం లోకరక్షార్థం। వేదితవ్యం తే స్మృత్యర్థమనుపచ్ఛసీతి ధ. పాఠః ॥ 3-186-17 మాయా కూటకార్షాపణాదిః వ్యాజం దంభః తదేవోపజీవంతి నతు ధర్మం। తే మాయావ్యాజోపజీవినః ॥ 3-186-21 నాథంతః ప్రార్థయమానాః। కామానాం కామాన్ ॥ 3-186-23 అనునయం సిద్ధాంతం ॥ 3-186-24 శరీరేణ మానవో విధిసంయుతః ఇతి క. పాఠః ॥ 3-186-38 జితేంద్రియాః ప్రాణివధే నివృత్తాః ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 3-186-40 ప్రజనే పుత్రోత్పాదనే ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 187
॥ శ్రీః ॥
3.187. అధ్యాయః 187
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
మార్కండేయేన యుధిష్ఠిరాదీన్ప్రతి మృతస్య పునరుజ్జీవనశక్త్యాదిరూపబ్రాహ్మణమాహాత్ంయకథనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-187-0 (23118)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-187-0x (2369)
మార్కండేయం మహాత్మానమూచుః పాండుసుతాస్తదా।
మాహాత్ంయం ద్విజముఖ్యానాం శ్రోతుమిచ్ఛామ కథ్యతాం ॥ 3-187-1 (23119)
ఏవముక్తః స భగవాన్మార్కండేయో మహాతపాః।
ఉవాచ సుమహాతేజాః సర్వశాస్త్రవిశారదః ॥ 3-187-2 (23120)
హేహయానాం కులకరో రాజా పరపురంజయః।
కుమారో రూపసంపననో మృగయాం వ్యచరద్బలీ ॥ 3-187-3 (23121)
చరమాణస్తు సోఽరణ్యే తృణవీరుత్సమావృతే।
కృష్ణాజినోత్తరాసంగం దదర్శ మునిమంతికే ॥ 3-187-4 (23122)
స తేన హింసితోఽరణ్యే మన్యమానేన వై మృగం।
వ్యథితః కర్మ తత్కృత్వా శోకోపహతచేతనః ॥ 3-187-5 (23123)
జగామ హేహయానాం వై సకాశం ప్రథితాత్మనాం।
రాజ్ఞాం రాజీవనేత్రోసౌ కుమారః పృథివీపతే ॥ 3-187-6 (23124)
తేషాం చ తద్యథావృత్తం కథయామాస వై తదా।
`స కుమారో మహీపాలో హేహయానాం మహీభృతాం' ॥ 3-187-7 (23125)
తం చాపి హింసితం తాత మునిం మూలఫలాశినం।
శ్రుత్వా దృష్ట్వా చ తే తత్ర బభూవుర్దీనమానసాః ॥ 3-187-8 (23126)
కస్యాయమితి తే సర్వే మార్గమాణాస్తతస్తతః।
జగ్ముశ్చారిష్టనాంనోఽథ తార్క్ష్యస్యాశ్రమమంజసా ॥ 3-187-9 (23127)
తేఽభివాద్య మహాత్మానం తం మునిం సంశితవ్రతం।
తస్థుః సర్వే స తు మునిస్తేషాం పూజామథాహరత్ ॥ 3-187-10 (23128)
తే తమూచుర్మహాత్మానం న వయం సక్రియాం మునే।
త్వత్తోఽర్హాః కర్మదోషేణ బ్రాహ్మణో హింసితో హి నః ॥ 3-187-11 (23129)
తానబ్రవీత్స విప్రర్షిః కథం వో బ్రాహ్మణో హతః।
క్వ చాసౌ బ్రూత సహితాః పశ్యధ్వం మే రతపోబలం ॥ 3-187-12 (23130)
తే తు తత్సర్వమఖిలమాఖ్యాయాస్మై యథాతథం।
నాపశ్యంస్తమృషిం తత్ర గతాసుం తే సమాగతాః ॥ 3-187-13 (23131)
అన్వేషమాణాః సవ్రీడాః సుప్తవద్గతమానసాః।
తానబ్రవీత్తత్రమునిస్తార్క్ష్యః పరపురంజయః ॥ 3-187-14 (23132)
స్యాదయం బ్రాహ్మణః సోఽథయుష్మాభిర్యో వినాశితః।
పుత్రో హ్యయం మమ నృపాస్తపోబలసమన్వితః ॥ 3-187-15 (23133)
తే చ దృష్ట్వైవ తమృషిం విస్మయం పరమం గతాః।
మహదాశ్చర్యమితి వై తే బ్రువాణా మహీపతే ॥ 3-187-16 (23134)
మృతో హ్యయమితో దృష్టః కథం జీవితమాప్తవాన్।
కిమేతత్తపసో వీర్యం యేనాయం జీవితః పునః।
శ్రోతుమిచ్ఛామహే విప్ర యది శ్రోతవ్యమిత్యుత ॥ 3-187-17 (23135)
స తానువాచ నాస్మాకం మృత్యుః ప్రభవతే నృపాః।
కారణం చ ప్రవక్ష్యామి హేతుయోగం సమాసతః।
`మృత్యుః ప్రభవతే యేన నాస్మాకం నృపసత్తమాః ॥ 3-187-18 (23136)
శుద్ధాచారాదనలసాః సాధ్యోపాసనతత్పరాః।
శుద్ధాన్నాః శుద్ధసదనా బ్రహ్మచర్యవ్రతాన్వితాః' ॥ 3-187-19 (23137)
సత్యమేవాభిజానీమో నానృతే కుర్మహే మనః।
స్వధర్మమనుతిష్ఠామస్తస్మాన్మృత్యుభయం న నః ॥ 3-187-20 (23138)
యద్బ్రాహ్మణానాం కుశలం తదేషాం కథయామహే।
తేషాం హి చరితం బ్రూమస్తస్మాన్మృత్యుభయం న నః ॥ 3-187-21 (23139)
అతిథీనన్నపానేన భృత్యానత్యశనేన చ।
సంభోజ్య శేషమశ్నీమస్తస్మాన్మృత్యుభయం న నః ॥ 3-187-22 (23140)
క్షాంతా దాంతాః క్షమాశీలాస్తీర్థదానపరాయణాః।
పుణ్యదేశనివాసాచ్చ తస్మాన్మృత్యుభయం న నః।
తేజస్విదేశవాసాచ్చ తస్మాన్మృత్యుభయం న నః ॥ 3-187-23 (23141)
ఏతద్వై లేశమాత్రం వః సమాఖ్యాతం విమత్సరాః।
గచ్ఛధ్వం సహితాః సర్వే న పాపాద్భయమస్తి వః ॥ 3-187-24 (23142)
ఏవమస్త్వితి తే సర్వే ప్రతిపూజ్య మహామునిం।
స్వదేశమగమన్హృష్టా రాజానో భరతర్షభ ॥ 3-187-25 (23143)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి మార్కండేయసమాస్యాపర్వణి సప్తాశీత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 187 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-187-4 ఉత్తరాసంగః ప్రావరణం ॥ 3-187-9 జగ్ముశ్చారిష్టనేంనోఽథ ఇతి ఝ. పాఠః। అరిష్టనేమిశబ్ద ఇకారాంతోఽప్యత్ర మన్నంతోఽపి జ్ఞేయః ॥ 3-187-14 తార్క్ష్యః తృక్షస్య కశ్యపస్యాపత్యం ॥ 3-187-21 నైషాం దుశ్చరితం బ్రూమః ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 3-187-23 తేజస్వినాం యోగసిద్ధానాం దేశః సామీప్యం। తత్సంగాదిత్యర్థః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 188
॥ శ్రీః ॥
3.188. అధ్యాయః 188
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
మార్కండేయేన యుధిష్ఠిరాదీన్ప్రతి వైన్యస్యాశ్వమేధే అత్రిగౌతమవివాదానువాదేన బ్రాహ్మణమాహాత్ంయకథనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-188-0 (23144)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-188-0x (2370)
భూయ ఏవ తు మాహాత్ంయం బ్రాహ్మణఆనాం నిబోధ మే।
వైన్యో నామేహ రాజర్షిరశ్వమేధాయ దీక్షితః ॥ 3-188-1 (23145)
తమత్రిర్గంతుమారేబే విత్తార్థమితి నః శ్రుతం।
భూయోఽర్థం నానురుధ్యత్స ధర్మవ్యక్తినిదర్శనాత్ ॥ 3-188-2 (23146)
స విచింత్య మహాతేజా వనమేవాన్వరోచయత్।
ధర్మపత్నీం సమాహూయ పుత్రాంశ్చేదమువాచ హ ॥ 3-188-3 (23147)
ప్రాప్స్యామః ఫలమత్యంతం బహులం నిరుపద్రవం।
అరణ్యగమనం క్షిప్రం రోచతాం వో గుణాధికం ॥ 3-188-4 (23148)
తం భార్యా ప్రత్యువాచాథ ధనమేవానురుంధతీ।
వైన్యం గత్వా మహాత్మానమర్థయస్వ ధనం బహుః ॥ 3-188-5 (23149)
స తే దాస్యతి రాజర్షిర్యజమానోఽర్థినే ధనం।
తత ఆదాయ విప్రర్షే ప్రతిగృహ్య ధనం బహు ॥ 3-188-6 (23150)
భృత్యాన్సుతాన్సంవిభజ్య తతో వ్రజ యథేప్సితం।
ఏష వై పరమో ధర్మో ధర్మవిద్భిరుదాహృతః ॥ 3-188-7 (23151)
అత్రిరువాచ। 3-188-8x (2371)
కథితో మే మహాభాగే గౌతమేన మహాత్మనా।
వైన్యో ధర్మార్థసంయుక్తః సత్యవ్రతసమన్వితః ॥ 3-188-8 (23152)
కింత్వస్తి తత్ర ద్వేష్టారో నివసంతి హి మే ద్విజాః।
యథా మే గౌతమః ప్రాహ తతో న వ్యవసాంయహం ॥ 3-188-9 (23153)
తత్ర స్మ వాచం కల్యాణీం ధర్మకామార్థసంహితాం।
మయోక్తామన్యథా బ్రూయుస్తతస్తే వై నిరర్థికాం ॥ 3-188-10 (23154)
గమిష్యామి మహాప్రాజ్ఞే రోచతే మే వచస్తవ।
గాశ్చ మే దాస్యతే వైన్యః ప్రభూతం చార్థసంచయం ॥ 3-188-11 (23155)
ఏవముక్త్వా జగామాశు వైన్యయజ్ఞం మహాతపాః।
గత్వా చ యజ్ఞాయతనమత్రిస్తుష్టావ తం నృపం ॥ 3-188-12 (23156)
వాక్యైర్మంగలసంయుక్తైః పూజయానోఽబ్రవీద్వచః।
రాజంధన్యస్త్వమీశశ్చ భువి త్వం ప్రథమో నృపః।
స్తువంతి త్వాం మునిగణాస్త్వదన్యో నాస్తి ధర్మవిత్ ॥ 3-188-13 (23157)
తమబ్రవీదృషిః క్రుద్ధో వచనం వై మహాతపాః ॥ 3-188-14 (23158)
గౌతమ ఉవాచ। 3-188-15x (2372)
మైవమత్రే పునర్బ్రూయా న తే ప్రజ్ఞా సమాహితా।
అత్ర నః ప్రథమో ధాతా మహేంద్రో వై ప్రజాపతిః ॥ 3-188-15 (23159)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-188-16x (2373)
అథాత్రిరపి రాజేంద్ర గౌతమం ప్రత్యభాషత।
అయమేవ విధాతా చ తథైవేంద్రః ప్రజాపతిః।
త్వమేవ ముహ్యసే మోహాన్న ప్రజ్ఞానం తవాస్తి హ ॥ 3-188-16 (23160)
గౌతమ ఉవాచ। 3-188-17x (2374)
జానామి నాహం ముహ్యామి త్వంవివక్షుర్విముహ్యసే।
స్తౌషి త్వం దర్శనప్రేప్సూ రాజానం జనసంసది ॥ 3-188-17 (23161)
న వేత్థ పరమం ధర్మం న చాస్త్యత్ర ప్రయోజనం।
బాలస్త్వమసి మూఢశ్చ వృద్ధః కేనాపి హేతునా ॥ 3-188-18 (23162)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-188-19x (2375)
వివదంతౌ తథా తౌ తు మునీనాం ద్రశనే స్థితౌ।
యే తస్య యజ్ఞే సంవృత్తాస్తేఽపృచ్ఛంత కథం త్విమౌ ॥ 3-188-19 (23163)
ప్రవేశః కేన దత్తోఽయమనయోర్వైన్యసంసది।
ఉచ్చైః సమభిభాషంతౌ కేన కార్యేణ ధిష్ఠితౌ ॥ 3-188-20 (23164)
తతః పరమధర్మాత్మా కాశ్యపః సర్వధఱ్మవిత్।
వివాదినావనుప్రాప్తౌ తావుభౌ ప్రత్యవేదయత్ ॥ 3-188-21 (23165)
అథాబ్రవీత్సదస్యాంస్తు గౌతమో మునిసత్తమాన్।
ఆవయోర్వ్యాహృతం ప్రశ్నం శృణుత ద్విజసత్తమాః।
వైన్యం విధాతేత్యాహాత్రిరత్ర నౌ సంశయో మహాన్ ॥ 3-188-22 (23166)
`తతస్తు గౌతమేనోక్తం వాక్యం వైన్యస్య సంసది'।
శ్రుత్వైవ తు మహాత్మానో మునయోఽభ్యద్రవందుతం ॥ 3-188-23 (23167)
సనత్కుమారం ధర్మజ్ఞం సంశయచ్ఛేదనాయ వై।
`పప్రచ్ఛుః ప్రణతాః సర్వే బ్రహ్మాణమివ సోమపాః' ॥ 3-188-24 (23168)
స చ తేషాం వచః శ్రుత్వా యథాతత్త్వం మహాతపాః।
ప్రత్యువాచాథ తానేవం ధర్మార్థసహితం వచః ॥ 3-188-25 (23169)
బ్రహ్మ క్షత్రేణ సహితం క్షత్రం చ బ్రహ్మణా సహ।
సంయుక్తౌ దహతః శత్రూన్వనానీవాగ్నిమారుతౌ ॥ 3-188-26 (23170)
రాజా వై ప్రథితో ధర్మః ప్రజానాం పతిరేవ చ।
స ఏవ శక్రః శుక్రశ్చ స ధాతా చ బృహస్పతిః ॥ 3-188-27 (23171)
ప్రజాపతిర్విరాట్ సంరాట్ క్షత్రియో భూపతిర్నృపః।
య ఏభిః స్తూయతే శబ్దైః కస్తం నార్చితుమర్హతి ॥ 3-188-28 (23172)
పురాయోనిర్యుధాజిచ్చ అభీష్టానచితో భవః।
స్వర్ణేతా సహజిద్బభ్రురితి రాజాఽభిధీయతే।
సత్యయోనిః పురావిచ్చ సత్యధర్మప్రవర్తకః ॥ 3-188-29 (23173)
అధర్మాదృషయో భీతా బలం క్షత్రే సమాదధన్।
`తస్మాద్ధి బ్రహ్మణా క్షత్రం క్షత్రేణ బ్రహ్మ చావ్యయం' ॥ 3-188-30 (23174)
ఆదిత్యో దివి దేవేషు తమో నుదతి తేజసా।
తథైవ నృపతిర్భూమావధర్మాన్నుదతే భృశం ॥ 3-188-31 (23175)
తతో రాజ్ఞః ప్రధానత్వం శాస్త్రప్రామాణ్యదర్శనాత్।
ఉత్తరః సిద్ధ్యతే పక్షో యేన రాజేతి భాషితం ॥ 3-188-32 (23176)
మార్కండే ఉవాచ। 3-188-33x (2376)
తతః స రాజా సంహృష్టః సిద్ధే పక్షే మహామనాః।
తమత్రిమబ్రవీత్ప్రీతః పూర్వం యేనాభిసంస్తుతః ॥ 3-188-33 (23177)
యస్మాత్పూర్వం మనుష్యేషు జ్యాయాంసం మామిహాబ్రవీః।
సర్వదేవైశ్చ విప్రర్షే సంమితం శ్రేష్ఠమేవ చ ॥ 3-188-34 (23178)
తస్మాత్తేఽహంప్రదాస్యామి వివిధం వసు భూరి చ।
దాసీసహస్రం శ్యామానాం సువస్త్రాణామలకృతం ॥ 3-188-35 (23179)
దశకోటీర్హిరణ్యస్య రుక్మభారాంస్తథా దశ।
ఏతద్దదామి విప్రర్షే సర్వజ్ఞస్త్వం మతో హి మే ॥ 3-188-36 (23180)
తదత్రినర్న్యాయతః సర్వం ప్రతిగృహ్యాభిసత్కృతః।
ప్రత్యుజ్జగామ తేజస్వీ గృహానేవ మహాతపాః ॥ 3-188-37 (23181)
ప్రదాయ చ ధనం ప్రీతః పుత్రేభ్యః ప్రయతాత్మవాన్।
తతః సమభిసంధాయ వనమేవాన్వపద్యత ॥ 3-188-38 (23182)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి మార్కండేయసమాస్యాపర్వణి అష్టాశీత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 188 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-188-2 సోఽత్రిరర్థం భూయో నానురుధ్యత్ అత్యంతమర్థార్థాం న బభూవ। కుతః। కర్మవ్యక్తిర్ధర్మస్య ఫలద్వారాఽభివ్యక్తిః। ఫలవ్యక్త్యా హి ధర్మో నశ్యత్యతస్తద్రక్షణార్థం నైచ్ఛదిత్యర్థః ॥ 3-188-3 వనం గంతుమితి శేషః ॥ 3-188-4 నిరుపద్రవమక్షయం మోక్షాఖ్యం ॥ 3-188-5 ధర్మమేవానుతన్వతీతి ఝ. పాఠః। ధర్మం యజ్ఞాదికం అనుతన్వతీ విస్తారయంతీ। హేతౌ శతృప్రత్యయః। ధర్మార్థే ధనమేవార్జయస్వేత్యువాచేత్యర్థః ॥ 3-188-8 రాజప్రతిగ్రహే దోషం జానన్నత్రిస్తత్ర విఘ్నముపన్యస్యతి కథిత ఇత్యాదినా ॥ 3-188-9 వ్యవసామి ఉద్యమం కరోమి ॥ 3-188-11 ఏవం జానన్నపి స్నేహదోషాత్తత్కర్తుం ప్రతిజానీతే గమిష్యామీతి ॥ 3-188-13 ధన్యో ధనార్హః ఈశ ఈశితా నియంతా। ప్రథమః హిరణ్యగర్భఇవ అగ్రజః। నృపః మనుష్యాణాం రక్షకః ॥ 3-188-15 అత్ర పరలోకమేవ బహుమన్వానో గౌతమ ఆహ మైవమితి ॥ 3-188-16 తత్రేంద్రఇవాత్ర రాజైవ మహేంద్ర ఇతివిత్తార్థీ అత్రిః పరపక్షం దూషయతి అథేతి ॥ 3-188-19 దర్శనే దృష్టిపథే ॥ 3-188-21 ప్రత్యషేధయత్ ఇతి ధ. పాఠః ॥ 3-188-22 నౌ ఆవయోః । సంశయః వివాదః ॥ 3-188-27 ప్రథితః ప్రథాంగతః। ధర్మః ధర్మస్థాపకః। శక్రః రక్షితా। శుక్రః నీతివిత్। ధాతా అతఏవ జనకః। బృహస్పతిః హితోపదేష్టా ॥ 3-188-29 అభియా ముదిత ఇతి ఝ. పాఠః। పురాయోనిః ధర్మప్రవర్తకత్వేన ప్రథమం కారణం। యుఘాజిత్ సంగ్రామే జయకర్తృత్వేనోపద్రవనాశకః। అభియాః అభితో యాతియామికవద్రక్షణార్థమిత్యభియాః। ముదితః భవః ఈశ్వరః। స్వర్ణేతా స్వర్గం ప్రతి గమయితా। సహజిత్ సద్యోజయశీలః। బభ్రుర్విష్ణుః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 189
॥ శ్రీః ॥
3.189. అధ్యాయః 189
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
మార్కండేయేన యుధిష్ఠిరాదీన్ప్రతి దానాగ్నిహోత్రమోక్షాదినిరూపకతార్క్ష్యసరస్వతీసంవాదానువాదః ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-189-0 (23183)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-189-0x (2377)
అత్రైవ చ సరస్వత్యా గీతం పరపురంజయ।
పృష్టయా మునినా వీర శృణు తార్క్ష్యేణ ధీమతా ॥ 3-189-1 (23184)
తార్క్ష్య ఉవాచ। 3-189-2x (2378)
కింన శ్రేయః పురుషస్యేహ భద్రే
కథం కుర్వన్న చ్యవతే స్వధర్మాత్।
ఆచక్ష్వ మే చారుసర్వాంగి సర్వం
త్వయా శిష్టో న చ్యవేయం స్వధర్మాత్ ॥ 3-189-2 (23185)
కథం చాగ్నిం జుహుయాం పూజయే వా
కస్మిన్కాలే కేన ధర్మో న నశ్యేత్।
ఏతత్సర్వం సుభగే ప్రబ్రవీహి
యథా లోకాన్విరజాః సంచరేయం ॥ 3-189-3 (23186)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-189-4x (2379)
ఏవం పృష్టా ప్రీతియుక్తేన తేన
శుశ్రూషుణా చోత్తమబుద్దియుక్తం।
తార్క్ష్యం విప్రం ధర్మయుక్తం హితం చ
సరస్వతీ వాక్యమిదం బభాషే ॥ 3-189-4 (23187)
యో బ్రహ్మ జానాతి యథోపదేశం
స్వాధ్యాయనిత్యః శుచిరప్రమత్తః।
స వై పురో దేవలోకస్య గంతా
సహామరైః ప్రాప్నుయాత్ప్రీతియోగం ॥ 3-189-5 (23188)
తత్ర స్మ రంయా విపులా విశోకాః
సుపుష్పితాః పుష్కరిణ్యః సుపుణ్యాః।
అకర్దమా మీనవత్యః సుతీర్థా
హిరణ్మయైరావృతాః పుండరీకైః ॥ 3-189-6 (23189)
తాసాం తీరేష్వాసతే పుణ్యభాజో
మహీయమానాః పృథగప్సరోభిః।
సుపుణ్యగంధాభిరలంకృతాభి-
ర్హిరణ్యవర్ణాభిరతీవ హృష్టాః ॥ 3-189-7 (23190)
పరం లోకం గోప్రదాస్త్వాప్నువంతి
దత్త్వాఽనడ్వాహం సూర్యలోకం వ్రజంతి।
వాసో దత్త్వా చాంద్రమసం తు లోకం
దత్త్వా హిరణ్యమమరత్వమేతి ॥ 3-189-8 (23191)
ధేనుం దత్త్వా సుప్రమాం సాధుదోహాం
కల్యాణవత్సామపలాయినీం చ।
యావంతి రోమాణి భవంతి తస్యా-
స్తావద్వర్షాణ్యాసతే దేవలోకే ॥ 3-189-9 (23192)
అనడ్వాహం సువ్రతం యో దదాతి
హలస్య వోఢారమనంతవీర్యం।
ధురంధరం బలవంతం యువానం
ప్రాప్నోతి లోకాందశధేనుదస్య ॥ 3-189-10 (23193)
దదాతి యో వై కపిలాం సచైలాం
కాంస్యోపదోహాం ద్రవిణైరుత్తరీయైః।
తైస్తైర్గుణైః కామదుహాఽథ భూత్వా
నరం ప్రదాతారముపైతి నాకైః ॥ 3-189-11 (23194)
యావంతి రోమాణి భవంతి ధేన్వా-
స్తావత్ఫలం లభతే గోప్రదానే।
పుత్రాంసచ్ పౌత్రాంశ్చ కులం చ సర్వ-
మాసప్తమం తారయతే పరత్ర ॥ 3-189-12 (23195)
సదక్షిణాం కాంచనచారుశృంగీం
కాంస్యోపదోహాం ద్రవిణైరుత్తరీయైః।
ధేనుం తిలానాం దదతో ద్విజాయ
లోకా వసూనాం సులభా భవంతి ॥ 3-189-13 (23196)
స్వకర్మభిర్దానవసంనిరుద్ధే
తీవ్రాంధకారే నరకే పతంతం।
మహార్ణవే నౌరివ వాతయుక్తా
దానం గవాం తారయతే పరత్ర ॥ 3-189-14 (23197)
యో బ్రాహ్మదేయాం తు దదాతి కన్యాం
భూమిప్రదానం చ కరోతి విప్రే।
దదాతి దానం విధినా చ యశ్చ
స లోకమాప్నోతి పురందరస్య ॥ 3-189-15 (23198)
యః సప్తవర్షాణి జుహోతి తార్క్ష్య
హవ్యం త్వగ్నౌ నియతః సాధుశీలః।
సప్తావరాన్సప్తపూర్వాన్పునాతి
పితామహానాత్మనా కర్మభిః స్వైః ॥ 3-189-16 (23199)
తార్క్ష్య ఉవాచ। 3-189-16x (2380)
కిమగ్నిహోత్రస్య వ్రతం పురాణ-
మాచక్ష్వ మే పృచ్తశ్చారురూపే।
త్వయాఽనుశిష్టోఽహమిహాద్య విద్యాం
యదగ్నిహోత్రస్య వ్రతం పురాణం ॥ 3-189-17 (23200)
సరస్వత్యువాచ। 3-189-18x (2381)
న చాశుచిర్నాప్యనిర్ణిక్తపాణి-
ర్నాబ్రహ్మవిజ్జుహుయాన్నావిపశ్చిత్।
బుభుత్సవః శుచికామా హి దేవా
నాశ్రద్దధానాద్ధి హవిర్జుషంతి ॥ 3-189-18 (23201)
నాశ్రోత్రియం దేవహవ్యే నియుంజ్యా-
న్మోఘం పురా సించతి తాదృశో హి।
అపూర్ణమశ్రోత్రియమాహ తార్క్ష్య
న వై తాదృగ్జుహుయాదగ్నిహోత్రం ॥ 3-189-19 (23202)
రయే వై కృశానుం జుహ్వతి శ్రద్దధానాః
సత్యవ్రతా హుతశిష్టాశినశ్చ।
గవాం లోకం ప్రాప్యతే పుణ్యగంధం
పశ్యంతి దేవం పరమం చాపి సత్యం ॥ 3-189-20 (23203)
తార్క్ష్య ఉవాచ। 3-189-21x (2382)
క్షేత్రజ్ఞభూతాం పరలోకభావే
కర్మోదయే బుద్దిమభిప్రవిష్టాం।
ప్రజ్ఞాం చ దేవీం సుభగే విమృశ్య
పృచ్ఛామి త్వాం కా హ్యసి చారురూపే ॥ 3-189-21 (23204)
సరస్వత్యువాచ। 3-189-22x (2383)
అగ్నిహోత్రాదహమభ్యాగతాఽస్మి
విప్రర్షభాణాం సంశయచ్ఛేదనాయ।
త్వత్సంయోగాదహమేతదబ్రువం
భావే స్థితా తథ్యమర్థం యథావత్ ॥ 3-189-22 (23205)
తార్క్ష్య ఉవాచ। 3-189-23x (2384)
న హి త్వయా సదృశీ కాచిదస్తి
విభ్రాజసే హ్యతిమాత్రం యథా శ్రీః।
రూపం చ తే దివ్యమనంతకాంతి
ప్రజ్ఞాం చ దేవీం సుభగే బిభర్షి ॥ 3-189-23 (23206)
సరస్వత్యువాచ। 3-189-24x (2385)
శ్రేష్ఠాని యాని ద్విపదాంవరిష్ఠ
యజ్ఞేషు విద్వన్నుపపాదయంతి।
తైరేవ చాహం సంప్రవృద్ధా భవామి
చాప్యాయితా రూపవతీ చ విప్ర ॥ 3-189-24 (23207)
యచ్చాపి పాత్రముపయుజ్యతే హ
వానస్పత్యమాయసం పార్థివం వా।
దివ్యేన రూపేణ ప్రజ్ఞయా చ
తేనైవ సిద్ధిరితి విద్ధి విద్వన్ ॥ 3-189-25 (23208)
తార్క్ష్య ఉవాచ। 3-189-26x (2386)
ఇదం శ్రేయః పరమం మన్యమానా
వ్యాయచ్ఛంతే మునయః సంప్రతీతాః।
ఆచక్ష్వ మే తం పరమం విశోకం
మోక్షం పరం యం ప్రవిశంతి ధీరాః।
సాంఖ్యా యోగాః పరమం యం విదంతి
పరం పురాణం తమహం న వేద్మి ॥ 3-189-26 (23209)
సరస్వత్యువాచ। 3-189-27x (2387)
తం వై పరం వేదవిదః ప్రపన్నాః
పరం పరేభ్యః ప్రథితం పురాణం।
స్వాధ్యాయదానవ్రతపుణ్యయోగై-
స్తపోధనా వీతశోకా విముక్తాః ॥ 3-189-27 (23210)
తస్యాథ మధ్యే వేతసః పుణ్యగంధః
సహస్రశాఖో విపులో విభాతి।
తస్య మూలాత్సరితః ప్రస్రవంతి
మధూదకప్రస్రవణాః సుపుణ్యాః ॥ 3-189-28 (23211)
శాఖాంశాఖాం మహానద్యః సంయాంతి సికతాశయాః।
ధానాపూపా మాంసశాకాః సదాపాయసకర్దమాః ॥ 3-189-29 (23212)
యస్మిన్నగ్నిముఖా దేవాః సేంద్రాః సహమరుద్గణాః।
ఈజిరే క్రతుభిః శ్రేష్ఠైస్తత్పదం పరమం మునే ॥ 3-189-30 (23213)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి మార్కండేయసమాస్యాపర్వణి ఏకోననవత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 189 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-189-8 అనడ్వాహం వృషభం ॥ 3-189-11 ఉత్తరీయైః పశ్చాద్భవైర్దక్షిణాదిభిర్ద్రవ్యైః సహితాం ॥ 3-189-15 బ్రాహ్మదేయాం గృహ్యోక్తేన విధినా దేయాం ॥ 3-189-19 ఆహ వేద ఇతి శేషః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 190
॥ శ్రీః ॥
3.190. అధ్యాయః 190
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
మార్కండేయేన యుధిష్ఠిరాదీన్ప్రతి మత్స్యరూపిణో హరేర్వైవస్వతమనోశ్చ చరితప్రతిపాదకమస్యోపాఖ్యానకథనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-190-0 (23214)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-190-0x (2388)
తతః స పాండవో భూయో మార్కండేయమువాచ హ।
కథయస్వతి చరితం మనోర్వైవస్వతస్య చ ॥ 3-190-1 (23215)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-190-2x (2389)
వివస్వతః సుతో రాజన్మహర్షిః సుప్రతాపవాన్।
బభూవ నరశార్దూల ప్రజాపతిసమద్యుతిః ॥ 3-190-2 (23216)
ఓజసాతేజసా లక్ష్ంయా తపసా చ విశేషతః।
అతిచక్రామ పితరం మనుః స్వంచ పితామహం ॥ 3-190-3 (23217)
ఊర్ధ్వబాహుర్విశాలాయాం బదర్యాం స నరాధిపః।
ఏకపాదస్థితస్తీవ్రం చకార సుమహత్తపః ॥ 3-190-4 (23218)
అవాకూశిరాస్తథా చాపి నేత్రైరనిమిషైర్దృఢం।
సోఽతప్యత తపో ఘోరం వర్షాణామయుతం తదా ॥ 3-190-5 (23219)
తం కదాచిత్తపస్యంతమార్ద్రచీరజటాధరం।
చీరిణీతీరమాగంయ మత్స్యో వచనమబ్రవీత్ ॥ 3-190-6 (23220)
భగవన్క్షుద్రమత్స్యేస్మి బలవద్భ్యో భయంమమ।
మత్స్యేభ్యో హి తతో మాం త్వం త్రాతుమర్హసి సువ్రత ॥ 3-190-7 (23221)
దుర్బలం బలవంతో హి మత్స్యా మత్స్యం విశేషతః।
భక్షయంతి సదా వృత్తిర్విహితా నః సనాతనీ ॥ 3-190-8 (23222)
తస్మాద్భయౌఘాన్మహతో మజ్జంతం మాం విశేషతః।
త్రాతుమర్హసి కర్తాస్మి కృతేప్రతికృతం తవ ॥ 3-190-9 (23223)
స మత్స్యవచనం శ్రుత్వా కృపయాఽభిపరిప్లుతః।
మనుర్వైవస్వతోఽగృహ్ణాత్తం మత్స్యం పాణినా స్వయం ॥ 3-190-10 (23224)
ఉదకాంతముపానీయ మత్స్యం వైవస్వతో మనుః।
అలింజరే ప్రాక్షిపత్తం చంద్రాంశుసదృశప్రభం ॥ 3-190-11 (23225)
స తత్ర వవృధే రాజన్మత్స్యః పరమసత్కృతః।
పుత్రవత్స్వీకరోత్తస్మై మనుర్భావం విశేషతః ॥ 3-190-12 (23226)
అథ కాలేన మహతా స మత్స్యః సుమహానభూత్।
అలింజరజలే చైవ నాసౌ సమభవత్కిల ॥ 3-190-13 (23227)
అథ మత్స్యో మనుం దృష్ట్వా పునరేవాభ్యభాషత।
భగవన్సాధు మేఽద్యాన్యత్స్థానం సంప్రతిపాదయ ॥ 3-190-14 (23228)
ఉద్ధృత్యాలింజరాత్తస్మాత్తతః స భగవాన్మనుః।
తం మత్స్యమనయద్వాపీం మహతీం స మనుస్తదా ॥ 3-190-15 (23229)
తత్రతం ప్రాక్షిపచ్చాపి మనుః పరపురంజయ।
అథావర్ధత మత్స్యః స పునర్వర్షగణాన్బహూన్ ॥ 3-190-16 (23230)
ద్వియోజనాయతా వాపీ విస్తృతాచాపి యోజనం।
తస్యాం నాసౌ సమభవన్మత్స్యో రాజీవలోచన ॥ 3-190-17 (23231)
విచేష్టితుం చ కౌంతేయ మత్స్యో వాప్యాం విశాంపతే।
మనుం మత్స్యస్తతో దృష్ట్వా పునరేవాభ్యభాషత ॥ 3-190-18 (23232)
నయ మాం భగవన్సాధో సముద్రమహిషీం ప్రియాం।
గంగాం నాంత్రాపి శక్తోస్మి వస్తుం మతిమతాంవర ॥ 3-190-19 (23233)
నిదేశే హి మయా తుభ్యం స్థాతవ్యమనసూయతా।
వృద్ధిర్హి పరమా ప్రాప్తా త్వత్కృతే హి మయాఽనఘ ॥ 3-190-20 (23234)
ఏవముక్తో మనుర్మత్స్యమనయద్భగవాన్వశీ।
నదీం గంగాం తత్రచైనం స్వయం ప్రాక్షిపదేవ చ ॥ 3-190-21 (23235)
స తత్ర వవృధే మత్స్యః కంచిత్రాలమరిందమ।
గతః పునర్మనుం దృష్ట్వా మత్స్యో వచనమబ్రవీత్ ॥ 3-190-22 (23236)
గంగాయాం హి న శక్నోమి బృహత్త్వాచ్చేష్టితుం ప్రభో।
సముద్రం నయ మామాశు ప్రసీద భగవన్నితి ॥ 3-190-23 (23237)
ఉద్ధృత్య గంగాసలిలాత్తతో మత్స్యం మనుః స్వయం।
సముద్రమనయత్పార్త తత్రచైనమవాసృజత్ ॥ 3-190-24 (23238)
సుమహానపి మత్స్యస్తు స మనోర్నయతస్తదా।
ఆసీద్యథేష్టహార్యశ్చ స్పర్శగంధసుఖశ్చ వై ॥ 3-190-25 (23239)
యదా సముద్రే ప్రక్షిప్తః స మత్స్యో ననునా తదా।
తత ఏనమిదం వాక్యం స్మయమాన ఇవాబ్రవీత్ ॥ 3-190-26 (23240)
భగవన్హి కృతా రక్షా త్వయా సర్వా విశేషతః।
ప్రాప్తకాలం తు యత్కార్యం త్వయా తచ్ఛ్రూయతాం మమ ॥ 3-190-27 (23241)
అచిరాద్భగవన్బౌమమిదం స్థావరజంగమం।
సర్వమేవ మహాభాగ ప్రలయం వై గమిష్యతి ॥ 3-190-28 (23242)
సంప్రక్షాలనకాలోఽయంలోకానాం సముపస్థితః।
తస్మాత్త్వాం బోధయాంయద్యయత్తే హితమనుత్తమం ॥ 3-190-29 (23243)
త్రసానాం స్తావరాణాం చ యచ్చేంగం యచ్చ నేంగతి।
తస్య సర్వస్ సంప్రాప్తః కాలః పరమదారుణః ॥ 3-190-30 (23244)
నౌశ్చ కారయితవ్యా తే దృఢా యుక్తవటారకా।
తత్ర సప్తర్షిభిః సార్ధమారుహేథా మహామునే ॥ 3-190-31 (23245)
బీజాని చైవ సర్వాణి యథోక్తాని మయా పురా।
తస్యామారోహయేర్నావి సుసంగుప్తాని భాగశః ॥ 3-190-32 (23246)
నౌస్థశ్చ మాం ప్రతీక్షేథాస్తతో మునిజనప్రియ।
ఆగమిష్యాంయహం శృంగీ విజ్ఞేయస్తేన తాపస ॥ 3-190-33 (23247)
ఏవమేతత్త్వయా కార్యమాపృష్టోసి వ్రజాంయహం।
తా న శక్యా మహత్యో వై ఆపస్తర్తుం మయా వినా।
నాతిశంక్యమిదం చాపి వచనం మే త్వయా విభో ॥ 3-190-34 (23248)
ఏవం కరిష్య ఇతి తం స మత్స్యం ప్రత్యభాషత।
జగ్మతుశ్చ యథాకామమనుజ్ఞాప్య పరస్పరం ॥ 3-190-35 (23249)
తతో మనుర్మహారాజ యథోక్తం మత్స్యకేన హ।
బీజాన్యాదాయ సర్వాణి సాగరం పుప్లువే తదా।
నౌకయా శుభయావీర మహోర్మిణమరిందమ ॥ 3-190-36 (23250)
చింతయామాస చ మనుస్తం మత్స్యం పృథివీపతే।
సచ తచ్చింతితం జ్ఞాత్వా మత్స్యః పరపురంజయ।
శృంగీ తత్రాజగాగాశు తదా భరతసత్తమ ॥ 3-190-37 (23251)
తం దృష్ట్వా మనుజవ్యాఘ్ర మనుర్మత్స్యం జలార్ణవే।
శృంగిణం తం యథోక్తేన రూపేణాద్రిమివోచ్ఛ్రితం ॥ 3-190-38 (23252)
వటారకమయం పాశమథ మత్స్యస్య మూర్ధని।
మనుర్మనుజశార్దూల తస్ శృంగే న్యవేశయత్ ॥ 3-190-39 (23253)
సంయతస్తేన పాశేన మత్స్యః పరపురంజయ।
వేగేన మహతా నావం ప్రాకర్షల్లవణాంభసి ॥ 3-190-40 (23254)
స తతార తయా నావా సముద్రం మనుజేశ్వర।
నృత్యమానమివోర్మీభిర్గర్జమానమివాంభసా ॥ 3-190-41 (23255)
క్షోభ్యమాణా మహావాతైః సా నౌస్తస్మిన్మహోదధౌ।
ఘూర్ణతే చపలేవ స్రీ మత్తా పరపురంజయ ॥ 3-190-42 (23256)
నైవ భూమిర్న చ దిశః ప్రదిశో వా చకాశిరే।
సర్వం సలిలమేవాసీత్ఖం ద్యౌశ్చ నరపుంగవ ॥ 3-190-43 (23257)
ఏవంభూతే తదా లోకే సంకులే భరతర్షభ।
అదృశ్యంత సప్తర్షయో మనుర్మత్స్యస్తథైవ చ ॥ 3-190-44 (23258)
ఏవం బహూన్వర్షగణాంస్తాం నావం సోఽథ మత్స్యకః।
చకర్షాతంద్రితో రాజంస్తస్మిన్సలిలసంచయే ॥ 3-190-45 (23259)
తతో హిమవతః శృంగం యత్పరం భరతర్షభ।
తత్రాకర్షత్తతో నావం స మత్స్యః కురునందన ॥ 3-190-46 (23260)
అథాబ్రవీత్తదా మత్స్యస్తానృషీన్ప్రహసఞ్శనైః।
అస్మిన్హిమవతః శృంగే నావం బధ్నీత మాచిరం ॥ 3-190-47 (23261)
సా బద్ధా తత్ర తైస్తూర్ణమృషిభిర్భరతర్షభ।
నౌర్మత్స్యస్య వచః శ్రుత్వా శృంగే హిమవతస్తదా ॥ 3-190-48 (23262)
తచ్చ నౌబంధనం నామ శృంగం హిమవతః పరం।
ఖ్యాతమద్యాపి కౌంతేయ తద్విద్ధి భరతర్షభ ॥ 3-190-49 (23263)
అథాబ్రవీదనిమిషస్తానృషీన్సహితస్తదా।
అహం ప్రజాపతిర్బ్రహ్మా మత్పరం నాధిగంయతే।
మత్స్యరూపేణ యూయం చ మయాఽస్మాన్మోక్షితా భయాత్ ॥ 3-190-50 (23264)
మనునా చ ప్రజాః సర్వాః సదేవాసురమానుపాః।
స్రష్టవ్యాః సర్వలోకాశ్చయచ్చేంగం యచ్చా నేంగతి ॥ 3-190-51 (23265)
తపసా చాపి తీవ్రేణ ప్రతిభాఽస్య భవిష్యతి।
మత్ప్రసాదాత్ప్రజాసర్గే న చ మోహం గమిష్యతి।
ఇత్యుక్త్వా వచనం మత్స్యః క్షణేనాదర్శనం గతః ॥ 3-190-52 (23266)
స్రష్టుకామః ప్రజాశ్చాపి మనుర్వైవస్వతః స్వయం।
ప్రమూఢోఽభూత్ప్రజాసర్గే తపస్తేపే మహత్తతః ॥ 3-190-53 (23267)
తపసా మహతా యుక్తః సోఽథ స్రష్టుం ప్రచక్రమే।
సర్వాః ప్రజా మనుః సాక్షాద్యథావద్భరతర్షభ ॥ 3-190-54 (23268)
ఇత్యేతన్మాత్స్యకం నామ పురాణం పరికీర్తితం।
ఆఖ్యానమిదమాఖ్యాతం సర్వపాపహరం మయా ॥ 3-190-55 (23269)
య ఇదం శృణుయాన్నిత్యం మనోశ్చరితమాదితః।
స సుఖీ సర్వపూర్ణార్థః సర్వలోకమియాన్నరః ॥ 3-190-56 (23270)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి మార్కండేయసమాస్యాపర్వణి నవత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 190 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-190-6 చీరిణీనదీవిశేషః ॥ 3-190-11 అలింజరే మణికాఖ్యపాత్రే ॥ 3-190-13 న సమభవత్స్థూలత్వేన న మమావిత్యర్థః ॥ 3-190-30 త్రసానాం జంగమానాం। ఇంగం చలనశీలం వృక్షాది। నేంగతి పాషాణాది। కాలోఽంతః ॥ 3-190-31 వటారకా రజ్జుః ॥ 3-190-32 యథోక్తాని ద్విజైః పురా ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 3-190-41 సచ తాంస్తారయన్నావా ఇతి ఝ. పాఠః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 191
॥ శ్రీః ॥
3.191. అధ్యాయః 191
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
మార్కండేయేన యుధిష్ఠిరాదీన్ప్రతి కృతాదియుగచతుష్టయధర్మకథనపూర్వకం ప్రలయవర్ణనం ॥ 1 ॥ తథా ప్రలయజలే పరిప్లవతా మార్కండేయేన వటశాఖాశాయినః శిశురూపస్య హరేరుదరాంతఃప్రవిశ్య బ్రహ్మాండదర్శనపూర్వకం పునర్వహిర్నిర్గమనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-191-0 (23271)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-191-0x (2390)
తతః స పునరేవాథ మార్కండేయం తపస్వినం।
పప్రచ్ఛ వినయోపేతో ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః ॥ 3-191-1 (23272)
నైకే యుగసహస్రాంతాస్త్వయా దృష్టా మహామునే।
న చాపీహ సమః కశ్చిదాయుష్మాందృశ్యతే తవ ॥ 3-191-2 (23273)
వర్జయిత్వా మహాత్మానం బ్రహ్మాణం పరమేష్ఠినం।
న తేఽస్తి సదృశః కశ్చిదాయుషా బ్రహ్మసత్తమ ॥ 3-191-3 (23274)
అథాఽంతరిక్షే లోకేఽస్మిందేవదానవవర్జితే।
త్వమేవ ప్రలయే విప్ర బ్రహ్మాణముపతిష్ఠసే ॥ 3-191-4 (23275)
ప్రలయే చాపి నిర్వృత్తే ప్రబుద్ధే చ పితామహే।
త్వమేకః సృజ్యమానాని భూతానీహ ప్రపశ్యసి ॥ 3-191-5 (23276)
చతుర్విధాని విప్రర్షే యథావత్పరమేష్ఠినా।
వాయుభూతా దిశః కృత్వా విక్షిప్యాపస్తతస్తతః ॥ 3-191-6 (23277)
త్వయా లోకగురుః సాక్షాత్సర్వలోకపితామహః।
ఆరాధితో ద్విజశ్రేష్ఠ తత్పరేణ సమాధినా ॥ 3-191-7 (23278)
స్వప్రమాణమథో విప్ర త్వయా కృతమనేకశః।
ఘోరేణావిశ్య తపసా వేధసో నిర్జితాస్త్వయా ॥ 3-191-8 (23279)
నారాయణాంకప్రఖ్యస్త్వం సాంపరాయేఽతిపఠ్యసే ॥ 3-191-9 (23280)
భగవాననేకశః కృత్వా త్వయా విష్ణోశ్చ విశ్వకృత్।
కర్ణికోద్ధరణం దివ్యం బ్రహ్మణః కామరూపిణః।
రత్నాలంకారయోగాభ్యాం దృగ్భ్యాం దృష్టస్త్వయా పురా ॥ 3-191-10 (23281)
తస్మాత్తవాంతకో మృత్యుర్జరా వా దేహనాశినీ।
న త్వాం విశతి విప్రర్షే ప్రసాదాత్పరమేష్ఠినః ॥ 3-191-11 (23282)
యదా నైవ రవిర్నాగ్నిర్న వాయుర్న చ చంద్రమాః।
నైవాంతరిక్షం నైవోర్వీ శేషం భవతి కించన ॥ 3-191-12 (23283)
తస్మిన్నేకార్ణవే లోకే నష్టే స్థావరజంగమే।
నష్టే దేవాసురగణే సముత్సన్నమహోరగే ॥ 3-191-13 (23284)
శయానమమితాత్మానం పద్మే పద్మనికేతనం।
త్వమేకః సర్వభూతేశం బ్రహ్మాణముపతిష్ఠసి ॥ 3-191-14 (23285)
ఏతత్ప్రత్యక్షతః సర్వం పూర్వం వృత్తం ద్విజోత్తమ।
తస్మాదిచ్ఛాంయహం శ్రోతుం సర్వాంహేత్వాత్మికాం కథాం ॥ 3-191-15 (23286)
అనుభూతం హి బహుశస్త్వయైకేన ద్విజోత్తమ।
న తేఽస్త్యవిదితం కించిత్సర్వలోకేషు నిత్యదా ॥ 3-191-16 (23287)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-191-17x (2391)
హంత తే కథయిష్యామి నమస్కృత్వా స్వయంభువే।
పురుషాయ పురాణాయ శాశ్వతాయావ్యయాయ చ।
అవ్యక్తాయ సుసూక్ష్మాయ నిర్గుణాయ గుణాత్మనే ॥ 3-191-17 (23288)
య ఏష పృథుదీర్ఘాక్షః పీతవాసా జనార్దనః।
ఏష కర్తా వికర్తా చ భూతాత్మా భూతకృత్ప్రభుః ॥ 3-191-18 (23289)
అచింత్యం మహదాశ్చర్యం పవిత్రమితి చోచ్యతే।
అనాదినిధనం భూతం విశ్వమవ్యయమక్షయం ॥ 3-191-19 (23290)
ఏష కర్తా న క్రియతే కారణం చాపి పౌరుషే।
కో హ్యేనం పరుషం వేత్తి దేవా అపి న తం పౌరషే ॥ 3-191-20 (23291)
సర్వమాశ్చర్యమేవైతన్నిర్వృత్తం రాజసత్తమ।
ఆదితో మనుజవ్యాఘ్ర కృత్స్నస్య జగతః క్షయే ॥ 3-191-21 (23292)
చత్వార్యాహుః సహస్రాణి వర్షాణాం తత్కృతం యుగం।
తస్య తావచ్ఛతీ సంధ్యా సంధ్యాంశశ్చ తథావిధః ॥ 3-191-22 (23293)
వీణి వర్షసహస్రాణి త్రేతాయుగమిహోచ్యతే।
తస్య తావచ్ఛతీ సంధ్యా సంధ్యాంశశ్చ తతః పరం ॥ 3-191-23 (23294)
తథా వర్షసహస్రే ద్వే ద్వాపరం పరిమాణతః।
తస్యాపి ద్విశతీ సంధ్యా సంధ్యాంశశ్చ తథావిధః ॥ 3-191-24 (23295)
సహస్రమేకం వర్షాణాం తతః కలియుగం స్మృతం।
తస్య వర్షశతం సంధ్యా సంధ్యాంశశ్చ తతః పరం ॥ 3-191-25 (23296)
సంధ్యాసంధ్యాంశయోస్తుల్యం ప్రమాణముపధారయ।
క్షీణే కలియుగే చైవ ప్రవర్తతి కృతం యుగం ॥ 3-191-26 (23297)
ఏషా ద్వాదశసాహస్రీ యుగాఖ్యా పరికీర్తితా।
ఏతత్సహస్రపర్యంతమహో బ్రాహ్మముదాహృతం ॥ 3-191-27 (23298)
విశ్వం హి బ్రహ్మభవనే సర్వతః పరివర్తతే।
లోకానాం మనుజవన్యాఘ్ర ప్రలయం తం విదుర్బుధాః ॥ 3-191-28 (23299)
అల్పావశిష్టే తు తదా యుగాంతే భరతర్షభ।
సహస్రాంతే నరాః సర్వే ప్రాయశోఽనృతవాదినః ॥ 3-191-29 (23300)
యజ్ఞప్రతినిధిః పార్థ దానప్రతినిధిస్తథా।
వ్రతప్రతినిధిశ్చైవ తస్మిన్కాలే ప్రవర్తతే ॥ 3-191-30 (23301)
బ్రాహ్మణాః శూద్రకర్మాణస్తథా శూద్రా ధనార్జకాః।
క్షత్రధర్మేణ వాఽప్యత్ర వర్తయంతి యుగక్షయే ॥ 3-191-31 (23302)
నివృత్తయజ్ఞస్వాధ్యాయా దండాజినవివర్జితాః।
బ్రాహ్మణా సర్వభక్షాశ్చ భవిష్యంతి కలౌ యుగే ॥ 3-191-32 (23303)
అజపా బ్రాహ్మణాస్తాత శూద్రా జపపరాయణాః।
విపరీతే తదా లోకే పూర్వరూపం క్షయస్య తత్ ॥ 3-191-33 (23304)
బహవో ంలేచ్ఛరాజానః పృథివ్యాం మనుజాధిప।
మృషానుశాసినః పాపా మృషావాదపరాయణాః ॥ 3-191-34 (23305)
ఆంధ్రాః శకాః పులిందాశ్చ యవనాశ్చ నరాధిపాః।
కాంభోజా బాహ్లికాః శూరాస్తథాఽఽభీరా నరోత్తమా ॥ 3-191-35 (23306)
న తదా బ్రాహ్మణః కశ్చిత్స్వధర్మముపజీవతి।
క్షత్రియాశ్చాపి వైశ్యాశ్చ వికర్మస్థా నరాధిప ॥ 3-191-36 (23307)
అల్పాయుషః స్వల్పబలాః స్వల్పవీర్యపరాక్రమాః।
అల్పసారాల్పదేహాశ్చ తథా సత్యాల్పభాషిణః ॥ 3-191-37 (23308)
బహుశూన్యా జనపదా మృగవ్యాలావృతా దిశః।
యుగాంతే సమనుప్రాప్తే వృథా చ బ్రహ్మవాదినః ॥ 3-191-38 (23309)
భోవాదినస్తథా శూద్రా బ్రాహ్మణాశ్చార్యవాదినః।
యుగాంతే మనుజవ్యాఘ్ర భవంతి బహుజంతవః ॥ 3-191-39 (23310)
న తథా ఘ్రాణయుక్తాశ్చ సర్వగంధా విశాంపతే।
రసాశ్చ మనుజవ్యాఘ్ర న తథా స్వాదుయోగినః ॥ 3-191-40 (23311)
బహుప్రజా హ్రస్వదేహా శీలాచారవివర్జితాః।
ముఖేభగాః స్త్రియో రాజన్భవిష్యంతి యుగక్షయే ॥ 3-191-41 (23312)
అట్టశూలా జనపదాః శివశూలాశ్చతుష్పథాః।
కేశశూలాః స్త్రియో రాజన్భవిష్యంతి యుగక్షయే ॥ 3-191-42 (23313)
అల్పక్షీరాస్తథా గావో భవిష్యంతి జనాధిప।
అల్పపుష్పఫలాశ్చాపి పాదపా బహువాయసాః ॥ 3-191-43 (23314)
బ్రహ్మవధ్యానులిప్తానాం తథా మిథ్యాభిశంసినాం।
నృపాణాం పృథివీపాల ప్రతిగృహ్ణంతి వై ద్విజాః ॥ 3-191-44 (23315)
లోభమోహపరీతాశ్చ మిథ్యాధర్మధ్వజావృతాః।
భిక్షార్థం పృథివీపాల చంచూర్యంతే ద్విజైర్దిశః ॥ 3-191-45 (23316)
కరాభారభయాద్భీతా గృహస్థాః పరిమోషకాః।
మునిచ్ఛద్మాకృతిచ్ఛన్నా వాణిజ్యముపభుంజతే ॥ 3-191-46 (23317)
మిత్యా చ నఖరోమాణి ధారయంతి తదా ద్విజాః।
అర్థలోభాన్నరవ్యాఘ్ర వృథా చ బ్రహ్మచారిణః ॥ 3-191-47 (23318)
ఆశ్రమేషు వృథాచార పారపా గురుతల్పగాః।
ఐహలౌకికమీహంతే మాంసశోణితవర్ధనం ॥ 3-191-48 (23319)
`పారలౌకికకార్యేషు ప్రమత్తా భృశనాస్తికాః'।
బహుపాషండసంకీర్ణాః పరాన్నగుణవాదినః।
ఆశ్రమా మనుజవ్యాఘ్ర న భవంతి యుగక్షయే ॥ 3-191-49 (23320)
యథర్తువర్షీ భగవాన్న తథా పాకశాసనః।
న చాపి సర్వభీజాని సంయగ్రోహంతి భారత ॥ 3-191-50 (23321)
ఫలం ధర్మస్య రాజేంద్ర సర్వత్ర పరిహీయతే।
హింసాభిరామశ్చ జనస్తథా సంపద్యతేఽశుచిః।
అధర్మఫలమత్యర్థం తదా భవతి చానఘ ॥ 3-191-51 (23322)
తదా చ పృథివీపాల యో భవేద్ధర్మసంయుతః।
అల్పాయుః స హి మంతవ్యో న హి ధర్మోస్తి కశ్చన ॥ 3-191-52 (23323)
భూయిష్ఠం కూటమానైశ్చ పణ్యం విక్రీణతే జనాః।
వణిజశ్చ నరవ్యాఘ్ర బహుమాయా భవంత్యుత ॥ 3-191-53 (23324)
ధర్మిష్ఠాః పరిహీయంతే పాపీయాన్వర్ధతే జనః।
ధర్మస్య బలహానిః స్యాదధర్మశ్చ బలాయతే ॥ 3-191-54 (23325)
అల్పాయుషో దరిద్రాశ్చ ధర్మిష్ఠా మానవాస్తథా।
దీర్ఘాయుషః సమృద్ధాశ్చ విధర్మాణో యుగక్షయే ॥ 3-191-55 (23326)
నగరాణఆం విహారేషు విధర్మాణో యుగక్షయే।
అధర్మిష్ఠైరుపాయైశ్ ప్రజా వ్యవహరంత్యుత ॥ 3-191-56 (23327)
సంచయేన తథాఽల్పేన భవంత్యాఢ్యమదాన్వితాః।
ధనం విశ్వాసతో న్యస్తం మిథో భూయిష్ఠశో నరాః ॥ 3-191-57 (23328)
హర్తుం వ్యవసితా రాజన్పాపాచారసమనవితాః।
నైతదస్తీతి మనుజా వర్తంతే నిరపత్రపాః ॥ 3-191-58 (23329)
పురుషాదాని సత్వాని పక్షిణోఽథ మృగాస్తథా।
నగరాణాం విహారేషు చైత్యేష్వపి చ శేరతే ॥ 3-191-59 (23330)
సప్తవర్షాష్టవర్షాశ్చ స్త్రియో గర్భధరా నృప।
దశద్వాదశవర్షాణాం పుంసాం పుత్రః ప్రజాయతే ॥ 3-191-60 (23331)
భవంతి షోడశే వర్షే నరాః పలితినస్తథా।
ఆయుఃక్షయో మనుష్యాణాం క్షిప్రమేవ ప్రపద్యతే ॥ 3-191-61 (23332)
క్షీణాయుషో మహారాజ తరుణా వృద్ధశీలినః।
తరుణానాం చ యచ్ఛీలం తద్వృద్ధేషు ప్రజాయతే ॥ 3-191-62 (23333)
విపరీతాస్తదా నార్యో వంచయిత్వాఽర్హతః పతీన్।
వ్యుచ్చరంత్యపి దుఃశీలా దాసైః పశుభిరేవ చ ॥ 3-191-63 (23334)
వీరపత్న్యస్తథా నార్యః సంశ్రయంతి నరాన్నృప।
భర్తారమపి జీవంతమన్యాన్వ్యభిచరంత్యుత ॥ 3-191-64 (23335)
తస్మిన్యుగసహస్రాంతే సంప్రాప్తే చాయుషః క్షయే।
అనావృష్టిర్మహారాజ జాయతే బహువార్షికీ ॥ 3-191-65 (23336)
తతస్తాన్యల్పసారాణి సత్వాని క్షుధితాని వై।
ప్రలయం యాంతి భూయిష్ఠం పృథివ్యాం పృథివీపతే ॥ 3-191-66 (23337)
తతో దినకరైర్దీప్తైః సప్తభిర్మనుజాధిప।
పీయతే సలిలం సర్వం సముద్రేషు సరిత్సు చ ॥ 3-191-67 (23338)
యచ్చ రకాష్ఠం తృణం చాపి శుష్కం చార్ద్రం చ భారత।
సర్వం తద్భస్మసాద్భూతం దృశ్యతే భరతర్షభ ॥ 3-191-68 (23339)
తతః సంవర్తకో వహ్నిర్వాయునా సహ భారత।
లోకమావిశతే పూర్వమాదిత్యైరుపశోషితం ॥ 3-191-69 (23340)
తతః స పృథివీం భిత్త్వా ప్రవిశ్య చ రసాతలం।
రదేవదానవయక్షాణాం భయం జనయతే మహత్ ॥ 3-191-70 (23341)
నిరదహన్నాగలోకం చ యచ్చ కించిత్క్షితావిహ।
అధస్తాత్పృథివీపాల సర్వం నాశయతే క్షణాత్ ॥ 3-191-71 (23342)
తతో యోజనవింశానాం సహస్రాణి శతాని చ।
నిర్దహత్యశివో వాయుః స చ సంవర్తకోఽనలః ॥ 3-191-72 (23343)
సదేవాసురగంధర్వం సయక్షోరగరాక్షసం।
తతో దహతి దీప్తః స సర్వమేవ జగద్విభుః ॥ 3-191-73 (23344)
తతో గజకులప్రఖ్యాస్తజిన్మాలావిభూషితాః।
ఉత్తిష్ఠంతి మహామేఘా నభస్యద్భుతదర్శనాః ॥ 3-191-74 (23345)
కేచిన్నీలోత్పలశ్యామాః కేచిత్కుముదసన్నిభాః।
కేచిత్కింజల్కసంకాశాః కేచిత్పీతాః పయోధరాః ॥ 3-191-75 (23346)
కేచిద్ధారిద్రసంకాశాః కారండవనిభాస్తథా।
కేచిత్కమలపత్రాభాః కేచిద్ధింగులసప్రభాః ॥ 3-191-76 (23347)
కేచిత్పురవరాకారాః కేచిద్గజకులోపమాః।
కేచిదంజనసంకాశాః కేచిన్మకరసన్నిభాః ॥ 3-191-77 (23348)
విద్యున్మాలాపినద్ధాంగాః సముత్తిష్ఠంతి వై ఘనాః।
ఘోరరూపా మహారాజ ఘోరస్వననినాదితాః ॥ 3-191-78 (23349)
తతో జలఘరాః సర్వం వ్యాప్నువనతి నభస్తలం।
`గర్జంతః పృథివీపాల పృథివీధరసన్నిభాః' ॥ 3-191-79 (23350)
తైరియం పృథివీ సర్వా సపర్వతవనాకరా।
ఆపూర్యతే మహారాజ సలిలౌఘపరిప్లుతా ॥ 3-191-80 (23351)
తతస్తే జలదా ఘోరా రావిణః పురుషర్షభ।
పర్వతాన్ప్లావయంత్యాశు చోదితాః పరమేష్ఠినా ॥ 3-191-81 (23352)
వర్షమాణా మహత్తోయం పూరయంతో వసుంధరాం।
సుఘోరమశివం రౌద్రం నాశయనతి చ పావకం ॥ 3-191-82 (23353)
తతో ద్వాదశవర్షాణి పయోదాస్త ఉపప్లవే।
ధారాభిః పూరయంతో వై చోద్యమానా మహాత్మనా ॥ 3-191-83 (23354)
తతః సముద్రః స్వాం వేలామతిక్రామతి భారత।
పర్వతాశ్చ విదీర్యంతే మహీ చాపి విదీర్యతే ॥ 3-191-84 (23355)
సర్వతః సహసా భ్రాంతాస్తే పయోదా నభస్తలం।
సంవేష్టయిత్వా నశ్యంతి వాయువేగపరాహతాః ॥ 3-191-85 (23356)
కతతస్తం మారుతం ఘోరం స్వయంభూర్మనుజాధిప।
ఆదిః పద్మాలయో దేవః పీత్వా స్వపితి భారత ॥ 3-191-86 (23357)
తస్మిన్నేకార్ణవే ఘోరే నష్టే స్థావరజంగమే।
నష్టే దేవాసురగణఏ యక్షరాక్షసవర్జితే ॥ 3-191-87 (23358)
నిర్మనుష్యే మహీపాల నిఃశ్వాపదమహీరుహే।
అనంతరిక్షే లోకేఽస్మిన్భ్రమాంయేకోఽహమాతురః ॥ 3-191-88 (23359)
ఏకార్ణవే జలే ఘోరే విచరన్పార్థివోత్తమ।
అపశ్యన్సర్వభూతాని వైక్లబ్యమగమం తతః ॥ 3-191-89 (23360)
తతః సుదీర్ఘం గత్వాఽహం ప్లవమానో ధరాధిప।
శ్రాంతః క్వచిన్న శరణం లబ్ధవానస్ంయతంద్రితః ॥ 3-191-90 (23361)
తతః కదాచిత్పశ్యామి తస్మిన్సలిలసంనిఘౌ।
న్యగ్రోధం సుమహాంతం వై విశాలం పృథివీపతే ॥ 3-191-91 (23362)
శాఖాయాం తస్య వృక్షస్య విస్తీర్ణాయాం నరాధిప।
పర్యంకే పృథివీపాల దివ్యాస్తరణసంస్తృతే ॥ 3-191-92 (23363)
ఉపవిష్టం మహారాజ పద్మేందుసదృశాననం।
ఫుల్లపద్మవిశాలాక్షం బాలం పశ్యామి భారత ॥ 3-191-93 (23364)
తతో మే పృతివీపాల విస్మయః సుమహాభూత్।
కథం త్వయం శిశుః శేతే లోకే నాశముపాగతే ॥ 3-191-94 (23365)
తపసా చింతయంశ్చాపి తం శిశుం నోపలక్షయే।
భూతం భవ్యం భవిష్యం చ జానన్నపి నరాధిప ॥ 3-191-95 (23366)
అతసీపుష్పవర్ణాభః శ్రీవత్సకృతభూషణః।
సాక్షాల్లక్ష్ంయా ఇవావాస స తదా ప్రతిభాతి మే ॥ 3-191-96 (23367)
తతో మామబ్రవీద్బాలః స పద్మనిభలోచనః।
శ్రీవత్సధారీ ద్యుతిమాన్వాక్యం శ్రుతిసుఖావహం ॥ 3-191-97 (23368)
జానామి త్వాం పరిశ్రాంతం తాత విశ్రామకాంక్షిణం।
మార్కండేయ మహాసత్వం యావదిచ్ఛసి భార్గవ ॥ 3-191-98 (23369)
అభ్యంతరం శరీరం మే ప్రవిశ్య మునిసత్తమ।
ఆస్ఖేహ విహితో వాసః ప్రసాదస్తే కృతో మయా ॥ 3-191-99 (23370)
తతో బాలేన తేనైవ ముక్తస్యాసీత్తదా మమ।
నిర్వేదో జీవితే దీర్ఘే మనుష్యత్వే చ భారత ॥ 3-191-100 (23371)
తతో బాలేన తేనాస్యం సహసా వివృతం కృతం।
తస్యాహమవశో వక్రే దైవయోగాత్ప్రవేశితః ॥ 3-191-101 (23372)
తతః ప్రవిష్టస్తత్కుక్షిం సహసా మనుజాధిప।
సరాష్ట్రనగరాకీర్ణాం కృత్స్నాం పశ్యామి మేదినీం ॥ 3-191-102 (23373)
గంగాం శతద్రుం సీతాం చ యమునామథ కౌశికీం।
చర్మణ్వతీంవేత్రవతీం చంద్రభాగాం సరస్వతీం ॥ 3-191-103 (23374)
సింధుం చైవ విపాశాం చ నదీం గోదావరీమపి।
వస్వోకసారాం నలినీం నర్మదాం చైవ భారత ॥ 3-191-104 (23375)
నదీం తాంరాం చ వేణాం చ పుణ్యతోయాం శుభావహాం।
సువేణాం కృష్ణవేణాం చ ఇరామాం చ మహానదీం ॥ 3-191-105 (23376)
వితస్తాం చ మహారాజ కావేరీం చ మహానదీం।
`తుంగభద్రాం కృష్ణవేణీం కమలాం చ మహానదీం'।
శోణం చ పురుషవ్యాఘ్ర విశల్యాం కింపునామపి ॥ 3-191-106 (23377)
ఏతాశ్చాన్యాశ్చ నద్యోఽహం పృథివ్యాం యా నరోత్తమ।
పరిక్రామన్ప్రపశ్యామి తస్య కుక్షౌ మహాత్మనః ॥ 3-191-107 (23378)
తతః సముద్రం పశ్మామి యాదోగణనిషేవితం।
రత్నాకరమమిత్రఘ్న పయసోనిధిముత్తమం ॥ 3-191-108 (23379)
తతః పశ్యామి గగనం చంద్రసూర్యవిరాజితం।
జాజ్వల్యమానం తేజోభిః పావకార్కసమప్రభం ॥ 3-191-109 (23380)
పశ్యామి చ మహీం రాజన్కాననైరుపశోభితాం।
`సపర్వతవనద్వీపాం నింనగాశతసంకులాం ॥ 3-191-110 (23381)
యజంతే హి తతో రాజన్బ్రాహ్మణా బహుభిర్మఖైః।
క్షత్రియాశ్ ప్రవర్తంతే సర్వవర్ణానురంజనైః ॥ 3-191-111 (23382)
వైశ్యాః కృషిం యథాన్యాయం కారయంతి నరాధిప।
శుశ్రూషాయాం చ నిరతా ద్విజానాం వృషలాస్తథా ॥ 3-191-112 (23383)
తతః పరిపతన్రాజంస్తస్య కుక్షౌ మహాత్మనః।
హిమవంతం చ పశ్యామి హేమకూటం చ పర్వతం ॥ 3-191-113 (23384)
నిషధం చాపి పశ్యామి శ్వేతం చ రజతాన్వితం।
పశ్యామి చ మహీపాల పర్వతం గంధమాదనం ॥ 3-191-114 (23385)
మందరం మనుజవ్యాఘ్ర నీలం చాపి మహాగిరిం।
పశ్యామి చ మహారాజ మేరు కనకపర్వతం ॥ 3-191-115 (23386)
మహేంద్రం చైవ పశ్యామి వింధ్యం చ గిరిముత్తమం।
మలయం చాపి పశ్యామి పారియాత్రం చ పర్వతం ॥ 3-191-116 (23387)
ఏతే చాన్యే చ బహవో యావంతః పృథివీధరాః।
తస్యోదరే మయా దృష్టాః సర్వే రత్నవిభూషితాః ॥ 3-191-117 (23388)
సింహాన్వ్యాఘ్రాన్వరాహాంశ్చ పశ్యామి మనుజాధిప।
పృథివ్యాం యాని చాన్యాని సత్త్వాని జగతీపతే।
తాని సర్వాణ్యహం తత్ర పశ్యన్పర్యచరం తదా ॥ 3-191-118 (23389)
కుక్షౌ తస్ నరవ్యాఘ్ర ప్రవిష్టః సంచరందిశః।
శక్రాదీంశ్చాపి పశ్యామి కృత్స్నాందేవగణానహం ॥ 3-191-119 (23390)
సాధ్యాన్రుద్రాంస్తథాఽఽదిత్యాన్గుహ్యకాన్పితరస్తథా।
సర్పాన్నాగాన్సుపర్ణాంశ్చ వసూనప్యశ్వినావపి ॥ 3-191-120 (23391)
గంధర్వాప్సరసో యక్షానృషీంశ్చైవ మహీపతే।
దైత్యదానవసంఘాంశ్చ నాగాంశ్చ మనుజాధిప ॥ 3-191-121 (23392)
సింహికాతనయాంశ్చాపి యే చాన్యే సురశత్రవః।
యచ్చ కించిన్మయా లోకే దృష్టం స్థావరజంగమం ॥ 3-191-122 (23393)
సర్వం పశ్యాంయహం రాజంస్తస్య కుక్షౌ మహాత్మనః।
త్వరమాణః ఫలాహారః కృత్స్నం జగదిదం విభో ॥ 3-191-123 (23394)
అంతఃశరీరే తస్యాహం వర్షాణామధికం శతం। 3-191-b124 న చ పశ్యామి యస్యాహం దేహస్యాంతం కదాచన ॥ 3-191-124 (23395)
సతతం ధావమానశ్చ చింతయానో విశాంపతే।
`భ్రమంస్తత్ర మహీపాల యదా వర్షగణాన్బహూన్'।
ఆసాదయామి నైవాంతం తస్య రాజన్మహాత్మనః ॥ 3-191-125 (23396)
తతస్తమేవ శరణం గతోస్మి విధివత్తదా।
వరేణ్యం వరదం దేవం మనసా కర్మణైవ చ ॥ 3-191-126 (23397)
తతోఽహం సహసా రాజన్వాయువేగేన నిఃసృతః।
మహాత్మనో ముఖాత్తస్య వివృతాత్పురుషోత్తమ ॥ 3-191-127 (23398)
తతస్తస్యైవ శాఖాయాం న్యగ్రోధస్య విశాంపతే।
ఆస్తే మనుజశార్దూల కృత్స్నమాదాయ వై జగత్ ॥ 3-191-128 (23399)
తే నైవ బాలవేషేణ శ్రీవత్సకృతలక్షణం।
ఆసీనం తం నరవ్యాఘ్ర పశ్యాంయమితతేజసం ॥ 3-191-129 (23400)
తతో మామబ్రవీద్బాలః స ప్రీతః ప్రహసన్నివ।
శ్రీవత్సధారీ ద్యుతిమాన్పీతవాసా మహాద్యుతిః ॥ 3-191-130 (23401)
అపీదానీం శరీరేఽస్మిన్మామకే మునిసత్తమ।
ఉషితస్త్వం పరిశ్రాంతో మార్కండేయ బ్రవీహి మే ॥ 3-191-131 (23402)
ముహూర్తాదథ మే దృష్టిః ప్రాదుర్భూతా పునర్నవా।
మాయానిర్ముక్తమాత్మనమపశ్యం లబ్ధచేతసం ॥ 3-191-132 (23403)
తస్య తాంరతలౌ తాత చరణౌ సుప్రతిష్ఠితౌ।
సుజాతౌ మృదురక్తాభిరంగులీభిర్విరాజితౌ ॥ 3-191-133 (23404)
ప్రయత్నేన మయా మూర్ధ్నా గృహీత్వా హ్యభివనదితౌ।
దృష్ట్వాఽపరిమితం తస్ ప్రభావమమితౌజసః ॥ 3-191-134 (23405)
వినయేనాంజలిం కృత్వాప్రయత్నేనోపగంయ హ।
దృష్టో మయా స భూతాత్మా దేవః కమలలోచనః ॥ 3-191-135 (23406)
తమహం ప్రాంజలిర్భూత్వా నమస్కృత్యేదమబ్రవం।
జ్ఞాతుమిచ్ఛామి దేవ త్వాం మాయాం చైతాం తవోత్తమాం ॥ 3-191-136 (23407)
ఆస్యేనానుప్రవిష్టోఽహం శరీరే భగవంస్తవ।
దృష్టవానఖిలాఁల్లోకాన్సమస్తాన్జఠరే హి తే ॥ 3-191-137 (23408)
తవ దేవ శరీరస్థా దేవదానవరాక్షసాః।
యక్షగంధర్వనాగాశ్చ జగత్స్థావరజంగమం ॥ 3-191-138 (23409)
త్వత్ప్రసాదాచ్చ మే దేవ స్మృతిర్న పరిహీయతే।
ద్రుతమంతఃశరీరే తే సతతం పరివర్తినః ॥ 3-191-139 (23410)
నిర్గతోఽహమకామస్తు ఇచ్ఛయా తే మహాప్రభో।
యతిష్యే పుండరీకాక్ష జ్ఞాతుం త్వాఽహమనిందితం ॥ 3-191-140 (23411)
ఇహ భూత్వా శిశుః సాక్షాత్కిం భవానవతిష్ఠతే।
పీత్వా జగదిదం సర్వమేతదాఖ్యాతుమర్హసి ॥ 3-191-141 (23412)
కిమర్థం చ జగత్సర్వం శరీరస్థం తవానఘ।
కియంతం చ త్వయా కాలమిహ స్థేయమరిందమ ॥ 3-191-142 (23413)
ఏతదిచ్ఛామి దేవేశ శ్రోతుం బ్రాహ్మణకాంయయా।
త్వత్తః కమలపత్రాక్షం విస్తరేణ యథాతథం।
మహద్ధ్యేతదచింత్యం చ యదహం దృష్టవాన్ప్రభో ॥ 3-191-143 (23414)
ఇత్యుక్తః స మయా శ్రీమాందేవదేవో మహాద్యుతిః।
సాంత్వయన్మామిదం వాక్యమువాచ వదతాంవరః ॥ 3-191-144 (23415)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి మర్కండేయసమాస్యాపర్వణి ఏకనవత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 191 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-191-4 అనంతరిక్షే లోకే ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 3-191-6 చతుర్విధాని జరాయుజాండజస్వేదజోద్భిజ్జాని ॥ 3-191-9 నారాయణాస్య అంకః స్థానం సమీపం వా। తత్ర ప్రఖ్యః ప్రఖ్యాతః భగవద్భక్తేషూత్తమః। సాంపరాయే పరలోకే అతిపఠ్యసే అత్యంతం స్తూయసే। లోకైరితి శేషః ॥ 3-191-10 విష్ణోర్బ్రహ్మణః ఉపలబ్ధిస్థానత్వేన సంబంధికర్ణికోద్ధరణం కృత్వా యోగకలయా హృదయపుండరీకముద్ఘాట్యేత్యర్థః। రత్వయా దృగ్భ్యాం భగవాననేకశోఽనేకవరి దృష్ట ఇత్యన్వయః। రత్నాని తత్తజ్జాత్యుత్కృష్టవస్తూని తేషాం అలకారో నివారణక్రియా। పరం వైరాగ్యమితి యావత్। యోగః అభియోగోఽభ్యాసః। వైరాగ్యాభ్యాసాభ్యామిత్యర్థః ॥ 3-191-11 తవ త్వాం న విశతీత్యపకృష్యతే ॥ 3-191-12 శేషం అవశిష్టం। పంచమహాభూతప్రలయే సతీత్యర్థః ॥ 3-191-15 ఏతత్సర్వం త్వయా దృష్టమితి శేషః ॥ 3-191-17 స్వయంభువే అజన్మనే। పురుషాయ పూర్ణాయ। పురాణాయ నిత్యైకరూపాయ। శాశ్వతాయ అనాదయే। అవ్యయాయ నిత్యాయ ॥ 3-191-20 యద్యేష పురుషో వేద చేదా అపి ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 3-191-22 తావచ్ఛతీ చతుఃశతీ। సంధ్యా పూర్వస్మిన్ యుగే ఉత్తరయుగధర్మాణాముపసర్జనతయా సంక్రమః। సంధ్యాంశస్తూత్తరస్మిన్ పూర్వయుగధర్మాణాం। తథావిధ ఉత్తరప్రకారస్త్రిశతీమితోయమేవ పూర్వయుగాపేక్షయా సంధ్యాంశ ఉత్తరయుగాపేక్షయా సంధ్యేతి చోచ్యతే। తథాచ కృతత్రేతయోః సంధ్యాసంధ్యాంశౌ సప్తశతీ। త్రేతాద్వాపరయోః పంచశతీ। ద్వాపారకల్యోస్త్రిశతీ। కలికృతయోస్తు పంచశతీతి విజ్ఞేయం। ఏవం చ కృతస్యాదౌ చతుఃశతీ కల్యపేక్షయా సంధ్యాంశోపి కృతాపేక్షయా సంధ్యా। ఏవం సర్వత్ర। తేన సంధ్యాసంధ్యాంశయోస్తుల్యం ప్రమాణం భవతి ॥ 3-191-31 తథా శూద్రధనార్జకాః ఇతిథ. పాఠః ॥ 3-191-37 సత్యేఽల్పం సత్యాల్పం। సత్యవాదోఽత్యంతమల్ప ఇత్యర్తః ॥ 3-191-38 వృథా అనుభవాభావాత్ ॥ 3-191-41 ముఖేభగాః ప్రథమం ముఖేనైవ భగకార్యం కృత్వా పురుషస్ కామముద్దీపయంత్యః। అత్యంతం రతార్తత్వాత్ ॥ 3-191-42 అట్టమన్నం శివో వేదో బ్రాహ్మణాశ్చ చతుష్పథాః। కేశో భగం సమాఖ్యాతం శూలం తద్విక్రయం విదురితి పూర్వేషాం వ్యాఖ్యాసంక్షేపః ॥ 3-191-45 మిథ్యాధర్మః కపటధర్మః సఏవ ధ్వజఇవ ఖ్యాత్యర్థం జ్ఞాప్యో యేషాం తే తథా చంచూర్యంతే పీడ్యంతే। దిశః దిక్స్థాః జనాః ॥ 3-191-48 పానపాః మద్యపాః ॥ 3-191-56 నగరాణాం నగరస్థానాం ॥ 3-191-57 ఆఢ్యోహమితి మదః ఆఢ్యమదః ॥ 3-191-59 పురుషాదాని వృకవ్యాఘ్రాదీని చైత్యేష దేవతాస్థానేషు ॥ 3-191-63 అర్హతః యోగ్యాన్ ॥ 3-191-86 తతస్తం సలిలం ఘోరం ఇతి క. ధ. పాఠః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 192
॥ శ్రీః ॥
3.192. అధ్యాయః 192
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
హరిణా మార్కండేయంప్రిత స్వమాహాత్ంయకథనపూర్వకమంతర్ధానం ॥ 1 ॥ మార్కండేయేన యుధిష్ఠిరాదీన్ప్రతి కృష్ణస్య సర్వోత్తమత్వప్రతిపాదనేన తంప్రతి శరణాగమనచోదనా ॥ 2 ॥ కృష్ణేన తేషాం సమాశ్వాసనం ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-192-0 (23416)
దేవ ఉవాచ। 3-192-0x (2392)
కామం దేవాఽపి మాం విప్ర న హి జానంతి తత్త్వతః।
త్వత్ప్రీత్యా తు ప్రవక్ష్యామి యథేదం విమృజాంయహం ॥ 3-192-1 (23417)
పితృభక్తోసి విప్రర్షే మాం చైవ శరణం గతః।
తతో దృష్టోస్మి తే సాక్షాద్బ్రహ్యచర్యం చ తే మహత్ ॥ 3-192-2 (23418)
ఆపో నారా ఇతి ప్రోక్తాస్తాసాం నామ కృతం మయా।
తేన నారాయణప్యుక్తో మమ తత్త్వయనం సదా ॥ 3-192-3 (23419)
అహంనారాయణో నామ ప్రభవః శాశ్వతోఽవ్యయః।
విధాతా సర్వభూతానాం సంహర్తా చ ద్విజోత్తం ॥ 3-192-4 (23420)
అహం విష్ణురహం బ్రహ్మా శక్రశ్చాహం సురాధిపః।
అహం వైశ్రవణో రాజా యమః ప్రేతాధిపస్తథా ॥ 3-192-5 (23421)
అహం శివశ్చ సోమశ్చ కశ్యపోఽథ ప్రజాపతిః।
అహం ధాతా విధాతా చ యజ్ఞశ్చాహం ద్విజోత్తమ ॥ 3-192-6 (23422)
అగ్నిరాస్యం క్షితి పాదౌ చంద్రాదిత్యౌ చ లోచనే।
ద్యౌర్మూర్ధా మే దిశః శ్రోత్రే తథాఽఽపః స్వేదసంభవాః।
సకలం చ నభః కాయో వాయుర్మనసి మే స్థితః ॥ 3-192-7 (23423)
మయా క్రతుశతైరిష్టం బహుభిస్త్వాప్తదక్షిణైః।
యజంతే వేదవిదుషో మాం దేవసదనే స్థితం ॥ 3-192-8 (23424)
పృథివ్యాం క్షత్రియేంద్రాశ్ పార్తివాః స్వర్గకాంక్షిణః।
యజంతే మాం తథా వైశ్యాః స్వర్గలోకజిగీషయా ॥ 3-192-9 (23425)
చతుఃసముద్రపర్యంతాం మేరుమందరభూషణాం।
శేషో భూత్వాఽహమేవైతాం ధారయామి వసుంధరాం ॥ 3-192-10 (23426)
వారాహం రూపమాస్థాయ మయేయం జగతీ పురా।
మజ్జమానా జలే విప్ర వీర్యేణాసీత్సముద్ధృతా ॥ 3-192-11 (23427)
అగ్నిశ్చ బడబావక్రే భూత్వాఽహం ద్విజసత్తమ।
పిబాంయాపః సదా విద్వంస్తాశ్చైవ విసృజాంయహం ॥ 3-192-12 (23428)
బ్రహ్మ వక్రం భుజౌ క్షత్రమూరూ మే సంస్థితా విశః।
పాదౌ శూద్రా భవంతీమే విక్రమేణ క్రమేణ చ ॥ 3-192-13 (23429)
ఋగ్వేదః సామవేదశ్చ యజుర్వేదోఽప్యథర్వణః।
మత్తః ప్రాదుర్భవంత్యేతే మామేవ ప్రవిశంతి చ ॥ 3-192-14 (23430)
యతయః శాంతిపరమా యతాత్మానో ముముక్షవః।
కామక్రోధద్వేషముక్తా నిఃసంజ్ఞా వీతకల్మషాః ॥ 3-192-15 (23431)
సత్వస్థా నిరహంకారా నిత్యమధ్యాత్మకోవిదాః।
మామేవ సతతం విప్రాశ్చింతయంత ఉపాసతే ॥ 3-192-16 (23432)
అహం సంవర్తకో వహ్నిరహం సంవర్తకో యమః।
అహం సంవర్తకః సూర్యస్త్వహం సంవర్తకోఽనిలః ॥ 3-192-17 (23433)
తారారూపాణి దృశ్యంతే యాన్యేతాని నభస్తలే।
మమ రూపాణ్యథైతాని విద్ధి త్వం ద్విజసత్తమ ॥ 3-192-18 (23434)
రత్నాకరాః సముద్రాశ్చ సర్వ ఏవ చతుర్దిశః।
వసనం శయనం చైవ విలయం చైవ విద్ధి మే ॥ 3-192-19 (23435)
మయైవ సువిభక్తాస్తే దేవకార్యార్థసిద్ధయే।
కామం క్రోధం చ హర్షం చ భయం మోహం తథైవ చ।
మమైవ విద్ధి రోమాణి సర్వాణ్యేతాని సత్తమ ॥ 3-192-20 (23436)
ప్రాప్నువంతి నరా విప్ర యత్కృత్వా కర్మ శోభనం।
సత్యం దానం తపశ్చోగ్రమహింసా చైవ జంతుషు ॥ 3-192-21 (23437)
మద్విధానేన విహితా మమ దేహవిహారిణః।
మయాఽభిభూతవిజ్ఞానా విచేష్టంతే న కామతః ॥ 3-192-22 (23438)
సంయగ్వేదమధీయానా యజంతే వివిధైర్మఖైః।
శాంతాత్మానో జితక్రోధాః ప్రాప్నువంతి ద్విజాతయః ॥ 3-192-23 (23439)
---న శక్యో యో విద్వన్నరైర్దుష్కృతకర్మభిః।
---భాభిభూతైః కృపణైరనార్యైరకృతాత్మభిః ॥ 3-192-24 (23440)
తస్మాన్మహాఫలంవిద్ధి పదం సుకృతకర్మణః।
సుదుష్ప్రాపం విమూఢానాం మార్గం యోగైర్నిషేవితం ॥ 3-192-25 (23441)
యదా యదా చ ధర్మస్య గ్లానిర్భవతి సత్తమ।
అభ్యుత్థానమధర్మస్య తదాఽఽత్మానం సృజాంయహం ॥ 3-192-26 (23442)
దైత్యా హింసానురక్తాశ్చ అవధ్యాః సురసత్తమైః।
రాక్షసాశ్చాపి లోకేఽస్మిన్యదోత్పత్స్యంతి దారుణాః ॥ 3-192-27 (23443)
తదాఽహంసంప్రసూయామి గృహేషు శుభకర్మణాం।
ప్రవిష్టో మానుషం దేహం సర్వం ప్రశమయాంయహం ॥ 3-192-28 (23444)
సృష్ట్వా దేవమనుష్యాంస్తు గంధర్వోరగరాక్షసాన్।
స్థావరాణి చ భూతాని సంహరాంయాత్మమాయయా ॥ 3-192-29 (23445)
కర్మకాలే పునర్దేహమనుచింత్య సృజాంయహం।
ఆవిశ్య మానషం దేహం మర్యాదాబంధకారణాత్ ॥ 3-192-30 (23446)
శ్వేతః కృతయుగే వర్ణః పీతస్త్రేతాయుగే మమ।
శ్యామో ద్వాపరమాసాద్య కృష్ణః కలియుగే తథా ॥ 3-192-31 (23447)
త్రయో భాగా హ్యధర్మస్ తస్మిన్కాలే భవనతి చ।
`యదా భవతి మే వర్ణః కృష్ణో వై ద్విజసత్తం' ॥ 3-192-32 (23448)
అంతకాలే చ సంప్రాప్తే కాలో భూత్వాఽతిదారుణః।
త్రైలోక్యం నాశయాంయేకః కృత్స్నం స్థావరజంగమం ॥ 3-192-33 (23449)
అహం త్రివర్త్మా విశ్వాత్మా సర్వలోకసుఖావహః।
అజితః సర్వగోఽనంతో హృషీకేశ ఉరుక్రమః।
కాలచక్రం నయాంయేకో బ్రహ్మన్నహమరూపకం ॥ 3-192-34 (23450)
శమనం సర్వభూతానాం సర్వకాలకృతోద్యమం।
ఏవం ప్రణిహితః సంయఙ్మాయయా మునిసత్తమ।
సర్వభూతేషు విప్రేంద్ర న చ మాం వేత్తి కశ్చన ॥ 3-192-35 (23451)
సర్వలోకే చ మాం భక్తాః పూజయంతి చ సర్వశః ॥ 3-192-36 (23452)
యచ్చ కించిత్త్వయా ప్రాప్తం మయి క్లేశాత్మకం ద్విజ।
సుఖోదయాయ తత్సర్వం శ్రేయసే చ తవానఘ ॥ 3-192-37 (23453)
యచ్చ కించిత్త్వయా లోకే దృష్టం స్థావరజంగమం।
విహిత సర్వథైవాసౌ మమాత్మా భూతభావనః ॥ 3-192-38 (23454)
అర్ధం మమ శరీరస్య సర్వలోకపితామహః।
అహం నారాయణో నామ శంఖచక్రగదాధరః ॥ 3-192-39 (23455)
యావద్యుగానాం విప్రర్షే సహస్రపరివర్తనం।
తావత్స్వపిమి విశ్వాత్మా సర్వలోకపితామహః ॥ 3-192-40 (23456)
ఏవం సర్వమహం కాలమిహాసే మునిసత్తమ।
అశిశుః శిశురూపేణ యావద్బ్రహ్మా న బుధ్యతే ॥ 3-192-41 (23457)
మయా చ దత్తో విప్రాగ్ర్య వరస్తే బ్రహ్మరూపిణా।
అసకృత్పరితష్టేన విప్రర్షిగణపూజిత ॥ 3-192-42 (23458)
సర్వమేకార్ణవం దృష్ట్వా నష్టం స్థావరజంగమం।
విక్లబోసి మయా జ్ఞాతస్తతస్తే దర్శితం జగత్ ॥ 3-192-43 (23459)
అభ్యంతరం శరీరస్య ప్రవిష్టోసి యదా మమ।
దృష్ట్వా లోకం సమస్తం చ విస్మితో నావబుధ్యసే ॥ 3-192-44 (23460)
తతోసి వక్రాద్విప్రర్షే ద్రుతం నిఃసారితో మయా।
ఆఖ్యాతస్తే మయా చాత్మా దుర్జ్ఞే యోపి సురాసురైః ॥ 3-192-45 (23461)
యావత్స భగవాన్బ్రహ్మా న బుధ్యేత మహాతపాః।
తావత్త్వమిహ విప్రర్షే విస్రబ్ధశ్చర వై సుఖం ॥ 3-192-46 (23462)
తతో విబుద్ధే తస్మింస్తు సర్వలోకపితామహే।
ఏకీభూతః ప్రవేక్ష్యామి శరీరాణి ద్విజోత్తమ ॥ 3-192-47 (23463)
ఆకాశం పృథివీం జ్యోతిర్వాయుం సలిలమేవ చ।
లోకే యచ్చ భవేచ్ఛేషమిహ స్థావరజంగమం ॥ 3-192-48 (23464)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-192-49x (2393)
ఇత్యుక్త్వాంతర్హితస్తాత స దేవః పరమాద్భుతః।
ప్రజాశ్చేమాః ప్రపశ్యామి విచిత్రా వివిధాః కృతాః ॥ 3-192-49 (23465)
ఏవం దృష్టం మయా రాజంస్తస్మిన్ప్రాప్తే యుగక్షయే।
ఆశ్చర్యం భరతశ్రేష్ఠ సర్వధర్మభృతాంవరః ॥ 3-192-50 (23466)
యః స దేవో మయా దృష్టః పురా పద్మాయతేక్షణః।
స ఏష పురుషవ్యాఘ్ర సంబంధీ తే జనార్దనః ॥ 3-192-51 (23467)
అస్యైవ వరదానాద్ధి స్మృతిర్న ప్రజహాతి మాం।
దీర్గమాయుశ్చ కౌంతేయ స్వచ్ఛందమరణం మమ ॥ 3-192-52 (23468)
స ఏష కృష్ణో వార్ష్ణేయ పురాణపురుషో విభుః।
ఆస్తే హరిరచింత్యాత్మా క్రీడన్నివ మహాభుజః ॥ 3-192-53 (23469)
ఏష ధాతా విధాతా చ సంహర్తా చైవ శాశ్వతః।
శ్రీవత్సవక్షా గోవిందః ప్రజాపతిపతిః ప్రభుః ॥ 3-192-54 (23470)
దృష్ట్వేమం వృష్ణిప్రవరం స్మృతిర్మామియమాగతా।
ఆదిదేవమయం జిష్ణుం పురుషం పీతవాససం ॥ 3-192-55 (23471)
సర్వేషామేవ భూతానాం పితా మాతా చ మాధవః।
గచ్ఛధ్వమేనం శరణం శరణ్యం కౌరవర్షభాః ॥ 3-192-56 (23472)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-192-57x (2394)
ఏవముక్తాస్చ తే పార్తా యమౌ చ పురుషర్షభౌ।
ద్రౌపద్యా సహితాః సర్వే నమశ్చక్రుర్జనార్దనం ॥ 3-192-57 (23473)
స చైతాన్పురుషవ్యాఘ్ర సాంనా పరమవల్గునా।
సాంత్వయామాస మానార్హో మన్యమానో యథావిధి ॥ 3-192-58 (23474)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి మార్కండేయసమాస్యాపర్వణి ద్వినవత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 192 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-192-2 తే త్వయా ॥ 3-192-31 రక్తో ద్వాపరమాసాద్య ఇతి. ఝ. పాఠః ॥ 3-192-47 ఏకీభూతో హి స్రక్ష్యామి ఇతి ఝ. పాఠః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 193
॥ శ్రీః ॥
3.193. అధ్యాయః 193
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
మార్కండేయేన యుధిష్ఠిరంప్రతికలౌ భవిష్యల్లోకవృత్తాంతకథనం ॥ 1 ॥ కలియగాంతే కల్కిత్వేనావతరిష్యతా హరిణా దుష్టజనసంహారః ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-193-0 (23475)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-193-0x (2395)
యుధిష్ఠిరస్తు కౌంతేయో మార్కండేయం మహామునిం।
పున- పప్రచ్ఛ సామాత్యో భవిష్యాం జగతో గతిం ॥ 3-193-1 (23476)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-193-2x (2396)
ఆశ్చర్యభూతం భవతః శ్రుతం నో వదతాంవర।
మునే భార్గవ యద్వృత్తం యుగాదౌ ప్రభవాప్యయౌ ॥ 3-193-2 (23477)
అస్మిన్కలియుగే త్వస్తి పునః కౌతూహలం మమ।
సమాకులేషు ధర్మేషు కింను శేషం భవిష్యతి ॥ 3-193-3 (23478)
కింవీర్యా మానవాస్తత్రకిమాహారవిహారిణః।
కిమాయుషః కింవసనా భవిష్యంతి యుగక్షయే ॥ 3-193-4 (23479)
కాం చ కాష్ఠాం సమాసాద్య పునః సంపత్స్యతే కృతం।
విస్తరేణ మునే బ్రూహి విచిత్రాణీహ భాషసే ॥ 3-193-5 (23480)
ఇత్యుక్తః స మునిశ్రేష్ఠః పునరేవాభ్యభాషత।
రమయన్వృష్ణిశార్దూలం పాండవాంస్చ మహానృషిః ॥ 3-193-6 (23481)
శృణు రాజన్మయా దృష్టం యత్పురా శ్రుతమేవ చ।
అనుభూతం చ రాజేనద్రదేవదేవప్రసాదజం ॥ 3-193-7 (23482)
భవిష్యం సర్వలోకస్య వృత్తాంతం భరతర్షభ।
కలుషం కాలమాసాద్య కథ్యమానం నిబోధ మే ॥ 3-193-8 (23483)
కృతే చతుష్పాత్సకలో నిర్వ్యాజోప్రాధివర్జితః।
వృషః ప్రతిష్ఠితో ధర్మో మనుష్యే భరతర్షభ ॥ 3-193-9 (23484)
అధర్మపాదవిద్ధస్తు త్రిభిరంశైః ప్రతిష్ఠితః।
త్రేతాయాం ద్వాపరేఽర్ధేన వ్యామిశ్రో ధర్మ ఉచ్యతే ॥ 3-193-10 (23485)
త్రిభిరంశైరధర్మస్తు లోకానాక్రంయ తిష్ఠతి।
తామసం యుగమాసాద్య తదా భరతసత్తమ ॥ 3-193-11 (23486)
చతుర్థాంశేన ధర్మస్తు మనుష్యానుపతిష్ఠతి।
ఆయుర్వీర్యం మనో బుద్ధిర్బలం తేజశ్చ పాండవ ॥ 3-193-12 (23487)
మనుష్యాణఆమనుయుగం హ్రప్తంతీతి నిబోధ మే।
బ్రాహ్మణాః క్షత్రియా వైశ్యాః శూద్రాశ్చైవ యుధిష్ఠిర ॥ 3-193-13 (23488)
వ్యాజైర్ధర్మం చరిష్యంతి ధర్మవైతంసికా నరాః।
సత్యం సంక్షేప్స్యతే లోకే నరైః పండితమానిభిః ॥ 3-193-14 (23489)
సత్యహాన్యా తతస్తేషామాయురల్పం భవిష్యతి।
ఆయుషః ప్రక్షయాద్విద్యాం న శక్ష్యంత్యుపశిక్షితుం ॥ 3-193-15 (23490)
విద్యాహీనానవిజ్ఞానాల్లోభోప్యభిభవిష్యతి।
లోభమోహపరా మూఢాః కామాసక్తాశ్ మానవాః ॥ 3-193-16 (23491)
వైరబద్ధా భవిష్యంతి పరస్పరవధైషిణః।
బ్రాహ్మణాః క్షత్రియా వైశ్యాః సంకీర్యంతే పరస్పరం ॥ 3-193-17 (23492)
శూద్రతుల్యా భవిష్యంతి తపఃసత్యవివర్జితాః।
అంత్యా మధ్యా భవిష్యంతి మధ్యాశ్చాంత్యా న సంశయః ॥ 3-193-18 (23493)
ఈదృశో భవితా లోకో యుగాంతే పర్యుపస్థితే।
వస్త్రాణాం ప్రవరా శాణీ ధాన్యానాం కోరదూపకః ॥ 3-193-19 (23494)
భార్యామిత్రాశ్చ పురుషా భవిష్యంతి యుగక్షయే।
మత్స్యామిషేణ జీవంతో దుహంతశ్చాప్యజైడకం ॥ 3-193-20 (23495)
గోషు నష్టాసు పురుషా యేఽపి నిత్యం ధృతవ్రతాః।
తేఽపిలోభసమాయుక్తా భవిష్యంతి యుగక్షయే ॥ 3-193-21 (23496)
అన్యోన్యం పరిముష్ణంతో హింసయంతశ్చ మానవాః।
అజపా నాస్తికాః స్తేనా భవిష్యంతి యుగక్షయే ॥ 3-193-22 (23497)
సరిత్తీరేషు కుద్దాలైర్వాపయిష్యనతి చౌపధీః।
తాశ్చాప్యల్పఫలాస్తేషాం భవిష్యంతి యుగక్షయే ॥ 3-193-23 (23498)
శ్రాద్ధే దైవే చ పురుషా యేఽపి నిత్యం ధృవ్రతాః।
తేఽపిలోభసమాయుక్తా భోక్ష్యంతీహ పరస్పరం ॥ 3-193-24 (23499)
పితా పుత్రస్ భోక్తా చ పితుః పుత్రస్తథైవ చ।
అతిక్రాంతాని భోజ్యాని భవిష్యంతి యుగక్షయే ॥ 3-193-25 (23500)
న వ్రతాని చరిష్యంతి బ్రాహ్మణా వేదనిందకాః।
న యక్ష్యంతి న హోష్యంతి హేతువాదవిమోహితాః।
నింనేష్వీహాం కరిష్యనతి హేతువాదవిమోహితాః ॥ 3-193-26 (23501)
నింనే కృషిం కరిష్యంతి యోక్ష్యంతి ధురి ధేనుక్రాః।
ఏకహాయనవత్సాంశ్చ వాహయిష్యంతి మానవాః ॥ 3-193-27 (23502)
పుత్రః పితృవధం కృత్వా పితా పుత్రవధం తథా।
`స్త్రియోఽపి పతిపుత్రాదీన్వధిష్యనతి యుగక్షయే'।
నిరుద్వేగో బృహద్బాదీ న నిందాముపలప్స్యతే ॥ 3-193-28 (23503)
ంలేచ్ఛభూతం జగత్సర్వం నిష్క్రియం దానవర్జితం।
భవిష్యతి నిరానందమనుత్సవమథో తథా ॥ 3-193-29 (23504)
ప్రాయశః కృపణానాం హి తథా బంధుమతామపి।
విధవానాం చ విత్తాని హరిష్యంతీహ మానవాః ॥ 3-193-30 (23505)
స్వల్పవీర్యబలాః స్వాధా లోభమోహపరాయణాః।
తత్కథాదానసంతుష్ట శిష్టానామపి బాంధవాః ॥ 3-193-31 (23506)
పరిగ్రహంకరిష్యతి మాయాచారపరిగ్రహాః।
సంఘాతయంతః తయ రాజానః పాపబుద్ధయః ॥ 3-193-32 (23507)
పరస్పరవధోయుక్తా మూర్ఖాః పండితమానినః।
భవిష్యంతి యుగస్యాంతే క్షత్రియా లోకకంటకాః ॥ 3-193-33 (23508)
అరక్షితారో లుబ్ధాశ్ మానాహంకారదర్పితాః।
కేవలం దండరుచయో భవిష్యంతి యుగక్షయే ॥ 3-193-34 (23509)
ఆక్రంయాక్రంయ సాధూనాం దారాంశ్చాపి ధనాని చ।
భోక్ష్యంతే నిరనుక్రోసా రుదతామపి భారత ॥ 3-193-35 (23510)
న కన్యాం యాచే కశ్చిన్నాపి కన్యా ప్రదీయతే।
స్వయంగ్రహా భవిష్యంతి యుగాంతే సముపస్థితే ॥ 3-193-36 (23511)
రాజానశ్చాప్యసంతుష్టాః పరార్తాన్మూఢచేతసః।
సర్వోపాయైర్హరిష్యంతి యుగాంతే పర్యుపస్థితే ॥ 3-193-37 (23512)
ంలేచ్ఛీభూతం జగత్సర్వం భవిష్యతి న సంశయః।
హస్తో హస్తం పరిముషేద్యుగాంతే సముపస్థితే ॥ 3-193-38 (23513)
సత్యం సంక్షిప్యతే లోకే నరైః పండితమానిభిః।
స్థవిరా బాలమతయో బాలాః స్థవిరబుద్ధయః ॥ 3-193-39 (23514)
భీరుస్థా శూరమానీ శూరా భీరువిషాదినః।
న విశ్వసంతి చాన్యోన్యం యుగాంతే పర్యుపస్థితే ॥ 3-193-40 (23515)
నైకభార్యం జగత్సర్వం లోభమోహవ్యవస్థితం।
అధర్మో వర్ధతే తత్ర న తు ధర్మః ప్రవర్తతే ॥ 3-193-41 (23516)
బ్రాహ్మణాః క్షత్రియా వైశ్యా నశిష్యంతి జనాధిప।
ఏకవర్ణస్తదా లోకో భవిష్యతి యుగక్షయే ॥ 3-193-42 (23517)
న క్షంస్యతి పితా పుత్రం పుత్రశ్చ పితరం తథా।
బార్యాశ్చ పతిశుశ్రూషాం న కరిష్యంతి సంక్షయే ॥ 3-193-43 (23518)
యే యవాన్నా జనపదా గోధూమాన్నాస్తథైవ చ।
తాందేశాన్సంశ్రయిష్యంతి యుగాంతే పర్యుపస్థితే ॥ 3-193-44 (23519)
స్వైరాహారాశ్చ పురుషా యోపితశ్చ విశాంపతే।
అన్యోన్యం న సహిష్యంతి యుగాంతే పర్యుపస్థితే ॥ 3-193-45 (23520)
ంలేచ్ఛభూతం జగత్సర్వం భవిష్యతి యుధిష్ఠిర।
శ్రాద్ధే న దేవాన్న పితౄస్తర్పయిష్యంతి మానవాః ॥ 3-193-46 (23521)
న కశ్చిత్కస్యచిచ్ఛ్రోతా న కశ్చిత్కస్యచిద్గురుః।
తమోగ్రస్తస్తదా లోకో భవిష్యతి జనాధిప ॥ 3-193-47 (23522)
పరమాయుశ్చ భవితా తదా వర్షాణి షోడశ।
తతః ప్రాణాన్విమోక్ష్యంతి యుగాంతే సముపస్థితే ॥ 3-193-48 (23523)
పంచమే వాఽథ షష్ఠే వా వర్షే కన్యా ప్రసూయతే।
సప్తవర్షాష్టవర్షాశ్చ ప్రజాస్యంతి నరాస్తదా ॥ 3-193-49 (23524)
పత్యౌ స్త్రీ తు తదా రాజన్పురుషో వా స్త్రియం ప్రతి।
యుగాంతే రాజశార్దూల న తోషముపయాస్యతి ॥ 3-193-50 (23525)
అల్పద్రవ్యా వృథాలింగా హింసా చ ప్రభవిష్యతి।
న కశ్చిత్కస్యచిద్దాతా భవిష్యతి యుగక్షయే ॥ 3-193-51 (23526)
అట్టశూలా జనపదాః శివశూలాశ్చతుష్పథాః।
కేశశూలాః స్త్రియశ్చాపి భవిష్యనతి యుగక్షయే ॥ 3-193-52 (23527)
ంలేచ్ఛాచారాః సర్వమభక్షా దారుణా సర్వకర్మసు।
భావిన పశ్చిమే కాలే మనుష్యా నాత్ర సంశయః ॥ 3-193-53 (23528)
క్రయవిక్రయకాలే చ సర్వః సర్వస్య వంచనం।
యుగాంతే భరతశ్రేష్ఠ విత్తలోభాత్కరిష్యతి ॥ 3-193-54 (23529)
జ్ఞానాని చాప్యవిజ్ఞాయ కరిష్యంతి క్రియాస్తథా।
ఆత్మచ్ఛందేన వర్తంతే యుగాంతే సముపస్థితే ॥ 3-193-55 (23530)
స్వభావాత్క్రూరకర్మాణశ్చాన్యోన్యమభిశంసినః।
భవితారో జనాః సర్వే సంప్రాప్తే తు యుగక్షయే ॥ 3-193-56 (23531)
ఆరామాంశ్చైవ వృక్షాంశ్చ నాశయిష్యంతి నిర్వ్యథాః।
భవితా సంశయో లోకే జీవితస్య హి దేహినాం ॥ 3-193-57 (23532)
తథా లోభాభిభూతాశ్చ భవిష్యంతి నరా నృప।
బ్రాహ్మణాంశ్చ హనిష్యంతి బ్రాహ్మణస్వోపభోగినః ॥ 3-193-58 (23533)
హాహాకృతా ద్విజాశ్చైవ భయార్తా వృషలార్దితాః।
త్రాతారమలాభంతో వై భ్రమిష్యనతి మహీమిమాం ॥ 3-193-59 (23534)
జీవితాంతకరాః క్రూరా రౌద్రాః ప్రాణివిహింసకాః।
యదా భవిష్యంతి నరాస్తదా సంక్షేప్స్యతే యుగం ॥ 3-193-60 (23535)
ఆశ్రయిష్యంతి చ నదీ పర్వతాన్విషమాణి చ।
ప్రధావమానా విత్రస్తా ద్విజాః కురుకులోద్వహ ॥ 3-193-61 (23536)
దస్యుభిః పీడితా రాజన్కాకా ఇవ ద్విజోత్తమాః।
కురాజభిశ్చ సతతం కరభారప్రపీడితాః ॥ 3-193-62 (23537)
ధైర్యం త్యక్త్వా మహీపాల దారుణే యుగసంక్షయే।
వికర్మాణి కరిష్యంతి శూద్రాణాం పరిచారకాః ॥ 3-193-63 (23538)
శూద్రా ధర్మం ప్రవక్ష్యంతి బ్రాహ్మణాః పర్యుపాసకాః।
శ్రోతారశ్చ భవిష్యంతి ప్రామాణ్యేన వ్యవస్థితాః ॥ 3-193-64 (23539)
విపరీతశ్చ లోకోఽయం భవిష్యత్యధరోత్తరః।
ఏడూకాన్పూజయిష్యంతి వర్జయిష్యంతి దేవతాః।
శూద్రాశ్చ ప్రభవిష్యంతి న ద్విజా యుగసంక్షయే ॥ 3-193-65 (23540)
ఆశ్రమేషుమహర్షీణాం బ్రాహ్మణావసథేషు చ।
దేవస్థానేషు చైత్యేషు నాగానామాలయేషు చ ॥ 3-193-66 (23541)
ఏడూకచిహ్నా పృథివీ న దేవగృహభూషితా।
భవిష్యతి యుగే క్షీణే తద్యుగాంతస్య లక్షణం ॥ 3-193-67 (23542)
దా రౌద్రా ధర్మహీనా మాంసాదాః పానపాస్తథా।
భవిష్యంతి నరా నిత్యం తదా సంక్షేప్స్యతే యుగం ॥ 3-193-68 (23543)
పుష్పం పుష్పే యదా రాజన్ఫలే వా ఫలమాశ్రితం।
ప్రజాస్యతి మహారాజ తదా సంక్షేప్స్యతే యుగం ॥ 3-193-69 (23544)
అకాలవర్షీ పర్జన్యో భవిష్యతి గతే యుగే।
అక్రమేణ మనుష్యాణాం భవిష్యనతి తదా క్రియాః ॥ 3-193-70 (23545)
విరోధమథ యాస్యనతి వృషలా బ్రాహ్మణైః సహ।
మహీ ంలేచ్ఛజనాకీర్ణా భవిష్యతి తతోఽచిరాత్ ॥ 3-193-71 (23546)
కరభారభయాద్విప్రా భజిష్యంతి దిశో దశ।
`అన్యాయవర్తినశ్చాపి భవిష్యనతి నరాధిపాః' ॥ 3-193-72 (23547)
నిర్విశేషా జనపదాస్తథా విష్టికరార్దితాః।
ఆశ్రమానుపలప్స్యంతి ఫలమూలోపజీవినః ॥ 3-193-73 (23548)
ఏవం పర్యాకులే లోకే మర్యాదా న భవిష్యతి।
`బ్రాహ్మణఃక్షత్రియావైశ్యాః పరిత్యక్ష్యంతి సత్క్రియాం'
న స్థాస్యంత్యుపదేశే చ శిష్యా విప్రియకారిణః ॥ 3-193-74 (23549)
ఆచార్యోపనిధిశ్చైవ భర్త్స్యతే తదనంతరం।
అర్థయుక్త్యా ప్రవాత్స్యంతి మిత్రసంబంధిబాంధవాః ॥ 3-193-75 (23550)
అభావః సర్వభూతానాం యుగాంతే సంభవిష్యతి।
దిశః ప్రజ్వలితా సర్వా నక్షత్రాణ్యప్రభాణి చ ॥ 3-193-76 (23551)
ప్రధూపితాని జ్యోతీంషి వాతాః పర్యాకులాస్తథా।
ఉల్కాపాతాశ్చ బహవో మహాభయనిదర్శకాః ॥ 3-193-77 (23552)
షఙ్భిరన్యైశ్చ సహితో భాస్కరః ప్రతపిష్యతి।
తుములాశ్చాపి నిర్హ్రాదా దిగ్దాహాశ్చాపి సర్వశః।
కబంధాంతర్హితో భానురుదయాస్తమనే తదా ॥ 3-193-78 (23553)
అకాలవర్షీ భగవాన్భవిష్యతి సహస్రదృక్।
సస్యాని చ న రోక్ష్యంతి యుగాంతే పర్యుపస్థితే ॥ 3-193-79 (23554)
అభీక్ష్ణం క్రూరవాదిన్యః పరుషా రదితప్రియాః।
భర్తౄణాం వచనే చైవ న స్థాస్యంతి తతః స్త్రియః ॥ 3-193-80 (23555)
పుత్రాశ్చ మాతాపితరౌ హనిష్యంతి యుగక్షయే।
సూదయిష్యంతి చ పతీన్స్త్రియః పుత్రానపాశ్రితాః ॥ 3-193-81 (23556)
అపర్వణి మహారాజ సూర్యం రాహురుపైష్యతి।
యుగాంతే హుతభుక్వాపి సర్వతః ప్రజ్వలిష్యతి ॥ 3-193-82 (23557)
పానీయం భోజనం చాపి యాచమానాస్తదాఽధ్వగాః।
న లప్స్యంతే నివాసం చ నిరస్తాః పథి శేరతే ॥ 3-193-83 (23558)
నిర్ఘాతవాయసా నాగాః శకునాః సమృగద్విజాః।
రూక్షా వాచో విమోక్ష్యంతి యుగాంతే పర్యుపస్థితే ॥ 3-193-84 (23559)
మిత్రసంబంధినశ్చాపి సంత్యక్ష్యనతి నరాస్తదా।
జనం పరిజనం చాపి యాగాంతే పర్యుపస్థితే ॥ 3-193-85 (23560)
అథ దేశాందిశశ్చాపి పత్తనాన్యాపణాని చ।
క్రమశః సంలయిష్యంతి యుగాంతే పర్యుపస్థితే ॥ 3-193-86 (23561)
హా తాత హా సుతేత్యేవం తదా వాచ సుదారుణాః।
విక్రోశమానశ్చాన్యోన్యం జనో గాం పర్యటిష్యతి ॥ 3-193-87 (23562)
`మోవాదినస్తథా శూద్రా బ్రాహ్మణాః ప్రాకృతప్రియాః।
పాషండజనసంకీర్ణా భవిష్యంతి యుగక్షయే' ॥ 3-193-88 (23563)
తతస్తుములసంఘాతే వర్తమానే యుగక్షయే।
ద్విజాతిపూర్వకో లోకః క్రమేణ ప్రభవిష్యతి ॥ 3-193-89 (23564)
తతః కాలాంతరేఽన్యస్మిన్పునర్లోకవివృద్ధయే।
భవిష్యతి పునర్దైవమనుకూలం యదృచ్ఛయా ॥ 3-193-90 (23565)
యదా సూర్యశ్చ చంద్రశ్చ తథా తిష్యబృహస్పతీ।
ఏకరాశౌ సమేష్యంతి ప్రపత్స్యతి తదా కృతం ॥ 3-193-91 (23566)
కాలవర్షీ చ పర్జన్యో నక్షత్రాణి శుభాని చ।
ప్రదక్షిణా గ్రహాశ్చాపి భవిష్యంత్యనులోమగాః।
క్షేమం సుభిక్షమారోగ్యం భవిష్యతి నిరామయం ॥ 3-193-92 (23567)
కల్కీ విష్ణుయశా నామ ద్విజః కాలప్రచోదితః।
ఉత్పత్స్యతే మహావీర్యో మహాబుద్ధిపరాక్రమః ॥ 3-193-93 (23568)
సంభూతః సంభలగ్రామే బ్రాహ్మణావసథే శుభే।
`మహాత్మా వృత్తసంపన్నః ప్రజానాం హితకృన్నృప' ॥ 3-193-94 (23569)
మనసా తస్య సర్వాణి వాహనాన్యాయుధాని చ।
ఉపస్తాస్యంతి యోధాశ్చ శస్త్రాణి కవచాని చ ॥ 3-193-95 (23570)
స ధర్మవిజయీ రాజా చక్రవర్తీ భవిష్యతి।
సచేమం సంకులం లోకం ప్రసాదముపనేష్యతి ॥ 3-193-96 (23571)
ఉత్థితో బ్రాహ్మణో దీప్తః క్షయాంతకృదుదారధీః।
సంక్షేపకో హి సర్వస్య యుగస్య పరివర్తకః ॥ 3-193-97 (23572)
స సర్వత్ర గతాన్క్షుద్రాన్బ్రాహ్మణైః పరివారితః।
ఉత్సాదయిష్యతి తదా సర్వంలేచ్ఛగణాంద్విజః ॥ 3-193-98 (23573)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి మార్కండేయసమాస్యాపర్వణి త్రినవత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-193-3 శేషం జగద్భవిష్యతి ఉత్కర్షం ప్రాప్స్యతి ॥ 3-193-5 కాష్ఠాం అవధిం। కృతంకృతయుగం ॥ 3-193-8 కలుషం కలిం ॥ 3-193-9 నిర్వ్యాజశ్ఛద్మహీనః। ఉపాధివర్జితః లోభాదిహీనః। వృషఇవ చతుష్పాత్ ॥ 3-193-10 అర్ధేనాధర్మేణ ॥ 3-193-14 ధర్మవైతంసికాః ధర్మజాలికాః ధర్మజాలం విస్తార్య లోకాన్వంచయంతీత్యర్థః ॥ 3-193-18 అంత్యా ఇతి। చాండాలాః క్షత్రియాదికర్మ క్షత్రియాదయశ్చాండాలకర్మ కరిష్యంతీత్య్రథః ॥ 3-193-19 శాణీ శణసూతర్జా ప్రవరాశాటీతి ఖ. పాఠః ॥ 3-193-26 నింనేషు హీనేషు కర్మసు ॥ 3-193-32 పాపాచారపరిగ్రహా ఇతి ధ. పాఠః ॥ 3-193-37 పరార్థాన్పరధనాని ॥ 3-193-38 హస్తో హస్తం పరిముషేద్ధస్తవదేకోదరజోపి భ్రాతా భ్రాతరం వంచయేదేవ ॥ 3-193-41 ఏకాహార్యం యుగం సర్వమితి ఝ. పాఠః। ఏకహార్యం ఏకవిధమేవ మాంసశాకాదికమాహారమర్హతీతి తథా। భక్ష్యాభక్ష్యవిభాగో నాస్తీత్యర్థః ॥ 3-193-42 ఏకవర్ణః వర్ణవిభాగనాశనాత్ ॥ 3-193-43 న రక్షతి పితా పుత్రమితి ధ. పాఠః ॥ 3-193-45 ఖైరాచారశ్చేతి ఝ. పాఠః ॥ 3-193-49 ప్రజాస్యంతి ప్రజాః జనయిష్యంతి ॥ 3-193-55 జ్ఞానాని జ్ఞేయస్వరూపాణి ॥ 3-193-56 శ్చాన్యోన్యమభిశంకితా ఇతి ధ. పాఠః ॥ 3-193-57 సంక్షయో లోక ఇజి ధ. పాఠః ॥ 3-193-59 వృషలార్దితాః శూద్రపీడితాః ॥ 3-193-60 సంక్షేప్స్యతే నాశం గమిష్యతి ॥ 3-193-62 కాకా ఇవ సర్వతః శంకినః నీచవృత్త్యుపజీవినో వా ॥ 3-193-65 ఏడూకాన్ అస్థ్యంకితనాని కుడ్యాని। జాలూకాన్పూజయిష్యంతీతి క. ధ. పాఠః ॥ 3-193-73 నిర్విశేషాః తుల్యాచారవేషాః। విష్టికరాః మృతిమదత్త్వాకారయంతి తే ॥ 3-193-75 ఆచార్యోపి అపనిధిః నిర్ధనః భర్త్స్యతే ధికూక్రితే। అర్థయుక్త్యా ధనయోగేన నతు స్నేహేన ధర్మేణ వా ॥ 3-193-78 కబంధాంతర్హితః రాహ్వంతర్హితః ॥ 3-193-91 యదేతి। గురుసూర్యచంద్రాః యదా యుగపత్పుష్యక్షత్రమేష్యంతి తదా కృతయుగప్రవృత్తిరితిత్యర్తః ॥ 3-193-94 సభూతః శంబలగ్నామే ఇతి ధ. పాఠః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 194
॥ శ్రీః ॥
3.194. అధ్యాయః 194
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
మార్కండేయేన యుధిష్ఠిరప్రతి కృతయుగవృత్తాంతకథనపూర్వకం ధర్మాచరణచోదనా ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-194-0 (23574)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-194-0x (2397)
తతశ్చోరక్షయంకృత్వాద్విజేభ్యః పృథివీమిమాం।
వాజిమేధే మహాయజ్ఞే విధివత్కల్పయిష్యతి ॥ 3-194-1 (23575)
స్థాపయిత్వా చ మర్యాదాః స్వయంభువిహితాః శుభాః।
పునః పుణ్యయశఃకర్మ జరయా సంశ్రయిష్యతి ॥ 3-194-2 (23576)
తచ్ఛీలమనువర్స్యంతి మనుష్యా లోకవాసినః।
విప్రైశ్చోరక్షయే చైవ కృతేక్షేమం భవిష్యతి ॥ 3-194-3 (23577)
కృష్ణాజినాని శక్తీశ్చ త్రిశూలాన్యాయుధాని చ।
స్థాపయంద్విజశార్దూలో దేశేషు విజితేషు చ ॥ 3-194-4 (23578)
సంస్తూయమానో విప్రేంద్రైర్మానయానో ద్విజోత్తమాన్।
కల్కీచరిష్యతి మహీం సదా దస్యువధే రతః ॥ 3-194-5 (23579)
హా మాతస్తాత పుత్రేతి తాస్తా వాచః సుదారుణాః।
విక్రోశమానాన్సుభృశం దస్యూననేష్యతి సంక్షయం ॥ 3-194-6 (23580)
తతోఽధఱ్మవినాశో వై ధర్మవృద్ధిశ్చ భారత।
భవిష్యతి కృతేప్రాప్తే క్రియావాంశ్చ జనస్తథా ॥ 3-194-7 (23581)
ఆరామాశ్చైవ చైత్యాశ్చ తటాకావసథాస్తథా।
పుష్కరిణ్యశ్చ వివిధా దేవతాయతనాని చ ॥ 3-194-8 (23582)
యజ్ఞక్రియాశ్చ వివిధా భవిష్యంతి కృతే యుగే।
బ్రాహ్మణాః సాధవశ్చైవ మునయశ్చ తపస్వినః ॥ 3-194-9 (23583)
ఆశ్రమా హతపాషండాః స్థితాః సత్యే జనాస్తదా।
జాయంతి సర్వభూతాని శుధ్యమానాని చైవ హి ॥ 3-194-10 (23584)
సర్వేష్వృతుషు రాజేంద్ర సర్వం సస్యం భవిష్యతి।
నరా దానేషు నిరతా వ్రతేషు నియమేషు చ ॥ 3-194-11 (23585)
జపయజ్ఞపరా విప్రా ధర్మకామా ముదా యుతాః।
పాలయిష్యంతి రాజానో ధర్మేణేమాం వసుంధరాం ॥ 3-194-12 (23586)
వ్యవహారరతా వైశ్యా భవిష్యంతి కృతే యుగే।
షట్కర్మనిరతా విప్రాః క్షత్రియా రక్షణే రతాః ॥ 3-194-13 (23587)
శుశ్రూషాయాం రతాః శూద్రాస్తథా వర్ణత్రయస్య చ।
ఏష ధర్మః కృతయుగే త్రేతాయాం ద్వాపరే తథా ॥ 3-194-14 (23588)
పశ్చిమే యుగకాలే చ యః స తే సంప్రకీర్తితః।
సర్వలోకస్ విదితా యుగసహ్ఖ్యా చ పాండవ ॥ 3-194-15 (23589)
ఏతత్తే సర్వమాఖ్యాతమతీతానాగతం మయా।
వాయుప్రోక్తమనుస్మృత్యపురాణమృషిసంస్తుతం ॥ 3-194-16 (23590)
ఏవం సంసారమార్గా మే బహుశశ్చిరజీవినః।
దృష్టాశ్చైవానుభూతాశ్చ కిం భూయః శ్రోతుమిచ్ఛసి ॥ 3-194-17 (23591)
ఇదం చైవాపరం భూయః సహ భ్రాతృభిరచ్యుత।
ధర్మసంశయమోక్షార్థం నిబోధ వచనం మమ ॥ 3-194-18 (23592)
న తేఽన్యథాఽత్ర విజ్ఞేయో ధర్మో ధర్మభృతాంవర।
ధర్మాత్మా హి సుఖం రాజన్ప్రేత్య చేహ చ నందతి ॥ 3-194-19 (23593)
న బ్రాహ్మణే పరిభవః కర్తవ్యస్తే కదాచన।
బ్రాహ్మణః కుపితోఽహన్యాదపి లోకాన్ప్రతిజ్ఞయా ॥ 3-194-20 (23594)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-194-21x (2398)
మార్కండేయవచః శ్రుత్వా కురూణాం ప్రవరో నృపః।
ఉవాచ వచనం ధీమాన్పరమం పరమద్యుతిః ॥ 3-194-21 (23595)
`ఏతచ్ఛ్రుత్వా మయా కిం స్యాత్కర్తవ్యం మునిసత్తమ।
కథం చాయం జితోలోకో రక్షితవ్యో భవిష్యతి' ॥ 3-194-22 (23596)
కస్మింధర్మే మయా స్థేయం ప్రజాః సంరక్షతా మునే।
కథంచ వర్తమానో వై న చ్యవేయం స్వధర్మతః ॥ 3-194-23 (23597)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-194-24x (2399)
దయావాన్సర్వబూతేషు హితో రక్తోఽనసూయకః।
ఉపత్యానామివ స్నేహాత్ప్రజానాం రక్షణే రతః ॥ 3-194-24 (23598)
చర ధర్మం త్యజాధర్మం పితౄన్పూర్వాననుస్మర।
ప్రమాదాద్యత్కృతం తేఽభూత్సంయగ్జ్ఞానేన తజ్జయ ॥ 3-194-25 (23599)
అలం తే మానమాశ్రిత్య సతతం ప్రియవాగ్భవ।
విజిత్య పృథివీం సర్వాం మోదమానః సుఖీ భవ ॥ 3-194-26 (23600)
ఏష భూతో భవిష్యశ్చ ధర్మస్తే సముదీరితః।
న తేఽస్త్యవిదితం కించిదతీతానాగతం భువి ॥ 3-194-27 (23601)
తస్మాదిమం పరిక్లేశం త్వం తాత హృది మా కృథాః।
ప్రాజ్ఞాస్తాత న ముహ్యంతి కాలేనాపి ప్రపీడితాః ॥ 3-194-28 (23602)
ఏష కాలో మహాబాహో అపి సర్వదిబౌకసాం।
ముహ్యంతి హి ప్రజాస్తాత కాలేనాపి ప్రచోదితాః ॥ 3-194-29 (23603)
మా చ తేఽత్ర విశంకా భూద్యన్మయోక్తం తవానఘ।
అతిశంక్య వచో హ్యేతద్ధర్మలోపో భవేత్తవ ॥ 3-194-30 (23604)
జాతోసి ప్రథితే వంశే కురూణాం భరతర్షభ।
కర్మణా మనసా వాచా సర్వమేతత్సమాచర ॥ 3-194-31 (23605)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-194-32x (2400)
యత్త్వయోక్తం ద్విజశ్రేష్ఠ వాక్యం శ్రుతిమనోహరం।
తథా కరిష్యే యత్నేన భవతః శాసనం విభో ॥ 3-194-32 (23606)
న మే లోభోస్తి విప్రేంద్రన భయం న చ మత్సరః।
కరిష్యామి హి తత్సర్వముక్తం యత్తే మయి ప్రభో ॥ 3-194-33 (23607)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-194-34x (2401)
శ్రుత్వా తు వచనం తస్య పాండవస్య యశస్వినః।
సంహృష్టః పాండవా రాజన్సహితా శార్ంగధన్వనా ॥ 3-194-34 (23608)
విప్ర్రషభాశ్చ తే సర్వే యే తత్రాసన్సమాగతాః।
తథా కథాం శుభాం శ్రుత్వా రమార్కండేయస్య ధమతః।
విస్మితా సమపద్యంత పురాణస్ నివేదనాత్ ॥ 3-194-35 (23609)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి మార్కండేయసమాస్యాపర్వణి చతుర్నవత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 194 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-194-1 కల్పయిష్తి దాస్యతి ॥ 3-194-2 వనం పుణ్యయశః కర్మారమణీయం ప్రవేక్ష్యతి. ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 3-194-3 విప్రైర్హేతుభిః కృతేయుగే ॥ 3-194-4 కృష్ణాజినాని బ్రహ్మచారిపరిధేయాని। తేన సర్వాణి బ్రాహ్మణకర్మాణి లక్ష్యంతి. శక్తీరిత్యాదినా రాజధర్మాః। స్థాపయాన్ బ్రహ్మక్షత్రయోర్ధర్మవ్యవస్థాంచక్రే ఇతిభావః ॥ 3-194-10 ప్రయంతి సర్వబీజాని రోప్యమాణాని చైవ హేతి ఝ. పాఠః। తత్ర ప్రయంతి నశ్యంతి బీజాని సంస్కారాః రోప్యమాణాని క్రియమాణైః కర్మభిర్దృఢం సంపాద్యమానాన్యపి జ్ఞానబలాన్నశ్యంతీత్యర్థ ॥ 3-194-25 సంయగ్దానేన ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 3-194-34 తస్య మార్కండేయస్ ధీమత ఇతి ఝ. పాఠః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 195
॥ శ్రీః ॥
3.195. అధ్యాయః 195
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
మార్కండేయేన యుధిష్ఠిరంప్రతి బ్రాహ్మణమాహాత్ంయప్రతిపాదకమండూకోపాఖ్యానకథనారంభః ॥ 1 ॥ ఇక్ష్వాకువంశజేన పరీక్షిన్నామకేన రాజ్ఞా మృగయార్థం వనం ప్రవిష్టేన ఉదకాదర్శనరూపసమయకరణేన మండూకకన్యాయాః పరిణయః ॥ 2 ॥ రాజ్ఞా సమయాతిలంఘనే తథా జలే నిమజ్జనం ॥ 3 ॥ తదన్వేషణాయ రాజ్ఞా మండూకహననే తాపసరూపిణా మండూకరాజేన తననివారణఏన తస్యాః స్వపుత్రీత్వకథనాదిపూర్వకం పునస్తస్మై తస్యాః ప్రదానం ॥ 4 ॥ మార్కండేయేన మండూకపున్యాః పుత్రయోః శలదలయోర్వృత్తకథనపూర్వకం వామదేవమునిమాహాత్ంయకథనం ॥ 5 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-195-0 (23610)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-195-0x (2402)
భూయ ఏవ బ్రాహ్మణమాహాత్ంయం వక్తుమర్హసీత్యబ్రవీత్పాండవేయో మార్కండేయం ॥ 3-195-1 (23611)
అథాచష్ట మార్కండేయోఽపూర్వమిదం శ్రూయతాం బ్రాహ్మణానాం చరితం ॥ 3-195-2 (23612)
అయోధ్యాయామిక్ష్వాకుకులోద్వహః పార్థివః పరీక్షిన్నామ మృగయామగమత్ ॥ 3-195-3 (23613)
స ఏకోఽశ్వేన మృగమన్వసరత్ మృగో దూరమపాహరత్ ॥ 3-195-4 (23614)
అధ్వని జాతశ్రమః క్షుత్తృష్ణాభిభూతశ్చైకస్మిందేశే నీలం గహనం వనషండమపశ్యత్ ॥ 3-195-5 (23615)
తస్యావిశేషతో వనషండస్య మధ్యేఽతీవ రమణీయం సరో దృష్ట్వా సాశ్వ ఏవ వ్యగాహత ॥ 3-195-6 (23616)
అథాశ్వస్తః స బిసమృణాలమశ్వాయాగ్రతో నిక్షిప్య పుష్కరిణీతీరే సంవివేశ తతః శయానో మధురంగీతమశృణోత్ ॥ 3-195-7 (23617)
స శ్రుత్వాఽచింతయన్నేహ మనుష్యగతిం పశ్యామి కస్య స్వల్వయం గీతంశబ్ద ఇతి ॥ 3-195-8 (23618)
అథాపశ్యత్కన్యాం పరమరూపదర్శనీయాం పుష్పాణ్యవచిన్వతీం గాయంతీం చ అథ సా రాజ్ఞః సమీపే పర్యక్రామత్ ॥ 3-195-9 (23619)
తామబ్రవీద్రాజా కస్యాసి భద్రే కా వా త్వమితి సా ప్రత్యువాచ కన్యాఽస్మీతి తాం రాజోవాచార్థీ త్వయాఽహమితి ॥ 3-195-10 (23620)
అథోవాచ కన్యా సమయేనాహం శక్యా త్వయా లబ్ధుం నాన్యథేతి రాజా తాం సమయమపృచ్ఛత్ మండూకరాజస్య కః సమయ ఇతి తతః కన్యేదమువాచ నోదకం మే దర్శయితవ్యమితి ॥ 3-195-11 (23621)
స రాజా తాం బాఢమిత్యుక్త్వా తాం సమాగంయ తయాసహ తత్ర తస్థౌ ॥ 3-195-12 (23622)
తతస్తత్రైవాసీనే రాజని సా సేనాఽన్వగచ్ఛత్ ॥ 3-195-13 (23623)
పదేనానుపదం దృష్ట్వా రాజానం పరివార్యాతిష్ఠత అథ పర్యాశ్వస్తశ్చ రాజా తయైవ సహ శివికయా ప్రాయాదవిషాదః స్వనగరమనుప్రాప్య రహసి తయా రమమాణో న కాంశ్చిదపశ్యత్ ॥ 3-195-14 (23624)
అథ ప్రధానామాత్యోఽభ్యాశచరాస్తస్య స్త్రియోఽపృచ్ఛత్ ॥ 3-195-15 (23625)
కిమత్ర ప్రయోజనం వర్తతే ఇత్యథాబ్రువంస్తాః స్త్రియః ॥ 3-195-16 (23626)
అపూర్వమివ పశ్యామ ఉదకం నాత్ర నీయత ఇత్యథామాత్యోఽనుదకం వనం కారయిత్వోదారవృక్షం బహుపుష్పఫలమూలం తస్య మధ్యే ముక్తాజాలమయీం పార్శ్వే వాపీం గూఢాం సుధోపలిప్తాం స రహస్యుపగంయ రాజానమబ్రవీత్ ॥ 3-195-17 (23627)
వనమిదముదారమనుదకం సాధ్వత్ర సహైతయా గంయతామితి ॥ 3-195-18 (23628)
స తస్య వచనాత్తయైవ సహ దేవ్యా తద్వనం ప్రావిశత్స కదాచిత్తస్మిన్కాననే రంయే తయైవ స వ్యవాహరదథక్షుత్తృష్ణార్దితః శ్రాంతోఽతిముక్తాగారమపశ్యత్ ॥ 3-195-19 (23629)
తత్ప్రవిశ్యరాజా సహ ప్రియయా సుసంస్కృతాం విమలాం సలిలపూర్ణాం వాపీమపశ్త్ ॥ 3-195-20 (23630)
దృష్ట్వైవ చ తాం తస్యాశ్చ తీరే సహైవ తయా దేవ్యాఽవాతిష్ఠత్ ॥ 3-195-21 (23631)
అథ తా దేవీం స రాజాఽబ్రవీత్సాధ్వవతర వాపీసలిలమితి సా తద్వచ శ్రుత్వాఽవతీర్య వాపీం న్యమజ్జన్న పునరుదకాదుదమజ్జత్ ॥ 3-195-22 (23632)
తాం స మృగయమాణో రాజా నాపశ్యద్వాపీమథ నిఃస్రావ్య మండూకం శ్వభ్రముఖే దృష్ట్వా క్రుద్ధ ఆజ్ఞాపయామాస స రాజా ॥ 3-195-23 (23633)
సర్వమండూకవధః క్రియతామితి యోమయాఽర్థీ స మాం మృతమండూకోపాయనమాదాయోపతిష్ఠేదితి ॥ 3-195-24 (23634)
అథ మండూకవధే ఘోరే క్రియమాణే దిక్షు సర్వాసు రమండూకాన్భయమావివేశ తే భీతా మండూకరాజ్ఞే యథావృత్తం న్యవేదయన్ ॥ 3-195-25 (23635)
తతో మండూకరాట్ తాపసవేషధారీ రాజానమభ్యగచ్ఛదుపేత్య చైనమువాచ ॥ 3-195-26 (23636)
మా రాజన్క్రోధవశం గమః ప్రసాదం కురు నార్హసి మండూకానామనపరాధినాం వధం కర్తుమితి శ్లోకౌ చాత్ర భవతః ॥ 3-195-27 (23637)
మా మండూకాంజిఘాంసీస్త్వం కోపం సంధారయాచ్యుత। ప్రక్షిపంతి వధాద్భేకా జనానాం పరిజానతాం ॥ 3-195-28 (23638)
ప్రతిజానీహి నైతాంస్త్వం ప్రాప్య క్రోధం విమోక్ష్యసే। అలం కృత్వా తవాధర్మం మండూకైః కిం హతైర్హి తే ॥ 3-195-29 (23639)
తమేవంవాదినమిష్టజనవియోగశోకపరీతాత్మా రాజాఽథోవాచ ॥ 3-195-30 (23640)
న హి క్షంయతే తన్మయా హనిష్యాంయేతానేతైర్దురాత్మభిః ప్రియా మే భక్షితా సర్వథైవ మే వధ్యా మండూకా నార్హసి విద్వన్మాముపరోద్ధుమితి ॥ 3-195-31 (23641)
స తద్వాక్యముపలభ్యవ్యథితేంద్రియమనాః ప్రోవాచ ప్రసీద రాజన్నహమాయుర్నామ మండూకరాజో మమ సా దుహితా సుశోభనా నామ తస్యా హి దౌఃశీల్యమేతద్బహవస్తయా రాజానో విప్రలబ్ధపూర్వా ఇతి ॥ 3-195-32 (23642)
తమబ్రవీద్రాజా యా సా తవ రదుహితా తయా సమర్థీ సా మే దీయతామితి ॥ 3-195-33 (23643)
అథైనాం రాజ్ఞే పితాఽదాదబ్రవీచ్చైనామేనం రాజానం శుశ్రూషస్వేతి ॥ 3-195-34 (23644)
స ఏవముక్త్వా దుహితరం క్రుద్ధః శశాప యస్మాత్త్వయా రాజానో విప్రలబ్ధా బహవస్తస్మాదబ్రహ్మణ్యాని తవాపత్యాని భవిష్యంత్యానృతికత్వాత్తవేతి ॥ 3-195-35 (23645)
స చ రాజా తాముపలభ్య తస్యాం సురతగుణనిబద్ధహృదయో లోకత్రయైశ్వర్యమివోపలభ్య హర్షబాష్పసందిగ్ధయా వాచా ప్రణిపత్యాభిపూజ్య మండూకరాజమబ్రవీదనుగృహీతోస్మీతి ॥ 3-195-36 (23646)
స చ మండూకరాజో దుహితరమనుజ్ఞాప్య యథాగతమగచ్ఛత్ ॥ 3-195-37 (23647)
అథ కస్యచిత్కాలస్య తస్యాం కుమారాస్త్రయస్తస్య రాజ్ఞః సంబభూవుః శలో దలో బలశ్చేతి తతస్తేషాం జ్యేష్ఠం శలం సమయే పితా రాజ్యేఽభిషిచ్య తపసి ధృతాత్మా వనం జగామ ॥ 3-195-38 (23648)
అథ కదాచిచ్ఛలో మృగయామనుచరన్మృగమాసాద్య రథేనాన్వధావత్ ॥ 3-195-39 (23649)
సూతం చోవాచ శీఘ్రం మాం వాహయస్వేతి స తథోక్త సూతో రాజానమబ్రవీత్ ॥ 3-195-40 (23650)
న క్రియతామనుబంధో నైష శక్యస్త్వయా మృగోఽయం గ్రహీతుం యద్యపి తే రథే యుక్తౌ వాంయౌ స్యాతామితి తతోఽబ్రవీద్రాజా సూతమాచక్ష్వ మే వాభ్యౌ వాజినౌ త్వా పృచ్ఛామీతి ॥ స ఏవముక్తో రాజభయభీతః సూతో వామదేవశాపభయభీతశ్చాస్యోపాచఖ్యౌ ॥ వామదేవస్యాశ్వౌ వాంయౌ మనోజవావితి ॥ 3-195-41 (23651)
అథైనమేవం బ్రువాణమబ్రవీద్రాజా వామదేవాశ్రమం ప్రయాదహీతి స గత్వా వామదేవాశ్రమం తమృషిమబ్రవీత్ ॥ 3-195-42 (23652)
భగవన్మృగో మే విద్ధః పలాయతే సంభావయితుమర్హసి వాంయౌ దాతుమితి తమబ్రవీదృషిర్దదాని తే వాంయౌ కృతకార్యేణ భవతా మమైవ వాంయౌ నిర్యాతయితవ్యౌ క్షిప్రమితి స చ తావశ్వౌ ప్రతిగృహ్యానుజ్ఞాప్య ఋషిం ప్రాయాద్వాజియుక్తేన రథేన మృగం ప్రతి గచ్ఛంశ్చాబ్రవీత్సూతమశ్వరత్నద్వయమావయోర్యోగ్యం నైతౌ ప్రతిదేయౌ వామదేవాయేత్యుక్త్వా మృగమవాప్య స్వనగరమేత్యాశ్వావంతఃపురేఽస్థాపయత్ ॥ 3-195-43 (23653)
అథర్షిశ్చింతయామాస తరుణో రాజపుత్రః కల్యాణం పత్రమాసాద్య రమతే న మే వాంయౌ ప్రతినిర్యాతయత్యహో కష్టమితి ॥ 3-195-44 (23654)
స మనసా విచింత్య మాసి పూర్ణే శిష్యమబ్రవీత్ ॥ 3-195-45 (23655)
గచ్ఛాత్రేయ రాజానం బ్రూహి యది పర్యాప్తం నిర్యాతయోగాధ్యాయవాంయావితి స గత్వైవం తం రాజానమబ్రవీత్తరాజా ప్రత్యువాచ రాజ్ఞామేతద్వాహనమనర్హా బ్రాహ్మణా రత్నానామేవంవిధానాం న కించిత్ బ్రాహ్మణానామశ్వైః కార్యం సాధు గంయతామితి ॥ 3-195-46 (23656)
స గత్వైతదుపాధ్యాయాయాచష్ట తచ్ఛ్రుత్వా వచనమప్రియం వామదేవః క్రోధపరీతాత్మా స్వయమేవ రాజానమభిగంయాశ్వార్థమచోదయన్న చాదదద్రాజా ॥ 3-195-47 (23657)
వామదేవ ఉవాచ। 3-195-48x (2403)
ప్రపచ్ఛ వాంయౌ మమ పార్థివ త్వం
కృతం హి తే కార్యమాభ్యామశక్యం।
మా త్వా వధీద్వరుణో ఘోరపాశై-
ర్బ్రహ్మక్షత్రస్యాంతరే వర్తమానః ॥ 3-195-48 (23658)
రాజోవాచ। 3-195-49x (2404)
అనడ్వాహౌ సువ్రతౌ సాధు దాంతా-
వేతద్విప్రాణాం వాహనం వామదేవ।
తాభ్యాం యాహి త్వం యత్ర కామో మహర్షే-
చ్ఛందాంసి వై త్వాదృశం సంవహంతి ॥ 3-195-49 (23659)
వామదవే ఉవాచ। 3-195-50x (2405)
ఛందాంసి వై మాదృశం సంవహంతి
లోకేఽముష్మిన్పార్థివ యాని సంతి।
అస్మిస్తు లోకే మమ యానమేత-
దస్మద్విధానామపరేషాం చ రాజన్ ॥ 3-195-50 (23660)
రాజోవాచ। 3-195-51x (2406)
చత్వారస్త్వాం వా గర్దభాః సంవహంతు
శ్రేష్ఠాశ్వతర్యో హరయో వాతరంహాః।
తైస్త్వం యాహి రక్షత్రియస్యైష వాహో
మమైవ వాంయౌ న తవైతౌ హి విద్ధి ॥ 3-195-51 (23661)
వామదేవ ఉవాచ। 3-195-52x (2407)
ఘోరం వ్రతం బ్రాహ్మణస్యైతదాహు-
రేతద్రాజన్యదిహాజీవమానః।
అయస్మయా ఘోరరూపా మహాంత-
శ్చత్వారో వా యాతుధానాః సురౌద్రాః।
మయా ప్రయుక్తాస్త్వద్వధమీప్సమానా
వహంతు త్వాం శితశూలాశ్చతుర్ధా ॥ 3-195-52 (23662)
రాజోవాచ। 3-195-53x (2408)
యే త్వాం విదుర్బ్రాహ్మణం వామదేవ
వాచా హంతుం మనసా కర్మణా వా।
తే త్వాం సశిష్యమిహ పాతయంతు
మద్వాక్యనున్నాః శితశూలాసిహస్తాః ॥ 3-195-53 (23663)
[వామదేవ ఉవాచ। 3-195-54x (2409)
మమైతౌ వాంయౌ ప్రతిగృహ్య రాజన్
పునర్దదానీతి ప్రపద్య మే త్వం।
ప్రయచ్ఛ శీఘ్రం మమ వాంయౌ త్వమశ్వౌ
యద్యాత్మానం జీవితుం తే క్షమం స్యాత్ ॥ 3-195-54 (23664)
రాజోవాచ। 3-195-55x (2410)
న బ్రాహ్మణేభ్యో మృగయా ప్రసూతా
న త్వాఽనుశాస్ంయద్యప్రభృతి హ్యసత్యం।
తవైవాజ్ఞాం సంప్రణిధాయ సర్వాం
తథా బ్రహ్మన్పుణ్యలోకం లభేయం ॥] 3-195-55 (23665)
వామదేవ ఉవాచ। 3-195-56x (2411)
నానుయోగా బ్రాహ్మణానాం భవంతి
వాచా రాజన్మనసా కర్మణా వా।
యస్త్వేవం బ్రహ్మ తపసాఽన్వేతి విద్వాం-
స్తేన శ్రేష్ఠో భవతి హి జీవమానః ॥ 3-195-56 (23666)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-195-57x (2412)
ఏవముక్తే వామదేవేన రాజన్
సముత్తస్థూ రాక్షసా ఘోరరూపాః।
తైః శూలహస్తైర్వధ్యమానః స రాజా
ప్రోవాచేదం వాక్యముచ్చైస్తదానీం ॥ 3-195-57 (23667)
ఇక్ష్వాకవో వా యది మాం త్యజేయు-
ర్యే తే విధేయా భువి చాన్యే మహీపాః।
నోత్స్రక్ష్యేఽహం వామదేవస్ వాంయౌ
నైవంవిధా ధర్మశీలా భవంతి ॥ 3-195-58 (23668)
ఏవం బ్రువన్నేవ స యాతుధానై-
ర్హతో జగామాశు మహీం క్షితీశః।
తతో విదిత్వా నృపతిం నిపాతిత-
మిక్ష్వాకవో వై దలమభ్యషించన్ ॥ 3-195-59 (23669)
రాజ్యే తదా తత్ర గత్వా స విప్రః
ప్రోవాచేదం వచనం వామదేవః।
దలం రాజానం బ్రాహ్మణానాం హి దేయ-
మేవం రాజన్సర్వధర్మేషు దృష్టం ॥ 3-195-60 (23670)
బిభేషి చేత్త్వమధర్మాన్నరేంద్ర
ప్రయచ్ఛ మే శీఘ్రమేవాద్య వాంయౌ।
ఏతచ్ఛ్రుత్వా వామదేవస్ వాక్యం
స పార్థివః సూతమువాచ రోషాత్ ॥ 3-195-61 (23671)
ఏకం హి మే సాయకం చిత్రరూపం
దుగ్ధం విషేణాహరసంగృహీతం।
యేన విద్ధో వామదేవః శయీత
సందశ్యమానః శ్వభిరార్తరూపః ॥ 3-195-62 (23672)
వామదేవ ఉవాచ। 3-195-63x (2413)
జానామి పుత్రం దశవర్షం తవాహం
జాతం మహిష్యాం శ్యేనజితం నరేంద్ర।
ఏతం జహి త్వం మద్వచనాత్ప్రణున్న-
స్తూర్ణం ప్రియం సాయకైర్ఘోరరూపైః ॥ 3-195-63 (23673)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-195-64x (2414)
ఏవముక్తో వామదేవేన రాజన్న-
ంతఃపురే రాజపుత్రం జఘాన।
స సాయకస్తిగ్మతేజా విసృష్టః
శ్రుత్వా దలస్తత్ర వాక్యం బభాషే ॥ 3-195-64 (23674)
ఇక్ష్వాకవో హంత చరామి వః ప్రియం
నిహన్మీమం విప్రమద్య ప్రమథ్య।
ఆనీయతామపరస్తిగ్మతేజాః
పశ్యధ్వం మే వీర్యమద్య క్షితీశాః ॥ 3-195-65 (23675)
వామదేవ ఉవాచ। 3-195-66x (2415)
యత్త్వమేనం సాయకం ఘోరరూపం
విషేణ దిగ్ధం మమ సందధాసి।
న త్వేతం త్వం శరవర్షం విమోక్తుం
సంధాతుం వా శక్ష్యసే మానవేంద్ర ॥ 3-195-66 (23676)
రాజోవాచ। 3-195-67x (2416)
ఇక్ష్వాకవః పశ్త మాం గృహీతం
న వై శక్నోంయేష శరం విమోక్తుం
న చాస్య కర్తుం నాశమభ్యుత్సహామి
ఆయుష్మాన్వై జీవతు వామదేవః ॥ 3-195-67 (23677)
వైమదేవ ఉవాచ। 3-195-68x (2417)
సంస్పృశ్యైనాం మహీషీం సాయకేన
తతస్తస్మాదేనసో మోక్ష్యసే త్వం।
తతస్తథా కృతవాన్పార్థివస్తు
తతో మునిం రాజపుత్రీ బభాషే ॥ 3-195-68 (23678)
యథా యుక్తా వామదేవాహమేనం
దినేదినే సందిశంతీ నృశంసం।
బ్రాహ్మణేభ్యో మృగయతీ సూనృతాని
తథా బ్రహ్మన్పుణ్యలోకం లభేయం ॥ 3-195-69 (23679)
వామదేవ ఉవాచ। 3-195-70x (2418)
త్వయా త్రాతం రాజకులం శుభేక్షణే
వరం వృణీష్వాప్రతిమం దదాని తే।
ప్రశాధీమం స్వజనం రాజపుత్రి
ఇక్ష్వాకురాజ్యం సుమహచ్చాప్యనింద్యే ॥ 3-195-70 (23680)
రాజపుత్ర్యువాచ। 3-195-71x (2419)
వరం వృణే భగవంస్త్వేవమేష
విముచ్యతాం కిల్విషాదద్య భర్తా।
శివేన జీవామి సపుత్రబాంధవం
వరో వృతో హ్యేష మయా ద్విజాగ్ర్య ॥ 3-195-71 (23681)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-195-72x (2420)
శ్రుత్వా వచ స మునీ రాజపుత్ర్యా-
స్తథాఽస్త్వితి ప్రాహ కురుప్రవీర।
తతః స రాజా ముదితో బభూవ
వాంయౌ చాస్మై ప్రదదౌ సంప్రణంయ ॥ 3-195-72 (23682)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి మార్కండేయసమాస్యాపర్వణి పంచనవత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 195 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-195-7 ఆశ్వస్త ఇతి ఛేదః ॥ 3-195-16 ప్రయోజనం కర్తవ్యం ॥ 3-195-19 అతిముక్తాగారం వాసంతీగృహం ॥ 3-195-28 ప్రక్షీయతే ధనోద్రేకో జనానామవిజానతాం ఇతి ఝ. పాఠః। ధనోద్రేకః శ్రీతపసోరుత్కర్షః ॥ 3-195-29 ప్తిజానీహి నిశ్చయం కురు। ప్రాప్య ప్రాపయ్య మృత్యుం। క్రోధం స్త్రీశోకజం। అలం కృత్వా మా కరు ॥ 3-195-35 బ్రహ్మణ్యం బ్రాహ్మణహితం తేన రహితాని అబ్రహ్మణ్యాని ॥ 3-195-41 వాంయౌ వామదేవీయౌ రథే యుక్తౌ అశ్వౌ అశ్వతరౌ ॥ 3-195-44 పత్రం వాహనం ॥ 3-195-48 అంతరే భేదే ॥ 3-195-51 వాహో వాహనం ॥ 3-195-52 యదేతత్ బ్రాహ్మణస్య స్వం ఆజీవమాన ఉపజీవమానోసి ఏతదిహ ఘోరమనిష్టపాకం వ్రతం కర్మ ఆహురిత్యన్వయః। వహంతు చతుర్దిక్షు ప్రాపయంతు చతుర్ధాకృత్వేతి శేషః ॥ 3-195-53 త్వాం మాం హంతుముద్యుక్తం తే మదీయాస్త్వామేవ పాతయంత్విత్యర్థః ॥ 3-195-55 అసత్యం మిథ్యావాదినమపి త్వా త్వాం నానుశాస్మి న దండయామి। అద్యప్రభృతి తవాజ్ఞామితి సంబంధః। తవాపరాధాన్ క్షమిష్యే ఆజ్ఞయా చ వర్తిష్యే ఇతి వరద్వయం జ్ఞేయం ॥ 3-195-56 అనుయోగః శాసనం। అదండ్యా బ్రాహ్మణా ఇత్యర్థః। బ్రహ్మ బ్రాహ్మణజాతిం। యో బ్రాహ్మణసేవీ స జీవత్యన్యో నశ్యతీత్యర్థః। వరద్వయమపి నిరర్థకమితి భావః ॥ 3-195-58 బ్రహ్మందలో వా విధేయా మే యది చేమే విశోపి ఇతి ఝ. పాఠః। దలః కనిష్ఠో భ్రాతా। రవిధేయా ఆజ్ఞాకారిణః ॥ 3-195-59 నిపాతితం మృతం ॥ 3-195-63 ఏతం జహి తవ సాయకస్త్వత్పుత్రమేవ హింసిష్యతి నతు మామిత్యర్థః ॥ 3-195-67 ఏవముక్త్వా వామదేవేన స్తంభితహస్తపాదో రాజోవాచ ఇక్ష్వాకవ ఇతి ॥ 3-195-68 సంస్పృశ్య హత్వా। ఏనసో బ్రహ్మహత్యాధ్యవసాయజాత్పాపాత్ ॥ 3-195-69 ఏనం నృశంసం భర్తారం దినేదినే సూనృతాని కల్యాణకరాణి వాక్యాని సందిశంతీతి సంబంధః। బ్రహ్మణేభ్యో మృగయతీ బ్రాహ్మణాన్ సేవితుమిచ్ఛంతీ ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 196
॥ శ్రీః ॥
3.196. అధ్యాయః 196
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
మార్కండేయేన సుఖదుఃఖనిరూపకబకశక్రసంవాదానువాః ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-196-0 (23683)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-196-0x (2421)
మార్కండేయమృషయో బ్రాహ్మణా యుధిష్ఠిరశ్చ।
పర్యపృచ్ఛన్నృషిః కేన దీర్ఘాయురాసీద్బకః ॥ 3-196-1 (23684)
మార్కండేయస్తు తాన్సర్వాన్ప్రత్యువాచ మహాతపాః।
దీర్ఘాయుశ్చ బకోరాజన్నృషిర్నాత్ర విచారణా ॥ 3-196-2 (23685)
ఏతచ్ఛ్రుత్వా తు కౌంతేయో భ్రాతృభిః సహ భారత।
మార్కండేయం పర్యపృచ్ఛద్ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః ॥ 3-196-3 (23686)
బకదాల్భ్యౌ మహాత్మానౌ శ్రూయేతే చిరజీవినౌ।
సఖాయౌ దేవరాజస్ యతావృషీ లోకసంమతౌ ॥ 3-196-4 (23687)
ఏతదిచ్ఛామి భగవన్బకశక్రసమాగమం।
సుఖదుఃఖసమాయుక్తం తత్త్వేన కథితం త్వయా ॥ 3-196-5 (23688)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-196-6x (2422)
వృత్తే దేవాసురే రాజన్సంగ్రామే రోమహర్షణే।
త్రయాణామపి లోకానామింద్రో లోకాధిపోఽభవత్ ॥ 3-196-6 (23689)
సంయగ్వర్షతి పర్జన్యే సస్యసంపద ఉత్తమాః।
నిరామయాః సుధర్మిష్ఠాః ప్రజా ధర్మపరాయణాః।
ముదితశ్చ జనః సర్వః స్వధర్మేషు వ్యవస్థితః ॥ 3-196-7 (23690)
తాః ప్రజా ముదితాః సర్వా దృష్ట్రా బలనిషూదనః।
తతస్తు ముదితోరాజందేవరాజః శతక్రతుః ॥ 3-196-8 (23691)
ఐరావతం సమాస్థాయ అపశ్యన్ముదితాః ప్రజాః।
ఆశ్రమాంశ్చ విచిత్రాంశ్ నదీశ్చ వివిధాః శుభాః ॥ 3-196-9 (23692)
నగరాణి సమృద్ధాని ఘేటాంజనపదాంస్తథా।
ప్రజాపాలనదక్షాంశ్చ నరేంద్రాంధర్మచారిణః ॥ 3-196-10 (23693)
ఉదపానం ప్రపా వాపీ తటాకాని సరాంసి చ।
నానాబ్రహ్రహ్మసమాచారైః సేవితాని ద్విజోతతమైః ॥ 3-196-11 (23694)
తతోఽవతీర్య రంయాయాం పృథ్వ్యాం రాజంఛతక్రతుః।
తత్ర రంయే శివే దేశే బహువృక్షసమాకులే ॥ 3-196-12 (23695)
పూర్వస్యాం దిశి రంయాయాం సముద్రాభ్యాశతో నృప।
తత్రాశ్రమపదం రంయం మృగద్విజనిషేవితం।
తత్రాశ్రమపదే రంయే బకం పశ్యతి దేవరాట్ ॥ 3-196-13 (23696)
బకస్తు దృష్ట్వా దేవేంద్రం దృఢం ప్రీతమనాఽభవత్।
పాద్యాసనార్థదానేన ఫలమూలైరథార్చయత్ ॥ 3-196-14 (23697)
సుఖోపవిష్టో వరదస్తతస్తు బలసూదనః।
తతః ప్రశ్నం బకం దేవం ఉవాచ త్రిదశేశ్వరః ॥ 3-196-15 (23698)
శతం వర్షసహస్రాణి మునే జాతస్య తేఽనఘ।
సమాఖ్యాహి మమ బ్రహ్మన్కిం దుఃఖం చిరజీవినాం ॥ 3-196-16 (23699)
బక ఉవాచ। 3-196-17x (2423)
అప్రియైః సహ సంవాసః ప్రియైశ్చాపి వినాభవః।
అసద్భిః సంప్రయోగశ్చ తద్దుఃఖం చిరజీవినాం ॥ 3-196-17 (23700)
పుత్రదారవినాశోఽత్ర జ్ఞాతీనాం సుహృదామపి।
పరేష్వాయత్తతా కృచ్ఛ్రం కింను దుఃఖతరం తతః ॥ 3-196-18 (23701)
నాన్యద్దుఃఖతరం కించిల్లోకేషు ప్రతిభాతి మే।
అర్థైర్విహీనః పురుషః ఏరైః సంపరిభూయతే ॥ 3-196-19 (23702)
అకులానాం కులే భావం కులీనానాం కులక్షయం।
సంయోగం విప్రయోగం చ పశ్యంతి చిరజీవినః ॥ 3-196-20 (23703)
అపిప్రత్యక్షమేవైతత్తవ దేఘ శతక్రతో।
అకులానాం సమృద్ధానాం కథం కులవిపర్యయః ॥ 3-196-21 (23704)
దేవదానవగంధర్వమనుష్యోరగరాక్షసాః।
ప్రాప్నువంతి విపర్యాసం కింను దుఃఖతరం తతః ॥ 3-196-22 (23705)
కులే జాతాశ్ క్లిశ్యంతే దౌష్కులేయవశానుగాః।
ఆఢ్యైర్దరిద్రాఽవమతాః కింను దుఃఖతరం తతః ॥ 3-196-23 (23706)
లోకే వైధర్ంయమేతత్తు దృశ్తే బహువిస్తరం।
హీనజ్ఞానాశ్చ హృష్యంతే క్లిశ్యంతే ప్రాజ్ఞకోవిదాః।
బహుదుఃఖపరిక్లేశం మానుష్యమిహ దృశ్యతే ॥ 3-196-24 (23707)
ఇంద్ర ఉవాచ। 3-196-25x (2424)
పునరేవ మహాభాగ దేవర్షిగణసేవిత।
సమాఖ్యాహి మమ బ్రహ్మన్కిం సుఖం చిరజీవినాం ॥ 3-196-25 (23708)
బక ఉవాచ। 3-196-26x (2425)
అష్టమే ద్వాదశే వాఽపి శాకం యః పచతే గృహే।
కుమిత్రాణ్యనపాశ్రిత్ కిం వై సుఖతరం తతః ॥ 3-196-26 (23709)
యత్రాహాని న గణ్యంతే నైనమాహుర్మహాశనం।
అపి శాకం పచానస్య సుఖం వై మఘవన్గృహే ॥ 3-196-27 (23710)
ఆర్జితం స్వేన వీర్యేణ నాప్యపాశ్రిత్య కంచన।
ఫలశాకమపి శ్రేయో భోక్తుం హ్యకృపణం గృహే ॥ 3-196-28 (23711)
పరస్య తు గృహే భోక్తుః పరిభూతస్ నిత్యశః।
సుమృష్టమపి న శ్రేయో వికల్పోఽయమతః సతాం ॥ 3-196-29 (23712)
శ్వవద్ధి లోలుపో యస్తు పరాన్నం భోక్తుమిచ్ఛతి।
ధిగస్తు తస్య తద్భుక్తం కృపణస్ దురాత్మనః ॥ 3-196-30 (23713)
యో దత్త్వాఽతిథిభృత్యేభ్యః పితృభ్యశ్చ ద్విజోత్తమః।
శిష్టాన్యన్నాని యో భుంక్తే కిం వై సుఖతరం తతః ॥ 3-196-31 (23714)
అతో మృష్టతరం నాన్యత్పూతం కించితచ్ఛతక్రతో।
దత్త్వా యస్త్వతిథిభ్యోఽన్నం భుంక్తే తేనైవ నిత్యశః ॥ 3-196-32 (23715)
తావతాం గోసహస్రాణాం ఫలం ప్రాప్నోతి దాయకః।
యదేనో యౌవనకృతంతత్సర్వం నశ్యతే ధ్రువం ॥ 3-196-33 (23716)
రసదక్షిణస్ భుక్తస్ ద్విజస్య తు కరే గతం।
యద్వారి వారిణా సించేత్తద్ధ్యేనస్తరతే క్షణాత్ ॥ 3-196-34 (23717)
ఏతాశ్చాన్యాశ్చ వై బహ్వీః కథయిత్వా కథాః శుభాః।
బకేన సహ దేవేంద్ర ఆపృచ్ఛ్య త్రిదివం గతః ॥ 3-196-35 (23718)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి మార్కండేయసమాస్యాపర్వణి షణఅణవత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 196 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-196-1 ఋషిర్బకః కిల భవతో దీర్ఘాయురాసీచ్చేతి ధ. పాఠః ॥ 3-196-12 యహ్నోత్సవవతీం రంయాం పృధ్వీం రాజఞ్శతక్రతురితి ధ. పాఠః ॥ 3-196-21 ఆకులానాం సమృద్ధానాం కథం కాలవిపర్యయః ఇతి ధ. పాఠః ॥ 3-196-34 ద్విజస్య తు కరే హుతమితి ధ. పాఠః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 197
॥ శ్రీః ॥
3.197. అధ్యాయః 197
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
మార్కండేయేన పాండవాన్ప్రతి క్షత్రియమహిమఖ్యాపకశిబిచరిత్రకీర్తనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-197-0 (23719)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-197-0x (2426)
తతః పాండవాః పునర్మార్కండేయమూచుః ॥ 3-197-1 (23720)
కథితం బ్రాహ్మణమాహాత్ంయం రాజన్యమాహాత్ంయమిదానీం శుశ్రూషామహ ఇతి తానువాచ మార్కండేయో మహర్షిః శ్రూయతామిదానీం రాజన్యానాం మాహాత్ంయమితి ॥ కురూణామన్యతమః సుహోత్రో నామ రాజా మహర్షీనభిగంయ నివృత్యరథస్థమేవ రాజానమౌశీనరం శిబిం దదర్శాభిముఖం తౌ సమేత్య పరస్పరేణ యథావయః పూజాం ప్రయుజ్య గుణసాంయేన పరస్పరేణ తుల్యాత్మానౌ విదిత్వాఽన్యోన్యస్య పంథానం న దదతుస్తత్ర నారదః ప్రాదురాసీత్కిమిదం భవంతౌ పరస్పరస్య పంథానమావృత్య తిష్ఠత ఇతి ॥ 3-197-2 (23721)
తావూచతుర్నారదం నైతద్భగవన్పూర్వకర్మకర్త్రాదిభిర్విశిష్టస్ పంథా ఉపదిశ్యతే సమర్థాయ వా ఆవాం చ సఖ్యం పరస్పరేణోపగతౌ తచ్చావధానతోఽత్యుత్కృష్టమధరోత్తరం పరిభ్రష్టం ॥
నారదస్త్వేవముక్తః శ్లోకత్రయమపఠత్ ॥ 3-197-3 (23722)
క్రూరః కౌరవ్య మృదవే మృదుః క్రూరే చ కౌరవ।
సాధుశ్చాసాధవే సాధుః సాధవే నాప్నుయాత్కథం ॥ 3-197-4 (23723)
కృతం శతగుణం కుర్యాన్నాస్తి దేవేషు నిర్ణయః।
ఔశీనరః సాధుశీలో భవతో వై మహీపతిః ॥ 3-197-5 (23724)
జలేత్కదర్యం దానేన సత్యేనానృతవాదినం।
క్షమయా క్రూరకర్మాణమసాధుం సాధునా జయేత్ ॥ 3-197-6 (23725)
తదుభావేవ భవంతావుదారౌ య ఇదానీం భవద్భ్యామన్యతమః సోపసర్పతు ఏతద్వై నిదర్శనమిత్యుక్తావ తూష్ణీం నారదో బభూవ ॥ ఏతచ్ఛ్రుత్వా తు కౌరవ్యః శిబిం ప్రదక్షిణం కృత్వా పంథానం దత్త్వా బహుకర్మభిః ప్రశస్య ప్రయయౌ ॥ 3-197-7 (23726)
తదేతద్రాజ్ఞో మహాభాగ్యమప్యుక్తవాన్నారదః ॥ 3-197-8 (23727)
॥ ఇతిశ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి మార్కండేయసమాఖ్యాపర్వణి సప్తనవత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 197 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-197-3 నైతత్ యత్పంథాస్త్యాజ్య ఇత్యేతన్నేత్యర్థః। తత్ర హేతుః పూర్వేతి। పూర్వే చ తే కర్మకర్త్రాదయశ్చేతి విగ్రహః। అనుమంతృవక్తృప్రభృతయ ఆదిశబ్దార్థః। అవధానతో విచారతః। అధరేతి। ఆవయోస్తారతంయం నాస్తీత్యర్థః ॥ 3-197-4 పూర్వార్ధే ఖలవృత్తం నాప్నుయాత్సాధుత్వం వై కథం న కుర్యాదిత్యర్థః ॥ 3-197-8 రాజ్ఞః శిబేః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 198
॥ శ్రీః ॥
3.198. అధ్యాయః 198
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
మార్కండేయేన పాండవాన్ప్రతి విప్రాయ గోప్రదానరూపయవాతిచరితకథనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-198-0 (23728)
[*మార్కండేయ ఉవాచ। 3-198-0x (2427)
ఇదమన్యచ్ఛ్రూతాం యయాతిర్నాహుషో రాజా రాజ్యస్థః పౌరజనావృత ఆసాంచక్రే ॥ గుర్వర్థీ బ్రాహ్మణ ఉపేత్యాబ్రవీత్ భో రాజన్గుర్వర్థం భిక్షేయం సమయాదితి రాజోవాచ ॥ 3-198-1 (23729)
బ్రవీతు భగవాన్సమయమితి ॥ 3-198-2 (23730)
బ్రాహ్మణ ఉవాచ। 3-198-3x (2428)
విద్వేషణం పరమం జీవలోకే
కుర్యాన్నరః పార్థివ యాచ్యమానః।
తం త్వాం పృచ్ఛామి కథం తు రాజ-
ందద్యాద్వాందయితం చ మేఽద్య ॥ 3-198-3 (23731)
రాజోవాచ। 3-198-4x (2429)
నచానుకీర్తయే దద్య దత్త్వా
అయాచ్యమర్థం న చ సంశృణోమి।
ప్రాప్యమర్థం చ సంశ్రుత్య
తం చాపి దత్త్వా సుసుఖీ భవామి ॥ 3-198-4 (23732)
దదామి తే రోహిణీనాం సహస్రం
ప్రియో హి మే బ్రాహ్మణో యాచమానః।
న మే మనః కుప్యతి యాచమానే
దత్తం న శోచామి కదాచిదర్థం ॥ 3-198-5 (23733)
ఇత్యుక్త్వా బ్రాహ్మణా రాజా గోసహస్రం దదౌ।
ప్రాప్తవాంశ్చ గవాం సహస్రం బ్రాహ్మణ ఇతి ॥ 3-198-6 (23734)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి మార్కండేయసమాస్యాపర్వణి అష్టనవత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 198 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-198-3 విద్వేషణం యాచకస్య ద్వేషం। ప్రీత్యైవ దదాసి చేత్ గ్రహీష్యామీత్యర్థః ॥ 3-198-4 హే దద్య దదో హానం తదర్హ ॥ 3-198-5 రోహిణీనాం గవాం ॥ * - ఏతదాద్యధ్యాయత్రయం షోఢశగద్యాధికం ఝ. పుస్తకఏవ దృశ్యతే నేతరకోశేషు।అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 199
॥ శ్రీః ॥
3.199. అధ్యాయః 199
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
మార్కండేయేన సేదుకవృషదర్భచరితకథనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-199-0 (23735)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-199-0x (2430)
భూయ ఏవ మహాభాగ్యం కథ్యతామిత్యబ్రవీత్పాండవః ॥ 3-199-1 (23736)
అథాచష్ట మార్కండేయో మహారాజ వృషదర్భసేదుకనామానౌ రాజానౌ నతిమార్గరతావస్త్రోపాస్త్రకృతినౌ ॥ 3-199-2 (23737)
సేదుకో వృషదర్భస్ బాలస్యైవ ఉపాంశువ్రతమభ్యజానాత్ కుప్యమదేయం బ్రాహ్మణస్య ॥ 3-199-3 (23738)
అథ తం సేదుకం బ్రాహ్మణః కశ్చిద్వేదాధ్యయనసంపన్న ఆశిషం దత్త్వా గుర్వర్థీ భిక్షితవాన్ ॥ 3-199-4 (23739)
అశ్వసహస్రం మే భవాందదాత్వితి ॥ తం సేదుకో బ్రాహ్మణమబ్రవీత్ ॥ 3-199-5 (23740)
నాస్తి సంభవో గుర్వర్థం దాతుమితి ॥ 3-199-6 (23741)
స త్వం గచ్ఛ వృషదర్భసకాశం ॥ రాజా పరమధర్మజ్ఞో బ్రాహ్మణ తం భిక్షస్వ ॥ స తే దాస్యతి తస్యైతదుపాంశువ్రతమితి ॥ 3-199-7 (23742)
అథ బ్రాహ్మణో వృషదర్భసకాశం గత్వా అశ్వసహస్రమయాచత ॥ స రాజా తం కశేనాతాడయత్ ॥ 3-199-8 (23743)
తం బ్రాహ్మణోఽబ్రవీత్ ॥ కిం హింస్యనాగసం మామితి ॥ 3-199-9 (23744)
ఏవముక్త్యా తం శపంతం రాజాఽఽహ ॥ విప్ర కిం యో న దదాతి తుభ్యముతాహోస్విద్బ్రాహ్మణ్యమేతత్ ॥ 3-199-10 (23745)
కబ్రాహ్మణ ఉవాచ। 3-199-11x (2431)
రాజాధిరాజ తవ సమీపం సేదుకేన ప్రేషితో భిక్షితుమాగతః తేనానుశిష్టేన మయా త్వం భిక్షితోసి ॥ 3-199-11 (23746)
పూర్వాహ్ణే తే దాస్యామి యో మేఽద్య బలిరాగమిష్యతి ॥ యో హన్యతే కశయా కథం మోఘం క్షేపణం తస్య స్యాత్ ॥ 3-199-12 (23747)
3-199-13 (23748)
ఇత్యుక్త్వా బ్రాహ్మణాయ దైవసికాముత్పత్తిం ప్రదాత్ ॥ అధికస్యాశ్వసహస్రస్య మూల్యమేవాదాదితి ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-199-3 ఉపాంశు బహిరనుద్ధాటితం। కుప్యం స్వర్ణరూప్యాదన్యత్ ॥ 3-199-8 కశేన పుంస్త్వమార్షం ॥ 3-199-9 హింసి హినస్సి తాడయసి ॥ 3-199-10 శపంతం శాపం దిత్సంతం। హే విప్ యో న దదాతి స్వీయం ధనం తుభ్యం తస్మై వా ఏతత్ శాపదానం ఉచితం। ఉతాహోస్విత్ ఏతద్బ్రాహ్మణ్యం బ్రాహ్మణయోగ్యం స్వోయమపి దిత్సన్న శాపయోగ్యః నాపి శానతిధర్మా బ్రాహ్మణః శాపం దాతుమర్హతీత్యర్థః ॥ 3-199-12 క్షేపణం దూరీకరణం। అవశ్యం స ప్రసాదనీయ ఇత్యర్థః ॥ 3-199-13 దైవసికాం ఏకదివసజాతాముత్పతతిం ధనస్య। స్వనియమభంగాయ ప్రవృత్తం బ్రాహ్మణం దండయితుమపి ప్రార్థితాదధికం దత్త్వా ప్రసాదయితుమపి సమర్థా రాజాన ఇతి తాత్పర్యం ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 200
॥ శ్రీః ॥
3.200. అధ్యాయః 200
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
మార్కండేయేన పాండవానప్రతి శ్యేనాత్కపోతరక్షణరూపశిబిచరితకథనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-200-0 (23749)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-200-0x (2432)
దేవానాం కథా సంజాతా మహీతలం గత్వా మహీపతిం శిబిమౌశీనరం సాధ్వేనం శిబిం జిజ్ఞాస్యామ ఇతి ॥ ఏవం భో ఇత్యుక్త్వా అగ్నీంద్రావుపతిష్ఠేతాం ॥ 3-200-1 (23750)
అగ్నిః కపోతరూపేణ తమభ్యధావదామిషార్థమింద్రః శ్యేనరూపేణ ॥ 3-200-2 (23751)
అథ కపోతో రాజ్ఞో దివ్యాసనాసీనస్యోత్సంగం న్యపతత్ ॥ 3-200-3 (23752)
అథ పురోహితో రాజానమబ్రవీత్ ॥ ప్రాణరక్షార్థం శ్యేనాద్భీతో భవంతం ప్రాణార్థీ ప్రపద్యతే ॥ 3-200-4 (23753)
వసు దదాతు అంతవాన్పార్థివోఽస్య నిష్కృతిం కుర్యాత్ ఘోరం కపోతస్య నిపాతమాహుః ॥ 3-200-5 (23754)
అథ కపోతో రాజానమబ్రవీత్ ॥ ప్రాణరక్షణార్థం శ్యేనాద్భీతో భవంతం ప్రాణార్థీ ప్రపద్యే అంగైరంగాని ప్రాప్యార్థీ మునిర్భూత్వా ప్రాణాంస్త్వాం ప్రపద్యే ॥ 3-200-6 (23755)
స్వాధ్యాయేన కర్శితం బ్రహ్మచారిణం మాం విద్ధి ॥ తపసా దమేన యుక్తమాచార్యస్యాప్రతికూలభాషిణం ॥ ఏవంయుక్తమపాపం మాం విద్ధి ॥ 3-200-7 (23756)
గదామి వేదానవిచినోమి ఛందః
సర్వేవేదా అక్షరశో మే అధీతాః।
న సాధు దానం శ్రోత్రియస్య ప్రదానం
మా ప్రాదాః శ్యేనాయ న కపోతోఽస్మి ॥ 3-200-8 (23757)
అథ శ్యేనో రాజానమబ్రవీత్ ॥ 3-200-9 (23758)
పర్యాయేణ వసతిర్వా భవేషు
సర్గే జాతః పూర్వమస్మాత్కపోతాత్।
త్వమాదదానోఽథ కపోతమేనం
మా త్వం రాజన్విఘ్నకర్తా భవేథాః ॥ 3-200-10 (23759)
రాజోవాచ। 3-200-11x (2433)
కేనేదృశీ జాతు పరా హి దృష్టా
వాగుచ్యమానా శకనేన సంస్కృతా।
యాం వై కపోతో వదతే యాం చ శ్యేన
ఉభౌ విదిత్వా కథమస్తు సాధు ॥ 3-200-11 (23760)
నాస్య వర్షం వర్షతి వర్షకాలే
నాస్య బీజం రోహతి కాల ఉప్తం।
భీతం ప్రపన్నం యో హి దదాతి శత్రవే
న త్రాణం లభేత్రాణమిచ్ఛన్స కాలే ॥ 3-200-12 (23761)
జాతా హ్రస్వా ప్రజా ప్రమీయతే
సదా న వాసం పితరోఽస్య కుర్వతే।
భీతం ప్రపన్నం యో హి దదాతి శత్రవే
నాస్య దేవాః ప్రతిగృహ్ణంతి హవ్యం ॥ 3-200-13 (23762)
మోఘమన్నం విందతి చాప్రచేతాః
స్వర్గాల్లోకాద్ధశ్యతి శీఘ్రమేవ।
భీతం ప్రపన్నం యో హి దదాతి శత్రవే
సేంద్రా దేవాః ప్రహరంత్యస్య వజ్రం ॥ 3-200-14 (23763)
ఉక్షాణం పక్త్వా సహ ఓదనేన
అస్మాత్కపోతాత్ప్రతి తే నయంతు।
యస్మిందేశే రమసేఽతీవ శ్యేన
తత్రమాంసం శివయస్తే వహంతు ॥ 3-200-15 (23764)
శ్యేన ఉవాచ। 3-200-16x (2434)
నోక్షాణో రాజన్ప్రార్థయేయం న చాన్య
దస్మాన్మాంసమధికం వా కపోతాత్।
దేవైర్దత్తః సోఽద్య మమైష భక్ష-
స్తన్మే దదస్వ శకునానామభావాత్ ॥ 3-200-16 (23765)
రాజోవాచ। 3-200-17x (2435)
ఉక్షాణం వేహతమనూనం నయంతు
తే పశ్యంతు పురుషా మమైవ।
భయాహితస్ దాయం మమాంతికాత్త్వాం
ప్రత్యాంనాయం తు త్వం హ్యేనం మా హింసీః ॥ 3-200-17 (23766)
త్యజే ప్రాణాననైవ దద్యాం కపోతం
సౌంయో హ్యయం కిం న జానాసి శ్యేన।
యథా క్లేశం మా కురుష్వేహ సౌంయ
నాహం కపోతమర్పయిష్యే కథంచిత్ ॥ 3-200-18 (23767)
యథా మాం వై సాధువాదైః ప్రసన్నాః
ప్రశంసేయుః శిబయః కర్మణా తు।
యథా శ్యేన ప్రియమేవ కుర్యాం
ప్రశాధి మాం యద్వదేస్తత్కరోమి ॥ 3-200-19 (23768)
శ్యేన ఉవాచ। 3-200-20x (2436)
ఊరోర్దక్షిణాదుత్కృత్య స్వపిశితం తావద్రాజన్యావన్మాంసం కపోతేన సమం ॥ తథా తస్మాత్సాధు త్రాతః కపోతః ప్రశంసేయుశ్చ శిబయ కృతం చ ప్రియం స్యాన్మమేతి ॥ 3-200-20 (23769)
అథ స దక్షిణాదూరోరుత్కృత్య స్వమాంసపేశీం తులయాధారయత్ ॥ గురుతర ఏవ కపోత ఆసీత్ ॥ 3-200-21 (23770)
పునరన్యముచ్చకర్త గురుతర ఏవ కపోతః ॥ ఏవం సర్వం సమధికృత్య శరీరం తులాయామారోపయామాస రతత్తథాపి గురుతర ఏవ కపోత ఆసీత్ ॥ 3-200-22 (23771)
అథ రాజా స్వయమేవ తులామారురోహ ॥ న చ వ్యలీకమాసీద్రాజ్ఞ ఏతద్వృత్తాంతం దృష్టావ త్రాత ఇత్యుక్త్వా ప్రాలీయత శ్యేనః అథ రాజా అబ్రవీత్ ॥ 3-200-23 (23772)
కపోతం విద్యుః శివయస్త్వాం కపోత
పృచ్ఛామి తే శకునే కో ను శ్యేనః।
నానీశ్వర ఈదృశం జాతు కుర్యా-
దేతం ప్రశ్నం భగవన్మే విచక్ష్వ ॥ 3-200-24 (23773)
కపోత ఉవాచ। 3-200-25x (2437)
వైశ్వానరోఽహం జ్వలనో ధూమకేతు-
రథైవ శ్యేనో వజ్రహస్తః శచీపతిః।
సాధు జ్ఞాతుం త్వామృషభం సౌరథేయ
నౌ జిజ్ఞాసయా త్వత్సకాశంప్రపన్నౌ ॥ 3-200-25 (23774)
యామేతాం పేశీం మమ నిష్క్రయాయ
ప్రాదాద్భవానసినోత్కృత్య రాజన్।
ఏతద్వో లక్ష్మ శివం కరోమి
హిరణ్యవర్ణం రుచిరం పుణ్యగంధం ॥ 3-200-26 (23775)
ఏతాసాం ప్రజానాం పాలయితా యశస్వీ
సురర్షీణామథ సంమతో భృశం।
ఏతస్మాత్పార్శ్వాత్పురుషో జనిష్యతి
కపోతరోమేతి చ తస్య నామ ॥ 3-200-27 (23776)
కపోతరోమాణం శిబినౌద్భిదం పుత్రం ప్రాప్స్యసి నృపవృషసంహననం యశోదీప్యమానం ద్రష్టాసి శూరమృషభం సౌరథానాం ॥ 3-200-28 (23777)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి మార్కండేయసమాస్యాపర్వణి ద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 200 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-200-5 ఘోరం నిందితం అనిష్టసూచకమిత్యర్థః। అంతవాన్ దిగంతానామీశ్వరః ॥ 3-200-6 అంగైరితి। మునిరహం స్వశరీరేణ కపోతశరీరం ప్రవిష్టోఽస్మీత్యర్థః। ప్రాణాన్ప్రాణరక్షకత్వేన త్వమేవ మమ ప్రాణా ఇత్యర్థః ॥ 3-200-8 శ్రోత్రియస్య మే శ్యేనాయ త్వత్కర్తృకం ప్రదానం న సాధుదానం ॥ 3-200-10 భవేషు జన్మసు పర్యాయేణ వసతిః స్థితిర్భవతి అతస్త్వం సర్గే సృష్టౌ అస్మాత్కపోతాత్ జాతోసి। అతస్త్వం తవ జన్మాంతరీయం పితరం కపోతం ఆదదానో రక్షన్ మమ ఆహారే విఘ్నం మాకుర్విత్యర్థః ॥ 3-200-11 ఏతయోః స్వరూపం జ్ఞాత్వా సాధుకర్మ కథం కుర్యామితి విమృశతీత్యర్థః ॥ 3-200-13 హ్రస్వా శైశవే ఏవ ప్రజా ప్రమీయతే ంరియతే ॥ 3-200-14 మోఘం నిష్ఫలం సోఽన్నం విందంతి లభతే। అప్రచేతాః అనుదారః ॥ 3-200-15 అస్మాత్కపోతాత్। ఏనం కపోతం మోచయిత్వా తే తుభ్యం ప్రతినయంతు ప్రతినిధిత్వేన సమర్పయంతు ॥ 3-200-16 శకునానాం ఏకస్మిన్నేవ బహుత్వం। అభావాత్ నాశేన ॥ 3-200-17 ఉక్షాణం బలీవర్దనం। వేహతం వంధ్యాం గాం వా అనూనం సర్వాంగసంపూర్ణం యథా స్యాత్తథా। భయాహితస్య భీప్రస్తస్య కపోతస్య। దాయం ప్రతిధనం ప్రత్యాంనాయం నయంతు ప్రాపయంతు। పశ్యంతు ఆలోచయంతు చ సంతః। ఏనం కపోతం మా హింసీరితి ॥ 3-200-18 సౌంయో హ్యయం సోమసంయుక్తక్రతువన్నిత్యం పరిపాల్యో హ్యయం। హే సౌంయ సోమవత్ప్రియదర్శన ॥ 3-200-22 అధికృత్య ఛిత్త్వా ॥ 3-200-23 అపర్యాప్తౌ స్వయమేవ తులామావివేశ। వ్యలీకం అప్రియం। త్రాతస్త్వయా కపోత ఇత్యుక్త్వా ॥ 3-200-25 హే సౌరథేయ సురథాయాః పుత్ర। నౌ ఆవాం। విద్ధీతి శేషః ॥ 3-200-26 అసినా స్వంగేన। ఏతన్మాంసం। వః గృపాణాం లక్ష్మ చిహ్నిం కరోమి ॥ 3-200-28 శిబినా శిథిలశరీరేణ జాతం ఔద్భిదం ఉద్భేదేన జాతం। యశసా దీప్యమానం ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 201
॥ శ్రీః ॥
3.201. అధ్యాయః 201
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
మార్కండేయేన పాండవాన్ప్రతి నారదేరితాష్టకాదిరాజతారతంకథనపూర్వకదానమహిమానువాద ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-201-0 (23778)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-201-0x (2438)
భూయ ఏవ మహాభాగ్యం కథ్యతామిత్యబ్రవీత్పాండవో మార్కండేయం ॥ అథాచష్ట మార్కండేయః ॥ అష్టకస్య వైశ్వామిత్రేరశ్వమేధే సర్వే రాజానః ప్రాగచ్ఛన్ ॥ 3-201-1 (23779)
భ్రాతరశ్చాస్య ప్రతర్దనో వముమనాః శిబిరౌశీనర రఇతి స చ సమాప్తయజ్ఞో భ్రాతృభిః సహ రథేన ప్రాయాత్తే చ నారదమాగచ్ఛంతమభివాద్యారోహతు భవాన్రథమిత్యబ్రువన్ ॥ 3-201-2 (23780)
తాంస్తథేత్యుక్త్వా రథమారురోహ ॥ అథ తేషామేకః సురర్షిం నారదమబ్రవీత్ ॥ ప్రసాద్య భగవంతం కించిదిచ్ఛేయం ప్రష్టుమితి ॥ 3-201-3 (23781)
పృచ్ఛేత్యబ్రవీదృషిః ॥ రసోఽబ్రవీదాయుష్మంతః సర్వగుణప్రముదితాః ॥ అథాయుష్మంతం స్వర్గస్థానం చతుర్భిర్యాతవ్యం స్యాత్కోఽవతరేత్ ॥ అయమష్టకోఽవతరేదిత్యబ్రవీదృషిః ॥ 3-201-4 (23782)
కింకారణమిత్యపృచ్ఛత్ ॥ అథాచష్టాష్టకస్య గృహే మయా ఉపితం స మాం రథేనానుప్రావహదథాపశ్యమనేకాని గోసహస్రాణి వర్ణశో వివిక్తాని తమహమపృచ్ఛం కస్యేమా గావ ఇతి సోబ్రవీత్ ॥ మయానిసృష్టాఇత్యేతాస్తేనైవస్వయం శ్లాఘతి కథితేన ॥ ఏపోవతరేదథ త్రిభిర్యాతవ్యం సాంప్రతం కోఽవతరేత్ ॥ 3-201-5 (23783)
ప్రతర్దన ఇత్యత్రవీదృషిః ॥ తత్ర కిం కారణం ప్రతర్దనస్యాపి గృహే మయోపితం స మాం రథేనానుప్రావహత్ ॥ 3-201-6 (23784)
అథైనం బ్రాహ్మణోఽభిక్షేతాశ్వం మే దదాతు భవాన్నివృత్తో దాస్యామీత్యబ్రవీద్బ్రాహ్మణం త్వరితమేవ దీయతామిత్యబ్రవీద్బ్రాహ్మణస్త్వరితమేవ స బ్రాహ్మణస్యైవ ముక్త్వా దక్షిణం పార్శ్వమదదత్ ॥ 3-201-7 (23785)
అథాన్యోష్యశ్వార్థీ బ్రాహ్మణ ఆగచ్ఛత్ ॥ తథైవ చైనముక్త్వా వామపార్ష్ణిమభ్యదాదథ ప్రాయాత్పునరపి చాన్యోప్యశ్వార్థీ బ్రాహ్మణ ఆగచ్ఛత్ త్వరితోథ తస్మై అపనహ్య వామం ధుర్యమదదత్ ॥ 3-201-8 (23786)
అథ ప్రాయాత్పునరన్య ఆగచ్ఛదశ్వార్థీ బ్రాహ్మణస్తమబ్రవీదతియాతో దాస్యామి త్వరితమేవ మే దీయతామిత్యబ్రవీద్బ్రాహ్మణస్తస్మై దత్త్వాఽశ్వం రథధురం గృహ్ణతా వ్యాహృతం బ్రాహ్మణానాం సాంప్రతం నాస్తి కించిదితి ॥ 3-201-9 (23787)
య ఏష దదాతి చాసూయతి చ తేన వ్యాహృతేన తథాఽవతరేత్ ॥ అథ ద్వాభ్యాం యాతవ్యమితి కోఽవతరేత్ ॥ 3-201-10 (23788)
వసుమనా అవతరేదిత్యబ్రవీదృషిః ॥ 3-201-11 (23789)
కింకారణమిత్యపృచ్ఛదథాచష్ట నారదః ॥ అహం పరిభ్రమన్వసుమనసో గృహముపస్థితః ॥ 3-201-12 (23790)
స్వస్తివచనమాసీత్పుష్పరథస్య ప్రయోజనేన తమహమన్వగచ్ఛం స్వస్తివాచితేషు బ్రాహ్మణేషు రథో బ్రాహ్మణానాం దర్శితః ॥ 3-201-13 (23791)
తమహం రథం ప్రాశంసమథ రాజాఽబ్రవీద్భగవతారథః ప్రశస్తః ॥ ఏష భగవతో భగవతోరథ ఇతి ॥ 3-201-14 (23792)
అథ కదాచిత్పునరప్యహముపస్థితః పునరేవ చ రథప్రయోజనమాసీత్ ॥ సంయగయమేష భగవత ఇత్యేవం రాజాఽబ్రవీదితి పునరేవ చ తృతీయం స్వస్తివాచనం సమభావయమథ రాజా బ్రాహ్మణానాం దర్శయన్మామభిప్రేక్ష్యాబ్రవీత్ ॥ అథో భగవతా పుష్పరథస్య స్వస్తివాచనాని సుష్ఠు సంభావితాని ఏతేన ద్రోహవచనేనావతరేత్ ॥ 3-201-15 (23793)
అథైకేన యాతవ్యం స్యాత్కోఽవతరేత్పునర్నారద ఆహ ॥ శిబిర్యాయాదహమవతరేయం అత్ర కిం కారణమిత్యబ్రవీత్ ॥ అసావహం శివినా సమో నాస్మి యతో] బ్రాహ్మణః కశ్చిదేనమబ్రవీత్ ॥ 3-201-16 (23794)
శిబే అన్నార్థ్యస్మీతి తమబ్రవీచ్ఛిబిః కిం క్రియతామాజ్ఞాపయతు భవానితి ॥ 3-201-17 (23795)
అథైనం బ్రాహ్మణోఽబ్రవీత్ య ఏష తే పుత్రో బృహద్గర్భో నామ ఏష ప్రమాతవ్య ఇతి తమేనం సంస్కురు అన్నం చోపపాదయ తతోఽహం ప్రతీక్ష్య ఇతి ॥ తతః పుత్రం ప్రమాథ్య సంస్కృత్య విధినా సాధయిత్వా పాత్ర్యామర్పయిత్వా శిరసా ప్రతిగృహ్య బ్రాహ్మణమమృగయత్ ॥ 3-201-18 (23796)
అథాస్య మృగయమాణస్య కశ్చిదాచష్ట ఏష తే బ్రాహ్మణో నగరం ప్రవిశ్య దహతి తే గృహం కోశాగారమాయుధాగారం స్త్ర్యగారమశ్వశాలాం హస్తిశాలాం చ క్రుద్ధ ఇతి ॥ 3-201-19 (23797)
అథ శిబిస్తథైవావికృతముఖవర్ణో నగరం ప్రవిశ్య బ్రాహ్మణం తమబ్రవీత్సిద్ధం భగవన్నన్నమితి బ్రాహ్మణో న కించిద్వ్యాజహార విస్మయాదధోముఖశ్చాసీత్ ॥ 3-201-20 (23798)
తతః ప్రాసాదయద్బ్రాహ్మణం భగవన్భుజ్యతామితి ॥ ముహూర్తాదుద్వీక్ష్య శిబిమబ్రవీత్ ॥ 3-201-21 (23799)
త్వమేవైతదశానేతి తత్రాహ తథేతి శిబిస్తథైవావిమనా మహిత్వా కపాలమభ్యుద్ధార్య భోక్తుమైచ్ఛత్ ॥ 3-201-22 (23800)
అథాస్య బ్రాహ్మణో హస్తమగృహ్ణాత్ ॥ అబ్రవీచ్చైనం జితక్రోధోసి న తే కించిదపరిత్యాజ్యం బ్రాహ్మణార్థే బ్రాహ్మణోఽపి తం మహాభాగం సభాజయత్ ॥ 3-201-23 (23801)
స హ్యుద్వీక్షమాణః పుత్రమపశ్యదగ్రే తిష్ఠంతం దేవకుమారమివ పుణ్యగంధాన్వితమలంకృతం సర్వం చ తమర్థం విధాయ బ్రాహ్మణోఽంతరధీయత ॥
స హ్యుద్వీక్షమాణః పుత్రమపశ్యదగ్రే తిష్ఠంతం దేవకుమారమివ పుణ్యగంధాన్వితమలంకృతం సర్వంచ తమర్థం విధాయ బ్రాహ్మణోఽంతరధీయత ॥ 3-201-24 (23802)
తస్య రాజర్షేర్విధాతా తేనైవ వేషేణ పరీక్షార్థమాగత ఇతితస్మిన్నంతర్హితే అమాత్యా రాజానమూచుః ॥ కిం ప్రేప్సునా భవతా ఇదమేవం జానతా కృతమితి ॥ 3-201-25 (23803)
శిబిరువాచ। 3-201-26x (2439)
నైవాహమేతద్యశసే దదాని
న చార్యహేతోర్న చ భోగతృష్ణయా।
పాపైరనాసేవిత ఏష మార్గ
ఇత్యేవమేతత్సకలం కరోమి ॥ 3-201-26 (23804)
సద్భిః సదాఽధ్యాసితం తు ప్రశస్తం
తస్మాత్ప్రశస్తం శ్రయతే మతిర్మే।
ఏతన్మహాభాగ్యవరం శిబేస్తు
తస్మాదహం వేద యథావదేతత్ ॥ 3-201-27 (23805)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి మార్కండేయసమాస్యాపర్వణి ఏకాధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 201 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-201-4 ఆయుష్మంతం చిరకాలభోగ్యం। స్వర్గస్థానం। పుంస్త్వమార్షం। అవతరేత్స్వర్గాత్ భూమౌ ప్రథమమితి శేషః ॥ 3-201-7 పార్శ్వం రథచక్రప్రదేశస్థమశ్చం ॥ 3-201-9 అతియాతోఽతివేగవాన్। అశ్వచతుష్టయస్యాపి దానాత్ ధురం స్వహస్తేనైవ గృహ్ణతా। సాంప్రతం యుక్తాయుక్తవిచారః ॥ 3-201-13 పుష్పరథస్ గిరిగగనసాగరేష్వప్రతిషిద్ధమార్గస్య ప్రయోజనేన తదర్థమిత్యర్థః ॥ 3-201-14 రథః స్తుత ఏవ నతు యాచితః। రాజాపి మమాశయం బుద్ధాపి రథం న దత్తవాన్ రథస్తుతిం చానుమోదితవానితి ప్రఘట్టకార్థః ॥ 3-201-15 ద్రోహవచనేన అదత్త్వా వృథాస్తవేన ॥ 3-201-22 మహిత్వా పూజయిత్వా। కపాలం శీర్షాస్థిపాత్రం ॥ 3-201-27 యో దత్త్వా శ్లాఘతే యశ్చాసూయేత్ యశ్చార్థినో లిప్సితమింగితైర్జ్ఞాత్వాపి తం స్తుతిమాత్రేణైవ సంభావయతి నత్వర్థేన యశ్చ బ్రాహ్మణేనార్థితః శ్రద్ధాక్షమాపూర్వకమదేయమపి దదాతి అకర్తవ్యమపి కరోతి తే ఉత్తరోత్తరం శ్రేష్ఠాః। తత్రాప్యంత్యో నారదాదపి శ్రేష్ఠ ఇతి దాతుర్గుణదామ విధానపరోఽయమధ్యాయః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 202
॥ శ్రీః ॥
3.202. అధ్యాయః 202
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
మార్కండేయేన పాండవాన్ప్రతి కీర్త్యకీర్త్యోః స్వర్గనరకనివాసహేతుతాప్రతిపాదకేంద్రద్యుంనోపాఖ్యానకథనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-202-0 (23806)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-202-0x (2440)
మార్కండేయమృషిం పాండవాః పర్యపృచ్ఛన్నస్తి కశ్చిద్భవతశ్చిరజాతతర ఇతి ॥ 3-202-1 (23807)
స తానువాచాస్తి ఖలు రాజర్షిరింద్రద్యుంనో నామ క్షీణపుణ్యస్త్రిదివాత్ప్రచ్యుతః కీర్తిర్మే వ్యుచ్ఛిన్నేతి స మాముపాతిష్ఠదథ ప్రత్యభిజానాతి మాం భవానితి ॥ 3-202-2 (23808)
తమహమబ్రవం నాభిజానీమో భవంతమితి రకార్యచేష్టాకులత్వానన వయం రాసాయనికా గ్రామైకరాత్రవాసినో న ప్రత్యభిజానీమోఽప్యాత్మనోఽర్థానామనుష్టానం న శరీరోపతాపేనాత్మనః సమారభామోఽర్థానామనుష్ఠానం ॥ 3-202-3 (23809)
`ఏవముక్తో రాజర్షిరింద్రద్యుంనః పునర్మామబ్రవీత్ ॥ అథాస్తి కశ్చిత్త్వత్తశ్చిరజాతతర ఇతి। తం పునః ప్రత్యబ్రవం ॥' అస్తి ఖలు హిమవతి ప్రావారకర్ణో నామోలూకః ప్రతివాసతి ॥ స మత్తశ్చిరజాతో భవంతం యది జానీయాద్విప్రకృష్టే చాధ్వని హిమవాంస్త త్రాసౌ ప్రతివసతీతి ॥ 3-202-4 (23810)
తత స మామశ్వో భూత్వా తత్రావహద్యత్ర బభూవో లూకః ॥ అథైనం స రాజర్షిః పర్యపృచ్ఛత్ప్రతిజానాతి మాం భవానితి ॥ 3-202-5 (23811)
స ముహూర్తమివ ధ్యాత్వాఽబ్రవీదేనం నాభిజానామి భవంతమితి స ఏవముక్త ఇంద్రద్యుంనః పునస్తములఙ మబ్రవీద్రాజర్షిః ॥ 3-202-6 (23812)
అథాస్తి కశ్చిద్భవతః సకాశాచ్చిరజాత ఇతి స ఏవముక్తోఽబ్రవీదస్తిఖల్వింద్రద్యుంనం నామ సరస్త స్మిన్నాలిజంఘో నామ బకః ప్తివసతి సోస్మత్తశ్చిరజాతతరస్తం పృచ్ఛేతి తత ఇంద్రద్యుంనో మాం చోలూకమాదాయ తత్సరోఽగచ్ఛద్యత్రాసౌ నాలిజంఘో నామ బకో బభూవ ॥ 3-202-7 (23813)
సోస్మాభిః పృష్టో భవానిమమినద్రద్యుంనం రాజానమభిజానాతీతి స ఏవం ముహూర్తం ధ్యాత్వాఽబ్రవీన్నాభిజానాంయహమింద్రద్యుంనం రాజానమితి ॥ తతః సోస్మాభిః పృష్టః కశ్చిద్భవతోఽన్యశ్చిరజాతతరోస్తీతి స నోఽబ్రవీదస్తి ఖల్వస్మిన్నేవ సరస్యకూపారో నామ రకచ్ఛపః ప్రతివసతి ॥ స మత్తశ్చిరజాతతరః స యది కథంచిదభిజానీయాదిమం రాజానం తమకూపారం పృచ్ఛధ్వమితి ॥ 3-202-8 (23814)
తతః స బకస్తమకూపారం కచ్ఛపం విజ్ఞాపయామాస అస్మాకమభిప్రేతం భవంతం కంచిదర్థమభిప్రష్టం సాధ్వాగంయతాం తావదితి తచ్ఛ్రుత్వా కచ్ఛపస్తస్మాత్సరస ఉత్థాయాభ్యాగచ్ఛద్యత్ర తిష్ఠామో వయం తస్య సరసస్తీరే ఆగతం చైనం వయమపృచ్ఛామ భవానింద్రద్యుంనం రాజానమభిజానాతీతి ॥ 3-202-9 (23815)
స మూహూర్తం ధ్యాత్వా బాష్పసంపూర్ణనయన ఉద్విగ్నహృదయో వేపమానో విసంజ్ఞకల్పః ప్రాంజలిరబ్రవీత్ కిమహమేనం న ప్రత్యభిజ్ఞాస్యామీహ హ్యనేన సహస్రకృత్వః పూర్వమగ్నిచితిషూపహితాః ॥ 3-202-10 (23816)
సరశ్చేదమస్య దక్షిణోదకదత్తాభిర్గోభిరతిక్రమమాణాభిః కృతం ॥ అత్రచాహం ప్రతివసామీతి ॥ 3-202-11 (23817)
అథైతత్సకలం కచ్ఛపేనోదాహృతం శ్రుత్వా తదనంతరం దేవలోకాద్దేవరథః ప్రాదురాసీద్వాచశ్చాశ్రూయంతేంద్రద్యుంనం ప్రతి ప్రస్తుతస్తే స్వర్గో యథోచితం స్థానం ప్రతిపద్యస్వ కీర్తిమానస్యవ్యగ్రో యాహీతి ॥ 3-20213x భవంతి చాత్ర శ్లోకాః। 3-202-12 (23818)
దివం స్పృశతి భూమిం చ శబ్దః పుణ్యస్య కర్మణః। యావత్స శబ్దో భవతి తావత్స్వర్గే మహీయతే ॥ 3-202-13 (23819)
అకీర్తిః కీర్త్యతే లోకే యస్య భూతస్య కస్యచిత్। స పతత్యధమాఁల్లోకాన్యావచ్ఛబ్దః ప్రకీర్త్యతే ॥ 3-202-14 (23820)
తస్మాత్కల్యాణవృత్తః స్యాద్దాతా తావన్నరో భువి। విహాయ వృత్తంపాపిష్ఠం ధర్మమేవ సమాశ్రయేత్ ॥ 3-202-15 (23821)
ఇత్యేతచ్ఛ్రుత్వా స రాజాఽబ్రవీత్తిష్ఠ తావద్యావదిమౌ వృద్ధౌ యథాస్థానం ప్రతిపాదయామీతి ॥ 3-202-16 (23822)
స మాం ప్రావారకర్ణం చోలూకం యథోచితే స్థానే ప్రతిపాద్య తేన దేవయానేన సంసిద్ధం యథోచితం స్థానం ప్రతిపేదే తన్మయాఽనుభూతం చిరజీవినేదృశమితి పాండవానువాచ మార్కండేయః ॥ 3-202-17 (23823)
తమృషిం పాండవాశ్చోచుః సాధు శోభనం భవతా కృతంరాజానమింద్రద్యుంనం స్వర్గలోకాచ్చ్యుతం స్వే స్థానే ప్రతిపాదయతేత్యథైతానబ్రవీదసౌ నను దేవకీపుత్రేణాపి కృష్ణేన నరకే మజ్జమానో రాజర్షిర్నృగస్తస్మాత్కృచ్ఛ్రాత్పునః సముద్ధృత్యస్వర్గం ప్రాపిత ఇతి ॥ 3-202-18 (23824)
ఇతి శ్రీమనమహాభారతే అరణ్యపర్వణి మార్కండేయసమాస్యాపర్వణి ద్వ్యధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 202 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-202-3 రసాయనికాః ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 3-202-10 అగ్నిచితిషు అగ్నిచయనేషు కర్తవ్యేషు సత్ము ॥ 3-202-13 తావత్పురుషఉచ్యతే ఇతి ఝ. పాఠః। పురుషః స్వర్గస్థ ఇతి శేషః ॥ 3-202-18 అసౌ మార్కండేయః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 203
॥ శ్రీః ॥
3.203. అధ్యాయః 203
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
మార్కండేయేన యుధిష్ఠిరంప్రతి స్వార్గకారణీభూతసాధారణధర్మకథనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-203-0 (23825)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-203-0x (2441)
శ్రుత్వా స రాజా రాజర్షిరింద్రద్యుంనస్య తత్తదా।
మార్కండేయాన్మహాభాగాత్స్వర్గస్య ప్రతిపాదనం ॥ 3-203-1 (23826)
యుధిష్ఠిరో మహారాజ పునః పప్రచ్ఛ తం మునిం।
కీదృశీషు హ్యవస్థాసు దత్త్వా దానం మహామునే।
ఇంద్రలోకం త్వనుభవేత్పురుషస్తద్బ్రవీహి మే ॥ 3-203-2 (23827)
గార్హస్థ్యేఽప్యథవా బాల్యే యౌవనే స్థావిరేఽపి వా।
యథా ఫలం సమశ్నాతి తథా త్వం కథయస్వ మే ॥ 3-203-3 (23828)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-203-4x (2442)
వృథా జన్మాని చత్వారి వృథా దానాని షోడశ।
వృథా జన్మ హ్యపుత్రస్ యే చ ధర్మబహిష్కృతాః ॥ 3-203-4 (23829)
పరపాకం చ యేఽశ్నంతి ఆత్మార్థం చ పచేత్తు యః।
పర్యశ్నంతి వృథా యత్ర తదసత్యం ప్రకీర్త్యతే ॥ 3-203-5 (23830)
ఆరూఢపతితే దత్తమన్యాయోపహృతం చ యత్।
వ్యర్థం తు పతితే దానం బ్రాహ్మణే తస్కరే తథా ॥ 3-203-6 (23831)
గురౌ చానృతికే పాపే కృతఘ్నే గ్రామయాజకే।
వేదవిక్రయిణే దత్తం తథా వృషలయాజకే ॥ 3-203-7 (23832)
బ్రహ్మబంధుషు యద్దత్తం యద్దత్తం వృషలీపతౌ।
స్త్రీజితేషు చ యద్దత్తం వ్యాలగ్రాహే తథైవ చ ॥ 3-203-8 (23833)
పరిచారకేషు యద్దత్తం వృథా దానాని షోడశ।
తమోవృతస్తు యో దద్యాద్భయాత్క్రోధాత్తథైవ చ ॥ 3-203-9 (23834)
భుంక్తే చ దానం తత్సర్వం గర్భస్థస్తు నరః సదా।
దదద్దానం ద్విజాతిభ్యో వృద్ధభావేన మానవః ॥ 3-203-10 (23835)
తస్మాత్సర్వాస్వవస్థాసు సర్వదానాని పార్థివ।
దాతవ్యాని ద్విజాతిభ్యః స్వర్గమార్గజిగీషయా ॥ 3-203-11 (23836)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-203-12x (2443)
చాతుర్వర్ణ్యస్య సర్వస్య వర్తమానాః ప్రతిగ్రహే।
కేన విప్రా విశేషేణ తారయంతి తరంతి చ ॥ 3-203-12 (23837)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-203-13x (2444)
జపైర్మంత్రైశ్చ హోమైశ్చ స్వాధ్యాయాధ్యాయనేన చ।
నావం వేదమయీం కృత్వాతారయంతి తరంతి చ ॥ 3-203-13 (23838)
బ్రాహ్మణాంస్తోషయేద్యస్తు తుష్యంతే తస్య దేవతాః।
వచనాచ్చాపి విప్రాణాం స్వర్గలోకమవాప్నుయాత్ ॥ 3-203-14 (23839)
అనంతం పుణ్యలోకం తు గంతాఽసౌ తు న సంశయః।
శ్లేష్మాదిభిర్వ్యాప్తతనుర్ంరియమాణోఽవిచేతనః ॥ 3-203-15 (23840)
బ్రాహ్ణా ఏవ సంపూజ్యాః పుణ్యం స్వర్గమభీప్సతా।
శ్రాద్ధకాలే తు యత్నేన భోక్తవ్యా హ్యజుగుప్సితాః ॥ 3-203-16 (23841)
దుర్బలః కునస్వీ కుష్ఠీ మాయావీ కుండగోలకౌ।
వర్జనీయాః ప్రయత్నేన కాండపృష్ఠాశ్చ దేహినః ॥ 3-203-17 (23842)
జుగుప్సితం హి యచ్ఛ్రాద్ధం దహత్యగ్నిరివేంధనం ॥ 3-203-18 (23843)
యే యే శ్రాద్ధే న పూజ్యంతే మూకాంధబధిరాదయః।
తేఽపిసర్వే నియోక్తవ్యా మిశ్రితా వేదపారగైః ॥ 3-203-19 (23844)
ప్రతిగ్రహశ్చ వై దేయః శృణు యస్ యుధిష్ఠిర।
ప్రదాతారం తథాఽఽత్మానం యస్తారయతి శక్తిమాన్ ॥ 3-203-20 (23845)
తస్మిందేయం ద్విజే దానం సర్వాగమవిజానతా।
ప్రదాతారం తథాఽఽత్మానం తారయేద్యః స శక్తిమాన్ ॥ 3-203-21 (23846)
న తథా హవిషో హోమైర్న పుష్పైర్నానులేపనైః।
అగ్నయః పార్థ తుష్యంతి యథా హ్యతిథిభోజనే ॥ 3-203-22 (23847)
తస్మాత్త్వంసర్వయత్నేన యతస్వాతిథిభోజనే ॥ 3-203-23 (23848)
పాదోదకంపాదఘృతందీపమన్నం ప్రతిశ్రయం।
ప్రయచ్ఛంతి తు యే రాజన్నోపసర్పంతి తే యమం ॥ 3-203-24 (23849)
దేవమాల్యాపనయనం ద్విజోచ్ఛిష్టావమార్జనం।
ఆకల్పపరిచర్యా చ గాత్రసంవాహనాని చ।
అత్రైకైకం నృపశ్రేష్ఠ గోదానాద్వ్యతిరిచ్యతే ॥ 3-203-25 (23850)
కపిలాయాః ప్రదానాత్తు ముచ్యతే నాత్ర సంశయః।
తస్మాదలంకృతాం దద్యాత్కపిలాం తు ద్విజాతయే ॥ 3-203-26 (23851)
శ్రోత్రియాయ దరిద్రాయ గృహస్థాయాగ్నిహోత్రిణే।
పుత్రదారాభిభూతాయ తథా హ్యనుపకారిణే ॥ 3-203-27 (23852)
ఏవంవిధేషు దాతవ్యా న సమృద్ధేషు భారత।
కో గుణో భరతశ్రేష్ఠ సమృద్ధేష్వభివర్జితం ॥ 3-203-28 (23853)
ఏకస్యైకా ప్రదాతవ్యా న బహూనాం కదాచన।
సా గౌర్విక్రయమాపన్నా హన్యాత్రిపురుషం కులం।
న తారయతి దాతారం బ్రాహ్మణం నైవ నైవ తు ॥ 3-203-29 (23854)
బ్రాహ్మణస్య విశుద్ధస్య సువర్ణం యః ప్రయచ్ఛతి।
సువర్ణానాం శతం తేన దత్తం భవతి శాశ్వతం ॥ 3-203-30 (23855)
అనడ్వాహం తు యో దద్యాద్బలవంతం ధురంధరం।
స నిస్తరతి దుర్గాణి స్వర్గలోకం చ గచ్ఛతి ॥ 3-203-31 (23856)
వసుంధరాం తు యో దద్యాద్ద్విజాయ విదుషాత్మనే।
దాతారం హ్యనుగచ్ఛంతి సర్వే కామాభివాంఛితాః ॥ 3-203-32 (23857)
పృచ్ఛంతి చాన్నదాతారం వదంతి పురుషా భువి।
అధ్వని క్షీణగాత్రాశ్చ పాంసునా చావకుంఠితాః ॥ 3-203-33 (23858)
తేషామేవ శ్రమార్తానాం యో హ్యన్నం కథయేద్బుధః।
అన్నదాతృసమః సోపి కీర్త్యతే నాత్ర సంశయః ॥ 3-203-34 (23859)
తస్మాత్త్వం సర్వదానాని హిత్వాఽన్నం సంప్రయచ్ఛ హ।
న హీదృశం పుణ్యఫలం విచిత్రామిహ విద్యతే ॥ 3-203-35 (23860)
యథాశక్తి చ యో దద్యాదన్నం విప్రేషు సంస్కృతం।
స తేన కర్మణాఽఽప్నోతి ప్రజాపతిసలోకతాం ॥ 3-203-36 (23861)
అన్నమేవ విశిష్టం హి తస్మాత్పరతరం న చ।
అన్నం ప్రజాపతిశ్చోక్తః స చ సంవత్సరో మతః ॥ 3-203-37 (23862)
సంవత్సరస్తు యజ్ఞోఽసౌ సర్వం యజ్ఞే ప్రతిష్ఠితం।
తస్మాత్సర్వాణి భూతాని స్థావరాణి చరాణి చ ॥ 3-203-38 (23863)
తస్మాదన్నం విశిష్టం హి సర్వేభ్యఇతి విశ్రుతం ॥ 3-203-39 (23864)
యేషాం తటాకాని మహోదకాని
వాప్యశ్చకూపాశ్చప్రతిశ్రయాశ్చ।
అన్నస్య దానం మధురా చ వాణీ
యమస్య తే నిర్వచనా భవంతి ॥ 3-203-40 (23865)
ధాన్యం శ్రమేణార్జితవిత్తసంచితం
విప్రే సుశీలే ప్రతియచ్ఛతే యః।
వసుంధరా తస్య భవేత్సుతుష్టా
ధారాం వసూనాం ప్రతిముంచతీవ ॥ 3-203-41 (23866)
అన్నదాః ప్రథమం యాంతి సత్యవాక్యదనంతరం।
అయాచితప్రదాతా చ సమం యాంతి త్రయో జనాః ॥ 3-203-42 (23867)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-203-43x (2445)
కౌతూహలసముత్పన్నః పర్యపృచ్ఛద్యుధిష్ఠిరః।
మార్కండేయం మహాత్మానం పునరేవ సహానుజః ॥ 3-203-43 (23868)
యమలోకస్య చాధ్వానమంతరం మానుషస్య చ।
కీదృశం కింప్రమాణం వా కథం వా తన్మహామునే।
తరంతి పురుషాశ్చైవ కేనోపాయేన శంస మే ॥ 3-203-44 (23869)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-203-45x (2446)
సర్వగుహ్యతనం ప్రశ్నం పవిత్రమృషిసంస్తుతం।
కథయిష్యామి తే రాజంధర్మం ధర్మభృతాంవర ॥ 3-203-45 (23870)
షడశీతిసహస్రాణి యోజనానాం నరాధిప।
యమలోకస్య చాధ్వానమంతరం మానుషస్య చ ॥ 3-203-46 (23871)
ఆకాశం తదపానీయం ఘోరం కాంతారదర్శనం।
న తత్ర వృక్షచ్ఛాయా వా పానీనం కేతనాని చ ॥ 3-203-47 (23872)
విశ్రమేద్యత్ర వై శ్రాంతః పురుషోఽధ్వని కర్శితః।
నీయతే యమదూతైస్తు యమస్వాజ్ఞాకరైర్బలాత్ ॥ 3-203-48 (23873)
నరాః స్త్రియస్తథైవాన్యే పృథివ్యాం జీవసంజ్ఞితాః।
బ్రహ్మణేభ్యః ప్రదానాని నానారూపాణి పార్థివ ॥ 3-203-49 (23874)
హయాదీనాం ప్రకృష్టాని తేఽధ్వానం యాంతి వై నరాః।
సన్నివార్యాతపం యానతి చ్ఛత్రేణైవ హి చ్ఛత్రదాః ॥ 3-203-50 (23875)
తృప్తాశ్చైవాన్నదాతారో హ్యతృప్తాశ్చాప్యనన్నదాః।
వస్త్రిణో వస్త్రదా యాంతి అవస్త్రా యాంత్యవస్త్రదాః ॥ 3-203-51 (23876)
హిరణ్యదాః సుఖం యాంతి పురుషాస్త్వభ్యలంకృతాః।
భూమిదాస్తుసుఖం యాంతి సర్వైః కామైః సుతర్పితాః ॥ 3-203-52 (23877)
యాంతి చైవాపరిక్లిష్టా నరా సస్యప్రదావకాః।
నరాః సుఖతరం యాంతి విమానేషు గృహప్రదాః ॥ 3-203-53 (23878)
పానీయదా హ్యతృషితాః ప్రహృష్టమనసో నరాః।
పంథానం ద్యోతయంతశ్చ యాంతి దీపప్రదాః సుఖం ॥ 3-203-54 (23879)
గోప్రదాస్తు సుఖం యాంతి నిర్ముక్తాః సర్వపాతకైః।
విమానైర్హంససంయుక్తైర్యాంతి మాసోపవాసినః ॥ 3-203-55 (23880)
తథా బర్హిప్రయుక్తైశ్చ షష్ఠరాత్రోపవాసినః।
త్రిరాత్రం క్షపతే యస్తు ఏకభక్తేన పాండవ ॥ 3-203-56 (23881)
అంతరా చైవ నాశ్నాతి తస్య లోకా హ్యనామయాః।
పానీయస్య గుణా దివ్యాః ప్రేతలోకసుఖావహాః ॥ 3-203-57 (23882)
తత్ర పుష్పోదకా నామ నదీ తేషాం విధీయతే।
శీతలం సలిలం తత్రపిబంతి హ్యమృతోపమం ॥ 3-203-58 (23883)
యే చదృష్కృతకర్మాణః పూయం తేషాం విధీయతే।
ఏవం నదీ మహారాజ సర్వకామప్రదా హి సా ॥ 3-203-59 (23884)
తస్మాత్త్వమపి రాజేంద్ర పూజయైనాన్యథావిధి।
అధ్వనిం క్షీణగాత్రశ్చ పథి పాంశుసమన్వితః ॥ 3-203-60 (23885)
పృచ్ఛతే హ్యన్నదాతారం గృహమాయాతి చాశయా।
తం పూజయాథ యత్నేన సోఽతిథిర్బ్రాహ్యణశ్చ సః ॥ 3-203-61 (23886)
తం యాంతమనుగచ్ఛంతి దేవాః సర్వే సవాసవాః।
తస్మిన్సంపూజితే ప్రీతా నిరాశా యాంత్యపూజితే ॥ 3-203-62 (23887)
తస్మాత్త్వమపి రాజేంద్ర పూజయైనం యథావిధి।
ఏతత్తే శతశః ప్రోక్తం కిం భూయః శ్రోతుమిచ్ఛసి ॥ 3-203-63 (23888)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-203-64x (2447)
పునః పునరహం శ్రోతుం కథాం ధర్మసమాశ్రయాం।
పుణ్యామిచ్ఛామి ధర్మజ్ఞ కథ్యమానాం త్వయా విభో ॥ 3-203-64 (23889)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-203-65x (2448)
ధర్మాంతరం ప్రతి కథాం కథ్యమానాం మయా నృప।
సర్వపాపహరాం నిత్యం శృణుష్వావహితో మమ ॥ 3-203-65 (23890)
కపిలాయాం తు దత్తాయాం యత్ఫలంజ్యేష్ఠపుష్కరే।
తత్ఫలంభరతశ్రేష్ఠ విప్రాణాం పాదధావనే ॥ 3-203-66 (23891)
ద్విజపాదోదకక్లిన్నా యావత్తిష్ఠతి మేదినీ।
తావత్పుష్కరపర్ణేన పిబంతి పితరో జలం ॥ 3-203-67 (23892)
స్వాగతేనాగ్నయస్తృప్తా ఆసనేన శతక్రతుః।
పితరః పాదశౌచేన అన్నాద్యేన ప్రజాపతిః ॥ 3-203-68 (23893)
యావద్వత్సస్య పాదౌ ద్వౌ శిరశ్చైవ ప్రదృశ్యతే।
తస్మిన్కాలే ప్రదాతవ్యా ప్రయతేనాంతరాత్మనా ॥ 3-203-69 (23894)
అంతరిక్షగతో వత్సో యావద్యోన్యాం ప్రదృశ్యతే।
తావద్గౌః పృథివీ జ్ఞేయా యావద్గర్భం న ముంచతి ॥ 3-203-70 (23895)
యావంతి తస్యాం రోమాణి వత్సస్య చ యుధిష్ఠిర।
తావద్యుగసహస్రాణి స్వర్లోకే మహీయతే ॥ 3-203-71 (23896)
సువర్ణనాసాం యః కృత్వా సఖురాం కృష్ణధేనుకాం।
తిలైః ప్రచ్ఛాదితాం దద్యాత్సర్వరత్నైరలంకృతాం ॥ 3-203-72 (23897)
ప్రతిగ్రహం గృహీత్వా యః పునర్దదతి సాధవే।
ఫలానాం ఫలమశ్నాతి తదా దత్త్వా చ భారత ॥ 3-203-73 (23898)
ససముద్రగుహా తేన సశైలవనకాననా।
చతురంతా భవేద్దత్తా పృథివీ నాత్ర సంశయః ॥ 3-203-74 (23899)
అంతర్జానుశయో యస్తు భుంజతే సక్తభాజనః।
యో ద్విజః శబ్దరహితం సంయంతుస్తారణాయ వై ॥ 3-203-75 (23900)
యే పానీయాని దదతి తథాఽన్యే యే ద్విజాతయః।
జపంతి సంహితాం సంయక్తే నిత్యం తారణక్షమాః ॥ 3-203-76 (23901)
హవ్యంకవ్యం చ యత్కించిత్సర్వం తచ్ఛ్రోత్రియోఽర్హతి।
దత్తం హి శ్రోత్రియే సాధౌజ్యలితేఽగ్నౌ యథా హుతం ॥ 3-203-77 (23902)
మన్యుప్రహరణా విప్రా న విప్రాః శస్త్రయోధినః।
నిహన్యుర్మన్యునా విప్రా వజ్రపాణిరివాసురాన్ ॥ 3-203-78 (23903)
ధర్మాశ్రితేయం తు కథా కథితా హి తవానఘ।
యాం శ్రుత్వా మునయః ప్రీతా నైమిషారణ్యవాసినః ॥ 3-203-79 (23904)
వీతశోకభయక్రోధా విపాప్మానస్తథైవ చ।
శ్రుత్వేమాం తు కథాం రాజన్భవంతీహ తు మానవాః ॥ 3-203-80 (23905)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-203-81x (2449)
కిం తచ్ఛౌచం భవేద్యేన విప్రః శుద్ధః సదా భవేత్।
తదిచ్ఛామి మహాప్రాజ్ఞ శ్రోతుం ధర్మభృతాంవర ॥ 3-203-81 (23906)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-203-82x (2450)
వాక్శౌచం క్రమశౌచం చ యచ్చ శౌచం జలాత్మకం।
త్రిభిః శౌచైరుపేతో యః స స్వర్గీ నాత్ర సంశయః ॥ 3-203-82 (23907)
సాయం ప్రాతశ్చ సంధ్యాం యో బ్రాహ్మణోఽభ్యుపసేవతే।
ప్రజపన్పావనీం దేవీం గాయత్రీం వేదమాతరం ॥ 3-203-83 (23908)
స తయా పావితో దేవ్యా బ్రాహ్మణో నష్టకిల్బిషః।
న సీదేత్ప్రతిగృహ్ణానో మహీమపి ససాగరాం ॥ 3-203-84 (23909)
యే చాస్ దారుణా కేచిద్గ్రహాః సూర్యాదయో దివి।
తే చాస్య సౌంయా జాయంతే శివాః శివతరాః సదా ॥ 3-203-85 (23910)
సర్వేనానుగతం చైనం దారుణాః పిశితాశనాః।
ఘోరరూపా మహాకాయా ధర్షయంతి ద్విజోత్తమం ॥ 3-203-86 (23911)
నాధ్యాపనాద్యాజనాద్వా అన్యాయాద్వా ప్రతిగ్రహాత్।
దోషో భవతి విప్రాణాం జ్వలితాగ్నిససా ద్విజాః ॥ 3-203-87 (23912)
దుర్వేదా వా సువేదా వా ప్రాకృతాః సంస్కృతాస్తథా।
బ్రాహ్మణా నావమంతవ్యా భస్మచ్ఛన్నా ఇవాగ్నయః ॥ 3-203-88 (23913)
యథా శ్మశానే దీప్తౌజాః పావకో నైవ దుష్యతి।
ఏవం విద్వానవిద్వాన్వా బ్రాహ్మణో దైవతం మహత్ ॥ 3-203-89 (23914)
ప్రాకరైశ్చ పురద్వారైః ప్రాసాదైశ్చ పృథగ్విధైః।
నగరాణి న శోభంతే హీనాని బ్రాహ్మణోత్తమైః ॥ 3-203-90 (23915)
వేదాఢ్ఞా వృత్సంపన్నా జ్ఞానవంతస్తపస్వినః।
యత్రతిష్ంతి వై విప్రాస్తన్నామ నగరం నృప ॥ 3-203-91 (23916)
వ్రజే వాఽప్యథవాఽరణ్యే యత్రసంతి బహుశ్రుతాః।
తత్తన్నగరమిత్యాహుః పార్థ తీర్థం చ తద్భవేత్ ॥ 3-203-92 (23917)
రక్షితారం చ రాజానం బ్రాహ్మణం చ తపస్వినం।
అభిగంయాభిపూజ్యాథ సద్యః పాపాత్ప్రముచ్యతే ॥ 3-203-93 (23918)
పుణ్యతీర్థాభిషేకం చ పవిత్రాణాం చ కీర్తనం।
సద్భిః సంభాషణం చైవ ప్రశస్తం కీర్త్యతే బుధైః ॥ 3-203-94 (23919)
సాధుసంగమపూతేన వాక్సుభాషితవారిణా।
పవిత్రీకృతమాత్మానం సంతో మన్ంతి నిత్యశః ॥ 3-203-95 (23920)
త్రిదండధారణం మౌనం జటాభారోఽథ ముండనం।
వల్కలాజినసంవేష్టం వ్రతచర్యాఽభిషేచనం ॥ 3-203-96 (23921)
అగ్నిహోత్రం వనే వాసః శరీరపరిశోషణం।
సర్వాణ్యేతాని మిథ్యా స్యుర్యది భావో న నిర్మలః ॥ 3-203-97 (23922)
విశుద్ధిం చక్షురాదీనాం షణ్ణామింద్రియగామినాం।
వికారి తేషాం రాజేంద్ర సుదుష్కరతరం మనః ॥ 3-203-98 (23923)
యే పాపాని న కుర్వంతి మనోవాక్కర్మబుద్ధిభిః।
తే తపంతి మహాత్మానో న శరీరస్య శోషణం ॥ 3-203-99 (23924)
న జ్ఞాతిభ్యో దయా యస్య శుక్లదేహోఽవికల్మషః।
హింసా సా తపసస్తస్య నానాశిత్వం తపః స్మృతం ॥ 3-203-100 (23925)
తిష్ఠన్గృహే చైవ మునిర్నిత్యం శుచిరలంకృతః।
యావజ్జీవం దయావాంశ్ సర్వపాపైః ప్రముచ్యతే ॥ 3-203-101 (23926)
న హి పాపాని కర్మాణి శుద్ధ్యంత్యనశనాదిభిః।
సీదత్యనశనాదేవ మాంసశోణితలేపనః ॥ 3-203-102 (23927)
అజ్ఞాతం కర్మ కృత్వా చ క్లేశో నాన్యత్ప్రహీయతే।
నాగ్నిర్దహతి కర్మాణి భావశూన్యస్య దేహినః ॥ 3-203-103 (23928)
పుణ్యాదేవ ప్రవ్రజంతి శుధ్యంత్యనశనాని చ।
న మూలఫలభక్షిత్వాన్న మౌనాన్నానిలాశనాత్ ॥ 3-203-104 (23929)
శిరసో ముండనాద్వాఽపి న స్థానకుటికాసనాత్।
న జటాధారణాద్వాఽపిన తు స్థానకుటికాసనాత్। 3-203-105 (23930)
నిత్యం హ్యనశనాద్వాఽపి నాగ్నిశుశ్రూషణాదపి।
న చోదకప్రవేశేన న చ క్ష్మాశయనాదపి ॥ 3-203-106 (23931)
జ్ఞానేన కర్మణా వాపి జరామరణమేవ చ।
వ్యాధయశ్చ ప్రహీయంతే ప్రాప్యతే చోత్తమం పదం ॥ 3-203-107 (23932)
బీజాని హ్యగ్నిదగ్ధాని న రోహంతి పునర్యథా।
జ్ఞానదగ్ధైస్తధా క్లేశైర్నాత్మా సండుజ్యతే పునః ॥ 3-203-108 (23933)
ఆత్మనా విప్రహీణాని కాష్ఠకుంఠోపమాని చ।
వినశ్యంతి న సందేహః ఫేనానీవ మహార్ణవే ॥ 3-203-109 (23934)
ఆత్మానం విందతే యేన సర్వభూతగుహాశయం।
శ్లోకేన యది వాఽర్ధేన క్షీణం తస్య ప్రయోజనం ॥ 3-203-110 (23935)
ద్వ్యక్షరాదభిసంధాయ కేచిచ్ఛ్లోకపదాంకితైః।
శతైరన్యైః సహస్రైశ్చ ప్రత్యయో మోక్షలక్షణం ॥ 3-203-111 (23936)
నాయం లోకోస్తి న పరో న సుఖం సంశయాత్మనః।
ఊటుర్జ్ఞానవిదో వృద్ధాః ప్రత్యయో మోక్షలక్షణం ॥ 3-203-112 (23937)
విదితార్థస్తు వేదానాం పరివేద ప్రయోజనం।
ఉద్విజేత్స తు దేవేభ్యో దావాగ్నేరివ మానవః ॥ 3-203-113 (23938)
శుష్కం తర్కం పరిత్యజ్యఆశ్రయస్వ శ్రుతిం స్మృతిం।
ఏకారాభిసంబద్ధం తత్త్వం హేతుభిరిచ్ఛసి।
బుద్ధిర్న తస్య సిద్ధ్యేత సాధనస్య విపర్యయాత్ ॥ 3-203-114 (23939)
వేద్యం పూర్వం వేదితవ్యం ప్రయత్నా-
త్తద్ధీర్వేదస్తస్య వేదః శరీరం।
వేదస్తత్త్వం తత్సమాసోపలబ్ధిః
క్లీబస్త్వాత్మా న స వేద్యం న వేదః ॥ 3-203-115 (23940)
వేదోక్తమాయుర్దేవానామాశిషశ్చైవ కర్మణాం।
ఫలత్యనుయుగం లోకే ప్రభావశ్చ శరీరిణాం ॥ 3-203-116 (23941)
ఇంద్రియాణాం ప్రసాదేన తదేతత్పరివర్జయేత్।
తస్మాదనశనం దివ్యం నిరుద్ధేంద్రియగోచరం ॥ 3-203-117 (23942)
తపసా స్వర్గగమనం భోగో దానేన జాయతే।
జ్ఞానేన మోక్షో విజ్ఞేయస్తీర్థస్నానాదఘక్షయః ॥ 3-203-118 (23943)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-203-119x (2451)
ఏవముక్తస్తు రాజేంద్ర ప్రత్యువాచ మహాయశాః।
భగవఞ్శ్రోతుమిచ్ఛామి ప్రదానవిధిముత్తమం ॥ 3-203-119 (23944)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-203-120x (2452)
యత్తత్పృచ్ఛసి రాజేంద్రదానధర్మం యుధిష్ఠిర।
ఇష్టం చేదం సదా మహ్యం రాజన్గౌరవతస్తథా ॥ 3-203-120 (23945)
శృణు దానరహస్యాని శ్రుతిస్మృత్యుదితాని చ।
ఛాయాయాం కరిణః శ్రాద్ధం తత్కర్మ పరివీజితం।
దశకల్పాయుతానీహ న క్షీయేత యుధిష్ఠిర ॥ 3-203-121 (23946)
జీవనాయ సమాక్లిన్నం వసు దత్త్వా మహీపతే।
విప్రం తు వాసయేద్యస్తు సర్వయజ్ఞైః స ఇష్టవాన్ ॥ 3-203-122 (23947)
ప్రతిస్రోతశ్చిత్రవాహాః పర్జన్యోఽన్నానుసంచరన్।
మహాధురి యథా నావా మహాపాపైః ప్రముచ్యతే।
విషువే విప్రదత్తాని దధిమధ్వక్షయాణి చ ॥ 3-203-123 (23948)
పర్వసు ద్విగుణం దానమృతౌ దశగుణం భవేత్। 3-203-b124 `అబ్దే దశగుణం ప్రోక్తమనంతం విషువే భవేత్' ॥ 3-203-124 (23949)
అయనే విషువే చైవషడశీతిముఖేషు చ।
చంద్రసూర్యోపరాగే చ దత్తమక్షయముచ్యతే ॥ 3-203-125 (23950)
ఋతుషు దశగుణం వదంతి దత్తం
శతగుణమృత్వయనాదిషు ధ్రువం।
భవతి సహస్రగుణం దినస్య రాహో-
ర్విషువతి చాక్షయమశ్నుతే ఫలం ॥ 3-203-126 (23951)
నాభూమిదో భూమిమశ్నాతి రాజ-
న్నాయానదో యానమారుహ్య యాతి।
యాన్యాన్కామాన్బ్రాహ్మణేభ్యో దదాతి
తాంస్తాన్కామాంజాయమానః స భుంక్తే ॥ 3-203-127 (23952)
అగ్నేరపత్యం ప్రథమం సువర్ణం
భూర్వైష్ణవీ సూర్యసుతాశ్చ గావః।
లోకాశ్త్రయస్తేన భవంతి దత్తా
యః కాంచనం గాశ్చ మహీం చ దద్యాత్ ॥ 3-203-128 (23953)
పరంహి దానాన్న బభూవ శాశ్వతం
భవ్యం త్రిలోకే భవతే కుతః పునః।
తస్మాత్ప్రధానం పరమం హి దానం
వదంతి లోకేషు విశిష్టబుద్ధయః ॥ 3-203-129 (23954)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి మార్కండేయసమాస్యాపర్వణి త్ర్యధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 203 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-203-5 యత్ర జన్మని అసత్యం వృథా గోబ్రాహ్మణాదిత్రాణం వినా కీర్త్యతే తదపి వృథేత్యర్థః ॥ 3-203-6 ఆరూఢశ్చాసౌ పతితః ॥ 3-203-7 గురావప్యానృతికేఽనృతప్రియే। వృషలః శూద్రః ॥ 3-203-8 బ్రాహ్మబంధవో జాతిమాత్రబ్రాహ్మణఆ వృత్తాధ్యయనశూన్యాః ॥ 3-203-10 దానం దానఫలం అన్యత్తు దానం వృద్ధభావేన జరయా భుంక్తే ॥ 3-203-17 కాండపృష్ఠాః బాణనిషంగధరాః క్షాత్రవృత్తయ ఇత్యర్థః। దుర్వర్ణః కునఖీతి ఝ. పాః ॥ 3-203-25 మాల్యం నిర్మాల్యం। ఆకల్పః గంధాదినాలంకరణం। అరోగిప్రతిచర్యాచేతి నృపశ్రేష్ఠగోశతాదితి చ ధ. పాఠః ॥ 3-203-27 అభిభూతాయ దారిద్ర్యాదేవ ॥ 3-203-28 అభివర్జితం దత్తం ॥ 3-203-29 సా బహుభ్యో దత్తా ॥ 3-203-40 ప్రతిశ్రయా గృహాః యేషాం యైః ఉత్సృష్టా ఇతి శేషః। నిర్వచనాః యమవార్తామపి న శృణ్వంతీత్య్రతః ॥ 3-203-41 వసూనాం ధనానాం ॥ 3-203-42 సత్యోక్తాస్తదనంతరమితి ధ. పాఠః ॥ 3-203-45 సర్వం పూజ్యతమం ప్రశ్నమితి ధ. పాఠః ॥ 3-203-51 ప్రావృతా వస్త్రదాతార ఇతి ధ. పాఠః ॥ 3-203-76 అపానపా నగదితాస్తథా ఇతి ఝ. పాఠః। అపానపా అమద్యపాః నగదితాః న కేనచిద్దోషవత్తయా కీర్తితాః ॥ 3-203-80 రాజన్న భవంతీహ ఇతి ఝ. పాఠః। న భవంతీహ మానవాః స్వర్గం ప్రాప్యోపర్యుపరి గచ్ఛంతో ముక్తిమేవ ప్రాప్నువంతీత్యర్థః ॥ 3-203-87 అన్యస్మాద్వా ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 3-203-94 పవిత్రాణాం త్రిసుపర్ణాదిమంత్రాణాం ॥ 3-203-96 అభిషేచనం తీర్థేషు ॥ 3-203-97 భావశ్చిత్తం ॥ 3-203-98 న దుష్కరమితి ఇంద్రియగామినాం విషయాణాం విశుద్ధిం వినా అశనం భోగః సుకరం। భోగో విషయశుద్ధిం నాపేక్షతే। పణ్యాంగనాసంగాదినాపి తత్సిద్ధేః। కింతు అనాశిత్వం అమృతత్వం భోగవర్జనం వా తాం వినా న సుకరం। యతో దుష్కరం ఖభావతో దుఃసంపాదమితి యోజనా। దుష్కరత్వే హేతుమాహార్ధేన వికారీతి। సుదుష్కరతరం దుర్జయం ॥ 3-203-100 జ్ఞాతిభ్యః పుత్రాద్యర్థే। శుక్లదేహః శుక్లవత్త్యుపజీవీ। అవికల్మషః శుక్లవృత్త్యా యః కుటుంబం పీడయతి స నిష్కల్మషో న భవతీత్యర్థః। తస్యోపపాదనముత్తరార్ధేన హింసేతి। అనాశిత్వం అశనత్యాగః ॥ 3-203-101 మాంసశోణితలేపనః దేహః ॥ 3-203-103 అజ్ఞాతం శాస్త్రత్కింతు స్వయమేవ కల్పితం తప్తశిలారేహణాది। తేన క్లేశ ఏవ నతు అన్యత్పాపం ప్రహీయతే ॥ 3-203-105 స్థానకుటికాసనాత్స్థావరగృహత్యాగాత్ ॥ 3-203-109 ఆత్మనేతి శరీరాణీతి శేషః ॥ 3-203-113 స తు వేదేభ్యః ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 3-203-115 వేదపూర్వం వేదితవ్యం ప్రయత్నాత్తద్వై వేదస్తస్య వేదః శరీరం। వేదస్తత్వం తత్సమాసోపలబ్ధౌ క్లీవస్త్వాత్మా తత్సవేద్యస్య వేద్యం। ఇతి ఝ.పాఠః ॥ 3-203-117 ప్రసాదేన నైర్మల్యేన। అనశనం నామ చిత్తేంద్రియనిరోధో నత్వాహారత్యాగ ఇత్యాహ తస్మాదితి ॥ 3-203-121 ఛాయాయాం కరిణః। గుర్వమాయోగేఽశ్వత్థచ్ఛాయా గజచ్ఛాయాఖ్యం పర్వ దేశకాలయోగజం। తత్కర్ణపరివీజితే ఇతి ఝ. పాఠః। కర్ణాఇవ కర్ణా అశ్వత్థపల్లవాస్తైర్వీజితే దేశే జలోపాంతే ॥ 3-203-122 సమాక్లిన్నం ఆర్ద్రం వసు అన్నాదిద్రవ్యం దత్త్వా మహీయతే। వైశ్యం తు ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 3-203-123 ప్రతి ప్రతీపం పూర్వవాహిన్యాః నద్యాః పశ్చిమాభిముఖం స్నోతః ప్రవాహో యత్రతత్ తీర్థం ప్రతిస్నోతః। తత్ర పాత్రేఽర్పితాశ్చిత్రబాహా ఉత్తమాశ్వాః। విపరిణంయ అక్షయా ఇత్యపకృష్యతే। అక్షయఫలా ఇత్యర్థః। పర్జన్యోఽన్నానుసంచరన్ అన్నార్థం అనుసంచరన్పర్జన్య ఇంద్రోఽప్యక్షయః। అతిథిరూపేణ తృప్త ఇంద్రోప్యక్షయస్వర్గప్రద ఇత్యర్థః। మహాధురి మహతి ధూసదృశే ప్రవాహే నా పురుషోవా యథా మహాధురి యోగభారే। యథా సర్వపాపైః ప్రముచ్యతే తథైవ గజచ్ఛాయాశ్రాద్ధదికర్తారోపి ముచ్యంత ఇత్యర్తః ॥ 3-203-124 విప్లవే విప్రదత్తాని దధిమస్త్వక్షయాణి చ ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 3-203-125 విషువే తులామేషసంక్రాంత్యోః। షడశీతిముఖే మిథునకనయామీనసంక్రాంతిషు ॥ 3-203-127 కామాన్ కాంయమానాన్విషయాన్ ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 204
॥ శ్రీః ॥
3.204. అధ్యాయః 204
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
మార్కండేయేన యుధిష్ఠిరంప్రతి ధుంధుమారోపాఖ్యానకథనారంభః ॥ 1 ॥ ఉదంకనామకమునేస్తపసా తుష్టేన విష్ణునా తస్మై వరదానం ॥ 2 ॥ తథా విష్ణునా ఉదంకంప్రతి కువలాశ్వేన ధుంధునామకాసురఘాతనవిధానపూర్వకమంతర్ధానం ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-204-0 (23955)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-204-0x (2453)
[శ్రుత్వా తు రాజా రాజర్షేరింద్రద్యుంనస్య తత్తథా।
మార్కండేయాన్మహాభాగాత్స్వర్గస్య ప్రతిపాదనం ॥] 3-204-1 (23956)
యుధిష్ఠిరో మహారాజ పప్రచ్ఛ భరతర్షభ।
మార్కండేయం తపోవృద్ధం దీర్ఘాయుషమకల్మషం ॥ 3-204-2 (23957)
విదితాస్తవ ధర్మజ్ఞ దేవదానవరక్షసాం।
రాజవంశాశ్చ వివిధా ఋషివంశాశ్చ శాశ్వతాః ॥ 3-204-3 (23958)
న తేఽస్త్యవిదితం కించిదస్మిఁల్లోకే ద్విజోత్తమ।
అథ వేత్సి మునే వంశాన్మనుష్యోరగరక్షసాం ॥ 3-204-4 (23959)
దేవగంధర్వయక్షాణాం కిన్నరాప్సరసాం తథా।
ఇదమిచ్ఛాంయహం శ్రోతుం తత్త్వే ద్విజసత్తమ ॥ 3-204-5 (23960)
కువలాశ్వ ఇతి ఖ్యాత ఇక్ష్వాకుకులసంభవః।
కథం నామ విపర్యాసాద్ధుంధుమారత్వమాగతః ॥ 3-204-6 (23961)
ఏతదిచ్ఛామి తత్త్వేన జ్ఞాతుం భార్గవసత్తమ।
విపర్యస్తం యథా నామ కువలాశ్వస్ ధీమతః ॥ 3-204-7 (23962)
[వైశంపాయన ఉవాచ। 3-204-8x (2454)
యుధిష్ఠిరేణైవముక్తో మార్కండేయో మహామునిః।
ధౌంధుమారముపాఖ్యానం కథయామాస భారత ॥] 3-204-8 (23963)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-204-9x (2455)
హంత తే కథయిష్యామి శృణు రాజన్యుధిష్ఠిర।
ధర్మిష్ఠమిదమాఖ్యానం ధుంధుమారస్య తచ్ఛృణు ॥ 3-204-9 (23964)
యథా స రాజా ఐక్ష్వాకః కువలాశ్వో మహీపతిః।
ధుంధుమారత్వమగమత్తచ్ఛృణుష్వ మహీపతే ॥ 3-204-10 (23965)
మహర్షిర్విశ్రుతస్తాత ఉదంక ఇతి భారత।
మరుధన్వసు రంయేషు ఆశ్రమస్తస్య కౌరవ ॥ 3-204-11 (23966)
ఉదంకస్తు మహారాజ తపోతప్యత్సుదుశ్చరం।
ఆరిరాధయిషుర్విష్ణుం బహూన్వర్షగణాన్విభుః ॥ 3-204-12 (23967)
తస్య ప్రీతః స భగవాన్సాక్షాద్దర్శనమేయివాన్।
దృష్ట్వా మహర్షిస్తద్బ్రహ్మ తుష్టావ వివిధైః స్తవైః ॥ 3-204-13 (23968)
ఉదంక ఉవాచ। 3-204-14x (2456)
త్వయా దేవ ప్రజాః సర్వాః ససురాసురమానవాః।
స్థావరాణి చ భూతాని జంగమాని తథైవ చ ॥ 3-204-14 (23969)
బ్రహ్మ వేదాశ్చ వేద్యం చ త్వయా సృష్టం మహాద్యుతే।
శిరస్తే గగనం దేవ నేత్రే శశిదివాకరౌ ॥ 3-204-15 (23970)
నిఃశ్వాసః పవనశ్చాపి తేజోఽగ్నిశ్చ తవాచ్యుత।
బాహవస్తే దిశః సర్వాః కుక్షిశ్చాపి మహార్ణవః ॥ 3-204-16 (23971)
ఊరూ తే పర్వతా దేవ స్వం నాభిర్మధుసూదన।
పాదౌ తే పృథివీ చైవ రోమాణ్యోషధయస్తథా ॥ 3-204-17 (23972)
ఇంద్రసోమాగ్నివరుణా దేవాసురమహోరగాః।
ప్రహ్వాస్త్వాముపతిష్ఠంతి స్తువంతో వివిధైః స్తవైః ॥ 3-204-18 (23973)
త్వయా వ్యాప్తాని సర్వాణి భూతాని భువనేశ్వర।
యోగినః సుమహావీర్యాః స్తువంతి త్వాం మహర్షయః ॥ 3-204-19 (23974)
త్వయి తుష్టే జగచ్ఛాంతం త్వయి క్రుద్ధే మహద్భయం।
భయానామపనేతాసి త్వమేకః పురుషోత్తమ ॥ 3-204-20 (23975)
దేవానాం మానుషాణాం చ సర్వభూతసుఖావహః।
త్రిభిర్విక్రమణైర్దేవ త్రయో లోకాస్త్వయా వృతాః ॥ 3-204-21 (23976)
అసురాణాం సమృద్ధానాం వినాశశ్చ త్వయా కృతః।
తవ విక్రమణైర్దేవా నిర్వాణమగమన్పరం ॥ 3-204-22 (23977)
పరాభవం చ దైత్యేంద్రాస్త్వయి క్రుద్ధే మహాద్యుతే।
త్వం హి కర్తా వికర్తా చ భూతానామిహ సర్వశః।
ఆరాధయిత్వా త్వాం దేవాః సుఖమేధంతి నిత్యశః ॥ 3-204-23 (23978)
ఏవం స్తుతో హృషీకేశ ఉదంకేన మహాత్మనా।
ఉదంకమబ్రవీద్విష్ణుః ప్రీతస్తేఽహం వరం వృణు ॥ 3-204-24 (23979)
ఉదంక ఉవాచ। 3-204-25x (2457)
పర్యాప్తో మే వరో హ్యేష యదహం దృష్టవాన్హరిం।
పురుషం శాశ్వతం దివ్యం స్రష్టారం జగతః ప్రభుం ॥ 3-204-25 (23980)
విష్ణురువాచ। 3-204-26x (2458)
ప్రీతస్తేఽహమలౌల్యేన భక్త్యా తవ చ సత్తమ।
అవశ్యం హి త్వయా బ్రహ్మన్మత్తో గ్రాహ్యో వరో ద్విజ ॥ 3-204-26 (23981)
ఏవం స చ్ఛంద్యమానస్తు వరేణ హరిణా తదా।
ఉదంకః ప్రాంజలిర్వవ్రే వరం భరతసత్తమ ॥ 3-204-27 (23982)
యది మే భగవన్ప్రీతః పుండరీకనిభేక్షణ।
ధర్మే సత్యే దమే చైవ బుద్ధిర్భవతు మే సదా।
అభ్యాసశ్చ భవేద్భక్త్యా త్వయి నిత్యం మమేశ్వర ॥ 3-204-28 (23983)
భగవానువాచ। 3-204-29x (2459)
సర్వమేతద్ధి భవితా మత్ప్రసాదాత్తవ ద్విజ ॥ 3-204-29 (23984)
ప్రతిభాస్యతి యోగశ్చ యేన యుక్తో దివౌకసాం।
త్రయాణామపి లోకానాం మహత్కార్యం కరిష్యసి ॥ 3-204-30 (23985)
ఉత్సాదనార్థం లోకానాం ధుంధుర్నామ మహాసురః।
తపస్యతి తపో ఘోరం శృణు యస్తం హనిష్యతి ॥ 3-204-31 (23986)
[రాజా హి వీర్యవాంస్తాత ఇక్ష్వాకురపరాజితః]
బృహదశ్వ ఇతి ఖ్యాతో భవిష్యతి మహీపతిః ॥ 3-204-32 (23987)
తస్య పుత్రః శుచిర్దాంతః కువలాశ్వ ఇతి శ్రతః।
స యోగబలామాస్థాయ మామకం పార్తివోత్తమః।
శాసనాత్తవ విప్రర్షే ధుంధుమారో భవిష్యతి ॥ 3-204-33 (23988)
ఉదంకమేవముక్త్వా తు విష్ణురంతరధీయత ॥ 3-204-34 (23989)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి మార్కండేయసమాస్యాపర్వణి చతురధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 204 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-204-3 దేవదానవరాక్షసా ఇతి ధ. పాఠః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 205
॥ శ్రీః ॥
3.205. అధ్యాయః 205
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ఉదంకేన రాజ్యేస్వపుత్రాభిషేచనపూర్వకం వనంప్రస్థితం బృహదశ్వం ప్రతి తన్నివారణపూర్వకం ధుంధునామకాసురహననచోదనా ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-205-0 (23990)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-205-0x (2460)
ఇక్ష్వాకౌ సంస్తితే రాజఞ్శశాదః పృథివీమిమాం।
ప్రాప్తః పరమధర్మాత్మా సోఽయోధ్యాయాం నృపోఽభవత్ ॥ 3-205-1 (23991)
శశాదస్య తు దాయాద కకుత్స్థో నామ వీర్యవాన్।
అనేనాశ్చాపి కాకుత్స్థః పృథుశ్చానేనసః సుతః ॥ 3-205-2 (23992)
విష్వగశ్వః పృథోః పుత్రస్తస్మాదార్ద్రశ్చ జజ్ఞివాన్।
ఆర్ద్రస్య యువనాశ్వస్తు శ్రావస్తస్తస్య చాత్మజః ॥ 3-205-3 (23993)
జజ్ఞే శ్రావస్తకో రాజా శ్రావస్తీ యేన నిర్మితా।
శ్రావస్తస్య తు దాయాదో బృహదశ్వో మహాబలః ॥ 3-205-4 (23994)
బృహదశ్వస్ దాయాదః కువలాశ్వ ఇతి స్మృతః।
కువలాశ్వస్య పుత్రాణాం సహస్రాణ్యేకవింసతిః ॥ 3-205-5 (23995)
సర్వే విద్యాసు నిష్ణాతా బలవంతో దురాసదాః।
కువలాశ్వశ్చ పితృతోగుణైరభ్యధికోఽభవత్ ॥ 3-205-6 (23996)
సమయే తం తదా రాజ్యే బృహదశ్వోఽభ్యషేచయత్।
కువలాశ్వం మహారాజ శూరముత్తమధార్మికం ॥ 3-205-7 (23997)
పుత్రసంక్రామితశ్రీస్తు బృహదశ్వో మహీపతిః।
జగామ తపసే ధీమాంస్తపోవనమమిత్రహా ॥ 3-205-8 (23998)
అథ శశ్వావ రాజర్షిం తముదంకో నరాధిప।
వనం సంప్రస్థితం రాజన్బృహదశ్వం ద్విజోత్తమః ॥ 3-205-9 (23999)
తముదంకో మహాతేజాః సర్వాస్త్రవిదుషాంవరం।
న్యవారయదమేయాత్మా సమాసాద్య పురోత్తమే ॥ 3-205-10 (24000)
ఉదంక ఉవాచ। 3-205-11x (2461)
భవతా రక్షణం కార్యం తత్తావత్కర్తుమర్హసి।
నిరుద్విగ్రా వయం రాజంస్త్వత్ప్రదాద్వసేమహి ॥ 3-205-11 (24001)
త్వయా హి పృథివీ రాజన్రక్ష్యమాణా మహాత్మనా।
భవిష్యతి నిరుద్విగ్నా నారణ్యం గంతుమర్హసి ॥ 3-205-12 (24002)
పాలన హి మహాంధర్మః ప్రజానామిహ దృశ్యతే।
న తథా దృశ్యతేఽరణ్యే మాభూత్తే బుద్ధిరీదృశీ ॥ 3-205-13 (24003)
ఈదృశో న హి రాజేంద్ర ధర్మః క్వచన దృశ్యతే।
ప్రజానాం పాలనే యత్నః పురా రాజర్షిభిః కృతః ॥ 3-205-14 (24004)
రక్షితవ్యాః ప్రజా రాజ్ఞా తాస్త్వం రక్షితుమర్హసి।
నిరుద్విగ్నస్తపస్తప్తుం న హి శక్నోమి పార్థివ ॥ 3-205-15 (24005)
మమాశ్రమసమీపే వై సమేషు మరుధన్వసు।
సముద్రవాలుకాపూర్ణ ఉజ్జాలక ఇతి స్మృతః।
బహుయోజనవిస్తీర్ణో బహుయోజనమాయతః ॥ 3-205-16 (24006)
తత్ర రౌద్రో దానవేంద్రో మహావీర్యపరాక్రమః।
మధుకైటభయోః పుత్రో ధుంధుర్నామ సుదారుణః।
అంతర్భూమిగతో రాజన్వసత్యమితవిక్రమః ॥ 3-205-17 (24007)
తం నిహత్య మహారాజ వనం త్వం గంతుమర్హసి ॥ 3-205-18 (24008)
శేతే లోకవినాశాయ తప ఆస్థాయ దారుణం।
త్రిదశానాం వినాశాయ లోకానాం చాపి పార్థివ ॥ 3-205-19 (24009)
అవధ్యో దైవతానాం హి దైత్యానామథ రక్షసాం।
నాగానామథ యక్షాణాం గంధర్వాణాం చ సర్వశః।
అవాప్యస వరం రాజన్సర్వలోకపితామహాత్ ॥ 3-205-20 (24010)
తం వినాశయ భద్రం తే మా తే బుద్ధిరతోఽన్యథా।
ప్రాప్స్యసే మహతీం కీర్తిం శాశ్వతీమవ్యయాం ధ్రువాం ॥ 3-205-21 (24011)
క్రూరస్య తస్య స్వపతో వాలుకాంతర్హితస్య చ।
సంవత్సరస్య పర్యంతే నిఃశ్వాసః సంప్రవర్తతే ॥ 3-205-22 (24012)
యదా తదా భూశ్చలతి సశైలవనకాననా।
తస్య నిఃశ్వాసవాతేన రజ ఉద్ధూయతే మహత్ ॥ 3-205-23 (24013)
ఆదిత్యరథమాశ్రిత్య సప్తాహం భూమికంపనం।
సవిస్ఫులింగం సజ్వాలం ధూమమిశ్రం సుదారుణం ॥ 3-205-24 (24014)
తేన రాజన్న శక్నోమి తస్మిన్స్తాతుం స్వఆంశ్రమే ॥ 3-205-25 (24015)
తం వినాశయ రాజేంద్ర లోకానాం హితకాంయయా।
లకాః స్వస్థా భవిష్యంతి తస్మిన్వినిహతేఽసురే ॥ 3-205-26 (24016)
`ధుంధునామానమత్యుగ్రం దానవం ధోరవిగ్రహం।
సమరే ధోరతుములే వినాశయ మహేషుణా' ॥ 3-205-27 (24017)
త్వం హి తస్య వినాశాయ పర్యాప్త ఇతి మే మతిః।
తేజసా తవ తేజశ్చ విష్ణురాప్యాయవిష్యతి ॥ 3-205-28 (24018)
విష్ణునా చ వరో దత్తః పూర్వం మమ మహీపతే ॥ 3-205-29 (24019)
యస్తం మహాసురం రౌద్రం వధిష్యతి మహీపతిః।
తేజస్తద్వైష్ణవమితి ప్రవేక్ష్యతి దురాసదం ॥ 3-205-30 (24020)
తత్తేజస్త్వంసమాధాయ రాజేంద్ర భువి దుఃసహం।
తం నిషూదయ సందిష్టో దైత్యం రౌద్రపరాక్రమం ॥ 3-205-31 (24021)
న హి ధుంధుర్మహాతేజాస్తేజసాఽల్పేన శక్యతే।
నిర్దగ్ధుం పృథివీపాల స హి వర్షశతైరపి ॥ 3-205-32 (24022)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి మార్కండేయసమాస్యాపర్వణి పంచాధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 205 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-205-3 బాడిశశ్చ పృథో పుత్ర ఇతి క. థ. పాఠః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 206
॥ శ్రీః ॥
3.206. అధ్యాయః 206
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
బృహదశ్వేనోదంకంప్రతి స్వపుత్రేణ కువలాశ్వేన ధుంధువధస్య భావిత్వకథనపూర్వకం వనంప్రతి గమనం ॥ 1 ॥ ధుంధూత్పత్తిం పృష్టేన మార్కండేయేన యుధిష్ఠిరంప్రతి తదుపోద్ధాతతయా మధుకైటభవృత్తాంతకథనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-206-0 (24023)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-206-0x (2462)
స ఏవముక్తో రాజర్షిరుదంకేనాపరాజితః।
ఉదంకం కౌరవశ్రేష్ఠ కృతాంజలిథాబ్రవీత్ ॥ 3-206-1 (24024)
న హి మే గమనం బ్రహ్మన్మోఘమేతద్భవిష్యతి।
పుత్రో మమాయం భగవన్కువలాశ్వ ఇతి స్మృతః ॥ 3-206-2 (24025)
ధృతిమాన్క్షిప్రకారీ చ వీర్యేణాప్రతిమో భువి।
ప్రియం చ తే సర్వమేతత్కరిష్యతి న సంశయః ॥ 3-206-3 (24026)
పుత్రైః పరివృతః సర్వైః శూరైః పరిఘబాహుభిః।
`హనిష్యతి మహాబాహుస్తం వై ధుంధుం మహాఽసురం'।
విసర్జయస్వ మాం బ్రహ్మన్న్యస్తశస్త్రోస్మి సాంప్రతం ॥ 3-206-4 (24027)
తథాఽస్త్వితి చ తేనోక్తో మునినాఽమితతేజసా।
స తమాదిశ్య తనయముదంకాయ మహాత్మనే।
క్రియతామితి రాజర్షిర్జగామ వనముత్తమం ॥ 3-206-5 (24028)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-206-6x (2463)
క ఏష భగవందైత్యో మహావీర్యస్తపోధన।
కస్య పుత్రోఽథ నప్తా వా ఏతదిచ్ఛామి వేదితుం ॥ 3-206-6 (24029)
ఏవం మహాబలో దైత్యో న శ్రుతో మే తపోధన।
`యస్య నిశ్వాసవాతేన కంపతే భూః సపర్వతా' ॥ 3-206-7 (24030)
ఏతదిచ్ఛామి భగవన్యాథాతథ్యేన వేదితుం।
సర్వమేవ మహాప్రాజ్ఞ విస్తరేణ తపోధన ॥ 3-206-8 (24031)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-206-9x (2464)
శృణు రాజననిదం సర్వం యథావృత్తం నరాధిప।
కథ్యమానం మహాప్రాజ్ఞ విస్తరేణ యథాతథం ॥ 3-206-9 (24032)
ఏకార్ణవే నిరాలోకే నష్టే స్థావరజంగమే।
ప్రనష్టేషు చ భూతేషు సర్వేషు భరతర్షభ ॥ 3-206-10 (24033)
ప్రభవం లోకకర్తారం విష్ణుం శాశ్వతమవ్యయం।
యమాహుర్మునయః సిద్ధాః సర్వలోకమహేశ్వరం।
`చతుర్భుజముదారాంగం దృష్టవానస్మి భారత' ॥ 3-206-11 (24034)
సుష్వాప భగవాన్విష్ణురప్శయ్యామేక ఏవ హి।
నాగస్ భోగే మహతి శేపస్యామితతేజసః ॥ 3-206-12 (24035)
లోకకర్తా మహాభాగ భగవానచ్యుతో హరిః।
నాగభగేన మహతా పరిరభ్య మహీమిమాం ॥ 3-206-13 (24036)
స్వపతస్తస్య దేవస్య పద్మం సూర్యసమప్రభం।
నాభ్యా వినిఃసృతం దివ్యం తత్రోత్పన్నః పితామహః ॥ 3-206-14 (24037)
సాక్షాల్లోకగురుర్బ్రహ్మా పద్మే సూర్యసమప్రభః।
చతుర్వేదశ్చతుర్మూర్తిశ్చతుర్వర్గశ్చతుర్ముఖః ॥ 3-206-15 (24038)
స్వప్రభావాద్దురాధర్షో మహాబలపరాక్రమః।
కస్యచిత్త్వథ కాలస్య దానవౌ వీర్యవత్తమౌ ॥ 3-206-16 (24039)
మధుశ్చ కైటభశ్చైవ దృష్టవంతౌ హరిం ప్రభుం।
శయానం శయనే దివ్యే నాగభోగే మహాద్యుతిం ॥ 3-206-17 (24040)
బహుయోజనవిస్తీర్ణే బహుయోజనమాయతే।
కిరీటకౌస్తుభధరం పీతకౌశేయవాససం ॥ 3-206-18 (24041)
దీప్యమానం శ్రియా రాజంస్తేజసా వపుపా తథా।
సహస్రసూర్యప్రతిమమద్భుతోపమదర్శనం ॥ 3-206-19 (24042)
విస్మయ సుమహానాసీన్మధుకైటభయోస్తదా ॥ 3-206-20 (24043)
దృష్ట్వా పితామహం చాపి పద్మే పద్మనిభేక్షణం।
విత్రాసయేతామథ తౌ బ్రహ్మాణమమితౌజసం ॥ 3-206-21 (24044)
విత్రాస్యమానో బహుధా బ్రహ్మా తాభ్యాం మహాయశాః।
అకంపయత్పద్మనాలం తతోఽబుధ్యత కేశవః ॥ 3-206-22 (24045)
అథాపశ్త గోవిందో దానవౌ వీర్యవత్తరౌ ॥ 3-206-23 (24046)
దృష్ట్వా తావబ్రవీద్దేవః స్వాగతం వాం మహాబలౌ।
దదామి వాం వరం శ్రేష్ఠం రప్రీతిర్హి మమ జాయతే ॥ 3-206-24 (24047)
తౌ ప్రహస్య హృషీకేశం మహాదర్పౌ మహాబలౌ।
ప్రత్యబ్రూతాం మహారాజ సహితౌ మధుసూదనం ॥ 3-206-25 (24048)
ఆవాం వరయ దేవ త్వం వరదౌ స్వః సురోత్తమ।
దాతారౌ స్వో వరం తుభ్యం తద్బ్రవీహ్యవిచారయన్ ॥ 3-206-26 (24049)
భగవానువాచ। 3-206-27x (2465)
ప్రతిగృహ్ణే వరం వీరావీప్సితశ్చ వరో మమ।
యువాం హి వీర్యసంపన్నౌ న వామస్తి సమః పుమాన్ ॥ 3-206-27 (24050)
వధ్యత్వముపగచ్ఛేతాం మమ సత్యపరాక్రమౌ।
ఏతదిచ్ఛాంయహం కామం ప్రాప్తుం లోకహితాయ వై ॥ 3-206-28 (24051)
మధుకైటభావూచతుః। 3-206-29x (2466)
అనృతంనోక్తపూర్వం నౌ స్వైరేష్వపి కుతోఽన్యథా।
సత్యే ధర్మే చ నిరతౌ విద్ధ్యావాం పురుషోత్తమ ॥ 3-206-29 (24052)
బలే రూపే చ శౌర్యే చ శమే న చ సమోస్తి నౌ।
ధర్మే తపసి దానే చ శీలసత్వదమేషు చ ॥ 3-206-30 (24053)
ఉపప్లవో మహానస్మానుపావర్తత కేశవ।
ఉక్తం ప్రతికురుష్వ త్వం కాలో హి దురతిక్రమః ॥ 3-206-31 (24054)
ఆవామిచ్ఛావహే దేవ కృతమేకం త్వయా విభో।
ఆనావృతేఽవకాశే త్వం జహ్యావాం సురసత్తమ ॥ 3-206-32 (24055)
పుత్రత్వమధిగచ్ఛావ తవ చాపి సులోచన।
వర ఏష వృతోదేవ తద్విద్ధి సురసత్తమ ॥ 3-206-33 (24056)
అనృతం మా భవేద్దేవ యద్ధి నౌ సంశ్రుతం తదా ॥ 3-206-34 (24057)
భగవానువాచ। 3-206-35x (2467)
బాఢమేవం కరిష్యామి సర్వమేతద్భవిష్యతి ॥ 3-206-35 (24058)
సవిచింత్యాథ గోవిందో నాపశ్యద్యదనావృతం।
అవకాశంపృథివ్యాం వా దివి వా మధుసూదనః ॥ 3-206-36 (24059)
స్వకావనావృతావూరూ దృష్ట్వా దేవవరస్తదా।
మధుకైటభయో రాజఞ్శిరసీ మధుసూదనః।
చక్రేణ శితధారేణ న్యకృంతత మహాయశాః ॥ 3-206-37 (24060)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి మార్కండేయసమాస్యాపర్వణి షడధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 206 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-206-9 న తేఽభిగమనం ఇతి ఝ. పాఠః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 207
॥ శ్రీః ॥
3.207. అధ్యాయః 207
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
మధుకైటభపుత్రేణ ధుంధునా తపస్తోషితాద్విరించాదవధ్యత్వాదివరగ్రహణేన దేవానాం పీడనం ॥ 1 ॥ ఉదంకచోదితేన కువలాశ్వేన సముద్రమధ్యమధివసతస్తస్య బ్రహ్మాస్త్రేణ దహనం ॥ 2 ॥ తదా దేవాదిభిః కువలాశ్వస్య ధుంధుమార ఇతి నామకరణేన తస్మై వరదానపూర్వకం స్వస్వస్థానంప్రతి గమనం ॥ 3 ॥ మార్కండేయేన యుధిష్ఠిరంప్రతి తత్పుత్రాణాం నామకథనపూర్వకం ధుంధుమారోపాఖ్యానస్తవనం ॥ 4 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-207-0 (24061)
మర్కండేయ ఉవాచ। 3-207-0x (2468)
ధుంధుర్నామ మహారాజ తయోః పుత్రో మహాద్యుతిః।
స తపోఽతప్యత మహన్మహావీర్యపరాక్రమః ॥ 3-207-1 (24062)
అతిష్ఠదేకపాదేన కృశో ధమనిసంతతః।
తస్మై బ్రహ్మా దదౌ ప్రీతో వరం వవ్రే స చ ప్రభుం ॥ 3-207-2 (24063)
దేవదానవయక్షాణాం సర్పగంధర్వరక్షసాం।
అవధ్యోఽహం భవేయం వై వర ఏష వృతో మయా ॥ 3-207-3 (24064)
ఏవం భవతు గచ్ఛేతి తమువాచ పితామహః।
స ఏవముక్తస్తత్పాదౌ మూర్ధ్నా స్పృష్ట్వా జగామ హ ॥ 3-207-4 (24065)
సతు ధుంధుర్వరం లబ్ధ్వా మహవీర్యపరాక్రమః।
అనుస్మరన్పితృవధం ద్రుతం విష్ణుముపాగమత్ ॥ 3-207-5 (24066)
సతు దేవాన్సగంధర్వాంజిత్వా ధుంధురమర్షణః।
బబాధ సర్వానసకృద్విష్ణుం దేవాంశ్చ వై భృశం ॥ 3-207-6 (24067)
సముద్రవాలుకాపూర్ణే ఉజ్జానక ఇతి స్మృతే।
ఆగంయ చ స దుష్టాత్మా తం దేశం భరతర్షభ।
బాధతేస్మ పరం శక్త్యా తముదంకాశ్రమం విభో ॥ 3-207-7 (24068)
అంతర్భూమిగతస్తత్ర వాలుకాంతర్హితస్తథా।
మధుకైటభయోః పుత్రో ధుంధుర్భీమపరాక్రమః ॥ 3-207-8 (24069)
శేతే లోకవినాశాయ తపోబలముపాశ్రితః।
ఉదంకస్యాశ్రమాభ్యాశే నిఃశ్వసన్పావకార్చిషః ॥ 3-207-9 (24070)
ఏతస్మిన్నేవ కాలే తు రాజా సబలవాహనః।
కువలాశ్వో నరపతిరన్వితో బలశాలినాం ॥ 3-207-10 (24071)
సహస్రైరేకవింశత్యా పుత్రాణామరిమర్దనః।
ప్రాయాదుదంకసహితో ధుంధోస్తస్య వధాయ వై ॥ 3-207-11 (24072)
తమావిశత్తతో విష్ణుర్భగవాంస్తేజసా ప్రభుః।
ఉదంకస్ నియోగేన లోకానాం హితకాంయయా ॥ 3-207-12 (24073)
తస్మిన్ప్రయాతే దుర్ధర్షే దివి శబ్దో మహానభూత్।
ఏష శ్రీమాన్నృపసుతో ధుంధుమారో భవిష్యతి ॥ 3-207-13 (24074)
దివ్యైశ్చ పుష్పైస్తం దేవాః సమంతాత్పర్యవాకిరన్।
దేవదుందుభయశ్చాపి నేదుః స్వయమనీరితాః ॥ 3-207-14 (24075)
శీతశ్చ వాయుః ప్రవవౌ ప్రయాణే తస్య ధీమతః।
విపాంసులాం మహీం కుర్వన్వవర్ష చ సురేశ్వరః।
`ప్రదక్షిణాశ్చాప్యభవన్వన్యాస్తం సమృగద్విజాః' ॥ 3-207-15 (24076)
అంతరిక్షే విమానాని దేవతానాం యుధిష్ఠిర।
తత్రైవ సమదృశ్యంత ధుంధుర్యత్ర మహాసురః ॥ 3-207-16 (24077)
కువలాశ్వస్య ధున్యోశ్చ యుద్ధకౌతూహలాన్వితాః।
దేవగంధర్వసహితాః సమవైక్షన్మహర్షయః ॥ 3-207-17 (24078)
నారాయణేన కౌరవ్య తేజసాఽఽప్యాయితస్తదా।
స గతో నృపతిః క్షిప్రం పుత్రైస్తైః సర్వతో దిశం ॥ 3-207-18 (24079)
అర్ణవం స్వానయామాస కువలాశ్వో మహీపతిః।
`హితార్తం సర్వలోకానాముదంకస్య వశే స్థితః' ॥ 3-207-19 (24080)
కువలాశ్వస్ పుత్రైశ్చ తస్మిన్వై వాలుకార్ణవే।
సప్తభిర్దివసైః స్వాత్వా దృష్టో ధుంధుర్మహాబలః ॥ 3-207-20 (24081)
ఆసీద్ధోరం వపుస్తస్య వాలుకాంతర్హితం మహత్।
దీప్యమానం యథా సూర్యస్తేజసా భరతర్షభ ॥ 3-207-21 (24082)
తతో ధుంధుర్మహారాజ దిశమావృత్య పశ్చిమాం।
సుప్తోఽభూద్రాజశార్దూల కాలానలసమద్యుతిః ॥ 3-207-22 (24083)
కువలాశ్వస్య పుత్రైస్తు సర్వతః పరివారితః।
అభిద్రుతః శరైస్తీక్ష్ణైర్గదాభిర్ముసలైరపి ॥ 3-207-23 (24084)
ప్టసైః పరిధైః ప్రాసైః ఖంగైశ్ విమలైః శితైః।
సవధ్యమానః సంక్రుద్ధః సముత్తస్థౌ మహాబలః ॥ 3-207-24 (24085)
క్రుద్ధశ్చాభక్షయత్తేషాం శస్త్రాణి వివిధాని చ।
ఆస్యాద్వమన్పావకం స సంవర్తకసమం తదా ॥ 3-207-25 (24086)
తాన్సర్వాన్నృపతేః పుత్రానదహత్స్వేన తేజసా।
ముఖజేనాగ్నినా క్రుద్ధో లోకానుద్వర్తయన్నివ ॥ 3-207-26 (24087)
క్షణేన రాజశార్దూల పురేవ కపిలః ప్రభుః।
సగరస్యాత్మజాన్క్రుద్ధస్తదద్భుతమివాభవత్ ॥ 3-207-27 (24088)
తేషు క్రోధాగ్నిదగ్ధేషు తదా భరతసత్తమ।
తం ప్రబుద్ధం మహాత్మానం కుంభకర్ణమివాపరం।
ఆససాద మహాతేజాః కువలాశ్వో మహీపతిః ॥ 3-207-28 (24089)
తస్య వారిమహారాజ సుస్రావ బహు దేహతః।
తత్తదాపీయతేతేజో రాజ్ఞా వారిమయం నృప ॥ 3-207-29 (24090)
యోగీ యోగేన సృష్టం స సమయిత్వా చ వారిణా।
బ్రహ్మాస్త్రేణ తతో రాజా దైత్యంక్రూరపరాక్రమం।
దదాహ భరతశ్రేష్ఠ సర్వలోకభవాయ వై ॥ 3-207-30 (24091)
సోఽస్త్రేణ దగ్ధ్వా రాజర్షిః కువలాశ్వో మహాసురం।
సురశత్రుమమిత్రఘ్నస్త్రైలోక్యేశ ఇవాపరః ॥ 3-207-31 (24092)
ధుంధోర్వధాత్తదా రాజా కువలాశ్వో మహామనాః।
ధుంధుమార ఇతిఖ్యాతో నాంనా సమభవత్తతః ॥ 3-207-32 (24093)
ప్రీతైశ్చ త్రేదశైః సర్వైర్మహర్షిమసితైస్తదా।
పరం వృణీష్వత్యుక్తః స ప్రాంజలిః ప్రణతస్తదా।
అతీవ ముదితో రాజన్నిదంవచనమబ్రవీత్ ॥ 3-207-33 (24094)
దద్యాం విత్తం ద్విజాగ్ర్యేభ్యః శత్రూణాం చాపి దుర్జయః।
సఖ్యం చ విష్ణునా మే స్యాద్భూతేష్వద్రోహ ఏవ చ।
ధర్మే రతిశ్ సతతం స్వర్గే వాసస్తథాఽక్షయః ॥ 3-207-34 (24095)
తథాఽస్త్వితి తతో దేవైః ప్రీతైరుక్తః స పార్థివః।
ఋషిభిశ్చ సగంధర్వైరుదంకేన చ ధీమతా ॥ 3-207-35 (24096)
సంభాష్య చైనం వివిధైరాశీర్వాదైస్తతో నృషం।
దేవా మహర్షయశ్చాపి స్వాని స్తానాని భేజిరే ॥ 3-207-36 (24097)
తస్య పుత్రాస్త్రయః శిష్టా యుధిష్ఠిర తదాఽభవన్।
దృఢాశ్వః కపిలాశ్వశ్చ భద్రాశ్వశ్చైవ భారత ॥ 3-207-37 (24098)
తేభ్యః పరంపరా రాజన్నిక్ష్వాకూణాం మహాత్మనాం।
[వంశస్య సుమహాభాగ రాజ్ఞామమితతేజసాం] ॥ 3-207-38 (24099)
ఏవంసం నిహతస్తేన కువలాశ్వేన సత్తమ।
ధుంధుర్నామ మహాదైత్యో మధుకైటభయోః సుతః ॥ 3-207-39 (24100)
కువలాశ్వశ్చ నృపతిర్ధుంధుమార ఇతి స్మృతః।
నాంనా చ గుణయుక్తేన తదాప్రభృతి సోఽభవత్ ॥ 3-207-40 (24101)
ఏతత్తే సర్వమాఖ్యాతం యన్మాం త్వం పరిపృచ్ఛసి।
ధౌంధుమారముపాఖ్యానం ప్రథితం యస్య కర్మణా ॥ 3-207-41 (24102)
ఇదం తు పుణ్యమాఖ్యానం విష్ణోః సమనుకీర్తనం।
శృణుయాద్యః స ధర్మాత్మా పుత్రవాంశ్చ భవేన్నరః ॥ 3-207-42 (24103)
ఆయుష్మాన్భూతిమాంశ్చైవ శ్రుత్వా భవతి పర్వసు।
న చ వ్యాధిభంయకించిత్ప్రాప్నోతి విగతజ్వరః ॥ 3-207-43 (24104)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి గార్కండేయసమాస్యాపర్వణి సప్తాధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 207 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-207-30 వృష్టిం సగమయిత్వావిచారిణా ఇతి క. థ. పాఠః। వహ్నిం చ శమయామాస వారిణా ఇతి ఝ. పాఠః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 208
॥ శ్రీః ॥
3.208. అధ్యాయః 208
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
మార్కండేయేన యుధిష్ఠిరంప్రతి పతివ్రతామాహాత్ంయకథనారంభః ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-208-0 (24105)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-208-0x (2469)
తతో యుధిష్ఠిరో రాజా మార్కండేయం మహాద్యుతిం।
ప్రపచ్ఛ భరతశ్రేష్ఠ ధర్మప్రశ్నం స దుర్వచం ॥ 3-208-1 (24106)
శ్రోతుమిచ్ఛామి భగవన్స్త్రీణాం మాహాతంయముత్తమం।
కథ్యమానం త్వయా విప్ర సూక్ష్మం ధర్ంయం చ తత్త్వతః ॥ 3-208-2 (24107)
ప్రత్యక్షమిహ విప్రర్షే దేవా దృశ్యంతి సత్తమ।
సూర్యాచంద్రమసౌ వాయుః పృథివీ వహ్నిరేవ చ ॥ 3-208-3 (24108)
పితా మాతా చ భగవాన్గావ ఏవ చ సత్తమ।
యచ్చాన్యదేవ విహితం తచ్చాపి భృగునందన ॥ 3-208-4 (24109)
మన్యేఽహం గురువత్సర్వమేకపత్న్యస్తథా స్త్రియః।
పతివ్రతానాం శుశ్రూషా దుష్కరా ప్రతిభాతి మే।
పతివ్రతానాం మహాత్ంయం వక్తుమర్హసి నః ప్రభో ॥ 3-208-5 (24110)
నిరుధ్య చేంద్రియగ్రామం మనః సంరుధ్య చానఘ।
పతిం దైవతవచ్చాపి చింతయంత్య స్థితా హి యా ॥ 3-208-6 (24111)
భగవందుష్కరం త్వేతత్ప్రతిభాతి మమ ప్రభో।
మాతాపిత్రోశ్చ శుశ్రూషా స్త్రీణాం భర్తరి చ ద్విజ ॥ 3-208-7 (24112)
స్త్రీణాం ధర్మాత్సుఘోరాద్ధి నాన్యం పశ్యామి దుష్కరం।
సాధ్వాచారాః స్త్రియో బ్ర్హమన్కుర్వంతీహ సదాదృతాః ॥ 3-208-8 (24113)
దుష్కరం ఖలు కుర్వంతి పితరో మాతరశ్చ వై।
ఏకపత్న్యశ్చ యా నార్యో యాశ్ సత్యం వదంత్యుత ॥ 3-208-9 (24114)
కుక్షిణా దశమాసాంశ్చ గర్భం సంధారయంతి యాః।
నార్యః కాలేన సంబూయ కిమద్భుతతరం తతః ॥ 3-208-10 (24115)
సంశయం పరమం ప్రాప్య వేదనామతులామపి।
ప్రజాయంతే సుతాన్నార్యో దుఃఖేన మహతా విభో ॥ 3-208-11 (24116)
పుష్ణంతి చాపి మహతా స్నేహేన ద్విజపుంగవ।
`చింతయంతి తతశ్చాపి కింశీలోఽయంభవిష్యతి' ॥ 3-208-12 (24117)
యాశ్చ క్రూరేషు సర్వేషు వర్తమానా జుగుప్సితాః।
స్వకర్మ కుర్వంతి సదా దుష్కరం తచ్చ మే మతం ॥ 3-208-13 (24118)
క్షత్రధర్మసమాచారతత్త్వం వ్యాఖ్యాహి మే ద్విజ।
ధర్మః సుదుర్లభో విప్ర నృశంసేన మహాత్మనా ॥ 3-208-14 (24119)
ఏతదిచ్ఛామి భగవన్ప్రశ్నం ప్రశ్నవిదాంవర।
శ్రోతుం భృగుకులశ్రేష్ఠ శుశ్రూషే తవ సువ్రత ॥ 3-208-15 (24120)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-208-16x (2470)
హంత తేఽహం సమాఖ్యాస్యే ప్రశ్నమేతం సుదుర్వచం।
తత్త్వేన భరతశ్రేష్ఠ గదతస్తన్నిబోధ మే ॥ 3-208-16 (24121)
మాతరంశ్రేయసీం తాత పితృనన్యే తు మేనిరే।
దుష్కరం కురుతే మాతా వివర్ధయతి యా ప్రజాః ॥ 3-208-17 (24122)
తపసా దేవతేజ్యాభిర్వందనేన తితిక్షయా।
సుప్రశస్తైరుపాయైశ్చాపీహంతే పితరః సుతాన్ ॥ 3-208-18 (24123)
ఏవం కృచ్ఛ్రేణ మహతా పుత్రం ప్రాప్య సుదుర్లభం।
చింతయంతి సదా వీర కీదృశోఽయం భవిష్యతి ॥ 3-208-19 (24124)
ఆశంసతే హి పుత్రేషు పితా మాతా చ భారత।
యశః కీర్తిమథైశ్వర్యం తేజో ధర్మం తథైవ చ ॥ 3-208-20 (24125)
`మాతుః పితుశ్చ రాజేంద్ర సతతం హితకారింణోః'।
తయోరాశాం తు సఫలాం యః కరోతి స ధర్మవిత్ ॥ 3-208-21 (24126)
పితా మాతా చ రాజేంద్ర తుష్యతో యస్ నిత్యశః।
ఇహ ప్రేత్య చ తస్యాథ కీర్తిర్ధర్మశ్ర శాశ్వతః ॥ 3-208-22 (24127)
నైవ యజ్ఞక్రియాః కాశ్చిన్న శ్రాద్ధం నోపవాసకం।
యా తు భర్తరి శుశ్రూషా తయా స్వర్గం జయత్యుత ॥ 3-208-23 (24128)
ఏతత్ప్రకరణం రాజన్నధికృత్య యుధిష్ఠిర।
పతివ్రతానాం నియతం ధర్మం చావాహితః శృణు ॥ 3-208-24 (24129)
ఇతి శ్రీమన్మహాబారతే అరణ్యపర్వణి మార్కండేయసమాస్యాపర్వయణి అష్టాధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 208 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-208-13 యే చక్రూరేషు ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 3-208-20 ప్రజాధర్మం ఇతి ఝ. పాఠః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 209
॥ శ్రీః ॥
3.209. అధ్యాయః 209
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
తరుతలే తపస్యతా కౌశికేనాత్మోపరి పురీషోత్సృష్ట్యా బలాకాయాః సక్రోధనిరీక్షణేన దహనం ॥ 1 ॥ తథా భిక్షార్థం పతివ్రతాయాః కస్యాశ్చిద్గృహం ప్రవిష్టం భిక్షాదానే చిరీకరణేన రుష్టం చ కౌశికంప్రతి తయా స్వత్య బలాకావృత్తాంతావగతిసూచనేన స్వశక్తిప్రకాశనపూర్వకం ధర్మావగతయే ధర్మవ్యాధసమీపగమనచోదనా ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-209-0 (24130)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-209-0x (2471)
కశ్చిద్ద్విజాతిప్రవరో వేదాధ్యాయీ తపోధనః।
తపస్వీ ధర్మశీలశ్చ కౌశికో నామ భారత ॥ 3-209-1 (24131)
సాంగోపనిషదాన్వేదానధీతే ద్విజసత్తమః।
సవృక్షమూలే కస్మింశ్చిద్వేదానుచ్చారయన్స్థితః ॥ 3-209-2 (24132)
ఉపరిష్టాచ్చ వృక్షస్య బలాకా సంన్యలీయత।
తయా పురీషముత్సృష్టం బ్రాహ్మణస్య తదోపరి ॥ 3-209-3 (24133)
సమవేక్ష్యతతః క్రుద్ధః సమమధ్యాయత ద్విజః।
`తాం బలకాం మహారాజ నిలీనాం నగమూర్ధని ॥ 3-209-4 (24134)
భృశం క్రోధాభిభూతేన బలాకా సా నిరీక్షితా।
అపధ్యాతా చ విప్రేణ న్యపతద్ధరణీతలే ॥ 3-209-5 (24135)
బలాకాం పతితాం దృష్ట్వా గతసత్వామచేతనాం।
కారుణ్యాదభిసంతప్తః పర్యశోచత తాం ద్విజః।
అకార్యం కృతవానస్మి ద్వేషరాగబలాత్కృతః ॥ 3-209-6 (24136)
ఇత్యుక్తావ బహుశో విద్వాన్గ్రామం భైక్షాయ సంశ్రితః।
గ్రామే శుచీని ప్రచరన్కులాని భరతర్షభ ॥ 3-209-7 (24137)
దేహీతి యాచమానోఽసౌ తిష్ఠేత్యుక్తః స్త్రియా తతః।
శౌచం తు యావత్కురుతే భాజనస్య కుటుంబివీ ॥ 3-209-8 (24138)
ఏతస్మిన్నంతరే రాజన్క్షుధాసంపీడితో భృశం।
భర్తా ప్రవిష్టః సహసా తస్యా భరతసత్తమ ॥ 3-209-9 (24139)
సా తు దృష్ట్వా పతిం సాధ్వీ బ్రాహ్మణం వ్యపహాయ తం।
పాద్యమాచమనీయం వై దదౌ భర్తుస్తథాఽఽసనం ॥ 3-209-10 (24140)
ప్రహ్వా పర్యచరచ్చాపి భర్తారమసితేక్షణా।
ఆహారేణాథ భక్ష్యైశ్చ వాక్యైః సుమధురైస్తథా ॥ 3-209-11 (24141)
ఉచ్ఛిష్టం భావితా భర్తుర్భుంక్తే నిత్యం యుధిష్ఠిర।
దైవతం చ పతిం మేనే భర్తుశ్చిత్తానుసారిణీ ॥ 3-209-12 (24142)
కర్మణా మనసా వాచా నాత్యశ్నాన్నాపి చాపివత్।
తం సర్వభావోపగతా పతిశుశ్రూషణే రతా ॥ 3-209-13 (24143)
సాధ్వాచారా శుచిర్దక్షా కుటుంబస్య హితైషిణీ।
భర్తుశ్చాపి హితం యత్తత్సతతం సాఽనువర్తతే ॥ 3-209-14 (24144)
దేవతాతిథిభృత్యానాం శ్వశ్రూశ్వశురయోస్తథా।
శుశ్రూషణపరా నిత్యం సతతం సంయతేంద్రియా ॥ 3-209-15 (24145)
సా బ్రాహ్మణం తదా దృష్ట్వా సంస్థితం భైక్షకాంక్షిణం।
కుర్వతీ పతిశుశ్రూషాం సస్మారాథ శుభేక్షణా ॥ 3-209-16 (24146)
వ్రీడితా సాఽభవత్సాధ్వీ తదా భరతసత్తమ।
భిక్షామాదాయ విప్రాయ నిర్జగామ యశస్వినీ ॥ 3-209-17 (24147)
బ్రాహ్మణ ఉవాచ। 3-209-18x (2472)
కిమిదం భవతి త్వం మాం తిష్ఠేత్యుక్త్వా వరాంగనే।
ఉపరోధం కృతవతీ న విసర్జితవత్యసి ॥ 3-209-18 (24148)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-209-19x (2473)
బ్రాహ్మణం క్రోధసంతప్తం జ్వలంతమివ తేజసా।
దృష్ట్వా సాధ్వీ మనుష్యేంద్రసాంత్వపూర్వం వచోఽబ్రవీత్ ॥ 3-209-19 (24149)
`క్షమస్వవిప్రప్రవర క్షమస్వ స్త్రీజడాత్మతాం।
ప్రసీద భగవన్మహ్యం కృపాం కురు మయి ద్విజ' ॥ 3-209-20 (24150)
క్షంతుమర్హసి మే విద్వన్భర్తా మే దైవతం మహత్।
స చాపి క్షుధితః శ్రాంతః ప్రాప్తః శుశ్రూషితోమయా ॥ 3-209-21 (24151)
బ్రాహ్మణ ఉవాచ। 3-209-22x (2474)
బ్రాహ్మణఆ న గరీయాంసో గరీయాంస్తే పతిః కృతః।
గృహస్థధర్మే వర్తంతీ బ్రాహ్మణానవమన్యసే ॥ 3-209-22 (24152)
ఇంద్రోఽప్యేషాం ప్రణమతే కిం పునర్మానవో భువి।
అవలిప్తే న జానీషే వృద్ధానాం న శ్రుతం త్వయా ॥ 3-209-23 (24153)
బ్రాహ్మణా హ్యగ్నిసదృశా దహేయుః పృథివీమపి।
`సపర్వతవనద్వీపాం క్షిప్రమేవావమానితాః' ॥ 3-209-24 (24154)
స్త్ర్యువాచ। 3-209-25x (2475)
[నాహం బలాకా విప్రర్షే త్యజ క్రోధం తపోధన।
అనయా క్రుద్ధయా దృష్ట్యా క్రుద్ధః కిం మాం కరిష్యసి] 3-209-25 (24155)
నావజానాంయహం విప్రాందేవైస్తుల్యాన్మనస్వినః।
అపరాధమిమం విప్ర క్షంతుమర్హసి మేఽనఘ ॥ 3-209-26 (24156)
జానామి తేజో విప్రాణఆం మహాభాగ్యం చ ధీమతాం।
అపేయః సాగరః క్రోధాత్కృతో హి లవణోదకః ॥ 3-209-27 (24157)
తథైవ దీప్తతపసాం మునీనాం భావితాత్మనాం।
యేషాం క్రోధాగ్నిరద్యాపి సముద్రే నోపశాంయతి।
`కస్తాన్పరిభవేన్మూఢో బ్రాహ్మణానమితౌజసః' ॥ 3-209-28 (24158)
బ్రాహ్మణానాం పరిభవాద్వాతాపిః సుదురాత్మవాన్।
అగస్త్యమృషిమాసాద్య జీర్ణః క్రూరో మహాసురః ॥ 3-209-29 (24159)
బహుప్రభావాః శ్రూయంతే బ్రాహ్మణానాం మహాత్మనాం।
క్రోధః సువిపులో బ్రహ్మన్ప్రసాదశ్చ మహాత్మనాం।
అస్మింస్త్వతిక్రమే బ్రహ్మన్క్షంతుమర్హసి మేఽనఘ ॥ 3-209-30 (24160)
పతిశుశ్రూషయా ధర్మో య స మే రోచతే ద్విజ।
దైవతేష్వపి సర్వేషు భర్తా మే దైవతం పరం ॥ 3-209-31 (24161)
అవిశేషేణ తస్యాహం కుర్యాం ధర్మం ద్విజోత్తమ।
శుశ్రూషాయాః ఫలం పశ్య పత్యుర్బ్రాహ్మణ యాదృశం ॥ 3-209-32 (24162)
బలాకా హి త్వయా దగ్ధా రోషాత్తద్విదితం మయా।
క్రోధః శత్రుః శరీరస్థో మనుష్యాణాం ద్విజోత్తమ ॥ 3-209-33 (24163)
`మాస్మ క్రుధ్యో బలాకేవ న వధ్యాఽస్మి పతివ్రతా'।
యః క్రోధమోహౌ త్యజతి తం దేవా బ్రాహ్మణం విదుః ॥ 3-209-34 (24164)
యో వదేదిహ సత్యాని గురుం సంతోషయేత చ।
హింసితశ్చ త హింసేత తం దేవా బ్రాహ్మణం విదుః ॥ 3-209-35 (24165)
జితేంద్రియో ధర్మపరః స్వాధ్యాయనిరతః శుచిః।
కామక్రోధౌ వశౌ యస్య తం దేవా బ్రాహ్మణం విదుః ॥ 3-209-36 (24166)
యస్య చాత్మసమో లోకో ధర్మజ్ఞస్య మనస్వినః।
సర్వధర్మేషు చరతస్తం దేవా బ్రాహ్మణం విదుః ॥ 3-209-37 (24167)
యోఽధ్యాపయేదధీయీత యజేద్వా యాజయీత వా।
దద్యాద్వాఽపి యథాశక్తి తం దేవా బ్రాహ్మణం విదుః ॥ 3-209-38 (24168)
బ్రాహ్మచారీ వదాన్యో యోప్యధీయాద్ద్విజపుంగవః।
స్వాధ్యాయవానమత్తో వై తం దేవా బ్రాహ్మణం విదుః ॥ 3-209-39 (24169)
యద్బ్రాహ్మణానాం కుశలం తదేషాం పరికీర్తయేత్।
సత్యం తథా వ్యాహరతాం నానృతే రమతే మనః ॥ 3-209-40 (24170)
ధనం తు బ్రాహ్మణస్యాహుః స్వాధ్యాయం దమమార్జవం।
ఇంద్రియాణాం నిగ్రహం చ శాశ్వతం ద్విజసత్తమ ॥ 3-209-41 (24171)
సత్యార్జవే ధర్మమాహుః పరం ధర్మవిదో జనాః।
దుర్జ్ఞేయః శాశ్వతో ధర్మః స చ సత్యే ప్రతిష్ఠితః ॥ 3-209-42 (24172)
శ్రుతిప్రమాణో ధర్మః స్యాదితి వృద్ధానుశాసనం।
బహుధా దృశ్యతే ధర్మః సూక్ష్మ ఏవ ద్విజోత్తమ ॥ 3-209-43 (24173)
భగవానపి ధర్మజ్ఞః స్వాద్యాయనిరతః శుచిః।
న తు తత్త్వేన భగవందర్మం వేత్సీతి మే మతిః ॥ 3-209-44 (24174)
యది విప్ర న జానీషే ధర్మం పరమకం ద్విజ।
ధర్మవ్యాధం తత పృచ్ఛ గత్వా తు మిథిలాం పురీం ॥ 3-209-45 (24175)
మాతాపితృభ్యాం శుశ్రూపుః సత్యవాదీ జితేంద్రియః।
మిథిలాయాం వసేద్వ్యాధః స తే ధర్మాన్ప్రవక్ష్యతి ॥ 3-209-46 (24176)
తత్ర గచ్ఛస్వ భద్రం తే యథాకామం ద్విజోత్తమ।
`వ్యాధః పరమధర్మాత్మా స తే ఛేత్స్యతి సంశయం' ॥ 3-209-47 (24177)
అత్యుక్తమపి మే సర్వం క్షంతుమర్హస్యనిందిత।
స్త్రియో హ్యవధ్యాః సర్వేషాం యే ధర్మమభివిందతే ॥ 3-209-48 (24178)
బ్రాహ్మణ ఉవాచ। 3-209-49x (2476)
ప్రీతోస్మి తవ భద్రం తే గతః క్రోధశ్చ శోభనే।
ఉపాలంభస్త్వయా ప్రోక్తో మమ నిశ్రేయసం పరం ॥ 3-209-49 (24179)
స్వస్తి తేఽస్తు గమిష్యామి సాధయిష్యామి శోభనే।
`ధన్యా త్వమసి కల్యాణి యస్యాః స్యాద్వృత్తమీదృశం। 3-209-50 (24180)
మారక్ండేయ ఉవాచ। 3-209-51x (2477)
3-209-51 (24181)
తయా విసృష్టో నిర్గత్య స్వమేవ భవనం యయౌ।
వినిందన్స స్వమాత్మానం కౌశికో ద్విజసత్తమః ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-209-28 దండకేనోపశాంయతి ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 3-209-48 అభివిందతే జానంతీత్యర్థః ॥ 3-209-50 సాధయిష్యామి స్వకార్యమితి శేషః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 210
॥ శ్రీః ॥
3.210. అధ్యాయః 210
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
కౌశికనామకేన ద్విజవరేణ పతివ్రతావచనాద్ధర్మావగతయే ధర్మవ్యాధంప్రతి గమనం ॥ 1 ॥ వ్యాధేన తస్మై నానాధర్మోపదేశః ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-210-0 (24182)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-210-0x (2478)
చింతయిత్వా తదాశ్చర్యం స్త్రియా ప్రోక్తమశేపతః।
వినిందన్స ద్విజోఽఽత్మానమాగస్కృత ఇవాబభౌ ॥ 3-210-1 (24183)
చింతయానః స ధర్మస్య సూక్ష్మాం గతిమథాబ్రవీత్।
శ్రద్దధానేన వై భావ్యే గచ్ఛామి మిథిలామహం ॥ 3-210-2 (24184)
కృతాత్మా ధర్మవిత్తస్యాం వ్యాధో నివసతే కిల।
తం గచ్చాంయహమద్యైవ ధర్మం ప్రష్టుం తపోధనం ॥ 3-210-3 (24185)
ఇతిసంచింత్య మనసా శ్రద్దధానః స్త్రియా వచః।
బలాకాప్రత్యయేనాసౌ ధర్ంయైశ్చ వచనైః శుభైః ॥ 3-210-4 (24186)
సంప్రతస్థే స మిథిలాం కౌతూహలసమన్వితః।
అతిక్రామన్నరణ్యాని గ్రామాంశ్చ నగరాణి చ ॥ 3-210-5 (24187)
తతో జగామ మిథిలాం జనకేన సురక్షితాం।
ధర్మసేతుసమాకీర్ణాం యజ్ఞోత్సవవతీం శుభాం ॥ 3-210-6 (24188)
గోపురాట్టాలకవతీం హర్ంయప్రాకారశోభనాం।
ప్రవిశ్య నగరీం రంయాం విమానైర్బహుభిర్యుతాం ॥ 3-210-7 (24189)
పణ్యైశ్చ బహుభిర్యుక్తాం సువిభక్తమహాపథాం।
అశ్వై రథైస్తథా నాగైర్యోధైశ్చ బహుభిర్యుతాం ॥ 3-210-8 (24190)
హృష్టపుష్టజనాకీర్ణాం నిత్యోత్సవసమాకులాం।
సోఽపస్యద్బహువృత్తాంతాం బ్రాహ్మణః సమతిక్రమన్ ॥ 3-210-9 (24191)
ధర్మవ్యాధమపృచ్ఛచ్చ స చాస్య కథితో ద్విజైః।
అపశ్యత్తత్రగత్వా తం సూనామధ్యే వ్యవస్థితం ॥ 3-210-10 (24192)
మార్గమాహిపమాంసాని విక్రీణంతం తపస్వినం।
ఆకులత్వాచ్చ క్రేతృణామేకాంతే సంస్థితో ద్విజః ॥ 3-210-11 (24193)
స తు జ్ఞాతా ద్విజం ప్రాప్తం సహసా సంభ్రమోత్థితః।
ఆజగామ యతో విప్రః స్థిత ఏకాంతఆసనే ॥ 3-210-12 (24194)
వ్యాధ ఉవాచ। 3-210-13x (2479)
అభివాదయే త్వాం భగవన్స్వాగతం తే ద్విజోత్తమ।
అహం వ్యాధో హి భద్రం తే కిం కరోమి ప్రశాధి మాం ॥ 3-210-13 (24195)
ఏకపత్న్యా యదుక్తోసి గచ్ఛ త్వం మిథిలామితి।
జానాంయేతదహం సర్వం యదర్థం త్వమిహాగతః ॥ 3-210-14 (24196)
శ్రుత్వా చ తస్య తద్వాక్యం స విప్రో భృశవిస్మితః।
ద్వితీయమిదమాశ్చర్యమిత్యచింతయత ద్విజః ॥ 3-210-15 (24197)
అదేశస్థం హి తే స్తానమితి వ్యాఘోఽబ్రవీద్ద్విజం।
గృహం గచ్ఛావ భగవన్యది తే రోచతేఽనఘ ॥ 3-210-16 (24198)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-210-17x (2480)
బాఢమిత్యేవ తం విప్రో హృష్టో వచనమబ్రవీత్।
అగ్రతస్తు ద్విజం కృత్వా స జగామ గృహం ప్రతి ॥ 3-210-17 (24199)
ప్రవిశ్య చ గృహంరంయమాసనేనాభిపూజితః।
`అర్ధ్యేణ చ స వై తేన వ్యాధేన ద్విజసత్తమః' ॥ 3-210-18 (24200)
పాద్యమాచమనీయం చ ప్రతిగృహ్య ద్విజోత్తమః।
తతః సుఖోపవిష్స్తం వ్యాధం వచనమబ్రవీత్ ॥ 3-210-19 (24201)
కర్మైతద్వై న సదృశం భవతః ప్రతిభాతి మే।
అనుతప్యే భృశం తాత తవ ఘోరేణ కర్మణా ॥ 3-210-20 (24202)
వ్యాధ ఉవాచ। 3-210-21x (2481)
కులోచితమిదం కర్మ పితృపైతామహం పరం।
వర్తమానస్య మే ధర్మే స్వే మన్యుం మా కృథా ద్విజ ॥ 3-210-21 (24203)
విధాత్రా విహితం పూర్వం కర్మ స్వమనుపాలయన్।
ప్రయత్నాచ్చ గురూ వృద్ధౌ శుశ్రూషేఽహం ద్విజోత్తమ ॥ 3-210-22 (24204)
సత్యం వదే నాభ్యసూయే యథాశక్తి దదామి చ।
దేవతాతిథిభృత్యానామవశిష్టేన వర్తయే ॥ 3-210-23 (24205)
న కుత్సయాంయహం కించిన్న గర్హే బలవత్తరం।
కృతమన్వేతి కర్తారం పురా కర్మ ద్విజేత్తమ ॥ 3-210-24 (24206)
కృషిగోరక్ష్యవాణిజ్యమిహ లోకస్య జీవనం।
దండనీతిస్త్రయో విద్యా తేన లోకో భవత్యుత ॥ 3-210-25 (24207)
కర్మ శూద్రే కృషిర్వైశ్యే సంగ్రామః క్షత్రియే స్మృతః।
బ్రహ్మచర్యతపోమంత్రాః సత్యం చ బ్రాహ్మణే సదా ॥ 3-210-26 (24208)
రాజా ప్రశాస్తి ధర్మేణ స్వకర్మనిరతాః ప్రజాః।
వికర్మాణశ్చ యే కేచిత్తాన్యునక్తి స్వకర్మసు ॥ 3-210-27 (24209)
భేతవ్యం హి సదా రాజ్ఞాం ప్రజానామధిపా హితే।
మారయంతి వికర్మస్థం లుబ్ధా మృగమివేషుభిః ॥ 3-210-28 (24210)
జనకస్యేహ విప్రర్షే వికర్మస్థో న విద్యతే।
స్వకర్మనిరతా వర్ణాశ్చత్వారోపి ద్విజోత్తమ ॥ 3-210-29 (24211)
స ఏష జనకో రాజా దుర్వృత్తమపి చేత్సుతం।
దండ్యం దండే నిక్షిపతి యథా న గ్లాతి ధార్మికం ॥ 3-210-30 (24212)
సుయుక్తచారో నృపతిః సర్వం ధర్మేణ పశ్యతి।
శ్రీశ్చ రాజ్యం చ దండశ్చ క్షత్రియాణాం ద్విజోత్తమ ॥ 3-210-31 (24213)
రాజానో హి స్వధర్మేణ శ్రియమిచ్ఛంతి భూయసీం।
సర్వేషామేవ వర్ణానాం త్రాతా రాజా భవత్యుత ॥ 3-210-32 (24214)
పరేణ హి హతాన్బ్రహ్మన్వరాహమహిషానహం।
న స్వయం హన్మి విప్రర్షే విక్రీణామి సదా త్వహం ॥ 3-210-33 (24215)
న భక్షయామి మాంసాని ఋతుగామీ తథాహ్యహం।
సదోపవాసీ చ తథా నక్తభోజీ సదా ద్విజ ॥ 3-210-34 (24216)
అశీలశ్చాపి పురుషో భూత్వా భవతి శీలవాన్।
ప్రాణిహింసారతిశ్చాపి భవతే ధార్మికః పునః ॥ 3-210-35 (24217)
వ్యభిచారాననరేంద్రాణాం ధర్మః సంకీర్యతే మహాన్।
అధర్మో వర్తతే చాపి సంకీర్యంతే తతః ప్రజాః ॥ 3-210-36 (24218)
భేరుండా వామనాః కుబ్జాః స్థూలశీర్షాస్తథైవ చ।
క్లీబాశ్చాంధాశ్చ బధిరా జాయంతేఽత్యుచ్చలోచనాః ॥ 3-210-37 (24219)
పార్థివానామధర్మత్వాత్ప్రజానామభవః సదా।
స ఏష రాజా జనకః ప్రజా ధర్మేణ పశ్యతి ॥ 3-210-38 (24220)
అనుగృహ్ణన్ప్రజాః సర్వాః స్వధర్మనిరతాః సదా।
`పాత్యేష రాజా జనకః పితృవద్ద్విజసత్తమ' ॥ 3-210-39 (24221)
యేచైవ మాం ప్రశంసంతి యేచ నిందంతి మానవాః।
సర్వాన్సుపరిణీతేన కర్మాణా తోషయాంయహం ॥ 3-210-40 (24222)
యే జీవంతి స్వధర్మేణ సంయుంజంతి చ పార్థివాః।
న కించిదుపజీవనతి దాంతా ఉత్థానసీలినః ॥ 3-210-41 (24223)
శక్త్యాఽన్నదానం సతతం తితిక్షా ధర్మనిత్యతా।
యథార్హం ప్రతిపూజా చ సర్వభూతేషు వై దయా ॥ 3-210-42 (24224)
త్యాగాన్నాన్యత్ర మర్త్యానాం గుణాస్తిష్ఠాంతి పూరుషే।
మృషావాదం పరిహరేత్కుర్యాత్ప్రియమయాచితః ॥ 3-210-43 (24225)
న చ కామాన్న సంరంభాన్న ద్వేషాద్ధర్మముత్సృజేత్।
ప్రియే నాతిభృశం హృష్యేదప్రియే న చ సంజ్వరేత్ ॥ 3-210-44 (24226)
న ముహ్యేదర్థకృచ్ఛ్రేషు న చ ధఱ్మం పరిత్యజేత్।
కర్మ చేత్కించిదన్యత్స్యాదితరన్న తదాచరేత్ ॥ 3-210-45 (24227)
యత్కల్యాణమభిధ్యాయేత్తత్రాత్మానం నియోజయేత్।
న పాపం ప్రతి పాపః స్యాత్సాధురేవ సదా భవేత్ ॥ 3-210-46 (24228)
ఆత్మనైవ హతః పాపో యః పాపం కర్తుమిచ్ఛతి।
కర్మ చైతదసాధూనాం వృజినానామసాధుకం ॥ 3-210-47 (24229)
న ధర్మోస్తీతి మన్వానాః శుచీనవహసంతి యే।
అశ్రద్దధానా ధర్మస్ తే నశ్యంతి న సంశయః ॥ 3-210-48 (24230)
మహాదృతిరివాధ్మాతః పాపో భవతి నిత్యదా।
`సాధుః సన్నతిమానేవ సర్వత్రద్విజసత్తమ' ॥ 3-210-49 (24231)
మూఢానామవలిప్తానామసారం భాషితం భవేత్।
దర్శయంత్యంతరాత్మానం దివా రూపమివాంశుమాన్ ॥ 3-210-50 (24232)
న లోకే రాజతే మూర్ఖః కేవలాత్మప్రశంసయా।
అపిచేహ మృజాహీనః కృతవిద్యః ప్రకాశతే ॥ 3-210-51 (24233)
అబ్రువన్కస్యచిన్నిందామాత్మపూజామవర్ణయన్।
న కశ్చిద్గుణసంపన్నః ప్రకాశో భువి దృశ్యతే ॥ 3-210-52 (24234)
వికర్మణా తప్యమానః పాపాద్విపరిముచ్యతే।
న తత్కుర్యాం పునరితి ద్వితీయాత్పరిముచ్యతే ॥ 3-210-53 (24235)
కర్మణా యేన కేనాపి పాపాత్మా ద్విజసత్తమ।
ఏవం శ్రుతిరియం బ్రహ్మంధర్మేషు ప్రతిదృశ్యతే ॥ 3-210-54 (24236)
పాపని బుద్ధ్వేహ పురా కృతాని
స్వధర్మశీలో వినిహంతి పశ్చాత్।
ధర్మో బ్రహ్మన్నుదతే బ్రాహ్మణానాం
యత్కుర్వతే పాపమిహ ప్రమాదాత్ ॥ 3-210-55 (24237)
పాపం కృత్వా హి మన్యేత నాహమస్మీతి పూరుషః।
[తం తు దేవాః ప్రపశ్యంతి స్వస్యైవాంతరపూరుషః] ॥ 3-210-56 (24238)
చికీర్షేదేవ కల్యాయణం శ్రద్దధానోఽనసూయకః ॥ 3-210-57 (24239)
వసనస్యేవ చ్ఛిద్రాణఇ సాధూనాం వివృణోతి యః।
`అపశ్యన్నాత్మనో దోషాన్స పాపః ప్రేత్య నశ్యతి' ॥ 3-210-58 (24240)
పాపం చేత్పురుషః కృత్వా కల్యాణమభిపద్యతే।
ముచ్యతే సర్వపాపేభ్యో మహాభ్రేణేవ చంద్రమాః ॥ 3-210-59 (24241)
యథాఽఽదిత్యః సముద్యన్వై తమః సర్వం వ్యపోహతి।
ఏవం కల్యాణమాతిష్ఠన్సర్వపాపైః ప్రముచ్యతే ॥ 3-210-60 (24242)
పాపానాం విద్ధ్యధిష్ఠానం లోభమోహౌ ద్విజోత్తమ।
`తస్మాత్తౌ విదుషా విప్ర వర్జనీయౌ విశేషతః' ॥ 3-210-61 (24243)
లుబధాః పాపం వ్యవస్యంతి నరా నాతిబహుశ్రుతాః।
అధర్ంయా ధర్మరూపేణ తృణైః కూపా ఇవావృతాః ॥ 3-210-62 (24244)
యేషాం పఞ్ పవిత్రాణి ప్రలాపా ధర్మసంశ్రితః।
సర్వం హి విద్యతే తేషు శిష్టాచారః సుదుర్లభః ॥ 3-210-63 (24245)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి మార్కండేయసమాస్యాపర్వణి దశాధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 210 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-210-1 ఆగోఽపరాధః కృతమననేత్యాగస్కృతః ॥ 3-210-7 విమానైః సాప్తభౌమికగృహైః ॥ 3-210-10 సూనా వధస్థానం తన్మధ్యే ॥ 3-210-16 అదేశస్థం అయోగ్యదేశస్థం ॥ 3-210-22 గురూ మాతాపితరౌ ॥ 3-210-23 వర్తయే జీవామి ॥ 3-210-24 కుత్సా విద్యమానదోషసంకీర్తనం। గర్హా అవిద్యమానదోషారోపః। పురాకృతం కర్మేతి సంబంధః ॥ 3-210-25 లోకః పరలోకః ॥ 3-210-30 న గ్లాతి న గ్లాని నయతి ॥ 3-210-36 వ్యభిచారాత్స్వైరగతేః ॥ 3-210-37 భేరుండాః భయానకాః। ఉరుండాః ఇతి ఖ. థ.ధ. పాఠః ॥ 3-210-40 సుపరిణీతేన సాధునా ॥ 3-210-41 యే సంయుంజంతి సంయగ్యోగం సేనావినేశం కుర్వంతి తఏవ పార్తివా అన్యే చోరో ఇత్యర్థః ॥ 3-210-44 సంరంభాద్భయాత్ ॥ 3-210-45 అంత్ విపరీతం స్యాత్ ఇతరత్తాదృశం ద్వితీయం కల్యాణమేవాచరేత్ ॥ 3-210-46 పాపః పాపీ ॥ 3-210-47 వృజినానాం వ్యసనవతాం ॥ 3-210-49 దృతిర్భస్త్రా। ఆధ్యాతః సన్నసారోపి పుష్టో భవేత్ ॥ 3-210-51 మృజాహీనః మలినదేహః ॥ 3-210-52 మూఢస్వరూపమాహ అబ్రువన్నితి ॥ 3-210-53 పాపాత్ ప్రాక్కృతాత్। ద్వితీయాత్కరిష్యమాణాత్ ॥ 3-210-54 జపతపస్తీర్థాద్యన్యతమేన యేనకేనచిదపి కర్మణా పాపాత్ పరిముచ్యత్ ఇత్యనుషజ్జ్యతే ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 211
॥ శ్రీః ॥
3.211. అధ్యాయః 211
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
కౌశికంప్రతి ధర్మవ్యాధేన శిష్టలక్షణాదికథనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-211-0 (24246)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-211-0x (2482)
స తు విప్రో మహాప్రాజ్ఞ ధర్మవ్యాధమపృచ్ఛత।
శిష్టాచారం కథమహం విద్యామితి నరోత్తమ ॥ 3-211-1 (24247)
`పంచ కాని పవిత్రాణి శిష్టాచారేషు నిత్యదా'।
ఏతదిచ్ఛామి భద్రం తే శ్రోతుం ధర్మభృతాంవర।
త్వత్తో మహామతే వ్యాధ తద్బ్రవీహి యథాతథం ॥ 3-211-2 (24248)
వ్యాధ ఉవాచ। 3-211-3x (2483)
యజ్ఞో దానం తపో వేదాః సత్యం చ ద్విజసత్తమ।
పంచైతాని పవిత్రాణి శిష్టాచారేషు నిత్యదా ॥ 3-211-3 (24249)
కామక్రోధౌ వశే కృత్వా దంభం లోభమనార్జవం।
ధర్మమిత్యేవం సంతుష్టాస్తే శిష్టాః శిష్టసంమతాః ॥ 3-211-4 (24250)
న తేషాం భిద్యతే వృత్తం యజ్ఞస్వాధ్యాయశీలినాం।
ఆచారపాలనం చైవ ద్వితీయం శిష్టలక్షణం ॥ 3-211-5 (24251)
గురుశుశ్రూషణం సత్యమక్రోధో దానమేవ చ।
ఏతచ్చతుష్టయం బ్రహ్మఞ్శిష్టాచారేషు నిత్యదా ॥ 3-211-6 (24252)
శిష్టాచారే మనః కృత్వా ప్రతిష్ఠాప్య చ సర్వశః।
యామయం లభతే తుష్టిం సా న శక్యా హ్యతోఽన్యథా ॥ 3-211-7 (24253)
వేదస్యోపనిషత్సత్యం సత్యస్యోపనిషద్దమః।
దమస్యోపనిషత్త్యాగః శిష్టాచారేషు నిత్యదా ॥ 3-211-8 (24254)
యే తు ధర్మానసూయంతే బుద్ధిమోహాన్వితా నరాః।
అపథా గచ్ఛతాం తేషామనుయాతా చ పీడ్యతే ॥ 3-211-9 (24255)
యే తు శిష్టాః సునియతాః శ్రుతిత్యాగపరాయణాః।
ధర్మపంథానమారూఢాః సత్యధర్మపరాయణాః ॥ 3-211-10 (24256)
నియచ్ఛంతి పరాం బుద్ధిం శిష్టాచారాన్వితా జనాః।
ఉపాధ్యాయమతే యుక్తాః స్థిత్యా ధర్మార్థదర్శినః ॥ 3-211-11 (24257)
నాస్తికాన్భిన్నమర్యాదాన్క్రూరాన్పాపమతౌ స్థితాన్।
త్యజ తాంజ్ఞానమాశ్రిత్య ధార్మికానుపసేవ్య చ ॥ 3-211-12 (24258)
కామలోభగ్రహాకీర్ణం పంచేంద్రియజలాం నదీం।
నావం ధృతిమయీం కృత్వా జన్మదుర్గాణి సంతర ॥ 3-211-13 (24259)
క్రమేణ సంచితో ధర్మో బుద్ధియోగమయో మహాన్।
శిష్టాచారే భవేత్సాధూ రాగః శుక్లే వ వాససి ॥ 3-211-14 (24260)
అహింసా సత్యవచనం సర్వభూతహితం పరం।
అహింసా పరమో ధర్మః స చ సత్యే ప్రతిష్ఠితః।
సత్యం కృత్వా ప్రతిష్ఠాం తు ప్రవర్తంతే ప్రవృత్తయః ॥ 3-211-15 (24261)
సత్యమేవ గరీయస్తు శిష్టాచారనిషేవితం।
ఆచారశ్చ సతాం ధర్మః సంతో హ్యాచారలక్షణాః ॥ 3-211-16 (24262)
యో యథా ప్రకృతిర్జంతుః స స్వాం ప్రకృతిమశ్నుతే।
పాపాత్మా క్రోధకామాదీందోషానాప్నోత్యనాత్మవాన్ ॥ 3-211-17 (24263)
ఆరంభో న్యాయయుక్తో యః స హి ధఱ్మ ఇతి స్మృతః।
అనాచారస్త్వధ్రమేతి ఏతచ్ఛిష్టానుశాసనం ॥ 3-211-18 (24264)
అక్రుధ్యంతోఽనసూయంతో నిరహంకారమత్సరాః।
ఋజవః శమసంపన్నాః శిష్టాచారా భవంతి తే ॥ 3-211-19 (24265)
త్రైవిద్యవృద్ధాః శుచయో వృత్తవంతో మనస్వినః।
గురుశుశ్రూషవో దాంతాః శిష్టాచారా భవంత్యుత ॥ 3-211-20 (24266)
తేషామహీనసత్వానాం దుష్కరాచారకర్మణాం।
స్వైః కర్మభిః సత్కృతానాం ఘోరత్వం సంప్రణశ్యతి ॥ 3-211-21 (24267)
తం తదాచారమాశ్చర్యం పురాణం శాశ్వతం ధ్రువం।
ధర్ంయం ధర్మేణ పశ్యంతః స్వర్గం యాంతి మనీషిణః ॥ 3-211-22 (24268)
ఆస్తికా మానహీనాశ్చ ద్విజాతిజనపూజకాః।
శ్రుతవృత్తోపసంపన్నాస్తే సంతః స్వర్గగామినః ॥ 3-211-23 (24269)
వేదోక్తః ప్రథమో ధర్మో ధర్మశాస్త్రేషు చాపరః।
శిష్టాచీర్ణశ్ శిష్టానాం త్రివిధం ధర్మలక్షణం ॥ 3-211-24 (24270)
ధారణం చాపి వేదానాం తీర్థానామవగాహనం।
క్షమా సత్యార్జవం శౌచం శిష్టాచారనిదర్శనం ॥ 3-211-25 (24271)
సర్వభూతదయావంతో హ్యహింసానిరతాః సదా।
పరుషం చ న భాషంతే సదా సంతో ద్విజప్రియాః ॥ 3-211-26 (24272)
శుభానామశుభానాం చ కర్మణాం సబలాశ్రయం।
విపాకమభిజానంతి తే శిష్టాః శిష్టసంమతాః ॥ 3-211-27 (24273)
న్యాయోపేతా గుణోపేతాః సర్వలోకహితైషిణః।
సంతః స్వర్గజితః శక్త్యా సన్నివిష్టాశ్చ సత్పథే।
దాతారః సంవిభక్తారో దీనానుగ్రహకారిణః ॥ 3-211-28 (24274)
సర్వపూజ్యాః శ్రుతధనాస్తథైవ చ తపస్వినః।
సర్వభూతదయావంతస్తే శిష్టాః శిష్టసంమతాః ॥ 3-211-29 (24275)
దాననిత్యాః సుఖాన్యాశు ప్రాప్నువంత్యపి చ శ్రియం।
పీడయా చ కలత్రస్య భృత్యానాం చ సమాహితాః ॥ 3-211-30 (24276)
అతిశక్త్యా ప్రయచ్ఛంతి సంతః సద్భిః సమాగతాః।
లోకయాత్రాం చ పశయ్ంతో ధర్మమాత్మహితాని చ।
ఏవం సంతోవర్తమానాస్త్వేధంతే శాశ్వతీః సమాః ॥ 3-211-31 (24277)
అహింసా సత్యవచనమానృశంస్యవథార్జవం।
అద్రోహో నాతిమానశ్చ హ్రీస్తితిక్షా దమః శమః ॥ 3-211-32 (24278)
ధీమంతో ధృతిమంతశ్చ భూతానామనుకంపకాః।
అకామద్వేషసంయుక్తాస్తే సంతో లోకసత్కృతాః ॥ 3-211-33 (24279)
త్రీణ్యేవ తు పదాన్యాహుః సతాం వృత్తమనుస్మరన్।
న చైవ ద్రుహ్యేద్దద్యాచ్చ సత్యం చైవ సదా వదేత్ ॥ 3-211-34 (24280)
సర్వత్ర చ దయావంతః సంతః కరుణవేదినః।
గచ్ఛంతీహ సుసంతుష్టా ధర్ంయం పంథానముత్తమం ॥ 3-211-35 (24281)
శిష్టాచారా మహాత్మానో యేషాం ధర్మః సునిశ్చితః।
అనసూయా క్షమా శాంతిః సంతోషః ప్రియవాదితా ॥ 3-211-36 (24282)
కామక్రోధపరిత్యాగః శిష్టాచారనిషేవణం।
కర్మ చ శ్రుతసంపన్నం సతాం మార్గమనుత్తమం ॥ 3-211-37 (24283)
శిష్టాచారం నిషేవంతే నిత్యం ధ్రమమనువ్రతాః।
ప్రజ్ఞాప్రాసాదమారూహ్య ముహ్యతో మహతో జనాన్ ॥ 3-211-38 (24284)
ప్రేక్షంతే లోకవృత్తాని వివిధాని ద్విజోత్తమాః।
అతిషుణ్యాని దానాని తాని ద్విజవరోత్తమ ॥ 3-211-39 (24285)
ఏతత్తే సర్వమాఖ్యాతం యథాప్రజ్ఞం యథాశ్రుతం।
శిష్టాచారగుణాన్బ్రహ్మన్పురస్కృత్య ద్విజర్షభ ॥ 3-211-40 (24286)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి మార్కండేయసమాస్యాపర్వణి ఏకాదశాధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-211-6 వృత్తం వృతం స్వేచ్ఛోపాత్తమితి యావత్ ॥ 3-211-7 అతోఽన్యథా గురుశుశ్రూషణాద్యభావే ॥ 3-211-8 ఉపనిషద్రహస్యం ॥ 3-211-9 అనుయాతా అనుగంతా ॥ 3-211-10 శ్రుతిశ్చ త్యాగాశ్చ తే ద్వే పరం అయనం స్థానం యేషాం తే శ్రుతిత్యాగపరాయణాః ॥ 3-211-14 శిష్టాచారవతి శుక్లపోపమే యోగధర్మః రాగఇవ సాధుర్భవేత్। శుక్లేవ వేతి ఇవార్థే ॥ 3-211-17 అనాత్మవాన్ అజితచిత్తః ॥ 3-211-19 అహంకారో దర్పః మత్సరః పరదోషాసహిష్ణుత్వం తద్విర్జితాః। శిష్టం గురుశాస్త్రోక్తం ఆచరంతః శిష్టాచారాః ॥ 3-211-20 త్రైవిద్యవృద్ధాః తిస్రో విద్యా ఋగ్యజుఃసామాత్మికా యత్రస త్రివిద్యో యజ్ఞస్తత్ర సాధవస్త్రైవిద్యా యాజ్ఞికాః। వృత్తం శీలం తద్వంతః। మనస్విన జితచిత్తాః ॥ 3-211-21 దుష్కరాచారకర్మణాం అన్యైర్దుష్కరః ఆచారః శీలం కర్మ యజ్ఞాది యేషాం తేషాం। ఘోరత్వం హింసాదిదోషవత్త్వం ॥ 3-211-22 పురాణమనాదిం। శాశ్వతం అనవచ్ఛిన్నం। ధ్రువం నిత్యం। అత్యాజ్యమిత్యర్థః ॥ 3-211-24 వేదోక్తోఽగ్నిహోత్రాదిః। ధర్మశాస్త్రోక్తః అష్టకాశ్రాద్ధాదిః। శిష్ఠాచీర్ణః హోలకాదిః। శిష్టనాం తుష్టిరితి శేషః ॥ 3-211-28 న్యాయో యుక్తిః। గుణాః శమాదయస్తదుపేతాః। సంవిభక్తారః కుటుంబేషు ॥ 3-211-29 శ్రుతధనాః విద్యాధనాః ॥ 3-211-35 కరుణాః కరుణావంతశ్చ తే వేదనశీలాశ్చ। మత్వర్థీయోఽచ్ ॥ 3-211-39 అతిపుణ్యాని పాపాని ఇతి ఝ. పాఠః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 212
॥ శ్రీః ॥
3.212. అధ్యాయః 212
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
కౌశికంప్రతిధర్మవ్యాధేన సర్వైహింసాయా దుస్త్యజత్వోపపాదనపూర్వకం సర్వవర్ణానాం స్వస్వధర్మానుహానస్య శ్రేయఃసాధాత్వాదికథనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-212-0 (24287)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-212-0x (2484)
స తు విప్రమథోవాచ ధర్మవ్యాధో యుధిష్ఠిర।
యదహం హ్యాచరే కర్మ ఘోరమేతదసంశయం ॥ 3-212-1 (24288)
విధిస్తు బలవాన్బ్రహ్మందుస్తరం హి పురా కృతం।
పురా కృతస్ పాపస్య కర్మదోషో భవత్యయం ॥ 3-212-2 (24289)
దోపస్యైతస్య వై బ్రహ్మన్విఘాతే యత్నవానహం।
విధినా హి హతే పూర్వం నిమిత్తం ఘాతకో భవేత్ ॥ 3-212-3 (24290)
నిమిత్తభూతా హి వయం కర్మణోఽస్య ద్విజోత్తమ ॥ 3-212-4 (24291)
యేషాం హతానాం మాంసాని విక్రీణీమో వయం ద్విజ।
తేషామపి భవేద్ధర్మ ఉపయోగేన భక్షణాత్।
దేవతాతిథిభృత్యానాం పితృణాం చాపి పూజనాత్ ॥ 3-212-5 (24292)
ఓషధ్యో వీరుధశ్చైవ పశవో మృగపక్షిణః।
అన్నాద్యభూతా లోకస్య ఇత్యపి శ్రూయతే శ్రుతిః ॥ 3-212-6 (24293)
ఆత్మమాంసప్రసాదేన శిబిరౌశీనరో నృపః।
స్వర్గం సుదుర్లభం ప్రాప్తః క్షమావాంద్విజసత్తమ ॥ 3-212-7 (24294)
రాజ్ఞో మహానసే పూర్వం రంతిదేవస్య వై ద్విజ।
[ద్వే సహస్రే తు పచ్ఛేతే పశూనామన్వహం తదా।]
అహన్యహని పచ్యేతే ద్వే సహస్రే గవాం తథా ॥ 3-212-8 (24295)
స మాసం దదతో హ్యన్నం రంతిదేవస్య నిత్యశః।
అతులా కీర్తిరభవన్నృపస్య ద్విజసత్తమ ॥ 3-212-9 (24296)
చాతుర్మాస్యే చ పశవో వధ్యంత ఇతి నిత్యశః।
అగ్నయో మాంసకామాశ్చఇత్యపి శ్రూయతే శ్రుతిః ॥ 3-212-10 (24297)
యజ్ఞేషు పశవో బ్రహ్మన్వధ్యంతే సతతం ద్విజైః।
సంస్కృతాః కిల మంత్రైశ్చ తేఽపి స్వర్గమవాప్నువన్ ॥ 3-212-11 (24298)
యది నైవాగ్నయో బ్రహ్మన్మాంసకామాఽభవన్పురా।
భక్ష్యం నైవాభవన్మాంసం కస్యచిద్ద్విజసత్తమ ॥ 3-212-12 (24299)
అత్రాపి విధిరుక్తశ్ మునిభిర్మాంసభక్షణే ॥ 3-212-13 (24300)
దేవతానాం పితృణాం చ శుంక్తే దత్త్వాఽపియః సదా।
యథావిధి యథాశ్రద్ధం న స దుష్యేత భక్షణాత్ ॥ 3-212-14 (24301)
అమాంసాశీ భవత్యేవమిత్యపి శ్రూయతే శ్రుతిః।
భార్యాం గచ్ఛన్బ్రహ్మచారీ ఋతౌ భవతి బ్రాహ్మణః ॥ 3-212-15 (24302)
సత్యానృతే వినిశ్చిత్య అత్రాపి విధిరుచ్యతే।
సౌదాసేన తదా రాజ్ఞా మానుషా భక్షితా ద్విజ।
శాపాభిభూతేన భృశమత్ర కిం ప్రతిభాతి తే ॥ 3-212-16 (24303)
స్వధర్మ ఇతికృత్వా తు న త్యజామి ద్విజోత్తమ।
పురా కృతమితి జ్ఞాత్వా రజీవాంయేతేన కర్మణా ॥ 3-212-17 (24304)
స్వధర్మం త్యజతో బ్రహ్మన్నధర్మ ఇహ దృశ్యతే।
స్వకర్మనిరతో యస్తు ధర్మః స ఇతి నిశ్చయః ॥ 3-212-18 (24305)
కులే హి విహితం కర్మ దేహీ తం న విముంచతి।
ధాత్రా విధిరయం దృష్టో బహుధా కర్మనిర్మయే ॥ 3-212-19 (24306)
ద్రష్టవ్యస్తు భవేద్బ్రహ్మంధర్మో ధర్మవినిశ్చయే।
కథం కర్మ శుభం కుర్యాం కథం ముచ్యే పరాభవాత్ ॥ 3-212-20 (24307)
కర్మణస్తస్య ఘోరస్ వసుధా నిర్ణయో భవేత్।
దానే చ సత్యవాక్యే చ గురుశుశ్రూణే తథా।
ద్విజాతిపూజనే చాహం ధర్మే చ నిరతః సదా ॥ 3-212-21 (24308)
అతిమానాతివాదాభ్యాం నివృత్తోస్మి ద్విజోత్తమ।
కృషిం సాధ్వీతి మన్యంతే తత్ర హింసా పరా స్మృతా ॥ 3-212-22 (24309)
కర్షంతో లాంగలైరుర్వీం ఘ్నంతి భూమిశయాన్బహూన్।
జీవానన్యాంశ్చ బహుశస్తత్రకిం ప్రతిభాతి తే ॥ 3-212-23 (24310)
ధాన్యబీజాని యాన్యాహుర్వ్రీహ్యాదీని ద్విజోత్తమ।
సర్వాణ్యేతాని జీవా హి తత్ర కిం ప్రతిభాతి తే ॥ 3-212-24 (24311)
అధ్యాక్రం పశూంశ్చాపి ఘ్నంతి వై భక్షయంతి చ।
వృక్షాంస్తథౌషధీశ్చాపి ఛిందంతి పురుషా ద్విజ ॥ 3-212-25 (24312)
జీవా హి బహవో బ్రహ్మన్వృక్షేషు చ ఫలేషు చ।
ఉదకే బహవశ్చాపి తత్రకిం ప్రతిభాతి తే ॥ 3-212-26 (24313)
సర్వం వ్యాప్తమిదం బ్రహ్మన్ప్రాణిభిః ప్రాణిజీవనైః।
మత్స్యాన్గ్రసంతే మత్స్యాశ్చ తత్రకిం ప్రతిభాతి తే ॥ 3-212-27 (24314)
సత్వైః సత్వాని జీవంతి బహుధా ద్విజసత్తమ।
ప్రాణినోఽన్యోన్యభక్షాశ్చ తత్రకిం ప్రతిభాతి తే ॥ 3-212-28 (24315)
చంక్రంయమాణా జీవాంశ్చ ధరణీసంశ్రితాన్బహూన్।
పద్భ్యాం ఘ్నంతి నరా విప్ర తత్ర కిం ప్రతిభాతి తే ॥ 3-212-29 (24316)
ఉపవిష్టాః శయానాశ్చ ఘ్నంతి జీవాననేకశః।
అజ్ఞానాదథవా జ్ఞానాత్తత్రకిం ప్రతిభాతి తే ॥ 3-212-30 (24317)
జీవైర్గ్రస్తమిదం సర్వమాకాశం పృథివీ తథా।
అవిజ్ఞానాచ్చ హింసంతి తత్ర కిం ప్రతిభాతి తే ॥ 3-212-31 (24318)
అహింసేతి యదుక్తం హి పురుషైర్విస్మితైః పురా।
కే న హింసంతి జీవాన్వై లోకేఽస్మింద్విజసత్తం ॥ 3-212-32 (24319)
బహు సంచింత్య ఇహ వై నాస్తి కశ్చిదహింసకః ॥ 3-212-33 (24320)
అహింయాసాం తు నిరతా యతయో ద్విజసత్తమ।
కుర్వంత్యేవ హి హింసాం తే యత్నాదల్పతరా భవేత్ ॥ 3-212-34 (24321)
ఆలక్ష్యాశ్చైవ పురుషాః కులే జాతా మహాగుణాః।
మహాఘోరాణి కర్మాణి కృత్వా లజ్జంతి వై న చ ॥ 3-212-35 (24322)
సుహృదః సుహృదోఽన్యాంస్చ దుర్హృదశ్చాపి దుర్హృదః।
సంయక్ప్రవృత్తాన్పురుషానన సంయగనుపశ్యతి ॥ 3-212-36 (24323)
సమృద్ధైశ్చన నందంతి బాంధవా బాంధవైరపి।
గురూంశ్చైవ వినిదంతి మూఢా నిశ్చితమానినః ॥ 3-212-37 (24324)
బహు లోకే విపర్యస్తం దృశ్యతే ద్విజసత్తమ।
ధర్మయుక్తమధర్మం చ తత్ర కిం ప్రతిభాతి తే ॥ 3-212-38 (24325)
వక్తుం బహువిధం శక్యం ధర్మాధర్మేషు కర్మసు।
స్వకర్మనిరతో యో హి స యశః ప్రాప్నుయాన్మహత్ ॥ 3-212-39 (24326)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి మార్కండేయసమాస్యాపర్వణి ద్వాదశాధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 212 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-212-1 ఏతన్మాంసవిక్రయాత్మకం ॥ 3-212-3 యత్నవానపి న పరిహర్తుం శక్నోమి। విధేః ప్రాబల్యాదిత్యర్థః ॥ 3-212-4 శరవన్నిమిత్తభూతా వయం సంధాతృకత్కర్తా తు విధిరేవేత్యర్థః ॥ 3-212-6 అన్నాద్యభూతాః అన్నం చ తదద్యం చ భోగ్యం భక్ష్యం చేత్యర్థః ॥ 3-212-15 యజ్ఞియమాంసభుజోఽపి ఋతుగామినో బ్రహ్మచర్యమివ ఔపచారికమమాంసాశిత్వమితి భావః ॥ 3-212-20 ద్రష్టవ్యా తు భవేత్ప్రజ్ఞా క్రూరే కర్మణి వర్తతా ఇతి ఝ. పాఠః ।అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 213
॥ శ్రీః ॥
3.213. అధ్యాయః 213
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ధర్మవ్యాధేన కౌశికంప్రతి పౌరుషనిందనన దైవప్రశంసనపూర్వకం సుకృతదుష్కృతయోః సుఖదుఃఖహేతుతాప్రతిపాదనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-213-0 (24327)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-213-0x (2485)
ధర్మవ్యాధస్తు నిపుణం పునరేవ యుధిష్ఠిర।
విప్రర్షభమువాచేదం సర్వధర్మభృతాంవర ॥ 3-213-1 (24328)
శ్రుతిప్రమాణో ధర్మోఽయమితి వృద్ధానుశాసనం।
సూక్ష్మా గతిర్హి ధర్మస్ బహుశాఖా హ్యనంతికా ॥ 3-213-2 (24329)
ప్రాణాంతికే వివాహే చ వక్తవ్యమనృతం భవేత్।
అనృతేన భవేత్సత్యం సత్యేనైవానృతం భవేత్ ॥ 3-213-3 (24330)
యద్భూతహితమత్యంతం తత్సత్యమితి ధారణా।
విపర్యయకృతోఽధర్మః పశ్య ధర్మస్య సూక్ష్మతాం ॥ 3-213-4 (24331)
యత్కరోత్యశుభం కర్మ శుభం వా యది సత్తమ।
అవశ్యం తత్సమాప్నోతి పురుషో నాత్ర సంశయః ॥ 3-213-5 (24332)
విషమాం చ దశాం ప్రాప్తో దేవాన్గర్హతి వై భృశం।
ఆత్మృనః కర్మదోషేణ న విజానాత్యపండితః ॥ 3-213-6 (24333)
మూఢో నైకృతికశ్చాపి చపలశ్చ ద్విజోత్తమ।
`న శుభం కర్మ బధ్నాతి పురుషం పాషనిశ్చయం' ॥ 3-213-7 (24334)
సుఖదుఃఖవిపర్యాసో యదా సముపపద్యతే।
నైనం ప్రజ్ఞా సునీతం వా త్రాయతే నైవ పౌరుషం ॥ 3-213-8 (24335)
యో యమిచ్ఛేద్యథా కామం తం తం కామం స ఆప్నుయాత్।
యది స్యాదపరాధీనం పౌరుషస్ క్రియాఫలం ॥ 3-213-9 (24336)
సంయతాశ్చాపి దక్షాశ్చ మతిమంతశ్చ మానవాః।
దృశ్యంతే నిష్ఫలాః సంతః ప్రహీణాః సర్వకర్మభిః ॥ 3-213-10 (24337)
భూతానామపరః కశ్చిద్ధింసాయాం సతతోత్థితః।
వంచనాయాం చ లోకస్య స సుఖేనైవ యుజ్యతే ॥ 3-213-11 (24338)
అచేష్టమపి చాసీనం శ్రీః కంచిదుపతిష్ఠతి।
కశ్చిత్కర్మాణి కుర్వన్హి న ప్రాప్యమధిగచ్ఛతి ॥ 3-213-12 (24339)
దేవానిష్ట్వా తపస్తప్త్వా కృపణైః పుత్రగృధ్నుభిః।
దశమాసధృతా గర్భా జాయంతే కులపాంసనాః ॥ 3-213-13 (24340)
అపరే ధనధాన్యైశ్చ భోగైశ్చ పితృసంచితైః।
విపులైరభిజాయంతే లబ్ధాస్తైరేవ మంగలైః ॥ 3-213-14 (24341)
`న దేహజా మనుష్యాణాం వ్యాధయో ద్విజసత్తమ'।
కర్మజా హి మనుష్యాణాం రోగా నాస్త్యత్ర సంశయః ॥ 3-213-15 (24342)
ఆధిభిశ్చైవ బాధ్యంతే వ్యాలైః క్షుద్రమృగా ఇవ।
వ్యాధయో వినివార్యంతే మృగా వ్యాధైరివ ద్విజ ॥ 3-213-16 (24343)
యేషామస్తి చ భోక్తవ్యం గ్రహణీరోగపీడితాః।
న శక్నువంతి తే భోక్తుం చేష్టితం పూర్వకర్మయా ॥ 3-213-17 (24344)
అపరే బాహుబలినః క్లిశ్యంతి బహవో జనాః।
దుఃఖేన చాధిగచ్ఛనతి భోజనం ద్విజసత్తమ ॥ 3-213-18 (24345)
ఇతి లోకమనాక్రందం దేహశంకాపరిప్లుతం।
స్రోతసాఽసకృదాక్షిప్తం హ్రియమాణం బలీయసా ॥ 3-213-19 (24346)
న ంరియేయుర్న జీర్యైయుః సర్వే స్యుః సర్వకామికాః।
నాప్రియం ప్రతిపశ్యేయుర్విధిశ్చ యది నో భవేత్ ॥ 3-213-20 (24347)
ఉపర్యుపరి లోకస్య సర్వో గంతుం సమీహతే।
యతతే చ యథాథక్తి న చ తద్వర్తతే తథా ॥ 3-213-21 (24348)
బహవః సంప్రదృశ్యంతే తుల్యనక్షత్రమంగలాః।
మహత్తు ఫలవైషంయం దృశ్యతే కర్మసిద్ధిషు ॥ 3-213-22 (24349)
న కేచిదీశతే బ్రహ్మన్స్వయంగ్రాహ్యస్య సత్తమ।
కర్మణాం ప్రాకృతానాం వై ఇహ సిద్ధిః ప్రదృశ్యతే ॥ 3-213-23 (24350)
తథా శ్రుతిరియంబ్రహ్మంజీవః కిల సనాతనః।
శరీరమధ్రువం లోకే సర్వేషాం ప్రాణినామిహ ॥ 3-213-24 (24351)
వధ్యమానే శరీరే తు దేహనాశో భవత్యుత।
జీవః సంక్రమతేఽన్యత్రకర్మబనధనిబంధనః ॥ 3-213-25 (24352)
బ్రాహ్మణ ఉవాచ। 3-213-26x (2486)
కథం ధర్మవిదాంశ్రేష్ఠ జీవో భవతి శాశ్వతః।
ఏతదిచ్ఛాంయహం జ్ఞాతుం తత్త్వేన వదతాంవర ॥ 3-213-26 (24353)
వ్యాధ ఉవాచ। 3-213-27x (2487)
న జీవనాశోస్తి హి దేహభేదే
మిథ్యైతదాహుర్ంరియతీతి మూఢాః।
జీవస్తు దేహాంతరితః ప్రయాతి
దశార్ధతైవాస్ శరీరభేదః ॥ 3-213-27 (24354)
అన్యో హి నాశ్నాతి కృతం హి కర్మ
మనుష్యలోకే మనుజస్ కశ్చిత్।
యత్తేన కించిద్ధి కృతంహి కర్మ
తదశ్నుతే నాస్తి కృతస్య నాశః ॥ 3-213-28 (24355)
సుపుణ్యశీలా హి భవంతి పుణ్యా
నరాధమాః పాపకృతో భవంతి।
నరోఽనుయాతస్త్విహ కర్మభిః స్వై-
స్తతః సముత్పద్యతి భావితస్తైః ॥ 3-213-29 (24356)
బ్రాహ్మణ ఉవాచ। 3-213-30x (2488)
కథం సంభవతే యోనౌ కథం వా పుణ్యపాపయోః।
జాతీః పుణ్యా హ్యపుణ్యాశ్ కథం గచ్ఛతి సత్తమ ॥ 3-213-30 (24357)
వ్యాధ ఉవాచ। 3-213-31x (2489)
గర్భాధానసమాయుక్తం కర్మేదం సంప్రదృశ్యతే।
సమాసేన తు తే క్షిప్రం ప్రవక్ష్యామి ద్విజోత్తమ ॥ 3-213-31 (24358)
యథా సంభృతసంభారః పునరేవ ప్రజాయతే।
శుభకృచ్ఛుభయోనీషు పాపకృత్పాపయోనిషు ॥ 3-213-32 (24359)
శుభైః ప్రయోగైర్దేవత్వంవ్యామిశ్రైర్మానుషో భవేత్।
మోహనీయైర్వియోనీషు త్వధోగామీ చ కిల్బిషైః ॥ 3-213-33 (24360)
జాతిమృత్యుజరాదుఃఖైః సతతం సమభిద్రుతః।
సంసారే పచ్యమానశ్చ దోషైరాత్మకృతైర్నరః ॥ 3-213-34 (24361)
తిర్యగ్యోనిసహస్రాణి గత్వా నరకమేవ చ।
జీవాః సంపరివర్తంతే కర్మబంధనిబంధనాః ॥ 3-213-35 (24362)
జంతుస్తు కర్మభిస్తైస్తైః స్వకృతైః ప్రేత్య దుఃఖితః।
తద్దుఃఖప్రతిఘాతార్థమపుణ్యాం యోనిమాప్నుతే ॥ 3-213-36 (24363)
తతః కర్మ సమాదత్తే పునరన్యన్నవం బహు।
పచ్యతే తు పునస్తేన భుక్త్వాఽపథ్యమివాతురః ॥ 3-213-37 (24364)
అజస్రమేవ దుఃఖార్తోఽదుఃఖితః సుఖిసంజ్ఞితః।
తతో నివృత్తబంధత్వాత్కర్మణాముదయాదపి ॥ 3-213-38 (24365)
పరిక్రామతి సంసారే చక్రవద్బహువేదనః।
స చేన్నివృత్తబంధస్తు విశుద్ధశ్చాపి కర్మభిః ॥ 3-213-39 (24366)
తపోయోగసమారంభం కురుతే ద్విజసత్తమ।
కర్మభిర్బహుభిశ్చాపి లోకానశ్నాతి కర్మభిః ॥ 3-213-40 (24367)
[స చేన్నివృత్తబంధస్తు విశుద్ధశ్చాపి కర్మభిః।]
ప్రాప్నోతి సుకృతాఁల్లోకాన్యత్రగత్వా న శోచతి ॥ 3-213-41 (24368)
పాపం కుర్వనపుణ్యవృత్తః పుణ్యస్యాంతం న గచ్ఛతి।
`పుణ్యం కుర్వన్పుణ్యవృత్తః పుణ్యస్యాంతం న గచ్ఛతి'।
తస్మాత్పుణ్యం యతేత్కర్తుం వర్జయీత చ పాపకం ॥ 3-213-42 (24369)
అనసూయుః కృతజ్ఞశ్చ కల్యాణాన్యేవ సేవతే।
సుఖాని ధర్మమర్థం చ స్వర్గం చ లభతే నరః ॥ 3-213-43 (24370)
సంస్కృతస్య చ దాంతస్ నియతస్య యతాత్మనః।
ప్రాజ్ఞాస్యానంతరా వృత్తిరిహి లోకే పరత్ర చ ॥ 3-213-44 (24371)
సతాం ధఱ్మేణ వర్తేత క్రియాం శిష్టవదాచరేత్।
అసంక్లేశేన లోకస్య వృత్తిం లిప్సేత వై ద్విజః ॥ 3-213-45 (24372)
సంతి హ్యాగమవిజ్ఞానాః శిష్టాః శాస్త్రే విచక్షణాః।
స్వధర్మేణ క్రియా లోకే కుర్వాణాస్తే హ్యసంకరాః ॥ 3-213-46 (24373)
ప్రాజ్ఞో ధర్మేణ రమతే ధర్మం చైవోపజీవతి।
తస్మాద్ధర్మాదవాప్తేన ధనన ద్విజసత్తమ ॥ 3-213-47 (24374)
తస్యైవ సించతే మూలం గుణాన్పశ్యతి యత్ర వై।
ధర్మాత్మా భవతి హ్యేవం చిత్తం చాస్య ప్రసీదతి।
స మిత్రజనసంతుష్ట ఇహ ప్రేత్య చ నందతి ॥ 3-213-48 (24375)
శబ్దం స్పర్శం తథా రూపం గంధానిష్టాంస్చ సత్తమ।
ప్రభుత్వం లభతే చాపి ధర్మస్యైతత్ఫలం విదుః ॥ 3-213-49 (24376)
ధరమస్య చ పలం లబ్ధ్వా న తుష్యతి మహాద్విజ।
అతుష్యమాణో నిర్వేదమాదత్తే జ్ఞానచక్షుషా ॥ 3-213-50 (24377)
ప్రజ్ఞాచక్షుర్నర ఇహ దోషం నైవానురుధ్యతే।
విరజ్యే యథాకామం న చ ధర్మం విముంచతి ॥ 3-213-51 (24378)
ఫలత్యాగే చ యతతే దృష్ట్వా లోకం క్రియాత్మకం।
తతో మోక్షే ప్రయతతే నానుపాయాదుపాయతః ॥ 3-213-52 (24379)
ఏవం నిర్వేదమాదత్తే పాపం కర్మ జహాతి చ।
ధార్మికశ్చాపి భవతి మోక్షం చ లభతే పరం ॥ 3-213-53 (24380)
తపో నిఃశ్రేయసం జంతోస్తస్య మూలం శమో దమః।
తేన సర్వానవాప్నోతి కామాన్యాన్మనసేచ్ఛతి ॥ 3-213-54 (24381)
ఇంద్రియాణాం నిరోధేన సత్యేన చ దమేన చ।
బ్రహ్మణః పదమాప్నోతి యత్పరం ద్విజసత్తమ ॥ 3-213-55 (24382)
బ్రాహ్మణ ఉవాచ। 3-213-56x (2490)
ఇంద్రియాణీతి యాన్యాహుః కాని తాని యతవ్రత।
నిగ్రహశ్చ కథం కార్యో నిగ్రహస్య చ కిం ఫలం ॥ 3-213-56 (24383)
కథం చ ఫలమాప్నోతి తేషాం ధర్మభృతాంవర।
ఏతదిచ్ఛామి తత్త్వేన ధర్మం జ్ఞాతుం సుధార్మిక ॥ 3-213-57 (24384)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి మార్కండేయసమస్యాపర్వణి త్రయోదశాధికద్విశతతమోఽధ్యాః ॥ 213 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-213-4 ధారణా అవధారణం। నిశ్చయ ఇత్యర్థః ॥ 3-213-8 సనీతం గురుశిక్షా ॥ 3-213-10 ప్రహీణాః శ్రాంతా అపీత్యర్థః ॥ 3-213-13 పుత్రగృధ్రుభిః పుతర్కామైః ॥ 3-213-19 అనాక్రందం అసహాయం। ఆక్రందః క్రందనే హ్వానే మిత్రదారుణయుద్ధయోరితి మేదినీ। స్రోతసా కర్మప్రవాహేణ ॥ 3-213-23 స్వీయమపి వస్తు స్వస్యానధీనం ప్రాక్కర్మవశాద్భవతీత్యర్థః ॥ 3-213-27 దశార్ధతా పంచత్వం ॥ 3-213-27 మోహనీయైస్తామసై। అధః నరకతిర్యక్షు ॥ 3-213-33 ప్రేత్య మృత్వా। 3-213-36 దుఃఖాత్మకః ప్రతీఘాతః। దుఖం భోక్తుమిత్యర్థః ॥ 3-213-39 నివృత్తబంధో వీతరాగః। తత్ర హేతుః విశుద్ధశ్చేతి ॥ 3-213-40 తపోయోగయోః ఆలోచనధ్యానయో సమారంభం ॥ 3-213-42 యతేత్ యతేత ॥ 3-213-49 ప్రభుత్వం అప్రతిహతేచ్ఛత్వం ॥ 3-213-51 అతుష్యమాణః ప్రీతిమలభమానః నిర్వేదం వైరాగ్యం దోషం రాగద్వేషాదికం నానురుధ్యతే తద్వశో న భవతీత్యర్థః ॥ 3-213-52 ఉపాయత ఏవ మోక్షే ప్రయతతే నన్వనుపాయాద్దైవమాత్రాశ్రయాదితి యోజనా ॥ 3-213-54 తపః జ్ఞానం। నిఃశ్రేయసం మోక్షసాధనం ॥ 3-213-57 తేషాం ఇంద్రియాణాం నిగ్రహాదితి శేషః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 214
॥ శ్రీః ॥
3.214. అధ్యాయః 214
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ధర్మవ్యాధేన కౌశికంప్రతి ప్రాణిభిర్దుష్కృతసుకృతకరణప్రకారాదికధనపూర్వకం బ్రాహ్మణమాహాత్ంయాదికథనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-214-0 (24385)
మార్కణ్యేయ ఉవాచ। 3-214-0x (2491)
ఏవముక్తస్తు విప్రేణ ధర్మవ్యాధో యుధిష్ఠిర।
ప్రత్యువాచ యథా విప్రం తచ్ఛృణుష్వ నరాధిప ॥ 3-214-1 (24386)
వ్యాధ ఉవాచ। 3-214-2x (2492)
విజ్ఞానార్థం మనుష్యాణాం మనః పూర్వం ప్రవర్తతే।
తత్ప్రాప్య కామం భజతేక్రోధం చ ద్విజసత్తమ ॥ 3-214-2 (24387)
తతస్తదర్థం యతతే కర్మ చారభతే మహత్।
ఇష్టానాం రూపగంధానామభ్యాసం చ నిషేవతే ॥ 3-214-3 (24388)
తతో రాగః ప్రభవతి ద్వేషశ్చ తదనంతరం।
తతో లోభః ప్రభవతి మోహశ్చ తదనంతరం ॥ 3-214-4 (24389)
తస్ లోభాభిభూతస్య రాగద్వేషహతస్య చ।
న ధర్మే జాయతే బుద్ధిర్వ్యాజాద్ధర్మం కరోతి చ ॥ 3-214-5 (24390)
వ్యాజేన చరతే ధర్మమర్థం వ్యాజేన రోచతే।
వ్యాజేన సిధ్యమానేషు ధనేషు ద్విజసత్తమ ॥ 3-214-6 (24391)
తత్రైవ రమతే బుద్ధిస్తతః పాపం చికీర్షతి।
సుహృద్భిర్వార్యమాణశ్చ పండితైశ్చ ద్విజోత్తమ ॥ 3-214-7 (24392)
ఉత్తరం శ్రుతిసంబద్ధం బ్రవీత్యశ్రుతియోజితం।
అధర్మస్త్రివిధస్తస్య వర్తతే రాగదోషజః ॥ 3-214-8 (24393)
పాపం చింతయతే చైవ బ్రవీతి చ కరోతి చ।
తస్యాధర్మప్రవృత్తస్య గుణా నశ్యంతి సాధవః ॥ 3-214-9 (24394)
ఏకశీలాశ్చ మిత్రత్వం భజంతే పాపకర్మిణః।
స తేన దుఃఖమాప్నోతి పరత్ర చ విపద్యతే ॥ 3-214-10 (24395)
పాపాత్మా భవతి హ్యేవం ధర్మలాభం తు మే శృణు।
యస్త్వేతాన్ప్రజ్ఞాయా దోషాన్పూర్వమేవానుపశ్యతి ॥ 3-214-11 (24396)
కుశలః సుఖదుఃఖేషు సాంధూంశ్చాప్యుపసేవతే।
తస్య సాధుసమారంభాద్బుద్ధ్రిధర్మేషు రాజతే ॥ 3-214-12 (24397)
బ్రాహ్మణ ఉవాచ। 3-214-13x (2493)
బ్రవీషి సూనృతంధర్మం యస్య వక్తా న విద్యతే।
దివ్యప్రభావః సుమహానృషిరేవ మతోసి మే ॥ 3-214-13 (24398)
వ్యాధ ఉవాచ। 3-214-14x (2494)
బ్రాహ్మణా వై మహాభాగాః పితరోఽగ్రభుజః సదా।
తేషాం సర్వాత్మనా కార్యం ప్రియం లోకే మనీషిణా ॥ 3-214-14 (24399)
యత్తేషాం చ ప్రియం తత్తే వక్ష్యామి ద్విజసత్తమ।
నమస్కృత్వా బ్రాహ్మణేభ్యో బ్రాహ్మీం విద్యాం నిబోధ మే ॥ 3-214-15 (24400)
ఇదం విశ్వం జగత్సర్వమజగచ్చాపి సర్వశః।
మహాభూతాత్మకం బ్రహ్మన్నాతః పరతరం భవేత్ ॥ 3-214-16 (24401)
మహాభూతాని ఖం వాయురగ్నిరాపస్తథా చ భూః।
శబ్దః స్పర్శశ్చ రూపం చ రసో గంధశ్ తద్గుణాః ॥ 3-214-17 (24402)
తేషామపి గుణాః సర్వే గుణవృత్తిః పరస్పరం।
పూర్వపూర్వగుణాః సర్వే క్రమశో గుణిషు త్రిషు ॥ 3-214-18 (24403)
షష్ఠీ తు చేతనా నామ మన ఇత్యభిధీయతే।
సప్తమీ తు భవేద్బుద్ధిరహంకారస్తతః పరం ॥ 3-214-19 (24404)
ఇంద్రియాణి చ పంచాత్మా రజః సత్వం తమస్తథా।
ఇత్యేష సప్తదశకో రాశిరవ్యక్తసంజ్ఞకః ॥ 3-214-20 (24405)
సర్వైరిహేంద్రియార్థైస్తు వ్యక్తావ్యక్తైః సుసంవృతైః।
చతుర్వింసక ఇత్యేష వ్యకత్వావ్యక్తమయో గుణః।
ఏతత్తే సర్వమాఖ్యాతం కిం భూయః శ్రోతుమిచ్ఛసి ॥ 3-214-21 (24406)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి మార్కండేయసమాస్యాపర్వణి చతుర్దశాధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 214 ॥
అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 215
॥ శ్రీః ॥
3.215. అధ్యాయః 215
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
కౌశికంప్రతి ధర్మవ్యాధే నభూతపంచకగుణనిరూపణపూర్వకమింద్రియజయాజయయోః సుఖదుఃఖాసాధారణకారణతాకథనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-215-0 (24407)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-215-0x (2495)
ఏవముక్తః స విప్రస్తు ధర్మవ్యాధేన భారత।
కథామకథయద్భూయో మనసః ప్రీతివర్ధనీం ॥ 3-215-1 (24408)
బ్రాహ్మణ ఉవాచ। 3-215-2x (2496)
మహాభూతాని యాన్యాహుః పంచ ధర్మవిదాంవర।
ఏకైకస్య గుణాన్సంయక్పంచానామపి మే వద ॥ 3-215-2 (24409)
వ్యాధ ఉవాచ। 3-215-3x (2497)
భూమిరాపస్తథా జ్యోతిర్వాయురాకాశమేవ చ।
గుణోత్తరాణఇ సర్వాణి తేషాం వక్ష్యామి తే గుణాన్ ॥ 3-215-3 (24410)
భూమిః పంచగుణా బ్రహ్మననుదకం చ చతుర్గుణం।
గుణాస్త్రయస్తేజసి చ త్రయశ్చాకాశవాతయోః ॥ 3-215-4 (24411)
శబ్దః స్పర్శశ్చ రూపం చ రసో గంధశ్చ పంచమః।
ఏతేగుణాః పంచ భూమేః సర్వేభ్యో గుణవత్తరాః ॥ 3-215-5 (24412)
శబ్దః స్పర్శశ్చ రూపం చ సరశ్చాపి ద్విజోత్తమ।
అపామేతే గుణా బ్రహ్మన్కీర్తితాస్తవ సువ్రత ॥ 3-215-6 (24413)
శబ్దః స్పర్శశ్చ రూపం చ తేజసోఽథ గుణాస్త్రయః।
శబ్దః స్పర్శశ్చ వాయౌ తు శబ్దశ్చాకాశ ఏవ తు ॥ 3-215-7 (24414)
ఏతే పంచదశ బ్రహ్మన్గుణా భూతేషు పంచసు।
వర్తంతే సర్వభూతేషు యేషు లోకాః ప్రతిష్ఠితాః ॥ 3-215-8 (24415)
అన్యోన్యం నాతివర్తంతే సంయక్వ భవతి ద్విజ।
యదా తు విషమం భావమాచరంతి చరాచరాః ॥ 3-215-9 (24416)
తదా దేహీ దేహమన్యం వ్యతిరోహతి కాలతః।
ప్రాతిలోంయాద్వినశ్యంతి జాయంతే చానుపూర్వశః ॥ 3-215-10 (24417)
తత్ర తత్రహి దృశ్యంతే ధాతవః పాంచభౌతికాః।
యైరావృతమిదం సర్వం జగత్స్థావరజంగమం ॥ 3-215-11 (24418)
ఇంద్రియైర్గృహ్యతే యద్యత్తత్తద్వ్యక్తమితి స్మృతం।
తదవ్యక్తమితి జ్ఞేయం లింగగ్రాహ్యమతీంద్రియం ॥ 3-215-12 (24419)
యథాస్వం గ్రాహకాన్యేషాం శబ్దాదీనామిమాని తు।
ఇంద్రియాణి తథా దేహీ ధారయన్నిహ తప్యతే ॥ 3-215-13 (24420)
లోకే వితతమాత్మానం లోకం చాత్మని పశ్యతి।
పరాపరజ్ఞః సక్తః సన్స తు భూతాని పశ్యతి ॥ 3-215-14 (24421)
పశ్యతః సర్వభూతాని సర్వావస్థాసు సర్వదా।
బ్రహ్మభూతస్ సంయోగో నాశుభేనోపపద్యతే ॥ 3-215-15 (24422)
జ్ఞానమూలాత్మకం క్లేశమతివృత్తస్య మోహజం।
లోకబుద్ధిప్రకాశేన జ్ఞేయమార్గేణ గంయతే ॥ 3-215-16 (24423)
అనాదినిధనం జంతుమాత్మయోనిం సదావ్యయం।
అనౌపంయమమూర్తం చ భగవానాహ బుద్ధిమాన్ ॥ 3-215-17 (24424)
తపోమూలమిదం సర్వం యన్మాం విప్రానుపృచ్ఛసి।
`తపసా హి సమాప్నోతి యద్యదేవాభివాంఛతి'।
ఇంద్రియాణ్యేవ సంయంయ తపో భవతి నాన్యథా ॥ 3-215-18 (24425)
ఇంద్రియాణ్యేవ తత్సర్వంయత్స్వర్గనరకావుభౌ।
నిగృహీతవిసృష్టాని స్వర్గాయ నరకాయ చ ॥ 3-215-19 (24426)
ఏష యోగవిధిః కృత్స్నో యావదింద్రియధారణం।
ఏతన్మూలం హి తపసః స్వర్గస్య నరకస్య చ ॥ 3-215-20 (24427)
ఇంద్రియాణాం ప్రసంగేన దోమార్చ్ఛత్యసంశయం।
సన్నియంయ తు తాన్యేవ తతః సిద్ధిం సమాప్నుయాత్ ॥ 3-215-21 (24428)
షణ్ణామాత్ప్రని యోజ్యానామైశ్వర్యం యోఽధితిష్ఠతి।
న స పాపైః కుతోఽనర్థైర్యుజ్యతే విజితేంద్రియః ॥ 3-215-22 (24429)
రథః శరీరం పురుషస్య దృష్ట-
మాత్మా నియంతేంద్రియాణ్యాహురశ్వాన్।
తైరప్రమత్తః కుశలీ సదశ్వై-
ర్దాంత సుఖం యాతి రథీవ ధీరః ॥ 3-215-23 (24430)
షణ్ణామాత్మనియుక్తానామింద్రియాణాం ప్రమాథినాం।
యో ధీరో ధారయేద్రశ్మీన్స స్యాత్పరమసారథిః ॥ 3-215-24 (24431)
ఇంద్రియాణాం ప్రసృష్టానాం హయానామివ వర్త్మసు।
ధృతిం కుర్వీత సారథ్యే ధృత్యా తాని జయేద్ధ్రువం ॥ 3-215-25 (24432)
ఇంద్రియాణాం విచరతాం యన్మనోఽనువిధీయతే।
తదస్ హరతే బుద్ధిం నావం వాయురివాంభసి ॥ 3-215-26 (24433)
యేషు విప్రతిపద్యంతే షట్స్వమోహాత్ఫలాగమం।
తేష్వధ్యవసితాధ్యాయీ విందతే ధ్యానజం ఫలం ॥ 3-215-27 (24434)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి మార్కండేయసమాస్యాపర్వణి పంచదశాధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 215 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-215-3 గుణోత్తరాణి ఉత్తరోత్తరగుణాః పూర్వపూర్వస్మిన్వర్తంత ఇత్యర్థః ॥ 3-215-10 ఆనుపూర్వ్యా వినశ్యంతి ఇతి ఝ. థ. పాఠః ॥ 3-215-20 కృత్స్నస్య నరకస్య చేతి ఝ. ధ. పాఠః ॥ 3-215-27 షట్సు మోహాత్ ఇతి ఝ. పాఠః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 216
॥ శ్రీః ॥
3.216. అధ్యాయః 216
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ధర్మవ్యాధేన కౌశికంప్రతిసత్వాదిగుణత్రయగుణనిరూపణపూర్వకమధ్యాత్మకథనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-216-0 (24435)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-216-0x (2498)
ఏవం తు సూక్ష్మే కథితే ధర్మవ్యాధేన భారత।
బ్రాహ్మణః స పున సూక్ష్మం పప్రచ్ఛ సుసమాహితః ॥ 3-216-1 (24436)
వృత్త్వస్య రజసశ్చైవ తమసశ్చ యథాతథం।
వృణాంస్తత్త్వేన మే బ్రూహి యథావదిహ పృచ్ఛతః ॥ 3-216-2 (24437)
వ్యాధ ఉవాచ। 3-216-2x (2499)
దృంత తే కథయిష్యామి యన్మాం త్వం పరిపృచ్ఛసి।
ఏతాన్గుణాన్పృథక్త్వేన నిబోధ గదతో మమ ॥ 3-216-3 (24438)
మోహాత్మకం తమస్తేషాం రజ ఏషాం ప్రవర్తకం।
ప్రకాశబహులత్వాచ్చ సత్వం జ్యాయ ఇహోచ్యతే ॥ 3-216-4 (24439)
అవిద్యాబహులో మూఢః స్వప్నశీలో విచేతనః।
దృర్హృపీకస్తమోధ్యస్తః సక్రోధస్తామసోఽలసః ॥ 3-216-5 (24440)
సువృత్తవాక్యో మంత్రీ చ యో నరాగ్ర్యోఽనమూయకః।
వివిత్సమానో విప్రర్షే స్తబ్ధో మానీ స రాజసః ॥ 3-216-6 (24441)
ప్రకాశబహులో ధీరో నిర్వివిత్సోఽనసూయకః।
అక్రోధనో నరో ధీమాందాంతశ్చైవస సాత్వికః ॥ 3-216-7 (24442)
సాత్వికస్త్వథ సంబుద్ధో లోకవృత్తైర్న లిప్యతే।
యదా బుధ్యతి బోధ్ధవ్యం లోకవృత్తం జుగుప్సతే ॥ 3-216-8 (24443)
వైరాగ్యస్ చ రూపం తు పూర్వమేవ ప్రవర్తతే।
మృదుర్భవత్యహంకారః ప్రసీదత్యార్జవం చ యత్ ॥ 3-216-9 (24444)
తతోఽస్ సర్వద్వంద్వాని ప్రశాంయంతి పరస్పరం।
న చాస్యాసంయమో నామ క్వచిద్భవతి కశ్చన ॥ 3-216-10 (24445)
శూద్రయోనౌ హి జాతస్య సద్గుణానుపతిష్ఠతః।
వైశ్యత్వం భవతి బ్రహ్మన్క్షత్రియత్వం తథైవ చ ॥ 3-216-11 (24446)
ఆర్జవే వర్తమానస్య బ్రాహ్మణ్యమభిజాయతే।
గుణాస్తే కీర్తితాః సర్వే కిం భూయః శ్రోతుమిచ్ఛసి ॥ 3-216-12 (24447)
బ్రాహ్మణ ఉవాచ। 3-216-13x (2500)
పార్థివం ధాతుమాసాద్య శారీరోఽగ్నిః కథం భవేత్।
అవకాశవిశేషేణ కథం వర్తయతేఽనిలః ॥ 3-216-13 (24448)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-216-14x (2501)
ప్రశ్నమేతం సముద్దిష్టం బ్రాహ్మణేన యుధిష్ఠిర।
వ్యాధస్తు కథయామాస బ్రాహ్మణాయ మహాత్మనే ॥ 3-216-14 (24449)
మూర్ధానమాశ్రితో వహ్నిః శరీరం పరిపాలయన్।
ప్రాణో మూర్ధని చాగ్నౌ చ వర్తమానో విచేష్టతే ॥ 3-216-15 (24450)
భూం భవ్యం భవిష్యం చ సర్వం ప్రాణే ప్రతిష్ఠితం।
శ్రేష్ఠం తదేవ భూతానాం బ్రహ్మజ్యోతిరుపాస్మహే ॥ 3-216-16 (24451)
స జంతుః సర్వభూతాత్మా పురుషః స సనాతనః।
మనోబుద్ధిరహంకారో భూతానాం విషయశ్చ సః ॥ 3-216-17 (24452)
`అవ్యక్తం సస్వసంజ్ఞం చ జీవః కాలః స చైవ హి।
ప్రకృతిః పురుషశ్చైవ ప్రాణ ఏవ ద్విజోత్తమ ॥ 3-216-18 (24453)
జాగర్తి స్వప్నకాలే చ స్వప్నే స్వప్నాయతే చ సః।
జాగ్రత్సు బలమాధత్తే చేష్టత్సు చేష్టయత్యపి ॥ 3-216-19 (24454)
తస్మిన్నిరుద్దే విప్రేంద్ర మృత ఇత్యభిధీయతే।
త్యక్త్వా శరీరం భూతాత్మా పునరన్యత్ప్రపద్యతే ॥ 3-216-20 (24455)
ఏష త్వగ్నిరపానన ప్రాణేన పరిపాల్యతే।
పృష్ఠతస్తు సమానన స్వాంస్వాం గతిముపాశ్రితః ॥ 3-216-21 (24456)
వస్తుమూలే గుదే చైవ పావకం సముపాశ్రితః।
వహన్మూత్రం పురీషంవాఽప్యపానః పరివర్తతే ॥ 3-216-22 (24457)
ప్రయత్నే కర్మణి బలే య ఏకస్త్రిషు వర్తతే।
ఉదాన ఇతి తం ప్రాహురధ్యాత్మవిదుషో జనాః ॥ 3-216-23 (24458)
సంధౌసంధౌ సంనివిష్టః సర్వేష్వపి తథాఽనిలః।
శరీరేషు మనుష్యాణాం వ్యాన ఇత్యుపదిశ్తే ॥ 3-216-24 (24459)
ధాతుష్వగ్నిస్తు వితతః స తు వాయుసమీరితః।
రసాంధాతూంశ్చ దోషాంశ్చ వర్తయన్పరిధావతి ॥ 3-216-25 (24460)
ప్రాణానాం సంనిపాతాత్తు సన్నిపాతః ప్రజాయతే।
సోష్మా సోగ్నిరితిజ్ఞేయో యోఽన్నం పచతిదేహినాం ॥ 3-216-26 (24461)
అపానోదానయోర్మధ్యే ప్రాణన్యానౌ సమాహితౌ।
సమన్వితస్త్వధిష్ఠానం సంయక్పచతి పావకః ॥ 3-216-27 (24462)
అస్యాపి పాయుపర్యంతస్తథా స్యాద్గుదసంజ్ఞితః।
స్రోతాంశి తస్మాజ్జాయంతే సర్వప్రాణేషు దేహినాం ॥ 3-216-28 (24463)
అగ్నివేగవహః ప్రాణో గుదాంతే ప్రతిహన్యతే।
స ఊర్ధ్వమాగంయ పునః సముత్క్షిపతి పావకం ॥ 3-216-29 (24464)
పక్వాశయస్త్వధోనాభ్యా ఊర్ధ్వమామాశయః స్థితః।
నాభిమధ్యే శరీరస్య ప్రాణాః సర్వే ప్రతిష్ఠితాః ॥ 3-216-30 (24465)
ప్రవృత్తా హృదయాత్సర్వే తిర్యగూర్ధ్వమధస్తథా।
వహంత్యన్నరసాన్నాడ్యో దశప్రాణప్రచోదితాః ॥ 3-216-31 (24466)
యోగినామేష మార్గస్తు యేన గచ్ఛంతి తత్పరం।
జితక్లమాసనో ధీరో మూర్ధన్యాత్మానమాదత్ ॥ 3-216-32 (24467)
ఏవం సర్వేషు వితతౌ ప్రాణాపానౌ హి దేహిషు।
`తౌ తావదగ్నిసహితౌ విద్ధి వై ప్రాణమాత్మని' ॥ 3-216-33 (24468)
ఏకాదశవికారాత్మా కలాసంభారసంభృతః।
మూర్తిమంతం హి తం విద్ధి నిత్యం కర్మాజేతాత్మకం।
తస్మిన్యః సంస్థితో హ్యగ్నిర్నిత్యం స్థాల్యామివాహితః ॥ 3-216-34 (24469)
ఆత్మానం తం విజానీహి నిత్యం త్యాగజితాత్మకం ॥ 3-216-35 (24470)
దేవో యః సంస్థితస్తస్మిన్నబ్బిందురివ పుష్కరే।
క్షేత్రజ్ఞం తం విజానీహి నిత్యం త్యాగజితాత్మకం ॥ 3-216-36 (24471)
జీవాత్మకం విజానీహి రజః సత్వం తమస్తథా।
జీవమాత్మగుణం విద్ధి తథాఽఽత్మానం పరాత్మకం ॥ 3-216-37 (24472)
అచేతనం జీవగుణం వదంతి
సచేష్టతే చేష్టయతే చ సర్వం।
తతః పరం క్షేత్రవిదో వదంతి
ప్రాకల్పయద్యో భువనాని సప్త ॥ 3-216-38 (24473)
ఏష సర్వేషు భూతేషు భూతాత్మా న ప్రకాశతే।
దృశ్యతే త్వగ్ర్యయా బుద్ధ్యా సూక్ష్మయా జ్ఞానవేదిభిః ॥ 3-216-39 (24474)
చిత్తస్య హి ప్రసాదేన హనతి కర్మ శుభాశుభం।
ప్రసన్నాత్మాత్మని స్థిత్వా సుఖమనంత్యమశ్నుతే ॥ 3-216-40 (24475)
లక్షణం తు ప్రసాదస్య యథా తృప్తః సుఖం స్వపేత్।
`సుఖదుఃఖే హి సంత్యజ్య నిర్ద్వంద్వో నిష్పరిగ్రహః'।
నివాతే వా యథా దీపో దీప్యేత్కుశలదీపితః ॥ 3-216-41 (24476)
పూర్వరాత్రేఽపరే చైవ యుంజానః సతతం మనః।
లధ్వాహారో విశుద్ధాత్మా పశ్యత్యాత్మానమాత్మని ॥ 3-216-42 (24477)
ప్రదీప్తేనేవ దీపేన మనోదీపేన పశ్యతి।
దృష్ట్వాఽఽత్మానం నిరాత్మానం స తదా విప్రముచ్యతే ॥ 3-216-43 (24478)
సర్వోపాయైస్తు లోభస్ క్రోధస్య చ వినిగ్రహః।
ఏతత్పవిత్రం యంజ్ఞానం తపో వై సంక్రమో మతః ॥ 3-216-44 (24479)
నిత్యం క్రోధాత్తపో రక్షేన్ఛ్రియం రక్షేచ్చ మత్సరాత్।
విద్యాం మానాపమానాభ్యామాత్మానం తు ప్రమాదతః ॥ 3-216-45 (24480)
ఆనృశంస్యం పరో ధర్మః క్షమా చ పరమం బలం।
ఆత్మజ్ఞానం పరం జ్ఞానం పరం సత్యవ్రతవ్రతం ॥ 3-216-46 (24481)
సత్యస్ వచనం శ్రేయః సత్యం జ్ఞానం హితం భవేత్।
యద్బూతహితమత్యంతం తద్వై సత్యం పరం మతం ॥ 3-216-47 (24482)
యస్ సర్వే సమారంభా నిరాశీర్బంధనాః సదా।
త్యాగే యస్ హుతం సర్వం స త్యాగీ స చ బుద్ధిమాన్ ॥ 3-216-48 (24483)
యదా న గురుతాం చైనం చ్యావయేదుపపాదయన్।
తం విద్యాద్బ్రాహ్మణో యోగమయోగం యోగసంజ్ఞితం ॥ 3-216-49 (24484)
న హింస్యాత్సర్వభూతాని మైత్రాయణగతశ్చరేత్।
నేదం జీవితమాసాద్యవైరం కుర్వీత కేనచిత్ ॥ 3-216-50 (24485)
ఆకించన్యం సుసంతోషో నిరాశిత్వమచాపలం।
ఏతదేవ పరం జ్ఞానం సదాత్మజ్ఞానముత్తమం ॥ 3-216-51 (24486)
పరిగ్రహం పరిత్యజ్య భవేద్బుద్ధ్యా యతవ్రతః।
అశోకం స్థానమాశ్రిత్ నిశ్చలం ప్రేత్య చేహ చ ॥ 3-216-52 (24487)
తపోనిత్యేన దాంతేన మునినా సంయతాత్మనా।
అజితం జేతుకామేన భావ్యం సంగేష్వసంగినా ॥ 3-216-53 (24488)
గుణాగుణమనాసంగమేకకార్యమనంతరం।
ఏతత్తద్బ్రహ్మణో వృత్తమాహురేకపదం సుఖం ॥ 3-216-54 (24489)
పరిత్యజతి యో దుఃఖం సుఖం చాప్యుభయం నరః।
బ్రహ్మ ప్రాప్నోతి సోత్యంతమాసంగం చ న గచ్ఛతి ॥ 3-216-55 (24490)
యథాశ్రుతమిదం సర్వం సమాసేన ద్విజోత్తమ।
ఏతత్తే సర్వమాఖ్యాతం కిం భూయః శ్రోతుమిచ్ఛసి ॥ 3-216-56 (24491)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి మార్కండేయసమాస్యాపర్వణి షోడశాధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-216-10 నచాస్య సంశయో నామ ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 3-216-27 సమానోదానయోర్మధ్యేప్రాణపానౌ సమాహితౌ ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 3-216-45 ధర్మే రక్షేచ్చ మత్సరాత్ ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 3-216-50 మైత్రం మిత్రభావస్తదేవాయనం మార్గస్తద్గతశ్చరేత్ ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 217
॥ శ్రీః ॥
3.217. అధ్యాయః 217
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ధర్మవ్యాధేన కౌశికాయ స్వగృహప్రవేశనపూర్వకం వృద్ధయోః స్వపిత్రోః ప్రదర్శనం ॥ 1 ॥ తథా మాతాపితృవిషయే స్వానుసంధానప్రకారనివేదనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-217-0 (24492)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-217-0x (2502)
ఏవం సంకథితే కృత్స్నే మోక్షధర్మే యుధిష్ఠిర।
దృఢప్రీతమనా విప్రో ధర్మవ్యాధమువాచ హ ॥ 3-217-1 (24493)
న్యాయయుక్తమిదం సర్వం భవతా పరికీర్తితం।
న తేఽస్త్యవిదితం కించిద్ధర్మేష్వభిసమీక్ష్యతే ॥ 3-217-2 (24494)
వ్యాధ ఉవాచ। 3-217-3x (2503)
ప్రత్యక్షం మమ యో ధర్మస్తం చ పశ్య ద్విజోత్తమ।
యేన సిద్ధిరియం ప్రాప్తా మయా బ్రాహ్మణపుంగవ ॥ 3-217-3 (24495)
ఉత్తిష్ఠ భగవన్క్షిప్రం ప్రవిశ్యాభ్యంతరం గృహం।
ద్రష్టుమర్హసి ధర్మజ్ఞ మాతరం పితరం చ మే ॥ 3-217-4 (24496)
ఇత్యుక్తః స ప్రవిశ్యాథ దదర్శ పరమార్చితం।
సౌధం హృద్యం చతుఃశాలమతీవ చ మనోరమం ॥ 3-217-5 (24497)
దేవతాగృహసంకాశ దైవతైశ్చ సుపూజితం।
శయనాసనసంబాధం గంధైశ్చ పరమైర్యుతం ॥ 3-217-6 (24498)
తత్రశుక్లాంబరధరౌ పితరావస్య పూజితౌ।
కృతాహారౌ తు సంతుష్టావుపవిష్టౌ వరాసనే ॥ 3-217-7 (24499)
`తస్య వ్యాధస్య పితరౌ బ్రాహ్మణః సందదర్శ హ'।
ధర్మవ్యాధస్తు తౌ దృష్ట్వా పాదేషు శిరసాఽపతత్ ॥ 3-217-8 (24500)
వృద్ధావూచతుః। 3-217-9x (2504)
ఉత్తిష్ఠోత్తిష్ఠ ధర్మజ్ఞ ధర్మస్త్వామభిరక్షతు।
ప్రీతౌ స్వస్తవ శౌచేన దీర్ఘమాయురవాప్నుహి।
[గతిమిష్టాం తపో జ్ఞానం మేధాం చ పరమాం గతః] ॥ 3-217-9 (24501)
సత్పుత్రేణ త్వయా పుత్ర నిత్యం కాలే సుపూజితౌ।
`సుఖమేవ వసావోఽత్ర దేవలోకగతావివ' ॥ 3-217-10 (24502)
న తేఽన్యద్దైవతం కించిద్దైవతేష్వపి వర్తతే।
ప్రయతసత్వాద్ద్విజాతీనాందమేనాసి సమనవితః ॥ 3-217-11 (24503)
పితుః పితామహా యే చ తథైవ ప్రపితామహాః।
ప్రీతాస్తే సతతం పుత్ర దమేనావాం చ పూజయా ॥ 3-217-12 (24504)
మనసా కర్మణా వాచా శుశ్రూషా నైవ హీయతే।
న చాన్యా హి తథా బుద్ధిర్దృశ్యతే సాంప్రతం తవ ॥ 3-217-13 (24505)
జామదగ్న్యేన రామేణ యథా వృద్ధౌ సుపూజితౌ।
తథా త్వయా కృతంసర్వంతద్విశిష్టం చ పుత్రక ॥ 3-217-14 (24506)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-217-15x (2505)
తతస్తం బ్రాహ్మణం తాభ్యాం ధర్మవ్యాధో న్యవేదయత్।
తౌ స్వాగతేన తం విప్రమర్చయామాసతుస్తదా ॥ 3-217-15 (24507)
ప్రతిగృహ్యచ తాం పూజాం ద్విజః పప్రచ్ఛ తావుభౌ।
సపుత్రాభ్యాం సభృత్యాభ్యాం కచ్చిద్వాం కుశలం గృహే।
అనామయ చ వాం కచ్చిత్సుఖం వేహ శరీరయోః ॥ 3-217-16 (24508)
వృద్ధావూచతుః। 3-217-17x (2506)
కుశలం నౌ గృహే విప్ర భృత్యవర్గే చ సర్వశః।
కచ్చిత్త్వమప్యవిఘ్నేన సంప్రాప్తో భగవన్నితి ॥ 3-217-17 (24509)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-217-18x (2507)
హాఢమిత్యేవ తౌ విప్రః ప్రత్యువాచ ముదాన్వితః।
ధర్మవ్యాధస్తు తం విప్రమర్థవద్వాక్యమబ్రవీత్ ॥ 3-217-18 (24510)
పితా మాతా చ భగవన్నేతౌ మే దైవతం పరం।
యద్దైవతేభ్యః కర్తవ్యం తదేతాభ్యాం కరోంయహం ॥ 3-217-19 (24511)
త్రయస్త్రింశద్యథా దేవాః సర్వే శక్రపురోగమాః।
సంపూజ్యాః సర్వలోకస్య తథా వృద్ధావిమౌ మమ ॥ 3-217-20 (24512)
ఉపాహారానాహరంతో దేవతానాం యథా ద్విజః।
కుర్వంతి తద్వదేతాభ్యాం కరోంయహమతంద్రితః ॥ 3-217-21 (24513)
ఏతౌ మే పరమం బ్రహ్మన్పితా మాతా చ దైవతం।
ఏతౌ పుష్పైః ఫలైరన్నైస్తోషయామి సదా ద్విజ ॥ 3-217-22 (24514)
ఏతావేవాగ్నయో మహ్యం యాన్వదంతి మనీషిణః।
యజ్ఞా వేదాశ్చ చత్వారః సర్వమేతౌ మమ ద్విజ ॥ 3-217-23 (24515)
ఏతదర్థం మమ ప్రాణా భార్యా పుత్రః సుహృజ్జనః।
సపుత్రదారః శుశ్రూషాం నిత్యమేవ కరోంయహం ॥ 3-217-24 (24516)
స్వయం చ స్నాపయాంయేతౌ తథా పాదౌ ప్రధావయే।
ఆహారం చ ప్రయచ్ఛామి స్వయంచ ద్విజసత్తమ ॥ 3-217-25 (24517)
అనుకూలాః కథా వచ్మి విప్రియం పరివర్జయే।
అధర్మేణాపి సంయుక్తం ప్రియమాభ్యాం కరోంయహం ॥ 3-217-26 (24518)
ధర్మమేవ గురుం మత్వా సాక్షాదేతౌ ద్విజోత్తమ।
అతంద్రితః సదా విప్ర శుశ్రూషాం వై కరోంయహం ॥ 3-217-27 (24519)
పంచైవ గురవో బ్రహ్మనపురుషస్య బుభూషతః।
పితా మాతాఽగ్నిరాత్మా చ గురుశ్చ ద్విజసత్తమ ॥ 3-217-28 (24520)
ఏతేషు యస్తు వర్తేత సంయగేవ ద్విజోత్తమ।
భవేయురప్రయస్తేన పరిచీర్ణాస్తు నిత్యశః।
గార్హస్థ్యే వర్తమానస్య ఏష ధర్మః సనాతనః ॥ 3-217-29 (24521)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి మార్కండేయసమాస్యాపర్వణి సప్తదశాధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 217 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-217-6 శయనాసనసబాధం శయనాదిసంకీర్ణం ॥ 3-217-16 వాం యువయోః ॥ 3-217-17 నౌ ఆవయోః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 218
॥ శ్రీః ॥
3.218. అధ్యాయః 218
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ధర్మవ్యాధేన కౌశికంప్రతి మాతాపితృశుశ్రూషణచోదనపూర్వకం స్వస్య శూద్రయోనౌ జనననిదానకథనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-218-0 (24522)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-218-0x (2508)
గురూ నివేద్య విప్రాయ తౌ మాతాపితరావుభౌ।
పునరేవ స ధర్మాత్మా వ్యాధో బ్రాహ్మణమబ్రవీత్ ॥ 3-218-1 (24523)
ప్రవృత్తచక్షుర్జాతోస్మి సంపశ్య తపసో బలం।
యదర్థముక్తోసి తయా గచ్ఛ త్వం మిథిలామితి ॥ 3-218-2 (24524)
పతిశుశ్రూషపరయా దాంతయా సత్యశీలయా।
మిథిలాయాం వసన్వ్యాధః స తే ధర్మాన్ప్రవక్ష్యతి ॥ 3-218-3 (24525)
బ్రాహ్మణ ఉవాచ। 3-218-4x (2509)
పతివ్రతాయాః సత్యాయాః శీలాఢ్యాయా యతవ్రత।
సంస్మృత్య వాక్యం ధర్మజ్ఞ గుణవానసి మే మతః ॥ 3-218-4 (24526)
వ్యాధ ఉవాచ। 3-218-5x (2510)
యత్తయా త్వం ద్విజశ్రేష్ఠ నియుక్తో మాం ప్రతి ప్రభో।
దృష్టమేవ తయా సంయగేకపత్న్యా న సంశయః ॥ 3-218-5 (24527)
త్వదనుగ్రహబుద్ధ్యా తు విప్రైతద్దర్శితం మయా।
వాక్యం చ శృణు మే తాత యత్తే వక్ష్యే హితం ద్విజ ॥ 3-218-6 (24528)
త్వయా న పూజితా మాతా పితా చ ద్విజసత్తమ।
అనిసృష్టోసి నిష్క్రాంతో గృహాత్తాభ్యామనినదిత ॥ 3-218-7 (24529)
వేదోచ్చారణకార్యార్థమయుక్తం తత్త్వయా కృతం।
తవ శోకేన వృద్ధౌ తావంధీభూతౌ తపస్వినౌ ॥ 3-218-8 (24530)
తౌ ప్రసాదయితుం గచ్ఛ మా త్వాం ధర్మోఽత్యగాదయం।
తపస్వీ త్వం మహాత్మా చ ధర్మే చ నిరతః సదా ॥ 3-218-9 (24531)
సర్వమేతదపార్థం తే క్షిప్రం తౌ సంప్రసాదయ।
`తౌ ప్రసాద్య ద్విజశ్రేష్ఠ యచ్ఛ్రేయస్తదవాప్స్యసి' ॥ 3-218-10 (24532)
శ్రద్దధస్వ మమ బ్రహ్మన్నాన్యథా కర్తుమర్హసి।
యంయతామద్యవిప్రర్షే శ్రేయస్తే కథయాంయహం ॥ 3-218-11 (24533)
బ్రాహ్మణ ఉవాచ। 3-218-12x (2511)
యదేతదుక్తం భవతా సర్వం సత్యమసంశయం।
ప్రీతోస్మి తవ భద్రం తే ధర్మాచారగుణాన్విత ॥ 3-218-12 (24534)
వ్యాధ ఉవాచ। 3-218-13x (2512)
దైవతప్రతిమో హి త్వం యస్త్వం ధర్మమనువ్రతః।
పురాణం శాశ్వతం దివ్యం దుష్ప్రాపమకృతాత్మభిః ॥ 3-218-13 (24535)
మాతాపిత్రోః సకాశం హి గత్వాత్వం ద్విజసత్తమ।
అతంద్రితః కురు క్షిప్రంమాతాపిత్రోర్హి పూజనం।
అతః పరమహం ధర్మం నాన్యం పశ్యామి కంచన ॥ 3-218-14 (24536)
బ్రాహ్మణ ఉవాచ। 3-218-15x (2513)
ఇహాహమాగతో దిష్ట్యా దిష్ట్యా మే సంగతం త్వయా।
ఈదృశా దుర్లభా లోకే నరా ధర్మప్రదర్శకాః ॥ 3-218-15 (24537)
ఏకోనరసహస్రేషు ధర్మవానవిద్యతే న వా।
ప్రీతోస్మి తవసత్యేన భద్రం తే పురుషర్షభ ॥ 3-218-16 (24538)
పతమానోఽద్యనరకే భవతాఽస్మి సముద్ధృతః।
భవితవ్యమథైవం చ యద్దృష్టోసి మయాఽనఘ ॥ 3-218-17 (24539)
రాజా యయాతిర్దౌహిత్రైః పతితస్తారితో యథా।
సద్భిః పురుషశార్దూల తథాఽహం భవతా త్విహ ॥ 3-218-18 (24540)
మాతాపితృభ్యాం శుశ్రూషాం కరిష్యే వచనాత్తవ।
నాకృతాత్మా వేదయతి ధర్మాధర్మవినిశ్చయం ॥ 3-218-19 (24541)
దుర్జ్ఞేయః శాశ్వతో ధర్మః శూద్రయోనౌ హి వర్తతా।
న త్వాం శూద్రమహం మన్యే భవితవ్యం హి కారణం ॥ 3-218-20 (24542)
యేన కర్మవిశేషేణ ప్రాప్తేయం శూద్రతా త్వయా।
ఏతామిచ్ఛామి విజ్ఞాతుం తత్త్వేన తవ శూద్రతాం।
కామయానస్ మే శంస సర్వం త్వం ప్రయతాత్మవాన్ ॥ 3-218-21 (24543)
వ్యాఘ ఉవాచ। 3-218-22x (2514)
అనతిక్రమణీయా వై బ్రాహ్మణా మే ద్విజోత్తమ।
శృణు సర్వమిదం వృత్తం పూర్వదేహే మమానఘ ॥ 3-218-22 (24544)
అహం హి బ్రాహ్మణః పూర్వమాసం ద్విజవరాత్మజః।
వేదాధ్యాయీ సుకుశలో వేదాంగానాం చ పారగః।
ఆత్మదోషకృతైర్బ్రహ్మన్నవస్థామాప్తవానిమాం ॥ 3-218-23 (24545)
కశ్చిద్రాజా మమ సఖా ధనుర్వేదపరాయణః।
సంసర్గాద్ధనుషి శ్రేష్ఠస్తతోఽహమభవం ద్విజ ॥ 3-218-24 (24546)
ఏతస్మిన్నేవ కాలే తు మృగయాం నిర్గతో నృపః।
సహితో యోధముఖ్యైశ్ మంత్రిభిశ్చ సుసంవృతః।
తతోఽభ్యహన్మృగాంస్తత్ర సుబహూనాశ్రమం ప్రతి ॥ 3-218-25 (24547)
అథ క్షిప్తః శరో ఘోరో మయాపి ద్విజసత్తమ।
తాడితశ్చ ఋషిస్తన శరేణానతపర్వణా ॥ 3-218-26 (24548)
భూమౌ నిపతితో బ్రహ్మన్నువాచ ప్రతినాదయన్।
నాపరాధ్యాంయహం కించిత్కేన పాపమిదం కృతం ॥ 3-218-27 (24549)
మన్వానస్తం మృగం చాహం సంప్రాప్తః సహసా మునిం।
అపశ్యం తమృషిం విద్ధం శరేణానతపర్వణా।
తముగ్రతపసం విప్రం నిష్టనంతం మహీతలే ॥ 3-218-28 (24550)
అకార్యకరణాచ్చాపి భృశం మే వ్యథితం మనః।
అజానతా కృతమిదం మయేత్యహమథాబ్రువం ॥ 3-218-29 (24551)
క్షంతుమర్హసి మే సర్వమితి చోక్తో మయా మునిః ॥ 3-218-30 (24552)
తతః ప్రత్యబ్రవీద్వాక్యమృషిర్మాం క్రోధమూర్చ్ఛితః।
వ్యాధస్త్వం భవితా క్రూర శూద్రయోనావితి ద్విజ ॥ 3-218-31 (24553)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి మార్కండేయసమాస్యాపర్వణి అష్టాదశాధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 218 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-218-2 ప్రవృత్తచక్షుర్దివ్యదృష్టిః। తపసః పిత్రోః శుశ్రూషాత్మకస్య ॥ 3-218-28 నిష్టనంతం శబ్దం కుర్వంతం ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 219
॥ శ్రీః ॥
3.219. అధ్యాయః 219
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ధర్మవ్యాధేన నానాధర్మాన్బోధితేన కౌశికేన గృహమేత్య స్వపిత్రోః శుశ్రూషణం ॥ 1 ॥ మార్కండేయేన యుధిష్ఠిరంప్రతి పతివ్రతామాహాత్ంయాదికథనోపసంహారః ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-219-0 (24554)
వ్యాధ ఉవాచ। 3-219-0x (2515)
ఏవం శప్తోఽహమృషిణా తదా ద్విజబరోత్తమ।
అహం ప్రాసాదయమృషిం గిరా వాక్యవిశారదం ॥ 3-219-1 (24555)
అజానతా మయాఽకార్యమిదమద్య కృతం మునే।
క్షంతుమర్హసి తత్సర్వం ప్రసీద భగవన్నితి ॥ 3-219-2 (24556)
ఋషిరువాచ। 3-219-3x (2516)
నాన్యథా భవితా శాప ఏవమేతదసంశయం।
ఆనృశంస్యాత్త్వంహకించిత్కర్తాఽనుగ్రహమద్య తే ॥ 3-219-3 (24557)
శూద్రయోన్యాం వర్తమానో ధర్మజ్ఞో హి భవిష్యసి।
మాతాపిత్రోశ్ శుశ్రూషాం కరిష్యసి న సంశయః ॥ 3-219-4 (24558)
తయోః శుశ్రూషయా సిద్ధిం మహతీం సమవాప్స్యసి।
జాతిస్మరశ్ భవితా స్వర్గం చైవ గమిష్యసి ॥ 3-219-5 (24559)
`భూత్వాచ ధార్మికో వ్యాధః పిత్రోః శుశ్రూషణే రతః।
శాపక్షయే తు నిర్వృత్తే భవితాఽసి పునర్ద్విజః ॥ 3-219-6 (24560)
ఏవం శప్తః పురా తేన ఋషిణాఽస్ంయుగ్రతేజసా।
ప్రసాదశ్చ కృతస్తేన మమైవ ద్విపదాంవర ॥ 3-219-7 (24561)
శరం చోద్ధృతవానస్మి తస్య వై ద్విజసత్తమ।
ఆశ్రమం చ మయా నీతో న చ ప్రాణైర్వ్యయుజ్యత ॥ 3-219-8 (24562)
ఏతత్తే సర్వమాఖ్యాతం యథా మమ పురాఽభవత్।
అభితశ్చాపి గంతవ్యో మయా స్వర్గో ద్విజోత్తమ ॥ 3-219-9 (24563)
బ్రాహ్మణ ఉవాచ। 3-219-10x (2517)
ఏవమేతాని పురుషా దుఃఖాని చ సుఖాని చ।
ఆప్నువంతి మహాబుద్ధే నోత్కంఠాం కర్తుమర్హసి ॥ 3-219-10 (24564)
దుష్కరం హి కృతంకర్మ జానతా జాతిమాత్మనః।
[లోకవృత్తాంతతత్త్వజ్ఞ నిత్యం ధర్మపరాయణ ॥] 3-219-11 (24565)
కర్మదోషాచ్చ వై విద్వన్నాత్మజాతికృతేన వై।
కంచిత్కాలం మృష్యతాం వై తతోసి భవితా ద్విజః ॥ 3-219-12 (24566)
సాంప్రతం చ మతో మేఽసి బ్రాహ్మణో నాత్ర సంశయః ॥ 3-219-13 (24567)
బ్రాహ్మణః పతనీయేషు వర్తమానో వికర్మసు।
దాంభిక్వో దుష్కృతప్రాయః శూద్రేణ సదృశో భవేత్ ॥ 3-219-14 (24568)
యస్తు శూద్రో దమే సత్యే ధర్మే చ సతతోత్థితః।
తం బ్రాహ్మణమహం మన్యే వృత్తేన హి భవేద్ద్విజః ॥ 3-219-15 (24569)
కర్మదోషేణ విషమాం గతిమాప్తోసి దారుణాం।
క్షీణదోషమహం మన్యే చాభితస్త్వాం నరోత్తమ ॥ 3-219-16 (24570)
కర్తుమర్హసి నోత్కంఠాం త్వద్విధా హ్యవిషాదినః।
లోకవృత్తాంతతత్వజ్ఞా నిత్యం ధర్మపరాయణాః ॥ 3-219-17 (24571)
వ్యాధ ఉవాచ। 3-219-18x (2518)
ప్రజ్ఞయా మానసం దుఃఖం హన్యాచ్ఛారీరమౌషధైః।
ఏతద్విజ్ఞానసామర్థ్యం న బాలై సమతామియాత్ ॥ 3-219-18 (24572)
అనిష్టసంప్రయోగాచ్చ విప్రయోగాత్ప్రయిస్య చ।
మనుష్యా మానసైర్దుఃఖైర్యుజ్యంతే చాల్పబుద్ధయః ॥ 3-219-19 (24573)
గుణైర్భూతాని యుజ్యంతే వియుజ్యంతే తథైవ చ।
సర్వాణి నైతదేకస్య శోకస్థానం హి విద్యతే ॥ 3-219-20 (24574)
అనిష్టనాన్వితం పశ్యంస్తథా క్షిప్రం విరజ్యతే।
తతశ్చ ప్రతికుర్వంతి యది పశ్యంత్యుపక్రమం ॥ 3-219-21 (24575)
శోచతో న భవేత్కించిత్కేవలం పరితప్యతే।
పరిత్యజంతి యే దుఃఖం సుఖం వాఽప్యుభయం నరాః ॥ 3-219-22 (24576)
త ఏవ సుఖమేధంతే జ్ఞానతృప్తా మనీషిణః।
అసంతోషపరా మూఢాః సంతోషం యానతి పండితాః ॥ 3-219-23 (24577)
అసంతోషస్య నాస్త్యంతస్తుష్టిస్తు పరమం సుఖం।
న శోచంతి గతాధ్వానః పశ్యంతః పరమాం గతిం ॥ 3-219-24 (24578)
న విషాదే మనః కార్యం విషాదో విషముత్తమం।
మారయత్యకృతప్రజ్ఞం బాలం క్రుద్ధ ఇవోరగః ॥ 3-219-25 (24579)
యంవిషాదోఽభిభవతి విషమే సముపస్థితే।
తేజసా తస్ హీనస్య పురుషార్థో న విద్యతే ॥ 3-219-26 (24580)
అవశ్యం క్రియమాణస్ కర్మణో దృశ్యతే ఫలం।
న హి నిర్వేదమాగంయ కించిత్ప్రాప్నోతి శోభనం ॥ 3-219-27 (24581)
అథాప్యుపాయం పశ్యేత దుఃఖస్ పరిమోక్షణే।
అశోచన్నారభేతైవ యుక్తశ్చావ్యసనీ భవేత్ ॥ 3-219-28 (24582)
భూతేష్వభావం సంచింత్య యే తు బుద్ధేః పరం గతాః।
న శోచంతి కృతప్రజ్ఞాః పశ్యంతః పరమాం గతిం ॥ 3-219-29 (24583)
న శోచామి రమే విద్వన్కాలాకాంక్షీ స్థితోస్ంయహం।
ఏతైర్నిదర్శనైర్బ్రహ్మన్నావసీదామి సత్తమ ॥ 3-219-30 (24584)
బ్రాహ్మణ ఉవాచ। 3-219-31x (2519)
కృతప్రజ్ఞోసి మేధావీ బుద్ధిశ్చ విపులా తవ।
పాపాన్నివృత్తోసి సదా జ్ఞానవృద్ధోసి ధర్మవిత్ ॥ 3-219-31 (24585)
ఆపృచ్ఛే త్వాం స్వస్తి తేఽస్తు ధర్మస్త్వాం పరిరక్షతు।
అప్రమాదస్తు కర్తవ్యో ధర్మే ధర్మభృతాంవర ॥ 3-219-32 (24586)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-219-33x (2520)
బాఢమిత్యేవ తం వ్యాధః కృతాంజలిరువాచ హ।
ప్రదక్షిణమథో కృత్వా ప్రస్థితో ద్విజసత్తమః ॥ 3-219-33 (24587)
స తు గత్వాద్విజః సర్వాం శుశ్రూషాం కృతవాంస్తదా।
మాతాపితృభ్యామంధాభ్యాం యథాన్యాయం సుసంశితః ॥ 3-219-34 (24588)
ఏతత్తే సర్వమాఖ్యాతం నిఖిలేన యుధిష్ఠిర।
పృష్టవానసి యం తాత ధర్మం ధర్మభృతాంవర ॥ 3-219-35 (24589)
పతివ్రతాయా మాహాత్ంయం బ్రాహ్మణస్య చ సత్తమ।
మాతాపిత్రోశ్చ శుశ్రూషా ధర్మవ్యాధేన కీర్తితా ॥ 3-219-36 (24590)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-219-37x (2521)
అత్యద్భుతమిదం బ్రహ్మంధర్మాఖ్యానమనుత్తమం।
సర్వధర్మవిదాంశ్రేష్ఠ కథితం మునిసత్తమ ॥ 3-219-37 (24591)
సుఖశ్రావ్యతయా విద్వన్ముహూర్త ఇవ మే గతః।
న హి తృప్తోస్మి భగవఞ్శృణ్వానో ధర్మముత్తమం ॥ 3-219-38 (24592)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి మార్కండేయసమాస్యాపర్వణి ఏకోనివింశత్యధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 219 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-219-20 గుణైః గుణకార్యైః సుఖదుఃఖమోహైః ॥ 3-219-24 గతాధ్వానః ప్రాప్తజ్ఞానమార్గాః ॥ 3-219-29 బుద్ధేస్తత్త్వజ్ఞానాత్। పరం బ్రహ్మ గతాః ప్రాప్తాః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 220
॥ శ్రీః ॥
3.220. అధ్యాయః 220
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
మార్కండేయేన యుధిష్ఠిరంప్రత్యాంగిరసోపాఖ్యానకథనారంభః ॥ 1 ॥ అగ్ఙిరసఃపుత్రస్య బృహస్పతేర్దేవైరంగిరసో వచనాద్గురుత్వేన స్వీకరణం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-220-0 (24593)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-220-0x (2522)
శ్రుత్వేమాం ధర్మసంయుక్తాం ధర్మరాజః కథాం శుభాం।
పునః పప్రచ్ఛ తమృషిం మార్కండేయమిదం తదా ॥ 3-220-1 (24594)
కథమగ్నిర్వనం యాతః కథం చాప్యంగిరాః పురా।
నష్టేఽగ్నౌ హవ్యమహవదగ్నిర్భూత్వా మహాద్యుతిః ॥ 3-220-2 (24595)
అగ్నిర్యదా చైక ఏవ బహుత్వం చాస్య కర్మసు।
దృశ్యతే భగవన్సర్వమేతదిచ్ఛామి వేదితుం ॥ 3-220-3 (24596)
కుమారశ్చ యథోత్పన్నో యథా చాగ్నేః సుతోఽభవత్।
యథా రుద్రాచ్చ సంభూతో గంగాయాం కృత్తికాసు చ ॥ 3-220-4 (24597)
ఏతదిచ్ఛాంయహం త్వత్తః శ్రోతుం భార్గవసత్తమ।
కౌతూహలసమావిష్టో యాథాతథ్యం మహామునే ॥ 3-220-5 (24598)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-220-6x (2523)
అత్రాప్యుదాహరంతీమమితిహాసం పురాతనం।
యథా క్రుద్ధో హుతవహస్తపస్తప్తుం వనం గతః ॥ 3-220-6 (24599)
యథా చ భగవానగ్నిః స్వయమేవాంగేరాఽభవత్।
సంతాపయంశ్చ ప్రభయా నాశయంస్తిమిరావలిం ॥ 3-220-7 (24600)
పురాంగిరా మహాబాహో చచార తప ఉత్తమం।
ఆశ్రమస్థో మహాభాగో హవ్యవాహం విశేషయన్।
యథాగ్నిర్భూత్వా తు తదా జగత్సర్వం వ్యకాశయత్ ॥ 3-220-8 (24601)
తపశ్చరంస్తు హుతభుక్సంతప్తస్తస్య తేజసా।
భృశం గ్లానశ్చతేజస్వీ న చ కించిత్ప్రజజ్ఞివాన్ ॥ 3-220-9 (24602)
అథ సంచింతయామాస భగవాన్హవ్యవాహనః।
అన్యోఽగ్నిరివ లోకానాం బ్రహ్మణా సంప్రకల్పితః ॥ 3-220-10 (24603)
అగ్నిత్వం విప్రనష్టం హి తప్యమానస్ మే తపః।
కథమగ్నిః పునరహం భవేయమితి చింత్య సః ॥ 3-220-11 (24604)
అపశ్యదగ్నివల్లోకాంస్తాపయంతం మహామునిం।
సోపాసర్పచ్ఛనైర్భీతస్తమువాచ తదాంగిరాః ॥ 3-220-12 (24605)
శీఘ్రమేవ భవస్వాగ్నిస్త్వం పునర్లోకభావనః।
విజ్ఞాతశ్చాసి లోకేషు త్రిషు సంస్థానచారిషు ॥ 3-220-13 (24606)
త్వమగ్నే ప్రథమః సృష్టో బ్ర్హమణా తిమిరాపర్హః।
స్వస్థానం ప్రతిపద్యస్వ శీఘ్రమేవ తమో నుద ॥ 3-220-14 (24607)
అగ్నిరువాచ। 3-220-15x (2524)
నష్టకీర్తిరహం లోకే భవాంజాతో హుతాశనః।
భవంతమేవ జ్ఞాస్యంతి పావకం న తు మాం జనాః ॥ 3-220-15 (24608)
నిక్షిపంయహమగ్నిత్వం త్వమగ్నిః ప్రథమో భవ।
భవిష్యామి ద్వితీయోఽహం ప్రాజాపత్యక ఏవ చ ॥ 3-220-16 (24609)
అంగిరా ఉవాచ। 3-220-17x (2525)
కురు పుణ్యం ప్రజాస్వర్గ్యం భవాగ్నిస్తిమిరాపహః।
మాం చ దేవ కురుష్వాగ్నే ప్రథమం పుత్రమంజసా ॥ 3-220-17 (24610)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-220-18x (2526)
తచ్ఛ్రుత్వాంగిరసో వాక్యం జాతవేదాస్తథాఽకరోత్।
రాజన్వృహస్పతిర్నామ తస్యాప్యంగిరసః సుతః ॥ 3-220-18 (24611)
జ్ఞాత్వా ప్రథమజం తం తు వహ్నేరంగిరసం సుతం।
ఉపేత్య దేవాః పప్రచ్ఛుః కారణం తత్ర భారత ॥ 3-220-19 (24612)
స తు పృష్టస్తదా దేవైస్తత కారణమబ్రవీత్।
ప్రత్యగృహ్ణంత దేవాశ్చ తద్వచోఽంగిరసస్తదా ॥ 3-220-20 (24613)
తత్రనానావిధానగ్నీన్ప్రవక్ష్యామి మహాప్రభాన్।
కర్మభిర్వహుభిః ఖ్యాతాననానార్థాన్బ్రాహ్మణేష్విహ ॥ 3-220-21 (24614)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి మార్కండేయసమాస్యాపర్వణి వింశత్యధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 220॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-220-13 సంస్థానచారిషు స్థావరజంగమేషు। సంయక్ స్థానం గతినివృత్తిర్యేషు చరణశీలేషు చేతి యోగాత్ ॥ 3-220-16 ప్రాజాపత్యస్తథైకత ఇతి క. థ. ధ. పాఠః ॥ 3-220-20 ప్రత్యగృహ్ణన్ అంగిరసో వచః అయం భవతాం గురురితి అంగీకృతవంతః ॥ 3-220-21 యాతాన్నానాత్వం బ్రాహ్మణేష్వపి ఇతి థ. పాఠః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 221
॥ శ్రీః ॥
3.221. అధ్యాయః 221
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
మార్కండేయేనాగ్నీనాముత్పత్త్యాదికథనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-221-0 (24615)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-221-0x (2527)
బ్రహ్మణో యస్తృతీయస్తు పుత్రః కురుకులోద్వహ।
తస్యాపి వసుదాభార్యా ప్రజాస్తస్యాం చ మే శృణు ॥ 3-221-1 (24616)
బృహత్కీర్తిర్బృహజ్జ్యోతిర్బృహద్బ్రహ్మా బృహన్మనాః।
బృహన్మంత్రో బృహద్భాసస్తథా రాజన్బృహస్పతిః ॥ 3-221-2 (24617)
ప్రజాసు తాసు సర్వాసు రూపేణాప్రతిమాఽభవత్।
దేవీ భానుమతీ నామ ప్రథమాఽంగిరసః సుతా ॥ 3-221-3 (24618)
భూతానామేవ సర్వేషాం యస్యాం రాగస్తదాఽభవత్।
రాగాద్రాగేతి యామాహుర్ద్వితీయాఽంగిరసః సుతా ॥ 3-221-4 (24619)
యాం కపర్దిసుతామాహుర్దృశ్యాదృశ్యేతి దేహినః।
తనుత్వాత్సా సినీవాలీ తుతీయాఽంగిరసః సుతా ॥ 3-221-5 (24620)
యాం తు దృష్ట్వా భగవతీం జనః కుహకుహాయతే।
ఏకానకేతి యామాహుశ్చతుర్థ్యంగిరసః సుతా ॥ 3-221-6 (24621)
పంచంయర్చిష్మతీ నాంనా హవిర్భిశ్చ హవిష్మతీ।
షష్ఠీంగిరసః కన్యాం పుణ్యామాహుర్మహిష్మతీం ॥ 3-221-7 (24622)
మహామఖేష్వాంగిరసీ దీప్తిమత్సు మహీయతీ।
మహామతీతి విఖ్యాతా సప్తమీ కథ్యతే సుతా ॥ 3-221-8 (24623)
బృహస్పతేశ్చాంద్రమసీ భార్యాఽఽసీద్యా యశస్వినీ।
అగ్నీన్సాఽజనయత్పుణ్యాన్షడేకాం చాపి పుత్రికాం ॥ 3-221-9 (24624)
ఆహుతిష్వేవ యస్యాగ్నేర్హవిరాజ్యం విధీయతే।
సోగ్నిర్బృహస్పతేః పుత్ర శంయుర్నామ మహాప్రభః ॥ 3-221-10 (24625)
చాతుర్మాస్యేషు యస్యేష్టమశ్వమేధాగ్రభాగభూత్।
దీప్తిజ్వాలైరనేకాగ్రైరగ్నిష్టోమోఽథ వీర్యవాన్ ॥ 3-221-11 (24626)
శంయోరప్రతిమా భార్యా సత్యా సత్యాఽథ ధర్మజా।
అగ్నితస్య సుతో దీప్తస్తిస్రః కన్యాశ్చ సువ్రతాః ॥ 3-221-12 (24627)
ప్రథమేనాజ్యభాగేన పూజ్యతే యోఽగ్నిరధ్వరే।
అగ్నిస్తస్య భరద్వాజః ప్రథమః పుత్ర ఉచ్యతే ॥ 3-221-13 (24628)
పౌర్ణమాసేషు సర్వేషు హవిరాజ్యం ధ్రువోద్యతం।
భరతో నామతః సోగ్నిర్ద్వితీయః శంయుతః సుతః ॥ 3-221-14 (24629)
తిస్రః కన్యా భవంత్యన్యా యాసాం స భరత పతిః।
భారతస్తు సుతస్తస్య భారత్యేకా చ పుత్రికా ॥ 3-221-15 (24630)
భారతో భరతస్యాగ్నేః పావకస్తు ప్రజాయతే।
మహానత్యర్థమహితస్తథా భరతసత్తమ ॥ 3-221-16 (24631)
భరద్వాజస్య భార్యా తు వీరా వీరశ్చ పిండదః।
ప్రాహురాజ్యేన తస్యేజ్యాం సోమస్యేవ ద్విజాః శనైః ॥ 3-221-17 (24632)
హవిషా యో ద్వితీయేన సోమేన సహ యుజ్యతే।
రథప్రభూ రథధ్వానః కుంభరేతాః స ఉచ్యతే ॥ 3-221-18 (24633)
సరయ్వాం జనయత్సిద్ధిం భానుం భాభిః సమావృణోత్।
ఆగ్నేయమనయన్మిథ్యం మిథ్యో నామైవ కథ్యతే ॥ 3-221-19 (24634)
యస్తు న చ్యవతే నిత్యం శయసా వర్చసా శ్రియా।
అగ్నిర్నిశ్చ్యవనో నామ పృథివీం స్తౌతి కేవలం ॥ 3-221-20 (24635)
విపాప్మా కలుషైర్ముక్తో విశుద్ధశ్చార్చిషా జ్వలన్।
విపాపోఽగ్నిః సుతస్తస్య యోజ్యః సమయకర్మసు ॥ 3-221-21 (24636)
అక్రోశతాం హి భూతానాం యః కరోతి హి నిష్కృతిం।
అగ్నిః స నిష్కృతిర్నామ శోభయత్యభిసేవితః ॥ 3-221-22 (24637)
అనుకూజంతి యేనేహ వేదనార్తాః స్వయం జనాః।
తస్య పుత్రః స్వనో నామ పావకః సరుజస్కరః ॥ 3-221-23 (24638)
యస్తు విశ్వస్ జగతో బుద్ధిమాక్రంయ తిష్ఠతి।
తం ప్రాహురధ్యాత్మవిదో విశ్వజిన్నామ పావకం ॥ 3-221-24 (24639)
అంతరాగ్నిః స్మృతో యస్తు భుక్తం పచతి దేహినాం।
స యజ్ఞే విశ్వభుఙ్వామ సర్వలోకేషు భారత ॥ 3-221-25 (24640)
బ్రహ్మచారీ యతాత్మా చ సతతం విపులప్రభః।
బ్రాహ్మణాః పూజయంత్యేనం పాకయజ్ఞేషు పావకం ॥ 3-221-26 (24641)
ప్రథితో గోపతిర్నామ నదీ యస్యాభవత్ప్రియా।
తస్మిన్కర్మాణి సర్వాణి క్రియంతే ధర్మకర్తృభిః ॥ 3-221-27 (24642)
బడబాగ్నిః పిబత్యంభో యోసౌ పరమదారుణః।
ఊర్ద్వభాగూర్ధ్వభాఙ్నామ కవిః ప్రాణాశ్రితస్తు యః ॥ 3-221-28 (24643)
ఉదగ్ద్వారం హవిర్యస్య గృహే నిత్యం ప్రదీయతే।
తతస్తుష్టో భవేద్బ్రహ్మా స్విష్టకృత్పరమః స్మృతః ॥ 3-221-29 (24644)
యః ప్రశాంతేషు భూతేషు ఆవిర్భవతి పావకః।
క్రోధస్య తు రసో జజ్ఞే మన్యతీ చాథ పుత్రికా ॥ 3-221-30 (24645)
స్వాహేతి దారుణా క్రూరా సర్వభూతేషు తిష్ఠతి।
త్రిదివే యస్య సదృశో నాస్తి రూపేణ కశ్చన।
అతులత్వాత్కృతో దేవైర్నాంనా కామస్తు పావకః ॥ 3-221-31 (24646)
సంహర్షాద్ధారయన్క్రోధం ధన్వీ స్రగ్వీ రథే స్థితః।
సమరే నాశయేచ్ఛత్రూనమోఘో నామ పావకః ॥ 3-221-32 (24647)
ఉక్థ్యో నామ మహాభాగ త్రిభిరుక్థైరభిష్టుతః।
మహావర్షం త్వజనయత్సకామాశ్వం హి యం విదుః ॥ 3-221-33 (24648)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి మార్కండేయసమాస్యాపర్వణి ఏకవింసత్యధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 221 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-221-1 తస్యాపి వసుధా భార్యా ఇతి ట. ధ. పాఠః ॥ 3-221-2 బృహత్తేజా బృహన్మనా ఇతి క. ధ. పాఠః ॥ 3-221-10 హవిషాద్యం విధీయతే ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 3-221-17 వీరస్య పిండదా ఇతిఝ. పాఠః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 222
॥ శ్రీః ॥
3.222. అధ్యాయః 222
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
మారక్ండేయేన యుధిష్ఠిరంప్రత్యగ్న్యుత్పత్తికథనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-222-0 (24649)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-222-0x (2528)
కాశ్యపో హ్యథ వాసిష్ఠః ప్రాణశ్చ ప్రాణపుత్రకః।
అగ్నిరాంగిరసశ్చైవ చ్యవనస్తీవ్రవర్చకః ॥ 3-222-1 (24650)
అచరత్స తపస్తీవ్రం పుత్రార్థే బహువార్షికం।
పుత్రం లభేయం ధర్మిష్ఠం యశసా బ్రహ్మణా సమం ॥ 3-222-2 (24651)
మహావ్యాహృతిభిర్ధ్యాతః పంచభిస్తైస్తదా త్వథ।
జజ్ఞే తేజోమయార్చిష్మాన్పంచవర్ణః ప్రాకరః ॥ 3-222-3 (24652)
సమిద్ధోఽగ్నిః శిరస్తస్య బాహూ సూర్యనిభౌ తథా।
త్వఙ్నేత్రే చ సువర్ణాభే కృష్ణే జంఘే చ భారత ॥ 3-222-4 (24653)
పంచవర్షః స తపసా కృతస్తైః పంచభిర్జనైః।
పాంచజన్యః శ్రుతో దేవః పంచవంశకరస్తు సః ॥ 3-222-5 (24654)
దశవర్షసహస్రాణి తపస్తప్త్వా మహాతపాః।
జనయత్పావకం ఘోరం పితౄణాం స ప్రజాః సృజన్ ॥ 3-222-6 (24655)
బృహద్రథంతరౌ మూర్ధ్నా వక్రాచ్చ తపసా హరిం।
శివం నాభ్యాం బలాదింద్రం ప్రాణాద్వాయుం చ భారత ॥ 3-222-7 (24656)
బాహుభ్యామనుదాత్తౌ చ విశ్వే భూతాని చైవ హ।
ఏతాన్సృష్ట్వా తతః పంచ పితౄణామసృజత్సుతాన్ ॥ 3-222-8 (24657)
బృహద్రథస్య ప్రణిధిః కాశ్యపశ్య మహత్తరః।
భానురంగిరసో ధీరః పుత్రో వర్చస్య సౌరభః ॥ 3-222-9 (24658)
ప్రాణస్య చానుదాత్తస్తు వ్యాఖ్యాతాః పంచ వంశజాః।
దేవాన్యజ్ఞముషశ్చాన్యాన్సృజన్పంచదశోత్తరాన్ ॥ 3-222-10 (24659)
సుభీమమతిభీమం చ భీమం భీమబలాబలం।
ఏతాన్యజ్ఞముషః పంచ దేవానప్యసృజత్తతః ॥ 3-222-11 (24660)
సుమిత్రం మిత్రవంతం చ మిత్రజ్ఞం మిత్రవర్ధనం।
మిత్రధర్మాణమిత్యేతాందేవానభ్యసృజత్తతః ॥ 3-222-12 (24661)
సురప్రవీరం వీరం చ సురేశం చ సువర్చసం।
సురాణామపి భర్తారం పంచైతానసృజత్తతః ॥ 3-222-13 (24662)
త్రివిధం సంస్థితా హ్యేతే పంచపంచ పృథక్పృథక్।
ముష్ణంత్యత్ర స్థితా హ్యేతే స్వర్గతాన్యజ్ఞయాజినః ॥ 3-222-14 (24663)
తేషామిష్టం హరంత్యేతే నిఘ్నంతి చ మహద్ధవిః।
స్పర్ధయాహవ్యవాహానాం నిఘ్నంత్యేతే హరంతి చ ॥ 3-222-15 (24664)
బహిర్వేద్యాం తదాదానం కుశలైః సంప్రవర్తితం।
తత్రైతే నోపసర్పంతి యత్ర చాగ్నిః స్థితో భవేత్ ॥ 3-222-16 (24665)
చితోఽగ్నిరుద్వహన్యజ్ఞం పక్షాభ్యాం తాన్ప్రబాధతే।
మంత్రై ప్రశమితాహ్యేతే నేష్టం ముష్ణంతి యజ్ఞియం ॥ 3-222-17 (24666)
తపస్యే బృదుక్థస్య పుత్రో భూమిముపాశ్రితః।
అగ్నిహోత్రే హూయమానే పృథివ్యాం సద్భిరీడ్యతే ॥ 3-222-18 (24667)
రథంతరశ్చతపసః పుత్రోఽగ్నిః పరిపఠ్యతే।
మిత్రవిందా తథా భార్యా హవిరధ్వర్యవో విదుః ॥ 3-222-19 (24668)
`ఏతైః సహ మహాభాగ తపస్తేజస్విభిర్నృప'।
ముముదే పరమప్రీతః సహ పుత్రైర్భహాయశాః ॥ 3-222-20 (24669)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి మార్కండేయసమాస్యాపర్వణి ద్వావింశత్యధిరకద్విరతితమోఽధ్యాయః ॥ 222 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-222-2 కాశ్యప ఇతి త్రయాణాం సంబంధః। అత్రపాఠకమాదర్థక్రమస్య బలీయస్త్వాత్ ఆద్యయోః శ్లోకయోర్వ్యత్యాసేనార్థో గ్రాహ్యః। అచరదితి ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 223
॥ శ్రీః ॥
3.223. అధ్యాయః 223
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
మార్కండేయేన యుధిష్ఠిరప్రతి విస్తరేణాగ్నీనాం వంశకథనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-223-0 (24670)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-223-0x (2529)
గురుభిర్నియమైర్యుక్తో భరతో నామ పార్థివ।
అగ్నిః పుష్టిమగ్నిమి తుష్టః పుష్టిం ప్రయచ్ఛతి ॥ 3-223-1 (24671)
`సతతం భరతశ్రేష్ఠ పావకోయం మహాప్రభః'।
అగ్నిర్యశ్చ శివో నామ శక్తిపూజాయనిశ్చ సః।
దుఃఖార్తానాం స సర్వేషాం శివకృత్సతతం శివః ॥ 3-223-2 (24672)
తపసస్తు ఫలం దృష్ట్వాసంప్రవృత్తం తపోమయం।
ఉద్ధర్తుకామో మతిమాన్పుత్రో జజ్ఞే పురందరః ॥ 3-223-3 (24673)
ఉష్మా చైవోష్మణో జజ్ఞే సోఽగ్నిర్భూతేషు లక్ష్యతే।
అగ్నిశ్చాపి మనుర్నామ ప్రాజాపత్యం సకారణం ॥ 3-223-4 (24674)
శంభుమగ్నిమథ ప్రాహుర్బ్రాహ్మణా వేదపారగాః।
ఆవసథ్యం దేవిజాః ప్రాహుర్దీప్తమగ్నిం మహాప్రభం ॥ 3-223-5 (24675)
ఊర్జస్కరాన్హవ్యవాహాన్సువర్ణసదృశప్రభాన్।
అగ్నిస్తపో హ్యజనయత్పంచ యజ్ఞసుతానిహ ॥ 3-223-6 (24676)
ప్రతతోఽగ్నిర్మహాభాగ పరిశ్రాంతో గవాంపతిః।
అసురాంజనయంధోరాన్మత్యాంశ్చైవ పృథిగ్విధాన్ ॥ 3-223-7 (24677)
తపసశ్చ మనుం భానుం చాప్యంగిరాః సృజత్।
బృహద్భానుం తు తం ప్రాహుర్బ్రాహ్మణా వేదపారఘాః ॥ 3-223-8 (24678)
భానోర్భార్యా మహారాజ బృహద్భాసా తు సోమజా।
షట్పుత్రాంజనయామాస తదా సా కన్యయా సహ।
భానోరాంగిరసస్యాథ శృణు తస్య ప్రజావిధిం ॥ 3-223-9 (24679)
దుర్బలానాం తు భూతానామసూన్యః సంప్రయచ్ఛతి।
తమగ్నిం బలదం ప్రాహుః ప్రథమం భానుజం సుతం ॥ 3-223-10 (24680)
యః ప్రశాంతేషు భూతేషు మన్యుర్భవతి దారుణః।
అగ్నిః స మన్యుమాన్నామ ద్వితీయో భానుజః సుతః ॥ 3-223-11 (24681)
దర్శే చ పౌర్ణమాసే చ యస్యేహ హవిరుచ్యతే।
విష్ణుర్నామేహ యోఽగ్నిస్తు ధృతిమాన్నామ సోంగిరాః ॥ 3-223-12 (24682)
ఇంద్రేణ సహితం యస్య హవిరాగ్రయణం స్మృతం।
అగ్నిరాగ్రయణో నామ భానోరేవాన్వయస్తు సః ॥ 3-223-13 (24683)
చాతుర్మాస్యేషు నిత్యానాం హవిషాం యో నిరగ్రహః।
చతుర్భిః సహితః పుత్రైర్భానోరేవాన్వయస్తు సః ॥ 3-223-14 (24684)
నిశాం త్వజనయత్కన్యామగ్నీషోమావుభౌ తథా।
మనోరేవాభవద్భార్యా సుషువే పంచ పావకాన్ ॥ 3-223-15 (24685)
పూజ్యతే హవిషా యోఽగ్రే చాతుర్మాస్యేషు పావకః।
పర్జన్యసహితః శ్రీమానగ్నిర్వైశ్వానరస్తు సః ॥ 3-223-16 (24686)
అస్య లోకస్య సర్వస్య యః ప్రభుః పరిషఠ్యతే।
సోఽగ్నిర్విశ్వపతిర్నామ ద్వితీయస్తాపసః సుతః ॥ 3-223-17 (24687)
కన్యా యా హరిణీ నామ హిరణ్యకశిపోః సుతాః। 3-223-18 (24688)
కర్మణాఽసౌ బభౌ భార్యా స వహ్నిః స ప్రజాపతిః।
ప్రాణానాశ్రిత్య యో దేహం ప్రవర్తయతి దేహినాం।
తస్య సన్నిహితో నామ శబ్దరూపస్ సాధనః ॥ 3-223-19 (24689)
శుక్లం కృష్ణం వపుర్దేవో యో బిభర్తి హుతాశనః।
అకల్మషః కల్మషాణాం కర్తా క్రోధాశ్రితస్తుసః ॥ 3-223-20 (24690)
కపిలం పరమర్షిం చ యం ప్రాహుర్యతయః సదా।
అగ్నిః స కపిలో నామ సాంఖ్యయోగప్రవర్తకః ॥ 3-223-21 (24691)
యోఽంతర్యచ్ఛతి భూతాని యేన చేష్టంతి నిత్యదా।
కర్మస్విహ విచిత్రేషు సోఽగ్రణీర్వహ్నిరుచ్యతే ॥ 3-223-22 (24692)
ఇమామన్యాన్సమసృజత్పావకాన్ప్రథితౌజసః।
అగ్నిహోత్రస్య దుష్టస్య ప్రాయశ్చిత్తార్థముల్వణాన్ ॥ 3-223-23 (24693)
సంస్పృశేయుర్యదాఽన్యోన్యం కథంచిద్వాయునాఽగ్నయః।
ఇష్టిరష్టాకపాలేన కార్యా వై శుచయేఽగ్నయే ॥ 3-223-24 (24694)
దక్షిణాగ్నిర్యదా ద్వాభ్యాం సంసృజేత తదా కిల।
ఇష్టిరష్టాకపాలేన కార్యా వై వీతయేఽగ్నయే ॥ 3-223-25 (24695)
యద్యగ్నయో హి స్పృశ్యేయుర్నివేశస్థా దవాగ్నినా।
ఇష్టరష్టాకపాలేన కార్యా తు శుచయేఽగ్నయే ॥ 3-223-26 (24696)
అగ్నిం రజస్వలా వై స్త్రీ సంస్పృశేదాగ్నిహౌత్రికం।
ఇష్టిరష్టాకపాలేన కార్యా వసుమతేఽగ్నయే ॥ 3-223-27 (24697)
మృతః శ్రూయేత యో జీవన్పరాసురశుచిర్యథా।
ఇష్టిరష్టాకపాలేన కార్యా సురభిమతేఽగ్నయే ॥ 3-223-28 (24698)
ఆర్తో న జుహుయాదగ్నిం త్రిరాత్రం యస్తు బ్రాహ్మణః।
ఇష్టిరష్టాకపాలేన కార్యా తంతుమతేఽగ్నయే ॥ 3-223-29 (24699)
దర్శశ్చ పౌర్ణమాసశ్చ యస్ తిష్ఠేత్ప్రతిష్ఠితం।
ఇష్టిరష్టాకపాలేన కార్యా పథికృతేఽగ్నయే ॥ 3-223-30 (24700)
సూతికాగ్నిర్యదా చాగ్నిం సంస్పృశేదాగ్నిహౌత్రికం।
ఇష్టిరష్టాకపాలేన కార్యాం చాగ్నిమతేఽగ్నయే ॥ 3-223-31 (24701)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి మార్కండేయసమాస్యాపర్వణి త్రయోవింశత్యధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 223 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-223-9 భానోర్భార్యా సుప్రజా తు బృహద్భాసా తు మూర్యజా ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 3-223-14 భానోరేవాన్వయస్తుభః ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 3-223-18 కన్యా సా రోహిణీ ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 3-223-20 శుక్కకృష్ణగతిర్దేవో యో బిభర్తి హుతాశనం ఇతి ఝ. పాఠః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 224
॥ శ్రీః ॥
3.224. అధ్యాయః 224
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
మార్కండేయేన యుధిష్ఠిరంప్రత్యగ్నివంశాదికీర్తనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-224-0 (24702)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-224-0x (2530)
ఆపస్య ముదితా భార్యా సా చాస్య పరమాప్రియా।
భూపతిం భూతకర్తారం జనయామాస పావకం ॥ 3-224-1 (24703)
భూతానాం సాఽపి సర్వేషాం యం ప్రాహుః పావకం పతిం।
ఆత్మా భువనకర్తా చ సోఽధ్వరేషు ద్విజాతిభిః ॥ 3-224-2 (24704)
మహతాం చైవ భూతానాం సర్వేషామిహ యః పతిః।
భగవాన్స మహాతేజా నిత్యం చరతి పావకః ॥ 3-224-3 (24705)
అగ్నిర్గృహపతిర్నామ నిత్యం యజ్ఞేషు పూజ్యతే।
ఆజ్యం వహతియో హవ్యం సర్వలోకస్ పావకః ॥ 3-224-4 (24706)
అపాంగర్భో మహాభాగః సత్వభుగ్యో మహాద్భుతః।
భూపతిర్భూతకర్తా చ మహతః పతిరుచ్యతే ॥ 3-224-5 (24707)
మతా వహంతో హవ్యాని తస్యాగ్నేరప్రజాఽభవన్।
అగ్నిష్టోమస్తు నియతః క్రతుశ్రేష్ఠో భవత్యుత ॥ 3-224-6 (24708)
[స వహ్నిః ప్రథమో నిత్యం దేవైరన్విష్యతే ప్రభుః]।
ఆయాంతం నియతం దృష్ట్వాప్రవివేశార్ణవం భయాత్ ॥ 3-224-7 (24709)
దేవాస్తం నాధిగచ్ఛంతి మార్గమాణా యథాతథం।
దృష్ట్వా త్వగ్నిరథర్వాణం తతో వచనమబ్రవీత్ ॥ 3-224-8 (24710)
దేవానాం వహ హవ్యం త్వమహం వీర సుదుర్బలః।
అథ త్వం గచ్ఛ మధ్వక్షం ప్రియమేతత్కురుష్వ మే ॥ 3-224-9 (24711)
ప్రేష్య చాగ్నిరథర్వాణమన్యం దేశం తతోఽగమత్।
మత్స్యాస్తస్య సమాచఖ్యుః క్రుద్ధస్తానగ్నిరబ్రవీత్।
భక్ష్యా వై వివిధైర్భావైర్భవిష్యథ శరీరిణాం ॥ 3-224-10 (24712)
అథర్వాణం తథా చాపి హవ్యవాహోఽబ్రవీద్వచః ॥ 3-224-11 (24713)
అనునీయమానో హి భృశం దేవవాక్యాన్వితేన సః।
నైచ్ఛద్వోఢుం హవి సర్వం శరీరం చాపి సోఽత్యజత్ ॥ 3-224-12 (24714)
స తచ్ఛరీరం సంత్యజ్య ప్రవివేశ ధరాం తదా।
భూమిం స్పృష్ట్వాఽసృజద్భ్రాతూన్పృథక్పృథగతీవ హి ॥ 3-224-13 (24715)
ఆస్యాత్సుగంధం తేజశ్చ అస్థిభ్యో దేవదారు చ।
శ్లేష్మణః స్ఫాటికం తస్ పిత్తాన్మారకతం తథా ॥ 3-224-14 (24716)
వాతాత్కృష్ణాయసం తస్య త్రిభిరేతైర్బహు ప్రజాః।
త్వచస్తస్యాభ్రపటలం స్నాయుజం చాపి విద్రుమం ॥ 3-224-15 (24717)
శరీరాస్థివిధాశ్చాన్యే ధాతవోఽస్యాభవన్నృప।
ఏవం కృత్వా శరీరం చ పరమే తపసి స్థితః ॥ 3-224-16 (24718)
భృగ్వంగిరాదిభిర్భూయస్తపసోత్థాపితస్తదా।
భృశం జజ్వాల తేజస్వీ తపసాఽఽప్యాధితః శిఖీ ॥ 3-224-17 (24719)
దృష్ట్వా ఋషీనభయాచ్చాపి ప్రవివేశ మహార్ణవం।
తస్మిన్నష్టే జగద్భీతమథర్వాణమథాశ్రితం।
అర్చయామాసురేవైనమథర్వాణం సురాదయః ॥ 3-224-18 (24720)
అథర్వాణం శ్రితాఁల్లోకానాత్మన్యాలోచ్య పావకః।
మిషతాం సర్వభూతానామున్మమజ్జ మహార్ణవాత్ ॥ 3-224-19 (24721)
ఏవమగ్నిర్భగవతా నష్టః పూర్వమథర్వణా।
ఆహూతః సర్వూతానాం హవ్యం వహతి సర్వదా ॥ 3-224-20 (24722)
ఏవం త్వజనయద్ధిష్ణ్యాన్వేదోక్తాన్విబుధాన్బహూన్।
విచరన్వివిధాందేశాన్భ్రమమాణస్తు తత్ర వై ॥ 3-224-21 (24723)
సింధువర్జ్యాః పంచ నద్యో దేవికాఽథ సరస్వతీ।
గంగా చ శతకుంభా చ సరయూ గండసాహ్వయా ॥ 3-224-22 (24724)
చర్మణ్వతీ మహీ చైవ మేధ్యా మేధాసృతిస్తదా।
ఇరావతీ వేత్రవతీ నద్యతిస్రోఽథ కౌశికీ ॥ 3-224-23 (24725)
తమసా నర్మదా చైవ నదీ గోదావరీ తథా।
వేణ్ణా ప్రవేణీ భీమా చ మరుదా చైవ భారత ॥ 3-224-24 (24726)
భారతీ సుప్రయోగా చ కావేరీ మజ్జురా తథా।
తుంగవేణా కృష్ణవేణా కపిలా శోణ ఏవ చ ॥ 3-224-25 (24727)
ఏతా నద్యస్తు ధిష్ణ్యానాం మాతరో యాః ప్రకీర్తితాః ॥ 3-224-26 (24728)
అద్భుతస్య ప్రియా భార్యా తస్యాః పుత్రో విడూరథః।
యావంతః పావకాః ప్రోక్తాః సోమాస్తావంత ఏవ తు ॥ 3-224-27 (24729)
అత్రేశ్చాప్యన్వయే జాతా బ్రహ్మణో మానసాః ప్రజాః।
అగ్నిః పుత్రాన్స్రష్టుకామస్తానేవాత్మన్యధారయత్ ॥ 3-224-28 (24730)
తస్య తద్బ్రహ్మణః కాయాన్నిర్హరంతి హుతాశనాః।
ఏవమేతే మహాత్మానః కీర్తితాస్తేఽగ్నయో యథా ॥ 3-224-29 (24731)
అప్రమేయా యథోత్పన్నాః శ్రీమంతస్తిమిరాపహాః।
అద్భుతస్త తు మాహాత్ంయం యథా వేదేషు కీర్తితం ॥ 3-224-30 (24732)
తాదృశం విద్ధి సర్వేషామేకో హ్యేషు హుతాశనః।
ఏక ఏవైష భగవాన్విజ్ఞేయః ప్రథమోఽంగిరాః ॥ 3-224-31 (24733)
బహుధా నిఃసృతః కాయాజ్జ్యోతిష్టోమః క్రతుర్వథా।
ఇత్యేష వంశః సుమహానగ్నీనాం కీర్తితో మయా।
పావకో వివిధైర్మంత్రైర్హవ్యం వహతి దేహినాం ॥ 3-224-32 (24734)
ఇతి శ్రీన్మమహాభారతే అరణ్యపర్వణి మార్కండేయసమాస్యాపర్వణి చతుర్వింసత్యధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 224 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-224-8 అథర్వాణమంగిరసం తీవ్రతపసం దృష్ట్వా ॥ 3-224-9 గచ్ఛ మా ద్వేషమితి ధ. పాఠః. మధ్వక్షం పింగాక్షమగ్నిం। భావప్రధానో నిర్దేశః. తథాచ నిక్షిపాంయహమగ్నిత్వం త్వమగ్నిః ప్రథమో భవేత్యుపక్రమస్యోపసంహారేణ సహైకవాక్యతా భవతి ॥ 3-224-10 ప్రేష్య ఆదిశ్య ॥ 3-224-11 తథాచాపి తథైవ మత్స్యైరాఖ్యాతోపి। వచస్త్వం మధ్వక్షో భవేతి పూర్వోక్తమేవ ॥ 3-224-13 ధాతూన్ మనఃశిలాదీన్ ॥ 3-224-15 యకృత్కృష్ణాయసం = త్రిభిరేవ బభుః ప్రజాః। నఖాస్తస్యాభ్రపటలం శిరాజాలాని విద్రుమం। ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 3-224-16 రీరద్వివిధాశ్చాన్యే=ఏవం త్యక్త్వా శరీరం ఇతి ఝ. పాఠః। అన్యే స్వర్ణపారదాదయః ॥ 3-224-17 తపసా సామర్థ్యేన। ఉత్ధాపితః సమాధేశ్చ్యావితః ॥ 3-224-19 అథర్వా త్వసృజల్లోకానాత్మనా లోక్యపావకం। =అన్మమాథ మహార్ణవమితి ఝ. పాఠః ॥ 3-224-21 ఏవంత్వితి। అగ్నేరంగిరాస్తతో బృహస్పతిస్తః శంయ్వాదిక్రమేణ వేదోక్తాన్ విష్ణ్యాన్ నానాస్థానాని అజనయత్ ॥ 3-224-27 యావంతః పావకా ధిష్ణ్యాః సంతి తావంతః సోమాః సోమయాగాః ॥ 3-224-32 యోర్చితో వివిధైః ఇతి ఝ. పాఠః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 225
॥ శ్రీః ॥
3.225. అధ్యాయః 225
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
మార్కండేయేన యుదిష్ఠిరంప్రతి కుమారోత్పత్తిప్రకారకథనారంభః ॥ 1 ॥ దేవసేనానాం నాయకసంపాదనాయ చింతయతా ఇంద్రేణ మానసశైలే కస్యాశ్చిత్కన్యాయా అవలోకనం తస్యాః కులచికీర్షితాదిప్రశ్నశ్చ ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-225-0 (24735)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-225-0x (2531)
అగ్నీనాం వివిధా వంశాః కీర్తితాస్తే మయాఽనఘ।
శుణు జన్మ తు కౌరవ్య కార్తికేయస్ ధీమతః ॥ 3-225-1 (24736)
అద్భుతస్యాద్భుతం పుత్రం ప్రవక్ష్యాంయమితౌజసం।
జాతం సప్తర్షిభార్యాభిర్బ్రహ్మణ్యం కీర్తివర్ధనం ॥ 3-225-2 (24737)
దేవాసురాః పురా యత్తా వినిఘ్నంతః పరస్పరం।
తత్రాజయన్సదా దేవాందానవా ఘోరరూపిణః ॥ 3-225-3 (24738)
వధ్యమానం బలం దృష్ట్వా బహుశస్తైః పురందరః।
స సైన్యనాయకార్థాయ చింతయామాస వాసవః ॥ 3-225-4 (24739)
దేవసేనాం దానవైర్హి భగ్నాం దృష్ట్వా మహాబలః।
పాలయేద్వీర్యమాశ్రిత్య స జ్ఞేయః పురుషో మయా ॥ 3-225-5 (24740)
స శైలం మానసం గత్వా ధ్యాయన్నర్థమిమం భృశం।
శుశ్రావార్తస్వరం ఘోరమథ ముక్తం స్త్రియా తదా ॥ 3-225-6 (24741)
అభిధావతు మాం కశ్చిత్పురుషస్త్రాతు చైవ హ।
పతిం చ మే ప్రదిశతు స్వయం వా పతిరస్తు మే ॥ 3-225-7 (24742)
పురందరస్తు తామాహ మా భైర్నాస్తి భయం తవ।
ఏవముక్త్వా తతోఽపశ్యత్కేశినం స్థితమగ్రతః ॥ 3-225-8 (24743)
కిరీటినం గదాపాణిం ధాతుమంతమివాచలం।
హస్తే గృహీత్వా కన్యాం తామథైనం వాసవోఽబ్రవీత్ ॥ 3-225-9 (24744)
అనార్యకర్మన్కస్మాత్త్వమిమాం కన్యాం జిహీర్షసి।
వజ్రిణం మాంవిజానీహి విరమాస్యాః ప్రబాధనాత్ ॥ 3-225-10 (24745)
కేశ్యువాచ। 3-225-11x (2532)
విసృజస్వ త్వమేవైనాం శక్రైషా ప్రార్థితా మయా।
క్షమం తేజీవతో గనతుం స్వపురం పాకశాసన ॥ 3-225-11 (24746)
ఏవముక్త్వా గదాం కేశీ చిక్షేపేంద్రవధాయ వై।
తామాపతంతీం చిచ్ఛేద మధ్యే వజ్రేణ వాసవః ॥ 3-225-12 (24747)
అథాస్య శైలశిఖరం కేశీ క్రుద్ధో వ్యవాసృజత్।
`మహామేఘప్రతీకాశం చలత్పావకసంకులం ॥ 3-225-13 (24748)
తదాపంతతం సంప్రేక్ష్య శైలశృంగం శతక్రతుః।
బిభేద రాజన్వజ్రేణ భువి తన్నిపపాత హ ॥ 3-225-14 (24749)
పతతా తు తదా కేశీ తేన శృంగేణ తాడితః।
హిత్వా కన్యాం మహాభాగాం ప్రాద్రవద్భృశపీడితః ॥ 3-225-15 (24750)
అపయాతేఽసురే తస్మింస్తాం కన్యాం వాసవోఽబ్రవీత్।
కాసి కస్యసి కించేహ కురుషే త్వం శుభాననే ॥ 3-225-16 (24751)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి మార్కండేయసమాస్యాపర్వణి పంచవింసత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ 225 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-225-2 అద్భుతస్యాగ్నేః। అద్భుతం అభివనం ॥ 3-225-6 స్త్రియా దేవసేనాభిమానిదేవతయా ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 226
॥ శ్రీః ॥
3.226. అధ్యాయః 226
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
కన్యయా ఇంద్రంప్రతిస్వస్య దక్షపుత్రీత్వకథనపూర్వకం భర్తృకామనానివేదనం ॥ 1 ॥ ఇంద్రేణ కన్యాయా ఉచితపతిం ప్రార్థితేన బ్రహ్మణా కన్యాభర్తురనతిచిరభావిత్వకథనపూర్వకం తస్యైవ తత్సేనాపతీభవనకథనం ॥ 2 ॥ సప్తర్షిమస్వే తత్పత్నీనామవలోకనేన క్షుభితమనసాఽగ్నినా తాసామలాభేన నిర్వేదాద్వనంప్రతి గమనం ॥ 3 ॥ చిరేణాగ్నికామయా స్వాహయాఽత్రావసరే సప్తర్షిపత్నీసమానరూపస్వీకారేణాగ్నివశీకరణనిర్ధారణం ॥ 4 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-226-0 (24752)
కన్యోవాచ। 3-226-0x (2533)
అహం ప్రజాపతేః కన్యా దేవసేనేతి వుశ్రుతా।
భగినీ మే దైత్యసేనా సా పూర్వం కోశినా హృతా ॥ 3-226-1 (24753)
సహైవావాం భగిన్యౌ తు సఖీభిః సహ మానసం।
ఆగచ్ఛావో విహారార్థమనుజ్ఞాప్య ప్రజాపతిం ॥ 3-226-2 (24754)
నిత్యం చావాం ప్రార్థయతే హర్తుం కేశీ మహాసురః।
ఇచ్ఛత్యేనం దైత్యసేనా న చాహం పాకశాసన ॥ 3-226-3 (24755)
సా హృతాఽనేన భగవాన్ముక్తాఽహం త్వద్బలేన తు।
త్వయా దేవేంద్ర నిర్దిష్టం పతిమిచ్ఛామి దుర్జయం ॥ 3-226-4 (24756)
ఇంద్ర ఉవాచ। 3-226-5x (2534)
మమ మాతృష్వసేయీ త్వం మాతా దాక్షాయణీ మమ।
ఆఖ్యాతుం త్వహమిచ్ఛామి స్వయమాత్మబలం త్వయా ॥ 3-226-5 (24757)
కన్యోవాచ। 3-226-6x (2535)
అబలాఽహం మహాబాహో పతిస్తు బలవాన్మమ।
వరదానాత్పితుర్భావీ సురాసురనమస్కృతః ॥ 3-226-6 (24758)
ఇంద్ర ఉవాచ। 3-226-7x (2536)
కీదృశం తు బలందేవి పత్యుస్తవ భవిష్యతి।
ఏతదిచ్ఛాంయహం శ్రోతుం తవ వాక్యమనిందితే ॥ 3-226-7 (24759)
కన్యోవాచ। 3-226-8x (2537)
దేవదానవయక్షాణాం కిన్నరోరగరక్షసాం।
జేతా యో దుష్టదైత్యానాం మహావీర్యో మహాబలః ॥ 3-226-8 (24760)
యస్తు సర్వాణి భూతాని త్వయా సహ విజేష్యతి।
స హి మే భవితా భర్తా బ్రహ్మణ్యః కీర్తివర్ధనః ॥ 3-226-9 (24761)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-226-10x (2538)
ఇంద్రస్తస్యా వచః శ్రుత్వా దుఃఖితోఽచింతయద్భృశం।
అస్యా దేవ్యాః పతిర్నాస్తి యాదృశం సంప్రభాషతే ॥ 3-226-10 (24762)
అథాపశ్యత్స ఉదయే భాస్కరం భాస్కరద్యుతిః।
సోమం చైవ మహాభాగం ప్రవిశంతం దివాకరం ॥ 3-226-11 (24763)
అమావాస్యాం ప్రవృత్తాయాం ముహూర్తే రౌద్ర ఏవ తు।
దేవాసురం చ సంగ్రామం సోఽపశ్యదుదయే గిరౌ ॥ 3-226-12 (24764)
లోహితైశ్చ ఘనైర్యుక్తాం పూర్వాం సంధ్యాం శతక్రతుః।
అపశ్యల్లోహితోదం చ మఘవాన్వరుణాలయం ॥ 3-226-13 (24765)
భృగుభిశ్చాంగిరోభ్యశ్చ హుతం మంత్రైః పృథగ్విధైః।
హవ్యం గృహీత్వా వహ్నిం చ ప్రవిశంతం దివాకరం ॥ 3-226-14 (24766)
పర్వ చైవ చతుర్వింశం తదా సూర్యముపస్థితం।
తథా సూర్యం వహ్నిగతం సోమం సూర్యగతం చ తం ॥ 3-226-15 (24767)
సమాలోక్యైకతామేవ శశినో భాస్కరస్య చ।
సమవాయం తు తం రౌద్రం దృష్ట్వా శక్రోఽన్వచింతయత్ ॥ 3-226-16 (24768)
సూర్యాచంద్రమసోర్ఘోరం దృశ్యతే పరివేషణం।
ఏతస్మిన్నేవ రాత్ర్యంతే మహద్యుద్ధం తు శంసతి ॥ 3-226-17 (24769)
సరిత్సింధురపీయం తు ప్రత్యసృగ్వాహినీ భృశం।
శృగాలినయగ్నివక్రా చ ప్రత్యాదిత్యం విరావిణీ ॥ 3-226-18 (24770)
ఏష రౌద్రశ్చసంఘాతో మహాన్యుక్తశ్చ తేజసా।
సోమస్య వహ్నిసూర్యాభ్యామద్భుతోఽయం సమాగమః ॥ 3-226-19 (24771)
జనయేద్యం సుతం సోమః సోఽస్యా దేవ్యాః పతిర్భవేత్।
అథానేకైర్గుణైశ్చాగ్నిరగ్నిః సర్వాశ్చ దేవతాః ॥ 3-226-20 (24772)
ఏష చేంజనయేద్గర్భం సోఽస్యా దేవ్యాః పతిర్భవేత్।
ఏవం సంచింత్య భగవాన్బ్రహ్మలోకం తదా గతః ॥ 3-226-21 (24773)
గృహీత్వా దేవసేనాం తాం వవందే స పితామహం।
ఉవాచ చాస్యా దేవ్యాస్త్వం సాధు శూరం పతిం దిశా ॥ 3-226-22 (24774)
బ్రహ్మోవాచ। 3-226-23x (2539)
యథైతచ్చింతితంకార్యం త్వయా దానవసూదన।
తథా స భవితా గర్భో బలవానురువిక్రమః ॥ 3-226-23 (24775)
స విష్యతి సేనానీస్త్వయా సహ శతక్రతో।
అస్యా దేవ్యాః పతిశ్చైవ స భవిష్యతి వీర్యవాన్ ॥ 3-226-24 (24776)
ఏతచ్ఛ్రుత్వా నమస్తస్మై కృత్వాఽసౌ మహ కన్యయా।
తత్రాభ్యగచ్ఛద్దేవేంద్రో యత్ర సప్తర్షయోఽభవన్ ॥ 3-226-25 (24777)
వసిష్ఠప్రముఖా ముఖ్యా విప్రేంద్రాః సుమహాప్రభాః।
భాగార్థం తపసోపాత్తం తేషాం సోమం తథాఽధ్వరే ॥ 3-226-26 (24778)
పిపాసవో యయుర్దేవాః శతక్రతుపురోగమాః।
ఇష్టిం కృత్వయతాన్యాయం సుసమిద్ధే హుతాశనే ॥ 3-226-27 (24779)
జుహువుస్తే మహాత్మానో హవ్యం సర్వదివౌకసాం।
సమాహూతో హుతవహఃసోఽద్భుతః సూర్యమండలాత్ ॥ 3-226-28 (24780)
వినిఃసృత్య యయౌ వహ్నిః పార్శ్వతో విధివత్ప్రభుః।
ఆగంయాహవనీయం వై తైర్ద్విజైర్మంత్రతో హుతం ॥ 3-226-29 (24781)
సతత్ర వివిధం హవ్యం ప్రతిగృహ్యహుతాశనః।
ఋషిభ్యో భరతశ్రేష్ఠ ప్రాయచ్ఛత దివౌకసాం ॥ 3-226-30 (24782)
నిష్క్రామంశ్చాప్యపశ్యత్స పత్నీస్తేషాం మహాత్మనాం।
స్వేష్వాసతేషూపవిష్టాః స్నాయంతీశ్చ యథాసుస్వం ॥ 3-226-31 (24783)
రుక్మవేదినిభాస్తాస్తు చంద్రలేఖా ఇవామలాః।
హుతాశనార్చిఃప్రతిమాః సర్వాస్తారా ఇవాద్భుతాః ॥ 3-226-32 (24784)
స తత్రతేన మనసా బభూవ క్షుభితేంద్రియః।
పత్నీర్దృష్ట్వా ద్విజేంద్రాణాం వహ్నిః కామవశం యయౌ ॥ 3-226-33 (24785)
భూయః సంచింతయామాస న న్యాయ్యం క్షుభితో హ్యహం।
సాధ్వ్యః పత్న్యో ద్విజేంద్రాణామకామా కామయాంయహం ॥ 3-226-34 (24786)
నైతాః శక్యా మయా ద్రష్టుం స్ప్రష్టుం వాఽప్యనిమిత్తతః।
గార్హపత్యం సమావిశ్య తస్మాత్పశ్యాంయభీక్ష్ణశః ॥ 3-226-35 (24787)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-226-36x (2540)
సంస్పృశన్నివ సర్వాస్తాః శిఖాభిః కాంచనప్రభాః।
పశ్యమానశ్చ ముముదే గార్హపత్యం సమాశ్రితః ॥ 3-226-36 (24788)
నిరుధ్య తత్రసుచిరమేవం వహ్నిర్వనం గతః।
మనస్తాసు వినిక్షిప్య కామయానో వరాంగనాః ॥ 3-226-37 (24789)
కామసంతప్తహృదయో దేహత్యాగే వినిశ్చితః।
అలాభే బ్రాహ్మణస్త్రీణామగ్నిర్వనముపాగమత్ ॥ 3-226-38 (24790)
స్వాహా తం దక్షదుహితా ప్రథమాఽకామయత్తదా।
సా తస్య చ్ఛిద్రమన్వైచ్ఛచ్చిరాత్ప్రభృతిభామినీ। 3-226-39 (24791)
సా తం జ్ఞాత్వా యథావత్తు వర్హిం వనముపాగతం।
తత్త్వతః కామసంతప్తం చింతయామాస భామినీ ॥ 3-226-40 (24792)
అహం సప్తర్షిపత్నీనాం కృత్వా రూపాణి పావకం।
కామయిష్యామి కామార్తం తాసాం రూపేణ మోహితం।
ఏవం కృతే ప్రీతిరస్ కామావాప్తిశ్చ మే భవేత్ ॥ 3-226-41 (24793)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి మార్కండేయసమాస్యాపర్వణి షంఘింశత్యధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 226 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-226-12 అప్యమావస్యమావాసీ చామామాస్యప్యమామసాతి శబ్దార్ణవః ॥ 3-226-20 అగ్నిస్చ తైర్గుణైర్యుక్తః సర్వైరగ్నిశ్చ దేవతేతి ఝ. పాఠః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 227
॥ శ్రీః ॥
3.227. అధ్యాయః 227
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
స్వాహయాఽరుంధతీవర్జం సప్తర్షిపత్నీసారూప్యేణాగ్నినా సహ రమణం ॥ 1 ॥ తతో గారుడరూపస్వీకారేణాగ్నిరేతసాం శ్వేతపర్వతస్థకాంచనకుండే ప్రక్షేపణం ॥ 2 ॥ స్వకన్నాత్తద్రేతసః షణ్ముఖస్య సంభవః ॥ తతస్తేన బాణైః క్రౌంచగిరివిదారణపూర్వకం శక్త్యా శ్వేతగిరిశిఖరవిభేదనం ॥ 4 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-227-0 (24794)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-227-0x (2541)
శివా భార్యా త్వంగిరసః శీలరూపగుణాన్వితా।
తస్యాః సా ప్రథమం రూపం కృత్వాదేవీ జనాధిప ॥ 3-227-1 (24795)
జగామ పావకాభ్యాశం తం చోవాచ వరాంగనా।
మామగ్నే కామసంతప్తాం త్వం కామయితుమర్హసి ॥ 3-227-2 (24796)
కరిష్యసి న చేదేవం మృతాం మాముపధారయ।
`తవాప్యధర్మః సుమహాన్భవితా వై హుతాశన' ॥ 3-227-3 (24797)
అహమంగిరసో భార్యా శివా నామ హుతాశన।
సఖీభిః సహితా ప్రాప్తా మంత్రయిత్వా వినిశ్చయం ॥ 3-227-4 (24798)
అగ్నిరువాచ। 3-227-5x (2542)
కథం మాం త్వం విజానీషే కామార్తమితరాః కథం।
యాస్త్వయా కీర్తితాః సర్వాః సప్తర్షీణాం ప్రియాః స్త్రియః ॥ 3-227-5 (24799)
శివోవాచ। 3-227-6x (2543)
అస్మాకం త్వం ప్రియో నిత్యం బిభీమస్తు వయం తవ।
త్వచ్చిత్తమింగితైర్జ్ఞాత్వా ప్రేషితాఽస్మి తవాంతికం ॥ 3-227-6 (24800)
మైథునాయేహ సంప్రాప్తా కామాచ్చైవ ద్రుతం చ మాం।
`ఉపయంతుం మహావీర్య పూర్వమేవ త్వమర్హసి'।
[జామయో మాం ప్రతీక్షంతే గమిష్యామి హుతాశన] ॥ 3-227-7 (24801)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-227-8x (2544)
తతోఽగ్నిరుపయేమే తాం శివాం ప్రీతిముదాయుతః।
ప్రీత్యా దేవీ సమాయుక్తా శుక్రం జగ్రాహ పాణినా ॥ 3-227-8 (24802)
సాఽచంతయన్మమేదం యే రూపం ద్రక్ష్యంతి కాననే।
తే బ్రాహ్మణీనామనృతం దోషం వక్ష్యంతి పావకే ॥ 3-227-9 (24803)
తస్మాదేతద్రక్షమాణఆ గరుడీ సంభవాంయహం।
వనాన్నిర్గమనం చైవ సుఖం మమ భవిష్యతి ॥ 3-227-10 (24804)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-227-11x (2545)
సుపర్ణీ సా తదా భూత్వా నిర్జగామ మహావనాత్।
ఉపశ్యత్పర్వతం శ్వేతం శరస్తంబైః సుసంవృతం ॥ 3-227-11 (24805)
దృష్టీవిషైః సప్తశీర్షైర్గుప్తం భోగిభిరద్భుతైః।
రక్షోభిశ్చ పిశాచైశ్చ రౌద్రైర్భూతగణైస్తథా ॥ 3-227-12 (24806)
రాక్షసీభిశ్చ సంపూర్ణమనేకైశ్చ మృగద్విజైః।
`నదీప్రస్రవణోపేతం నానాతరులతాచితం' ॥ 3-227-13 (24807)
సా తత్ర సహసా గత్వా శైలపృష్ఠం సుదుర్గమం।
ప్రాక్షిపత్కాంచనే కుండే శుక్రం సా త్వరితా శుభా ॥ 3-227-14 (24808)
శిష్టానామపి సా దేవీ సప్తర్షీణాం మహాత్మనాం।
పత్నీసరూపతాం కృత్వా రమయామాస పావకం ॥ 3-227-15 (24809)
దివ్యరూపమరుంధత్యాః కర్తుం న శకితం తయా।
తస్యాస్తపఃప్రభావేణ భర్తృశుశ్రూషణేన చ ॥ 3-227-16 (24810)
షట్కృత్వస్తత్తు నిక్షిప్తమగ్నే రేతః కురుత్తమ।
తస్మన్కుండే ప్రతిపది కామిన్యా స్వాహయా తదా ॥ 3-227-17 (24811)
తత్స్కన్నం తేజసా తత్రసంవృతంజనయత్సుతం।
ఋషిభిః పూజితం స్కన్నమనయన్స్కందతాం తతః ॥ 3-227-18 (24812)
షట్శిరా ద్విగుణశ్రోత్రో ద్వాదశాక్షిభూజక్రమః।
ఏకగ్రీవస్త్వేకకాయః కుమారః సమపద్యత ॥ 3-227-19 (24813)
ద్వితీయాయామభివ్యక్తస్తృతీయాయాం శిశుర్బభౌ।
అంగప్రత్యంగసంభూతశ్చతుర్థ్యామభవద్గుహః ॥ 3-227-20 (24814)
లోహితాభ్రేణ మహతా సంవృతః సహ విద్యుతా।
లోహితాభ్రే సుమహతి భాతి సూర్య ఇవోదితః ॥ 3-227-21 (24815)
గృహీతం తు ధనుస్తేన విపులం రోమహర్షణం।
న్యస్తం యత్రిపురఘ్నేన సురారివినికృంతనం ॥ 3-227-22 (24816)
తద్గృహీత్వా ధనుఃశ్రేష్ఠం ననాద బలవాంస్తదా।
సంమోహయన్నిమాఁల్లోకాన్గుహస్త్రీన్సచరాచరాన్ ॥ 3-227-23 (24817)
తస్ తం నినదం శ్రుత్వా మహామేఘౌఘనిఃస్వనం।
ఉత్పేతతుర్మహానాగౌ చిత్రశ్చైరావతశ్చ హ ॥ 3-227-24 (24818)
తావాపతంతౌ సంప్రేక్ష్యస బాలోఽర్కసమద్యుతిః।
ద్వాభ్యాం గృహీత్వా పాణిభ్యాం శక్తిం చాన్యేన పాణినా ॥ 3-227-25 (24819)
అపరేణాగ్నిదాయాదస్తాంరచూడం భుజేన సః।
మహాకాయముపశ్లిష్టం కుక్కుటం బలినాం వరం।
గృహీత్వా వ్యనదద్భీమం చిక్రీడ చ మహాభుజః ॥ 3-227-26 (24820)
ద్వాభ్యాం భుజాభ్యాం బలవాన్గృహీత్వా శంఖముత్తమం।
ప్రాధ్మాపయత్ భూతానాం త్రాసనం బలినామపి।
ద్వాభ్యాం భుజాభ్యామాకాశం బహుశో నిజఘాన ॥ 3-227-28aక్రీడన్భాతి మహాసేనస్త్రీంల్లోకాన్వదనైః పివన్।
పర్వతాగ్రేఽప్రమేయాత్మా రశ్మిమానుదయే యథా ॥ 3-227-27 (24821)
స తస్ పర్వతస్యాగ్రే నిషణ్ణోఽద్భుతవిక్రమః।
వ్యలోకయదమేయాత్మా ముఖైర్నానావిధైర్దిశః ॥ 3-227-29 (24822)
స పశ్యన్వివిధాన్భావాంశ్చకార నినదం పునః।
తస్య తం నినదం శ్రుత్వా న్యపతన్బహుధా జనాః।
భీతాశ్చోద్విగ్రమనసస్తమేవ శరణం యయుః ॥ 3-227-30 (24823)
యే తుం సంశ్రితా దేవం నానావర్ణాస్తదా జనాః।
తానప్యాహుః పారిషదాన్బ్రాహ్మణాః సుమహాబలాన్ ॥ 3-227-31 (24824)
స తూత్థాయ మహాబాహురుపసాంత్వ్య చ తాంజనాన్।
ధనుర్వికృష్య వ్యసృజద్బాణాఞ్శ్వేతే మహాగిరౌ ॥ 3-227-32 (24825)
విభేద స శరైః శైలం క్రౌంచం హిమవతః సుతం।
తేన హంసాశ్చ గృధ్రాశ్చ మేరుం గచ్ఛంతి పర్వతం ॥ 3-227-33 (24826)
స విశీర్ణోఽపతచ్ఛైలో భృశమార్తస్వరావ్రువన్ ॥ 3-227-34 (24827)
తస్మిన్నిపతితే త్వన్యే నేదుః శైలా భృశం భయాత్।
`ఘోరమార్తస్వరం చక్రుర్దృష్ట్వా క్రౌంచం విదారితం' ॥ 3-227-35 (24828)
సతం నాదం భృశార్తానాం శ్రుత్వాఽపి బలినాంవరః।
న ప్రావ్యధదమేయాత్మా శక్తిముద్యంయ చానదత్ ॥ 3-227-36 (24829)
సా తదా విమలా శక్తిః క్షిప్తా తేన మహాత్మనా।
బిభేద శిఖరం ఘోరం శ్వేతస్ తరసా గిరేః ॥ 3-227-37 (24830)
స తేనాభిహతో దీర్ణో గిరిః శ్వేతోఽచలైః సహ।
పలాయత మహీం త్యక్త్వా భీతస్తస్మాన్మహాత్మనః ॥ 3-227-38 (24831)
తతః ప్రవ్యథితా భూమిర్వ్యశీర్యత సమంతతః।
ఆర్తా స్కందం సమాసాద్య పునర్బలవతీ బభౌ ॥ 3-227-39 (24832)
పర్వతాశ్చ నమస్కృత్యతమేవ పృథివీం గతాః।
అథైనమభజల్లోకః స్కందం శుక్లస్య పంచమీం ॥ 3-227-40 (24833)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి రమార్కండేయసమాస్యాపర్వణి సప్తవింశత్యధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 227 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-227-4 శిష్టాభిః ప్రహితా ప్రాప్తేతి ఝ. పాఠః ॥ 3-227-9 తే బ్రాహ్మణీనామహితమితి ఝ. థ. పాఠః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 228
॥ శ్రీః ॥
3.228. అధ్యాయః 228
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
షడృషిభిర్లోకాపవాదభయాత్స్వపత్నీనాం పరిత్యాగః ॥ 1 ॥ విశ్వామిత్రేణ కుమారస్య జాతకర్మాదినా సంస్కరణం ॥ 2 ॥ స్కందపరాక్రమాసహిష్ణునా శక్రేణ స్కందేన సహాఽఽయోధనం ॥ 3 ॥ ఇంద్రవజ్రాభిహతాత్స్కందస్య దక్షిణపార్శ్వాద్విశాస్వస్య తథా కుమారాణాం కన్యానాం చ సముద్భవః ॥ 4 ॥ స్కందాద్భీతేనేంద్రేణ తేన సహ సంధానం ॥ 5 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-228-0 (24834)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-228-0x (2546)
తస్మింజాతే మహాసత్త్వే మహాసేనే మహాబలే।
సముత్తస్థుర్మహోత్పాతా ఘోరరూపాః పృథగ్విధాః ॥ 1 ॥ 3-228-1 (24835)
స్త్రీపుంసోర్విపరీతం చ తథా ద్వంద్వాని యాని చ।
గ్రహా దీప్తా దిశః ఖం చ రరాస చ మహీ భృశం ॥ 3-228-2 (24836)
ఋషయశ్చ మహాఘోరాందృష్ట్వోత్పాతాన్సమంతతః।
అకుర్వఞ్శాంతిముద్విగ్నా లోకానాం లోకభావనాః ॥ 3-228-3 (24837)
నివసంతి వనే యే తు తస్మింశ్చైత్రరథే జనాః।
తేఽబ్రువన్నేష నోఽనర్థః పావకేనాహృతో మహాన్।
సంగంయ షడ్భిః పత్నీభిః సప్తర్షీణామితి స్మ హ ॥ 3-228-4 (24838)
అపరే గరుడీమాహుస్తయాఽనర్థోఽయమాహృతః।
యైర్దృష్టా సా తదా దేవీ తస్యా రూపేణ గచ్ఛతీ ॥ 3-228-5 (24839)
న తు తత్స్వాహయా కర్మ కృతంజానాతి వై జనః ॥ 3-228-6 (24840)
సుపర్ణీ తు వచః శ్రుత్వా మమాయం తనయస్త్వితి।
ఉపగంయ శనైః స్కందమాహాహం జననీ తవ ॥ 3-228-7 (24841)
అథ సప్తర్షయః శ్రుత్వా జాతం పుత్రం మహౌజసం।
తత్యజుః షట్ తదా పత్నీర్వినా దేవీమరుంధతీం।
షడ్భిరేవ తదా జాతమాహుస్తద్వనవాసినః ॥ 3-228-8 (24842)
సప్తర్షీనాహ చ స్వాహా మమ పుత్రోఽయమిత్యుత।
అహం హేతుర్నైతదేవమితి రాజన్పునః పునః ॥ 3-228-9 (24843)
విశ్వామిత్రస్తు కృత్వేష్టిం సప్తర్షీణాం మహామునిః।
పావకం కామసంతప్తమదృష్టః పృష్ఠతోఽన్వగాత్।
తత్తేన నిఖిలం సర్వమవబుధ్య యథాతథం ॥ 3-228-10 (24844)
విశ్వామిత్రస్తు ప్రథమం కుమారం శరణం గతః।
స్తవం దివ్యం సంప్రచక్రే మహాసేనస్ చాపి సః ॥ 3-228-11 (24845)
మంగలాని చ సర్వాణి కౌమారాణి త్రయోదశ।
జాతకర్మాదికాస్తస్ క్రియాశ్చక్రే మహామునిః ॥ 3-228-12 (24846)
పడ్వక్రస్య తు మాంహాత్ంయం కుక్కుటస్య తు సాధనం।
శక్త్యా దేవ్యాః సాధనం చ తథా పారిషదామషి ॥ 3-228-13 (24847)
విశ్వామిత్రశ్చకారైతత్కర్మ లోకహితాయ వై।
తస్మాదృషిః కుమారస్ విశ్వామిత్రోఽభవత్ప్రియః ॥ 3-228-14 (24848)
అన్వజానాచ్చ స్వాహాయా రూపాన్యత్వం మహామునిః।
అబ్రవీచ్చ మునీన్సర్వాననాపరాధ్యంతి వై స్త్రియః।
శ్రుత్వా తు తత్వతస్తస్మాత్తే పత్నీః సర్వతోత్యజన్ ॥ 3-228-15 (24849)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-228-16x (2547)
స్కందం శ్రుత్వా తదా దేవా వాసవం సహితాఽబ్రువన్।
అవిషహ్యం వలం స్కందం జహి శక్రాశు మాచిర్ ॥ 3-228-16 (24850)
యది వా న నిహంస్యేనమద్యేంద్రోఽయం భవిష్యతి।
త్రైలోక్యం సన్నిగృహ్యాస్మాంస్త్వాం చ శక్ర మహాబలా ॥ 3-228-17 (24851)
స తానువాచ వ్యథితో వాలోఽయం సుమహాబలః।
స్రష్టారమపి లోకానాం యుధి విక్రంయ నాశయేత్।
[న బాలముత్సహే హంతుమితి శక్రః ప్రభాషతే ॥ 3-228-18 (24852)
తేఽబ్రువన్నాస్తి తే వీర్యం యత ఏవం ప్రభాసే।]
సర్వాస్త్వద్యాభిగచ్ఛంతు స్కందం లోకస్య మాతరః ॥ 3-228-19 (24853)
కామవీర్యా ఘ్నంతు చైనం తథేత్యుక్త్వా చ తా యయుః।
తమప్రతిబలం దృష్ట్వా విషణ్ణవదనాస్తు తాః ॥ 3-228-20 (24854)
అశక్యోఽయంవిచింత్యైవం తమేవ శరణం యయుః।
ఊచుశ్చైనం త్వమస్మాకం పుత్రోఽస్మాభిర్ధృతంజగత్ ॥ 3-228-21 (24855)
అభినంద్య తతః సర్వాః ప్రస్నుతాః స్నేహవిక్లబాః।
[తాసాం తద్వచనం శ్రుత్వా పాతుకామః స్తనాన్ప్రభుః] ॥ 3-228-22 (24856)
తాః సంపూజ్య మహాసేనఃకామాంశ్చాసాం ప్రదాయ సః।
అపశ్యదగ్నిమాయాంతం పితరం బలినాం బలీ ॥ 3-228-23 (24857)
స తు సంపూజితస్తేన సహ మాతృగణేన హ।
పరివార్య మహాసేనం రక్షమాణః స్థితః శివః ॥ 3-228-24 (24858)
సర్వాసాం యా తు మాతౄణాం నారీ క్రోధసముద్భవా।
ధాత్రీ స్వపుత్రవత్స్కందం శూలహస్తాఽభ్యరక్షత ॥ 3-228-25 (24859)
లోహితస్యోదధేః కన్యా క్రూరా లోహితభోజనా।
పరిష్వజ్య మహాసేనం పుత్రవత్పర్యరక్షత ॥ 3-228-26 (24860)
అగ్నిర్భూత్వా నైగమేయశ్ఛాగవక్రో బహుప్రజః।
రమయామాస శైలస్తం బాలం క్రీడనకైరివ ॥ 3-228-27 (24861)
బ్రహాః సోపగ్రహాశ్చైవ ఋషయో మాతరస్తథా।
హుతాశనముఖాశ్చైవ దృప్తాః పారిషదాం గణాః ॥ 3-228-28 (24862)
ఏతే చాన్యే చ బహవో ఘోరాస్త్రిదివవాసినః।
పరివార్య మహాసేనం స్థితా మాతృగణైః సహ ॥ 3-228-29 (24863)
సందిగ్ధం విజయం దృష్ట్వా విజయేప్సుః సురేశ్వరః।
ఆరుహ్యైరావతస్కంధం ప్రయయౌ దైవతైః సహ ॥ 3-228-30 (24864)
ఆదాయ వజ్రం బవాన్సర్వైర్దేవగణైర్వృతః।
విజిఘాంసుర్మహాసేనమింద్రస్తూర్ణతరం యయౌ ॥ 3-228-31 (24865)
`ఇంద్రస్తస్య మహావేగం దృష్ట్వాఽద్భుతపరాక్రమం।
విస్మితశ్చాభవద్రాజందేవానీకమచోదయత్ ॥ 3-228-32 (24866)
ఉగ్రం తం చ మహానాదం దేవానీకం మహాప్రభం।
విచిత్రధ్వజసన్నాహం నానావాహనకార్ముకం' ॥ 3-228-33 (24867)
ప్రవరాంబరసంవీతం శ్రియా జుష్టమలంకృతం।
విజిఘాంసుం తమాయాంతం కుమారః శక్రమన్వయాత్ ॥ 3-228-34 (24868)
వియత్పతిః స శక్రస్తు ద్రుతమాయాన్మహాబలః।
సంహర్పయందేవసేనాం జిఘాంసుః పావకాత్మజం ॥ 3-228-35 (24869)
సంపూజ్యమానస్త్రిదశైస్తథైవ పరమర్షిభిః।
సమీపమథ సంప్రాప్తో వహ్నిపుత్రస్య వాసవః ॥ 3-228-36 (24870)
సింహనాదం తతశ్చక్రే దేవేశః సహితైః సురైః।
గుహోఽపిశబ్దం తం శ్రుత్వా వ్యనదాత్సాగరో యథా ॥ 3-228-37 (24871)
తస్య శబ్దేన మహతా సముద్ధూతోదధిప్రభం।
వభ్రామ తత్రతత్రైవ దైవసైన్యమచేతనం ॥ 3-228-38 (24872)
జిధాంసూనుపసంప్రాప్తాందేవాందృష్ట్వా సపావకిః।
విససర్జ ముఖాత్క్రుద్ధః ప్రవృద్ధాః పావకార్చిషః ॥ 3-228-39 (24873)
అదహద్దేవసైన్యాని వేపమానాని భూతలే ॥ 3-228-40 (24874)
తే ప్రదీప్తశిరోదేహాః ప్రదీప్తాయుధవాహనాః।
ప్రచ్యుతాః సహసా భాంతి చిత్రాస్తారాగణా ఇవ ॥ 3-228-41 (24875)
దహ్యమానాః ప్రపన్నాస్తే శరణం పావకాత్మజం।
దేవా వజ్రధరం త్యక్త్వాతతః శానతిముపాగతాః ॥ 3-228-42 (24876)
త్యక్తో దేవైస్తతః స్కందే వజ్రం శక్రో న్యపాతయత్ ॥ 3-228-43 (24877)
తద్విసృష్టం జఘానాశు పర్శ్వం స్కందస్య దక్షిణం।
విభేద చ మహారాజ పార్శ్వం తస్య మహాత్మనః ॥ 3-228-44 (24878)
వజ్రప్రహారాత్స్కందస్య సంజాతః పురుషోఽపరః।
యువా కాంచనసన్నాహః శక్తిధృగ్దివ్యకుండలః ॥ 3-228-45 (24879)
యద్వజ్రవిశనాజ్జాతో విశాఖస్తేన సోఽభవత్ ॥ 3-228-46 (24880)
తం జాతమపరం దృష్ట్వా కాలానలసమద్యుతిం।
భయాదినద్రస్తుత తం స్కందం ప్రాంజలిః శరణం గతః ॥ 3-228-47 (24881)
తస్యాభయందదౌ స్కందః సహసైన్యస్ సత్తమ।
తతః ప్రహృష్టాస్త్రిదశా వాదిత్రాణ్యభ్యవాదయన్ ॥ 3-228-48 (24882)
స్కందపారిషదాంధోరాంఛృణుష్వాద్భుతదర్శనాన్।
వజ్రప్హహారాత్స్కందస్య జజ్ఞుస్తత్ర కుమారకాః।
యే హరంతి శిశూంజాతాన్గర్భస్థాశ్చైవ దారుణాః ॥ 3-228-49 (24883)
వజ్రప్రహారాత్కన్యాశ్చ జజ్ఞిరేఽస్ మహాబలాః ॥ 3-228-50 (24884)
కుమారాన్స విశఖం చ పుత్రత్వే సమకల్పయత్।
స భూత్వా భగవాన్సంఖ్యే రక్షంశ్ఛాగముఖస్తదా ॥ 3-228-51 (24885)
వృతః కన్యాగణైః సర్వైరాత్మీయైః సహ పుత్రకైః।
మాతృణాం ప్రేషితానాం చ భద్రశాఖశ్చకోమలైః ॥ 3-228-52 (24886)
తతః కుమారం సంజాతం స్కందమాహుర్జనా భువి।
రుద్రమగ్నిముఖాం స్వాహాం ప్రదేశేషు మహాబలాః ॥ 3-228-53 (24887)
యజంతి పుత్రకామాశ్చ పుత్రిణశ్చ సదా జనాః।
యాస్తాస్త్వజనయత్కన్యాస్తపో నామ హుతాశనః ॥ 3-228-54 (24888)
కిం కరోమీతి తాః స్కందం సంప్రాప్తాః సమభాషయన్ ॥ 3-228-55 (24889)
భవేమ సర్వలోకస్య మాతరో వయముత్తమాః।
ప్రసాదాత్తవ పూజ్యాశ్చ ప్రియమేతత్కురుష్వ నః ॥ 3-228-56 (24890)
సోఽబ్రవీద్బాఢమిత్యేవం భవిష్యధ్వం పృథిగ్విధాః।
శివాశ్చైవాశివాశ్చైవ పునఃపునఃరుదారధీః ॥ 3-228-57 (24891)
`అగ్నిర్భూత్వా తతశ్చైనం ఛాగవక్రో బహుప్రజః।
రమయామాస శైలస్థం బలం క్రీడనకైరివ' ॥ 3-228-58 (24892)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి మార్కండేయసమాస్యాపర్వణి అష్టావింశత్యధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 228 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-228-2 విపరీతం వైరం। ద్వంద్వాని అతిశీతాత్యుష్ణాదీని ॥ 3-228-15 శ్రుత్వా తు ధ్రుత్వాపి। సర్వతః లోకాపవాదభయాద్రామవత్పత్నీస్త్యక్తవంత ఇత్యర్థః। అథావ్రవీత్తాన్సప్తర్షీన్యుష్మత్పత్నీష్వయం శిశుః। షట్రసు జాతోహువహాత్తే చాగ్రేస్త్వగ్రతోల్యజన్। ఇతి ధ. పాఠః ॥ 3-228-46 వజ్రస్య విశనాత్ బాహోరాఖననాచ్చవిశాఖ ఇత్యర్థః ॥ 3-228-51 కుమారాస్తే=పితృత్వే ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 3-228-53 తతః కుమారపితరమితి ఝ. పాఠః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 229
॥ శ్రీః ॥
3.229. అధ్యాయః 229
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
మార్కండేయేన యుధిష్ఠిరంప్రతి స్కందచరిత్రప్రతిపాదనం ॥ 1 ॥ ఇంద్రేణ స్కందస్య దేవసైనాపత్యేఽభిషేచనం ॥ 2 ॥ స్కందేనేంద్రప్రార్థనయా దేవసేనాయా ఉద్వహనం ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-229-0 (24893)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-229-0x (2548)
తతః ప్రకల్ప్య పుత్రత్వే స్కందం మాతృగణోఽగమత్।
కాకీ చ హలిమా చైవ మాతా చాథ హలీ తథా।
ఆర్యా బాలా చ ధాత్రీ చ సప్తైతా శిశుమాతరః ॥ 3-229-1 (24894)
ఏతాసాం వీర్యసంపన్నః శిశుర్నామాతిదారుణః।
స్కందప్రసాదజః పుత్రో లోహితాక్షో భయంకరః ॥ 3-229-2 (24895)
ఏష వీరోఽష్టమః ప్రోక్తః స్కందో మాతృగణోద్భవః।
ఛాగవక్రేణ సహితో నవమః పరికీర్త్యతే ॥ 3-229-3 (24896)
షష్ఠం ఛాగమయం వక్రం స్కందస్యైవేతి విద్ధి తం।
షట్శిరోభ్యంతరం రాజన్నిత్యం మాతృగణార్చితం ॥ 3-229-4 (24897)
షణ్ణాం తు ప్రవరం తస్య శీర్షాణామిహ శబ్ద్యతే।
శక్తిం యేనాసృజద్దివ్యాం భద్రశాఖ ఇతి స్మ హ ॥ 3-229-5 (24898)
ఇత్యేతద్ద్వివిధాకారం వృత్తం శుక్లస్య పంచమీం।
తత్ర యుద్ధం మహాఘోరం వృత్తం షష్ఠ్యాం జనాధిప ॥ 3-229-6 (24899)
ఉపవిష్టం తు తం స్కందమాముక్తకవచస్రజం।
హిరణ్యచూడముకుటం హిరణ్యాంక్షం మహాప్రభం ॥ 3-229-7 (24900)
లోహితాంబరసంవీతం తీక్ష్ణదంష్ట్రం మనోరమం।
సర్వలక్షణసంపన్నం త్రైలోక్యస్యాపి సుప్రియం ॥ 3-229-8 (24901)
తతస్తం వరదం శూరం యువానం మృష్టకుండలం।
అభజత్పద్మరూపా శ్రీః స్వయమేవ శరీరిణీ ॥ 3-229-9 (24902)
శ్రియా జుష్టః పృథుయశాః స కుమారో వరస్తదా।
నిషణ్ణో దృశ్యతే భూతైః పౌర్ణమాస్యాం యథా శశీ ॥ 3-229-10 (24903)
అపూజయన్మహాత్మానో బ్రాహ్మణాస్తం మహాబలం ॥ 3-229-11 (24904)
ఇదమాహుస్తదా చైవ స్కందం తత్ర మహర్షయః ॥ 3-229-12 (24905)
హిరణ్యవర్ణ భద్రం తే లోకానాం శంకరో భవ।
త్వయా షడ్రాత్రజాతేన సర్వే లోకా వశీకృతాః ॥ 3-229-13 (24906)
అభయంచ పునర్దత్తం త్వయైవైషాం సురోత్తమ।
తస్మాదింద్రో భవానస్తు త్రైలోక్యస్యాభయంకరః ॥ 3-229-14 (24907)
స్కంద ఉవాచ। 3-229-15x (2549)
కిమింద్రః సర్వలోకానాం కరోతీహ తపోధనాః।
కథం దేవగణాంశ్చైవ పాతి నిత్యం సురేశ్వరః ॥ 3-229-15 (24908)
ఋషయ ఊచుః। 3-229-16x (2550)
ఇంద్రో దధాతి భూతానాం బలం తేజః ప్రజాః సుఖం।
తుష్టః ప్రయచ్ఛతి తథా సర్వాన్కామాన్సురేశ్వరః ॥ 3-229-16 (24909)
దుర్వృత్తానాం సంహరతి వ్రతస్థానాం ప్రయచ్ఛతి।
అనుశాస్తి చ భూతాని కార్యేషు బలసూదనః ॥ 3-229-17 (24910)
అసూర్యే చ భవేత్సూర్యస్తథాఽచనద్రే చ చంద్రమాః।
భవత్యగ్నిశ్చ వాయుశ్చ పృథివ్యాపశ్చ స్వం తథా ॥ 3-229-18 (24911)
ఏతదింద్రేణ కర్తవ్యమింద్రే హి విపులం బలం।
త్వం చ వీర బలీ శ్రేష్ఠస్తస్మాదింద్రో భవస్వ న ॥ 3-229-19 (24912)
శక్ర ఉవాచ। 3-229-20x (2551)
భవస్వేంద్రో మహాబాహో సర్వేషాం నః సుఖావహః।
అభిషిచ్యస్వ చైవాద్య ప్రాప్తరూపోఽసి సత్తమ ॥ 3-229-20 (24913)
స్కంద ఉవాచ। 3-229-21x (2552)
శాధి త్వమేవ త్రైలోక్యమవ్యాగ్రే నిజయే రతః।
అహం తే కింకరః శక్ర న మమేంద్రత్వమీప్సితం ॥ 3-229-21 (24914)
శక్ర ఉవాచ। 3-229-22x (2553)
బలంతవాద్భుతం వీర త్వం దేవానామరీంజహి।
అవజ్ఞాస్యంతి మాం లోకా వీర్యణ తవ విస్మితాః ॥ 3-229-22 (24915)
ఇంద్రత్వే తు స్థితం వీర బలహీనం పరాజితం।
`త్వత్తేజసాఽవమంస్యంతి లోకా మాం సురసత్తమ' ॥ 3-229-23 (24916)
ఆవయోశ్చ మిథో భేదే ప్రయతిష్యంత్యతంద్రితాః।
భేదితే చ త్వయి విభో లోకో ద్వైధముపేష్యతి ॥ 3-229-24 (24917)
ద్విధాభూతేషు లోకేషు నిశ్చితేష్వావయోస్తథా।
విగ్రహః సంప్రవర్తేత భూతభేదాన్మహాబల ॥ 3-229-25 (24918)
తత్ర త్వం మాం రణే తాత యథాశ్రద్ధం విజేష్యసి।
తస్మాదింద్రో భవానేవ భవితా మా విచారయ ॥ 3-229-26 (24919)
స్కంద ఉవాచ। 3-229-27x (2554)
త్వమేవ రాజా భద్రం తే త్రైలోక్యస్య మమైవ చ।
కరోమి కిం చ తేశక్ర శాసనాత్తద్బ్రవీహి మే ॥ 3-229-27 (24920)
ఇంద్ర ఉవాచ। 3-229-28x (2555)
అహమింద్రో భవిష్యామి తవ వాక్యాన్మహాబల।
యది సత్యమిదం వాక్యం నిశ్చయాద్భాషితం త్వయా ॥ 3-229-28 (24921)
యది వా శాసనం స్కంద కర్తుమిచ్ఛసి మే శృణు।
అభిషిచ్యస్వ దేవానాం సైనాపత్యే మహాబల ॥ 3-229-29 (24922)
స్కంద ఉవాచ। 3-229-30x (2556)
దానవానాం వినాశాయ దేవానామర్థసిద్ధయే।
గోబ్రాహ్మణహితార్థాయ సైనాపత్యేఽభిషించ మాం ॥ 3-229-30 (24923)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-229-31x (2557)
సోఽభిషిక్తో మఘవతా సర్వైర్దేవగణైః సహ।
అతీవ శుశుభే తత్ర పూజ్యమానో మహర్షిభిః ॥ 3-229-31 (24924)
తత్ర తత్కాంచనం ఛత్రం ధ్రియమాణం వ్యరోచత।
తథైవ సుసమిద్ధస్య పావకస్యాత్మమండలం ॥ 3-229-32 (24925)
విశ్వకర్మకృతా చాస్య దివ్యా మాలా హిరణ్మయీ।
ఆబద్ధా త్రిపురఘ్నేన స్వయమేవ యశస్వినా ॥ 3-229-33 (24926)
ఆగంయ మనుజవ్యాఘ్ర సహ దేవ్యా పరంతప।
అర్చయామాస సుప్రీతో భగవాన్గోవృషధ్వజః ॥ 3-229-34 (24927)
రుద్రమగ్నిం ద్విజాః ప్రాహూ రుద్రసూనుస్తతస్తు సః।
`కీర్త్యతే సుమహాతేజాః కుమారోఽద్భుతదర్శనః' ॥ 3-229-35 (24928)
రుద్రేణ శుక్రముత్సృష్టం తచ్ఛ్వేతః పర్వతోఽభవత్।
పావకస్యేనద్రియం శ్వేతే కృత్తికాభిః కృతం నగే ॥ 3-229-36 (24929)
పూజ్యమానం తు రుద్రేణ దృష్ట్వా సర్వేదివౌకసః।
రుద్రసూనుం తతః ప్రాహుర్గుహం గుణవతాంవరం ॥ 3-229-37 (24930)
అనుప్రవిశ్య రుద్రేణ వహ్నిం జాతో హ్యయం శిశుః।
తత్ర జాతస్తతః స్కందో రుద్రసూనుస్తతోఽభవత్ ॥ 3-229-38 (24931)
రుద్రస్య వహ్నేః స్వాహాయాః షణ్ణాం స్త్రీణాం చ తేజసా।
జాతః స్కందః సురశ్రేష్ఠో రుద్రసూనుస్తతోఽభవత్ ॥ 3-229-39 (24932)
అరజే వాససీ రక్తే వసానః పావకాత్మజః।
భాతి దీప్తవపుః శ్రమాన్రక్తాభ్రాభ్యామివాంశుమాన్ ॥ 3-229-40 (24933)
కుక్కుటశ్చాగ్నినా దత్తస్తస్ కేతురలంకృతః।
రథే సముచ్ఛితో భాతి కాలాగ్నిరవ లోహితః ॥ 3-229-41 (24934)
యా చేష్టా సర్వభూతానాం ప్రభా శక్తిర్బలం తథా।
అగ్రతస్తస్య సా శక్తిర్దేవానాం జయవర్ధనీ ॥ 3-229-42 (24935)
వివేశ కవచం చాస్య శరీరం సహజం తథా।
యుధ్యమానస్య దేవస్య ప్రాదుర్భవతి తత్సదా ॥ 3-229-43 (24936)
శక్తిర్ధర్మో బలం తేజః కాంతత్వం సత్యమున్నతిః।
బ్రహ్మణ్యత్వమసంమోహో భక్తానాం పరిరక్షణం ॥ 3-229-44 (24937)
నికృంతనం చ శత్రూణాం లోకానాం చాభిరక్షణం।
స్కందేన సహ జాతాని సర్వాణ్యేవ జనాధిప ॥ 3-229-45 (24938)
ఏవం దేవగణైః సర్వైః సోఽభిషిక్తః స్వలంకృతః।
బభౌ ప్రతీతః సుమనాః పరిపూర్ణేందుదర్శనః ॥ 3-229-46 (24939)
ఇష్టైః స్వాధ్యాయఘోషైశ్చ దేవతూర్యవరైరపి।
దేవగంధర్వగీతైశ్చ సర్వైరప్సరసాం గణైః ॥ 3-229-47 (24940)
ఏతైశ్చాన్యైశ్చ బహుభిస్తుష్టైర్హృష్టైః స్వలంకృతః।
[సుసంవృతః పిశాచానాం గణైర్దేవగణైస్తథా।]
క్రీడన్భాతి తదా దేవైరభిషిక్తశ్చ పావకిః ॥ 3-229-48 (24941)
అభిషిక్తం మహాసేనమపశ్యంత దివౌకసః।
వినిహత్య తమః సూర్యం యథైవాభ్యుదితం తథా ॥ 3-229-49 (24942)
అథైనమభ్యయుః సర్వా దేవసేనాః సహస్రశః।
అస్మాకం త్వం పతిరితి బ్రువాణాః సర్వతో దిశః ॥ 3-229-50 (24943)
తాః సమాసాద్య భగవాన్సర్వభూతగణైర్వృతః।
అర్చితస్తు స్తుతశ్చైవ సాంత్వయామాస తా అపి ॥ 3-229-51 (24944)
శతక్రతుశ్చాభిషిచ్య స్కందం సేనాపతిం తదా।
సస్మార తాం దేవసేనాం యా సా తేన విమోక్షితా ॥ 3-229-52 (24945)
అయం తస్యాః పతిర్నూనం విహితో బ్రహ్మణా స్వయం।
సంచింత్య త్వానయామాస దేవసేనాం హ్యలంకృతాం ॥ 3-229-53 (24946)
స్కందం ప్రోవాచ బలభిదియం కన్యా సురోత్తమ।
అజాతే త్వయి నిర్దిష్టా తవ పత్నీ స్వయంభువా ॥ 3-229-54 (24947)
తస్మాత్త్వమస్యా విధివత్పాణిం మంత్రపురస్కృతం।
గృహాణ దక్షిణం దేవ్యాః పాణినా పద్మవర్చసా ॥ 3-229-55 (24948)
ఏవముక్తః స జగ్రాహ తస్యాః పాణిం యథావిధి।
బృహస్పతిర్మంత్రవిద్ధి జజాప చ జుహావ చ ॥ 3-229-56 (24949)
ఏవం స్కందస్య మహిషీం దేవసేనాం విదుర్జనాః।
షష్ఠీం యాం బ్రాహ్మణాః ప్రాహుర్లక్ష్మీమాసాం సుఖప్రదాం ॥ 3-229-57 (24950)
సినీబాలీం కుహూం చైవ సద్వృత్తిమపరాజితాం।
`ఇత్యేవమాదిభిర్దేవీ నామభిః పరికీర్త్యతే' ॥ 3-229-58 (24951)
యదా స్కందః పతిర్లబ్ధః శాశ్వతో దేవసేనయా।
తదా తమాశ్రయల్లక్ష్మీః స్వయం దేవీ శరీరిణీ ॥ 3-229-59 (24952)
శ్రీజుష్టః పంచమీస్కందస్తస్మాచ్ఛ్రీః పంచమీ స్మృతా।
షష్ఠ్యాం కృతార్థోఽభూద్యస్థాత్తస్మాత్షష్ఠీ మహాతిధిః ॥ 3-229-60 (24953)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి మార్కండేయసమాస్యాపర్వణి ఏకోనత్రింశదధిద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 229 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-229-27 శసనం తద్ద్రవీహి ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 3-229-35 రుద్రమగ్నిమితి। రుద్రో వా ఏష యదగ్నిరిత శ్రుతివిదో ద్విజాః ప్రాహుః ॥ 3-229-38 అనుప్రవిశ్య స్థితేనేతి శేషః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 230
॥ శ్రీః ॥
3.230. అధ్యాయః 230
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
మార్కండేయేన యుధిష్ఠిరంప్రతిస్కందచరిత్రకీర్తనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-230-0 (24954)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-230-0x (2558)
శ్రియా జుష్టం మహాసేనం దేవసేనాపతీకృతం।
సప్తర్షిపత్నయః షడ్ దేవ్యస్తత్సకాశమథాగమన్ ॥ 3-230-1 (24955)
ఋషిభిః సంపరిత్యక్తా ధర్మయుక్తా మహావ్రతాః।
ద్రుతమాగంయ చోచుస్తా దేవసేనాపతిం ప్రభుం ॥ 3-230-2 (24956)
వయం పుత్ర పరిత్యక్తాం భర్తృభిర్దేవసంమితైః।
అకారణాద్రుషా తైస్తు పుణ్యస్థానాత్పరిచ్యుతాః ॥ 3-230-3 (24957)
అస్మాభిః కిల జాతస్త్వమితి కేనాప్యుదాహృతం।
తత్సత్యమేతత్సంశ్రుత్య తస్మాన్నస్త్రాతుమర్హసి ॥ 3-230-4 (24958)
అక్షయశ్చ భవేత్స్వర్గస్త్వత్ప్రసాదాద్ధి నః ప్రభో।
త్వాం పుత్రం చాప్యభీప్సామః కృత్వైతదనృణో భవ ॥ 3-230-5 (24959)
స్కంద ఉవాచ। 3-230-6x (2559)
మాతరో హి భవత్యో మే సుతో వోఽహమనిందితాః।
యద్వాపీచ్ఛత తత్సర్వం సంభవిష్యతి వస్తథా ॥ 3-230-6 (24960)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-230-7x (2560)
వివక్షంతం తతః శక్రం కిం కార్యమితి సోఽబ్రవీత్।
ఉక్తః స్కందేన బ్రూహితి సోఽబ్రవీద్వాసవస్తతః ॥ 3-230-7 (24961)
అభిజిత్స్పర్ధమానా తు రోహిణ్యా కన్యసీ స్వసా।
ఇచ్ఛంతీ జ్యేష్ఠతాం దేవీ తపస్తప్తుం వనం గతా ॥ 3-230-8 (24962)
తత్ర మూఢోస్మి భద్రం తే నక్షత్రం గగనాచ్చ్యుతం।
కాలం త్విమం పరం స్కంద బ్రహ్మణా సహ చింతయ ॥ 3-230-9 (24963)
ధనిష్ఠాదిస్తదా కాలో బ్రహ్మణా పరికల్పితః।
రోహిణో హ్యభవత్పూర్వమేవం సంఖ్యా సమాభవత్ ॥ 3-230-10 (24964)
ఏవముక్తే తు శక్రేణ త్రివిదం కృత్తికా గతాః।
నక్షత్రం శకటాకారం భాతి తద్వహ్నిదైవతం ॥ 3-230-11 (24965)
వినతా చాబ్రవీత్స్కందం మమ త్వం పిండదః సుతః।
ఇచ్ఛామి నిత్యమేవాహం త్వయా పుత్ర సహాసితుం ॥ 3-230-12 (24966)
స్కంద ఉవాచ। 3-230-13x (2561)
ఏవమస్తు నమస్తేఽస్తు పుత్రస్నేహాత్ప్రశాధి మాం।
స్నుషయా పూజ్యమానా వై దేవి వత్స్యసి నిత్యదా ॥ 3-230-13 (24967)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-230-14x (2562)
అథ మాతృగణః సర్వః స్కందం వచనమబ్రవీత్।
వయం సర్వస్య లోకస్య మాతరః కవిభిః స్తుతాః।
ఇచ్ఛామో మాతరస్తుభ్యం భవితుం పూజయస్వ నః ॥ 3-230-14 (24968)
`తాసాం తు వచనం శ్రుత్వాస్కందో వచనమబ్రవీత్'।
మాతరో హి భవత్యో మే భవతీనామహం సుతః।
ఉచ్యతాం యన్మయా కార్యం భవతీనామథేప్సితం ॥ 3-230-15 (24969)
మాతర ఊచుః। 3-230-16x (2563)
యాస్తు తా మాతరః పూర్వం లోకస్యాస్య ప్రకల్పితాః।
అస్మాకం తు భవేత్స్థానం తాసాం చైవ న తద్భవేత్ ॥ 3-230-16 (24970)
భవేమ పూజ్యా లోకస్య న తాః పూజ్యాః సురర్షభ।
ప్రజాఽస్మాకం హృతాస్తాభిస్త్వత్కృతే తాః ప్రయచ్ఛ నః ॥ 3-230-17 (24971)
స్కంద ఉవాచ। 3-230-18x (2564)
వృత్తాః ప్రజా న తాః ప్రక్యా భవతీభిర్నిషేవితుం।
అన్ప్రాం వః కాం ప్రయచ్ఛామి ప్రజాం యాం మనసేచ్ఛథా ॥ 3-230-18 (24972)
మాతర ఊచుః। 3-230-19x (2565)
ఇచ్చామ తాసాం మాతౄణాం ప్రజా భోక్తుం ప్రయచ్ఛ నః।
త్వయా సహ పృథగ్భూతా యే చ తాసామథేశ్వరాః ॥ 3-230-19 (24973)
స్కంద ఉవాచ। 3-230-20x (2566)
ప్రజా వో దద్మి కష్టం తు భవతీభిరుదాహృతం।
పరిరక్షత భద్రం వః ప్రజా సాధునమస్కృతాః ॥ 3-230-20 (24974)
మాతర ఊచుః। 3-230-21x (2567)
పరిరక్షామ భద్రం తే ప్రజాః స్కంద యథేచ్ఛసి।
త్వయా నో రోచతే స్కంద సహవాసశ్చిరంప్రభో ॥ 3-230-21 (24975)
స్కంద ఉవాచ। 3-230-22x (2568)
యావత్షోడశ వర్షాణి భవంతి తరుణాః ప్రజాః।
ప్రబాధత మనుష్యాణాం తావద్రూపైః పృథగ్విధైః ॥ 3-230-22 (24976)
అహం చ వః ప్రదాస్యామి రౌద్రమాత్మానమవ్యయం।
పరమం తేన సహితాః సుఖం వత్స్యథ పూజితాః ॥ 3-230-23 (24977)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-230-23x (2569)
తతః శరీరాత్స్కందస్య పరుషః పావకప్రభః।
భోక్తుం ప్రజాః స మర్త్యానాం నిష్పపాత మహాబలః ॥ 3-230-24 (24978)
అపతత్సహసా భూమౌ విసంజ్ఞోఽథ క్షుధార్దితః।
స్కందేన సోఽభ్యనుజ్ఞాతో రౌద్రరూపోఽభవద్గ్రహః ॥ 3-230-25 (24979)
స్కందాపస్మార ఇత్యాహుర్గృహం తం ద్విజసత్తమాః।
వినతా తు మహారౌద్రా కథ్యతే శకునిగ్రహః ॥ 3-230-26 (24980)
మాతౄణాం రాక్షసంప్రాహుస్తం విద్యాత్పూతనాగ్రహం।
కష్టా దారుణరూపేణ ఘోరరూపా నిశాచరీ ॥ 3-230-27 (24981)
పశాచీ రదారుణాకారా కథ్యతే శీతపూతనా।
గర్భాన్సా మానుషీణాం తు హరతే ఘోరదర్శనా ॥ 3-230-28 (24982)
అదితిం రేవతీం ప్రాహుర్గ్రహస్తస్యాస్తు రైవతః।
సోఽపి బాలాన్మహాగోరో బాధతే వై మహాగ్రహః ॥ 3-230-29 (24983)
దైత్యానాం యా దితిర్మాతా తామాహుర్ముఖమండికాం।
అత్యర్థం శిశుమాంసేన సంప్రహృష్టా దురాసదా ॥ 3-230-30 (24984)
కుమారాశ్చ కుమార్యశ్ యే ప్రోక్తాః స్కందసంభవాః।
తేఽపి గర్భభుజః సర్వే కౌరవ్యసుమహాగ్రహాః ॥ 3-230-31 (24985)
తాసామేవ తు పత్నీనాం పతయస్తే ప్రకీర్తితాః।
ఆజాయమానాన్గృహ్ణంతి బాలకాన్రౌద్రకర్మణః ॥ 3-230-32 (24986)
గవాం మాతా తు యా ప్రాజ్ఞైః కథ్యతే సురభిర్నృప।
శకునిస్తామథారుహ్యసహ భుంక్తే శిశూన్భువి ॥ 3-230-33 (24987)
సరమా నామ యా మాతా శునాం దేవీ జనాధిప।
సాఽపిగర్భాన్సమాదత్తే మానుషీణాం సదైవ హి ॥ 3-230-34 (24988)
పాదపానాం చ యా మాతా కరంజనిలయా హి సా।
వరదా సా హి సౌంయా చ నిత్యం భూతానుకంపినీ ॥ 3-230-35 (24989)
కరంజే తాం నమస్యంతి తస్మాత్పుత్రార్థినో నరాః।
ఇమే త్వష్టాదశాన్యే వై గ్రహా మాంసమధుప్రియాః ॥ 3-230-36 (24990)
ద్విపంచరాత్రం తిష్ఠంతి సతతం సూతికాగృహే।
కద్రూః సూక్ష్మవపుర్భూత్వా గర్భిణీం ప్రవిశత్యథ ॥ 3-230-37 (24991)
భుంక్తే సా తత్ర తం గర్భం సా తు నాగం ప్రసూయతే।
గంధర్వాణాం తు యా మాతా సా గర్భం గృహ్య గచ్ఛతి ॥ 3-230-38 (24992)
తతో విలీనగర్భా సా మానుషీ భువి దృశ్యతే।
యా జనిత్రీ త్వప్సరసాం గర్భమాస్తే ప్రగృహ్య సా ॥ 3-230-39 (24993)
ఉపవిష్టం తతో గర్భం కథయనతి మనీషిణః।
లోహితస్యోదధేః కన్యా ధాత్రీ స్కందస్య సా స్మృతా ॥ 3-230-40 (24994)
లోహితాయనిరిత్యేవం కదంబే సా హి పూజ్యతే।
పురుషే తు యథా రుద్రస్తథాఽఽర్యా ప్రమదాస్వపి ॥ 3-230-41 (24995)
ఆర్యా మాతా కుమారస్య పృథక్కామార్థమిజ్యతే।
ఏవమేతే కుమారాణాం మయా ప్రోక్తా మహాగ్రహాః ॥ 3-230-42 (24996)
యావత్షోడశ వర్షాణి శిశూనాం హ్యశివాస్తతః।
యే చ మాతృగణాః ప్రోక్తాః పురుషాశ్చైవయే గ్రహాః ॥ 3-230-43 (24997)
సర్వే స్కందగ్రహా నామ జ్ఞేయా నిత్యం శరీరిభిః।
తేషాం ప్రశమనం కార్యం స్నానం ధూపమథాంజనం।
బలికార్గేపహారాశ్ స్కందస్యేజ్యా విశేషతః ॥ 3-230-44 (24998)
ఏవమభ్యర్చితాః సర్వే ప్రయచ్ఛంతి శుభం నృణాం।
ఆయుర్దీర్ఘం చ రాజేనద్రసంయక్పూజానమస్కృతాః ॥ 3-230-45 (24999)
ఊర్ధ్వం తు షోడశాద్వర్షాద్యే భవంతి గ్రహా నృణాం।
తానహం సంప్రవక్ష్యామి నమస్కృత్య మహేశ్వరం ॥ 3-230-46 (25000)
యః పశ్యతి నరో దేవాంజాగ్రద్వా శయితోపి వా।
ఉన్మాద్యతి స తు క్షిప్రం తం తు దేవగ్రహం విదుః ॥ 3-230-47 (25001)
ఆసీనశ్చ శయానశ్చ యః పశ్యతి నరః పితౄన్।
ఉన్మాద్యతిస తు క్షిప్రం స జ్ఞేయస్తు పితృగ్రహః ॥ 3-230-48 (25002)
అవమన్యతి యః సిద్ధాన్క్రుద్ధాశ్చాపి శపంతి యం।
ఉన్మాద్యతి స తు క్షిప్రం జ్ఞేయః సిద్ధగ్రహస్తు సః ॥ 3-230-49 (25003)
ఉపాఘ్రాతి చ యో గంధాన్రసాంశ్చాపి పృథగ్విధాన్।
ఉన్మాద్యతి స తు క్షిప్రం స జ్ఞేయో రాక్షసో గ్రహః ॥ 3-230-50 (25004)
గంధర్వాశ్చాపి యం దివ్యాః సంవిశంతి నరం భువి।
ఉన్మాద్యతి స తు క్షిప్రం గ్రహో గాంధర్వ ఏవ సః ॥ 3-230-51 (25005)
అధిరోహంతి యం నిత్యం పిశాచాః పురుషం ప్రతి।
ఉన్మాద్యతి స తు క్షిప్రం గ్రహః పైశాచ ఏవ సః ॥ 3-230-52 (25006)
ఆవిశంతి చ యం యక్షాః పురుషం కాలపర్యయే।
ఉనమాద్యతి స తు క్షిప్రం జ్ఞేయో యక్షగ్రహస్తు సః ॥ 3-230-53 (25007)
యస్ దోషైః ప్రకుపితం చిత్తం ముహ్యతి దేహినః।
ఉనమాద్యతి స తు క్షిప్రం సాధనం తస్య శాస్త్రతః ॥ 3-230-54 (25008)
వైక్లవ్యాచ్చ భయాచ్చైవ ఘోరాణాం చాపి దర్శనాత్।
ఉన్మాద్యతి స తు క్షిప్రం సాంత్వం తస్య తు సాధనం ॥ 3-230-55 (25009)
కశ్చిత్క్రీడితుకామో వై భోక్తుకామస్తథాఽపరః।
అభికామస్తథైవాన్య ఇత్యేష త్రివిధో గ్రహః ॥ 3-230-56 (25010)
యావత్సప్తతివర్షాణి భవంత్యేతే గ్రహా నృణాం।
అతః పరం దేహినాం తు గ్రహతుల్యా భవేంజరా ॥ 3-230-57 (25011)
అప్రకీర్ణేంద్రియం దాంతం శుచిం నిత్యమతంద్రితం।
ఆస్తికం శ్రద్దధానం చ వర్జయంతి తదా గ్రహాః ॥ 3-230-58 (25012)
ఇత్యేష తే గ్రహోద్దేశో మానుషాణాం ప్రకీర్తితః।
న స్పృశంతి గ్రహా భక్తాన్నరాందేవం మహేశ్వరం ॥ 3-230-59 (25013)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి మార్కండేయసమాస్యాపర్వణి త్రింసదధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 230 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-230-4 అసత్యమేతత్సంస్కృత్య ఇతి ధ. పాఠః। అపత్యమేతత్సంస్మృత్య ఇతి ట. థ. పాఠః ॥ 3-230-7 వివక్షంతమభిజిన్నక్షత్రస్ పతనాన్నక్షత్రసంఖ్యా కథం సమా భవేదితి ప్రష్టుమిచ్ఛంతం ॥ 3-230-8 కన్యసీ కనిష్ఠా। వనం గతా అధికారం త్యక్తేతి శేషః ॥ 3-230-10 యస్య నక్షత్రస్యాద్యక్షణే చంద్రసూర్యగురూణాం యోగస్తద్యుగాదినక్షత్రం। తచ్చపూర్వం రోహిణ్యభూత్। తదాభిజిత్పతనకాలే త్వేకన్యూనైరహోరాత్రైర్భగణస్య భోగాత్ కృతయుగాదినక్షత్రం ధనిష్ఠైవాభవదిత్యర్థః। సంఖ్యా కలాకాష్ఠాదీనాం ॥ 3-230-11 తథా చ కృత్తికాభిరేవ నక్షత్రసంఖ్యాపూర్తి కుర్వితి శక్రాశయం జ్ఞాత్వా తాస్త్రిదివం గతాః। నక్షత్రం సప్తశీర్షాభం ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 3-230-12 ఋషిపత్నీనామివ గరుత్మత్యా అపిరూపం స్వాహయా ధృతమితి త్సుతత్వం బోధ్యం ॥ 3-230-13 స్నుషయా దేవసేనయా ॥ 3-230-14 మాతృగణో వినతాదిసమూహః ॥ 3-230-16 తాః ప్రసిద్ధాః మాతరో బ్రాహ్మీమాహేశ్వరీప్రభృతయః ॥ 3-230-17 త్వత్కృతే త్వదర్థం తాభిర్బ్రాహ్మయాదిభిరస్మద్భర్తౄన్ మిథ్యాభిశాపదోషేణ కోపయంతీభిః ప్రజా హృతాః సంగాభావాదిత్యర్థః। సంధిరార్షః। నోఽస్మభ్యం ప్రయచ్ఛ భర్తౄణామనుకూలనేనేత్యర్థః ॥ 3-230-18 వృత్తామయా దత్తా అపి। మయా ప్రార్థితా అపి మునయో యుష్మాన్ నాంగీకరిష్యంతీతి భావః ॥ 3-230-19 మాతౄణాం బ్రాహ్మయాదీనాం। తాసాం ప్రజానామీశ్వరాః పిత్రాదయః ॥ 3-230-20 ప్రజాః అస్మదాద్యాః। నమస్కృతా యూయం మయేతి శేషః ॥ 3-230-32 అజ్ఞాయమానా గృహంతి ఇతి ధ. పాఠః ॥ 3-230-38 ముజాతా హరిణీ యా తు సా గర్భం పిబతి ప్రభో ఇతి ట. థ. ధ.పాఠః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 231
॥ శ్రీః ॥
3.231. అధ్యాయః 231
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
స్కందేన స్వాహాదేవ్యా అభీష్టదానం ॥ 1 ॥ బ్రాహ్మణా స్కందంప్రతి సోపపత్తికం తస్య రుద్రపుత్రత్వాదికథనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-231-0 (25014)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-231-0x (2570)
యదా స్కందేన మాతృణామేవమేతత్ప్రియం కృతం।
అథనైమబ్రవీత్స్వాహా మమ పుత్రస్త్వమౌరసః ॥ 3-231-1 (25015)
ఇచ్ఛాంయహం త్వయా దత్తాం ప్రీతిం పరమదుర్లభాం।
తామబ్రవీత్తతః స్కందః ప్రీతిమిచ్ఛసి కీదృశీం ॥ 3-231-2 (25016)
స్వాహోవాచ। 3-231-3x (2571)
దక్షస్యాహం ప్రియా కన్యా స్వాహా నామ మహాభుజ।
బాల్యాత్ప్రభృతి నిత్యం చ జాతకామా హుతాశనే ॥ 3-231-3 (25017)
న స మాం కామినీం పుత్ర సంయగ్జనాతి పావకః।
ఇచ్ఛామి శాశ్వతం వాసం వస్తు పుత్ర సహాగ్నినా ॥ 3-231-4 (25018)
స్కంద ఉవాచ। 3-231-5x (2572)
హవ్యం కవ్యంచ యత్కించిద్ద్విజా మంత్రసుసంస్తుతం।
హోష్యంత్యగ్నౌ సదా దేవి స్వాహేత్యుక్త్వాసముద్ధృతం ॥ 3-231-5 (25019)
అద్యప్రభృతి దాస్యంతి సువృత్తాః సత్పథే స్థితాః।
ఏవమగ్నిసత్వయా సార్ధం సదా వత్స్యతి శోభనే ॥ 3-231-6 (25020)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-231-7x (2573)
ఏవముక్తా తతః స్వాహా తుష్టాస్కందేన పూజితా।
పావకేన సమాయుక్తా భర్త్రా స్కందమపూజయత్॥ 3-231-7 (25021)
తతో బ్రహ్మా మహాసేనం ప్రజాపతిరథాబ్రవీత్।
అభిగచ్ఛ మహాదేవం పితరం త్రిపురార్దనం ॥ 3-231-8 (25022)
రుద్రేణాగ్నిం సమావిశ్య స్వాహామావిశ్య చోమయా।
హితర్థం సర్వలోకానాం జాతస్త్వమపరాజితః ॥ 3-231-9 (25023)
ఉమాయోన్యాం చ రుద్రేణ శుక్రం సిక్తం మహాత్మనా।
అస్మిన్గిరౌ నిపతితం మింజికమింజికం యతః ॥ 3-231-10 (25024)
`మిథునం వై మహాభాగ తత్ర తద్రుద్రసంభవం'।
సంభూతం లోహితోదే తు శుక్రశేషమవాపతత్ ॥ 3-231-11 (25025)
సూర్యరశ్మిషు చాప్యనయదన్యచ్చైవాపతద్భువి।
ఆసక్తమన్యద్వృక్షేషు తదేవం ప్చధాఽపతత్ ॥ 3-231-12 (25026)
తత్ర తే వివిధాకారా గణా జ్ఞేయా మనీషిభిః।
తవ పారిషదా ఘోరా య ఏతే పిశితాశినః ॥ 3-231-13 (25027)
ఏవమస్త్వితి చాప్యుక్త్వా మహాసేనో మహేశ్వరం।
అపూజయదమేయాత్మా పితరం పితృవత్సలః ॥ 3-231-14 (25028)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-231-15x (2574)
అర్కపుష్పైస్తు తే పఞ్ గణాః పూజ్యా ధనార్థిభిః।
వ్యాదిప్రశమనార్థం చతేషాం పూజాం సమాచరేత్ ॥ 3-231-15 (25029)
మింజికామింజికం చైవ మిథునం రుద్రసంభవం।
నమస్కార్యం సదైవేహ బాలానాం హితమిచ్ఛతా ॥ 3-231-16 (25030)
స్త్రియో మానుషమాంసాదా వృక్షకా నామ నామతః।
వృక్షేషు జాతాస్తా దేవ్యో నమస్కార్యాః ప్రజార్థిభిః ॥ 3-231-17 (25031)
ఏషామేవ పిశాచానామసంఖ్యేయగణాః స్మృతాః।
ఘంటాయాః సపతాకాయాః శృణు మే సంభవం నృప ॥ 3-231-18 (25032)
ఐరావతస్య ఘంటే ద్వే వైజయంత్యావితి శ్రుతే।
గుహస్య తే స్వయం దత్తే క్రమేణానాయ్య ధీమతా ॥ 3-231-19 (25033)
ఏకా తత్రవిశాఖస్య ఘంటా స్కందస్య చాపరా।
పతాకా కార్తికేయస్ విశాఖస్య చ లోహితా ॥ 3-231-20 (25034)
యాని క్రీడనకాన్యస్య దేవైర్దత్తాని వై తదా।
తైరేవ రమతే దేవో మహాసేనో మహాబలః ॥ 3-231-21 (25035)
స సంవృతః పిశాచానాం గణైర్దేవగణైస్తథా।
శుశుభే కాంచనే శైలే దీప్యమానః శ్రియా వృత్తః ॥ 3-231-22 (25036)
తేన వీరేణ శుశుభే స శైలః శుభకాననః।
ఆదిత్యేనేవాంశుమతా మందరశ్చారుకందరః ॥ 3-231-23 (25037)
సంతానకవనైః ఫుల్లైః కరవీరవనైరపి।
పారిజాతవనైశ్చైవ జపాశోకవనైస్తథా ॥ 3-231-24 (25038)
కదంబతరుషండైశ్చ దివ్యైర్మృగగణైరపి।
దివ్యైః పక్షిగణైశ్చైవ శుశుభే శ్వేతపర్వతః ॥ 3-231-25 (25039)
తత్రదేవగణాః సర్వేసర్వే దేవర్షయస్తథా।
మేఘతూర్యరవాశ్చైవ క్షుబ్ధోదధిసమస్వనాః ॥ 3-231-26 (25040)
తత్రదేవాశ్చ గంధర్వా నృత్యంతేఽప్సరసస్తథా।
హృష్టానాం తత్రభూతానాం శ్రూయతే నినదో మహాన్ ॥ 3-231-27 (25041)
ఏవం సేంద్రం జగత్సర్వం శ్వేతపర్వతసంస్థితం।
ప్రహృష్టం ప్రేక్షతే స్కందం న చ గ్లాయతి దర్శనాత్ ॥ 3-231-28 (25042)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి మార్కండేయసమాస్యాపర్వణి ఏకత్రింశదధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 231 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-231-10 ముంజికో ముష్టికా తతః ఇతి ట. థ.పాఠః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 232
॥ శ్రీః ॥
3.232. అధ్యాయః 232
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
స్కందస్య దేవసైనాపత్యేఽభిషేకానంతరం మహాదేవస్య పార్వత్యా సహ భద్రవటంప్రతి ప్రస్థానం ॥ 1 ॥ తదేంద్రాదిభిర్దిక్పాలైః ససైన్యైస్తమను ప్రస్థానం ॥ 2 ॥ తదా రుద్రేణ స్కందస్య దేవసైనాపత్యే నియోజనం ॥ 3 ॥ తతో దేవాసురాణాం మహాయుద్ధం। తత్రస్కందేన మహిషాసురసంహారః ॥ 4 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-232-0 (25043)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-232-0x (2575)
యదాఽభిషిక్తో భగవాన్సైనాపత్యే తు పావకిః।
తదా సంప్రస్థితః శ్రీమాన్హృష్టో భద్రవటం హరః ॥ 3-232-1 (25044)
రథేనాదిత్యవర్ణేన పార్వత్యా సహితః ప్రభుః।
`అనుయాతః సురైః సర్వైః సహస్రాక్షపురోగమైః' ॥ 3-232-2 (25045)
సహస్రం తస్య సింహానాం తస్మిన్యుక్తం రథోత్తమే।
ఉత్పపాత దివం శుభ్రం కాలేనాభిప్రచోదితం ॥ 3-232-3 (25046)
తేపిబంత ఇవాకాశం త్రాసయంతక్షరాచరాన్।
సింహా నభస్యగచ్ఛంత నదంతశ్చారుకేసరాః ॥ 3-232-4 (25047)
తస్మిన్రథే పశుపతిః స్థితో భాత్యుమయా సహ।
విద్యుతా సహితః సూర్యః సేంద్రచాపే ఘనే యథా ॥ 3-232-5 (25048)
అగ్రతస్తస్య భగవాంధనేశో గుహ్యకైః సహ।
ఆస్థాయ రుచిరం యాతి పుష్పకం నరవాహనః ॥ 3-232-6 (25049)
ఐరావతం సమాస్థాయ శక్రశ్చాపి సురైః సహ।
పృష్ఠతోఽనుయయౌ యాంతం వరదం వృషభధ్వజం ॥ 3-232-7 (25050)
జృంభకైర్యక్షరక్షోభిః స్రగ్విభిః సమలంకృతః।
యాత్యమోఘో మహాయక్షో దక్షిణం పక్షమాస్థితః ॥ 3-232-8 (25051)
తస్య దక్షిణతో దేవా బహవశ్చిత్రయోధినః।
గచ్ఛంతి వసుభిః సార్ధం రుద్రైశ్చ సహ సంగతాః ॥ 3-232-9 (25052)
యమశ్చ మృత్యునా సార్ధం సర్వతః పరివారితః।
ఘోరైర్వ్యాధిశతైర్యాతి ఘోరరూపవపుస్తథా ॥ 3-232-10 (25053)
యమస్య పృష్ఠతశ్చైవ రఘోరస్త్రిశిఖరః శితః।
విజయో నామ రుద్రస్య యాతి శూలః స్వలంకృతః ॥ 3-232-11 (25054)
తముగ్రపాశో వరుణో భగవాన్సలిలేశ్వరః।
పరివార్య శనైర్యాతి యాదోభిర్వివిధైర్వృతః ॥ 3-232-12 (25055)
పృష్ఠతోవిజయస్యాపి యాతి రుద్రస్య పట్టసః।
గదాముసలశక్త్యాద్యైర్వృతః ప్రహరణోత్తమైః ॥ 3-232-13 (25056)
పట్టసం త్వన్వగాద్రాజంశ్ఛత్రం రౌద్రం మహాప్రభం।
కమండలుశ్చాప్యను తం మహర్షిగణసేవితః ॥ 3-232-14 (25057)
తస్య దక్షిణతో భాతి దండో గచ్ఛఞ్శ్రియా వృతః।
భృగ్వంగిరోభిః సహితో దైధతైశ్చానుపూజితః ॥ 3-232-15 (25058)
ఏషాం తు పృష్ఠతో రుద్రో విమలే స్యందనే స్థితః।
యాతి సంహర్షయన్సర్వాంస్తేజసా త్రిదివౌకసః ॥ 3-232-16 (25059)
ఋషయశ్చాపి దేవాశ్చ గంధర్వా భుజగాస్తథా।
నద్యో హ్రదాఃసముద్రాశ్చతథైవాప్సరసాం గణాః ॥ 3-232-17 (25060)
నక్షత్రాణి గ్రహాశ్చైవదేవానాం శిశవశ్చ యే।
స్త్రియశ్చ వివిధాకారా యాంతి రుద్రస్య పృష్ఠతః ॥ 3-232-18 (25061)
సృజంత్యః పుష్పవర్షాణి చారురూపా వరాంగనాః।
పర్జన్యశ్చాప్యనుయయౌ నమస్కృత్య పినాకినం ॥ 3-232-19 (25062)
ఛత్రం చ పాండురం సోమస్తస్య మూర్ధన్యధారయత్।
చామరే చాపి వాయుశ్చ గృహీత్వాఽగ్నిశ్చ ధిష్ఠితౌ ॥ 3-232-20 (25063)
శక్రశ్చ పృష్ఠతస్తస్య యాతి రాజంఛ్రియా వృతః।
సహరాజర్షిభిః సర్వైః స్తువానో వృషకేతనం ॥ 3-232-21 (25064)
గౌరీ విద్యాఽథ గాంధారీ కేశినీ మిత్రసాహ్వయా।
సావిత్ర్యా సహ సర్వాస్తాః పార్వత్యా యాంతి పృష్ఠతః ॥ 3-232-22 (25065)
తత్ర విద్యాగణాః సర్వేయే కేచిత్కవిభిః స్మృతాః।
తస్య కుర్వంతి వచనం సేంద్రా దేవాశ్చమూముఖే ॥ 3-232-23 (25066)
గృహీత్వా తు పతాకాం వై యాత్యగ్రే రాక్షసో గ్రహః।
వ్యాపృతస్తు శ్మశానే యో నిత్యం రుద్రస్ వై సఖా।
పింగలో నామ యక్షేంద్రో లోకస్యానందదాయకః ॥ 3-232-24 (25067)
ఏబిశ్చ సహితో దేవస్తత్రయాతి యథాసుఖం।
అగ్రతః పృష్ఠతస్చైవం న హి తస్య గతిర్ధ్రువా ॥ 3-232-25 (25068)
రుద్రం సత్కర్మభిర్మర్త్యాః పూజయంతీహ దైవతం।
శివమిత్యేవ యం ప్రాహురీశం రుద్రం పినాకినం ॥ 3-232-26 (25069)
`ఏవం సర్వే సురగణాస్తదా వై ప్రీతమానసాః'।
భావైస్తు వివిధాకారైః పూజయంతి మహేశ్వరం ॥ 3-232-27 (25070)
కదేవసేనాపతిస్త్వం దేవసేనాభిరావృతః।
అనుదచ్ఛతి దేవేశం బ్రహ్మణ్యః కృత్తికాసుతః ॥ 3-232-28 (25071)
అథాబ్రవీన్మహాసేనం మహాదేవో బృహద్వచః।
సప్తమం మారుతస్కంధం రక్ష నిత్యమతంద్రితః ॥ 3-232-29 (25072)
స్కంద ఉవాచ। 3-232-30x (2576)
సప్తమం మారుతస్కంధం పాలయిష్యాంయహం ప్రభో।
యదన్యదపి మే కార్యం దేవ తద్వద మాచిరం ॥ 3-232-30 (25073)
రుద్ర ఉవాచ। 3-232-31x (2577)
కార్యేష్వహం త్వయా పుత్ర సంద్రష్టవ్యః సదైవ హి।
దర్శనాన్మమ భక్త్యా చ శ్రేయః పరమవాప్స్యసి ॥ 3-232-31 (25074)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-232-25x (2578)
ఇత్యుక్త్వా విససర్జైనం పరిష్యజ్య మహేశ్వరః।
`స్కందం సహోమయా ప్రీతో జ్వలంతమివ తేజసా' ॥ 3-232-32 (25075)
విసర్జితే తతః స్కందే బభూవౌత్పాతికం మహత్।
సహసైవ మహారాజదేవాన్సర్వాన్ప్రమోహయత్ ॥ 3-232-33 (25076)
జజ్వాల స్వం సనక్షత్రం ప్రమూఢం భువనం భృశం।
చచాల వ్యనదచ్చోర్వీ తమోభూతం జగత్ప్రభో ॥ 3-232-34 (25077)
తతస్తద్దారుణం దృష్ట్వా క్షుభితః శంకరస్తదా।
ఉమా చైవమహాభాగ దేవాశ్చ సమహర్షయః ॥ 3-232-35 (25078)
తతస్తేషు ప్రమూఢేషు పర్వతాంబుదసన్నిభం।
నానాప్రహరణం ఘోరమదృశ్యత మహద్బలం ॥ 3-232-36 (25079)
తద్వై ఘోరమసంఖ్యేయం గర్జచ్చ వివిధా గిరః।
అభ్యద్రవద్రణఏ దేవాన్భగవంతం చ శంకరం ॥ 3-232-37 (25080)
తైర్విసృష్టాన్యనీకేషు బాణజాలాన్యనేకశః।
పర్వతాశ్చ శతఘ్న్యశ్చ ప్రాసాసిపరిఘా గదాః ॥ 3-232-38 (25081)
నిపతద్భిశ్చ తైర్ఘోరైర్దేవానీకం మహాయుధైః।
క్షణేన వ్యద్రవత్సర్వం విముఖం చాప్యదృశ్యత ॥ 3-232-39 (25082)
నికృత్తయోధనాగాశ్వం కృత్తాయుధమహారథం।
దానవైరర్దితం సైన్యం దేవానాం విముఖం బభౌ ॥ 3-232-40 (25083)
అసురైర్వధ్యమానం తత్పావకైరివ కాననం।
అపతద్దగ్ధభూయిష్ఠం మహాద్రుమవనం తథా ॥ 3-232-41 (25084)
తే విభిన్నశిరోదేహాః ప్రాద్రవంతో దివౌకసః।
న నాథమధిగచ్ఛంతి వధ్యమానా మహారణే ॥ 3-232-42 (25085)
అథ తద్విద్రుతం సైన్యం దృష్ట్వా దేవః పురందరః।
ఆశ్వాసయన్నువాచేదం బలభిద్దానవార్దితం ॥ 3-232-43 (25086)
భయం త్యజత భద్రం వ శూరాః శస్త్రాణి గృహ్ణత।
కురుధ్వంవిక్రమే బుద్ధిం మా వః కాచిద్వ్యథా భవేత్ ॥ 3-232-44 (25087)
జయతైనాంసుదుర్వృత్తాందానవాన్ఘోరదర్శనాన్।
అభిద్రవత భద్రం వో మయా సహ మహాసురాన్ ॥ 3-232-45 (25088)
శక్రస్ వచనం శ్రుత్వా సమాశ్వస్తా దివౌకసః।
దానవాన్ప్రత్యయుధ్యంత శక్రం కృత్వా వ్యపాశ్రయం ॥ 3-232-46 (25089)
తతస్తే త్రిదశాః సర్వేమరుతశ్చ మహాబలాః।
ప్రత్యుద్యయుర్మహాభాగాః సాధ్యాశ్చ వసుభిః సహ ॥ 3-232-47 (25090)
తైర్విసృష్టాన్యనీకేషు క్రుద్ధైః శస్త్రాణి సంయుగే।
శరాశ్చ దైత్యకాయేషు పిబంతి రుధిరం బహు ॥ 3-232-48 (25091)
తేషాం దేహాన్వినిర్భిద్య శరాస్తే నిశితాస్తదా।
నిపతంతోఽభ్యదృశ్యంత నగేభ్య ఇవ పన్నగాః ॥ 3-232-49 (25092)
తాని దైత్యశరీరాణి నిర్భిన్నానిస్మ సాయకైః।
అపతన్భూతలేరాజంశ్ఛిన్నాభ్రాణీవ సర్వశః ॥ 3-232-50 (25093)
తతస్తద్దానవం సైన్యం సర్వైర్దేవగణైర్యుధి।
త్రాసితం వివిధైర్బాణైః కృతంచైవ పరాఙ్యుఖం ॥ 3-232-51 (25094)
అథోత్క్రుష్టం తదా హృష్టైః సర్వైర్దేవైరుదాయుధైః।
సంహతాని చ తూర్యాణి ప్రావాద్యంత హ్యనేకశః ॥ 3-232-52 (25095)
ఏవమన్యోన్రసంయుక్తం యుద్ధమాసీత్సుదారుణం।
దేవానాం దానవానాం చ మాంసశోణితకర్దమం ॥ 3-232-53 (25096)
అనయో దేవలోకస్య సహసైవాభ్యదృశ్యత।
తథహి దానవా ఘోరా వినిఘ్నంతి దివౌకసః ॥ 3-232-54 (25097)
తతస్తూర్యప్రణాదాశ్చ భేరీణాం చ మహాస్వనాః।
బభూవుర్దానవేంద్రాణాం సింహనాదాశ్చ దారుణాః ॥ 3-232-55 (25098)
అథ దైత్యబలాద్ఘోరాన్నిష్పపాత మహాబలః।
దానవో మహిషో నామ ప్రగృహ్య విపులం గిరిం ॥ 3-232-56 (25099)
తే తం ధనైరివాదిత్యం దృష్ట్వాసంపరివారితం।
తముద్యతగిరిం రాజన్వ్యద్రవంత దివౌకసః ॥ 3-232-57 (25100)
అథాభిద్రుత్య మహిషో దేవాంశ్చిక్షేప తం గిరిం।
`మహాకాయం మహారాజ సతోయమివ తోయదం' ॥ 3-232-58 (25101)
పతతా తేన గిరిణా దేవసైన్యస్ పార్థివ।
భీమరూపేణ నిహతమయుతం ప్రాపతద్భువి ॥ 3-232-59 (25102)
అథ తైర్దానవైః సార్ధం మహిషస్త్రాసయన్సురాన్।
అభ్యద్రవద్రణే తూర్ణం సింహః క్షుద్రమృగానివ ॥ 3-232-60 (25103)
తమాపతంతం మహిషం దృష్ట్వా సేంద్రా దివౌకసః।
వ్యద్రవంతరణే బీతా వికీర్ణాయుధకేతనాః ॥ 3-232-61 (25104)
తతఃస మహిషః క్రుద్ధస్తూర్ణం రుద్రరథం యయౌ।
అభిద్రుత్య చ జగ్రాహ రుద్రస్ రథకూవరం ॥ 3-232-62 (25105)
యదా రుద్రరథం క్రుద్ధో మహిషః సహసా గతః।
రేసతూ రోదసీ గాఢం ముముహుశ్ మహర్షయః ॥ 3-232-63 (25106)
అనదంశ్చమహాకాయా దైత్యా జలధరోపమాః।
ఆసీచ్చనిశ్చితం తేషాం జితమస్మాభిరిత్యుత ॥ 3-232-64 (25107)
తథాభూతే తు భగవానాహూయ గుహమాత్మజం।
`దౌరాత్ంయం పశ్య పుతర్ త్వం దానవస్య దురాత్మనః।
జహి శీఘ్రం దురాచారం ద్రష్టుమిచ్ఛామి తే బలం ॥ 3-232-65 (25108)
ఇత్యుక్తావ భగవాన్స్కందం పరిపూజ్య మహేశ్వరః।
అయోజయన్నిగ్రహార్థం మహిషస్ గతాయుషః'।
సస్మార చ తదా స్కందం మృత్యుం తస్య దురాత్మనః ॥ 3-232-66 (25109)
మహిషోఽపి రథం దృష్ట్వా రౌద్రం రుద్రస్ చానదత్।
దేవాన్సంత్రాసయంశ్చాపి దైత్యాంస్చాపిప్రహర్షయత్ ॥ 3-232-67 (25110)
తతస్తస్మినభయే ఘోరే దేవానాం సముపస్థితే।
ఆజగామ మహాసేనః క్రోధాత్సూర్య ఇవ జ్వలన్ ॥ 3-232-68 (25111)
లోహితాంబరసంవీతో లోహితస్రగ్విభూషణః।
లోహితాశ్వో మహాబాహుర్హిరణ్యకవచః ప్రభుః ॥ 3-232-69 (25112)
రథమాదిత్యసంకాశమాస్థితః కనకప్రభం।
తం దృష్ట్వా దైత్యసేనా సా వ్యద్రవత్సహసా రణే ॥ 3-232-70 (25113)
స చాపి తాం ప్రజ్వలితాం మహిషస్ విదారిణీం।
ముమోచ శక్తిం రాజేనద్ర మహాసేనో మహాబలః ॥ 3-232-71 (25114)
సా ముక్తాఽభ్యహరత్తస్య మహిషస్య శిరో మహత్।
పపాత భిన్నే శిరసి మహిషస్త్యక్తజీవితః ॥ 3-232-72 (25115)
పతతా శిరసా తేన ద్వారం షోడశయోజనం।
పర్వతాభేన పిహితం తదాఽగంయం తతోఽభవత్।
ఉత్తరాః కురవస్తేన గచ్ఛంత్యద్య యథాసుం ॥ 3-232-73 (25116)
క్షిప్తాక్షిప్తా తు సా శక్తిర్హత్వా శత్రూన్సహస్రశః।
స్కందహస్తమనుప్రాప్తా దృశ్యతే దేవదానవైః ॥ 3-232-74 (25117)
ప్రాయః శరైర్వినిహతా మహాసేనేన ధీమతా।
శేషా దైత్యగణా ఘోరా భీతాస్త్రస్తా దురాసదైః।
స్కందపారిషదైర్హత్వా భక్షితాశ్చ సహస్రశః ॥ 3-232-75 (25118)
దనవాన్భక్షయంతస్తే ప్రపిబంతశ్చ శోణితం।
క్షణాన్నిర్దానవం సర్వమకార్షుర్భృశహర్షితాః ॥ 3-232-76 (25119)
తమాంసీవయథా సూర్యో వృక్షానగ్నిర్ఘనాన్ఖగః।
తథాస్కందోఽజయచ్ఛత్రూన్స్వేన వీర్యేణ కీర్తిమాన్ ॥ 3-232-77 (25120)
సంపూజ్యమానస్త్రిదశైరభివాద్య మహేశ్వరం।
శుశుభే కృతికాపుత్రః ప్రకీరణాంశురివాంశుమాన్ ॥ 3-232-78 (25121)
నష్టశత్రుర్యదా స్కందః ప్రయాతస్తు మహేశ్వరం।
తదాఽబ్రవీన్మహాసేనం పరిష్వజ్య పురందరః ॥ 3-232-79 (25122)
బ్రహ్మదత్తవరః స్కంద త్వయాఽయం మహిషో హతః।
`హజయ్యో యుధి దేవానాం దానవః స మహాబలః' ॥ 3-232-80 (25123)
దేవాస్తృణసమా యస్య వబూవుర్జయతాంవర।
సోఽయం త్వయా మహాబాహో శమితో దేవకంటకః ॥ 3-232-81 (25124)
శతం మహిషతుల్యానాం దానవానాం త్వయ రణే।
నిహతందేవశత్రూణాం యైర్వయం పూర్వతాపితాః ॥ 3-232-82 (25125)
తావకైర్భక్షితాశ్చాన్యే దానవాః శతసంఘశః।
అజేయస్త్వం రణేఽరీణాముమాపతిరివ ప్రభుః ॥ 3-232-83 (25126)
ఏతత్తే ప్రథమం దేవ ఖ్యాతం కర్మ భవిష్యతి।
త్రిషు లోకేషు కీర్తిశ్చ తవాక్షయ్యా భవిష్యతి।
వశగాశ్చ భవిష్యనతి సురాస్తవ మహాభుజ ॥ 3-232-84 (25127)
మహాసేనమేవముక్త్వా నివృత్తః సహ దైవతైః।
అనుజ్ఞాతో భగవతా త్ర్యంబకేణ శచీపతిః ॥ 3-232-85 (25128)
గతో భద్రవటంరుద్రో నివృత్తాశ్చ దివౌకసః।
ఉక్తాశ్చ దేవా రుద్రేణ స్కందం పశ్యత మామివ ॥ 3-232-86 (25129)
స హత్వా దానవగణాన్పూజ్యమానో మహర్షిభిః।
ఏకాహ్నైవాజయత్సర్వం త్రైలోక్యం వహ్నినందనః ॥ 3-232-87 (25130)
స్కందస్ య ఇదం విప్రః పఠేజ్జన్మ సమాహితః।
`శృణుయాద్బ్రాహ్మణేభ్యో యః శ్రావయేద్వావిచేతనం ॥ 3-232-88 (25131)
ధనమాయుర్యశో దీప్తిం పుత్రాఞ్శత్రుజయంతథా'।
సపుష్టిమిహసంప్రాప్య స్కందసాలోక్యమాప్నుయాత్ ॥ 3-232-89 (25132)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి మార్కండేయసమాస్యాపర్వణి ద్వాత్రింశదధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 232 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-232-8 జృంభకైర్గ్రహవిశేషైః భాస్కరైర్యక్షరక్షోభిః ఇతి ధ.పాఠః ॥ 3-232-23 విద్యాగణాః స్తుతిపద్యసమూహ్యః ॥ 3-232-62 కూవరం ధూఃప్రదేశం ॥ 3-232-63 రేసతుః శబ్దం చక్రతుః। రోదసీ ద్యావాభూమీ ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 233
॥ శ్రీః ॥
3.233. అధ్యాయః 233
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
మార్కండేయేన యుధిష్ఠిరాయ స్కందనాంనాం కీర్తనం ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-233-0 (25133)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-233-0x (2579)
భగవఞ్శ్రోతుమిచ్ఛామి నామాని చ మహాత్మనః।
తరిషు లోకేషు యాన్యస్య విఖ్యాతాని ద్విజోత్తమ ॥ 3-233-1 (25134)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-233-2x (2580)
ఇత్యుక్తః పాండవేయేన మహాత్మా ఋషిసన్నిధౌ।
ఉవాచ భగవాంస్తత్ర మార్కండేయో మహాతపాః ॥ 3-233-2 (25135)
ఆగేయశ్చైవ స్కనదశ్చ దీప్తకీర్తిరనామయః।
మయూరకేతుర్ధర్మాత్మా భూతేశో మహిషార్దనః ॥ 3-233-3 (25136)
కామజిత్కామదః కాంతః సత్యవాగ్భువనేశ్వరః।
శిశుః శీఘ్రః శుచిశ్చండో దీప్తవర్ణః శుభాననః ॥ 3-233-4 (25137)
అమోఘస్త్వనఘో రౌద్రః ప్రియశ్చంద్రాననస్తథా।
దీప్తశక్తిః ప్రశాంతాత్మా నద్రకుక్కుటమోహనః ॥ 3-233-5 (25138)
షష్ఠీప్రియశ్చ ధర్మాత్మా పవిత్రో మాతృవత్సలః।
కన్యాభర్తా విభక్తశ్చ స్వాహేయో రేవతీసుతః ॥ 3-233-6 (25139)
ప్రభుర్నేతా విశాఖశ్చ నైగమేయః సుదుశ్చరః।
సువ్రతో లలితశ్చైవబాలక్రీడనకప్రియః ॥ 3-233-7 (25140)
ఖచారీ బ్రహ్మచారీ చ శూరః శరవణోద్భవః।
విశ్వామిత్రప్రియశ్చైవ దేవసేనాప్రియస్తథా।
వాసుదేవప్రియశ్చైవ ప్రియః ప్రియకృదేవ తు ॥ 3-233-8 (25141)
నామాన్యేతాని దివ్యాని కార్తికేయస్య యః పఠేత్।
స్వర్గం కీర్తిం ధనం చైవ స లభేన్నాత్ర సంశయః ॥ 3-233-9 (25142)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-233-10x (2581)
స్తోష్యామి దేవైర్ఋషిభిశ్చ జుష్టం
శక్త్యా గుహంనామభిరప్రమేయం।
షడాననం శక్తిధరం సువీరం
నిబోధ చైతాని కురుప్రవీర ॥ 3-233-10 (25143)
బ్రహ్మణ్యో వై బ్రహమజో బ్రహ్మవిచ్చ
బ్రహ్మేశయో బ్రహ్మవతాంవరిష్ఠః।
బ్రహ్మప్రియో బ్రాహ్మణసర్వమంత్రీ
త్వం బ్రహ్మణాం బ్రాహ్మణానాంచ నేతా ॥ 3-233-11 (25144)
స్వాహా స్వధా త్వంపరమం పవిత్రం
మంత్రస్తుతస్త్వంప్రథితః షడర్చిః।
సంవత్సరస్త్వమృతవశ్చ షడ్వై
మాసార్ధమాసాశ్చదినం దిశశ్చ ॥ 3-233-12 (25145)
త్వంపుష్కరాక్షస్త్వరవిందవక్రః
సహస్రచక్షోసి సహస్రబాహుః।
త్వం లోకపాలః పరమం హవిశ్చ
త్వం భావనః సర్వసురాసురాణాం ॥ 3-233-13 (25146)
త్వమేవ సేనాధిపతిః ప్రచండః
ప్రభుర్విభుశ్చాప్యథ శక్రజేతా।
సహస్రపాత్త్వం ధరణీ త్వమేవ
సహస్రతుష్టిశ్చ సహస్రభుక్వ ॥ 3-233-14 (25147)
సహస్రశీర్షస్త్వమనంతరూపః।
సహస్రపాత్త్వందశశక్తిధారీ।
గంగాసుతస్త్వం స్వమతేన దేవ
స్వాహామహీకృత్తికానాం తథైవ ॥ 3-233-15 (25148)
త్వం క్రీడసే షణ్ముఖ కుక్కుటేన
యథేష్టనానావిధకామరూపీ।
దీక్షాఽసి సోమో మరుతః సదైవ
ధర్మోఽసి వాయురచలేంద్ర ఇంద్రః ॥ 3-233-16 (25149)
సనాతనానామపి శాశ్వతస్త్వం
ప్రభుః ప్రభూణామపి చోగ్రధన్వా।
ఋతస్య కర్తా దితిజాంతకస్త్వం
జతా రిపూణాం ప్రవరః సురాణాం ॥ 3-233-17 (25150)
సూక్ష్మం తపస్తత్పరమం త్వమేవ
పరావరజ్ఞోసి పరావరస్త్వం।
ధర్మస్య కామస్య పరస్య చైవ
త్వత్తేజసా కత్స్నమిదం మహాత్మన్ ॥ 3-233-18 (25151)
వ్యాప్తం జగత్సర్వసురప్రవీర
శక్త్యా మయా సంస్తుత లోకనాథ।
నమోస్తు తే ద్వాదశనేత్రబాహో
అతః పరం వేద్మి గతిం న తేఽహం ॥ 3-233-19 (25152)
స్కందస్య య ఇదం విప్రః పఠేజ్జన్మ సమాహితః।
శ్రావయేద్బ్రాహ్మణేభ్యో యః శృణుయాద్వా ద్విజేరితం ॥ 3-233-20 (25153)
ధనమాయుర్యశో దీప్తం పుత్రాఞ్శత్రుజయం తథా।
స పుష్టితుష్టీ సంప్రాప్య స్కందసాలోక్యమాప్నుయాత్ ॥ 3-233-21 (25154)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి మార్కండేయసమాస్యాపర్వణి త్రయస్త్రింశదధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 233 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-233-4 కామజిత్పూణమనోరథః ॥ 3-233-10 జుష్టం సేవితం ॥ 3-233-11 బ్రహ్మణ్యో బ్రాహ్మణేషు సాధుః। బ్రహ్మజోవేదోక్తేన గర్భాధానాదికర్మణాజాతః। బ్రహ్మవిద్వేదార్థజ్ఞాతా। బ్రహ్మే బ్రహ్మణి కర్మబ్రహ్మరూపే శేతే ఇతి బ్రహ్మేశయః। అదంతత్వమార్షం। కర్మబ్రహ్మనిష్ఠావానిత్యర్థః। బ్రాహ్మణసవ్రతీతి పాఠే బ్రాహ్మణో బ్రహ్మవిత్తేన సహ సమానం వ్రతమద్వేష్టృత్వాదిరూపం యస్య స బ్రాహ్మణసవ్రతీ ॥ 3-233-12 వషడర్చిఃషణ్ముఖత్వాత్వడ్జిహ్వః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 234
॥ శ్రీః ॥
3.234. అధ్యాయః 234
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
సత్యభామయా పతివశీకరణోపాయం పృష్టయా ద్రౌపద్యాతదుత్తారదానవ్యాజేన పతివ్రతాధర్మకథనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-234-0 (25155)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-234-0x (2582)
ఉపాసీనేషు విప్రేషు పాండవేషు చ భారత।
ద్రౌపదీ సత్యభామా చ వివిశాతే తదా సమం ॥ 3-234-1 (25156)
`ప్రవిశ్య చాశ్రమం పుణ్యముభే తే పరమస్త్రియౌ'।
జాహస్యమానే సుప్రీతే సుఖం తత్ర నిషీదతుః ॥ 3-234-2 (25157)
చిరస్ దృష్ట్వా రాజేంద్ర తేఽన్యోన్యస్య ప్రియంవదే।
కథయామాసతుశ్చిత్రాః కథాః కురుయదూచితాః ॥ 3-234-3 (25158)
అథాబ్రవీత్సత్యభామా కృష్ణస్ మహిషీ ప్రియా।
సాత్రాజితీ యాజ్ఞసేనీం రహసీదం సుమధ్యమా ॥ 3-234-4 (25159)
కేన ద్రౌపది వృత్తేన పాండవానధితిష్ఠసి।
లోకపాలోపమాన్వీరాన్నూనం పరమసంమతాన్ ॥ 3-234-5 (25160)
కథం చ వశగస్తుభ్యం న కుప్యంతి చ తే శుభే।
తవ వశ్యా హి సతత పాండవాః ప్రియదర్శనే ॥ 3-234-6 (25161)
`న చాన్యోన్యమసూయంతే కథం వా తే సుమధ్యమే'।
ముఖప్రేక్షాశ్చ తే సర్వే తత్త్వమేతద్బ్రవీహి మే ॥ 3-234-7 (25162)
వ్రతచర్యా తపో వాఽపి స్నానమంత్రౌషధాని వా।
విద్యావీర్యం మూలవీర్యంజపహోమాగదాస్తథా ॥ 3-234-8 (25163)
మమాద్యాచక్ష్వపాంచాలి యశస్యం భగవేతనం।
యేన కృష్ణే భవేన్నిత్యం మమ కృష్ణో వశానుగః ॥ 3-234-9 (25164)
ఏవముక్త్వాసత్యభామా విరరామ యశస్వినీ।
పతివ్రతా మహాభాగా ద్రౌపదీ ప్రత్యువాచ తాం ॥ 3-234-10 (25165)
అసత్స్త్రీణాం సమాచరం సత్యే మామనుపృచ్ఛసి।
అసదాచరితే మార్గే కథం స్యాదనుకీర్తనం ॥ 3-234-11 (25166)
అనుప్రశ్నః సంశయో వా నైష త్వయ్యుపపద్యతే।
కథం హ్యుపేతా బుద్ధ్యా త్వంకృష్ణస్ మహిషీ ప్రియా ॥ 3-234-12 (25167)
యదైవ భర్తా జానీయానమంత్రమూలపరాం స్త్రియం।
ఉద్విజేత తదైవాస్యాః సర్పాద్వేశ్మగతాదివ ॥ 3-234-13 (25168)
ఉద్విగ్నస్య కుతః శాంతిరశాంతస్య కుతః సుఖం।
న జాతు వశగో భర్తా స్త్రియాః స్యాన్మంత్రకారణాత్ ॥ 3-234-14 (25169)
కిమత్రప్రహితాశ్చాపి గదాః పరమదారుణాః।
మూలప్రవాదైర్హి విషం ప్రయచ్ఛంతి జిఘాంసవః బబ 3-234-15 (25170)
జిహ్వయా యాని పురుషస్త్వచా వాప్యుపసేవతే।
తత్ర చూర్ణాని దత్తాని హన్యుః క్షిప్రమసంశయం ॥ 3-234-16 (25171)
జలోదరసమాయుక్తాః శ్విత్రిణః పలితాస్తథా।
అపుమాంసః కృతాః స్త్రీభిర్జడాంధవధిరాస్తథా ॥ 3-234-17 (25172)
పాపానుగాస్తు పాపాస్తాః పతీనుపసృజంత్యుత।
న జాతు విప్రియం భర్తుః స్త్రియా కార్యం కథంచన ॥ 3-234-18 (25173)
వర్తాంయహం తు యాం వృత్తిం పాండవేషు మహాత్మసు।
తాం సర్వాం శృణు మే సత్యాం సత్యభామే యశస్విని ॥ 3-234-19 (25174)
అహంకారం విహాయాహం కామక్రోధౌ చ సర్వదా।
సదారాన్పాండవాన్నిత్యం ప్రయతోపచరాంయహం ॥ 3-234-20 (25175)
ప్రణయం ప్రతిసంహృత్య నిధాయాత్మానమాత్మని।
శుశ్రూషుర్నిరభీమానా పతీనాం చిత్తరక్షిణీ ॥ 3-234-21 (25176)
దుర్వ్యాహృతాచ్ఛంకమానా దుస్థితాద్దురవేక్షితాత్।
దురాసితాద్దుర్వ్రజితాదింగితాధ్యాసితాదపి ॥ 3-234-22 (25177)
సూర్యవైశ్వానరసమాన్సోమకల్పాన్మహారథాన్।
సేవే చక్షుర్హణః పార్థానుగ్రవీర్యప్రతాపినః ॥ 3-234-23 (25178)
దేవో మనుష్యో గంధర్వో యువా చాపి స్వలంకృతః।
ద్రవ్యవానభిరూపో వా న మేఽన్యః పురుషో మతః ॥ 3-234-24 (25179)
న భుక్తవతి న స్నాతే నాసంవిష్టే చ భర్తరి।
న సంవిశామి నాశ్నామి న స్నాయే కర్మ కుర్వతీ ॥ 3-234-25 (25180)
క్షేత్రాద్వనాద్వా గ్రామాద్వా భర్తారం గుహమాగతం।
అభ్యుత్థాయాభినందామి ఆసనేనోదకేన చ ॥ 3-234-26 (25181)
ప్రసన్నభాండా మృష్టాన్నా కాలే భోజనదాయినీ।
సంయతా గుప్తధాన్యా చ సుసంమృష్టనివేశనా ॥ 3-234-27 (25182)
అతిరస్కృతసంభాషా దుఃస్త్రియో నానుసేవతీ।
అనుకూలవతీ నిత్యం భవాంయనలసా సదా ॥ 3-234-28 (25183)
అనర్మ చాపి హసితం ద్వారి స్థానమభీక్ష్ణశః।
అవస్కరే చిరస్థానం నిష్కుటేషు చ వర్జయే ॥ 3-234-29 (25184)
`అత్యాలాపమసంతోషం పరవ్యాపారసంకథాః'।
అతిహాసాతిరోషౌ చ క్రోధస్థానం చ వర్జయే ॥ 3-234-30 (25185)
నిరతాఽహం సదా సత్యే పాపానాం చ వివర్జనే।
సర్వథా భర్తురహితం న మమేష్టం కథంచన ॥ 3-234-31 (25186)
యదా ప్రవసతే భర్తా కుటుంబార్థేన కేనచిత్।
సుమనోవర్ణకాపేతా భవామి వ్రతచారిణీ ॥ 3-234-32 (25187)
యచ్చ భర్తా న పిబతి యచ్చ భర్తా న సేవతే।
యచ్చ నాశ్నాతి మే భర్తా సర్వం తద్వర్జయాంయహం ॥ 3-234-33 (25188)
యథోపదేశం నియతా వర్తమానా వరాంగనే।
స్వలంకృతా సుప్రయతా భర్తుః ప్రియహితే రతా ॥ 3-234-34 (25189)
యే చ ధర్మాః కుటుంబేషు శ్వశ్ర్వామే కథితాః పురా।
`అనుతిష్ఠామి తాన్సత్యే నిత్యకాలమతంద్రితా' ॥ 3-234-35 (25190)
భిక్షాబలిశ్రాద్ధవిధిస్థాలీపాకాశ్చ పర్వసు।
మాన్యానాం మానసత్కారా యే చాన్యే విదితా మమ ॥ 3-234-36 (25191)
తాన్సర్వాననువర్తామి దివారాత్రమతంద్రితా।
వినయాననియమాంశ్చైవ సదా సర్వాత్మనా శ్రితా ॥ 3-234-37 (25192)
మృదూన్సతః సత్యశీలాన్సత్యధర్మానుపాలినః।
స దేవః సా గతిర్నార్యాస్తస్య కా విప్రియం చరేత్ ॥ 3-234-38 (25193)
పత్యాశ్రయో హి మే ధర్మో మతః స్త్రీణాం సనాతనః।
స దేవః సా గతిర్నార్యాస్తస్య కావిప్రియం చరేత్ ॥ 3-234-39 (25194)
అహం పతీన్నాతిశయే నాత్యశ్నే నాతిభూషయే।
నాపి శ్వశ్రూం పరివదే సర్వదా పరియంత్రితా ॥ 3-234-40 (25195)
అవధానేన సుభగే నిత్యోత్థితతయైవ చ।
భర్తారో వశగా మహ్యం గురుశుశ్రూషయైవ చ ॥ 3-234-41 (25196)
నిత్యమార్యామహం కుంతీం వీరసూం సత్యవాదినీం।
స్వయం పరిచరాంయతాం పానాచ్ఛాదనభోజనైః ॥ 3-234-42 (25197)
నైతామతిశయే జాతు వస్త్రభూషణభోజనైః।
న వదే చాప్యతివాచా తాం పృథాం పృథివీసమాం ॥ 3-234-43 (25198)
అష్టావగ్రే బ్రాహ్మణానాం సహస్రాణి స్మ నిత్యదా।
భుంజతే రుక్మపాత్రీషు యుధిష్ఠిరనివేశనే ॥ 3-234-44 (25199)
అష్టాశీతిసహస్రాణి స్నాతకా గృహమేధినః।
త్రింశద్దాసీక ఏకైకో యాన్విభర్తి యుధిష్ఠిరః ॥ 3-234-45 (25200)
దశాన్యాని సహస్రాణి యేషామన్నం సుసంస్కృతం।
హ్రియతే రుక్మపాత్రీభిర్యతీనామూర్ధ్వరేతసాం ॥ 3-234-46 (25201)
తాన్సర్వానగ్రహారేణ బ్రాహ్మణాన్వేదవాదినః।
యథార్హం పూజయామి స్మ పానాచ్ఛాదనభోజనైః ॥ 3-234-47 (25202)
శతం దాసీసహస్రాణి కౌంతేయస్య మహాత్మనః।
కంబుకేయూరధారిణ్యో నిష్కకంఠ్యః స్వలంకృతాః ॥ 3-234-48 (25203)
మహార్హమాల్యాభరణాః సువర్ణాశ్చందనోక్షితాః।
మణీన్హేమ చ విభ్రత్యో నృత్తగీతవిశారదాః ॥ 3-234-49 (25204)
తాసాం నామ చ రూపంచ భోజనాచ్ఛాదనాని చ।
సర్వాసామేవ వేదాహం కర్మ చైవ కృతాకృతం ॥ 3-234-50 (25205)
శతం దాసీసహస్రాణి కుంతీపుత్రస్య ధీమతః।
పాత్రీపస్తా దివారాత్రమతిథీన్భోజయంత్యుత ॥ 3-234-51 (25206)
శతమశ్వసహస్రాణి దశనాగాయుతాని చ।
యుధిష్ఠిరస్యానుయాత్రమింద్రప్రస్థనివాసినః ॥ 3-234-52 (25207)
ఏతదాసీత్తదా రాజ్ఞో యన్మహీం పర్యపాలయత్।
యేషాం సంఖ్యావిధిం చైవ ప్రదిశామి శృణోమి చ ॥ 3-234-53 (25208)
అంతఃపూరాణాం సర్వేషాం భృత్యానాం చైవ సర్వశః।
ఆగోపాలావిపాలేభ్యః సర్వం వేద కృతాకృతం ॥ 3-234-54 (25209)
సర్వం రాజ్ఞః సముదయమాయం చ వ్యయమేవ చ।
ఏకాఽహంవేద్మి కల్యాణి పాండవానాం యశస్విని ॥ 3-234-55 (25210)
మయి సర్వం సమాసజ్యకుటుంబం భరతర్షభాః।
ఉపాసనరతాః సర్వే ఘటయంతి వరాననే ॥ 3-234-56 (25211)
తమహం భారమాసక్తమనాధృష్యం దురాత్మభిః।
సుఖం సర్వంపరిత్యజ్యరాత్ర్యహాని ఘటామి వై ॥ 3-234-57 (25212)
అధృష్యం వరుణస్యేవ నిధిపూర్ణమివోదధిం।
ఏకాహం వేద్మి కోశం వై పతీనాం ధర్మచారిణాం ॥ 3-234-58 (25213)
అనిశాయాం నిశాయాం చ విహాయ క్షుత్పిపాసయోః।
ఆరాధయంత్యాః కౌరవ్యాంస్తుల్యా రాత్రిరహశ్చ మే ॥ 3-234-59 (25214)
ప్రథమం ప్రతిబుధ్యామి చరమం సంవిశామి చ।
నిత్యకాలమహం సత్యే ఏతత్సంవననం మమ ॥ 3-234-60 (25215)
ఏతజ్జానాంయహం కర్తుం భర్తృసంవననం మహత్।
అసత్స్త్రీణాం సమాచారం నాహం కుర్యాం న కామయే ॥ 3-234-61 (25216)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-234-62x (2583)
తచ్ఛ్రుత్వా ధర్మసహితం వ్యాహృతం కృష్ణయా తదా।
ఉవాచ సత్యా సత్కృత్య పాంచాలీం ధర్మచారిణీం ॥ 3-234-62 (25217)
అభిపన్నాఽస్మి పాంచాలి యాజ్ఞసేని క్షమస్వ మే।
కామకారః సఖీనం హి సోపహాసం ప్రభాషితం ॥ 3-234-63 (25218)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి ద్రౌపదీసత్యభామాసంవాదపర్వణి చతుస్త్రింశదధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 234 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-234-1 సమమేకత్ర। వివిశాతే తదాశ్రమమితి ధ.పాఠః ॥ 3-234-2 జాహస్యమానే పరస్పరమతిశయేన హసంత్యౌ ॥ 3-234-8 మూలవీర్యం మూలం అప్రచ్యుతం తారుణ్యాది తద్వీర్యం। అగదోఽంజనాదిరౌషధం ॥ 3-234-9 భగదైవతమితి ఝ. పాఠః। భగదైవత సౌభాగ్యవర్ధకం సౌరవ్రతాదికం। వశానుగ ఇచ్ఛానుసారీ ॥ 3-234-11 హే సత్యే అనుకీర్తనముత్తరం ॥ 3-234-17 జలోదరః ఉదరరోగః। శ్విత్రిణః కుష్ఠవంతః ॥ 3-234-18 ఉపసృజంతి దోషైర్యోజయంతి ॥ 3-234-21 ప్రణయం ఈర్ష్యాం। ఆత్మానం చిత్తం। ఆత్మని స్వస్మిన్। నిరభిమానా దర్పహీనా ॥ 3-234-22 ఇంగితం అభిప్రాయః అధ్యాసితః క్షిప్తో యస్మిన్ కటాక్షో తస్మాత్ ఇంగితాధ్యాసితాత్ ॥ 3-234-23 చక్షుర్హణః దృష్ట్వైవ రిపూన్ ఘ్నంతి తాదృశాన్। సేవే శత్రుహణాన్పార్థానితి క. ట. ధ. పాఠః ॥ 3-234-24 అభిరూపః సుందరః ॥ 3-234-28 అతిరస్కృతసంభాషా తిరస్కారశూన్యవచనా ॥ 3-234-29 అనర్మ పరిహాసహీనం। హసితం హాసః। స్థానం స్థితిం। అవస్కరే తిరస్కరోమి। కిరతేరిదం రూపం। నిష్కుటేషు గృహారామేషు ॥ 3-234-32 సుమనోవర్ణకాపేతా పుష్పైరనులేపనైశ్చ వర్జితా ॥ 3-234-36 మానః పూజా। సత్కార ఆదరః ॥ 3-234-40 నాతిశయే నాతిక్రమామి। న పరివదే న నిందామి ॥ 3-234-41 అవధానేన అప్రమాదేన। మహ్యం మమ ॥ 3-234-47 అగ్రహారేణ వైశ్వదేవాంతే ప్రథమదేయేనాన్నేవ ॥ 3-234-52 అనుయాత్రం స్వైరయాత్రాయామపి పరివారభూతం ॥ 3-234-54 వేదవేద్మి ॥ 3-234-60 సంవననం వశీకరణం ॥ 3-234-63 అభిపన్నా ప్రార్థయానా ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 235
॥ శ్రీః ॥
3.235. అధ్యాయః 235
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ద్రౌపద్యా సత్యభామాంప్రతి పతివశీకరణోపాయోపదేశవ్యాజేన పతివ్రతాధర్మకథనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-235-0 (25219)
ద్రౌపద్యువాచ। 3-235-0x (2584)
ఇమం తు తే మార్గమపేతదోషం
వక్ష్యామి చిత్తగ్రహణాయ భర్తుః।
అస్మిన్యథావత్సఖి వర్తమానా
భర్తారమాచ్ఛేత్స్యసి కామినీభ్యః ॥ 3-235-1 (25220)
నైతాదృశం దైవతమస్తి కించి-
త్సర్వేషులోకేషు సదేవకేషు।
యథా పతిస్తస్య తు సర్వకామా
లభ్యాః ప్రసాదే కుపితశ్ హన్యాత్ ॥ 3-235-2 (25221)
తస్మాదపత్యం వివిధాశ్ భోగాః
శయ్యాసనాన్యద్భుతదర్శనాని।
వస్త్రాణి మాల్యాని తథైవ గంధాః
స్వర్గశ్చలోకో విపులా చ కీర్తిః ॥ 3-235-3 (25222)
సుఖం సుఖనేహ న జాతు లభ్యం
దుఃఖేన సాధ్వీ లభతే సుఖాని।
సా కృష్ణమారాధయ సౌహృదేన
ప్రేంణా చ నిత్యం ప్రతికర్మణా చ ॥ 3-235-4 (25223)
స్నానాసనైశ్చారుభిరగ్రమాల్యై-
ర్దాక్షిణ్యయోగైర్వివిధైశ్చ గంధైః।
అస్యాః ప్రియోస్మీతి యథా విదిత్వా
త్వామేవ సంశ్లిష్యతి సర్వభావైః ॥ 3-235-5 (25224)
శ్రుత్వా స్వరం ద్వారగతస్ భర్తుః
ప్రత్యుత్థితా తిష్ఠ గృహస్య మధ్యే।
దృష్ట్వా ప్రవిష్టం త్వరితాఽసనేన
పాద్యేన చైనం ప్రతిపూజయస్వ ॥ 3-235-6 (25225)
సంప్రేషితాయామథ చైవ దాస్యా-
ముత్థాయ సర్వం స్వయమేవ కార్యం।
జానాతు కృష్ణస్తవ భావమేతం
సర్వాత్మనా మాం భజతీతి సత్యే ॥ 3-235-7 (25226)
త్వత్సంనిధౌ యత్కథయేత్పతిస్తే
యద్యప్యగుహ్యం పరిరక్షితవ్యం।
కాచిత్సపత్నీ తవ వాసుదేవం
ప్రత్యాదిశేత్తేన భవేద్విరాగః ॥ 3-235-8 (25227)
ప్రియాంశ్చ రంయాంశ్చ హితాంశ్ భర్తు-
స్తాన్భోజయేథా రవివిధైరుపాయైః।
ద్వేష్యైరుపేక్ష్యైరహితైశ్ తస్య
భిద్స్వనిత్యం కుహకోద్ధతైశ్చ ॥ 3-235-9 (25228)
మదం ప్రమాదం పురుషేషు హిత్వా
సంయచ్ఛ మానం ప్రతిగృహ్ వాచం।
ప్రద్యుంనసాంబావపి తే కుమారౌ
నోపాసితవ్యౌ రహితే కదాచిత్ ॥ 3-235-10 (25229)
మహాకులీనాభిరపాపికాభిః
స్త్రీభిః సతీభిస్తవ సఖ్యమస్తు।
చండాశ్ శౌండాశ్చ మహాశనాశ్చ
చోరాశ్చ దుష్టాశ్చపలాశ్చ వర్జ్యాః ॥ 3-235-11 (25230)
ఏతద్యశస్యం భగవేతనం చ
స్వార్థం తదా శత్రునిబర్హణం చ।
మహార్హమాల్యాభరణాంగరాగా
భర్తారమారాధయ పుణ్యగంధైః ॥ 3-235-12 (25231)
ఇతి శ్రీమనమహాభారతే అరణ్యపర్వణి ద్రౌపదీసత్యభామాసంవాదపర్వణి పంచత్రింశతతమోఽధ్యాయః ॥ 235 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-235-1 ఆచ్ఛేత్స్యసి బలాద్ధరిష్యసి। కామినీభ్యః సపత్నీభ్యః। భర్తారమాకర్షసీతి థ. పాఠః ॥ 3-235-4 ప్రతికర్మణా కాయక్లేశేన ॥ 3-235-5 సంశ్లిష్యతి తద్విధత్స్వేతి ఝ. పాఠః ॥ 3-235-8 న భవేద్వికార ఇతిట. పాఠః ॥ 3-235-10 తప్రమాదం పురుషేషు కృత్వేతి ధ.పాఠః। నైవం ప్రమాణం కుహకేషు కుర్యా ఇతి థ.పాఠః। రహితే విజనే ॥ 3-235-11 చండాః క్రూరాః। శౌండాః పరాభిభవసమర్థాః। మహాశనాః బహుభుజః। దుష్టాః ద్వేషాద్యాక్రాంతాః। స్త్రియో వర్జ్యా ఇతి శేషః ॥ 3-235-12 భగదైవతమితి ఝ. పాఠః। భగదైవతం భాగ్యకరం ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 236
॥ శ్రీః ॥
3.236. అధ్యాయః 236
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ప్రియోక్తిభిర్ద్రౌపదీం పరిసాంత్వితవత్యా సత్యభామయా సహ శ్రీకృష్ణేన స్వపురంప్రతి గమనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-236-0 (25232)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-236-0x (2585)
మార్కండేయాదిభిర్విప్రైః పాండవైశ్చ మహాత్మభిః।
కథాభిరనుకూలాభిః సహ స్తిత్వా జనార్దనః ॥ 3-236-1 (25233)
తతస్తైః సంవిదం కృత్వా యథావన్మధుసూదనః।
ఆరురుక్షూ రథం సత్యామాహ్వయామాస భారత ॥ 3-236-2 (25234)
సత్యభామా తతస్తత్ర స్వజిత్వా ద్రుపదాత్మజాం।
ఉవాచ వచనం హృద్యం యథాభావం సమాహితం ॥ 3-236-3 (25235)
కృష్ణే మాభూత్తవోత్కంఠా మా వ్యథా మా ప్రజాగరః।
భర్తృభిర్దేవసంకాశైర్జితాం ప్రాప్స్యసి మేదినీం ॥ 3-236-4 (25236)
న హ్యేవం శీలసంపన్నా నైవం పూజితలక్షణాః।
ప్రాప్నువంతి చిరం క్లేశం యథా త్వమసితేక్షణే ॥ 3-236-5 (25237)
అవశ్యం చ త్వయా భూమిరియం నిహతకంటకా।
భర్తృభిః సహభోక్తవ్యా నిర్ద్వంద్వేతి శ్రుతం మయా ॥ 3-236-6 (25238)
ధార్తరాష్ట్రవధం కృత్వావైరాణి ప్తియాత్య చ।
యుధిష్ఠిరస్థాం పృథివీం ద్రష్టాసి ద్రుపదాత్మజే ॥ 3-236-7 (25239)
యాస్తాః ప్రవ్రాజపానాం త్వాం ప్రాహసందర్పమోహితాః।
తాః క్షిప్రం హతసంకల్పా ద్రక్ష్యసి త్వం కురుస్త్రియః ॥ 3-236-8 (25240)
తవ దుఃఖోపపన్నాయా యైరాచరితమప్రియం।
విద్ధి సంప్రస్థితాన్సర్వాంస్తాన్కృష్ణే యమసాదనం ॥ 3-236-9 (25241)
పుత్రస్తే ప్రతివింధ్యశ్చ సుతసోమస్తథావిధః।
శ్రుతకర్మాఽర్జునిశ్చైవ శతానీకశ్చ నాకులిః ॥ 3-236-10 (25242)
సహదేవాచ్చ యో జాతః శ్రుతసేనస్తవాత్మజః।
సర్వేకుశలినో వీరాః కృతాస్త్రాశ్చ సుతాస్తవ ॥ 3-236-11 (25243)
అభిమన్యురివ ప్రీతా ద్వారవత్యాం రతా భృశం।
త్వమివైషాం సుభద్రా చ ప్రీత్యా సర్వాత్మనా స్థితా ॥ 3-236-12 (25244)
ప్రీయతే తవ నిర్ద్వంద్వా తేభ్యశ్చ విగతజ్వరా।
దుఃఖితా తేన దుఃఖేన సుఖేన సుఖితా తథా ॥ 3-236-13 (25245)
భజేత్సర్వాత్మనా చైవ ప్రద్యుంనజననీ తథా।
భానుప్రభృతిభిశ్చైనాన్విశినష్టి చ కేశవః ॥ 3-236-14 (25246)
భోజనాచ్ఛాదనే చైషాం నిత్యం మే శ్వశురః స్థితః।
రామప్రభృతయః సర్వే భజంత్యంధకవృష్ణయః ॥ 3-236-15 (25247)
తుల్యో హిప్రణయస్తేషాం ప్రద్యుంనస్య చ భామిని।
ఏవమాది ప్రియం సత్యంహృద్యముక్త్వా మనోనుగం ॥ 3-236-16 (25248)
గమనాయ మనశ్చక్రేవాసుదేవరథం ప్రతి।
తాం కృష్ణాం కృష్ణమహిషీ చకారాభిప్రదక్షిణం ॥ 3-236-17 (25249)
ఆరురోహ రథం శౌరేః సత్యభామాఽథ భామినీ।
స్మయిత్వాతు యదుశ్రేష్ఠో ద్రౌపదీం పరిసాంత్వ్య చ।
ఉపావర్త్య తతః శీఘ్రైర్హయైః ప్రాయాత్పరంతపః ॥ 3-236-18 (25250)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి ద్రౌపదీసత్యభామాసంవాదపర్వణి షట్త్రింశదధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 236 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-236-2 సంవిదం సంభాషాం ॥ 3-236-3 స్వజిత్వా ఆశ్లిష్య ॥ 3-236-4 కృష్ణే హేద్రౌపది ॥ 3-236-6 నిర్ద్వంద్వా నిష్ప్రతిపక్షా ॥ 3-236-16 ప్రణయః స్నేహః ॥ 3-236-18 ఉపావర్త్య పాండవనితి శేషః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 237
॥ శ్రీః ॥
3.237. అధ్యాయః 237
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
కస్మాచ్చిద్బ్రాహ్మణాత్పాండవవృత్తాంతం శ్రుతవతా ధృతరాష్ట్రేణ పాండవాన్ప్రతి పరిశోచనం ॥ 1 ॥ తథా పాండవపరాక్రమానుస్మరణేన స్వపుత్రాణాం భావివధనిర్ధారణపూర్వకం తాన్ప్రతి పరిశోచనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-237-0 (25251)
జనసేజయ ఉవాచ। 3-237-0x (2586)
ఏవం వనే వర్తమానా నరాగ్ర్యాః
శీతోష్ణవాతాతపకర్శితాంగాః।
సరస్తదాసాద్యవనం చ పుణ్యం
తతః పరంకిమకుర్వంత పార్థాః ॥ 3-237-1 (25252)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-237-2x (2587)
సరస్తదాసాద్య తు పాండుపుత్రా
జనం సముత్సృజ్య విధాయ చేష్టం।
వనాని రంయాణ్యథ పర్వతాంశ్చ
నదీప్రదేశాంశ్చ తదా విచేరుః ॥ 3-237-2 (25253)
తథా వనే తాన్వసతః ప్రవీరాన్
స్వాధ్యాయవంతశ్చ తపోధనాశ్చ।
అభ్యాయయుర్వేదవిదః పురాణా-
స్తాన్పూజయామాసురథో నరాగ్ర్యాః ॥ 3-237-3 (25254)
తతః కదాచిత్కుశలః కథాసు
విప్రోఽభ్యగచ్ఛద్భువి కౌరవేయాన్।
స తైః సమేత్యాథ యదృచ్ఛయైవ
వైచిత్రవీర్యం నృపమభ్యగచ్ఛత్ ॥ 3-237-4 (25255)
అథోపవిష్టః ప్రతిసత్కృతశ్చ
వృద్ధేన రాజ్ఞా కురుసత్తమేన।
ప్రచోదితః సంకథయాంబభూవ
ధర్మానిలేంద్రప్రభవాన్యమౌ చ ॥ 3-237-5 (25256)
కృశాంశ్చ వాతాతపకర్శితాంగాన్
దుఃఖస్య చోగ్రస్ ముఖే ప్రపన్నాన్।
తాం చాప్యనాథామివ వీరనాథాం
కృష్ణాం పరిక్లేశగుణేన యుక్తాం ॥ 3-237-6 (25257)
తతః కథాస్తస్య నిశంయ రాజా
వైచిత్రవీర్యః కృపయాఽభితప్తః।
వనే తథా పార్థివపుత్రపౌత్రా-
ఞ్శ్రుత్వా తథా దుఃఖనదీంప్రపన్నాన్ ॥ 3-237-7 (25258)
ప్రోవాచ దైన్యాభిహతాంతరాత్మా
నిశ్వాసవాతోపహతస్తదానీం।
వాచం కథంచిత్స్థిరతాముపేత్య
తత్సర్వమాత్మప్రభవం విచింత్య ॥ 3-237-8 (25259)
కథంను సత్యః శుచిరార్యవృత్తః
శ్రేష్ఠః సుతానాం మమ ధర్మరాజః।
అజాతశత్రుః పృథివీతలే స్మ
శేతే పురా రాంకవకూటశాయీ ॥ 3-237-9 (25260)
ప్రబోధ్యతే మాగధసూతపుత్రై-
ర్నిత్యం స్తువద్భిః స్వయమింద్రకల్పః।
పతత్రిసంఘైః స జఘన్యరాత్రే
ప్రబోధ్యతే నూనమిలాతలస్థః ॥ 3-237-10 (25261)
కథంను వాతాతపకర్శితాంగో
వృకోదరః కోపపరిప్లుతాంగః।
శేతే పృథివ్యామతథోచితాంగః
కృష్ణాసమక్షం వసుధాతలస్థః ॥ 3-237-11 (25262)
తథాఽర్జునః సుకుమారో మనస్వీ
వశే స్థితో ధర్మసుతస్య రాజ్ఞః।
విదూయమానైరివ సర్వగాత్రై-
ర్ధ్రువం న శేతే వసతీరమర్షాత్ ॥ 3-237-12 (25263)
యమౌ చ కృష్ణాం చ యుధిష్ఠిరం చ
భీమం చ దృష్ట్వా సుఖవిప్రయుక్తాన్।
వినిఃశ్వసన్సర్ప ఇవోగ్రతేజా
ధ్రువం న శేతే వసతీరమర్షాత్ ॥ 3-237-13 (25264)
తథా యమౌ చాప్యసుఖౌ సుఖార్హౌ
సమృద్ధరీపావమరౌ దివీవ।
ప్రజాగరస్థౌ ధ్రువమప్రశాంతౌ
క్రోధేన సత్యేన చ వార్యమాణౌ ॥ 3-237-14 (25265)
సమీరణేనాథ సమో బలేన
సమీరణస్యైవసుతో బలీయాన్।
స ధర్మపాసేన సితోఽగ్రజేన
ధ్రువం వినిఃశ్వస్య సహత్యమర్షం ॥ 3-237-15 (25266)
స చాపిభూమౌ పరివర్తమానో
వధం సుతానాం మమ కాంక్షమాణః।
సత్యేన ధర్మేణ చ వార్యమాణః
కాలంప్రతీక్షత్యధికో రణేఽన్యైః ॥ 3-237-16 (25267)
అజాతశత్రౌ తు జితే నికృత్యా
దుఃశాసనో యత్పరుషాణ్యవోచత్।
తాని ప్రవిష్టాని వృకోదరాంగం
దహంతి కక్షాగ్నిరివేంధనాని ॥ 3-237-17 (25268)
న పాపకం ధ్యాస్యతి ధర్మపుత్రో
ధనంజయశ్చాప్యనువర్త్స్యతే తం।
అరణ్యవాసేన వివర్ధతే తు
భీమస్య కోపోఽగ్నిరివానిలేన ॥ 3-237-18 (25269)
స తేన కోపేన విదీర్యమాణః
కరం కరేణాభినిపీడ్యవీరః।
వినిఃశ్వసత్యుష్ణమతీవ ఘోరం
దహన్నివేమాం మమ పుత్రసేనాం ॥ 3-237-19 (25270)
గాండీవధన్వా చ వృకోదరశ్చ
సంరంభిణావంతకకాలకల్పౌ।
న శేషయేతాం యుధి శత్రుసేనాం
శరాన్కిరంతావనిప్రకాశాన్ ॥ 3-237-20 (25271)
దుర్యోధనః శకునిః సూతపుత్రో
దుఃశాసనశ్చాపి సుమందచేతాః।
మధు ప్రపశ్యంతి న తు ప్రపాతం
వృకోదరం చైవ ధనంజయం చ ॥ 3-237-21 (25272)
శుభాశుభం కర్మ నరోహి కృత్వా
ప్రతీక్షతేచేత్స ఫలంవిపాకే।
సతేన యుజ్యత్యవశః ఫలేన
మోక్షః కథం స్యాత్పురుషస్య తస్మాత్ ॥ 3-237-22 (25273)
క్షేత్రే సుకృష్టే హ్యుపితే చ బీజే
దేవేచ వర్షత్యృతుకాలయుక్తం।
న స్యాత్ఫలంతస్య కుతః ప్రసిద్ధి-
రన్యత్రదైవాదితి నాస్తి హేతుః ॥ 3-237-23 (25274)
కృతం మతాక్షేణ యథా న సాధు
సాధుప్రవృత్తేన చ పాండవేన।
మయా చ దుష్పుత్రవశానుగేన
కృతః కురూణామయమంతకాలః ॥ 3-237-24 (25275)
ధ్రువం ప్రశాంయత్యసమీరితోఽగ్ని-
ర్ధ్రువం ప్రజాస్యత్యుత గర్భిణీ యా।
ధ్రువం దినాదౌ రజనీప్రణాశ-
స్తథా క్షపాదౌ చ దినప్రణాశః ॥ 3-237-25 (25276)
కృతేచ కస్మాన్న పరేచ కుర్యు-
ర్దత్తే చ దద్యుః పురుషాః కథంస్విత్।
ప్రాప్యార్థకాలం చ భవేదనర్థః
కథంచన స్యాదితితత్కుతః స్యాత్ ॥ 3-237-26 (25277)
కథం న భిద్యేత న చ స్రవేత
న చ ప్రసిచ్యేదితిరక్షితవ్యం।
అరక్ష్యమాణం శతధా ప్రకీర్యే-
ద్భ్రువం న నాశోఽస్తి కృతస్య లోకే ॥ 3-237-27 (25278)
గతో హ్యరణ్యాదపిశక్రలోకం
ధనంజయః పశయ్త వీర్యమస్య।
అస్త్రాణి దివ్యాని చతుర్విధాని
జ్ఞాత్వా పునర్లోకమిమం ప్రపన్నః ॥ 3-237-28 (25279)
స్వర్గం హి గత్వా సశరీర ఏవ
కో మానుషః పునరాగంతుమిచ్ఛేత్।
అన్యత్రకాలోపహతాననేకా-
న్సమీక్షమాణస్తుకురూన్ముమూర్షూన్ ॥ 3-237-29 (25280)
ధనుర్గ్రాహశ్చార్జునః సవ్యసాచీ
ధనుశ్చ తద్గాండివం భీమవేగం।
అస్త్రాణి దివ్యాని చ తాని తస్య
త్రయస్య తేజః ప్రసహేత కోఽత్ర ॥ 3-237-30 (25281)
నిశంయ తద్వచనం పార్థివస్య
దుర్యోధనం రహితే సౌబలోఽథ।
అబోధయత్కర్ణముపేత్య సర్వం
స చాప్యహృష్టోఽభవదల్పచేతాః ॥ 3-237-31 (25282)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి ధోషయాత్రాపర్వణి సప్తత్రింశదధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 237 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-237-1 సరో ద్వైతవనస్థం ॥ 3-237-2 జనం సముదాయం ॥ 3-237-3 వనే ద్వైతవనే ॥ 3-237-4 నృప ధృతరాష్ట్రం ॥ 3-237-9 రంకోర్మృగవిశేషస్య లోమరాశిమయీతూలికా రాంకవకూటం ॥ 3-237-13 ఉగ్రతేజా అర్జునః ॥ 3-237-14 ప్రజాగరస్థౌ భువి శయాతే ఇతి శేషః ॥ 3-237-16 అన్యైః అన్యేభ్యః అధికః ॥ 3-237-23 ఉపితే న్యుప్తే। ఏవం మచ్చిత్తే దుర్యోధనాదీనాం చ చిత్తే వృద్ధహితోపదేశో వృథా భవతీతి భావః ॥ 3-237-24 మతాక్షేణ శకునినా పాండవేన చ తదానీమేవ తాన్ అవిఘ్నతా ॥ 3-237-25 ప్రజాస్యతి అపత్యం అనయిష్యతి। క్షపాదౌ రాత్ర్యాదౌ। ఏతస్ పాపస్య ఫలం అపరిహార్యమితి భావః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 238
॥ శ్రీః ॥
3.238. అధ్యాయః 238
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
కర్ణశకునిభ్యాం దుర్యోధనంప్రతిస్వవైభవప్రదర్సనేన పాండవానాం దుఃఖజననాయ ద్వైతవనగమనచోదనా ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-238-0 (25283)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-238-0x (2588)
ధృతరాష్ట్రస్య తద్వాక్యం నిశంయ శకునిస్తదా।
దుర్యోధనమిదం కాలే కర్ణేన సహితోఽబ్రవీత్ ॥ 3-238-1 (25284)
ప్రవ్రాజ్య పాండవాన్వీరాన్స్వేన వీర్యేణ భారత।
భుంక్ష్వేమాం పృథివీమేకో దివి శంబరహాయథా ॥ 3-238-2 (25285)
`తవాద్యపృథివీ రాజన్నఖిలా సాగరాంబరా।
సపర్వతవనాకారా సహస్థావరజంగమా' ॥ 3-238-3 (25286)
ప్రాచ్యాశ్చ దాక్షిణాత్యాశ్చ పతీచ్యోదీచ్యవాసినః।
కృతాః కరప్రదాః సర్వే రాజానస్తే నారాధిప ॥ 3-238-4 (25287)
యా హి సా దీప్యమానేవ పాండవాన్భజడతే పురా।
సాఽద్యలక్ష్మీస్త్వయా రాజన్నవాప్తా భ్రాతృభిః సహ ॥ 3-238-5 (25288)
ఇంద్రప్రస్థగతే యాం తాం దీప్యమానాం యుధిష్ఠిరే।
అపశ్యామ శ్రియం రాజన్సుచిరం శోకకర్శితాః ॥ 3-238-6 (25289)
సా తు బుద్ధిబలేనేయం రాజ్ఞస్తస్మాత్తథావిధాత్।
త్వయాక్షిప్తా మహాబాహో దీప్యమానేవ దృశ్యతే ॥ 3-238-7 (25290)
తథైవ తవ రాజేంద్రరాజానః పరవీరహన్।
శాసనేఽధిష్ఠితాః సర్వేకిం కుర్మ ఇతి వాదినః ॥ 3-238-8 (25291)
తే వయం పృథివీ రాజన్నిఖిలా సాగరాంబరా।
సపర్వతవనా దేవీ సగ్రామనగరాకరా ॥ 3-238-9 (25292)
నానావనోద్దేశవతీ పత్తనైరుపశోభితా।
`నానాజనపదాకీర్ణా స్ఫీతరాష్ట్రా మహాహలా' ॥ 3-238-10 (25293)
నంద్యమానో ద్విజై రాజన్భాసి నక్షత్రరాడివ।
పౌరుషాద్దివి దేవేషు భ్రాజసే రశ్మివానివ ॥ 3-238-11 (25294)
రుద్రైరివ యమో రాజా మరుద్భిరివ వాసవః।
కురుభిస్త్వం వృతో రాజన్భాసి నక్షత్రరాడివ ॥ 3-238-12 (25295)
యైః స్మ తే నాద్రియేతాజ్ఞా న చ యే శాసనే స్థితాః।
పశ్యామస్తాఞ్శ్రియా హీనాన్పాండవాన్వనవాసినః ॥ 3-238-13 (25296)
శ్రూయతే హి మహారాజసరో ద్వైతవనం ప్రతి।
వసంతః పాండవాః సార్ధం బ్రాహ్మణైర్వనవాసిభిః ॥ 3-238-14 (25297)
సప్రయాహి మహారాజ శ్రియా పరమయా యుతః।
తాపయన్పాండుపుత్రాంస్త్వం రశ్మివానివ తేజసా ॥ 3-238-15 (25298)
స్తితోరాజ్యేఽచ్యుతాన్రాజ్యాచ్ఛియాహీనాంఛ్రియావృతః
అసమృద్ధాన్సమృద్ధార్థః పశ్య పాండుసుతాన్నృప ॥ 3-238-16 (25299)
మహాభిజనసంపన్నం భద్రే మహతి సంస్థితం।
పాండవాస్త్వాఽభివీక్షంతు యయాతిమివ నాహుషాం ॥ 3-238-17 (25300)
యాం శ్రియం సుహృదశ్చైవ దుర్హృదశ్చ విశాంపతే।
పశ్యంతి పౌరుషైర్దీప్తాం సా సమర్థా భవత్యుత ॥ 3-238-18 (25301)
సమస్థో విషమస్థాన్హి దుర్హృదో యోఽభివీక్షతే।
జగతీస్థనివాద్రిస్థః కిమతః పరమం సుఖం ॥ 3-238-19 (25302)
న పుత్రధనలాభేన న రాజ్యేనాపి విందతి।
ప్రీతిం నృపతిశార్దూల యామమిత్రాధదర్శనాత్ ॥ 3-238-20 (25303)
కింను తస్య సుఖం న స్యాదాశ్రమే యో ధనంజయం।
అభివీక్షేత సిద్ధార్థో వల్కలాజినవాససం ॥ 3-238-21 (25304)
సువాససో హి తే భార్యా వల్కలాజినసంవృతాం।
పశ్యంతు దుఃఖితాం కృష్ణాం సా చ నిర్విద్యతాం పునః ॥ 3-238-22 (25305)
వినిందతాం తథాఽత్మానం జీవితం చ ధనచ్యుతం।
`దారాణాం తే శ్రియం దృష్ట్వా దీప్తామద్య జనాధిపా' ॥ 3-238-23 (25306)
న తథా హిసభామధ్యే తస్యా భవితుమర్హతి।
వైమనస్యం యథా దృష్ట్వా తవ భార్యాః స్వలంకృతాః ॥ 3-238-24 (25307)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-238-25x (2589)
ఏవముక్త్వా తు రాజానం కర్ణః శకునినా సహ।
తూష్ణీం బభూవతురుభౌ దాక్యాంతే జనమేజయ ॥ 3-238-25 (25308)
ఇతి శ్రీమన్మహాబారతే అరణ్యపర్వణి ధోయాత్రాపర్వణి అష్టత్రింశదధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 238 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-238-4 ప్రతీచ్యా ఉదీచ్యాశ్చ దేశాస్తద్వాసినః। తే త్వయా ॥ 3-238-13 నాద్రియేత నాదృతా ॥ 3-238-17 త్వా త్వాం ॥ 3-238-18 సమర్థా సుహృదాం హర్షం శత్రూణాం చ శోకం దాతుమితి శేషః ॥ 3-238-20 అఘం దుఃఖం ॥ 3-238-22 నిర్విద్యతాం జీవితాదపి విరక్తా భవతు ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 239
॥ శ్రీః ॥
3.239. అధ్యాయః 239
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
కర్ణశకున్యాదిభిర్ద్వైతవనగమనే ఘోషయాత్రాయా ఉపాయత్వనిర్ధారణం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-239-0 (25309)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-239-0x (2590)
కర్ణస్య వచనం శ్రుత్వా రాజా దుర్యోధనస్తతః।
హృష్టో భూత్వాపునర్దీనో రాధేయమిదమబ్రవీత్ ॥ 3-239-1 (25310)
బ్రవీషి యదిదం కర్ణ సర్వం మనసి మే స్థితం।
న త్వభ్యనుజ్ఞాం లప్స్యామి గమనే యత్రపాండవాః ॥ 3-239-2 (25311)
పరిదేవతి తాన్వీరాంధృతరాష్ట్రో మహీపతిః।
మన్యతేఽభ్యధికాంశ్చాపి తపోయోగేన పాండవాన్ ॥ 3-239-3 (25312)
అథవాఽప్యనుబుధ్యేత నృపోఽస్మాకం చికీర్షితం।
ఏతామప్యాయతిం రక్షన్నాభ్యనుజ్ఞాతుమర్హతి ॥ 3-239-4 (25313)
న హి ద్వైతవనే కించిద్విద్యతేఽన్యత్ప్రయోజనం।
ఉన్మాథనమృతే తేషాం వనస్థానామపి ద్విషాం ॥ 3-239-5 (25314)
జానాసిహి యథా క్షత్తా ద్యూతకాల ఉపస్థితే।
అబ్రవీద్యచ్చ మాం త్వాం చ సౌబలం వచనం తదా ॥ 3-239-6 (25315)
తానిసర్వాణి వాక్యాని యచ్చాన్యత్పరిదేవితం।
విచింత్య నిశ్చయ గచ్ఛే గమనాయేతరాయ వా ॥ 3-239-7 (25316)
మమాపి హిమహాన్హర్షో యదహం భీమఫల్గునౌ।
క్లిష్టావరణ్యే పశ్యేయం కృష్ణయా సహితావితి ॥ 3-239-8 (25317)
న తథా హ్యాప్నుయాం ప్రీతిమవాప్య వసుధామిమాం।
దృష్ట్వా యథా పాండుసుతాన్వల్కలాజినవాససః ॥ 3-239-9 (25318)
కింను స్యాదధికం తస్మాద్యదహం ద్రుపదాత్మజాం।
ద్రౌపదీం కర్ణ పశ్యేయం కాషాయవసనాం వనే ॥ 3-239-10 (25319)
యది మాం దర్మరాజశ్చ భీమసేనశ్చ పాండవః।
యుక్తం రపరమయా లక్ష్ంయా పశ్యేతాం జీవితం భవేత్ ॥ 3-239-11 (25320)
ఉపాయం న తు పశ్యామి యేన గచ్ఛేమ తద్వనం।
యథాచాభ్యనుజానీయాద్గచ్ఛంతం మాం మహీపతిః ॥ 3-239-12 (25321)
స సౌబలేన సహితస్తథా దుఃశాసనేన చ।
ఉపాయం పశ్య రనిపుణం యేన గచ్ఛేమ తద్వనం ॥ 3-239-13 (25322)
అహమప్యనుగచ్ఛామి గమనాయేతరాయ చ।
కల్యమేవ గమిష్యామి సమీపం పార్థివస్య హ ॥ 3-239-14 (25323)
మయి తత్రోపవిష్టే తు భీష్మే చ కురుసత్తమే।
ఉపాయో యో భవేద్దృష్టస్తం బ్రూయాః సహసౌబలః ॥ 3-239-15 (25324)
తతో భీష్మస్య రాజ్ఞశ్చ నిశంయ రగమనం ప్రతి।
వ్యవసాయం కరిష్యేఽహమనునీయ పితామహం ॥ 3-239-16 (25325)
తథేత్యుక్త్వా తు తే సర్వేగ్మురావసథాన్ప్రతి।
వ్యుషితాయాం రజన్యాం తు కర్ణో రాజానమభ్యయాత్ ॥ 3-239-17 (25326)
తతో దుర్యోధనం కర్ణః ప్రహసన్నిదమబ్రవీత్।
ఉపాయః పరిదృష్టోఽయం తం నిబోధజనేశ్వర ॥ 3-239-18 (25327)
ఘోషా ద్వైతవనే సర్వేత్వత్ప్రతీక్షా నరాధిప।
ఘోషయాత్రాపదేశేన గమిష్యామో న సంశయః ॥ 3-239-19 (25328)
ఉచితం హి సదా గంతుం ఘోషయాత్రాం విశాంపతే।
ఏవం చేత్త్వాం పితా రాజన్సమనుజ్ఞాతుమర్హతి ॥ 3-239-20 (25329)
తథా కథయమానౌ తు ఘోషయాత్రావినిశ్చయం।
గాంధారరాజః శకునిరిత్యువాచ హసన్నివ ॥ 3-239-21 (25330)
ఉపాయోఽయంమయా దృష్టో గమనాయ నిరామయః।
అనుజ్ఞాస్యతినో రాజా చోదయిష్యతి చాప్యుత ॥ 3-239-22 (25331)
ఘోషా ద్వైతవ్రనే సర్వేత్వత్ప్రతీక్షా నరాధిప।
ఘోషయాత్రాపదేశేన గమిష్యామః సరః ప్రతి ॥ 3-239-23 (25332)
తతః ప్రహసితాః సర్వే తేఽన్యోన్యస్య తలాందదుః।
తదేవ చ వినిశ్చేత్య దదృశుః కురుసత్తమం ॥ 3-239-24 (25333)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి ఘోషయాత్రాపర్వణి ఏకోనచత్వారింశదధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-239-4 ఆయతిముత్తరకాలం ॥ 3-239-7 ఇతరాయావస్థానాయ ॥ 3-239-11 లక్ష్ంయా ఉపేతం పశ్యేతాం చేజ్జీవితం యుక్తమితి సంబంధః ॥ 3-239-14 అహ్మప్యద్యనిశ్చిత్య ఇతి ఝ. పాఠః। కల్యం ప్రాతః ॥ 3-239-15 వచో భీష్మస్య ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 3-239-19 ఘోషా గోవ్రజాః ॥ 3-239-22 అయముపాయో ఘోషయాత్రైవ ॥ 3-239-24 తలాన్ హస్తతలాని ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 240
॥ శ్రీః ॥
3.240. అధ్యాయః 240
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
దుర్యోధనేన ఘోషయాత్రావ్యాజేనానుజాదిభిః సహద్వైతవనంప్రతిరామనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-240-0 (25334)
వైసంపాయన ఉవాచ। 3-240-0x (2591)
ధృతరాష్ట్రం తతః సర్వేదదృశుర్జనమేజయ।
దృష్ట్వా సుఖమథో రాజ్ఞః పృష్టా రాజ్ఞా చ భారత ॥ 3-240-1 (25335)
తతస్తైర్విహితః పూర్వం సంగవో నామ వల్లవః।
సమీపస్థాస్తదా గావో ధృతరాష్ట్రే న్యవేదయత్ ॥ 3-240-2 (25336)
అనంతరం చ రాధేయః శకునిశ్చ విశాంపతే।
ఆహతుః పార్థివశ్రేష్ఠం ధృతరాష్ట్రం జనాధిపం ॥ 3-240-3 (25337)
రమణీయేషు దేశేషు ఘోషాః సంప్రతి కౌరవ।
స్మారణే సమయః ప్రాప్తో వత్సానామపి చాంకనం ॥ 3-240-4 (25338)
మృగయా చోచితా రాజన్నస్మిన్కాలే సుతస్యతే।
దుర్యోధనస్య గమనం త్వమనుజ్ఞాతుమర్హసి ॥ 3-240-5 (25339)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 3-240-6x (2592)
మృగయా శోభనా తాత గవాం హి సమవేక్షణం।
విస్రంభస్తు న గంతవ్యో వల్లవానామితి స్మరే ॥ 3-240-6 (25340)
తే తు తత్రనరవ్యాఘ్రాః సమీప ఇతి నః శ్రుతం।
అతో నాభ్యనుజానామి గమనం తత్ర వః స్వయం ॥ 3-240-7 (25341)
ఛద్మనా నిర్జితాస్తే తు కర్శితాశ్చ మహావనే।
తపోనిత్యాశ్చ రాధేయ సమర్థాశ్చ మహారథాః ॥ 3-240-8 (25342)
ధర్మరాజో న సంక్రుద్ధ్యేద్భీమసేనస్త్వమర్షణః।
యజ్ఞసేనస్ దుహితా తేజ ఏవతు కేవలం ॥ 3-240-9 (25343)
యూయంచాప్యపరాధ్యేయుర్దర్పమోహసమన్వితాః।
తతో వినిర్దహేయుస్తే తపసా హి సమన్వితాః ॥ 3-240-10 (25344)
అథవా సాయుధావీరా మన్యునాఽభిపరిప్లుతాః।
సహితా బద్ధనిస్త్రిశా దహేయుః శస్త్రతేజసా ॥ 3-240-11 (25345)
అథ యూయం బహుత్వాత్తాన్నారభధ్వం కథంచన।
అనార్యం పరమం తత్స్యాదశక్యం తచ్చ వై మతం ॥ 3-240-12 (25346)
ఉషితో హి మహాబాహురింద్రలోకే ధనంజయః।
దివ్యాన్యస్త్రాణ్యవాప్యాథ తతః ప్రత్యాగతో వనం ॥ 3-240-13 (25347)
అకృతాస్త్రేణ పృథివీ జితా బీభత్సునా పురా।
కిం పునః సకృతాస్త్రోఽద్య న హన్యాద్వో మహారథః ॥ 3-240-14 (25348)
అథవా మద్వచః శ్రుత్వా తత్ర యత్తా భవిష్యథ।
ఉద్విగ్రవాసా విస్రబ్ధా దుఃఖం తత్రగమిష్యథ ॥ 3-240-15 (25349)
అథవా సైనికాః కేచిదపకుర్యుర్యుధిష్ఠిరే।
తదబుద్ధికృతంకర్మ దోషముత్పాదయేచ్చ వః ॥ 3-240-16 (25350)
తస్మాదన్యే నరా యాంతు స్మారణాయాప్తకారిణః।
న స్వయం తత్రగమనం రోచయే తవ భారత ॥ 3-240-17 (25351)
శకునిరువాచ। 3-240-18x (2593)
ధర్మజ్ఞః పాండవో జ్యేష్ఠః ప్రతిజ్ఞాతం చ సంసది।
తేన ద్వాదశవర్షాణి వస్తవ్యానీతి భారత ॥ 3-240-18 (25352)
అనువృత్తాశ్చ రతం సర్వే పాండవా ధర్మచారిణః।
యుధిష్ఠిరస్తు కౌంతేయో న నః కోపం కరిష్యతి ॥ 3-240-19 (25353)
మృగయాం చైవ నో గంతుమిచ్ఛా సంవర్ధతే భృశం।
స్మారణం తు చికీర్షామో న తు పాండవదర్సనం ॥ 3-240-20 (25354)
న చానార్యసమాచారః కశ్చిత్తత్ర భవిష్యతి।
న చ తత్ర గమిష్యామో యత్ర తేషాం ప్రతిశ్రయః ॥ 3-240-21 (25355)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-240-22x (2594)
ఏవముక్తః శకునినా ధృతరాష్ట్రో జనేశ్వరః।
దుర్యోధనం సహామాత్యమనుజజ్ఞే న కామతః ॥ 3-240-22 (25356)
అనుజ్ఞాతస్తు గాంధారిః కర్ణేన సహితస్తదా।
నిర్యయౌ భరతశ్రేష్ఠో బలేన మహతా వృతః ॥ 3-240-23 (25357)
దుఃశాసనేన చ తథా సౌబలేన చ ధీమతా।
సంవృతో భ్రాతృభిశ్చాన్యైః స్త్రీభిశ్చాపి సహస్రశః ॥ 3-240-24 (25358)
తం నిర్యాంతం మహాబాహుం ద్రష్టుం ద్వైతవనం సరః।
పౌరాశ్చానుయయుః సర్వేసహదారా వనం చ తత్ ॥ 3-240-25 (25359)
అష్టౌ రథసహస్రాణి త్రీణి నాగాయుతాని చ।
పత్తయో బహుసాహస్రా హయాశ్చ నవతిః శతాః ॥ 3-240-26 (25360)
శకటాపణవేశాశ్చ వణిజో వందినస్తథా।
నరాశ్చ మృగయాశీలాః శతశోఽథ సహస్రశః ॥ 3-240-27 (25361)
తతః ప్రయాణే నృపతేః సుమహానభవత్స్వనః।
ప్రావృషీవ మహావాయోరుత్థితస్య విశాంపతే ॥ 3-240-28 (25362)
గవ్యూతిమాత్రేన్యవసద్రాజా దుర్యోధనస్తదా।
ప్రయాతో వాహనైః సర్వైస్తతో ద్వైతవనం సరః ॥ 3-240-29 (25363)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి ఘోషయాత్రాపర్వణి చత్వారింశదధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 240 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-240-2 సమంగో నామ ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 3-240-4 స్మారణే స్మరణహేతౌ కర్మణి గవాం సంఖ్యాపూర్వకం వయోవర్ణజాతినాంనాం లేఖనే ॥ 3-240-7 తే పాండవాః ॥ 3-240-9 తేజోఽగ్నిరేవ ॥ 3-240-27 వేశో వేశ్యాజనాశ్రయః ॥ 3-240-29 గవ్యూతిః క్రోశద్వయం ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 241
॥ శ్రీః ॥
3.241. అధ్యాయః 241
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ద్వైతవనే సరోఽభితః క్రీడాస్థాననిర్మాణాయాజ్ఞసానాం దుర్యోధనభృత్యానాం పూర్వమేవ తత్రాగతైర్గంధర్వైః ప్రతివారణం ॥ 1 ॥ భృత్యైర్గంధర్వకృతనివారణం నివేదితేన దుర్యోధనేన తేషాముత్సారణాయ సేనాప్రేషణం ॥ 2 ॥ గంధర్వైః పరుషభాషణైర్భోపితైర్భటైర్దుర్యోధనం ప్రతి తన్నివేదనం ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-241-0 (25364)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-241-0x (2595)
అథ దుర్యోధనో రాజా తత్రతత్ర వనే వసన్।
జగామ ఘోషానభితస్తత్ర చక్రే నివేశనం ॥ 3-241-1 (25365)
రమణీయే సమాజ్ఞాతే సోదకే సమహీరుహే।
దేశే సర్వగుణోపేతే చక్రురావసథాన్నరాః ॥ 3-241-2 (25366)
తథైవ తత్సమీపస్థాన్పృథగావసథాన్బహూన్।
కర్ణస్య శకునేశ్చైవ భ్రాతౄణాం చైవ సర్వశః ॥ 3-241-3 (25367)
పశ్యంతస్తే తదా గావః శతశోఽథ సహస్రశః।
అంకర్లక్షైశ్చ తాః సర్వా లక్షయామాస పార్థివః ॥ 3-241-4 (25368)
అంకయామాస వత్సాంశ్చ జజ్ఞే చోపసృతాంస్త్వపి।
బాలవత్సాశ్చ యాం గావః కాలయామాస తా అపి ॥ 3-241-5 (25369)
అథ స స్మారణం కృత్వా లక్షయిత్వా త్రిహాయనాన్।
వృతో గోపాలకైః ప్రీతో వ్యాహరత్కురునందనః ॥ 3-241-6 (25370)
స చ పౌరజనః సర్వః సర్వః సైనికాశ్చ సహస్రశః।
యథోపజోషం చిక్రీడుర్వనే తస్మిన్యథాఽమరాః ॥ 3-241-7 (25371)
తతోఽధ్వగమనాచ్ఛ్రాంతం కుశలా నృత్యవాదితైః।
ధార్తరాష్ట్రముపాతిష్ఠన్కన్యాశ్చైవ స్వలంకృతాః ॥ 3-241-8 (25372)
స స్త్రీగణవృతో రాజా ప్రహృష్టః ప్రదదౌ వసు।
తేభ్యో యథార్హమన్నాని పానాని వివిధాని చ ॥ 3-241-9 (25373)
తతస్తే సహితాః సర్వే తరక్షూన్మహిషాన్మృగాన్।
గవయర్క్షవరాహాంశ్చ సమంతాత్పర్యవారయన్ ॥ 3-241-10 (25374)
స తాంఛరైర్వినిర్భిద్య గజాంశ్చ సుబహూన్వనే।
రమణీయేషు దేశేషు గ్రాహయామాస వై మృగాన్ ॥ 3-241-11 (25375)
గోరసానుపయుంజాన ఉపభోగాంశచ్ భారత।
పశ్యన్స రమణీయాని వనాన్యుపవనాని చ ॥ 3-241-12 (25376)
మత్తభ్రమరజుష్టాని బర్హిణాభిరుతాని చ।
అగచ్ఛదానుపూర్వ్యేణ పుణ్యం ద్వైతవనం సరః ॥ 3-241-13 (25377)
మత్తభ్రమరసంజుష్టం నీలకంఠరవాకులం।
సప్తచ్ఛదసమాకీర్ణం పున్నాగవకులైర్యుతం ॥ 3-241-14 (25378)
ఋద్ధ్యా పరమయా యుక్తో మహేంద్ర ఇవ వజ్రభృత్।
యదృచ్ఛయా చ తత్రస్థో ధర్మపుత్రో యుధిష్ఠిరః ॥ 3-241-15 (25379)
ఈజే రాజర్షియజ్ఞేన సాద్యస్కేన విశాంపతే।
దివ్యేన విధినా చైవ వన్యేన కురుసత్తమ ॥ 3-241-16 (25380)
`విద్వద్భిః సహితో ధీమాన్బ్రాహ్మణైర్వనవాసిభిః'।
కృత్వా నివేశమభితః సరసస్తస్య కౌరవ।
ద్రౌపద్యా సహితో ధీమాంధర్మపత్న్యా నరాధిపః ॥ 3-241-17 (25381)
తతో దుర్యోధనః ప్రేష్యానాదిదేశ సహానుజః।
ఆక్రీడావసథాఞ్శీఘ్రం కురుధ్వం సరసోఽభితః ॥ 3-241-18 (25382)
తే తథేత్యేవ కౌరవ్యముక్త్వా వచనకారిణః।
చికీర్షంతస్తదాక్రీడాంజగ్ముర్ద్వైతవనం సరః ॥ 3-241-19 (25383)
సేనాగ్ర్యం ధార్తరాష్ట్రస్ ప్రాప్తం ద్వైతవనం సరః ॥ 3-241-20 (25384)
ప్రవిశంతం వనద్వారి గంధర్వాః సమవారయన్।
తత్ర గంధఱ్వరాజో వై పూర్వమేవ విశాంపతే।
కుబేరభవనాద్రాజన్నాజగామ గణావృతః ॥ 3-241-21 (25385)
గణైరప్సరసాం చైవ త్రిదశానాం తథాఽఽత్మజైః।
విహారశీలైః క్రీడార్థం తేన తత్సంవృతం సరః ॥ 3-241-22 (25386)
తేన తత్సంవృతం దృష్ట్వా తే రాజపరిచారకాః।
ప్రతిజగ్ముస్తతో రాజన్యత్ర దుర్యోధనో నృపః ॥ 3-241-23 (25387)
స తు తేషాం వచః శ్రుత్వా సైనికాన్యుద్ధదుర్మదాన్।
ప్రేషయామాస కౌరవ్య ఉత్సారయత తానితి ॥ 3-241-24 (25388)
తస్య తద్వచనం శ్రుత్వా రాజ్ఞః సేనాగ్రయాయినః।
సరో ద్వైనవనం గత్వా గంధర్వానిదమబ్రువన్ ॥ 3-241-25 (25389)
రాజా దుర్యోధనో నామ ధృతరాష్ట్రసుతో బలీ।
చిక్రీడిషురిహాయాతి తదర్థమపసర్పత ॥ 3-241-26 (25390)
ఏవముక్తాస్తు గంధర్వాః రప్రహసంతో విశాంమపతే।
ప్రత్యబ్రువంస్తాన్పురుషానిదం హి పరుషం వచః ॥ 3-241-27 (25391)
న చేతయతి వో రాజా మందబుద్ధిః సుయోధనః।
యోఽస్మానాజ్ఞాపయత్యేవం వశ్యానివ దివౌకసః ॥ 3-241-28 (25392)
యూయం ముమూర్షవశ్చాపి మందప్రజ్ఞా న సంశయః।
యే తస్ వచనాదేవమస్మాన్బ్రూథ విచేతసః ॥ 3-241-29 (25393)
గచ్ఛధ్వం త్వరితాః సర్వే యత్ర రాజా స కౌరవః।
న చేదద్యైవ గచ్ఛధ్వం ధర్మరాజనివేశనం ॥ 3-241-30 (25394)
ఏవముక్తాస్తు గంధర్వై రాజ్ఞః సేనాగ్రయాయినః।
సంప్రాద్రవన్యతో రాజా ధృతరాష్ట్రసుతోఽభవత్ ॥ 3-241-31 (25395)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి ఘోషయాత్రాపర్వణి ఏకచత్వారింశదధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 241 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-241-4 స దదర్శ తదా గావః ఇతి ఝ. పాఠః। అంకైశ్చిహ్నైః। లక్షైః సంఖ్యానైః। లక్షా నపుంసి సంఖ్యాయామితి మేదినీ ॥ 3-241-5 జజ్ఞే జ్ఞాతవాన్। ఉపసృతాన్ దమనార్హాన్ వత్సతరాన్సమీపాగతాన్వా కాలయామాస సంఖ్యాతవాన్ ॥ 3-241-6 త్రిహాయనాంస్త్రివర్షాన్వృషాన్। వ్యాహరత్ విజహార ॥ 3-241-7 యథోపజోషం యథారుచి ॥ 3-241-16 సాద్యస్కేన ఏకాహసాధ్యేనే ॥ 3-241-22 ఆత్మజైర్జయంతాదిభిః సహేతి శేషః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 242
॥ శ్రీః ॥
3.242. అధ్యాయః 242
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
గంధర్వైఃసహ కౌరవాణామాయోధనం ॥ 1 ॥ చిత్రసేనాదిభిర్విరథీకృతేన కర్ణేన రణాంకణాత్పలాయనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-242-0 (25396)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-242-0x (2596)
తతస్తే సహితాః సర్వే దుర్యాధనముపాగమన్।
అబ్రువంశ్చ మహారాజ యదూచుః కౌరవం ప్రతి ॥ 3-242-1 (25397)
గంధర్వైర్వారితే సైన్యే ధార్తరాష్ట్రః ప్రతాపవాన్।
అమర్షపూర్ణః సైన్యాని ప్రత్యభాషత భారత ॥ 3-242-2 (25398)
శాసతైనానధర్మజ్ఞాన్మమ విప్రియకారిణః।
యది ప్రక్రీడతే సర్వైర్దేవైః సహ శచీపతిః।
`వయమత్ర యథా ప్రీతా క్రీడిష్యామో నిరంకుశం' ॥ 3-242-3 (25399)
దుర్యోధనవచః శ్రుత్వా ధార్తరాష్ట్రా మహాబలాః।
సర్వ ఏవాభిసన్నద్ధా యోధాశ్చాపి సహస్రశః ॥ 3-242-4 (25400)
తతః ప్రమథ్య సర్వాంస్తాంస్తద్వనం వివిశుర్బలాత్।
సింహనాదేన మహతా పూరయంతో దిశో దశ ॥ 3-242-5 (25401)
తతోఽపరైరవార్యంత గంధర్వైః కురుసైనికాః।
`సాంనైవ రతత్ర విక్రాంతా మా సాహసమితి ప్రభో' ॥ 3-242-6 (25402)
తే వార్యమాణా గంధర్వైః సాంనైవ వసుధాయిప।
తాననాదృత్య గంధర్వాంస్తద్వనం వివిశుర్మహత్ ॥ 3-242-7 (25403)
యది వాతా న తిష్ఠంతి ధార్తరాష్ట్రాః సరాజకాః।
తతస్తే ఖేచరాః సర్వే చిత్రసేనే న్యవేదయన్ ॥ 3-242-8 (25404)
గంధర్వరాజస్తాన్సర్వానబ్రవీత్కౌరవాన్ప్రతి।
అనార్యాఞ్శాసతేత్యేతాంశ్చిత్రసేనోఽత్యమర్షణః ॥ 3-242-9 (25405)
అనుజ్ఞాతాశ్చ గంధర్వాశ్చిత్రసేనేన భారత।
ప్రగృహీతాయుధాః సర్వే ధార్తరాష్ట్రానభిద్రవన్ ॥ 3-242-10 (25406)
తాందృష్ట్వాఽఽపతతః శీఘ్రాన్గంధర్వానుద్యతాయుధాన్।
ప్రాద్రవంస్తే దిశః సర్వే ధార్తరాష్ట్రస్య పశ్యతః ॥ 3-242-11 (25407)
తాందృష్ట్వా ద్రవతః సర్వాంధార్తరాష్ట్రాన్పరాఙ్ముఖాన్।
రాధేయస్తు తదా వీరో నాసీత్తత్రపరాఙ్ముఖః ॥ 3-242-12 (25408)
ఆపతంతీం తు సంప్రేక్ష్య గంధర్వాణాం మహాచమూం।
మహతా శరవర్షేణ రాధేయః ప్రత్యవారయత్ ॥ 3-242-13 (25409)
క్షురప్రైర్విశిఖైర్భల్లైర్వత్సదంతైస్తథాఽఽయసైః।
గంధర్వాఞ్శతశోఽభిఘ్నఁల్లఘుత్వాత్సూతనందనః ॥ 3-242-14 (25410)
పాతయన్నుత్తమాంగాని గంధర్వాణాం మహారథః।
క్షణఏన వ్యధమత్సర్వాం చిత్రసేనస్య వాహినీం ॥ 3-242-15 (25411)
తే వధ్యమానా గంధర్వాః సూతపుత్రేణ ధీమతా।
భూయ ఏవాభ్యవర్తంత శతతశోఽథ సహస్రశః ॥ 3-242-16 (25412)
గంధర్వభూతా పృథివీ క్షణేన సమపద్యత।
ఆపతద్భిర్మహావేగైశ్చిత్రసేనస్య సైనికైః ॥ 3-242-17 (25413)
అథ దుర్యోధనో రాజా శకునిశ్చాపి సౌబలః।
దుఃశాసనో వికర్ణశ్చ యే చాన్యే ధృతరాష్ట్రజాః।
న్యహనంస్తత్తదా సైన్యం రథైర్గరుడనిఃఖనైః ॥ 3-242-18 (25414)
సైన్యమాయోధితం దృష్ట్వాకర్ణో రాజన్న మృష్యత ॥ 3-242-19 (25415)
మహతా రథసంఘేన రథచారేణ చాప్యుత।
వైకర్తనం పరీప్సంతో గంధర్వాః ప్రత్యవారయన్।
తతః సంన్యపతన్సర్వే గంధర్వాః కౌరవం ప్రతి ॥ 3-242-20 (25416)
తదా సుతుములం యుద్ధమభవద్రోమహర్షణం।
తతస్తే మృదవోఽభూవనగంధర్వాః శరపీడితాః ॥ 3-242-21 (25417)
ఉచ్చుక్రుశుశ్చ కౌరవ్యాగంధర్వాన్ప్రేక్ష్య పీడితాన్ ॥ 3-242-22 (25418)
గంధర్వాంస్త్రాసితాందృష్ట్వా చిత్రసేనో హ్యమర్షణః।
ఉత్పపాతాసనాత్క్రుద్ధో వధే తేషాం సమాహితః ॥ 3-242-23 (25419)
తతో మాయాస్త్రమాస్థాయ యుయుధే చిత్రమార్గవిత్।
`వియత్సంఛాదయామాస న వవౌ తత్ర మారుతః' ॥ 3-242-24 (25420)
హస్త్యారోహా హతాః పేతుర్హస్తిభిః సహ భారత।
హయారోహాః సహ హయై రథైశ్చ రథినస్తదా ॥ 3-242-25 (25421)
పత్తయశ్చ తథాపేతుర్విశస్తాః శరవృష్టిభిః'।
తయాఽముహ్యంత కౌరవ్యాశ్చిత్రసేనస్య మాయయా ॥ 3-242-26 (25422)
ఏకైకో హి తదా యోధో ధార్తారష్ట్రస్య భారత।
పర్యవార్యత గంధర్వైర్దశభిర్దశభిర్యుధి ॥ 3-242-27 (25423)
తతః సంపీడ్యమానాస్తే బలేన మహతా తదా।
ప్రాద్రవంత రణే భీతా యత్రరాజా యుధిష్ఠిరః ॥ 3-242-28 (25424)
భజ్యమానేష్వనీకేషు ధార్తరాష్ట్రేషు సర్వశః।
కర్ణో వైకర్తనో రాజంస్తస్థౌ గిరిరివాచలః ॥ 3-242-29 (25425)
దుర్యోధనశ్చ తేజస్వీ శకునిశ్చాపి సౌబలః।
గంధర్వాన్యోధయామాసుః సమరే భృశవిక్షతాః ॥ 3-242-30 (25426)
సర్వ ఏవ తు గంధర్వాః శతశోఽథ సహస్రశః।
జిఘాంసమానాః సంరబ్ధాః కర్ణమభ్యద్రవత్రణే ॥ 3-242-31 (25427)
అసిభిః పట్టసైః శూలైర్గదాభిశ్చ మహాబలాః।
సూతపుత్రం జిఘాంసంతః సమంతాత్పర్యవారయన్ ॥ 3-242-32 (25428)
అన్యేఽస్య యుగమచ్ఛిందంధ్వజమన్యే న్యపాతయన్।
ఈషామన్యే హయానన్యే సూతమన్యే న్యపాతయన్ ॥ 3-242-33 (25429)
అన్యే చ్ఛత్రం వరూథం చ బంధురం చ తథా పరే।
`అన్యే సంచూర్ణయామాసుశ్ఛత్రే చాక్షౌ తథా పరే ॥' 3-242-34 (25430)
గంధర్వా బహుసాహస్రాస్తిలశో వ్యధమన్రథం ॥
తతో రథాదవప్లుత్య సూతపుత్రోఽసిచర్మభృత్। 3-242-35 (25431)
`అంసావలంబితధనుర్ధావమానో మహాబలః'।
వికర్ణరథమాస్థాయ మోక్షాయాశ్వానచోదయత్ ॥ 3-242-36 (25432)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి ఘోషయాత్రాపర్వణి ద్విచత్వారింశదధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 242 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-242-19 భూయశ్చ యోధయామాసుః కృత్వా కర్ణమథాగ్రతః। మహతా ఇతి ఝ. పాఠః। న మృష్యత నామృష్యత। అడభావ ఆర్షః ॥ 3-242-34 వరూథం రథగుప్తిం। బంధురం రథవంధనాని ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 243
॥ శ్రీః ॥
3.243. అధ్యాయః 243
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
చిత్రరథేన రణే పరాజితస్య దుర్యోధనస్య బంధనపూర్వకం స్వరథారోపణం ॥ 1 ॥ ఇతరైర్గంధర్వైర్దుర్యోధనభ్రతౄణాం తద్దారాణాం వంధనం ॥ 2 ॥ దుర్యోధనామాత్యాదిభిర్యుధిష్ఠిరాయ తన్నివేదనే భీమేన తదనుమోదనం ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-243-0 (25433)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-243-0x (2597)
గంధర్వైస్తు మహారాజ భగ్నే కర్ణే మహారథే।
సంప్రాద్రవచ్చమూః సర్వా ధార్తరాష్ట్రస్య పశ్యతః ॥ 3-243-1 (25434)
తాందృష్ట్వా ద్రవతః సర్వాంధార్తరాష్ట్రాన్పరాఙ్ముఖాన్।
దుర్యోధనో మహారాజో నాసీత్తత్ర పరాఙ్ముఖః ॥ 3-243-2 (25435)
తామాపతంతీం సంప్రేక్ష్య గంధర్వాణాం మహాచమూం।
మహతా శరవర్షేణ సోఽభ్యవర్షదరిందమః ॥ 3-243-3 (25436)
అచింత్య శరవర్షం తు గంధర్వాస్తస్య తం రథం।
దుర్యోధనం జిఘాంసంతః సమంతాత్పర్యవారయన్ ॥ 3-243-4 (25437)
యుగమీషాం వరూథం చ తథైవ ధ్వజసారథీ।
అశ్వాంస్త్రివేణుమక్షం చ తిలశో వ్యధమంఛరైః ॥ 3-243-5 (25438)
దుర్యోధనం చిత్రసనో విరథం పతితం భువి।
అభిద్రుస్య మహాబాహుర్జీవగ్రాహమథాగ్రహీత్ ॥ 3-243-6 (25439)
`తస్య బాహూ మహారాజ బద్ధ్వా రజ్జ్వా మహారథం।
ఆరోప్యస మహాబాహుశ్చిత్రసేనో ననాద హ' ॥ 3-243-7 (25440)
తస్మిన్గృహీతే రాజేంద్ర స్థితం దుఃశాసనం రథే।
పర్యగృహ్ణంత గంధర్వాః పరివార్య సమంతతః ॥ 3-243-8 (25441)
విధిశతిం చిత్రసేనమాదాయాన్యే విదుద్రువుః।
విందానువిందావపరే రాజదారాంశ్చ సర్వశః ॥ 3-243-9 (25442)
సేనాస్తు ధార్తరాష్ట్రస్య గంధర్వైః సమభిద్రుతాః।
పూర్వం ప్రభగ్నైః సహితాః పాండవానభ్యయుస్తదా ॥ 3-243-10 (25443)
శకటాపణవేశాశ్చ యానయుగ్యం చ సర్వశః।
శరణం పాండవాంజగ్ముర్హియమాణే మహీపతౌ ॥ 3-243-11 (25444)
సైనికా ఊచుః। 3-243-12x (2598)
ప్రియదర్శీ మహాబాహో ధార్తరాష్ట్రో మహాబలః।
గంధర్వైర్హ్రియతే రాజా పార్థాస్తమనుధావత ॥ 3-243-12 (25445)
దుఃశాసనో దుర్విషహో దుర్ముఖో దుర్ముఖో దుర్జయస్తథా।
బద్ధ్వా హ్రియంతే గంధర్వై రాజదారాశ్చ సర్వశః ॥ 3-243-13 (25446)
ఇతిదుర్యోధనామాత్యాః క్రోశంతో రాజగృద్ధినః।
ఆర్తా దీనాస్తతః సర్వే యుధిష్ఠిరముపాగమన్ ॥ 3-243-14 (25447)
తాంస్తథా వ్యథితాందీనాన్భిక్షమాణాన్యుధిష్ఠిరం।
వృద్ధాందుర్యోధనామాత్యాన్భీమసేనోఽభ్యభాషత ॥ 3-243-15 (25448)
మహతా హి ప్రయత్నేన సంనహ్య గజవాజిభిః।
అన్యథా వర్తమానానామర్థో జాతోఽయమన్యథా ॥ 3-243-16 (25449)
అస్మాభిర్యదనుష్ఠేయం గంధర్వైస్తదనుష్ఠితం ॥ 3-243-17 (25450)
దుర్మంత్రితమిదం తావద్రాజ్ఞో దుర్ద్యూతదేవినః।
`దీనాందుర్యోధనస్యాస్మాంద్రష్టుకామస్య దుర్మతేః' ॥ 3-243-18 (25451)
ద్వేష్టారమన్యే క్లీవస్య ఘాతయంతీతి నః శ్రుతం।
ఇదం కృతం నః ప్రత్యక్షం గంధర్వైరతిమానుషం ॥ 3-243-19 (25452)
దిష్ట్యా లోకే పుమానస్తి కశ్చిదస్మన్ప్రియే స్థితః।
యేనాస్మాకం హృతో భార ఆసీనానాం సుఖావహః ॥ 3-243-20 (25453)
శీతవాతాతపసహాంస్తపసా చైవ కర్శితాన్।
సమస్థో విషమస్థాన్హి ద్రష్టుమిచ్ఛతి దుర్మతిః ॥ 3-243-21 (25454)
అధర్మచారిణస్తస్య కౌరవ్యస్య దురాత్మనః।
యే శీలమనువర్తంతి తే పశ్యంతి పరాభవం ॥ 3-243-22 (25455)
అధర్మో హి కృతస్తేన యేనైతదుపలక్షితం।
అనృశంసాస్తు కౌంతేయాస్తత్ప్రత్యక్షం బ్రవీమి వః ॥ 3-243-23 (25456)
ఏవం బ్రువాణం కౌంతేయం భీమసేనమపస్వరం।
న కాలః పరుషస్యాయమితి రాజాఽభ్యభాషత ॥ 3-243-24 (25457)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి ఘోషయాత్రాపర్వణి త్రిచత్వారింశదధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 243॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-243-6 జీవగ్రాహం జీవంతమేవ గృహీత్వేతి ణములంతం। కషాదిత్వాదగ్రహీదిత్యనుప్రయోగః ॥ 3-243-18 రాజ్ఞో యుధిష్ఠిరస్య ॥ 3-243-19 క్లీబస్య అశక్తత్వాత్ ॥ 3-243-23 యేనైతదుపశిక్షితం ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 3-243-24 అపస్వరం క్రోధేన వికలవర్ణం యథా స్యాత్తథా బ్రువాణం ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 244
॥ శ్రీః ॥
3.244. అధ్యాయః 244
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
భీమేన యుధిష్ఠిరంప్రతి దుర్యోధనకృతాపనయానుస్మనారణపూర్వకం తద్విమోచనస్యానౌచిత్యప్రతిపాదనే యుధిష్ఠిరేణ పునస్తంప్రతి తచ్చోదనాయామర్జునేన తత్ప్రతిజ్ఞానం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-244-0 (25458)
యధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-244-0x (2599)
అస్మానభిగతాంస్తాత భయార్తాంఛరణైషిణః।
కౌరవాన్విషమప్రాప్తాన్కథం బ్రూయాస్త్వమీదృశం ॥ 3-244-1 (25459)
భవంతి భేదా జ్ఞాతీనాం కలహాశ్చ వృకోదర।
ప్రసక్తాని చ వైరాణి జ్ఞాతిధర్మో న నశ్యతి ॥ 3-244-2 (25460)
యదా తు కశ్చిజ్జ్ఞాతీనాం బాహ్యః ప్రార్థయతే కులం।
న మర్షయంతి తత్సంతో బాహ్యేనాభిప్రధర్షణం ॥ 3-244-3 (25461)
జానాత్యేష హి దుర్బుద్ధిరస్మానిహ చిరోషితాన్।
స ఏవం పరిభూయాస్మానకార్షీదిదమప్రియం ॥ 3-244-4 (25462)
దుర్యోధనస్య గ్రహణాద్గంధర్వేణ బలాద్రణే।
స్త్రీణాం బాహ్యాభిమర్శాచ్చ హతం భవతి నః కులం ॥ 3-244-5 (25463)
శ్చరణం చ ప్రపన్నానాం త్రాణార్థం చ కులస్య చ।
ఉత్తిష్ఠధ్వం నరవ్యాఘ్రాః సజ్జీభవత మా చిరం ॥ 3-244-6 (25464)
అర్జునశ్చ యమౌ చైవ త్వం చ భీమాపరాజితః।
మోక్షయధ్వం నరవ్యాఘ్రా హ్రియమాణం సుయోధనం ॥ 3-244-7 (25465)
ఏతే రథా నరవ్యాఘ్రాః సర్వశస్త్రసమన్వితాః।
ధృతరాష్ట్రస్య పుత్రాణాం విమలా కాంచనధ్వజాః ॥ 3-244-8 (25466)
సస్వనానధిరోహధ్వం నిత్యసజ్జానిమాన్రథాన్।
ఇంద్రసేనాదిభిః సూతైః కృతశస్త్రైరధిష్ఠితాన్ ॥ 3-244-9 (25467)
ఏతానాస్థాయ వై యత్తా గంధర్వాన్యోద్ధుమాహవే।
సుయోధనస్య మోక్షాయ ప్రయతధ్వమతనద్రితాః ॥ 3-244-10 (25468)
`పరైః పరిభవే ప్రాప్తే వయం పంచోత్తరం శతం।
పరస్పరవిరోధే తు వయం పంచైవ తే శతం ॥' 3-244-11 (25469)
య ఏవ కశ్చిద్రాజన్యః శరణార్థమిహాగతం।
పరం శక్త్యాభిరక్షేత కిం పునస్త్వం వృకోదర ॥ 3-244-12 (25470)
`ఏవముక్తస్తు కౌంతేయః పునర్వాక్యమభాషత।
కోపసంరక్తనయనః పూర్వవైరమనుస్మరన్ ॥ 3-244-13 (25471)
పురా జతుగృహేఽనేన దగ్ధుమస్మాన్యుధిష్ఠిర।
దుర్బుద్ధిర్హి కృతా వీర తదా దైవేన రక్షితాః ॥ 3-244-14 (25472)
కాలకూటవిషం తీక్ష్ణం భోజనే మమ భారత।
ఉప్త్వా గంగాం లతాపాశైర్వైద్ధ్వా చ ప్రాక్షిపత్ప్రభో ॥ 3-244-15 (25473)
రసాతలం చ సంప్రాప్య తదా వాసుకిమంజసా।
తత్ర దృష్ట్వా తు రాజేంద్రపునః ప్రాప్తో మహీతలం ॥ 3-244-16 (25474)
ద్యూతకాలేఽపికౌంతేయ వృజినాని కృతని వై।
ద్రౌపద్యాశ్చ పరాభర్శః కేశగ్రహణమేవ చ।
వస్త్రాపహరణం చైవ సభామధ్యే కృతాని వై ॥ 3-244-17 (25475)
రాజ్యం చాచ్ఛిద్య రాజేంద్ర ఉక్తవాన్పరుషాణి నః।
పురా కృతానాం పాపానాం ఫలం భుంక్తే సుయోధనః ॥ 3-244-18 (25476)
అస్మాబిరేవకర్తవ్యం ధార్తరాష్ట్రస్య నిగ్రహం।
అన్యేన తు కృతం తద్వై మైత్ర్యమస్మాకమిచ్ఛతా।
ఉపకారీ తు గంధర్వో మా రాజన్విమనా భవ ॥ 3-244-19 (25477)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-244-20x (2600)
ఏతస్మిన్నంతరే రాజంశ్చిత్రసేనేన వై హృతః।
విలలాప సుదుఃఖార్తో నీయమానః సుయోధనః ॥ 3-244-20 (25478)
యుధిష్ఠిర మహాబాహో సర్వధర్మభృతాంవర।
సపుత్రాన్సహదారాంశ్చ గంధర్వేణ హృతాన్బలాత్ ॥ 3-244-21 (25479)
పాండుపుత్ర మహాబాహో కౌరవాణాం యశస్కర'
సర్వధర్మభృతాం శ్రేష్ఠ గంధర్వేణ హృతం బలాత్।
రక్షస్వ పురుషవ్యాఘ్ర యుధిష్ఠిర మహాయశః ॥ 3-244-22 (25480)
భ్రాతరం తే మహాబాహో బద్ధ్వా నయతి మామయం।
దుశ్శాసనం దుర్విషహం దుర్ముఖం దుర్జయం తథా ॥ 3-244-23 (25481)
బద్ధ్వా హరంతి గంధర్వా అస్మాందారాంశ్చ సర్వశః।
అనుధావత మాం క్షిప్రం రక్షధ్వం పురుషోత్తమాః ॥ 3-244-24 (25482)
యమౌ మామనుధావేతాం రక్షార్థం మమ సాయుధౌ।
కురువంశస్య సుమహదయశః ప్రాప్తమీదృశం।
వ్యపోహయధ్వం గంధర్వాంజిత్వా వీర్యేణ పాండవాః ॥ 3-244-25 (25483)
ఏవం విలపమానస్య కౌరవస్యార్తయా గిరా।
శ్రుత్వా విలాపం సంభ్రాంతో ఘృణయాఽభిపరిప్లుతః ॥ 3-244-26 (25484)
యుధిష్ఠిరః పునర్వాక్యం భీమసేనమథాబ్రవీత్।
సుయోధనస్య మోక్షాయ ప్రయతధ్వమతంద్రితాః' ॥ 3-244-27 (25485)
క ఇవార్యో దయేత్ప్రాణానభిధావేతి చోదితః।
ప్రాంజలం శరణాపన్నం దృష్ట్వా శత్రుమపి ధ్రువం ॥ 3-244-28 (25486)
వరప్రదానం రాజ్యం చ పుత్రజన్మ చ పాండవాః।
శత్రోశ్చ మోక్షణం క్లేశాస్త్రీణి చైకం చ తత్సమం ॥ 3-244-29 (25487)
న హ్యస్త్యధికమేతస్మాద్యదాపన్నః సుయోధనః।
త్వద్బాహుబలమాశ్రిత్య జీవితం పరిమార్గతే ॥ 3-244-30 (25488)
స్వయమేవ ప్రధావేయం యది న స్యాద్వృకోదర।
వితతో మే క్రతుర్వీర న హి మేఽత్ర విచారణా ॥ 3-244-31 (25489)
సాంనైవ తు యథా భీమ మోక్షయేథాః సుయోధనం।
తథా సర్వైరుపాయైస్త్వం యతేథాః కురునందన ॥ 3-244-32 (25490)
న సాంనా ప్రతిపద్యేత యది గంధర్వరాడసౌ।
పరాక్రమేణ మృదునా మోక్షయేథాః సుయోధనం ॥ 3-244-33 (25491)
అథాసౌ మృదుయుద్ధేన న ముంచేద్భీమ కౌరవాన్।
సర్వోపాయైర్పిమోచ్యాస్తే నిగృహ్య పరిపంథినః ॥ 3-244-34 (25492)
ఏతావద్ధి మయా శక్యం సందేష్టుం వై వృకోదర।
వైతానే కర్మణి తతే వర్తమానే చ భారత।
`వరప్రదానం సుమహద్యాచకస్య ప్రకీర్తితం' ॥ 3-244-35 (25493)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-244-36x (2601)
అజాతసత్రోర్వచనం తచ్ఛ్రుత్వా తు ధనంజయః।
ప్రతిజజ్ఞే గురోర్వాక్యం కౌరవాణాం విమోక్షణం ॥ 3-244-36 (25494)
అర్జున ఉవాచ। 3-244-37x (2602)
యది కకసాంనా న మోక్ష్యంతి గంధర్వా ధృతరాష్ట్రజాన్।
అద్య గంధర్వరాజస్య భూమిః పాస్యతి శోణితం ॥ 3-244-37 (25495)
అర్జునస్య తు తాం శ్రుత్వా ప్రతిజ్ఞాం సత్యవాదినః।
కౌరవాణాం తదా రాజన్పునః ప్రత్యాగతం మనః ॥ 3-244-38 (25496)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి ఘోషయాత్రాపర్వణి చతుశ్చత్వారింశదధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 244 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-244-28 క ఇవార్యో నయేత్ప్రాణాన్ ఇతి థ. పాఠః। క ఇహార్యో భవేత్రాణం ఇతి ఝ. పాఠః। అభిధావ యాహీతి చోదిత ఆర్యః ప్రాణాన్ దయేత్। స్వప్రాణేషు దయాం కుర్యాదిత్యర్థః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 245
॥ శ్రీః ॥
3.245. అధ్యాయః 245
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
భీమాదీనాం చతుర్ణాం చిత్రసేనాదిభిర్గంధర్వైర్యుద్ధం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-245-0 (25497)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-245-0x (2603)
యుధిష్ఠిరవచః శ్రుత్వా భీమసేనపురోగమాః।
ప్రహృష్టవదనాః సర్వే సముత్తస్థుర్నరర్షభాః ॥ 3-245-1 (25498)
అభేద్యాని తతః సర్వే సమనహ్యంత భారత।
జాంబూనదవిచిత్రాణి కవచాని మహారథాః।
ఆయుధాని చ దివ్యాని వివిధాని సమాదధుః ॥ 3-245-2 (25499)
తే దంశితా రథైః సర్వే ధ్వజినః సశరాసనాః।
పాండవాః ప్రత్యదృశ్యంత జ్వలితా ఇవపావకాః ॥ 3-245-3 (25500)
తాన్రథాన్సాధుసంపన్నాన్సంయుక్తాంజవనైర్హయైః।
ఆస్థాయ రథశార్దూలాః శీఘ్రమేవ యయుస్తతః ॥ 3-245-4 (25501)
తతః కౌరవసైన్యానాం ప్రాదురాసీన్మహాస్వనః।
ప్రయాతాన్సహితాందృష్ట్వా పాండుపుత్రాన్మహారథాన్ ॥ 3-245-5 (25502)
జితకాశినశ్చ స్వచరాస్త్వరితాశ్చ మహారథాః।
క్షణేనైవ వనే తస్మిన్సమాజగ్మురభీతవత్ ॥ 3-245-6 (25503)
న్యవర్తంత తతః సర్వే గంధర్వా జితకాశినః।
దృష్ట్వా రథగతాన్వీరాన్పాండవాంశ్చతురో రణే ॥ 3-245-7 (25504)
తాంస్తు విభ్రాజితాందృష్ట్వా లోకపాలానివోద్యతాన్।
వ్యూఢానీకా వ్యతిష్ఠంత గంధమాదనవాసినః ॥ 3-245-8 (25505)
రాజ్ఞస్తు వచనం శ్రుత్వా ధర్మపుత్రస్య ధీమతః।
క్రమేణ మృదునా యుద్ధముపక్రాంతం చ భారత ॥ 3-245-9 (25506)
న తు గంధర్వరాజస్య సైనికా మందచేతసః।
శక్యంతే మృదునా శ్రేయః ప్రతిపాదయితుం తదా ॥ 3-245-10 (25507)
తతస్తాన్యుధి దుర్ధర్షాన్సవ్యసాచీ పరంతపః।
సాంత్వపూర్వమిదం వాక్యమువాచ ఖచరాన్రణే ॥ 3-245-11 (25508)
నైతద్గంధర్వరాజస్య యుక్తం కర్మ జుగుప్సితం।
పరదారాభిమర్శశ్చ మానుషైశ్చ సమాగమః ॥ 3-245-12 (25509)
ఉత్సృజధ్వం మహావీర్యాంధృతరాష్ట్రసుతానిమాన్।
దారాంశ్చైషాం ప్రముంచధ్వం ధర్మరాజస్య శాసనాత్ ॥ 3-245-13 (25510)
త ఏవముక్తా గంధర్వాః పాండవేన యశస్వినా।
ఉత్స్మయంతస్తదా పార్థమిదం వచనమబ్రువన్ ॥ 3-245-14 (25511)
ఏకస్యైవ వయం తాత కుర్యామ వచనం భువి।
యస్య శాసనమాజ్ఞాయ చరామో విగతజ్వరాః ॥ 3-245-15 (25512)
తేనైకేన రకయథాదిష్టం తథా వర్తామ భారత।
న శాస్తా విద్యతేఽస్మాకమన్యస్తస్మాత్సురేశ్వరాత్ ॥ 3-245-16 (25513)
ఏవముక్తః స గంధర్వైః కుంతీపుత్రో ధనంజయః।
గంధర్వాన్పునరేవైతాన్వచనం ప్రత్యభాషత ॥ 3-245-17 (25514)
యది సాంనా న ముంచధ్వం గంధర్వా ధృతరాష్ట్రజాన్।
మోక్షయిష్యామి విక్రంయ స్వయమేవ సుయోధనం ॥ 3-245-18 (25515)
ఏవముక్త్వా తతః పార్థః సవ్యసాచీ ధనంజయః।
ససర్జ నిశితాన్బాణాన్ఖచరాన్ఖచరాన్ప్రతి ॥ 3-245-19 (25516)
తథైవ శరవర్షేణ గంధర్వాస్తే బలోత్కాటాః।
పాండవానభ్యవర్తంత పాండవాశ్చ దివౌకసః ॥ 3-245-20 (25517)
తతః సుతుములం యుద్ధం గంధర్వాణాం తరస్వినాం।
బభూవ భీమవేగానాం చ భాత ॥ 3-245-21 (25518)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి ఘోషయాత్రాపర్వణి పంచచత్వారింశదధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 245 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-245-3 దంశితాః సన్నద్ధాః ॥ 3-245-10 శ్రేయః కల్యాణం। ప్రతిపాదయితుం ప్రాపయితుం ॥ 3-245-19 స్వచరాన్ గగనగమనాన్। ఖచరాన్ గంధర్వాన్ ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 246
॥ శ్రీః ॥
3.246. అధ్యాయః 246
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
అర్జునేన మాయాశక్త్యాఽంతర్ధానేన యుధ్యతే చిత్రసేనాయాస్రప్రయోగే సతి తేనార్జునప్రతి స్వస్య సఖిత్వకథనం ॥ 1 ॥ తతోఽర్జునేనాస్రోపసంహారే భీమాదీనాం యుద్ధోపరమపూర్వకం తేన సహ సంలాపః ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-246-0 (25519)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-246-0x (2604)
తతో దివ్యాస్త్రసంపన్నా గంధర్వా హేమమాలినః।
విసృజంతః శరాందీప్తాన్సమంతాత్పర్యవారయన్ ॥ 3-246-1 (25520)
చతురః పాండవాన్వీరాన్గంధర్వాశ్చ సహస్రశః।
రణే సంన్యపతన్రాజంస్తదద్భుతమివాభవత్ ॥ 3-246-2 (25521)
యథా కర్ణస్య చ రథో ధార్తరాష్ట్రస్ చోభయోః।
గంధర్వైః శతశశ్ఛిన్నౌ తథా తేషాం ప్రచక్రితరే ॥ 3-246-3 (25522)
తాన్సమాపతతో రాజన్గధర్వాంఛతశో రణే।
ప్రత్యగృహ్ణన్నరవ్యాఘ్రాః శరవర్షైరనేకశః ॥ 3-246-4 (25523)
తే కీర్యమాణాః ఖగమాః శరవర్షైః సమంతతః।
న శేకుః పాండుపుత్రాణాం సమీపే పరివర్తితుం ॥ 3-246-5 (25524)
అభిక్రుద్ధానభిక్రుద్ధో గంధర్వానర్జునస్తదా।
లక్షయిత్వాఽథ దివ్యాని మహాస్త్రాణ్యుపచక్రమే ॥ 3-246-6 (25525)
సహస్రాణాం సహస్రాణి ప్రాహిణోద్యమసాదనం।
అజేయానర్జునః సంఖ్యే గంధర్వాణాం బలోత్కటః ॥ 3-246-7 (25526)
తథా భీమో మహేష్వాసః సంయుగే బలినాంవరః।
గంధర్వాఞ్శతశో రాజంచఘాన నిశితైః శరైః ॥ 3-246-8 (25527)
మాద్రీపుత్రావపి తథా యుధ్మానౌ బలోత్కటౌ।
పరిగృహ్యాగ్రతో రాజంజఘ్నతుః శతశః పరాన్ ॥ 3-246-9 (25528)
తేవధ్యమానా గంధర్వా దివ్యైరస్త్రైర్మహారథైః।
ఉత్పేతుః ఖముపాదాయ ధృతరాష్ట్రసుతాంస్తతః ॥ 3-246-10 (25529)
సతానుత్పతితానదృష్ట్వా కుంతీపుత్రో ధనంజయః।
మహతా శరజాలేన సమంతాత్పర్యవారయత్ ॥ 3-246-11 (25530)
తే బ్రద్ధాః శరజాలేన శకుంతా ఇవ పంజరే
వవర్పురర్జునం క్రోధాద్గదాశక్త్యృష్టివృష్టిభిః ॥ 3-246-12 (25531)
గదాశక్త్యృష్టివృష్టీస్తా నిహత్య పరమాస్త్రవిత్।
గాత్రాణి చాహనద్భల్లైర్గంధర్వాణాం ధనంజయః ॥ 3-246-13 (25532)
శిరోభిః ప్రపతద్భిశ్చ చరణైర్బాహుభిస్తథా।
అశ్మవృష్టిరివాభాతి పరేషామభవద్భయం ॥ 3-246-14 (25533)
తే వధ్యమానా గంధర్వాః పాండవేన మహాత్మనా।
భూమిష్ఠమంతరిక్షస్థాః శరవర్షైరవాకిరన్ ॥ 3-246-15 (25534)
తేషాం తు శరవర్షాణి సవ్యసాచీ పరంతపః।
అస్త్రైః సంవార్య తేజస్వీ గంధర్వాన్ప్రత్యవిధ్యత ॥ 3-246-16 (25535)
స్థూణాకర్ణేంద్రజాలం చ సౌరం చాపి తథాఽర్జునః।
ఆగ్నేయం చాపి సౌంయం చ ససర్జ కురుననదనః ॥ 3-246-17 (25536)
తే దహ్యమానా గంధర్వాః కుంతీపుత్రస్య సాయకైః।
దైతేయా ఇవ శక్రేణ విషాదమగమన్పరం ॥ 3-246-18 (25537)
ఊర్ధ్వమాక్రమమాణాశ్చ శరజాలేన వారితాః।
విసర్పమాణా భల్లైశ్చ వార్యంతే సవ్యసాచినా ॥ 3-246-19 (25538)
గంధర్వాంస్త్రాసితాందృష్ట్వా కుంతీపుత్రేణ భారత।
చిత్రసేనో గదాం గృహ్య సవ్యసాచినమనాద్రవత్ ॥ 3-246-20 (25539)
తస్యాభిపతతస్తూర్ణం గదాహస్తస్య సంయుగే।
గదాం సర్వాయసీం పార్థః శరైశ్చిచ్ఛేద సప్తధా ॥ 3-246-21 (25540)
స గదాం బహుధా దృష్ట్వా కృత్తాం బాణైస్తరస్వినా।
సంవృత్య విద్యయాఽఽత్మానం యోధయామాస పాండవం ॥ 3-246-22 (25541)
అస్త్రాణఇ తస్య దివ్యాని సంప్రయుక్తాని సర్వశః।
దివ్యైరస్త్రైస్తదా వీరః పర్యవారయదర్జునః ॥ 3-246-23 (25542)
స వార్యమాణస్తైరస్త్రైరర్జునేన మహాత్మనా।
గంధర్వరాజో బలవాన్మాయయాఽంతర్హితస్తదా ॥ 3-246-24 (25543)
అంతర్హితం తమాలక్ష్య ప్రహరంతమథార్జునః।
తాడయామాస ఖచరైర్దివ్యాస్త్రప్రతిమంత్రితైః ॥ 3-246-25 (25544)
అంతర్ధానవధం చాస్య చక్రే క్రుద్ధోఽర్జునస్తదా।
శబ్దవేషం సమాశ్రిత్య బహురూపో ధనంజయః ॥ 3-246-26 (25545)
రస వధ్యమానస్తైరస్త్రైరర్జునేన మహాత్మనా।
తతోఽస్య దర్శయామాస తదాఽఽత్మానం ప్రియః సఖా ॥ 3-246-27 (25546)
చిత్రసేనస్తథోవాచ సఖాయం యుధి విద్ధి మాం।
చిత్రసేనమథాలక్ష్య సఖాయమితి విస్మితః ॥ 3-246-28 (25547)
సంజహారాస్త్రమథం తత్ప్రసృష్టం పాండవర్షభః ॥ 3-246-29 (25548)
దృష్ట్వా తు పాండవాః సర్వే సంహృతాస్త్రం ధనంజయం।
సంజహ్రుః ప్రద్రుతానశ్వాఞ్శరవేగాంధనూంషి చ ॥ 3-246-30 (25549)
చిత్రసేనశ్చ భీమశ్చ సవ్యసాచీ యమావపి।
పృష్ట్వా కౌశలమన్యోన్యం రథేష్వేవావతస్థిరే ॥ 3-246-31 (25550)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి ఘోషయాత్రాపర్వణి షట్చత్వారింశదధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 246 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-246-3 తథా తేషాం చతుర్ణామపి రథాన్ ఛన్నాన్ ప్రచక్రిరే గంధర్వాః ॥ 3-246-20 గృహ్య గృహీత్వా ॥ 3-246-22 సంవృత్య ఆచ్యాద్య। విద్యయా అదర్శనశక్త్యా ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 247
॥ శ్రీః ॥
3.247. అధ్యాయః 247
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
చిత్రసేనేనార్జునంప్రతి దుర్యోధనబంధనే కారణాభిధానపూర్వకం యుధిష్ఠిరసమీపగమనం ॥ 1 ॥ యుధిష్ఠిరేణ గంధర్వైర్దుర్యోధనాదీనాం బంధాద్విమోచనం ॥ 2 ॥ తతో దుర్యోధనేన స్వపురంప్రతి ప్రస్థానం ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-247-0 (25551)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-247-0x (2605)
తతోఽర్జునశ్చిత్రసేనం ప్రహసన్నిదమబ్రవీత్।
మధ్యే గంధర్వసైన్యానాం మహేష్వాసో మహాద్యుతిః ॥ 3-247-1 (25552)
కిం తే వ్యవసితం వీర కౌరవాణాం వినిగ్రహే।
కిమర్థం చ సదారోఽయం నిగృహీతః సుయోధనః ॥ 3-247-2 (25553)
చిత్రసేన ఉవాచ। 3-247-3x (2606)
విదితోఽయమభిప్రాయస్తత్రస్థేన దురాత్మనః।
ఇంద్రేణ ధార్తరాష్ట్రస్య సకర్ణస్య ధనంజయ ॥ 3-247-3 (25554)
వనస్థాన్భవతో జ్ఞాత్వా క్లిశ్యమానాననర్హవత్।
సమస్థో విషమస్థాంస్తాంద్రక్ష్యామీత్యనవస్థితాన్ ॥ 3-247-4 (25555)
ఇమేఽవహసితుం ప్రాప్తా ద్రౌపదీం చ యశస్వినీం।
జ్ఞాత్వా చికీర్షితం చైషాం మామువాచ సురేశ్వరః ॥ 3-247-5 (25556)
గచ్ఛ దుర్యోధనం బద్ధ్వా సహామాత్యమిహానయ।
ధనంజయశ్చ తే రక్ష్యః రసహ భ్రాతృభిరాహవే ॥ 3-247-6 (25557)
స చ ప్రియః సఖా తుభ్యం శిష్యశ్ తవ పాండవః।
వచనాద్దేవరాజస్ తతోఽస్మీహాగతో ద్రుతం ॥ 3-247-7 (25558)
అయం దురాత్మా బద్ధశ్చ గమిష్యామి సురాలయం।
నేష్యాంయేనం కదురాత్మానం పాకశాసనశాసనాత్ ॥ 3-247-8 (25559)
అర్జున ఉవాచ। 3-247-9x (2607)
ఉత్సృజ్యతాం చిత్రసేన భ్రాతాఽస్మాకం సుయోధనః।
ధర్మరాజస్య సందేశాన్మమ చేదిచ్ఛసి ప్రియం ॥ 3-247-9 (25560)
చిత్రసేన ఉవాచ। 3-247-10x (2608)
పాపోఽయం నిత్యసందుష్టో న విమోక్షణమర్హతి।
ప్రలబ్ధా ధర్మరాజస్య కృష్ణాయాశ్చ ధనంజయ ॥ 3-247-10 (25561)
నేదం చికీర్షితం తస్ కుంతీపుత్రో యుధిష్ఠిరః।
జానాతి ధర్మరాజో హి శ్రుత్వా కురు యథేచ్ఛసి ॥ 3-247-11 (25562)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-247-12x (2609)
తే సర్వ ఏవ రాజనమభిజగ్ముర్యుధిష్ఠిరం।
అభిగంయ చ తత్సర్వం శశంసుస్తస్య చేష్టితం ॥ 3-247-12 (25563)
అజాతశత్రుస్తచ్ఛ్రుత్వా గంధర్వస్య వచస్తదా।
మోక్షయామాస తాన్సర్వాన్గంధర్వాన్ప్రశశంస చ ॥ 3-247-13 (25564)
`చిత్రసేనస్తదా వాక్యమువాచ ప్రౌఢయా గిరా।
ముంచధ్వంసానుజామాత్యం సదారం చ సుయోధనం ॥ 3-247-14 (25565)
గంధర్వాస్తు వచః శ్రుత్వా చిత్రసేనస్య వై ద్రుతం।
రాజానం మోచయామాసుర్బద్ధం నిగడబంధనైః ॥ 3-247-15 (25566)
సదారం సానుగామాత్యం బాలజాలమయేన యే।
లుఛంతశ్చాపి తే సర్వే యుధిష్ఠిరసమీపతః ॥ 3-247-16 (25567)
పతితా లజ్జితాశ్చైవ తస్థుశ్చాధోముఖాస్తదా।
యుధిష్ఠిరోపి దయయా తాన్సమీక్ష్య తథాగతాన్ ॥ 3-247-17 (25568)
దిష్ట్యా భవద్భిర్బలిభిః శక్తైః సర్వైర్న హింసితః।
దుర్వృత్తో ధార్తరాష్ట్రోఽయం సామాత్యజ్ఞాతిబాంధవః ॥ 3-247-18 (25569)
ఉపకారో మసాంస్తాత కృతోఽయం మమ ఖేచర।
కులం న పరిభూతం మే మోక్షేణాస్య దురాత్మనః ॥ 3-247-19 (25570)
ఆజ్ఞాపయధ్వమిష్టాని ప్రీతం మాం దర్శనేన వః।
ప్రాప్య సర్వానభిప్రాయాంస్తతో వ్రజత మా చిరం ॥ 3-247-20 (25571)
అనుజ్ఞాతాస్తు గంధర్వాః పాండుపుత్రేణ ధీమతా।
సహాప్సరోభిః సంహృష్టాశ్చిత్రసేనముఖా యయుః ॥ 3-247-21 (25572)
`దేవలోకం తతో గత్వా గంధర్వైః సహితస్తదా।
న్యవేదయచ్చ తత్సర్వం చిత్రసేనః శతక్రతోః' ॥ 3-247-22 (25573)
దేవరాడపి గంధర్వాన్మృతాంస్తాన్సమజీవయత్।
దివ్యేనామృతవర్షేణ యే హతాః కౌరవైర్యుధి ॥ 3-247-23 (25574)
జ్ఞాతీంస్తానవముచ్యాథ రాజదారాంశ్చ సర్వశః।
కృత్వా చ రదుష్కరం కర్మ ప్రీతియుక్తాశ్చ పాండవాః ॥ 3-247-24 (25575)
సస్త్రీకుమారైః కురుభిః పూజ్యమానా మహారథాః।
బభ్రాజిరే మహాత్మానః క్రతుమధ్యే యథాఽగ్నయః ॥ 3-247-25 (25576)
తతో దుర్యోధనం ముక్తం భ్రాతృభిః సహితస్తదా।
యుధిష్ఠిరస్తు ప్రణయాదిదం వచనమబ్రవీత్ ॥ 3-247-26 (25577)
రమా స్మ తాత పునః కార్షీరీదృశం సాహసం క్వచిత్।
న హి సాహసకర్తారః సుఖమేఘంతి భారత ॥ 3-247-27 (25578)
స్వస్తిమాన్సహితః సర్వైర్బ్రాతృభిః కురునందన।
గృహాన్వ్రజ యథాకామం వైమనస్యం చ మా కృథాః ॥ 3-247-28 (25579)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-247-29x (2610)
పాండవేనాభ్యనుజ్ఞానో రాజా దుర్యోధనస్తదా।
అభివాద్య ధర్మపుత్రం గతేంద్రియ ఇవాతురః।
విదీర్యమాణో వ్రీడావాంజగామ నగరం ప్రతి ॥ 3-247-29 (25580)
తస్మిన్గతే కౌరవేయే కుంతీపుత్రో యుధిష్ఠిరః।
భ్రాతృభిః సహితో వీరః పూజ్యమానో ద్విజాతిభిః ॥ 3-247-30 (25581)
తపోధనైశ్చ తైః సర్వైర్వృతః శక్ర ఇవామరైః।
తథా ద్వైతవనే తస్మిన్విజహార ముదా యుతః ॥ 3-247-31 (25582)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి ఘోషయాత్రాపర్వణి సప్తచత్వారింశదధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 247 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-247-10 ప్రలబ్ధా వంచకః ॥ 3-247-11 ఇదం మదుక్తం సమస్థో విషమస్థాంస్తాన్ ద్రక్ష్యామీతి ॥ 3-247-17 యుధిష్ఠిరోపీతి। గంధర్వాన్ప్రత్యువాచేతి శేషః ॥ 3-247-28 వైమనస్యం వైరం కేనచిత్సహ మా కృథాః మా కురు ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 248
॥ శ్రీః ॥
3.248. అధ్యాయః 248
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
దుర్యోధనేన మధ్యేమార్గం క్వచన రమణీయే దేశే సేనాదిసంనివేశనపూర్వకమవస్థానం ॥ 1 ॥ తత్రసమాగతేన గంధర్వకృతే బంధనమోచనే అపరిజానతా కర్ణేన భ్రమాత్తస్య గంధర్వజేతృత్వేన రూపేణ ప్రశసనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-248-0 (25583)
జనమేజయ ఉవాచ। 3-248-0x (2611)
శత్రుభిర్జితబద్ధస్ పాండవైశ్చ మహాత్మభిః।
మోక్షితస్య యుధా పశ్చాన్మానినః సుదురాత్మనః ॥ 3-248-1 (25584)
కత్థనస్యావలిప్తస్య గర్వితస్ చ నిత్యశః।
సదా చ పౌరుషౌదార్యైః పాండవానవమన్యతః ॥ 3-248-2 (25585)
దుర్యోధనస్ పాపస్య నిత్యాహంకారవాదినః।
ప్రవేశో హాస్తినపురే దుష్కరః ప్రతిభాతి మే ॥ 3-248-3 (25586)
తస్య లజ్జానవితస్యైవ శోకవ్యాకులచేతసః।
ప్రవేశం విస్తరేణ రత్వం వైశంపాయన కీర్తయ ॥ 3-248-4 (25587)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-248-5x (2612)
ధర్మరాజనిసృష్స్తు ధార్తరాష్ట్రః సుయోధనః।
లజ్జయాఽధోముఖః సీదన్నుపాసర్పత్సుదుఃఖితః ॥ 3-248-5 (25588)
స్వపురం ప్రయయౌ రాజా చతురంగబలానుగః।
శోకోదహతయా బుద్ధ్యా చింతయానః పరాభవం ॥ 3-248-6 (25589)
విముచ్య పథి యానాని దేశే సుయవసోదకే।
సన్నివిష్టః శుభే రంయే భూమిభాగే యథేప్సితం।
హస్త్యశ్వరథపాదాతం యథాస్థానం న్యవేశయత్ ॥ 3-248-7 (25590)
అథోపవిష్టం రాజానం పర్యంకే జ్వలనప్రభే।
ఉపప్లుతం యథా సోమం రాహుణా రాత్రిసంక్షయే।
ఉపాగంయాబ్రవీత్కర్ణో దుర్యోధనమిదం తదా ॥ 3-248-8 (25591)
దిష్ట్యా జీవసి గాంధారే దిష్ఠ్యా నః సంగమః పునః।
దిష్ట్యా త్వయా జితాశ్చైవ గంధర్వాః కామరూపిణః ॥ 3-248-9 (25592)
దిష్ట్యా సమగ్రాన్పశ్యామి భ్రాతౄస్తే కురునందన।
విజిగీషూన్రణే యుక్తాన్నిర్జితారీన్మహారథాన్ ॥ 3-248-10 (25593)
అహం త్వభిద్రుతః సర్వైర్గంధర్వైః పశ్యతస్వ।
నాశక్నువం స్థాపయితుం దీర్యమాణాం చ వాహినీం।
శరక్షతాంగశ్చ భృశం వ్యపయాతోఽభిపీడితః ॥ 3-248-11 (25594)
ఇదం త్వత్యద్భుతం మన్యే యద్యుష్మానిహ భారత।
అరిష్టానక్షసాంశ్చాపి సదారబలవాహనాన్।
విముక్తాన్సంప్రపశ్యామి యుద్ధాత్తస్మాదమానుషాత్ ॥ 3-248-12 (25595)
నైతస్య కర్తా లోకేఽస్మిన్పుమాన్విద్యతి భారత।
యత్కృతం తే మహారాజ సహ భ్రాతృభిరాహవే ॥ 3-248-13 (25596)
3-248-14 (25597)
ఏవముక్తస్తు కర్ణేన రాజా దుర్యోధనస్తదా।
ఉవాచావాక్శిరా రాజన్బాష్పగద్గదయా గిరా ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-248-2 కత్థనస్యాత్మస్తుతిపరస్య ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 249
॥ శ్రీః ॥
3.249. అధ్యాయః 249
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
దుర్యోధనేన కర్ణంప్రతి యుద్ధే సానుజస్య స్వస్య గంధర్వైర్వంధనస్య యుధిష్ఠిరచోదనయా మీమాదిమిర్గంధర్వాణాం రణే పరాజయస్య చ కథనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-249-0 (25598)
దుర్యోధన ఉవాచ। 3-249-0x (2613)
అజానతస్తే రాధేయ నాభ్యసూయాంయహం వచః।
జానాసి త్వం జితాఞ్శత్రూన్గంధర్వాం స్తేజసా మయా ॥ 3-249-1 (25599)
ఆయోధితాస్తు గంధర్వాః సుచిరం సోదరైర్మమ।
మయా సహ మహాబాహో కృతశ్చోభయతః క్షయః ॥ 3-249-2 (25600)
మాయాధికాస్త్వయుధ్యంత యదా శూరా వియద్గతాః।
తదా నో న సమం యుద్ధమభవత్ఖేచరైః సహ ॥ 3-249-3 (25601)
పరాజయం చ ప్రాప్తాః స్మో రణే బంధనమేవ చ।
సభృత్యామాత్యపుత్రాశ్చ సదారబలవాహనాః।
ఉచ్చైరాకాశమార్గేణ హ్రియమాణాః సుదుఃఖితాః ॥ 3-249-4 (25602)
అథ నః సైనికాః కేచిదమాత్యాశ్చ మహారథాః।
ఉపగంయాబ్రువందీనాః పాండవాఞ్శరణప్రదాన్ ॥ 3-249-5 (25603)
ఏష దుర్యోధనో రాజా ధార్తరాష్ట్రః సహానుజః।
సామాత్యదారో హ్రియతే గంధర్వైర్దివమాశ్రితైః ॥ 3-249-6 (25604)
తం మోక్షయత భద్రం వః సహదారం నరాధిపం।
పరామర్శో మా భవిష్యత్కురుదారేషు సర్వశః।
`ఇత్యబ్రువన్రణఆన్ముక్తా ధర్మరాజముపాగతాః' ॥ 3-249-7 (25605)
ఏవముక్తే తు ధర్మాత్మా జ్యేష్ఠః పాండుసుతస్తదా।
ప్రసాద్య సోదరాన్సర్వానాజ్ఞాపయత మోక్షణే ॥ 3-249-8 (25606)
అథాగంయ తముద్దేశం పాండవాః పురుషర్షభాః।
సాంత్వపూర్వమయాచంత శక్తాః సంతో మహారథాః ॥ 3-249-9 (25607)
యదా చాస్మాన్న ముముచుర్గంధర్వాః సాంత్వితా అపి।
`ఆకాశచారిణో వీరా నదంతో జలదా ఇవ' ॥ 3-249-10 (25608)
తతోఽర్జునశ్చ భీమశ్చ యమజౌ చ బలోత్కటౌ।
ముముచుః శరవర్షాణి గంధర్వాన్ప్రత్యనేకశః ॥ 3-249-11 (25609)
అథ సర్వే రణం ముక్త్వా ప్రయాతాః ఖేచరా దివం।
అస్మానేవాభికర్షంతో దీనాన్ముదితమానసాః ॥ 3-249-12 (25610)
తతః సమంతాత్పశ్యామః శరజాలేన వేష్టితం।
అమానుషాణి చాస్త్రాణి ప్రయుంజానం ఘనంజయం ॥ 3-249-13 (25611)
సమావృతా దిశో దృష్ట్వా పాండవేన శితైః శరైః।
ధనంజయసఖాఽఽత్మానం దర్శయామాస వై తదా ॥ 3-249-14 (25612)
చిత్రసేనః పాండవేన సమాశ్లిష్య పరస్పరం।
కుశలం పరిపప్రచ్ఛ తైః పృష్టశ్చాప్యనామయం ॥ 3-249-15 (25613)
తే సమేత్య తథాఽన్యోన్యం సన్నాహాన్విప్రముచ్య చ।
ఏకీభూతాస్తతో వీరా గంధర్వాః సహ పాండవైః ॥ 3-249-16 (25614)
`పరస్పరం సమాగంయ ప్రీత్యా పరమయా యుతౌ'।
అపూజయేతామన్యోన్యం చిత్రసేనధనంజయౌ ॥ 3-249-17 (25615)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి ఘోషయాత్రాపర్వణి ఏకోనపంచాశదధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 249 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-249-1 నాభ్యసూయామి దోషవదితి న మన్యే ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 250
॥ శ్రీః ॥
3.250. అధ్యాయః 250
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
దుర్యోధనేన కర్ణంప్రతిస్వబంధనవిషయే చిత్రసేనార్జునసంవాదప్రకారకథనపూర్వకం యుధిష్ఠిరాత్స్వస్య యంధమోచనకథనం ॥ 1 ॥ తథా ప్రాయోపవేశనే నిజాధ్వసాయకథనపూర్వకం దుఃశాసనంప్రతి రాజ్యపాలనవిధానం ॥ 2 ॥ కర్ణేన దుర్యోధనంప్రతి ప్రాయోపవేశనాన్నివర్తనాయ సాంత్వోక్తిః ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-250-0 (25616)
దుర్యోధన ఉవాచ। 3-250-0x (2614)
చిత్రసేనం సమాగంయ ప్రహసన్నర్జునస్తదా।
ఇదం వచనమక్లీవమబ్రవీత్పరవీరహా ॥ 3-250-1 (25617)
భ్రాతృనర్హసి మే వీర మోక్తుం గంధర్వసత్తమ।
అనర్హధర్షణా హీమే జీవమానేషు పాండుషు ॥ 3-250-2 (25618)
ఏవముక్తస్తు గంధర్వః పాండవేన మహాత్మనా।
ఉవాచ యత్కర్ణ వయం మంత్రయంతో వినిర్గతాః ॥ 3-250-3 (25619)
`స్థితోరాజ్యేచ్యుతాన్స్థానాచ్ఛ్రియాహీనాంశ్రియావృతః'
ద్రష్టాస్మి నిఃసుఖాన్వీరాన్సదారాన్పాండవానితి ॥ 3-250-4 (25620)
తస్మిన్నుచ్చార్యమాణే తు గంధర్వేణ వచస్తథా।
భూమేర్వివరమన్వైచ్ఛం ప్రవేష్టుం వ్రీడయాఽన్వితః ॥ 3-250-5 (25621)
యుధిష్ఠిరమథాగం గంధర్వాః సహ పాండవైః।
అస్మద్దుర్మంత్రితం తస్మై బద్ధాంశ్చాస్మాన్న్యవేదయన్ ॥ 3-250-6 (25622)
స్త్రీసమక్షమహం దీనో బద్ధః శత్రువశం గతః।
యుధిష్ఠిరస్యోపహృతః కింను దుఃఖమతః పరం ॥ 3-250-7 (25623)
యే మే నిరాకృతా నిత్యం రిపుర్యేషామహం సదా।
తైర్మోక్షితోఽహం దుర్బుద్ధిర్దత్తం తైరేవ జీవితం ॥ 3-250-8 (25624)
ప్రాప్తః స్యాం యద్యహం వీర వధం తస్మిన్మహారణే।
శ్రేయస్తద్భవితా మహ్యం నైవంభూతస్య జీవితం ॥ 3-250-9 (25625)
భవేద్యశః పృథివ్యాం మే ఖ్యాతం గంధర్వతో వధాత్।
ప్రాప్తాశ్చ పుణ్యలోకాః స్యుర్మహేంద్రసదనేఽక్షయాః ॥ 3-250-10 (25626)
యత్త్వద్య మే వ్యవసితం తచ్ఛృణుధ్వం నరర్షభాః।
ఇహ ప్రాయముపాసిష్యే యూయం వ్రజత వై గృహాన్।
భ్రాతరశ్చైవ మే సర్వే యాంత్వద్య స్వపురం ప్రతి ॥ 3-250-11 (25627)
కర్ణప్రభృతయశ్చైవ సుహృదో బాంధవాశ్చ యే।
దుఃశాసనం పురస్కృత్య ప్రయాంత్వద్య పురం ప్రతి ॥ 3-250-12 (25628)
న హ్యహం సంప్రయాస్యామి పురం శత్రునిరాకృతః।
శత్రుమానాపహో భూత్వా సుహృదాం మానకృత్తథా ॥ 3-250-13 (25629)
`కామం రణశిరస్యద్య శత్రుభిర్వై విమానితః'।
స సుహృచ్ఛోకదో జాతః శత్రూణాం హర్వర్ధనః।
వారణాహ్వయమాసాద్య కిం వక్ష్యామి జనాధిపం ॥ 3-250-14 (25630)
భీష్మద్రోణౌ కృపద్రౌణీ విదురః సంజయస్తథా।
బాహ్లీకః సౌమదత్తిశ్చ యే చాన్యే వృద్ధసంమతాః ॥ 3-250-15 (25631)
బ్రాహ్మణాః శ్రేణిముఖ్యాశ్చ తథోదాసీనవృత్తయః।
కిం మాం వక్ష్యంతి కిం చాపి ప్రతివక్ష్యామి తానహం ॥ 3-250-16 (25632)
రిపూణాం శిరసి స్థిత్వా తథా విక్రంయ చోరసి।
ఆత్మదోషాత్పరిభ్రష్టః కథం వక్ష్యామి తానహం ॥ 3-250-17 (25633)
దుర్వినీతాః శ్రియం ప్రాప్య విద్యామైశ్వర్యమేవ చ।
తిష్ఠంతి న చిరం భద్రే యథాఽహం మదగర్వితః ॥ 3-250-18 (25634)
అహో వత యథేదం మే కష్టం దుశ్చరితం కృతం।
స్వయం దుర్బుద్ధినా మోహాద్యేన ప్రాప్తోస్మి సంశయం ॥ 3-250-19 (25635)
తస్మాత్ప్రాయముపాసిష్యే న హిశక్ష్యామి జీవితుం।
చేతయానో హి కో జీవేత్కృచ్ఛ్రాచ్ఛత్రుభిరుద్ధృతః ॥ 3-250-20 (25636)
శత్రుభిశ్చావహసితో మానీ పౌరుషవర్జితః।
పాండవైర్విక్రమాఢ్యైశచ్ సావమానమవేక్షితః ॥ 3-250-21 (25637)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-250-22x (2615)
ఏవం చింతాపరిగతో దుఃశాసనమథాబ్రవీత్।
దుఃశాసన నిబోధేదం వచనం మమ భారత ॥ 3-250-22 (25638)
ప్రతీచ్ఛ త్వం మయా దత్తమభిషేకం నృపో భవ।
ప్రశాధి పృథివీం స్ఫీతాంకర్ణసౌబలపాలితాం ॥ 3-250-23 (25639)
భ్రాతౄన్పాలయ విస్రబ్ధం మరుతో వృత్రహా యథా।
బాంధవాశ్చోపజీవంతు దేవా ఇవ శతక్రతుం ॥ 3-250-24 (25640)
బ్రాహ్మణేషు సదా వృత్తిం కుర్వీథాశ్చాప్రమాదతః।
బంధూనాం సుహృదాం చైవ భవేథాస్త్వం గతిః సదా ॥ 3-250-25 (25641)
జ్ఞాతీంశ్చాప్యనుపశ్యేథా విష్ణుర్దేవగణాన్యథా।
గురవః పాలనీయాస్తే గచ్ఛ పాలయ మేదినీం ॥ 3-250-26 (25642)
నందయన్సుహృదః సర్వాఞ్శాత్రవాంశ్చావభర్త్సయన్।
కంఠే చైనం పరిష్వజ్యగంయతామిత్యువాచ హ ॥ 3-250-27 (25643)
తస్య తద్వచనం శ్రుత్వా దీనో దుశాసనోఽబ్రవీత్।
అశ్రుకంఠః సుదుఃఖార్తః ప్రాంజలిః ప్రణిపత్య చ ॥ 3-250-28 (25644)
సగద్గదమిదం వాక్యం భ్రాతరం జ్యేష్ఠమాత్మనః।
కప్రసీదేత్యపతద్భూమౌ దూయమానేన చేతసా ॥ 3-250-29 (25645)
దుఃఖితః పాదయోస్తస్య నేత్రజం జలముత్సృజన్।
ఉక్తవాంశ్చ నరవ్యాఘ్రో నైతదేవం భవిష్యతి ॥ 3-250-30 (25646)
విదీర్యత్సకలా భూమిర్ద్యౌశ్చాపి శకలీభవేత్।
రవిరాత్మప్రభాం జహ్యాత్సోమః శీతాంశుతాం త్యజేత్ ॥ 3-250-31 (25647)
వాయుః శైఘ్ర్యమథో జహ్యాద్ధిమవాంశ్చ హిమం త్యజేత్।
శుష్యేత్తోయం సముద్రేషు వహ్నిరప్యుష్ణతాం త్యజేత్ ॥ 3-250-32 (25648)
న చాహం త్వదృతే రాజన్ప్రశాసేయం వసుంధరాం।
పునఃపునః ప్రసీదేతి వాక్యం చేదమువాచ హ ॥ 3-250-33 (25649)
`శత్రూణాం శోకకృద్రాజన్సుహృదాం శోకనాశనః'
త్వమేవ నఃకులేరాజా భవిష్యసి శతం సమాః ॥ 3-250-34 (25650)
ఏవముక్త్వా స రాజానం సుశ్వరం ప్రరురోద హ।
పాదౌ సంస్పృశ్య మానార్హౌ భ్రాతుర్జ్యేష్ఠస్య భారత ॥ 3-250-35 (25651)
తథా తౌ దుఃఖితౌ దృష్ట్వా దుఃశాసనసుయోధనౌ।
అభిగంయ వ్యథావిష్టః కర్ణస్తౌ ప్రత్యభాషత ॥ 3-250-36 (25652)
విషీదథః కిం కౌరవ్యౌ బాలిశ్యాత్ప్రాకృతావివ।
న శోకః శోచమానస్య వినివర్తేత కర్హిచిత్ ॥ 3-250-37 (25653)
యదా చ శోచతః శోకోవ్యసనం నాపకర్షతి।
సామర్థ్యం కిం తతః శోకే శోచమానౌ ప్రపశ్యథః ॥ 3-250-38 (25654)
ధృతిం గృహ్ణీతం మా శత్రూఞ్శోచంతౌ నందయిష్యథః।
కర్తవ్యం హి కృతం రాజన్పాండవైస్తవ మోక్షణం ॥ 3-250-39 (25655)
నిత్యమేవ ప్రియం కార్యం రాజ్ఞో విపయవాసిభిః।
పాల్యమానాస్త్వయా తే హి నివసంతి గతజ్వరాః ॥ 3-250-40 (25656)
నార్హస్యేవంగతే మన్యుం కర్తుం ప్రాకృతవత్స్వయం।
విషణ్ణాస్తవ సోదర్యాస్త్వయి ప్రాయం సమాస్థితే ॥ 3-250-41 (25657)
`తదలం దుఃఖితానేతాన్కర్తుం సర్వాన్నరాధిప'।
ఉత్తిష్ఠ వ్రజ భద్రం తే సమాశ్వాసయ సోదరాన్ ॥ 3-250-42 (25658)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి ఘోషయాత్రాపర్వణి పంచాశదధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 250 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-250-9 ఏవంభూతస్య జీవితం న శ్రేయ ఇతి సంబంధః ॥ 3-250-16 శ్రేణిముఖ్యాః శిల్పిసంఘాతముఖ్యాః ప్రకృతయ ఇత్యర్థః ॥ 3-250-24 విస్రబ్వం సవిశ్వాసం యథా స్యాత్తథా ॥ 3-250-27 కర్ణం చైనం పరిష్వజ్యేతి ధ. పాఠః ॥ 3-250-32 హిమవాంశ్చ పరిప్లవేత్ ఇతి థ. పాఠః। పరివ్రజేత్ ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 3-250-38 యది శోకేన వ్యసనం నశ్యేత్తర్హి స కర్తవ్యః నతు తత్తథాస్తి అతః శోకో న కర్తవ్య ఇత్యర్థః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 251
॥ శ్రీః ॥
3.251. అధ్యాయః 251
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
కర్ణేన బహుధా ప్రార్థనేపి దుర్యోధనేన ప్రాయోపవేశాధ్యవసాయాదపరావర్తనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-251-0 (25659)
కర్ణ ఉవాచ। 3-251-0x (2616)
రాజన్నద్యావగచ్ఛామి తవైవ లఘుసత్వతాం।
`అల్పత్వం చ తథా బుద్ధేః కార్యాణామవివేకితాం' ॥ 3-251-1 (25660)
కిమత్ర చిత్రం ధర్మజ్ఞ మోక్షితః పాండవైరసి।
సద్యో వశం సమాపన్నః శత్రూణాం శత్రుకర్శన ॥ 3-251-2 (25661)
సేనాజీవైశ్చ కౌరవ్య తథా విషయవాసిభిః।
అజ్ఞాతైర్యది వా జ్ఞాతైః కర్తవ్యం నృపతేః ప్రియం ॥ 3-251-3 (25662)
ప్రాయః ప్రధానాః పురుషాః క్షోభయిత్వాఽరివాహినీం।
నిగృహ్యంతే చయుద్ధేషు మోక్ష్యంతే చ స్వసైనికైః ॥ 3-251-4 (25663)
సేనాజీవాశ్చ యే రాజ్ఞాం విషయే సంతి మానవాః।
తైః సంగంయ నృపార్థాయ యతితవ్యం యథాతథం ॥ 3-251-5 (25664)
యద్యేవం పాండవై రాజన్భవద్విషయవాసిభిః।
యదృచ్ఛయా మోక్షితోఽసి కతత్రకా పరిదేవనా ॥ 3-251-6 (25665)
న చైతత్సాధు యద్రాజన్పాండవాస్త్వాం నృపోత్తమం।
స్వసేనయా సంప్రయాంతం నానుయాంతి స్మ పృష్ఠతః ॥ 3-251-7 (25666)
శూరాశ్చ బలవంతశ్చ సంయుగేష్వపలాయినః।
భవతస్తే సభాయాం వై ప్రేష్యతాం పూర్వమాగతాః ॥ 3-251-8 (25667)
పాండవేయాని రత్నాని త్వమద్యాప్యుపభుంజసే।
సత్వస్థాన్పాండవాన్పశ్య న తే ప్రాయముపావిశన్ ॥ 3-251-9 (25668)
`తదలం తే మహాబాహో విషాదం కర్తుమీదృశం'।
ఉత్తిష్ఠ రరాజన్భద్రం తే న చింతాం కర్తుమర్హసి ॥ 3-251-10 (25669)
అవశ్యమేవ నృపతే రాజ్ఞో విషయవాసిభిః।
ప్రియాణ్యాచరితవ్యాని తత్ర కా పరిదేవనా ॥ 3-251-11 (25670)
మద్వాక్యమేతద్రాజేంద్ర యద్యేవం న కరిష్యసి।
స్థాస్యామీహ భవత్పాదౌ శుశ్రూషన్నరిమర్దన ॥ 3-251-12 (25671)
నోత్సహే జీవితుమహం త్వద్విహీనో నరర్షభః।
ప్రాయోపవిష్టస్తు తథా రాజ్ఞాం హాస్యో భవిష్యసి ॥ 3-251-13 (25672)
వైశంబాయన ఉవాచ। 3-251-14x (2617)
ఏవముక్తస్తు కర్ణేన రాజా దుర్యోధనస్తదా।
నైవోత్థాతుం మనశ్చక్రే స్వర్గాయ కృతనిశ్చయః ॥ 3-251-14 (25673)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి ఘోషయాత్రాపర్వణి ఏకపంచాశదధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-251-8 భవతస్తే సహాయా వై ఇతి ఝ. పాఠః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 252
॥ శ్రీః ॥
3.252. అధ్యాయః 252
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
శకున్యాదిభిర్బహుధా పరిసాంత్వనేపి దుర్యోధనేన ప్రాయోపవేశానిశ్చయాదనివర్తనే పాతాలవాసినిర్దైత్యదానవైస్తదానయనాయ జపహోమాదినా కృత్యాసర్జనం ॥ 1 ॥ తథా కృత్యయా ప్రాయోపవిష్టస్ దుర్యోధనస్య పాతాలంప్రత్యానయనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-252-0 (25674)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-252-0x (2618)
ప్రాయోపవిష్టం రాజానం దుర్యోధనమమర్షణం।
ఉవాచ సాంత్వయన్రాజఞ్శకునిః సౌబలస్తదా ॥ 3-252-1 (25675)
సంయగుక్తం హి కర్ణేన తచ్ఛ్రుతం కౌరవ త్వయా।
మయా హృతాం శ్రియం స్ఫీతాం తాం మోహాదపహాసి కిం ॥ 3-252-2 (25676)
త్వమబుద్ధ్యా నృపవర ప్రాణానుత్స్రష్టుమిచ్ఛసి।
అద్య వాఽప్యవగన్ఛామి న వృద్ధాః సేవితాస్త్వయా ॥ 3-252-3 (25677)
యః సముత్పతితం హర్షం దైన్యం వా న నియచ్ఛతి।
స నశ్యతి శ్రియం ప్రాప్య పాత్రమామమివాంభసి ॥ 3-252-4 (25678)
అతిభీరుం మృదుం క్లీబం దీర్ఘసూత్రం ప్రమాదినం।
వ్యసనాద్విషయాక్రాంతం న భజంతి నృపం శ్రితాః ॥ 3-252-5 (25679)
సత్కృతస్య హి తే శోకో విపరీతే కథం భవేత్।
మా కృతం శోభనం పార్థైః శోకమాలంబ్య నాశయ ॥ 3-252-6 (25680)
యత్ర హర్షస్త్వయా కార్యః సత్కర్తవ్యాశ్చ పాండవాః।
తత్ర శోచసి రాజేంద్రవిపరీతమిదం తవ ॥ 3-252-7 (25681)
ప్రసీదమా త్యజాత్మానం తుష్టశ్చ సుకృతం స్మర।
కప్రయచ్ఛ రాజ్యం పార్థానాం యశో ధర్మమవాప్నుహి।
క్రియామేతాం సమాజ్ఞాయ కృతఘ్నో న భవిష్యసి ॥ 3-252-8 (25682)
సౌభ్రాత్రం పాండవైః కృత్వా సమవస్తాప్య చైవ తాన్।
పిత్ర్యం రాజ్యం ప్రయచ్ఛైషాం తతః సుఖమవాప్స్యసి ॥ 3-252-9 (25683)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-252-10x (2619)
శకునేస్తు వచః శ్రుత్వా దుఃశాసనమవేక్ష్య చ।
పాదయోః పతితం వీరం వికృతం భ్రాతృసౌహృదాత్ ॥ 3-252-10 (25684)
బాహుభ్యాం సాధుజాతాభ్యాం దుఃశాసనమరిందమం।
ఉత్థాప్య సంపరిష్వజ్య ప్రీత్యాఽజిఘ్రత మూర్ధని ॥ 3-252-11 (25685)
కర్ణసౌబలయోశ్చాపి సంశ్రుత్య వచనాన్యసౌ।
నిర్వేదం పరమం గత్వా రాజా దుర్యోధనస్తదా।
వ్రీడయాఽభిపరీతాత్మా నైరాశ్యమగమత్పరం ॥ 3-252-12 (25686)
సుహృదాం చైవ తచ్ఛ్రుత్వా సమన్యురిదమబ్రవీత్।
న ధర్మధనసౌఖ్యేన నైశ్వర్యేణ న చాజ్ఞయా ॥ 3-252-13 (25687)
నైవ భోగైశ్చ మే కార్యం మా విహన్యత గచ్ఛత।
నిశ్చితేయం మమ మతిః స్థితా ప్రాయోపవేశనే ॥ 3-252-14 (25688)
గచ్ఛధ్వం నగరం సర్వే పూజ్యాశ్చ గురవో మమ।
త ఏవముక్తాః ప్రత్యూచ్ రాజానమరిమర్దనం ॥ 3-252-15 (25689)
యా గతిస్తవ రాజేంద్ర సాఽస్మాకమపి భారత।
కథం వా సంప్రవేక్ష్యామస్త్వద్విహీనాః పురం వయం ॥ 3-252-16 (25690)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-252-17x (2620)
స సుహృద్భిరమాత్యైశ్చ భాతృభిః స్వజనేన చ।
బహుప్రకారమప్యుక్తో నిశ్చయాన్న వ్యచాల్యత ॥ 3-252-17 (25691)
దర్భాస్తరణమాస్తీర్య నిశ్చయాద్ధృతరాష్ట్రజః।
సంస్పృశ్యాపః శుచిర్భూత్వా భూతలే సముపస్థితః ॥ 3-252-18 (25692)
కుశచీరాంబరధరః పరం నియమమాస్థితః।
వాగ్యతో రాజశార్దూలః స స్వర్గగతికాంయయా ॥ 3-252-19 (25693)
మనసోపచితిం కృత్వా నిరస్ చ బహిఃక్రియాః।
`తస్థౌప్రాయోపవేశేఽథమతిం కృత్వా సునిశ్చయాం' ॥ 3-252-20 (25694)
అథ తం నిశ్చయం తస్య బుద్ధ్వా దైతేయదానవాః।
పాతాలవాసినో రౌద్రాః పూర్వం దేవైర్వినిర్జితాః ॥ 3-252-21 (25695)
తే స్వపక్షక్షయం తం తు జ్ఞాత్వా దుర్యోధనస్య వై।
ఆహ్వానాయ తదా చక్రుః కర్మ వైతానసంభవం ॥ 3-252-22 (25696)
బృహస్పత్యుశనోక్తైశ్చ మంత్రైర్మంత్రవిశారదాః।
అథర్వవేదప్రోక్తైశ్చ యాశ్చౌపనిషదాః క్రియాః।
మంత్రజప్యసమాయుక్తాస్తాస్తదా సమవర్తయన్ ॥ 3-252-23 (25697)
జుహ్వత్యగ్నౌ హవిః క్షీరం మంత్రవత్సుసమాహితాః।
బ్రాహ్మణా వేదవేదాంగపారగాః సుదృఢవ్రతాః ॥ 3-252-24 (25698)
`అధ్వర్యవో దానవానాం కర్మ ప్రావర్తయంస్తతః' ॥ 3-252-25 (25699)
కర్మసిద్ధౌ తదా తత్ర జృంభమాణా మహాద్భుతా।
కృత్యా సముత్థితా రాజన్కిం కరోమీతి చాబ్రవీత్ ॥ 3-252-26 (25700)
ఆహుర్దైత్యాశ్చ తాం తత్ర సుప్రీతేనాంతరాత్మనా।
ప్రాయోపవిష్టం రాజానం ధార్తరాష్ట్రమిహానయ ॥ 3-252-27 (25701)
తథేతి చ ప్రతిశ్రుత్య సా కృత్యా ప్రయయౌ తదా।
నిమేషాదగమచ్చాపి యత్ర రాజా సుయోధనః ॥ 3-252-28 (25702)
సమాదాయ చ రాజానం ప్రవివేశ రసాతలం।
దానవానాం ముహూర్తాచ్చ పురతస్తం న్యవేదయత్ ॥ 3-252-29 (25703)
తమానీతం నృపం దృష్ట్వా రాత్రౌ సంగత్య దానవాః।
ప్రహృష్టమనసః సర్వే కించిదుత్ఫుల్లలోచనాః ॥ 3-252-30 (25704)
`దృఢమేనం పరిష్యజ్య దృష్ట్వా చ కుశలం తదా'।
సాభిమానమిదం వాక్యం దుర్యోధనమథాబ్రువన్ ॥ 3-252-31 (25705)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి ఘోషయాత్రాపర్వణి ద్విపంచాశదధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-252-4 పాత్రం మృత్పాత్రం। ఆమమపక్వం ॥ 3-252-5 క్లీవం సామర్థ్యహీనం। దీర్ఘసూత్రం చిరకారిణం। ప్రమాదినమనవహితం। వ్యసనాత్ ద్యూతపానమృగయాదిరూపాత్। విషయైః స్త్ర్యాదిభిరాక్రాంతం। త్వం తు తేషాం మధ్యే ప్రమాదీ విషయాక్రాంతశ్చేతి భావః ॥ 3-252-6 పార్థైః కృతం మా నాశయేతి సంబంధః ॥ 3-252-8 ఆత్మానం శరీరం మా త్యజ ॥ 3-252-10 వికృతం ంలానం ॥ 3-252-12 నిర్వేదం జీవితే వైరాగ్యం। నైరాశ్యం రాజ్యలాభే ఇతి శేషః ॥ 3-252-13 సమన్యుః దైన్యవాన్। ధర్మేణ ధనేన సౌఖ్యేన వా న మమ కార్యమితి సంబంధః। ధర్మధనాభ్యాం యత్సౌఖ్యం తేన వా ॥ 3-252-14 మా విహన్యత మమ సంకల్పం మా నాశయత ॥ 3-252-19 వాగ్యతో మౌనీ ॥ 3-252-20 మనసా ఉప సమీపే చితిం దాహార్థం కాష్ఠసంచయం కృత్వాసంకల్ప్య అవశ్యం మర్తవ్యమితి నిశ్చిత్యేత్యర్థః। బహిఃక్రియాః స్నానపానాద్యాః ॥ 3-252-22 వైతానసంభవమగ్నివిస్తారసాధ్యం నవకుండ్యాదివిధానం ॥ 3-252-23 ఉపనిషది ఆరణ్యకే ప్రోక్తాః ఔపనిషదాః। సమవర్తయన్ సంప్రావర్తయన్ దైతేయదానవా ఇతిపూర్వేణ సంబంధః ॥ 3-252-26 కృత్యా ఆజ్ఞాకరీ దేవతా ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 253
॥ శ్రీః ॥
3.253. అధ్యాయః 253
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
పాతాలవాసిభిర్దైత్యదానవైర్దుర్యోధనంప్రతి హేతూపన్యాసపూర్వకం ప్రాయోపవేశనిశ్చయాన్నివర్తనం ॥ 1 ॥ పునః కృత్యయా దుర్యోధనస్య పూర్వస్థానంప్రత్యానయనం ॥ 2 ॥ పరేద్యుః కర్ణాదిప్రార్థనయా దుర్యోధనేన సర్వైః సహ స్వపురంపరత్యాగమనం ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-253-0 (25706)
దానవా ఊచుః। 3-253-0x (2621)
భోః సుయోధన రాజేంద్ర భరతానాం కులోద్వహ।
శూరైః పరివృతో నిత్యం తథైవ చ మహాత్మభిః ॥ 3-253-1 (25707)
అకార్షీః సాహసమిదం కస్మాత్ప్రాయోపవేశనం।
ఆత్మత్యాగీ హ్యధో యాతి వాచ్యతాం చాయశస్కరీం ॥ 3-253-2 (25708)
న హి కార్యవిరుద్ధేషు బహుపాపేషు కర్మసు।
మూలఘాతిషు సజ్జంతే బుద్ధిమంతో భవద్విధాః ॥ 3-253-3 (25709)
నియచ్ఛైనాం మతిం రాజంధర్మార్థసుఖనాశినీం।
యశఃప్రతాపవీర్యఘ్నీం శత్రూణాం హర్షవర్ధనీం ॥ 3-253-4 (25710)
శ్రూయతాం తు ప్రభో తత్త్వం దివ్యతాం చాత్మనో నృప।
నిర్మాణం చ రశరీరస్య తతో ధైర్యమవాప్నుహి ॥ 3-253-5 (25711)
పురా త్వ తపసాఽస్మాభిర్లబ్ధో రాజన్మహేశ్వరాత్।
పూర్వకాయశ్చ తే సర్వో నిర్మితో వజ్రసంచయైః ॥ 3-253-6 (25712)
అస్త్రైరభేద్యః శస్త్రైశ్చాప్యధఃకాయశ్చ తేఽనఘ।
కృతః పుష్పమయో దేవ్యా రూపతస్త్రీమనోహరః ॥ 3-253-7 (25713)
ఏవమీశ్వరసంయుక్తస్తవ దేహో నృపోత్తమ।
దేవ్యా చ రాజశార్దూల దివ్యస్త్వం హి న మానుషః ॥ 3-253-8 (25714)
క్షత్రియాశ్చ మహావీర్యా భగదత్తపురోగమాః।
దివ్యాస్త్రవిదుషః శూరాః క్షపయిష్యంతి తే రిపూన్ ॥ 3-253-9 (25715)
తదలం తే విషాదేన భయం తవ న విద్యతే।
సహాయార్థం చ తే వీరాః సంభూతా బువి దానవాః ॥ 3-253-10 (25716)
భీష్మద్రోణకృపాదీంశ్చ ప్రవేక్ష్యంత్యపరేఽసురాః।
యైరావిష్టా ఘృణాం త్యక్త్వా యోత్స్యంతే తవ వైరిభిః ॥ 3-253-11 (25717)
నైవ పుత్రాన్న చ భ్రాతౄన్న పితౄన్న చ బాంధవాన్।
నైవ శిష్యాన్న చ జ్ఞాతీన్న బాలాంత్యవిరాన్న చ।
యుధి సంప్రహరిష్యంతో మోక్ష్యంతి కురుసత్తమ ॥ 3-253-12 (25718)
నిఃస్నేహా దానవావిష్టాః సమాక్రాంతేఽంతరాత్మని।
ప్రహరిష్యంతి బంధుభ్యః స్నేహముత్సృజ్య దూరతః ॥ 3-253-13 (25719)
హృష్టాః పురుషశార్దూలాః కలుషీకృతమానసాః।
అనభిజ్ఞాతమూలాశ్చ దైవాచ్చ విధినిర్మితాత్।
వ్యాభాషమాణాశ్చాన్యోన్యం న మే జీవన్విమోక్ష్యసే ॥ 3-253-14 (25720)
సర్వే శస్త్రాస్త్రమోక్షేణ పౌరుషే సమవస్థితాః।
శ్లాఘమానాః కురుశ్రేష్ఠ కరిష్యంతి జనక్షయం ॥ 3-253-15 (25721)
తేపి పంచ మహాత్మానః ప్రతియోత్సంతి పాండవాః।
వధం చైషాం కరిష్యంతి దైవయుక్తా మహాబలాః ॥ 3-253-16 (25722)
దైత్యరక్షోగణాశ్చైవ సంభూతాః క్షత్రయోనిషు।
యోత్స్యంతి యుధి విక్రంయ శత్రుభిస్తవ పార్థివ ॥ 3-253-17 (25723)
గదాభిర్ముసలైః శూలైః శస్త్రైరుచ్చావచైస్తథా।
`ప్రహరిష్యనతి తే వీరాస్తవారిషు మహాబలాః' ॥ 3-253-18 (25724)
యచ్చ తేఽంతర్గతం వీర భయమర్జునసంభవం।
తత్రాపి విహితోఽస్మాభిర్వధోపాయోఽర్జునస్య వై ॥ 3-253-19 (25725)
హతస్య నరకస్యాత్మా కర్ణమూర్తిముపాశ్రితః।
తద్వైరం సంస్మరన్వీర యోత్స్యతే కేశవార్జునౌ ॥ 3-253-20 (25726)
స తే విక్రమశౌండీరో రణే పార్థం విజేష్యతి।
కర్ణః ప్రహరతాంశ్రేష్ఠః సర్వాంశ్చారీన్మహారథః ॥ 3-253-21 (25727)
జ్ఞాత్వైతచ్ఛద్మనా వజ్రీ రక్షార్థం సవ్యసాచినః।
కుండలే కవచం చైవ కర్ణస్యాపహరిష్యతి ॥ 3-253-22 (25728)
తస్మాదస్మాభిరప్యత్ర దైత్యాః శతసహస్రశః।
నియుక్తా రాక్షసాశ్చైవ యే తే సంశప్తకా ఇతి।
ప్రఖ్యాతాస్తేఽర్జునం వీరం యుధి హింస్యంతి మా శుచః ॥ 3-253-23 (25729)
అసపత్నా త్వయా హీయం భోక్తవ్యా వసుధా నృప।
మా విషాదం గమస్తస్మాన్నైతత్త్వయ్యుపపద్యతే ॥ 3-253-24 (25730)
వినష్టే త్వయి చాస్మాకం పక్షో హీయేత కౌరవ।
గచ్ఛ వీర న తే బుద్ధిరన్యా కార్యా కథంచన।
త్వమస్మాకం గతిర్నిత్యం దేవతానాం చ పాండవాః ॥ 3-253-25 (25731)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-253-26x (2622)
ఏవముక్త్వా పరిష్వజ్య దైత్యాస్తం రాజకుంజరం।
సమాశ్వాస్య చ దుర్ధర్షం పుత్రవద్దానవర్షభాః ॥ 3-253-26 (25732)
స్థిరాం కృత్వా బుద్ధిమస్య ప్రియాణ్యుక్త్వా చ భారత।
గంయతామిత్యనుజ్ఞాయ జయమాప్నుహి చేత్యథ ॥ 3-253-27 (25733)
తైర్విసృష్టం మహాబాహుం కృత్యా సైవానయత్పురః।
తమేవ దేశం యత్రాసౌ తదా ప్రాయముపావిశత్ ॥ 3-253-28 (25734)
ప్రతినిక్షిప్యతం వీరం కృత్యా సమభిపూజ్య చ।
అనుజ్ఞాతా చ రాజ్ఞా సా తత్రైవాంతరధీయత ॥ 3-253-29 (25735)
గతాయామథ తస్యాం తు రాజా దుర్యోధనస్తదా।
స్వప్నభూతమిదం సర్వమచింతయత భారత ॥ 3-253-30 (25736)
`సంమృశ్య తాని వాక్యాని దానవోక్తాని దుర్మతేః'।
విజేష్యామి రణే పాండూనితి చాస్యాభవనమతిః ॥ 3-253-31 (25737)
కర్ణం సంశప్తకాంశ్చైవ పార్థస్యామిత్రఘాతినః।
అమన్యత వధే యుక్తాన్సమర్థాంశ్చ సుయోధనః ॥ 3-253-32 (25738)
ఏవమాశా దృఢా తస్ ధార్తరాష్ట్రస్ దుర్మతేః।
వినిర్జయే పాండవానామభవద్భరతర్షభ ॥ 3-253-33 (25739)
కర్ణోఽప్యావిష్టచిత్తాత్మా నరకస్యాంతరాత్మనా।
అర్జునస్య వధే క్రూరాం కరోతి స్మ తదా మతిం ॥ 3-253-34 (25740)
సంశప్తకాశ్చ తే వీరా రాక్షసావిష్టచేతసః।
రజస్తమోభ్యామాక్రాంతాః ఫాల్గునస్య వధైషిణః ॥ 3-253-35 (25741)
భీష్మద్రోణకృపాద్యాశ్చ దానవాక్రాంతచేతసః।
న తథా పాండుపుత్రాణాం స్నేహవంతోఽభవంస్తదా ॥ 3-253-36 (25742)
న చాచచక్షే కస్మైచిదేతద్రాజా సుయోధనః।
`కృత్యయాఽఽనాయ్యకథితం యదస్య నిశి దానవైః' ॥ 3-253-37 (25743)
దుర్యోధనం నిశంతే చ కర్ణో వైకర్తనోఽబ్రవీత్।
స్మయన్నివాంజలిం కృత్వా పార్థివం హేతుమద్వచః ॥ 3-253-38 (25744)
న మృతో జయతే శత్రూంజీవన్భద్రాణి పశ్యతి।
మృతస్య భద్రాణి కుతః కౌరవేయ కుతో జయః ॥ 3-253-39 (25745)
న కాలాఽద్య విషాదస్య భయస్య మరణస్య వా।
పరిష్వజ్యాబ్రవీచ్చైవనం భుజాభ్యాం స మహాభుజః ॥ 3-253-40 (25746)
ఉత్తిష్ఠ రాజన్కిం శేషే కస్మాచ్ఛోచసి శత్రుహన్।
శత్రూన్ప్రతాప్య వీర్యేణ స కథం మర్తుమర్హసి ॥ 3-253-41 (25747)
అథవా తే భయం జాతం దృష్ట్వాఽర్జునపరాక్రమం।
సత్యంతే ప్రతిజానామి వధిష్యామి రణేఽర్జునం ॥ 3-253-42 (25748)
గతే త్రయోదశే వర్షే సత్యేనాయుధమాలభే।
ఆనయిష్యాంయహం పార్తాన్వశం తవ జనాధిప ॥ 3-253-43 (25749)
ఏవముక్తస్తు కర్ణేన దైత్యానాం వచనాత్తథా।
ప్రణిపాతేన చాప్యేషాముదతిష్ఠత్సుయోధనః ॥ 3-253-44 (25750)
దైత్యానాం తద్వచః శ్రుత్వా హృది కృత్వా స్థిరాం మతిం।
తతో మనుజశార్దూలో యోజయామాస వాహినీం।
రథనాగాశ్వఫలిలాం పదాతిజనసంకులాం ॥ 3-253-45 (25751)
గంగౌఘప్రతిమా చాస్య ప్రయాణే శుశుభే చమూః ॥ 3-253-46 (25752)
శ్వేతచ్ఛత్రైః పతాకాభిశ్చామరైశ్చ సుపాండురైః।
రథైర్నాగైః పదాతైశ్చ శుశుభేఽతీవ సంకులా ॥ 3-253-47 (25753)
వ్యపేతాభ్రఘనే కాలే ద్యౌరివాసీత్తు శారదీ।
`హంసపంక్తిసమాకీర్ణా భ్రమత్సారసశోభితా' ॥ 3-253-48 (25754)
జయాశీర్భిర్ద్విజేంద్రైః స స్తూయమానోఽధిరాజవత్।
గృహ్ణన్నంజలిమాలాశ్చ ధార్తరాష్ట్రో జనాధిపః ॥ 3-253-49 (25755)
సుయోధనో యయావగ్రే శ్రియా పరమయా జ్వలం।
కర్ణేన సార్ధం రాజేంద్ర సౌబలేన చ దేవినా ॥ 3-253-50 (25756)
దుఃశాసనాదయశ్చాస్య భ్రాతరః సర్వ ఏవ తే।
భూరిశ్రవాః సోమదత్తో మారాజశ్చ బాహ్లికః ॥ 3-253-51 (25757)
రథైర్నానావిధాకారైర్హయైర్గజవరైస్తథా।
ప్రయాంతం నృపసింహం తమనుజగ్ముః కురూద్వహాః ॥ 3-253-52 (25758)
`ప్రహృష్టమనసః సర్వే దుర్యోధనపురోగమాః' ॥
కాలేనాల్పేన రాజేంద్ర స్వపురం వివిశుస్తదా ॥ 3-253-53 (25759)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి ఘోషయాత్రాపర్వణి త్రిపంచాశదధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 253 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-253-21 విక్రమే శత్రుజయే। శౌండీరః సమర్థః ॥ 3-253-27 జయమాప్రుహి చేత్యుక్త్వేతి శేషః। అథ తైర్విసృష్టమితి సంబంధః ॥ 3-253-34 అంతరాత్మనా మనసా ॥ 3-253-36 పాండుపుత్రాణాముపరీతి శేషః ॥ 3-253-44 ఏషాం దుఃశాసనాదీనాం ॥ 3-253-48 వ్యపేతః అభ్రఘనః మేఘ్నవిస్తారో యస్మిన్ శరదీత్యర్థః ॥ 3-253-49 అధిరాజా సార్వభౌమో యుధిష్ఠిరస్తద్వత్ ॥ 3-253-50 దేవినా ద్యూతరతేన ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 254
॥ శ్రీః ॥
3.254. అధ్యాయః 254
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
భీష్మేణ దుర్యోధనంప్రతి పాండవప్రశంసనపూర్వకం తైఃసహ సంధివిధానం ॥ 1 ॥ తథా కర్ణస్య గర్హణం ॥ 2 ॥ దుర్యోధనానుమత్యా కర్ణేన దిగ్విజయాయా నిర్గమనం ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-254-0 (25760)
జనమేజయ ఉవాచ। 3-254-0x (2623)
ఏవం గతేషు పార్థేషు వనే తస్మిన్మహాత్మసు।
ధార్తరాష్ట్రా మహేష్వాసాః కిమకుర్వత సత్తమాః ॥ 3-254-1 (25761)
కర్ణో వైకర్తనశ్చైవ శకునిశ్చ మహాబలః।
భీష్మద్రోణకృపాశ్చైవ తన్మే శంసితుమర్హసి ॥ 3-254-2 (25762)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-254-3x (2624)
ఏవం గతేషు పార్థేషు విసృష్టే చ సుయోధనే।
ఆగతే హాస్తినపురం మోక్షితే పాండునందనైః।
భీష్మోఽబ్రవీన్మహారాజ ధార్తరాష్ట్రమిదం వచ ॥ 3-254-3 (25763)
ఉక్తం తాత మయా పూర్వం గచ్ఛతస్తే తపోవనం।
వచనం తే న రుచితం మమ తన్న కృతం చ తే ॥ 3-254-4 (25764)
తతః ప్రాప్తం త్వయా వీర గ్రహణం శత్రుభిర్బలాత్।
మోక్షితశ్చాసి ధర్మజ్ఞైః పాండవైర్న చ లజ్జసే ॥ 3-254-5 (25765)
ప్రత్యక్షం తవ గాంధారే ససైన్యస్ విశాంపతే।
సూతపుత్రోఽపయాద్భీతో గంధర్వాణాం తదా రణాత్ ॥ 3-254-6 (25766)
క్రోశతస్తవ రాజేంద్ర ససైన్యస్య నృపాత్మజ।
`వ్యపాయాత్పృష్ఠతస్తస్మాత్ప్రేక్షమాణః పునఃపునః ॥' 3-254-7 (25767)
దృష్టస్తే విక్రమశ్చైవ పాండవానాం మహాత్మనాం।
కర్ణస్య చ మహాబాహో సూతపుత్రస్య దుర్మతే ॥ 3-254-8 (25768)
న చాపి పాదభాక్కర్ణః పాండవానాం మహాత్మనాం।
ధనుర్వేదే చ శౌర్యే చ ధర్మే వా ధర్మవత్సల ॥ 3-254-9 (25769)
తస్మాదహం క్షమం మన్యే పాండవైస్తైర్మహాత్మభిః।
రసంధిం సంధివిదాంశ్రేష్ఠ కులస్యాస్య వివృద్ధయే ॥ 3-254-10 (25770)
ఏవముక్తశ్చ భీష్మేణ ధార్తరాష్ట్రో జనేశ్వరః।
ప్రహస్య సహసా రాజన్విప్రతస్థే ససౌబలః ॥ 3-254-11 (25771)
తం తు ప్రస్థితమాజ్ఞాయ కర్ణదుఃశాసనాదయః।
అనుజగ్ముర్మహేష్వాసా ధార్తరాష్ట్రం మహాబలం ॥ 3-254-12 (25772)
తాంస్తు సంప్రస్థితాందృష్ట్వా భీష్మః కురుపితామహః।
లజ్జయా వ్రీడితో రాజంజగామ స్వం నివేశనం ॥ 3-254-13 (25773)
గతే భీష్మే మహారాజ ధార్తరాష్ట్రో జనేశ్వరః।
పునరాగంయ తం దేశమమంత్రయత మంత్రిభిః ॥ 3-254-14 (25774)
కిమస్మాకం భవేచ్ఛ్రేయః కిం కార్యమవశిష్యతే।
కథం చ సుకృతం తత్స్యాన్మంత్రయామాస భారత ॥ 3-254-15 (25775)
[*కర్ణ ఉవాచ। 3-254-16x (2625)
దుర్యోధన నిబోధేదం యత్త్వాం వక్ష్యామి కౌరవ।
భీష్మోస్మాన్నిందతి సదా పాండవాంశ్చ ప్రశంసతి ॥ 3-254-16 (25776)
త్వద్వేషాచ్చ మహాబాహో మామపి ద్వేష్టుమర్హతి।
విగర్హతే చ మాం నిత్యం త్వత్సమీపే నరేశ్వర ॥ 3-254-17 (25777)
సోఽహం భీష్మవచస్తద్వై న మృష్యామీహ భారత।
త్వత్సమం యదుక్తం చ భీష్మేణామిత్రకర్శన ॥ 3-254-18 (25778)
పాండవానాం యశో రాజంస్తవ నిందాం చ భారత।
అనుజానీహి మాం రాజన్సభృత్యబలవాహనం ॥ 3-254-19 (25779)
జేష్యామి పృథివీం రాజన్సశైలవనకాననాం।
జితా చ పాండవైర్భూమిశ్చతుర్భిర్బలశాలిభిః ॥ 3-254-20 (25780)
తామహం తే విజేష్యామి ఏక ఏవ న సంశయః।
సంపశ్యతు సుదుర్బుద్ధిర్భీష్మః కురుకులాధమః ॥ 3-254-21 (25781)
అనింద్యం నిందతే యో హి అప్రశంస్యం ప్రశంసతి।
స పశ్యతు బలం మేఽద్య ఆత్మానం తు విగర్హతు ॥ 3-254-22 (25782)
అనుజానీహి మాం రాజంధ్రువో హి విజయస్తవ।
ప్రతిజానామి తే సత్యం రాజన్నాయుధమాలభే ॥ 3-254-23 (25783)
తచ్ఛ్రుత్వా తు వచో రాజన్కర్ణస్య భరతర్షభ।
ప్రీత్యా పరమయా యుక్తః కర్ణమాహ నరాధిపః ॥ 3-254-24 (25784)
ధన్యోస్ంయనుగృహీతోస్మి యస్య మే త్వం మహాబలః।
హితేషు వర్తసే నిత్యం సఫలంజన్మ చాద్య మే ॥ 3-254-25 (25785)
యదా చ మన్యసే వీర సర్వశత్రునిబర్హణం।
తదా నిర్గచ్ఛ భద్రం తే హ్యనుశాధి చ మామితి ॥ 3-254-26 (25786)
ఏవముక్తస్తదా కర్ణో ధార్తరాష్ట్రేణ ధీమతా।
సర్వమజ్ఞాపయామాస ప్రాయాత్రికమరిందమ ॥ 3-254-27 (25787)
ప్రయయౌ చ మహేష్వాసో నక్షత్రే శుభదైవతే।
శుభేతిథౌ ముహూర్తే చ పుజ్యమానో ద్విజాతిభిః ॥ 3-254-28 (25788)
మంగలైశ్చ శుభైః స్నాతో వాగ్భిశ్చాపి ప్రపూజితః।
నాదయన్రథఘోషేణ త్రైలోక్యం సచరాచరం ॥ 3-254-29 (25789)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి ఘోషయాత్రాపర్వణి చతుఃపంచాసదధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 254 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-254-6 అపయాత్ అపాయాత్ పలాయితః ॥ 3-254-10 సంధిం క్షమం యుక్తం మన్యే ॥ 3-254-15 మంత్రయామోఽద్య యద్ధితమితి ఝ. ధ.పాఠః ॥ 3-254-27 ప్రాయాత్రికం ప్రయాతుం రాజ్ఞోఽపేక్షితం శకటాపణవీథ్యాది ॥ 3-254-29 మంగలైః మంగలద్రవ్యైః సుగంధతైలాదిభిః స్నాతః। శుభైర్నీరాజనాదిభిః ప్రయయౌ ఇతి సంబంధః ॥ * ఏతదాదిః సార్ధోఽధ్యాయో ఝ. పుస్తకఏవ దృశ్యతే ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 255
॥ శ్రీః ॥
3.255. అధ్యాయః 255
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
దిగ్విజయార్థం గతేన కర్ణేన సకలరాజవశీకరణపూర్వకం పునర్హాస్తినపురంప్రత్యాగమనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-255-0 (25790)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-255-0x (2626)
తతః కర్ణో మహేష్వాసో బలేన మహతా వృతః।
ద్రుపదస్య పురం రంయం రురోధ భరతర్షభ ॥ 3-255-1 (25791)
యుద్ధేన మహతా చైనం చక్రే వీరం వశానుగం।
సువర్ణం రజతం చాపి రత్నాని వివిధాని చ।
కరం చ దాపయాంమాస ద్రుపదం నృపసత్తమ ॥ 3-255-2 (25792)
తం వినిర్జిత్య రాజేంద్ర రాజానస్తస్య యేఽనుగాః।
తాన్సర్వాన్వశగాంశ్చక్రే కరం చైనానదాపయత్ ॥ 3-255-3 (25793)
అథోత్తరాం దిశం గత్వా వశే చక్రే నరాధిపాన్।
భగదత్తం చ నిర్జిత్య రాధేయో గిరిమారుహత్ ॥ 3-255-4 (25794)
హిమవంతం మహాశైలం యుధ్యమానశ్చ శత్రుభిః।
ప్రయయౌ చ దిశః సర్వాన్నృపతీన్వశమానయత్ ॥ 3-255-5 (25795)
స హైమవతికాంజిత్వా కరం సర్వానదాపయత్।
నేపాలవిషయే యే చ రాజానస్తానవాజయత్ ॥ 3-255-6 (25796)
అవతీర్య తతః శైలాత్పూర్వాం దిశమభిద్రుతః।
అంగాన్వంగాన్కలింగాంశ్చ శుండికాన్మిథిలానథ ॥ 3-255-7 (25797)
మాగధాన్కర్కఖండాంశ్చ నివేశ్య విషయేఽఽత్మనః।
ఆవశీరాంశ్చ యోధ్యాంశ్చ అహిక్షత్రాంశ్చ సోఽజయత్ ॥ 3-255-8 (25798)
పూర్వాం దిశం వినిర్జిత్య వత్సభూమిం తథాఽగమత్ ॥ 3-255-9 (25799)
వత్సభూమిం వినిర్జిత్య కేవలాం మృత్తికావతీం।
మోహనం పత్తనం చైవ త్రిపురీం కోసలాం తథా ॥ 3-255-10 (25800)
ఏతాన్సర్వాన్వినిర్జిత్య కరమాదాయ సర్వశః।
దక్షిణాం దిశమాస్థాయ కర్ణో జిత్వా మహారథాన్।
రుక్మిణం దాక్షిణాత్యేషు యోధయామాస సూతజః ॥ 3-255-11 (25801)
స యుద్ధం తుములం కృత్వా రుక్మీ ప్రోవాచ సూతజం।
ప్రీతోస్మి తవ రాజేంద్ర విక్రమేణ బలేన చ ॥ 3-255-12 (25802)
న తే విఘ్నం కరిష్యామి ప్రతిజ్ఞాం సమపాలయం।
ప్రీత్యా చాహం ప్రయచ్ఛామి హిరణ్యం యావదిచ్ఛసి ॥ 3-255-13 (25803)
సమేత్య రుక్మిణా కర్ణః పాండ్యం శైలం చ సోగమత్ ॥ 3-255-14 (25804)
స కేవలం రణఏ చైవ నీలం చాపి మహీపతిం।
వేణుదారిసుతం చైవ యే చాన్యే నృపసత్తమాః।
దక్షిణస్యాం దిశి నృపాన్కరాన్సర్వానదాపయత్ ॥ 3-255-15 (25805)
శైశుపాలిం తతో గత్వా విజిగ్యే సూతనందనః।
పార్శ్వస్థాంశ్చాపి నృపతీన్వశే చక్రే మహాబలః ॥ 3-255-16 (25806)
ఆవంత్యాంశ్చ వశే కృత్వా సాంనా చ భరతర్షభ।
వృష్ణిభిః సహ సంంయ పశ్చిమామపి నిర్జయత్ ॥ 3-255-17 (25807)
వారుణీం దిశమాగంయ యావనాన్వర్బరాంస్తథా।
నృపాన్పశ్చిమభూమిస్థాందాపయామాస వై కరాన్ ॥ 3-255-18 (25808)
విజిత్య పృథివీం సర్వాం సపూర్వాపరదక్షిణాం।
సంలేచ్ఛాటవికాన్వీరః సపర్వతనివాసినః ॥ 3-255-19 (25809)
భద్రాన్రోహితకాంశ్చైవ ఆగ్రేయాన్మాలవానపి।
గణాన్సర్వాన్వినిర్జిత్య నీతికృత్ప్రహసన్నివ ॥ 3-255-20 (25810)
శశకాన్యవనాంశ్చైవ విజిగ్యే సూతనందనః।
నగ్నజిత్ప్రముఖాంశ్చైవ గణాంజిత్వా మహారథాన్ ॥ 3-255-21 (25811)
ఏవం స పృథివీం సర్వాం వశే కృత్వా మహారథః।
విజిత్య పురుషవ్యాఘ్రో నాగసాహ్వయమాగమత్ ॥ 3-255-22 (25812)
తమాగతం మహేష్వాసం ధార్తరాష్ట్రో జనాధిపః।
ప్రత్యుద్గత్య మహారాజ సభ్రాతృపితృబాంధవః ॥ 3-255-23 (25813)
అర్చయామాస విధినా కర్ణమాహవశోభినం।
ఆశ్రావయచ్చ తత్కర్మ ప్రీయమాణో జనేశ్వరః ॥ 3-255-24 (25814)
యన్న భీష్మాన్న చ ద్రోణాన్న కృపాన్న చ వాహ్లికాత్।
ప్రాప్తవానస్మి భద్రం తే త్వత్తఃప్రాప్తం మయా హి తత్ ॥ 3-255-25 (25815)
బహునా చ కిముక్తేన శృణు కర్ణ వచో మమ।
సనాథోస్మి మహాబాహో త్వయా నాథేన సత్తమ ॥ 3-255-26 (25816)
న హి తే పాండవాః సర్వే కలామర్హంతి షోడశీం।
అన్యేవా పురుషవ్యాఘ్ర రాజానోఽభ్యుదితోదితాః ॥ 3-255-27 (25817)
స భవాంధృతరాష్ట్రం తం గాంధారీం చ యశస్వినీం।
పశ్య కర్ణ మహేష్వాస అదితిం వజ్రభృద్యథా ॥ 3-255-28 (25818)
తతో హలహలాశబ్దః ప్రాదురాసీద్విశాంపతే।
హాహాకారాశ్చ బహవో నగరే నాగసాహ్వయే ॥ 3-255-29 (25819)
రకేచిదేనం ప్రశంసంతి నిందంతి స్మ తథా పరే।
తూష్ణీమాసంస్తథా చాన్యే నృపాస్తత్ర జనాధిప ॥ 3-255-30 (25820)
ఏవం విజిత్య రాజేంద్ర కర్ణః శస్త్రభృతాంవరః।
సపర్వతవనాకాశాం ససముద్రాం సనుష్కుటాం ॥ 3-255-31 (25821)
దేశైరుచ్చావచైః పూర్ణాం పత్తనైర్నగరైరపి।
ద్వీపైశ్చానూపసంపూర్ణైః పృథివీం పృథివీపతే ॥ 3-255-32 (25822)
కాలేన నాతిదీర్ఘేణ వశే కృత్వా తు పార్థివాన్।
అక్షయం ధనమాదాయ సూతజో నృపమభ్యయాత్ ॥ 3-255-33 (25823)
ప్రవిశ్య చ గృహం రాజన్నభ్యంతరమరిందమ।
గాంధారీసహితం వీరో ధృతరాష్ట్రం దదర్శ సః ॥ 3-255-34 (25824)
పుత్రవచ్చ నరవ్యాఘ్ర పాదౌ జగ్రాహ ధర్మవిత్।
ధృతరాష్ట్రేణ చాశ్లిష్య ప్రేంణా చాపి విసర్జితః ॥ 3-255-35 (25825)
తదాప్రభృతి రాజా చ శకునిశ్చాపి సౌబలః।
జానాతే నిర్జితాన్పార్థాన్కర్ణేన యుధి భారత ॥ 3-255-36 (25826)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి ఘోషయాత్రాపర్వణి పంచపంచాశదధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 255 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-255-7 ముండికాన్మిథిలానితి ఖ.పాఠః ॥ 3-255-13 ప్రతిజ్ఞాం క్షత్రధర్మం సమపాలయం పాలితవానస్మి। రక్షత్రధర్మావేక్షయైవ త్వయా సహ యుద్ధం కృతం న త్వజ్జిగీషయేతి భావః ॥ 3-255-14 శైలం శ్రీశైలం ॥ 3-255-20 ఆగ్నేయాన్మాలవానితి ఖ. పాఠః ॥ 3-255-24 తత్కర్మ కర్ణవిజయం పురే ఉద్ధోషయామాస ॥ 3-255-27 అభ్యుదిత్నేభ్యోపి ఉదితాః శ్రేష్ఠతమాః ॥ 3-255-31 ఆకాశః పర్వతవనయోరంతరాలం। సస్యాద్యుత్పత్తిభూమిమిత్యర్థః ॥ 3-255-32 అనూపం సర్వతోజలం తేన సంపూర్ణైః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 256
॥ శ్రీః ॥
3.256. అధ్యాయః 256
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
దుర్యోధనేన రాజసూయయాజనం ప్రార్థితైర్బ్రాహ్మణైర్హేతూక్త్యా తన్నిపేధనపూర్వకం తప్రతి యజ్ఞాంతరకరణనియోజనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-256-0 (25827)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-256-0x (2627)
జిత్వా తు పృథివీం రాజన్సూతపుత్రో జనాధిప।
అబ్రవీత్పరవీరఘ్నో దుర్యోధనమిదం వచః ॥ 3-256-1 (25828)
దుర్యోధన నిబోధేదం యత్త్వాం వక్ష్యామి కౌరవ।
శ్రుత్వా వాచం తథా సర్వం కర్తుమర్హస్యరిందమ ॥ 3-256-2 (25829)
తవాద్య పృథివీ వీర నిఃసపత్నా నృపోత్తమ।
తాం పాలయ యథా శక్రో హతశత్రుర్మహామనాః ॥ 3-256-3 (25830)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-256-4x (2628)
ఏవముక్తస్తు కర్ణేన కర్ణం రాజాఽబ్రవీత్పునః।
న కించిద్దుర్లభం తస్య యస్ త్వం పురుషర్షభ ॥ 3-256-4 (25831)
సహాయశ్చానురక్తశ్చ మదర్థం చ సముద్యతః।
అభిప్రాయస్తు మే కశ్చిత్తం వై శృణు యథాతథం ॥ 3-256-5 (25832)
రాజసూయం పాండవస్య దృష్ట్వా క్రతువరం తదా।
కమమ స్పృహా సముత్పన్నా తాం సంపాదయ సూతజ ॥ 3-256-6 (25833)
ఏవముక్తస్తతః కర్ణో రాజానమిదమబ్రవీత్।
తవాద్య పృథివీపాలా వశ్యాః సర్వే నృపోత్తమ ॥ 3-256-7 (25834)
ఆహూయంతాం ద్విజవరాః సంభారాశ్చ యథావిధి।
సంభ్రియంతాం కురుశ్రేష్ఠ యజ్ఞోపకరణాని చ ॥ 3-256-8 (25835)
ఋత్విజశ్చ సమాహూతా యథోక్తం వేదపారగాః।
క్రియాం కుర్వంతు తే రాజన్యథాశాస్త్రమరిందమ ॥ 3-256-9 (25836)
బహ్వన్నపానసంయుక్తః సుసమృద్ధగుణాన్వితః।
ప్రవర్తతాం మహాయజ్ఞస్తవాపి భరతర్షభ ॥ 3-256-10 (25837)
ఏవముక్తస్తు కర్ణేన ధార్తరాష్ట్రో విశాంపతే।
పురోహితం సమానాయ్య వచనం చేదమబ్రవీత్ ॥ 3-256-11 (25838)
రాజసూయం క్రతుశ్రేష్ఠం సమాప్తవరదక్షిణం।
ఆహరస్వ యథాశాస్త్రం యథాన్యాయం యథాక్రమం ॥ 3-256-12 (25839)
స ఏవముక్తో నృపతిమువాచ ద్విజసత్తమః ॥ 3-256-13 (25840)
`బ్రాహ్మణైః సహితో రాజన్యే తత్రాసన్సమాగతాః'।
న స శక్యః క్రతుశ్రేష్ఠో జీవమానే యుధిష్ఠిరే।
ఆహర్తుం కౌరవశ్రేష్ఠ కులే తవ నృపోత్తమ ॥ 3-256-14 (25841)
దీర్ఘాయుర్జీవతి చ తే ధృతరాష్ట్రః పితా నృప।
అతశ్చాపి విరుద్ధస్తే క్రతురేణష నృపోత్తమః ॥ 3-256-15 (25842)
అస్తి త్వన్యన్మహత్సత్రం రాజసూయసమం ప్రభో।
తేన త్వం యజ రాజేంద్ర శృణు చేదం వచో మమ ॥ 3-256-16 (25843)
య ఇమే పృథివీపాలాః కరదాస్తవ పార్థివ।
తే కరాన్సంప్రయచ్ఛంతు సువర్ణం చ కృతాకృతం ॥ 3-256-17 (25844)
తేన తే క్రియతామద్యలాంగలం నృపసత్తమ।
యజ్ఞవాటస్ తే భూమిః కృష్యతాం తేన భారత ॥ 3-256-18 (25845)
తత్ర యజ్ఞో నృపశ్రేష్టః ప్రభూతాన్నః సుసంస్కృతః।
ప్రవర్తతాం యథాన్యాయం సర్వతో హ్యనివారితః ॥ 3-256-19 (25846)
ఏష తే వైష్ణవో నామ యజ్ఞః సత్పురుషోచితః।
ఏతేన నేష్టవాన్కశ్చిదృతేవిష్ణుం పురాతనం ॥ 3-256-20 (25847)
రాజసూయం క్రతుశ్రేష్ఠం స్పర్ధత్యేష మహాక్రతుః।
అస్మాకం రోచతే చైవ శ్రేయశ్చ తవ భారత ॥ 3-256-21 (25848)
నిర్విఘ్నశ్చ భవత్యేష సఫలా స్యాత్స్పృహా తవ।
`తస్మాదేష మహాబాహో తవ యజ్ఞః ప్రవర్తతాం' ॥ 3-256-22 (25849)
ఏవముకత్స్తు తైర్విప్రైర్ధార్తరాష్ట్రో మహీపతిః।
కర్ణం చ సౌబలం చైవ భ్రాతౄశ్చైవేదమబ్రవీత్ ॥ 3-256-23 (25850)
రోచతే మే వచః కృత్స్నం బ్రాహ్మణానాం న సంశయః।
రోచతే యది యుష్మాకం తస్మాత్ప్రబ్రూత మాచిరం ॥ 3-256-24 (25851)
ఏవముక్తాస్తు తే సర్వే తథేత్యూచుర్నరాధిపం।
సందిదేశ తతోరాజావ్యాపారస్థాన్యథాక్రమం ॥ 3-256-25 (25852)
హలస్య కరణే చాపి వ్యాదిష్టాః సర్వశిల్పినః।
యథోక్తం చ నృపశ్రేష్ఠ కృతం సర్వం యథాక్రమం ॥ 3-256-26 (25853)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి ఘోషయాత్రాపర్వణి షట్పంచాశదధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 256 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-256-17 కృతం ఘటితమలంకారాదిరూపం। అకృతమన్యత్ ॥ 3-256-25 వ్యాపారస్థాన్ శిల్పినః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 257
॥ శ్రీః ॥
3.257. అధ్యాయః 257
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
దుర్యోధనేన యజ్ఞసమాపనానంతరం సతహుమానం ప్రాహుణికవిప్రనృపేప్రషణపూర్వకం నిజనగరప్రవేశనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-257-0 (25854)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-257-0x (2629)
తతస్తు శిల్పినః సర్వం కృతమూర్చుర్నరాధిపం।
విదురశ్చ మహాప్రాజ్ఞో ధృతరాష్ట్రే న్యవేదయత్ ॥ 3-257-1 (25855)
సజ్జం క్రతువరం రాజన్కాలప్రాప్తం చ భారత।
సౌవర్ణం చ కృతం సర్వం లాంగలం చ మహాధనం ॥ 3-257-2 (25856)
ఏవచ్ఛ్రుత్వా నృపశ్రేష్ఠో ధృతరాష్ట్రో విశంపతే।
ఆజ్ఞాపయామాస నృపః క్రతురాజప్రవర్తనం ॥ 3-257-3 (25857)
తతః ప్రవవృతే యజ్ఞః ప్రభూతార్థః సుసంస్కృతః।
దీక్షితశ్చాపి గాంధారిర్యథాశాస్త్రం యథాక్రమం ॥ 3-257-4 (25858)
ప్రహృష్టో ధృతరాష్ట్రశ్చ విదురశ్చ మహాయశాః।
భీష్మో ద్రోణః కృపః కర్ణో గాంధారీ చ యశస్వినీ ॥ 3-257-5 (25859)
నిమంత్రణార్థం దూర్తాంశ్చ ప్రేషయామాస శీఘ్రగాన్।
పార్థివానాం చ రాజేంద్ర బ్రాహ్మణానాం తథైవ చ ॥ 3-257-6 (25860)
తే ప్రయాతా యథోద్దిష్టా దూతాస్త్వరితవాహనాః।
తత్ర కచిత్ప్రయాంతం తు దూతం దుఃశాసనోఽబ్రవీత్ ॥ 3-257-7 (25861)
గచ్ఛ ద్వైతవనం శీఘ్రం పాండవాన్పాపపూరుషాన్।
నిమంత్రయ యథాన్యాయం విప్రాంస్త స్మిన్వనే తదా ॥ 3-257-8 (25862)
స గత్వా పాండవాన్సర్వానువాచాభిప్రణంయ చ।
దుర్యోధనో మహారాజ యజతే నృపసత్తమః ॥ 3-257-9 (25863)
స్వవీర్యార్జితమర్థౌఘమవాప్య కురుసత్తమః।
తత్ర గచ్ఛంతి రాజానో బ్రాహ్మణాశ్చ తతస్తతః ॥ 3-257-10 (25864)
అహం తు ప్రేషితో రాజన్కౌరవేణ మహాత్మనా।
ఆమంత్రయతి వో రాజా ధార్తరాష్ట్రో జనేశ్వరః।
మనోభిలషితం రాజ్ఞస్తం క్రతుం ద్రష్టుమర్హథ ॥ 3-257-11 (25865)
తతో యుధిష్ఠిరో రాజా తచ్ఛ్రుత్వా దూతభాషితం।
అబ్రవీన్నృపశార్దూలో దిష్ట్యా రాజా సుయోధనః।
యజతే క్రతుముఖ్యేన పూర్వేషాం కీర్తివర్ధనః ॥ 3-257-12 (25866)
వయమప్యుపయాస్యామో న త్విదానీం కథంచన।
సమయః పరిపాల్యో నో యావద్వర్షం త్రయోదశం ॥ 3-257-13 (25867)
శ్రుత్వైతద్ధర్మరాజస్య భీమో వచనమబ్రవీత్।
తదా తు నృపతిర్గంతా ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః ॥ 3-257-14 (25868)
అస్త్రశస్త్రప్రదీప్తేఽగ్నౌ యదా తం పాతయిష్యతి।
వర్షాత్రయోదశాదూర్ధ్వం రణసత్రే నరాధిపః ॥ 3-257-15 (25869)
యదా క్రోధహవిర్మోక్తా ధార్తరాష్ట్రేషు పాండవః।
ఆగంతారస్తదా స్మేతి వాచ్యస్తే స సుయోధనః ॥ 3-257-16 (25870)
శేషాస్తు పాండవా రాజన్నైవోచుః కించిదప్రియం।
దూతశ్చాపి యథావృత్తం ధార్తరాష్ట్రే న్యవేదయత్ ॥ 3-257-17 (25871)
అథాజగ్ముర్నరశ్రేష్ఠా నానాజనపదేశ్వరాః।
బ్రాహ్మణాశ్చ మహాభాగ ధార్తరాష్ట్రపురం ప్రతి ॥ 3-257-18 (25872)
తే త్వర్చితా యథాశాస్త్రం యథావిధి యథాక్రమం।
ముదా పరమయా యుక్తాః ప్రీతాశ్చాపి నరేశ్వరాః ॥ 3-257-19 (25873)
ధృతరాష్ట్రోఽపి రాజేంద్ర సంవృతః సర్వకౌరవైః।
హర్షేణ మహతా యుక్తో విదురం ప్రత్యభాషత ॥ 3-257-20 (25874)
యథా సుఖీ జనః సర్వః క్షత్తః స్యాదన్నసంయుతః।
తుష్యేత్తు యజ్ఞసదనే తథా నీతిర్విధీయతాం ॥ 3-257-21 (25875)
విదురస్తు తదాజ్ఞాయ సర్వవర్ణానరిందమ।
యథా ప్రమాణతో విద్వాన్పూజయామాస ధర్మవిత్ ॥ 3-257-22 (25876)
భక్ష్యపేయాన్నపానేన మాల్యైశ్చాపి సుగంధిభిః।
వాసోభిర్వివిధైశ్చైవ యోజయామాస హృష్టవత్ ॥ 3-257-23 (25877)
కృత్వా హ్యవభృథం వీరో యథాశాస్త్రం యథాక్రమం।
సాంత్వయిత్వా చ రాజేంద్రో దత్త్వా చ వివిధం వసు।
విసర్జయామాస నపాన్బ్రాహ్మణాంశ్చ సహస్రశః ॥ 3-257-24 (25878)
విసృజ్యచ నృపాన్సర్వాన్భ్రాతృభిః పరివారితః।
వివేశ హాస్తినపురం సహితః కర్ణసౌబలైః ॥ 3-257-25 (25879)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి ఘోషయాత్రాపర్వణి సప్తపంచాశదధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 257 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-257-25 కర్ణసౌబలైః సౌబలాద్యైః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 258
॥ శ్రీః ॥
3.258. అధ్యాయః 258
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
దుర్యోధనసభాయాం కర్ణేనార్జువధప్రతిజ్ఞానం ॥ 1 ॥ చారముఖాత్పాండవైస్తచ్ఛ్రవణం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-258-0 (25880)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-258-0x (2630)
ప్రవిశంతం మహారాజ సూతాస్తుష్టువురచ్యుతం।
జనాశ్చాపి మహేష్వాసం తుష్టువూ రాజసత్తమం ॥ 3-258-1 (25881)
లాజైశ్చందనచూర్ణైశ్చ వికీర్య చ జనాస్తతః।
ఊటుర్దిష్ట్యా నృపావిఘ్నః సమాప్తోయం క్రతుస్తవ ॥ 3-258-2 (25882)
అపరే త్వబ్రువంస్తత్రవాదికాస్తం మహీపతిం।
యౌధిష్ఠిరస్య యజ్ఞస్య న సమో హ్యేష తే క్రతుః ॥ 3-258-3 (25883)
నైవ తస్య క్రతోరేష కలామర్హతి షోడశీం।
ఏవం తత్రాబ్రువన్కేచిద్వాతికాస్తం జనేశ్వరం ॥ 3-258-4 (25884)
సుహృదస్త్వబ్రువంస్తత్ర అతి సర్వానయం క్రతుః।
`ప్రవర్తితో హ్యయం రాజ్ఞా ధార్తరాష్ట్రేణ ధీమతా' ॥ 3-258-5 (25885)
యయాతిర్నహుషశ్చాపి మాంధాతా భరతస్తథా।
క్రతుమేనం సమాహృత్య పూతాః సర్వే దివం గతాః ॥ 3-258-6 (25886)
ఏతా వాచః శుభాః శృణ్వన్సుహృదాం భరతర్షభ।
ప్రవివేశ పురం హృష్టః స్వవేశ్మ చ నరాధిపః ॥ 3-258-7 (25887)
అభివాద్య తతః పాదాన్మతాపిత్రోర్విశాంపతే।
భీష్మద్రోణకృపాదీనాం విదురస్య చ ధీమతః ॥ 3-258-8 (25888)
అభివాదితః కనీయోభిర్భ్రాతృభిర్భ్రాతృనందనః।
నిషసాదాసనే ముఖ్యే భ్రాతృభిః పరివారితః ॥ 3-258-9 (25889)
తముత్థాయ మహారాజం సూతపుత్రోఽబ్రవీద్వచః।
దిష్ట్యా తే భరతశ్రేష్ఠ సమాప్తోఽయం మహాక్రతుః ॥ 3-258-10 (25890)
హతేషు యుధి పార్థేషు రాజసూయే తథా త్వయా।
ఆహృతేఽహం నరశ్రేష్ఠ త్వాం సభాజయితా పునః ॥ 3-258-11 (25891)
తమబ్రవీన్మహారాజో ధార్తరాష్ట్రో మహాయశాః। 3-258-12 (25892)
సత్యమేతత్త్వయోక్తం హి పాండవేషు దురాత్మసు।
నిహతేషు నరశ్రేష్ఠ ప్రాప్తే చాపి మహాక్రతౌ।
రాజసూయే పునర్వీర త్వమేవం వర్ధయిష్యసి ॥ 3-258-13 (25893)
ఏవముక్త్వా మహారాజ కర్ణమాశ్లిష్య భారత।
రాజసూయం క్రతుశ్రేష్ఠం చింతయామాస కౌరవః ॥ 3-258-14 (25894)
సోఽబ్రవీత్కౌరవాంశ్చాపి పార్శ్వస్థాన్నృపసత్తమః।
`రాధేయసౌబలాదీన్వై ధార్తరాష్ట్రో మహీపతిః' ॥ 3-258-15 (25895)
కదా తు తం క్రతువరం రాజసూయం మహాధనం।
నిహత్య పాండవాన్సర్వానాహరిష్యామి కౌరవాః ॥ 3-258-16 (25896)
తమబ్రవీత్తదా కర్ణః శృణు మే రాజకుంజర।
పాదౌ న ధావయే తావద్యావన్న నిహతోఽర్జునః ॥ 3-258-17 (25897)
కీలాలజం న ఖాదేయం కరిష్యే చాసురవ్రతం।
నాస్తీతి నైవ వక్ష్యామి యాచితో యేన కేచనిత్ ॥ 3-258-18 (25898)
అథోత్క్రుష్టం మహేష్వాసైర్ధార్తరాష్ట్రైర్మహారథైః।
ప్రతిజ్ఞాతే ఫల్గునస్య వధే కర్ణేన సంయుగే ॥ 3-258-19 (25899)
విజితాంశ్చాప్యమన్యంత పాండవాంధృతరాష్ట్రజాః।
`తదా ప్రతిజ్ఞామారుహ్య సూతపుత్రేణ భాషితే' ॥ 3-258-20 (25900)
దూర్యోధనోఽపి రాజేంద్ర విసృజ్యనరపుంగవాన్।
ప్రవివేశ గృహంశ్రీమాన్యథా చైత్రరథం ప్రభుః ॥ 3-258-21 (25901)
తేఽపిసర్వే మహేష్వాసా జగ్ముర్వేశ్మాని భారత।
`స్వానిస్వని మహారాజ భీష్మద్రోణాదయో నృపా' ॥ 3-258-22 (25902)
పాండవాశ్చ మహేష్వాసా దూతవాక్యప్రచోదితాః।
చింతయంతస్తమేవార్థం నాలభంత సుఖం క్వచిత్ ॥ 3-258-23 (25903)
భూయశ్చ చారై రాజేంద్ర ప్రవృత్తిరుపపాదితా।
ప్రతిజ్ఞా సూతపుతర్స్య విజయస్య వధం ప్రతి ॥ 3-258-24 (25904)
ఏతచ్ఛ్రుత్వా ధర్మసుతః సముద్విగ్నో నరాధిప।
`అధోముఖశ్చిరం తస్థౌ కిం కార్యమితి చింతయన్' ॥ 3-258-25 (25905)
అభేద్యకవచం మత్వా కర్ణమద్భుతవిక్రమం।
అనుస్మరంశ్ సంక్లేశాన్న శాంతిముపజగ్మివాన్ ॥ 3-258-26 (25906)
తస్య చింతాపరీతస్య బుద్ధిర్జజ్ఞే మహాత్మనః।
బహువ్యాలమృగాకీర్ణం త్యక్తుం ద్వైతవనం వనం ॥ 3-258-27 (25907)
ధార్తరాష్ట్రోఽపి నృపతిః ప్రశశాస వసుంధరాం।
భ్రాతృభిః సహితో వీరైర్భీష్మద్రోణకృపైస్తథా ॥ 3-258-28 (25908)
సంగంయ సూతపుత్రేణ కర్ణేనాహవశోభినా।
`సతతం ప్రీయమాణో వై దేవినా సౌబలేన చ' ॥ 3-258-29 (25909)
దుర్యోధనః ప్రియే నిత్యం వర్తమానో మహీభృతాం।
పూజయామాస విప్రేంద్రాన్క్రతుభిర్భూరిదక్షిణైః ॥ 3-258-30 (25910)
భ్రాతౄణాం చ ప్రియం రాజన్స చకార పరంతపః।
నిశ్చిత్య మనసా వీరో దత్తభుక్తఫలం ధనం ॥ 3-258-31 (25911)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి ఘోషయాత్రాపర్వణి అష్టపంచాశదధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 258 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-258-1 మాగధాశ్చ మహేష్వాసం నాగరాశ్చ సహస్రశః। ఇతి క. థ. పాఠః ॥ 3-258-3 వాదికాః కృతానువాదినో భూతవిశేషాః। వాతికాస్తమితి ఝ. పాఠః। వాతికాః వాతరోగోపహతచేతస ఉచితభాషణానభిజ్ఞః ॥ 3-258-11 సభాజయితా పూజయిష్యామి ॥ 3-258-17 ధావయే పరేణతి శేషః ॥ 3-258-18 కీలాలజం మాంసం। అసురం సురారహితం చ వ్రతం స్వనియమం కరిష్యే। మద్యం మాంసం చ త్యక్ష్యే ఇత్యర్థః ॥ 3-258-19 ఉత్కుష్టం ఉచ్చైః శబ్దః కృతః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 259
॥ శ్రీః ॥
3.259. అధ్యాయః 259
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
పాండవనిహతభూయిష్ఠైర్మృగైర్యుధిష్ఠిరంప్రతి స్వప్నే స్థానాంతరగమనన స్వకుశలశేషీకరణప్రార్థనా ॥ 1 ॥ యుధిష్ఠిరేణ భ్రాతృషు స్వీయస్వప్నదర్శనకథనపూర్వకం పునః కాంయకవనంప్రతి గమనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-259-0 (25912)
జనమేజయ ఉవాచ। 3-259-0x (2631)
దుర్యోధనం మోక్షయిత్వా పాండుపుత్రా మహాబలాః।
కిమకార్షుర్వనే తస్మింస్తన్మమాఖ్యాతుమర్హసి ॥ 3-259-1 (25913)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-259-2x (2632)
తతః శయానం కౌంతేయం రాత్రౌ ద్వైతవన మృగాః।
స్వప్నాంతే దర్శయామాసుర్బాష్పకంఠా యుధిష్ఠిరం ॥ 3-259-2 (25914)
తానబ్రవీత్స రాజేంద్రో వేపమానాన్కృతాంజలీన్।
బ్రూత యద్వక్తుకామాః స్థ కే భవంతః కిమిష్యతే ॥ 3-259-3 (25915)
ఏవముక్తాః పాండవేన కౌంతేయేన యశస్వినా।
ప్రత్యబ్రువన్మృగాస్తత్రహతశేషా యుధిష్ఠిరం ॥ 3-259-4 (25916)
వయం మృగా ద్వైతవనే హతశిష్టాస్తు భారత।
నోత్సీదేమ మహారాజ క్రియతాం వాసపర్యయః ॥ 3-259-5 (25917)
భవంతో భ్రాతరః శూరాః సర్వ ఏవాస్త్రకోవిదాః।
కులాన్యల్పావశిష్టాని కృతవంతో వనౌకసాం ॥ 3-259-6 (25918)
బీజభూతా వయం కేచిదవశిష్టా మహామతే।
వివర్ధేమహి రాజేంద్ర ప్రసాదాత్తే యుధిష్ఠిర ॥ 3-259-7 (25919)
తాన్వేపమానాన్విత్రస్తాన్బీజమాత్రావశేషితాన్।
మృగాందృష్ట్వా సుదుఃఖార్తో ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః ॥ 3-259-8 (25920)
తాంస్తథేత్యబ్రవీద్రాజా సర్వభూతహితే రతః।
యథా భవంతో బ్రువతే కరిష్యామి చ తత్తథా ॥ 3-259-9 (25921)
ఇత్యేవం ప్రతిబుద్ధః స రాత్ర్యంతే రాజసత్తమః।
అబ్రవీత్సహితాన్భ్రాతౄందయాపన్నో మృగాన్ప్రతి ॥ 3-259-10 (25922)
ఉక్తో రాత్రౌ మృగైరస్మి స్వప్నాంతే హతశేషితైః।
తనుభూతాః స్మ భద్రం తే దయా నః క్రియతామితి ॥ 3-259-11 (25923)
తే సత్యమాహుః కర్తవ్యా దయాఽస్మాభిర్వనౌకసాం।
సాష్టమాసం హి నో వర్షం యదేనానుపయుంక్ష్మహే ॥ 3-259-12 (25924)
పునర్వహుమృగం రంయం కాంయకం కాననోత్తమం।
తత్రేమాం వసతిం శిష్టాం విహరంతో రమేమహి ॥ 3-259-13 (25925)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-259-14x (2633)
తతస్తే పాండవాః శీఘ్రం ప్రయయుర్ధర్మకోవిదాః ॥ 3-259-14 (25926)
బ్రాహ్మణైః సహితా రాజన్యే చ తత్రసహోషితాః।
ఇంద్రసేనాదిభిశ్చైవ ప్రేష్యైరనుగతాస్తదా ॥ 3-259-15 (25927)
తే యాత్వా సుసుఖైర్మార్గైః స్వన్నైః శుచిజలాన్వితైః।
దదృశుః కాంయకం పుణ్యమాశ్రమం తాపసాన్వితం ॥ 3-259-16 (25928)
వివిశుస్తే స్మ కౌరవ్యా వృతా విప్రర్షభైస్తదా।
తద్వనం భరతశ్రేష్ఠాః స్వర్గం సుకృతినో యథా ॥ 3-259-17 (25929)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి మృగస్వప్నోద్భవపర్వణి ఏకోనషష్ట్యధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 259 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-259-5 వాసస్య పర్యయః వైపరీత్య నాత్రవస్తవ్యమిత్యర్థః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 260
॥ శ్రీః ॥
3.260. అధ్యాయః 260
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
కదాచన కాంయకవచవాసినః పాండవానుపాగతేన వ్యాసేన యుధిష్ఠిరంప్రతి దానప్రశంసనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-260-0 (25930)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-260-0x (2634)
వనే నివసతాం తేషాం పాండవానాం మహాత్మనాం।
వర్షాణ్యేకాదశాతీయుః కృచ్ఛ్రేణ భరతర్షభ ॥ 3-260-1 (25931)
ఫలమూలాశనాస్తే హి సుఖార్హా దుఃఖముత్తమం।
ప్రాప్తకాలమనుధ్యాంతః సేహిరే వరపూరుషాః ॥ 3-260-2 (25932)
యుధిష్ఠిరస్తు రాజర్షిరాత్మకర్మాపరాధజం।
చింతయన్స మహాబాహుర్భ్రాతౄణాం దుఃఖముత్తమం ॥ 3-260-3 (25933)
న సుష్వాప సుఖం రాజా హృది శల్యైరివార్పితైః।
దౌరాత్ంయమనుపశ్యంస్తత్కాలే ద్యూతోద్భవస్య హి ॥ 3-260-4 (25934)
సంస్మరన్పరుషా వాచః సూతపుత్రస్య పాండవః।
నిఃశ్వాసపరమో దీనో దధ్రే కోపవిషం మహత్ ॥ 3-260-5 (25935)
అర్జునోయమజౌ చోభౌ ద్రౌపదీ చ యశస్వినీ।
స చ భీమో మహాతేజాః సర్వేషాముత్తమో బలే ॥ 3-260-6 (25936)
`చిరస్య జాతం ధర్మజ్ఞం సాసూయమివ తే తదా'।
యుధిష్ఠిరముదీక్షంతః సేహుర్దుఖమనుత్తమం ॥ 3-260-7 (25937)
అవశిష్టం త్వల్పకాలం మన్వానాః పురుషర్షభాః।
వపురన్యదివాకార్పురుత్సాహామర్షచేష్టితైః ॥ 3-260-8 (25938)
కస్యచిత్త్వథ కాలస్య వ్యాసః సత్యవతీసుతః।
ఆజగామ మహాయోగీ పాండవానవలోకకః ॥ 3-260-9 (25939)
తమాగతమభిప్రేక్ష్యకుంతీపుత్రో యుధిష్ఠిరః।
ప్రత్యుద్గంయ మహాత్మానం ప్రత్యగృహ్ణాద్యథావిధి ॥ 3-260-10 (25940)
తమాసీనముపాసీనః శుశ్రూషుర్నియతేంద్రియః।
తోషయామాస శౌచేన వ్యాసం పాండవనందనః ॥ 3-260-11 (25941)
తానవేక్ష్యకృశాన్పౌత్రాన్వనే వన్యేన జీవతః।
మహర్షిరనుకంపార్థమబ్రవీద్బాష్పగద్గదం ॥ 3-260-12 (25942)
యుధిష్ఠిర మహాబాహో శృణు ధర్మభృతాంవర।
నాతప్తతపసో లోకే ప్రాప్నువంతి మహత్సుఖం।
సుఖదుఃఖే హి పురుషః పర్యాయేణోపసేవతే ॥ 3-260-13 (25943)
నాత్యంతమసుఖం కశ్చిత్ప్రాప్నోతి పురుషర్షభ।
ప్రజ్ఞావాంస్త్వేవ పురుషః సంయుక్తః పరయా ధియా ॥ 3-260-14 (25944)
ఉదయాస్తమయజ్ఞో హి న హృష్యతి న శోచతి।
సుఖమాపతితం విందందుఃఖమాపతితం సహన్ ॥ 3-260-15 (25945)
కాలప్రాప్తముపాసీత సస్యానామివ కర్షకః।
తపసో హి పరం నాస్తి తపసా విందతే మహత్ ॥ 3-260-16 (25946)
నాసాధ్యం తపసః కించిదితి బుధ్యస్ భారత।
సత్యమార్జవమక్రోధః సంవిభాగో దమః శమః ॥ 3-260-17 (25947)
అనసూయాఽవిహింసా చ శౌచమింద్రియసంయమః।
సాధనాని మహారాజ నరాణాం పుణ్యకర్మణాం ॥ 3-260-18 (25948)
అధర్మరుచయో మూఢాస్తిర్యగ్గతిపరాయణాః।
కృచ్ఛ్రాం యోనిమనుప్రాప్తా న సుఖం విందతే అనాః ॥ 3-260-19 (25949)
ఇహ యత్క్రియతే కర్మ తత్పరత్రోపభుజ్యతే।
`మూలసిక్తస్య వృక్షస్య ఫలం శాఖాసు దృశ్యతే'।
తస్మాచ్ఛరీరం యుంజీత తపసా నియమేన చ ॥ 3-260-20 (25950)
యథాశక్తి ప్రయచ్ఛేత సంపూజ్యాభిప్రణంయ చ।
కాలే ప్రాప్తే చ హృష్టాత్మా రాజన్విగతమత్సరః ॥ 3-260-21 (25951)
సత్యవాదీ లభేతాయురనాయాసమథార్జవం।
అక్రోధనోఽనసూయశ్చ నిర్వృతిం లభతే పరాం ॥ 3-260-22 (25952)
దాంతః శమపరః శశ్వత్పరిక్లేశం న విందతి।
న చ తప్యతి దాంతాత్మా దృష్ట్వా పరగతాం శ్రియం ॥ 3-260-23 (25953)
సంవిభక్తా చ దాతా చ భోగవాన్సుఖవాన్నరః।
భవత్యహింసకశ్చైవ పరమారోగ్యమశ్నుతే ॥ 3-260-24 (25954)
మాన్యం మానయితా జన్మ కులే మహతి విందతి।
`విందతే సుఖమత్యర్థమిహ లోకే పరత్ర చ'।
వ్యసనైర్న తుసంయోగం ప్రాప్నోతి విజితేంద్రియః ॥ 3-260-25 (25955)
శుభానుశయబుద్ధిర్హి సంయుక్తః కాలధర్మణా।
ప్రాదుర్భవతి తద్యోగాత్కల్యాణమతిరేవ సః ॥ 3-260-26 (25956)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-260-27x (2635)
భగవందానధర్మాణఆం తపసో వా మహామునే।
కింస్విద్బహుగుణం ప్రేత్య కిం వా దుష్కరముచ్యతే ॥ 3-260-27 (25957)
వ్యాస ఉవాచ। 3-260-28x (2636)
దానాన్న దుష్కరం తాత పృథివ్యామస్తి కించన।
అర్థే చ మహతీ తృష్ణా స చ దుఃఖేన లభ్యతే ॥ 3-260-28 (25958)
`రాజన్ప్రత్యక్షమేవైతద్దృశ్యతే లోకసాక్షికం'।
పరిత్యజ్య ప్రియాన్ప్రాణాన్ప్రవిశంతి రణాజిరం।
తథైవ ప్రతిపద్యంతే సముద్రమటవీం తథా ॥ 3-260-29 (25959)
కృషిగోరక్ష్యమిత్యేకే ప్రతిపద్యంతి మానవాః।
పురుషాః ప్రేష్యతామేకే నిర్గచ్ఛంతి ధనార్థినః ॥ 3-260-30 (25960)
తస్మాద్దుఃఖార్జితస్యైవ పరిత్యాగః సుదుష్కరః।
సుదుష్కరతరం దానం తస్మాద్దానం మతం మమ ॥ 3-260-31 (25961)
విసేషస్త్వత్ర విజ్ఞేయో న్యాయేనోపార్జితం ధనం।
పాత్రే కాలే చ దేశే చ ప్రయతః ప్రతిపాదయేత్ ॥ 3-260-32 (25962)
అన్యాయాత్సముపాత్తేన దానధర్మౌ ధనన యః।
కురుతే న స కర్తారం త్రాయతే మహతో భయాత్ ॥ 3-260-33 (25963)
పాత్రే దానం స్వల్పమపి కాలే దత్తం యుధిష్ఠిర।
మనసా హి విశుద్ధేన ప్రేత్యానంతఫలం స్మృతం ॥ 3-260-34 (25964)
`శ్రద్ధా ధర్మానుగా దేవీ పావనీ విశ్వధారిణీ।'
సవిత్రీ ప్రసవిత్రీ చ సంసారార్ణవతారిణీ ॥ 3-260-35 (25965)
శ్రద్ధయా ధార్యతే ధర్మో మహద్భిర్నార్థదర్శిభిః।
సధనా అపిరాజానో నిఃశ్రద్ధా నరకం గతాః ॥ 3-260-36 (25966)
నిష్కించనాశ్చ మునయః శ్రద్ధావంతో దివం గతాః।
దేశే కాలే చ పాత్రే చ ముద్గలః శ్రద్ధయాఽన్వితః।
వ్రీహిద్రోణం ప్రదాయాథ పరం పదమవాప్తవాన్' ॥ 3-260-37 (25967)
అత్రాప్యుదాహరంతీమతిహాసం పురాతనం।
వ్రీహిద్రోణపరిత్యాగాద్యత్ఫలం ప్రాప ముద్గలః ॥ 3-260-38 (25968)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి వ్రీహిద్రౌణికపర్వణి షష్ట్యధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 260 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-260-2 ధ్యాంతః ధ్యాయంతః ॥ 3-260-4 ద్యూతోద్భవస్ ద్యూతహేతోః శకున్యాదేః ॥ 3-260-9 అవలోకకోఽవలోకితుకామః ॥ 3-260-14 నహ్యనంతం సుఖం కశ్చిత్ ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 3-260-16 తపసా జ్ఞానేన। మహద్బ్రహ్మ ॥ 3-260-21 కాలే దానకాలే ॥ 3-260-22 అనాయాసం క్లేశపరిహారం। నిర్వృత్తిం సుఖం। పరాం మోక్షాఖ్యాం ॥ 3-260-24 సంవిభక్తా అన్నాదేర్విభాగకర్తా। దాతా ధనాదేః ॥ 3-260-26 శుభమేవానుశేతే శుభపక్షపాతినీ బుద్ధిర్యస్య। కాలధర్మేణ మరణేన ॥ 3-260-27 దానజానాం ధర్మాణాం। తపసః కాయక్లేశకృతస్య కృచ్ఛాదేః। ఏత రయోర్మధ్యే ప్రేత్య మృత్వా కిం బహుగుణం కిం పరలోకే శ్రేష్ఠమిత్యర్థః ॥ 3-260-31 దుఃఖార్జితస్య ధనస్యేతి శేషః। మతం శ్రేష్ఠత్వేన ॥ 3-260-38 ద్రోణో మానవిశేషస్తన్మితా వ్రీహయస్తేషాం దానాత్ ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 261
॥ శ్రీః ॥
3.261. అధ్యాయః 261
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ముద్గలచిత్తపరీక్షణాయ దుర్వాససా షట్కృత్వోయాచనేష్యవికృతమనసా తేన తదాతదాఽన్నదానేన తత్తోషణం ॥ 1 ॥ తన్మహింనా సవిమానేన దేవదూతేన సశరీరస్యైవ ముద్గలస్య స్వర్గంప్రత్యాహ్నానం ॥ 2 ॥ ముద్గలేన తంప్రతి స్వర్గస్వరూపనిరూపణప్రార్థనా ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-261-0 (25969)
యుదిష్ఠిర ఉవాచ। 3-261-0x (2637)
వ్రీహిద్రోణః పరిత్యక్తః కథం తేన మహాత్మనా।
కస్మై దత్తశ్చ భగవన్విధినా కేన చాత్థ మే ॥ 3-261-1 (25970)
ప్రత్యక్షధర్మా భగవాన్యస్ తుష్టో హి కర్మభిః।
సఫలం తస్య జన్మాహం మన్యే సద్ధర్మచారిణః ॥ 3-261-2 (25971)
వ్యాస ఉవాచ। 3-261-3x (2638)
శిలోంఛవృత్తిర్ధర్మాత్మా ముద్గలః సంయతేంద్రియః।
ఆసీద్రాజన్కురుక్షేత్రే సత్యవాగనసూయకః ॥ 3-261-3 (25972)
అతిథివ్రతీ క్రియావాంశ్చ కాపోతీం వృత్తిమాస్థితః।
సత్రమిష్టీకృతంనామ సముపాస్తే మహాతపాః ॥ 3-261-4 (25973)
సపుత్రదారో హి మునిః పక్షాహారో బభూవ హ।
కపోతవృత్త్యా పక్షేణ వ్రీహిద్రోయణముపార్జయత్ ॥ 3-261-5 (25974)
దర్శం చ పౌర్ణమాసం చ కుర్వన్విగతమన్సరః।
దేవతాతిథిశేషేణ కురుతే దేహయాపనం ॥ 3-261-6 (25975)
తత్రేంద్రః సహితో దేవైః సాక్షాత్రిభువనేశ్వరః।
ప్రత్యృహ్ణాన్మహారాజ భాగం పర్వణిపర్వణి ॥ 3-261-7 (25976)
స పర్వకాల్యం కృత్వా తు మునివృత్త్యా సమన్వితః।
అతిథిభ్యో దదావన్నం ప్రహృష్టేనాంతరాత్మనా ॥ 3-261-8 (25977)
వ్రీహిద్రోణస్య తత్ప్రీత్యా దదతోఽన్నం మహాత్మనః।
ఋషేర్మాత్సర్యహీనస్ వర్ధత్యతిథిదర్శనాత్ ॥ 3-261-9 (25978)
తచ్ఛతాన్యపి భుంజంతి బ్రాహ్మణానాం మనీషిణాం।
మునేస్త్యాగవిశుద్ధ్యా తు తదన్నం వృద్ధిమృచ్ఛతి ॥ 3-261-10 (25979)
తం తు రశుశ్రావ ధర్మిష్ఠం ముద్గలం సంశితవ్రతం।
దుర్వాసా నృప దిగ్వాసాస్తమథాభ్యాజగామ హ ॥ 3-261-11 (25980)
విభ్రచ్చానియతం వేషమున్మత్త ఇవ పాండవ।
వికచః పరుషా వాచో వ్యాహరన్వివిధా మునిః ॥ 3-261-12 (25981)
అభిగంయాథ తం విప్రమువాచ మునిసత్తమః।
అన్నార్థినమనుప్రాప్తం విద్ధి మాం మునిసత్తమ ॥ 3-261-13 (25982)
స్వాగతం తేఽస్త్వితి మునిం ముద్గలః ప్రత్యభాషత।
పాద్యమాచమనీయం చ ప్రతివేద్యాన్నముత్తమం ॥ 3-261-14 (25983)
ప్రాదాత్స తపసోపాత్తం క్షుధితాయాతిథిప్రియః।
ఉన్మత్తాయ పరాం శ్రద్ధామాస్థాయ స ధృతవ్రతః ॥ 3-261-15 (25984)
తతస్తదన్నం రసవత్స ఏవ క్షుధయాఽన్వితః।
బుభుజే కృత్స్నమున్మత్తః ప్రాదాత్తస్మై చ ముద్గలః ॥ 3-261-16 (25985)
భుక్త్వా చాన్నం తతః సర్వముచ్ఛిష్టేనాత్మనస్తతః।
అథాంగం లిలిపేఽన్నేన యథాగతమగాచ్చ సః ॥ 3-261-17 (25986)
`తేనైవాత్మానమాలిప్య హసన్గాయన్ప్రధావతి।
నృత్యతే ధావతే చైవ బుద్ధ్యా తత్క్రోశతే తథా' ॥ 3-261-18 (25987)
ఏవం ద్వితీయే సంప్రాప్తే పర్వకాలే మనీషిణః।
ఆగంయ బుభుజే సర్వమన్నపుంఛోపజీవినః ॥ 3-261-19 (25988)
నిరాహారస్తు స మునిరుంఛమార్జయే పునః।
న చైనం విక్రియాం నేతుమశకన్ముద్గలం క్షుధా ॥ 3-261-20 (25989)
న క్రోధో న చ మాత్సర్యం నావమానో న సంభ్రమః।
సపుత్రదారముంఛంతమావివేశ ద్విజోత్తమం ॥ 3-261-21 (25990)
తథా తముంఛధర్మాణం దుర్వాసా మునిసత్తమం।
ఉపతస్థే యథాకాలం షట్కృత్వః కృతనిశ్చయః ॥ 3-261-22 (25991)
న చాస్ మనసః కశ్చిద్వికారో దృశ్యతే మునేః।
శుద్ధసత్వస్య శుద్ధం స దదృశే నిర్మలం మనః ॥ 3-261-23 (25992)
తమువాచ తతః ప్రీతః స మునిర్ముద్గలం తదా।
త్వత్సమో నాస్తి లోకేఽస్మిందాతా మాత్సర్యవర్జితః ॥ 3-261-24 (25993)
క్షుద్ధర్మసంజ్ఞాం ప్రణుదత్యాదత్తే ధైర్యమేవ చ।
విషయానుసారిణీ జిహ్వా కర్షత్యేవ రసాన్ప్రతి ॥ 3-261-25 (25994)
ఆహారప్రభవాః ప్రాణా మనో దుర్నిగ్రహం చలం।
మనసశ్చేంద్రియాణాం చాప్యైకాగ్ర్యం నిశ్చితం తపః ॥ 3-261-26 (25995)
శ్రమేణోపార్జితం త్యక్తం న చ దుఃఖేన చేతసా।
తత్సర్వం భవతా సాధో యథావదుపపాదితం ॥ 3-261-27 (25996)
ప్రీతాః స్మోఽనుగృహీతాశ్చ సమేత్య భవతా సహ।
ఇంద్రియాభిజయో ధైర్యం సంవిభాగో దమః శమః।
దయా సత్యం చ ధర్మశ్చ త్వయి సర్వం ప్రతిష్ఠితం ॥ 3-261-28 (25997)
`లోకాః సమస్తా ధర్మేణ ధార్యంతే సచరాచరాః।
ధర్మోపి ధార్యతే యేన ధృతియుక్త త్వయాఽఽత్మనా ॥ 3-261-29 (25998)
విశుద్ధసత్వసంపన్నో న త్వదన్యోస్తి కశ్చన'।
జితాస్తే కర్మభిర్లోకాః ప్రాప్తోసి పరమాం గతిం ॥ 3-261-30 (25999)
అహో దానం విఘుష్టం తే సుమహత్స్వర్గవాసిభిః।
సశరీరో భవాన్గంతా స్వర్గం సుచరితవ్రత ॥ 3-261-31 (26000)
ఇత్యేవం వదతస్తస్య తదా దుర్వాససో మునేః।
దేవదూతో విమానేన ముద్గలం ప్రత్యుపస్థితః ॥ 3-261-32 (26001)
హంససారసయుక్తేన కింకిణీజాలమాలినా।
కామగేన విచిత్రేణ దివ్యగంధవతా తథా ॥ 3-261-33 (26002)
ఉవాచ చైనం విప్రర్షిం విమానం కర్మభిర్జితం।
సముపారోహ సంసిద్ధిం ప్రాప్తోసి పరమాం మునే ॥ 3-261-34 (26003)
తమేవంవాదినమృషిర్దేవదూతమువాచ హ।
ఇచ్ఛామి భవతా ప్రోక్తాన్గుణాన్స్వర్గనివాసినాం ॥ 3-261-35 (26004)
కే గుణాస్తత్రవసతాం కిం తపః కశ్చ నిశ్చయః।
స్వర్గే తత్రసుఖం కిం చ దోషో వా దేవదూతక ॥ 3-261-36 (26005)
సతాం సాప్తపదం మిత్రమాహుః సంతః కులోచితాః।
మిత్రతాం చ పురస్కృత్య పృచ్ఛామి త్వామహం విభో ॥ 3-261-37 (26006)
యదత్ర తథ్యం పథ్యం చ తద్బ్రవీహ్యవిచారయన్।
శ్రుత్వా తథా కరిష్యామి వ్యవసాయం గిరా తవ ॥ 3-261-38 (26007)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి వ్రీహిద్రౌణికపర్వణి ఏకషష్ట్యధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 261 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-261-2 ప్రత్యక్షధర్మా నృణాం ధర్మస్య వేత్తా। భగవాన్ ఈశ్వరః ॥ 3-261-3 ఉంఛః కణశ ఆదానం కణిశాద్యర్జనం శిలమితి యాదవః। తే ఉభే వృత్తిర్జీవనం యస్ స శిలోంఛవృత్తిః ॥ 3-261-4 కాపోతీంవృత్తిం అల్పసంగ్రహరూపాం। ఇష్టీకృతంఇష్టిభిరేవ నిర్వర్త్యం నతు పశ్వాదినా సత్రం యజ్ఞం ॥ 3-261-9 వ్రీహిద్రోణమాత్రం యదా సిధ్యతి తదా దదాతి తదా చ దీయమానం తద్వర్ధతి వర్ధతే ॥ 3-261-10 ఋచ్ఛతి ప్రాప్నోతి ॥ 3-261-12 వికచః హసన్ముండో వా ॥ 3-261-19 ద్వితీయే పక్షే ॥ 3-261-25 క్షుత్ క్షుధా ॥ 3-261-27 త్యక్తుం దుఃఖం శుద్ధేన చేతసా ఇతి ఖ. ఝ. ధ. పాఠః ॥ 3-261-38 వ్యవసాయం నిశ్చయం ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 262
॥ శ్రీః ॥
3.262. అధ్యాయః 262
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
దేవదూతాత్స్వర్గసుఖస్యాస్థిరతాం పరిజానతా ముద్గలేన స్వర్గానభిరోచనపూర్వకం దేవదూతస్య స్వర్గంప్రతి ప్రస్థాపనం ॥ 1 ॥ వ్యాసేన యుధిష్ఠిరంప్రతి ముద్గలోపాఖ్యానకథనపూర్వకం స్వాశ్రమంప్రతి గమనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-262-0 (26008)
దేవదూత ఉవాచ। 3-262-0x (2639)
మహర్షేఽకార్యబుద్ధిస్త్వం యః స్వర్గసుఖముత్తమం।
సంప్రాప్తం ప్రతిపత్తవ్యం విమృశస్యబుధో యథా ॥ 3-262-1 (26009)
ఉపరిష్టాదయం లోకో యోఽయం స్వరితి సంజ్ఞితః।
ఊర్ధ్వగః సత్పథః శశ్వద్దేవయానచరో మునే ॥ 3-262-2 (26010)
నాతప్తతపసః పుంసో నామహాయజ్ఞయాజినః।
నానృతా నాస్తికాశ్చైవ తత్రగచ్ఛంతి ముద్గల ॥ 3-262-3 (26011)
ధర్మాత్మానో జితాత్మానః శాంతా దాంతా విమత్సరాః।
దానధర్మరతాః పుంసః శూరాశ్చాహితలక్షణాః ॥ 3-262-4 (26012)
తత్రగచ్ఛంతి ధర్మాగ్ర్యం కృత్వా శమదమాత్మకం।
లోకాన్పుణ్యకృతాం బ్రహ్మన్సద్భిరాచరితాన్నృభిః ॥ 3-262-5 (26013)
దేవాః సాధ్యాస్తథా విశ్వే తథైవ చ మహర్షయః।
యామా ధామాశ్చ మౌద్గల్య గంధర్వాప్సరసస్తథా ॥ 3-262-6 (26014)
ఏషాం దేవనికాయానాం పృథక్పృథగనేకశః।
భాస్వంతః కామసంపన్నా లోకాస్తేజోమయాః శుభాః ॥ 3-262-7 (26015)
త్రయస్త్రింశత్సహస్రాణి యోజనాని హిరణ్మయః।
మేరుః పర్వతరాడ్యత్రదేవోద్యానాని ముద్గల ॥ 3-262-8 (26016)
`నందనాన్యతిరంయాణి తత్రోద్యానాని ముద్గల।
సర్వకామఫలైర్వృక్షైః శోభితాని సమంతతః' ॥ 3-262-9 (26017)
నందనాదీని పుణ్యాని విహారాః పుణ్యకర్మణాం।
న క్షుత్పిపాసే న గ్లానిర్న శీతోష్ణే భయం తథా ॥ 3-262-10 (26018)
బీభత్సమశుభం వాఽపి రోగో వా తత్ర కశ్చన।
మనోజ్ఞాః సర్వతో గంధాః సుఖస్పర్శాశ్చ సర్వశః ॥ 3-262-11 (26019)
శబ్దాః శ్రుతిమనోగ్రాహ్యాః సర్వతస్తత్రవై మునే।
న శోకో న జరా తత్ర నాయాసపరిదేవనే ॥ 3-262-12 (26020)
ఈదృశః స మునే లోకః స్వకర్మఫలహేతుకః।
సుకృతైస్తత్రపురుషాః సంభవంత్యాత్మకర్మభిః ॥ 3-262-13 (26021)
తైజసాని శరీరాణి భవంత్య్రోపపద్యతాం।
కర్మజాన్యేవ మౌద్గల్య న మాతృపితృజాన్యుత ॥ 3-262-14 (26022)
రన సంస్వేదో న దౌర్గంధ్యం పురీషం మూత్రమేవ చ।
తేషాం న చ రజోవస్త్రం బాధతే తత్రవై మునే ॥ 3-262-15 (26023)
న ంలాయంతి స్రజస్తేషాం దివ్యగంధా మనోరమాః।
సమూహ్యంతే విమానైశ్చ బ్రహ్మన్నేవంవిధా హి తే ॥ 3-262-16 (26024)
ఈర్ష్యాశోకక్లమాపేతా మోహమాత్సర్యవర్జితాః।
సుఖం సంర్గజితస్తత్రవర్తయంతే మహామునే ॥ 3-262-17 (26025)
తేషాం తథావిధానాం తు లోకానాం మునిపుంగవ।
ఉపర్యుపరి శక్రస్ లోకా దివ్యా గుణాన్వితాః ॥ 3-262-18 (26026)
పరతో బ్రహ్మణస్తస్య లోకస్తేజోమయః శుభః।
యత్ర యాంత్యృషయో బ్రహ్మన్పూతాః స్వైః కర్మభిః శుభైః ॥ 3-262-19 (26027)
ఋభవో నామ తత్రాన్యే దేవానామపి దేవతాః।
తేషాం లోకాః పరతరే యాన్యజంతీహ దేవతాః ॥ 3-262-20 (26028)
స్వయంప్రభాస్తే భాస్వంతో లోకాః కామదుఘాః పరే।
న తేషాం స్త్రీకృతస్తాపో న భోగైశ్వర్యమత్సరః ॥ 3-262-21 (26029)
న వర్తయంత్యాహుతిభిస్తే నాప్యమృతభోజనాః।
తథా దివ్యశరీరాస్తే న చ విగ్రహమూర్తయః ॥ 3-262-22 (26030)
నాసుఖాః సుఖకామాస్తే దేవదేవాః సనాతనాః।
న కల్పపరివర్తేషు పరివర్తంతి తే తథా ॥ 3-262-23 (26031)
రజరా మృత్యుః కుతస్తేషాం హర్షః ప్రీతిః సుఖం న చ।
న దుఃఖం న సుఖం చాపి రాగద్వేషౌ కుతో మునే ॥ 3-262-24 (26032)
దేవానామపి మౌద్గల్యకాంక్షితా సా గతిః పరా।
దుష్ప్రాపా పరమా సిద్ధిరగంయా కామగోచరైః ॥ 3-262-25 (26033)
త్రయస్త్రింశదిమే లోకాః శేషా లోకా మనీషిభిః।
గంయంతే నియమైః శ్రేష్ఠైర్దానైర్వా విధిపూర్వకైః ॥ 3-262-26 (26034)
సేయం దానకృతా వ్యుష్టిరనుప్రాప్తా సుఖం త్వయా।
తాం రభుంక్ష్వ సుకృతైర్లబ్ధాం తపసా ద్యోతితప్రభః ॥ 3-262-27 (26035)
ఏతత్స్వర్గసుఖం విప్ర లోకా నానావిధాస్తథా।
గుణాః స్వర్గస్య ప్రోక్తాస్తే దోషానపి నిబోధ మే ॥ 3-262-28 (26036)
కృస్య కర్మణస్తత్రభుజ్యతే యత్ఫలం దివి।
న చాంత్క్రియతే కర్మ మూలచ్ఛేదేన భుజ్యతే ॥ 3-262-29 (26037)
సోఽత్రదోషో మమ మతస్తస్యాంతే పతనం చ యత్।
సుఖవ్యాప్తమనస్కానాం పతనం యచ్చ ముద్గల ॥ 3-262-30 (26038)
అసంతోషః పరీతాపో దృష్ట్వా దీప్తతరాః శ్రియః।
యద్భవత్యవరే స్థానే స్థితానాం తత్సుదుష్కరం ॥ 3-262-31 (26039)
సంజ్ఞామోహశ్చపతతాం రజసా చ ప్రధర్షణం।
ప్రంలానేషు చ మాల్యేషు తతః పిపతిషోర్భయం ॥ 3-262-32 (26040)
ఆబ్రహ్మభవనాదేతే దోషా మౌద్గల్య దారుణాః।
నాకలోకేసుకృతినాం గుణాస్త్వయుతశో నృణాం ॥ 3-262-33 (26041)
అయం త్వన్యో గుణః శ్రేష్ఠశ్చ్యుతానాం స్వర్గతో మునే।
శుభానుశయయోగేన మనుష్యేషూపజాయతే ॥ 3-262-34 (26042)
తత్రాపి స మహాభాగః కులే మహతి జాయతే।
న చేత్సంబుధ్యతే తత్రగచ్ఛత్యధమతాం తతః ॥ 3-262-35 (26043)
ఇహ యత్క్రియతే కర్మ తత్పరత్రోపభుజ్యతే।
కర్మభూమిరియం బ్రహ్మన్ఫలభూమిరసౌ మతా ॥ 3-262-36 (26044)
[ముద్గల ఉవాచ। 3-262-37x (2640)
మహాంతస్తు అమీ దోపాస్త్వయా స్వర్గస్య కీర్తితాః।
నిర్దోష ఏవ యస్త్యన్యో లోకం తం ప్రవదస్వ మే ॥ 3-262-37 (26045)
దేవదూత ఉవాచ। 3-262-38x (2641)
బ్రహ్మణః సదనాదూర్ధ్వం తద్విష్ణోః పరమం పదం।
శుద్ధం సనాతనం జ్యోతిః పరం బ్రహ్మేతి యద్విదుః ॥ 3-262-38 (26046)
న తత్రవిప్ర గచ్ఛంతి పురుషా విషయాత్మకాః।
దంభలోభమహాక్రోధమోహద్రోహైరభిద్రుతాః ॥ 3-262-39 (26047)
నిర్మమా నిరహంకారా నిర్ద్వింద్వాః సంయతేంద్రియాః।
ధ్యానయోగపరాశ్చైవ తత్రగచ్ఛంతి మానవాః ॥] 3-262-40 (26048)
ఏతత్తే సర్వమాఖ్యతం యన్మాం పృచ్ఛసి ముద్గల।
తవానుకంపయా సాధో సాధు గచ్ఛామ మాచిరం ॥ 3-262-41 (26049)
వ్యాస ఉవాచ। 3-262-42x (2642)
ఏతచ్ఛ్రుత్వా తు మౌద్గల్యో వాక్యం విమమృశే ధియా।
విమృశ్య చ మునిశ్రేష్ఠో దేవదూతమువాచహ ॥ 3-262-42 (26050)
దేవదూత నమస్తేఽంతు గచ్ఛ తాత యథాసుఖం।
మహాదోషేణ మే కార్యం న స్వర్గేణ సుఖేన చా ॥ 3-262-43 (26051)
పతనాంతే మహాదుఃఖం పరితాపః సుదారుణః।
స్వర్గభాజః పతంతీహ తస్మాత్స్వర్గం న కామయే ॥ 3-262-44 (26052)
యత్రగత్వాన శోచంతి న వ్యథంతిచలంతి వా।
తదహం స్థానమత్యంతం మార్గయిష్యామి కేవలం ॥ 3-262-45 (26053)
ఇత్యుక్త్వా స మునిర్వాక్యం దేవదూతంవిసృజ్య తం।
శిలోంఛవృత్తిముత్సృజ్య శమమాతిష్ఠదుత్తమం ॥ 3-262-46 (26054)
తుల్యనిందాస్తుతిర్భూత్వాసమలోష్టాశ్మకాంచనః।
జ్ఞానయోగేన శుద్ధేన ధ్యాననిత్యో బభూవ హ ॥ 3-262-47 (26055)
`నిగృహీతేంద్రియగ్రామః సమయోజయదాత్మని।
యుక్తచిత్తం యథాఽఽత్మానం యుయోజ పరమేశ్వరే' ॥ 3-262-48 (26056)
ధ్యానయోగాద్బలం లబ్ధ్వా ప్రాప్య బుద్ధిమనుత్తమాం।
జగామ శాశ్వతీం సిద్ధిం పరాం నిర్వాణలక్షణాం ॥ 3-262-49 (26057)
తస్మాత్త్వమపికౌంతేయ న శోకం కర్తుమర్హసి।
రాజ్యాత్స్ఫీతాత్పరిభ్రష్టస్తపసా తదవాప్స్యసి ॥ 3-262-50 (26058)
సుఖస్యానంతరం దుఃఖం దుఃఖస్యానంతరం సుఖం।
పర్యాయేణోపసర్పంతే నరం నేమిమరా ఇవ ॥ 3-262-51 (26059)
పితృపైతామహం రాజ్యంప్రాప్స్యస్యమితవిక్రమ।
వర్షాత్రయోదశాదూర్ధ్వంవ్యేతు తే మానసో జ్వరః ॥ 3-262-52 (26060)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-262-53x (2643)
స ఏవముక్త్వాభగవాన్వ్యాసః పాండవనందనం।
జగామ తపసే ధీమాన్పునరేవాశ్రమం ప్రతి ॥ 3-262-53 (26061)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి బ్రీహిద్రౌణికపర్వణి ద్విషష్ట్యధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 262 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-262-2 ఉపరిష్టాచ్చ స్వర్లోకః ఇతి ఖ. ఝ. పాఠః ॥ 3-262-3 పుసః పుమాంసః ॥ 3-262-4 శూరాశ్చాహబలక్షణాః ఇతి ఖ. ఝ. పాఠః ॥ 3-262-6 యామా ధామాశ్చ గణవిశేషాః ॥ 3-262-7 దేవానాం నికాయా ఆలయా యేషు తేషాం దేవనికాయానాం ॥ 3-262-14 ఉపపద్యతాముపగచ్ఛతాం ॥ 3-262-26 త్రయస్త్రిశదిమే దేవా యేషాం లోకా ఇతి ఖ. ఝ. పాఠః ॥ 3-262-27 వ్యుష్టిః సంపత్తిః .। 3-262-51 నేమి చక్రధారాం। అరాః నామినేమిసంధానదారూణి ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 263
॥ శ్రీః ॥
3.263. అధ్యాయః 263
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
కాదాచన శిష్యాయుతసహితేన దుర్వాససా దుర్యోధనగృహంప్రతి గమనం ॥ 1 ॥ దుర్యోధనన స్వపరిచర్యాసంతుష్టం తప్రతి బ్రాహ్మణాదీనాం ద్రౌపద్యాశ్చ భోజనావసానే భోజనాయ పాండవాన్ప్రతి గమనప్రార్థనా ॥ 2 ॥ దుర్వాససా తస్మై తద్వరదానపూర్వకం పాండవాన్ప్రతి ప్రస్థానం ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-263-0 (26062)
జనమేజయ ఉవాచ। 3-263-0x (2644)
వసత్స్వేవం వనే తేషు పాండవేషు మహాత్మసు।
రమమాణఏషు చిత్రాబిః కథాభిర్మునిభిః సహ ॥ 3-263-1 (26063)
సూర్యదత్తాక్షయాన్నేన కృష్ణాయా భోజనావధి।
బ్రాహ్మణాంస్తర్పమాణేషు యే చాన్నార్థముపాగతాః।
ఆరణ్యానాం మృగాణాం చ మాంసైర్నానావిధైరపి ॥ 3-263-2 (26064)
ధార్తరాష్ట్రా దురాత్మానః సర్వే దుర్యోధనాదయః।
కథం తేష్వన్వవర్తంత పాపాచారా మహామునే ॥ 3-263-3 (26065)
దఃశాసనస్య కర్ణస్య శకునేశ్చ మతే స్థితాః।
ఏతదాచక్ష్వ భగవన్వైశంపాయన పృచ్ఛతః ॥ 3-263-4 (26066)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-263-5x (2645)
శ్రుత్వా తేషాం తథా వృత్తిం నగరే వసతామివ।
దుర్యోధనో మహారాజ తేషు పాపమరోచయత్ ॥ 3-263-5 (26067)
తథా తైర్నికృతిప్రజ్ఞైః కర్ణదుఃశాసనాదిభిః।
నానోపాయైరధం తేషు చింతయత్సు దురాత్మసు ॥ 3-263-6 (26068)
అభ్యాగచ్ఛత్స ధర్మాత్మా తపస్వీ కసుమహాయశాః।
శిష్యాయుతసమోపేతో దుర్వాసా నామ కామతః ॥ 3-263-7 (26069)
తమాగతమభిప్రేక్ష్య మునిం పరమకోపనం।
సహితో భ్రాతృభిః శ్రీమానాతిథ్యేన న్యమంత్రయత్ ॥ 3-263-8 (26070)
విధివత్పూజయామాస స్వయం కింకరవత్స్థితః।
అహాని కతిచిత్తత్ర తస్థౌ స మునిసత్తమః ॥ 3-263-9 (26071)
తం చ పర్యచరద్రాజా దివారాత్రమతంద్రితః।
దుర్యోధనో మహారాజ శాపాత్తస్య విశంకితః ॥ 3-263-10 (26072)
క్షుధితోఽస్మి దదస్వాన్నం శీఘ్రం మమ నరాధిప।
ఇత్యుక్త్వా గచ్ఛతి స్నాతుం ప్ర్యాగచ్చతి వై చిరాత్ ॥ 3-263-11 (26073)
న భోక్ష్యాంయద్యమే నాస్తి క్షుధేత్యుక్త్వైత్యదర్శనం।
అకస్మాదేత్య చ బ్రూతే భోజనయాస్మాంస్త్వరాన్వితః ॥ 3-263-12 (26074)
కదాచిచ్చ నిశీథే స ఉత్థాయ నికృతౌ స్థితః।
పూర్వవత్కారయిత్వాఽన్నం న భుంక్తే గర్హయన్స్మ సః ॥ 3-263-13 (26075)
వర్తమానే తథా తస్మిన్యదా దుర్యోధనో నృపః।
వికృతిం నైతి న క్రోధం తదా తుష్టోఽభవన్మునిః ॥ 3-263-14 (26076)
ఆహచైనం దురాధర్షో వరదోఽస్మీతి భారత ॥ 3-263-15 (26077)
వరం వరయ భద్రం తే యత్తే మనసి వర్తతే।
మయి ప్రీతే తు యద్ధర్ంయం నాలభ్యం విద్యతే తవ ॥ 3-263-16 (26078)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-263-17x (2646)
ఏతచ్ఛ్రుత్వా వచస్తస్య మహర్షేర్భావితాత్మనః।
అమన్యత పునర్జాతమాత్మానం స సుయోధనః ॥ 3-263-17 (26079)
ప్రాగేవ మంత్రితం చాసీత్కర్ణదుఃశాసనాదిభిః।
యాచనీయం మునేస్తుష్టాదితి నిశ్చిత్య దుర్మతిః ॥ 3-263-18 (26080)
అతిహర్షాన్వితో రాజన్వరమేనమయాచత।
శిష్యైః సహ మమ బ్రహ్మన్యథా జాతోఽతిథిర్భవాన్ ॥ 3-263-19 (26081)
అస్మత్కులే మహారాజో జ్యేష్ఠః శ్రేష్ఠో యుధిష్ఠిరః।
వనే వసతి ధర్మాత్మా భ్రాతృభిః పరివారితః।
గుణవాఞ్శీలసంపన్నస్తస్య త్వమతిథిర్భవ ॥ 3-263-20 (26082)
యదా చ రాజపుత్రీ సా సుకుమారీ యశస్వినీ।
భోజయిత్వా ద్విజాన్సర్వాన్పతీంశ్చ వరవర్ణినీ ॥ 3-263-21 (26083)
విశ్రాంతా చ స్వయం భుక్త్వా సుఖాసీనా భవేద్యదా।
తదా త్వం తత్రగచ్ఛేథా యద్యనుగ్రాహ్యతా మయి ॥ 3-263-22 (26084)
తథా కరిష్యే త్వత్ప్రీత్యేత్యేవముక్త్వా సుయోధనం।
దుర్వాసా అపివిప్రేంద్రో యథాగతమగాత్తతః ॥ 3-263-23 (26085)
కృతార్థమపి చాత్మానం తదా మేనే సుయోధనః।
కరేణ చ కరం గృహ్య కర్ణస్య ముదితో భృశం ॥ 3-263-24 (26086)
కర్ణోపి భ్రాతృసహితమిత్యువాచ నృపం ముదా।
దుష్ట్యా కామః సుసంవృత్తోదిష్ట్యా కౌరవ వర్ధసే।
దిష్ట్యా తే శత్రవో మగ్నా దుస్తరే వ్యసనార్ణవే ॥ 3-263-25 (26087)
దుర్వాసఃక్రోధజే వహ్నౌ పతితాః పాండునందనాః।
స్వైరేవ తే మహాపాపైర్గతా వై దుస్తరం తమః ॥ 3-263-26 (26088)
వైశంపాయు ఉవాచ। 3-263-27x (2647)
ఇత్థం తే నికృతిప్రజ్ఞా రాజందుర్యోధనాదయః।
హసంతః ప్రీతమనసో జగ్ముః స్వంస్వం నికేతనం ॥ 3-263-27 (26089)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి ద్రౌపదీహరణపర్వణి త్రిషష్ట్యధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 263 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
* ఇతః పరం దుర్వాసఉపాఖ్యానాత్మకమధ్యాయద్వయం ఝ. పుస్తకఏవ దృశ్యతే। 3-263-6 అధ దుఃఖం ॥ 3-263-16 ధర్ంయే ధర్మాదనపేతం ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 264
॥ శ్రీః ॥
3.264. అధ్యాయః 264
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
దుర్వాససా దుర్యోధనప్రార్థనాసఫలీకరణాయాకాలే పాండవాన్ప్రత్యన్నయాచనం ॥ 1 ॥ తథా యుధిష్ఠిరానుమత్యా శిష్యాయుతేన సహ స్నానాయ నదీంప్రతి గమనం ॥ 2 ॥ అత్రాంతరే ద్రౌపదీప్రార్థనయా శ్రీకృష్ణేన తత్సమీపాగమనం ॥ 3 ॥ తథా నివేదితదుర్వాసోవృత్తాంతేన తేన స్వీయక్షున్నివృత్తయే ద్రౌపదీప్రత్యన్నయాచనం ॥ 4 ॥ తయాఽన్నస్య శేషాభావే నివేదితేఽన్నస్యాలీమానాయ్య తత్కంఠలగ్నశాకపులాకభక్షణఏన సశిప్యస్య దుర్వాససస్తృప్తిజననం ॥ 5 ॥ తతో భోజనాయ భీమేనాహ్వానే లజితస్య దుర్వాససో భర్యాచ్ఛిష్యైః సహ పలాయనం ॥ 6 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-264-0 (26090)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-264-0x (2648)
తతః కదాచిద్దుర్వాసాః సుఖాసీనాంస్తు పాండవాన్।
భుక్త్వా చావస్థితాం కృష్ణాం జ్ఞాత్వా తస్మిన్వనే మునిః।
అభ్యాగచ్ఛత్పరివృతః శిష్యైరయుతసంమితైః ॥ 3-264-1 (26091)
దృష్ట్వా యాంతం తమతిథిం స చ రాజా యుధిష్ఠిరః।
జగామాభిముఖః శ్రీమాన్సహ భ్రాతృభిరచ్యుతః ॥ 3-264-2 (26092)
తస్మై బద్ధ్వాంజలిం సంయగుపవేశ్య వరాసనే।
విధివత్పూజయిత్వా తమాతిథ్యన న్యమంత్రయత్।
ఆహ్నికం భగవన్కృత్వా శీఘ్రమేహీతి చాబ్రవీత్ ॥ 3-264-3 (26093)
జగామ చ మునిః సోపి స్నాతుం శిష్యైః సహానఘః।
భోజయేత్సహశిష్యం మాం కథమిత్యవిచింతయన్ ॥ 3-264-4 (26094)
న్యమజ్జత్సలిలే చాపి మునిసంఘః సమాహితః ॥ 3-264-5 (26095)
ఏతస్మిన్నంతరే రాజంద్రౌపదీ యోపితాం వరా।
చింతామవాప పరమామన్నహేతోః పతివ్రతా ॥ 3-264-6 (26096)
సా చింతయంతీ చ యదా నాన్నహేతుమవిందత।
మనసా చింతయామాస కృష్ణం కంసనిషూదనం ॥ 3-264-7 (26097)
కృష్ణకృష్ణ మహాబాహో దేవకీనందనావ్యయ।
వాసుదేవ జగన్నాథ ప్రణతార్తివినాశన ॥ 3-264-8 (26098)
విశ్వాత్మన్విశ్వజనక విశ్వహర్తః ప్రభోఽవ్యయ।
ప్రపన్నపాల గోపాల ప్రజాపాల పరాత్పర।
ఆకూతీనాం చ చిత్తీనాం ప్రవర్తక నతాఽస్మి తే ॥ 3-264-9 (26099)
వరేణ్య వరదానంత అగతీనాం గతిప్రద।
పురాణపురుష ప్రాణమనోవృత్త్యాద్యగోచర ॥ 3-264-10 (26100)
సర్వాధ్యక్ష పరాధ్యక్ష త్వామహం శరణం గతా।
పాహి మాం కృపయా దేవ శరణాగతవత్సల ॥ 3-264-11 (26101)
నీలోత్పలదలశ్యామ పద్మగర్భారుణేక్షణ।
పీతాంబరపరీధాన లసత్కౌస్తుభభూషణ ॥ 3-264-12 (26102)
త్వమాదిరంతో భూతానాం త్వమేవ చ పరాయణం।
పరాత్పరతరం జ్యోతిర్విశ్వాత్మా సర్వతోముఖః ॥ 3-264-13 (26103)
త్వామేవాహుః పరం బీజం నిధానం సర్వసంపదాం।
త్వయా నాథేన దేవేశ సర్వాపద్ంయో భయం న హి ॥ 3-264-14 (26104)
దుఃశాసనాదహం పూర్వం సభాయాం మోచితా యథా।
తథైవ సంకటాదస్మాన్మాముద్ధర్తుమిహార్హసి ॥ 3-264-15 (26105)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-264-16x (2649)
ఏవం స్తుతస్తదా దేవః కృష్ణయా భక్తవత్సలః।
ద్రౌపద్యాః సంకటం జ్ఞాత్వా దేవదేవో జగత్పతిః ॥ 3-264-16 (26106)
పార్స్వస్థాం శయనే త్యక్త్వా రుక్మిణీం కేశవః ప్రభుః।
తత్రాజగామ త్వరితో హ్యచింత్యగతిరీశ్వరః ॥ 3-264-17 (26107)
తతస్తం ద్రౌపదీ దృష్ట్వాప్రణంయ పరయా ముదా।
అబ్రవీద్వాసుదేవాయ మునేరాగమనాదికం ॥ 3-264-18 (26108)
తతస్తామబ్రవీత్కృష్ణః క్షుధితోస్మి భృశాతురః।
శీఘ్రం భోజయ మాం కృష్ణే పశ్చాత్సర్వం కరిష్యసి ॥ 3-264-19 (26109)
నిశంయ తద్వచః కృష్ణా లజ్జితా వాక్యమబ్రవీత్।
స్థాల్యాం భాస్కరదత్తాయామన్నం మద్భోజనావధి ॥ 3-264-20 (26110)
భుక్తవత్యస్ంయహం దేవ తస్మాదన్నం న విద్యతే।
తతః ప్రోవాచ భగవాన్కృష్ణాం కమలలోచనః ॥ 3-264-21 (26111)
కృష్ణే న నర్మకాలోఽయం క్షుచ్ఛ్రమేణాతురే మయి।
శీఘ్రం గచ్ఛ మమ స్థాలీమానయిత్వా ప్రదర్శయ ॥ 3-264-22 (26112)
ఇతి నిర్బంధతః స్థాలీమానాయ్య స యదూద్వహః।
స్థాల్యాః కంఠేఽథ సంలగ్నం శాకాన్నం వీక్ష్యకేశవః ॥ 3-264-23 (26113)
ఉపయుజ్యాబ్రవీదేనామనేన హరిరీశ్వరః।
విశ్వాత్మా ప్రీయతాం దేవస్తుష్టశ్చాస్త్వితి యజ్ఞభూక్ ॥ 3-264-24 (26114)
ఆకారయ మునీఞ్శీఘ్రం భోజనాయేతి చాబ్రవీత్।
భీమసేనం మహాబాహుః కృష్ణః క్లేశవినాశనః ॥ 3-264-25 (26115)
తతో జగామ త్వరితో భీమసేనో మహాయశాః।
ఆకారితుం తు తాన్సర్వాన్భోజనార్థం నృపోత్తమ।
స్నాతుం గతాందేవనద్యాం దుర్వాసఃప్రభృతీన్మునీన్ ॥ 3-264-26 (26116)
తే చావతీర్ణాః సలిలే కృతవంతోఽఘమర్షణం।
దృష్ట్వోద్గారాన్సాన్నరసాంస్తృప్త్యా పరమయా యుతాః।
ఉత్తీర్య సలిలాత్తస్మాద్దృష్టవంతః పరస్పరం ॥ 3-264-27 (26117)
దుర్వాససమభిప్రేక్ష్యతే సర్వే మునయోఽబ్రువన్।
రాజ్ఞా హికారయిత్వాఽన్నం వయం స్నాతుం సమాగతాః ॥ 3-264-28 (26118)
ఆకంఠతృప్తా విప్రర్షే కింస్విద్భుంజామహే వయం।
వృథా పాకః కృతోస్మాభిస్తత్ర కిం కరవామహే ॥ 3-264-29 (26119)
దుర్వాసా ఉవాచ। 3-264-30x (2650)
వృథా పాకేన రాజర్షేరపరాధః కృతో మహాన్।
మాఽస్మానధాక్షుర్దృష్ట్వైవ పాండవాః క్రూరచక్షుషా ॥ 3-264-30 (26120)
స్మృత్వాఽనుభావం రాజర్షేరంబరీషస్య ధీమతః।
బిభేమి సుతరాం విప్రా హరిపాదాశ్రయాజ్జనాత్ ॥ 3-264-31 (26121)
పాండవాశ్చ మహాత్మానః సర్వే ధర్మపరాయణాః।
శూరాశ్చకృతవిద్యాశ్చ వ్రతినస్తపసి స్థితాః ॥ 3-264-32 (26122)
సదాచారరతా నిత్యం వాసుదేవపరాయణాః।
క్రుద్ధాస్తే నిర్దహేయుర్వై తూలరాశిమివానలః।
తత ఏతానపృష్ట్వైవ శిష్యాః శీఘ్రం పలాయత ॥ 3-264-33 (26123)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-264-34x (2651)
ఇత్యుక్తాస్తే ద్విజాః సర్వే మునినా గురుణా తదా।
పాండవేభ్యో భృశం భీతా దుద్రువుస్తే దిశో దశ ॥ 3-264-34 (26124)
భీమసేనో దేవనద్యామపశ్యన్మునిసత్తమాన్।
తీర్థే ష్వితస్తతస్తస్యా విచచార గవేషయన్ ॥ 3-264-35 (26125)
తత్రస్థేభ్యస్తాపసేభ్యః శ్రుత్వా తాశ్చైవ విద్రుతాన్।
యుధిష్ఠిరమథాభ్యేత్య తం వృత్తాంతం న్యవేదయత్ ॥ 3-264-36 (26126)
తతస్తే పాండవాః సర్వే ప్ర్యాగమనకాంక్షిణః।
ప్రతీక్షనతః కియత్కాలం జితాత్మానోఽవతస్థిరే ॥ 3-264-37 (26127)
నిశీథేఽభ్యేత్య చాకస్మాదస్మాన్స చ్ఛలయిష్యతి।
కథం చ నిస్తరేమాస్మాత్కృచ్ఛ్రాద్దైవోపసాదితాత్ ॥ 3-264-38 (26128)
ఇతి చింతాపరాందృష్ట్వా నిఃశ్వసంతో ముహుర్ముహుః।
ఉవాచ వచనం శ్రీమాన్కృష్ణః ప్రత్యక్షతాం గతః ॥ 3-264-39 (26129)
భవతామాపదం జ్ఞాత్వా ఋషేః పరమకోపనాత్।
ద్రౌపద్యా చింతితః పార్థా అహం సత్వరమాగతః ॥ 3-264-40 (26130)
న భయం విద్యతేతస్మాదృషేర్దుర్వాససోఽల్పకం।
తేజసా భవతాం భీతః పూర్వమేవ పలాయితః ॥ 3-264-41 (26131)
ధర్మనిత్యాస్తు యే కేచిన్న తే సీదంతి కర్హిచిత్।
ఆపృచ్ఛే వో గమిష్యామి నియతం భద్రమస్తు వః ॥ 3-264-42 (26132)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-264-43x (2652)
శ్రుత్వేరితం కేశవస్య బభూవుః స్వస్థామానసాః।
ద్రౌపద్యా సహితాః పార్థాస్తమూచుర్విగతజ్వరాః ॥ 3-264-43 (26133)
త్వయా నాథేన గోవింద దుస్తరామాపదం విభో।
తీర్ణాః ప్లవమివాసాద్య మజ్జమానా మహార్ణవే ॥ 3-264-44 (26134)
స్వస్తి సాధయ భద్రం తే ఇత్యాజ్ఞాతో యయౌ పురీం ॥ 3-264-45 (26135)
పాండవాశ్చ మహాభాగ ద్రౌపద్యా సహితాః ప్రభో।
ఊషుః ప్రహృష్టమనసో విహరంతో వనాద్వనం।
ఇతి తేఽభిహితం రాజన్యత్పృష్టోఽహమిహ త్వయా ॥ 3-264-46 (26136)
ఏవంవిధాన్యలీకాని ధార్తరాష్ట్రైర్దురాత్మభిః।
పాండవేషు వనస్థేషు ప్రయుక్తాని వృథాఽభవన్ ॥ 3-264-47 (26137)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి ద్రౌపదీహరణపర్వణి చతుఃషష్ట్యధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 264 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-264-6 ఏతస్మిన్నంతరే కాలే ॥ 3-264-9 ఆకూతీనాం చిత్తీనాం చేతి చేతోవృత్తివిశేషాణాం ॥ 3-264-25 సహదేవ మహాబాహురితి ఝ. పాఠః ॥ 3-264-26 సహదేవో మహాయశా ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 3-264-35 సహదేవో దేవనద్యామితి ఝ. పాఠః ॥ 3-264-47 అలీకాన్యహితాని ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 265
॥ శ్రీః ॥
3.265. అధ్యాయః 265
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
పంచస్వపి పాండవేషు మృగయార్థే గతేషు సపరిజనేన సైంధవేన మార్గవశాత్తదాశ్రమాభిగమనం ॥ 1 ॥ తత్రద్రౌపదీదర్శనక్షుభితహృదా జయద్రథేన తత్తత్వజిజ్ఞాసయా తన్నికటం ప్రతికోటికాశ్యస్ ప్రేషణం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-265-0 (26138)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-265-0x (2653)
తస్మిన్బహుమృగేఽరణ్యే అటమానా మహారథాః।
కాంయకే భరతశ్రేష్ఠా విజహ్వుస్తే యథామరాః ॥ 3-265-1 (26139)
ప్రేక్షమాణా బహువిధాన్వనోద్దేశాన్సమంతతః।
యథర్తుకాలరంయాశ్చవనరాజీః సుషుష్పితాః ॥ 3-265-2 (26140)
పాండవా మృగయాశీలాశ్చరంతస్తన్మహద్వనం।
విజహ్నరింద్రప్రిమాః కంచిత్కాలమరిందమాః ॥ 3-265-3 (26141)
తతస్తే యౌగపద్యేన యయుః సర్వే చతుర్దిశం।
మృగయాం పురుషవ్యాఘ్రా బ్రాహ్మణార్థే పరతపాః ॥ 3-265-4 (26142)
ద్రౌపదీమాశ్రమే న్యస్ తృణబిందోరనుజ్ఞయా।
మహర్షేర్దీప్తతపసో ఘౌంయస్య చ పురోధసః ॥ 3-265-5 (26143)
తస్తు రాజా సింధూనాం వార్ధక్షత్రిర్మహాయశాః।
వివాహకామః సాల్వేయాన్ప్రయాతః సోఽభవత్తదా ॥ 3-265-6 (26144)
మహతా పరిబర్హేణ రాజయోగ్యేన సంవృతః।
రాజభిర్బహుభిః సార్ధముపాయాత్కాంయకం చ సః ॥ 3-265-7 (26145)
తత్రాపశ్యత్ప్రియాం భార్యాం పాండవానాం యశస్వినీం।
తిష్ఠంతీమాశ్రమద్వారి ద్రౌపదీం నిర్జనే వనే ॥ 3-265-8 (26146)
విభ్రాజమానాం వపుషా బిభ్రతీం రూపముత్తమం।
భ్రాజయంతీం వనోద్దేశం నీలాభ్రమివ విద్యుతం ॥ 3-265-9 (26147)
అప్సరా దేవకన్యా వా మాయా వా దేవనిర్మితా।
ఇతికృత్వాంజలిం సర్వే దదృశృస్తామనిందితాం ॥ 3-265-10 (26148)
తః స రాజా సింధూనాం వార్ధక్షత్రిర్జయద్రథః।
విస్మితస్త్వనవద్యాంగీం దృష్ట్వా తాం దుష్టమానసః ॥ 3-265-11 (26149)
స కోటికాశ్యం రాజానమబ్రవీత్కామమోహితః।
కస్య త్వేషాఽనవద్యాంగీ యదివాఽపిన మానుషీ ॥ 3-265-12 (26150)
వివాహార్థో న మే కశ్చిదిమాం దృష్ట్వాఽతిముందరీం।
ఏతామేవాహమాదాయ గమిష్యామి స్వమాలయం ॥ 3-265-13 (26151)
గచ్ఛ జానీహి సౌంయేమాం కస్య వాఽత్ర కుతోపి వా।
కిమర్థమాగతా సుభ్రూరిదం కష్టకితం వనం ॥ 3-265-14 (26152)
అపి నామ వరారోహా మామేషా లోకసుందరీ।
భజేదద్యాయతాపాంగీ సుదతీ తనుమధ్యమా ॥ 3-265-15 (26153)
అప్యహం కృతకామః స్యామిమాం ప్రాప్య వరస్రియం।
గచ్ఛజానీహి కోన్వస్యా నాథ ఇత్యేవ కోటిక ॥ 3-265-16 (26154)
స కోటికాశ్యస్తచ్ఛ్రుత్వా రథాత్ప్రస్కంద్య కుండలీ।
ఉపేత్యపప్రచ్ఛ తదా క్రోష్టా వ్యాఘ్రవధూమివ ॥ 3-265-17 (26155)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి ద్రౌపదీహరణపర్వణి పంచషష్ట్యధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 265 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-265-7 పరిబర్హేణ పరిచ్ఛదేన ॥ 3-265-9 నీలాభ్రం నీలమేఘం ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 266
॥ శ్రీః ॥
3.266. అధ్యాయః 266
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
జయద్రథచోదనయా కోటికాశ్యేన ద్రౌపదీంప్రతి తత్పితృభర్తృకులాదిప్రశ్నః ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-267-0 (26156)
కోటిక ఉవాచ। 3-267-0x (2654)
కా త్వం కదంబస్య వినంయ శాఖాం
కిమాశ్రమే తిష్ఠసి శోభమానా।
దేదీప్యమానాఽగ్నిశిఖేవ నక్తం
వ్యాధూయమానా పవనేన సూభ్రూః ॥ 3-267-1 (26157)
అతీవ రూపేణ సమన్వితా త్వం
న చాప్యరణ్యేషు బిభేషి కింను।
దేవీ ను యక్షీ యదిదానవీ వా
వరాప్సరా దైత్యవరాంగనా వా ॥ 3-267-2 (26158)
వపుష్మతీ వోరగరాజకన్యా
వనేచరీ వా క్షణదాచరస్త్రీ।
త్వం దేవరాజ్ఞో వరుణస్య పత్నీ
యమస్య సోమస్య ధనేశ్వరస్య ॥ 3-267-3 (26159)
ధాతుర్విధాతుః సవితుర్విభోర్వా
శక్రస్య వా త్వం సదనాత్ప్రపన్నా।
న హ్యేవ నః పృచ్ఛసి యే వయం స్మ
న చాపి జానీమ తవేహ నాథం ॥ 3-267-4 (26160)
వయం హి మానం తవ వర్ధయంతః
పృచ్ఛామ భద్రేప్రభవం ప్రభుం చ।
ఆచక్ష్వ బంధూంశ్చ పతిం కులం చ
జాతిం చ యచ్చేగహ కరోషి కార్యం ॥ 3-267-5 (26161)
అహం తు రాజ్ఞః సురథస్య పుత్రో
యం కోటికాశ్యేతి విదుర్మనుష్యాః।
`వశ్యేంద్రియః సత్యరతిర్వరోరు
వృద్ధోపసేవీ గురుపూజకశ్చ' ॥ 3-267-6 (26162)
అసౌ తు యస్తిష్ఠతికాంచనాంగే
తథే హుతోఽగ్నిశ్చయనే యథైవ।
తరిగర్తరాజః కమలాయతాక్షః
క్షేమంకరో నామ స ఏష వీరః ॥ 3-267-7 (26163)
అస్మాత్పరస్త్వేష మహాధనుష్మా-
న్పుత్రః కులిందాధిపతేర్వరిష్ఠః।
నిరీక్షతే త్వాం విపులాయతాక్షః
సుపుష్పితః పర్వతవాసనిత్యః ॥ 3-267-8 (26164)
అసౌ తు యః పుష్కరిణీసమీపే
శ్యామో యువా తిష్ఠతి దర్శనీయః।
ఇక్ష్వాకురాజః సుబలస్య పుత్రః
స ఏవ హంతా ద్విషతాం సుగాత్రి ॥ 3-267-9 (26165)
యస్యానుయాత్రం ధ్వజినః ప్రయాంతి
సౌవీరకా ద్వాదశరాజపుత్రాః।
శోణాశ్వయుక్తేషు రథేషు సర్వే
మస్వేషు దీప్తా ఇవ ఇవ్యవాహాః ॥ 3-267-10 (26166)
అంగారకః కుంజరో గుప్తకశ్చ
శ్రుంజయః సంజయసుప్రవృద్ధౌ।
ప్రభంకరోఽథ భ్రమరో రవిశ్చ
శూరః ప్రతాపఃకుహనశ్చ నామ ॥ 3-267-11 (26167)
యం షట్సహస్రా రథినోఽనుయాంతి
నాగా హయాశ్చైవ పదాతినశ్చ।
జయద్రథో నామ యది శ్రుతస్తే
సౌవీరరాజః సుభగే స ఏషః ॥ 3-267-12 (26168)
తస్యాపరే భ్రాతరోఽదీనసత్వా
బలాహకానీకవిదారణాద్యాః।
సౌవీరవీరాః ప్రవరా యువానో
రాజానమేతే బలినోఽనుయాంతి ॥ 3-267-13 (26169)
ఏతైః సహాయైరుపయాతి రాజా
మరుద్గణైరింద్ర ఇవాభిగుప్తః।
అజానతాం ఖ్యాపయ నః సుకేశి
కస్యాసి భార్యా దుహితా చ కస్య ॥ 3-267-14 (26170)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి ద్రౌపదీహరణపర్వణి షట్షష్ట్యధికద్విశతమోఽధ్యాయః ॥ 266 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-267-4 ధాతుః ప్రజాపతేః సరస్వతీ వా। విధాతుః కశ్యపస్య రుద్వస్య వా। అదితిః పార్వతీ వా। విభోర్విష్ణోర్లక్ష్మీర్వా ॥ 3-267-5 ప్రభవపితరం। ప్రభుం మహాంతం। ప్రభవం భువం చేతి ధ.పాఠః ॥ 3-267-7 చయనే ఇష్టకోచ్చయే ॥ 3-267-12 పదాతినః పద్భ్యాం అతితుం సతతం గంతుం శీలం యేషాం తే పదాతయః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 267
॥ శ్రీః ॥
3.267. అధ్యాయః 267
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
కోటికాశ్యప్రతి ద్రౌపద్యా జననాదిస్వీయవృత్తాంతకథనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-267-0 (26171)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-267-0x (2655)
అథాబ్రవీద్ద్రౌపదీ రాజపుత్రీ
పృష్టా శిబీనాం కప్రవరేణ తేన।
అవేక్ష్య మందం ప్రవిముచ్య శాఖాం
సంగృహ్ణతీ కౌశికముత్తరీయం ॥ 3-267-1 (26172)
బుద్ధ్యాఽభిజానామి నరేనద్రపుత్ర
న మాదృశీ త్వామభిభాష్టుమర్హతి।
న త్వేహ వక్తాఽస్తి తవేహ వాక్య-
మన్యో నరో వాఽప్యథవాఽపి నారీ ॥ 3-267-2 (26173)
ఏకా హ్యహం సంప్రతి తేన వాచం
దదాని వై భద్ర నిబోధ చేదం।
అహం హ్యరణ్యేకథమేకమేకా
త్వామాలపేయం నిరతా స్వధర్మే ॥ 3-267-3 (26174)
జానామి చ త్వాం సురథస్య పుత్రం
యం కోటికాశ్యేతి విదుర్మనుష్యాః।
తస్మాదహం శైబ్య తథైవ తుభ్య-
మాఖ్యామి బంధూన్ప్రథితం కులం చ ॥ 3-267-4 (26175)
అపత్యమస్మి ద్రుపదస్య రాజ్ఞః
కృష్ణేతి మాం శైబ్య విదుర్మనుష్యాః।
సాఽహం వృణే పంచ జనాన్పతిత్వే
యే ఖాండవప్రస్థగతాః శ్రుతాస్తే ॥ 3-267-5 (26176)
యుధిష్ఠిరో భీమసేనార్జునౌ చ
మాద్ర్యాశ్చ పుత్రౌ పురుషప్రవీరౌ।
తే మాం నివేశ్యహ దిశశ్చతస్రో
విబజ్య పార్థా మృగయాం ప్రయాతాః ॥ 3-267-6 (26177)
ప్రాచీం రాజా దక్షిణాం భీమసేనో
జయః ప్రతీచీం యమజావుదీచీం।
మన్యే తు తేషాం రథసత్తమానాం
కాలో బహుః ప్రాప్తా ఇహోపయాతుం ॥ 3-267-7 (26178)
సంమానితా యాస్యథ తైర్యథేష్టం
విముచ్య వాహానవరోహయధ్వం।
ప్రియాతిథిర్ధర్మసుతో మహాత్మా
ప్రీతో భవిష్యత్యభివీక్ష్య యుప్మాన్ ॥ 3-267-8 (26179)
ఏతావదుక్త్వా ద్రుపదాత్మజా సా
శైవ్యాత్మజం చంద్రసుఖీ ప్రతీతా।
వివేశ తాం పర్ణశాలాం ప్రశస్తాం
సంచింత్య తేషామతిథిస్వధర్మం ॥ 3-267-9 (26180)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి ద్రౌపదీహరణపర్వణి సప్తషష్ట్యధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 267 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-267-2 అభిభాష్టుం అభిభాషితుం। త్వామపి ద్రష్టుమర్హేతి ధ. పాఠః ॥ 3-267-3 తేన కారణేన ॥ 3-267-7 జయోఽర్జునః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 268
॥ శ్రీః ॥
3.268. అధ్యాయః 268
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
కోటికాశ్యాద్ద్రౌపదీతత్వంవిదితవతా జయద్రథేన ద్రౌపదీమేత్య స్వభార్యాత్వయాచనాః ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-268-0 (26181)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-268-0x (2656)
తథాఽఽసీనేషు సర్వేషు తేషు రాజసు భారత।
`కోటికాశ్యో జగామాశు సింధురాజనివేశనం ॥ 3-268-1 (26182)
యదుక్తం కృష్ణయా సార్ధం తత్సర్వం ప్రత్యవేదయత్।
కోటికాశ్యవచః శ్రుత్వా శైబ్యం సౌవీరకోఽబ్రవీత్ ॥ 3-268-2 (26183)
యదా వాచం వ్యాహరంత్యామస్యాం మే రమతే మనః।
సీమంతినీనాం సుఖ్యాయాం వినివృత్తః కథం భవాన్ ॥ 3-268-3 (26184)
ఏతాం దృష్ట్వా స్త్రియో మేఽన్యా యథా శాఖామృగస్త్రియః।
ప్రతిభాంతి మహాబాహో సత్యమేతద్బ్రవీమి తే ॥ 3-268-4 (26185)
దర్శనాదేవ హి మనస్తయా మేఽపహృతం భృశం।
తాం సమాచక్ష్వ కల్యాణీం యది స్యాచ్ఛైబ్య మానుషీ ॥ 3-268-5 (26186)
కోటిక ఉవాచ। 3-268-6x (2657)
ఏషా వై ద్రౌపదీ కృష్ణా రాజపుత్రీ యశస్వినీ।
పంచానాం పాండుపుత్రాణాం మహిషీ సంమతా భృశం ॥ 3-268-6 (26187)
సర్వేషాం చైవ పార్థానాం ప్రియా బహుమతా సతీ।
తయా సమేత్య సౌవీర సౌవీరాభిముఖో వ్రజ ॥ 3-268-7 (26188)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-268-8x (2658)
ఏవముక్తః ప్రత్యువాచ పశ్యామి ద్రౌపదీమితి।
పతిః సౌవీరసింధూనాం దుష్టభావో జయద్రథః ॥ 3-268-8 (26189)
స ప్రవిశ్యాశ్రమం పుణ్యం సింహగోష్ఠం వృకో యథా।
ఆత్మనా సప్తమః కృష్ణామిదం వచనమబ్రవీత్ ॥ 3-268-9 (26190)
కుశలం తే వరారోహే భర్తారస్తేఽప్యనామయాః।
యేషాం కుశలకామాసి తేఽపికచ్చిదనామయాః ॥ 3-268-10 (26191)
ద్రౌపద్యువాచ। 3-268-11x (2659)
అపి తే కుశలం రాజన్రాష్ట్రే కోశే బలే తథా।
కచ్చిదేకః శిబీనాఢ్యాన్సౌవీరాన్సహ సింధుభిః।
అనుతిష్ఠసి ధర్మేణ యే చాన్యే విదితాస్త్వయా ॥ 3-268-11 (26192)
కౌరవ్యః కుశలీ రాజా కుంతీపుత్రో యుధిష్ఠిరః।
అహం చ భ్రాతరశ్చాస్య యాంశ్చాన్యాన్పరిపృచ్ఛసి ॥ 3-268-12 (26193)
పాద్యం ప్రతిగృహాణేదమాసనం చ నృపాత్మజ।
మృగాన్వితా మృగీశ్చైవ ప్రాతరాశం దదాని తే ॥ 3-268-13 (26194)
ఐణేయాన్పృషతాన్న్యంకూన్హరిణాఞ్శరభాఞ్శశాన్।
ఋక్షావ్రురూఞ్శంబరాంశ్చ గవయాంశ్చ మృగాన్బహూన్ ॥ 3-268-14 (26195)
వరాహామహిషాంశ్చైవ యాశ్చాన్యా మృగజాతయః।
ప్రదాస్యతి స్వయం తుభ్యం కుంతీపుత్రో యుధిష్ఠిరః ॥ 3-268-15 (26196)
జయద్రథ ఉవాచ। 3-268-16x (2660)
కుశలం ప్రాతరాశస్య సర్వం మే దిత్సితం త్వయా।
ఏహి మే రథమారోహ సుఖమాప్నుహి కేవలం ॥ 3-268-16 (26197)
గతశ్రీకాన్హృతరాజ్యాన్కృపణాన్గతచేతసః।
అరణ్యవాసినః పార్థాన్నానురోద్ధుం త్వమర్హసి ॥ 3-268-17 (26198)
నైవ ప్రాజ్ఞా గతశ్రీకం భర్తారముపయుంజతే।
యుంజానమనుయుంజీత న శరియః సంక్షయే వసేత్ ॥ 3-268-18 (26199)
శ్రియా విహీనా రాష్ట్రాచ్చ వినష్టాః శాశ్వతీః సమాః।
అలం తే పాండుపుత్రాణాం భక్త్యా క్లేశముపాసితుం ॥ 3-268-19 (26200)
భార్యా మే భవ సుశ్రోణి త్యజైనాన్ముఖమాప్నుహి।
అఖిలాన్సింధుసౌవీరానాప్నుహి త్వం మయా సహ ॥ 3-268-20 (26201)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-268-21x (2661)
ఇత్యుక్తా సింధురాజేన వాక్యం హృదయకంపనం।
కృష్ణా తస్మాదపాక్రామద్దేశాత్సభ్రుకుటీముఖీ ॥ 3-268-21 (26202)
అవమత్యాస్య తద్వాంక్యమాక్షిప్య చ సుమధ్యమా।
మైవమిత్యబ్రవీత్కృష్ణా లజ్జస్వేతి చ సైంధవం ॥ 3-268-22 (26203)
సా కాంక్షమాణా భర్తృణాముపయాతమనిందితా।
విలంబయామాస పరం వాక్యైర్వాక్యాని యుంజతీ ॥ 3-268-23 (26204)
ద్రైపద్యువాచ। 3-268-23x (2662)
నైవం వద మహాబాహో న్యాయ్యం త్వం న చ మన్యసే।
పాండూనాం ధార్తరాష్ట్రాణాం స్వసా చైవ కనీయసీ ॥ 3-268-24 (26205)
దుశ్శలా నామ తస్యాస్త్వం భర్తా రాజకులోద్వహ।
మమ భ్రాతా చ న్యాయ్యేన త్వయా రక్ష్యా మహారథ ॥ 3-268-25 (26206)
ధర్మిష్ఠానాం కులే జాతో న ధర్మం త్వమవేక్షసే।
ఇత్యుక్తః సింధురాజోథ వాక్యముత్తరమబ్రవీత్ ॥ 3-268-26 (26207)
రాజ్ఞాం ధర్మం న జానీషే స్త్రియో రత్నాని చైవ హి।
సాధారణాని లోకేఽస్మిన్ప్రవదంతి మనీషిణః ॥ 3-268-27 (26208)
స్వసా చ స్వస్రియా చైవ భ్రాతృభార్యా తథైవ చ।
సుఖం గృహ్ణంతి రాజానస్తాశ్చ తత్ర నృపోద్భవాః' ॥ 3-268-28 (26209)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి ద్రౌపదీహరణపర్వణి అష్టషష్ట్యధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 268 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-268-3 సౌవీరకో జయద్రథః ॥ 3-268-7 యదాస్యాం మే మనోరమతే తదా భవాన్కథం వినివృత్త ఇతి యోజ్యం ॥ 3-268-9 సింహగోష్ఠం గోష్ఠమివ గోష్ఠం స్థానం ॥ 3-268-11 అనుతిష్ఠతి పాలయసి। విదితా లబ్ధాః ॥ 3-268-18 శ్రియః సంక్షయే సతీతి శేషః। హీనలక్ష్మీకే ఇత్యర్థః ॥ 3-268-19 సమాః సంవత్సరాన్ ॥ 3-268-23 విలోభయామాస పరమితి ఝ. పాఠః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 269
॥ శ్రీః ॥
3.269. అధ్యాయః 269
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ద్రౌపద్యా స్వాభిలాషిణో జయద్రథస్య గర్హణం ॥ 1 ॥ తథా బలాత్స్వవస్త్రాంతకర్షిణస్తస్యాక్షేపాదధఃపాతనపూర్వకం స్వయమేవ తద్రథారోహణం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-269-0 (26210)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-269-0x (2663)
సరోషరాగోపహతేన వల్గునా
సరాగనేత్రేణ నతోన్నతభ్రువా।
ముఖేన విస్ఫూర్య సువీరరాష్ట్రపం
తతోఽబ్రవీత్తం ద్రుపదాత్మజా పునః ॥ 3-269-1 (26211)
యశస్వినస్తీక్ష్ణవిషాన్మహారథా-
నభిబ్రువన్మూఢ న లజ్జసే కథం।
మహేంద్రకల్పాన్నిరతాన్స్వకర్మసు
స్తితాన్సమూహేష్వపి యక్షరక్షసాం ॥ 3-269-2 (26212)
న కించిదార్యాః ప్రవదంతి పాపం
వనేచరంవా గృహమేధినం వా।
తపస్వినం సంపరిపూర్ణవిద్యం
భజంతి చైవం సునరాః సువీర ॥ 3-269-3 (26213)
అహం తు మన్యే తవ నాస్తి కశ్చి-
దేతాదృశే క్షత్రియసంనివేశే।
యస్త్వద్య పాతాలముఖే పతంతం
పాణౌ గృహీత్వా ప్రతిసంహరేత ॥ 3-269-4 (26214)
నాగం ప్రమిన్నం గిరికూటకల్ప-
ముపత్యకాం హైమవతీం చరంతం।
దండీవ యూథాదపసేధసి త్వం
యో జేతుమాశంససి ధర్మరాజం ॥ 3-269-5 (26215)
బాల్యాత్ప్రసుప్తస్య మహాబలస్య
సింహస్ పక్ష్మాణి ముఖాల్లునాసి।
పదా సమాహత్య పలాయమానః
క్రుద్ధం యదా ద్రక్ష్యసి భీమసేనం ॥ 3-269-6 (26216)
మహాబలం ఘోరతరం ప్రవృద్ధం
జాతం హరిం పర్వతకందరేషు।
ప్రసుప్తముగ్రం ప్రపదేన హంసి
యః క్రుద్ధమాయోత్స్యసి జిష్ణుముగ్రం ॥ 3-269-7 (26217)
కృష్ణోరగౌ తీక్ష్ణముఖౌ ద్విజిహ్వౌ
మత్తః పదా క్రామసి పుచ్ఛదేశే।
యః పాండవాభ్యాం పురుషోత్తమాభ్యాం
జఘన్యజాభ్యాం ప్రయుయుత్ససే త్వం ॥ 3-269-8 (26218)
యథా చ వేణుః కదలీ నలో వా
ఫలంత్యభావాయ న భూతయేఽఽత్మనః।
తథైవ మాం తైః పరిరక్ష్యమాణా-
మాదాస్యసే కర్కటకీవ గర్భం ॥ 3-269-9 (26219)
జయద్రథ ఉవాచ। 3-269-10x (2664)
జానామి కృష్ణే విదితం మమైత-
ద్యథావిధాస్తే నరదేవపుత్రాః।
న త్వేవమేతేన విభీషణేన
శక్యా వయం త్రాసయితుం త్వయాఽద్య ॥ 3-269-10 (26220)
వయం పునః సప్తదశేషు కృష్ణే
కులేషు సర్వేఽనవమేషు జాతాః।
షడ్భ్యో గుణేభ్యోఽభ్యధికా విహీనా
న్మన్యామహే ద్రౌపదీ పాండుపుత్రాన్ ॥ 3-269-11 (26221)
సా క్షిప్రమాతిష్ఠ గజం రథం వా
న వాక్యమాత్రేణ వయం హి శక్యాః।
ఆశంస వా త్వం కృపణం వదంతీ
సౌవీరరాజస్య పునః ప్రసాదం ॥ 3-269-12 (26222)
ద్రౌపద్యువాచ। 3-269-13x (2665)
మహాబలా కింత్విహ దుర్బలేవ
సౌవీరరాజస్య మతాఽహమస్మి।
నాహం ప్రమాథాదిహ సంప్రతీతా
సౌవీరరాజం కృపణం వదేయం ॥ 3-269-13 (26223)
యస్యా హి కృష్ణౌ పదవీం చరేతాం
సమాస్థితావేకరథే సమేతౌ।
ఇంద్రోఽపితాం నాపహరేత్కథంచి-
న్మనుష్యమాత్రః కృపణః కుతోఽన్యః ॥ 3-269-14 (26224)
యథా వికీటీ పరవీరఘాతీ
నిఘ్నన్రథస్థో ద్విషతాం మనాంసి।
మదంతరే త్వద్ధ్వజినీం ప్రవేష్టా
వక్షం దహన్నగ్నిరివోష్ణగేషు ॥ 3-269-15 (26225)
జనార్దనః సాంధకవృష్ణివీరో
మహేష్వాసాః కేకయాశ్చాపి సర్వే।
ఏతే హి సర్వే మమ రాజపుత్రాః
ప్రహృష్టరూపాః పదవీం చరేయుః ॥ 3-269-16 (26226)
మౌర్వీవిసృష్టాః స్తనయిత్నుఘోషా
గాండీవముక్తాస్త్వతివేగవంతః।
హస్తం సమాహత్య ధనంజయస్య
భీమాః శబ్దం ఘోరతరం నదనతి ॥ 3-269-17 (26227)
గాండీవముక్తాంశ్చ మహాశరౌఘాన్
పతంగసంఘానివ శీఘ్రవేగాన్।
యదా ద్రష్టాస్యర్జునం వీర్యశాలినం
తదా స్వబుద్ధిం ప్రతినిందితాసి ॥ 3-269-18 (26228)
సశంఖఘోషః సతలత్రఘోషో
గాండీవధన్వా ముహురుద్వహంశ్చ।
యదా శరానర్పయితా తవోరసి
తదా మనస్తే కిమివాభవిష్యత్ ॥ 3-269-19 (26229)
గదాహస్తం భీమమభిద్రవంతం
మాద్రీపుత్రౌ సంపతంతౌ దిశశ్చ।
అమర్షజం క్రోధవిషం వమంతౌ
దృష్ట్వా చిరం తాపముపైష్యసేఽధమ ॥ 3-269-20 (26230)
యథా వాఽహం నాతిచరే కథంచి-
త్పతీన్మహార్హాన్మనసాఽపిజాతు।
తేనాద్య సత్యేన వశీకృతంత్వాం
ద్రష్టాస్మి పార్థైః పరికృష్యమాణం ॥ 3-269-21 (26231)
న సంభ్రమం గంతుమహం హి శక్ష్యే
త్వయా నృశంసేన వికృష్యమాణా।
సమాగతాఽహం హి కురుప్రవీరైః
పునర్వనం కాంయకమాగతాఽస్మి ॥ 3-269-22 (26232)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-269-23x (2666)
`ఇత్యేవముక్తస్తు స సింధునాథ-
స్తాం ద్రౌపదీమాహవిశాలనేత్రాం।
ఆరుహ్యతామాశు రథం మదీయం
మా త్వాం వలాద్దౌపదికర్షయేహం' ॥ 3-269-23 (26233)
సా తాననుప్రేక్ష్య విశాలనేత్రా
జిఘృక్షమాణానవభర్త్సయంతీ।
ప్రోవాచ మా మా స్పృశతేతి భీతా
ధౌంయం ప్రచుక్రోశ పురోహితం సా ॥ 3-269-24 (26234)
జగ్రాహ తాముత్తరవస్త్రదేశే
జయద్రథస్తం సమవాక్షిపత్సా।
తయా సమాక్షిప్తతనుః స పాపః
పపాత శాఖీవ నికృత్తమూలః ॥ 3-269-25 (26235)
ప్రగృహ్యమాణా తు మహాజవేన
ముహుర్వినిఃశ్వస్య చ రాజపుత్రీ।
సా మృష్యమాణా రథమారురోహ
ధౌంయస్య పాదావభివాద్య కృష్ణా ॥ 3-269-26 (26236)
ధౌంయ ఉవాచ। 3-269-27x (2667)
నేయం శక్యా త్వయా నేతుమవిజిత్య మహారథాన్।
ధర్మం క్షత్రస్ పౌరాణమవేక్షస్వ జయద్రథ ॥ 3-269-27 (26237)
క్షుద్రం కృత్వాఫలంపాపం త్వం ప్రాప్స్యసి న సంశయః।
ఆసాద్య పాండవాన్వీరాంధర్మరాజపురోగమాన్ ॥ 3-269-28 (26238)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-269-29x (2668)
ఇత్యుక్తవాహ్రియమాణాం తాం రాజపుత్రీం యశస్వినీం।
అన్వగచ్ఛత్తదా ధౌంయః పదాతిగణమధ్యగః ॥ 3-269-29 (26239)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి ద్రౌపదీహరణపర్వణి ఏకోనసప్తత్యధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 269 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-269-1 రోషేణ రాగో రక్తిమా తేన సహితం సరోషరాగం తదుపహతం చ ంలానం చ తేన। వల్గునా సుందరేణ। నతే స్వభావత ఉన్నతే క్రోధేన భ్రువౌ యస్యాస్తథా। విస్ఫూర్య ఫూత్కారం కృత్వా। సరోషవాచోపహితేనేతి ధ. పాఠః ॥ 3-269-2 అభి అభిక్రంయ బ్రువన్। స్థితానచలాన్। యక్షాదిభిరప్యజేయానిత్యర్థః ॥ 3-269-3 భషంతి హైవం సునరాః సువీరేతి ఝ. పాఠః ॥ 3-269-4 క్షత్రియసంనివేశే నృపసమాజే। పాతాలముఖే మహాగృర్తే। ప్రతిసంహరేత్ ప్రతిషేధేత ॥ 3-269-5 ఉపత్యకామద్రిసమీపభూమిం। దండీ దణఅడమాత్రాయుధో యూథాత్సమూహాదపసేధసి అపకర్షసి ॥ 3-269-6 బాల్యాత్ మౌఢ్యాత్ పక్ష్మాణి ముఖోపరిస్థకేశాన్। పదా సమాహత్య లునాసి ఛినస్తి ॥ 3-269-9 వేణ్వాదయః ఫలితా ఏవ నశ్యంతి। కర్కటీ చ పరిణతగర్భా నశ్యతీతి లోకప్రసిద్ధం ॥ 3-269-10 విభీషణేన భయప్రదర్శనేన ॥ 3-269-11 సప్తదశ అష్టౌ కర్మాణి నవశక్త్యాదయశ్చ నిత్యం సంతి యేషు తాని సప్తదశాని. నిత్యయోగే మత్వర్థీయోర్శఆద్యచ్। అనవమేషు అనీచేషు। షంగుణాః శౌర్యతేజోధృతిదాక్షిణ్యదానైశ్వర్యాణి ॥ 3-269-12 శక్యాః నివారితుమితి శేషః। పునరితి పాండవాపరాజయానంతరం। త్వం మత్ప్రసాదం ఆశంస ప్రార్థయ ॥ 3-269-13 ప్రమాథాత నిగ్రహాత్। ప్రతీతా ప్రఖ్యాతా। సభాయాం వస్త్రరాశిప్రదానేన భగవదనుగ్రహీతత్వాత్। మహాబలాః కింత్విహ దుర్బలా వా సౌవీరరాజస్య సుతాహమస్మి। సాహం ప్రమాదాదిహ సంప్రభీతేతి ధ. పాఠః ॥ 3-269-14 కృష్ణౌ వాసుదేవారజునౌ ॥ 3-269-15 మదంతరే మన్నిమిత్తం। ప్రవేష్టా ప్రకర్షేణ వేష్టయిష్యతి। ఉష్ణగేషు నిదాధేషు ॥ 3-269-17 గాండీవముక్తాః శరాఇతి శేషః ॥ 3-269-19 అభవిష్యత్ భవిష్యతీత్యర్థే వ్యత్యయేన లృఙ్ ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 270
॥ శ్రీః ॥
3.270. అధ్యాయః 270
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
మృగయాగతైః పాండవైర్దుర్నిమిత్తదర్శనాద్విపదాశంకయా సత్వరం స్వాశ్రమాభిగమనం ॥ 1 ॥ తదా దాస్యా ద్రౌపదీవృత్తాంతావగమేన జయద్రథపథానుగతైస్తదవలోకనేన కోపాత్సముత్క్రోశనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-270-0 (26240)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-270-0x (2669)
తతో దిశః సంపరివృత్య పార్థా
మృగాన్వరాహాన్మహిపాంస్చ హన్వా।
ధనుర్ధరాః శ్రేష్ఠతమాః పృథివ్యాం
పృథక్చరంతః సహితా బభూవుః ॥ 3-270-1 (26241)
తతో మృగవ్యాలజనానుకీర్ణం
మహావనం తద్విహగోపఘుష్టం।
భ్రాతౄంశ్చ తానభ్యవదద్యుధిష్ఠిరః
శ్రుత్వా గిరో వ్యాహరతాం మృగాణాం ॥ 3-270-2 (26242)
ఆదిత్యదీప్తాం దిశమభ్యుపేత్య
మృగా ద్విజాః క్రూరమిమే వదంతి।
ఆయాసముగ్రం ప్రతివేదయంతో
మహాభయం శత్రుభిర్వాఽవమానం ॥ 3-270-3 (26243)
క్షిప్రం నివర్తధ్వమలం మృగైర్నో
మనో హి మే దూయతి దహ్యతే చ।
బుద్ధిం సమాచ్ఛాద్య చ మే సమన్యు-
రుద్ధూయతే ప్రాణపతిః శరీరే ॥ 3-270-4 (26244)
సరః సుపర్ణన హృతోరగేంద్ర-
మరాజకం రాష్ట్రమివేహ శాంతం।
ఏవంవిధం మే ప్రతిభాతి కాంయకం
శౌండైర్యథా పీతసురశ్చ కుంభః ॥ 3-270-5 (26245)
తే సైంధవైరగ్న్యనిలోగ్రవేగై-
ర్మహాజవైర్వాజిభిరుహ్యమానాః।
యుక్తైర్బృహద్భిః సురథైర్నృవీరా-
స్తదాశ్రమాయాభిముఖా బభూవుః ॥ 3-270-6 (26246)
తేషాం తు గోమాయురనల్పఘోషో
నివర్తతాం వామముపేత్య పార్శ్వం।
ప్రవ్యాహరత్తత్ప్రవిమృశ్య రాజా
ప్రోవాచ భీమం చ ధనంజయం చ ॥ 3-270-7 (26247)
యథా వదత్యేప విహీనయోనిః
సాలావృకోవామముపేత్య పార్స్వం।
సువ్యక్తమస్మానవమత్య పాపైః
కృతోఽభిమర్దః కురుభిః ప్రసహ్య ॥ 3-270-8 (26248)
ఏత్యాథ తే తద్వనమావిశంతో
మహత్యరణ్యే మృగయాం చరిత్వా।
బాలామపశ్యంత తదా రుదంతీం
ధాత్రేయికాం ప్రేష్యవధూం ప్రియాయాః ॥ 3-270-9 (26249)
తామింద్రసేనస్త్వరితోఽభిసృత్య
రథాదవప్లుత్య తతోఽభ్యధావత్।
ప్రోవాచ చైనాం వచనం నరేంద్ర
ధాత్రేయికామార్తతరస్తదానీం ॥ 3-270-10 (26250)
కిం రోదిషి త్వం పతితా ధరణ్యాం
కిం త ముఖం శుష్యతి దీనవర్ణం।
కచ్చిన్న పాపైః సునృశంసకృద్భిః
ప్రమాథితా ద్రౌపదీ రాజపుత్రీ।
`గతేష్వరణ్యం హి సుతేషు పాండోః
కచ్చిత్పరైర్నాపకృతం వనేఽస్మిన్ ॥ 3-270-11 (26251)
పర్యాకులా సాధు సమీక్ష్యసూత-
మభ్యాపతంతం ద్రుతమింద్రసేనం।
ఉరో ఘ్నతీ కష్టతరం తదానీ-
ముచ్చైః ప్రచుక్రోశ హృతేతి దేవీ ॥ 3-270-12 (26252)
ఇంద్రసేన ఉవాచ। 3-270-13x (2670)
అనింద్యరూపా తు విశాలనేత్రా
శరీరతుల్యా కురుపుంగవానాం।
`కేనాత్మనాశాయ యదాపనీతా
ఛిద్రం సమాసాద్య నరేంద్రపత్నీ' ॥ 3-270-13 (26253)
యద్యేవ దేవీం పృథివీం ప్రవిష్టా
దివం ప్రపన్నాఽప్యథవా సముద్రం।
తస్యా గమిష్యంతి పదే హి పార్థా-
స్తథా హి సంతప్యతి ధర్మరాజః ॥ 3-270-14 (26254)
కో హీదృశానామరిమర్దనానాం
క్లేశక్షమాణామపరాజితానాం।
ప్రాణైః సమామిష్టతమాం జిహీర్షే-
దనుత్తమం రత్నమివ ప్రమూఢః ॥ 3-270-15 (26255)
న బుధ్యతే నాథవతీమిహాద్య
బహిశ్చరం హృదయం పాండవానాం।
కస్యాద్య కాయం ప్రతిభిద్య ఘోరా
మహీం ప్రవేక్ష్యంతి శితాః శరాగ్ర్యాః ॥ 3-270-16 (26256)
మా త్వం శుచస్తాం ప్రతి భీరు విద్ధి
యథాఽద్య కృష్ణా పునరేష్యతీతి।
నిహత్య సర్వాంద్విషతః సమగ్రా-
న్పార్థాః సమేష్యనత్యథ యాజ్ఞసేన్యా ॥ 3-270-17 (26257)
అథాబ్రవీచ్చారుముఖం ప్రసృజ్య
ధాత్రేయికా సారథిమింద్రసేనం।
జయద్రథేనాపహృతాప్రమథ్య
పంచేంద్రకల్పాన్పరిభూయ కృష్ణా ॥ 3-270-18 (26258)
తిష్ఠంతి వర్త్మాని నవాన్యమూని
వృక్షాశ్చ న ంలాంతి తథైవ భగ్నాః।
ఆవర్తయధ్వం హ్యనుయాత శీఘ్రం
న దూరయాతైవ హి రాజపుత్రీ ॥ 3-270-19 (26259)
సన్నహ్యధ్వం సర్వ ఏవేంద్రకల్పా
మహాంతి చారూణి చ దంశనాని।
గృహ్ణీత చాపాని మహాధనాని
శరాంశ్చ శీఘ్రం పదవీం వ్రజధ్వం ॥ 3-270-20 (26260)
పురా హి నిర్భర్త్సనదండమోహితా
ప్రమూఢచిత్తా వదనేన శుష్యతా।
దదాతి కస్మైచిదనర్హతే తనుం
వరాజ్యపూర్ణామివ భస్మని స్రుచం ॥ 3-270-21 (26261)
పురా తుషాగ్నావివ హూయతే హవిః
పురా శ్మశానే స్రగివాపవిద్ధ్యతే।
పురా చ సోమోఽధ్వరగోఽవలిహ్యతే
శునా యథా విప్రజనే ప్రమోహితే ॥ 3-270-22 (26262)
`పురా హి పార్థాశ్చ దృతౌ చ కాపిలీ
ప్రసిచ్ఛతే క్షీరధారా యతధ్వం'।
మహత్యరణ్యే మృగయాం చరిత్వా
పురా సృగాలో నలినీం విగాహతే ॥ 3-270-23 (26263)
`పురా హి మంత్రాహుతిపూజితాయాం
హుతాగ్నివేద్యాం బలిభుంగిలీయతే।
శ్రుతిం చ సంయక్ప్రసృతాం మహాధ్వరే
గ్రాంయో జనో యద్వదసౌ న నాశయేత్' ॥ 3-270-24 (26264)
మా వః ప్రియాయాః సునసం సులోచనం
చంద్రప్రభాచ్ఛం వదనం ప్రసన్నం।
స్పృశ్యాచ్ఛుభం కశ్చిదకృత్యకారీ
శ్వా వై పురోడాశమివాధ్వరస్థం ॥ 3-270-25 (26265)
ఏతాని వర్త్మాన్యనుయాత శీఘ్రం
మా వః కాలః క్షిప్రమిహాత్యగాద్వై ॥ 3-270-26 (26266)
`శీఘ్రం ప్రధావధ్వమితో నరేంద్రా
యావన్న దూరం వ్రజతీతి పాపః।
ప్రత్యాహరధ్వం ద్విషతాం సకాశా-
ల్లక్ష్మీమివ స్వాం దయితాం నృసింహాః' ॥ 3-270-27 (26267)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-270-28x (2671)
భద్రే ప్రతిక్రామ నియచ్ఛ వాచం
మాఽస్మత్సకాశే పరుషాణ్యవోచః।
రాజానో వా యది వా రాజపుత్రా
బలేన మత్తాః పంచతాం ప్రాప్నువంతి ॥ 3-270-28 (26268)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-270-29x (2672)
ఏతావదుక్త్వా ప్రయయుర్హి శీఘ్రం
తాన్యేవ వర్త్మాన్యనువర్తమానాః।
ముహుర్ముహుర్వ్యాలవదుచ్ఛ్వసంతో
జ్యాం విక్షిపంతశ్చ మహాధనుర్భ్యః ॥ 3-270-29 (26269)
తతోఽపశ్యంస్తస్య సైన్యస్య రేణు-
ముద్ధూతం వై వాజిస్వురప్రణున్నం।
పదాతీనాం మధ్యగతం చ ధౌంయం
విక్రోశంతం భీమ పార్థేత్యభీక్ష్ణం ॥ 3-270-30 (26270)
తే సాంత్వ్య ధౌంయం పరిదీనసత్వాః
సుఖం భవానేత్వితి రాజపుత్రాః।
శ్యేనా యథైవామిషసంప్రయుక్తా
జవేన తత్సైన్యమథాభ్యధావన్ ॥ 3-270-31 (26271)
తేషాం మహేంద్రోపమవిక్రమాణాం
సంరబ్ధానాం ధర్షణాద్యాజ్ఞసేన్యాః।
క్రోధః ప్రజజ్వాల జయద్రథం చ
దృష్ట్వా ప్రియాం తస్య రథే స్థితాం చ ॥ 3-270-32 (26272)
ప్రచుక్రుశుశ్చాప్యథ సింధురాజం
వృకోదరశ్చైవ ధనంజయశ్చ।
యమౌ చ రాజా చ మహాధనుర్ధరా-
స్తతో దిశః సంముముహుః పరేషాం ॥ 3-270-33 (26273)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి ద్రౌపదీహరణపర్వణి సప్తత్యధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 270 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-270-2 గృగవ్యాలగణానుకీర్ణం ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 3-270-3 మహావనం శత్రుభిర్బాధ్యమానం ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 3-270-4 సమాచ్ఛాద్య నోహయిత్వా। సమన్యుః దైన్యసహితః। ప్రాణానాం ఆధ్యాత్మికానామింద్రియాణాం పతిర్ముఖ్యః ప్రాణః ॥ 3-270-6 సింధుదేశజైర్వాజిభిరశ్వైః। సురథైః శోభనరథైః ॥ 3-270-9 ప్రేష్యవధూం దాసీం ॥ 3-270-21 పురా యావదనర్హతే తనుం న దదాతి తావచ్ఛాఘ్రమనుయాతేత్యుత్తరేణ సంబంధః ॥ 3-270-28 ప్రతిక్రామ దూరే భవ। వరుషాణి అనర్హతే తనుం దదాతీత్యాదీని ॥ 3-270-32 ధర్షణాత్ పరాభవాత్ ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 271
॥ శ్రీః ॥
3.271. అధ్యాయః 271
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ద్రౌపద్యా జయద్రథంప్రతి తత్తల్లక్షణప్రదర్శనపూర్వకం యుధిష్ఠిరాదినిర్దేశః ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-271-0 (26274)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-271-0x (2673)
తతో ఘోరతరః శబ్దో వనే సమభవత్తదా।
భీమసేనార్జునౌ దృష్ట్వాక్షత్రియణామమర్షిణాం ॥ 3-271-1 (26275)
తేషాం ధ్వజాగ్రాణ్యభివీక్ష్య రాజా
స్వయందురాత్మా కురుపుంగవానాం।
జయద్రథో యాజ్ఞసేనీమువాచ
రథే స్థితాం భానుమతీం హతౌజాః ॥ 3-271-2 (26276)
ఆయాంతీమే పంచరథా మహాంతో
మన్యే చ కృష్ణే పతయస్తవైతే।
సా జానతీ ఖ్యాపయ నః సుకేశి
పరంపరం పాండవానాం రథస్థం ॥ 3-271-3 (26277)
ద్రౌపద్యువాచ్। 3-271-4x (2674)
కిం తే జ్ఞాతైర్మూఢ మహాధనుర్ధరై-
రనాయుష్యం కర్మ కుత్వాఽతిఘోరం।
ఏతే వీరాః పతయో మే సమేతా
న వః శేషః కశ్చిదిహాస్తి యుద్ధే ॥ 3-271-4 (26278)
ఆఖ్యాతవ్యం త్వేవ సర్వం ముమూర్షో-
ర్మయా తుభ్యం పృష్టయా ధర్మ ఏషః।
న మే వ్యథా విద్యతే త్వద్భయం వా
సంపశ్యంత్యాః సానుజం ధర్మరాజం ॥ 3-271-5 (26279)
యస్ ధ్వజాగ్రే నదతో మృదంగౌ
నందోపనందౌ మధురౌ సుయుక్తౌ।
ఏనం స్వధర్మార్థవినిశ్చయజ్ఞం
సదా జనాః కృత్యవంతోఽనుయాంతి ॥ 3-271-6 (26280)
య ఏష జాంబూనదశుద్ధగౌరః।
ప్రచండఘోణస్తనురాయతాక్షః।
ఏతం కురుశ్రేష్ఠతమం వదంతి
యుధిష్ఠిరం ధర్మసుతం పతిం మే ॥ 3-271-7 (26281)
అప్యేష శత్రోః శరణాగతస్య
దద్యాత్ప్రాణాంధర్మచారీ నృవీరః।
పరైహ్యేనం మూఢ జవేన భూతయే
త్వమాత్మనః ప్రాంజలిర్న్యస్శస్త్రః ॥ 3-271-8 (26282)
అథాప్యేనం పశ్యసి యం రథస్యం
మహాభుజం సాలమివ ప్రవృద్ధం।
సందష్టౌష్ఠం భ్రుకుటీసంహతభ్రువం
వృకోదరో నామ పతిర్మమైషః ॥ 3-271-9 (26283)
ఆజానేయా బలినః సాధుదాంతా
మహాబలాః శూరముదావహంతి।
ఏతస్య కర్మాణ్యతిమానుషాణి
భీమేతి శబ్దోఽస్య తతః పృథివ్యాం ॥ 3-271-10 (26284)
నాస్యాపరాద్ధాః శేషమవాప్నువంతి
నాయం వైరం విస్మరతే కదాచిత్।
వైరస్యాంతం సంవిధాయోపయాతి
పశ్చాచ్ఛాంతిం న చ తత్తప్యతీవ ॥ 3-271-11 (26285)
ధనుర్ధరాగ్ర్యో ధృతిమాన్యశస్వీ
జితేంద్రియో వృద్ధసేవీ నృవీరః।
భ్రాతా చ శిష్యశ్చ యుధిష్ఠిరస్య
ధనంజయో నామ పతిర్మమైషః ॥ 3-271-12 (26286)
యో వై న కామాన్న భయాన్న లోభా-
త్త్యజేద్ధర్మం న నృశంసం చ కుర్యాత్।
స ఏష వైశ్వానరతుల్యతేజాః
కుంతీసుతః శత్రుసహః ప్రమాథీ ॥ 3-271-13 (26287)
యః సర్వధర్మార్తవినిశ్చయజ్ఞో
భయార్తానాం భయహర్తా మనీషీ।
`బంధుప్రియః శస్త్రభృతాం వరిష్ఠో
మహాహవేష్వప్రతివార్యవీర్యః' ॥ 3-271-14 (26288)
యస్యోత్తమం రూపమాహుః పృథివ్యాం
యం పాండవాః పరిరక్షంతి సర్వే।
ప్రాణైర్గరీయాంసమనువ్రతం వై
స ఏష వీరో నకులః పతిర్మే ॥ 3-271-15 (26289)
యః ఖంగయోధీ లఘుచిత్రహస్తో
మహాంశ్చ ధీమాన్సహదేవోఽద్వితీయః।
యస్యాద్యకర్మ ద్రక్ష్యసే మూఢసత్వ
శతక్రతోర్వా దైత్యసేనాసు సంఖ్యే ॥ 3-271-16 (26290)
శూరః కృతాస్త్రో మతిమాన్మనస్వీ
ప్రియంకరో ధర్మసుతస్య రాజ్ఞః।
హుతాశచంద్రార్కసమానతేజా
జఘన్యజః పాండవానాం ప్రియశ్చ ॥ 3-271-17 (26291)
బుద్ధ్యా సమో యస్ నరో న విద్యతే
వక్తా తథా సత్సు వినిశ్చయజ్ఞః।
సఏష శూరో నిత్యమమర్షణశ్చ
ధీమాన్ప్రాజ్ఞః సహదేవః పతిర్మే ॥ 3-271-18 (26292)
త్యజేత్ప్రాణాన్ప్రవిశేద్ధవ్యవాహం
న త్వేవైష వ్యాహరేద్ధర్మబాహ్యం।
సదా మనస్వీ క్షత్రధర్మే రతశ్చ
కుంత్యాః ప్రాణైరిష్టతమో నృవీరః ॥ 3-271-19 (26293)
విశీర్యనతీం నావమివార్ణవాంతే
రత్నాభిపూర్ణాం మకరస్య పృష్ఠే।
సేనాం తవేమాం హతసర్వయోధాం
విక్షోభితాం ద్రక్ష్యసి పాండుపుత్రైః ॥ 3-271-20 (26294)
ఇత్యేతే వై కథితాః పాండుపుత్రా
యాంస్త్వం మోహాదవమత్య ప్రవృత్తః।
యద్యేతేభ్యో ముచ్యసే రిష్టదేహః
పునర్జన్మ ప్రాప్స్యసే జీవితం చ ॥ 3-271-21 (26295)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-271-22x (2675)
3-271-22 (26296)
తతః పార్థాః పంచపంచేంద్రకల్పా-
స్త్యక్త్వా త్రస్తాన్ప్రాంజలీంస్తాన్పదాతీన్।
యథాఽనీకం శరవర్షాంధకారం
చక్రుః క్రుద్ధాః సర్వతస్తే నిగృహ్య ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-271-4 అనాయుధ్యమాయుర్నాశకం ॥ 3-271-8 పరైహి శరణం గచ్ఛ। ఏనం ధర్మరాజం ॥ 3-271-10 ఆజానేయా అశ్వవిశేషాః ॥ 3-271-11 అపరాద్ధాః అపరాధవంతః ॥ 3-271-16 మూఢసత్వ మూఢబుద్ధే। శతక్రతోర్వా శతక్రతోరివ ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 272
॥ శ్రీః ॥
3.272. అధ్యాయః 272
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరాదీనాం జయద్రథాదిభిరాయోధనం ॥ 1 ॥ జయద్రథేన మీమాదిభిః స్వసహాయానాం నిధనే ద్రౌపదీవిమోచనపూర్వకం పలాయనం ॥ 2 ॥ భీమార్జునాభ్యాం పరుషోక్తిపూర్వకం తదనుధావనం ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-272-0 (26297)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-272-0x (2676)
సంతిష్ఠధ్వం ప్రహరత తూర్ణం విపరిధావత।
ఇతి స్మ సైంధవో రాజా చోదయామాస తాన్నృపన్ ॥ 3-272-1 (26298)
తతో ఘోరతమః శబ్దోరణే సమభవత్తదా।
భీమార్జునయమాందృష్ట్వా సైన్యానాం సయుధిష్ఠిరాన్ ॥ 3-272-2 (26299)
శిబిసింధుత్రిగర్తానాం విషాదశ్చాప్యజాయత।
తాందృష్ట్వాపురుషవ్యాఘ్రాన్వ్యాఘ్రానివ బలోత్కటాన్ ॥ 3-272-3 (26300)
హేమబిందుం మహోత్సేధాం సర్వశైక్యాయసీం గదాం।
ప్రగృహ్యాభ్యద్రవద్భీమః సైంధవం కాలచోదితం ॥ 3-272-4 (26301)
తదంతరమథావృత్య కోటికాశ్యోఽభ్యహారయత్।
మహతా రథవంశేన పరివార్య వృకోధరం ॥ 3-272-5 (26302)
శక్తితోమరనారాచైర్వీరబాహుప్రచోదితైః।
కీర్యమాణోపి బహుభిర్న స్మ భీమోఽభ్యకంపత ॥ 3-272-6 (26303)
గజం తు సగజారోహం పదాతీంశ్చ చతుర్దశ।
జఘాన గదయా భీమః సైంధవధ్వజంనీముఖే ॥ 3-272-7 (26304)
పార్థః పంచశతాఞ్శూరాన్పార్వతీయాన్మహారథాన్।
పరీప్సమానః సౌవీరం జఘాన ధ్వజినీముఖే ॥ 3-272-8 (26305)
రాజా స్వయం సువీరాణాం ప్రవరాణాం ప్రహారిణాం।
నిమేషమాత్రేణ శతం జఘాన సమరే తదా ॥ 3-272-9 (26306)
దదృశే నకులస్తత్రరథాత్ప్రస్కంద్య ఖంగధృత్।
శిరాంసి పాదరక్షాణాం బీజవత్ప్రవపన్ముహుః ॥ 3-272-10 (26307)
సహదేవస్తు సంయాయ రథేన గజయోధినః।
పాతయామాస నారాచైర్ద్రుమేభ్య ఇవ బర్హిణః ॥ 3-272-11 (26308)
తతస్త్రిగర్తః సధనురవతీర్య మహారథాత్।
గదయా చతురో వాహాన్రాజ్ఞస్తస్ తదాఽవధీత్ ॥ 3-272-12 (26309)
తమథాభ్యాగతం రాజా పదాతిం కుంతినందనః।
అర్ధచంద్రేణ బాణఏన వివ్యాధోరసి ధర్మరాట్ ॥ 3-272-13 (26310)
స భిన్నహృదయో వీరో వక్రాచ్ఛోణితముద్వమన్।
పపాతాభిముఖం ప్రాప్తశ్చిన్నమూల ఇవ ద్రుమః ॥ 3-272-14 (26311)
ఇంద్రసేనద్వితీయస్తు రథాత్ప్రస్కంద్య ధర్మరాట్।
హతాశ్వః సహదేవస్య ప్రతిపేదే మహారథం ॥ 3-272-15 (26312)
నకులం త్వభిసంవార్య క్షేమంకరమహాముఖౌ।
ఉభావుభతస్తీక్ష్ణైః శరవర్షైరవర్షతాం ॥ 3-272-16 (26313)
తౌ శరైరభివర్షంతౌ జీమూతావివ వార్షికౌ।
ఏకైకేన విపాఠేన జఘ్నే మాద్రవతీసుతః ॥ 3-272-17 (26314)
త్రిగర్తరాజః సురథస్తస్యాథ గజూర్గతః।
రథమాక్షేపయామాస గజేన గజయానవిత్ ॥ 3-272-18 (26315)
నకులస్త్వపభీస్తస్మాద్రథాచ్చర్మాసిపాణిమాన్।
ఉద్ధాంయ స్తానమాస్థాయ తస్థౌ గిరివాచలః ॥ 3-272-19 (26316)
సురథస్తం గజవరం వధాయ నకులస్య తు।
ప్రేషయామాస సక్రోధమత్యుచ్ఛ్రితకరం తతః ॥ 3-272-20 (26317)
నకులస్తస్య నాగస్య సమీపపరివర్తినః।
సవిషాణం భుజం మూలే ఖంగేన నిరకృంతత ॥ 3-272-21 (26318)
స వినద్యమహానాదం గజః కింకిణిభూషణః।
పతన్నవాక్శిరా భూమౌ హస్త్యారోహమపోథయత్ ॥ 3-272-22 (26319)
స తత్కర్మ మహత్కృత్వా శూరో మాద్రవతీసుతః।
భీమసేనరథం ప్రాప్య శర్మ లేభే మహారథః ॥ 3-272-23 (26320)
భీమస్త్వాపతతో రాజ్ఞః కోటికాశ్యస్ సంగరే।
సూతస్య నుదతో వాహాన్క్షురేణాపాహరచ్ఛిరః ॥ 3-272-24 (26321)
న బుబోధ హతం సూతం స రాజా బాహుశాలినా।
తస్యాశ్వా వ్యద్రవన్సంఖ్యే హతమసూతాస్తతస్తతః ॥ 3-272-25 (26322)
విరథం హతసూతం తం భీమః ప్రహరతాంవరః।
జఘాన తలయుక్తేన ప్రాసేనాభ్యేత్య పాండవః ॥ 3-272-26 (26323)
ద్వాదశానాం తు సర్వేషాం సౌవీరాణాం ధనంజయః।
చకర్త నిశితైర్భల్లైర్ధనూంషి చ శిరాంసి చ ॥ 3-272-27 (26324)
శిబీనిక్ష్వాకుముఖ్యాంశ్చ త్రిగర్తాన్సైంధవానపి।
జఘానాతిరథః సంఖ్యే బాణగోచరమాగతాన్ ॥ 3-272-28 (26325)
సూదితాః ప్రత్యదృశ్యంత బహవః సవ్యసాచినా।
సపతాకాశ్చ మాతంగాః సధ్వజాశ్చ మహారథాః ॥ 3-272-29 (26326)
ప్రచ్ఛాద్య పృథివీం తస్థుః సర్వమాయోధనం ప్రతి।
శరీరాణ్యశిరస్కాని విదేహాని శిరాంసి చ ॥ 3-272-30 (26327)
శ్వగృధ్రకంకకాకోలభాసగోమాయువాయసాః।
అతృప్యంస్తత్రవీరాణాం హతానాం మాసశోణితైః ॥ 3-272-31 (26328)
`ఏవం తీక్ష్ణశరజ్వాలైర్గాండీవానిలచోదితైః।
సేనేంధనం దదాహాశు సరోషః పార్థపావకః ॥ 3-272-32 (26329)
చక్రాణాం పతితానాం చ యుగానాం చ మహీపతే।
తూణీరాణఆం పతాకానాం ధ్వజానాం చ రథైః సహ ॥ 3-272-33 (26330)
ఈషాణామనుకర్షాణాం త్రివేణూనాం తథైవ చ।
అక్షాణామథ యోక్రాణాం ప్రతోదానాం చ రాశయః ॥ 3-272-34 (26331)
శిరసాం పతితానాం చ కుండలోష్ణీషధారిణాం।
భుజానాం మకుటానాం చ హారాణామంగదైః సహ ॥ 3-272-35 (26332)
ఛత్రాణాం వ్యజనానాం చ చర్మణఆం వర్మణాం తథా।
ఛిన్నానాం కార్ముకాణాం చ పట్టసానాం తథైవ చ ॥ 3-272-36 (26333)
శక్తీనామథ ఖంగానాం దండానాం సహ తేమరైః।
రాశయశ్చాత్రదృశ్యంతే తత్రతత్ర విశాంపతే ॥ 3-272-37 (26334)
పతితైశ్చైవ మాతంగైః సయోధైః పర్వతోపమైః।
హయైర్ద్విధాకృతైః సార్ధం సాదిభిః సాయుధైస్తథా ॥ 3-272-38 (26335)
విప్రవిద్ధై రథైశ్చైవ నిహతైశ్చపదాతిభిః।
అగంయరూపా పృథివీ మాంసశోణితకర్దమా' ॥ 3-272-39 (26336)
హతేషు తేషు వీరేషు సింధురాజో జయద్రథః।
విముచ్య కృష్ణాం సంత్రస్తః పలాయనపరోఽభవత్ ॥ 3-272-40 (26337)
స తస్మిన్సంకులే సైన్యే ద్రౌపదీమవతార్య తాం।
ప్రాణప్రేప్సురుపాధావద్వనం తత్ర నరాధమః ॥ 3-272-41 (26338)
ద్రౌపదీం ధర్మరాజస్తు దృష్ట్వా ధౌంయపురస్కృతాం।
మాద్రీపుత్రేణ వీరేణ రథమారోపయత్తదా ॥ 3-272-42 (26339)
తతస్తద్విద్రుతం సైన్యమపయాతే జయద్రథే।
ఆదిశ్యాదిశ్య నారాచైరాజఘాన వృకోదరః ॥ 3-272-43 (26340)
సవ్యసాచీ తు తం దృష్ట్వా పలాయంతం జయద్రథం।
వారయామాస నిఘ్నంతం భీమం సైంధవసైనికాన్ ॥ 3-272-44 (26341)
అర్జున ఉవాచ। 3-272-45x (2677)
యస్యాపచారాత్ప్రాప్తోఽయమస్మాన్క్లేశో దురాసదః।
తమస్మిన్సమరోద్దేశే న పశ్యామి జయద్రథం ॥ 3-272-45 (26342)
`మూఢం నైకృతికం దుష్టం ద్రౌపద్యాః క్లేశకారిణం'।
తమేవాన్విష భద్రం తే కిం తే యోధైర్నిపాతితైః।
అనామిషమిదం కర్మ కథం వా మన్యతే భవాన్ ॥ 3-272-46 (26343)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-272-47x (2678)
ఇత్యుక్తో భీమసేనస్తు గుడాకేశేన ధీమతా।
యుధిష్ఠిరమభిప్రేత్య వాగ్మీ వచనమబ్రవీత్ ॥ 3-272-47 (26344)
హతప్రవీరా రిపవో భూయిష్ఠం విద్రుతా దిశః।
గృహీత్వా ద్రౌపదీం రాజన్నివర్తతు భవానితః ॥ 3-272-48 (26345)
యమాభ్యాం సహ రాజేంద్ర ధౌంయేన చ మహాత్మనా।
ప్రాప్యాశ్రమపదం రాజంద్రౌపదీం పరిసాంత్వయ ॥ 3-272-49 (26346)
న హి మే మోక్ష్యతేజీవన్మూఢః సైంధవకో నృపః।
పాతాలతలసంస్థోపి యది శక్రోస్య సారథిః ॥ 3-272-50 (26347)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-272-51x (2679)
న హంతవ్యో మహాబాహో దురాత్మాఽపిస సైంధవః।
దుఃశలామభిసంస్మృత్య గాంధారీం చ యశస్వినీం ॥ 3-272-51 (26348)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-272-52x (2680)
తచ్ఛ్రుత్వా ద్రౌపదీ భీమమువాచ వ్యాకులేంద్రియా।
కుపితా హ్రీమతీ ప్రాజ్ఞా పతీ భీమార్జునావుభౌ ॥ 3-272-52 (26349)
కర్తవ్యం చేత్ప్రియం మహ్యం వధ్యః స పురుషాధమః।
సైంధవాపశదః పాపో దుర్మతిః కులపాంసనః ॥ 3-272-53 (26350)
భార్యాభిహర్తా వైరీ యో యశ్చ రాజ్యహరో రిపుః।
యాచమానోఽపిసంగ్రామే న మోక్తవ్యః కథంచన ॥ 3-272-54 (26351)
ఇత్యుక్తౌ తౌ నరవ్యాఘ్రౌ యయతుర్యత్ర సైంధవః।
రాజా నివవృతేకృష్ణామాదాయ సపురోహితః ॥ 3-272-55 (26352)
స ప్రవిశ్యాశ్రమపదమపవిద్ధవృసీకటం।
మార్కండేయాదిభిర్విప్రైరనుకీర్ణం దదర్శ హ ॥ 3-272-56 (26353)
ద్రౌపదీమనుశోచద్భిర్బ్రాహ్మణైస్తైః సమాహితైః।
సమేయాయ మహాప్రాజ్ఞః సభార్య భ్రాతృమధ్యగః ॥ 3-272-57 (26354)
తే స్మ తం ముదితా దృష్ట్వా పునరప్యాగతం నృపం।
జిత్వా తాన్సినధుసౌవీరాంద్రౌపదీం చాహృతాం పునః ॥ 3-272-58 (26355)
స తైః పరివృతో రాజాతత్రైవోపవివేశ హ।
ప్రవివేశాశ్రమం కృష్ణా యమాభ్యాం సహ భామినీ ॥ 3-272-59 (26356)
భీమసేనార్జునౌ చాపి శ్రుత్వా క్రోశగతం రిపుం।
స్వయమశ్వాంస్తుదంతౌ తౌ జవేనైవాభ్యధావతాం ॥ 3-272-60 (26357)
ఇదమత్యద్భుతం చాత్ర చకారాతిరథోఽర్జునః।
క్రోశమాత్రగతానశ్వాన్సైంధవస్య జఘాన యత్ ॥ 3-272-61 (26358)
స హి దివ్యాస్త్రసంపన్నః కృచ్ఛ్రకాలేఽప్యసంభ్రమః।
అకరోద్దుష్కరం కర్మ శరైరస్త్రానుమంత్రితైః ॥ 3-272-62 (26359)
తతోఽభ్యధావతాం వీరావుభౌ భీమధనంజయౌ।
హతాశ్వం సైంధవం భీతమేకం వ్యాకులచేతసం ॥ 3-272-63 (26360)
సైంధవస్తు హతాందృష్ట్వా తథాఽశ్వాన్స్వాన్సుదుఃఖితః।
`రథాత్ప్రస్కంద్య పద్భ్యాం వై పలాయనపరోఽభవత్' ॥ 3-272-64 (26361)
దృష్ట్వా రవిక్రమకర్మాణి కుర్వాణం చ ధనంజయం।
పలాయనకృతోత్సాహః ప్రాద్రవద్యేన వై వనం ॥ 3-272-65 (26362)
సైంధవం త్వమిసంప్రేక్ష్యపరాక్రాంతం పలాయనే।
అనుయాయ మహాబాహుః ఫల్గునో వాక్యమబ్రవీత్ ॥ 3-272-66 (26363)
అనన వీర్యేణ కథం స్త్రియం ప్రార్థయసే బలాత్।
రాజపుత్ర నివర్తస్వ న తే యుక్తం పలాయనం ॥ 3-272-67 (26364)
కథం హ్యనుచరాన్హిత్వా శత్రుమధ్యే పలాయసే।
ఇత్యుచ్యమానః పార్థేన సైంధవో న న్యవర్తత ॥ 3-272-68 (26365)
తిష్ఠతిష్ఠేతి తం భీమః సహసాఽభ్యద్రవద్బలీ।
మా వధీరితి పార్థస్తం దయావాన్ప్రత్యభాషత ॥ 3-272-69 (26366)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి ద్రౌపదీహరణపర్వణి ద్విసప్తత్యధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 272 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-272-5 అంతరం అభ్యహారయత్ భీమజయద్రథయోర్మధ్యే ప్రవేశేన వ్యవధానం కృతవాన్। రథవంశేన రథవర్గ్రేణ ॥ 3-272-16 క్షేమంకరసుమాలవౌ ఇతి క. పాఠః। క్షేమంకరమహామలౌ ఇతి థ. ధ. పాఠః ॥ 3-272-21 సవిషాణం భుజం సదంతం శుండాదండం। మూలే గండప్రదేశే ॥ 3-272-26 తలయుక్తేన ముష్టియుక్తేన ॥ 3-272-46 అన్విష అన్విచ్ఛ ॥ 3-272-51 దుఃశలాం దుర్యోధనభగినీం ॥ 3-272-56 అపవిద్ధా ఇతస్తతో విశీర్ణా బస్యః ఋషీణామాసనాని ॥ 3-272-65 విక్రమయుక్తాని కర్మాణి ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 273
॥ శ్రీః ॥
3.273. అధ్యాయః 273
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
భీమేన కేశగ్రహణేన నిపాతితస్య జయద్రథస్య మూర్ధ్ని పాదప్రహారపూర్వకం క్షురప్రేణ పంచచూదీనిర్మాణం ॥ 1 ॥ భీమేన బంధనపూర్వకమానీతస్య తస్య యుధిష్ఠిరేణ మోచనం ॥ 2 ॥ జయద్రయేన తపఃప్రసాదితాన్మహాదేవాదర్జునవర్జమేకస్మిందినే పాండవజయరూపవరాఽఽదానం ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-273-0 (26367)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-273-0x (2681)
జయద్రథస్తు సంప్రేక్ష్యభ్రాతరావుద్యతాయుధౌ।
ప్రాదావత్తూర్ణమవ్యగ్రో జీవితేప్సుః సుదుఃఖితః ॥ 3-273-1 (26368)
`లతాభిః సంవృతే కక్షే కిరీటం రత్నభాస్వరం।
అపవిధ్యప్రధావంతం నిలీయంతం వనాంతరే ॥ 3-273-2 (26369)
భీమసేనస్తు తం కక్షే లీయమానం భయాకులం।
మార్గమాణోఽవతీర్యాశు రథాద్రత్నవిభూపితాత్'।
అభిద్రుత్య నిజగ్రాహకేశపక్షే హ్యమర్షణః ॥ 3-273-3 (26370)
సముద్యంయ చ తం భీమో నిష్పిపేప మహీతలే।
గలే గృహీత్వారాజానం పాతయామాస చైవ హ ॥ 3-273-4 (26371)
పునః స జీవమానస్య తస్యోత్పతితుమిచ్ఛతః।
పదా మూర్ధ్ని మహాబాహుః ప్రాహరద్విలపిష్యతః ॥ 3-273-5 (26372)
తస్య జానూ దదౌ భమో జఘ్నే చైనమరత్నినా।
స మోహమగమద్రాజా ప్రహారవరపీడితః ॥ 3-273-6 (26373)
సరోషం భీమసేనం తు వారయామాస ఫల్గునః।
దుఃశలాయాః కృతేరాజా యత్త్వామాహేతి కౌరవ ॥ 3-273-7 (26374)
భీమ ఉవాచ। 3-273-8x (2682)
నాయం పాపసమాచారో మత్తో జీవితుమర్హతి।
కృష్ణాయాస్తదనర్హాయాః పరిక్లేష్టా నరాధమః ॥ 3-273-8 (26375)
కింను శక్యం మయా కర్తుం యద్రాజా సతతం ఘృణీ।
త్వం చ బాలిశయా బుద్ధ్యా సదైవాస్మాన్ప్రబాధసే ॥ 3-273-9 (26376)
ఏవముక్త్వా సటాస్తస్య పంచచక్రే వృకోదరః।
అర్ధచంద్రేణ వాణేన కించిదబ్రువతస్తదా ॥ 3-273-10 (26377)
వికల్పయిత్వా రాజానం తతః ప్రాహ వృకోదరః।
జీవితుం చేచ్ఛసే మూఢ హేతుం మే గదతః శృణు ॥ 3-273-11 (26378)
దాసోస్మీతి త్వయా వాచ్యం సంసత్సు చ సభాసు చ।
ఏవం చేజ్జీవితం దద్యామేష యుద్ధజితో విధిః ॥ 3-273-12 (26379)
ఏవమస్త్వితి తం రాజా కృచ్ఛ్రమాణో జయద్రథః।
ప్రోవాచ పురుషవ్యాఘ్రం భీమమాహవశోభినం ॥ 3-273-13 (26380)
తత ఏనం విచేష్టంతం వద్ధ్వా పార్థో వృకోదరః।
రథమారోపయామాస విసంజ్ఞం పాంసుకుంఠితం ॥ 3-273-14 (26381)
తతస్తం రథమాస్థాయ భీమః పార్తానుగస్తదా।
అగ్ర్యమాశ్రమమధ్యస్థామభ్యగచ్ఛద్యుధిష్ఠిరం ॥ 3-273-15 (26382)
దర్శయామాస భీమస్తు తదవస్థం జయద్రథం।
తం రాజా ప్రాహసద్దృష్ట్వా ముచ్యతామితి చాబ్రవీత్ ॥ 3-273-16 (26383)
రాజానం చాబ్రవీద్భీమో ద్రౌపద్యై కథయేతి వై।
దాసభావం గతో హ్యేష పాండూనాం పాపచేతనః ॥ 3-273-17 (26384)
తమువాచ చ తతో జ్యేష్ఠో భ్రాతా సప్రణయం వచః।
ముంచేమమధమాచారం ప్రమాణా యది తే వయం ॥ 3-273-18 (26385)
ద్రౌపదీ చాబ్రవీద్భీమమభిప్రేక్ష్య యుధిష్ఠిరం।
దాసోఽయంముచ్యతాం రాత్రస్త్వయాపంచశిఖః కృతః ॥ 3-273-19 (26386)
`ఏవముక్తః స భీమస్తు భ్రాత్రా చైవ చ కృష్ణయా।
ముమోచ తం మహాపాపం జయద్రథమచేతనం' ॥ 3-273-20 (26387)
స ముక్తోఽభ్యేత్యరాజానమభివాద్య యుధిష్ఠిరం।
వవందే విహ్వలోరాజాతాంశ్చ వృద్ధాన్మునీంస్తదా ॥ 3-273-21 (26388)
తమువాచ ధృణీ రాజా ధర్మపుత్రో యుధిష్ఠిరః।
తథాజయద్రథం దృష్ట్వా గృహీతం సవ్యసాచినా ॥ 3-273-22 (26389)
అదాసో గచ్ఛ ముక్తోసి మైవం కార్షీః పునః క్వచిత్।
స్త్రీకాముక ధిగస్తు త్వాం క్షుద్రః క్షత్రసహాయవాన్ ॥ 3-273-23 (26390)
ఏవంవిధం హి క కుర్యాత్త్వదనయః పురుషాధమః।
`కర్మ ధర్మవిరుద్ధం వై లోకదుష్టం చ దుర్మతే' ॥ 3-273-24 (26391)
గతసత్త్వమివ జ్ఞాత్వా కర్తారమశుభస్య తం।
సంప్రేక్ష్యభరతశ్రేష్ఠః కృపాం చక్రే నరాధిపః ॥ 3-273-25 (26392)
ధర్మే తే వర్ధతాం వుద్ధిర్మా చాధర్మే మనః కృథాః।
సాశ్చ సాథపాదాతః స్వస్తి గచ్ఛ జయద్రథ ॥ 3-273-26 (26393)
ఏవముక్తస్తు సవ్రీజం తూష్ణీం కించిదవాఙ్యుఖః।
జగామ రాజా దుఃఖార్తో గంగాద్వారాయ భారత ॥ 3-273-27 (26394)
స దేవం శరణం గత్వా విరూపాక్షముమాపతిం।
తపశ్చచార విపులం తస్య ప్రీతో వృషధ్వజః ॥ 3-273-28 (26395)
బలిం స్వయం ప్రత్యగృహ్ణాత్ప్రీయమాణస్త్రిలోచనః।
వరం చాస్మై దదౌ దేవః స జగ్రాహ చ తచ్ఛృణు ॥ 3-273-29 (26396)
సమస్తాన్సరథాన్పంచజయేయం యుధి పాండవాన్।
ఇతి రాజాఽబ్రవీద్దేవం నేతి దేవస్తమబ్రవీత్ ॥ 3-273-30 (26397)
అజయ్యాంశ్చాప్యవధ్యాంశ్చ వారయిష్యసి తాన్యుధి।
ఋతేఽర్జునం మహాబాహుం నరం నామ సురేశ్వరం ॥ 3-273-31 (26398)
బదర్యాం తప్తతపసం నారాయణసహాయకం।
అజితం సర్వలోకానాం దేవైరపి దురాసదం ॥ 3-273-32 (26399)
మయా దత్తం పాశుపతం దివ్యమప్రతిమం శరం।
అవాప లోకపాలేభ్యో వజ్రాదీన్స మహాశరాన్ ॥ 3-273-33 (26400)
దేవదేవో హ్యనంతాత్మా విష్ణుః సురగురుః ప్రభుః।
ప్రధానపురుషోఽవ్యక్తోవిశ్వాత్మావిశ్వమూర్తిమాన్ ॥ 3-273-34 (26401)
యుగాంతకాలే సంప్రాప్తే కాలాగ్నిర్దహతే జగత్।
సపర్వతార్ణవద్వీపం సశైలవనకాననం।
నిర్దహన్నాగలోకాంశ్చపాతాలతలచారిణః ॥ 3-273-35 (26402)
అథాంతరిక్షే సుమహన్నానావర్ణాః పయోధరాః।
ఘోరస్వరా వినదినస్తటిన్మాలావలంబినః।
సముత్తిష్ఠందిశః సర్వావివర్షంతః సమంతతః ॥ 3-273-36 (26403)
తతోఽగ్నీం శమయామాసుః సంవర్తాగ్నినియామకాః।
అక్షమాత్రైశ్చ ధారాభిస్తిష్ఠంత్యాపూర్య సర్వశః ॥ 3-273-37 (26404)
ఏకార్ణవే తదాతస్మిన్నుపశాంతచరాచరే।
నష్టచంద్రార్కపవనే గ్రహనక్షత్రవర్జితే।
చతుర్యుగసహస్రాంతే సలిలేనాప్లుతా మహీ ॥ 3-273-38 (26405)
తతో నారాయణాఖ్యస్తు సహస్రాక్షః సహస్రపాత్।
సహస్రశీర్పా పురుషః స్వప్నుకామస్త్వతీంద్రియః ॥ 3-273-39 (26406)
ఫణాసహస్రవికటం శేషం పర్యంకభోగినం।
సహస్రమివ తిగ్మాంశుసంఘాతమమితద్యుతిం।
కుందేందుహారగోక్షీరమృణాలకుముదప్రభం ॥ 3-273-40 (26407)
తత్రాసౌ భగవాందేవః స్వపంజలనిధౌ తదా।
నైశేన తమసా వ్యాప్తాం స్వాం రాత్రింకురుతే విభుః ॥ 3-273-41 (26408)
సత్వోద్రేకాత్ప్రబుద్ధస్తు శూన్యం లోకమపశ్యత।
ఇమం చోదాహరంత్యత్రశ్లోకం నారాయణం ప్రతి ॥ 3-273-42 (26409)
ఆపో నారాస్తత్తనవ ఇత్యపాం నామ శుశ్రుమః।
అయనం తేన చైవాస్తే తేన నారాయణః స్మృతః ॥ 3-273-43 (26410)
ప్రధ్యానసమకాలం తుప్రజాహేతోః సనాతనః।
ధ్యాతమాత్రే తు భగవన్నాభ్యాం పద్మః సముత్థితః ॥ 3-273-44 (26411)
తతశ్చతుర్ముఖో బ్రహ్మా నాభిపద్మాద్వినిఃసృతః।
తత్రోపవిష్టః సహసా బ్రహ్మా లోకపితామహః ॥ 3-273-45 (26412)
శూన్యం దృష్ట్వా జగత్కృత్స్నం మానసానాత్మనః సమాన్।
తతో మరీచిప్రముఖాన్మహర్షీనసృజన్నవ ॥ 3-273-46 (26413)
తేఽసృజన్సర్వభూతాని త్రసాని స్థావరాణి చ।
యక్షరాక్షసభూతాని పిశాచోరగమానుషాన్ ॥ 3-273-47 (26414)
సృజతే బ్రహ్మమూర్తిస్తు రక్షతే పౌరుషీ తనుః।
రౌద్రీ భావేన శమయేత్తిస్రోఽవస్థాః ప్రజాపతేః ॥ 3-273-48 (26415)
న శ్రుతం తే సింధుపతే విష్ణోరద్భుతకర్మణః।
కథ్యమానాని మునిభిర్బ్రాహ్మణైర్వేదపారగైః ॥ 3-273-49 (26416)
జలేన సమనుప్రాప్తే సర్వతః పృథివీతలే।
తదా చైకార్ణవే తస్మిననేకాకాశే ప్రభుశ్చరన్ ॥ 3-273-50 (26417)
నిశాయామివ ఖద్యోతః ప్రావృట్కాలే సమంతతః।
ప్రతిష్ఠానాయ పృథివీం మార్గమాణస్తదాఽభవత్ ॥ 3-273-51 (26418)
జలే నిమగ్నాం గాం దృష్ట్వాచోద్ధర్తుం మనసేచ్ఛతి।
కింను రూపమహం కృత్వాసలిలాదుద్ధరే మహీం ॥ 3-273-52 (26419)
ఏవం సంచింత్య మనసా దృష్ట్వా దివ్యేన చక్షుషా।
జలక్రీడాభిరుచితం వారాహం రూపమస్మరత్ ॥ 3-273-53 (26420)
కృత్వా వరాహవపుపం వాఙ్మయం వేదసంమితం।
దశయోజనవిస్తీర్ణమాయతం శతయోజనం ॥ 3-273-54 (26421)
మహాపర్వతవర్ష్మాభం తీక్ష్ణదంష్ట్రంప్రదీప్తిమత్।
మహామేఘౌఘనిర్ఘోపం నీలజీమూతసన్నిభం ॥ 3-273-55 (26422)
భూత్వా యజ్ఞవరాహో వై అపః సంప్రావిశత్ప్రభుః।
దంష్ట్రేణైకేన చోద్ధృత్యస్వే స్థానే న్యవిశన్మహీం ॥ 3-273-56 (26423)
పునరేవ మహాబాహురపూర్వాం తనుమాశ్రితః।
నరస్య కృత్వాఽర్ధతనుం సింహస్యార్ధతనుం ప్రభుః ॥ 3-273-57 (26424)
దైత్యేంద్రస్య సభాం గత్వాపాణిం సంస్పృశ్యపాణినా।
దైత్యానామాదిపురుషః సురారిర్దితినందనః ॥ 3-273-58 (26425)
దృష్ట్వా చాపూర్వవపుషం క్రోధాత్సంరక్తలోచనః।
శూలోద్యతకరః స్రగ్వీ హిరణ్యకశిపుస్తదా ॥ 3-273-59 (26426)
మేఘస్తనితనిర్ఘోషో నీలాభ్రచయసన్నిభః।
దేవారిర్దితిజో వీరో నృసింహం సముపాద్రవత్ ॥ 3-273-60 (26427)
సముత్పత్య తతస్తీక్ష్ణైర్మృగేంద్రేణ బలీయసా।
నారసింహేన వపుషాదారితః కరజైర్భృశం ॥ 3-273-61 (26428)
ఏవం నిహత్య భగవాందైత్యేనద్రం రిపుఘాతినం।
భూయోఽన్యః పుండరీకాక్షః ప్రభుర్లోకహితాయ చ।
కశ్యపస్యాత్మజః శ్రీమానదిత్యా గర్భధారితః ॥ 3-273-62 (26429)
పూర్ణే వర్షసహస్రే తు ప్రసూత భర్గముత్తమం ॥ 3-273-63 (26430)
దుర్దినాంభోదసదృశో దీప్తాక్షో వామనాకృతిః।
దండీ కమండలుధరః శ్రీవత్సోరసి భూషితః।
జటీ యజ్ఞోపవీతీ చ భగవాన్బాలరూపధృక్ ॥ 3-273-64 (26431)
యజ్ఞవాటం గతః శ్రీమాందానవేంద్రస్య వై తదా।
బృహస్పతిసహాయోఽసౌ ప్రవిష్టో బలినో మఖే ॥ 3-273-65 (26432)
తం దృష్ట్వావామనతనుం ప్రహృష్టో బలిరబ్రవీత్।
ప్రీతోస్మి దర్శనే విప్ర బ్రూహి త్వం కిం దదానితే ॥ 3-273-66 (26433)
ఏవముక్తస్తు బలినా వామనః ప్రత్యువాచ హ ॥ 3-273-67 (26434)
స్వస్తీత్యుక్త్వా బలిం దేవః స్మయమానోఽభ్యభాషత।
మేదినీం దానవపతే దేహి మే విక్రమత్రయం ॥ 3-273-68 (26435)
బలిర్దదౌ ప్రసన్నాత్మా విప్రాయామితతేజసే।
తతో దివ్యాద్భుతతమం రూపం విక్రమతోహరేః ॥ 3-273-69 (26436)
విక్రమైస్త్రిభిరక్షోభ్యో జహారాశు స మేదినీం।
దదౌ శక్రాయ చ మహీం విష్ణుర్దేవః సనాతనః ॥ 3-273-70 (26437)
ఏష తే వామనో నామ ప్రాదుర్భావః ప్రకీర్తితః।
తేన దేవాః ప్రాదురాసన్వైష్ణవం చోచ్యతే జగత్ ॥ 3-273-71 (26438)
అసతాం నిగ్రహార్థాయ ధర్మసంరక్షణాయ చ।
అవతీర్ణో మనుష్యాణామజాయత యదుక్షయే।
యం దేవంవిదుషోగాంతి తస్య కర్మాణి సైందవ ॥ 3-273-72 (26439)
అనాద్యంతమజం దేవం ప్రభుంలోకనమస్కృతం।
యం దేవం విదుషోగాంతితస్ కర్మాణి సైంధవ ॥ 3-273-73 (26440)
యమాహురజితంకృష్ణం శంఖచక్రగదాధరం।
శ్రీవత్సధారిణం దేవం పీతకౌశేయవాససం ॥ 3-273-74 (26441)
ప్రధానం సోఽస్త్రవిదుషాం తేన కృష్ణన రక్ష్యతే ॥ 3-273-75 (26442)
సహాయః పుండరీకాక్షః శ్రీమానతులవిక్రమః।
సమానస్యందనే పార్థమాస్థాయ పరవీరహా ॥ 3-273-76 (26443)
న శక్యతే తేన జేతుం త్రిదశైరపి దుఃసహః।
కః పునర్మానుషో భావో రణే పార్థం విజేష్యతి ॥ 3-273-77 (26444)
తమేకం వర్జయిత్వాతు సర్వంయౌధిష్ఠిరం బలం।
చతురః పాండవాత్రాజందినైకం జేప్యసే రిపూన్ ॥ 3-273-78 (26445)
`తస్మాత్త్వంపార్థరహితాన్పాండవాన్వారయిష్యసి।
ఏతద్ధి పురుషవ్యాఘ్ర మయా దత్తో వరస్తవ' ॥ 3-273-79 (26446)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-273-80x (2683)
ఇత్యేవముక్త్వా నృపతిం సర్వపాపహరో హరః।
ఉమాపతిః పశుపతిర్యజ్ఞహా త్రిపురార్దనః ॥ 3-273-80 (26447)
వామనైర్వికటైః కుబ్జైరుగ్రశ్రవణదర్శనైః।
వృతః పారిషదైర్ఘోరైర్నానాప్రహరణోద్యతైః ॥ 3-273-81 (26448)
త్ర్యంబకో రాజశార్దూల భగనేత్రనిపాతనః।
ఉమాసహాయో భగవాంస్తత్రైవాంతరధీయత ॥ 3-273-82 (26449)
ఏవముక్తస్తు నృపతిః స్వమేవ భవనం యయౌ।
పాండవాశ్చ వనే తస్మిన్న్యవసన్కాంయకే తథా ॥ 3-273-83 (26450)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి యజద్రథవిమోక్షణపర్వణి త్రిసప్తత్యధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 273 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-273-9 ఘృణీ దయావాన్। బాలిశయా స్వల్పయా। బాధసేశత్రుం హంతుం న దదాసి ॥ 3-273-10 సటాః జటాః కేశసంనివేశే మధ్యే మధ్యేపంచసు స్థానేషు అర్ధచంద్రేణ బాణేన క్షీరవద్వాషయామాసేత్యర్థః ॥ 3-273-11 వికత్థయిత్వారాజానమితి ఝ. పాఠః ॥ 3-273-29 బలిం ఉపహారం ॥ 3-273-31 మహాబాహుం దేవైరపి దురాసదం ఇతి ధ. పాఠః ॥ 3-273-33 శృణాతి హినస్తీతి శరమస్త్రం ॥ 3-273-34 నారాయణసహాయస్యాజేయత్వం వక్తుం నారాయణమాహాత్ంయమేవాహ దేవదేవ ఇత్యాదినా ॥ 3-273-35 కాలాగ్నిరూపో నారాయణో నిదేహతే ॥ 3-273-36 వినదినః గర్జంతః। సముత్తిష్ఠన్ సముదతిష్ఠన్। ఉత్తిష్ఠంతీత్యర్థః ॥ 3-273-37 శమయామాసుః పయోధరా ఇతిప్రపూర్వేణాన్వయః। అక్షమాత్రైః రథాక్షమాత్రాభిః స్థూలాభిః। సామాన్యే నపుంసకం ॥ 3-273-40 అధ్యతిష్ఠదితి శేషః ॥ 3-273-43 నారాయణపదంనిర్వక్తి ఆప ఇతి। నరాజ్జాతా నారాః తత్తనయః నారాయణస్యైవ తనవః నారాః ఆపః అయనం నివాసస్థానం యస్య ॥ 3-273-45 తస్మింశ్చ పద్మే పితామహ ఉపవిష్ట ఇతిక్రమభంగేన యోజ్యం ॥ 3-273-47 త్రసాని జంగమాని ॥ 3-273-49 హే సింధుపతే। తే తవ శ్రుతం శ్రవణం నాస్తి। యథో విష్ణోరద్భుతకర్మణః కథ్యమానాని కర్మాణి న వేత్సీతి శేషః ॥ 3-273-53 జలక్రీడాయామభిరుచితం ప్రీతిర్యస్య ॥ 3-273-54 వరాహవపుషమాత్మానమితి శేషః। వాఙ్యయం చతుర్వేదమయం। వేదసంమితం వేదప్రమితయజ్ఞరూపం ॥ 3-273-55 వర్ష్మ శరీరం ॥ 3-273-56 దంష్ట్రేణ దంష్ట్రయా న్యవిశత్ న్యవేశయత్ ॥ 3-273-62 గర్భే ధరితః గర్భధారితః ॥ 3-273-64 దుర్దినం ప్రావృట్దినం తత్ర భవోఽంభోదః కృష్ణమేఘస్తత్సదృశః। శ్రీవత్సేనోరసి భూషిత ఇత్యర్థః ॥ 3-273-65 వాటం స్థానం। బలినో బలేః। అయమికారాంత ఇన్నంతశ్ర శబ్దో దృశ్యతే ॥ 3-273-69 దివ్యం చ తదద్ధుతతమం చ రూపం బభూవేతి శేషః ॥ 3-273-72 అవతీర్ణోఽవతరణం కుర్వన్నజాయత ఆవిర్భూతః। యదుక్షయే యదూనాం గృహే ॥ 3-273-73 తస్య కర్మాణి విదుషో విద్వాంసః గాంతి గాయంతి ॥ 3-273-75 సోఽర్జునః అస్త్రవిదుషాం ప్రధానం శ్రేష్ఠః య అజితమాహుస్తేన కృష్ణేన రక్ష్యతే ॥ 3-273-77 తేన కృష్ణసహాయత్వేన హేతునా। భావః పూజ్యతమః। భావః పూజ్యతమే లోకే ఇత్యనేకార్థః ॥ 3-273-78 దినైకమేకదినమేవ న సర్వదా ॥ 3-273-83 జయద్రథోఽపి మందాత్మా స్వమేవేతి ఝ. పాఠః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 274
॥ శ్రీః ॥
3.274. అధ్యాయః 274
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరేణ మార్కండేయంప్రతి స్వసమానదుఃఖిసత్తాప్రశ్నః ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-274-0 (26451)
జనమేజయ ఉవాచ। 3-274-0x (2684)
ఏవం హృతాయాం కృష్ణాయాం ప్రాప్య క్లేశమనుత్తమం।
అత ఊర్ద్వం నరవ్యాఘ్రాః కిమకుర్వత పాండవాః ॥ 3-274-1 (26452)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-274-2x (2685)
ఏవం కృష్ణాం మోక్షయిత్వావినిర్జిత్య జయద్రథం।
ఆసాంచక్రే మునిగణైర్ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః ॥ 3-274-2 (26453)
తేషాం మధ్యేమహర్షీణాం శృణ్వతామనుశోచతాం।
మార్కండేయమిదం వాక్యమబ్రవీత్పాండునందనః ॥ 3-274-3 (26454)
భగవందేవర్షీణాం త్వం ఖ్యాతో భూతభవిష్యవిత్।
సంశయం పరిపృచ్ఛమి చ్ఛింధి మే హృది సంస్థితం ॥ 3-274-4 (26455)
ద్రుపదస్య సుతా హ్యేషా వేదిమధ్యాత్సముత్థితా।
అయోనిజా మహాభాగాస్నుషా పాండోర్మహాత్మనః ॥ 3-274-5 (26456)
మన్యే కాలశ్చ భగవాందైవం చ దురతిక్రమం।
భవితవ్యం చ భూతానాం యస్ నాస్తి వ్యతిక్రమః ॥ 3-274-6 (26457)
కథం హి పత్నీమస్మాకం ధర్మజ్ఞాం ధర్మచారిణీం।
సంస్పృశేదీదృశో భావః శుచిం స్తైన్యమివానృతం ॥ 3-274-7 (26458)
న హి పాపం కృతంకించిత్కర్మ వా నిందితం క్వచిత్।
ద్రౌపద్యా బ్రాహ్మణేష్వేవ ధర్మః సుచరితో మహాన్ ॥ 3-274-8 (26459)
తాం జహార బలాద్రాజా మూఢబుద్ధిర్జయద్రథః।
తస్యాః సంహరణాత్పాపః శిరసః కేశవాపనం ॥ 3-274-9 (26460)
పరాజయం చ సంగ్రామే ససహాః సమాప్తవాన్।
ప్రత్యాహృతా తథాఽస్మాభిర్హత్వా తత్సైంధవం బలం ॥ 3-274-10 (26461)
తద్దారహరణం ప్రాప్తమస్మాభిరవితర్కితం।
దుఃఖశ్చాయం వనే వాసో మృగయాయాం చ జీవికా ॥ 3-274-11 (26462)
హింసా చ మృగజాతీనాం వనౌకోభిర్వనౌకసాం।
జ్ఞాతిభిర్విప్రవాసశ్చ మిథ్యావ్యవసితైరియం ॥ 3-274-12 (26463)
అస్తి నూనం మయా కశ్చిదల్పభాగ్యతరో నరః।
భవతా దృష్టపూర్వో వా శ్రుతపూర్వోఽపి వా క్వచిత్ ॥ 3-274-13 (26464)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి రామోపాఖ్యానపర్వణి చతుఃసప్తత్యధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 274 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-274-6 దైవం చ విధినిర్మితమితి ఝ. ధ. పాఠః। తత్రదైవం ధర్మాధర్మౌ విధిః సదసత్కర్మణీ తాభ్యాం నిర్మితం ॥ 3-274-7 ఈదృశో భావః పరేణ హరణం ॥ 3-274-12 మిథ్యావ్యవసితైః వృథాతాపసవేషధరైః। ఇయం హింసా క్రియత ఇతి శేషః ॥ 3-274-13 మయా సమ ఇతిశేషః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 275
॥ శ్రీః ॥
3.275. అధ్యాయః 275
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
మార్కండేయేన యుధిష్ఠిరంప్రతి రామోపాఖ్యానకథనారంభః ॥ 1 ॥ తత్రరామాద్యుత్పత్తికథనపూర్వకం రావణోత్పత్త్యుపోద్ధాతతయా కుబేరోత్పత్తికథనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-275-0 (26465)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-275-0x (2686)
ప్రాప్తమప్రతిమం దుఃఖం రామేణ భరతర్షభ।
రక్షసా జానకీ తస్య హృతా భార్యా బలీయసా ॥ 3-275-1 (26466)
ఆశ్రమాద్రాక్షసేంద్రేణ రావణేన దురాత్మనా।
మాయామాస్థాయ తరసా హత్వా గృధ్రం జటాయుషం ॥ 3-275-2 (26467)
ప్రత్యాజహార తాం రామః సుగ్రీవబలమాశ్రితః।
బద్ధ్వా సేతుం సముద్రస్య దగ్ధ్వా లంకాం శితైః శరైః ॥ 3-275-3 (26468)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-275-4x (2687)
కస్మిన్నామః కులే జాతః కింవీర్యః కింపరాక్రమః।
రావణః కస్య పుత్రో వా కిం వైరం తస్ తేన హ ॥ 3-275-4 (26469)
ఏతన్మే భగవన్సర్వం సంయగాఖ్యాతుమర్హసి।
`త్వయా ప్రత్యక్షోదృష్టం యథాసర్వమశేషతః।'
శ్రోతుమిచ్ఛామి చరితం రామస్యాక్లిష్టకర్మణః ॥ 3-275-5 (26470)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-275-6x (2688)
అజోనామాభవద్రాజా మహానిక్ష్వాకువంశజః।
తస్ పుత్రో దశరథఃశశ్వత్స్వాధ్యాయవాంఛుచిః ॥ 3-275-6 (26471)
అభవంస్తస్య చత్వారః పుత్రా ధర్మార్థకోవిదాః।
రామలక్ష్మణశత్రుఘ్నా భరతశ్చ మహాబలః ॥ 3-275-7 (26472)
రామస్య మాతా కౌసల్యా కైకేయీ భరతస్య తు।
సుతౌ లక్ష్మణశత్రుఘ్నౌ సుమిత్రాయాః పరంతపౌ ॥ 3-275-8 (26473)
విదేహరాజో జనకః సీతా తస్యాత్మజా విమో।
యాం చకార స్వయం త్వష్టా రామస్య మహిషీం ప్రియాం ॥ 3-275-9 (26474)
ఏతద్రామస్య తే జన్మ సీతాయాశ్చ ప్రకీర్తితం।
రావణస్యాపి తే జన్మ వ్యాఖ్యాస్యామి రజనేశ్వర ॥ 3-275-10 (26475)
పితామహో రావణస్య సాక్షాద్దేవః ప్రజాపతిః।
స్వయంభూః సర్వలోకానాం ప్రభుః స్రష్టా మహాతపాః ॥ 3-275-11 (26476)
పులస్త్యో నామ తస్యాసీన్మానసో దయితః సుతః।
తస్య వైశ్రవణో నామ గవి పుత్రోఽభవత్ప్రభుః ॥ 3-275-12 (26477)
పితరం స సముత్సృజ్య పితామహముపస్థితః।
తస్య కోపాత్పితా రాజన్ససర్జాత్మానమాత్మనా ॥ 3-275-13 (26478)
స జజ్ఞే విశ్రవా నామ తస్యాత్మార్ధేన వై ద్విజః।
ప్రతీకారాయ సక్రోధస్తతో వైశ్రవణస్య వై ॥ 3-275-14 (26479)
పితామహస్తుప్రీతాత్మా దదౌ వైశ్రవణస్ హ।
అమరత్వం ధనేశత్వం లోకపాలత్వమేవ చ ॥ 3-275-15 (26480)
ఈశానన తథా సఖ్యం పుత్రం చ నలకూవరం।
రాజధానీనివేసం చ లంకాంరక్షోగణాన్వితాం ॥ 3-275-16 (26481)
విమానం పుష్పకం నామ కామగం చ దదౌ ప్రభుః।
యక్షాణామాధిపత్యంచ రాజరాజత్వమేవ చ ॥ 3-275-17 (26482)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి రామోపాఖ్యానపర్వణి పంచసప్తత్యధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 275 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-275-2 రావణేన విహాయసా ఇతి థ. ధ.పాఠః ॥ 3-275-9 త్వష్టా యోరామమహిషీం ఇతి థ. ధ. పాఠః। త్వష్టా ప్రజాపతిః స్వయమేవ సంకల్పేన చకార నతు మైథునద్వారా। అయోనిజామిత్యర్థః ॥ 3-275-12 గవి గోసంజ్ఞాయాం భార్యాయాం ॥ 3-275-13 తస్య వైశ్రవణస్య కోపాత్ మాం త్యక్త్వా మత్పితరం సేవత ఇత్యతిజ్వలనాత్। వైశ్రవణం వాధితుం పులస్త్యఏవ యోగబలేన విశ్రవఃసంజ్ఞం దేహాంతరం చకే ఇత్యర్థః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 276
॥ శ్రీః ॥
3.276. అధ్యాయః 276
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
మునివరేణ విశ్రవసా భార్యాత్రయే రావణాదీనాముత్పాదనం ॥ 1 ॥ సానుజేన రావణేన తపస్తోషితస్య బ్రహ్మణో వరాత్పుష్పకా పహరణపూర్వకం కుబేరస్య నిష్కాసనేన లంకాయాం నివాసః ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-276-0 (26483)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-276-0x (2689)
పులస్త్యస్ తు యః క్రోధాదర్ధదేహోఽభవన్మునిః।
విశ్రవానామ సక్రోధం పితరం రాక్షసేశ్వరః। 3-276-1 (26484)
బుబుధే తం తు సక్రోధం పితరం రాక్షసేశ్వరః।
కుబేరస్తత్ప్రసాదార్థం యతతే స్మ సదా నృప ॥ 3-276-2 (26485)
స రాజరాజో లంకాయాం న్యవసన్నరవాహనః।
రాక్షసీః ప్రదదౌ తిస్రః పితుర్వై పరిచారికాః ॥ 3-276-3 (26486)
తాః సదా తం మహాత్మానం సంతోషయితుముద్యతాః।
ఋషిం భరతశార్దూల నృత్యగీతవిశారదాః ॥ 3-276-4 (26487)
పుష్పోత్కటా చ రాకా చ మాలినీ చ విశాంపతే।
అన్యోన్యస్పర్ధయారాజఞ్శ్రేయస్కామాః సుమధ్యమాః ॥ 3-276-5 (26488)
స తాసాం భగవాంస్తుష్టో మహాత్మా ప్రదదౌ వరాన్।
లోకపాలోపమాన్పుత్రానకైకస్యా యథేప్సితాన్ ॥ 3-276-6 (26489)
పుష్పోత్కటాయాం జజ్ఞాతే ద్వౌ పుత్రౌ రాక్షసేశ్వరౌ।
కుంభకర్ణదశగ్రీవౌ బలేనాప్రతిమౌ భువి ॥ 3-276-7 (26490)
మాలిన జనయామాస పుత్రమేకం విభీషణం।
రాకార్యా మిథునం జజ్ఞే ఖరః శూర్పణఖా తథా ॥ 3-276-8 (26491)
విభీషణస్తు రూపేణ సర్వేభ్యోఽభ్యధికోఽభవత్।
స బభూవ మహాభాగో ధర్మగోప్తా క్రియారతిః ॥ 3-276-9 (26492)
దశగ్రీవస్తు సర్వేషాం శ్రేష్ఠో రాక్షసపుంగవః।
మహోత్సాహో మహావీర్యో మహాసత్వపరాక్రమః ॥ 3-276-10 (26493)
కుంభకర్ణఓ బలేనాసీత్సర్వేభ్యోఽభ్యధికో యుధి।
మాయావీ రణశౌండశ్చరౌద్రశ్చ రజనీచరః ॥ 3-276-11 (26494)
ఖరో ధనుషి విక్రాంతో బ్రహ్మద్విట్ పిశితాశనః।
సిద్ధవిఘ్నకరీ చాపి రౌద్రీ శూర్పణఖా తదా ॥ 3-276-12 (26495)
సర్వే వేదవిదః శూరాః సర్వేసుచరితవ్రతాః।
ఊషుః పిత్రా సహ రతా గంధమాదనపర్వతే ॥ 3-276-13 (26496)
తతో వైశ్రవణం తత్ర దదృశుర్నరవాహనం।
పిత్రా సార్ధం సమాసీనమృద్ధ్యా పరమయా యుతం ॥ 3-276-14 (26497)
జాతామర్షాస్తతస్తే తు తపసే ధృతనిశ్చయాః।
బ్రహ్మాణం తోషయామాసుర్ఘోరేణ తపసా తదా ॥ 3-276-15 (26498)
అతిష్ఠదేకపాదేన సహస్రం పరివత్సరాన్।
వాయుభక్షో దశగ్రీవః పంచాగ్నిః సుసమాహితః ॥ 3-276-16 (26499)
అధఃశాయీ కుంభకర్ణో యతాహారో యతవ్రతః।
విభీషణః శీర్ణపర్ణమేకమభ్యవహారయన్ ॥ 3-276-17 (26500)
ఉపవాసరతిర్ధీమాన్సదా జప్యపరాయణః।
తమేవ కాలమాతిష్ఠత్తీవ్రం తప ఉదారధీః ॥ 3-276-18 (26501)
స్వరః శూర్పణఖా చైవ తేషాం వై తప్యతాం తపః।
పరిచర్యాం చ రక్షాం చ చక్రతుర్హష్టమానసౌ ॥ 3-276-19 (26502)
పూర్ణే వర్షసహస్రేతు శిరశ్ఛిత్త్వా దశాననః।
జుహోత్యగ్నౌ దురాధర్షస్తేనాతుష్యజ్జగత్ప్రభుః ॥ 3-276-20 (26503)
తతో బ్రహ్మా స్వయం గత్వా తపసస్తాన్న్యవారయత్।
ప్రలోభ్యవరదానేన సర్వానేవపృథక్పృథక్ ॥ 3-276-21 (26504)
బ్రాహ్మోవాచ। 3-276-22x (2690)
ప్రీతోఽస్మి వో నివర్తధ్వం వరాన్వృణుత పుత్రకాః।
యద్యదిష్టమృతే త్వేకమమరత్వం తథాఽస్తు తత్ ॥ 3-276-22 (26505)
యద్యదగ్నౌ హుతం సర్వం శిరస్తే మహదీప్సయా।
తథైవ తాని తే దేహే భవిష్యంతి యథేప్సయా ॥ 3-276-23 (26506)
వైరూప్యం చ న తే దేహే కామరూపధరస్తథా।
భవిష్యసి రణేఽరీణాం విజేతా న చ సంశయః ॥ 3-276-24 (26507)
రావణ ఉవాచ। 3-276-25x (2691)
గంధర్వదేవాసురతో యక్షరాక్షసతస్తథా।
సర్పకింనరభూతేభ్యో న మే భూయాత్పరాభవః ॥ 3-276-25 (26508)
బ్రహ్మోవాచ। 3-276-26x (2692)
య ఏతే కీర్తితాః సర్వే న తేభ్యోస్తి భయం రతవ।
ఋతే మనుష్యాద్భద్రం తే తథా తద్విహితం మయా ॥ 3-276-26 (26509)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-276-27x (2693)
ఏవముక్తో దశగ్రీవస్తుష్టః సమభవత్తదా।
అవమేనే హి దుర్బుద్ధిర్మనుష్యాన్పురుషాదకః ॥ 3-276-27 (26510)
కుంభకర్ణమథోవాచ తథైవ ప్రపితామహః।
`వరం వృణీష్వ భద్రం తే ప్రీతోస్మీతి పునఃపునః'।
స వవ్రే మహతీం నిద్రాం తమసా గ్రస్తచేతనః ॥ 3-276-28 (26511)
తథాభవిష్యతీత్యుక్త్వా విభీషణమువాచ హ।
వరం వృణీష్వ పుత్ర త్వం ప్రీతోఽస్మీతి పునఃపునః ॥ 3-276-29 (26512)
విభీషణ ఉవాచ। 3-276-29x (2694)
పరమాపద్గతస్యాపి నాధర్మే మే మతిర్భవేత్।
అశిక్షితం చ భగవన్బ్రహ్మాస్త్రం ప్రతిభాతు మే ॥ 3-276-30 (26513)
బ్రహ్మోవాచ। 3-276-31x (2695)
యస్మాద్రాక్షసయోనౌ తే జాతస్యామిత్రకర్శన।
నాధర్మే ధీయతే బుద్ధిరమరత్వం దదాని తే ॥ 3-276-31 (26514)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-276-32x (2696)
రాక్షసస్తు వరంలబ్ధ్వా దశగ్రీవో విశాంపతే।
లంకాయాశ్చ్యావయామాస యుధి జిత్వా ధనేశ్వరం ॥ 3-276-32 (26515)
హిత్వాస భగవాఁల్లంకామావిశద్గంధమాదనం।
గంధర్వయక్షానుగతో రక్షఃకింపురుషైః సహ ॥ 3-276-33 (26516)
విమానం పుష్పకం తస్య జహారాక్రంయ రావణః।
శశాప తం వైశ్రవణో న త్వామేతద్వహిష్యతి ॥ 3-276-34 (26517)
యస్తు త్వాం సమరే హంతా తమేవైతద్వహిష్యతి।
అవమత్య గురుం మాం చ క్షిప్రం త్వంనభవిష్యసి ॥ 3-276-35 (26518)
విభీషణస్తు ధర్మాత్మా సతాం మార్గమనుస్మరన్।
అన్వగచ్ఛన్మహారాజ శ్రియా పరమయా యుతః ॥ 3-276-36 (26519)
తస్మై స భగవాంస్తుష్టో భ్రాతా భ్రాత్రే ధనేశ్వరః।
సైనాపత్యం దదౌ ధీమాన్యక్షరాక్షససేనయోః ॥ 3-276-37 (26520)
రాక్షసాః పురుషాదాశ్చ పిశాచాశ్చ మహాబలాః।
సర్వే సమేత్య రాజానమభ్యషించందశాననం ॥ 3-276-38 (26521)
దశగ్రీవశ్చదైత్యానాం దానవానాం బలోత్కటః।
ఆక్రంయ రత్నాన్యహరత్కామరూపీ విహంగమ ॥ 3-276-39 (26522)
రావయామాస లోకాన్యత్తస్మాద్రావణ ఉచ్యతే।
దశగ్రీవః కామబలో దేవానాం భయమాదధత్ ॥ 3-276-40 (26523)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి రామోపాఖ్యానపర్వణి ,ట్సప్తత్యధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 276 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-276-2 పితరం విశ్రవసం। రాక్షసేక్శ్వరః కుబేరో రక్షఃపురీనాయకత్వాత్ ॥ 3-276-5 పుష్పోత్కటా బలాకా చ ఇతి ధ. పాఠః ॥ 3-276-13 పిత్రా విశ్రవసా ॥ 3-276-16 పంచదిక్షు చత్వార ఏకః సూర్య ఇతిపంచానామగ్నీనాం ంయగః పంచాగ్నిః ॥ 3-276-17 విభీషణస్తపోఽతిష్ఠదిత్యుత్తరేణాన్వయః ॥ 3-276-23 మహదీప్సయా శ్రేష్ఠపదాపేక్షయా ॥ 3-276-35 రనభవిష్యసి మరిష్యసి ॥ 3-276-36 అన్వగచ్ఛత్ కుబేరమితి శేషః ॥ 3-276-39 రత్నాని జాతౌ జాతౌ యదుత్కృష్టం తద్రత్నమభిధీయతే। విహంగమః ఖేచరః ॥ 3-276-40 రావయామాస హింసార్థస్య రుహో రూపమిదం ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 277
॥ శ్రీః ॥
3.277. అధ్యాయః 277
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
రావణోపద్రితదేవగణప్రార్థితేన బ్రహ్మణా శ్రీహరే రామత్వేన ప్రాదుర్భావనివేదనపూర్వకం తాన్ప్రతి తత్సాహాయ్యార్థం వానరాదిభావేన జననచోదనా ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-277-0 (26524)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-277-0x (2697)
తతో బ్రహ్మర్షయః సర్వే సిద్ధా దేవర్షయస్తథా।
హవ్యవాహం పురస్కృత్య బ్రహ్మాణం శరణం గతాః ॥ 3-277-1 (26525)
అగ్నిరువాచ। 3-277-2x (2698)
యోసౌ విశ్రవసః పుత్రో దశగ్రీవో మహాబలః।
అవధ్యో వరదానేన కృతో భగవతా పురా ॥ 3-277-2 (26526)
స బాధతే ప్రజాః సర్వా విప్రకారైర్మహాబలః।
తతో నస్త్రాతు భగవాన్నాన్యస్త్రాతా హి విద్యతే ॥ 3-277-3 (26527)
బ్రహ్మోవాచ। 3-277-4x (2699)
న స దేవాసురైః శక్యో యుద్ధే జేతుం విభావసో।
విహితం తత్రయత్కార్యమభితస్తస్య నిగ్రహః ॥ 3-277-4 (26528)
తదర్థమవతీర్ణోఽసౌ మన్నియోగాచ్చతుర్భుజః।
విష్ణుః ప్రహరతాం శ్రేష్ఠః స తత్కర్మ కరిష్యతి ॥ 3-277-5 (26529)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-277-6x (2700)
పితామహస్తతస్తేషాం సంనిధౌ శక్రమబ్రవీత్।
సర్వైర్దేవగణైః సార్ధం సంభవ త్వం మహీతలే ॥ 3-277-6 (26530)
విష్ణోః సహాయానృక్షీషు వానరీషు చ సర్వశః।
జనయధ్వం సుతాన్వీరాన్కామరూపబలాన్వితాన్ ॥ 3-277-7 (26531)
`తే యథోక్తా భగవతా తత్ప్రతిశ్రుత్య శాసనం।
ససృజుర్దేవగంధర్వాః పుత్రాన్వానరరూపిణః' ॥ 3-277-8 (26532)
తతో భాగానుభాగేన దేవగంధర్వదానవాః।
అవతర్తుం మహీం సర్వే మంత్రయామాసురంజసా ॥ 3-277-9 (26533)
`అవతేరుర్మహీం స్వర్గాదంశైశ్చ సహితాః సురాః।
ఋషయశ్చ మహాత్మానః సిద్ధాశ్చ సహ కిన్నరైః।
చారణాశ్చాసృజన్ఘోరాన్వానరాన్వనచారిణః ॥ 3-277-10 (26534)
యస్య దేవస్య యద్రూపం వేషస్తేజశ్చ యద్విధం।
అజాయంత సమాస్తేన తస్య తస్య సుతాస్తదా' ॥ 3-277-11 (26535)
తేషాం సమక్షం గంధర్వీ దుందుభీం నామ నామతః।
శశాస వరదో దేవో గచ్ఛ కార్యార్థసిద్ధయే ॥ 3-277-12 (26536)
పితామహవచః శ్రుత్వా గంధర్వీ దుందుభీ తతః।
మంథరా మానుషే లోకే కుబ్జా సమభవత్తదా ॥ 3-277-13 (26537)
శక్రప్రభృతయశ్చైవ సర్వే తే సురసత్తమాః।
వానరర్క్షవరస్త్రీషు జనయామాసురాత్మజాన్ ॥ 3-277-14 (26538)
తేఽన్వవర్తన్పితౄన్సర్వే యశసా చ బలేన చ।
భేత్తారో గిరిశృంగాణాం సాలతాలశిలాయుధాః ॥ 3-277-15 (26539)
వజ్చసంహననాః సర్వేసర్వేఽమోఘవలాస్తథా।
కామవీర్యబలాశ్చైవసర్వే బుద్ధివిశారదాః ॥ 3-277-16 (26540)
నాగాయుతసమప్రాణా వాయువేగసమా జవే।
యథేచ్ఛవినిపాతాశ్చ కేచిదత్ర వనౌకసః ॥ 3-277-17 (26541)
ఏవం విధాయ తత్సర్వం భగవాఁల్లోకభావనః।
మంథరాం బోధయామాస యద్యత్కార్యం త్వయా తథా ॥ 3-277-18 (26542)
సా తద్వచ సమాజ్ఞాయ తథా చక్రే మనోజవా।
ఇతశ్చేతశ్చ గచ్ఛంతీ వైరసంధుక్షణే రతా ॥ 3-277-19 (26543)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి రామోపాఖ్యానపర్వాణి సప్తసప్తత్యధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 277 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-277-3 విప్రకారైర్వివిధైః ప్రకారైః ॥ 3-277-15 ఓజసా తేజసా యుక్తాన్యశసా ఇతి థ. ధ. పాఠః ॥ 3-277-16 వజ్రసంహననాః వజ్రవద్దృఢాంగాః ॥ 3-277-17 యత్రేచ్ఛకనివసాశ్చ ఇతి ఖ. ఝ. పాఠః। యత్రేచ్ఛా తత్రైవ నివాసో యేషాం తే యత్రేచ్ఛకనివాసాః ॥ 3-277-18 యద్యత్కార్యం కైకేయీప్రలోభనం రామప్రవ్రాజనాది చ ॥ 3-277-19 సంధుక్షణే దీపనే ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 278
॥ శ్రీః ॥
3.278. అధ్యాయః 278
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
రామేణ స్వస్య యౌవరాజ్యాభిషేచనోద్యుక్తే దశరథే మంథరాబోధితాయాః కైకయ్యా వచనాత్సీతాలక్ష్మణాభ్యాం సహ వనగమనం ॥ 1 ॥ తథా లక్ష్మణకరేణ శూర్పణఖావైరూప్యకరణపూర్వకం ఖరాదిహననం ॥ 2 ॥ తతః క్రుద్ధేన రావణేన రామవిప్రచికీర్షయా మారీచసమీపంప్రతి గమనం ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-278-0 (26544)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-278-0x (2701)
ఉక్తం భగవతా జన్మ రామాదీనాం పృథక్పృథక్।
ప్రస్థానకారణం బ్రహ్మఞ్శ్రోతుమిచ్ఛామి కథ్యతాం ॥ 3-278-1 (26545)
కథం దాశరథీ వీరౌ భ్రాతరౌ రామలక్ష్మణౌ।
ప్రస్తాపితౌ వనే బ్రహ్మన్మైథిలీ చ యశస్వినీ ॥ 3-278-2 (26546)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-278-3x (2702)
జాతపుత్రో దశరథః ప్రీతిమానభవన్నృప।
క్రియారతిర్ధర్మరతః సతతం వృద్ధసేవితా ॥ 3-278-3 (26547)
క్రమేణ చాస్య తే పుత్రా వ్యవర్ధంత మహౌజసః।
వేదేషు సరహస్యేషు ధనుర్వేదేషు పారగాః ॥ 3-278-4 (26548)
చరితబ్రహ్మచర్యాస్తే కృతదారాశ్చ పార్తివ।
దృష్ట్వా రామం దశరథః ప్రీతిమానభవత్సుఖీ ॥ 3-278-5 (26549)
జ్యేష్ఠో రామోఽభవత్తేషాం రమయామాస హి ప్రజాః।
మనోహరతయా ధీమాన్పితుర్హృదయనందనః ॥ 3-278-6 (26550)
తతః స రాజా మతిమాన్మత్వాఽఽత్మానం వయోధికం।
మంత్రయామాస సచివైర్మంత్రజ్ఞైశ్చ పురోహితైః ॥ 3-278-7 (26551)
అభిషేకాయ రామస్య యావైరాజ్యేన భారత।
ప్రాప్తకాలం చ తే సర్వే మేనిరే మంత్రిసత్తమాః ॥ 3-278-8 (26552)
లోహితాక్షం మహాబాహుం మత్తమాతంగగామినం।
కంబుగ్రీవం మహోరస్కం నీలకుంచితమూర్ధజం ॥ 3-278-9 (26553)
దీప్యమానం శ్రియా వీరం శక్రాదనవరం బలే।
పారగం సర్వధర్మాణాం బృహస్పతిసమం మతౌ ॥ 3-278-10 (26554)
సర్వానురక్తప్రకృతిం సర్వవిద్యావిశారదం।
జితేంద్రియమమిత్రాణామపి దృష్టిమనోహరం ॥ 3-278-11 (26555)
నియంతారమసాధూనాం గోప్తారం ధర్మచారిణాం।
ధృతిమంతమనాధృష్యం జేతారమపరాజితం ॥ 3-278-12 (26556)
పుత్రం రాజా దశరథః కౌసల్యానందవర్ధనం।
సందృశ్యపరమాం ప్రీతిమగచ్ఛత్కులనందనం ॥ 3-278-13 (26557)
చింతయంశ్చ మహాతేజా గుణాన్రామస్య వీర్యవాన్।
అభ్యభాషత భద్రం తే ప్రీయమాణః పురోహితం ॥ 3-278-14 (26558)
అద్ పుష్యో నిశి బ్రహ్మన్పుణ్యం యోగముపైష్యతి।
సంభారాః సంభ్రియంతాం మే రామశ్చోపనిమంత్ర్యతాం ॥ 3-278-15 (26559)
`శ్వ ఏవపుష్యో భవితా యత్రరామః సుతో మయా।
యౌవరాజ్యేఽభిషేక్తవ్యః పౌరేషు సహమంత్రిభిః' ॥ 3-278-16 (26560)
ఇతి తద్రాజవచనం ప్రతిశ్రుత్యాథ మంథరా।
కైకేయీమభిగంయేదం కాలే వచనమబ్రవీత్ ॥ 3-278-17 (26561)
అద్య కైకేయి దౌర్భాగ్యం రాజ్ఞా తే ఖ్యాపితం మహత్।
ఆశీవిషస్త్వాం సంక్రుద్ధశ్ఛన్నో దశతి దుర్భగే ॥ 3-278-18 (26562)
సుభగా ఖలు కౌసల్యా యస్యాః పుత్రోఽభిషేక్ష్యతే।
కుతో హి తవ సౌభాగ్యం యస్యాః పుత్రో న రాజ్యభాక్ ॥ 3-278-19 (26563)
సా తద్వచనమాజ్ఞాయ సర్వాభరణభూషితా।
వేదీ విలగ్నమధ్యేన బిభ్రతీ రూపముత్తమం ॥ 3-278-20 (26564)
వవిక్తే పతిమాసాద్య హసంతీవ శుచిస్మితా।
రాజానం తర్జయంతీవ మధురం వాక్యమబ్రవీత్ ॥ 3-278-21 (26565)
సత్యప్రతిజ్ఞ యన్మే త్వం కామమేకం విసృష్టవాన్।
ఉపాకురుష్వ తద్రాజంస్తస్మాన్ముంచస్వ సంకటాత్।
`తదద్య కురు సత్యం మే వరం వరద భూపతే' ॥ 3-278-22 (26566)
రాజోవాచ। 3-278-25x (2703)
వరం దదాని తే హంత తద్గృహాణ యదిచ్ఛసి।
అవధ్యో వధ్యతాం కోద్య వధ్యః కోఽద్య విముచ్యతాం ॥ 3-278-23 (26567)
ధనం దదాని కస్యాద్ హ్రియతాం కస్యరవాపునః।
బ్రాహ్మణస్వాదిహాన్యత్రయత్కించిద్విత్తమస్తి మే ॥ 3-278-24 (26568)
పృథివ్యాం రాజరాజోస్మి చాతుర్వర్ణ్యస్ రితా।
యస్తేఽభిలపితః కామో బ్రూహి కల్యాణి మాచిరం ॥ 3-278-25 (26569)
సాతద్వచనమాజ్ఞాయ పరిగృహ్య నరాధిపం।
ఆత్మనో బలమాజ్ఞాయ తత ఏనమువాచ హ ॥ 3-278-26 (26570)
ఆభిషేచనికం యత్తే రామార్థముపకల్పితం।
భరతస్తదవాప్నోతు వనం గచ్ఛతు రాఘవః ॥ 3-278-27 (26571)
`నవ పంచ చ వర్షాణి దండకారణ్యమాశ్రితః।
చీరాజినజటాధారీ రామో భవతు తాపసః' ॥ 3-278-28 (26572)
స తం రాజా వరం శ్రుత్వా విప్రియం దారుణోదయం।
దుఃఖార్తో భరతశ్రేష్ఠ న కించిద్వ్యాజహార హ ॥ 3-278-29 (26573)
తతస్తథోక్తం పితరం రామో విజ్ఞాయ వీర్యవాన్।
వనం ప్రతస్థే ధర్మాత్మా రాజా సత్యో భవత్వితి ॥ 3-278-30 (26574)
తమన్వగచ్ఛల్లక్ష్మీవాంధనుష్మాఁల్లక్ష్మణస్తదా।
సీతా చ భార్యా భద్రం తే వైదేహీ జనకాత్మజా ॥ 3-278-31 (26575)
తతో వనం గతేరామే రాజా దశరథస్తదా।
సమయుజ్యత దేహస్య కాలపర్యాయధర్మణా ॥ 3-278-32 (26576)
రామం తు గతమాజ్ఞాయ రాజానం చ తథాగతం।
అనార్యా భరతం దేవీ కైకేయీ వాక్యమబ్రవీత్ ॥ 3-278-33 (26577)
గతోదశరథః స్వర్గం వనస్థౌ రామలక్ష్మణౌ।
గృహాణ రాజ్యంవిపులం క్షేమం నిహతకంటకం ॥ 3-278-34 (26578)
తామువాచ స ధర్మాత్మా నృశంసం బత తే కృతం।
పతిం హత్వాకులం చేదముత్సాద్య ధనలుబ్ధయా ॥ 3-278-35 (26579)
అయశః పాతయిత్వా మే మూర్ధ్ని త్వం కులపాంసనే।
సకామా భవ మే మాతరిత్యుక్త్వా ప్రరురోద హ ॥ 3-278-36 (26580)
స చారిత్రం విశోధ్యాథ సర్వప్రకృతిసన్నిధౌ।
అన్వయాద్ధాతరం రామం వినివర్తనలాలసః ॥ 3-278-37 (26581)
కౌసల్యాం చ సుమిత్రాం చ కైకేయీం చ సుదుఃఖితః।
అగ్రే ప్రస్థాప్య యానైః స శత్రుఘ్నసహితో యయౌ ॥ 3-278-38 (26582)
వసిష్ఠవామదేవాభ్యాం విప్రైశ్చాన్యైః సహస్రశః।
పౌరజానపదైః సార్ధం రామానయనకాంక్షయా ॥ 3-278-39 (26583)
దదర్శ చిత్రకూటస్థం స రామం సహలక్ష్మణం।
తాపసానామలంకారం ధారయంతం ధనుర్ధరం ॥ 3-278-40 (26584)
`ఉవాచ ప్రాంజలిర్భూత్వాప్రణిపత్య రఘూత్తమం।
శశంస మరణం రాజ్ఞః సోఽనాథాంశ్చాపి కోసలాన్ ॥ 3-278-41 (26585)
నాథ త్వం ప్రతిపద్యస్వ స్వరాజ్యమితి చోక్తవాన్ ॥ 3-278-42 (26586)
స తస్య వచనం శ్రుత్వా రామః పరమదుఃఖితః।
చకార దేవకల్పస్య పితుః స్నాత్వోదకక్రియాం ॥ 3-278-43 (26587)
అబ్రవీత్స తదారామో భ్రాతరం భ్రాతృవత్సలం।
పాదుకే మే భవిష్యేతే రాజ్యగోప్త్ర్యౌ పరంతప।
ఏవమస్త్వితి తం ప్రాహ భరతః ప్రణతస్తదా' ॥ 3-278-44 (26588)
విసర్జితః స రామేణ పితుర్వచనకారిణా।
నందిగ్రామేఽకరోద్రాజ్యం పురస్కృత్యాస్య పాదుకే ॥ 3-278-45 (26589)
రామస్తు పునరాశంక్య పౌరజానపదాగమం।
ప్రవివేశ మహారణ్యం శరభంగాశ్రమం ప్రతి ॥ 3-278-46 (26590)
సత్కృత్య శరభంగం స దండకారణ్యమాశ్రితః।
నదీం గోదావరీం రంయామాశ్రిత్య న్యవసత్తదా ॥ 3-278-47 (26591)
వసతస్తస్య రామస్య తతః శూర్పణఖాకృతం।
ఖరేణాసీన్మహద్వైరం జనస్థాననివాసినా ॥ 3-278-48 (26592)
రక్షార్థం తాపసానాం తు రాఘవో ధర్మవత్సలః।
చతుర్దశసహస్రాణి జఘాన భువి రాక్షసాన్ ॥ 3-278-49 (26593)
దూషణం చ స్వరం చైవనిహత్య సుమహాబలౌ।
చక్రే క్షేమం పునర్ధీమాంధర్మారణ్యం స రాఘవః ॥ 3-278-50 (26594)
హతేషు తేషు రక్షఃసు తతః శూర్పణఖా పునః।
యయౌ నికృత్తనాసోష్ఠీ లంకాం భ్రాతుర్నివేశనం ॥ 3-278-51 (26595)
తతో రావణమభ్యేత్య రాక్షసీ దుఃఖమూర్చ్ఛితా।
పపాత పాదయోర్భ్రాతుః సంశుష్కరుధిరాననా ॥ 3-278-52 (26596)
తాం తథా వికృతాం దృష్ట్వా రావణః క్రోధమూర్చ్ఛితః।
ఉత్పపాతాసనాత్క్రుద్ధో దంతైర్దంతానుపస్పృశన్ ॥ 3-278-53 (26597)
స్వానమాత్యాన్విసృజ్యాథ వివిక్తే తామువాచ సః।
కేనాస్యేవం కృతా భద్రే మామచింత్యావమత్య చ ॥ 3-278-54 (26598)
కః శూలం తీక్ష్ణమాసాద్య సర్వగాత్రేషు సేవతే।
కః శిరస్యగ్నిమాధాయ విశ్వస్తః స్వపతే సుఖం ॥ 3-278-55 (26599)
ఆశీవిషం ఘోరతరం పాదేన స్పృశతీహ కః।
సింహం కేసరిణం మత్తః స్పృష్ట్వా దంష్ట్రాసు తిష్ఠతి ॥ 3-278-56 (26600)
ఇత్యేవం బ్రువతస్తస్య నేత్రేభ్యస్తేజసోఽర్చిషః।
నిశ్చేరుర్దహ్యతో రాత్రౌ వృక్షస్యేవ స్వరంధ్రతః ॥ 3-278-57 (26601)
తస్య తత్సర్వమాచఖ్యౌ భగినీ రామవిక్రమం।
ఖరదూషణసంయుక్తం రాక్షసానాం పరాభవం ॥ 3-278-58 (26602)
`తతో జ్ఞాతివధం శ్రుత్వా రావణః కాలచోదితః।
రామస్య వధమాకాంక్షన్మారీచం మనసాగమత్' ॥ 3-278-59 (26603)
స నిశ్చిత్యతతః కృత్యం సాగరం లవణాకరం।
ఊర్ధ్వమాచక్రమే రాజా విధాయ నగరే విధిం ॥ 3-278-60 (26604)
త్రికూటం సమతిక్రంయ కాలపర్వతమేవ చ।
దదర్శ మకరావాసం గంభీరోదం మహోదధిం ॥ 3-278-61 (26605)
తమతీత్యాథ గోకర్ణమభ్యగచ్ఛద్దశాననః।
దయితం స్తానమవ్యగ్రం శూలపాణేర్మహాత్మనః ॥ 3-278-62 (26606)
తత్రాభ్యగచ్ఛన్మారీచం పూర్వామాత్యం దశాననః।
పురా రామభయాదేవ తాపసం ప్రియజీవితం ॥ 3-278-63 (26607)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి రామోపాఖ్యానపర్వణి అష్టసప్తత్యధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 278 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-278-6 రామపదంనిర్వక్తి జ్యేష్ఠ ఇతి ॥ 3-278-11 సర్వశః అనురక్తాః ప్రకృతయః ప్రజా యస్మింస్తం సర్వానురక్తప్రకృతిం ॥ 3-278-14 భద్రం తే ఇతి యుధిష్ఠిరం ప్రతి ఆశీర్వచనం। పురోహితం వసిష్ఠం ॥ 3-278-15 అద్య పుణ్యా తిథిర్బ్రహ్మన్పుష్యయోగముపైష్యతీతి ధ. పాఠః ॥ 3-278-21 ప్రణయం వ్యంజయంతీవ ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 3-278-22 కామం వరం ఉపాకురుష్వ దేహి। సంకటాత్ కష్ఠాత్ ॥ 3-278-32 కాలపర్యాయధర్మణా మృత్యునా ॥ 3-278-33 ఆనాయ్య భరతం దేవీ ఇతి ఝ.పాఠః ॥ 3-278-37 చారిత్ర్యం విశోష్య ఇదం కైకేయ్యైవ కృతం నతు మయేతి ప్రదర్శ్య ॥ 3-278-56 సింహం హింస్రం. కేసరిణం సటావంతం మృగరాజం ॥ 3-278-57 తస్య స్రోతోభ్యఇతి ఝ. పాఠః। స్రోతోభ్యశ్చురాదిరంధ్రేభ్యః। తేజసోర్చిషోఽగ్నేర్జ్వాలాః ॥ 3-278-58 ఖరదూషణసంయుక్తం తత్పరాభవసహితం ॥ 3-278-60 విధిం రక్షాం ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 279
॥ శ్రీః ॥
3.279. అధ్యాయః 279
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
రావణేన భిక్షవేషధారణపూర్వకం మారీచేన మృగరూపధారిణా సహ రామాశ్రమాభిగమనం ॥ 1 ॥ మృగగ్రహణాయ సీతాచోదనయా తదనుధావినా రామేణ రాక్షసబుద్ధ్యా మృగహననం ॥ 2 ॥ ంరియమాణస్య మారీచస్యహాసీతే లక్ష్మణేతి రామస్వరసమానస్వరశ్రదణఏన విషణ్ణాయా- సీతాయా- పరుషభాషణశ్రవణాల్లక్ష్మణేన రామమార్గానుసరణం ॥ 3 ॥ అత్రాంతరే రావణేన నిజరూపధారణపూర్వకం సీతాపహరణం ॥ 4 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-279-0 (26608)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-279-0x (2704)
మారీచస్త్వథ సంభ్రాంతో దృష్ట్వా రావణమాగతం।
పూజయామాస సత్కారైః ఫలమూలాదిభిస్తతః ॥ 3-279-1 (26609)
విశ్రాంతం చైనమాసీనమన్వాసీనః స రాక్షసః।
ఉవాచ ప్రశ్రితం వాక్యం వాక్యజ్ఞో వాక్యకోవిదం ॥ 3-279-2 (26610)
న తే ప్రకృతిమాన్వర్ణః కచ్చిత్క్షేమం పురే తవ।
కచ్చిత్ప్రకృతయః సర్వా భజంతే త్వాం యథా పురా ॥ 3-279-3 (26611)
కిమిహాగమనే చాపి కార్యం తే రాక్షసేశ్వర।
కృతమిత్యేవ తద్విద్ధి యద్యపి స్యాత్సుదుష్కరం ॥ 3-279-4 (26612)
శశంస రావణస్తస్మై తత్సర్వం రామచేష్టితం।
సమాసేనైవ కార్యాణి క్రోధామర్షసమన్వితః ॥ 3-279-5 (26613)
మారీచస్త్వబ్రవీచ్ఛ్రత్వా సమాసేనైవ రావణం।
అలం తే రామమాసాద్య వీర్యజ్ఞో హ్యస్మి తస్య వై ॥ 3-279-6 (26614)
బాణవేగం హి కస్తస్య శక్తః సోఢుం మహాత్మనః।
ప్రవ్రజ్యాయాం హి మే హేతుః స ఏవ పురుషర్షభః।
వినాశముఖమేతత్తే కేనాఖ్యాతం దురాత్మనా ॥ 3-279-7 (26615)
తమువాచాథ సక్రోధో రావణః పరిభర్త్సయన్।
అకుర్వతోఽస్మద్వచనం స్యాన్మృత్యురపి తే ధ్రువం ॥ 3-279-8 (26616)
మరీచశ్చింతయామాస విశిష్టాన్మరణం వరం।
అవశ్యం మరణే ప్రాప్తే కరిష్యాంయస్య యన్మతం ॥ 3-279-9 (26617)
తతస్తం ప్రత్యువాచాథ మారీచో రక్షసాంవరం।
కిం తే సాహ్యాం మయా కార్యం కరిష్యాంయవశోపి తత్ ॥ 3-279-10 (26618)
తమబ్రవీద్దశగ్రీవో గచ్ఛ సీతాం ప్రలోభయ।
రత్నశృంగో మృగో భూత్వా రత్నచిత్రతనూరుహః ॥ 3-279-11 (26619)
ధ్రువం సీతా సమాలక్ష్యత్వాం రామం చోదయిష్యతి।
అపక్రాంతే చ కాకుత్స్థే సీతా వశ్యా భవిష్యతి ॥ 3-279-12 (26620)
తామాదాయాపనేష్యామి తతః స నభవిష్యతి।
భార్యావియోగాద్దుర్బుద్ధిరేతత్సాహ్యం కురుష్వ మే ॥ 3-279-13 (26621)
ఇత్యేవముక్తోమారీచః కృత్వోదకమథాత్మనః।
రావణం పురతో యాంతమన్వగచ్ఛత్సుదుఃఖితః ॥ 3-279-14 (26622)
తతస్తస్యాశ్రమం గత్వారామస్యాక్లిష్టకర్మణః।
చక్రతుస్తద్యథా సర్వముభౌ యత్పూర్వమంత్రితం ॥ 3-279-15 (26623)
రావణస్తు యతిర్భూత్వా ముండః కుండీత్రిదండధృత్।
మృగశ్చభూత్వామారీచస్తం దేశముపజగ్మతుః ॥ 3-279-16 (26624)
దర్శయామాస మారీచో వైదేహీం మృగరూపధృత్।
చోదయామాస తస్యార్థే సా రామం విధిచోదితా ॥ 3-279-17 (26625)
రామస్తస్యాః ప్రియం కుర్వంధనురాదాయ సత్వరః।
రక్షార్థే లక్ష్మణం న్యస్య ప్రయయౌ మృగలిప్సయా ॥ 3-279-18 (26626)
స ధన్వీ బద్ధతూణీరః ఖంగగోధాంగులిత్రవాన్।
అన్వధావన్మృగం రామో రుద్రస్తారామృగం యథా ॥ 3-279-19 (26627)
సోఽంతర్హితః పునస్తస్య దర్శనం రాక్షసో వ్రజన్।
చకర్ష మహదధ్వానం రామస్తం వుబుధే తతః ॥ 3-279-20 (26628)
నిశాచరం విదిత్వా తం రాఘవః ప్రతిభానవాన్।
అమోఘం శరమాదాయ జఘాన మృగరూపిణం ॥ 3-279-21 (26629)
స రామవాణాభిహతః కృత్వా రామస్వరం తదా।
హా సీతే లక్ష్మణేత్యేవం చుక్రోశార్తస్వరేణ హ ॥ 3-279-22 (26630)
శుశ్రావ తస్య వైదేహీ తతస్తాం కరుణాం గిరం।
సాప్రాపతత్తతః సీతా తామువాచాథ లక్ష్మణః ॥ 3-279-23 (26631)
అలం తే శంకయా భీరు కో రామం ప్రహరిష్యతి।
ముహూర్తాద్ద్రక్ష్యసే రామం భర్తారం త్వం శుచిస్మితం ॥ 3-279-24 (26632)
ఇత్యుక్తా సా ప్రరుదతీ పర్యశంకత లక్ష్మణం।
హతా వై స్త్రీస్వభావేన శుద్ధచారిత్రభూషణా ॥ 3-279-25 (26633)
సా తం పరుషమారబ్ధా వక్తుం సాధ్వీ పతివ్రతా।
నైష కామో భవేన్మూఢ యం త్వం ప్రార్థయసే హృదా ॥ 3-279-26 (26634)
అప్యహంశస్త్రమాదాయ హన్యామాత్మానమాత్మనా।
పతేయం గిరిశృంగాద్వా విశేయం వా హుతాశనం ॥ 3-279-27 (26635)
రామం భర్తారముత్సుజ్యన త్వహం త్వాం కథంచన।
నిహీనముపతిష్ఠేయం శార్దూలీ క్రోష్టుకం యథా ॥ 3-279-28 (26636)
ఏతాదృశం వచః శ్రుత్వా లక్ష్మణః ప్రియరాఘ్నవ।
పిధాయకర్ణౌ సద్వృత్తః ప్రస్థితో యేన రాఘవః ॥ 3-279-29 (26637)
స రామస్య పదంగృహ్య ప్రససార ధనుర్ధరః।
అవీక్షమాణో వింబోష్ఠీం ప్రయయౌ లక్ష్మణస్తదా ॥ 3-279-30 (26638)
ఏతస్మిన్నంతరే రక్షో రావణః ప్రత్యదృశ్యత।
అభవ్యో భవ్యరూపేణ భస్మచ్ఛన్న ఇవానలః ॥ 3-279-31 (26639)
యతివేపప్రతిచ్ఛన్నో జిహీర్షుస్తామనిందితాం।
`ఉపాగచ్ఛత్స వైదేహీం రావణః పాపనిశ్చయః' ॥ 3-279-32 (26640)
సా తమాలక్ష్యసంప్రాప్తం ధర్మజ్ఞా జనకాత్మజా।
నిమంత్రయామాస తదా ఫలమూలాశనాదిభిః ॥ 3-279-33 (26641)
అవమత్యతతః సర్వం స్వం రూపం ప్రత్యపద్యత।
సాంత్వయామాస వైదేహీం కామీ రాక్షసపుంగవః ॥ 3-279-34 (26642)
సీతే రాక్షసరాజోఽహంరావణో నామ విశ్రుతః।
మమ లంకాపురీ నాంనా రంయా పారే మహోదధేః ॥ 3-279-35 (26643)
తత్ర త్వం నరనారీషు శోభిష్యసి మయా సహ।
భార్యా మే భవ సుశ్రోణి తాపసం త్యజ రాఘవం ॥ 3-279-36 (26644)
ఏవమాదీని వాక్యాని శ్రుత్వా తస్యాథ జానకీ।
పిధాయ కర్ణౌ సుశ్రోణీ మైవమిత్యబ్రవీద్వచః ॥ 3-279-37 (26645)
ప్రపతేద్ద్యౌః సనక్షత్రా పృథివీ శకలీభవేత్।
`శుష్యేత్తోయనిధౌ తోయం చంద్రః శీతాంశుతాం త్యజేత్ ॥ 3-279-38 (26646)
ఉష్ణాంశుత్వమథో జహ్యాదాదిత్యో వహ్నిరుష్ణతాం'।
త్యక్త్వాశైత్యం భజేన్నాహం త్యజేయంరఘునందనం ॥ 3-279-39 (26647)
కథం హి భిన్నకరటం పద్మినం వనగోచరం।
ఉపస్థాయ మహానాగం కరేణుః సూకరం స్పృశేత్ ॥ 3-279-40 (26648)
కథం హి పీత్వా మాధ్వీకం పీత్వా చ మధుమాధవీం।
లోభం సౌవీరకే కుర్యాన్నారీ కాచిదితి స్మరేః ॥ 3-279-41 (26649)
ఇతి సా తం సమాభాష్య ప్రవివేశాశ్రమం తతః।
క్రోధాత్ప్రస్ఫురమాణౌష్ఠీ విధున్వానా కరౌ ముహుః ॥ 3-279-42 (26650)
తామధిద్రుత్య సుశ్రోణీం రావణః ప్రత్యషేధయత్ ॥ 3-279-43 (26651)
భర్త్సయిత్వాతు రూక్షేణ స్వరేణ గతచేతనాం।
మూర్ధజేషు నిజగ్రాహ ఊర్ధ్వమాచక్రమే తతః ॥ 3-279-44 (26652)
తాం దదర్శ తతో గృధ్రో జటాయుర్గిరిగోచరః।
రుదతీం రామరామేతి హియమాణాం తపస్వినీం ॥ 3-279-45 (26653)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి రామోపాఖ్యానపర్వణి ఏకోనాశీత్యధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 279 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-279-6 రామమాసాద్యాలం రామం నైవాసాదయేరిత్యర్థః ॥ 3-279-14 ఉదకమౌర్ధ్వదేహికం ॥ 3-279-19 గోధా జ్యాధాతవారణం అంగులిత్రం చ తద్వాన్। తారామృగం తారారూపం మృగం। ప్రజాపతిః స్వాం దుహితరం మృగో భూత్వా జగామ తస్య రుద్రః శిరోఽచ్ఛినత్తదేతన్గృగశీర్షం నామ నక్షత్రం ॥ 3-279-25 పర్యశతృత లక్ష్మణో మయ్యభిలాషవానితి శజ్ఞామకరోత్ ॥ 3-279-26 నైవ కాలో హయం మూడతి క.థ. ధ.పాఠః ॥ 3-279-40 భిన్నకరటం భిన్నగండస్థలంమత్తం। కరేణుర్హస్తినీ ॥ 3-279-41 మాధ్వీకం మధుపుష్పజం మద్యం।ముమాధవీం క్షౌద్రజాం సురాం। సీవీరం కాజ్జికం ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 280
॥ శ్రీః ॥
3.280. అధ్యాయః 280
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
సీతామాదాయ గచ్ఛతా రావణేన నిరోధకత్యజటాయుషో యుద్ధే హననపూర్వకం లంకాప్రవేశః ॥ 1 ॥ మృగహననపూర్వకం ప్రతినివృత్తేన రామేణ మధ్యేమార్గం సంగతస్య లక్ష్మణస్య విజనే సీతాత్యజనేన హేతునా గర్హణపూర్వకం స్వావాసగమనం ॥ 2 ॥ సీతాన్వేషిణా సలక్ష్మణేన రామేణ మార్గే స్వగ్రాహిణః కబంధస్య వధః ॥ 3 ॥ కబంధదేహాన్నిర్గతేన గంధర్వేణ రామంప్రతి పంపాతటే సుగ్రీవంప్రతి గమనచోదనా ॥ 4 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-280-0 (26654)
గార్కండేయ ఉవాచ। 3-280-0x (2705)
సఖా దశరథస్యాసీజ్జటాయురరుణాత్మజః।
గృధ్రరాజో మహావీరః సంపాతిర్యస్ సోదరః ॥ 3-280-1 (26655)
స దదర్శ తదా సీతాం రావణాంకగతాం స్నుషాం।
సక్రోధోఽభ్యద్రవత్పక్షీ రావణం రాక్షసేశ్వరం ॥ 3-280-2 (26656)
అథైనమబ్రవీద్గృధ్రో ముంచముంచేతి మైథిలీం।
ధ్రియమాణే మయి కథం హరిష్యసి నిశాచర ॥ 3-280-3 (26657)
న హిమే మోక్ష్యసే జీవన్యది నోత్సృజసే వధూం।
ఉక్త్వైవం రాక్షసేంద్రం తం చకర్త నఖరైర్భృశం ॥ 3-280-4 (26658)
పక్షతుండప్రహారైశ్చ శతశో జర్జరీకృతం।
చక్షార రుధిరం భూరి గిరిః ప్రస్రవణైరివ ॥ 3-280-5 (26659)
స వధ్యమానో గృధ్రేణ రామప్రియహితైషిణా।
ఖంగమాదాయ చిచ్ఛేద భుజౌ తస్ పతత్రిణః ॥ 3-280-6 (26660)
నిహత్య గృధ్రరాజం సభిన్నాభ్రశిఖరోపమం।
ఊర్ధ్వమాచక్రమే సీతాం గృహీత్వాఽంకేన రాక్షసః ॥ 3-280-7 (26661)
యత్రయత్రతు వైదేహీ పశ్యత్యాశ్రమమండలం।
సరోవా సరితో వాఽపి తత్ర ముంచతి భూషణం ॥ 3-280-8 (26662)
సా దదర్శ గిరిప్రస్థే పంచ వానరపుంగవాన్।
తత్ర వాసో మహద్దివ్యముత్ససర్జ మనస్వినీ ॥ 3-280-9 (26663)
తత్తేషాం వానరేంద్రాణాం పపాత పవనోద్ధతం।
మధ్యే సుపీతం పంచానాం విద్యున్మేఘాంతరే యథా ॥ 3-280-10 (26664)
అచిరేణాతిచక్రామ ఖేచరః ఖే చరన్నివ।
దదర్శాథ పురీం రంయాం బహుద్వారాం మనోరమాం ॥ 3-280-11 (26665)
ప్రాకారవప్రసంబాధాం నిర్మితాం విశ్వకర్మణా।
ప్రవివేశపురీం లంకాం ససీతో రాక్షసేశ్వరః ॥ 3-280-12 (26666)
ఏవం హృతాయాం వైదేహ్యాం రామో హత్వా మహామృగం।
నివృత్తో దదృశే దూరాద్భ్రాతరం లక్ష్మణం తదా ॥ 3-280-13 (26667)
కథముత్సృజ్య వైదేహీం వనే రాక్షససేవితే।
ఇతి తం భ్రాతరం దృష్ట్వా ప్రాప్తోఽసీతి వ్యగర్హయత్ ॥ 3-280-14 (26668)
మృగరూపధరేణాథ రక్షసాసోపకర్షణం।
భ్రాతురాగమనం చైవచింతయన్పర్యతప్యత ॥ 3-280-15 (26669)
గర్హయన్నేవ రామస్తు త్వరితస్తం సమాసదత్।
అపి జీవతి వైదేహీమితి పశ్యామి లక్ష్మణ ॥ 3-280-16 (26670)
తస్ తత్సర్వమాచఖ్యౌ సీతాయా లక్ష్మణో వచః।
యదుక్తవత్యసదృశం వైదేహీ పశ్చిమం వచః ॥ 3-280-17 (26671)
దహ్యమానేన తు హృదా రామోఽభ్యపతదాశ్రమం।
స దదర్శ రతదా గృధ్రం నిహతం పర్వతోపమం ॥ 3-280-18 (26672)
రాక్షసం శంకమానస్తం వికృష్య బలవద్ధనుః।
అభ్యధావత కాకుత్స్థస్తతస్తం సహలక్ష్మణః ॥ 3-280-19 (26673)
స తావువాచ తేజస్వీ సహితౌ రామలక్ష్మణౌ।
గృధ్రరాజేస్మి భద్రంవాం సఖా దశరథస్ వై ॥ 3-280-20 (26674)
తస్య తద్వచనం శ్రుత్వా సంగృహ్య ధనుషీ శుభే।
కోయం పితరమస్మాకం నాంనాఽఽహేత్యూచతుశ్చ తౌ ॥ 3-280-21 (26675)
తతో దదృశతుస్తౌ తం ఛిననపక్షద్వయం ఖగం।
తయోః శశంస గృధ్రస్తు సీతార్థే రావణాద్వధం ॥ 3-280-22 (26676)
అపృచ్ఛద్రాఘవో గృధ్రం రావణః కాం దిశం గతః।
తస్ గృధ్రః శిరఃకంపైరాచచక్షే మమార చ ॥ 3-280-23 (26677)
దక్షిణామితి కాకుత్స్థో విదిత్వాఽస్య తదింగితం।
సంస్కారం లంభయామాస సఖాయం పూజయన్పితుః ॥ 3-280-24 (26678)
తతో దృష్ట్వాఽఽశ్రమపదం వ్యపవిద్ధబృసీకటం।
విధ్వస్తకలశం శూన్యం గోమాయుశతసంకులం ॥ 3-280-25 (26679)
దుఃఖశోకసమావిష్టౌ వైదేహీహరణార్దితౌ।
జగ్మతుర్దండకారణ్యం దక్షిణేన పరంతపౌ ॥ 3-280-26 (26680)
వనే మహతి తస్మింస్తు రామః సౌమిత్రిణా సహ।
దదర్శ మృగయూథని ద్రవమాణాని సర్వశః ॥ 3-280-27 (26681)
శబ్దం చ ఘోరం సత్వానాం దావాగ్నరివవర్ధతః।
అపశ్యేతాం ముహూర్తాచ్చ కబంధం ఘోరదర్శనం ॥ 3-280-28 (26682)
మేఘపర్వతసంకాశం సాలస్కంధం మహాభూజం।
ఉరోగతవిశాలాక్షం మహోదరమహాముఖం ॥ 3-280-29 (26683)
యదృచ్ఛయాథ తద్రక్షః కరే జగ్రాహ లక్ష్మణం।
విషాదమగమత్సద్యః సౌమిత్రిరథ భారత ॥ 3-280-30 (26684)
స రామమభిసంప్రేక్ష్య కృష్యతే యేన తన్ముఖం।
విషణ్ణశ్చాబ్రవీద్రామం పశ్యావస్థామిమాం మమ ॥ 3-280-31 (26685)
హరణం చైవవైదేహ్యా మమ చాయముపప్లవః।
రాజ్యభ్రంశశ్చ భవతస్తాతస్య మరణం తథా ॥ 3-280-32 (26686)
నాహం త్వాం మహ వైదేహ్యా సమేతం కోసలాగతం।
ద్రక్ష్యామి ప్రథితే రాజ్యేపితృపైతామహే స్థితం ॥ 3-280-33 (26687)
ద్రక్ష్యంత్యార్యస్య ధన్యా యే కుశలాజశమీదలైః।
అభిషిక్తస్ వదనం సోమం శాంతఘనం యథా ॥ 3-280-34 (26688)
ఏవం బహువిధం ధీమాన్విలలాప స లక్ష్మణః।
తమువాచాథకాకుత్స్థః సంభ్రమేష్వప్యసంభ్రమః ॥ 3-280-35 (26689)
మా విషీద నరవ్యాఘ్ర నైష కశ్చిన్మయి స్థితే।
`శక్తో ధర్షయితుం వీర సుమిత్రానందవర్ధన'।
ఛింధ్యస్య దక్షిణం బాహుం ఛిన్నః సవ్యో మయా భుజః ॥ 3-280-36 (26690)
ఇత్యేవం వదతా తస్ భుజో రామేణ పాతితః।
ఖంగేన భృశతీక్ష్ణేన నికృత్తస్తిలకాండవత్ ॥ 3-280-37 (26691)
తతోఽస్య దక్షిణం బాహుం స్వంగేనాజఘ్నివాన్బలీ।
సౌమిత్రిరపి సంప్రేక్ష్యభ్రాతరం రాఘవం స్థితం ॥ 3-280-38 (26692)
పునర్జఘాన పార్శ్వే వై తద్రక్షో లక్ష్మణో భృశం।
గతాసురపతద్భూమౌ కబంధః సుమహాంస్తతః ॥ 3-280-39 (26693)
తస్య దేహాద్వినిఃసృత్య పురుషో దివ్యదర్శనః।
దదృశే దివమాస్థాయ దివి సూర్య ఇవ జ్వలన్ ॥ 3-280-40 (26694)
పప్రచ్ఛ రామస్తం వాగ్మీ కస్త్వం ప్రబ్రూహి పృచ్ఛతః।
కామయా కిమిదం చిత్రమాశ్చర్యం ప్రతిభాతి మే ॥ 3-280-41 (26695)
తస్యాచచక్షేగంధర్వోవిశ్వావసురహం నృప।
ప్రాప్తో బ్రాహ్మణశపేన యోనిం రాక్షససేవితాం ॥ 3-280-42 (26696)
రావణేన హృతాసీతా లంకాయాం సంనివేశితా।
సుగ్రీవమభిగచ్ఛస్వస తే సాహ్యం కరిష్యతి ॥ 3-280-43 (26697)
ఏషా పంపా శివజలా హంసకారండవాయుతా।
ఋశ్యమూకస్య శైలస్య సంనికర్షే తటాకినీ ॥ 3-280-44 (26698)
వసతే తత్రసుగ్రీవశ్చతుర్భిః సచివైః సహ।
భ్రాతా బానరరాజస్ వాలినో హేమమాలినః ॥ 3-280-45 (26699)
తేన త్వం సహసంగంయ దుఃఖమూలం నివేదయ।
సమానశీలో భవతః సాహాయ్యం స కరిష్యతి ॥ 3-280-46 (26700)
ఏతావచ్ఛక్యమస్మాభిర్వక్తుం ద్రష్టాసి జానకీం।
ధ్రువం వానరరాజస్ విదితో రావణాలయః ॥ 3-280-47 (26701)
ఇత్యుక్త్వాఽంతర్హితో దివ్యః పురుషః స మహాప్రభః।
విస్మయం జగ్మతుశ్చోభౌ ప్రవీరౌ రామలక్ష్మణౌ ॥ 3-280-48 (26702)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి రామోపాఖ్యానపర్వణి అశీత్యధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-280-3 ధ్రియమాణే జీవతి ॥ 3-280-4 నఖరైః నఖైః ॥ 3-280-5 చక్షార సుస్రావ ॥ 3-280-7 అంకేన ఉత్సంగేన ॥ 3-280-9 గిరిప్రస్థే పర్వతశిఖరే ॥ 3-280-12 ప్రాకారః పరిధిభిత్తిః వప్రస్తద్బాహ్యం వేణుమయం దుర్గం తాభ్యాం సంబాధా దుర్గమా ॥ 3-280-14 కథం ప్రాప్తోసీతి సంబంధః ॥ 3-280-20 వాం యువయోః ॥ 3-280-21 ఆహవ్రృతే ॥ 3-280-29 ఉరసి నేత్రే ఉదరే ముఖం చ యస్య। కబంధః శోర్షహీనః పుమాన్ ॥ 3-280-31 యేన యతస్తన్ముఖం తతః కృష్యతే ॥ 3-280-41 కామయా ఇచ్ఛయా ॥ 3-280-44 పంపా నామతః। తటాకినీ సరసీ ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 281
॥ శ్రీః ॥
3.281. అధ్యాయః 281
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
రామణ సుగ్రీవేణ సఖ్యకరణపూర్వకం వాలిహననం ॥ 1 ॥ రావణేనాశోకవనే సీతానివేశనపూర్వకం తద్వశీకరణాయ రాక్షసీనాం నియోజనం ॥ 2 ॥ తత్ర త్రిజటయా రామరావణయోరిష్టానిష్టసూచకస్వదృష్టస్వాప్నప్రకారకథనేన సీతాయాః పరిసాంత్వనం ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-281-0 (26703)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-281-0x (2706)
తతోఽవిదూరే నలినీం రప్రభూతకమలోత్పలాం।
సీతాహరణదుఃఖార్తః పంపాం రామః సమాసదత్ ॥ 3-281-1 (26704)
మారుతేన సుశీతేన సుఖేనామృతగంధినా।
సేవ్యమానో వనే తస్మింజగామ మనసా ప్రియాం ॥ 3-281-2 (26705)
విలలాప సరాజేంద్రస్తత్రకాంతానుస్మరన్।
కామబాణాభిసంతప్తం సౌమిత్రిస్తమథాబ్రవీత్ ॥ 3-281-3 (26706)
న త్వామేవంవిధో భావః స్ప్రష్టుమర్హతి మానద।
ఆత్మవంతమివ వ్యాధిః పురుషంవృద్ధసేవినం ॥ 3-281-4 (26707)
ప్రవృత్తిరుపలబ్ధా తే వైదేహ్యా రావణస్య చ।
తాం త్వం పురుషకారేణ బుద్ధ్యా చైవోపపాదయ ॥ 3-281-5 (26708)
అభిగచ్ఛావ సుగ్రీవం శైలస్థం హరిపుంగవం।
మయి శిష్యే చ భృత్యే చ సహాయే చ సమాశ్వస ॥ 3-281-6 (26709)
ఏవం బహువిధైర్వాక్యైర్లక్ష్మణేన స రాఘవః।
ఉక్తః ప్రకృతిమాపేదే కార్యే చానంతరోఽభవత్ ॥ 3-281-7 (26710)
నిషేవ్య వారి పంపాయాస్తర్పయిత్వా పితృనపి।
ప్రతస్థతురభౌ వీరౌ భ్రాతరౌ రామలక్ష్మణౌ ॥ 3-281-8 (26711)
తావృశ్యమూకమభ్యేత్య బహుమూలఫలద్రుమం।
గిర్యగ్రే వానరాన్పఞ్వీరౌ దదృశతుస్తదా ॥ 3-281-9 (26712)
సుగ్రీవః ప్రేషయామాస సచివం వానరం తయోః।
బుద్ధిమంతం హనూమంతం హిమవంతమివ స్థితం ॥ 3-281-10 (26713)
తేన సంభాష్య పూర్వం తౌ సుగ్రీవమభిజగ్మతుః।
రసఖ్యం వానరరాజేన చక్రే రామస్తదా నృప ॥ 3-281-11 (26714)
`తతః సీతాం హృతాం శ్రుత్వా సుగ్రీవో వాలినా కృతం।
దుఃఖమాఖ్యాతవాన్సర్వం రామాయామితతేజసే' ॥ 3-281-12 (26715)
తద్వాసో దర్శయామాస తస్ కార్యే నివేదితే।
వానరాణాం తు యత్సీతా హ్రియమాణా వ్యపాసృజత్ ॥ 3-281-13 (26716)
తత్ప్రత్యయకరం లబ్ధ్వా సుగ్రీవం ప్లవగాధిపం।
పృథివ్యాం వానరైశ్వర్యే స్వయంరామోఽభ్యషేచయత్ ॥ 3-281-14 (26717)
ప్రతిజజ్ఞే చకాకుత్స్థః సమరే వాలినో వధం।
సుగ్రీవశ్చాపి వైదేహ్యాః పునరానయనం నృప ॥ 3-281-15 (26718)
ఇత్యేవం సమయం కృత్వావిశ్వాస్య చ పరస్పరం।
అభ్యేత్య సర్వకిష్కింధాం తస్థుర్యుద్ధాభికాంక్షిణః ॥ 3-281-16 (26719)
సుగ్రీవః ప్రాప్యకిష్కింధాం ననాదౌఘనిభస్వనః।
నసాయ్ తన్మమృషే వాలీ తారా తం ప్రత్యషేధయత్ ॥ 3-281-17 (26720)
యథానదతిసుగ్రీవో బలవానేష వానరః।
మన్యే చాశ్రయవాన్ప్రాప్తో న త్వం నిష్క్రాంతుమర్హసి ॥ 3-281-18 (26721)
హేమమాలీ తతో వాలీ తారాం తారాధిపాననాం।
ప్రోవాచ వచనం వాగ్మీ తాం వానరపతిః పతిః ॥ 3-281-19 (26722)
సర్వభూతరుతజ్ఞా శృణు సర్వం కపీశ్వర ॥
కేన చాశ్రయవాన్ప్రాప్తో మమైప భ్రాతృగంధికః ॥ 3-281-20 (26723)
చింతయిత్వా ముహూర్తం తు తారా తారాధిపప్రభా।
పతిమిత్యబ్రవీత్ప్రాజ్ఞా శృణు సర్వం కపీశ్వర ॥ 3-281-21 (26724)
హృతదారో మహాసత్వోరామో దశరథాత్మజః।
రతుల్యారిమిత్రతాం ప్రాప్తః సుగ్రీవేణ ధనుర్ధరః ॥ 3-281-22 (26725)
భ్రాతా చాస్య మహాబాహుః సౌమిత్రిరపరాజితః।
లక్ష్మణో నామ మేధావీ స్థితః కార్యార్థసిద్ధయే ॥ 3-281-23 (26726)
మైందశ్చ ద్వివిదశ్చాపి హనూమాంశ్చానిలాత్మజః।
జాంబవానృక్షరాజశ్చ సుగ్రీవసచివాః స్థితాః ॥ 3-281-24 (26727)
సర్వ ఏతే మహాత్మానో బుద్ధిమంతో మహాబలాః।
అలం తవ వినాశాయ రామవీర్యవ్యపాశ్రయాః ॥ 3-281-25 (26728)
తస్యాస్తదాక్షిప్య వచో హితముక్తం కపీశ్వరః।
పర్యశంకత తామీర్షుః సుగ్రీవగతమానసాం ॥ 3-281-26 (26729)
తారాం పరుషముక్త్వా తు నిర్జగామ గుహాముఖాత్।
స్థితం మాల్యవతోఽభ్యాశే సుగ్రీవం సోభ్యభాషత ॥ 3-281-27 (26730)
అసకృత్త్వం మయా క్లీవ నిర్జితో జీవితప్రియః।
ముక్తో గచ్ఛసి దుర్బుద్ధే కథంకారం రణే పునః ॥ 3-281-28 (26731)
ఇత్యుక్తః ప్రాహసుగ్రీవో భ్రాతరం హేతుమద్వచః।
ప్రాప్తకాలమమిత్రఘ్నం రామం సంబోధయన్నివ ॥ 3-281-29 (26732)
హృతరాజ్యస్య మే రాజన్హృతదారస్య చ త్వయా।
కిం మే జీవితసామర్థ్యమితి విద్ధి సమాగతం ॥ 3-281-30 (26733)
ఏవముక్త్వాబహువిధం తతస్తౌ సన్నిపేతతుః।
సమరే వాలిసుగ్రీవౌ సాలతాలశిలాయుధౌ ॥ 3-281-31 (26734)
ఉభౌ జఘ్నతురన్యోన్యముభౌ భూమౌ నిపేతతుః।
ఉభౌ వవల్గతుశ్చిత్రం ముష్టిభిశ్చ నిజఘ్నతుః ॥ 3-281-32 (26735)
ఉభౌ రుధిరసంసిక్తౌ నఖదంతపరిక్షతౌ।
శుశుభాతే తదా వీరౌ పుష్పితావివ కింశుకౌ ॥ 3-281-33 (26736)
న విశేషస్తయోర్యుద్ధే యదా కశ్చన దృశ్యతే।
సుగ్రీవస్ తదా మాలాం హనుమాన్కంఠ ఆసజత్ ॥ 3-281-34 (26737)
స మాలయా తదా వీరః శుశుభే కంఠసక్తయా।
శ్రీమానివ మహాశైలో మలయో మేఘమాలయా ॥ 3-281-35 (26738)
కృతచిహ్నం తు సుగ్రీవం రామో దృష్ట్వా మహాధనుః।
విచకర్ష ధనుఃశ్రేష్ఠం వాలిముద్దిశ్య లక్షయన్ ॥ 3-281-36 (26739)
విష్ఫారస్తస్ ధనుషో యంత్రస్యేవ తదా బభౌ।
వితత్రాస తదా వాలీ శరేణాభిహతో హృది ॥ 3-281-37 (26740)
స భిన్నహృదయో వాలీ వక్రాచ్ఛోణితముద్వమన్।
దదర్శావస్థితం రామం తతః సౌమిత్రిణా సహ ॥ 3-281-38 (26741)
గర్హయిత్వాస కాకుత్స్థం పపాత భువి మూర్చ్ఛితః।
తారా దదర్శ తం భూమౌ తారాపతిమివ చ్యుతం ॥ 3-281-39 (26742)
హతే వాలిని సుగ్రీవః కిష్కింధాం ప్రత్యపద్యత।
తాం తారాపతిముఖీం తారాం నిపతితేశ్వరాం ॥ 3-281-40 (26743)
రామస్తు చతురో మాసాన్పృష్ఠే మాల్యవతః శుభే।
నివాసమకరోద్ధీమాన్సుగ్రీవేణాభ్యుపస్థితః ॥ 3-281-41 (26744)
రావణోఽపిపురీం గత్వాలంకాం కామబలాత్కృతః।
సీతాం నివేశయామాస భవనే నందనోపమే ॥ 3-281-42 (26745)
అశోకవనికాభ్యాసే తాపసాస్రమసన్నిభే।
భర్తృస్మరణతన్వంగీ తాపసీవేషధారిణీ ॥ 3-281-43 (26746)
ఉపవాసతపఃశీలా తతః సా పృథులేక్షణా।
ఉవాస దుఃఖవసతిం ఫలమూలకృతాశనా ॥ 3-281-44 (26747)
దిదేశ రాక్షసీస్తత్రరక్షణే రాక్షసాధిపః।
ప్రాసాసిశూలపరశుముద్గరాలాతధారిణీః ॥ 3-281-45 (26748)
ద్వ్యక్షీం త్ర్యక్షీం లలాటక్షీం దీర్ఘజిహ్వామజిహ్వికాం।
త్రిస్తనీమేకపాదాం చ త్రిజటామేకలోచనాం ॥ 3-281-46 (26749)
ఏతాశ్చాన్యాశ్చ దీప్తాక్ష్యః కరభోత్కటమూర్ధజాః।
పరివార్యాసతే సీతాం దివారాత్రమతంద్రితాః ॥ 3-281-47 (26750)
తాస్తు తామాయతాపాంగీం పిశాచ్యో దారుణస్వరాః।
తర్జయంతి సదా రౌద్రాః పరుషవ్యంజనస్వరాః ॥ 3-281-48 (26751)
ఖాదామ పాటయామైనాం తిలశః ప్రవిభజ్యతాం।
యేయం భర్తారమస్మాకమవమత్యేహ జీవతి ॥ 3-281-49 (26752)
ఇత్యేవం పరిభర్త్సంతీస్త్రాసయానాః పునః పునః।
భర్తృశోకసమావిష్టా నిఃశ్వస్యేదమువాచ తాః ॥ 3-281-50 (26753)
ఆర్యాః ఖాదత మాం శీఘ్రం న మే లోభోస్తి జీవితే।
వినా తం పుండరీకాక్షం నీలకుంచితమూర్ధజం ॥ 3-281-51 (26754)
అద్యైవాహం నిరాహారా జీవితప్రియవర్జితా।
శోషయిష్యామి గాత్రాణి బల్లీ తలగతా యథా ॥ 3-281-52 (26755)
న త్వన్యమభిగచ్ఛేయం పుమాంసం రాఘవాదృతే।
ఇతి జానీత సత్యం మేక్రియతాం యదనంతరం ॥ 3-281-53 (26756)
తస్యాస్తద్వచనం శ్రుత్వా రాక్షస్యస్తాః ఖరస్వనాః।
ఆఖ్యాతుం రాక్షసేంద్రాయ జన్ముస్తత్సర్వమాదితః ॥ 3-281-54 (26757)
గతాసు తాసు సర్వాసు త్రిజటా నామ రాక్షసీ।
సాంత్వయామాస వైదేహీం ధర్మజ్ఞా ప్రియవాదినీ ॥ 3-281-55 (26758)
సీతే వక్ష్యామి తే కించిద్విశ్వాసం కరు మే సఖి।
భయం త్వం త్యజ వామోరు శృణు చేదం వచో మమ ॥ 3-281-56 (26759)
అవింధ్యో నామ మేధావీ వృద్ధో రాక్షసపుంగవః।
స రామస్య హితాన్వేషీ త్వదర్థే మామచూచుదత్ ॥ 3-281-57 (26760)
సీతా మద్వచనాద్వాచ్యా సమాశ్వాస్య ప్రసాద్య చ।
భర్తా తేకుశలీ రామోలక్ష్మణానుగతో బలీ ॥ 3-281-58 (26761)
సఖ్యం వానరరాజేన శక్రప్రతిమతేజసా।
కృతవాన్రాఘవః శ్రీమాంస్త్వదర్థే చ సముద్యతః ॥ 3-281-59 (26762)
మా చ తే భూద్భయం భీరు రావణాల్లోకగర్హితాత్।
నలకూబరశాపేన రక్షితా హ్యసి నందిని ॥ 3-281-60 (26763)
శప్తో హ్యేష పురా పాపో వధూం రంభాం పరామృశన్।
న శక్రోత్యవశాం నారీముపైతుమజితేంద్రియః ॥ 3-281-61 (26764)
క్షిప్రమేష్యతి తే భర్తా సుగ్రీవేణాభిరక్షితః।
సౌమిత్రిసహితో ధీమాంస్త్వాం చేతో మోక్షయిష్యతి ॥ 3-281-62 (26765)
స్వప్నా హి సుమహాఘోరా దృష్టా మేఽనిష్టదర్శనాః।
వినాశాయాస్య దుర్బుద్ధేః పౌలస్త్యస్య కులస్య చ ॥ 3-281-63 (26766)
దారుణో హ్యేష దుష్టాత్మా క్షుద్రకర్మా నిశాచరః।
స్వభావాచ్ఛీలదోషేణ సర్వేషాం భయవర్ధనః ॥ 3-281-64 (26767)
స్పర్ధతే సర్వదేవైర్యః కాలోపహతచేతనః।
మయా వినాసలింగాని స్వప్నే దృష్టాని తస్య వై ॥ 3-281-65 (26768)
తైలాభిషిక్తో వికచో మజ్జనప్కే దశాననః।
అసకృత్స్వరయుక్తే తు రథే నృత్యన్నివ స్థితః ॥ 3-281-66 (26769)
కుంభకర్ణాదయశ్చేమే నగ్నాః పతితమూర్ధజాః।
గచ్ఛంతి దక్షిణామాశాం రక్తమాల్యానులేపనాః ॥ 3-281-67 (26770)
శ్వేతాతపత్రః సోష్ణీషః శుక్లమాల్యానులేపనః।
శ్వేతపర్వతమారూఢ ఏక ఏవ విభీషణః ॥ 3-281-68 (26771)
సచివాశ్చాస్య చత్వారః శుక్లమాల్యానులేపనాః।
శ్వేతపర్వతమారూఢా మోక్ష్యంతేఽస్మాన్మహాభయాత్ ॥ 3-281-69 (26772)
రామస్యాస్త్రేణ పృథివీ పరిక్షిప్తా ససాగరా।
యశసా పృథివీం కృత్స్నాం పూరయిష్యతి తే పతిః ॥ 3-281-70 (26773)
హస్తిసక్థిసమారూఢో భుంజానో మధుపాయసం।
లక్ష్మణశ్చ మయా దృష్టో దిధక్షుః సర్వతో దిశం ॥ 3-281-71 (26774)
రుదతీ రుధిరార్ద్రాంగీ వ్యాఘ్రేణ పరిరక్షితా।
అసకృత్త్వం మయా దృష్టా గచ్ఛంతీ దిశముత్తరాం ॥ 3-281-72 (26775)
హర్షమేష్యసి వైదేహి క్షిప్రం భర్త్రా సమన్వితా।
రాఘవేణ సహభ్రాత్రా సీతే త్వమచిరాదివ ॥ 3-281-73 (26776)
ఇత్యేతన్మృగశావాక్షీ తచ్ఛ్రుత్వా త్రిజటావచః।
బభూవాశావతీ బాలా పునర్భర్తృసమాగమే ॥ 3-281-74 (26777)
తావదభ్యాగతా రౌద్ర్యః పిశాచ్యస్తాఃసుదారుణాః।
దదృశుస్తాం త్రిజటయా సహాసీనాం యథాపురం ॥ 3-281-75 (26778)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి రామోపాఖ్యానపర్వణి ఏకాశీత్యధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 281 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-281- అవిదూరే సమీపే। నలినీం పుష్కరిణీం ॥ 3-281-2 అమృతగంధినాఽమృతసదృశేన ॥ 3-281-5 ఉపపాదయ సఫలీకురు ॥ 3-281-7 అనంతరః సంలగ్నుః ॥ 3-281-9 ఋశ్యమూకం పర్వతం ॥ 3-281-17 ఓఘో జనవృందస్తన్నిభః స్వనో యస్య ॥ 3-281-18 ఆశ్రయవాన్ పరబలాశ్రితః ॥ 3-281-26 ఈర్షురీర్ష్యాలుః ॥ 3-281-28 ముక్తో గచ్ఛసి దుర్బుద్ధే కథం ఘోరే పునరితి క. పాఠః। ముక్తో జ్ఞాతిరితి జ్ఞాత్వా కా త్వరా మరణే పునః ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 3-281-30 జీవితసామర్థ్యం జీవనస్య శ్లాప్యత్వం ॥ 3-281-47 కరభోత్కటమూర్ధజాః ఉష్ట్రసదృశకేశ్యః ॥ 3-281-48 పరుషవ్యంజనఖరాత్మకాః శబ్దా యాసాం తాః ॥ 3-281-52 వ్యాలీ తాలగతా యయేతి ఖ.ఝ.పాఠః ॥ 3-281-61 వధూం స్రుషాం ॥ 3-281-70 పరిక్షిప్తా వ్యాప్తా ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 282
॥ శ్రీః ॥
3.282. అధ్యాయః 282
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
రావణేన సీతాసమీపమేత్య బహుధాప్రలోభనేఽప్యవికృతమానసయా తయా ప్రత్యాఖ్యానే స్వావాసంప్రతిగమనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-282-0 (26779)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-282-0x (2707)
తతస్తాం భర్తృశోకార్తాం దీనాం మలినవాససం।
మణిశేషాభ్యలంకారాం రుదతీం చ పతివ్రతాం ॥ 3-282-1 (26780)
రాక్షసీభిరుపాస్యంతీం సమాసీనాం శిలాతలే।
రావణఃకామబాణార్తో దదర్శోపససర్ప చ ॥ 3-282-2 (26781)
దేవదానవగంధర్వయక్షకింపురుషైర్యుధి।
అజితోశోకవనికాం యయౌ కందర్పపీడితః ॥ 3-282-3 (26782)
దివ్యాంబరధరః శ్రీమన్సుమృష్టమణికుండలః।
విచిత్రమాల్యముకుటో వసంత ఇవ మూర్తిమాన్ ॥ 3-282-4 (26783)
న కల్పవృక్షసదృశోయత్నాదపి విభూషితః।
శ్మశానచైత్యద్రుమవద్భూషితోఽపి భయంకరః ॥ 3-282-5 (26784)
స తస్యాస్తనుమధ్యాయాః సమీపే రజనీచరః।
దదృశే రోహిణీమేత్య శనైశ్చర ఇవ గ్రైహః ॥ 3-282-6 (26785)
స తామామంత్ర్య సుశ్రోణీం పుష్పకేతుశరాహతః।
ఇదమిత్యబ్రవీద్వాక్యం త్రస్తాం రౌహీమివాబలాం ॥ 3-282-7 (26786)
సీతే పర్యాప్తమేతావత్కృతోభర్తురనుగ్రహః।
ప్రసాదం కురు తన్వంగి క్రియతాం పరికర్మ తే ॥ 3-282-8 (26787)
భజస్వమాం వరారోహే మహార్హాభరణాంబరా।
భవమే సర్వనారీణాముత్తమా వరవర్ణినీ ॥ 3-282-9 (26788)
సంతి మే దేవక్న్యాశ్చ గంధర్వాణఆం చ యోషితః।
సంతి దానవన్యాశ్ దైత్యానాం చాపి యోషితః।
`తాసామద్యవిశాలాక్షి సర్వాసాం మే భవోత్తమా ॥ 3-282-10 (26789)
చతుర్దశ పిశాచీనాం కోట్యో మే వచనే స్థితాః।
ద్విస్తావత్పురుషాదానాం రక్షసాం భీమకర్మణాం ॥ 3-282-11 (26790)
తతో మే త్రిగుణా యక్షా యే మద్వచనకారిణః।
కేచిదేవ ధనాధ్యక్షం భ్రాతరం మే సమాశ్రితాః ॥ 3-282-12 (26791)
గందర్వాప్సరసో భద్రే మామాపానగతం సదా।
ఉపతిష్ఠంతి వామోరు యథైవ భ్రాతరం మమ ॥ 3-282-13 (26792)
పుత్రోఽహమపి విప్రర్షేః సాక్షాద్విశ్రవసో మునేః।
పంచమో లోకపాలానామితి మే ప్రథితం యశః ॥ 3-282-14 (26793)
దివ్యాని భక్ష్యభోజ్యాని పానాని వివిధాని చ।
యథైవ త్రిదశేశస్యతథైవ మమ భామిని ॥ 3-282-15 (26794)
క్షీయతాం దుష్కృతం కర్మ వనవాసకృతం తవ।
భార్యా మే భవసుశ్రోణి యథా మండోదరీతథా ॥ 3-282-16 (26795)
ఇత్యుక్తా తేన వైదేహీ పరివృత్య సుభాననా।
తృణమనతరతః కృత్వాతమువాచ నిశాచరం ॥ 3-282-17 (26796)
అశివేనాతివామోరూరజస్రం నేత్రవారిణా।
స్తనావపతితౌ బాలా సంహతావభివర్షతీ ॥ 3-282-18 (26797)
`వ్యవస్థాప్యకథంచిత్సా విషాదాదతిమోహితా'।
ఉవాచ వాక్యం తం క్షుద్రం వైదేహీ పతిదేవతా ॥ 3-282-19 (26798)
అసకృద్వదతో వాక్యమీదృశం రాక్షసేశ్వర।
విషాదయుక్తమేతత్తే మయా శ్రుతమభాగ్యయా।
తద్భద్రముఖ భద్రం తే మానసం వినివర్త్యతాం ॥ 3-282-20 (26799)
పరదారాఽస్ంయలభ్యా చ సతతం చ పతివ్రతా।
న చైవౌపయికీ భార్య మానుషీ తవ రాక్షస ॥ 3-282-21 (26800)
వివశాం ధర్షయిత్వచ కాం త్వం ప్రీతిమవాప్స్యసి।
న చ పాలయసే ధర్మం లోకపాలసమః కథం ॥ 3-282-22 (26801)
భ్రాతరం రాజరాజం తం మహేశ్వరసస్వం ప్రభుం।
ధనేశ్వరం వ్యపదిశన్కథం త్విహ న లజ్జసే ॥ 3-282-23 (26802)
ఇత్యుక్త్వా ప్రారుదత్సీతా కంపయంతీ పయోధరౌ।
శిరోధరాం చ తన్వంగీ ముస్వం ప్రచ్ఛాద్యవాససా ॥ 3-282-24 (26803)
తస్య రుదత్యా భామిత్యా దీర్ఘా వేణీ సుసయతా।
దదృశే స్వసితా స్నిగ్ధా కాలీ వ్యాలీవ మూర్ధని ॥ 3-282-25 (26804)
శ్రుత్వా తద్రావణో వాక్యం సీతయోక్తం సునిషురం।
ప్రత్యాఖ్యాతోఽపిదుర్మేధాః పునరేవాబ్రవీద్వచః ॥ 3-282-26 (26805)
కామమంగని మే సీతే దునోతు మకరధ్వజః।
నత్వామకామాం సుశ్రోణీం సమేప్యే చారుహాసినీం ॥ 3-282-27 (26806)
కింను శక్యం మయా కర్తుం యత్త్వమద్యాపిమానుషం।
ఆహారభూతమస్మాకం రామమేవానురుధ్యసే ॥ 3-282-28 (26807)
ఇత్యుక్త్వా తామనింద్యాంగీం స రాక్షసమహేశ్వరః।
తత్రైవాంతర్హితో భూత్వా జగామాభిమతాం దిశం ॥ 3-282-29 (26808)
రాక్షసీభిః పరివృతావైదేహీ శోకకశింతా।
సేవ్యమానా త్రిజటయా తత్రైవ న్యవసత్తదా ॥ 3-282-30 (26809)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి రామోపాఖ్యానపర్వణి ద్వ్యశీత్యధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 282 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-282-2 ఉపాస్యంతీముపాస్యమానాం ॥ 3-282-7 రౌహీం హరిణీం ॥ 3-282-8 పరికర్మ వస్త్రాభరణాదినా ప్రసాధనం ॥ 3-282-20 వినివర్త్యతాం మత్త ఇతి శేషః ॥ 3-282-21 ఔపయికీ ఉపయోగాహీ ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 283
॥ శ్రీః ॥
3.283. అధ్యాయః 283
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
రామేణ శరదాగమేఽపివిపయాసక్త్యాస్వానుపసర్పిణం సుగ్రీవప్రతి లక్ష్మణప్రేషణం ॥ 1 ॥ సుగ్రీవేణ సహరామాస్తికమాగతేన లక్షమణేన తంప్రతి సీతాన్వేషణాయ సుగ్రీవకృతవానరప్రేపణనివేదనం ॥ 2 ॥ తతో లంకాపురాత్ప్రతినివృత్తేన హనుమతాఽంగదాదిభిః సహ మధువనభంగపూర్వకంరామాయ సీతావృత్తాంతాదినివేదనపూర్వకం తద్దత్తచూడామణిదానం ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-283-0 (26810)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-283-0x (2708)
రాఘవః సహసౌమిత్రిః సుగ్రీవేణాభిపాలితః।
వసనమాల్యవతః పృష్ఠే దదర్శ విమలం నభః ॥ 3-283-1 (26811)
సదృష్ట్వావిమలే వ్యోంని నిర్మలం శసలక్షణం।
గ్రహనక్షత్రతారాభిరనుయాంతమమిత్రహా ॥ 3-283-2 (26812)
కుముదోత్పలపద్మానాం గంధమాదాయ వాయునా।
మహీధరస్థః శీతేన సహసాప్రతిబోధితః ॥ 3-283-3 (26813)
ప్రభాతే లక్ష్మణం వీరమభ్యభాషత దుర్మనాః।
సీతాం సంస్మృత్ యధర్మాత్మా రుద్ధాం రాక్షసవేశ్మని ॥ 3-283-4 (26814)
గచ్ఛ లక్ష్మణ జానీహి కిష్కిందాయాం కపీశ్వరం।
ప్రమత్తం గ్రాంయధర్మేషు కృతఘ్నం స్వార్థపండితం ॥ 3-283-5 (26815)
యోసౌ కులాధమో మూఢో మయా రాజ్యేఽభిషేచితః।
సర్వవానరగోపుచ్ఛా యమృక్షాశ్చ భజంతి వై ॥ 3-283-6 (26816)
యదర్థం నిహతో బాలీ మయా రఘుకులోద్వహ।
త్వయా సహమహాబాహో కిష్కింధోపవనే తదా ॥ 3-283-7 (26817)
కృతఘ్నం తమహం మన్యే వానరాపశదం భువి।
యో మామేవంగతో మూఢో న జానీతేఽద్య లక్ష్మణ ॥ 3-283-8 (26818)
అసౌ మన్యే న జానీతే సమయప్రతిపాలనం।
కృతోపకారం మాం నూనమవమత్యాల్పయా ధియా ॥ 3-283-9 (26819)
యదితావదనుద్యుక్తః శేతే కామసుఖాత్మకః।
నేతవ్యో వాలిమార్గేణ సర్వభూతగతిం త్వయా ॥ 3-283-10 (26820)
అథాపి ఘటతేఽస్మాకమర్తే వానరపుంగవః।
తమాదాయైవ కాకుత్స్థ త్వరావాన్భవ మాచిరం ॥ 3-283-11 (26821)
ఇత్యుక్తో లక్ష్మణో భ్రాత్రా గురువాక్యహితే రతః।
ప్రతస్థే రుచిరం గృహ్య సమార్గణగుణం ధనుః ॥ 3-283-12 (26822)
కిష్కింధాద్వారమాసాద్యప్రవివేశానివారితః।
సక్రోధ ఇతితం మత్వారాజా ప్రత్యుద్యయౌ హరిః ॥ 3-283-13 (26823)
తం సదారోవినీతాత్మా సుగ్రీవః ప్లవగాధిపః।
పూజయా ప్రతిజగ్రాహ ప్రీయమాణస్తదర్హయా ॥ 3-283-14 (26824)
తమబ్రవీద్రామవచః సౌమిత్రిరకుతోభయః।
స తత్సర్వమశేషేణ శ్రుత్వా ప్రహ్వః కృతాంజలిః ॥ 3-283-15 (26825)
సభృత్యదారో రాజేంద్రసుగ్రీవో వానరాధిపః।
ఇదమాహ వచః ప్రీతో లక్ష్మణం నరకుంజరం ॥ 3-283-16 (26826)
నాస్మి లక్ష్మణ దుర్మేధా నాకృతజ్ఞో న నిర్ఘృణః।
శ్రూయతాం యః ప్రయత్నో మే సీతాపర్యేషణే కృతః ॥ 3-283-17 (26827)
దిశః ప్రస్థాపితాః సర్వేవినీతా హరయో మయా।
సర్వేషాం చ కృతః కాలో మాసేఽభ్యాగమనే పునః ॥ 3-283-18 (26828)
యైరియం సవనా సాద్రిః సపురా సాగరాంబరా।
విచేతవ్యా మహీ వీర సగ్రామనగరాకరా ॥ 3-283-19 (26829)
స మాసః పంచరాత్రేణ పూర్ణో భవితుమర్హతి।
తతః శ్రోష్యసి రామేణ సహితః సుమహత్ప్రియం ॥ 3-283-20 (26830)
ఇత్యుక్తో లక్ష్మణత్తేన కవానరేనద్రేణ ధీమతా।
త్యక్త్వారోషమదీనాత్మా సుగ్రీవం ప్రత్యపూజయత్ ॥ 3-283-21 (26831)
సరామం సహసుగ్రీవో మాల్యవత్పుష్ఠమాస్థితం।
భిగంయోదయం తస్య కార్యస్య ప్రత్యవేదయత్ ॥ 3-283-22 (26832)
ఇత్యేవంవానరేనద్రాస్తే సమాజన్ముః సహస్రశః।
దిశస్తిస్రో విచిత్యాథ న తు యే దక్షిణాం గతాః ॥ 3-283-23 (26833)
ఆచఖ్యుస్తత్ర రామాయ మహీం సాగరమేఖలాం।
విచితాం న తు వైదేహ్యా దర్శనం రావణస్ వా ॥ 3-283-24 (26834)
గతాస్తు దక్షిణామాశాం యే వై వానరపుంగవాః।
ఆశావాంస్తేషు కాకుత్స్థః ప్రాణానార్తోఽభ్యధారయత్ ॥ 3-283-25 (26835)
ద్విమాసోపరమే కాలే వ్యతీతే ప్లవగాస్తతః।
సుగ్రీవమభిగంయేదం త్వరితా వాక్యమబ్రువన్ ॥ 3-283-26 (26836)
రక్షితంవాలినా యత్తత్స్ఫీతం మధువనం మహత్।
త్వయా చ ప్లవగశ్రేష్ఠ తద్భుంక్తే పవనాత్మజః ॥ 3-283-27 (26837)
వాలిపుత్రోఽంగదశ్చైవ యే చాన్యే ప్లవగర్షభాః।
విచేతుం దక్షిణామాశాం రాజన్ప్రస్థాపితాస్త్వయా ॥ 3-283-28 (26838)
తేషామపనయం శ్రుత్వా మేనే సకృతకృత్యతాం।
కృతార్థానాం హి భృత్యానామేతద్భవతి చేష్టితం ॥ 3-283-29 (26839)
స తద్రామాయ మేధావీ శశంస ప్లవగర్షభః।
రామశ్చాప్యనుమానేన మేనే దృష్టాం తు మైథిలీం ॥ 3-283-30 (26840)
హనుమత్ప్రముఖాశ్చాపి విశ్రాంతాస్తే ప్లవంగమాః।
అభిజగ్ముర్హరీంద్రం తం రామలక్ష్మణసన్నిధౌ ॥ 3-283-31 (26841)
గతిం చ ముఖవర్ణం చ దృష్ట్వారామో హనూమతః।
అగమత్ప్రత్యయం భూయో దృష్టా సీతేతి భారత ॥ 3-283-32 (26842)
హనూమత్ప్రముఖాస్తే తు వానరాః పూర్ణమానసాః।
ప్రణేముర్విధివద్రామం సుగ్రీవం లక్ష్మణం తథా ॥ 3-283-33 (26843)
తానువాచానతాన్రామః ప్రగృహ్య సశరం ధనుః।
అపి మాం జీవయిష్యధ్వమపి వః కృతకృత్యతా ॥ 3-283-34 (26844)
అపి రాజ్యమయోధ్యాయాం కారయిష్యాంయహం పునః।
నిహత్యసమరే శత్రూనాహృత్యజనకాత్మజాం ॥ 3-283-35 (26845)
అమోక్షయిత్వావైదేహీమహత్వా చ రణే రిపూన్।
హృతదారోఽవధూతశ్చనాహం జీవితుముత్సహే ॥ 3-283-36 (26846)
ఇత్యుక్తవచనం రామం ప్రత్యువాచానిలాత్మజః।
ప్రియమాఖ్యామి తే రామ దృష్టా సా జానకీ మయా ॥ 3-283-37 (26847)
విచిత్య దక్షిణామాశాం సపర్వతవనాకరాం।
శ్రాంతాః కాలే వ్యతీతే స్మ దృష్టవంతో మహాగుహాం ॥ 3-283-38 (26848)
ప్రవిశామో వయం తాం తు బహుయోజనమాయతాం।
అంధకారాం సువిపినాం గహనాం కీటసేవితాం ॥ 3-283-39 (26849)
గత్వా సుమహదధ్వానమాదిత్యస్ ప్రభాం తతః।
దృష్టవంతః స్మ తత్రైవభవనం దివ్యమంతరా ॥ 3-283-40 (26850)
గయస్ కిల దైత్యస్ తదా సద్వేశ్మ రాఘవ।
తత్రప్రభావతీ నామ తపోఽతప్యత తాపసీ ॥ 3-283-41 (26851)
తయా దత్తాని భోజ్యానిపానానివివిధాని చ।
భుకత్వా లబ్ధబలాః సంతస్తయోక్తేన పథా తతః ॥ 3-283-42 (26852)
నిర్యాయ తస్మాదుద్దేశాత్పశ్యామో లవణాంభసః।
సమీపే సహ్యమలయౌ దర్దురం చ మహాగిరిం ॥ 3-283-43 (26853)
తతో మలయమారుహ్య పశ్యంతో వరుణాలయం।
కవిషణ్ణా వ్యథితాః ఖిన్నా నిరాశా జీవితే భృశం ॥ 3-283-44 (26854)
అనేకశతవిస్తీర్ణం యోజనానాం మహోదధిం।
తిమినక్రఝషావాసం చింతయంతః సుదుఃఖితాః ॥ 3-283-45 (26855)
తత్రానశనసంకల్పం కృత్వాఽఽసీనా వయం తదా।
తతః కథాంతే గృధ్రస్య జటాయోరభవత్కథా ॥ 3-283-46 (26856)
తతః పర్వతశృంగాభం ఘోరరూపం భయావహం।
పక్షిణం దృష్టవంతః స్మ వైనతియేమివాపరం ॥ 3-283-47 (26857)
సోఽస్మానతర్కయద్భోక్తుమథాభ్యేత్య వచోఽబ్రవీత్।
భోః క ఏష మమ భ్రాతుర్జటాయోః కురుతే కథాం ॥ 3-283-48 (26858)
సంపాతిర్నామ తస్యాహం జ్యేష్ఠో భ్రాతా ఖగాధిపః।
అన్యోన్యస్పర్ధయా రూఢావావామదిత్యసత్పదం ॥ 3-283-49 (26859)
తతో దగ్ధావిమౌ పక్షౌ న దగ్ధౌ తు జటాయుషః।
తస్మాన్మే చిరదృష్టః స భ్రాతా గృధ్రపతః ప్రియః ॥ 3-283-50 (26860)
నిర్దగ్ధపక్షః పతితో హ్యహమస్మిన్మహాగిరౌ।
`ద్రష్టుం వీరం న శక్నోమి భ్రాతరం వై జటాయుషం' ॥ 3-283-51 (26861)
తస్యైవం వదతోఽస్మాభిర్హతో భ్రాతా నివేదితః।
వ్యసనం భవతశ్చేదం సంక్షేపాద్వై నివేదితం ॥ 3-283-52 (26862)
స సంపాతిస్తదా రాజఞ్శ్రుత్వాసుమహదప్రియం।
విషణ్ణచేతాః పప్రచ్ఛ పునరస్మానరిందమ ॥ 3-283-53 (26863)
కః సరామః కథం సీతా జటాయుశ్చ కథం హతః।
ఇచ్ఛామి సర్వమేవైతచ్ఛ్రోతుం ప్లవగసత్తమాః ॥ 3-283-54 (26864)
తస్యాహం సర్వమేవైతద్భవతో వ్యసనాగమం।
ప్రాయోపవేశనే చైవహేతుం విస్తరశోఽబ్రువం ॥ 3-283-55 (26865)
సోఽస్మానాశ్వాసయామాస వాక్యేనానేన పక్షిరాట్।
రావణో విదితో మహ్యం లంకా చాస్య మహాపురీ ॥ 3-283-56 (26866)
దృష్టాపారే సముద్రస్య త్రికూటగిరికందరే।
భవిత్రీ తత్ర వైదేహీ న రమేఽస్త్యత్రవిచారణా ॥ 3-283-57 (26867)
ఇతితస్య వచః శ్రుత్వా వయముత్థాయ సత్వరాః।
సాగరక్రమణే మంత్రం మంత్రయామః పరంతప ॥ 3-283-58 (26868)
నాధ్యవాస్యద్యదా కశ్చిత్సాగరస్య విలంఘనం।
తతః పితరమావిశ్య పుప్లువేఽహంమహార్ణవం।
శతయోజనవిస్తీర్ణం నిహత్య జలరాక్షసీం ॥ 3-283-59 (26869)
ఉపవాసతపఃశీలా భర్తృదర్శనలాలసా।
జటిలా మలదిగ్ధాంగీకృశ దీనా తపస్విన ॥ 3-283-60 (26870)
నిమిత్తైస్తామహం సీతాముపలభ్య పృథగ్విధైః।
ఉపసృత్యాబ్రవం చార్యామభిగంయ రహోగతాం ॥ 3-283-61 (26871)
సీతే రామస్య దూతోఽహంవానరోమారుతాత్మజః।
త్వద్దర్శనమభిప్రప్సురిహ ప్రాప్తో విహాయసా ॥ 3-283-62 (26872)
రాజపుత్రౌ కుశలినౌ భ్రాతరౌ రామలక్ష్మణౌ।
సర్వశాఖామృగేంద్రేణ సుగ్రీవేణాభిపాలితౌ ॥ 3-283-63 (26873)
కుశలంత్వాబ్రవీద్రామఃసీతే సౌమిత్రిణా సహ।
సఖిభావాచ్ సుగ్రీవః కుశలం త్వాఽనుపృచ్ఛతి ॥ 3-283-64 (26874)
క్షిప్రమేష్యతి తే భర్తా సర్వశాఖామృగైః సహ।
ప్రత్యయం కురు మే దేవి వానరోఽస్మి న రాక్షసః ॥ 3-283-65 (26875)
ముహూర్తమివచ ధ్యాత్వా సీతా మాం ప్రత్యువాచ హ।
అవైమి త్వాంహనూమంతమవింధ్యవచనాదహం ॥ 3-283-66 (26876)
అవింధ్యో హి మహాబాహో రాక్షసో వృద్ధసంమతః।
కథితస్తేన సుగ్రీవస్త్వద్విధైః సచివైర్వృతః ॥ 3-283-67 (26877)
గంయతామితి చోక్త్వా మాం సీతా పాదాదిమం మణిం।
ఘారితా యేన వైదేహీ కాలమేతమనిందితా ॥ 3-283-68 (26878)
ప్రత్యయార్థం కథాం చేమాం కథయామాస జానకీ।
క్షిప్తామిషీకాం కాకాయ చిత్రకూటే మహాగిరౌ ॥ 3-283-69 (26879)
భవతా పురుషవ్యాఘ్ర ప్రత్యభిజ్ఞానకారణాత్।
`ఏకాక్షివికలః కాకః సుదుష్టాత్మా కృతశ్చవై' ॥ 3-283-70 (26880)
గ్రాహయిత్వాఽహమాత్మానం తతో దగ్ధ్వాచ తాం పురీం।
సంప్రాప్త ఇతితం రామః ప్రియవాదినమార్చయత్ ॥ 3-283-71 (26881)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి రామోపాఖ్యానపర్వణి త్ర్యశీత్యధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 283 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-283-5 గ్రాంయధర్మేషు మైథునాదిషు నిమిత్తభూతేషు। ప్రమత్తమసావధానం ॥ 3-283-12 గురోర్వాక్యే హితే చ రతస్తత్పరః ॥ 3-283-26 సయోరుపరమః సమాప్తిర్యస్మిస్తస్మిన్కాలే ॥ 3-283-35 కారయిష్యామి స్వార్థే ణిచ్ ॥ 3-283-49 సత్పదం గతవంతావితి శేషః ॥ 3-283-68 ధరితా జీవనం ప్రాప్తా ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 284
॥ శ్రీః ॥
3.284. అధ్యాయః 284
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
వానరసనాపతిభిః స్వస్వసైన్యైః సహరామసుగ్రీవోపాసనం ॥ 1 ॥ వానరసేనాభిః సహ సాగరతీరముపాగతేన రామేణ సేనానాం సాగరతరణాయ సముద్రారాధనార్థం నియమేన దర్భసంస్తరే శయనం ॥ 2 ॥ సాగరేణ రామంప్రతి స్వప్నే స్వాత్మప్రదర్శనపూర్వకం నలేన సేతునిర్మాపణచోదనా ॥ 3 ॥ రామేణ శరణార్థినో విభీషణస్య లంకారాజ్యేఽభిషేచనపూర్వకం సేతుమార్గేణ సైన్యైః సహ లంకాగమనం ॥ 4 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-284-0 (26882)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-284-0x (2709)
తతస్తత్రైవరామస్య సమాసీనస్య తైః సహ।
సమాజగ్ముః కపిశ్రేష్ఠాః సుగ్రీవవచనాత్తదా ॥ 3-284-1 (26883)
వృతః కోటిసహస్రేణ వానరాణాం తరస్వినాం।
శ్వశురో వాలినః శ్రీమాన్సుషేణో రామమభ్యయాత్ ॥ 3-284-2 (26884)
కోటీశతవృతోవాఽపిగజో గవయ ఏవ చ।
వానరేన్రౌ మహావీర్యౌ పృథక్పృథగదృశ్యతాం ॥ 3-284-3 (26885)
షష్టికోటిసహస్రాణి ప్రకర్షన్ప్రత్యదృశ్యత।
గోలాంగూలో మహారాజ గవాక్షో భీమదర్శనః ॥ 3-284-4 (26886)
గంధమాదనవాసీ తు ప్రథితో గంధమాదనః।
కోటీశతసహస్రాణి హరీణాం సమకర్షత ॥ 3-284-5 (26887)
పనసో నామ మేధావీ వానరఃసుమహాబలః।
కోటీర్దశ ద్వాదశ చ త్రింశత్పంచ ప్రకర్షతి ॥ 3-284-6 (26888)
శ్రీమాందధిముఖో నామ హరివృద్ధోఽతివీర్యవాన్।
ప్రచకర్ష మహాసైనయం హరీణాం భీమతేజసాం ॥ 3-284-7 (26889)
కృషణానాం ముఖపుండ్రాణామృక్షాణాం భీమకర్మణాం।
కోటీర్దశ ద్వాదశ చ త్రింశత్పంచ ప్రకర్షతి ॥ 3-284-8 (26890)
ఏతే చాన్యే చ బహవో హరియూథపయూథపాః।
అసంఖ్యేయా మహారాజ సమీయూ రామకారణాత్ ॥ 3-284-9 (26891)
గిరికూటనిభాంగానాం సింహానామివ గర్జతాం।
శ్రూయతే తుములః శబ్దస్తత్రతత్రప్రధావతాం ॥ 3-284-10 (26892)
గిరికూటనిభాః క్నచిత్కేచిన్మహిషసన్నిభాః।
శరదభ్రప్రతీకాశాః కేచిద్ధింగులకాననాః ॥ 3-284-11 (26893)
ఉత్పతంతః పతంతశ్చ ప్లవమానాశ్చ వానరాః।
ఉద్ధున్వంతోఽపరే రేణూన్సమాజగ్ముః సమంతతః ॥ 3-284-12 (26894)
సవానరమహాసైన్యః పూర్ణసాగరసన్నిభః।
నివేశమకరోత్తత్రసుగ్రీవానుమతే తదా ॥ 3-284-13 (26895)
తతస్తేషు హరీంద్రేషు సమావృత్తేషు సర్వశః।
తిథౌ ప్రశస్తే నక్షత్రే ముహూర్తే చాభిపూజితే ॥ 3-284-14 (26896)
తేన వ్యూఢేన సైన్యేన లోకానుద్వర్తయన్నివ।
ప్రయయౌ రాఘవః శ్రీమాన్సుగ్రీవసహితస్తదా ॥ 3-284-15 (26897)
ముఖమాసీత్తు సైన్యస్య హనూమాన్మారుతాత్మజః।
జఘనం పాలయామాస సౌమిత్రిరకుతోభయః ॥ 3-284-16 (26898)
బద్ధగోధాంగులిత్రణౌ రాఘవౌ తత్రజగ్మతుః।
వృతౌ హరిమహామాత్రైశ్చంద్రసూర్యౌ గ్రహైరివ ॥ 3-284-17 (26899)
ప్రబభౌ హరిసైన్యం తత్సాలతాలశిలాయుధం।
సుమహచ్ఛాలిభవనం యథా సూర్యోదయం ప్రతి ॥ 3-284-18 (26900)
నలనీలాంగదక్రాథమైందద్వివిదపాలితా।
యయౌ సుమహతీ సేనా రాఘవస్యార్థసిద్ధయే ॥ 3-284-19 (26901)
వివిధేషు ప్రశస్తేషు బహుమూలఫలేషు చ।
ప్రభూతమధుమాంసేషు వారిమత్సు వివేషు చ ॥ 3-284-20 (26902)
నివసంతీ నిరాబాధా తథైవగిరిసానుషు।
ఉపాయాద్ధిరిసేనా సా క్షారోదమథ మాగరం ॥ 3-284-21 (26903)
ద్వితీయసాగరనిమం తద్బలంబహులధ్వజం।
వేలావనం సమాసాద్ నివాసమకరోత్తదా ॥ 3-284-22 (26904)
తతో దాశరథిః శ్రీమాన్సుగ్రీవం ప్రత్యభాషత।
మధ్యే వానరముఖ్యానాం ప్రాప్తకాలమిదం వచః ॥ 3-284-23 (26905)
ఉపాయః కోను భవతాం మతః సాగరలంఘనే।
ఇయం హి మహతీ సేనా సాగరశ్చాతిదుస్తరః ॥ 3-284-24 (26906)
తత్రాన్యే వ్యాహరంతి స్మ వానరాః పటుమానినః।
సమర్థా లంఘనే సిందోర్న తత్కృత్స్నస్య వానరాః ॥ 3-284-25 (26907)
కేచిన్నౌభిర్వ్యవస్యంతి కేచిచ్చ వివిధైః ప్లవైః।
నేతి రామస్తు తానసర్వాన్సాంత్వయన్ప్రత్యభాషత ॥ 3-284-26 (26908)
శతయోజనవిస్తారం న శక్తాః సర్వవానరాః।
క్రాంతుం తోయనిధిం వీరానైషా వో నైష్ఠికీ మతిః ॥ 3-284-27 (26909)
నావో న సంతి సేనాయా బహ్వ్యస్తారయితుం తథా।
వణిజాముపఘాతం చ కథమస్మద్విధశ్చరేత్ ॥ 3-284-28 (26910)
విస్తీర్ణం చైవ నః సైన్యం హన్యాచ్ఛిద్రేణ వై పరః।
ప్లవోడుపప్రతారశ్చనైవాత్రమమ రోచతే ॥ 3-284-29 (26911)
అహం త్విమం జలనిధిం సమారప్స్యాంయుపాయతః।
ప్రతిశేష్యాంయుపవసందర్శయిష్తి మాం తతః ॥ 3-284-30 (26912)
న చేద్దర్శయితా మార్గం ధక్ష్యాంయనమహం తతః।
మహాస్త్రైరప్రతిహతైరత్యగ్నిపవనోజ్జ్వలైః ॥ 3-284-31 (26913)
ఇత్యుక్త్వా సహసౌమిత్రిరుపస్పృశ్యాథ రాఘవః।
ప్రతిశిస్యే జలనిధం విధివత్కుశసంస్తరే ॥ 3-284-32 (26914)
సాగరస్తు తతః స్వప్నే దర్శయామాస రాఘవం।
దేవో నదనదీమర్తా శ్రీమాన్యాదోగణైర్వృతః ॥ 3-284-33 (26915)
కౌసల్యామాతరిత్యేవమాభాష్య మధురం వచః।
ఇదమిత్యాహ రత్నానామాకరైః శతశో వృతః ॥ 3-284-34 (26916)
బ్రూహి కిం తేకరోంయత్రసాహాయ్యం పురుషర్షభ।
ఐక్ష్వాకో హ్యస్మి తే జ్ఞాతీ రామ సత్యపరాక్రమః।
ఏవముక్తః సముద్రేణ రామో వాక్యమథాబ్రవీత్ ॥ 3-284-35 (26917)
మార్గమిచ్ఛామి సైన్యస్య దత్తం నదనదీపతే।
యేన గత్వాదశగ్రీవం హన్యామ కులపాంసనం।
`రాక్షసంసానుబంధం తం మమ భార్యాపహారిణం' ॥ 3-284-36 (26918)
యద్యేవం యాచతో మార్గం న ప్రదాస్యతి మే భవాన్।
శరైస్త్వాం శోషయిష్యామి దివ్యాస్త్రయతిమంత్రితైః ॥ 3-284-37 (26919)
ఇత్యేవంబ్రువతః శ్రుత్వారామస్య వరుణాలయః।
ఉవాచవ్యథితోవాక్యమితిబద్ధాంజలిఃస్థితః ॥ 3-284-38 (26920)
నేచ్ఛామి ప్రతిఘాతం తే నాస్మి విఘ్నకరస్తవ।
శృణు చేదం వచోరామ శ్రుత్వా కర్తవ్యమాచర ॥ 3-284-39 (26921)
యది దాస్యామి తే మార్గం సైన్యస్ వ్రజతోఽఽజ్ఞయా।
అన్యేఽప్యాజ్ఞాపయిష్యంతి మామేవం ధనుషోబలాత్ ॥ 3-284-40 (26922)
అస్తిత్వత్రనలో నామ వానరః శిల్పిసంమతః।
త్వష్టుః కాకుత్స్థ తనయో బలవాన్విశ్వకర్మణః ॥ 3-284-41 (26923)
స యత్కాష్ఠం తృణం వాఽపిశిలాం వా క్షేప్స్యతే మయి।
సర్వం తద్ధారయిష్యామి స తే సేతుర్భవిష్యతి ॥ 3-284-42 (26924)
ఇత్యుక్త్వాఽంతర్హితే తస్మిన్రామో నలమువాచ హ।
కురు సేతుం సముద్రే త్వంశక్తో హ్యసి మతో మమ ॥ 3-284-43 (26925)
తేనోపాయేన కాకుత్స్థః సతుబంధమకారయత్।
దశయోజనవిస్తారమాయతం శతయోజనం ॥ 3-284-44 (26926)
నలసేతురితి ఖ్యాతో యోఽద్యాపి ప్రథితో భువి।
రామస్యాజ్ఞాం పురస్కృత్య ధార్యతే గిరిసంనిభః ॥ 3-284-45 (26927)
తత్రస్థం స తు ధర్మాత్మా సమాగచ్చద్విభీషణః।
భ్రాతా వై రాక్షసేంద్రస్య చతుర్భిః సచివైః సహ ॥ 3-284-46 (26928)
ప్రతిజగ్రాహ రామస్తం స్వాగతేన మహామనాః।
సుగ్రీవస్య తు శంకాఽభూత్ప్రణిధిః స్యాదితి స్మహ ॥ 3-284-47 (26929)
రాఘవః సత్యచేష్టాభిః సంయక్వ చరితేంగితైః।
యదా తత్త్వేన తుష్టోఽభూత్తత ఏనమపూజయత్ ॥ 3-284-48 (26930)
సర్వరాక్షసరాజ్యేచాప్యభ్యపించద్విభీషణం।
చక్రే చ మంత్రసచివం సహృదంలక్ష్మణస్ చ ॥ 3-284-49 (26931)
విభీషణమతే చైవ సోఽత్యక్రామన్మహార్ణవం।
ససైన్యః సేతునా తేన మార్గేణైవ నరాధిపః ॥ 3-284-50 (26932)
తతో గత్వాసమాసాద్య లంకోద్యానాన్యనేకశః।
భేదయామాస కపిభిర్మహాంతి చ బహూని చ ॥ 3-284-51 (26933)
తత్రాస్తాం రావణామాత్యౌ రాక్షసౌ శుకసారణౌ।
చరౌ వానరరూపేణ తౌ జగ్రాహ విభీషణః ॥ 3-284-52 (26934)
ప్రతిపన్నౌ యదా రూపం రాక్షసం తౌ నిశాచరౌ।
దర్శయిత్వా తతః సైన్యం రామః పశ్చాదవాసృజత్ ॥ 3-284-53 (26935)
నివేశ్యోపవనే సైన్యం స శూరః ప్రాజ్యవానరం।
ప్రేషయామాస దుత్యేన రావణస్య తతోఽంగదం ॥ 3-284-54 (26936)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి రామోపాఖ్యానపర్వణి చతురశీత్యధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 284 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-284-8 ముఖే పుండ్రస్తిలకం యేషాం తే. లలాటే ఊర్ధ్వపుండ్రాకారేణ చిహ్నేన చిహ్నితానాం ॥ 3-284-10 శిరీషకుసుమాభానాం సింహానామితి ధ. పాఠః ॥ 3-284-18 శాలిభిర్భాతీతి శాలిభం తచ్చతద్వనం పక్వజలిభవనం తద్వత్పీతవర్ణమిత్యర్థః ॥ 3-284-29 ప్లవః అలాబుఘటాదిమయం తరణసాధనం। ఉడుపం రక్షుద్రనౌకా తాభ్యాం ప్రతారస్తరణం ॥ 3-284-30 సమారప్స్యామి ఆరాధయిష్యామి ॥ 3-284-34 మధురం వచ ఇదంశృణ్విత్యాహేతి శేషేణ యోజ్యం ॥ 3-284-40 ఆజ్ఞాయేతి చ్ఛేదః। పూర్వరూపమార్షం ॥ 3-284-47 ప్రణిధిశ్ఛలకృత గుప్తచారో వా ॥ 3-284-50 మాసేనైవ నరాధిప ఇతి ఝ. పాఠ ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 285
॥ శ్రీః ॥
3.285. అధ్యాయః 285
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
అంగదేన రావణాయ రామసందంశనివేదనపూర్వకంపునా రామసమీపాగమనం ॥ 1 ॥ వానరై రామాజ్ఞయా లంకాప్రాకారాదివిభేదనపూర్వకం రాక్షసైః సహ యోధనం ॥ 2 ॥ తతో రామేణ స్వసేనానామవహారః ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-285-0 (26937)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-285-0x (2710)
ప్రభూతాన్నోదకేతస్మిన్బహుమూలఫలే వనే।
సేనాం నివేశ్య కాకుత్స్థో విధివత్పర్యరక్షత ॥ 3-285-1 (26938)
రావణః సంవిధం చక్రే లంకాయాం శాస్త్రనిర్మితాం।
ప్రకృత్యైవదురాధర్షా దృఢప్రాకారతోరణా ॥ 3-285-2 (26939)
అగాధతోయాః పరిఖా మీననక్రసమాకులాః।
బభూవుః సప్త దుర్ధర్షాః స్వాదిరైః శంకుభిశ్చితాః ॥ 3-285-3 (26940)
కర్ణాటయంత్రా దుర్ధర్షా బభూవుః సహుడోపలాః।
సాశీవిషఘటాయోధాః ససర్జరసపాంసవః ॥ 3-285-4 (26941)
ముసలాలాతనారాచతోమరాసిపరశ్వథైః।
అన్వితాశ్చశతఘ్నీభిః సమధూచ్ఛిష్టముద్గరాః ॥ 3-285-5 (26942)
పురద్వారేషు సర్వేషు గుల్మాః స్థావరజంగమాః।
బభూవుః పత్తిబహులాః ప్రభూతగజవాజినః ॥ 3-285-6 (26943)
అంగదస్త్వథ లంకాయాం ద్వారదేశముపాగతః।
విదితో రరాక్షసేంద్రస్య ప్రవివేశగతవ్యథః ॥ 3-285-7 (26944)
మధ్యే రాక్షసకోటీనాం బహ్వీనాం సుమహాబలః।
శుశుభే మేఘమాలాభిరాదిత్య ఇవ సంవృతః ॥ 3-285-8 (26945)
ససమాసాద్య పౌలస్త్యమమాత్యైరభిసంవృతం।
రామసందేశమామంత్ర్య వాగ్మీ వక్తుం ప్రచక్రమే ॥ 3-285-9 (26946)
ఆహ త్వాం రాఘవో రాజన్కోసలేంద్రో మహాయశాః।
ప్రాప్తకాలమిదం వాక్యం తదాదత్స్వ సుదుర్మతే। 3-285-10 (26947)
అకృతాత్మానమాసాద్య రాజానమనయే రతం।
వినశ్యంత్యనయావిష్టా దేశాశ్చ నగరాణి చ ॥ 3-285-11 (26948)
త్వయైకేనాపరాద్ధం మే సీతామాహరతా బలాత్।
వధాయానపరాద్ధానామన్యేషాం తద్భవిష్యతి ॥ 3-285-12 (26949)
యే త్వయా బలదర్పాభ్యామావిష్టేన వనేచరాః।
ఋషయోహింసితాః పూర్వందేవాశ్చాప్యవమానితాః ॥ 3-285-13 (26950)
రాజర్షయశ్చ నిహతా రుదత్యశ్చాహృతాః స్త్రియః।
తదిదం సమనుప్రాప్తం ఫలంతస్యానయస్య తే ॥ 3-285-14 (26951)
హంతాస్మి త్వాం సహామాత్యైర్యుధ్యస్వ పురుషో భవ।
పశ్య మే ధనుషో వీర్యం మానుషస్ నిశాచర ॥ 3-285-15 (26952)
ముచ్యతాం జానకీ సీతా న మే మోక్ష్యమసి కర్హిచిత్।
అరాక్షసమిమం లోకంకర్తాఽస్మి నిశితైః శరైః ॥ 3-285-16 (26953)
ఇతితస్ బ్రువాణస్ దూతస్ పరుషం వచః।
శ్రుత్వా న మమృషే రాజా రావణః క్రోధమూర్చ్ఛితః ॥ 3-285-17 (26954)
హంగితజ్ఞాస్తతో భర్తుశ్చత్వారో రజనీచరాః।
చతుర్ష్వంగేషు జగృహుః శార్దూలమివ పక్షిణః ॥ 3-285-18 (26955)
తాంస్తథాంగేషు సంసక్తానంగదో రజనీచరాన్।
ఆదాయైవ ఖముత్పత్య ప్రాసాదతలమావిశత్ ॥ 3-285-19 (26956)
వేగేనోత్పతతస్తస్య పేతుస్తే రజనీచరాః।
భువి సంభిన్నహృదయాః ప్రహారవరపీడితాః ॥ 3-285-20 (26957)
సంసక్తోహర్ంయశిఖరాత్తస్మాత్పునరవాపతత్।
లంఘయిత్వా పురం లంకాం సువేలస్య సమీపతః ॥ 3-285-21 (26958)
కోసలేంద్రమథాగంయ సర్వమావేద్య వానరః।
విశశ్రామ స తేజస్వీ రాఘవేణాభినందితః ॥ 3-285-22 (26959)
తతః సర్వాభిసారేణ హరీణాం వాతరంహసాం।
భేదయామాస లంకాయాః గ్రాకారం రఘునందనః ॥ 3-285-23 (26960)
విభీషణర్క్షాధిపతీ పురస్కృత్యాథ లక్ష్మణః।
దక్షిణం నగరద్వారమవామృద్గాద్దురాసదం ॥ 3-285-24 (26961)
కరభారుణగాత్రాణాం హరీణాం యుద్ధశాలినాం।
కోటీశతసహస్రేణ లంకామభ్యపతత్తదా ॥ 3-285-25 (26962)
ప్రలంబబాహూరుకరజంఘాంతరవిలంబినాం।
ఋక్షాణఆం ధూంరవర్ణానాం తిస్రః కోఠ్యో వ్యవస్థితాః ॥ 3-285-26 (26963)
ఉత్పతద్భిః పతద్భిశ్చ నిపతద్భిశ్చ వానరైః।
నాదృశ్యత తదా సూర్యో రజసా నాశితప్రభః ॥ 3-285-27 (26964)
శాలిప్రసూనసదృశైః శిరీపకుసుమప్రభైః।
తరుణాదిత్యసదృశైః శణగౌరైశ్చ వైనరైః ॥ 3-285-28 (26965)
ప్రాకారం దదృశుస్తే తు సమంతాత్కపిలీకృతం।
రాక్షసా విస్మితా రాజన్సస్త్రీవృద్ధాః సమంతతః ॥ 3-285-29 (26966)
బిభిదుస్తే మణిస్తంభాన్కర్ణాట్టశిఖరాణి చ।
భగ్నోన్మథితశృంగాణి యంత్రాణి చ విచిక్షిపుః ॥ 3-285-30 (26967)
పరిగృహ్య శతఘ్నీశ్చ సచక్రాః సగుడోపలాః।
చిక్షిపుర్భుజవేగేన లంకామధ్యేమహాస్వనాః ॥ 3-285-31 (26968)
ప్రాకారస్థాశ్చయే కేచిన్నిశాచరగణాస్తథా।
ప్రదుద్రువుస్తే శతశః కపిభిః సమభిద్రుతాః ॥ 3-285-32 (26969)
తతస్తు రాజవచనాద్రాక్షసాః కామరూపిణః।
నిర్యయుర్వికృతాకారాః సహస్రశతసంఘశః ॥ 3-285-33 (26970)
శఖవర్షాణి వర్షంతో ద్రావయిత్వా వనౌకసః।
ప్రాకారం శోభయంతస్తే పరం విస్మయమాస్థితాః ॥ 3-285-34 (26971)
స మాపరాశిసదృశైర్బభూవ క్షణాదాచరైః।
కృతో నిర్వానరో భూయః ప్రాకారో భీమదర్శనైః ॥ 3-285-35 (26972)
పేతుః శలవిభిన్నాంగా బహవో వానరర్పభాః।
స్తంభతోరణభగ్నాశ్చపేతుస్తత్రనిశాచరాః ॥ 3-285-36 (26973)
కేశాకేశ్యభవద్యుద్ధం రక్షసాం వానరైః సహ।
నఖైర్దంతైశ్చ వీరాణాం ఖాదతాం వై పరస్పరం ॥ 3-285-37 (26974)
నిష్టనంతో హ్యుభయతస్తత్ర వానరరాక్షసాః।
హతానిపతితా భూమౌ న ముంచంతి పరస్పరం ॥ 3-285-38 (26975)
రామస్తు శరజాలానివవర్ష జలదో యథా।
తానిలంకాం సమాసాద్య జఘ్రుస్తాన్రజనీచరాన్ ॥ 3-285-39 (26976)
సౌమిత్రిరపి నారాచైర్దృఢధన్వా జితక్లమః।
ఆదిశ్యాదిశ్య దుర్గస్థాన్పాతయామాస రాక్షసాన్ ॥ 3-285-40 (26977)
తతః ప్రత్యవహారోఽభూత్సైన్యానాం రాధవాజ్ఞయా।
కృతే విమర్దే లంకాయాం లబ్ధలక్ష్యోజయోత్తరః ॥ 3-285-41 (26978)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి రామోపాఖ్యానపర్వణి పంచాశీత్యధికాద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 285 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-285-2 సంవిధం సంయగ్విద్ధ్యాంత్యనయా తాం యాత్రాదిసంపత్తిం ॥ 3-285-4 సహుడాః సోపలాశ్చ। హుఢం మూత్రాద్యుత్సర్జనార్థం శృంగం। ఉపలాః ప్రక్షేప్యా గోలకాః. కపాటయంత్రదుర్ధర్షా ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 3-285-5 సమధూచ్ఛిష్టముద్గరాః। మధూచ్ఛిష్టం క్షౌద్రం మధు ॥ 3-285-6 గుల్మాః గుప్తోపవేశనస్థానాని ॥ 3-285-7 గతవ్యథో నిర్భయః ॥ 3-285-9 ఆమంత్ర్య హేరావణ ఇతి సంబోధ్య ॥ 3-285-10 తదాదత్స్వ కురుష్వ చేతి ఝ.పాఠః ॥ 3-285-23 సర్వాభిసారః యుపగత్సర్వేషామభిసారో యత్నస్తేన ॥ 3-285-24 ఋక్షాధిపతిర్జాంబవాన్ ॥ 3-285-25 కరభో మణిబంధాదికనిష్ఠాంతం హస్తప్రదేశస్తద్వదరుణాః ॥ 3-285-28 శణో గోణీసూత్రోపాదానవీరుత్ ॥ 3-285-30 కర్ణస్తిర్యగ్యానం తేన ప్రకారేణ యత్పాషాణాదివిస్తరేణ క్రియతే తత్తద్గృహవిశేషం కర్ణాట్టమితి వదంతి ॥ 3-285-36 స్తంభతః స్తంభైర్వానరోపాత్తైః। రణే భగ్నా రణభగ్నాః ॥ 3-285-37 కేశాకేశి అన్యోన్యం కేశేషు గృహీత్వా ప్రవృత్తం ॥ 3-285-38 నిష్టనంతఃశబ్దం కుర్వంతః ॥ 3-285-40 ఆదిశ్య సంముఖీకృత్యేత్యర్థః ॥ 3-285-41 ప్రత్యవహారః శివిరంప్రతి గమనం। లబ్ధా ఆయుధైః ప్రాప్తా లక్ష్యా వేధ్యాయస్మిన్నవంధ్యప్రహార ఇతియావత్। జయోత్తరో జయోత్కర్షవాన్ ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 286
॥ శ్రీః ॥
3.286. అధ్యాయః 286
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
రామలక్ష్మణాదీనాం రావణేంద్రజిదాదిభిః సహ ద్వంద్వయుద్ధం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-286-0 (26979)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-286-0x (2711)
తతో నివిశమానాంస్తాన్సైనికాన్రావణానుగాః।
అభిజగ్ముర్గణాఽనకే పిశాచక్షుద్రరక్షసాం ॥ 3-286-1 (26980)
పర్వణః పతనో జంభః ఖరః క్రోధవశో హరిః।
ప్రరుజశ్చారుజశ్చైవ ప్రఘసశ్చైవమాదయః ॥ 3-286-2 (26981)
తతోఽభిపతతాం తేషామదృశ్యానాం దురాత్మనాం।
అంతర్ధానవధం తజ్జ్ఞశ్చకార స విభీషణః ॥ 3-286-3 (26982)
తే దృశ్యమానా హరిభిర్బలిభిర్దూరపాతిభిః।
నిహతాః సర్వశో రాజన్మహీం జగ్ముర్గతాసవః ॥ 3-286-4 (26983)
అమృష్యమాణః సబలో రావణో నిర్యయావథ।
రాక్షసానాం బలైర్ఘోరైః పిశాచానాంచ సంవృతః ॥ 3-286-5 (26984)
యుద్ధశాస్త్రవిధానజ్ఞ ఉశనా ఇవ చాపరః।
వ్యూహ్యచౌశనసం వ్యూహం హరీనభ్యవహారయత్ ॥ 3-286-6 (26985)
రాఘవస్తు వినిర్యాంతం వ్యూఢానీకం దశాననం।
బార్హస్పత్యం విధం కృత్వా ప్రతివ్యూహ్య హ్యదృశ్యత ॥ 3-286-7 (26986)
సమేత్య యుయుధే తత్ర తతో రామేణ రావణః।
యుయుధే లక్ష్మణశ్చాపి తథైవేంద్రజితా సహ ॥ 3-286-8 (26987)
విరూపాక్షేణ సుగ్రీవస్తారేణ చ నిస్వర్వటః।
పౌండ్రేణ చ నలస్తత్ర పదుశః పనసేన చ ॥ 3-286-9 (26988)
విషహ్యం యం హి యో మేనే స స తేన సమేయివాన్।
యుయుధే యుద్ధవేలాయాం స్వబాహుబలమాశ్రితః ॥ 3-286-10 (26989)
స సంప్రహారో వవృధే భీరూణాం భయవర్ధనః।
రోమసంహర్షణో ఘోరః పురా దేవాసురే యథా ॥ 3-286-11 (26990)
రావణో రామమానర్చ్ఛచ్ఛక్తిశూలాసివృష్టిభిః।
నిశితైరాయసైస్తీక్ష్ణై రావణం చాపి రాఘవః ॥ 3-286-12 (26991)
తథైవేంద్రజితం యత్తం లక్ష్మణో మర్మభేదిభిః।
ఇంద్రజిచ్చాపి సౌమిత్రిం బిభేద బహుభిః శరైః ॥ 3-286-13 (26992)
విభీషణః ప్రహస్తం చ ప్రహస్తశ్చ విభీషణం।
ఖగపత్రైః శరైస్తీక్ష్ణైరభ్యవర్షద్గతవ్యథః ॥ 3-286-14 (26993)
తేషాం బలవతామాసీన్మహాస్త్రాణాం సమాగమః।
వివ్యథుః సకలా యేన త్రయో లోకాశ్చరాచరాః ॥ 3-286-15 (26994)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి రామోపాఖ్యానపర్వణి షడశీత్యధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 286 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-286-1 గణా అనేకే ఇతి చ్ఛేదః ॥ 3-286-3 అంతర్ధానవధమంతర్ధానశక్తేర్నాశం ॥ 3-286-6 హరీన్ వానరాన్। అభ్యవహారయదావేష్టితవాన్ ॥ 3-286-12 ఆనర్చ్ఛదపీడయత్ ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 287
॥ శ్రీః ॥
3.287. అధ్యాయః 287
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
విభీషణహనుమద్భ్యాం ప్రహస్తధూంరాక్షవధశ్రవణనిర్విణ్ణేన రావణేన యుద్ధాయ కుంభకర్ణప్రేషణం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-287-0 (26995)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-287-0x (2712)
తతః ప్రహస్తః సహసా సమభ్యేత్య విభీషణం।
గదయా తాడయామాస వినద్య రణకర్కశం ॥ 3-287-1 (26996)
స తయాఽభిహతో ధీమాన్గదయా భీమవేగయా।
నాకంపత మహాబాహుర్హిమవానివ సుస్థిరః ॥ 3-287-2 (26997)
తతః ప్రగృహ్యవిపులాం శతఘంటాం విభీషణః।
అనుమంత్ర్య మహాశక్తిం చిక్షేపాస్ శిరః ప్రతి ॥ 3-287-3 (26998)
పతంత్యా స తయా వేగాద్రాక్షసోఽశనివేగయా।
హృతోత్తామంగో దదృశే వాతరుగ్ణ ఇవ ద్రుమః ॥ 3-287-4 (26999)
తం దృష్ట్వా నిహతం సంఖ్యే ప్రహస్తం క్షణదాచరం।
అభిదుద్రావ ధూంరాక్షో వేగేన మహతా కపీన్ ॥ 3-287-5 (27000)
తస్ మేఘోపమం సైన్యమాపతద్భీమదర్శనం।
దృష్ట్వైవ సహసా దీర్ణా రణే వానరపుంగవాః ॥ 3-287-6 (27001)
తతస్తాన్సహసా దీర్ణాందృష్ట్వా వానరపుంగవాన్।
నిర్యయౌ కపిశార్దూలో హనూమాన్మారుతాత్మజః ॥ 3-287-7 (27002)
తం దృష్ట్వాఽవస్థితం సంఖ్యే హరయః పవనాత్మజం।
మహత్యా త్వరయా రాజత్సంన్యవర్తంత సర్వశః ॥ 3-287-8 (27003)
తతః శబ్దో మహానాసీత్తుములో రోమహర్షణః।
రామరావణసైన్యానామన్యోన్యమభిధావతాం ॥ 3-287-9 (27004)
తస్మిన్ప్రవృత్తే సంగ్రామే ఘోరే రుధిరకర్దమే।
క్షూంరాక్షః కపిసైన్యం తద్ద్రావయామాస పత్రిభిః ॥ 3-287-10 (27005)
తం స రక్షోమహామాత్రమాపతంతం సపత్నజిత్।
ప్రతిజగ్రాహ హనుమాంస్తరసా పవనాత్మజః ॥ 3-287-11 (27006)
తయోర్యుద్ధమభూదధోరం హరిరాక్షసవీరయోః।
జీగీషతోర్యుధాఽన్యోన్యమింద్రప్రహ్లాదయోరివం ॥ 3-287-12 (27007)
కగదాభిః పరిఘైశ్చైవ రాక్షసో జఘ్నివాన్కపిం।
కపిశ్చ జఘ్నివాన్రః సస్కంధవిటపైర్ద్రుమైః ॥ 3-287-13 (27008)
తతస్తమతికోపేన సాశ్వం సరథసారథిం।
ధూంరాక్షమవధీత్క్రుద్ధో హనూమాన్మారుతాత్మజః ॥ 3-287-14 (27009)
తతస్తం నిహతం దృష్ట్వా ధూంరాక్షం రాక్షసోత్తమం।
హరయో జాతవిశ్రంభా జఘ్నురన్యే చ సైనికాన్ ॥ 3-287-15 (27010)
తే వధ్యమానా హరిభిర్బలిభిర్జితకాశిభిః।
రాక్షసా భగ్నసంకల్పా లంకామభ్యపతన్భయాత్ ॥ 3-287-16 (27011)
తేఽభిపత్య పురం భగ్నా హతశేషా నిశాచరాః।
సర్వం రాజ్ఞే యథావృత్తం రావణాయ న్యవేదయన్ ॥ 3-287-17 (27012)
శ్రుత్వా తు రావణస్తేభ్యః ప్రహస్తం నిహతం యుధి।
ధూంరాక్షం చ మహేష్వాసం ససైన్యం సహరాక్షసైః ॥ 3-287-18 (27013)
సుదీర్ఘమివ నిఃశ్వస్య సముత్పత్య వరాసనాత్।
ఉవాచ కుంభకర్ణస్య కర్మకాలోఽయమాగతః ॥ 3-287-19 (27014)
ఇత్యేవముక్త్వా వివిధైర్వాదిత్రైః సుమహాస్వనైః।
శయానమతినిద్రాలుం కుంభకర్ణమబోధయత్ ॥ 3-287-20 (27015)
ప్రబోధ్య మహతా చైనం యత్నేనాఽఽగతసాధ్వసః।
స్వస్థమాసీనమవ్యగ్రం వినిద్రం రాక్షసాధిపః।
తతోఽబ్రవీద్దశగ్రీవః కుంభకర్ణం మహాబలం ॥ 3-287-21 (27016)
ధన్యోసి యస్య తే నిద్రా కుంభకర్ణేయమీదృశీ।
య ఇదం దారుణం కాలం న జానీషే మహాభయం ॥ 3-287-22 (27017)
ఏష తీర్త్వాఽర్ణవం రామః సేతునా హరిభిః సహ।
అవమత్యేహ నః సర్వాన్కరోతి కదనం మహత్ ॥ 3-287-23 (27018)
మయా త్వపహృతా భార్యా సీతా నామాస్య జానకీ।
తాం నేతుం స ఇహాయాతో బద్ధ్వా సేతుం మహార్ణవే ॥ 3-287-24 (27019)
తేన చైవ ప్రహస్తాదిర్మహాన్నః స్వజనో హతః।
తస్య నాన్యో నిహంతాఽస్తి త్వామృతేశత్రుకర్శన ॥ 3-287-25 (27020)
సదంశితోఽభినిర్యాహి త్వమద్య బలినాంవర।
రామాదీన్సమరే సర్వాంజహి శత్రూనరిందమ ॥ 3-287-26 (27021)
దూషణావరజౌ చైవ వజ్రవేగప్రమాథినౌ।
తౌ త్వాం బలేన మహతా సహితావనుయాస్యతః ॥ 3-287-27 (27022)
ఇత్యుక్త్వా రాక్షుసపతిః కుంభకర్ణం తరస్వినం।
సందిదేశేతికర్తవ్యే వజ్రవేగప్రమాథినౌ ॥ 3-287-28 (27023)
తథ్త్యుక్త్వా యుతౌ వీరౌ రావణం దూషాణానుజౌ।
కుంభకర్ణం పురస్కృత్య తూర్ణం నిర్యయతుః పురాత్ ॥ 3-287-29 (27024)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి రామోపాఖ్యానపర్వణి సప్తాశీత్యధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 287 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-287-11 రక్షోమహామాత్రం రక్షఃశ్రేష్ఠం ॥ 3-287-21 ఆగతసాధ్వసః జాతభయః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 288
॥ శ్రీః ॥
3.288. అధ్యాయః 288
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
లక్ష్మణేన కుంభకర్ణవధః ॥ 1 ॥ హనుమన్నీలాక్ష్యాం వజ్రవేగప్రమాథినోర్వధః ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-288-0 (27025)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-288-0x (2713)
తతో నిర్యాయ స్వపురాత్కుంభకర్ణః సహానుగః।
అపశ్యత్కపిసైన్యం రతజ్జితకాశ్యగ్రతః స్థితం ॥ 3-288-1 (27026)
స వీక్షమాణస్తత్సైన్యం రామదర్శనకాంక్షయా।
అపశ్యచ్చాపి సౌమిత్రిం ధనుష్పాణిం వ్యవస్థితం ॥ 3-288-2 (27027)
తమభ్యేత్యాశు హరయః పరివబ్రుః సమంతతః।
`శైలవృక్షాయుధా నాదానముంచన్భీషణాస్తతః' ॥ 3-288-3 (27028)
అభ్యఘ్నంశ్చ మహాకాయైర్బహుభిర్జగతీరుహైః।
కరజైరతుదంశ్చాన్యే విహాయ భయముత్తమం ॥ 3-288-4 (27029)
బహుధా యుధ్యమానాస్తే యుద్ధమార్గైః ప్లవంగమాః।
నానాప్రహరణైర్భీమై రాక్షసేంద్రమతాడయన్ ॥ 3-288-5 (27030)
స తాడ్యమానః ప్రహసన్భక్షయామాస వానరాన్।
బలం చండబలాఖ్యం చ వజ్రబాహుం చ వానరం ॥ 3-288-6 (27031)
తద్దృష్ట్వా వ్యథనం కర్మ కుంభకర్ణస్య రక్షసః।
ఉదక్రోశన్పరిత్రస్తాస్తారప్రభృతయస్తదా ॥ 3-288-7 (27032)
తానుచ్చైః క్రోశతః సైన్యాఞ్శ్రుత్వా స హరియూథపాన్।
అభిదుద్రావ సుగ్రీవః కుంభకర్ణమపేతభీః ॥ 3-288-8 (27033)
తతో నిపత్య వేగేన కుంభకర్ణం మహామనా।
సాలేన జఘ్నివాన్మూర్ధ్నిం బలేన కపికుంజరః ॥ 3-288-9 (27034)
స మహాత్మా మహావేగః కుంభకర్ణస్ మూర్ధని।
బిభేద సాలం సుగ్రీవో న చైవావ్యథయత్కపిః ॥ 3-288-10 (27035)
తతో వినద్యసహసా సాలస్పర్శవిబోధితః।
దోర్భ్యామాదాయ సుగ్రీవం కుంభకర్ణోఽహరద్బలాత్ ॥ 3-288-11 (27036)
హ్రియమాణం తు సుగ్రీవం కుంభకర్ణేన రక్షసా।
అవేక్ష్యాభ్యద్రవద్వీరః సౌమిత్రిర్మిత్రనందనః ॥ 3-288-12 (27037)
సోఽభిపత్య మహర్వేగం రుక్మపుంఖం మహాశరం।
ప్రాహిణోత్కుంభకర్ణాయ లక్ష్మణః పరవీరహా ॥ 3-288-13 (27038)
స తస్య దేహావరణం భిత్త్వా దేహం చ సాయకః।
జగామ దారయన్భూమిం రుధిరేణ సముక్షితః ॥ 3-288-14 (27039)
తథా స భిన్నహృదయః సముత్సృజ్య కపీశ్వరం।
`వేగేన మహతాఽఽవిష్టస్తిష్ఠతిష్ఠేతి చాబ్రవీత్ ॥ 3-288-15 (27040)
కుంభకర్ణో మహేష్వాసః ప్రగృహీతశిలాయుధః।
అభిదుద్రావ సౌమిత్రిముద్యంయ మహతీం శిలాం ॥ 3-288-16 (27041)
తస్యాభిపతతస్తూర్ణం క్షురాభ్యాముచ్ఛితౌ కరౌ।
చిచ్ఛేద నిశితాగ్రాభ్యాం స బభూవ చతుర్భుజః ॥ 3-288-17 (27042)
తానప్యస్ భుజాన్సర్వాన్ప్రగృహీతశిలాయుధాన్।
క్షురైశ్చిచ్ఛేదలఘ్వస్త్రం సౌమిత్రిః ప్రతిదర్శయన్ ॥ 3-288-18 (27043)
స బభూవాతికాయశ్చ బహుపాదశిరోభుజః।
తం బ్రహ్మాస్త్రేణ సౌమిత్రిర్దదారాద్రిచయోపమం ॥ 3-288-19 (27044)
స పపాత మహావీర్యో దివ్యాస్త్రాభిహతో రణే।
మహాశనివినిర్దగ్ధః పాదపోఽంకురవానివ ॥ 3-288-20 (27045)
తం దృష్ట్వా వృత్రసంకాశం కుంభకర్ణం తరస్వినం।
గతాసుం పతితం భూమౌ రాక్షసాః ప్రాద్రవన్భయాత్ ॥ 3-288-21 (27046)
తథాతాంద్రవతో యోధాందృష్ట్వా తౌ దూషణానుజౌ।
అవస్థాప్యాథ సౌమిత్రిం సంక్రుద్ధావభ్యధావతాం ॥ 3-288-22 (27047)
తావాద్రవంతౌ సంక్రుద్ధౌ వజ్రవేగప్రమాథినౌ।
అభిజగ్రాహ సౌమిత్రిర్వినద్యోభౌ పతత్రిభిః ॥ 3-288-23 (27048)
తతః సుతుములం యుద్ధమభవద్రోమహర్షణం।
దూషణానుజయోః పార్థ లక్ష్మణస్ చ ధీమతః ॥ 3-288-24 (27049)
మహతా శరవర్షేణ రాక్షసౌ సోఽభ్యవర్పత।
తం చాపివీరౌ సంక్రుద్ధావుభౌ తౌ సమవర్షతాం ॥ 3-288-25 (27050)
ముహూర్తమేవమభవద్వజ్రవేగప్రమాథినోః।
సౌమిత్రేశ్చ మహాబాహోః సంప్రహారః సుదారుణః ॥ 3-288-26 (27051)
అథాద్రిశృంగమాదాయ హనుమాన్మారుతాత్మజః।
అభిద్రుత్యాదదే ప్రాణాన్వజ్రవేగస్య రక్షసః ॥ 3-288-27 (27052)
నీలశ్చ మహతా గ్రావ్ణా దూపణావరజం హరిః।
ప్రమాథినమభిద్రుత్య ప్రమమాథ మహాబలః ॥ 3-288-28 (27053)
తతః ప్రావర్తత పునః సంగ్రామః కటుకోదయః।
రామరావణసైన్యానామన్యోన్యమభిధావతాం ॥ 3-288-29 (27054)
శతసో నైర్ఋతాన్వన్యా జఘ్నుర్వన్యాంశ్చ నైర్ఋతాః।
నైర్ఋతాస్తత్రవధ్యంతే ప్రాయేణ న తు వానరాః ॥ 3-288-30 (27055)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి రామోపాఖ్యానపర్వణి అష్టాశీత్యధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 288 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-288-1 జితకాశి దృఢముష్టి। కాశిర్ముష్టిః ప్రకాశనాదితి యాస్క ॥ 3-288-30 వన్యా వనేచరా వానరాః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 289
॥ శ్రీః ॥
3.289. అధ్యాయః 289
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
లక్ష్మణఏంద్రజితోర్యుద్ధం ॥ 1 ॥ అంగదేనేంద్రజిద్రథభంగే మాయయా తస్యాంతర్ధానే చ రామేణాపి తత్రాగమనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-289-0 (27056)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-289-0x (2714)
తతః శ్రుత్వాహతం సంఖ్యే కుంభకర్ణం సహానుగం।
ప్రహస్తం చ మహేష్వాసం ధూంరాక్షం చాతితేజసం ॥ 3-289-1 (27057)
పుత్రమినద్రజితం వీరం రావణః ప్రత్యభాషత।
జహిరామమమిత్రఘ్న సుగ్రీవం చ సలక్ష్మణం ॥ 3-289-2 (27058)
త్వయా హి మమ సత్పుత్ర యశో దీప్తముపార్జితం।
జిత్వావజ్రధరం సంఖ్యే సహస్రాక్షం శచీపతిం ॥ 3-289-3 (27059)
అంతర్హితః ప్రకాశో వా దివ్యైర్దత్తవరైః శరైః।
జహి శత్రూనమిత్రఘ్న మమ శస్త్రభృతాంవర ॥ 3-289-4 (27060)
రామలక్ష్మణసుగ్రీవాః శరస్పర్శం న తేఽనఘ।
సమర్థాః ప్రతిసోఢుం చ కుతస్తదనుయాయినః ॥ 3-289-5 (27061)
అగతా యా ప్రహస్తేన కుంభకర్ణేన చానఘ।
ఖరస్యాపచితిః సంఖ్యే తాం గచ్ఛ త్వే మహాభుజ ॥ 3-289-6 (27062)
త్వమద్య నిశితైర్బాణైర్హత్వా శత్రూన్ససైనికాన్।
ప్రతినందయ మాం పుత్ర పురా జిత్వేవ వాసవం ॥ 3-289-7 (27063)
ఇత్యుక్తః స తథేత్యుక్త్వా రథమాస్థాయ దంశిథః।
ప్రయయావింద్రజిద్రాజంస్తూర్ణమాయోధనం ప్రతి ॥ 3-289-8 (27064)
తతో విశ్రావ్య విస్పష్టం నామ రాక్షసపుంగవః।
ఆహ్వయామాస సమరే లక్ష్మణం శుభలక్షణం ॥ 3-289-9 (27065)
తం లక్ష్మణోఽభ్యధావచ్చ ప్రగృహ్య సశరం ధనుః।
త్రాసయంస్తలఘోషేణ సింహః క్షుద్రమృగం యథా ॥ 3-289-10 (27066)
తయోః సమభవద్యుద్ధం సుమహజ్జయగృద్ధినోః।
దివ్యాస్త్రవిదుపోస్తీవ్రమన్యోన్యస్పర్ధినోస్తదా ॥ 3-289-11 (27067)
రావణిస్తు యదా నైనం విశేషయతి సాయకైః।
తతో గురుతరం యత్నమాతిష్ఠద్బలినాం వరః ॥ 3-289-12 (27068)
తత ఏవం మహావేగైరర్దయామాస తోమరైః।
తానాగతాన్స చిచ్ఛేద సౌమిత్రిర్నిశితైః శరైః ॥ 3-289-13 (27069)
తే నికృత్తాః శరైస్తీక్ష్ణైర్న్యపతంధరణీతలే।
`సాధకా రావణేరాజౌ శతశః శకలీకృతాః ॥ 3-289-14 (27070)
తమంగదో వాలిసుతః శ్రీమానుద్యంయ పాదపం।
అభిద్రుత్య మహావేగస్తాడయామాస మూర్ధని ॥ 3-289-15 (27071)
తస్యేంద్రజిదసంభ్రాంతః ప్రాసేనోరసి వీర్యవాన్।
ప్రహర్తుమైచ్ఛత్తం చాస్య ప్రాసం చిచ్ఛేద లక్ష్మణః ॥ 3-289-16 (27072)
తమభ్యాశగతం వీరమంగదం రావణాత్మజః।
గదయాఽతాడయత్సవ్యే పార్శ్వేవానరపుంగవం ॥ 3-289-17 (27073)
తమచింత్య ప్రహారం స బలవాన్వాలినః సుతః।
ససర్జేంద్రజితః క్రోధాత్సాలస్కంధం తథాంగదః ॥ 3-289-18 (27074)
సోఽంగదేన రుపోత్సృష్టో వధాయేంద్రజితస్తరుః।
జఘానేంద్రజితః పార్థ రథం సాశ్వం ససారథిం ॥ 3-289-19 (27075)
తతో హతాశ్వాత్ప్రస్కంద్య రథాత్స హతసారథిః।
తత్రైవాంతర్దధే రాజన్మాయయా రావణాత్మజః ॥ 3-289-20 (27076)
అంతర్హితం విదిత్వా తం బహుమాయం చ రాక్షసం।
రామస్తం దేశమాగంయ తత్సైన్యం పర్యరక్షత ॥ 3-289-21 (27077)
స రామముద్దిశ్య శరైస్తతో దత్తవరైస్తదా।
వివ్యాధ సర్వగాత్రేషు లక్ష్మణం చ మహాబలం ॥ 3-289-22 (27078)
తమదృశ్యంశరైః శూరౌ మాయయాఽంతర్హితం తదా।
యోధయామాసతురుభౌ రావణిం రామలక్ష్మణౌ ॥ 3-289-23 (27079)
స రుషా సర్వగాత్రేషు తయోః పురుషసింహయోః।
వ్యసృజత్సాయకాన్భూయః శతశోఽథ సహస్రశః ॥ 3-289-24 (27080)
తమదృశ్యం విచిన్వంతః సృజంతమనిశం శరాన్।
హరయో వివిశుర్వ్యోమ ప్రగృహ్య మహతీః శిలాః ॥ 3-289-25 (27081)
తాంశ్చ తౌ చాప్యదృశ్యః సశరైర్వివ్యాధ రాక్షసః।
స భృశం తాడయామాస రావణిర్మాయయా వృతః ॥ 3-289-26 (27082)
తౌ శరైరర్దితౌ వీరౌ భ్రారౌ రామలక్ష్మణౌ।
పేతతుర్గగనాద్భూమిం సూర్యాచంద్రమసావివ ॥ 3-289-27 (27083)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి రామోపాఖ్యానపర్వణి ఏకోననవత్యధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 289 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-289-18 రాసర్జ ఉత్సృష్టవాన్। సాలస్కంధం మహాస్కంధం తరుం ॥ 3-289-26 తాన్ హరీన్। తౌ చ రామలక్ష్మణౌ ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 290
॥ శ్రీః ॥
3.290. అధ్యాయః 290
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ఇంద్రజిచ్ఛరజాలబంధేన మోహాధిగమపూర్వకం భూమౌ పతితయో రామలక్ష్మణయోర్విభీషణేన ప్రజ్ఞానాస్త్రేణ మోహాపనోదనం ॥ 1 ॥ తథా సుగ్రీవేణ మహౌషధ్యా తయోర్విశల్యీకరణం ॥ 2 ॥ తతో రామాదీనాం నేత్రేషు కుబేరదూతానీతజలమార్జనేనాతీంద్రియవనస్తుదర్శనశక్త్యుదయః ॥ 3 ॥ తతః పునరుపాగతస్యేన్ప్రజితో లక్ష్మణేన వధః ॥ 4 ॥ తతః పుత్రవధామర్షేణ సీతావధోద్యతస్య రావణస్యావింధ్యాఖ్యేన వృద్ధామాత్యేన సాంనా తతో వినివర్తనం ॥ 5 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-290-0 (27084)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-290-0x (2715)
తావుభౌ పతితౌ దృష్ట్వా భ్రాతరౌ రామలక్ష్మణౌ।
బబంధ రావణిర్భూయః శరైర్దత్తవరైస్తదా ॥ 3-290-1 (27085)
తౌ వీరౌ శరజాలేన బద్ధావింద్రజితా రణే।
రేజతుః పురుషవ్యాఘ్రౌ శకుంతావివ పంజరే ॥ 3-290-2 (27086)
దృష్ట్వా నిపతితౌ భూమౌ సర్వాంగేషు శరాచితౌ।
సుగ్రీవః కపిభిః సార్ధం పరివార్యోపతస్తివాన్ ॥ 3-290-3 (27087)
సుషేణమైందద్వివిదైః కుముదేనాంగదేన చ।
హనుమననీలతారైశ్చ నలేన చ కపీశ్వరః ॥ 3-290-4 (27088)
తతస్తం దేశమాగంయ కృతకర్మా విభీషణః।
బోధయామాస తౌ వీరౌ ప్రజ్ఞాస్త్రేణ ప్రమోహితౌ ॥ 3-290-5 (27089)
విశల్యౌ చాపి సుగ్రీవః క్షణేనైతౌ చకార హ।
విశల్యయా మహౌషధ్యా దివ్యమంత్రప్రయుక్తయా ॥ 3-290-6 (27090)
తౌ లబ్ధసంజ్ఞౌ నృవరౌ విశల్యావుదతిష్ఠతాం।
ఉభౌ గతక్లమౌ చాస్తాం ణేనైతౌ మహారథౌ ॥ 3-290-7 (27091)
తతో విభీషణః పార్థ రామమిక్ష్వాకునందనం।
ఉవాచ విజ్వరం దృష్ట్వా కృతాంజలిరిదం వచః ॥ 3-290-8 (27092)
అయమంభో గృహీత్వాతు రాజరాజస్ శాసనాత్।
గుహ్కోఽభ్యాగతః శ్లేతాత్త్వత్సకాశమరిందమ ॥ 3-290-9 (27093)
ఇదమంభః కుబేరస్తే మహారాజ ప్రయచ్ఛతి।
అంతర్హితానాం భూతానాం దర్శనార్థం పరంతప ॥ 3-290-10 (27094)
అనేన మృష్టనయనో భూతాన్యంతర్హితాన్యుత।
భవాంద్రక్ష్యతి యస్మై చ భవానేతత్ప్రదాస్యతి ॥ 3-290-11 (27095)
తథేతి రామస్తద్వారి ప్రతిగృహ్యాభిసంస్కృతం।
చకార నేత్రయోః శౌచం లక్ష్మణశ్చ మహామనాః ॥ 3-290-12 (27096)
సుగ్రీవజాంబవంతౌ చహనుమానంగదస్తథా।
మైందద్వివిదనీలాశ్చ ప్రాయః ప్లవగసత్తమాః ॥ 3-290-13 (27097)
తథాసమభవచ్చాపి యదువాచ విభీషణః।
క్షణేనాతీంద్రియాణ్యేషాం చక్షుంష్యాసన్యుధిష్ఠిర ॥ 3-290-14 (27098)
ఇంద్రజిత్కృతకర్మా తు పిత్రే కర్మ తదాఽఽత్మనః।
నివేద్య పునరాగచ్ఛత్త్వరయాఽఽజిశిరఃప్రతి ॥ 3-290-15 (27099)
తమాగతం తు సంక్రుద్ధం పునరేవ యుయుత్సయా।
అభిదుద్రావ సౌమిత్రిర్విభీషణమతే స్థితః ॥ 3-290-16 (27100)
అకృతాహ్నికమేవైనం జిఘాంసుర్జితకాశినం।
శరైర్జఘాన సంక్రుద్ధః కృతసంజ్ఞోఽథ లక్ష్మణః ॥ 3-290-17 (27101)
తయోః సమభవద్యుద్ధం తదాఽన్యోన్యం జీగీషతోః।
అతీవ చిత్రమాశ్చర్యం శక్రప్రహ్లాదయోరివ ॥ 3-290-18 (27102)
అవిధ్యదింద్రజిత్తీక్ష్ణైః సౌమిత్రిం మర్మభేదిభిః।
సౌమిత్రిశ్చానలస్పర్శైరవిధ్యద్రావణిం శరైః ॥ 3-290-19 (27103)
సౌమిత్రిశరసంస్పర్శాద్రావణిః క్రోధమూర్చ్ఛితః।
అసృజల్లక్ష్మణాయాష్టౌ శరానాశీవిషోపమాన్ ॥ 3-290-20 (27104)
తస్యేషూన్పావకస్పర్శైః సౌమిత్రిః పత్రిభిస్త్రిభిః।
`వారయామాస నారాచైః సౌమిత్రిర్మిత్రనందనః ॥ 3-290-21 (27105)
అసృజల్లక్ష్మణశ్చాష్టౌ రాక్షసాయ శరాన్పునః'।
తథా తం న్యహనద్వీరస్తన్మే నిగదతః శృణు ॥ 3-290-22 (27106)
ఏకేనాస్య ధనుష్మంతం బాహుం దేహాదపాతయత్।
ద్వితీయేన తు బాణేన భుజమన్యమపాతయత్ ॥ 3-290-23 (27107)
తృతీయేన తు బాణేన శితధారేణ భాస్వతా।
జహార సునసం చాపి శిరో జ్వలితకుండలం ॥ 3-290-24 (27108)
వినికృత్తభుజస్కంధః కబంధాకృతిదర్శనః।
`పపాత వసుధాయాం తు ఛిన్నమూల ఇవద్రుమః' ॥ 3-290-25 (27109)
తం హత్వాసూతమప్యస్త్రైర్జఘాన బలినంవరః।
లంకాం ప్రవేశయామాసుస్తం రథం వాజినస్తదా ॥ 3-290-26 (27110)
దదర్శ రావణస్తం చ రథం పుత్రవినాకృతం।
స పుత్రం నిహతం శ్రుత్వా త్రాసాత్సంభ్రాంతమానసః। 3-290-27 (27111)
రావణః శోకమోహార్తో వైదేహీం హంతుముద్యతః ॥
ంగమాదాయ దుష్టాత్మా జవేనాభిపపాత హ ॥ 3-290-28 (27112)
తం దృష్ట్వాతస్య దుర్బుద్దేరవింధ్యః పాపనిశ్చయం।
శమయామాస సంక్రుద్ధం శ్రూయతాం యేన హేతునా ॥ 3-290-29 (27113)
మహారాజ్యేస్థితో దీప్తే న స్త్రియం హంతుమర్హసి।
హతైవైషా యదా స్త్రీ చ కబంధనస్థా చ తే వశే ॥ 3-290-30 (27114)
న చైషా దహభేదేన హతాస్యాదితి మే మతిః।
జహి భర్తారమేవాస్యా హతే తస్మిన్హతా భవేత్ ॥ 3-290-31 (27115)
న హి తే విక్రమే తుల్యః సాక్షాదపి శతక్రతుః।
అసకృద్ధి త్వయా సంద్రాస్త్రాసితాస్త్రిదసా యుధి ॥ 3-290-32 (27116)
ఏవం బహువిధైర్వాక్యైరవింధ్యో రావణం తదా।
క్రుద్ధం సంశమయామాస జగృహే చ స తద్వచః ॥ 3-290-33 (27117)
నిర్యాణే స మతిం కృత్వా నియంతారం క్షపాచరః।
ఆజ్ఞాపయామాస తదారథో మే కల్ప్యతామితి ॥ 3-290-34 (27118)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి రామోపాఖ్యానపర్వణి నవత్యధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 290 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-290-14 అతీంద్రియాణ్యతీంద్రియార్థగ్రాహకాణి ॥ 3-290-17 కృతసంజ్ఞ విభీషణేన సంకేతితః ॥ 3-290-34 నిధాయాసిం క్షపాచర ఇతి ఝ. పాఠః। నిధాయ బద్ధ్వా। అసిం ఖంగం ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 291
॥ శ్రీః ॥
3.291. అధ్యాయః 291
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ఇంద్రజిద్వధక్రోధాద్రావణేన త్వయమేవ యుద్ధాయ రామంప్రత్యభియానం ॥ 1 ॥ తదా ఇంద్రేణ రామాయ మాతలిసనాయస్య నిజరథస్య ప్రేషణం ॥ 2 ॥ శ్రీరామేణ మాయాయోధినో రావణస్య బ్రహ్మాస్త్రేణ హననం ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-291-0 (27119)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-291-0x (2716)
తతః క్రుద్ధో దశగ్రీవః ప్రియే పుత్రే నిపాతితే।
నిర్యయౌ రథమాస్థాయ హేమరత్నవిభూషితం ॥ 3-291-1 (27120)
సంవృతోరాక్షసైర్ఘేరైర్వివిధాయుధపాణిభిః।
అభిదుద్రావ రామం స పోథయన్హరియూథపాన్ ॥ 3-291-2 (27121)
తమాద్రవంతం సంక్రుద్ధ మైందనీలనలాంగదాః।
హనుమాంజాంబవాంశ్చైవ ససైన్యాః పర్యవారయన్ ॥ 3-291-3 (27122)
తే దశగ్రీవసైన్యం తదృక్షవానరపుంగవాః।
ద్రుమైర్విధ్వంసయాంచక్రుర్దశగ్రీవస్య పశ్యతః ॥ 3-291-4 (27123)
తతః స్వసైన్యమాలోక్య వధ్యమానమరాతిభిః।
మాయావీ చాసృజన్మాయాం రావణో రాక్షసాధిపః ॥ 3-291-5 (27124)
తస్య దేహవినిష్క్రాంతాః శతశోఽథ సహస్రశః।
రాక్షసాః ప్రత్యదృశ్యంత శరశక్త్యృష్టిపాణయః ॥ 3-291-6 (27125)
తాన్రామో జఘ్నివాన్సర్వాందివ్యేనాస్త్రేణ రాక్షసాన్।
అథ భూయోపి మాయాం స వ్యదధాద్రాక్షసాధిపః ॥ 3-291-7 (27126)
కృత్వా రామస్ రూపాణి లక్ష్మణస్య చ భారత।
అభిదుద్రావ రామం చ లక్ష్మణం చ దశాననః ॥ 3-291-8 (27127)
తతస్తే రామమర్చ్ఛంతో లక్ష్మణం చ క్షపాచరాః।
అభిపేతుస్తదా రామం ప్రగృహీతశరాసనాః ॥ 3-291-9 (27128)
తాం దృష్ట్వారాక్షసేంద్రస్ మాయామిక్ష్వాకునందనః।
ఉవాచ రామః సౌమిత్రిమసంభ్రాంతో బృహద్వచః ॥ 3-291-10 (27129)
జహీమాన్రాక్షసాన్పాపానాత్మనః ప్రతిరూపకాన్।
ఇత్యుక్త్వాఽభ్యహనద్రామో లక్ష్మణశ్చాత్మరూపకాన్ ॥ 3-291-11 (27130)
తతో హర్యశ్వయుక్తేన రథేనాదిత్యవర్చసా।
ఉపతస్థే రణే రామం మాతలిః శక్రసారథిః ॥ 3-291-12 (27131)
మాతలిరువాచ। 3-291-13x (2717)
అయం హర్యశ్వయుగ్జైత్రో మఘోనః స్యందనోత్తమః।
`త్వదర్థమిహ సంప్రాప్తః సందేశాద్వై శతక్రతోః' ॥ 3-291-13 (27132)
అనేన శక్రః కాకుత్స్థ సమరే దైత్యదానవాన్।
శతశః పురుషవ్యాఘ్ర రథోదారేణ జఘ్నివాన్ ॥ 3-291-14 (27133)
తదనన నరవ్యాఘ్ర మయా యత్తేన సంయుగే।
స్యందనేన జహిక్షిప్రం రావణం మా చిరం కృథాః ॥ 3-291-15 (27134)
ఇత్యుక్తో రాఘవస్తథ్యం వచోఽశంకత మాతలేః।
మాయైషారాక్షసస్యేతి తమువాచ విబీషణః ॥ 3-291-16 (27135)
నేయం మాయా నరవ్యాఘ్రరావణస్ దురాత్మనః।
తదాతిష్ఠ రథంశీఘ్రమిమసైంద్రం మహాద్యుతే ॥ 3-291-17 (27136)
తతః ప్రహృష్టః కాకుత్స్థస్తథేత్యుక్త్వా విభీషణం।
రథేనాభిపపాతాథ దశగ్రీవం రుషాఽన్వితః ॥ 3-291-18 (27137)
హాహాకుతాని భూతాని రావణే సమభిద్రుతే।
సింహనాదాః సపటహాదితి దివ్యాస్తథాఽనదన్ ॥ 3-291-19 (27138)
[దశకంధరరాజసూన్వోస్తథా యుద్ధమభూన్మహత్।
అలబ్ధోపమమన్యత్రతయోరేవ తథాఽభవత్ ॥] 3-291-20 (27139)
సరామాయ మహాఘోరం విససర్జ నిశాచరః।
శూలమింద్రాశనిప్రఖ్యం బ్రహ్మదండభివోద్యతం ॥ 3-291-21 (27140)
తచ్ఛూలం సత్వరం రామశ్చచ్ఛేద నిశితైః శరైః।
తద్దృష్ట్వా దుష్కరం కర్మ రావణం భయమావిశత్ ॥ 3-291-22 (27141)
తతః క్రుద్ధః ససర్జాశు దశగ్రీవః శితాంఛరాన్।
సహస్రాయుతశో రామే శస్త్రాణి వివిధాని చ ॥ 3-291-23 (27142)
తతో భుశుండీః శూలాని ముసలాని పరశ్వథాన్।
శక్తీశ్చ వివిధాకారాః శతఘ్నీశ్చ శితాన్క్షురాన్ ॥ 3-291-24 (27143)
తాం మాయాంవివిధాం దృష్ట్వా దశగ్రీవస్య రక్షసః।
భయాత్ప్రదుద్రువుః సర్వే వానరాః సర్వతోదిశం ॥ 3-291-25 (27144)
తతః సుపత్రం సుముఖంహేమపుంగం శరోత్తమం।
తూణాదాదాయ కాకుత్స్థో బ్రహ్మాస్త్రేణ యుయోజ హ ॥ 3-291-26 (27145)
తం ప్రేక్ష్యబాణం రామేణ బ్రహ్మాస్త్రేణానుమంత్రితం।
జహృషుర్దేవగంధర్వా దృష్ట్వా శక్రపురోగమాః ॥ 3-291-27 (27146)
అల్పావశేషమాయుశ్చ తతోఽమన్యంత రక్షసః।
బ్రహ్మాస్త్రోదీరణాచ్ఛత్రోర్దేవదానవకింనరాః ॥ 3-291-28 (27147)
తతః ససర్జ తం రామః శరమప్రతిమౌజసం।
రావణాంతకరం ఘోరం బ్రహ్మదండమివోద్యతం ॥ 3-291-29 (27148)
ముక్తమాత్రేణ రామేణ దూరాకృష్టేన భారత।
స తేన రాక్షసశ్రేష్ఠః సరథః సాశ్వసారథిః।
ప్రజజ్వాల మహాజ్వాలేనాగ్నినాభిపరిప్లుతః ॥ 3-291-30 (27149)
తతః ప్రహృష్టాస్త్రిదశాః సహగంధర్వచారణాః।
నిహతం రావణం దృష్ట్వా రామేణాక్లిష్టకర్మణా ॥ 3-291-31 (27150)
తత్యజుస్తం మహాభాగం పంచభూతాని రావణం।
భ్రంశితః సర్వలోకేషు స హి బ్రహ్మాస్త్రతేజసా ॥ 3-291-32 (27151)
శరీరధాతవో హ్యస్ మాసం రుధిరమేవ చ।
నేశుర్బ్రహ్మాస్త్రనిర్దగ్దా న చ భస్మాప్యదృశ్యత ॥ 3-291-33 (27152)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి రామోపాఖ్యానపర్వణి ఏకనవత్యధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 291 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-291-8 రామస్య రూపం కృత్వాలక్ష్మణమభిదుద్రావ లక్ష్మణస్య రూపం కృత్వా రామమితి యేజనా ॥ 3-291-32 పంచభూతాని తత్యజుర్మృత ఇత్యర్థః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 292
॥ శ్రీః ॥
3.292. అధ్యాయః 292
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
రావణవధానంతరమవింధ్యనాంనా రాక్షసవృద్ధేన రామసమీపంప్రతి సీతాయా ఆనయనం ॥ 1 ॥ సూతయా స్వశీలశంకినో రామస్యానంగీకారవచనశ్రవణేన బూమౌ పతనం ॥ 2 ॥ అంతరిక్షగతైర్బ్రహ్మాదిభిః సీతాయాః సౌశీల్యఖ్యాపనపూర్వకం రామంప్రతి తద్గ్రహణచోదనా ॥ 3 ॥ రామేణ సీతాలక్ష్మణాదిభిః సహాయోధ్యాంప్రతి ప్రస్థానం ॥ 4 ॥ దూత్యేన భరతంప్రతి హనుమత్ప్రేషణపూర్వకం నందిగ్రామమాగతేన రామేణ భరతాధిభిః సహాయోధ్యాంప్రత్యాగమనం ॥ 5 ॥ వసిష్ఠాదిభిః సీతయా సహ రాజ్యేఽభిపిక్తేన రామేణ సుగ్రీవవిభీషణాదీనాం సబహుమానం స్వస్వపురప్రేషణపూర్వకం ప్రజాపాలనం ॥ 6 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-292-0 (27153)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-292-0x (2718)
స హత్వా రావయణం క్షుద్రం రాక్షసేనద్రం సురద్విషం।
బభూవ హృష్టః ససుహృద్రామః సౌమిత్రిణా సహ ॥ 3-292-1 (27154)
తతో హతే దశగ్రీవే దేవాః సర్షిపురోగమాః।
ఆశీర్భిర్జయయుక్తాభిరానర్చుస్తం మహాభుజం ॥ 3-292-2 (27155)
రామం కమలపత్రాక్షం తుష్టువుః సర్వదేవతాః।
గంధర్వాః పుష్పవర్షైశ్చ వాగ్భిశ్చ త్రిదశాలయాః ॥ 3-292-3 (27156)
పూజయిత్వా రణే రామం ప్రతిజగ్ముర్యథాగతం।
తన్మహోత్సవసంకాశమాసీదాకాశమచ్యుత ॥ 3-292-4 (27157)
తతో హత్వా దశగ్రీవం లంకాం రామో మహాయశాః।
విభీషణాయ ప్రదదౌ ప్రభుః పరపురంజయః ॥ 3-292-5 (27158)
తతః సీతాం పురస్కృత్య విభీషణపురస్కృతాం।
అవింధ్యో నామ సుప్రజ్ఞో వృద్ధామాత్యో వినిర్యయౌ ॥ 3-292-6 (27159)
ఉవాచ చ మహాత్మానం కాకుత్స్థం దైన్యమాస్థితం।
ప్రతీచ్ఛ దేవీం సద్వృత్తాం మహాత్మంజానకీమితి ॥ 3-292-7 (27160)
ఏతచ్ఛ్రుత్వా వచస్తస్మాదవతీర్య రథోత్తమాత్।
బాష్పేణాపిహితాం సీతాం దదర్శేక్ష్వాకునందనః ॥ 3-292-8 (27161)
తాం దృష్ట్వా చారుసర్వాంగీం యానస్థాం శోకకర్శితాం।
మలోపచితసర్వాంగీం జటిలాం కృష్ణవాససం ॥ 3-292-9 (27162)
ఉవాచ రామో వైదేహీం పరామర్శవిశంకితః।
`లక్షయిత్వేంగితం సర్వం ప్రియం తస్యై నివేద్య సః' ॥ 3-292-10 (27163)
గచ్ఛ వైదేహి ముక్తా త్వం యత్కార్యం తనమయా కృతం।
మామాసాద్యపతిం భద్రే న త్వం రాక్షసవేశ్మని।
జరాం వ్రజేథా ఇతిమే నిహతోసౌ నిశాచరః ॥ 3-292-11 (27164)
కథం హ్యస్మద్విధో జాతు జానంధర్మవినిశ్చయం।
పరహస్తగతాం నారీం ముహూర్తమపి ధారయేత్ ॥ 3-292-12 (27165)
సువృత్తామసువృత్తాం వాఽప్యహం త్వామద్య మైథిలి।
నోత్సహే పరిభోగాయ శ్వావలీఢం హవిర్యథా ॥ 3-292-13 (27166)
తతః సా సహసా బాలా తచ్ఛ్రుత్వా దారుణం వచః।
పపాత దేవీ వ్యథితా నికృత్తా కదలీ యథా ॥ 3-292-14 (27167)
యోప్యస్యా హర్షసంభూతో ముఖరాగః పురాఽభవత్।
క్షణేన సపునర్నష్టో నిఃశ్వాసాదివ దర్పణే ॥ 3-292-15 (27168)
తతస్తే హరయః సర్వే తచ్ఛ్రుత్వా రామభాషితం।
గతాసుకల్పా నిశ్చేష్టా బభూవుః సహలక్ష్మణాః ॥ 3-292-16 (27169)
తతో దేవో విశుద్ధాత్మా విమానేన చతుర్ముఖః।
పద్మయోనిర్జగత్స్రష్టా దర్శయామాస రాఘవం ॥ 3-292-17 (27170)
శక్రశ్చాగ్నిశ్చ వాయుశ్చయమో వరుణ ఏవ చ।
యక్షాధిపశ్చ భగవాంస్తథా సప్తర్షయోఽమలాః ॥ 3-292-18 (27171)
రాజా దశరథశ్చైవ దివ్యభాస్వరమూర్తిమాన్।
విమానేన మహార్హేణ హంసయుక్తేన భాస్వతా ॥ 3-292-19 (27172)
తతోఽంతరిక్షం తత్సర్వందేవగంధర్వసంకులం।
శుశుభే తారకాచిత్రం శరదీవ నభస్తలం ॥ 3-292-20 (27173)
తత ఉత్థాయ వైదేహీ తేషాం మధ్యయశస్వినీ।
ఉవాచ వాక్యం కల్యాణీ రామం పృథులవక్షసం ॥ 3-292-21 (27174)
రాజపుత్ర న తే కోపం కరోమి విదితాహి మే।
గతిః స్త్రీణాం నరాణాం చ శృణు చదం వచో మమ ॥ 3-292-22 (27175)
అంతశ్చరతిభూతానాం మాతరిశ్వా సదాగతిః।
స మే విముంచతు ప్రాణాన్యది పాపం చరాంయహం ॥ 3-292-23 (27176)
అగ్నిరాపస్తథాఽఽకాశం పృథివీ వాయురేవ చ।
విముంచంతు మమ ప్రాణాన్యది పాపం చరాంయహం ॥ 3-292-24 (27177)
యథాఽహం త్వదృతేవీర నాన్యంస్వప్నేఽప్యచింతయం।
తథా మే దేవ నిర్దిష్టస్త్వమేవ హి పతిర్భవ ॥ 3-292-25 (27178)
తతోఽంతరిక్షే వాగారీత్సుభగా లోకసాక్షిణీ।
పుణ్యాసంహర్షణీ తేషాం వానరాణాం మహాత్మనాం ॥ 3-292-26 (27179)
వాయురువాచ। 3-292-27x (2719)
బోభో రాఘవ సత్యం వై వాయురస్మి సదాగతిః।
అపాపా మైథిలీ రాజన్సంగచ్ఛసహభార్యయా ॥ 3-292-27 (27180)
అగ్నిరువాచ। 3-292-28x (2720)
అహమంతఃశరీరస్థో భూతానాం రఘునందన।
సుసూక్ష్మమపి కాకుత్స్థ మైథిలీనాపరాధ్యతి ॥ 3-292-28 (27181)
వరుణ ఉవాచ। 3-292-29x (2721)
రసావై మత్ప్రసూతా హి భూతదేహేషు రాఘవ।
అహంవై త్వాం ప్రబ్రవీమి మైథిలీ ప్రతిగృహ్యతాం ॥ 3-292-29 (27182)
యమ ఉవాచ। 3-292-30x (2722)
`ధర్మోఽహమస్మి కాకుత్స్థ సాక్షీ లోకస్య కర్మణాం।
శుభాశుభానాం సీతేయమపాపా ప్రతిగృహ్యతాం' ॥ 3-292-30 (27183)
బ్ర్హమోవాచ। 3-292-31x (2723)
పుత్ర నైతదిహాశ్చర్యం త్వయి రాజర్షిధర్మణి।
సాధో సద్వృత్త కాకుత్స్థ శృణు చేదం వచో మమ ॥ 3-292-31 (27184)
శత్రురేష త్వయా వీర దేవగనధర్వభోగినాం।
యక్షాణాం దానవానాం చ మహర్షీణాం చ పాతితః ॥ 3-292-32 (27185)
అవధ్యః సర్వభూతానాం మత్ప్రసాదాత్పురాఽభవత్।
కస్మాచ్చిత్కారణాత్పాపః కంచిత్కాలముపేక్షితః ॥ 3-292-33 (27186)
వధార్థమాత్మనస్తేన హృతా సీతా దురాత్మనా।
నలకూబరశాపేన రక్షా చాస్యాః కృతా మయా ॥ 3-292-34 (27187)
యది హ్యకామామాసేవేత్స్తరియమన్యామపి ధ్రువం।
శతధాఽస్య ఫలేన్మూర్ధా ఇత్యుక్తః సోభవత్పురా ॥ 3-292-35 (27188)
నాత్రశంకా త్వయా కార్యా ప్రతీచ్ఛేమాం మహామతే।
కృతం త్వయా మహత్కార్యం దేవానామమితప్రభ ॥ 3-292-36 (27189)
దశరథ ఉవాచ। 3-292-37x (2724)
ప్రీతోస్మి వత్స భద్రం తే పితా దశరథోస్మి తే।
అనుజానామి రాజ్యం చ ప్రశాధి పురుషోత్తమ ॥ 3-292-37 (27190)
రామ ఉవాచ। 3-292-38x (2725)
అభివాదయేత్వాం రాజేంద్ర యది త్వం జనకో మమ।
గమిష్యామి పురీం రంయామయోధ్యాం శాసనాత్తవ ॥ 3-292-38 (27191)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-292-39x (2726)
తమువాచ పితా భూయః ప్రహృష్టో భరతర్షభ।
గచ్ఛాయోధ్యాం ప్రశాధి త్వంరామ రక్తాంతలోచన।
సంపూర్ణానీహవర్షాణి చతుర్దశ మహాద్యుతే ॥ 3-292-39 (27192)
తతో దేవాన్నమస్కృత్య ముహృద్భిరభినందితః।
మహేంద్రఇవ పౌలోంయా భార్యయా స సమేయివాన్ ॥ 3-292-40 (27193)
తతో వరం దదౌ తస్మై హ్యవింధ్యాయ పరంతపః।
త్రిజటాం చార్థమానాభ్యాం యోజయామాస రాక్షసీం ॥ 3-292-41 (27194)
తమువాచ తతో బ్రహ్మా దేవైః శక్రషురోగమైః।
కౌసల్యామాతరిష్టాంస్తే వరానద్య దదాని కాన్ ॥ 3-292-42 (27195)
వవ్రేరామః స్థితిం ధర్మే శత్రుభిశ్చాపరాజయం।
రాక్షసైర్నిహతానాం చ వానరాణాం సముద్భవం ॥ 3-292-43 (27196)
తతస్తే బ్రహ్మణా ప్రోక్తే తథేతివచనే తదా।
సముత్తస్థుర్మహారాజ వానరా లబ్ధచేతసః ॥ 3-292-44 (27197)
సీతా చాపి మహాభాగా వరం హనుమతే దదౌ।
రామకీర్త్యా సమం పుత్ర జీవితం తే భవిష్యతి ॥ 3-292-45 (27198)
దివ్యాస్త్వాముపభోగాశ్చ మత్ప్రసాదకృతాః సదా।
ఉపస్థాస్యంతి హనుమన్నితి స్మ హరిలోచన ॥ 3-292-46 (27199)
తతస్తే ప్రేక్షమాణానాం తేపామక్లిష్టకర్మణాం।
అంతర్ధానం యయుర్దేవాః సర్వే శక్రపురోగమాః ॥ 3-292-47 (27200)
దృష్ట్వా రామం తు జానక్యా సంగతం శక్రసారథిః।
ఉవాచ పరమప్రీతసుహృన్మధ్య ఇదం వచః ॥ 3-292-48 (27201)
దేవగంధర్వయక్షాణాం మానుషాసురభోగినాం।
అపనీతం త్వయా దుఃఖమిదం సత్యపరాక్రమ ॥ 3-292-49 (27202)
సదేవాసురగనధర్వా యక్షరాక్షసపన్నగాః।
కథయిష్యంతి లోకాస్త్వాం యావద్భూమిర్ధరిష్యతి ॥ 3-292-50 (27203)
ఇత్యేవముక్త్వాఽనుజ్ఞాప్యరామం శస్త్రభృతాంవరం।
సంపూజ్యాపాక్రమత్తేన రథేనాదిత్యవర్చసా ॥ 3-292-51 (27204)
తతఃసీతాం పురస్కృత్య రామః సౌమిత్రిణా సహ।
సుగ్రీవప్రముఖైశ్చైవ సహితః సర్వవానరైః ॥ 3-292-52 (27205)
విధాయ రక్షాం లంకాయాం విభీషణపురస్కృతః।
సంతతార పునస్తేన సేతునా మకరాలయం ॥ 3-292-53 (27206)
పుష్పకేణ విసానన ఖేచరేణ విరాజతా।
కామగేన యథాముఖ్యైరమాత్యైః సంవృతో వసీ ॥ 3-292-54 (27207)
తతస్తీరే సముద్రస్యం యత్రశిశ్య స పార్థివః।
తత్రైవోవాస ధర్మాత్మా సహితః సర్వవానరైః ॥ 3-292-55 (27208)
అథైనాన్రాఘవః కాలే సమానీయాభిపూజ్య చ।
విసర్జయామాస తదా రత్నైః సంతోష్య సర్వశః ॥ 3-292-56 (27209)
గతేషు వానరేంద్రేషు గోపుచ్ఛర్క్షేషు తేషు చ।
సుగ్రీవసహితో రామః కిష్కిందాం పునరాగమత్ ॥ 3-292-57 (27210)
విభీషణేనానుగతః సుగ్రీవసహితస్తదా।
పుష్పకేణ విమానేన వైదేహ్యా దర్శయన్వనం ॥ 3-292-58 (27211)
కిష్కింధాం తు సమాసాద్యరామః ప్రహరతాంవరః।
అంగదం కృతకర్మాణం యౌవరాజ్యేఽభ్యషేచయత్ ॥ 3-292-59 (27212)
తతస్తైరేవ సహితో రామః సౌమిత్రిణా సహ।
యథాగతేన మార్గేణ ప్రయయౌ స్వపురం ప్రతి ॥ 3-292-60 (27213)
అయోధ్యాం స సమాసాద్యపురీం రాష్ట్రపతిస్తతః।
భరతాయ హనూమంతం దూతం ప్రాస్థాపయద్ద్రుతం ॥ 3-292-61 (27214)
లక్షయిత్వేంగితం సర్వంప్రియం తస్మై నివేద్య వై।
వాయుపుత్రే పునః ప్రాప్తే నందిగ్రామముపావిశత్ ॥ 3-292-62 (27215)
సతత్రమలదిగ్ధాంగం భరతం చీరవాససం।
`నందిగ్రామగతంరామః సశత్రుఘ్నం సరాఘవః'।
అగ్రతఃపాదుకే కృత్వా దదర్శాసీనమాసనే ॥ 3-292-63 (27216)
సమేత్యభరతేనాథ శత్రుఘ్నేన చ వీర్యవాన్।
రాఘవః సహసౌమిత్రిర్ముముదే భరతర్షభ ॥ 3-292-64 (27217)
తతో భరతశత్రుఘ్నౌ సమేతౌ గురుణా తదా।
వైదేహ్యా దర్శనేనోభౌ ప్రహర్షం సమవాపతుః ॥ 3-292-65 (27218)
తస్మై తద్భరతో రాజ్యమాగతాయాతిసత్కృతం।
న్యాసం నిర్యాతయామాస యుక్తః పరమయా ముదా ॥ 3-292-66 (27219)
తతస్తం వైష్ణవే శూరం నక్షత్రేఽభిజితేఽహని।
వసిష్ఠో వామదేవశ్చ సహితావభ్యషించతాం ॥ 3-292-67 (27220)
సోభిషిక్తః కపిశ్రేష్ఠం సుగ్రీవం ససుహృజ్జనం।
విభీషణం చ పౌలస్త్యమన్వజానాద్గృహాన్ప్రతి ॥ 3-292-68 (27221)
అభ్యర్చ్య వివిధై రత్నైః ప్రీతియుక్తౌ ముదా యుతౌ।
సమాధాయేతికర్తవ్యం దుఃఖేన విససర్జ హ ॥ 3-292-69 (27222)
పుష్పకం చ విమానం తత్పూజయిత్వా స రాఘవః।
ప్రాదాద్వైశ్రవణాయైవ ప్రీత్యా స రఘునందనః ॥ 3-292-70 (27223)
తతో దేవర్షిసహితః సరితం గోమతీమను।
శతాశ్వమేధానాజహ్రే జారూథ్యాన్స నిరర్గలాన్ ॥ 3-292-71 (27224)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి రామోపాఖ్యానపర్వణి ద్వినవత్యధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 292 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-292-3 బ్రిదశాలయః స్వర్గస్తత్స్థాః ॥ 3-292-55 యత్ర శిశ్యే పూర్వం సముద్రప్రార్థనార్థం శయనం కృతవాన్ ॥ 3-292-62 లక్షయిత్వేంగితైః సర్వైరితి ధ.పాటః ॥ 3-292-65 గురుణా రామేణ ॥ 3-292-67 వైష్ణవే నక్షత్రేశ్రవణే ॥ 3-292-71 జారూథ్యాన్ త్రిగుణదక్షిణానిత్యర్జునమిశ్రః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 293
॥ శ్రీః ॥
3.293. అధ్యాయః 293
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
మార్కండేయేన స్వస్యానుపమదుఃఖానుభవితృత్వబుద్ధ్యా శోచతోయుధిష్ఠిరస్య రామోపాఖ్యానకథనపూర్వకం హేతూపన్యాసేన శోకాపనోదనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-293-0 (27225)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-293-0x (2727)
ఏవమేతన్మహాబాహో రామేణామితతేజసా।
ప్రాప్తం వ్యసనమత్యుగ్రం వనవాసకృతం పురా ॥ 3-293-1 (27226)
మా శుచః పరుషవ్యాఘ్ర క్షత్రియోసి పరంతప।
బాహువీర్యాశ్రయేమార్గే వర్తసే దీప్తనిర్ణయే ॥ 3-293-2 (27227)
న హి తే వృజినం కించిద్దృశ్యతే పరమణ్వపి।
అస్మిన్మార్గే నిపీదేయుః సేంద్రా అపి సురాసురాః ॥ 3-293-3 (27228)
సంహత్య నిహతోవృత్రో మరుద్భిర్వజ్రపాణినా।
నముచిశ్చైవదుర్ధర్షో దీర్గజిహ్వా చరాక్షసీ ॥ 3-293-4 (27229)
సహాయవతి సర్వార్థాః సతిష్ఠంతీహ సర్వశః।
కింను తస్యాజితం సంఖ్యే యస్ భ్రాతా ధనంజయః ॥ 3-293-5 (27230)
అయం చ బలినాంశ్రేష్ఠో భీమో భీమపరాక్రమాః।
యువానౌ చ మహేష్వాసౌ వీరౌ మాద్రవతీసుతౌ ॥ 3-293-6 (27231)
ఏభిః సహాయైః కస్మాత్త్వం విషీదసి పరంతప।
య ఇమే వజ్రిణః సేనాం జయేయుః సమరుద్గణాం ॥ 3-293-7 (27232)
త్వమప్యేభిర్మహేష్వాసైః సహాయైర్దేవరూపిభిః।
విజేష్యసి రణే సర్వానమిత్రాన్భరతర్షభ ॥ 3-293-8 (27233)
ఇతశ్చ త్వమిమాం పశ్యసైంధవేన దురాత్మనా।
బలినా వీర్యమత్తేన హృతామేభిర్మహాత్మభిః ॥ 3-293-9 (27234)
ఆనీతాం ద్రౌపదీం కృష్ణాం కృత్వా కర్మ సుదుష్కరం।
జయద్రథం చ రాజానం విజితం వశమాగతం ॥ 3-293-10 (27235)
అసహాయేన రామేణ వైదేహీ పునరాహృతా।
హత్వాసంఖ్యే దశగ్రీవం రాక్షసం భీమవిక్రమం ॥ 3-293-11 (27236)
యస్ శాఖామృగామిత్రాణ్యృక్షాః కాలముఖాస్తథా।
జాత్యంతరగతా రాజన్నేతద్బుద్ధ్యాఽనుచింతయ ॥ 3-293-12 (27237)
తస్మాత్సర్వం కురుశ్రేష్ఠ మా శుచో భరతర్షభ।
త్వద్విధా హి మహాత్మానో న శోచంతి పరంతప ॥ 3-293-13 (27238)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-293-14x (2728)
ఏవమాశ్వాసితో రాజామార్కండేయేన ధీమతా।
త్యక్త్వా దుఃఖమదీనాత్మా పునరప్యేనమబ్రవీత్ ॥ 3-293-14 (27239)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి రామోపాఖ్యానపపర్వణి త్రినవత్యధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 294 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-293-2 దీప్తనిర్ణయే అసందిగ్ధే ప్రత్యక్షఫలే ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 294
॥ శ్రీః ॥
3.294. అధ్యాయః 294
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
మార్కండేయేన యుధిష్ఠిరంప్రతి సావిత్ర్యుపాఖ్యానకథనారంభః ॥ 1 ॥ అస్వపతినాంనో మద్రరాజస్య స్వీయవ్రతచర్యాసంతుష్టసావిత్రీదేవీప్రసాదాత్సావిత్రీనామకకన్యాజననం ॥ 2 ॥ యౌవనస్యయాతయా పిత్రాజ్ఞయా వృద్దామాత్యైః సహ రాజర్షీణామాశ్రమేషు స్వోధితవరాన్వేషణం ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-294-0 (27240)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-294-0x (2729)
నాత్మానమనుశోచామి నేమాన్భ్రాతౄన్మహామునే।
హరణం చాపి రాజ్యస్ యథేమాం ద్రుపదాత్మజాం ॥ 3-294-1 (27241)
ద్యూతే దురాత్మభిః క్లిష్టాః కృష్ణయా తారితా వయం।
జయద్రథేన చపునర్వనాచ్చాపి హృతా బలాత్ ॥ 3-294-2 (27242)
అస్తి సీమంతినీ కాచిద్దృష్టపూర్వాఽపివా శ్రుతా।
పతివ్రతా మహాభాగా యథేయం ద్రుపదాత్మజా ॥ 3-294-3 (27243)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-294-4x (2730)
శృణు రాజన్కులస్త్రీణాం మహాభాగ్యం యుధిష్ఠిర।
సర్వమేతద్యథాప్రాప్తం సావిత్ర్యా రాజకన్యయా ॥ 3-294-4 (27244)
ఆసీన్మద్రేషు ధర్మాత్మా రాజా పరమధార్మికః।
బ్రహ్మణ్యశ్చమహాత్మా చ సత్యసంధో జితేంద్రియః ॥ 3-294-5 (27245)
యజ్వా దానపతిర్దక్షః పౌరజానపదప్రియః।
పార్థివోఽశ్వపతిర్నామ సర్వభూతహితే రతః ॥ 3-294-6 (27246)
క్షమావాననపత్యశ్చ సత్యవాగ్విజితేంద్రియః।
అతిక్రాంతేన వయసా సంతాపముపజగ్మివాన్ ॥ 3-294-7 (27247)
అపత్యోత్పాదనార్థం చ తీవ్రం నియమమాస్థితః।
కాలే పరిమితాహారో బ్రహమచారీ జితేంద్రియః ॥ 3-294-8 (27248)
హుత్వా శతసహస్రం స సావిత్ర్యా రాజసత్తమ।
షష్ఠేషష్ఠే తదాకాలే బభూవ మితమోజనః ॥ 3-294-9 (27249)
ఏతేన నియమేనాసీద్వర్షాణ్యష్టాదశైవ తు।
పూర్ణే త్వష్టాదశే వర్షే సావిత్రీ తుష్టిమభ్యగాత్ ॥ 3-294-10 (27250)
రూపిణీ తు తదా రాజందర్శయామాస తం నృపం।
అగ్నిహోత్రాత్సముత్థాయ హర్షేణ మహతాఽన్వితా ॥ 3-294-11 (27251)
ఉవాచ చైనం వరదా వచనం పార్థివం తదా।
సా తమశ్వపతిం రాజన్సావిత్రీ నియమే స్థితం ॥ 3-294-12 (27252)
బ్రహ్మచర్యేణ శుద్ధేన దమేన నియమేన రచ।
సర్వాత్మనా చ భక్త్యా చ తుష్టాఽస్మి తవ పార్థివాః ॥ 3-294-13 (27253)
వరం వృణీష్వాశ్వపతే మద్రరాజ యదీప్సితం।
న ప్రామాదశ్చ ధర్మేషు కర్తవ్యస్తే కథంచన ॥ 3-294-14 (27254)
అశ్వపతిరువాచ। 3-294-15x (2731)
అపత్యార్థః సమారంభః కృతో ధర్మేప్సయా మయా।
పుత్రా మే బహవో దేవి భవేయుః కులభావనాః ॥ 3-294-15 (27255)
తుష్టాఽసి యది మే దేవి వరమేతం వృణోంయహం।
సంతాం పరమో ధర్మ ఇత్యాహుర్మాం ద్విజాతయః ॥ 3-294-16 (27256)
సావిత్ర్యువాచ। 3-294-17x (2732)
పూర్వమేవ మయా రాజన్నభిప్రాయమిమం తవ।
జ్ఞాత్వా పుత్రార్థముక్తో వై భగవాంస్తే పితామహః ॥ 3-294-17 (27257)
ప్రసాదాచ్చైవ తస్మాత్తే స్వయం విహితవత్యహం।
కన్యా తేజస్వినీ సౌంయ క్షిప్రమేవ భవిష్యతి ॥ 3-294-18 (27258)
ఉత్తరం చ న తే కించిద్వ్యాహర్తవ్యం కథంచన।
పితామహనియోగేన తుష్టా హ్యేతద్బ్రవీమి తే ॥ 3-294-19 (27259)
స తథేతి ప్రతిజ్ఞాయ సావిత్ర్యా వచనం నృపః।
ప్రసాదయామాస పునః క్షిప్రమేతద్భవిష్యతి ॥ 3-294-20 (27260)
అంతర్హితాయాం సావిత్ర్యాం జగామ స్వపురం నృపః।
స్వరాజ్యే చావసద్బీరః ప్రజా ధర్మేణ పాలయన్ ॥ 3-294-21 (27261)
కస్మింశ్చిత్తు గతే కాలే స రాజా నియతబ్రతః।
జ్యేష్ఠాయాం ధర్మచారిణ్యాం మహిష్యాం కగర్భమాదధే ॥ 3-294-22 (27262)
రాజపుత్ర్యాస్తు గర్భః స మానవ్యా భరతర్షభ।
వ్యర్ధతం తదా శుక్లే తారాపతిరివాంబరే ॥ 3-294-23 (27263)
ప్రాప్తే కాలే తు సుషువే కన్యాం రాజీవలోచనాం।
క్రియాశ్చ తస్యా ముదితశ్చక్రే చ నృపసత్తమః ॥ 3-294-25aసావిత్ర్యా ప్రీతయా దత్తా సావ్త్ర్యా ద్దుతయా హ్యపి।
సావిత్రీత్యేవ నామాస్యాశ్చక్రుర్విప్రాస్తథా పితా ॥ 3-294-24 (27264)
సా విగ్రహవతీవ శ్రీవ్యవర్ధత నృపాత్మజా।
కాలేన చాపి సా కన్యా యౌవనస్తా బభూవ హ ॥ 3-294-26 (27265)
తాం సుమధ్యాం పృథుశ్రోణీం ప్రతిమాం కాంచనీమివ।
ప్రాప్తేయం రదేవకన్యేతి దృష్ట్వా సంమేనిరే జనాః ॥ 3-294-27 (27266)
తాం తు పద్మపలాశాక్షీం జ్వలంతీమివ తేజసా।
న కశ్చిద్వరయామాస తేజసా ప్రతివారితః ॥ 3-294-28 (27267)
అథోపోష్య శిరఃస్నాతా దేవతామభిగంయ సా।
హుత్వాగ్నిం విధివద్విప్రాన్వాచయామాస పర్వణి ॥ 3-294-29 (27268)
తతః సుమనసః శేషాః ప్రతిగృహ్య మహాత్మనః।
పితుః సమీపమగమద్దేవీ శ్రీరివ రూపిణీ ॥ 3-294-20 (27269)
సాఽభివాద్య పితుః పాదౌ శేషాః పూర్వం నివేద్య చ।
కృతాంజలిర్వరారోహా నృపతేః పార్శ్వమాస్థితా ॥ 3-294-31 (27270)
యౌవనస్థాం తు తాం దృష్ట్వా స్వాం సుతాం దేవరూపిణీం।
అయాచ్యమానాం చ వరైర్నృపతిర్దుఃఖితోఽభవత్ ॥ 3-294-32 (27271)
రాజోవాచ। 3-294-33x (2733)
పుత్రి ప్రదానకాలస్తే న చ కశ్చిద్వృణోతి మాం।
స్వయమన్విచ్ఛ భర్తారం గుణైః సదృశమాత్మనః ॥ 3-294-33 (27272)
ప్రార్థితః పురుషో యశ్చ స నివేద్యస్త్వయా మమ।
విమృశ్యాహం ప్రదాస్యామి వరయ త్వం యథేప్సితం ॥ 3-294-34 (27273)
శ్రుతం హి ధర్మశాస్త్రేషు పఠ్యమానం ద్విజాతిభిః।
తథా త్వమపికల్యాణి గదతో మే వచః శృణు ॥ 3-294-35 (27274)
అప్రదాతా పితా వాచ్యో వాచ్యశ్చానుపయన్పతిః।
మృతే పితరి పుత్రశ్చ వాచ్యో మాతురరక్షితా ॥ 3-294-36 (27275)
ఇదం మే వచనం క్షుత్వా భర్తురన్వేషణే న్వర।
దేవతానాం యథా యాచ్యో న భవేయం తథా కురు ॥ 3-294-37 (27276)
ఏవముక్త్వా దుహితరం తథా వృద్ధాంశ్చ మంత్రిణః।
వ్యాదిదేశానుయాత్రం చ గంయతాం చేత్యచోదయత్ ॥ 3-294-38 (27277)
సాఽభివాద్య పితుః పాదౌ వ్రీడితేవ మనస్వినీ।
పితుర్వచనమాజ్ఞాయ నిర్జగామావిచారితం ॥ 3-294-39 (27278)
సా హైమం రథమాస్థాయ స్థవిరైః సచివైర్వృతా।
తపోవనానిరంయాణి రాజర్షీణాం జగామ హ ॥ 3-294-40 (27279)
మాన్యానాం తత్ర వృద్ధానాం కృత్వా పాదాభివాదనం।
వనాని క్రమశస్తాత సర్వాణ్యేవాభ్యగచ్ఛత ॥ 3-294-41 (27280)
ఏవం తీర్థేషు సర్వేషు ధనోత్సర్గం నృపాత్మజా।
కుర్వీ ద్విజముఖ్యానాం తంతం దేశం జగామ హ ॥ 3-294-42 (27281)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి పతివ్రతామాహాత్ంయపర్వణి చతుర్నవత్యధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 294 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-294-9 సావిత్ర్యా సావిత్రీ సవితృకన్యా తద్దైవత్యవా ఋచా రసా చ। సోర్మా వధూయురభవదిత్యాదిః। షష్ఠేకాలే అష్టధావిభక్తస్యాహ్నః షష్ఠేశే ॥ 3-294-19 ఉత్తరం పుత్రార్థం ప్రార్థనావచనం ॥ 3-294-20 ప్రతిజ్ఞాయాజ్ఞోకృత్య ॥ 3-294-23 మానవ్యా మనుపుత్ర్యాః ॥ 3-294-28 ప్రతివారితోఽభిభూతః ॥ 3-294-30 సుమనస ఇష్టదేవతాయాః। శోషాః ప్రసాదపూర్వకం దత్తాని మాల్యాని ॥ 3-294-32 అయాచ్యమానాం తు నరైరితి ధ. పాఠః ॥ 3-294-34 ప్రార్థిత ఇచ్ఛితః ॥ 3-294-36 వాచ్యో నింద్యః। అనుపయన్ ఋతావగచ్ఛన ॥ 3-294-38 అనుయాత్రాం యాత్రోపకరణం వాహనాది ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 295
॥ శ్రీః ॥
3.295. అధ్యాయః 295
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
మనసా స్వానుగుణనిర్ధారణపూర్వకం వనాదాగతయా సావిత్ర్యా నారదేన సహ సంభాషమాణస్య పితురంతికమేత్య తయోః పాదాభివాదనం ॥ 1 ॥ నారదసంనిధౌ పిత్రా పృష్టయా తథా ద్యుమస్సేనసూనోః సత్యవతః పఠిత్వేన మనసా వరణకథనం ॥ 2 ॥ పిత్రా నారదవచనాత్తస్యాల్పాయుష్ట్వనివేదనపూర్వకం వరాంతరవరణం చోదితయాపి తయా స్వాధ్యవసాయాదనివర్తనం ॥ 3 ॥ రాజ్ఞాపి తస్యా నిర్వంధాన్నారదవచనాచ్చ తస్మా ఏవ తస్యా దానాధ్యవసానం ॥ 4 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-295-0 (27282)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-295-0x (2734)
అథ మద్రాధిపో రాజా నారదేన సమాగతః।
ఉపవిష్టః సభామధ్యే కథాయోగేన భారత ॥ 3-295-1 (27283)
తతోఽభిగంయ తీర్థాని సర్వాణ్యేవాశ్రమాంస్తథా।
ఆజగామ పితుర్వేశ్మ సావిత్రీ సహ మంత్రిభిః ॥ 3-295-2 (27284)
నారదేన సహాసీనం సా దృష్ట్వా పితరం శుభా।
ఉభయోరేవ శిరసా చక్రే పాదాభివాదనం ॥ 3-295-3 (27285)
నారద ఉవాచ। 3-295-4x (2735)
క్వ గతాఽభూత్సుతేయం తే కుతశ్చైవాగతా నృప।
కిమర్థం యువతీం భద్ర న చైనాం సంప్రయచ్ఛసి ॥ 3-295-4 (27286)
అశ్వపతిరువాచ। 3-295-5x (2736)
కార్యేణ ఖల్వనేనైవ ప్రేషితాద్యైవ చాగతా।
ఏతస్యాః శృణు దేవర్షే భర్తారం యోఽనయా వృతః ॥ 3-295-5 (27287)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-295-6x (2737)
సా బ్రూహి విస్తరేణేతి పిత్రా సంయోదితా శుభా।
తదైవ తస్య వచనం ప్రతిగృహ్యేదమబ్రవీత్ ॥ 3-295-6 (27288)
ఆసీత్సాల్వేషు ధర్మాత్మా క్షత్రియః పృథివీపతిః।
ద్యుమత్సేన ఇతి ఖ్యాతః పశ్చాచ్చాంధో బభూవ హ ॥ 3-295-7 (27289)
వినష్టచక్షుషస్తస్య బాలపుత్రస్య ధీమతః।
సామీప్యేన హృతం రాజ్యం ఛిద్రేఽస్మిన్పూర్వవైరిణా ॥ 3-295-8 (27290)
స బాలవత్సయా సార్ధం భార్యయా ప్రస్థితో వనం।
మహారణ్యం గతశ్చాపి పస్తేషే మహావ్రతః ॥ 3-295-9 (27291)
తస్య పుత్రః పురే జాతః సంవృద్ధశ్చ తపోవనే।
సత్యవాననురూపో మే భర్తేతి మనసా వృతః ॥ 3-295-10 (27292)
నారద ఉవాచ। 3-295-11x (2738)
అహో వత మహత్పాపం సావిత్ర్యా నృపతే కృతం।
అజానంత్యా యదనయా గుణవాన్సత్యవాన్వృతః ॥ 3-295-11 (27293)
సత్యం వదత్యస్య పితా సత్యం మాతా ప్రభాషతే।
తథాఽస్ బ్రాహ్మణాశ్చక్రుర్నామైతత్సత్యవానితి ॥ 3-295-12 (27294)
బాలస్యాశ్వాః ప్రియాశ్చాస్య కరోత్యశ్వాంశ్చ మృన్మయాన్।
చిత్రేఽపి విలిఖత్యశ్వాంశ్చిత్రాశ్వ ఇతి చోచ్యతే ॥ 3-295-13 (27295)
రాజోవాచ। 3-295-14x (2739)
అపీదానీం స తేజస్వీ బుద్ధిమాన్వా నృపాత్మజః।
క్షమావానపి వా శృరః సత్యవాన్పితృవత్సలః ॥ 3-295-14 (27296)
నారద ఉవాచ। 3-295-15x (2740)
వివస్వానివ తేజస్వీ వృహస్పతిసమో మతౌ।
మహేంద్ర ఇవన వీరశ్చ వసుధేవ క్షమాన్వితః ॥ 3-295-15 (27297)
అశ్వపతిరువాచ। 3-295-16x (2741)
అపి రాజాత్మజో దాతా బ్రహ్మణ్యశ్చాపి సత్యవాన్।
రూపవానప్యుదారో వాఽప్యథవా ప్రియదర్శనః ॥ 3-295-16 (27298)
నారద ఉవాచ। 3-295-17x (2742)
సాంకృతే రంతిదేవస్ స్వశక్త్యా దానతః సమః।
బ్రహ్మణ్యః సత్యవాదీ చ శిబిరౌశీనరో యథా ॥ 3-295-17 (27299)
యయాతిరివ చోదారః సోమవత్ప్రియదర్శనః।
రూపేణాన్యతమోఽశ్విభ్యాం ద్యుమత్సేనసుతో బలీ ॥ 3-295-18 (27300)
`స వదాన్యః స తేజస్వీధీమాంశ్చైవ క్షమాన్వితః'।
స దాంతః స మృదుః శూరః స సత్యః సంయతేంద్రియః।
సన్మైత్రః సోనసూయశ్చ స హ్రీమాంద్యుతిమాంశ్చ సః ॥ 3-295-19 (27301)
నిత్యశశ్చార్జవం తస్మింధృతిస్తత్రైవ చ ధ్రువా।
సంక్షేపతస్తపోవృద్ధైః శీలవృద్ధైశ్చ కథ్యతే ॥ 3-295-20 (27302)
అశ్వపతిరువాచ। 3-295-21x (2743)
గుణైరుపేతం సర్వైస్తం భగవన్ప్రబ్రవీషి మే।
దోషానప్యస్య మే బ్రూహి యది సంతీహ కేచన ॥ 3-295-21 (27303)
నారద ఉవాచ। 3-295-22x (2744)
ఏక ఏవాస్య దోషో హి గుణానాక్రంయ తిష్ఠతి।
స చ దోషః ప్రయత్నేన న శక్యమతివర్తితుం ॥ 3-295-22 (27304)
ఏకో దోషోఽస్తి నాన్యోఽస్య సోద్యప్రభృతి సత్యవాన్।
సంవత్సరేణ క్షీణాయుర్దేహన్యాసం కరిష్యతి ॥ 3-295-23 (27305)
రాజోవాచ। 3-295-24x (2745)
ఏహి సావిత్రి గచ్ఛస్వ అన్యం వరయ శోభనే।
తస్య దోషో మహానేకో గుణానాక్రంయ చ స్థితః ॥ 3-295-24 (27306)
యథా మే భగవానాహ నారదో దేవసత్కృతః।
సంవత్సరేణ సోఽల్పాయుర్దేహన్యాసం కరిష్యతి ॥ 3-295-25 (27307)
సావిత్ర్యువాచ। 3-295-26x (2746)
సకృదంశో నిపతతి సకృత్కన్యా ప్రదీయతే।
స కృదాహ దదానీతి త్రీణ్యేతాని సకృత్సకృతే ॥ 3-295-26 (27308)
దీర్ఘాయురథవాఽల్పాయుః సగుణో నిర్గుణోఽపి వా।
సకృద్వృతో మయా భర్తా న ద్వితీయం వృణోంయహం ॥ 3-295-27 (27309)
మనసా నిశ్చయం కృత్వాతతో వాచాఽభిధీయతే।
క్రియతే కర్మణా పశ్చాత్ప్రమాణం మే మనస్తతః ॥ 3-295-28 (27310)
నారద ఉవాచ। 3-295-29x (2747)
స్థిరా బుద్ధిర్నరశ్రేష్ఠ సావిత్ర్యా దుహితుస్తవ।
నైషా వారయితుం శక్యా ధర్మాదస్మాత్కథంచన ॥ 3-295-29 (27311)
నాన్యస్మిన్పురుషే సంతి యే సత్యవతి వై గుణాః।
ప్రదానమేవ తస్మాన్మే రోచతే దుహితుస్తవ ॥ 3-295-30 (27312)
రాజోవాచ। 3-295-31x (2748)
అవిచాల్యమేతదుక్తం తథ్యం చ భవతా వచః।
కరిష్యాంయేతదేవం చ గురుర్హి భగవాన్మమ ॥ 3-295-31 (27313)
నారద ఉవాచ। 3-295-32x (2749)
అవిఘ్నమస్తు సావిత్ర్యాః ప్రదానే దుహితుస్తవ।
సాధయిష్యాంయహం తావత్సర్వేషాం భద్రమస్తు వః ॥ 3-295-32 (27314)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-295-33x (2750)
ఏవముక్త్వా స్వముత్పత్య నారదస్త్రిదివం గతః।
రాజాఽపి దుహితుః సజ్జం వైవాహికమకారయత్ ॥ 3-295-33 (27315)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి పతివ్రతామాహాత్ంయపర్వణి పంచనవత్యధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 295 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-295-1 కథాయోగేన కథాప్రసంగేన ॥ 3-295-8 సామీప్యేన సమీపవాసినా। ఛిద్రే అంధత్వే సతి ॥ 3-295-10 స్యవాన్నామతః ॥ 3-295-14 తేజస్వీ ప్రభావవాన్ ॥ 3-295-17 సాంకృతేః సంకృతిపుత్రస్య ॥ 3-295-22 ఆక్రంయ అభిభూయ ॥ 3-295-26 అంశః కాష్ఠపాషాణాదేః శకలః సకృన్నిపతతి। కృతస్య కరణం నాస్తీత్యర్థః ॥ 3-295-31 ఏతత్ సావిత్ర్యా వచనం అవిచాల్యం భవతా చ తథ్యం ఉక్తం ॥ 3-295-32 సాధయిష్యామి గమిష్యామి ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 296
॥ శ్రీః ॥
3.296. అధ్యాయః 296
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
అశ్వపతినా రాజ్ఞా ద్యుమత్సేనాశ్రమమేత్య సత్యవతే స్వపుత్ర్యాః సావిత్ర్యా రదానేన వైవాహికోత్సవనిర్వర్తనపూర్వకం స్వనగరాగమనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-296-0 (27316)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-296-0x (2751)
అథ కన్యాప్రదానే స తమేవార్థం విచింతయన్।
సమానిత్యే చ తత్సర్వంభాండం వైవాహికం నృపః ॥ 3-296-1 (27317)
తతో వృద్ధాంద్విజాన్సర్వానృత్విక్సభ్యపురోహితాన్।
సమాహూయ దినే పుణ్యే ప్రయయౌ సహ కన్యయా ॥ 3-296-2 (27318)
మేధ్యారణ్యం స గత్వా చ ద్యుమత్సేనాశ్రమం నృపః।
పద్భ్యామేవ ద్విజైః సార్ధం రాజర్షిం తముపాగమత్ ॥ 3-296-3 (27319)
తత్రాపశ్యన్మహాభాగం సాలవృక్షముపాశ్రితం।
కౌశ్యాం బృస్యాం సమాసీనం చక్షుర్హీనం నృపం తదా ॥ 3-296-4 (27320)
స రాజా తస్య రాజర్షేః కృత్వాపూజాం యథాఽర్హతః।
వాచా సునియతో భూత్వా చకారాత్మనివేదనం ॥ 3-296-5 (27321)
తస్యార్ధ్యమాసం చైవ గాం చావేద్యస ధర్మవిత్।
కిమాగమనమిత్యేవం రాజా రాజానమబ్రవీత్ ॥ 3-296-6 (27322)
తస్య సర్వమభిప్రాయమితికర్తవ్యతాం చ తాం।
సత్యవంతం సముద్దిశ్య సర్వమేవ న్యవేదయత్ ॥ 3-296-7 (27323)
సావిత్రీ నామ రాజర్షే కన్యేయం మమ శోభనా।
తాం స్వధర్మేణ ధర్మజ్ఞ స్నుషార్థే త్వం గృహాణ మే ॥ 3-296-8 (27324)
ద్యుమత్సేన ఉవాచ। 3-296-8x (2752)
చ్యుతాః స్మ రాజ్యాద్వనవాసమాశ్రితా-
శ్చరామ ధర్మం నియతాస్తపస్వినః।
కథం త్వనర్హా వనవాసమాశ్రమే
సహిష్యతి క్లేశమిమం సుతా తవ ॥ 3-296-9 (27325)
అశ్వమతిరువాచ। 3-296-10x (2753)
సుఖం చ దుఃఖం చ భవాభవాత్మకం
యదా విజానాతి సుతాఽహమేవ చ।
న మద్విధే యుజ్యతేవాక్యమీదృశం
వినిశ్చయేనాభిగతోస్మి తే నృప ॥ 3-296-10 (27326)
ఆశాం నార్హసి మే హంతుం సౌహృదాత్ప్రణతస్య చ।
అభితశ్చాగతం ప్రేంణా ప్రత్యాఖ్యాతుం న మాఽర్హసి ॥ 3-296-11 (27327)
అనురూపో హి యుక్తశ్చ త్వం మమాహం తవాపి చ।
స్నుషాం ప్రతీచ్ఛ మే కన్యాం భార్యాం సత్యవతస్తతః ॥ 3-296-12 (27328)
ద్యుమత్సేన ఉవాచ। 3-296-13x (2754)
పూర్వమేవాభిలవితః సంబంధో మే త్వయా సహ।
భ్రష్టరాజ్యస్త్వహమితి తత ఏతద్విచారితం ॥ 3-296-13 (27329)
అభిప్రాయస్త్వయం యో మే పూర్వమేవాభికాంక్షితః।
స నిర్వర్తతు మేఽద్యైవ కాంక్షితో హ్యసి మేఽతిథిః ॥ 3-296-14 (27330)
తతః సర్వాన్సమానాయ్య ద్విజానాశ్రమవాసినః।
యథావిధి సముద్వాహం కారయామాసతుర్నృపౌ ॥ 3-296-15 (27331)
దత్త్వా సోఽశ్వపతిః కన్యాం యథార్హం సపరిచ్ఛదం।
యయౌ స్వమేవ భవనం యుక్తః పరమయా ముదా ॥ 3-296-16 (27332)
సత్యవానపి తాం భార్యాం లబ్ధ్వా సర్వగుణాన్వితాం।
ముముదే సా రచ రతం లబ్ధ్వా భర్తారం మనసేప్సితం ॥ 3-296-17 (27333)
గతే పితరి సర్వాణి సంన్యస్యాభరణాని సా।
జగృహేవల్కలాన్యేవ వస్త్రం కాషాయమేవ చ ॥ 3-296-18 (27334)
పరిచారైర్గుణైశ్చైవ ప్రశ్రయేణ దమేన చ।
సర్వకామక్రియాభిశ్చ సర్వేషాం తుష్టిమాదధే ॥ 3-296-19 (27335)
శ్వశ్రూం శరీరసత్కారైః సర్వైరాచ్ఛాదనాదిభిః।
శ్వశురం దేవసత్కారైర్వాచః సంయమనేన చ ॥ 3-296-20 (27336)
తథైవ ప్రియవాదేన నైషుణేన శమేన చ।
రహశ్చైవోపచారేణ భర్తారం పర్యతోషయత్ ॥ 3-296-21 (27337)
ఏవం తత్రాశ్రమే తేషాం తదా నివసతాం సతాం।
కాలస్తపస్యతాం కశ్చిదపాక్రామత భారత ॥ 3-296-22 (27338)
సావిత్ర్యాగ్లాయమానాయాస్తిష్ఠంత్యాస్తు దివానిశమ।
నారదేన యదుక్తం తద్వాక్యం మనసి వర్తతే ॥ 3-296-23 (27339)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి పతివ్రతామాహాత్ంయపర్వణి షణ్ణవత్యధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 296 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-296-1 వైవాహికం భాండం వివాహోచితముపకరణం ॥ 3-296-4 కౌశ్యాం రకుశమయ్యాం బృస్యామాసనే ॥ 3-296-5 ఆత్మనివేదనమశ్వపతిరహమితి జ్ఞాపనం ॥ 3-296-10 భవాభవాత్మకముత్పత్తివినాశాత్మకం। తే త్వాం ప్రతి ॥ 3-296-11 మా మాం ॥ 3-296-14 నిర్వర్తతు నిష్పద్యతాం ॥ 3-296-16 సపరిచ్ఛదం పారివర్హసహితం ॥ 3-296-19 పరిచారైః సేవనైః। గుణైః శీలసత్యాదిభిః। ప్రశ్రయేణ స్నేహేన। దమేన జితేంద్రియతయా। సర్వకామక్రియాభిః సర్వేషామిష్టసంపాదనేన ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 297
॥ శ్రీః ॥
3.297. అధ్యాయః 297
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
కదాచన నారదనిర్దిష్టేసత్యవతో మృతిదివసే సావిత్ర్యా పరశుహస్తస్య వనంగచ్ఛతో భర్తురనుగమనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-297-0 (27340)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-297-0x (2755)
తతః కాలే బహుతిథే వ్యతిక్రాంతే కదాచన।
ప్రాప్తః స కాలో మర్వ్యం యత్రసత్యవతా నృప ॥ 3-297-1 (27341)
గణయంత్యాశ్చ సావిత్ర్యా దివసదివసే గతే।
యద్వాక్యం నారదేనోక్తం వర్తతే హృది నిత్యశః ॥ 3-297-2 (27342)
చతుర్థేఽహని మర్తవ్యమితి సంచింత్య భామినీ।
వ్రతం త్రిరాత్రముద్దిశ్య దివారాత్రం స్థితాఽభవత్ ॥ 3-297-3 (27343)
`త్రయోదశ్యాం చోపవాసం ప్రతిపత్సు చ పారణం।
ఆయుష్యం వర్ధతే భర్తుర్వ్రతేనాని భారత' ॥ 3-297-4 (27344)
తం శ్రుత్వా రకనియమం తస్యా భృశం దుఃఖాన్వితో నృపః।
ఉత్థాయ వాక్యం సావిత్రీమబ్రవీత్పరిసాంత్వయన్ ॥ 3-297-5 (27345)
అతితీవ్రోఽయమారంభస్త్వయాఽఽరబ్ధో నృపాత్మజే।
తిసృణాం వసతీనాం హి స్తానం పరమదుశ్చరం ॥ 3-297-6 (27346)
సావిత్ర్యువాచ। 3-297-7x (2756)
న కార్యస్తాత సంతాపః పారయిష్యాంయహం వ్రతం।
వ్యసంసాయకృతం హీదం వ్యవసాయశ్చ కారణం ॥ 3-297-7 (27347)
ద్యుమత్సేన ఉవాచ। 3-297-8x (2757)
వ్రతం భింధీతి వక్తుం త్వాం నాస్మి శక్తః కథంచన।
పారయస్వేతి వచనం యుక్తమస్మద్విధో వదేత్ ॥ 3-297-8 (27348)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-297-9x (2758)
ఏవముక్త్వా ద్యుమత్సేనో విరరామ మహామనాః।
తిష్ఠంతీ చైవ సావిత్రీ కాంఠభూతేవ లక్ష్యతే ॥ 3-297-9 (27349)
శ్వోభూతే భర్తృమరణే సావిత్ర్యా భరతర్షభ।
దుఃఖాన్వితాయాస్తిష్ఠంత్యాః సా రాత్రిర్వ్యత్యవర్తత ॥ 3-297-10 (27350)
అద్య తద్దివసం చేతి హుత్వా దీప్తం హుతాశనం।
యుగమాత్రోదితే సూర్యేకృత్వా పౌర్వాఙ్ణికీః క్రియాః ॥ 3-297-11 (27351)
`వ్రతం సమాప్యసావిత్రీ స్నాత్వా శుద్ధా యశస్వినీ'।
తతః సర్వాంద్విజాన్వృద్ధాఞ్శ్వశ్రూం శ్వశురమేవ చ।
అభివాద్యానుపూర్వ్యేణ ప్రాంజలిర్నియతా స్థితా ॥ 3-297-12 (27352)
అవైధవ్యాశిషస్తే తు సావిత్ర్యర్థం హితాః శుభాః।
ఊచుస్తపస్వినః సర్వే తపోవననివాసినః ॥ 3-297-13 (27353)
ఏవమస్త్వితి సావిత్రీ ధ్యానయోగపరాయణా।
మనసా తా గిరః సర్వాః ప్రత్యగృహ్ణాత్తపస్వినీ ॥ 3-297-14 (27354)
తం కాలం తం ముహూర్తం చ ప్రతీక్షంతీ నృపాత్మజా।
యథోక్తం నారదవచశ్చింతయంతీ సుదుఃఖితా ॥ 3-297-15 (27355)
తతస్తు శ్వశ్రూశ్వశురావూచతుస్తాం నృపాత్మజాం।
ఏకాంతమాస్థితాం వాక్యం ప్రీత్యా భరతసత్తమ ॥ 3-297-16 (27356)
వ్రతం యథోపదిష్టం తు తథా తత్పారితం త్వయా।
ఆహారకాలః సంప్రాప్తః క్రియతాం యదనంతరం ॥ 3-297-17 (27357)
సావిత్ర్యువాచ। 3-297-18x (2759)
అస్తం గతే మయాఽఽదిత్యే భోక్తవ్యం కృతకామయా।
ఏష మే హృది సంకల్పః సమయశ్చ కృతో మయా ॥ 3-297-18 (27358)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-297-19x (2760)
ఏవం సంభాషమాణాయాః సావిత్ర్యా భోజనం ప్రతి।
స్కంధే పరశుమాదాయ సత్యవాన్ప్రస్థితో వనం ॥ 3-297-19 (27359)
సావిత్రీ త్వాహ భర్తారం నైకస్త్వం గంతుమర్హసి।
సహ త్వయా గమిష్యామి న హిత్వాం హాతుముత్సహే ॥ 3-297-20 (27360)
సత్యవానువాచ। 3-297-21x (2761)
వనం న గతపూర్వం తే దుఃఖ పంథాశ్చ భామిని।
వ్రతోపవాసక్షామా చ కథం పద్భ్యాం గమిష్యసి ॥ 3-297-21 (27361)
సావిత్ర్యువాచ। 3-297-22x (2762)
ఉపవాసాన్న మే గ్లానిర్నాస్తి చాపి పరిశ్రమః।
గమనే చ కృతోత్సాహాం ప్రతిషేద్ధుం న మాఽర్హసి ॥ 3-297-22 (27362)
సత్యవానువాచ। 3-297-23x (2763)
యది తే గమనోత్సాహః కరిష్యామి తవ ప్రయం।
మమ త్వామంత్రయ గురూన్న మాం దోషః స్పృశేదయం ॥ 3-297-23 (27363)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-297-24x (2764)
సాఽభివాద్యాబ్రవీచ్ఛ్వశ్రూం శ్వశురం చ మహావ్రతా।
అయం గచ్ఛతి మే భర్తా ఫలాహారో మహావనం ॥ 3-297-24 (27364)
ఇచ్ఛేయమభ్యనుజ్ఞాతా ఆర్యయా శ్వశురేణ హ।
అనేన సహ నిర్గంతుం న మేఽద్య విరహః క్షమః ॥ 3-297-25 (27365)
గుర్వగ్నిహోత్రార్తకృతేప్రస్థితశ్చ సుతస్తవ।
న నివార్యో నివార్యః స్యాదన్యథా ప్రస్థితో వనం ॥ 3-297-26 (27366)
సంవత్సరః కించిదూనో న నిష్క్రాంతాఽహమాశ్రమాత్।
వనం కుసుమితం ద్రష్టుం పరం కౌతూహలం హి మే ॥ 3-297-27 (27367)
ద్యుమత్సేన ఉవాచ। 3-297-28x (2765)
యదా ప్రభృతి సావిత్రీ పిత్రా దత్తా స్నాషు మమ।
నానయాఽభ్యర్థనాయుక్తముక్తపూర్వం స్మరాంయహం ॥ 3-297-28 (27368)
తదేషా లభతాం కామం యథాభిలషితం వధూః।
అప్రమాదశ్చ కర్తవ్యః పుత్రి సత్యవతః పథి ॥ 3-297-29 (27369)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-297-30x (2766)
ఉభాభ్యామభ్యనుజ్ఞాతా సా జగామ యశస్వినీ।
సహభర్త్రా హసంతీవ హృదయేన విదూయతా ॥ 3-297-30 (27370)
సా వనాని విచిత్రాణి రమణీయాని సర్వశః।
మయూరగణజుష్టాని దదర్శ విపులేక్షణా ॥ 3-297-31 (27371)
నదీః పుణ్యవహాశ్చైవ పుష్పితాంశ్చ నగోత్తమాన్।
సత్యవానాహ పశ్యేతి సావిత్రీం మధూరం వచః ॥ 3-297-32 (27372)
నీరీక్షమాణా భర్తారం సర్వావస్థమనిందితా।
మృతమేవ హిం మేనే కాలే మునివచః స్మరన్ ॥ 3-297-33 (27373)
అనువ్రజంతీ భర్తారం జగామ మృదుగామినీ।
ద్విధేవ హృదయం కృత్వా తం చ కాలమవేక్షతీ ॥ 3-297-34 (27374)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి పతిబ్రతామాహాత్ంయపర్వణి సప్తనవత్యధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 297 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-297-6 వసతీనాం స్థానం భోజనత్రయనిరోధః। ఉపవసతీత్యాదౌ వసతేస్తాదర్థ్యదర్శనాత్ ॥ 3-297-7 పారయిష్యామి సమాపయిష్యామి। వ్యవసాయకృతముద్యోగకృతం ॥ 3-297-11 రకయుగం హస్తచతుష్కం తావదుదితే ఉపరి యాతే ॥ 3-297-33 సర్వావస్థమతంద్రితా ఇతి క. థ. పాఠః। స్మరన్నితి వ్యత్యయేన పుంస్త్వం ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 298
॥ శ్రీః ॥
3.298. అధ్యాయః 298
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
సావిత్ర్యా సహ వనం ప్రవిష్టేన సత్యవతా ఫలాహరణపూర్వకం కాష్ఠవిపాటనం ॥ 1 ॥ తథా శిరోవేదనాదూనతయా కాష్ఠపాటనాదుపరమపూర్వకం భార్యోత్సంగే శిరోనిధానేన భూతలే శయనం ॥ 2 ॥ తతః సత్యవతోఽసుహరణాయ సమాగతం యమం దృష్టవత్యా సావిత్ర్యా సాంజలిబంధం తదాగమనప్రయోజనప్రశ్నః ॥ 3 ॥ యమేన తాంప్రతితత్క్రధనపూర్వకం పాశబంధనేన సత్యవతస్తదీయశరీరాదపకర్షణపూర్వకం స్వలోకంప్రతి ప్రస్థానం ॥ 4 ॥ తమనుగచ్ఛంత్యాః సావిత్ర్యాః స్తుతివచనసంతుష్టేన యమేన తస్యై వరదానపూర్వకం వంధవిమోచనేన సత్యవతో విసర్జనం ॥ 5 ॥ తతః పునరుజ్జీవితేన సత్యవతా సావిత్ర్యాసహ పుతాశ్రమంప్రతి ప్రస్థానం ॥ 6 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-298-0 (27375)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-298-0x (2767)
అథ భార్యాసహాయః స ఫలాన్యాదాయ వీర్యవాన్।
కఠినం పూరయామాస తతః కాంఠాన్యపాటయత్ ॥ 3-298-1 (27376)
తస్య పాటయతః కాష్ఠం స్వేదో వై సమజాయత।
వ్యాయామేన చ తేనాస్య జజ్ఞే శిరసి వేదనా ॥ 3-298-2 (27377)
సోఽభిగంయ ప్రియాం భార్యామువాచ శ్రమపీడితః।
వ్యాయామేన మమానేన జాతా శిరసి వేదనా ॥ 3-298-3 (27378)
అంగాని చైవ సావిత్రి హృదయం దూయతీవ చ।
అస్వస్థమివ చాత్మానం లక్షయే మితభాషిణి ॥ 3-298-4 (27379)
శూలైరివ శిరో విద్ధమిదం సంలక్షయాంయహం।
`భ్రమంతీవ దిశః సర్వాశ్చక్రారూఢం మనో మమ'।
తత్స్వప్తుమిచ్ఛే కల్యాణి న స్తాతుం శక్తిరస్తి మే ॥ 3-298-5 (27380)
సా సమాసాద్య సావిత్రీ భర్తారముపగంయ చ।
ఉత్సంగేఽస్య శిర కృత్వా నిషసాద మహీతలే ॥ 3-298-6 (27381)
తతః సా నారదవచో విమృశంతీ తపస్వినీ।
తం ముహూర్తం క్షణం వేలాం దివసం చ యుయోజ హ ॥ 3-298-7 (27382)
`హంత ప్రాప్తః స కాలోఽయమితి చింతాపరా సతీ'।
ముహూర్తాదేవ చాపశ్య్పురుషం రక్తవాససం।
వద్ధమౌలిం వపుష్మంతమాదిత్యసమతేజసం ॥ 3-298-8 (27383)
శ్యామావదాతం రక్తాక్షం పాశహస్తం భయావహం।
స్థితం సత్యవతః పార్శ్వే నిరీక్షంతం తమేవ చ ॥ 3-298-9 (27384)
తం దృష్ట్వాసహసోత్థాయ భర్తున్యస్య శనైః శిరః।
కృతాంజలిరువాచార్తా హృదయేన ప్రవేపతీ ॥ 3-298-10 (27385)
దైవతంత్వాభిజానామి వపురేతద్ధ్యమానుషం।
కామయా బ్రూహి దేవేశ కస్త్వం కించ చికీర్షసి ॥ 3-298-11 (27386)
యమ ఉవాచ। 3-298-12x (2768)
పతివ్రతాఽసి సావిత్రి తథైవ చ తపోన్వితా।
అస్త్వామభిభాషామి విద్ధి మాం త్వం శుభే యమం ॥ 3-298-12 (27387)
అయం తే రసత్యవాన్భర్తా క్షీణాయుః పార్థివాత్మజః।
నేష్యామి తమహం బద్ధ్వా విద్ధ్యేతన్మే చీకిర్షితం ॥ 3-298-13 (27388)
సావిత్ర్యువాచ। 3-298-13x (2769)
శ్రూయతే భగవందూతాస్తవాగచ్ఛంతి మానవాన్।
నేతుం కిల భవాన్కస్మాదాగతోసి స్వయం ప్రభో ॥ 3-298-14 (27389)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-298-15x (2770)
ఇత్యుక్తః పితృరాజస్తాం భగవాన్స్వచికీర్షితం।
యథావత్సర్వమాఖ్యాతుం తత్ప్రియార్థం ప్రచక్రమే ॥ 3-298-15 (27390)
అయం చ ధర్మసంయుక్తో రూపవాన్గుణసాగరః।
నార్హో మత్పురుషైర్నేతుమతోస్మి స్వయమాగతః ॥ 3-298-16 (27391)
తతః సత్యవతః కాయాత్పాశబద్ధం వశంగతం।
అంగుష్ఠమాత్రం పురుషం నిశ్చకర్ష యమో బలాత్ ॥ 3-298-17 (27392)
తతః సముద్ధృతప్రాణం గతశ్వాసం హతప్రభం।
నిరవిచేష్టంశరీరం తద్బభూవాప్రియదర్సనం ॥ 3-298-18 (27393)
యమస్తు తం తతో బద్ధ్వా ప్రయాతో దక్షిణాముఖః।
సావిత్రీ చైవ దుఃఖార్తా యమమేవాన్వగచ్ఛత ॥ 3-298-19 (27394)
`భర్తుః శరీరరాం చ విధాయ హి తపస్వినీ।
భర్తారమనుగచ్ఛంతీ తథావస్థం సుమధ్యమా'।
నియమవ్రతసంసిద్ధా మహాభాగా పతివ్రతా ॥ 3-298-20 (27395)
యమ ఉవాచ। 3-298-21x (2771)
నివర్త గచ్ఛ సావిత్రి కురుష్వాస్యౌర్ధ్వదైహికం।
కృతంభర్తుస్త్వయాఽఽనృణ్యం యావద్గంయం గతం త్వయా ॥ 3-298-21 (27396)
సావిత్ర్యువాచ। 3-298-22x (2772)
యత్ర మే నీయతే భర్తా స్వయం వా యత్ర గచ్ఛతి।
మయా చ తత్ర గంతవ్యమేష ధర్మః సనాతనః ॥ 3-298-22 (27397)
తపసా గురుభక్త్యా చ భర్తుః స్నేహాద్వ్రతేన చ।
తవ చైవ ప్రసాదేన న మే ప్రతిహతా గతిః ॥ 3-298-23 (27398)
ప్రాహుః సాప్తపదం మైత్రం బుధాస్తత్త్వార్థదర్శినః।
మిత్రతాం చ పురస్కృత్య కించిద్వక్ష్యామి తచ్ఛృణు ॥ 3-298-24 (27399)
నానాత్మవంతస్తు వనే చరంతి
ధర్మం చ వాసం చ పరిశ్రమం చ।
విజ్ఞానతో ధర్మముదాహరంతి
తస్మాత్సంతో ధర్మమాహుః ప్రధానం ॥ 3-298-25 (27400)
ఏకస్య ధర్మేణ సతాం మతేన
సర్వేస్మ తం మార్గమనుప్రపన్నాః।
మా వై ద్వితీయం మా తృతీయం చ వాంఛే
తస్మాత్సంతో ధర్మమాహుః ప్రధానం ॥ 3-298-26 (27401)
యమ ఉవాచ। 3-298-37x (2773)
నివర్త తుష్టోస్మి తవానయా గిరా
స్వరాక్షరవ్యంజనహేతుయుక్తయా।
వరం వృణీష్వేహవినాఽస్య జీవితం
దదాని తే సర్వమనిందితే వరం ॥ 3-298-27 (27402)
సావిత్ర్యువాచ। 3-298-28x (2774)
చ్యుతః స్వరాజ్యాద్వనవాసమాశ్రితో
వినష్టచక్షుః శ్వశురో మమాశ్రమే।
స లబ్ధచక్షుర్బలవాన్భవేన్నృప-
స్తవ ప్రసాదాజ్జ్వలనార్కసంనిభః ॥ 3-298-28 (27403)
యమ ఉవాచ। 3-298-29x (2775)
దదాని తేఽహం తమనిందితే వరం
యథా త్వయోక్తం భవితా చ తత్తథా।
తవాధ్వనా గ్లానిమివోపలక్షయే
నివర్త గచ్ఛస్వ న తే శ్రమో భవేత్ ॥ 3-298-29 (27404)
సావిత్ర్యువాచ। 3-298-30x (2776)
శ్రమః కుతో భర్తృసమీపతో హిమే
యతో హి భర్తా మమ సా గతిర్ధ్రువా।
యతః పతిం నమేష్యసి తత్ర మే గతిః
సురేశ భూయశ్చ వచో నిబోధ మే ॥ 3-298-30 (27405)
సతాం సకృత్సంగతమీప్సితం పరం
తతః పరం మిత్రమితి ప్రచక్షతే।
న చాఫలం సత్పురుషేణ సంగతం
తతః సతాం సంనివసేత్సమాగమే ॥ 3-298-31 (27406)
యమ ఉవాచ। 3-298-32x (2777)
మనోనుకూలం బుధబుద్ధివర్ధనం
త్వయా యదుక్తం వచనం హితాశ్రయం।
వినా పునః సత్యవతోస్య జీవితం
వరం ద్వితీయం వరయస్వ భామిని ॥ 3-298-32 (27407)
సావిత్ర్యువాచ। 3-298-33x (2778)
హృతంపురా మే శ్వశురస్య ధీమతః
స్వమేవ రాజ్యంలభతాం స పార్థివః।
కజహ్యాత్స్వధర్మాన్న చ మే గురుర్యథా
ద్వితీయమేతద్వరయామి తే వరం ॥ 3-298-33 (27408)
యమ ఉవాచ। 3-298-34x (2779)
స్వమేవం రాజ్యం ప్రతిపత్స్యతేఽచిరా-
న్న చ స్వధర్మాత్పరిహీయతే నృపః।
కృతేన కామేన మయా నృపాత్మజే
నివర్త గచ్ఛస్వ న తే శ్రమో భవేత్ ॥ 3-298-34 (27409)
సావిత్ర్యువాచ। 3-298-35x (2780)
ప్రజాస్త్వయైతా నియమేన సంయతా
నియంయ చైతా నయసే నికామయా।
తతో యమత్వం తవ దేవ విశ్రుతం
నిబోధ చేమాం గిరమీరితాం మయా ॥ 3-298-35 (27410)
అద్రోహః సర్వభూతేషు కర్మణా మనసా గిరా।
అనుగ్రహశ్చ దానం చ సతాం ధర్మః సనాతనః ॥ 3-298-36 (27411)
ఏవంప్రాయశ్చ లోకోఽయం మనుష్యాః శక్తిపేశలాః।
సంతస్త్వేవాప్యమిత్రేషు దయాం ప్రాప్తేషు కుర్వతే ॥ 3-298-37 (27412)
యమ ఉవాచ। 3-298-38x (2781)
పిపాసితస్యేవ భవేద్యథా పయ-
స్తథా త్వయా వాక్యమిదం సమీరితం।
వినా పునః సత్యవతోఽస్య జీవితం
వరం వృణీష్వేహ శుభే యదిచ్ఛసి ॥ 3-298-38 (27413)
సావిత్ర్యువాచ। 3-298-39x (2782)
మమానపత్యః పృథివీపతిః పితా
భవత్పితుః పుత్రశతం తథౌరసం।
కులస్య సంతానకరం చ యద్భవే-
త్తృతీయమేతద్వరయామి తే వరం ॥ 3-298-39 (27414)
యమ ఉవాచ। 3-298-40x (2783)
కులస్య సంతానకరం సువర్చసం
శతం సుతానాం పితురస్తు తే శుభే।
కృతేన కామేన నరాధిపాత్మజే
నివర్త దూరం హి పథస్త్వమాగతా ॥ 3-298-40 (27415)
సావిత్ర్యువాచ। 3-298-41x (2784)
న దూరమేతన్మమ భర్తృసన్నిధౌ
మనో హి మే దూరతరం ప్రధావతి।
అథ వ్రజన్నేవ గిరం సముద్యతాం
మయోచ్యమానాం శృణు భూయ ఏవ చ ॥ 3-298-41 (27416)
వివస్వతస్త్వం తనయఋ ప్రతాపవాం-
స్తతో హి వైవస్వత ఉచ్యసే బుధైః।
సమేన ధర్మేణ చరంతి తాః ప్రజా-
స్తతస్తవేహేవర ధర్మరాజతా ॥ 3-298-42 (27417)
ఆత్మన్యపి న విశ్వాసస్తథా భవతి సత్సు యః।
తస్మాత్సత్సు విశేపేణ సర్వః ప్రణయమిచ్ఛతి ॥ 3-298-43 (27418)
సౌహదాత్సర్వభూతానాం విశ్వాసో నామ జాయతే।
తస్మాత్సత్సు విశేపేణ విశ్వాసం కురుతే జనః ॥ 3-298-44 (27419)
యవ ఉవాచ। 3-298-45x (2785)
ఉదాహృతంతే వచనం యదంగనే
శుభే న తాదృక్ త్వదృతే శ్రుతం మయా।
అనేన తుష్టోస్మి వినాఽస్య జీవితం
వరం చతుర్థం వరయస్వ గచ్ఛ చ ॥ 3-298-45 (27420)
సావిత్ర్యువాచ। 3-298-46x (2786)
మమాత్మజం సత్యవతస్తథౌరసం
భవేదుభాభ్యామిహ యత్కులోద్వహం।
శతం సుతానాం బలవీర్యశాలినా-
మిదంచతుర్థం వరయామి తే వరం ॥ 3-298-46 (27421)
యమ ఉవాచ। 3-298-47x (2787)
శతం సుతానాం బలవీరయ్శాలినాం
భవిష్యతి ప్రీతికరం తవాబలే।
పరిశ్రమస్తే న భవేన్నృపాత్మజే
నివర్త దూరం హి పథస్త్వమాగతా ॥ 3-298-47 (27422)
సావిత్ర్యువాచ। 3-298-48x (2788)
సతాం సదా శాశ్వతధర్మవృత్తిః
సంతో న సీదంతి న చ వ్యథంతి।
సతాం సద్భిర్నాఫలః సంగమోస్తి
సద్భ్యో భయంనానువర్తంతి సంతః ॥ 3-298-48 (27423)
సంతో హి సత్యేన నయంతి సూర్యం
సంతో భూమిం తపసా ధారయంతి।
సంతో గతిర్భూతభవ్యస్ రాజ-
న్సతాం మధ్యే నావసీదంతి సంతః ॥ 3-298-49 (27424)
ఆర్యజుష్టమిదం వృత్తమితి విజ్ఞాయ శాశ్వతం।
సంతః పరార్థం కుర్వాణా నావేక్షంతి ప్రతిక్రియాః ॥ 3-298-50 (27425)
న చ ప్రసాదః సత్పురుషేషు మోఘో
న చాప్యర్థో నశ్యతి నాపి మానః।
యస్మాదేతన్నియతం సత్సు నిత్యం
తస్మాత్సంతో రక్షితారో భవంతి ॥ 3-298-51 (27426)
యమ ఉవాచ। 3-298-52x (2789)
యథాయథా భాషసి ధర్మసంహితం
మనోనుకూలం సుపదం మహార్థవత్।
తథాతథా మే త్వయి భక్తిరుత్తమా
వరం వృణీష్వాప్రతిమం పతివ్రతే ॥ 3-298-52 (27427)
సావిత్ర్యువాచ। 3-298-53x (2790)
న తేఽపవర్గః సుకృతాద్వినా కృత-
స్తథా యథాఽన్యేషు వరేషు మానద।
వరం వృణే జీవతు సత్యవానయం
యథా మృతా హ్యేవమహం పతిం వినా ॥ 3-298-53 (27428)
న కామయే భర్తవినాకృతా సుఖం
న కామయే భర్తృవినాకృతా దివం।
నకామయే భర్తవినాకృతా శ్రియం
న భర్తృహీనా వ్యవసామి జీబితుం ॥ 3-298-54 (27429)
వరాతిసర్గః శతపుత్రతా మమ
త్వయైవ దత్తో హ్రియతే చ మే పతిః।
వరం వృణే జీవతు సత్యవానయం
తవైవ సత్యం వచనం భవిష్యతి ॥ 3-298-55 (27430)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-298-56x (2791)
తథేత్యుక్త్వా తు తం పాశం ముక్త్వా వైవస్వతో యమః।
ధర్మరాజః ప్రహృష్టాత్మా సావిత్రీమిదమబ్రవీత్ ॥ 3-298-56 (27431)
ఏష భద్రే మయా ముక్తో భర్తా తే కులనందిని।
`తోషితోఽహం త్వయా సాధ్వి వాక్యైర్ధర్మార్తసంహితైః' ॥ 3-298-57 (27432)
అరోగస్వ నేయశ్చ సిద్ధార్థః స భవిష్యి।
చతుర్వర్షశతాయుశ్చ త్వయా సార్ధమవాప్స్యతి ॥ 3-298-58 (27433)
ఇష్ట్వా యజ్ఞైశ్చ ధర్మేణ ఖ్యాతిం లోకే గమిష్యతి।
త్వయి పుత్రశతం చైవ సత్యవాంజనయిష్యతి ॥ 3-298-59 (27434)
తే చాపి సర్వే రాజానః క్షత్రియాః పుత్రపౌత్రిణః।
ఖ్యాతాస్త్వన్నామధేయాశ్చభవిష్యంతీహ శాశ్వతాః ॥ 3-298-60 (27435)
పితుశ్చ తే పుత్రశతం భవితా తవ మాతరి।
మాలవ్యాం మాలవా నామ శాశ్వతాః పుత్రపౌత్రిణః।
భ్రాతరస్తే భవిష్యంతి క్షత్రియాస్త్రిదశోపమాః ॥ 3-298-61 (27436)
ఏవం తస్యై వరం దత్త్వా ధర్మరాజః ప్రతాపవాన్।
నివర్తయిత్వా సావిత్రీం స్వమేవ భవనం యయౌ ॥ 3-298-62 (27437)
సావిత్ర్యపి యమే యాతే భర్తారం ప్రతిలభ్య చ।
జగామ తత్ర యత్రాస్యా భర్తుః శావం కలేవరం ॥ 3-298-63 (27438)
సా భూమౌ ప్రేక్ష్యభర్తారముపసృత్యోపగృహ్య చ।
ఉత్సంగే శిర ఆరోప్య భూమావుపవివేశ హ ॥ 3-298-64 (27439)
సంజ్ఞాం చస పునర్లబ్ధ్వా సావిత్రీమభ్యభాషత।
ప్రోష్యాగత ఇవ ప్రేంణా పునఃపునరుదీక్ష్యవై ॥ 3-298-65 (27440)
సుచిరం బత సుప్తోస్మి కిమర్థం నావబోధితః।
క్వ చాసౌ పురుషః శ్యామో యోసౌ మాం సంచకర్షహ ॥ 3-298-66 (27441)
సావిత్ర్యువాచ। 3-298-67x (2792)
సుచిరం త్వంప్రసుప్తోసి మమాహ్కే పురుషర్షభ।
గతః స భగవాందేవః ప్రజాసంయమనో యమః ॥ 3-298-67 (27442)
విశ్రాంతోసి మహాభాగ వినిద్రశ్చ నృపాత్మజ।
యది శక్యం సముత్తిష్ఠ విగాఢాం పశ్య శర్వరీం ॥ 3-298-68 (27443)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-298-69x (2793)
ఉపలభ్యతతః సంజ్ఞాం సుఖసుప్త ఇవోత్థితః।
దిశః సర్వా వనాంతాంశ్చ నిరీక్ష్యోవాచ సత్యవాన్ ॥ 3-298-69 (27444)
ఫలాహారోస్మి నిష్క్రాంతస్వయా సహ సుమధ్యమే।
తతః పాటయతః కాష్ఠం శరిసో మే రుజాఽభవత్ ॥ 3-298-70 (27445)
శిరోభితాపసంతప్తః స్థాతుం చిరమశక్నువన్।
తవోత్సంగే ప్రసుప్తోస్మి ఇతి సర్వం స్మరే శుభే ॥ 3-298-71 (27446)
త్వయోపగూఢస్య చ మే నిద్రయాఽపహృతం మనః।
తతోఽపశ్యం తమో ఘోరం పురుషం చ మహౌజసం ॥ 3-298-72 (27447)
తద్యది త్వం విజానాసి కిం తద్బ్రూహి సుమధ్యమే।
స్వప్నో మే యదివా దృష్టో యది వా సత్యమేవ తత్ ॥ 3-298-73 (27448)
తమువాచాథ సావిత్రీ రజనీ వ్యవగాహతే।
శ్వస్తే సర్వంయథావృత్తమాఖ్యాస్యామి నృపాత్మజ ॥ 3-298-74 (27449)
ఉత్తిష్ఠోత్తిష్ఠ భద్రం తే పితరౌ పశ్య సువ్రత।
విగాఢా రజనీ చేయం నివృత్తశ్చ దివాకరః ॥ 3-298-75 (27450)
నక్తంచరాశ్చరంత్యేతే హృష్టాః క్రూరాభిభాషిణః।
శ్రూయంతే పర్ణశబ్దాశ్చ మృగాణాం చరతాం వనే ॥ 3-298-76 (27451)
ఏతా ఘోరం శివా నాదాందిశం దక్షిణపశ్చిమాం।
ఆస్థాయ విరువంత్యుగ్రాః కంపయంత్యో మనో మమ ॥ 3-298-77 (27452)
సత్యవానువాచ। 3-298-78x (2794)
వనం ప్రతిభయాకారం ఘనేన తమసా వృతం।
న విజ్ఞాస్యసి పంథానం గంతుం చైవ న శక్ష్యసి ॥ 3-298-78 (27453)
సావిత్ర్యువాచ। 3-298-79x (2795)
అస్మిన్న వనే దగ్ధే శుష్కవృక్షః స్థితో జ్వలన్।
వాయునా ధంయమానోత్ర దృశ్యతేఽగ్నిః క్వచిత్క్వచిత్ ॥ 3-298-79 (27454)
తతోఽగ్నిమానయిత్వేహ జ్వాలయిప్యామి సర్వతః।
కాష్ఠానీమాని సంతీహ జహి సంతాపమాత్మనః ॥ 3-298-80 (27455)
యది నోత్సహసే గంతుం సరుజం త్వాం హి లక్షయే।
న చ జ్ఞాస్యసి పంథానం తమసా సంవృతే వనే ॥ 3-298-81 (27456)
శ్వః ప్రభాతే వనే దృశ్యే యాస్యావోఽనుమతే తవ।
వసావేహ క్షపామేకాం రుచితం యది తేఽనఘ ॥ 3-298-82 (27457)
సత్యవానువాచ। 3-298-83x (2796)
శిరోరుజా నివృత్తా మే స్వస్థాన్యంగాని లక్షయే।
మాతాపితృభ్యామిచ్ఛామి సంయోగం త్వత్ప్రసాదజం ॥ 3-298-83 (27458)
న కదాచిద్వికాలే హి గతపూర్వోహమాశ్రమాత్।
అనాగతాయాం సంధ్యాయాం మాతా మే ప్రరుణద్ధి మాం ॥ 3-298-84 (27459)
దివాఽపిమయి నిష్క్రాంతే సంతప్యేతే గురూ మమ।
విచినోతి హి మాం తాతః సహైవాశ్రమవాసిభిః ॥ 3-298-85 (27460)
మాత్రా పిత్రా చ సుభృశం దుఃఖితాభ్యామహం పురా।
ఉపాలబ్ధశ్చ బహుశశ్చిరేణాగచ్ఛసీతి హి ॥ 3-298-86 (27461)
కాత్వవస్థా తయోరద్య మదర్థమితి చింతయే।
తయోరదృశ్యే మయి చ మహద్దుఃఖం భవిష్యతి ॥ 3-298-87 (27462)
పురా మామూచతుశ్చైవ రాత్రావస్రాయమాణకౌ।
భృశం సుదుఃఖితౌ వృద్ధౌ బహుశః ప్రీతిసంయుతౌ ॥ 3-298-88 (27463)
త్వయా హీనౌ న జీవావ ముహూర్తమపి పుత్రక।
యావద్ధరిష్యసే పుత్ర తావన్నౌ జీవితం ధ్రువం ॥ 3-298-89 (27464)
వృద్ధయోరంధయోర్దృష్టిస్త్వయి వంశః ప్రతిష్ఠిః।
త్వయి పిండశ్చ కీర్తిశ్చ సంతానశ్చావయోరితి ॥ 3-298-90 (27465)
మాతా వృద్ధా పితా వృద్ధస్తయోర్యష్టిరహం కిల।
తౌ రాత్రౌ మామపశ్యంతౌ కామవస్థాం గమిష్యతః ॥ 3-298-91 (27466)
నిద్రాయాశ్చాభ్యసూయామి యస్యా హేతోః పితా మమ।
మాతా చ సంశయం ప్రాప్తా మత్కృతేఽనపకారిణీ ॥ 3-298-92 (27467)
అహం చ సంశయం ప్రాప్తః కృచ్ఛ్రామాపదమాస్థితః।
మాతాపితృభ్యాం హి వినా నాహం జీవితుముత్సహే ॥ 3-298-93 (27468)
వ్యక్తమాకులయా బుద్ధ్యా ప్రజ్ఞాచక్షుః పితా మమ।
ఏకైకమస్యాం వేలాయాం పృచ్ఛత్యాశ్రమవాసినం ॥ 3-298-94 (27469)
నాత్మానమనుశోచామి యథాఽహంపితరం శుభే।
భర్తారం చాప్యనుగతాం మాతరం భృశదుఃఖితాం ॥ 3-298-95 (27470)
మత్కృతే న హి తావద్య సంతాపం పరమేష్యతః।
జీవంతావనుజీవామి భర్తవ్యౌ తౌ మయేతి హ ॥ 3-298-96 (27471)
తయోః ప్రియం మే కర్వ్యమితి జీవామి చాప్యహం।
`పరమం దైవతం తౌ మే పూజనీయౌ సదా మయా।
తయోస్తు మే సదాఽస్త్యేవం వ్రతమేతత్పురాతనం' ॥ 3-298-97 (27472)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-298-98x (2797)
ఏవముక్త్వా స ధర్మాత్మా గురుభక్తో గురుప్రియః।
ఉచ్ఛ్రిత్య బాహూ దుఃఖార్తః సుస్వరం ప్రరురోద హ ॥ 3-298-98 (27473)
తతోఽబ్రవీత్తథా దృష్ట్వాభర్తారం శోకకర్శితం।
ప్రమృజ్యాశ్రూణి పాణిభ్యాం సావిత్రీ ధర్మచారిణీ ॥ 3-298-99 (27474)
యది మేఽస్తి తపస్తప్తం యది దత్తం హుతం యది।
శ్వశ్రూశ్వశురభర్తౄణాం మమ పుణ్యాఽస్తు శర్వరీ ॥ 3-298-100 (27475)
న స్మరాంయుక్తపూర్వం వై స్వైరేష్వప్యనృతాం గిరం।
తేన సత్యేన తావద్య ధ్రియేతాం శ్వశురౌ మమ ॥ 3-298-101 (27476)
సత్యవానువాచ। 3-298-102x (2798)
కామయే దర్శనం పిత్రోర్యాహి సావిత్రి మాచిరం।
`అపినామ గురూ తౌ హి పశ్యేయం ధ్రియమాణకౌ' ॥ 3-298-102 (27477)
పురా మాతుః పితుర్వాఽపియది పశ్యామి విప్రియం।
న జీవిష్యే వరారోహే సత్యేనాత్మానమాలభే ॥ 3-298-103 (27478)
యది ధర్మే చ తే బుద్ధిర్మాం చేజ్జీవంతమిచ్ఛసి।
మమ ప్రియం వా కర్తవ్యం గచ్ఛావాశ్రమమంతికాత్ ॥ 3-298-104 (27479)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-298-105x (2799)
సావిత్రీ తత ఉత్థాయ కేశాన్సంంయ భామినీ।
పతిముత్థాపయామాస బాహుభ్యాం పరిగృహ్య వై ॥ 3-298-105 (27480)
ఉత్తాయ సత్యవాంశ్చాపి ప్రమృజ్యాంగాని పాణినా।
సర్వా దిశః సమాలోక్య కఠినే దృష్టిమాదధే ॥ 3-298-106 (27481)
తమువాచాథసావిత్రీ శ్వః ఫలాని హరిష్యసి।
యోగక్షేమార్థమేతం తే నేష్యామి పరశుం త్వహం ॥ 3-298-107 (27482)
కృత్త్వా కఠినభారం సా వృక్షశాఖావలంబినం।
గృహీత్వా పరశుం భర్తుః సకాశే పునరాగమత్ ॥ 3-298-108 (27483)
వామే స్కంధే తు వామోరూర్భర్తుర్బాహుం నివేశ్య చ।
దక్షిణఏన పరిష్వజ్య జగామ గజగామినీ ॥ సత్యవానువాచ। 3-298-109 (27484)
అభ్యాసగమనాద్భీరు పంథానో విదితా మమ।
వృక్షాంతరాలోకితయా జ్యోత్స్నయా చాపి లక్షయే ॥ 3-298-110 (27485)
ఆగతౌ స్వః పథా యేన ఫలాన్యవచితాని చ।
యథాగతం శుభే గచ్ఛ పంథానం మా విచారయ ॥ 3-298-111 (27486)
పలాశఖండే చైతస్మిన్పంథా వ్యావర్తతే ద్విధా।
తస్యోత్తరేణ యః పంథాస్తేన గచ్ఛ త్వరస్వ చ ॥ 3-298-112 (27487)
స్వస్థోస్మి బలవానస్మి దిదృక్షుః పితరావుభౌ।
బ్రువన్నేవ త్వరాయుక్తః సంప్రాయాదాశ్రమం ప్రతి ॥ 3-298-113 (27488)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి పతివ్రతామాహాత్ంయపర్వణి అష్టనవత్యధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 298 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-298-1 కఠినం స్తాలీం ॥ 3-298-7 యుయోజ అనుచింతితవతీ ॥ 3-298-8 పురుషం పీతవాససమితి క. థ. పాఠః ॥ 3-298-11 కామయా ఇచ్ఛయా ॥ 3-298-25 అనాత్మవంతః అజితేంద్రియాః। వనే ధర్మం యజ్ఞాదిరూపం న చరంతి। జితేనద్రియా ఏవ వనే గ్రామే వా యజ్ఞాదీన్స్త్రీసంబద్ధాన్ ధర్మాన్కుర్వంతి। తేన గృహస్థవానప్రస్థయోః సంగ్రహః। వాసం గురుకులవాసం బ్రహ్మచర్యం। పరిశ్రమం పరిత్యాగరూపమాశ్రమం సంన్యాసం। విజ్ఞానతః చతుర్థ్యర్థే సార్వవిభక్తికస్తసిః। ధర్మస్య ఫలం ఆత్మవిజ్ఞానమిత్యర్థః ॥ 3-298-26 ఏతేషామాశ్రమధర్మాణాం సముచ్చయం వారయతి ఏకస్యేతి। చతుర్ణామన్యతమస్యైకస్యాశ్రమస్య ధర్మేణ సతాం మతేన దంభాదిరహితశ్రద్ధయా సంయగనుష్ఠితేనేత్యర్థః। సర్వే తం మార్గం జ్ఞానమార్గం ప్రపన్నాః ప్రాప్తాః అతో ధర్మం చ వాసం చ ప్రతిశ్రయం చేతి పాఠక్రమాపేక్షయా ద్వితీయం నైష్ఠికం గురుకులవాసం దారాఽకరణరూపం తృతీయం పారివ్రాజ్యం దారాదిత్యాగరూపం వా న వాంఛే। జ్ఞానహేతోః ప్రధానభూతస్య ధర్మస్యాద్యేపి సిద్ధేరిత్యర్థః. మద్ధర్తుర్హరణేనావయోర్ధర్మం మా నాశయేతి భావః ॥ 3-298-27 నివర్త నివర్తస్వ। స్వర ఉదాత్తాదిః। అక్షరమకారాది। వ్యంజనం కకారాది। ఏతద్యుక్తత్వేన వాక్యస్య శబ్దతో నిర్దోషత్వముక్తం। హేతుయుక్తత్వేన యుక్తియుక్తత్వమప్యుక్తం ॥ 3-298-33 గురుః శ్వశురః ॥ 3-298-42 సమేన శత్రుమిత్రాదితారతంయహీనేన తవ ధర్మేణ ప్రశాసనేన తాః ప్రజాశ్చరంతి। త్వదాజ్ఞావశగా ఇత్యర్థః। అతఏవ తవ నామ ధర్మరాజ ఇతి। ధర్మేణైవ రాజతే ధర్మోఽస్య రాజత ఇతివా ॥ 3-298-43 లౌకికేష్వపి విశ్రామం కుర్యన్నిష్టసిద్ధిం ప్రాప్నోతి కిముత త్వయి ధర్మరాజే ఇత్యాశయేనాహ ఆత్మన్యపీతి। సర్వః ప్రణమతే నర ఇతి క. ధ. పాఠః ॥ 3-298-45 తే త్వయా ॥ 3-298-48 శాశ్వతో ధర్మః పత్యుః సకాశాదేవాపత్యోత్పాదనం సతాం మాదృశానాం దారాణాం తత్రైవ వృత్తిః। నను గతాయుషి పత్యౌ కథం తత్ స్యాదిత్యత ఆహ సంత ఇతి। వరం దత్త్వా సంతో నవ్యథంతి నాపి సీదంతి కింతు ఉక్తం నిర్వహంత్యేవేత్యర్థః। అత్యంతాశక్యేఽర్థే కథం స్యాదిత్యత ఆహ సతామితి। సతామశక్యమపి నాస్తి। భంయచాన్యస్య తేభ్యో నాస్తీతి తత్త్వతోహం నిర్భయాస్మీతి భావః ॥ 3-298-49 త్వయాపి సత్యం స్వీయం రక్షణీయమిత్యాహ సంతో హీతి। భూతభవ్యస్య భూతస్య భవిష్యస్య చ ॥ 3-298-51 ఏతత్ త్రయం ప్రసాదోఽర్థో మానశ్చ। దరిద్రస్య ప్రసాదో నార్థాయ। శ్రీమతాం ప్రసాదోఽర్థకృదపి న మానదః। సతాం తు మానద ఇతి। ఖలే తు ప్రసాద ఏవ నాస్తి। అతస్త్రయం త్వయ్యేవ స్తితమితి త్వం రక్షితాస్మాకం భవేతి భావః ॥ 3-298-53 తే త్వత్తః। అపవర్గః పుత్రఫలప్రాప్తిః సుకృతాద్వినా సమీచీనాద్దాంపత్యయోగాదృతేక్షేత్రజాదిపుత్రార్పణేన న కృతోనిష్పాదితో భవతి। యథాన్యేషు వరేషు భర్తృషు మదయంత్యాం వశిష్ఠస్యేవ న తద్వత్। యస్మాదేవం తస్మాద్వరం వృణే ॥ 3-298-54 వ్యవసామి శక్నోమి ॥ 3-298-60 త్వన్నామధేయాః సావిత్రా ఇతి ॥ 3-298-88 అస్రాయమాణకౌ రుదంతౌ ॥ 3-298-89 నౌ ఆవయోః ॥ 3-298-94 ప్రజ్ఞాచక్షురంధః ॥ 3-298-101 ధ్రియేతాం జీవేతాం। శ్వశురౌ శ్వశ్రూశ్వశురౌ ॥ 3-298-106 కఠినే ఫలపూర్ణే పాత్రే ॥ 3-298-108 కృత్త్వా ఆచ్ఛిద్య ఆదాయేత్యర్థః ॥ 3-298-109 జగాత్యమృదుభామినీ ఇతి థ. పాఠః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 299
॥ శ్రీః ॥
3.299. అధ్యాయః 299
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
అకస్మాచ్చక్షుర్లాభతుష్టనాపి పుత్రానాగమవిషణ్ణేన ద్యుమత్సేనన తత్రతత్రతదన్వేషణం ॥ 1 ॥ ఋషిగణేన శుభనిమిత్తజ్ఞాపనేన సమాశ్వాసితే తస్మిన్సావిత్ర్యాసహ సత్యవతా పితురాశ్రమాభిగమనం ॥ 2 ॥ మునిగణాయ సావిత్ర్యా వనే వృత్తవృత్తాంతనివేదనం ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-299-0 (27489)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-299-0x (2800)
ఏతస్మిన్నేవ కాలే తు ద్యుమత్సేనో మహాబలః।
లబ్ధచక్షుః ప్రసన్నాయాం దృష్ట్యాం సర్వం దదర్శ హ ॥ 3-299-1 (27490)
స సర్వానాశ్రమాన్గత్వా శైబ్యయా సహ భార్యయా।
పుత్రహేతోః పరామార్తిం జగామ భరతర్షభ ॥ 3-299-2 (27491)
తావాశ్రమాన్నదీశ్చైవవనాని చ సరాంసి చ।
తస్యాం నిశి విచిన్వంతౌ దంపతీ పరిజగ్మతుః ॥ 3-299-3 (27492)
శ్రుత్వా శబ్దం తు యం కంచిదున్ముఖౌ సుతశంకయా।
సావిత్రీసహితోఽభ్యేతి సత్యవానిత్యభాషతాం ॥ 3-299-4 (27493)
భిన్నైశ్చ పరుషైః పాదైః సవ్రణైః శోణితోక్షితైః।
కుశకణఅటకవిద్ధాంగావునమత్తావివ ధావతః ॥ 3-299-5 (27494)
తతోఽభిసృత్య తైర్విప్రైః సర్వైరాశ్రమవాసిభిః।
పరివార్య సమాశ్వాస్య తావానీతౌ స్వమాశ్రమం ॥ 3-299-6 (27495)
తత్రభార్యాసహాయః స వృతో వృద్ధైస్తపోధనైః।
ఆశ్వాసితోపి చిత్రార్థైః పూర్వరాజకథాశ్రయైః ॥ 3-299-7 (27496)
తతస్తౌ పునరాశ్వస్తౌ వృద్ధౌ పుత్రదిదృక్షయా।
బాల్యవృత్తాని పుత్రస్య సావిత్ర్యా దర్శనాని చ।
శోకం జగ్మతురన్యోన్యం స్మరంతౌ భృశదుఃఖితౌ ॥ 3-299-8 (27497)
హాపుత్ర హాసాధ్వి వధు క్వాసిక్వాసీత్యరోదతాం।
బ్రాహ్మణః సత్యవాక్యేషామువాచేదం తయోర్వచః ॥ 3-299-9 (27498)
సువర్చా ఉవాచ। 3-299-10x (2801)
యథాస్య భార్యా సావిత్రీ తపసా చ దమేన చ।
ఆచారేణ చ సంయుక్తా తథా జీవతి సత్యవాన్ ॥ 3-299-10 (27499)
గౌతమ ఉవాచ। 3-83-299x (2802)
వేదాః సాంగా మయాఽధీతాస్తపో మే సంచితం మహత్।
కౌమారబ్రహ్మచర్యం చ గురవోఽగ్నిశ్చ తోషితాః ॥ 3-299-11 (27500)
సమాహితేన చీర్ణాని సర్వాణ్యేవ వ్రతాని మే।
వాయుభక్షోపవాసశ్చ కృతోమే విధివత్సదా ॥ 3-299-12 (27501)
అనేన తపసా వేద్మి సర్వం పరచీకీర్షితం।
సత్యమేతన్నిబోధధ్వం ధ్రియతే సత్యవానితి ॥ 3-299-13 (27502)
శిష్య ఉవాచ। 3-299-14x (2803)
ఉపాధ్యాయస్య మే వక్రాద్యథా వాక్యం వినిఃసృతం।
నైవ జాతు భవేన్మిథ్యా తథా జీవతి సత్యవాన్ ॥ 3-299-14 (27503)
ఋషయ ఊచుః। 3-299-15x (2804)
యథాఽస్య భార్యా సావిత్రీ సర్వైరేవ సులక్షణైః।
అవైధవ్యకరైర్యుక్తా తథా జీవతి సత్యవాన్ ॥ 3-299-15 (27504)
భారద్వాజ ఉవాచ। 3-299-16x (2805)
యథాఽస్య భార్యా సావిత్రీ తపసా చ దమేన చ।
ఆచారేణ చ సంయుక్తా తథా జీవతి సత్యవాన్ ॥ 3-299-16 (27505)
దాల్భ్యా రఉవాచ। 3-299-17x (2806)
యథా దృష్టిః ప్రవృత్తా తే సావిత్ర్యాశ్చ యథా వ్రతం।
గతాఽఽహారమకృత్వైవ తథా జీవతి సత్యవాన్ ॥ 3-299-17 (27506)
ఆపస్తంబ ఉవాచ। 3-299-18x (2807)
యథా వదంతి శాంతాయాం దిశి వై మృగపక్షిణః।
పార్థివీం చైవవృద్ధిం తే తథా జీవతి సత్యవాన్ ॥ 3-299-18 (27507)
ధౌంయ ఉవాచ। 3-299-19x (2808)
సర్వైర్గుణైరుపేతస్తే యథా పుత్రో జనప్రియః।
దీర్ఘాయుర్లక్షణోపేతస్తథా జీవతి స్యవాన్ ॥ 3-299-19 (27508)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-299-20x (2809)
ఏవమాశ్వాసితస్తైస్తు సత్యవాగ్భిస్తపస్విభిః।
తాంస్తాన్విగణయన్సర్వాంస్తతః స్థిర ఇవాభవత్ ॥ 3-299-20 (27509)
తతో ముహూర్తాత్సావిత్రీ భర్త్రా సత్వతా సహ।
ఆజగామాశ్రమం రాత్రౌ ప్రహృష్టా ప్రవివేశ హ ॥ 3-299-21 (27510)
`దృష్ట్వా చోత్పతితాః సర్వేహర్షం జగ్ముశ్చ తే ద్విజాః।
కంఠం మాతా పితా చాస్య సమాలింగ్యాభ్యరోదతాం' ॥ 3-299-22 (27511)
బ్రాహ్మణా ఊచుః। 3-299-23x (2810)
పుత్రేణ సంగతం త్వాం తు చక్షుష్మంతం నిరీక్ష్య చ।
సర్వే వయం వై పృచ్ఛామో వృద్ధిం వై పృథివీపతే ॥ 3-299-23 (27512)
సమాగమేన పుత్రస్య సావిత్ర్యా దర్శనేన చ।
చక్షుషశ్చాత్మనో లాభాత్రిభిర్దిష్ఠ్యా వివర్ధసే ॥ 3-299-24 (27513)
సర్వైరస్మాభిరుక్తం యత్తథా తన్నాత్రసంశయః।
భూయోభూయః సమృద్ధిస్తే క్షిప్రమేవ భవిష్యతి ॥ 3-299-25 (27514)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-299-26x (2811)
తతోఽగ్నిం తత్ర సంజ్వాల్య ద్విజాస్తే సర్వ ఏవ హి।
ఉపాసాంచక్రిరే పార్థ ద్యుమత్సేనం మహీపతిం ॥ 3-299-26 (27515)
శైవ్యా చ సత్యవాంశ్చైవ సావిత్రీ చైకతః స్థితాః।
సర్వైస్తైరభ్యనుజ్ఞాతా విశోకా సముపావిశన్ ॥ 3-299-27 (27516)
తతో రాజ్ఞా సహాసీనాః సర్వే తే వనవాసినః।
జాతకౌతూహలాః పార్థ పప్రచ్ఛుర్నృపతేః సుతం ॥ 3-299-28 (27517)
ప్రాగేవ నాగతం కస్మాత్సభార్యేణ త్వయా విభో।
విరాత్రే చాగతం కస్మాత్కోను బంధస్తవాభవత్ ॥ 3-299-29 (27518)
సంతాపితః పితా మాతా వయం చైవ నృపాత్మజ।
కస్మాదితి న జానీమస్తత్సర్వం వక్తుమర్హిసి ॥ 3-299-30 (27519)
సత్యవానువాచ। 3-299-31x (2812)
పిత్రాఽహమభ్యనుజ్ఞాతః సావిత్రీసహితో గతః।
అథ మేఽభూచ్ఛిరోదుఃఖం వనే కాష్ఠాని భిందతః ॥ 3-299-31 (27520)
సుప్తశ్చాహం వేదనయా చిరమిత్యుపలక్షయే।
తావత్కాలం న చ మయా సుప్తపూర్వం కదాచన ॥ 3-299-32 (27521)
సర్వేషామేవ భవతాం సంతాపో మా భవేదితి।
అతో విరాత్రాగమనం నాన్యదస్తీహ కారణం ॥ 3-299-33 (27522)
గౌతమ ఉవాచ। 3-299-34x (2813)
అకస్మాచ్చక్షుః ప్రాప్తిర్ద్యుమత్సేనస్య తే పితుః।
నాస్య త్వం కారణం వేత్సి సావిత్రీ వక్తుమర్హతి ॥ 3-299-34 (27523)
శ్రోతుమిచ్ఛామి సావిత్రి త్వం హి వేత్థ పరావరం।
త్వాం హి జానామి సావిత్రి సావిత్రీమివ తేజసా ॥ 3-299-35 (27524)
త్వమత్ర హేతుం జానీషే తస్మాత్సత్యం నిరుచ్యతాం।
రహస్యం యది తే నాస్తి కించిదత్ర వదస్వ నః ॥ 3-299-36 (27525)
సావిత్ర్యువాచ। 3-299-37x (2814)
ఏవమేతద్యథా వేత్థ సంకల్పో నాన్యథా హి వః।
న హి కించిద్రహస్యం మే శ్రూయతాం తథ్యమేవ యత్ ॥ 3-299-37 (27526)
మృత్యుర్మే పత్యురాఖ్యాతో నారదేన మహాత్మనా।
స చాద్య దివసః ప్రాప్తస్తతో నైనం జహాంయహం ॥ 3-299-38 (27527)
సుప్తం చైనం సాక్షాదుపాగచ్ఛత్సకింకరః।
స ఏనమనయద్బద్ధ్వా దిశం పితృనిషేవితాం ॥ 3-299-39 (27528)
అస్తౌషం తమహం దేవం సత్యేన వచసా విభుం।
పంచ వై తేన మే దత్తా వరాః శృణుత తాన్మమ ॥ 3-299-40 (27529)
చక్షుషీ చ స్వరాజ్యంచ ద్వౌ వరౌ శ్వశురస్య మే।
లబ్ధం పితుః పుత్రశతం పుత్రాణాం చాత్మనః శతం ॥ 3-299-41 (27530)
చతుర్వర్షశతాయుర్మే భర్తా లబ్ధశ్చ సత్యవాన్।
భర్తుర్హి జీవితార్థం తు మయా చీర్ణం త్విదం వ్రతం। 3-299-42 (27531)
ఏతత్సర్వం మయాఽఽఖ్యాతం కారణం విస్తరణ వః।
యథావృత్తం సుఖోదర్కమిదం దుఃఖం మహన్మమ ॥ 3-299-43 (27532)
ఋషయ ఊచుః। 3-299-44x (2815)
నిమజ్జ్మానం వ్యసనైరభిద్రుతం
కులం నరంద్రస్య తమోమయే హ్రదే।
త్వయా సుశీలవ్రతపుణ్యయా కులం
రసముద్ధృతం సాధ్వి పునః కులీనయా ॥ 3-299-44 (27533)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-299-45x (2816)
తథా ప్రశస్య హ్యభిపూజ్య చైవ
వరస్త్రియం తామృషయః సమాగతాః।
నరేంద్రమామంత్ర్య సపుత్రభంజసా
శివేన రజగ్ముర్ముదితాః స్వమాలయం ॥ 3-299-45 (27534)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి పతివ్రతామాహాత్ంయపర్వణి ఏకోనత్రిశతతమోఽధ్యాయః ॥ 299 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-299-5 భిన్నౌర్విదీర్ణైః। పరుషైః కర్కశైః ॥ 3-299-12 కుశలాని చ యాని మే ఇతి ధ.పాఠః ॥ 3-299-18 శాంతాయాం ప్రసన్నాయాం ॥ 3-299-29 విరాత్రే బహురాత్రే కాలే ఆగతం ఆగమనం ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 300
॥ శ్రీః ॥
3.300. అధ్యాయః 300
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
సాల్వదేశీయైర్ద్యుమత్సేనంప్రతి న్మంత్రిణా తచ్ఛత్రునిషర్హణనివేదనపూర్వకం నిజనగరంప్రత్యాగమనప్రార్థనా ॥ 1 ॥ సభార్యేణ ద్యుమత్సేనేన సావిత్రీసత్యవద్భ్యాం సహ మునిగణాభివాదనాదిపూర్వకం స్వపురప్రత్యాగమనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-300-0 (27535)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-300-0x (2817)
తస్యాం రాత్ర్యాం వ్యతీతాయాముదితే సూర్యమండలే।
కృతపౌర్వాహ్ణికాః సర్వే సమేయుస్తే తపోధనాః ॥ 3-300-1 (27536)
తదేవ సర్వం సావిత్ర్యా మహాభాగ్యం మహర్షయః।
ద్యుంసేనాయ నాతృప్యన్కథయంతః పునః పునః ॥ 3-300-2 (27537)
తతః ప్రకృతయః సర్వాః సాల్వేభ్యోఽభ్యాగా నృపం।
ఆచఖ్యుర్నిహతం చైవ స్వేనామాత్యేన తం ద్విషం ॥ 3-300-3 (27538)
తం మంత్రిణా హతం ప్రోచ్య ససహాయం సబాంధవం।
న్యవేదయన్యథావృత్తం విద్రుతం చ ద్విషద్బలం ॥ 3-300-4 (27539)
ఐకమత్యం చ సర్వస్య జనస్య స్వం నృపం ప్రతి।
సచక్షుర్వాఽప్యచక్షుర్వా స నో రాజా భవత్వితి ॥ 3-300-5 (27540)
అనేన నిశ్చయేనేహ వయం ప్రస్థాపితా నృప।
ప్రాప్తానీమాని యానాని చతురంగం చ తే బలం ॥ 3-300-6 (27541)
ప్రయాహి రాజన్భద్రం తే ఘుష్టస్తే నగరే జయః।
అధ్యాస్స్వ చిరరాత్రాయ పితృపైతామహం పదం ॥ 3-300-7 (27542)
మార్కండేయ ఉవాచ। 3-300-8x (2818)
చక్షుష్మంతం చ తం దృష్ట్వా రాజానం వపుషాఽన్వితం।
మూర్ధ్నా నిపతితాః సర్వేవిస్మయోత్ఫుల్లలోచనాః ॥ 3-300-8 (27543)
తోఽభివాద్య తాన్వృద్ధాంద్విజానాశ్రమవాసినః।
తైశ్చాభిపూజితః సర్వైః ప్రయయౌ నగరం ప్రతి ॥ 3-300-9 (27544)
శైవ్యా చ సహ సావిత్ర్యా స్వాస్తీర్ణేన సువర్చసా।
నరయుక్తేన యానేన ప్రయయౌ సేనయా వృతా ॥ 3-300-10 (27545)
తతోఽభిషిషిచుః ప్రీత్యా ద్యుమత్సేనం పురోహితాః।
పుత్రం చాస్య మహాత్మానం యౌవరాజ్యేఽభ్యషేచయన్ ॥ 3-300-11 (27546)
తతః కాలేన మహతా సావిత్ర్యాః కీర్తివర్ధనం।
తద్వై పుత్రశతం జజ్ఞే శూరాణామనివర్తినాం ॥ 3-300-12 (27547)
భ్రాతృణాం సోదరాణాం చ తథైవాస్యాభవచ్ఛతం।
మద్రాధిపస్యాశ్వపతేర్మాలవ్యాం సుమహాబలం ॥ 3-300-13 (27548)
ఏవమాత్మా పితా మాతా శ్వశ్రూః శ్వశుర ఏవ చ।
భర్తుః కులం చ సావిత్ర్యా సర్వం కృచ్ఛ్రాత్సముద్ధృతం ॥ 3-300-14 (27549)
తథైవైషా హి కల్యాణీ ద్రౌపదీ శీలసంమతా।
తారయిష్యతి వః సర్వాన్సావిత్రీవ కులాంగనా ॥ 3-300-15 (27550)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-300-16x (2819)
ఏవం స పాండవస్తేన అనునీతో మహాత్మనా।
విశోకో విజ్వరో రాజన్కాంయకే న్యవసత్తదా ॥ 3-300-16 (27551)
యశ్చేదం శృణుయాద్భక్త్యా సావిత్ర్యాఖ్యానముత్తమం।
స సుఖీ సర్వసిద్ధార్థో న దుఃఖం ప్రాప్నుయాన్నరః ॥ 3-300-17 (27552)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి పతివ్రతామాహాత్ంయపర్వణి త్రిశతతమోఽధ్యాయః ॥ 300 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-300-7 చిరరాత్రాయ బహుకాలం ॥ 3-300-17 సర్పసిద్ధార్థో రదీర్ఘమాయురవాప్నుయాత్ ఇతి క. పాఠః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 301
॥ శ్రీః ॥
3.301. అధ్యాయః 301
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
సూర్యేణ స్వప్నే కర్ణంప్రతి ఇంద్రేణ రపాండవప్రియచికీర్షయా భావికవచకుణఅడలయాచనానివేదనపూర్వకం తదానప్రతిపేధవచనం ॥ 1 ॥ కర్ణేన సూర్యంప్రతి హేతూక్తిపూర్వకమింద్రాయ తద్దానప్రతిజ్ఞానం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-301-0 (27553)
జనమేజయ ఉవాచ। 3-301-0x (2820)
యత్తత్తదా మహద్బ్రహ్మఁల్లోమశో వాక్యమబ్రవీత్।
ఇంద్రస్య వచనాదేవ పాండుపుత్రం యుధిష్ఠిరం ॥ 3-301-1 (27554)
యచ్చాపి తే భయం తీవ్రం న చ కీర్తయసే క్వచిత్।
తచ్చాప్యపహరిష్యామి ధనంజయ ఇతో గతే ॥ 3-301-2 (27555)
కింను రతజ్జపతాంశ్రేష్ఠ కర్ణం ప్రతి మహద్భయం।
ఆసీన్న చ స ధర్మాత్మా కథయామాస కస్యచిత్ ॥ 3-301-3 (27556)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-301-4x (2821)
అహం తే రాజశార్దూల కథయామి కథామిమాం।
పృచ్ఛతో భరతశ్రేష్ఠ శుశ్రూషస్వ గిరం మమ ॥ 3-301-4 (27557)
ద్వాదశే సమతిక్రాంతే వర్షే ప్రాప్తే త్రయోదశే।
పాండూనాం హితకృచ్ఛక్రః కర్ణం భిక్షితుముద్యతః ॥ 3-301-5 (27558)
అభిప్రాయమథో జ్ఞాత్వా మహేంద్రస్య విభావసుః।
కుండలార్థే మహారాజ సూర్యః కర్ణముపాగతః ॥ 3-301-6 (27559)
మహార్హే శయనే వీరం స్పర్ద్ధ్యాస్తరణసంవృతే।
శయానమతివిశ్వస్తం బ్రహ్మణ్యం సత్యవాదినం ॥ 3-301-7 (27560)
స్వప్నాంతే నిశి రాజేంద్ర దర్శయామాస రశ్మివాన్।
కృపయా పరయాఽఽవిష్టః పుత్రస్నేహాచ్చ భారత ॥ 3-301-8 (27561)
బ్రాహ్మణో వేదవిద్భూత్వా సూర్యో యోగర్ద్ధిరూపవాన్।
హితార్థమబ్రవీత్కర్ణం సాంత్వపూర్వమిదం వచః ॥ 3-301-9 (27562)
కర్ణ మద్వచనం తాత శృణు సత్యభృతాంవర।
బ్రువతోఽద్య మహాబాహో సౌహృదాత్పరమం హితం ॥ 3-301-10 (27563)
ఉపాయాస్యతి శక్రస్త్వాం పాండవానాం హితేప్సయా।
బ్రాహ్మణచ్ఛద్మనా కర్ణ కుండలోపజిహీర్షయా ॥ 3-301-11 (27564)
విదితం తేన శీలం తే సర్వస్య జగతస్తథా।
యథా త్వం భిక్షితః సద్భిర్దదాస్యేవ న యాచసే ॥ 3-301-12 (27565)
త్వం హి తాత దదాస్యేవ బ్రాహ్మణేభ్యః ప్రయాచితం।
విత్తం యచ్చాన్యదప్యాహుర్న ప్రత్యాఖ్యాసి కస్యచిత్ ॥ 3-301-13 (27566)
త్వాం తు చైవంవిధం జ్ఞాత్వా స్వయం వై పాకశాసనః।
ఆగంతా రకుండలార్థాయ కవచం చైవ భిక్షితుం ॥ 3-301-14 (27567)
తస్మై ప్రయాచమానాయ న దేయే కుండలే త్వయా।
అనునేయః పరం శక్త్యా శ్రేయ ఏతద్ధి తే పరం ॥ 3-301-15 (27568)
కుండలార్థేఽబ్రువంస్తాత కారణైర్బహుభిస్త్వయా।
అన్యైర్బహువిధైర్విత్తైః సన్నివార్యః పునఃపునః ॥ 3-301-16 (27569)
రత్నైః స్త్రీభిస్తథా గోభిర్ధనైర్బహువిధైరపి।
నిదర్శనైశ్చ బహుభిః కుండలేప్సుః పురందరః ॥ 3-301-17 (27570)
యది దాస్యసి కర్ణ త్వం సహజే కుండలే శుభే।
ఆయుషః ప్రక్షయం గత్వా మృత్యోర్వశముపైష్యసి ॥ 3-301-18 (27571)
కవచేన సమాయుక్తః కుండలాభ్యాం చ మానద।
అవధ్యస్త్వం రణేఽరీణామితి విద్ధి వచో మమ ॥ 3-301-19 (27572)
అమృతాదుత్థితం హ్యేతదుభయం రత్నసంమితం।
తస్మాద్రక్ష్యం త్వయా కర్ణ జీవితం చేత్ప్రియం తవ ॥ 3-301-20 (27573)
కర్ణ ఉవాచ। 3-301-20x (2822)
కో మామేవం భవాన్ప్రాహ దర్శయన్సౌహృదం పరం।
కామయా భగవన్బ్రూహి కో భవాంద్విజవేషధృక్ ॥ 3-301-21 (27574)
బ్రహ్మణ ఉవాచ। 3-301-22x (2823)
అహం తాత సహస్రాంశుః సౌహృదాత్త్వాం నిదర్శయే।
కురుష్వైతద్వయో మే త్వమేతచ్ఛ్రేయః పరం హి తే ॥ 3-301-22 (27575)
కర్ణ ఉవాచ। 3-301-23x (2824)
శ్రేయ ఏవ మమాత్యంతం యస్య మే గోపతిః ప్రభుః।
ప్రవక్తాఽద్య హితాన్వేషీ శృణు చేదం వచో మమ ॥ 3-301-23 (27576)
ప్రసాదయే త్వాం వరదం ప్రణయాచ్చ బ్రవీంయహం।
న నివార్యో వ్రతాదస్మాదహం యద్యస్మి తే ప్రియః ॥ 3-301-24 (27577)
వ్రతం వై మమ లోకోఽయం వేత్తి కృత్స్నం విభావసో।
యథాఽహం ద్విజముఖ్యేభ్యో దద్యాం ప్రాణానపిధ్రువం ॥ 3-301-25 (27578)
యద్యాగచ్ఛతి మాం శక్రో బ్రాహ్మణచ్ఛద్మనా వృతః।
హితార్థం పాండుపుత్రాణాం ఖేచరోత్తమ భిక్షితుం ॥ 3-301-26 (27579)
దాస్యామి విబుధశ్రేష్ఠ కుండలే వర్మ చోత్తమం।
న మే కీర్తిః ప్రణశ్యేత త్రిషు లోకేషు విశ్రుతా ॥ 3-301-27 (27580)
మద్విధస్యాయశస్యం హి న యుక్తం ప్రాణరక్షణం।
యుక్తం హి యశసా యుక్తం మరణం లోకసంమతం ॥ 3-301-28 (27581)
సోహమింద్రాయ దాస్యామి కుండలే సహ వర్మణా।
యది మాం బలవృత్రఘ్నో భిక్షార్థముపయాస్యతి ॥ 3-301-29 (27582)
హితార్థం పాండుపుత్రాణాం కుండలే మే ప్రయాచితుం।
తన్మే కీర్తికరం లోకే తస్యాకీర్తిర్భవిష్యతి ॥ 3-301-30 (27583)
వృణోమి కీర్తిం లోకే హి జీవితేనాపి భానుమన్।
కీర్తిమానశ్నుతే స్వర్గం హీనకీర్తిస్తు నశ్యతి ॥ 3-301-31 (27584)
కీర్తిర్హి పురుషం లోకే సంజీవయతి మాతృవత్।
అకీర్తిర్జీవితం హంతి జీవతోపి శరీరిణః ॥ 3-301-32 (27585)
అయంపురాణః శ్లోకో హి స్వయం గీతో విభావసో।
ధాత్రా లోకేశ్వర యథా కీర్తిరాయుర్నరస్య హ ॥ 3-301-33 (27586)
పురుషస్య పరే లోకే కీర్తిరేవ పరాయణం।
ఇహ లోకే విశుద్ధా చ కీర్తిరాయుర్వివర్ధనీ ॥ 3-301-34 (27587)
సోహం శరీరజే దత్త్వా కీర్తిం ప్రాప్స్యామి శాశ్వతీం।
దత్త్వా చ విధివద్దానం బ్రాహ్మణేభ్యో యథావిధి ॥ 3-301-35 (27588)
హుత్వా శరీరం రసంగ్రామే కృత్వా కర్మ సుదుష్కరం।
విజిత్య చ పరానాజౌ యశః ప్రాప్స్యామి కేవలం ॥ 3-301-36 (27589)
భీతానామభయం దత్త్వా సంగ్రామే జీవితార్థినాం।
వృద్ధాన్వాలాంద్విజాతీంశ్చ మోక్షయిత్వా మహాభయాత్ ॥ 3-301-37 (27590)
ప్రాప్స్యామి పరమం లోకే యశః స్వర్గ్యమనుత్తమం।
జీవితేనాపి మే రక్ష్యా కీర్తిస్తద్విద్వి మే వ్రతం ॥ 3-301-38 (27591)
సో హం దత్త్వా మఘవతే భిక్షామేతామనుత్తమాం।
బ్రాహ్మణచ్ఛద్మినే దేవ లోకే గంతా పరాం గతిం ॥ 3-301-39 (27592)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి కుండలాహరణపర్వణి ఏకాధికత్రిశతతమోఽధ్యాయః ॥ 301 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-301-6 విభావసుః విశిష్టా భాః దీప్తిః సైవ వసు ధనం యస్ తాదృశః సూర్యః ॥ 3-301-7 స్పర్ధ్యం విమర్దసహం స్పృహణీయం వా ॥ 3-301-8 స్వప్రాంతే స్వాప్నమధ్యే ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 302
॥ శ్రీః ॥
3.302. అధ్యాయః 302
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
సూర్యేణ హేతుకథనపూర్వకం పునరింద్రాయ కవచకుండలదానప్రతిధోక్తిః ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-302-0 (27593)
సూర్య ఉవాచ। 3-302-0x (2825)
మాఽహితం కర్ణ కార్షీస్త్వమాత్మనః సుహృదాం తథా।
పుత్రాణామథ భార్యాణామథో మాతురథో పితుః ॥ 3-302-1 (27594)
శరీరస్యావిరోధేన ప్రాణినాం ప్రాణభృద్వర।
ఇష్యతే యశసః ప్రాప్తిః కీర్తిశ్చ త్రిదివే స్థిరా ॥ 3-302-2 (27595)
యస్త్వం ప్రాణవిరోధేన కీర్తిమిచ్ఛసి శాశ్వతీం।
సా తే ప్రాణాన్సమాదాయ గమిష్యతి న సంశయః ॥ 3-302-3 (27596)
జీవతాం కురుతే కార్యం పితా మాతా సుతాస్తథా।
యే చాన్యే బాంధవాః కేచిల్లోకేఽస్మిన్పురుషర్షభ ॥ 3-302-4 (27597)
రాజానశ్చ నరవ్యాఘ్ర పౌరుషేణ నిబోధ తత్।
కీర్తిశ్చ జీవతః సాధ్వీ పురుషస్య మహాద్యుతే ॥ 3-302-5 (27598)
మృతస్య కీర్త్యా కిం కార్యం భస్మీభూతస్య దేహినః।
మృతః కీర్తిం న జానీతే జీవన్కీర్తి సమశ్నుతే ॥ 3-302-6 (27599)
మృతస్య కీర్తిర్మర్త్యస్య యథా మాలా గతాయుషః।
అహం తు త్వాం బ్రవీంయేతద్భక్తోసీతి హితేప్సయా ॥ 3-302-7 (27600)
భక్తిమంతో హి మే రక్ష్యా ఇత్యేతేనాపి హేతునా।
భక్తోయం పరయా భక్త్యా మామిత్యేవ మహాభుజ ॥ 3-302-8 (27601)
మమాపి భక్తిరుత్పన్నా స త్వం కురు వచో మమ।
అస్తి చాత్ర పరం కించిదధ్యాత్మం దేవనిర్మితం।
అతశ్చ త్వాం బ్రవీంయేతత్క్రియతామవిశంకయా ॥ 3-302-9 (27602)
దేవగుహ్యం త్వయా జ్ఞాతుం న శక్యం పురుషర్షభ।
నస్మాన్నాఖ్యామి తే గుహ్యం కాలే వేత్స్యతి తద్భవాన్ ॥ 3-302-10 (27603)
పునరుక్తం చ వక్ష్యామి త్వం రాధేయ నిబోధ తత్।
మాఽస్మై తే కుండలే దద్యా భిక్షితే వజ్రాపాణినా ॥ 3-302-11 (27604)
శోభసే కుండలాభ్యాం చ రుచిరాభ్యాం మహాద్యుతే।
విశాఖయోర్మధ్యగతః శశీవ విమలే దివి ॥ 3-302-12 (27605)
కీర్తిశ్చ జీవతః సాధ్వీ పురుషస్యేతి విద్ధి తత్।
ప్రత్యాఖ్యేయస్త్వయా తాత కుండలార్థే సురేశ్వరః ॥ 3-302-13 (27606)
`పాండవానాం హితే యుక్తో భిక్షన్బ్రాహ్మణవేషధృత్'।
శక్త్యా బహువిధైర్వాక్యైః కుండలేప్సా త్వయాఽనఘ।
విహంతుం దేవరాజస్ హేతుయుక్తైః పునఃపునః ॥ 3-302-14 (27607)
ఉపపత్త్యుపపన్నార్థైర్మాధుర్యకృతభూషణైః।
పురందరస్య కర్ణ త్వం బుద్ధిమేతామపానుద ॥ 3-302-15 (27608)
త్వం హి నిత్యం నరవ్యాఘ్ర స్పర్ధసే సవ్యసాచినా।
సవ్యసాచీ త్వయా చేహ యుధి శూరః సమేష్యతి ॥ 3-302-16 (27609)
న తు త్వామర్జునః శక్తః కుండలాభ్యాం సమన్వితం।
విజేతుం యుధి యద్యస్య స్వయమింద్రః శరో భవేత్ ॥ 3-302-17 (27610)
తస్మాన్న దేయే శఖ్రాయ త్వయైతే కుండలే శుభే।
సంగ్రామే యది నిర్జేతుం కర్ణ కామయసేఽర్జునం ॥ 3-302-18 (27611)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి కుండలాహరణపర్వణి ద్వ్యధికత్రిశతతమోఽధ్యాయః ॥ 302 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-302-4 జీవతాం పత్రాదీనాం కార్యం ప్రయోజనం పరిష్వంగాదిజం సుఖం పిత్రాదిః కురుతే లభతే ॥ 3-302-8 మాం మమ ॥ 3-302-12 విశాఖయోః విశాఖానక్షత్రస్య ద్వే భాస్వరే తారే తయోర్మధ్యే గతః పూర్ణచంద్రః ॥ 3-302-14 విద్వంతుం శక్యేతి సంబంధః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 303
॥ శ్రీః ॥
3.303. అధ్యాయః 303
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
కర్ణఏన సూర్యంప్రతి సానునయం శక్రాయ కవచకుండలదానేఽభ్యనుజ్ఞాప్రార్థనా ॥ 1 ॥ సూర్యేణ కర్ణంప్రతి శక్రాచ్ఛక్తిగ్రహణచోదనాపూర్వకం కుండలాదిదానాభ్యనుజ్ఞానం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-303-0 (27612)
కర్ణ ఉవాచ। 3-303-0x (2826)
భగవంతమహం భక్తో యథా మాం వేత్థ గోపతే।
తథా పరమతిగ్మాంశో నాస్త్యదేయం కథంచన ॥ 3-303-1 (27613)
న మే దారా న మేపుత్రా న చాత్మా సుహృదో న చ।
తథేష్టా వై సదా భక్త్యా యథా త్వం గోపతే మమ ॥ 3-303-2 (27614)
ఇష్టానాం చ మహాత్మానో భక్తానాం చ న సంశయః।
కుర్వంతి భక్తిమిష్టాం చ జానీషే త్వం చ భాస్కర ॥ 3-303-3 (27615)
ఇష్టో భక్తశ్చ మే కర్ణో న చాన్యద్దైవతం దివి।
జానీత ఇతివై కృత్వా భగవానాహ మద్ధితం ॥ 3-303-4 (27616)
భూయశ్చ శిరసా యాచే ప్రసాద్య చ పునఃపునః।
ఇతి బ్రవీమి తిగ్మాంశో త్వం తు మే క్షంతుమర్హసి ॥ 3-303-5 (27617)
బిభేమి న తథా మృత్యోర్యథా బిభ్యేఽనృతాదహం।
విశేషేణ ద్విజాతీనాం సర్వేషాం సర్వదా సతాం ॥ 3-303-6 (27618)
ప్రదానే జీవితస్యాపి న మేఽత్రాస్తి విచారణా।
యచ్చ మామాత్థ దేవ త్వం పాండవం ఫల్గునం ప్రతి ॥ 3-303-7 (27619)
వ్యేతు సంతాపజం దుఃఖం తవ భాస్కర మానసం।
అర్జునప్రతిమం చైవ విజేష్యామి రణేఽర్జునం ॥ 3-303-8 (27620)
తవాపి విదితం దేవ మమాప్యస్త్రబలం మహత్।
జామదగ్న్యాదుపాత్తం యత్తథా ద్రోణాన్మహాత్మనః ॥ 3-303-9 (27621)
ఇదం త్వమనుజానీహి సురశ్రేష్ఠ వ్రతం మమ।
భిక్షతే వజ్రిణే దద్యామపి జీవితమాత్మనః ॥ 3-303-10 (27622)
సూర్య ఉవాచ। 3-303-11x (2827)
యది తాత దదాస్యేతే వజ్రిణే కుండలే శుభే।
త్వమప్యేనమథో బ్రూయా విజయార్థం మహాబల ॥ 3-303-11 (27623)
నియమేన ప్రదద్యాస్త్వం కుండలేవై శతక్రతోః।
అవధ్యో హ్యసి భూతానాం కుండలాభ్యాం సమన్వితః ॥ 3-303-12 (27624)
అర్జునన వినాశం హి తవ దానవసూదనః।
ప్రార్తయానో రణే వత్స కుండలే తే జిహీర్షతి ॥ 3-303-13 (27625)
స త్వమప్యేనమారాధ్య సూనృతాభిః పునః పునః।
అభ్యర్థయేథా దేవేశమమోఘార్థం పురందరం ॥ 3-303-14 (27626)
అమోఘాం దేహి మే శక్తిమమిత్రవినిబర్హిణీం।
దాస్యామి తే సహస్రాక్ష కుండలే వర్మ చోత్తమం ॥ 3-303-15 (27627)
ఇత్యేవ నియమేన త్వం దద్యాః శక్రాయ కుండలే।
తయా త్వం కర్ణ సంగ్రామే హనిష్యసి రణే రిపూన్ ॥ 3-303-16 (27628)
నాహత్వా హి మహాబాహో శత్రూనేతి కరం పునః।
సా శక్తిర్దేవరాజస్య శతశోఽథ సహస్రశః ॥ 3-303-17 (27629)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-300-18x (2828)
ఏవముక్త్వా సహస్రాంశుః సహసాఽంతరధీయత।
`కర్ణస్తు బుబుధే రాజన్స్వప్నాంతే ప్రవ్యథన్నివ ॥ 3-303-18 (27630)
ప్రతిబుద్ధస్తు రాధేయః స్వప్నం సంచింత్య భారత।
చకార నిశ్చయం రాజఞ్శక్త్యర్థం వదతాంవర ॥ 3-303-19 (27631)
యది మామింద్ర ఆయాతి కుండలార్థం పరంతప।
శక్త్యా తస్మై ప్రదాస్యామి కుండలే వర్మ చైవ హ ॥ 3-303-20 (27632)
స కృత్వా ప్రాతరుత్థాయ కార్యాణి భరతర్షభ।
బ్రాహ్మణాన్వాచయిత్వా చ యథాకార్యముపాక్రమత్ ॥ 3-303-21 (27633)
విధినా రాజశార్దూల ముహూర్తమజపత్తదా'।
తతః సూర్యాయ జప్యాంతే కర్ణః స్వప్నం న్యవేదయత్ ॥ 3-303-22 (27634)
యథా దృష్టం యథాతత్త్వం యథోక్తముభయోర్నిసి।
తత్సర్వమానుపూర్వ్యేణ శశంసాస్మై వృషస్తదా ॥ 3-303-23 (27635)
తచ్ఛ్రుత్వా భగవాందేవో భానుః స్వర్భానుసూదనః।
ఉవాచ తం తథేత్యేవ కర్ణం సూర్యః స్మయన్నివ ॥ 3-303-24 (27636)
తతస్తత్త్వమితి జ్ఞాత్వా రాధేయః పరవీరహా।
శక్తిమేవాభికాంక్షన్వై వాసవం ప్రత్యపాలయత్ ॥ 3-303-25 (27637)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి కుండలాహరణపర్వణి త్ర్యధికత్రిశతతమోఽధ్యాయః ॥ 303 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-303-23 అస్మై సూర్యాయ। వృషః క్రణః ॥ 3-303-24 స్వర్భానుసూదనః రాహుదమనః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 304
॥ శ్రీః ॥
3.304. అధ్యాయః 304
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
స్వావాసే దుర్వాససమావాసయతా కుంతిభోజేన తత్పరిచర్యాయై కుంత్యా నియోజనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-304-0 (27638)
జనమేజయ ఉవాచ। 3-304-0x (2829)
కిం తద్గుహ్యం న చాఖ్యాతం కర్ణాయేహోష్ణరశ్మినా।
కీదృశేకుండలే తే చ కవచం రచైవ కీదృశం ॥ 3-304-1 (27639)
కుతశ్చ కవచం తస్యం కుండలేచైవ సత్తమ।
ఏతదిచ్ఛాంయహం శ్రోతుం తన్మే బ్రూహి తపోధన ॥ 3-304-2 (27640)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-304-3x (2830)
అహం రాజన్బ్రవీంయేతత్తస్య గుహ్యం విభావసోః।
యాదృశే కుండలే తే చ కవచం వైవ యాదృశం ॥ 3-304-3 (27641)
కుంతిభోజం పురా రాజన్బ్రాహ్మణః పర్యుపస్థితః।
తిగ్మతేజా మహాన్ప్రాంశుః శ్మశ్రుదండజటాధరః ॥ 3-304-4 (27642)
దర్సనీయోఽనవద్యాంగస్తేజసా ప్రజ్వలన్నివ।
మధుపింగో మధురవాక్తపఃస్వాధ్యాయభూషణః ॥ 3-304-5 (27643)
స రాజానం కుంతిభోజమబ్రవీత్సుమహాతపాః।
భిక్షామిచ్ఛామి వై భోక్తుం తవ గేహే విమత్సర ॥ 3-304-6 (27644)
న మే వ్యలీకం కర్తవ్యం త్వయా వా తవ చానుగైః।
ఏవం వత్స్యామి తే గేహే యది తే రోచతేఽనఘ ॥ 3-304-7 (27645)
యథాకామం చ గచ్ఛేయమాగచ్ఛేయం తథైవ చ।
శయ్యాసనే చ మే రాజన్నాపరాధ్యేత కశ్చన ॥ 3-304-8 (27646)
తమబ్రవీత్కుంతిభోజః ప్రీతియుక్తమిదం వచః।
ఏవమస్తు పరంచేతి పునశ్చైవమథాబ్రవీత్ ॥ 3-304-9 (27647)
మమ కన్యా మహాప్రాజ్ఞ పృథా నామ యశస్వినీ।
శీలవృత్తాన్వితా సాధ్వీ నియతాఽనవమానినీ ॥ 3-304-10 (27648)
ఉపస్థాస్యతి సా త్వాం వై పూజయాఽనవమత్య చ।
తస్యాశ్చ శీలవృత్తేన తుష్టిం సముపయాస్యసి ॥ 3-304-11 (27649)
ఏవముక్త్వా తు తం విప్రమభిపూజ్య యథావిధి।
ఉవాచ కన్యామభ్యేత్య పృథాం పృథులలోచనాం ॥ 3-304-12 (27650)
అయం వత్సే మహాభాగో బ్రాహ్మణో వస్తుమిచ్ఛతి।
మమ గేహే మయా చాస్య తథేత్యేవం ప్రతిశ్రుతం ॥ 3-304-13 (27651)
త్వయి వత్సే పరాయత్తం బ్రాహ్మణస్యాభిరాధనం।
తన్మే వాక్యమమిథ్యా త్వం కర్తుమర్హసి కర్హిచిత్ ॥ 3-304-14 (27652)
అయం తపస్వీ భగవాన్స్వాధ్యాయనియతో ద్విజః।
యద్యద్బ్రూయాన్మహాతేజాస్తత్తద్దేయమాత్సరాత్ ॥ 3-304-15 (27653)
బ్రాహ్మణా హి పరం తేజో బ్రాహ్మణా హి పరం తపః।
బ్రాహ్మణానాం నమస్కారైః సూర్యో దివి విరాజతే ॥ 3-304-16 (27654)
అమానయన్హి దాండక్యో వాతాపిశ్చ మహాసురః।
నిహతో బ్రహ్మదండేన తాలజంఘస్తథైవ చ।
`వైంధ్యాద్రిశ్చ సముద్రశ్చ నద్దుషశ్చ విహింసితః' ॥ 3-304-17 (27655)
సోయం వత్సే మహాభార ఆహితస్త్వయి సాంప్రతం।
త్వం సదా నియతా కుర్యా బ్రాహ్మణస్యాభిరాధనం ॥ 3-304-18 (27656)
జానామి ప్రణిధానం తే బాల్యాత్ప్రభృతి నందిని।
బ్రాహ్మణేష్విహ సర్వేషు గురుబంధుషు చైవ హ ॥ 3-304-19 (27657)
తథా ప్రేష్యేషు సర్వేషు మిత్రసంబంధిమాతృషు।
మయి చైవ యథావత్త్వంసర్వమావృత్య వర్తసే ॥ 3-304-20 (27658)
న హ్యతుష్టో జనోఽస్తీహ పురే చాంతఃపురే చ తే।
సంయగ్వృత్త్యాఽనవద్యాంగి తవ భృత్యజనేష్వపి ॥ 3-304-21 (27659)
సందేష్టవ్యాం తు మన్యే త్వాం ద్విజాతిం కోపనం ప్రతి।
పృథే బాలేతి కృత్వా వై సుతా చాసిమమేతి చ ॥ 3-304-22 (27660)
వృష్ణీనాం చ కులే జాతా శూరస్ దయితా సుతా।
దత్తా ప్రీతిమతా మహ్యం పిత్రా బాలా పురాస్వయం ॥ 3-304-23 (27661)
వసుదేవస్ భగినీ సుతానాం ప్రవరా మమ।
అగ్ర్యమగ్రే ప్రతిజ్ఞాయ తేనాసి దుహితా మమ ॥ 3-304-24 (27662)
తాదృశే హి కులే జాతా కులే మమ వివర్ధితా।
సుఖాత్సుఖమనుప్రాప్తా హ్రదాద్ధ్రదమివాపగా ॥ 3-304-25 (27663)
దౌష్కులేయా విశేషేణ కథంచిత్ప్రగ్రహం గతాః।
బాలభావాద్వికుర్వంతి ప్రాయశః ప్రమదాః శుభే ॥ 3-304-26 (27664)
పృథే రాజకులే జన్మ రూపం చాపి తవాద్భుతం।
తేన తేనాసి సంపన్నా సముపేతా చ భామిని ॥ 3-304-27 (27665)
సా త్వం దర్పం పరిత్యజ్య దంభం మానం చ భామిని।
ఆరాధ్యవరదం విప్రం శ్రేయసా యోక్ష్యసే పృథే ॥ 3-304-28 (27666)
ఏవం ప్రాప్స్యసి కల్యాణి కల్యాణమనఘే ధ్రువం।
కోపితే చ ద్విజశ్రేష్ఠే కుత్స్నం దహ్యేత మే కులం ॥ 3-304-29 (27667)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి కుండలాహరణపర్వణి చతురధికత్రిశతతమోఽధ్యాయః ॥ 304 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-304-11 అనవమత్య అవమానమకృత్వా ॥ 3-304-13 వస్తుం వాసం కర్తుం ॥ 3-304-19 ప్రణిధానం చిత్తైకాగ్ర్యం ॥ 3-304-20 ఆవృత్యవ్యాప్య ॥ 3-304-24 అగ్ర్యం అగ్రే దేయం మయా ప్రథమమపత్యం తుభ్యం దేయమితి ప్రతిజ్ఞాతమిత్యర్థః ॥ 3-304-25 హ్రదమివాగతేతి ఝ. పాఠః ॥ 3-304-26 దౌష్కులేయాః దుష్కులే జాతాః। ప్రగ్రహం నిర్వన్యం గతాః ప్రాప్తాః వికుర్వంతి దౌష్ఠ్యం కుర్వంతి ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 305
॥ శ్రీః ॥
3.305. అధ్యాయః 305
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
కుంత్యా సావధానం పరిచర్యయా దుర్వాససః పరితోపణం ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-305-0 (27668)
కుంత్యువాచ। 3-305-0x (2831)
బ్రాహ్మణం యంత్రితా రాజన్నుపస్థాస్యామి పూజయా।
యథాప్రతిజ్ఞం రాజేంద్రన చ మిథ్యా బ్రవీంయహం ॥ 3-305-1 (27669)
ఏష చైవ స్వభావో మే పూజయేయం ద్విజానితి।
తవ చైవ ప్రియం కార్యం శ్రేయశ్చ పరమం మమ ॥ 3-305-2 (27670)
యద్యేవైష్యతి సాయాహ్నే యది ప్రాతరథో నిశి।
యద్యర్ధరాత్రే భగవాన్న మే కోపం కరిష్యతి ॥ 3-305-3 (27671)
లాభో మమైష రాజేంద్ర యద్వైపూజయితుం ద్విజాన్।
ఆదేశే తవ తిష్ఠంతీ హితం కుర్యాం నరోత్తమ ॥ 3-305-4 (27672)
విస్రబ్ధో భవరాజేంద్ర న వ్యలీకం ద్విజోత్తమః।
వసన్ప్రాప్స్యతి తే గేహే సత్యమేతద్బ్రవీమి తే ॥ 3-305-5 (27673)
యత్ప్రియం చ ద్విజస్యాస్య హితం చైవ తవానఘ।
యతిష్యామి తథా రాజన్వ్యేతు తే మానసో జ్వరః ॥ 3-305-6 (27674)
బ్రాహ్మణా హి మహాభాగాః పూజితాః పృథివీపతే।
తారణాయ సమర్థాః స్యుర్విపరీతే వధాయ చ ॥ 3-305-7 (27675)
రసాఽహమేతద్విజానంతీ తోషయిష్యే ద్విజోత్తమం।
న మత్కృతేవ్యథాం రాజన్ప్రాప్స్యసి ద్విజసత్తమాత్ ॥ 3-305-8 (27676)
అపరాధేఽపి రాజేంద్ర రాజ్ఞామశ్రేయసే ద్విజాః।
భవంతి చ్యవనో యద్వత్సుకన్యాయాః కృతే పురా ॥ 3-305-9 (27677)
నియమేన పరేణాహముపస్థాస్యే ద్విజోత్తమం।
యథా త్వయా నరేంద్రేదం భాపితం బ్రాహ్మణం ప్రతి ॥ 3-305-10 (27678)
ఏవం బ్రువంతీం బహుశః పరిష్వజ్య సమర్థ్య చ।
ఇతిచేతి చ క్రతవ్యం రాజా సర్వమథాదిశత్ ॥ 3-305-11 (27679)
ఏవమేతత్త్వయా భద్రే కర్తవ్యమవిశంకయా।
మద్ధితార్థం తథాఽఽత్మార్థంకులార్థం చాప్యనిందితే ॥ 3-305-12 (27680)
ఏవముక్త్వా తు తాం కన్యాం కుంతిభోజో మహాయశాః।
పృథాం పరిదదౌ తస్మై ద్విజాయ ద్విజవత్సలః ॥ 3-305-13 (27681)
ఇయం బ్రహ్మన్మమ సుతా బాలా సుఖవివర్ధితా।
అపరాధ్యేత యత్కించిన్న కార్యం హృది తత్త్వయా ॥ 3-305-14 (27682)
ద్విజాతయో మహాభాగా వృద్ధబాలతపస్విషు।
భవంత్యక్రోధనాః ప్రాయో హ్యపరాద్ధేషు నిత్యదా ॥ 3-305-15 (27683)
సుమహత్యపరాధేఽపి క్షాంతిః కార్యా ద్విజాతిభిః।
యథాశక్తి యథోత్సాహం పూజా గ్రాహ్యా ద్విజోత్తమ ॥ 3-305-16 (27684)
తథేతి బ్రాహ్మణేనోక్తే స రాజా ప్రీతమానసః।
హంసచంద్రాంశుసంకాశం గృహమస్మై న్యవేదయత్ ॥ 3-305-17 (27685)
తత్రాగ్నిశరణే క్లృప్తమాసనం తస్య భానుమత్।
ఆహారాది చ సర్వం తత్తథైవ ప్రత్యవేదయత్ ॥ 3-305-18 (27686)
నిక్షిప్య రాజపుత్రీ తు తంద్రీం మానం తథైవ చ।
ఆతస్థే పరమం యత్నం బ్రాహ్మణస్యాభిరాధనే ॥ 3-305-19 (27687)
తత్రసా బ్రాహ్మణం గత్వా పృథా శౌచపరా సతీ।
విధివత్పరిచారార్హం దేవవత్పర్యతోషయత్ ॥ 3-305-20 (27688)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి కుండలాహరణపర్వణి పంచాధికత్రిశతతమోఽధ్యాయః ॥ 305 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-305-1 యంత్రితా నియమయుక్తా ॥ 3-305-5 విస్రబ్ధో విశ్వస్తః। రవ్యలీకమప్రియం ॥ 3-305-18 అగ్నిశరణే అగ్నిగృహే ॥ 3-305-19 తంద్రీం ఆలస్యం ॥ 3-305-20 పరిచారార్హం పూజార్హం ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 306
॥ శ్రీః ॥
3.306. అధ్యాయః 306
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
కుంతీపరిచర్యాసంతుష్టేన దుర్వాససా తాంప్రతి అభీప్సితార్థవరణచోదనా ॥ 1 ॥ తథా కించిదప్యవృణ్వంత్యై తస్యై స్వయమేవ సకలదేవవశీకరణదక్షస్య మంత్రస్యోపదేశః ॥ 2 ॥ తతస్తేన కుంతిభోజామంత్రణపూర్వకమంతర్ధానం ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-306-0 (27689)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-306-0x (2832)
సా తు కన్యా మహారాజ బ్రాహ్మణం సంశితవ్రతం।
తోషయామాస శుద్ధేన మనసా సంశితవ్రతా ॥ 3-306-1 (27690)
ప్రాతరేష్యాంయథేత్యుక్త్వా కదాచిద్ద్విజసత్తమః।
తత ఆయాతి రాజేంద్ర సాయం రాత్రావథో పునః ॥ 3-306-2 (27691)
తం చ సర్వాసు వేలాసు భక్ష్యభోజ్యప్రతిశ్రయైః।
పూజయామాస సా కన్యా వర్ధమానైస్తు సర్వదా ॥ 3-306-3 (27692)
అన్నాదిసముదాచారః శయ్యాసనకృతస్తథా।
దివసేదివసే తస్య వర్ధతే న తు హీయతే ॥ 3-306-4 (27693)
నిర్భర్త్సనాపవాదైశ్చ తథైవాప్రియయా గిరా।
బ్రాహ్మణస్య పృథా రాజన్న చకారాప్రియం తదా ॥ 3-306-5 (27694)
స్వప్నకాలే పునశ్చైతి న చైతి బహుశో ద్విజః।
సుదుర్లభమపి హ్యన్నం దీయతామితి సోఽబ్రవీత్ ॥ 3-306-6 (27695)
కృతమేవ చ తత్సర్వం యథా తస్మై న్యవేదయత్।
శిష్యవత్పుత్రవచ్చైవ స్వసృవచ్చ సుసంయతా ॥ 3-306-7 (27696)
యథోపజోషం రాజేంద్ర ద్విజాతిప్రవరస్య సా।
ప్రీతిముత్పాదయామాస కన్యారత్నమనిందితా ॥ 3-306-8 (27697)
తస్యాస్తు శీలవృత్తేన తుతోప ద్విజసత్తమః।
అవధానేన భూయోఽస్యాః పరం యత్నమథాకరోత్ ॥ 3-306-9 (27698)
తాం ప్రభాతే చ సాయం చ పితా పప్రచ్ఛ భారత।
అపితుష్యతితే పుత్రి బ్రాహ్మణః పరిచర్యయా ॥ 3-306-10 (27699)
తం సా పరమమిత్యేవప్రత్యువాచ యశస్వినీ।
తతః ప్రీతిమవాపాగ్ర్యాం కుంతిభోజో మహామనాః ॥ 3-306-11 (27700)
తతః సంవత్సరే పూర్ణే యదాఽసౌ జపతాంవరః।
నాపశ్యద్దుష్కృతంకించిత్పృథాయాః సౌహృదే రతః ॥ 3-306-12 (27701)
తతః ప్రీతమనా భూత్వా స ఏనాం బ్రాహ్మణోఽబ్రవీత్।
ప్రీతోస్మి పరమం భద్రే పరిచారేణ తే శుభే ॥ 3-306-13 (27702)
వరాన్వృణీష్వ క్రల్యాణి దూరాపాన్మానుపైరిహ।
యైస్త్వం సీమంతినీః సర్వాయశసాఽభిమవిష్యసి ॥ 3-306-14 (27703)
కుంత్యువాచ। 3-306-15x (2833)
కృతాని మమ సర్వాణి సస్యా మే వేదవిత్తమ।
త్వం ప్రసన్నః పితా చైవ కృతం విప్ర వరైర్మమ ॥ 3-306-15 (27704)
బ్రాహ్మణ ఉవాచ। 3-306-16x (2834)
యది నేచ్ఛసి మత్తస్త్వం వరం భద్రే శుచిస్మితే।
ఇమం మంత్రం గృహాణ త్వమాహ్రానాయ దివౌకసాం ॥ 3-306-16 (27705)
యంయం దేవం త్వమేతేన మంత్రేణావాహయిష్యసి।
తేనతేన వశే భద్రే స్థాతవ్యం తే భవిష్యతి ॥ 3-306-17 (27706)
అకామో వా సకామో వా స సమేష్యతి తే వశే।
విబుధో మంత్రసంభ్రాంతో వాక్యైర్భృత్య ఇవానతః ॥ 3-306-18 (27707)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-306-19x (2835)
న శశక ద్వితీయం సా ప్రత్యాఖ్యాతుమనిందితా।
తం వై ద్విజాతిప్రవరం తదా శాపభయాన్నృప ॥ 3-306-19 (27708)
తతస్తామనవద్యాంగీం గ్రాహయామాస స ద్విజః।
మంత్రగ్రామం తదా రాజన్నథర్వశిరసి శ్రుతం ॥ 3-306-20 (27709)
తం ప్రదాయ తు రాజేంద్ర కుంతిభోజమువాచ హ।
ఉపితోస్మి సుఖం రాజన్కన్యయా పరితోపితః ॥ 3-306-21 (27710)
తవగేహే సువిహితః సదా సుప్రతిపూజితః।
సాధయిష్యామహే తావదిత్యుక్త్వాఽంతరధీయత ॥ 3-306-22 (27711)
స తు రాజా ద్విజం దృష్ట్వా తత్రైవాంతర్హితం తదా।
బభూవ విస్మయావిష్టః పృథాం చ సమపూజయత్ ॥ 3-306-23 (27712)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి కుండలాహరణపర్వణి షడధికవిశతతమోఽద్యాయః ॥ 306 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-306-3 ప్రతిశ్రయైః ఆశ్రయైః శయనాసనాద్యైః ॥ 3-306-4 అన్నాదినా సముదాచారః సముపసర్పణం ॥ 3-306-8 యథోపజోపం ప్రియమనతిక్రంయ ॥ 3-306-9 శీలం శమాది। వృత్తం పరిచర్యా। అస్యాః పృథాయాః శ్రోయోర్థం అవధానేన సమాధికాలే యత్నమకరోత్। యత్నేన తస్యాః కల్యాణం చింతితవానిత్యర్థః ॥ 3-306-19 ద్వితీయం ద్వితీయవారం। న శశాక ద్విజాతిం సా ఇతి థ. ధ. పాటః ॥ 3-306-22 విహితః విశేషేణ హితస్తృప్తః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 307
॥ శ్రీః ॥
3.307. అధ్యాయః 307
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
కదాచన ఋతుస్నాతయా సూర్యమనలోకయంత్యా కుంత్యా దుర్వాససా దత్తమత్రపరీక్షణాయ తదాహ్వానం ॥ 1 ॥ మంత్రబలాదుపాగతేన రవిణా స్వేన సంగమనంగీకుర్వంత్యాః కుంత్యా విభీషికాపూర్వకం సంగాయానునయనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-307-0 (27713)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-307-0x (2836)
గతే తస్మింద్విజశ్రేష్ఠే కస్మింశ్చిత్కాలపర్యయే।
చింతయామాస సా కన్యా మంత్రగ్రామబలాబలం ॥ 3-307-1 (27714)
అయం వై కీదృశస్తేన మమ దత్తో హమాత్మనా।
మంత్రగ్రామో బలం తస్య జ్ఞాస్యే నాతిచిరాదితి ॥ 3-307-2 (27715)
ఏవం సంచింతయంతీ సా దదర్శర్తుం యదృచ్ఛయా।
వ్రీడితా సాఽభవద్బాలా కన్యాభావే రజస్వలా ॥ 3-307-3 (27716)
తతో హర్ంయతలస్థా సా మహార్హశయనోచితా।
ప్రాచ్యాం దిశి సముద్యంతం దదర్శాదిత్యమండలం ॥ 3-307-4 (27717)
తత్ర బద్ధమనోదృష్టిరభవత్సా సుమధ్యమా।
న చాతప్యత రూపేణ భానోః సంధ్యాగతస్య సా ॥ 3-307-5 (27718)
తస్యా దృష్టిరభూద్దివ్యా సాఽపశ్యద్దివ్యదర్శనం।
ఆముక్తకవచం దేవం కుండలాభ్యాం విభూషితం ॥ 3-307-6 (27719)
తస్యాః కౌతూహరలం త్వాసీన్మంత్రం ప్రతి నరాధిప।
ఆహ్వానమకరోత్సాఽథ తస్య దేవస్య భామినీ ॥ 3-307-7 (27720)
ప్రాణానుపస్పృశ్య తదా హ్యాజుహావ దివాకరం।
ఆజగామ తతో రాజంస్త్వరమాణో దివాకరః ॥ 3-307-8 (27721)
మధుపింగో మహాబాహుః కంబుగ్రీవో హసన్నివ।
అంగదీ బద్ధముకుటో దిశః ప్రజ్వాలయన్నివ ॥ 3-307-9 (27722)
యోగాత్కృత్వా ద్విధాఽఽత్మానమాజగామ తతాప చ।
ఆబభాషే తతః కుంతీం సాంనా పరమబల్గునా ॥ 3-307-10 (27723)
ఆగతోస్మి వశం భద్రే తవ మంత్రబలాత్కృతః।
కిం కరోమి వశో రాజ్ఞి బ్రూహి కర్తా తదస్మి తే ॥ 3-307-11 (27724)
కుంత్యువాచ। 3-307-12x (2837)
గంయతాం భగవంస్తత్ర యత ఏవాగతో హ్యసి।
కౌతూహలాత్సమాహూతః ప్రసీద భగవన్నితి ॥ 3-307-12 (27725)
సూర్య ఉవాచ। 3-307-13x (2838)
గమిష్యేఽహం యథా మా త్వం బ్రవీషి తనుమధ్యమే।
న తు దేవం సమాహూయ న్యాయ్యం ప్రేషయితుం వృథా ॥ 3-307-13 (27726)
తవాభిసంధి సుభగే రసూర్యాత్పుత్రో భవేదితి।
వీర్యేణాప్రతిమో లోకే కవచీ కుండలీతి చ ॥ 3-307-14 (27727)
సా త్వమాత్మప్రదానం వై కురుష్వ గజగామిని।
ఉత్పత్స్యతి హి పుత్రస్తే యథాసంకల్పమంగనే।
అథ గచ్ఛాంయహం భద్రే త్వయా సంగంయ సుస్మితే ॥ 3-307-15 (27728)
యది త్వంవచనం నాద్య కరిష్యసి మమ ప్రియం।
శప్స్యే కన్యేఽన్యథా క్రుద్ధో బ్రాహ్మణం పితరం చ తే ॥ 3-307-16 (27729)
త్వత్కృతే తాన్ప్రధక్ష్యామి సర్వానపి న సంశయః।
పితరం చైవ తే మూఢం యో న వేత్తి తవానయం ॥ 3-307-17 (27730)
తస్ చ బ్రాహ్మణస్యాద్య యోసౌ మంత్రమదాత్తవ।
శీలవృత్తమవిజ్ఞాయ ధాస్యామి వినయం పరం ॥ 3-307-18 (27731)
ఏతే హి విబుధాః సర్వేపురందరముఖా దివి।
త్వయా ప్రలబ్ధం పశ్యంతి స్మయంత ఇవ మాం శుభే ॥ 3-307-19 (27732)
పశ్య చైనాన్సురగణాందివ్యం చక్షురిదం హి తే।
పూర్వమేవ మయా దత్తం దృష్టవత్యసి యేన మాం ॥ 3-307-20 (27733)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-307-21x (2839)
తతోఽపశ్యత్రిదశాన్రాజపుత్రీ
సర్వానవ స్వేషు ధిష్ణ్యేషు ఖస్థాన్।
ప్రభావంతం భానుమంతం మహాంతం
యథాఽఽదిత్యం రోచమానాంస్తథైవ ॥ 3-307-21 (27734)
సా తాందృష్ట్వా త్రిదశానేవ బాలా
సూర్యం దేవీ వచనం ప్రాహ భీతా।
గచ్ఛ త్వం వై గోపతే స్వం విమానం
కన్యాభావాద్దుఃఖ ఏవాపచారః ॥ 3-307-22 (27735)
పితా మాతా గురవశ్చైవయేఽన్యే
దేహస్యాస్య ప్రభవంతి ప్రదానే।
నాహం ధర్మం లోపయిష్యామి లోకే
స్త్రీణాం వృత్తం పూజ్యతే దేహరక్షా ॥ 3-307-23 (27736)
మయా మంత్రబలం జ్ఞాతుమాహూతస్త్వం విభావసో।
బాల్యాద్బాలేతి తత్కృత్వా క్షంతుమర్హసి మే విభో ॥ 3-307-24 (27737)
సూర్య ఉవాచ। 3-307-25x (2840)
బాలేతి కృత్వాఽనునయం తవాహం
దదాని నాన్యానునయం లభేత।
ఆత్మప్రదానం కురు కుంతికన్యే
శాంతిస్తవైవం హి భవేచ్చ భీరు ॥ 3-307-25 (27738)
న చాపి గంతుం యుక్తం హి మయా మిథ్యాకృతేన వై।
అసమేత్య త్వయా భీరు మంత్రాహూతేన భామిని ॥ 3-307-26 (27739)
గమిష్యాంయనవద్యాంగి లోకే సమవహాస్యతాం।
`గచ్ఛేయమేవ సుశ్రోణి గతోఽహం వై నిరాకృతః'।
సర్వేషాం విబుధానాం చ వక్తవ్యః స్యాం తథా శుభే ॥ 3-307-27 (27740)
3-307-28 (27741)
సా త్వం మయా సమాగచ్ఛ పుత్రం లప్స్యసి మాధ్శం।
విశిష్టా సర్వలోకేషు భవిష్యసి న సంశయ ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-307-3 ఋతుం రజః ॥ 3-307-8 ప్రాణాన్ ఇంద్రియాణి చక్షుఃశ్రోత్రాదీని ఉపస్పృశ్య। జలేన సంయగాచంయేత్యర్థః ॥ 3-307-11 కిం కరోంయవశో రాజ్ఞి ఇతి థ. ధ. పాఠః ॥ 3-307-13 యథాహం గమిష్యే తథా మా మాం బ్రవీషి నతు తద్యోగ్యమిత్యాహ నత్వితి । వృథా ప్రసాదమప్రాప్య ॥ 3-307-14 తవాభిసంధిం సుభగే కుర్యాం పుత్రః ఇతి థ. ధ. పాఠః ॥ 3-307-16 బ్రాహ్మణం దుర్వాససం ॥ 3-307-18 వినయం దండం ధాస్యామి ధారయిష్యామి ॥ 3-307-22 అపచారోఽపరాధః కృతః। వ్రీడమానేవ బాలేతి ఝ. పాఠః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 308
॥ శ్రీః ॥
3.308. అధ్యాయః 308
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
కుంత్యా సంగమంతరా దుశ్శకానునయే భాస్కరే కృచ్ఛ్రాత్తదంగీకరణం ॥ 1 ॥ సూర్యేణ పునః కన్యాత్వలాభరూపవరదానపూర్వకం తస్యాం గర్భాధానం ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-308-0 (27742)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-308-0x (2841)
సా తు కన్యా బహువిధం బ్రువంతీ మధురం వచః।
అనునేతుం సహస్రాంశుం న శశాక మనస్వినీ ॥ 3-308-1 (27743)
న శశాక యదా బాలా ప్రత్యాఖ్యాతుం తమోనుదం।
భీతా శాపాత్తతో రాజందధ్యౌ దీర్ఘమథాంతరం ॥ 3-308-2 (27744)
అనాగసః పితుః శాపో బ్రాహ్మణస్య తథైవ చ।
మన్నిమిత్తః కథం న స్యాత్క్రుద్ధాదస్మాద్విభావసోః ॥ 3-308-3 (27745)
బాలేనాపి సతా మోహాద్భృశం సాపహ్నవాన్యపి।
నాఽభ్యాసాదయితవ్యాని తేజాంసి చ తపాంసి చ॥ 3-308-4 (27746)
సాహమద్య భృశం భీతా గృహీత్వా చ కరే భృశం।
కథం త్వకార్యం కుర్యాం వై ప్రదానం హ్యాత్మనః స్వయం ॥ 3-308-5 (27747)
సా వై శాపపరిత్రస్తా బహు చింతయతీ హృదా।
మోహేనాభిపరీతాంగీ స్మయమానా పునఃపునః ॥ 3-308-6 (27748)
తం దేవమబ్రవీద్భీతా బంధూనాం రాజసత్తమ।
వ్రీడావిహ్వలయా వాచా శాపత్రస్తా విశాంపతే ॥ 3-308-7 (27749)
పితా మే ధ్రియతే దేవ మాతా చాన్యే చ బాంధవాః।
న తేషు ధ్రియమాణఏషు విదిలోపో భవేదయం ॥ 3-308-8 (27750)
త్వయా తు సంగమో దేవ యది స్యాద్విధివర్జితః।
మన్నిమిత్తం కులస్యాస్య లోకేఽకీర్తిర్న సంశయః ॥ 3-308-9 (27751)
అథవా ధర్మమేతం త్వం మన్యసే తపతాంవర।
ఋతే ప్రదానాద్బంధుభ్యస్తవ కామం కరోంయహం ॥ 3-308-10 (27752)
ఆత్మప్రదానం దుర్ధర్ష తవ కృత్వాసతీ త్వహం।
త్వయి ధర్మో యశశ్చైవ కీర్తిరాయుశ్చ దేహినాం ॥ 3-308-11 (27753)
సూర్య ఉవాచ। 3-308-12x (2842)
న తే పితా న తే మాతా గురవో వా శుచిస్మితే।
ప్రభవంతి ప్రదానే తే భద్రం తే శృణు మే వచః ॥ 3-308-12 (27754)
సర్వాన్కామయతే యస్మాత్కనేర్ధాతోశ్చ భామిని।
తస్మాత్కన్యేహ సుశ్రోణీ స్వతంత్రా వరవర్ణిని ॥ 3-308-13 (27755)
నాధర్మశ్చరితః కశ్చిత్త్వయా భవతి భామిని।
అధర్మంకుత ఏవాహం వరేయం లోకకాంయయా ॥ 3-308-14 (27756)
అనావృతాః స్త్రియః సర్వా నరాశ్చ వరవర్ణిని।
స్వభావ ఏష లోకానాం వికారోఽన్య ఇతి స్మృతః ॥ 3-308-15 (27757)
సా మయా సహసంగంయ పునః కన్యా భవిష్యసి।
పుత్రశ్చ తే మహావాద్దుర్భవిష్యతి న సంశయః ॥ 3-308-16 (27758)
కుంత్యువాచ। 3-308-17x (2843)
యది పుత్రో మమ భవేత్త్వత్తః సర్వతమోనుద।
కుండలీ కవచీ శూరో మహాబాహుర్మహాబలః।
`అస్తు మే సంగమో దేవ అనేన సమయేన తే' ॥ 3-308-17 (27759)
సూర్య ఉవాచ। 3-308-18x (2844)
భవిష్యతి మహాబాహుః కుండలీ దివ్యవర్మభృత్।
ఉభయం చామృతమయం తస్ భద్రే భవిష్యతి ॥ 3-308-18 (27760)
కుంత్యువాచ। 3-308-19x (2845)
యద్యతదమృతాదస్తి కుండలే వర్మ చోత్తమం।
మమ పుత్రస్య యం వై త్వం మత్త ఉత్పాదయిష్యసి ॥ 3-308-19 (27761)
అస్తు మే సంగమో దేవ యథోక్తం భగవంస్త్వయా।
త్వద్వీర్యరూపసత్వౌజా ధఱ్మయుక్తో భవేత్స చ ॥ 3-308-20 (27762)
సూర్య ఉవాచ। 3-308-21x (2846)
అదిత్యా కుండలే రాజ్ఞి దత్తే మే మత్తకాశిని।
తస్మై దాస్యామి వామోరు వర్మ చైవేదముత్తమం ॥ 3-308-21 (27763)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-308-22x (2847)
పరమం భగవన్నేవం సంగమిష్యే త్వయా సహ।
యది పుత్రో భవేదేవం యథా వదసి గోపతే ॥ 3-308-22 (27764)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-308-23x (2848)
తథేత్యుక్త్వా తు తాం కుంతీమావివేశ విహంగమః।
స్వర్భానుశత్రుర్యోగాత్మా నాభ్యాం పస్పర్శ చైవ తాం ॥ 3-308-23 (27765)
తత సా విహ్వలేవాసీత్కన్యా సూరయ్స్ తేజసా।
పపాత చాథ సా దేవీ శయనే మూఢచేతనా ॥ 3-308-24 (27766)
సూర్య ఉవాచ। 3-308-25x (2849)
సాధయిష్యామి సుశ్రోణి పుత్రం వై జనయిష్యసి।
సర్వశస్త్రభృతాంశ్రేష్ఠం కన్యా చైవ భవిష్యసి ॥ 3-308-25 (27767)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-308-26x (2850)
తతః సా వ్రీడితా బాలా తదా సూర్యమథాబ్రవీత్।
ఏవమస్త్వితి రాజేంద్రప్రస్థితం భూరివర్చసం ॥ 3-308-26 (27768)
ఇతిస్మోక్తా కుంతిరాజాత్మజా సా
వివస్వంతం యాచమానా సలజ్జా।
తస్మిన్పుణ్యే శయనీయే పపాత
మోహావిష్టా వేపమానా లతేవ ॥ 3-308-27 (27769)
తిగ్మాంశుస్తాం తేజసా మోహయిత్వా
యోగేనావిశ్యాత్మసంస్థాం చకార।
న చైవైనాం దూషయామాస భానుః
సంజ్ఞాం లేభే భూయ ఏవాత బాలా ॥ 3-308-28 (27770)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి కుండలాహరణపర్వణి రఅష్టాధికత్రిశతతమోఽధ్యాయః ॥ 308 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-308-2 దధ్యౌ చింతితవతీ। అంతరం కాలం ॥ 3-308-4 బాలేనాల్పవయసాపి సతా సాధునా మోహాచ్చిత్తపారవశ్యాత్ తేజాసి సూర్యాదీని తపాంసి దుర్వాసఆదీని నాభ్యాసాదయితవ్యాన్యత్యంతం ప్రత్యాసత్తివిషయాణి న కర్తవ్యాని ॥ 3-308-7 బంధూనాం బంధుభ్య ఇత్యర్థః ॥ 3-308-8 ధ్రియతే జీవతి ॥ 3-308-12 ప్రభవంతి స్వాంయమర్హంతి ॥ 3-308-13 కామయతే సర్వానితి కన్యేతి కన్యాశబ్దనిర్వచనం ॥ 3-308-14 తత్రహేతుః లోకకాంయయా లోకప్రియయా కామవత్తయా ॥ 3-308-15 అన్యో వివాహనియమాదిర్వికారః ॥ 3-308-18 అమృతమయం సహజం వర్మ ॥ 3-308-26 ప్రస్థితం సంగమాయోపక్రంతం 3-308-28 ఆత్మసంస్థాంవచనవశాం। ఏనాం న దూషయామాస। కన్యాత్వస్థాపనేనేతి శేషః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 309
॥ శ్రీః ॥
3.309. అధ్యాయః 309
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
కతిపయకాలాతిపాతే కర్ణస్య సహజకవచకుండలధారణఏన కుంత్యాం జననం ॥ 1 ॥ కుంత్యా ధాత్ర్యాసహ మంత్రపూర్వకం జాతమాత్రస్ గర్భస్య మంజూషాయాం నిక్షేపపూర్వకమశ్వనద్యాం విసర్జనం ॥ 2 ॥ సగర్భాయా మంజూషాయాః క్రమేణ చర్మణ్వతీయమునాద్వారా గంగాయాం ప్లవనేన చంపాపురీప్రవేశః ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-309-0 (27771)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-309-0x (2851)
తతో గర్భః సమభవత్పృథాయాః పృథివీపతే।
శుక్లే దశోత్తరే పక్షే తారాపతిరివాంబరే ॥ 3-309-1 (27772)
సా బాంధవభయాద్బాలా గర్భం తం వినిగూహతీ।
ధారయామాస సుశ్రోణీ న చైనాం బుబుధే జనః ॥ 3-309-2 (27773)
న హి తాం వేద నార్యన్యా కాచిద్ధాత్రేయికామృతే।
కన్యాపురగతాం బాలాం నిపుణాం పరిరక్షణే ॥ 3-309-3 (27774)
తతః కాలేన సా గర్భం సుషువే వరవర్ణినీ।
కన్యైవ తస్య దేవస్య ప్రసాదాదమరప్రభం ॥ 3-309-4 (27775)
తథైవాబద్ధకవచం కనకోజ్జ్వలకుండలం।
హర్యక్షం వృషభస్కంధం యథాస్య పితరం తథా ॥ 3-309-5 (27776)
జాతమాత్రం చ తం గర్భం ధాత్ర్యా సంమంత్ర్య భామినీ।
`ఉత్స్రష్టుకామా తం గర్భం కారయామాస భారత। 3-309-6 (27777)
మంజూషాం శిల్పిభిస్తూర్ణం సునద్ధాం సుప్రతిష్ఠితాం ॥
ప్లవైర్బహువిధైర్బద్ధాం ప్లవనార్థం జలే నృప।
అజినైర్మృదుభిశ్చైవం సంస్తీర్ణశయనాం తథా'॥ 3-309-7 (27778)
మంజూషాయాం సమాధాయ స్వాస్తీర్ణాయాం సమంతతః।
మధూచ్చిష్టస్థితాయాం తం సుఖాయాం రుదతీ తథా।
శ్లక్ష్ణాయాం సుపిధానాయామశ్వనద్యామవాసృజత్ ॥ 3-309-8 (27779)
జానతీ చాప్యకర్తవ్యం కన్యాయా గర్భధారణం।
పుత్రస్నేహేన సా రాజన్కరుణం పర్యదేవయత్ ॥ 3-309-9 (27780)
సముత్సృజంతీ మంజూపామశ్వనద్యాం తదా జలే।
ఉవాచ రుదతీకుంతీ యాని వాక్యాని తచ్ఛృణు ॥ 3-309-10 (27781)
స్వస్తి తేఽస్త్వాంతరిక్షేభ్యః పార్థివేభ్యశ్చ పుత్రక।
దివ్యేభ్యశ్చైవ భూతేభ్యస్తథా తోయచరాశ్చ యే ॥ 3-309-11 (27782)
శివాస్తే సంతు పంథానో మా చ తే పరిపంథినః।
ఆగతాశ్చ తథా పుత్ర భవంత్యద్రోహచేతసః ॥ 3-309-12 (27783)
పాతు త్వాం వరుణో రాజా సలిలే సలిలేశ్వరః।
అంతరిక్షేఽంతరిక్షస్థః పవనః సర్వగస్తథా ॥ 3-309-13 (27784)
పితా త్వాం పాతు సర్వత్ర తపనస్తపతాంవరః।
యేన దత్తోసి మే పుత్ర దివ్యేన విధినా కిల ॥ 3-309-14 (27785)
ఆదిత్యా వసవో రుద్రాః సాధ్యా విశ్వే చ దేవతాః।
మరుతశ్చ సహేంద్రేణ దిశశ్చ సదిదీశ్వరాః ॥ 3-309-15 (27786)
రక్షంతు త్వాం సురాః సర్వే సమేషు విషమేషు చ।
వేత్స్యామి త్వాంవిదేశేపి కవచేనాభిసూచితం ॥ 3-309-16 (27787)
ధన్యస్తే పుత్ర జనరకో దేవో భానుర్విభావసుః।
స్త్వాం ద్రక్ష్యతి దివ్యేన చక్షుషా వాహినీగతం ॥ 3-309-17 (27788)
ధన్యా సా ప్రమదా యా త్వాం పుత్రత్వే కల్పయిష్యతి।
యస్యాస్త్వం తృషితః పుత్ర స్తనం పాస్యసి దేవజ ॥ 3-309-18 (27789)
కోను స్వప్నస్తయా దృష్టో యా త్వామాదిత్యవర్చసం।
దివ్యవర్మసమాయుక్తం దివ్యకృండలభూషితం ॥ 3-309-19 (27790)
పద్మాయతవిశాలాక్షం పద్మతాంరదలోజ్జ్వలం।
సులలాటం సుకేశాంతం పుత్రత్వే కల్పయిష్యతి ॥ 3-309-20 (27791)
ధన్యా ద్రక్ష్యంతి పుత్ర త్వాం భూమౌ సంసర్పమాణకం।
అవ్యక్తకలవాక్యాని వదంతం రేణుగుంఠితం ॥ 3-309-21 (27792)
ధన్యా ద్రక్ష్యంతి పుత్ర త్వాం పునర్యౌవనగోచరం।
హిమవద్వనసంభూతం సింహం కేసరిణం యథా ॥ 3-309-22 (27793)
ఏవం బహువిధం రాజన్విలప్య కరుణం పృథా।
అవామృజతమజ్జూషామశ్వనద్యాం తదా జలే ॥ 3-309-23 (27794)
రుదతీ పుత్రశోకార్తా నిశీథే కమలేక్షణా।
ధాత్ర్యా సహ పృథా రాజన్పుత్రదర్శనలాలసా ॥ 3-309-24 (27795)
విసర్జయిత్వా మంజూషాం సంబోధనభయాత్పితుః।
వివేశ రాజభవనం పునః శోకాతురా తతః ॥ 3-309-25 (27796)
మంజూషా త్వశ్వనద్యాః సా యయౌ చర్మయణ్వతీం నదీం।
చర్మణ్వత్యాశ్చయమునాం తతో గంగాం జగామ హ ॥ 3-309-26 (27797)
గంగాయాః సూతవిషయం చంపామనుయయౌ పురీం।
స మంజూషాగతో గర్భస్తరంగైరుహ్యమానకః ॥ 3-309-27 (27798)
అమృతాదుత్థితం దివ్యం తనువర్మ సకుండలం।
ధారయామాస తం గర్భం దైవం చ విధినిర్మితం ॥ 3-309-28 (27799)
ఏతద్గుహ్యం మహారాజ సూర్యస్యాసీన్మహాత్మనః।
స సూర్యసంభవో గర్భః కుంత్యా గర్భేణ ధారితః' ॥ 3-309-29 (27800)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి కుండలాహరణపర్వణి నవాధికత్రిశతతమోఽధ్యాయః ॥ 309 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-309-1 దశోత్తరే ఏకాదశే శుక్లే పక్షే ప్రతిపది చంద్రఇవ బాల ఉద్భూతః। మాఘశుక్లప్రతిపది కర్ణనిషేకజన్మేత్యర్థః ॥ 3-309-5 హర్యక్షం సింహనేత్రం ॥ 3-309-6 గర్భం ప్రతి సంమంత్ర్యేత్యధ్యాహారేణాన్వయః ॥ 3-309-8 మధూచ్ఛిష్టం సిక్థకం। మయనమితి భాషాయాం। తేన స్థితాయాం సర్వతోలిప్తాయాం మంజూషాయాం। జలప్రవేశో న భవేదిత్యర్థః ॥ 3-309-12 ఆగమాశ్చ తథా సంతు దివ్యేన విధినా తవ ఇతి థ. ధ. పాఠః। ఆగమాశ్చ తథా పాంతు ఇతి క. పాఠః ॥ 3-309-28 దైవం కర్తృ। గర్భం సకుండలం వర్మ ధారయామాసేత్యన్వయః। గర్భం కవచకుండలధారకంచకారేత్యర్థః। విధినా ఈశ్వరేణ నిర్మితం ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 310
॥ శ్రీః ॥
3.310. అధ్యాయః 310
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
స్నానాయ భార్యయా సహ గంగాం గతేనాధిరథనాంనా సూతేన తత్రోత్ప్లవమానాయాః సగర్భమంజూషాయా గ్రహణం ॥ 1 ॥ తథా మంజూషోద్ఘాటనే దృష్టస్య గర్భస్య స్వపుత్రతయా పరికల్పనేన నామకరణాదిపూర్వకంప్రీత్యా పోషణం ॥ 2 ॥ కర్ణేన పరశురామాదిభ్యోఽస్త్రగ్రహణపూర్వకం దుర్యోధనేన సఖ్యకరణం ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-310-0 (27801)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-310-0x (2852)
ఏతస్మిన్నేవ కాలే తు ధృతరాష్ట్రస్య వై సఖా।
సూతోఽధిరథ ఇత్యేవ సదారో జాహ్నవీం యయౌ ॥ 3-310-1 (27802)
తస్య భార్యాఽభవద్రాజన్రూపేణాసదృశీ భువి।
రాధా నామ మహాభాగా న సా పుత్రమవిందత।
అపత్యార్థే పరం యత్నమకరోచ్చ విశేషతః ॥ 3-310-2 (27803)
సా దదర్శాథ మంజూషాముహ్యమానాం యదృచ్ఛయా।
దత్తరక్షాప్రతిసరామన్వాలంభనశోభనాం ॥ 3-310-3 (27804)
ఊర్మీతరంగైర్జాహ్నవ్యాః సమానీతాముపహ్వరం।
`వివర్తమానాం బహుశః పునఃపునరితస్తతః ॥ 3-310-4 (27805)
తతః సా వాయునా రాజన్స్రోతసా చ బలీయసా।
ఉపానీతో యతః సూతః సభార్యో జలమాశ్రితః' ॥ 3-310-5 (27806)
సా తు కౌతూహలాత్ప్రాప్తాం గ్రాహయామాస భామినీ।
తతో నివేదయామాస సూతస్యాధిరథస్య వై ॥ 3-310-6 (27807)
స తాముద్ధృత్య మంజూషాముత్సార్య జలమంతికాత్।
యంత్రైరుద్ఘాటయామాస సోఽపశ్యత్తత్రబాలకం ॥ 3-310-7 (27808)
మృష్టకుండలయుక్తేన వదనేన విరాజితం।
`పరింలానముఖం బాలం రుదంతం క్షుధితం భృశం ॥ 3-310-8 (27809)
స తు తం పరయా లక్ష్ంయా దృష్ట్వా యుక్తం వరాత్మజం'।
స సూతో భార్యయా సార్ధం విస్మయోత్ఫుల్లలోచనః।
అంకమారోప్య తం బాలం భార్యాం వచనమబ్రవీత్ ॥ 3-310-9 (27810)
ఇదమత్యద్భుతం భీరు యతో జాతోస్మి భామిని।
దృష్టవాందేవగర్భోఽయం మన్యేఽస్మాకముపాగతః ॥ 3-310-10 (27811)
అనపత్యస్య పుత్రోఽయం దేవైర్దత్తో ధ్రువం మమ।
ఇత్యుక్త్వా తం దదౌ పుత్రం రాధాయై స మహీపతే ॥ 3-310-11 (27812)
రప్రతిజగ్రాహ తం రాధా విధివద్దివ్యరూపిణం।
పుత్రం కమలగర్భాభం దేవగర్భం శ్రియా వృతం ॥ 3-310-12 (27813)
`స్తన్యం సమస్రవచ్చాస్య దైవాదిత్థ నిశ్చయః'।
పుపోష చైనం విధివద్వవృధే స చ వీర్యవాన్।
తతః ప్రభృతి చాప్యన్యే ప్రాభవన్నౌరసాః సుతాః ॥ 3-310-13 (27814)
`నామకర్మ చ చక్రుస్తే కుండలే తస్ దృశ్యతే।
కర్ణ ఇత్యేవ తం బాలం దృష్ట్వా కర్ణం సకుండలం' ॥ 3-310-14 (27815)
వసువర్మధరం దృష్ట్వా తం బాలం హేమకుండలం।
నామాస్య వసుషేణేతి తతశ్చక్రుర్ద్విజాతయః ॥ 3-310-15 (27816)
ఏవం స సూతపుత్రత్వం జగామామితవిక్రమః।
వసుషేణ ఇతిఖ్యాతో వృష ఇత్యేవ చ ప్రభుః ॥ 3-310-16 (27817)
సూతస్య వవృధేఽంగేషు జ్యేష్ఠః పుత్రః స వీర్యవాన్।
చారేణ విదితశ్చాసీత్పృథయా దివ్యవర్మభృత్ ॥ 3-310-17 (27818)
సూతస్త్వధిరథః పుత్రం వివృద్ధం సమయేన తం।
దృష్ట్వా ప్రస్థాపయామాస పురం వారణసాహ్వయం ॥ 3-310-18 (27819)
తత్రోపసదనం చక్రే ద్రోణస్యేష్వస్త్రకర్మణి।
సఖ్యం దుర్యోధనేనైవమగమత్స చ వీర్యవాన్ ॥ 3-310-19 (27820)
ద్రోణాత్కృపాచ్చ రామాచ్చ సోఽస్త్రగ్రామం చతుర్విధం।
లబ్ధ్వా లోకేఽభవత్ఖ్యాతః పరమేష్వాసతాం గతః ॥ 3-310-20 (27821)
సంధాయ ధార్తరాష్ట్రేణ పార్థానాం విప్రియే రతః।
యోద్ధుమాశంసతే నిత్యం ఫల్గునేన మహాత్మనా ॥ 3-310-21 (27822)
సదా హి తస్ స్పర్ధాఽఽసీదర్జునన విశాంపతే।
అర్జునస్య చ కర్ణేన యతో ద్వంద్వం బభూవ హ ॥ 3-310-22 (27823)
ఏతద్గుహ్యం మహారాజ సూర్యస్యాసీన్న సంశయః।
యః సూర్యసంభవః కర్ణః కుర్యాత్ప్రతికులే రతః ॥ 3-310-23 (27824)
తం తు కుండలినం దృష్ట్వా వర్మణా చ సమన్వితం।
అవధ్యం సమరే మత్వా పర్యతప్యద్యుధిష్ఠిరః ॥ 3-310-24 (27825)
యదా చ కర్ణో రాజేంద్ర భానుమంతం దివాకరం।
స్తౌతి మధ్యందినే ప్రాప్తే ప్రాంజలిః సలిలోత్థితః ॥ 3-310-25 (27826)
తత్రైనముపతిష్ఠంతి బ్రాహ్మణా ధనహేతునా।
నాదేయం తస్య తత్కాలే కించిదస్తి ద్విజాతిషు ॥ 3-310-26 (27827)
తమింద్రో బ్రాహ్మణో భూత్వా భిక్షాం దేహీత్యుపస్థితః।
స్వాగతం చేతి రాధేయస్తమథ ప్రత్యభాషత ॥ 3-310-27 (27828)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి కుండలాహరణపర్వణి దశాధికత్రిశతతమోఽధ్యాయః ॥ 310 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-310-3 దత్తో రక్షార్థం ప్రతిసరో దూర్వాకంకణాదిరూపో యస్యాం తామఅ। అన్వాలంభనం కుంకుమహస్తదానం ॥ 3-310-5 ఉపహ్వరం సమీపం ॥ 3-310-7 ఉత్సార్య పరతో నీత్వా ॥ 3-310-15 వసువర్మ స్వర్ణకవచనం ॥ 3-310-17 అంగేషు జనపదవిశేషేషు ॥ 3-310-19 ఉపసదనం గురూపసదనం ॥ 3-310-20 పరమేష్వాసతాం మహాధనుర్ధరతాం ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 311
॥ శ్రీః ॥
3.311. అధ్యాయః 311
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ఇంద్రేణ బ్రాహ్మణవేపధారణేన కర్ణప్రతి కవచకుండలయాచనం ॥ తస్యేంద్రత్వం జానతా కర్ణేన తస్మాచ్ఛక్తిగ్రహణపూర్వకం తస్మై కవచకుండలదానం ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-311-0 (27829)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-311-0x (2853)
దేవరాజమనుప్రాప్తం బ్రాహ్మణచ్ఛద్మనాఽఽవృతం।
దృష్ట్వాస్వాగతమిత్యాహ న బుబోధాస్య మానసం ॥ 3-311-1 (27830)
హిరణ్యకంఠీః ప్రమదా గ్రామాన్వా బహుగోకులాన్।
కిం దదానీతి తం విప్రమువాచాధిరథిస్తతః ॥ 3-311-2 (27831)
బ్రాహ్మణ ఉవాచ। 3-311-3x (2854)
హిరణ్యకంఠ్యః ప్రమదా యచ్చాన్యత్ప్రీతివర్ధనం।
నాహ దత్తమిహేచ్ఛామి తదర్థిభ్యః ప్రదీయతాం ॥ 3-311-3 (27832)
యదేతత్సహజం వర్మ కుండలే చ తవానఘ।
ఏతదుత్కృత్య మే దేహి యది సత్యవ్రతో భవాన్ ॥ 3-311-4 (27833)
ఏతదిచ్ఛాంయహం భిక్షాం త్వయా దత్తాం పరంతప।
ఏష మే సర్వలాభానాం లాభః పరమకో మతః ॥ 3-311-5 (27834)
కర్ణ ఉవాచ। 3-311-6x (2855)
అవనిం ప్రమదా గాశ్చ నిర్వాపం బహువార్షికం।
తత్తే విప్ర ప్రదాస్యామి న తు వర్మ సకుండలం ॥ 3-311-6 (27835)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-311-7x (2856)
ఏవం బహువిధైర్వాక్యైర్వార్యమాణః స తు ద్విజః।
రకర్ణేన భరతశ్రేష్ఠ నాన్యం వరమయాచత ॥ 3-311-7 (27836)
సాంత్వితశ్చ యథాశక్తి పూజితశ్చ యథావిధి।
న చాన్యం స ద్విజశ్రేష్ఠః కామయామాస వై వరం ॥ 3-311-8 (27837)
యదా నాన్య ప్రవృణుతే వరం వై ద్విజసత్తమః।
`వినాఽస్ సహజం వర్మ కుండలే చ విశాంపతే'।
తదైనమబ్రవీద్భూయో రాధేయః ప్రహసన్నివ ॥ 3-311-9 (27838)
సహజం వర్మ మే విప్ర కుండలే చామృతోద్భవే।
తేనావధ్యోస్మి లోకేషు తతో నైతజ్జహాంయహం ॥ 3-311-10 (27839)
విశాలం పృథివీరాజ్యం క్షేమం నిహతకంటకం।
ప్రతిగృహ్ణీష్వ మత్తస్త్వం సాధు బ్రాహ్మణపుంగవ ॥ 3-311-11 (27840)
కుండలాభ్యాం విముక్తోఽహంవర్మణా సహజేన చ।
దమనీయో భవిష్యామి శత్రూణాం ద్విజసత్తమ ॥ 3-311-12 (27841)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-311-12x (2857)
యదన్యం న వరం వవ్రే భగవాన్పాకశాసనః।
తతః ప్రహస్ కర్ణస్తం పునరిత్యబ్రవీద్వచః ॥ 3-311-13 (27842)
విదితో దేవదేవేశ ప్రాగేవాసి మమ ప్రభో।
న తు న్యాయ్యం మయా దాతుం తవ శక్ర వృథా వరం ॥ 3-311-14 (27843)
త్వం హి దేవేశ్వరః సాక్షాత్త్వయా దేయో వరో మమ।
అన్యేషాం చైవ భూతానామీశ్వరో హ్యసి భూతకృత్ ॥ 3-311-15 (27844)
యది దాస్యామి తే దేవ కుండలే కవచం తథా।
వధ్యతాముపయాస్యామి త్వం చ శక్రావహాస్యతాం ॥ 3-311-16 (27845)
తస్మాద్వినిమయం కృత్వా కుండలేవర్మ చోత్తమం।
హరస్వ శక్రకామం మే న దద్యామహమన్యథా ॥ 3-311-17 (27846)
శక్ర ఉవాచ। 3-311-18x (2858)
విదితోఽహం రవేః పూర్వమాయానేవ తవాంతికం।
తేన తే సర్వమాఖ్యాతమేవమేతన్న సంశయః ॥ 3-311-18 (27847)
కామమస్తు తథా తాత తవ కర్ణ యథేచ్ఛసి।
వర్జయిత్వా తు మే వజ్రం ప్రవృణీష్వ యథేచ్ఛసి ॥ 3-311-19 (27848)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-311-20x (2859)
తతః కర్ణః ప్రహృష్టస్తు ఉపసంగంయ వాసవం।
అమోఘాం శక్తిమభ్యేత్య వవ్రే సంపూర్ణమానసః ॥ 3-311-20 (27849)
క్రణ ఉవాచ। 3-311-21x (2860)
వర్మణా కుండలాభ్యాం చ శక్తిం మే దేహి వాసవ।
అమోఘాం శత్రుసంఘానాం ఘాతినీం పృథనాముఖే ॥ 3-311-21 (27850)
తతః సంచింత్య మనసా ముహూర్తమివ వాసవః।
శక్త్యర్థం పృథివీపాల కర్ణం వాక్యమథాబ్రవీత్ ॥ 3-311-22 (27851)
కుండలే మే ప్రయచ్ఛస్వ వర్మ చైవ శరీరజం।
గృహాణ కర్ణ శక్తిం త్వమనేన సమయేన చ ॥ 3-311-23 (27852)
అమోఘా హంతి శతశః శత్రూన్మమ కరచ్యుతా।
పునశ్చ పాణిమభ్యేతి మమ దైత్యాన్వినిఘ్నతః ॥ 3-311-24 (27853)
సేయం తవ కరప్రాప్తా హత్వైరకం రిపుమూర్జితం।
గర్జంతం ప్రతపంతం చ మామేవైష్యతి సూతజ ॥ 3-311-25 (27854)
కర్ణ ఉవాచ। 3-311-25x (2861)
ఏకమేవాహమిచ్ఛామి రిపుం హంతుం మహాహవే।
గర్జంతంప్రతపంతం చ యతో మమ భయం భవేత్ ॥ 3-311-26 (27855)
ఇంద్ర ఉవాచ। 3-311-27x (2862)
ఏకం హనిష్యసి రిపుం గర్జంతం బలినం రణే।
త్వం తు యం ప్రార్థయస్యేకం రక్ష్యతే స మహాత్మనా ॥ 3-311-27 (27856)
యమాహుర్వేదవిద్వాంసో వరాహమపరాజితం।
నారాయణమచింత్యం చ తేన కృష్ణేన రక్ష్యతే ॥ 3-311-28 (27857)
కర్ణ ఉవాచ। 3-311-29x (2863)
`ఏవమేతద్యథాఽఽత్థ త్వం దానవానాం నిషూదన।
వధిష్యామి రణే శత్రుం యో మే స్థాతా పురస్సరః' ॥ 3-311-29 (27858)
ఏవమప్యస్తు భగవన్నేకవీరవధే మమ।
అమోఘాం దేహి మే శక్తిం యథా హన్యాం ప్రతాపినం ॥ 3-311-30 (27859)
ఉత్కృత్య తు ప్రదాస్యామి కుండలే కవచం చ తే।
నికృత్తేషు తు గాత్రేషు న మే బీభత్సతా భవేత్ ॥ 3-311-31 (27860)
ఇంద్ర ఉవాచ। 3-311-32x (2864)
న తే బీభత్సతా కర్ణ భవిష్యతి కథంచన।
బ్రణశ్చైవ న గాత్రేషు యస్త్వం నానృతమిచ్ఛసి ॥ 3-311-32 (27861)
యాదృశస్తే పితుర్వర్ణస్తేజశ్చ వదతాంవర।
తాదృశేనైవ వర్ణేన త్వం కర్ణ భవితా పునః ॥ 3-311-33 (27862)
విద్యమానేషు శస్త్రేషు యద్యమోఘామసంశయే।
ప్రమత్తో మోక్ష్యసే చాపి త్వయ్యేవైషా పతిష్యతి ॥ 3-311-34 (27863)
కర్ణ ఉవాచ। 3-311-35x (2865)
సంశయం పరమం ప్రాప్య విమోక్ష్యే వాసవీమిమాం।
యథా మామౌత్థ శక్ర త్వం సత్యమేతద్బ్రవీమి తే ॥ 3-311-35 (27864)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-311-36x (2866)
తతః శక్తిం ప్రజ్వలితాం ప్రతిగృహ్ విశాంపతే।
శస్త్రం గృహీత్వా నిశితం సర్వగాత్రాణ్యకృంతత ॥ 3-311-36 (27865)
తతో దేవా మానవా దానవాశ్చ
నికృంతంతం కర్ణమాత్మానమేవ।
దృష్ట్వా సర్వే సింహనాదాన్ప్రణేదు-
ర్న హ్యస్యాసీన్ముఖజో వై వికారః ॥ 3-311-37 (27866)
తతో దివ్యా దుందుభయః ప్రణేదుః
పపాతోచ్చైః పుష్పవర్షం చ దివ్యం।
దృష్ట్వా కర్ణం శస్త్రసంకృత్తగాత్రం
మహుశ్చాపి స్మయమానం నృవీరం ॥ 3-311-38 (27867)
తతశ్ఛిత్త్వా కవచం దివ్యమంగా-
త్తథైవార్ద్రం ప్రదదౌ వాసవాయ।
తథోత్కృత్య ప్రదదౌ కుండలే తే
కర్ణాత్తస్మాత్కర్మణా తేన కర్ణః ॥ 3-311-39 (27868)
`తతో దేవో ముదితో వజ్రపాణి-
ర్దృష్ట్వా కర్ణం శస్త్రనికృత్తగాత్రం'।
తతః శక్రః ప్రహసన్వంచయిత్వా
కర్ణం లోకే యశసా యోజయిత్వా।
కృతంకార్యం పాండవనాం హి భేనే
తతః పశ్చాద్దివమేవోత్పపాత ॥ 3-311-40 (27869)
శ్రుత్వా కర్ణం ముషితం ధార్తరాష్ట్రా
దీనాః సర్వే భగ్నదర్పా ఇవాసన్।
తాం రచావస్థాం గమితం సూతపుత్రం
శ్రుత్వా పార్థా జహృపుః కాననస్థాః ॥ 3-311-41 (27870)
జనమేజయ ఉవాచ। 3-311-42x (2867)
క్వస్తా వీరాః పాండవాస్తే బభూవుః
కుతశ్చైతే శ్రుతవంతః ప్రియం తత్।
కిం వాఽకార్షుర్ద్వాదశేఽబ్దే వ్యతీతే
తన్మే సర్వం భగవాన్వ్యాకరోతు ॥ 3-311-42 (27871)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-311-43x (2868)
లబ్ధ్వా కృష్ణాం సైంధవం ద్రావయిత్వా
విప్రైః సార్ధం కాంయకాదాశ్రమాత్తే।
మార్కండేయాచ్ఛ్రుతవంతః పురాణం
కదేవర్షీణఆం చరితం విస్తరేణ ॥ 3-311-43 (27872)
`ప్రత్యాజగ్ముః సరథాః సానుయాత్రాః
సర్వైః సార్ధం సూతపౌరోగవైస్తే।
తతో యయుర్ద్వైతవనం నృవీరా
నిస్తీర్యైవం వనవాసం సమగ్రం' ॥ 3-311-44 (27873)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి కుండలాహరణపర్వణి ఏకాదశాధికత్రిశతతమోఽధ్యాయః ॥ 311 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-311-3 యచ్చాన్యత్పాదవంధనం ఇతి ధ. పాఠః ॥ 3-311-6 అవని గృహార్థం। నివాపం న్యుప్యతే బీజమంమిన్నితి క్షేత్రం। బహువర్పికం యావజ్జీవికవృత్తిరూపం .। 3-311-18 ఆయానేవ ఆగచ్ఛన్నేవ ॥ 3-311-39 కృణాతి హినస్తి కృంతతి ఛినత్తి వా అంగానీతి కర్ణ ఇత్యర్థః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 312
॥ శ్రీః ॥
3.312. అధ్యాయః 312
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరాదిభిః కాంయకవనాత్పునర్ద్వైతవనంప్రత్యాగమనం ॥ 1 ॥ తత్రకేనచిన్మృగేణ తరుసంఘర్పవశాత్స్వవిపాణలగ్నేన బ్రాహ్మణస్యారణినా సహ పలాయనం ॥ బ్రాహ్మణప్రార్థనయా తదానయనాయ పాండవైస్తదనుధావనం ॥ తతస్తౌః సుదూరం స్వాపకర్పణపూర్వకమంతర్హితే తస్మిన్శ్రాంత్యా వటమూలే సముపవేశనం ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-312-0 (27874)
జనమేజయ ఉవాచ। 3-312-0x (2869)
ఏవం హృతాయాం భార్యాయాం ప్రాప్య క్లేశమనుత్తమం।
ప్రతిపద్య తతః కృష్ణాం కిమకుర్వత పాండవాః ॥ 3-312-1 (27875)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-312-2x (2870)
ఏవం హృతాయాం కృష్ణాయాం ప్రాప్య క్లేశమనుత్తమం।
విహాయ కాంయకం రాజా సహ భ్రాతృభిరచ్యుతః ॥ 3-312-2 (27876)
పునర్ద్వైతవనం రంయమాజగామ యుధిష్ఠిరః।
స్వాదుమూలఫలం రంయం విచిత్రబహుపాదపం ॥ 3-312-3 (27877)
అనుభుక్తఫలాహారాః సర్వ ఏవ మితాశనాః।
న్యవసన్పాండవాస్తత్రకృష్ణయా సహ భార్యయా ॥ 3-312-4 (27878)
వసంద్వైతవనే రాజా కుంతీపుత్రో యుధిష్ఠిరః।
భీమసేనోఽర్జునశ్చైవ మాద్రీపుత్రౌ చ పాండవౌ ॥ 3-312-5 (27879)
బ్రాహ్మణార్థే పరాక్రాంతా ధర్మాత్మానో యతవ్రతాః।
క్లేశమార్చ్ఛంత విపులం సుఖోదర్కం పరంతపాః ॥ 3-312-6 (27880)
తస్మిన్ప్రతివసంతస్తే యత్ప్రాపుః కురుసత్తమాః।
వనే క్లేశం సుఖోదర్కం తత్ప్రవక్ష్యామి తే శృణు ॥ 3-312-7 (27881)
అరణీసహితం భాండం బ్రాహ్మణస్య తపస్వినః।
మృగస్ ఘర్షణస్య విపాణే సమసజ్జత ॥ 3-312-8 (27882)
తదాదాయ గతో రాజంస్త్వరమాణో మహామృగః।
ఆశ్రమాంతరితః శీఘ్రం ప్లవమానో మహాజవః ॥ 3-312-9 (27883)
హ్రియమాణం తు తం దృష్ట్వా స విప్రః కురుసత్తమ।
త్వరితోఽభ్యాగమత్తత్రఅగ్నిహోత్రపరీప్సయా।
`తేషాం తు వసతాం తత్ర పాండవానాం మహారథం' ॥ 3-312-10 (27884)
అజాతశత్రుమాసీనం భ్రాతృభిః సహితం వనే।
ఆగంయ బ్రాహ్మణస్తూర్ణం సంతప్తశ్చేదమబ్రవీత్ ॥ 3-312-11 (27885)
అరణీసహితం భాండం సమాసక్తం వనస్పతౌ।
మృగస్య ఘఱ్షమాణస్య విషాణే సమసజ్జత ॥ 3-312-12 (27886)
తమాదాయ గతో రాజంస్త్వరమాణో మహామృగః।
ఆశ్రమాత్త్వరితః శీఘ్రం ప్లవమానో మహాజవః ॥ 3-312-13 (27887)
తస్య గత్వా పదం రాజన్నాసాద్య చ మహామృగం।
అగ్నిహోత్రం న లుప్యేత తదానయత పాండవాః ॥ 3-312-14 (27888)
బ్రాహ్మణస్య వచః శ్రుత్వా సంతప్తోఽథ యుధిష్ఠిరః।
ధనురాదాయ కౌంతేయః ప్రాద్రవద్భ్రాతృభిః సహ ॥ 3-312-15 (27889)
సన్నద్ధా ధన్వినః సర్వే ప్రాద్రవన్నరపుంగవాః।
బ్రాహ్మణార్థే యతంతస్తే శీఘ్రమన్వగమన్మృగం ॥ 3-312-16 (27890)
కర్ణినాలీకనారాచానుత్సృజంతో మహారథాః।
నావిధ్యన్పాండవాస్తత్ర పశ్యంతో మృగమంతికాత్ ॥ 3-312-17 (27891)
తేషాం ప్రయతమానానాం నాదృశ్యత మహామృగః।
అపశ్యంతోమృగం శ్రాంతా దుఃఖం ప్రాప్తా మనస్వినః ॥ 3-312-18 (27892)
శీతలచ్ఛాయమాగమయ్ న్యగ్రోధం గహనే వనే।
క్షుత్పిపాసాపరీతాంగాః పాండవాః సముపావిశన్ ॥ 3-312-19 (27893)
తేషాం సముపవిష్టానాం నకులో దుఃఖితస్తదా।
అబ్రవీద్భ్రాతరం శ్రేష్ఠమమర్షాత్కురునందనం ॥ 3-312-20 (27894)
నాస్మిన్కులే జాతు మమజ్జ ధర్మో
న చాలస్యాదర్థలోపో బభూవ।
అనుత్తరాః సర్వభూతేషు భూప
సంప్రాప్తాః స్మః సంశయం కింను రాజన్ ॥ 3-312-21 (27895)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి ఆరణ్యేయపర్వణి ద్వాదశాధికత్రిశతతమోఽధ్యాయః ॥ 312 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-312-8 అరణీసహితం మంథం ఇతి ఝయ పాఠః। అరణీ ఉత్తరాధరేఽగ్నిమథనకాష్ఠే రతాభ్యాం రసహితం మంథం నిర్మథనదండం ॥ 3-312-9 ఆశ్రమాంతరితః ఆశ్రమదూరగతః ॥ 3-312-14 పదం మార్గే చిహ్నం గత్యా ప్రాప్థ। తేనైవ పథా తదానయత ॥ 3-312-21 ధర్మో న మమజ్జ ధర్మలోపోఽర్థలోపశ్చ నాభూత్। ఆలస్యాదిత్యుపచర్యతే। త్వయి అనుత్తరాః ప్రతివాక్యరహితాః సర్వభూతేషు కార్యార్థే ఉపస్థితే ఓమిత్యేవ వదామో నతు వాక్యాంతరమిత్యర్థః। సంశయం బ్రాహ్మణస్య కర్మలోపనిమిత్తం దోషం ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 313
॥ శ్రీః ॥
3.313. అధ్యాయః 313
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
పిపాసితేషు పాండవేషు యుధిష్ఠిరనియోగాద్వృక్షాగ్రమధిరూఢేన నకులేన నాతిదూరే కించిత్సరోవిలోకనం ॥ పానీయానయమాయ సరోగతేషు నకులాదిషు యక్షవచనావమత్యా పానీయపానేన దీర్ఘనిద్రాశ్రవణాదనాగతేషు యుధిష్ఠిరేణాపి తత్సరోగమనం ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-313-0 (27896)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-313-0x (2871)
నాపదామస్తి మర్యాదా న నిమిత్తం న కారణం।
ధర్మస్తు విభజత్యర్థముభయోః పుణ్యపాపయోః ॥ 3-313-1 (27897)
భీమ ఉవాచ। 3-313-2x (2872)
ప్రాతికాంయనయత్కృష్ణాం సభాయాం ప్రేష్యవత్తదా।
న మయా నిహతస్తత్రతేన ప్రాప్తాః స్మ సంశయం ॥ 3-313-2 (27898)
అర్జున ఉవాచ। 3-313-3x (2873)
వాచస్తీక్ష్ణాస్థిభేదిన్యః సూతపుత్రేణ భాషితాః।
అతితీవ్రా మయా క్షాంతాస్తేన ప్రాప్తాః స్మ సంశయం ॥ 3-313-3 (27899)
సహదేవ ఉవాచ। 3-313-4x (2874)
శకునిస్త్వాం యదాఽజైషీదక్షద్యూతేన భారత।
స మయా న హతస్తత్రతేన ప్రాప్తాః స్మ సంశయం ॥ 3-313-4 (27900)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-313-5x (2875)
తతో యుధిష్ఠిరో రాజా నకులం వాక్యమబ్రవీత్।
ఆరుహ్య వృక్షం మాద్రేయ నిరీక్షస్వ దిశో దశ ॥ 3-313-5 (27901)
పానీయమంతికే పశ్య వృక్షాన్వాప్యుదకాశ్రయాన్।
ఏతే హి భ్రాతరః శ్రాంతాస్తవ తాత పిపాసితాః ॥ 3-313-6 (27902)
నకులస్తు తథేత్యుక్త్వా భ్రాతుర్జ్యేఽష్ఠస్య శాసనాత్।
తత ఉత్థాయ మతిమాఞ్శీఘ్రమారుహ్య పాదపం।
అబ్రవీద్ధాంతరం జ్యేష్మభివీక్ష్య సమంతతః ॥ 3-313-7 (27903)
పశ్యామి బహులాన్రాజన్వృక్షానుదకసంశ్రయాన్।
సారసానాం చ నిర్హ్రాదస్తత్రోదకమసంశయం ॥ 3-313-8 (27904)
తతోఽబ్రవీత్సత్యధృతిః కుంతీపుత్రో యుధిష్ఠిరః।
గచ్ఛ సౌంయ తతః శీఘ్రం తూణైః రపానీయమానయ ॥ 3-313-9 (27905)
నకులస్తు తథేత్యుక్త్వా భ్రాతుర్జ్యేష్ఠస్య శాసనాత్।
ప్రాద్రవద్యత్ర పానీయం శీఘ్రం చైవాన్వపద్యత ॥ 3-313-10 (27906)
స దృష్ట్వా విమలం తోయం సారసైః పరివారితం।
పాతుకామస్తతో వాచమంతరిక్షాత్స శుశ్రువే ॥ 3-313-11 (27907)
యక్ష ఉవాచ। 3-313-12x (2876)
మా తాత సాహసం కార్షీర్మమ పూర్వపరిగ్రహః।
ప్రశ్నానుక్త్వా తు మాద్రేయ తతః పిబ హరస్వ చ ॥ 3-313-12 (27908)
అనాదృత్య తు తద్వాక్యం నకులః సుపిపాసితః।
అపిబచ్ఛీతలం తోయం పీత్వా చ నిపపాత హ ॥ 3-313-13 (27909)
చిరాయమాణే నకులే కుంతీపుత్రో యుధిష్ఠిరః।
అబ్రవీద్ధ్రాతరం వీరం సహదేవమరిందమం ॥ 3-313-14 (27910)
భ్రాతా చిరాయతే తాత సహదేవ తవాగ్రజః।
తం చైవానయ సోదర్యం పానీయం చ త్వమానయ ॥ 3-313-15 (27911)
సహదేవస్తథేత్యుక్త్వా తాం దిశం ప్రత్యపద్యత।
దదర్శ చ హతం భూమౌ భ్రాతరం నకులం తదా ॥ 3-313-16 (27912)
భ్రాతృశోకాభిసంతప్తస్తృషయా చ ప్రపీడితః।
అభిదుద్రావ రపానీయం తతో వాగభ్యభాషత ॥ 3-313-17 (27913)
మా తాత సాహసం కార్షీర్మమ పూర్వపరిగ్రహః।
ప్రశ్నానుక్త్వా యథాకామం పిబస్వ చ హరస్వ చ ॥ 3-313-18 (27914)
అనాదృత్య తు తద్వాక్యం సహదేవః పిపాసితః।
అపిబచ్ఛీతలం తోయం పీత్వా చ నిపపాత హ ॥ 3-313-19 (27915)
అథాబ్రవీత్స విజయం కుంతీపుత్రో యుధిష్ఠిరః।
భ్రాతరౌ తే చిరగతౌ బీభత్సో శత్రుకర్శన ॥ 3-313-20 (27916)
తౌ చైవానయ భద్రం తే పానీయం చ త్వమానయ।
త్వం హి నస్తాత సర్వేషాం దుఃఖితానామపాశ్రయః ॥ 3-313-21 (27917)
ఏవముక్తో గుడాకేశః ప్రగృహ్య సశరం ధనుః।
ఆముక్తఖంగో మేధావీ తత్సరః ప్రత్యపద్యత ॥ 3-313-22 (27918)
యతః పురుషశార్దూలౌ పానీయహరణే గతౌ।
తౌ దదర్శ హతౌ తత్రభ్రాతరౌ శ్వేతవాహనః ॥ 3-313-23 (27919)
`విగతాసూ నరవ్యాఘ్రౌ శయానౌ వసుధాతలే'।
ప్రసుప్తావివ తౌ దృష్ట్వా నరసింహః సుదుఃఖితః।
ధనురుద్యంయ కౌంతేయో వ్యలోకయత తద్వనం ॥ 3-313-24 (27920)
నాపశ్యత్తత్రకించిత్స భూతమస్మిన్మహావనే।
సవ్యసాచీ పిపాసార్తః పానీయం సోభ్యధావత ॥ 3-313-25 (27921)
అభిధావంస్తతో వాచమంతరిక్షాత్స శుశ్రువే।
యత్త్వమిచ్ఛసి పానీయం నైతచ్ఛక్యం బలాత్త్వయా ॥ 3-313-26 (27922)
కౌంతేయ యది వై ప్రశ్నాన్మయోక్తాన్ప్రతివక్ష్యసి।
తతః పాస్యసి పానీయం హరిష్యసి చ భారత ॥ 3-313-27 (27923)
వారితస్త్వబ్రవీత్పార్థో దృశ్యమానో నివారయ।
యావద్బాణైర్వినిర్భిన్నః పునర్నైవం వదిష్యసి ॥ 3-313-28 (27924)
ఏవముక్త్వా తతః పార్థః శరైరస్త్రానుమంత్రితైః।
ప్రవవర్ష రదిశః కృత్స్నాః శబ్దవేధం చ దర్శయన్।
కర్ణినాలీకనారాచానుత్సృజన్భరతర్షభః। 3-313-29 (27925)
స త్వమోఘానిషూన్ముక్త్వా తృష్ణయాఽభిప్రపీడితః।
అనేకైరిషుసంఘాతైరంతరిక్షే వవర్ష హ ॥ 3-313-30 (27926)
యక్ష ఉవాచ। 3-313-31x (2877)
కిం విధానేన తే పార్థ ప్రశ్నానుక్త్వా పయః పిబ।
అనుక్త్వా చ పిబన్ప్రశ్నాన్పీత్వైవ నభవిష్యసి ॥ 3-313-31 (27927)
స చ మోఘానిషూందృష్ట్వాతృష్ణయా చ ప్రపీడితః।
అవజ్ఞాయైవ తాం వాచం పీత్వైవ నిపపాత్ హ ॥ 3-313-32 (27928)
అథాబ్రవీద్భీమసేనం కునతీపుత్రో యుధిష్ఠిరః।
నకులః సహదేవశ్చ బీభత్సుశ్చ పరంతప ॥ 3-313-33 (27929)
చిరంగతాస్తోయహేతోర్న చాగచ్ఛంతి భారత।
తాంశ్చైవానయ భద్రం తే పానీయం చ త్వమానయ ॥ 3-313-34 (27930)
భీమసేనస్తథేత్యుక్త్వా తం దేశం ప్రత్యపద్యత।
రయత్రతే పురుషవ్యాఘ్రా భ్రాతరోస్య నిపాతితాః ॥ 3-313-35 (27931)
తాందృష్ట్వా దుఃఖితో భీమస్తృషయా చ ప్రపీడితః।
అమన్యత మహాబాహుః కర్మ తద్యక్షరక్షసాం ॥ 3-313-36 (27932)
సచింతయామాస తదా యోద్ధవ్యం ధ్రువమద్య మే।
పాస్యామి తావత్పానీయమితి పార్థో వృకోదరః ॥ 3-313-37 (27933)
తతోఽభ్యధావత్పానీయం పిపాసుః పురుషర్షభః ॥ 3-313-38 (27934)
యక్ష ఉవాచ। 3-313-39x (2878)
మా తాత సాహసంకార్షీర్మమ పూర్వపరిగ్రహః।
ప్రశ్నానుక్త్వా తు కౌంతేయ తతః పిబ హరస్వ చ ॥ 3-313-39 (27935)
ఏవముక్తస్తదా భీమో యక్షేణామితతేజసా।
అనుక్త్వైవ తు తాన్ప్రశ్నాన్పీత్వైవ నిపపాత హ ॥ 3-313-40 (27936)
తతః కుంతీసుతో రాజా ప్రచింత్య పురుషర్షభః।
`ఆత్మనాఽఽత్మానమన్విష్య విచారమకరోత్ప్రభుః ॥ 3-313-41 (27937)
తతశ్చిరగతాన్భ్రాతృనథాఽఽజ్ఞాయ యుధిష్ఠిరః।
చిరాయమాణాన్బహుశః పునః పునరువాచహ ॥ 3-313-42 (27938)
కింస్విద్వనమిదం దగ్ధం కింఖిద్దృష్టో మృతో భవేత్।
ప్రహరంతో మహాభూతం శప్తాస్తేనాథ తేఽపతన్ ॥ 3-313-43 (27939)
న పశ్యంత్యథవా వీరాః పానీయం యత్రతే గతాః।
అన్విచ్ఛద్భిర్వనే తోయం కాలోఽయమతిపాతితః ॥ 3-313-44 (27940)
కింను తత్కారణం యేన నాయాంతి పురుషర్షభాః।
గచ్ఛాంయేషాం పదం ద్రష్టుమితి కృత్వా యుధిష్ఠిరః' ॥ 3-313-45 (27941)
సముత్థాయ మహాబుద్ధిర్దహ్యమానేన చేతసా।
వ్యపేతజననిర్ఘోషం ప్రవివేశ మహావనం ॥ 3-313-46 (27942)
రురుభిశ్చ వరాహైశ్చ పక్షిభిశ్చ నిషేవితం।
నీలభాస్వరవర్ణైశ్చ పాదపైరుశోభితం ॥ 3-313-47 (27943)
భ్రమరైరుపగీతం చ పక్షిభిశ్ సమంతతః।
`మృదుశాడ్వలసంకీర్ణభూమిభాగం మనోహరం' ॥ 3-313-48 (27944)
స గచ్ఛన్కాననే తస్మిన్హేమజాలపరిష్కృతం।
దదర్శ తత్సరః శ్రీమాన్విశ్వకర్మకృతం యథా ॥ 3-313-49 (27945)
ఉపేతం నలినీజాలైః సింధువారైః సచేతసైః।
కేతకైః కరవీరైశ్చ పిప్పలైశ్చైవ సంవృతం ॥ 3-313-50 (27946)
`తతో ధర్మసుతః శ్రీమాన్భ్రాతృదర్శనలాలసః'।
శ్రమార్తస్తదుపాగంయ సరో దృష్ట్వాఽథ విస్మితః ॥ 3-313-51 (27947)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే అరణ్యపర్వణి ఆరణేయపర్వణి త్రయోదశాధికత్రిశతతమోఽధ్యాయః ॥ 313 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-313-1 రూపం విభజతి ॥ 3-313-2 ప్రేష్యవత్ ప్రేష్యామివ ॥ 3-313-12 సాహసం జలపానరూపం। పరిగ్రహో నియమః। యో మత్ప్రశ్నాన్వదేత్స ఏవేతః పయః పిబేద్ధరేద్ధేతి ॥ 3-313-28 దృశ్యమానో భూత్వేతి శేషః ॥ 3-313-31 విధానన యత్నేన। రనభవిష్యసి మరిష్యసి ॥ 3-313-49 హమజాలాని హేమవర్ణాని కేసరాణి తైః పరిష్కృతం మండితం ॥ 3-313-50 సింధువారైర్జలజవిశేషైః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 314
॥ శ్రీః ॥
3.314. అధ్యాయః 314
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరేణ సరస్తీరశాయినాం భ్రాతృణామబలోకనేన సకరుణం పరిదేవనపూర్వకం పానీయపానాయ ప్రయతనం ॥ 1 ॥ తథా యక్షేణ స్వీయప్రశ్నానాముత్తరదానమంతరా జలపానస్య దుశ్శకత్వకథనేన తత్ప్రతిపేధనే తేషాం సముచితోత్తరదానం ॥ 2 ॥ తతస్తుష్టేన యక్షేణ భీమాదీనాం చతుర్ణాముజ్జీవనం ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-314-0 (27948)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-314-0x (2879)
స దదర్శ హతాన్భ్రాతృఁల్లోకపాలానివ చ్యుతాన్।
యుగాంతే సమనుప్రాప్తే శక్రవైశ్రవణోపమాన్ ॥ 3-314-1 (27949)
వినికీర్ణధనుర్బాణం దృష్ట్వా నిహతమర్జునం।
భీమసేనం యమౌ చైవ నిర్విచేష్టాన్గతాయుషః ॥ 3-314-2 (27950)
సదీర్ఘముష్ణం నిఃశ్వస్య శోకబాష్పపరిప్లుతః।
తాందృష్ట్వా పతితాన్భ్రాతౄన్సర్వాంశ్చింతాసమన్వితః। 3-314-3 (27951)
నను త్వయా మహాబాహో ప్రతిజ్ఞాతం వృకోదర।
సుయోధనస్య భేత్స్యామి గదయా సక్థినీ రణే ॥ 3-314-4 (27952)
వ్యర్థం తదద్య మే సర్వం త్వయి వీరే నిపాతితే।
మహాత్మని మహాబాహో కురూణాం కీర్తివర్ధనే ॥ 3-314-5 (27953)
మనుష్యసంభవా వాచో విధర్మిణ్యః ప్రతిశ్రుతాః।
భవతాందివ్యవాచస్తు తా భవంతు కథం మృపా ॥ 3-314-6 (27954)
దేవాశ్చాపి యదాఽవోచన్మూతకే త్వాం ధనంజయ।
సహస్రాక్షాదనవరః కుంతి పుత్రస్తవేతి వై ॥ 3-314-7 (27955)
ఉత్తరే పారియాత్రే చ జగుర్భూతాని సర్వశః।
విప్రనష్టాం శ్రియం చైషామాహర్తా పునరోజసా ॥ 3-314-8 (27956)
నాస్య జేతా రణే కశ్చిదజేతా నైష కస్యచిత్।
సోయం మృత్యువశం యాతః కథం జిష్ణుర్మహాబలః ॥ 3-314-9 (27957)
అయంమమాశాం సంహత్య శేతే భూమౌ ధనంజయః।
ఆశ్రిత్యయం వయం నాథం దుఃఖాన్యేతానిసేహిమ ॥ 3-314-10 (27958)
రణే ప్రగల్భౌ వీరౌ చసదా శత్రునిబర్హణౌ।
కథం రిపువశం యాతౌ కుంతీపుత్రౌ మహాబలౌ।
యౌ సర్వాస్త్రాప్రతిహతౌ భీమసేనధనంజయౌ ॥ 3-314-11 (27959)
అశ్మసారమయం నూనం హృదయం మమ దుర్హృదః।
యమౌ యదేతౌ దృష్ట్వాఽద్య పతితౌ నావదీర్యతే ॥ 3-314-12 (27960)
శాస్త్రజ్ఞా దేశకాలజ్ఞాస్తపోయుక్తాః క్రియాన్వితాః।
అకృత్వా సదృశం కర్మ కిం శేధ్వం పురుషర్షభాః ॥ 3-314-13 (27961)
అవిక్షతశరీరాశ్చాప్యప్రమృష్టశరాసనాః।
అసంజ్ఞా భువి సంగంయ కిం శేష్వమపరాజితాః ॥ 3-314-14 (27962)
సానూనివాద్రేః సంసుప్తాందృష్ట్వా భ్రాతృన్మహామతిః।
సుఖం ప్రసుప్తాన్ప్రస్విన్నః ఖిన్నః కష్టాం దశాం గతః ॥ 3-314-15 (27963)
ఏవమేవేదమిత్యుక్త్వా ధర్మాత్మా స నరేశ్వరః।
శోకసాగరమధ్యస్థో దధ్యౌ కారణమాకులః ॥ 3-314-16 (27964)
ఇతికర్తవ్యతాం చేతి దేశకాలవిభాగవిత్।
నాభిపేదే మహాబాహుశ్చింతయానో మహామతిః ॥ 3-314-17 (27965)
అథసంస్తభ్య ధర్మాత్మా తదాఽఽత్మానం తపఃసుతః।
ఏవంవిలప్య బహుధా ధర్మపుత్రో యుధిష్ఠిరః।
బుద్ధ్యా విచింతయామాసవీరాః కేన నిపాతితాః ॥ 3-314-18 (27966)
నైషాం శస్త్రప్రహారోస్తి పదం నేహాస్తి కస్యచిత్।
భూతం మహదేదం మన్యే భ్రాతరో యేన మే హతాః ॥ 3-314-19 (27967)
ఏకాగ్రం చింతయిష్యామి పీత్వా వేత్స్యామి వా జలం।
`భ్రాతౄణాం న్న్యసనం ఘోరం సమమేవ మహాత్మనాం' ॥ 3-314-20 (27968)
స్యాత్తు దుర్యోధనేనేదముపాంశు పరికల్పితం।
గాంధారరాజరచితం సతతం జిహ్మవుద్ధినా ॥ 3-314-21 (27969)
యస్ కార్యమకార్యం వా సమమేవ భవత్యుత।
కస్తస్య విశ్వసేద్వీరో దుష్కృతేరకృతాత్మనః ॥ 3-314-22 (27970)
అథవా పురుషైర్గూఢైః ప్రయోగోఽయందురాత్మనః।
భవేదితి మహాబుద్ధిర్బహుధా సమచింతయత్ ॥ 3-314-23 (27971)
`ఆచార్యం కింను వక్ష్యామి కృపం భీష్మమహం ను కిం।
విదురం కింను వక్ష్యామి బృహస్పతిసమం నయే ॥ 3-314-24 (27972)
అంబాం చ కింను వక్ష్యామి సర్వదా దుఃఖభాగినీం।
దృష్ట్వా మాం భ్రాతృభిర్హీనం పృచ్ఛంతీం పుత్రగృద్ధినీం ॥ 3-314-25 (27973)
యదా త్వం భ్రాతృభిః సర్వైః శక్రతుల్యపరాక్రమైః।
సార్ధం వనం గతో వీరైః కథమేకస్త్వమాగతః' ॥ 3-314-26 (27974)
కస్య కింను విషేణేదముదకం దూపితం యథా।
మృతానామపి చైతేషాం వికృతం నైవ జాయతే।
ముఖవర్ణాః ప్రసన్నా మే భ్రాతౄణామిత్యచింతయత్ ॥ 3-314-27 (27975)
ఏకైకశశ్చౌఘబలానిమాన్పురుపసత్తమాన్।
కోఽన్యః ప్రతిసమాసేత కాలాంతకయమాదృతే ॥ 3-314-28 (27976)
ఏతేన వ్యవసాయేన తత్తోయం వ్యవగాఢవాన్।
పాతుకామశ్చ తత్తోయమంతరిక్షాత్స శుశ్రువే ॥ 3-314-29 (27977)
యక్ష ఉవాచ। 3-314-30x (2880)
అహం బకః శైవలమత్స్యభక్షో
నీతా మయా ప్రేతవశం తవానుజాః।
త్వం పంచమో భవితా రాజపుత్ర
న చేత్ప్రశ్నాన్పృచ్ఛతో వ్యాకరోపి ॥ 3-314-30 (27978)
మా తాత సాహసంకార్పీర్మమ పూర్వపరిగ్రహః।
ప్రశ్నానుక్త్వా తు కౌంతేయ తతః పిబ హరస్వ చ ॥ 3-314-31 (27979)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-314-32x (2881)
రుద్రాణాం వా వసూనాం వామరుతాం వా ప్రధానభాక్।
పృచ్ఛామి కో భవాందేవో నైతచ్ఛకునినా కృతం ॥ 3-314-32 (27980)
హిమవాన్పారియాత్రశ్చ వింధ్యో భలయ ఏవ చ।
చత్వారః పర్వతాః కేన పాతితా భువి తేజసా ॥ 3-314-33 (27981)
త్వయాఽతీవ మహత్కర్మ కృతం చ బలినాంవర।
`వినిఘ్నతా మహేష్వాసాంశ్చతురోపి మమాత్మజాన్' ॥ 3-314-34 (27982)
యాన్న దేవాన గంధర్వానాసురాశ్చ న రాక్షసాః।
విపహేరన్మహాయుద్ధే కృతం తే తన్మహాద్భుతం ॥ 3-314-35 (27983)
న తే జానామి యత్కార్యం నాభిజానామి కాంక్షిత్తం।
కౌతూహలం మహజ్జాతం సాధ్వసం చాగతం మమ ॥ 3-314-36 (27984)
యేనాస్స్యుద్విగ్నహృదయః సముత్పన్నశిరోజ్వరః।
పృచ్ఛామి భగవంస్తస్మాత్కో భవానిహ తిష్ఠతి ॥ 3-314-37 (27985)
యక్ష ఉవాచ। 3-314-38x (2882)
యక్షోఽహమస్మి భద్రం తే నాస్మి పక్షీ జలేచరః।
మయైతే నిహతా సర్వే భ్రాతరస్తే నివారితాః ॥ 3-314-38 (27986)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-314-39x (2883)
తతస్తామశివాం శ్రుత్వావాచం స పరుపాక్షరాం।
యక్షస్ బ్రువతో రాజన్నాకంపత తదాఽఽస్థితః ॥ 3-314-39 (27987)
విరూపాక్షం మహాకాయం యక్షం తాలసముచ్ఛ్రయం।
జ్వలనార్కప్రతీకాశమధృష్యం పర్వతోపమం ॥ 3-314-40 (27988)
సేతుమాశ్రిత్య తిష్ఠంతం దద్రశ భరతర్షభః।
మేఘగంభీరనాదేన తర్జయంతం మహాస్వనం ॥ 3-314-41 (27989)
`ఉవాచ యక్షః కౌంతేయం భ్రాతృశోకప్రపీడితం' ॥ 3-314-42 (27990)
ఇమే తేభ్రాతరో రాజన్వార్యమాణఆ మయాఽసకృత్।
బలాత్తోయం జిహీర్షంతస్తతో వై మృదితా మయా।
న పేయముదకం రాజన్ప్రాణానిహ పరీప్సతా ॥ 3-314-43 (27991)
పార్థ మా సాహసం కార్పీర్మమ పూర్వపరిగ్రహః।
ప్రశ్నానుక్త్వా తు కౌంతేయ తతఃపిబ హరస్వ చ ॥ 3-314-44 (27992)
యూధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-314-45x (2884)
న చాహం కామయే యక్ష తవ పూర్వపరిగ్రహం ॥ 3-314-45 (27993)
కామం నైతత్ప్రసంసంతి సంతో హి పురుషాః సదా।
యదాత్మనా స్వమాత్మానం ప్రశంసేత్పురుషర్షభ।
యథాప్రజ్ఞం తు తే ప్రశ్నాన్ప్రతివక్ష్యామి పృచ్ఛ మాం ॥ 3-314-46 (27994)
యక్ష ఉవాచ। 3-314-47x (2885)
కింస్విదాదిత్యమున్నయతి కే చ తస్యాభితశ్చరాః।
కశ్చైనమస్తం నయతికస్మింశ్చ ప్రతితిష్ఠతి ॥ 3-314-47 (27995)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-314-48x (2886)
బ్రహ్మాదిత్యమున్నయతి దేవాస్తస్యాభితశ్చరాః।
ధర్మశ్చాస్తం నయతి చ సత్యే చ ప్రతితిష్ఠతి ॥ 3-314-48 (27996)
యక్ష ఉవాచ। 3-314-29x (2887)
కేన స్విచ్ఛ్రోత్రియో భవతి కేన స్విద్విందతే మహత్।
కేన స్విద్ద్వితీయవాన్భవతిరాజన్కేన చ బుద్దిమాన్ ॥ 3-314-49 (27997)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-314-50x (2888)
శ్రుతేన శ్రోత్రియో భతి రతపసా విందతే మహత్।
ధృత్యా ద్వితీయవాన్భవతి బుద్ధిమాన్వృద్ధసేవయా ॥ 3-314-50 (27998)
యక్ష ఉవాచ। 3-314-51x (2889)
కిం బ్రాహ్మణానాం దేవత్వం కశ్చ ధర్మః సతామివ।
కశ్చైషాం మానుషో భావః కిమేషామసతామివ ॥ 3-314-51 (27999)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-314-52x (2890)
స్వాధ్యాయ ఏషాం దేవత్వం తప ఏషాం సతామివ।
మరణం మానుషో భావః పరివాదోఽసతామివ ॥ 3-314-52 (28000)
యక్ష ఉవాచ। 3-314-53x (2891)
కిం క్షత్రియాణాం దేవత్వం కశ్చ ధర్మః సతామివ।
కశ్చైషాం మానుషో భావః కిమేషామసతామివ ॥ 3-314-53 (28001)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-314-54x (2892)
ఇష్వస్త్రమేషాం దేవత్వం యజ్ఞ ఏషాం సతామివ।
భయం వై మానుషో భావః పరిత్యాగోఽసతామివ ॥ 3-314-54 (28002)
యక్ష ఉవాచ। 3-314-55x (2893)
కిమేకం యజ్ఞియం సామ కిమేకం యజ్ఞియం యజుః।
కా చైషాం వృణుతే యజ్ఞం కాం యజ్ఞో నాతివర్తతే ॥ 3-314-55 (28003)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-314-56x (2894)
ప్రాణో వై యజ్ఞియంసామ మనో వై యజ్ఞియం యజుః।
ఋగేకా వృణుతే యజ్ఞం తాం యజ్ఞో నాతివర్తతే ॥ 3-314-56 (28004)
యక్ష ఉవాచ। 3-314-57x (2895)
కింస్విదావపతాం శ్రేష్ఠం రకింస్విన్నివపతాం వరం।
కింస్విత్ప్రతిష్ఠమానానాం కిస్విత్ప్రసవతాంవరం ॥ 3-314-57 (28005)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-314-58x (2896)
వర్షమావపతాం శ్రేష్ఠం బీజం నివపతాం వరం।
గావః ప్రతిష్ఠమానానాం పుత్రః ప్రసవతాం వరః ॥ 3-314-58 (28006)
యక్ష ఉవాచ। 3-314-59x (2897)
ఇంద్రియార్థాననుభవన్బుద్ధిమాఁల్లోకపూజితః।
సంమతః సర్వభూతానాముచ్ఛ్వసన్కో న జీవతి ॥ 3-314-59 (28007)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-314-60x (2898)
దేవతాతిథిభృత్యానాం పితౄణామాత్మనశ్చ యః।
న నిర్వపతి పంచానాముచ్ఛ్వసన్న స జీవతి ॥ 3-314-60 (28008)
యక్ష ఉవాచ। 3-314-61x (2899)
కింస్విద్గురుతరం భూమేః కింస్విదుచ్చతరం చ స్వాత్।
కింస్విచ్ఛీఘ్రతరం వాయోః కింస్విద్బహుతరం తృణాత్ ॥ 3-314-61 (28009)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-314-62x (2900)
మాతా గురుతరా భూమేః ఖాత్పితోచ్చతరస్తథా।
మనః శీఘ్రతరం వాతాచ్చింతా బహుతరీ తృణాత్ ॥ 3-314-62 (28010)
యక్ష ఉవాచ। 3-314-63x (2901)
కింస్విత్సుప్తం న నిమిషతి కింస్విజ్జాతం న చేంగతే।
కస్యస్విద్ధృదయం నాస్తికాస్విద్వేగేన వర్ధతే ॥ 3-314-63 (28011)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-314-64x (2902)
మత్స్యః సుప్తో న నిమిషత్యండం జాతం న చేంగతే।
అశ్మనో హృదయంనాస్తి నదీ వేగేన వర్ధతే ॥ 3-314-64 (28012)
అక్ష ఉవాచ। 3-314-65x (2903)
కింస్విత్ప్రవసతో మిత్రం కింస్విన్మిత్రం గృహే సతః।
ఆతురస్ చ కిం మిత్రం కింస్విన్మిత్రం మరిష్యతః ॥ 3-314-65 (28013)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-314-66x (2904)
విద్యా ప్రవసతో మిత్రం భార్యా మిత్రం గృహే సతః।
ఆతురస్య భిషఙ్భిత్రం దానం మిత్రం మరిష్యతః ॥ 3-314-66 (28014)
యక్ష ఉవాచ। 3-314-67x (2905)
కోఽతిథిః సర్వభూతానాం కిం స్విద్ధర్మం సనాతనం।
అమృతం కింస్విద్రాజేంద్రకింస్విత్సర్వమిదం జగత్ ॥ 3-314-67 (28015)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-314-68x (2906)
అతిథిః సర్వభూతానామగ్నిః సోమో గవామృతం।
సనాతనోఽమృతో ధర్మో వాయుః సర్వమిదం జగత్ ॥ 3-314-68 (28016)
యక్ష ఉవాచ। 3-314-69x (2907)
కింస్విదేకో విచరతే జాతః కో జాయతే పునః।
కింస్విద్ధిమస్య భైషజ్యం కింస్విదావపనం మహత్ ॥ 3-314-69 (28017)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-314-70x (2908)
సూర్య ఏకో విచరతే యంద్రమా జాయతే పునః।
అగ్నిర్హమస్య భైషజ్యం భూమిరావపనం మహత్ ॥ 3-314-70 (28018)
యక్ష ఉవాచ। 3-314-71x (2909)
కింస్విదేకపదం ధర్ంయం కింస్విదేకపదం యశః।
కింస్విదేకపదం స్వర్గ్యం కింస్విదేకపదం సుఖం ॥ 3-314-71 (28019)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-314-72x (2910)
దాక్ష్యమేకపదం ధర్ంయం దానమేకపదం యశః।
సత్యమేకపదం స్వర్గ్యం శీలమేకపదంసుఖం ॥ 3-314-72 (28020)
యక్ష ఉవాచ। 3-314-73x (2911)
కింస్విదాత్మా మనుష్యస్ కింస్విద్దైవకృతః సఖా।
ఉపజీవనం కిస్విదస్ కింస్విదస్య పరాయణం ॥ 3-314-73 (28021)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-314-74x (2912)
పుత్ర ఆత్మా మనుష్యస్య భార్యా దైవకృతః సఖా।
ఉపజీవనం చ పర్జన్యో దానమస్ పరాయణం ॥ 3-314-74 (28022)
యక్ష ఉవాచ। 3-314-75x (2913)
ధన్యానాముత్తమం కింస్విద్ధనానాం స్యాత్కిముత్తమం।
లాభానాముత్తమం కింస్యాత్సుఖానాం స్యాత్కిముత్తమం ॥ 3-314-75 (28023)
ధన్యానాముత్తమం దాక్ష్యంధనానాముత్తమం శ్రుతం।
లాభానాం శ్రేయ ఆరోగ్యం సుఖానాం తుష్టిరుత్తమా ॥ 3-314-76 (28024)
యక్ష ఉవాచ। 3-314-77x (2914)
కింస్విద్ధర్మపరంలకే కశ్చ ధర్మః సదాఫలః।
కిం నియంయ న శోచంతి కైశ్ సంధిర్న జీర్యతే ॥ 3-314-77 (28025)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-314-78x (2915)
ఆనృశంస్యం పరం ధర్మాత్రేతాధర్మః సదాఫలః।
మనో యంయ న శోచంతి సంధిః సద్భిర్న జీర్యతే ॥ 3-314-78 (28026)
యక్ష ఉవాచ। 3-314-79x (2916)
కింను హిత్వాప్రియో భవతి కింను హిత్వా న శోచతి।
కింను హిత్వాఽర్థవాన్భవతి కింను హిత్వా సుఖీ భవేత్ ॥ 3-314-79 (28027)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-314-80x (2917)
మానం హిత్వాప్రియో భవతి క్రోధం హిత్వా న శోచతి।
కామం హిత్వాఽర్థవాన్భవతి లోమం హిత్వా సుఖీ భవేత్ ॥ 3-314-80 (28028)
యక్ష ఉవాచ। 3-314-81x (2918)
కిమర్థం బ్రాహ్మణే దానం కిమర్థం నటనర్తకే।
కిమర్థం చైవ భృత్యేషు కిమర్థం చైవ రాజసు ॥ 3-314-81 (28029)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-314-82x (2919)
ధర్మార్థం బ్రాహ్మణే దానం యశోర్థం నటనర్తకే।
భృత్యేషు సంగ్రహార్థం చ భయార్థం చైవ రాజసు ॥ 3-314-82 (28030)
యక్ష ఉవాచ। 3-314-83x (2920)
అజ్ఞానేనావృతోలోకస్తమసా న ప్రకాశతే।
లోభాత్త్యజతిమిత్రాణి సంగాత్స్వర్గం న గచ్ఛతి ॥ 3-314-83 (28031)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-314-84x (2921)
అజ్ఞానేనావృతోలోకస్తమసా న ప్రకాశతే।
లోభాత్త్యజతిమిత్రాణి సంగాత్స్వర్గం న గచ్ఛతి ॥ 3-314-84 (28032)
యక్ష ఉవాచ। 3-314-85x (2922)
మృత కథం స్యాత్పురుషః కథం రాష్ట్రం మృతం భవత్।
శ్రాద్ధం మృతంకథం వా స్యాత్కథం యజ్ఞా మృతో భవేత్ ॥ 3-314-85 (28033)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-314-86x (2923)
మృతో దరిద్రః పురుషోమృతంరాష్ట్రమరాజకం।
మృతమశ్రోత్రియం శ్రాద్ధం మృతో యజ్ఞస్త్వదక్షిణః ॥ 3-314-86 (28034)
యక్ష ఉవాచ। 3-314-87x (2924)
కా దిక్కిముదకంపార్థ కిమన్నం కించ వై విషం।
శ్రాద్ధస్ కాలమాఖ్యాహి తతః పిబ హరస్వ చ ॥ 3-314-87 (28035)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-314-88x (2925)
సంతో దిగ్జలమాకాశం గౌరన్నం బ్రాహ్మణం విషం।
శ్రాద్ధస్య బ్రాహ్మణః కాలః కథం వా యక్ష మన్యసే ॥ 3-314-88 (28036)
యక్ష ఉవాచ। 3-314-89x (2926)
తపః కింలక్షణం ప్రోక్తం కో దమశ్చ ప్రకీర్తితః।
క్షమా చ కా పరా ప్రోక్తా కా చ హ్రీః పరికీర్తితా ॥ 3-314-89 (28037)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-314-90x (2927)
తపః స్వధర్మవర్తిత్వం మనసో దమనం దమః।
క్షమా ద్వంద్వసహిష్ణుత్వంహీరకార్యనివర్తనం ॥ 3-314-90 (28038)
యక్ష ఉవాచ। 3-314-91x (2928)
కిం జ్ఞానం ప్రోచ్యతే రాజన్కః శమశ్చ ప్రకీర్తితః।
దయా చ కా పరా ప్రోక్తా కిం చార్జవముదాహృతం ॥ 3-314-91 (28039)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-314-92x (2929)
జ్ఞానం తత్త్వార్థసంబోధః శమశ్చిత్తప్రశాంతతా।
దయాసర్వసుఖైపిత్వమార్జవం సమచిత్తతా ॥ 3-314-92 (28040)
యక్ష ఉవాచ। 3-314-93x (2930)
కః శత్రుర్దుర్జయః పుంసాం కశ్చవ్యాధిరనంతకః।
కీదృశశ్చ స్మృతః సాధురసాధుః కీదృశః స్మృతః ॥ 3-314-93 (28041)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-314-94x (2931)
క్రోధః సుదుర్జయః శత్రుర్లోభోవ్యాధిరనంతకః।
సర్వభూతహితః సాధురసాధుర్నిర్దయః స్మృతః ॥ 3-314-94 (28042)
యక్ష ఉవాచ। 3-314-95x (2932)
కో మోహః ప్రోచ్యతే రాజన్కశ్ మానః ప్రకీర్తితః।
కిమాలస్యం చ విజ్ఞేయం కశ్చశోకః ప్రకీర్తితః ॥ 3-314-95 (28043)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-314-96x (2933)
మోహో హిధర్మమూఢ్తవంమానస్త్వాత్మాభిమానితా।
ధర్మనిష్క్రియతాఽఽలస్యం శోకస్త్వజ్ఞానముచ్యతే ॥ 3-314-96 (28044)
యక్ష ఉవాచ। 3-314-97x (2934)
కిం స్థైర్యమృషిభిః ప్రోక్తం కిం చ ధైర్యముదాహృతం।
స్నానం చ కిం పరం ప్రోక్తం దానం చ కిమిహోచ్యతే ॥ 3-314-97 (28045)
యుధిష్ఠి ఉవాచ। 3-314-98x (2935)
స్వధర్మే స్థిరతా స్థైర్యం ధైర్యమింద్రియనిగ్రహః।
స్నానం మనోమలత్యాగో దానం వై భూతరక్షణం ॥ 3-314-98 (28046)
యక్ష ఉవాచ। 3-314-99x (2936)
కః పండిః పుమాన్జ్ఞేయో నాస్తికః కశ్చ ఉచ్యతే।
కో మూర్ఖః కశ్చకామః స్యాత్కో మత్సర ఇతి స్మృతః ॥ 3-314-99 (28047)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-314-100x (2937)
ధర్మజ్ఞః పండితో జ్ఞేయో నాస్తికో మూర్ఖ ఉచ్యతే।
కామః సంసారహేతుశ్చ హృత్తాపో మత్సరః స్మృతః ॥ 3-314-100 (28048)
యక్ష ఉవాచ। 3-314-101x (2938)
కోఽహంకార యఇతిప్రోక్తః కశ్చ దంభః ప్రకీర్తితః।
కిం తద్దైవం పరం ప్రోక్తం కిం తత్పైశున్యముచ్యతే ॥ 3-314-101 (28049)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-314-102x (2939)
మహాఽజ్ఞానమహంకారో దంభో ధర్మో ధ్వజోచ్ఛ్రయః।
దైవం రదానఫలం ప్రోక్తం పైశున్యం పరదూషణం ॥ 3-314-102 (28050)
యక్ష ఉవాచ। 3-314-103x (2940)
ధర్మశ్చార్థశ్చ కామశ్చ పరస్పరవిరోధినః।
ఏషాం నిత్యవిరుద్ధానాం కథమేకత్ర సంగమః ॥ 3-314-103 (28051)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-314-104x (2941)
యదా ధర్మశ్భార్యా చ పరస్పరవశానుగౌ।
తదా ధర్మార్థకామానాం త్రయాణామపి సంగమః ॥ 3-314-104 (28052)
యక్ష ఉవాచ। 3-314-105x (2942)
అక్షయోనరకః కేన ప్రాప్యతే భరతర్షభ।
ఏతన్మే పృచ్ఛతః ప్రశ్నం తచ్ఛీఘ్రం వక్తుమర్హసి ॥ 3-314-105 (28053)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-314-106x (2943)
రబ్రాహ్మణం స్వయమాహూయ యాచమానమకించనం।
పశ్చాన్నాస్తీతి యోబ్రూయాత్సోక్షయంనరకం వ్రజేత్ ॥ 3-314-106 (28054)
వేదేషు ధర్మశాస్త్రేషు మిథ్యా యో వై ద్విజాతిషు।
దేవేషు పితృధ్రమేషు సోఽక్షయంనరకం వ్రజేత్ ॥ 3-314-107 (28055)
విద్యమానే ధనే లోభాద్దానభోగవివర్జితః।
పశ్చాన్నాస్తీతి యో బ్రూయాత్సోక్షయం నరకం వ్రజేత్ ॥ 3-314-108 (28056)
యక్ష ఉవాచ। 3-314-109x (2944)
రాజన్కులేన వృత్తేన స్వాధ్యాయేన శ్రుతేన వా।
బ్రాహ్మణ్యం కేన భవతి ప్రబ్రూహ్యేతత్సునిశ్చితం ॥ 3-314-109 (28057)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-314-110x (2945)
శృణు యక్ష కులం తాత న స్వాధ్యాయో న చ శ్రుతం।
కారణం హి ద్విజత్వేచ వృత్తమేవ న సంశయః ॥ 3-314-110 (28058)
వృత్తం యత్నేన సంరక్ష్యం బ్రాహ్మణేన విశేషతః।
అక్షీణవృత్తో న క్షీణో వృత్తతస్తు హతో హతః ॥ 3-314-111 (28059)
పఠకాః పాఠకాశ్చైవ యే చాన్యే శాస్త్రచింతకాః।
సర్వే వ్యసనినో మూర్ఖా యః క్రియావాన్స పండితః ॥ 3-314-112 (28060)
చతుర్వేదోఽపి దుర్వృత్తః స శూద్రాదతిరిచ్యతే।
యోఽగ్నిహోత్రపోర దాంతః స బ్రాహ్మణ ఇతి స్మృతః ॥ 3-314-113 (28061)
యక్ష ఉవాచ। 3-314-114x (2946)
ప్రియవచనవాదీ కిం లభతే
విమృశితకార్యకరః కిం లభతే।
బహుమిత్రకరః కిం లభతే
ధర్మే రతః కిం లభతే కథయ ॥ 3-314-114 (28062)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-314-115x (2947)
ప్రియవచనవాదీ ప్రీయో భవతి
విమృశితకార్యకరోఽధికం జయతి।
బహుమిత్రకరః సుఖం వసత
యశ్చ ధర్మరతః స గతిం లభతే ॥ 3-314-115 (28063)
యక్ష ఉవాచ। 3-314-116x (2948)
కోమోదతేకిమాశ్చర్యం కః పంథాః కా చ వార్తికా।
వద మే చతురః ప్రశ్నాన్మృతా జీవంతు బాంధవాః ॥ 3-314-116 (28064)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ 3-314-117x (2949)
పంచమేఽహని షష్ఠే వా శాకం పచతి స్వే గృహే।
అనృణీ రచాప్రవాసీ చస వారిచర మోదతే ॥ 3-314-117 (28065)
అహన్యహని భూతాని గచ్ఛంతీహ యమాలయం।
శేషాః స్థావరమిచ్ఛంతి కిమాశ్చర్యమతః పరం ॥ 3-314-118 (28066)
తర్కోఽప్రతిష్ఠః శ్రుతయో విభిన్నా
నైకో మునిర్యస్య మతం ప్రమాణం।
ధర్మస్య తత్త్వం నిహితం గుహాయాం
మహాజనో యేన గతఃస పంథా ॥ 3-314-119 (28067)
పృథ్వీ విభాండం గగనం పిఘానం
సూర్యాగ్నినా రాత్రిదివేంధనేన।
మాసర్తుదర్వీపరిఘట్టనేన
భూతాని కాలః పచతీతి వార్తా ॥ 3-314-120 (28068)
యక్ష ఉవాచ। 3-314-121x (2950)
వ్యాఖ్యాతా మే త్వయా ప్రశ్నా యథాతత్వం పరంతప।
పురుషం త్విదానీంవ్యాఖ్యాహి యశ్చ సర్వధనీ నరః ॥ 3-314-121 (28069)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-314-122x (2951)
దివం స్పృశతి భూమిం చ శబ్దః పుణ్యేన కర్మణా।
యావత్స శబ్దో భవతి తావత్పురుష ఉచ్యతే ॥ 3-314-122 (28070)
తుల్యే ప్రియాప్రియే యస్ సుఖదుఃఖే తథైవ చ।
అతీతానాగతే చోభే సవై పురుష ఉచ్యేత ॥ 3-314-123 (28071)
`సమత్వం యస్య సర్వేషు నిస్పృహః శాంతమానసః।
సుప్రసన్నః సదా యోగీ స వై సర్వధనీ నరః' ॥ 3-314-124 (28072)
యక్ష ఉవాచ। 3-314-125x (2952)
వ్యాఖ్యాతః పురుషో రాజన్యశ్చ సర్వధనీ నరః।
తస్మాత్త్వమేకం భ్రాతృణాం యమిచ్ఛసి స జీవతు ॥ 3-314-125 (28073)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-314-126x (2953)
శ్యామో య ఏష రక్తాక్షో బృహత్సాల ఇవోత్థితః।
వ్యూఢోరస్కో మహాబాహుర్నకులో యక్ష జీవతు ॥ 3-314-126 (28074)
యక్ష ఉవాచ। 3-314-127x (2954)
ప్రియస్తే భీమసేనోఽయమర్జునో వః పరాయణం।
త్వం కస్మాన్నకులం రాజన్సాపత్నం జీవమిచ్ఛసి ॥ 3-314-127 (28075)
యస్ నాగసహస్రేణ దశసంఖ్యేన వై బలం।
తుల్యంతం భీమముత్సృజ్య నకులం జీవమిచ్ఛసి ॥ 3-314-128 (28076)
తథైనం మనుజాః ప్రాహుర్భీమసేనం ప్రియం తవ।
అథ కనానుభావేన సాపత్నం జీవమిచ్ఛసి ॥ 3-314-129 (28077)
యస్య బాహుబలంసర్వేపాండవాః సముపాసతే।
అర్జునం తమపాహాయ నకులం జీవమిచ్ఛసి ॥ 3-314-130 (28078)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-314-131x (2955)
ధర్మ ఏవ హతో హంతి ధ్రమో రక్షతి రక్షితః।
తస్మాద్ధఱ్మం న త్యజామి మా నో ధర్మో హతోఽవధీత్ ॥ 3-314-131 (28079)
ఆనృశంస్యం పరో ధర్మః పరమార్థాచ్చమే మతం।
ఆనృశంస్యం చికీర్షామి నకులో యక్ష జీవతు ॥ 3-314-132 (28080)
ధర్మశీలః సదా రాజాఇతిమాం మానవా విదుః।
స్వధర్మాన్న చలిష్యామి నకులో యక్ష జీవతు ॥ 3-314-133 (28081)
కుంతీ చైవ తు మాద్రీ చ ద్వే భార్యే తు పితుర్మమ।
ఉభే సపుత్రే స్యాతాం వై ఇతిమే ధీయతే మతిః ॥ 3-314-134 (28082)
యథా కుంతీ తథా మాద్రీ విశేషో నాస్తి మే తయోః।
మాతృభ్యాం సమమిచ్ఛామి నకులో యక్ష జీవతు ॥ 3-314-135 (28083)
యక్ష ఉవాచ। 3-314-136x (2956)
3-314-136 (28084)
యస్ తేఽర్థాచ్చ కామచ్చ ఆనృశంస్యం పరం మతం।
తస్మాత్తే భ్రాతరః సర్వే జీవంతు భరతర్షభ ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-314-6 బిధర్భిణ్యోఽనృతాః ॥ 3-314-9 న కస్యచిదజేతాఽపితు సర్వస్యైవ జేతా ॥ 3-314-10 ఆశాం రాజ్యాశాం। సంహత్య వినాశ్య ॥ 3-314-16 దధ్యౌ కారణం మరణహేతుం విచారితవాన్ ॥ 3-314-18 తపఃసుతః ధర్మపుత్రః ॥ 3-314-22 దుష్కృతేఃపాపాకర్మణః ॥ 3-314-28 ఓఘవలాన్ మహాప్రవాహయేగాన్। ప్రతిసమాసేత ప్రతియుద్ధ్యేత్ కరోతి యస్తాదృశో యనఋ కాలాంతకయమస్తస్మాత్ ॥ 3-314-32 ప్రయానభాక్ ప్రాధాన్యభాక్ ।. 3-314-34 అతీవ తే మహదితిపాఠే తే తథ ॥ 3-314-48 వేదాస్తస్యాభితశ్చరా ఇతి అధర్మస్తమస్తం నయతీతి క. చ. ధ.పాఠః ॥ 3-314-49 కేన ద్వితయో భవతీతి ధ. పాఠః ॥ 3-314-54 పరిత్యాగ ఆర్తానామితి శేషః। దానమేషాం సతామివతి క. పాఠః ॥ 3-314-55 కా చైకా వృశ్చత ఇతి క. ధ.పాటః ॥ 3-314-56 వాగేకా వృశ్చతేఽయజ్ఞమితి క. పాఠః ॥ 3-314-60 న నిర్వపతి న ప్రయచ్ఛతి దేవతాదిభ్యః ॥ 3-314-62 ఉక్తసాధనాశక్తేన మాతాపిత్రోః శుశ్రూషా మనోనిరోధస్తృణవత్తుచ్ఛాయాశ్చింతాయస్త్యాగశ్చ కర్తవ్య ఇత్యాహ కింస్విద్గుర్వితి। బహుతరం నృణామితి ధ.పాఠః। బహుతరీ తృణాదితి ధ. పాఠః ॥ 3-314-64 కింస్విజ్జాతం నచోపతి ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 3-314-66 సార్తః ప్రవసతో మిత్రమితి ఝ. పాఠః ॥ 3-314-70 ఏకపదం ఏకమేవ పర్యవసానస్థానం। దాక్ష్యే కృత్స్నే ధర్మః పర్యవసిత ఇత్యర్తః। ఏవముత్తరత్ర ॥ 3-314-87 ప్రార్థనావిషం ఇతి ఝ. పాఠః ॥ 3-314-126 జీవం జీవంతం ॥ 3-314-128 అనుభావేన నకులగతసామర్థ్యేన ॥ 3-314-130 నః అస్మాన్మావధీత్ ॥ 3-314-131 ఆనృశంస్యం అవైషంయం। పరమార్థాత్ సత్యాత్ ॥ 3-314-133 ధీయతే నిశ్చినుతే ॥ 3-314-135 యస్మాత్తే పార్థ ధర్మాచ్చ ఇతి థ. ధ. పాఠః ॥అరణ్యపర్వ - అధ్యాయ 315
॥ శ్రీః ॥
3.315. అధ్యాయః 315
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-315-0 (28085)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-315-0x (2957)
తతస్తే యక్షవచనాదుదతిష్ఠంత పాండవః।
క్షుత్పిపాసే చ సర్వేషాం క్షణేన వ్యపగచ్ఛతాం ॥ 3-315-1 (28086)
యుధిష్ఠి ఉవాచ। 3-315-2x (2958)
సరస్యేకేన పాదేన తిష్ఠంతమపరాజితం।
పృచ్ఛామి కో భవాందేవో న మే యక్షో మతో భవాన్ ॥ 3-315-2 (28087)
బసూనాం వా భవానేకో రుద్రాణామథవా భవాన్।
అథవా మరుతాం శ్రేష్ఠో వజ్రీ వా త్రిదశేశ్వరః ॥ 3-315-3 (28088)
మమ హి భ్రాతర ఇమే సహస్రశతయోధినః।
తం యోధం న ప్రపశ్యామి యేన సర్వే నిపాతితాః ॥ 3-315-4 (28089)
సుఖం ప్రతి ప్రబుద్దానామింద్రియాణ్యుపలక్షయే।
స భవాన్సుహృదోస్మాకమథవా నః పితా భవాన్ ॥ 3-315-5 (28090)
యక్ష ఉవాచ। 3-315-6x (2959)
అహంతే జనకస్తాత ధర్మో మృదుపరాక్రమ।
త్వాం రదిదృక్షురనుప్రాప్తో విద్ధి మాం భరతర్షభ ॥ 3-315-6 (28091)
యశః సత్యందమః శౌచమార్జవం హ్రీరచాపలం।
దానం తపో బ్రహ్మచర్యమిత్యేతాస్తనవో మమ ॥ 3-315-7 (28092)
అహింసా సమతా శాంతిస్తపః శౌచమమత్సరః।
ద్వారాణ్యేతాని మే విద్ధి ప్రియో హ్యసి సుతో మమ ॥ 3-315-8 (28093)
దిష్ట్యా పంచసు రక్తోసి దిష్ట్యా తే షట్రపదీ జితా।
ద్వే పూర్వే మధ్యమే ద్వే చ ద్వే శాంతే సాంపరాయికే ॥ 3-315-9 (28094)
ధ్రమోఽహమితి భద్రం తే జిజ్ఞాసుస్త్వామిహాగతః।
ఆనృశంస్యేన తుష్టోస్మి వరం దాస్యామి తేఽనఘ ॥ 3-315-10 (28095)
వరం వృణీష్వ రాజేంద్రదాతా హ్యస్మి తవానఘ।
యే హి మే పురుషా భక్తా న తేషామస్తి దుర్గతిః ॥ 3-315-11 (28096)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-315-12x (2960)
అరణీ తు హృతాయస్య మృగేణ వదతాంవర।
తస్యాగ్నయో న లుప్యేరన్ప్రథమోఽస్తు వరో మమ ॥ 3-315-12 (28097)
ధర్మ ఉవాచ। 3-315-13x (2961)
ఆరణేయమిదం తస్య బ్రాహ్మణస్య హృతం మయా।
మృగవేషేణ కౌంతేయ జిజ్ఞాలార్థం తవానఘ ॥ 3-315-13 (28098)
వైశంపాయన ఉవాచ। 3-315-14x (2962)
దదానీత్యేవ భగవానుత్తరం ప్రత్యపద్యత।
అన్యం వరయ భద్రం తే వరం త్వమమరోపమ ॥ 3-315-14 (28099)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-315-15x (2963)
వర్షాణి ద్వాదశారణ్యే త్రయోదశముపస్థితం।
తత్రనో నాభిజానీయుర్వసతో మనుజాః క్వచిత్ ॥ 3-315-15 (28100)
దదానీత్యేవ భగవానుత్తరం ప్రత్యపద్యత।
భూయశ్చాశ్వాసయామాస కౌంతేయం సత్యవిక్రమం ॥ 3-315-16 (28101)
యద్యపి స్వేన రూపేణ చరిష్యథ మహీమిమాం।
న వో విజ్ఞాస్యతే కశ్చిత్రిషు లోకేషు భారత ॥ 3-315-17 (28102)
వర్షంత్రయోదశమిదం మత్ప్రసాదాత్కురూద్వహాః।
విరాటనగరే గూఢా అవిజ్ఞాతాశ్చరిష్యథ ॥ 3-315-18 (28103)
యద్వః సంకల్పితం రూపం మనసా యస్ యాదృశం।
తాదృశం తాదృశం సర్వే ఛందతో ధారయిష్యథ ॥ 3-315-19 (28104)
అరణీసహితం భాండం బ్రాహ్మణాయ ప్రయచ్ఛత।
జిజ్ఞాసార్థం మయా హ్యేతదాహృతంమృగరూపిణా ॥ 3-315-20 (28105)
ప్రవృణీష్వాపరం సౌంయ వరమిష్టం దదాని తే।
న తృప్యామి నరశ్రేష్ఠ ప్రయచ్ఛన్వై వరాంస్తథా ॥ 3-315-21 (28106)
తృతీయం గృహ్యతాం పుత్ర వరమప్రతిమం మహత్।
త్వం హి మత్ప్రభవో రాజన్విదురశ్చమమాంశజః ॥ 3-315-22 (28107)
జుధిష్ఠిర ఉవాచ। 3-315-23x (2964)
దేవదేవో మయా దృష్టో భవాన్సాక్షాత్సనాతనః।
యం దదాసి వరం తుష్టస్తం గ్రహీష్యాంయహం పితః ॥ 3-315-23 (28108)
జయేయం లోభమోహౌ చ క్రోధం చాహం సదా విభో।
దానే తపసి సత్యే చ మనో మే సతతం వేత్ ॥ 3-315-24 (28109)
ధర్మ ఉవాచ। 3-315-25x (2965)
రఉపపన్నో గుణైరేతైః స్వభావేనాసి పాండవ।
భవాంధర్మః పునశ్చైవ యథోక్తం తే భవిష్యతి ॥ 3-315-25 (28110)
వైశంవాయన ఉవాచ। 3-315-26x (2966)
ఇత్యుక్త్వాంతఽర్దధే ధర్మో భగబాఁల్లోకభావనః।
సమేతాః పాండవాశ్చైవ సుఖసుప్తా మనస్వినః ॥ 3-315-26 (28111)
ఉపేత్యచాశ్రమం వీరాః సర్వ ఏవ గతక్లమాః।
ఆరణేయం దదుస్తస్మై బ్రాహ్మణాయ తపస్వినే ॥ 3-315-27 (28112)
ఇదం సముత్థానసమాగతం మహ-
త్పితుశ్చపుత్రస్య చ కీర్తివర్ధనం।
పఠన్నరః రస్యాద్విజితేంద్రియో వశీ
సపుత్రపౌత్రః శతపర్షభాగ్భవేత్ ॥ 3-315-28 (28113)
న చాప్యధర్మే న సుహృద్విభేదనే
పరస్వహారే పరదారమర్శనే।
కదర్యభావే న రమేనేమనః సదా
నృణాం సదాఖ్యానమిదం విజానతాం ॥ 3-315-29 (28114)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శతసాహస్రికాయాం సంహితాయాం వైయాసిక్యాం అరణ్యపర్వణి ఆరణేయపర్వణి పంచదశాధికత్రిశతతమోఽధ్యాయః ॥ 315 ॥
ఆరణేయపర్వ సమాప్తం ॥ 21 ॥ సమాప్తమిదమరణ్యపర్వ చ ॥ 3 ॥ అతః పరం విరాటపర్వ భవిష్యతి। తస్యాయమాద్యః శ్లోకః। జనమేయజ ఉవాచ। కథం విరాటనగరే మమ పూర్వపితామహాః। అజ్ఞాతవాసముషితా దుర్యోధనభయార్దితాః ॥
