Kumbhaghonam Edition in Telugu Script
11. స్త్రీపర్వ
స్త్రీపర్వ - అధ్యాయ 001
॥ శ్రీః ॥
11.1. అధ్యాయః 001
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics
సంజయేన పుత్రాదీన్ప్రతి శోచతో ధృతరాష్ట్రస్య సమాశ్వాసనం॥ 1 ॥Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text
11-1-0 (64780)
శ్రీవేదవ్యాసాయ నమః। 11-1-0x (5307)
నారాయణం నమస్కృత్య నరం చైవ నరోత్తమం।
దేవీం సరస్వతీం వ్యాసం తతో జయముదీరయేత్॥ 11-1-1 (64781)
జనమేజయ ఉవాచ। 11-1-1x (5308)
హతే దుర్యోధనే చైవ హతే సైన్యే చ సర్వశః।
ధృతరాష్ట్రో మహారాజ శ్రుత్వా కిమకరోన్మునే॥ 11-1-1 (64782)
తథైవ కౌరవో రాజా ధర్మపుత్రో మహామనాః।
కృపప్రభృతయశ్చైవ కిమకుర్వత తే త్రయః॥ 11-1-2 (64783)
అశ్వత్థాంనః కృతం కర్మ శాపశ్చాన్యోన్యకారితః।
వృత్తాన్ముత్రం బ్రూహి యదభాషత సంజయః॥ 11-1-3 (64784)
వైశంపాయన ఉవాచ। 11-1-4x (5309)
హతే పుత్రశతే దీనం ఛిన్నశాఖమివ ద్రుమం।
పుత్రశోకాభిసన్ప్తం ధృతరాష్ట్రం మహీపతిం॥ 11-1-4 (64785)
ధ్యానమూకత్వమాపన్నం చింతయా సమభిప్లుతం।
సంజయో జయతాం శ్రేష్ఠ రాజానం వాక్యమబ్రవీత్॥ 11-1-5 (64786)
కిం శోచసి మహారాజ నాస్తి శోకే సహాయతా।
అక్షౌహిణ్యో హతాశ్చాష్టౌ దశ చైవ విశాంపతే।
నిర్జితేయం వసుమతీ శూన్యా స్థాస్యతి కేవలం॥ 11-1-6 (64787)
నానాదిగ్భ్యః సమాగంయ నానాజాత్యా నరాధిపాః।
సహితాస్వ పుత్రేణ సర్వే వై నిధనం గతాః॥ 11-1-7 (64788)
పితౄణాం పుత్రపౌత్రాణాం జ్ఞాతీనాం సుహృదాం తథా।
గురూణాం చానుపూర్వ్యేణ యే చాన్యేఽనుచరా హతాః।
ప్రేతకార్యాణి సర్వాణి కారయస్వ నరాధిప॥ 11-1-8 (64789)
వైశంపాయన ఉవాచ। 11-1-9x (5310)
తచ్ఛ్రుత్వా కరుణం పుత్రపౌత్రవధార్దితః।
పపాత భువి దుర్ధర్షో వాతాహత ఇవ ద్రుమః॥ 11-1-9 (64790)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 11-1-10x (5311)
హతపుత్రో హతామాత్యో హతసర్వసుహృజ్జనః।
దుఃఖం నూనం గమిష్యామి విచరన్పృథివీమిమాం॥ 11-1-10 (64791)
కిన్ను బంధువిహీనస్య జీవితేన మమాద్య వై।
లూనపక్షస్య ఇవ మే వైనతేయస్య సంజయ॥ 11-1-11 (64792)
హృతరాజ్యో హతసుహృద్వతపుత్రశ్చ వై తథా।
న భ్రాజిష్యే మహాప్రాజ్ఞ క్షీణరశ్మిరివాంశుమాన్॥ 11-1-12 (64793)
న కృతం సుహృదాం వాక్యం జామద్గ్న్యస్య చ॥
సభామధ్యే తు కృష్ణేన యచ్ఛ్రేయోఽభిహితం మమ। 11-1-13 (64794)
అలం వైరేణ తే రాజన్పుత్రః సంగృద్యతామితి।
తచ్చ వాక్యమకృత్వాఽహం భృశం తప్యామి దుర్మతిః॥ 11-1-14 (64795)
న హి శ్రోతాఽస్మి భీష్మస్య శర్మయుక్తం ప్రభాషితం॥ 11-1-15 (64796)
దుర్యోధనస్య చ తథా వృషభస్యేవ నర్దతః।
దుఃశాసనవధం శ్రుత్వా కర్ణస్య చ విపర్యయం।
ద్రోణసూర్యోపరాగం చ హృదయం మే విదీర్యతే॥ 11-1-16 (64797)
న స్మరాంయాత్మనః కించిత్పురా సంజయ దుష్కృతం।
యస్యేదం ఫలమద్యేహ మయా మూఢేన భుజ్యతే॥ 11-1-17 (64798)
నూనం వ్యపకృతం కించిన్మయా పూర్వేషు జన్మసు।
యేన మాం దుఃఖభాగేషు ధాతా కర్మసు యుక్తవాన్॥ 11-1-18 (64799)
పరిణామశ్చ వయసః సర్వబంధుక్షయశ్చ మే।
సుహృన్మిత్రవినాశశ్చ దైవయోగాదుపాగతః॥ 11-1-19 (64800)
కోన్వస్తి దుఃఖితతరో మత్తోఽన్యో హి పుమాన్భువి॥ 11-1-20 (64801)
తన్మామద్యైవ పశ్యంతు పాండవాః సంశితవ్రతాః।
వివృతం బ్రహ్మలోకస్య దీర్ఘమధ్వానమాస్థితం॥ 11-1-21 (64802)
వైశంపాయన ఉవాచ। 11-1-22x (5312)
తస్య లాలప్యమానస్య బహు శోకం విచిన్వతః।
శోకాపహం నరేంద్రస్య సంజయో వాక్యమబ్రవీత్॥ 11-1-22 (64803)
శోకం రాజన్వ్యపనుద శ్రుతాస్తే వేదనిశ్చయాః।
శాస్త్రాగమాశ్చ వివిధా వృద్ధేభ్యో నృపసత్తమ॥ 11-1-23 (64804)
సృంజయే పుత్రశోకార్తే యదూర్చుర్మునయః పురా।
యథా యౌవనజం దర్పమాస్థితే తే సుతే నృప॥ 11-1-24 (64805)
న త్వయా సుహృదాం వాక్యం బ్రువతామవధారితం।
స్వార్థశ్చ న కృతః కశ్చిల్లుబ్ధేన ఫలగృద్ధినా॥ 11-1-25 (64806)
అసినైవైకధారేణ స్వబుద్ధ్యా తు విచేష్టితం।
ప్రాయశోఽవృత్తసంపన్నాః సతతం పర్యుపాసితాః॥ 11-1-26 (64807)
యస్య దుఃశాసనో మంత్రీ రాధేయశ్చ దురాత్మవాన్।
శకునిశ్చైవ దుష్టాత్మా చిత్రసేనశ్చ దుర్మతిః॥ 11-1-27 (64808)
అనల్పం యేన వై సర్వం శల్యభూతం కృతం జగత్।
కురువృద్ధస్య భీష్మస్య గాంధార్యా విదురస్య చ॥ 11-1-28 (64809)
ద్రోణస్య చ మహారాజ కృపస్య చ శరద్వతః।
కృష్ణస్య చ మహాబాహో నారదస్య చ ధీమతః॥ 11-1-29 (64810)
ఋషీణాం చ తథాఽన్యేషాం వ్యాసస్యామితతేజసః।
న కృతం తేన వచనం తవ పుత్రేణ భారత।
క్షపితాః క్షత్రియాః సర్వే శత్రూణాం వర్ధితం యశః॥ 11-1-30 (64811)
అధర్మసంయుతం కించిన్నిత్యం యుద్ధమితి బ్రువన్।
మధ్యస్థో హి త్వమప్యాసీర్న క్షమం కించిదుక్తవాన్॥ 11-1-31 (64812)
ధూర్ధరేణ త్వయా భారస్తులయా న సమం ధృతః॥ 11-1-32 (64813)
ఆదావేవ మనుష్యేణ వర్తితవ్యం యథాక్రమం।
యథా నాతీతమర్థం వై పశ్చాత్తాపేన యుజ్యతే॥ 11-1-33 (64814)
పుత్రగృద్ధ్యా త్వయా రాజన్ప్రియం తస్య చికీర్షితం।
పశ్చాత్తాపమిమం ప్రాప్తో న త్వం శోచితుమర్హసి॥ 11-1-34 (64815)
మధు యః కేవలం దృష్ట్వా ప్రపాతం నానుపశ్యతి।
స భ్రష్టోమధులోభేన శోచత్యేవ యథా భవాన్॥ 11-1-35 (64816)
అర్థాన్న శోచన్ప్రాప్నోతి న శోచన్విందతే సుఖం।
న శోచఞ్శ్రియమాప్నోతి న శోచన్విందతే జయం॥ 11-1-36 (64817)
స్వయముత్పాదయిత్వాఽగ్నిం పరీతస్తేన యోఽగ్నినా।
దహ్యమానః పునస్తాపం భజతే న స పండితః॥ 11-1-37 (64818)
త్వయైవ ససుతేనాయం వాక్యవాయుసమీరితః।
లోభాజ్యేన చ సంసిక్తో జ్వలితః పార్థపావకః॥ 11-1-38 (64819)
తస్మిన్సమిద్ధే పతితాః శలభా ఇవ తే సుతాః।
తాన్కేశవాగ్నినిర్దగ్ధాన్న త్వం శోచితుమర్హసి॥ 11-1-39 (64820)
యచ్చాశ్రుపాతకలిలం వదనం వహసే నృప।
అశాస్త్రదృష్టమేతద్ధి న ప్రశంసంతి పండితాః॥ 11-1-40 (64821)
విస్ఫులింగా ఇవ హ్యేతాందహంతి కిల మానవాన్।
జహీహి మన్యుం బుద్ధ్యా వై ధాస్యాత్మానమాత్మనా॥ 41 ॥ 11-1-41 (64822)
వైశంపాయన ఉవాచ। 11-1-42x (5313)
ఏవమాశ్వాసితం తేన సంజయేన మహాత్మనా।
విదురో భూయ ఏవాహ బుద్ధిపూర్వం పరంతప॥ ॥ 11-1-42 (64823)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే స్త్రీపర్వణి జలప్రదానికపర్వణి ప్రథమోఽధ్యాయః॥ 1 ॥
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes
11-1-3 అశ్వత్థాంనః శ్రుతం కర్మ శాపశ్చాన్యోన్యకారిత ఇతి క.పాఠః। అశ్వత్థాన్నః శ్రుతం కర్మ శాపాదన్యోన్యకరితాదితి ఝ.పాఠః। తత్ర అన్యోన్యం కారితాత్పాండవానాం గర్భే బ్రహ్మశిరోస్త్రం పతత్విత్యశ్వత్థాన్నా శాపో దత్తః। సహస్రవర్షాణి గలత్కుష్ఠో భవిష్యసీత్యశ్వత్థాంనః కృష్ణేన శాపో దత్త ఇత్యర్థః॥ 11-1-6 శూన్యా రాజభిర్హీనా ॥ 11-1-8 గురూణాం చానుపూర్వ్యేణ ప్రేతకార్యాణి కారయేతి ఝ.పాఠః। తత్ర ఆనుపూర్వ్యేణేతి। ఆదౌ హతానామాదావేవ పశ్చాద్ధతానాం పశ్చాదేవేతి పౌర్వాపర్యేణ ప్రేతానాం పరేతానాం కార్యాణి పారలౌకికాని కర్మాణీత్యర్థః॥ 11-1-15 శ్రోతాస్మి శ్రుతవానస్మి॥ 11-1-16 విపర్యయం వినాశం॥ 11-1-21 తన్మామితి। అద్యైవ ప్రాణత్యాగం కరిష్యామీత్యర్థః॥ 11-1-22 శోకం వితన్వత ఇతి ఝ.పాఠః। తత్ర వితన్వతః విరచయత ఇత్యర్థః॥ 11-1-23 అవృత్తేతి చ్ఛేదః॥ 11-1-28 శల్యశ్చ యేన వై సర్వం ఇతి ఝ.పాఠః। తత్ర శల్యశ్చ మంత్రీతి పూర్వేణాన్వయః॥ 11-1-31 న ధర్మః స కృతః కశ్చిన్నిత్యం యుద్ధమభీప్సతా। అల్పబుద్ధిరహకారీ నిత్యం యుద్ధమితి బ్రువన్। క్రూరో దుర్మర్షణో నిత్యమసంతుష్టశ్చ వీర్యవాన్। శ్రుతవానసి మేధావీ సత్యవాంశ్చైవ నిత్యదా। న ముహ్యాంతీదృశాః సంతో బుద్ధిమంతో భవాదృశాః। న ధర్మః సత్కృతః కశ్చిత్తవ పుత్రేణ మారిష। ఇతి ఝ.పాఠః। అత్ర బ్రువన్ దుర్యోధనం ఆసీదితి శేషః॥ 11-1-32 దుర్ధరేణేతి ఝ.ట.పాఠః॥ 11-1-35 ప్రపాతం పర్వతాగ్రాద్భ్రంశం॥ 11-1-41 జహి మన్యం స్వబుద్ధ్యా వై ఇతి క.ఛ.ట.పాఠః। దహంతి శోకా ఇత్యర్థాత్। మన్యుం దైన్యం। మన్యుర్దైన్యే క్రతౌ క్రుధి ఇత్యమరః। ఆత్మానం చిత్తం ఆత్మనా ధైర్యేణ ధారయ। ప్రాణాన్మాత్యాక్షీరిత్యర్థః॥ 11-1-1 ప్రథమోఽధ్యాయః॥స్త్రీపర్వ - అధ్యాయ 002
॥ శ్రీః ॥
11.2. అధ్యాయః 002
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics
విదురేణ శాస్త్రార్థకథనేన ధృతరాష్ట్రస్య శోకాపనోదనం॥ 1 ॥Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text
11-2-0 (64824)
వైశంపాయన ఉవాచ। 11-2-0x (5314)
తతోఽమృతరసైర్వాక్యైర్హ్లాదయన్పురుషర్షభం।
వైచిత్రవీర్యం విదురో యదువాచ నిబోధ తత్॥ 11-2-1 (64825)
విదుర ఉవాచ। 11-2-2x (5315)
ఉత్తిష్ఠ రాజన్కిం శేషే ధారయాత్మానమాత్మనా।
ఏషా వై సర్వసత్వానాం లోకేశ్వర పరా గతిః॥ 11-2-2 (64826)
సర్వే క్షయాంతా నిచయాః పతనాంతాః సముచ్ఛ్రయాః।
సంయోగా విప్రయోగాంతా మరణాంతం చ జీవితం॥ 11-2-3 (64827)
యదా శూరం చ భీరుం చ యమః కర్షతి భారత।
తత్కిం న యోత్స్యంతి హి తే క్షత్రియాః క్షత్రియర్షభ॥ 11-2-4 (64828)
అయుధ్యమానో ంరియతే యుధ్యమానశ్చ జీవతి।
కాలం ప్రాప్య మహారాజ న కశ్చిదతివర్తతే॥ 11-2-5 (64829)
అభావాదీని భూతాని భావమధ్యాని భారత।
అభావనిధనాన్యేవ తత్ర కా పరిదేవనా॥ 11-2-6 (64830)
న శోచన్మృతమన్వేతి న శోచన్ంరియతే నరః।
ఏవం సాంసిద్ధికే లోకే కిమర్థమనుశోచసి॥ 11-2-7 (64831)
కాలః కర్షతి భూతాని సర్వాణి వివిధాన్యుత।
న కాలస్య ప్రియః కశ్చిన్న ద్వేష్యః కురుసత్తమ॥ 11-2-8 (64832)
యథా వాయుస్తృణాగ్రాణి సంవర్తయతి సర్వశః।
తథా కాలవశం యాంతి భూతాని భరతర్షభ॥ 11-2-9 (64833)
ఏకసార్థప్రయాతానాం సర్వేషాం తత్ర గామినాం।
యస్య కాలః స యాత్యగ్రే తత్ర కా పరిదేవనా॥ 11-2-10 (64834)
న చాప్యేతాన్హతాన్యుద్ధే రాజఞ్శోచితుమర్హసి।
ప్రమాణం యది శాస్త్రాణి గతాస్తే పరమాం గతిం॥ 11-2-11 (64835)
సర్వే స్వాధ్యాయవంతో హి సర్వే చ చరితవ్రతాః।
సర్వే చాభిముఖాః క్షీణాస్తత్ర కా పరిదేవనా॥ 11-2-12 (64836)
అదర్శనాదాపతితాః పునశ్చాదర్శనం గతాః।
నైతే తవ న తేషాం త్వం తత్ర కా పరిదేవనా॥ 11-2-13 (64837)
హతో హి లభతే స్వర్గం జిత్వా చ లభతే యశః।
ఉభయం నో బహుగుణం నాస్తి నిష్ఫలతా రణే॥ 11-2-14 (64838)
తేషాం కామదుఘాఁల్లోకానింద్రః సంకల్పయిష్యతి।
ఇంద్రస్యాతిథయో హ్యేతే భవంతి భరతర్షభ॥ 11-2-15 (64839)
న యజ్ఞైర్దక్షిణావద్భిర్న తపోభిర్న విద్యయా।
స్వర్గం యాంతి తథా మర్త్యా యథా శూరా రణే హతాః॥ 11-2-16 (64840)
శరీరాగ్నిషు శూరాణాం జుహువుస్తే శరాహుతీః।
హూయమానాఞ్శరాంశ్చైవ సేహుస్తేజస్వినో మిథః॥ 11-2-17 (64841)
ఏవం రాజంస్తవాచక్షే స్వర్గ్యం పంథానముత్తమం।
న యుద్ధాదధికం కించిత్క్షత్రియస్యేహ విద్యతే॥ 11-2-18 (64842)
క్షత్రియాస్తే మహాత్మానః శూరాః సమితిశోభనాః।
ఆశిషః పరమాః ప్రాప్తా న శోచ్యాః సర్వ ఏవ హి॥ 11-2-19 (64843)
ఆత్మానమాత్మనాఽఽశ్వాస్య మా శుచః పురుషర్షభ।
నాద్య శోకాభిభూతస్త్వం కాయముత్స్రష్టుమర్హసి॥ 11-2-20 (64844)
మాతాపితృసహస్రాణి పుత్రదారశతాని చ।
సంసారేష్వనుభూతాని కస్య తే కస్య వా వయం॥ 11-2-21 (64845)
శోకస్థానసహసాణి భయస్థానశతాని చ।
దివసేదివసే మూఢమావిశంతి న పణ్·డితం॥ 11-2-22 (64846)
న కాలస్య ప్రియః కశ్చిన్న ద్వేష్యః కురుసత్తమ।
న మధ్యస్థః క్వచిత్కాలః సర్వం కాలః ప్రకర్షతి॥ 11-2-23 (64847)
కాలః పచతి భూతాని కాలః సంహరతే ప్రజాః।
కాలః సుప్తేషు జాగర్తి కాలో హి దురతిక్రమః॥ 11-2-24 (64848)
అనిత్యం యౌవనం రూపం జీవితం ద్రవ్యసంచయః।
ఆరోగ్యం ప్రియసంవాసో గృద్ధ్యేదేషు న పండితః॥ 11-2-25 (64849)
న జానపదికం దుఃఖమేకః శోచితుమర్హసి।
అప్యభావేన యుజ్యేత తచ్చాస్య న నివర్తతే॥ 11-2-26 (64850)
అశోచన్ప్రతికుర్వీత యది పశ్యేత్పరాక్రమం।
భైషజ్యమేతద్దుఃఖస్య యదేతన్నానుచింతయేత్॥ 11-2-27 (64851)
చింత్యమానం హి న వ్యేతి భూయశ్చాపి ప్రవర్ధతే॥
అనిష్టసంప్రయోగాచ్చ విప్రయోగాత్ప్రియస్య చ। 11-2-28 (64852)
మానుషా మానసైర్దుఃఖైర్యుజ్యంతే యేఽల్పబుద్ధయః॥
నార్థో న ధర్మో న సుఖం యదేతదనుశోచతి। 11-2-29 (64853)
తచ్చ నాప్నోతి కార్యార్థం త్రివర్గాచ్చైవ భ్రశ్యతే॥
అన్యోన్యబాధనావస్థాం ప్రాప్య వైషయికీం నరాః। 11-2-30 (64854)
అసంతుష్టాః ప్రముహ్యంతి సంతోషం యాంతి పండితాః॥
ప్రజ్ఞయా మానసం దుఃఖం హన్యాచ్ఛారీరమౌషధైః। 11-2-31 (64855)
ఏతద్విజ్ఞానసామర్థ్యం న బాలైః సమతామియాత్॥
శయానం చానుశేతే హి తిష్ఠంతం చానుతిష్ఠతి। 11-2-32 (64856)
అనుధావతి ధావంతం కర్మ పూర్వకృతం నరం॥
యస్యాంయస్యామవస్థాయాం యత్కరోతి శుభాశుభం। 11-2-33 (64857)
తస్యాంతస్యామవస్థాయాం తత్తత్ఫలమవాప్నుతే॥
[యేనయేన శరీరేణ యద్యత్కర్మ కరోతి యః। 11-2-34 (64858)
తేనతేన శరీరేణ తత్ఫలం సముపాశ్నుతే॥
ఆత్మైవ హ్యాత్మనః సాక్షీ కృతస్యాపకృతస్య చ॥ 11-2-35 (64859)
శుభేన కర్మణా సౌఖ్యం దుఃఖం పాపేన కర్మణా।
కృతం భవతి సర్వత్ర నాకృతం విద్యతే క్వచిత్॥ 11-2-36 (64860)
న హి జ్ఞానవిరుద్ధేషు బహ్వపాయేషు కర్మసు।
మూలఘాతిషు సజ్జంతే బుద్ధిమంతో భవద్విఘాః॥] ॥ 11-2-37 (64861)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే స్త్రీపర్వణి జలప్రదానికపర్వణి ద్వితీయోఽధ్యాయః॥ 2 ॥
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes
11-2-2 ఏషా మరణాంతా। అత ఉత్తిష్ఠ శోకం త్యజ॥ 11-2-6 అభావాదీని దుఃఖాని దుఃఖమధ్యాని భారతేతి ఛ.పాఠః॥ 11-2-8 సాంసిద్ధికే స్వభావసిద్ధే॥ 11-2-9 సంవర్తయతి స్వవశం నయతి॥ 11-2-10 తత్ర గామినాం పరత్ర గమనశీలానాం యస్య కాల ఉపస్థితః సోఽగ్రే ప్రయాతి॥ 11-2-13 అదర్శనాదజ్ఞానాత్॥ 11-2-14 నోఽస్మాకం క్షత్రియాణాం॥ 11-2-18 ఆచక్షే కథయామి॥ 11-2-26 అతపదికం సర్వసాధారణం। అభావేన మరణేన। తచ్చ దుఃఖం చ॥ 11-2-30 నచ నాపైతి కార్యార్థాత్త్రివర్గాచ్చైవ హీయతే ఇతి ఝ.పాఠః। తత్ర కార్యార్థాన్నాపైతీతినాపిత్వపైత్యేవేత్యర్థః॥ 11-2-31 అన్యామన్యాం పనావస్థాం ప్రాప్య వైశేషికీం నరాః। ఇతి ఝ.పాఠః॥ 11-2-34 అవస్థాయాం యౌవనాదిరూపాయాం॥ 11-2-35 యేనేతి। స్థూలేన దేహేన కృతే తత్తేనైవ భుజ్యతే। మనఃకృత్తం చేత్తేనైవ భుజ్యతే స్వప్నాదౌ॥ 11-2-2 ద్వితీయోఽధ్యాయః॥స్త్రీపర్వ - అధ్యాయ 003
॥ శ్రీః ॥
11.3. అధ్యాయః 003
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics
విదురేణ ధృతరాష్ట్రకాపనోదనాయ శాస్త్రార్థకథనం॥ 1 ॥Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text
11-3-0 (64862)
వృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 11-3-0x (5316)
సుమాషితం మహాప్రాజ్ఞ శోకోఽయం విగతో మమ।
భూయ ఏవ తు వాక్యాని శ్రోతుమిచ్ఛామి తత్త్వతః॥ 11-3-1 (64863)
అనిష్టానాం చ సంసర్గాదిష్టానాం చ నివర్తనాత్।
కథం హి మానసం దుఃఖం విప్రయుజ్యంతి పండితాః॥ 11-3-2 (64864)
విదుర ఉవాచ। 11-3-3x (5317)
వతోయతో మనో దుఃఖాత్సుఖాద్ర విప్రముచ్యతే।
తవత్తసః శగం లబ్ధ్వా సుగతిం విందతే బుధః॥ 11-3-3 (64865)
అశాధతమిదం సర్వం చింత్యమానం నరర్షభ।
కదలీసన్నిభో లోకః సారో హ్యస్య న విద్యతే॥ 11-3-4 (64866)
[యదా ప్రాజ్ఞాశ్చ మూఢాశ్చ ధనవంతోఽథ నిర్ధనాః।
సర్వే పితృవనం ప్రాప్య స్వపంతి విగతజ్వరాః॥ 11-3-5 (64867)
నిర్మాంసైరస్థిభూయిష్ఠైర్గాత్రైః స్నాయునిబంధిభిః।
కిం విశేషం ప్రపశ్యంతి తత్ర తేషాం పరే జనాః॥ 11-3-6 (64868)
యేన ప్రత్యవగచ్ఛేయుః కులరూపవిశేషణం।
కస్మాదన్యోన్యమిచ్ఛంతి విప్రలబ్ధధియో నరాః॥] 11-3-7 (64869)
గృహాణ్యేవ హి మర్త్యానామాహుర్దేహాని పండితాః।
కాలేన వినియుజ్యంతే సత్వమేకం తు శోభనం॥ 11-3-8 (64870)
యథా జీర్ణమజీర్ణం వా వస్త్రం త్యక్త్వా తు పూరుషః।
అన్యద్రోచయతే వస్త్రమేవం దేహాః శరీరిణాం॥ 11-3-9 (64871)
వైచిత్రవీర్య సత్యం హి దుఃఖం వా యది వా సుఖం।
ప్రాప్నువంతీహ భూతాని స్వకృతేనైవ కర్మణా॥ 11-3-10 (64872)
కర్మణా ప్రాప్యతే స్వర్గః సుఖం దుఃఖం చ భారత।
తతో వహతి తం భారమవశః స్వవశోఽపి వా॥ 11-3-11 (64873)
యథా చ మృన్మయం భాండం చక్రారూఢం విపద్యతే।
కించిత్ప్రక్రియమాణం వా కృతమాత్రమథాపి వా॥ 11-3-12 (64874)
హీనం వాఽప్యవరోప్యం వా అవతీర్ణమథాపి వా।
ఆర్ద్రం వాఽప్యథవా శుష్కం పచ్యమానమథాపి వా॥ 11-3-13 (64875)
అవతార్యంతమాపాంకాదుద్ధృతం చాపి భారత।
అథవా పరిభుజ్జంతమేవం దేహాః శరీరిణాం॥ 11-3-14 (64876)
గర్భస్థో వా ప్రసూతో వాఽప్యథవా దశరాత్రికః।
అర్ధమాసగతో వాఽపి మాసమాత్రగతోఽపి వా॥ 11-3-15 (64877)
సంవత్సరగతో వాపి ద్విసంవత్సర ఏవ వా।
యౌవనస్థోఽథ మధ్యస్థో వృద్ధో వాపి విపద్యతే॥ 11-3-16 (64878)
ప్రాక్కర్మభిస్తు భూతాని భవంతి నభవంతి చ।
ఏవం సంబర్ధితే లోకే కిమర్థమనుతప్యసే॥ 11-3-17 (64879)
యథా తు సలిలం రాజన్క్రీడార్థమనుసంచరన్।
ఉన్మజ్జేచ్చ నిమజ్జేచ్చ చేష్టతే చ నరాధిప॥ 11-3-18 (64880)
ఏవం సంసారగహనే ఉన్మజ్జననిమజ్జనే।
కర్మయోగేన బధ్యంతే క్లిశ్యంతే చాల్పబుద్ధయః॥ 11-3-19 (64881)
యే తు ప్రాజ్ఞాః స్థితా మధ్యే సంసారాంతగతైషిణః।
సమాగమజ్ఞా భూతానాం తే యాంతి పరమాం గతిం॥ ॥ 11-3-20 (64882)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే స్త్రీపర్వణి జలప్రదానికపర్వణి తృతీయోఽధ్యాయః॥ 3 ॥
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes
11-3-1 సుభాషితైరితి ఝ.పాఠః॥ 11-3-5 పితృవనం మృత్యుం॥ 11-3-8 సల్వమేకం తు శాస్వతమితి ఝ.పాఠః। తత్ర సత్వం లింగశరీరం। శాశ్వతం మోక్షపర్యంతం స్థాయిత్వాత్ ఇత్యర్థః॥ 11-3-13 అవరోప్యంతమితిపాఠే అవరోప్యమాణం॥ 11-3-14 ఆపాకాత్ కులాలకృతాత్ పాత్రపాకకూటాత్। అథవా పరిభృజ్జంతమితి ఝ.పాఠః॥ 11-3-19 ఏవం సంసారగహనాదున్మజ్జననిమజ్జనాత్ ఇతి క.ఛ.ట.పాఠః॥ 11-3-3 తృతీయోఽధ్యాయః॥స్త్రీపర్వ - అధ్యాయ 004
॥ శ్రీః ॥
11.4. అధ్యాయః 004
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics
విదురేణ ధృతరాష్ట్రంప్రతి జీవస్య గర్భవాసప్రకారకథనం॥ 1 ॥Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text
11-4-0 (64883)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 11-4-0x (5318)
కథం సంసారగహనం విజ్ఞేయం వదతాం వర।
ఏతదిచ్ఛాంయహం శ్రోతుం తత్త్వమాఖ్యాహి పృచ్ఛతః॥ 11-4-1 (64884)
విదుర ఉవాచ। 11-4-2x (5319)
జన్మప్రభృతి భూతానాం క్రియాః సర్వాస్తు లక్షయన్।
పూర్వమేవేహ కలిలే వసతే కించిదంతరం॥ 11-4-2 (64885)
తతః స పంచమేఽతీతే మాసే మాంసమకల్పయత్।
తతః సర్వాంగసంపూర్ణో గర్భో మాసే తు జాయతే॥ 11-4-3 (64886)
అమేధ్యమధ్యే వసతి మాంసశోణితలేపనే।
తతస్తు వాయువేగేన ఊర్ధ్వపాదో హ్యధోముఖః॥ 11-4-4 (64887)
యోనిద్వారముపాగంయ బహూన్క్లేశాన్సమృచ్ఛతి।
యోనిసంపీడనాచ్చైవ పూర్వకర్మభిరన్వితః॥ 11-4-5 (64888)
తస్మాన్ముక్తః స సంసారాదన్యాన్పశ్యత్యుపద్రవాన్।
గ్రహాస్తమనుచ్ఛంతి సారమేయా ఇవామిషం॥ 11-4-6 (64889)
తతః కాలాంతరే ప్రాప్తే వ్యాధయశ్చాపి తం తథా।
ఉపసర్పంతి జీవంతం బధ్యమానం స్వకర్మభిః॥ 11-4-7 (64890)
బద్ధమింద్రియపాశైస్తం సంగకాముకమాతురం।
వ్యసనాన్యనువర్తంతే వివిధాని నరాధిప॥ 11-4-8 (64891)
బాధ్యమానశ్చ తైర్భూయో నైవ తృప్తిముపైతి సః।
[తదా నావైతి చైవాయం ప్రకుర్వన్సాధ్వసాధు వా॥] 11-4-9 (64892)
తత్రైనం పరిపశ్యంతి యే ధ్యానపరినిష్ఠితాః।
అయం న బుధ్యతే తావద్యమలోకాదిహాగమే॥ 11-4-10 (64893)
యమదూతైర్వికృష్యంశ్చ మృత్యుం కాలేన గచ్ఛతి।
వాగ్ఘీనస్య చ యా మాత్రా ఇష్టానిష్టకృతాఽస్య వై।
భూయ ఏవాత్మనాఽఽత్మానం బధ్యమానముపైతి సః॥ 11-4-11 (64894)
అహో వినికృతో లోకో లోభేన చ వశీకృతః।
లోభక్రోధమదోన్మత్తో నాత్మానమవబుధ్యతే॥ 11-4-12 (64895)
కులీనత్వే చ రమతే దుష్కులీనాన్వికుత్సయన్।
ధనదర్పేణ దృప్తశ్చ దరిద్రాన్పరికుత్సయన్॥ 11-4-13 (64896)
మూర్ఖానితి పరానాహ నాత్మానం సమవేక్షతే।
దోషాన్క్షిపతి చాన్యేషాం నాత్మానం శాస్తుమిచ్ఛతి॥ 11-4-14 (64897)
యదా ప్రాజ్ఞాశ్చ మూర్ఖాశ్చ ధనవంతశ్చ నిర్ధనాః।
కులీనాశ్చాకులీనాశ్చ మానినోఽథాప్యమానినః॥ 11-4-15 (64898)
సర్వే పితృవనం ప్రాప్తాః స్వపంతి విగతత్వచః।
నిర్మాంసైరస్థిభూయిష్ఠైర్గాత్రైః స్నాయునిబంధనైః॥ 11-4-16 (64899)
కిం విశేషం ప్రపశ్యంతి తత్ర తేషాం పరే జనాః।
యేన ప్రత్యవగచ్ఛేయుః కులరూపవిశేషణం॥ 11-4-17 (64900)
యదా సర్వే సమం న్యస్తాః స్వపంతి ధరణీతలే।
కస్మాదన్యోన్యమిచ్ఛంతి విప్రలబ్ధుమిహాబుధాః॥ 11-4-18 (64901)
ప్రత్యక్షం చ పరోక్షం చ యో నిశంయ శ్రుతిం త్విమాం।
[అధ్రువే జీవలోకేఽస్మిన్యో ధర్మమనుపాలయన్।]
జన్మప్రభృతి వర్తేత ప్రాప్నుయాత్పరమాం గతిం॥ 11-4-19 (64902)
ఏవం సర్వం విదిత్వా వై యస్తత్త్వమనువర్తతే।
స ప్రమోక్షయతే చైవ పంథానం మనుజేశ్వర॥ ॥ 11-4-20 (64903)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే స్త్రీపర్వణి జలప్రదానికపర్వణి చతుర్థోఽధ్యాయః॥ 4 ॥
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes
11-4-2 కలిలం శుకశోణితసంయోగః। ఏకరాత్రోషితం కలిలం భవతి పంచరాత్రాద్బుద్బుద ఇత్యాదిశాస్త్రాద్రంయతే। తత్ర కలిలే వసతే జీవ ఇతి శేషః। కించిదంతరం పూర్వదినాపేక్షయా వృద్ధ్యవస్థాభేదేన అల్పేన పరిమాణాంతరేణ॥ 11-4-5 పూర్వకర్మాపదానత ఇతి క.పాఠః॥ 11-4-6 మృగయన్పర్యటన్నిత్యం సారమేయా ఇతి ట.పాఠః॥ 11-4-4 చతుర్థోఽధ్యాయః॥స్త్రీపర్వ - అధ్యాయ 005
॥ శ్రీః ॥
11.5. అధ్యాయః 005
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics
విదురేణ ధృతరాష్ట్రం ప్రతి ఉత్తరాధ్యాయే వక్ష్యమాణసంసారాదీనాం కాంతారాదిత్వేన రూపణం॥ 1 ॥Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text
11-5-0 (64904)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 11-5-0x (5320)
యదిదం ధర్మగహనం బుద్ధ్యా సమనుబుధ్యతే।
ఏతద్విస్తరతః సర్వం బుద్ధిమార్గం ప్రశంస మే॥ 11-5-1 (64905)
విదుర ఉవాచ। 11-5-2x (5321)
అత్ర తే సర్వయిష్యామి నమస్కృత్వా స్వయంభువే।
యథా సంసారగహనం వదంతి పరమర్షయః॥ 11-5-2 (64906)
కశ్చిన్మహతి కాంతారే వర్తమానో ద్విజః కిల॥
మహద్దుర్గమనుప్రాప్తో వనం క్రవ్యాదసంకులం॥ 11-5-3 (64907)
సింహవ్యాఘ్రగజర్క్షౌఘైరతిఘోరమహాస్వనైః।
పిశితాదైరతిభయైర్మహోగ్రాకృతిభిస్తథా॥ 11-5-4 (64908)
సమంతాత్సంపరిక్షిప్తం యస్మాద్ద్రష్టుర్మహద్భయం।
తదస్య దృష్ట్వా హృదయముద్వేగమగమత్పరం॥ 11-5-5 (64909)
అభ్యుచ్ఛ్రయంతి రమాణి విక్రియాశ్చ పరంతప।
స తద్వనం వ్యనుసరన్సంప్రధావన్నితస్తతః॥ 11-5-6 (64910)
వీక్షమాణో దిశః సర్వాః శరణం క్వ భవేదితి।
స తేషాం నాశమన్విచ్ఛన్ప్రద్రుతో భయపీడితః।
న చ నిర్యాతి వై దూరం న వా తైర్విప్రయుజ్యతే॥ 11-5-7 (64911)
అథాపశ్యద్వనం గూఢం సమంతాద్వాగురావృతం।
బాహుభ్యాం సంపరిష్వక్తః స్త్రియా పరమఘోరయా॥ 11-5-8 (64912)
పంచశీర్షధరైర్నాగైః శైలైరివ సమున్నతైః।
నభఃస్పృశైర్మహావృక్షైః పరిక్షిప్తం మహావనం॥ 11-5-9 (64913)
వనమధ్యే చ తత్రాభూదుదపానః సమావృతః।
వల్లీభిస్తృణనద్ధాభిర్గూఢాభిరభిసంవృతః॥ 11-5-10 (64914)
పపాత స ద్విజస్తత్ర నిగూఢే సలిలాశయే।
విలగ్నశ్చాభవత్తస్మిఁల్లతాసంతానసంకులే॥ 11-5-11 (64915)
పనసస్య యథా జాతం వృంతబద్ధం మహాఫలం।
స తథా లంబతే తత్ర హ్యూర్ధ్వపాదో హ్యధః శిరాః॥ 11-5-12 (64916)
అథ తత్రాపి చాన్యోఽస్య భూయో జాత ఉపద్రవః।
కూపమధ్యే మహానాగమపశ్యత మహాబలం॥ 11-5-13 (64917)
కూపపీనాహవేలాయామపశ్యత్ మహాగజం॥ 11-5-14 (64918)
షడ్వక్త్రం కృష్ణశబలం ద్విషట్కపదచారిణం।
క్రమేణ పరిసర్పంతం వల్లీవృక్షసమావృతం॥ 11-5-15 (64919)
తస్య శాఖాప్రశాఖాసు వృక్షశాఖావలంబినః।
నానారూపా మధుకరా ఘోరరూపా భయావహాః॥ 11-5-16 (64920)
ఆసతే మధు సంవృత్య పూర్వమేవ నికేతజాః।
భూయోభూయః సమీహంతే మధూని భరతర్షభ॥ 11-5-17 (64921)
స్వాదనీయాని భూతానాం యైర్బాలో న వితృప్యతే।
తేషాం మధూనాం బహుధా ధారా ప్రస్రవతే తదా॥ 11-5-18 (64922)
ఆలంబమానః స పుమాంధారాం పిబతి సర్వదా।
న చాస్య తృష్ణా విరతా పిబమానస్య సంకటే॥ 11-5-19 (64923)
అభీప్సతి చ తాం నిత్యమతృప్తః స పునః పునః।
న చాస్య జీవితే రాజన్నిర్వేదః సమజాయత॥ 11-5-20 (64924)
తత్రైవ చ మనుష్యస్య జీవితాశా ప్రతిష్ఠితా।
కృష్ణాః శ్వేతాశ్చ తం వృక్షం నికృంతంతి స్మ మూషికాః॥ 11-5-21 (64925)
వ్యాలైశ్చ తద్వనం దుర్గం స్త్రియా చ పరమోగ్రయా।
కూపాధస్తాచ్చ నాగేన పీనాహే కుంజరేణ చ॥ 11-5-22 (64926)
వృక్షప్రపాతాచ్చ భయం మూషికేభ్యశ్చ పంచమం।
మధులోభాన్మధుకరైః షష్ఠమాహుర్మహద్భయం॥ 11-5-23 (64927)
ఏవం స వసతే తత్ర క్షిప్తః సంసారసాగరే।
న చైవ జీవితాశాయాం నిర్వేదముపగచ్ఛతి॥ ॥ 11-5-24 (64928)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే స్త్రీపర్వణి జలప్రదానికపర్వణి పంచమోఽధ్యాయః॥ 5 ॥
స్త్రీపర్వ - అధ్యాయ 006
॥ శ్రీః ॥
11.6. అధ్యాయః 006
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics
పూర్వాధ్యాయే కాంతారాదిత్వేన రూపితానాం సంసారాదీనాం స్వస్వశబ్దైః ప్రతిపాదనం॥ 1 ॥Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text
11-6-0 (64929)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 11-6-0x (5322)
అహో ఖలు మహద్దుఃఖం కృచ్ఛ్రవాసం వసత్యసౌ।
కథం తస్య రతిస్తత్ర తుష్టిర్వా వదతాం వర॥ 11-6-1 (64930)
స దేశః క్వను యత్రాసౌ వసతే ధర్మసంకటే।
కథం వా స విముచ్యేత నరస్తస్మాన్మహాభయాత్॥ 11-6-2 (64931)
ఏతన్మే సర్వమాచక్ష్వ సాధు చేష్టామహే తదా।
కృపా మే మహతీ జాతా తస్యాభ్యుద్ధరణేన హి॥ 11-6-3 (64932)
విదుర ఉవాచ। 11-6-4x (5323)
ఉపాఖ్యానమిదం రాజన్మోక్షవిద్భిరుదాహృతం।
సుగతిం విందతే యేన పరలోకేషు మానవః॥ 11-6-4 (64933)
ఉచ్యతే యత్తు కాంతారం మహాసంసార ఏవ సః।
వనం దుర్గం హి యచ్చైతత్సంసారగహనం హి తత్॥ 11-6-5 (64934)
యే చ తే కథితా వ్యాలా వ్యాధయస్తే ప్రకీర్తితాః॥ 11-6-6 (64935)
యా సా నారీ బృహత్కాయా అధ్యతిష్ఠత తత్ర వై।
తామాహుస్తు జరాం ప్రాజ్ఞా రూపవర్ణవినాశినీం॥ 11-6-7 (64936)
స యస్తు కూపో నృపతే స తు దేహః శరీరిణాం।
యస్తత్ర వసతేఽధస్తాన్మహాహిః కాల ఏవ సః।
అంతకః సర్వభూతానాం దేహినాం ప్రాణాహార్యసౌ॥ 11-6-8 (64937)
కూపమధ్యే చ యా జాతా వల్లీ యత్ర స మానవః।
ప్రోతో యయాఽభవల్లగ్నో జీవితాశా శరీరిణాం॥ 11-6-9 (64938)
స యస్తు కూపపీనాహే తం వృక్షం పరిసర్పతి।
షడ్వక్త్రః కుంజరో రాజన్స తు సంవత్సరః స్మృతః॥ 11-6-10 (64939)
ముఖాని ఋతవో మాసాః పాదా ద్వాదశా కీర్తితాః।
యే తు వృంక్షం నికృంతంతి మూషికాః పన్నగాస్తథా॥ 11-6-11 (64940)
రాత్ర్యహాని తు తాన్యాహుర్భూతానాం పరిచింతకాః।
యే తే మధుకరాస్తత్ర కామాస్తే పరికీర్తితాః॥ 11-6-12 (64941)
యాస్తు తా బహుశో ధారాః స్రవంతి మధునిస్రవం।
తాంస్తు కామరసాన్వింద్యాద్యత్ర సజ్జంతి మానవాః॥ 11-6-13 (64942)
ఏవం సంసారచక్రస్య పరివృత్తిం విదుర్బుధాః।
యేన సంసారచక్రస్య పాశాంశ్ఛిందంతి సర్వథా॥ ॥ 11-6-14 (64943)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే స్త్రీపర్వణి జలప్రదానికపర్వణి పంచమోఽధ్యాయః॥ 5 ॥
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes
11-6-4 ఉపమానమిదం రాజన్నితి ఝ.పాఠః॥ 11-6-6 షష్ఠోఽధ్యాయః॥స్త్రీపర్వ - అధ్యాయ 007
॥ శ్రీః ॥
11.7. అధ్యాయః 007
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics
విదురేణ ధృతరాష్ట్రంప్రతి తత్త్వకథనం॥ 1 ॥Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text
11-7-0 (64944)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 11-7-0x (5324)
అహోఽభిహితమాఖ్యాన భవతా తత్త్వదర్శినా।
భూయ ఏవ తు మే హర్షః శ్రోతుం వాగమృతం తవ॥ 11-7-1 (64945)
విదుర ఉవాచ। 11-7-2x (5325)
శృణు భూయః ప్రవక్ష్యామి మార్గస్యైతస్య విస్తరం।
యచ్ఛ్రుత్వా విప్రముచ్యంతే సంసారాద్వి విచక్షణాః॥ 11-7-2 (64946)
యథా తు పురుషో రాజందీర్ఘమధ్వానమాస్థితః।
క్వచిత్క్వచిచ్ఛ్రమస్థానం కురుతే వాసమేవ వా॥ 11-7-3 (64947)
ఏవం సంసారపర్యాయే గర్భవాసేషు భారత।
కుర్వంతి దుర్బుధా వాసం ముచ్యంతే తత్ర పండితాః॥ 11-7-4 (64948)
తస్మాదధ్వానమేవైతమాహుః శాస్త్రవిదో జనాః।
యత్తత్సంసారగహనం వనమాహుర్మనీషిణః॥ 11-7-5 (64949)
సోయం లోకసమావర్తో మర్త్యానాం భరతర్షభ।
చరాణాం స్థావరాణాం చ న గృధ్యేత్తత్ర పాండితః॥ 11-7-6 (64950)
శారీరా మానసాశ్చైవ మర్త్యానాం వ్యాధయశ్చ యే।
ప్రత్యక్షాశ్చ పరోక్షాశ్చ తే వ్యాలాః కథితా బుధైః॥ 11-7-7 (64951)
క్లిశ్యమానాశ్చ తైర్నిత్యం మార్యమాణాశ్చ భారత।
స్వకర్మభిర్మహావ్యాలైర్నోద్విజంత్యల్పబుద్ధయః॥ 11-7-8 (64952)
అథాపి తైర్విముచ్యేత వ్యాధిభిః పురుషో నృప।
ఆవృణోత్యేవ తం పశ్చాజ్జరా రూపవినాశినీ॥ 11-7-9 (64953)
శబ్దరూపరసస్పర్శగంధైశ్చ వివిధైరపి।
మజ్జమానం మహాపంకే నిరాలంబే సమంతతః॥ 11-7-10 (64954)
సంవత్సరర్తవో మాసాః పక్షాహోరాత్రసంధయః।
క్రమేణాస్య ప్రవృజ్జంతి రూపమాయుస్తథైవ చ॥ 11-7-11 (64955)
ఏతే కాలస్య విధయో నైతాంజానాంతి దుర్బుధాః।
ధాత్రాఽభిలిఖితాన్యాహుః సర్వభూతాని కర్మణా॥ 11-7-12 (64956)
రథః శరీరం భూతానాం సత్వమాహుస్తు సారథిం।
ఇంద్రియాణి హయానాహుః కర్మబుద్విస్తు రశ్మయః॥ 11-7-13 (64957)
తేషాం హయానాం యో వేగం ధావతామను ధావతి।
సతు సంసారచక్రేఽస్మింశ్చక్రవత్పరివర్తతే॥ 11-7-14 (64958)
యస్తాన్సంయమతే బుద్ధ్యా సంయతో న నివర్తతే।
యస్తు సంసారచక్రేఽస్మింశ్చక్రవత్పరివర్తతే॥ 11-7-15 (64959)
[భ్రమమాణా న ముహ్యంతి సంసారే న భ్రమంతి తే।
సంసారే భ్రమతాం రాజందుఃఖమేతద్ధి జాయతే॥ 11-7-16 (64960)
తస్పాదస్య నివృత్త్యర్థం యత్నమేవాచరేద్బుధః।
ఉపేక్షా నాత్ర కర్తవ్యా శతశాఖః ప్రవర్ధతే॥ 11-7-17 (64961)
యతేంద్రియో నరో రాజన్క్రోధలోభనిరాకృతః।
సంతుష్టః సత్యవాదీ యః స శాంతిమధిగచ్ఛతి॥] 11-7-18 (64962)
యాంయమాహూ రథం హ్యేనం ముహ్యంతే యేన దుర్బుధాః।
స చైతత్ప్రాప్నుయాద్రాజన్యత్త్వం ప్రాప్తో నరాధిప॥ 11-7-19 (64963)
అనుతర్షులమేవైతద్దుఃఖం భవతి మారిష।
రాజ్యనాశః సుహృన్నాశః సుతనాశశ్చ భారత।
సాధుః పరమదుఃఖానాం దుఃఖభైషజ్యమారభేత్॥ 11-7-20 (64964)
జ్ఞానౌషధమవాప్యేహ దూరపారం మహౌషధం।
ఛింద్యాద్దుఃఖమహావ్యాధిం నరః సంయతమానసః॥ 11-7-21 (64965)
న విక్రమో న చాప్యర్థో న మిత్రం న సుహృజ్జనః।
తస్మాన్మోచయతే దుఃఖాద్యథాత్మా స్థిరనిశ్చయః॥ 11-7-22 (64966)
తస్మాన్మైత్రం సమాస్థాయ శీలమాపది భారత।
దమస్త్యాగోఽప్రమాదశ్చ తే త్రయో బ్రహ్మణో హయాః॥ 11-7-23 (64967)
శీలరశ్మిసమాయుక్తే స్థితో యో మానసే రథే।
త్యక్త్వా మృత్యుభయం రాజన్బ్రహ్మలోకం స గచ్ఛతి॥ 11-7-24 (64968)
అభయం సర్వభూతేభ్యో యో దదాతి మహీపతే।
స గచ్ఛతి పరం స్థానం విష్ణోః పదమనామయం॥ 11-7-25 (64969)
న తత్క్రతుసహస్రేణ నోపవాసైశ్చ నిత్యశః।
అభయస్య చ దానేన యత్ఫలం ప్రాప్నుయాన్నరః॥ 11-7-26 (64970)
న హ్యాత్మనః ప్రియతరం కించిద్భూతేషు నిశ్చితం।
అనిష్టం సర్వభూతానాం మరణం నామ భారత॥ 11-7-27 (64971)
తస్మాత్సర్వేషు భూతేషు దయా కార్యా విపశ్చితా॥ 11-7-28 (64972)
నానాయోగసమాయుక్తా బుద్ధిజాలేన సంవృతాః।
అసూక్ష్మదృష్టయో మందా భ్రాంయంతే తత్రతత్ర హ।
సుసూక్ష్మదృష్టయో రాజన్వ్రజంతి బ్రహ్మసాంయతాం॥ 11-7-29 (64973)
ఏవం జ్ఞాత్వా మహాప్రాజ్ఞ స తేషామౌర్ధ్వదైహికం।
కర్తుమర్హతి తేనైవ ఫల ప్రాప్స్యతి వై భవాన్॥ ॥ 11-7-30 (64974)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే స్త్రీపర్వణి జలప్రదానికపర్వణి సప్తమోఽధ్యాయః॥ 7 ॥
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes
11-7-3 శ్రమాచ్ఛ్రాంత ఇతి ఝ.పాఠః॥ 11-7-8 వార్యమాణాశ్చ భారతేతి ఝ.పాఠః॥ 11-7-9 అథాపి తైర్న ముచ్యేతేతి క.పాఠః॥ 11-7-10 మజ్జమాంసమహాపంకే ఇతి ఝ.పాఠః॥ 11-7-17 యే తు సంసారచక్రేఽస్మిన్నితి ఝ.పాఠః॥ 11-7-15 శతశాస్వః సంసారవృక్షః॥ 11-7-17 క్రోధలోభౌ నిరాకృతౌ యేన సః॥ 11-7-18 యాంయం యోమలోకప్రాపకం సంసారగహనం॥ 11-7-19 అనుతర్షులం తృష్ణాశీలం లక్షీకృత్య। అనుకర్షణమేనైతద్దుఃఖం న భవతి భారతేతి క.ఛ.పాఠః॥ 11-7-20 దూరపారం బ్రహ్మజ్ఞానం॥ 11-7-23 బ్రహ్మణః బ్రహ్మలోకస్య ప్రాపకా ఇతి శేషః॥ 11-7-7 సప్తమోఽధ్యాయః॥స్త్రీపర్వ - అధ్యాయ 008
॥ శ్రీః ॥
11.8. అధ్యాయః 008
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics
వ్యాసేన ధృతరాష్ట్రస్య శోకాపనోదనం॥ 1 ॥Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text
11-8-0 (64975)
వైశంపాయన ఉవాచ। 11-8-0x (5326)
విదురస్య తు తద్వాక్యం నిశంయ కురుసత్తమః।
పుత్రశోకాభిసంతప్తః పపాత భువి మూర్ఛితః॥ 11-8-1 (64976)
తం తథా పతితం భూమౌ నిఃసంజ్ఞం ప్రేక్ష్య బాంధవాః।
కృష్ణద్వైపాయనశ్చైవ క్షత్తా చ విదురస్తథా॥ 11-8-2 (64977)
సంజయః సుహృదశ్చాన్యే ద్వాస్థా యే చాస్య సంమతాః।
జలేన సుఖశీతేన తాలవృంతైశ్చ భారత॥ 11-8-3 (64978)
పస్పర్శుశ్చ కరైర్గాత్రం వీజమానాశ్చ యత్నతః।
అన్వాసత చిరం కాలం ధృతరాష్ట్రం తథావిధం॥ 11-8-4 (64979)
అథ దీర్ఘస్య కాలస్య లబ్ధస·ంజ్ఞో మహీపతిః।
విలలాప చిరం కాలం పుత్రాధిభిరభిప్లుతః॥ 11-8-5 (64980)
ధిగస్తు ఖలు మానుష్యం మానుష్యే చ పరిగ్రహం।
యతోమూలాని దుఃఖాని సంభవంతి పునఃపునః॥ 11-8-6 (64981)
మిత్రనాశేఽర్థనాశే చ జ్ఞాతిసంబంధినామపి।
ప్రాప్యతే సుమహద్దుఃఖం విషాగ్నిప్రతిమం విభో॥ 11-8-7 (64982)
యేన దహ్యంతి గాత్రాణి యేన ప్రజ్ఞా వినశ్యతి।
యేనాభిభూతః పురుషో మరణం ప్రతిపద్యతే॥ 11-8-8 (64983)
తదిదం మరణం ప్రాప్తం మయా భాగ్యవిపర్యయాత్।
[తస్యాంతం నాధిగచ్ఛామి ఋతే ప్రాణవిమోక్షణాత్] 11-8-9 (64984)
తచ్చైవాహం కరిష్యామి అద్యైవ ద్విజసత్తమ।
ఇత్యుక్త్వా తు మహాత్మానం పితరం బ్రహ్మవిత్తమం॥ 11-8-10 (64985)
ధృతరాష్ట్రోఽభవన్మూఢః స శోకం పరమం గతః।
అభూచ్చ తూష్ణీం రాజాఽసౌ ధ్యాయమానో మహీపతిః॥ 11-8-11 (64986)
తస్య తద్వచనం శ్రుత్వా కృష్ణద్వైపాయనః ప్రభుః।
పుత్రశోకాభిసంతప్తం పుత్రం వచనమబ్రవీత్॥ 11-8-12 (64987)
వ్యాస ఉవాచ। 11-8-13x (5327)
ధృతరాష్ట్ర మహాబాహో శృణు వక్ష్యామి పుత్రక।
శ్రుతవానసి మేధావీ ధర్మార్థకుశలః ప్రభో॥ 11-8-13 (64988)
న తేఽస్త్యవిదితం కించిద్వేదితవ్యం పరంతప।
అనిత్యతాం హి భూతానాం విజానాసి న సంశయః॥ 11-8-14 (64989)
అధ్రువే జీవలోకే చ స్థానే వా శాశ్వతే సతి।
జీవితే మరణాంతే చ కస్మాచ్ఛోచసి పుత్రక॥ 11-8-15 (64990)
ప్రత్యక్షం తవ రాజేంద్ర వైరస్యాస్య సముద్భవః।
పుత్రం తే కారణం కృత్వా కాలయోగేన నిర్మితః॥ 11-8-16 (64991)
అవశ్యం భవితవ్యే చ కురూణాం సంక్షయే నృప।
కస్మాచ్ఛోచసి తాఞ్శూరాన్గతాన్పరమికాం గతిం॥ 11-8-17 (64992)
జానతా చ మహాబాహో విదురేణ మహాత్మనా।
యతితం సర్వయత్నేన శమం ప్రతి జనేశ్వర॥ 11-8-18 (64993)
న చ దైవకృతో మార్గః శక్యో భూతేన కేనచిత్।
ఘటతాఽపి చిరం కాలం నియంతుమితి మే మతిః॥ 11-8-19 (64994)
దేవతానాం హి యత్కార్యం మయా ప్రత్యక్షతః శ్రుతం।
తత్తేఽహం సంప్రవక్ష్యామి యథా స్థైర్యం భవేత్తవ॥ 11-8-20 (64995)
పురాఽహం పరితో యాతః సభామైంద్రీం జితక్లమః।
అపశ్యం తత్ర చ సదా సమవేతాందివౌకసః॥ 11-8-21 (64996)
నారదప్రముఖాంశ్చాపి సర్వాందేవర్షిసత్తమాన్।
తత్ర చాపి మయా దృష్టా పృథివీ పృథివీపతే॥ 11-8-22 (64997)
కార్యార్థముపసంపన్నా దేవతానాం సమీపతః।
ఉపగంయ తదా ధాత్రీ దేవానాహ సమాగతాన్॥ 11-8-23 (64998)
యత్కార్యం మమ యుష్మాభిర్బ్రహ్మణః సదనే తదా।
ప్రతిజ్ఞాతం మహాభాగాస్తచ్ఛీఘ్రం సంవిధీయతాం॥ 11-8-24 (64999)
తస్యాస్తద్వచనం శ్రుత్వా విష్ణుర్లోకనమస్కృతః।
ఉవాచ వాక్యం ప్రహసన్ప్రభుస్తాం దేవసంసది॥ 11-8-25 (65000)
ధృతరాష్ట్రస్య పుత్రాణాం యస్తు జ్యేష్ఠః శతస్య వై।
దుర్యోధన ఇతి ఖ్యాతః స తే కార్యం కరిష్యతి॥ 11-8-26 (65001)
తం చ ప్రాప్య మహీపాలం కృతకృత్యా భవిష్యసి।
తస్యార్థే పృథివీపాలాః కురుక్షేత్రం సమాగతాః॥ 11-8-27 (65002)
అన్యోన్యం ఘాతయిష్యంతి దృఢైః శస్త్రైః ప్రహారిణః।
తతస్తే భవితా దేవి భారస్య యుధి నాశనం॥ 11-8-28 (65003)
గచ్ఛ శీఘ్రం స్వకం స్థానం లోకాంధారయ శోభనే।
స ఏష తే సుతో రాజఁల్లోకసంహారకారణాత్॥ 11-8-29 (65004)
కలేరంశః సముత్పన్నో గాంధార్యా జఠరే నృప।
అమర్షీ బలవాఞ్శూరః క్రోధనో దుష్ప్రసాధనః॥ 11-8-30 (65005)
దైవయోగాత్సముత్పన్నా భ్రాతరస్తస్య తాదృశాః।
శకునిర్మాతులశ్చైవ కర్ణశ్చ పరమః సఖా॥ 11-8-31 (65006)
సముత్పన్నా వినాశార్థం పృథివ్యాం సహితా నృపాః।
[యాదృశో జాయతే రాజా తాదృశోఽస్య జనో భవేత్॥ 11-8-32 (65007)
అధర్మో ధర్మతాం యాతి స్వామీ చేద్ధార్మికో భవేత్।
స్వామినో గుణదోషాభ్యాం భృత్యాః స్యుర్నాత్ర సంశయః॥ 11-8-33 (65008)
దుష్టం రాజానమాసాద్య గతాస్తే తనయా నృప।]
ఏతమర్థం మహాబాహో నారదో వేద తత్త్వవిత్॥ 11-8-34 (65009)
ఆత్మాపరాధాత్పుత్రాస్తే వినష్టాః పృథివీపతే।
మా తాఞ్శోచస్వ రాజేంద్ర న హి శోకేఽస్తి కారణం॥ 11-8-35 (65010)
న హి తే పాండవాః స్వల్పమపరాధ్యంతి భారత।
పుత్రాస్తవ దురాత్మానో యైరియం ఘాతితా మహీ॥ 11-8-36 (65011)
నారదేన చ భద్రం తే పూర్వమేవ న సంశయః।
యుధిష్ఠిరస్య సమితౌ రాజసూయే నివేదితం॥ 11-8-37 (65012)
పాండవాః కౌరవాః సర్వే సమాసాద్య పరస్పరం।
నభవిష్యంతి కౌంతేయ యత్తే కృత్యం తదాచర॥ 11-8-38 (65013)
నారదస్య వచః శ్రుత్వా తథాఽకుర్వత పాండవాః।
ఏతత్తే సర్వమాఖ్యాతం దేవగుహ్యం సనాతనం॥ 11-8-39 (65014)
కథం తే శోకనాశః స్యాత్ప్రాణేషు చ దయా ప్రభో।
స్నేహశ్చ పాండుపుత్రేషు జ్ఞాత్వా దైవకృతం విధిం॥ 11-8-40 (65015)
ఏష చార్థో మహాబాహో పూర్వమేవ మయా శ్రుతః।
కథితో ధర్మరాజస్య రాజసూయే కురూత్తమ॥ 11-8-41 (65016)
యతితం ధర్మపుత్రేణ మయా గుహ్యే నివేదితే।
అవిగ్రహే కౌరవాణాం దైవం తు బలవత్తరం॥ 11-8-42 (65017)
అనతిక్రమణీయో హి విధీ రాజన్కథంచన।
కృతాంతస్య తు భూతేన స్థావరేణ చరేణ చ॥ 11-8-43 (65018)
భవాంధర్మపరో యత్ర బుద్ధిశ్రేష్ఠశ్చ భారత।
ముహ్యతే ప్రాణినాం జ్ఞాత్వా గతిం చాగతిమేవ చ॥ 11-8-44 (65019)
త్వాం తు శోకేన సంతప్తం ముహ్యమానం ముహుర్ముహుః।
జ్ఞాత్వా యుధిష్ఠిరో రాజా ప్రాణానపి పరిత్యజేత్॥ 11-8-45 (65020)
కృపాలుర్నిత్యశో వీరస్తిర్యగ్యోనిగతేష్వపి।
స కథం త్వయి రాజేంద్ర కృపాం నైవ కరిష్యతి॥ 11-8-46 (65021)
మమ చైవ నియోగేన విధేశ్చాప్యనివర్తనాం।
పాండవానాం చ కారుణ్యాత్ప్రాణాంధారయ భారత॥ 11-8-47 (65022)
ఏవం తే వర్తమానస్య లోకే కీర్తిర్భవిష్యతి।
ధర్మార్థః సుమహాంస్తాత తప్తం స్యాచ్చ తపశ్చిరాత్॥ 11-8-48 (65023)
పుత్రశోకం సముత్పన్నం హుతాశం జ్వలితం యథా।
ప్రజ్ఞాంభసా మహారాజ నిర్వాపయ సదా సతా॥ 11-8-49 (65024)
వైశంపాయన ఉవాచ। 11-8-50x (5328)
తచ్ఛ్రుత్వా తస్య వచనం వ్యాసస్యామితతేజసః।
ముహూర్తం సమనుధ్యాయంధృతరాష్ట్రోఽభ్యభాషత॥ 11-8-50 (65025)
మహతా శోకజాలేన ప్రణున్నోఽస్మి ద్విజోత్తమ।
నాత్మానమవబుధ్యామి ముహ్యమానో ముహుర్ముహుః॥ 11-8-51 (65026)
ఇదం తు వచనం శ్రుత్వా తవ దేవనియోగజం।
ధారయిష్యాంయహం ప్రాణాన్యతిష్యే చ న శోచితుం॥ 11-8-52 (65027)
ఏతచ్ఛ్రుత్వా తు వచనం వ్యాసః సత్యవతీసుతః।
ధృతరాష్ట్రస్య రాజేంద్ర తత్రైవాంతరధీయత॥ ॥ 11-8-53 (65028)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే స్త్రీపర్వణి జలప్రదానికపర్వణి అష్టమోఽధ్యాయః॥ 8 ॥*
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text
11-8-0 (65029)
[జనమేజయ ఉవాచ। 11-8-0x (5329)
గతే భగవతి వ్యాసే ధృతరాష్ట్రో మహీపతిః।
కిమచేష్టత విప్రర్షే తన్మే వ్యాఖ్యాతుమర్హసి॥ 11-8-1 (65030)
తథైవ కౌరవో రాజా ధర్మపుత్రో మహామనాః।
కృపప్రభృతయశ్చైవ కిమకుర్వత తే త్రయః॥ 11-8-2 (65031)
అశ్వత్థాంనః శ్రుతం కర్మ శాపశ్చాన్యోన్యకారితః।
వృత్తాంతముత్తరం బ్రూహి యదభాషత సంజయః॥ 11-8-3 (65032)
వైశంపాయన ఉవాచ। 11-8-4x (5330)
హతే దుర్యోధనే చైవ హతే సైన్యే చ సర్వశః।
సంజయో విగతప్రజ్ఞో ధృతరాష్ట్రముపస్థితః॥ 11-8-4 (65033)
సంజయ ఉవాచ। 11-8-5x (5331)
ఆగంయ నానాదేశేభ్యో నానాజనపదేశ్వరాః।
పితృలోకం గతా రాజన్సర్వే తవ సుతైః సహ॥ 11-8-5 (65034)
యాచ్యమానేన సతతం తవ పుత్రేణ భారత।
ఘాతితా పృథివీ సర్వా వైరస్యాంతం విధిత్సతా॥ 11-8-6 (65035)
పుత్రాణామథ పౌత్రాణాం పితౄణాం చ మహీపతే।
ఆనుపూర్వ్యేణ సర్వేషాం ప్రేతకార్యాణి కారయ॥ 11-8-7 (65036)
వైశంపాయన ఉవాచ। 11-8-8x (5332)
తచ్ఛ్రుత్వా వచనం ఘోరం సంజయస్య మహీపతిః।
గతాసురివ నిశ్చేష్టో న్యపతత్పృథివీతలే॥ 11-8-8 (65037)
తం శయానముపాగంయ పృథివ్యాం పృథివీపతిం।
విదురః సర్వధర్మజ్ఞ ఇదం వచనమబ్రవీత్॥ 11-8-9 (65038)
ఉత్తిష్ఠ రాజన్కిం శేషే మా శుచో భరతర్షభ।
ఏషా వై సర్వసత్వానాం లోకేశ్వర పరా గతిః॥ 11-8-10 (65039)
అభావాదీని భూతాని భావమధ్యాని భారత।
అభావనిధనాన్యేవ తత్ర కా పరిదేవనా॥ 11-8-11 (65040)
న శోచన్మృతమన్వేతి న శోచన్ంరియతే నరః।
ఏవం సాంసిద్ధికే లోకే కిమర్థమనుశోచసి॥ 11-8-12 (65041)
అయుధ్యమానో ంరియతే యుధ్యమానస్తు జీవతి।
కాలం ప్రాప్య మహారాజ న కశ్చిదతివర్తతే॥ 11-8-13 (65042)
కాలః కర్షతి భూతాని సర్వాణి వివిధాని చ।
న కాలస్య ప్రియః కశ్చిన్న ద్వేష్యః కురుసత్తమ॥ 11-8-14 (65043)
యథా వాయుస్తృణాగ్రాణి సంవర్తపతి సర్వతః।
తథా కాలవశం యాంతి భూతాని భరతర్షభ॥ 11-8-15 (65044)
ఏకసార్థప్రయాతానాం సర్వేషాం తత్ర గామినాం।
యస్య కాలః ప్రయాత్యగ్రే తత్ర కా పరిదేవనా॥ 11-8-16 (65045)
యాంశ్చాపి నిహతాన్యుద్ధే రాజంస్త్వమనుశోచసి।
న శోచ్యా హి మాహత్మానః సర్వే తే త్రిదివం గతాః॥ 11-8-17 (65046)
న యజ్ఞైర్దక్షిణావద్భిర్న తపోభిర్న విద్యయా।
తథా స్వర్గముపాయాంతి యథా శూరాస్తనుత్యజః॥ 11-8-18 (65047)
సర్వే వేదవిదః శూరాః సర్వే సుచరితవ్రతాః।
సర్వే చాభిముఖాః క్షీణాస్తత్ర కా పరిదేవనా॥ 11-8-19 (65048)
శరీరాగ్నిషు శూరాణాం జుహువుస్తే శరాహుతీః।
హూయమానాఞ్శరాంశ్చైవ సేహురుత్తమపూరషాః॥ 11-8-20 (65049)
ఏవం రాజంస్తవాచక్షే స్వర్గ్యం పంథానముత్తమం।
న యుద్ధాదధికం కించిత్క్షత్రియస్యేహ విద్యతే॥ 11-8-21 (65050)
క్షత్రియాస్తే మహాత్మానః శూరాః సమితిశోభనాః।
ఆశిషం పరమాం ప్రాప్తా న శోచ్యాః సర్వ ఏవ హి॥ 11-8-22 (65051)
ఆత్మనాఽఽత్మానమాశ్వాస్య మా శుచః పురుషర్షభ।
నాద్య శోకాభిభూతస్త్వం కార్యముత్స్నష్టుమర్హసి॥ ॥ 11-8-23 (65052)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే స్త్రీపర్వణి జలప్రదానికపర్వణి అధ్యాయః॥
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes
11-8-29 కాలః సంహారకారణాదితి క.ఛ.ఠ.పాఠః॥ 11-8-37 నారదేన సమాఖ్యాతమితి క.ఛ.ఠ.పాఠః॥ 11-8-39 తదాఽశోచంత పాండవా ఇతి ఝ.పాఠః॥ 11-8-48 ధర్మశ్చ సుమహాస్తాత తప్తస్య తపసశ్చిరాదితి క.ఛ.ఠ.పాఠః॥ 11-8-8 అష్టమోఽధ్యాయః॥స్త్రీపర్వ - అధ్యాయ 009
॥ శ్రీః ॥
11.9. అధ్యాయః 009
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics
ధృతరాష్ట్రేణ గాంధరీప్రభృతిభిః స్త్రీభిః సహ మృతజనావలోకనాయ రణాంకణంప్రతి ప్రయాణం॥ 1 ॥Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text
11-9-0 (65053)
`జనమేజయ ఉవాచ। 11-9-0x (5333)
గతే వ్యాసే తు ధర్మాత్మా ధృతరాష్ట్రో మహీపతిః।
కిమచేష్టత విప్రర్షే తన్మే వ్యాఖ్యాతుమర్హసి॥ 11-9-1 (65054)
వైశంపాయన ఉవాచ। 11-9-2x (5334)
ఏతచ్ఛ్రుత్వా నరశ్రేష్ఠశ్చిరం ధ్యాత్వా త్వచేతనః।
సంజయం యోజయేత్యుక్త్వా విదురం ప్రత్యభాషత॥ 11-9-2 (65055)
క్షిప్రమానయ గాంధారీం సర్వాశ్చ భరతస్త్రియః।
కుంతీం చైవ తథా క్షత్తః సమానయ మమాఽంతికం'॥ 11-9-3 (65056)
ఏవముక్త్వా స ధర్మాత్మా విదురం ధర్మవిత్తమం।
శోకవిప్రహతజ్ఞానో యానమేవాన్వరోహత॥ 11-9-4 (65057)
గాంధారీ పుత్రశోకార్తా భర్తుర్వచననోదితా।
సహ కుంత్యా యతో రాజా సహ స్త్రీభిరుపాద్రవత్॥ 11-9-5 (65058)
తాః సమాసాద్య రాజానం భృశం శోకసమన్వితాః।
ఆమంత్ర్యాన్యోన్యమాయస్తా భృశముచ్చుక్రుశుస్తతః॥ 11-9-6 (65059)
తాః సమాశ్వాసయత్క్షత్తా తాభ్యశ్చార్తతరః స్వయం।
అశ్రుకంఠీః సమారోప్య తతోఽసౌ నిర్యయౌ పురాత్॥ 11-9-7 (65060)
తతః ప్రణాదః సంజజ్ఞే సర్వేషు కురువేశ్మసు।
ఆకుమారం పురం సర్వమభవచ్ఛోకకర్శితం॥ 11-9-8 (65061)
అదృష్టపూర్వా యా నార్యః పురా దేవగణైరపి।
పృథగ్జనేన దృశ్యంతే తాస్తదా నిహతేశ్వరాః॥ 11-9-9 (65062)
ప్రకీర్య కేశాన్సుశుభాన్భూషణాన్యవముచ్య చ।
ఏకవస్త్రధరా నార్యః పరిపేతురనాథవత్॥ 11-9-10 (65063)
శ్వతేపర్వతరూపేభ్యో గృహేభ్యస్తా నిరాక్రమన్।
గుహాభ్య ఇవ శైలానాం పృషత్యో హతయూథపాః॥ 11-9-11 (65064)
తాన్యుదీర్ణాని నారీణాం తదా వృందాన్యనేకశః।
శోకార్తాన్యద్రవన్రాజన్కిశోరీణామివాంగణే॥ 11-9-12 (65065)
ప్రగృహ్య బాహూన్క్రోశంత్యః పుత్రాన్భ్రాతౄన్పితౄనపి।
దర్శయంతి హతా హి స్మ యుగాంతే లోకసంక్షయం॥ 11-9-13 (65066)
విలపంత్యో రుదంత్యశ్చ ధావమానాస్తతస్తతః।
శోకేనోపహతజ్ఞాతాః కర్తవ్యం న ప్రజజ్ఞిరే॥ 11-9-14 (65067)
వ్రీడాం జగ్ముః పురా యాః స్మ సఖీనామపి యోషితః।
తా ఏకవస్త్రా నిర్లజ్జాః శ్వశ్రూణాం పురతోఽభవన్॥ 11-9-15 (65068)
పరస్పరం సుసూక్ష్మేషు శోకేష్వాశ్వాసయంతి యాః।
తాః శోకవిహ్వలా రాజన్నవైక్షంత పరస్పరం॥ 11-9-16 (65069)
తాభిః పరివృతో రాజా రుదతీభిః సహస్రశః।
నిర్యయౌ నగరాద్దీనస్తూర్ణమాయోధనం ప్రతి॥ 11-9-17 (65070)
శిల్పినో వణిజో వైశ్యాః సర్వే కర్మోపజీవినః।
తే పార్థివం పురస్కృత్య నిర్యయుర్నగరాద్బహిః॥ 11-9-18 (65071)
తేషాం విక్రోశమానానామార్తానాం కురుసంక్షయే।
ప్రాదురాసీన్మహాఞ్శబ్దో వ్యథయన్భువనాన్యుత॥ 11-9-19 (65072)
యుగాంతకాలే సంప్రాప్తే భూతానాం దహ్యతామివ।
అభావస్యోదయః ప్రాప్త ఇతి భూతాని మేనిరే॥ 11-9-20 (65073)
భృశముద్విగ్నమనసస్తే పౌరాః కురుసంక్షయే।
ప్రాక్రోశంత మహారాజ స్వనురక్తాస్తదా భృశం॥ ॥ 11-9-21 (65074)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే స్త్రీపర్వణి జలప్రదానికపర్వణి నవమోఽధ్యాయః॥ 9 ॥
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text
11-9-0 (65075)
వైశంపాయన ఉవాచ। 11-9-0x (5335)
విదురస్య తు తద్వాక్యం శ్రుత్వా తు పురుషర్షభః।
యుజ్యతాం యానమిత్యుక్త్వా పునర్వచనమవ్రవీత్॥ 11-9-1 (65076)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 11-9-2x (5336)
11-9-2 (65077)
శీఘ్రమానయ గాంధారీం సర్వాశ్చ భరతస్త్రియః।
వధూం కుంతీముపాదాయ యాశ్చాన్యాస్తత్ర యోషితః॥
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes
11-9-4 విగతా ప్రజ్ఞా వ్యాసదత్తం దివ్యజ్ఞానం యస్య స విగతప్రజ్ఞః॥ 11-9-7 సమారోప్య వాహనేష్వితి శేషః॥ 11-9-11 శోకస్యాతిగాఢత్వాత్పునర్విదురేణోక్తం అభావదీనీత్యాది॥ 11-9-15 సంవర్తయతి వర్తులయతి కంపయతి వా॥ 11-9-21 ఆచక్షే కథయామి॥ 11-9-23 కార్యం అవశ్యకర్తవ్యముదకదానాది॥ 11-9-11 పృషత్యశ్చిత్రహరిణ్యః॥ 11-9-12 అంగమే నృత్యశిక్షాభూమౌ॥ 11-9-9 నవమోఽధ్యాయః॥స్త్రీపర్వ - అధ్యాయ 010
॥ శ్రీః ॥
11.10. అధ్యాయః 010
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics
మృతబంధుదిదృక్షయా సమరభూమిం గచ్ఛతో ధృతరాష్ట్రస్య మధ్యేమార్గం కృపకృతవర్మద్రౌణిభిః సమాగమః॥ 1 ॥ తేషాం త్రయాణాం ధృతరాష్ట్రాశ్వాసనపూర్వకంస్వాభిమతదేశగమనం॥ 2 ॥Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text
11-10-0 (65078)
వైశంపాయన ఉవాచ। 11-10-0x (5337)
క్రోశమాత్రం తతో గత్వా దదృశుస్తాన్మహారథాన్।
శారద్వతం కృపం ద్రౌణిం కృతవర్మాణమేవ చ॥ 11-10-1 (65079)
తే తు దృష్ట్వైవ రాజానం ప్రజ్ఞాచక్షుషమీశ్వరం।
అశ్రుకంఠా వినిఃశ్వస్య రుదంతమిదమబ్రువన్॥ 11-10-2 (65080)
పుత్రస్తవ మహారాజ కృత్వా కర్మ సుదుష్కరం।
గతః సానుచరో రాజఞ్శక్రలోకం మహీపతే॥ 11-10-3 (65081)
దుర్యోధనబలాన్ముక్తా వయమేవ త్రయో రథాః।
సర్వమన్యత్పరిక్షీణం సైన్యం తే భరతర్షభ॥ 11-10-4 (65082)
ఇత్యేవముక్త్వా రాజానం కృపః శారద్వతస్తతః।
గాంధారీం పుత్రశోకార్తామిదం వచనమబ్రవీత్॥ 11-10-5 (65083)
అభీతా యుధ్యమానాస్తే ఘ్నంతః శత్రుగణాన్బహూన్।
వీరకర్మాణి కుర్వాణాః పుత్రాస్తే నిధనం గతాః॥ 11-10-6 (65084)
ధ్రవం సంప్రాప్య లోకాంస్తే నిర్మలాఞ్శస్త్రనిర్జితాన్।
భాస్వరం దేహమాస్థాయ విహరంత్యమరా ఇవ॥ 11-10-7 (65085)
సర్వే హ్యభిముఖా రాజ్ఞి యుధ్యమానా హతా యుధి।
న హి కశ్చిద్ధి శూరాణాం యుధ్యమానః పరాఙ్ముఖః।
శస్త్రేణ నిధనం ప్రాప్తో న చ కశ్చిత్కృతాంజలిః॥ 11-10-8 (65086)
ఏతాం తాం క్షత్రియస్యాహుః పురాణాః పరమాం గతిం।
శస్త్రేణ నిధనం సంఖ్యే తాన్న శోచితుమర్హసి॥ 11-10-9 (65087)
న చాపి శత్రవస్తేషాం ముచ్యంతే రాజ్ఞి పాండవాః।
శృణు యత్కృతమస్మాభిరశ్వత్థామపురోగమైః॥ 11-10-10 (65088)
అధర్మేణ హతం శ్రుత్వా భీమసేనేన తే సుతం।
సుప్తం శిబిరమాసాద్య పాండూనాం కదనం కృతం॥ 11-10-11 (65089)
పాంచాలా నిహతాః సర్వే ధృష్టద్యుంనపురోగమాః।
ద్రుపదస్యాత్మజాశ్చైవ ద్రౌపదేయాశ్చ పాతితాః॥ 11-10-12 (65090)
తథా విశసనం కృత్వా పుత్రశత్రుగణస్య తే।
ప్రాద్రవామ రణే స్థాతుం న హి శక్ష్యామహే త్రయః॥ 11-10-13 (65091)
తే హి శూరా మహేష్వాసాః క్షిప్రమేష్యంతి పాండవాః।
అమర్షవశమాపన్నా వైరం ప్రతిజిహీర్షవః॥ 11-10-14 (65092)
తే హతానాత్మజాఞ్శ్రుత్వా ప్రమత్తాః పురుషర్షభాః।
అన్విష్యంతః పదం శూరాః క్షిప్రమేష్యంతి పాండవాః॥ 11-10-15 (65093)
తేషాం తు కిల్బిషం కృత్వా సంస్థాతుం నోత్సహామహే।
అనుజానీహి నో రాజ్ఞి మా చ శోకే మనః కృథాః॥ 11-10-16 (65094)
రాజంస్త్వమనుజానీహి ధైర్యమాతిష్ఠ చోత్తమం।
దిష్టాంతం పశ్య చాపి త్వం క్షాత్రం ధర్మం చ కేవలం॥ 11-10-17 (65095)
ఇత్యేవముక్త్వా రాజానం కృత్వా చాభిప్రదక్షిణం।
కృపశ్చ కృతవర్మా చ ద్రోమపుత్రశ్చ భారత॥ 11-10-18 (65096)
అవేక్షమాణా రాజానం ధృతరాష్ట్రం మనీషిణం।
గంగామను మహారాజ తూర్ణమశ్వానచోదయన్॥ 11-10-19 (65097)
అపక్రంయ తు తే రాజన్సర్వ ఏవ మహారథాః।
ఆమంత్ర్యాన్యోన్యముద్విగ్నాస్త్రిధా తే ప్రయయుస్తదా॥ 11-10-20 (65098)
జగామ హాస్తినపురం కృపః శారద్వతస్తదా।
స్వమేవ రాష్ట్రం హార్దిక్యో ద్రౌణిర్వ్యాసాశ్రమం యయౌ॥ 11-10-21 (65099)
ఏవం తే ప్రయయుర్వీరా వీక్షమాణాః పరస్పరం।
భయార్తాః పాండుపుత్రాణామాగస్కృత్వా మహాత్మనాం॥ 11-10-22 (65100)
సమేత్య వీరా రాజానం తదా త్వనుదితే రషౌ।
విప్రజగ్ముర్మహాత్మానో యథేష్టకమరిందమాః॥ 11-10-23 (65101)
[సమాసాద్యాథ వై ద్రౌణిం పాండుపుత్రా మహారథాః।
వ్యజయంస్తే రణే రాజన్విక్రంయ తదనంతరం॥] ॥ 11-10-24 (65102)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే స్త్రీపర్వణి జలప్రదానికపర్వణి దశమోఽధ్యాయః॥ 10 ॥
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes
11-10-14 వైరం ప్రతిచికీర్షవ ఇతి క.పాఠః॥ 11-10-17 దిష్టాంతం మరణం॥ 11-10-24 తదనంతరం కృపాచార్యకృతవర్మభ్యాం వియోగానంతరం॥ 11-10-10 దశమోఽధ్యాయః॥స్త్రీపర్వ - అధ్యాయ 011
॥ శ్రీః ॥
11.11. అధ్యాయః 011
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరేణ కృష్ణాదిభిః సహ ధృతరాష్ట్రసమీపమేత్యాభివాదనం॥ 1 ॥ ధృతరాష్ట్రేణ యుధిష్ఠిరం మృదులమాలింఘ్య పశ్చాద్భావజ్ఞేన కృష్ణేన పురతః స్థాపితలోహభీమస్య దృఢాలింగనేన భంజనం॥ 2 ॥Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text
11-11-0 (65103)
వైశంపాయన ఉవాచ। 11-11-0x (5338)
హతేషు సర్వేసైన్యేషు ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః।
శుశ్రువే పితరం వృద్ధం నిర్యాంతం గజసాహ్వయాత్॥ 11-11-1 (65104)
సోఽభ్యయాత్పుత్రశోకార్తం పుత్రశోకపరిప్లుతః।
శోచమానో మహారాజ భ్రాతృభిః సహితస్తదా॥ 11-11-2 (65105)
అన్వీయమానో వీరేణ దాశార్హేణ మహాత్మనా।
యుయుధానేన చ తథా తథైవ చ యుయుత్సునా॥ 11-11-3 (65106)
తమన్వగాత్సుదుఃఖార్తా ద్రౌపదీశోకకర్శితా।
సహ పాంచాలయోషిద్భిర్యాస్తత్రాసన్సమాగతాః॥ 11-11-4 (65107)
సంగ్రామమను బృందాని స్త్రీణాం భరతసత్తం।
కురరీణామివార్తానాం క్రోశంతీనాం దదర్శ హ॥ 11-11-5 (65108)
తాభిః పరివృతో రాజా క్రోశంతీభిః సహస్రశః।
ఊర్ధ్వబాహుభిరార్తాభీ రుదతీభిః ప్రియాప్రియైః॥ 11-11-6 (65109)
క ను ధర్మజ్ఞతా రాజ్ఞః క్వ ను సాద్యానృశంసతా।
యచ్చావధీత్పితౄన్భ్రాతౄన్గురుపుత్రాన్సఖీనపి॥ 11-11-7 (65110)
ఘాతయిత్వా కథం ద్రోణం భీష్మం చాపి పితామహం।
మనస్తేఽభూన్మహాబాహో హత్వా చాపి జయద్రథం॥ 11-11-8 (65111)
కిం ను రాజ్యేన తే కార్యం పితౄన్భ్రాతౄనపశ్యతః।
అభిమన్యుం చ దుర్ధర్షం ద్రౌపదేయాంశ్చ భారత॥ 11-11-9 (65112)
వైశంపాయన ఉవాచ। 11-11-10x (5339)
అతీత్య తా మహాబాహుః క్రోశంతీః కురరీరివ।
వవందే పితరం జ్యేష్ఠం ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః॥ 11-11-10 (65113)
తతోఽభివాద్య పితరం క్రమేణామిత్రకర్శనాః।
న్యవేదయంత నామాని పాండవాస్తేఽపి సర్వశః॥ 11-11-11 (65114)
తమాత్మజాంతకరణం పితా పుత్రవధార్దితః।
అప్రీయమాణః శోకార్తః పాండవం పరిషస్వజే॥ 11-11-12 (65115)
ధర్మరాజం పరిష్వజ్య సాంత్వయిత్వా చ భారత।
దుష్టాత్మా భీమమన్వైచ్ఛద్దిధక్షురివ పావకః॥ 11-11-13 (65116)
స కోపపావకస్తస్య శోకవాయుసమీరితః।
భీమసేనమయం దావం దిధక్షురివ దృశ్యతే॥ 11-11-14 (65117)
తస్య సంకల్పమాజ్ఞాయ భీమం ప్రత్యశుభం హరిః।
భీమమాక్షిప్య పాణిభ్యాం ప్రదదౌ భీమమాయసం॥ 11-11-15 (65118)
ప్రాగేవ తు మహాబుద్ధిర్బుద్ధ్వా తస్యేంగితం హరిః।
సంవిధానం మహాప్రాజ్ఞస్తత్ర చక్రే జనార్దనః॥ 11-11-16 (65119)
ఉపగుహ్యైవ పాణిభ్యాం భీమసేనమయస్మయం।
బభంజ బలవాన్రాజా మన్యమానో వృకోదరం॥ 11-11-17 (65120)
నాగాయుతసమప్రాణః స రాజా భీమమాయసం।
భంక్తత్వా విమథితోరస్కః సుస్రావ రుధిరం ముఖాత్॥ 11-11-18 (65121)
తతః పపాత మేదిన్యాం తథైవ రుధిరోక్షితః।
ప్రపుష్పితాగ్రశిఖరః పారిజాత ఇవ ద్రుమః॥ 11-11-19 (65122)
ప్రత్యగృహ్ణాచ్చ తం విద్వాన్సూతో గావల్గణిస్తదా।
మైవమిత్యబ్రవీచ్చైనం శమయన్సాంత్వయన్నివ॥ 11-11-20 (65123)
హతో భీమ ఇతి జ్ఞాత్వా గతమన్యుర్మహామనాః।
హాహాభీమేతి చుక్రోశ నృపః శోకసమన్వితః॥ 11-11-21 (65124)
తం విదిత్వా గతక్రోధం భీమసేనవధార్దితం।
వాసుదేవో వరః పుంసామిదం వచనమబ్రవీత్॥ 11-11-22 (65125)
మా శుచో ధృతరాష్ట్ర త్వం నైవ భీమస్త్వయా హతః।
ఆయసీ ప్రతిమా హ్యేషా త్వయా నిష్పాతితా విభో॥ 11-11-23 (65126)
త్వాం క్రోధవశమాపన్నం విదిత్వా భరతర్షభ।
మయాఽపకృష్టః కౌంతేయో మృత్యోర్దంష్ట్రాంతరం గతః॥ 11-11-24 (65127)
న హి తే రాజశార్దూల బలే తుల్యోఽస్తి కశ్చన।
కః సహేత మహాబాహో బాహ్వోర్విగ్రహణం నరః॥ 11-11-25 (65128)
యథాంతకమనుప్రాప్య జీవన్కశ్చిన్న ముచ్యతే।
ఏవం బాహ్వంతరం ప్రాప్య తవ జీవేన్న కశ్చన॥ 11-11-26 (65129)
తస్మాత్పుత్రేణ యా తేఽసౌ ప్రతిమా కారితాఽఽయసీ।
భీమస్య సేయం కౌరవ్య తవైవోపహృతా మయా॥ 11-11-27 (65130)
పుత్రశోకాభిసంతప్తం ధర్మాదపకృతం మనః।
తవ రాజేంద్ర తేన త్వం భీమసేనం జిఘాంససి॥ 11-11-28 (65131)
న త్వేతత్తే క్షమం రాజన్హన్యాస్త్వం యద్వృకోదరం।
న హి పుత్రా మహారాజ జీవేయుస్తే కథంచన॥ 11-11-29 (65132)
తస్మాద్యత్కృతమస్మాభిర్మన్యమానైః శమం ప్రతి।
అనుమన్యస్వ తత్సర్వం మా చ శోకే మనః కృథాః॥ ॥ 11-11-30 (65133)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే స్త్రీపర్వణి జలప్రదానికపర్వణి ఏకాదశోఽధ్యాయః॥ 11 ॥
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes
11-11-5 స గంగామన్వితి ఝ.పాఠః॥ 11-11-6 ప్రియాప్రియైః పాండవానాం ప్రియాః అభిమన్యుప్రభృతయః అప్రియాః దుర్యోధనాదయః తైర్హేతుభిః క్రోశంతీభిరితి సంబంధః॥ 11-11-15 ఆక్షిప్య నివార్య। ఆయసం లోహమయం॥ 11-11-21 స తు కోపం సముత్సృజ్యేతి ఝ.పాఠః॥ 11-11-28 పుత్రేతి ధర్మాదపకృతమాలింగనచ్ఛలేన భీమవధః కర్తవ్య ఇత్యాశయా॥ 11-11-11 ఏకాదశోఽధ్యాయః॥స్త్రీపర్వ - అధ్యాయ 012
॥ శ్రీః ॥
11.12. అధ్యాయః 012
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics
కృష్ణవాక్యాద్రతమన్యునా ధృతరాష్ట్రేణ భీమాదీనామాలింగనం॥ 1 ॥Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text
11-12-0 (65134)
వైశంపాయన ఉవాచ। 11-12-0x (5340)
తత ఏనముపాతిష్ఠఞ్శౌచార్థం పరిచారకాః।
కృతశౌచం పునశ్చైనం ఓవాచ మధుసూదనః॥ 11-12-1 (65135)
రాజన్నధీతా వేదాస్తే శాస్త్రాణి వివిధాని చ।
శ్రుతాని చ పురాణాని రాజధర్మాశ్చ కేవలాః॥ 11-12-2 (65136)
ఏవం విద్వాన్మహాప్రాజ్ఞః సమర్థః సన్బలాబలే।
ఆత్మాపరాధాత్కస్మాత్త్వం కురుషే కోపమీదృశం॥ 11-12-3 (65137)
ఉక్తవాంస్త్వాం తదైవాహం భీష్మద్రోణౌ చ భారత।
విదురః సంజయశ్చైవ వాక్యం రాజన్న తత్కృథాః॥ 11-12-4 (65138)
స వార్యమాణో నాస్మాకమకార్షీర్వచనం తదా।
పాండవానధికాంచానన్బలే శౌర్యే చ కౌరవ॥ 11-12-5 (65139)
రాజా హి యః స్థిరప్రజ్ఞః స్వయం దోషానవేక్షతే।
దేశకాలవిభాగం చ పరం శ్రయేః స విందతి॥ 11-12-6 (65140)
ఉచ్యమానస్తు యః శ్రేయో గృహ్ణీతే నో హితాహితే।
ఆపదః సమనుప్రాప్య సోఽభ్యేతి విలయం కిల॥ 11-12-7 (65141)
తతోఽన్యవృత్తమాత్మానం సమవేక్షస్వ భారత।
రాజంస్త్వం హ్యవిధేయాత్మా దుర్యోధనవశే స్థితః॥ 11-12-8 (65142)
ఆత్మాపరాధాదాపన్నస్తత్కిం భీమం జిఘాంససి।
తస్మాత్సంయచ్ఛ కోపం త్వం స్వమనుస్మృత్య దుష్కృతం॥ 11-12-9 (65143)
యస్తు తాం స్పర్ధయా క్షుద్రః పాంచాలీమానయత్సమాం।
స హతో భీమసేనేన వైరం ప్రతిజిహీర్షతా॥ 11-12-10 (65144)
ఆత్మనోఽతిక్రమం పశ్య పుంత్రస్య చ దురాత్మనః।
యదనాగసి పాండూనాం పరిత్యాగస్త్వయా కృతః॥ 11-12-11 (65145)
వైశంపాయన ఉవాచ। 11-12-12x (5341)
ఏవముక్తః స కృష్ణేన సర్వం సత్యం జనాధిప।
ఉవాచ దేవకీపుత్రం ధృతరాష్ట్రో మహీపతిః॥ 11-12-12 (65146)
ఏవమేతన్మహాబాహో యథా వదసి మాధవ।
పుత్రస్నేహస్తు బలవాంధర్మాన్మాం సమచాలయత్॥ 11-12-13 (65147)
దిష్ట్యా తు పురుషవ్యాఘ్రో బలవాన్సత్యక్త్రిమః।
త్వద్గుప్తో నాగమత్కృష్ణ భీమో బాహ్వంతరం మమ॥ 11-12-14 (65148)
ఇదానీం త్వహమవ్యగ్రో గతమన్యుర్గతజ్వరః।
మధ్యమం పాండవం వీరం స్పష్టుమిచ్ఛామి మాధవ॥ 11-12-15 (65149)
హతేషు పారథివేంద్రేషు పుత్రేషు నిహతేషు చ।
పాండుపుత్రేషు మే ధర్మః ప్రీతిశ్చాప్యవతిష్ఠతే॥ 11-12-16 (65150)
తతః స భీమం చ ధనంజయం చ
మాద్యాశ్చ పుత్రౌ పురుషప్రవీరౌ।
పస్పర్శ గాత్రైః ప్రరుదన్సుగాత్రా--
నాశ్వాస్య కల్యాణమువాచ చైనాన్॥ ॥ 11-12-17 (65151)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే స్త్రీపర్వణి జలప్రదానికపర్వణి ద్వాదశోఽధ్యాయః॥ 12 ॥
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes
11-12-4 న తత్కృథాః తతన్న కృతవానరీ। అడభావ ఆర్షః॥ 11-12-7 శ్రేయో హితాహితే ఉచ్యమానో న గృహీత ఇత్యన్వయః॥ 11-12-10 వైరం ప్రతిచికీర్షతేతి క.పాఠః॥ 11-12-11 అనాగసి అపరాధాభావే। పరిత్యాగో రాజ్యాప్రదానేన తిరస్కారః॥ 11-12-12 ద్వాదశోఽధ్యాయః॥స్త్రీపర్వ - అధ్యాయ 013
॥ శ్రీః ॥
11.13. అధ్యాయః 013
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics
కృష్ణయుధిష్ఠిరాదిభిర్గాంధారీసమీపగమనం॥ 1 ॥ గాంధారీం యుధిష్ఠిరంశప్తుకామాం విజ్ఞాయ పూర్వమేవాగతేన వ్యాసేన గాంధార్యాః కోపాపనోదనం॥ 2 ॥Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text
11-13-0 (65152)
వైశంపాయన ఉవాచ। 11-13-0x (5342)
ధృతరాష్ట్రాభ్యనుజ్ఞాతాస్తతస్తే కురుపుంగవాః।
అభ్యయుర్భ్రాతరః సర్వే గాంధారీం సహకేశవాః॥ 11-13-1 (65153)
తతో జ్ఞాత్వా హతామిత్రం ధర్మరాజం యుధిష్ఠిరం।
గాంధారీ పుత్రశోకార్తా శప్తుమైచ్ఛదనిందితా॥ 11-13-2 (65154)
తస్యాః పాపమభిప్రాయం విదిత్వా పాండవాన్ప్రతి।
ఋషిర్గంధవతీపుత్రః ప్రాగేవ సమబుధ్యత॥ 11-13-3 (65155)
స గంగాయాముపస్పృశ్య బ్రహ్మర్షిః ప్రయతః శుచిః।
తం దేశముపసంపేదే పారాశర్యో మనోజవః॥ 11-13-4 (65156)
దివ్యేన చక్షుషా జ్ఞాత్వా మనసాఽనుద్ధతేన చ।
సర్వప్రాణభృతాం భావం సతతం స తు బృధ్యతి॥ 11-13-5 (65157)
స స్నుషామబ్రవీత్కాలే కల్యాణాని మహాతపాః।
శాపకాలమవాక్షిప్య శమకాలముదీరయన్॥ 11-13-6 (65158)
న కోపః పాండవే కార్యో గాంధారి శమమాప్నుహి।
రజో నిగృహ్యతాం చైవ శృణు చేదం వచో మమ॥ 11-13-7 (65159)
పురోక్తా యుద్ధకాలే త్వం పుత్రేణ జయమిచ్ఛతా।
జయమాశాస్వ మే మాతర్యుధ్యమానస్య శత్రుభిః॥ 11-13-8 (65160)
సా తథా యాచ్యమానా త్వం యుద్ధకాలే జయైషిణా।
ఉక్తవత్యసి కల్యాణి యతో ధర్మస్తతో జయః॥ 11-13-9 (65161)
వాచాఽప్యతీతే మా క్రోధే మనః కురు యశస్విని।
స్మరామి భాషమాణాం హి త్వామహం సత్యవాదినీం॥ 11-13-10 (65162)
విగ్రహే తుములే రాజ్ఞాం గత్వా పరమసంశయం।
జితం పాండుసుతైర్యుద్ధే నూనం ధర్మస్తతోఽధికః॥ 11-13-11 (65163)
క్షమాశీలా పురా భూత్వా సాఽద్య న క్షమసే కథం।
అధర్మే జహి ధర్మజ్ఞే యతో ధర్మస్తతో జయః॥ 11-13-12 (65164)
సా త్వం ధర్మం పరిస్మృత్య వాచం చోక్తాం మనస్వినీ।
కోపం సంయచ్ఛ గాంధారి పాండవేషు సుతేషు తే॥ 11-13-13 (65165)
గాంధార్యువాచ। 11-13-14x (5343)
భగవన్నాభ్యసూయామి నైతానిచ్ఛామి నశ్యతః।
పుత్రశోకేన తు బలాన్మనో విహ్వలతీవ మే॥ 11-13-14 (65166)
యథైవ కుంత్యా కౌంతేయా రక్షితవ్యాస్తథా మయా।
తథైవ ధృతరాష్ట్రేణ రక్షితవ్యా యథా త్వయా॥ 11-13-15 (65167)
దుఃశాసనాపరాధేన శకునేః సౌబలస్య చ।
కర్ణదుర్యోధనాభ్యాం చ కృతోఽయం కృరుసంక్షయః॥ 11-13-16 (65168)
నాపరాధ్యతి బీభత్సుర్న చ పార్థో వృకోదరః।
నకులః సదేవశ్చ నైవ రాజా యుధిష్ఠిరః॥ 11-13-17 (65169)
యుధ్యమానా హి కౌరవ్యాః కృతమామాః పరస్పరం।
నిహతాః సహితాశ్చాన్యైస్తత్ర నాస్త్యప్రియం మమ॥ 11-13-18 (65170)
కిం తు కర్మాకరోద్భీమో వాసుదేవస్య పశ్యతః।
దుర్యోధనం సమాహూయ గదాయుర్ద్ధ మహామనాః॥ 11-13-19 (65171)
శిక్షయాఽభ్యధికం జ్ఞాత్వా చరంతం బహుధా రణే।
అధో నాభ్యాః ప్రహృతవాంస్తన్మే కోపమవర్ధయత్॥ 11-13-20 (65172)
కథం ను ధర్మం ధర్మజ్ఞాః సముద్దిష్టం మహాత్మభిః।
త్యజేయురాహవే శూరాః ప్రాణహేతోః కథంచనః॥ ॥ 11-13-21 (65173)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే స్త్రీపర్వణి జలప్రదానికపర్వణి త్రయోదశోఽధ్యాయః॥ 13 ॥
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes
11-13-10 న చాప్యతీతాం గాంధారి వాచం తే వితథామహం। స్మరామితోషమాణాయాస్తథా ప్రణిహితా హ్యసి ఇతి ఝ.పాఠే అస్య ఏనం దుర్యోధనం తోషమాణాయా ఆశీర్వచనేన తోషయంత్యాస్తే తవ తాం తాం వాచం వితథాం న స్మరామీత్యన్వయః॥ 11-13-13 సా త్వం ధర్మ పరిత్యజ్య వాచా చోక్త్వా మనస్విని। ఇచి ఛ.ట.పాఠః॥ 11-13-18 కృతమానాః కృతాహకారాః॥ 11-13-13 త్రయోదశోఽధ్యాయః॥స్త్రీపర్వ - అధ్యాయ 014
॥ శ్రీః ॥
11.14. అధ్యాయః 014
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics
భీమగాంధారీసంవాదః॥ 1 ॥Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text
11-14-0 (65174)
వైశంపాయన ఉవాచ। 11-14-0x (5344)
తచ్ఛ్రుత్వా వచనం తస్యా భీమసేనోఽథ భీతవత్।
గాంధారీం ప్రత్యువాచేదం వచః సానునయం తదా॥ 11-14-1 (65175)
అధర్మో యది వా ధర్మస్త్రాసాత్తత్ర మయా కృతః।
ఆత్మానం త్రాతుకామేన తన్మే త్వం క్షంతుమర్హసి॥ 11-14-2 (65176)
న హి యుద్ధేన పుత్రస్తే ధర్మేణ స మహాబలః।
దుఃశక్యః కేనచిద్ధర్తుమతో విషమమాచరం॥ 11-14-3 (65177)
అధర్మేణ జితః పూర్వం తేన చాపి యుధిష్ఠిరః।
నికృతాశ్చ సదైవ స్మ తో విషమమాచరం॥ 11-14-4 (65178)
సైన్యస్యైకోఽవశిష్టోఽయం గదాయుద్ధే చ వీర్యవాన్।
న త్యక్ష్యతి హృతం రాజ్యమితి వై తత్కృతం మయా॥ 11-14-5 (65179)
ఏకపత్నీం చ పాశ్చాలీమేకవస్త్రాం రజస్వలాం।
భవత్యా విదితం సర్వముక్తవాన్యత్సుతస్తవ॥ 11-14-6 (65180)
సుయోధనం త్వసంహృత్య న శక్యా భూః ససాగరా।
కేవలా భోక్తుమస్మాభిరతశ్చైతత్కృతం మయా॥ 11-14-7 (65181)
తచ్చాప్యప్రియమస్మాకం పుత్రస్తే సముపాచరత్।
ద్రౌపద్యా యత్సభామధ్యే సవ్యమూరుమదర్శయత్॥ 11-14-8 (65182)
తత్రైవ వధ్యః సోఽస్మాకం దురాచారోఽప్బ తే సుతః।
ధర్మరాజాజ్ఞయా చైవ స్థితాః స్మ సమయే పురా॥ 11-14-9 (65183)
వైరముద్దీపితం రాజ్ఞి పుత్రేణ తవ యన్మహత్।
క్లేశితాశ్చ వనే నిత్యం తత ఏతత్కృతం మయా॥ 11-14-10 (65184)
వైరస్యాస్య గతాః పారం హత్వా దుర్యోధనం రణే।
రాజ్యం యుధిష్ఠిరే ప్రాప్తే వయం చ గతమన్యవః॥ 11-14-11 (65185)
గాంధార్యువాచ। 11-14-12x (5345)
న తస్యైవం వధస్తాత యం ప్రశంససి మే సుతం।
కృతవాంశ్చాపి తత్సర్వం యదిదం భాషసే మయి॥ 11-14-12 (65186)
హతాశ్వే నకులే యత్తు వృషసేనేన భారత।
అపిబః శోణితం సంఖ్యే దుఃశాసనశరీరజం॥ 11-14-13 (65187)
సద్భిర్విగర్హితం ఘోరమనార్యజనసేవితం।
క్రూరం కర్మాకృథాస్తస్మాత్తదయుక్తం వృకోదర॥ 11-14-14 (65188)
భీమ ఉవాచ। 11-14-15x (5346)
హతాశ్వం నకులం దృష్ట్వా వృషసేనేన సంయుగే।
శత్రూణాం తు ప్రహృష్టానాం త్రాసః సంజనితో మయా॥ 11-14-15 (65189)
`స ప్రతిజ్ఞామకరవం పిబాంయసృగరేరితి'।
రుధిరం నాతిచక్రామ దంతోష్ఠాదంబ మా శుచః॥ 11-14-16 (65190)
[అన్యస్యాపి న పాతవ్యం రుధిరం కింపునః స్వకం।
యథైవాత్మా తథా భ్రాతా విశేషో నాస్తి కశ్చన॥ 11-14-17 (65191)
వైవస్తితో హి తద్వేద యథావత్కులనందిని।
మా కృథా హృది తన్మాతర్న తత్పీతం మయాఽనధే॥ 11-14-18 (65192)
కేశపక్షపరామర్శే ద్రౌపద్యా ద్యూతకారితే।
క్రోధాద్యదబ్రవం చాహం తచ్చ మే హృది వర్తతే॥ 11-14-19 (65193)
క్షత్రధర్మాచ్చ్యుతో రాజ్ఞి భవేయం శాశ్వతీః సమాః।
ప్రతిజ్ఞాం తామనిస్తీర్య తతస్తత్కృతవానహం॥ 11-14-20 (65194)
అనిగృహ్య పురా పుత్రానస్మస్వనపకారిషు।
న మమార్హసి కల్యాణి దోషేణ పరిశంకితుం॥ 11-14-21 (65195)
గాంధార్యువాచ। 11-14-22x (5347)
వృద్ధస్యాస్య శతం పుత్రాన్నిఘ్నంస్త్వమపరాజితః।
కస్మానాశేషయః కంచిద్యేనాల్పమపరాధితం॥ 11-14-22 (65196)
సంతానమావయోస్తాత వృద్ధయోర్హృతరాజ్యయోః।
నాశేషయః కథం యష్టిమేకాం వృద్ధయుగస్య వై॥ 11-14-23 (65197)
శేషే హ్యవస్థితే తాత పుత్రాణామల్పకేఽపి చ।
మందదుఃఖం భవేదద్య యది త్వం ధర్మమాచరేః॥ ॥ 11-14-24 (65198)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే స్త్రీపర్వణి జలప్రదానికపర్వణి చతుర్దశోఽధ్యాయః॥ 14 ॥
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes
11-14-6 ఉక్తవాన్ నహి తే పతయః సంతీత్యాది। రాజపుత్రీం చ పాంచలీమితి ఝ.పాఠః॥ 11-14-14 చతుర్దశోఽధ్యాయః॥స్త్రీపర్వ - అధ్యాయ 015
॥ శ్రీః ॥
11.15. అధ్యాయః 015
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరాదిభిర్గాంధారీకుంత్యోరభివాదనం॥ 1 ॥ సకుంత్యా గాంధార్యా ద్రౌపదీసమాశ్వాసనం॥ 2 ॥Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text
11-15-0 (65199)
వైశంపాయన ఉవాచ। 11-15-0x (5348)
తమేవముక్త్వా గాంధారీ యుధిష్ఠిరమపృచ్ఛత।
క్వ స రాజేతి సక్రోధా పుత్రపౌత్రవధార్దితా॥ 11-15-1 (65200)
తామభ్యగచ్ఛత్కౌంతేయో వేపమానః కృతాంజలిః।
యుధిష్ఠిరస్తు గాంధారీం మధురం వాక్యమబ్రవీత్॥ 11-15-2 (65201)
పుత్రహంతా నృశంసోఽహం తవ దేవి యుధిష్ఠిరః।
శాపార్హః పృథివీనాశే హేతుభూతః శపస్వ మాం॥ 11-15-3 (65202)
నహి మే జీవితేనార్థో న రాజ్యేన సుఖేన వా।
తాదృశాన్సుహృదో హత్వా ప్రమూఢస్య సుహృద్ద్రుహః॥ 11-15-4 (65203)
తమేవంవాదినం భీతం సన్నికర్షాగతం తదా।
నోవాచ కించిద్గాంధారీ నిఃశ్వాసపరమా నృప॥ 11-15-5 (65204)
తస్మావనతదేహస్య పాదయోర్నిపతిష్యతః।
యుధిష్ఠిరస్య నృపతేర్ధర్మజ్ఞా దీర్ఘదర్శినీ॥ 11-15-6 (65205)
అంగుల్యగ్రాణి దదృశే దేవీ పట్టాంతరేణ సా।
తతః స కునఖీభూతో దర్శనీయనఖో నృపః॥ 11-15-7 (65206)
తం దృష్ట్వా చార్జునోఽగచ్ఛద్వాసుదేవస్య పృష్ఠతః॥ 11-15-8 (65207)
ఏవం సంచేష్టమానాంస్తానితశ్చేతశ్చ భారత।
గాంధారీ విగతక్రోధా సాంత్వయామాస మాతృవత్॥ 11-15-9 (65208)
తే పాండవా అనుజ్ఞాతా మాతరం వీతమత్సరాః।
అభ్యగచ్ఛంత సహితాః పృథాం పృథువలక్షసః॥ 11-15-10 (65209)
చిరస్య దృష్ట్వా పుత్రాన్సా పుత్రాధిభిరభిప్లుతా।
బాష్పమాహారయద్దేవీ వస్త్రేణావృత్య వై ముఖం॥ 11-15-11 (65210)
తతో బాష్పం సముత్సృజ్య సహ పుత్రైస్తదా పృథా।
అపశ్యదేనాఞ్శస్త్రౌఘైర్బహుధా పరివిక్షతాన్॥ 11-15-12 (65211)
సా తానేకైకశః పుత్రాన్సంస్పృశంతీ పునఃపునః।
అన్వశోచత దుఃఖార్తా ద్రౌపదీం నిహతాత్మజాం।
రుదంతీమథ పాంచాలీం దదర్శ పతితాం భువి॥ 11-15-13 (65212)
ద్రౌపద్యువాచ। 11-15-14x (5349)
ఆర్యే పౌత్రాస్తు తే సర్వే సౌభద్రసహితా గతాః।
న త్వాం తేఽద్యాభిగచ్ఛంతి చిరం దృష్ట్వా అనిందితే।
కిన్ను రాజ్యేన మే కార్యం విహీనాయాః సుతైర్వరైః॥ 11-15-14 (65213)
తాం సమాశ్వాసయామాస పృథా పృథలలోచనా।
ఉత్థాప్యాంకేన సుదతీం రుదతీం శోకకర్శితాం॥ 11-15-15 (65214)
తయైవ సహితా చాపి పుత్రైరనుగతా పృథా।
అభ్యగచ్ఛత గాంధారీమార్తామార్తతరా స్వయం॥ 11-15-16 (65215)
వైశంపాయన ఉవాచ। 11-15-17x (5350)
తామువాచాథ గాంధారీ సహ కుంత్యా యశస్వినీం।
మైవం పుత్రీతి శోకార్తా పశ్య మామపి దుఃఖితాం॥ 11-15-17 (65216)
మన్యే లోకవినాశోఽయం కాలపర్యాయనోదితః।
అవశ్యభావీ సంప్రాప్తః స్వభావాద్రోమహర్షణః॥ 11-15-18 (65217)
ఇదం తత్సమనుప్రాప్తం విదురస్య వచో మహత్।
అసిద్ధానునయే కృష్ణే యదువాచ మహామతిః॥ 11-15-19 (65218)
తస్మిన్నపరిహార్యేఽర్థే వ్యతీతే చ విశేషతః।
మా శుచో న హి శోచ్యాస్తే సంగ్రామే నిధనం గతాః॥ 11-15-20 (65219)
యథైవాహం తథైవ త్వం కో వామాశ్వాసయిష్యతి।
మమైవ హ్యపరాధేన కులమగ్ర్యం వినాశితం॥ ॥ 11-15-21 (65220)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే స్త్రీపర్వణి జలప్రదానికపర్వణి పంచదశోఽధ్యాయః॥ 15 ॥
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes
11-15-7 కునఖీభూతో హస్తదేశ ఇతి శేషః॥ 11-15-14 ఆర్యే పౌత్రా హతాః సర్వే ఇతి క.ఛ.పాఠః॥ 11-15-21 వాం ఆవాం॥ 11-15-15 పంచదశోఽధ్యాయః॥స్త్రీపర్వ - అధ్యాయ 016
॥ శ్రీః ॥
11.16. అధ్యాయః 016
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics
గాంధార్యా వ్యాసప్రసాదలబ్ధదివ్యచక్షుషా రణాంకణదర్శంనం॥ 1 ॥ ధృతరాష్ట్రయుధిష్ఠిరాదీనాం స్త్రీభిః సహ రణభూమిప్రవేశః॥ 2 ॥ స్త్రీణాం విలాపః॥ 3 ॥ గాంధార్యా కృష్ణాయ విలపత్స్నుషాదిప్రదర్శనం॥ 4 ॥Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text
11-16-0 (65221)
వైశంపాయన ఉవాచ। 11-16-0x (5351)
ఏవముక్త్వా తు గాంధారీ కురూణామవకర్తనం।
అపశ్యత్తత్ర తిష్ఠంతీ సర్వం తత్ర యథాస్థితం॥ 11-16-1 (65222)
పతివ్రతా మహాభాగా సమానవ్రతచారిణీ।
ఉగ్రేణ తపసా యుక్తా సతతం సత్యవాదినీ॥ 11-16-2 (65223)
వరదానేన కృష్ణస్య మహర్షేః పుణ్యకర్మణః।
దివ్యజ్ఞానబలోపేతా వివిధం పర్యదేవయత్॥ 11-16-3 (65224)
దదర్శ సా బుద్ధిమతీ దూరాదపి యథాఽంతికే।
రణాజిరం తద్వీరాణామద్భుతం రోమహర్షణం॥ 11-16-4 (65225)
అస్థికేశవసాకీర్ణం శోణితౌఘపరిప్లుతం।
శరీరైర్బహుసాహస్రైర్వినికీర్ణం సమంతతః॥ 11-16-5 (65226)
గజాశ్వరథయోధానామావృతం రుధిరావిలైః।
శరీరైరశిరస్కైశ్చ విదేహైశ్చ శిరోగణైః॥ 11-16-6 (65227)
గజాశ్వనరవీరాణాం నిఃసత్వైరభిసంవృతం।
సృగాలవలగోమాయుకంకకాకనిషేవితం॥ 11-16-7 (65228)
రక్షసాం పురుషాదానా మోదనం కురరాకులం।
అశివాభిః శివాభిశ్చ నాదితం గృధ్రసేవితం॥ 11-16-8 (65229)
తతో వ్యాసాభ్యనుజ్ఞాతో ధృతరాష్ట్రో మహీపతిః।
పాండుపుత్రాశ్చ తే సర్వే యుధిష్ఠిరపురోగమాః॥ 11-16-9 (65230)
వాసుదేవం పురస్కృత్య హతబంధుం చ పార్థివం।
కురుస్త్రియః సమాదాయ జగ్మురాయోధనం ప్రతి॥ 11-16-10 (65231)
సమాసాద్య కురుక్షేత్రం తాః స్త్రియో నిహతేశ్వరాః।
అపశ్యంత హతాంస్తత్ర పుత్రాన్భ్రాతౄన్పితౄన్పతీన్॥ 11-16-11 (65232)
క్రవ్యాదైర్భక్ష్యమాణాంశ్చ గోమాయువలవాయసైః।
భూతైః పిశాచై రక్షోభిర్వివిధైశ్చ నిశాచరైః॥ 11-16-12 (65233)
రుద్రాక్రీడనిభం దృష్ట్వా తదా విశసనం స్త్రియః।
కురర్య ఇవ శోకార్తా విక్రోశంత్యో నిపేతిరే॥ 11-16-13 (65234)
అదృష్టపూర్వం పశంత్యో దుఃఖార్తా భరతస్త్రియః।
శరీరేషు స్ఖలంత్యశ్చ న్యపతంశ్చ పరాసువత్॥ 11-16-14 (65235)
శ్రాంతానాం చాప్యనాథానాం క్రందంతీనాం భృశం తదా।
పాంచాలకురుయోషాణాం కృపణం తదభూన్మహత్॥ 11-16-15 (65236)
దుఃఖోపహతచిత్తాభిః సమంతాదనునాదితం।
దృష్ట్వాఽఽయోధనమత్యుగ్రం ధర్మజ్ఞా సుబలాత్మజా॥ 11-16-16 (65237)
తతః సా పుండరీకాక్షమామంత్ర్య పురుషోత్తమం।
కురూణాం వైశమం దృష్ట్వా ఇదం వచనమబ్రవీత్॥ 11-16-17 (65238)
పశ్యైతాః పుండరీకాక్ష స్నుషా మే నిహతేశ్వరాః।
ప్రకీర్ణకేశాః క్రోశంతీః కురరీరివ మాధవ॥ 11-16-18 (65239)
అమూస్త్వభిసమాగంయ స్మరంత్యో భరతర్షభాన్।
పృథగేవానుపద్యంతే పుత్రాన్భ్రాతౄన్పితౄన్పతీన్॥ 11-16-19 (65240)
వీరసూభిర్మహాబాహో హతపుత్రాభిరావృతం।
క్వచిచ్చ వీరపత్నీభిర్హతవీరాభిరావృతం॥ 11-16-20 (65241)
శోభితం పురుషవ్యాఘ్రైః కర్ణభీష్మాభిమన్యుభిః।
ద్రోణద్రుపదశల్యైశ్చ జ్వలద్భిరివ పావకైః॥ 11-16-21 (65242)
కాంచనైః కవచైర్నిష్కైర్మణిభిశ్చ మహాధనైః।
అద్భుతైర్హస్తకేయూరైః స్రగ్భిశ్చ సమలంకృతం॥ 11-16-22 (65243)
వీరబాహువిసృష్టాభిః శక్తిభిః పరిఘైరపి।
ఖంగైశ్చ వివిధైస్తీక్ష్ణైః సశరైశ్చ శరాసనైః॥ 11-16-23 (65244)
క్రవ్యాదసంఘైర్ముదితైస్తిష్ఠద్భిః సహితైః క్వచిత్।
క్వచిదాక్రీడమానైశ్చ శయానైశ్చాపరైః క్వచిత్॥ 11-16-24 (65245)
ఏతదేవంవిధం వీర సంపశ్యాయోధనం విభో।
`త్వయా తు శ్రావితం కర్మ పుష్కరాక్ష మహాద్యుతే'।
పశ్యమానా హి దహ్యామి శోకేనాహం జనార్దన॥ 11-16-25 (65246)
పాంచాలానాం కురూణాం చ వినాశం మధుసూదన।
పంచానామపి భూతానామహం వధమచింతయం॥ 11-16-26 (65247)
తాన్సుపర్ణాశ్చ గృధ్రాశ్చ కర్షయంత్యసృగుక్షితాన్।
విగృహ్య చరణైర్గృధ్రా భక్షయంతి సహస్రశః॥ 11-16-27 (65248)
జయద్రథస్య కర్ణస్య తథైవ ద్రోమభీష్మయోః।
అభిమన్యోర్వినాశం చ కశ్చింతయితుమర్హతి॥ 11-16-28 (65249)
అవధ్యకల్పాన్నిహతాన్గతసత్వానచేతసః।
గృధ్రకంకవలశ్యేనశ్వసృగాలసమావృతాన్॥ 11-16-29 (65250)
అమర్షవశమాపన్నాందుర్యోధనవశే స్థితాన్।
పశ్యేమాన్పురుషవ్యాఘ్రాన్సంశాంతాన్పావకానివ ॥ 11-16-30 (65251)
శయనాన్యుచితాః సర్వే మృదూని విమలాని చ।
విపన్నాస్తేఽద్య వసుధాం వివృతామధిశేరతే॥ 11-16-31 (65252)
బందిభిః సతతం కాలే స్తువద్భిరభినందితాః।
శివానామశివా ఘోరాః శృణ్వంతి వివిధా గిరః॥ 11-16-32 (65253)
యే పురా శేరతే వీరాః శయనేషు యశస్వినః।
చందనాగురుదిగ్ధాంగాస్తేఽద్య పాంసుషు శేరతే॥ 11-16-33 (65254)
తేషామాభరణాన్యేతే గృఘ్రగోమాయువాయసాః।
ఆక్షిపంతి శివా ఘోరా వినదంత్యః పునః పునః॥ 11-16-34 (65255)
బాణాన్వనినిశితాన్పీతాన్నిస్త్రింశాన్విమలా గదాః।
యుద్ధాభిమానినః సర్వే జీవంత ఇవ బిభ్రతి॥ 11-16-35 (65256)
సురూపవర్ణా బహవః క్రవ్యాదైరవఘట్టితాః।
ఋషభప్రతిరూపాక్షాః శేరతే చ సహస్రశః॥ 11-16-36 (65257)
అపరే పునరాలింగ్య గదాః పరిఘబాహవః।
శేరతేఽభిముఖాః శూరా దయితా ఇవ యోషితః॥ 11-16-37 (65258)
బిభ్రతః కవచాన్యన్యే విమలాన్యాయుధాని చ।
న ధర్షయంతి క్రవ్యాదా జీవంతీతి జనార్దన॥ 11-16-38 (65259)
క్రవ్యాదైః కృష్యమాణానామపరేషాం మహాత్మనాం।
శాతకౌంభ్యః స్రజశ్చిత్రా విప్రకీర్ణాః సమంతతః॥ 11-16-39 (65260)
ఏతే గోమాయవో భీమా నిహతానాం యశస్వినాం।
కంఠాంతరగతాన్హారానాక్షిపంతి సహస్రశః॥ 11-16-40 (65261)
సర్వేష్వపరరాత్రేషు యానవందంత బందినః।
స్తుతిభిశ్చ పరార్ధ్యాభిరుపచారైశ్చ శిక్షితాః॥ 11-16-41 (65262)
తానద్య పరిదేవంతి దుఃఖార్తా పరమాంగనాః।
కృపణా వృష్ణిశార్దూల దుఃఖశోకార్దితా భృశం॥ 11-16-42 (65263)
రక్తోత్పలవనానీవ విభాంతి రుచిరాణి చ।
ముఖాని పరమస్త్రీణాం పరిశుష్కాణి కేశవ॥ 11-16-43 (65264)
రుదిత్వా విరతా హ్యేతా ధ్యాయంత్యః సపరిక్లమాః।
కురుస్త్రియోఽభిగచ్ఛంతి తేన తేనైవ దుఃఖితాః॥ 11-16-44 (65265)
ఏతాన్యాదిత్యవర్ణాని తపమీయనిభాని చ।
పశ్య రోదనతాంరాణి వక్త్రాణి కురుయోషితాం॥ 11-16-45 (65266)
శ్యామానాం వరవర్ణానాం గౌరీణామేకవాససాం।
దుర్యోధనవరస్త్రీణాం పశ్య వృందాని కేశవ॥ 11-16-46 (65267)
ఆసామపరిపూర్ణార్థం నిశంయ పరిదేవితం।
ఇతరేరసంక్రందాన్న విజానంతి యోషితః॥ 11-16-47 (65268)
ఏతా దీర్ఘమివోచ్ఛ్వస్య విక్రుశ్య చ విలప్య చ।
విస్పందమానా దుఃఖేన వీరా జహతి జీవితం॥ 11-16-48 (65269)
బహ్వ్యో దృష్ట్వ శరీరాణి క్రోశంతి విలపంతి చ।
పాణిభిశ్చాపరా ఘ్నంతి శిరాంసి మృదుపాణయః॥ 11-16-49 (65270)
శిరోభిః పతితైర్హస్తైః సర్వాంగైః ఖండశః కృతైః।
ఇతరేతసంపృక్తైరాకీర్ణా భాతి మేదినీ॥ 11-16-50 (65271)
విశిరస్కానథో కాయాందృష్ట్వా హ్యేతాననిందితాన్।
ముహ్యంత్యనుచితా నార్యో విదేహాని శిరాంసి చ॥ 11-16-51 (65272)
శిరః కాయేన సంధాయ ప్రేక్షమాణా విచేతసః।
అపశ్యంత్యోఽపరం తత్ర నేదమస్యేఽతి దుఃఖితాః॥ 11-16-52 (65273)
బాహూరుచరణానన్యాన్విశిఖోన్మథితాన్పృథక్।
సందధత్యోఽసుఖావిష్టా మూర్ఛంత్యేతాః పునఃపునః॥ 11-16-53 (65274)
ఉత్కృత్తశిరసశ్చాన్యాన్విజగ్ధాన్మృగపక్షిభిః।
దృష్ట్వా కాశ్చిన్న జానంతి భర్తౄన్భరతయోషితః॥ 11-16-54 (65275)
పాణిభిశ్చాపరా ఘ్నంతి శిరాంసి మధుసూదన।
ప్రేక్ష్య భ్రాతౄన్పితౄన్పుత్రాన్పతీంశ్చ నిహతాన్పరైః॥ 11-16-55 (65276)
బాహుభిశ్చ సఖంగైశ్చ శిరోభిశ్చ సకుండలైః।
అగంయకల్పా పృథివీ మాంసశోణితకర్దమా।
బభూవ భరతశ్రేష్ఠ ప్రాణిభిర్గతజీవితైః॥ 11-16-56 (65277)
న దుఃఖేషూచితాః పూర్వం దుఃఖం గాహంత్యనిందితాః।
భ్రాతృభిః పతిభిః పుత్రైరుపాకీర్ణాం వసుంధరాం॥ 11-16-57 (65278)
యూథానీవ కిశోరీణాం సుకేశీనాం జనార్దన।
స్నుషాణాం ధృతరాష్ట్రస్య పశ్య వృందాన్యనేకశః॥ 11-16-58 (65279)
ఇతో దుఃఖతరం కిన్ను కేశవ ప్రతిభాతి మే।
యదిమాః కుర్వతే సర్వా రవముచ్చావచం స్త్రియః॥ 11-16-59 (65280)
నూనమాచరితం పాపం మయా పూర్వేషు జన్మసు।
యా పశ్యామి హతాన్పుత్రాన్పౌత్రాన్భ్రాతృంశ్చ మాధవ॥ 11-16-60 (65281)
ఏవమార్తా విలపతీ సమాభాష్య జనార్దనం।
గాంధారీ పుత్రశోకార్తా ద్వదర్శ నిహతం సుతం॥ ॥ 11-16-61 (65282)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే స్త్రీపర్వణి స్త్రీవిలాపపర్వణి షోడశోఽధ్యాయః॥ 16 ॥
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes
11-16-1 అవకర్తనం యుద్ధస్థానం। సర్వం దివ్యేన చక్షుషేతి ఝ.పాఠః॥ 11-16-26 పంచానాం భూతానాం పృథివ్యాదీనాం। కురుపాంచాలవధాత్కృత్స్నం పాంచభౌతికం జగన్నష్టమితి భావః॥ 11-16-31 xxxxxxర్యేతి శేషః॥ 11-16-48 ఏతాః శోచంతీరభిలక్ష్యేతి శేషః॥ 11-16-54 విజగ్ధాన్భక్షితాన్॥ 11-16-16 షోడశోఽధ్యాయః॥స్త్రీపర్వ - అధ్యాయ 017
॥ శ్రీః ॥
11.17. అధ్యాయః 017
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics
గాంధార్యా దుర్యోధనమాలింగ్య పరిదేవనం॥ 1 ॥Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text
11-17-0 (65283)
వైశంపాయన ఉవాచ। 11-17-0x (5352)
దుర్యోధనం హతం దృష్ట్వా గాంధారీ శోకకర్శితా।
సహసా న్యపతద్భూమౌ ఛిన్నేవ కదలీ వనే॥ 11-17-1 (65284)
సా తు లబ్ధ్వా పునః సంజ్ఞాం విక్రుశ్య చ విలప్య చ।
దుర్యోధనమభిప్రేక్ష్య శయానం రుధిరోక్షితం॥ 11-17-2 (65285)
పరిష్వజ్యాథ గాంధారీ కృపణం పర్యదేవయత్।
హాహాపుత్రేతి శోకార్తా విలలాపాకులేంద్రియా॥ 11-17-3 (65286)
సుగూఢజత్రు విపులం హారనిష్కవిభూషితం।
వారిణా నేత్రజేనోరః సించంతీ శోకతాపితా॥ 11-17-4 (65287)
సమీపస్థం హృషీకేశమిద వచనమబ్రవీత్।
ఉపస్థితేఽస్మిన్సంగ్రామే జ్ఞాతీనాం సంక్షయే విభో॥ 11-17-5 (65288)
మామయం ప్రాహ వార్ష్ణేయ ప్రాంచలిర్నృపసత్తమః।
అస్మింజ్ఞాతిసముద్ధర్షే జయమంబా బ్రవీతు మే॥ 11-17-6 (65289)
ఇత్యుక్తే జానతీ సర్వమహం స్వవ్యసనాగమం।
అబ్రువం పురుషవ్యాఘ్ర యతో ధర్మస్తతో జయః॥ 11-17-7 (65290)
తథా తు యువ్యమానస్త్వం సంప్రగృహ్య సుపుత్రక।
ధ్రువం శఖజితాఁల్లోకాన్ప్రాప్స్యస్యమరవత్ప్రభో॥ 11-17-8 (65291)
ఇత్యేవxxx పూర్వం నైవం శోచామి వై ప్రభో।
ధృతరాష్ట్రం తు శోచామి కృపణం హతబాంధవం॥ 11-17-9 (65292)
అమర్వణం యుధాం శ్రేష్ఠం కృతాస్త్రం యుద్ధదుర్మదం।
శయానం వీరశయనే పశ్య మాధవ మే సుతం॥ 11-17-10 (65293)
బోఽయం మూర్ధావసిక్తానాయే యాతి పరంతపః।
సోఽవం పాంసుషు శేతేఽద్య పంచ కాలస్య పర్యయం॥ 11-17-11 (65294)
దువం దుర్యోధనో వీరో గతిం న సులభాం గతః।
తథా హ్యభిxxxx శేతే శయనే వీరసేవితే॥ 11-17-12 (65295)
యం పురా పర్యుపాసీనా సమయంతి వరస్త్రియః।
సం వీరశయనే సుప్తం రమయంత్యశివాః శివాః॥ 11-17-13 (65296)
యం పురా పర్యుపాసీనా రమయంతి మహీక్షితః।
మహీతలస్యం నిహతం గృధ్రాస్తం పర్యుపాసతే॥ 11-17-14 (65297)
యం పురా వ్యజనైరంయైరుపవీజంతి యోషితః।
తమద్య పక్షవ్యజనై రుపవీజంతి పక్షిణః॥ 11-17-15 (65298)
ఏష శేతే మహాబాహుర్బలవాన్సత్యవిక్రమః।
సింహేనేవ ద్విపః సంఖ్యే భీమసేనేన పాతితః॥ 11-17-16 (65299)
పశ్య దుర్యోధనం కృష్ణ శయానం రుధిరోక్షితం।
నిహతం భీమసేనేన గదాం సంమృజ్య భారత॥ 11-17-17 (65300)
అక్షౌహిణీర్మహాబాహుర్దశ చైకాం చ కేశవ।
ఆనయద్యః పురా సంఖ్యే సోఽనయాన్నిధనం గతః॥ 11-17-18 (65301)
ఏష దుర్యోధనః శేతే మహేష్వాసో మహాబలః।
శార్దూల ఇవ సింహేన భీమసేనేన పాతితః॥ 11-17-19 (65302)
విదురం హ్యవమత్యైష పితరం చైవ మందభాక్।
బాలో వృద్ధావమానేన మందో మృత్యువశం గతః॥ 11-17-20 (65303)
నిఃసపత్నా మహీ యస్య త్రయోదశసమాః స్థితా।
స శేతే నిహతో భూమౌ పుత్రో మే పృథివీపతిః॥ 11-17-21 (65304)
అపశ్యం కృష్ణ పృథివీం ధార్తరాష్ట్రానుశాసితాం।
పూర్ణాం హస్తిగవాశ్వైశ్చ వార్ష్ణేయ న తు తచ్చిరం॥ 11-17-22 (65305)
తామేవాద్య మహాబాహో పశ్యాంయన్యానుశాసితాం।
హీనాం హస్తిగవాశ్వేన కిన్ను జీవామి మాధవ॥ 11-17-23 (65306)
ఇదం కష్టతరం పశ్య పుత్రస్యాపి వధాన్మమ।
యా ఇమాః పర్యుపాసంతే హతాఞ్శూరాన్రణే స్త్రియః॥ 11-17-24 (65307)
ప్రకీర్ణకేశాం సుశ్రోణీం దుర్యోధనభూజాంకగాం।
రుక్మవేదినిభాం పశ్య కృష్ణ లక్ష్మణమాతరం॥ 11-17-25 (65308)
నూనమేషా పురా బాలా జీవమానే మహాభుజే।
భుజావాశ్రిత్య రమతే సుభుజస్య మనస్వినీ॥ 11-17-26 (65309)
కథం తు శతధా నేదం హృదయం మమ దీర్యతే।
పశ్యంత్యా నిహతం పుత్రం పౌత్రేణ సహితం రణే॥ 11-17-27 (65310)
పుత్రం రుధిరసంసిక్తముపజిఘ్రత్యనిందితా।
దుర్యోధనం తు వామోరూః పాణినా పరిమార్జతీ॥ 11-17-28 (65311)
కిన్ను శోచతి భర్తారం హతపుత్రం మనస్వినీ।
తథా హ్యవస్థితా భాతి పుత్రం చాప్యభివీక్ష్య సా॥ 11-17-29 (65312)
స్వశిరః పంచశాఖాభ్యామభిహత్యాయతేక్షణా।
పతత్యురసి వీరస్య కురురాజస్య మాధవ॥ 11-17-30 (65313)
పుండరీకనిభా భాతి పుండరీకాంతరప్రభా।
ముఖం ప్రమృజ్య పుత్రస్య భర్తుశ్చైవ తపస్వినీ॥ 11-17-31 (65314)
యది సత్యాగమాః సంతి యది వై శ్రుతయస్తథా।
ధ్రువం లోకానవాప్తోఽయం నృపో బాహుబలార్జితాన్॥ ॥ 11-17-32 (65315)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే స్త్రీపర్వణి స్త్రీవిలాపపర్వణి సప్తదశోఽధ్యాయః॥ 17 ॥
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes
11-17-27 పుత్రేణ సహితం రణే ఇతి ఝ.పాఠః॥ 11-17-30 పంచశాఖాభ్యాం పంచాంగులిభ్యాం పాణిభ్యాం॥ 11-17-17 సప్తదశోఽధ్యాయః॥స్త్రీపర్వ - అధ్యాయ 018
॥ శ్రీః ॥
11.18. అధ్యాయః 018
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics
కృష్ణంప్రతి గాంధారీవచనం॥ 1 ॥Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text
11-18-0 (65316)
గాంధార్యువాచ। 11-18-0x (5353)
పశ్య మాధవ పుత్రాన్మే శతసంఖ్యాంజితక్లమాన్।
గదయా భీమసేనేన భూయిష్ఠం నిహతాన్రణే॥ 11-18-1 (65317)
ఇదం దుఃఖతరం మేఽద్య యదిమా ముక్తమూర్ధజాః।
హతపుత్రా రణే బాలాః పరిధావంతి మే స్నుషాః॥ 11-18-2 (65318)
ప్రాసాదతలచారిణ్యశ్చరమైర్భూషణాన్వితైః।
కాయేనాద్య స్పృశంతీమాం రుధిరార్ద్రాం వసుంధరాం॥ 11-18-3 (65319)
కృచ్ఛ్రాదుత్సారయంతి స్మ గృధ్రగోమాయువాయసాన్।
దుఃఖేనార్తా విఘూర్ణంత్యో మత్తా ఇవ చరంత్యుత॥ 11-18-4 (65320)
ఏషాఽన్యా త్వనవద్యాంగీ కరసంమితమధ్యమా।
ఘోరమాయోధనం దృష్ట్వా నిపతత్యతిదుఃఖితా॥ 11-18-5 (65321)
దృష్ట్వా మే పార్థివసుతామేతాం లక్ష్మణమాతరం।
రాజపుత్రీం మహాబాహో మనో న హ్యుపశాంయతి॥ 11-18-6 (65322)
భ్రాతౄంశ్చాన్యాః పితౄంశ్చాన్యాః పుత్రాంశ్చ నిహతాన్భువి।
దృష్ట్వా పరిపతంత్యేషాః ప్రగృహ్య సుమహాభుజాన్॥ 11-18-7 (65323)
మధ్యమానాం తు నారీణాం వృద్ధానాం చాపరాజిత।
ఆక్రందం హతబంధూనా దారుణే వైశసే శృణు॥ 11-18-8 (65324)
రథనీడాని దేహాంశ్చ హతానాం గజవాజినాం।
ఆశ్రిత్య శ్రమమోహార్తాః స్థితాః పశ్య మహాభుజ॥ 11-18-9 (65325)
అన్యా చాపహృతం కాయాచ్చారుకుండలమున్నసం।
స్వస్య బంధోః శిరః కృష్ణ గృహీత్వా పశ్య తిష్ఠతి॥ 11-18-10 (65326)
పూర్వజాతికృతం పాపం మన్యే నాల్పమివానఘ।
ఏతాభిర్నిరవద్యాభిర్మయా చైవాల్పపుణ్యయా।
యదిదం ధర్మరాజేన ఘాతితం నో జనార్దన॥ 11-18-11 (65327)
న హి నాశోఽస్తి వార్ష్ణేయ కర్మణోః శుభపాపయోః॥ 11-18-12 (65328)
ప్రత్యగ్రవయసః పశ్య దర్శనీయకుచాననాః।
కులేషు జాతా హీమత్యః కృష్ణపక్ష్మాక్షిమూర్ధజాః॥ 11-18-13 (65329)
హంసగద్గదభాషిణ్యో దుఃఖశోకప్రమోహితాః।
సారస్య ఇవ వాశంత్యః పతితాః పశ్య మాధవ॥ 11-18-14 (65330)
ఫుల్లుపద్యప్రకాశాని పుండరీకాక్ష యోషితాం।
అనవద్యాని వక్త్రాణి తాపయత్యేష రశ్మివాన్॥ 11-18-15 (65331)
సేర్ష్యాణాం మమ పుత్రాణాం వాసుదేవావరోధనం।
మత్తమాతంగదర్పాణాం పశ్యంత్యద్య పృథగ్జనాః॥ 11-18-16 (65332)
శతచంద్రాణి చర్మాణి ధ్వజాంశ్చాదిత్యవర్చసః।
రౌక్మాణి చైవ వర్మాణి నిష్కానపి చ కాంచనాన్॥ 11-18-17 (65333)
శిరస్త్రాణాని చైతాని పుత్రాణాం మే మహీతలే।
పశ్య దీప్తాని గోవింద పావకాన్సుహుతానివ॥ 11-18-18 (65334)
ఏష దుఃశాసనః శేతే శూరేణామిత్రఘాతినా।
పీతశోణిxx సర్వాంగో యుధి భీమేన పాతితః॥ 11-18-19 (65335)
గదయా భీమసేనేన పశ్య మాధవ మే సుతం।
ద్యూతక్లేశాననుస్మృత్య ద్రౌపదీచోదితేన చ॥ 11-18-20 (65336)
ఉక్తా హ్యనేన పాంచాలీ సభాయాం ద్యూతనిర్జితా।
ప్రియం చికీర్షతా భ్రాతుః కర్ణస్య చ జనార్దన॥ 11-18-21 (65337)
సహైవ సహదేవేన నకులేనార్జునేన చ।
దాసీభూతాఽసి పాంచాలి క్షిప్రం ప్రవిశ నో గృహాన్॥ 11-18-22 (65338)
తతోఽహమబ్రువం కృష్ణ తదా దుర్యోధనం నృపం।
మృత్యుపాశపరిక్షిప్తాం ద్రౌపదీం పుత్ర వర్జయ॥ 11-18-23 (65339)
నిబోధైనం సుదుర్బుద్ధిం మాతులం కలహప్రియం।
క్షిప్రమేనం పరిత్యజ్య పుత్ర సంశాంయ పాండవైః॥ 11-18-24 (65340)
న బుద్ధ్యసే త్వం దుర్బుద్ధే భీమసేనమమర్షణం।
వాంగరాచైస్తుదంస్తీక్ష్ణైరుల్కాభిరివ కుంజరం॥ 11-18-25 (65341)
తానేవం రహసి క్రుద్ధో వాక్శల్యానవధారయన్।
ఉత్ససర్జ విషం తేషు సర్పో గోవృషభేష్వివ॥ 11-18-26 (65342)
ఏష దుఃశాసనః శేతే విక్షిప్య విపులౌ భుజౌ।
నిహతో భీమసేనేన సిహేనేవ మహాగజః॥ 11-18-27 (65343)
అత్యర్థమకరోద్రౌద్రం భీమసేనోఽత్యమర్షణః।
దుఃశాసనస్య యత్క్రుద్ధోఽపిబచ్ఛోణితమాహవే॥ ॥ 11-18-28 (65344)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే స్త్రీపర్వణి స్త్రీవిలాపపర్వణి అష్టాదశోఽధ్యాయః॥ 18 ॥
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes
11-18-5 కరసంమితమధ్యమా ముష్టిప్రమితమధ్యా॥ 11-18-23 క్షిప్తం శకునిం పుత్ర వజేయేతి ఝ.పాఠః॥ 11-18-18 అష్టాదశోఽధ్యాయః॥స్త్రీపర్వ - అధ్యాయ 019
॥ శ్రీః ॥
11.19. అధ్యాయః 019
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics
కృష్ణంప్రతి గాంధారీవచనం॥ 1 ॥Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text
11-19-0 (65345)
గాంధార్యువాచ। 11-19-0x (5354)
ఏష మాధవ పుత్రో మే వికర్ణః పాజ్ఞసంమతః।
భూమౌ వినిహతః శేతే భీమేన శతధా కృతః॥ 11-19-1 (65346)
గజమధ్యే హతః శేతే వికర్ణో మధుసూదన।
నీలమేఘపరిక్షిప్తః శరదీవ నిశాకరః॥ 11-19-2 (65347)
అస్య చాపగ్రహేణైవ పాణిః కృతకిణో మహాన్।
కథంచిచ్ఛిద్యతే గృధ్రైరత్తుకామైస్తలత్రవాన్॥ 11-19-3 (65348)
అస్య భార్యాఽఽమిషప్రేప్సూన్గృధ్రకాకాంస్తపస్వినీ।
వారయత్యనిశం బాలా న చ శక్నోతి మాధవ॥ 11-19-4 (65349)
యువా వృందారకసమో వికర్ణః పురుషర్షభ।
సుఖోషితః సుఖార్హశ్చ శేతే పాంసుషు మాధవ॥ 11-19-5 (65350)
కర్ణినాలీకనారాచైర్భిన్నమర్మాణమాహవే।
అద్యాపి న జహాత్యేనం లక్ష్మీర్భరతసత్తమం॥ 11-19-6 (65351)
ఏష సంగ్రామశూరణే ప్రతిజ్ఞాం పాలయిష్యతా।
దుర్ముఖోఽభిముఖః శేతే హతోఽరిగణహా రణే॥ 11-19-7 (65352)
తస్యైతద్వదనం కృష్ణ శ్వాపదైరర్ధభక్షితం।
విభాత్యభ్యధికం తాత సప్తంయామివ చంద్రమాః॥ 11-19-8 (65353)
శూరస్య హి రణే కృష్ణ పశ్యాననమథేదృశం।
స కథం నిహతోఽమిత్రైః పాంసూన్గ్రసతి మే సుతః॥ 11-19-9 (65354)
యస్యాహవముఖే సౌంయ స్థాతా నైవోపపద్యతే।
స కథం దుర్ముఖోఽమిత్రైర్హతో విబుధలోకజిత్॥ 11-19-10 (65355)
చిత్రసేనం హతం భూమౌ శయానం మధుసూదన।
ధార్తరాష్ట్రమిమం పశ్య ప్రతిమానం ధనుష్మతాం॥ 11-19-11 (65356)
తం చిత్రమాల్యాభరణం యువత్యః శోకకర్శితాః।
క్రవ్యాదసంఘైః సహితా రుదంత్యః పర్యుపాసతే॥ 11-19-12 (65357)
స్త్రీణాం రుదితనిర్ఘోషః శ్వాపదానాం చ గర్జితం।
చిత్రరూపమిదం కృష్ణ విమృశ్య ప్రతిభాతి మే॥ 11-19-13 (65358)
యువా వృందారకో నిత్యం ప్రవరస్త్రీనిషేవితః।
వివింశతిరసౌ శేతే ధ్వస్తః పాంసుషు మాధవ॥ 11-19-14 (65359)
శరసంకృత్తవర్మాణం వీరం విశసనే హతం।
పరివార్యాసతే గృధ్రాః పరివింశం వివింశతిం॥ 11-19-15 (65360)
ప్రవిశ్య సమరే శూరః పాండవానామనీకినీం।
స వీరశయనే శేతే పరః సత్పురుషోచితే॥ 11-19-16 (65361)
స్మితోపపన్నం సునసం సుభ్రు తారాధిపోపమం।
అతీవ సౌంయవదనం కృష్ణ పశ్య వివింశతేః॥ 11-19-17 (65362)
యం స్మ తం పర్యుపాసంతే బహుధా వరయోషితః।
క్రీడంతమివ గంధర్వం దేవకన్యాః సహస్రశః॥ 11-19-18 (65363)
హంతారం పరసైన్యానాం శూరం సమితిశోభనం।
నిబర్హణమమిత్రాణాం దుఃసహం విషహేత కః॥ 11-19-19 (65364)
దుఃసహస్యైతదాభాతి శరీరం సంవృతం శరైః।
గిరిరాత్మరుహైః ఫుల్లైః కర్ణికారైరివాచితః॥ 11-19-20 (65365)
శాతకౌంభ్యా స్రజా భాతి కవచేన చ భాస్వతా।
అగ్నినేవ గిరిః శ్వేతో గతాసురపి దుఃసహః॥ ॥ 11-19-21 (65366)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే స్త్రీపర్వణి స్త్రీవిలాపపర్వణి ఏకోనవింశోఽధ్యాయః॥ 19 ॥
స్త్రీపర్వ - అధ్యాయ 020
॥ శ్రీః ॥
11.20. అధ్యాయః 020
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics
కృష్ణంప్రతి గాంధార్యా రుదంతీనాం స్త్రీణాం ప్రదర్శనం॥ 1 ॥Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text
11-20-0 (65367)
గాంధార్యువాచ। 11-20-0x (5355)
అధ్యర్ధగుణమాహుర్యం బలే శౌర్యే చ కేశవ।
పిత్రా త్వయా చ దాశార్హ దృప్తం సింహమివోత్కటం॥ 11-20-1 (65368)
యో బిభేద చమూమేకో మమ పుత్రస్య దుర్భిదాం।
స భూత్వా మృత్యురన్యేషాం స్వయం మృత్యువశం గతః॥ 11-20-2 (65369)
తస్యోపలక్షయే కృష్ణ కార్ష్ణేరమితతేజసః।
అభిమన్యోర్హతస్యాపి ప్రభా నైవోపశాంయతి॥ 11-20-3 (65370)
ఏషా విరాటదుహితా స్నుషా గాండీవధన్వనః।
హతం బాలా పతిం వీరం దృష్ట్వా శోచత్యనిందితా॥ 11-20-4 (65371)
తమేషా హి సమాగంయ భార్యా భర్తారమంతికే।
విరాటదుహితా కృష్ణ పాణినా పరిమార్జతి॥ 11-20-5 (65372)
తస్య వక్త్రముపాఘ్రాయ సౌభద్రస్య మనస్వినీ।
విబుద్ధకమలాకారం కంబువృత్తశిరోధరం॥ 11-20-6 (65373)
కామరూపవతీ చైషా పరిష్వజతి భామినీ।
లజ్జమానా పురా చైనం మాధ్వీకమదమూర్చ్ఛితా॥ 11-20-7 (65374)
తస్య క్షతజసందిగ్ధం జాతరూపపరిష్కృతం।
విముచ్య కవచం కృష్ణ శీరమభివీక్షతే॥ 11-20-8 (65375)
అవేక్షమాణా తం బాలా కుష్ణ త్వామభిభాషతే।
అయం తే పుండరీకాక్ష కసదృశాక్షో నిపాతితః॥ 11-20-9 (65376)
బలే వీర్యే చ సదృశస్తేజసా చైవ తేఽనఘ।
రూపేణ చ తథాఽత్యర్థం శేతే భువి నిపాతితః॥ 11-20-10 (65377)
అత్యంతం సుకుమారస్య రాంకవాజినశాయినః।
కచ్చిదద్య శరీరం తే భూమౌ న పరితప్యతే॥ 11-20-11 (65378)
మాతంగభుజవర్ష్ణాణౌ జ్యాక్షేపకఠినత్వచౌ।
కాంచనాంగదినౌ శేతే నిక్షిప్య విపులౌ భుజౌ।
వ్యాయంయ బహుధా నూనం సుఖసుప్తః శ్రమాదివ॥ 11-20-12 (65379)
ఏవం విలపతీమార్తాం కిం మాం న ప్రతిభాషసే।
న స్మరాంయపరాధం తే కిం మాం న ప్రతిభాషసే॥ 11-20-13 (65380)
నను మాం త్వం పురా దూరాదభివీక్ష్యాభిభాషసే।
న స్మరాంయపరాధం మే కిం మాం న ప్రతిభాషసే॥ 11-20-14 (65381)
ఆర్యామార్య సుభద్రాం తవమిమాం శ్చ త్రిదశోపమాన్।
పితౄన్మాం చైవ దుఃఖార్తాం విహాయ క్వ గమిష్యసి॥ 11-20-15 (65382)
తస్య శోణితదిగ్ధాన్వై కేశానున్నంయ పాణినా।
ఉత్సంగే వక్తమాధాయ జీవంతమివ పృచ్ఛతి॥ 11-20-16 (65383)
స్వస్రీయం వాసుదేవస్య పుత్రం గాండీవధన్వనః।
కథం త్వాం రణమధ్యస్థం జఘ్రురేతే మహారథాః॥ 11-20-17 (65384)
ధిగస్తు క్రూరకర్తౄంస్తాన్కృపకర్ణజయద్రథాన్।
ద్రోణద్రౌణాయతనీ చోభౌ యైరహం విధవా కృతా॥ 11-20-18 (65385)
రథర్షభాణాం సర్వేషాం కథమాసీత్తదా మనః।
బాలం త్వాం పిరవార్యైకమనేకేషాం చ జఘ్నతాం॥ 11-20-19 (65386)
కథం ను పాండవానాం చ పాంచాలానాం తు పశ్యతాం।
త్వం వీర నిధనం ప్రాప్తో నాథవాన్సన్ననాథవత్॥ 11-20-20 (65387)
దృష్ట్వా బహుభిరాక్రందే నిహతం త్వాం పితా తవ।
వీరః పురుషశార్దూలః కథం జీవతి పాండవః॥ 11-20-21 (65388)
న రాజ్యలాభో విపులః శత్రూణాం చ పరాభవః।
ప్రీతిం ధాస్యతి పార్థానాం త్వామృతే పుష్కరేక్షణ॥ 11-20-22 (65389)
తవ శస్త్రజితాఁల్లోకాంధర్మేణ చ దమేన చ।
క్షిప్రమన్వాగమిష్యామి తత్ర మాం ప్రతిపాలయ॥ 11-20-23 (65390)
దుర్మరం పునరప్రాప్తే కాలే భవతి కేనచిత్।
యదహం త్వాం రణే దృష్ట్వా హతం జీవామి దుర్భగా॥ 11-20-24 (65391)
కామిదానీం నరవ్యాఘ్ర శ్లక్ష్ణయా స్మితయా గిరా।
పితృలోకే సమేత్యాన్యాం మామివామంత్రయిష్యసి॥ 11-20-25 (65392)
నూనమప్సరసాం స్వర్గే మనాంసి ప్రమథిష్యసి।
పరమేణ చ రూపేణ గిరా చ స్మితపూర్వయా॥ 11-20-26 (65393)
ప్రాప్య పుణ్యకృతాఁల్లోకానప్సరోభిః సమేయివాన్।
సౌభద్ర విహన్కాలే స్మరేథాః సుకృతాని మే॥ 11-20-27 (65394)
ఏతావానిహ సంవాసో విహితస్తే మయా సహ।
షణ్మాసాన్సప్తమే మాసి త్వం వీర నిధనం గతః॥ 11-20-28 (65395)
ఇత్యుక్తవచనామేనామపకర్షంతి దుఃఖితాం।
ఉత్తరాం మోఘసంకల్పాం మత్స్యరాజకులస్త్రియః॥ 11-20-29 (65396)
ఉత్తరామపకృష్యైనామార్తామార్తతరాః స్వయం।
విరాటం నిహతం దృష్ట్వా క్రోశంతి విలపంతి చ॥ 11-20-30 (65397)
ద్రోణాస్త్రశరసంకృత్తం శయానం రుధిరోక్షితం।
విరాటం వితుదంత్యేతే గృధ్రగోమాయువాయసాః॥ 11-20-31 (65398)
వితుద్యమానం విహగైర్విరాటమసితేక్షణాః।
న శక్నువంతి విహగాన్నివారయితుమాతురాః॥ 11-20-32 (65399)
ఆసామాతపతప్తానామాయాసేన చ యోషితాం।
శ్రమేణ చ వివర్ణానాం వక్త్రాణాం విప్లుతం వపుః॥ 11-20-33 (65400)
ఉత్తరం చాభిమన్యుం చ కాంభోజం చ సుదక్షిణం।
కార్ష్ణినాఽభిహతం పశ్య లక్ష్మణం ప్రియదర్శనం। 11-20-34 (65401)
ఆయోధనశిరోమధ్యే శయానం పశ్య మాధవ॥ ॥ 11-20-35 (65402)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే కర్ణపర్వణి
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes
11-20-1 అధ్యర్ధగుణం సార్ధుగుణం॥ 1 ॥ 11-20-24 దుష్కరం పునరప్రాప్తం కాలే భవతి కేనచిత్ ఇతి క.పాఠః। దుష్కరం ప్రతి న ప్రాప్తమిత్యాది ఛ.ట. పాఠః॥ 11-20-33 వపుః శస్తాకృతిః। వపుః క్లీబం తనౌ శస్తాకృతావపీతి మేదినీ॥ 11-20-20 వింశతితమోఽధ్యాయః॥స్త్రీపర్వ - అధ్యాయ 021
॥ శ్రీః ॥
11.21. అధ్యాయః 021
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics
గాంధార్యా కృష్ణంప్రతి బాహ్లికాదీనాం తథా తత్స్త్రీణాం చ ప్రదర్శనం॥ 1 ॥Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text
11-21-0 (65403)
గాంధార్యువాచ। 11-21-0x (5356)
ఆవంత్యం భీమసేనేన భక్షయంతి నిపాతితం।
గృధ్రగోమాయవః శూరం దూరబంధుమబంధువత్॥ 11-21-1 (65404)
తం పశ్య కదనం కృత్వా శూరణాం మధుసూదన।
శయానం వీరశయనే రుధిరేణ సముక్షితం॥ 11-21-2 (65405)
తం సృగాలాశ్చ కంకాశ్చ క్రవ్యాదాశ్చ పృథగ్విధాః।
తేనతేన వికర్షంతి పశ్య కాలస్య పర్యయం॥ 11-21-3 (65406)
శయానం వీరశయనే శూరమాక్రందకారిణం।
ఆవంత్యమభితో నార్యో రుదత్యః పర్యుపాసతే॥ 11-21-4 (65407)
ప్రాతిపేయం మహేష్వాసం హత భీమేన బాహ్లికం।
ప్రసుప్తమివ శార్దూలం పశ్య కృష్ణమనస్వినం॥ 11-21-5 (65408)
అతీవ ముఖవర్ణోఽస్య నిహతస్యాపి శోభతే।
సోమస్యవాభిపూర్ణస్య పౌర్ణమాస్యాం సముద్యతః॥ 11-21-6 (65409)
పుత్రశోకాభితప్తేన ప్రతిజ్ఞాం చాభిరక్షతా।
పాకశాసనినా సంఖ్యే వార్ధక్షత్రిర్నిపాతితః॥ 11-21-7 (65410)
ఏకాదశచమూర్భిత్త్వా రక్ష్యమాణం మహాత్మభిః।
సత్యం చికీర్షతా పశ్య హతమేనం జయద్రథం॥ 11-21-8 (65411)
సింధుసౌవీరభర్తారం దర్పపూర్ణం మనస్వినం।
భక్షయంతి శివా గృధ్రా జనార్దన జయద్రథం॥ 11-21-9 (65412)
సంరక్ష్యమాణం భార్యాభిరనురక్తాభిరచ్యుత।
భీషయంత్యో వికర్షంతి గహనం నింనమంతికాత్॥ 11-21-10 (65413)
తమేతాః పర్యుపాసంతే వీక్షమాణా మహాభుజం।
సింధుసౌవీరకాంభోజగాంధారయవనస్త్రియః॥ 11-21-11 (65414)
యదా కృష్ణాముపాదాయ ప్రాద్రవత్కేకయైః సహ।
తదైవ వధ్యః పాండూనాం జనార్దన జయద్రథః॥ 11-21-12 (65415)
దుఃశలాం మానయద్భిస్తు తదా ముక్తో జయద్రథః।
కథమద్య న తాం కృష్ణ మానయంతి స్మ తే పునః॥ 11-21-13 (65416)
సైంధవం మే సుతా బాలా ప్రస్ఖలంతీవ దుఃఖితా।
ప్రమాపయంతీ చాత్మానమాక్రోశంతీవ పాండవాన్॥ 11-21-14 (65417)
కిన్ను దుఃఖతరం కృష్ణ పరం మమ భవిష్యతి।
యత్సుతా విధవా బాలా స్నుషాశ్చ నిహతేశ్వరాః॥ 11-21-15 (65418)
హాహా ధిగ్ధుఃశలాం పశ్య వీతశోకభయామివ।
భర్తుః శిర అపశ్యంతీం ధావమానామితస్తతః॥ 11-21-16 (65419)
వారయామాస యః సర్వాన్పాండవాన్పుత్రగృద్ధినః।
స హత్వా విపులాః సేనాః స్వయం మృత్యువశం గతః॥ 11-21-17 (65420)
తం మత్తమివ మాతంగం వీరం పరమదుర్జయం।
పరివార్య రుదంత్యేతాః స్త్రియశ్చంద్రోపమాననాః॥ ॥ 11-21-18 (65421)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే స్త్రీపర్వణి స్త్రీవిలాపపర్వమి ద్వావింశోఽధ్యాయః॥ 22 ॥
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes
11-21-13 కలావశేషో హి ఇతి క. పాఠః॥ 11-21-14 రోరూయతే దుఃఖచయాభితప్తా ఇతి క.ట.పాఠః॥ 11-21-21 ఏకవింశతితమోఽధ్యాయః॥స్త్రీపర్వ - అధ్యాయ 022
॥ శ్రీః ॥
11.22. అధ్యాయః 022
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics
గాంధార్యా కృష్ణంప్రతి బాహ్లికాదీనాం తథా తత్స్త్రీణాం చ ప్రదర్శనం॥ 1 ॥Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text
11-22-0 (65422)
గాంధార్యువాచ। 11-22-0x (5357)
ఆవనత్యం భీమసేనేన భక్షయంతి నిపాతితం।
గృధ్రగోమాయవః శూరం దూరబంధుమబంధువత్॥ 11-22-1 (65423)
తం పశ్య కదనం కృత్వా శూరాణాం మధుసూదన।
శయానం వీరశయనే రుధిరేణ సముక్షితం॥ 11-22-2 (65424)
తం సృగాలాశ్చ కంకాశ్చ క్రవ్యాదాశ్చ పృథగ్విధాః।
తేనతేన వికర్షంతి పశ్య కాలస్య పర్యయం॥ 11-22-3 (65425)
శయానం వీరశయనే శూరమాక్రందకారిణం।
ఆవంత్యమభితో నార్యో రుదత్యః పర్యుపాసతే॥ 11-22-4 (65426)
ప్రాతిపేయం మహేష్వాసం హతం భీమేన బాహ్లికం।
ప్రసుప్తమివ శార్దులం పశ్య కృష్ణమనస్వినం॥ 11-22-5 (65427)
అతీవ ముఖవర్ణోఽస్య నిహతస్యాపి శోభతే।
సోమస్యవాభిపూర్ణస్య పౌర్ణమాస్యాం సముద్యతః॥ 11-22-6 (65428)
పుత్రశోకాభితప్తేన ప్రతిజ్ఞాం చాభిరక్షతా।
పాకశాసనినా సంఖ్యే వార్ధక్షత్రిర్నిపాతితః॥ 11-22-7 (65429)
ఏకాదశచమూర్భిత్త్వా రక్ష్యమాణం మహాత్మభిః।
సత్యం చికీర్షతా పశ్య హతమేనం జయద్రథం॥ 11-22-8 (65430)
సింధుసౌవీరభర్తారం దర్పపూర్ణం మనస్వినం।
భక్షయంతి శివా గృధ్రా జనార్దన జయద్రథం॥ 11-22-9 (65431)
సంరక్ష్యమాణం భార్యాభిరనురక్తాభిరచ్యుత।
భీషయంత్యో వికర్షంతి గహనం నింనమంతికాత్॥ 11-22-10 (65432)
తమేతాః పర్యపాసంతే వీక్షమాణా మహాభుజం।
సింధుసౌవీరకాంభోజగాంధారయవనస్త్రియః॥ 11-22-11 (65433)
యదా కృష్ణాముపాదాయ ప్రాద్రవత్కేకయైః సహ।
తదైవ వధ్యః పాండూనాం జనార్దన జయద్రథః॥ 11-22-12 (65434)
దుఃశలాం మానయద్భిస్తు తదా ముక్తో జయద్రథః।
కథమద్య న తాం కృష్ణ మానయంతి స్మ తే పునః॥ 11-22-13 (65435)
సైంధవం మే సుతా బాలా ప్రస్స్వలంతీవ దుఃఖితా।
ప్రమాపయంతీ చాత్మానమాక్రోశంతీవ పాండవాన్॥ 11-22-14 (65436)
కిన్ను దుఃఖతరం కృష్ణ పరం మమ భవిష్యతి।
యత్సుతా విధవా బాలా స్నుషాశ్చ నిహతేశ్వరాః॥ 11-22-15 (65437)
హాహా ధిగ్ధుఃశలాం పశ్య వీతశోకభయామివ।
భర్తుః శిర అపశ్యంతీం ధావమానామితస్తతః॥ 11-22-16 (65438)
వారయామాస యః సర్వాన్పాండవాన్పుత్రగృద్వినః।
స హత్వా విపులాః సేనాః సర్వయం మృత్యువశం గతః॥ 11-22-17 (65439)
తం మత్తమివ మాతంగం వీరం పరమదుర్జయం।
పరివార్య రుదంత్యేతాః స్త్రియశ్చంద్రోపమాననాః॥ ॥ 11-22-18 (65440)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే స్త్రీపర్వణి స్త్రీవిలాపపర్వణి ద్వావింశోఽధ్యాయః॥ 22 ॥
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes
11-22-7 బార్ధక్షత్రిర్జయద్రథః॥ 11-22-22 ద్వావింశోఽధ్యాయః॥స్త్రీపర్వ - అధ్యాయ 023
॥ శ్రీః ॥
11.23. అధ్యాయః 023
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics
కృష్ణప్రతి గాంధార్యా భీష్మద్రోణాదిగుణానువర్ణనపూర్వకం తత్తచ్ఛరీరాణాం విలపంతీనాం త్తత్స్త్రీణాం చ ప్రదర్శనం॥ 1 ॥Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text
11-23-0 (65441)
గాంధార్యువాచ। 11-23-0x (5358)
ఏష శల్యో హతః శేతే సాక్షాన్నకులమాతులః।
ధర్మజ్ఞేన హతస్తాత ధర్మరాజేన సంయుగే॥ 11-23-1 (65442)
యస్త్వయా స్పర్ధతే నిత్యం సర్వత్ర పురుషర్షభ।
స ఏష నిహతః శేతే మద్రరాజో మహాబలః॥ 11-23-2 (65443)
`జయద్రథే యది బ్రూయురుపరోధం కథంచన।
మద్రపుత్రే కథం బ్రూయురుపరోధం వివక్షవః॥' 11-23-3 (65444)
యేన సంగృహ్ణతా తాత రథమాధిరథేర్యుధి।
జయార్థం పాండుపుత్రాణాం తదా తేజోవధః కృతః॥ 11-23-4 (65445)
అహో ధిక్ఫశ్య శల్యస్య పూర్ణచంద్రసుదర్శనం।
ముఖం ప్ద్మపలాశాక్షం కాకైరాదష్టమవ్రణం॥ 11-23-5 (65446)
ఏషా చామీకరాభస్య తప్తకాంచనసప్రభా।
ఆస్యాద్వినిః సృతా జిహ్వా భక్ష్యతే కృష్ణ పక్షిభిః॥ 11-23-6 (65447)
యుధిష్ఠిరేణ నిహతం శల్యం సమితిశోభనం।
రుదంత్యః పర్యుపాసంతే మద్రరాజం కులాంగనాః॥ 11-23-7 (65448)
ఏతాః సుసూక్ష్మవసనా మద్రరాజం నరర్షభం।
క్రోశంత్యోఽథ సమాసాద్య క్షత్రియాః క్షత్రియర్షభం॥ 11-23-8 (65449)
శల్యం నిపతితం నార్యః పరివార్యాభితః స్థితాః।
వాసితా గృష్టయః పంకే పరిమగ్నమివర్షభం॥ 11-23-9 (65450)
శల్యం శరణదం శూరం పశ్యేమం వృష్ణినందన।
శయానం వీరశయనే శరైర్విశకలీకృతం॥ 11-23-10 (65451)
ఏష శైలాలయో రాజా భగదత్తః ప్రతాపవాన్।
గజాంకుశధరః శ్రీమాఞ్శేతే భువి నిపాతితః॥ 11-23-11 (65452)
యస్య రుక్మమయీ మాలా శిరస్యేషా విరాజతే।
శ్వాపదైర్భక్ష్యమాణస్య శోభయంతీవ మూర్ధజాన్॥ 11-23-12 (65453)
ఏతేన కిల పార్థస్య యుద్ధమాసీత్సుదారుణం।
రోమహర్షణమత్యుగ్రం శక్రస్య త్వహినా యథా॥ 11-23-13 (65454)
యోధయిత్వా మాహాబాహురేష పార్థం ధనంజయం।
సంశయం గమయిత్వా చ కుంతీపుత్రేణ పాతితః॥ 11-23-14 (65455)
యస్య నాస్తి సమో లోకే శౌర్యే వీర్యే చ కశ్చన్।
స ఏష నిహతః శేతే భీష్మో భీష్మకృదాహవే॥ 11-23-15 (65456)
పశ్య శాంతనవం కృష్ణ శయానం సూర్యవర్చసం।
యుగాంత ఇవ కాలేన పాతితం సూర్యమంబరాత్॥ 11-23-16 (65457)
ఏష తప్త్వా రణే శత్రూఞ్శస్త్రతాపేన వీర్యవాన్।
నరసూర్యోఽస్తమభ్యేతి సూర్యోఽస్తమివ కేశవ॥ 11-23-17 (65458)
శరతల్పగతం భీష్మమూర్ధ్వరేతసమచ్యుతం।
శయానం వీరశయనే పశ్య శూరనిషేవితే॥ 11-23-18 (65459)
కర్ణినాలీకనారాచైరాస్తీర్య శయనోత్తమం।
ఆవిశ్య శేతే భగవాన్స్కందః శరవణం యథా॥ 11-23-19 (65460)
అతూలపూర్ణం గాంగేయస్త్రిభిర్బాణైః సమన్వితం।
ఉపధాయోపధానాగ్ర్యం దత్తం గాండీవధన్వనా॥ 11-23-20 (65461)
పాలయానః పితుః శాస్త్రమూర్ధ్వరేతా మహాయశాః।
ఏష శాంతనవః శేతే మాధవాప్రతిమో యుధి॥ 11-23-21 (65462)
ధర్మాత్మా తాత సర్వజ్ఞః పారావర్యేణ నిర్ణయే।
అమర్త్య ఇవ మర్త్యః సన్నేష ప్రాణానధారయత్॥ 11-23-22 (65463)
నాస్తి యుద్ధే కృతీ కశ్చిన్న విద్వాన్న పరాక్రమీ।
యత్ర శాంతనవో భీష్మః శేతేఽద్య నిహతః పరైః॥ 11-23-23 (65464)
స్వయమేతేన శూరేణ పృచ్ఛయమానేన పాండవైః।
ధర్మజ్ఞేనాహవే మృత్యురాదిష్టః సత్యవాదినా॥ 11-23-24 (65465)
ప్రనష్టః కురువంశశ్చ పునర్యేన సముద్వృతః।
స గతః కురుభిః సార్ధం మహాబుద్ధిః పరాభవం॥ 11-23-25 (65466)
ధర్మేణ కురవః కేన పరిద్రక్ష్యంతి మాధవ।
హతే దేవవ్రతే భీష్మే దేవకల్పే నరర్షభే॥ 11-23-26 (65467)
అర్జునస్య వినేతారమాచార్యం సాత్యకేస్తథా।
తం పశ్య పతితం ద్రోణం కురూణాం గురుముత్తమం॥ 11-23-27 (65468)
అస్త్రం చతుర్విధం వేద యథైవ త్రిదశేశ్వరః।
భార్గవో వా మహావీర్యస్తథా ద్రోణోఽపి మాధవ॥ 11-23-28 (65469)
యస్య ప్రసాదాద్బీభత్సుః పాండవః కర్మ దుష్కరం।
చకార స హతః శేతే నైనమస్త్రాణ్యపాలయన్॥ 11-23-29 (65470)
యం పురోధాయ కురవ ఆహ్వయంతి స్మ పాండవాన్।
సోఽయం శస్త్రభృతాం శ్రేష్ఠో ద్రోణః శస్త్రపృథక్కృతః॥ 11-23-30 (65471)
యస్య నిర్దహతః సేనాం గతిరగ్నరివాభవత్।
స భూమౌ నిహతః శేతే శాంతార్చిరివ పావకః॥ 11-23-31 (65472)
ధనుర్ముష్టిరశీర్ణశ్చ హస్తావాపశ్చ మాధవ।
ద్రోణస్య నిహతస్యాపి దృశ్యతే జీవతో యథా॥ 11-23-32 (65473)
వేదా యస్మాచ్చ చత్వారః సర్వాణ్యస్త్రాణి కేశవ।
అనపేతాని వై శూరాద్యథైవాదౌ ప్రజాపతేః॥ 11-23-33 (65474)
చందనార్హావిమౌ తస్య బందిభిర్వందితౌ శుభౌ।
గోమాయవో వికర్షంతి పాదౌ శిష్యశతార్చితౌ॥ 11-23-34 (65475)
ద్రోణం ద్రుపదపుత్రేణ నిహతం మధుసూదన।
కృపీ కృపణమన్వాస్తే దుఃఖోపహతచేతనా॥ 11-23-35 (65476)
తాం పశ్య రుదతీమార్తాం ముక్తకేశీమధోముఖీం।
హతం పతిముపాసంతీం ద్రోణం శస్త్రభృతాం వరం॥ 11-23-36 (65477)
బాణైర్భిన్నతనుత్రాణం ధృష్టద్యుంనేన కేశవ।
ఉపాస్తే వై మృధే ద్రోణం జటిలా బ్రహ్మచారిణీ॥ 11-23-37 (65478)
ప్రేతకృత్యే చ యతతే కృపీ కృపణమాతురా।
హతస్య సమరే భర్తుః సుకుమారీ యశస్వినీ॥ 11-23-38 (65479)
అగ్నీనాధాయ వివిధవచ్చితాం ప్రజ్వాల్య సర్వతః।
ద్రోణమాధాయ గాయంతి త్రీణి సామాని సామగాః॥ 11-23-39 (65480)
కుర్వంతి చ చితామేతే జటిలా బ్రహ్మచారిణః।
ధనుర్భిః శక్తిభిశ్చైవ రథనీడైశ్చ మాధవ॥ 11-23-40 (65481)
శరైశ్చ వివిధైరన్యైర్ధక్ష్యంతే భూరితేజసం।
త ఏతే ద్రోణమాదాయ గాయంతి చ రుదంతి చ॥ 11-23-41 (65482)
సామభిస్త్రిభిరంతస్థైరనుశంసంతి చాపరే।
అగ్నావగ్నిం సమాధాయ ద్రోణం హుత్వా హుతాశనే॥ 11-23-42 (65483)
గచ్ఛంత్యభిముఖా గంగాం ద్రోణశిష్యా ద్విజాతయః।
అపసవ్యాం చితిం కృత్వా పురస్కృత్య కృపీం తథా॥ ॥ 11-23-43 (65484)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే స్త్రీపర్వణి స్త్రీవిలాపపర్వణి త్రయోవింశోఽధ్యాయః॥ 23 ॥
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes
11-23-9 పరిమగ్నిమివ ద్విపమితి ఝ.పాఠః॥ 11-23-13 అహినా వృత్రాసురేణ॥ 11-23-15 భీష్మకృత్ భయంకరకర్మకృత్॥ 11-23-21 శాస్త్రం ఆజ్ఞాం॥ 11-23-22 నిర్ణియే పారావర్యేణ । పరావరౌ పరలోకేహలోకౌ తద్విషయేణ జ్ఞానేన। తత్త్వజ్ఞానబలేన ప్రాణానధారయదిత్యర్థః। పారపర్యేఽథ నిర్ణయ ఇతి ఛ.పాఠః। పారాశర్యస్య నిర్ణయే ఇతి క.ట.పాఠః॥ 11-23-26 ధర్మేషు కురవః కం ను పరిప్రక్ష్యంతి మాధవ। గతే దేవవ్రతే స్వర్గం దేవకల్పే నరర్షభే ఇతి ఝ.పాఠః॥ 11-23-34 శిష్యశరార్చితావితి క.పాఠః॥ 11-23-23 త్రోయవింశోఽధ్యాయః॥స్త్రీపర్వ - అధ్యాయ 024
॥ శ్రీః ॥
11.24. అధ్యాయః 024
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics
కృష్ణంప్రతి గాంధార్య భూరిశ్రవః ప్రభృతిశరీరాణాం తత్తస్త్రీణాం చ ప్రదర్శనం॥ 1 ॥Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text
11-24-0 (65485)
గాంధార్యువాచ। 11-24-0x (5359)
సోమదత్తసుతం పశ్య యుయుధానేన పాతితం।
వితుద్యమానం విహగైర్బహుభిర్మాధవాంతికే॥ 11-24-1 (65486)
పుత్రశోకాభిసంతప్తః శోమదత్తో జనార్దన।
యుయుధానం మహేష్వాసం గర్హయన్నివ దృశ్యతే॥ 11-24-2 (65487)
అసౌ హి భూరిశ్వసో మాతా శోకపరిప్లుతా।
ఆశ్వాసయతి భర్తారం సోమదత్తమనిందితా॥ 11-24-3 (65488)
దిష్ట్యా నైనం మహారాజ దారుణం భరతక్షయం।
కురుసంక్రందనం ఘోరం యుగాంతమనుపశ్యసి॥ 11-24-4 (65489)
దిష్ట్యా యూపధ్వజం పుత్రం వీరం భూరిసహస్రదం।
అనేకక్రతుయజ్వానం నిహతం నానుపశ్యసి॥ 11-24-5 (65490)
దిష్ట్యా స్నుషాణామాక్రందే ఘోరం విలపితం బహు।
న శృణోషి మహారాజ సారసీనామివార్ణవే॥ 11-24-6 (65491)
ఏకవస్త్రాస్తు పంచైతాః ప్రకీర్ణాసితమూర్ధజాః।
స్నుషాస్తే పరిధావంతి హతాపత్యా హతేశ్వరాః॥ 11-24-7 (65492)
శ్వాపదైర్భక్ష్యమాణం త్వమహో దిష్ట్యా న పశ్యసి।
ఛిన్నబాహుం నరవ్యాఘ్రమర్జునేన నిపాతితం॥ 11-24-8 (65493)
శలం వినిహతం సంఖ్యే భూరిశ్రవసమేవ చ।
స్నుషాశ్చ వివిధాః సర్వా దిష్ట్యా నాద్యేహ పశ్యసి॥ 11-24-9 (65494)
దిష్ట్యా తత్కాంచనం ఛత్రం యూపకేతోర్మహాత్మనః।
వినీకీర్ణం రథోపస్థే సౌమదత్తేర్న పశ్యసి॥ 11-24-10 (65495)
అమూస్తు భూరిశ్రవసో భార్యాః సాత్యకినా హతం।
పరివార్యానుశోచంతి భర్తారమసితేక్షణాః॥ 11-24-11 (65496)
ఏతా విలప్య కరుణం భర్తృశోకేన కర్శితాః।
పతంత్యభిముఖా భూమౌ కృపణం బత కేశవ॥ 11-24-12 (65497)
బీభత్సురతిబీభత్సం కర్మేదమకరోత్కథం।
ప్రమత్తస్య యదచ్ఛైత్సీద్బాహుం శూరస్య యజ్వనః॥ 11-24-13 (65498)
తతః పాపతరం కర్మ కృతవానపి సాత్యకిః।
యస్మాత్ప్రాయోపవిష్టస్య ప్రాహార్షీత్సంశితాత్మనః॥ 11-24-14 (65499)
ఏకో ద్వాభ్యాం హతః శేతే క్షత్రధర్మేణ ధార్మికః।
కిన్ను వక్ష్యతి వై సత్సు గోష్ఠీషు చ సభాసు చ॥ 11-24-15 (65500)
అపుణ్యమయశస్యం చ కర్మేదం సాత్యకిః స్వయం।
ఇతి యూపధ్వజస్యైతాః స్త్రియః క్రోశంతి మాధవ॥ 11-24-16 (65501)
భార్యా యూపధ్వజస్యైషా కరసంమితమధ్యమా।
కృత్వోత్సంగే భుజం భర్తుః కృపణం పరిదేవతి॥ 11-24-17 (65502)
అయం స హంతా శూరాణాం మిత్రాణామభయప్రదః।
ప్రదాతా గోసహస్రాణాం క్షత్రియాంతకరః కరః॥ 11-24-18 (65503)
అయం స రశనోత్కర్షీ పీనస్తనవిమర్దనః।
నాభ్యూరుజఘనస్పర్శీ నీవీవిస్రంసనః కరః॥ 11-24-19 (65504)
వాసుదేవస్య సాన్నిధ్యే పార్థేనాక్లిష్టకర్మణా।
యుధ్యతః సమరేఽన్యేన ప్రమత్తస్య నిపాతితః॥ 11-24-20 (65505)
కిన్ను వక్ష్యసి సంసత్సు కథాసు చ జనార్దన।
అర్జునస్య మహత్కర్మ స్వయం వా స కిరీటభృత్॥ 11-24-21 (65506)
ఇత్యేవం గర్హయిత్వైషా తూష్ణీమాస్తే వరాంగనా।
తామేతామనుశోచంతి సపత్న్యః స్వామివ స్నుషాం॥ 11-24-22 (65507)
గాంధారరాజః శకునిర్బలవాన్సత్యవిక్రమః।
నిహతః సహదేవేన భాగినేమేన మాతులః॥ 11-24-23 (65508)
యః పురా హేమదండాభ్యాం వ్యజనాభ్యాం స్మ వీజ్యతే।
స ఏష పక్షిభిః పక్షైః శయాన ఉపవీజ్యతే॥ 11-24-24 (65509)
యః స్వరూపాణి కురుతే శతశోఽథ సహస్రశః।
తస్య మాయావినో మాయా దగ్ధాః పాండవతేజసా॥ 11-24-25 (65510)
మాయయా నికృతిప్రజ్ఞో జితవాన్యో యుధిష్ఠిరం।
సభాయాం విపులం రాజ్యం స జహౌ జీవితం కథం॥ 11-24-26 (65511)
శకుంతాః శకునిం కృష్ణ సమంతాత్పర్యుపాసతే।
కితవం మమ పుత్రాణాం వినాశాయోపశిక్షితం॥ 11-24-27 (65512)
ఏతేనైతన్మహద్వైరం ప్రసక్తం పాండవైః సహ।
వధాయ మమ పుత్రాణామాత్మనః సగణస్య చ॥ 11-24-28 (65513)
యథైవ మమ పుత్రాణాం లోకాః శస్త్రజితాః ప్రభో।
ఏవమస్యాపి దుర్బుద్ధేర్లోకాః శస్త్రేణ వై జితాః॥ 11-24-29 (65514)
కథం చ నాయం తత్రాపి పుత్రాన్మే భ్రాతృభిః సహ।
విరోధయేదృజుప్రజ్ఞాననృజుర్మధుసూదన॥ ॥ 11-24-30 (65515)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే స్త్రీపర్వణి స్త్రీవిలాపపర్వణి చతుర్వింశోఽధ్యాయః॥ 24 ॥
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes
11-24-13 బీభత్సురతినిర్మలకర్మా। అతిబీభత్సం అతిగర్హితం॥ 11-24-15 అకో ద్వాభ్యాం హతః శేషే త్వమధర్మేణ ధార్మిక ఇతి ఝ.పాఠః॥ 11-24-26 స పునర్జీవితం జిత ఇతి ఝ.పాఠః॥ 11-24-24 చతుర్వింశోఽధ్యాయః॥స్త్రీపర్వ - అధ్యాయ 025
॥ శ్రీః ॥
11.25. అధ్యాయః 025
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics
కృష్ణంప్రతి గాంధార్యా కురుపాండవసంక్షయస్య కృష్ణోపేక్షణహేతుకత్వకథనపూర్వకం సర్వబంధుసంక్షయాయ శాపదానం॥ 1 ॥Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text
11-25-0 (65516)
గాంధార్యువాచ। 11-25-0x (5360)
కాంభోజం పశ్య దుర్ధర్షం కాంభోజాస్తరణోచితం।
శయానమృషభస్కంధం హతం పాంసుషు మాధవ॥ 11-25-1 (65517)
అస్య క్షతజసందిగ్ధౌ బాహూ చందనరూషితౌ।
అవేక్ష్య కృపణం భార్యా విలపత్యతిదుఃఖితా॥ 11-25-2 (65518)
ఇమౌ తౌ పరిఘప్రఖ్యౌ బాహూ చందనరూషితౌ।
యయోర్వివరమాపన్నాం న రతిర్మాం పురాఽజహాత్॥ 11-25-3 (65519)
కాం గతిం తు గమిష్యామి త్వయా హీనా జనేశ్వర।
దూరబంధురనాథా చ వేపంతీ మధురస్వరా॥ 11-25-4 (65520)
ఆతపే క్లాంయమానానాం వివిధానామివ స్రుజాం।
క్లాంతానామపి నారీణాం జహాతి శ్రీర్న వై తనూః॥ 11-25-5 (65521)
శయానమభితః శూరం కాలింగం మధుసూదన।
పశ్య దీప్తాంగదయుతం ప్రతిమానం ధనుష్మతాం॥ 11-25-6 (65522)
మాగధానామధిపతిం జయత్సేనం జనార్దన।
పరివార్య ప్రరుదితా మాగధ్యః పశ్య యోషితః॥ 11-25-7 (65523)
హరిణాయతనేత్రాణాం సుస్వరాణాం జనార్దన।
మనః శ్రుతిహరో నాదో మనో మోహయతీవ మే॥ 11-25-8 (65524)
ప్రకీర్ణవస్త్రాభరణా రుదత్యః శోకకర్శితాః।
స్వాస్తీర్ణశయనోపేతా మాగధ్యః శేరతే భువి॥ 11-25-9 (65525)
కోసలానామధిపతిం రాజపుత్రం బృహద్బలం।
భర్తారం పరివార్యైతాః పృథక్ప్రరుదితాః స్త్రియః॥ 11-25-10 (65526)
అస్య గాత్రగతాన్బాణాన్కార్ష్ణిబాహుబలేరితాన్।
ఉద్ధరంత్యసుఖావిష్టా మూర్చ్ఛమానాః పునః పునః॥ 11-25-11 (65527)
ఆసాం సర్వానవద్యానామాతపేన పరిశ్రమాత్।
ప్రంలాననలినాభాని భాంతి వక్త్రాణి మాధవ॥ 11-25-12 (65528)
ద్రోణేన నిహతాః శూరా శేరతే రుచిరాంగదాః।
ధృష్టద్యుంనసుతాః సర్వే శిశవో హేమమాలినః॥ 11-25-13 (65529)
రథాగ్న్యగారం చాపార్చిం శరశక్తిగదేంధనం।
ద్రోణమాసాద్య నిర్దగ్ధాః శలభా ఇవ పావకం॥ 11-25-14 (65530)
తథైవ నిహతాః శూరాః శేరతే రుచిరాంగదాః।
ద్రోణేనాభిముఖాః సంఖ్యే భ్రాతరః పంచ కేకయాః॥ 11-25-15 (65531)
తప్తకాంచనవర్మాణస్తాలధ్వజస్థవ్రజాః।
భాసయంతి మహీం భాసా జ్వలితా ఇవ పావకాః॥ 11-25-16 (65532)
ద్రోణేన ద్రుపదం సంఖ్యే పశ్య మాధవ పాతితం।
మహాద్విపమివారణ్యే సింహేన మహతా హతం॥ 11-25-17 (65533)
పాంచాలరాజ్ఞో విమలం పుండరీకాక్ష పాండురం।
ఆతపత్రం సమాభాతి శరదీవ నిశాకరః॥ 11-25-18 (65534)
ఏతాస్తు ద్రుపదం వృద్ధం స్నుషా భార్యాశ్చ దుఃఖితాః।
దగ్ధ్వా గచ్ఛంతి పాంచాలరాజానమపసవ్యతః॥ 11-25-19 (65535)
ధృష్టకేతుం మహాత్మానం చేదిపుంగవమంగనాః।
ద్రోణేన నిహతం శూరం హరంతి హృతచేతసః॥ 11-25-20 (65536)
ద్రోణాస్త్రమభిహత్యైష విమర్దే మధుసూదన।
మహేష్వాసో హతః శేతే వజ్రాహత ఇవ ద్రుమః॥ 11-25-21 (65537)
ఏష చేదిపతిః శూరో ధృష్టకేతుర్మహారథః।
శేతే వినిహతః సంఖ్యే హత్వా శత్రూన్సహస్రశః॥ 11-25-22 (65538)
వితుద్యమానం విహగైస్తం భార్యాః పర్యుపాశ్రితాః।
చేదిరాజం హృషీకేశ హతం సబలబాంధవం॥ 11-25-23 (65539)
దాశార్హపుత్రజం వీరం శయానం సత్యవిక్రమం।
ఆరోప్యాంకే రుదంత్యేతాశ్చేదిరాజ వరాంగనాః॥ 11-25-24 (65540)
అస్య పుత్రం హృషీకేశ సువక్త్రం చారుకుండలం।
ద్రోణేన సమరే పశ్య నికృత్తం బహుధా శరైః॥ 11-25-25 (65541)
పితరం నూనమాజిస్థం యుధ్యమానం పరైః సహ।
నాజహాత్పితరం వీరమద్యాపి మధుసూదన॥ 11-25-26 (65542)
ఏవం మమాపి పుత్రస్య పుత్రః పితరమన్వగాత్।
దుర్యోధనం మహాబాహో లక్ష్మణః పరవీరహా॥ 11-25-27 (65543)
విందానువిందావావంత్యౌ పతితౌ పశ్య మాధవ।
హిమాంతే పుష్పితౌ శాలౌ మరుతా గలితావివ॥ 11-25-28 (65544)
కాంచనాంగదవర్మాణౌ బాణఖంగధనుర్ధరౌ।
ఋషభప్రతిరూపాక్షౌ శయానౌ విమలస్రజౌ॥ 11-25-29 (65545)
అవధ్యాః పాండవాః కృష్ణ సర్వ ఏవ త్వయా సహ।
యే ముక్తా ద్రోణభీష్మాభ్యాం కర్ణాద్వైకర్తనాత్కృపాత్॥ 11-25-30 (65546)
దుర్యోధనాద్ద్రోణసుతాత్సైంధవాచ్చ జయద్రథాత్।
సోమదత్తాద్వికర్ణాచ్చ శూరాచ్చ కృతవర్మణః॥ 11-25-31 (65547)
యే హన్యుః శస్త్రవేగేన దేవానపి నరర్షభాః।
త ఇమే నిహతాః సంఖ్యే పశ్య కాలస్య పర్యయం॥ 11-25-32 (65548)
నాతిభారోఽస్తి దైవస్య ధ్రువం మాధవ కశ్చన।
యదిమే నిహతాః శూరాః క్షత్రియైః క్షత్రియర్షభాః।
`శూరాశ్చ కృతవిద్యాశ్చ మమ పుత్రా మనస్వినః'॥ 11-25-33 (65549)
తదైవ నిహతాః కృష్ణ మమ పుత్రాస్తరస్వినః।
యదైవాకృతకామస్త్వముపప్లావ్యం గతః పునః॥ 11-25-34 (65550)
శంతనోశ్చైవ పుత్రేణ ప్రాజ్ఞేన విదురేణ చ।
తదైవోక్తాస్మి మా స్నేహం కురుష్వాత్మసుతేష్వితి॥ 11-25-35 (65551)
తయోర్హి దర్శనం నైతన్మిథ్యా భవితుమర్హతి।
అచిరేణైవ మే పుత్రా భస్మీభూతా జనార్దన॥ 11-25-36 (65552)
వైశంపాయన ఉవాచ। 11-25-37x (5361)
ఇత్యుక్త్వా న్యపతద్భూమౌ గాంధారీ శోకమూర్చ్ఛితా।
దుఃఖోపహతవిజ్ఞానా ధైర్యముత్సృజ్య భారత॥ 11-25-37 (65553)
తతః కోపపరీతాంగీ పుత్రశోకపరిప్లుతా।
జగాద శౌరిం దోషేణ గాంధారీ వ్యథితేంద్రియా॥ 11-25-38 (65554)
గాంధార్యువాచ। 11-25-39x (5362)
పాండవాః ధార్తరాష్ట్రాశ్చ క్రుద్ధాః కృష్ణ పరస్పరం।
ఉపేక్షితా వినశ్యంతస్త్వయా కస్మాజ్జనార్దన ॥ 11-25-39 (65555)
శక్తేన బహుభృత్యేన విపులే తిష్ఠతా బలే।
ఉభయత్ర సమర్థేన శ్రుతవాక్యేన చైవ హ॥ 11-25-40 (65556)
ఇచ్ఛతోపేక్షితో నాశః కురూణాం మధుసూదన।
యస్మాత్త్వయా మహాబాహో ఫలం తస్మాదవాప్నుహి॥ 11-25-41 (65557)
పతిశుశ్రూషయా యన్మే తపః కించిదుపార్జితం।
తేన త్వాం దురవాపేన శపే చక్రగదాధరం॥ 11-25-42 (65558)
యస్మాత్పరస్పరం ఘ్నంతో జ్ఞాతయః కురుపాండవాః।
ఉపేక్షితాస్తే గోవింద తస్మాజ్జ్ఞాతీన్వధిష్యసి॥ 11-25-43 (65559)
త్వమప్యుపస్థితే వర్షే షట్త్రింశే మధుసూదన।
హతజ్ఞాతిర్హతామాత్యో హతపుత్రో వనేచరః॥ 11-25-44 (65560)
అనాథవదవిజ్ఞాతో లోకేష్వనభిలక్షితః।
కుత్సితేనాభ్యుపాయేన నిధనం సమవాప్స్యసి॥ 11-25-45 (65561)
తవాప్యేవం హతసుతా నిహతజ్ఞాతిబాంధవాః।
స్త్రియః పరిపతిష్యంతి యథైతా భరతస్త్రియః॥ 11-25-46 (65562)
వైశంపయన ఉవాచ। 11-25-47x (5363)
తచ్ఛ్రుత్వా వచనం ఘోరం వాసుదేవో మహామనాః।
ఉవాచ దేవీం గాంధారీమీషదభ్యుత్స్మయన్నివ॥ 11-25-47 (65563)
జానేఽహమేతదప్యేవం చీర్ణం చరసి క్షత్రియే।
దైవాదేవ వినశ్యంతి వృష్ణయో నాత్ర సంశయః॥ 11-25-48 (65564)
సంహర్తా వృష్ణిచక్రస్య నాన్యో మద్విద్యతే శుభే।
అవధ్యాస్తే నరైరన్యైరపి వా దేవదానవైః॥ 11-25-49 (65565)
పరస్పరకృతం నాశం యతః ప్రాప్స్యంతి యాదవాః।
ఇత్యుక్తవతి దాశార్హే పాండవాస్త్రస్తచేతసః।
బభూవుర్భృశసంవిగ్నా నిరాశాశ్చాపి జీవితే॥ ॥ 11-25-50 (65566)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే స్త్రీపర్వణి స్త్రీవిలాపపర్వణి పంచవింశోఽధ్యాయః॥ 25 ॥
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes
11-25-1 కాంభోజాస్తరణం కంబలవిశేషః॥ 11-25-3 బాహూ శుభతలాంగులీ ఇతి ఝ.పాఠః॥ 11-25-6 దీప్తాంగదయుగప్రతినద్ధమహాభుజమితి ఝ.పాఠః॥ 11-25-24 దాశార్హపుత్రజమిత్యత్ర పుత్ర్యామపి పుత్రశబ్దః॥ 11-25-26 పితరమితి పితృపదస్యావృత్తిః శోకాకులత్వాన్న దోషాయ॥ 11-25-36 తయోర్భీష్మవిదురయోః దర్శనం అనాగతావేక్షణం॥ 11-25-38 జగాదశౌరిం రోషణేతి ట.పాఠః॥ 11-25-47 అభ్యుత్స్మయన్నీషద్ధ్వంసయన్॥ 11-25-48 చీర్ణం చరసి మదనుష్టితమేవానుతిష్ఠసి। స్వతపోనాశార్థమితి భావః॥ 11-25-25 పంచవింశోఽధ్యాయః॥స్త్రీపర్వ - అధ్యాయ 026
॥ శ్రీః ॥
11.26. అధ్యాయః 026
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics
శోకాద్భువి పతితాయా గాంధార్యాః కృష్ణేనాశ్వాసనం॥ 1 ॥ యుధిష్ఠిరాజ్ఞయా విదురసంజయాదిభిర్మృతానాం దాహక్రియాకరణం॥ 2 ॥Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text
11-26-0 (65567)
శ్రీభగవానువాచ। 11-26-0x (5364)
ఉత్తిష్ఠోత్తిష్ఠ గాంధారి మా చ శోకే మనః కృథాః।
తవైవ హ్యపరాధేన కురవో నిధనం గతాః॥ 11-26-1 (65568)
యత్త్వం పుత్రం దురాత్మానమీర్షుమత్యంతమానినం।
దుర్యోధనం పురస్కృత్య దుష్కృతం సాధు మన్యసే॥ 11-26-2 (65569)
నిష్ఠురం వైరపురుషం వృద్ధానాం శాసనాతిగం।
కథమాత్మకృతం దోషం మయ్యాధాతుమిహేచ్ఛసి॥ 11-26-3 (65570)
మృతం వా యది వా నష్టం యోఽతీతమనుశోచతి।
దుఃఖేన లభతే దుఃఖం ద్వావనర్థౌ ప్రపద్యతే॥ 11-26-4 (65571)
తపోర్థీయం బ్రాహ్మణీ ధత్త గర్భం
గౌర్వోఢారం ధావితారం తురంగీ।
శూద్రా దాసం పశుపాలం చ వైశ్యా
వధార్థీయం త్వద్విధా రాజపుత్రీ॥ 11-26-5 (65572)
వైశంపాయన ఉవాచ। 11-26-6x (5365)
తచ్ఛ్రుత్వా వాసుదేవస్య పునరుక్తం వచోఽప్రియం।
తూష్ణీం బభూవ గాంధారీ శోకవ్యాకులలోచనా॥ 11-26-6 (65573)
ధృతరాష్ట్రస్తు రాజర్షిర్నిగృహ్యాబుద్ధిజం తమః।
పర్యపృచ్ఛత ధర్మజ్ఞో ధర్మరాజం యుధిష్ఠిరం॥ 11-26-7 (65574)
జీవతాం పరిమాణజ్ఞః సైన్యానామసి పాండవ।
హతానాం యది జానీషే పరిమాణం వదస్వం మే॥ 11-26-8 (65575)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 11-26-9x (5366)
దశాయుతసహస్రాణి సహస్రాణి చ వింశతిః।
కోట్యః షష్టిశ్చ షట్ చైవ హ్యస్మిన్రాజన్మృధే హతాః॥ 11-26-9 (65576)
ఆలక్షాణాం చ వీరాణాం సహస్రాణి చతుర్దశ।
దశ చాన్యాని రాజేంద్ర శతం షష్టిశ్చ భారత॥ 11-26-10 (65577)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 11-26-11x (5367)
యుధిష్ఠిరగతిం కాం తే గతాః పురుషసత్తమ।
ఆచక్ష్వ మే మహాబాహో సర్వజ్ఞో హ్యసి మే మతః॥ 11-26-11 (65578)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 11-26-12x (5368)
యైర్హుతాని శరీరాణి హృష్టైః పరమసంయుగే।
దేవరాజసమాఁల్లోకాన్గతాస్తే సత్యవిక్రమాః॥ 11-26-12 (65579)
యే త్వహృష్టేన మనసా మర్తవ్యమితి భారత।
యుధ్యమానా హతాః సంఖ్యే గంధర్వైః సహ సంగతాః॥ 11-26-13 (65580)
యే చ సంగ్రామభూమిష్ఠా యాచమానాః పరాఙ్ముఖాః।
శస్త్రేణ నిధనం ప్రాప్తా గతాస్తే గుహ్యకాన్ప్రతి॥ 11-26-14 (65581)
పాత్యమానాః పరైర్యే తు హీయమానా నిరాయుధాః।
హీనిషేవా మహాత్మానః పరానభిముఖా రణే॥ 11-26-15 (65582)
ఛిద్యమానాః శితైః శస్త్రైః క్షత్రధర్మపరాయణాః।
హతాస్తే బ్రహ్మసదనం గతా వీరాః సువర్చసః॥ 11-26-16 (65583)
యే త్వత్ర నిహతా రాజన్నంతరాయోధనం ప్రతి।
యథాకథంచిత్పురుషాస్తే గతా హ్యుత్తరాం గతిం॥ 11-26-17 (65584)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 11-26-18x (5369)
కేన జ్ఞానబలేనైవ పుత్ర పశ్యసి సిద్ధవత్।
తన్మే వద మహాబాహో శ్రోతవ్యం యది వై మయా॥ 11-26-18 (65585)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 11-26-19x (5370)
నిదేశాద్భవతః పూర్వం వనే విచరతా మయా।
తీర్థయాత్రాప్రసంగేన సంప్రాప్తోఽయమనుగ్రహః॥ 11-26-19 (65586)
దేవర్షిర్లోమశో దృష్టస్తతః ప్రాప్తోఽస్ంయనుస్మృతిం।
దివ్యం చక్షురపి ప్రాప్తం జ్ఞానయోగేన వై పురా॥ 11-26-20 (65587)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 11-26-21x (5371)
యే త్వనాథా జనాస్తాత నాథవంతశ్చ పాణ్·డవ।
కచ్చిత్తేషాం శరీరాణి ధక్ష్యంతి విధిపూర్వకం॥ 11-26-21 (65588)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 11-26-22x (5372)
న యేషాం శాంతికర్తారో న చ యేఽత్రాహితాగ్నయః।
వయం చ తేషాం కుర్యామో బహుత్వాత్తాత కర్మణాం॥ 11-26-22 (65589)
యాన్సుపర్ణాశ్చ గుధ్రాశ్చ వికర్షంతి తతస్తతః।
తేషాం సంకర్షణా లోకా భవిష్యంతి న సంశయః॥ 11-26-23 (65590)
వైశంపాయన ఉవాచ। 11-26-24x (5373)
ఏవముక్త్వా మహారాజ కుంతీపుత్రో యుధిష్ఠిరః।
ఆదిదేశ సుధర్మాణం ధౌంయం సూతం చ సంజయం॥ 11-26-24 (65591)
విదురం చ మహాబుద్ధిం యుయుత్సుం చైవ కౌరవం।
ఇంద్రసేనముఖాన్భృత్యాన్సూతాంశ్చైవ సహస్రశః॥ 11-26-25 (65592)
భవంతః కారయంత్వేషాం ప్రేతకార్యాణ్యశేషతః।
యథా నాథవతాం కించిచ్ఛరీరం న వినశ్యతి॥ 11-26-26 (65593)
శాసనాద్ధర్మరాజస్య క్షత్తా సూతశ్చ సంజయః।
సుధర్మా ధౌంయసహిత ఇంద్రసేనాదయస్తథా॥ 11-26-27 (65594)
చందనాగురుకాష్ఠాని తథా కాలీయకాన్యుత।
ఘృతం తైలం చ గంధాంశ్చ క్షౌమాణి వసనాని చ॥ 11-26-28 (65595)
సమాహృత్య మహార్హాణి దారుణాం చైవ సంచయాన్।
రథాంశ్చ మృదితాస్తత్ర నానాప్రహరణాని చ॥ 11-26-29 (65596)
చితాః కృత్వా ప్రయత్నేన యథాముఖ్యాన్నరాధిపాన్।
దాహయామాసురవ్యాగ్రాః శాస్త్రదృష్టేన కర్మణా॥ 11-26-30 (65597)
దుర్యోధనం చ రాజానం భ్రాతౄంశ్చాస్య కర్మణా॥
శల్యం శలం చ రాజానం భూరిశ్రవసమేవ చ॥ 11-26-31 (65598)
జయద్రథం చ రాజానమభిమన్యుం చ భారత।
దౌఃశాసనిం లక్ష్మణం చ ధృష్టకేతుం చ పార్థివం॥ 11-26-32 (65599)
బృహద్వలం సోమదత్తం సృంజయం చ మహారథం।
రాజానం క్షేమధన్వానం విరాటద్రుపదౌ తథా॥ 11-26-33 (65600)
శిఖండినం చ పాంచాల్యం ధృష్టద్యుంనం చ పార్షతం।
యుధామన్యుం చ విక్రాంతముత్తమౌజసమేవ చ॥ 11-26-34 (65601)
కౌసల్యం ద్రౌపదేయాంశ్చ శకునిం చాపి సౌబలం।
అచలం వృషకం చైవ భగదత్తే చ పార్థివం॥ 11-26-35 (65602)
కర్ణం వైకర్తనం చైవ సహపుత్రమమర్షణం।
కేకయాంశ్చ మహేష్వాసాంస్త్రిగర్తాంశ్చ మహారథాన్॥ 11-26-36 (65603)
ఘటోత్కచం రాక్షసేంద్రం బకభ్రాతరమేవ చ।
అలంబుసం రాక్షసేంద్రం జలసంధం చ పార్థివం॥ 11-26-37 (65604)
ఏతాంశ్చాన్యాంస్చ సుబహూన్పార్థివాంశ్చ సహస్రశః।
ధృతధారాహుతైర్దీప్తైః పావకైః సమదాహయన్। 11-26-38 (65605)
పితృమేధాశ్చ కేషాంచిత్ప్రావర్తంత మహాత్మనాం।
సామభిశ్చాప్యగాయంత తేఽన్వశాసత చాపరైః॥ 11-26-39 (65606)
సాంనామృచాం చ నాదేన స్త్రీణాం చ రుదితస్వనైః।
కశ్మలం సర్వభూతానాం నిశాయాం సమపద్యత॥ 11-26-40 (65607)
హుతాశ్చ తత్ప్రదీప్తాశ్చ దీప్యమానాశ్చ పావకాః।
నభసీవాన్వదృశ్యంత గ్రహాస్తన్వభ్రసంవృతాః॥ 11-26-41 (65608)
యే చాప్యనాథాస్తత్రాసన్నానాదేశసమాగతాః।
తాంశ్చ సర్వాన్సమానీయ రాశీకృత్వా సహస్రశః॥ 11-26-42 (65609)
చిత్వా దారుభిరవ్యగ్రైః ప్రభూతైః స్నేహపాచితైః।
దాహయామాస తాన్సర్వాన్విదురో రాజశాసనాత్॥ 11-26-43 (65610)
కారయిత్వా క్రియాస్తేషాం కురురాజో యుధిష్ఠిరః।
ధృతరాష్ట్రం పురస్కృత్య గంగామభిముఖోఽగమత్॥ ॥ 11-26-44 (65611)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే స్త్రీపర్వణి శ్రాద్ధపర్వణి షడ్వింశోఽధ్యాయః॥ 26 ॥
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes
11-26-2 దుష్కృతం దురాచరితం స్వకీయం॥ 11-26-3 వైరప్రియం పురుషం xxxxషం॥ 11-264- ద్వౌ పూర్వాపరదుఃఖద్వయరూపౌ॥ 11-26-5 తపోరూపాయార్థాయ ఉత్పన్నం తపోర్థీయం। త్వద్విధా వధార్థీయమేవ గర్భం ధత్తే। అన్యా తు జయార్థీయం కీర్త్యాద్యర్థీయమపీతి భావః। తపోర్థినం, వధార్థినం ఇతి క.పాఠః॥ 11-26-17 తే గతాస్తూత్తరాన్కురూనితి ఛ.పాఠః। తే గతాస్తూత్తమాం గతిమితి ట.పాఠః। తే గతా హ్యధమాం గతిమితి క.పాఠః॥ 11-26-24 సుధర్మాణం దుర్యోధనపురోహితం॥ 11-26-43 స్నేహపాచితైః స్నేహసంయుక్తైః॥ 11-26-26 షడ్వింశోఽధ్యాయః॥స్త్రీపర్వ - అధ్యాయ 027
॥ శ్రీః ॥
11.27. అధ్యాయః 027
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics
మృతానాముదకదానాయ ధృతరాష్ట్రయుధిష్ఠిరాదిభిర్గంగాతీరగమనం॥ 1 ॥ ఉదకదానారంభే కుంత్యా యుధిష్ఠిరంప్రతి కర్ణస్య స్వపుత్రత్వకథనపూర్వకం తస్యా ఉదకదానచోదనా॥ 2 ॥ ధృతరాష్ట్రయుధిష్ఠిరాదిభిర్బంధుభ్యో జలదానం॥ 3 ॥Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text
11-27-0 (65612)
వైశంపాయన ఉవాచ। 11-27-0x (5374)
తే సమాసాద్య గంగాం తు శివాం పుణ్యజలాన్వితాం।
హ్లాదినీం చ ప్రసన్నాం చ మహారూపాం మహావనాం॥ 11-27-1 (65613)
భూషణాన్యుత్తరీయాణి వేష్టనాన్యవముచ్య చ।
`కవచాని విచిత్రాణి గంగామవజగాహిరే'॥ 11-27-2 (65614)
తతః పితౄణాం భ్రాతౄణాం పౌత్రాణాం స్వజనస్య చ।
పుత్రాణామార్యకాణాం చ పతీనాం చ కురుస్త్రియః॥ 11-27-3 (65615)
ఉదకం చక్రిరే సర్వా రుదంత్యో భృశదుఃఖితాః।
సుహృదాం చాపి ధర్మజ్ఞాః ప్రచక్రుః సలిలక్రియాం॥ 11-27-4 (65616)
ఉదకే క్రియమాణే తు వీరాణాం విరపత్నిభిః।
సూపతీర్థాఽభవద్గంగా భూయో విప్రససార చ॥ 11-27-5 (65617)
తన్మహోదధిసంకాశం నిరానందమనుత్సవం।
వీరపత్నీభిరాకీర్ణం గంగాతీరమశోభత॥ 11-27-6 (65618)
తతః కుంతీ మహారాజ రుదంతీ శోకకర్శితా।
వ్రీడయా మందయా వాచా పుత్రాన్వచనమబ్రవీత్॥ 11-27-7 (65619)
యః స వీరో మహేష్వాసో రథయూథపయూథపః।
అర్జునేన హతః సంఖ్యే వీరలక్షణలక్షితః॥ 11-27-8 (65620)
యం సూతపుత్రం మన్యధ్వం రాధేయమితి పాండవాః।
యో వ్యరాజచ్చమూమధ్యే దివాకర ఇవ ప్రభుః॥ 11-27-9 (65621)
ప్రత్యయుధ్యత వః సర్వాన్పురా యః సపదానుగాన్।
దుర్యోధనబలం సర్వం యః ప్రకర్షన్వ్యరోచత॥ 11-27-10 (65622)
యస్య నాస్తి సమో వీర్యే పృథివ్యామపి కశ్చన।
యో వృణీత యశః శూరః ప్రాణైరపి సదా భువి॥ 11-27-11 (65623)
కర్ణస్య సత్యసంధస్య సంగ్రామేష్వపలాయినః।
కురుధ్వముదకం తస్య భ్రాతురక్లిష్టకర్మణః॥ 11-27-12 (65624)
స హి వః పూర్వజో భ్రాతా భాస్కరాన్మయ్యజాయత।
కుండలీ కవచీ శూరో దివాకరసమప్రభః॥ 11-27-13 (65625)
శ్రుత్వా తు పాండవాః సర్వే మాతుర్వచనమప్రియం।
కర్ణమేవానుశోచంతో భూయశ్చాత్యాతురా భవన్॥ 11-27-14 (65626)
తతః స పురుషవ్యాఘ్రః రుంతీపుత్రో యుధిష్ఠిరః।
ఉవాచ మాతరం వీరో నిఃశ్వసన్నివ పన్నగః॥ 11-27-15 (65627)
యః శరోర్మిర్ధ్వజావర్తో మహాభుజమహాగ్రహః।
తలశబ్దప్రణుదితో మహారథమహాగ్రహః॥ 11-27-16 (65628)
యస్యేషుపాతమాసాద్య కోఽన్యస్తిష్ఠేద్ధనంజయాత్।
కథం పుత్రో భవత్యాః స దేవగర్భః పురాఽభవత్।
`కుండలీ కవచీ శూరో దివాకరసమప్రభః॥ 11-27-17 (65629)
యస్య బాహుప్రతాపేన తాపితాః సర్వతో వయం।
తమగ్నిమివ వస్త్రేణ కథం ఛాదితవత్యసి॥ 11-27-18 (65630)
యస్య బాహుప్రభావేన వైరమస్మాస్వరోచయత్।
సుయోధనస్తు తం జ్యేష్ఠం కథం నోదితవత్యసి॥ 11-27-19 (65631)
తథా కర్ణం మహేష్వాసం ధార్తరాష్ట్రైరుపాసితం।
ఉపాసితం యథాఽస్మాభిర్బలం గాండీవధన్వనః॥ 11-27-20 (65632)
భూమిపానాం చ సర్వేషాం బలం బలవతాం వరః।
నాన్యః కుంతీసుతాత్కర్ణాదగృహ్ణాద్రథినో రథీ॥ 11-27-21 (65633)
స నః ప్రథమజో భ్రాతా సర్వశస్త్రభృతాం వరః।
అసూత తం భవత్యగ్రే కథమద్భుతవిక్రమం॥ 11-27-22 (65634)
అహో భవత్యా మంత్రస్య గూహనేన వయం హతాః।
నిధనేన హి కర్ణస్య పీడితాస్తు సబాంధవాః॥ 11-27-23 (65635)
అభిమన్యోర్వినాశేన ద్రౌపదేయవధేన చ।
పాంచాలానాం వినాశేన, కురూణాం ఘాతనాదపి॥ 11-27-24 (65636)
తతః శతగుణం దుఃఖమిదమాపతితం మహత్।
కర్ణమేవానుశోచాపి దహ్యాంయగ్నావివాహితః॥ 11-27-25 (65637)
నేహ స్మ కించిదప్రాప్య భవేదపి దివి స్థితం।
న చేదం వైశసం ఘోరకం కౌరవాంతకరం భవేత్॥ 11-27-26 (65638)
ఏవం విలప్య బహులం ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః।
వ్యరుదచ్ఛనకైః రాజంశ్చకారాస్యోదకం ప్రభుః॥ 11-27-27 (65639)
తతో వినేదుః సహసా స్త్రియస్తాః ఖలు సర్వశః।
అభితో యాః స్థితాస్తత్ర తస్మిన్నుదకకర్మణి॥ 11-27-28 (65640)
తత ఆనాయయామాస కర్ణస్య సపరిచ్ఛదాః।
స్త్రియః కురుపతిర్ధీమాన్భ్రాతుః ప్రేంణా యుధిష్ఠిరః॥ 11-27-29 (65641)
స తాభిః సహ ధర్మాత్మా ప్రేతకృత్యమనంతరం।
`సర్వం చకార కర్ణస్య విధివద్భూరిదక్షిణం॥ 11-27-30 (65642)
స రాజా ధృతరాష్ట్రశ్చ కృత్వా జలమతంద్రితః।
సముత్తతార గంగాయా భార్యయా సహ భారత॥' 11-27-31 (65643)
[పాపేనాసౌ మయా శ్రేష్ఠో భ్రాతా జ్ఞాతిర్నిపాతితః।
అతో మనసి యద్గుహ్యం స్త్రీణాం తన్న భవిష్యతి॥ 11-27-32 (65644)
ఇత్యుక్త్వా స తు గంగాయా ఉత్తతారాకులేంద్రియః।
భ్రాతృభిః సహితః సర్వైర్గంగాతీరముపేయివాన్॥] ॥ 11-27-33 (65645)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శతసాహస్రికాయాం సంహితాయాం వైయాసిక్యాం స్త్రీపర్వణి శ్రాద్ధపర్వణి సప్తవింశోఽధ్యాయః॥ 27 ॥
అతః పరంశాంతిపర్వ భవిష్యతి తస్యాయమాద్యః శ్లోకః। 11-27-1 (65646)
11-27-1x (5375)
వైశంపాయన ఉవాచ।
కృత్వోదకం తే సుహృదాం సర్వేషాం పాండునందనాః।
విదురే ధృతరాష్ట్రశ్చ సర్వాశ్చ భరతస్త్రియః॥