Kumbhaghonam Edition in Telugu Script
14. ఆశ్వమేధికపర్వ
ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 001
॥ శ్రీః ॥
14.1. అధ్యాయః 001
అశ్వమేధపర్వ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
గంగాయాం భీష్మాయోదకదానానంతరం బంధుశోకవిషణ్ణం యుధిష్ఠిరంప్రతి ధృతరాష్ట్రేణ సమాశ్వాసనం॥ 1 ॥ తథా విదురవచనానాదరేణ స్వస్యైతాదృశానర్థప్రాప్తికథనం॥ 2 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
శ్రీవేదవ్యాసాయ నమః।
నారాయణం నమస్కృత్య నరం చైవ నరోత్తమం।
దేవీం సరస్వతీం వ్యాసం తతో జయముదీరయేత్॥ 14-1-1 (92367)
వైశంపాయన ఉవాచ। 14-1-2x (7730)
కృతోదకస్తు రాజానం ధృతరాష్ట్రం యుధిష్ఠిరః।
పురస్కృత్య మహాబాహురుత్తతారాకులేంద్రియః॥ 14-1-2 (92368)
ఉత్తీర్య తు మహాబాహుర్బాష్పవ్యాకులలోచనః।
పపాత తీరే గంగాయా వ్యాధవిద్ధ ఇవ ద్విపః॥ 14-1-3 (92369)
తం సీదమానం జగ్రాహ భీమః కృష్ణేన చోదితః।
మైవమిత్యబ్రవీచ్చైనం కృష్ణః పరబలార్దనః॥ 14-1-4 (92370)
తమార్తం పతితం భూమౌ శ్వసంతం చ పునః పునః।
తదృశుః పార్థివా రాజంధర్మపుత్రం యుధిష్ఠిరం॥ 14-1-5 (92371)
త దృష్ట్వా దీనమనసం గతసత్వం నరేశ్వరం।
భూయః శోకసమావిష్టాః పాండవాఃక సముపావిశన్॥ 14-1-6 (92372)
రాజా తు ధృతరాష్ట్రస్తం తథా దీనో మహాభుజం।
వాక్యమాహ మహాబుద్ధిః ప్రజ్ఞాచక్షుర్నరేశ్వరం॥ 14-1-7 (92373)
ఉత్తిష్ఠ కురుశార్దూల కురు కార్యమనంతరం।
క్షత్రధర్మేణ కౌంతేయ జితేయమవనీ త్వయా॥ 14-1-8 (92374)
భుంక్ష సార్ధం భ్రాతృభిస్తాం సుహృద్భిశ్చ జనేశ్వర।
శోచితవ్యం న పశ్యామి త్వయా ధర్మభృతాంవర॥ 14-1-9 (92375)
శోచితవ్యం మయా చైవ గాంధార్యా చ మహీపతే।
యయోః పుత్రశతం నష్టం స్వప్నలబ్ధం యథా ధనం॥ 14-1-10 (92376)
అశ్రుత్వా హితకామస్య విదురస్య మహాత్మనః।
వాక్యాని సుమహార్థాని పరితప్యామి దుర్మతిః॥ 14-1-11 (92377)
ఉక్తవాన్విదురో యన్మాం ధర్మాత్మా దివ్యదర్శనః।
దుర్యోధనాపరాధేన కులం తే వినశిష్యతి॥ 14-1-12 (92378)
స్వస్తి చేదిచ్ఛసే రాజన్కులస్య కురు మే వచః।
వధ్యతామేష దుష్టాత్మా మందో రాజా సుయోధనః॥ 14-1-13 (92379)
కర్ణశ్చ శకునిశ్చైవ నైనం పశ్యతు కర్హిచిత్।
ద్యూతసంఘాతమప్యేషామప్రమాదేన వారయ॥ 14-1-14 (92380)
అభిషేచయ రాజానం ధర్మాత్మానం యుధిష్ఠిరం।
స పాలయిష్యతి వశీ ధర్మేణ పృథివీమిమాం॥ 14-1-15 (92381)
అథ నేచ్ఛసి రాజానం కుంతీపుత్రం యుధిష్ఠిరం।
`వినాశముపయాస్తంతి తవ పుత్రా న సంశయః।'
మేఢీభూతః స్వయం రాజ్యం ప్రతిగృహ్ణీష్వ పార్థివ॥ 14-1-16 (92382)
సమం సర్వేషు భూతేషు వర్తమానం నరాధిప।
అనుజీవంతు సర్వే త్వాం జ్ఞాతయో జ్ఞాతివర్ధంన॥ 14-1-17 (92383)
ఏవం బ్రువతి కౌంతేయ విదురే దీర్ఘదర్శిని।
దుర్యోధనమహం పాపమన్వవర్తం వృథామతిః॥ 14-1-18 (92384)
అశ్రుత్వా తస్య ధీరస్య వాక్యాని మధురాణ్యహం।
ఫలం ప్రాప్య మహద్దుఃఖం నిమగ్నః శోకసాగరే॥ 14-1-19 (92385)
వృద్ధౌ హి తేఽద్య పితరౌ పశ్య నౌ దుఃఖితౌ నృప।
న శోచితవ్యం భవతా పశ్యామీహ జనాధిప॥ ॥ 14-1-20 (92386)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అశ్వమేధపర్వణి ప్రథమోఽధ్యాయః॥ 1 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-1-1 కృతోదకం త్వితి ఝ.పాఠః॥ 7-1-2 ఉత్తతార గంగాత ఇతి శేషః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 002
॥ శ్రీః ॥
14.2. అధ్యాయః 002
అశ్వమేధపర్వ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
ధృతరాష్ట్రేణ సమాశ్వాసనేపి తూష్ణీం తిష్ఠంతో యుధిష్ఠిరస్య కృష్ణేన పరిసాంత్వనం॥ 1 ॥ పునర్భీష్మద్రోణకర్ణమారణానుస్మరణ విషాదేనారణ్యగమనాయ కృష్ణానుజ్ఞానమాకాంక్షమాణస్య యుధిష్ఠిరస్య వ్యాసేని పరిసాంత్వనం॥ 2 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
ఏవముక్తస్తు రాజాఽసౌ ధృతరాష్ట్రేణ ధీమతా।
తూష్ణీంబభూవ మేధావీ తమువాచాథ కేశవః॥ 14-2-1 (92387)
అతీవ మనసా శోకః క్రియమాణో జనాధిప।
సంతపయతి చైతస్య పూర్వప్రేతాన్పితామహాన్॥ 14-2-2 (92388)
యజస్వ వివిధైర్యజ్ఞైర్బహుభిః స్వాప్తదక్షిణైః।
దేవాంస్తర్పయ సోమేన స్వధయా చ పితౄనపి॥ 14-2-3 (92389)
అతిథీనన్నపానేన కామైరన్యైరకించనాన్।
`త్వద్విధస్య మహాబుద్ధే నైతదద్యోపపద్యతే।'
విదితం వేదితవ్యం తే కర్తవ్యమపి తే కృతం॥ 14-2-4 (92390)
శ్రుతాశ్చ రాజధర్మాస్తే భీష్మాద్భాగీరథీసుతాత్।
కృష్ణద్వైపాయనాచ్చైవ నారదాద్విదురాత్తథా॥ 14-2-5 (92391)
నేమామర్హసి మూఢానాం వృత్తిం త్వమనువర్తితుం।
పితృపైతామహం వృత్తమాస్థాయ ధురముద్వహ॥ 14-2-6 (92392)
యుక్తం హి యశసా క్షాత్రం స్వర్గం ప్రాప్తుమసంశయం।
నహి కశ్చిద్ధి శూరణాం నిహతోఽత్ర పరాఙ్ముఖః॥ 14-2-7 (92393)
త్యజ శోకం మహారాజ భవితవ్యం హి తత్తథా।
న శక్యాస్తే పునర్ద్రష్టుం త్వయా యేఽస్మిన్రణే హతాః॥ 14-2-8 (92394)
ఏతావదుక్త్వా గోవిందో ధర్మరాజం యుధిష్ఠిరం।
విరరామ మహాతేజాస్తమువాచ యుధిష్ఠిరః॥ 14-2-9 (92395)
గోవింద మయి యా ప్రీతిస్తవ సా విదితా మమ।
సౌహృదేన తథా ప్రేంణా సదా మయ్యనుకంపసే॥ 14-2-10 (92396)
ప్రియం తు మే స్యాత్సుమహత్కృతం చక్రగదాధర।
శ్రీమన్ప్రీతేన మనసాక సర్వం యాదవనందన॥ 14-2-11 (92397)
యది మామనుజానీయాద్భవాన్గంతుం తపోవనం।
`కృతకృత్యో భవిష్యామి ఇతి మే నిశ్చితా మతిః'॥ 14-2-12 (92398)
న హి శాంతిం ప్రపశ్యామి పాతయిత్వా పితామహం।
`నృశంసః పురుషవ్యాఘ్రం గురుం వీర్యబలాన్వితం।'
కర్ణం చ పురుషవ్యాఘ్నం సంగ్రామేష్వపలాయినం॥ 14-2-13 (92399)
కర్మణా యేన ముచ్యేయమస్మాత్క్రూరాదరిందమ।
కర్మణా తద్విధత్స్వేహ యేన శుధ్యతి మే మనః॥ 14-2-14 (92400)
తమేవంవాదినం పార్థం వ్యాసః ప్రోవాచ ధర్మవిత్।
సాంత్వయన్సుమహాతేజాః శుభం వచనమర్థవత్॥ 14-2-15 (92401)
సుకృతా తే మతిస్తాత పునర్బాల్యేన ముహ్యసే।
కిమాకాశే వయం సర్వే ప్రలపామో ముహుర్ముహుః॥ 14-2-16 (92402)
విదితాః క్షత్రధర్మాస్తే యేషాం యుద్ధేన జీవికా।
తథా ప్రవృత్తో నృపతిర్నాధిబంధేన యుజ్యసే॥ 14-2-17 (92403)
మోక్షధర్మాశ్చ నిఖిలా యాథాతథ్యేన తే శ్రుతాః।
`యథా వై కామజాం మాయాం పరిత్యుక్తం త్వమర్హసి॥' 14-2-18 (92404)
అసకృచ్చాపి సందేహాశ్ఛిన్నాస్తే కామజా మయా।
అశ్రద్దధానో దుర్మేధా లుప్తస్మృతిరసి ధ్రువం॥ 14-2-19 (92405)
మైవం భవ న తే యుక్తమిదమజ్ఞానమీదృశం॥ 14-2-20 (92406)
ప్రాయశ్చిత్తాని సర్వాణి విదితాని చ తేఽనఘ।
రాజధర్మాశ్చ తే సర్వే దానధర్మాశ్చ తే శ్రుతాః॥ 14-2-21 (92407)
స కథం సర్వధర్మజ్ఞః సర్వాగమవిశారదః।
పరిముహ్యసి భూయస్త్వమజ్ఞానాదివ భారత॥ ॥ 14-2-22 (92408)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అశ్వమేధపర్వణి ద్వితీయోఽధ్యాయః॥ 2 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-2-16 పునర్బాహ్మేన ముహ్యసే ఇతి క.ట.పాఠః॥ 16 ॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 003
॥ శ్రీః ॥
14.3. అధ్యాయః 003
అశ్వమేధపర్వ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
వ్యాసేన యుధిష్ఠిరంప్రతి పురుషకర్మణామీశ్వరప్రేరణాయత్తతయా దోషానాపాదకత్వకథనపూర్వకం తదభ్యుపగమేనాపి పాపాపనోదాయాశ్వమేధాదివిధానం॥ 1 ॥ యుధిష్ఠిరేణ స్వస్య తావద్ద్రవ్యాభావనివేదనే వ్యాసేన తంప్రతి హిమవతి గిరౌ విద్యమానమరుత్తయాగావశిష్టద్రవ్యానయనేనాశ్వమేధకరణచోదనా॥ 2 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
వ్యాస ఉవాచ।
యుధిష్ఠిర తవ ప్రజ్ఞా న సంయగితి మే మతిః।
న హి కశ్చిత్స్వయం మర్త్యః స్వవశః కురుతే క్రియాం॥ 14-3-1 (92409)
ఈశ్వరేణ చ యుక్తోఽయం సాధ్వసాధు చ మానవః।
కరోత్యసుకరం కర్మ తత్రకా పరిదేవనా॥ 14-3-2 (92410)
ఆత్మానం మన్యసే చాథ పాపకర్మాణమంతతః।
శృణు తత్ర యథా పాపమపకృత్యేత భారత॥ 14-3-3 (92411)
తపోభిః క్రతుభిశ్చైవ దానేన చ యుధిష్ఠిర।
తరంతి నిత్యం పురుషా యే స్మ పాపాని కుర్వతే॥ 14-3-4 (92412)
యజ్ఞేన తపసా చైవ దానేన చ నరాధిప।
పూయంతే నరశార్దూల నరా దుష్కృతకారిణః॥ 14-3-5 (92413)
అసురాశ్చ సురాశ్చైవ పుణ్యహేతోర్మఖక్రియాం।
ప్రవర్తంతే మహాత్మానస్తస్మాద్యజ్ఞః పరాయణం॥ 14-3-6 (92414)
యజ్ఞైరేవ మహాత్మానో బభూవురధికాః సురాః।
తతో దేవాః క్రియావంతో దానవానభ్యధర్షయన్॥ 14-3-7 (92415)
రాజసూయాశ్వమేధౌ చ సర్వమేధం చ భారత।
నరమేధం చ నృపతే త్వమాహర యుధిష్ఠిర॥ 14-3-8 (92416)
యజస్వ వాజిమేధేన విధివద్దక్షిణావతా।
బహుకామాన్నవిత్తేన రామో దాశరథిర్యథా॥ 14-3-9 (92417)
యథా చ భరతో రాజా దౌష్యంతిః పృథివీపతిః।
శాకుంతలో మహావీర్యస్తవ పూర్వపితామహః॥ 14-3-10 (92418)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 14-3-11x (7731)
అసంశయం వాజిమేధః పారయేత్పృథివీమపి।
అభిప్రాయస్తు మే కశ్చిత్తం త్వం శ్రోతుమిహార్హసి॥ 14-3-11 (92419)
ఇమం జ్ఞాతివధం కృత్వా సుమహాంతం ద్విజోత్తమ।
`అహమారాధయిష్యామి కథం శోకపరాయణః।'
దానమల్పం న శక్నోమి దాతుం విత్తం చ నాస్తి మే॥ 14-3-12 (92420)
న తు బాలానిమాందీనానుత్సహే వసు యాచితుం।
తథైవాద్రవిణాన్కృచ్ఛ్రే వర్తమానాన్నృపాత్మజాన్॥ 14-3-13 (92421)
స్వయం వినాశ్య పృథివీం యజ్ఞార్థం ద్విజసత్తమ।
కరమాహారయిష్యామి కథం శోకపరాయణః॥ 14-3-14 (92422)
దుర్యోధనాపరాధేని వసుధాయాం నరాధిపాః।
ప్రనష్టా యోజయిత్వాఽస్మానకీర్త్యా మునిసత్తమ॥ 14-3-15 (92423)
దుర్యోధనేన పృథివీ క్షపితా జయకారణాత్।
కోశశ్చాపి విశీర్ణోసౌ ధార్తరాష్ట్రస్య దుర్మతేః॥ 14-3-16 (92424)
పృథివీ దక్షిణా చాత్ర వాజిమేధే మహాక్రతౌ।
విద్వద్భిః పరిదృష్టోఽయం శిష్టో విధివిపర్యయః॥ 14-3-17 (92425)
న చ ప్రతినిధిం కర్తుం చికీర్షామి తపోధన।
అత్ర మే భగవన్సంయక్సాచివ్యం కర్తుమర్హసి॥ 14-3-18 (92426)
ఏవముక్తస్తు పార్థేన కృష్ణద్వైపాయనస్తదా।
ముహూర్తమనుసంచింత్య ధర్మరాజానమబ్రవీత్॥ 14-3-19 (92427)
కోశశ్చాపి విశీర్ణోఽయం పరిపూర్ణో భవిష్యతి।
విద్యతే ద్రవిణం పార్థ గిరౌ హిమవతి స్థితం॥ 14-3-20 (92428)
ఉత్సృష్టం బ్రాహ్మణైర్యజ్ఞే మరుత్తస్య మహీపతే।
తదానయస్వ కౌంతేయ పర్యాప్తం తద్భవిష్యతి॥ 14-3-21 (92429)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 14-3-22x (7732)
కథం యజ్ఞే మరుత్తస్య ద్రవిణం తత్సమాచితం।
కస్మింశ్చ కాలే స నృపో బభూవ దదతాంవర॥ 14-3-22 (92430)
వ్యాస ఉవాచ। 14-3-23x (7733)
యది శుశ్రూషసే పార్థ శృణు కారంధమం నృపం।
యస్మిన్కాలే మహావీర్యః స రాజాఽఽసీన్మహాధనః॥ ॥ 14-3-23 (92431)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అశ్వమేధపర్వణి తృతీయోఽధ్యాయః॥ 3 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-3-18 ప్రతినిధిమనుకల్పం॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 004
॥ శ్రీః ॥
14.4. అధ్యాయః 004
అశ్వమేధపర్వ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
వ్యాసేన యుధిష్ఠిరంప్రతి సంవర్తమరుత్తీయోపాఖ్యానకథనారంభః॥ 1 ॥ మరుత్తేన రాజ్ఞా హిమవదుత్తరపార్శ్వే సౌవణైంరేవ కుండభాడాద్యుపకరణైర్యజ్ఞారంభః॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
యుధిష్ఠిర ఉవాచ।
శుశ్రూషే తస్య ధర్మజ్ఞ రాజర్షేః పరికీర్తనం।
ద్వైపాయన మరుత్తస్య కథాం ప్రబ్రూహి మేఽనఘ॥ 14-4-1 (92432)
వ్యాస ఉవాచ। 14-4-2x (7734)
ఆసీత్కృతయుగే తాత మనుర్దండిధరః ప్రభుః।
తస్య పుత్రో మహోష్వాసః ప్రజాతిరభవన్నృపః॥ 14-4-2 (92433)
ప్రజాతేరభవత్పుత్రః క్షుత ఇత్యభివిశ్రుతః।
క్షుతస్య పుత్ర ఇక్ష్వాకుర్మహీపాలోఽభవత్ప్రభుః॥ 14-4-3 (92434)
తస్య పుత్రశతం రాజన్నాసీత్పరమధార్మికం।
తాంస్తు సర్వాన్మహీపాలానిక్ష్వాకురకరోత్ప్రభుః॥ 14-4-4 (92435)
తేషాం జ్యేష్ఠస్తు వింశోఽభూత్ప్రతిమానం ధనుష్మతాం।
వింశస్య పుత్రః కల్యాణో వివింశో నామ భారత॥ 14-4-5 (92436)
వివింశస్య సుతా రాజన్బభూవుర్దశ పంచ చ।
సర్వే ధనుషి విక్రాంతా బ్రహ్మణ్యాః సత్యవాదినః॥ 14-4-6 (92437)
దానధర్మరతాః శాంతాః సతతం ప్రియవాదినః।
తేషాం జ్యేష్ఠః ఖనీనేత్రః స తాన్సర్వానపీడయత్॥ 14-4-7 (92438)
ఖనీనేత్రస్తు విక్రాంతో జిత్వా రాజ్యమకంటకం।
నాశకద్రక్షితుం రాజ్యం నాన్వరజ్యంత తం ప్రజాః॥ 14-4-8 (92439)
తమపాస్య చ తద్రాజ్యే తస్య పుత్రం సువర్చసం।
అభ్యషించంత రాజేంద్ర ముదితా హ్యభవంస్తదా॥ 14-4-9 (92440)
స పితుర్విక్రియాం దృష్ట్వా రాజ్యాన్నిరసనం చ తత్।
నియతో వర్తయామాస ప్రజాహితచికీర్షయా॥ 14-4-10 (92441)
బ్రహ్మణ్యః సత్యవాదీ చ శుచిః శమదమాన్వితః।
ప్రజాస్తం చాన్వరజ్యంత ధర్మనిత్యం మనస్వినం॥ 14-4-11 (92442)
తస్య ధర్మప్రవృత్తస్య వ్యశీర్యత్కోశవాహనం।
తం క్షీణకోశం సామంతాః సమంతాత్పర్యపీడయన్॥ 14-4-12 (92443)
స పీడ్యమానో బహుభిః క్షీణకోశాశ్వవాహనః।
ఆర్తిమార్చ్ఛత్పరాం రాజా సహ భృత్యైః పురేణ చ॥ 14-4-13 (92444)
న చైనమభిహంతుం తే శక్నువంతి బలక్షయే।
సంయగ్వృత్తో హి రాజా స ధర్మనిత్యో యుధిష్ఠిర॥ 14-4-14 (92445)
యదా తు పరమామార్తిం గతోఽసౌ సపురో నృపః।
తతః ప్రదధ్మౌ స కరం ప్రాదురాసీత్తతో బలం॥ 14-4-15 (92446)
తతస్తానజయత్సర్వాన్ప్రాతిసీమాన్నరాధిపాన్।
ఏతస్మాత్కారణాద్రాజన్విశ్రుతః స కరంధమః॥ 14-4-16 (92447)
ఆవీక్షిత్తస్య పుత్రోఽభూత్త్రేతాయుగముఖే పురా।
ఇంద్రాదనవరః శ్రీమాందేవైరపి సుదుర్జయః॥ 14-4-17 (92448)
`కారంధమ ఇతి ఖ్యాతో బభూవ జగతీపతిః।'
తస్య సర్వే మహీపాలా వర్తంతే స్మ వశే తదా।
స హి సంరాడభూత్తేషాం వృత్తేన చ బలేన చ॥ 14-4-18 (92449)
అవిక్షిన్నామ ధర్మాత్మా శౌర్యేణేంద్రసమోఽభవత్।
యజ్ఞశీలో ధర్మరతిర్ధృతిమాన్సంయతేంద్రియః॥ 14-4-19 (92450)
తేజసాఽఽదిత్యసదృశః క్షమయా పృథివీసమః।
బృహస్పతిసమో బుద్ధ్యా హిమవానివ సుస్థిరః॥ 14-4-20 (92451)
కర్మణా మనసా వాచా దమేన ప్రశమేన చ।
మనాంస్యారాధయామాస ప్రజానాం స మహీపతిః॥ 14-4-21 (92452)
య ఈజే హయమేధానాం శతేన విధివత్ప్రభుః।
యాజయామాస యం విద్వాన్స్వయమేవాంగిరాః ప్రభుః॥ 14-4-22 (92453)
తస్య పుత్రోఽతిచక్రామ పితరం గుణవత్తయా।
మరుత్తో నామ ధర్మజ్ఞశ్చక్రవర్తీ మహాయశాః।
నాగాయుతసమప్రాణః సాక్షాద్విష్ణురివాపరః॥ 14-4-23 (92454)
స యక్ష్యమాణో ధర్మాత్మా శాతకుంభమయాన్యుత।
కారయామాస శుభ్రాణి భాజనాని సహస్రశః॥ 14-4-24 (92455)
మేరుం పర్వతమాసాద్య హిమవత్పార్శ్వ ఉత్తరే।
కాంచనః సుమహాన్పాదస్తత్ర కర్మ చకార సః॥ 14-4-25 (92456)
తతః కుండాని పాత్రీశ్చ పిఠరాణ్యాసంనాని చ।
చక్రుః సువర్ణకర్తారో యేషాం సంఖ్యా న విద్యతే॥ 14-4-26 (92457)
తస్యైవ చ సమీపే తు యజ్ఞవాటో బభూవ హ।
ఈజే తత్ర స ధర్మాత్మా విదివత్పృథివీపతిః।
మరుత్తః సహితైః సర్వైః ప్రజాపాలైర్నరాధిపః॥ ॥ 14-4-27 (92458)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అశ్వమేధపర్వణి చతుర్థాఽధ్యాయః॥ 4 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-4-1 శుశ్రూషే శ్రోతుమిచ్ఛామి॥ 7-4-21 పూర్వజానాం మహీపతిరితి క.థ.పాఠః॥ 7-4-25 దైవం తత్ర సమాసాద్యేతి క.థ.పాఠః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 005
॥ శ్రీః ॥
14.5. అధ్యాయః 005
అశ్వమేధపర్వ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
అంగీరసః పుత్రేణ సంవర్తేనాకారణవైరిణః స్వాగ్రజన్మనో బృహస్పతేరుపద్రవాసహనేన సర్వస్వత్యాగపూర్వకమరణ్యప్రవేశః॥ 1 ॥ ఇంద్రేణ స్వాతిశాయిని మరుత్తే రాజని స్పర్ధయా బృహస్పతిసాచివ్యేన తతోప్యతిశయలిప్సయా మరుత్తపురోహితస్య బృహస్పతేర్భేదోపాయేన వశీకరణం॥ 2 ॥ బృహస్పతినేంద్రంప్రతి మరుత్తస్య స్వేనాయాజనప్రతిజ్ఞానం॥ 3 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
యుధిష్ఠిర ఉవాచ।
పథంవీర్యః సమభవత్స రాజా దదతాంవరః।
కథం చ జాతరూపేణ సమయుజ్యత వై నృపః॥ 14-5-1 (92459)
క్వ చ తత్సాంప్రతం ద్రవ్యం భగవన్నవతిష్ఠతే।
కథం చ శక్యమస్మాభిస్తదవాప్నుం తచపోధన॥ 14-5-2 (92460)
వ్యాస ఉవాచ। 14-5-3x (7735)
అసురాశ్చైవ దేవాశ్చ దక్షస్యాసన్ప్రజాపతేః।
అపత్యం బహులం తాత తేఽస్పర్ధంత పరస్పరం॥ 14-5-3 (92461)
తథైవాంగిరసః పుత్రౌ పితృతుల్యౌ బభూవతుః।
బృహస్పతిర్బృహత్తేజాః సంవర్తశ్చ తపోధనః॥ 14-5-4 (92462)
తావతి స్పర్ధినౌ రాజన్పృథగాస్తాం పరస్పరం।
బృహస్పతిః స సంవర్తం బాధతే స్మ పునఃపునః॥ 14-5-5 (92463)
స బాధ్యమానః సతతం భ్రాత్రా జ్యేష్ఠేన భారత।
అర్థానుత్సృజ్య దిగ్వాసా వనే వాసమరోచయత్॥ 14-5-6 (92464)
వాసవోఽప్యసురాన్సర్వాన్విజిత్య చ నిపాత్య చ।
ఇంద్రత్వం ప్రాప్య లోకేషు తతో వవ్రే పురోహితం॥ 14-5-7 (92465)
పుత్రమంగిరసో జ్యేష్ఠం విప్రజ్యేష్ఠం బృహస్పతిం।
యాజ్యస్త్వంగిరసః పూర్వమాసీద్రాజా కరంధమః॥ 14-5-8 (92466)
వీర్యేణాప్రతిమో లోకే వృత్తేన చ బలేన చ।
శతక్రతురివౌజస్వీ ధర్మాత్మా సంశితవ్రతః। 14-5-9 (92467)
వాహనం యస్య యోధాశ్చ మిత్రాణి వివిధాని చ।
శయనాని చ ముఖ్యాని మహార్హాణి చ సర్వశః॥ 14-5-10 (92468)
ధ్యానాదేవాభవద్రాజన్ముఖవాతేన సర్వశః।
స గుణైః పార్థివాన్సర్వాన్వశే చక్రే నరాధిపః॥ 14-5-11 (92469)
సంజీవ్య కాలమిష్టం చ సశరీరో దివం గతః।
బభూవ తస్య పుత్రస్తు యయాతిరివ ధర్మవిత్॥ 14-5-12 (92470)
అవిక్షిన్నామ శత్రుంజిత్స వశే కృతవాన్మహీం।
విక్రమేణ గుణైశ్చైవ పితేవాసీత్స పార్థివః॥ 14-5-13 (92471)
తస్య వాసవతుల్యోఽభూన్మరుత్తో నామ వీర్యవాన్।
పుత్రస్తమనురక్తాఽభూత్పృథివీ సాగరాంబరా॥ 14-5-14 (92472)
స్పర్ధతే స స్మ సతతం దేవరాజేన నిత్యదా।
వాసవోఽపి మరుత్తేని స్పర్ధతే పాండునందన॥ 14-5-15 (92473)
శుచిః స గుణవానాసీన్మరుత్తః పృథివీపతిః।
యతమానోపి యం శక్రో న విశేషయతి స్మ హ॥ 14-5-16 (92474)
సోఽశక్నువన్విశేషాయ సమాహూయ బృహస్పతిం।
ఉవాచేదం వచో దేవైః సహితో హరివాహనః॥ 14-5-17 (92475)
బృహస్పతే మరుత్తస్య మా స్మ కార్షీః కథంచన।
దైవం కర్మాథ పిత్ర్యం వా కర్తాసి మమ చేత్ప్రియం॥ 14-5-18 (92476)
అహం హి త్రిషు లోకేషు సురాణాం చ బృహస్పతే।
ఇంద్రత్వం ప్రాప్తవానేకో మరుత్తస్తు మహీపతిః॥ 14-5-19 (92477)
కథం హ్యమర్త్యం బ్రహ్మంస్త్వం యాజయిత్వా సురాధిపం।
యాజయేర్మృత్యుసంయుక్తం మరుత్తమవిశంకయా॥ 14-5-20 (92478)
మాం వా వృణీష్వ భద్రం తే మరుత్తం వా మహీపతిం।
పరిత్యజ్య మరుత్తం వా యథాజోషం భజస్వ మాం॥ 14-5-21 (92479)
ఏవముక్తః స కరకవ్య దేవరాజ్ఞా బృహస్పతిః।
ముహూర్తమివ సంచింత్య దేవరాజానమబ్రవీత్॥ 14-5-22 (92480)
త్వం భూతానామధిపతిస్త్వయి లోకాః ప్రతిష్ఠితాః।
నముచేర్విశ్వరూపస్య నిహంతా త్వం బలస్య చ॥ 14-5-23 (92481)
త్వమాజహర్థ్ దేవానామేకో వీరశ్రియం పరాం।
త్వం బిభర్షి భువం ద్యాం చ సదైవ బలసూదన॥ 14-5-24 (92482)
పరోహిత్యం కథం కృత్వా తవ దేవగణేశ్వర।
యాజయేయమహం మర్త్యం మరుత్తం పాకశాసన॥ 14-5-25 (92483)
సమాశ్వసిహి దేవేంద్ర నాహం మర్త్యస్య కర్హిచిత్।
గ్రహీష్యామి స్రువం యజ్ఞే శృణు చేదం వచో మమ॥ 14-5-26 (92484)
హిరణ్యరేతా నోష్ణః స్యాత్పరివర్తేత మేదినీ।
భాసం తు న రవిః కుర్యాన్న తు సత్యం చలేన్మయి॥ 14-5-27 (92485)
వ్యాస ఉవాచ। 14-5-28x (7736)
బృహస్పతివచఃక శ్రుత్వా శక్రో విగతమత్సరః।
ప్రశస్యైనం వివేశాథ స్వమేవ భవనం తదా॥ ॥ 14-5-28 (92486)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అశ్వమేధపర్వణి పంచమోఽధ్యాయః॥ 5 ॥
ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 006
॥ శ్రీః ॥
14.6. అధ్యాయః 006
అశ్వమేధపర్వ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
బృహస్పతినా ఇంద్రే స్వేన మరుత్తస్యాయాజనప్రతిజ్ఞానశ్రవణామర్షిణా మరుత్తేని స్వయాజనప్రార్థేన తత్ప్రత్యాఖ్యానం॥ 1 ॥ తతః ప్రతినివృత్తస్య మరుత్తస్య మధ్యేమార్గం నారదసమాగమః॥ 2 ॥ నారదచోదనయా మరుత్తేన వారాణసీద్వారే స్వేన స్థాపితకుణపావలోకనేన ప్రలాయమానం సంవర్తం ప్రత్యనుగమనం॥ 3 ॥ సంవర్తేన తత్ప్రతినివర్తనాయ పాంసుకదమప్రక్షేపేప్యనివర్తమానం తమవలోక్యం విజనే న్యగ్రోధమూలే సముపవేశః॥ 4 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
వ్యాస ఉవాచ।
అత్రాప్యుదాహరంతీమమమితిహాసం పురాతనం।
బృహస్పతేశ్చ సంవాదం మరుత్తస్య చ ధీమతః॥ 14-6-1 (92487)
దేవరాజస్య సమయం కృతమాంగిరసేన హ।
శ్రుత్వా మరుత్తో నృపతిర్మన్యుమాహారయత్పరం॥ 14-6-2 (92488)
సంకల్ప్య మనసా యజ్ఞం కరంధమసుతాత్మజః।
బృహస్పతిముపాగంయ వాగ్మీ వచనమబ్రవీత్॥ 14-6-3 (92489)
భగవన్యన్మయా పూర్వమభిగంయ తపోధన।
కృతోఽభిసంధిర్యజ్ఞస్య భవతో వచనాద్గురో॥ 14-6-4 (92490)
తమహం యష్టుమిచ్ఛామి సంభారాః సంభృతాశ్చ మే।
యాజ్యోస్మి భవతః సాధో తత్ప్రాప్నుహి విధత్స్వ చ॥ 14-6-5 (92491)
బృహస్పతిరువాచ। 14-6-6x (7737)
న కామయే యాజయితుం త్వామహం పృథివీపతే।
వృతోస్మి దేవరాజేన ప్రతిజ్ఞాతం చ తస్య మే॥ 14-6-6 (92492)
మరుత్త ఉవాచ। 14-6-7x (7738)
పిత్ర్యమస్మి తవ క్షేత్రం బహుమన్యే చ తే భృశం।
తవాస్మి యాజ్యాతాం ప్రాప్తో భజమానం భజస్వ మాం॥ 14-6-7 (92493)
బృహస్పతిరువాచ। 14-6-8x (7739)
అమర్త్యం యాజయిత్వాఽహం యాజయిష్యే కథం నరం।
మరుత్త గచ్ఛ వా మా వా నివృత్తోస్ంయద్య యాజనాత్॥ 14-6-8 (92494)
న త్వాం యాజయితాస్ంయద్య వృణు యం త్వమిహేచ్ఛసి।
ఉపాధ్యాయం మహాబాహో యస్తే యజ్ఞం కరిష్యతి॥ 14-6-9 (92495)
వ్యాస ఉవాచ। 14-6-10x (7740)
ఏవముక్తస్తు నృపతిర్మరుత్తో వ్రీడితోఽభవత్।
ప్రత్యాగచ్ఛన్సుసంవిగ్నో దదర్శ పథి నారదం॥ 14-6-10 (92496)
దేవర్షిణా సమాగంయ నారదేని స పార్థివః।
విధివత్ప్రాంజలిస్తస్థావథైనం నారదోఽబ్రవీత్॥ 14-6-11 (92497)
రాజర్షే నాతిహృష్టోసి కచ్చిత్క్షేమం తవానఘ।
క్వ గతోసి కుతశ్చేదమప్రీతిస్థానమాగతం॥ 14-6-12 (92498)
శ్రోతవ్యం చేన్మయా రాజన్బ్రూహి మే పార్థివర్షభ।
వ్యపనేష్యామి తే మన్యుం సర్వయత్నైర్నరాధిప॥ 14-6-13 (92499)
ఏవముక్తో మరుత్తః స నారదేన మహర్షిణా।
విప్రలంభముపాధ్యాయాత్సర్వజ్ఞే తం న్యవేదయత్॥ 14-6-14 (92500)
మరుత్త ఉవాచ। 14-6-15x (7741)
గతోస్ంయంగిరసః పుత్రం దేవాచార్యం బృహస్పతిం।
యజ్ఞార్థమృత్విజం ప్రష్టుం స చ మాం నాభ్యనందత॥ 14-6-15 (92501)
ప్రత్యాఖ్యాతశ్చ తేనాహం జీవితుం నాద్య కామయే।
పరిత్యక్తశ్చ గురుణా దూషితశ్చాస్మి నారద॥ 14-6-16 (92502)
వ్యాస ఉవాచ। 14-6-17x (7742)
ఏవముక్తస్తు రాజ్ఞా స నారదః ప్రత్యువాచ హ।
ఆవిక్షితం మహారాజ వాచా సంజీవయన్నివ॥ 14-6-17 (92503)
రాజన్నంగిరసః పుత్రః సంవర్తో నామ ధార్మికః।
చంకమీతి దిశః సర్వా దిగ్వాసా మోహయన్ప్రజాః॥ 14-6-18 (92504)
తం గచ్చ యది యాజ్యం త్వాం న వాంఛతి బృహస్పతిః।
ప్రసన్నస్త్వాం మహాతేజాః సంవర్తో యాజయిష్యతి॥ 14-6-19 (92505)
మరుత్త ఉవాచ। 14-6-20x (7743)
సంజీవితోఽహం భవతా వాక్యేనానేన నారద।
పశ్యేయం క్వ ను సంవర్తం శంస మే వదతాంవర॥ 14-6-20 (92506)
కథం చ తస్మై వర్తేయం కథం మాం న పరిత్యజేత్।
ప్రత్యాఖ్యాతశ్చ తేనాపి నాహం జీవితుముత్సహే॥ 14-6-21 (92507)
నారద ఉవాచ। 14-6-22x (7744)
ఉన్మత్తవేషం బిభ్రత్స చంక్రమీతి యథాసుఖం।
వారాణసీం తు నగరీమభీక్ష్ణముపసేవతే॥ 14-6-22 (92508)
తస్యా ద్వారం సమాసాద్య న్యసేథాః కుణపం క్వచిత్।
తం దృష్ట్వా యో నివర్తేత సంవర్తః స మహీపతే॥ 14-6-23 (92509)
తం పృష్ఠతోఽనుగచ్ఛేథా యత్ర గచ్ఛేత్స వీర్యవాన్।
తమేకాంతే సమాసాద్య ప్రాంజలిః శరణం వ్రజేః॥ 14-6-24 (92510)
పృచ్ఛేత్త్వాం యది కేనాహం తవాఖ్యాత ఇతి స్మ హ।
బ్రూయాస్త్వం నారదేనేతి స కుత్ర ఇతి శత్రుహన్॥ 14-6-25 (92511)
స చేత్త్వామనుయుంజీత మమానుగమనేప్సయా।
శంసేథా వహ్నిమారూఢం మామపి త్వమశంకయా॥ 14-6-26 (92512)
వ్యాస ఉవాచ। 14-6-27x (7745)
స తథేతి ప్రతిశ్రుత్య పూజయిత్వా చ నారదం।
అభ్యనుజ్ఞాయ రాజర్షిర్యయౌ వారాణసీం పురీం॥ 14-6-27 (92513)
తత్ర గత్వా యథోక్తం స పుర్యా ద్వారే మహాయశాః।
కుణపం స్థాపయామాస నారదస్య వచః స్మరన్॥ 14-6-28 (92514)
యౌగపద్యేని విప్రశ్చ పురీద్వారమథావిశత్।
తతః స కుణపం దృష్ట్వా సహసా సంన్యవర్తత॥ 14-6-29 (92515)
స తం నివృత్తమాలక్ష్య ప్రాంజలిః పృష్ఠతోఽన్వగాత్।
ఆవిక్షితో మహీపాలః సంవర్తముపశిక్షితుం॥ 14-6-30 (92516)
స చ తం విజనే దృష్ట్వా పాంసుభిః కదేమేన చ।
శ్లేష్మణా చైవ రాజానం ష్ఠీవనైశ్చ సమాకిరత్॥ 14-6-31 (92517)
స తథా బాధ్యమానో వై సంవర్తేన మహీపతిః।
అన్వగాదేవ తమృషిం ప్రాంజలిః సంప్రసాదయన్॥ 14-6-32 (92518)
తతో నివర్త్య సంవర్తః పరిశ్రాంత ఉపావిశత్।
శీతలచ్ఛాయమాసాద్య న్యగ్రోధం బహుశాఖినం॥ ॥ 14-6-33 (92519)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అశ్వమేధపర్వణి షష్ఠోఽధ్యాయః॥ 6 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-6-13 మన్యుం దైన్యం॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 007
॥ శ్రీః ॥
14.7. అధ్యాయః 007
అశ్వమేధపర్వ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
సంవర్తమరుత్తసంవాదః॥ 1 ॥ సంవర్తేన సమయబంధనపూర్వకం మరుత్తంప్రతి యాజనప్రతిజ్ఞానం॥ 2 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
సంవర్త ఉవాచ।
కథమస్మి త్వయా జ్ఞాతః కేన వా కథితోస్మి తే।
ఏతదాచక్ష్వ మే తత్త్వమిచ్ఛసే చేన్మమ ప్రియం॥ 14-7-1 (92520)
సత్యం తే బ్రువతః సర్వే సంపత్స్యంతే మనోరథాః।
మిథ్యా చ బ్రువతో మూర్ధా శతధా తే స్ఫుటిష్యతి॥ 14-7-2 (92521)
మరుత్త ఉవాచ। 14-7-3x (7746)
నారదేన భవాన్మహ్యమాఖ్యాతో హ్యటతా పథి।
గురుపుత్రో మమేతి త్వం తతో మే ప్రీతిరుత్తమా॥ 14-7-3 (92522)
సంవర్త ఉవాచ। 14-7-4x (7747)
సత్యమేతద్భవానాహ స మాం జానాతి సత్రిణం।
కథయస్వ తదేతన్మే క్వను సంప్రతి నారదః॥ 14-7-4 (92523)
మరుత ఉవాచ। 14-7-5x (7748)
భవంతం కథయిత్వా తు మమ దేవర్షిసత్తమః।
తతో మామభ్యనుజ్ఞాయ ప్రవిష్టో హవ్యవాహనం॥ 14-7-5 (92524)
వ్యాస ఉవాచ। 14-7-6x (7749)
శ్రుత్వా తు పార్థివస్యైత్సంవర్తః ప్రముదం గతః।
ఏతావదహమప్యేవం శక్నుయామితి సోఽబ్రవీత్॥ 14-7-6 (92525)
తతో మరుత్తమున్మత్తో వాచా నిర్భర్త్సయన్నివ।
రూక్షయా బ్రాహ్మణి రాజన్పునః పునరథాబ్రవీత్॥ 14-7-7 (92526)
వాతప్రధానేన మయా స్వచిత్తవశవర్తినా।
ఏవం వికృతరూపేణ కథం యాజితుమిచ్ఛసి॥ 14-7-8 (92527)
భ్రాతా మమ సమర్థశ్చ వాసవేన చ సంగతః।
వర్తతే యాజనే చైవ తేన కర్మాణి కారయ॥ 14-7-9 (92528)
గార్హస్థ్యం చైవ యాజ్యాశ్చ సర్వా గృహ్యాశ్చ దేవతాః।
పూర్వజేన మమాక్షిప్తం శరీరం వర్జితం త్విదం॥ 14-7-10 (92529)
నాహం తేనాననుజ్ఞాతస్త్వామావిక్షిత కర్హిచిత్।
యాజయేయం కథంచిద్వై స హి పూజ్యతమో మమ॥ 14-7-11 (92530)
స త్వం బృహస్పతిం గచ్చ తమనుజ్ఞాప్య చావ్రజ।
తతోఽహం యాజయిష్యే త్వాం యది యష్టుమిహేచ్ఛసి॥ 14-7-12 (92531)
మరుత్త ఉవాచ। 14-7-13x (7750)
బృహస్పతిం గతః పూర్వమహం సంవర్తే తచ్ఛృణు।
న మాం కామయతే యాజ్యం మునిర్వాసవవారితః॥ 14-7-13 (92532)
అమరం యాజ్యమాసాద్య యాజయిష్యే న మానుషం।
శక్రేణ ప్రతిషిద్ధోఽహం మరుత్తం మా స్మ యాజయే॥ 14-7-14 (92533)
స్పర్ధతే హి మయా విప్ర సదా హి స తు పార్థివః।
ఏవమస్త్వితి చాప్యుక్తో భ్రాత్రా తే బలసూదనః॥ 14-7-15 (92534)
స మామధిగతం ప్రేంణా యాజ్యత్వే న బుభూషతి।
దేవరాజం సమాశ్రిత్య తద్విద్ధి మునిపుంగవ॥ 14-7-16 (92535)
సోహమిచ్ఛామి భవతా సర్వస్వేనాపి యాజితుం।
కామయే సమతిక్రాంతుం వాసవం త్వత్కృతైర్గుణైః॥ 14-7-17 (92536)
న హి మే వర్తతే బుద్ధిర్గంతుం బ్రహ్మన్బృహస్పతిం।
ప్రత్యాఖ్యాతో హి తేనాస్మి తథాఽనపకృతే సతి॥ 14-7-18 (92537)
సంవర్త ఉవాచ। 14-7-19x (7751)
చికీర్షసి యథాకామం సర్వమేతత్త్వయి ధ్రువం।
యది సర్వానభిప్రాయాన్కర్తాసి మమ పార్థివ॥ 14-7-19 (92538)
యాజ్యమానం మయా హి త్వాం బృహస్పతిపుంరదరౌ।
ద్విషేతాం సమభిక్రుద్ధావేతదేకం సమర్థయే॥ 14-7-20 (92539)
స్థైర్యమత్ర కథం మే స్యాత్స త్వం నిఃసంశయం కురు।
కుపితస్త్వాం న హీదానీం భస్మ కుర్యా సవాంధవం॥ 14-7-21 (92540)
మరుత్త ఉవాచ। 14-7-22x (7752)
యావత్తపేత్సహస్రాంశుస్తిష్ఠేరంశ్చాపి పర్వతాః।
తావల్లోకాన్న లభేయం త్యజేయం సంగతం యది॥ 14-7-22 (92541)
మా చాపి శుభబుద్ధిత్వం లభేయమిహ కర్హిచిత్।
విషయైః సంగతం చాస్తు త్యజేయం సంగతం యది॥ 14-7-23 (92542)
సంవర్త ఉవాచ। 14-7-24x (7753)
ఆవిక్షిత శుభా బుద్ధిర్వర్తతాం తవ కర్మసు।
యాజనం హి మమాప్యేవ వర్తతే హృది పార్థివ॥ 14-7-24 (92543)
అభిధాస్తే చ తే రాజన్నక్షయం ద్రవ్యముత్తమం।
యేన దేవాన్సగ్ధర్వాఞ్శక్రం చాభిభవిష్యసి॥ 14-7-25 (92544)
న తు మే వర్తతే బుద్ధిర్ధనే యాజ్యేషు వా పునః।
విప్రియం తు కరిష్యామి భ్రాతుశ్చేంద్రస్య చోభయో॥ 14-7-26 (92545)
గమయిష్యామి శక్రేణ సమతామపి తే ధ్రువం।
ప్రియం చ తే కరిష్యామి సత్యమేతద్బ్రవీమి తే॥ ॥ 14-7-27 (92546)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అశ్వమేధపర్వణి సప్తమోఽధ్యాయః॥ 7 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-7-1 మే సత్యం జీవితం చేత్ప్రియంతవేతి క.థ.పాఠః॥ 7-7-4 సత్రిణం కపటవేషచ్ఛన్నం॥ 7-7-6 అహమప్యేనం కుర్యామితి తమబ్రవీదితి క.థ.పాఠః॥ 7-7-8 మధుప్రయోగదానేన స్వచిత్తపరివర్తినేతి క.థ.పాఠః॥ 7-7-23 భోగేషు సంయగ్భోగాంశ్చ త్యజేయమితి క.థ.పాఠః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 008
॥ శ్రీః ॥
14.8. అధ్యాయః 008
అశ్వమేధపర్వ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
సంవర్తేన మరుత్తంప్రతి హిమవత్సంనిహితే ముంజవతిగిరౌ మహాదేవస్య నివాసకథనపూర్వకం స్వోక్తనామశతకేన స్తుత్యా తత్ప్రసాదనేన యాగాయ తన్నత్యబహుసువర్ణహరణచోదనా॥ 1 ॥ సంవర్తేని తదాహరణేన శిల్పిభిర్యాగోపయోగిభాండనిర్మాపణం॥ 2 ॥ ఇంద్రేణ తచ్ఛ్రవణనిర్విణ్ణస్య బృహస్పతేః సమీపం ప్రత్యాగమనం॥ 3 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
సంవర్త ఉవాచ।
గిరేర్హిమవతః పృష్ఠే ముంజవాన్నామ పర్వతః।
తప్యతే యత్ర భగవాంస్తపో నిత్యముపాపతిః॥ 14-8-1 (92547)
వనస్పతీనాం మూలేషు శృంగేషు విషమేషు చ।
గుహాసు శైలరాజస్య యథాకామం యథాసుఖం॥ 14-8-2 (92548)
ఉమాసహాయో భగవాన్యత్ర నిత్యం మహేశ్వరః।
ఆస్తే శూలీ మహాతేజా నానాభూతగణావృతః॥ 14-8-3 (92549)
తత్ర రుద్రాశ్చ సాధ్యాశ్చ విశ్వేఽథ వసవస్తథా।
యమశ్చ వరుణశ్చైవ కుబేరశ్చ సహానుగః॥ 14-8-4 (92550)
భూతాని చ పిశాచాశ్చ నాసత్యావపి చాశ్వినౌ।
గంధఱ్వాప్సరసశ్చైవ యక్షా దేవర్షయస్తథా॥ 14-8-5 (92551)
ఆదిత్యా మరుతశ్చైవ యాతుధానాశ్చ సర్వశః।
ఉపాసంతే మహాత్మానం బహురూపముపాపతిం॥ 14-8-6 (92552)
రమతే భగవాంస్తత్ర కుబేరానుచరైః సహ।
వికృతైర్వికృతాకారైః క్రీడద్భిః పృథివీపతే॥ 14-8-7 (92553)
శ్రియా జ్వలందృశ్యతే వై బాలాదిత్యసమద్యుతిః।
న రూపం శక్యతే తస్య సంస్థానం వా కదాచన।
నిర్దేష్టుం ప్రాణిభిః కైశ్చిత్ప్రాకృతైర్మాంసలోచనైః॥ 14-8-8 (92554)
నోష్ణం న శిశిరం తత్ర న వాయుర్న చ భాస్కరః।
న జారా క్షుత్పిపాసే వా న మృత్యుర్న భయం నృప॥ 14-8-9 (92555)
తస్య శైలస్య పార్శ్వేషు సర్వేషు జయతాంవర।
ధాతవో జాతరూపస్య రశ్మయః సవితుర్యథా॥ 14-8-10 (92556)
రక్ష్యంతే తే కుబేరస్య సహాయైరుద్యతాయుధైః।
చికీర్షద్భిః ప్రియం రాజన్కుబేరస్య మహాత్మనః॥ 14-8-11 (92557)
`తత్ర గత్వా సమన్వాస్య మహాయోగేశ్వరం శివం।
కురు ప్రణామం రాజర్షే భక్త్యా పరమయా యతుః॥' 14-8-12 (92558)
తస్మై భగవతే కృత్వా నమః శర్వాయ వేధసే।
`ఏభిస్తం నామభిర్దేవం సర్వవిద్యాధరం స్తుహి॥' 14-8-13 (92559)
రుద్రాయ శితికంఠాయ సురూపాయ సువర్చసే।
కపర్దినే కరాలాయ హర్యక్ష్ణే వరదాయ చ॥ 14-8-14 (92560)
త్ర్యక్ష్ణే పూష్ణో దంతభిదే వామనాయ శివాయ చ।
యాంయాయావ్యక్తరూపాయ సద్వృత్తే శంకరాయ చ॥ 14-8-15 (92561)
క్షేంయాయ హరికేశాయ స్థాణవే పురుషాయ చ।
హరినేత్రాయ ముండాయ క్రుద్ధాయోత్తరణాయ చ॥ 14-8-16 (92562)
భాస్వరాయ సుతీర్థాయ దేవదేవాయ రంహసే।
ఉష్ణీషిణే సువక్త్రాయ సహస్రాక్షాయ మీఢుషే॥ 14-8-17 (92563)
గిరిశాయ ప్రాశాంతాయ యతయే చీరవాససే।
బిల్వదండాయ సిద్ధాయ సర్వదండధరాయ చ॥ 14-8-18 (92564)
మృగవ్యాధాయ మహతే ధన్వినేఽథ భవాయ చ।
వరాయ సోమవక్త్రాయ సిద్ధమంత్రాయ చక్షుషే॥ 14-8-19 (92565)
హిరణ్యబాహవే రాజన్నుగ్రాయ పతయే దిశాం।
లేలిహానాయ గోష్ఠాయ సిద్ధమంత్రాయ వృష్ణయే॥ 14-8-20 (92566)
పశూనాం పతయే చైవ భూతానాం పతయే నమః।
వృషాయ మాతృభక్తాయ సేనాన్యే మధ్యమాయ చ॥ 14-8-21 (92567)
`అభివక్త్రాయ పతయే సర్వదేవమయాయ చ।'
స్రువహస్తాయ పతయే ధన్వినే భార్గవాయ చ।
అజాయ కృష్ణనేత్రాయ విరూపాక్షాయ చైవ హ॥ 14-8-22 (92568)
తీక్ష్ణదంష్ట్రాయ తీక్ష్ణాయ వైశ్వానరముఖాయ చ।
మహాత్మనే చానంగాయ సర్వాయ పతయే విశాం॥ 14-8-23 (92569)
`తథా రుద్రాయ పతయే పృథవే కృత్తివాససే।'
విలోహితాయ దీప్తాయ దీప్తాక్షాయ మహౌజసే।
వసురేతఃసువపుషే పృథవే కృత్తివాససే॥ 14-8-24 (92570)
కపాలమాలినే చైవ సువర్ణముకుటాయ చ।
మహాదేవాయ కృష్ణాయ త్ర్యంబకాయానఘాయ చ॥ 14-8-25 (92571)
క్రోధనాయానృశంసాయ మృదవే బాహుశాలినే।
దండినే తప్తతపసే తథైవాక్రూరకర్మణే॥ 14-8-26 (92572)
సహస్రశిరసే చైవ సహస్రచరణాయ చ।
నమః స్వధాస్వరూపాయ బహురూపాయ దంష్ట్రిణే॥ 14-8-27 (92573)
పినాకినం మహాదేవం మహాభోగినమవ్యయం।
త్రిశూలహస్తం వరదం త్ర్యంబకం భువనేశ్వరం॥ 14-8-28 (92574)
త్రిపురఘ్నం త్రినయనం త్రిలోకేశం మహౌజసం।
ప్రభవం సర్వభూతానాం దాతారం ధరణీధరం॥ 14-8-29 (92575)
ఈశానం శంకరం సర్వం శివం విశ్వేశ్వరం భవం।
ఉమాపతిం పశుపతిం విశ్వరూపం మహేశ్వరం॥ 14-8-30 (92576)
విరూపాక్షం దశభుజం విష్యందం గోవృషధ్వజం।
ఉగ్రం స్థాణుం శివం రౌద్రం శర్వం గౌరీశమీశ్వరం॥ 14-8-31 (92577)
శితికంఠమజం శుక్రం పృథుం పృథుహరం వరం।
విశ్వరూపం విరూపాక్షం బహురూపముపాపతిం॥ 14-8-32 (92578)
ప్రణంయ శిరసా దేవమనంగాంగహరం హరం।
శరణ్యం శరణం యాహి మహాదేవం చతుర్ముఖం॥ 14-8-33 (92579)
`విరోచమానం వపుషా దివ్యాభరణభూషితం।
అనాద్యంతమజం శంభుం సర్వవ్యాపినమీశ్వరం॥ 14-8-34 (92580)
నిస్త్రైగుణ్యం నిరుద్వేగం నిర్మలం నిధిమోజసాం।
ప్రణంయ ప్రాంజలిః శర్వం ప్రయామి శరణం హరం॥ 14-8-35 (92581)
సంమాన్యం నిశ్చలం నిత్యమకారుణ్యమలేపనం।
అధ్యాత్మవేదమాసాద్య ప్రయామి శరణం ముహుః॥ 14-8-36 (92582)
యస్య నిత్యం విదుః స్థానం మోక్షమధ్యాత్మచింతకాః।
యోగీశం తత్వమార్గస్థాః కైవల్యం పదమక్షరం॥ 14-8-37 (92583)
యం విదుః సంగినం ముక్తాః సామాన్యం సమదర్శినః।
తం ప్రపద్యే జగద్యోనిమయోనిం నిర్గుణాత్మకం॥ 14-8-38 (92584)
అసృజద్యస్తు భూతాదీన్సప్త లోకాన్సనాతనాన్।
స్థితః సత్యోపరి స్థాణుస్తం ప్రపద్యే సనాతనం॥ 14-8-39 (92585)
భక్తానాం సులభం తం హి దుర్లభం దూరపాతినాం।
అదూరస్థమముం దేవం ప్రకృతేః పరతః స్థితం॥ 14-8-40 (92586)
నమామి సర్వలోకస్థం వ్రజామి శరణం శివం।'
ఏవం కృత్వా నమస్తస్మై మహాదేవాయ రంహసే।
మహాత్మనే క్షితిపతే తత్సువర్ణమవాప్స్యసి॥ 14-8-41 (92587)
`లభంతే గాణపత్యం చ తదేకాగ్రా హి మానవాః।
కిం పునః స్వర్ణిభాండాని తస్మాత్త్వం గచ్ఛ మా చిరం॥ 14-8-42 (92588)
మహత్తరం హి తే లాభం హస్త్యశ్వోష్ట్రాదిభిః సహ।'
సువర్ణమాహరిష్యంతస్తత్ర గచ్ఛంతు తే నరాః॥ 14-8-43 (92589)
వ్యాస ఉవాచ। 14-8-44x (7754)
ఇత్యుక్తః స వచస్తస్య చక్రే కారంధమాత్మజః।
`గంగాధరం నమస్కృత్య లబ్ధవాంధనముత్తమం॥ 14-8-44 (92590)
కుబేర ఇవ తత్ప్రాప్య మహాదేవప్రసాదతః।'
తతోఽతిమానుషం సర్వం చక్రే యజ్ఞస్య సంవిధిం॥ 14-8-45 (92591)
సౌవర్ణాని చ భాండాని సంచక్రుస్తత్ర శిల్పినః।
`శాలాశ్చ సర్వసంభారాంస్తత్ర సంవర్తశాసనాత్॥' 14-8-46 (92592)
బృహస్పతిస్తు తాం శ్రుత్వా మరుత్తస్య మహీపతేః।
సమృద్ధిమతి దేవేభ్యః సంతాపమకరోద్భృశం॥ 14-8-47 (92593)
సంతప్యమానో వైవర్ణ్యం కృశత్వం చాగమత్పరం।
భవిష్యతి హి మే శత్రుః సంవర్తో వసుమానితి॥ 14-8-48 (92594)
తం శ్రుత్వా భృశసంతప్తం దేవరాజో బృహస్పతిం।
అభిగంయామరవృతః ప్రోవాచేదం వచస్తదా॥ ॥ 14-8-49 (92595)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అశ్వమేధపర్వణి అష్టమోఽధ్యాయః॥ 8 ॥
ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 009
॥ శ్రీః ॥
14.9. అధ్యాయః 009
అశ్వమేధపర్వ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
బృహస్పతినా ఇంద్రంప్రతి స్వానుజేన సంవర్తేన మరుత్తస్య యాజనకథనపూర్వకం తద్విఘటనచోదనా॥ 1 ॥ అగ్నినా మరుత్తమేత్య యాజనాయ బృహస్పతిస్వీకరణరూపేంద్రసందేశకథనం॥ 2 ॥ తథా పునరింద్రమేత్య మరుత్తేన స్వసందేశాపరిగ్రహణనివేదనం॥ 3 ॥ తథా ఇంద్రేణ పునర్మరుత్తే స్వసందేశనివేదనచోదనే సంవర్తతపోభయాత్తదనంగీకరణం॥ 4 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
ఇంద్ర ఉవాచ।
కచ్చిత్సుఖం స్వపిషి త్వం బృహస్పతే
కచ్చిన్మనోజ్ఞాః పరిచారకాస్తే।
కచ్చిద్దేవానాం సుఖకామోసి విప్ర
కచ్చిద్దేవాస్త్వాం పరిపాలయంతి॥ 14-9-1 (92596)
బృహస్పతిరువాచ। 14-9-2x (7755)
సుఖం శయే శయనే దేవరాజ
తథా మనోజ్ఞాః పరిచారకా మే।
తథా దేవానాం సుఖకామోస్మి నిత్యం
దేవాశ్చ మాం సుభృశం పాలయంతి॥ 14-9-2 (92597)
ఇంద్ర ఉవాచ। 14-9-3x (7756)
కుతో దుఃఖం మానసం దేహజం వా
పాండుర్వివర్ణశ్చ కుతస్త్వమద్య।
ఆచక్ష్వ మే బ్రాహ్మణ యావదేతా-
న్నిహన్మి సర్వాంస్తవ దుఃఖకర్తౄన్॥ 14-9-3 (92598)
బృహస్పతిరువాచ। 14-9-4x (7757)
మరుత్తమాహుర్మఘవన్యక్ష్యమాణం
మహాయజ్ఞేనోత్తమదక్షిణేన।
సంవర్తో యాజయతీతి మే శ్రుతం
తదిచ్ఛామి న స తం యాజయేత్॥ 14-9-4 (92599)
ఇంద్ర ఉవాచ। 14-9-5x (7758)
సర్వాన్కామాననుయాతోసి విప్ర
త్వం దేవానాం మంత్రయసే పురోధాః।
ఉభౌ చ తే జరామృత్యూ వ్యతీతౌ
కిం సంవర్తస్తవ కర్తాఽద్య విప్ర॥ 14-9-5 (92600)
బృహస్పతిరువాచ। 14-9-6x (7759)
దేవైః సహ త్వమసురాన్సంప్రణుద్య
జిఘాంససే చాప్యుత సానుబంధాన్।
యంయం సమృద్ధం పశ్యసి తత్రతత్ర
దుఃఖం సపత్నేషు సమృద్ధిభావః॥ 14-9-6 (92601)
అతోస్మి దేవేంద్ర వివర్ణరూపః
సపత్నో మే వర్ధతే తన్నిశంయ।
సర్వోపాయైర్మఘవన్సంనియచ్ఛ
సంవర్తం వా పార్థివం వా మరుత్తం॥ 14-9-7 (92602)
ఇంద్ర ఉవాచ। 14-9-8x (7760)
ఏహి గచ్ఛ ప్రహితో జాతవేదో
బృహస్పతిం పరిదాతుం మరుత్తే।
అయం వై త్వాం యాజయితా బృహస్పతి-
స్తథాఽమరం చైవ కరిష్యతీతి॥ 14-9-8 (92603)
అగ్నిరువాచ। 14-9-9x (7761)
అహం గచ్ఛామి తవ శక్రాద్య దూతో
బృహస్పతిం పరిదాతుం మరుత్తే।
వాచం సత్యాం పురుహూతస్య కర్తుం
బృహస్పతేశ్చాపచితిం చికీర్షుః॥ 14-9-9 (92604)
వ్యాస ఉవాచ। 14-9-10x (7762)
తతః ప్రాయాద్ధూమకేతుర్మహాత్మా
వనస్పతీన్వీరుధశ్చావమృద్గన్।
కామాద్ధిమాంతే పరివర్తమానః
కాష్ఠాతిగో మాతరిశ్వేవ నర్దన్॥ 14-9-10 (92605)
మరుత ఉవాచ। 14-9-11x (7763)
ఆశ్వర్యమద్య పశ్యామి రూపిణం వహ్నిమాగతం।
ఆసనం సలిలం పాద్యం గాం చోపానయ వై మునే॥ 14-9-11 (92606)
అగ్నిరువాచ। 14-9-12x (7764)
ఆసనం సలిలం పాద్యం ప్రతినందామి తేఽనఘ।
ఇంద్రేణ తు సమాదిష్టం విద్ధి మాం దూతమాగతం॥ 14-9-12 (92607)
మరుత ఉవాచ। 14-9-13x (7765)
కచ్చిచ్ఛ్రీమాందేవరాజః సుఖీ చ
కచ్చిచ్చాస్మాన్ప్రీయతే ధూమకేతో।
కచ్చిద్దేవా అస్య వశే యథావ-
త్ప్రబ్రూహి త్వం మమ కార్త్స్న్యేన దేవ॥ 14-9-13 (92608)
అగ్నిరువాచ। 14-9-14x (7766)
శక్రో భృశం సుసుఖీ పార్థివేంద్ర
ప్రాతిం చేచ్ఛత్యజరాం వై త్వయా సః।
దేవాశ్చ సర్వే వశగాస్తస్య రాజ-
న్సందేశం త్వం శృణు మే దేవరాజ్ఞః॥ 14-9-14 (92609)
యదర్థం మాం ప్రాహిణోత్త్వత్సకాశం
బృహస్పతిం పరిదాతుం మరుత్తే।
అయం గురుర్యాజయతాం నృప త్వాం
మర్త్యం సంతమమరం త్వాం కరోతు॥ 14-9-15 (92610)
మరుత ఉవాచ। 14-9-16x (7767)
సంవర్తోఽయం యాజయితా ద్విజో మాం
బృహస్పతేరంజలిరేష తస్య।
న చైవాసౌ యాజయిత్వా మహేంద్రం
మర్త్యం సంతం యాజయన్నద్య శోభేత్॥ 14-9-16 (92611)
అగ్నిరువాచ। 14-9-17x (7768)
యే వై లోకా దేవలోకే మహాంతః
సంప్రాప్స్యసే తాందేవరాజప్రసాదాత్।
త్వాం చేదసౌ యాజయేద్వై బృహస్పతి-
ర్నూనం స్వర్గం త్వం జయేః కీర్తియుక్తః॥ 14-9-17 (92612)
తథా లోకా మానుషా యే చ దివ్యాః
ప్రజాపతేశ్చాపి యే వై మహాంతః।
తేతే జితా దేవరాజ్యం చ కృత్స్నం
బృహస్పతిర్యాజయేచ్చేన్నరేంద్ర॥ 14-9-18 (92613)
సంవర్త ఉవాచ। 14-9-19x (7769)
మా స్మైవ త్వం పునరాగాః కథంచి-
ద్బృహస్పతిం పరిదాతుం మరుత్తే।
మా త్వాం ధక్ష్యే చక్షుషా దారుణేన
సంక్రుద్ధోఽహం పావక త్వం నిబోధః॥ 14-9-19 (92614)
వ్యాస ఉవాచ। 14-9-20x (7770)
తతో దేవానగమద్ధూమకేతు-
దీహాద్భీతో వ్యథితోఽశ్వత్థపర్ణవత్।
తం వై దృష్ట్వా ప్రాహ శక్రో మహాత్మా
బృహస్పతేః సన్నిధౌ హవ్యవాహం॥ 14-9-20 (92615)
యస్త్వం గతః ప్రహితో జాతవేదో
బృహస్పతిం పరిదాతుం మరుత్తే।
తత్కిం ప్రాహ స నృపో యక్ష్యమాణః
కచ్చిద్వచః ప్రతిగృహ్ణాతి తచ్చ। 14-9-21 (92616)
అగ్నిరువాచ। 14-9-22x (7771)
న తే వాచం రోచయతే మరుత్తో
బృహస్పతేరంజలిం ప్రాహిణోత్సః।
సంవర్తో మాం యాజయితేత్యువాచ
పునః పునః స మయా యాచ్యమానః॥ 14-9-22 (92617)
ఉవాచేదం మానుషా యే చ దివ్యా।
ప్రజాపతేర్యే చ లోకా మహాంతః।
తాంశ్చేల్లభేయం సంవిదం తేన కృత్వా
తథాపి నేచ్ఛేయమితి ప్రతీతః॥ 14-9-23 (92618)
ఇంద్ర ఉవాచ। 14-9-24x (7772)
పునర్గత్వా పార్థివం త్వం సమేత్య
వాక్యం మదీయం ప్రాపయ స్వార్థయుక్తం।
పునర్యద్యుక్తో న కరిష్యతే వచ-
స్త్వత్తో వజ్రం సంప్రహర్తాస్మి తస్మై॥ 14-9-24 (92619)
అగ్నిరువాచ। 14-9-25x (7773)
గంధర్వరాడ్యాత్వయం తత్ర దూతో
బిభేంయహం వాసవ తత్ర గంతుం।
సంరబ్ధో మామబ్రవీత్తీక్ష్ణరోషః
సంవర్తో వాక్యం చరితబ్రహ్మచర్యః॥ 14-9-25 (92620)
యద్యాగచ్ఛేః పునరేవం కథంచి-
ద్బృహస్పతిం పరిదాతుం మరుత్తే।
దహేయం త్వాం చక్షుషా దారుణేన
సంక్రుద్ధ ఇత్యేతదవైహి శక్ర॥ 14-9-26 (92621)
శక్ర ఉవాచ। 14-9-27x (7774)
త్వమేవాన్యాందహసే జాతవేదో
న హి త్వదన్యో విద్యతే భస్మకర్తా।
త్వత్సంస్పర్శాత్సర్వలోకో బిభేతి
అశ్రద్ధేయం వదసే హవ్యవాహ॥ 14-9-27 (92622)
అగ్నిరువాచ। 14-9-28x (7775)
దివం దేవేంద్ర పృథివీం చ సర్వాం
సంవేష్టయేస్త్వం స్వబలేనైవ శక్ర।
ఏవంవిధస్యేహ సతస్తవాసౌ
కథం వృత్రస్త్రిదివం ప్రాగ్జహార॥ 14-9-28 (92623)
ఇంద్ర ఉవాచ। 14-9-29x (7776)
నగండికాకారయోగం కరేఽణుం
న చారిసోమం ప్రపిబామి వహ్నే।
న క్షీణశక్తౌ ప్రహారామి వజ్రం
కో మే సుఖాయ ప్రహరేత మర్త్యః॥ 14-9-29 (92624)
ప్రవ్రజయేయం కాలకేయాన్పృథివ్యా-
మపాకర్షందానవానంతరిక్షాత్।
దివః ప్రహ్లాదమవసానమానయం
కో మేఽసుఖాయ ప్రహరేత మానవః॥ 14-9-30 (92625)
అగ్నిరువాచ। 14-9-31x (7777)
యత్ర శర్యాతిం చ్యవనో యాజయిష్య-
న్సహాశ్విభ్యాం సోమమగృహ్ణదేకః।
తం త్వం క్రుద్ధః ప్రత్యషేధీః పురస్తా-
చ్ఛర్యాతియజ్ఞం స్మ తం మహేంద్ర॥ 14-9-31 (92626)
వజ్రం గృహీత్వా చ పురందర త్వం
సంప్రాహార్షీశ్చ్యవనస్యాతిఘోరం।
స తే విప్రః సహ వజ్రేణి బాహు-
మపాగృహ్ణాత్తపసా జాతమన్యుః॥ 14-9-32 (92627)
తతో రోషాత్సర్వతో ఘోరరూపం
సపత్నం తే జనయామాస భూయః।
మదం నాంనా చాసురం విశ్వరూపం
యం త్వం దృష్ట్వా చక్షుషీ సంన్యమీలః॥ 14-9-33 (92628)
హనురేకా జగతీస్థా తథైకా
దివం గతా మహతో దానవస్య।
సహస్రం దంతానాం శతయోజనానాం
సుతీక్ష్ణానాం ఘోరరూపం బభూవ॥ 14-9-34 (92629)
వృత్తాః స్థూలా రజతస్తంభవర్ణా
దంష్ట్రాశ్చతస్రో ద్వే శతే యోజనానాం।
స త్వాం దంతాన్విదశన్నభ్యధావ-
జ్జిఘాంసయా శూలముద్యంయ ఘోరం॥ 14-9-35 (92630)
తం నాపశ్యస్త్వం తదా ఘోరరూపం
సర్వే వై త్వాం దదృశుర్దర్శనీయం।
యస్మాద్భీతః ప్రాంజలిస్త్వం మహర్షి-
మాగచ్ఛేథాః శరణం దానవఘ్న॥ 14-9-36 (92631)
క్షాత్రాద్బలాద్బ్రహ్మబలం గరీయో
న బ్రహ్మతః కించిదన్యద్గరీయః।
సోహం జానన్బ్రహ్మతేజో యథావ-
న్న సంవర్త గంతుమిచ్ఛామి శక్ర॥ ॥ 14-9-37 (92632)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అశ్వమేధపర్వణి నవమోఽధ్యాయః॥ 9 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-9-29 నాహం దౌర్బల్యాద్వృత్రేణ జిత ఇతి వక్తం స్వసామర్థ్యమింద్రో వహ్నిప్రతి వదతి నగండికాకారయోగం కరేణుం। నగం పర్వతం డీయతే విహాయసా గచ్ఛతీతి డీః పక్షీ అల్పో డీర్డికా మక్షికామశకాదిస్తస్యా ఆకారేణ యోగోస్యాస్తీత్యేవంరూపం అణుం సూక్ష్మం కరేకుర్వే। కృఞశ్ఛాందసం భౌవాదికత్వం। కరేణేతిపాఠే కరోమీత్యధ్యాహారః। పార్థోధిం కరే కర్తుమగస్త్య ఇవాహం పర్వతమపి మశకీకర్తుం సమర్థోస్మీత్యర్థః। కుతస్తర్హి వృత్రస్త్వాం నారాధితవానిత్యత ఆహ న చారిసోమం ప్రపిబామి వహ్నే। అరిసోమం శత్రుదత్తం సోమం। త్వయైవ స కుతీ న నిర్జిత ఇత్యత ఆహ న క్షీణశక్తౌ ప్రహరామి వజ్రమిత్యాదినా న దండకాన్నారకాన్నో కలింగాన్న కరూశాన్సోమం ప్రపిబామి వహ్నే। న దుర్బలాయావసృజామి వజ్రం కో మే సుఖీ యః ప్రహరేన్మనుష్యః ఇతి క.థ.పాఠః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 010
॥ శ్రీః ॥
14.10. అధ్యాయః 010
అశ్వమేధపర్వ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
ఇంద్రణ గంధర్వముఖాత్స్వేన యాజనాయ బృహస్పతివరణం చోదితేనాపి మరుత్తేన తదనంగీకారే యజ్ఞవిఘాతాయ సాటోపం యజ్ఞవాటం ప్రత్యాగమనం॥ 1 ॥ సంవర్తేన మరుత్తప్రార్థనయా విద్యాబలేనేంద్రాదీనాం సంస్తంభనం॥ 2 ॥ తతః సంవర్తానువర్తినేంద్రేణ సభానిర్మాపణాదినా యజ్ఞనిర్వర్తనపూర్వకం దేవేః సహ హవిర్గ్రహణం॥ 3 ॥ వ్యాసేనైవ యుధిష్ఠిరంప్రతి మరుత్తయజ్ఞప్రవృత్తిప్రకారకథనపూర్వకం తచ్ఛిష్టద్రవ్యాహరమఏనాశ్వమేధకరణవిధానం॥ 4 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
ఇంద్ర ఉవాచ।
ఏవమేతద్బ్రహ్మబలం గరీయో
న బ్రాహ్మణాత్కించిదన్యద్రరీయః।
ఆవిక్షితస్య తు బలం న మృష్యే
వజ్రమస్మై ప్రహరిష్యామి ఘోరం॥ 14-10-1 (92633)
ధృతరాష్ట్ర గచ్ఛ ప్రహితో మరుత్తం
సంవర్తేన సంగతం తం వదస్వ
బృహస్పతిం త్వముపశిక్షస్వ రాజ-
న్వజ్రం వా తే ప్రహరిష్యామి ఘోరం॥ 14-10-2 (92634)
వ్యాస ఉవాచ। 14-10-3x (7778)
తతో గత్వా ధృతరాష్ట్రో నరేంద్రం
ప్రోవాచేదం వచనం వాసవస్య॥ 14-10-3 (92635)
గంధర్వం మాం ధృతరాష్ట్రం నిబోధ
త్వామాగతం వక్తుకామం నరేంద్ర।
ఐంద్రం వాక్యం శృణు మే రాజసింహ
యత్ప్రాహ లోకాధిపతిర్మహాత్మా॥ 14-10-4 (92636)
బృహస్పతిం యాజకం త్వం వృణీష్వ
వజ్రం వా తే ప్రహరిష్యామి ఘోరం।
వచశ్చేదేతన్న కరిష్యసే మే
ప్రాహైతదేతావదచింత్యకర్మా॥ 14-10-5 (92637)
మరుత్త ఉవాచ। 14-10-6x (7779)
త్వం చైవైతద్వేత్థ పురందరశ్చ
విశ్వేదేవా వసవశ్చాశ్వినౌ చ।
మిత్రద్రోహే నిష్కృతిర్నాస్తి లోకే
మహత్పాపం బ్రహ్మహత్యాసమం తత్॥ 14-10-6 (92638)
బృహస్పతిర్యాజయతాం మహేంద్రం
దేవశ్రేష్ఠం వజ్రభృతాం వరిష్ఠం।
సంవర్తో మాం యాజయితాఽద్య రాజ-
న్న తే వాక్యం తస్య వా రోచయామి॥ 14-10-7 (92639)
గంధర్వ ఉవాచ। 14-10-8x (7780)
ఘోరో నాదః శ్రూయతాం వాసవస్య
నభస్తలే గర్జతో రాజసింహ।
వ్యక్తం వజ్రం మోక్ష్యతే తే మహేంద్రః
క్షేమం రాజంశ్చింత్యతామేష కాలః॥ 14-10-8 (92640)
వ్యాస ఉవాచ। 14-10-9x (7781)
ఇత్యేవముక్తో ధృతరాష్ట్రేణ రాజ-
ఞ్శ్రుత్వా నాదం నదతో వాసవస్య।
తపోనిత్యం ధర్మవిదాం వరిష్ఠం
సంవర్తం తం జ్ఞాపయామాస కార్యం॥ 14-10-9 (92641)
మరుత్త ఉవాచ। 14-10-10x (7782)
పశ్యాత్మానం ప్లవమానం త్వమారా-
దధ్వా దూరం తేన న దృశ్యతేఽద్య।
ప్రపద్యేఽహం శర్మ విప్రేంద్ర త్వత్తః
ప్రయచ్ఛ తస్మాదభయం విప్రముఖ్య॥ 14-10-10 (92642)
అయమాయాతి వే వజ్రీ దిశో విద్యోతయందస।
అమానుషేణ ఘోరేణి సదస్యాస్త్రాసితా హి నః॥ 14-10-11 (92643)
సంవర్త ఉవాచ। 14-10-12x (7783)
భయం శక్రాద్వ్యేతు తే రాజసింహ
ప్రణోత్స్యేఽహం భయమేతత్సుఘోరం।
సంస్తంభిన్యా విద్యయా క్షిప్రమేవ
మా భైస్త్వమస్యాభిభవాత్ప్రతీతః॥ 14-10-12 (92644)
అహం సంస్తంభయిష్యామి మా భైస్త్వం శక్రతో నృప।
యర్వేషామేవ దేవానాం క్షయితాన్యాయుధాని మే॥ 14-10-13 (92645)
దిశో వజ్రం వ్రజతాం వాయురేతు
వర్షం భూత్వా వర్షతాం కాననేషు।
ఆపః ప్లవంత్వంతరిక్షే వృథా చ
సౌదామనీ దృశ్యతే మాఽపి భైస్త్వం॥ 14-10-14 (92646)
వహ్నిర్దేవస్త్రాతు వా సర్వతస్తే
కామాన్సర్వాన్వర్షతు వాసవో వా।
వజ్రం తథా స్థాపయతాం వధాయ
మహాఘోరం పువమానం జలౌఘైః॥ 14-10-15 (92647)
మరుత్త ఉవాచ। 14-10-16x (7784)
ఘోరః శబ్దః శ్రూయతే వై మహాస్వనో
వజ్రస్యైష సహితో మారుతేన।
ఆత్మా హి మే ప్రవ్యథతే ముహుర్ముహు-
ర్న మే స్వాస్థ్యం జాయతే చాద్య విప్ర॥ 14-10-16 (92648)
సంవర్త ఉవాచ। 14-10-17x (7785)
వజ్రాదుగ్రాద్వ్యేతు భయం తవాద్య
వాతో భూత్వా వ్రజతు నరేంద్ర వజ్రం।
భయం త్వక్త్వా వరమన్యం వృణీష్వ
కం తే కామం తపసా సాధయామి॥ 14-10-17 (92649)
మరుత్త ఉవాచ। 14-10-18x (7786)
ఇంద్రః సాక్షాత్సహసాఽభ్యేతు విప్ర
హవిర్యజ్ఞే ప్రతిగృహ్ణాతు చైవ।
స్వంస్వం హవిశ్చైవ జుషంతు దేవా
హుతం సోమం ప్రతిగృహ్ణంతు చైవ॥ 14-10-18 (92650)
సంవర్త ఉవాచ। 14-10-19x (7787)
అయమింద్రో హరిభిరాయాతి రాజ-
ందేవైః సర్వైస్త్వరితైః స్తూయమానః।
మంత్రాహూతో యజ్ఞమిమం మయాఽద్య
పశ్యశ్వైనం మంత్రవిస్రస్తకాయం॥ 14-10-19 (92651)
వ్యాస ఉవాచ। 14-10-20x (7788)
తతో దేవైః సహితో దేవరాజో
రథే యుంక్త్వా తాన్హరీన్వాజిముఖ్యాన్।
ఆయాద్యజ్ఞమథ రాజ్ఞః పిపాసు-
రావిక్షితస్యాప్రమేయస్య సోమం॥ 14-10-20 (92652)
తమాయాంతం సహితం దేవసంఘైః
ప్రత్యుద్యయౌ సపురోధా మరుత్తః।
చక్రే పూజాం దేవరాజాయ చాగ్ర్యాం
యథాశాస్త్రం విధివత్ప్రీయమాణః॥ 14-10-21 (92653)
సంవర్త ఉవాచ। 14-10-22x (7789)
సుస్వాగతం తే పురుహూతేహ విద్వ-
న్యజ్ఞోఽప్యయం సన్నిహితే త్వయీంద్ర।
శోశుభ్యతే బలవృత్రఘ్న భూయః
పిబస్వ సోమం సుతముద్యతం మయా॥ 14-10-22 (92654)
మరుత్త ఉవాచ। 14-10-23x (7790)
శివేన మాం పశ్య నమశ్చ తేఽస్తు
ప్రాప్తో యజ్ఞః సఫలం జీవితం మే।
అయం యజ్ఞం కురుతే మే సురేంద్ర
బృహస్పతేరవరో జన్మనా చ। 14-10-23 (92655)
ఇంద్ర ఉవాచ। 14-10-24x (7791)
జానామి తే గురుమేనం తపోధనం
బృహస్పతేరనుజం తిగ్మతేజసం
యస్యాహ్వానాదాగతోఽహం నరేంద్ర
ప్రీతిర్మేఽద్య త్వయి మన్యుః ప్రనష్టః॥ 14-10-24 (92656)
సంవర్త ఉవాచ। 14-10-25x (7792)
యది ప్రీతస్త్వమసి వై దేవరాజ
తస్మాత్స్వయం శాధి యజ్ఞే విధానం।
స్వయం సర్వాన్కురు భాగాన్సురేంద్ర
జానాత్వయం సర్వలోకశ్చ దేవ॥ 14-10-25 (92657)
వ్యాస ఉవాచ। 14-10-26x (7793)
ఏవముక్తస్త్వాంగిరసేన శక్రః
సమాదిదేశ స్వయమేవ దేవాన్।
సభాః క్రియంతామావసథాశ్చ ముఖ్యాః
సహస్రశశ్చిత్రభూతాః సమృద్ధాః॥ 14-10-26 (92658)
క్లృప్తాః స్థూణాః కురుతారోహణాని
గంధర్వాణామప్సరసాం చ శీఘ్రం।
యత్ర నృత్యేరన్నప్సరసః సమస్తాః
స్వర్గోపమః క్రియతాం యజ్ఞవాటః॥ 14-10-27 (92659)
ఇత్యుక్తాస్తే చక్రురాశు ప్రతీతా
దివౌకసః శక్రవాక్యాన్నరేంద్ర।
తతో వాక్యం ప్రాహ రాజానమింద్రః
ప్రీతో రాజన్పూజ్యమానో మరుత్తం॥ 14-10-28 (92660)
ఏష త్వయాఽహమిహ రాజన్సమేత్య
యే చాప్యంతే తవ పూర్వే నరేంద్ర।
సర్వాశ్చాన్యా దేవతాః ప్రీయమాణా
హవిస్తుభ్యం ప్రతిగృహ్ణంతు రాజన్॥ 14-10-29 (92661)
ఆగ్నేయం వై లోహితమాలభంతాం
వైశ్వదేవం బహురూపం హి రాజన్।
నిలం చోక్షాణం మేద్యమప్యాలభంతాం
చలచ్ఛిశ్నం సంప్రదిష్టం ద్విజాగ్ర్యాః॥ 14-10-30 (92662)
తతో యజ్ఞో వవృధే తస్య రాజ-
న్యత్ర దేవాః స్వయమన్నాని జహ్రుః।
యస్మిఞ్శక్రో బ్రాహ్మణైః పూజ్యమానః
సదస్యోఽభూద్ధరిమాందేవరాజః॥ 14-10-31 (92663)
తతః సంవర్తశ్చైత్యగతో మాహాత్మా
యథా వహ్నిః ప్రజ్వలితో ద్వితీయః।
హవీంష్యుచ్చైరాహ్వయందేవసంఘా-
ంజుహావాగ్నౌ మంత్రవత్సుప్రతీతః॥ 14-10-32 (92664)
తతః పీత్వా బలభిత్సోమమగ్ర్యం
యే చాప్యంతే సోమపా దేవసంఘాః।
సర్వేఽనుజ్ఞాతాః ప్రయయుః పార్థివేన
యథాజోషం తర్పితాః ప్రీతిమంతః॥ 14-10-33 (92665)
తతో రాజా జాతరూపస్య రాశీ-
న్పదేపదే కారయామాస హృష్టః।
ద్విజాతిభ్యో విసృజన్భూరి విత్తం
రరాజ విత్తేశ ఇవారిహంతా॥ 14-10-34 (92666)
తతో విత్తం వివిధం సన్నిధాయ
యథోత్సాహం కారయిత్వా చ కోశం।
అనుజ్ఞాతో గురుణాం సంనివృత్త్య
శశాస గామఖిలాం సాగరాంతాం॥ 14-10-35 (92667)
ఏవంగుణః సంబభూవేహ రాజా
యస్య క్రతౌ తత్సువర్ణం ప్రభూతం।
తత్త్వం సమాదాయ నరేంద్ర విత్తం
యజస్వ దేవాంస్తపనీయైర్విధానైః॥ 14-10-36 (92668)
వైశంపాయన ఉవాచ। 14-10-37x (7794)
తతో రాజా పాండవో హృష్టరూపః
శ్రుత్వా వాక్యం సత్యవత్యాః సుతస్య।
మనశ్చక్రే తేన విత్తేన యష్టుం
తతోఽమాత్యైర్మంత్రయామాస భూయః॥ ॥ 14-10-37 (92669)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అశ్వమేధపర్వణి దశమోఽధ్యాయః॥ 10 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-10-6 మిత్రద్రోహే నిష్కృతిర్వై యథేహ నాస్తీతి సదైవవాద ఇతి క.ట.థ.పాఠః॥ 7-10-8 క్షమం రాజన్నితి క.ట.థ.పాఠః॥ 7-10-10 విలోభ్యి చ్ఛిత్త్వా మత్ప్రతిష్ఠా ద్వినేంద్రాః ఇతి క.ట.థ.॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 011
॥ శ్రీః ॥
14.11. అధ్యాయః 011
అశ్వమేధపర్వ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
కృష్ణేన యుధిష్ఠిరంప్రతి ఇంద్రవృత్రాసురయుద్ధప్రకారకథనం॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
ఇత్యుక్తే నృపతౌ తస్మిన్వ్యాసేనాద్భుతకర్మణా।
వాసుదేవో మహాతేజాస్తతో వచనమాదదే॥ 14-11-1 (92670)
తం నృపం దీనమనసం నిహతజ్ఞాతిబాంధవం।
ఉపప్లుతమివాదిత్యం సధూమమివ పావకం॥ 14-11-2 (92671)
నిర్విణ్ణమనసం పార్థం జ్ఞాత్వా వృష్ణికులోద్వహః।
ఆశ్వాసనంధర్మసుతం ప్రవక్తుముపచక్రమే॥ 14-11-3 (92672)
వాసుదేవ ఉవాచ। 14-11-4x (7795)
సర్వం జిహ్మం మృత్యుపదమజిహ్మం బ్రహ్మణః పదం।
ఏతావాన్జ్ఞానవిషయః కిం ప్రలాపః కరిష్యతి॥ 14-11-4 (92673)
నైవ తేఽనుష్ఠితం కర్మ నైవ తే శత్రవో జితాః।
కథం శత్రుం శరీరస్తమాత్మనో నావబుధ్యసే॥ 14-11-5 (92674)
అత్ర తే వర్తయిష్యామి యథాధర్మం యథాశ్రుతం।
ఇంద్రస్య సహ వృత్రేణ యథా యుద్ధమవర్తత॥ 14-11-6 (92675)
వృత్రేణ పృథివీ వ్యాప్తా పురా కిల నరాధిప।
దృష్ట్వా స పృథివీం వ్యాప్తాం గంధస్య విషయే హృతే।
ధరాహరణదుర్గంధో విషయః సమపద్యత॥ 14-11-7 (92676)
శతక్రతుశ్చుకోపాథ గంధస్య విషయే హృతే।
వృత్రస్య సతతః క్రుద్ధో ఘోరం వజ్రమవాసృజత్॥ 14-11-8 (92677)
స వధ్యమానో వజ్రేణ సుభృశం భూరితేజసా।
వివేశ సహసా తోయం జగ్రాహ విషయం తతః॥ 14-11-9 (92678)
అప్సు వృత్రగృహీతాసు రసే చ విషయే హృతే।
శతక్రతురతిక్రుద్ధస్తత్ర వజ్రమవాసృజత్॥ 14-11-10 (92679)
స వధ్యమానో వజ్రేణ తస్మిన్నమితతేజసా।
వివేశ సహసా జ్యోతిర్జగ్రాహ విషయం తతః॥ 14-11-11 (92680)
వ్యాప్తే జ్యోతిషి వృత్రేణ రూపేఽథ విషయే హృతే।
శతక్రతురతిక్రుద్ధస్తత్ర వజ్రమవాసృజత్॥ 14-11-12 (92681)
స వద్యమానో వజ్రేణ తస్మిన్నమితతేజసా।
వివేశ సహసా వాయుం జగ్రాహ విషయం తతః॥ 14-11-13 (92682)
వ్యాప్తే వాయౌ తు వృత్రేణ స్పర్శేఽథ విషయే హృతే।
శతక్రతురతిక్రుద్ధస్తత్ర వజ్రమవాసృజత్॥ 14-11-14 (92683)
స వధ్యగానో వజ్రేణ తస్మిన్నమితతేజసా।
ఆకాశమభిదుద్రావ జగ్రాహ విషయం తతః॥ 14-11-15 (92684)
ఆకాశే వృత్రభూతేఽథ శబ్దే చ విషయే హృతే।
శతక్రతురభిక్రుద్ధస్తత్ర వజ్రమవాసృజత్॥ 14-11-16 (92685)
స వధ్యమానో వజ్రేణ తస్మిన్నమితతేజసా।
వివేశ సహసా శక్రం జగ్రాహ విషయం తతః॥ 14-11-17 (92686)
తస్య వృత్రగృహీతస్య మోహః సమభవన్మహాన్।
రథంతరేణ తం సాంనా వసిష్ఠః ప్రత్యబోధయత్॥ 14-11-18 (92687)
తతో వృత్రం శరీరస్థం జఘాన భరతర్షభ।
శతక్రతురదృశ్యేన వజ్రేణేతీహ నః శ్రుతం॥ 14-11-19 (92688)
ఇదం ధర్ంయం రహస్యం వై శక్రేణోక్తం మహర్షిషు।
ఋషిభిశ్చ మమ ప్రోక్తం తన్నిబోధ జనాధిప॥ ॥ 14-11-20 (92689)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అశ్వమేధపర్వణి ఏకాదశోఽధ్యాయః॥ 11 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-11-2 ఉపప్లుతం రాహుగ్రస్తం॥ 7-11-4 జిహ్మం కామాది। మృత్యుపదం సంసారప్రాపకం। అజిహ్మం శమాది। బ్రహ్మణః పదం మోక్షస్య ప్రాపకం। జ్ఞానవిషయో హేయోపాదేయతయా జ్ఞాతవ్యోర్థః। ఆర్జవం బ్రహ్మణః పదమితి ఝ.ధ.పాఠః॥ 7-11-7 ధరాహరణనిస్సార ఇతి క.థ.పాఠః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 012
॥ శ్రీః ॥
14.12. అధ్యాయః 012
అశ్వమేధపర్వ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
కృష్ణేన యుధిష్ఠిరంప్రతి శారీరమానసభేదనేన వ్యాధేర్ద్వైవిధ్యాభిధానపూర్వకం తత్పరిహారోపాయకథనం॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
వాసుదేవ ఉవాచ।
ద్వివోధో జాయతే వ్యాధిః శారీరో మానసస్తథా।
పరస్పరం తయోర్జన్మ నిర్ద్వంద్వం నోపపద్యతే॥ 14-12-1 (92690)
శరీరే జాయతే వ్యాధిః శరీరః స నిగద్యతే।
మానసే జాయతే వ్యాధిర్మానసస్తు నిగద్యతే॥ 14-12-2 (92691)
శీతోష్ణే చైవ వాయుశ్చ గుణా రాజఞ్శరీరజాః।
తేషాం గుణానాం సాంయం చేత్తదాహుః స్వస్థలక్షణం॥ 14-12-3 (92692)
ఉష్ణేన బాధ్యతే శీతం శీతేనోష్ణం చ బాధ్యతే॥ 14-12-4 (92693)
సత్వం రజస్తమశ్చేతి త్రయ ఆత్మగుణాః స్మృతాః।
తేషాం గుణానాం సాంయం చేత్తదాహుః స్వస్థలక్షణం॥ 14-12-5 (92694)
తేషామన్యతమోత్సేకే విధానముపదిశ్యతే।
హర్షేణ బాధ్యతే శోకో హర్షః శోకేన బాధ్యతే॥ 14-12-6 (92695)
కశ్చిద్దుఃఖే వర్తమానః సుఖస్య స్మర్తుమిచ్ఛతి।
కశ్చిత్సుఖే వర్తమానో దుఃఖస్య స్మర్తుమిచ్ఛతి॥ 14-12-7 (92696)
స త్వం న దుఃఖీ దుఃఖస్య న సుఖీ సుసుఖస్య వా।
స్మర్తుమిచ్ఛసి కౌంతేయ దైవం హి బలవత్తరం।
అథవా తే స్వభావోఽయం యేన పార్థావకృష్యసే॥ 14-12-8 (92697)
దృష్ట్వా సభాగతాం కృష్ణామేకవస్త్రాం రజస్వలాం।
మిషతాం పాండవేయానాం న తస్య స్మర్తుమిచ్ఛసి॥ 14-12-9 (92698)
ప్రవ్రాజనం చ నగరాదజినైశ్చ వివాసనం।
మహారణ్యనివాసశ్చ న తస్య స్మర్తుమిచ్ఛసి॥ 14-12-10 (92699)
జటాసురాత్పరిక్లేశశ్చిత్రసేనేన చాహవః।
సైంధవాచ్చ పరిక్లేశో న తస్య స్మర్తుమిచ్ఛసి॥ 14-12-11 (92700)
పునరజ్ఞాతచర్యాయాం కీచకేన పదా వధః।
యాజ్ఞసేన్యాస్తథా పార్థ న తస్య స్మర్తుమిచ్ఛసి॥ 14-12-12 (92701)
యచ్చ తే ద్రోణభీష్మాభ్యాం యుద్ధమాసీదరిందమ।
మనసైకేన యోద్ధవ్యం తత్తే యుద్ధముపస్థితం॥ 14-12-13 (92702)
తస్మాదభ్యుపగంతవ్యం యుద్ధాయ భరతర్షభ।
పరమవ్యక్తరూపస్య పారం యుక్త్యా స్వకర్మభిః॥ 14-12-14 (92703)
యత్ర నైవ శరైః కార్యం న భృత్యైర్న చ బంధుభిః।
ఆత్మనైకేన యోద్ధవ్యం తత్తే యుద్ధముపస్థితం॥ 14-12-15 (92704)
తస్మిన్ననిర్జితే యుద్ధే కామవస్థాం గమిష్యసి।
ఏతజ్జ్ఞాత్వా తు కౌంతేయ కృతకృత్యో భవిష్యసి॥ 14-12-16 (92705)
ఏథాం బుద్ధిం వినిశ్చిత్య భూతానామాగతిం గతిం।
పితృపైతామహే వృత్తే శాధి రాజ్యం యథోచితం॥ ॥ 14-12-17 (92706)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అశ్వమేధపర్వణి ద్వాదశోఽధ్యాయః॥ 12 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-12-3 శీతోష్ణే కఫపిత్తే వాయుర్వాతః తేషాం సాంయే స్వాస్థ్యం వైషంయే వ్యాధిర్భవతీత్యర్థః॥ 7-12-4 శీతోష్ణయోరన్యతరావిక్యజం దోష మితరవర్ధకేనౌషధాదినాపనయేదిత్యర్థః॥ 7-12-12 కీచకేన పరాభవ ఇతి క.పాఠః॥ 7-12-15 ఆత్మనా మనసా॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 013
॥ శ్రీః ॥
14.13. అధ్యాయః 013
అశ్వమేధపర్వ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
కామస్య శక్తికథనేన దుర్జయత్వకథనపూర్వకం తజ్జయోపాయకథనం॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
వాసుదేవ ఉవాచ।
న బాహ్యం ద్రవ్యముత్సృజ్య సిద్ధిర్భవతి భారత।
శారీరం ద్రవ్యముత్సృజ్య సిద్ధిర్బవతి వా న వా॥ 14-13-1 (92707)
బాహ్యద్రవ్యవిముక్తస్య శారీరేషు చ గృహ్యతః।
యో ధర్మో యత్సుఖం చైవ ద్విషతామస్తు తత్తవ॥ 14-13-2 (92708)
ద్వ్యక్షరస్తు భవేన్మృత్యుస్త్ర్యక్షరం బ్రహ్మ శాశ్వతం।
మమేతి ద్వ్యక్షరో మృత్యుర్నమమేతి చ శాశ్వతం॥ 14-13-3 (92709)
బ్రహ్మమృత్యూ తతో రాజన్నాత్మన్యేవ వ్యవస్థితౌ।
అదృశ్యమానౌ భూతాని యోధయేతామసంశయం॥ 14-13-4 (92710)
అవినాశోఽస్య తత్త్వస్య నియతో యది భారత।
భిత్త్వా శరీరం భూతానామహింసాం ప్రతిపద్యతే॥ 14-13-5 (92711)
లబ్ధ్వా హి పృథివీం కృత్స్నాం సహస్థావరజంగమాం।
మమత్వం యస్య నైవ స్యాత్కిం తయా స కరిష్యతి॥ 14-13-6 (92712)
అథవా వసతః పార్థ వనే వన్యేన జీవతః।
మమతా యస్య విత్తేషు మృత్యోరాంస్యే స వర్తతే॥ 14-13-7 (92713)
బ్రాహ్యాంతరాణాం శత్రూణాం స్వభావం పశ్య భారత।
యన్న పశ్యతి తద్భూతం ముచ్యతే స మహాభయాత్॥ 14-13-8 (92714)
కామాత్మానం న ప్రశంసంతి లోకే
నేహాకామా కాచిదస్తి ప్రవృత్తిః।
సర్వే కామా మనసోఽంగ ప్రభూతా
యాన్పండితః సంహరతే విచింత్య।
భూయోభూయో జన్మనోఽభ్యాసయోగా-
ద్యోగీ యోగం సారమార్గం విచింత్య॥ 14-13-9 (92715)
దానం చ వేదాధ్యయనం తపశ్చ
కాంయాని కర్మాణి చ వైదికాని।
వ్రతం యజ్ఞాన్నియమాంధ్యానయోగా-
న్కామేన యో నారభతే విదిత్వా।
యద్యచ్చాయం కామయతే స ధమో
నయో ధర్మో నియమస్తస్య మూలం॥ 14-13-10 (92716)
అత్ర గాథాః కామగీతాః కీర్తయంతి పురావిదః।
శృణు సంకీర్త్యమానాస్తా అఖిలేన యుధిష్ఠిర॥ 14-13-11 (92717)
కామ ఉవాచ। 14-13-12x (7796)
నాహం శక్యోఽనుపాయేన హంతుం భూతేన కేనచిత్॥ 14-13-12 (92718)
యో మాం ప్రయతతే హంతుం జ్ఞాత్వా ప్రహరణే బలం।
తస్య తస్మిన్ప్రహరణే పునః ప్రాదుర్భవాంయహం॥ 14-13-13 (92719)
యో మాం ప్రయతతే హంతుం యజ్ఞైర్వివిధదక్షిణైః।
జంగమేష్వివ ధర్మాత్మా పునః ప్రాదుర్భవాంయహం॥ 14-13-14 (92720)
యో మాం ప్రయతతే హంతుం వేదైర్వేదాంతసాధనైః।
స్థావరేష్వివ భూతాత్మా తస్య ప్రాదుర్భవాంయహం॥ 14-13-15 (92721)
యో మాం ప్రయతతే హంతుం ధృత్యా సత్యపరాక్రమః।
భావో భవామి తస్యాహం స చ మాం నావబుధ్యతే॥ 14-13-16 (92722)
యో మాం ప్రయతతే హంతుం తపసా సంశితవ్రతః।
తతస్పపసి తస్యథ పునః ప్రాదుర్భవాంయహం॥ 14-13-17 (92723)
యో మాం ప్రయతతే హంతుం మోక్షమాస్థాయ పండితః।
తస్య మోక్షరతిస్థస్య నృత్యామి చ హసామి చ।
అవధ్యః సర్వభూతానామహమేకః సనాతనః॥ 14-13-18 (92724)
తస్మాత్త్వమపి తం కామం యజ్ఞైర్వివిధదక్షిణైః।
ధర్మే కురు మహారాజ తత్ర తే స భవిష్యతి॥ 14-13-19 (92725)
మా తే వ్యథాఽస్తు నిహతాన్బంధూన్వీక్ష్య పునఃపునః।
న శక్యాస్తే పునర్ద్రష్ట్రం యేఽహతాస్మిన్రణాజిరే॥ 14-13-20 (92726)
స త్వమిష్ట్వా మహాయజ్ఞైః సమృద్ధైరాప్తదక్షిణైః।
కీర్తిం లోకే పరాం ప్రాప్య గతిమగ్ర్యాం గమిష్యసి॥ ॥ 14-13-21 (92727)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అశ్వమేధపర్వణి త్రయోదశోఽధ్యాయః॥ 13 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-13-1 న బాహ్యస్య రాజ్యాదేరర్థస్య త్యాగాత్త్యగ్గీ భవతి కింతు శరీరం కామాదికం త్యక్త్వైవ సిద్ధిర్మోక్షః నవేతి శుష్కవైరాగ్యవతో వివేకశూన్యస్య సిద్ధ్యభావం సూచయతి। ఉత్సృజ్య సిద్ధిర్భవతి భారతేతిక.ధ.పాఠః॥ 7-13-2 గృద్ధ్య సక్తస్య యో ధర్మః సః అధర్మఏవ యత్సుఖం తద్దుఃఖమేవ॥ 7-13-3 మమ త్వం సంసారహేతుః తదభావో బ్రహ్మప్రాప్తిహేతురిత్యర్థః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 014
॥ శ్రీః ॥
14.14. అధ్యాయః 014
అశ్వమేధపర్వ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
వ్యాసనారదకృష్ణాదిభిర్బంధునిధనపరిశోచినో యుధిష్ఠిరస్య సమాశ్వాసనేన తత్రాంతర్ధానం॥ 1 ॥ యుధిష్ఠిరేణ భీష్మిదీనామౌర్ధ్వదేహికదానేన హాస్తిననగరప్రవేశః॥ 2 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
ఏవం బహువిధైర్వాక్యైర్మునిభిస్తైస్తపోధనైః।
సమాశ్వస్త రాజర్షిర్హితబంధుర్యుధిష్ఠిరః॥ 14-14-1 (92728)
సోఽనునీతో భగవతా విష్టరశ్రవసా స్వయం।
ద్వైపాయనేన కృష్ణేని దేవస్థానేన చాభిభూః॥ 14-14-2 (92729)
నారదేనాథ భీమేన నకులేన చ పార్థివ।
కృష్ణయా సహదేవేన విజయేన చ ధీమతా॥ 14-14-3 (92730)
అన్యైశ్చ పురుషవ్యాఘ్రైర్బ్రాహ్మణైః శాస్త్రదృష్టిభిః।
వ్యజహాచ్ఛోకజం దుఃఖం సంతాపం చైవ మానసం॥ 14-14-4 (92731)
అర్చయామాస దేవాంశ్చ బ్రాహ్మణాంశ్చ యుధిష్ఠిరః।
కృత్వాఽథ ప్రేతకార్యాణి సర్వేషాం కురునందనః।
అన్వశాసచ్చ ధర్మాత్మా పృథివీం సాగరాంబరాం॥ 14-14-5 (92732)
ప్రశాంతచేతాః కౌరవ్యః స్వరాజ్యం ప్రాప్య కేవలం।
వ్యాసం చ నారదం చైవ తాంశ్చాన్యానబ్రవీన్నృపః॥ 14-14-6 (92733)
ఆశ్వాసితోఽహం ప్రాగ్వృద్ధైర్భవద్భిర్మునిపుంగవైః।
న సూక్ష్మమపి మే కించిద్వ్యలీకమిహ విద్యతే॥ 14-14-7 (92734)
అర్థశ్చ సుమహాన్ప్రాప్తో యేన యక్ష్యామి దేవతాః।
పురస్కృత్యాద్య భవతః సమానేష్యామహే మఖం॥ 14-14-8 (92735)
హిమవంతం త్వయా గుప్తా గమిష్యామః పితామహ।
బహ్వాశ్చర్యో హి దేశః స శ్రూయతే ద్విజసత్తమ॥ 14-14-9 (92736)
తథా భగవతా చిత్రం కల్యాణం బహు భాషితం।
దేవర్షిణా నారదేన దేవస్థానేన చైవ హ॥ 14-14-10 (92737)
నాభాగధేయః పురుషః కశ్చిదేవంవిధాన్గురూన్।
లభతే వ్యసనం ప్రాప్య సుహృదః సాధుసంమతాన్॥ 14-14-11 (92738)
వైశంపాయన ఉవాచ। 14-14-12x (7797)
ఏవముక్తాస్తు తే రాజ్ఞా సర్వ ఏవ మహర్షయః।
అభ్యనుజ్ఞాప్య రాజానం తథోభౌ కృష్ణఫల్గునౌ॥ 14-14-12 (92739)
పశ్యతామేవ సర్వేషాం తత్రైవాదర్శనం యయుః।
తతో ధర్మసుతో రాజా తత్రైవోపావిశత్ప్రభుః॥ 14-14-13 (92740)
ఏవం నాతిమహాన్కాలః స తేషాం సంన్యవర్తత।
కుర్వతాం శౌచకార్యాణి భీష్మస్య నిధనే తదా।
మహాదానాని విప్రేభ్యో దదతామౌర్ధ్వదేహికం॥ 14-14-14 (92741)
భీష్మకర్ణపురోగాణాం కురూణాం కురుసత్తమ।
సహితో ధృతరాష్ట్రేణ స దదావౌర్ధ్వదేహికం॥ 14-14-15 (92742)
తతో దత్త్వా బహుధనం విప్రేభ్యః పాండవర్షభః।
ధృతారాష్ట్రం పురుస్కృత్య వివేశ గజసాహ్వయం॥ ॥ 14-14-16 (92743)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అశ్వమేధపర్వణి చతుర్దశోఽధ్యాయః॥ 14 ॥
ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 015
॥ శ్రీః ॥
14.15. అధ్యాయః 015
అశ్వమేధపర్వ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
వైశంపాయేన జనమేజయంప్రతి యుధిష్ఠిరస్య ప్రజాపాలనకాలే ప్రజాదీనామభ్యుదయప్రకారవర్ణనం॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
`వైశంపాయన ఉవాచ।
స సమాశ్వాస్య పితరం ప్రజ్ఞాచక్షుషమీశ్వరం।
అన్వశాసత ధర్మాత్మా పృథివీం భ్రాతృభిః సహ॥ 14-15-1 (92744)
యథా మనుర్మహారాజో రామో దాశరథిర్యథా।
తథా భరతసింహోఽపి పాలయామాస మేదినీం॥ 14-15-2 (92745)
నాధర్ంయమభవత్తత్ర సర్వో ధర్మరుచిర్జనః।
బభూవ నరశార్దూల యథా కృతయుగే తథా॥ 14-15-3 (92746)
కలిమాసన్నమావిష్టం నివార్య నృపనందనః।
భ్రాతృభిః సహితో ధీమాన్బభౌ ధర్మబలోద్ధతః॥ 14-15-4 (92747)
వవర్ష భగవాందేవః కాలే దేశే యథేప్సితం।
నిరామయం జగదభూత్క్షుత్పిపాసే న కించన॥ 14-15-5 (92748)
ఆధిర్నాస్తి మనుష్యాణాం వ్యసనే నాభవన్మతిః।
బ్రాహ్ంణప్రముఖా వర్ణాస్తే స్వధర్మోత్తరాః శుభాః॥ 14-15-6 (92749)
ధర్మసత్యప్రధానాశ్చ సత్యం సద్విషయాన్వితం।
ధర్మాసనస్థః సద్భిః స స్త్రీబాలాతురవృద్ధకాన్।
వర్ణక్రమాన్పూర్ణభృతాన్సాకల్యాద్రక్షణోద్యతః॥ 14-15-7 (92750)
అవృత్తివృత్తిదానాద్యైర్యజ్ఞాద్యైర్వ్యాధితైరపి।
ఆముష్మికం భయం నాస్తి లౌకికం కృతమేవ॥ 14-15-8 (92751)
స్వర్గలోకోపమో లోకస్తదా తస్మిన్ప్రశాసతి।
బభూవ సుఖమేవాగ్రం తద్విశిష్టతరం పరం॥ 14-15-9 (92752)
నార్యః పతివ్రతాః సర్వా రూపవత్యః స్వలంకృతాః।
యథోక్తవృత్తాః స్వగుణైర్బభూవుః ప్రీతిహేతవః॥ 14-15-10 (92753)
పుమాంసః పుణ్యశీలాఢ్యాః స్వంస్వం ధర్మమనువ్రతాః।
సుఖినః సూక్ష్మమప్యేనో న కుర్వంతి కదాచన॥ 14-15-11 (92754)
సర్వే నరాంశ్చ నార్యశ్చ సతతం ప్రియవాదినః।
అజిహ్మమనసః శుక్లా బభూవుః శ్రమవర్జితాః॥ 14-15-12 (92755)
భూషితాః కుండలైర్హారైః కటకైః కటిసూత్రకైః।
సువాససః సుగంధాఢ్యాః ప్రాయశః పృథివీతలే॥ 14-15-13 (92756)
సర్వే బ్రహ్మవిదో విప్రాః సర్వత్ర పరినిష్ఠితాః।
వలీపలితహీనాస్తు సుఖినో దీర్ఘదర్శినః॥ 14-15-14 (92757)
ఇచ్ఛా న జాయతేఽన్యత్ర వర్ణేషు న చ సంకరః।
మనుష్యాణాం మహారాజ మర్యాదా సువ్యవస్థితా॥ 14-15-15 (92758)
తస్మిఞ్శాసతి రాజేంద్రే మృగవ్యాలసరీసృపాః।
అన్యోన్యమపి చాన్యేషు న బాధంతే కదాచన॥ 14-15-16 (92759)
గావః సుక్షీరభూయిష్ఠాః సుస్వవాలముఖోదరాః।
అపీడితాః కర్షకాద్యైర్హృతవ్యాధికవత్సకాః॥ 14-15-17 (92760)
అవంధ్యకాలా మనుజాః పురుషార్థేషు చ క్రమాత్।
విషయేష్వనిషిద్ధేషు వేదశాస్త్రేషు చోద్యతాః॥ 14-15-18 (92761)
సువృత్తా వృషభాః పుష్టా రసనాభాః సుఖోదయాః॥ 14-15-19 (92762)
అతీవ మధురః శబ్దః స్పర్శశ్చాతిసుఖం రసం।
కరూపం దృష్టిక్షమం రంయం మనోజ్ఞం గంధవద్బభౌ॥ 14-15-20 (92763)
ధర్మార్థకామసంయుక్తం మోక్షాభ్యుదయసాధనం।
ప్రహ్లాదజననం పుణ్యం సంబభూవాథ మానసం॥ 14-15-21 (92764)
స్థావరా బహుపుష్పాఢ్యాః ఫలచ్ఛాయావహాస్తథా।
సుస్పర్శా విషహీనాశ్చ సుపత్రత్వక్ప్రరోహిణః॥ 14-15-22 (92765)
మనోనుకూలాః సర్వేషాం చేష్టాభూతాపవర్జితాః।
తథా బభూవ రాజర్షిస్తద్వృత్తమభవద్భువి॥ 14-15-23 (92766)
సర్వలక్షణసంపన్నాః పాండవా ధర్మచారిణః।
జ్యేష్ఠానువర్తినః సర్వే బభూవుః ప్రియదర్శనాః॥ 14-15-24 (92767)
సింహోరస్కా జితక్రోధాస్తేజోబలసమన్వితాః।
ఆజానుబాహవః సర్వే దానశీలా జితేంద్రియాః॥ 14-15-25 (92768)
తేషు శాసత్సు ధరణీమృతవః స్వగుణైర్బభుః।
సుఖోదయాయ వర్తంతే గ్రహాస్తారాగణైః సహ॥ 14-15-26 (92769)
మహీ చ సస్యబహులా సర్వరత్నగుణోదయా।
కామధుగ్ధేనువద్భోగాన్ఫలంతి స్మ సహస్రధా॥ 14-15-27 (92770)
మన్వాదిభిః కృతాః పూర్వం మర్యాదా మానవేషు యాః।
అనతిక్రంయ తాః సర్వాః కులేషు సమయాని చ।
అన్వశాసత రాజానో ధర్మపుత్రప్రియంకరాః॥ 14-15-28 (92771)
మహాకులాని ధర్మిష్ఠా వర్ధయంతో విశేషతః।
మనుప్రణీతయా వృత్త్యా తేఽన్వశాసనసుంధరాం॥ 14-15-29 (92772)
రాజవృత్తిర్హి సా శశ్వద్ధర్మిష్ఠాఽభూన్మహీతలే।
ప్రాయో లోకమతిస్తాన రాజవృత్తానుగామినీ॥ 14-15-30 (92773)
ఏవం భారతవర్షం స్వం రాజా స్వర్గం సురేంద్రవత్।
శశాస జిష్ణునా సార్ధం గోత్రాం గాండీవధన్వన'॥ ॥ 14-15-31 (92774)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అశ్వమేధపర్వణి పంచదశోఽధ్యాయః॥ 15 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-15-31 శశాస విష్ణునా సార్ధం గుప్తో గాండీవధన్వనేతి థ.పాఠః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 016
॥ శ్రీః ॥
14.16. అధ్యాయః 016
అశ్వమేధపర్వ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
వైశంపాయనేన కురువిజయానంతరం హాస్తినపురే కృష్ణార్జునవిహారప్రకారవర్ణనం॥ 1 ॥ కృష్ణేనార్జునంప్రతి యుధిష్ఠిరే స్వస్య నిజనగరజిగమిషానివేదనచోదనా॥ 2 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
జనమేజయ ఉవాచ।
విజితే పాండవేయైస్తు ప్రశాంతే చ ద్విజోత్తమ।
రాష్ట్రే తే చత్రతుర్వీరౌ వాసుదేవధనంజయౌ॥ 14-16-1 (92775)
వైశంపాయన ఉవాచ। 14-16-2x (7798)
విజితే పాండవై రాజన్ప్రశాంతే చ విశాంపతౌ।
రాష్ట్రే బభూవతుర్హృష్టౌ వాసుదేవధనంజయౌ॥ 14-16-2 (92776)
విజహ్రాతే ముదా యుక్తౌ దివి దేవశ్వరావివ।
తౌ వనేషు విచిత్రేషు పర్వతేషు ససానుషుః॥ 14-16-3 (92777)
తీర్థేషు చైవ పుణ్యేషు పల్వలేషు నదీషు చ।
చంక్రంయమాణౌ సంహృష్టావశ్వినావివ నందనే॥ 14-16-4 (92778)
ఇంద్రప్రస్థే మహాత్మానౌ రేమాతే కృష్ణపాండవౌ।
ప్రవిశ్య తాం సభాం రంయాం విజహ్రాతే చ భారత॥ 14-16-5 (92779)
తత్ర యుద్ధకథాశ్చిత్రాః పరిక్లేశాంశ్చ పార్థివ।
కథాయోగే కథాయోగే కథయామాసతుః సదా॥ 14-16-6 (92780)
ఋషీణాం దేవతానాం చ వంశాంస్తావాహతుః సదా।
ప్రీయమాణౌ మహాత్మానౌ పురాణావృషిసత్తమౌ॥ 14-16-7 (92781)
మధురాస్తు కథాశ్చిత్రాశ్చిత్రార్థపదనిశ్చయాః।
నిశ్చయజ్ఞః స పార్థాయ కథయామాస కేశవః॥ 14-16-8 (92782)
పుత్రశోకాభిసంతప్తం జ్ఞాతీనాం చ సహస్రశః।
కథాభిః శమయామాస పార్తం శౌరిర్జనార్దనః॥ 14-16-9 (92783)
స తమాశ్వాస్య విధివద్విధానజ్ఞో మహాతపాః।
అపహృత్యాత్మనో భారం విశశ్రామేవ సాత్వతః॥ 14-16-10 (92784)
తతః కథాంతే గోవిందో గుడాఖేశమువాచ హ।
సాంత్వయఞ్శ్లక్ష్ణయా వాచా హేతుయుక్తమిదం వచః॥ 14-16-11 (92785)
విజితేయం ధరా కృత్స్నా సవ్యసాచిన్పరంతప।
త్వద్బాహుబలామాశ్రిత్య రాజ్ఞా ధర్మసుతేన హ॥ 14-16-12 (92786)
అసపత్నాం మహీం భుంక్తే ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః।
భీమసేనానుభావేన యమయోశ్చ నరోత్తమ॥ 14-16-13 (92787)
ధర్మేణి రాజ్ఞా ధర్మజ్ఞ ప్రాప్తం రాజ్యమకంటకం।
ధర్మేణ నిహతః సంఖ్యే స చ రాజా సుయోధనః॥ 14-16-14 (92788)
అధర్మరుచయో లుబ్ధాః సదా చాప్రియవాదినః।
ధార్తరాష్ట్రా దురాత్మానః సానుబంధా నిపాతితాః॥ 14-16-15 (92789)
ప్రశాంతామఖిలాం పార్థ పృథివీం పృథివీపతిః।
భుంక్తే ధర్మసుతో రాజా త్వయా గుప్తః కురూద్వహ॥ 14-16-16 (92790)
రమే చాహం త్వయా సార్ధమరణ్యేష్వపి పాండవ।
కిము యత్ర జనోఽయం వై పృథా చామిత్రకర్మన॥ 14-16-17 (92791)
యత్ర ధర్మసుతో రాజా యత్ర యత్ర భీమో మహాబలః।
యత్ర మాద్రవతీపుత్రౌ రతిస్తత్ర పరా మమ॥ 14-16-18 (92792)
తథైవ స్వర్గలోకేషు సభోద్దేశేషు కౌరవ।
రమణీయేషు పుష్ణేషు సహితస్య త్వయాఽనధ॥ 14-16-19 (92793)
కాలో మహాంస్త్వతీతో మే శూరసూనుమపశ్యతః।
బలదేవం చ కౌరవ్యం తథాఽన్యాన్వృష్ణిపుంగవాన్॥ 14-16-20 (92794)
సోహం గంతుమభీప్సామి పురీం ద్వారావతీం ప్రతి।
రోచతాం గమనం తుభ్యం మమాపి పురుషర్షభ॥ 14-16-21 (92795)
ఉక్తో బహువిధం రాజా తత్రతత్ర యుధిష్ఠిరః।
సహ భీష్మేణ యద్యుక్తమస్మాభిః శోకర్శితః॥ 14-16-22 (92796)
శిష్టో యుధిష్ఠిరోఽస్మాభిః శాస్తా సన్నపి పాండవః।
తేన తత్తు వచః సంయగ్గృహీతం సుమహాత్మనా॥ 14-16-23 (92797)
ధర్మపుత్రే హి ధర్మజ్ఞే కృతజ్ఞే సత్యవాదిని।
సత్యం ధర్మో మతిశ్చాగ్ర్యా స్థితిశ్చ సతతం స్థిరా॥ 14-16-24 (92798)
తత్ర గత్వా మహాత్మానం యది తే రోచతేఽర్జున।
అస్మద్గమనసంయుక్తం వచో బ్రూహి జనాధిపం॥ 14-16-25 (92799)
న హి తస్యాప్రియం కుర్యాం ప్రాణత్యోగేఽప్యుపస్థితే।
కుతో గంతుం మహాబాహో పురీం ద్వారావతీం ప్రతి॥ 14-16-26 (92800)
సర్వం త్విదమహం పార్త త్వత్ప్రీతిహితకాంయయా।
బ్రవీమి సత్యం కౌరవ్య న మిథ్యైతత్కథంచన॥ 14-16-27 (92801)
ప్రయోజనం చ నిర్వృత్తమిహ వాసేన మేఽర్జున।
ధార్తరాష్ట్రో హతో రాజా సబలః సపదానుగః॥ 14-16-28 (92802)
పృథివీ చ వశే తాత ధర్మపుత్రస్య ధీమతః।
స్థితా సముద్రవసనా సశైలవనకాననా॥ 14-16-29 (92803)
చితా రత్నైర్బహువిధైః కురురాజస్య పాండవ।
ధర్మేణ రాజా ధర్మజ్ఞః పాతు సర్వాం వసుంధరాం॥ 14-16-30 (92804)
ఉపాస్యమానో మునిభిః సిద్ధైశ్చాపి మహాత్మభిః।
స్తూయమానశ్చ సతతం బందిభిర్భరతర్షభ॥ 14-16-31 (92805)
తం మయా సహ గత్వాఽద్య రాజానం కురువర్ధనం।
ఆపృచ్ఛ కురుశార్దూల గమనం ద్వారకాం ప్రతి॥ 14-16-32 (92806)
ఇదం శరీరం వసు యచ్చ మే గృహే
నివేదితం పార్థ సదా యుధిష్ఠిరే।
ప్రియశ్చ మాన్యశ్చ హి మే యుధిష్ఠిరః
సదా కురూణామధిపో మహామతిః॥ 14-16-33 (92807)
ప్రయోజనం చాపి నివాసకారణే
న విద్యతే మే త్వదృతే నృపాత్మజ।
స్థితా హి పృథ్వీ తవ పార్థ శాసనే
గురోః సువృత్తస్య యుధిష్ఠిరస్య చ॥ 14-16-34 (92808)
ఇతీదముక్తః స తదా మహాత్మనా
జనార్దనేనామితవిక్రమోఽర్జునః।
తథేతి దుఃఖాదివ వాక్యమైరయ-
జ్జనార్దనం సంప్రతిపూజ్య పార్థివ॥ ॥ 14-16-35 (92809)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అశ్వమేధపర్వణి షోడశోఽధ్యాయః॥ 16 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-16-4 శైలేషు గహ్వరారణ్యే పల్వలేష్వితి క.థ.పాఠః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 017
॥ శ్రీః ॥
14.17. అధ్యాయః 017
అథానుగీతాపర్వ ॥ 2 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
అర్జునేన కృష్ణంప్రతి పూర్వోపదిష్టగీతార్థస్య విస్మరణోక్త్యా పునస్తదుపదేశప్రార్థనా॥ 1 ॥ కృష్ణేనార్జునంప్రతి స్వస్మై బ్రాహ్మణోక్తసిద్ధకాశ్యపసంవాదానువాదః॥ 2 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
జనమేజయ ఉవాచ।
సభాయాం వసతోస్తత్ర నిహత్యారీన్మహాత్మనోః।
కేశవార్జునయోః కా ను కథా సమభవద్ద్విజ॥ 14-17-1 (92810)
వైశంపాయన ఉవాచ। 14-17-2x (7799)
కృష్ణేన సహితః పార్థః స్వం రాజ్యం ప్రాప్య కేవలం।
తస్యాం సభాయాం దివ్యాయాం విజహార ముదా యుతః॥ 14-17-2 (92811)
తత్ర కంచిత్సభోద్దేశం స్వర్గోద్దేశసమం నృప।
యదృచ్ఛయా తౌ ముదితౌ జగ్మతుః స్వజనావృతౌ॥ 14-17-3 (92812)
తతః ప్రతీతః కృష్ణేన సహితః పాండవోఽర్జునః।
నిరీక్ష్య తాం సభాం రంయామిదం వచనమబ్రవీత్॥ 14-17-4 (92813)
విదితం మే మహాబాహో సంగ్రామే సముపస్థితే।
మహాత్ంయం దేవకీపుత్ర తచ్చ తే రూపమైశ్వరం॥ 14-17-5 (92814)
యత్తు తద్భవతా ప్రోక్తం పురా కేశవ సౌహృదాత్।
తత్సర్వం పురుషవ్యాఘ్ర నష్టం మే వ్యగ్రచేతసః॥ 14-17-6 (92815)
మమ కౌతూహలం త్వస్తి తేష్వర్థేషు పునః పునః।
భవాంస్తు ద్వారకాం గంతా నచిరాదివ మాధవ॥ 14-17-7 (92816)
వైశంపాయన ఉవాచ। 14-17-8x (7800)
ఏవముక్తస్తు తం కృష్ణః ఫాల్గునం ప్రత్యభాషత।
పరిష్వజ్య మహాతేజా వచనం వదతాంవరః॥ 14-17-8 (92817)
వాసుదేవ ఉవాచ। 14-17-9x (7801)
శ్రావితస్త్వం మయా గుహ్యం జ్ఞాపితశ్చ సనాతనం।
ధర్మం స్వరూపిణం పార్త సర్వలోకాంశ్చ శాశ్వతాన్॥ 14-17-9 (92818)
అబుద్ధ్యా యన్న గృహ్ణీతాస్తన్మే సుమహదప్రియం।
న చ సాఽద్య పునర్భూయః స్మృతిర్మే సంభవిష్యతి॥ 14-17-10 (92819)
నూనమశ్రద్దధానోఽసి దుర్మేధా హ్యసి పాండవ।
న చ శక్యం పునర్వక్తుమశేషేణ ధనంజయ॥ 14-17-11 (92820)
స హి ధర్మః సుపర్యాప్తో బ్రహ్మణః పదవేదనే।
న శక్యం తన్మయా భూయస్తథా వక్తుమశేషతః॥ 14-17-12 (92821)
పరం హి బ్రహ్మ కథితం యోగయుక్తేన తన్మయా।
ఇతిహాసం తు వక్ష్యామి తస్మిన్నర్థే పురాతనం॥ 14-17-13 (92822)
యథా తాం బుద్ధిమాస్థాయ గతిమగ్ర్యాం గమిష్యసి।
శృణు ధర్మభృతాంశ్రేష్ఠ గదతః సర్వమేవ మే॥ 14-17-14 (92823)
ఆగచ్ఛద్బ్రాహ్మణః కశ్చిత్స్వర్గలోకాదరిందమ।
బ్రహ్మలోకాచ్చ దుర్ధర్షః సోస్మాభిః పూజితోఽభవత్॥ 14-17-15 (92824)
అస్మాభిః పరిపృష్ఠశ్చ యదాహ భరతర్షభ।
దివ్యేన విధినా పార్థ తచ్ఛృణుష్వావిచారయన్॥ 14-17-16 (92825)
బ్రాహ్మణ ఉవాచ। 14-17-17x (7802)
మోక్షధర్మం సమాశ్రిత్య కృష్ణ యన్మాఽనుపృచ్ఛసి।
భూతానామనుకంపార్థం మన్మోహచ్ఛేదనం విభో॥ 14-17-17 (92826)
తత్తేఽహం సంప్రవక్ష్యామి యథావన్మధుసూదన।
శృణుష్వావహితో భూత్వా గదతో మమ మాధవ॥ 14-17-18 (92827)
కశ్చిద్విప్రస్తపోయుక్తః కాశ్యపో ధర్మవిత్తమః।
ఆససాద ద్విజం కంచిద్ధర్మాణామాగతాగమం॥ 14-17-19 (92828)
గతాగమం సుబహుశో జ్ఞానవిజ్ఞానపారగం।
లోకతత్త్వార్థకుశలం జ్ఞాతరం సుఖదుఃఖయోః॥ 14-17-20 (92829)
జాతిస్మరణతత్త్వజ్ఞం కోవిదం పాపపుణ్యయోః।
ద్రష్టారముచ్చనీచానాం కర్మభిర్దేహినాం గతిం॥ 14-17-21 (92830)
చరంతం ముక్తవత్సిద్ధం ప్రశాంతం సంయతేంద్రియం।
దీప్యమానం శ్రియా బ్రాహ్మయా క్రమమాణం చ సర్వశః॥ 14-17-22 (92831)
అంతర్ధానగతిజ్ఞం చ శ్రుత్వా తత్త్వేన కాశ్యపః।
తథైవాంతర్హితైః సిద్ధైర్యాంతం చక్రధరైః సహ॥ 14-17-23 (92832)
సంభాషమాణమేకాంతే సమాసీనం చ తైః సహ।
యదృచ్ఛయా చ గచ్ఛంతమసక్తం పవనం యథా॥ 14-17-24 (92833)
తం సమాసాద్య మేధావీ స తదా ద్విజసత్తమః।
చరణౌ ధర్మకామో వై స తస్య సుసమాహితః।
ప్రతిపదే యథాన్యాయం భక్త్యా పరమయా యుతః॥ 14-17-25 (92834)
విస్మితశ్చాద్భుతం దృష్ట్వా కాశ్యపస్తం ద్విజోత్తమం।
పరిచారేణ మహతా గురుం తం పర్యతోషయత్॥ 14-17-26 (92835)
ఉపపన్నం చ తత్సర్వం శ్రుతచారిత్రసంయుతం।
భౌమేనాతోషయచ్చైనం గురువృత్తిం సమాస్థితః॥ 14-17-27 (92836)
తస్మై తుష్టః స శిష్యాయ యత్ప్రసన్నోఽబ్రవీద్గురుః।
సిద్ధిం పరామభిప్రేక్ష్య శృణు మత్తో జనార్దన॥ 14-17-28 (92837)
సిద్ధ ఉవాచ। 14-17-29x (7803)
వివిధైః కర్మభిస్తాత పుణ్యయోగైశ్చ కేవలైః।
గచ్ఛంతీహ గతిం మర్త్యా దేవలోకే చ వా స్థితిం॥ 14-17-29 (92838)
న క్వచిత్సుఖమత్యంతం న క్వచిచ్ఛాశ్వతీ స్థితిః।
స్థానాచ్చ మహతో భ్రంశో దుఃఖలబ్దాత్పునః పునః॥ 14-17-30 (92839)
అశుభా గతయః ప్రాప్తాః కష్టా మే పాపసేవనాత్।
కామమన్యుపరీతేన తృష్ణయా మోహితేన చ॥ 14-17-31 (92840)
పునః పునశ్చ మరణం జన్మ చైవ పునః పునః।
ఆహారా వివిధా భుక్తాఃపీతా నానావిధాఃస్తనాః॥ 14-17-32 (92841)
మాతరో వివిధా దృష్టాః పితరశ్చ పృథగ్విధాః।
సుఖాని చ విచిత్రాణి దుఃఖాని చ మయాఽనఘ॥ 14-17-33 (92842)
ప్రియైర్వివాసో బహుశః సంవాసశ్చాప్రియైః సహ।
ధననాశశ్చ సంప్రాప్తో లబ్ధ్వా దుఃఖేన తద్ధనం॥ 14-17-34 (92843)
అవమానాః సుకష్టాశ్చ పరతః స్వజనాత్తథా।
శారీరా మానసా వాఽపి వేదనా భృశదారుణాః॥ 14-17-35 (92844)
ప్రాప్తా విమాననాశ్చోగ్రా వధబంధాశ్చ దారుణాః।
పతనం నిరయే చైవ యాతనాశ్చ యమక్షయే॥ 14-17-36 (92845)
జరారోగాశ్చ సతతం వ్యసనాని చ భూరిశః।
లోకేఽస్మిన్ననుభూతాని ద్వంద్వజాని భృశం మయా॥ 14-17-37 (92846)
తతః కదాచిన్నిర్వేదాన్నికారాన్నికృతేన చ।
లోకతంత్రం పరిత్యక్తం దుఃఖార్తేన భృశం మయా॥ 14-17-38 (92847)
లోకేఽస్మిన్ననుభూయాహమిమం మార్గమనుష్ఠితః।
తతః సిద్ధిరియం ప్రాప్తా ప్రసాదాదాత్మనో మయా।
నాహం పునరిహాగంతా లోకానాలోకయాంయహం॥ 14-17-39 (92848)
ఆసిద్ధేరాప్రజాసర్గాదాత్మనోపి గతీః శుభాః।
ఉపలబ్ధా ద్విజశ్రేష్ఠ తథేయం సిద్ధిరుత్తమా॥ 14-17-40 (92849)
ఇతః పరం గమిష్యామి తతః పరతరం పునః।
బ్రహ్మణః పదమవ్యక్తం మా తేఽభూతత్ర సంశయః॥ 14-17-41 (92850)
నాహం పునరిహాగంతా మర్త్యలోకం పరంతప।
ప్రీతోస్మి తే మహాప్రాజ్ఞ బ్రూహి కిం కరవాణి తే॥ 14-17-42 (92851)
యదీప్సురుపపన్నస్త్వం తస్య కాలోఽయమాగతః।
అభిజానే చ తదహం యదర్థం మాముపాగతః॥ 14-17-43 (92852)
అచిరాత్తు గమిష్యామి యేనాహం త్వామచూచుదం।
భృశం ప్రీతోస్మి భవతశ్చారిత్రేణ విచక్షణ॥ 14-17-44 (92853)
పరిపృచ్ఛ యావద్భవతో భాషే యద్యత్తవేప్సితం॥ 14-17-45 (92854)
బహుమన్యే చ తే బుద్ధిం భృశం సంపూజయామి చ।
యేనాహం భవతా బుద్ధో మేధావీ హ్యసి కాశ్యప॥ ॥ 14-17-46 (92855)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి సప్తదశోఽధ్యాయః॥ 17 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-17-19 ఆగతాగమం ప్రాప్తశాస్త్రరహస్యమూహాపోహకుశలమిత్యర్థః॥ 7-17-43 బహుమన్యే భృశం పూజయే। అహమంతర్ధానగతోఽపి యతస్త్వయా జ్ఞాతః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 018
॥ శ్రీః ॥
14.18. అధ్యాయః 018
అశ్వమేధపర్వ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
బ్రాహ్మణేన కృష్ణంప్రతి ప్రాణినాం జననమరణాదిప్రతిపాదకసిద్ధకశ్యపసంవాదనువాదః॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
వాసుదేవ ఉవాచ।
తతస్తస్యోపసంగృహ్య పాదౌ ప్రశ్నాన్సుదుర్వచాన్।
పప్రచ్ఛ తాంశ్చ ధర్మాన్స ప్రాహ ధర్మభృతాంవరః॥ 14-18-1 (92856)
కాశ్యప ఉవాచ। 14-18-2x (7804)
కథం శరీరాచ్చ్యవతే కథం చైవోపపద్యతే।
కథం కష్టాచ్చ సంసారాత్సంసరన్పరిముచ్యతే॥ 14-18-2 (92857)
ఆత్మానం వా కథం యుక్త్వా తచ్ఛరీరం విముంచతి।
శరీరే చ వినిర్ముక్తో కథమన్యత్ప్రపద్యతే॥ 14-18-3 (92858)
కథం శుభాశుభే చాయం కర్మణీ స్వకృతే నరః।
ఉపభుంక్తే క్వ వా కర్మ విదేహస్యోపతిష్ఠతే॥ 14-18-4 (92859)
బ్రాహ్మణ ఉవాచ। 14-18-5x (7805)
ఏవం సంచోదితః సిద్ధః ప్రశ్నాంస్తాన్ప్రత్యభాషత।
ఆనుపూర్వ్యేణ వార్ష్ణేయ తన్మే నిగదతః శృణుః॥ 14-18-5 (92860)
సిద్ధ ఉవాచ। 14-18-6x (7806)
`అస్మిన్నేవాశు ఫలదా ఆయుష్యాస్తు క్రియాఃస్మృతాః।
ఆయుఃకీర్తికరాణీహ యాని కృత్యాని సేవతే।
శరీరగ్రహణేఽన్యస్మింస్తేషు క్షీణేషు సర్వశః॥ 14-18-6 (92861)
ఆయుఃక్షయపరీతాత్మా విపరీతాని సేవతే।
బుద్ధిర్వ్యావర్తతే చాస్య వినాశే ప్రత్యుపస్థితే॥ 14-18-7 (92862)
సత్త్వం బలం చ కాలం చావిదిత్వా చాత్మనస్తథా।
అతివేలముపాశ్నాతి స్వవిరుద్ధాన్యనాత్మవాన్॥ 14-18-8 (92863)
యదాఽయమతికష్టాని సర్వాణ్యుపనిషేవతే।
అత్యర్థమపి వా భుంక్తే న వా భుంక్తే కదాచన॥ 14-18-9 (92864)
దుష్టాన్నామిషపానం చ యదన్యోన్యవిరోధి చ।
గురు చాప్యమితం భుంక్తే నాతిజీర్ణే దివా పునః॥ 14-18-10 (92865)
వ్యాయామమతిమాత్రం చ వ్యావాయ చోపసేవతే।
సతతం కర్మలోభాద్వా ప్రాప్తం వేగం విధారయేత్॥ 14-18-11 (92866)
రసాభియుక్తమన్నం వా దివాస్వప్నం చ సేవతే।
అపక్వానాగతే కాలే స్వయం దోషాన్ప్రకోపయేత్॥ 14-18-12 (92867)
స్వదోషకోపనాద్రోగం లభతే మరణాంతికం।
అపి వోద్బంధనాదీని పరీతాని వ్యవస్యతి॥ 14-18-13 (92868)
తస్య తైః కారణైర్జంతోః శరీరం చ్యవతే తదా।
జీవితం ప్రోచ్యమానం తద్యథావదుపధారయ॥ 14-18-14 (92869)
ఊష్మా ప్రకుపితః కాయే తీవ్రవాయుసమీరితః।
శరీరమనుపర్యేత్య సర్వాన్ప్రాణాన్రుణద్ధి వై॥ 14-18-15 (92870)
అత్యర్థం బలవానూష్మా శరీరే పరికోపితః।
భినత్తి జీవస్థానాని తాని కర్మణి విద్ధి చ॥ 14-18-16 (92871)
తతః సవేదనః సద్యో జీవః ప్రచ్యవతే క్షరన్।
శరీరం త్యజతే జంతుశ్ఛిద్యమానేషు మర్మసు।
వేదనాభిః పరీతాత్మా తద్విద్ధి ద్విజసత్తమ॥ 14-18-17 (92872)
జనీమరణసంవిగ్రాః సతతం సర్వజంతవః।
దృశ్యంతే సంత్యజంతశ్చ శరీరాణి ద్విజర్షభ॥
గర్భసంక్రమణే చాపి గర్భాణాపుపసర్పణే।
తాదృశీమేవ లభతే వేదనాం మానవః పునః॥ 14-18-18 (92873)
భిన్నసంధిరథ క్లేదమద్భిః స లభతే నరః॥ 14-18-20 (92874)
యథా పంచసు భూతేషు సంభూతత్వం నియచ్ఛతి।
శైత్యాత్ప్రకుపితః కాయే తీవ్రవాయుసమీరితః॥ 14-18-21 (92875)
యః స పంచసు భూతేషు ప్రాణాపానే వ్యవస్థితః।
స గచ్ఛత్యూర్ధ్వగో వాయుః కృచ్ఛ్రాన్ముక్త్వా శరీరిణః।
శరీరం చ జహాత్యేవం నిరుచ్ఛ్వాసశ్చ దృశ్యతే॥ 14-18-22 (92876)
స నిరూష్మా నిరుచ్ఛ్వాసో నిఃశ్రీకో గతచేతనః।
కర్మణా సంపరిత్యక్తో మృత ఇత్యుచ్యతే నరః॥ 14-18-23 (92877)
స్రోతోభిర్యైర్విజానాతి ఇంద్రియార్థాఞ్శరీరభృత్।
తైరేవ న విజానాతి ప్రాణానాహారసంభవాన్॥ 14-18-24 (92878)
తత్రైవ కురుతే కాయే యః స జీవః సనాతనః॥ 14-18-25 (92879)
తథా యద్యద్భవేన్ముక్తం సన్నిపాతే క్వచిత్క్వచిత్।
తత్తన్మర్మ విజానీహి శాస్త్రదృష్టం హి తత్తథా॥ 14-18-26 (92880)
తేషు మర్మసు భిన్నేషు తతః స సముదీరయన్।
ఆవిశ్య హృదయం జంతోః సత్త్వం చాశు రుణద్ధి వై॥ 14-18-27 (92881)
తతః సచేతనో జంతుర్నాభిజానాతి కించన।
తమసా సంవృతజ్ఞానః సంవృతేష్వేవ మర్మసు।
స జీవో నిరదిష్ఠానశ్చాల్యతే మాతరిశ్వనా॥ 14-18-28 (92882)
తతః స తం మహోచ్ఛ్వాసం భృశముచ్ఛ్వస్య దారుణం।
నిష్క్రమన్కంపయత్యాశు తచ్ఛరీరమచేతనం॥ 14-18-29 (92883)
స జీవః ప్రచ్యుతః కాయాత్కర్మభిః స్వైః సమావృతః।
అంకితః స్వైః శుభైః పుణ్యైః పాపైర్వాఽప్యుపపద్యతే॥ 14-18-30 (92884)
బ్రాహ్మణా జ్ఞానసంపన్నా యథావచ్ఛ్రుతనిశ్చయాః।
ఇతరం కృతపుణ్యం వా తం విజానంతి లక్షణైః॥ 14-18-31 (92885)
యథాంధకారే ఖద్యేతం దీప్యమానం తతస్తతః।
చక్షుష్మంతః ప్రపశ్యంతి తథా చ జ్ఞానచక్షుషః॥ 14-18-32 (92886)
పశ్యంత్యేవంవిధం సిద్ధా జీవం దివ్యేన చక్షుషా।
చ్యవంతం జాయమానం చ యోనిం చానుప్రవేశితం॥ 14-18-33 (92887)
తస్య స్థానాని దృష్టాని వివిధానీహ శాస్త్రతః।
కర్మభూమిరియం భూమిర్యత్ర తిష్ఠంతి జంతవః॥ 14-18-34 (92888)
తతః శుభాశుభం కృత్వా లభంతే సర్వదేహినః।
ఇహైవోచ్చావచాన్భోగాన్ప్రాప్నువంతి స్వకర్మభిః॥ 14-18-35 (92889)
ఇహైవాశుభకర్మాణః కర్మభిర్నిరయం గతాః।
అవాగ్గతిరియం కష్టా యత్ర పచ్యంతి మానవాః।
తస్మాత్సుదుర్లభో మోక్షో రక్ష్యశ్చాత్మా తతో భృశం॥ 14-18-36 (92890)
ఊర్ధ్వం తు జంతవో గత్వా యేషు స్థానేష్వవస్థితాః।
కీర్త్యమానాని తానీహ తత్త్వతః సంనిబోధ మే॥ 14-18-37 (92891)
తచ్ఛ్రుత్వా నైష్ఠికీం బుద్ధిం బుద్ధ్యేథాః కర్మనిశ్చయం।
తారారూపాణి సర్వాణి యత్రైతచ్చంద్రమండలం॥ 14-18-38 (92892)
యత్ర విభ్రాజతే లోకే స్వభాసా సూర్యమండలం।
స్థానాన్యేతాని జానీహి జనానాం పుణ్యకర్మణాం॥ 14-18-39 (92893)
కర్మక్షయాచ్చ తే సర్వే చ్యవంతే వై పునః పునః।
తత్రాపి చ విశేషోస్తి దివి నీచోచ్చమధ్యమః॥ 14-18-40 (92894)
న చ తత్రాపి సంతోషో దృష్ట్వా దీప్తతరాం శ్రియం।
ఇత్యేతా గతయః సర్వాః పృథక్తే సముదీరితాః॥ 14-18-41 (92895)
ఉపపత్తిం తు వక్ష్యామి గర్భస్యాహమతః పరం।
తథావత్తాం నిగదతః శృణుష్వావహితో ద్విజ॥ ॥ 14-18-42 (92896)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి అష్టాదశోఽధ్యాయః॥ 18 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-18-10 దుష్టాన్నం విషమాన్నం వితే క.ట.పాఠః॥ 7-18-12 అపక్వాశం గతే కాలే స్వయం దోషప్రకోపనమితి క.ఠ.థ.పాఠః॥ 7-18-19 గర్భసంక్రమణే గర్భస్థదేహప్రవేశే॥ 7-18-21 శ్లేష్మా ప్రకుపిత ఇతి క.థ.పాఠః॥ 7-18-24 స్నోతోభిరింద్రియైః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 019
॥ శ్రీః ॥
14.19. అధ్యాయః 019
అశ్వమేధపర్వ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
బ్రాహ్మణేన కృష్ణంప్రతి జీవస్య గర్భప్రవేశాదిప్రతిపాదకకాశ్యపసిద్ధసంవాదానువాదః॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
బ్రాహ్మణ ఉవాచ।
శుభానామశుభానాం చ నేహ నాశోస్తి కర్మణాం।
ప్రాప్యప్రాప్యానుపచ్యంతే క్షేత్రేక్షేత్రే తథాతథా॥ 14-19-1 (92897)
యథా ప్రసూయమానస్తు ఫలీ దద్యాత్ఫలం బహు।
తథా స్యాద్విపులం పుణ్యం శుద్ధేన మనసా కృతం॥ 14-19-2 (92898)
పాపం చాపి తథైవ స్యాత్పాపేన మనసా కృతం।
పురోధాయ మనో హీహ కర్మణ్యాత్మా ప్రవర్తతే॥ 14-19-3 (92899)
యథా కర్మసమావిష్టః కామమన్యుసమావృతః।
నరో గర్భం ప్రవిశతి తత్రాపి శృణు చోత్తరం॥ 14-19-4 (92900)
శుక్రం శోణితసంసృష్టం స్త్రియా గర్భాశయం గతం।
క్షేత్రం కర్మజమాప్నోతి శుభం వా యది వాఽశుభం॥ 14-19-5 (92901)
సౌక్ష్ంయాదవ్యక్తయావాచ్చ న చ క్వచన సజ్జతి।
సంప్రాప్య బ్రాహ్మణః కాయం తస్మాత్తద్బ్రహ్మ శాశ్వతం॥ 14-19-6 (92902)
తద్బీజం సర్వభూతానాం తేన జీవంతి జంతవః॥ 14-19-7 (92903)
స జీవః సర్వభూతానాం గర్భమావిశ్య భాగశః।
దధాతి చేతనా సద్యః ప్రాణస్థానేష్వవస్థితః।
తతః స్పందయతేఽంగాని స గర్భశ్చేతనాన్వితః॥ 14-19-8 (92904)
యథా లోహస్య విష్యందో నిషిక్తో బింబవిగ్రహం।
ఉపైతి తద్వజ్జానీహి గర్భే జీవప్రవేశనం॥ 14-19-9 (92905)
లోహపిండం యథా వహ్నిః ప్రవిశ్య హ్యతితాపయేత్।
తథా త్వమపి జానీహి గర్భే జీవోపపాదనం। 14-19-10 (92906)
యథా చ దీపః శరణం దీప్యమానః ప్రకాశయేత్।
ఏవమేవ శరీరాణి ప్రకాశయతి చేతనః॥ 14-19-11 (92907)
యద్యచ్చ కురుతే కర్మ శుభం వా యది వాఽశుభం।
పూర్వదేహకృతం సర్వమవశ్యముపభుజ్యతే॥ 14-19-12 (92908)
తతస్తు క్షీయతే చైవ పునశ్చాన్యత్ప్రచీయతే।
యావత్తు మోక్షయోగస్థం ధర్మం నైవావబుధ్యతే॥ 14-19-13 (92909)
తత్తే ధర్మం ప్రవక్ష్యామి సుఖీ భవతి యేన వై।
ఆవర్తమానో జాతీషు యథాఽన్యోన్యాసు సత్తమ॥ 14-19-14 (92910)
దానం వ్రతం బ్రహ్మచర్యం యథోక్తవ్రతధారణం।
దమః ప్రశాంతతా చైవ భూతానాం చానుకంపనం॥ 14-19-15 (92911)
సంయమశ్చానృశంస్య చ పరస్వాదానవర్జనం।
వ్యలీకానామకరణం భూతానా మనసా భువి॥ 14-19-16 (92912)
మాతాపిత్రోశ్చ శుశ్రూషా దేవతాతితిపూజనం।
గురుపూజా ఘృణా శౌచం నిత్యమింద్రయసంయమః॥ 14-19-17 (92913)
ప్రవర్తనం శుభానాం చ తత్సతాం వ్రతముచ్యతే।
తతో ధర్మః ప్రభవతి యః ప్రజాః పాతి శాశ్వతీః॥ 14-19-18 (92914)
`సద్భిరాచరితో ధర్మః సదాచారే ప్రతిష్ఠితః।
ఉభయార్థో భవత్యేవ స్వర్గార్థో మోక్షతస్తథా॥'॥ 14-19-19 (92915)
ఏవం సత్సు సదా పశ్యేత్తత్రఛాప్యేషా ధ్రువా స్థితిః।
ఆచారో ధర్మమాచష్టే యస్మిన్సంతో వ్యవస్థితాః॥ 14-19-20 (92916)
తేషు తత్కర్మ నిక్షిప్తం యః స ధర్మః సనాతనః।
యస్తం సమభిపద్యేత న స దుర్గతిమాప్నుయాత్॥ 14-19-21 (92917)
అతో నియంయతే లోకః ప్రచ్యవంధర్మవర్త్మసు।
యశ్చ యోగీ చ ముక్తశ్చ స ఐతేభ్యో విశిష్యతే॥ 14-19-22 (92918)
వర్తమానస్య ధర్మేణ పురుషస్య యథా తథా।
సంసారతారణం హ్యస్య కాలేన మహతా భవేత్॥ 14-19-23 (92919)
ఏవం పూర్వకృతం కర్మ సర్వో జంతుః ప్రపద్యతే।
సర్వం తత్కారణం యేన నికృతోఽప్యమిహాగతః॥ 14-19-24 (92920)
శరీరగ్రహణం చాస్య కేన పూర్వం ప్రకల్పితం।
ఇత్యేవం సంశయే లోకే తచ్చ వక్ష్యాంయతః పరం॥ 14-19-25 (92921)
శరీరమాత్మనః కృత్వా సర్వలోకపితామహః।
త్రైలోక్యమసృజద్బ్రహ్మా కృత్స్నం స్థావరజంగమం॥ 14-19-26 (92922)
తతః ప్రధానమసృజచ్చేతనాం తు శరీరిణాం।
యయా సర్వమిదం వ్యాప్తం యాం లోకే పరమాం విదుః॥ 14-19-27 (92923)
ఇదం తత్క్షరమిత్యుక్తం పరం త్వమృతమక్షరం।
త్రయాణాం మిథునం సర్వమేకైకస్య పృథక్పృథక్॥ 14-19-28 (92924)
అసృజత్సర్వభూతాని పూర్వదృష్టః ప్రజాపతిః।
స్థావరాణి చ భూతాని ఇత్యేషా పౌర్వికీ శ్రుతిః॥ 14-19-29 (92925)
తస్య కాలపరీమాణమకరోత్స పితామహః।
భూతేషు పరివృత్తిం చ పనరావృత్తిమేవ చ॥ 14-19-30 (92926)
యథా తు కశ్చిన్మేధావీ దృష్టాత్మా పూర్వజన్మని।
యత్ప్రవక్ష్యామి తత్సర్వం యథావదుపపద్యతే॥ 14-19-31 (92927)
సుఖదుఃఖే యథా సంయగనిత్యే యః ప్రపశ్యతి।
కాయం చామేధ్యసంస్థానం వినాశం కర్మసంహితం॥ 14-19-32 (92928)
యచ్చ కించిత్సుఖం తచ్చ దుఃఖం దృష్టమితి స్మరన్।
సంసారసాగరం ఘోరం తరిష్యతి సుదుస్తరం॥ 14-19-33 (92929)
జనీమరణరోగైశ్చ సమావిష్టః ప్రధానవిత్।
చేతనావ్తసు చైతన్యం సమం భూతేషు పశ్యతి॥ 14-19-34 (92930)
నిర్విద్యతే తతః కశ్చిన్మార్గమాణః పరం పదం।
తస్యోపదేశం వక్ష్యామి యాథాతథ్యేన సత్తమ॥ 14-19-35 (92931)
శాశ్వతస్యావ్యయస్యాథ్ యదస్య జ్ఞానముత్తమం।
ప్రోచ్యమానం మయా విప్ర నిబోధదమశేషతః॥ ॥ 14-19-36 (92932)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి ఏకోవింశోఽధ్యాయః॥ 19 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-19-2 ఫలీ వృక్షః। 7-19-8 తథాపి తేజసా సంయక్ప్రాణస్థానే ఇతి థ. పాఠః॥ 7-19-9 యథా స్వర్ణద్రవః స్వల్పోతి కృత్స్నాం తాంరప్రతిమాం స్వర్ణమయీమివ కరోత్యేవం గర్భే జీవప్రవేశనం। శరీరే సూక్ష్మస్యాపి చైతన్యస్య వ్యాప్తిరిత్యాద్యస్య పరిహారః॥ 7-19-28 క్షరం జడం॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 020
॥ శ్రీః ॥
14.20. అధ్యాయః 020
అశ్వమేధపర్వ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
కృష్ణేనార్జునంప్రతి మోక్షసాధనాదిప్రతిపాదకసిద్ధకాశ్యపసంవాదరూపానుగీతోపదేశః॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
బ్రాహ్మణ ఉవాచ।
యః స్యాదేకాంత ఆసీనస్తూష్ణీం కించిదచింతయన్।
పూర్వంపూర్వం పరిత్యజ్య స నిరారంభకో భవేత్॥ 14-20-1 (92933)
సర్వమిత్రః సర్వసహః శమే రక్తో జితేంద్రియః।
వ్యపేతభయమన్యుశ్చ కామహా ముచ్యతే నరః॥ 14-20-2 (92934)
ఆత్మవత్సర్వభూతేషు యశ్చరేన్నియతః శుచిః।
`నిత్యమేవ యథాన్యాయం యశ్చరేన్నియతేంద్రియః।'
అమానీ నిరభీమానః సర్వతో ముక్త ఏవ సః॥ 14-20-3 (92935)
జీవితం మరణం చోభే సుఖదుఃఖే తథైవ చ।
లాభాలాభే ప్రియద్వేష్యే యః సమః స చ ముచ్యతే॥ 14-20-4 (92936)
న కస్యచిత్స్పృహయతే నావజానాతి కిచన।
నిర్ద్వంద్వో వీతరాగాత్మా సర్వథా ముక్త ఏవ సః॥ 14-20-5 (92937)
అనమిత్రశ్చ నిర్బంధురనపత్యశ్చ యః క్వచిత్।
త్యక్తధర్మార్థకామశ్చ నిరారాంక్షీ చ ముచ్యతే॥ 14-20-6 (92938)
నైవ ధర్మీ న చాధర్మీ పూర్వోపచితహా చ యః।
క్షీణధాతుః ప్రశాంతాత్మా నిర్ద్వంద్వః స విముచ్యతే॥ 14-20-7 (92939)
అకర్మా చావికాంక్షశ్చ పశ్యేజ్జగదశాశ్వతం।
అస్వస్తమవశం నిత్యం జన్మమృత్యుజరాయుతం॥ 14-20-8 (92940)
వైరాగ్యబుద్ధిః సతతం తావద్దోషవ్యపేక్షకః।
ఆత్మబంధవినిర్మోక్షం స కరోత్యచిరాదివ॥ 14-20-9 (92941)
అగంధమరసస్పర్శమశబ్దమపరిగ్రహం।
అరూపమనభిజ్ఞేయం దృష్ట్వాఽఽత్మానం విముచ్యతే॥ 14-20-10 (92942)
పంచభూతగుణైర్హీనమమూర్తిమదలేపకం।
అగుణం గుణభోక్తారం యః పశ్యతి స ముచ్యతే॥ 14-20-11 (92943)
విహాయ సర్వసంకల్పాన్బుద్ధ్యా శారీరమానసాన్।
శనైర్నిర్వాణమాప్నోతి నిరింధన ఇవానలః॥ 14-20-12 (92944)
సర్వసంస్కారనిర్ముక్తో నిర్ద్వంద్వో నిష్పరిగ్రహః।
తపసా ఇంద్రియగ్రామం యశ్చరేన్ముక్త ఏవ సః॥ 14-20-13 (92945)
విముక్తః సర్వసంస్కారైస్తతో బ్రహ్మి సనాతనం।
పరమాప్నోతి సంశాంతమచలం నిత్యమక్షరం॥ 14-20-14 (92946)
అతః పరం ప్రవక్ష్యామి యోగశాస్త్రమనుత్తమం।
యజ్జ్ఞాత్వా సిద్ధమాత్మానం లోకే పశ్యంతి యోగినః॥ 14-20-15 (92947)
తస్యోపదేశం వక్ష్యామి యథావత్తన్నిబోధ మే।
యైర్యోగైర్భావయన్నిత్యం పశ్యత్యాత్మానమాత్మని॥ 14-20-16 (92948)
ఇంద్రియాణి తు సంహృత్య మన ఆత్మని ధారయేత్।
తీవ్రం తప్త్వా తపః పూర్వం మోక్షయోగం సమాచరేత్॥ 14-20-17 (92949)
తపస్వీ నిత్యసంకల్పో దంభాహంకారవర్జితః।
మనీషీ మనసా విప్రః పశ్యత్యాత్మానమాత్మని॥ 14-20-18 (92950)
స చేచ్ఛక్రోత్యయం సాధుర్యోక్తుమాత్మానమాత్మని।
తత ఏకాంతశీలః స పశ్యత్యాత్మానమాత్మని॥ 14-20-19 (92951)
సంయతః సతతం యుక్త ఆత్మవాన్విజితేంద్రియః।
యథా య ఆత్మనాఽఽత్మానం సంప్రయుక్తః ప్రపశ్యతి॥ 14-20-20 (92952)
యథాహి పురుషః స్వప్నే దృష్ట్వా పశ్యత్యసావితి।
తథారూపమివాత్మానం సాధుయుక్తః ప్రపశ్యతి॥ 14-20-21 (92953)
ఇషీకాం చ యథా ముంజాత్కశ్చిన్నిష్కృష్య దర్శయేత్।
యోగీ నిష్కృష్య చాత్మానం తథా పశ్యతి దేహతః॥ 14-20-22 (92954)
ముంజం శరీరమిత్యాహురిషీకామాత్మని శ్రితాం।
ఏతన్నిదర్శనం ప్రోక్తం యోగవిద్భిరనుత్తమం॥ 14-20-23 (92955)
యదా హి యుక్తమాత్మానం సంయక్ పశ్యతి దేహభూత్।
న తస్యేహేశ్వరః కశ్చిత్త్రైలోక్యస్యాపి యః ప్రభుః॥ 14-20-24 (92956)
అన్యాన్యాశ్చైవ తనవో యథేష్టం ప్రతిపద్యతే।
వినిర్భిద్య జరాం మృత్యుం న శోచతి న హృష్యతి॥ 14-20-25 (92957)
దేవానామపి దేవత్వం యుక్తః కారయతే వశీ।
బ్రహ్మ చావ్యయమాప్నోతి హిత్వా దేహమశాశ్వతం॥ 14-20-26 (92958)
వినశ్యత్సు చ లోకేషు న భయం తస్య జాయతే।
క్లిశ్యమానేషు భూతేషు న స క్లిశ్యతి కేనచిత్॥ 14-20-27 (92959)
దుఃఖశోకమలైర్ఘోరైః సంగస్నేహసముద్భవైః।
న విచాల్యతి యుక్తాత్మా నిస్పృహః శాంతమానసః॥ 14-20-28 (92960)
నైనం శస్త్రాణి విధ్యంతే న మృత్యుశ్చాస్య విద్యతే।
నాతః సుఖతరం కించిల్లోకే క్వచన దృశ్యతే॥ 14-20-29 (92961)
సంయగ్యుక్త్వా స ఆత్మానమాత్మన్యేవ ప్రతిష్ఠితే।
వినివృత్తజరాదుఃఖః సుఖం స్వపితి చాపి సః॥ 14-20-30 (92962)
దేహాన్యథేష్టమభ్యేతి హిత్వేమాం మానుషీం తనుం।
నిర్వేదస్తు న కర్తవ్యో భుంజానేన కథంచన॥ 14-20-31 (92963)
సంయగ్యుక్తో యదాత్మానమాత్మన్యేవ ప్రపశ్యతి।
తదైవ న స్పృహయతే సాక్షాదపి శతక్రతోః॥ 14-20-32 (92964)
యోగమేకాంతశీలస్తు యథా విందతి తచ్ఛృణు।
దృష్టపూర్వాం దిశం చింత్య యస్మిన్సంనివసేత్పరే॥ 14-20-33 (92965)
పురస్యాభ్యంతరే తస్య మనః స్థాప్యం న బాహ్యతః।
పురస్యాభ్యంతరే తిష్ఠన్యస్మిన్నావసథే వసేత।
తస్మిన్నావసథే ధార్యం సబాద్యాభ్యంతరం మనః॥ 14-20-34 (92966)
ప్రచింత్యావసథే కృత్స్నం యస్మిన్కాయే స పశ్యతి।
తస్మిన్కాయే మనశ్చాస్య న చ కించన బాహ్యతః॥ 14-20-35 (92967)
సన్నియంయేంద్రియగ్రామం నిర్ఘోషం నిర్జనే వనే।
కాయమభ్యంతరం కృత్స్నమేకాగ్రః పరిచింతయేత్॥ 14-20-36 (92968)
ఇంతాంస్తాలు చ జిహ్వాం చ గలం గ్రీవాం తథైవ చ।
హృదయం చింతయేచ్చాపి తథా హృదయబంధనం॥ 14-20-37 (92969)
ఇత్యుక్తః స మయా శిష్యో మేధావీ మధుసూదన।
పప్రచ్ఛ పునరేవేమం మోక్షధర్మం సుదుర్వచం॥ 14-20-38 (92970)
భుక్తం భుక్తమిదం కోష్ఠే కథమన్నం విపచ్యతే।
కథం రసత్వం వ్రజతి శోణితత్వం కథం పునః॥ 14-20-39 (92971)
తథా మాంసం చ మేదశ్చ స్నాయ్వస్థీని చ పోషయేత్।
కథమేతాని సర్వాణి శరీరాణి శరీరిణాం॥ 14-20-40 (92972)
వర్ధంతే వర్ధమానస్య వర్ధతే చ కథం బలం।
నిరాసనం నిష్కసనం మలానాం చ పృథక్ పృథక్॥ 14-20-41 (92973)
కుతో వాఽయం ప్రశ్వసితి ఉచ్ఛ్వసిత్యపి వా పునః।
కం చ దేశమధిష్ఠాయ తిష్ఠత్యాత్మాఽయమాత్మని॥ 14-20-42 (92974)
జీవః కథం వహతి చ చేష్టమానః కలేవరం।
కింవర్ణం కీదృశం చైవ నివేశయతి వై మనః॥ 14-20-43 (92975)
యాథాతథ్యేన భగవన్వక్తుమర్హసి మేఽనఘ।
ఇతి సంపరిపృష్టోఽహం తేన విప్రేణి మాధవ॥ 14-20-44 (92976)
ప్రత్యబ్రవం మహాబాహో యథాశ్రుతమరిందమ।
యథా స్వకోష్ఠే ప్రక్షిప్య భాండం భాండమనా భవేత్॥ 14-20-45 (92977)
తథా స్వకాయే ప్రక్షిప్య మనోద్వారైరనిశ్చలైః।
ఆత్మానం తత్ర మార్గేత ప్రమాదం పరివర్జయేత్॥ 14-20-46 (92978)
ఏవం సతతముద్యుక్తః ప్రీతాత్మా నచిరాదివ।
ఆసాదయతి తద్బ్రహ్మ యద్దృష్ట్వా స్యాత్ప్రధానవిత్॥ 14-20-47 (92979)
న త్వసౌ చక్షుషా గ్రాహ్యో న చ సర్వైరపీంద్రియైః।
మనసైవ ప్రదీపేన మహానాత్మా ప్రదృశ్యతే॥ 14-20-48 (92980)
సర్వతః పాణిపాదాంతః సర్వతోక్షిశిరోముఖః।
సర్వతః శ్రుతిమాఁల్లోకే సర్వమావృత్య తిష్ఠతి॥ 14-20-49 (92981)
జీవో నిష్క్రాంతమాత్మానం శరీరాత్సంప్రపశ్యతి।
స తముత్సృజ్య దేహం స్వం పారయేద్బ్రహ్మ కేవలం॥ 14-20-50 (92982)
ఆత్మానమాలోకయతి మనసా ప్రహసన్నివ।
తదేవమాశ్రయం కృత్వా మోక్షం యాతి తతో మయి॥ 14-20-51 (92983)
ఇదం సర్వరహస్యం తే మయా ప్రోక్తం ద్విజోత్తమ।
ఆపృచ్ఛే సాధయిష్యామి గచ్ఛ విప్ర యథాసుఖం॥ 14-20-52 (92984)
ఇత్యుక్తః స తదా కృష్ణ మయా శిష్యో మహాతపాః।
అగచ్ఛత యథాకామం బ్రాహ్మణశ్ఛిన్నసంశయః॥ 14-20-53 (92985)
వాసుదేవ ఉవాచ। 14-20-54x (7807)
ఇత్యుక్త్వా స తదా వాక్యం మాం పార్థ ద్విజసత్తమః।
మోక్షధర్మాశ్రితం సంయక్ తత్రైవాంతరధీయత॥ 14-20-54 (92986)
కచ్చిదేతత్త్వయా పార్థ శ్రుత్మేకాగ్రచేతసా।
తదాపి హి రథస్థస్త్వం శ్రుతవానేతదేవ హి॥ 14-20-55 (92987)
నైతత్పార్థ సువిజ్ఞేయం వ్యామిశ్రేణేతి మే మతిః।
నరేణాకృతసంగేన విశుద్ధేనాంతరాత్మనా॥ 14-20-56 (92988)
సురహస్యమిదం ప్రోక్తం దేవానాం భరతర్షభ।
కచ్చిత్త్విదం శ్రుతం పార్థ మనుష్యేణేహ కర్హిచిత్॥ 14-20-57 (92989)
న హ్యేతచ్ఛ్రోతుమర్హోఽన్యో మనుష్యస్త్వామృతేఽనఘ।
నైతదన్యేని విజ్ఞేయం వ్యామిశ్రేణాంతరాత్మనా॥ 14-20-58 (92990)
క్రియావద్భిర్హి కౌంతేయ దేవలోకః సమావృతః।
న చైతదిష్టం దేవానాం మర్త్యైరుపరి వర్తనం॥ 14-20-59 (92991)
పరా హి సా గతిః పార్థ యత్తద్బ్రహ్మ సనాతనం।
యత్రామృతత్వం ప్రాప్నోతి త్యక్త్వా దుఃఖం సదా సుఖీ॥ 14-20-60 (92992)
ఇమం ధర్మం సమాస్థాయ యేఽపి స్యుః పాపయోనయః।
స్త్రియో వైశ్యాస్తథా శూద్రాస్తేఽపి యాంతి పరాం గతిం॥ 14-20-61 (92993)
కిం పునర్బ్రహ్మణాః పార్థ క్షత్రియా వా బహుశ్రుతాః।
స్వధర్మరతయో నిత్యం బ్రహ్మలోకపరాయణః॥ 14-20-62 (92994)
హేతుమచ్చైతదుద్దిష్టముపాయాశ్చాస్య సాధనే।
సిద్ధిం ఫలం చ మోక్షశ్చ దుఃఖస్య చ వినిర్ణియః॥ 14-20-63 (92995)
నాతః పరం సుఖం త్వన్యత్కించిత్స్యాద్భరతర్షభ।
శ్రుతవాఞ్శ్రద్దధానశ్చ పరాక్రాంతశ్చ పాండవ॥ 14-20-64 (92996)
యః పరిత్యజ్యతే మర్త్యో లోకసారమసరవత్।
ఏతైరుపాయైః స క్షిప్రం పరాం గతిమవాప్నుతే॥ 14-20-65 (92997)
ఏతావదేవ వక్తవ్యం నాంతో భూయోస్తి కించన।
షణ్మాసాన్నిత్యయుక్తస్య యోగః పార్థ ప్రవర్తతే॥ ॥ 14-20-66 (92998)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి వింశోఽధ్యాయః॥ 20 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-20-2 సర్వమిత్రోఽద్రోహీ। సర్వసహః క్షమీ॥ 7-20-6 అనమిత్రః శత్రుహీనః॥ 7-20-11 అమూర్తిమదహేతుకమితి ఝ.పాఠః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 021
॥ శ్రీః ॥
14.21. అధ్యాయః 021
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
కృష్ణేనార్జునంప్రతి భూతప్రాణాదిసృష్ట్యాదిప్రతిపాదకబ్రాహ్మణదంపతిసంవాదానువాదః॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
వాసుదేవ ఉవాచ।
అత్రాప్యుదాహరంతీమమితిహాసం పురాతనం।
దంపత్యోః పార్థ సంవాదో యోఽభకవద్భరతర్షభ॥ 14-21-1 (92999)
బ్రాహ్మణీ బ్రాహ్మణం కంచిజ్జ్ఞానవిజ్ఞానపారగం।
దృష్ట్వా వివిక్త ఆసీనం భార్యా భర్తారమబ్రవీత్॥ 14-21-2 (93000)
కం ను లోకం గమిష్యామి త్వామహం పతిమాశ్రితా।
న్యస్తకర్మాణమాసీనం కీనాశమవిచక్షణం॥ 14-21-3 (93001)
భార్యాః పతికృతాఁల్లోకానాప్నువంతీతి నః శ్రుతం।
త్వామహం పతిమాసాద్య కాం గమిష్యామి వై గతిం॥ 14-21-4 (93002)
ఏవముక్తః స శాంతాత్మా తామువాచ హసన్నివ।
సుభగే నాభ్యసూయామి వాక్యస్యాస్య తవానఘే॥ 14-21-5 (93003)
గ్రాహ్యం దృశ్యం తథా శ్రావ్యం యదిదం కర్మ విద్యతే।
ఏతదేవ వ్యవస్యంతి కర్మ కర్మేతి కర్మిణః॥ 14-21-6 (93004)
మోహమేవ నిగచ్ఛంతి కర్మిణో జ్ఞానవర్జితాః।
నైష్కర్ంయ న చ లోకేఽస్మిన్మౌర్తమిత్యుపలభ్యతే॥ 14-21-7 (93005)
కర్మణా మనసా వాచా శుభం వా యది వాఽశుభం।
జన్మాదిమూర్తిభేదానాం కర్మ భూతేషు వర్తతే॥ 14-21-8 (93006)
రక్షోభిర్వధ్యమానేషు దృశ్యశ్రావ్యేషు కర్మసు।
ఆత్మస్థమాత్మనా తేన దృష్టమాయతనం మయా॥ 14-21-9 (93007)
యత్ర తద్బ్రహ్మ నిర్ద్వంద్వం యత్ర సోమః సహాగ్నినా।
వ్యవాయం కురుతే నిత్యం ధీరో భూతాని ధారయన్॥ 14-21-10 (93008)
యత్రి బ్రహ్మాదయో యుక్తాస్తదక్షరముపాసతే।
విద్వాంసః సువ్రతా యత్ర శాంతాత్మానో జితేంద్రియాః॥ 14-21-11 (93009)
ఘ్రాణేన న తదాఘ్రేయం నాస్వాద్యం చైవ జిహ్వయా।
స్పర్శనేన తదస్పృశ్యం మనసా త్వవగంయతే॥ 14-21-12 (93010)
చక్షుషా న విషహ్యం చ యత్కించిచ్ఛ్రవణాత్పరం।
అగంధమరసస్పర్శమరూపం శబ్దవర్జితం।
యతః ప్రవర్తతే తంత్రం యత్ర చైతత్ప్రతిష్ఠితం॥ 14-21-13 (93011)
ప్రాణోఽపానః సమానశ్చ వ్యానశ్చోదాన ఏవ చ।
తత ఏవ ప్రవర్ంతతే తదేవ ప్రవిశంతి చ॥ 14-21-14 (93012)
సమానవ్యానయోర్మధ్యే ప్రాణాపానౌ విచేరతుః।
తస్మిన్సుప్తే ప్రలీయేతే సమానో వ్యాన ఏవ చ॥ 14-21-15 (93013)
అపనాప్రాణయోర్మధ్యే ఉదానో వ్యాప్య తిష్ఠతి।
తస్మాచ్ఛయానం పురుషం ప్రాణాపానౌ న ముంచతః॥ 14-21-16 (93014)
ప్రాణోనోపహతే యత్తు తముదానం ప్రచక్షతే।
తస్మాత్తపో వ్యవస్యంతి తద్భవం బ్రహ్మవాదినః॥ 14-21-17 (93015)
తేషామన్యోన్యసక్తానాం సర్వేషాం దేహచారిణాం।
అగ్నిర్వైశ్వానరో మధ్యే సప్తధా విహితోఽంతరా॥ 14-21-18 (93016)
ఘ్రాణం జిహ్వా చ చక్షుశ్చ త్వక్చ శ్రోత్రం చ పంచమం।
మనో బుద్ధిశ్చ సప్తైతా జిహ్వా వైశ్వానరార్చిషః॥ 14-21-19 (93017)
ఘ్రేయం దృశ్యం చ పేయం చ స్పృశ్యం శ్రావ్యం తథైవ చ।
మంతవ్యమవబోద్ధవ్యం తాః సప్త సమిధో మతాః॥ 14-21-20 (93018)
ఘ్రాతా భక్షయితా ద్రష్టా స్ప్రష్టా శ్రోతా చ పంచమః।
మంతా బోద్ధా చ స్ప్తైతే భవంతి పరమర్త్విజః॥ 14-21-21 (93019)
ఘ్రేయే పేయే చ దృశ్యే చ స్పృశ్యే శ్రావ్యే తథైవ చ।
మంతవ్యేఽప్యథ బోద్ధవ్యే సుభగే పశ్య సర్వదా॥ 14-21-22 (93020)
హవీంష్యాగ్నిషు హోతారః సప్తధా సప్తసప్తసు।
సంయక్ప్రక్షిప్య విద్వాంసో జనయంతి స్వయోనిషు॥ 14-21-23 (93021)
పృథివీ వాయురాకాశమాపో జ్యోతిశ్చ పంచమం।
మనో బుద్ధిశ్చ సప్తైతా యోనిరిత్యేవ శబ్దితాః॥ 14-21-24 (93022)
హవిర్భూతగుణాః సర్వే ప్రవిశంత్యగ్నియం ముఖం।
అంతర్వాసముషిత్వా చ జాయంతే స్వాసు యోనిషు॥ 14-21-25 (93023)
తత్రైవ చ నిరుధ్యంతే ప్రలయే భూతభావనే।
తతః సంజాయతే గంధస్తతః సంజాయతే రసః॥ 14-21-26 (93024)
తతః సంజాయతే రూపం తతః స్పర్శోఽభిజాయతే।
తతః సంజాయతే శబ్దః సంశయస్తత్ర జాయతే।
తతః సంజాయతే నిష్ఠా జన్మైతత్సప్తధా విదుః॥ 14-21-27 (93025)
అనేనైవ ప్రకారేణ ప్రగృహీతం పురాతనైః।
పూర్ణాహుతిభిరాపూర్ణాస్తే పూర్యంతే హి తేజసా॥ ॥ 14-21-28 (93026)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి ఏకవింశోఽధ్యాయః॥ 21 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-21-3 కర్మ అగ్నిహోత్రాదికం న్యస్తం చేన తం। కీనాశం కర్కశం మయి నిరనుక్రోశం। అవిచక్షణం మమ అనన్యగతికత్వమజానంతం॥ 7-21-7 మౌఖ్యమిత్యుపలభ్యతే ఇతి థ.ద.పాఠః॥ 7-21-17 తత్పరం బ్రహ్మవాదిన ఇతి ద.పాఠః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 022
॥ శ్రీః ॥
14.22. అధ్యాయః 022
అశ్వమేధపర్వ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
కృష్ణేనార్జునంప్రతి దశేంద్రియగుణాదిప్రతిపాదకబ్రాహ్మణదంపతిసంవాదానువాదః॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
బ్రాహ్మణ ఉవాచ।
అత్రాప్యుదాహరంతీమమితిహాసం పురాతనం।
నిబోధ దశహోతృణాం విధానమిహ యాదృశం॥ 14-22-1 (93027)
శ్రోత్రం త్వక్చక్షుషీ జిహ్వా నాసికా చరణౌ కరౌ।
ఉపస్థం పాయురితి వాగ్ఘోతృణి దశ భామిని॥ 14-22-2 (93028)
శబ్దస్పర్శౌ రూపరసౌ గంధో వాక్యం క్రియా గతిః।
రేతోమూత్రపురీషాణాం త్యాగో దశ హవీంషి చ॥ 14-22-3 (93029)
దిశో వాయూ రవిశ్చంద్రః పృథ్వ్యగ్నీ విష్ణురేవ చ।
ఇంద్రః ప్రజాపతిర్మిత్రమగ్నయో దశ భామిని॥ 14-22-4 (93030)
దశేంద్రియాణి హోతృణి హవీంషి దశ భామిని।
విషయా నామ సమిధో హూయంతే తు దశాగ్నిషు॥ 14-22-5 (93031)
చిత్తం స్రువశ్చ విత్తం చ పవిత్రం జ్ఞానముత్తమం।
సువిభక్తమిదం పూర్వం జగదాసీదితి శ్రుతం॥ 14-22-6 (93032)
`తతో వివిక్తా విత్తాసీత్సా విత్తం పర్యవేక్షతే।'
సర్వమేవాత్ర విజ్ఞేయం చిత్తే జ్ఞానమవేక్షతా।
రేతః శరీరభృత్కాయే విజ్ఞాతా తు శరీరభృత్॥ 14-22-7 (93033)
శరీరభృద్గార్హపత్యస్తస్మాదగ్నిః ప్రణీయతే।
మనశ్చాహవనీయస్తు తస్మిన్ప్రక్షిప్యతే హవిః॥ 14-22-8 (93034)
తతో వాచస్పతిర్జజ్ఞే తం మనః పర్యవేక్షతే।
రూపం భవతి వై వక్త్రం తదనుద్రవతే మనః॥ 14-22-9 (93035)
బ్రాహ్మణ్యువాచ। 14-22-10x (7808)
కస్మాద్వాగభవత్పూర్వం కస్మాత్పశ్చాన్మనోఽభవత్।
మనసా చింతితం పూర్వం వాక్యం సమభిపద్యతే॥ 14-22-10 (93036)
కేన విజ్ఞానయోగేన మతిశ్చిత్తం సమాస్థితా।
సమున్నీతా నాధ్యగచ్ఛత్కో వై తాం ప్రతిబాధతే॥ 14-22-11 (93037)
బ్రాహ్మణ ఉవాచ। 14-22-12x (7809)
తన్మనస్థః పతిర్భూత్వా తస్మాత్ప్రేహన్నివాయతి।
తాం మతిం మనసః ప్రాహుర్మనస్తస్మాదపేక్షతే॥ 14-22-12 (93038)
ప్రశ్నం తు వాఙ్మనసయోర్యస్మాత్త్వమనుపృచ్ఛసి।
తస్మాత్తే వర్తయిష్యామి తయోరేవ సమాహ్వయం॥ 14-22-13 (93039)
ఉభే వాఙ్మనసీ గత్వా భూతాత్మానమపృచ్ఛతాం।
ఆవయోః శ్రేష్ఠమాచక్ష్వ చ్ఛింధి నౌ సంశయం విభో॥ 14-22-14 (93040)
మన ఇత్యేవి భగవాంస్తదా ప్రాహ సరస్వతీం।
అహం వై కామధుక్తుభ్యమితి తం ప్రాహ వాగథ॥ 14-22-15 (93041)
బ్రాహ్మణ ఉవాచ। 14-22-16x (7810)
స్థావరం జంగమం చైవ విద్ధ్యుభే మనసీ మమ।
స్థావరం మత్సకాశే వై జంగమం విషయే తవ॥ 14-22-16 (93042)
యస్తు తే విషయే గచ్ఛన్మంత్రో వర్ణః స్వరోపి వా।
తన్మనో జంగమం నామ తస్మాదసి గరీయసీ॥ 14-22-17 (93043)
తస్మాద్భవితుమర్హామి స్వయమభ్యేత్య శోభనే।
తస్మాదుచ్ఛ్వాసమాసాద్య ప్రవక్ష్యామి సరస్వతి॥ 14-22-18 (93044)
ప్రాణాపానావంతరే యద్వాగ్వై నిత్యం స్మ తిష్ఠతి।
ప్రీయమాణా మహాభాగే వినా ప్రాణాంశ్చ మామపి।
ప్రజాపతిముపాధావత్ప్రసీద భగవన్నితి॥ 14-22-19 (93045)
తతః ప్రాణః ప్రాదురభూద్వాచమాప్యాయయన్పునః।
తస్మాదుచ్ఛ్వాసమాసాద్య న వాగ్వదతి కర్హిచిత్॥ 14-22-20 (93046)
ఘోషిణీ జాతనిర్ఘోషా నిత్యమేవ ప్రవర్తతే।
తయోరపి చ ఘోషిణ్యా నిర్ఘోర్షైవ గరీయసీ॥ 14-22-21 (93047)
గౌరివ ప్రస్రవత్యర్థాన్రసముత్తమశాలినీ।
సతతం స్యందతే హ్యేషా శాశ్వతం బ్రహ్మవాదినీ॥ 14-22-22 (93048)
దివ్యాదివ్యప్రభావేన భారతీ గౌః శుచిస్మితే।
ఏతయోరంతరం పశ్య సూక్ష్మయోర్యతమానయోః॥ 14-22-23 (93049)
బ్రాహ్మణ్యువాచ। 14-22-24x (7811)
అనుత్పన్నేషు వాక్యేషు చోద్యమానా సిసృక్షయా।
కింన్ను పూర్వం తదా దేవీ వ్యాజహార సరస్వతీ॥ 14-22-24 (93050)
బ్రాహ్మణ ఉవాచ। 14-22-25x (7812)
ప్రాణేన య సంభవతే శరీరే
ప్రాణాదపానం ప్రతిపద్యతే చ।
ఉదానభూతా చ విసృజ్య దేహం
వ్యానేన సర్వం దివమావృణోతి॥ 14-22-25 (93051)
తతః సమానే ప్రతితిష్ఠతీహ
ఇత్యేవ పూర్వం ప్రజజల్ప వాగపి।
తస్మాన్మనః స్థావరత్వాద్విశిష్టం
తథా దేవీ జంగమత్వాద్విశిష్టాః॥ ॥ 14-22-26 (93052)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి ద్వావింశోఽధ్యాయః॥ 22 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-22-22 మాసముత్తమశాలినీతి క.ట.థ.పాఠః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 023
॥ శ్రీః ॥
14.23. అధ్యాయః 023
అశ్వమేధపర్వ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
కృష్ణేనార్జునంప్రతి పృథగ్ఘ్రాణాదీంద్రియగుణప్రతిపాదనపూర్వకం తేషాం మనసా సహ వివాదప్రతిపాదకబ్రాహ్మణదంపతిసంవాదానువాదః॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
బ్రాహ్మణ ఉవాచ।
అత్రాప్యుదాహరంతీమమితిహాసం పురాతనం।
సుభగే సప్తహోతౄణాం విధానమిహ యాదృశం॥ 14-23-1 (93053)
ఘ్రాణశ్చక్షుశ్చ జిహ్వా చ త్వక్ శ్రోత్రం చైవ పంచమం।
మనో బుద్ధిశ్చ సప్తైతే హోతారః పృథగాశ్రితాః॥ 14-23-2 (93054)
సూక్ష్మాకాశే సమం ప్రాప్తే న పశ్యంతీతరేతరం।
ఏతద్వై సప్తహోతృత్వం స్వభావాద్విద్ధి శోభనే॥ 14-23-3 (93055)
బ్రాహ్మణ్యువాచ। 14-23-4x (7813)
సూక్ష్మే తు కాశే సంప్రాప్తే కథం నాన్యోన్యదర్శినః।
కథం స్వభావాద్భగవన్నేతదాచక్ష్వ మే ప్రభో॥ 14-23-4 (93056)
బ్రాహ్మణ ఉవాచ। 14-23-5x (7814)
గుణజ్ఞానేషు విజ్ఞానం గుణజ్ఞానామభిజ్ఞతా।
పరస్పరం గుణానేతే నాభిజానంతి కర్హిచిత్॥ 14-23-5 (93057)
జిహ్వా చక్షుస్తథా శ్రోత్రం త్వఙ్మనో బుద్ధిరేవ చ।
న గంధానధిగచ్ఛంతి ఘ్రాణస్తానధిగచ్ఛతి॥ 14-23-6 (93058)
ఘ్రాణం చక్షుస్తథా క్షోత్రం త్వఙ్మనో బుద్ధిరేవ చ।
న రసానధిగచ్ఛంతి జిహ్వా తానధిగచ్ఛతి॥ 14-23-7 (93059)
ఘ్రాణం జిహ్వా తథా శ్రోత్రం త్వఙ్మనో బుద్ధిరేవ చ।
న రూపాణ్యధిగచ్ఛంతి చక్షుస్తాన్యధిగచ్ఛతి॥ 14-23-8 (93060)
ఘ్రాణం జిహ్వా తతశ్చక్షుః శ్రోత్రం బుద్ధిర్మనస్తథా।
న స్పర్శానధిగచ్ఛంతి త్వక్చ తానధిగచ్ఛతి॥ 14-23-9 (93061)
ఘ్రాణం జిహ్వా చ చక్షుశ్చ త్వఙ్మనో బుద్ధిరేవ చ।
న శబ్దానధిగచ్ఛంతి శ్రోత్రం తానధిగచ్ఛతి॥ 14-23-10 (93062)
ఘ్రాణం జిహ్వా చ చక్షుశ్చ త్వక్ శ్రోత్రం బుద్ధిరేవ చ।
సంకల్పాన్నాధిగచ్ఛంతి మనస్తానధిగచ్ఛతి॥ 14-23-11 (93063)
ఘ్రాణం జిహ్వా చ చక్షుశ్చ త్వక్ శ్రోత్రం మన ఏవ చ।
న నిష్ఠామధిగచ్ఛంతి బుద్ధిస్తామధిగచ్ఛతి॥ 14-23-12 (93064)
అత్రాప్యుదాహరంతీమమితిహాసం పురాతనం।
ఇంద్రియాణాం చ సంవాదం మనసశ్చైవ భామిని॥ 14-23-13 (93065)
మన ఉవాచ। 14-23-14x (7815)
నాఘ్రాతి మామృతే ఘ్రాణం రసం జిహ్వా న వేత్తి చ।
రూపం చక్షుర్న గృహ్ణాతి త్వక్ స్పర్సం నావబుధ్యతే॥ 14-23-14 (93066)
న శ్రోత్రం బుధ్యతే శబ్దం మయా హీనం కథంచన।
ప్రవరం సర్వబూతానామహమస్మి సనాతనం॥ 14-23-15 (93067)
అగారాణీవ శూన్యాని శాంతార్చిష ఇవాగ్నయః।
ఇంద్రియాణి న భాసంతే మయా హీనాని నిత్యశః॥ 14-23-16 (93068)
కాష్ఠానీవార్ద్రశుష్కాణి యతమానైరపీంద్రియైః।
గుణార్థాన్నాధిగచ్ఛంతి మామృతే సర్వజంతవః॥ 14-23-17 (93069)
ఇంద్రియాణ్యూచుః। 14-23-18x (7816)
ఏవమేతద్భవేత్సత్యం యథైతన్మన్యతే భవాన్।
ఋతేఽస్మానస్మదర్థాంస్త్వం భోగాన్భుంక్తే భవాన్యది॥ 14-23-18 (93070)
యద్యస్మాసు ప్రలీనేషు తప్రణం ప్రాణధారణం।
భోగాన్భుంక్తే భవాన్సత్యం యథైతన్మన్యతే తథా॥ 14-23-19 (93071)
అథవాఽస్మాసు లీనేషు తిష్ఠత్సు విషయేషు చ।
యది సంకల్పమాత్రేణ భుంక్తే భోగాన్యథార్థవత్॥ 14-23-20 (93072)
అథ చేన్మన్యసే సిద్ధిమస్మదర్థేషు నిత్యదా।
ఘ్రాణేన రూపమాదత్స్వ రసమాదత్స్వ చక్షుషా॥ 14-23-21 (93073)
శ్రోత్రేణ గంధానాదత్స్వ స్పర్శానాదత్స్వ జిహ్వయా।
త్వచా చ శబ్దమాదత్స్వ బుద్ధ్యా స్పర్శమథాపి చ॥ 14-23-22 (93074)
బలవంతో హ్యనియమా నియమా దుర్బలీయసాం।
భోగానపూర్వానాదత్స్వ నోచ్ఛిష్టం భోక్తుమర్హతి॥ 14-23-23 (93075)
యథా హి శిష్యః శాస్తారం శ్రుత్యర్థమభిధావతి।
తతః శ్రుతముపాదాయ శ్రుతార్థముపతిష్ఠతి॥ 14-23-24 (93076)
విషయానేవమస్మాభిర్దర్శితానభిమన్యసే।
అనుభూతానతీతాంశ్చ స్వప్నే జాగరణే తథా॥ 14-23-25 (93077)
వైమనస్యం గతానాం చ జంతూనామల్పచేతసాం।
అస్మదర్థే కృతే దృశ్యతే ప్రాణధారణం॥ 14-23-26 (93078)
బహూనపి హి సంకల్పాన్మత్వా స్వప్నానుపాస్య చ।
బుభుక్షయా పీడ్యమానో విషయానేన ధావతి॥ 14-23-27 (93079)
అగారమద్వారమివ ప్రవిశ్య
సంకల్పభోగాన్విషయానవిందన్।
ప్రాణక్షయే శాంతిముపైతి నిత్యం
దారుక్షయేఽగ్నిర్జ్వలితో యథైవ॥ 14-23-28 (93080)
కామం తు నష్టేషు గుణేషు సంగః
కామం చ నాన్యోన్యగుణోపలబ్ధిః।
అస్మాన్వినా నాస్తి తపోపలబ్ధి-
స్తామప్యృతే త్వాం న భజేత్ప్రహర్షః॥ ॥ 14-23-29 (93081)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి త్రయోవింశోఽధ్యాయః॥ 23 ॥
ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 024
॥ శ్రీః ॥
14.24. అధ్యాయః 024
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
కృష్ణేనార్జునంప్రతి ప్రాణాపానాదీనాం స్వస్వశ్రైష్ఠ్యప్రకారకవివాదాదిప్రతిపాదకబ్రాహ్మణదంపతిసంవాదానువాదః॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
బ్రాహ్మణ ఉవాచ।
అత్రాప్యుదాహరంతీమమితిహాసం పురాతనం।
సుభగే పంచహోతౄణాం విధానమిహ యాదృశం॥ 14-24-1 (93082)
ప్రాణాపానవుదానశ్చ సమానో వ్యాన ఏవ చ।
పంచహోతౄంస్తథైతాన్వై పరం భావం విదుర్బుధాః॥ 14-24-2 (93083)
బ్రాహ్మణ్యువాచ। 14-24-3x (7817)
స్వబావాత్సప్తహోతార ఇతి మే పూర్వికా మతిః।
యథా వై పంచ హోతారః పరో భావస్తదుచ్యతాం॥ 14-24-3 (93084)
బ్రాహ్మణ ఉవాచ। 14-24-4x (7818)
ప్రాణేన సంభృతో వాయురపానో జాయతే తతః।
అపానే సంభృతో వాయుస్తతో వ్యానః ప్రవర్తతే॥ 14-24-4 (93085)
వ్యానేన సంభృతో వాయుస్తతోదానః ప్రవర్తతే।
ఉదానే సంభృతో వాయుః సమానో నామ జాయతే॥ 14-24-5 (93086)
తేఽపృచ్ఛంత పురో గత్వా పూర్వజాతం పితామహం।
యో నః శ్రేష్ఠస్తమాచక్ష్వ స నః శ్రేష్ఠో భవిష్యతి॥ 14-24-6 (93087)
బ్రహ్మోవాచ। 14-24-7x (7819)
యస్మిన్ప్రలీనే ప్రలయం వ్రజంతి
సర్వే ప్రాణాః ప్రాణభృతాం శరీరే।
యస్మిన్ప్రవృత్తే చ పునశ్చరంతి
స వై శ్రేష్ఠో గచ్ఛత యత్ర కామః॥ 14-24-7 (93088)
ప్రాణ ఉవాచ। 14-24-8x (7820)
మయి ప్రలీనే ప్రలయం వ్రజంతి
సర్వే ప్రాణాః ప్రాణభృతాం శరీరే।
మయి ప్రవృత్తే చ పునశ్చరంతి
శ్రేష్ఠో హ్యహం పశ్యత మాం ప్రలీనం॥ 14-24-8 (93089)
బ్రాహ్మణ ఉవాచ। 14-24-9x (7821)
ప్రామః ప్రాలీయత తతః పునశ్చ ప్రచచార హ।
సమానశ్చాప్యుదానశ్చ వచో బ్రూతాం పునః శుభే॥ 14-24-9 (93090)
న త్వం సర్వమిదం వ్యాప్య తిష్ఠసీహ యథా వయం।
న త్వం శ్రేష్ఠో హి నః ప్రాణ అపానో హి వశే తవ।
ప్రచచార పునః ప్రాణస్తతోఽపానోఽభ్యభాషత॥ 14-24-10 (93091)
ఉపాన ఉవాచ। 14-24-11x (7822)
మయి ప్రలీనే ప్రలయం వ్రజంతి
సర్వే ప్రాణాః ప్రాణభృతాం శరీరే
మయి ప్రవృత్తే చ పునశ్చరంతి
శ్రేష్ఠో హ్యహం పశ్యత మాం ప్రలీనం॥ 14-24-11 (93092)
బ్రాహ్మణ ఉవాచ। 14-24-12x (7823)
వ్యానశ్చ తముదానశ్చి భాషమాణమథోచతుః।
అపాన న త్వం శ్రేష్ఠోసి ప్రాణో హి వశగస్తవ॥ 14-24-12 (93093)
అపానః ప్రచచారాథ వ్యానస్తం పునరబ్రవీత్।
శ్రేష్ఠోఽహమస్మి సర్వేషాం శ్రూయతాం యేన హేతునా॥ 14-24-13 (93094)
మయి ప్రలీనే ప్రలయం వ్రజంతి
సర్వే ప్రాణాః ప్రాణభృతాం శరీరే।
మయి ప్రవృత్తే చ పునశ్చరంతి
శ్రేష్ఠో హ్యహం పశ్యత మాం ప్రలీనం॥ 14-24-14 (93095)
బ్రాహ్మణ ఉవాచ। 14-24-15x (7824)
ప్రాలీయత తతో వ్యానః పునశ్చ ప్రచచార హ।
ప్రాణాపానావుదానస్చ సమానశ్చ తమబ్రువన్॥ 14-24-15 (93096)
న త్వం శ్రేష్ఠోసి నో వ్యాన సమానస్తు వశే తవ।
ప్రచచార పునర్వ్యానః సమానః పునరబ్రవీత్।
శ్రేష్ఠోఽహమస్మి సర్వేషాం శ్రూయతాం యేన హేతునా॥ 14-24-16 (93097)
మయి ప్రలీనే ప్రలయం వ్రజంతి
సర్వే ప్రాణాః ప్రాణభృతాం శరీరే।
మయి ప్రవృత్తే చ పునశ్చరంతి
శ్రేష్ఠో హ్యహం పశ్యత మాం ప్రలీనం॥ 14-24-17 (93098)
`తతః సమానః ప్రాలిల్యే పునశ్చ ప్రచచార హ।
ప్రాణాపానావుదానస్చ వ్యానశ్చైవ తమబ్రవీత్।
న త్వం సమాన శ్రేష్ఠోసి వ్యాన ఏవ వశే తవ॥' 14-24-18 (93099)
సమానః ప్రచచారాథ ఉదానస్తమువాచ హ।
శ్రేష్ఠోఽహమస్మి సర్వేషాం శ్రూయతాం యేన హేతునా॥ 14-24-19 (93100)
మయి ప్రలీనే ప్రలయం వ్రజంతి
సర్వే ప్రాణాః ప్రాణభృతాం శరీరే।
మయి ప్రవృత్తే చ పునశ్చరంతి
శ్రేష్ఠో హ్యహం పశ్యత మాం ప్రలీనం॥ 14-24-20 (93101)
తతః ప్రాలీయతోదానః పునశ్చ ప్రచచార హ।
ప్రాణాపానౌ సమానశ్చ వ్యానశ్చైవ తమబ్రువన్।
ఉదాని న త్వం శ్రేష్ఠోసి వ్యాని ఏవ వశే తవ॥ 14-24-21 (93102)
బ్రాహ్మణ ఉవాచ। 14-24-22x (7825)
తతస్తానబ్రవీత్సర్వాన్స్మయమానః ప్రజాపతిః।
సర్వే శ్రేష్ఠా న చ శ్రేష్ఠాః సర్వే చాన్యోన్యకాంక్షిణః॥ 14-24-22 (93103)
సర్వే స్వవిషయే శ్రేష్ఠాః సర్వే చాన్యోన్యధర్మిణః।
ఇతి తానబ్రవీత్సర్వాన్సమవేతాన్ప్రజాపతిః॥ 14-24-23 (93104)
ఏకః స్థిరశ్చరాశ్చాన్యే విశేషాత్పంచ వాయవః।
ఏక ఏవ చ సర్వాత్మా బహుధాఽప్యుపచీయతే॥ 14-24-24 (93105)
పరస్పరస్య సుహృదో భావయంతః పరస్పరం।
స్వస్తి వ్రజత భద్రం వో ధారయధ్వం పరస్పరం॥ ॥ 14-24-25 (93106)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి చతుర్విశోఽధ్యాయః॥ 24 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-24-24 బహుధాప్యుపలీయతే ఇతి క.థ.పాఠః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 025
॥ శ్రీః ॥
14.25. అధ్యాయః 025
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
కృష్ణేనార్జునంప్రతి బ్రాహ్మమేన బ్రాహ్మణీంప్రత్యుక్తసృష్ట్యాదిప్రతిపాదకనారదదేవమతసంవాదానువాదః॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
బ్రాహ్మణ ఉవాచ।
అత్రాప్యుదాహరంతీమమితిహాసం పురాతనం।
నారదస్య చ సంవాదమృషేర్దేవమతస్య చ॥ 14-25-1 (93107)
దేవమత ఉవాచ। 14-25-2x (7826)
జంతోః సంజాయమానస్య కింను పూర్వం ప్రవర్తతే।
ప్రాణోఽపానః సమానో వా వ్యానో వోదాన ఏవ చ॥ 14-25-2 (93108)
నారద ఉవాచ। 14-25-3x (7827)
యేనాయం సృజ్యతే జంతుస్తతోఽన్యః పూర్వమేతి తం।
ప్రాణద్వంద్వం హి విజ్ఞేయం తిర్యగూర్ధ్వమధశ్చ యత్॥ 14-25-3 (93109)
దేవమత ఉవాచ। 14-25-4x (7828)
కేనాయం సృజ్యతే జంతుః కశ్చాన్యః పూర్వమేతి తం।
ప్రాణద్వంద్వం చ మే బ్రూహి తిర్యగూర్ధ్వమధశ్చ యత్॥ 14-25-4 (93110)
నారద ఉవాచ। 14-25-5x (7829)
సంకల్పాజ్జాయతే హర్షః శబ్దాదపి చ జాయతే।
రసాత్సంజాయతే చాపి రూపాదపి చ జాయతే॥ 14-25-5 (93111)
`స్పర్శాత్సంజాయతే చాపి గంధాదపి చ జాయతే।'
శుక్రాచ్ఛోణితసంసృష్టాత్పూర్వం ప్రాణః ప్రవర్తతే।
ప్రాణేన వికృతే శుక్రే తతోఽపానః ప్రవర్తతే॥ 14-25-6 (93112)
శుక్రాత్సంజాయతే చాపి రసాదపి చ జాయతే।
ఏతద్రూపముదానస్య హర్షో మిథునమంతరా॥ 14-25-7 (93113)
కామాత్సంజాయతే శుక్రం శుక్రాత్సంజాయతే రజః।
సమానవ్యానజనితే సామాన్యే శుక్రశోణితే॥ 14-25-8 (93114)
ప్రాణాపానావిదం ద్వంద్వమవాక్ చోర్ధ్వం చ గచ్ఛతః।
వ్యానః సమానశ్చైవోభౌ తిర్యగ్ద్వంద్వత్వముచ్యతే॥ 14-25-9 (93115)
అగ్నిర్వై దేవతాః సర్వా ఇతి దేవస్య శాసనాత్।
సంజాయతే హి ప్రాణేషు జ్ఞానం బుద్ధిసమన్వితం॥ 14-25-10 (93116)
తస్య ధూమస్తమోరూపం రజో భస్మ సుతేజసః।
సర్వం సంజాయతే తస్య యత్ర ప్రక్షిప్యతే హవిః॥ 14-25-11 (93117)
హవిః సమానో వ్యానశ్చ ఇతి యజ్ఞవిదో విదుః।
ప్రాణాపానావాజ్యభాగౌ తయోర్మధ్యే హుతాశనః॥ 14-25-12 (93118)
ఏతద్రూపముదానస్య పరమం బ్రాహ్మణా విదుః।
నిర్ద్వంద్వమితి యత్త్వేతత్తన్మే నిగదతః శృణుః॥ 14-25-13 (93119)
అహోరాత్రమిదం ద్వంద్వం తయోర్మధ్యే హుతాశనః।
ఏతద్రూపముదానస్య పరమం బ్రాహ్మణా విదుః॥ 14-25-14 (93120)
`ఉభే సత్యానృతే ద్వంద్వం తయోర్మధ్యే హుతాశనః।
ఏతద్రూపముదానస్య పరమం బ్రాహ్మణా విదుః॥' 14-25-15 (93121)
సచ్చాసచ్చైవ తద్ద్వంద్వం తయోర్మధ్యే హుతాశనః।
ఏతద్రూపముదానస్య పరమం బ్రాహ్మణా విదుః॥ 14-25-16 (93122)
`ఉభే శుభాశుభే ద్వంద్వం తయోర్మధ్యే హుతాశనః।
ఏతద్రూపముదానస్య పరమం బ్రాహ్మణా విదుః॥' 14-25-17 (93123)
ఊర్ధ్వం సమానో వ్యానశ్చ వ్యస్యతే కర్మ తేన తత్।
ద్వితీయం తు సమానేన పునరేవ వ్యవస్యతే॥ 14-25-18 (93124)
శాంత్యర్థం వామదేవ్యం చ శాంతిర్బ్రహ్మ సనాతనం।
ఏతద్రూపముదానస్య పరమం బ్రాహ్మణా విదుః॥ ॥ 14-25-19 (93125)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి పంచవిశోఽధ్యాయః॥ 25 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-25-18 పూర్వంసమానో వ్యానోఽథ వ్యస్యతే తేన కర్మకృత్ ఇతి క.ట.పాఠః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 026
॥ శ్రీః ॥
14.26. అధ్యాయః 026
అథానుగీతాపర్వ 2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
కృష్ణేన యుధిష్ఠిరంప్రతి కర్తృకర్మాదిప్రతిపాదకబ్రాహ్మణదంపతిసంవాదానువాదః॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
బ్రాహ్మణ ఉవాచ।
అత్రాప్యుదాహరంతీమమితిహాసం పురాతనం।
చాతుర్హోత్రవిధానస్య విదానమిహ యాదృశం॥ 14-26-1 (93126)
తస్య సర్వస్య విధివద్విధానముపదేక్ష్యతే।
శృణు మే గదతో భద్రే రహస్యమిదముద్భుతం॥ 14-26-2 (93127)
కరణం కర్మ కర్తా చ మోక్ష ఇత్యేవ భామిని।
చత్వార ఏతే హోతారో యైరిదం జగదావృతం॥ 14-26-3 (93128)
హోతౄణాం సాధనం చైవ శృణు సర్వమశేషతః।
ఘ్రాణం జిహ్వా చ చక్షుశ్చ త్వక్చ శ్రోత్రం చ పంచమం।
మనో బుద్ధిశ్చ సప్తైతే జ్ఞేయాః కారణహేతవః॥ 14-26-4 (93129)
గంధో రసశ్చ రూపం చ శబ్దః స్పర్శశ్చ పంచమః।
మంతవ్యమవబోద్ధవ్యం సప్తైతే కర్మహేతవః॥ 14-26-5 (93130)
ఘ్రాతా భక్షయితా ద్రష్టా స్ప్రష్టా శ్రోతా చ పంచమః।
మంతా బోద్ధా చ సప్తైతే విజ్ఞేయాః కర్తృహేతవః॥ 14-26-6 (93131)
స్వగుణాన్భక్షయంత్యేతే గుణవంతః శుభాశుభాన్।
అసంతో నిర్గుణాశ్చైతే సప్తైతే మోక్షహేతవః॥ 14-26-7 (93132)
విదుషాం బుధ్యమానానాం స్వంస్వం స్థానం యథావిధి।
గుణాస్తే దేవతా భూత్వా సతతం భుంజతే హవిః॥ 14-26-8 (93133)
`అదన్హవీంషి చాన్నాని మమత్వేన విహన్యతే।'
ఆత్మార్థే పాచయన్నన్నం మమత్వేనోపహన్యతే॥ 14-26-9 (93134)
అభక్ష్యభక్షణం చైవ మద్యపానం చ హంతి తం।
స చాన్నం హంతి తం చాన్నం స హత్వా హన్యతే పునః॥ 14-26-10 (93135)
హంతా హ్యన్నమిదం విద్వాన్పునర్జనయతీశ్వరః।
న చాన్నాజ్జాయతే తస్మిన్సూక్ష్మో నామ వ్యతిక్రమః॥ 14-26-11 (93136)
మనసా మన్యతే యచ్చ యచ్చ వాచా నిగద్యతే।
శ్రోత్రేణ శ్రూయతే యచ్చ చక్షుషా యచ్చ దృశ్యతే॥ 14-26-12 (93137)
స్పర్శేన స్పృశ్యతే యచ్చ ఘ్రాణేన ఘ్రాయతే చ యత్।
మనస్యేతాని సంయంయ హవీంష్యేతాని సర్వశః॥ 14-26-13 (93138)
గుణవత్పావకో మహ్యం దీప్యతేఽంతఃశరీరగః।
యోగయజ్ఞః ప్రవృత్తో మే జ్ఞానం బ్రహ్మమయో హవిః। ప్రాణస్తోత్రోఽపానశస్త్రః సర్వత్యాగసుదక్షిణః॥ 14-26-14 (93139)
కర్తాఽనుమంతా బ్రహ్మాత్మా హోతాఽధ్వర్యుః కృతస్తుతిః
ఋతం ప్రశాస్తా తచ్ఛస్త్రమపవర్గోఽస్య దక్షిణా॥ 14-26-15 (93140)
ఋచశ్చాప్యత్ర శంసంతి నారాయణవిదో జనాః।
నారాయణాయ దేవాయయదవిందన్పశూన్పురా॥ 14-26-16 (93141)
తత్ర సామాని గాయంతి తత్ర చాహుర్నిదర్శనం।
దేవం నారాయణం భీరు సర్వాత్మానం నిబోధ తం॥ ॥ 14-26-17 (93142)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి షడింశోఽధ్యాయః॥ 26 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-26-11 అద్యమన్నమదన్నహ్ని పునరితి క.పాఠః॥ 7-26-14 దీప్యతే హవ్యవాహన ఇతి క.ట.థ.పాఠః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 027
॥ శ్రీః ॥
14.27. అధ్యాయః 027
అథానుగీతాపర్వ-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
కృష్ణేన యుధిష్ఠిరంప్రతి ప్రజాపతినా ఏకేనైవ శబ్దేన పరబ్రహ్మోపదేశే దేవర్ష్యాదీనాం స్వస్వయోగ్యతానుసారేణ నానార్థావగమప్రతిపాదకబ్రాహ్మణదంపతిసంవాదానువాదః॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
బ్రాహ్మణ ఉవాచ।
ఏకః శాస్తా న ద్వితీయోస్తి శాస్తా
యో హృచ్ఛయస్తమహమను బ్రవీమి।
తేనైవ యుక్తః ప్రవణాదివోదకం
యథా నియుక్తోస్మి తథా వహామి॥ 14-27-1 (93143)
ఏకో గురుర్నాస్తి తతో ద్వితీయో
యో హృచ్ఛయస్తమహమను బ్రవీమి।
తేనానుశిష్టా గురుణా సదైవ
పురా హతా దానవాః సర్వ ఏవ॥ 14-27-2 (93144)
ఏకో బంధుర్నాస్తి తతో ద్వితీయో
యో హృచ్ఛయస్తమహమను బ్రవీమి।
తేనానుశిష్టా బాంధవా బంధుమంతః
సప్తర్షయః పార్థ దివి ప్రభాంతి॥ 14-27-3 (93145)
ఏకః శ్రోతా నాస్తి తతో ద్వితీయో
యో హృచ్ఛయస్తమహమను బ్రవీమి।
తస్మిన్గురౌ గురువాసం నిరుష్యట
శక్రో గతః సర్వలోకామరత్వం॥ 14-27-4 (93146)
ఏకో ద్వేష్టా నాస్తి తతో ద్వితీయో
యో హృచ్ఛయస్తమహమను బ్రవీమి।
తేనానుశిష్టా గురుణా సదైవ
లోకే ద్విష్టాః పన్నగాః సర్వ ఏవ॥ 14-27-5 (93147)
అత్రాప్యుదాహరంతీమమితిహాసం పురాతనం।
ప్రజాపతౌ పన్నగానాం దేవర్షీణాం చ సంవిదం॥ 14-27-6 (93148)
దేవర్షయశ్చ నాగాశ్చాప్యసురాశ్చ ప్రజాపతిం।
పర్యపృచ్ఛన్నుపాసీనం శ్రేయోః నః ప్రోచ్యతామితి॥ 14-27-7 (93149)
తేషాం ప్రోవాచ భగవాఞ్శ్రేయః సమనుపృచ్ఛతాం।
ఓమిత్యేకాక్షరం బ్రహ్మ తే శ్రుత్వా ప్రాద్రవందిశః॥ 14-27-8 (93150)
తేషాం ప్రద్రవమాణానాముపదేశం చ శృణ్వతాం।
సర్పాణాం దంశనే భావః ప్రవృత్తః పూర్వమే తు॥ 14-27-9 (93151)
అసురాణాం ప్రవృత్తస్తు దంభభావః స్వభావజః।
దానం దేవా వ్యవసితా దమమేవ మహర్షయః॥ 14-27-10 (93152)
ఏకం శాస్తారమాసాద్య శబ్దేనైకేన సంస్కృతాః।
నానావ్యవసితాః సర్వే సర్పదేవర్షిదానవాః॥ 14-27-11 (93153)
శృణోత్యయం ప్రోచ్యమానం గృహ్ణాతి చ యథాతథం।
పృచ్ఛతస్తదతో భూయో గురురన్యో న విద్యతే॥ 14-27-12 (93154)
తస్య చానుమతే కర్మ తతః పశ్చాత్ప్రవర్తతే।
గురుర్బంధుశ్చ శాస్తా చ ద్వేష్టా చ హృది సంశ్రితాః॥ 14-27-13 (93155)
పాపేన విచరఁల్లోకే పాపచారీ భవత్యయం।
శుభేన విచరఁల్లోకే శుభచారీ భవత్యుత॥ 14-27-14 (93156)
కామచారీ తు కామేన య హంద్రియసుఖే రతః।
బ్రహ్మచారీ సదైవైష య ఇంద్రియజయే రతః॥ 14-27-15 (93157)
అపేతవ్రతకర్మా తు కేవలం బ్రహ్మణి స్థితః।
బ్రహ్మభూతశ్చరఁల్లోకే బ్రహ్మచారీ భవత్యయం॥ 14-27-16 (93158)
బ్రహ్మైవ సమిధస్తస్య బ్రహ్మాగ్నిర్బ్రహ్మసంస్తరః।
ఆపో బ్రహ్మ గురుర్బ్రహ్మ స బ్రహ్మణి సమాహితః॥ 14-27-17 (93159)
ఏతదేవేదృశం సూక్ష్మం బ్రహ్మచర్యం విదుర్బుధాః।
విదిత్వా చాన్వపద్యంత క్షేత్రజ్ఞేనానుదర్శితాః॥ ॥ 14-27-18 (93160)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి సప్తవింశోఽధ్యాయః॥ 27 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-27-1 ఏకః శాస్తా న ద్వితీయోస్తి కశ్చిద్యథా నియుక్తోఽస్మి తథా చరామి। హృద్యేష తిష్ఠన్పురుషః శాస్తి శాస్తా తేనానుయుక్తః ప్రవణాదివోదకమితి క.ట.ద.పాఠః॥ 7-27-7 దేవాశ్చ ఋషయశ్చేతి ద్వంద్వః॥ 7-27-8 ప్రాద్రవన్ప్రతిపేదిరే। దిశో బహూన్మార్గాన్॥ 7-27-13 గురుర్బోద్ధా చ శ్రోతా చ ద్వేష్టా చ హృది నిఃసృత ఇతి ఝ.పాఠః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 028
॥ శ్రీః ॥
14.28. అధ్యాయః 028
అథానుగీతాపర్వ-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
కృష్ణనే యుధిష్ఠిరంప్రతి విద్యాబ్రహ్మణోరరణ్యత్వరూపణపరబ్రాహ్మణదంపతిసంవాదానువాదః॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
బ్రాహ్మణ ఉవాచ।
సంకల్పదంశమశకం శోకహర్షహిమాతపం।
మోహాంధకారతిమిరం లోభవ్యాధిసరీసృపం॥ 14-28-1 (93161)
విషయైకాత్యయాధ్వానం కామక్రోధకిరాతకం।
తదతీత్య మహాదుర్గం ప్రవిష్టోస్మి మహద్వనం॥ 14-28-2 (93162)
బ్రాహ్మణ్యువాచ। 14-28-3x (7830)
క్వ తద్వనం మహాప్రాజ్ఞ కే వృక్షాః సరితశ్చ కాః।
కియంతః పర్వతాశ్చైవ కియత్యధ్యని తద్వనం॥ 14-28-3 (93163)
బ్రాహ్మణ ఉవాచ। 14-28-4x (7831)
నైతదస్తి పృథగ్భావః కించినద్యత్తతః సుఖం।
నైతదస్త్యపృథగ్భావః కించిద్దుఃఖతరం తతః॥ 14-28-4 (93164)
తస్మాద్ధ్రస్వతరం నాస్తి న తతోస్తి మహత్తరం।
నాస్తి తస్మాద్దుఃఖతరం నాస్త్యన్యత్తత్సమం సుఖం॥ 14-28-5 (93165)
న తత్రావిశ్యి శోచంతి న ప్రహృష్యంతి చ ద్విజాః।
న చ బిభ్యతి కేభ్యశ్చిన్నైభ్యో బిభ్యతి కేచన॥ 14-28-6 (93166)
తస్మిన్వనే సప్త మహాద్రుమాశ్చ
ఫలాని సప్తాతిథయశ్చ సప్త।
సప్తాశ్రమాః సప్త సమాధయశ్చ
దీక్షాశ్చ సప్తైతదరణ్యరూపం॥ 14-28-7 (93167)
పంచవర్ణాని దివ్యాని పుష్పాణి చ ఫలాని చ।
సృజంతః పాదపాస్తత్ర వ్యాప్య తిష్ఠంతి తద్వన్ం॥ 14-28-8 (93168)
సువర్ణాని ద్వివర్ణాని పుష్పాణి చ ఫలాని చ।
సృజంతః పాదపాస్తత్ర వ్యాప్య తిష్ఠంతి తద్వనం॥ 14-28-9 (93169)
`శంకరాణి త్రివర్ణాని పుష్పాణి చ ఫలాని చ।
సృజంతః పాదపాస్తత్ర వ్యాప్య తిష్ఠంతి తద్వనం' 14-28-10 (93170)
సురభీణి ద్వివర్ణాని పుష్పాణి చ ఫలాని చ।
సృజంతః పాదపాస్తత్ర వ్యాప్య తిష్ఠంతి తద్వనం॥ 14-28-11 (93171)
సురభీణ్యేకవర్ణాని పుష్పాణి చ ఫలాని చ।
సృజంతః పాదపాస్తత్ర వ్యాప్య తిష్ఠంతి తద్వనం॥ 14-28-12 (93172)
బహూన్యవ్యక్తవర్ణాని పుష్పాణి చ ఫలాని చ।
విసృజంతౌ మహావృక్షౌ తద్వనం వ్యాప్య తిష్ఠతః॥ 14-28-13 (93173)
ఏకో వహ్నిః సుమనా బ్రాహ్మణోత్ర
పంచేంద్రియాణి సమిధశ్చాత్ర సంతి।
తేభ్యో వృక్షాఃక సప్త ఫలంతి దీక్షా
గుణాః ఫలాన్యతిథయః ఫలాశాః॥ 14-28-14 (93174)
ఆతిథ్యం ప్రతిగృహ్ణంతి తత్ర సప్త మహర్షయః।
అర్చితేషు ప్రలీనేషు తేష్వన్యద్రోచతే వనం॥ 14-28-15 (93175)
ప్రజ్ఞావృక్షం మోక్షఫలం శాంతిచ్ఛాయాసమన్వితం।
జ్ఞానాశ్రయం తృప్తితోయమంతఃక్షేత్రజ్ఞభాస్కరం॥ 14-28-16 (93176)
యేఽధిగచ్ఛంతి తత్సంతస్తేషాం నాస్తి పునర్భవః।
ఊర్ధ్వం చాధశ్చ తిర్యక్చ తస్య నాంతోఽధిగంయతే॥ 14-28-17 (93177)
సప్త స్త్రియస్తత్ర చరంతి సత్యా-
స్త్వవాఙ్ముఖా భానుమత్యో జనిత్ర్యః।
ఊర్ధ్వం రసానాదదతే ప్రజాభ్యః
సర్వాన్యథా నిత్యమనిత్యతా చ॥ 14-28-18 (93178)
తత్రైవ ప్రతితిష్ఠంతి పునస్తత్రోదయంతి చ।
సప్త సప్తర్షయః సిద్ధా వసిష్ఠప్రముఖైః సహ॥ 14-28-19 (93179)
యశో వర్చో భగశ్చైవ విజయః సిద్ధతేజసః।
ఏతమేవానువర్తంతే సప్త జ్యోతీంషి భాస్కరం॥ 14-28-20 (93180)
ఋషయః పర్వతాశ్చైవ సంతి తత్ర సమాసతః।
నద్యశ్చ పరితో వారి వహంత్యో బ్రహ్మిసంభవం॥ 14-28-21 (93181)
నదీనాం సంగమశ్చైవ వైతానే సముపహరే।
స్వాత్మతృప్తా యతో యాంతి సాక్షాదేవ పితామహం॥ 14-28-22 (93182)
కృశాశాః సువ్రతాః శాంతాస్తపసా దగ్ధకిల్బిషాః।
ఆత్మన్యాత్మానమావేశ్య బ్రాహ్మణాస్తముపాసతే॥ 14-28-23 (93183)
శమిమప్యత్ర శంసంతి విద్యారణ్యవిదో జనాః।
తదరణ్యమభిప్రేత్య యథాతత్వమజాయత॥ 14-28-24 (93184)
ఏతదేవేదృశం పుణ్యమరణ్యం బ్రాహ్మణా విదుః।
విదిత్వా చానుతిష్ఠంతి క్షేత్రజ్ఞేనానుదర్శినా॥ ॥ 14-28-25 (93185)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి అష్టావింశోఽధ్యాయః॥ 28 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-28-7 సప్తర్షయః సప్త తథేంధనాని ఇతి క.థ.పాఠః॥ 7-28-9 చతుర్వర్ణాని దివ్యానీతి క.థ.పాఠః॥ 7-28-13 సృజంతః పాదపాస్తత్ర వ్యాప్య తిష్ఠంతి తద్వనమితి క.ట.థ.పాఠః॥ 7-28-19 తత్రోపయంతి చేతి ఝ.పాఠః। తేచ సప్తర్షయః సిద్ధా ఇతి క.థ.పాఠః॥ 7-28-20 భగశ్చోజో విజయః సిద్ధితేజసీ ఇతి క.థ.పాఠః॥ 7-28-24 ఋచమప్యత్ర పశ్యంతి విద్యారణ్యేతి క.థ.పాఠః॥ 7-28-25 విదిత్వా నానుపశ్యంతి క్షేత్రజ్ఞా నానుదర్శనమితి క.థ.పాఠః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 029
॥ శ్రీః ॥
14.29. అధ్యాయః 029
అథానుగీతాపర్వ-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
కృష్ణేనార్జునంప్రతి యాగీయహింసాయా అధర్ంయత్వాభావప్రతిపాదకాధ్వర్యుయతిసంవాదానువాదః॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
బ్రాహ్మణ ఉవాచ।
గంధాన్న జిఘ్రామి రాసాన్న వేద్మి
రూపం న పశ్యామి న చ స్పృశామి।
న చాపి శబ్దాన్వివిధాఞ్శృణోమి
న చాపి సంకల్పముపైమి కంచిత్॥ 14-29-1 (93186)
అర్థానిష్టాన్కామయతే స్వభావః
సర్వాంద్వేష్యాన్ప్రద్విషతే స్వభావః।
కామద్వేషానుద్భవతః స్వభావా-
త్ప్రాణాపానౌ జంతుదేహాన్నివేశ్య॥ 14-29-2 (93187)
తేభ్యశ్చాన్యాంస్తేషు నిత్యాంశ్చ భావా-
న్భూతాత్మానం అక్షయేఽహం శరీరే।
తస్మింస్తిష్ఠన్నాస్మి సక్తః కథంచి-
త్కామక్రోధాభ్యాం జరయా మృత్యునా చ॥ 14-29-3 (93188)
అకామయానస్య చ సర్వకామా-
నవిద్విషాణస్య చ సర్వదోషాన్।
న మే స్వభావేషు భవంతి లేపా-
స్తోయస్య బిందోరివ పుష్కరేషు॥ 14-29-4 (93189)
నిత్యస్య చైతస్య భవంతి నిత్యా
నిరీక్ష్యమాణస్య బహూన్స్వభావాన్।
న సజ్జతే కర్మసు భోగజాలం
దివీవ సూర్యస్య మయూఖజాలం॥ 14-29-5 (93190)
అత్రాప్యుదాహరంతీమమితిహాసం పురాతనం।
అధ్వర్యుయతిసంవాదం తం నిబోధ యశస్విని॥ 14-29-6 (93191)
ప్రోక్ష్యమాణం పశుం దృష్ట్వా యజ్ఞకర్మణ్యథాబ్రవీత్।
యతిరధ్వర్యుమాసీనో హింసోయమితి కుత్సయన్॥ 14-29-7 (93192)
తమధ్వర్యుః ప్రత్యువాచ నాయం ఛాగో వినశ్యతి।
శ్రేయసా యోక్ష్యతే జంతుర్యజ్ఞాచ్ఛ్రుతిరియం తథా॥ 14-29-8 (93193)
యో హ్యస్య పార్థివో భాగః పృథివీం స గమిష్యతి।
యదస్య వారిజం కించిదపస్తత్సంప్రవేక్ష్యతి॥ 14-29-9 (93194)
సూర్యం చక్షుర్దిశః శ్రోత్రే ప్రాణోఽస్య దివమేవ చ।
ఆగమే వర్తమానస్య నమే దోషోస్తి కశ్చన॥ 14-29-10 (93195)
యతిరువాచ। 14-29-11x (7832)
ప్రాణైర్వియోగే చ్ఛాగస్య యది శ్రేయః ప్రపశ్యసి।
ఛాగార్థే వర్తతే యజ్ఞో భవతః కిం ప్రయోజనం॥ 14-29-11 (93196)
అను త్వాం మన్యతే మాతా అను త్వాం మన్యతే పితా।
మంత్రవిజ్ఞానమున్నీయ పరివర్తే విశేషతః॥ 14-29-12 (93197)
ఏవమేవానుమన్యేరంస్తాన్భవాంద్రష్టుమర్హతి।
తేషామనుమతిం శ్రుత్వా శక్యా కర్తుం విచారణా॥ 14-29-13 (93198)
అధ్వర్యురువాచ। 14-29-14x (7833)
ప్రాణా అప్యస్య చ్ఛాగస్య ప్రాపితాస్తే స్వయోనిషు।
శరీరం కేవలం శిష్టం నిశ్చేష్టమితి మే మతిః॥ 14-29-14 (93199)
ఇంధనస్య తు తుల్యేన శరీరేణి విచేతసా।
హింసా హి యష్టుకామానామింధనం పశుసంజ్ఞితం॥ 14-29-15 (93200)
అహింసా సర్వధర్మాణామితి వృద్ధానుశాసనం।
యదహింస్రం భవేత్కర్మ తత్కార్యమితి విద్మహే॥ 14-29-16 (93201)
అహింసేతి ప్రతిజ్ఞేయం యది వక్ష్యాంయతః పరం।
శక్యం బహువిధం వక్తుం భవతా కార్యదూషణం॥ 14-29-17 (93202)
అహింసా సర్వభూతానాం నిత్యమస్మాసు రోచతే।
ప్రత్యక్షతః సాధయామో న పరోక్షముపాస్మహే॥ 14-29-18 (93203)
అధ్వర్యరువాచ। 14-29-19x (7834)
భూమేర్గంధగుణాన్భుంక్ష్వ పిబస్యాపోమయాన్రసాన్।
జ్యోతిషాం పశ్యతే రూపం స్పృశస్యనిలజాన్గుణాన్॥ 14-29-19 (93204)
శృణోష్యాకాశజాఞ్శబ్దాన్మనసా మన్యసే మతిం।
సర్వాణ్యేతాని భూతాని ప్రాణా ఇతి చ మన్యసే॥ 14-29-20 (93205)
ప్రాణాదానే నివృత్తోసి హింసాయాం వర్తతే భవాన్।
నాస్తి చేష్టా వినా హింసాం కిం వా త్వం మన్యసే ద్విజ॥ 14-29-21 (93206)
యతిరువాచ। 14-29-22x (7835)
అక్షరం చ క్షరం చైవ ద్వైధీభావోఽయమాత్మనః।
అక్షరం తత్ర సద్భావః స్వభావః క్షర ఉచ్యతే॥ 14-29-22 (93207)
ప్రాణో జిహ్వా మనః సత్త్వం సద్భావో రజసా సహ।
భావైరేతైర్విముక్తస్య నిర్ద్వంద్వస్య నిరాశిషః॥ 14-29-23 (93208)
సమస్య సర్వభూతేషు నిర్మమస్య జితాత్మనః।
సమంతాత్పరిముక్తస్య న భయం విద్యతే క్వచిత్॥ 14-29-24 (93209)
అధ్వర్యురువాచ। 14-29-25x (7836)
సద్భిరేవేహ సంవాదః కార్యో మతిమతాంవర।
భవతో హి మతం శ్రుత్వా ప్రతిభాతి మతిర్మమ॥ 14-29-25 (93210)
భగవన్భగవద్బుద్ధ్యా ప్రతిబుద్ధో బ్రవీంయహం।
వ్రతం మంత్రకృతం కర్తుర్నాపరాధోస్తి మే ద్విజ॥ 14-29-26 (93211)
బ్రాహ్మణ ఉవాచ। 14-29-27x (7837)
ఉపపత్త్యా యతిస్తూష్ణీం వర్తమానస్తతః పరం।
అధ్వర్యురపి నిర్మోహః ప్రచచార మహామఖే॥ 14-29-27 (93212)
ఏవమేతాదృశం మోక్షం సుసూక్ష్మం బ్రాహ్మణా విదుః।
విదిత్వా చానుతిష్ఠంతి క్షేత్రజ్ఞేనార్థదర్శినా॥ ॥ 14-29-28 (93213)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేదికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి ఏకోనత్రింశోఽధ్యాయః॥ 29 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-29-2 సర్వానేతాంద్వేష్టి చైవ స్వభావ ఇతి క.ట.పాఠః। జంతుదేహానిహైత్యేతి క.ట.పాఠః॥ 7-29-3 నాస్తి శక్యః కథంచిదితి క.ట.థ.పాఠః॥ 7-29-12 అత్ర త్వాం మన్యతాం భ్రాతా పితా మాతా సఖేతి చ। మంత్రయస్వైనమున్నీయ పరవంతం విశేషత ఇతి ఝ.ద.పాఠః॥ 7-29-19 భూమేరితి నానుపహత్య భూతాని భోగః సంభవతీతి న్యాయాజ్జీవతోఽపరిహార్యైవ హింసేత్యర్థః॥ 7-29-21 కిం కథం త్వం మన్యసేఽహింసామితి శేషః॥ 7-29-26 మతం మంతుం క్రతుం కర్తుమితి థ.పాఠః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 030
॥ శ్రీః ॥
14.30. అధ్యాయః 030
అథానుగీతాపర్వ-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
బ్రాహ్మణేన స్వభార్యాంప్రతి హింసాయా అకర్తవ్యత్వే మహర్షివచసాం ప్రమాణీకరణోపయోగితయా పరశురామచరిత్రకథనారంభః॥ 1 ॥ రామేణ కార్తవీర్యే నిహతే తదనుయాయిభిర్జమదగ్నేర్హనం॥ 2 ॥ తతః క్రుద్ధేన రామేణ త్రిఃసప్తకృత్వః సర్వక్షత్రియహననే తత్పితృభీ రామస్య పరిసాంత్వప్రయతనం॥ 3 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
బ్రాహ్మణ ఉవాచ।
అత్రాప్యుదాహరంతీమమితిహాసం పురాతనం।
కార్తవీర్యస్య సంవాదం సముద్రస్య చ భామిని॥ 14-30-1 (93214)
కార్తవీర్యార్జునో నామ రాజా బాహుసహస్రవాన్।
యేన సాగరపర్యంతా ధనుషా నిర్జితా మహీ॥ 14-30-2 (93215)
స కదాచిత్సముద్రాంతే విచరన్బలదర్పితః।
అవీకిరచ్ఛరశతైః సముద్రమితి నః శ్రుతం॥ 14-30-3 (93216)
తం సముద్రో నమస్కృత్య కృతాంజలిరువాచహ।
మా ముంచ వీర నారాచాన్బ్రూహి కిం కరవాణి తే॥ 14-30-4 (93217)
మదాశ్రయాణి భూతాని త్వద్విసృష్టైర్మహేషుభిః।
వధ్యంతే రాజశార్దూల తేభ్యో దేహ్యభయం విభో॥ 14-30-5 (93218)
అర్జున ఉవాచ। 14-30-6x (7838)
మత్సమో యది సంగ్రామే శరాసనధరః క్వచిత్।
విద్యతే తం సమాచక్ష్వ యః సమో మే మహామృధే॥ 14-30-6 (93219)
సముద్ర ఉవాచ। 14-30-7x (7839)
మహర్షిర్జమదగ్నిస్తే యది రాజన్పురా శ్రుతః।
తస్య పుత్రస్తవాతిథ్యం యథావత్కర్తుమర్హతి॥ 14-30-7 (93220)
తతః స రాజా ప్రయయౌ క్రోధేన మహతా వృతః।
స తమాశ్రమమాగంయ రామమేవాన్వపద్యత॥ 14-30-8 (93221)
స రామప్రతికూలాని చకార సహ బంధుభిః।
ఆయాసం జనయామాస రామస్య చ మహాత్మనః॥ 14-30-9 (93222)
తతస్తేజః ప్రజజ్వాల రామస్యామితతేజసః।
ప్రదహన్రిపుసైన్యాని తదా కమలలోచనే॥ 14-30-10 (93223)
తతః పరశుమాదాయ స తం బాహుసహస్రిణం।
చిన్ఛేద సహసా రామో బహుశాఖమివ ద్రుమం॥ 14-30-11 (93224)
తం హతం పతితం దృష్ట్వా సమేతాః సర్వబాంధవాః।
అసీనాదాయ శక్తీర్శ్చ భార్గవం పర్యధావయన్॥ 14-30-12 (93225)
రామోఽపి ధనురాదాయ రథమారుహ్య సత్వరః।
విసృజఞ్శరవర్షాణి వ్యధమత్పార్థివం బలం॥ 14-30-13 (93226)
తతస్తు క్షత్రియాః కేచిజ్జమదగ్నిం నిహత్య చ।
వివిశుర్గిరిదుర్గాణి మృగాః సింహార్దితా ఇవ॥ 14-30-14 (93227)
తేషాం స్వవిహితం కర్మ తద్భయాన్నానుతిష్ఠతాం।
ప్రజా వృషలతాం ప్రాప్తా బ్రాహ్మణానామదర్శనాత్॥ 14-30-15 (93228)
ఏవం తే ద్రవిడాఽభీరాః పుండ్రాశ్చ శబరైః సహ।
వృషలత్వం పరిగతా వ్యుత్థానాత్క్షత్రధర్మతః॥ 14-30-16 (93229)
తతశ్చ హతవీరాసు క్షత్రియాసు పునః పునః।
ద్విజైరుత్పాదితం క్షత్రం జామదగ్న్యో న్యకృంతత॥ 14-30-17 (93230)
ఏకవింశతిమే యాతే రామం వాగశరీరిణీ।
దివ్యా ప్రోవాచ మధురా సర్వలోకపరిశ్రుతా॥ 14-30-18 (93231)
రామరామ నివర్తస్వ కం గుణం తాత పశ్యసి।
క్షత్రబంధూనిమాన్ప్రాణైర్విప్రయోజ్య పునః పునః॥ 14-30-19 (93232)
తథైవ తం మహాత్మానమృచీకప్రముఖాస్తదా।
పితామహా మహాభాగ నివర్తస్వేత్యథాబ్రువన్॥ 14-30-20 (93233)
పితుర్వధమమృష్యంస్తు రామః ప్రోవాచ తానృషీన్।
నార్హంతీహ భవంతో మాం నివారయితుమిత్యుత॥ 14-30-21 (93234)
పితర ఊచుః। 14-30-22x (7840)
నార్హసే క్షత్రబంధూంస్త్వం నిహంతుం జయతాంవర।
నేహ యుక్తం త్వయా హంతుం బ్రాహ్మణేన సతా నృపాన్॥ ॥ 14-30-22 (93235)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి త్రింశోఽధ్యాయః॥ 30 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-30-15 తేషాముపరతం కర్మేతి ట.పాఠః॥ 7-30-16 వ్యుత్థానాత్క్షత్రధర్మిణ ఇతి ఝ.పాఠః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 031
॥ శ్రీః ॥
14.31. అధ్యాయః 031
అథానుగీతాపర్వ-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
పరశురామంప్రతి తత్పితృభిః క్షత్రియవధాన్నివర్తనాయాలర్కోపాఖ్యానకథనం॥ 1 ॥ రామేణ తచ్ఛ్రవణాద్ధింసాతో నివర్త్య తపశ్చరణం॥ 2 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
name="Azvamedhika-14-31-1x">పితర ఊచుః।
అత్రాప్యుదాహరంతీమమితిహాసం పురాతనం।
శ్రుత్వా చ తత్తథా కార్యం భవతా ద్విజసత్తమ॥ 14-31-1 (93236)
అలర్కో నామ రాజర్షిరభవత్సుమహాతపాః।
ధర్మజ్ఞః సత్యవాదీ చ మహాత్మా సుదృఢవ్రతః॥ 14-31-2 (93237)
స సాగరాంతాం ధనుషా వినిర్జిత్య మహీమిమాం।
కృత్వా సుదుష్కరం కర్మ మనః సూక్ష్మే సమాదధే॥ 14-31-3 (93238)
స్థితస్య వృక్షమూలేఽథ తస్య చింతా బభూవ హ।
ఉత్సృయ సుమహద్రాజ్యం సూక్ష్మం ప్రతి మహామతే॥ 14-31-4 (93239)
అలర్క ఉవాచ। 14-31-5x (7841)
మనసో మే బలం జాతం మనో జిత్వా ధ్రువో జయః।
అన్యత్ర బాణానస్యామి శత్రుభిః పరివారితః॥ 14-31-5 (93240)
యదిదం చాపలాత్కర్మ సర్వాన్మర్త్యాంశ్చికీర్షతి।
మనః ప్రతి సుతీక్ష్ణాగ్రానహం మోక్ష్యామి సాయకాన్॥ 14-31-6 (93241)
మన ఉవాచ। 14-31-7x (7842)
నేమే బాణాస్తరిష్యంతి మామలర్క కథంచన।
తవైవ మర్మ భేత్స్యంతి భిన్నమర్మా మరిష్యసి॥ 14-31-7 (93242)
అన్యాన్బాణాన్సమీక్షస్వ యైస్త్వం మాం సూదయిష్యసి।
తత్ఛ్రుత్వా స విచింత్యాథ తతో వచనమబ్రవీత్॥ 14-31-8 (93243)
ఆఘ్రాయ సుబహూన్గంధాంస్తానేవ ప్రతిగృధ్యతి।
తస్మాద్ధ్రాణం ప్రతి శరాన్ప్రతిమోక్ష్యాంయహం శితాన్॥ 14-31-9 (93244)
ఘ్రాణ ఉవాచ। 14-31-10x (7843)
నేమే బాణాస్తరిష్యంతి మామలర్క కథంచన।
తవైవ మర్మ భేత్స్యంతి భిన్నమర్మా మరిష్యసి॥ 14-31-10 (93245)
అన్యాన్యాణాన్సమీక్షస్వ యైస్త్వం మాం సూదయిష్యసి।
తచ్ఛ్రుత్వా స విచింత్యాథ తతో వచనమబ్రవీత్॥ 14-31-11 (93246)
ఇయం స్వాదూన్రసాన్భుక్త్వా తానేవ ప్రతి గృధ్యతి।
తస్మాజ్జిహ్వాం ప్రతి శరాన్ప్రతిమోక్ష్యాంయహం శితాన్॥ 14-31-12 (93247)
జిహ్వోవాచ। 14-31-13x (7844)
నేమే వాణాస్తరిష్యంతి మామలర్క కథంచన।
తవైవ మర్మ భేత్స్యంతి తతో హాస్యసి జీవితం॥ 14-31-13 (93248)
అన్యాన్వాణాన్సమీక్షస్వ యైస్త్వం మాం సూదయిష్యసి।
తచ్ఛ్రుత్వా స విచింత్యాథ తతో వచనమబ్రవీత్॥ 14-31-14 (93249)
స్పృష్ట్వా త్వగ్వివిధాన్స్పర్శాంస్తానేవ ప్రతిగృధ్యతి।
తస్మాత్త్వచం పాటయిష్యే వివిధైః కంకపత్రిభిః॥ 14-31-15 (93250)
త్వగువాచ। 14-31-16x (7845)
నేమే బాణాస్తరిష్యంతి మామలర్క కథంచన।
తవైవ మర్మ భేత్స్యంతి భిన్నమర్మా మరిష్యసి॥ 14-31-16 (93251)
అన్యాన్బాణాన్సమీక్షస్వ యైస్త్వం మాం సూదయిష్యసి।
తచ్ఛ్రుత్వా స విచింత్యాథ తతో వచనమబ్రవీత్॥ 14-31-17 (93252)
శ్రుత్వా తు వివిధాఞ్శబ్దాంస్తానేవ ప్రతిగృధ్యతి।
తస్మాచ్ఛ్రోత్రం ప్రతి శరాన్ప్రతి ముంచాంయహం శితాన్॥ 14-31-18 (93253)
శ్రోత్రమువాచ। 14-31-19x (7846)
నేమే బాణాస్తరిష్యంతి మామలర్క కథంచన।
తవైవ మర్మ భేత్స్యంతి తతో హాస్యతి జీవితం॥ 14-31-19 (93254)
అన్యాన్బాణాన్సమీక్షస్వ యైస్త్వం మాం సూదయిష్యసి।
తచ్ఛ్రుత్వా స విచింత్యాథ తతో వచనమబ్రవీత్॥ 14-31-20 (93255)
దృష్ట్వా రూపాణి బహుశస్తాన్యేవ ప్రతిగృధ్యతి।
తస్మాచ్చక్షుర్హనిష్యామి నిశితైః సాయకైరహం॥ 14-31-21 (93256)
చక్షురువాచ। 14-31-22x (7847)
నేమే బాణాస్తరిష్యంతి మామలర్క కథంచన।
తవైవ మర్మ భేత్స్యంతి భిన్నమర్మా మరిష్యసి॥ 14-31-22 (93257)
అన్యాన్బాణాన్సమీక్షస్వ యైస్త్వం మాం సూదయిష్యతి
తచ్ఛ్రుత్వా స విచింత్యాథ తతో వచనమబ్రవీత్॥ 14-31-23 (93258)
ఇయం నిష్ఠా బహువిధా ప్రజ్ఞయా త్వద్యవస్యతి।
తస్మాద్బుద్ధిం ప్రతి శరాన్ప్రతిమోక్ష్యాంయహం శితాన్॥ 14-31-24 (93259)
బుద్ధిరువాచ। 14-31-25x (7848)
నేమే బాణాస్తరిష్యంతి మామలర్క కథంచన।
తవైవ మర్మ భేత్స్యంతి భిన్నమర్మా మరిష్యసి।
అన్యాన్బాణాన్సమీక్షస్వ యైస్త్వం మాం సూదయిష్యసి॥ 14-31-25 (93260)
పితర ఊచుః। 14-31-26x (7849)
తతోఽలర్కస్తపో ఘోరం తత్రైవాస్థాయ దుష్కరం।
నాధ్యగచ్ఛత్పరం శక్త్యా బాణమేతేషు సప్తసు॥ 14-31-26 (93261)
సుసమాహితచేతాస్తు స తతోఽచింతయత్ప్రభుః।
స విచింత్య చిరం కాలమలర్కో ద్విజసత్తమ।
నాధ్యగచ్ఛత్పరం శ్రేయో యోగాన్మతిమతాంవరః॥ 14-31-27 (93262)
స ఏకాగ్రం మనః కృత్వా నిశ్చలో యోగమాస్థితః।
ఇంద్రియాణి జఘానాశు బాణేనైకేన వీర్యవాన్॥ 14-31-28 (93263)
యోగేనాత్మానమావిశ్య సిద్ధిం పరమికాం గతః।
విస్మితశ్చాపి రాజర్షిరిమాం గాథాం జగాద హ॥ 14-31-29 (93264)
అహో కష్టం యదస్మాభిః సర్వం బాహ్యమనుష్ఠితం।
భోగతృష్ణాసమాయుక్తైః పూర్వం రాజ్యముపాసితం।
ఇతి పశ్చాన్మయా జ్ఞాతం యోగాన్నాస్తి పరం సుఖం॥ 14-31-30 (93265)
ఇతి త్వమనుజానీహి రామ మా క్షత్రియాన్వధీః।
తషో ఘోరముపాతిష్ఠ తతః శ్రేయోఽభిపత్స్యసే॥ 14-31-31 (93266)
ఇత్యుక్తః పితృభిః సోథ తపో ఘోరం సమాస్థితః।
జామదగ్న్యో మహాభాగే సిద్ధిం చ పరమాం గతః॥ ॥ 14-31-32 (93267)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి ఏకత్రింశోఽధ్యాయః॥ 31 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-31-1 అత్ర హింసాయా అకార్యత్వే। 1 ॥ 7-31-5 అన్యత్ర బాహ్యశత్రుభ్య ఇతి శేషః। శత్రుభిరింద్రియాఖ్యవైరిభిః॥ 5 ॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 032
॥ శ్రీః ॥
14.32. అధ్యాయః 032
అథానుగీతాపర్వ-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
బ్రాహ్మణేన స్వభార్యాంప్రతి కామక్రోధాదిపరిత్యాగపూర్వకం భగవదవబోధస్య పరమపురుషార్థసాధనతావబోధకాంబరీషగీతగాథాకథనం॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
బ్రాహ్మణ ఉవాచ।
త్రయో వై రిపవో లోకే నవధా గుణతః స్మృతాః।
హర్షః స్తంభోతిమానశ్చ త్రయస్తే సాత్వికా గుణాః॥ 14-32-1 (93268)
శోకః క్రోధాభిసంరంభో రాజసాస్తే గుణాః స్మృతాః।
స్వప్నస్తంద్రా చ మోహశ్చ త్రయస్తే తామసా గుణాః॥ 14-32-2 (93269)
ఏతాన్నికృత్య ధృతిమాన్బాణసంఘైరతంద్రితః।
జేతుం పరానుత్సహతే ప్రశాంతాత్మా జితేంద్రియః॥ 14-32-3 (93270)
అత్ర గాథాః కీర్తయంతి పురాకల్పవిదో జనాః।
అంబరీషేణ యా గీతా రాజ్ఞా రాజ్యం ప్రశాసతా॥ 14-32-4 (93271)
సముదీర్ణేషు దోషేషు బాధ్యమానేషు సాధుషు।
జగ్రాహ తరసా రాజ్యమంబరీష ఇతి శ్రుతిః॥ 14-32-5 (93272)
స నిగృహ్యాత్మనో దోషాన్సాధూన్సమభిపూజ్య చ।
జగామ మహతీం సిద్ధిం గాథాశ్చేమా జగాద హ॥ 14-32-6 (93273)
భూయిష్ఠం విజితా దోషా నిహతాః సర్వశత్రవః।
ఏకో దోషో వరిష్ఠశ్చ వధ్యః స న హతో మయా॥ 14-32-7 (93274)
యత్ప్రయుక్తో జంతురయం వైతృష్ణ్యం నాధిగచ్ఛతి।
తృష్ణార్త ఇవ నింనాని ధావమానో న బుధ్యతే॥ 14-32-8 (93275)
అకార్యమపి యేనేహ ప్రయుక్తః సేవతే నరః।
తం లోభమసిభిస్తీక్ష్ణైర్నికృత్య సుఖమేధతే॥ 14-32-9 (93276)
లోభాద్ధి జాయతే తృష్ణా తతశ్చింతా ప్రవర్తతే।
స లిప్సమానో లభతే భూయిష్ఠం రాజసాన్గుణాన్।
తదవాప్తౌ తు లభతే భూయిష్ఠం తామసాన్గుణాన్॥ 14-32-10 (93277)
స తైర్గుణైః సంహతదేహబంధనః।
పునఃపనర్జాయతి కర్మ చేహతే।
జన్మక్షయే భిన్నవికీర్మదేహో
మృత్యుం పునర్గచ్ఛతి జన్మనైవ॥ 14-32-11 (93278)
తస్మాదేతం సంయగవేక్ష్య లోభం
నిగృహ్య ధృత్యాఽఽత్మని రాజ్యమిచ్ఛేత్।
ఏతద్రాజ్యం నాన్యదస్తీహ రాజ్య-
మాత్మైవ రాజా విదితో యథావత్॥ 14-32-12 (93279)
ఇతి రాజ్ఞాఽంబరీషేణ గాథా గీతా యశస్వినా।
ఆధిరాజ్య పురస్కృత్య లోభమేకం నికృంతతా॥ ॥ 14-32-13 (93280)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి ద్వాత్రింశోఽధ్యాయః॥ 32 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-32-1 గుణతః వృత్తిభేదాత్॥ 7-32-2 అభిసంరంభో ద్వేషాభినివేశః॥ 7-32-3 నికృత్య చ్ఛిత్త్వా। బాణసంఘైః శమాదిభిః॥ 7-32-11 పునర్జాయతి చేహ తత్ఫలం। ఫలక్షయే భిన్నవిదీర్ణదేహః పునర్మృత్యు గచ్ఛతి చైవ జన్మనీతి క.థ.పాఠః॥ 7-32-12 నాన్యదస్తీతి విద్యా యైశ్చైవ రాజా విజితో మయైక ఇతి క.థ.పాఠః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 033
॥ శ్రీః ॥
14.33. అధ్యాయః 033
అథానుగీతాపర్వ-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
బ్రాహ్మణేన స్వభార్యాంప్రతి మమతావర్జనస్య పురుషార్థసాధనతాయాం దృష్టాంతతయా బ్రాహ్మణజనకసంవాదానువాదః॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
బ్రాహ్మణి ఉవాచ।
అత్రాప్యుదాహరంతీమమితిహాసం పురాతనం।
బ్రాహ్మణస్య చ సంవాదం జనకస్య చ భామిని॥ 14-33-1 (93281)
బ్రాహ్మణం జనకో రాజా సన్నం కస్మింశ్చిదాగసి।
విషయే మే న వస్తవ్యమితి శిష్ట్యర్థమబ్రవీత్॥ 14-33-2 (93282)
ఇత్యుక్తః ప్రత్యువాచాథ బ్రాహ్మణో రాజసత్తమం।
ఆచక్ష్వ విషయం రాజన్యావాంస్తవ వశే స్థితః॥ 14-33-3 (93283)
సోఽన్యస్య విషయే రాజ్ఞో వస్తుమిచ్ఛాంయహం విభో।
వచస్తే కర్తుమిచ్ఛామి యథాశాస్త్రం మహీపతే॥ 14-33-4 (93284)
ఇత్యుక్తస్తు తదా రాజా బ్రాహ్మణేన యశస్వినా।
ముహురుష్ణం వినిఃస్వస్య న కించిత్ప్రత్యభాషత॥ 14-33-5 (93285)
తమాసీనం ధ్యాయమానం రాజానమమితౌజసం।
కశ్మలం సహసాఽగచ్ఛద్భానుమంతమివ గ్రహః॥ 14-33-6 (93286)
సమాశ్వాస్య తతో రాజా విగతే కశ్యమే తదా।
తతో మూహూర్తాదివ తం బ్రాహ్మణం వాక్యమబ్రవీత్॥ 14-33-7 (93287)
పితృపైతామహే రాజ్యే వశ్యే జనపదే సతి।
విషయం నాధిగచ్ఛామి విచిన్వన్పృథివీమహం॥ 14-33-8 (93288)
నాధ్యగచ్ఛం యదా పృథ్వ్యాం మిథిలా మార్గితా మయా।
నాధ్యగచ్ఛం యదా తస్యాం స్వప్రజా మార్గితా మయా॥ 14-33-9 (93289)
నాధ్యగచ్ఛం యదా తస్యాం తదా మే కశ్మలోఽభవత్।
తతో మే కశ్మలస్యాంతే మతిః పునరుపస్థితా॥ 14-33-10 (93290)
తదా న విషయం మన్యే సర్వో వా విషయో మమ।
ఆత్మాఽపి చాయం న మమ సర్వా వా పృథివీ మమ॥ 14-33-11 (93291)
యథా మమ తథాఽన్యేషామితి మన్యే ద్విజోత్తమ।
ఉష్యతాం యావదుత్సాహో భుజ్యతాం యావదిష్యతే॥ 14-33-12 (93292)
బ్రాహ్మణ ఉవాచ। 14-33-13x (7850)
పితృపైతామహే రాజ్యే వశ్యే జనపదే సతి।
బ్రూహి కాం మతిమాస్థాయ మమత్వం వర్జితం త్వయా॥ 14-33-13 (93293)
కాం వై బుద్ధిం సమాశ్రిత్య సర్వో వై విషయస్తవ।
నావైషి విషయం యేన సర్వో వా విషయస్తవ॥ 14-33-14 (93294)
జనక ఉవాచ। 14-33-15x (7851)
అంతవంత ఇహారంభా విదితాః సర్వకర్మసు।
నాధ్యగచ్ఛమహం తస్మాన్మమేదమితి యద్భవేత్॥ 14-33-15 (93295)
కస్యేదమితి కస్య స్వమితి వేదవచస్తథా।
నాధ్యగచ్ఛమహం బుద్ధ్యా మమేదమితి యద్భవేత్॥ 14-33-16 (93296)
ఏతాం బుద్ధిం సమాశ్రిత్య మమత్వం వర్జితం మయా।
శృణు బుద్ధిం చ యాం జ్ఞాత్వా సర్వత్ర విషయో మమ॥ 14-33-17 (93297)
నాహమాత్మార్థమిచ్ఛామి గంధాన్ఘ్రాణగతానపి।
తస్మాన్మే నిర్జితా భూమిర్వశే తిష్ఠతి నిత్యదా॥ 14-33-18 (93298)
నాహమాత్మార్థమిచ్ఛామి రసానాస్యేఽపి వర్తతః।
ఆపో మే నిర్జితాస్తస్మాద్వశే తిష్ఠంతి నిత్యదా॥ 14-33-19 (93299)
నాహమాత్మార్థమిచ్ఛామి రూపం జ్యోతిశ్చ చక్షుషః।
తస్మాన్మే నిర్జితం జ్యోతిర్వశే తిష్ఠతి నిత్యదా॥ 14-33-20 (93300)
నాహమాత్మార్థమిచ్ఛామి స్పర్శాంస్త్వచి గతాశ్చ యే।
తస్మాన్మే నిర్జితో వాయుర్వశే తిష్ఠతి నిత్యదా॥ 14-33-21 (93301)
నాహమాత్మార్థమిచ్ఛామి శబ్దాఞ్శ్రోత్రగతానపి।
ఆకాశం మే జితం తస్మాద్వశే తిష్ఠతి నిత్యదా॥ 14-33-22 (93302)
నాహమాత్మార్థమిచ్ఛామి మనో నిత్యం మనోంతరే।
మనో మే నిర్జితం తస్మాద్వశే తిష్ఠతి నిత్యదా॥ 14-33-23 (93303)
దేవేభ్యశ్చ పితృభ్యశ్చ భూతేభ్యోఽతిథిభిః సహ।
ఇత్యర్థం సర్వ ఏవేతి సమారంభా భవంతి వై॥ 14-33-24 (93304)
తతః ప్రహస్య జనకం బ్రాహ్మణః పునరబ్రవీత్।
త్వజ్జిజ్ఞాసార్థమద్యేహ విద్ధి మాం ధర్మమాగతం॥ 14-33-25 (93305)
త్వమస్య బ్రహ్మినాభస్య దుర్వారస్యానివర్తినః।
సత్వనేమినిరుద్ధస్య చక్రస్యైకః ప్రవర్తకః॥ ॥ 14-33-26 (93306)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి త్ర్యస్త్రింశోఽధ్యాయః॥ 33 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-33-1 అత్ర లోభే నికృంతనీయే॥ 7-33-2 క్లాంతం కస్మింశ్చిదాగమే ఇతి ద.పాఠః॥ క్షాంతం కస్మింశ్చిదాగమే ఇతి క.ఠ.థ.పాఠః। శిష్యార్థమబ్రవీదితి పాఠాంతరం॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 034
॥ శ్రీః ॥
14.34. అధ్యాయః 034
అథానుగీతాపర్వ-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
బ్రాహ్మణేన బ్రాహ్మణీంప్రతి స్వమాహాత్ంయప్రకాశనం॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
బ్రాహ్మణ ఉవాచ।
నాహం తథా భూరు చరామి లోకే
యథా త్వం మాం తర్జయసే స్వబుద్ధ్యా।
విప్రోస్మిం ముక్తోస్మి వనేచరోస్మి
గృహస్థధర్మా వ్రతవాంస్తథాఽస్మి॥ 14-34-1 (93307)
నాహమస్మి యతా మాం త్వం పశ్యసే చ శుభాశుభే।
మయా వ్యాప్తమిదం సర్వం యత్కించిజ్జగతీగతం॥ 14-34-2 (93308)
యే కేచిజ్జంతవో లోకే జంగమాః స్థావరాశ్చ హ।
తేషాం మామంతకం విద్ధి దారుణామివ పావకం॥ 14-34-3 (93309)
రాజ్యే పృథివ్యాం సర్వస్యామథవాపి త్రివిష్టపే।
తథా బుద్ధిరియం వేత్తి బుద్ధిరేవ ధనం మమ॥ 14-34-4 (93310)
ఏకః పంథా బ్రాహ్మణానాం యేన గచ్ఛంతి తద్విదః।
గృహేషు వనవాసేషు గురువాసేషు భిక్షుషు॥ 14-34-5 (93311)
లింగైర్బహుభిరవ్యగ్రైరేకా బుద్ధిరుపాస్యతే।
నానాలింగాశ్రమస్థానాం యేషాం బుద్ధిః శమాత్మికా॥ 14-34-6 (93312)
తే భావమేకమాయాంతి సరితః సాగరం యథా।
బుద్ధ్యాఽయం గంయతే మార్గః శరీరేణి న గంయతే।
ఆద్యంతవంతి కర్మాణి శరీరం కర్మబంధనం॥ 14-34-7 (93313)
తస్మాన్మే సుభగే నాస్తి పరలోకకృతం భయం।
తద్భావభావనిరతా మమైవాత్మానమేష్యసి॥ ॥ 14-34-8 (93314)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి చతుస్త్రింశోఽధ్యాయః॥ 34 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-34-3 తేషామంతర్గతం విద్ధి ఇతి క.ధ.పాఠః॥ 7-34-7 విద్ధ్యాంతవంతి కర్మాణీతి క.థ.పాఠః॥ 7-34-8 తస్మాత్తే సుభగే ఇతి ఝ.పాఠః। మద్భావభావనిరతా మామేవైష్యస్యథాత్మనేతి క.పాఠః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 035
॥ శ్రీః ॥
14.35. అధ్యాయః 035
అథానుగీతాపర్వ-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
కృష్ణేనార్జునంప్రతి బ్రాహ్మణీబ్రాహ్మణశబ్దనిర్దిష్టయోః క్రమేణి బుద్ధిమనస్త్వకథనం॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
బ్రాహ్మణ ఉవాచ।
నేదమల్పాత్మనా శక్యం వేదితుం వాఽకృతాత్మనా।
బహు చాల్పం చ సంక్షిప్తం విస్తృతం చ మతం మమ॥ 14-35-1 (93315)
ఉపాయం తం మమ బ్రూహి యేనైషా లభ్యతే మతిః।
తన్మన్యే కారణం కర్మ యత ఏషా ప్రవర్తతే॥ 14-35-2 (93316)
బ్రాహ్మణ ఉవాచ। 14-35-3x (7852)
అరణీం బ్రాహ్మణీం విద్ధి గురురస్యోత్తరారణిః।
తపఃశ్రుతేభిమథినీ జ్ఞానాగ్నిర్జాయతే తతః॥ 14-35-3 (93317)
బ్రాహ్మణయువాచ। 14-35-4x (7853)
యదిదం బ్రహ్మణో లింగం క్షేత్రజ్ఞ ఇతి సంజ్ఞితం।
గ్రహీతుం యేన యచ్ఛక్యం లక్షణం తస్య తద్వద॥ 14-35-4 (93318)
బ్రాహ్మణ ఉవాచ। 14-35-5x (7854)
అలింగో నిర్గుణశ్చైవ కారణం నాస్య విగ్రహే।
ఉపాయమేవ వక్ష్యామి యేన గృహ్యేత భావనా॥ 14-35-5 (93319)
సంయగప్యుపదిష్టస్య హ్యమృతస్యేవ తృప్యసే।
కర్మబుద్ధిరబుద్ధిత్వాజ్జ్ఞానలింగాన్నిపాతితః। 14-35-6 (93320)
ఇదం కార్యమిదం నేతి న మోక్షేషూపదిశ్యతే।
పశ్యతః శృణ్వతో బుద్ధిరాత్మనైవోపజాయతే॥ 14-35-7 (93321)
యావంత ఇహ శక్యేరంస్తావతోంఽసాన్ప్రకల్పయేత్।
అవ్యక్తాన్వ్యక్తరూపాంశ్చ శతశోఽథ సహస్రశః॥ 14-35-8 (93322)
సర్వానుమానయుక్తాంశ్చ సర్వాన్ప్రత్యక్షహేతుకాన్।
యతః పరం న విద్యేత తతోఽభ్యాసే భవిష్యతి॥ 14-35-9 (93323)
శ్రీభగవానువాచ। 14-35-10x (7855)
తతస్తు తస్యా బ్రాహ్మణ్యా మతిః క్షేత్రజ్ఞసంశయే।
క్షేత్రజ్ఞానేన పరతః క్షేత్రజ్ఞోఽన్యః ప్రవర్తతే॥ 14-35-10 (93324)
అర్జున ఉవాచ। 14-35-11x (7856)
క్వ ను సా బ్రాహ్మణి కృష్ణ క్వ చాసౌ బ్రాహ్మణర్షభః।
యాభ్యాం సిద్ధిరియం ప్రాప్తా తావుభౌ వద మేఽచ్యుత॥ 14-35-11 (93325)
శ్రీభగవానువాచ। 14-35-12x (7857)
మనో మే బ్రాహ్మణం విద్ధి బుద్ధిం మే విద్ధి బ్రాహ్మణీం।
క్షేత్రజ్ఞ ఇతి యశ్చోక్తః సోఽహమేవ ధనంజయ॥ ॥ 14-35-12 (93326)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి పంచత్రింశోఽధ్యాయః॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-35-6 సంయగుపాయో దృష్టశ్చ భ్రమరైరివ లక్ష్యత ఇతి ఝ.పాఠః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 036
॥ శ్రీః ॥
14.36. అధ్యాయః 036
అథానుగీతాపర్వ-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
కృష్ణేనార్జునంప్రతి పరబ్రహ్మస్వరూపతత్ప్రాప్తిసాధనాదిప్రతిపాదకగురుశిష్యసంవాదానువాదః॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
అర్జున ఉవాచ।
బ్రహ్మ యత్పరమం జ్ఞేయం తన్మే వ్యాఖ్యాతుమర్హసి।
భతో హి ప్రసాదేన సూక్ష్మే మే రమతే మతిః॥ 14-36-1 (93327)
వాసుదేవ ఉవాచ। 14-36-2x (7858)
అత్రాప్యుదాహరంతీమమితిహాసం పురాతనం।
సంవాదం మోక్షసంయుక్తం శిష్యస్య గురుణా సహ॥ 14-36-2 (93328)
కశ్చిద్బ్రాహ్మణమాసీనమాచార్యం సంశితవ్రతం।
శిష్యః పప్రచ్ఛ మేధావీ కింస్విచ్ఛ్రేయః పరంతప॥ 14-36-3 (93329)
భగవంతం ప్రపన్నోఽహం నిఃశ్రేయసపరాణః।
యాచే త్వాం శిరసా విప్ర యద్బ్రూయాం బ్రూహి తన్మమ॥ 14-36-4 (93330)
తమేవంవాదినం పార్థ శిష్యం గురురువాచ హ।
కథయస్వ ప్రవక్ష్యామి యత్ర తే సంశయో ద్విజ॥ 14-36-5 (93331)
ఇత్యుక్తః స కురుశ్రేష్ఠ గురుణా గురువత్సలః।
ప్రాంజలిః పరిపప్రచ్ఛ యత్తచ్ఛృణు మహామతే॥ 14-36-6 (93332)
శిష్య ఉవాచ। 14-36-7x (7859)
కుతశ్చాహం కుతశ్చ త్వం తత్సత్యం బ్రూహి యత్పరం।
కుతో జాతాని భూతాని స్థావరాణి చరాణి చ॥ 14-36-7 (93333)
కేన జీవంతి భూతాని తేషామాయుశ్చ కిం పరం।
కిం సత్యం కిం తపో విప్ర కే గుణాః సద్భిరీరితాః॥ 14-36-8 (93334)
కే పంథానః శివాశ్చ స్యుః కిం సుఖం కి చ దుష్కృతం।
ఏతాన్మే భగవన్ప్రశ్నాన్యాథాతథ్యేన సువ్రత॥ 14-36-9 (93335)
వక్తుమర్హసి విప్రర్షే యథావదిహ తత్త్వతః।
త్వదన్యః కశ్చ న ప్రశ్నానేతాన్వక్తుమిహార్హతి॥ 14-36-10 (93336)
బ్రూహి ధర్మవిదాం శ్రేష్ఠ పరం కౌతూహలం మమ।
మోక్షధర్మార్థకుశలో భవాఁల్లోకషు గీయతే॥ 14-36-11 (93337)
సర్వసంశయసంచ్ఛేత్తా త్వదన్యో న చ విద్యతే।
సంసారభీరవశ్చైవ మోక్షకామాస్తథా వయం॥ 14-36-12 (93338)
వాసుదేవ ఉవాచ। 14-36-13x (7860)
తస్మై సంప్రతిపన్నాయ యథావత్పరిపృచ్ఛతే।
శిష్యాయ గుణయుక్తాయ శాంతాయ గురువర్తినే॥ 14-36-13 (93339)
ఛాయాభూతాయ దాంతాయ యతతే బ్రహ్మాచారిణే।
తాన్ప్రశ్నానబ్రవీత్పార్థ మేధావీ స ధృతవ్రతః।
గురుః కురుకులశ్రేష్ఠ సంయక్సర్వానరిందమ॥ 14-36-14 (93340)
గురురువాచ। 14-36-15x (7861)
బ్రహ్మణోక్తమిదం ధర్మమృషిప్రవరసేవితం।
వేదవిద్యాసమావాప్తం తత్త్వభూతార్థభావనం॥ 14-36-15 (93341)
జ్ఞానం త్వేవ పరం విద్యః సంన్యాసం తప ఉత్తమం।
యస్తు వేద నిరాబాధం జ్ఞానతత్త్వం వినిశ్చయాత్।
సర్వబూతస్థమాత్మానం స సర్వగతిరిష్యతే॥ 14-36-16 (93342)
యే విద్వాన్సహసంవాసం వివాసం చైవ పశ్యతి।
తథైవైకత్వనానాత్వే స దుఃఖాత్పరిముచ్యతే॥ 14-36-17 (93343)
యో న కామయతే కించిన్న కించిదభిమన్యతే।
ఇహ లోకస్థ ఏవైష బ్రహ్మభూయాయ కల్పతే॥ 14-36-18 (93344)
ప్రధానగుణతత్త్వజ్ఞః సర్వభూతవిధానవిత్।
నిర్మమో నిరహంకారో ముచ్యతే నాత్ర సంశయః॥ 14-36-19 (93345)
అవ్యక్తబీజప్రభవో బుద్ధిస్కంధమయో మహాన్।
మహాహంకారవిటప ఇంద్రియాంకురకోటరః॥ 14-36-20 (93346)
మహాభూతవిశేషశ్చ విశేషప్రతిశాఖవాన్।
సదాపర్ణః సదాపుష్పః శుభాశుభఫలోదయః॥ 14-36-21 (93347)
ఆజీవః సర్వభూతానాం బ్రహ్మబీజః సనాతనః।
ఏతజ్జ్ఞాత్వా చ తత్త్వాని జ్ఞానేన పరమాసినా।
ఛిత్త్వా చామరతాం ప్రాప్య జహాతి మృత్యుజన్మనీ॥ 14-36-22 (93348)
భూతభవ్యభవిష్యాదిధర్మకామార్థనిశ్చయం।
సిద్ధసంఘపరిజ్ఞాతం పురాకల్పం సనాతనం॥ 14-36-23 (93349)
ప్రవక్ష్యేఽహం మహాప్రాజ్ఞ పదముత్తమమద్య తే।
బుద్ధ్వా యదిహం సంసిద్ధా భవంతీహ మనీషిణః॥ 14-36-24 (93350)
ఉపగంయర్షయః పూర్వం జిజ్ఞాసంతః పరస్పరం।
ప్రజాపతిభరద్వాజౌ గౌతమో భార్గవస్తథా॥ 14-36-25 (93351)
వసిష్ఠః కశ్యపశ్చైవ విశ్వామిత్రోఽత్రిరేవ చ।
మార్గాన్సర్వాన్పరిక్రంయ పరిశ్రాంతః స్వకర్మభిః॥ 14-36-26 (93352)
ఋషిమాంగిరసం వృద్ధం పురస్కృత్య తు తే ద్విజాః।
దదృశుర్బ్రహ్మభవనే బ్రహ్మాణం వీతకల్మషం॥ 14-36-27 (93353)
తం ప్రణంయ మహాత్మానం సుఖాసీనం మహర్షయః।
పప్రచ్ఛుర్వినయోపేతా నైఃశ్రేయసమిదం పరం॥ 14-36-28 (93354)
కథం కర్మ కృతం సాధు కథం ముచ్యేత కిల్బిషాత్।
కే నో మార్గాః శివాశ్చ స్యుః కిం సత్యం కిం చ దుష్కృతం॥ 14-36-29 (93355)
కౌ చోభౌ కర్మణాం మార్గౌ ప్రాప్నుయుర్దక్షిణోత్తరౌ।
నిరయం చాపవర్గం చ భూతానాం ప్రభవాప్యయౌ॥ 14-36-30 (93356)
ఇత్యుక్తః స మునిశ్రేష్ఠైర్యదాహ ప్రపితామహః।
తత్తేఽహం సంప్రవక్ష్యామి శృణు శిష్య యథాగమం॥ 14-36-31 (93357)
బ్రహ్మోవాచ। 14-36-32x (7862)
సత్యాద్భూతాని జాతాని స్థావరాణి చరాణి చ।
తపసా తాని జీవంతి జీవితం తద్ధి సువ్రతం।
స్వాం యోనిం పునరాగంయ వర్తతే స్వేన కర్మణా॥ 14-36-32 (93358)
సత్యం హి గుణసంయుక్తం నియతం పంచలక్షణం॥ 14-36-33 (93359)
బ్రహ్మ సత్యం తపః సత్యం సత్యం చైవ ప్రజాపతిః।
సత్యాద్భూతాని జాతాని సత్యం భూతమయం జగత్॥ 14-36-34 (93360)
తస్మాత్సత్యాశ్రయా విప్రా నిత్యం యోగపరాయణాః।
అతీక్రోధసంతాపా నియతా ధర్మసేతవః॥ 14-36-35 (93361)
అన్యోన్యనియతాన్వైద్యాంధర్మసేతుప్రవర్తకాన్।
తానహం సంప్రవక్ష్యామి శాశ్వతాఁల్లోకభావనాన్॥ 14-36-36 (93362)
చాతుర్విద్యం తథా వర్ణాంశ్చాతురాశ్రమికాన్పృథక్।
ధర్మమేకం చతుష్పాదం నిత్యమాహుర్మనీషిణః॥ 14-36-37 (93363)
పంథానం వః ప్రవక్ష్యామి శివం క్షేమకరం ద్విజాః।
నియతం బ్రహ్మభావాయ యాతం పూర్వం మనీషిభిః॥ 14-36-38 (93364)
గదంతస్తు మమాద్యేహ పంథానం దుర్విదం పరైః।
నిబోధత మహాభాగా నిఖిలేన పరం పదం॥ 14-36-39 (93365)
బ్రహ్మచర్యమిహైవాహురాశ్రమం ప్రథమం పదం।
గార్హస్థ్యం తు ద్వితీయం స్యాద్వానప్రస్థమతః పరం।
తతః పరం తు విజ్ఞేయమధ్యాత్మం పరమం పదం॥ 14-36-40 (93366)
జ్యోతిరాకాశమాదిత్యో వాయురింద్రః ప్రజాపతిః।
నోపైతి యావదధ్యాత్మం తావదేతాన్న పశ్యతి॥ 14-36-41 (93367)
తస్యోపాయం ప్రవక్ష్యామి పురస్తాత్తం నిబోధత।
ఫలమూలానిలభుజాం మునీనాం వసతాం వనే॥ 14-36-42 (93368)
వానప్రస్థం ద్విజాతీనాం త్రయాణాముపదిశ్యతే।
సర్వేషామేవ వర్ణానాం గృహస్థోఽయం విశిష్యతే॥ 14-36-43 (93369)
శ్రద్ధాలక్షణమిత్యేకం ధర్మం ధీరాః ప్రచక్షతే।
`నైష్ఠికోఽథ యతిర్వాఽపి విరక్తో బ్రహ్మదర్శనః॥' 14-36-44 (93370)
ఇత్యేవం దేవయానా వః పంథానః పరికీర్తితాః।
సద్భిరధ్యాసితా ధీరైః కర్మభిర్ధర్మసేతవః॥ 14-36-45 (93371)
ఏతేషాం పృథగధ్యాస్తే యో ధర్మం సంశితవ్రతః।
కాలాత్పశ్యతి భూతానాం సదైవ ప్రభవాప్యయౌ॥ 14-36-46 (93372)
అతస్తత్త్వాని వక్ష్యామి యాథాతథ్యేన హేతునా।
విషయస్థాని సర్వాణి వర్తమానాని భాగశః॥ 14-36-47 (93373)
మహానాత్మా తథాఽవ్యక్తమహంకారస్తథైవ చ।
ఇంద్రియాణి దశైకం చ మహాభూతాని పంచ చ॥ 14-36-48 (93374)
విశేషాః పంచభూతానామిత్యేషా వైదికీ శ్రుతిః।
చతుర్వింశతిరేషా వస్తత్వానాం పరికీర్తితా॥ 14-36-49 (93375)
తత్వానామథ యో వేద సర్వేషాం ప్రభవాప్యయౌ।
స ధీరః సర్వభూతేషు న మోఽహమధిగచ్ఛతి॥ 14-36-50 (93376)
తత్త్వాని యో వేదయతే యథాతథం
గుణాంశ్చ సర్వానఖిలాశ్చ దేవతాః।
విధూతపాప్మా ప్రవిముచ్య బంధనం
స సర్వలోకానమలాన్సమశ్నుతే॥ ॥ 14-36-51 (93377)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి షట్త్రింశోఽధ్యాయః॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-36-10 కశ్చ కోఽపి॥ 7-36-29 కథం కర్మ క్రియాత్సాద్యు ఇతి ఝ. ఝ.పాఠః। క్రియాత్కుర్వీత। కే। నోఽస్మాకం॥ 7-36-43 గార్హస్థ్యం తద్విధీయతే ఇతి ఝ.పాఠః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 037
॥ శ్రీః ॥
14.37. అధ్యాయః 037
అథానుగీతాపర్వ-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
బ్రహ్మణా కశ్యపాదిమహర్షీన్ప్రతి తమోగుణకార్యనిరూపణం॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
బ్రహ్మోవాచ।
తదవ్యక్తమనుద్రిక్తం సర్వవ్యాపి ధ్రువం స్థిరం।
నవద్వారం పురం విద్యాత్త్రిగుణం పంచధాతుకం॥ 14-37-1 (93378)
ఏకాదశపరిక్షేపం మనోవ్యాకరణాత్మకం।
బుద్ధిస్వామికమిత్యేతత్పరమేకాదశం భవేత్॥ 14-37-2 (93379)
త్రీణి స్రోతాంసి యాన్యస్మిన్నాప్యాయంతే పునఃపునః।
ప్రనాడ్యస్తిస్ర ఏవైతాః ప్రవర్ంతతే గుణాత్మికాః॥ 14-37-3 (93380)
తమో రజస్తథా సత్వం గుణానేతాన్ప్రచక్షతే।
అన్యోన్యమిథునాః సర్వే తథాఽన్యోన్యానుజీవినః॥ 14-37-4 (93381)
అన్యోన్యాపాశ్రయాశ్చాపి తథాఽన్యోన్యానువర్తినః।
అన్యోన్యవ్యతిషక్తాశ్చ త్రిగుణాః పంచధాతవః॥ 14-37-5 (93382)
తమసో మిథునం సత్వం సత్వస్య మిథునం రజః।
రజసశ్చాపి సత్వం స్యాత్సత్వస్య మిథునం తమః॥ 14-37-6 (93383)
నియంయతే తమో యత్ర రజస్తత్ర నివర్తతే।
నియంయతే రజో యత్ర సత్వం తత్ర ప్రవర్తతే॥ 14-37-7 (93384)
నైశాత్మకం తమో విద్యాత్త్రిగుణం మోహసంజ్ఞితం।
అధర్మలక్షణం చైవ నియతం పాపకర్మసు।
తామసం రూపమేతత్తు దృశ్యతే చాపి సంగతం॥ 14-37-8 (93385)
ప్రకృత్యాత్మకమేవాహూ రజః పర్యాయకారకం।
సత్త్వే తు సర్వభూతేషు దృశ్యముత్పత్తిలక్షణం॥ 14-37-9 (93386)
ప్రకాశం సర్వభూతేషు లాఘవం శ్రద్ధధానతా।
సాత్వికం రూపమేవం తు లాఘవం సాధుసంమితం॥ 14-37-10 (93387)
ఏతేషాం గుణతత్త్వాని వక్ష్యంతే తత్త్వహేతుభిః।
సమాసవ్యాసయుక్తాని తత్త్వతస్తాని బోధత॥ 14-37-11 (93388)
సంమోహో జ్ఞానమత్యాగః కర్మణామవినిర్ణయః।
స్వప్నః స్తంభో భయం లోభః శోకః సుకృతదూషణం॥ 14-37-12 (93389)
అస్మృతిశ్చావిపాకశ్చ నాస్తిక్యం భిన్నవృత్తితా।
నిర్విశేషత్వమంధత్వం జఘన్యగుణవృత్తితా॥ 14-37-13 (93390)
అకృతే కృతమానిత్వమజ్ఞానే జ్ఞానమానితా।
అమైత్రీ వికృతో భావో హ్యశ్రద్ధా మూఢభావనా॥ 14-37-14 (93391)
అనార్జవమసంజ్ఞత్వం కర్మ పాపమచేతనా।
గురుత్వం సన్నభావత్వమవశిత్వమవాగ్గతిః॥ 14-37-15 (93392)
సర్వ ఏతే గుణా వృత్తాస్తామసాః సంప్రకీర్తితాః।
యే చాన్యే విహితా భావా లోకేఽస్మిన్భావసంజ్ఞితాః॥ 14-37-16 (93393)
తత్రతత్ర నియంయంతే సర్వే తే తామసా గుణాః।
పరివాదకథా నిత్యం మేవబ్రాహ్మణవైరితా॥ 14-37-17 (93394)
అత్యాగశ్చాతిమానశ్చ మోహో మన్యుస్తథాఽక్షమా।
మత్సరశ్చైవ భూతేషు తామసం వృత్తమిష్యతే॥ 14-37-18 (93395)
వృథారంభా హి యే కేచిద్వృథా దానాని యాని చ।
వృథాభక్షణమిత్యేతత్తామసం వృత్తమిష్యతే॥ 14-37-19 (93396)
అతివాదోఽతితిక్షా చ మాత్సర్యమభిమానితా।
అశ్రద్దధానతా చైవ తామసం వృత్తమిష్యతే॥ 14-37-20 (93397)
ఏవంవిధాశ్చ యే కేచిల్లోకేఽస్మిన్పాపకర్మిణః।
మనుష్యా భిన్నమర్యాదాస్తే సర్వే తామసాః స్మృతాః॥ 14-37-21 (93398)
తేషాం యోనీః ప్రవక్ష్యామి నియతాః పాపకర్మిణాం।
అవాఙ్నిరయభావా యే తిర్యఙ్నిరయగామినః। 14-37-22 (93399)
స్థావరాణి చ భూతాని పశవో వాహనాని చ।
క్రవ్యాదా దందశూకాశ్చ కృమికీటవిహంగమాః॥ 14-37-23 (93400)
అబ్జాతా జంతవశ్చైవ సర్వే చాపి చతుష్పదాః।
ఉన్మత్తా బధిరా మూకా యే చాన్యే పాపరోగిణః॥ 14-37-24 (93401)
మగ్నాస్తమసి దుర్వృత్తాః స్వకర్మకృతలక్షణాః।
అవాక్స్రోతస ఇత్యేతే మగ్నాస్తమసి తామసాః॥ 14-37-25 (93402)
తేషాముత్కర్షముద్రేకం వక్ష్యాంయహమతః పరం।
యథా తే సుకృతాం లోకాఁల్లభంతే పుణ్యకర్మిణః॥ 14-37-26 (93403)
అన్యథా ప్రతిపన్నాస్తు వివృద్ధా యే చ కర్మసు।
స్వకర్మనిరతానాం చ బ్రాహ్మణానాం శుభైషిణాం॥ 14-37-27 (93404)
సంస్కారేణోర్ధ్వమాయాంతి యతమానాః సలోకతాం।
స్వర్గే గచ్ఛంతి దేవానామిత్యేషా వైదికీ శ్రుతిః॥ 14-37-28 (93405)
అన్యథా ప్రతిపన్నాస్తే విబుద్ధాః స్వేషు కర్మసు।
పునరావృత్తిధర్మాణస్తే భవంతీహ మానుషాః॥ 14-37-29 (93406)
పాపయోనిం సమాపన్నాశ్చండాలా మూకచూచుకాః॥
వర్ణాన్పర్యాయశశ్చాపి ప్రాప్నువంత్యుత్తరోత్తరం॥ 14-37-30 (93407)
శూద్రయోనిమతిక్రంయ యే చాన్యే తామసా గుణాః।
స్రోతోమధ్యే సమాగంయ వర్తంతే తామసే గుణే॥ 14-37-31 (93408)
అభిష్వంగస్తు కామేషు మహామోహ ఇతి స్మృతః।
ఋషయో మునయో దేవా ముహ్యంత్యత్ర సుఖేప్సవః॥ 14-37-32 (93409)
తమోమోహో మహామోహస్తామిస్రో హ్యంధసంజ్ఞితః।
మరణం త్వంధతామిస్రస్తామిస్రః క్రోధ ఉచ్యతే॥ 14-37-33 (93410)
వర్ణతో గుణతశ్చైవ యోనితశ్చైవ తత్త్వతః।
సర్వమేతతమో విప్రాః కీర్తితం వో యథావిధి॥ 14-37-34 (93411)
కో న్వేతద్బుధ్యతే సాధు కో న్వేతత్సాధు పశ్యతి।
అతత్త్వే తత్త్వదర్శీ యస్తమసస్తచ్చ లక్షణం॥ 14-37-35 (93412)
తమోగుణా బహువిధాః ప్రకీర్తితా
యథావదుక్తం చ తమః పరావరం।
నరో హి యో వేద గుణానిమాన్సదా
స తామసైః సర్వగుణైః ప్రముచ్యతే॥ ॥ 14-37-36 (93413)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి సప్తత్రింశోఽధ్యాయః॥ 37 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-37-24 అండజా జంతవ ఇతి ఝ.పాఠః॥ 7-37-30 చూచుకాః స్ఖలద్గిరః। పుష్పచూచుకా ఇతి క.పాఠః॥ 7-37-32 కామేషు స్త్ర్యాద్యర్థేషు। అభిష్వంగ ఆసక్తిః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 038
॥ శ్రీః ॥
14.38. అధ్యాయః 038
అథానుగీతాపర్వ-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
బ్రహ్మణ మహర్షీన్ప్రతి రజోగుణకార్యనిరూపణం॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
బ్రహ్మోవాచ।
రజోఽహం వః ప్రవక్ష్యామి యాథాతథ్యేన సత్తమాః।
నిబోధత మహాభాగా గుణవృత్తం చ రాజసం॥ 14-38-1 (93414)
సంతాపో రూపమాయాసః సుఖదుఃఖే హిమాతపౌ।
ఐశ్వర్యం విగ్రహః సిద్ధిర్హేతువాదోఽరతిః క్షమా॥ 14-38-2 (93415)
బలం శౌర్యం మదో రోషో వ్యాయామకలహావపి।
ఈర్ష్యేప్సా పైశునం యుద్ధం మమత్వం పరిపాలనం॥ 14-38-3 (93416)
వధబంధపరిక్లేశాః క్రయో విక్రయ ఏవ చ।
నికృంత చ్ఛింధి భింధీతి పరవర్మావకర్తనం॥ 14-38-4 (93417)
ఉగ్రం దారుణమాక్రోశః పరవిత్తానురాగితా।
లోకచింతాఽనుచింతా చ మత్సరః పరిభాషణం॥ 14-38-5 (93418)
వృథాశాస్త్రం మృషావాదో వికల్పపరిభాషణం।
నిందా స్తుతిః ప్రశంసా చ ప్రతాపః పరిధర్షణం॥ 14-38-6 (93419)
పరిచర్యా చ శుశ్రూషా సేవా తృష్ణా వ్యపాశ్రయః॥
వ్యూహో నయః ప్రమాదశ్చ పరివాదః పరిగ్రహః॥ 14-38-7 (93420)
సంస్కారా యే చ లోకేషు ప్రవర్తంతే పృథక్పృథక్।
నృషు నారీషు భూతేషు ద్రవ్యేషు శరణేషు చ॥ 14-38-8 (93421)
సంతాపోఽప్రత్యయశ్చైవ వ్రతాని నియమాశ్చ యే।
ప్రధానమాశీర్యుక్తం చ సతతం మే భవత్వితి॥ 14-38-9 (93422)
స్వాహాకారో నమస్కారః స్వధాకారో వషట్క్రియా।
యాజనాధ్యాపనే చోభే యజనాధ్యయనే అపి॥ 14-38-10 (93423)
దానం ప్రతిగ్రహశ్చైవ ప్రాయశ్చిత్తాని మంగలం।
ఇదం మే స్యాదిదం మే స్యాత్స్నేహో గుణసముద్భవః॥ 14-38-11 (93424)
అభిద్రోహస్తథా మాయా నికృతిర్మాన ఏవ చ।
స్తైన్యం హింసా జుగుప్సా చ పరితాపః ప్రజాగరః॥ 14-38-12 (93425)
దంభో దర్పోఽథ రాగశ్చ భక్తిః ప్రీతిః ప్రమోదనం।
ద్యూతం చ జనవాదశ్చ సంబంధాః స్త్రీకృతాశ్చ యే॥ 14-38-13 (93426)
నృత్యవాదిత్రగీతానాం ప్రసంగా యే చ కేచన।
సర్వ ఏతే గుణా విప్రా రాజసాః సంప్రకీర్తితాః॥ 14-38-14 (93427)
భూతభవ్యభవిష్యాణాం భావానాం భువి భావనాః।
త్రివర్గనిరతా నిత్యం ధర్మోఽర్థః కామ ఇత్యపి॥ 14-38-15 (93428)
కామవృత్తాః ప్రమోదంతే సర్వకామసమృద్ధిభిః।
అర్వాక్స్రోతస ఇత్యేతే మనుష్యా రజసా వృతాః॥ 14-38-16 (93429)
అస్మిఁలోకే ప్రమోదంతే జాయమానాః పునఃపనః।
ప్రేత్యభావికమీహంతే హలౌకికమేవ చ।
దదతి ప్రతిగృహ్ణంతి తర్పయంత్యథ జుహ్వతి॥ 14-38-17 (93430)
రజోగుణా వో బహుధానుకీర్తితా
యథావదుక్తం గుణవృత్తమేవ చ।
నరోపి యో వేద గుణానిమాన్సదా
స రాజసైః సర్వగుణైర్విముచ్యతే॥ ॥ 14-38-18 (93431)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి అష్టత్రింశోఽధ్యాయః॥ 38 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-38-2 సంఘాతో రూపమాయాస ఇతి క.ట.థ.పాఠః॥ 7-38-5 ఉగ్రం నిష్టురం దారుణం హింస్రత్వం॥ 7-38-6 పరిభాషణం ధిక్కృత్య భాషణం॥ 7-38-7 వ్యూహః వ్యవహారరచనాకౌశలం॥ 7-38-8 శరణేషు రక్షితృషు॥ 7-38-9 అప్రత్యయః అవిశ్వాసః॥ 7-38-12 పరితాపః స్వజనకైవల్యనిమిత్తో దాహః। పాఠాంతరే పరివాదః సర్వనిందా॥ 7-38-14 ప్రసంగా యేన కేనచిదితి క.థ.పాఠః॥ 7-38-16 అర్వాక్ స్వర్గాదధః భూమేరుపరి స్రోతః ప్రవాహో యేషాం తే తథా॥ 7-38-17 ప్రేత్యభావికం జన్మాంతరీయం కుశలం॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 039
॥ శ్రీః ॥
14.39. అధ్యాయః 039
అథానుగీతాపర్వ-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
బ్రహ్మణా మహర్షీన్ప్రతి సత్వగుణకార్యనిరూపణం॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
బ్రహ్మోవాచ।
అతః పరం ప్రవక్ష్యామి తృతీయం గుణముత్తమం।
సర్వభూతహితం లోకే సతాం ధర్మమనిందితం॥ 14-39-1 (93432)
ఆనందః ప్రీతిరుద్రేకః ప్రాకాశ్యం సుఖమేవ చ।
అకార్పణ్యమసంరంభః సంతోషః శ్రద్దధానతా॥ 14-39-2 (93433)
క్షమా ధృతిరహింసా చ సమతా సత్యమార్జవం।
అక్రోధశ్చానసూయా చ శౌచం దాక్ష్యం పరాక్రమః॥ 14-39-3 (93434)
ముధాజ్ఞానం ముధావృత్తం ముధాసేవా ముదాశ్రమః।
ఏవం యో యుక్తధర్మః స్యాత్సోముత్రాత్యంతమశ్నుతే॥ 14-39-4 (93435)
నిర్మమో నిరహంకారో నిరాశీః సర్వతః సమః।
అకామహత ఇత్యేవ సతాం ధర్మః సనాతనః॥ 14-39-5 (93436)
విశ్రంభో హ్రీస్తితిక్షా చ త్యాగః శౌచమతంద్రితా।
ఆనృశంస్యమసంమోహో దయా భూతేష్వపైశునం॥ 14-39-6 (93437)
హర్షస్తుష్టిర్విస్మయశ్చ వినయః సాధువృత్తితా।
శాంతికర్మవిశుద్ధిశ్చ భావశుద్ధిర్విమోచనం॥ 14-39-7 (93438)
ఉపేక్షా బ్రహ్మచర్యం చ పరిత్యాగశ్చ సర్వశః।
నిర్మమత్వమనాశీష్ట్వమపరిక్షతధర్మతా॥ 14-39-8 (93439)
ముధాదానం ముధాయజ్ఞో ముధాధీతం ముధావ్రతం।
ముధాప్రతిగ్రహశ్చైవ మధాధ్రమో ముధాతపః॥ 14-39-9 (93440)
ఏవంవృత్తాస్తు యే కేచిల్లోకేఽస్మిన్సత్వసంశ్రయాః।
బ్రాహ్మణా బ్రహ్మయోనిస్థాస్తే ధీరాః సాధుదర్శినః॥ 14-39-10 (93441)
హిత్వా సర్వాణి పాపాని నిఃశోకా హ్యజరామరాః।
దివ్యం ప్రాప్య తు తే ధీరాః కుర్వతే వై తతస్తనూః॥ 14-39-11 (93442)
ఈశిత్వం చ వశిత్వం చ లఘుత్వం చాణుతా తథా।
వికుర్వతే మహాత్మానో దేవాస్త్రిదివగా ఇవ॥ 14-39-12 (93443)
ఊర్ధ్వస్రోతస ఇత్యేతే దేవా వైకారికాః స్మృతాః।
వికుర్వంతః ప్రకృత్యా వై దివం ప్రాప్తాస్తతస్తతః॥ 14-39-13 (93444)
యద్యదిచ్ఛంతి తత్సర్వం భజంతే విభజంతి చ।
ఇత్యేతత్సాత్వికం వృత్తం కథితం వో ద్విజర్షభాః।
ఏతద్విజ్ఞాయ లభతే విధివద్యద్యదిచ్ఛతి॥ 14-39-14 (93445)
ప్రకీర్తితాః సత్త్వగుణా విశేషతో
యథావదుక్తం గుణవృత్తమేవ చ।
నరస్తు యో వేద గుణానిమాన్సదా
గుణాన్స భుంక్తే న గుణైః స యుజ్యతే॥ ॥ 14-39-15 (93446)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి ఏకోనచత్వారింశోఽధ్యాయః॥ 39 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-39-7 హర్షః పుత్రజన్మాదిజం సుఖం। తుష్టిరలబుద్ధిః। శాంతికర్మణి ముక్త్యుపాయే శుద్ధిః ఆర్జవేన ప్రవృత్తిః॥ 7-39-8 ఉపేక్షా ఔదాసీన్యం॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 040
॥ శ్రీః ॥
14.40. అధ్యాయః 040
అథానుగీతాపర్వ-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
బ్రహ్మణా మహర్షీన్ప్రతి సత్వాదిగుణత్రయనిరూపణం॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
బ్రహ్మోవాచ।
నైవ శక్యా గుణా వక్తుం పృథక్త్వేనైవ సర్వశః।
అవిచ్ఛిన్నాని దృశ్యంతే రజః సత్వం తమస్తథా॥ 14-40-1 (93447)
అన్యోన్యమనురజ్యంతే హ్యన్యోన్యేనానుజీవినః।
అన్యోన్యాపాశ్రయాః సర్వే తథాఽన్యోన్యానువర్తినః॥ 14-40-2 (93448)
యావత్సత్వం రజస్తావద్వర్తతే నాత్ర సంశయః।
యావత్తమశ్చ సత్వం చ రజస్తావదిహోచ్యతే॥ 14-40-3 (93449)
సంహత్య కుర్వతే యాత్రాం సహితాః సంఘచారిణః।
సంఘాతవృత్తయో హ్యేతే వర్తంతే హేత్వహేతుభిః॥ 14-40-4 (93450)
ఉద్రేకవ్యతిరిక్తానాం తేషామన్యోన్యవర్తినాం।
వక్ష్యతే తద్యథాఽన్యూనం వ్యతిరిక్తం చ సర్వశః॥ 14-40-5 (93451)
వ్యతిరిక్తం తమో యత్ర తిర్యగ్భావగతం భవేత్।
అల్పం తత్రథ రజో జ్ఞేయం సత్వమల్పతరం తథా॥ 14-40-6 (93452)
ఉద్రిక్తం చ రజో యత్ర మధ్యస్రోతోగతం భవేత్।
అల్పం తత్ర తమో జ్ఞేయం సత్వమల్పతరం తథా॥ 14-40-7 (93453)
ఉద్రిక్తం చ యదా సత్వమూర్ధ్వస్రోతోగతం భవేత్।
అల్పం తత్ర తమో జ్ఞేయం రజశ్చాల్పతరం తథా॥ 14-40-8 (93454)
సత్వం వైకారికీ యోనిరింద్రియాణాం ప్రకాశికా।
న హి సత్వాత్పరో భావః కశ్చిదన్యో విధీయతే॥ 14-40-9 (93455)
ఊర్ధ్వం గచ్ఛంతి సత్వస్థా మధ్యే తిష్ఠంతి రాజసాః।
జఘన్యగుణసంయుక్తా యాంత్యధస్తామసా జనాః॥ 14-40-10 (93456)
తమః శూద్రే రజః క్షత్రే బ్రాహ్మణే సత్వముత్తమం।
ఇత్యేవం త్రిషు వర్ణేషు వివర్తంతే గుణాస్త్రయః॥ 14-40-11 (93457)
దూరాదపి హి దృశ్యనతే సహితాః సంఘచారిణః।
తమః సత్వం రజశ్చైవ పృథక్త్వేనానుశుశ్రుమ॥ 14-40-12 (93458)
దృష్ట్వా త్వాదిత్యముద్యంతం కుచోరాణాం భయం భవేత్।
అధ్వగాః పరితప్యేయురుష్ణతో దుఃఖభాగినః॥ 14-40-13 (93459)
ఆదిత్యః సత్వముద్దిష్టః కుచోరాస్తు తథా తమః।
పరితాపోఽధ్వగానాం చ రజసో గుణ ఉచ్యతే॥ 14-40-14 (93460)
ప్రాకాశ్యం సత్వమాదిత్యః సంతాపో రజసో గుణః।
ఉపప్లవస్తు విజ్ఞేయస్తామసస్తస్య పర్వసు॥ 14-40-15 (93461)
ఏవం జ్యోతిష్షు సర్వేషు ప్రవర్తంతే గుణాస్త్రయః॥
పర్యాయేణ చ వర్ంతతే తత్రతత్ర తథాతథా॥ 14-40-16 (93462)
స్థావరేషు తు భావేషు తిర్యగ్భావగతం తమః।
రాజసాస్తు వివర్తంతే స్నేహభావస్తు సాత్వికైః॥ 14-40-17 (93463)
అహస్త్రిధా తు విజ్ఞేయం త్రిధా రాత్రిర్విధీయతే।
మాసార్దమాసవర్షాణి ఋతవః సంధయస్తథా॥ 14-40-18 (93464)
త్రిధా దానాని దీయంతే త్రిధా యజ్ఞః ప్రవర్తతే।
త్రిధా లోకాస్త్రిధా దేవాస్త్రిధా విద్యాస్త్రిధా గతిః॥ 14-40-19 (93465)
భూతం భవ్యం భవిష్యం చ ధర్మోఽర్థః కామ ఏవ చ।
ప్రాణాపానావుదానశ్చాప్యేత ఏవ త్రయో గుణాః॥ 14-40-20 (93466)
పర్యాయేణ ప్రవర్తంతే తత్రతత్ర తథాతథా।
యత్కించిదిహ లోకేఽస్మిన్సర్వమేతే త్రయో గుణాః॥ 14-40-21 (93467)
త్రయో గుణాః ప్రవర్తంతే హ్యవ్యక్తా నిత్యమేవ తు।
సత్వం రజస్తమశ్చైవ గుణసర్గః సనాతనః॥ 14-40-22 (93468)
తమోఽవ్యక్తం శివం ధామ రజో యోనిః సనాతనః।
ప్రకృతిర్వికారః ప్రలయః ప్రధానం ప్రభవాప్యయౌ॥ 14-40-23 (93469)
అనుద్రిక్తమనూనం వాఽప్యకంపమచలం ధ్రువం।
సదసచ్చైవ తత్సర్వమవ్యక్తం త్రిగుణం స్మృతం।
జ్ఞేయాని నామధేయాని నరైరద్యాత్మచింతకైః॥ 14-40-24 (93470)
అవ్యక్తనామాని గుణాంశ్చ తత్త్వతో
యో వేద సర్వాణి గతీశ్చ కేవలాః।
విముక్తదేహః ప్రవిభాగతత్త్వవి-
త్స ముచ్యతే సర్వగుణైర్నిరామయః॥ ॥ 14-40-25 (93471)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి చత్వారింశోఽధ్యాయః॥ 40 ॥
ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 041
॥ శ్రీః ॥
14.41. అధ్యాయః 041
అథానుగీతాపర్వ-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
బ్రహ్మణా మహర్షీన్ప్రతి మహదహంకారతత్వనిరూపణం॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
బ్రహ్మోవాచ।
అవ్యక్తాత్పూర్వముత్పన్నో మహానాత్మా మహామతిః।
ఆదిర్గుణానాం సర్వేషాం ప్రథమః సర్గ ఉచ్యతే॥ 14-41-1 (93472)
మహానాత్మా మతిర్విష్ణుర్జిష్ణుః శంభుశ్చ వీర్యవాన్।
బుద్ధిః ప్రజ్ఞోపలబ్ధిశ్చ తతా ఖ్యాతిర్ధృతిఃస్మృతిః। 14-41-2 (93473)
పర్యాయవాచకైః శబ్దైర్మహానాత్మా విభావ్యతే।
తం జానన్బ్రాహ్మణో విద్వాన్ప్రమోహం నాధిగచ్ఛతి॥ 14-41-3 (93474)
సర్వతఃపాణిపాదం చ సర్వతోక్షిశిరోముఖం।
సర్వతఃశ్రుతిమల్లోకే సర్వం వ్యాప్యవతిష్ఠతి॥ 14-41-4 (93475)
మహాప్రభావః పురుషః సర్వస్య హృది నిష్ఠితః।
అణిమా లఘిమా ప్రాప్తిరీశానో జ్యోతిరవ్యయః॥ 14-41-5 (93476)
తత్ర బుద్ధిమతాం లోకే సద్భావనిరతాశ్చ యే।
ధ్యానినో నిత్యయోగాశ్చ సత్యసంధా జితేంద్రియాః॥ 14-41-6 (93477)
జ్ఞానవంతశ్చ యే కేచిదలుబ్ధా జితమన్యవః।
ప్రసన్నమనసో ధీరా నిర్మమా నిరహంక్రియాః॥ 14-41-7 (93478)
విముక్తాః సర్వ ఏవైతే మహత్త్వముపయాంత్యుత।
ఆత్మనో మహతో వేద యః పుణ్యాం గతిముత్తమాం॥ 14-41-8 (93479)
అహంకారాత్ప్రసూతాని మహాభూతాని పంచ వై।
పృథివీ వాయురాకాశమాపో జ్యోతిశ్చ పంచమం॥ 14-41-9 (93480)
తేషు భూతాని యుజ్యంతే మహాభూతేషు పంచసు।
తే శబ్దస్పర్శరూపేషు రసగంధక్రియాసు చ॥ 14-41-10 (93481)
మహాభూతవినాశాంతే ప్రలయే ప్రత్యుపస్థితే।
సర్వప్రాణభృతాం ధీరా మహదుత్పద్యతే భయం॥ 14-41-11 (93482)
స ధీరః సర్వలోకేషు న మోహమధిగచ్ఛతి।
విష్ణురేవాదిసర్గేషు స్వయంభూర్భవతి ప్రభుః॥ 14-41-12 (93483)
ఏవం హి యో వేద గుహాశయం ప్రభుం
పరం పురాణం పురుషం విశ్వరూపం।
హిరణ్మయం బుద్ధిమతాం పరాం గతిం
స బుద్ధిమాన్బుద్ధిమతీత్య తిష్ఠతి॥ 14-41-13 (93484)
య ఉత్పన్నో మహాన్పూర్వమహంకారః స ఉచ్యతే।
అహమిత్యేవ సంభూతో ద్వితీయః సర్గ ఉచ్యతే॥ 14-41-14 (93485)
అహంకారశ్చ భూతాదిర్వైకారిక ఇతి స్మృతః।
తేజసశ్చేతనా ధాతుః ప్రజాసర్గః ప్రజాపతిః॥ 14-41-15 (93486)
దేవానాం ప్రభవో దేవో మనసశ్చ త్రిలోకకృత్।
అహమిత్యేవ తత్సర్వమభిమానః స ఉచ్యతే॥ 14-41-16 (93487)
అధ్యాత్మజ్ఞానతృప్తానాం మునీనాం భావితాత్మనాం।
స్వాధ్యాయక్రతుసిద్ధానామేష లోకః సనాతనః॥ 14-41-17 (93488)
అహంకారేణాహరతో గుణానిమా-
న్భూతాదిరేవం సృజతే స భూతకృత్।
వైకారికః సర్వమిదం విచేష్టతే
స్వతేజసా రంజయతే జగత్తథా॥ ॥ 14-41-18 (93489)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి ఏకచత్వారింశోఽధ్యాయః॥ 41 ॥
ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 042
॥ శ్రీః ॥
14.42. అధ్యాయః 042
అథానుగీతాపర్వ-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
బ్రహ్మణా మహర్షీన్ప్రత్యహంకారతత్వాద్భూతాదిసృష్టిప్రకారకథనం॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
బ్రహ్మోవాచ।
అహంకారాత్ప్రసూతాని మహాభూతాని పంచ వై।
పృథివీ వాయురాకాశమాపో జ్యోతిశ్చ పంచమం॥ 14-42-1 (93490)
తేషు భూతాని ముహ్యంతి మహాభూతేషు పంచసు।
శబ్దస్పర్శనరూపేషు రసగంధక్రియాసు చ॥ 14-42-2 (93491)
మహాభూతవికారాంతే ప్రలయే ప్రత్యుపస్థితే।
సర్వప్రాణభూతాం ధీరా మహదుత్పద్యతే భయం॥ 14-42-3 (93492)
యద్యస్మాజ్జాయతే భూతం తత్ర తత్ప్రవిలీయతే।
లీయంతే ప్రతిలోమాని జాయంతే చోత్తరోత్తరం॥ 14-42-4 (93493)
తతః ప్రలీనే సర్వస్మిన్భూతే స్థావరజంగమే।
స్మృతిమంతస్తదా ధీరా న లీయంతే కదాచన॥ 14-42-5 (93494)
శబ్దః స్పర్శస్తథా రూపం రసో గంధశ్చ పంచమః।
క్రియాః కరణయుక్తాః స్యురనిత్యా మోహసంజ్ఞితాః॥ 14-42-6 (93495)
లోభప్రజనసంభూతా నిర్విశేషా హ్యకించనాః।
మాంసశోణితసంఘాతా అన్యోన్యస్యోపజీవినః॥ 14-42-7 (93496)
బహిరాత్మాన ఇత్యేతే దీనాః కృపణజీవినః।
ప్రాణాపానావుదానశ్చ సమానో వ్యాన ఏవ చ॥ 14-42-8 (93497)
అంతరాత్మని చాప్యేతే నియతాః పంచ వాయవః।
వాఙ్మనోబుద్ధిరిత్యేభిః సార్ధమష్టాత్మకం జగత్॥ 14-42-9 (93498)
త్వగ్ఘ్రాణశ్రోత్రచక్షూంషి రసనా వాక్చ సంయతాః।
విశుద్ధం చ మనో యస్య బుద్ధిశ్చావ్యభిచారిణీ॥ 14-42-10 (93499)
అష్టౌ యస్యాగ్నయో హ్యేతే దహంతేఽహంక్రియాః సదా।
స తద్బ్రహ్మ శుభం యాతి తస్మాద్భూయో న విద్యతే॥ 14-42-11 (93500)
ఏకాదశ చ యాన్యాహురింద్రియాణి విశేషతః।
అహంకారాత్ప్రసూతాని తాని వక్ష్యామి నామతః॥ 14-42-12 (93501)
శ్రోత్రం త్వక్ చక్షుషీ జిహ్వా నాసికా చైవ పంచమీ।
పాదౌ పాయురుపస్థశ్చ హస్తౌ వాగ్దశమీ భవేత్॥ 14-42-13 (93502)
ఇంద్రియగ్రామ ఇత్యేష మన ఏకాదశం భవేత్।
ఏతం గ్రామం జయేత్పూర్వం తతో బ్రహ్మ ప్రకాశతే॥ 14-42-14 (93503)
బుద్ధీంద్రియాణి పంచాహుః పంచ కర్మేంద్రియాణి చ।
శ్రోత్రాదీన్యపి పంచాహుర్బుద్ధియుక్తాని తత్త్వతః॥ 14-42-15 (93504)
అవిశేషాణి చాన్యాని కర్మయుక్తాని యాని తు।
ఉభయత్ర మనో జ్ఞేయం బుద్ధిస్తు ద్వాదశీ భవేత్॥ 14-42-16 (93505)
ఇత్యుక్తానీంద్రియాణ్యేతాన్యేకాదశ యథాక్రమం।
మన్యంతే కృతమిత్యేవం విదిత్వా తాని పండితాః॥ 14-42-17 (93506)
`త్రీణి స్థానాని భూతానాం చతుర్థం నోపపద్యతే।'
స్థలమాపస్తథాఽఽకాశం జన్మ చాపి చతుర్విధం॥ 14-42-18 (93507)
అండజోద్భిజ్జసంస్వేదజరాయుజమథాపి చ।
చతుర్ధా జన్మ ఇత్యేతద్భూతగ్రామస్య లక్ష్యతే॥ 14-42-19 (93508)
అపరాణ్యథ భూతాని ఖేచరాణి తథైవ చ।
అండజాని విజానీయాత్సర్వాంశ్చైవ సరీసృపాన్॥ 14-42-20 (93509)
స్వేదజాః కృమయః ప్రోక్తా జంతవశ్చ యథాక్రమం।
జన్మద్వితీయమిత్యేతజ్జఘన్యతరముచ్యతే॥ 14-42-21 (93510)
భిత్త్వా తు పృథివీం యాని జాయంతే కాలపర్యయాత్।
ఉద్భిజ్జాని చ తాన్యాహుర్భూతాని ద్విజసత్తమాః॥ 14-42-22 (93511)
ద్విపాదబహుపాదాని తిర్యగ్గతిమతీని చ।
జరాయుజాని భూతాని వికృతాన్యపి సత్తమాః॥ 14-42-23 (93512)
ద్వివిధా ఖలు విజ్ఞేయా బ్రహ్మయోనిః సనాతనా।
తపః కర్మ చ యత్పుణ్యమిత్యేష విదుషాం నయః॥ 14-42-24 (93513)
వివిధం కర్మ విజ్ఞేయమిజ్యా దానం చ తన్మఖే।
వేదస్యాధ్యయనం పుణ్యమితి వృద్ధానుశాసనం॥ 14-42-25 (93514)
ఏతద్యో వేత్తి విధివత్స ముక్తః స్యాద్ద్విజర్షభాః।
విముక్తః సర్వపాపేభ్య ఇతి చైవ నిబోధత॥ 14-42-26 (93515)
`అతః పరం ప్రవక్ష్యామి సర్వం వివిధమింద్రియం॥' 14-42-27 (93516)
ఆకాశం ప్రథమం భూతం శ్రోత్రమధ్యాత్మముచ్యతే।
అధిభూతం తథా శబ్దో దిశశ్చాత్రాధిదైవతం॥ 14-42-28 (93517)
ద్వితీయం మారుతం భూతం త్వగధ్యాత్మం చ విశ్రుతం।
స్ప్రష్టవ్యమధిభూతం తు విద్యుత్తత్రాధిదైవతం॥ 14-42-29 (93518)
తృతీయం జ్యోతిరిత్యాహుశ్చక్షురధ్యాత్మమిష్యతే।
అధిభూతం తతో రూపం సూర్యస్తత్రాధిదైవతం॥ 14-42-30 (93519)
చతుర్థమాపో విజ్ఞేయం జిహ్వా చాధ్యాత్మమిష్యతే।
అధిభూతం రసశ్చాత్ర సోమస్తత్రాధిదైవతం॥ 14-42-31 (93520)
పృథివీ పంచమం భూతం ఘ్రాణశ్చాధ్యాత్మముచ్యతే।
అధిభూతం తథా గంధో వాయుస్తత్రాదిదైవతం॥ 14-42-32 (93521)
ఏషు పంచసు భూతేషు చతుష్టయవిధిః స్మృతః।
అతః పరం ప్రవక్ష్యామి సర్వం త్రివిధమింద్రియం॥ 14-42-33 (93522)
పాదావధ్యాత్మమిత్యాహుర్బ్రాహ్మణాస్తత్వదర్శినః।
అధిభూతం తు గంతవ్యం విష్ణుస్తత్రాధిదైవతం॥ 14-42-34 (93523)
అవాగ్గతిరపానశ్చ పాయురధ్యాత్మమిష్యతే।
అధిభూతం విసర్గశ్చ మిత్రస్తత్రాధిదైవతం॥ 14-42-35 (93524)
ప్రజనః సర్వభూతానాముపస్థోఽధ్యాత్మముచ్యతే।
అధిభూతం తథా శుక్రం దైవతం చ ప్రజాపతిః॥ 14-42-36 (93525)
హస్తావధ్యాత్మమిత్యాహురద్యాత్మవిదుషో జనాః।
అధిభూతం చ కర్మాణి శక్రస్తత్రాధిదైవతం॥ 14-42-37 (93526)
వైశ్వదేవీ మనఃపూర్వా వాగధ్యాత్మమిహోచ్యతే।
వక్తవ్యమధిభూతం చ వహ్నిస్తత్రాధిదైవతం॥ 14-42-38 (93527)
అధ్యాత్మం మన ఇత్యాహుః పంచభూతాత్మచారకం।
అధిభూతం చ సంకల్పశ్చంద్రమాశ్చాధిదైవతం॥ 14-42-39 (93528)
అహంకారస్తథాఽధ్యాత్మం సర్వసంసారకారణం।
అభిమానోఽధిభూతం చ రుద్రస్తత్రాధిదైవతం॥ 14-42-40 (93529)
అధ్యాత్మం బుద్ధిరిత్యాహుః షడింద్రియవిచారిణీ।
అధిభూతం తు విజ్ఞేయమహస్తత్రాధిదైవతం॥ 14-42-41 (93530)
యథావదధ్యాత్మవిధిరేష వః కీర్తితో మయా।
జ్ఞానమస్య హి ధర్మజ్ఞాః ప్రాప్తం జ్ఞానవతామిహ॥ 14-42-42 (93531)
ఇంద్రియాణీంద్రియార్థాశ్చ మహాభూతాని పంచ చ।
సర్వాణ్యేతాని సంధాయ మనసా సంప్రధారయేత్॥ 14-42-43 (93532)
క్షీణే మనసి సర్వస్మిన్న జన్మసుఖమిష్యతే।
జ్ఞానసంపన్నసత్త్వానాం తత్సుఖం విదుషాం మతం॥ 14-42-44 (93533)
అతః పరం ప్రవక్ష్యామి సూక్ష్మభావకరీం శివాం।
నివృత్తిం సర్వభూతేషు మృదునా దారుణేన వా॥ 14-42-45 (93534)
గుణాగుణమనాసంగమేకచర్యమనంతరం।
ఏతద్బ్రాహ్మణజం వృత్తమాహురేకపదం సుఖం॥ 14-42-46 (93535)
విద్వాన్కూర్మ ఇవాంగాని కామాన్సంహృత్య సర్వశః।
విరజాః సర్వతో ముక్తో యో నరః స సుఖీ సదా॥ 14-42-47 (93536)
కామానాత్మని సంయంయ క్షీణతృష్ణః సమాహితః।
సర్వభూతసుహృన్మైత్రో బ్రహ్మభూయాయ కల్పతే॥ 14-42-48 (93537)
ఇంద్రియాణాం నిరోధేన సర్వేషాం విషయైషిణాం।
మునేర్జనపదత్యాగాదధ్యాత్మాగ్నిః సమిధ్యతే॥ 14-42-49 (93538)
యథాఽగ్నిరింధనైరిద్ధో మహాజ్యోతిః ప్రకాశతే।
తథేంద్రియనిరోధేన మహానాత్మా ప్రకాశతదే॥ 14-42-50 (93539)
యదా పశ్యతి భూతాని ప్రసన్నాత్మాఽత్మనో హృది।
స్వయంజ్యోతిస్తదాసూక్ష్మాత్సూక్ష్మం ప్రాప్నోత్యనుత్తమం॥ 14-42-51 (93540)
అగ్నీ రూపం రసం స్రోతో వాయుః స్పర్శనమేవ చ।
మహీ గంధధరా ఘ్రాణమాకాశః శ్రవణం తథా।
`దృశ్యమాదిత్యమేవాహురధ్యాత్మవిదుషో జనాః॥' 14-42-52 (93541)
రోగశోకసమావిష్టం పంచస్రోతఃసమావృతం।
పంచభూతసమాయుక్తం నవద్వారం ద్విదైవతం॥ 14-42-53 (93542)
రజస్వలమథాదృశ్యం త్రిగుణం సప్తధాతుకం।
సంసర్గాభిరతం మూఢం శరీరమితి ధారణా॥ 14-42-54 (93543)
దుశ్చరం జీవలోకేఽస్మిన్సత్వం ప్రతి సమాశ్రితం।
ఏతదేవ హి లోకేఽస్మిన్కాలచక్రం ప్రవర్తతే॥ 14-42-55 (93544)
ఏతన్మహార్ణవం ఘోరమగాధం మోహసంఝితం।
విసృజన్సంక్షిపేచ్చైవ మోహయన్స్వాపయంజగత్॥ 14-42-56 (93545)
కామం క్రోధం భయం లోభమభిద్రోహమథానృతం।
ఇంద్రియాణాం నిరోధేన సతస్త్యజతి దుస్త్యజాన్॥ 14-42-57 (93546)
యస్యైతే నిర్జితా లోకే త్రిగుణాః పంచధాతవః।
వ్యోంని తస్య పరం స్థానమానంతమథ లక్ష్యతే॥ 14-42-58 (93547)
పంచేంద్రియమహాకూలాం మనఃస్రోతోభయావహాం।
నదీం మోహహ్రదాం తీర్త్వా కామక్రోధావుభౌ జయేత్॥ 14-42-59 (93548)
స సర్వదోషనిర్ముక్తస్తతః పశ్యతి తత్పరం।
మనో మనసి సంధాయ పశ్యన్నాత్మానమాత్మని॥ 14-42-60 (93549)
సర్వవిత్సర్వభూతేషు ద్రక్ష్యత్యాత్మానమాత్మని।
ఏకధా బహుధా చైవ వికుర్వాణస్తతస్తతః॥ 14-42-61 (93550)
ధ్రువం పశ్యతి రూపాణి దీపాద్దీపశతం యథా।
స వై విష్ణుశ్చ మిత్రశ్చ వరుణోఽగ్నిః ప్రజాపతిః॥ 14-42-62 (93551)
స హి ధాతా విధాతా చ స ప్రభుః సర్వతోముఖః।
హృదయం సర్వభూతానాం మహానాత్మా ప్రకాశతే॥ 14-42-63 (93552)
తం విప్రసంఘాశ్చ సురాసురాశ్చ
యక్షాః పిశాచాః పితరో వయాంసి।
రక్షోగణా భూతగణాశ్చ సర్వే
మహర్షయశ్చైవ సదా స్తువంతి॥ ॥ 14-42-64 (93553)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి ద్విచత్వారింశోఽధ్యాయః॥ 42 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-42-7 లోకప్రజనసంయుక్తా ఇతి క.ట.పాఠః॥ 7-42-9 ఇత్యుక్తా ఇతి క.పాఠః॥ 7-42-25 జాతస్యాధ్యయనం పుణ్యమితి ఝ.పాఠః॥ 7-42-64 పితరశ్చ సిద్ధా ఇతి క.పాఠః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 043
॥ శ్రీః ॥
14.43. అధ్యాయః 043
అథానుగీతాపర్వ-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
బ్రహ్మణా మహర్షీన్ప్రతి మనుష్యేషు క్షత్రియాణాం రజోగుణకార్యబలప్రధానతయా తేషాం సత్వప్రధానబ్రాహ్మణరక్షణస్య కర్తవ్యత్వకథనప్రసంగేన తత్తజ్జాతిశ్రేష్ఠవస్తుకథనం॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
బ్రహ్మోవాచ।
మనుష్యాణాం తు రాజ్యః క్షత్రియో మధ్యమో గుణః।
కుంజరో వాహనానాం చ సింహశ్చారణ్యవాసినాం॥ 14-43-1 (93554)
అవిః పశూనాం సర్వేషామహిస్తు బిలవాసినాం।
గవాం గోవృషభశ్చైవ స్త్రీణాం పురుష ఏవ చ॥ 14-43-2 (93555)
న్యగ్రోధో జంబువృక్షశ్చ పిప్పలః శాల్మలిస్తథా।
శింశపా మేషశృంగశ్చ తథా కీచకవేణవః॥ 14-43-3 (93556)
ఏతే ద్రుమాణాం రాజానో గణానాం మరుతస్తథా।
హిమవాన్పారియాత్రశ్చ సహ్యో వింధ్యస్త్రికూటవాన్॥ 14-43-4 (93557)
శ్వేతో నీలశ్చ భాసశ్చ రాష్ట్రవాంశ్చైవ పర్వతః।
భృశస్కంధో మహేంద్రశ్చ మాల్యవాన్పర్వతస్తథా॥ 14-43-5 (93558)
ఏతే పర్వతరాజానో గణానాం మరుతస్తథా।
సూర్యో గ్రహాణామధిపో నక్షత్రాణాం చ చంద్రమాః॥ 14-43-6 (93559)
యమః పితౄణామధిపః సరితామథ సాగరః।
అంభసాం వరుణో రాజా మరుతామింద్ర ఉచ్యతే॥ 14-43-7 (93560)
అర్కోఽధిపతిరుష్ణానాం జ్యోతిషామిందురుచ్యతే।
అగ్నిర్భూతపతిర్నిత్యం బ్రాహ్మణానాం బృహస్పతిః॥ 14-43-8 (93561)
ఓషధీనాం పతిః సోమో విష్ణుర్బలవతాం వరః।
త్వష్టాఽధినాం పతిః సోమో విష్ణుర్బలవతాం వరః। 14-43-9 (93562)
దక్షిణానాం తథా యజ్ఞో వేదానామృచ ఏవ చ।
దిశాముదీచీ విప్రాణాం సోమో రాజా ప్రతాపవాన్॥ 14-43-10 (93563)
కుబేరః సర్వరత్నానాం దేవతానాం పురందరః।
ఏష భూతాధిపః సర్గః ప్రజానాం చ ప్రజాపతిః॥ 14-43-11 (93564)
సర్వేషామేవ భూతానామహం బ్రహ్మమయో మహాన్।
భూతం పరతరం మత్తో విష్ణోర్వాఽపి న విద్యతే॥ 14-43-12 (93565)
రాజాధిరాజః సర్వేషాం విష్ణుర్బ్రహ్మమయో మహాన్।
ఈశ్వరం తం విజానీమః స విభుః స ప్రజాపతిః॥ 14-43-13 (93566)
నరకిన్నరయక్షాణాం గంధర్వోరగరక్షసాం।
దేవదానవనాగానాం సర్వేషామీశ్వరో హి సః॥ 14-43-14 (93567)
భగదేవానుయాతానాం సర్వాసాం వామలోచనా।
మాహేశ్వరీ మహాదేవీ ప్రోచ్యతే పార్వతీ హి సా॥ 14-43-15 (93568)
ఉమాం దేవీం విజానీధ్వం నారీణాముత్తమాం శుభాం।
రతీనాం వసుమత్యస్తు స్త్రీణామప్సరసస్తథా॥ 14-43-16 (93569)
ధర్మికామాశ్చ రాజానో బ్రాహ్మణా ధర్మసేతవః।
తస్మాద్రాజా ద్విజాతీనాం ప్రయతేతేహ రక్షణే॥ 14-43-17 (93570)
రాజ్ఞాం హి విషయే యేషామవసీదంతి సాధవః।
హీనాస్తే స్వగుణైః సర్వైః ప్రేత్యావాఙ్మార్గగామినః॥ 14-43-18 (93571)
రాజ్ఞాం హి విషయే యేషాం సాధవః పరిరక్షితాః।
తేఽస్మిఁల్లోకే ప్రమోదంతే ప్రేత్య చానందమేవ చ॥ 14-43-19 (93572)
ప్రాప్నువంతి మహాత్మాన ఇతి విత్త ద్విజర్షభాః।
అత ఊర్ధ్వం ప్రవక్ష్యామి నియతం ధర్మలక్షణం॥ 14-43-20 (93573)
అహింసాలక్షణో ధర్మో హింసా చాధర్మలక్షణా।
ప్రకాశలక్షణా దేవా మనుష్యాః కర్మలక్షణాః॥ 14-43-21 (93574)
శబ్దలక్షణమాకాశం వాయుస్తు స్పర్శలక్షణః।
జ్యోతిషాం లక్షణం రూపమాపశ్చ రసలక్షణాః॥ 14-43-22 (93575)
ధారిణీ సర్వభూతానాం పృథివీ గంధలక్షణా।
స్వరవ్యంజనసంస్కారా భారతీ శబ్దలక్షణా॥ 14-43-23 (93576)
మనసో లక్షణం చింతా తథోక్తా బుద్ధిరన్వయాత్।
మనసా చింతితానర్థాన్బుద్ధ్యా చేహ వ్యవస్యతి॥ 14-43-24 (93577)
బుద్ధిర్హి వ్యవసాయేన లక్ష్యతే నాత్ర సంశయః।
లక్షణం మనసో ధ్యానమవ్యక్తం సాధులక్షణం॥ 14-43-25 (93578)
ప్రవృత్తిలక్షణో యోగో జ్ఞానం సంన్యాసలక్షణం।
తస్మాజ్జ్ఞానం పురస్కృత్య సంన్యసేదిహ బుద్ధిమాన్॥ 14-43-26 (93579)
సంన్యాసీ జ్ఞానసంయుక్తః ప్రాప్నోతి పరమాం గతిం।
అతీతో ద్వంద్వమభ్యేతి తమోమృత్యుజరాతిగః॥ 14-43-27 (93580)
ధర్మలక్షణసంయుక్తముక్తం వో విధివన్మయా।
గుణానాం గ్రహణం సంయగ్వక్ష్యాంయహమతః పరం॥ 14-43-28 (93581)
పార్తివో యస్తు గంధో వై ఘ్రాణేన హి స గృహ్యతే।
ప్రాణస్యశ్చ తథా వాయుర్గంధజ్ఞానే విధీయతే॥ 14-43-29 (93582)
అపాం ధాతూ రసో నిత్యం జిహ్వయా స తు గృహ్యతే।
జిహ్వాస్థశ్చ తథా సోమో రసజ్ఞానే విధీయతే॥ 14-43-30 (93583)
తేజసస్తు గుణో రూపం చక్షుషా తచ్చ గృహ్యతే।
చక్షుఃస్థశ్చ తతాదిత్యో రూపజ్ఞానే విధీయతే॥ 14-43-31 (93584)
వాయవ్యస్తు సదా స్పర్శస్త్వచా ప్రజ్ఞాయతే చ సః।
త్వక్స్థశ్చైవ సదా వాయుః స్పర్సనే స విధీయతే॥ 14-43-32 (93585)
ఆకాశస్య గుణో ఘోషః శ్రోత్రేణ చ స గృహ్యతే।
శ్రోత్రస్థాశ్చ దిశః సర్వాః శబ్దజ్ఞానే ప్రకీర్తితాః॥ 14-43-33 (93586)
మనసశ్చ గుణశ్చింతా ప్రజ్ఞయా స తు గృహ్యతే।
హృదిస్థశ్చేతనో ధాతుర్మనోజ్ఞానే విధీయతే॥ 14-43-34 (93587)
బుద్ధిరధ్యవసాయేన ధ్యానేన చ మహాంస్తథా।
నిశ్చిత్య గ్రహణాద్వ్యక్తమవ్యక్తం నాత్ర సంశయః॥ 14-43-35 (93588)
అలింగగ్రహణో నిత్యః క్షేత్రజ్ఞో నిర్గుణాత్మకః।
తస్మాదలింగః క్షేత్రజ్ఞః కేవలం జ్ఞానలక్షణః॥ 14-43-36 (93589)
అవ్యక్తం క్షేత్రముద్దిష్టం గుణానాం ప్రభవాప్యయం।
సదా పశ్యాంయహం లీనం విజానామి శృణోమి చ॥ 14-43-37 (93590)
పురుషస్తద్విజానీతే తస్మాత్క్షేత్రజ్ఞ ఉచ్యతే।
గుణవృత్తం తథా కృత్స్నం క్షేత్రజ్ఞః పరిపశ్యతి॥ 14-43-38 (93591)
ఆదిమద్యావసానం తత్సృజ్యమానమచేతనం।
న గుణా విదురాత్మానం సృజ్యమానాః పునఃపునః॥ 14-43-39 (93592)
న సత్యం వేద వై కశ్చిత్క్షేత్రజ్ఞస్త్వేవ విందతి।
గుణానాం గుణభూతానాం యత్పరం పరతో మహత్॥ 14-43-40 (93593)
తస్మాద్గుణాంశ్చ తత్వం చ పరిత్యజ్యేహ తత్వవిత్।
క్షీణదోషో గుణాన్హిత్వా క్షేత్రజ్ఞం ప్రవిశత్యథ॥ 14-43-41 (93594)
నిర్ద్వంద్వో నిర్నమస్కారో నిఃస్వధాకార ఏవ చ।
అచలశ్చానికేతశ్చ క్షేత్రజ్ఞః స పరో విధిః॥ ॥ 14-43-42 (93595)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి త్రిచత్వారింశోఽధ్యాయః॥ 43 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-43-2 ఆఖుశ్చ బిలవాసినామితి క.థ.పాఠః॥ 7-43-7 రాజాసత్త్వానాం మిత్ర ఉచ్యత ఇతి క.ట.థ.॥ 7-43-8 ఉష్ణానాం దేవానామింద్ర ఉచ్యత ఇతి క.ట.థ.పాఠః॥ 7-43-15 భగదేవాః కాముకాస్తైరనుయాతానామనుసృతానాం స్త్రీణాం సర్వాసాం మధ్యే మాహేశ్వరీ వామలోచనేతి సంబంధః॥ భద్రాదేవాభిజాతానాం సర్వేషాం వారిజేక్షణేతి క.ట.పాఠః॥ 7-43-16 రతీనాం ప్రీతిసుఖానాం। వసుమత్యః ధనవత్యః। ధనలాభగర్వితం యత్ప్రీతిసుఖం తదేవ మహదిత్యర్థః॥ 7-43-17 వర్ణక్రమాశ్చ రాజాన ఇతి క.ట.థ.పాఠః॥ 7-43-25 లక్షణం మహతో ధ్యానమితి క.పాఠః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 044
॥ శ్రీః ॥
14.44. అధ్యాయః 044
అథానుగీతాపర్వ-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
బ్రహ్మణా మహర్షీన్ప్రతి స్వస్వజాతిషు శ్రేష్ఠవస్తు ప్రతిపాదనపూర్వకం జ్ఞానస్యావినాశిత్వకథనేన తస్యైవ శ్రేయఃసాధనత్వోక్తిః॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
బ్రహ్మోవాచ।
యదాదిమధ్యపర్యంతం గ్రహణోపాయమేవ చ।
నామలక్షణసంయుక్తం సర్వం వక్ష్యామి తత్త్వతః॥ 14-44-1 (93596)
అహః పూర్వం తతో రాత్రిర్మాసాః శుక్లాదయః స్మృతాః।
శ్రవణాదీని ఋక్షాణి ఋతవః శిశిరాదయః॥ 14-44-2 (93597)
భూమిరాదిస్తు గంధానాం రసానామాప ఏవ చ।
రూపాణామాదిరగ్నిస్తు స్పర్శాదిర్వాయురుచ్యతే॥ 14-44-3 (93598)
శబ్దస్యాదిస్తథాఽఽకాశమేష భూతకృతో గుణః।
అతః పరం ప్రవక్ష్యామి భూతానామాదిముత్తమం॥ 14-44-4 (93599)
ఆదిత్యో జ్యోతిషామాదిరగ్నిర్భూతాదిరుచ్యతే।
సావిత్రీ సర్వవిద్యానాం దేవతానాం ప్రజాపతిః॥ 14-44-5 (93600)
ఓంకారః సర్వవేదానాం వచసాం ప్రాణ ఏవ చ।
యదస్మిన్నియతం లోకే సర్వం సావిత్రముచ్యతే॥ 14-44-6 (93601)
గాయత్రీ చ్ఛందసామాదిః ప్రజానాం సర్గ ఉచ్యతే।
గావశ్చతుష్పదామాదిర్మనుష్యాణాం ద్విజాతయః॥ 14-44-7 (93602)
శ్యేనః పతత్రిణామాదిర్యజ్ఞానాం హుతముత్తమం।
ప్రసర్పిణాం తు సర్వేషాం జ్యేష్ఠః సర్పో ద్విజోత్తమాః॥ 14-44-8 (93603)
కృతమాదిర్యుగానాం చ సర్వేషాం నాత్ర సంశయః।
హిరణ్యం సర్వరత్నానామోషధీనాం యవాస్తథా॥ 14-44-9 (93604)
సర్వేషాం భక్ష్యభోజ్యానామన్నం పరమముచ్యతే।
ద్రవాణాం చైవ సర్వేషాం పేయానామాప ఉత్తమాః॥ 14-44-10 (93605)
స్థావరాణాం తు భూతానాం సర్వేషామవిశేషతః।
బ్రహ్మక్షేత్రం సదా పుణ్యం ప్లక్షః ప్రవరజః స్మృతః॥ 14-44-11 (93606)
అహం ప్రజాపతీనాం చ సర్వేషాం నాత్ర సంశయః।
మమ విష్ణురచింత్యాత్మా స్వయంభూరితి సంస్మృతః॥ 14-44-12 (93607)
పర్వతానాం మహామేరుః సర్వేషామగ్రజః స్మృతః।
దిశాం చ ప్రదిశాం చోర్ధ్వం దిక్పూర్వా ప్రథమా తథా॥ 14-44-13 (93608)
తథా త్రిపథగా గంగా నదీనామగ్రజా స్మృతా।
తథా సరోదపాననాం సర్వేషాం సాగరోఽగ్రజః॥ 14-44-14 (93609)
దేవదానవభూతానాం పిశాచోరగరక్షసాం।
నరకిన్నరయక్షాణాం సర్వేషామీశ్వరః ప్రభుః॥ 14-44-15 (93610)
ఆదిర్విశ్వస్య జగతో విష్ణుర్బ్రహ్మమయో మహాన్।
తతః పరతరం యస్మాత్త్రైలోక్యే నేహ విద్యతే॥ 14-44-16 (93611)
ఆశ్రమాణాం చ సర్వేషాం గార్హస్థ్యం నాత్ర సంశయః।
లోకానామాదిరవ్యక్తం సర్వస్యాంతస్తదేవ చ॥ 14-44-17 (93612)
అహాన్యస్తమయాంతాని ఉదయాంతా చ శర్వరీ।
సుఖస్యాంతం సదా దుఃఖం దుఃఖస్యాంతం సదా సుఖమ॥ 14-44-18 (93613)
సర్వే క్షయాంతా నిచయాః పతనాంతాః సముచ్ఛ్రయాః।
సంయోగాశ్చ వియోగాంతా మరణాంతం చ జీవితం॥ 14-44-19 (93614)
సర్వం కృతం వినాశాంతం జాతస్య మరణం ధ్రువం।
అశాశ్వతం హి లోకేఽస్మిన్సదా స్థావరజంగమం॥ 14-44-20 (93615)
ఇష్టం దత్తం తపోఽధీతం వ్రతాని నియమాశ్చ యే।
సర్వమేతద్వినాశాంతం జ్ఞానస్యాంతో న విద్యతే॥ 14-44-21 (93616)
తస్మాజ్జ్ఞానేన శుద్ధేన ప్రశాంతాత్మా జితేంద్రియః।
నిర్మమో నిరహంకారో ముచ్యతే సర్వపాప్మభిః॥ ॥ 14-44-22 (93617)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి చతుశ్చత్వారిశోఽధ్యాయః॥ 44 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-44-2 శ్రవిష్ఠాదీని సర్వాణితి క.ట.థ.పాఠః॥ 7-44-3 రూపాణాం జ్యోతిరాదిత్య ఇతి ఝ.పాఠః॥ 7-44-8 హుతం అగ్నౌ బ్రాహ్మణే వా దేవతోద్దేశేన దత్తం॥ 7-44-11 బ్రహ్మవృక్షః సదా పుణ్యః ఇతి క.థ.పాఠః॥ 7-44-14 సరోదపాననాం సరసాం కూపాదీనాం చ। సంధిరార్షః। తథాచాశ్వో వాహనానాం సర్వేషాం సాగరోగ్రజ ఇతి క.పాఠః॥ 7-44-15 ఈశ్వరః రుద్రః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 045
॥ శ్రీః ॥
14.45. అధ్యాయః 045
అథానుగీతాపర్వ-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
బ్రహ్మణా మహర్షీన్ప్రతి శరీరస్య కాలచక్రవత్సర్వనాశకత్వోక్తిపూర్వకం గృహస్థధ్రమానుష్ఠానస్య శ్రేయఃసాధనత్వోక్తిః॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
బ్రహ్మోవాచ।
బుద్ధిసారం మనస్తంభమింద్రియగ్రామబంధనం।
మహాభూతారవిష్కంభం నిమేషపరివేష్టనం॥ 14-45-1 (93618)
జరాశోకసమావిష్టం వ్యాధివ్యసనసంచరం।
దేశకాలవిచారీదం శ్రమవ్యాయామనిఃస్వనం॥ 14-45-2 (93619)
అహోరాత్రపరిక్షేపం శీతోష్ణపరిమండలం।
సుఖదుఃఖాంతసంశ్లేషం క్షుత్పిపాసావకీలకం॥ 14-45-3 (93620)
ఛాయాతపవిలేఖం చ నిమేషోన్మేషవిహ్వలం।
శోకమోహజరాకీర్ణం వర్తమానమచేతనం॥ 14-45-4 (93621)
మాసార్ధమాసగుణితం విషమం లోకసంచరం।
తమోనిచయపంకం చ రజోవేగప్రవర్తకం॥ 14-45-5 (93622)
సత్త్వాలంకారదీప్తం చ గుణసంఘాతమండలం।
విరతిగ్రహణాభీకం శోకసంహారవర్తనం॥ 14-45-6 (93623)
క్రియాకారణసంయుక్తం రాగవిస్తారమాయతం।
లోభేప్సాపరివిక్షోభం వివిక్తజ్ఞానసంభవం॥ 14-45-7 (93624)
భయమోహపరీవారం భూతసంమోహకారకం।
ఆనందప్రీతిచారం చ కామక్రోధపరిగ్రహం॥ 14-45-8 (93625)
మహదాదివిశేషాంతమవ్యక్తం ప్రభవాప్యయం।
మనోజవనమశ్రాంతం కాలచక్రం ప్రవర్తతే॥ 14-45-9 (93626)
ఏతద్ద్వంద్వసమాయుక్తం కాలచక్రమచేతనం।
విసృజేత్సంక్షిపేచ్చాపి బోధయేత్స్వాపయేజ్జగం॥ 14-45-10 (93627)
కాలచక్రప్రవృత్తిం చ నివృత్తిం చైవ తత్త్వతః।
యస్తు వేద నరో నిత్యం న స భూతేషు ముహ్యతి॥ 14-45-11 (93628)
విముక్తః సర్వసంక్లేశైః సర్వద్వంద్వాతిగో మునిః।
విముక్తః సర్వపాపేభ్యః ప్రాప్నోతి పరమాం గతిం॥ 14-45-12 (93629)
గృహస్థో బ్రహ్మచారీ చ వానప్రస్థోఽథ భిక్షుకః।
చత్వార ఆశ్రమాః ప్రోక్తాః సర్వే గార్హస్థ్యమూలకాః॥ 14-45-13 (93630)
యః కశ్చిదిహ లోకేఽస్మిన్నాశ్రమః పరికీర్తితః।
తస్యాంతగమనం శ్రేయః కీర్తిరేషా సనాతనీ॥ 14-45-14 (93631)
సంస్కారైః సంస్కృతః పూర్వం యథావచ్చరితవ్రతః।
జాతౌ గుణవిశిష్టాయాం సమావర్తేత వేదవిత్॥ 14-45-15 (93632)
స్వదారనిరతో నిత్యం శిష్టాచారో జితేంద్రియః।
పంచభిశ్చ మహాయజ్ఞైః శ్రద్దధానో యజేదిహ॥ 14-45-16 (93633)
దేవతాతిథిశిష్టాశీ నిరతో వేదకర్మసు।
ఇజ్యాప్రదానయుక్తశ్చ యథాశక్తి యథావిధి॥ 14-45-17 (93634)
న పాణిపాదచపలో న నేత్రచపలో మునిః।
న చ వాగంగచపల ఇతి శిష్టస్య గోచరః॥ 14-45-18 (93635)
నిత్యం యజ్ఞోపవీతీ స్యాచ్ఛుక్లవాసాః శుచివ్రతః।
నియతో యమదానాభ్యాం సదా శిష్టైశ్చ సంవిశేత్॥ 14-45-19 (93636)
జితశిశ్నోదరో మైత్రః శిష్టాచారసమన్వితః।
వైణవీం ధారయేద్యష్టిం సోదకం చ కమండలుం॥ 14-45-20 (93637)
`త్రీణి ధారయతే నిత్యం కమండలుమతంద్రితః।
ఏకమాచమనార్థాయ ఏకం వై పాదధావనం।
ఏకం శౌచవిధానార్థమిత్యేతత్త్రితయం తథా॥' 14-45-21 (93638)
అధీత్యాధ్యాపనం కుర్యాత్తథా యజనయాజనే।
దానం ప్రతిగ్రహం వాఽపి షంగుణాం వృత్తిమాచరేత్॥ 14-45-22 (93639)
త్రీణి కర్మాణి జానీత బ్రాహ్మణానాం తు జీవికాః।
యాజనాధ్యాపనే చోభే శుద్ధాచ్చాపి ప్రతిగ్రహః॥ 14-45-23 (93640)
అథ శేషాణి చాన్యాని త్రీణి కర్మాణి యాని తు।
దానమధ్యయనం యజ్ఞో ధర్మయుక్తాని తాని తు॥ 14-45-24 (93641)
తేష్వప్రమాదం కుర్వీత త్రిషు కర్మసు ధర్మవిత్।
దాంతో మైత్రః క్షమాయుక్తః సర్వభూతసమో మునిః॥ 14-45-25 (93642)
సర్వమేతద్యథాశక్తి విప్రో నిర్వర్తయఞ్శుచిః।
ఏవం యుక్తో జయేత్స్వర్గం గృహస్థః సంశితవ్రతః॥ ॥ 14-45-26 (93643)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి పంచచత్వారింశోఽధ్యాయః॥ 45 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-45-1 ఇంద్రియగ్రామవర్ధనమితి క.ట.థ.పాఠః॥ 7-45-8 అనంతప్రతిసారం చేతి ట.పాఠః॥ 7-45-10 మోహయేత్సామరం జగదితి క.ట.థ.పాఠః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 046
॥ శ్రీః ॥
14.46. అధ్యాయః 046
అథానుగీతాపర్వ-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
బ్రహ్మణా మహర్షీన్ప్రతి బ్రహ్మచారివనస్థధర్మనిరూపణపూర్వకం తదనుష్ఠానస్య శ్రేయఃసాధనత్వోక్తిః॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
బ్రహ్మోవాచ।
ఏవమేతేన మార్గేణ పూర్వోక్తేన యథావిధి।
అధీతవాన్యథాశక్తి తథైవ బ్రహ్మచర్యవాన్॥ 14-46-1 (93644)
స్వధర్మనిరతో విద్వాన్సర్వేంద్రియయతో మునిః।
గురోః ప్రియహితే యుక్తః సత్యధర్మపరః శుచిః॥ 14-46-2 (93645)
గురుణా సమనుజ్ఞాతో భుంజీతాన్నమకుత్సయన్।
హవిష్యభైక్ష్యభుక్ చాపి స్థానాసనవిహారవాన్॥ 14-46-3 (93646)
ద్వికాలమగ్నిం జుహ్వానః శుచిర్భూత్వా సమాహితః।
ధారయీత సదా దండం బైల్వం పాలాశమేవ వా॥ 14-46-4 (93647)
క్షౌమం కార్పాసికం వాఽపి మృగాజినమథాపి వా।
సర్వం కాషాయరక్తం వా వాసో వాఽపి ద్విజస్య హ॥ 14-46-5 (93648)
మేఖలా చ భవేన్మౌంజీ జటో నిత్యోదకస్తథా।
యజ్ఞోపవీతీ స్వాధ్యాయీ అలుప్తనియతవ్రతః॥ 14-46-6 (93649)
పూతాభిశ్చ తథైవాద్భిః సదా దైవతతర్పణం।
భావేన నియతః కుర్వన్బ్రహ్మచారీ ప్రశస్యతే॥ 14-46-7 (93650)
ఏవం యుక్తో జయేత్స్వర్గమూర్ధ్వరేతాః సమాహితః।
న సంసరతి జాతీషు పరమం స్థానమాశ్రితః॥ 14-46-8 (93651)
సంస్కృతః సర్వసంస్కారైస్తథైవ బ్రహ్మచర్యవాన్।
గ్రామాన్నిష్క్రంయ చారణ్యే మునిః ప్రవ్రజితో వసేత్॥ 14-46-9 (93652)
చర్మవల్కలసంవాసీ సాయం ప్రాతరుపస్పృశేత్।
అరణ్యగోచరో నిత్యం న గ్రామం ప్రవిశేత్పునః॥ 14-46-10 (93653)
అర్చయన్నతిథీన్కాలే దద్యాచ్చాపి ప్రతిశ్రయం।
ఫలపత్రావరైర్మూలైః శ్యామాకేన చ వర్తయన్॥ 14-46-11 (93654)
స నిత్యముదకం వాయుం సర్వం వానేయమాశ్రయేత్।
ప్రాశ్నీయాదానుపూర్వ్యేణ యథాదీక్షమతంద్రితః॥ 14-46-12 (93655)
సమూలఫలశాకాద్యైరర్చేదతిథిమాగతం।
యద్భక్షః స్యాత్తతో దద్యాద్భిక్షాం నిత్యమతంద్రితః॥ 14-46-13 (93656)
దేవతాతిథిపూర్వం చ సదా ప్రాశ్నీత వాగ్యతః।
అస్కందితమనాశ్చైవ లఘ్వాశీ దేవతాశ్రయః॥ 14-46-14 (93657)
దాంతో మైత్రః క్షమాయుక్తః కశాఞ్శమశ్రు చ ధారయన్।
జుహ్వన్స్వాధ్యాయశీలశ్చ సత్యధర్మపరాయణః॥ 14-46-15 (93658)
న్యస్తదేహః సదా దక్షో వననిత్యః సమాహితః।
ఏవం యుక్తో జయేత్స్వర్గం వానప్రస్థో జితేంద్రియః॥ 14-46-16 (93659)
గృహస్థో బ్రహ్మచారీ చ వానప్రస్థోఽథవా పునః।
య ఇచ్ఛేన్మోక్షమాస్థాతుముత్తమాం వృత్తిమాశ్రయేత్॥ 14-46-17 (93660)
అభయం సర్వభూతేభ్యో దత్త్వా నైష్కర్ంయమాచరేత్।
సర్వభూతహితో మైత్రః సర్వేంద్రియయతో మునిః॥ 14-46-18 (93661)
అయాచితమసంక్లృప్తముపపన్నం యదృచ్ఛయా।
కృత్వా ప్రాహ్ణే చరేద్భైక్ష్యం విధూమే భుక్తవజ్జనే॥ 14-46-19 (93662)
వృత్తే శరావసంపాతే భైక్ష్యం లిప్సేత మోక్షవిత్।
లాభేన చ న హృష్యేత నాలాభే విమనా భవేత్।
న చాతిభిక్షాం భిక్షేత కేవలం ప్రాణయాత్రికః॥ 14-46-20 (93663)
యాత్రార్థీ కాలమాకాంక్షంశ్చరేద్భైక్ష్యం సమాహితః।
లాభం సాధారణం నేచ్ఛేన్న భుంజీతాభిపూజితః॥ 14-46-21 (93664)
అభిపూజితలాభాద్వి విజుగుప్సేత భిక్షుకః।
భుక్తాన్యన్నాని తిక్తాని కషాయకటుకాని చ॥ 14-46-22 (93665)
నాస్వాదయీత భుంజానో రసాంశ్చ మధురాంస్తథా।
యాత్రామాత్రం చ భుంజీత కేవలం ప్రాణధారణం॥ 14-46-23 (93666)
అసంరోధేన భూతానాం వృత్తిం లిప్సేత మోక్షవిత్।
న చాన్యమన్నం లిప్సేత భిక్షమాణః కథంచన॥ 14-46-24 (93667)
న సన్నికాశయేద్ధర్మం వివిక్తే చారజాశ్చరేత్।
శూన్యాగారమణ్యం వా వృక్షమూలం నదీం తథా॥ 14-46-25 (93668)
ప్రతిశ్రయార్థం సేవేత పార్వతీం వా పునర్గుహాం।
గ్రామైకరాత్రికో గ్రీష్మే వర్షాస్వేకత్ర వా వసేత్॥ 14-46-26 (93669)
అధ్వా సూర్యేణి నిర్దిష్టః కీటవచ్చ చరేన్మహీం।
దయార్తం చైవ భూతానాం సమీక్ష్య పృథివీం చరేత్॥ 14-46-27 (93670)
సంచయాంశ్చ న కుర్వీత స్నేహవాసం చ వర్జయేత్।
పూతాభిరద్భిర్నిత్యం వై కార్యం కుర్వీత మోక్షవిత్॥ 14-46-28 (93671)
ఉపస్పృశేదుద్దృతాభిరద్భిశ్చ పురుషః సదా।
అహింసా బ్రహ్మచర్యం చ సత్యమార్జవమేవ చ॥ 14-46-29 (93672)
అక్రోధశ్చానసూయా చ దమో నిత్యమపైశునం।
అష్టస్వేతేషు యుక్తః స్యాద్వ్రతేషు నియతేంద్రియః॥ 14-46-30 (93673)
అపాపమశఠం వృత్తమజిహ్మం నిత్యమాచరేత్।
జోషయేత సదా భోజ్యం గ్రాసమాగతమస్పృహః॥ 14-46-31 (93674)
యాత్రామాత్రం చ భుంజీత కేవలం ప్రాణయాత్రికం।
ధర్మలబ్ధమథాశ్నీయాన్న కామమనువర్తయేత్॥ 14-46-32 (93675)
గ్రాసాదాచ్ఛాదనాదన్యన్న గృహ్ణీయాత్కథంచన।
యావదాహారయేత్తావత్ప్రతిగృహ్ణీత నాధికం॥ 14-46-33 (93676)
పరేభ్యో న ప్రతిగ్రాహ్యం న చ దేయం కదాచన।
దైన్యభావాచ్చ భూతానాం సంవిభజ్య సదా బుధః॥ 14-46-34 (93677)
నాదదీత పరస్వాని న గృహ్ణీయాన్న యాచయేత్।
న కించిద్విషయం భుక్త్వా స్పృహయేత్తస్య వై పునః॥ 14-46-35 (93678)
మృదమాపస్తథాఽన్నాని పత్రపుష్పఫలాని చ।
అసంవృతాని గృహ్ణీయాత్ప్రవృత్తాని చ కార్యవాన్॥ 14-46-36 (93679)
న శిల్పజీవికాం జీవేద్ద్విరన్నం నోత కామయేత్।
న ద్వేష్టా నోపదేష్టా చ భవేచ్చ నిరుపస్కృతః॥ 14-46-37 (93680)
శ్రద్ధాపూతాని భుంజీత నిమిత్తాని చ వర్జయేత్।
ముధావృత్తిరసక్తశ్చ సర్వభూతైరసంధితః॥ 14-46-38 (93681)
ఆశీర్యుక్తాని సర్వాణి హింసాయుక్తాని యాని చ।
లోకసంగ్రహధర్మం చ నైవ కుర్యాన్న కారయేత్॥ 14-46-39 (93682)
సర్వభావానతిక్రంయ లఘుమాత్రః పరివ్రజేత్।
సమః సర్వేషు భూతేషు స్థావరేషు చరేషు చ॥ 14-46-40 (93683)
పరం నోద్వేజయేత్కంచిన్న చ కస్యచిదుద్విజేత్।
విశ్వాస్యః సర్వభూతానామగ్ర్యో మోక్షవిదుచ్యతే॥ 14-46-41 (93684)
అనాగతం చ న ధ్యాయేన్నాతీతమనుచింతయేత్।
వర్తమానముపేక్షేత కాలాకాంక్షీ సమాహితః॥ 14-46-42 (93685)
న చక్షుషా న మనసా న వాచా దూషయేత్క్వచిత్।
న ప్రత్యక్షం పరోక్షం వా కించిద్దుష్టం సమాచరేత్॥ 14-46-43 (93686)
ఇంద్రియాణ్యుపసంహృత్య కూర్మోఽంగానీవ సర్వశః।
క్షీణేంద్రియమనోబుద్ధిర్నిరీహః సర్వతత్త్వవిత్॥ 14-46-44 (93687)
నిర్ద్వంద్వో నిర్నమస్కారో నిఃస్వాహాకార ఏవ చ।
నిర్మమో నిరహంకారో నిర్యోగక్షేమ ఆత్మవాన్॥ 14-46-45 (93688)
నిరాశీర్నిర్గుణః శాంతో నిరాసక్తో నిరాశ్రయః।
ఆత్మసంగీ చ తత్త్వజ్ఞో ముచ్యతే నాత్ర సంశయః॥ 14-46-46 (93689)
అపాదపాణిపృష్ఠం తదశిరస్కమనూదరం।
అభిన్నగుణకర్మాణం కేవలం విమలం స్థిరం॥ 14-46-47 (93690)
అగంధమరసస్పర్శమరూపాశబ్దమేవ చ।
అనుగంయమనాసక్తమమాంసమపి చైవ యత్॥ 14-46-48 (93691)
నిశఅచింతమవ్యయం దివ్యం గృహస్థమపి సర్వదా।
సర్వభూతస్థమాత్మానం యే పశ్యంతి న తే మృతాః॥ 14-46-49 (93692)
న తత్ర క్రమతే బుద్ధిర్నేంద్రియాణి న దేవతాః।
వేదా యజ్ఞాశ్చ లోకాశ్చ న తపో న వ్రతాని చ॥ 14-46-50 (93693)
యత్ర జ్ఞానవతాం ప్రాప్తిలింగగ్రహణా స్మృతా।
తస్మాదలింగధర్మజ్ఞో ధర్మతత్త్వముపాచరేత్॥ 14-46-51 (93694)
గూఢధర్మాశ్రితో విద్వాన్విజ్ఞానచరితం చరేత్।
అమూఢో మూఢరూపేణ చరేద్ధర్మమదూషయన్॥ 14-46-52 (93695)
యథైనమవమన్యేరన్పరే సతతమేవ హి।
తథావృత్తశ్చరేచ్ఛాంతః సతాం ధర్మానకుత్సయన్॥ 14-46-53 (93696)
య ఏవం వృత్తసంపన్నః స మునిః శ్రేష్ఠ ఉచ్యతే।
ఇంద్రియాణీంద్రియార్థాంశ్చ మహాభూతాని పంచ చ॥ 14-46-54 (93697)
మనో బుద్ధిరహంకారమవ్యక్తం పురుషం తథా।
ఏతత్సర్వం ప్రసంఖ్యాయ యథావత్తత్త్వనిశ్చయాత్॥ 14-46-55 (93698)
తతః స్వర్గమవాప్నోతి విముక్తః సర్వబంధనైః।
ఏతావదంతవేలాయాం పరిసంఖ్యాయ తత్త్వవిత్॥ 14-46-56 (93699)
ధ్యాయేదేకాంతమాస్థాయ ముచ్యతేఽథ నిరాశ్రయః।
నిర్ముక్తః సర్వసంగేభ్యో వాయురాకాశగో యథా॥ 14-46-57 (93700)
క్షీణకోశో నిరాతంకస్తథేదం ప్రాప్నుయాత్పరం॥ ॥ 14-46-58 (93701)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి షట్చత్వారింశోఽధ్యాయః॥ 46 ॥
ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 047
॥ శ్రీః ॥
14.47. అధ్యాయః 047
అథానుగీతాపర్వ-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
బ్రహ్మణా మహర్షీన్ప్రతి సంన్యాసజ్ఞానతపసాం పరమపురుషార్థసాధనత్వోక్తిః॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
బ్రహ్మోవాచ।
సంన్యాసం తప ఇత్యాహుర్వృద్ధా నిశ్చితవాదినః।
బ్రాహ్మణా బ్రహ్మయోనిస్థా జ్ఞానం బ్రహ్మ పరం విదుః॥ 14-47-1 (93702)
అతిదూరాత్మకం బ్రహ్మ వేదవిద్యావ్యపాశ్రయం।
నిర్ద్వంద్వం నిర్గుణం నిత్యమచింత్యగుణముత్తమం॥ 14-47-2 (93703)
జ్ఞానేన తపసా చైవ ధీరాః పశ్యంతి తత్పరం।
నిర్ణిక్తమనసః పూతా వ్యుత్క్రాంతరజసోఽమలాః॥ 14-47-3 (93704)
తపసా క్షేమమధ్వానం గచ్ఛంతి పరమేశ్వరం।
సంన్యాసనిరతా నిత్యం యే చ బ్రహ్మవిదో జనాః॥ 14-47-4 (93705)
తపః ప్రదీప ఇత్యాహురాచారో ధర్మసాధకః।
జ్ఞానం వై పరమం విద్యాత్సంన్యాసం తప ఉత్తమం॥ 14-47-5 (93706)
యస్తు వేద నిరాబాధం జ్ఞానం తత్త్వవినిశ్చయాత్।
సర్వభూతస్థమాత్మానం స సర్వవిదిహోచ్యతే॥ 14-47-6 (93707)
యో విద్వాన్సహవాసం చ వివాసం చైవ పశ్యతి।
తథైవేకత్వనానాత్వే స దుఃఖాత్ప్రతిముచ్యతే॥ 14-47-7 (93708)
యో న కామయతే కించిన్న కించిదవమన్యతే।
ఇహ లోకస్థ ఏవైష బ్రహ్మభూయాయ కల్పతే॥ 14-47-8 (93709)
ప్రధానగుణతత్త్వజ్ఞః సర్వ భూతవిధానవిత్।
నిర్మమో నిరహంకారో ముచ్యతే నాత్ర సంశయః॥ 14-47-9 (93710)
నిర్ద్వంద్వో నిర్నమస్కారో నిఃస్వధాకార ఏవ చ।
నిర్గుణం నిత్యమద్వంద్వం ప్రశమేనైవ గచ్ఛతి॥ 14-47-10 (93711)
హిత్వా గుణమయం సర్వం కర్మ జంతుః శుభాశుభం।
ఉభే సత్యానృతే హిత్వా ముచ్యతే నాత్ర సంశయః॥ 14-47-11 (93712)
అవ్యక్తబీజప్రభవో బుద్ధిస్కంధమయో మహాన్।
మహాహంకారవిటప ఇంద్రియాంతరకోటరః॥ 14-47-12 (93713)
మహాభూతవిశాఖశ్చ విశేషప్రతిశాఖవాన్।
సదాపత్రః సదాపుష్పః శుభాశుభఫలోదయః॥ 14-47-13 (93714)
ఆజీవ్యః సర్వభూతానాం బ్రహ్మవృక్షః సనాతనః।
ఏనం ఛిత్త్వా చ భిత్త్వా చ తత్త్వజ్ఞానాసినా బుధః॥ 14-47-14 (93715)
హిత్వా సంగమయాన్పాశాన్మృత్యుజన్మజరోదయాన్।
నిర్మమో నిరహంకారో ముచ్యతే నాత్ర సంశయః॥ 14-47-15 (93716)
ద్వావిమౌ పక్షిణౌ నిత్యౌ సంక్షేపౌ చాప్యచేతనౌ।
ఏతాభ్యాం తు పరో యోన్యశ్చేతనావాన్స ఉచ్యతే॥ 14-47-16 (93717)
అచేతనః సత్వసంఖ్యావిముక్తః
సత్త్వాత్పరం చేతయతేఽంతరాత్మా।
స క్షేత్రవిత్సర్వసంఖ్యాతబుద్ధి-
ర్గుణాతిగో ముచ్యతే సర్వపాపైః॥ ॥ 14-47-17 (93718)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి సప్తచత్వారింశోఽధ్యాయః॥ 47 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-47-15 హిత్వా చామరతాం ప్రాప్య జహ్యాద్యో మృత్యుజన్మనీతి క.ఠ.థ. పాఠః॥ 7-47-16 పక్షిణౌ జీవేశ్వరౌ॥ 7-47-17 అచేతనస్తత్వసంఘాతయుక్తస్తత్వాత్పరం చేతయతేంతరాత్మా। స క్షేత్రజ్ఞస్తత్వసంఘాతబుద్ధిర్గుణాతిగో ముచ్యతే మృత్యుపాశాదితి క.థ.పాఠః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 048
॥ శ్రీః ॥
14.48. అధ్యాయః 048
అథానుగీతాపర్వ-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
బ్రహ్మణా మహర్షీన్ప్రతి యోగినాం చాతుర్విధ్యాదికథనపూర్వకం ముముక్షువేద్యనానార్థకథనం॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
బ్రహ్మోవాచ।
కేచిద్బ్రహ్మమయం వృక్షం కేచిద్బ్రహ్మమయం వనం।
కేచిత్పరమమవ్యక్తం కేచిత్పరమనామయం।
మన్యంతే సర్వమప్యేతదవ్యక్తప్రభవావ్యయం॥ 14-48-1 (93719)
ఉచ్ఛ్వాసమాత్రమపి చేద్యోఽంతకాలే సమో భవేత్।
ఆత్మానముపసఙ్ంయ సోమృతత్వాయ కల్పతే॥ 14-48-2 (93720)
నిమేషమాత్రమపి చేత్సంయంయాత్మానమాత్మని।
గచ్ఛత్యాత్మప్రసాదేన విదుషాం ప్రాప్తిమవ్యయాం॥ 14-48-3 (93721)
ప్రాణాయామైరథ ప్రాణాన్సంయంయ స పునఃపునః।
దశద్వాదశభిర్వాపి చతుర్వింశాత్సమంతతః॥ 14-48-4 (93722)
ఏవం పూర్వం ప్రసన్నాత్మా లభతే యద్యదిచ్ఛతి।
అవ్యక్తాత్సత్వముద్రిక్తమమృతత్వాయ కల్పతే॥ 14-48-5 (93723)
సత్వాత్పరతరం నాన్యత్ప్రశంసంతీహ తద్విదః।
అనుమానాద్విజానీమః పురుషం సత్వసంశ్రయం।
న శక్యమన్యథా గంతుం పురుషం ద్విజసత్తమాః॥ 14-48-6 (93724)
క్షమా ధృతిరహింసా చ సమతా సత్యమార్జవం।
జ్ఞానం త్యాగోథ సంన్యాసః సాత్వికం వృత్తమిష్యతే॥ 14-48-7 (93725)
ఏతేనైవానుమానేన మన్యంతే వై మనీషిణః।
సత్వం చ పురుషశ్చైవ తత్ర నాస్తి విచారణా॥ 14-48-8 (93726)
ఆహురేకే చ విద్వాంసో యే జ్ఞానే సుప్రతిష్ఠితాః।
క్షేత్రజ్ఞసత్వయోరైక్యమిత్యేతన్నోపపద్యతే॥ 14-48-9 (93727)
పృథగ్భూతస్తథా నిత్యమిత్యేతదవిచారితం।
పృథగ్భావశ్చ విజ్ఞేయః సహజశ్చాపి తత్త్వతః॥ 14-48-10 (93728)
తథైవైకత్వనానాత్వమిష్యతే విదుషాం నయః।
మశకోదుంబరే చైక్యం పృథక్త్వమపి దృశ్యతే॥ 14-48-11 (93729)
మత్స్యో యథాఽన్యః స్యాదప్సు సంప్రయోగస్తథా తయోః।
సంబంధస్తోయబిందూనాం పర్ణైః కోకనదస్య చ॥ 14-48-12 (93730)
గురురువాచ। 14-48-13x (7863)
ఇత్యుక్తవంతస్తే విప్రాస్తదా లోకపితామహం।
పునః సంశయమాపన్నాః పప్రచ్ఛుర్మునిసత్తమాః॥ ॥ 14-48-13 (93731)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి అష్టచత్వారింశోఽధ్యాయః॥ 48 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-48-2 భోక్తుః కాలేన వై భవేదితి ట.పాఠః॥ 7-48-13 ఉక్తం విద్యతే యేషు తే ఉక్తవంతః ఉక్తమర్థం సంయగవధృతవంత ఇత్యర్థః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 049
॥ శ్రీః ॥
14.49. అధ్యాయః 049
అథానుగీతాపర్వ-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
మహర్షిభిర్బ్రహ్మణంప్రతి ధర్మవిషయే నానావిధవాదివిప్రతిపత్తిప్రదర్శనపూర్వకం తత్ప్రయుక్తస్వీయసంశయనివర్తనప్రార్థనా॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
name="Azvamedhika-14-49-1x">ఋషయ ఊచుః।
కో వా స్విదిహ ధర్మాణామనుష్ఠేయతమో మతః।
వ్యాహతామివ పశ్యామో ధర్మస్య వివిధాం గతిం॥ 14-49-1 (93732)
ఊర్ద్ధ్వం దేహాద్వదంత్యేకే నైతదస్తీతి చాపరే।
కేచిత్సంశయితం సర్వం నిఃసంశయమథాపరే॥ 14-49-2 (93733)
అనిత్యం నిత్యమిత్యేకే నాస్త్యస్తీత్యపి చాపరే।
త్రిధేత్యేకే ద్విధేత్యేకే వ్యాకీర్ణమితి చాపరే॥ 14-49-3 (93734)
మన్యంతే బ్రాహ్మణా ఏవ బ్రహ్మజ్ఞాస్తత్త్వదర్శినః।
ఏకమేకే పృథక్చాన్యే బహుత్వమితి చాపరే॥ 14-49-4 (93735)
దేశకాలావుభౌ కేచిన్నైతదస్తీతి చాపరే।
జటాజినధరాశ్చాన్యే ముండాః కేచిదసంవృతాః॥ 14-49-5 (93736)
అశ్నానం కేచిదిచ్ఛంతి స్నానమప్యపరే జనాః।
మన్యంతే బ్రాహ్మణా దేవా బ్రహ్మజ్ఞాస్తత్త్వదర్శినః॥ 14-49-6 (93737)
ఆహారం కేచిదిచ్ఛంతి కేచిచ్చానశనే రతాః।
కర్మ కేచిత్ప్రశంసంతి ప్రశాంతి చాపరే జనాః॥ 14-49-7 (93738)
కేచిన్మోక్షం ప్రశంసంతి కేచిద్భోగాన్పృథగ్విధాన్।
ధనాని కేచిదిచ్ఛంతి నిర్ధనత్వమథాపరే।
ఉపాస్య సాధనం త్వేకే నైతదస్తీతి చాపరే॥ 14-49-8 (93739)
అహింసానిరతాశ్చాన్యే కేచిద్ధింసాపరాయణాః।
పుణ్యేన యశసా చాన్యే నైతదస్తీతి చాపరే॥ 14-49-9 (93740)
సద్భావనిరతాశ్చాన్యే కేచిత్సంశయితే స్థితాః।
దుఃఖాదన్యే సుఖాదన్యే ధ్యానమిత్యపరే జనాః॥ 14-49-10 (93741)
యజ్ఞ ఇత్యపరే విప్రాః ప్రదానమితి చాపరే।
తపస్త్వన్యే ప్రశంసంతి స్వాధ్యాయమపరే జనాః॥ 14-49-11 (93742)
జ్ఞానం సంన్యాసమిత్యేకే స్వభావం భూతచింతకాః।
సర్వమేకే ప్రశంసంతి న సర్వమితి చాపరే॥ 14-49-12 (93743)
ఏవం వ్యుత్థాపితే ధర్మే బహుధా విప్రబోధితే।
నిశ్చయం నాధిగచ్ఛామః శ్రేయః కిమితి సత్తమ॥ 14-49-13 (93744)
ఇదం శ్రేయ ఇదం శ్రేయ ఇత్యేవం వ్యుస్థితో జనః।
యో హి యస్మిన్రతో ధర్మ స తం పూజయతే సదా॥ 14-49-14 (93745)
తేన నోఽవిహితా ప్రజ్ఞా మనశ్చ బహులీకృతం।
ఏతదాఖ్యాతమిచ్ఛామః శ్రేయః కిమితి సత్తమ॥ 14-49-15 (93746)
అతః పరం తు యద్గుహ్యం తద్భవాన్వక్తుమర్హతి।
సత్వక్షేత్రజ్ఞయోశ్చాపి సంబంధః కేన హేతునా॥ 14-49-16 (93747)
ఏవముక్తః స తైర్విప్రైర్భగవాఁల్లోకభావనః।
తేభ్యః శశంస ధర్మాత్మా యాథాతథ్యేన బుద్ధిమాన్॥ ॥ 14-49-17 (93748)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి ఏకోనపంచశోఽధ్యాయః॥ 49 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-49-1 న కర్మణేతి కుర్వన్నేవేహ కర్మాణీత్యుభయవిధశ్రుతిదర్శనాన్ముహ్యామహే ఇతి భావః॥ 7-49-2 ఊర్ధ్వం దేహాత్ దేహనాశాదూర్ధ్వమపి ఆత్మాస్తీత్యేకే వదంతీతి సంబంధః। నైతదితి లోకాయతాః। సర్వం సంశయితమితి స్యాద్వాదినః సప్తభంగీనయజ్ఞాః। నిఃసంశయమితి ప్రాతిస్వికం సర్వం తైర్తికాః॥ 7-49-3 అనిత్యం సర్వం సృష్టిప్రలయయుక్తమితి తార్కికాదయః। నిత్యం ప్రవాహనిత్యమితి మీమాంసకాః। నాస్తీతి శూన్యవాదినః। అస్తి పరంతు క్షణికమితి సౌగతాః॥ 7-49-6 అస్నానం నైష్ఠికబ్రహ్మచర్యం। స్నానం గార్హస్థ్యం॥ 7-49-8 సాధనం ధ్యానాదికముపాస్య కృత్వాపి నైతదస్తీతి పశ్చాత్సర్వమపవదంతి॥ 7-49-9 పుణ్యేన పుణ్యార్థమేవ యతేతేత్యన్యే। ఏతత్పుణ్యం నాస్త్యేవేత్యన్యే లోకాయతాః॥ 7-49-10 సంశయితే కృతమస్తి నవేతి సందిగ్ధే పథి। దుఃఖాత్ దుఃఖనివృత్త్యర్థం సుఖాత్సుఖప్రాప్త్యర్థం ధ్యానం కర్తవ్యం। నిష్కామమేవేత్యపరే॥ 7-49-11 సత్యమేకే ప్రశంసంతి అసత్యమితి చాపరే ఇతి థ.పాఠః॥ 7-49-12 జ్ఞానం సంన్యాసం సంన్యాసైకప్రాప్యం। భూతచింతకాః వస్తుతత్త్వవిచారకాః। స్వభావం సాధనపౌష్కల్యం। సాధనపౌష్కల్యస్వాభావ్యాదేవ జ్ఞానముత్పద్యతే ఆశ్రమాంతరేపి న సంన్యాసమాత్రేణేత్యాహుః॥ 7-49-15 అవిహితా అశిక్షితా। ఆఖ్యాతం త్వయేతి శేషః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 050
॥ శ్రీః ॥
14.50. అధ్యాయః 050
అథానుగీతాపర్వ-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
బ్రహ్మణా మహర్షిన్ప్రతి ధర్మప్రదర్శనపూర్వకం తదనుష్ఠానసహకృతజ్ఞానస్యైవ దృష్టాంతప్రదర్శనేన పరమపురుషార్థసాధనత్వోక్తిః॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
బ్రహ్మోవాచ।
హంత వః సంప్రక్ష్యామి యన్మాం పృచ్ఛథ సత్తమాః।
గురుణా శిష్యమాసాద్య యదుక్తం తన్నిబోధత॥ 14-50-1 (93749)
సమస్తమిహ తచ్ఛ్రుత్వా సంయగేవావధార్యతాం।
అహింసా సర్వభూతానామేతత్కృత్యతమం మతం॥ 14-50-2 (93750)
ఏతత్పదమనుద్విగ్నం వరిష్ఠం ధర్మలక్షణం।
జ్ఞానం నిఃశ్రేయ ఇత్యాహుర్వృద్ధా నిశ్చితదర్శినః।
తస్మాజ్జ్ఞానేన శుద్ధేన ముచ్యతే సర్వకిల్బిషైః॥ 14-50-3 (93751)
హింసాపరాశ్చ యే కేచిద్యే చ నాస్తికవృత్తయః।
లోభమోహసమాయుక్తాస్తే వై నిరయగామినః॥ 14-50-4 (93752)
ఆశీర్యుక్తాని కర్మాణి కుర్వతే యే త్వతంద్రితాః।
తేఽస్మిన్లోకే ప్రమోదంతే జాయమానాః పునః పునః॥ 14-50-5 (93753)
కుర్వతే యే తు కర్మాణి శ్రద్ధధానా విపశ్చితః।
అనాశీర్యోగసంయుక్తాస్తే ధీరాః సాధుదర్శినః॥ 14-50-6 (93754)
అతః పరం ప్రవక్ష్యామి సత్వక్షేత్రజ్ఞయోర్యథా।
సంయోగో విప్రయోగశ్చ తన్నిబోధత సత్తమాః॥ 14-50-7 (93755)
విషయో విషయిత్వం చ సంబంధోఽయమిహోచ్యతే।
విషయీ పురుషో నిత్యం సత్వం చ విషయః స్మృతః॥ 14-50-8 (93756)
వ్యాఖ్యాతం పూర్వకల్పేని మశకోదుంబరం యథా।
భుజ్యమానం న జానీతే నిత్యం సత్వమచేతనం।
యస్త్వేవం తం విజానీతే యో భుంక్తే యశ్చ భుజ్యతే॥ 14-50-9 (93757)
అనిత్యం ద్వంద్వసంయుక్తం సత్వమాహుర్మనీషిణః।
నిర్ద్వంద్వో నిష్కలో నిత్యః క్షేత్రజ్ఞో నిర్గుణాత్మకః॥ 14-50-10 (93758)
సమః సంజ్ఞానుగశ్చైవ స సర్వత్ర వ్యవస్థితః।
న సజ్జతే సదా సత్వమాపః పుష్కరపర్ణవత్॥ 14-50-11 (93759)
సర్వైరపి గుణైర్విద్వాన్వ్యతిషక్తో న లిప్యతే।
జలబిందుర్యథా లోలః పద్మినీపత్రసంస్థితః॥ 14-50-12 (93760)
ఏవమేవాప్యసంయుక్తః పురుషః స్యాన్న సంశయః।
ద్రవ్యమాత్రమభూత్సత్వం పురుషస్యేతి నిశ్చయః॥ 14-50-13 (93761)
యథా ద్రవ్యం చ కర్తా చ సంయోగోఽప్యనయోస్తథా।
యథా ప్రదీపమాదాయ కశ్చిత్తమసి గచ్ఛతి।
తథా సత్త్వప్రదీపేన గచ్ఛంతి పరమర్షయః॥ 14-50-14 (93762)
యావద్ద్రవ్యం గుణస్తావత్ప్రదీపః సంప్రకాశతే।
క్షీణే ద్రవ్యే గుణే జ్యోతిరంతర్ధానాయ గచ్ఛతి॥ 14-50-15 (93763)
వ్యక్తః సత్వగుణస్త్వేవం పురుషో ద్రవ్యముచ్యతే।
ఏతద్విప్రా విజానీత హంత భూయో బ్రవీమి వః॥ 14-50-16 (93764)
సహస్రేణాపి దుర్మేధా న బుద్ధిమధిగచ్ఛతి।
చతుర్థేనాప్యథాంశేన బుద్ధిమాన్సుఖమేధతే॥ 14-50-17 (93765)
ఏవం ధర్మస్య విజ్ఞేయం సంసాధనముపాయతః।
ఉపాయజ్ఞో హి మేధావీ సుఖమత్యంతమశ్నుతే॥ 14-50-18 (93766)
యథాఽధ్వానమపాథేయః ప్రపన్నో మనుజః క్వచిత్।
క్లేశేన యాతి మహతా వినశ్యత్యంతరాఽపి చ॥ 14-50-19 (93767)
తథా కర్మసు విజ్ఞేయం ఫలం భవతి వా న వా।
పురుషస్యాత్మనిఃశ్రేయః శుభాశుభనిదర్శనం॥ 14-50-20 (93768)
యథా చ దీర్ఘమధ్వానం పద్ంయామేవ ప్రపద్యతే।
అదృష్టపూర్వం సహసా తత్త్వదర్శనవర్జితః॥ 14-50-21 (93769)
తమేవ చ యథాఽధ్వానం రథేనేహాశుగామినా।
గచ్ఛత్యశ్వప్రయుక్తేన తథా బుద్ధిమతాం గతిః॥ 14-50-22 (93770)
ఊర్ధ్వం పర్వతమారుహ్య నాన్వవేక్షేత భూతలం।
రథేన రథినం పశ్యేత్క్లిశ్యమానమచేతనం॥ 14-50-23 (93771)
యావద్రథపథస్తావద్రథేన స తు గచ్ఛతి।
క్షీణే రథపదే విద్వాన్రథముత్సృజ్య గచ్ఛతి॥ 14-50-24 (93772)
ఏవం గచ్ఛతి మేధావీ తత్త్వయోగవిధానవిత్।
పరిజ్ఞాయ గుణజ్ఞశ్చ ఉత్తరాదుత్తరోత్తరం॥ 14-50-25 (93773)
యథాఽర్ణవం మహాఘోరమప్లవః సంప్రగాహతే।
బాహుభ్యామేవ సంమోహాద్వధం వాంఛత్యసంశయం॥ 14-50-26 (93774)
నావా చాపి యథా ప్రాజ్ఞో విభాగజ్ఞః స్వరిత్రయా।
అశ్రాంతః సలిలం గహాచ్ఛీధ్రం సంతరతే హ్రదం॥ 14-50-27 (93775)
తీర్ణో గచ్ఛేత్పరం పారం నావముత్సృజ్య నిర్మమః।
వ్యాఖ్యాతం పూర్వకల్పేన యథా రథపదాతినోః॥ 14-50-28 (93776)
స్నేహాత్సంమోహమాపన్నో నావి దాశో యథా తథా।
మమత్వేనాభిభూతః సంస్తత్రైవ పరివర్తతే॥ 14-50-29 (93777)
నావం న శక్యమారుహ్య స్థలే విపరివర్తితుం।
తథైవ రథమారుహ్య నాప్సు చర్యా విధీయతే॥ 14-50-30 (93778)
ఏవం కర్మ కృతం విత్త విషయస్థం పృథక్పృథక్।
యథా కర్మ కృతం లోకే తథా తదుపపద్యతే॥ 14-50-31 (93779)
యన్నైవ గంధి నో రస్యం న రూపస్పర్సశబ్దవత్।
మన్యతే న మనో బుద్ధ్యా తత్ప్రధానం ప్రచక్షతే॥ 14-50-32 (93780)
తత్ర ప్రధానమవ్యక్తమవ్యక్తస్య గుణో మహాన్।
మహప్రధానభూతస్య గుణోఽహంకార ఏవ చ॥ 14-50-33 (93781)
అహంకారాత్తు సంభూతో మహాభూతకృతో గుణః।
పృథక్త్వేన హి భూతానాం విషయా వై గుణాఃస్మృతాః॥ 14-50-34 (93782)
బీజధర్మం యథాఽవ్యక్తం తథైవ ప్రసవాత్మకం।
బీజధర్మా మహానాత్మా ప్రసవశ్చేతి నః శ్రుతం॥ 14-50-35 (93783)
బీజధర్మాత్సాహంకారాత్ప్రసవశ్చ పునఃపునః।
బీజప్రసవధర్మాణి మహాభూతాని పంచ వై॥ 14-50-36 (93784)
బీజధర్మిణ ఇత్యాహుః ప్రసవం చ ప్రకుర్వతే।
విశేషాః పంచభూతానాం తేషాం విత్త విశేషణం॥ 14-50-37 (93785)
తత్రైకగుణమాకాశం ద్విగుణో వాయురుచ్యతే।
త్రిగుణం జ్యోతిరిత్యాహురాపశ్చాపి చతుర్గుణాః॥ 14-50-38 (93786)
పృథ్వీ పంచగుణా జ్ఞేయా చరస్థావరసంకులా।
సర్వభూతకరీ దేవీ శుభాశుభనిదర్శినీ॥ 14-50-39 (93787)
శబ్దః స్పర్శస్తథా రూపం రసో గంధశ్చ పంచమః।
ఏతే పంచగుణా భూమేర్విజ్ఞేయా ద్విజసత్తమాః॥ 14-50-40 (93788)
పార్థివశ్చ సదా గంధో గంధశ్చ బహుధా స్మృతః।
తస్య గంధస్య వక్ష్యామి విస్తరేణ బహూన్గుణాన్॥ 14-50-41 (93789)
ఇష్టశ్చానిష్టగంధశ్చ మధురోఽంలః కటుస్తథా।
నిర్హారీ సంహతః స్నిగ్ధో రూక్షో విశద ఏవ చ॥ 14-50-42 (93790)
ఏవం దశవిధో జ్ఞేయః పార్థివో గంధ ఇత్యుత।
శబ్దః స్పర్శస్తథా రూపం ద్రవశ్చాపాం గుణాః స్మృతాః॥ 14-50-43 (93791)
రసజ్ఞానం తు వక్ష్యామి రసస్తు బహుధా స్మృతః।
మధురోఽంలః కటుస్తిక్తః కషాయో లవణస్తథా॥ 14-50-44 (93792)
ఏవం షడ్విధవిస్తారో రసో వారిమయః స్మృతః।
శబ్దః స్పర్శస్తథా రూపం త్రిగుణం జ్యోతిరుచ్యతే॥ 14-50-45 (93793)
జ్యోతిషశ్చ గుణో రూపం రూపం చ బహుధా స్మృతం।
శుక్లం కృష్ణం తథా రక్తం నీలం పీతారుణం తథా॥ 14-50-46 (93794)
హ్రస్వం దీర్ఘం కృశం స్థూలం చతురశ్రాణువృత్తకం।
ఏవం ద్వాదశవిస్తారం తేజసో రూపముచ్యతే॥ 14-50-47 (93795)
విజ్ఞేయం బ్రాహ్మణైర్వృద్ధైర్ధర్మజ్ఞైః సత్యవాదిభిః।
శబ్దస్పర్శౌ చ విజ్ఞేయౌ ద్విగుణో వాయురుచ్యతే॥ 14-50-48 (93796)
వాయోశ్చాపి గుణః స్పర్శః స్పర్సశ్చ బహుధా స్మృతః।
ఉష్ణః శీతః సుఖో దుఃఖః స్నిగ్ధో విశద ఏవ చ॥ 14-50-49 (93797)
కఠినశ్చిక్వణః శ్లక్ష్ణః పిచ్ఛిలో దారుణో మృదుః।
ఏవం ద్వాదశవిస్తారో వాయవ్యో గుణ ఉచ్యతే॥ 14-50-50 (93798)
విధివద్బ్రాహ్మణైః సిద్ధైర్మంత్రజ్ఞైస్తత్త్వదార్శిభిః॥ 14-50-51 (93799)
తత్రైకగుణమాకాశం శబ్ద ఇత్యేవ చ స్మృతః।
తస్య శబ్దస్యి వక్ష్యామి విస్తరేణ బహూన్గుణాన్॥ 14-50-52 (93800)
షడ్జర్షభః సగాంధారో మధ్యమః పంచమస్తథా।
అతః పరం తు విజ్ఞేయో నిషాదో ధైవతస్తథా।
ఇష్టశ్చానిష్టశబ్దశ్చ సంహతః ప్రతిభానవాన్॥ 14-50-53 (93801)
ఏవం బహువిధో జ్ఞేయః శబ్ద ఆకాశసంభవః।
ఆకాశముత్తమం భూతమహంకారస్తతః పరః॥ 14-50-54 (93802)
అహంకారాత్పరా బుద్ధిర్బుద్ధేరాత్మా తతః పరః।
తస్మాత్తు పరమవ్యక్తమవ్యక్తాత్పురుషః పరః॥ 14-50-55 (93803)
పరావరజ్ఞో భూతానాం విధిజ్ఞః సర్వకర్మణాం।
సర్వభూతాత్మభూతాత్మా యం ప్రాప్యానంత్యమశ్నుతే॥ ॥ 14-50-56 (93804)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి పంచాశోఽధ్యాయః॥ 50 ॥
ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 051
॥ శ్రీః ॥
14.51. అధ్యాయః 051
అథానుగీతాపర్వ-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
కృష్ణేనార్జునంప్రతి ముక్త్యుపాయప్రతిపాదకగురుశిష్యసంవాదానువాదసమాపనపూర్వకం స్వస్య నిజనగరజిగమిషానివేదనం॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
బ్రహ్మోవాచ।
భూతానామథ పంచానామథేషామీశ్వరం మనః।
నియమే చ విసర్గే చ భూతానాం మన ఏవ చ॥ 14-51-1 (93805)
అధిష్ఠాతృమనో నిత్యం భూతానాం మహతాం తథా।
బుద్ధిరైశ్వర్యమాచష్టే క్షేత్రజ్ఞశ్చ స ఉచ్యతే॥ 14-51-2 (93806)
ఇనద్రియాణి మనో యుంక్తే సదశ్వానివ సారథిః।
ఇంద్రియాణి మనో బుద్ధిః క్షేత్రజ్ఞే యుజ్యతే సదా॥ 14-51-3 (93807)
మహదశ్వసమాయుక్తం బుద్ధిసంయమనం రథం।
సమారుహ్య స భూతాత్మా సమంతాత్పరిధావతి॥ 14-51-4 (93808)
ఇంద్రియగ్రామసంయుక్తో మనఃసారథిరేవ చ।
బుద్ధిసంయమనో నిత్యం మహాన్బ్రహ్మమయో రథః॥ 14-51-5 (93809)
ఏవం యో వేత్తి విద్వాన్వై సదా బ్రహ్మమయం రథం।
స ధీరః సర్వలోకేషు న మోహమధిగచ్ఛతి॥ 14-51-6 (93810)
అవ్యక్తాదివిశేషాంతం సహస్థావరజంగమం॥
సూర్యచంద్రప్రభాలోకం గ్రహనక్షత్రమండితం॥ 14-51-7 (93811)
నదీపర్వతజాలైశ్చ సర్వతః పరిభూషితం।
వివిధాభిస్తథా చాద్భిః సతతం సమలంకృతం॥ 14-51-8 (93812)
అజితం సర్వభూతానాం సర్వప్రాణభృతాం గతిః।
ఏతద్బ్రహ్మవనం నిత్యం తస్మింశ్చరతి క్షేత్రవిత్॥ 14-51-9 (93813)
లోకేఽస్మిన్యాని సత్వాని త్రసాని స్థావరాణి చ।
తాన్యేవాగ్రే ప్రలీయంతే పశ్చాద్భూతకృతా గుణాః।
గుణేభ్యః పంచ భూతాని ఏష భూతసముచ్ఛ్రయః॥ 14-51-10 (93814)
దేవా మనుష్యా గంధర్వాః పిశాచాసురరాక్షసాః।
సర్వే స్వభావతః సృష్టా న క్రియాభ్యో న కారణాత్॥ 14-51-11 (93815)
ఏతే విశ్వసృజో విప్రా జాయంతీహ పునః పునః।
తేభ్యః ప్రసూతాస్తేష్వేవ మహాభూతేషు పంచసు।
ప్రలీయంతే యథాకాలమూర్మయః సాగరే యథా॥ 14-51-12 (93816)
విశ్వసృగ్భ్యస్తు భూతేభ్యో మహాభూతాస్తు సర్వశః।
భూతేబ్యశ్చాపి పంచభ్యో భుక్తో గచ్ఛేత్పరాం గతిం॥ 14-51-13 (93817)
ప్రజాపతిరిదం సర్వం మనసైవాసృజత్ప్రభుః।
తథైవ దేవానృషయస్తపసా ప్రతిపేదిరే॥ 14-51-14 (93818)
తపసశ్చానుపూర్వ్యేణ ఫలమూలాశినస్తథా।
త్రైలోక్యం తపసా సిద్ధాః పశ్యంతీహ సమాహితాః॥ 14-51-15 (93819)
ఔషధాన్యగదాదీని నానావిద్యాశ్చ సర్వశః।
తపసైవ ప్రసిద్ధ్యంతి తపోమూలం హి సాధనం॥ 14-51-16 (93820)
యద్దురాపం దురాంనాయం దురాధర్షం దురన్వయం।
తత్సర్వం తపసా సాధ్యం తపో హి దురతిక్రమం॥ 14-51-17 (93821)
సురాపో బ్రహ్మహా స్తేనో భ్రూణహాగురుతల్పగః।
తపసైవ సుతప్తేన ముచ్యతే కిల్బిషాత్తతః॥ 14-51-18 (93822)
మనుష్యాః పితరో దేవాః పశవో మృగపక్షిణః।
యాని చాన్యాని భూతాని చరాణి స్థావరాణి చ॥ 14-51-19 (93823)
తపఃపరాయణా నిత్యం సిద్ధ్యంతే తపసా సదా।
తథైవ తపసా దేవా మహాభాగా దివం గతాః॥ 14-51-20 (93824)
ఆశీర్యుక్తాని కర్మాణి కుర్వతే యే త్వతంద్రితాః।
అహంకారసమాయుక్తాస్తే సకాశే ప్రజాపతేః॥ 14-51-21 (93825)
ధ్యానయోగేన శుద్వేన నిర్మమా నిరహంకృతాః।
ఆప్నువంతి మహాత్మానో మహాంతం లోకముత్తమం॥ 14-51-22 (93826)
ధ్యానయోగముపాగంయ ప్రసన్నమతయః సదా।
సుఖోపచయమవ్యక్తం ప్రవిశంత్యాత్మవిత్తమాః॥ 14-51-23 (93827)
ధ్యానయోగాదుపాగంయ నిర్మమా నిరహంకృతాః।
అవ్యక్తం ప్రవిశంతీహ మహతాం లోకముత్తమం॥ 14-51-24 (93828)
అవ్యక్తాదేవ సంభూతాః సమయజ్ఞా గతాః పునః।
తమోరజోభ్యాం నిర్ముక్తాః సత్వమాస్థాయ కేవలం॥ 14-51-25 (93829)
నిర్ముక్తః సర్వపాపేభ్యః సర్వం త్యజతి నిష్కలః।
క్షేత్రజ్ఞ ఇతి తం విద్యాద్యస్తం వేద స వేదవిత్॥ 14-51-26 (93830)
చిత్తం చిత్తాదుపాగంయ మునిరాసీత సంయతః।
యచ్చిత్తస్తన్మనా భూత్వా గ్రాహ్యమేతత్సనాతనం॥ 14-51-27 (93831)
అవ్యక్తాదివిశేషాంతమవిద్యాలక్షణం స్మృతం।
నిబోధత తథా జ్ఞానం గుణైర్లక్షణమిత్యుత॥ 14-51-28 (93832)
ద్వ్యక్షరస్తు భవేన్మృత్యుస్త్ర్యక్షరం బ్రహ్మ శాశ్వతం।
మమేతి చ భవేన్మృత్యుర్న మమేతి చ శాశ్వతం॥ 14-51-29 (93833)
కర్మ కేచిత్ప్రశంసంతి మందబుద్ధితయా నరాః।
యే తు వృద్ధా మహాత్మానో న ప్రశంసంతి కర్మ తే॥ 14-51-30 (93834)
కర్మణా జాయతే జంతుర్మూర్తిమాన్షోడశాత్మకః।
పురుషం గ్రసతే విద్యా తద్గ్రాహ్యమమృతాశినం॥ 14-51-31 (93835)
తస్మాత్కర్మసు నిఃస్నేహా యే కేచిత్పారదర్శినః।
విద్యామయోఽయం పురుషో న తు కర్మమయః స్మృతః॥ 14-51-32 (93836)
య ఏవమమృతం నిత్యమగ్రాహ్యం శశ్వదక్షరం॥
వశ్యాత్మానమసంశ్లిష్టం యో వేద న మృతో భవేత్॥ 14-51-33 (93837)
అపూర్వమకృతం నిత్యం య ఏనమవిచారిణం।
య ఏవం విందేదాత్మానమగ్రాహ్యమమృతాశనం।
అగ్రాహ్యో హ్యమృతో భవతి స ఏభిః కారణైర్ధ్రువః॥ 14-51-34 (93838)
ఆయోజ్య సర్వసంస్కారాన్సంయంయాత్మానమాత్మని।
స తద్బ్రహ్మ శుభం వేత్తి యస్మాద్భూయో న విద్యతే॥ 14-51-35 (93839)
ప్రసాదే చైవ సత్వస్య ప్రసాదం సమవాప్నుయాత్।
లక్షణం హి ప్రసాదస్య యథా స్యాత్స్వప్నదర్శనం॥ 14-51-36 (93840)
గతిరేషా తు ముక్తానాం యే జ్ఞానపరినిష్ఠితాః।
ప్రవృత్తయశ్చ యాః సర్వాః పశ్యంతి పరిణామజాః॥ 14-51-37 (93841)
ఏషా గతిర్విరక్తానామేష ధర్మః సనాతనః।
ఏషా జ్ఞానవతాం ప్రాప్తిరేతద్వృత్తమనిందితం॥ 14-51-38 (93842)
సమేన సర్వభూతేషు నిస్పృహేణ నిరాశిషా।
శక్యా గతిరియం గంతుం సర్వత్ర సమదర్శినా॥ 14-51-39 (93843)
ఏతద్వః సర్వమాఖ్యాతం మయా విప్రర్షిసత్తమాః।
ఏవమాచరత క్షిప్రం తతః సిద్ధిమవాప్స్యథ॥ 14-51-40 (93844)
గురురువాచ। 14-51-41x (7864)
ఇత్యుక్తాస్తే తు మునయో గురుణా బ్రహ్మణా తథా।
కృతవంతో మహాత్మానస్తతో లోకమవాప్నువన్॥ 14-51-41 (93845)
త్వమప్యేతన్మహాభాగ మయోక్తం బ్రహ్మణో వచః।
సంయగాచర శుద్ధాత్భంస్తతః సిద్ధిమవాప్స్యసి॥ 14-51-42 (93846)
వాసుదేవ ఉవాచ। 14-51-43x (7865)
ఇత్యుక్తః స తదా శిష్యో గురుణా ధర్మముత్తమం।
చకార సర్వం కౌంతేయ తతో మోక్షమవాప్తవాన్॥ 14-51-43 (93847)
కృతకృత్యశ్చ స తదా శిష్యః కురుకులోద్వహ।
తత్పదం సమనుప్రాప్తో యత్ర గత్వా న శోచతి॥ 14-51-44 (93848)
అర్జున ఉవాచ। 14-51-45x (7866)
కో న్వసౌ బ్రాహ్మణః కృష్ణ కశ్చ శిష్యో జనార్దన।
శ్రోతవ్యం చేన్మయైతద్వై తత్త్వమాచక్ష్వ మే విభో॥ 14-51-45 (93849)
వాసుదేవ ఉవాచ। 14-51-46x (7867)
అహం గురుర్మహాబాహో మనః శిష్య చ విద్ధి మే।
త్వత్ప్రీత్యా గుహ్యమేతచ్చ కథితం తే ధనంజయ॥ 14-51-46 (93850)
మయి చేదస్తి తే ప్రీతిర్నిత్యం కురుకులోద్వహ।
అధ్యాత్మమేతచ్ఛ్రుత్వా త్వం సంయగాచర సువ్రత॥ 14-51-47 (93851)
తతస్త్వం సంయగాచీర్ణో ధర్మేఽస్మిన్నరికర్శన।
సర్వపాపవినిర్ముక్తో మోక్షం ప్రాప్స్యసి కేవలం॥ 14-51-48 (93852)
పూర్వమప్యేతదేవోక్తం యుద్ధకాల ఉపస్థితే।
మయా తవ మహాబాహో తస్మాదత్ర మనః కురు॥ 14-51-49 (93853)
మయా తు భరతశ్రేష్ఠ చిరదృష్టః పితా ప్రభుః।
తమహం ద్రష్టమిచ్ఛామి సంమతే తవ ఫల్గున॥ 14-51-50 (93854)
వైశంపాయన ఉవాచ। 14-51-51x (7868)
ఇత్యుక్తవచనం కృష్ణం ప్రత్యువాచ ధనంజయః।
`యదిష్టం కురు సర్వేషామీశ్వరోఽస్మాన్ప్రపాలయ॥ 14-51-51 (93855)
నమస్తే సర్వలోకాత్మన్నారాయణ పరాత్పర।
మనోమలాత్తపోశక్యం కర్మ చావిద్యయా హతం।
దానమప్యర్థదోషేణి నామ తస్మాత్కలౌ స్మరేత్॥ 14-51-52 (93856)
యది గంతుం కృతా బుద్ధిర్వాసుదేవ నమోస్తు తే।'
గచ్ఛావో నగరం కృష్ణ గజసాహ్వయమద్య వై॥ 14-51-53 (93857)
సమేత్య తత్రి రాజానం ధర్మాత్మానం యుధిష్ఠిరం।
సమనుజ్ఞాప్య రాజానం స్వాం పురీం యాతుమర్హసి॥ ॥ 14-51-54 (93858)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి ఏకపంచాశోఽధ్యాయః॥ 51 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-51-13 మహాభూతాని గచ్ఛతీతి క.ట.థ.పాఠః॥ 7-51-31 విమమో యః స పురుష ఇతి క.పాఠః॥ 7-51-35 అపోహ్య సర్వాన్సంకల్పాన్సంయతాత్మానమాత్మనీతి థ.పాఠః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 052
॥ శ్రీః ॥
14.52. అధ్యాయః 052
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
అనుగీతోపదేశానంతరం కృష్ణార్జునాభ్యాం హాస్తినపురంప్రతి ప్రస్థానం॥ 1 ॥ తత్ర మధ్యేమార్గమర్జునేన కృష్ణంప్రతి స్తుతిపూర్వకం వ్యాసనారదాదిభ్యః స్వస్య కృష్ణయాథాత్ంయావగతినివేదనం॥ 2 ॥ తతః కృష్ణేన సహార్జునేన హాస్తినపురమేత్య ధృతరాష్ట్రాదిభ్యః పాదాభివాదనం॥ 3 ॥ తతో యుధిష్ఠిరాద్యనుమత్యా సుభద్రామానీయ సహసాత్యకినా ద్వారకాంప్రతి ప్రస్థానం॥ 4 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
తతోఽభ్యనోదయత్కృష్ణో యుజ్యతామితి దారుకం।
ముహూర్తాదివ చాచష్ట యుక్తమిత్యేవ దారుకః॥ 14-52-1 (93859)
తథైవ చానుయాత్రాణి చోదయామాస పాండవః।
సన్నహ్యధ్వం ప్రయాస్యామో నగర గజసాహ్వయం॥ 14-52-2 (93860)
ఇత్యుక్తాః సైనికాస్తే తు సజ్జీభూతా విశాంపతే।
ఆచఖ్యుః సజ్జమిత్యేవం పార్థాయామితతేజసే॥ 14-52-3 (93861)
తతస్తౌ రథమాస్థాయ ప్రయాతౌ కృష్ణపాండవౌ।
వికుర్వాణౌ కతాశ్చిత్రాః ప్రీయమాణౌ విశాంపతే॥ 14-52-4 (93862)
రథస్థం తు మహాతేజా వాసుదేవం ధనంజయః।
పునరేవాబ్రవీద్వాక్యమిదం భరతసత్తమ॥ 14-52-5 (93863)
త్వత్ప్రసాదాజ్జ్యః ప్రాప్తో రాజ్ఞా వృష్ణికులోద్వహ।
నిహతాః శత్రవశ్చాపి ప్రాప్తం రాజ్యమకంటకం॥ 14-52-6 (93864)
నాథవంతశ్చ భవతా పాండవా మధుసూదన।
భవంతం ప్లవమాసాద్య తీర్ణాః స్మ కురుసాగరం।
`భక్తాంస్త్వమాశ్రితానస్మాన్పాలయాముత్ర చేహ చ।' 14-52-7 (93865)
విశ్వకర్మన్నమస్తేఽస్తు విశ్వాత్మన్విశ్వసత్తమ।
తథా త్వామభిజానామి తథా చాహం భవాన్మతః॥ 14-52-8 (93866)
త్వత్తేజఃసంభవో నిత్యం హుతాశో మధుసూదన।
రతిః క్రీడామయీ తుభ్యం మాయా తే రోదసీ విభో॥ 14-52-9 (93867)
త్వయి సర్వమిదం విశ్వం యదిదం స్థాణు జంగమం।
త్వం హి సర్వం వికురుషే భూతగ్రామం చతుర్విధం॥ 14-52-10 (93868)
పృథివీం చాంతరిక్షం చ తథా స్థావరజంగమం।
హసింతం తేఽమలా జ్యోత్స్నా ఋతవశ్చేంద్రియాణి తే॥ 14-52-11 (93869)
ప్రాణో వాయుః సతతగః క్రోధో మృత్యుః సనాతనః।
ప్రసాదే చాపి పద్మా శ్రీర్నిత్యం త్వయి మహామతే॥ 14-52-12 (93870)
రతిస్తుష్టిర్ధృతిః క్షాంతిర్మతిః కాంతిశ్చరాచరం।
త్వమేవేహ యుగాంతేషు నిధనం ప్రోచ్యసేఽనధ॥ 14-52-13 (93871)
సుదీర్ఘేణాపి కాలేన న తే శక్యా గుణా మయా।
ఆత్మా చ పరమో వక్తుం నమస్తే నలినేక్షణ॥ 14-52-14 (93872)
విదితో మే సుదుర్ధర్ష నారదాద్దేవలాత్తథా।
కృష్ణద్వైపాయనాచ్చేవ తథా కురుపితామహాత్॥ 14-52-15 (93873)
త్వయి సర్వం సమాసక్తం త్వమేవైకో జనేశ్వరః।
యచ్చానుగ్రహసంయుక్తమేతదుక్తం త్వయాఽనఘ॥ 14-52-16 (93874)
ఏతత్సర్వమహం సంయగాచరిష్యే జనార్దన।
ఇదం చాద్భుతమత్యంతం కృతమస్మత్ప్రియేప్సయా॥ 14-52-17 (93875)
యత్పాపో నిహతః సంఖ్యే కౌరవ్యో ధృతరాష్ట్రజః।
త్వయా దగ్ధం హి తత్సైన్యం మయా విజితమాహవే॥ 14-52-18 (93876)
భవతా తత్కృతం కర్మ యేనావాప్తో జయో మయా।
దుర్యోధనస్య సంగ్రామే తవ బుద్ధిపరాక్రమైః॥ 14-52-19 (93877)
కర్ణస్య చ వధోపాయో యథావత్సంప్రదర్శితః।
సైంధవస్య చ పాపస్య భూరిశ్రవస ఏవ చ॥ 14-52-20 (93878)
`తస్మాత్త్వమేవ సంచింత్య హితం కురు యథా తథా।'
అహం చ ప్రీయమాణేన త్వయా దేవకినందన।
యదుక్తస్తత్కరిష్యామి న హి మేఽత్ర విచారణా॥ 14-52-21 (93879)
రాజానం చ సమాసాద్య ధర్మాత్మానం యుధిష్ఠిరం।
చోదయిష్యామి ధర్మజ్ఞ గమనార్థం తవానఘ॥ 14-52-22 (93880)
ఆహృతం హి మమైతత్తే ద్వారకాగమనం ప్రభో।
అచిరాదేవ ద్రష్టా త్వం మాతులం మే జనార్దన।
బలదేవం చ దుర్ధర్షం తథాఽన్యాన్వృష్ణిపుంగవాన్॥ 14-52-23 (93881)
ఏవం సంభాషమాణౌ తౌ ప్రాప్తౌ వారణసాహ్వయం।
తథా వివిశతుశ్చోభౌ సంప్రహృష్టనరాకులం॥ 14-52-24 (93882)
తౌ గత్వా ధృతరాష్ట్రస్య గృహం శక్రగృహోపమం। 14-52-25 (93883)
దదృశాతే మహారాజ ధృతరాష్ట్రం జనేశ్వరం॥ 14-52-25 (93884)
విదురం చ మహాబుద్ధిం రాజానం చ యుధిష్ఠిరం।
భీమసేనం చ దుర్ధర్షం మాద్రీపుత్రౌ చ పాండవౌ॥ 14-52-26 (93885)
ధృతరాష్ట్రముపాసీనం యుయుత్సుం చాపరాజితం।
గాంధారీం చ మహాప్రజ్ఞాం పృథా కృష్ణాం చ భామినీం॥ 14-52-27 (93886)
సుభద్రాద్యాశ్చ తాః సర్వా భరతానాం స్త్రియస్తథా।
దదృశాతే స్త్రియః సర్వా గాంధారీపరిచారికాః॥ 14-52-28 (93887)
తతః సమేత్య రాజానం ధృతరాష్ట్రమరిందమౌ।
నివేద్య నామధేయే స్వే తస్య పాదావగృహ్ణతాం॥ 14-52-29 (93888)
గాంధార్యాశ్చ పృథాయాశ్చ ధర్మరాజస్య చైవ హి।
భీమస్య చ మహాత్మానౌ తథా పాదావగృహ్ణతాం॥ 14-52-30 (93889)
క్షత్తారం చాపి సంగృహ్య పృష్ట్వా కుశలమవ్యయం।
`పరిష్వజ్య మహాత్మానం వేశ్యాపుత్రం మహారథం।'
తైః సార్ధం నృపతిం వృద్ధం తతస్తౌ పర్యుపాసతాం॥ 14-52-31 (93890)
తతో నిశి మహారాజో ధృతరాష్ట్రః కురూద్వహాన్।
జనార్దనం చ మేధావీ వ్యసర్జయత వై గృహాన్॥ 14-52-32 (93891)
తేఽనుజ్ఞాతా నృపతినా యయుః స్వం స్వం నివేశనం।
ధనంజయగృహానేవ యయౌ కృష్ణస్తు వీర్యవాన్॥ 14-52-33 (93892)
తత్రార్చితో యథాన్యాయం సర్వకామైరుపస్థితః।
కృష్ణః సుష్వాప మేధావీ ధనంజయసహాయవాన్॥ 14-52-34 (93893)
ప్రభాతాయాం తు శర్వర్యాం కృత్వా పౌర్వాహ్ణికీం క్రియాం।
ధర్మరాజస్య భనం జగ్మతుః పరమార్చితౌ।
యత్రాస్తే స సహామాత్యో ధర్మరాజో మహాబలః॥ 14-52-35 (93894)
తౌ ప్రవిశ్య మహాత్మానౌ తద్గృహం పరమార్చితం।
ధర్మరాజం దదృశతుర్దేవరాజమివాశ్వినౌ॥ 14-52-36 (93895)
సమాసాద్య తు రాజానం వార్ష్ణేయకురుపుంగవౌ।
నిషీదతురనుజ్ఞాతౌ ప్రీయమాణేన తేన తౌ॥ 14-52-37 (93896)
తతః స రాజా మేధావీ వివక్షూ ప్రేక్ష్య తావుభౌ।
ప్రోవాచ వదతాం శ్రేష్ఠో వచనం రాజసత్తమః॥ 14-52-38 (93897)
వివక్షూ హి యువాం మన్యే వీరౌ యదుకురూద్వహౌ।
బ్రూతం కర్తాస్మి సర్వం వాం నచిరాన్మా విచార్యతాం॥ 14-52-39 (93898)
ఇత్యుక్తః ఫల్గునస్తత్ర ధర్మరాజానమబ్రవీత్।
వినీతవదుపాగంయ వాక్యం వాక్యవిశారదః॥ 14-52-40 (93899)
అయం చిరోషితో రాజన్వాసుదేవః ప్రతాపవాన్।
భవంతం సమనుజ్ఞాప్య పితరం ద్రష్టుమిచ్ఛతి॥ 14-52-41 (93900)
స గచ్ఛేదభ్యనుజ్ఞాతో భవతా యది మన్యసే।
ఆనర్తనగరీం వీరస్తదనుజ్ఞాతుమర్హసి॥ 14-52-42 (93901)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 14-52-43x (7869)
పుండరీకాక్ష భద్రం తే గచ్ఛ త్వం మదుసూదన।
పురీం ద్వారవతీమద్య ద్రష్టుం శూరసుతం ప్రభో॥ 14-52-43 (93902)
రోచతే మే మహాబాహో గమనం తవ కేశవ।
మాతులశ్చిరదృష్టో మే త్వయా దేవీ చ దేవకీ॥ 14-52-44 (93903)
సమేత్యి మాతులం గత్వా బలదేవం చ మానద।
పూజయేథా మహాప్రాజ్ఞ మద్వాక్యేన యథాఽర్హతః॥ 14-52-45 (93904)
స్మరేథాశ్చాపి మాం నిత్యం భీమం చ బలినాం వరం।
ఫాల్గునం సహదేవం చ నకులం చైవ మానద॥ 14-52-46 (93905)
ఆనర్తానవలోక్య త్వం పితరం చ మహాభుజః।
వృష్ణీంశ్చ పునరాగచ్ఛేర్హయమేధే మమానఘ॥ 14-52-47 (93906)
స గచ్ఛ రత్నాన్యాదాయ వివిధాని వసూని చ।
యచ్చప్యన్యన్మనోజ్ఞం తే తదప్యాదత్స్వ సాత్వత॥ 14-52-48 (93907)
ఇయం చ వసుధా కృత్స్నా ప్రసాదాత్తవ కేశవ।
అస్మానుపాగతా వీర నిహతాశ్చాపి శత్రవః॥ 14-52-49 (93908)
స్వర్గాపవర్గవిషయం త్వద్భక్తానాం న దుర్లభం।
సంసారగహనే చేద్ధపాపాగ్నిప్రశమాంబుద॥' 14-52-50 (93909)
ఏవం బ్రువతి కౌరవ్యే ధర్మరాజే యుధిష్ఠిరే।
వాసుదేవో వరః పుంసామిదం వచనమబ్రవీత్॥ 14-52-51 (93910)
తవైవ రత్నాని ధనం చ కేవలం
ధరా తు కృత్స్నా తు మహాభుజాద్య వై।
యదస్తి చాన్యద్ద్రవిణం గృహే మమ
త్వమేవ తస్యేశ్వర నిత్యమీశ్వరః॥ 14-52-52 (93911)
తథేత్యథోక్తః ప్రతిపూజితస్తదా
గదాగ్రజో ధర్మసుతేన వీర్యవాన్।
పితృష్వసారం త్వవదద్యథావిధి
సంపూజితశ్చాప్యగమత్ప్రదక్షిణం॥ 14-52-53 (93912)
తయా స సంయక్ ప్రతినందితస్తత-
స్తథైవ సర్వైర్విదురాదిభిస్తథా।
వినిర్యయౌ నాగపురాద్గదాగ్రజో
రథేన దివ్యేన చతుర్భుజః స్వయం॥ 14-52-54 (93913)
రథే సుభద్రామధిరోప్య భామినీం
యుధిష్ఠిరస్యానుమతే జనార్దనః।
పితృష్వసుశ్చాపి తథా మహాభుజో
వినిర్యయౌ పౌరజనాభిసంవృతః॥ 14-52-55 (93914)
తమన్వయాద్వానరవర్యకేతనః
ససాత్యకిర్మాద్రవతీసుతావపి।
అగాధబుద్ధిర్విదురశ్చ మాధవం
స్వయం చ భీమో గజరాజవిక్రమః॥ 14-52-56 (93915)
నివర్తయిత్వా కురురాష్ట్రవర్ధనాం-
స్తతః స సర్వాన్విదురం చ వీర్యవాన్।
జనార్దనో దారుకమాహ సత్వరః
ప్రచోదయాశ్వానితి సాత్యకిం తథా॥ 14-52-57 (93916)
తతో యయౌ శత్రుగణప్రమర్దనః
శినిప్రవీరానుగతో జనార్దనః।
యథా నిహత్యారిగణం శతకతు-
ర్దివం తథాఽఽనర్తపురీం ప్రతాపవాన్॥ ॥ 14-52-58 (93917)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి ద్విపంచసోఽధ్యాయః॥ 52 ॥
ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 053
॥ శ్రీః ॥
14.53. అధ్యాయః 053
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
కురుపురాద్ద్వారకాం గచ్ఛతా కృష్ణేన మధ్యేమార్గం దృష్టేనోదంకేన సహ సంవాదః॥1 ॥ తథా కౌరవాదివినాశే స్వోపేక్ష్యాయా హేతుత్వధియా స్వంప్రతి శాపదానోద్యతోదంకపరిసాంత్వనాయ తంప్రతి తత్వకథనోపక్రమః॥ 2 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
తథా ప్రయాంతం వార్ష్ణేయం ద్వారకాం భరతర్షభాః।
పరిష్వజ్య న్యవర్తంత సానుయాత్రాః పరంతపాః॥ 14-53-1 (93918)
పునఃపునశ్చ వార్ష్ణేయం పర్యష్వజత ఫల్గునః।
ఆచక్షుర్విషయాచ్చైనం స దదర్శ పునఃపునః॥ 14-53-2 (93919)
కృచ్ఛ్రేణైవ తు తాం పార్తో గోవిందే వినివేశితాం।
సంజహార తతో దృష్టిం కృష్ణశ్చాప్యపరాజితః॥ 14-53-3 (93920)
తస్య ప్రయాణే యాన్యాసన్నిమిత్తాని మహాత్మనః।
బహూన్యద్భుతరూపాణి తాని మే గదతః శృణు॥ 14-53-4 (93921)
వాయుర్వేగేన మహతా రథస్య పురతో వవౌ।
కుర్వన్నిఃశర్కరం మార్గం విరజస్కమకంటకం॥ 14-53-5 (93922)
వవర్ష వాసవశ్చైవ తోయం శుచి సుగంధి చ।
దివ్యాని చైవ పుష్పాణి పురతః శాంగధన్వనః॥ 14-53-6 (93923)
స ప్రయాతో మహాబాహుః సమేషు మరుధన్వసు।
దదర్శాథ మునిశ్రేష్ఠముదంకమమితౌజసం॥ 14-53-7 (93924)
`మహర్షిం సిద్ధతపసం సర్వలోకాంతవిశ్రుతం।'
స తం సంపూజ్య తేజస్వీ మునిం పృథులలోచనః।
పూజితస్తేన చ తదా పర్యపృచ్ఛదనామయం॥ 14-53-8 (93925)
స పృష్టః కుశలం తేన సంపూజ్య మధుసూదనం।
ఉదంకో బ్రాహ్మణశ్రేష్ఠస్తతః పప్రచ్ఛ మాధవం॥ 14-53-9 (93926)
కచ్చిచ్ఛౌరే త్వయా గత్వా కురుపాండవసద్మ తత్।
కృతం సౌభ్రాత్రమచలం తన్మే వ్యాఖ్యాతుమర్హసి॥ 14-53-10 (93927)
అపి సంధాయ తాన్వీరానుపావృత్తోసి కేశవ।
సంబందినఃక స్వదయితాన్సతతం వృష్ణిపుంగవ॥ 14-53-11 (93928)
కచ్చిత్పాండుసుతాః పంచ ధృతరాష్ట్రస్య చాత్మజాః।
లోకేషు విహరిష్యంతి త్వయా సహ పరంతప॥ 14-53-12 (93929)
స్వరాష్ట్రే తే చ రాజానః కచ్చిత్ప్రాప్స్యంతి వై సుఖం।
కౌరవేషు ప్రశాంతేషు త్వయా నాథేన కేశవ॥ 14-53-13 (93930)
యా మే సంభావనా తాత త్వయి నిత్యమవర్తత।
అపి సా సఫలా తాత కృతా తే భరతాన్ప్రతి॥ 14-53-14 (93931)
శ్రీభగవానువాచ। 14-53-15x (7870)
కృతో యత్నో మయా పూర్వం సౌశాంయే కౌరవాన్ప్రతి।
నాశక్యంత యదా సాంయే తే స్థాపయితుమంజసా। 14-53-15 (93932)
న దిష్టమప్యతిక్రాంతుం శక్యం బుద్ధ్యా బలేన వా।
మహర్షే విదితం భూయః సర్వమేతత్తవానఘ॥ 14-53-16 (93933)
తేఽత్యక్రామన్మతిం మహ్యం భీష్మస్య విదురస్య చ।
తతో యమక్షయం జగ్ముః సమాసాద్యేతరేతరం॥ 14-53-17 (93934)
పంచైవ పాండవాః శిష్టా ఇతమిత్రా హతాత్మజాః।
ధార్తరాష్ట్రాశ్చ నిహతాః సర్వే ససుతబాంధవాః॥ 14-53-18 (93935)
ఇత్యుక్తవచనే కృష్ణే భృశం క్రోధసమన్వితః।
ఉదంక ఇత్యువాచైనం రోషాదుత్ఫుల్లలోచనః॥ 14-53-19 (93936)
యస్మాచ్ఛక్తేన తే కృష్ణ న త్రాతాః కురుపుంగవాః।
సంబంధినః ప్రియాస్తస్మాచ్ఛప్స్యేఽహం త్వామసంశయం॥ 14-53-20 (93937)
న చ తే ప్రసభం యస్మాత్తే నిగృహ్య నివారితాః।
తస్మాన్మన్యుపరీతస్త్వాం శప్స్యామి మధుసూదన॥ 14-53-21 (93938)
త్వయా శక్తేన హి సతా మిథ్యాచారేణి మాధవ।
తే పరీతాః కురుశ్రేష్ఠా నశ్యంతః స్మ హ్యుపేక్షితాః॥ 14-53-22 (93939)
వాసుదేవ ఉవాచ। 14-53-23x (7871)
శృణు మే విస్తరేణేదం యద్వక్ష్యే భృగునందన।
గృహాణానునయం చాపి తపస్వీ హ్యసి భార్గవం॥ 14-53-23 (93940)
శ్రుత్వా చ మే తదధ్యాత్మం ముంచేథాః శాపమద్య వై।
న చ మాం తపసాఽల్పేన శక్తోఽభిభవితుం పుమాన్॥ 14-53-24 (93941)
న చ తే తపసో నాశమిచ్ఛామి తపతాం వర।
తపస్తే సుమహద్దీప్తం గురవశ్చాపి తోషితాః॥ 14-53-25 (93942)
కౌమారం బ్రహ్మచర్యం తే జానామి ద్విజసత్తమ।
దుఃఖార్జితస్య తపసస్తస్మాన్నేచ్చామి తేఽవ్యయం॥ ॥ 14-53-26 (93943)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి త్రిపంచాశోఽధ్యాయః॥ 53 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-53-15 సౌశాంయే సౌరస్యే॥ 7-53-22 పరీతాః పరితః ప్రాప్తాః॥ 7-53-23 అనునయం శిక్షాం॥ 7-53-24 మే మత్తః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 054
॥ శ్రీః ॥
14.54. అధ్యాయః 054
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
కృష్ణేనోదంకంప్రతి స్వమాహాత్ంయప్రకాశనపూర్వకం కురూణాం స్వవచనాతిక్రమణాదిరూపస్వాపరాధేనైవ నిధనోక్తిః॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
ఉదంక ఉవాచ।
బ్రూహి కేశవ తత్త్వేన త్వమధ్యాత్మమనిందితం।
శ్రుత్వా శ్రేయోఽభిధాస్యామి శాపం వా తే జనార్దన॥ 14-54-1 (93944)
వాసుదేవ ఉవాచ। 14-54-2x (7872)
తమో రజశ్చ సత్వం చ విద్ధి భావాన్మదాశ్రయాన్।
`స్థితిసృష్టిలయాధ్యక్షో విష్ణుబ్రహ్మేశసంజ్ఞితః॥ 14-54-2 (93945)
కదాచిత్తమసా రుద్రో విష్ణుః సత్త్వగుణే స్థితః।
రజస్యపి తథా బ్రహ్మా స్వగుణాన్యగుణానుభౌ॥ 14-54-3 (93946)
ప్రణవాత్మా చ శబ్దాదీంస్త్రిగుణాత్మా చరాచరం।'
తథా రుద్రాన్వసూన్వాఽపి విద్ధి మత్ప్రభవాంద్విజ॥ 14-54-4 (93947)
మయి సర్వాణి భూతాని సర్వభూతేషు చాప్యహం।
స్థిత ఇత్యభిజానీహి మా తే భూదత్ర సంశయః॥ 14-54-5 (93948)
తథా దైత్యగణాన్సర్వాన్యక్షగంధర్వరాక్షసాన్।
నాగానప్సరసశ్చైవ విద్ధి మత్ప్రభవాంద్విజ॥ 14-54-6 (93949)
సదసచ్చైవ యత్ప్రాహురవ్యక్తం వ్యక్తమేవ చ।
అక్షరం చ క్షరం చైవ సర్వమేతన్మదాత్మకం॥ 14-54-7 (93950)
యే చాశ్రమేషు వై ధర్మాశ్చతుర్షు విహితా మునే।
వైదికాని చ కర్మాణి విద్ధి సర్వం మదాత్మకం॥ 14-54-8 (93951)
అసచ్చ సచ్చైవ చ యద్విశ్వం సదసతః పరం।
తతః పరతరం నాస్తి దేవదేవాత్సనాతనాత్॥ 14-54-9 (93952)
ఓంకారప్రభవాన్వేదాన్విద్ధి మాం త్వం భృగూద్వహ।
యూపం సోమం చరుం హోమం త్రిదశాప్యాయనం మఖే॥ 14-54-10 (93953)
హోతారమపి హవ్యం చ విద్ధిం మాం భృగునందన।
అధ్వర్యుః కల్పకృచ్చాపి హవిః పరమసంస్కృతం॥ 14-54-11 (93954)
ఉద్గాతా చాపి మాం స్తౌతి గీతఘోషైర్మహాధ్వరే।
ప్రాయశ్చిత్తేషు మాం బ్రహ్మఞ్శాంతిమంగలవాచకాః॥ 14-54-12 (93955)
స్తువంతి విశ్వకర్మాణం సతతం ద్విజసత్తమ।
మమ విద్ధి సుతం ధర్మమగ్రజం ద్విజసత్తమ॥ 14-54-13 (93956)
మానసం దయితం విప్ర సర్వభూతదయాత్మకం।
తత్రాహం వర్తమానైశ్చ నివృత్తైశ్చైవ మానవైః॥ 14-54-14 (93957)
బహ్వీః సంసరమాణో వై యోనీర్వర్తామి సత్తమ।
లోకసరంక్షణార్థాయ ధర్మసంస్థాపనాయ చ॥ 14-54-15 (93958)
తైస్తైర్వేషైశ్చ రూపైశ్చ త్రిషు లోకేషు భార్గవ।
అహం విష్ణురహం బ్రహ్మా శక్రోఽథ ప్రభవాప్యయః॥ 14-54-16 (93959)
భూతగ్రామస్య సర్వస్య స్రష్టా సంహార ఏవ చ।
అధర్మే వర్తమానానాం సర్వేషామహమచ్యుతః॥ 14-54-17 (93960)
ధర్మస్య సేతుం బధ్నామి చలితే చలితే యుగే।
తాస్తా యోనీః ప్రవిశ్యాహం ప్రజానాం హితకాంయయా॥ 14-54-18 (93961)
యదా త్వహం దేవయోనౌ వర్తామి భృగునందన।
తదాఽహం దేవవత్సర్వమాచరామి న సంశయః॥ 14-54-19 (93962)
యదా గంధర్వయోనౌ తు వర్తామి భృగునందన।
తదా గంధర్వవచ్చేష్టా సర్వాశ్చేష్టామి భార్గవ॥ 14-54-20 (93963)
నాగయోనౌ యదా చైవ తదా వర్తామి నాగవత్।
యక్షరాక్షసయోన్యోస్తు యథావద్విచరాంయహం॥ 14-54-21 (93964)
మానుష్యే వర్తమానే తు కృపణం యాచితా మయా।
న చ తే జాతసంమోహా వచోఽగృహ్ణంత మోహితాః॥ 14-54-22 (93965)
భయం చ మహదుద్దిశ్య త్రాసితాః కురవో మయా।
క్రుద్ధేన భూత్వా తు పుర్యథావదనుదర్శితాః॥ 14-54-23 (93966)
తేఽధర్మేణేహ సంయుక్తాః పరీతాఃక కాలధర్మణా।
ధర్మేణ నిహతా యుద్ధే గతాః స్వర్గం న సంశయః॥ 14-54-24 (93967)
లోకేషు పాండవాశ్చైవ గతాః ఖ్యాతిం ద్విజోత్తమ।
ఏతత్తే సర్వమాఖ్యాతం యన్మాం త్వం పరిపృచ్ఛసి॥ ॥ 14-54-25 (93968)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి చతుఃపంచాశోఽధ్యాయః॥ 54 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-54-8 దైవతాని చ కర్మాణి విద్ధి సర్వాన్గుణాన్మమేతి ట.థ.పాఠః॥ 7-54-10 ఓంకారప్రముఖానితి ఝ.పాఠః॥ 7-54-11 అధ్వర్యుః కల్పన ఇతి ట.థ.పాఠః॥ 7-54-12 గతమోక్షే మహాధ్వరే ఇతి ట.థ.పాఠః॥ 7-54-14 సర్వభూతగుణాత్మకమితి క.ట.థ. పాఠః॥ 7-54-19 పునస్త్వహం దేవయోనావితి ట.థ.పాఠః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 055
॥ శ్రీః ॥
14.55. అధ్యాయః 055
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
కృష్ణేనోదంకాయ విశ్వరూపప్రదర్శనపూర్వకం పిపాసాకాలే జలలాభరూపవరదానం॥ 1 ॥ కృష్ణేనోదంకాయామృతదానం చోదితేనేంద్రేణ కదాచిద్వనమధ్యే పిపాసుముదంకంప్రతి చండాలవేషేణ జలస్వీకారప్రార్థనే ఉదంకేన చండాలత్వబుద్ధ్యా తదధిక్షేపః॥ 2 ॥ పశ్చాత్తస్య తిరోధానేన పరితప్యంతముదంకంప్రతి తత్ర సంనిహితేన కృష్ణేనేంద్రకృతవంచనానివేదనపూర్వకం మరుప్రదేశే జలలాభరూపవరదానం॥ 3 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
ఉదంక ఉవాచ।
అభిజానామి జగతః కర్తారం త్వాం జనార్దన।
నూనం భవత్ప్రసాదోఽయమితి మే నాస్తి సంశయః॥ 14-55-1 (93969)
చిత్తం చ సుప్రసన్నం మే త్వద్భావగతమచ్యుత।
వినివృత్తశ్చ మే కోప ఇతి విద్ధి పరంతప॥ 14-55-2 (93970)
యది త్వనుగ్రహం కంచిత్త్వత్తోఽర్హామి జనార్దన।
ద్రష్టుమిచ్ఛామి తే రూపం వైష్ణవం తన్నిదర్శయ॥ 14-55-3 (93971)
వైశంపాయన ఉవాచ। 14-55-4x (7873)
తతః స తస్మై ప్రీతాత్మా దర్శయామాస తద్వపుః।
శాశ్వతం వైష్ణవం ధీమాందదృశే యద్ధనంజయః॥ 14-55-4 (93972)
స దదర్శ మహాత్మానం విశ్వరూపం మహాభుజం।
సహస్రసూర్యప్రతిమం దీప్తిమత్పావకోపమం।
సర్వమాకాశమావృత్య తిష్ఠంతం సర్వతోముఖం॥ 14-55-5 (93973)
తద్దృష్ట్వా పరమం రూపం విష్ణోర్వైష్ణవమద్భుతం।
విస్మయం చ యయౌ విప్రస్తం దృష్ట్వా పరమేశ్వరం॥ 14-55-6 (93974)
ఉదంక ఉవాచ। 14-55-7x (7874)
`నమోనమస్తే సర్వాత్మన్నారాయణ పరాత్మక।
పరమాత్మన్పద్మనాభ పుండరీకాక్ష మాధవ॥ 14-55-7 (93975)
హిరణ్యగర్భరూపాయ సంసారోత్తారణాయ చ।
పురుషాయ పురాణాయ శాంతశ్యామాయ తే నమః॥ 14-55-8 (93976)
అవిద్యాతిమిరాదిత్యం భవవ్యాధిమహౌషధిం।
సంసారార్ణవసారం త్వాం ప్రణమామి గతిర్భవ॥ 14-55-9 (93977)
సర్వవేదైకవేద్యాయ సర్వవేదమయాయ చ।
వాసుదేవాయ నిత్యాయ నమో భక్తప్రియాయ తే॥ 14-55-10 (93978)
దయయా దుఃఖమోహాన్మాం సుముద్ధర్తుమిహార్హసి।
కర్మభిర్బహుభిః పాపైర్బద్ధం పాహి జనార్దన॥' 14-55-11 (93979)
విశ్వకర్మన్నమస్తేఽస్తు విశ్వాత్మన్విశ్వకసంభవ।
పద్ంయాం తే పృథివీ వ్యాప్తా శిరసా చావృతం నభః॥ 14-55-12 (93980)
ద్యావాపృథివ్యోర్యన్మధ్యం జఠరేణ తవావృతం।
భుజాభ్యామావృతాశ్చాశాస్త్వమిదం సర్వమచ్యుత॥ 14-55-13 (93981)
సంహరస్వ పునర్దేవ రూపమక్షయ్యముత్తమం।
పునస్త్వాం స్వేన రూపేణ ద్రష్టుమిచ్ఛామి శాశ్వతం॥ 14-55-14 (93982)
వైశంపాయన ఉవాచ। 14-55-15x (7875)
తమువాచ ప్రసన్నాత్మా గోవిందో జనమేజయ।
వరం వృణీష్వేతి తదా తముదంకోఽబ్రవీదిదం। 14-55-15 (93983)
పర్యాప్త ఏష ఏవాద్య వరస్త్వత్తో మహాద్యుతే।
యత్తే రూపమిదం కృష్ణ పశ్యామి ప్రభవాప్యయం॥ 14-55-16 (93984)
తమబ్రకవీత్పునః కృష్ణో మా త్వమత్ర విచారయ। అవశ్యమేతత్కర్తవ్యమమోఘం దర్శనం మమ॥ 14-55-17 (93985)
ఉదంకక ఉవాచ। 14-55-18x (7876)
అవశ్యం కరణీయం చ యద్యేతన్మన్యసే విభో।
తోయమిచ్ఛామి యత్రేష్టం మరుష్వేతద్ధి దుర్లభం॥ 14-55-18 (93986)
తతః సంహృత్య తత్తేజః ప్రోవాచోదంకమీశ్వరః।
ఏష్టవ్యే సతి చింత్యోఽహమిత్యుక్త్వా ద్వారకాం యయౌ॥ 14-55-19 (93987)
తతః కదాచిద్భగవానుదంకస్తోయకాంక్షయా।
తృషితః పరిచక్రామ మరౌ సస్మార చాచ్యుతం॥ 14-55-20 (93988)
తతో దిగ్వాససం ధీమాన్మాతంగం మలపంకినం।
అపశ్యత మరౌ తస్మిఞ్శ్వయూథపరివారితం॥ 14-55-21 (93989)
భీషణం బద్ధనిస్త్రింశం బాణకార్ముకధారిణం।
తస్యాధఃస్రోతసోఽపశ్యద్వారి భూరి ద్విజోత్తమః॥ 14-55-22 (93990)
స్మరన్నేవ చ తం ప్రాహ మాతంగః ప్రహసన్నివ।
ఏహ్యుదంక ప్రతీచ్ఛస్వ మత్తో వారి భృగూద్వహ।
కృపా హి మే సుమహతీ త్వాం దృష్ట్వా తృట్సమాశ్రితం॥ 14-55-23 (93991)
ఇత్యుక్తస్తేన స మునిస్తత్తోయం నాభ్యనందన।
చిక్షేప చ స తం ధీమాన్వాగ్భిరుగ్రాభిరచ్యుతం। 14-55-24 (93992)
పునఃపునశ్చ మాతంగ పిబస్వేతి తమబ్రవీత్।
న చాపిబత్స సక్రోధః క్షుభితేనాంతరాత్మనా॥ 14-55-25 (93993)
స తథా నిశ్చయాత్తేన ప్రత్యాఖ్యాతో మహాత్మనా।
శ్వభిః సహ మహారాజ తత్రైవాంతరధీయత॥ 14-55-26 (93994)
ఉదంకస్తం తథా దృష్ట్వా తతో వ్రీడితమానసః।
మేనే ప్రలబ్ధమాత్మానం కృష్ణేనామిత్రఘాతినా॥ 14-55-27 (93995)
అథ తేనైవ మార్గేణ శంకచక్రగదాధరః।
ఆజగామ మహాబాహురుదంకశ్చైనమబ్రవీత్॥ 14-55-28 (93996)
న యుక్తం తాదృశం దాతుం త్వయా పురుషసత్తమ।
సలిలం విప్రముఖ్యేభ్యో మాతంగస్రోతసా విభో॥ 14-55-29 (93997)
ఇత్యుక్తవచనం తం తు మహాబుద్ధిర్జనార్దనః।
ఉదంకం శ్లక్ష్ణయా వాచా సాంత్వయన్నిదమబ్రవీత్॥ 14-55-30 (93998)
యాదృశేనేహ రూపేణ యోగ్యం దాతుం ధృతేన వై।
తాదృశం ఖలు తే దత్తం యచ్చ త్వం నావబుధ్యథాః॥ 14-55-31 (93999)
మయా త్వదర్థముక్తో వై వజ్రపాణిః పురందరః।
ఉదంకాయామృతం దేహి తోయరూపమితి ప్రభుః॥ 14-55-32 (94000)
స మామువాచ దేవేంద్ర న మర్త్యోఽమర్త్యతాం వ్రజేత్।
అన్యమస్మై వరం దేహీత్యసకృద్భృగునందన॥ 14-55-33 (94001)
అమృతం దేయమిత్యేవ మయోక్తః స శచీపతిః।
స మాం ప్రసాద్య దేవేంద్రః పునరేవేదమబ్రవీత్॥ 14-55-34 (94002)
యది దేయమవశ్యం వై మాతంగోఽహం మహామతే।
భూత్వాఽమృతం ప్రదాస్యామి భార్గవాయ మహాత్మనే॥ 14-55-35 (94003)
యద్యేవం ప్రతిగృహ్ణాతి భార్గవోఽమృతమద్య వై।
ప్రదాతుమేష గచ్ఛామి భార్గవస్యామృతం విభో।
ప్రత్యాఖ్యాతస్త్వహం తేన దాస్యామి న కథంచన॥ 14-55-36 (94004)
స తథా సమయం కృత్వా తేన రూపేణ వాసవః।
ఉపస్థితస్త్వయా చాపి ప్రత్యాఖ్యాతోఽమృతం దదత్।
చాండాలరూపీ భగవాన్సుమహాంస్తే వ్యతిక్రమః॥ 14-55-37 (94005)
యత్తు శక్యం మయా కర్తుం భూయ ఏవ తవేప్సితం।
తోయేప్సాం తవ దుర్ధర్షాం కరిష్యే సఫలామహం॥ 14-55-38 (94006)
యేష్వహఃసు చ తే బ్రహ్మన్సలిలేప్సా భవిష్యతి।
తదా మరౌ భవిష్యంతి జలపూర్ణాః పయోధరాః॥ 14-55-39 (94007)
రసవచ్చ ప్రదాస్యంతి తోయం తే భృగునందన।
ఉదంగమేఘా ఇత్యుక్తాః ఖ్యాతిం యాస్యంతి చాపి తే॥ 14-55-40 (94008)
ఇత్యుక్తః ప్రీతిమాన్విప్రః కృష్ణేన స బభూవ హ।
అద్యాప్యుదంకమేఘాశ్చ మరౌ వర్షంతి భారత॥ ॥ 14-55-41 (94009)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి పంచపశ్చాశోఽధ్యాయః॥ 55 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-55-3 తే రూపమైశ్వరమితి ఝ.పాఠః॥ 7-55-19 ఏష్టవ్యే జలేఽపేక్షితే సతి॥ 7-55-21 మాతంగం చండాలవిశేషం॥ 7-55-22 అధః పాదదేశే స్రోతసో దృతేర్వారీతి సంబంధః। తతః శంకితమానస ఇతి క.ట.థ.పాఠః॥ 7-55-24 చిక్షేప నిందితవాన్॥ 7-55-27 ప్రలబ్ధం వంచితం॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 056
॥ శ్రీః ॥
14.56. అధ్యాయః 056
అశ్వమేధపర్వ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
వైశంపాయనేన జనమేజయంప్రత్యుదంకోపాఖ్యానకథనారంభః॥ 1 ॥ ఉదంకకృతపరిచర్యావిశేషతుష్టేన గౌతమేన తస్మై ప్రీత్యతిశయేన చిరాదపి గృహగమనాయాభ్యననుజ్ఞానం॥ 2 ॥ కదాచన గురుశాసనేన కాష్ఠమారమాహృతవతోదంకేన కాష్ఠలగ్నజరాపలితనిజకేశావలోకనేన పరిదేవనం॥ 3 ॥ తతస్తదబోధితనిజరోదనహేతునా గురుణా తస్మై నిజతనయాప్రతిపాదనం॥ 4 ॥ తతస్తేన గురుపత్నీనిదేశేన కుండలయాచనాయ సౌదాసంప్రతి గమనం॥ 5 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
జనమేజయ ఉవాచ।
ఉదంకః కేన తపసా సంయుక్తో వై మహామనాః।
యః శాపం దాతుకామోఽభూద్విష్ణవే ప్రభవిష్వవే॥ 14-56-1 (94010)
వైశంపాయన ఉవాచ। 14-56-2x (7877)
ఉదంకో మహతా యుక్తస్తపసా జనమేజయ।
గురభక్తః స తేజస్వీ నాన్యత్కించిదపూజయత్॥ 14-56-2 (94011)
సర్వేషామృషిపుత్రాణామేష ఆసీన్మనోరథః।
ఔదంకీం గురువృత్తిం వై ప్రాప్నుయామేతి భారత॥ 14-56-3 (94012)
గౌతమస్య తు శిష్యాణాం బహూనాం జనమేజయ।
ఉదంకేఽభ్యధికా ప్రీతిః స్నేహశ్చైవాభవత్తదా॥ 14-56-4 (94013)
స తస్య దమశౌచాభ్యాం విక్రాంతేన చ కర్మణా।
సంయక్చైవోపచారేణ గౌతమః ప్రీతిమానభూత్॥ 14-56-5 (94014)
అథ శిష్యసహస్రాణి సమనుజ్ఞాయ గౌతమః।
ఉదంకం పరయా ప్రీత్యా నాభ్యనుజ్ఞాతుమైచ్ఛత॥ 14-56-6 (94015)
తం క్రమేణ జరా తాత ప్రతిపేదే మహామునిం।
న చాన్వబుధ్యత తదా స మునిర్గురువత్సలః॥ 14-56-7 (94016)
తతః కదాచిద్రాజేంద్ర కాష్ఠాన్యానయితుం యయౌ।
ఉదంకః కాష్ఠభారం చ మహాంతం సముపానయత్॥ 14-56-8 (94017)
స తద్భారాభిభూతాత్మా కాష్ఠభారమరిందమ।
నిచిక్షేప క్షితౌ రాజన్పరిశ్రాంతో బుభుక్షితః॥ 14-56-9 (94018)
తస్య కాష్ఠే విలగ్నాఽభూజ్జటా రూప్యసమప్రభా।
తతః కాష్ఠైః సహ తదా పపాత ధరణీతలం॥ 14-56-10 (94019)
తతః స భారనిష్పిష్టః క్షుధావిష్టశ్చ భారత।
దృష్ట్వా తాం వయసోఽవస్థాం రురోదార్తస్వరం తదా॥ 14-56-11 (94020)
తతో గురుసుతా తస్య పద్మపత్రనిభాననా।
జగ్రాహాశ్రూణి సుశ్రోణీ కరేణ పృథులోచనా।
పితుర్నియోగాద్భావజ్ఞా శిరసాఽవనతా తదా॥ 14-56-12 (94021)
తస్యా నిపేతతుర్దగ్ధౌ కరౌ తైరశ్రుబిందుభిః।
న హి తానశ్రుపాతాంస్తు శక్తా ధారయితుం మహీ।
గౌతమస్త్వబ్రవీద్విప్రముదంకం ప్రీతమానసః॥ 14-56-13 (94022)
కస్మాత్తాత తవాద్యేహ శోకోత్తరమిదం మనః।
స స్వైరం బ్రూహి విప్రర్షే శ్రోతుమిచ్ఛామి తత్త్వతః॥ 14-56-14 (94023)
ఉదంక ఉవాచ। 14-56-15x (7878)
భవద్గతేన మనసా భవత్ప్రియచికీర్షయా।
భవద్భక్తిగతేనేహ భవద్భావానుగేన చ॥ 14-56-15 (94024)
జరేయం నాఘబుద్ధా మే నాభిజ్ఞాతం సుఖం చ మే।
శతవర్షోషితం మాం హి న త్వమన్యనుజానిథాః॥ 14-56-16 (94025)
భవతా త్వభ్యనుజ్ఞాతాః శిష్యాః ప్రత్యవరా మమ।
ఉపపన్నా ద్విజశ్రేష్ఠ శతశోఽథ సహస్రశః॥ 14-56-17 (94026)
గౌతమ ఉవాచ। 14-56-18x (7879)
త్వత్ప్రీతియుక్తేన మయా గురుశుశ్రూషయా తవ।
వ్యతిక్రామన్మహాకాలో నావబుద్ధో ద్విజర్షభ॥ 14-56-18 (94027)
కిం త్వద్య యది తే శ్రద్ధా గమనం ప్రతి భార్గవ।
అనుజ్ఞాం ప్రతిగృహ్య త్వం స్వగృహాన్గచ్ఛ మాచిరం॥ 14-56-19 (94028)
ఉదంక ఉవాచ। 14-56-20x (7880)
గుర్వర్తం కం ప్రయచ్ఛామి బ్రూహి త్వం ద్విజసత్తమ।
తముపాహృత్య గచ్ఛేయమనుజ్ఞాతస్త్వయా విభో॥ 14-56-20 (94029)
గౌతమ ఉవాచ। 14-56-21x (7881)
దక్షిణాపరితోషో వై గురూణాం సద్భిరుచ్యతే।
తవి హ్యాచరతో ధర్మం తుష్టోఽహం వై న సంశయః।
ఇత్థం చ పరితుష్టం మాం విజానీహి భృగూద్వహ॥ 14-56-21 (94030)
యువా షోడశవర్షో హి యద్యద్య భవితా భవాన్।
దదాని పత్నీం కన్యాం చ స్వాం తే దుహితరం ద్విజ।
ఏతామృతేఽంగనా నాన్యా త్వత్తేజోఽర్హతి సేవితుం॥ 14-56-22 (94031)
తతస్తాం ప్రతిజగ్రాహ యువా భూత్వా యశస్వినీం।
గురుణా చాభ్యనుజ్ఞాతో గురుపత్నీమథాబ్రవీత్॥ 14-56-23 (94032)
కిం భవత్యై ప్రయచ్ఛామి గుర్వర్థం వినియుంక్ష మాం।
ప్రియం హితం చ కాంక్షామి ప్రాణైరపి ధనైరపి॥ 14-56-24 (94033)
యద్దుర్లభం హి లోకేఽస్మిన్రత్నమత్యద్భుతం మహత్।
తదానయేయం తపసా న హి మేఽత్రాస్తి సంశయః॥ 14-56-25 (94034)
అహల్యోవాచ। 14-56-26x (7882)
పరితుష్టాఽస్మి తే విప్ర నిత్యం భక్త్యా తవానఘ।
పర్యాప్తమేతద్భద్రం తే గచ్ఛ తాత యథేప్సితం॥ 14-56-26 (94035)
వైశంపాయన ఉవాచ। 14-56-27x (7883)
ఉదంకస్తు మహారాజ పునరేవాబ్రవీద్వచః।
ఆజ్ఞాపయస్వ మాం మాతః కర్తవ్యం చ తవ ప్రియం॥ 14-56-27 (94036)
అహల్యోవాచ। 14-56-28x (7884)
సౌదాసపత్న్యా విధృతే దివ్యే యే మణికుండలే।
తే సమానయ భద్రం తే గుర్వర్థః సుకృతో భవేత్॥ 14-56-28 (94037)
వైశంపాయన ఉవాచ। 14-56-29x (7885)
స తథేతి ప్రతిశ్రుత్య జగామ జనమేజయ।
గురుపత్నీప్రియార్థం వై తే సమానయితుం తదా॥ 14-56-29 (94038)
స జగామ తతః శీఘ్రముదంకో బ్రాహ్మణర్షభః।
సౌదాసం పురుషాదం వై భిక్షితుం మణికుండలే॥ 14-56-30 (94039)
గౌతమస్త్వబ్రవీత్పత్నీముదంకో నాత్ర దృశ్యతే।
ఇతి పృష్టా తమాచష్ట కుండలార్థే గతం చ సా॥ 14-56-31 (94040)
తతః ప్రోవాచ పత్నీం స న తే సంయగిదం కృతం।
శప్తః స పార్థివో నూనం బ్రాహ్మణం తం వధిష్యతి॥ 14-56-32 (94041)
అహల్యోవాచ। 14-56-33x (7886)
అజానంత్యా నియుక్తః స భగవన్బ్రాహ్మణో మయా।
భవత్ప్రసాదాన్న భయం కించిత్తస్య భవిష్యతి॥ 14-56-33 (94042)
ఇత్యుక్తః ప్రాహ తాం పత్నీమేవమస్త్వితి గౌతమః।
ఉదంకోఽపి వనే శూన్యే రాజానం తం దదర్శ హ॥ ॥ 14-56-34 (94043)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి షట్పంచాశోఽధ్యాయః॥ 56 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-56-11 నిష్పిష్టః చూర్ణీభూత ఇవ। కవేరార్తస్య ధీమత ఇతి క.ట.థ.పాఠః॥ 7-56-16 అభ్యనుజానిథాః అభ్యన్వజానీథా అభ్యనుజ్ఞాతవానసి॥ 7-56-26 నిత్యం భగవతా సహేతి క.థ.పాఠః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 057
॥ శ్రీః ॥
14.57. అధ్యాయః 057
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
శాపాద్రాక్షసత్వం గతేన సౌదాసేనోదంకభక్షణోద్యమే ఉదంకేన పునః ప్రత్యాగమనప్రతిజ్ఞాపూర్వకం తంప్రతి కుండలయాచనం॥ 1 ॥ ఉదంకేన సౌదాసవచసా తత్పత్నీంప్రతి కుండలయాచనే తయా తంప్రతి మణికుండలమహిమాదికథనపూర్వకం రాజాభిజ్ఞానానయనచోదనా॥ 2 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
స తం దృష్ట్వా తథాభూతం రాజానం ఘోరదర్శనం।
దీర్ఘశ్మశ్రుధరం నౄణాం శోణితేన సముక్షితం॥ 14-57-1 (94044)
చకార న వ్యథాం విప్రో రాజా త్వేనమథాబ్రవీత్।
ప్రత్యుత్థాయ మహాతేజా భయకర్తా యమోపమః॥ 14-57-2 (94045)
దిష్ట్యా త్వమసి కల్యాణ షష్ఠే కాలే మమాంతికం।
భక్ష్యం మృగయమాణస్య సంప్రాప్తో ద్విజసత్తమ॥ 14-57-3 (94046)
ఉదంగ ఉవాచ। 14-57-4x (7887)
రాజన్గుర్వర్థినం విద్ధి చరంతం మామిహాగతం।
న చ గుర్వర్థముద్యుక్తం హింస్యమాహుర్మనీషిణః॥ 14-57-4 (94047)
రాజోవాచ। 14-57-5x (7888)
షష్ఠే కాలే మమాహారో విహితో ద్విజసత్తమ।
న శక్యస్త్వం సముత్స్రష్టుం క్షుధితేన మయాఽద్య వై॥ 14-57-5 (94048)
ఉదంక ఉవాచ। 14-57-6x (7889)
ఏవమస్తు మహారాజి సమయః క్రియతాం తు మే।
గుర్వర్థమభినిర్వర్త్య పునరేష్యామి తే వశం॥ 14-57-6 (94049)
సంశ్రుతశ్చ మయా యోఽర్థో గురవే రాజసత్తమ।
త్వదధీనః స రాజేంద్ర తం త్వాం భిక్షే నరేశ్వర॥ 14-57-7 (94050)
దదాసి విప్రముఖ్యేభ్యస్త్వం హి రత్నాని నిత్యదా।
దాతా చ త్వం నరవ్యాఘ్ర పాత్రభూతః క్షితావిహ।
పాత్రం ప్రతిగ్రహే చాపి విద్ధి మాం నృపసత్తమ॥ 14-57-8 (94051)
ఉపాహృత్య గురోరర్థం త్వదాయత్తమరిందమ।
సమయేనేహ రాజేంద్ర పునరేష్యామి తే వశం॥ 14-57-9 (94052)
సత్యం తే ప్రతిజానామి నాత్ర మిథ్యా కథంచన।
అనృతం నోక్తపూర్వం మే స్వైరేష్వపి కుతోఽన్యథా॥ 14-57-10 (94053)
సౌదాస ఉవాచ। 14-57-11x (7890)
యది మత్తస్తవాయత్తో గుర్వర్థః కృత ఏవ సః।
యది చాస్తి ప్రతిగ్రాహ్యం సాంప్రతం తద్వదస్వ మే॥ 14-57-11 (94054)
ఉదంక ఉవాచ। 14-57-12x (7891)
ప్రతిగ్రాహ్యో మతో మే త్వం సదైవ పురుషర్షభ।
సోహం త్వామనుసంప్రాప్తో భిక్షితుం మణికుండలే॥ 14-57-12 (94055)
సౌదాస ఉవాచ। 14-57-13x (7892)
పత్న్యాస్తే మమ విప్రర్షే ఉచితే మణికుండలే।
వరయార్థం త్వమన్యం వై తం తే దాస్యామి సువ్రత॥ 14-57-13 (94056)
ఉదంగ ఉవాచ। 14-57-14x (7893)
అలం తే వ్యపదేశేన ప్రమాణం యది తే వయం।
ప్రయచ్ఛ కుండలే మహ్యం సత్యవాగ్భవ పార్థివ॥ 14-57-14 (94057)
వైశంపాయన ఉవాచ। 14-57-15x (7894)
ఇత్యుక్తస్త్వబ్రవీద్రాజా తముదంకం పునర్వచః।
గచ్ఛ మద్వచనాద్దేవీం బ్రూహి దేహీతి సత్తమ॥ 14-57-15 (94058)
సైవముక్తా త్వయా నూనం మద్వాక్యేన శుచివ్రతా।
ప్రదాస్యతి ద్విజశ్రేష్ఠ కుండలే తే న సంశయః॥ 14-57-16 (94059)
ఉదంక ఉవాచ। 14-57-17x (7895)
క్వ పత్నీ భవతః శక్యా మయా ద్రష్టుం నరేశ్వర।
స్వయం వాఽపి భవాన్పత్నీం కిమర్థం నోపసర్పతి॥ 14-57-17 (94060)
సౌదాస ఉవాచ। 14-57-18x (7896)
తాం ద్రక్ష్యతి భవానద్య కాస్మింశ్చిద్వననిర్ఝరే।
షష్ఠే కాలే న హి మయా సా శక్యా ద్రష్టుమద్య వై॥ 14-57-18 (94061)
వైశంపాయన ఉవాచ। 14-57-19x (7897)
ఉదంకస్తు తథోక్తః స జగామ భరతర్షభ।
మదయంతీం చ దృష్ట్వా స జ్ఞాపయత్స్వప్రయోజనం॥ 14-57-19 (94062)
సౌదాసవచనం శ్రుత్వా తతః సా పృథులోచనా।
ప్రత్యువాచ మహావుద్ధిముదంకం జనమేజయ॥ 14-57-20 (94063)
ఏవమేతన్మహాబ్రహ్మన్నానృతం వదసేఽనఘ।
అభిజ్ఞానం తు కించిత్త్వం సమానయితుమర్హసి॥ 14-57-21 (94064)
ఇమే హి దివ్యే మణికుండలే మే
దేవాశ్చ యక్షాశ్చ మహర్షయశ్చ।
తైస్తైరుపాయైరపహర్తుకామా-
శ్ఛిద్రేషు నిత్యం పరితర్కయంతి॥ 14-57-22 (94065)
నిక్షిప్తమేతద్భువి పన్నగాస్తు
రత్నం సమాసాద్య పరామృశేయుః।
యక్షాస్తథోచ్ఛిష్టధృతం సురాశ్చ
నిద్రావశాద్వా పరిధర్షయేయుః॥ 14-57-23 (94066)
ఛిద్రేష్వేతేష్విమే నిత్యం హ్రియతే ద్విజసత్తమ।
దేవరాక్షసనాగానామప్రమత్తేని ధార్యతే॥ 14-57-24 (94067)
ఏతే దివాపి భాసేతే రాత్రౌ చ ద్విజసత్తమ।
నక్తం నక్షత్రతారాణాం ప్రభామాక్షిప్య వర్తతః॥ 14-57-25 (94068)
ఏతే హ్యాముచ్య భగన్క్షుత్పిపాసాభయం కుతః।
విషాగ్నిశ్వాపదేభ్యశ్చ భయం జాతు న విద్యతే॥ 14-57-26 (94069)
హ్రస్వేన చైతే ఆముక్తే భవతో హ్రస్వకే తదా।
అనురూపేణ చాముక్తే జాయేతే తత్ప్రమాణకే॥ 14-57-27 (94070)
ఏవంవిధే మమైతే వై కుండలే పరమార్చితే।
త్రిషు లోకేషు విజ్ఞాతే తదభిజ్ఞానమానయ॥ ॥ 14-57-28 (94071)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి సప్తపంచాశోఽధ్యాయః॥ 57 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-57-24 ఛిద్రేష్వేతేష్విమే ఇతి పూర్వాన్వయి। నాగానాం నాగైః హ్రియేత ఇతి సంబంధః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 058
॥ శ్రీః ॥
14.58. అధ్యాయః 058
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
ఉదంకేనాభిజ్ఞాననివేదనేని మదయంతీతః కుండలగ్రహణపూర్వకం ప్రతినివర్తనం॥ 1 ॥ మధ్యేమార్గం క్షుధావిష్టేన తేన బిల్వతరుమారుహ్య శాఖాయాం కుండలాసంజనపూర్వకం ఫలపాతనాయ శాఖాచాలనం॥ 2 ॥ తత్ర పతత్ఫలఘట్టనేన కుండలయోరధఃపతనే కేనచిదురగవరేణ తదపహృత్య నాగలోకగమనం॥ 3 ॥ తత ఇంద్రసాహాయ్యాద్భూవిదారణేన నాగలోకంగతేనోదంకేన తత్రాశ్వవచసా తదపానదేశధమనే తన్నిర్గతధూమపటలనిరుద్ధైః సర్పైరుదంకాయ కుండలప్రత్యర్పణం॥ 4 ॥ తత ఉదంకేన గురుపత్న్యై కుండలప్రదానం॥ 5 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
స మిత్రసహమాసాద్య అభిజ్ఞానమయాచత।
తస్మై దదావభిజ్ఞానం స చేక్ష్వాకువరస్తదా॥ 14-58-1 (94072)
సౌదాస ఉవాచ। 14-58-2x (7898)
న చైవైషా గతిః క్షేంయా న చాన్యా విద్యతే గతిః।
ఏతన్మే తత్వమాజ్ఞాయ ప్రయచ్ఛ మణికుండలే॥ 14-58-2 (94073)
ఇత్యుక్తస్తాముదంకస్తు భర్తుర్వాక్యమథాబ్రవీత్।
శ్రుత్వా చ సా తదా ప్రాదాత్తతస్తే మణికుండలే॥ 14-58-3 (94074)
అవాప్య కుండలే తే తు రాజానం పునరబ్రవీత్।
కిమేతద్గుహ్యవచనం శ్రోతుమిచ్ఛామి పార్థివ॥ 14-58-4 (94075)
సౌదాస ఉవాచ। 14-58-5x (7899)
ప్రజావిసర్గాద్విప్రాన్వై క్షత్రియాః పూజయంతి హ।
విప్రేభ్యశ్చాపి బహవో దోషాః ప్రాదుర్భవంతి నః॥ 14-58-5 (94076)
సోహం ద్విజేభ్యః ప్రణతో విప్రాద్దోషమవాప్తవాన్।
గతిమన్యాం న పశ్యామి మదయంతీసహాయవాన్॥ 14-58-6 (94077)
న చాన్యామపి పశ్యామి గతిం గతిమతాంవర।
స్వర్గద్వారస్య గమనే స్థానే చేహ ద్విజోత్తమ॥ 14-58-7 (94078)
న హి రాజ్ఞా విశేషేణ విరుద్ధేన ద్విజాతిభిః।
శక్యం హి లోకే స్థాతుం వై ప్రేత్య వా సుఖమేధితుం॥ 14-58-8 (94079)
తదిష్టే తే మయా దత్తే ఏతే స్వే మణికుండలే।
యః కృతస్తేఽద్య సమయః సఫలం తం కురుష్య మే॥ 14-58-9 (94080)
ఉదంక ఉవాచ। 14-58-10x (7900)
రాజంస్తథేహ కర్తాస్మి పునరేష్యామి తే వశం।
ప్రశ్నం చ కంచిత్ప్రష్టుం త్వాం వ్యవసిష్యే పరంతప॥ 14-58-10 (94081)
సౌదాస ఉవాచ। 14-58-11x (7901)
బ్రూహి విప్ర యథాకామం ప్రతివక్తాస్మి తే వచః।
ఛేత్తాస్మి సంశయం తేఽద్య న మేఽత్రాశ్తి విచారణా॥ 14-58-11 (94082)
ఉదంక ఉవాచ। 14-58-12x (7902)
ప్రాహుర్వాక్సంయతం విప్రం ధర్మనైపుణదర్శినః।
మిత్రేషు యశ్చ విషమః స్తేన ఇత్యేవ తం విదుః॥ 14-58-12 (94083)
స బవాన్మిత్రతామద్య సంప్రాప్తో మమ పార్థివ।
స మే బుద్ధిం ప్రయచ్ఛస్వ సంమతాం పురుషర్షభ॥ 14-58-13 (94084)
అవాప్తార్థోఽహమద్యేహ భవాంశ్చ పురుషాదకః।
భవత్సకాశమాగంతుం క్షమం మమ న వేతి వై॥ 14-58-14 (94085)
సౌదాస ఉవాచ। 14-58-15x (7903)
క్షమం చేదిహ వక్తవ్యం మయా ద్విజవరోత్తమ।
మత్సమీపం ద్విజశ్రేష్ట నాగంతవ్యం కథంచన॥ 14-58-15 (94086)
ఏవం తవ ప్రపశ్యామి శ్రేయో భృగుకులోద్వహ।
ఆగచ్ఛతో హి తే విప్రి భవేన్మృర్త్యున సంశయః॥ 14-58-16 (94087)
వైశంపాయన ఉవాచ। 14-58-17x (7904)
ఇత్యుక్తః స తదా రాజా క్షమం బుద్ధిమతా హితం।
అనుజ్ఞాప్య స రాజానమహల్యాం ప్రతి జగ్మివాన్॥ 14-58-17 (94088)
గృహీత్వా కుండలే దివ్యే గురుపత్న్యాః ప్రియంకరః।
జవేన మహతా ప్రాయాద్గౌతమస్యాశ్రమం ప్రతి॥ 14-58-18 (94089)
యథా తయో రక్షణం చ మదయంత్యాఽభిభాషితం।
తథా తే కుండలే బధ్వా తదా కృష్ణాజినేఽనయత్॥ 14-58-19 (94090)
స కస్మింశ్చిత్క్షుధావిష్టః ఫలభారసమన్వితం।
బిల్వం దదర్శ విప్రర్షిరారురోహ చ తం తతః॥ 14-58-20 (94091)
శాఖాస్వాసజ్య తస్యైవ కృష్ణాజినమరిందమ।
పాతయామాస బిల్వాని తదా స ద్విజపుంగవః॥ 14-58-21 (94092)
అథ పాతయమానస్య బిల్వాపహృతచక్షుషః।
న్యపతంస్తాని బిల్వాని తస్మిన్నేవాజినే విభో॥ 14-58-22 (94093)
యస్మింస్తే కుండలే బద్ధే తదా ద్విజవరేణ వై।
బిల్వప్రహారైస్తస్యాథ వ్యశీర్యద్బంధనం తతః॥ 14-58-23 (94094)
సకుండలం తదజినం పపాత సహసా తరోః।
విశీర్ణబంధనే తస్మిన్గతే కృష్ణాజినే మహీం॥ 14-58-24 (94095)
అపశ్యద్భుజగః కశ్చిత్తే తత్ర మణికుండలే।
ఐరావతకులోద్భూతః శీఘ్రో భూత్వా తదా హి సః॥ 14-58-25 (94096)
విదశ్యాస్యేన వల్మీకం వివేశాథ స కుండలే।
హ్రియమాణే తు దృష్ట్వా స కుండలే భుజగేన హ॥ 14-58-26 (94097)
పపాత వృక్షాత్సోద్వేగో దుఃఖాత్పరమకోపనః।
స దండకాష్ఠమాదాయ వల్మీకమఖనత్తదా॥ 14-58-27 (94098)
[అహాని త్రింశదవ్యగ్రః పంచ చాన్యాని భారత।]
క్రోధామర్షాభిసంతప్తస్తదా బ్రాహ్మణిసత్తమః॥ 14-58-28 (94099)
తస్య వేగమసహ్యం తమసహంతీ వసుంధరా।
దండకాష్ఠాభినున్నాంగీ చచాల భృశమాకులా।
తతః ఖనత ఏవాథ విప్రర్షేర్ధరణీతలం
నాగలోకస్య పంథానం కర్తుకామస్య నిశ్చయాత్॥ 14-58-29 (94100)
రథేన హరియుక్తేన తం దేశముపజగ్మివాన్।
వజ్రపాణిర్మహాతేజాస్తం దదర్శ ద్విజోత్తమం॥ 14-58-30 (94101)
వైశంపాయన ఉవాచ। 14-58-31x (7905)
స తు తం బ్రాహ్మణో భూత్వా తస్య దుఃఖేన దుఃఖితః।
ఉదంకమబ్రవీద్వాక్యం నైతచ్ఛక్యం త్వయేతి వై॥ 14-58-31 (94102)
ఇతో హి నాగలోకో వై యోజనాని సహస్రశః।
న దండకాష్ఠసాధ్యం చ మన్యే కార్యమిదం తవ॥ 14-58-32 (94103)
ఉదంక ఉవాచ। 14-58-33x (7906)
నాగలోకే యది బ్రహ్మన్న శక్యే కుండలే మయా।
ప్రాప్తుం ప్రాణాన్విమోక్ష్యామి పశ్యతస్తే ద్విజోత్తమ॥ 14-58-33 (94104)
వైశంపాయన ఉవాచ। 14-58-34x (7907)
యదా స నాశకత్తస్య నిశ్చయం కర్తుమన్యథా।
వజ్రపాణిస్తదా దండం వజ్రాస్త్రేణ యుయోజ హ॥ 14-58-34 (94105)
తతో వజ్రప్రహారైస్తైర్దార్యమాణా వసుంధర।
నాగలోకస్య పంథానమకరోజ్జనమేజయ॥ 14-58-35 (94106)
స తేన మార్గేణ తదా నాగలోకం వివేశ హ।
దదర్శ నాగలోకం చ యోజనాని సహస్రశః॥ 14-58-36 (94107)
ప్రకారనిచయైర్దివ్యైర్మణిముక్తాస్వలంకృతైః।
ఉపపన్నం మహాభాగ శాతకుంభమయైస్తథా॥ 14-58-37 (94108)
వాపీః స్ఫటికసోపానా నదీస్చ విమలోదకాః।
దదర్శ వృక్షాంశ్చ బహూన్నానాద్విజగణాయుతాన్॥ 14-58-38 (94109)
తస్య లోకస్య చ ద్వారం స దదర్శ భృగూద్వహః।
పంచయోజనవిస్తారమాయతం శతయోజనం॥ 14-58-39 (94110)
నాగలోకముదంకస్తు ప్రేక్ష్య దీనోఽభవత్తదా।
నిరాశశ్చాభవత్తత్ర కుండలాహరణే పునః॥ 14-58-40 (94111)
తత్ర ప్రోవాచ తురగస్తం కృష్ణశ్వేతవాలధిః।
తాంరాస్యనేత్రః కౌరవ్యః ప్రజ్వలన్నివ తేజసా॥ 14-58-41 (94112)
ధమస్వాపానమేతన్మే తతస్త్వం విప్ర లప్స్యసే।
ఐరావతసుతేనేహి తవ్రానీతే హి కుండలే॥ 14-58-42 (94113)
మా జుగుప్సాం కృథాః పుత్ర త్వమత్రార్థే కథంచన॥
త్వయైతద్ధి సమాచీర్ణం గౌతమస్యాశ్రమే తదా॥ 14-58-43 (94114)
ఉదంగ ఉవాచ। 14-58-44x (7908)
కథం భవంతం జానీయాముపాధ్యాయాశ్రమం ప్రతి।
యన్మయా చీర్ణపూర్వం హి శ్రోతుమిచ్ఛామి తద్ధ్యహం॥ 14-58-44 (94115)
అశ్వ ఉవాచ। 14-58-45x (7909)
గురోర్గురు మాం జానీహి జ్వలంతం జాతవేదసం।
త్వయా హ్యహం సదా విప్ర గురోరర్థేఽభిపూజితః॥ 14-58-45 (94116)
విధివత్సతతం విప్ర శుచినా భృగునందన।
తస్మాచ్ఛ్రేయో విధాస్యామి తవైవం కురు మాచిరం॥ 14-58-46 (94117)
ఇత్యుక్తస్తు తథాఽకార్షీదుదంకశ్చిత్రభానునా।
తాంరార్చిః ప్రీతిమాంశ్చాపి ప్రజజ్వాల దిధక్షయా॥ 14-58-47 (94118)
తతోఽస్య రోమకూపేభ్యో ధ్మాయమానస్య భారత।
ఘనః ప్రాదురభూద్ధూమో నాగలోకభయావహః॥ 14-58-48 (94119)
తేన ధూమేన మహతా వర్ధమానేన భారత।
నాగలోకే మహారాజ న ప్రాజ్ఞాయత కించన॥ 14-58-49 (94120)
హాహాకృతమభూత్సర్వమైరావతినివేశనం।
వాసుకిప్రముఖానాం చ నాగానాం జనమేజయ॥ 14-58-50 (94121)
న ప్రాకాశంత వేశ్మాని ధూమరుద్ధాని భారత।
నీహారసంవృతానీవ వనాని గిరయస్తథా॥ 14-58-51 (94122)
తే ధూమరక్తనయనా వహ్నితేజోభితాపితాః।
ఆజగ్ముర్నిశ్చయం జ్ఞాతుం భార్గవస్య మహాత్మనః॥ 14-58-52 (94123)
శ్రుత్వా చ నిశ్చయం తస్య మహర్షేరతితేజసః।
సంభ్రాంతనయనాః సర్వే పూజాం చక్రుర్యథావిధి॥ 14-58-53 (94124)
సర్వే ప్రాంజలయో నాగా వృద్ధబాలపురోగమాః।
శిరోభిః ప్రణిపత్యోచుః ప్రసీద భగవన్నితి॥ 14-58-54 (94125)
ప్రసాద్య బ్రాహ్మణం తే తు పాద్యమర్ఘ్యం నివేద్య చ।
ప్రాయచ్ఛన్కుండలే దివ్యే పన్నగాః పరమార్చితే॥ 14-58-55 (94126)
తతః స పూజితో నాగైస్తదోదంకః ప్రతాపవాన్।
అగ్నిం ప్రదక్షిణం కృత్వా జగామ గురుసద్మ తత్॥ 14-58-56 (94127)
స గత్వా త్వరితో రాజన్గౌతమస్య నివేశనం।
ప్రాయచ్ఛత్కుండలే దివ్యే గురుపత్న్యాస్తదాఽనఘ॥ 14-58-57 (94128)
వాసుకిప్రముకానాం చ నాగానాం జనమేజయ।
సర్వం శశంస గురేవ యథావద్ద్విజసత్తమః॥ 14-58-58 (94129)
ఏవం మహాత్మనా తేన త్రీంలోకాంజనమేజయ।
పరిక్రంయాహృతే దివ్యే తతస్తే మణికుండలే॥ 14-58-59 (94130)
ఏవంప్రభావః స మునిరుదంకో భరతర్షభ।
పరేణ తపసా యుక్తో యన్మాం త్వం పరిపృచ్ఛసి। ॥ 14-58-60 (94131)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి అష్టపంచాసోఽధ్యాయః॥ 58 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-58-1 మిత్రసహః సౌదాసః అభిజ్ఞానం శ్లోకరూపం జ్ఞాపకం। 7-58-2 ఏషా రక్షోయోనిరూపా। అన్యా ఇతో ముక్తిరూపా॥ 7-58-10 తతోదంకాయ వై ప్రాదాత్తస్మై తే మణికుండలే ఇతి క.ట.థ.పాఠః॥ 7-58-12 నివృత్తిస్మి పరం తపేతి ఝ.పాఠః॥ 7-58-16 ప్రాప్తవాన్సంగతిం మిత్రం ధర్మనైపుణ్యదర్శనాదితి క.ట.థ.పాఠః॥ 7-58-16 తత్రైవ తు ప్రవక్ష్యామి శ్రేయో భృగుకులోద్వహేతి క.ట.థ.పాఠః॥ 7-58-26 ఆస్యేన కుండలే విదశ్య ధృత్వా వల్మీకం వివేశేతి సంబంధః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 059
॥ శ్రీః ॥
14.59. అధ్యాయః 059
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
ఉదంకాయ వరదానాత్పరం ద్వారకామాగచ్ఛతా కృష్ణేన మధ్యే రైవతకప్రవేశః॥ 1 ॥ రైవతకోత్సవవర్ణనం॥ 2 ॥ తతః కృష్ణేన స్వభవనమేత్య మాతాపితృభ్యామభివాదనం॥ 3 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
జనమేజయ ఉవాచ।
ఉదంకస్య వరం దత్త్వా గోవిందో ద్విజత్తమ।
అత ఊర్ధ్వం మహాబాహుః కిం చకార మహాయశాః॥ 14-59-1 (94132)
వైశంపాయన ఉవాచ। 14-59-2x (7910)
ఉదంకాయ వరం దత్త్వా ప్రాయాత్సాత్యకినా సహ।
ద్వారకామేవ గోవిందః శీఘ్రవేగైర్మహాహయైః॥ 14-59-2 (94133)
సరాంసి సరితశ్చైవ వనాని చ గిరీంస్తథా।
అతిక్రంయాససాదాథ రంయాం ద్వారవతీం పురీం॥ 14-59-3 (94134)
వర్తమానే మహారాజ మహే రైవతకస్య చ।
ఉపాయాత్పుండరీకాక్షో యుయుధానానుగస్తదా॥ 14-59-4 (94135)
అలంకృతస్తు స గిరిర్నానారూపైర్విచిత్రితైః।
బభౌ రత్నమయైః కోశైః సంవృతః పురుర్షర్షభ॥ 14-59-5 (94136)
కాంచనస్రగ్భిరగ్ర్యాభిః సుమనోభిస్తథైవ చ।
వాసోభిశ్చ మహాశైలః కల్పవృక్షైస్తథైవ చ॥ 14-59-6 (94137)
దీపవృక్షైశ్చ సౌవర్ణైరభీక్ష్ణముపశోభితః।
గుహానిర్ఝరదేశేషు దివాభూతో బభూవ హ॥ 14-59-7 (94138)
ఏతాకాభిర్విచిత్రాభిః సఘంటాభిః సమంతతః।
పుంభిః స్త్రీభిశ్చ సంఘుష్టః ప్రగీత ఇవ చాభవత్।
అతీవ ప్రేక్షణీయోఽభూన్మేరుర్మునిగణైరివ॥ 14-59-8 (94139)
మత్తానాం హృష్టరూపాణాం స్త్రీణాం పుంసాం చ భారత।
గాయతాం పర్వతేంద్రస్య దివిస్పృగివ నిఃస్వనః॥ 14-59-9 (94140)
ప్రమత్తమత్తసంమత్తక్ష్వేడితోద్ధుష్టసంకులః।
తథా కిలకిలాశబ్దైర్భూధరోఽభూన్మనోహరః॥ 14-59-10 (94141)
విపణాపణవాన్రంయో భక్ష్యభోజ్యవిహారవాన్।
వస్త్రమాల్యోత్కరయుతో వీణావేణుమృదంగవాన్॥ 14-59-11 (94142)
సురామైరేయమిశ్రేణ భక్ష్యభోజ్యేన చైవ హ।
దీనాంధకృపణాదిభ్యో దీయమానేన చానిశం।
బభౌ పరమకల్యాణో మహస్తస్య మహాగిరేః॥ 14-59-12 (94143)
పుణ్యావసథవాన్వీరైః పుణ్యకృద్భిర్నిషేవితః।
విహారో వృష్ణివీరాణాం మహే రైవతస్య హ॥ 14-59-13 (94144)
స నానావేశ్మసంకీర్ణో దేవలోక ఇవాబభౌ।
తదా చ కృష్ణసాన్నిధ్యాన్ముదా దేవగణైర్యుతః॥ 14-59-14 (94145)
`స్తువంత్యంతర్హితా దేవా గంధర్వాశ్చ సహర్షిభిః।
సాధకః సర్వధర్మాణామసురాణాం వినాశకః॥ 14-59-15 (94146)
త్వం స్రష్టా సృజ్యమాధారం కారణం ధర్మవేదవిత్।
త్వయా సత్క్రియతే దేవ జ జానీమోఽత్ర మాయయా॥ 14-59-16 (94147)
కేవలం త్వాఽభిజానీమః శరణం పరమేశ్వరం।
బ్రహ్మాదీనాం చ గోవింద సాన్నిధ్వం శరణం నమః॥ 14-59-17 (94148)
ఇతి స్తుతే మానుషైశ్చ పూజితే దేవకీసుతే।'
శక్రసద్మప్రతీకాశో బభూవ స హి శైలరాట్॥ 14-59-18 (94149)
తతః సంపూజ్యమానః స వివేశ భవనం శుభం।
గోవిందః సాత్యకిశ్చైవ జగ్మతుర్భవనం స్వకం॥ 14-59-19 (94150)
వివేశ చ ప్రహృష్టాత్మా చిరకాలప్రవాసతః।
కృత్వా నసుకరం కర్మ దానవేష్వివ వాసవః॥ 14-59-20 (94151)
ఉపాయాంతం తు వార్ష్ణేయం భోజవృష్ణ్యంధకాస్తథా।
అభ్యగచ్చన్మహాత్మానం దేవా ఇవ శతక్రతుం॥ 14-59-21 (94152)
స తానభ్యర్చ్య మేధావీ పృష్ట్వా చ కుశలం తదా।
అభ్యవాదయత ప్రీతః పితరం మాతరం తదా॥ 14-59-22 (94153)
తాభ్యాం స సంపరిష్వక్తః సాంత్వితశ్చ మహాభుజః।
ఉపోపవిష్టైః సర్వైస్తైర్వృష్ణిభిః పరివారితః॥ 14-59-23 (94154)
స విశ్రాంతో మహాతేజాః కృతపాదావనేజనః।
కథయామాస తత్సర్వం పృష్టః పిత్రా మహాహవం॥ ॥ 14-59-24 (94155)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి ఏకోనషష్టితమోఽధ్యాయః॥ 59 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-59-4 మహే ఉత్సవే॥ 7-59-7 దీపభూతో బభూవహేతి క.థ.పాఠః॥ 7-59-10 ప్రమత్తాః క్రీడాద్యాసత్తయానవహితాః। మత్తాః మద్యాదినా। సంమతా హృష్టాః॥ 7-59-23 సాత్యకిశ్చ మహాభుజ ఇతి క.పాఠః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 060
॥ శ్రీః ॥
14.60. అధ్యాయః 060
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
కృష్ణేన వసుదేవాదీన్ప్రతి కురుపాండవయుద్ధప్రకారకథనం॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
వసుదేవ ఉవాచ।
శ్రుతవానస్మి వార్ష్ణేయ సంగ్రామం పరమాద్భుతం।
నరాణాం వదతాం పుత్ర కథోద్ధాతేషు నిత్యశః॥ 14-60-1 (94156)
త్వం తు ప్రత్యక్షదర్శీ చ కార్యజ్ఞశ్చ మహాభుజః।
తస్మాత్ప్రబ్రూహి సంగ్రామం యాథాతథ్యేన మేఽనఘ॥ 14-60-2 (94157)
యథా తదభవద్యుద్ధం పాండవానాం మహాత్మనాం।
భీష్మకర్ణకృపద్రోణశల్యాదిభిరనుత్తమం॥ 14-60-3 (94158)
అన్యేషాం క్షత్రియాణాం చ కృతాస్త్రాణామనేకశః।
నానావేషాకృతిమతాం నానాదేశనివాసినాం॥ 14-60-4 (94159)
వైశంపాయన ఉవాచ। 14-60-5x (7911)
ఇత్యుక్తః పుండరీకాక్షః పిత్రా మాతుస్తదాఽంతికే।
శశంస కురువీరాణాం సంగ్రామే నిధనం యథా॥ 14-60-5 (94160)
వాసుదేవ ఉవాచ। 14-60-6x (7912)
అత్యద్భుతాని కర్మాణి క్షత్రియాణాం మహాత్మనాం।
బహులత్వాన్న సంఖ్యాతుం శక్యాన్యబ్దశతైరపి॥ 14-60-6 (94161)
ప్రాధాన్యతస్తు గదతః సమాసేనైవ మే శృణు।
కర్మాణి పృథివీశానాం యథావదమరద్యుతే॥ 14-60-7 (94162)
భీష్మః సేనాపతిరభూదేకాదశచమూపతిః।
కౌరవ్యః కౌరవేంద్రాణాం దేవానామివ పావకిః॥ 14-60-8 (94163)
శిఖండీ పాండుపుత్రాణాం నేతా సప్తచమూపతిః।
బభూవ రక్షితో ధీమాఞ్శ్రీమతా సవ్యసాచినా॥ 14-60-9 (94164)
తేషాం తదభవద్యుద్ధం దశాహాని మహాత్మనాం।
కురూణాం పాండవానాం చ సుమహద్రోమహర్షణం॥ 14-60-10 (94165)
అయుధ్యమానం గాంగేయం శిఖండీ తం మహాద్యుతిం।
జఘాన బహుభిర్బాణైః సహ గాండీవధన్వనా॥ 14-60-11 (94166)
అకరోత్స తతః కాలం శరతల్పగతో మునిః।
అయనం దక్షిణం హిత్వా సంప్రాప్తే చోత్తరాయణే॥ 14-60-12 (94167)
తతః సేనాపతిరభూద్ద్రోణోఽస్త్రవిదుషాంవరః।
ప్రవీరః కౌరవేంద్రస్య కావ్యో దైత్యపతేరివ॥ 14-60-13 (94168)
అక్షౌహిణీభిః శిష్టాభిర్నవభిర్ద్విజసత్తమః।
సంవృతః సమరశ్లాఘీ గుప్తః కృపసుతాదిభిః॥ 14-60-14 (94169)
ధృష్టద్యుంనస్త్వభూన్నేతా పాండవానాం మహాస్త్రవిత్।
గుప్తో భీమేన మేధావీ మిత్రేణ వరుణో యథా॥ 14-60-15 (94170)
స చ సేనాపరివృతో ద్రోణప్రేప్సుర్మహామనాః।
పితుర్నికారాన్సంస్మృత్య రణే కర్మాకరోన్మహత్॥ 14-60-16 (94171)
తస్మింస్తే పృథివీపాలా ద్రోణపార్షతసంగరే।
నానాదిగాగతా వీరాః ప్రాయశో నిధనం గతాః॥ 14-60-17 (94172)
దినాని పంచ తద్యుద్ధమభూత్పరమదారుణం।
తతో ద్రోణః పరిశ్రాంతో ధృష్టద్యుంనవశం గతః॥ 14-60-18 (94173)
తతః సేనాపతిరభూత్కర్ణో దౌర్యోధనే బలే।
అక్షౌహిణీభిః శిష్టాభిర్వృతః పంచభిరాహవే॥ 14-60-19 (94174)
తిస్రస్తు పాండుపుత్రాణాం చంవో బీభత్సుపాలితాః।
హతప్రవీరభూయిష్ఠా బభూవుః సమవస్థితాః॥ 14-60-20 (94175)
తతః పార్థం సమాసాద్య పతంగ ఇవ పావకం।
పంచత్వమగమత్సౌతిర్ద్వితీయేఽహని దారుణః॥ 14-60-21 (94176)
హతే కర్ణే తు కౌరవ్యా నిరుత్సాహా హతౌజసః।
అక్షౌహిణీభిస్తిసృభిర్మద్రేశం పర్యవారయన్॥ 14-60-22 (94177)
హతివాహనభూయిష్ఠాః పాండివాస్తు యుధిష్ఠిరం।
అక్షౌహిణ్యా నిరుత్సాహాః శిష్టయా పర్యవారయన్॥ 14-60-23 (94178)
అవధీన్మద్రరాజానం కురురాజో యుధిష్ఠిరః।
తస్మింస్తదాఽర్ధదివసే కృత్వా కర్మ సుదుష్కరం॥ 14-60-24 (94179)
హతే శల్యే తు శకునిం సహదేవో మహామనాః।
ఆహర్తారం కలేస్తస్య జగానామితవిక్రమః॥ 14-60-25 (94180)
నిహతే శకునౌ రాజా ధార్తరాష్ట్రః సుదుర్మనాః।
అపాక్రామద్గదాపాణిర్హతభూయిష్ఠసైనికః॥ 14-60-26 (94181)
తమన్వధావత్సంక్రుద్ధో భీమసేనః ప్రతాపవాన్।
హ్రదే ద్వైపాయనే చాపి సలిలస్థం దదర్శ తం॥ 14-60-27 (94182)
ఇతశిష్టేన సైన్యేన సమంతాత్పర్యవార్య తం।
అథోపవివిశుర్హృష్టా హ్రదస్థం పంచ పాండవాః॥ 14-60-28 (94183)
విగాహ్య సలిలం త్వాశు వాగ్బాణైర్భృశవిక్షతః।
ఉత్థాయ స గదాపాణిర్యుద్ధాయ సముపస్థితః॥ 14-60-29 (94184)
తతః స నిహతో రాజా ధార్తరాష్ట్రో మహారణే।
భీమసేనేన విక్రంయ పశ్యతాం పృథివీక్షితాం॥ 14-60-30 (94185)
తతస్తత్పాండవం సైన్యం ప్రసుప్తం శిబిరే నిశి।
నిహతం ద్రోణపుత్రేణ పితుర్వధమమృష్యతా॥ 14-60-31 (94186)
హతపుత్రా హతబలా హతమిత్రా మయా సహ।
యుయుధానసహాయేన పంచ శిష్టాస్తు పాండవాః॥ 14-60-32 (94187)
సహైవ కృపభోజాభ్యాం ద్రౌణిర్యుద్ధాదముచ్యత।
యుయుత్సుశ్చాపి కౌరవ్యో ముక్తః పాండవసంశ్రయాత్॥ 14-60-33 (94188)
నిహతే కౌరవేంద్రే తు సానుబంధే సుయోధనే।
విదురః సంజయశ్చైవ ధర్మరాజముపస్థితౌ॥ 14-60-34 (94189)
ఏవం తదభవద్యుద్దమహాన్యష్టాదశ ప్రభో।
యత్ర తే పృథివీపాలా నిహతాః స్వర్గమావసన్॥ 14-60-35 (94190)
వైశంపాయన ఉవాచ। 14-60-36x (7913)
శృణ్వతాం తు మహారాజ కథాం తాం రోమహర్షణీం।
దుఃఖశోకపరిక్లేశా వృష్ణీనామభవంస్తదా॥ ॥ 14-60-36 (94191)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి షష్టితమోఽధ్యాయః॥ 60 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-60-11 తతః శిఖండీ గాంగేయం యుధ్యమానం మహాహవే। ఇతి ఝ.పాఠః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 061
॥ శ్రీః ॥
14.61. అధ్యాయః 061
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
కృష్ణేన సభాయాం వసుదేవంప్రతి అభిమన్యునిధనాకథనే సుభద్రయా తంప్రతి తత్కథనచోదనాపూర్వకం శోకాన్మోహావేశేన భువి నిపతనం॥ 1 ॥ తతః కృష్ణేన వసుదేవపరిసాంత్వనం॥ 2 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
కథయన్నేవ తు తదా వాసుదేవః ప్రతాపవాన్।
మహాభారతయుద్ధం తత్కథాంతే పితురగ్రతః॥ 14-61-1 (94192)
అభిమన్యోర్వధం వీరః సోత్యక్రామన్మహామతిః।
అప్రియం వసుదేవస్య మాభూదితి మహామనాః॥ 14-61-2 (94193)
మా దౌహిత్రవధం శ్రుత్వా వసుదేవో మహాత్యయం।
దుఃఖశోకాభిసంతప్తో భవేదితి మహామతిః॥ 14-61-3 (94194)
సుభద్రా తు తముత్క్రాంతమాత్మజస్య వధం రణే।
ఆచక్ష్వ కృష్ణ సౌభద్రవధమిత్యపతద్భువి॥ 14-61-4 (94195)
తామపశ్యన్నిపతితాం వసుదేవః క్షితౌ తదా।
దృష్ట్వైవ చ పపాతోర్వ్యాం సోఽపి దుఃఖేన మూర్ఛితః॥ 14-61-5 (94196)
తషః స దౌహిత్రవదాద్దుఃఖశోకసమాహతః।
వసుదేవో మహారాజ కృష్ణం వాక్యమథాబ్రవీత్॥ 14-61-6 (94197)
నను త్వం పుండరీకాక్ష సత్యవాగ్భువి విశ్రుతః।
యద్దౌహిత్రవధం మేఽద్య న ఖ్యాపయసి శత్రుహన్॥ 14-61-7 (94198)
తద్భాగినేయనిధనం తత్త్వేనాచక్ష్వ మే ప్రభో।
సదృశాక్షస్తవ కథం శత్రుభిర్నిహతో రణే। 14-61-8 (94199)
దుర్భరం బత వార్ష్ణేయ కాలేఽప్రాప్తే నృభిః సహ।
యత్ర మే హృదయం దుఃఖాచ్ఛతధా న విదీర్యతే॥ 14-61-9 (94200)
కిమబ్రవీత్త్వాం సంగ్రామే సుభద్రాం మాతరం ప్రతి।
మాం చాపి పుండరీకాక్షి చపలాక్షః ప్రియో మమ॥ 14-61-10 (94201)
ఆహవం పృష్ఠతః కృత్వా కచ్చిన్న నిహతః పరైః।
కచ్చిన్ముఖం న గోవింద తేనాజౌ వికృతం కృతం॥ 14-61-11 (94202)
స హి కృష్ణ మహాతేజాః శ్లాఘన్నివ మమాగ్రతః।
బాలభావేన విజయమాత్మనోఽకథయత్ప్రభుః। 14-61-12 (94203)
కచ్చిన్న నికృతో బాలో ద్రోణకర్ణాకృపాదిభిః।
ధరణ్యాం నిహతః శేతే తన్మమాచక్ష్వి కేశవ॥ 14-61-13 (94204)
స హి ద్రోణం చ భీష్మం చ కర్ణం చ బలీనాం వరం।
స్పర్ధతే స్మ రణే నిత్యం దుహితుః పుత్రకో మమ॥ 14-61-14 (94205)
ఏవంవిధం బహు తదా విలపంతం సుదుఃఖితం।
పితరం దుఃఖితతరం గోవిందో వాక్యమబ్రవీత్॥ 14-61-15 (94206)
న తేని వికృతం వక్త్రం కృతం సంగ్రామమూర్ధని।
న పృష్ఠతః కృతశ్చాపి సంగ్రామస్తేన దుస్తరః॥ 14-61-16 (94207)
నిహత్య పృథివీపాలాన్సహస్రశతసంఘశః।
ఖేదితో ద్రోణకర్ణాభ్యాం దౌఃశాసనివశం గతః॥ 14-61-17 (94208)
ఏకో హ్యేకేన సతతం యుధ్యమానో యది ప్రభో।
న స శక్యేత సంగ్రామే నిహంతుమపి వజ్రిణా॥ 14-61-18 (94209)
సమాహూతే చ సంగ్రామే పార్థే సంశప్తకైస్తదా।
పర్యవార్యత సంక్రుద్ధైః స ద్రోణాదిభిరాహవే॥ 14-61-19 (94210)
తతః శత్రువధం కృత్వా సుమహాంతం రేణే పితః।
దౌహిత్రస్తవ వార్ష్ణేయ దౌఃశాసనివశం గతః॥ 14-61-20 (94211)
నూనం చ స గతః స్వర్గం జహి శోకం మహామతే।
న హి వ్యసనమాసాద్య సీదంతి కృతబుద్ధయః॥ 14-61-21 (94212)
ద్రోణకర్ణప్రభృతయో యేన ప్రతిసమాసితాః।
రణే మహేంద్రప్రతిమాః స కథం నాప్నుయాద్దివం॥ 14-61-22 (94213)
స శోకం జహి జుర్ధర్ష మా చ మన్యువశం గమః।
శస్త్రపూతాం హి స గతిం గతః పరపురంజయః॥ 14-61-23 (94214)
తస్మింస్తు నిహతే వీరే సుభద్రేయం స్వసా మమ।
దుఃఖార్తాఽథో సుతం ప్రాప్య కురరీవ ననాద హ॥ 14-61-24 (94215)
ద్రౌపదీం చ సమాసాద్య పర్యతప్యత దుఃఖితా।
ఆర్యే క్వ దారకాః సర్వే ద్రష్టుమిచ్ఛామి తానహం॥ 14-61-25 (94216)
అస్యాస్తు వచనం శ్రుత్వా సర్వాస్తాః కురుయోషితః।
భుజాభ్యాం పరిగృహ్యైనాం చుక్రుశుః పరమార్తవత్॥ 14-61-26 (94217)
ఉత్తరాం చాబ్రవీద్భద్రే భర్తా స క్వ ను తే గతః।
క్షిప్రమాగమనం మహ్యం తస్య త్వం వేదయస్వ హ॥ 14-61-27 (94218)
నను నామాద్య వైరాటి శ్రుత్వా మమ గిరం సదా।
భవనాన్నిష్పతత్యాశు కస్మాన్నాభ్యేతి తే పతిః॥ 14-61-28 (94219)
అభిమన్యోఽనుశయినో మాతులాస్తే మహారథాః।
కుశలం చాబ్రువన్సర్వే త్వాం యుయుత్సుమిహాగతం॥ 14-61-29 (94220)
ఆచక్ష్వ మేఽద్య సంగ్రామం యథాపూర్వమరిందమ।
కస్మాదేవం విలపతీం నాద్యేహ ప్రతిభాషసే। 14-61-30 (94221)
ఏవమాది తు వార్ష్ణేయ్యాస్తస్యాస్తత్పరిదేవితం।
శ్రుత్వా పృథా సుదుఃఖార్తా శనైర్వాక్యమథాబ్రవీత్॥ 14-61-31 (94222)
సుభద్రే వాసుదేవేన తథా సాత్యకినా రణే।
పిత్రా చ లాలితో బాలః స హతః కాలధర్మణా॥ 14-61-32 (94223)
ఈదృశో మర్త్యధర్మోఽయం మా శుచో యదునందిని।
పుత్రో హి తవ దుర్ధర్షః సంప్రాప్తః పరమాం గతిం॥ 14-61-33 (94224)
కులే మహతి జాతాసి క్షత్రియాణాం మహాత్మనాం।
మా శుచశ్చపలాక్షం త్వం పద్మపత్రనిభేక్షణే॥ 14-61-34 (94225)
ఉత్తరాం త్వమవేక్షస్వ గుర్విణీం మా శుచః శుభే।
పుత్రమేషా హి తస్యాశు జనయిష్యతి భామినీ॥ 14-61-35 (94226)
ఏవమాశ్వాసయిత్వైనాం కుంతీ యదుకులోద్వహ।
విహాయ శోకం దుర్ధర్షం శ్రాద్ధమస్య హ్యకల్పయత్॥ 14-61-36 (94227)
సమనుజ్ఞాప్య ధర్మజ్ఞం రాజానం భీమమేవ చ।
యమౌ యమోపమౌ చైవ దదౌ దానాన్యనేకశః॥ 14-61-37 (94228)
తతః ప్రదాయ బహ్వీర్గా బ్రాహ్మణేభ్యో యదూద్వహ।
సమాహృష్య తు వార్ష్ణేయీ వైరాటీమబ్రవీదిదం॥ 14-61-38 (94229)
వైరాటి నేహ సంతాపస్త్వయా కార్యో హ్యనిందితే।
భర్తారం ప్రతి సుశ్రోణి గర్భస్థం రక్ష వై శిశుం॥ 14-61-39 (94230)
ఏవముక్త్వా తతః కుంతీ విరరామ మహాద్యుతే।
తామనుజ్ఞాప్య చైవేమాం సుభద్రాం సముపానయం॥ 14-61-40 (94231)
ఏవం స నిధనం ప్రాప్తో దౌహిత్రస్తవ మానద।
సంతాపం త్యజ దుర్ధర్ష మా చ శోకే మనః కృథాః॥ ॥ 14-61-41 (94232)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి ఏకషష్టితమోఽధ్యాయః॥ 61 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-61-11 కచ్చిద్దుఃఖేన గోవింది తత్రాజౌ విముఖీకృతః ఇతి థ.పాఠః॥ 7-61-19 సమాహృతే చ సంగ్రామాదితి ఝ.పాఠః। పర్యవార్యత సతుష్టైరితి థ.పాఠః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 062
॥ శ్రీః ॥
14.62. అధ్యాయః 062
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
వసుదేవాదిభిరభిమన్యవే శ్రాద్ధదానం॥ 1 ॥ వ్యాసేన హాస్తినపురమేత్య ఉత్తరాదిపరిసాంత్వపూర్వకం యుధిష్ఠిరంప్రత్యశ్వమేధసంచోదనేని పునరంతర్ధానం॥ 2 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
ఏతచ్ఛ్రుత్వా తు పుత్రస్య వచః శూరాత్మజస్తదా।
విహాయ శోకం ధర్మాత్మా దదౌ శ్రాద్ధమనుత్తమం॥ 14-62-1 (94233)
తథైవ వాసుదేవశ్చ స్వస్త్రీయస్య మహాత్మనః।
దయితస్యి పితుర్నిత్యమకరోదౌర్ధ్వదేహికం॥ 14-62-2 (94234)
షష్టిం శతసహస్రాణి బ్రాహ్మణానాం మహౌజసాం।
విధివద్భోజయామాస భోజ్యం సర్వగుణాన్వితం॥ 14-62-3 (94235)
ఆచ్ఛాద్య చ మహాబాహుర్ధనతృష్ణామపానుదత్।
బ్రాహ్మణానాం తదా కృష్ణస్తదభూద్రోమహర్షణం॥ 14-62-4 (94236)
సువర్ణం చైవ గాశ్చైవ శయనాచ్ఛాదనాని చ।
దీయమానం తదా విప్రః ప్రభూతమితి చాబ్రువన్॥ 14-62-5 (94237)
వాసుదేవోఽథ దాశార్హో బలేదేవః ససాత్యకిః।
అభిమన్యోస్తదా శ్రాద్ధమకుర్వన్సత్యకస్తదా।
అతీవ దుఃఖసంతప్తా న శమం చోపలేభిరే॥ 14-62-6 (94238)
తథైవ పాండవా వీరా నగరే నాగసహ్వయే।
నోపాగచ్ఛంత వై శాంతిమభిమన్యువినాకృతాః॥ 14-62-7 (94239)
సుబహూని చ రాజేంద్ర దివసాని విరాటజా।
నాభుంక్త పతిదుఃఖార్తా తదభూత్కరుణం మహత్॥ 14-62-8 (94240)
ధియమాణే తు తస్మింస్తు గర్భే కుక్షిస్థ ఏవ చ।
ఆజగామ తతో వ్యాసో జ్ఞాత్వా దివ్యేన చక్షుషా॥ 14-62-9 (94241)
సమాగంయాబ్రవీమాన్పృథాం పృథులలోచనాం।
ఉత్తరాం చ మహాతేజాఃఇ శోకః సంత్యజ్యతామయం॥ 14-62-10 (94242)
జనిష్యతే మహాతేజాః పుత్రస్తవ యశస్విని।
ప్రభావాద్వాసుదేవస్య మమ వ్యాహరణాదపి।
పాండవానామయం చాంతే పాలయిష్యతి మేదినీం॥ 14-62-11 (94243)
ధనంజయం చ సంప్రేక్ష్య ధర్మరాజస్య శృణ్వతః।
వ్యాసో వాక్యమువాచేదం హర్షయన్నివ భారత॥ 14-62-12 (94244)
పౌత్రస్తవ మహాభాగో జనిష్యతి మహామనాః।
పృథ్వీం సాగరపర్యంతాం పాలయిష్యతి ధర్మతః॥ 14-62-13 (94245)
తస్మాచ్ఛోకం కురుశ్రేష్ఠ జహి త్వమరికర్శన।
విచార్యమత్ర న హి తే సత్యమేతద్భవిష్యతి॥ 14-62-14 (94246)
యచ్చాపి వృష్ణివీరేణి కృష్ణేన కురునందన।
పురోక్తం తత్తథా భావి మా తేఽత్రాస్తు విచారణా॥ 14-62-15 (94247)
విబుధానాం గతో లోకానక్షయానాత్మనిర్జితాన్।
న స శోచ్యస్త్వయా వీరో న చాన్యైః కురుభిస్తథా॥ 14-62-16 (94248)
ఏవం పితామహేనోక్తో ధర్మాత్మా స ధనంజయః।
త్యక్త్వా శోకం మహారాజ హృష్టరూపోఽభవత్తదా॥ 14-62-17 (94249)
పితాఽపి తవ ధర్మేజ్ఞ గర్భే తస్మిన్మహామతే।
అవర్ధత యథాకామం శుక్లపక్షే యథా శసీ॥ 14-62-18 (94250)
తతః సంచోదయామాస వ్యాసో ధర్మాత్మజం నృపం।
అశ్వమేధం ప్రతి తదా తతః సోఽంతర్హితోఽభవత్॥ 14-62-19 (94251)
ధర్మరాజోపి మేధావీ శ్రుత్వా వ్యాసస్య తద్వచః।
విత్తోపనయనే తాత చకార గమనే మతిం॥ ॥ 14-62-20 (94252)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి ద్విషష్టితమోఽధ్యాయః॥ 62 ॥
ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 063
॥ శ్రీః ॥
14.63. అధ్యాయః 063
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరేణ వ్యాసాజ్ఞయా భీమాదిభిః సహాలోచ్య యజ్ఞార్థం ధనాహరణాయ సహభ్రాత్రాదిభిర్హిమవత్పార్శ్వప్రతి ప్రస్థానం॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
జనమేజయ ఉవాచ।
శ్రుత్వైతద్వచనం బ్రహ్మన్వ్యాసేనోక్తం మహాత్మనా।
అశ్వమేధం ప్రతి తదా కిం భూయః ప్రచకార హ॥ 14-63-1 (94253)
రత్నం చ యన్మరుత్తేని నిహితం వసుధాతలే।
తదవాప కథం చేతి తన్మే బ్రూహి ద్విజోత్తమ॥ 14-63-2 (94254)
వైశంపాయన ఉవాచ। 14-63-3x (7914)
శ్రుత్వా ద్వైపాయనవచో ధర్మిరాజో యుధిష్ఠిరః।
భ్రాతౄన్సర్వాన్సమానాయ్య కాలే వచనమబ్రవీత్॥ 14-63-3 (94255)
అర్జునం భీమసేనం చ మాద్రీపుత్రౌ యమావపి।
శ్రుతం వో వచనం వీరాః సౌహృదాద్యన్మహాత్మనా॥ 14-63-4 (94256)
కురూణాం హితకామేన ప్రోక్తం కృష్ణేన ధీమతా।
తపోవృద్ధేని మహతా సుహృదాం భూతిమిచ్ఛతా॥ 14-63-5 (94257)
గురుణా ధర్మశీలేన వ్యాసేనాద్భుతకర్మణా।
భీష్మేణ చ మహాప్రాజ్ఞ గోవిందేని చ ధీమతా॥ 14-63-6 (94258)
సంస్మృత్య తదహం సంయక్కర్తుమిచ్ఛామి పాండవాః।
ఆయత్యాం చ తదాత్వే చ సర్వేషాం తద్ధి నో హితం॥ 14-63-7 (94259)
అనుబంధే చ కల్యాణం యద్వచో బ్రహ్మవాదినః।
ఇయం హి వసుధా సర్వా క్షీణరత్నా కురూద్వహాః॥ 14-63-8 (94260)
తచ్చాచష్ట తదా వ్యాసో మరుత్తస్య ధనం నృపాః।
యద్యేతద్వో బహుమతం మన్యధ్వం వా క్షమం యది।
తదానయామహే సర్వే కతం వా భీమ మన్యసే॥ 14-63-9 (94261)
ఇత్యుక్తవాక్యే నృపతౌ తదా కురుకులోద్వహ।
భీమసేనో నృపశ్రేష్ఠం ప్రాంజలిర్వాక్యమబ్రవీత్॥ 14-63-10 (94262)
రోచతే మే మహాబాహో యదిదం భాషితం త్వయా।
వ్యాసాఖ్యాతస్య విత్తస్య సముపానయనం ప్రతి॥ 14-63-11 (94263)
తత్ప్రాప్నుయామహే ధర్మాద్యద్ధనం కాంక్షితం ప్రభో।
కృతమేవ మహారాజ భవేదితి మతిర్మమ॥ 14-63-12 (94264)
తే వయం ప్రణిపాతేన గిరీశస్య మహాత్మనః।
తదానయామి భద్రం తే సమభ్యర్చ్య కపర్దినం॥ 14-63-13 (94265)
`తం విభుం దేవదేవేశం శూలపాణిం త్రిలోచనం।
అనాదినిధనం శంభుం నమస్యామి మహేశ్వరం॥' 14-63-14 (94266)
లోకనాథం గణాధ్యక్షం తస్యైవానుచరాంశ్చి తాన్।
ప్రసాద్యార్థమవాప్స్యామో నూనం వాగ్బుద్ధికర్మభిః॥ 14-63-15 (94267)
రక్షంతే యే చ తద్ద్రవ్యం కిన్నరా రౌద్రదర్శనాః।
తే చ వశ్యా భవిష్యంతి ప్రసన్నే వృషభధ్వజే॥ 14-63-16 (94268)
`స హి దేవః ప్రసన్నాత్మా భక్తానాం పరమేశ్వరః।
దదాత్యమరతాం చాపి కిం పునః కాంచనం ప్రభుః॥ 14-63-17 (94269)
వనస్థాస్య పురా జిష్ణోరస్త్రం పాశుపతం మహత్।
రౌద్రం బ్రహ్మసిరశ్చాదాత్ప్రసన్నః కిం పునర్ధనం॥ 14-63-18 (94270)
వయం సర్వే హి తద్భక్తాః స చాస్మాకం ప్రసీదతి।
తత్ప్రసాదాదిదం రాజ్యం ప్రాప్తం కౌరవనందన॥ 14-63-19 (94271)
అభిమన్యోర్వధే వృత్తే ప్రతిజ్ఞాతే ధనంజయే।
జయద్రథవధార్థాయ స్వప్నే లోకగురుర్నిశి।
ప్రసాద్య లబ్ధవానస్త్రమర్జునః సహకేశవః॥ 14-63-20 (94272)
తత్ర ప్రభాతాం రజనీం ఫల్గునస్యాగ్రతః ప్రభుః।
జఘాన సైన్యం శూలేన ప్రత్యక్షం సవ్యసాచినః॥ 14-63-21 (94273)
కస్తాం సేనాం మహారాజ మనసాఽపి ప్రధర్షయేత్।
ద్రోణికర్ణబలైర్యుక్తాం మహేష్వాసైః ప్రహారిభిః।
ఋతే దేవాన్మహేష్వాసాద్బహురూపాన్మహేశ్వరాత్॥ 14-63-22 (94274)
తస్యైవ చ ప్రసాదేవ నిహతాస్తవ శత్రవః।
అశ్వమేధస్య సంసిద్ధిం తవ సంపాదయిష్యతి।' 14-63-23 (94275)
శ్రుత్వైవం వదతస్తస్య వాక్యం భీమస్య భారత।
ప్రీతో ధర్మాత్మజో రాజా బభూవాతీవ భారత।
అర్జునప్రముఖాశ్చాపి తథేత్యేవాబ్రువన్వచః॥ 14-63-24 (94276)
కృత్వా తు పాండవాః సర్వే రత్నాహరణనిశ్చయం।
సేనామాజ్ఞాపయామాసుర్నక్షత్రేఽహని చ ధ్రువే॥ 14-63-25 (94277)
తతో యయుః పాండుసుతా బ్రాహ్మణాన్స్వస్తి వాచ్య చ।
అర్చయిత్వా సురశ్రేష్ఠం పూర్వమేవ మహేశ్వరం॥ 14-63-26 (94278)
మోదకైః పాయసేనాథ మాంసాపూపైస్తథైవ చ।
ఆశాస్య చ మహాత్మానం ప్రయయుర్ముదితా భృశం॥ 14-63-27 (94279)
తేషాం ప్రయాస్యతాం తత్ర మంగలాని శుభాన్యథ।
ప్రాహుః ప్రహృష్టమనసో ద్విజాగ్ర్యా నాగరాశ్చ తే॥ 14-63-28 (94280)
తతః ప్రదక్షిణీకృత్య శిరోభిః ప్రణిపత్య చ।
బ్రాహ్మణానగ్నిసహితాన్ప్రయయుః పాండునందనాః॥ 14-63-29 (94281)
సమనుజ్ఞాప్య రాజానం పుత్రశోకసమాహతం।
ధృతరాష్ట్రం సభార్యం వై పృథాం చ పృథులోచనాం॥ 14-63-30 (94282)
మూలే నిక్షిప్య కౌరవ్యం యుయుత్సుం ధృతరాష్ట్రజం।
సంపూజ్యమానాః పౌరైశ్చ బ్రాహ్మణైశ్చ మనీషిభిః।
`ప్రయయుః పాండవా వీరా నియమస్థాః శుచివ్రతాః' ॥ 14-63-31 (94283)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి త్రిషష్టితమోఽధ్యాయః॥ 63 ॥
ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 064
॥ శ్రీః ॥
14.64. అధ్యాయః 064
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరేణ హిమవద్గిరిమేత్య సేనానివేశనం॥ 1 ॥ తత్ర బ్రాహ్మణచోదనయా తైః సహోపవాసాదివ్రతాచరణపూర్వకం నిశాయాపనం॥ 2 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
తతస్తే ప్రయయుర్హృష్టాః ప్రహృష్టనరవాహనాః।
రథఘోషేణ మహతా పూరయంతో వసుంధరాం॥ 14-64-1 (94284)
సంస్తూయమానాః స్తుతిభిః సూతమాగధబందిభిః।
స్వేన సైన్యేన సంవీతా యథాఽఽదిత్యాః స్వరశ్మిభిః॥ 14-64-2 (94285)
పాండురేణాతపత్రేణ ధ్రియమాణేన మూర్ధని।
బభౌ యుధిష్ఠిరస్తత్ర పౌర్ణమాస్యామివోడురాట్॥ 14-64-3 (94286)
జయాశిషః ప్రహృష్టానాం నరాణాం పథి పాండవః।
ప్రత్యగృహ్ణాద్యథాన్యాయం యథావత్పురుషర్షభః॥ 14-64-4 (94287)
తథైవ సైనికా రాజన్రాజానమనుయాంతి యే।
తేషాం హలహలాశబ్దో దివం స్తబ్ధ్వా వ్యతిష్ఠత॥ 14-64-5 (94288)
సరాంసి సరితశ్చైవ వనాన్యుపవనాని చ।
అత్యక్రామన్మహారాజో గిరిం చాప్యన్వపద్యత॥ 14-64-6 (94289)
స్మిందేశే చ రాజేంద్ర యత్ర తద్ద్రవ్యముత్తమం।
చక్రే నివేశనం రాజా పాండవః సహసైనికైః।
శివే దేశే సమే చైవ తదా భరతసత్తమ॥ 14-64-7 (94290)
అగ్రతో బ్రాహ్మణాన్కృత్వా తపోవిద్యాదమాన్వితాన్।
పురోహితం చ కౌరవ్య వేదవేదాంగపారగం॥ 14-64-8 (94291)
ఆగ్నివేశ్యం చ రాజానో బ్రాహ్మణాః సపురోధసః।
కృత్వా శాంతిం యథాన్యాయం సర్వశః పర్యవారయన్॥ 14-64-9 (94292)
కృత్వా తు మధ్యే రాజానమమాత్యాంశ్చ యథావిధి।
షట్పదం నవసంఖ్యానం నివేశం చక్రిరే జనాః॥ 14-64-10 (94293)
మత్తానాం వారణేంద్రాణాం నివేశం చ యథావిధి।
కారయిత్వా స రాజేంద్రో బ్రాహ్మణానిదమబ్రవీత్॥ 14-64-11 (94294)
అస్మిన్కార్యే ద్విజశ్రేష్ఠా నక్షత్రే దివసే శుభే।
యథా భవంతో మన్యంతే కర్తుమర్హంతి తత్తథా॥ 14-64-12 (94295)
న నః కాలాత్యయో వై స్యాదిహైవ పరిలంబతాం।
ఇతి నిశ్చిత్య విప్రేంద్రాః క్రియతాం యదనంతరం॥ 14-64-13 (94296)
శ్రుత్వైతద్వ********* బ్రాహ్మణాః సపురోధసః।
ఇదమూచుర్వచో హృష్టా ధర్మరాజప్రియేప్సవః॥ 14-64-14 (94297)
అద్యైవ నక్షత్రిమహశ్చ పుణ్యం
యతామహే శ్రేష్ఠతమక్రియాసు।
తపోభిరద్యేహ వసామ రాజ-
న్నుపోష్యతాం చాపి భవద్భిరద్య॥ 14-64-15 (94298)
శ్రుత్వా తు తేషాం ద్విజసత్తమానాం
కృతోపవాసా రజనీం నరేంద్రాః। 14-64-16 (94299)
ఊషుః ప్రతీతాః కుశసంస్తరేషు
యథాఽధ్వరే ప్రజ్వలితా హుతాశాః॥ 14-64-17 (94300)
తతో నిశా సా వ్యగమన్మహాత్మనాం
సంశృణ్వతాం విప్రసమీరితా గిరః।
తతః ప్రభాతే విమలే ద్విజర్షభా
వచోఽబ్రువంధర్మసుతం నరాధిపం॥ ॥ 14-64-18 (94301)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి చతుఃషష్టితమోఽధ్యాయః॥ 64 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-64-25 ధ్రువే నక్షత్రే రోహిణ్యాముత్తరాత్రయే చ। అహని వారే ధ్రువే రవివారే।క ఉత్తరార్కేఽమృతసిద్ధయోగే ఇత్యర్థః॥ 7-64-31 మూలే వంశస్యాద్యే। కుంతీధృతరాష్ట్రసమీపే ఇత్యర్థః॥ 7-64-63 త్రిషష్టితమోఽధ్యాయః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 065
॥ శ్రీః ॥
14.65. అధ్యాయః 065
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరేణ విధివన్నానాషలిహరణాదినా సపరిచరమహేశ్వరపతితోషణేన వివిధకనకభాండాహరణేన పునర్నగరంప్రత్యాగమనం॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
name="Azvamedhika-14-65-1x">బ్రాహ్మణా ఊచుః।
క్రియతాముపహారోఽద్య త్ర్యంబకస్య మహాత్మనః।
దత్త్వోపహారం నృపతే తతః స్వార్థం యతామహే॥ 14-65-1 (94302)
వైశంపాయన ఉవాచ। 14-65-2x (7915)
శ్రుత్వా తు వచనం తేషాం బ్రాహ్మణానాం యుధిష్ఠిరః।
గిరీశస్య యథాన్యాయముపహారముపాహరత్॥ 14-65-2 (94303)
ఆజ్యేన తర్పయిత్వాఽగ్నిం విధివత్సంస్కృతేన చ।
మంత్రసిద్ధం చరుం కృత్వా పురోధాః స యయై తదా॥ 14-65-3 (94304)
స గృహీత్వా సుమనసో మంత్రపూతా జనాధిప।
మోదకైః పాయసేనాథ మాంసైశ్చోపాహరద్బలింం॥ 14-65-4 (94305)
సుమనోభిశ్చ చిత్రాభిర్లాజైరుచ్చావచైరపి।
సర్వం స్విష్టకృతం హుత్వా విధివద్వేదపారగః।
కింకరాణాం తతః పశ్చాచ్చకార బలిముత్తమం॥ 14-65-5 (94306)
యక్షేంద్రాయ కుబేరాయ మాణిభద్రాయ చైవ హ।
తథాఽన్యేషాం చ యక్షాణాం భూతానాం పతయశ్చ యే॥ 14-65-6 (94307)
కృసరేణ చ మాంసేన నివాపైస్తిలసంయుతైః।
ఓదనం కుంభశః కృత్వా పురోధాః సముపాహరత్॥ 14-65-7 (94308)
బ్రాహ్మణేభ్యః సహస్రాణి గవాం దత్వా తు భూమిపః।
నక్తంచరాణాం భూతానాం వ్యాదిదేశ బలి తదా॥ 14-65-8 (94309)
ధూపగంధనిరుద్ధం తత్సుమనోభిశ్చ సంవృతం।
శుశుభే స్థానమత్యర్థం దేవదేవస్య పార్థివః॥ 14-65-9 (94310)
కృత్వా పూజాం తు రుద్రస్య గణానాం చైవ సర్వశః।
యయౌ వ్యాసం పురస్కృత్య నృపో రత్ననిధిం ప్రతి॥ 14-65-10 (94311)
పూజయిత్వా ధనాధ్వక్షం ప్రణిపత్యాభివాద్య చ।
సుమనోభిర్విచిత్రాభిరపూపైః కృసరేణ చ॥ 14-65-11 (94312)
శంఖాదీంశ్చ నిధీన్సర్వాన్నిధిపాలాంశ్చ సర్వశః।
అర్చయిత్వా ద్విజాగ్ర్యా స్వస్తి వాచ్య చ వీర్యవాన్ 14-65-12 (94313)
తేషాం పుణ్యాహఘోషేణ తేజసా సమవస్థితః।
ప్రీతిమాన్స కురుశ్రేష్ఠః ఖానయామాసం తం నిధిం॥ 14-65-13 (94314)
తతః పాత్రీ సకరకా బహురూపా మనోరమాః।
భృంగారాణి కటాహాని కలశాన్వర్ధమానకాన్॥ 14-65-14 (94315)
బహూని చ విచిత్రాణి భాజనాని సహస్రశః।
ఉద్ధారయామాస తదా ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః॥ 14-65-15 (94316)
తేషాం రక్షణమప్యాసీన్మహాన్కరపుటస్తథా।
నద్ధం చ భాజనం రాజంస్తులార్ధమభవన్నృప॥ 14-65-16 (94317)
వాహనం పాండుపుత్రస్య తత్రాసీత్తు విశాంపతే।
షష్టిరుష్ట్రసహస్రాణి శతాని ద్విగుణా హయాః॥ 14-65-17 (94318)
వారణాశ్చ మహారాజ సహస్రశతసంమితాః।
శకటాని రథాశ్చైవ తావదేవ కరేణవః।
స్వరాణాం పురుషాణాం చ పరిసంఖ్యా న విద్యతే॥ 14-65-18 (94319)
ఏతద్విత్తం తదభవద్యదుద్దధ్రే యుధిష్ఠిరః।
షోడశాష్టౌ చతుర్వింశత్సహస్రం భారలక్షణం॥ 14-65-19 (94320)
ఏతేష్వాదాయ తద్ద్రవ్యం పునరభ్యర్చ్య పాండవః।
మహాదేవం ప్రతి యయౌ పురం నాగాహయం ప్రతి॥ 14-65-20 (94321)
ద్వైపాయనాభ్యనుజ్ఞాతః పురస్కృత్య పురోహితం।
గోరుతే గోరుతే చైవ న్యవసత్పురుషర్షభః॥ 14-65-21 (94322)
సా పురాఽభిముఖా రాజన్నువాహ మహతీ చమూః।
కృచ్ఛ్రాద్ద్రవిణభారార్తా హర్షయంతీ కురూద్వహాన్॥ ॥ 14-65-22 (94323)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి పంచషష్టితమోఽధ్యాయః॥ 65 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-65-14 పాత్రీః మహాంతి ఓదనోద్ధరణపాత్రాణి। కరకా అల్పఘటాః। భృంగారాణి గడుకాన్। వర్ధమానకాన్ శరావాణి॥ 7-65-16 కరపటః కరసంపుటాకారం ద్విజలభాజనం ఉష్ట్రాదివాహ్యం సందూఖ ఇతి ప్రసిద్ధం॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 066
॥ శ్రీః ॥
14.66. అధ్యాయః 066
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
కృష్ణేన బలభద్ద్రసుమద్రాదిభిః సహ యజ్ఞార్థం హాస్తినపురం ప్రత్యాగమనం॥ 1 ॥ తత ఉత్తరాయాం పరిక్షితో పరిక్షితో జననం॥ 2 ॥ భశ్వత్థామాస్త్రేణ జననకాలఏవ శవభూతస్య తస్యోజ్జీవనాయ కుంత్యాదిభిః శ్రీకృష్ణంప్రతి ప్రార్థనా॥ 3 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
ఏతస్మిన్నేవ కాలే తు వాసుదేవోఽపి వీర్యవాన్।
ఉపాయాద్వృష్ణిభిః సార్దం పురం వారణసాహ్వయం॥ 14-66-1 (94324)
సమయం వాజిమేధస్య విదిత్వా పురుషర్షభః।
యథోక్తో ధర్మపుత్రేణ ప్రవ్రజన్స్వపురీం ప్రతి॥ 14-66-2 (94325)
రౌక్మిణేయేన సహితో యుయుధానేన చైవ హ।
చారుదేష్ణేన సాంబేని గదేన కృతవర్మణా॥ 14-66-3 (94326)
సారణేన చ వీరేణ నిశఠేనోన్ముఖేన చ।
బలదేవం పురస్కృత్య సుభద్రాసహితస్తదా॥ 14-66-4 (94327)
ద్రౌపదీముత్తరాం చైవ పృథాం చాప్యవలోకకః।
సమాశ్వాసయితుం చాపి క్షత్రియా నిహతేశ్వరాః॥ 14-66-5 (94328)
తానాగతాన్సమీక్ష్యైవ ధృతరాష్ట్రో మహీపతిః।
ప్రత్యగృహ్ణాద్యథాన్యాయం విదురశ్చ మహామనాః॥ 14-66-6 (94329)
తత్రైవ న్యవసత్కృష్ణః స్వర్చితః పురుషోత్తమః।
విదురేణి మహాతేజాస్తథైవ చ యుయుత్సునా॥ 14-66-7 (94330)
వసత్సు వృష్ణివీరేషు తత్రాథ జనమేజయ।
జజ్ఞే తవ పితా రాజన్పరిక్షిత్పరవీరహా॥ 14-66-8 (94331)
స తు రాజా మహారాజ బ్రహ్మాస్త్రేణావపీడితః।
శవో బభూవ నిశ్చేష్టో హర్షశోకవివర్ధనః॥ 14-66-9 (94332)
హృష్టానాం సింహనాదేన జనానాం తత్ర నిఃస్వనః।
ఆవివశ దిశఃసర్వాః పునరేవాభ్యుపాగమత్॥ 14-66-10 (94333)
తతః సోతిత్వరః కృష్ణో వివేశాంతఃపురం తదా।
యుయుధానద్వితీయో వై వ్యథితేంద్రియమానసః॥ 14-66-11 (94334)
తతస్త్వరితమాయాంతీం దదర్శం స్వాం పితృష్వసాం।
క్రోశంతీమభిధావేతి వాసుదేవం పునఃపునః॥ 14-66-12 (94335)
పృష్ఠతో ద్రౌపదీం చైవ సుభద్రాం చ యశస్వినీం।
విక్రోశంత్యశ్చ కరుణం పాండవానాం స్త్రియో నృప॥ 14-66-13 (94336)
తతః కృష్ణం సమాసాద్య కుంతీ భోజసుతా తదా।
ప్రోవాచ రాజశార్దూల బాష్పగద్గదయా గిరా॥ 14-66-14 (94337)
వాసుదేవ మహాబాహో సుప్రజా దేవకీ త్వయా।
త్వం నో గతిః ప్రతిష్ఠా చ త్వదాయత్తమిదం కులం॥ 14-66-15 (94338)
యదుప్రవీర యోఽయం తే స్వస్త్రీయస్యాత్మజః ప్రభో।
అశ్వత్థాంనా హతో జాతస్తముజ్జీవయ కేశవ॥ 14-66-16 (94339)
త్వయా హ్యేతత్ప్రతిజ్ఞాతమైషీకే యదునందన।
అహం సంజీవయిష్యామి మృతం జాతమితి ప్రభో॥ 14-66-17 (94340)
సోయం జాతో మృతస్తాత పశ్యైనం పురుషర్షభ।
ఉత్తరాం చ సుభద్రాం చ ద్రౌపదీం మాం చ మాధవ॥ 14-66-18 (94341)
ధర్మపుత్రం చ భీమం చ ఫల్గునం నకులం తథా।
సహదేవం చ దుర్ధర్షం సర్వాన్నస్త్రాతుమర్హసి॥ 14-66-19 (94342)
అస్మిన్ప్రాణాః సమాయత్తాః పాండవానాం మమైవ చ।
పాండోశ్చ పిండో దాశార్హ తథైవ శ్వశురస్య మే॥ 14-66-20 (94343)
అభిమన్యోశ్చ భద్రం తే ప్రియస్య సదృశస్య చ।
ప్రియముత్పాదయాద్య త్వం ప్రేతస్యాపి జనార్దన॥ 14-66-21 (94344)
ఉత్తరా హి పురోక్తం వై కథయత్యరిసూదన।
అభిమన్యోర్వచః కృష్ణ ప్రియత్వాత్తన్న సంశయః॥ 14-66-22 (94345)
అబ్రవీత్కిల దాశార్హ వైరాటీమార్జునిస్తదా।
మాతులస్య కులం భద్రే తవ పుత్రో గమిష్యతి॥ 14-66-23 (94346)
గత్వా వృష్ణయంధకకులం ధనుర్వేదం గ్రహీష్యతి।
అస్త్రాణి చ విచిత్రాణి నితీశాస్త్రం చ కేవలం॥ 14-66-24 (94347)
ఇత్యేతత్ప్రణయాత్తాత సౌభద్రః పరవీరహా।
కథయామాస దుర్ధర్షస్తథా చైతన్న సంశయః॥ 14-66-25 (94348)
తాస్త్వాం వయం ప్రణంయేహ యాచామో మధుసూదన।
కులస్యాస్య హితార్తం చ కురు కల్యాణముత్తమం॥ 14-66-26 (94349)
ఏవముక్త్వా తు వార్ష్ణేయం పృథా పృథులలోచనా।
ఉద్ధృత్య బాహూ దుఃఖార్తా తాశ్చాన్యాః ప్రాపతన్భువి॥ 14-66-27 (94350)
అబ్రువంశ్చ మహారాజ సర్వాః సాస్రావిలేక్షణాః।
స్వస్త్రీయో వాసుదేవస్య మృతో జాత ఇతి ప్రభో॥ 14-66-28 (94351)
ఏవం గతే తతః కుంతీం పర్యగృహ్ణాజ్జనార్దనః।
భూమౌ నిపతితాం చైనాం సాంత్వయామాస భారత॥ ॥ 14-66-29 (94352)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి షట్షష్టితమోఽధ్యాయః॥ 66 ॥
ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 067
॥ శ్రీః ॥
14.67. అధ్యాయః 067
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
సుభద్రయా శ్రీకృష్ణంప్రతి తన్మహిమసంస్తవనపూర్వకం పరిక్షిదుజ్జీవనప్రార్థనా॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
ఉత్థితాయాం పృథాయాం తు సుభద్రా భ్రాతరం తదా।
దృష్ట్వా చుక్రోశ దుఃఖార్తా వచనం చేదమబ్రవీత్॥ 14-67-1 (94353)
పుండరీకాక్ష పశ్య త్వం పౌత్రం పార్థస్య ధీమతః।
పరిక్షీణేషు కురుషు పరిక్షీణాం గతాయుషం॥ 14-67-2 (94354)
ఇషీకా ద్రోణపుత్రేణి భీమసేనార్థముద్యతా।
సోత్తరాయాం నిపతితా విజయే మయి చైవ హ॥ 14-67-3 (94355)
సేయం జ్వలంతీ హృదయే మయి తిష్టతి కేశవ।
యన్న పశ్యామి దుర్ధర్ష సహపుత్రం తు తం ప్రభో॥ 14-67-4 (94356)
కింను వక్ష్యతి ధర్మాత్మా ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః।
భీమసేనార్జునౌ చాపి మాద్రవత్యాః సుతౌ చ తౌ॥ 14-67-5 (94357)
శ్రుత్వాఽభిమన్యోస్తనయం జాతం చ మృతమేవ చ।
ముషితా ఇవ వార్ష్ణేయ ద్రోణపుత్రేణ పాండవాః॥ 14-67-6 (94358)
అభిమన్యుః ప్రియః కృష్ణ పితౄణాం నాత్ర సంశయః।
తే శ్రుత్వా కింను వక్ష్యంతి ద్రోణపుత్రాస్త్రనిర్జితాః॥ 14-67-7 (94359)
భవితా నః పరం దుఃఖం కింను మన్యే జనార్దన।
అభిమన్యోః సుతం కృష్ణ మృతం జాతమరిందమ॥ 14-67-8 (94360)
సాఽహం ప్రసాదయే కృష్ణ త్వామద్య శిరసా నతా।
పృథేయం ద్రౌపదీ చైవ తాః పశ్య పురుషోత్తమ॥ 14-67-9 (94361)
యదా ద్రోణసుతో గర్భాన్పాండూనాం హంతి మాధవ।
తదా కిల త్వయా ద్రౌణిః క్రుద్ధేనోక్తోఽరిమర్దన॥ 14-67-10 (94362)
అకామం త్వాం కరిష్యామి బ్రహ్మబంధో నరాధమ।
అహం సంజీవయిష్యామి కిరీటితనయాత్మజం॥ 14-67-11 (94363)
ఇత్యేద్వచనం శ్రుత్వా జానానాఽహం బలం తవ।
ప్రసాదయే త్వాం దుర్ధర్ష జీవతామభిమన్యుజః॥ 14-67-12 (94364)
యద్యేతత్త్వం ప్రతిశ్రుత్య న కరోషి వచ శుభం।
సకలం వృష్ణిశార్దూల మృతాం మామవధారయ॥ 14-67-13 (94365)
అభిమన్యోః సుతో వీర న సంజీవతి యద్యయం।
జీవతి త్వయి దుర్ధర్ష కిం కరిష్యాంయహం త్వయా॥ 14-67-14 (94366)
సంజీవయైనం దుర్ధర్ష మృతం త్వమభిమన్యుజం।
సదృశాక్షసుతం వీర సస్యం వర్షన్నివాంంబుదః॥ 14-67-15 (94367)
త్వం హి కేశవ ధర్మాత్మా సత్యవాన్సత్యవిక్రమః।
స తాం వాచమృతాం కర్తుమర్హసి త్వమరిందమ॥ 14-67-16 (94368)
ఇచ్ఛన్నపి హి లోకాంస్త్రీంజీవయేథా మృతానిమాన్।
కిం పునర్దయితం జాతం స్వస్రీయస్యాత్మజం మృతం॥ 14-67-17 (94369)
ప్రభావజ్ఞాఽస్మి తే కృష్ణ తస్మాత్త్వాం యాచయాంయహం।
కురుష్వ పాండుపుత్రాణామిమం పరమనుగ్రహం॥ 14-67-18 (94370)
స్వసేతి వా మహాబాహో హతపుత్రేతి వా పునః।
ప్రపన్నా మామియం చేతి దయాం కర్తుమిహార్హసి॥ ॥ 14-67-19 (94371)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వి సప్తషష్టితమోఽధ్యాయః॥ 67 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-67-4 ఘృతేన సిక్తైరితి శేషః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 068
॥ శ్రీః ॥
14.68. అధ్యాయః 068
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
కృష్ణేన పరిక్షిత్సూతికాగృహప్రవేశనం॥ 1 ॥ తత్రోత్తరయా కృష్ణసమీపే బహుధా విలాపపూర్వకం పుత్రోజ్జీవనప్రార్థనా॥ 2 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
ఏవముక్తస్తు రాజేంద్ర కేశిహా దుఃఖముర్చ్ఛితః।
తథేతి వ్యాజహారోచ్చైర్హ్లాదయన్నివ తం జనం॥ 14-68-1 (94372)
వాక్యేనైతేన హి తదా తం జనం పురుషర్షభః।
హ్లాదయామాస స విభుర్ఘర్మార్తం సలిలైరివ॥ 14-68-2 (94373)
తతః స ప్రావిశత్తూర్ణం జన్మవేశ్మ పితుస్తవ।
అర్చితం పురుషవ్యాఘ్ర సితైర్మాల్యైర్యథావిధి॥ 14-68-3 (94374)
అపాం కుంభైః సుపూర్ణైశ్చ విన్యస్తైః సర్వతోదిశం।
ఘృతేన తిందుకాలాతైః సర్షపైశ్చ మహాభుజ॥ 14-68-4 (94375)
అస్త్రైశ్చ విమలైర్న్యస్తైః పావకైశ్చ సమంతతః।
వృద్ధాభిశ్చాపి రామాభిః పరివారార్థమావృతః।
దక్షైశ్చ పరితో ధీర భిషగ్భిః కుశలైస్తథా॥ 14-68-5 (94376)
దదర్శ చ స తేజస్వీ రక్షోఘ్రాన్యపి సర్వశః।
ద్రవ్యాణి స్థాపితాని స్మ విధివత్కుశలైర్జనైః॥ 14-68-6 (94377)
తథాయుక్తం చ తద్దృష్ట్వా జన్మవేశ్మ పితుస్తవ।
హృష్టోఽభవద్ధృషీకేశః సాధుసాధ్వితి చాబ్రవీత్॥ 14-68-7 (94378)
తథా బ్రువతి వార్ష్ణేయే ప్రహృష్టవదనే తదా।
ద్రౌపదీ త్వరితా గత్వా వైరాటీం వాక్యమబ్రవీత్॥ 14-68-8 (94379)
అయమాయాతి తే భర్తుర్మాతులో మధుసూదనః।
పురాణర్షిరచింత్యాత్మా సమీపమపరాజితః॥ 14-68-9 (94380)
సాఽపి బాష్పకలాం వాచం నిగృహ్యాశ్రూపి చైవ హ।
అసంవీతాఽభవద్దేవీ దేవవత్కృష్ణమీయుషీ॥ 14-68-10 (94381)
సా తథా దూయమానేన హృదయేన తపస్వినీ।
దృష్ట్వా గోవిందమాయాంతం కృపణం పర్యదేవయత్॥ 14-68-11 (94382)
పుండరీకాక్ష పశ్యావాం బాలేన హి వినాకృతౌ।
అభిమన్యుం చ మాం చైవ హఠాత్తుల్యం జనార్దన॥ 14-68-12 (94383)
వార్ష్ణేయమధుహన్వీర శిరసా త్వాం ప్రసాదయే।
ద్రోణపుత్రాస్త్రనిర్దగ్ధం జీవయైనం మమాత్మజం॥ 14-68-13 (94384)
యది స్మ ధర్మరాజ్ఞా వా భీమసేనేన వా పునః।
త్వయా వా పుండరీకాక్ష వాక్యముక్తమిదం భవేత్॥ 14-68-14 (94385)
అజానతీమిషీకేయం జనిత్రీం హంత్వితి ప్రభో।
అహమేవ వినష్టా స్యాం నాయమేవం గతో భవేత్॥ 14-68-15 (94386)
గర్భస్థస్యాస్య బాలస్య బ్రహ్మాస్త్రేణ నిపాతనం।
కృత్వా నృశంసం దుర్బుద్ధిర్ద్రౌణిః కిం ఫలమశ్నుతే॥ 14-68-16 (94387)
సా త్వాం ప్రసాద్య శిరసా యాచే శత్రునిబర్హణ।
ప్రాణాంస్త్యక్ష్యామి గోవింద నాయం సంజీవతే యది॥ 14-68-17 (94388)
అస్మిన్హి బహవః సాధో యే మమాసన్మనోరథాః।
తే ద్రోణపుత్రేణ హతాః కింను జీవామి కేశవ॥ 14-68-18 (94389)
ఆసీన్మమ మతిః కృష్ణ పూర్ణోత్సంగా జనార్దన।
అభివాదయిష్యే హృష్టేతి తదిదం వితథీకృతం॥ 14-68-19 (94390)
చపలాక్షస్య దాయాదే మృతేఽస్మిన్పురుషర్షభ।
విఫలా మే కృతాః కృష్ణ హృది సర్వే మనోరథాః॥ 14-68-20 (94391)
చపలాక్షః కిలాతీవ ప్రియస్తే మధుసూదన।
సుతం పశ్య త్వమస్యైనం బ్రహ్మాస్త్రేణ నిపాతితం॥ 14-68-21 (94392)
కృతఘ్నోఽయం నృశంసోఽయం యథాఽస్య జనకస్తథా।
యః పాండవీం శ్రియం త్యక్త్వా గతోఽద్య యమసాదనం॥ 14-68-22 (94393)
మయా చైతత్ప్రతిజ్ఞాతం రణమూర్ధని కేశవ।
అభిమన్యౌ హతే వీర త్వామేష్యాంయచిరాదితి॥ 14-68-23 (94394)
తచ్చ నాకరవం కృష్ణ నృశంసా జీవితప్రియా।
ఇదానీం మాం గతాం తత్ర కింను వక్ష్యతి ఫాల్గునిః॥ ॥ 14-68-24 (94395)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి అష్టషష్టితమోఽధ్యాయః॥ 68 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-68-19 పుత్రోత్సంగా జనార్దనేతి ఝ.పాఠః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 069
॥ శ్రీః ॥
14.69. అధ్యాయః 069
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
కృష్ణేన సశపథం సంస్పర్శనేన పరిక్షితః సముజ్జీవనం॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
సైవం విలప్య కరుణం సోన్మాదేవ తపస్వినీ।
ఉత్తరా న్యపతద్భూమౌ కృపణా పుత్రగృద్ధినీ॥ 14-69-1 (94396)
తాం తు దృష్ట్వా నిపతితాం హతపుత్రపరిచ్ఛదాం।
చుక్రోశ కుంతీ దుఃఖార్తా సర్వాశ్చ భరతాస్త్రియః॥ 14-69-2 (94397)
ముహూర్తమివ రాజేంద్ర పాండవానాం నివేశనం।
అప్రేక్షణీయమభవదార్తస్వనవినాదితం॥ 14-69-3 (94398)
సా ముహూర్తం చ రాజేంద్ర పుత్రశోకాభిపీడితా।
కశ్మలాభిహతా వీర వైరాటీ త్వభవత్తదా॥ 14-69-4 (94399)
ప్రతిలభ్య తు సా సంజ్ఞాముత్తరా భరతర్షభ।
అంకమారోప్య తం పుత్రమిదం వచనమబ్రవీత్॥ 14-69-5 (94400)
ధర్మజ్ఞస్య సుతః సంస్త్వం న ధర్మమవబుధ్యసే।
యస్త్వం వృష్ణిప్రవీరస్య కురుషే నాభివాదనం॥ 14-69-6 (94401)
పుత్ర గత్వా మమ వచో బ్రూయాస్త్వం పితరం త్విదం।
దుర్మరం ప్రాణినాం వీర కాలే ప్రాప్తే కథంచన॥ 14-69-7 (94402)
యాఽహం త్వయా వినాఽద్యేహ పత్యా పుత్రేణ చైవ హ।
మరణం నాభిగచ్ఛామి హతస్వస్తిరకించనా॥ 14-69-8 (94403)
అథవా ధర్మరాజ్ఞాఽహమనుజ్ఞాతా మహాభుజః।
భక్షయిష్యే విషం ఘోరం ప్రవేక్ష్యే వా హుతాశనం॥ 14-69-9 (94404)
అథవా దుర్భరం తాత యదిదం మే సహస్రధా।
పతిపుత్రవిహీనాయా హృదయం న విదీర్యతే॥ 14-69-10 (94405)
ఉత్తిష్ఠ పుత్ర పస్యేమాం దుఃఖితాం ప్రపితామహీం।
ఆర్తాముపప్లుతాం దీనాం నిమగ్నాం శోకసాగరే॥ 14-69-11 (94406)
ఆర్యాం చ పశ్య పాంచాలీం సాత్వతీం చ తపస్వినీం।
మాం చ పశ్య సుదుఃఖార్తాం వ్యాధవిద్ధాం మృగీమివ॥ 14-69-12 (94407)
ఉత్తిష్ఠ పశ్య వదనం లోకనాథస్య ధీమతః।
పుండరీకపలాశాక్షం పురేవ చపలేక్షణః॥ 14-69-13 (94408)
ఏవం విప్రలపంతీం తు దృష్ట్వా నిపతితాం పునః।
ఉత్తరాం తాం స్త్రియః సర్వాః పునరుత్థాపయంత్యుత॥ 14-69-14 (94409)
ఉత్థాయ చ పునర్ధైర్యాత్తదా మత్స్యపతేః సుతా।
ప్రాంజలిః పుండరీకాక్షం భూమావేవాభ్యవాదయత్॥ 14-69-15 (94410)
శ్రుత్వా స తస్యా విపులం విలాపం పురుషర్షభః।
ఉపస్పృశ్య తతః కృష్ణో బ్రహ్మాస్త్రం ప్రత్యసంహరత్॥ 14-69-16 (94411)
ప్రతిజజ్ఞే చ దాశార్హస్తస్య జీవితమచ్యుతః।
అబ్రవీచ్చ విశుద్ధాత్మా సర్వం విశ్రావయజ్జగత్॥ 14-69-17 (94412)
న బ్రవీంయుత్తరే మిథ్యా సత్యమేతద్భవిష్యతి।
ఏష సంజీవయాంయేనం పశ్యతాం సర్వదేహినాం॥ 14-69-18 (94413)
నోక్తపూర్వం మయా మిథ్యా స్వైరేష్వపి కదాచన।
న చ యుద్ధాత్పరావృత్తస్తథా సంజీవతామయం॥ 14-69-19 (94414)
యథా మే దయితో ధర్మో బ్రాహ్మణశ్చ విశేషతః।
అభిమన్యోః సుతో జాతో మృతో జీవత్వయం తథా॥ 14-69-20 (94415)
యథాఽహం నాభిజానామి విజయే తు కదాచన।
విరోధం తేన సత్యేన మృతో జీవత్వయం శిశుః॥ 14-69-21 (94416)
యథా సత్యం చ ధర్మశ్చ మయి నిత్యం ప్రతిష్ఠితౌ।
తథా మృతః శిశురయం జీవతాదభిమన్యుజః॥ 14-69-22 (94417)
యథా కంసశ్చ కేశీ చ ధర్మేణ నిహతౌ మయా।
తేన సత్యేన బాలోఽయం పునః సంజీవతామిహ॥ 14-69-23 (94418)
ఇత్యుక్త్వా వాసుదేవోఽథ తం బాలం భరతర్షభ।
`పాదేన కమలాభేన బ్రహ్మరుద్రార్చితేన చ।
పస్పర్శ పుండరీకాక్ష ఆపాదతలమస్తకం॥ 14-69-24 (94419)
స్పృష్టమాత్రస్తు కృష్ణేన స బాలో భరతర్షభ।
శనైఃశనైర్మహారాజ ప్రాపద్యత స చేతనాం॥' 14-69-25 (94420)
శనైఃశనైర్మహారాజ ప్రాస్పందత సచేతనః॥ ॥ 14-69-26 (94421)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి ఏకోనసప్తతితమోఽధ్యాయః॥ 69 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-69-6 ధర్మజస్య సుత ఇతి క.థ.పాఠః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 070
॥ శ్రీః ॥
14.70. అధ్యాయః 070
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
కృష్ణేనాభిమన్యుసుతస్య పదప్రవృత్తినిమిత్తకథనపూర్వకం నామకరణం॥ 1 ॥ అత్రాంతరే యుధిష్ఠిరాదీనాం స్వర్ణభారానయనేన హస్తినపురంప్రత్యాగమనశ్రవణేన కృష్ణాదిభిస్తత్ప్రత్యుద్యానం॥ 2 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
బ్రహ్మాస్త్రం తు యదా రాజన్కృష్ణేన ప్రతిసంహృతం।
తదా తద్వేశ్మ తే పిత్రా తేజసాఽభివిదీపితం॥ 14-70-1 (94422)
తతో రక్షాంసి సర్వాణి నేశుస్త్యక్త్వా గృహం తు తత్।
అంతరిక్షే చ వాగాసీత్సాధు కేశవ సాధ్వితి॥ 14-70-2 (94423)
తదస్త్రం జ్వలితం చాపి పితామహమగాత్తదా।
తతః ప్రాణాన్పునర్లేభే పితా తవ నరేశ్వర॥ 14-70-3 (94424)
వ్యచేష్టత చ బాలోసౌ యథోత్సాహం యతాబలం।
బభూవుర్ముదితా రాజంస్తతస్తా భరతస్త్రియః॥ 14-70-4 (94425)
బ్రాహ్మణా వాచయామాసుర్గోవిందస్యైవ శాసనాత్।
తతస్తా ముదితాః సర్వాః ప్రశశంసుర్జనార్దనం॥ 14-70-5 (94426)
స్త్రియో భరతసింహానాం నావం లబ్ధ్వేవ పారగాః।
కుంతీ ద్రుపదపుత్రీ చ సుభద్రా చోత్తరా తథా।
స్త్రియశ్చాన్యా నృసింహానాం బభూవుర్హృష్టమానసాః॥ 14-70-6 (94427)
తత్ర మల్లా నటాశ్చైవ గ్రంథికాః సౌఖ్యశాయికాః।
సూతమాగధసంఘాశ్చాప్యస్తువంస్తం జనార్దనం॥ 14-70-7 (94428)
కురువంశస్తవాఖ్యాభిరాశీర్భిర్భరతర్షభ।
`సభాజయత సంహృష్టో మహారాజ మహాజనః॥' 14-70-8 (94429)
ఉత్థాయ తు యథాకాలముత్తరా యదునందనం।
అభ్యవాదయత ప్రీతా సహ పుత్రేణ భారత॥ 14-70-9 (94430)
తతస్తస్యై దదౌ ప్రీతో బహురత్నం విశేషతః।
తథైవ వృష్ణిశార్దూలో నామ చాస్యాకరోత్ప్రభుః।
పితుస్తవ మహారాజ సత్యసంధో జనార్దనః॥ 14-70-10 (94431)
పరిక్షీణే కులే యస్మాజ్జాతోఽయమభిమన్యుజః।
పరిక్షిదితి నామాస్య భవత్విత్యబ్రవీత్తదా॥ 14-70-11 (94432)
సోఽవర్ధత యథాకాలం పితా తవ జనాధిప।
మనఃప్రహ్లాదనశ్చాసీత్సర్వలోకస్య భారత॥ 14-70-12 (94433)
మాసజాతస్తు తే వీర పితా భవతి భారత।
అథాజగ్ముః సుబహులం రత్నమాదాయ పాండవాః॥ 14-70-13 (94434)
`మేరుకూటనిభాన్భాండాన్కలశాన్భాజనాని చ।
కృతాకృతం మహద్భీమమాదాయ పురుషోత్తమాః॥ 14-70-14 (94435)
భారతైర్వాహనైస్తత్ర గోరుతే గోరుతే పథి।
నివసంతో యయుర్దేవం స్మరంతః పరమేష్ఠినః॥ 14-70-15 (94436)
నాసీత్తత్ర నృపః కశ్చిదభారార్తో నృపం వినా।
భీమాదయోఽపి యజ్ఞార్థం వహంతే కిం పునర్జనాః॥' 14-70-16 (94437)
తాన్సమీపగతాఞ్శ్రుత్వా నిర్యయుర్వృష్ణిపుంగవాః।
అలంచక్రుశ్చ మాల్యౌఘైర్నగరం నాగసాహ్వయం॥ 14-70-17 (94438)
పతాకాభిర్విచిత్రాభిర్ధ్వజైశ్చ వివిధైరపి।
వేశ్మాని సమలంచక్రుః పౌరాశ్చాపి జనేశ్వరః॥ 14-70-18 (94439)
దేవతాయతనానాం చ పూజాః సువివిధాస్తథా।
సందిదేశాథ విదురః పాండుపుత్రప్రియేప్సయా॥ 14-70-19 (94440)
రాజమార్గాశ్చ తత్రాసన్సుమనోభిరలంకృతాః।
శుశుభే తత్పురం చాపి సముద్రౌఘనిభస్వనం॥ 14-70-20 (94441)
నర్తకైశ్చాపి నృత్యద్భిర్గాయకానాం చ నిఃస్వనైః।
ఆసీద్వైశ్రవణస్యేవ నివాసస్తత్పురం తదా॥ 14-70-21 (94442)
బందిభిశ్చ నరై రాజన్స్త్రీసహాయైశ్చ సర్వశః।
తత్రతత్ర వివిక్తేషు సమంతాదుపశోభితం॥ 14-70-22 (94443)
పతాకా ధూయమానాశ్చ సమంతాన్మాతరిశ్వనా।
అదర్శయన్నివ తదా కురూన్వై దక్షిణోత్తరాన్॥ 14-70-23 (94444)
అఘోషయంస్తదా చాప పురుషా రాజమార్గతః।
సర్వరాత్రవిహారోఽద్య రత్నాభరణలక్షణః॥ ॥ 14-70-24 (94445)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి సప్తతితమోఽధ్యాయః॥ 70 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-70-5 వాచయామాసుః స్వస్తీతి శేషః॥ 7-70-7 గ్రంథికాః దైవజ్ఞాః సుఖావహం సౌఖ్యం శయనం ఇతి పృచ్ఛంతి తే సౌఖ్యశాయికాః॥ 7-70-8 కురువంశస్య స్తవం ఆచక్షతే తాభిః కురువంశస్తవాఖ్యాభిః॥ 7-70-9 ఉత్థాయ తు యథాకామమితి క.ట.థ.పాఠః॥ 7-70-10 తస్య కృష్ణో దదౌ హృష్టో బహురత్నం విశేషతః। తథాన్యే వృష్ణిశార్దూలా ఇతి ఝ.పాఠః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 071
॥ శ్రీః ॥
14.71. అధ్యాయః 071
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
కృష్ణాదిభిః ప్రత్యుద్గంయమానైర్యుధిష్ఠిరాదిభిః స్వర్ణభారపురస్కారేణ హాస్తినపురప్రవేశః॥ 1 ॥ తతస్తత్రోపాగతేన వ్యాసేన యుధిష్ఠిరంప్రత్యశ్వమేధప్రశంసనపూర్వకం తత్కరణవిధానం॥ 2 ॥ యుధిష్ఠిరేణాశ్వమేధే స్వయం దీక్షాస్వీకారం ప్రార్థితేన కృష్ణేన సహేతుకథనం తంప్రత్యేవ దీక్షాస్వీకారవిధానం॥ 3 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
తాన్సమీపగతాఞ్శ్రుత్వా పాండవాఞ్శత్రుకర్శనః।
వాసుదేవః సహామాత్యః ప్రయయౌ ససుహృద్గణః।
తే సమేత్య యథాన్యాయం ప్రత్యుద్యాతా దిదృక్షయా॥ 14-71-1 (94446)
తే సమేత్య తథాధర్మం పాండవా వృష్ణిభిః సహ।
వివిశుః సహితా రాజన్పురం వారణసాహ్వయం॥ 14-71-2 (94447)
విశతస్తస్య సైన్యస్య ఖురనేమిస్వనేన హ।
ద్యావాపృథివ్యౌ ఖం చైవ సర్వమాసీత్సమావృతం॥ 14-71-3 (94448)
తే కోశానగ్రతః కృత్వా వివిశుః స్వం పురం తదా।
పాండవాః ప్రీతమనసః సామాత్యాః ససుహృద్గణాః॥ 14-71-4 (94449)
తే సమేత్య యథాన్యాయం ధృతరాష్ట్రం జనాధిపం।
కీర్తయంతః స్వనామాని తస్య పాదౌ వవందిరే॥ 14-71-5 (94450)
ధృతరాష్ట్రాభ్యనుజ్ఞాతా గాంధారీం సుబలాత్మజాం।
కుంతీం చ రాజశార్దూల తదా భరతసత్తమ॥ 14-71-6 (94451)
విదురం యూజయిత్వా చ వైశ్యాపుత్రం సమేత్య చ।
పూజ్యమానాః స్మ తే వీరా వ్యరోచంత విశాంపతే॥ 14-71-7 (94452)
తతస్తత్పరమాశ్చర్యం విచిత్రం మహదద్భుతం।
శుశ్రువుస్తే తదా వీరాః పితుస్తే జన్మ భారత॥ 14-71-8 (94453)
తదుపశ్రుత్య తత్కర్మ వాసుదేవస్య ధీమతః।
పూజార్హం పూజయామాసుః కృష్ణం దేవకీనందనం॥ 14-71-9 (94454)
తతః కతిపయాహస్య వ్యాసః సత్యవతీసుతః।
ఆజగామ మహాతేజా నగరం నాగసాహ్వయం॥ 14-71-10 (94455)
తస్య సర్వే యథాన్యాయం పూజా చక్రుః కురూద్వహాః।
సహ వృష్ణ్యంధకవ్యాఘ్రైరుపాసాంచక్రిరే తదా॥ 14-71-11 (94456)
తత్ర నానావిధాకారాః కథాః సమభికీర్త్య వై।
యుధిష్ఠిరో ధర్మసుతో వ్యాసం వచనమబ్రవీత్॥ 14-71-12 (94457)
భవత్ప్రసాదాద్భగవన్యదిదం రత్నమాహృతం।
ఉపయోక్తుం తదిచ్ఛామి వాజిమేధే మహాక్రతౌ॥ 14-71-13 (94458)
తమనుజ్ఞాతుమిచ్ఛామి భవతా మునిసత్తమ।
త్వదధీనా వయం సర్వే కృష్ణస్య చ మహాత్మనః॥ 14-71-14 (94459)
వ్యాస ఉవాచ। 14-71-15x (7916)
అనుజానామి రాజంస్త్వాం క్రియతాం యదనంతరం।
యజస్వ వాజిమేధేన విధివద్దక్షిణావతా॥ 14-71-15 (94460)
అశ్వమేధో హి రాజేంద్ర పావనః సర్వపాప్మనాం।
తేనేష్ట్వా త్వం విపాత్మా వై భవితా నాత్ర సంశయః॥ 14-71-16 (94461)
ఇత్యుక్తః స తు ధర్మాత్మా కురురాజో యుధిష్ఠిరః।
అశ్వమేధస్య కౌరవ్య చకారాహరణే మతిం॥ 14-71-17 (94462)
సమనుజ్ఞాప్య తత్సర్వం కృష్మద్వైపాయనం నృపః।
వాసుదేవమథాభ్యేత్య వాగ్మీ వచనమబ్రవీత్॥ 14-71-18 (94463)
దేవకీ సుప్రజా దేవీ త్వయా పురుషసత్తమ।
యద్బ్రూయాం త్వాం మహాబాహో తత్కృథాస్త్వమిహాచ్యుత॥ 14-71-19 (94464)
త్వత్ప్రభావార్జితాన్భోగానశ్నీమ యదునందన।
పరాక్రమేణ బుద్ధ్యా చ త్వయేయం నిర్జితా మహీ॥ 14-71-20 (94465)
దీక్షయస్వ త్వమాత్మానం త్వం హి నః పరమో గురుః।
త్వయీష్టవతి దాశార్హ విపాప్మా భవితా హ్యహం॥ 14-71-21 (94466)
త్వం హి యజ్ఞో గురుశ్చ త్వం ధర్మజ్ఞస్త్వం ప్రజాపతిః।
త్వం గతిః సర్వభూతానామితి మే నిశ్చితా మతిః॥ 14-71-22 (94467)
వాసుదేవ ఉవాచ। 14-71-23x (7917)
త్వమేవైతన్మహాబాహో కర్తుమర్హస్యరిందమ।
త్వం గతిః సర్వభూతానామితి మే నిశ్చితా మతిః॥ 14-71-23 (94468)
త్వం చాద్యి కురువీరాణాం ధర్మేణ హి విరాజసే।
గుణీభూతాః స్మ తే రాజంస్త్వం నో రాజన్గురుర్మతః।
యజస్వ మదనుజ్ఞాతః ప్రాప్య ఏష క్రతుస్త్వయా॥ 14-71-24 (94469)
యునక్తు నో భవాన్కార్యే యత్ర వాంఛసి భారత।
సత్యం తే ప్రతిజానామి సర్వం కర్తాస్మి తేఽనఘ॥ 14-71-25 (94470)
భీమసేనార్జునౌ చైవ తథా మాద్రవతీసుతౌ।
ఇష్టవంతో భవిష్యంతి త్వయీష్టవతి పార్థివే॥ ॥ 14-71-26 (94471)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి ఏకసప్తతితమోఽధ్యాయః॥ 71 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-71-7 వైశ్యాపుత్రం యుయుత్సుం॥ 7-71-16 పావనః నాశకః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 072
॥ శ్రీః ॥
14.72. అధ్యాయః 072
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
వ్యాసేన యుధిష్ఠిరంప్రతి పృథివీసంచారాయ మేధ్యాశ్వోత్సర్జనచోదనా॥ 1 ॥ తథాఽశ్వరక్షణేఽర్జునస్య నియోజనం॥ 2 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
ఏవముక్తస్తు కృష్ణేన ధర్మపుత్రో యుధిష్ఠిరః।
వ్యాసమామంత్ర్య్ మేధావీ తతో వాచనమబ్రవీత్॥ 14-72-1 (94472)
యదా కాలం భవాన్వేత్తి హయమేధస్య తత్త్వతః।
దీక్షయస్వ తదా మాం త్వం త్వయ్యాయత్తో హి మే క్రుతుః॥ 14-72-2 (94473)
వ్యాస ఉవాచ। 14-72-3x (7918)
అయం పైలోథ కౌంతేయ యాజ్ఞవల్క్యస్తథైవ చ।
విధానం యద్యథా కాలం తత్కర్తారౌ న సంశయః॥ 14-72-3 (94474)
చైత్ర్యాం హి పౌర్ణమాస్యాం తు తవ దీక్షా భవిష్యతి।
సంభారాః సంభ్రియంతాం చ యజ్ఞార్థం పురుషర్షభ॥ 14-72-4 (94475)
అశ్వవిద్యావిదశ్చైవ సూతా విప్రాశ్చ తద్విదః।
మేధ్యమశ్వం పరీక్షంతాం తవ యజ్ఞార్థసిద్ధయే॥ 14-72-5 (94476)
తముత్సృజ యథాశాస్త్రం పృథివీం సాగరాంబరాం।
సపర్యేతు యశో నాంనా తవ పార్థివ వర్ధయన్॥ 14-72-6 (94477)
ఇత్యుక్తః స తథేత్యుక్త్వా పాండవః పృథివీపతిః।
చకార సర్వం రాజేంద్ర యథోక్తం బ్రహ్మవాదినా॥ 14-72-7 (94478)
సంభారశ్చైవ రాజేంద్ర సర్వే సంకల్పితాస్తతా॥ 14-72-8 (94479)
స సంభారాన్సమాహృత్య నృపో ధర్మసుతస్తదా।
న్యవేదయదమేయాత్మా కృష్ణద్వైపాయనాయ వై॥ 14-72-9 (94480)
తతోఽబ్రవీన్మహాతేజా వ్యాసో ధర్మాత్మజం నృపం।
యథాకాలం యథాయోగం సజ్జాః స్మ తవ దీక్షణే॥ 14-72-10 (94481)
స్ఫ్యశ్చ కూర్చశ్చ సౌవర్ణో యచ్చాన్యదపి కౌరవ।
యత్తు యోగ్యం భవేత్కించిద్రౌక్మం తత్క్రియతామితి॥ 14-72-11 (94482)
అశ్వశ్చోత్సృజ్యతామద్య పృథ్వ్యామథ యథాక్రమం।
సుగుప్తం చరతాం చాపి యథాశాస్త్రం యథావిధి॥ 14-72-12 (94483)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 14-72-13x (7919)
అయమశ్వో యతా బ్రహ్మన్నుత్సృష్టః పృథివీమిమాం।
చరిష్యతి యథాకామం తత్ర వై సంవిదీయతాం॥ 14-72-13 (94484)
పృథివీం పర్యటంతం హి తురగం కామచారిణం।
కః పాలయేదితి మునే తద్భవాన్వక్తుమర్హతి॥ 14-72-14 (94485)
ఇత్యుక్తః స తు రాజేంద్ర కృష్ణద్వైపాయనోఽబ్రవీత్।
భీమసేనాదవరజః శ్రేష్ఠః సర్వధనుష్మతాం।
జిష్ణుః సహిష్ణుర్ధృష్ణుస్చ స ఏనం పాలయిష్యతి॥ 14-72-15 (94486)
శక్తః స హి మహీం జేతుం నివాతకవచాంతకః।
తస్మిన్హ్యస్త్రాణి దివ్యాని దివ్యం సంహననం తథా।
దివ్యం ధనశ్చేషుధీ చ స ఏనమనుయాస్యతి॥ 14-72-16 (94487)
స హి ధర్మార్థకుశలః సర్వవిద్యావిశారదః।
యథాశాస్త్రం నృపశ్రేష్ఠ చారయిష్యతి తే హయం॥ 14-72-17 (94488)
రాజపుత్రో మహాబాహుః శ్యామో రాజీవలోచనః।
అభిమన్యోః పితా వీరః స ఏనమనుయాస్యతి॥ 14-72-18 (94489)
భీమసేనోపి తేజస్వీ కౌంతేయోఽమితవిక్రమః।
సమర్థో రక్షితుం రాష్ట్రం నకులశ్చ విశాంపతే॥ 14-72-19 (94490)
సహదేవస్తు కౌరవ్య సమాయాస్యతి బుద్ధిమాన్।
కుటుంబతంత్రం విధివత్సర్వమేవ మహాయశాః॥ 14-72-20 (94491)
స తు సర్వం యథాన్యాయముక్త కురుకులోద్వహః।
చకార ఫల్గునం చాపి సందిదేశ హయం ప్రతి॥ 14-72-21 (94492)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 14-72-22x (7920)
ఏహ్యర్జున త్వయా వీర హయోఽయం పరిపాల్యతాం।
త్వమర్హో రక్షితుం హ్యేనం నాన్యః కశ్చన మానవః॥ 14-72-22 (94493)
యే చాపి త్వాం మహాబాహో ప్రత్యుద్యాంతి నరాధిపాః।
తైర్విగ్రహో యథా న స్యాత్తథా కార్యం త్వయాఽనఘ॥ 14-72-23 (94494)
ఆఖ్యాతవ్యశ్చ భతా యజ్ఞోఽయం మమ సర్వశః।
పార్థివేభ్యో మహాబాహో సమయే గంయతామితి ॥ 14-72-24 (94495)
వైశంపాయన ఉవాచ। 14-72-25x (7921)
ఏవముక్త్వా స ధర్మాత్మా భ్రాతరం సవ్యసాచినం।
భీమం చ నకులం చైవ పురగుప్తౌ సమాదధత్॥ 14-72-25 (94496)
కుటుంబతంత్రే చ తదా సహదేవం యుధాంపతిం।
అనుమాన్య మహీపాలం ధృతరాష్ట్రం యుధిష్ఠిరః॥ ॥ 14-72-26 (94497)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి ద్విసప్తతితమోఽధ్యాయః॥ 72 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-72-11 స్ఫ్యః కాష్ఠఖంగః స చాత్ర సౌవర్ణః। కూర్చ ఆసనార్థం కుశముష్టిః సోఽప్యత్ర సౌవర్ణః॥ 7-72-12 సుగుప్తం సురక్షితం యథా స్యాత్తథా॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 073
॥ శ్రీః ॥
14.73. అధ్యాయః 073
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
అర్జునేన యుధిష్ఠిరనియోగాద్బ్రాహ్మణైః క్షత్రియైశ్చ సహ ప్రథమముత్తరదిశ్యశ్వసంచారణేన రక్షణాయ తదనుసరణం॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
దీక్షాకాలే తు సంప్రాప్తే తతస్తే సుమహర్త్విజః।
విధివద్దీక్షయామాసురశ్వమేధాయ పార్థివం॥ 14-73-1 (94498)
కృత్వా స పశుమేధాంశ్చ దీక్షితః పాండునందనః।
ధర్మరాజో మహాతేజాః సహర్త్విగ్భిర్వ్యరోచత॥ 14-73-2 (94499)
హయశ్చ హయమేధార్థం స్వయం స బ్రహ్మవాదినా।
ఉత్సృష్టః శాస్త్రవిధినా వ్యాసేనామితతేజసా॥ 14-73-3 (94500)
స రాజా రాజధర్మేణ దీక్షితో విబభౌ తదా।
హేమమాలీ రుక్మకంఠః ప్రదీప్త ఇవ పావకః॥ 14-73-4 (94501)
కృష్ణాజినీ దండపాణిః క్షౌమవాసాః స ధర్మజః।
విబభౌ ద్యుతిమాన్భూయః ప్రజాపతిరివాధ్వరే॥ 14-73-5 (94502)
తథైవాస్యర్త్విజః సర్వే తుల్యవేషా విశాంపతే।
బభూవురర్జునశ్చాపి ప్రదీప్త ఇవ పావకః॥ 14-73-6 (94503)
శ్వేతాశ్వః కపికేతుశ్చ ససారాశ్వం ధనంజయః।
విధివత్పృథివీపాల ధర్మరాజస్య శాసనాత్॥ 14-73-7 (94504)
**క్షిపన్గాండివం రాజన్బద్ధగోధాంగులిత్రవాన్।
తమశ్వం పృథివీపాల ముదా యుక్తః ససార చ॥ 14-73-8 (94505)
అనుమార్గం తదా రాజన్నాగమత్తత్పురం విభో।
ద్రష్టుకామం కురుశ్రేష్ఠం ప్రయాస్యనతం ధనంజయం॥ 14-73-9 (94506)
తేషామన్యోన్యసంమర్దాదూష్మేవ సమాజాయత।
దిదృక్షూణాం హయం తం చ తం చైవ హయసారిణం॥ 14-73-10 (94507)
తతః శబ్దో మహారాజ దిశః ఖం ప్రతిపూరయన్।
బభూవ ప్రేక్షతాం నౄమాం కుంతీపుత్రం ధనంజయం॥ 14-73-11 (94508)
ఏష గచ్ఛతి కౌంతేయస్తురగశ్చైవ దీప్తిమాన్।
సమన్వేతి మహాబాహుః సంస్పృశంధనురుత్తమం॥ 14-73-12 (94509)
ఏవం శుశ్రావ వదతాం గిరో జిష్ణురుదారధీః।
స్వస్తి తేఽస్తు వ్రజారిష్టం పునశ్చైహీతి భారత॥ 14-73-13 (94510)
అథాపరే మనుష్యేంద్ర పురుషా వాక్యమబ్రువన్।
నైనం పశ్యామ సంమర్దే ధనురేతత్ప్రదృశ్యతే॥ 14-73-14 (94511)
ఏతద్ధి భీమనిర్హ్రాదం విశ్రుతం గాండివం ధనుః।
స్వస్తి గచ్ఛత్వరిష్టో వై పంథానమకుతోభయం।
నివృత్తమేనం ద్రక్ష్యామః పునరేష్యతి చ ధ్రువం॥ 14-73-15 (94512)
ఏవమాద్యా మనుష్యాణాం స్త్రీణాం చ భరతర్షభ।
శుశ్రావ మధురా వాచః పునఃపునరుదారధీః॥ 14-73-16 (94513)
యాజ్ఞవల్క్యస్య శిష్యశ్చ కుశలో యజ్ఞకర్మణి।
ప్రాయాత్పార్థేన సహితః శాంత్యర్థం వేదపారగః॥ 14-73-17 (94514)
బ్రాహ్మణాశ్చ మహీపాల బహవో వేదపారగాః।
అనుజగ్ముర్మహాత్మానం క్షత్రియాశ్చ విశాంపతే।
విధివత్పృథివీపాల ధర్మరాజస్య శాసనాత్॥ 14-73-18 (94515)
పాండవైః పృథివీమశ్వో నిర్జితామస్త్రతేజసా।
చచార స మహారాజ యథాదేశం చ సత్తమ॥ 14-73-19 (94516)
తత్ర యుద్ధాని వృత్తాని యాన్యాసన్పాండవస్య హ।
తాని వక్ష్యామి తే వీర విచిత్రాణి మహాంతి చ॥ 14-73-20 (94517)
స హయః పృథివీం రాజన్ప్రదక్షిణమవర్తత।
ససారేత్తరతః పూర్వం తన్నిబోధ మహీపతే॥ 14-73-21 (94518)
అవమృద్రన్స రాష్ట్రాణి పార్థివానాం హయోత్తమః।
శనైస్తదా పరియయౌ శ్వేతాశ్వశ్చ మహారథః॥ 14-73-22 (94519)
తత్ర సంగణనా నాస్తి రాజ్ఞామయుతశస్తదా।
యేఽయుధ్యంత మహారాజ క్షత్రియా హతబాంధవాః॥ 14-73-23 (94520)
కిరాతా యవనా రాజన్బహవోఽసిధనుర్ధరాః।
ంలేచ్ఛాశ్చాన్యే బహువిధాః పూర్వం యే నికృతా రణే॥ 14-73-24 (94521)
ఆర్యాశ్చ పృథివీపాలాః ప్రహృష్టనరవాహనాః।
సమీయుః పాండుపుత్రేణ బహవో యుద్ధదుర్మదాః॥ 14-73-25 (94522)
ఏవం వృత్తాని యుద్ధాని తత్రతత్ర మహీపతే।
అర్జునస్య మహీపాలైర్నానాదేశసమాగతైః॥ 14-73-26 (94523)
యాన్యత్ర హయతో రాజన్ప్రవృత్తాని మహాంతి చ।
తాని యుద్ధాని వక్ష్యామి కౌంతేయస్య తవానఘ॥ ॥ 14-73-27 (94524)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి త్రిసప్తతితమోఽధ్యాయః॥ 73 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-73-9 ఆకుమారం తదా రాజన్ ఇతి ఝ.పాఠః॥ 7-73-17 శిష్యః సోమశ్రవాః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 074
॥ శ్రీః ॥
14.74. అధ్యాయః 074
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
అర్జునేన త్రైగర్తానాం పరాజయః॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
త్రిగర్తైరభవద్యుద్ధం కృతవైరైః కిరీటినః।
మహారథసమాజ్ఞాతైర్హతానాం పుత్రనప్తృభిః॥ 14-74-1 (94525)
తే సమాజ్ఞాయ సంప్రాప్తం యజ్ఞియం తురగోత్తమ*****
విషయాంతం తతో వీరా దంశితాః పర్యవారయన్॥ 14-74-2 (94526)
రథినో బద్ధతూణీరాః సదశ్వైః సమలంకృతైః।
పరివార్య హయం రాజన్గ్రహీతుం సంప్రచక్రముః॥ 14-74-3 (94527)
తతః కిరీటీ సంచింత్య తేషాం తత్ర చికీర్షితం।
వారయామాస తాన్వీరాన్సాంత్వపూర్వమరిందమః॥ 14-74-4 (94528)
తదనాదృత్య తే సర్వే శరైరభ్యహనంస్తదా।
తమోరజోభ్యాం సంఛన్నాంస్తాన్కిరీటీ న్యవారయత్॥ 14-74-5 (94529)
తానవ్రవీత్తతో జిష్ణుః ప్రహసన్నివ భారత।
నివర్తధ్వమధర్మజ్ఞాః శ్రేయో జీవితమేవ చ॥ 14-74-6 (94530)
స హి వీరః ప్రయాస్యన్వై ధర్మరాజేన వారితః।
హతబాంధవా న తే పార్త హంతవ్యాః పార్థివా ఇతి॥ 14-74-7 (94531)
స తదా తద్వచః శ్రుత్వా ధర్మరాజస్య ధీమతః।
తాన్నివర్తధ్వమిత్యాహ న న్యవర్తంతి చాపి తే॥ 14-74-8 (94532)
తతస్త్రిగర్తరాజానం సూర్యవర్మాణమాహవే।
వినద్య శరజాలేని ప్రజహాస ధనంజయః॥ 14-74-9 (94533)
తతస్తే రథఘోపేణ రథనేమిస్వనేన చ।
పూరయంతో దిశః సర్వా ధనంజయముపాద్రవన్॥ 14-74-10 (94534)
సూర్యవర్మా తతః పార్తే శరాణాం నతపర్వణాం।
శతాన్యముంచద్రాజేంద్ర లఘ్వస్త్రమభిదర్శయన్॥ 14-74-11 (94535)
తథైవాన్యే మహేష్వాసా యే చ తస్యానుయాయినః।
ముముచుః శరవర్షాణి ధనంజయవధైషిణః॥ 14-74-12 (94536)
స తాంజ్యాముఖనిర్ముక్తైర్బహుభిః సుబహూఞ్శరాన్।
చిచ్ఛేద పాండవో రాజంస్తే భూమౌ న్యపతంస్తదా॥ 14-74-13 (94537)
కేతువర్మా తు తేజస్వీ తస్యైవావరజో యువా।
యుయుధే భ్రాతురర్థాయ పాండవేన యశస్వినా॥ 14-74-14 (94538)
తమాపతంతం సంప్రేక్ష్య కేతువర్మాణమాహవే।
అభ్యఘ్నన్నిశితైర్బాణైర్బీభత్సుః పరవీరహా॥ 14-74-15 (94539)
కేతువర్మణ్యభిహతే ధృతవర్మా మహారథః।
రథేనాశు సముత్పత్య శరైర్జిష్ణుమవాకిరత్॥ 14-74-16 (94540)
తస్య తాం శీఘ్రతామీక్ష్య తుతోషాతీవ వీర్యవాన్।
గుడాకేశో మహాదేజా బాలస్య ధృతవర్మణః॥ 14-74-17 (94541)
న సందధానం దదృశే నాదదానం చ తం తదా।
కిరంతమేవం స శరాందదృశే పాకశాసనిః॥ 14-74-18 (94542)
స తు తం పూజయామాస ధృతవర్మాణమాహవే।
మనసా తు ముహూర్తం వై రణే సమభిహర్షయన్॥ 14-74-19 (94543)
`న వివ్యాధ రణే క్రుద్ధః కుంతీపుత్రో హసన్నివ।
సౌభద్రస్యేవ తత్కర్మ దృష్ట్వా బాలస్య విస్మితః॥ 14-74-20 (94544)
తం పన్నగమివ క్రుద్ధం కురువీరః స్మయన్నివ।
ప్రీతిపూర్వం మహాబాహుః ప్రాణైర్న వ్యపరోపయత్॥ 14-74-21 (94545)
స తథా రక్ష్యమాణో వై పార్థేనామితతేజసా।
ధృతవర్మా శరం దీప్తం ముమోచ విజయే తదా॥ 14-74-22 (94546)
స తేన విజయస్తూర్ణమాసీద్విద్ధః కరే భృశం।
ముమోచ గాండివం మోహాత్తత్పపాతాథ భూతలే॥ 14-74-23 (94547)
ధనుషః పతతస్తస్య సవ్యసాచికరాద్విభో।
బభూవ సదృశం రూపం శక్రచాపస్య భారత॥ 14-74-24 (94548)
తస్మిన్నిపతితే దివ్యే మహాధనుషి పార్థివః।
చకార సస్వనం హాసం ధృతవర్మా మహాహవే॥ 14-74-25 (94549)
తతో రోషార్దితో జిష్ణుః ప్రమృజ్య రుధిరం కరాత్।
ధనురాదత్త తద్దివ్యం శరవర్షైర్వవర్ష చ॥ 14-74-26 (94550)
తతో హలహలాశబ్దో దివస్పృగభవత్తదా।
నానావిధానాం భూతానాం తత్కర్మాణి ప్రశంసతాం॥ 14-74-27 (94551)
తతః సంప్రేక్ష్య సంక్రుద్ధం కాలాంతకయమోపమం।
జిష్ణుం త్రైగర్తకా యోధాః పరీతాః పర్యవారయన్॥ 14-74-28 (94552)
అభిసృత్య పరీప్సార్థం తతస్తే ధృతవర్మణః।
పరివవ్రుర్గుడాకేశం తత్రాక్రుద్ధ్యద్ధనంజయః॥ 14-74-29 (94553)
తతో యోధాంజఘానాశు తేషాం స దశ చాష్ట చ।
మహేంద్రవజ్రప్రతిమైరాయసైర్బహుభిః శరైః॥ 14-74-30 (94554)
తాన్సంప్రభగ్నాన్సంప్రేక్ష్య త్వరమాణో ధనంజయః।
శరైరాశీవిషాకారైర్జఘాన స్వనవద్ధసన్॥ 14-74-31 (94555)
తే భగ్నమనసః సర్వే త్రైగర్తకమహారథాః।
దిశోఽభిదుద్రువూ రాజంధనంజయశరార్దితాః॥ 14-74-32 (94556)
`హతావశిష్టా హి పరాః పార్థం దృష్టపరాక్రమాః।'
తమూచుః పురుషవ్యాఘ్రం సంశప్తకనిషూదనం॥ 14-74-33 (94557)
తవాస్మ కింకరాః సర్వే సర్వే వై వశగాస్తవ।
ఆజ్ఞాపయస్వః నః పార్థ ప్రహ్వాన్ప్రేష్యానవస్థితాన్।
కరిష్యామః ప్రియం సర్వం తవ కౌరవనందన॥ 14-74-34 (94558)
ఏతదాజ్ఞాయ వచనం సర్వాంస్తానబ్రవీత్తదా।
జీవితం రక్షత నృపాః శాసనం ప్రతిగృహ్యతాం॥ ॥ 14-74-35 (94559)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి చతుఃసప్తతితమోఽధ్యాయః॥ 74 ॥
ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 075
॥ శ్రీః ॥
14.75. అధ్యాయః 075
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
అర్జునేన ప్రాగ్జ్యోతిషపురమేత్యాశ్వరక్షణాయ భగదత్తసుతేన యజ్ఞదత్తేన సహాయోధనం॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
ప్రాగ్జ్యోతిషమథాభ్యేత్య వ్యచరత్స హయోత్తమః।
భగదత్తాత్మజస్తత్ర నిర్యయౌ రణకర్కశః॥ 14-75-1 (94560)
సహయం పాండుపుత్రం తు విషయాంతముపాగతం।
యుయుధే భరతశ్రేష్ఠ యజ్ఞదత్తో మహీపతిః॥ 14-75-2 (94561)
సోభినిర్యాయ నగరాద్భగదత్తసుతో నృపః।
అశ్వమాయాంతమున్మథ్య నగరాభిముఖో యయౌ॥ 14-75-3 (94562)
తమాలక్ష్య మహాబాహుః కురూణామృషభస్తదా।
గాండీవం విక్షిపంస్తూర్ణం సహసా సముపాద్రవత్॥ 14-75-4 (94563)
తతో గాండీవనిర్ముక్తైరిషుభిర్మోహితో నృపః।
హయముత్సృజ్య తం వీరస్తతః పార్థముపాద్రవత్॥ 14-75-5 (94564)
పునః ప్రవిశ్య నగరం దంశితః స నృపోత్తమః।
ఆరుహ్య నాగప్రవరం నిర్యయౌ యుద్ధకాంక్షయా॥ 14-75-6 (94565)
పాండురేణాతపత్రేణ ధ్రియమాణేన మూర్ధని।
దోధూయతా చామరేణ శ్వేతేన చ మహారథః॥ 14-75-7 (94566)
తతః పార్థం సమాసాద్య పాండవానాం మహారథం।
ఆహ్వయామాస బీభత్సుం బాల్యాన్మోహాచ్చ సంయుగే॥ 14-75-8 (94567)
స వారణం నగప్రఖ్యం ప్రభిన్నకరటాముఖం।
ప్రేషయామాస సంక్రుద్ధః శ్వేతాశ్వం ప్రతి పార్థివః॥ 14-75-9 (94568)
విక్షరంతం మహామేఘం పరవారణవారణం।
శస్త్రవత్కల్పితం సంఖ్యే వివశం యుద్ధదుర్మదం॥ 14-75-10 (94569)
ప్రచోద్యమానః స గజస్తేన రాజ్ఞా మహాబలః।
తదాఽంకశేన విబభావుత్పతిష్యన్నివాంబరం॥ 14-75-11 (94570)
తమాపతంతం సంప్రేక్ష్య క్రుద్ధో రాజంధనంజయః।
భూమిష్ఠో వారణగతం యోధయామాస భారత॥ 14-75-12 (94571)
యజ్ఞదత్తస్తతః క్రుద్ధో ముమోచాశు ధనంజయే।
తోమరానగ్నిసంకాశాఞ్శలభానివ వేగితాన్॥ 14-75-13 (94572)
అర్జునస్తానసంప్రాప్తాన్గాండీవప్రభవైః శరైః।
ద్విధా త్రిధా చ చిచ్ఛేద ఖగమాన్ఖగమైస్తదా॥ 14-75-14 (94573)
స తాందృష్ట్వా తథా ఛిన్నాంస్తోమరాన్భగదత్తజః।
ఇషూనసక్తాంస్త్వరితః ప్రాహిణోత్పాండవం ప్రతి॥ 14-75-15 (94574)
తతోఽర్జునస్తూర్ణతరం రుక్మపుంఖానజిహ్మగాన్।
ప్రేషయామాస సంక్రుద్ధో భగదత్తాత్మజం ప్రతి॥ 14-75-16 (94575)
స తైర్విద్ధో మహాతేజా యజ్ఞదత్తో మహామృధే।
భృశాహతః పపాతోర్వ్యాం న త్వేనమజహాత్స్మృతిః॥ 14-75-17 (94576)
తతః స పునరారుహ్య వారణప్రవరం రణే।
అవ్యగ్రః ప్రేషయామాస జయార్థీ విజయం ప్రతి॥ 14-75-18 (94577)
తస్మై బాణాంస్తతో జిష్ణుర్నిర్ముక్తాశీవిషోపమాన్।
ప్రేషయామాస సంక్రుద్ధో జ్వలితజ్వలనోపమాన్॥ 14-75-19 (94578)
స తైర్విద్ధో మహానాగో విస్రవన్రుధిరం బభౌ।
హిమవానివ శైలేంద్రో బహుప్రస్రవణస్తదా॥ ॥ 14-75-20 (94579)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి పంచసప్తతితమోఽధ్యాయః॥ 75 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-75-2 వజ్రదత్తో మహీపతిరితి ఝ.పాఠః॥ 7-75-20 గైరికాక్తమివాంభోద్రిర్బహుప్రస్రవణం తదా ఇతి ఝ.పాఠః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 076
॥ శ్రీః ॥
14.76. అధ్యాయః 076
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
అర్జునేన భగదత్తాత్మజపరాజయః॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
ఏవం త్రిరాత్రమభవత్తద్యుద్ధం భరతర్షభ।
అర్జునస్య నరేంద్రేణ వృత్రేణేవ శతక్రతోః॥ 14-76-1 (94580)
తతశ్చతుర్థే దివసే యజ్ఞదత్తో మహాబలః।
జహాస సస్వనం హాసం వాక్యం చేదమతాబ్రవీత్॥ 14-76-2 (94581)
అర్జునార్జున తిష్ఠస్వ న మే జీవన్విమోక్ష్యసే।
త్వాం నిహత్య కరిష్యామి పితుస్తోయం యథావిధి॥ 14-76-3 (94582)
త్వయా వృద్ధో మమ పితా భగదత్తః పితుః సఖా।
హతో వృద్ధోఽపి బాధిత్వా శిశుం మామద్య యోధయ॥ 14-76-4 (94583)
ఇత్యేవముక్త్వా సంక్రుద్ధో యజ్ఞదత్తో నరాధిపః।
ప్రేషయామాస కౌరవ్య వారణం పాండవం ప్రతి॥ 14-76-5 (94584)
సంప్రేష్యమాణో నాగేంద్రో యజ్ఞదత్తేన ధీమతా।
ఉత్పతిష్యన్నివాకాశమభిదుద్రావ పాండవం॥ 14-76-6 (94585)
అగ్రహస్తసుముక్తేన శీకరేణ స నాగరాట్।
సమౌక్షతి గుడాకేశం శైలం నీల ఇవాంబుదః॥ 14-76-7 (94586)
స తేన ప్రేషితో రాజ్ఞా మేఘవద్వినదన్ముహుః।
ముఖాడంబరసంహ్రాదైరభ్యద్రవత ఫల్గునం॥ 14-76-8 (94587)
స నృత్యన్నివ నాగేంద్రో యజ్ఞదత్తప్రచోదితః।
ఆససాద ద్రుతం రాజన్కౌరవాణాం మహారథం॥ 14-76-9 (94588)
తమాయాంతమథాలక్ష్య యజ్ఞదత్తస్య వారణం।
గాండీవమాశ్రిత్య బలీ న వ్యకంపత శత్రుహా॥ 14-76-10 (94589)
చుక్రోధ బలవచ్చాపి పాండవస్తస్య భూపతేః।
కార్యవిఘ్నమనుస్మృత్యి పూర్వవైరం చ భారత॥ 14-76-11 (94590)
తతస్తం వారణం క్రుద్ధః శరజాలేన పాండవః।
నివారయామాస తదా వేలేవ మకరాలయం॥ 14-76-12 (94591)
స నాగప్రవరః శ్రీమానర్జునేన నివారితః।
తస్థౌ శరైర్వినున్నాంగః శ్వావిచ్ఛలలితో యథా॥ 14-76-13 (94592)
నివారితం గజం దృష్ట్వా భగదత్తసుతో నృపః।
ఉత్ససర్జ శితాన్బాణానర్జునే క్రోధమూర్ఛితః॥ 14-76-14 (94593)
అర్జునస్తు మహాబాహుః శరైరరినిఘాతిభిః।
వారయామాస తాన్బాణాంస్తదద్భుతమివాభవత్॥ 14-76-15 (94594)
తతః పునరభిక్రుద్ధో రాజా ప్రాగ్జ్యోతిషాధిపః।
ప్రేషయామాస నాగేంద్రం బలవత్పర్వతోపమం॥ 14-76-16 (94595)
తమాపతంతం సంప్రేక్ష్య బలవాన్పాకశాసనిః।
నారాచమగ్నిసంకాశం ప్రాహిణోద్వారణం ప్రతి॥ 14-76-17 (94596)
స తేన వారణో రాజన్మర్మస్వభిహతో భృశం।
పపాత సహసా భూమౌ వజ్రరుగ్ణ ఇవాచలః॥ 14-76-18 (94597)
స పతఞ్శుశుభే నాగో ధనంజయశరాహతః।
విశన్నివ మహాశైలో మహీం వజ్రప్రపీడితః॥ 14-76-19 (94598)
తస్మిన్నిపతితే నాగే యజ్ఞదత్తస్య పాండవః।
తం న భేతవ్యమిత్యాహ తతో భూమిగతం నృపం॥ 14-76-20 (94599)
అబ్రవీద్ధి మహాతేజాః ప్రస్థితం మాం యుధిష్ఠిరః।
రాజానస్తే న హంతవ్యా ధనంజయ కథంచన॥ 14-76-21 (94600)
సర్వమేతన్నరవ్యాఘ్ర భవత్యేతావతా కృతం।
యోధాశ్చాపి న హంతవ్యా ధనంజయ రణే త్వయా॥ 14-76-22 (94601)
వక్తవ్యాశ్చాపి రాజానః సర్వే సహ సుహృజ్జనైః।
యుధిష్ఠిరస్యాశ్వమేధో భవద్భిరనుభూయతాం॥ 14-76-23 (94602)
ఇతి భ్రాతృవచః శ్రుత్వా న హన్మి త్వాం నరాధిప।
ఉత్తిష్ఠ న భయం తేఽస్తి స్వస్తిమాన్గచ్ఛ పార్థివ॥ 14-76-24 (94603)
ఆగచ్ఛేథా మహారాజ పరాం చైత్రీముపస్థితాం।
తదాఽశ్వమేధో భవితా ధర్మిరాజస్య ధీమతః॥ 14-76-25 (94604)
ఏవముక్తః స రాజా తు భగదత్తాత్మజస్తదా।
తథేత్వేవాబ్రవీద్వాక్యం పాండవేనాభినిర్జితః॥ ॥ 14-76-26 (94605)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి షట్సప్తతితమోఽధ్యాయః॥ 76 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-76-13 శలలితః శలాకాప్రోతః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 077
॥ శ్రీః ॥
14.77. అధ్యాయః 077
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
అశ్వానుసరణవశాస్సింధుదేశం గతేనార్జునేన సైంధవైఃసహ మహాఽఽయోధనం॥ 1 ॥ బాణగణావకీర్ణస్యార్జునస్య కరాద్గాండీవస్యా ధఃపతనే దేవర్ష్యాదిభిర్జపాదినా తస్య తేజోదీపనం॥ 2 ॥ తతః పునరర్జునేన తైః స***యోధనం॥ 3 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
`జిత్వా ప్రసాద్య రాజానం భగదత్తసుతం తదా।
విసృజ్య యాతే తురగే సైంధవాన్ప్రతి భారత॥' 14-77-1 (94606)
సైంధవైరభవగద్యుద్ధం తతస్తస్య కిరీటినః।
హతశేషైర్మహారాజ హతానాం చ సుతైరపి॥ 14-77-2 (94607)
తేఽవతీర్ణముపశ్రుత్య విషయం శ్వేతవాహనం।
ప్రత్యుద్యయురమృష్యంతే రాజానః పాండవర్షభం॥ 14-77-3 (94608)
అశ్వం చ తం పరామృశ్య విషయాంతే విషోపమాత్।
న భయం చక్రిరే పార్థాద్భీమసేనాదనంతరాత్॥ 14-77-4 (94609)
తేఽవిదూరాద్ధనుష్పాణిం యజ్ఞియస్య హయస్య చ।
బీభత్సుం ప్రత్యపద్యంత్ పదాతినమవస్థితం॥ 14-77-5 (94610)
తతస్తే తం మహావీర్యా రాజానః పర్యవారయన్।
జిగీషంతో నరవ్యాఘ్రం పూర్వం వినికృతా యుధి॥ 14-77-6 (94611)
తే నామాన్యపి గోత్రాణి కర్మణి వివిధాని చ।
కీర్తయంతస్తదా పార్థం శరవర్షైరవాకిరన్॥ 14-77-7 (94612)
తే కిరంతః శరవ్రాతాన్వారణప్రతివారణాన్।
రణే జయమభీప్సంతః కౌంతేయం పర్యవారయన్॥ 14-77-8 (94613)
తే సమీక్ష్య చ తం కృష్ణముగ్రకర్మాణమాహవే।
సర్వే యుయుధిరే వీరా రథస్థాస్తం పదాతినం॥ 14-77-9 (94614)
తే తమాజఘ్నిరే వీరం నివాతకవచాంతకం।
సంశప్తకనిహంతారం హంతారం సైంధవస్య చ॥ 14-77-10 (94615)
తతో రథసహస్రేణ గజానామయుతేన చ।
***ష్ఠకీకృత్య బీభత్సుం ప్రహృష్టమనసోఽభవన్॥ 14-77-11 (94616)
** స్మరంతో వధం వీరాః సింధురాజస్య చాహవే।
జయద్రథస్య కౌరవ్య సమరే సవ్యసాచినా॥ 14-77-12 (94617)
తతః పర్జన్యవత్సర్వే శరవృష్టీరవాసృజన్।
తైః కీర్ణః శుశుభే పార్థో రవిర్మేఘాంతరే యథా॥ 14-77-13 (94618)
స శరైః సమవచ్ఛన్నశ్చకాశే పాండవర్షభః।
పంచరాంతరసంచారీ శకుంత ఇవ భారత॥ 14-77-14 (94619)
తతో హాహాకృతం సర్వం కౌంతేయ శరపీడితే।
త్రైలోక్యమభవద్రాజన్రవిరాసీద్రజోరుణః॥ 14-77-15 (94620)
తతో వవౌ మహారాజ మారుతో రోమహర్షణః।
రాహురగ్రసదాదిత్యం పర్వణీవ విశాంపతే॥ 14-77-16 (94621)
ఉల్కాశ్చ జఘ్నిరే సూర్యం వికీర్యంత్యః సమంతతః।
వేపథుశ్చాభవద్రాజన్కైలాసస్య మహాగిరేః॥ 14-77-17 (94622)
ముముచుః శ్వాసమత్యుష్ణం దుఃఖశోకసమన్వితాః।
సప్తర్షయో జాతభయాస్తథా దేవర్షయోపి చ॥ 14-77-18 (94623)
శశం చాశు వినిర్భిద్య మండలం శశినోఽపతన్।
విపరీతా దిశశ్చాపి సర్వా ధూమాకులాస్తథా॥ 14-77-19 (94624)
రాసభారుణసంకాశా ధనుష్మంతః సవిద్యుతః।
ఆవృత్య గగనం మేఘా ముముచుర్మాంసశోణితం॥ 14-77-20 (94625)
ఏవమాసీత్తదా వీరే శరవర్షేణ సంవృతే।
ఫల్గునే భరతశ్రేష్ఠ తదద్భుతమివాభవత్॥ 14-77-21 (94626)
తస్య తేనావకీర్ణస్య శరజాలేన సర్వతః।
మోహాత్పపాత గాండీవమావాపశ్చ కరాదపి॥ 14-77-22 (94627)
తస్మిన్మోహమనుప్రాప్తే శరజాలం మహత్తదా।
సైంధవా ముముచుస్తూర్ణం గతసత్వే మహారథే॥ 14-77-23 (94628)
తతో మోహం సమాపన్నం జ్ఞాత్వా పార్థం ద్వివౌకసః।
సర్వే విత్రస్తమనసస్తస్య శాంతికృతోఽభవన్॥ 14-77-24 (94629)
తతో దేవర్షయః సర్వే తథా సప్తర్షయోపి చ।
బ్రహ్మర్షచస్చ విజయం జేపుః పార్థస్య ధీమతః॥ 14-77-25 (94630)
తతః ప్రదీపితే దేవైః పార్థతేజసి పార్థివ।
తస్థావచలవద్ధీమాన్సంగ్రామే పరమాస్త్రవిత్॥ 14-77-26 (94631)
విచకర్ష ధనుర్దివ్యం తతః కౌరవనందనః।
యంత్రస్యేవేహ శబ్దోఽభూన్మహాంస్తస్య పునః పునః॥ 14-77-27 (94632)
తతః స శరవర్షాణి ప్రత్యమిత్రాన్ప్రతి ప్రభుః।
వవర్ష ధనుషా పార్థో వర్షాణీవ పురందరః॥ 14-77-28 (94633)
తతస్తే సైంధవా యోధాః సర్వ ఏవ సరాజకాః।
నాదృశ్యంత శరైః కీర్ణాః శలభైరివ పాదపాః॥ 14-77-29 (94634)
తస్య శబ్దేన విత్రేసుర్భయార్తాశ్చ విదుద్రువుః।
ముముచుస్చాశ్రు శోకార్తాః శుశుచుశ్చాపి సైంధవాః॥ 14-77-30 (94635)
తాంస్తు సర్వాన్నరవ్యాఘ్రః సైంధవాన్వ్యచరద్బలీ।
అలాతచక్రవద్రాజఞ్శరజాలైః సమార్పయత్॥ 14-77-31 (94636)
తదింద్రజాలప్రతిమం బాణజాలమమిత్రహా।
విసృజ్య దిక్షు సర్వాసు మహేంద్రి ఇవ వజ్రభృత్॥ 14-77-32 (94637)
మేఘజాలనిభం సైన్యం విదార్య శరవృష్టిభిః।
విబభౌ కౌరవశ్రేష్ఠః శరదీవ దివాకరః॥ ॥ 14-77-33 (94638)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి సప్తసప్తతితమోఽధ్యాయః॥ 77 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-77-19 ఉత్కాః శశం చంద్రస్థం వినిర్భిద్య శశినో మండలం ప్రతి అపతన్నితి అనువృత్త్యా సంబంధః॥ 7-77-20 రాసభారుణే వర్ణవిశేషః॥ 7-77-22 ఆవాపో హస్తావాపః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 078
॥ శ్రీః ॥
14.78. అధ్యాయః 078
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
అర్జునసమాగమనశ్రవణమాత్రేణ జయద్రథసుతే మృతే దుశ్శలయా తత్సుతమానీయార్జునంప్రత్యభియానం॥ 1 ॥ తతోఽర్జునేన దుశ్శలాప్రార్థనయా తస్యాం బహుమానేన చ యుద్ధాదుపరమః॥ 2 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
తతో గాండీవభృచ్ఛూరో యుద్ధాయ సముపస్థితః।
విబభౌ యుధి దుర్ధర్షో హిమవానచలో యథా॥ 14-78-1 (94639)
తతస్తే సైంధవా యోధాః పునరేవ వ్యవస్థితాః।
వ్యముంచంత సుసంరబ్ధాః శరవర్షాణి భారత॥ 14-78-2 (94640)
తాన్ప్రహస్య మహాబాహుః పునరేవ వ్యవస్థితాన్।
తతః ప్రోవాచ కౌంతేయో ముమూర్షఞ్శ్లక్ష్ణయా గిరా॥ 14-78-3 (94641)
యుధ్యధ్వం పరయా శక్త్యా యతధ్వం విజయే మమ।
కురుధ్వం సర్వకార్యాణి మహద్వో భయమాగతం॥ 14-78-4 (94642)
ఏష యోత్స్యామి సర్వాంస్తు నివార్య శరవాగురాం।
తిష్ఠధ్వం యుద్ధమనసో దర్పం శమయితాస్మి వః॥ 14-78-5 (94643)
ఏతావదుక్త్వా కౌరవ్యో రోషాద్గాండీవభృత్తదా।
తతోఽథ వచనం స్మృత్వా భ్రాతుర్జ్యేష్ఠస్య భారత॥ 14-78-6 (94644)
న హంతవ్యా రణే తాత క్షత్రియా విజిగీషవః।
జేతవ్యాశ్చేతి యత్ప్రోక్తం ధర్మరాజ్ఞా మహాత్మనా।
చింతయామాస స తదా ఫల్గునః పురుషర్షభః॥ 14-78-7 (94645)
ఇత్యుక్తోఽహం నరేంద్రేణ న హంతవ్యా నృపా ఇతి।
కథితం న మృషేదం స్యాద్ధర్మరాజవచః శుభం॥ 14-78-8 (94646)
న హన్యేరంశ్చ రాజానో రాజ్ఞశ్చాజ్ఞా కృతా భవేత్।
ఇతి సంచింత్య స తదా ఫల్గునః పురుషర్షభః॥ 14-78-9 (94647)
ప్రోవాచ వాక్యం ధర్మజ్ఞః సైంధవాన్యుద్ధదుర్మదాన్।
బాలాంస్త్రియో వా యుష్మాకం న హనిష్యే వ్యవస్థితాన్॥ 14-78-10 (94648)
యశ్చ వక్ష్యతి సంగ్రామే తవాస్మీతి పరాజితః।
ఏతచ్ఛ్రుత్వా వచో మహ్యం కురుధ్వం హితమాత్మనః॥ 14-78-11 (94649)
తతోఽన్యథా కృచ్ఛ్రగతా భవిష్యథ మయాఽర్దితాః।
ఏవముక్త్వా తు తాన్వీరాన్యుయుధే కురుపుంగవః॥ 14-78-12 (94650)
అత్వరావానసంభ్రాంతః సంక్రుద్ధైర్విజిగీషుభిః।
శతం శతసహస్రాణి శరాణాం నతపర్వణాం॥ 14-78-13 (94651)
ముముచుః సైంధవా రాజంస్తదా గాండీవధన్వని।
శరానాపతతః క్రూరానాశీవిషవిషోపమాన్।
చిచ్ఛేద నిశితైర్బాణైరంతరా స ధనంజయః॥ 14-78-14 (94652)
ఛిత్త్వా తు తానాశు చైవ కంకపత్రాఞ్శిలాశితాన్।
ఏకైకమేషాం సమరే బిభేద నిశితైః శరైః॥ 14-78-15 (94653)
తతః ప్రాస్రాంశ్చ శక్తీస్చ పునరేవ ధనంజయే।
జయద్రథం హతం స్మృత్వా చిక్షిపుః సైంధవా నృపాః॥ 14-78-16 (94654)
తేషాం కిరీటీ సంకల్పం మోఘం చక్రే మహాబలః।
సర్వాంస్తానంతరా చ్ఛిత్త్వా తదా చుక్రోశ పాండవః।
తథైవాపతతాం తేషాం యోధానాం జయగృద్ధినాం। 14-78-17 (94655)
తథైవాపతతాం తేషాం యోధానాం యజగృద్ధినాం।
శిరాంసి పాతయామాస భల్లైః సన్నతపర్వభిః॥ 14-78-18 (94656)
తేషాం ప్రద్రవతాం చాపి పునరేవాభిధావతాం।
నివర్తతాం చ శబ్దోఽభూత్పూర్ణస్యేవ మహోదధేః॥ 14-78-19 (94657)
తే వధ్యమానాస్తు తదా పార్థేనామితతేజసా।
యథాప్రాణం యథోత్సాహం యోధయామాసురర్జునం॥ 14-78-20 (94658)
తతస్తే ఫల్గునేనాజౌ శరైః సన్నతపర్వభిః।
కృతా విసంజ్ఞా భూయిష్ఠా క్లాంతవాహనసైనికాః॥ 14-78-21 (94659)
తాంస్తు సర్వాన్పరిగ్లానాన్విదిత్వా ధృతరాష్ట్రజా।
దుఃశలా బాలమాదాయ నప్తారం ప్రయయౌ తదా॥ 14-78-22 (94660)
సురథస్య సుతం వీరం రథేనాథాగమత్తదా।
శాంత్యర్థం సర్వయోధానామభ్యగచ్ఛత పాండవం॥ 14-78-23 (94661)
సా ధనంజయమాసాద్య రురోదార్తస్వరం తదా।
ధనంజయోపి తాం దృష్ట్వా ధనుర్విససృజే ప్రభుః॥ 14-78-24 (94662)
సముత్సృజ్య ధనుః పార్థో విధివద్భగినీ తదా।
ప్రాహ కిం కరవాణీతి సా చ తం ప్రత్యువాచ హ॥ 14-78-25 (94663)
ఏష తే భరతశ్రేష్ఠ స్వస్త్రీయస్యాత్మజః శిశుః।
అభివాదయతే పార్థ తం పశ్య పురుషర్షభ॥ 14-78-26 (94664)
ఇత్యుక్తస్తస్య పితరం స పప్రచ్ఛార్జునస్తథా।
క్వాసావితి తతో రాజందుఃశలా వాక్యమబ్రవీత్॥ 14-78-27 (94665)
పితృశోకాభిసంతప్తో విషాదార్తోఽస్య వై పితా।
పంచత్వమగమద్వీరో యథా తన్మే నిశామయ॥ 14-78-28 (94666)
స పూర్వం పితరం శ్రుత్వా హతం యుద్ధే త్వయాఽనఘ।
త్వామాగతం చ సంశ్రుత్య యుద్ధాయ హయసారిణం।
పితుశ్చ మృత్యుదుఃఖార్తోఽజహాత్ప్రాణాంధనంజయ॥ 14-78-29 (94667)
ప్రాప్తో బీభత్సురిత్యేవ నామ శ్రుత్వైవ తేఽనఘ।
విషాదార్తః పపాతోర్వ్యాం మమార చ మమాత్మజః॥ 14-78-30 (94668)
తం దృష్ట్వా పతితం తత్ర తతస్తస్యాత్మజం ప్రభో।
గృహీత్వా సమనుప్రాప్తా త్వామద్య శరణైపిణీ॥ 14-78-31 (94669)
ఇత్యుక్త్వాఽఽర్తస్వరం సా తు ముమోచ ధృతరాష్ట్రజా।
దీనా దీనం స్థితం పార్థమబ్రవీచ్చాప్యధోముఖం॥ 14-78-32 (94670)
స్వసారం సమవేక్షస్వ స్వస్రీయాత్మజమేవ చ।
కర్తుమర్హసి ధర్మజ్ఞ దయాం కురుకులోద్వహ।
విస్మృత్య కురురాజానం తం చ మందం జయద్రథం॥ 14-78-33 (94671)
అభిమన్యోర్యథా జాతః పరిక్షిత్పరవీరహా।
తథాఽయం సురథాజ్జాతో మమ పౌత్రో మహాభుజ॥ 14-78-34 (94672)
తమాదాయ నరవ్యాఘ్ర సంప్రప్తాస్మి తవాంతికం।
శమార్థం సర్వయోధానాం శృణు చేదం వచో మమ॥ 14-78-35 (94673)
ఆగతోఽయం మహాబాహో తస్య మందస్య పుత్రకః।
ప్రసాదమస్య బాలస్య తస్మాత్త్వం కర్తుమర్హసి॥ 14-78-36 (94674)
ఏష ప్రసాద్య శిరసా ప్రశమార్థమరిందమ।
యాచతే త్వాం మహాబాహో శమం గచ్ఛ ధనంజయ॥ 14-78-37 (94675)
బాలస్య హతబంధోశ్చ పార్థ కించిదజానతః।
ప్రసాదం కురు ధర్మజ్ఞ మా మన్యువశమన్వగాః॥ 14-78-38 (94676)
తమనార్థం నృశంసం చ విస్మృత్యాస్య పితామహం।
ఆగస్కారిణమత్యర్తం ప్రసాదం కర్తుమర్హసి॥ 14-78-39 (94677)
ఏవం బ్రువత్యాం కరుణం దుఃశలాయాం ధనంజయః।
సంస్మృత్య దేవీం గాంధారీం ధృతరాష్ట్రం చ పార్థివం।
ఉవాచ దుఃఖశోకార్తః క్షత్రధర్మం వ్యగర్హయత్॥ 14-78-40 (94678)
`ధిక్తం దుర్యోధనం క్షుద్రం రాజ్యలుబ్ధం చ మానినం।'
యత్కృతే బాంధవాః సర్వే మయా నీతా యమక్షయం॥ 14-78-41 (94679)
ఇత్యుక్త్వా బహు సాంత్వాది ప్రసాదమకరోజ్జయః।
పరిష్వజ్య చ తాం ప్రీతో విససర్జ గృహాన్ప్రతి॥ 14-78-42 (94680)
దుఃశలా చాపి తాన్యోధాన్నివార్య మహతో రణాత్।
సంపూజ్య పార్థం ప్రయయౌ గృహానేవ శుభాననా॥ 14-78-43 (94681)
ఏవం నిర్జిత్య తాన్వీరాన్సైంధవాన్స ధనంజయః।
అన్వధావత ధావంతం హయం కామవిచారిణం॥ 14-78-44 (94682)
తతో మృగమివాకాశే యథా దేవః పినాకధృక్।
ససార తం తథా వీరో విధివద్యజ్ఞియం హయం॥ 14-78-45 (94683)
స చ వాజీ యథేష్టేన తాంస్తాందేశాన్యథాక్రమం।
విచచార యథాకామం కర్మ పార్థస్య వర్ధయన్॥ 14-78-46 (94684)
క్రమేణ స హయస్త్వేవం విచరన్పురుషర్షభ।
మణలూరపతేర్దేశముపాయాత్సహపాండవః॥ ॥ 14-78-47 (94685)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి అష్టసప్తతితమోఽధ్యాయః॥ 78 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-78-47 భణిపూరపతేరితి ఝ.పాఠః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 079
॥ శ్రీః ॥
14.79. అధ్యాయః 079
అశ్వమేధపర్వ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
అర్జునేన మణలూరపురం ప్రతి గమనం॥ 1 ॥ తథా పితృభక్త్యా వినయేనాగతం చిత్రాంగదాయాం జాతం స్వాత్మజం బభ్రువాహనంప్రతి క్షత్రధర్మపరిత్యాగజరోషాదుపాలంభః॥ 2 ॥ తమసహమానయా ఉలూప్యా నాగలోకాదేత్య బభ్రువాహనస్యార్జునేన సహ యుద్ధప్రోత్సాహనం॥ 3 ॥ బభ్రువాహనేన స్వశరాగాఢాభిధాతేన నిపతితే పార్థే పితృమారణశోకేన మోహాధిగమః॥ 4 ॥ తతశ్చిత్రాంగదయా రణాంగణమేత్య బహుధా విలాపః॥ 5 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
శ్రుత్వా తు నృపతిః ప్రాప్తం పితరం బభ్రువాహనః।
నిర్యయౌ వినయేనాథ బ్రాహ్మణార్యపురఃసరః॥ 14-79-1 (94686)
మణలూరేశ్వరం త్వేవముపయాతం ధనంజయః।
నాభ్యనందత్స మేధావీ క్షత్రధర్మమనుస్మరన్॥ 14-79-2 (94687)
ఉవాచ చ స ధర్మాత్మా సమన్యుః ఫల్గునస్తదా।
ప్రక్రియేయం న తే యుక్తా బహిస్త్వం క్షత్రధర్మతః॥ 14-79-3 (94688)
సంరక్ష్యమాణం తురగం యౌధిష్ఠిరముపాగతం।
యజ్ఞియం విషయాంతే మాం నాయోత్సీః కింను పుత్రక॥ 14-79-4 (94689)
ధిక్త్వామస్తు సుదుర్బుద్ధిం క్షత్రధర్మావిశారదం।
యో మాం యుద్ధాయ సంప్రాప్తం సాంనైవ ప్రత్యగృహ్ణథాః॥ 14-79-5 (94690)
న త్వయా పురుషార్థో హి కశ్చిదస్తీహ జీవతా।
యస్త్వం స్త్రీవద్యుధా ప్రాప్తం మాం సాంనా ప్రత్యగృహ్ణథాః॥ 14-79-6 (94691)
యద్యహం న్యస్తశస్త్రస్త్వామాగచ్ఛేయం సుదుర్మతే।
ప్రక్రియేయం భవేద్యుక్తా తావతవ నరాధమ॥ 14-79-7 (94692)
తమేవముక్తం భర్త్రా తు విదిత్వా పన్నగాత్మజా।
అమృష్యమాణా భిత్త్వోర్వీములూపీ సముపాగమత్॥ 14-79-8 (94693)
సా దదర్శ తత పుత్రం విమృశంతమధోముఖం।
సంతర్జ్యమానమసకృత్పిత్రా యుద్ధార్థినా విభో॥ 14-79-9 (94694)
తతః సా చారుసర్వాంగీ సముపేత్యోరగాత్మజా।
ఉలూపీ ప్రాహ వచనం క్షత్రధర్మవిశారద॥ 14-79-10 (94695)
ఉలూపీం మాం నిబోధ త్వం మాతరం పన్నగాత్మజాం।
కురుష్వ వచనం పుత్ర ధర్మస్తే భవితా పరః॥ 14-79-11 (94696)
యుధ్యస్వైనం కురుశ్రేష్ఠం ధనంజయమరిందమం॥
ఏవమేష హి తే ప్రీతో భవిష్యతి న సంశయః॥ 14-79-12 (94697)
ఏవముద్ధార్షితో రాజా స మాత్రా బభ్రువాహనః।
మనశ్చక్రే మహాతేజా యుద్ధాయ భరతర్షభ॥ 14-79-13 (94698)
సన్నహ్య కాంచనం వర్మ శిరస్త్రాణం చ భానుమత్।
తూణీరశతసంబాధమారురోహ రథోత్తమం॥ 14-79-14 (94699)
సర్వోపకరణోపేతం యుక్తమశ్వైర్మనోజవైః।
సచక్రోపస్కరం శ్రీమాన్హేమభాండపరిష్కృతం॥ 14-79-15 (94700)
పరమార్చితముచ్ఛ్రిత్య ధ్వజం హంసం హిరణ్మయం।
ప్రయయౌ పార్థముద్దిశ్య స రాజా బభ్రువాహనః॥ 14-79-16 (94701)
తతోఽభ్యోత్య హయం వీరో యజ్ఞియం పార్థరక్షితం।
గ్రాహయామాస పురుషైర్హయశిక్షావిశారదైః॥ 14-79-17 (94702)
గృహీతం వాజినం దృష్ట్వా ప్రీతాత్మా స ధనంజయః।
పుత్రం రథస్థం భూమిష్ఠః సంన్యవారయదాహవే॥ 14-79-18 (94703)
స తత్ర రాజా తం వీరం శరసంఘైరనేకశః।
అర్దయామాస నిశితైరాశీవిషవిషోపమైః॥ 14-79-19 (94704)
తయోః సమభవద్యుద్ధం పితుః పుత్రస్యక చాతులం।
దేవాసురరణప్రఖ్యముభయోః ప్రీయమాణయోః॥ 14-79-20 (94705)
కిరీటినం ప్రవివ్యాఘ శరేణానతపర్వణా।
జత్రుదేశే నరవ్యాఘ్రం ప్రహసన్బభ్రువాహనః॥ 14-79-21 (94706)
సోభ్యగాత్సహపుంఖేన వల్మీకమివ పన్నగః।
వినిర్భద్య చ కౌంతేయం ప్రవివేశి మహీతలం॥ 14-79-22 (94707)
స గాఢవేదనో ధీమానాలంబ్య ధనురుత్తమం।
దివ్యం తేజః సమావిశ్య ప్రమీత ఇవ సోభవత్॥ 14-79-23 (94708)
స సంజ్ఞాముపలభ్యాథ ప్రశస్య పురుషర్షభః।
పుత్రం శక్రాత్మజో వాక్యమిదమాహ మహాద్యుతిః॥ 14-79-24 (94709)
సాధుసాధు మహాబాహో వత్స చిత్రాంగదాత్మజ।
సదృశం కర్మ తే దృష్ట్వా ప్రీతిమానస్మి పుత్రక॥ 14-79-25 (94710)
విముంచాంయేష తే బాణాన్పుత్ర యుద్ధే స్థిరో భవ।
ఇత్యేవముక్త్వా నారాచైరభ్యవర్షదమిత్రహా॥ 14-79-26 (94711)
తాన్స గాండీవనిర్ముక్తాన్వజ్రాశనిసమప్రభాన్।
నారాచానచ్ఛినద్రాజ భల్లైః సర్వాంస్త్రిధా ద్విధా॥ 14-79-27 (94712)
తస్య పార్థః శరైర్దివ్యైర్ధ్వజం హేమపరిష్కృతం।
సువర్ణతాలప్రతిమం క్షురేణాపాహరద్రథాత్॥ 14-79-28 (94713)
హయాంశ్చాస్య మహాకాయాన్మహావేగానరిందమ।
చకార రాజన్నిర్జావాన్ప్రహసన్నివ పాండవః॥ 14-79-29 (94714)
స రథాదవతీర్యాథ రాజా పరమకోపనః।
పదాతిః పితరం క్రుద్ధో యోధయామాస పాండవం॥ 14-79-30 (94715)
సంప్రీయమాణః పార్థానామృషభః పుత్రవిక్రమాత్।
నాత్యర్థం పీడయామాస పుత్రం వజ్రధరాత్మజః॥ 14-79-31 (94716)
స హన్యమానోఽభిముఖం పితరం బభ్రువాహనః।
శరైరాశీవిషాకారైః పునరేవార్దయద్బలీ॥ 14-79-32 (94717)
తతః స బాల్యాత్పితరం వివ్యాధ హృది పత్రిణా।
నిశేతేన సుపుంఖేన బలవద్బభ్రువాహనః॥ 14-79-33 (94718)
స బాణస్తేజసా దీప్తో జ్వలన్నివ హుతాశనః।
వివేశ పాండవం రాజన్మర్మ భిత్త్వాఽతిదుఃఖకృత్॥ 14-79-34 (94719)
స తేనాతిభృశం విద్ధః పుత్రేణ కురునందనః।
మహీం జగామ మోహార్తస్తతో రాజంధనంజయః॥ 14-79-35 (94720)
తస్మిన్నిపతితే వీరే కౌరవాణాం ధురంధరే।
సోపి మోహం జగామాథ తతశ్చిత్రాంగదాసుతః।ష 14-79-36 (94721)
వ్యాయంయ సంయుగే రాజా దృష్ట్వా చ పితరం హతం।
పూర్వమేవ స బాణౌర్ఘర్గాఢవిద్ధోఽర్జునేన హ।
పపాత సోపి ధరణీమాలింగ్య రణమూర్ధని॥ 14-79-37 (94722)
భర్తారం నిహతం దృష్ట్వా పుత్రం చ పతితం భువి।
చిత్రాంగదా పరిత్రస్తా ప్రవివేశ రణాజిరే॥ 14-79-38 (94723)
శోకసంతప్తహృదయా రుదతీ వేపతీ భృశం। 14-79-39 (94724)
మణలూరపతేర్మాతా దదర్శ నిహతం పతిం॥ ॥ 14-79-40 (94725)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధకపర్వణి అనుగీతాపర్వణి ఏకోనాశీతితమోఽధ్యాయః॥ 79 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-79-23 ప్రమీతఇవ మృతఇవ॥ 7-79-25 పుత్రం ప్రశస్యేతి సంబంధః॥ 7-79-39 పతిమర్జునం॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 080
॥ శ్రీః ॥
14.80. అధ్యాయః 080
అశ్వమేధపర్వ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
చిత్రాంగదయా రణాంగణనిపతితపతిపుత్రదర్శనజశోకాతిరేకేణ మోహాధిగమః॥ 1 ॥ తథా సంజ్ఞోపలంభే ఉలూపీంప్రత్యుపాలంభ గర్భవచనం॥ 2 ॥ తతశ్చిరాల్లుబ్ధసంజ్ఞేన బభ్రువాహనేనాత్మోపాలంభనపూర్వకం ప్రాయోపవేశనం॥ 3 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
తతో బహుతరం భీరర్విలప్య కమలేక్షణా।
ముమోహ దుఃఖసంతప్తా పపాత చ మహీతలే॥ 14-80-1 (94726)
ప్రతిలభ్య చ సా సంజ్ఞాం దేవీ దివ్యవపుర్ధరా।
ఉలూపీం పన్నగసుతాం దృష్ట్వేదం వాక్యమబ్రవీత్॥ 14-80-2 (94727)
ఉలూపి పశ్య భర్తారం శయానం నితం రణే।
త్వత్కృతే మమ పుత్రేణ బాణేన సమితింజయం॥ 14-80-3 (94728)
నను త్వమార్యధర్మజ్ఞా నను చాసి పతివ్రతా।
యత్త్వత్కృతేఽయం పతితః పతిస్తే నిహతో రణే॥ 14-80-4 (94729)
కింను మందేఽపకరాద్ధోఽయం యది తేఽద్య ధనంజయః।
క్షమస్వ యాచ్యమానా వై జీవయస్వ ధనంజయం॥ 14-80-5 (94730)
నను త్వమార్యే ధర్మజ్ఞే త్రైలోక్యవిదితా శుభే।
యద్ధాతయిత్వా పుత్రేణ భర్తారం నానుశోచసి॥ 14-80-6 (94731)
నాహం శోచామి తనయం హతం పన్నగనందిని।
పతిమేవ తు శోచామి యస్యాతిథ్యమిదం కృతం॥ 14-80-7 (94732)
ఇత్యుక్త్వా సా తదా దేవీములూపీం పన్నగాత్మజాం।
భర్తారమభిగంయేదమిత్యువాచ యశస్వినీ॥ 14-80-8 (94733)
ఉత్తిష్ఠ కురుముఖ్యస్య ప్రియముఖ్య మమ ప్రియ।
అయమశ్వో మహాబాహో మయో తే పరిమోక్షితః॥ 14-80-9 (94734)
నను త్వయా నామ విభో ధర్మరాజస్య యజ్ఞియః।
అయమశ్వోఽనుసర్తవ్యః స శేషే కిం మహీతలే॥ 14-80-10 (94735)
త్వయి ప్రాణా మమాయత్తాః కురూణాం కురునందన।
స కస్మాత్ప్రాణదోఽన్యేషాం ప్రాణాన్సంత్యక్తవానసి॥ 14-80-11 (94736)
ఉలూపి సాధు పశ్యేమం పతిం నిపతితం భువి।
పుత్రం చేమం సముత్సాద్య ఘాతయిత్వా న శోచసి॥ 14-80-12 (94737)
కామం స్వపితు బాలోఽయం భూమౌ మృత్యువశం గతః।
లోహితాక్షో గుడాకేశో విజయః సాధు జీవతు॥ 14-80-13 (94738)
నాపరాధోఽస్తి సుభగే నరాణాం బహుభార్యతా।
ప్రమదానాం భవత్యేష మా తే భూద్బుద్ధిరీదృశీ॥ 14-80-14 (94739)
సఖ్యం చైతత్కృతం ధాత్రా శశ్వదవ్యయమేవ తు।
సఖ్యం సమభిజానీహి సత్యం సంగతమస్తు తే॥ 14-80-15 (94740)
పుత్రేమ ఘాతయిత్వైనం పతిం యది న మేఽద్య వై।
జీవంతం దర్శయస్యద్య పరిత్యక్ష్యామి జీవితం॥ 14-80-16 (94741)
సాఽహం దుఃఖాన్వితా దేవి పతిపుత్రవినాకృతా।
ఇహైవ ప్రాయమాశిష్యే ప్రేక్షంత్యాస్తే న సంశయః॥ 14-80-17 (94742)
ఇత్యుక్త్వా పన్నగసుతాం సపత్నీ చైత్రవాహనీ।
తతః ప్రాయముపాసీనా తూష్ణీమాసీజ్జనాధిప॥ 14-80-18 (94743)
తతో విలప్య విరతా భర్తుః పాదౌ ప్రగృహ్య సా।
ఉపవిష్టా భవద్దీనా సోచ్ఛ్వాసం పుత్రమీక్షతీ॥ 14-80-19 (94744)
తతః సంజ్ఞాం పునర్లబ్ధ్వా స రాజా బభ్రువాహనః।
మాతరం తామథాలోక్య రణభూమావథాబ్రవీత్॥ 14-80-20 (94745)
ఇతో దుఃఖతరం కింను యన్మే మాతా సుఖైధితా।
భూమౌ నిపతితం వీరమనుశేతే మృతం పతిం॥ 14-80-21 (94746)
నిహంతారం రణేఽరీణాం సర్వశస్త్రభృతాం వరం।
మయా వినిహతం సంఖ్యే ప్రేక్షతే దుర్మరం బత॥ 14-80-22 (94747)
అహోఽస్యా హృదయం దేవ్యా దృఢం యన్న విదీర్యతే।
వ్యూఢోరస్కం మహాబాహుం ప్రేక్షంత్యా నిహతం పతిం॥ 14-80-23 (94748)
దుర్మరం పురుషేణేహ మన్యే కాలే హ్యనాగతే।
యత్ర నాహం న మే మాతా న వియుక్తౌ స్వజీవితాత్॥ 14-80-24 (94749)
హాహా ధిక్కురువీరస్య కిరీటం కాంచనం భువి।
అపవిద్ధం హతస్యేహ మయా పుత్రేమ పశ్యత॥ 14-80-25 (94750)
భోభో పశ్యత మే వీరం పితరం బ్రాహ్మణా భువి।
శయానం వీరశయనే మయా పుత్రేణ పాతితం॥ 14-80-26 (94751)
బ్రాహ్మణాః కురుముఖ్యస్య యే ముక్తా హయసారిణః।
కుర్వంతి శాంతిం కామస్య రణే యోఽయం మయా హతః॥ 14-80-27 (94752)
వ్యాదిశంతు చ కిం విప్రాః ప్రాయశ్చిత్తమిహాద్య మే।
ఆనృశంసస్య పాపస్య పితృహంతూ రణాజిరే॥ 14-80-28 (94753)
దుశ్చరా ద్వాదశ సమా హత్వా పితరమద్య వై।
మమేహ సునృశంసస్య సంవీతస్యాస్య చర్మణా॥ 14-80-29 (94754)
శిరఃకపాలే చాస్యైవ భుంజతః పితురద్య మే।
ప్రాయశ్చిత్తం హి నాస్త్యన్యద్ధత్వాఽద్య పితరం మమ॥ 14-80-30 (94755)
పశ్య నాగోత్తమసుతే భర్తారం నిహతం మయా।
కృతం ప్రియం మయా తేఽద్య నిహత్య సమరేఽర్జునం॥ 14-80-31 (94756)
సోఽహమద్య గమిష్యామి గతిం పితృనిషేవితాం।
న శక్నోంయాత్మనాఽఽత్మానమహం దారయితుం శుభే॥ 14-80-32 (94757)
సా త్వం మయి మృతే మాతస్తథా గాండీవధన్వని।
భవ ప్రీతిమతీ దేవి సత్యేనాత్మానమాలభే॥ 14-80-33 (94758)
ఇత్యుక్త్వా స తతో రాజా దుఃఖశోకసమాహతః।
ఉపస్పృశ్య మహారాజ దుఃఖాద్వచనమబ్రవీత్॥ 14-80-34 (94759)
శృణ్వంతు సర్వభూతాని స్థావరాణి చరాణి చ।
త్వం చ మాతర్యథా సత్యం బ్రవీమి భుజగోత్తమే॥ 14-80-35 (94760)
యది నోత్తిష్ఠతి జయః పితా మే నరసత్తమః।
అస్మిన్నేవ రణోద్దేశే శోషయిష్యే కలేవరం॥ 14-80-36 (94761)
నహి మే పితరం హత్వా నిష్కృతిర్విద్యతే క్వచిత్।
నరకం ప్రతిపత్స్యామి ధ్రువం గురువధార్దితః॥ 14-80-37 (94762)
వీరం హి క్షత్రియం హత్వా గోశతేన ప్రముచ్యతే।
పితరం తు నిహత్యైవం దుర్లభా నిష్కృతిర్మమ॥ 14-80-38 (94763)
ఏత ఏకో మహాతేజాః పాండుపుత్రో ధనంజయః।
పితా చ మమ ధర్మాత్మా తస్య మే నిష్కృతిః కుతః॥ 14-80-39 (94764)
ఇత్యేవముక్త్వా నృపతే ధనంజయసుతో నృపః।
ఉపస్పృశ్యాభవత్తూష్ణీం ప్రాయోపేతో మహామతిః॥ ॥ 14-80-40 (94765)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి అశీతితమోఽధ్యాయః॥ 80 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-80-27 కామస్యతి కాం అస్యేతి చ్ఛేదః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 081
॥ శ్రీః ॥
14.81. అధ్యాయః 081
అశ్వమేధపర్వ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
బభ్రువాహనే ప్రాయోపవిష్టే ఉలూప్యా స్మరణమాత్రసంనిహితసంజీవనమణినార్జునస్య సముద్ధోధనం॥ 1 ॥ తతః సుప్తోత్థితేనేవ తేన బభ్రువాహనంప్రతి చిత్రాంగదాదీనాం రణాంగణాగమనే కారణప్రశ్నే తేనోలూపీంప్రతి ప్రశ్నచోదనా॥ 2 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
ప్రాయోపవిష్టే నృపతౌ మణలూరేశ్వరే తదా।
పితృశోకసమావిష్టే సహ మాత్రా పరంతప॥ 14-81-1 (94766)
ఉలూపీ చింతయామాస తదా సంజీవనం మణిం।
స చోపాతిష్ఠత తదా పన్నగానాం పరాయణం॥ 14-81-2 (94767)
తం గృహీత్వా తు కౌరవ్య నాగరాజపతేః సుతా।
మనఃప్రహ్లాదనీం వాచం సైనికానామథాబ్రవీత్॥ 14-81-3 (94768)
ఉత్తిష్ఠ మా శుచః పుత్ర నైవ జిష్ణుస్త్వయా హతః।
అజేయః పురుషైరేష తథా దేవైః సవాసవైః॥ 14-81-4 (94769)
మయా తు మోహనీ నామ మాయైషా సంప్రదర్శితా।
ప్రియార్థం పురుషేంద్రస్య పితుస్తేఽద్య యశస్వినః॥ 14-81-5 (94770)
జిజ్ఞాసుర్హ్యేష పుత్రస్య బలస్య తవ కౌరవ।
సంగ్రామే యుద్ధ్యతో రాజన్నాగతః పరవీరహా॥ 14-81-6 (94771)
తస్మాదసి మయా పుత్ర యుద్ధాయ పరిచోదితః।
మా పాపమాత్మనః పుత్ర శంకేథా హ్యణ్వపి ప్రభో॥ 14-81-7 (94772)
ఋషిరేష మహానాత్మా పురాణః శాశ్వతోఽక్షరః।
నైనం శక్తో హి సంగ్రామే జేతుం శక్రోఽపి పుత్రక॥ 14-81-8 (94773)
అయం తు మే మణిర్దివ్యః సమానీతో విశాంపతే।
మృతాన్మృతాన్పన్నగేంద్రాన్యో జీవయతి నిత్యదా॥ 14-81-9 (94774)
ఏనమస్యోరసి త్వం చ స్థాపయస్వ పితుః ప్రభో।
సంజీవితం తదా పార్థం స త్వం ద్రష్టాసి పాండవం॥ 14-81-10 (94775)
ఇత్యుక్తః స్థాపయామాస తస్యోరసి మణిం తదా।
పార్థస్యామితతేజాః స పితుః స్నేహాదపాపకృత్॥ 14-81-11 (94776)
తస్మిన్న్యస్తే మణౌ వీరో జిష్ణురుజ్జీవితః ప్రభుః।
చిరసుప్త హవోత్తస్థౌ మృష్టలోహితలోచనః॥ 14-81-12 (94777)
తముత్థితం మహాత్మానం లబ్ధసంజ్ఞం మనస్వినం।
సమీక్ష్య పితరం స్వస్థం వవందే బభ్రువాహనః॥ 14-81-13 (94778)
ఉత్థితే పురుషవ్యాఘ్రే పునర్లక్ష్మీవతి ప్రభో।
దివ్యాః సుమనసః పుణ్యా వవృషే పాకశాసనః॥ 14-81-14 (94779)
అనాహతా దుందుభయో వినేదుర్మఘనిఃస్వనాః।
సాధుసాధ్వితి చాకాశే బభూవ సుమహాన్స్వనః॥ 14-81-15 (94780)
ఉత్థాయ చ మహాబాహుః పర్యాశ్వస్తో ధనంజయః॥
బభ్రువాహనమాలింగ్య సమాజిఘ్రత మూర్ధని॥ 14-81-16 (94781)
దదర్శ చాపి దూరేఽస్య మాతరం శోకకర్శితాం।
ఉలూప్యా సహ తిష్ఠంతీం తతోఽపృచ్ఛద్ధనంజయః॥ 14-81-17 (94782)
కిమిదం లక్ష్యతే సర్వం శోకవిస్మయహర్షవత్।
రణాజిరమమిత్రఘ్న యది జానాసి శంస మే॥ 14-81-18 (94783)
జననీ చ కిమర్థం తే రణభూమిముపాగతా।
నాగేంద్రదుహితా చేయములూపీ కిమిహాగతా॥ 14-81-19 (94784)
జానాంయహమిదం యుద్ధం త్వయా మద్వచనాత్కృతం।
స్త్రీణామాగమనే హేతుమహమిచ్ఛామి వేదితుం॥ 14-81-20 (94785)
తమువాచ తథా పృష్టో మణలూరపతిస్తదా।
ప్రసాద్య శిరసా విద్వానులూపీ పృచ్ఛ్యతామితి॥ ॥ 14-81-21 (94786)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి ఏకాశీతితమోఽధ్యాయః॥ 81 ॥
ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 082
॥ శ్రీః ॥
14.82. అధ్యాయః 082
అశ్వమేధపర్వ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
ఉలూప్యార్జునంప్రతి చిత్రాంగదాదీనాం సమరాంగణాగమనే కారణాభిధానం॥ 1 ॥ తథా బభ్రువాహనేన తస్య పరాజయే విస్తరేణ హేతుకథనం॥ 2 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
అర్జున ఉవాచ।
కిమాగమనకృత్యం తే కౌరవ్యకులనందిని।
మణలూరపతేర్మాతుస్తథైవ చ రణాజిరే॥ 14-82-1 (94787)
కచ్చిత్కుశలకామాసి రాజ్ఞోఽస్య భుజగాత్మజే।
మమ వా చపలాపాంగి కచ్చిత్వం శుభమిచ్ఛసి॥ 14-82-2 (94788)
కచ్చిత్తే పృథులశ్రోణి నాప్రియం ప్రియదర్శనే।
అకార్షమహమజ్ఞానాదయం వా బభ్రువాహనః॥ 14-82-3 (94789)
కచ్చిన్ను రాజపూత్రీ తే సపత్నీ చైత్రవాహనీ।
చిత్రాంగదా వరారోహా నాపరాధ్యతి కించన॥ 14-82-4 (94790)
తమువాచోరగపతేర్దుహితా ప్రహసంత్యథ।
న మే త్వమపరాద్ధోసి న హి మే బభ్రువాహనః।
న జనిత్రీ తథాఽస్యేయం మమ యో ప్రేష్యవత్థితా॥ 14-82-5 (94791)
శ్రూయతాం యద్యథా చేదం మయా సర్వం విచేష్టితం।
న మే కోపస్త్వయా కార్యః శిరసా త్వాం ప్రసాదయే॥ 14-82-6 (94792)
త్వత్ప్రియార్థం హి కౌరవ్య కృతమేతన్మయా విభో।
యత్తచ్ఛృణు మహాబాహో నిఖిలేన ధనంజయ॥ 14-82-7 (94793)
మహాభారతయుద్ధే యత్త్వయా శాంతనవో నృపః।
అధర్మేణ హతః పార్థ తస్యైషా నిష్కృతిః కృతా॥ 14-82-8 (94794)
న హి భీష్మస్త్వయా వీర యుద్ధ్యమానో హి పాతితః।
శిఖండినా తు సంయుక్తస్తమాశ్రిత్య హతస్త్వయా॥ 14-82-9 (94795)
తస్య శాంతిమకృత్వా త్వం త్యజేథా యది జీవితం।
కర్మణా తేన పాపేన పతేథా నిరయే ధ్రువం।
ఏషా తు విహితా శాంతిః పుత్రాద్యాం ప్రాప్తవానసి॥ 14-82-10 (94796)
వసుభిర్వసుధాపాల గంగయా చ మహామతే।
పురా హి శ్రుతమేతత్తే వసుభిః కథితం మయా॥ 14-82-11 (94797)
గంగాయాస్తీరమాశ్రిత్య హతే శాంతనవే నృప।
ఆప్లుత్య దేవా వసవః సమేత్య చ మహానదీం।
ఇదమూచుర్వచో ఘోరం భాగీరథ్యా మతే తదా॥ 14-82-12 (94798)
ఏష శాంతనవో భీష్మో నిహతః సవ్యసాచినా।
అయుద్ధ్యమానః సంగ్రామే సంసక్తోఽన్యేన భామిని॥ 14-82-13 (94799)
తదనేనానుషంగేణ వయమద్య ధనంజయం।
శాపేన యోజయామేతి తథాఽస్త్వితి చ సాఽబ్రవీత్॥ 14-82-14 (94800)
తదహం పితురావేద్య ప్రవిశ్య వ్యథితేంద్రియా।
అభవం స చ తచ్ఛ్రుత్వా విషాదమగమత్పరం॥ 14-82-15 (94801)
పితా తు మే వసూన్గత్వా త్వదర్థే సమయాచత।
పునః పునః ప్రసాద్యైతాంస్త ఏనమిదమబ్రువన్॥ 14-82-16 (94802)
పుత్రస్తస్య మహాభాగ మణలూరేశ్వరో యువా।
స ఏనం రణమధ్యస్థః శరైః పాతయితా భువి॥ 14-82-17 (94803)
ఏవం కృతే స నాగేంద్ర ముక్తశాపో భవిష్యతి।
గచ్ఛేతి వసుభిశ్చోక్తో మమ చేదం శశంస సః॥ 14-82-18 (94804)
తచ్ఛ్రుత్వా త్వం మయా తస్మాచ్ఛాపాదసి విమోక్షితః।
న హి త్వాం దేవరాజోఽపి సమరేషు పరాజయేత్॥ 14-82-19 (94805)
ఆత్మా పుత్రః స్మృతస్తస్మాత్తేనేహాసి పరాజితః।
న హి దోషో మమ మతః కథం వా మన్యసే విభో॥ 14-82-20 (94806)
ఇత్యేవముక్తో విజయః ప్రసన్నాత్మాఽబ్రవీదిదం।
సర్వం మే సుప్రియం దేవి యదేతత్కృతవత్యసి॥ 14-82-21 (94807)
ఇత్యుక్త్వా సోఽబ్రవీత్పుత్రం మణలూరపతిం జయః।
చిత్రాంగదాయాః శృణ్వంత్యాః కౌరవ్యదుహితుస్తదా॥ 14-82-22 (94808)
యుధిష్ఠిరస్యాశ్వమేధః పరిచైత్రీం భవిష్యతి।
తత్రాగచ్ఛేః సహామాత్యో మాతృభ్యాం సహితో నృప॥ 14-82-23 (94809)
ఇత్యేవముక్తః పార్థేన స రాజా బభ్రువాహనః।
ఉవాచ పితరం ధీమానిదమస్రావిలేక్షణః॥ 14-82-24 (94810)
ఉపయాస్యామి ధర్మజ్ఞ భవతః సాసనాదహం।
అశ్వమేధే మహాయజ్ఞే ద్విజాతిపరివేషకః॥ 14-82-25 (94811)
మమ త్వనుగ్రహార్థాయ ప్రవిశస్వ పురం స్వకం।
భార్యాభ్యాం సహ ధర్మజ్ఞ మాభూత్తేఽత్ర విచారణా॥ 14-82-26 (94812)
ఉషిత్వేహ నిశామేకాం సుఖం స్వభవనే ప్రభో।
పునరశ్వానుగమనం కర్తాసి జయతాంవర॥ 14-82-27 (94813)
ఇత్యుక్తాః స తు ప్రత్రేణ తదా వానరకేతనః।
స్మయన్ప్రోవాచ కౌంతేయస్తదా చిత్రాంగదాసుతం॥ 14-82-28 (94814)
విదితం తే మహాబాహో యథా దీక్షాం చరాంయహం।
న స తావత్ప్రవేక్ష్యామి పురం తే పృథులోచన॥ 14-82-29 (94815)
యథాకామం వ్రజత్యేష యజ్ఞియాశ్వో నరర్షభ।
స్వస్తి తేఽస్తు గమిష్యామి న స్థానం విద్యతే మమ॥ 14-82-30 (94816)
వైశంపాయన ఉవాచ। 14-82-31x (7922)
స తత్ర విధివత్తేన పూజితః పాకశాసనిః। 14-82-31 (94817)
భార్యాభ్యామభ్యనుజ్ఞాతః ప్రాయాద్భరతసత్తమః॥ ॥ 14-82-32 (94818)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి ద్వ్యశీతితమోఽధ్యాయః॥ 82 ॥
ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 083
॥ శ్రీః ॥
14.83. అధ్యాయః 083
అశ్వమేధపర్వ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
అర్జునేనాస్వానుసరణవశాన్మగధదేశగమనం॥ 1 ॥ తత్ర జరాసంధపౌత్రస్య మేఘసంధేః పరాజయపూర్వకం తత్రతత్ర ంలేచ్ఛాదిపరాజయః॥ 2 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
స తు వాజీ సముద్రాంతాం పర్యేత్య వసుధామిమాం।
నివృత్తోఽభిముఖో రాజన్యేన వారణసాహ్వయం॥ 14-83-1 (94819)
అనుగచ్ఛంశ్చ తురగం నివృత్తోఽథ కిరీటభృత్।
యదృచ్ఛయా సమాపేదే పురం రాజగృహం తదా॥ 14-83-2 (94820)
తమభ్యాశగతం దృష్ట్వా సహదేవాత్మజః ప్రభో।
క్షత్రధర్మే స్థితో వీరః సమరాయాజుహావ హ॥ 14-83-3 (94821)
తతః పురాత్స నిష్క్రంయ రథీ ధన్వీ శరీ తలీ।
మేఘసంధిః పదాతిం తం ధనంజయముపాద్రవత్॥ 14-83-4 (94822)
ఆసాద్య చ మహాతేజా మేఘసంధిర్ధనంజయం।
బాలభావాన్మహారాజ ప్రోవాచేదం న కౌశలాత్॥ 14-83-5 (94823)
కిమయం చార్యతే వాజీ స్ఇత్రీమధ్య ఇవ భారత।
హయమేనం హరిష్యామి ప్రయతస్వ విమోక్షణే॥ 14-83-6 (94824)
అదత్తానునయో యుద్ధే యది త్వం పితృభిర్మమ।
కరిష్యామి తవాతిథ్యం ప్రహర ప్రహరామి చ॥ 14-83-7 (94825)
ఇత్యుక్తః ప్రత్యువాచైనం ప్రహసన్నివ పాండవః।
విఘ్నకర్తా మయా వార్య ఇతి మే వ్రతమాహితం॥ 14-83-8 (94826)
భ్రాత్రా జ్యేష్ఠేన నృపతే తవాపి విదితం ధ్రువం।
ప్రహరస్వ యథాశక్తి న మన్యుర్విద్యతే మమ॥ 14-83-9 (94827)
ఇత్యుక్తః ప్రాహరత్పూర్వం పాండవం మగధేస్వరః।
కిరఞ్శరసహస్రాణి వర్షాణీవ సహస్రదృక్॥ 14-83-10 (94828)
తతో గాండీవభృచ్ఛూరో గాండీవప్రహితైః శరైః।
చకార మోఘాంస్తాన్బాణాన్సయత్నాన్భరతర్షభ॥ 14-83-11 (94829)
స మోఘం తస్య బాణౌఘం కృత్వా వానరకేతనః।
శరాత్ముమోచ జ్వలితాందీప్తాస్యానివ పన్నగాన్॥ 14-83-12 (94830)
ధ్వజే పతాకాదండేషు రథే యంత్రే హయేషు చ।
అన్యేషు చ రథాంగేషు న శరీరే న సారథౌ॥ 14-83-13 (94831)
సంరక్ష్యమాణః పార్థేన శరీరే సవ్యసాచినా।
మన్యమానః స్వవీర్యం తన్మాగధః ప్రాహిణోచ్ఛరాన్॥ 14-83-14 (94832)
తతో గాండీవధన్వా తు మాగధేన భృశాహతః।
బభౌ వసంతసమయే పలాసః పుష్పితో యథా॥ 14-83-15 (94833)
అవధ్యమానః సోఽభ్యఘ్నన్మాగధః పాండవర్షభం।
తేన తస్థౌ స కౌరవ్య లోకవీరస్య దర్శనే॥ 14-83-16 (94834)
సవ్యసాచీ తు సంక్రుద్ధో వికృష్య బలవద్ధనుః।
హయాంశ్చకార నిర్జీవాన్సారథేశ్చ శిరోఽహరత్॥ 14-83-17 (94835)
ధనుశ్చాస్య మహచ్చిత్రం క్షురేణ ప్రచకర్త హ।
హస్తావాపం పతాకాం చ ధ్వజం చాస్యన్యపాతయత్॥ 14-83-18 (94836)
స రాజా వ్యథితో వ్యశ్వో విధనుర్హతసారథిః।
గదామాదాయ కౌంతేయమభిద్రద్రావ వేగవాన్॥ 14-83-19 (94837)
తస్యాపతత ఏవాశు గదాం హేమపరిష్కృతాం।
శరైశ్చకర్త బహుధా బహుభిర్గృధ్రవాజితైః॥ 14-83-20 (94838)
సా గదా శకలీభూతా విశీర్ణిమణిబంధనా।
వ్యాలీ విముచ్యమానేన పపాత ధరణీతలే॥ 14-83-21 (94839)
విరథం విధనుష్కం చ గదయా పరివర్జితం।
`నైచ్ఛత్తాడయితుం ధీమానర్జునః సమరాగ్రణీః॥ 14-83-22 (94840)
తత ఏనం విమనసం క్షత్రధర్మే వ్యవస్థితం॥'
సాంత్వపూర్వమిదం వాక్యమబ్రవీత్కపికేతనః॥ 14-83-23 (94841)
పర్యాప్తః క్షత్రధర్మోఽయం దర్శితః పుత్ర గంయతాం।
బహ్వేతత్సమరే కర్మ తవ బాలస్య పార్థివ॥ 14-83-24 (94842)
యుధిష్ఠిరస్య సందేశో న హంతవ్యా నృపా ఇతి।
తేన జీవసి రాజంస్త్వమపరాద్ధోఽపి మే రణే॥ 14-83-25 (94843)
ఇతి మత్వా తదాఽఽత్మానం ప్రత్యాదిష్టం స్మ మాగధః।
తథ్యమిత్యభిగంయైనం ప్రాంజలిః ప్రత్యపూజయత్॥ 14-83-26 (94844)
పరిజితోస్మి భద్రం తే నాహం యోద్ధుమిహోత్సహే।
యద్యత్కృత్యం మయా తేఽద్య తద్బ్రూహి కృతమేవ తు॥ 14-83-27 (94845)
తమర్జునః సమాశ్వాస్య పునరేవేదమబ్రవీత్।
ఆగంతవ్యం పరాం చైత్రీమశ్వమేధే నృపస్య నః॥ 14-83-28 (94846)
ఇత్యుక్తః స తథేత్యుక్త్వా పూజయమాస తం హయం।
ఫల్గునం చ యుధిశ్రేష్ఠం విదివత్సహదేవజః॥ 14-83-29 (94847)
తతో యథేష్టమగమత్పునరేవ స కౌరవః।
తతః సముద్రతీరేణ వంగాన్పుండ్రాన్సకేరలాన్॥ 14-83-30 (94848)
తత్రతత్ర చ భూరీణి ంలేచ్ఛసైన్యాన్యనేకశః।
విజిగ్యే ధనుషా రాజన్గాండీవేన ధనంజయః॥ ॥ 14-83-31 (94849)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి త్ర్యశీతితమోఽధ్యాయః॥ 83 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-83-7 అదత్తానునయః అశిక్షితః॥ 7-83-20 గృధ్రవాజితైః గృధ్రపక్షయుతైః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 084
॥ శ్రీః ॥
14.84. అధ్యాయః 084
అశ్వమేధపర్వ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
దక్షిణాం దిశముపాగతేనార్జునేన చేదీశితుః శిశుపాలాత్మజస్య పూజాపరిగ్రహణం॥ 1 ॥ తథా కాశికోసలాదిదేశాధిపతిపరాజయపూర్వకం గాంధారదేశగమనం॥ 2 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
మాగధేనార్చితో రాజన్పాండవః శ్వేతవాహనః।
దక్షిణాం దిశమాస్థాయ చారయామాస తం హయం॥ 14-84-1 (94850)
తతః స పునరావర్త్య హయః కామచరో బలీ।
ఆససాద పురీం రంయాం చేదీనాం శుక్తిసాహ్వయాం॥ 14-84-2 (94851)
శరభేణార్చితస్తత్ర శిశుపాలసుతేన సః।
యుద్ధపూర్వం తదా తేన పూజయా చ మహాబలః॥ 14-84-3 (94852)
తతోఽర్చితో యయౌ రాజంస్తదా స తురగోత్తమః।
కాశీనంగాన్కోసలాంశ్చ కిరాతానాథ తంగణాత్॥ 14-84-4 (94853)
పూజాం తత్ర యథాన్యాయం ప్రతిగృహ్య ధనంజయః।
పునరావృత్త్య కౌంతేయో దశార్ణానగమత్తదా॥ 14-84-5 (94854)
తత్ర చిత్రాంగదో నామ బలవానరిమర్దనః।
తేన యుద్ధమభూత్తస్య విజయస్యాతిభైరవం॥ 14-84-6 (94855)
తం చాపి వశమానీయ కిరీటీ పురుషర్షభః।
నిషాదరాజ్ఞో విషయమేకలవ్యస్య జగ్మివాన్॥ 14-84-7 (94856)
ఏకలవ్యసుతశ్చైనం యుద్ధేని జగృహే తదా।
తత్ర చక్రే నిషాదైః స సగ్రామం రోమహర్షణం॥ 14-84-8 (94857)
తతస్తమపి కౌంతేయః సమరేష్వపరాజితః॥
జిగాయ యుధి దుర్ధర్షో యజ్ఞవిఘ్నార్థమాగతం॥ 14-84-9 (94858)
స తం జిత్వా మహారాజ నైషాదిం పాకశాసనిః।
అర్చితః ప్రయయౌ భూయో దక్షిణం సలిలార్ణవం॥ 14-84-10 (94859)
తత్రాపి ద్రవీడైరాంధ్రై రౌద్రైర్మాహిషకైరపి।
తథా కోల్లగిరేయైశ్చ యుద్ధమాసీన్కిరీటినః॥ 14-84-11 (94860)
తాంశ్చాపి విజయో జిత్వా నాతితీవ్రేణ కర్మణా।
తురంగమవశేనాథ సురాష్ట్రానభితో యయౌ।
గోకర్ణమథ చాసాద్య ప్రభాసమపి జగ్మివాన్॥ 14-84-12 (94861)
తతో ద్వారవతీం రంయాం వృష్ణివీరాభిపాలితాం।
ఆససాద హయః శ్రీమాన్కురురాజస్య యజ్ఞియః॥ 14-84-13 (94862)
తమున్మథ్య హయశ్రేష్ఠం యాదవానాం కుమారకాః।
ప్రయయుస్తాంస్తదా రాజన్నుగ్రసేనో న్యవారయత్॥ 14-84-14 (94863)
తతః పురాద్వినిష్క్రంయ వృష్ణ్యంధకపతిస్తదా।
సహితో వాసుదేవేన మాతులేన కిరీటినః॥ 14-84-15 (94864)
తౌ సమేత్య కురుశ్రేష్ఠం విధివత్ప్రీతిపూర్వకం।
పరయా భారతశ్రేష్ఠం పూజయా సమవస్థితౌ।
తతస్తాభ్యామనుజ్ఞాతో యతయౌ యేన హయో గతః॥ 14-84-16 (94865)
తతః స పశ్చిమం దేశం సముద్రస్య తదా హయః।
క్రమేణి వ్యచరత్స్ఫీతం తతః పంచనదం యయౌ॥ 14-84-17 (94866)
తస్మాదపి స కౌరవ్య గంధారవిషయం హయః।
విచచార యథాకామం కౌంతేయానుగతస్తదా॥ 14-84-18 (94867)
తతో గాంధారరాజేన యుద్ధమాసీత్కిరీటినః।
ఘోరం శకునిపుత్రేణ పూర్వవైరానుసారిణా॥ ॥ 14-84-19 (94868)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి చతురశీతితమోఽధ్యాయః॥ 84 ॥
ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 085
॥ శ్రీః ॥
14.85. అధ్యాయః 085
అశ్వమేధపర్వ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
అర్జునేన శకునితనయపరాజయపూర్వకం తత్సేనావమర్దనం॥ 1 ॥ తతః శకునిభార్యయా తేన స్వసుతవధసంభావనయా రణాంగణమేత్యార్జునస్య ప్రసాదనం॥ 2 ॥ అర్జునేన గాంధారీగౌరవాత్తత్సంమాననపూర్వకం తత్తనయసమాశ్వాసనం॥ 3 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
శకునస్తనయో వీరో గాంధారాణాం మహారథః।
ప్రత్యుద్యయౌ గుడాకేశం సైన్యేన మహతా వృతః।
హస్త్యశ్వరథయుక్తేన పతాకాధ్వజమాలినా॥ 14-85-1 (94869)
అమృష్యమాణాస్తే యోధా నృపస్య శకునేర్వధం।
అభ్యయుః సహితాః పార్థం ప్రగృహీతశరాసనాః॥ 14-85-2 (94870)
స తానువాచ ధర్మాత్మా బీభత్సురపరాజితః।
యుధిష్ఠిరస్య వచనం న చ తే జగృహుర్హితం॥ 14-85-3 (94871)
వార్యమాణాస్తు పార్థేన సాంత్వపూర్వమమర్షితాః।
పరివార్య హయం జగ్ముస్తతశ్చుక్రోధ పాండవః॥ 14-85-4 (94872)
తతః శిరాంసి దీప్తాగ్రైస్తేషాం చిచ్ఛేద పాండవః।
క్షురైర్గాండీవనిర్ముక్తైర్నాతియత్నాదివార్జునః॥ 14-85-5 (94873)
తే వధ్యమానాః పార్థేని హయముత్సృజ్య సంప్రమాత్।
న్యవర్తంత మహారాజ శరవర్షార్దితా భృశం॥ 14-85-6 (94874)
వితుద్యమానస్తైశ్చాపి గాంధారైః పాండునందనః।
ఆదిస్యాదిశ్య తేజస్వీ పరానేతానవారయత్॥ 14-85-7 (94875)
వధ్యమానేషు తేష్వాజౌ గాంధారేషు సమంతతః।
స రాజా శకునేః పుత్రః పాండవం ప్రత్యవారయత్॥ 14-85-8 (94876)
తం యుధ్యమానం రాజానం క్షత్రధర్మే వ్యవస్థితం।
పార్థోఽబ్రవీన్న మే వధ్యా రాజానో రాజసాసనాత్॥ 14-85-9 (94877)
అలం యుద్ధేన తే వీర న తేఽస్త్వద్య పరాజయః।
ఇత్యుక్తస్తదనాదృత్య వాక్యమజ్ఞానమోహితః।
స శక్రసమకర్మాణం సమావాకిరదాశుగైః॥ 14-85-10 (94878)
తస్య్ పార్థః శిరస్త్రాణమర్ధచంద్రేణ పత్రిణా।
అపాహరదమేయాత్మా జయద్రథశిరో యథా॥ 14-85-11 (94879)
తం దృష్ట్వా విస్మయం జగ్ముర్గాంధారాః సర్వ ఏవ తే।
ఇచ్ఛతా తేన న హతో రాజేత్యపి చ తే విదుః॥ 14-85-12 (94880)
గాంధారరాజపుత్రస్తు పలాయనకృతక్షణః।
యయౌ తైరేవ సహితస్త్రస్తైః క్షుద్రమృగైరివ। 14-85-13 (94881)
తేషాం తు తరసా పార్థస్తత్రైవ పరిదావతాం।
ప్రజహారోత్తమాంగాని భల్లైః సన్నతపర్వభిః॥ 14-85-14 (94882)
ఉచ్ఛ్రితాంస్తు భుజాన్కేచిన్నాబుధ్యంత శరైర్హృతాన్।
శరైర్గాండీవనిర్ముక్తైః పృథుభిః పార్థచోదితైః॥ 14-85-15 (94883)
సంభ్రాంతనరనాగాశ్వమపతద్విద్రుతం బలం।
హతవిద్రుతభూయిష్ఠమావర్తత ముహుర్ముహుః॥ 14-85-16 (94884)
నాభ్యదృస్యంత వీరస్య కేచిదగ్రేఽగ్ర్యకర్మణః।
రిపవః పాత్యమానా వై యే సహేరన్మహాశరాన్॥ 14-85-17 (94885)
తతో గాంధారరాజస్య మంత్రివృద్ధపురఃసరా।
జననీ నిర్యయౌ భీతా పురస్కృత్యార్ఘ్యముత్తమం॥ 14-85-18 (94886)
సా న్యవారయదవ్యగ్రా తం పుత్రం యుద్ధదుర్మదం।
ప్రసాదయామాస చ తం జిష్ణుమక్లిష్టకారిణం॥ 14-85-19 (94887)
తాం పూజయిత్వా బీభత్సుః ప్రసాదమకరోత్ప్రభుః।
శకునేశ్చాపి తనయం సాంత్వయన్నిదమబ్రవీత్॥ 14-85-20 (94888)
న మే ప్రియం మహాబాహో యత్తే బుద్ధిరియం కృతా।
ప్రతియోద్ధుమమిత్రఘ్న భ్రాతైవ త్వం మమానఘ॥ 14-85-21 (94889)
గాంధారీం మాతరం స్మృత్వా ధృతరాష్ట్రకృతేన చ।
తేన జీవసి రాజంస్త్వం నిహతాస్త్వనుగాస్తవ॥ 14-85-22 (94890)
మైవం భూః శాంయతాం వైరం మా తేఽభూద్బుద్ధిరీదృశీ
ఆగంతవ్యం పరాం చైత్రీమశ్వమేధే నృపస్య నః॥ 14-85-23 (94891)
ఇత్యుక్త్వాఽనుయయౌ పార్థో హయం తం కామచారిణం।
తే న్యవర్తంత గాంధారా హతశిష్టాః స్వకం పురం॥ ॥ 14-85-24 (94892)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి పంచాశీతితమోఽధ్యాయః॥ 85 ॥
ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 086
॥ శ్రీః ॥
14.86. అధ్యాయః 086
అశ్వమేధపర్వ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
చారముఖాదర్జునస్య తురగసంచారణాత్పునర్నగరం ప్రత్యాగమనశ్రవణహృష్టస్య యుధిష్ఠిరస్య నిదేశాద్భీమేన యజ్ఞశాలాదినిర్మాపణం॥ 1 ॥ తథా నానాదేశేభ్యో బ్రాహ్మణాద్యానయనపూర్వకం తేషామన్నదానాదివ్యవస్థాకరణం॥ 2 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
న్యవర్తత తతో వాజీ యేన నాగాహ్వయం పురం।
తం నివృత్తం తు శుశ్రావ చారేణైవ యుధిష్ఠిరః।
శ్రుత్వాఽర్జునం కుశలినం స చ హృష్టమనాఽభవత్॥ 14-86-1 (94893)
విజయస్య చ తత్కర్మ గాంధారవిషయే తదా।
శ్రుత్వా చాన్యేషు దేశేషు స సుప్రీతోఽభవత్తదా॥ 14-86-2 (94894)
ఏతస్మిన్నేవ కాలే తు ద్వాదశీం మాఘమాసికీం।
ఇష్టం గృహీత్వా నక్షత్రం ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః॥ 14-86-3 (94895)
సమానీయ మహాతేజాః సర్వాన్భ్రాతౄన్మహీపతిః।
భీమం చ నకులం చైవ సహదేవం చ కౌరవ॥ 14-86-4 (94896)
ప్రోవాచేదం వచః కాలే తదా ధర్మభృతాంవరః।
ఆమంత్ర్య వదతాం శ్రేష్ఠో భీమం ప్రహరతాం వరం॥ 14-86-5 (94897)
ఆయాతి భీమసేనాసౌ సహాశ్వేన తవానుజః।
యథా మే పురుషాః ప్రాహుర్యే ధనంజయసారిణః॥ 14-86-6 (94898)
ఉపస్థితశ్చ కాలోఽయమభితో వర్తతే హయః।
మాఘీ చ పౌర్ణమాసీయం మాసః శేషో వృకోదర॥ 14-86-7 (94899)
తత్ప్రస్థాప్యంతు విద్వాంసో బ్రాహ్మణా వేదపారగాః।
వాజిమేధార్థసిద్ధ్యర్థం దేశం పశ్యంతు యజ్ఞియం॥ 14-86-8 (94900)
ఇత్యుక్తః స తు తచ్చక్రే భీమో నృపతిశాసనం।
హృష్టః శ్రుత్వా గుడోకేశమాయాంతం పురుషర్షభం॥ 14-86-9 (94901)
తతో యయౌ భీమసేనః ప్రాజ్ఞైః స్థపతిభిః సహ।
బ్రాహ్మణానగ్రతః కృత్వా కుశలాన్యజ్ఞకర్మణి॥ 14-86-10 (94902)
తం ససాలచయం శ్రీమత్సప్రతోలీసుఘట్టితం।
మాపయామాస కౌరవ్యో యజ్ఞవాటం యతావిధి॥ 14-86-11 (94903)
ప్రాసాదశతసంబంధం మణిప్రవరకుట్టిమం।
`సదః స పత్నీసదనం సాగ్నీధ్రమపి చోత్తరం।'
కారయామాస విదివద్ధేమరత్నవిభూషితం॥ 14-86-12 (94904)
స్తంభాన్కనకచిత్రాంశ్చ తోరణాని బృహంతి చ।
యజ్ఞాయతనదేశేశు దత్త్వా శుద్ధం చ కాంచనం॥ 14-86-13 (94905)
అంతఃపురాణాం రాజ్ఞాం చ నానాదేశసమీయుషాం।
కారయామాస ధర్మాత్మా తత్రతత్ర యథావిధి॥ 14-86-14 (94906)
బ్రాహ్మణానాం న వేశ్మాని నానాదేశసమీయుషాం।
కారయామాస కౌంతేయో విధివత్తాన్యనేకశః॥ 14-86-15 (94907)
తథా సంప్రేషయామాస దూతాన్నృపతిశాసనాత్।
భీమసేనో మహాబాహో రాజ్ఞామక్లిష్టకర్మణాం॥ 14-86-16 (94908)
తే ప్రియార్థం కురుపతేరాయయుర్నృపసత్తమ।
రత్నాన్యనేకాన్యాదాయ స్త్రియోఽశ్వానాయుధాని చ॥ 14-86-17 (94909)
తేషాం నిర్విశతాం తేషు శిబిరేషు మహాత్మనాం।
నర్దతః సాగరస్యేవ దివస్పృగభవత్స్వనః॥ 14-86-18 (94910)
`ప్రత్యుద్గంయ నమస్కృత్య బ్రాహ్మణాంశ్చ న్యవేదయత్॥' 14-86-19 (94911)
తేషామభ్యాగతానాం చ స రాజా కురువర్ధనః।
వ్యాదిదేశాన్నపానాని శయ్యాశ్చాప్యతిమానుషాః॥ 14-86-20 (94912)
వాహనానాం చ వివిధాః శాలాః శాలీక్షుగోరసైః।
ఉపేతా భరతశ్రేష్ఠో వ్యాదిదేశ స ధర్మరాట్॥ 14-86-21 (94913)
`వర్ణాః పృథక్సన్నివిష్టా హ్యుత్తరోత్తరపూజితాః'।
తథా తస్మిన్మహాయజ్ఞే ధర్మరాజస్య ధీమతః।
సమాజగ్ముర్మునిగణా బహవో బ్రహ్మవాదినః॥ 14-86-22 (94914)
యే చ ద్విజాతిప్రవరాస్తత్రాసన్పృథివీపతే।
సమాజగ్ముః సశిష్యాంస్తాన్ప్రతిజగ్రాహ కౌరవః॥ 14-86-23 (94915)
సర్వాంశ్చ తాననుయయౌ యావదావసథాన్ప్రతి।
స్వయమేవ మహాతేజా దంభం త్యక్త్వా యుధిష్ఠిరః॥ 14-86-24 (94916)
తతః కృత్వా స్థపతయః శిల్పినోఽన్యే చ యే తదా।
కృత్స్నం యజ్ఞవిధిం రాజంధర్మరాజే న్యవేదయన॥ 14-86-25 (94917)
తచ్ఛ్రుత్వా ధర్మరాజస్తు కృతం సర్వమతంద్రితః।
హృష్టరూపోఽభవద్రాజన్సహ భ్రాతృభిరాదృతః॥ 14-86-26 (94918)
తస్మిన్యజ్ఞే ప్రవృత్తే తు వాగ్మినో హేతువాదినః।
హేతువాదాన్బహూనాహుః పరస్పరజిగీషవః॥ 14-86-27 (94919)
దదృశుస్తం నృపతయో యజ్ఞస్య విధిముత్తమం।
దేవేంద్రస్యేవ విహితం భీమసేనేన భారత॥ 14-86-28 (94920)
దదృశుస్తోరణాన్యత్ర శాతకుంభమయాని తే।
శయ్యాసనవిహారాంశ్చ సుబహూన్రత్నసంచయాన్॥ 14-86-29 (94921)
ఘటాన్పాత్రీః కటాహాని కలశాన్వర్ధమానకాన్।
న హి కించిదసౌవర్ణమపశ్యన్వసుధాధిపాః॥ 14-86-30 (94922)
యూపాంశ్చ శాస్త్రపఠితాందారవాన్హేమభూషితాన్।
ఉపక్లృప్తాన్యథాకాలం విధివద్భూరివర్చసః॥ 14-86-31 (94923)
స్థలజాక జలజా యే చ పశవః కేచన ప్రభో।
సర్వానేవ సమానీతానపశ్యంస్తత్ర తే నృపాః॥ 14-86-32 (94924)
గాశ్చైవ మహిషీశ్చైవ తథా వృద్ధస్త్రియోపి చ।
ఔదకాని చ సత్వాని శ్వాపదాని వయాంసి చ॥ 14-86-33 (94925)
జరాయుజాండజాతాని స్వేదజాన్యుద్భిదాని చ।
పర్వతానూపజాతాని భూతాని దదృశుశ్చ తే॥ 14-86-34 (94926)
ఏవం ప్రముదితం సర్వం పశుగోధనధాన్యతః।
యజ్ఞవాటం నృపా దృష్ట్వా పరం విస్మయమాగతాః॥ 14-86-35 (94927)
`అనిశం దీయతే చ స్మ తత్ర భోజ్యం పృథగ్విధం॥'
బ్రాహ్మణానాం విశాం చైవ బహుమృష్టాన్నమృద్ధిమత్॥ 14-86-36 (94928)
పూర్ణే శతసహస్రే తు విప్రాణాం తత్రి భుంజతాం।
దుందుభిర్మేఘనిర్ఘోషో ముహుర్ముహురతాడ్యత।
విననాదాసకృచ్చాపి దివసేదివసే గతే॥ 14-86-37 (94929)
ఏవం స వవృతే యజ్ఞో ధర్మరాజస్య ధీమతః।
అన్నస్య సుబహూన్రాజన్నుత్సర్గాన్పర్వతోపమాన్।
దధికుల్యాశఅచ దదృశుః సర్పిషశ్చ హ్రదాంజనాః॥ 14-86-38 (94930)
జంబూద్వీపో హి సకలో నానజనపదాయుతః।
రాజన్నదృస్యతైకస్థో రాజ్ఞస్తస్య మహామఖే॥ 14-86-39 (94931)
తత్ర జాతిసహస్రాణి పురుషాణాం తతస్తతః।
గృహీత్వా ధమాజగ్ముర్బహూని భరతర్షభ॥ 14-86-40 (94932)
స్రగ్విణశ్తాపి తే సర్వే సుముష్టమణికుండలాః।
పర్యవేషంద్విజాతీంస్తాఞ్శతశోఽథ సహస్రశః॥ 14-86-41 (94933)
వివిధాన్యన్నపానాని పురుషా యేఽనుయాయినః।
తే వై నృపోపభోజ్యాని బ్రాహ్మణానాం దదుశ్చ హ॥ ॥ 14-86-42 (94934)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి షడశీతితమోఽధ్యాయః॥ 86 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-86-3 ఇష్టం నక్షత్రం పుష్యం॥ 7-86-8 ప్రస్థాప్యంతు ప్రస్థాపయంతు। స్వార్థే ణిచ్। ప్రతిష్ఠంత్విత్యర్థః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 087
॥ శ్రీః ॥
14.87. అధ్యాయః 087
అశ్వమేధపర్వ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
కృష్ణేన బలరామాదిభిః సహ యుధిష్ఠిరాశ్వమేధాయ హాస్తినపురంప్రత్యాగమనం॥ 1 ॥ తథా యుధిష్ఠిరంప్రతి నానాదేశేభ్య ఆగమిష్యతాం రాజ్ఞామప్రమాదేన యథోచితపూజాయా మణలూరాదాగమిష్యతో బభ్రువాహనస్య సంమాననస్య చ కర్తవ్యతాప్రతిపాదకార్జునసందేశనివేదనం॥ 2 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
సమాగతాన్వేదవిదో రాజ్ఞశ్చ పృథివీశ్వరాన్।
దృష్ట్వా యుధిష్ఠిరో రాజా భీమసేనమభాషత॥ 14-87-1 (94935)
ఉపయాతా నరవ్యాఘ్రా య ఏతే పృథివీశ్వరాః।
ఏతేషాం క్రియతాం పూజా పూజార్హా హి నరాధిపాః॥ 14-87-2 (94936)
ఇత్యుక్తః స తథా చక్రే నరేంద్రేణ యశస్వినా।
భీమసేనో మహాతేజా యమాభ్యాం సహ పాండవః॥ 14-87-3 (94937)
అథాభ్యగచ్ఛద్గోవిందో వృష్ణిభిః సహ ధర్మజం।
బలదేవం పురస్కృత్య సర్వప్రాణభూతాం వరః॥ 14-87-4 (94938)
యుయుధానేన సహితః ప్రద్యుంనేన గదేన చ।
నిశఠేనాథ సాంబేన తథైవ కృతవర్మణా॥ 14-87-5 (94939)
తేషామపి పరాం పూజాం చక్రే భీమో మహారథః।
వివిశుస్తే చ వేశ్మాని రత్నవంతి చ సర్వశః॥ 14-87-6 (94940)
యుధిష్ఠిరసమీపే తు కథాంతే మధుసూదనః।
అర్జునం కథయామాస బహుసంగ్రామకర్శితం॥ 14-87-7 (94941)
స తం ప్రపచ్ఛ కౌంతేయః పునఃపునరరిందమం।
ధర్మజః శక్రజం జిష్ణుం సమాచష్ట జగత్పతిః॥ 14-87-8 (94942)
ఆగమద్ద్వారకావాసీ సమాప్తః పురుషో నృప।
యోఽద్రాక్షీత్పాండవశ్రేష్ఠ బహుసంగ్రామకర్శితం॥ 14-87-9 (94943)
సమీపే చ మహాబాహుమాచష్ట చ మమ ప్రభో।
కురు కార్యాణి కౌంతేయ హయమేధార్థసిద్ధయే॥ 14-87-10 (94944)
ఇత్యుక్తః ప్రత్యువాచైనం ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః।
దిష్ట్యా స కుశలీ జిష్ణురుపాయాతి చ మాధవ॥ 14-87-11 (94945)
యదిదం సందిదేశాస్మిన్పాండవానాం బలాగ్రణీః।
తదాఖ్యాతమిహేచ్ఛామి భవతా యదునందన॥ 14-87-12 (94946)
ఇత్యుక్తో ధర్మరాజేన వృష్ణ్యంధకపతిస్తదా।
ప్రోవాచేదం వచో వాగ్మీ ధర్మాత్మానం యుధిష్ఠిరం॥ 14-87-13 (94947)
ఇదమాహ మహారాజ పార్థవాక్యం నరేశ్వరః।
వాచ్యో యుధిష్ఠిరః కృష్ణ కాలే వాక్యమిదం మమ॥ 14-87-14 (94948)
ఆగమిష్యంతి రాజానః సర్వే వై కౌరవర్షభ।
ప్రాప్తానాం మహతాం పూజా కార్యా హ్యేతత్క్షమం హి నః॥ 14-87-15 (94949)
ఇత్యేతద్వచనాద్రాజా విజ్ఞాప్యో మమ మానద।
తథా చాత్యయికం న స్యాద్యదర్ఘాహరణేఽభవత్॥ 14-87-16 (94950)
కర్తుమర్హతి తద్రాజా భవాంశ్చాప్యనుమన్యతాం।
రాజద్వేషాన్న నశ్యేయురిమా రాజన్పునః ప్రజాః॥ 14-87-17 (94951)
ఇదమన్యచ్చ కౌంతేయ వచః స పురుషోఽబ్రవీత్।
ధనంజయస్య నృపతే తన్మే నిగదతః శృణు॥ 14-87-18 (94952)
ఉపయాస్యతి యజ్ఞం నో మణలూరపతిర్నృపః।
పుత్రో మమ మహాతేజా దయితో బభ్రువాహనః॥ 14-87-19 (94953)
తం భవాన్మదపేక్షార్థం విధివత్ప్రతిపూజయేత్।
స తు భక్తోఽనురక్తశ్చ మమ నిత్యమితి ప్రభో॥ 14-87-20 (94954)
ఇత్యేతద్వచనం శ్రుత్వా ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః।
అభినంద్యాస్య తద్వాక్యమిదం వచనమబ్రవీత్॥ ॥ 14-87-21 (94955)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి సప్తాశీతితమోఽధ్యాయః॥ 87 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-87-7 భోజరాజన్యానాం వర్ధనః॥ 7-87-8 జానునోరధస్థః పశ్చాద్భాగీయో మాంసలః ప్రదేశః పిండికా। తే ఉభే అస్యాధికే స్వదేశాదధోభాగపర్యంతం బహులమాలంబమానే॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 088
॥ శ్రీః ॥
14.88. అధ్యాయః 088
అశ్వమేధపర్వ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరేణి పాండవేషు చతుర్భ్యోఽర్జునస్యైవ విశేషతోఽధ్వసంచారాదిపరిక్లేశసూచకశారీరాలక్షణప్రశ్నే కృష్ణేన తంప్రతి తత్కథనం॥ 1 ॥ మేధ్యాశ్వస్య పృథ్వీసంచారణాయ గతేనార్జునేన సహాశ్వేన పునర్నగరం ప్రత్యాగమనం॥ 3 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
యుధిష్ఠిర ఉవాచ।
శ్రుతం ప్రియమిదం కృష్ణ యత్త్వమర్హసి భాషితుం।
తన్మేఽమృతరసం పుణ్యం మనో హ్లాదయతి ప్రభో॥ 14-88-1 (94956)
బహూని కిల యుద్ధాని విజయస్య నరాధిపైః।
పునరాసన్హృషీకేశ తత్రతత్రేతి న శ్రుతం॥ 14-88-2 (94957)
కింనిమిత్తం స నిత్యం హి పార్థః సుఖవివర్జితః।
అతీవ విజయో ధీమానితి మే దూయతే మనః॥ 14-88-3 (94958)
సంచింతయామి కౌంతేయం రహో జిష్ణుం జనార్దన।
అతీవ దుఃఖభాగీ స సతతం పాండునందనః॥ 14-88-4 (94959)
కింను తస్య శరీరేఽస్తి సర్వలక్షణపూజితే।
అనిష్టం లక్షణం కృష్ణ యేన దుఃఖాన్యుపాశ్నుతే॥ 14-88-5 (94960)
అతీవాసుఖభోగీ స సతతం కుంతినందనః।
న హి పశ్యామి బీభత్సోర్నింద్యం గాత్రేషు కించన।
శ్రోతవ్యం చేన్మయైతద్వై తన్మే వ్యాఖ్యాతుమర్హసి॥ 14-88-6 (94961)
ఇత్యుక్తః స హృషీకేశో ధ్యాత్వా సుమహదంతరం।
రాజానం భోజరాజన్యవర్ధనో విష్ణురబ్రవీత్॥ 14-88-7 (94962)
న హ్యస్య నృపతే కించిదనిష్టముపలక్షయే।
ఋతే పురుషసింహస్య పిండికేఽస్యాధికే యతః॥ 14-88-8 (94963)
స తాభ్యాం పురుషవ్యాఘ్రో నిత్యమధ్వసు వర్తతే।
న చాన్యదనుపశ్యామి యేనాసౌ దుఃఖభాజనం॥ 14-88-9 (94964)
ఇత్యుక్తః పురుషశ్రేష్ఠస్తదా కృష్ణేన ధీమతా।
ప్రోవాచ వృష్ణిశార్దూలమేవమేతదితి ప్రభో॥ 14-88-10 (94965)
కృష్ణా తు ద్రౌప్దీ కృష్ణం తిర్యక్సాసూయమైక్షత
ప్రతిజగ్రాహ తస్యాస్తం ప్రణయం చాపి కేశిహా।
ప్రఖ్యుః సఖా హృషీకేశః సాక్షాదివ ధనంజయః॥ 14-88-11 (94966)
తత్ర భీమాదయస్తే తు కరవో యాజకాశ్చ యే।
రేముః శ్రుత్వా విచిత్రాం తాం ధనంజయకథాం శుభాం॥ 14-88-12 (94967)
తేషాం కథయతామేవ పురుషోఽర్జునసంకథాః।
ఉపాయాద్వచనాద్దూతో విజయస్య మహాత్మనః॥ 14-88-13 (94968)
సోభిగంయ కురుశ్రేష్ఠం నమస్కృత్య చ బుద్ధిమాన్।
ఉపాయాతం నరవ్యాఘ్రం ఫల్గునం ప్రత్యవేదయత్॥ 14-88-14 (94969)
తచ్ఛ్రుత్వా నృపతిస్తస్య హర్షబాష్పాకులేక్షణః।
ప్రియాఖ్యాననిమిత్తం వై దదౌ బహుధనం తదా॥ 14-88-15 (94970)
తతో ద్వితీయే దివసే మహాఞ్శబ్దో వ్యవర్ధత।
ఆగచ్ఛతి నరవ్యాఘ్రే కౌరవాణాం ధురంధరే॥ 14-88-16 (94971)
తతో రేణుః సముద్భుతో విబభౌ తస్య వాజినః।
అభితో వర్తమానస్య యథోచ్చైఃశ్రవసస్తథా॥ 14-88-17 (94972)
తత్ర హర్షకరీర్వాచో నరాణాం శుశ్రువేఽర్జునః।
దిష్ట్యాఽసి పార్థ కుశలీ ధన్యో రాజా యుధిష్ఠిరః॥ 14-88-18 (94973)
కోన్యోహి పృథివీం కృత్స్నాం జిత్వాహి యుధి పార్థివాన్
చారయిత్వా హయశ్రేష్ఠముపాగచ్ఛేదృతేఽర్జునాత్॥ 14-88-19 (94974)
యే వ్యతీతా మహాత్మానో రాజానః సగరాదయః।
తేషామపీదృశం కర్మ న కదాచన శుశ్రుమ॥ 14-88-20 (94975)
నైతదన్యే కరిష్యంతి భవిష్యా వసుధాధిపాః।
యత్త్వం కురుకులశ్రేష్ఠ దుష్కరం కృతవానసి॥ 14-88-21 (94976)
ఇత్యేవం వదతాం తేషాం పుంసాం కర్ణసుఖా గిరః।
శృణ్వన్వివేశ ధర్మాత్మా ఫల్గునో యజ్ఞసంస్తరం॥ 14-88-22 (94977)
తతో రాజా సహామాత్యః కృష్ణశ్చ యదునందనః।
ధృతరాష్ట్రం పురస్కృత్య తం ప్రత్యుద్యయతుస్తదా॥ 14-88-23 (94978)
సోఽభివాద్య పితుః పాదౌ ధర్మరాజస్య ధీమతః।
భీమాదీంశ్చాపి సంపూజ్య పర్యష్వజత కేశవం॥ 14-88-24 (94979)
తైః సమేత్యార్చితస్తాంశ్చ ప్రత్యర్చ్యాథ యథావిధి।
విశశ్రామ మహాబాహుస్తీరం లబ్ధ్వేవ పారగః॥ ॥ 14-88-25 (94980)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి అష్టాశీతితమోఽధ్యాయః॥ 88 ॥
ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 089
॥ శ్రీః ॥
14.89. అధ్యాయః 089
అశ్వమేధపర్వ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
బభ్రువాహనేనోలూపీచిత్రాంగదాభ్యాం సహ యాగదిదృక్ష్యా హాస్తినపురం ప్రత్యాగమనం॥ 1 ॥ తతః స్వయం సమాగతవ్యాసాజ్ఞయ యుధిష్ఠిరేణ ఋత్విగ్భిః సహాశ్వమేధోపక్రమః॥ 2 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
ఏతస్మిన్నేవ కాలే తు స రాజా బభ్రువాహనః।
మాతృభ్యాం సహితో ధీమాన్కురూనభ్యాజగామ హ॥ 14-89-1 (94981)
తత్ర వృద్ధాన్యథావత్స కురూనన్యాంశ్చ పార్థివాన్।
అభివాద్య మహాబాహుస్తైశ్చాపి ప్రతినందితః।
ప్రవివేశ పితామహ్యాః కుంత్యా భవనముత్తమం॥ 14-89-2 (94982)
స ప్రవిశ్య మహాబాహుః పాండవానాం నివేశనం।
పితామహీమభ్యవందత్సాంనా పరమవల్గునా॥ 14-89-3 (94983)
తథా చిత్రాంగదా దేవీ కౌరవస్యాత్మజాఽపి చ।
పృథాం కృష్ణాం చ సహితే వినయేనోపజగ్మతుః।
సుభద్రాం చ యథాన్యాయం యాశ్చాన్యాః కురుయోషితః॥ 14-89-4 (94984)
దదౌ కుంతీ తతస్తాభ్యాం రత్నాని వివిధాని చ।
ద్రౌపదీ చ సుభద్రా చ యాశ్చాప్యన్యా యదుస్త్రియః॥ 14-89-5 (94985)
ఊషతుస్తత్ర తే దేవ్యౌ మహార్ఙశయనాసనే।
సుపూజితే స్వయం కుంత్యా పార్థస్య హితకాంయయా॥ 14-89-6 (94986)
స చ రాజా మహాతేజాః పూజితో బభ్రువాహనః।
ధూతరాష్ట్రం మహీపాలముపతస్థే యతావిధి॥ 14-89-7 (94987)
యుధిష్ఠిరం చ రాజానం భీమదీంశ్చాపి పాండవాన్।
ఉపాగంయ మహాతేజా వినయేనాభ్యవాదయత్॥ 14-89-8 (94988)
స తైః ప్రేంయా పరిష్వక్తః పూజితశ్చ యథావిధి।
ధనం చాస్మై దదుర్భూరి ప్రీయమాణా మహారథాః॥ 14-89-9 (94989)
తథైవ చ మహీపాలః కృష్ణం చక్రగదాధరం।
ప్రద్యుంన ఇవ గోవిందం వినయేనోపతస్థివాన్॥ 14-89-10 (94990)
తస్మై కృష్ణో దదౌ రాజ్ఞే మహార్హమతిపూజితం।
రథం హేమపరిష్కారం దివ్యాశ్వయుజముత్తమం॥ 14-89-11 (94991)
ధర్మరాజశ్చ భీమశ్చ ఫల్గునశ్చ యమౌ తథా।
పృథక్పృథక్ చ తే చైనం మానార్థాభ్యామయోజయన్॥ 14-89-12 (94992)
తతస్తృతీయే దివసే సత్యవత్యాత్మజో మునిః।
యుధిష్ఠిరం సమభ్యేత్య వాగ్మీ వచనమబ్రవీత్॥ 14-89-13 (94993)
అద్యప్రభృతి కౌంతేయ యజ్ఞస్య సమయో హి తే।
ముహూర్తో యజ్ఞియః ప్రాప్తశ్చోదయంతీహ యాజకాః॥ 14-89-14 (94994)
అహీనో నామ రాజేంద్ర క్రతుస్తేఽయం వికల్పవాన్।
బహుత్వాత్కాంచనస్యాస్య ఖ్యాతో బహుసువర్ణకః॥ 14-89-15 (94995)
ఏవమత్ర మహారాజ దక్షిణాభిర్గుణీకుర।
శ్రీస్త్వాం వ్రజతు తే రాజన్బ్రాహ్మణా హ్యత్ర కారణం॥ 14-89-16 (94996)
త్రీనశ్వమేధానత్ర త్వం సంప్రాప్య బహుదక్షిణాన్।
జ్ఞాతివధ్యాకృతం పాపం ప్రహాస్యతి నరాధిప॥ 14-89-17 (94997)
పవిత్రం పరమం చైతత్పావనానాం చ పావనం।
యదశ్వమేధావభృథం ప్రాప్స్యసే కురునందన॥ 14-89-18 (94998)
ఇత్యుక్తః స తు తేజస్వీ వ్యాసేనామితబుద్ధినా।
దీక్షాం వివేశ ధర్మాత్మా వాజిమేధాప్తయే తతః॥ 14-89-19 (94999)
తతో యజ్ఞం మహాబాహుర్వాజిమేధం మహాక్రతుం।
బహ్వన్నదక్షిణం రాజా సర్వకామగుణాన్వితం॥ 14-89-20 (95000)
తత్ర వేదవిదో రాజంశ్చక్రుః కర్మాణి యాజకాః।
పరిక్రామంతి శాస్త్రజ్ఞా యతావద్ద్విజసత్తమాః॥ 14-89-21 (95001)
న తేషాం స్ఖలితం కించిదాసీదపహుతం తథా।
క్రమయుక్తం చ యుక్తం చ చక్రుస్తత్ర ద్విజర్షభాః॥ 14-89-22 (95002)
కృత్వా ప్రవర్గ్యం ధర్మజ్ఞా యథావద్ద్విజసత్తమాః।
చక్రస్తే విధివద్రాజంస్తథైవాభిషవం ద్విజాః॥ 14-89-23 (95003)
అభిషూయ తతో రాజన్సోమం సోమపసత్తమాః।
సవనాన్యానుపూర్వ్యేణ చక్రుః సాస్త్రానుసారిణః॥ 14-89-24 (95004)
న తత్ర కృపణః కశ్చిన్న దరిద్రో బభూవ హ।
క్షుధితో దుఃఖితో వాఽపి ప్రాకృతో వాఽపి మానవః॥ 14-89-25 (95005)
భోజనం భోజనార్థిభ్యో దాపయామాస శత్రుహా।
భీమసేనో మహాతేజాః సతతం రాజశాసనాత్॥ 14-89-26 (95006)
సంస్తరే కుశలాశ్చాపి సర్వకార్యాణి యాజకాః।
దివసేదివసే చక్రుర్యథాశాస్త్రానుదర్శాత్॥ 14-89-27 (95007)
నాషడంగవిదత్రాసీత్సదస్యస్తస్య ధీమతః।
నావ్రతో నానుపాధ్యాయో న చ వాదావిచక్షణః॥ 14-89-28 (95008)
తతో యూపోచ్ఛ్రయే ప్రాప్తే షడ్ బైల్వాన్భరతర్షభ।
ఖాదిరాన్బిల్వసమితాంస్తావతః సర్వవర్ణినః॥ 14-89-29 (95009)
దేవదారుమయౌ ద్వౌ తు యూపౌ కురుపతేర్మఖే।
శ్లేష్మాతకమయం చైకం యాజకాః సమకల్పయన్॥ 14-89-30 (95010)
`సర్వానేతాన్యథాశాస్త్రం యాజకాః సమకారయన్।'
శోభార్థం చాపరాన్యూపాన్కాంచనాన్భరతర్షభ।
స భీమః కారయామాస ధర్మరాజస్య శాసనాత్॥ 14-89-31 (95011)
తే వ్యరాజంత రాజర్షే వాసోభిరుపశోభితాః।
మహేంద్రానుగతా దేవా యథా సప్తర్షిభిర్దివి॥ 14-89-32 (95012)
ఇష్టకాః కాంచనీశ్చాత్ర చయనార్తం కృతా విభో।
శుశుభే చయనం తచ్చ దక్షస్యేవ ప్రజాపతేః॥ 14-89-33 (95013)
చతుశ్చిత్యశ్చ తస్యాసీదష్టాదశకరాత్మకః।
స రుక్మపక్షో నిచితస్త్రికోణో గరుడాకృతిః॥ 14-89-34 (95014)
తతో నియుక్తాః పశవో యథాశాస్త్రం మనీషిభిః।
తం తం దేవం సముద్దిశ్య పక్షిణః పశవశ్చ యే॥ 14-89-35 (95015)
ఋషభాః శాస్త్రపఠితాస్తథా జలచరాశ్చ యే।
సర్వాంస్తానభ్యయుంజంస్తే తత్రాగ్నిచయకర్మణి॥ 14-89-36 (95016)
యూపేషు నియతా చాసీత్పశూనాం త్రిశతీ తథా।
అశ్వరత్నోత్తరా యజ్ఞే కౌంతేయస్య మహాత్మనః॥ 14-89-37 (95017)
స యజ్ఞః శుశుభే తస్య సాక్షాద్దేవర్షిసంకులః।
గంధర్వగణసంకీర్ణః శోభితోఽప్సరసాం గణైః॥ 14-89-38 (95018)
స కింపురుషసంకీర్ణః కింనరైశ్చోపశోభితః।
సిద్ధవిప్రనివాసైశ్చ సమంతాదభిసంవృతః॥ 14-89-39 (95019)
తస్మిన్సదసి నిత్యాస్తు వ్యాసశిష్యా ద్విజర్షభాః।
సర్వశాస్త్రప్రణేతారః కుశలా యజ్ఞకర్మసు॥ 14-89-40 (95020)
నారదశ్చ బభూవాత్ర తుంబురుశ్చ మహాద్యుతిః।
విశ్వావసుశ్చిత్రసేనస్తథాఽన్యే గీతకోవిదాః॥ 14-89-41 (95021)
గంధర్వా గీతకుశలా నృత్యేషు చ విశారదాః।
రమయంతి స్మ తాన్విప్రాన్యజ్ఞకర్మాంతరేషు వై॥ ॥ 14-89-42 (95022)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి ఏకోననవతితమోఽధ్యాయః॥ 89 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-89-15 అహీనః అహ్నాం సోమయాగానాం బహూనాం సమూహోఽహీనః। న హీనః ద్రవ్యాదినా ఇతి వా॥ 7-89-23 అభిషవ సోమవల్ల్యాః కండనం॥ 7-89-24 సోమం సోమవల్లీరసం। సవనాని ప్రాతఃసవనాదీని॥ 7-89-27 సంస్తరే ఇష్టకానాం చయనాఖ్యే స్థండిలరచనే॥ 7-89-29 వర్ణినః పలాశకాష్ఠమయాః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 090
॥ శ్రీః ॥
14.90. అధ్యాయః 090
అశ్వమేధపర్వ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరేణాశ్వమేధసమాపనానంతరం రాజ్ఞాం యథోచితం సంమానపూర్వకం స్వస్వదేశాన్ప్రతి ప్రస్థాపనం॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
శ్రపయిత్వా పశూనన్యాన్విధివద్ద్విజసత్తమాః।
తం తురంగం యథాశాస్త్రమాలభంత ద్విజాతయః॥ 14-90-1 (95023)
తతః సంజ్ఞప్య తురగంక విధివద్యాజకర్షభాః।
ఉపసంవేశయాంచక్రుస్తతస్తాం ద్రుపదాత్మజాం।
కలాభిస్తిసృభీ రాజన్యథావిధి మనస్వినీం॥ 14-90-2 (95024)
ఉద్ధృత్య తు వపాం తస్య యథాశాస్త్రం ద్విజాతయః।
శ్రపయామాసురవ్యగ్రా విధివద్భరతర్షభ॥ 14-90-3 (95025)
తం వపాధూమగంధం తు ధర్మరాజః సహానుజైః।
ఉపాజిఘ్రద్యథాసాస్త్రం సర్వపాపాపహం తదా॥ 14-90-4 (95026)
శిష్టాన్యంగాని యాన్యాసంస్తస్యాశ్వస్య నరాధిప।
తాన్యగ్రౌ జుహువుర్ధీరాః సమస్తాః షోడశర్త్విజః॥ 14-90-5 (95027)
సంస్థాప్యైవం తస్య రాజ్ఞస్తం యజ్ఞం శక్రతేజసః।
వ్యాసః సశిష్యో భగవాన్వర్ధయామాస తం నృపం॥ 14-90-6 (95028)
తతో యుధిష్ఠిరః ప్రాదాత్సదస్యేభ్యో యథావిధి।
కోటీః సహస్రం నిష్కాణాం వ్యాసాయ తు వసుంధరాం॥ 14-90-7 (95029)
ప్రతిగృహ్య ధరాం రాజన్వ్యాసః సత్యవతీసుతః।
అబ్రవీద్భరతశ్రేష్ఠం ధర్మరాజం యుధిష్ఠిరం॥ 14-90-8 (95030)
వసుధా భవతస్త్వేషాం సంన్యస్తా రాజసత్తమ।
నిష్క్రయో దీయతాం మహ్యం బ్రాహ్మణా హి ధనార్థినా॥ 14-90-9 (95031)
యుధిష్ఠిరస్తు తాన్విప్రాన్ప్రత్యువాచ మహామనాః।
భ్రాతృభిః సహితో ధీమాన్మధ్యే రాజ్ఞాం మహాత్మనాం॥ 14-90-10 (95032)
అశ్వమేధే మహాయజ్ఞే పృథివీ దక్షిణా స్మృతా।
అర్జునేన జితా చేయమృత్విగ్భ్యః ప్రాపితా మయా॥ 14-90-11 (95033)
వనం ప్రవేక్ష్యే విప్రాగ్ర్యా విభజధ్వం మహీమిమాం।
చతుర్ధా పృథివీం కృత్వా చాతుర్హోత్రప్రమాణతః॥ 14-90-12 (95034)
నాహమాదాతుమిచ్ఛామి బ్రహ్మస్వం ద్విజసత్తమాః॥
ఇదం నిత్యం మనో విప్రా భ్రాతౄణాం చైవ మే సదా॥ 14-90-13 (95035)
ఇత్యుక్తవతి తస్మింస్తు భ్రాతరో ద్రౌపదీ చ సా।
ఏవమేతదితి ప్రాహుస్తదభూద్రోమహర్షణం॥ 14-90-14 (95036)
తతోఽంతరిక్షే వాగాసీత్సాధుసాధ్వితి భారత।
తథైవ ద్విజసంఘానాం శంసతాం విబభౌ స్వనః॥ 14-90-15 (95037)
ద్వైపాయనస్తథా కృష్ణః పునరేవ యుధిష్ఠిరం।
ప్రోవాచ మధ్యే విప్రాణామిదం సంపూజయన్మునిః॥ 14-90-16 (95038)
దత్తైషా భవతా మహ్యం తాం తే ప్రతిదదాంయహం।
హిరణ్యం దీయతామేభ్యో బ్రాహ్మణేభ్యో ధరాఽస్తు తే॥ 14-90-17 (95039)
తతోఽబ్రవీద్వాసుదేవో ధర్మరాజం యుధిష్ఠిరం।
యథాఽఽహ భగవాన్వ్యాసస్తథా త్వం కర్తుమర్హసి॥ 14-90-18 (95040)
ఇత్యుక్తః స కురుశ్రేష్ఠః ప్రీతాత్మా భ్రాతృభిః సహ।
కోటిం కోటిం గవాం ప్రాదాద్దక్షిణాం త్రిగుణీకృతాం॥ 14-90-19 (95041)
న కరిష్యతి తల్లోకే కశ్చిదన్యో నరాధిపః।
యత్కృతం కురురాజేన మరుత్తస్యానుకుర్వతా॥ 14-90-20 (95042)
ప్రతిగృహ్య తు తద్ద్రవ్యం కృష్ణద్వైపాయనో మునిః।
ఋత్విగ్భ్యః ప్రదదౌ విద్వాంశ్చతుర్ధా వ్యభజంశ్చ తే॥ 14-90-21 (95043)
ధరణ్యా నిష్క్రయం దత్త్వా తద్ధిరణ్యం యుధిష్ఠిరః।
దూతపాపో జితస్వర్గో ముముదే భ్రాతృభిః సహ॥ 14-90-22 (95044)
ఋత్విజస్తమపర్యంతం సువర్ణనిచయం తథా।
వ్యభజంత ద్విజాతిభ్యో యథోత్సాహం యథాసుఖం॥ 14-90-23 (95045)
యజ్ఞవాటే చ యత్కించిద్ధిరణ్యం సవి భూషణం।
తోరణాని చ యూపాంశ్చ ఘటాన్పాత్రీస్తథేష్టకాః।
యుధిష్ఠిరాభ్యనుజ్ఞాతాః సర్వం తద్వ్యభజంద్విజాః॥ 14-90-24 (95046)
అనంతరం ద్విజాతిభ్యః క్షత్రియా జహ్రిరే వసు।
తథా విట్శూద్రసంఘాశ్చ తథాఽన్యే ంలేచ్ఛజాతయః।
`కాలేన మహతా జహ్రుస్తత్సువర్ణం తతస్తతః॥' 14-90-25 (95047)
తతస్తే బ్రాహ్మణాః సర్వే ముదితా జగ్మురాలయాన్।
తర్పితా వసునా తేన ధర్మిరాజేన ధీమితా॥ 14-90-26 (95048)
స్వమంశం భగవాన్వ్యాసః కుంత్యై పాదాభివాదితః।
ప్రదదౌ తస్య మహతో హిరణ్యస్య మహాద్యుతిః॥ 14-90-27 (95049)
శ్వశురాత్ప్రీతిదాయం తం ప్రాప్య సా ప్రీతమానసా।
చకార పుణ్యకం తేన సుమహత్సంఘశః పృథా॥ 14-90-28 (95050)
గత్వా త్వవభృథం రాజా విపాప్మా భ్రాతృభిః సహ।
సభాజ్యమానః శుశుభే మహేంద్రస్త్రిదశైరివ॥ 14-90-29 (95051)
పాణ్·డవాశ్చ మహీపాలైః సమేతైరభిసంవృతాః।
అశోభంత మహారాజ గ్రహస్తారాగణైరివ॥ 14-90-30 (95052)
రాజభ్యోపి తతః ప్రాదాద్రత్నాని వివిధాని చ।
గజానశ్వానలంకారాంత్రియో వాసాంసి కాంచనం॥ 14-90-31 (95053)
తద్ధనౌఘమపర్యంతం పార్థః పార్థివమండలే।
విసృజఞ్శుశుభే రాజన్యథా వైశ్రవణస్తథా॥ 14-90-32 (95054)
ఆనీయ చ తథా వీరం రాజానం బభ్రువాహనం।
ప్రదాయ విపులం విత్తం గృహాత్ప్రాస్థాపయనత్తదా॥ 14-90-33 (95055)
దుఃశలాయాశ్చ తం పౌత్రం బాలకం భరతర్షభ।
స్వరాజ్యేఽథ పితుర్ధామాన్స్వసుః ప్రీత్యా న్వయేశయత్॥ 14-90-34 (95056)
నృపతీంశ్చైవ తాన్సర్వాన్సువిభక్తాన్సుపూజితాన్।
ప్రస్థాపయామాస వశీ కురురాజో యుధిష్ఠిరః॥ 14-90-35 (95057)
గోవిందం చ మహాత్మానం బలదేవం మహాబలం।
తథాఽన్యాన్వృష్ణివీరాంశ్చ ప్రద్యుంనాద్యాన్సహస్రశః॥ 14-90-36 (95058)
పూజయిత్వా మహారాజ యథావిధి మహాద్యుతిః।
భ్రాతృభిః సహితో రాజా ప్రాస్థాపరయదరిందమః॥ 14-90-37 (95059)
ఏవం బభూవ యజ్ఞః స ధర్మిరాజస్య ధీమతః।
బహ్వన్నధనరత్నౌఘః సురామైరేయసాగరః॥ 14-90-38 (95060)
సర్పిఃపంకా హ్రదా యత్ర బభూవుశ్చాన్నపర్వతాః।
రసాలకర్దమా నద్యో బభూవుర్భరతర్షభ॥ 14-90-39 (95061)
భక్ష్యఖాండవరాగాణాం క్రియతాం భుజ్యతాం తథా।
పశూనాం వధ్యతాం చైవ నాంతం దదృశిరే జనాః॥ 14-90-40 (95062)
మత్తప్రమత్తముదితం సుప్రీతయువతీజనం।
మృదంగశంఖనాదైస్చ మనోరమమభూత్తదా। 14-90-41 (95063)
దీయతాం భుజ్యతాం చాపి తత్ర శబ్దో మహానభూత్।
దీయతాం దీయతాం చేతి దివారాత్రమవారితం॥ 14-90-42 (95064)
తం మహోత్సవసంకాశం హృష్టపుష్టజనాకులం।
కథయంతి స్మ పురుషా నానాదేశనివాసినః॥ 14-90-43 (95065)
వర్షిత్వా ధనధారాభిః కామై రత్నై రసైస్తథా।
విపాప్మా భరతశ్రేష్ఠః కృతార్థః ప్రావిశత్పురం॥ ॥ 14-90-44 (95066)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి నవతితమోఽధ్యాయః॥ 90 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-90-2 సంజ్ఞప్య హింసిత్వా తురగం। తస్య సమీపే తిసృభిః కలాభిః కలనాభిః మంత్రద్రవ్యశ్రద్దాఖ్యాభిరుపేతాం ద్రౌపదీం ఉపసంవేశయాం చక్రుః॥ 7-90-5 అంగాని హృదయజిహ్వావక్షఆదీనీ॥ 7-90-6 సంస్థాప్య సమాప్య॥ 7-90-7 తుశబ్దశ్చార్థే। తేన సర్వేభ్యో వసుధరాం దదావిత్యర్థః॥ 7-90-25 అనంతరం ద్విజాతిభ్యః విప్రేషు గృహీత్వా నివృత్తేషు శిష్టాత్ క్షత్రియాదయో గహీతవంత ఇత్యర్థః॥ 7-90-38 మైరేయం వృక్షజం మద్యం॥ 7-90-40 పిప్పలీశుంఠీయుక్తో ముద్గయూషః ఖాండవః స ఏవ శర్కారయుక్తో రాగఃఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 091
॥ శ్రీః ॥
14.91. అధ్యాయః 091
అశ్వమేధపర్వ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
వైశంపాయనేన జనమేజయంప్రతి నకులాఖ్యానకథనారంభః॥ 1 ॥ అశ్వమేధావసానే బిలాన్నిస్సృతేన కనకపార్శ్వేన కేనచిన్నకులేన సదస్యాన్ప్రతి ఉంఛవృత్తిబ్రాహ్మణస్య సక్తుప్రస్థదానప్రశంసనపూర్వకం యుధిష్ఠిరాశ్వమేధగార్హణం॥ 2 ॥। తథా సదస్యచోదనయా తత్కథనోపక్రమః॥ 3 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
జనమేజయ ఉవాచ।
పితామహస్య మే యజ్ఞే ధర్మరాజస్య ధీమతః।
యదాశ్చర్యమభూత్కించిత్తద్భవాన్వక్తుమర్హతి॥ 14-91-1 (95067)
వైశంపాయన ఉవాచ। 14-91-2x (7923)
శ్రూయతాం రాజశార్దూల మహదాశ్చర్యముత్తమం।
అశ్వమేధే మహాయజ్ఞే నివృత్తే యదభూత్ప్రభో॥ 14-91-2 (95068)
తర్పితేషు ద్విజాగ్ర్యేషు జ్ఞాతిసంబంధిబంధుషు।
దీనాంధకృపణే వాఽపి తదా భరతసత్తమ॥ 14-91-3 (95069)
ఘుష్యమాణే మహాదానే దిక్షు సర్వాసు భారత।
పతత్సు పుష్పవర్షేషు ధర్మరాజస్య మూర్ధని॥ 14-91-4 (95070)
బిలాన్నిస్సృత్య నకులో రుక్మపార్శ్వస్తదాఽనఘః।
వజ్రాశనిసమం నాదమముంచద్వసుధాధిప॥ 14-91-5 (95071)
సకృదుత్సృజ్య తన్నాదం త్రాసయానో మృగద్విజాన్।
మానుపం వచనం ప్రాహ పుష్పోపరిశయో మహాన్॥ 14-91-6 (95072)
సక్తుప్రస్థేన వో నాయం యజ్ఞస్తుల్యో నరాధిపాః।
ఉచ్ఛవృత్తేర్వదాన్యస్య కురుక్షేత్రనివాసినః॥ 14-91-7 (95073)
తస్య తద్వచనం శ్రుత్వా నకులస్య విశాంపతే।
విస్మయం పరమం జగ్ముః సర్వే తే బ్రాహ్మణర్షభాః॥ 14-91-8 (95074)
తతః సమేత్య నకులం పర్యపృచ్ఛంత తే ద్విజాః॥
కుతస్త్వం సమనుప్రాప్తో యజ్ఞం సాధుసమాగమం॥ 14-91-9 (95075)
కిం బలం పరమం తుభ్యం శ్రుతం కిం పరాయణం।
కథం భవంతం విద్యామ యో నో యజ్ఞం విగర్హసే॥ 14-91-10 (95076)
అవిలుప్యాగమం కృత్స్నం వివిధైర్యజ్ఞియైః కృతం।
యథాగమం యథాన్యాయం కర్తవ్యం చ తథా కృతం॥ 14-91-11 (95077)
పూజార్హాః పూజితాశ్చాత్ర విధివచ్ఛాస్త్రదర్శాత్।
మంత్రాహుతిహుతశ్చాగ్నిర్దత్తం దేయమమత్సరం॥ 14-91-12 (95078)
తుష్టా ద్విజాతయశ్చాత్ర దానైర్బహువిధైరపి।
క్షత్రియాశ్చి సుయుద్ధేన శ్రాద్ధైశ్చాపి పితామహాః॥ 14-91-13 (95079)
పాలనేన విశస్తుష్టాః కామైస్తుష్టా వరస్త్రియః।
అనుక్రోశైస్తతా శూద్రా దానశేషైః పృథగ్జనాః॥ 14-91-14 (95080)
జ్ఞాతిసంబంధినస్తుష్టాః శౌచేన చ నృపస్య నః।
దేవా హవిర్భిః పుణ్యైస్చ రక్షణైః శరణాగతాః॥ 14-91-15 (95081)
యదత్ర తథ్యం తద్బ్రూహి సత్యంసత్యం ద్విజాతిషు।
యథాశ్రుతం యథాదృష్టం పృష్టో బ్రాహ్మణకాంయయా॥ 14-91-16 (95082)
శ్రద్ధేయవాక్యః ప్రాజ్ఞస్త్వం దివ్యం రూపం బిభర్షి చ।
సమాగతశ్చ విప్రైస్త్వం తద్భవాన్వక్తుమర్హతి॥ 14-91-17 (95083)
ఇతి పృష్టో ద్విజైస్తైః స ప్రహసన్నకులోఽబ్రవీత్।
నైషా మృషామయా వాణీ ప్రోక్తా దర్పేణ వా ద్విజాః॥ 14-91-18 (95084)
యన్మయోక్తమిదం వాక్యం యుష్మాభిశ్చాప్యుపశ్రుతం।
సక్తుప్రస్థేన వో నాయం యజ్ఞస్తుల్యో ద్విజర్షభాః॥ 14-91-19 (95085)
ఇత్యవశ్యం మయైతద్వో వక్తవ్యం ద్విజసత్తమాః।
శృణుతావ్యగ్రమనసః శంసతో మే యథాతథం॥ 14-91-20 (95086)
అనుభూతం చ దృష్టం చ యన్మయాఽద్భుతముత్తమం।
ఉంఛవృత్తేర్వదాన్యస్య కురుక్షేత్రనివాసినః॥ 14-91-21 (95087)
స్వర్గం యేన ద్విజాః ప్రాప్తః సభార్యః ససుతస్నుషః।
యథా చార్ధం శరీరస్య మమేదం కాంచనీకృతం॥ ॥ 14-91-22 (95088)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి ఏకనవతితమోఽధ్యాయః॥ 91 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-91-5 నీలాక్షస్తత్ర నకుల ఇతి ఝ.పాఠః॥ 7-91-6 ధృష్టో బిలశయో మహాన్ ఇతి ఝ.పాఠః॥ 7-91-22 మమేదం యత్రేతి శేషః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 092
॥ శ్రీః ॥
14.92. అధ్యాయః 092
అశ్వమేధపర్వ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
నకులేన యుధిష్ఠిరాదీన్ప్రతి సకుటుంబస్యోంఛవృత్తేర్బ్రాహ్మణస్య ధర్మపురుషాయ సక్తుప్రస్తదానమహిమవర్ణనపూర్వకంపునస్తత్రైవాంతర్ధానం॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
నకుల ఉవాచ।
హంత వః కథయిష్యామి దానస్య ఫలముత్తమం।
న్యాయలబ్ధస్య సూక్ష్మస్య విప్రదత్తస్య యద్ద్విజాః॥ 14-92-1 (95089)
ధర్మక్షేత్రే కురుక్షేత్రే ధర్మజ్ఞైర్బహుభిర్వృతే।
ఉంఛవృత్తిర్ద్విజః కశ్చిత్కాపోతిరభవత్పురా॥ 14-92-2 (95090)
సభార్యః సహపుత్రేణ సస్నుషస్తపసి స్థితః।
బభూవ శుక్లవృత్తః స ధర్మాత్మా నియతేంద్రియః॥ 14-92-3 (95091)
షష్ఠే కాలే సదా విప్రో భుంక్తే తైః సహ సంవృతః॥ 14-92-4 (95092)
షష్ఠే కాలే కదాచిత్తు తస్యాహారో న విద్యతే।
భుంక్తేఽన్యస్మిన్కదాచిత్స షష్ఠే కాలే ద్విజోత్తమః॥ 14-92-5 (95093)
కపోతధర్మిణస్తస్య దుర్భిక్షే సతి దారుణే।
నావిద్యత తదా విప్రాః సంచయస్తన్నిబోధత॥ 14-92-6 (95094)
క్షీణాషైదిసమావాపో ద్రవ్యహీనోఽభవత్తదా।
కాలేకాలేఽస్య సంప్రాప్తే నైవ విద్యేత భోజనం॥ 14-92-7 (95095)
క్షుధాపరిగతాః సర్వే ప్రాతిష్ఠంత తదా తు తే।
ఉంఛం తదా శుక్లపక్షే మధ్యం తపతి భాస్కరే॥ 14-92-8 (95096)
ఉష్ణార్తశ్చ క్షుధార్తశ్చ విప్రస్తపసి సంస్థితః।
ఉంఛమప్రాప్తవానేవ బ్రాహ్మణః క్షుచ్ఛ్రమాన్వితః॥ 14-92-9 (95097)
స తథైవ క్షుధావిష్టః సార్ధం పరిజనేన హ।
క్షపయామాస తం కాలం కృచ్ఛ్రప్రాణో ద్విజోత్తమః॥ 14-92-10 (95098)
అథ షష్ఠే గతే కాలే యవప్రస్థముపార్జయన్।
యవప్రస్థం తు తం సక్తూనకుర్వంత తపస్వినః॥ 14-92-11 (95099)
కృతజప్యాహ్నికాస్తే తు హుత్వా చాగ్నిం యథావిధి।
కుడవంకుడవం సర్వే వ్యభజంత తపస్వినః॥ 14-92-12 (95100)
అథాగచ్ఛద్ద్విజః కశ్చిదతిథిర్భుంజతాం తదా।
తే తం దృష్ట్వాఽతిథిం ప్రాప్తం ప్రహృష్టమనసోఽభవన్॥ 14-92-13 (95101)
తేఽభివాద్య సుఖప్రశ్నం పృష్ట్వా తమతిథిం తదా।
విశుద్ధమనసో దాంతాః శ్రద్ధాదమసమన్వితాః॥ 14-92-14 (95102)
అనసూయా గతక్రోధాః సాధవో వీతమత్సరాః।
త్యక్తమానమదక్రోధా ధర్మజ్ఞా ద్విజసత్తమాః॥ 14-92-15 (95103)
సబ్రహ్యచర్యం గోత్రం తే తస్య ఖ్యాత్వా పరస్పరం।
కుటీం ప్రవేశయామాసుః క్షుధార్తమతిథిం తదా॥ 14-92-16 (95104)
ఇదమర్ఘ్యం చ పాద్యం చ బృసీ చేయం తవానఘ।
శుచయః సక్తవశ్చేమే నియమోపార్జితాః ప్రభో।
ప్రతిగృహ్ణీష్వ భద్రం తే మయా దత్తా ద్విజర్షభ॥ 14-92-17 (95105)
ఇత్యుక్తః ప్రతిగృహ్యాథ సక్తూనాం కుడవం ద్విజః।
భక్షయామాస రాజేంద్ర న చ తుష్టిం జగామ సః॥ 14-92-18 (95106)
స ఉంఛవృత్తిస్తం ప్రేక్ష్య క్షుధాపరిగతం ద్విజం।
ఆహారం చింతయామాస కథం తుష్టో భవేదితి॥ 14-92-19 (95107)
తస్య భార్యాఽబ్రవీద్వాక్యం మద్భాగో దీయతామితి।
గచ్ఛత్వేష యథాకామం పరితుష్టో ద్విజోత్తమః॥ 14-92-20 (95108)
ఇతి బ్రువంతీం తాం సాధ్వీం భార్యాం స ద్విజసత్తమః।
క్షఉధాపరిగతాం జ్ఞాత్వా తాన్సక్తూన్నాభ్యనందత॥ 14-92-21 (95109)
ఆత్మానుమానతో విద్వాన్స తు విప్రర్షభస్తదా।
జానన్వృద్ధాం క్షుధార్తాం చ శ్రాంతాం గ్లానాం తపస్వినీం।
త్వగస్థిభూతా వేపంతీం తతో భార్యామువాచ హ॥ 14-92-22 (95110)
అపి కీటపతంగానాం మృగాణాం చైవ శోభనే।
స్త్రియో రక్ష్యాశ్చ పోష్పాశ్చ న త్వేవం వక్తుమర్హసి॥ 14-92-23 (95111)
అనుకంప్యో నరః పత్న్యా పుష్టో రక్షిత ఏవ చ।
ప్రపతేద్యశసో దీప్తాత్స చ లోకాన్న చాప్నుయాత్॥ 14-92-24 (95112)
ధర్మకామార్థకార్యాణి శుశ్రూషాకులసంతతిః।
దారేష్వదీనో ధర్మస్చ పితౄణామాత్మనస్తథా॥ 14-92-25 (95113)
న వేత్తి కర్మతో భార్యారక్షణే యోఽక్షమః పుమాన్।
అయశో మహదాప్నోతి నారకాంశ్చైవ గచ్ఛతి॥ 14-92-26 (95114)
ఇత్యుక్తా సా తతః ప్రాహ ధర్మార్థౌ నౌ సమౌ ద్విజ।
సక్తుప్రస్థచతుర్భాగం గృహాణేమం ప్రసీద మే॥ 14-92-27 (95115)
సత్యం రతిశ్చ ధర్మశ్చ స్వర్గశ్చ గుణనిర్జితః।
స్త్రీణాం పతిసమాధీనం కాంక్షితం చ ద్విజర్షభ॥ 14-92-28 (95116)
ఋతుర్మాతు పితుర్బీజం దైవతం పరమం పతిః।
భర్తుః ప్రసాదాన్నారీణాం రతిపుత్రఫలం తథా॥ 14-92-29 (95117)
పాలనాద్ధి పతిస్త్వం మే భర్తాఽసి భరణాచ్చ మే।
పుత్రప్రదానాద్వరదస్తస్మాత్సక్తూన్ప్రయచ్ఛ మే॥ 14-92-30 (95118)
జరాపరిగతో వృద్ధః క్షుధార్తో దుర్బలో భృశం।
ఉపవాసపరిశ్రాంతో యదా త్వమపి కర్శితః॥ 14-92-31 (95119)
ఇత్యుక్తః స తయా సక్తూన్ప్రగృహ్యేదం వచోఽబ్రవీత్।
ద్విజి సక్తూనిమాన్భూయః ప్రతిగృహ్ణీష్వ సత్తమ॥ 14-92-32 (95120)
స తాన్ప్రగృహ్య భుక్త్వా చ న తుష్టిమగమద్ద్విజః।
తముంఛవృత్తిరాలక్ష్య తతశ్చింతాపరోఽభవత్॥ 14-92-33 (95121)
పుత్ర ఉవాచ। 14-92-34x (7924)
సక్తూనిమాన్ప్రగృహ్య త్వం దేహి విప్రాయ సత్తమ।
ఇత్యేవ సుకృతం మన్యే తస్మాదేతత్కరోంయహం॥ 14-92-34 (95122)
భవాన్హి పరిపాల్యో మే సర్వదైవ ప్రయత్నతః।
సాధూనాం కాంక్షితం యస్మాత్పితుర్వృద్ధస్య పాలనం॥ 14-92-35 (95123)
పుత్రార్థో విహితో హ్యేష వార్ధకే పరిపాలనం॥
శ్రుతిరేషా హి విప్రర్షే త్రిషు లోకేషు శాశ్వతీ॥ 14-92-36 (95124)
ప్రాణాధారణమాత్రేణ శక్యం కర్తుం తపస్త్వయా।
ప్రాణో హి పరమో ధర్మః స్థితో దేహేషు దేహినాం॥ 14-92-37 (95125)
పితోవాచ। 14-92-38x (7925)
అపి వర్షసహస్రీ త్వం బాల ఏవ మతో మమ।
ఉత్పాద్య పుత్రం హి పితా కృతకృత్యో భవేత్సుతాత్॥ 14-92-38 (95126)
బాలానాం క్షుద్బలవతీ జానాంయేతదహం ప్రభో।
వృద్ధోఽహం ధారయిష్యామి త్వం బలీ భవ పుత్రక॥ 14-92-39 (95127)
జీర్ణేన వయసా పుత్ర న మాం క్షుద్బాధతేఽపి చ।
దీర్ఘకాలం తపస్తప్తం న మే మరణతో భయం॥ 14-92-40 (95128)
పుత్ర ఉవాచ। 14-92-41x (7926)
అపత్యమస్మి తే పుంసస్త్రాణాత్పుత్ర ఇతి స్మృతః।
ఆత్మా పుత్రః స్మృతస్తస్మాత్త్రాహ్యాత్మానమిహాత్మనా॥ 14-92-41 (95129)
పితోవాచ। 14-92-42x (7927)
రూపేణ సదృశస్త్వం మే శీలేన చ దమేన చ।
పరీక్షితశ్చ బహుధా సక్తూనాదద్మి తే సుత॥ 14-92-42 (95130)
ఇత్యుక్త్వాఽఽదాయ తాన్సక్తూన్ప్రీతాత్మా ద్విజసత్తమః।
ప్రహసన్నివ విప్రాయ స తస్మై ప్రదదౌ తదా॥ 14-92-43 (95131)
భుక్త్వా తానపి సక్తూన్స నైవ తుష్టో బభూవ హ।
ఉచ్ఛవృత్తిస్తు ధర్మాత్మా వ్రీడామనుజగామ హ॥ 14-92-44 (95132)
తం వై వధూః స్థితా సాధ్వీ బ్రాహ్మణిప్రియకాంయయా।
సక్తూనాదాయ సంహృష్టా శ్వశురం వాక్యమబ్రవీత్॥ 14-92-45 (95133)
సంతానాత్తవ సంతానం మమ విప్ర భవిష్యతి।
సక్తూనిమానతిథయే గృహీత్వా సంప్రయచ్ఛ మే॥ 14-92-46 (95134)
తవ ప్రసాదాన్నిర్వృత్తా మమ లోకాః కిలాక్షయాః।
పుత్రేణ తానవాప్నోతి యత్ర గత్వా న శోచతి॥ 14-92-47 (95135)
ధర్మాద్యా హి యథా త్రేతా వహ్నిత్రేతా తథైవ చ।
తథైవ పుత్రపౌత్రాణాం స్వర్గస్త్రేతా కిలాక్షయః॥ 14-92-48 (95136)
పితౄణాత్తారయతి పుత్ర ఇత్యనుశుశ్రుమ।
పుత్రపౌత్రైశ్చ నియతం సాదులోకానుపాశ్నుతే॥ 14-92-49 (95137)
శ్వశుర ఉవాచ। 14-92-50x (7928)
వాతాతపవిశీర్ణాంగీం త్వాం వివర్ణాం నిరీక్ష్య వై।
కర్శితాం సువ్రతాచారే క్షుధావిహ్వలచేతసం॥ 14-92-50 (95138)
కథం సక్తూన్గ్రహీష్యామి భూత్వా ధర్మోపఘాతకః।
కల్యాణవృత్తే కల్యాణి నైవ త్వం వక్తుమర్హసి॥ 14-92-51 (95139)
షష్ఠే కాలే వ్రతవతీం శౌచశీలతపోన్వితాం।
కృచ్ఛ్రవృత్తిం నిరాహారాం ద్రక్ష్యామి త్వాం కథం శుభే॥ 14-92-52 (95140)
బాలా క్షుధార్తా నారీ చ రక్ష్యా త్వం సతతం మయా।
ఉపవాసపరిశ్రాంతా త్వం హి బాంధవనందినీ॥ 14-92-53 (95141)
స్నుషోవాచ। 14-92-54x (7929)
గురోర్మమ గురుస్త్వం వై యతో దైవతదైవతం।
దేవాతిదేవస్తస్మాత్త్వం సక్తూనాదత్స్వ మే ప్రభో॥ 14-92-54 (95142)
దేహః ప్రాణశ్చ ధర్మశ్చ శుశ్రూషార్థమిదం గురోః।
తవ విప్ర ప్రసాదేన లోకాన్ప్రాప్స్యామహే శుభాన్॥ 14-92-55 (95143)
అవేక్ష్యా ఇతి కృత్వాఽహం దృఢభక్తేతి వా ద్విజ।
చింత్యా మమేయమితి వా సక్తూనాదానుమర్హసి॥ 14-92-56 (95144)
శ్వశుర ఉవాచ। 14-92-57x (7930)
అనేన నిత్యం సాధ్వీ త్వం శీలవృత్తేన శోభసే।
యా త్వం ధర్మవ్రతోపేతా గురువృత్తిమవేక్షసే॥ 14-92-57 (95145)
తస్మాత్సక్తూన్గ్రహీష్యామి వధు నార్హసి వంచనాం।
గణయిత్వా మహాభాగే త్వాం హి ధర్మభృతాం వరే॥ 14-92-58 (95146)
ఇత్యుక్త్వా తానుపాదాయ సక్తూన్ప్రాదాద్ద్విజాతయే।
తతస్తుష్టోఽభవద్విప్రస్తస్య సాధోర్మహాత్మనః॥ 14-92-59 (95147)
ప్రీతాత్మా స తు తం వాక్యమిదమాహ ద్విజర్షభం।
వాగ్మీ తదా ద్విజశ్రేష్టో ధర్మః పురుషవిగ్రహః॥ 14-92-60 (95148)
శుద్ధేని తవ దానేన న్యాయోపాత్తేన ధర్మతః।
యథాశక్తి విసృష్టేన ప్రీతోస్మి ద్విజసత్తమ॥ 14-92-61 (95149)
అహో దానం ఘుష్యతే తే స్వర్గే స్వర్గనివాసిభిః।
గగనాత్పుష్పవర్షం చ పశ్యేదం పతితం భువి॥ 14-92-62 (95150)
సురర్షిదేవగంధర్వా యే చ దేవపురఃసరాః।
స్తువంతో దేవదూతాశ్చ స్థితా దానేన విస్మితాః॥ 14-92-63 (95151)
బ్రహ్మర్షయో విమానస్థా బ్రహ్మలోకచరశ్చ యే।
కాంక్షంతే దర్శనం తుభ్యం దివం వ్రజ ద్విజర్షభ॥ 14-92-64 (95152)
పితృలోకగతాః సర్వే తారితాః పితరస్త్వయా।
అనాగతాశ్చ బహవః సుబహూని యుగాన్యుత॥ 14-92-65 (95153)
బ్రహ్మచర్యేణ దానేన యజ్ఞేని తపసా తథా।
అగహ్వరేణ ధర్మేణ తస్మాద్గచ్చ దివం ద్విజ॥ 14-92-66 (95154)
శ్రద్ధయా పరయా యరత్వం తపశ్చరసి సువ్రత।
తస్మాద్దేవాస్తవానేన ప్రీతా బ్రాహ్మణసత్తమ॥ 14-92-67 (95155)
సర్వమేతద్ధి యస్మాత్తే దత్తం శుద్ధేన చేతసా।
కృచ్ఛ్రకాలే తతః స్వర్గో విజితః కర్మణా త్వయా॥ 14-92-68 (95156)
క్షుధా నిర్ణుదతి ప్రజ్ఞాం ధర్మబుద్ధిం వ్యపోహతి।
క్షుధాపరిగతజ్ఞానో ధృతిం త్యజతి చైవ హ॥ 14-92-69 (95157)
బుభుక్షాం జయతే యస్తు స స్వర్గం జయతే ధ్రువం।
యదా దానరుచిః స్యాద్వై తదా ధర్మో న సీదతి॥ 14-92-70 (95158)
అనవేక్ష్య సుతస్నేహం కలత్రస్నేహమేవ చ।
ధర్మమేవ గురం జ్ఞాత్వా తృష్ణా న గణితా త్వయా॥ 14-92-71 (95159)
ద్రవ్యాగమో నృణాం సూక్ష్మః పాత్రే దానం తతః పరం।
కాలః పరతరో దానాచ్ఛ్రద్ధా చైవ తతః పరా॥ 14-92-72 (95160)
స్వర్గద్వారం సుసూక్ష్మం హి నరైర్మాహాన్ని దృశ్యతే।
సంగర్గలం లోభకీలం రాగగుప్తం దురాసదం॥ 14-92-73 (95161)
తం తు పశ్యంతి పురుషా జితదక్రోధా జితేంద్రియాః।
బ్రాహ్మణాస్తపసా యుక్తా యథాశక్తి ప్రదాయినః॥ 14-92-74 (95162)
సహస్రశక్తిశ్చ శతం శతశక్తిర్దశాపి చ।
దద్యాదపశ్చ యః శక్త్యా సర్వే తుల్యఫలాః స్మృతాః॥ 14-92-75 (95163)
రంతిదేవో హి నృపతిరపః ప్రాదాదకించనః।
శుద్ధేన మనసా విప్ర నాకపృష్ఠం తతో గతః॥ 14-92-76 (95164)
న ధర్మః ప్రీయతే తాత దానైర్దత్తైర్మహాఫలైః।
న్యాయలబ్ధైర్యథా సూక్ష్మైః శ్రుద్ధాపూతైః స తుష్యతి॥ 14-92-77 (95165)
గోప్రదానసహస్రాణి ద్విజేభ్యోఽదాన్నృగో నృపః।
ఏకాం దత్త్వా స పారక్యాం నరకం సమపద్యత॥ 14-92-78 (95166)
ఆత్మమాంసప్రదానేన శిబోరౌశీనరో నృపః।
ప్రాప్య పుణ్యకృతాఁల్లోకాన్మోదత దివి సువ్రతః॥ 14-92-79 (95167)
విభవేన నృణాం పుణ్యం యచ్ఛత్త్యా స్వార్జితం న తత్।
న యజ్ఞైర్వివిధైర్విప్ర యథాన్యాయేన సంచితైః॥ 14-92-80 (95168)
క్రోధాద్దానఫలం హంతి లోభాత్స్వర్గం న గచ్ఛతి।
న్యాయవృత్తిర్హి తపసా దానవిత్స్వర్గమశ్నుతే॥ 14-92-81 (95169)
న రాజసూయైర్బహుభిరిష్టా విపులదక్షిణైః॥
న చాశ్వమేధైర్బహుభిః ఫలం సమమిదం తవ॥ 14-92-82 (95170)
సక్తుప్రస్థేన విజితో బ్రహ్మలోకస్త్వయాఽక్షయః।
విరజో బ్రహ్మసదనం గచ్ఛ విప్ర యతాసుఖం॥ 14-92-83 (95171)
సర్వేషాం వో ద్విజశ్రేష్ఠ దివ్యం యానముపస్థితం।
ఆరోహత యథాకామం ధర్మోస్మి ద్విజ పశ్య మాం॥ 14-92-84 (95172)
బాధితో హి త్వయా దేహో లోకే కీర్తిః స్థిరా చ తే।
సభార్యః సహపుత్రశ్చ సస్నుషశ్చ దివం వ్రజ॥ 14-92-85 (95173)
ఇత్యుక్తవాక్యే ధర్మే తు యానమారుద్య స ద్విజః।
సదారః ససుతశ్చైవ సస్నుషశ్చ దివం గతః॥ 14-92-86 (95174)
తస్మిన్విపరే గతే స్వర్గం ససుతే సస్నుషే తదా।
భార్యాచతుర్థే ధర్మజ్ఞే తతోఽహం నిఃసృతో బిలాత్॥ 14-92-87 (95175)
తతస్తు సక్తుగంధేన క్లేదేన సలిలస్య చ।
దివ్యపుష్పవిమర్దాచ్చ సాధోర్దానలవైశ్చ తైః॥ 14-92-88 (95176)
విప్రస్య తపసా తస్య శిరో మే కాంచనీకృతం।
తస్య సత్యాభిసంధస్య సక్తుదానేన చైవ హ॥ 14-92-89 (95177)
శరీరార్ధం చ మే విప్రాః శాతకుంభమయం కృతం।
పశ్యతేమం సువిపులం తపసా తస్య ధీమతః॥ 14-92-90 (95178)
కథమేవంవిధం స్యాద్వై పార్శ్వమన్యదితి ద్విజాః।
తపోవనాని యజ్ఞాంశ్చ హృష్టోఽభ్యోమి పునః పునః। 14-92-91 (95179)
యజ్ఞం త్వహమిమం శ్రుత్వా రురురాజస్య ధీమతః।
ఆశయా పరయా ప్రాప్తో న చాహం కాంచనీకృతః॥ 14-92-92 (95180)
తతో మయోక్తం తద్వాక్యం ప్రహస్య బ్రాహ్మణర్షభాః।
సక్తుప్రస్థేన యజ్ఞోఽయం సంమితో నేతి సర్వథా॥ 14-92-93 (95181)
సక్తుప్రస్థలవైస్తైర్హి తదాఽహం కాంచనీకృతః।
న హి యజ్ఞో మహానేష సదృశస్తైర్మతో మమ॥ 14-92-94 (95182)
ఇత్యుక్త్వా నకులః సర్వాన్యజ్ఞే ద్విజవరాంస్తదా।
జగామాదర్సనం తేషాం విప్రాస్తే చ యయుర్గృహాన్॥ 14-92-95 (95183)
ఏతత్తే సర్వమాఖ్యాతం మయా పరపురంజయ।
యదాశ్చర్యమభూత్తత్ర వాచిమేధే మహాక్రతౌ॥ 14-92-96 (95184)
న విస్మయస్తే నృపతే యజ్ఞే కార్యః కథంచన।
ఋషికోటిసహస్రాణి తపోభిర్యే దివం గతాః॥ 14-92-97 (95185)
అద్రోహః సర్వభూతేషు సంతోషః శీలమార్జవం।
తపో దమశ్చ సత్యం చ ప్రదానం చేతి సంమితం॥ ॥ 14-92-98 (95186)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి ద్వినవతితమోఽధ్యాయః॥ 92 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-92-2 కపోతవదేకైకం కణమాదత్తే స కాపోతిః॥ 7-92-8 ఉంఛం కణశ ఆదానం కర్తుమితి శేషః। శుక్లస్య జ్యేష్ఠస్య పక్షే॥ 7-92-56 అవేక్ష్యా పాలనీయా। చింత్యా పరీక్షణీయా॥ 7-92-58 హే వరే శ్రేష్ఠే మహాభాగే త్వాం ధర్మభృతాం మధ్యే గణయిత్వా సక్తూన్ గ్రహీష్యామీత్యన్వయః॥ 7-92-84 తారితో హి త్వయేతి ఝ.పాఠః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 093
॥ శ్రీః ॥
14.93. అధ్యాయః 093
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
జనమేజయేన నకులేన యజ్ఞనిందాకారణం పృష్టేన వైశంపాయనేన తంప్రతి సత్యదానతపోభిరేవ స్వర్గాదిసిద్ధౌ పశుహింసాహేతుయజ్ఞస్య నాతిప్రశస్తతరత్వమితి నకులాభిప్రాయవర్ణనం॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
జనమేజయ ఉవాచ।
యజ్ఞే సక్తా నృపతయస్తపఃసకా మహర్షయః।
శాంతివ్యవస్థితా విప్రాః శమే దమ ఇతి ప్రభో॥ 14-93-1 (95187)
తస్మాద్యజ్ఞఫలైస్తుల్యం న కించిదిహ దృశ్యతే।
ఇతి మే వర్తతే బుద్ధిస్తథా చైతదసంశయం॥ 14-93-2 (95188)
యజ్ఞైరిష్ట్వా తు బహవో రాజానో ద్విజసత్తమాః।
ఇహ కీర్తి పరాం ప్రాప్య ప్రేత్య స్వర్గమితో గతాః॥ 14-93-3 (95189)
దేవరాజః సహస్రాక్షః క్రతుభిర్భూరిదక్షిణైః।
దేవరాజ్యం మహాతేజాఃక ప్రాప్తవానఖిలం విభుః॥ 14-93-4 (95190)
అతో యుధిష్ఠిరో రాజా భీమార్జునపురఃసరః।
సదృశో దేవరాజేన సమృద్ధ్యా విక్రమేణ చ॥ 14-93-5 (95191)
అథ కస్మాత్స నకులో గర్హయామాస తం క్రతుం।
అశ్వమేధం మహాయజ్ఞం రాజ్ఞస్తస్య మహాత్మనః॥ 14-93-6 (95192)
వైశంపాయన ఉవాచ। 14-93-7x (7931)
యజ్ఞస్య విధిమగ్ర్యం వై ఫలం చాపి నరాధిప।
గదతః శృణు మే రాజన్యథావదిహ భారత॥ 14-93-7 (95193)
పురా శక్రస్య యజతః సర్వ ఊచుర్మహర్షయః।
ఋత్విక్షు కర్మవ్యగ్రేషు వితతే యజ్ఞకర్మణి॥ 14-93-8 (95194)
హూయమానే తథా వహ్నౌ హోత్రా గుణసమన్వితే।
దేవష్వాహూయమానేషు స్థితేషు పరమర్షిషు॥ 14-93-9 (95195)
సుప్రతీతైస్తథా విప్రైః స్వాగమైః సుస్వరైర్నృప।
అశ్రాంతైశ్చాపి లఘుభిరధ్వర్యువృషభైస్తథా॥ 14-93-10 (95196)
ఆలంభసమయే తస్మిన్గృహీతేషు పశుష్వథ।
మహర్షయో మహారాజ బభూవుః కృపయాఽన్వితాః॥ 14-93-11 (95197)
తతో దీనాన్పశూందృష్ట్వా ఋషయస్తే తపోధనాః।
ఊచుః శక్రం సమాగంయ నాయం యజ్ఞవిధిః శుభః॥ 14-93-12 (95198)
అపరిజ్ఞానమేతత్తే మహాంతం ధర్మమిచ్ఛతః।
సంతి యజ్ఞే బహుగుణా విధిదృష్టాః పురందర॥ 14-93-13 (95199)
ధర్మోపఘాతకస్త్వేష సమారంభస్తవ ప్రభో।
నాయం ధర్మకృతో యజ్ఞో న హింసా ధర్మ ఉచ్యతే॥ 14-93-14 (95200)
ఆగమేనైవ తే యజ్ఞం కుర్వంతు యది చేచ్ఛసి।
విధిదృష్టేన యజ్ఞేన ధర్మస్తే సుమహాన్భవేత్॥ 14-93-15 (95201)
యజ్ఞం బీజైః సహస్రాక్ష త్రివర్షపరమోషితేః।
ఏష ధర్మో మహాఞ్శక్ర చింతయానోసి గంయతే॥ 14-93-16 (95202)
శతక్రతుస్తు తద్వాక్యమృషిభిస్తత్త్వదర్శిభిః।
ఉక్తం న ప్రతిజగ్రాహ మానమోహవశం గతః॥ 14-93-17 (95203)
తేషాం వివాదః సుమహాఞ్శక్రయజ్ఞే తపస్వినాం।
జంగమైః స్థావరైర్వాఽపి యష్టవ్యమితి భారత॥ 14-93-18 (95204)
తే తు ఖిన్నా వివాదేన ఋషయస్తత్త్వదర్శినః।
అభిసంధాయ శక్రేణ పప్రచ్ఛుర్నృపతిం వసుం॥ 14-93-19 (95205)
ధర్మసంశయమాపన్నాన్సత్యం బ్రూహి మహామతే।
మహాభాగ కథం యజ్ఞేష్వాగమో నృపసత్తమ।
యష్టవ్యం పశుభిర్మేధ్యైరథో బీజైరజైరితి॥ 14-93-20 (95206)
తచ్ఛ్రుత్వా తు వసుస్తేషామవిచార్య బలాబలం।
యథోపనీతైర్యష్టవ్యమితి ప్రోవాచ పార్థివః॥ 14-93-21 (95207)
ఏవముక్త్వా స నృపతిః ప్రవివేశ రసాతలం।
ఉక్త్వేహ వితథం రాజంశ్చేదీనామీశ్వరః ప్రభుః॥ 14-93-22 (95208)
తస్మాన్ని వాచ్యం హ్యేకేన బహుజ్ఞేనాపి సంశయే।
ప్రజాపతిమపాహాయ స్వయంభువమృతే ప్రభుం॥ 14-93-23 (95209)
తేన దత్తాని దానాని పాపేనాశుద్ధబుద్ధినా।
తాని సర్వాణ్యనాదృత్య నశ్యంతి విపులాన్యపి॥ 14-93-24 (95210)
తస్యాధర్మప్రవృత్తస్య హింసకస్య దురాత్మనః।
దానేన కీర్తిర్భవతి న ప్రేత్యేహ చ దుర్మతేః॥ 14-93-25 (95211)
అన్యాయోపగతం ద్రవ్యమభీక్ష్ణం యో హ్యపండితః।
ధర్మాభికాంక్షీ త్యజతి న స ధర్మఫలం లభేత్॥ 14-93-26 (95212)
ధర్మవైతంసికో యస్తు పాపాత్మా పురుషాధమః।
దదాతి దానం విప్రేభ్యో లోకవిశ్వాసకారణం॥ 14-93-27 (95213)
పాపేన కర్మణా విప్రో ధనం ప్రాప్య నిరంకుశః।
రాగమోహాన్వితః సోంతే కలుషాం గతిమశ్నుతే॥ 14-93-28 (95214)
అపి సంచయబుద్ధిర్హి లోభమోహవశం గతః।
యజ్ఞం కరోతి భూతాని పాపేనాశుద్ధబుద్ధినా॥ 14-93-29 (95215)
ఏవం లబ్ధ్వా ధనం మోహాద్యో హి దద్యాద్యజేత వా।
న తస్య స ఫలం ప్రేత్య భుంక్తే పాపధనాగమాత్॥ 14-93-30 (95216)
ఉంఛం మూలం ఫలం శాకముదపాత్రం తపోధనాః।
దానం విభవతో దత్త్వా నరాః స్వర్యాంతి ధార్మికాః॥ 14-93-31 (95217)
ఏష ధర్మో మహాయోగో దానం భూతదయా తథా।
బ్రహ్మచర్యం తథా సత్యమనుక్రోశో ధృతిః క్షమా॥ 14-93-32 (95218)
సనాతనస్య ధర్మస్య ఫలమేతత్సనాతనం।
శ్రూయంతే హి పురావృత్తా విశ్వామిత్రాదయో నృపాః॥ 14-93-33 (95219)
విశ్వామిత్రోసితశ్చైవం జనసశ్చ మహీపతిః।
కక్షసేనార్ష్టిసేనౌ చ సింధుద్వీపశ్చ పార్థివః॥ 14-93-34 (95220)
ఏతే చాన్యే చ బహవః సిద్ధిం పరమికాం గతాః।
నృపాః సత్యైశ్చ దానైశ్చ న్యాయలబ్ధైస్తపోధనాః॥ 14-93-35 (95221)
బ్రాహ్మణాః క్షత్రియా వైశ్యాః శూద్రా యే చాశ్రితాస్తపః।
దానధర్మాగ్నినా శుద్ధాస్తే స్వర్గం యాంతి భారత॥ 14-93-36 (95222)
॥ ఇతీ శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి త్రినవతితమోఽధ్యాయః॥ 93 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-93-13 నహి యజ్ఞే పశుగణాః ఇతి ఝ.పాఠః॥ 7-93-16 త్రివర్షపరమోషితైః పురాణైః॥ 7-93-20 బీజై రసైరితి ఝ. పాఠః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 094
॥ శ్రీః ॥
14.94. అధ్యాయః 094
అశ్వమేధపర్వ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
వైశంపాయనేన జనమేజయంప్రతి పశుహింసాం వినైవ ధ్యానదానాదిభిరేవ యజ్ఞఫలసంసిద్ధౌ దృష్టాంతతయాఽగస్త్యయజ్ఞప్రకారకథనం॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
జనమేజయ ఉవాచ।
ధర్మాగతేన త్యాగేన భగవన్సర్వమస్తి చేత్।
ఏతన్మే సర్వమాచక్ష్వ కుశలో హ్యసి భాషితుం॥ 14-94-1 (95223)
తస్యోంఛవృత్తేర్యద్వృత్తం సక్తుదానే ఫలం మహత్।
కథితం తు మమ బ్రహ్మంస్తథ్యమేతదసంశయం॥ 14-94-2 (95224)
కథం హి సర్వయజ్ఞేషు నిశ్చయః పరమో భవేత్।
ఏతదర్హసి మే వక్తుం నిఖిలేన ద్విజర్షభ॥ 14-94-3 (95225)
వైశంపాయన ఉవాచ। 14-94-4x (7932)
అత్రాప్యుదాహరంతీమమితిహాసం పురాతనం।
అగస్త్యస్య మహాయజ్ఞే పురావృత్తమరిందమ॥ 14-94-4 (95226)
పురాఽగస్త్యో మహాతేజా దీక్షాం ద్వాదశవార్షికీం।
ప్రవివేశ మహారాజ సర్వభూతహితే రతః॥ 14-94-5 (95227)
తత్రాగ్నికల్పా హోతార ఆసన్సత్రే మహాత్మనః।
మూలాహారాః ఫలాహారాశ్చాశ్మకుట్టా మరీచిపాః॥ 14-94-6 (95228)
పరిపృష్టికా వైఘసికాః ప్రసంఖ్యానాస్తథైవ చ।
యతయో భిక్షవశ్చాత్ర బభూవుః పర్యవస్థితాః॥ 14-94-7 (95229)
సర్వే ప్రత్యక్షధర్మాణో జితక్రోధా జితేంద్రియాః।
దమే స్థితాశ్చ సర్వే తే హింసాదంభవివర్జితాః॥ 14-94-8 (95230)
వృత్తే శుద్ధే స్థితా నిత్యమింద్రియైశ్చాప్యబాధితాః।
ఉపాతిష్ఠంత తం యజ్ఞం యజంతస్తే మహర్షయః॥ 14-94-9 (95231)
యథాశక్త్యా భగవతా తదన్నం సముపార్జితం।
తస్మిన్సత్రే తు యద్వృత్తం యద్యోగ్యం చ తదాఽభవత్॥ 14-94-10 (95232)
తథా హ్యనేకైర్మునిభిర్మహాంతః క్రతవః కృతాః।
ఏవంవిధే త్వగస్త్యస్య వర్తమానే తథాఽధ్వరే।
న వవర్ష సహస్రాక్షస్తదా భరతసత్తమ॥ 14-94-11 (95233)
తతః కర్మాంతరే రాజన్నగస్త్యస్య మహాత్మనః।
కథేయమభినిర్వృత్తా మునీనాం భావితాత్మనాం॥ 14-94-12 (95234)
అగస్త్యో యజమానోసౌ దదాత్యన్నం విమత్సరః।
న చ వర్షతి పర్జన్యః కథమన్నం భవిష్యతి॥ 14-94-13 (95235)
సత్రం చేదం మహద్విప్రా మునేర్ద్వాదశవార్షికం।
న వర్షిష్యతి దేవశ్చ వర్షాణ్యేతాని ద్వాదశ॥ 14-94-14 (95236)
ఏతద్భవంతః సంచింత్య మహర్షేరస్య ధీమతః।
అగస్త్యస్యాతితపసః కర్తుమర్హంత్యనుగ్రహం॥ 14-94-15 (95237)
ఇత్యేవముక్తే వచనే తతోఽగస్త్యః ప్రతాపవాన్।
ప్రోవాచ వాక్యం స తదా ప్రసాద్య శిరసా మునీన్॥ 14-94-16 (95238)
యది ద్వాదశవర్షాణి న వర్షిష్యతి వాసవః।
చింతాయజ్ఞం కరిష్యామి విధిరేష సనాతనః॥ 14-94-17 (95239)
యది ద్వాదశవర్షాణి న వర్షిష్యతి వాసవః।
స్పర్శయజ్ఞం కరిష్యామి విధిరేష సనాతనః॥ 14-94-18 (95240)
యది ద్వాదశవర్షాణి న వర్షిష్యతి వాసవః।
వ్యాయామేనాహరిష్యామి యజ్ఞానేతాన్యతవ్రతః॥ 14-94-19 (95241)
బీజయజ్ఞో మయాఽయం వై బహువర్షసమాచితః।
బీజైర్హితం కరిష్యామి నాత్ర విఘ్నో భవిష్యతి॥ 14-94-20 (95242)
నేదం శక్యం వృథా కర్తుం మమ సత్రం కథంచన।
వర్షిష్యతీహ వా దేవో నవా వర్షం భవిష్యతి॥ 14-94-21 (95243)
అథవాఽభ్యర్థనామింద్రో న కరిష్యతి కామతః।
స్వయమింద్రో భవిష్యామి జీవయిష్యామి చ ప్రజాః॥ 14-94-22 (95244)
యో యదాహారజాతశ్చ స తథైవ భవిష్యతి।
విశేషం చైవ కర్తాస్మి పునః పునరతీవ హి॥ 14-94-23 (95245)
అద్యేహ స్వర్ణమభ్యేతు యచ్చాన్యద్వసు దుర్లభం।
త్రిషు లోకేషు యచ్చాస్తి తదిహాగంయతాం స్వయం॥ 14-94-24 (95246)
దివ్యాశ్చాప్సరసాం సంఘా గంధర్వాశ్చ సకిన్నరాః।
విశ్వావసుశ్చ యే చాన్యే తేఽప్యుపాసంతు మే మఖం॥ 14-94-25 (95247)
ఉత్తరేభ్యః కురుభ్యశ్చ యత్కించిద్వసు విద్యతే।
సర్వం తదిహ యజ్ఞేషు స్వయమేవోపతిష్ఠతు॥ 14-94-26 (95248)
స్వర్గః స్వర్గసదశ్చైవక ధర్మశ్చ స్వయమేవ తు।
ఇత్యుక్తే సర్వమేవైతదభవత్తపసా మునేః।
తస్య దీప్తాగ్నిమహసస్త్వగస్త్యస్యాతితేజసః॥ 14-94-27 (95249)
తతస్తే మునయో హృష్టా దదృశుస్తపసో బలం।
విస్మితా వచనం ప్రాహురిదం సర్వే మహార్థవత్॥ 14-94-28 (95250)
ప్రీతాః స్మ తవ వాక్యేన న త్విచ్ఛామస్తపోవనం।
తైరేవ యజ్ఞైస్తుష్టాః స్య న్యాయేనేచ్ఛామహే వయం॥ 14-94-29 (95251)
యజ్ఞం దీక్షాం తథా హోమాన్యచ్చాన్యన్మృగయామహే।
`తయోస్సంధర్షితైర్యజ్ఞైర్నాన్యతో మృగయామహే॥' 14-94-30 (95252)
న్యాయేనోపార్జితాహారాః స్వకర్మాభిరతా వయం।
వేదాంశ్చ బ్రహ్మచర్యేణ న్యాయతః ప్రార్థయామహే॥ 14-94-31 (95253)
న్యాయేనోత్తరకాలం చ గృహేభ్యో నిఃసృతా వయం।
ధర్మదృష్టైర్విధిద్వారైస్తపస్తప్స్యామహే వయం॥ 14-94-32 (95254)
భవతః సంయగిష్టా తు బుద్ధిర్హిసావివర్జితా।
ఏతామహింసా యజ్ఞేషు బ్రూయాస్త్వం సతతం ప్రభో॥ 14-94-33 (95255)
ప్రీతాస్తతో భవిష్యామో వయం తు ద్విజసత్తమ।
విసర్జితాః సమాప్తౌ చ సత్రాదస్మాద్వ్రజామహే॥ 14-94-34 (95256)
తథా కథయతాం తేషాం దేవరాజః పురందరః।
వవర్ష సుమహాతేజా దృష్ట్వా తస్య తపోబలం॥ 14-94-35 (95257)
ఆసమాప్తేశ్చ యజ్ఞస్య తస్యామితపరాక్రమః।
నికామవర్షీ పర్జన్యో బభూవ జనమేజయ॥ 14-94-36 (95258)
ప్రసాదయామాస చ తమగస్త్యం త్రిదశేశ్వరః।
స్వయమభ్యేత్య రాజర్షే పురస్కృత్య బృహస్పతిం॥ 14-94-37 (95259)
తతో యజ్ఞసమాప్తౌ తాన్విససర్జ మహామునీన్।
అగస్త్యః పరమప్రీతః పూజయిత్వా యథావిధి॥ ॥ 14-94-38 (95260)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వి చతుర్నవతితమోఽధ్యాయః॥ 94 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-94-6 మరీచిపాశ్చంద్రమరీచిపానమాతృప్తాః॥ 7-94-7 పరిపృష్టం చేదేవ గృహ్ణంతి నాన్యథా మే పరిపృష్టికాః। ప్రసంఖ్యానాస్తత్కాలమాత్రసంగ్రహాః॥ 7-94-17 చింతాయజ్ఞం మానసం యజ్ఞం। సంకల్పమాత్రేణైవ దేవానృషీశ్చ తర్పయిష్యామీత్యర్థ॥ 7-94-18 స్పర్శయజ్ఞం ఉపాహృతద్రవ్యస్య వ్యయమకృత్వా తత్స్పర్శేనైవ తాంస్తర్పయిష్యామి। ఏవం దృష్టియజ్ఞోపి జ్ఞేయః॥ 7-94-19 వ్యాయామేన శరీరక్లేశేన। ధ్యేయాత్మనా హరిష్యామి హతి ఝ.పాఠః॥ 7-94-29 న త్విచ్ఛామస్తపోవ్యయమితి ఝ.పాఠః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 095
॥ శ్రీః ॥
14.95. అధ్యాయః 095
అశ్వమేధపర్వ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
వైశంపాయనేన జనమేజయంప్రతి నకులస్య నిజస్వరూపకథనపూర్వకం తస్య నకులత్వప్రాప్తివిమోక్షకారణాభిధానం॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
నమేజయ ఉవాచ।
కోసౌ నకులరూపేణ శిరసా కాంచనేన వై।
ప్రాహ మానుషవద్వాచమేతత్పృష్టో వదస్వ మే॥ 14-95-1 (95261)
వైశంపాయన ఉవాచ। 14-95-2x (7933)
ఏతత్పూర్వం న పృష్టోఽహం న చాస్మాభిః ప్రభాషితం।
శ్రూయతాం నకులో యోసౌ యథా వాక్తస్య మానుషీ॥ 14-95-2 (95262)
శ్రాద్ధం సంకల్పయామాస జమదగ్నిః పురా కిల।
హోమధేనుస్తమాగాచ్చ స్వయమేవ దుదోహ తాం॥ 14-95-3 (95263)
తత్పయః స్థపయామాస నవే భాండే దృఢే శుచౌ।
క్రోధో నకులరూపేణ పిఠరం పర్యకర్షయత్॥ 14-95-4 (95264)
జిజ్ఞాసుస్తమృషిశ్రేష్టం కిం కుర్యాద్విప్రియే కృతే।
ఇతి సంచింత్య దుర్మేధా ధర్షయామాస తత్పయః॥ 14-95-5 (95265)
తమాజ్ఞాయ మునిః క్రోధం నైవాస్య స చుకోప హ।
స తు క్రోధస్తతో రాజన్బ్రాహ్మణీం మూర్తిమాస్థితః॥ 14-95-6 (95266)
జితోస్మీతి భృగుశ్రేష్ఠ భృగవో హ్యతిరోషణాః।
లోకే మిథ్యాప్రవాదోయం యత్త్వయాఽస్మి వినిర్జితః॥ 14-95-7 (95267)
వశే స్థితోఽహం త్వయ్యహ్య క్షమావతి మహాత్మని।
బిభేమి తపసః సాధో ప్రసాదం కురు మే ప్రభో॥ 14-95-8 (95268)
జమదగ్నిరువాచ। 14-95-9x (7934)
సాక్షాద్దృష్టోసి మే క్రధ గచ్ఛ త్వం విగతజ్వరః।
న త్వయాపకృతం మేఽద్య న చ మే మన్యురస్తి వై॥ 14-95-9 (95269)
యాన్సముద్దిశ్య సంకల్పః పయసోస్య కృతో మయా।
పితరస్తే మహాభాగాస్తేభ్యో బుద్ధ్యస్వ గంయతాం॥ 14-95-10 (95270)
ఇత్యుక్తో జాతసంత్రాసస్తత్రైవాంతరధీయత।
పితౄణామభిషంగాచ్చ నకులత్వముపాగతః॥ 14-95-11 (95271)
స తాన్ప్రసాదయామాస శాపస్యాంతో భవేదితి।
తైశ్చాప్యుక్తః క్షిపంధర్మం సాపస్యాంతమవాప్స్యతి॥ 14-95-12 (95272)
తైశ్చోక్తో యజ్ఞియాందేశాంధర్మారణ్యం తథైవ చ।
జుగుప్సమానో ధావన్స తం యజ్ఞం సముపాసదత్॥ 14-95-13 (95273)
ధర్మపుత్రమథాక్షిప్య సక్తుప్రస్థేన తేన సః।
ముక్తః సాపాత్తతః క్రోధో ధర్మో హ్యాసీద్యుధిష్ఠిరః॥ 14-95-14 (95274)
ఏవమేతత్తదా వృత్తం యజ్ఞే తస్య మహాత్మనః।
పశ్యతాం చాపి నస్తత్ర నకులోఽంతర్హితస్తదా। ॥ 14-95-15 (95275)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాపర్వణి పంచనవతితమోఽధ్యాయః॥ 95 ॥ సమాప్తమనుగీతాపర్వ। -------
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-95-4 పిఠరం పాత్రం। తత్పయః పీతవానిత్యర్థః। తచ్చ క్రోధస్వరూపేణ పిఠరం ధర్మ ఆవిశదితి ఝ. పాఠః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 096
॥ శ్రీః ॥
14.96. అధ్యాయః 096
అథ వైష్ణవధర్మపర్వ ॥ 3 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరేణ కృష్ణంప్రతి వైష్ణవధర్మప్రశంసనపూర్వకం తత్కథనప్రార్థనా॥ 1 ॥ వసిష్ఠాదిభిస్తచ్ఛుశ్రూషయా తత్సమీపోపసర్పణం॥ 2 ॥ కృష్ణేన యుధిష్ఠిరాదీన్ప్రతి వైష్ణవధర్మప్రశంసనపూర్వకం స్వమహిమానుబోధనం॥ 3 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
జనమేజయ ఉవాచ।
అశ్వమేధే పురావృత్తే కేశవం కేశిసూదనం।
ధర్మసంశయముద్దిశ్య కిమపృచ్ఛత్పితామహః॥ 14-96-1 (95276)
వైశంపాయన ఉవాచ। 14-96-2x (7935)
పశ్చిమేనాశ్వమేధేన యదా స్నాతో యుధిష్ఠిరః।
తదా రాజా నమస్కృత్య కేశవం పునరబ్రవీత్॥ 14-96-2 (95277)
భవవన్వైష్ణవా ధర్మాః కింఫలాః కింపరాయణాః।
కిం ధర్మమధికృత్యాథ భవతోత్పాదితాః పురా॥ 14-96-3 (95278)
యది తేహమనుగ్రాహ్యః ప్రియోస్మి మధుసూదన।
శ్రోతవ్యా యది మే కృష్ణ తన్మే కథయ సువ్రత॥ 14-96-4 (95279)
పవిత్రా కిల తే ధర్మాః సర్వపాపప్రణాశనాః।
సర్వధర్మోత్తమాః పుణ్యా భగవంస్త్వన్ముఖోద్గతాః॥ 14-96-5 (95280)
యాఞ్శ్రుత్వా బ్రహ్మహా గోఘ్నో మాతృహా గురుతల్పగః।
పాకర్భేదీ కృతఘ్నశ్చ సురాపో బ్రహ్మవిక్రయీ॥ 14-96-6 (95281)
మిత్రవిశ్వాసఘాతీ చ వీరహా భ్రూణహా తథా।
తపోవిక్రయిణశ్చైవ దానవిక్రయిణస్తథా॥ 14-96-7 (95282)
ఆత్మవిక్రమయిణో మూఢా జీవేద్యశ్చ వికర్మభిః।
పాపాః శఠా నైకృతికా డాంభికా దూషకాస్తథా॥ 14-96-8 (95283)
రసభేదకరా యే చ యే చ స్యుర్బ్రహ్మఘాతకాః।
శూద్రప్రేష్యకరాశ్చోరా విప్రా యే చ పురోహితాః॥ 14-96-9 (95284)
నిక్షేపహారిణః స్త్రీఘ్నాస్తథా యే పారదారికాః।
ఏతే చాన్యే చ పాపా యే ముచ్యంతేతేఽపి కిల్బిషాత్॥ 14-96-10 (95285)
తానాచక్ష్వ సురశ్రేష్ఠ త్వద్భక్తస్య మమాచ్యుత॥ 14-96-11 (95286)
వైశంపాయన ఉవాచ। 14-96-12x (7936)
ఇత్యేవం కథితే దేవే ధర్మపుత్రేణ సంసది।
వసిష్ఠాద్యాస్తపోయుక్తా మునయస్తత్వదర్శినః॥ 14-96-12 (95287)
శ్రోతుకామాః పరం గుహ్యం వైష్ణవం ధర్మముత్తమం।
తథా భాగవతాశ్చైవ తతస్తం పర్యవారయన్॥ 14-96-13 (95288)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 14-96-14x (7937)
తత్వతస్తవ భావేన పాదమూలముపాగతం।
యది జానాసి మాం భక్తం స్నిగ్ధం వా భక్తవత్సల॥ 14-96-14 (95289)
ధర్మగుహ్యాని సర్వాణి వేత్తుమిచ్ఛామి తత్వతః।
ధర్మాన్కథయ మే దేవ యద్యనుగ్రహభాగహం॥ 14-96-15 (95290)
శ్రుతా మే మానవా ధర్మా వాసిష్ఠాః కాశ్యపాస్తథా।
గార్గీయా గౌతమీయాశ్చ తథా గోపాలకస్య చ॥ 14-96-16 (95291)
పరాశరకృతాః పూర్వా మైత్రేయస్య చ ధీమతః।
ఔమా మాహేశ్వరాశ్చైవ నందిధర్మాశ్చ పావనాః॥ 14-96-17 (95292)
బ్రహ్మణా కథితా యే చ కౌమారాశ్చ శ్రుతా మయా।
ధూమాయనకృతా ధర్మాః కాండవైశ్వానరా అపి॥ 14-96-18 (95293)
భార్గవా యాజ్ఞవల్క్యాశ్చ మార్కండేయకృతా అపి।
భారద్వాజకృతా యే చ బృహస్పతికృతాశ్చ యే॥ 14-96-19 (95294)
కుణేశ్చ కుణిబాహోశ్చ విశ్వామిత్రకృతాశ్చ యే।
సుమంతుజైమినికృతాః శాకునేయాస్తథైవ చ॥ 14-96-20 (95295)
పులస్త్యపులహోద్గీతాః పావకీయాస్తథైవ చ।
అగస్త్యగీతా మౌద్గల్యాః శాండిల్యాః శలభాయనాః॥ 14-96-21 (95296)
వాలఖిల్యకృతా యే చ యే చ సప్తర్షిభిస్తథా।
ఆపస్తంబకృతా ధర్మాః శంఖస్య లిఖితస్య చ॥ 14-96-22 (95297)
ప్రాజాపత్యాస్తథా యాంయా మాహేంద్రాశ్చ శ్రుతా మయా।
వైయాఘ్రవ్యాసకీయాశ్చ విభండకకృతాశ్చ యే॥ 14-96-23 (95298)
నారదీయాః శ్రుతా ధర్మాః కాపోతాశ్చ శ్రుతా మయా।
తథా విదురవాక్యాని భృగోరంగిరసస్తథా॥ 14-96-24 (95299)
క్రౌంచా మృదంగగీతాశ్చ సౌర్యా హారీతకాశ్చ యే।
యే పిశంగకృతాశ్చాపి కాతపాయాః సువాలకాః॥ 14-96-25 (95300)
ఉద్దాలకకృతా ధర్మా ఔశనస్యాస్తథైవ చ।
వైశంపాయనగీతాశ్చ యే చాన్యేఽప్యేవమాదితః॥ 14-96-26 (95301)
ఏతేభ్యః సర్వధర్మేభ్యో దేవ త్వన్ముఖనిస్సృతాః।
పావనాత్వాత్పవిత్రత్వాద్విశిష్టా ఇతి మే మతిః॥ 14-96-27 (95302)
తస్మాద్ధి త్వాం ప్రపన్నస్య త్వద్భక్తస్య చ కేశవ।
యుష్మదీయాన్వరాంధర్మాన్పుణ్యాన్కథయ మేచ్యుత॥ 14-96-28 (95303)
వైశంపాయన ఉవాచ। 14-96-29x (7938)
ఏవం పృష్టస్తు ధర్మజ్ఞో ధర్మపుత్రేణ కేశవః।
ఉవాచ ధర్మాన్సూక్ష్మార్థాంధర్మపుత్రస్య హర్షితః॥ 14-96-29 (95304)
ఏవం తే యస్య కౌంతేయ యత్నో ధర్మేషు సువ్రత।
తస్య తే దుర్లభో లోకే న కశ్చిదపి విద్యేత॥ 14-96-30 (95305)
ధర్మః శ్రుతో వా దృష్టో వా కథితో వా కృతోపి వా।
అనుమోదితో వా రాజేంద్ర నయతీంద్రపదం నరం॥ 14-96-31 (95306)
ధర్మః పితా చ మాతా చ ధర్మో నాథః సుహృత్తథా।
ధర్మో భ్రాతా సఖా చైవ ధర్మః స్వామీ పరంతప॥ 14-96-32 (95307)
ధర్మాదర్థశ్చ కామశ్చ ధర్మాద్భోగాః సుఖాని చ।
ధర్మార్దైశ్వర్యమేవాగ్ర్యం ధర్మాత్స్వర్గగతిః పరా॥ 14-96-33 (95308)
ధర్మోయం సేవితః శుద్ధస్త్రాయతే మహతో భయాత్।
ధర్మాద్ద్విజత్వం దేవత్వం ధర్మః పావయతే నరం॥ 14-96-34 (95309)
యదా చ క్షీయతే పాపం కాలేన పురుషస్య తు।
తదా సంజాయతే బుద్ధిర్ధర్మం కర్తుం యుధిష్ఠిర॥ 14-96-35 (95310)
జన్మాంతరసహస్రైస్తు మనుష్యత్వం హి దుర్లభం।
తద్గత్వాపీహ యో ధర్మం న కరోతి స్వవంచితః॥ 14-96-36 (95311)
కుత్సితా యే దరిద్రాశ్చ విరూపా వ్యాధితాస్తథా।
పరద్వేష్యాశ్చ మూర్ఖాశ్చ న తైర్ధర్మః కృతః పురా॥ 14-96-37 (95312)
యే చ దీర్ఘాయుషః శూరాః పండితా భోగినస్తథా॥
నీరోగా రూపసంపన్నాస్తైర్ధర్మః సుకృతః పురా॥ 14-96-38 (95313)
ఏవం ధర్మః కృతః శుద్ధో నయతే గతిముత్తమాం।
అధర్మం సేవతే యస్తు తిర్యగ్యోన్యాం పతత్యసౌ॥ 14-96-39 (95314)
ఇదం రహస్యం కౌంతేయ శృణు ధర్మమనుత్తమం।
కథయిష్యే పరం ధర్మం తవ భక్తస్య పాండవ॥ 14-96-40 (95315)
ఇష్టస్త్వమసి మేఽత్యర్థం ప్రపన్నశ్చాపి మాం సదా।
పరమార్థమపి బ్రూయాం కిం పునర్ధర్మసంహితాం॥ 14-96-41 (95316)
ఇదం మే మానుషం జన్మ కృతమాత్మని మాయయా।
ధర్మసంస్థాపనార్థాయ దుష్టానాం నాశనాయ చ॥ 14-96-42 (95317)
మానుష్యం భావమాపన్నం యే మాం గృహ్ణంత్యవజ్ఞయా।
సంసారాంతర్హి తే మూఢాస్తిర్యగ్యోనిష్వనేకశః॥ 14-96-43 (95318)
యే చ మాం సర్వభూతస్థం పశ్యంతి జ్ఞానచక్షుషా।
మద్భక్తాంస్తాన్సదా యుక్తాన్మత్సమీపం నయాంయహం॥ 14-96-44 (95319)
మద్భక్తా న వినశ్యంతి మద్భక్తా వీతకల్మషాః।
మద్భాక్తానాం తు మానుష్యే సఫల జన్మ పాండవా॥ 14-96-45 (95320)
అపి పాపేష్వభిరతా మద్భక్తాః పాండునందన।
ముచ్యంతే పాతకైః సర్వైః పద్మపత్రమివాంభసా॥ 14-96-46 (95321)
జన్మాంతరసహస్రేషు తపసా భావితాత్మనాం।
భక్తిరుత్పద్యతే తాత మనుష్యాణాం న సంశయః॥ 14-96-47 (95322)
యచ్చ రూపం పరం గుహ్యం కూటస్తమచలం ధ్రువం।
న దృశ్యతే తతా దేవైర్మద్భక్తైర్దృశ్యతే యథా॥ 14-96-48 (95323)
అపరం యచ్చ మే రూపం పర్రాదుర్భావేషు దృశ్యతే।
తదర్చయంతి సర్వార్థైః సర్వభూతాని పాండవ॥ 14-96-49 (95324)
కల్పకోటిసహస్రేషు వ్యతీతేష్వాగతే చ।
దర్శయామీహ తద్రూపం యచ్చ పశ్యంతి మే సురాః॥ 14-96-50 (95325)
స్తిత్యుత్పత్త్యవ్యయకరం యో మాం జ్ఞాత్వా ప్రపద్యతే।
అనుగృహ్ణాంయహం తం వై సంసారాన్మోచయామి చ॥ 14-96-51 (95326)
అహమాదిర్హి దేవానాం సృష్టా బ్రహ్మాదయో మయా।
ప్రకృతిం స్వామవష్టభ్య జగత్సర్వం సృజాంయహం॥ 14-96-52 (95327)
తమోమూలోహమవ్యక్తో రజోమధ్యే ప్రతిష్ఠితః।
ఊర్ధ్వం సత్త్వం వినా లోభం బ్రహ్మాదిస్తంబపర్యతః॥ 14-96-53 (95328)
మూర్ధానం మే విద్ధి దివం చంద్రాదిత్యౌ చ లోచనే।
గావోగ్నిర్బాహ్మణో వక్త్రం మారుతః శ్వసనం చ మే॥ 14-96-54 (95329)
దిశో మే బాహవశ్చాష్టౌ నక్షత్రాణి చ భూషణం।
అంతరిక్షమురో విద్ధి సర్వభూతావకాశకం।
మార్గో మేఘానిలాభ్యాం తు యన్మమోదరమవ్యయం॥ 14-96-55 (95330)
పృథివీమండలం యద్వై ద్వీపార్ణవనగైర్యుతం।
సర్వసంధారణోపేతం పాదౌ మమ యుధిష్ఠిర॥ 14-96-56 (95331)
స్థితో హ్యేకగుణః ఖేఽహం ద్విగుణశ్చాస్మి మారుతే।
త్రిగుణోగ్నౌ స్థితోహం వై సలిలే చ చతుర్గుణః॥ 14-96-57 (95332)
శబ్దాద్యా యే గుణాః పంచ మహాభూతేషు పంచసు।
తన్మాత్రాసంస్థితః సోహం పృథివ్యాం పంచధాస్థితః॥ 14-96-58 (95333)
అహం సహస్రసీర్షస్తు సహస్రవదనేక్షణః।
సహస్రబాహూదరధృక్సహస్రోరుః సహస్రపాత్॥ 14-96-59 (95334)
ధృత్వోర్వీం సర్వతః సంయగత్యతిష్ఠం దశాంగులం।
సర్వభూతాత్మభూతస్థః సర్వవ్యాపీ తతోస్ంయహం॥ 14-96-60 (95335)
అచింత్యోహమనంతోహమజరోహమజో హ్యహం।
అనాద్యోఽహమవధ్యోహమప్రమేయోహమవ్యయః॥ 14-96-61 (95336)
నిర్గుణోహం నిగూఢాత్మా నిర్ద్వంద్వో నిర్మమో నృప।
నిష్కలో నిర్వికారోహం నిదానమమృతస్య తు॥ 14-96-62 (95337)
సుధా చాహం స్వధా చాహం స్వాహా చాహం నరాధిప।
తేజసా తపసా చాహం భూతగ్రామం చతుర్విధం॥ 14-96-63 (95338)
స్నేహపాశైర్గుణబద్ధ్వా ధారయాంయాత్మమాయయా।
చాతురాశ్రమధర్మేహం చాతుర్హోత్రఫలాశనః।
చతుర్మూర్తిశ్చతుర్యజ్ఞశ్చతురాశ్రమభావనః॥ 14-96-64 (95339)
సంహృత్యాహం జగత్సర్వం కృత్వా వై గర్భమాత్మనః।
శయామి దివ్యయోగేన ప్రలయేషు యుధిష్ఠిర॥ 14-96-65 (95340)
సహస్రయుగపర్యంతాం బ్రాహ్మీం రాత్రిం మహార్ణవే।
స్థిత్వా సృజామి భూతాని జంగమాని స్థిరాణి చ॥ 14-96-66 (95341)
కల్పే కల్పే చ భూతాని సంహరామి సృజామి చ।
న చ మాం తాని జానంతి మాయయా మోహితాని మే॥ 14-96-67 (95342)
మమ చైవాంధకారస్య మార్గితవ్యస్య నిత్యశః।
ప్రశాంతస్యేవ దీపస్య గతిర్నైపోపలభ్యతే॥ 14-96-68 (95343)
న తదస్తి క్వచిద్రాజన్యత్రాహం న ప్రతిష్ఠితః।
న చ తద్విద్యతే భూతం మయి యన్న ప్రతిష్ఠితం॥ 14-96-69 (95344)
యావన్మిత్రం భవేద్భూతం స్థూలం సూక్ష్మమిదం జగత్।
దీవభూతో హ్యహం తస్మింస్తావన్మాత్రం ప్రతిష్ఠితః॥ 14-96-70 (95345)
కించాత్ర బహునోక్తేన సత్యమేతద్బ్రవీమి తే।
యద్భూతం యద్భవిష్యచ్చ తత్సర్వమహమేవ తు॥ 14-96-71 (95346)
మయా సృష్టాని భూతాని మన్మయాని చ భారత।
మామేవ న విజానంతి మాయయా మోహితాని వై॥ 14-96-72 (95347)
ఏవం సర్వం జగదిదం సదేవాసురమానుషం।
మత్తః ప్రభవతే రాజన్మయ్యేవ ప్రవిలీయతే॥ ॥ 14-96-73 (95348)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి వైష్ణవధర్మపర్వణి షణ్ణవతితమోఽధ్యాయః॥ 96 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-96-1x ఏతదారభ్యాపర్వసమాప్తి విద్యమానాస్త్రయోవింశత్యధ్యాయా దాక్షిణాత్యకోశేష్వేవ దృశ్యంతే నత్వౌత్తరాహపాఠే। 7-96-2 పంచమేనాశ్వమేధేనేతి ట.పాఠః॥ 7-96-18 శూద్రాయనకృతా ధర్మా ఇతి క.పాఠః॥ 7-96-23 వైభీతకకృతాశ్చ యే ఇతి ట.పాఠః॥ 7-96-31 రాజేంద్ర పునాతి హ నరం సదేతి ట.పాఠః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 097
॥ శ్రీః ॥
14.97. అధ్యాయః 097
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
కృష్ణేన యుధిష్ఠిరంప్రతి చాతుర్వర్ణ్యధర్మనిరూపణం॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
ఏవమాత్మోద్భవం సర్వం యగదుద్దిశ్య కేశవః।
ధర్మాంధర్మాత్మజస్యాథ పుణ్యానకథయత్ప్రభుః॥ 14-97-1 (95349)
శృణు పాండవ తత్వేన పవిత్రం పాపనాశనం।
కథ్యమానం మయా పుణ్యం ధర్మశాస్త్రఫలం మహత్॥ 14-97-2 (95350)
యః శృణోతి శుచిర్భూత్వా ఏకచిత్తస్తపోయుతః।
స్వర్గ్యం యశస్యామాయుష్యం ధర్మం జ్ఞేయం యుధిష్ఠిర॥ 14-97-3 (95351)
శ్రద్దధానస్య తస్యేహ యత్పాపం పూర్వసంచితం।
వినశ్యత్యాశు తత్సర్వం మద్భక్తస్య విశేషతః॥ 14-97-4 (95352)
వైశంపాయన ఉవాచ। 14-97-5x (7939)
ఏవం శ్రుత్వా వచః పుణ్యం సత్యం కేశవభాషితం।
ప్రహృష్టమనసో భూత్వా చింతయంతోఽద్భుతం పరం॥ 14-97-5 (95353)
దేవబ్రహ్మర్షయః సర్వే గంధర్వాప్సరసస్తథా।
భూతా యక్షగ్రహాశ్చైవ గుహ్యకా భుజగాస్తథా॥ 14-97-6 (95354)
వాలఖిల్యా మహాత్మానో యోగినస్తత్వదర్శినః।
తథా భాగవతాశ్చాపి పంచకాలముపాసకాః॥ 14-97-7 (95355)
కౌతూహలసమావిష్టాః ప్రహృష్టైంద్రియమానసాః।
శ్రోతుకామాః పరం ధర్మం వైష్ణవం ధర్మశాసనం।
హృది కర్తుం చ తద్వాక్యం ప్రణేముః శిరసా నతాః॥ 14-97-8 (95356)
తతస్తాన్వాసుదేవేన దృష్టాందివ్యేన చక్షుషా।
విముక్తపాపానాలోక్య ప్రణంయ శిరసా హరిం।
పప్రచ్ఛ కేశవం ధర్మం ధర్మపుత్రః ప్రతాపవాన్॥ 14-97-9 (95357)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 14-97-10x (7940)
కీదృశీ బ్రాహ్మణస్యాథ క్షత్రియస్యాపి కీదృశీ।
వైశ్యస్య కీదృశీ దేవ గతిః శూద్రస్య కీదృశీ॥ 14-97-10 (95358)
కథం బధ్యేత పాశేన బ్రాహ్మణస్తు యమాలయే।
క్షత్రియో వాథ వైశ్యో వా శూద్రో వా బధ్యతే కథం।
ఏతత్కర్మఫలం బ్రూహి లోకనాథ నమోస్తు తే॥ 14-97-11 (95359)
వైశంపాయన ఉవాచ। 14-97-12x (7941)
పృష్టోఽథ కేశవో హ్యేవం ధర్మపుత్రేణ ధీమతా।
ఉవాచ సంసారగతిం చాతుర్వర్ణ్యస్య కర్మజాం॥ 14-97-12 (95360)
భగవానువాచ। 14-97-13x (7942)
శృణు వర్ణక్రమేణైవ ధర్మం ధర్మభృతాం వర।
నాస్తి కించిన్నరశ్రేష్ఠ బ్రాహ్మణస్య తు దుష్కృతం॥ 14-97-13 (95361)
శిఖాంయజ్ఞోపవీతా యే సంధ్యాం యే చాప్యుపాసతే।
యైశ్చ పూర్ణాహుతిః ప్రాప్తా విధివజ్జుహ్వతే చ యే॥ 14-97-14 (95362)
వైశ్వదేవం చ యే చక్రుః పూజయంత్యతిథీంశ్చ యే।
నిత్యం స్వాధ్యాయశీలాశ్చ జపయజ్ఞపరాశ్చ యే॥ 14-97-15 (95363)
సాయంప్రాతర్హుతాశాశ్చ శూద్రభోజనవర్జితాః।
డంభానృతవిముక్తాశ్చ స్వదారనిరతాశ్చ యే।
పంచయజ్ఞపరా యే చ యేఽగ్నిహోత్రముపాసతే॥ 14-97-16 (95364)
దహంతి దుష్కృతం యేషాం హూయమానాస్త్రయోఽగ్నయః।
నష్టదుష్కృతకర్మాణో బ్రహ్మలోకం వ్రజంతి తే॥ 14-97-17 (95365)
బ్రహ్మలోకే పునః కామం గంధర్వైర్బ్రహ్మగాయకైః।
ఉద్గీయమానాః ప్రయతైః పూజ్యమానాః స్వయంభువా।
బ్రహ్మిలోకే ప్రమోదంతే యావదాభూతసంప్లువం॥ 14-97-18 (95366)
క్షత్రియోపి స్థితో రాజ్యే స్వధర్మపరిపాలకః।
సంయక్ప్రజాః పాలయితా షడ్భాగనిరతః సదా॥ 14-97-19 (95367)
యజ్ఞదానరతో ధీరః స్వదారనిరతః సదా।
శాస్త్రానుసారీ తత్వజ్ఞః ప్రజాకార్యపరాయణః॥ 14-97-20 (95368)
విప్రేభ్యః కామదో నిత్యం భృత్యానాం భరణే రతః।
సత్యసంధః శుచిర్నిత్యం లోభడంభవివర్జితః।
క్షత్రియోప్యుత్తమాం యాతి గతిం దేవనిషేవితాం॥ 14-97-21 (95369)
తత్ర దివ్యాప్సరోభిస్తు గంధర్వైశ్చ విశేషతః।
సేవ్యమానో మహాతేజాః క్రీడతే శక్రపూజితః॥ 14-97-22 (95370)
చతుర్థగాని వై త్రింశత్క్రీడిత్వా తత్ర దేవవత్।
ఇహ మానుష్యలోకే తు చతుర్వేదీ ద్విజో భవేత్॥ 14-97-23 (95371)
కృషిగోపాలనిరతో ధర్మానవేషణతత్పరః। 14-97-24 (95372)
దానధర్మేపి నిరతో విప్రశుశ్రూషకస్తథా॥ 14-97-24 (95373)
సత్యసంధః శుచిర్నిత్యం లోభడంభవివర్జితః।
ఋజుః స్వదారనిరతో హింసాద్రోహవివర్జితః॥ 14-97-25 (95374)
వణిగ్ధర్మాన్నముంచన్వై దేవబ్రాహ్మణపూజకః।
వైశ్యః స్వర్గతిమాప్నోతి పూజ్యమానోప్సరోగణైః॥ 14-97-26 (95375)
చతుర్యుగాని వై త్రింశత్క్రీడిత్వా దశ పంచ చ।
ఇహ మానుష్యలోకే చ రాజా భవతి వీర్యవాన్॥ 14-97-27 (95376)
సువర్ణకోట్యః పంచాశద్రత్నానాం చ శతం తథా।
హస్త్యశ్వరశ్వసంయుక్తో మహాభోగాంశ్చ సేవతే॥ 14-97-28 (95377)
త్రయాణామపి వర్ణానాం శుశ్రూషానిరతః సదా।
విశేషతస్తు విప్రాణాం దాసవద్యస్తు తిష్టతి॥ 14-97-29 (95378)
అయాచితప్రదాతా చ సత్యశౌచసమన్వితః।
గురుదేవార్చనరతః పరదారవివర్జితః॥ 14-97-30 (95379)
పరపీడామకృత్వైవ భత్యవర్గం బిభర్తి యః।
శూద్రోపి స్వర్గమాప్నోతి జీవానామభయప్రదః॥ 14-97-31 (95380)
స స్వర్గకలోకే క్రీడిత్వా వర్షకోటిం మహాతపాః।
ఇహ మానుషలోకే తు వైశ్యో ధనపతిర్భవేత్॥ 14-97-32 (95381)
ఏవం ధర్మాత్పరం నాస్తి మహత్సంసారమోక్షణం।
న చ ధర్మాత్పర కించిత్పాపకర్మవ్యపోహనం॥ 14-97-33 (95382)
తస్మాద్ధర్మః సదా కార్యో మానుష్యం ప్రాప్య దుర్లభం।
న హి ధర్మానురక్తానాం లోకే కించన దుర్లభం॥ 14-97-34 (95383)
స్వయంభువిహితో ధర్మో యో యస్యేహ నరేశ్వర।
స తేన క్షపయేత్పాపం సంయగాచరితేన చ ॥ 14-97-35 (95384)
సహజం యద్భదేత్కర్మ న తత్త్యాజ్యం హి కేనచిత్।
స ఏవ తస్య ధర్మో హి తేన సిద్ధిం స గచ్ఛతి॥ 14-97-36 (95385)
విగుణోపి స్వధర్మస్తు పాపకర్మ వ్యపోహతి।
ఏవమేవ తు ధర్మోపి క్షీయతే పాపవర్ధనాత్॥ 14-97-37 (95386)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 14-97-38x (7943)
భగవందేవదేవేశ శ్రోతుం కౌతూహలం హి మే।
శుభస్యాప్యశుభస్యాపి క్షయవృద్ధీ యథాక్రమం॥ 14-97-38 (95387)
భగవానువాచ। 14-97-39x (7944)
శృణు పార్థివ తత్సర్వం ధర్మసూక్ష్మం సనాతనం।
దుర్విజ్ఞేయతమం నిత్యం యత్ర మగ్నా మహాజనాః॥ 14-97-39 (95388)
యథైవ శీతముదకముష్ణేన బహునా వృతం।
భవేత్తు తత్క్షణాదుష్ణం శీతత్వం చ వినశ్యతి॥ 14-97-40 (95389)
యథోష్ణం వా భవేదల్పం శీతేన బహునా వృతం।
శీతలం చ భవేత్సర్వముష్ణత్వం చ వినశ్యతి॥ 14-97-41 (95390)
ఏవం చ యద్భవేద్భూరి సుకృతం వాఽపి దుష్కృతం।
తదల్పం క్షపయేచ్ఛీఘ్రం నాత్ర కార్యా విచారణా॥ 14-97-42 (95391)
సమత్వే సతి రాజేంద్ర తయోః సుకృతపాపయోః।
గూహితస్య భవేద్వృద్ధిః కీర్తితస్య భవేత్క్షయః॥ 14-97-43 (95392)
ఖ్యాపనేనానుతాపేన ప్రాయః పాపం వినశ్యతి।
తథా కృతస్తు రాజేంద్ర ధర్మో నశ్యతి మానద॥ 14-97-44 (95393)
తావుభౌ గూహితౌ సంయగ్వృద్ధిం యాతో న సంశయః।
తస్మాత్సర్వప్రయత్నేన న పాపం గూహయేద్బుధః॥ 14-97-45 (95394)
తస్మాదేతత్ప్రయత్నేని కీర్తయేత్క్షయకారణాత్।
తస్మాత్సంకీర్తయేత్పాపం నిత్యం ధర్మం చ గూహయేత్॥ ॥ 14-97-46 (95395)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి వైష్ణవధర్మపర్వణి సప్తనవతితమోఽధ్యాయః॥ 97 ॥
ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 098
॥ శ్రీః ॥
14.98. అధ్యాయః 098
అశ్వమేధపర్వ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
కృష్ణేన యుధిష్ఠిరంప్రతి జన్మదానజీవితానాం వైయర్థ్యాపాదకాధర్మకథనం॥ 1 ॥ తథా దానానాం సాత్వికత్వాదికథనపూర్వ తత్తత్ఫలానాం త్రైవిధ్యాదిప్రతిపాదనం॥ 2 ॥ తథా దానపాత్రలక్షణనిరూపణం బ్రాహ్మణమహిమానువర్ణనం చ॥ 3 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
ఏవం శ్రుత్వా వచస్తస్య ధర్మపుత్రోఽచ్యుతస్య తు।
పప్రచ్ఛ పునరప్యన్యం ధర్మం ధర్మాత్మజో హరిం॥ 14-98-1 (95396)
వృథా చ కతి జన్మాని వృథా దానాని కాని చ।
వృథా చ జీవితం కేషాం నరాణాం పురుషోత్తమ॥ 14-98-2 (95397)
కీదృశాసు హ్యవస్థాసు దానం దత్తం జనార్దన।
ఇహ లోకేఽనుభవతి పురుషః పురుషోత్తమ॥ 14-98-3 (95398)
గర్భస్థః కిం సమశ్నాతి కిం బాల్యే వాఽపి కేశవ।
యౌవనస్థేఽపి కిం కృష్ణ వార్ధకే వాఽపి కిం భవేత్॥ 14-98-4 (95399)
సాత్వికం కీదృశం దానం రాజసం కీదృశం భవేత్।
తామసం కీదృశం దేవ తర్పయిష్యతి కిం ప్రభో॥ 14-98-5 (95400)
ఉత్తమం కీదృశం దానం తేషాం వా కిం ఫలం భవేత్।
కిం దానం నయతి హ్యూర్ధ్వం కిం గతిం మధ్యమాం నయేత్।
గతిం జఘన్యామథవా దేవదేవ బ్రవీహి మే॥ 14-98-6 (95401)
ఏతదిచ్ఛామి విజ్ఞాతుం పరం కౌతూహలం హి మే।
త్వదీయం వచనం సత్యం పుణ్యం చ మధుసూదన॥ 14-98-7 (95402)
వైశంపాయన ఉవాచ। 14-98-8x (7945)
ఏవం ధర్మం ప్రయత్నేన పృష్టః పాండుసుతేన వై।
ఉవాచ వాసుదేవోఽథ ధర్మాంధర్మాత్మజస్య తు॥ 14-98-8 (95403)
భగవానువాచ। 14-98-9x (7946)
శృణు రాజన్యథాన్యాయం వచనం తథ్యముత్తమం।
కథ్యమానం మయా పుణ్యం సర్వపాపవ్యపోహనం॥ 14-98-9 (95404)
వృథా చ దశ జన్మాని చత్వారి చ నరాధిప।
వృథా దానాని పంచాశత్పంచైవ చ యథాక్రమం॥ 14-98-10 (95405)
వృథా చ జీవితం యేషాం తే చ షట్ పరికీర్తితాః।
అనుక్రమేణ వక్ష్యామి తాని సర్వాణి పార్థివ॥ 14-98-11 (95406)
ధర్మఘ్నానాం వృథా జన్మ లుబ్ధానాం పాపినాం తథా।
వృథా పాకం చ యేఽశ్నంతి పరదారరతాశ్చ యే।
పాకభేదకరా యే చ యే చ స్యుః సత్యవర్జితాః॥ 14-98-12 (95407)
మృష్టమశ్నాతి యశ్చైకః క్లిస్యమానైస్తు బాంధవైః।
పితరం మాతరం చైవ ఉపాధ్యాయం గురుం తథా।
మాతులం మాతులానీం చ యో నిహన్యాచ్ఛపేత వా॥ 14-98-13 (95408)
బ్రాహ్మణశ్చైవ యో భూత్వా సంధ్యోపాసనవర్జితః।
నిస్స్వాహో నిస్స్వధశ్చైవ శూద్రాణామన్నభుగ్ద్విజః॥ 14-98-14 (95409)
మమ వా శంకరస్యాథ బ్రహ్మణో వా యుధిష్ఠిర।
అథవా బ్రాహ్మణానాం తు యే న భక్తా నరాధమాః।
వృథాజన్మాన్యథైతేషాం పాపినాం విద్ధి డవ॥ 14-98-15 (95410)
అశ్రద్ధయాఽపి యద్దత్తమవామానేన వాఽపి యత్।
డంభార్థమపి యద్దత్తం యత్పాషండిహృతం నృప॥ 14-98-16 (95411)
శూద్రాచారాయ యద్దత్తం యద్దత్త్వా చానుకీర్తితం।
రోషయుక్తం తు యద్దత్తం యద్దత్తమనుశోచితం॥ 14-98-17 (95412)
డంభార్జితం చ యద్దత్తం యచ్చ వాఽప్యనృతార్జితం।
బ్రాహ్మణస్వం చ యద్దత్తం చౌర్యేణాప్యార్జితం చ యత్॥ 14-98-18 (95413)
అభిశాస్తాహృతం యత్తు యద్దత్తం పతితే ద్విజే।
నిర్బ్రహ్మాభిహృతం యత్తు యద్దత్తం సర్వయాచకైః॥ 14-98-19 (95414)
వ్రాప్యైస్తు యద్ధృతం దానమారూఢపతితైశ్చ యత్।
యద్దత్తం స్వైరిణీభర్తుః శ్వశురాననువర్తినే॥ 14-98-20 (95415)
యద్గ్రామయాచకహృతం యత్కృతఘ్నహృతం తథా।
ఉపపాతకినే దత్తం దేవవిక్రయిణే చ యత్॥ 14-98-21 (95416)
స్త్రీజితాయ చ యద్దత్తం యద్దత్తం రాజసేవినే।
గణకాయ చ యద్దత్తం యచ్చ కారణికాయ చ॥ 14-98-22 (95417)
వృషలీపతయే దత్తం యద్దత్తం శస్త్రజీవినే।
భృతకాయ చ యద్దత్తం వ్యాలగ్రాహిహృతం చ యత్॥ 14-98-23 (95418)
పురోహితాయ యద్దత్తం చికిత్సకహృతం చ యత్।
యద్వణింక్కర్మిణే దత్తం క్షుద్రమంత్రోపజీవినే॥ 14-98-24 (95419)
యచ్ఛూద్రజీవినే దత్తం యచ్చ దేవలకాయ చ।
దేవద్రవ్యాశినే యచ్చ యద్దత్తం చిత్రకర్మిణే॥ 14-98-25 (95420)
రంగోపజీవినే దత్తం యచ్చ మాంసోపజీవినే।
సేవకాయ చ యద్దత్తం యద్దత్తం బ్రాహ్మణబ్రువే॥ 14-98-26 (95421)
అదేశినే చ యద్దత్తం దత్తం వార్ధుషికాయ చ।
యదనాచారిణే దత్తం యత్తు దత్తమనగ్రయే॥ 14-98-27 (95422)
అసంధ్యోపాసినే దత్తం యచ్ఛూద్రగ్రామవాసినే।
యన్మిథ్యాలింగినే దత్తం దత్తం సర్వాశినే చ యత్॥ 14-98-28 (95423)
నాస్తికాయా చ యద్దత్తం ధర్మవిక్రయిణే చ యత్।
వరాకాయ చ యద్దత్తం యద్దత్తం కూటసాక్షిణే॥ 14-98-29 (95424)
గ్రామకూటాయ యద్దత్తం దానం పార్తివపుంగవ।
వృథా భవతి తత్సర్వం నాత్ర కార్యా విచారణా॥ 14-98-30 (95425)
విప్రాణామధరా ఏతే లోలుపా బ్రాహ్మణాధమాః।
నాత్మానం తారయంత్యేతే న దాతారం యుధిష్ఠిర॥ 14-98-31 (95426)
ఏతేభ్యో దత్తమాత్రాణి దానాని సుబహూన్యపి।
వృథా భవంతి రాజేంద్ర భస్మన్యాజ్యాహుతిర్యథా॥ 14-98-32 (95427)
ఏతేషు యత్ఫలం కించిద్భవిష్యతి కథంచన।
రాక్షసాశ్చ పిశాచాశ్చ తద్విలుంపంతి హర్షితాః॥ 14-98-33 (95428)
వృథా హ్యేతాని దత్తాని కథితాని సమాసతః।
జీవితం తు వృథా యేషాం చచ్ఛృణుష్వ యుధిష్ఠిర॥ 14-98-34 (95429)
యే మాం న ప్రతిపద్యంతే శంకరం వా నరాధమాః।
బ్రైహ్మణాన్వా మహీదేవాన్వృథా జీవంతి తే నరాః॥ 14-98-35 (95430)
హేతుశాస్త్రేషు యే సక్తాః కుదృష్టిపథమాశ్రితాః।
దేవాన్నిందంత్యనాచారా వృథా జీవంతి తే నరాః॥ 14-98-36 (95431)
కుశలైః కృతశాస్త్రాణి పఠిత్వా యే నరాధమాః।
విప్రాన్నిందంతి యజ్ఞాంశ్చ వృథా జీవంతి తే నరాః॥ 14-98-37 (95432)
యే దుర్గాం వా కుమారం వా వాయుమగ్నిం జలం రవిం।
పితరం మాతరం చైవ గురుమింద్రం నిశాకరం।
మూఢా నిందంత్యనాచారా వృథా జీవంతి తే నరాః॥ 14-98-38 (95433)
విద్యమానే ధనే యస్తు దానధర్మవివర్జితః।
మృష్టమశ్నాతి యశ్చైకో వృథా జీవతి సోపి చ॥ 14-98-39 (95434)
వృథా జీవితమాఖ్యాతం దానకాలం బ్రవీమి తే॥ 14-98-40 (95435)
తమోనివిష్టచిత్తేన దత్తం దానం తు యద్భవేత్।
తదస్య ఫలమశ్నాతి నరో గర్భగతో నృప॥ 14-98-41 (95436)
ఈర్ష్యామత్సరసంయుక్తో డంభార్థం చార్థకారణాత్।
దదాతి దానం యో మర్త్యో బాలభావే తదశ్నుతే॥ 14-98-42 (95437)
భోక్తం భోగమశక్తస్తు వ్యాధిభిః పీడితో భృశం।
దదాతి దానం యో మర్త్యో వృద్ధభావే తదశ్నుతే॥ 14-98-43 (95438)
శ్రద్ధాయుక్తః శుచిః స్నాతః ప్రసన్నేంద్రియమానసః।
దదాతి దానం యో మర్త్యో యౌవనే స తదశ్నుతే॥ 14-98-44 (95439)
స్వయం నీత్వా తు యద్దానం భక్త్యా పాత్రే ప్రదీయతే।
తత్సార్వకాలికం విద్ధి దానమామరణాంతికం॥ 14-98-45 (95440)
రాజసం సాత్వికం చాపి తామసం చ యుధిష్ఠిర।
దానం దానఫలం చైవ గతిం చ త్రివిధాం శృణు॥ 14-98-46 (95441)
దానం దాతవ్యమిత్యేవ మతిం కృత్వా ద్విజాయ వై।
ఉపకారవియుక్తాయ యద్దత్తం తద్ధి సాత్వికం॥ 14-98-47 (95442)
శ్రోత్రియాయ దరిద్రాయ బహుభృత్యాయ పాండవ।
దీయతే యత్ప్రహృష్టేన తత్సాత్వికముదాహృతం॥ 14-98-48 (95443)
వేదాక్షరవిహీనాయ యత్తు పూర్వోపకారిణే।
సమృద్ధాయ చ యద్దత్తం తద్దానం రాజసం స్మృతం॥ 14-98-49 (95444)
సంబంధినే చ యద్దత్తం ప్రమత్తాయ చ పాండవ।
ఫలార్థిభిరపాత్రాయ తద్దానం రాజసం స్మృతం॥ 14-98-50 (95445)
వైశ్వదేవవిహీనాయ దానమశ్రోత్రియాయ చ।
దీయతే తస్కరాయాపి తద్దానం తామసం స్మృతం॥ 14-98-51 (95446)
సరోషమవధూతం చ క్లేశయుక్తమవజ్ఞయా।
సేవకాయ చ యద్దతం తత్తామసముదాహృతం॥ 14-98-52 (95447)
దేవాః పితృగణాశ్చైవ మునయశ్చాగ్నయస్తథా।
సాత్వికం దానమశ్నంతి తుష్యంతి చ నరేశ్వర॥ 14-98-53 (95448)
దానవా దైత్యసంగాశ్చ గ్రహా యక్షాః సరాక్షసాః।
రాజసం దానమశ్నంతి వర్జితం పితృదైవతైః॥ 14-98-54 (95449)
పిశాచాః ప్రేతసంఘాశ్చ కశ్మలా యే మలీమసాః।
తామసం దానమశ్నంతి గతిం చ త్రివిధాం శృణు॥ 14-98-55 (95450)
సాత్వికానాం తు దానానాముత్తమం ఫలమశ్నుతే।
మధ్యమం రాజసానాం తు తామసానాం తు పశ్చిమం॥ 14-98-56 (95451)
అభిగంయోపనీతానాం దానానాముత్తమం ఫలం।
మధ్యమం తు సమాహూయ జఘన్యం యాచతే ఫలం॥ 14-98-57 (95452)
అయాచితప్రదాతా యః స యాతి గతిముత్తమాం।
సమాహూయ తు యో దద్యాన్మధ్యమాం స గతిం వ్రజేత్।
యాచితో యశ్చ వై దద్యాజ్జఘన్యాం స గతిం వ్రజేత్॥ 14-98-58 (95453)
ఉత్తమా దైవికీ జ్ఞేయా మధ్యమా మానుషీ గతిః।
గతిర్జఘన్యా తిర్యక్షు గతిరేషా త్రిధా స్మృతా॥ 14-98-59 (95454)
పాత్రభూతేషు విప్రేషు సంస్థితేష్వాహితాగ్నిషు।
యత్తు నిక్షిప్యతే దానమక్షయం సంప్రకీర్తితం॥ 14-98-60 (95455)
శ్రోత్రియాణాం దరిద్రాణాం భరణం కురు పార్థివ।
సమృద్ధానాం ద్విజాతీనాం కుర్యాస్తేషాం తు రక్షణం॥ 14-98-61 (95456)
దరిద్రాన్విత్తహీనాంశ్చ ప్రదానైః సుష్ఠు పూజయ।
ఆతురస్యైషధైః కార్యం నీరుజస్య కిమౌషధైః॥ 14-98-62 (95457)
పాపం ప్రతిగ్రహీతారం ప్రదాతురపగచ్ఛతి।
ప్రతిగ్రహీతుర్యత్పుణ్యం ప్రదాతారముపైతి తత్।
తస్మాద్దానం సదా కార్యం పరత్ర హితమిచ్ఛతా॥ 14-98-63 (95458)
వేదవిద్యావదాతేషు సదా శూద్రాన్నవర్జిషు।
ప్రయత్నేన విధాతవ్యో మహాదానమయో నిధిః॥ 14-98-64 (95459)
యేషాం దారాః ప్రతీక్షంతే సహస్రస్యేవ లంభనం।
భుక్తశేషస్య భక్తస్య తాన్నిమంత్రయ పాండవ॥ 14-98-65 (95460)
ఆమంత్ర్య తు నిరాశాని న కర్తవ్యాని భారత।
కులాని సుదరిద్రాణి తేషామాశా హతా భవేత్॥ 14-98-66 (95461)
మద్భక్తా యే నరశ్రేష్ఠ మద్గతా మత్పరాయణాః।
మద్యాజినో మన్నియమాస్తాన్ప్రయత్నేన పూజయేత్॥ 14-98-67 (95462)
తేషాం తు పావనాయాహం నిత్యమేవ యుధిష్ఠిర।
ఉభే సంధ్యేఽధితిష్ఠామి హ్యస్కన్నం తద్వ్రతం మమ॥ 14-98-68 (95463)
తస్మాదష్టాక్షరం మంత్రం మద్భక్తైర్వీతకల్మషైః।
సంధ్యాకాలే తు జప్తవ్యం సతతం చాత్మశుద్ధయే॥ 14-98-69 (95464)
అన్యేషామపి విప్రాణాం కిల్బిషం హి వినశ్యతి।
ఉభే సంధ్యేప్యుపాసీత తస్మాద్విప్రో విశుద్ధయే। 14-98-70 (95465)
దైవే శ్రాద్ధేపి విప్రః స నియోక్తవ్యోఽజుగుప్సయా।
జుగుప్సితస్తు యః శ్రాద్ధం దహత్యగ్నిరివేంధనం॥ 14-98-71 (95466)
భారతం మానవో ధర్మో వేదాః సాంగాశ్చికిత్సితం।
ఆజ్ఞాసిద్ధాని చత్వారి న హంతవ్యాని హేతుభిః॥ 14-98-72 (95467)
న బ్రాహ్మణాన్పరీక్షేత దైవే కర్మణి ధర్మవిత్।
మహాన్భవేత్పరీవాదో బ్రాహ్మణానాం పరీక్షణే॥ 14-98-73 (95468)
బ్రాహ్మణానాం పరీవాదం యః కుర్యాత్స నరాధమః।
రాసభానాం శునాం యోనిం గచ్ఛేత్పురుషదూషకః॥ 14-98-74 (95469)
శ్వత్వం ప్రాప్నోతి నిందిత్వా పరీవాదాత్ఖరో భవేత్।
కృమిర్భవత్యభిభవాత్కీటో భవతి మత్సరాత్॥ 14-98-75 (95470)
దుర్వృత్తా వా సువృత్తా వా ప్రాకృతా వా సుసంస్కృతాః।
బ్రాహ్మణా నావమంతవ్యా భస్మచ్ఛన్నా ఇవాగ్నయః॥ 14-98-76 (95471)
క్షత్రియం చైవ సర్పం చ బ్రాహ్మణం చ బహుశ్రుతం।
నావమన్యేత మేధావీ కృశానపి కదాచన॥ 14-98-77 (95472)
ఏతత్త్రయం హి పురుషం నిర్దహేదవమానితం।
తస్మాదేతత్ప్రయత్నేన నావమన్యేత బుద్ధిమాన్॥ 14-98-78 (95473)
యథా సర్వాస్వవస్థాసు పావకో దైవతం మహత్।
తథా సర్వాస్వవస్థాసు బ్రాహ్మణో దైవతం మహత్॥ 14-98-79 (95474)
వ్యంగాః కాణాశ్చ కుబ్జాశ్చ వామనాంగాస్తథైవ చ।
సర్వే దైవే నియోక్తవ్యా వ్యామిశ్రా వేదపారగైః॥ 14-98-80 (95475)
మన్యుం నోత్పాదయేత్తేషాం న చారిష్టం సమాచరేత్।
మన్యుప్రహరణా విప్రా న విప్రాః శశ్త్రపాణయః॥ 14-98-81 (95476)
మన్యునా ఘ్నంతి తే శత్రూన్వజ్రేణేంద్ర ఇవాసురాన్।
బ్రాహ్మణో హి మహద్దైవం జాతిమాత్రేణ జాయతే॥ 14-98-82 (95477)
బ్రాహ్మణః సర్వభూతానాం ధర్మకోశస్య గుప్తయే।
కిం పునర్యే చ కౌంతేయ సంధ్యాం నిత్యముపాసతే॥ 14-98-83 (95478)
యస్యాస్యేన సమశ్నంతి హవ్యాని త్రిదివౌకసః।
కవ్యాని చైవ పితరః కిం భూతమధికం తతః॥ 14-98-84 (95479)
ఉత్పత్తిరేవ విప్రస్య మూర్తిధర్మస్య శాశ్వతీ।
స హి ధర్మార్థముత్పన్నో బ్రహ్మభూయాయ కల్పతే॥ 14-98-85 (95480)
స్వమేవ బ్రాహ్మణో భుంక్తే స్వం వస్తే స్వం దదాతి చ।
ఆనృశంస్యాద్బ్రాహ్మణస్య భుంజతే హీతరే జనాః।
తస్మాత్తే నావమంతవ్యా మద్భక్తా హి ద్విజాః సదా॥ 14-98-86 (95481)
ఆరణ్యకోపనిషది యే తు పశ్యంతి మాం ద్విజాః।
నిగూఢం నిష్కలావస్థం తాన్ప్రయత్నేన పూజయ॥ 14-98-87 (95482)
స్వగృహే వా ప్రవాసే వా దివారాత్రమథాపి వా।
శ్రద్ధయా బ్రాహ్మణాః పూజ్యా మద్భక్తా యే చ పాండవ॥ 14-98-88 (95483)
నాస్తి విప్రసమం దైవం నాస్తి విప్రసమో గురుః।
నాస్తి విప్రాత్పరో బంధుర్నాస్తి విప్రాత్పరో నిధిః।
నాస్తి విప్రాత్పరం తీర్థం న పుణ్యం బ్రాహ్మణాత్పరం। 14-98-89 (95484)
న పవిత్రం పరం విప్రాన్న ద్విజాత్పావనం పరం।
నాస్తి విప్రాప్తరో ధర్మో నాస్తి విప్రాత్పరా గతిః॥ 14-98-90 (95485)
పాపకర్మసమాక్షిప్తం పతంతం నరకే నరం।
త్రాయతే పాత్రమప్యేకం పాత్రభూతే తు తద్ద్విజే॥ 14-98-91 (95486)
బాలాహితాగ్నయో యే చ శాంతాః శూద్రాన్నవర్జితాః।
మామర్చయంతి తద్భక్తాస్తేభ్యో దత్తమిహాక్షయం॥ 14-98-92 (95487)
ప్రదానైః పూజితో విప్రో వందితో వాపి సంస్కృతః।
సంభాషితో వా దృష్టో వా మద్భక్తో దివమున్నయేత్॥ 14-98-93 (95488)
యే పఠంతి నమస్యంతి ధ్యాయంతి పురుషాస్తు మాం।
స తాన్స్పృష్ట్వా చ దృష్ట్వా చ నరః పాపైః ప్రముచ్యతే॥ 14-98-94 (95489)
మద్భక్తా మద్గతప్రాణా మద్గీతా మత్పరాయణాః।
బీజయోనివిశుద్ధా యై శ్రోత్రియాః సంయతేంద్రియాః।
శూద్రాన్నవిరతా నిత్యం తే పునంతీహ దర్శనాత్॥ 14-98-95 (95490)
స్వంయ నీత్వా విశేషేణ దానం తేషాం గృహేష్వథ।
నివాపయేత్తు యద్భక్త్యా తద్దానం కోటిసంమితం॥ 14-98-96 (95491)
జాగ్రతః స్వపతో వాపి ప్రవాసేషు గృహేష్వథ।
హృదయే న ప్రణశ్యామి యస్య విప్రస్య భావతః॥ 14-98-97 (95492)
స పూజితో వా దృష్టో వా స్పృష్టో వాపి ద్విజోత్తమః।
సంభాషితో వా రాజేంద్ర పునాత్యేవ నరం సదా॥ 14-98-98 (95493)
ఏవం సర్వాస్వవస్థాసు సర్వదానాని పాండవ।
మద్భక్తేభ్యః ప్రదత్తాని స్వర్గమార్గప్రదాని వై॥ ॥ 14-98-99 (95494)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి వైష్ణవధర్మపర్వణి అష్టనవతితమోఽధ్యాయః॥ 98 ॥
ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 099
॥ శ్రీః ॥
14.99. అధ్యాయః 099
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
కృష్ణేన యుధిష్ఠిరంప్రతి బీజయోన్యోః శుద్ధ్యశుద్ధినిరూపణం॥ 1 ॥ తథా గాయత్రీమహిమానువర్ణనం॥ 2 ॥ బ్రాహ్మణమహిమప్రశంసనం। బ్రాహ్మణావమంతౄణాం నారకయాతనానువర్ణనం చ ॥ 3 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
శ్రుత్వైవం సాత్వికం దానం రాజసం తామసం తథా।
పృథక్పృథక్త్వేన గతిం ఫలం చాపి పృథక్పృథక్॥ 14-99-1 (95495)
అవితృప్తః ప్రహృష్టాత్మా పుణ్యం ధర్మామృతం పునః।
యుధిష్ఠిరో ధర్మరతః కేశవం పునరబ్రవీత్॥ 14-99-2 (95496)
బీజయోనివిశుద్ధానాం లక్షణాని వదస్వ మే।
బీజదోషేణ లోకేశ జాయంతే చ కథం నరాః॥ 14-99-3 (95497)
ఆచారదోషం దేవేశం వక్తుగర్హస్యశేషతః॥
బ్రాహ్మణానాం విశేషం చ గుణదోషౌ చ కేశవ॥ 14-99-4 (95498)
చాతుర్వర్ణ్యస్య కుత్స్నస్య వర్తమానాః ప్రతిగ్రహే।
కేన విప్రా విశేషేణ తరంతే తారయంతి చ।
ఏతాన్కథయ దేవేశ త్వద్భక్తస్య నమోస్తు తే॥ 14-99-5 (95499)
భగవానువాచ। 14-99-6x (7947)
శృణు రాజన్యథావృత్తం బీజయోనిం శుభాశుభం।
యేన తిష్ఠతి లోకోయం వినశ్యతి చ పాండవ॥ 14-99-6 (95500)
అవిప్లుతబ్రహ్మచర్యో యస్తు విప్రో యథావిధి।
స బీజం నామ విజ్ఞేయం తస్య బీజం శుభం భవేత్॥ 14-99-7 (95501)
కన్యా చాక్షతయోనిః స్యాత్కులీనా పితృమాతృతః।
బ్రాహ్మణాదిషు వివాహేషు పరిణీతా యథావిధి।
సా ప్రశస్తా వరారోహా తస్యా యోనిః ప్రశస్యతే॥ 14-99-8 (95502)
మనసా కర్మణా వాచా యా గచ్ఛేత్పరపూరుషం।
యోనిస్తస్యా నరశ్రేష్ఠ గర్భాధానం న చార్హతి॥ 14-99-9 (95503)
స్వైరిణ్యా యస్తు పాపాత్మా సంతానార్థమిహేచ్ఛతి।
స కులాన్పాతయత్యాశు దశపూర్వాందశాపరాన్॥ 14-99-10 (95504)
దుష్టయోనౌ తు యో మోహాద్రేతః సించతి మూఢధీః।
తద్రేతసా సముత్పన్నః షడంగవిదపి ద్విజః।
సాధుభిః స బహిష్కార్యః శ్వాపాక ఇవ పార్థివా॥ 14-99-11 (95505)
కర్మణా మనసా వాచా యా భవేత్స్వైరచారిణీ।
సా కులఘ్రీతి విజ్ఞేయా తస్యాం జాతః శ్వపాచకః॥ 14-99-12 (95506)
దైవే పిత్ర్యే తథా దానే భోజనే సహభాషణే।
శయనే సహసంబంధే న యోగ్యా దృష్టయోనిజాః॥ 14-99-13 (95507)
న తస్మాద్దుష్టయోన్యాం తు గర్భముత్పాదయేద్బుధః।
మోహేన కురుతే యస్తు కులం హంతి త్రిపూరుషం॥ 14-99-14 (95508)
కానీకనశ్చ సహోఞశ్చ తథోభౌ కుండగోలకై।
ఆరూఢపతితాజ్జాతః పరితస్యాపి యః సుతః।
షడేతే విప్రచండాలా నికృష్టాః శ్వపచాదపి॥ 14-99-15 (95509)
యో యత్ర తత్ర వా రేతః సిక్త్వా శూద్రాసు వా చరేత్।
కామచారీ స పాపాత్మా బీజం తస్యాశుభం భవేత్॥ 14-99-16 (95510)
అశుద్ధం తద్భవేద్బీజం శుద్ధాం యోని న చార్హతి।
దూషయత్యపి తాం యోనిం శునా లీఢం హవిర్యథా॥ 14-99-17 (95511)
శూద్రయోనౌ పతేద్బీజం హాహాశబ్దం ద్విజన్మనః।
కుర్యాత్పురీషగర్తేషు పతితోఽస్మీతి దుఃఖితః॥ 14-99-18 (95512)
మామధఃపాతయన్నేష పాపాత్మా కామమోహితః।
అధోగతిం ప్రజోత్క్షిప్రమితి శప్త్వా పతేత్తు తత్॥ 14-99-19 (95513)
ఆత్మా హి శుక్లముద్దిష్టం దైవతం పరమం మహత్।
తస్మాత్సర్వప్రయత్నేన నిరుంధ్యాచ్ఛుక్లమాత్మనః॥ 14-99-20 (95514)
ఆయుస్తేజో బలం వీర్యం ప్రజ్ఞా శ్రీశ్చ మహద్యశః।
పుణ్యం చ మత్ప్రియత్వం చ లభతే బ్రహ్మచర్యయా॥ 14-99-21 (95515)
అవిప్లుతబ్రహ్మచర్యైర్గృహస్థశ్రమమాశ్రితైః।
పంచయజ్ఞపరైర్ధర్మః స్థాప్యతే పృథివీతలే॥ 14-99-22 (95516)
సాయంప్రాతస్తు యే సంధ్యాం సంయఙ్నిత్యముపాసతే।
నావం వేదమయీం కృత్వా తరంతే తారయంతి చ॥ 14-99-23 (95517)
యో జపేత్పావనీం దేవీం గాయత్రీం వేదమాతరం।
న సీదేత్ప్రతిగృహ్ణానః పృథివీం చ ససాగరాం॥ 14-99-24 (95518)
యే చాస్య దుఃస్థితాః కేచిద్గ్రహాః సూర్యాదయో దివి।
తే చాస్య సౌంయా జాయంతే శివాః శుభకరాస్తథా॥ 14-99-25 (95519)
యత్ర యత్ర స్థితాశ్చైవ దారుణాః పిశితాశనాః।
ఘోరరూపా మహాకాయా ధర్షయంతి న తం ద్విజం॥ 14-99-26 (95520)
పునంతీహ పృథివ్యాం చ చీర్ణవేదవ్రతా నరాః।
చతుర్ణామపి వేదానాం సా హి రాజన్గరీయసీ॥ 14-99-27 (95521)
అచీర్ణివ్రతవేదా యే వికర్మఫలమాశ్రితాః।
బ్రాహ్మమా నామమాత్రేణ తేఽపి పూజ్యా యుధిష్ఠిర।
కిం పునర్యస్తు సంధ్యే ద్వే నిత్యమేవోపతిష్ఠతే॥ 14-99-28 (95522)
శీలమధ్యయనం దానం శౌచం మార్దవమార్జవం।
తస్మాద్వేదాద్విశిష్టాని మనురాహ ప్రజాపతిః॥ 14-99-29 (95523)
భూర్భువస్స్వరితి బ్రహ్మ యో వేదనిరతో ద్విజః।
స్వదారనిరతో దాంతః స విద్వాన్స చ భూసురః॥ 14-99-30 (95524)
సంధ్యాముపాసతే యే వై నిత్యమేవ ద్విజోత్తమాః।
తే యాంతి నరశార్దూల బ్రహ్మలోకం న సంశయః॥ 14-99-31 (95525)
సావిత్రీమాత్రసారోపి వరో విప్రః సుయంత్రితః।
నాయంత్రితశ్చతుర్వేదీ సర్వాశీ సర్వవిక్రయీ॥ 14-99-32 (95526)
సావిత్రీం చైవ వేదాంశ్చ తులయాఽతోలయన్పురా।
సదేవర్షిగణాశ్చైవ సర్వే బ్రహ్మపురస్సరాః।
చతుర్ణామపి వేదానాం సా హి రాజన్గరీయసీ॥ 14-99-33 (95527)
యథా వికసితే పుష్పే మధు గృహ్ణంతి షట్పదాః।
ఏవం గృహీతా సావిత్రీ సర్వవేదే చ పాండవః॥ 14-99-34 (95528)
తస్మాత్తు సర్వవేదానాం సావిత్రీ ప్రాణ ఉచ్యతే।
నిర్జీవా హీతరే వేదా వినా సావిత్రియా నృపః॥ 14-99-35 (95529)
నాయంత్రితశ్చతుర్వేదీ శీలభ్రష్టః స కుత్సితః।
శీలవృత్తసమాయుక్తః సావిత్రీపాఠకో వరః॥ 14-99-36 (95530)
సహస్రపరమాం దేవీం శతమధ్యాం దశావరాం।
సావిత్రీం జప కౌతేయ సర్వపాపప్రణాశినీం॥ 14-99-37 (95531)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 14-99-38x (7948)
త్రైలోక్యనాథ హే కృష్ణ సర్వభూతాత్మకో హ్యసి।
నానాయోగపర శ్రేష్ఠ తుష్యసే కేన కర్మణా॥ 14-99-38 (95532)
భాగవానువాచ। 14-99-39x (7949)
యది భారసహస్రం తు గుగ్గుల్వాది ప్రధూపయేత్।
కరోతి చేన్నమస్కారముపహారం చ కారయేత్॥ 14-99-39 (95533)
స్తౌతి యః స్తుతిభిర్మాం చ ఋగ్యజుస్సామభిః సదా।
న తోషయతి చేద్ధిప్రాన్నాహం తుష్యామి భారత॥ 14-99-40 (95534)
బ్రాహ్మణే పూజితే నిత్యం పూజితోస్మి న సంశయః।
ఆక్రుష్టే చాహమాక్రుష్టో భవామి భరతర్షభ॥ 14-99-41 (95535)
పరా మయి గతిస్తేషాం పూజయంతి ద్విజం హి యే।
యదహం ద్విజరూపేణ వసామి వసుధాతలే॥ 14-99-42 (95536)
యస్తాన్పూజయతి ప్రాజ్ఞో మద్గతేనాంతరాత్మనా।
తమహం స్వేన రూపేణ పశ్యామి నరపుంగవ॥ 14-99-43 (95537)
కుబ్జాః కాణా వామనాశ్చ దరిద్రా వ్యాధితాస్తథా।
నావమాన్యా ద్విజాః ప్రాజ్ఞైర్మమ రూపా హి తే ద్విజాః॥ 14-99-44 (95538)
యే కేచిత్సాగరాంతాయాం పృథివ్యాం ద్విజసత్తమాః।
మమ రూపం హి తేష్వేవమర్చితేష్వర్చితోఽస్ంయహం॥ 14-99-45 (95539)
బహవస్తు న జానంతి నరా జ్ఞానబహిష్కృతాః।
యదహం ద్విజరూపేణ వసామి వసుధాతలే॥ 14-99-46 (95540)
అవమన్యంతి యే విప్రాన్స్వధర్మాన్పాతయంతి తే।
ప్రేషణైః ప్రేషయంతే చ శుశ్రూషాం కారయంతి చ॥ 14-99-47 (95541)
మృతాంశ్చాత్ర పరత్రేమాన్యమదూతా మహాబలాః।
నికృంతంతి యథాకామం సూత్రమార్గేణ శిల్పినః॥ 14-99-48 (95542)
ఆక్రోశపరివాదాభ్యాం యే రమంతే ద్విజాతిషు।
తాన్మృతాన్యమలోకస్థాన్నిపాత్య పృథివీతలే॥ 14-99-49 (95543)
ఆక్రంయోరసి పాదేన క్రూరః సంరక్తలోచనః।
అగ్నివర్ణైస్తు సందంశైర్యమో జిహ్వాం సముద్ధరేత్॥ 14-99-50 (95544)
యే చ విప్రాన్నిరీక్షంతే పాపాః పాపేన చక్షుషా।
అబ్రహ్మణ్యాః శ్రుతేర్బాహ్యా నిత్యం బ్రహ్మద్విషో నరాః॥ 14-99-51 (95545)
తేషాం ఘోరా మహాకాయా వక్రతుండా మహాబలాః।
ఉద్ధరంతి ముహూర్తేన స్వగాశ్చక్షుర్యమాజ్ఞయా॥ 14-99-52 (95546)
యః ప్రహారం ద్విజేంద్రాయ దద్యాత్కుర్యాచ్చ శోణితం।
అస్థిభంగం చ యః కుర్యాత్ప్రాణైర్వా విప్రయోజయేత్।
సోనుపూర్వ్యేణ యాతీమాన్నరకానేకవింశతిం॥ 14-99-53 (95547)
శూలమారోప్యతే పశ్చాజ్జ్వలనే పరిపచ్యతే।
బహువర్షసహస్రాణి పచ్యమానస్త్వవాక్ఛిరాః।
నావముచ్యేత దుర్మేదా న తస్య క్షీయతే గతిః॥ 14-99-54 (95548)
బ్రాహ్మణాన్వా విచార్యైవ వ్రజంతై వధకాంక్షయా।
శతర్వషసహస్రాణి తామిస్రే పరిపచ్యతే॥ 14-99-55 (95549)
ఉత్పాద్య శోణితం గాత్రాత్సంరంభమతిపూర్వకం।
సపర్యయేణ యాతీమాన్నరకానేకవింశతిం॥ 14-99-56 (95550)
తస్మాన్నాకుశలం బ్రూయాన్న శుష్కాం గతిమీరయేత్।
న బ్రూయాత్పరుషాం వాణీం న చైవైనానతిక్రమేత్॥ 14-99-57 (95551)
యే విప్రాఞ్శ్లక్ష్ణయా వాచా పూజయంతి నరోత్తమాః।
అర్చితశ్చ స్తుతశ్చైవ తైర్భవామి న సంశయః॥ 14-99-58 (95552)
తర్జయంతి చ యే విప్రాన్క్రోశయంతి చ భారత।
ఆక్రుష్టస్తర్జితశ్చాహం తైర్భవామి న సంశయః॥ 14-99-59 (95553)
యశ్చందనైశ్చాగరుధూపదీపై-
రభ్యర్చయేత్కాష్ఠమయీం మమార్చాం।
తేనార్చితో నైవ భవామి సంయ-
గ్విప్రార్చనాదస్మి సమర్చితోఽహం॥ 14-99-60 (95554)
విప్రప్రసాదాద్ధరణీధరోఽహం
విప్రప్రసాదాదసురాంజయామి।
విప్రప్రసాదాచ్చ సదక్షిణోఽహం
విప్రప్రసాదాదజితోఽహమస్మి॥ ॥ 14-99-61 (95555)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి వైష్ణవధర్మపర్వణి ఏకోనశతతమోఽధ్యాయః॥ 99 ॥
ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 100
॥ శ్రీః ॥
14.100. అధ్యాయః 100
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
కృష్ణేన యుధిష్ఠిరంప్రతి సుకృతిదుష్కృతిజనప్రాప్యవైవస్వతపురమార్గాదిప్రతిపాదనపూర్వకం తేషాం తద్గమనప్రకారానువర్ణనం॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
యుధిష్ఠిర ఉవాచ।
దేవదేవేశ దైత్యఘ్ని పరం కౌతూహలం హి మే।
ఏతత్కథయ సర్వజ్ఞ త్వద్భక్తస్య చ కేశవ।
మానుషస్య చ లోకస్య ధర్మలోకస్య చాంతరం॥ 14-100-1 (95556)
కీదృశం కింప్రమాణం వా కిమధిష్ఠానమేవ చ।
తరంతి మానుషా దేవ కేనోపాయేన మాధవ॥ 14-100-2 (95557)
త్వగస్థిమాంసనిర్ముక్తే పంచభూతవివర్జితే।
కథయస్వ మహాదేవ సుఖదుఃఖమశేషతః॥ 14-100-3 (95558)
జీవస్య కర్మలోకేషు కర్మభిస్తు శుభాశుభైః।
అనుబద్ధస్య తైః పాశైర్నీయమానస్య దారుణైః॥ 14-100-4 (95559)
మృత్యుదూతైర్దురాధర్షైర్ఘోరైర్ఘోరపరక్రమైః।
వధ్యస్యాక్షిప్యమాణస్య విద్రుతస్య యమాజ్ఞయా॥ 14-100-5 (95560)
పుణ్యపాపకృదాతిష్ఠేత్సుఖదుఃఖమశేషతః।
యమదూతైర్ద్రురాధర్షైర్నీయతే వా కథం పునః।
కిం వా తత్ర గతా దేవ కర్మ కుర్వంతి మానవాః॥ 14-100-6 (95561)
కథం ధర్మపరా యాంతి దేవతాద్విజపూజకాః।
కతం వా పాపకర్మాణో యాంతి ప్రేతపురం నరాః॥ 14-100-7 (95562)
కిం రూపం కిం ప్రమాణం వా వర్ణః కో వాఽస్య కేశవ।
జీవస్య గచ్ఛతో నిత్యం యమలోకం బ్రవీహి మే॥ 14-100-8 (95563)
భగవానువాచ। 14-100-9x (7950)
శృణు రాజన్యథావృతం యన్మాం త్వం పరిపృచ్ఛసి।
తత్తేఽహం కథయిష్యామి మద్భక్తస్య నరేశ్వర॥ 14-100-9 (95564)
షడశీతిసహస్రాణి యోజనానాం యుధిష్ఠిర।
మానుష్యస్య చ లోకస్య యమలోకస్య చాంతరం॥ 14-100-10 (95565)
న తత్ర వృక్షచ్ఛాయా వా న తటాకం సరోపి వా।
న వాప్యో దీర్ఘికా వాఽపి న కూపో వా యుధిష్ఠిర॥ 14-100-11 (95566)
న మంటపం సభా వాఽపి న ప్రపా న నికేతనం।
న పర్వతో నదీ వాఽపి న భూమేర్వివరం క్వచిత్॥ 14-100-12 (95567)
న గ్రామో నాశ్రమో వాఽపి నోద్యానం వా వనాని చ।
న కించిదాశ్రయస్థానం పథి తస్మిన్యుధిష్ఠిర॥ 14-100-13 (95568)
జంతోర్హి ప్రాప్తకాలస్య వేదనార్తస్య వై భృశం।
కారణైస్త్యక్తదేహస్య ప్రాణైః కంఠగతైః పునః॥ 14-100-14 (95569)
శరీరాచ్చాల్యతే జీవో హ్యవశో మాతరిశ్వనా।
నిర్గతో వాయుభూతస్తు షట్కోశాత్తు కలేవరాత్॥ 14-100-15 (95570)
శరీరమన్యత్తద్రూపం తద్వర్ణం తత్ప్రమాణతః।
అదృశ్యం తత్ప్రవిష్టస్తు సోప్యదృష్టోఽథ కేనచిత్॥ 14-100-16 (95571)
సోంతరాత్మా దేహవతామష్టాంగో యస్తు సంచరేత్।
ఛేదనాద్భేదనాద్దాహాత్తాడనాద్వా న నశ్యతి। 14-100-17 (95572)
నానా రూపధరైర్ఘౌరైః ప్రచండేశ్చండసాధనైః।
నీయమానో దురాధర్షైర్యమదూతైర్యమాజ్ఞయా॥ 14-100-18 (95573)
పుత్రదారమయైః పాశైః సంనిరూద్ధోఽవశో బలాత్।
స్వకర్మభిశ్చానుగతః కృతైః సుకృతదుష్కృతైః॥ 14-100-19 (95574)
ఆక్రందమానః కరుణం బంధుభిర్దుఃఖపీడితైః।
త్యక్త్వా బంధుజనం సర్వం నిరపేక్షస్తు గచ్ఛతి॥ 14-100-20 (95575)
మాతృభిః పితృభిశ్చైవ భ్రాతృభిర్మాతులైస్తథా।
దారైః పుత్రైర్వయస్యైశ్చ రుదద్భిస్త్యజ్యతే పునః॥ 14-100-21 (95576)
అదృశ్యమానస్తైర్దీనైరశ్రుపూర్ణముఖేక్షణైః।
స్వశరీరం పరిత్యజ్య వాయుభూతస్తు గచ్ఛతి॥ 14-100-22 (95577)
అంధకారమపారం తం మహాఘేరం తమోవృతం।
దుఃఖాంతం దుష్ప్రతారం చ దుర్గమం పాపకర్మణాం॥ 14-100-23 (95578)
దుఃసహాయం దురంతం చ దుర్నిరీక్షం దురాసదం।
దురాపమతిదుఃఖం చ పాపిష్ఠానాం నరోత్తమ॥ 14-100-24 (95579)
ఋషిభిః కథ్యమానం తత్పారంపర్యేణ పార్థివ।
త్రాసం జనచతి ప్రాయః శ్రూయమాణం కథాస్వపి॥ 14-100-25 (95580)
అవశ్యం చైవ గంతవ్యం తదధ్వానం యుధిష్ఠిర।
ప్రాప్తకాలేన సంత్యజ్య బంధూన్భోగాంధనాని చ॥ 14-100-26 (95581)
జరాయుజైరండజైశ్చ స్వేదజైరుద్భిదైస్తథా।
జంగమైః స్థిరసంజ్ఞైశ్చ గంతవ్యం యమసాదనం॥ 14-100-27 (95582)
దేవాసురైర్మనుష్యాద్యైర్వైవస్వతవశానుగైః।
స్త్రీపుంనపుంసకైశ్చాపి పృథివ్యాం జీవసంజ్ఞితైః॥ 14-100-28 (95583)
మధ్యమైర్యువభిర్వాఽపి బాలైర్వృద్ధైస్తథైవ చ।
జాతమాత్రైశ్చ గర్భస్థైర్గంతవ్యః స మహాపథః॥ 14-100-29 (95584)
పూర్వాహ్ణే వాఽపరాహ్ణే వా సంధ్యాకాలేఽథవా పునః।
ప్రదోషే వాఽర్ధరాత్రే వా ప్రత్యుషే వాఽప్యుపస్థితే॥ 14-100-30 (95585)
ప్రవాసస్థైర్వనస్థైర్వా పర్వతస్థైర్జలే స్థితైః।
క్షేత్రస్థైర్వా నభఃస్థేర్వా గృహమధ్యగతైరపి॥ 14-100-31 (95586)
భుంజద్భిర్వా పిబద్భిర్వా ఖాదద్భిర్వా నరోత్తమ।
ఆసీనైర్వా స్థితైర్వాపి శయనీయగతైరపి।
జాగ్రద్భిర్వా ప్రసుప్తైర్వా గంతవ్యః స మహాపథః॥ 14-100-32 (95587)
మృత్యుదూతైర్దురాధర్షైః ప్రచండైశ్చండసాసనైః।
ఆక్షిప్యమాణా హ్యవశాః ప్రయాంతి యమసాదనం॥ 14-100-33 (95588)
క్వచిద్భీతైః క్వచిన్మత్తైః ప్రస్ఖలద్భిః క్వచిత్క్వచిత్।
క్రందద్భిర్వేదనార్తైస్తు గంతవ్యం యమసాదనం॥ 14-100-34 (95589)
నిర్భర్త్స్యమానైరుద్విగ్రైర్విధూతైర్భయవిహ్వలైః।
తుద్యమానశరీరైశ్చ గంతవ్యం తర్జితైస్తథా॥ 14-100-35 (95590)
కంటకాకీర్ణమార్గేణ తప్తవాలుకపాంసునా।
దహ్యమానైస్తు గంతవ్యం నరైర్దానవివర్జితైః॥ 14-100-36 (95591)
కాష్ఠోపలశిలాఘాతైర్దండోల్ముకకశాంకుశైః।
హన్యమానైర్యమపురం గంతవ్యం ధర్మవర్జితైః॥ 14-100-37 (95592)
మేదఃశోణితపూయాద్యైర్వక్త్రైర్గాత్రైశ్చ సవ్రణైః।
దగ్ధక్షతజకీర్ణైశ్చ గంతవ్యం జీవఘాతకైః॥ 14-100-38 (95593)
వేదనార్తైస్చ కూజద్భిర్విక్రోశద్భిశ్చ విస్వరం।
వేదనార్తైః పతద్భిశ్చ గంతవ్యం జీవఘాతకైః॥ 14-100-39 (95594)
భగ్రపాదోరుహస్తంగైర్భగ్రజంఘాశిరోధరైః।
ఛిన్నకర్ణోష్ఠనాసైశ్చ గంతవ్యం జీవఘాతకైః॥ 14-100-40 (95595)
శక్తిభిర్భిండిపాలైశ్చ శంకుతోమరసాయకైః।
తుద్యమానైస్తు శూలాగ్రైర్గంతవ్యం జీవఘాతకైః॥ 14-100-41 (95596)
శ్వభిర్వ్యాఘ్రైర్వృకైః కాకైర్భక్ష్యమాణాః సమంతతః।
తుద్యమానాశ్చ గచ్ఛంతి రాక్షసైర్మాంసఘాతిభిః॥ 14-100-42 (95597)
మహిషైశ్చ మృగైశ్చాపి సూకరైః పృషతైస్తథా।
భక్ష్యమాణైస్తదధ్వానం గంతవ్యం మాంసఖాదిభిః॥ 14-100-43 (95598)
సూచీసుతీక్ష్ణతుండాభిర్మక్షికాభిః సమంతతః।
తుద్యమానైశ్చ గంతవ్యం పాపిష్ఠైర్బాలఘాతకైః॥ 14-100-44 (95599)
విస్రబ్ధం స్వామినం మిత్రం స్త్రియం వా ఘ్రంతి యే నరాః।
శస్త్రైర్నిర్భిద్యమానైశ్చ గంతవ్యం యమసాదనం॥ 14-100-45 (95600)
ఖాదయంతి చ యే జీవాందుఃఖమాపాదయంతి చ।
రాక్షసైశ్చ శ్వభిశ్చైవ భక్ష్యమాణా వ్రజంతి చ॥ 14-100-46 (95601)
యే హరంతి చ వస్త్రాణి శయ్యాం ప్రావరణాని చ।
తే యాంతి విద్రుతా నగ్నాః పిశాచా ఇవ తత్పథం॥ 14-100-47 (95602)
గాశ్చ ధాన్యం హిరణ్యం వా బలాత్క్షేత్రం గృహం తథా।
యే హరంతి దురాత్మానః పరస్వం పాపకారిణః॥ 14-100-48 (95603)
పాషాణైరుల్ముకైర్దండైః కాష్ఠఘాతైశ్చ చర్ఝరైః।
హన్యమానైః క్షతాకీర్ణైర్నంతవ్యం తైర్యమాలయం॥ 14-100-49 (95604)
బ్రహ్మస్వం యే హరంతీహ నరా నరకనిర్భయాః।
ఆక్రోశంతీహ యే నిత్యం ప్రహరంతి చ యే ద్విజాన్॥ 14-100-50 (95605)
శుష్కకంఠా నిబద్ధాస్తే ఛిన్నజిహ్వాక్షినాసికాః।
పూయశోణితదుర్గంధా భక్ష్యమాణాశ్చ జంబుకైః॥ 14-100-51 (95606)
చండాలైర్భీషణైశ్చండైస్తుద్యమానాః సమంతతః।
క్రోశంతః కరుణం ఘోరం గచ్ఛంతి యమాసాదనం॥ 14-100-52 (95607)
తత్ర చాపి గతాః పాపా విష్ఠాకూపేష్వనేకశః।
జీవంతో వర్షకోటీస్తు క్లిశ్యంతే వేదనాత్తతః॥ 14-100-53 (95608)
తతశ్చ ముక్తాః కాలేన లోకే చాస్మిన్నరాధమాః।
విష్ఠాక్రిమిత్వం గచ్ఛంతి జన్మకోటిశతం నృప॥ 14-100-54 (95609)
విద్యమానధనైర్యైస్తు లోభడంభానృతాన్వితైః।
శ్రోత్రియేభ్యో న దత్తాని దానాని కురుపుంగవ॥ 14-100-55 (95610)
గ్రీవాపాశనిబద్ధాస్తే హన్యమానాశ్చ రాక్షసైః।
క్షుత్పిపాసాశ్రమార్తాస్తు యాంతి ప్రేతపురం నరాః॥ 14-100-56 (95611)
అదత్తదానా గచ్ఛంతి శుష్కకంఠాస్యతాలుకాః।
అన్నం పానీయసహితం ప్రార్థయంతః పునఃపునః॥ 14-100-57 (95612)
స్వామిన్బుభక్షాతృష్ణార్తా గంతుం నైవాద్య శక్నుమః।
మమాన్నం దీయతాం స్వామిన్పానీయం దీయతాం మమ।
ఇతి బ్రువంతస్తైర్దూతైః ప్రాప్యంతే వై యమాలయం॥ 14-100-58 (95613)
వైశంపాయన ఉవాచ। 14-100-59x (7951)
తచ్ఛ్రుత్వా వచనం విష్ణోః పపాత భువి పాండవః।
నిస్సంజ్ఞో భయసంత్రస్తో మూర్ఛయా సమభిప్లుతః॥ 14-100-59 (95614)
తతో లబ్ధ్వా శనైః సంజ్ఞాం సమాశ్వస్తోచ్యుతేన సః।
నేత్రే ప్రక్షాల్య తోయేన భూయః కేశవమబ్రవీత్॥ 14-100-60 (95615)
భీతోస్ంయహం మహాదేవ శ్రుత్వా మార్గస్య విస్తరం।
కేనోపాయేన తం మార్గం తరంతి పురుషాః సుఖం॥ 14-100-61 (95616)
భగవానువాచ। 14-100-62x (7952)
ఇహ యే ధార్మికా లోకే జీవగాతవివర్జితాః।
గురుశుశ్రూషణే యుక్తా దేవబ్రాహ్మణపూజకాః॥ 14-100-62 (95617)
అస్మాన్మానుష్యలోకాత్తే సమార్యాః సహబాంధవాః।
యమధ్వానం తు గచ్ఛంతి యథావత్తం నిబోధ మే॥ 14-100-63 (95618)
బ్రాహ్మణేభ్యః ప్రదానాని నానారూపాణి పాండవ।
యే ప్రయచ్ఛంతి విప్రేభ్యస్తే సుఖం యాంతి తత్ఫలం॥ 14-100-64 (95619)
అన్నం యే చ ప్రయచ్ఛంతి బ్రాహ్మణేభ్యః సుసంస్కృతం।
క్షోత్రియేభ్యో విశేషేణ ప్రీత్యా పరమయా యుతాః॥ 14-100-65 (95620)
తే విమానైర్మహాత్మానో యాంతి చిత్రైర్యమాలయం।
సేవ్యమానా వరస్త్రీభిరప్సరోభిర్మహాపథం॥ 14-100-66 (95621)
యే చ నిత్యం ప్రభాషంతే సత్యం నిష్కల్మషం వచః।
తే చ యాంత్యమలాభ్రాభైర్విమానైర్వృషయోజితైః॥ 14-100-67 (95622)
కపిలాద్యాని పుణ్యాని గోప్రదానాని యే నరాః।
బ్రాహ్మణేభ్యః ప్రయచ్ఛంతి శ్రోత్రియేభ్యో విశేషతః॥ 14-100-68 (95623)
తే యాంత్యమలవర్ణాభైర్విమానైర్వృషయోజితైః।
వైవస్వతపురం ప్రాప్య హ్యప్సరోభిర్నిషేవితాః॥ 14-100-69 (95624)
ఉపానహౌ చ చ్ఛత్రం చ శయనాన్యాసనాని చ।
విప్రేభ్యో యే ప్రయచ్ఛంతి వస్త్రాణ్యాభరణాని చ॥ 14-100-70 (95625)
తే యాంత్యశ్వైర్వృషైర్వాఽపి కుంజరైరప్యలంకృతాః।
ధర్మరాజపురం రంయం సౌవర్ణచ్ఛత్రశోభితాః॥ 14-100-71 (95626)
యే చ భక్ష్యాణి దాస్యంతి భోజ్యం పేయం తథైవ చ।
స్నిగ్ధాన్నాన్యాపి విప్రేభ్యః శ్రద్ధయా పరయా యుతాః॥ 14-100-72 (95627)
తే యాంతి కాంచనార్యానైః సుఖం వైవస్వతాలయం।
వరస్త్రీభిర్యథాకామం సేవ్యమానాః సహస్రశః॥ 14-100-73 (95628)
యే చ క్షీరం ప్రయచ్ఛంతి ఘృతం దధి గుడం మధు।
బ్రాహ్మణేభ్యః ప్రయత్నేన శ్రద్దధానాః సుసంస్కృతాః॥ 14-100-74 (95629)
చక్రవాకప్రయుక్తైస్తు యానై రుక్మమయైః శుభైః।
యాంతి గంధర్వవాదిత్రైః సేవ్యమానా యమాలయం॥ 14-100-75 (95630)
యే ఫలాని ప్రయచ్ఛంతి పుష్పాణి సురభీణి చ।
హంసయుక్తైర్విమానైస్తు యాంతి ధర్మపురం నరాః॥ 14-100-76 (95631)
యే ప్రయచ్ఛంతి విప్రేభ్యో విచిత్రాన్నం ఘృతాప్లుతం।
తే వ్రజనత్యమలాభ్రాభైర్విమానైర్వాయువేగిభిః।
పురం తత్ప్రేతనాథస్య నానాజనసమాకులం। 14-100-77 (95632)
పానీయం యే ప్రయచ్ఛంతి సర్వభూతప్రజీవనం।
తే సుతృప్తాః సుఖం యాంతి భవనైర్హంసచోదితైః॥ 14-100-78 (95633)
యే తిలం తిలధేనుం వా ధృతధేనుమథాపి చ।
శ్రోత్రియేభ్యః ప్రయచ్ఛంతి సౌంయభావసమన్వితాః॥ 14-100-79 (95634)
సూర్యమండలసంకాశైర్యానైస్తే యాంతి నిర్మలైః।
గీయమానైస్తు గంధర్వైర్వైవస్వతపురం నృప॥ 14-100-80 (95635)
యేషాం వాప్యశ్చ కూపాశ్చ తటాకాని సరాంసి చ।
దీర్ఘికాః పుష్కరిణ్యశ్చ సజలాశ్చ జలాశయాః॥ 14-100-81 (95636)
యానైస్తే యాంతి చంద్రాభైర్దివ్యఘంటానినాదితైః।
చామరైస్తాలవృంతైశ్చ వీజ్యమానా మహాప్రభాః।
నిత్యతృప్తా మహాత్మానో గచ్ఛంతి యమసాదనం॥ 14-100-82 (95637)
యేషాం దేవగృహాణీహ చిత్రాణ్యాయతనాని చ।
మనోహరాణి కాంతాని దర్శనీయాని భాంతి చ॥ 14-100-83 (95638)
తే వ్రజంత్యమలాభ్రాభైర్విమానైర్వాయువేగిభిః।
పురం తత్ప్రేతనాథస్య నానాజనపదాకులం॥ 14-100-84 (95639)
వైవస్వతం చ పశ్యంతి సుఖచిత్తం సుఖస్థితం।
యమేన పూజితా యాంతి దేవసాలోక్యతాం తతః॥ 14-100-85 (95640)
దేవానుద్దిశ్య లోకేషు ప్రపాసు కరకోద్ధృతం।
శీతలం సలిలం రంయం తృషితేభ్యో దిశంతి యే।
తే తు తృప్తి పరాం యాంతి ప్రాప్య సౌఖ్యం మహాపథం॥ 14-100-86 (95641)
కాష్ఠపాదుకదా యాంతి తదధ్వానం సుఖం నరాః।
సౌవర్ణమణిపీఠే తు పాదం కృత్వా స్థోత్తమే॥ 14-100-87 (95642)
ఆరామాన్వృక్షషండాంశ్చ రోపయంతి చ యే నరాః।
సంవర్ధయంతి చావ్యగ్రం ఫలపుష్పోపశోభితం॥ 14-100-88 (95643)
వృక్షచ్ఛాయాసు రంయాసు శీతలాసు స్వలంకృతాః।
యాంతి తే వాహనైర్దివ్యైః పూజ్యమానా ముహుర్ముహుః। 14-100-89 (95644)
సేవ్యమానాః సురూపాభిరుత్తమాభిః ప్రయత్నతః।
స్త్రీభిః కనకవర్ణాభిర్యథాకామం యథాసుఖం॥ 14-100-90 (95645)
అశ్వయానం తు గోయానం హస్తియానమథాపి చ।
యే ప్రయచ్ఛంతి విప్రేభ్యో విమానైః కనకోపమైః॥ 14-100-91 (95646)
సువర్ణం రజతం వాఽపి విద్రుమం మౌక్తికం తథా।
యే ప్రయచ్ఛంతి తే యాంతి విమానైః కనకోజ్జ్వలైః।
తే వ్రజంతి వరస్త్రీభిః సేవ్యమానా యథాసుఖం॥ 14-100-92 (95647)
భూమిదా యాంతి తం లోకం సర్వకామైః సుతర్పితాః।
ఉదితాదిత్యసంకాశైర్విమానైర్వృషయోజితైః॥ 14-100-93 (95648)
కన్యాం యే చ ప్రయచ్ఛంతి విప్రాయ శ్రోత్రియాయ చ।
దివ్యకన్యావృతా యాంతి విమానైస్తే యమాలయం॥ 14-100-94 (95649)
సుగంధాన్గంధసంయోగాన్పుష్పాణి సురభీణి చ।
ప్రయచ్ఛంతి ద్విజాగ్రేభ్యో భక్తయా పరమయా యుతాః॥ 14-100-95 (95650)
సుగంధాః ధర్మపురం యానైర్విచిత్రైరప్యలంకృతాః॥
యాంతి ధర్మపురం యానైర్విచిత్రైరప్యలంకృతాః॥ 14-100-96 (95651)
దీపయా యాంతి యానైశ్చ ద్యోతయంతో దిశో దశ।
ఆదిత్యసదృశాకారైర్దీప్యమానా ఇవాగ్నయః॥ 14-100-97 (95652)
గృహావసథదాతారో గృహైః కాంచనవేదికైః।
వ్రజంతి బాలసూర్యాభైర్ధర్మరాజపురం నరాః॥ 14-100-98 (95653)
జలభాజనదాతారః కుండికాకరకప్రదాః।
పూజ్యమానా వరస్త్రీభిర్యాంతి తృప్తా మహాగజైః॥ 14-100-99 (95654)
పాదాభ్యంగం శిరోభ్యహ్గం పానం పాదోదకం తథా।
యే ప్రయచ్ఛంతి విప్రేభ్యస్తే యాంత్యశ్వైర్యమాలయం॥ 14-100-100 (95655)
విశ్రామాయంతి యే విప్రాఞ్శ్రాంతానధ్వని కర్శితాన్।
చక్రవాకప్రయుక్తేన యాంతి యానేన తేఽపి చ॥ 14-100-101 (95656)
స్వాగతేన చ యో విప్రాన్పూజయేదాసనేన చ।
స గచ్ఛతి తదధ్వానం సుఖం పరమనిర్వృతః॥ 14-100-102 (95657)
నమో బ్రహ్మణ్యదేవేతి యో మాం దృష్ట్వాఽభివాదయేత్।
వ్రతీవం ప్రయతో నిత్యం స సుఖం తత్పదం వ్రజేత్॥ 14-100-103 (95658)
నమః సర్వసహాభ్యశ్చేత్యభిఖ్యాయ దినేదినే।
నమస్కరోతి నిత్యం గాం స సుఖం యాతి తత్పథం॥ 14-100-104 (95659)
నమోస్తు ప్రియదత్తాయేత్యేవంవాదీ దినేదినే।
భూమిమాక్రమతే ప్రాతః సయనాదుత్థితశ్చ యః॥ 14-100-105 (95660)
సర్వకామైః స తృప్తాత్మా సర్వభూషణభూషితః।
యాతి యానేన దివ్యేన సుకం వైవస్వతాలయం॥ 14-100-106 (95661)
అనత్తరాశినో యే తు డంభానృతవివర్జితాః।
తేఽపి సారసయుక్తేన యాంతి యానేన వై సుఖం॥ 14-100-107 (95662)
యే చాప్యేకేన భుక్తేన డంభానృతవివర్జితాః।
హంసయుక్తైర్విమానైస్తు సుఖం యాంతి యమాలయం॥ 14-100-108 (95663)
చతుర్థేన చ భుక్తేన వర్తంతే యే జితేంద్రియాః।
యాంతి తే ధర్మనగరం యానైర్బర్హిణయోజితైః॥ 14-100-109 (95664)
తృతీయదివసేనేహ భుంజతే యే జితేంద్రియాః।
తేఽపి హస్తిరథం యాంతి తత్పథం కనకోజ్జ్వలైః॥ 14-100-110 (95665)
షష్ఠాన్నకాలికో యస్తు వర్షమేకం తు వర్తతే।
కామక్రోధవనిర్ముక్తః శుచిర్నిత్యం జితేంద్రియః।
స యాతి కుంజరస్థైస్తు జయశబ్దరవైర్యుతః॥ 14-100-111 (95666)
పక్షోపవాసినో యాంతి యానైః శార్దూలయోజితైః।
ధర్మరాజపూరం రంయం దివ్యస్త్రీగణసేవితం॥ 14-100-112 (95667)
యే చ మాసోపవాసం వై కుర్వతే సంయతేంద్రియాః।
తేఽపి సూర్యాదయప్రఖ్యైర్యాంతి యానైర్యమాలయం॥ 14-100-113 (95668)
అగ్నిప్రవేశం యశ్చాపి కురుతే మద్గతాత్మనా।
స యాత్యగ్నిప్రకాశేన విమానేన యమాలయం॥ 14-100-114 (95669)
గోకృతే స్త్రీకృతే చైవ హత్వా విప్రకృతేఽపి చ।
తే యాంత్యమరకన్యాభిః సేవ్యమానా రవిప్రభాః॥ 14-100-115 (95670)
యే చ కుర్వంతి మద్భక్తాస్తీర్థయాత్రాం జితేంద్రియాః।
తే పంథానం మహాత్మానో యానైర్యాంతి సునిర్వృతాః॥ 14-100-116 (95671)
యే యజంతి ద్విజశ్రేష్ఠాః క్రతుభిర్భూరిదక్షిణైః।
హంససారససంయుక్తైర్యానైస్తే యాంతి తత్పథం॥ 14-100-117 (95672)
పరపీడామకృత్వైవ భృత్యాన్బిభ్రతి యే నరాః।
తత్పథం ససుఖం యాంతి విమానైః కాంచనోజ్జ్వలైః॥ 14-100-118 (95673)
యే సమాః సర్వభూతేషు జీవానామభయప్రదాః।
క్రోధలోభవినిర్ముక్తా నిగృహీతేంద్రియాస్తథా। 14-100-119 (95674)
పూర్ణచంద్రప్రతీకాశైర్విమానైస్తే మహాప్రభాః।
యాంతి వైవస్వతపురం దేవగంధర్వసేవితాః॥ 14-100-120 (95675)
యే మామేకాంతభావేన దేవం త్ర్యంబకమేవ వా।
పూజయంతి నమస్యంతి స్తువంతి చ దినేదినే।
ధర్మరాజపురం యాంతి యానైస్తేఽర్కసమప్రభైః॥ 14-100-121 (95676)
పూజితాస్తత్ర ధర్మేణ స్వయం మాల్యాదిభిః శుభైః।
యాంత్యేవ ధర్మలోకం వా రుద్రలోకమథాపి వా॥ ॥ 14-100-122 (95677)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి వైష్ణవధర్మపర్వణి శతతమోఽధ్యాయః॥ 100 ॥
ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 101
॥ శ్రీః ॥
14.101. అధ్యాయః 101
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
కృష్ణేన యుధిష్ఠిరంప్రతి జలదానాన్నదానఫలప్రశంసనం॥ 1 ॥ తథాఽతిథిలక్షణకథనపూర్వకం తత్పూజాఫలకథనం॥ 2 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
శ్రుత్వా యమపురాధ్వానం జీవానాం గమనం తథా।
ధర్మపుత్రః ప్రహృష్టాత్మా కేశవం పునరబ్రవీత్॥ 14-101-1 (95678)
దేవదేవేశ దైత్యఘ్న ఋషిసంఘైరభిష్టుత।
భగవన్భవహఞ్శ్రీమన్సహస్రాదిత్యసన్నిభ॥ 14-101-2 (95679)
సర్వసంభవ ధర్మజ్ఞ సర్వధరమప్రవర్తక।
సర్వదానఫలం సౌంయ కథయస్వ మమాచ్యుత॥ 14-101-3 (95680)
దానం దేయం కథం కృష్ణ కీదృశాయ ద్విజాయ వై।
కీదృశం వా తపః కృత్వా తత్ఫలం కుత్ర భుజ్యతే॥ 14-101-4 (95681)
ఏవముక్తో హృషీకేశో ధర్మపుత్రేణ ధీమతా।
ఉవాచ ధర్మపుత్రాయ పుణ్యాంధర్మాన్మహోదయాన్॥ 14-101-5 (95682)
శృణుష్వావహితో రాజన్పూతం పాపఘ్నముత్తమం।
సర్వదానఫలం సౌంయ న శ్రావ్యం పాపకర్మణం॥ 14-101-6 (95683)
యచ్ఛ్రుత్వా పురుషః స్త్రీ వా నష్టపాపః సమాహితః।
తత్క్షణాత్పూతతాం యాతి పాపకర్మరతోపి వా॥ 14-101-7 (95684)
ఏకాహమపి కౌంతేయ భూమావుత్పాదితం జలం।
సప్త తారయతే పూర్వాన్వితృష్ణా యత్ర గౌర్భవేత్॥ 14-101-8 (95685)
పానీయం పరమం లోకే జీవానాం జీవనం స్మృతం।
పానీయస్య ప్రదానేన తృప్తిర్భవతి పాండవ।
పానీయస్య గుణా దివ్యాః పరలోకే గుణావహాః॥ 14-101-9 (95686)
తత్ర పుష్పోదకీ నామ నదీ పరమపావనీ।
కామాందదాతి రాజేంద్ర తోయదానాం యమాలయే॥ 14-101-10 (95687)
శీతలం సలిలం హ్యత్ర హ్యక్షయ్యమమృతోపమం।
శీతతోయప్రదాదౄణాం భవేన్నిత్యం సుఖావహం॥ 14-101-11 (95688)
యే చాప్యతోయదాతారః పూయస్తేషాం విధీయతే। 14-101-12 (95689)
ప్రణశ్యత్యంబుపానేన బుభుక్షా చ యుధిష్ఠిర।
తృపీషస్య న చాన్నేన పిపాసాఽపి ప్రణశ్యతి।
తస్మాత్తోయం సదా దేయం తృషితేభ్యో విజానతా। 14-101-13 (95690)
అగ్నేర్మూర్తిః క్షితేర్యోనిరమృతస్య స సంభవః।
అతోంభః సర్వభూతానాం మూలమిత్యుచ్యతే బుధైః॥ 14-101-14 (95691)
అద్భిః సర్వాణి భూతాని జీవంతి ప్రభవంతి చ।
తస్మాత్సర్వేషు దానేషు తోయదానం విశిష్యతే॥ 14-101-15 (95692)
సర్వదానతపోయజ్ఞైర్యత్ప్రాప్యం ఫలముత్తమం।
తత్సర్వం తోయదానేన ప్రాప్యతే నాత్ర సంశయః॥ 14-101-16 (95693)
యే ప్రయచ్ఛంతి విప్రేభ్యస్త్వన్నదాతం సుసంస్కృతం।
తైస్తు దత్తాః స్వయం ప్రాణా భవంతి భరతర్షభ॥ 14-101-17 (95694)
అన్నాద్రక్తం చ శుక్లం చ అన్నే జీవః ప్రతిష్ఠితః।
ఇంద్రియాణి చ బుద్ధిశ్చ పుష్ణంత్యన్నేన నిత్యశః।
అన్నహీనాని సీదంతి సర్వభూతాని పాండవ॥ 14-101-18 (95695)
తేజో బలం చ రూపం చ సత్వం వీర్యం ధృతిర్ద్యుతిః।
జ్ఞానం మేధా తథాఽఽయుశ్చ సర్వమన్నే ప్రతిష్ఠితం॥ 14-101-19 (95696)
దేవమానవర్తిర్యక్షు సర్వలోకేషు సర్వదా।
సర్వకాలం హి సర్వేషాం సర్వమన్నే ప్రతిష్ఠితం॥ 14-101-20 (95697)
అన్నం ప్రజాపతే రూపమన్నం ప్రజననం స్మృతం।
సర్వభూతమయం చాన్నం జీవశ్చాన్నమయః స్మృతః॥ 14-101-21 (95698)
అన్నేనాధిష్ఠితః ప్రాణ అపానో వ్యాన ఏవ చ।
ఉదానశ్చ సమానశ్చ ధారయంతి శరీరిణం॥ 14-101-22 (95699)
శయనోత్థానగమనగ్రహణాకర్షణాని చ
సర్వసత్వకృతం క్రమ చాన్నాదేవ ప్రవర్తతే॥ 14-101-23 (95700)
చతుర్విధాని భూతాని జంగమాని స్థిరాణి చ।
అన్నాద్భవంతి రాజేంద్ర సృష్టిరేషా ప్రజాపతేః॥ 14-101-24 (95701)
విద్యాస్థానాని సర్వాణి సర్వయజ్ఞాశ్చ పావనాః।
అన్నాద్యస్మాత్ప్రవర్తంతే తస్మాదన్నం పరం స్మృతం॥ 14-101-25 (95702)
దేవా రుద్రాదయః సర్వే పితరోఽప్యగ్నయస్తథా।
యస్మాదన్నేన తుష్యంతి తస్మాదన్నం విశిష్యతే॥ 14-101-26 (95703)
యస్మాదన్నాత్ప్రజాః సర్వాః కల్పేకల్పేఽసృజత్ప్రభుః।
తస్మాదన్నాత్పరం దానం న భూతం న భవిష్యతి॥ 14-101-27 (95704)
యస్మాదన్నాత్ప్రవర్తంతే ధర్మార్థౌ కామ ఏవ చ।
తస్మాదన్నాత్పరం దానం నాముత్రేహ చ పాండవ॥ 14-101-28 (95705)
యక్షరక్షోగ్రహా నాగా భూతాన్యంతే చ దానవాః।
తుష్యంత్యన్నేన యస్మాత్తు తస్మాదన్నం పరం భవేత్॥ 14-101-29 (95706)
పరాన్నముపభుంజనో యత్కర్మ కురుతే శుభం।
తచ్ఛుభస్యైకభాగస్తు కర్తుర్భవతి భారత॥ 14-101-30 (95707)
అన్నదస్య త్రయో భాగా భంతి పురుషర్షభ।
తస్యాదన్నం ప్రదాతవ్యం బ్రాహ్మణేభ్యో విశేషతః॥ 14-101-31 (95708)
బ్రాహ్మణాయ దరిద్రాయ యోఽన్నం సంవత్సరం నృప।
శ్రోత్రియాయ ప్రయచ్ఛేద్వై పాకభేదవివర్జితః॥ 14-101-32 (95709)
డంభానృతవిముక్తస్తు పరాం భక్తిముపాగతః।
స్వధర్మేణార్జితఫలం తస్య పుణ్యఫలం శృణు॥ 14-101-33 (95710)
శతవర్షసహస్రాణి కామగః కామరూపధృత్।
మోదతేఽమరలోకస్థః పూజ్యమానోప్సరోగణైః।
తతశ్చాపి చ్యుతః కాలాన్నరలోకే ద్విజో భవేత్॥ 14-101-34 (95711)
అగ్నభిక్షాం చ యో దద్యాద్దరిద్రాయ ద్విజాతయే।
షణ్మాసాన్వార్షికం శ్రాద్దం తస్య పుణ్యఫలం శృణు॥ 14-101-35 (95712)
గోసహస్రప్రదానేన యత్పుణ్యం సముదాహృతం।
తత్ప్రణ్యఫలమాప్నోతి నరో వై నాత్ర సంశయః॥ 14-101-36 (95713)
అథ సంవత్సరం దద్యాదగ్రభిక్షామయాచతే।
ప్రచ్ఛద్యైవ స్వయం నీత్వా తస్య పుణ్యఫలం శృణు॥ 14-101-37 (95714)
కపిలానాం సహస్రైస్తు యద్దేయం పుణ్యముచ్యతే।
తత్సర్వమఖిలం ప్రాప్య శక్రలోకే మహీయతే॥ 14-101-38 (95715)
స శక్రభవనే రంయే ర్షికోటిశతం నృప।
యథాకామం మహాతేజాః క్రీడత్యప్సరసాంగణైః॥ 14-101-39 (95716)
అన్నం చ యస్తు వై దద్యాద్ద్విజాయ నియతవ్రతః।
దశవర్షామి రాజేంద్ర తస్య పుణ్యఫలం శృణు॥ 14-101-40 (95717)
కపిలా శతసహస్రస్య విధిదత్తస్య యత్ఫలం।
తత్పుణ్యఫలమాసాద్య పురందరపురం వ్రజేత్॥ 14-101-41 (95718)
స శక్రభవనే రంయే కామరూపీ యథాసుఖం।
శతకోటిసమా రాజన్క్రీడతేఽమరపూజితః॥ 14-101-42 (95719)
శక్రలోకావతీర్ణశ్చ ఇహ లోకే మహాద్యుతిః।
చతుర్వేదీ ద్విజః శ్రీమాంజాయతే రాజపూజితః॥ 14-101-43 (95720)
అధ్వశ్రాంతాయ విప్రాయ క్షుధితాయాన్నకాంక్షిణే।
దేశకాలాభియాతాయ దీయతే పాండునందన॥ 14-101-44 (95721)
యాచతేఽన్నం న దద్యాద్యో విద్యామానే ధనాగమే।
స లుబ్ధో నరకం యాతి కృమీణాం కాలసూత్రకం॥ 14-101-45 (95722)
తత్ర నరకే ఘోరే లోభమోహవిచేతనః।
దశరవ్షసహస్రాణి క్లిశ్యతే వేదనార్దితః॥ 14-101-46 (95723)
తస్మాచ్చ నరకాన్ముక్తః కాలేన మహతా హి సః।
దరిద్రో మానుషే లోకే చండాలేష్వపి జాయతే। 14-101-47 (95724)
యస్తు పాంసులపాదశ్చ దూరాధ్వశ్రమకర్శితః।
క్షుత్పిపాసాశ్రమశ్రాంత ఆర్తః ఖిన్నగతిర్ద్విజః॥ 14-101-48 (95725)
పృచ్ఛన్వై హ్యన్నదాతారం గృహమభ్యేత్య యాచయేత్।
తం పూజయేత్తు యత్నేన సోఽతిథిః స్వర్గసంక్రమః।
తస్మింస్తుష్టే నరశ్రేష్ఠ తుష్టాః స్యుః సర్వదేవతాః॥ 14-101-49 (95726)
న తథా హవిషా హోమైర్న పుష్పైర్నానులేపనైః।
అగ్నయః పార్థ తుష్యంతి యథా హ్యతిథిపూజనాత్॥ 14-101-50 (95727)
కపిలాయాం తు దత్తాయాం విధివజ్జ్యేష్ఠపుష్కరే।
న తత్ఫలమవాప్నోతి యత్ఫలం విప్రబోజనాన్। 14-101-51 (95728)
ద్విజపాదోదకక్లిన్నా యావత్తిష్ఠతి మేదినీ।
తావత్పుష్కరపత్రేణ పిబంతి పితరో జలం॥ 14-101-52 (95729)
దేవమాల్యాపనయనం ద్విజోచ్ఛిష్టాపమార్జనం।
శ్రాంతసంవాహనం చైవ తథా పాదావసేచనం॥ 14-101-53 (95730)
ప్రతిశ్రయప్రదానం చ తథా శయ్యాసనస్య చ।
ఏకైకం పాండవశ్రేష్ఠ గోప్రదానాద్విశిష్యతే॥ 14-101-54 (95731)
పాదోదకం పాదఘృతం దీపమన్నం ప్రతిశ్రయం।
యే ప్రయచ్ఛంతి విప్రేభ్యో నోపసర్పంతి తే యమం॥ 14-101-55 (95732)
విప్రాతిథ్యే కృతే రాజన్భక్త్యా శుశ్రూషితేఽపి చ।
దేవాః శుశ్రూషితాః సర్వే త్రయస్త్రింశదరిందమ॥ 14-101-56 (95733)
అభ్యాగతో జ్ఞాతపూర్వో హ్యజ్ఞాతోఽతిథిరుచ్యతే।
తయోః పూజాం ద్విజః కుర్యాదితి పౌరాణికీ శ్రుతిః॥ 14-101-57 (95734)
పాదాభ్యంగన్నపానైస్తు యోఽతిర్థిం పూజయేన్నరః।
పూజితస్తేన రాజేంద్ర భవామీహ న సంశయః॥ 14-101-58 (95735)
శీఘ్రం పాపాద్వినిర్ముక్తో మయా చానుగ్రహీకృతః।
విమానేనేందుకల్పేన మమ లోకం స గచ్ఛతి॥ 14-101-59 (95736)
అభ్యాగతం శ్రాంతమనువ్రజంతి
దేవాశ్చ సర్వే పితరోఽగ్నయశ్చ।
తస్మింద్విజే పూజితే పూజితాః స్యు-
ర్గతే నిరాశాః పితరో వ్రజంతి॥ 14-101-60 (95737)
అతిర్థిర్యస్య భగ్నాశో గృహాత్ప్రతినివర్తతే।
పితరస్తస్య నాశ్నంతి దశవర్షణి పంచ చ॥ 14-101-61 (95738)
వర్జితః పితృభిర్లుబ్ధః స దేవైరగ్నిభిః సహ।
నిరయం రౌరవం గత్వా దశవర్షాణి పంచ చ।
తతశ్చాపి చ్యుతః కాలాదిహ చోచ్ఛిష్టభుగ్భవేత్॥ 14-101-62 (95739)
వైశ్వదేవాంతికే ప్రాప్తమతిథిం యో న పూజయేత్।
చండాలత్వమవాప్నోతి సద్య ఏవ న సంశయః॥ 14-101-63 (95740)
నిర్వాసయతి యో విప్రం దేశకాలగతం గృహాత్।
పతితస్తత్క్షణాదేవ జాయతే నాత్ర సంశయః॥ 14-101-64 (95741)
నరకే రౌరవే ఘోరే వర్షకోటిం స పచ్యతే।
తతశ్చాపి చ్యుతః కాలాదిహ లోకే నరాధమః।
శ్వా వై ద్వాదశజన్మాని జాయతే క్షుత్పిపాసితః॥ 14-101-65 (95742)
చండాలోప్యతిథిః ప్రాప్తో దేశకాలేఽన్నకాంక్షయాః।
అభ్యుద్గంయో గృహస్థేన పూజనీయశ్చ సర్వదా॥ 14-101-66 (95743)
అనర్చయిత్వా యోఽశ్నాతి లోభమోహవిచేతనః।
స చండాలత్వమాపన్నో దశ జన్మాని పాండవ॥ 14-101-67 (95744)
నిరాశమతిథిం కృత్వా భుంజనో యః ప్రహృష్టవాన్।
న జానాతి కిలాత్మానం విష్ఠకూపే నిపాతితం॥ 14-101-68 (95745)
మోఘం ధ్రువం ప్రోర్ణయతి మోఘమస్య తు పచ్యతే।
మోఘమన్నం సదాఽశ్నాతి యోతిథిం న చ పూజయేత్॥ 14-101-69 (95746)
సాంగోపాంగాంస్తు యో వేదాన్పఠతీహ దినేదినే।
న చాతిథిం పూజయతి వృథా భవతి స ద్విజః॥ 14-101-70 (95747)
పాకయజ్ఞమహాయజ్ఞైః సోమసంస్థాభిరేవ చ।
యే యజంతి న చార్చంతి గృహేష్వతిథిమాగతం॥ 14-101-71 (95748)
తేషాం యశోభికామానాం దత్తమిష్టం చ యద్భవేత్।
వృథా భవతి తత్సర్వమాశయా హి తయా హతం॥ 14-101-72 (95749)
దేశం కాలం చ పాత్రం చ స్వశక్తిం చ నిరీక్ష్య చ।
అల్పం సమం మహద్వాపి కుర్యాదాతిథ్యమాత్మవాన్॥ 14-101-73 (95750)
సుముఖః సుప్రసన్నాత్మా ధీమానతిథిమాగతం।
స్వాగతేనాసనేనాద్భిరన్నాద్యేన చ పూజయేత్॥ 14-101-74 (95751)
హితః ప్రియో వా ద్వేష్యో వా మూర్ఖః పండిత ఏవ వా।
ప్రాప్తో యో వైశ్వదేవాంతే సోతిథిః స్వర్గసంక్రమః॥ 14-101-75 (95752)
క్షుత్పిపాసాశ్రమార్తాయ దేశకాలగతాయ చ।
సత్కృత్యాన్నం ప్రదాతవ్యం యజ్ఞస్య ఫలమిచ్ఛతా॥ 14-101-76 (95753)
భోజయేదాత్మనః శ్రేష్ఠాన్విధఇవద్ధవ్యకవ్యయోః।
అన్నం ప్రాణో మనుష్యణామన్నదః ప్రాణదో భవేత్।
తస్మాదన్నం విశేషేణ దాతవ్యం భూతిమిచ్ఛతా॥ 14-101-77 (95754)
అన్నదః సర్వకామైస్తు సుతృప్తః సుష్ట్వలంకృతః।
పూర్ణచంద్రప్రకాశేన విమానేన విరాజతే॥ 14-101-78 (95755)
సేవ్యమానో వరస్త్రీభిర్మమ లోకం స గచ్ఛతి।
క్రీడిత్వా తు తతస్తస్మిన్వర్షకోటిం యథాఽమరః॥ 14-101-79 (95756)
తతస్చాపి చ్యుతః కాలాదిహ లోకే మహాయశాః।
వేదశాస్త్రార్థతత్వజ్ఞో భోగవాన్బ్రాహ్మణో భవేత్॥ 14-101-80 (95757)
యథాశ్రద్ధం తు యః కుర్యాన్మనుష్యేషు ప్రజాయతే।
మహాధనపతిః శ్రీమాన్వేదవేదాంగపారగః।
సర్వశాస్త్రార్థతత్వజ్ఞో భోగవాన్బ్రాహ్మణో భవేత్॥ 14-101-81 (95758)
సర్వాతిథ్యం తు యః కుర్యాద్వర్షమేకమకల్మషః।
ధర్మార్జితధనో భూత్వా పాకభేదవివర్జితః॥ 14-101-82 (95759)
దేవానివ స్వయం విప్రానర్చయిత్వా పితౄనపి।
విప్రానగ్రాశనాశీ యస్తస్య పుణ్యఫలం శృణు॥ 14-101-83 (95760)
వర్షేణైకేన యావంతి పిండాన్యశ్నంతి యే ద్విజాః।
తావద్వర్షాణి రాజేంద్ర మమ లోకే మహీయతే॥ 14-101-84 (95761)
తతశ్చాపి చ్యుతః కాలాదిహ లోకే మహాయశాః।
వేదసాస్త్రార్థతత్వజ్ఞో భోగవాన్బ్రాహ్మణో భవేత్॥ 14-101-85 (95762)
సర్వాతిథ్యం తు యః కుర్యాద్యథాశ్రద్ధం నరేశ్వర।
అకాలనియమేనాపి సత్యవాదీ జితేంద్రియః॥ 14-101-86 (95763)
సత్యసంధో చితక్రోధః శాఖాధర్మవివర్జితః।
అధర్మభీరుర్ధర్మిష్ఠో మాయామాత్సర్యవర్జితః॥ 14-101-87 (95764)
శ్రద్దధానః సుచిర్నిత్యం పాకబేదవివర్జితః।
స విమానేన దివ్యేన దివ్యరూపీ మహాయశాః॥ 14-101-88 (95765)
పురందరపురం యాతి గీయమానోప్సరోగణైః।
మన్వంతరం తు తత్రైవ క్రీడిత్వా దేవపూజితః।
మానుష్యలోకమాగంయ భోగవాన్బ్రాహ్మణో భవేత్॥ 14-101-89 (95766)
దశజన్మాని విప్రత్వమాప్నుయాద్రాజపూజితః।
జాతిస్మరశ్చ భవతి యత్రయత్రోపజాయతే॥ ॥ 14-101-90 (95767)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి వైష్ణవధర్మపర్వణి ఏకాధికశతతమోఽధ్యాయః॥ 101 ॥
ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 102
॥ శ్రీః ॥
14.102. అధ్యాయః 102
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
కృష్ణేన యుధిష్ఠిరంప్రతి భూగోతిలకన్యాదానఫలప్రతిపాదనం॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
భగవానువాచ।
అతః పరం ప్రవక్ష్యామి భూమిదానమనుత్తమం॥ 14-102-1 (95768)
యః ప్రయచ్ఛతి విప్రాయ భూమిం రంయాం సదక్షిణాం।
శ్రోత్రియాయ దరిద్రాయ సాగ్నిహోత్రాయ పాండవ॥ 14-102-2 (95769)
స సర్వకామతృప్తాత్మా సర్వరత్నవిభూషితః।
సర్వపాపవినిర్ముక్తో దీప్యమానోఽర్కవత్సదా॥ 14-102-3 (95770)
బాలసూర్యప్రకాశేన విచిత్రధ్వజశోభినా।
యాతి యానేన దివ్యేన మమ లోకం మహాయశాః॥ 14-102-4 (95771)
తత్ర దివ్యాంగనాభిస్తు సేవ్యమానో యథాసుఖం।
కామగః కామరూపీ చ క్రీడత్యప్సరసాంగణైః॥ 14-102-5 (95772)
యావద్బిభర్తి లోకాన్వై భూమిః కురుకులోద్వహ।
తావద్భూమిప్రదః కాలే మమ లోకే మహీయతే॥ 14-102-6 (95773)
న హి భూమిప్రదానాద్వై దానమన్యద్విశిష్యతే।
న చాపి భూమిహరణాత్పాపమాన్యద్విశిష్యతే॥ 14-102-7 (95774)
దానాన్యన్యాని హీయంతే కాలేన కురుపుంగవ।
భూమిదానస్య పుణ్యస్య క్షయో నైవోపపద్యతే॥ 14-102-8 (95775)
బ్రాహ్మణాయ దరిద్రాయ భూమిం దత్తాం తు యో నరః।
న హింసతి నరవ్యాఘ్ర తస్య పుణ్యఫలం శృణు॥ 14-102-9 (95776)
సప్తద్వీపసముద్రాంతా రత్నసంచయసంకులా।
సశైలవనదుర్గాఢ్యా తేన దత్తా మహీ భవేత్॥ 14-102-10 (95777)
భూమిం దృష్ట్వా దీయమానాం శ్రోత్రియాయాగ్నిహోత్రిణే।
సర్వభూతాని మన్యంతే మాం దదాతీతి హర్షవత్॥ 14-102-11 (95778)
సువర్ణమణిరత్నాని ధనాని చ వసూని చ।
సర్వదానాని వై రాజందదాతి వసుధాం దదత్॥ 14-102-12 (95779)
సాగరాన్సరితః శైలాన్సమాని విషమాణి చ।
సర్వగంధరసాంశ్చైవ దదాతి వసుధాం దదత్॥ 14-102-13 (95780)
ఓషధీః ఫలసంపన్నా నానాపుష్పసమన్వితాః।
కమలోత్పలషండాంశ్చ దదాతి వసుధాం దదత్॥ 14-102-14 (95781)
ధర్మం కామం తథా చార్థం వేదాన్యజ్ఞాంస్తథైవ చ।
స్వర్గమార్గగతిం చైవ దదాతి వసుధాం దదత్॥ 14-102-15 (95782)
అగ్నిష్టోమాదిభిర్యజ్ఞైర్యే యజంతే సదక్షిణైః।
న తత్ఫలం లభంతే తే భూమిదానస్య యత్ఫలం॥ 14-102-16 (95783)
శ్రోత్రియా మహీం దత్త్వా యో న హింసతి పాండవ।
తద్దానం కథయిష్యంతి యావల్లోకాః ప్రతిష్ఠితాః।
తావత్స్వర్గోపభోగానాం భోక్తారః పాండునందన॥ 14-102-17 (95784)
సస్యపూర్ణాం మహీం యస్తు శ్రోత్రియాయ ప్రయచ్ఛతి।
పితరస్తస్య తృప్యయంతి యావదాభూతసంప్లువం॥ 14-102-18 (95785)
మమ రుద్రస్య సవితుస్త్రిదశానాం తథైవ చ।
ప్రీతయే విద్ధి రాజేంద్ర భూమిర్దత్తా ద్విజాయ వై॥ 14-102-19 (95786)
తేన పుణ్యేన పూతాత్మా దాతా భూమేర్యుధిష్ఠిర।
మమ సాలోక్యమాప్నోతి నాత్ర కార్యా విచారాణా॥ 14-102-20 (95787)
యత్కించిత్కురుతే పాపం పురుషే వృత్తికర్శితః।
స చ గోకర్ణమాత్రేణ భూమిదానేన శుధ్యతి॥ 14-102-21 (95788)
మాసోపవాసే యత్పుణ్యం కృచ్ఛ్రే చాంద్రాయణేఽపి చ।
భూమిగోకర్ణమాత్రేణ తత్పుణ్యం తు విధీయతే॥ 14-102-22 (95789)
సర్వతీర్థాభిషేకే చ యత్పుణ్యం సముదాహృతం।
భూమిగోకర్ణమాత్రేణ తత్పుణ్యం తు విధీయతే॥ 14-102-23 (95790)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 14-102-24x (7953)
దేవదేవ నమస్తేఽస్తదు వాసుదేవ సురేశ్వర।
గోకర్ణస్య ప్రమాణం వై వక్తుమర్హసి తత్వతః॥ 14-102-24 (95791)
భగవానువాచ। 14-102-25x (7954)
శృణు గోకర్ణమాత్రస్య ప్రమాణం పాండునందన।
త్రింశద్దండప్రమాణేన ప్రమితం సర్వతో దిశం॥ 14-102-25 (95792)
ప్రత్యక్ప్రాగపి రాజేంద్ర తత్తథా దక్షిణోత్తరం।
గోకర్ణం తద్విదః ప్రాహుః ప్రమాణం ధరణేర్నృప॥ 14-102-26 (95793)
సవృషం గోశతం యత్ర సుఖం తిష్ఠత్యయంత్రితం।
సవత్సం కురుశార్దూల తచ్చ గోకర్ణముచ్యతే॥ 14-102-27 (95794)
కింకరా మృత్యుదండాశ్చ కుంభీపాకాశ్చ దారుణాః।
ఘోరాశ్చ వారుణాః పాశా నోపసర్పంతి భూమిదం॥ 14-102-28 (95795)
నిరయా రౌరవాద్యాశ్చ తథా వైతరణీ నదీ।
తీవ్రాశ్చ యాతనాః కృష్టా నోపసర్పంతి భూమిదం॥ 14-102-29 (95796)
చిత్రగుప్తాః కలిః కాలః కృతాంతో మృత్యురేవ చ।
యమశ్చ భగవాన్సాక్షాత్పూజయంతి మహీప్రదం॥ 14-102-30 (95797)
రుద్రః ప్రజాపతిః శక్రః సురా ఋషిగణాస్తథా।
అహం చ ప్రీతిమాన్రాజన్పూజయామో మహీప్రదం॥ 14-102-31 (95798)
కృశభృత్యస్య కృశగోః కృశాశ్వస్య కృతాతిథేః।
భూమిర్దేయా నరశ్రేష్ఠ స నిధఇః పారలౌకికః॥ 14-102-32 (95799)
సీదమానకుటుంబాయ శ్రోత్రియాయాగ్నిహోత్రిణే।
వ్రస్థాయ దరిద్రాయ భూమిర్దేయా నరాధిప॥ 14-102-33 (95800)
యథా హి ధాత్రీ క్షీరేణ పుత్రం వర్ధయతి స్వయం।
దాతారమనుగృహ్ణాతి దత్తా హ్యేవం వసుంధరా॥ 14-102-34 (95801)
యథా బిభర్తి గౌర్వత్సం సృజంతీ క్షీరమాత్మనః।
తథా సర్వగుణోపేతా భూమిర్వహతి భూమిదం॥ 14-102-35 (95802)
యథా బీజని రోహంతి జలసిక్తాని భూపతే।
తథా కామాః ప్రరోహంతి భూమిదస్య దినేదినే॥ 14-102-36 (95803)
యథా తేజస్తు సూర్యస్య తమః సర్వం వ్యపోహతి।
తథా పాపం నరస్యేహ భూమిదానం వ్యపోహతి॥ 14-102-37 (95804)
దాతా దశానుగృహ్ణాతి యో హరేద్దశ హంతి చ।
అతీతాన్యాగతానీహ కులాని కురుపుంగవ॥ 14-102-38 (95805)
ఆశ్రుత్య భూమిదానం తు దత్త్వా యో వా హరేన్పునః।
స బద్ధో వారుణైః పాశైః క్షిప్యతే పూయశోణితే॥ 14-102-39 (95806)
స్వదత్తాం పరదత్తాం వా యో హరేత్ వసుంధరాం।
న తస్య నరకాద్ధోరాద్విద్యతే నిష్కృతిః క్వచిత్॥ 14-102-40 (95807)
బ్రాహ్ంణస్య హృతే క్షేత్రే హన్యాద్ద్వాదశ పూర్వజాన్।
స గచ్ఛేత్కృమియోనిం చ న చ ముచ్యేత జాతు సః॥ 14-102-41 (95808)
దత్త్వా భూమిం ద్విజేంద్రాయ యస్తామేవోపజీవతి।
గవాం శతసహస్రస్య హంతుః స లభతే ఫలం॥ 14-102-42 (95809)
సోధశ్శిరాస్తు పాపాత్మా కుంభీపాకేషు పచ్యతే।
దివ్యైర్వర్షసహస్రైస్తు కుంభీపాకాద్విజనిస్సృతః।
ఇహ లోకే భవేత్స శ్వా రాతజన్మని పాండవ॥ 14-102-43 (95810)
దత్త్వా భూమి ద్విజేంద్రాణాం యస్తామేవోపజీవతి।
స మూఢో యాతి దుష్టాత్మా నరకానేకవింశతిం।
నరకేభ్యో వినిర్ముక్తః శునాం యోనిం స గచ్ఛతి॥ 14-102-44 (95811)
హలకృష్టా మహీ దేయా సబీజా సస్యమాలినీ।
అథవా సోదకా దేయా దరిద్రాయ ద్విజాతయే॥ 14-102-45 (95812)
ఏవం దత్తా మహీ రాజన్ప్రహృష్టేనాంతరాత్మనా।
సర్వాన్కామానవాప్నోతి మనసా చింతితాని చ॥ 14-102-46 (95813)
బహుభిర్వసుధా దత్తా దీయతే చ నరాధిపైః।
యస్య యస్య యదా భూమిస్తస్య తస్య తదా ఫలం॥ 14-102-47 (95814)
యః ప్రయచ్ఛతి కన్యాం వై సురూపాం శ్రోత్రియాయ వై।
స బ్రహ్మదేయో రాజేంద్ర తస్య పుణ్యఫలం శృణు॥ 14-102-48 (95815)
బలీవర్దసహస్రాణాం దత్తానాం ధుర్యవాహినాం।
యత్పుణ్యం లభతే రాజన్కన్యాదానేన తత్ఫలం॥ 14-102-49 (95816)
గవాం శతసహస్రస్య సంయగ్ధత్తస్థ యత్ఫలం।
తత్ఫలం సమవాప్నోతిః యః ప్రయచ్ఛతి కన్యకాం॥ 14-102-50 (95817)
యావంతి చైవ రోమాణి కన్యాయాః కురుపుంగవ।
తావద్వర్షసహస్రాణి మమ లోకే మహీయతే॥ 14-102-51 (95818)
తతశ్చాపి చ్యుతః కాలాదిహ లోకే స జాయతే।
షడంగవిచ్చతుర్వేదీ సర్వలోకార్చితో ద్విజః॥ 14-102-52 (95819)
యః సువర్ణం దరిద్రాయ బ్రాహ్మణాయ ప్రయచ్ఛతి।
శ్రోత్రియాయ సువృత్తాయ బహుపుత్రాయ పాండవ॥ 14-102-53 (95820)
స ముక్తః సర్వపాపేభ్యో బాలసూర్యసమప్రభః।
విమానం దివ్యామారూఢః కామగః కామభోగవాన్॥
వర్షకోటిం మహాతేజా మమ లోకే మహీయతే॥ 14-102-54 (95821)
తతః కాలావతీర్ణశ్చ సోస్మిఁల్లోకే హి జాయతే।
వేదవేదాంగవిద్విప్రః కోటీధనపతిర్భవేత్॥ 14-102-55 (95822)
యశ్చ రూప్యం ప్రయచ్ఛేద్వై దరిద్రాయ ద్విజాతయే।
కృశవృత్తేః కృశగవే స ముక్తః సర్వకిల్బిషైః॥ 14-102-56 (95823)
పూర్ణచంద్రప్రకాశేన విమానేన విరాజతా।
కామరూపి యథాకామం స్వర్గలోకే మహీయతే॥ 14-102-57 (95824)
తతోఽవతీర్ణః కాలేన లోకే చాస్మిన్మహాయశాః।
సర్వలోకార్చితః శ్రీమాన్రాజా భవతి వీర్యవాన్॥ 14-102-58 (95825)
తిలపర్వతకం యస్తు శ్రోత్రియాయ ప్రయచ్ఛతి।
విశేషేణ దరిద్రాయ తస్యాపి శృణు యత్ఫలం॥ 14-102-59 (95826)
పుణ్యం వృషాయుతోత్సర్గే యత్ప్రోక్తం పాండునందన।
తత్పుణ్యం సమనుప్రాప్య తత్క్షణాద్విరజా భవేత్॥ 14-102-60 (95827)
యథా త్వచం భుజంగో వై త్యక్త్వా శుద్ధతనుర్భవేత్।
తతా తిలప్రదానాద్వై పాపం త్యక్త్వా విసుద్ధ్యతి॥ 14-102-61 (95828)
తిలషండం ప్రయుంజానో జాంబూనదవిభూషితం।
విమానం దివ్యమారూఢః పితృలోకే మహీయతే॥ 14-102-62 (95829)
షష్టిం వర్షసహస్రాణి కామరూపీ మహాయశాః।
తిలప్రదాతా రమతే పితృలోకే యథాసుఖం॥ 14-102-63 (95830)
యః ప్రయచ్ఛతి విప్రాయ తిలధేనుం నరాధిప।
శ్రోత్రియాయ దరిద్రాయ శృణు తస్యాపి యత్ఫలం॥ 14-102-64 (95831)
గోసహస్రప్రదానేన యత్పుణ్యం సముదాహృతం।
తత్పుణ్యఫలామాప్నోతి తిలధేనుప్రదో నరః॥ 14-102-65 (95832)
తిలానాం కుడవైర్యస్తు తిలధేనుం ప్రయచ్ఛతి।
తావత్కోటిసమా రాజన్స్వర్గలోకే మహీయతే॥ 14-102-66 (95833)
అష్టాఢకతిలైః కృత్వా తిలధేను నరాధిప।
ద్వాత్రింశన్నిష్కసంయుక్తం విషువే యః ప్రయచ్ఛతి।
మద్భక్త్యా మద్గతాత్మా వై తస్య పుణ్యఫలం శృణు॥ 14-102-67 (95834)
కన్యాదానసహస్రస్య విధిదత్తస్య యత్ఫలం।
తత్పుణ్యం సమనుప్రాప్తో మమ లోకే మహీయతే॥ 14-102-68 (95835)
మమ లోకావతీర్ణశ్చ సోస్మిఁల్లోకేఽభిజాయతే।
ఋగ్యజుస్సామవేదానాం పారగో బ్రాహ్మణర్షభః॥ 14-102-69 (95836)
గాం తు యస్తు దరిద్రాయ శ్రోత్రియాయ ప్రయచ్ఛతి।
ప్రసన్నాం క్షీరిణీం పుణ్యాం సవత్సాం కాంస్యదోహినీం॥ 14-102-70 (95837)
యత్కించిద్దుష్కృతం కర్మ తస్య పూర్వకృతం నృపః।
తత్సర్వం తత్క్షణాదేవ వినశ్యతి న సంశయః॥ 14-102-71 (95838)
యానం చ వృషసంయుక్తం దీప్యమానం స్వలంకృతం।
ఆరూఢః కామగం దివ్యం గోలోకమధిగచ్ఛతి॥ 14-102-72 (95839)
యావంతి చైవ రోమాణి తస్యా గోస్తు నరాధిప।
తావద్వర్షసహస్రాణి గవాం లోకే మహీయతే॥ 14-102-73 (95840)
గోలోకాదవతీర్ణస్తు లోకేఽస్మిన్బ్రాహ్మణో భవేత్।
సత్రయాజీ వదన్యశ్చ సర్వరాజభిరర్చితః॥ 14-102-74 (95841)
తిలం గావః సువర్ణం చాప్యన్నం కన్యా వసుంధరా।
తారయంతీహ దత్తాని బ్రాహ్మణేభ్యో మహాభుజ॥ 14-102-75 (95842)
బ్రాహ్మణం వృత్తసంపన్నమాహితాగ్నిమలోలుపం।
తర్పయేద్విధివద్రాజన్స నిధిః పారలౌకికః॥ 14-102-76 (95843)
ఆహితాగ్ని దరిద్రం చ శ్రోత్రియం చ జితేంద్రియం।
శూద్రాన్నవర్జితం చైవ ద్విజం యత్నేన పూజయేత్॥ 14-102-77 (95844)
ఆహితాగ్నిః సదా పాత్రమహ్నిహోత్రీ చ వేదవిత్।
పాత్రాణామపి తత్పాత్రం శూద్రాన్నం యస్య నోదరే॥ 14-102-78 (95845)
యచ్చ వేదమయం పాత్రం యచ్చ పాత్రం తపోమయం।
అసంకీర్ణం చ యత్పాత్రం తత్పాత్రం తారయిష్యతి॥ 14-102-79 (95846)
నిత్యస్వాధ్యాయనిరతాస్త్వసంకీర్ణేంద్రియాశ్చ యే।
పంచయజ్ఞపరా నిత్యం పూజితాస్తారయంతి తే॥ 14-102-80 (95847)
యే క్షాంతిదాంతాః శ్రుతిపూర్ణకర్ణా
జితేంద్రియాః ప్రాణివధై నివృత్తాః।
ప్రతిగ్రహే సంకుచితా గృహస్థా-
స్తే బ్రాహ్మణాస్తారయితుం సమర్థాః॥ 14-102-81 (95848)
నిత్యోదకీ నిత్యయజ్ఞోపవీతీ
నిత్యస్వాధ్యాయీ వృషలాన్నవర్జీ।
క్రతౌ గచ్ఛన్విధివచ్చాపి జుహ్వ-
త్స బ్రాహ్మణస్తారయితుం సమర్థః॥ 14-102-82 (95849)
బ్రాహ్మణో యస్తు మద్భక్తో మద్రాగీ మత్పరాయణః।
మయి సంన్యస్తకర్మా చ స విప్రస్తారయేద్ధ్రువం॥ 14-102-83 (95850)
ద్వాదశాక్షరతత్వజ్ఞశ్చతుర్వ్యూహవిభాగవిత్।
అచ్ఛిద్రపంచకాలజ్ఞఃక స విప్రస్తారయిష్యతి॥ ॥ 14-102-84 (95851)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి వైష్ణవధర్మపర్వణి ద్వ్యధికశతతమోఽధ్యాయః॥ 102 ॥
ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 103
॥ శ్రీః ॥
14.103. అధ్యాయః 103
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
కృష్ణేన యుధిష్ఠిరంప్రతి వృషభగృహశయ్యాదిదానప్రశంసనం॥ 1 ॥ తథా గోబ్రాహ్మణరక్షణాదినానాధర్మకథనం॥ 2 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
వాసుదేవేన దానేషు కథితేషు యథాక్రమం।
అవితృప్తశ్చ ధర్మేషు కేశవం పునరబ్రవీత్॥ 14-103-1 (95852)
దేవ ధర్మామృతమిదం శృణ్వతోపి పరంతప।
న విద్యతే సురశ్రేష్ఠ మమ తృప్తిర్హి మాధవ॥ 14-103-2 (95853)
అనడుత్సంప్రదానస్య యత్ఫలం తు విధీయతే।
తత్ఫలం కథయస్వేహ తవ భక్తస్య మేఽచ్యుత॥ 14-103-3 (95854)
యానిచాన్యానిదానానిత్వయా నోక్తాని కానిచిత్॥
తాన్యాచక్ష్వ సురశ్రేష్ఠ తేషాం చానుక్రమాత్ఫలం॥ 14-103-4 (95855)
భగవానువాచ। 14-103-5x (7955)
పవిత్రత్వాత్సుపుణ్యత్వాత్పావనత్వాత్తథైవ చ।
శృణు ధర్మామృతం శ్రేష్ఠం దత్తస్యానడుహః ఫలం॥ 14-103-5 (95856)
దశధేనుసమోఽనడ్వానేకోపి కురుపుంగవ।
మేదోమాంసవిపుష్టాంగో నీరోగః కోపవర్జితః॥ 14-103-6 (95857)
యువా భద్రః సుశీలశ్చ సర్వదోషవివర్జితః।
ధురం ధారయతి క్షిప్రం దత్తో విప్రాయ పాండవ॥ 14-103-7 (95858)
స తేన పుణ్యదానేన వర్షకోటిం యుధిష్ఠిర।
యథాకామం మహాదేజా గవాం లోకే మహీయతే॥ 14-103-8 (95859)
యశ్చ దద్యాదనడుహౌ ద్వౌ యుక్తౌ చ ధురంధరౌ।
సువృత్తాయ దరిద్రాయ శ్రోత్రియాయ విశేషతః।
తస్య యత్పుణ్యమాఖ్యాతం తచ్ఛృణుష్వ యుధిష్ఠిర॥ 14-103-9 (95860)
సహస్రగోప్రదానేన యత్ప్రోక్తం ఫలముత్తమం॥
తత్పుణ్యఫలమాప్నోతి యాతి లోకాన్స మామకాన్॥ 14-103-10 (95861)
యావంతి చైవ రోమాణి తయోరనుడుహోర్నృప।
తావద్వర్షసహస్రాణి మమ లోకే మహీయతే॥ 14-103-11 (95862)
దరిద్రాయైవ దాతవ్యం న సమృద్ధాయ పాండవ।
వర్షాణాం హి తటాకేషు ఫలం నైవ పయోధిషు॥ 14-103-12 (95863)
యస్తు దద్యాదనడుహం దరిద్రాయ ద్విజాతయే।
స తేన పుణ్యదానేన పుతాత్మా కురుపుంగవ॥ 14-103-13 (95864)
విమానం దివ్యమారూఢో దివ్యరూపీ యథాసుఖం।
మమ లోకేషు రమతే యావదాభూతసంప్లువం॥ 14-103-14 (95865)
గృహం దీపప్రభాయుక్తం శయ్యాసనవిభూషితం।
భాజనోపస్కరైర్యుక్తం ధనధాన్యైరలంకృతం।
దాసీగోభూమిసంయుక్తమన్యూనం సర్వసాధనైః॥ 14-103-15 (95866)
బ్రాహ్మణాయ దరిద్రాయ శ్రోత్రియాయ యుధిష్ఠిర।
దద్యాత్సదక్షిణం యస్తు తస్య పుణ్యఫలం శృణు॥ 14-103-16 (95867)
దేవాః పితృగణాశ్చైవ హ్యగ్నయో ఋషయస్తథా।
ప్రయచ్ఛంతి ప్రహృష్టా వై యానమాదిత్యసన్నిభం॥ 14-103-17 (95868)
తేన గచ్ఛేచ్ఛ్రియా యుక్తో బ్రహ్మలోకమనుత్తమం।
స్త్రీసహస్రావృతే రంయే భవనే తత్ర కాంచనే।
మోదతే బ్రహ్మలోకస్థో యావదాభూతసప్లవం॥ 14-103-18 (95869)
శయ్యం ప్రస్తరణోపేతాం యః ప్రయచ్ఛతి పాండవ।
అర్చయిత్వా ద్విజం భక్త్యా వస్త్రమాల్యానులేపనైః।
భోజయిత్వా విచిత్రాన్నం తస్య పుణ్యఫలం శృణు॥ 14-103-19 (95870)
ధేనుదానస్య యత్పుణ్యం విధిదత్తస్య పాండవ।
తత్పుణ్యం తమనుప్రాప్య పితృలోకే మహీయతే॥ 14-103-20 (95871)
శిల్పమధ్యయనం వాఽపి విద్యాం మంత్రౌషధాని చ।
యః ప్రయచ్ఛతి విప్రాయ తస్య పుణ్యఫలం శృణు॥ 14-103-21 (95872)
ఆహితాగ్నిసహస్రస్య పూజితస్యైవ యత్ఫలం।
తత్పుణ్యఫలమాప్నోతి యస్తు శయ్యాం ప్రయచ్చతి॥ 14-103-22 (95873)
ఛందోభిః సంప్రయుక్తేన విమానేన విరాజతా।
సప్తర్షిలోకాన్వ్రజతి పూజ్యతే బ్రహ్మవాదిభిః॥ 14-103-23 (95874)
చతుర్యుగాని వై త్రింశత్క్రీడిత్వా తత్ర దేవవత్।
ఇహ మానుష్యకే లోకే విప్రో భవతి వేదవిత్॥ 14-103-24 (95875)
విశ్రామయతి యో విప్రం శ్రాంతమధ్వని కర్శితం।
కవినశ్యతి తదా పాపం తస్య వర్షకృతం నృప॥ 14-103-25 (95876)
అథ ప్రక్షాలయేత్పాదౌ తస్య తోయేన భక్తిమాన్।
దశవర్షకృతం పాపం వ్యపోహతి న సంశయః॥ 14-103-26 (95877)
ఘృతేన వాఽథ తైలేన పాదౌ తస్య తు పూజయేత్।
తద్ద్వాదసమారూఢం పాపమాశు వ్యపోహతి॥ 14-103-27 (95878)
ధేనుకాంచనదత్తస్య యత్పుణ్యం సముదాహృతం।
తత్పుణ్యఫలమాప్నోతి యస్త్వేనం విప్రమర్చయేత్॥ 14-103-28 (95879)
స్వాగతేన తు యో విప్రం పూజయేదాసనేన చ।
ప్రత్యుత్థానేన వా రాజన్స దేవానాం ప్రియో భవేత్॥ 14-103-29 (95880)
స్వాగతేనాగ్నయో రాజన్నాసనేన శతక్రతుః।
ప్రత్యుత్థానేన పితరః ప్రీతి యాంత్యతిథిప్రియాః॥ 14-103-30 (95881)
అగ్నిశక్రపితౄణాం చ తేషాం ప్రీత్యా నరాధిప।
సంవత్సరకృతం పాపం తస్య సద్యో వినశ్యతి॥ 14-103-31 (95882)
యః ప్రయచ్ఛతి విప్రాయ ఆసనం మాల్యభూషితం।
స యాతి మణిచిత్రేణ రథేనేంద్రనికేతనం॥ 14-103-32 (95883)
పురందరాసనే తత్ర దివ్యనారీవిభూషితః।
షష్టిం వర్షసహస్రాణి క్రీడత్యప్సరసాం గణైః॥ 14-103-33 (95884)
వాహనం యః ప్రయచ్ఛేత బ్రాహ్మణాయ యుధిష్ఠిర।
స యాతి రత్నచిత్రేణ వాహనేన సురాలయం॥ 14-103-34 (95885)
స తత్ర కామం క్రీడిత్వా సేవ్యమానోప్సరోగణైః।
ఇహ రాజా భవేద్రాజన్నాత్ర కార్యా విచారణా॥ 14-103-35 (95886)
పాదపం పల్లవాకీర్ణం పుష్పతిం ఫలితం తథా।
గంధమాల్యైరథాభ్యర్చ్య వస్త్రాభరణభూషితం॥ 14-103-36 (95887)
యః ప్రయచ్ఛతి విప్రాయ శ్రోత్రియాయ సదక్షిణం।
భోజయిత్వా యథాకామం తస్య పుణ్యఫలం శృణు॥ 14-103-37 (95888)
జాంబూనదవిచిత్రేణ విమానేన విరాజతా।
పురందరపురం యాతి జయశబ్దరవైర్యుతః॥ 14-103-38 (95889)
తతః శక్రపురే రంయే తస్య కల్పకపాదపః।
దదాతి చేప్సితం సర్వం మనసా యద్యదిచ్ఛతి॥ 14-103-39 (95890)
యావంతి తస్య పత్రాణి పుష్పాణి చ ఫలాని చ।
తావద్వర్షసహస్రాణి శక్రలోకే మహీయతే॥ 14-103-40 (95891)
శక్రలోకావతీర్ణశ్చ మానుష్యం లోకమాగతః।
రథాశ్వగజసంపూర్ణం పురం రాజ్యం చ వక్ష్యతి॥ 14-103-41 (95892)
స్థాపయిత్వా తు మద్భక్త్యా యో మత్ప్రతికృతి నరః।
ఆలయం విధివత్కృత్వా పూజాకర్మ చ కారయేత్।
స్వయం వా పూజయేద్భక్త్యా తస్య పుణ్యఫలం శృణు॥ 14-103-42 (95893)
అశ్వమేధసహస్రస్య యత్పుణ్యం సముదాహృతం।
తత్ఫలం సమవాప్నోతి మత్సాలోక్యం ప్రపద్యతే।
న జానే నిర్గమం తస్య మమ లోకాద్యుధిష్ఠిర॥ 14-103-43 (95894)
దేవాలయే విప్రగృహే గోవాటే చత్వరేఽపి వా।
ప్రజ్వాలయతి యో దీపం తస్య పుణ్యఫలం శృణు॥ 14-103-44 (95895)
ఆరుద్య కాంచనం యానం ద్యోతయన్సర్వతో దిశం।
గచ్ఛేదాదిత్యలోకం స సేవ్యమానః సురోత్తమైః॥ఛ 14-103-45 (95896)
తత్ర ప్రకామం క్రీడిత్వా వర్షకోటిం మహాతపాః।
ఇహ లోకే భవేద్విప్రో వేదవేదాంగపారగః॥ 14-103-46 (95897)
దేవాలయేషు వా రాజన్బ్రాహ్మణావసథేషు వా।
చత్వరే వా చతుష్కే వా రాత్రౌ వా యది వా దివా॥ 14-103-47 (95898)
నానాగంధర్వవాద్యాని ధర్మశ్రావణికాని చ।
యస్తు కారయతే భక్త్యా మద్గతేనాంతరాత్మనా॥ 14-103-48 (95899)
తస్య దేవా నరశ్రేష్ఠ పితరశ్చాపి హర్షితాః।
సుప్రీతాః సంప్రయచ్చంతి విమానం కామగం సుఖం॥ 14-103-49 (95900)
స చ తేన పిమానేన యాతి దేవపురం నరః।
తత్ర దివ్యాప్సరోభిస్తు సేవ్యమానః ప్రమోదతే॥ 14-103-50 (95901)
దేవలోకావతీర్ణస్తు సోస్మిఁల్లోకే నరాధిప।
వేదవేదాంగతత్వజ్ఞో భోగవాన్బ్రాహ్మణో భవేత్॥ 14-103-51 (95902)
చత్వరే వా సభాయాం వా విస్తీర్ణి వా సభాంగణే।
కృత్వాఽగ్నికుండం విపులం స్థండిలం వా యుధిష్ఠిర॥ 14-103-52 (95903)
తత్రాగ్నిం చతురో మాసాంజ్వాలయేద్యస్తు భక్తిమాం।
సమాప్తేషు చ మాసేషు పౌష్యాదిషు తతో ద్విజాన్॥ 14-103-53 (95904)
భోజయేత్పాయసం మృష్టం మద్గతేనాంతరాత్మనా।
దక్షిణాం చ యథాశక్తి బ్రాహ్ంణేభ్యో నివేదయత్॥ 14-103-54 (95905)
ఏవమగ్నిం తు యః కుర్యాన్నిత్యమేవార్చయేత్తు మాం।
తస్య పుణ్యఫలం యద్వై తన్నిబోధ యుధిష్ఠిర॥ 14-103-55 (95906)
తేనాహం శంకరశ్చైవ పితరో హ్యగ్నయస్తథా।
యాస్యామః పరమాం ప్రీతిం నాత్ర కార్యావిచారణా॥ 14-103-56 (95907)
షష్టిం వర్షసహస్రాణి షష్టిం వర్షశతాని చ।
సోస్మత్ప్రీతికరః శ్రీమాన్మమ లోకే మహీయతే॥ 14-103-57 (95908)
మమ లోకావతీర్ణశ్చ అస్మిఁల్లోకే మహాయశాః।
వేదవేదాంగవిద్విప్రో జాయతే రాజపూజితః॥ 14-103-58 (95909)
యః కరోతి నరశ్రేష్ఠ భరణం బ్రాహ్మణస్య తు।
శ్రోత్రియస్యాభిజాతస్య దరిద్రస్య విశేషతః।
తస్య పుణ్యఫలం యద్వై తన్నిబోధ యుధిష్ఠిర॥ 14-103-59 (95910)
గవాం కోటిప్రదానేన యత్పుణ్యం సముదాహృతం।
తత్సర్వఫలమాప్నోతి వర్షేణైకేన పాండవ॥ 14-103-60 (95911)
కాంచనేన విచిత్రేణ విమానేనార్కశోభినా।
స యాతి మామకం లోకం దివ్యస్త్రీగణసేవితః॥ 14-103-61 (95912)
గీయమానో వరస్త్రీభిర్వర్షాణాం కోటివింశతిం।
క్రీడిత్వా మామకే తత్ర సర్వదేవైరభిష్టుతః।
మానుష్యమవతీర్ణస్తు వేదవిద్బ్రాహ్మణో భవేత్॥ 14-103-62 (95913)
కరకాం కర్ణికాం వాఽపి మహద్వా జలభాజనం।
యః ప్రయచ్ఛతి విప్రాయ తస్య పుణ్యఫలం శృణు॥ 14-103-63 (95914)
బ్రహ్మకూర్చే తు యత్పీతే ఫలం ప్రోక్తం నరాదిప।
తత్పుణ్యఫలమాప్నోతి జలభాజనదో నరః।
సుతృప్తః సర్వసౌగంధః ప్రహృష్టేంద్రియమానసః॥ 14-103-64 (95915)
హంససారసయుక్తేన విమానేన విరాజతా।
స యాతి వారుణం లోకం దివ్యగంధర్వసేవితం॥ 14-103-65 (95916)
పానీయం యః ప్రయచ్ఛేద్వై జీవానాం జీవనం పరం।
గ్రీష్మే చ త్రిషు మాసేషు తస్య పుణ్యఫలం శృణు॥ 14-103-66 (95917)
కపిలాకోటినానస్య యత్పుణ్యం తు విధీయతే।
తత్పుణ్యఫలమాప్నోతి పానీయం యః ప్రయచ్ఛతి॥ 14-103-67 (95918)
పూర్ణచంద్రప్రకాసేన విమానేన విరాజతా।
స గచ్ఛేచ్చంద్రభవనం సేవ్యమానోప్సరోగణైః॥ 14-103-68 (95919)
త్రింశత్కోటియుగం తత్ర దివ్యగంధర్వసేవితః।
క్రీడిత్వా మానుషే లోకే చతుర్వేదీ ద్విజో భవేత్॥ 14-103-69 (95920)
శిరోభ్యంగప్రదానేన తేజస్వీ ప్రియదర్శనః।
సుభగో రూపవాఞ్శూరః పండితశ్చ భవేద్ద్విజః॥ 14-103-70 (95921)
వస్త్రదాయీ తు తేజస్వీ సర్వత్ర ప్రియదర్శనః।
సుభగో భవతి శ్రీమాన్స్త్రీణాం నిత్యం మనోరమః॥ 14-103-71 (95922)
ఉపానహౌ చ చ్ఛత్రం చ యో దదాతి నరోత్తమః।
స యాతి రథముఖ్యేన కాంచనేన విరాజతా।
శక్రలోకం మహాతేజాః సేవ్యమానోప్సరోగణైః॥ 14-103-72 (95923)
కాష్ఠపాదుకదా యాంతి విమానైర్వృక్షనిర్మితైః।
ధర్మరాజపురం రంయం సేవ్యమానాః సురోత్తమైః॥ 14-103-73 (95924)
దంతకాష్ఠప్రాదనేన ప్రియవాక్యో భవేన్నరః।
సుగంధవదనః శ్రీమాన్మేదాసౌభాగ్యసంయుతః॥ 14-103-74 (95925)
క్షీరం దధి ఘృతం వాఽపి గుడం మధురసం తథా।
యే ప్రయచ్ఛంతి విప్రేభ్యః పరాం భక్తిముపాగతాః॥ 14-103-75 (95926)
తే వృషైరశ్వయానైశ్చ శ్వేతస్రగ్దామభూషితాః।
ఉపగీయమానా గంధర్వైర్యాంతీశ్వరపురం నరాః॥ 14-103-76 (95927)
తత్ర దివ్యాప్సరోభిస్తు సేవ్యమానా యథాసుఖం।
షష్టివర్షసహస్రాణి మోదంతే దేవసన్నిభాః॥ 14-103-77 (95928)
తతః కాలావతీర్ణాశ్చ జాయంతే త్విహ మానవాః॥
ప్రభూతధనధాన్యాశ్చ భోగవంతో నరోత్తమాః॥ 14-103-78 (95929)
వైశాఖే మాసి వైశాఖే దివసే పాండునందన।
వైవస్వతం సముద్దిశ్య పరాం భక్తిముపాగతాః॥ 14-103-79 (95930)
అభ్యర్చ్య విధివద్విప్రాంస్తిలాన్గుడసమన్వితాన్।
యే ప్రయచ్ఛంతి విప్రేభ్యస్తేషాం పుణ్యఫలం శృణు॥ 14-103-80 (95931)
గోప్రదానేన యత్పుణ్యం విధివత్పాండునందన।
తత్పుణ్యం సమనుప్రాప్తో యమలోకే మహీయతే।
తతశ్చాపి చ్యుతః కాలాదిహ రాజా భవిష్యతి॥ 14-103-81 (95932)
తస్మిన్నేవ దినే విప్రాన్భోజయిత్వా సుదక్షిణం।
తోయపూర్ణాని దివ్యాని భాజనాని దిశంతి యే॥ 14-103-82 (95933)
తే యాంత్యాదిత్యవర్ణాభైర్విమానైర్వరుణాలయం।
తత్ర దివ్యాంగనాభిస్తు రమంతే కామకామినః॥ 14-103-83 (95934)
తతోఽవతీర్ణాః కాలేన తే చాస్మిన్మానుషే పునః।
భోగవంతో ద్విజశ్రేష్ఠ భవిష్యంతి న సంశయః॥ 14-103-84 (95935)
అనంతరాశీ యశ్చాపి వర్తతే వ్రతవత్సదా।
సత్యవాక్క్రోధరహితః శుచిః స్నానరతః సదా।
స విమానేన దివ్యేన యాతి శక్రపురం నరః॥ 14-103-85 (95936)
తత్ర దివ్యాప్సరోభిస్తు వర్షకోటిం మహాతపాః।
క్రీడిత్వా మానుషే లోకే జాయతే వేదవిద్ద్విజః॥ 14-103-86 (95937)
ఏకభుక్తేన యశ్చాపి వర్షమేకం తు వర్తతే।
బ్రహ్మచారీ జితక్రోధః సత్యశౌచసమన్వితః।
స విమానేన దివ్యేన యాతి శక్రపురం నరః॥ 14-103-87 (95938)
దశకోటిసహస్రాణి క్రీడిత్వాఽప్సరసాం గణైః।
ఇహ మానుష్యకే లోకే వేదవిద్బ్రాహ్మణో భవేత్॥ 14-103-88 (95939)
చతుర్థకాలే యో భుంక్తే బ్రహ్మచారీ జితేంద్రియః।
వర్తతే చైకవర్షం తు తస్య పుణ్యఫలం శృణు॥ 14-103-89 (95940)
చిత్రబర్హిణయుక్తేన విచిత్రధ్వజశోభినా।
యాతి యానేన దివ్యేన స మహేంద్రపురం నరః॥ 14-103-90 (95941)
అకృశాభిర్వరస్త్రీభిః సేవ్యమానో యథాసుఖం।
తతో ద్వాదశకోటిం స సమాః సంయక్ప్రమోదతే॥ 14-103-91 (95942)
శక్రలోకావతీర్ణస్తు లోకే చాస్మిన్నరాధిప।
భవేద్వై బ్రాహ్మణో విద్వాన్క్షమావాన్వేదపారగః॥ 14-103-92 (95943)
షష్ఠకాలే తు యోఽశ్నాతి వర్షమేకమకల్మషః।
బ్రహ్మచర్యవ్రతైర్యుక్తః శుచి క్రోధవివర్జితః।
తపోయుక్తస్య తస్యాథ శృణుష్వ ఫలముత్తమం॥ 14-103-93 (95944)
అత్యాదిత్యప్రకాశేన విమానేనార్కసంనిభః।
స యాతి మమ లోకాన్వై దివ్యనారీనిషేవితః॥ 14-103-94 (95945)
తత్ర సాధ్యైర్మరుద్భిస్తు పూజ్యమానో యథాసుఖం।
పశ్యన్నేవ సదా మాం తు క్రీడత్యప్సరసాం గణైః॥ 14-103-95 (95946)
పక్షోపవాసం యశ్చాపి కురుతే మద్గతాత్మనా।
సమాప్తే తు వ్రతే తస్మింస్తర్పయేచ్ఛ్రోత్రియాంద్విజాన్॥ 14-103-96 (95947)
సోపి గచ్ఛతి దివ్యేన విమానేన మహాతపాః।
ద్యోతయనప్రభయా వ్యోమ మమ లోకం ప్రపద్యతే।
స తత్ర మోదతే కామం కామరూపీ యథాసుఖం॥ 14-103-97 (95948)
త్రింశత్కోటిసమా రాజన్క్రీడిత్వా తత్ర దేవవత్।
ఇహ మానుష్యకే లోకే పూజనీయో ద్విజో భవేత్।
త్రయాణామపి వేదానాం సాంగానాం పారగే భవేత్॥ 14-103-98 (95949)
యశ్చ మాసోపవాసం వై కురుతే మద్గతాత్మనా।
జితేంద్రియో జితక్రోధోజితధీః స్నానతత్పరః॥ 14-103-99 (95950)
సమాప్తే నియమే తత్ర భోజయిత్వా ద్విజోత్తమాన్।
దక్షిణాం చ తతో దద్యాత్ప్రహృష్టేనాంతరాత్మనా॥ 14-103-100 (95951)
స గచ్ఛతి మహాతేజా బ్రహ్మలోకమను****ం।
సింహయుక్తేన యానేన దివ్యస్త్రీగణసేవితః॥ 14-103-101 (95952)
స తత్ర బ్రహ్మణో లోకే దివ్యర్షిగణసేవితః।
శతకోటిసమా రాజన్యథాకామం ప్రమోదతే॥ 14-103-102 (95953)
తతః కాలావతీర్ణశ్చ సోస్మిఁల్లోకే ద్విజో భవేత్।
షడంగవిచ్చతుర్వేదీ త్రింశజ్జన్మాన్యరోగవాన్॥ 14-103-103 (95954)
యస్త్యక్త్వా సర్వకర్మాణి శుచిః క్రోధవివర్జితః।
మహాప్రస్తానమేకాగ్నో యాతి మద్గతమానసః॥ 14-103-104 (95955)
స గచ్ఛేదింద్రసదనం విమానేన మహాతపాః।
మహామణివిచిత్రేణ సౌవర్ణన విరాజతా॥ 14-103-105 (95956)
శతకోటిసమాస్తత్ర సురాధిపతిపూజితః।
నాకపృష్ఠే నివసతి దివ్యస్త్రీగణసేవితః॥ 14-103-106 (95957)
శక్రలోకావతీర్ణశ్చ మానుషేషూపజాయతే।
రాజ్ఞాం రాజా మహాతేజాః సర్వలోకార్చితః ప్రభుః॥ 14-103-107 (95958)
ప్రాయోపవేశం యశ్చాపి కురుతే మద్గతాత్మనా।
నమో బ్రహ్మణ్యదేవాయేత్యుక్త్వా మంత్రం సమాహితః।
అంతఃస్వస్థో జితక్రోధస్తస్య పుణ్యఫలం శృణు॥ 14-103-108 (95959)
కామగః కామరూపీ చ బాలసూర్యసమప్రభః।
స విమానేన దివ్యేన యాతి లోకాననామయాన్॥ 14-103-109 (95960)
స్వర్గత్స్వర్గం మహాతేజా గత్వా చైవ యథాసుఖం।
మమ లోకేషు రమతే యావదాభూతసంప్లవం॥ 14-103-110 (95961)
అగ్నిప్రవేశం యశ్చాపి కురుతే మద్గతాత్మనా।
సోపి యానేన దివ్యేన మమ లోకం ప్రపద్యతే॥ 14-103-111 (95962)
తత్ర సర్వగుణోపేతః పశ్యన్నేవ స మాం సదా।
త్రింశత్కోటిసమా రాజన్మోదతే మమ సంనిధౌ।
తతోఽవతీర్ణః కాలేన వేదవిద్బ్రాహ్మణో భవేత్॥ 14-103-112 (95963)
కర్షణం సాధయన్యస్తు మాం ప్రపన్నః శుచివ్రతః।
నమో బ్రహ్మణ్యదేవాయేత్యేతన్మంత్రముదాహరన్॥ 14-103-113 (95964)
బాలసూర్యప్రకాశేన విమానేన విరాజతా।
మమ లోకం సమాసాద్య వర్షకోటిం ప్రమోదతే।
మమ లోకావతీర్ణశ్చ సోస్మిఁల్లోకే నృపో భవేత్॥ 14-103-114 (95965)
నివేశయతి మన్మూర్త్యామాత్మానం మద్గతః శుచిః।
రుద్రదక్షిణమూర్త్యాం వా చతుర్దశ్యాం విశేషతః॥ 14-103-115 (95966)
సిద్ధైర్బ్రహ్మర్షిభిశ్చైవ దేవలోకైశ్చ పూజితః।
గంధర్వైర్భూతసంఘైశ్చ గీయమానో మహాతపాః॥ 14-103-116 (95967)
ప్రవిశేత్స మహాతేజా మాం వా శంకరమేవ వా।
న స్యాత్పునర్భవో రాజన్నాత్ర కార్యా విచారణా॥ 14-103-117 (95968)
గోకృతే స్త్రీకృతే చైవ గురువిప్రకృతేఽపి వా।
హన్యంతే యే తు రాజేంద్ర శక్రలోకం వ్రజంతి తే॥ 14-103-118 (95969)
తత్ర జాంబూనదమయే విమానే కామగామిని।
మన్వంతరం ప్రమోదంతే దివ్యనారీనిషేవితాః॥ 14-103-119 (95970)
ఆశ్రుతస్యాప్రాదనేన దత్తస్య హరణేన చ।
జన్మప్రభృతి యద్దత్తం తత్సర్వం తు వినశ్యతి॥ 14-103-120 (95971)
నాఽగోప్రదాస్తత్ర పయః పిబంతి
నాభూమిదా భూమిమథాశ్నువంతి।
యాన్యాన్కామాన్బ్రాహ్మణేభ్యో దదాతి
తాంస్తాన్కామాన్స్వర్గలోకే చ భుంక్తే॥ 14-103-121 (95972)
యద్యదిష్టతమం ద్రవ్యం న్యాయనోపార్జితం చ యత్।
తత్తద్గుణవతే దేయం తదేవాక్షయమిచ్ఛతా॥ 14-103-122 (95973)
అనుపోష్య త్రిరాత్రాణి తీర్థాన్యనభిగంయ చ।
అదత్త్వా కాంచనం గాం దరిద్రో నామ జాయతే॥ 14-103-123 (95974)
దానం యత్తత్ఫలం నైవ శ్రోత్రియాయ న దీయతే।
శ్రోత్రియా యత్ర నాశ్నంతి న దేవాస్తత్ర భుంజతే॥ 14-103-124 (95975)
శ్రోత్రియేభ్యః పరం నాస్తి పరమం దైవతం మహత్।
నిధానం చాపి రాజేంద్ర నాస్మాచ్ఛ్రోత్రియభోజనం॥ ॥ 14-103-125 (95976)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి వైష్ణవధర్మపర్వణి త్ర్యధికశతతమోఽధ్యాయః॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-103-64 అహోరాత్రోషితో భూత్వా పౌర్ణమాస్యాం విశేషతః। పంచగవ్యం పిబేత్ప్రాతర్బ్రహ్మకూర్చవిధిః స్మృతః॥ 7-103-66 గ్రీష్మే చతుర్షు మాసేషు ఇతి థ.పాఠః॥ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 104
॥ శ్రీః ॥
14.104. అధ్యాయః 104
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
కృష్ణేన యుధిష్ఠిరంప్రతి పంచమహాయజ్ఞనిరూపణం, స్నానవిధినిరూపణం, వైష్ణవలక్షణాభిధానం స్వపూజాయోగ్యయోగ్యపుష్పవివేచనం చ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
యుధిష్ఠిర ఉవాచ।
విప్రయోగే శరీరస్య సేంద్రియస్య విశేషతః।
అంతరా వర్తమానస్య గతిః ప్రాణస్య కీదృశీ॥ 14-104-1 (95977)
భగవానువాచ। 14-104-2x (7956)
శుభాశుభకృతం సర్వం ప్రాప్నోతీహ ఫలం నరః।
న తు సర్వస్య భూతస్య పంచత్వం విద్యతే నృప॥ 14-104-2 (95978)
పంచత్వం పాండవశ్రేష్ఠ భూరిభూతికరం నృణాం।
తేషాం పంచ మహాయజ్ఞాన్యే కుర్వంతి ద్విజోత్తమ॥ 14-104-3 (95979)
పంచత్వం పంచభిర్భూతైర్వియోగం సంప్రచక్షతే।
న జాయతే న ంరియతే పురుషః శాశ్వతః సదా॥ 14-104-4 (95980)
ప్రాయేణ మరణం నామ పాపినామేవ పాండవ।
యేషాం తు న గతిః పుణ్యా తేషాం మరణముచ్యతే॥ 14-104-5 (95981)
ప్రాయేణాకృతకృత్యస్తు మృత్యోరుద్విజతే జనః।
కృతకృత్యాః ప్రతీక్షంతే మృత్యుం ప్రియమివాతిథిం॥ 14-104-6 (95982)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 14-104-7x (7957)
పంచ యజ్ఞాః కథం దేవ క్రియంతేఽత్ర ద్విజాతిభిః।
తేషాం నామ చ దేవేశ వక్తుమర్హస్యశేషతః॥ 14-104-7 (95983)
శ్రీభగవానువాచ। 14-104-8x (7958)
శృణు పంచ మహాయజ్ఞాన్కీర్త్యమానాన్యుధిష్ఠిర।
యైరేవ బ్రహ్మసాలోక్యం లభ్యతే గృహమేధినా॥ 14-104-8 (95984)
ఋభుజజ్ఞం బ్రహ్మయజ్ఞం భూతయజ్ఞం చ పాండవ।
నృయజ్ఞం పితృయజ్ఞం చ పంచ యజ్ఞాన్ప్రచక్షతే॥ 14-104-9 (95985)
తర్పణం ఋభుయజ్ఞః స్యాత్స్వాధ్యాయో బ్రహ్మయజ్ఞకః।
భూతయజ్ఞో బలిర్యజ్ఞో నృయజ్ఞోఽతిథిపూజనం।
పితౄనుద్దిశ్య యత్కర్మ పితృయజ్ఞః ప్రకీర్తితః॥ 14-104-10 (95986)
హుతం చాప్యహుతం చైవ తథా ప్రహుతమేవ చ।
ప్రాశితం బలిదానం చ పాకయజ్ఞాన్ప్రచక్షతే॥ 14-104-11 (95987)
వైశ్వదేవాదయో హోమా హుతమిత్యుచ్యతే బుధైః।
అహుతం చ భవేద్దత్తం ప్రహుతం బ్రాహ్మణాశితం॥ 14-104-12 (95988)
ప్రాణాగ్నిహోత్రహోమం చ ప్రాశితం విధివద్విదుః।
బలికర్మ చ రాజేంద్ర పాకయజ్ఞాః ప్రకీర్తితాః॥ 14-104-13 (95989)
కేచిత్పంచ మహాయజ్ఞాన్పాకయజ్ఞాన్ప్రచక్షతే।
అపరే బ్రహ్మయజ్ఞాదీన్మహాయజ్ఞవిదో విదుః॥ 14-104-14 (95990)
సర్వ ఏతే మహాయజ్ఞాః సర్వథా పరికీర్తితాః।
బుభుక్షితాన్బ్రాహ్మణాంస్తు యథాశక్తి న హాపయేత్॥ 14-104-15 (95991)
అహన్యహని యే త్వేతానకృత్వా భుంజతే స్వయం।
కేవలం మలమశ్నంతి తే నార న చ సంశయః॥ 14-104-16 (95992)
తస్మాత్స్నాత్వా ద్విజో విద్వాన్కుర్యాదేతాందినేదినే।
అతోఽన్యథా తు భుంజన్వై ప్రాయశ్చిత్తీ భవేద్ద్విజః॥ 14-104-17 (95993)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 14-104-18x (7959)
దేవదేవేశక దైత్యఘ్న త్వద్భక్తస్య జనార్దన।
వక్తుమర్హసి దేవేశ స్నానస్య చ విధిం మమ॥ 14-104-18 (95994)
భగవానువాచ। 14-104-19x (7960)
శృణు పాండవ తత్సర్వ పవిత్రం పాపనాశనం।
స్నాత్వా యేన విధానేన ముచ్యంతే కిల్బిషాద్ద్విజాః॥ 14-104-19 (95995)
మృదం చ గోమయం చైవ తిలం దర్భాంస్తథైవ చ।
పుష్పాణ్యపి యథాన్యాయమాదాయ తు జలం వ్రజేత్॥ 14-104-20 (95996)
నద్యాం స్నాత్వా న చ స్నాయదన్యత్ర ద్విజసత్తమ।
సతి ప్రభూతే పయసి నాల్పే స్నాయాత్కదాచన॥ 14-104-21 (95997)
గత్వోదకసమీపం తు శుచౌ దేశే మనోరమే।
తతో మృద్గోమయాదీని తత్ర విప్రో వినిక్షిపేత్॥ 14-104-22 (95998)
బహిః ప్రక్షాల్య పాదౌ చ ద్విరాచంయ ప్రయత్నతః।
ప్రదక్షిణం సమావృత్య నమస్కుర్యాత్తు తజ్జలం॥ 14-104-23 (95999)
న చ ప్రక్షాలయేద్విద్వాంస్తీర్థమద్భిః కదాచన।
న చ పాదేన వా హన్యాద్ధస్తేనాన్యేన తజ్జలం॥ 14-104-24 (96000)
సర్వదేవమయా హ్యాపో మన్మయాః పాండునందన।
తస్మాత్తాస్తు న హంతవ్యాస్త్వద్భిః ప్రక్షాలయేత్స్థలం॥ 14-104-25 (96001)
కేవలం ప్రథమం మజ్జేన్నాంగాని విమృశేద్బుధః।
తత్తు తీర్థం సమాసాద్య కుర్యాదాచమనం పునః॥ 14-104-26 (96002)
గోకర్ణాకృతివత్కృత్వా కరం త్రిః ప్రపిబేజ్జలం।
ద్విస్తత్పరిమృజేద్వక్త్రం పాదావభ్యుక్ష్య చాత్మనః।
శీర్షణ్యాంస్తు తతః ప్రాణాన్సకృదేవతు సంస్పృశేన॥ 14-104-27 (96003)
బాహూ ద్వౌ చ తతః స్పృష్ట్వా హృదయం నాభిమేవ చ।
ప్రత్యంగముదకం స్పృష్ట్వా మూర్ధానం తు పునః స్పృశేత్॥ 14-104-28 (96004)
ఆపః పునంత్విత్యుక్త్వా చ పునరాచమనం చరేత్।
సోంకారవ్యాహృతీర్వాఽపి సదసస్పతిమిత్యృచం॥ 14-104-29 (96005)
ఆచంయ మృత్తికాః పశ్చాత్త్రిధా కృత్వా సమాలభేత్।
ఋచేదం విష్ణురిత్యంగముత్తమాధమమధ్యమం।
ఆలభ్య వారుణైః సూక్తైర్నమస్కృత్య జలం తతః॥ 14-104-30 (96006)
స్రవంతీ చేత్ప్రతిస్రోతః ప్రత్యర్కం చాన్యవారిషు।
మజ్జేదోమిత్యుదాహృత్య న చ విక్షోభయేజ్జలం॥ 14-104-31 (96007)
గోమయం చ త్రిధా కృత్వా జలే పూర్వం సమాలభేత్।
సవ్యాహృతీకాం సప్రణవాం గాయత్రీం చ జపేత్పునః॥ 14-104-32 (96008)
పునరాచమనం కృత్వా మద్గతేనాంతరాత్మనా।
ఆపోహిష్ఠేతి తిసృభిర్ఋగ్భిః పూతేన వారిణా।
తథా తరత్సమందీభిః సించేచ్చతసృభిః క్రమాత్॥ 14-104-33 (96009)
గోసూక్తేనాశ్వసూక్తేన శుద్ధవర్గేణి చాత్మనః।
వైష్ణవైర్వారుణైః సూక్తైః సావిత్రైరింద్రదేవతైః॥ 14-104-34 (96010)
వామదైవ్యేన చాత్మానమన్యైర్మన్మయసామభిః।
స్థిత్వాఽంతఃసలిలే సూక్తం జపేద్వాచాఽఘమర్షణం॥ 14-104-35 (96011)
సవ్యాహృతీకాం సప్రణవాం గాయత్రీం వా తతో జపేత్।
ఆశ్వాసమోక్షాత్ప్రణవం జపేద్వా మామనుస్మరన్॥ 14-104-36 (96012)
ఉత్ప్లుత్య తీర్థమాసాద్య ధౌతే శుక్లే చ వాససీ॥
శుద్ధే చాచ్ఛాదయేత్కక్షే న కుర్యాత్పరిపాశకే॥ 14-104-37 (96013)
పాశేన బద్ధ్వా కక్షే యత్కురుతే కర్మ వైదికం।
రాక్షసా దానవా దైత్యాస్తద్విలుంపంతి హర్షితాః।
తస్మత్సర్వప్రయత్నేన కక్ష్యాపాశం న ధారయేత్॥ 14-104-38 (96014)
తతః ప్రక్షాల్య పాదౌ చ హస్తౌ చైవ మృదా శనైః।
ఆచంయ పునరాచామేత్పునః సావిత్రియా ద్విజః॥ 14-104-39 (96015)
ప్రాఙ్ముఖోదఙ్ముఖో వాఽపి ధ్యాయన్వేదాన్సమాహితః।
జలే జలగతః శుద్ధః స్థల ఏవ స్థలస్థితః।
ఉభయత్ర స్థితస్తస్మాదాచామేదాత్మశుద్ధయే॥ 14-104-40 (96016)
దర్భేషు దర్భపాణిః సన్ప్రాఙ్ముఖః సుసమాహితః।
ప్రాణాయామాంస్తతః కుర్యాన్మద్గతేనాంతరాత్మనా॥ 14-104-41 (96017)
సహస్రకృత్వః సావిత్రీం శతకృత్వస్తు వా జపేత్॥ 14-104-42 (96018)
సమాహితో జపేత్తస్మాత్సావిత్ర్యా చాభిమంత్ర్య చ।
మందేహానాం వినాశాయ రక్షసాం విక్షిపేజ్జలం॥ 14-104-43 (96019)
ఉద్వర్గోసీత్యథా చాంతఃప్రాయశ్చిత్తజలం క్షిపేత్॥ 14-104-44 (96020)
అథాదాయ సుపుష్పాణి తోయమంజలినా ద్విజః
ప్రక్షిప్య ప్రతిసూర్యం చ వ్యోమముద్రాం ప్రకల్పయేత్॥ 14-104-45 (96021)
తతో ద్వాదశకృత్వస్తు సూర్యస్యేకాక్షరం జపేత్।
తతః షడక్షరాదీని షట్కృత్వః పరివర్తయేత్॥ 14-104-46 (96022)
ప్రదక్షిణం పరామృశ్య ముద్రయా స్వముఖాంతరే।
ఊర్ధ్వబాహుస్తతో భూత్వా సూర్యమీక్షేత్సమాహితః॥ 14-104-47 (96023)
తన్మండలస్థం మాం ధ్యాయంస్తోజోమూర్తిం చతుర్భుజం।
ఉదుత్యం చ జపేన్మంత్రం చిత్రం తచ్చక్షురిత్యపి॥ 14-104-48 (96024)
సావిత్రీం చ యథాశత్తి జప్త్వా సూక్తం చ మామకం।
మన్మయాని చ సామాని పురుషవ్రతమేవ చ॥ 14-104-49 (96025)
తతశ్చాలోకయేదర్కం హంసః శుచిషదిత్యపి।
ప్రదక్షిణం సమావృత్య నమస్కృత్య దివాకరం॥ 14-104-50 (96026)
తతస్తు తర్పయేదద్భిర్బ్రహ్ంణాం మాం చ శంకరం।
ప్రజాపతిం చ దేవాంశ్చ తథా దేవమునీనపి॥ 14-104-51 (96027)
సాంగానపి తథా వేదానితిహాసాన్క్రతూనపి।
పురాణాని చ సర్వాణి కులాన్యప్సరసాం తథా॥ 14-104-52 (96028)
క్రతూన్సంవత్సరం చైవ కలాకాష్ఠాత్మకం తథా।
భూతగ్రామాంశ్చ భూతాని సరితః సాగరాంస్తథా।
శైలాఞ్శైలస్థితాందేవానోషధీః సవనస్పతీః॥ 14-104-53 (96029)
తర్పయేదుపవీతీ చ ప్రత్యేకం తృప్యతామితి।
అన్వారభ్య చ సవ్యేన పాణినా దక్షిణేన తు॥ 14-104-54 (96030)
నివీతీ తర్పయేద్విద్వానృషీన్మంత్రకృతస్తథా।
మరీచ్యాదీనృషీంశ్చైవ నారదాద్యాన్సమాహితః॥ 14-104-55 (96031)
ప్రాచీనావీత్యథైతాస్తు తర్పయేద్దేవతాః పితౄత్।
తతస్తు కవ్యవాడగ్నిం సోం వైవస్వతం తథా॥ 14-104-56 (96032)
తతశ్చార్యమణం చాపి హ్యగ్నిష్వాత్తాంస్తథైవ చ।
సోమపాంశ్చైవ దర్భేషు సతిలైరేవ వారిభిః।
తృప్యతామితి పశ్చాత్తు స పితౄంస్తర్పయేత్తతః॥ 14-104-57 (96033)
పితౄన్పితామహాంశ్చైవ తథైవ ప్రపితామహాన్।
పితామహీస్తతా చాపి తథైవ ప్రపితామహీః॥ 14-104-58 (96034)
మాతరం చాత్మనశ్చైవ గురుమాచార్యమేవ చ।
పితృమాతృష్వసారౌ చ తథా మాతామహీమపి॥ 14-104-59 (96035)
ఉపాధ్యాయాన్సఖీన్బంధూఞ్శిష్యర్త్విగ్జ్ఞాతిబాంధవాన్।
ప్రమీతానానృశంస్యార్థం తర్పయేత్తానమత్సరః॥ 14-104-60 (96036)
తర్పయిత్వా తథాఽఽచంయ స్నానవస్త్రం ప్రపీడయేత్।
వృత్తిం భృత్యజనస్యాహుః స్నానం పానం చ తద్విదః॥ 14-104-61 (96037)
అతర్పయిత్వా తాన్పూర్వం స్నానవస్త్రం న పీడయేత్।
పీడయేచ్చేత్పురా మోహాద్దేవాః సర్పిగణాస్తథా।
పితరస్తు నిరాశాస్తే శప్త్వా యాంతి యథాగతం॥ 14-104-62 (96038)
ప్రక్షాల్య తు మృదా పాదావాచంయ ప్రయతః పునః।
దర్భేషు దర్భపాణిః సన్స్వాధ్యాయం తు సమారభేత్॥ 14-104-63 (96039)
వేదమాదౌ సమారభ్య తతోపర్యుపరి క్రమాత్।
యదధీతేఽన్వహం శక్త్యా తత్స్వాధ్యాయం ప్రచక్షతే॥ 14-104-64 (96040)
ఋచో వాఽపి యజుర్వాఽపి సామగాయమథాపి చ।
ఇతిహాసపురాణాని యథాశక్తి న హాపయేత్॥ 14-104-65 (96041)
ఉత్థాయ తు నమస్కృత్య దిశో దిగ్దేవతా అపి।
బ్రహ్మణం చ తతశ్చాగ్నిం పృథివీమోషధీస్తథా॥ 14-104-66 (96042)
వాచం వాచస్పతిం చైవ మాం చైవ సరితస్తథా।
నమస్కృత్య తథాఽద్భిస్తు ప్రణవాది చ పూర్వవత్॥ 14-104-67 (96043)
తతో నమోఽద్భ్య ఇత్యుక్త్వా నమస్కుర్యాత్తు తజ్జలం।
ఘృణిః సూర్యస్తథాఽఽదిత్యస్తం ప్రణంయ స్వమూర్ధని॥ 14-104-68 (96044)
తతస్త్వాలోకయన్నర్కం ప్రణవేన సమాహితః।
తతో మామర్చయేత్పుష్పైర్మత్ప్రియైరేవ నిత్యశః॥ 14-104-69 (96045)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 14-104-70x (7961)
త్వత్ప్రియాణి ప్రసూనాని త్వదధిష్ఠాని మాధవ।
సర్వాణ్యాచక్ష్వ దేవేశ త్వద్భక్తస్య మమాచ్యుత॥ 14-104-70 (96046)
భగవానువాచ। 14-104-71x (7962)
శృణుష్వావహితో రాజన్పుష్పాణి ప్రియకృంతి మే।
కుముదం కరవీరం చ చణకం చంపకం తథా॥ 14-104-71 (96047)
మల్లికాజాతిపుష్పం చ నంద్యావర్తం చ నందికం।
పలాశపుష్పపత్రాణి దూర్వా భృంగకమేవ చ॥ 14-104-72 (96048)
వనమాలా చ రాజేంద్ర మత్ప్రియాణి విశేషతః।
సర్వేషామపి పుష్పాణాం సహస్రగుణముత్పలం॥ 14-104-73 (96049)
తస్మాత్పద్మం తథా రాజన్పద్మాత్తు సతపత్రకం।
తస్మాత్సహస్రపత్రం తు పుండరీకం తతః పరం॥ 14-104-74 (96050)
పుండరీకసహస్రాత్తు తులసీ గుణతోఽధికా।
బకపుష్పం తతస్తస్మాత్సౌవర్ణం తు తతోఽధికం।
సౌవర్ణాత్తు ప్రసూనాచ్చ మత్ప్రియం నాస్తి పాండవ॥ 14-104-75 (96051)
పుష్పాభావే తులస్యాస్తు పత్రైర్మామర్చయేత్పునః।
పత్రాలాభే తు శాఖాభిః శాకాలాభే శిఫాలవైః।
శిఫాభావే మృదా తత్ర భక్తిమానర్చయేత మాం॥ 14-104-76 (96052)
వర్జనీయాని పుష్పాణి శృణు రాజన్సమాహితః।
కింకిణీ మునిపుష్పం చ ధుర్ధూరం పాటలం తథా॥ 14-104-77 (96053)
తథాఽతిముక్తకం చైవ పున్నాగం నక్తమాలికం।
యౌధికం క్షీరికాపుష్పం నిర్గుండీ లాంగులీ జపా॥ 14-104-78 (96054)
కర్ణికారం తథాఽశోకం శల్మలీపుష్పమేవ చ।
కకుభాః కోవిదారాశ్చ వైభీతకమథాపి చ॥ 14-104-79 (96055)
కురంటకప్రసూనం చ కల్పకం కాలకం తథా।
అంకేలం గిరికర్ణీ చ నీలాన్యేవ చ సర్వశః।
ఏకపర్ణాని చాన్యాని సర్వాణ్యేవ వివర్జయేత్॥ 14-104-80 (96056)
అర్కపుష్పాణి వర్జ్యాని అర్కపత్రస్తితాని చ।
వ్యాఘృతాః పిచుమందాని సర్వాణ్యేవ వివర్జయేత్॥ 14-104-81 (96057)
అన్యైస్తు శుక్లపత్రైస్తు గంధవద్భిర్నరాధిప।
అవర్జ్యైస్తైర్యథాలాభం మద్భక్తో మాం సమర్చయేత్॥ 14-104-82 (96058)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 14-104-83x (7963)
కథం త్వమర్చనీయోసి మూర్తయః కీదృశాస్తు తే।
వైఖానసాః కథం బ్రుయూః కథం వా పాంచరాత్రికాః॥ 14-104-83 (96059)
భగవానువాచ। 14-104-84x (7964)
శృణు పాండవ తత్సర్వమర్చనాక్రమమాత్మనః।
స్థండిలే పద్మకం కృత్వా చాష్టపత్రం సకర్ణికం॥ 14-104-84 (96060)
అష్టాక్షరవిధానేన హ్యథవా ద్వాదశాక్షరైః।
వైదికైరథ మంత్రైశ్చ మమ సూక్తేన వా పునః॥ 14-104-85 (96061)
స్థాపితం మాం తతస్తస్మిన్నర్యయిత్వా విచక్షణః।
పురుషం చ తతః సత్యమత్యుతం చ యుధిష్ఠిర॥ 14-104-86 (96062)
అనిరుద్ధం చ మాం ప్రాహుర్వైఖానసవిదో జనాః।
అన్యే త్వేవం విజానంతి మాం రాజన్పాంచరాత్రికాః। 14-104-87 (96063)
వాసుదేవం చ రాజేంద్ర సంకర్షణమథాపి వా।
ప్రద్యుంనం చానిరుద్ధం చ చతుర్మూర్తిం ప్రచక్షతే॥ 14-104-88 (96064)
ఏతాశ్చాన్యాశ్చ రాజేంద్ర సంజ్ఞాభేదేన మూర్తయః।
విద్ధ్యార్థాంతరా ఏవం మామేవం చార్చయేద్భుధః॥ 14-104-89 (96065)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 14-104-90x (7965)
త్వద్భక్తాః కీదృసా దేవ కాని తేషం వ్రతాని చ।
ఏతత్కథయ దేవేశ త్వద్భక్తస్య మమాచ్యుత॥ 14-104-90 (96066)
భగవానువాచ। 14-104-91x (7966)
అనన్యదేవతాభక్తా చే మద్భక్తజనప్రియాః।
మామేవ శరణం ప్రాప్తా మద్భక్తాస్తే ప్రకీర్తితాః॥ 14-104-91 (96067)
స్వర్గ్యాణ్యపి యశస్యాని మత్ప్రియాణి విశేషతః।
మద్భక్తః పాండవశ్రేష్ఠ వ్రతానీమాని ధారయేత్॥ 14-104-92 (96068)
నాన్యదాచ్ఛాదయేద్వస్త్రం మద్భక్తో జలతారణే।
స్వస్థస్తు న దివా స్వప్యేన్మధుమాంసాని వర్జయేత్॥ 14-104-93 (96069)
ప్రదక్షిణం వ్రజేద్విప్రాన్గామశ్వత్థం హుతాశనం।
న ధావేత్పతితే వర్షే నాగ్నభిక్షాం చ లోపయేత్॥ 14-104-94 (96070)
ప్రత్యక్షలవణం నాద్యత్సౌభాంజనకరంజనౌ।
గ్రాసముష్టిం గవపే దద్యాద్ధాన్యాంలం చైవ వర్జయేత్॥ 14-104-95 (96071)
తథా పర్యుషితం చాపి పక్వం పరగృహాగతం।
అనివేదితం చ యద్ద్రవ్యం తత్ప్రయత్నేన వర్జయేత్॥ 14-104-96 (96072)
విభితకకరంజానాం ఛాయాం దూరే వివర్జయేత్।
పిప్రదేవపరీవాదాన్న వదేత్పీడితోపి సన్॥ 14-104-97 (96073)
సాత్వికా రాజసాశ్చాపి తామసాశ్చాపి పాండవ।
మామర్చయంతి మద్భక్తాస్తేషామీదృగ్విదా గతిః॥ 14-104-98 (96074)
తామసాస్తిమిరం యాంతి రాజసా రజ ఏవ తత్।
సాత్వికాః సత్వసంపన్నాః సత్వమేవ ప్రయాంతి తే॥ 14-104-99 (96075)
యే సిద్ధాః సంతి సాంఖ్యేన యోగసత్వబలేన చ।
నభస్యాదిత్యచంద్రాభ్యాం పశ్యంతి పదవిస్తరం॥ 14-104-100 (96076)
ఏకస్తంభే నవద్వారే త్రిస్థూణే పంచసాక్షికే।
ఏతస్మిందేహనగరే రాజసస్తు సదా భవేత్॥ 14-104-101 (96077)
ఉదితే సవితర్యాప్య క్రియాయుక్తస్య ధీమతః।
చతుర్వేదవిదశ్చాపి దేహే షడ్వృషలాః స్మృతాః॥ 14-104-102 (96078)
క్షత్రియాః సప్త విజ్ఞేయా వైశ్యాస్త్వష్టౌ ప్రకీర్తితాః।
నియతాః పాండవశ్రేష్ఠ శూద్రాణామేకవింశతిః॥ 14-104-103 (96079)
కామః క్రోధశ్చ లోభశ్చ మోహశ్చ మద ఏవ చ।
మహామోహశ్చ ఇత్యేతే దేహే షడ్వృషలాః స్మృతాః॥ 14-104-104 (96080)
గర్వః స్తంభో హ్యహంకార ఈర్ష్యా చ ద్రోహ ఏవ చ।
పారుష్యం క్రూరతా చైవ సప్తైత క్షత్రియాః స్మృతాః॥ 14-104-105 (96081)
తీక్ష్ణతా నికృతిర్మాయా శాఠ్యం డంభో హ్యనార్జవం।
పైశున్యమనృతం చైవ వేశ్యాస్త్వష్టౌ ప్రకీర్తితాః॥ 14-104-106 (96082)
తృష్ణా బుభుక్షా నిద్రా చ హ్యాలస్యం చాఘృణాదయః।
ఆధిశ్చాపి విషాదశ్చ ప్రమాదో హీనసత్వతా॥ 14-104-107 (96083)
భయం విక్లబతా జాడ్యం పాపకం మన్యురేవ చ।
ఆశా చాశ్రద్దధానత్వమనవస్థాప్యమంత్రణం॥ 14-104-108 (96084)
ఆశౌచం మలినత్వం చ శూద్రా హ్యేతే ప్రకీర్తితాః।
యస్మిన్నేతే న దృశ్యంతే స వై బ్రాహ్మణ ఉచ్యతే॥ 14-104-109 (96085)
యేషుయేషు హి భావేషు యత్కాలం వర్తతే ద్విజః।
తత్కాలం వై స విజ్ఞేయో బ్రాహ్మణో జ్ఞానదుర్బలః॥ 14-104-110 (96086)
ప్రాణానాయంయ యత్కాలం యేన మాం చాపి చింతయేత్।
తత్కాలో వై ద్విజో జ్ఞేయః శేషకాలో హ్యథేతరః॥ 14-104-111 (96087)
తస్మాత్తు సాత్వికో భూత్వా శుచిః క్రోధవివర్జితః।
మామర్చయేత్తు సతతం మత్ప్రియత్వం యదీచ్ఛతి॥ 14-104-112 (96088)
అలోలజిహ్వః సముపస్థితో ధృతిం
నిధాయ చక్షుర్యుగమాత్రమేవ తత।
మనశ్చ వాచం చ నిగృహ్య చంచలం
భయాన్నివృత్తో మమ భక్త ఉచ్యతే॥ 14-104-113 (96089)
ఈదృశాధ్యాత్మినో యే తు బ్రాహ్మణా నియతేంద్రియాః।
తేషాం శ్రాద్ధేషు తృప్యంతి తేన తృప్తాః పితామహాః॥ 14-104-114 (96090)
ధర్మో జయతి నాధర్మః సత్యం జయతి నానృతం।
క్షమా జయతి న క్రోధః క్షమావాన్బ్రాహ్మణో భవేత్॥ ॥ 14-104-115 (96091)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి వైష్ణవధర్మపర్వణి చతురధికశతతమోఽధ్యాయః॥ 104 ॥
ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 105
॥ శ్రీః ॥
14.105. అధ్యాయః 105
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
కృష్ణేన యుధిష్ఠిరంప్రతి దశధా కపిలావిభాగకథనపూర్వకం తద్దానప్రశంసనం॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
దానపుణ్యఫలం శ్రుత్వా తపఃపుణ్యఫలాని చ।
ధర్మపుత్రః ప్రహృష్టాత్మా కేశవం పునరబ్రవీత్॥ 14-105-1 (96092)
యా చైషా కపిలా దేవ పూర్వముత్పాదితా విభో।
హోమధేనుః సదా పుణ్యా చతుర్వక్త్రేణ మాధవ॥ 14-105-2 (96093)
సా కథం బ్రాహ్మణేభ్యో హి దేయా కస్మిందినేఽపి వా।
కీదృశాయ చ విప్రాయ దాతవ్యా పుణ్యలక్షణా॥ 14-105-3 (96094)
కథితా కపిలా ప్రోక్తా స్వయమేవ స్వయంభువా।
కైర్వా దేయాశ్చ తా దేవ శ్రోతుమిచ్ఛామి తత్వతః॥ 14-105-4 (96095)
వైశంపాయన ఉవాచ। 14-105-5x (7967)
ఏవముక్తో హృషీకేశో ధర్మపుత్రేణ సంసది।
అబ్రవీత్కపిలాసంక్యాం తాసాం మాహాత్ంయమేవ చ॥ 14-105-5 (96096)
శృణు పాండవ తత్వేన పవిత్రం పావనం పరం।
యచ్ఛ్రుత్వా పాపకర్మా పి నరః పాపాత్ప్రముచ్యతే॥ 14-105-6 (96097)
అగ్నిమద్యోద్భవాం దివ్యామగ్నిజ్వాలాసమప్రభాం।
అగ్నిజ్వాలోజ్జ్వలచ్ఛృంగీం ప్రదీప్తాంగారలోచనాం॥ 14-105-7 (96098)
అగ్నిపుచ్ఛామగ్నిఖురామగ్నిరోమప్రభాన్వితాం।
తామగ్నేయీమగ్నిజిహ్వామగ్నిగ్రీవాం జ్వలత్ప్రభాం॥ 14-105-8 (96099)
భుంజతే కపిలాం యే తు శూద్రా లోభేన మోహితాః।
పతితాంస్తాన్విజానీయాచ్చండాలసదృశా హి తే॥ 14-105-9 (96100)
న తేషాం బ్రాహ్మమః కశ్చిద్గృహే కుర్యాత్ప్రతిగ్రహం।
దూరాచ్చ పరిహర్తవ్యా మహాపాతకినోపి తే॥ 14-105-10 (96101)
సార్వకాలం హి తే సర్వైర్వర్జితాః పితృదైవతైః।
తే సదా హ్యప్రతిగ్రాహ్యా హ్యసంభాష్యాశ్చ పాపినః॥ 14-105-11 (96102)
పిబంతి కపిలాం యావత్తావత్తేషాం పితామహాః।
అమేధ్యముపభుంజంతి భూంయాం వై శ్వసృగాలవత్॥ 14-105-12 (96103)
కపిలాయా దధి క్షీరం ఘృతం తక్రమథాపి వా।
యే శూద్రా ఉపభుంజంతి తేషాం గతిమిమాం శృణు॥ 14-105-13 (96104)
కపిలోపజీవీ శూద్రస్తు మృతో గచ్ఛతి రౌరవం।
క్లిశ్యతే రౌరవే ఘోరే వర్షకోటిశతం వసన్॥ 14-105-14 (96105)
తతశ్చాపి చ్యుతః కాలాచ్ఛ్వానయోనిం స గచ్ఛతి।
శ్వయోన్యాశ్చ పరిభ్రష్టో విష్ఠాయాం జాయతే క్రిమిః॥ 14-105-15 (96106)
విష్ఠాకూపేషు పాపిష్ఠో దుర్గంధేషు సహస్రశః।
తత్రతత్రోపజాయేత నోత్తారం తత్రథ విందతి॥ 14-105-16 (96107)
బ్రాహ్మణశ్చైవ యస్తేషాం గృహే కుర్యాత్ప్రతిగ్రహం।
తతః ప్రభృతి తస్యాపి పితరః స్యురమేధ్యపాః॥ 14-105-17 (96108)
న తేన సార్ధం సంభాషేన్న చాప్యేకాసనం వ్రజేత్।
స నిత్యం వర్జనీయో హి దూరాత్తు బ్రాహ్మణాధమః॥ 14-105-18 (96109)
యస్తేన సహ సంభాషేదేకశయ్యాం వ్రజేత్ వా।
ప్రాజాపత్యం చరేత్కృచ్ఛ్రం స చ తేన విసుద్ధ్యతి॥ 14-105-19 (96110)
కపిలోపజీవినః శూద్రాద్యః కరోతి ప్రతిగ్రహం।
ప్రాయశ్చిత్తం భవేత్తస్య విప్రస్యైతన్న సంశయః॥ 14-105-20 (96111)
బ్రహ్మకూర్చం ప్రకుర్వీతి చాంద్రాయణమథాపి వా।
ముచ్యతే కిల్బిషాత్తస్మాదేతేన బ్రాహ్మణో హి సః॥ 14-105-21 (96112)
కపిలా హ్యగ్నిహోత్రార్థే విప్రార్థే వా స్వయంభువా।
సర్వం తేజః సముద్ధృత్య నిర్మితా బ్రహ్మణా పురా॥ 14-105-22 (96113)
పవిత్రం చ పవిత్రాణాం మంగలానాం చ మంగలం।
పుణ్యానాం పరమం పుణ్యం కపిలా పాండునందన॥ 14-105-23 (96114)
తపసా తప ఏవాగ్ర్యం వ్రాతనాముత్తమం వ్రతం।
దానానాం పరమం దానం నిదానం హ్యేతదక్షయం॥ 14-105-24 (96115)
పృథివ్యాం యాని తీర్థాని పుణ్యాన్యాయతనాని చ।
పవిత్రాణి చ రంయాణి సర్వలోకేషు పాండవ॥ 14-105-25 (96116)
ఏభ్యస్తేజః సముద్ధృత్య బ్రహ్మణా లోకకర్తృణా॥
లోకనిస్తరణాయైవ నిర్మితాః కపిలాః స్వయం॥ 14-105-26 (96117)
సర్వతేజోమయీ హ్యేషాం కపిలా పాండునందన।
సదాఽమృతమయీ మేధ్యా శుచిః పావనముత్తమం॥ 14-105-27 (96118)
క్షీరేణ కపిలాయాస్తు దధ్నా వా సఘృతేన వా।
హోతవ్యాన్యగ్నిహోత్రాణి సాయం ప్రాతర్ద్విజాతిభిః॥ 14-105-28 (96119)
కపిలాయా ఘృతేనాపి దధ్నా క్షీరేణ వా పునః।
జుహ్వతే యోఽగ్నిహోత్రాణి బ్రాహ్మణా విధివత్ప్రభో॥ 14-105-29 (96120)
పూజయంత్యతిథీంశ్చైవ పరాం భక్తిముపాగతాః।
శూద్రాన్నాద్విరతా నిత్యం డంభానృతవివర్జితాః॥ 14-105-30 (96121)
తే యాంత్యాదిత్యసంకాశైర్విమానైర్ద్విజసత్తమాః।
సూర్యమండలమధ్యేన బ్రహ్మలోకమనుత్తమం॥ 14-105-31 (96122)
బ్రహ్మణో భవనే దివ్యే కామగాః కామరూపిణః।
బ్రహ్మణా పూజ్యమానాస్తు మోదంతే కల్పమక్షయం॥ 14-105-32 (96123)
ఏవం హి కపిలా రాజన్పుణ్యా మంత్రామృతారణిః।
ఆదావేవాగ్నిమధ్యే తు మైత్రేయీ బ్రహ్మనిర్మితా॥ 14-105-33 (96124)
శృంగాగ్రే కపిలాయాస్తు సర్వతీర్థాని పాండవ।
బ్రహ్మణో హి నియోగేన నివసంతి దినేదినే॥ 14-105-34 (96125)
ప్రాతరుత్థాయ యో మర్త్యః కపిలాశృంగమస్తకాత్।
యశ్చ్యుతామంబుధారాం వై శిరసా ప్రయతః శుచిః॥ 14-105-35 (96126)
స తేన పుణ్యతీర్థేన సహసా హతకిల్విషః।
జన్మత్రయకృతం పాపం ప్రదహత్యగ్నివతృణం॥ 14-105-36 (96127)
మూత్రేణ కపిలాయాస్తు యశ్చ ప్రాణానుపస్పృశేత్॥
స్నానేన తేన పుణ్యేన నష్టపాపః స మానవః।
త్రింశద్వర్షకృతాత్పాపాన్ముచ్యతే నాత్ర సంశయః॥ 14-105-37 (96128)
ప్రాతరుత్థాయ యో భక్తయా ప్రయచ్ఛేత్తృణముష్టికం।
తస్య నశ్యతి తత్పాపం త్రింశద్రాత్రకృతం నృప॥ 14-105-38 (96129)
ప్రాతరూత్థాయ యద్భక్త్యా కుర్యాద్యస్మాత్ప్రదక్షిణం।
ప్రదక్షిణీకృతా తేన పృథివీ నాత్ర సంశయః॥ 14-105-39 (96130)
ప్రదక్షిణేన చైకేన శ్రద్ధాయుక్తేన పాండవ।
దశరాత్రకృతం పాపం తస్య తన్నశ్యతి ధ్రువం॥ 14-105-40 (96131)
కపిలాపంచగవ్యేన యః స్నాయాత్తు శుచిర్నరః।
స గంగాద్యేషు తీర్థేషు స్నాతో భవతి పాండవ॥ 14-105-41 (96132)
తేన స్నానేన తస్యాపి శ్రద్దాయుక్తస్య పార్థివ।
దశరాత్రకృతం పాపం తత్క్షణాదేవ నశ్యతి॥ 14-105-42 (96133)
దృష్ట్వా తు కపిలాం భక్త్యా శ్రుత్వా హుంకారనిస్వనం।
వ్యపోహతి నరః పాపమహోరాత్రకృతం నృప॥ 14-105-43 (96134)
యత్ర వా తత్ర వా చాంగే కపిలాం యః స్పృశేచ్ఛుచిః।
సంవత్సరకృతం పాపం వినాశయతి పాండవ॥ 14-105-44 (96135)
గోసహస్రం తు యో దద్యాదేకాం చ కపిలాం నరః।
సమం తస్య ఫలం ప్రాహ బ్రహ్మా లోకపితామహః॥ 14-105-45 (96136)
యస్త్వేవం కపిలాం హన్యాన్నరః కశ్చిత్ప్రమాదతః।
గోసహస్రం హతం తేన భవేన్నాత్ర విచారణా॥ 14-105-46 (96137)
యశ్చైకాం కపిలాం దద్యాచ్ఛ్రోత్రియాయాహితాగ్నయే।
గవాం శతసహస్రం తు దత్తం భవతి పాండవ॥ 14-105-47 (96138)
దశ వై కపిలాః ప్రోక్తాః స్వయమేవ స్వయంభువా।
యో దద్యాచ్ఛ్రోత్రియేభ్యో వై స్వర్గం గచ్ఛతి తచ్ఛృణు॥ 14-105-48 (96139)
ప్రథమా స్వర్ణకపిలా ద్వితీయా గౌరపింగలా।
తృతీయా రక్తపింగాక్షీ చతుర్థీం గలపింగలా॥ 14-105-49 (96140)
పంచమీ బభ్రువర్ణాభా షష్ఠీ చ శ్వేతపింగలా।
సప్తమీ రంగపింగాక్షీ త్వష్టమీ ఖురపింగలా॥ 14-105-50 (96141)
నవమీ పాటలా జ్ఞేయా దశమీ పుచ్ఛపింగలా।
దశైతాః కపిలాః ప్రోక్తాస్తారయంతి నరాన్సదా॥ 14-105-51 (96142)
మంగల్యాశ్చ పవిత్రాశ్చ సర్వపాపప్రణాశనాః।
ఏవమేవ హ్యనడ్వాహో దశ ప్రోక్తా నరేశ్వర॥ 14-105-52 (96143)
బ్రాహ్మణో వాహయేత్తాంస్తు నాన్యో వర్ణః కథంచన।
న వాహయేచ్చ కపిలాం క్షేత్రే వాఽధ్వని వా ద్విజః॥ 14-105-53 (96144)
వాహయేద్ధుంకృతేనైవ శాఖయా వా సపత్రయా।
న దండేన న వా యష్ట్యా న పాశేన న వా పునః॥ 14-105-54 (96145)
న క్షుత్తృష్ణాశ్రమశ్రాంతాన్వాహయేద్వికలేంద్రియాన్।
అతృప్తేషు న భుంజీయాత్పిబేత్పీతేషు చోదకం॥ 14-105-55 (96146)
శుశ్రూషోర్మాతరశ్చైతాః పితరస్తే ప్రకీర్తితాః।
అహ్నాం పూర్వత్ర భాగే చ ధుర్యాణాం వాహనం స్మృతం॥ 14-105-56 (96147)
విశ్రామేన్మధ్యమే భాగే భాగే చాంతే యథాసుఖం।
యత్ర చ త్వరయా కృత్యం సంశయో యత్ర వాఽధ్వని। 14-105-57 (96148)
వాహయేత్తత్ర ధుర్యాంస్తు న స పాపేన లిప్యతే॥
భ్రూణహత్యాసమం పాపం తస్య స్యాత్పాండునందన। 14-105-58 (96149)
అన్యథా వాహయన్రాజన్నిరయం యాతి రౌరవం॥
రుధిరం పాతయేత్తేషాం యస్తు మోహాన్నరాధిప। 14-105-59 (96150)
తేన పాపేన పాపాత్మా నరకం యాత్యసంశయం॥
నరకేషు చ సర్వేషు సమాః స్థిత్వా శతంశతం। 14-105-60 (96151)
ఇహ మానుష్యకే లోకే బలీవర్దో భవిష్యతి॥
తస్మాత్తు ముక్తిమన్విచ్ఛందద్యాత్తు కపిలాం నరః॥ 14-105-61 (96152)
కపిలాం వాహయేద్యస్తు వృషలో లోభమోహితః।
తేన దేవాస్త్రయస్త్రింశత్పితరశ్చాపి వాహితాః॥ 14-105-62 (96153)
స దేవైః పితృభిర్నిత్యం వధ్యమానస్తు దుర్మతిః।
నరకాన్నరకం ఘోరం గచ్ఛేదాప్రలయం నృప॥ 14-105-63 (96154)
బ్రహ్మా రుద్రస్తథాఽగ్నిశ్చ కపిలానాం గతిం గతాః।
తస్మాత్తే న నిహంతవ్యాః పూజ్యాశ్చైవ న సంశయః।
నిఃశ్వసంతి యదా శ్రాంతాస్తదా హన్యుస్చ తత్కులం॥ 14-105-64 (96155)
యావంతి తేషాం రోమాణి తావద్వర్షశతం నృప।
నరకేషూపపచ్యంతే తత్ర తద్వాహకా నరాః॥ 14-105-65 (96156)
కపిలా సర్వయజ్ఞేషు దక్షిణార్థం విధీయతే।
తస్మాత్తద్దక్షిణా దేయా యజ్ఞేష్వేవ ద్విజాతిభిః॥ 14-105-66 (96157)
హోమార్తం చాగ్నిహోత్రస్య యాం ప్రయచ్ఛేత్ప్రయత్నతః।
శ్రోత్రియాయ దరిద్రాయ శ్రాంతాయామితతేజసే।
తేన దానేన పూతాత్మా మమ లోకే మహీయతే॥ 14-105-67 (96158)
యావంతి చైవ రోమాణి కపిలాంగే యుధిష్ఠిర।
తావద్వర్షసహస్రాణి స్వర్గలోకే మహీయతే॥ 14-105-68 (96159)
సువర్ణఖురశృంగీం చ కపిలాం యః ప్రయచ్ఛతి।
విషువే చాయనే చాపి సోఽశ్వమేధఫలం లభేత్।
తేనాశ్వమేధతుల్యేన మమ లోకం స గచ్ఛతి॥ 14-105-69 (96160)
స్వర్ణశృంగీం రూప్యఖురాం సవత్సాం కాంస్యదోహినీం।
వస్త్రైరలంకృతాం పుష్టాం గంధైర్మాల్యైశ్చ శోభితాం॥ 14-105-70 (96161)
పవిత్రం హి పవిత్రాణాం సురవ్ణమితి మే మతిః।
తస్మాత్సువర్ణాభరణా దాతవ్యా సాఽగ్నిహోత్రిణే॥ 14-105-71 (96162)
ఏవం దత్త్వా తు రాజేంద్ర సప్తపూర్వాన్పరానపి।
తారయిష్యతి రాజేంద్ర నాత్ర కార్యా విచారణా॥ 14-105-72 (96163)
అగ్నిష్టోమసహస్రస్య వాజపేయం చ తత్సమం।
వాజపేయసహస్రస్య అశ్వమేధం చ తత్సమం।
అశ్వమేధసహస్రస్య రాజసూయం చ తత్సమం॥ 14-105-73 (96164)
కపిలానాం సహస్రేణ విదిదత్తేన పాండవ।
రాజసూయఫలం ప్రాప్య మమ లోకే మహీయతే।
న తస్య పునరావృత్తిర్విద్యతే కురుపుంగవ॥ 14-105-74 (96165)
ప్రయచ్ఛతే యః కపిలాం సవత్సాం కాంస్యదోహినీం।
సువర్ణకురశృంగాంగీం సర్వాలంకారశోభితాం॥ 14-105-75 (96166)
తైస్తైర్గుణైః కామదుఘా చ భూత్వా
నరం ప్రదాతారముపైతి సా గౌః।
స్వకర్మభిశ్చాప్యనుబధ్యమానం
తీవ్రాంధకారే నరకే పతంతం।
మహార్ణవే నౌరివ వాయునీతా
దత్తా హి గౌస్తారయతే మనుష్యం॥ 14-105-76 (96167)
పుత్రాంశ్చ పౌత్రాంశ్చ కులం చ సర్వ-
మాసప్తమం తారయతే యథావత్।
యావన్మనుష్యాన్పృథివీ బిభర్తి
తావత్ప్రదాతారమృతం పరత్ర॥ 14-105-77 (96168)
యథౌషధం మంత్రకృతం నరస్య
ప్రయుక్తమాత్రం వినిహంతి రోగాన్।
తథైవ దత్తా కపిలా సుపాత్రే
పాపం నరస్యాశు నిహంతి సర్వం॥ 14-105-78 (96169)
యథైవ దృష్ట్వా భుజగాః సుపర్ణం
నశ్యంతి దూరాద్వివశా భయార్తాః।
తథైవ దృష్ట్వా కపిలాప్రదానా-
న్నస్యంతి పాపాని నరస్య శీఘ్రం॥ 14-105-79 (96170)
యథా త్వచం వై భుజగో విహాయ
పునర్నవం రూపముపైతి పుణ్యం।
తథైవ ముక్తః పురుషః స్వపాపై-
ర్విరజ్యతే వై కపిలాప్రదానాత్॥ 14-105-80 (96171)
యథాఽంధకారం భవనే విలగ్నం
దీప్తో హి నిర్యాతయతి ప్రదీపః।
తథా నరః పాపమపి ప్రలీనం
నిష్క్రామయేద్వై కపిలాప్రదానాత్॥ 14-105-81 (96172)
యావంతి రోమాణి భవంతి తస్యా
వత్సాన్వితాయాశ్చ శరీరజాని।
తావత్ప్రదాతా యుగవర్షకోటిం
స బ్రహ్మలోకే రమతే మనుష్యః॥ 14-105-82 (96173)
యస్యాహితాగ్నేరతిథిప్రియస్య
శూద్రాన్నదూరస్య జితేంద్రియస్య।
సత్యవ్రతస్యాధ్యయనాన్వితస్య
దత్తా హి గౌస్తారయతే పరత్ర॥ ॥ 14-105-83 (96174)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి వైష్ణవధర్మపర్వణి పంచాధికశతతమోఽధ్యాయః॥ 105 ॥
ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 106
॥ శ్రీః ॥
14.106. అధ్యాయః 106
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
కృష్ణేన యుధిష్ఠిరంప్రతి కపిలాదానప్రశంసనం॥ 1 ॥ బ్రహ్మణాఽగ్నికుండమధ్యాత్కపిలాసర్జనం। తధా రుద్రాదిదేవైః కపిలాయై సర్వపూజ్యత్వాదిరూపవరదానం॥ 2 ॥ దేవర్ష్యాదిభఇః స్వనివాసాయ కపిలావయవసమాశ్రయణం॥ 3 ॥ కృష్ణేన హవ్యకవ్యదానకాలకథనం। తథా శ్రాద్ధార్హానర్హబ్రాహ్మణవివేచనం। తథా స్వర్గనరకప్రాపకసుకృతదుష్కృతకథనం॥ 4 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
ఏవం శ్రుత్వా పరం పుణ్యం కపిలాదానముత్తమం।
ధర్మపుత్రః ప్రహృష్టాత్మా కేశవం పునరబ్రవీత్॥ 14-106-1 (96175)
దేవదేవశ కపిలా యదా విప్రాయ దీయతే।
కథం సర్వేషు చాంగేషు తస్యాస్తిష్ఠంతి దేవతాః॥ 14-106-2 (96176)
యాశ్చైతాః కపిలాః ప్రోక్తా దశ చైవ త్వయా మమ।
తాసాం కతి సురశ్రేష్ఠ్ కపిలాః పుణ్యలక్షణాః॥ 14-106-3 (96177)
కథం వాఽనుగృహీతాస్తాః సురైః పితృగణైరపి।
కేన యుక్తాశ్చ వర్ణేన శ్రోతుం కౌతూహలం మే॥ 14-106-4 (96178)
వైశంపాయన ఉవాచ। 14-106-5x (7968)
యుధిష్ఠిరేణైవముక్తః కేశవః సత్యవాక్తదా।
గుహ్యానాం పరమం గుహ్యం వక్తుమేవోపచక్రమే॥ 14-106-5 (96179)
శృణు రాజన్పవిత్రం వై రహస్యం ధర్మముత్తమం॥
గ్రహణీయం సత్యమిదం న శ్రావ్యం హేతువాదిభిః॥ 14-106-6 (96180)
యదా వత్సస్య పాదౌ ద్వౌ ప్రసవే శిరసా సహ।
దృశ్యేతే దానకాలం తత్తమాహుర్మునిసత్తమాః॥ 14-106-7 (96181)
అంతరిక్షగతో వత్సో యావద్భూమిం న యాస్యతి।
గౌస్తావత్పృథివీ జ్ఞేయా తస్మాద్దేయా తు తాదృశీ॥ 14-106-8 (96182)
యావంతి ధేన్వా రోమాణి సవత్సాయా యుధిష్ఠిర।
యావత్యః సికతాశ్చాపి గర్భోదకపరిప్లుతాః।
తావద్వర్షసహస్రాణి దాతా స్వర్గే మహీయతే॥ 14-106-9 (96183)
సువర్ణాభరణాం కృత్వా సవ్తసాం కపిలాం తిలైః।
ప్రచ్ఛాద్య తాం తు దద్యాద్వై సర్వరత్నైరలంకృతాం॥ 14-106-10 (96184)
ససముద్రా నదీ తేన సశైలవనకాననా।
చతురంతా భవేద్దత్తా నాత్ర కార్యా విచారణా॥ 14-106-11 (96185)
పృథివీదానతుల్యేన తేన దానేన మానవః।
సంసారసాగరాత్తీర్ణో యాతి లోకం ప్రజాపతేః॥ 14-106-12 (96186)
బ్రహ్మహా భ్రూణహా గోఘ్నో యది వా గురుతల్పగః।
మహాపాతకయుక్తోపి ఏతద్దానేన శుద్ధ్యతి॥ 14-106-13 (96187)
ఇదం పఠతి యః పుణ్యం కపిలాదానముత్తమం।
ప్రాతరుత్థాయ మద్భక్త్యా తస్య పుణ్యఫలం శృణు॥ 14-106-14 (96188)
మనసా కర్మణా వాచా మతిపూర్వం యుధిష్ఠిర।
పాపం రాత్రికృతం హన్యాదస్యాధ్యాయస్య పాఠకః॥ 14-106-15 (96189)
ఇదమావర్తమానస్తు శ్రాద్ధే యస్తర్పయేద్ద్విజాన్।
తస్యాప్యమృతమశ్నంతి పితరోఽత్యంతహర్షితాః॥ 14-106-16 (96190)
యశ్చేదం శృణుయాద్భక్త్యా మద్గతేనాంతరాత్మనా।
తస్య రాత్రికృతం సర్వుం పాపమాశు ప్రణశ్యతి॥ 14-106-17 (96191)
అతః పరం విశేషం తు కపిలానాం బ్రవీమి తే।
యాశ్చైతాః కపిలాః ప్రోక్తా దశ రాజన్మయా తవ।
తాసాం చతస్రః ప్రవరాః పుణ్యాః పాపప్రణాశనాః॥ 14-106-18 (96192)
సువర్ణకపిలా పుణ్యా తథా రక్తాక్షిపింగలా।
పింగలాక్షీ చ యా గౌశ్చ యా స్యాత్పింగలపింగలా॥ 14-106-19 (96193)
ఏతాశ్చతస్రః ప్రవరాః పవిత్రాః పాపనాశనాః।
నమస్కృతా వా దృష్టా వా ఘ్నంతి పాపం నరస్య తు॥ 14-106-20 (96194)
యస్యైతాః కపిలాః సంతి గృహే పాపప్రణాశనాః।
తత్ర శ్రీర్విజయః కీర్తిః స్ఫీతా నిత్యం యుధిష్ఠిర॥ 14-106-21 (96195)
ఏతాసాం ప్రీతిమాయాతి క్షీరేణ తు వృషధ్వజః।
దధ్నా చ త్రిదశాః సర్వే ఘృతేన తు హుతాశనః॥ 14-106-22 (96196)
పితరః పితామహాశ్చైవ తథైవ ప్రపితామహాః।
సకృద్దేత్తేన తుష్యంతి వర్షకోటిం యుధిష్ఠిర॥ 14-106-23 (96197)
కపిలాయా ఘృతం క్షీరం దధి పాయసమేవ వా।
శ్రోత్రియేభ్యః సకృద్దత్వా నరః పాపైః ప్రముచ్యతే॥ 14-106-24 (96198)
ఉపవాసం తు యః కృత్వాఽప్యహోరాత్రం జితేంద్రియః।
కపిలాపంచగవ్యం తు పీత్వా చాంద్రాయణాత్పరం॥ 14-106-25 (96199)
సౌంయే ముహూర్తే తత్ప్రశయ శుద్ధాత్మా శుద్ధమానసః।
క్రోధానృతవినిర్ముక్తో మద్గతేనాంతరాత్మనా॥ 14-106-26 (96200)
కపిలాపంచగవ్యేన సుమంత్రేణ పృథక్పథక్।
యో మత్ప్రతికృతిం వాఽపి శంకరాకృతిమేవ వా।
స్నాపయేద్విషువే యస్తు సోఽశ్వమేధఫలం లభేత్॥ 14-106-27 (96201)
స ముక్తపాపః శుద్ధాత్మా యానేనాంబరశోభినా।
మమ లోకం వ్రజేన్ముక్తో రుద్రలోకమథాపి వా॥ 14-106-28 (96202)
బ్రహ్మణా తు పురా సృష్టా కపిలా కాంచనప్రభా।
అగ్నికుండాత్పరైర్మంత్రైర్హోమధేనుర్మహాప్రభా॥ 14-106-29 (96203)
సృష్టమాత్రాం తు తాం దృష్ట్వా దేవా రుద్రాదయో దివి।
సిద్ధా బ్రహ్మర్షయశ్చైవ వేదాః సాంగాః సహాధ్వరైః॥ 14-106-30 (96204)
సాగరాః సరితశ్చైవ పర్వతాః సబలాహకాః।
గంధర్వాప్సరసో యక్షాః పన్నగాశ్చాప్యుపస్థితాః॥ 14-106-31 (96205)
సర్వే విస్మయమాపన్నాః శిఖిమధ్యే మహాప్రభాం।
మంత్రైశఅచ వివిధైస్తాం తు తుష్టువుస్తామనేకశః॥ 14-106-32 (96206)
కృతాంజలిపుటాః సర్వే నాతిశృంగీం త్రిలోచనాం।
మూర్ధ్నా ప్రణంయ తాం భూమౌ సవత్సామమృతారణిం॥ 14-106-33 (96207)
ఊచుః ప్రాంజలయః సర్వే చతుర్వక్త్రం పితామహం।
ఆజ్ఞాపయ మహాదేవ కిం తే కుర్మః కథం విభో॥ 14-106-34 (96208)
ఏవముక్తః సురైః సర్వైర్బ్రహ్మా వచనమబ్రవీత్।
భవంతోప్యనుగృహ్ణంతు దోగ్ధ్రీమేనాం పయస్వినీం॥ 14-106-35 (96209)
హోమధేనురియం జ్ఞేయా హ్యగ్నీన్సంతర్పయిష్యతి।
అతోఽగ్నిస్తర్పితః సర్వాన్భవతస్తర్పయిష్యతి॥ 14-106-36 (96210)
ప్రీతాః క్షీరామృతేనాస్యా జాతవీర్యపరాక్రమాః।
జయిష్యథ యథాకామం దానవాన్సర్వ ఏవ తు॥ 14-106-37 (96211)
జాతవీర్యబలైర్యుక్తాః సత్వవంతో జితేంద్రియాః।
అసంఖ్యేయబలాః సర్వే పాలయిష్యథ వై ప్రజాః॥ 14-106-38 (96212)
పాలితాశ్చ ప్రజాః సర్వా భవద్భిరిహ ధర్మతః।
పూజయిష్యంతి వా నిత్యం యజ్ఞైర్వివిధదక్షిణైః॥ 14-106-39 (96213)
ఏవముక్తాః సురాః సర్వే బ్రహ్మణా పరమేష్ఠినా।
తతః సంహృష్టవదనాః కపిలాయై వరం దదుః॥ 14-106-40 (96214)
దేవతా ఊచుః। 14-106-41x (7969)
యస్మాల్లోకహితాయాద్య బ్రహ్మణా త్వం వినిర్మితా।
తస్మాత్పూతా పవిత్రా చ భవ పాపవ్యపోహినీ॥ 14-106-41 (96215)
యే త్వాం దృష్ట్వా నమస్యంతి స్పృష్ట్వా చాపి కరైర్నరాః।
తేషాం వర్షకృతం పాపం త్వద్భక్తానాం ప్రణశ్యతి॥ 14-106-42 (96216)
అకామకృతమజ్ఞానమదృష్టం యచ్చ పాతకం।
త్వాం దృష్ట్వా యే నమస్యంతి నరాః సర్వసహేతి చ।
తేషాం తద్విలయం యాతి తమః సూర్యోదయే యథా॥ 14-106-43 (96217)
భగవానువాచ। 14-106-44x (7970)
ఇత్యుక్త్వాఽస్యై వరం దత్త్వా ప్రయయుస్తే యథాగతం।
లోకనిస్తరణార్థాయ సా చ లోకాంశ్చచార హ॥ 14-106-44 (96218)
తస్యామేవ సముద్భూతా హ్యేతాశ్చ కపిలా నవ।
విచరంతి మహీమేనాం లోకానుగ్రహకారణాత్।
తస్మాత్తు కపిలా దేయా పరత్ర హితమిచ్ఛతా॥ 14-106-45 (96219)
యదా చ దీయతే రాజన్కపిలా హ్యగ్నిహోత్రిణే।
తదా చ శృంగయోస్తస్యా విష్ణురింద్రశ్చ తిష్ఠతి॥ 14-106-46 (96220)
చంద్రవజ్రధరౌ చాపి తిష్ఠతః శృంగమూలయోః।
శృంగమధ్యే తథా బ్రహ్మా లలాటే గోవృషధ్వజః॥ 14-106-47 (96221)
కర్ణయోరశ్వినౌ దేవౌ చక్షుషీ శశిభాస్కరౌ।
దంతేషు మరుతో దేవా జిహ్వాయాం వాక్సరలస్వతీ॥ 14-106-48 (96222)
రోమకూపేషు మునయశ్చర్మణ్యేవ ప్రజాపతిః।
నిశ్శ్వాసేషు స్థితా వేదాః సషడంగపదక్రమాః॥ 14-106-49 (96223)
నాసాపుటే స్థితా గంధాః పుష్పాణి సురభీణి చ।
అధరే వసవః సర్వే ముఖే చాగ్నిః ప్రతిష్ఠితః॥ 14-106-50 (96224)
సాధ్యా దేవాః స్థితాః కక్షే గ్రీవాయాం పార్వతీ స్థితా।
పృష్ఠే చ నక్షత్రగణాః కకుద్దేశే నభస్స్థలం॥ 14-106-51 (96225)
అపానే సర్వతీర్థాని గోమూత్రే జాహ్నవీ స్వయం।
ఇష్టతుష్టమయా లక్ష్మీర్గోమయే వసతీ తదా॥ 14-106-52 (96226)
నాసికాయాం సదా దేవీ జ్యేష్ఠా వసతి భామినీ।
శ్రోణీతటస్థాః పితరో రమా లాంగూలమాశ్రితా॥ 14-106-53 (96227)
పార్శ్వయోరుభయోః సర్వే విశ్వేదేవాః ప్రతిష్ఠితాః।
తిష్ఠత్యురసి తాసాం తు ప్రీతః శక్తిధరో గుహః॥ 14-106-54 (96228)
జానజంఘోరుదేశేషు పంచ తిష్ఠంతి వాయవః।
ఖురమధ్యేషు గంధర్వాః ఖురాగ్రేషు చ పన్నగాః॥ 14-106-55 (96229)
చత్వారః సాగరాః పూర్ణాస్తస్యా ఏవ పయోధరాః।
రతిర్మేధా క్షమా స్వాహా శ్రద్ధా శాంతిర్ధృతిః స్మృతిః। 14-106-56 (96230)
కీర్తిర్దీప్తిః క్రియా కాంతిస్తుష్టిః పుష్టిస్చ సంతతిః।
దిశశ్చ ప్రదిశశ్చైవ సేవంతే కపిలాం సదా॥ 14-106-57 (96231)
దేవా పితృగణాశ్చాపి గంధర్వాప్సరసాం గణాః।
లోకా ద్వీపార్ణవాశ్చైవ గంగాద్యాః సరితస్తథా॥ 14-106-58 (96232)
దేవాః పితృగణాశ్చాపి వేదాః సాంగాః సహాధ్వరైః।
వేదోక్తైర్వివిధైర్మంత్రైః స్తువంతి హృషితాస్తథా॥ 14-106-59 (96233)
విద్యాధరాశ్చ యే సిద్ధా భూతాస్తారాగణాస్తథా।
పుష్పవృష్టిం చ వర్షంతి ప్రనృత్యంతి చ హర్షితాః॥ 14-106-60 (96234)
బ్రహ్మణోత్పాదితా దేవీ వహ్నికుండాన్మహాప్రభా।
నమస్తే కపిలే పుణ్యే సర్వదేవైర్నమస్కృతే॥ 14-106-61 (96235)
కపిలేఽథ మహాసత్వే సర్వతీర్థమయే శుభే।
దాతారం స్వజనోపేతం బ్రహ్మలోకం నయ స్వయం॥ 14-106-62 (96236)
అహో రత్నమిదం పుణ్యం సర్వదుఃఖఘ్నముత్తమం।
అహో ధర్మార్జితం శుద్ధమిదమగ్ర్యం మహాధనం।
ఇత్యాకాశస్థితస్తే తు సర్వదేవా జపంతి చ॥ 14-106-63 (96237)
తస్యాః ప్రతిగ్రహీతా చ భుంక్తే యావద్ద్విజోత్తమః।
తావద్దేవగణాః సర్వే కపిలామర్చయంతి చ।
స్వర్ణశృంగీం రూప్యఖురాం గంధైః పుష్పైః సుపూజితాం॥ 14-106-64 (96238)
వస్త్రాభ్యామహతాభ్యాం తు యావత్తిష్ఠత్యలంకృతా।
తావద్యదిచ్ఛేత్కపిలా మంత్రపూతా సుసంస్కృతా।
భూలోకవాసినః సర్వాన్బ్రహ్మలోకం నయేత్స్వయం॥ 14-106-65 (96239)
భూరశ్వః కనకం గావో రూప్యమశ్వం తిలా యవాః।
దీయమానాని విప్రాయ ప్రహృష్యంతి దినేదినే॥ 14-106-66 (96240)
అథ త్వశ్రోత్రియేభ్యో వై తాని దత్తాని పాండవ।
తథా నిందంత్యథాత్మానమశుభం కింను నః కృతం॥ 14-106-67 (96241)
అహో రక్షఃపిశాచైశ్చ లుప్యమానాః సమంతతః।
యాస్యామో నిరయం శీఘ్రమితి శోచంతి తాని వై॥ 14-106-68 (96242)
ఏతాన్యపి ద్విజేభ్యో వై శ్రోత్రియేభ్యో విశేషతః।
దీయమానాని వర్ధంతే దాతారం తారయంతి చ॥ 14-106-69 (96243)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 14-106-70x (7971)
దేవదేవేశ దైత్యఘ్న కాలః కో హవ్యకవ్యయోః।
కే తత్రి పూజామర్హంతి వర్జనీయాశ్చ కే ద్విజాః॥ 14-106-70 (96244)
భగవానువాచ। 14-106-71x (7972)
దైవం పూర్వాహ్ణికం జ్ఞేయం పైతృకం చాపరాహ్ణికం।
కాలహీనం చ యద్దానం తద్దానం రాజసం విదుః॥ 14-106-71 (96245)
అవఘుష్టం చ యద్భుక్తమనృతేన చ భారత।
పరామృష్టం శునా వాఽపి తద్భాగం రాక్షసం విదుః॥ 14-106-72 (96246)
యావంతః పతితా విప్రా జడోన్మత్తాదయోపి చ।
దైవే చ పిత్ర్యే తే విప్రా రాజన్నార్హంతి సత్క్రియాం॥ 14-106-73 (96247)
క్లీబః ప్లంగీ చ కృష్ఠీ చ రాజయక్ష్మాన్వితశ్చ యః।
అపస్మారీ చ యశ్చాపి పిత్ర్యే నార్హతి సత్కృతిం॥ 14-106-74 (96248)
చికిత్సకా దేవలకా మిథ్యానియమధారిణః।
సోమవిక్రయిణశ్చాపి శ్రాద్ధే నార్హంతి సత్కృతిం॥ 14-106-75 (96249)
ఏకోద్దిష్టే చ యే చాన్నం భుంజతే విధివద్ద్బిజాః।
చాంద్రాయణమకృత్వా తే పునర్నార్హంతి సత్కృతిం॥ 14-106-76 (96250)
గాయకా నర్తకాశ్చైవ ప్లవకా వాదకాస్తథా।
కథకా యౌధికాశ్చైవ శ్రాద్ధే నార్హంతి సత్కృతిం॥ 14-106-77 (96251)
అనగ్నయశ్చ యే విప్రాః శవనిర్యాతకాశ్చ యే।
స్తేనాశ్చాపి వికర్మస్థా రాజన్నార్హంతి సత్కృతిం॥ 14-106-78 (96252)
అపరిజ్ఞాతపూర్వాశ్చ గణపుత్రాశ్చ యే ద్విజాః।
పుత్రికాపుత్రకాశ్చాపి శ్రాద్ధే నార్హంతి సత్కృతిం॥ 14-106-79 (96253)
రణకర్తా చ యో విప్రో యశ్చ వాణిజ్యకో ద్విజః।
ప్రాణివిక్రయవృత్తిశ్చ శ్రాద్ధే నార్హంతి సత్కృతిం॥ 14-106-80 (96254)
చీర్ణవ్రతగుణైర్యుక్తా నిత్యం స్వాధ్యాయతత్పరాః।
సావిత్రీజ్ఞాః క్రియావంతస్తే శ్రాద్ధే సత్కృతిక్షమాః॥ 14-106-81 (96255)
శ్రాద్ధస్య బ్రాహ్మణః కాలః ప్రాప్తం దఘి ఘృతం తథా।
దర్భాః సుమనసః క్షేత్రం తత్కాలే శ్రాద్ధదో భవేత్॥ 14-106-82 (96256)
చారిత్రనిరతా రాజన్కృశా యే కృశవృత్తయః।
అర్థినశ్చోపగచ్ఛంతి తేభ్యో దత్తం మహత్ఫలం॥ 14-106-83 (96257)
తపస్వినశ్చ యే విప్రాస్తథా భైక్షచరాశ్చ యే।
అర్థినః కేచిదిచ్ఛంతి తేషాం దత్తం మహత్ఫలం॥ 14-106-84 (96258)
ఏవం ధర్మభూతాం శ్రేష్ఠ జ్ఞాత్వా సర్వాత్మనా తదా।
ర్శ్రోత్రియాయ దరిద్రాయ ప్రయచ్ఛానుపకారిణే॥ 14-106-85 (96259)
దానం యత్తే ప్రియం కించిచ్ఛ్రోత్రియాణాం చ యత్ప్రియం।
తత్ప్రయచ్ఛస్వ ధర్మజ్ఞ యదీచ్ఛసి తదక్షయం॥ 14-106-86 (96260)
నిరయం యే చ గచ్ఛంతి తచ్ఛృణుష్వ యుధిష్ఠిర॥ 14-106-87 (96261)
గుర్వర్థం వా భయార్థం వా నోచేదన్యత్ర పాండవ।
వదంతి యేఽనృతం విప్రాస్తే వై నిరయగామినః॥ 14-106-88 (96262)
పరదారాపహర్తారః పరదారామిమర్శకాః।
పరారప్రయోక్తారస్తేం వై నిరయగామినః॥ 14-106-89 (96263)
సూచకాః సంధిభేత్తారః పరద్రవ్యోపజీవినః।
అకృతజ్ఞాశ్చ మిత్రాణాం తే వై నిరయగామినః॥ 14-106-90 (96264)
వర్ణాశ్రమాణాం యే బాహ్యాః పాషండాశ్చైవ పాపినః।
ఉపాసతే చ తానేవ తే సర్వే నరకాలయాః॥ 14-106-91 (96265)
వేదవిక్రయిణశ్చైవ వేదానాం చైవ దూషకాః।
వేదానాం లేఖకాశ్చైవ తే వై నిరయగామినః॥ 14-106-92 (96266)
రసవిక్రయిణో రాజన్విషవిక్రయిణశ్చ యే।
క్షీరవిక్రయిణశ్చాపి తే వై నిరయగామినః॥ 14-106-93 (96267)
చండాలేభ్యశ్చ యే క్షీరం ప్రయచ్ఛంతి నరాధమాః।
అర్థార్థమథవా స్నేహాత్తే వై నిరయగామినః॥ 14-106-94 (96268)
పశూనాం దమక**యైవ తథా నాసానువేధకాః
పుంస్త్వహింసాకరస్చైవ తే వై నిరయగామినః॥ 14-106-95 (96269)
అదాతారః సమర్థా యే ద్రవ్యాణాం లోభకారణాత్।
దీనానంధాన్న పశ్యంతి తే వై నిరయగామినః॥ 14-106-96 (96270)
క్షాంతాందాంతాన్కృశాన్ప్రాజ్ఞాందీర్ఘకాలం సహోషితాన్।
త్యజంతి కృతకృత్యా యే తే వా నిరయగామినః॥ 14-106-97 (96271)
బాలానామపి వృద్ధానాం శ్రాంతానాం చాపి యే నరాః।
అదత్త్వాఽశ్నాంతి మృష్టాన్నం తే వై నిరయగామినః॥ 14-106-98 (96272)
ఏతే పూర్వర్షిభిః ప్రోక్తా నరా నిరయగామినః।
యే స్వర్గం సమనుప్రాప్తాస్తాఞ్శృణుష్వ యుధిష్ఠిర॥ 14-106-99 (96273)
దానేన తపసా చైవ సత్యేన చ దమేన చ।
యే ధర్మమనువర్తంతే తే నరాః స్వర్గగామినః॥ 14-106-100 (96274)
శుశ్రూషయాఽప్యుపాధ్యాయాచ్ఛ్రుతమాదాయ పాండవ।
యే ప్రతిగ్రహనిస్స్నేహాస్తే నరాః స్వర్గగామినః॥ 14-106-101 (96275)
మధుమాంసాసవేభ్యస్తు నివృత్తా వ్రతవత్తు యే।
పరదారనివృత్తా యే తే నరాః స్వర్గగామినః॥ 14-106-102 (96276)
మాతరం పితరం చైవ శుశ్రూషంతి చ యే నరాః।
భ్రహాతౄణామపి సస్నేహాస్తే నరాః స్వర్గగామినః॥ 14-106-103 (96277)
యే తు భోజనకాలే తు నిర్యాతాశ్చాతిథిప్రియాః।
ద్వారరోధం న కుర్వంతి తే నరాః స్వర్గగామినః॥ 14-106-104 (96278)
వైవాహికం తు కన్యానాం దరిద్రాణాం చ యే నరాః।
కారయంతి చ కుర్వంతి తే నరాః స్వర్గగామినః॥ 14-106-105 (96279)
రసానామథ బీజానామోషధీనాం తథైవ చ।
దాతారః శ్రద్ధయోపేతాస్తే నరాః స్వర్గగామినః॥ 14-106-106 (96280)
క్షేమాక్షేమం చ మార్గేషు సమాని విషమాణి చ।
అర్థినాం యే చ వక్ష్యంతి తే నరాః స్వర్గగామినః॥ 14-106-107 (96281)
పర్వద్వయే చతుర్దశ్యామష్టంయాం సంధ్యయోర్ద్వయోః।
ఆర్ద్రాయాం జన్మనక్షత్రే విషువే శ్రవణేఽథవా।
యే గ్రాంయధర్మవిరతాస్తే నరాః స్వర్గగాప్తినః॥ 14-106-108 (96282)
హవ్యకవ్యవిధానం చ నరకస్వర్గగామినౌ।
ధర్మాధర్మౌ చ కథితౌ కిం భూయః శ్రోతుమిచ్ఛసి॥ ॥ 14-106-109 (96283)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి వైష్ణవధర్మపర్వణి షడధికశతతమోఽధ్యాయః॥ 106 ॥
ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 107
॥ శ్రీః ॥
14.107. అధ్యాయః 107
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
కృష్ణేన యుధిష్ఠిరంప్రతి సాక్షాద్బ్రహ్మహత్యాయా అకరణేపి తత్తుల్యఫలకదుష్కృతకథనం। 1 ॥ తథా అభోజ్యాన్నానాం పాపినాం లక్షణకథనం॥ 2 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
యుధిష్ఠిర ఉవాచ।
ఇదం మే తత్వతో దేవ వక్తుమర్హస్యశేషతః।
హింసామకృత్వా యో మర్త్యో బ్రహ్మహత్యామవాప్నుయాత్॥ 14-107-1 (96284)
భగవానువాచ। 14-107-2x (7973)
బ్రాహ్మణం స్వయమాహూయ భిక్షార్థం వృత్తికర్శితం।
బ్రూయాన్నాస్తీతి యః పశ్చాత్తమాహుర్బ్రహ్మఘాతకం॥ 14-107-2 (96285)
మధ్యస్థస్యేహ విప్రస్య యోఽనూచానస్య భారత।
వృత్తిం హరతి దుర్బుద్ధఇస్తమాహుర్బ్రహ్మఘాతకం॥ 14-107-3 (96286)
ఆశ్రమే వాఽఽలయే వాఽపి గ్రామే వా నగరేఽపి వా।
అగ్నిం యః ప్రక్షిపేత్క్రుద్ధస్తమాహుర్బ్రహ్మఘాతకం॥ 14-107-4 (96287)
గోకులస్య తృషార్తస్య జలాంతే వసుధాధిప।
ఉత్పాదయతి యో విఘ్నం తమాహుర్బ్రహ్మఘాతకం॥ 14-107-5 (96288)
యః ప్రవృత్తాం శ్రుతిం సంయక్ఛాస్త్రం వా మునిభిః కృతం।
దూషయత్యనభిజ్ఞాయ తమాహుర్బ్రహ్మఘాతకం॥ 14-107-6 (96289)
చక్షుషా వాఽపి హీనస్య పంగోర్వాఽపి జడస్య వా।
హరేద్వై యస్తు సర్వస్వం తమాహుర్బ్రహ్మఘాతకం॥ 14-107-7 (96290)
గురుం త్వంకృత్యం హుంకృత్య అతిక్రంయ చ శాసనం।
వర్తతే యస్తు మూఢాత్మా తమాహుర్బ్రహ్మఘాతకం॥ 14-107-8 (96291)
క్రోధాద్వా యది వా ద్వేషాదాక్రుష్టస్తర్జితోపి వా।
ఋతౌ స్త్రియం వా నోపేయాత్తమాహుర్బ్రహ్మఘాతకం॥ 14-107-9 (96292)
యావత్సారో భవేద్దీనస్తన్నాశే యస్య దుఃస్థితిః।
తత్సర్వస్వం హరేద్యో వై తమాహుర్బ్రహ్మఘాతకం॥ 14-107-10 (96293)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 14-107-11x (7974)
సప్వేషామపి దానానాం యత్తు దానం విశిష్యతే।
అభోజ్యాన్నాశ్చ యే విప్రాస్తాన్బ్రవీహి సురోత్తమ॥ 14-107-11 (96294)
భగవానువాచ। 14-107-12x (7975)
అన్నమేవ ప్రశంసంతి దేవా బ్రహ్మపురస్సరాః।
అన్నేన సదృశం దానం న భూతం న భవిష్యతి॥ 14-107-12 (96295)
అన్నమూర్జస్కరం లోకే హ్యన్నాత్ప్రాణాః ప్రతిష్ఠితాః।
అబోజ్యాన్నాన్మయా రాజన్వక్ష్యమాణాన్నిబోధ మే॥ 14-107-13 (96296)
దీక్షితస్య కదర్యస్య క్రుద్ధస్య నికృతస్య చ।
అభిశప్తస్య షండస్య పాకభేదకరస్య చ॥ 14-107-14 (96297)
చికిత్సకస్య దూతస్య తథా చోచ్ఛిష్టభోజినః।
ఉగ్రాన్నం సూతకాన్నం చ శూద్రోచ్ఛేషణమేవ చ॥ 14-107-15 (96298)
ద్విషదన్నం న భోక్తవ్యం పతితాన్నం చ యచ్ఛ్రుతం।
తథా చ పిశునస్యాన్నం యజ్ఞవిక్రయిణస్తథా॥ 14-107-16 (96299)
శైలూషం తంతువాయాన్నం కృతఘ్నస్యాన్నమేవ చ।
అంబష్ఠకనిషాదానాం రంగావతరకస్య చ॥ 14-107-17 (96300)
సువర్ణకర్తుర్వైణస్యి శస్త్రవిక్రయిణస్తథా।
సూతానా శౌండికానాం చ వైద్యస్య రజకస్య చ॥ 14-107-18 (96301)
స్త్రీజితస్య నృశంసస్య తథా మాహిషికస్య చ।
అనిర్దశానాం ప్రేతానాం గణికానాం తథైవ చ॥ 14-107-19 (96302)
బందినో ద్యూతకర్తుశ్చ తథా ద్యూతవిదామపి।
పరివిత్తస్య యచ్చాన్నం పరివేత్తుస్తథైవ చ॥ 14-107-20 (96303)
యశ్చాగ్రదిధిషుర్విప్రో దిధిషూపపిస్తథా।
తయోరప్యుభయోరన్నం రాజ్ఞాం చాపి వివర్జయేత్॥ 14-107-21 (96304)
రాజాన్నం తేజ ఆదత్తే శూద్రాన్నం బ్రహ్మవర్చసం।
ఆయుః సువర్ణకారాన్నం యశశ్చార్మావకృంతినః॥ 14-107-22 (96305)
గణాన్నం గణికాన్నం చ లోకేభ్యః పరికీర్తితం।
పూయం చికిత్సకస్యాన్నం శుక్లం తు వృషలీపతేః॥ 14-107-23 (96306)
విష్ఠా వార్ధుషికస్యాన్నం తస్మాత్తత్పరివర్జయేత్।
తేషాం త్వగస్థిరోమాణి భుంక్తే యోఽన్నం తు భక్షయేత్॥ 14-107-24 (96307)
అమాత్యాన్నమథైతేషాం భుక్త్వా తు త్రియహం క్షిపేత్।
మత్యా భుక్త్వా సకృద్వాఽపి ప్రాజాపత్యం చరేద్ద్విజః॥ 14-107-25 (96308)
దానానాం చ ఫలం యద్వై శృణు పాండవ తత్వతః।
జలదస్తృప్తిమాప్నోతి సుఖమక్షయమన్నదః॥ 14-107-26 (96309)
తిలదశ్చ ప్రజామిష్టాం దీపదశ్చక్షురుత్తమం।
భూమదో భూమిమాప్నోతి దీర్ఘమాయుర్హిరణ్యదః॥ 14-107-27 (96310)
గృహదోఽగ్ర్యాణి వేశ్మాని రూప్యదో రూపముత్తమం।
వాసోదశ్చంద్రసాలోక్యమశ్విసాలోక్యమశ్వదః॥ 14-107-28 (96311)
అనడుద్దః శ్రియం జుష్టాం గోదో గోలోకమశ్నుతే।
యానశయ్యాప్రదో భార్యామైశ్వర్యమభయప్రదః॥ 14-107-29 (96312)
ధాన్యదః శాశ్వతం సౌఖ్యం బ్రహ్మదో బ్రహ్మసాంయతాం।
సర్వేషామేవ దానానాం బ్రహ్మదానం విశిష్యతే॥ 14-107-30 (96313)
హిరణ్యభూగవాశ్వాజవస్త్రశయ్యాసనాదిషు।
యోర్చితః ప్రతిగృహ్ణాతి దద్యాదుచితమేవ చ।
తావుభౌ గచ్ఛతః స్వర్గం నరకం చ విపర్యయే॥ 14-107-31 (96314)
అనృతం న వదేద్విద్వాంస్తపస్తప్త్వా న విస్మయేత్।
నార్తోప్యభిభవేద్విప్రాన్న దత్త్వా పరికీర్తయేత్॥ 14-107-32 (96315)
యజ్ఞోఽనృతేన క్షరతి తపః క్షరతి విస్మయాత్।
ఆయుర్విప్రావమానేన దానం తు పరికీర్తనాత్॥ 14-107-33 (96316)
ఏకః ప్రజాయతే జంతురేక ఏవ ప్రమీయతే।
అకోఽనుభుంక్తే సుకృతమేకశ్చాప్నోతి దుష్కృతం॥ 14-107-34 (96317)
మృతం శరీరముత్సృజ్య కాష్ఠలోష్టసమం క్షితౌ।
విముఖా బాంధవా యాంతి ధర్మస్తమనువర్తతే॥ 14-107-35 (96318)
అనాగతాని కార్యాణి కర్తుం గణయతే మనః।
శరీరకం సముద్దిశ్య స్మయతే నూనమంతకః॥ 14-107-36 (96319)
తస్మాద్ధర్మసహాసస్తు ధర్మం సంచినుయాత్సదా।
ధర్మేణ హి సహాయేన తమస్తరతి దుస్తరం॥ 14-107-37 (96320)
యేషాం తటాకాని బహూదకాని
సభాశ్చ కూపాశ్చ శుభాః ప్రపాశ్చ।
అన్నప్రదానం మధురా చ వాణీ
యమస్య తే నిర్విషయా భవంతి॥ ॥ 14-107-38 (96321)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి వైష్ణవధర్మపర్వణి సప్తాధికశతతమోఽధ్యాయః॥ 107 ॥
ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 108
॥ శ్రీః ॥
14.108. అధ్యాయః 108
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
కృష్ణేన యుధిష్ఠిరంప్రతి యత్యగ్నిమహిమానువర్ణనం॥ 1 ॥ దానపాత్రబ్రాహ్మణలక్షణకథనం॥ 2 ॥ తథాఽన్నదానప్రశంసనం॥ 3 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
యుధిష్ఠిర ఉవాచ।
అనేకాంతం బహుద్వారం ధర్మమాహుర్మనీపిణః।
కింలక్షణోసౌ భతి తన్మే బ్రూహి జనార్దన॥ 14-108-1 (96322)
భగవానువాచ। 14-108-2x (7976)
శృణు రాజన్సమాసేన ధర్మశౌచవిధిక్రమం।
అహింసా శౌచమక్రోధమానృశంస్యం దమః శమః।
ఆర్జవం చైవ రాజేంద్ర నిశ్చితం ధర్మలక్షణం॥ 14-108-2 (96323)
బ్రహ్మచర్యం తపః క్షాంతిర్మధుమాంసస్య వర్జనం।
మర్యాదాయాం స్థితిశ్చైవ శమః శౌచస్య లక్షణం॥ 14-108-3 (96324)
బాల్యే విద్యాం నిషేవేత యౌవనే దారసంగ్రహం।
వార్ధకే మౌనమాతిష్ఠేత్సర్వదా ధర్మమాచరేత్॥ 14-108-4 (96325)
బ్రాహ్మణాన్నావమన్యేత గురున్పరివదేన్న చ।
యతీనామనుకూలః స్యాదేష ధర్మః సనాతనః॥ 14-108-5 (96326)
యతిర్గురుర్ద్విజాతీనాం వర్ణానాం బ్రాహ్మణో గురుః।
పతిరేవ గురుః స్త్రీణాం సర్వేషాం పార్థివో గురుః॥ 14-108-6 (96327)
యద్గృహస్తార్జితం పాపం జ్ఞానతోఽజ్ఞానతోపి వా।
నిర్దహిష్యతి తత్సర్వమేకరాత్రోషితో యతిః॥ 14-108-7 (96328)
దుర్వృత్తా వా సువృత్తా వా జ్ఞానినోఽజ్ఞానినోపి వా।
గృహస్థైర్యతయః పూజ్యాః పరత్ర హితకాంక్షిభిః॥ 14-108-8 (96329)
ఏకదండీ త్రిదండీ వా శిఖీ వా ముండితోపి వా।
కాషాయదండధారోపి యతిః పూజ్యో న సంశయః॥ 14-108-9 (96330)
అపూజితో గృహస్థైర్వా తథా చాప్యవమానితః।
యతిర్వాఽప్యతిథిర్వాఽపి నరకే పాతయిష్యతః॥ 14-108-10 (96331)
తస్మాత్తు యత్నతః పూజ్యా మద్భక్తా మత్పరాయణాః।
మయి సంన్యస్తకర్మాణః పరత్ర హితకాంక్షిభిః॥ 14-108-11 (96332)
ప్రహరేన్న ద్విజాన్విప్రో గాం న హన్యాత్కదాచన।
భ్రూణహత్యాసమం చైవ ఉభయం యో నిషేవతే॥ 14-108-12 (96333)
నాగ్నిం ముఖేనోపధమేన్న చ పాదౌ ప్రతాపయేత్।
నాధః కుర్యాత్కదాచిత్తు న పృష్ఠం పరితాపయేత్॥ 14-108-13 (96334)
నాంతరా గమనం కుర్యాన్న చామేధ్యం వినిక్షిపేత్।
ఉచ్ఛిష్టో న స్పృశేదగ్నిమాశౌచస్థో న జాతుచిత్॥ 14-108-14 (96335)
శ్వచండాలాదిభిః స్పృష్టో నాంగమగ్నౌ ప్రతాపయేత్।
సర్వదేవమయో వహ్నిస్తస్మాచ్ఛుద్ధః సదా స్పృశేత్॥ 14-108-15 (96336)
ప్రాప్తమూత్రపురీషస్తు న స్పృశేద్వహ్నిమాత్మవాన్।
యావత్తు ధారయేద్వేగం తావదప్రయతో భవేత్॥ 14-108-16 (96337)
పచనాగ్నిం న గృహ్ణీయాత్పరవేశ్మని జాతుచిత్।
తస్మిన్పక్వేన చాన్నేన యత్కర్మ కురుతే శుభం॥ 14-108-17 (96338)
తస్యైవ తచ్ఛుభస్యార్ధమగ్నిదస్య భవేన్నృప।
తస్మాద్గృహగతం వహ్నిం ప్రకుర్యాదవినాశితం॥ 14-108-18 (96339)
ప్రమాదాద్యది వాఽజ్ఞానాత్తస్య నాశో భవిష్యతి।
గృహ్ణీయాత్తు మథిత్వా వా శ్రోత్రియాగారతోపి వా॥ 14-108-19 (96340)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 14-108-20x (7977)
కీదృశాః సాధవో విప్రాస్తేభ్యో దత్తం మహాఫలం।
కీదృశేభ్యో హి దాతవ్యం తన్మే బ్రూహి జనార్దన॥ 14-108-20 (96341)
భగవానువాచ। 14-108-21x (7978)
అక్రోధనాః సత్యపరా ధర్మనిత్యా జితేంద్రియాః।
తాదృశాః సాధవో విప్రాస్తేభ్యో దత్తం మహాఫలం॥ 14-108-21 (96342)
అమానినః సర్వసహా దృష్టార్థా విజితేంద్రియాః।
సర్వభూతహితా మైత్రాస్తేభ్యో దత్తం మహాఫలం॥ 14-108-22 (96343)
అలుబ్ధాః శుచయో వైద్యా హీమంతః సత్యవాదినః।
స్వధర్మనిరతా యే తు తేభ్యో దత్తం మహాఫలం॥ 14-108-23 (96344)
సాంగంశ్చ చతురో వేదాన్యోఽధీయేత దినేదినే।
శూద్రాన్నం యస్య నో దేహే తత్పాత్రమృషయో విదుః॥ 14-108-24 (96345)
ప్రజ్ఞాశ్రుతాభ్యాం వృత్తేన శీలేన చ సమన్వితః।
తారయేత్తత్కులం సర్వమేకోపీహ యుధిష్ఠిర॥ 14-108-25 (96346)
గామశ్వమన్నం విత్తం వా తద్విధే ప్రతిపాదయేత్।
నిశంయ తు గుణోపేతం బ్రాహ్మఅణం సాధుసంమతం।
దూరాదాహృత్య సత్కృత్య తం ప్రయత్నేన పూజయేత్॥ 14-108-26 (96347)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 14-108-27x (7979)
ధర్మాధర్మవిధిస్త్వేవం భీమం భీష్మేణ భాషితం।
భీష్మవాక్యాత్సారభూతం వద ధర్మం సురేశ్వర॥ 14-108-27 (96348)
భగవానువాచ। 14-108-28x (7980)
అన్నేన ధార్యతే సర్వం జగదేతచ్చరాచరం।
అన్నాత్ప్రభవతి ప్రాణః ప్రత్యక్షం నాస్తి సంశయః॥ 14-108-28 (96349)
కలత్రం పీడయిత్వా తు దేశే కాలే చ శక్తితః।
దాతవ్యం భిక్షవే చాన్నమాత్మనో భూతిమిచ్ఛతా॥ 14-108-29 (96350)
విప్రమధ్వపరిశ్రాంతం బాలం వృద్ధమథాపి వా।
అర్చయేద్గురువత్ప్రీతో గృహస్థో గృహమాగతం॥ 14-108-30 (96351)
క్రోధముత్పతితం హిత్వా సుశీలో వీతమత్సరః।
అర్చయేదతిథిం ప్రీతః పరత్ర హితభూతయే॥ 14-108-31 (96352)
అతిథిం నావమన్యేత నానృతాం గిరమీరయేత్।
న పృచ్ఛేద్గోత్రచరణం నాధీతం వా కదాచన॥ 14-108-32 (96353)
చండాలో వా శ్వపాకో వా కాలే యః కశ్చిదాగతః।
అన్నేన పూజనీయః స్యాత్పరత్ర హితమిచ్ఛతా॥ 14-108-33 (96354)
పిధాయ తు గృహద్వారం భుక్తే యోఽన్నం ప్రహృష్టవాన్।
స్వర్గద్వారపిధానం వై కృతం తేన యుధిష్ఠిర॥ 14-108-34 (96355)
పితౄందేవానృషీన్విప్రానతిథీంశ్చ నిరాశ్రయాన్।
యో నరః ప్రీణయత్యన్నైస్తస్య పుణ్యఫలం మహత్॥ 14-108-35 (96356)
కృత్వా తు పాపం బహుశో యో దద్యాదన్నమర్థినే।
బ్రాహ్మణాయ విశేషేణ సర్వపాపైః ప్రముచ్యతే॥ 14-108-36 (96357)
అన్నదః ప్రాణదో లోకే ప్రాణదః సర్వదో భవేత్।
తస్మాదన్నం విశేషేణ దాతవ్యం భూతిమిచ్ఛతా॥ 14-108-37 (96358)
అన్నం హ్యమృతమిత్యాహురన్నం ప్రజననం స్మృతం।
అన్నప్రణాశో సీదంతి శరీరే పంచ ధాతవః॥ 14-108-38 (96359)
బలం బలవతో నశ్యేదన్నహీనస్య దేహినః।
తస్మాదన్నం విశేషేణ శ్రద్ధయాఽశ్రద్ధయాపి వా॥ 14-108-39 (96360)
ఆదత్తే హి రసం సర్వమాదిత్యః స్వగభస్తిభిః।
వాయుస్తస్మాత్సమాదాయ రసం మేధేషు ధారయేత్॥ 14-108-40 (96361)
తత్తు మేఘగతం భూమౌ శక్రో వర్షతి తాదృశం।
తేన దిగ్ధా భవేద్దేవీ మహీ ప్రీతా చ **** 14-108-41 (96362)
తస్యాం సస్యాని రోహంతి యైర్జీవంత్యఖిలాః ప్రజాః।
మాంసమేదోస్థిమజ్జానాం సంభవస్తేభ్య ఏవ హి॥ 14-108-42 (96363)
ఏవం సూర్యశ్చ పవనో మేఘః శక్రస్తథైవ చ।
ఏక ఏవ స్థితో రాశిర్యతో భూతాని జజ్ఞిరే॥ 14-108-43 (96364)
భవనాని చ దివ్యాని దివి తేషాం మహాత్మనాం।
నానాసంస్థాని భూతాని నానాభూమిగతాని చ॥ 14-108-44 (96365)
చంద్రమండలశుభ్రాణి కింకిణీజాలవంతి చ।
తరుణాదిత్యవర్ణాని స్థావరాణి చరాణి చ॥ 14-108-45 (96366)
అనేకశతసంఖ్యాని సాంతర్జలవనాని చ।
తత్ర పుష్పఫలోపేతాః కామదాః సురపాదపాః॥ 14-108-46 (96367)
వాప్యో బద్ధసభాః కూపా దీర్ఘికాశ్చ సహస్రశః।
భక్ష్యభోజ్యమయాః శైలా వాసాంస్యాభరణాని చ॥ 14-108-47 (96368)
క్షీరస్రవంత్యః సరితస్తథా చైవాన్నపర్వతాః।
ఘోషవంతి చ యానాని యుక్తాన్యథ సహస్రశః॥ 14-108-48 (96369)
ప్రాసాదప్రవరాః శుభ్రాః శయ్యాశ్చ కనకోజ్జ్వలాః।
అన్నదాస్తత్ర తిష్ఠంతి తస్మాదన్నప్రదో భవేత్॥ ॥ 14-108-49 (96370)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి వైష్ణవధర్మపర్వణి అష్టోత్తరశతతమోఽధ్యాయః॥ 108 ॥
ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 109
॥ శ్రీః ॥
14.109. అధ్యాయః 109
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
కృష్ణేన యుధిష్ఠిరంప్రతి భోజనవిధికథనం॥ 1 ॥ తథా గోగ్రాసదానప్రకారకథనం॥ 2 ॥ తథా తిలప్రశంసనపూర్వకం తేషాం మిక్షూణాం చ బ్రాహ్మణేన స్వయం యంత్రే నిపీడనప్రతిషేధనం॥ 3 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
యుధిష్ఠిర ఉవాచ।
అన్నదానఫలం శ్రుత్వా ప్రీతోస్మి మధుసూదన।
భోజనస్య విధిం వక్తుం దేవదేవ త్వమర్హసి॥ 14-109-1 (96371)
భగవానువాచ। 14-109-2x (7981)
బోజనస్య ద్విజాతీనాం విధానం శృణు పాండవ।
స్నాతః శుచిః శుచౌ దేశే నిర్జనే హుతపావకః॥ 14-109-2 (96372)
మండలం కారయిత్వా చ చతురశ్రం ద్విజోత్తమః।
క్షత్రియశ్చేత్తతో వృత్తం వైశ్యోఽర్ధేందుసమాకృతిం॥ 14-109-3 (96373)
ఆర్ద్రపాదస్తు భుంజీయాత్ప్రాఙ్ముఖశ్చాసనే శుచౌ।
పాదాభ్యాం ధరణీం స్పృష్ట్వా పాదేనైకేన వా పునః॥ 14-109-4 (96374)
నైకవాసాస్తు భుంజీయాన్న చాంతర్ధాయ వా ద్విజః।
న భిన్నపాత్రే భుంజీత పర్ణపృష్ఠే తథైవ చ॥ 14-109-5 (96375)
అన్నం పూర్వం నమస్కుర్యాత్ప్రహృష్టేనాంతరాత్మనా।
నాన్యదాలోకయేదన్నాన్న జుగుప్సేన తత్పరః॥ 14-109-6 (96376)
జుగుప్సితం చ యచ్చాన్నం రాక్షసా ఏవ భుంజతే।
పాణినా జలముద్ధృత్య కుర్యాదన్నం ప్రదక్షిణం॥ 14-109-7 (96377)
అపేయం తద్విజానీయాత్పీత్వా చాంద్రాయణం చరేత్।
పరివేషజలాదన్యత్పేయమేవ తు మంత్రవత్॥ 14-109-8 (96378)
పంచ ప్రాణాహుతీః కుర్యాత్సమంత్రం తు పృథక్పృథక్॥ 14-109-9 (96379)
యథా రసం న జానాతి జిహ్వా ప్రామాహుతౌ నృప।
తథా సమాహితః కుర్యాత్ప్రాణాహుతిమతంద్రికతః॥ 14-109-10 (96380)
విదిత్వాఽన్నమథాన్నాదం పంచ ప్రాణాంశ్చ పాండవ।
యః కుర్యాదాహుతీః పంచ తేనేష్టాః పంచవాయవః॥ 14-109-11 (96381)
అతోఽన్యథా తు భుంజానో బ్రాహ్మణో జ్ఞానదుర్బలః।
తేనాన్నేనాసురాన్ప్రేతాన్రాక్షసాంస్తర్పయిష్యతి॥ 14-109-12 (96382)
వక్త్రప్రమాణాన్పిండాంశ్చ గ్రసేదేకైకశః పునః।
వక్త్రాధికం తు యత్పిండమాత్మోచ్ఛిష్టం తదుచ్యతే॥ 14-109-13 (96383)
పిండావశిష్టమన్యచ్చ వక్త్రాన్నిస్సృతమేవ చ।
అభోజ్యం తద్విజానీయాద్భుక్త్వా చాంద్రాయణం చరేత్॥ 14-109-14 (96384)
స్వముచ్ఛిష్టం తు యో భుంక్తే యో భుంక్తే ముక్తభోజనం।
చాంద్రాయణం చరేన్కృచ్ఛ్రం ప్రాజాపత్యమథాపి వా॥ 14-109-15 (96385)
స్త్రీపాత్రభుఙ్నరః పాపః స్త్రీణాముచ్ఛిష్టభుక్తథా।
తయా సహ చ యో భుంక్తే స భుంక్తే మద్యమేవ హి।
న తస్య నిష్కృతిర్దృష్టా మునిభిస్తత్వదర్శిభిః॥ 14-109-16 (96386)
పిబతః పతితే తోయే భోజనే ముఖనిస్సృతే।
అభోజ్యం తద్విజానీయాద్భుక్త్వా చాంద్రాయణం చరేత్॥ 14-109-17 (96387)
పీతశేషం తు తన్నామ న పేయం పాండునందన।
పిబేద్యది హి తన్మోహాద్ద్విజశ్చాంద్రాయణం చరేత్॥ 14-109-18 (96388)
పానీయాని పిబేద్యతే తత్పాత్రం ద్విజసత్తమః।
అనుచ్ఛిష్టం భవేత్తావద్యావద్భూమౌ న నిక్షిపేత్॥ 14-109-19 (96389)
మౌనీ వాఽప్యథవా భూమౌ నావలోక్య దిశస్తథా।
భుంజీత విధివద్విప్రో న చోచ్ఛిష్టం ప్రదాపయేత్॥ 14-109-20 (96390)
సదా చాత్యశనం నాద్యాన్నాతిహీనం చ కర్హిచిత్।
యథాఽన్నేన వ్యథా న స్యాత్తథా భుంజీత నిత్యశః॥ 14-109-21 (96391)
ఉదక్యామపి చండాలం శ్వానం సూకరమేవ వా।
భుంజానో యది వా పశ్యేత్తదన్నం చ పరిత్యజేత్।
భుంజానో హ్యత్యజన్మోహాద్ద్విజశ్చాంద్రాయణం చరేత్॥ 14-109-22 (96392)
కేశకీటోపపన్నం చ ముఖమారుతవీజితం।
అభోజ్యం తద్విజానీయాద్భుక్త్వా చాంద్రాయణం చరేత్॥ 14-109-23 (96393)
ఉత్థాయ చ పునః స్పృష్టం పాదస్పృష్టం చ లంఘితం।
అన్నం తద్రాక్షసం విద్యాత్తస్మాత్తత్పరివర్జయేత్॥ 14-109-24 (96394)
రాక్షసోచ్ఛిష్టభుగ్విప్రః సప్త పూర్వాన్పరానపి।
నరకే రౌరవే ఘోర స పితౄన్పాతయిష్యతి॥ 14-109-25 (96395)
తస్మిన్నాచమనం కుర్యాద్యస్మిన్పాత్రే స భుక్తవాన్।
యద్యుత్తిష్ఠత్యనాచాంతో భుక్తవానాసనాత్తతః।
స్నానం సద్యః ప్రకుర్వీత సోన్యథాఽప్రయతో భవేత్॥ 14-109-26 (96396)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 14-109-27x (7982)
తృణముష్టివిధానం చ తృణమాహాత్ంయమేవ చ।
ఇక్షోః సోమసముద్భూతిం వక్తుమర్హసి మానదః॥ 14-109-27 (96397)
భగవానువాచ। 14-109-28x (7983)
పితరో వృషభా జ్ఞేయో గావో లోకస్య మాతరః।
తాసాం తు పూజయా రాజన్పూజితాః పితృదేవతాః॥ 14-109-28 (96398)
సభా ప్రపా గృహాశ్చాపి దేవతాయతనాని చ।
శుద్ధ్యంతి శకృతా యాసాంకిం భూతమధికం తతః॥ 14-109-29 (96399)
గ్రాసముష్టిం పరగవే దద్యాత్సంవత్సరం తు యః।
అకృత్వా స్వయమాహారం ప్రాప్తస్తత్సార్వకాలికం॥ 14-109-30 (96400)
గావో మే మాతరః సర్వాః పితరశ్చైవ గోవృషాః।
గ్రాసముష్టిం మయా దత్తం ప్రతిగృహ్ణీత మాతరః॥ 14-109-31 (96401)
ఇత్యుక్త్వాఽనేన మంత్రేణ గాయత్ర్యా వా సమాహితః।
అభిమంత్ర్య గ్రాసముష్టిం తస్య పుణ్యఫలం శృణు॥ 14-109-32 (96402)
యత్కృతం దుష్కృతం తేన జ్ఞానతోఽజ్ఞానతోపి వా।
తస్య నశ్యతి తత్సర్వం దుఃఖప్నం చ వినశ్యతి॥ 14-109-33 (96403)
తిలాః పివిత్రాః పాపఘ్నా నారాయణసముద్భవాః।
తిలాఞ్శ్రాద్ధే ప్రశంసనతి దానమేతదనుత్తమం॥ 14-109-34 (96404)
తిలాందద్యాత్తిలాన్భక్ష్యాత్తిలానప్రాతరుపస్పృశేత్।
తిలంతిలమితి బ్రూయాత్తిలాః పాపహరా హి తే॥ 14-109-35 (96405)
క్రీత్వా ప్రతిగృహీత్వా వా న విక్రేయా ద్విజాతిభిః।
భోజనాభ్యంజనాద్దానాద్యోన్యత్తు కురుతే తిలైః।
కృమిర్భూత్వా శ్వవిష్ఠాయాం పితృభిః సహ మజ్జతి॥ 14-109-36 (96406)
తిలాన్నపీడయేద్విప్రో యంత్రచక్రే స్వయం నృప।
పీడయన్హి ద్విజో మోహాన్నరకం యాతి రౌరవం॥ 14-109-37 (96407)
ఇక్షువంశోద్భవః సోమః సోమవంశోద్భవా ద్విజాః।
ఇక్షుం న పీడయేత్తస్మాదిక్షుఘాత్యాత్మఘాతకః॥ 14-109-38 (96408)
ఇక్షుదండసహస్రాణామేకైకేన యుధిష్ఠిర।
బ్రహ్మహత్యామవాప్నోతి ద్విజశ్చేద్యంత్రపీడకః।
తస్మాన్న పీడయేదిక్షుం యంత్రచక్రే ద్విజోత్తమః॥ ॥ 14-109-39 (96409)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి వైష్ణవధర్మపర్వణి నవాధికశతతమోఽధ్యాయః॥ 109 ॥
ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 110
॥ శ్రీః ॥
14.110. అధ్యాయః 110
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
కృష్ణేన యుధిష్ఠిరంప్రత్యాపద్ధర్మకథనం॥ 1 ॥ తథా ప్రశస్తాప్రశస్తబ్రాహ్మణలక్షణకథనం॥ 2 ॥ తథా సామాన్యతో నానాధర్మకథనపూర్వకం బ్రాహ్మణ్యసిద్ధిపర్రకారకథనం॥ 3 ॥ తథా గుర్వాచార్యోపాధ్యాయలక్షణకథనం॥ 4 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
యుధిష్ఠిర ఉవాచ।
సముచ్చయం చ ధర్మాణాం భోజ్యాభోజ్యం తథైవ చ।
శ్రుతం మయా త్వత్ప్రసాదాదాపద్ధర్మం బ్రవీహి మే॥ 14-110-1 (96410)
భగవానువాచ। 14-110-2x (7984)
దుర్భిక్షే రాష్ట్రసంబాధేఽప్యాశౌచే మృతసూతకే।
ధర్మకాలేఽధ్వని తథా నియమో యేన లుప్యతే॥ 14-110-2 (96411)
దూరాధ్వగమనాత్ఖిన్నో ద్విజాలాభేఽథ శూద్రతః।
అకృతన్నం తు యత్కించిద్గృహ్ణీయాదాత్మవృత్తయే॥ 14-110-3 (96412)
ఆతురో దుఃఖితో వాఽపి తథాఽఽర్తో వా బుభుక్షితః।
భుంజన్నవిధినా విప్రః ప్రాయశ్చిత్తీయతే న చ॥ 14-110-4 (96413)
నిమంత్రితస్తు యో విప్రో విదివద్ధవ్యకవ్యయోః।
మాంసాదీన్యపి భుంజానః ప్రాయశ్చిత్తీయతే న చ॥ 14-110-5 (96414)
అష్టౌ తాన్యవ్రతఘ్నాని ఆపో మూలం ఘృతం పయః।
హవిర్బ్రాహ్మణకాంయా చ గురోర్వచనమౌషధం॥ 14-110-6 (96415)
అశక్తో విధివత్కర్తుం ప్రాయశ్చిత్తాని యో నరః।
విదుషాం వచనేనాపి దానేనాపి విశుద్ధ్యతి॥ 14-110-7 (96416)
అనృతావృతుకాలే వా దివా రాత్రౌ తథాఽపి వా।
ప్రోషితస్తు స్త్రియం గచ్ఛేత్ప్రాయశ్చిత్తీయతే న చ॥ 14-110-8 (96417)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 14-110-9x (7985)
ప్రశస్యాః కీదృశా విప్రా నింద్యాశ్చాపి సురేశ్వర।
అష్టకాయాశ్చ కః కాలస్తన్మే కథయ సువ్రత॥ 14-110-9 (96418)
భగవానువాచ। 14-110-10x (7986)
సత్యసంధం ద్విజం దృష్ట్వా స్థానాద్వేపతి భాస్కరః।
ఏష మే మండలం భిత్త్వా యాతి బ్రహ్మ సనాతనం॥ 14-110-10 (96419)
కులీనః కర్మకృద్వైద్యస్తథా చాప్యానృశంస్యవాన్।
శ్రీమానృజఉః సత్యవాదీ పాత్రం సర్వ ఇమే ద్విజాః॥ 14-110-11 (96420)
ఏతే చాగ్రాసనస్థాస్తే భుంజానాః ప్రథమం ద్విజాః।
తస్యాం పంక్త్యాం తు యే వాన్యే తాన్పునత్యేవ దర్శనాత్॥ 14-110-12 (96421)
మద్భక్తా యే ద్విజశ్రేష్ఠా మద్భక్తా మత్పరాయణాః।
తాన్పంక్తిపావనాన్విద్ధి పూజ్యాంశ్చైవ విశేషతః॥ 14-110-13 (96422)
నింద్యాఞ్శృణు ద్విజాన్రాజన్నపి వా వేదపారగాన్।
బ్రాహ్మణచ్ఛద్మనా లోకే చరతః పాపకారిణః॥ 14-110-14 (96423)
అనగ్నిరనధీయానః ప్రతిగ్రహరుచిస్తు యః।
యతస్తతస్తు భుంజానస్తం విద్యాద్బ్రహ్మదూషకం॥ 14-110-15 (96424)
మృతసూతకపుష్టాంగో యశ్చ శూద్రాన్నభుగ్ద్విజః।
అహం చాపి న జానామి గతిం తస్య నరాధిప॥ 14-110-16 (96425)
శూద్రాన్నరసపుష్టాంగోఽప్యధీయానో హి నిత్యశః।
జపతో జుహ్వతో వాఽపి గతిరూర్ధ్వం న విద్యతే॥ 14-110-17 (96426)
ఆహితాగ్నిశ్చ యో విప్రః శూద్రాన్నాన్న నివర్తతే।
పంచ తస్య ప్రణశ్యంతి ఆత్మా బ్రహ్మ త్రయోఽగ్నయః॥ 14-110-18 (96427)
శూద్రప్రేషణకర్తుశ్చ బ్రాహ్మణస్య విశేషతః।
భూమావన్నం ప్రదాతవ్యం శ్వసృగాలసమో హి సః॥ 14-110-19 (96428)
ప్రేతభూతం తు యః శూద్రం బ్రాహ్మమో జ్ఞానదుర్బలః॥
అనుగచ్ఛేన్నీయమానం త్రిరాత్రమశుచిర్భవేత్॥ 14-110-20 (96429)
త్రిరాత్రే తు తతః పూర్ణే నదీం గత్వా సముద్రగాం।
ప్రాణాయామశతం కృత్వా ఘృతం ప్రాశ్య విశుద్ధ్యతి॥ 14-110-21 (96430)
అనాథం బ్రాహ్మణం ప్రేతం యే వహంతి ద్విజోత్తమాః।
పదేపదేఽశ్వమేధస్య ఫలం తే ప్రాప్నువంతి హి॥ 14-110-22 (96431)
న తేషామశుభం కించిత్పాపం వా శుభకర్మణాం।
జలావగాహనాదేవ సద్యః శౌచం విధీయతే॥ 14-110-23 (96432)
శూద్రవేశ్మని విప్రేణి క్షీరం వా యది వా దధి।
నివృత్తేన న భోక్తవ్యం విద్ధి శూద్రాన్నమేవ తత॥ 14-110-24 (96433)
విప్రాణాం భోక్తుకామానామత్యంతం చాన్నకాంక్షిణాం।
యో విఘ్నం కురుతే మర్త్యస్తతో నాన్యోస్తి పాపకృత్॥ 14-110-25 (96434)
సర్వే చ వేదాః సహషఙ్భిరంగైః
సాంఖ్యం పురాణం చ కులే చ జన్మ।
నైతాని సర్వాణి గతిర్భవంతి
శీలవ్యపేతస్య నృప ద్విజస్య॥ 14-110-26 (96435)
గ్రహోపరాగే విషువేఽయనాంతే
పిత్ర్యే మఘాసు స్వసుతే చ జాతే।
గయేషు పిండేషు చ పాండుపుత్ర
దత్తం భవేన్నిష్కసహస్రతుల్యం॥ 14-110-27 (96436)
వైశాఖమాసస్య తు యా తృతీయాఽ-
నవద్యాఽసౌ కార్తికశుక్లపక్షే।
నభస్యమాసస్య చ కృష్ణపక్షే
త్రయోదశీ పంచదశీ న మాఘే॥ 14-110-28 (96437)
ఉపప్లవే చంద్రమసో రవేశ్చ
శ్రాద్ధస్య కాలో హ్యయనద్వయే చ।
పానీయమప్యత్రి తిలైర్విమిశ్రం
దద్యాత్పితృభ్యః ప్రయతో మనుష్యః।
శ్రాద్ధం కృతం తేన సమాసహస్రం
రహస్యమేతత్పితరో వదంతి॥ 14-110-29 (96438)
యస్త్వేకపంక్త్యాం విషమం దదాతి
స్నేహాద్భయాద్వా యది వాఽర్థహేతోః।
క్రూరం దురాచారమనాత్మవంతం
బ్రహ్మఘ్నమేనం కవయో వదంతి॥ 14-110-30 (96439)
ధనాని యేషాం విపులాని సంతి
నిత్యం రమంతే పరలోకమూఢాః।
తేషామయం శత్రువరఘ్నలోకో
నాన్యత్సుఖం దేహసుఖే రతానాం॥ 14-110-31 (96440)
యే చైవ ముక్తాస్తపసి ప్రయుక్తాః
స్వాధ్యాయశీలా జరయంతి దేహం।
జితేంద్రియా భూతహితే నివిష్ట-
స్తేషామసౌ చాపి పరశ్చ లోకః॥ 14-110-32 (96441)
యే చైవ విద్యాం న తపో న దానం
న చాపి మూఢాః ప్రజనే యతంతే।
న చాపి గచ్ఛంతి సుఖాని భోగాం-
స్తేషామయంక చాపి పరశ్చ నాస్తి॥ 14-110-33 (96442)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 14-110-34x (7987)
నారాయణ పురాణేశ లోకావాస నమోస్తు తే।
శ్రోతుమిచ్ఛామి కార్త్స్న్యేన ధర్మసారసముచ్చయం॥ 14-110-34 (96443)
భగవానువాచ। 14-110-35x (7988)
ధర్మసారం మహాప్రాజ్ఞి మనునా ప్రోక్తమాదితః।
ప్రవక్ష్యామి మనుప్రోక్తం పౌరాణాం శ్రుతిసంహితం॥ 14-110-35 (96444)
అగ్నిచిత్కపిలా సత్రీ రాజా భిక్షుర్మహోదధిః।
దృష్టమాత్రాత్పునత్యేతే తస్మాత్పశ్యేత తాన్సదా॥ 14-110-36 (96445)
గౌరకస్యైవ దాతవ్యా న బహూనాం యుధిష్ఠిర।
సా గౌర్విక్రయమాపన్నా దహత్యాసప్తమం కులం॥ 14-110-37 (96446)
బహూనాం న ప్రదాతవ్యా గౌర్వస్త్రం శయనం స్త్రియః।
తాదృగ్భూతం తు తద్దానం దాతారం నోపతిష్ఠతి॥ 14-110-38 (96447)
ఆక్రంయ బ్రాహ్మణైర్భుక్తమనార్యాణాం చ వేశ్మని।
గోభిశ్చ పుణ్యం తత్తేషాం రాజసూయాద్విశిష్యతే॥ 14-110-39 (96448)
మా దదాత్వితి యో బ్రూయాద్బ్రాహ్మణేషు చ గోషు చ।
తిర్యగ్యోనిశతం గత్వా చండాలేషూపజాయతే॥ 14-110-40 (96449)
బ్రాహ్మణస్వం చ యద్దైవం దరిద్రస్యైవ యద్ధనం।
గురోశ్చాపి హృతం రాజన్స్వర్గస్థానపి పాతయేత్॥ 14-110-41 (96450)
ధర్మం జిజ్ఞాసమానానాం ప్రమాణం పరమం శ్రుతిః।
ద్వితాయం ధర్మశాస్త్రాణి తృతీయం లోకసంగ్రహః॥ 14-110-42 (96451)
ఆసముద్రాచ్చ యత్పూర్వాదాసముద్రాచ్చ పశ్చిమాత్।
హిమాద్రివింధ్యయోర్మధ్యమార్యావర్తం ప్రచక్షతే॥ 14-110-43 (96452)
సరావతీదృషద్వత్యోర్దేవనద్యోర్యదంతరం।
తద్దేవనిర్మితం దేశం బ్రహ్మవర్తం ప్రచక్షతే॥ 14-110-44 (96453)
యస్మిందేశే య ఆచారః పారంపర్యక్రమాగతః।
వర్ణానాం సాంతరాలానాం స సదాచార ఉచ్యతే॥ 14-110-45 (96454)
కురుక్షేత్రం చ మత్స్యాశ్చ పాంచాలాః శూరసేనయః।
ఏతే బ్రహ్మర్షిదేశాస్తు బ్రహ్మావర్తాదనంతరాః॥ 14-110-46 (96455)
ఏతద్దేశప్రసూతస్య సకాశాదగ్రజన్మనః।
స్వం చారిత్రం చ గృహ్ణీయుః పృథివ్యాం సర్వమానవాః॥ 14-110-47 (96456)
హిమవద్వింధ్యయోర్మధ్యం యత్ప్రాగ్విశసనాదపి।
ప్రత్యగేవ ప్రయాగాత్తు మధ్యదేశః ప్రకీర్తితః॥ 14-110-48 (96457)
కృష్ణసారస్తు చరతి మృగో యత్ర స్వభావతః।
స జ్ఞేయో యాజ్ఞికో దేశో ంలేచ్ఛదేశస్తతః పరం॥ 14-110-49 (96458)
ఏతాన్విజ్ఞాయ దేశాంస్తు సంశ్రయేరంద్విజాతయః।
శూద్రస్తు యస్మిన్కస్మిన్వా నివసేద్వృత్తికర్శితః॥ 14-110-50 (96459)
ఆచారః ప్రథమో ధర్మో హ్యహింసా సత్యమేవ చ।
దానం చైవ యథాశక్తి నియమాశ్చ యమైః సహ॥ 14-110-51 (96460)
వైదికైః కర్మభిః పుణ్యైర్నిషేకాదిర్ద్విజన్మనాం।
కార్యః శరీరసంస్కారః పావనః ప్రేత్య చేహ చ॥ 14-110-52 (96461)
గర్భహోమైర్జాతకర్మనామచౌలోపనాయనైః।
స్వాధ్యాయైస్తద్వ్రతైశ్చైవ వివాహస్నాతకవ్రతైః।
మహాయజ్ఞైశ్చ యజ్ఞైశ్చ బ్రాహ్మీయం క్రియతే తనుః॥ 14-110-53 (96462)
ధర్మోర్థౌ యది న స్యాతాం శుశ్రుషా వాఽపి తద్విధా।
విద్యా తస్మిన్నవప్తవ్యా శుభం బీజమివోషరే॥ 14-110-54 (96463)
లౌకికం వైదికం వాఽపి తథాఽఽధ్యాత్మికమేవ వా।
యస్మాజ్జ్ఞానమిదం ప్రాప్తం తం పూర్వమభివాదయేత్॥ 14-110-55 (96464)
సవ్యేన సవ్యం సంగృహ్య దక్షిణేన తు దక్షిణం।
న కుర్యాదేకహస్తేన గురోః పాదాభివాదనం॥ 14-110-56 (96465)
నిషేకాదీని కర్మాణి యః కరోతి యథావిధి।
అధ్యాపయతి చైవేనం స విప్రో గురురుచ్యతే॥ 14-110-57 (96466)
కృత్వోపనయనం వేదాన్యోధ్యాపయతి నిత్యశః।
సకల్పాన్సరహస్యాంశ్చ స చోపాధ్యాయ ఉచ్యతే॥ 14-110-58 (96467)
సాంగాంశ్చ వేదానధ్యాప్య శిక్షయిత్వా వ్రతాని చ।
వివృణోతి చ మంత్రార్థానాచార్యః సోభిధీయతే॥ 14-110-59 (96468)
ఉపాధ్యాయాద్దశాచార్య ఆచార్యాణాం శతం పితా।
పితుః శతగుణం మాతా గౌరవేణాతిరిచ్యతే॥ 14-110-60 (96469)
ఏతేషామపి సర్వేషాం గరీయాన్జ్ఞానదో గురుః।
గురోః పరతరం కించిన్న భూతం న భవిష్యతి॥ 14-110-61 (96470)
తస్మాత్తేషాం వశే తిష్ఠిచ్ఛుశ్రూషాపరమో భవేత్।
అవమానాద్ధి తేషాం తు నరకం స్యాన్న సంశయః॥ 14-110-62 (96471)
హీనాంగానతిరిక్తాంగాన్విద్యాహీనాన్వయోధికాన్।
రూపద్రవిణహీనాంశ్చ జాతిహీనాంస్చ నాక్షిపేత్॥ 14-110-63 (96472)
శపతా యత్కృతం పుణ్యం శప్యమానం తు గచ్ఛతి।
శప్యమానస్య యత్పాపం శపంతమనుగచ్ఛతి॥ 14-110-64 (96473)
నాస్తిక్యం వేదనిందాం చ దేవతానాం చ కుత్సనం।
ద్వేషం డంభం చ మానం చ క్రోధం తైక్ష్ణ్యం వివర్జయేత్॥ ॥ 14-110-65 (96474)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి వైష్ణవధర్మపర్వణి దశాధికశతతమోఽధ్యాయః॥ 110 ॥
ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 111
॥ శ్రీః ॥
14.111. అధ్యాయః 111
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
కృష్ణేన యుధిష్ఠిరంప్రత్యగ్నిసృష్టిప్రకారకథనం॥ 1 ॥ ఆహవనీయాదిత్వేన తద్విభాగకథనపూర్వకం తత్తన్నామనిర్వచనం॥ 2 ॥ తథా యజ్ఞాగ్నిహోత్రప్రశంసనం॥ 3 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
యుధిష్ఠిర ఉవాచ।
స్వభక్తస్య హృషీకేశ ధర్మాధర్మమజానతః।
ధర్మం పుణ్యతమం దేవ పృచ్ఛతః కథయస్వ మే॥ 14-111-1 (96475)
భగవానువాచ। 14-111-2x (7989)
యదేతదగ్నిహోత్రం వై సృష్టం వర్ణత్రయస్య తు।
మంత్రవద్యద్ధుతం సంయగ్విధినా చాప్యుపాసితం।
ఆహితాగ్నిం నయత్యూర్ధ్వం సపత్నీకం సబాంధవం॥ 14-111-2 (96476)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 14-111-3x (7990)
కథం తద్బ్రాహ్మణైర్దేవ హోతవ్యం క్షత్రియైః కథం।
వైశ్యైర్వా దేవదేవేశ కథం వా సుహుతం భవేత్॥ 14-111-3 (96477)
కస్మిన్కాలే కతం కస్య ఆధేయోఽగ్నిః సురోత్తమ।
ఆహితస్య కథం వాఽపి సంయగాచరణం భవేత్॥ 14-111-4 (96478)
కత్యగ్నయః కిమాత్మానః స్థానం కిం కస్య వా విభో।
కతరస్మిన్హుతే స్థానే కం వ్రజేదాగ్నిహోత్రికః॥ 14-111-5 (96479)
అగ్నిహోత్రనిమిత్తం చ కిముత్పన్నం పురాఽనఘ।
కథమేవాథ హూయంతే ప్రీయంతే చ సురాః కథం॥ 14-111-6 (96480)
విధివన్మంత్రవత్కృత్వా పూజితాస్త్వగ్నయః కథం।
కాం గతిం వదతాంశ్రేష్ఠ నయంతి హ్యగ్నిహోత్రిణః॥ 14-111-7 (96481)
దుర్హుతాశ్చాపి భగవన్నవిజ్ఞాతాస్త్రయోఽగ్నయః।
కిమాహితాగ్నేః కుర్వంతి దుశ్చీర్ణా వాఽపి కేశవ॥ 14-111-8 (96482)
ఉత్సన్నాగ్నిస్తు పాపాత్మా కాం యోనిం దేవ గచ్ఛతి।
ఏతత్సర్వం సమాసేన భక్త్యా హ్యుపగతస్య మే।
వక్తుమర్హసి సర్వజ్ఞ సర్వాధికం నమోస్తు తే॥ 14-111-9 (96483)
భగవానువాచ। 14-111-10x (7991)
శృణు రాజన్మహాపుణ్యమిదం ధర్మామృతం పరం।
యత్తు తారయతే యుక్తాన్బ్రాహ్మణానగ్నిహోత్రిణః॥ 14-111-10 (96484)
బ్ర్హమిత్వేనాసృజం లోకానహమాదౌ మహాద్యుతే।
సృష్టోఽగ్నిర్ముఖతః పూర్వం లోకానాం హితకాంయయా॥ 14-111-11 (96485)
యస్మాదగ్రే స భూతానాం సర్వేషాం నిర్మితో మయా।
తస్మాదగ్నీత్యభిహితః పురాణజ్ఞైర్మనీషిభిః॥ 14-111-12 (96486)
యస్మాత్తు సర్వకృత్యేషు పూర్వమస్మై ప్రదీయతే।
ఆహుతిర్దీప్యమానాయ తస్మాదగ్నీతి కథ్యతే॥ 14-111-13 (96487)
యస్మాచ్చ తు నయత్యగ్రాం గతిం విప్రాన్సుపూజితః।
యస్మాచ్చ నయనాద్రాజందేవేష్వగ్నీతి కథ్యతే॥ 14-111-14 (96488)
తస్మాచ్చ దుర్హుతః సోయమలం భక్షయితుం క్షణాత్।
యజమానం నరశ్రేష్ఠ క్రవ్యాదోఽగ్నిస్తతః స్మృతః॥ 14-111-15 (96489)
సర్వభూతాత్మకో రాజందేవానామేష వై ముఖం।
ప్రథమం మన్ముఖాత్సృష్టో లోకార్థే పచనః ప్రభుః॥ 14-111-16 (96490)
సృష్టమాత్రో జగత్సర్వమత్తుమైచ్ఛత్పురా ఖలు।
తతః ప్రశమితః సోగ్నిరూపాస్యైవ మయా పురా॥ 14-111-17 (96491)
సతతోపాసనాత్సోయమౌపాసన ఇతి స్మృతః॥ 14-111-18 (96492)
ఆహుతిః సర్వమాఖ్యాతి తస్మిన్వసతి సోనలః।
ఆవసథ్య ఇతి ఖ్యాతస్తేనాసౌ బ్రహ్మవాదిభిః॥ 14-111-19 (96493)
తస్మాత్పంచ మహాయజ్ఞా వర్తంతే యస్య ధర్మతః।
సోమమండలమధ్యేన గతిస్తస్య ద్విజన్మనః॥ 14-111-20 (96494)
తే చ సప్తర్షయః సిద్ధాః సంయతేంద్రియబుద్ధయః।
గతా హ్యమరసాయుజ్యం తే హ్యగ్న్యర్చనతత్పరాః॥ 14-111-21 (96495)
అపరే చావసథ్యం చ పచనాగ్నిం ప్రచక్షతే।
తస్మిన్పంచ మహాయజ్ఞా వైశ్వదేవశ్చ వర్తతే॥ 14-111-22 (96496)
స్థలీపాకం చ గార్హం చ సర్వే చాస్మిన్ప్రతిష్ఠితాః।
గృహ్యకర్మవహో యస్మాత్తస్మాద్గృహపతిస్తు సః॥ 14-111-23 (96497)
ఔపాసనం చావసథ్యం సభ్యం పచనపావకం।
ఆహుర్బ్రహ్మవిదః కేచిన్మతమేతన్మమాపి చ॥ 14-111-24 (96498)
అగ్నిహోత్రప్రకారం చ శృణు రాజన్సమాహితః।
త్రయాణాం గుణనామానాం వహ్నీనాముచ్యతే మయా॥ 14-111-25 (96499)
గృహాణాం హి పతిత్వం హి గృహపత్యమితి స్మృతం।
గృహపత్యం తు యస్యాసీత్తత్తస్మాద్గార్హపత్యతా॥ 14-111-26 (96500)
యజమానం తు యస్మాత్తు దక్షిణాం తు గతిం నయేత్।
దక్షిణాగ్నిం తమాహుస్తే దక్షిణాయతనం ద్విజాః॥ 14-111-27 (96501)
ఆహుతిః సర్వమాఖ్యాతి హవ్యం వై వహనం స్మృతం।
సర్వహవ్యవహో వహ్నిర్గతశ్చాహవనీయతాం॥ 14-111-28 (96502)
యం చాక్సథ్యం జుహుయాన్మూలాగ్నిం విధివద్ద్విజః।
ఆవసథ్యం తు తం చాగ్నిం పచనాగ్నిం ప్రచక్షతే॥ 14-111-29 (96503)
తేషాం స భాగతో వహ్నిః సభ్య ఇత్యభిధీయతే।
ఆవతథ్యస్తు యో వహ్నిః ప్రథమః స ప్రజాపతిః॥ 14-111-30 (96504)
బ్రహ్మా చ గార్హపత్యోఽగ్నిస్తస్మిన్నేవ హి సోభవత్।
దక్షిణాగ్నిస్త్వయం రుద్రః క్రోధాత్మా చండ ఏవ సః॥ 14-111-31 (96505)
అహమాహవనీయోఽగ్నిరాహోమాద్యస్య వై ముఖే।
సభ్యోఽగ్నిః పంచమో యస్తు స్కంద ఏవ నరాధిప॥ 14-111-32 (96506)
పృథివీ గార్హపత్యోఽగ్నిరంతరిక్షం చ దక్షిణః।
స్వర్గమాహవనీయోఽగ్నిరేవమగ్నిత్రయం స్మృతం॥ 14-111-33 (96507)
వృత్తశ్చ గార్హపత్యోఽగ్నిర్యస్మాద్వృత్తా చ మేదినీ।
అర్ధచంద్రాకృతిస్తం వై దక్షిణాగ్నిస్తథా భవేత్॥ 14-111-34 (96508)
చతురశ్రం తతః స్వర్గం నిర్మలం తు నిరామయం।
తస్మాదాహవనీయోఽగ్నిశ్చతురశ్రో భవేన్నృప॥ 14-111-35 (96509)
జుహుయాద్గార్హపత్యం యో భువం జయతి స ద్విజః।
జుహోతి దక్షిణం యస్తు స జయత్యంతరిక్షకం॥ 14-111-36 (96510)
పృథివీమంతరిక్షం చ దివం ఋషిగణైః సహ।
జయత్యాహవనీయం యో జుహుయాద్భక్తిమాన్నరః॥ 14-111-37 (96511)
ఆభిముఖ్యేన హోమస్తు యస్య యజ్ఞేషు వర్తతే।
తేనాప్యాహవనీయత్వం గతో వహ్నిర్మహాద్యుతిః॥ 14-111-38 (96512)
ఆహోమాదగ్నిహోత్రేషు యజ్ఞైర్వా యత్ర సర్వశః।
యస్మాత్తస్మాత్ప్రవర్తంతే తతో హ్యాహవనీయతా॥ 14-111-39 (96513)
యస్త్వావసథ్యం జుహుయాన్మూలాగ్నిం విధివద్ద్విజః।
స తు సప్తర్షిలోకేషు సపత్నీకః ప్రమోదతే॥ 14-111-40 (96514)
ఇష్టో భవతి సర్వాగ్నేరగ్నిహోత్రం చ తద్భవేత్।
త్రాణాద్వై యజమానస్య హ్యగ్నిహోత్రమితి స్మృతం॥ 14-111-41 (96515)
హోఇజ్యేషు విషాదో వై విషాదో దుఃఖముచ్యతే।
దుఃఖం తాపత్రయం ప్రోక్తం తాపం హి నరకం విదుః॥ 14-111-42 (96516)
ఆధ్యాత్మికం చాధిదైవమాధిభౌతికమేవ చ।
ఏతత్తాపత్రయం ప్రోక్తమాత్మవిద్భిర్నరాధిప॥ 14-111-43 (96517)
యస్మాద్వై త్రాయతే దుఃఖాద్యజమానం హుతోఽనలః।
తస్మాత్తు విధివత్ప్రోక్తమగ్నిహోత్రమితి శ్రుతౌ॥ 14-111-44 (96518)
తదగ్నిహోత్రం సృష్టం వై బ్రహ్మణా లోకకర్తృణా।
వేదాశ్చాప్యగ్నిహోత్రం తు జజ్ఞిరే స్వయమేవ తు॥ 14-111-45 (96519)
అగ్నిహోత్రఫలా దారా దత్తభుక్తఫలం ధనం॥
రతిపుత్రఫలా దారా దత్తభుక్తఫలం ధనం॥ 14-111-46 (96520)
త్రివేదమంత్రసంయోగాదగ్నిహోత్రం ప్రవర్తతే।
ఋగ్యజుఃసామభిః పుణ్యైః స్థాప్యతే సూత్రసంయుతైః॥ 14-111-47 (96521)
వసంతే బ్రాహ్మణస్య స్యాదాధేయోఽగ్నిర్నరాధిప।
వసంతో బ్రాహ్మణో జ్ఞేయో వేదయోనిః స ఉచ్యతే॥ 14-111-48 (96522)
అగ్న్యాధేయం తు యేనాథ వసంతే క్రియతేఽనఘ।
తస్య శ్రీర్బహ్మవృద్ధిశ్చ బ్రాహ్మణస్య వివర్ధతే॥ 14-111-49 (96523)
క్షత్రియస్యాగ్నిరాధేయో గ్రీష్మే శ్రేష్ఠః స వై నృప।
యేనాధానం తు వై గ్రీష్మే క్రియతే తస్య వర్ధతే।
శ్రీః ప్రజాఃక పశవశ్చైవ విత్తం తేజో బలం యశః॥ 14-111-50 (96524)
శరదృతౌ తు వైశ్యస్య హ్యాధానీయో హుతాశనః।
శరద్రాత్రం స్వయం వైశ్యో వైశ్యయోనిః స ఉచ్యతే॥ 14-111-51 (96525)
శరద్యాధానమేవం వై క్రియతే యేన పాండవ।
తస్యాపి శ్రీః ప్రజాఽఽయుశ్చ పశవోఽర్థశ్చ వర్ధతే॥ 14-111-52 (96526)
పశవః సర్వ ఏవైతే త్రిభిః సర్వైరలంకృతాః।
అగ్నిహోత్రా హ్యవర్తంతే తైరేవ ధ్రియతే జగత్॥ 14-111-53 (96527)
గ్రాంయారణ్యాశ్చ పశవో పృక్షాశ్చైవ తృణాని చ।
ఫలాన్యోషధయశ్చాపి అగ్నిహోత్రకృతే హవిః॥ 14-111-54 (96528)
రసాః స్నేహాస్తథా గంధా రత్నాని మణయస్తథా।
కాంచనాని చ లోహాని హ్యగ్నిహోత్రకృతేఽభవన్॥ 14-111-55 (96529)
ఆయుర్వేదో ధనుర్వేదో మీమాంసా న్యాయవిస్తరః।
ధర్మశాస్త్రం చ తత్సర్వమగ్నిహోత్రకృతే కృతం॥ 14-111-56 (96530)
ఛందః శిక్షా చ కల్పశ్చ తథా వ్యాకరణాని చ।
శాస్త్రం జ్యోతిర్నిరుక్తం చాప్యగ్నిహోత్రకృతే కృతం॥ 14-111-57 (96531)
ఇతిహాసపురాణం చ గాథాశ్చోపనిషత్తథా।
ఆథర్వణాని కర్మాణి చాగ్నిహోత్రకృతే కృతం॥ 14-111-58 (96532)
యచ్చైతస్యాం పృథివ్యాం వై కించిదస్తి చరాచరం।
తత్సర్వమగ్నిహోత్రస్య కృతే సృష్టం స్వయంభువా॥ 14-111-59 (96533)
అగ్నిహోత్రస్య దర్శస్య పూర్ణమాసస్య చాప్యథ।
యుపేష్టిపశుబంధానాం సోమపానక్రియావతాం॥ 14-111-60 (96534)
తిథినక్షత్రయోగానాం ముహూర్తకరణాత్మకం।
కాలస్య వేదనార్థం తు జ్యోతిర్జ్ఞానం పురాఽనఘ॥ 14-111-61 (96535)
ఋగ్యజుః సామమంత్రాణాం శ్లోకతత్వార్థచింతనాత్।
ప్రత్యాపత్తివికల్పానాం ఛందోజ్ఞానం ప్రల్పితం॥ 14-111-62 (96536)
వర్ణాక్షరపదార్థానాం సంధిలింగం ప్రకీర్తితం।
నామధాతువివేకార్థం పురా వ్యాకరణం స్మృతం॥ 14-111-63 (96537)
యూపవేద్యధ్వరార్థం తు ప్రోక్షణశ్రవణాయ తు।
యజ్ఞదైవతయోగార్థం శిక్షాజ్ఞానం ప్రకల్పితం॥ 14-111-64 (96538)
యజ్ఞపాత్రపవిత్రార్థం ద్రవ్యసంభారణాయ చ।
సర్వయజ్ఞవికల్పాయ పురాకల్పం ప్రకల్పితం॥ 14-111-65 (96539)
నామధాతువికల్పానాం తత్వార్థనియమాయ చ।
సర్వవేదనిరుక్తానాం నిరుక్తమృషిభిః కృతం॥ 14-111-66 (96540)
వేద్యర్థం పృథివీ సృష్టా సంభారార్థ తథైవ చ।
ఇధ్మార్థమథ యూపార్థం బ్రహ్మా చక్రే వనస్పతిం॥ 14-111-67 (96541)
గ్రాంయారణ్యాశ్చ పశవో జాయంతే యజ్ఞకారణాత్।
మంత్రాణాం వినియోగం చ ప్రోక్షితం శ్రపణం తథా॥ 14-111-68 (96542)
అనుయాజప్రయాజాశ్చ మరుతాం శంసినస్తథా।
ఔద్గాత్రం చైవ సాంనాం వై ప్రతిప్రస్థానమేవ చ॥ 14-111-69 (96543)
విష్ణుక్రమాణాం క్రమణం దక్షిణావభృథం తథా।
త్రికాసమర్చనం చైవ స్యానేషూపహృతం తథా॥ 14-111-70 (96544)
దేవతాగ్రహణం మోక్షం హవిషాం శ్రపణం తథా।
నావబుద్ధ్యంతి యే విప్రా నిందంతి చ పశోర్వధం।
తే యాంతి నరకం ఘోరం రౌరవం తమసాఽఽవృతం॥ 14-111-71 (96545)
శతవర్షసహస్రాణి తత్ర స్థిత్వా నరాధమాః।
కృమిర్భిర్భక్ష్యమాణాశ్చ తిష్ఠేయుః పూయశోణితే॥ 14-111-72 (96546)
వృక్షా యూపత్వమిచ్ఛంతి పశుత్వం పశవస్తథా।
తృణానీచ్ఛంతి బర్హిష్ట్వమోషధ్యశ్చ హవిష్యతాం।
సోమత్వం చ లతాః సర్వా వేదిత్వం చ వసుంధర॥ 14-111-73 (96547)
యస్మాత్పశుత్వమిచ్ఛంతి పశవః స్వర్గలిప్సయా।
తస్మాత్పశువధే హింసా నాస్తి యజ్ఞేషు పాండవ॥ 14-111-74 (96548)
యూపాస్తన్మంత్రసంస్కారైర్దర్భాశ్చ పశవస్తథా।
యజమానేన సహితాః స్వర్గం యాంతి నరేశ్వర॥ 14-111-75 (96549)
యావత్కాలం హి యజ్వా వై స్వర్గలోకే మహీయతే।
తావత్కాలం ప్రమోదంతే పశవో హ్యధ్వరే హతాః॥ 14-111-76 (96550)
అహింసా వైదికం కర్మ బ్రహ్మకర్మేతి తత్కృతం।
వేదోక్తం యే న కుర్వంతి హింసాబుద్ధ్యా క్రతూంద్విజాః।
సద్యః శూద్రత్వామాయాంతి ప్రేత్య చండాలతామపి॥ 14-111-77 (96551)
గావో యజ్ఞార్థముత్పన్నా దక్షిణార్థం తథైవ చ।
సువర్ణం రజతం చైవ పాత్రక్రుభార్థమేవ చ॥ 14-111-78 (96552)
దర్భాః సంస్తరణార్తం తు రక్షసాం రక్షణాయ చ।
పజనార్థం ద్విజాః సృష్టాస్తారకా దివి దేవతాః॥ 14-111-79 (96553)
క్షత్రియా రక్షణార్థం తు వైశ్యా వార్తానిమిత్తతః।
శుశ్రూషార్థం త్రయాణాం వై శూద్రాః సృష్టాః స్వయంభువా॥ 14-111-80 (96554)
ఏవమేతజ్జగత్సర్వమగ్నిహోత్రకృతే కృతం।
నావబుధ్యంతి యే చైవ నరాస్తు తమసా వృతాః॥ 14-111-81 (96555)
తే యాంతి నరకం ఘోరం రౌరవం నామ విశ్రుతం।
రౌరవాద్విప్రయుక్తాస్తు కృమియోనిం వ్రజంతి తే॥ 14-111-82 (96556)
యథోక్తమగ్నిహోత్రాణాం శుశ్రూషంతి చ యే ద్విజాః।
తైర్దత్తం సహుతం చేష్టం దత్తమధ్యాపితం భవేత్॥ 14-111-83 (96557)
ఏవమిష్టం చ పూర్తం చ యద్విప్రైః క్రియతే నృప।
తత్సర్వం సంయగాహృత్య చాదిత్యే స్థాపయాంయహం॥ 14-111-84 (96558)
మయా స్థాపితమాదిత్యే లోకస్య సుకృతం హి తత్।
ధారయేద్యత్సహస్రాంశుః సుకృతం హ్యగ్నిహోత్రిణాం॥ 14-111-85 (96559)
యావత్కాలం తు తిష్ఠంతి లోకే చాప్యగ్నిహోత్రిణః।
తావదేవ హి పుణ్యేన దీప్యతే రవిణాఽంబరే॥ 14-111-86 (96560)
స్వర్గే స్వర్గం గతానాం తు వీర్యాద్భవతి వీర్యవాన్।
తత్ర తే హ్యుపభుంజంతి హ్యగ్నిహోత్రస్య తత్ఫలం।
సమానరూపా దేవానాం తిష్ఠంత్యాబూతసంప్లవం॥ 14-111-87 (96561)
వృథాఽగ్నినా చ యే కేచిద్దహ్యంతే హ్యగ్నిహోత్రిణః।
న తేఽగ్నిహోత్రిణాం లోకే మానసాఽపి వ్రజంతి తే॥ 14-111-88 (96562)
వీరఘ్రాస్తు దురాచారా దరిద్రాస్తు నరాధమాః।
వికలా వ్యాధితాశ్చాపి జాయంతే శూద్రయోనిషు॥ 14-111-89 (96563)
తస్మాదప్రోషితైర్నిత్యమగ్నిహోత్రం ద్విజాతిభిః।
హోతవ్యం విధివద్రాజన్నూర్ధ్వామిచ్ఛంతి యే గతిం॥ 14-111-90 (96564)
ఆత్మవన్నావమంతవ్యమగ్నిహోత్రం యుధిష్ఠిర।
న త్యాజ్యం క్షణిమప్యేతదగ్నిహోత్రం యుధిష్ఠిర॥ 14-111-91 (96565)
వృద్ధత్వేఽప్యగ్నిహోత్రం యే గృహ్ణంతి విధివద్ద్విజాః।
శూద్రాన్నాద్విరతా దాంతాః సంయతేంద్రియబుద్ధయః॥ 14-111-92 (96566)
పంచయజ్ఞపరా నిత్యం లోభక్రోధవివర్జితాః।
ద్వికాలమతిథీంశ్చైవ పూజయంతి చ భక్తితః॥ 14-111-93 (96567)
తేఽపి సూర్యోదయప్రఖ్యైర్విమానైర్వాయువేగిభిః।
మమ లోకే ప్రమోదంతే దృష్ట్వా మాం చ యుధిష్ఠిర॥ 14-111-94 (96568)
మన్వంతరం చ తత్రైకం మోదితా ద్విజసత్తమాః।
ఇహ మానుష్యకే లోకే జాయంతే ద్విజసత్తమాః॥ 14-111-95 (96569)
బాలాహితాగ్రయో యే చ శూద్రాన్నాద్విరతాః సదా।
క్రోధలోభవినిర్ముక్తాః ప్రాతస్స్నానపరాయణాః।
యథోక్తమగ్నిహోత్రం వై జుహ్వతే విజితేంద్రియాః॥ 14-111-96 (96570)
ఆతిథేయాః సదా సౌంయా ద్వికాలం మత్పరాయణాః।
తే యాంత్యపునరావృత్తిం భిత్త్వా చాదిత్యమండలం॥ 14-111-97 (96571)
మమ లోకం సపత్నీకా యానైః సూర్యోదయప్రభైః।
తత్ర బాలార్కసంకాశాః కామగాః కామరూపిణః॥ 14-111-98 (96572)
ఐశ్వర్యగుణసంపన్నాః క్రీడంతి చ యథాసుఖం।
ఇత్యేషామాహితాగ్నీనాం విభూతిః పాండునందన॥ 14-111-99 (96573)
శ్రుతిం కేచిన్నిందమానాః శ్రుతిం దూష్యంత్యబుద్ధయః।
ప్రమాణం న చ కుర్వంతి యే యాంతీహాపి దుర్గతిం। 14-111-100 (96574)
ప్రమాణమితిహాసం చ వేదాన్కుర్వతి యే ద్విజాః।
తే యాంత్యమరసాయుజ్యం నిత్యమాస్తిక్యబుద్ధయః॥ ॥ 14-111-101 (96575)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి వైష్ణవధర్మపర్వణి ఏకాదశాధికశతతమోఽధ్యాయః॥
ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 112
॥ శ్రీః ॥
14.112. అధ్యాయః 112
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
కృష్ణేన యుధిష్ఠిరంప్రతి చాంద్రాయణవిధినిరూపణపూర్వకం తదాచరణఫలకథనం॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
యుధిష్ఠిర ఉవాచ।
చక్రాయుధ నమస్తేఽస్తు దేవేశ గరుడధ్వజ।
చాంద్రాయణవిధిం పుణ్యమాఖ్యాహి భగవన్మమ॥ 14-112-1 (96576)
భగవానువాచ। 14-112-2x (7992)
శృణు పాండవ తత్వేన సర్వపాపప్రణాశనం।
పాపినో యేన శుద్ధ్యంతి తత్తే వక్ష్యామి సర్వశః॥ 14-112-2 (96577)
బ్రాహ్మణః క్షత్రియో వాఽపి వైశ్యో వా చరితవ్రతః।
యథావత్కర్తుకామో వై తస్యైవం ప్రథమా క్రియా॥ 14-112-3 (96578)
శోధయేత్తు శరీరం స్వం పంచగవ్యేన యంత్రితః।
సశిరః కృష్ణపక్షస్య తతః కుర్వీత వాపనం॥ 14-112-4 (96579)
శుక్లవాసాః శుచిర్భూత్వా మౌంజీం బధ్నీత మేఖలాం।
పాలాశద్ండమాదాయ బ్రహ్మచారివ్రతే స్థితః॥ 14-112-5 (96580)
కృతోపలాసః పూర్వం తు శుక్లప్రతిపది ద్విజః।
నదీసంగమతీర్థేషు శుచౌ దేశే గృహేఽపి వా।
గోమయేనోపలిప్రేఽథ స్థండిలేఽగ్నిం నిధాపయన్॥ 14-112-6 (96581)
ఆఘారావాజ్యభాగౌ చ ప్రణవం వ్యాహృతీస్తథా।
వారుణం చైవ పంచైవ హుత్వా సర్వాన్యథాక్రమం॥ 14-112-7 (96582)
సత్యాయ విష్ణవే చేతి బ్రహ్మర్షిభ్యోఽథ బ్రహ్మణే।
విశ్వేభ్యో హి చ దేవేభ్యః సప్రజాపతయే తథా॥ 14-112-8 (96583)
షడుక్త్వా జుహుయాత్పశ్చాత్ప్రాయశ్చిత్తాహుతిం ద్విజః।
అతః సమాపయేదగ్నిం శాంతిం కృత్వాఽథ పౌష్టికిం॥ 14-112-9 (96584)
ప్రణంయ్ చాగ్నిం సోమం చ భస్మ దిగ్ధ్వా యథావిధి।
నదీం గత్వా విశుద్ధాత్మా సోమాయ వరుణాయ చ।
ఆదిత్యాయ నమస్కృత్వా తతః స్నాయాత్సమాహితః॥ 14-112-10 (96585)
ఉత్తీర్యోదకమాచంయ చాసీనః పూర్వతోముఖః।
ప్రాణాయామం తతః కృత్వా పవిత్రైరభిషేచనం॥ 14-112-11 (96586)
ఆచాంతస్త్వమివీక్షేత ఊర్ధ్వబాహుర్దివాకరం।
కృతాంజలిపుటః స్థిత్వా కుర్యాచ్చైవ ప్రదక్షిణం॥ 14-112-12 (96587)
నారాయణం వా రుద్రం వా బ్రహ్మణమథవాఽపి చ।
వారుణం మంత్రమూక్తం వా ప్రాగ్భోజనమథాపి వా॥ 14-112-13 (96588)
వీరఘ్నమృషభఫం వాఽపి తథా చాప్యఘమర్షణం।
గాయత్రీం మమ దేవీం వా సావిత్రీం వా జపేత్తతః।
శతం వాఽష్టశతం వాఽపి సహస్రమథవా పరం॥ 14-112-14 (96589)
తతో మధ్యాహ్నకాలే వై పాయసం యావకం హి వా।
పాచయిత్వా ప్రయత్నేన ప్రయతః సుసమాహితః॥ 14-112-15 (96590)
పాత్రం తు సుసమాదాయ సౌవర్ణం రాజతం తు వా।
తాంరం వా మృన్మయం వాపి ఔదుంబరమథాపి వా। 14-112-16 (96591)
వృక్షాణాం యాజ్ఞియానం తు పర్ణైరార్ద్రైరకుత్సితైః।
పుటకేన తు గుప్తేని చరేద్భైక్షం సమాహితః॥ 14-112-17 (96592)
బ్రాహ్మణానాం గృహాణాం తు సప్తానాం నాపరం వ్రజేత్।
గోదోహమాత్రం తిష్ఠిత్తు వాగ్యతః సంయతేంద్రియః॥ 14-112-18 (96593)
న హసేన్న చ వీక్షేత నాభిభాషేత వా స్త్రియం॥ 14-112-19 (96594)
దృష్ట్వా మూత్రం పురీషం వా చండాలం వా రజస్వలాం।
పతితం చ తథా శ్వానమాదిత్యమవలోకయేత్॥ 14-112-20 (96595)
యో హి పాదుకమారుహ్య సర్వదా ప్రచరేద్ద్విజః।
తం దృష్ట్వా పాపకర్మాణమాదిత్యమవలోకయేత్॥ 14-112-21 (96596)
తతస్త్వావసథం ప్రాప్తో భిక్షాం నిక్షిప్య భూతలే।
ప్రక్షాల్య పాదావాజాన్వోర్హస్తావాకూర్పరం పునః।
ఆచంయ వారిణా తేన వహ్నిం విప్రాంశ్చ పూయయేత్॥ 14-112-22 (96597)
పంచ సప్తాథవా కుర్యాద్భాగాన్భైక్షస్య తస్య వై।
తేషామన్యతమం పిండమాదిత్యాయ నివేదయేత్॥ 14-112-23 (96598)
బ్రహ్మణే చాగ్నయే చైవ సోమాయ వరుణాయ చ।
విశ్వేభ్యశ్చైవ దేవేభ్యో దద్యాదన్నం యథాక్రమం॥ 14-112-24 (96599)
అవశిష్టమథైకం తు వక్త్రమాత్రం ప్రకల్పయేత్॥ 14-112-25 (96600)
అంగుల్యగ్రే స్థితం పిండం గాయత్ర్యా చాభిమంత్రయేత్।
అంగులీభిస్త్రిభిః పిండం ప్రాశ్నీయాత్ప్రాఙ్ముఖఃక శుచిః। 14-112-26 (96601)
యథా చ వర్ధతే సోమో హ్రసతే చ యథా పునః।
తథా పిండాశ్చ వర్ధంతే హ్రసంతే చ దినేదినే॥ 14-112-27 (96602)
త్రికాలం స్నానమస్యోక్తం ద్వికాలమథవా సకృత్।
బ్రహ్మచారీ సదా వాఽపి న చ వస్త్రం ప్రపీడయేత్॥ 14-112-28 (96603)
స్థాన న దివసం తిష్ఠేద్రాత్రౌ వీరాసనం వ్రజేత్।
భవేత్స్థండిలశాయీ వాఽప్యథా వృక్షమూలికః॥ 14-112-29 (96604)
వల్కలం యది వా క్షౌమం శాణం కార్పాసకం తథా।
ఆచ్ఛాదనం భవేత్తస్య వస్త్రార్థం పాండునందన॥ 14-112-30 (96605)
ఏవం చాంద్రాయణే పూర్ణే మాసస్యాంతే ప్రయత్నవాన్।
బ్రాహ్మణాన్భోజయేద్భక్త్యా దద్యాచ్చైవ చ దక్షిణాం॥ 14-112-31 (96606)
చాంద్రాయణేన చీర్ణేన యత్కృతం తేన దుష్కృతం।
తత్సర్వం తత్క్షణాదేవ భస్మీభవతి కాష్ఠవత్॥ 14-112-32 (96607)
బ్రహ్మహత్యా చ గోహత్యా సువర్ణస్తైన్యమేవ చ।
భ్రూణహత్యా సురాపానం గురోర్దారవ్యతిక్రమః॥ 14-112-33 (96608)
ఏవమన్యాని పాపాని పాతకీయాని యాని చ।
చాంద్రాయణేన నశ్యంతి వాయునా పాంసవో యథా॥ 14-112-34 (96609)
అనిర్దశాయా గోః క్షీరమౌష్ఠ్రమావికమేవ చ।
మృతసూతకయోశ్చాన్నం భుక్త్వా చాంద్రాయణం చరేత్॥ 14-112-35 (96610)
ఉపపాతకినశ్చాన్నం పతితాన్నం తథైవ చ।
శూద్రస్యోచ్ఛేషణం చైవ భుక్త్వా చాంద్రాయణం చరేత్॥ 14-112-36 (96611)
ఆకాశస్థం తు హస్తస్థమధః స్రస్తం తథైవ చ।
పరహస్తస్థితం చైవ భుక్త్వా చాంద్రాయణం చరేత్॥ 14-112-37 (96612)
అథాగ్రేధిషోరన్నం దిధిషూపపతేస్తతా।
పరివేత్తుస్తథా చాన్నం పరివిత్తాన్నమేవ చ॥ 14-112-38 (96613)
కుండాన్నం గోలకాన్నం చ దేవలాన్నం తథైవ చ।
తథా పురోహితస్యాన్నం భుక్త్వా చాంద్రాయణం చరేత్॥ 14-112-39 (96614)
సురాఽఽసవం విషం సర్పిర్లాక్షా లవణమేవ చ।
తైలం చాపి చ విక్రీణంద్విజశ్చాంద్రాయణం చరేత్॥ 14-112-40 (96615)
ఏకోద్దిష్టం తు యో భుంక్తే జనమధ్యగతోఽపి యః।
భిన్నభాండేషు యో భుంక్తే ద్విజశ్చాంద్రాయణం చరేత్॥ 14-112-41 (96616)
యో భుంక్తేఽనుపనీతేన యో భుంక్తే చ స్త్రియా సహ।
కన్యయా సహ యో భుంక్తే ద్విజశ్చాంద్రాయణం చరేత్॥ 14-112-42 (96617)
ఉచ్ఛిష్టం స్థాపయేద్విప్రో యో మోహాద్భోజనాంతరే।
దద్యాద్వా యది వా మోహాద్విజశ్చాంద్రాయణం చరేత్॥ 14-112-43 (96618)
తుంబకోశాతకం చైవ పలాండుం గృంజనం తథా।
ఛత్రాకం లశునం చైవ భుక్త్వా చాంద్రాయణం చరేత్॥ 14-112-44 (96619)
ద్విజః పర్యుషితం చాన్నం పక్వం పరగృహాగతం।
విపక్వం చ తథా మాంసం భుక్త్వా చాంద్రాయణం చరేత్॥ 14-112-45 (96620)
ఉదక్యయా శునా వాఽపి చండాలైర్వా ద్విజోత్తమః।
దృష్టమన్నం తు భుంజానో ద్విజశ్చాంద్రాయణం చరేత్॥ 14-112-46 (96621)
****తత్పురా విశుద్ధ్యర్థమృషిభిశ్చరితం వ్రతం।
పావనం సర్వభూతానాం పుణ్యం పాండవచోదితం॥ 14-112-47 (96622)
ఏతేన వసవో రుద్రాశ్చాదిత్యాశ్చ దివం గతాః।
ఏతదద్య పరం గుహ్యం పవిత్రం పాపనాశనం॥ 14-112-48 (96623)
యథోక్తమేతద్యః కుర్యాద్ద్విజః పాపప్రణాశనం॥
స దివం యాతి పూతాత్మా నిర్మలాదిత్యసంనిభః॥ ॥ 14-112-49 (96624)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి వైష్ణవధర్మపర్వణి ద్వాదశాధికశతతమోఽధ్యాయః॥ 112 ॥
ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 113
॥ శ్రీః ॥
14.113. అధ్యాయః 113
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
కృష్ణేన యుధిష్ఠిరంప్రతి కార్తికాదిద్వాదశమాసేషు ఏకభుక్తవ్రతాచరణప్రకారనిరూపణపూర్వకం తత్ఫలకథనం॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
కేశవేనైవముక్తే తు చాంద్రాయణవిధిక్రమే।
అపృచ్ఛత్పునరన్యాంశ్చ ధర్మాంధర్మాత్మజో నృప॥ 14-113-1 (96625)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 14-113-2x (7993)
సర్వభూతపతే శ్రీమన్సర్వభూతనమస్కృత।
సర్వభూతహితం ధర్మం సర్వజ్ఞ కథయస్వ నః॥ 14-113-2 (96626)
భగవానువాచ। 14-113-3x (7994)
యద్దరిద్రజనస్యాపి స్వర్గ్యం సుఖకరం భవేత్।
సర్వపాపప్రశమనం తచ్ఛృణుష్వ యుధిష్ఠిర॥ 14-113-3 (96627)
కార్తికాద్యాస్తు యే మాసా ద్వాదశైవ ప్రకీర్తితాః।
తేష్వేకబుక్తనిమః సర్వేషాముచ్యతే మయా॥ 14-113-4 (96628)
కార్తికే యస్తు వై మాసే నందాయాం సంయతేంద్రియః।
ఏకభుక్తేన మద్భక్తో మాసమేకం తు వర్తతే॥ 14-113-5 (96629)
జలం వా న పిబేన్మాసే నాంతరం భోజనాత్పరం।
ఆదిత్యరూపం మాం నిత్యమర్చయన్సుసమాహితః॥ 14-113-6 (96630)
వ్రతాంతే భోజయేద్విప్రాందక్షిణాం సంప్రదాయ చ।
క్రోధలోభవినిర్ముక్తస్తస్య పుణ్యఫలం శృణు॥ 14-113-7 (96631)
విధివత్కపిలాదానే యత్పుణ్యం సముదాహృతం।
తత్పుణ్యం సమనుప్రాప్య సూర్యకలోకే మహీయతే।
తతశ్చాపి చ్యుతః కాలాత్పురుషేషూపజాయతే॥ 14-113-8 (96632)
మార్గశీర్షం తు యో మాసమేకభుక్తేన వర్తతే।
కామం క్రోధం చ లోభం చ పరిత్యజ్య యథావిధి॥ 14-113-9 (96633)
స్నాత్వా చాదిత్యరూపం మామర్యయేన్నియతేంద్రియః।
జపేచ్చైవ చ గాయత్రీం మామికాం వాగ్యతేంద్రియః॥ 14-113-10 (96634)
మాసే పరిసమాప్తే తు భోజయిత్వా ద్విజాఞ్శుచిః।
తానర్చయతి మద్భక్త్యా తస్య పుణ్యఫలం శృణు॥ 14-113-11 (96635)
అగ్నిహోత్రే కృతే పుణ్యమాహితాగ్నేస్తు యద్భవేత్।
తత్పుణ్యం ఫలమాసాద్య యోనేనాంఽబరశోభినా।
సహ సప్తర్షిలోకేషు యథాకామం యథాసుఖం॥ 14-113-12 (96636)
తతశ్చాపి చ్యుతః కాలాద్ధరివర్షేషు జాయతే।
తత్ర ప్రకామం క్రీడిత్వా రాజా పశ్చాద్భవిష్యతి॥ 14-113-13 (96637)
******** క్షిపేదేవమేకభుక్తేన యో నరః।
అర్చయన్నేవ మాం నిత్యం మద్గతేనాంతరాత్మనా॥ 14-113-14 (96638)
అహింసాసత్యసహితః క్రోధహర్షవివర్జితః।
ఏవం యుక్తస్య రాజేంద్ర శృణు యత్ఫలముత్తమం॥ 14-113-15 (96639)
విప్రాతిథ్యసహస్రేషు యత్పుణ్యం సముదాహృతం।
తత్పుణ్యం సమనుప్రాప్య శక్రలోకే మహీయతే॥ 14-113-16 (96640)
అవతీర్ణస్తతః కాలాదిలావర్షేషు జాయతే।
తత్ర స్థిత్వా చిరం కాలమస్మిన్విప్రో భవిష్యతి॥ 14-113-17 (96641)
మాఘమాసం సదా యస్తు వర్తతే చైకభుక్తతః।
మదర్చనపరో భూత్వా డంభక్తోధవివర్జితః।
మామికామపి సావిత్రీం సంధ్యాయాం తు జపేద్బుధః॥ 14-113-18 (96642)
దత్త్వా దు దక్షిణామంతే భోజయిత్వా ద్విజానపి।
నమిస్కరోతి తాన్భక్త్యా మద్గతేనాంతరాత్మనా।
త్రికాలస్నానయుక్తస్య తస్య పుణ్యఫలం శృణు॥ 14-113-19 (96643)
నీలకంఠప్రయుక్తేన యోనేనాంఽబరశోభినా।
పితృలోకం వ్రజేచ్ఛ్రీమాన్సేవ్యమానోప్సరోణైః॥ 14-113-20 (96644)
తత్ర ప్రకామం క్రీడిత్వా భద్రాశ్వేషూపజాయతే।
తతశ్చ్యుతశ్చతుర్వేదీ విప్రో భవతి భూతలే॥ 14-113-21 (96645)
యశ్చరేత్ఫాల్గునం మాసమేకభుక్తో జితేంద్రియః।
నమో బ్రహ్మణ్యదేవాయేత్యేతన్మంత్రం జపేత్సదా॥ 14-113-22 (96646)
పాయసం భోజయేద్విప్రాన్వ్రతాంతే సంయతేంద్రియః।
మదర్చనపరోఽక్రోధస్తస్య పుణ్యఫలం శృణు॥ 14-113-23 (96647)
విమానం సారసైర్యుక్తమారూఢః కామగామి చ।
నక్షత్రలోకే రమతే నక్షత్రసదృశాకృతిః॥ 14-113-24 (96648)
తతశ్చాపి చ్యుతః కాలాత్కేతుమాలేషు జాయతే।
తత్ర ప్రకామం క్రీడిత్వా మానుషేషు మునిర్భవేత్॥ 14-113-25 (96649)
చైత్రమాసం తు యో రాజన్నేకభుక్తేన వర్తతే।
బ్రహ్మచారీ చ మద్భక్త్యా తస్య పుణ్యఫలం శృణు॥ 14-113-26 (96650)
యదగ్నిహోత్రిణః పుణ్యం యథోక్తం వ్రతచారిణః।
తత్పుణ్యఫకలమాసాద్య చంద్రలోకే మహీయతే॥ 14-113-27 (96651)
తతోఽవతీర్ణో జాయేత వర్షే రమణకే పునః।
భుక్త్వా కామాంస్తతస్తస్మిన్నిహ రాజా భవిష్యతి॥ 14-113-28 (96652)
వైశాఖే యస్తు మాసే వై హ్యేకభుక్తేన వర్తతే।
ద్విజమగ్రాసనే కృత్వా భుంజన్భూమౌ చ వాగ్యతః॥ 14-113-29 (96653)
నమో బ్రహ్మణ్యదేవాయేత్యర్చయిత్వా దివాకరం।
వ్రతాంతే భోజయేద్విప్రాంస్తస్య పుణ్యఫలం శృణు॥ 14-113-30 (96654)
ఫలం యద్విధివత్ప్రోక్తమగ్నిష్టోమాతిరాత్రయోః।
తత్పుణ్యఫలమాసాద్య దేవలోకే మహీయతే॥ 14-113-31 (96655)
తతో హైమవతే వర్షే జాయతే కాలపర్యయాత్।
తత్ర ప్రకామం క్రీడిత్వా విప్రః పశ్చాద్భవిష్యతి॥ 14-113-32 (96656)
జ్యేష్ఠమాసం తు యో విప్రో హ్యేకభుక్తేన వర్తతే।
విప్రమగ్రాసనే కృత్వా భూమౌ భుంజన్యథావిధి॥ 14-113-33 (96657)
నమో బ్రహ్మణ్యదేవాయేత్యుచ్చరన్మాం సమాహితః।
డంభానృతవినిర్ముక్తస్తస్య పుణ్యఫలం శృణు॥ 14-113-34 (96658)
చీర్ణే చాంద్రాయణే సంయగ్యత్పుణ్యం సముదాహృతం।
తత్పుణ్యఫలమాసాద్య దేవలోకే మహీయతే॥ 14-113-35 (96659)
అథోత్తరకురౌ వర్షే జాయతే నిర్గతస్తతః।
తతశ్చాపి చ్యుతః కాలాదిహ లోకే ద్విజో భవేత్॥ 14-113-36 (96660)
ఆషాఢమాసం యో రాజన్నేకభుక్తేన వర్తతే।
బ్రహ్మచారీ జితక్రోధో మదర్చనపరాయణః॥ 14-113-37 (96661)
విప్రమగ్రాసనే కృత్వా భూమౌ భుంజంజితేంద్రియః।
కృత్వా త్రిషవణం స్నానమష్టాక్షరవిధానతః॥ 14-113-38 (96662)
వ్రతాంతే భోజయేద్విద్వాన్పాయసేన యుధిష్ఠిర।
గుడోదనేన రాజేంద్ర తస్య పుణ్యఫలం శృణు॥ 14-113-39 (96663)
కపిలాశతదానస్య యత్పుణ్యం పాండునందన।
తత్పుణ్యఫలమాసాద్య దేవలోకే మహీయతే॥ 14-113-40 (96664)
తతోఽవతీర్ణః కాలే తు శాకద్వీపే తు జాయతే।
తతశ్చాపి చ్యుతః కాలాదిహ విప్రో భవిష్యతి॥ 14-113-41 (96665)
శ్రావణం యః క్షిపేన్మాసమేకభుక్తేన వర్తతే।
నమో బ్రహ్మణ్యదేవాయేత్యుక్త్వా మామర్చయేత్సదా।
విప్రమాగ్రాసనే కృత్వా భూమౌ భుంజన్యథావిధి॥ 14-113-42 (96666)
పాయసేనార్చయన్విప్రాంజితక్రోధో జితేంద్రియః।
లోభమోహవినిర్ముక్తస్తస్య పుణ్యఫలం శృణు॥ 14-113-43 (96667)
కపిలాదానస్య యత్పుణ్యం విధిదత్తస్య పాండవ।
తత్పుణ్యం సమ***ప్రాప్య శక్రలోకే మహీయతే॥ 14-113-44 (96668)
తతశ్చాపి చ్యుత కాలాత్కుశద్వీపే ప్రజాయతే।
తత్రి ప్రకామం క్రీడిత్వా విప్రో భవతి మానుషే॥ 14-113-45 (96669)
యస్తు భాద్రపదం మాసమేకభుక్తేన వర్తతే।
బ్రహ్మచారీ జితక్రోధః సత్యసంధో జితేంద్రియః॥ 14-113-46 (96670)
విప్రమగ్రాసనే కృత్వా పాకభేదవివర్జితః।
నమో బ్రహ్మణ్యదేవాయేత్యుక్త్వాఽస్య చరణౌ స్పృశేత్॥ 14-113-47 (96671)
తిలానపి ఘృతం వాఽపి వ్రతాంతే దక్షిమాం దదత్।
మద్భక్తస్య నరశ్రేష్ఠ తస్య పుణ్యఫలం శృణు॥ 14-113-48 (96672)
యత్ఫలం విధివత్ప్రోక్తం రాజసూయాశ్వమేధయోః।
తత్పుణ్యఫలమాసాద్య శక్రలోకే మహీయతే॥ 14-113-49 (96673)
తతశ్చాపి చ్యుతః కాలాజ్జాయతే ధనదాలయే।
తత్ర ప్రకామం క్రీకడిత్వా రాజా భవతి మానుషే॥ 14-113-50 (96674)
యశ్చాప్యాశ్వయుజం మాసమేకభుక్తేన వర్తతే।
మద్గాయత్రీం జపేద్భక్త్యా మద్గతేనాంతరాత్మనా।
ద్విసంధ్యం వా త్రిసంధ్యం వా శతమష్టోత్తరం తు వా॥ 14-113-51 (96675)
విప్రమగ్రాసనే కృత్వా సంయతేంద్రియమానసః।
వ్రతాంతే భోజయేద్విప్రాంస్తస్య పుణ్యఫలం శృణు॥ 14-113-52 (96676)
అశ్వమేధస్య యత్పుణ్యం విధివత్పాండునందన।
తత్పుణ్యఫలమాసాద్య మమ లోకే మహీయతే॥ 14-113-53 (96677)
తతశ్చాపి చ్యుతః కాలాచ్ఛ్వేతద్వీపే ప్రజాయతే।
తత్ర భుక్త్వా చ భోగాంశ్చ తతో విప్రవరో భవేత్॥ ॥ 14-113-54 (96678)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి వైష్ణవధఱ్మపర్వణి త్రయోదశాధికశతతమోఽధ్యాయః॥ 113 ॥
ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 114
॥ శ్రీః ॥
14.114. అధ్యాయః 114
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
కృష్ణేన యుధిష్ఠిరంప్రతి కేశవాదిభగవన్మూర్త్యుపాస్తిపూర్వకం మార్గశీర్షాదిద్వాదశద్వాదశీవ్రతాచరణఫలకథనం॥ 1 ॥ యుధిష్ఠిరేణ విస్తరేణ కృష్ణస్తవనం॥ 2 ॥ పునః కృష్ణేన యుధిష్ఠిరాయ ఏకాదశ్యుపవాసపూర్వకం ద్వాదశ్యాం భగవత్పూజాయాః ఫలకథనం॥ 3 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
యుధిష్ఠిర ఉవాచ।
ఏవం సంవత్సరం పూర్ణమేకభుక్తేన యః క్షిపేత్।
తస్య పుణ్యఫలం యద్వై తన్మమాచక్ష్వ కేశవ॥ 14-114-1 (96679)
భగవానువాచ। 14-114-2x (7995)
శృణు పాండవ తత్త్వం మే వచనం పుణ్యముత్తమం।
యదకృత్వాఽథవా కృత్వా నరః పాపైః ప్రముచ్యతే॥ 14-114-2 (96680)
ఏకభుక్తేన వర్తేత నరః సంవత్సరం తు యః।
బ్రహ్మచారీ జితక్రోధో హ్యధశ్శాయీ జితేంద్రియః॥ 14-114-3 (96681)
శుచిశ్చి స్నానతో వ్యగ్రః సత్యవాగనసూయకః।
అర్చన్నేవ తు మాం నిత్యం మద్గతేనాంతరాత్మనా।
సంధ్యయోస్తు జపేన్నిత్యం మద్గాయత్రీం సమాహితః॥ 14-114-4 (96682)
నమో బ్రహ్మణ్యదేవాయేత్యసకృన్మాం ప్రణంయ చ।
విప్రమగ్రాసనే కృత్వా యావకం భైత్రమేవ వా॥ 14-114-5 (96683)
భుక్త్వా తు వాగ్యతో భూమావాచాంతస్య ద్విజన్మనః।
నమోఽస్తు వాసుదేవాయేత్యుక్త్వా తు చరణౌ స్పృశేత్॥ 14-114-6 (96684)
మాసేమాసే సమాప్తే తు భోజయిత్వా ద్విజాఞ్శుచీన్।
సంవత్సరే తతః పూర్ణే దద్యాత్తు వ్రతదక్షిణాం॥ 14-114-7 (96685)
నవనీతమయీం గాం వా తిలధేనుమథాపి వా।
విప్రహస్తచ్యుతైస్తోయైః సహిరణ్యైః సముక్షితః।
తస్య పుణ్యఫలం రాజన్కథ్యమానం మయా శృణు॥ 14-114-8 (96686)
దశజన్మకృతం పాపం జ్ఞానతోఽజ్ఞానతోపి వా।
తద్వినశ్యతి తస్యాశు నాత్ర కార్యా విచారణా॥ 14-114-9 (96687)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 14-114-10x (7996)
సర్వేషాముపవాసానాం యచ్ఛ్రేయః సుమహత్ఫలం।
యచ్చ నిఃశ్రేయసం లోకే తద్భవాన్వక్తుమర్హతి॥ 14-114-10 (96688)
భగవానువాచ। 14-114-11x (7997)
శృణు రాజన్యథాపూర్వం మయాఽభీష్టం తు మోదతే।
తథా తే కథయిష్యామి మద్భక్తాయ యుధిషఠిర॥ 14-114-11 (96689)
యస్తు భక్త్యా శుచిర్భూత్వా పంచంయాం మే నరాధిప।
ఉపవాసవ్రతం కుర్యాత్త్రికాలం చార్చయంస్తు మాం।
సర్వక్రతుఫలం లబ్ధ్వా మమ లోకే మహీయతే॥ 14-114-12 (96690)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 14-114-13x (7998)
భగవందేవదేవేశ పంచమీ నామ కా తవ।
తామహం శ్రోతుమిచ్ఛామి కథయస్వ మమానఘ॥ 14-114-13 (96691)
భగవానువాచ। 14-114-14x (7999)
పర్వద్వయం చ ద్వాదశ్యాం శ్రవణం చ నరాధిప।
మత్పంచమీతి విఖ్యాతాం మత్ప్రియా చ విశేషతః॥ 14-114-14 (96692)
తస్మాత్తు బ్రాహ్మణశ్రేష్ఠైర్మన్నివేశితబుద్ధిభిః।
ఉపవాసస్తు కర్తవ్యో మత్ప్రియార్తం విశేషతః॥ 14-114-15 (96693)
ద్వాదశ్యామేవ వా కుర్యాదుపవాసమశక్నువన్।
తేనాహం పరమాం ప్రీతి యాస్యామి నరపుంగవ॥ 14-114-16 (96694)
అహోరాత్రేణ ద్వాదశ్యాం మార్గశీర్షేణ కేశవం।
ఉపోష్య పూజయేద్యో మాం సోఽస్వమేధఫలం లభేత్॥ 14-114-17 (96695)
ద్వాదశ్యాం పుష్యమాసే తు నాంనా నారాయణం తు మాం।
ఉపోష్య పూజయేద్యో మాం వాజిమేధఫలం లభేత్॥ 14-114-18 (96696)
ద్వాదశ్యాం మాఘమాసే తు మాముపోష్య తు మాధవం।
పూజయేద్యః సమాప్నోతి రాజసూయఫలం నృప॥ 14-114-19 (96697)
ద్వాదశ్యాం ఫాల్గునే మాసి గోవిందాఖ్యముపోష్య మాం॥
పూజయేద్యః సమాప్నోతి హ్యతిరాత్రఫలం నృప॥ 14-114-20 (96698)
ద్వాదశ్యాం మాసి చైత్రే తు మాం విష్ణుం సముపోష్య యః।
పూజయంస్తదవాప్నోతి పౌండరీకస్య యత్ఫలం॥ 14-114-21 (96699)
ద్వాదశ్యాం మాసి వైశాఖే మధుసూదనసంజ్ఞితం।
ఉపోష్య పూజయేద్యో మాం సోగ్నిష్టోమస్య పాండవ॥ 14-114-22 (96700)
ద్వాదశ్యాం జ్యేష్ఠమాసే తు మాముపోష్య త్రివిక్రమం।
అర్యయేద్యః సమాప్నోతి గవాం మేధఫలం నృప॥ 14-114-23 (96701)
ఆషాఢే వామనాఖ్యం మాం ద్వాదశ్యాం సముపోష్య యః।
నరమేధస్య స ఫలం ప్రాప్నోతి భరతర్షభ॥ 14-114-24 (96702)
ద్వాదశ్యాం శ్రావణే మాసి శ్రీధరాఖ్యముపోష్య మాం।
పూజయేద్య సమాప్నోతి పంచయజ్ఞఫలం నృప॥ 14-114-25 (96703)
మాసే భాద్రపదే యో మాం హృషీకేశాఖ్యమర్చయేత్।
ఉపోష్య స సమాప్నోతి సౌత్రామణిఫలం నృప॥ 14-114-26 (96704)
ద్వాదశ్యామాశ్వయుఙ్మాసే పద్మనాభముపోష్య మాం।
అర్చయేద్యః సమాప్నోతి గోసహస్రఫలం నృప॥ 14-114-27 (96705)
ద్వాదశ్యాం కార్తికే మాసి మాం దామోదరసంజ్ఞితం।
ఉపోష్య పూజయేద్యస్తు సర్వక్రతుఫలం నృప॥ 14-114-28 (96706)
కేవలేనోపవాసేన ద్వాదశ్యాం పాండునందన।
యత్ఫలం పూర్వముద్దిష్టం తస్యార్ధం లభతే నృప॥ 14-114-29 (96707)
శ్రావణేఽప్యేవమేవం మామర్చయేద్భక్తిమాన్నరః।
మమ సాలోక్యమాప్నోతి నాత్ర కార్యా విచారణా॥ 14-114-30 (96708)
మాసేమాసే సమభ్యర్చ్య క్రమశో మామతంద్రితః।
పూర్మే సంవత్సరే కుర్యాత్పునః సంవత్సరం తు మాం॥ 14-114-31 (96709)
అవిఘ్నమర్చయానస్తు యో మద్భక్తో మత్పరాయణః।
అవిఘ్నమర్చయానస్తు మమ సాయుజ్యమాప్నుయాత్॥ 14-114-32 (96710)
అర్చయేత్ప్రీతిమాన్యో మాం ద్వాదస్యాం వేదసంహితాం।
స పూర్వోక్తఫలం రాజఁల్లభతే నాత్ర సంశయః॥ 14-114-33 (96711)
గంధం పుష్పం ఫలం తోయం పత్రం వా మూలమేవ వా।
ద్వాదశ్యాం మమ యో దద్యాత్తత్సమో నాస్తి మత్ప్రియః॥ 14-114-34 (96712)
ఏతేన విధినా సర్వే దేవాః శక్రపురోగమాః।
మద్భక్తా నరశార్దూల స్వర్గలోకం తు భుంజతే॥ 14-114-35 (96713)
వైశంపాయన ఉవాచ। 14-114-36x (8000)
ఏవం వదతి దేవేశే కేశవే పాడునందనః।
కృతాంజలిః స్తోత్రమిదం భక్త్తయా ధర్మాత్మజోఽబ్రవీత్॥ 14-114-36 (96714)
సర్వలోకేశ దేవేశ హృషీకేశక నమోస్తు తే।
సహస్రశిరసే నిత్యం సహస్రాక్ష నమోస్తు తే॥ 14-114-37 (96715)
త్రయీమయ త్రయీనాథ త్రయీస్తుత నమోనమః।
యజ్ఞాత్మన్యజ్ఞసంభూత యజ్ఞనాథ నమోనమః॥ 14-114-38 (96716)
చతుర్మూర్తే చతుర్బాహో చతుర్వ్యూహ నమోనమః।
లోకాత్మఁల్లోకకృన్నాథ లోకావాస నమోనమః॥ 14-114-39 (96717)
సృష్టిసంహారకర్త్రే తు నరసింహ నమోనమః।
భక్తప్రియ నమస్తేఽస్తు కృష్ణ నాథ నమోనమః॥ 14-114-40 (96718)
లోకప్రియ నమస్తేఽస్తు భక్తవత్సల తే నమః।
బ్రహ్మవాస నమస్తేఽస్తు బ్రహ్మనాథ నమోనమః॥ 14-114-41 (96719)
రుద్రరూప నమస్తేఽస్తు రుద్రకర్మిరతాయ తే।
పంచయజ్ఞ నమస్తేఽస్తు సర్వయజ్ఞ నమోనమః॥ 14-114-42 (96720)
కృష్ణప్రియ నమస్తేఽస్తు కృష్ణనాథ నమోనమః।
యోగిప్రియ నమస్తేఽస్తు యోగినాథ నమోనమః॥ 14-114-43 (96721)
హయవక్త్ర నమస్తేఽస్తు చక్రపాణే నమోనమః।
పంచభూత నమస్తేఽస్తు పంచాయుధ నమోనమః॥ 14-114-44 (96722)
వైశంపాయన ఉవాచ। 14-114-45x (8001)
భక్తిగద్గదయా వాచా స్తువత్యేవం యుధిష్ఠిరే।
గృహీత్వా కేశవో హస్తే ప్రీతాత్మా తం న్యవారయత్॥ 14-114-45 (96723)
నివార్య చ పునర్వాచా భక్తినంరం యుధిష్ఠిరం।
వక్తుమేవ నరశ్రేషఠ ధర్మపూత్రం ప్రచక్రమే॥ 14-114-46 (96724)
భగవానువాచ। 14-114-47x (8002)
అన్యవత్కిమిదం రాజన్మాం స్తౌషి నరపుంగవ।
తిష్ఠ పృచ్ఛ యథాపూర్వం ధర్మపూత్ర యుధిష్ఠిర॥ 14-114-47 (96725)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 14-114-48x (8003)
భగవంస్త్వత్ప్రసాదాత్తు ధర్మం స్మృత్వా పునఃపునః।
న శాంతిరస్తి మే దేవ నృత్యతీవ చ మే మనః॥ 14-114-48 (96726)
ఇదం చ ధర్మసంపన్నం వక్తుమర్హసి మాధవ।
కృష్ణపక్షేషు ద్వాదశ్యామర్చనీయః కథం భవేత్॥ 14-114-49 (96727)
భగవానువాచ। 14-114-50x (8004)
శృణు రాజన్యథాపూర్వం తత్సర్వం కథయామి తే।
పరమం కృష్ణద్వాదశ్యామర్చనాయాం ఫలం మమ॥ 14-114-50 (96728)
ఏకాదశ్యాముపోష్యాథ ద్వాదశ్యామర్చయేత్తు మాం।
విప్రానపి యథాలాభం పూజయేద్భక్తిమాన్నరః॥ 14-114-51 (96729)
స గచ్ఛేద్దక్షిణామూర్తిం మాం వా నాత్ర విచారణా।
చంద్రసాలోక్యమథవా గ్రహనక్షత్రపూజితః॥ ॥ 14-114-52 (96730)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి వైష్ణవధర్మపర్వణి చతుర్దశాధికశతతమోఽధ్యాయః॥ 114 ॥
ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 115
॥ శ్రీః ॥
14.115. అధ్యాయః 115
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
కృష్ణేన యుధిష్ఠిరంప్రతి విషువాఖ్యపుణ్యకాలస్య మహిమానువర్ణనపూర్వకం తత్ర దానాదిప్రశంసనం॥ 1 ॥ తథా గాయత్రీజపమాహాత్ంయకథనం, అశ్వత్థమాహాత్ంయకథనం చ॥ 2 ॥ తథా నానాధర్మకథనపూర్వకం శింశుమారాకృతినిరూపణం, పంచగవ్యవిధానకథనం చ॥ 3 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
కేశవేనైవమాఖ్యాతే ధర్మపుత్రః పునఃపునః।
పప్రచ్ఛ దానకాలస్య విశేషం చ విధిం నృప॥ 14-115-1 (96731)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 14-115-2x (8005)
దేవ కిం ఫలమాఖ్యాతం విషువేష్మవరేశ్వర।
సూర్యేందూపప్లవే చైవ వస్తుమర్హతి తత్ఫలం॥ 14-115-2 (96732)
భగవానువాచ। 14-115-3x (8006)
శృణుష్వ రాజన్విషువే సోమార్కగ్రహణేషు చ।
వ్యతీపాతేఽయనే చైవ దానం స్యాదక్షయం ఫలం॥ 14-115-3 (96733)
రాజన్నయనయోర్మధ్యే విషువం సంప్రచక్షతే।
సమే రాత్రిదినే తత్ర సంధ్యాయాం విషువే నృప॥ 14-115-4 (96734)
బ్రహ్మాఽహం శంకరశ్చాపి తిష్ఠామః సహితాః సకృత్।
క్రియాకరణకార్యాణామేకీభావత్వకారణాత్॥ 14-115-5 (96735)
అస్మాకమేకీభూతానాం నిష్కలం పరమం పదం।
తన్ముహూర్తం పరం పుణ్యం రాజన్విషువసంజ్ఞితం॥ 14-115-6 (96736)
తదేవాద్యక్షరం బ్రహ్మ పరం బ్రహ్మేతి కీర్తితం।
తస్మిన్ముహూర్తే సర్వే తు చింతయంతి పరం పదం॥ 14-115-7 (96737)
దేవాశ్చ వసవో రుద్రాః పితరశ్చాశ్వినౌ తథా।
సాధ్యాశ్చ విశ్వే గంధర్వాః సిద్ధా బ్రహ్మర్షయస్తథా॥ 14-115-8 (96738)
సోమాదయో గ్రహాశ్చైవ సరితః సాగరాస్తథా।
మరుతోత్సరసో నాగా యక్షరాక్షసగుహ్యకాః॥ 14-115-9 (96739)
ఏతే చాన్యే చ రాజేంద్ర విషువే సంయతేంద్రియాః।
సోపవాసాః ప్రయత్నేన భవంతి ధ్యానతత్పరాః॥ 14-115-10 (96740)
అన్నం గావస్తిలాన్భూమిం కన్యాదానం తథైవ చ।
గృహమాయతనం ధాన్యం వాహనం శయనం తథా। 14-115-11 (96741)
యచ్చాన్యచ్చ మయా ప్రోక్తం తత్ప్రయచ్ఛ యుధిష్ఠిర।
దీయతే విషువేష్వేవం శ్రోత్రియేభ్యో విశేషతః॥ 14-115-12 (96742)
తస్య దానస్య కౌంతేయ క్షయం నైవోపపద్యతే।
వర్ధతేఽహరహః పుణ్యం తద్దానం కోటిసంమితం॥ 14-115-13 (96743)
విషువే స్నపనం యస్తు మమ కుర్యాద్ధరస్య వా।
అర్చనాం చ యతాన్యాయం తస్య పుణ్యఫలం శృణు॥ 14-115-14 (96744)
దశజన్మకృతం పాపం తస్య సద్యో వినశ్యతి।
దశానామశ్వమేధానామిష్టానాం లభతే ఫలం॥ 14-115-15 (96745)
విమానం దివ్యమారూఢః కామరూపీ యథాసుఖం।
స యాతి మామకం లోకం రుద్రలోకమథాపి వా॥ 14-115-16 (96746)
తత్రస్థైర్దేవగంధర్వేర్గీయమానో యథాసుఖం।
దివ్యవర్షసహస్రాణి కోటిమేకం తు మోదతే॥ 14-115-17 (96747)
తతశ్చాపి చ్యుతః కాలాదిహ లోకే ద్విజోత్తమః।
చతుర్ణామపి వేదానాం పారగో బ్రహ్మివిద్భవేత్॥ 14-115-18 (96748)
చంద్రసూర్యగ్రహే వ్యోంని మమ వా శంకరస్య వా।
గాయత్రీం మామికాం వాఽపి జపేద్యః శంకరస్య వా॥ 14-115-19 (96749)
శంఖర్తూర్యస్వనైశ్చైవ కాంస్యఘంటాస్వనైరపి।
కారయేత్తు ధ్వనిం భక్త్యా తస్య పుణ్యఫలం శృణు॥ 14-115-20 (96750)
గాంధర్వైర్హోమజప్యైశ్చ జప్తైరుత్కృష్టనామభిః।
దుర్బలోపి భవేద్రాహుః సోమశ్చ బలవాన్భవేత్॥ 14-115-21 (96751)
సూర్యేందూపప్లవే చైవ శ్రోత్రియేభ్యః ప్రదీయతే।
తత్సహస్రగుణం భూత్వా దాంతారముపతిష్ఠతి॥ 14-115-22 (96752)
మహాపాతకయుక్తోపి యద్యపి స్యాన్నరోత్తమ।
నిష్పాపస్తత్క్షణాదేవ తేన దానేన జాయతే॥ 14-115-23 (96753)
చంద్రసూర్యప్రకాశేన విమానేన విరాజతా।
యాతి సోమపురం రంయం సేవ్యమానోప్సరోగణైః॥ 14-115-24 (96754)
యావదృక్షాణి తిష్ఠంతి గగనే శశినా సహ।
తావత్కాలం స రజేంద్ర సోమలోకే మహీయతే॥ 14-115-25 (96755)
తతశ్చాపి చ్యుతః కాలాదిహ లోకే యుధిష్ఠిర।
వేదవేదాంగవిద్విప్రః కోటీధనపతిర్భవేత్॥ 14-115-26 (96756)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 14-115-27x (8007)
భగవంస్తవ గాయత్రీ జప్యతే చ కథం విభో।
కిం వా తస్య ఫళం దేవ మమాచక్ష్వ సురేశ్వర॥ 14-115-27 (96757)
భగవానువాచ। 14-115-28x (8008)
ద్వాదశ్యాం విషువే చైవ చంద్రసూర్యగ్రహే తథా।
అయనే శ్రవణే చైవ వ్యతీపాతే తథైవ చ॥ 14-115-28 (96758)
అశ్వత్తదర్శనే చైవ తథా మద్దర్శనేఽపి చ।
జప్యా తు మమ గాయత్రీ చాథవాఽష్టాక్షరం నృప।
ఆర్జితం దుష్కృతం తస్య నాశయేన్నాత్ర సంశయః॥ 14-115-29 (96759)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 14-115-30x (8009)
అశ్వత్థదర్శనం చైవ కిం త్వద్దర్శనసంమితం।
ఏతత్కథయ మే దేవ పరం కౌతూహలం హి మే॥ 14-115-30 (96760)
భగవానువాచ। 14-115-31x (8010)
అహమశ్వత్థరూపేణ పాలయామి జగత్త్రయం।
అస్వత్థో న స్థితో యత్ర నాహం తత్ర ప్రతిష్ఠితః॥ 14-115-31 (96761)
యత్రాహం సంస్థితో రాజన్నస్వత్థశ్చాపి తిష్ఠతి।
యస్త్వేనమర్చయేద్భక్త్యా స మాం సాక్షాత్సమర్చతి॥ 14-115-32 (96762)
యస్త్వేనం ప్రహరేత్కోపాన్మామేవ ప్రహరేత్తు సః।
తస్మాత్ప్రదక్షిణం కుర్యాన్న చింద్యాదేనమన్వహం॥ 14-115-33 (96763)
వ్రతస్య పారణం తీర్థమార్జవం తీర్థముచ్యతే।
దేవశుశ్రూషణం తీర్తచం గురుశుశ్రూషణం తథా॥ 14-115-34 (96764)
పితృశుశ్రూషణం తీర్థం మాతృశుశ్రూషణం తథా।
దారాణాం తోషణం తీర్తం గార్హస్థ్యం తీర్థముచ్యతే॥ 14-115-35 (96765)
ఆతిథేయః పరం తీర్థం బ్రహ్మతీర్థం సనాతనం।
బ్రహ్మిచర్యం పరం తీర్తం త్రేతాగ్నిస్తీర్థముచ్యతే॥ 14-115-36 (96766)
మూలం ధర్మం తు విజ్ఞాయ మనస్తత్రావధార్యతాం॥
గచ్ఛ తీర్థాని కౌంతేయ ధర్మో ధర్మేణ వర్ధతే॥ 14-115-37 (96767)
ద్వివిధం తీర్థమిత్యాహుః స్థావరం జంగమం తథా।
స్తావరాజ్జంగమం తీర్థం తతో జ్ఞానపరిగ్రహః॥ 14-115-38 (96768)
కర్ంణాఽపి విశుద్ధస్య పురుషస్యేహ భారత।
హృదయే సర్వతీర్థాని తీర్థభూతః స ఉచ్యతే॥ 14-115-39 (96769)
గురుతీర్థం పరం జ్ఞానమతస్తీర్తం న విద్యతే।
జ్ఞానతీర్తం పరం తీర్తం బ్రహ్మతీర్తం సనాతనం॥ 14-115-40 (96770)
క్షమా తు పరమం తీర్తం సర్వతీర్థేషు పాండవ।
క్షమావతామయం లోకః పరశ్చైవ క్షమావతాం॥ 14-115-41 (96771)
మానితోఽమానితో వాఽపి పూజితోఽపూజితోపి వా।
ఆక్రుష్టస్తర్జితో వాఽపి క్షమావాంస్తీర్థముచ్యతే॥ 14-115-42 (96772)
క్షమా యశః క్షమా దానం క్షమా యజ్ఞః క్షమా దమః।
క్షమాఽహింసా క్షమా ధర్మః క్షమా చేంద్రియనిగ్రహః॥ 14-115-43 (96773)
క్షమా దయా క్షమా యజ్ఞః క్షమయైవ ధృతం జగత్।
క్షమావాన్బ్రాహ్మణో దేవః క్షమావాన్బ్రాహ్మణో వరః॥ 14-115-44 (96774)
క్షమావానాప్నుయాత్స్వర్గం క్షమావానాప్నుయాద్యశః।
క్షమావాన్ప్రాప్నుయాన్మోక్షం తస్మాత్సాద్యుః స ఉచ్యతే॥ 14-115-45 (96775)
ఆత్మా నదీ భారతపుణ్యతీర్థ-
మాత్మా తీర్థం సర్వతీర్థప్రధానం।
ఆత్మా యజ్ఞః సతతం మన్యతే వై
స్వర్గో మోక్షః సర్వమాత్మన్యధీనం॥ 14-115-46 (96776)
ఆచారనైర్మల్యముపాగతేన
సత్యక్షమానిస్తులశీతలేన।
జ్ఞానాంబునా స్నాతి హి నిత్యమేవం
కిం తస్య భూయః సలిలేన తీర్థం॥ 14-115-47 (96777)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 14-115-48x (8011)
భగవన్సర్వపాపఘ్నం ప్రాయశ్చిత్తమదుష్కరం।
త్వద్భక్తస్య సురశ్రేష్ఠ మమ త్వం వక్తుమర్హసి॥ 14-115-48 (96778)
భగవానువాచ। 14-115-49x (8012)
రహలస్యమిదమత్యర్థమశ్రావ్యం పాపకర్మణాం।
అధార్మికాణామశ్రావ్యం ప్రాయశ్చిత్తం బ్రవీమి తే॥ 14-115-49 (96779)
పావనం బ్రాహ్మమం దృష్ట్వా మద్గతేనాంతరాత్మనా।
నమో బ్రహ్మణ్యదేవాయేత్యభివాదనమాచరేత్॥ 14-115-50 (96780)
ప్రదక్షిణం చ యః కుర్యాత్పునరష్టాక్షరేణ తు।
తేన తుష్టేన విప్రేణి తత్పాపం క్షపయాంయహం॥ 14-115-51 (96781)
పోత్రకృష్టాం వరాహస్య మృత్తికాం శిరసా వహన్।
ప్రాణాయామశతం కృత్వా నరః పాపైః ప్రముచ్యతే॥ 14-115-52 (96782)
దక్షిణావర్తశంఖాద్వా కపిలాశృంగతోపి వా।
ప్రాక్స్రోతసం నదీం గత్వా మమాయతనసంనిధౌ॥ 14-115-53 (96783)
సలిలేన తు యః స్నాయాత్సకృదేవ రవిగ్రహే।
తస్య యత్సంచితం పాపం తత్క్షణాదేవ నశ్యతి॥ 14-115-54 (96784)
మస్తకాన్నిస్సృతైస్తోయైః కపిలాయా యుధిష్ఠిర।
గోమూత్రేణాపి యః స్నాయాద్రోహిణ్యాం మమ వా దినే।
విప్రపాదచ్యుతైర్వాఽపి తోయైః పాపం ప్రణశ్యతి॥ 14-115-55 (96785)
నమస్యేద్యస్తు మద్భక్త్యా శింశుమారం ప్రజాపతిం।
చతుర్దశాంగసంయుక్తం తస్య పాపం ప్రణస్యతి॥ 14-115-56 (96786)
తతశ్చతుర్దశాంగాని శృణు తస్య యుధిష్ఠిర।
శిరో ధర్మో హనుర్బ్రహ్మా వృషావుత్తరదక్షిణౌ॥ 14-115-57 (96787)
హృదయం తు భవేద్విష్ణురంసౌ స్యాతాం తథాఽశ్వినౌ।
అత్రిర్మధ్యం భవేద్రాజఁల్లింగం సంవత్సరం భవేత్॥ 14-115-58 (96788)
మిత్రావరుణకౌ పాదావూరుద్వంద్వం హుతాశనః।
తతః పశ్చాద్భవేదింద్రస్తతః పశ్చాత్ప్రజాపతిః॥ 14-115-59 (96789)
అభయం చ తతః పశ్చాత్స ఏవ ధ్రువసంజ్ఞికః।
ఏతాన్యంగాని సర్వాణి శింశుమారప్రజాపతేః॥ 14-115-60 (96790)
విబేత్తు పంచగవ్యం యః పౌర్ణమాస్యాముపోష్య తు।
తస్య నశ్యతి యత్పాపం తత్పాపం పూర్వసంచితం॥
తథైవ బ్రహ్మకూర్చ తు సమంత్రం తు పృథక్పృథక్। 14-115-61 (96791)
మాసిమాసి విబేద్యస్తు తస్య పాపం ప్రణశ్యతి॥
పాత్రం చ బ్రహ్మకూర్చం చ శృణు తత్ర చ భారత। 14-115-62 (96792)
పాలాశం పద్మపత్రం చ తాంరం వాఽథ హిరణ్యయం।
సాదయిత్వా తు గృహ్ణీయాత్తత్తు పాత్రముదాహృతం॥ 14-115-63 (96793)
గాయత్ర్యా గృహ్ణతే మూత్రం గంధద్వారేతి గోమయం।
ఆప్యాయస్వేతి చ క్షీరం దధిక్రాణ్వేతి వై దధి॥ 14-115-64 (96794)
తేజోసిశుక్లమిత్యాజ్యం దేవస్యత్వేతి కుశోదకం।
ఆపోహిష్ఠేత్యృచా గృహ్యి యవచూర్ణం యథావిధి॥ 14-115-65 (96795)
బ్రహ్మణే చ యథా హుత్వా సమిద్ధే చ హుతాశనే।
ఆలోడ్య ప్రణవేనైవ నిర్మథ్య ప్రణవేన తు॥ 14-115-66 (96796)
ఉద్ధృత్య ప్రణవేనైవ పిబేతు ప్రణవేన తు।
మహతాఽపి స పాపేన త్వచేవాహిర్విముచ్యతే॥ 14-115-67 (96797)
భద్రం న హతి యః పాదం పఠన్నృక్సహితాం తదా।
అంతర్జలే వాఽభ్యాదిత్యే తస్య పాపం ప్రణశ్యతి॥ 14-115-68 (96798)
మమ సూక్తం జపేద్యస్తు నిత్యం మద్గతమానసః।
న పాపేన స లిప్యేత పద్మపత్రమివాంభసా॥ ॥ 14-115-69 (96799)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికప్రర్వణి వైష్ణవధర్మపర్వణి పంచదశాధికశతతమోఽధ్యాయః॥ 115 ॥
ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 116
॥ శ్రీః ॥
14.116. అధ్యాయః 116
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
కృష్ణేన యుధిష్ఠిరంప్రతి భకగవద్భక్తిసౌశీల్యాద్యభావే బ్రాహ్మణానామపి అగ్నిహోత్రస్వాధ్యాయాధ్యయనాదిసత్కర్మణామపి వైఫల్యస్య శూద్రాణామపి భక్త్యాదిమతాం స్వోచితకించిత్కర్మణామపి సాఫల్యస్య చ కథనం॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
యుధిష్ఠిర ఉవాచ।
కీదృశా బ్రాహ్మణాః పుణ్యా భావశుద్ధాః సురేశ్వర।
యత్కర్మ సఫలం నేతి కథయస్య మమానఘ॥ 14-116-1 (96800)
భగవానువాచ। 14-116-2x (8013)
శృణు పాండవ తత్సర్వం బ్రాహ్మణానాం యథాక్రమం।
సఫలం నిష్ఫలం చైవ తేషాం కర్మ బ్రవీమి తే॥ 14-116-2 (96801)
త్రిదండధారణం మౌనం జటాధారణముండనం।
వల్కలాజినసంవాసో వ్రతచర్యాఽభిషేచనం॥ 14-116-3 (96802)
అగ్నిహోత్రం గృహే వాసః స్వాధ్యాయం దారసత్క్రియా।
సర్వాణ్యేతాని వై మిథ్యా యది భావో న నిర్మలః॥ 14-116-4 (96803)
అగ్నిహోత్రం వృథా రాజన్వృథా వేదాస్తథైవ చ।
శీలేన దేవాస్తుష్యంతి శ్రుతయస్తత్ర కారణం॥ 14-116-5 (96804)
క్షాంతః దాంతం జితక్రోధం జితాత్మానం జితేంద్రియం।
తమగ్ర్యం బ్రాహ్మణం మన్యే శేషాః శూద్రా ఇతి స్మృతాః॥ 14-116-6 (96805)
అగ్నిహోత్రవ్రతపరాన్స్వాధ్యాయనిరతాఞ్శుచీన్।
ఉపవాసరతాందాంతాంస్తాదేవా బ్రాహ్మణాన్విదుః॥ 14-116-7 (96806)
న జాత్యా పుజీతో రాజన్గుణాః కల్యాణకారణాః।
చండాలమపి వృత్తస్థం తం దేవా బ్రాహ్మణం విదుః॥ 14-116-8 (96807)
మనశ్శౌచం కర్మశౌచం కులశౌచం చ భారత।
శరీరశౌచం వాక్ఛౌచం శౌచం పంచవిధం స్మృతం॥ 14-116-9 (96808)
పంచస్వేతేషు శౌచేషు హృదిం శౌచం విశిష్యతే।
హృదయస్య చ శౌచేన స్వర్గం గచ్ఛంతి మానవాః॥ 14-116-10 (96809)
అగ్నిహోత్రపరిభ్రష్టః ప్రసక్తః క్రయవిక్రయైః।
వర్ణసంకరకర్తా చ బ్రాహ్మణో వృషలైః సమః॥ 14-116-11 (96810)
యస్య వేదశ్రుతిర్నష్టా కర్షకశ్చాపి యో ద్విజః।
వికర్మసేవీ కౌంతేయ స వై వృషల ఉచ్యతే॥ 14-116-12 (96811)
వృషో హి ధర్మో విజ్ఞేయస్తస్య యః కురుతే లయం।
వృషలం తం విదుర్దేవా నికృష్టం శ్వపచాదపి॥ 14-116-13 (96812)
స్తుతిభిర్బ్రహ్మగీతాభిర్యః శూద్రం స్తౌతి మానవః।
న తు మాం స్తౌతి పాపాత్మా స తు చండాలతః సమః॥ 14-116-14 (96813)
శ్వదృతౌ తు యథా క్షీరం బ్రహ్మ వై వృషలే తథా।
దుష్టతామేతి తత్సర్వం శునా లీఢం హవిర్యథా॥ 14-116-15 (96814)
అంగాని వేదాశ్చత్వారో మీమాంసాన్యాయవిస్తరః।
ధర్మశాస్త్రం పురాణం చ విద్యా హ్యేతాశ్చతుర్దశ॥ 14-116-16 (96815)
యాన్యుక్తాని మయా సంయగ్విద్యాస్థానాని భారత।
ఉత్పన్నాని పవిత్రాణి భువనార్థం తథైవ చ॥ 14-116-17 (96816)
తస్మాత్తాని న శూద్రస్య స్ప్రష్టవ్యాని యుధిష్ఠిర।
సర్వం త్రీణ్యపవిత్రాణి పంచామేధ్యాని భారత। 14-116-18 (96817)
శ్వా చ శూద్రః శ్వపాకశ్చ అపవిత్రాణి పాండవ॥
గాయకః కుక్కుటో యూపో హ్యుదక్యా వృషలీపతిః। 14-116-19 (96818)
ప·ంచైతే స్యురమేధ్యాశ్చ స్ప్రష్టవ్యా న కదాతన।
స్పృష్ట్వైతానష్ట వై విప్రః సచేలో జలమావిశేత్॥ 14-116-20 (96819)
మద్భక్తాఞ్శూద్రసామాన్యాదవమన్యంతి యే నరాః।
నరకేష్వేవ తిష్ఠంతి వర్షకోటిం నరాధమాః॥ 14-116-21 (96820)
చండాలమపి మద్భక్తం నావమన్యేత బుద్ధిమాన్।
అవమానాత్పతంత్యేవ నరకే రౌరవే నరాః॥ 14-116-22 (96821)
మమ భక్తస్య భక్తేషు ప్రీతిరభ్యధికా మమ।
తస్మాన్మద్భక్తభక్తాశ్చ పూజనీయా విశేషతః॥ 14-116-23 (96822)
కీటపక్షిమృగాణాం చ మయి సంన్యస్తచేతసాం।
ఊర్ధ్వామేవ గతిం విద్ధి కిం పునర్జ్ఞానినాం నృణాం॥ 14-116-24 (96823)
పత్రం వాఽప్యథవా పుష్పంక ఫలం వాఽప్యప ఏవ వా।
దదాతి మమ శూద్రో యచ్ఛిరసా ధారయామి తత్॥ 14-116-25 (96824)
విప్రానేవార్చయేద్భక్త్యా శూద్రప్రాయాంశ్చ మత్ప్రియాన్।
తేషాం తేనైవ రూపేణ పూజాం గృహ్ణామి భారత॥ 14-116-26 (96825)
వేదోత్తేనైవ మార్గేణ సర్వభూతహృది స్థితం।
మామర్చయంతి యే పిప్రా మత్సాయుజ్యం వ్రజంతి తే॥ 14-116-27 (96826)
మద్భక్తానాం హితాయైవ ప్రాదుర్భావః కృతో మయా।
ప్రదుర్భావకృతా కాచిదర్చనీయా యుధిష్ఠిర॥ 14-116-28 (96827)
ఆసామన్యతమాం మూర్తిం యో మద్భక్త్యా సమర్చతి।
తేనైవ పరితుష్టోఽహం భవిష్యామి న సంశయః॥ 14-116-29 (96828)
మృదా చ మణిరత్నైశ్చ తాంరేణ రజతేన చ।
కృత్వా ప్రతికృతిం కుర్యాదర్చనాం కాంచనేన వా।
పుణ్యం దశగుణం విద్యాదేతేషాముత్తరోత్తరం॥ 14-116-30 (96829)
జపకామో భవేద్రాజా విద్యాకామో ద్విజోత్తమః।
వైశ్యో వా ధనకామస్తు శూద్రః సుఖఫలప్రియః।
సర్వకామాః స్త్రియో వాఽపి సర్వాన్కామానవాప్నుయుః॥ ॥ 14-116-31 (96830)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి వైష్ణవధర్మపర్వణి షోడశాధికశతతమోఽధ్యాయః॥ 116 ॥
ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 117
॥ శ్రీః ॥
14.117. అధ్యాయః 117
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
కృష్ణేన యుధిష్ఠిరంప్రత్యశ్వత్థగోబ్రాహ్మణమహిమప్రశంసనపూర్వకం బ్రాహ్మణభ్రంశకదుష్కర్మకథనం॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
యుధిష్ఠిర ఉవాచ।
కీదృశానాం తు శూద్రాణాం నానుగృహ్ణాసి చార్చనం।
ఉద్వేగస్తవ కస్మాద్ధి తన్మే బ్రూహి సురేశ్వర॥ 14-117-1 (96831)
భగవానువాచ। 14-117-2x (8014)
అవ్రతేనాప్యభక్తేన స్పృష్టాం శూద్రేణ చార్చనాం।
తాం వర్జయామి రాజేంద్ర శ్వపాకవిహితామివ॥ 14-117-2 (96832)
నన్వహం శంకరశ్చాపి గావో విప్రాస్తథైవ చ।
అశ్వత్థోఽమరరూపం హి త్రయమేతద్యుధిష్ఠిర॥ 14-117-3 (96833)
ఏతత్త్రయం హి మద్భక్తో నావమన్యేత కర్హిచిత్।
అవమానితమేతత్తు దహత్యాసప్తమం కులం॥ 14-117-4 (96834)
అశ్వత్థో బ్రాహ్మణా గావో మన్మయాస్తారయంతి హి।
తస్మాదేతత్ప్రయత్నేన త్రయం పూజయ పాండవ॥ 14-117-5 (96835)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 14-117-6x (8015)
బ్రాహ్మణేనైవ దేహేన కథం శూద్రత్వమాప్నుయాత్।
బ్రహ్మ వా నశ్యతి కథం వక్తుం దేవ త్వమర్హసి॥ 14-117-6 (96836)
భగవానువాచ। 14-117-7x (8016)
కూపస్నానం తు యో విప్రః కుర్యాద్ద్వాదశవార్షికం।
స తేనైవ శరీరేణ శూద్రత్వం యాత్యసంశయం॥ 14-117-7 (96837)
యస్తు రాజాశ్రయేణైవ జీవేద్ద్వాదశవార్షికం।
స శూద్రత్వం వ్రజేద్విప్రో వేదానాం పారగోపి సన్॥ 14-117-8 (96838)
పత్తనే నగరే వాఽపి యో ద్వాదశసమా వసేత్।
స శూద్రత్వం వ్రజేద్విప్రో నాత్ర కార్యా విచారణా॥ 14-117-9 (96839)
ఉత్పాదయతి యః పుత్రం శూద్రాయాం కామమోహితః।
తస్య కాయగతం బ్రహ్మ సద్య ఏవ వినశ్యతి॥ 14-117-10 (96840)
యః సోమలతికాం విప్రః కేవలం భక్షయేద్వృథా।
తస్య కాయగతం బ్రహ్మ సద్య ఏవ వినశ్యతి॥ 14-117-11 (96841)
మైథునం కురుతే యస్తు జిహ్వాయాం బ్రాహ్మణో నృప।
తస్య కాయగతం బ్రహ్మ సద్య ఏవ వినశ్యతి॥ 14-117-12 (96842)
విప్రత్వం దుర్లభం ప్రాప్య దుర్మర్గైరేవమాదిభిః।
వినాశయంతి యే తత్తు తాఞ్శోచామి యుధిష్ఠిర॥ 14-117-13 (96843)
తస్మాత్సర్వప్రత్నేన మత్ప్రియో యో యుధిష్ఠిర।
జాతిభ్రంశకరం కర్మ న కుర్యాదీదృశం ద్విజః॥ ॥ 14-117-14 (96844)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్వమేధికపర్వణి వైష్ణవధర్మపర్వణి సప్తదశాధికశతతమోఽధ్యాయః॥ 117 ॥
ఆశ్వమేధికపర్వ - అధ్యాయ 118
॥ శ్రీః ॥
14.118. అధ్యాయః 118
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
కృష్ణేన యుధిష్ఠిరంప్రతి పాలాశవిధిప్రకారకథనం॥ 1 ॥ తథా తీర్థాటనాసమర్థానాం తత్ప్రతినిధితీర్థానువర్ణనం॥ 2 ॥ తథా భగవద్భక్తలక్షణకథనపూర్వకం తత్ప్రశంసనం॥ 3 ॥ తతా స్వస్య సర్వోత్తమత్వకథనపూర్వకం స్వోక్తధ్రమశ్రవణస్య ఫలకథనం॥ 4 ॥ తతో యుధిష్ఠిరాద్యామంత్రపూర్వకం దారుకోపనీతరథారోహణేన ద్వారకాంప్రతి గమనం॥ 5 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
యుధిష్ఠిర ఉవాచ।
దేశాంతరగతే విప్రే సంయుక్తే కాలధర్మణా।
శరీరనాశే సంప్రాప్తే కథం ప్రేతత్వకల్పనా॥ 14-118-1 (96845)
భగవానువాచ। 14-118-2x (8017)
శ్రూయతామాహితాగ్నేస్తు తథాభూతస్య సంస్క్రియా।
పాలాశబృందైః ప్రతిమా కర్తవ్యా కల్పచోదితా॥ 14-118-2 (96846)
త్రీణి షష్టిశతాన్యాహురస్థీన్యస్య యుధిష్ఠిర।
తేషాం వికల్పనా కార్యా యథాశాస్త్రం వినిశ్చితం॥ 14-118-3 (96847)
అశీత్యర్ధం శిరసి చ గ్రీవాయాం దశ ఏవ చ।
బాహ్వోశ్చాపి శతం దద్యాదంగులీషు పునర్దశ॥ 14-118-4 (96848)
ఉరసి త్రింశతం దద్యాజ్జఠరే వాఽపి వింశతిం।
వృషణే ద్వాదశార్ధం తు శిశ్నే చాష్టార్ధమేవ చ॥ 14-118-5 (96849)
దద్యాత్తు శతమూర్వోస్తు షష్ట్యర్థం జానుజంఘయోః।
దశ దద్యాచ్చరణయోరేషా ప్రేతస్య నిష్కృతిః॥ 14-118-6 (96850)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 14-118-7x (8018)
విశేషతీర్థం సర్వేషామశక్తానామనుగ్రహాత్।
భక్తానాం తారణార్తం తు వక్తుమర్హసి ధర్మతః॥ 14-118-7 (96851)
భగవానువాచ। 14-118-8x (8019)
పావనం సర్వతీర్థానాం సత్యం గాయంతి సామగాః।
సత్యస్య వచనం తీర్థమహింసా తీర్థముచ్యతే॥ 14-118-8 (96852)
తపస్తీర్థం దయా తీర్థం శీలం తీర్థం యుధిష్ఠిర।
అల్పసంతోషకం తీర్థం నారీ తీర్థం పతివ్రతా॥ 14-118-9 (96853)
సంతుష్టో బ్రాహ్మణస్తీర్థం జ్ఞానం వా తీర్థముచ్యతే।
మద్భక్తః సతతం తీర్థం శంకరస్య విశేషతః॥ 14-118-10 (96854)
యతయస్తీర్థమిత్యేవం విద్వాంసస్తీర్థముచ్యతే।
శరణ్యపురుషస్తీర్థమభయం తీర్థముచ్యతే॥ 14-118-11 (96855)
త్రైలోక్యేఽస్మిన్నిరుద్విగ్నో న బిభేమి కుతశ్చన।
న దివా యది వా రాత్రావుద్వేగః శూద్రలంఘనాత్॥ 14-118-12 (96856)
న భయం దేవదైత్యేభ్యో రక్షోభ్యశ్చైవ మే నృప।
శూద్రవక్త్రాచ్చ్యుతం బ్రహ్మ భయం తు మమ సర్వదా॥ 14-118-13 (96857)
తస్మాత్సప్రణవం శూద్రో మన్నామాపి న కీర్తయేత్।
ప్రణవం హి పరం లోకే బ్రహ్మ బ్రహ్మవిదో విదుః॥ 14-118-14 (96858)
ద్విజశుశ్రూషణం ధర్మః శూద్రాణాం భక్తితో మయి।
తేన గచ్ఛంతి తే స్వర్గం చింతయంతో హి మాం సదా॥ 14-118-15 (96859)
ద్విజశుశ్రూషయా శూద్రః పరం శ్రేయోఽధిగచ్ఛతి।
ద్విజశుశ్రూషణాదన్యన్నాస్తి శూద్రస్య నిష్కృతిః॥ 14-118-16 (96860)
రాగో ద్వేషశ్చ మోహశ్చ పారుష్యం చానృశంసతా।
శాఠ్యం చ దీర్ఘవైరిత్వమతిమానమనార్జవం॥ 14-118-17 (96861)
అనృతం చాపవాదం చ పైశున్యమతిలోభతా।
హింసా స్తేయో మృషావాదో వంచనా రోషలోభతా॥ 14-118-18 (96862)
అబుద్ధితా చ నాస్తిక్యం భయమాలస్యమేవ చ।
అశౌచం చాకృతజ్ఞత్వం డంభతా స్తంభ ఏవ చ।
నికృతిశ్చాప్యవిజ్ఞానం జాతకే శూద్రమావిశేత్॥ 14-118-19 (96863)
సృష్ట్వా పితామహః శూద్రమభిభూతం తు తామసైః।
ద్విజశుశ్రూషణం ధర్మం శూద్రాణాం తు ప్రయుక్తవాన్।
నశ్యంతి తామసా భావాః శూద్రస్య ద్విజభక్తితః॥ 14-118-20 (96864)
పత్రం పుష్పం ఫలం తోయం యో మే భక్త్యా ప్రయచ్ఛతి।
తదహం భక్త్యుపహృతం మూర్ధ్నా గృహ్ణామి శూద్రతః॥ 14-118-21 (96865)
అగ్రజో వాఽపి యః కశ్చిత్సర్వపాపసమన్వితః।
యది మాం సతతం ధ్యాయేత్సర్వపాపైః ప్రముచ్యతే॥ 14-118-22 (96866)
విద్యావినయసంపన్నా బ్రాహ్మణా వేదపారగాః।
మయి భక్తి న కుర్వంతి చండాలసదృశా హి తే॥ 14-118-23 (96867)
వృథా దానం వృథా తప్తం వృథా చేష్టం వృథా హుతం।
వృథాఽఽతిథ్యం చ తత్తస్య యో న భక్తో మమ ద్విజః॥ 14-118-24 (96868)
యత్కృతం చ హుతం చాపి యదిష్టం దత్తమేవ చ।
అభక్తిమత్కృతం సర్వం రాక్షసా ఏవ భుంజతే॥ 14-118-25 (96869)
స్థావరే జంగమే వాఽపి సర్వభూతేషు పాండవ।
సమత్వేన యదా కుర్యాన్మద్భక్తో మిత్రశత్రుషు॥ 14-118-26 (96870)
ఆనృశంస్యమహింసా చ యథా సత్యం తథాఽఽర్జవం।
అద్రోహశ్చైవ భూతానాం మద్గతానాం వ్రతం నృప॥ 14-118-27 (96871)
నమ ఇత్యేవ యో బ్రూయాన్మద్భక్తం శ్రుద్ధయాఽన్వితః।
తస్యాక్షయాఽభవఁల్లోకాః శ్వపాకస్యాపి పార్థివ॥ 14-118-28 (96872)
కిం పునర్యే యజంతే మాం సదారం విధిపూర్వకం।
మద్భక్తా మద్గతప్రాణాః కథయంతశ్చ మాం సదా॥ 14-118-29 (96873)
బహువర్షసహస్రాణి తపస్తప్యతి యో నరః।
నాసౌ పదమవాప్నోతి మద్భక్తైర్యదవాప్యతే॥ 14-118-30 (96874)
మామేవ తస్మాద్రాజేంద్ర ధ్యాయన్నిత్యమతంద్రితః।
అవాప్స్యతి తతః సిద్ధిం ద్రక్ష్యత్యేవ పరం పదం॥ 14-118-31 (96875)
అపార్థకం ప్రభాషంతః శూద్రా భాగవతా ఇతి।
న శూద్రా భగవద్భక్తా విప్రా భాగవతాః స్మృతాః॥ 14-118-32 (96876)
ద్వాదశాక్షరతత్వజ్ఞశ్చతుర్వ్యూహవిభాగవిత్।
అచ్ఛిద్రపంచకాలజ్ఞః స వై భాగవతః స్మృతః॥ 14-118-33 (96877)
ఋగ్వేదేనైవ హోతా చ యజుషాఽధ్వర్యురేవ చ।
సామవేదేన చోద్గాతా పుణ్యేనాభిష్టువంతి మాం॥ 14-118-34 (96878)
అథర్వశిరసా చైవ నిత్యమాథర్వాణా ద్విజాః।
స్తువంతి సతతం యే మాం తే వై భాగవతాః స్మృతాః॥ 14-118-35 (96879)
వేదాధీనాః సదా యజ్ఞా యజ్ఞాధీనాస్తు దేవతాః।
దేవతా బ్రాహ్మణాధీనాస్తస్మాద్విప్రాస్తు దేవతాః॥ 14-118-36 (96880)
అనాశ్రిత్యోచ్ఛ్రయం నాస్తి ముఖ్యమానశ్రయమాశ్రయేత్।
రుద్రం సమాశ్రితా దేవా రుద్రో బ్రహ్మాణమాశ్రితః॥ 14-118-37 (96881)
బ్రహ్మా మామాశ్రితో రాజన్నాహం కంచిదుపాశ్రితః।
మమాశ్రయో న కశ్చిత్తు సర్వేషామాశ్రయో హ్యహం॥ 14-118-38 (96882)
ఏవమేతన్మయా ప్రోక్తం రహస్యమిదముత్తమం।
ధర్మప్రియస్య తే నిత్యం రాజన్నేవం సమాచర॥ 14-118-39 (96883)
ఇదం పవిత్రమాఖ్యానం పుణ్యం వేదేన సంమితం।
యః పఠేన్మామకం ధర్మమహన్యహని పాండవ॥ 14-118-40 (96884)
ధర్మోతి వర్ధతే తస్య బుద్ధిశ్చాపి ప్రసీదతి।
పాపక్షయముపేత్యైవం కల్యాణం చ వివర్ధతే॥ 14-118-41 (96885)
ఏతత్పుణ్యం పవిత్రం చ పామనాశనముత్తమం।
శ్రోతవ్యం శ్రద్ధయా యుక్తైః శ్రోత్రియైశ్చ విశేషతః॥ 14-118-42 (96886)
శ్రావయేద్యస్త్విదం భక్త్యా ప్రయతోథ శృణోతి వా।
స గచ్ఛేన్మమ సాయుజ్యం నాత్ర కార్యా విచారణా॥ 14-118-43 (96887)
యశ్చేమం శ్రావయేచ్ఛ్రాద్ధే మద్భక్తో మత్పరాయణః।
పితరస్తస్య తృప్యంతి యావదాభూతసంప్లవం॥ 14-118-44 (96888)
వైశంపాయన ఉవాచ। 14-118-45x (8020)
శ్రుత్వా భాగవతాంధర్మాన్సాక్షాద్విష్ణోర్జగద్గురోః।
ప్రహృష్టమనసో భూత్వా చింతయంతోద్భుతాః కథాః॥ 14-118-45 (96889)
ఋషయ పాండవాశ్చైవ ప్రణేముస్తం జనార్దనం।
పూజయామాస గోవిందం ధర్మపుత్రః పునః పునః॥ 14-118-46 (96890)
దేవా బ్రహ్మర్షయః సిద్ధా గంధర్వాప్సరసస్తథా।
ఋషయస్చ మహాత్మానో గుహ్యకా భుజగాస్తతా॥ 14-118-47 (96891)
వాలఖిల్యా మహాత్మానో యోగినస్తత్వదర్శినః।
తథా భాగవతాశ్చాపి పంచకాలముపాసకాః॥ 14-118-48 (96892)
కౌతూహలసమాయుక్తా భగవద్భక్తిమాగతాః।
శ్రుత్వా తు పరమం పుణ్యం వైష్ణవం ధర్మశాసనం॥ 14-118-49 (96893)
విముక్తపాపాః పూతాస్తే సంవృత్తాస్తత్క్షణేన్ తు।
ప్రణంయ శిరసా విష్ణు ప్రతినంద్య చ తాః కథాః॥ 14-118-50 (96894)
ద్రష్టారో ద్వారకాయాం వై వయం సర్వే జగద్గురుం।
ఇతి ప్రహృష్టమనసో యయుర్దేవగణైః సహ।
సర్వే ఋషిగణా రాజన్యయుః స్వంస్వం నివేశనం॥ 14-118-51 (96895)
గతేషు తేషు సర్వేషు కేశవః కేశిహా హరిః।
సస్మార దారుకం రాజన్స చ సాత్యకినా సహ।
సమీపస్థోఽభవత్సూతో యాహి దేవేతి చాబ్రవీత్॥ 14-118-52 (96896)
తతో విషణ్ణవదనాః పాండవాః పురుషోత్తమం।
అంజలిం మూర్ధ్ని సంధాయ నేత్రైరశ్రుపరిప్లుతైః।
పిబంతః సతతం కృష్ణం నోచురార్తతరాస్తదా॥ 14-118-53 (96897)
కృష్ణోపి భగవాందేవః పృథామామంత్ర్య చార్తవత్।
ధృతరాష్ట్రం చ గాంధారీం విగదురం ద్రౌపదీం తథా॥ 14-118-54 (96898)
కృష్ణద్వైపాయనం వ్యాసమృషీనన్యాంస్చ మంత్రిణః।
సుభద్రామాత్మజయుతాముత్తరాం స్పృశ్య పాణినా।
నిర్గత్య వేశ్మనస్తస్మాదారురోహ తదా రథం॥ 14-118-55 (96899)
వాజిభిః శైవ్యసుగ్రీవమేఘపుష్పబలాహకైః।
యుక్తం తు ధ్వజభూతేన పతగేంద్రేణ ధీమతా॥ 14-118-56 (96900)
అన్వారురోహ చాప్యేన ప్రేంయా రాజా యుధిష్ఠిరః।
అపాస్య చాశు యంతారం దారుకం సూతసత్తమం।
అభీశూన్ప్రతిజగ్రాహ స్వయం కురుపతిస్తదా॥ 14-118-57 (96901)
ఉపారుహ్యార్జునశ్చాపి చామరవ్యజనం శుభం।
రుక్మదండం బృహన్మూర్ధ్ని దుధావాభిప్రదక్షిణం॥ 14-118-58 (96902)
తథైవ భీమసేనోపి రథమారుహ్య వీర్యవాన్।
ఛత్రం శతశలాకం చ దివ్యమాల్యోపశోభితం॥ 14-118-59 (96903)
వైడూర్యమణిదణ్·డం చ చామీకరవిభూషితం।
దధార తరసా భీమశ్ఛత్రం తచ్ఛార్ంగధన్వనః॥ 14-118-60 (96904)
ఉపారుహ్య రథం శీఘ్రం చామరవ్యజనే సితే।
నకులః సహదేవశ్చ ధూయమానౌ జనార్దనం॥ 14-118-61 (96905)
భీమసేనోఽర్జునశ్చైవ యమావప్యరిసూదనౌ।
పృష్ఠతోఽనుయయుః కృష్ణం మాశబ్ద ఇతి హర్షితాః॥ 14-118-62 (96906)
త్రియోజనే వ్యతీతే తు పరిష్వజ్య చ పాండవాన్।
విసృజ్య కృష్ణస్తాన్సర్వాన్ప్రణతాంద్వారకా యయౌ॥ 14-118-63 (96907)
తథా ప్రణంయ గోవిందం తదాప్రభృతి పాండవాః।
కపిలాద్యాని దానాని దదుర్ధర్మపరాయణాః॥ 14-118-64 (96908)
మధుసూదనవాక్యాని స్మృత్వాస్మృత్వా పునఃపునః।
మనసా పూజయామాసుర్హదయస్థాని పాండవాః॥ 14-118-65 (96909)
యుధిష్ఠిరస్తు ధర్మాత్మా హృది కృత్వా జనార్దనం।
తద్భక్తస్తన్మనా యుక్తస్తద్యాజీ తత్పరోఽభవత్॥ 14-118-66 (96910)
ఏవముక్తం పురావృత్తం వైష్ణవం ధర్మశాసనం।
మయా తే కథితం రాజన్పివిత్రం పాపనాశనం॥ 14-118-67 (96911)
తచ్ఛృణుష్వ మహారాజ విష్ణుప్రోక్తం కురూద్వహ।
తేన గచ్ఛసి నాన్యేన తద్విష్ణోః పరమం పదం॥ ॥ 14-118-68 (96912)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శతసాహస్ర్యాం సంహితాయాం వైయాసిక్యాం ఆశ్వమేధికపర్వణి వైష్ణవధర్మపర్వణి అష్టాదశాధికశతతమోఽధ్యాయః॥ 118 ॥
। ఇత్యాశ్వమేధికపర్వ సమాప్తం॥
--------
ఇతః పరమాశ్రమవాసికపర్వ భవిష్యతి। తస్యాయమాద్యః శ్లోకః। జనమేజయ ఉవాచ। ప్రాప్య పైతామహం రాజ్యం మమ పూర్వపితామహాః। కథమాసన్మహారాజే ధృతరాష్ట్రే మహాత్మని॥ 1 ॥ ఇత్యాశ్వమేధికపర్వ కుంభఘోణస్యేన టీ.ఆర్.కృష్ణాచార్యేణ టీ.ఆర్.వ్యాసాచార్యేణ చ ముంబయ్యాం నిర్ణయసాగరముద్రాయంత్రే ముద్రాపితం। శకాబ్దాః 1832 సన 1910.
