%@@1 % File name : mbhK02.itx %-------------------------------------------- % Text title : 2 sabhAparva % Author : Veda Vyasa % Language : sanskrit % Subject : /hindu/philosohphy/religion % Description/comments : Mahabharata - Southern Recension - Kumbhaghonam Edition % Based on the `Southern Recension' of the MahAbhArata, edited by Krishnacharya % 1906-1914 % Transliterated by : Prof. Shrinivasa Varakhedi >worked on this with the % support of his research team members, Prof. K. V. Ramakrishnamacharyulu, Prof. % Amba Kulakarni, Prof. Prahladachar, members of MSP Bangalore and many others % Proofread by : % Latest update : October 13, 2013 % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % Special Instructions : i1h.hdr,ijag.inc,itrans.sty,multicol.sty,iarticle.sty % Transliteration scheme: ITRANS 5.3 % Site access : http://sanskritdocuments.org/ %----------------------------------------------------- % The text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. %@@1 %-------------------------------------------------------- \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=50pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. 2. sabhAparva Kumbhaghonam Edition ..}## \itxtitle{.. 2\. sabhAparva ..}##\endtitles ## \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 001 .. shrIH .. 2\.1\. adhyAyaH 1 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## mayasyArjunamprati pratyupakAraprArthanA .. 1\.. kR^iShNe upakR^ite ahamupakR^ita mayamprati arjunasyoktiH .. 2\.. kR^iShNAj~naya mayena sabhAnirmANArambhaH .. 3\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## 2\-1\-0 (11255) .. shrIvedavyAsAya namaH .. 2\-1\-0x (1373) `nArAyaNaM namaskR^itya naraM chaiva narottamam. devIM sarasvatIM chaiva (vyAsaM)tato jayamudIrayet .. 2\-1\-1 (11256) janamejaya uvAcha. 2\-1\-2x (1374) arjuno jayatAM shreShTho mochayitvA mayaM tadA. kiM chakAra mahAtejAstanme brUhi dvijottama .. 2\-1\-2 (11257) vaishampAyana uvAcha. 2\-1\-3x (1375) shR^iNu rAjannavahitashcharitaM pUrvakasya te. mokShayitvA mayaM tatra pArthaH shastrabhR^itAM varaH .. 2\-1\-3 (11258) gANDivaM kArmukashreShThaM tUNI chAkShayasAyakau. divyAnyastrANi rAjendra durlabhAni nR^ipairbhuvi .. 2\-1\-4 (11259) rathadhvajapatAkAshcha shvetAshvAMshcha sa vIryavAn. etAni pAvakAtprApya mudA paramayA yutaH. tasthau pArtho mahAvIryastadA saha mayena saH'.. 2\-1\-5 (11260) tato.abravInmayaH pArthaM vAsudevasya sannidhau. `pANDavena paritrAtastatkR^itaM pratyanusmaran'.. 2\-1\-6 (11261) prA~njaliH shlakShNayA vAchA pUjayitvA punaH punaH. 2\-1\-7 (11262) maya uvAcha. asmAchcha kR^iShNAtsa~NkruddhAtpAvakAchcha didhakShataH .. 2\-1\-7x (1376) tvayA trAto.asmi kaunteya brUhi kiM karavANi te. `ahaM hi vishvakarmA vai asurANAM parantapa .. 2\-1\-8 (11263) tasmAtte vismayaM ki~nchitkuryAmanyaiH suduShkaram .. 2\-1\-9 (11264) vaishampAyana uvAcha. 2\-1\-10x (1377) evamukto mahAvIryaH pArtho mAyAvidaM mayam. dhyAtvA muhUrtaM kaunteyaH prahasanvAkyamabravIt'.. 2\-1\-10 (11265) kR^itameva tvayA sarvaM svasti gachCha mahA.asura. prItimAnbhava me nityaM prItimanto vayaM cha te .. 2\-1\-11 (11266) propakArAdarthaM hi nAdAsyAmIti me vratam'. 2\-1\-12 (11267) uvAcha. yuktametattvayi vibho yadAttha puruSharShabha .. 2\-1\-12x (1378) prItipUrvamahaM ki~nchitkartumichChAmi te.arjuna. ahaM hi vishvakarmA vai dAnavAnAM mahAkaviH .. 2\-1\-13 (11268) `so.ahaM vai tvatkR^ite ki~nchitkartumichChAmi pANDava. `dAnavAnAM purA pArtha prAsAdA hi mayA kR^itAH .. 2\-1\-14 (11269) ramyANi sukhagarbhANi bhogADhyAni sahasrashaH. udyAnAni cha ramyANi sarAMsi vividhAni cha .. 2\-1\-15 (11270) vichitrANi cha vastrANi kAmagAni rathAni cha. nagarANi vishAlAni sATTaprAkAravanti cha .. 2\-1\-16 (11271) vAhanAni cha mukhyAni vichitrANi sahasrashaH. bilAni ramaNIyAni sukhayuktAni vai bhR^isham. ete kR^itA mayA tasmAdichChAmi phalguna'.. 2\-1\-17 (11272) arjuna uvAcha. 2\-1\-18x (1379) prANakR^ichChrAdvinirmuktamAtmAnaM manyase mayA. evaM gate na shakShyAmi ki~nchitkArayituM tvayA .. 2\-1\-18 (11273) na chApi tava sa~NkalpaM moghamichChAmi dAnava. kR^iShNasya kriyatAM ki~nchittathA pratikR^itaM mayi .. 2\-1\-19 (11274) vaishampAyana uvAcha. 2\-1\-20x (1380) chodito vAsudevastu mayaM prati nararShabha. muhUrtamiva sandadhyau kimayaM chodyatAmiti .. 2\-1\-20 (11275) tato vichintya manasA lokanAthaH prajApitaH. chodayAmAsa taM kR^iShNaH sabhA vai kriyatAmiti .. 2\-1\-21 (11276) yadi tvaM kartukAmo.asi priyaM shilpavatAM vara. dharmarAjasya dayitAM yAdR^ishImiha manyase .. 2\-1\-22 (11277) yAM kriyAM nAnukuryuste mAnavAH prekShya viShThitAH. manuShyaloke sakale tAdR^ishIM kuru vai sabhAm .. 2\-1\-23 (11278) yatra dvivyAnabhiprAyAnpashyema vihitAMstvayA. AsurAnmAnupAMshchaiva tAdR^ishIM kuru vai sabhAm .. 2\-1\-24 (11279) vaishampAyana uvAcha. 2\-1\-25x (1381) pratigR^ihya tu tadvAkyaM samprahR^iShTo mayastadA. vimAnapratimAM chakre pANDavasya shubhAM sabhAm .. 2\-1\-25 (11280) tataH kR^iShNashcha pArthashcha dharmarAje yudhiShThire. sarvametatsamAvedya darshayAmAsaturmayam .. 2\-1\-26 (11281) tasmai yudhiShThiraH pUjAM yathArhamakarottadA. sa tu tAM pratijagrAha mayaH satkR^itya bhArata .. 2\-1\-27 (11282) sa pUrvadevacharitaM tadA tatra vishAmpate. kathayAmAsa daiteyaH pANDuputreShu bhArata .. 2\-1\-28 (11283) sa kAlaM ka~nchidAshvasya vishvakarmA vichintya tu. sabhAM prachakame kartuM pANDavAnAM mahAtmanAm .. 2\-1\-29 (11284) abhiprAyeNa pArthAnAM kR^iShNasya cha mahAtmanaH. puNye.ahani mahAtejAH kR^itakautukama~NgalaH .. 2\-1\-30 (11285) tarpayitvA dvijashreShThAnpAyasena sahasrashaH. dhanaM bahuvidhaM dattvA tebhya eva cha vIryavAn .. 2\-1\-31 (11286) sarvartuguNasampannAM divyarUpAM manoramAm. dashakiShkusahasrAM tAM mApayAmAsa sarvataH .. .. 2\-1\-31 (11287) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi mantraparvaNi prathamo.adhyAyaH .. 1\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes## 2\-1\-1 sabhAo 2\-1\-28 pUrvadevo vR^iShaparvA dAnavastasya charitaM bindusarasi yaj~nakaraNAdi .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 002 .. shrIH .. 2\.2\. adhyAyaH 2 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## dvArakAM gachChataH shrIkR^iShNasya yudhiShTharAdibhiH sAratyAdikaraNam .. 1\.. ardhayojanaparyantaM gatAnAM kR^iShNapANDavAnAM parasparAnuj~nayA svasvapuragamanam ..2\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## vaishampAyana uvAcha. uShitvA khANDavaprasthe sukhavAsaM janArdanaH. pArthaiH prItisamAyuktaiH pUjanArho.abhipUjitaH .. 2\-2\-1 (11288) gamanAya matiM chakre piturdarshanalAlasaH. dharmarAjamathAmantrya pR^ithAM cha pR^ithulochanaH .. 2\-2\-2 (11289) vavande charaNau mUrdhnA jagadvandyaH pitR^iShvasuH. sa tayA mUrdhnyupAghrAtaH pariShvaktashcha keshavaH .. 2\-2\-3 (11290) dadarshAnantaraM kR^iShNo bhaginIM svAM mahAyashAH. tAmupetya hR^iShIkeshaH prItyA bAShpasamanvitaH .. 2\-2\-4 (11291) arthyaM tathyaM hitaM vAkyaM laghu yuktamanuttaram. uvAcha bhagavAnbhadrAM subhadrAM bhadrabhAShiNIm .. 2\-2\-5 (11292) tayA svajanagAmIni shrAvito vachanAni saH. sampUjitashchApyasakR^ichChirasA chAbhivAditaH .. 2\-2\-6 (11293) tAmanuj~nAya vArShNeyaH pratinandya cha bhAminIm. dadarshAnantaraM kR^iShNAM dhaumyaM chApi janArdanaH .. 2\-2\-7 (11294) vavande cha yathAnyAyaM dhaumyaM puruShasattamaH. draupadIM sAntvayitvA cha subhadrAM paridAya cha .. 2\-2\-8 (11295) bhrAtR^inabhyagamadvidvAnpArthena sahito balI. bhrAtR^ibhiH pa~nchabhiH kR^iShNo vR^itaH shakra ivAmaraiH .. 2\-2\-9 (11296) yAtrAkAlasya yogyAni karmANi garuDadhvajaH. kartukAmaH shuchirbhUtvA snAtavAnsamala~NkR^itaH .. 2\-2\-10 (11297) archayAmAsa devAMshcha dvijAMshcha yadupu~NgavaH. mAlyajApyanamaskArairgandhairuchchAvachairapi .. 2\-2\-11 (11298) sa kR^itvA sarvakAryANi pratasthe tasthupAM varaH. upetya sa yadushreShTho bAhyakakShAdvinirgataH .. 2\-2\-12 (11299) svasti vAchyArhato viprAndadhipAtraphalAkShataiH. vasu pradAya cha tataH pradakShiNamathAkarot .. 2\-2\-13 (11300) kA~nchanaM rathamAsthAya tArkShyaketanamAshugam. gadAchakrAsishAr~NgAdyairAyudhairAvR^itaM shubham .. 2\-2\-14 (11301) sutithAvatha nakShatre muhUrte cha guNAnvite. prayayau puNDarIkAkShaH shaibyasugrIvavAhanaH .. 2\-2\-15 (11302) anvAruroha chApyenaM premNA rAjA yudhiShThiraH. apAsya chAsya yantAraM dArukaM yantR^isattamam .. 2\-2\-16 (11303) abhIShUnsamprajagrAha svayaM kurupatistadA. upAruhyArjunashchA.api chAmaravyajanaM sitam .. 2\-2\-17 (11304) rukmadaNDaM bR^ihadbAhurvidudhAva pradakShiNam. tathaiva bhImaseno.api rathamAruhya vIryavAn .. 2\-2\-18 (11305) `ChatraM shatashalAkaM cha divyamAlyopashobhitam. vaiDUryamaNidaNDaM cha chAmIkaravibhUShitam. 2\-2\-19 (11306) dadhAra tarasA bhImaH muchChatraM shAr~Ngadhanvane. bhImasenArjunau chApi yamAvariniShUdanau'.. 2\-2\-20 (11307) pR^iShThato.anuyayuH kR^iShNamR^itvikpaurajanairvR^itA. sa tathA bhrAtR^ibhiH sarvaiH keshavaH paravIrahA .. 2\-2\-21 (11308) anvIyamAnaH shushubhe shiShyairiva guruH priyaiH. `abhimanyuM cha saubhadraM vR^iddhaiH parivR^itastathA .. 2\-2\-22 (11309) rathamAropya niryAto dhaumyo brAhmaNapu~NgavaH. indraprasthamatikramya kroshamAtraM mahAdyutiH'. pArthamAmantrya govindaH pariShvajya supIDitam .. 2\-2\-23 (11310) yudhiShTharaM pUjayitvA bhImasenaM yamau tathA. pariShvakto bhR^ishaM taistu yamAbhyAmabhivAditaH .. 2\-2\-24 (11311) yojanArdhamatho gatvA kR^iShNaH parapura~njayaH. yudhiShThiraM samAmantrya nivartasveti bhArata .. 2\-2\-25 (11312) tato.abhivAdya govindaH pAdau jagrAha dharmavit. utthApya dharmarAjastu mUrdhnyupAghrAya keshavam .. 2\-2\-26 (11313) pANDavo yAdavashreShThaM kR^iShNaM kamalalochanam. gamyatAmityanuj~nApya dharmarAjo yudhiShThiraH .. 2\-2\-27 (11314) tatastaiH saMvidaM kR^itvA yathAvanmadhusUdanaH. nivartya cha tathA kR^ichChrAtpANDavAnsapadAnugAn .. 2\-2\-28 (11315) svAM purIM prayayau hR^iShTo yathA shakro.amarAvatIm .. lochanairanujagmuste tamAdR^iShTipathAttadA .. 2\-2\-29 (11316) manobhiranujagmuste kR^iShNaM prItisamanvayAt. atR^iptamanasAmeva teShAM keshavadarshane .. 2\-2\-30 (11317) kShipramantardadhe shaurishchakShuShAM priyadarshanaH. akAmA eva pArthAste govindagamAnasAH .. 2\-2\-31 (11318) nivR^ityopayayustUrNaM svaM puraM puruSharShabhAH. syandanenAtha kR^iShNo.api tvaritaM dvArakAmagAt .. 2\-2\-32 (11319) sAtvatena cha vIreNa pR^iShThato yAyinA tadA. dArukeNa cha sUtena sahito devakIsutaH. sa gato dvArakAM viShNurgarutmAniva vegavAn .. 2\-2\-33 (11320) vaishampAyana uvAcha. 2\-2\-34x (1382) nivR^itya dharmarAjastu saha bhrAtR^ibhirachyutaH. suhR^itparivR^ito rAjA pravivesha purottamam .. 2\-2\-34 (11321) visR^ijya suhR^idaH sarvAnbhrAtR^InputrAMshcha dharmarAT. mumoda puruShavyAghro draupadyA sahito nR^ipa .. 2\-2\-35 (11322) keshavopi mudA yuktaH pravivesha purottamam. pUjyamAno yadushreShThairugrasenamukhaistathA .. 2\-2\-36 (11323) AhukaM pitaraM vR^iddhaM mAtaraM cha yashasvinIm. abhivAdya balaM chaiva sthitaH kamalalochanaH .. 2\-2\-37 (11324) pradyumnasAmbanishaThAMshcharudeShNaM gadaM tathA. aniruddhaM cha bhAnuM cha pariShvajya janArdanaH .. 2\-2\-38 (11325) sa vR^iddhairabhyanuj~nAto rukmiNyA bhavanaM yayau. `sa tatra bhavane divye pramumoda sukhI sukham .. 2\-2\-39 (11326) etasminnantare rAjanmayo daityAdhipastadA. vidhivatkalpayAmAsa sabhAM dharmasutAya vai .. .. 2\-2\-40 (11327) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi mantraparvaNi dvitIyo.adhyAyaH .. 2\.. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 003 .. shrIH .. 2\.3\. adhyAyaH 3 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## sabhAnirmANasAmagryAnayanAya bindusaraH prati mayasya gamanam ..1\.. gadAsha~NkhAbhyAM saha sAmagrIM gR^ihItvA mayasya khANDavaprasthAgamanam .. 2\.. bhImArjunayoH gadAsha~NkhadAnaM sabhAnirmANaM cha .. 3\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## vaishampAyana uvAcha. athAbravInmayaH pArthamaryunaM jayatAM varam. ApR^ichChe tvAM gamiShyAmi punareShyAmi chApyaham .. 2\-3\-1 (11328) `vishrutAM triShu lokeShu pArtha divyAM sabhAM tava. prANinAM vismayakarIM tava priyavivardhinIm. pANDavAnAM cha sarveShAM kariShyAmi dhana~njaya'.. 2\-3\-2 (11329) uttareNa tu kailAsaM mainAkaM parvataM prati. yiyakShamANeShu purA dAnaveShu mayA kR^itam .. 2\-3\-3 (11330) chitraM maNimayaM bhANDaM ramyaM bindusAraH prati. sabhAyAM satyasandhasya yadAsIdvR^iShaparvaNaH .. 2\-3\-4 (11331) AgamiShyAmi tadgR^ihya yadi tiShThati bhArata. tataH sabhAM kariShyAmi pANDavasya yashasvinIm .. 2\-3\-5 (11332) manaH prahlAdinIM chitrAM sarvaratnavibhUShitAm. asti bindusArasyugrA gadA cha kurunandana .. 2\-3\-6 (11333) nihitA yauvanAshvena rAj~nA hatvA raNe ripUn. suvarNabindubhishchitrA gurvI bhArasahA dR^iDhA .. 2\-3\-7 (11334) sA vai shatasahasrasya sammitA shatrughAtinI. anurUpA cha bhImasya gANDIvaM bhavato yathA .. 2\-3\-8 (11335) vAruNashcha mahAsha~Nkho devadattaH sughoShavAn. sarvametatpradAsyAmi bhavate nAtra saMshayaH .. 2\-3\-9 (11336) vaishampAyana uvAcha. 2\-3\-10x (1383) ityuktvA so.asuraH pArthaM prAgudIchIM dishaM gataH. athottareNa kailAsAnmainAkaM parvataM prati .. 2\-3\-10 (11337) hiraNyashR^i~NgaH sumahAnmahAmaNimayo giriH. ramyaM bindusaro nAma yatra rAjA bhagIrathaH .. 2\-3\-11 (11338) druShTuM bhAgIrathIM ga~NgAmuvAsa bahulAH samAH. yatreShTaM sarvabhUtAnAmIshvareNa mahAtmanA .. 2\-3\-12 (11339) AhR^itAH kratavo mukhyAH shataM bharatasattama. yatra yUpA maNimayAshchaityAshchApi hiraNmayAH .. 2\-3\-13 (11340) shobhArthaM vihitAstatra na tu dR^iShTAntataH kR^itAH. yatreShTvA sa gataH siddhiM sahasrAkShaH shachIpatiH .. 2\-3\-14 (11341) yatra bhUtapatiH sR^iShTvA sarvA.NllokAnsanAtanaH. apasyate tigmatejAH sthito bhUtaiH sahasrashaH .. 2\-3\-15 (11342) naranArAyaNau brahmA yamaH sthANushcha pa~nchamaH. upAsate yatra paraM sahasrayugaparyaye .. 2\-3\-16 (11343) yatreShTaM vAsudevena sattrairvarShagaNAnbahUn. shraddadhAnena satataM dharmasampratipattaye .. 2\-3\-17 (11344) suvarNamAlino yUpAshchaityAshchApyatibhAsvarAH. dadau yatra sahasrANi prayutAni cha keshavaH .. 2\-3\-18 (11345) tatra gatvA sa jagrAha gadAM sha~NkhaM cha bhArata. `tasmAdgirerupAdAya shilAH suruchirAvahAH'. sphATikaM cha sabhAdravyaM yadAsIdvR^iShaparvaNaH .. 2\-3\-19 (11346) ki~NkaraiH saha rakShobhiryadarakShanmahaddhanam. tadagR^ihNAnmayastatra gatvA sarvaM mahA.asuraH .. 2\-3\-20 (11347) tadAhR^itya cha tAM chakre so.asuro.apratimAM sabhAm. vishrutAM triShu lokeShu divyAM maNimayIM shubhAm .. 2\-3\-21 (11348) gadAM cha bhImasenAya pravarAM pradadau tadA. devadattaM chArjunAya sha~Nkhapravaramuttamam .. 2\-3\-22 (11349) yasya sha~Nkhasya nAdena bhUtAni prachakampire. `sa kAlaM ka~nchidAshvasya vishvakarmA vichintya cha .. 2\-3\-23 (11350) sabhAM prachakrame kartuM pANDavAnAM mahAtmanAm. abhiprAyeNa pArthAnAM kR^iShNasya cha mahAtmanaH .. 2\-3\-24 (11351) sarvartuguNasampannAM divyarUpAmala~NkR^itAm. tarpayitvA dvijashreShThAnpAyasena sahasrashaH. sabhA cha sA mahArAja shAtakumbhamayadrumA .. 2\-3\-25 (11352) dashakiShkusahasrANi samantAdAyatAbhavat. yathA vahneryathArkasya somasya cha yathA sabhA .. 2\-3\-26 (11353) bhrAjamAnA tathA.atyarthaM dadhAra paramaM vapuH. abhighnatIva prabhayA prabhAmarkasya bhAsvarAm .. 2\-3\-27 (11354) prababhau jvalamAneva divyA divyena varchasA. navameghapratIkAshA divamAkR^itya viShThitA. AyatA vipulA ramyA vipApmA vigataklamA .. 2\-3\-28 (11355) uttamadravyasampannA ratnaprAkAratoraNA. bahuchitrA bahudhanA sukR^itA vishvakarmaNA .. 2\-3\-29 (11356) na dAshArhI sudharmA vA brahmaNo vAtha tAdR^ishI. sabhA rUpeNa sampannA yAM chakre matimAnmayaH .. 2\-3\-30 (11357) tAM sma tatra mayenoktA rakShanti cha vahanti cha. sabhAmaShTau sahasrANi ki~NkarA nAma rAkShasAH .. 2\-3\-31 (11358) antarikShacharA ghorA mahAkAyA mahAbalAH. raktAkShAH pi~NgalAkShAshcha shuktikarNAH prahAriNaH .. 2\-3\-32 (11359) tasyAM sabhAyAM nalinIM chakArApratimAM mayaH. vaidUryapatravitatAM maNinAlamayAmbujAm .. 2\-3\-33 (11360) padmasaugandhikavatIM nAnAdvijagaNAyutAm. puShpitaiH pa~NkajaishchitrAM kUrmairmatsyaishcha kA~nchanaiH. chitrasphaTikasopAnAM niShpa~NkasalilAM shubhAm .. 2\-3\-34 (11361) mandAnilasamuddhUtAM muktAbindubhirAchitAm. mahAmaNishilApaTTabaddhaparyantavedikAm .. 2\-3\-35 (11362) maNiratnachitAM tAM tu kechidabhyetya pArthivAH. dR^iShTvApi nAbhyajAnanta te.aj~nAnAtprapatantyuta .. 2\-3\-36 (11363) tAM sabhAmabhito nityaM puShpavanto mahAdrumAH. AsannAnAvidhA lolAH shItachChAyA manoramAH .. 2\-3\-37 (11364) kAnanAni sugandhIni puShkariNyashcha sarvashaH. haMsakAraNDavopetAshchakravAkopashobhitAH .. 2\-3\-38 (11365) jalajAnAM cha padmAnAM sthalajAnAM cha sarvashaH. mAruto gandhamAdAya pANDavAnsma niShevate .. 2\-3\-39 (11366) IdR^ishIM tAM sabhAM kR^itvA mAsaiH parichaturdashaiH. niShThitAM dharmarAjAya mayo rAjannyavedayat .. .. 2\-3\-40 (11367) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi tR^itIyo.adhyAyaH .. 3\.. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 004 .. shrIH .. 2\.4\. adhyAyaH 4 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## brAhmaNAnbhojayitvA yudhiShThirasya sabhApraveshaH ..1\.. R^iShINAM kShatriyANAM devagandharvAdInAM cha tatropaveshanam .. 2\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## vaishampAyana uvAcha .. `tAM tu kR^itvA sabhAM shreShThAM mayashchArjunamabravIt. bhUtAnAM cha mahAvIryo dhvajAgre ki~Nkaro gaNaH .. 2\-4\-1 (11368) tava viShphAraghoSheNa meghavanninadiShyati. ayaM hi sUryasa~NkAsho jvalanasya ratho mahAn .. 2\.. 2\-4\-2 (11369) ime cha divijAH shvetA vIryavanto hayottamAH. mAyAmayaH kR^ito hyeSha dhvajo vAnaralakShaNaH .. 2\-4\-3 (11370) asajjamAno vR^ikSheShu dhUmaketurivochChritaH. bahuvarNaM hi lakShyeta dhvajaM vAnaralakShaNam .. 2\-4\-4 (11371) dhvajotkaTaM hyanavamaM yuddhe drakShyasi viShThitam. eva vIraH savyasAchindhvajasyAnte bhaviShyati .. 2\-4\-5 (11372) vaishampAyana uvAcha. 2\-4\-6x (1384) ityuktvA.a.ali~Ngya vIbhatsuM visR^iShTaH prayayau mayaH'. 2\-4\-6 (11373) tataH praveshanaM tasyAM chakre rAjA yudhiShThiraH. ayutaM bhojayitvA tu brAhmaNAnAM narAdhipaH .. 2\-4\-7 (11374) sAjyena pAyasenaiva madhunA mishritena cha. bhakShyairmUlaiH phalaishchaiva mAMsairvArAhahAriNaiH. kR^isareNAtha jIvantyA haviShyeNa cha sarvashaH .. 2\-4\-8 (11375) mAMsaprakArairvividhaiH khAdyaishchApi tathA nR^ipa. choShyaishcha vividhai rAjanpeyaishcha bahuvistaraiH .. 2\-4\-9 (11376) ahataishchaiva vAsobhirmAlyairuchchAvachairapi. tarpayAmAsa viprendrAnnAnAdigbhyaH samAgatAn .. 2\-4\-10 (11377) dadau tebhyaH sahasrANi gavAM pratyekashaH punaH. puNyAhaghoShastatrAsIddivaspR^igiva bhArata .. 2\-4\-11 (11378) vAditrairvividhairdivyairgandhairuchchAvachairapi. pUjayitvA kurushreShTho devatAni niveshya cha .. 2\-4\-12 (11379) tatra mallA naTA jhallAH sUtA vaitAlikAstathA. upatasthurmahAtmAnaM dharmaputraM yudhiShThiram .. 2\-4\-13 (11380) tathA sa kR^itvA pUjAM tAM bhrAtR^ibhiH saha pANDavaH. tasyAM sabhAyAM ramyAyAM reme shakro yathA divi .. 2\-4\-14 (11381) sabhAyAmR^iShayastasyAM pANDavaiH saha Asate. AsA~nchakrurnarendrAshcha nAnAdeshasamAgatAH .. 2\-4\-15 (11382) asito devalaH satyaH sarpirmAlI mahAshirAH. arvA vasuH sumitrashcha maitreyaH shunako baliH .. 2\-4\-16 (11383) bako dAlbhyaH sthUlashirAH kR^iShNadvaipAyanaH shukaH. sumanturjaiminiH pailo vyAsashiShyAstathA vayam .. 2\-4\-17 (11384) tittiriryAj~navalkyashcha sasuto romaharShaNaH. apsuhomyashcha dhaumyashcha aNImANDavyakaushikau .. 2\-4\-18 (11385) dAmoShNIpastraibalIshcha parNAdo ghaTajAnukaH. mau~njAyano vAyubhakShaH pArAsharyashcha sArikaH .. 2\-4\-19 (11386) balivAkaH sinIvAkaH saptapAlaH kR^itashramaH. jAtUkarNaH shikhAvAMshcha AlambaH pArijAtakaH .. 2\-4\-20 (11387) parvatashcha mahAbhAgo mArkaNDeyo mahAmuniH. pavitrapANiH sAvarNo bhAlukirgAlavastathA .. 2\-4\-21 (11388) ja~NghAbandhushcha raibhyashcha kopavegastathA bhR^iguH. haribabhrushcha kauNDinyo babhrumAlI sanAtanaH .. 2\-4\-22 (11389) kAkShIvAnaushijashchaiva nAchiketo.atha gautamaH. pai~Ngyo varAhaH shunakaH shANDilyashcha mahAtapAH .. 2\-4\-23 (11390) kukkuro veNuja~Ngho.atha kAlApaH kaTha eva cha. munayo dharmavidvAMso dhR^itAtmAno jitendriyAH .. 2\-4\-24 (11391) ete chAnye cha bahavo vedavedA~NgapAragAH. upAsate mahAtmAnaM sabhAyAmR^iShisattamAH .. 2\-4\-25 (11392) kathayantaH kathAH puNyA dharmaj~nAH shuchayo.amalAH. tathaiva kShatriyashreShThA dharmarAjamupAsate .. 2\-4\-26 (11393) shrImAnmahAtmA dharmAtmA mu~njaketurvivardhanaH. sa~NgrAmajiddurmukhashcha ugrasenashcha vIryavAn. 2\-4\-27 (11394) kakShasenaH kShitipatiH kShemakashchAparAjitaH. kambojarAjaH kamaThaH kampanashcha mahAbalaH .. 2\-4\-28 (11395) satataM kampayAmAsa yavanAneka eva yaH. balapauruShasampannAnkR^itAstrAnamitaujasaH. yathA.asurAnkAlakeyAndevo vajradharastathA .. 2\-4\-29 (11396) jaTAsuro madrakAnAM cha rAjA kuntiH pulindashcha kirAtarAjaH. tathA~NgavA~Ngau sahapuNDrakeNa pANDyoDrarAjau cha sahAndhrakeNa .. 2\-4\-30 (11397) a~Ngo va~NgaH sumitrashcha shaibyashchAmitrakarshanaH. kirAtarAjaH sumanA yavanAdhipatistathA .. 2\-4\-31 (11398) chANUro devarAtashcha bhojo bhImarathashcha yaH. shrutAyudhashcha kAli~Ngo jayasenashcha mAgadhaH .. 2\-4\-32 (11399) sukarmA chekitAnashcha purushchAmitrakarshanaH. ketumAnvasudAnashcha vaideho.atha kR^itakShaNaH .. 2\-4\-33 (11400) sudharmA chAniruddhashcha shrutAyushcha mahAbalaH. anUparAjo durdharpaH kramajichcha sudarshanaH .. 2\-4\-34 (11401) shishupAlaH sahasutaH karUpAdhipatistathA. vR^iShNInAM chaiva durdharpAH kumArA devarUpiNaH .. 2\-4\-35 (11402) Ahuko vipR^ithushchaiva gadaH sAraNa eva cha. akrUraH kR^itavarmA cha satyakashcha shineH sutaH .. 2\-4\-36 (11403) bhIShmako.athAkR^itishchaiva dyumatsenashcha vIryavAn. kekayAshcha maheShvAsA yaj~nasenashcha somakiH .. 2\-4\-37 (11404) ketumAnvasumAMshchaiva kR^itAstrashcha mahAbalaH. ete chAnye cha bahavaH kShatriyA mukhyasaMmatAH. 2\-4\-38 (11405) upAsate sabhAyAM sma kuntIputraM yudhiShThiram. arjunaM ye va saMshritya rAjaputrA mahAbalAH .. 2\-4\-39 (11406) ashikShanta dhanurvedaM rauravAjinavAsasaH. tatraiva shikShitA rAjankumArA vR^iShNinandanAH. 2\-4\-40 (11407) raukmiNeyashcha sAmbashcha yuyudhAnashcha sAtyakiH. sudharmA chAniruddhashcha shaivyashcha narapu~NgavaH .. 2\-4\-41 (11408) ete chAnye cha bahavo rAjAnaH pR^ithivIpate. dhana~njayasakhA chAtra nityamAste sma tumburuH .. 2\-4\-42 (11409) upAsate mahAtmAnamAsInaM saptaviMshatiH. chitrasenaH sahAmAtyo gandharvApsarasastathA .. 2\-4\-43 (11410) gItavAditrakushalAH sAmyatAlavishAradAH. pramANo.atha laye sthAne kinnarAH kR^itanishramAH .. 2\-4\-44 (11411) sa~nchoditAstumburuNA gandharvasahitAstadA. gAyanti divyatAnaiste yathAnyAyaM manasvinaH .. 2\-4\-45 (11412) pANDuputrAnR^iShIMshchaiva ramayanta upAsate. tasyAM sabhAyAmAsInAH suvratAH satyasa~NgarAH .. 2\-4\-46 (11413) divIva devA brahmANaM yudhiShThiramupAsate .. .. 2\-4\-47 (11414) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi mantraparvaNi chaturtho.adhyAyaH .. 4\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes## 2\-4\-29 kAlakeyAH kAlakAyA apatyAnyasurAH .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 005 .. shrIH .. 2\.5\. adhyAyaH 5 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## tatrAgatena yudhiShThirapUjitena nAradena kushalaprashnavyAjena rAjanItikathanam .. 1\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## vaishampAyana uvAcha. atha tatropaviShTeShu pANDaveShu mahAtmasu. mahatsu chopaviShTeShu gandharveShu cha bhArata .. 2\-5\-1 (11415) vedopaniShadAM vettA R^iShiH suragaNArchitaH. itihAsapurANaj~naH kriyAkalpavisheShavit .. 2\-5\-2 (11416) `stutastomagrahastobhapadakramavibhAgavit. shikShAkSharavibhAgaj~naH purAkalpavisheShavit .. 2\-5\-3 (11417) AdikalpArthavettA cha kalpasUtrArthatattvavit. brahmacharyavratapara UhApohavishAradaH .. 2\-5\-4 (11418) nR^ittagAndharvasevI cha sarvatrApratimastathA. aShTAdashAnAM vidyAnAM koshabhUto mahAdyutiH'.. 2\-5\-5 (11419) nyAyaviddharmatattvaj~naH ShaDa~NgavidanuttamaH. aikyasaMyoganAnAtvasamavAyavishAradaH .. 2\-5\-6 (11420) vaktA pragalbho medhAvI smR^itimAnnayavitkaviH. parAparavibhAgaj~naH pramANakR^itanishchayaH .. 2\-5\-7 (11421) pa~nchAvayavayuktasya vAkyasya guNadoShavit. uttarottaravaktA cha vadatopi bR^ihaspateH .. 2\-5\-8 (11422) dharmakAmArthamokSheShu yathAvatkR^itanishchayaH. tathA bhuvanakoshasya sarvasyAsya mahAmatiH .. 2\-5\-9 (11423) pratyakShadarshI lokasya tiryagUrdhvamadhastathA. sA~NkhyayogavibhAgaj~no nirvivitsuH surAsurAn .. 2\-5\-10 (11424) sandhivigrahatattvaj~nastvanumAnavibhAgavit. ShA~NguNyavidhiyuktashcha sarvashAstravishAradaH .. 2\-5\-11 (11425) yuddhagAndharvasevI cha sarvatrApratighastathA. etaishchAnyaishcha bahubhiryukto guNagaNairmuniH .. 2\-5\-12 (11426) lokAnanucharansarvAnAgamattAM sabhAM nR^ipa. nAradaH sumahAtejA R^iShibhiH sahitastadA .. 2\-5\-13 (11427) pArijAtena rAjendra parvatena cha dhImatA. sumukhena cha saumyena devarShiramitadyutiH .. 2\-5\-14 (11428) sabhAsthAnpANDavAndraShTuM prIyamANo manojavaH. jayAshIrbhistu taM vipro dharmarAjAnamArchayat .. 2\-5\-15 (11429) tamAgatamR^iShiM dR^iShTvA nAradaM sarvadharmavit. sahasA pANDavashreShThaH pratyutthAyAnujaiH saha .. 2\-5\-16 (11430) abhyavAdayata prItyA vinayAvanatastadA. tadarhamAsanaM tasmai sampradAya yathAvidhi .. 2\-5\-17 (11431) gAM chaiva madhuparkaM cha sampradAyArghyameva cha. archayAmAsa ratnaishcha sarvakAmaishcha dharmavit .. 2\-5\-18 (11432) tutoSha cha yathAvachcha pUjAM prApya yudhiShThirAt. so.architaH pANDavaiH sarvairmaharShirvedapAragaH. dharmakAmArthasaMyuktaM paprachChedaM yudhiShThiram .. 2\-5\-19 (11433) nArada uvAcha. 2\-5\-20x (1385) kachchidarthAshcha kalpante dharme cha ramate manaH. sukhAni chAnubhUyante manashcha na vihanyate .. 2\-5\-20 (11434) kachchidAcharitAM pUrvairnaradevapitAmahaiH. vartase vR^ittimakShudrAM dharmArthasahitAM triShu .. 2\-5\-21 (11435) kachchidarthena vA dharmaM dharmeNArthamathApi vA. ubhau vA prItisAreNa na kAmena prabAdhase .. 2\-5\-22 (11436) kachchidarthaM cha dharmaM cha kAmaM cha jayatAM vara. vibhajya kAle kAlaj~naH sadA varada sevase .. 2\-5\-23 (11437) kachchidrAjaguNaiH ShaDbhiH saptopAyAMstathA.anagha. balAbalaM tathA samyakvaturdasha parIkShase .. 2\-5\-24 (11438) kachchidAtsAnamarnvAkShya parAMshcha jayatAM vara. tathA sandhAya karmANi aShTau bhArata sevase .. 2\-5\-25 (11439) kachchitprakR^itayaH sapta na luptA bharatarShabha. ADhyAstathA vyasaninaH svanuraktAshcha sarvashaH .. 2\-5\-26 (11440) kachchinna kR^itakairdUtairye chApyaparisha~NkitAH. tvatto vA tava chAmAtyairbhidyate mantritaM tathA .. 2\-5\-27 (11441) mitrodAsInashatrUNAM kachchidvetsi chikIrShitam. kachchitsandhiM yathAkAlaM vigrahaM chopasevase .. 2\-5\-28 (11442) kachchidvR^ittimudAsIne madhyame chAnumanyase. kachchidAtmasamA vR^iddhAH shuddhAH sambodhanakShamAH .. 2\-5\-29 (11443) kulInAshchAnuraktAshcha kR^itAste vIramantriNaH. vijayo mantramUlo hi rAj~no bhavati bhArata .. 2\-5\-30 (11444) kachchitsaMvR^itamantraiste amAtyaiH shAstrakovidaiH. rAShTraM surakShitaM tAta shatrubhirna vilupyate .. 2\-5\-31 (11445) kachchinnidrAvashaM naiShi kachchitkAle vibuddhyase. kachchichchApararAtreShu chintayasyarthamarthavit .. 2\-5\-32 (11446) kachchinmantrayase naikaH kachchinna bahubhiH saha. kachchitte mantrito mantro na rAShTraM paridhAvati .. 2\-5\-33 (11447) kachchidarthAnvinishchitya laghumUlAnmahodayAn. kShipramArabhase kartuM na vighnayasi tAdR^ishAn .. 2\-5\-34 (11448) kachchinna srave karmAntAH parokShAste visha~NkitAH. sarve vA punarutsR^iShTAH saMsR^iShTaM chAtra kAraNam .. 2\-5\-35 (11449) AptairalubdhaiH kramikaiste cha kachchidanuShThitAH. kachchidrAjankR^itAnyeva kR^itaprAyANi vA punaH .. 2\-5\-36 (11450) viduste vIra karmANi nAnavAptAni kAnichit. kachchitkAraNikA dharme sarvashAstreShu kovidAH. kArayanti kumArAMshcha yodhamukhyAMshcha sarvashaH .. 2\-5\-37 (11451) kachchitsahasrairmUrkhANAmekaM krINAsi paNDitam. paNDito hyarthakR^ichChreShu kuryAnnaH shreyasaM param .. 2\-5\-38 (11452) kachchiddurgANi sarvANi dhanadhAnyAyudhodakaiH. yantraishcha paripUrNAni tathA shilpidhanurdharaiH .. 2\-5\-39 (11453) ekopyamAtyo medhAvI shUro dAnto vichakShaNaH. rAjAnaM rAjaputraM vA prApayenmahatIM shriyam .. 2\-5\-40 (11454) kachchidaShTAdashAnyeShu svapakShe dasha pa~ncha cha. tribhistribhiravij~nAtairvetsi tIrthAni chArakaiH .. 2\-5\-41 (11455) kachchiddviShAmaviditaH pratipannashcha saravadA. nityayukto ripUnsarvAnvIkShase ripusUdana .. 2\-5\-42 (11456) kachchidvinayasampannaH kulaputro bahushrutaH. anasUyuranupraShTA satkR^itaste purohitaH .. 2\-5\-43 (11457) kachchidagniShu te yukto vidhij~no matimAnR^ijuH. hutaM cha hoShyamANaM cha kAle vedayate sadA .. 2\-5\-44 (11458) kachchida~NgeShu niShNAto jyotipaH pratipAdakaH. utpAteShu cha sarveShu daivaj~naH kushalastava .. 2\-5\-45 (11459) kachchinmukhyA mahatsveva madhyameShu cha madhyamAH. jaghanyAshcha jaghanyeShu bhR^ityAH karmasu yojitAH .. 2\-5\-46 (11460) amAtyAnupadhAtItAnpitR^ipaitAmahA~nshuchIn. shreShThA~nshreShTheShu kachchittvaM niyojayasi karmasu .. 2\-5\-47 (11461) kachchinnogreNa daNDena bhR^ishamudvijase prajAH. rAShTraM tavAnushAsanti mantriNo bharatarShabha .. 2\-5\-48 (11462) kachchittvAM nAvajAnanti yAjakAH patitaM yathA. ugrapratigrahItAraM kAmayAnamiva striyaH .. 2\-5\-49 (11463) kachchiddhR^iShTashcha shUrashcha matimAndhR^itimA~nshuchiH. kulInashchAnuraktashcha dakShaH senApatistathA. 2\-5\-50 (11464) kachchidbalasya te mukhyAH sarvayuddhavishAradAH. dhR^iShTAvadAtA vikrAntAstvayA satkR^itya mAnitAH .. 2\-5\-51 (11465) kachchidvalasya bhaktaM cha vetanaM cha yathochitam. samprAptakAle dAtavyaM dadAsi na vikarShasi .. 2\-5\-52 (11466) kAlAtikramaNAdete bhaktavetanayorbhR^itAH. bhartuH kupyanti daurgatyAtso.anarthaH sumahAnsmR^itaH .. 2\-5\-53 (11467) kachchitsarve.anuraktAstvAM kulaputrAH pradhAnataH. kachchitprANAMstavArtheShu santyajanti sadA yudhi .. 2\-5\-54 (11468) kachchinnaiko bahUnarthAnsarvashaH sAmparAyikAn. anushAsti yathAkAmaM kAmAtmA shAsanAtigaH .. 2\-5\-55 (11469) kachchitpuruShakAreNa puruShaH karma shobhayan. labhate mAnamadhikaM bhUyo vA bhaktavetanam .. 2\-5\-56 (11470) kachchidvidyAvinItAMshcha narA~nj~nAnavishAradAn. yathArhaM guNatashchaiva dAnenAbhyupapadyase .. 2\-5\-57 (11471) kachchiddArAnmanuShyANAM tavArthe mR^ityumIyuShAm. vyasanaM chAbhyupetAnAM bibharShi bharatarShabha .. 2\-5\-58 (11472) kachchidbhayAdupagataM kShINaM vA ripumAgatam. yuddhe vA vijitaM pArtha putravatparirakShasi .. 2\-5\-59 (11473) kachchittvameva sarvasyAH pR^ithivyAH pR^ithivIpate. samashchAnabhisha~Nkyashcha yathA mAtA yathA pitA .. 2\-5\-60 (11474) kachchidvyasaninaM shatruM nishamya bharatarShabha. abhiyAsi javenaiva samIkShya trividhaM balam .. 2\-5\-61 (11475) yAtrAmArabhase diShTyA prAptakAlamarindama. pArShNimUlaM cha vij~nAya vyavasAyaM parAjayam .. 2\-5\-62 (11476) balasya cha mahArAja dattvA vetanamagrataH. kachchichcha balamukhyebhyaH pararAShTre parantapa. upachChannAni ratnAni prayachChasi yathArhataH .. 2\-5\-63 (11477) kachchidAtmAnamevAgre vijitya vijitendriyaH. pAra~njigIShase pArtha pramattAnajitendriyAn .. 2\-5\-64 (11478) kachchitte yAsyataH shatrUnparvaM yAnti svanuShThitAH. sAma dAnaM cha bhedashcha daNDashcha vidhivadguNAH .. 2\-5\-65 (11479) tAMshcha vikramase jetuM jitvA cha parirakShasi .. kachchidaShTA~NgasaMyuktA chaturvidhabalA chamUH. 2\-5\-66 (11480) balamukhyaiH sunItA te dviShatAM prativardhinI .. kachchillavaM cha muShTiM cha pararAShTre parantapa. 2\-5\-67 (11481) avihAya mahArAja nihaMsi samare ripUn .. kachchitsvapararAShTreShu bahavo.adhikR^itAstava. 2\-5\-68 (11482) arthAnsamadhitiShThanti rakShanti cha parasparam .. 2\-5\-69 (11483) kachchidabhyavahAryANi gAtrasaMsparshanAni cha. ghreyANi cha mahArAja rakShantyanumatAstava. 2\-5\-70 (11484) kachchitkoshashcha koShThaM cha vAhanaM dvAramAyudham .. Ayashcha kR^itakalyANaistava bhaktairanuShThitaH .. 2\-5\-71 (11485) kachchidAbhyantarebhyashcha bAhyebhyashcha vishAmpate .. rakShasyAtmAnamevAgre tAMshcha svebhyo mithashcha tAn. 2\-5\-72 (11486) kachchinna pAne dyUte vA krIDAsu pramadAsu cha. pratijAnanti pUrvAhNe vyayaM vyasanajaM tava .. 2\-5\-73 (11487) kachchidAyasya chArdhena chaturbhAgena vA punaH. pAdabhAgaistribhirvApi vyayaH saMshuddhyate tava .. 2\-5\-74 (11488) kachchijj~nAtIngurUnvR^iddhA\- nvaNijaH shilpinaH shritAn. abhIkShNamanugR^ihANisi dhanadhAnyena durgatAn .. 2\-5\-75 (11489) kachchichchAyavyaye yuktAH sarve gaNakalekhakAH. anutiShThanti pUrvAhNe nityamAyaM vyayaM tava .. 2\-5\-76 (11490) kachchidartheShu samprauDhAnhitakAmAnanupriyAn. nApakarShasi karmabhyaH pUrvamaprApya kilbiSham .. 2\-5\-77 (11491) kachchidviditvA puruShAnuttamAdhamamadhyamAn. tvaM karmasvanurUpeShu niyojayasi bhArata .. 2\-5\-78 (11492) kachchinna lubdhAshchaurA vA vairiNo vA vishAmpate. aprAptavyavahArA vA tava karmasvanuShThitAH .. 2\-5\-79 (11493) kachchinna chaurairlubdhairvA kumAraiH strIbalena vA. tvayA vA pIDyate rAShTraM kachchittuShTAH kR^iShIvalAH 2\-5\-80 (11494) kachchidrAShTre taTAkAni pUrNAni cha bR^ihanti cha. bhAgasho viniviShTAni na kR^iShirdevamAtR^ikA .. 2\-5\-81 (11495) kachchinnaM bhaktaM bIjaM cha karShakasyAvasIdati. pratyekaM cha shataM vR^iddhyA dadAsyR^iNamanugraham .. 2\-5\-82 (11496) kachchitsvanuShThitA tAta vArtA te sAdhubhirjanaiH. vArtAyAM saMshritastAta loko.ayaM sukhamedhate .. 2\-5\-83 (11497) kachchichChUrAH kR^itapraj~nAH pa~nchapa~ncha svanuShThitAH. kShemaM kurvanti saMhatya rAja~njanapade tava .. 2\-5\-84 (11498) kachchinnagaraguptyarthaM grAmA nagaravatkR^itAH. grAmavachcha kR^itAH prAntAste cha sarve tvadarpaNAH .. 2\-5\-85 (11499) kachchidbalenAnugatAH samAni viShamANi cha. purANi chaurAnnighnantashcharanti viShaye tava .. 2\-5\-86 (11500) kachchitsriyaH sAntvayasi kachchittAshcha surakShitAH. kachchinna shraddadhAsyAsAM kachchidguhyaM na bhAShase .. 2\-5\-87 (11501) kachchidAtyayikaM shrutvA tadarthamanuchintya cha. priyANyanubhava~nsheShe na tvamantaH pure nR^ipa .. 2\-5\-88 (11502) kachchiddvau prathamau yAmau rAtreH suptvA vishAmpate. sa~nchintayasi dharmArthau yAma utthAya pashchime .. 2\-5\-89 (11503) kachchiddarshayase nityaM manuShyAnsamala~NkR^itaH. utthAya kAle kAlaj~naiH saha pANDava mantribhiH .. 2\-5\-90 (11504) kachchidraktAmbaradharAH khaDgahastAH svala~NkR^itAH. upAsate tvAmabhito rakShaNArthamarindama .. 2\-5\-91 (11505) kachchiddaNDyeShu yamavatpUjyeShu cha vishAmpate. parIkShya vartase samyagapriyeShu priyeShu cha .. 2\-5\-92 (11506) kachchichChArIramAbAdhamauShadhairniyamena vA. mAnasaM vR^iddhasevAbhiH sadA pArthApakarShasi .. 2\-5\-93 (11507) kachchidvaidyAshchikitsAyAmaShTA~NgAyAM vishAradAH. suhR^idashchAnuraktAshcha sharIre te hitAH sadA .. 2\-5\-94 (11508) kachchinna lobhAnmohAdvA mAnAdvApi vishAmpate. arthipratyarthinaH prAptAnnApAsyasi katha~nchana .. 2\-5\-95 (11509) kachchinna lobhAnmohAdvA vishrambhAtpraNayena vA. AshritAnAM manuShyANAM vR^ittiM tvaM saMruNAtsi vai .. 2\-5\-96 (11510) kachchitpaurA na sahitA ye cha te rAShTravAsinaH. tvayA saha virudhyante paraiH krItAH katha~nchana .. 2\-5\-97 (11511) kachchinna durbalaH shatrurbalena paripIDitaH. mantreNa balavAnkashchidubhAbhyAM cha katha~nchana .. 2\-5\-98 (11512) kachchitsarve.anuraktAstvAM bhUmipAlAH pradhAnataH. kachchitprANAMstvadartheShu santyajanti tvayA hR^itAH .. 2\-5\-99 (11513) kachchitte sarvavidyAsu guNato.archA pravartate. brAhmaNAnAM cha sAdhUnAM tava naiH shreyasI shubhA. dakShiNAstvaM dadAsyeShAM nityaM svargApavargadAH .. 2\-5\-100 (11514) kachchiddharme trayImUle pUrvairAcharite janaiH. yatamAnastathA kartuM tasminkarmaNi vartase .. 2\-5\-101 (11515) kachchittava gR^ihe.annAni svAdUnyashranti vai dvijAH. guNavanti guNopetAstavAdhyakShaM sadakShiNam .. 2\-5\-102 (11516) kachchitkratUnekachitto vAjapeyAMshcha sarvashaH. pauNDarIkAMshcha kArtsnyena yatase kartumAtmavAn .. 2\-5\-103 (11517) kachchijj~nAtIngurUnvR^iddhAndaivatAMstApasAnapi. chaityAMshcha vR^ikShAnkalyANAnbrAhmaNAMshcha namasyasi .. 2\-5\-104 (11518) kachchichChoko na manyurvA tvayA protpAdyate.anagha. api ma~Ngalahastashcha janaH pArshve na tiShThati .. 2\-5\-105 (11519) kachchideShA cha te buddhirvR^ittireShA cha te.anagha. AyuShyA cha yashasyA cha dharmakAmArthadarshinI .. 2\-5\-106 (11520) etayA vartamAnasya buddhyA rAShTraM na sIdati. vijitya cha mahIM rAjA sotyantaM sukhamedhate .. 2\-5\-107 (11521) kachchidAryo vishuddhAtmA kShAritashchaurakarmaNi. adR^iShTashAstrakushalairna lobhAdvadhyate shuchi .. 2\-5\-108 (11522) duShTo gR^ihItastatkAritajj~nairdR^iShTaH sakAraNaH. kachchinna muchyate steno dravyalobhAnnararShabha .. 2\-5\-109 (11523) utpannAnakachchidADhyasya daridrasya cha bhArata. arthAnna mithyA pashyanti tavAmAtyA hR^itA dhanaiH .. 2\-5\-110 (11524) nAstikyamanR^itaM krodhaM pramAdaM dIrghasUtratAm. adarshanaM j~nAnavatAmAlasyaM pa~nchavR^ittitAm. ekachintanamarthAnAmanarthaj~naishcha chintanam .. 2\-5\-111 (11525) nishchitAnAmanArambhaM mantrasyAparirakShaNam. ma~NgalAdyaprayogaM cha pratyutthAnaM cha sarvataH .. 2\-5\-112 (11526) kachchittvaM varjayasyetAnrAjadoShAMshchaturdasha. prAyashoyairvinashyanti kR^itamUlApi pArthivaH .. 2\-5\-113 (11527) kachchitte saphalA vedAH kachchitte saphaLaM dhanam. kachchitte saphalA dArAH kachchitte saphalaM shrutam .. 2\-5\-114 (11528) yudhiShThira uvAcha . 2\-5\-115x (1386) kathaM vai saphalA vedAH kathaM vai saphalaM dhanam. kathaM vai saphalA dArAH kathaM vai saphalaM shrutam .. 2\-5\-115 (11529) nArada uvAcha. 2\-5\-116x (1387) agnihotraphalA vedA dattabhuktaphalaM dhanam. ratiputraphalA dArAH shIlavR^ittaphalaM shrutam .. 2\-5\-116 (11530) vaishampAyana uvAcha. 2\-5\-117x (1388) etadAkhyAya sa munirnArado vai mahAtapAH. paprachChAnantaramidaM dharmAtmAnaM yudhiShThiram .. 2\-5\-117 (11531) nArada uvAcha. 2\-5\-118x (1389) kachchidabhyAgatA dUrAdvaNijo lAbhakAraNAt. yathoktamavahAryante shulkaM shulkopajIvibhiH .. 2\-5\-118 (11532) kachchitte puruShA rAjanpure rAShTre cha mAnitAH. upAnayanti paNyAni upAdhAbhirava~nchitAH .. 2\-5\-119 (11533) kachchichChR^iNoShi vR^iddhAnAM dharmArthasahitA giraH. nityamarthavidAM tAta yathAdharmArthadarshinAm .. 2\-5\-120 (11534) kachchitte kR^iShitantreShu goShu puShpaphaleShu cha. dharmArthaM cha dvijAtibhyo dIyete madhusarpiShI .. 2\-5\-121 (11535) dravyopakaraNaM ki~nchitsarvadA sarvashilpinAm. chAturmAsyAvaraM samya~NniyataM samprayachChasi .. 2\-5\-122 (11536) kachchitkR^itaM vijAnIShe kartAraM cha prashaMsasi. satAM madhye mahArAja satkaroShi cha pUjayan .. 2\-5\-123 (11537) kachchitsUtrANi sarvANi gR^ihNAsi bharatarShabha. hastisUtrAshvasUtrANi rathasUtrANi vA vibho .. 2\-5\-124 (11538) kachchidabhyasyate samyaggR^ihe te bharatarShabha. dhanurvedasya sUtraM vai yantrasUtraM cha nAgaram .. 2\-5\-125 (11539) kachchidastrANi sarvANi brahmadaNDashcha te.anagha. viShayogAstathA sarve viditAH shatrunAshanAH .. 2\-5\-126 (11540) kachchidagnibhayAchchaiva sarvaM vyAlabhayAttathA. rogarakShobhayAchchaiva rAShTraM svaM parirakShashi .. 2\-5\-127 (11541) kachchidandhAMshcha mUkAMshcha pa~NgUnvya~NgAnabAndhavAn. piteva pAsi dharmaj~na tathA pravrajitAnapi .. 2\-5\-128 (11542) ShaDavarthA mahArAja kachchitte pR^iShThataH kR^itAH. nidrA.a.alasyaM bhayaM krodho mArdavaM dIrghasUtratA .. 2\-5\-129 (11543) vaishampAyana uvAcha. 2\-5\-130x (1390) tataH kurUNAmR^iShabho mahAtmA shrutvA giro brAhmaNasattamasya. praNamya pAdAvabhivAdya tuShTo rAjA.abravInnAradaM devarUpam .. 2\-5\-130 (11544) evaM kariShyAmi yathA tvayoktaM praj~nA hi me bhUya evAbhivR^iddhA. uktvA tathA chaiva chakAra rAjA lebhe mahIM sAgaramekhalAM cha .. 2\-5\-131 (11545) nArada uvAcha. 2\-5\-132x (1391) evaM yo vartate rAjA chAturvarNyasya rakShaNe. sa vihR^ityeha susukhI shukrasyaiti salokatAm .. .. 2\-5\-132 (11546) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi pa~nchamo.adhyAyaH .. 5\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes## 2\-5\-24 ShaDguNAH sandhivigrahAdayaH . saptopAyAH mantrauShadhendrajAlasahitAH sAmAdayaH. sa vaparapakShabalAvalasahitA etaeva chaturdasha .. 2\-5\-25 aShTau karmANi\- kR^iShirvaNikpato durga setuH ku~njarabandhanam . khanyAkarakarAdAnaM shUnyAnAM cha niveshanamityuktAni .. 2\-5\-26 saptaprakR^itayaH svAmyamAtyasuhR^itkosharAShTradurgabalAkhyAH .. 2\-5\-27 kachchinna tarkairdUtairvA iti kha\-pAThaH .. 2\-5\-28 shuchayo jIvitakShamAH iti kha\-pAThaH .. 2\-5\-35 karmAntAH kR^iShyAdayaH .. 2\-5\-37 kAraNikAH yuddhopakaraNayuktAH .. 2\-5\-41 mantrI purohitashchaiva yuvarAjashchamUpatiH . pa~nchamo dvArapAlashcha ShaShTho.antarvesha ikastathA 1, kArAgArAdhikArI cha dravyasa~nchayakR^ittathA. kR^ityAkR^ityeShu chArthAnAM navamo viniyojakaH 2, predeShTA nagarAdhyakShaH kAryAnirmANakR^ittathA. dharmAdhya kShaH sabhAdhyakSho daNDapAlastripa~nchamaH 3, ShoDasho durgapAlashcha tathA rAShTrAnta pAlakaH aTavIpAlakAntAni tIrthAnyaShTAdashaiva tu 4, chArAnvichArayettIrtheShvAta manashcha parasya cha . pAkhaNDAdInavij~nAtAnanyonyamitareShvapi 5, mantriNaM yuvarA jaM cha hitvA sveShu purohitamiti .. 2\-5\-67 aShTA~NgasaMyuktA\-rathA nAgA hayA yodhAH pattayaH karmakArakAH . chArA daishikamukhyAsha cha dhvajinyaShTA~NgikA matA. chaturvidhabalA maulamaitramR^ityATavikairbalairyuktA. balamukhyaiH senApatibhiH prativardhinI prAtikUlyena chChedinI .. 2\-5\-68 lavaH sasyachChedanakAlaH . muShTiH sasyAnAM gopanakAlaH .. 2\-5\-71 koShThaM dhAnyasthAnam .. 2\-5\-73 kachchinneti pAnAdivyasanajaM vyayaM tava pUrvAhNe dharmAcharaNakAle bhR^ityA na prata ijAnanti nAvedayanti .. 2\-5\-76 anutiShThanti nivedayanti .. 2\-5\-79 aprAptavyavahArA aprauDhAH .. 2\-5\-84 pratigrAmaM pa~nchapa~ncheti . techa\-prashAstA samAhartA saMvidhAtA lekhakaH sAkShI che ti .. 2\-5\-88 AtyayikamakalyANam .. 2\-5\-93 AbAdhaM duHkham . niyamena pathyAshanAdinA .. 2\-5\-94 nidAnaM pUrvali~NgAni rUpANyupashayastathA . samprAptirauShadhI rogI parichAraka evaM chetyaShTA~NgAni .. 2\-5\-102 tavAdhyakShaM tvatsamakShaN .. 2\-5\-108 kShAritaH mithyApavAdaiH pAtitaH .. 2\-5\-113 kR^itamUlAH apIti ChedaH .. 2\-5\-126 brahmadaNDaH abhichAraH .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 006 .. shrIH .. 2\.6\. adhyAyaH 6 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## uttamasabhAlAbhagarvitena yudhiShThireNa sabhAviShayakaprashne nAradasya indrAdisabhAvarNa napratij~nAnam .. 1\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## vaishamApAyana uvAcha. sampUjyAthAbhyanuj~nAto maharShervachanAtparam. pratyuvAchAnupUrvyeNa dharmarAjo yudhiShThiraH .. 2\-6\-1 (11547) bhagavatyAyyamAhaitaM yathAvaddharmanishchayam. yathAshakti yathAnyAyaM kriyate.ayaM vidhirmayA .. 2\-6\-2 (11548) rAjabhiryadyathA kAryaM, purA vai tanna saMshayaH. yathAnyAyopanItArthaM kR^itaM hetumadarthavat .. 2\-6\-3 (11549) vayaM tu satpathaM teShAM yAtumichChAmahe prabho. na tu shakyaM tathA gantuM yathA tairniyatAtmabhiH .. 2\-6\-4 (11550) vaishampAyana uvAcha. 2\-6\-5x (1392) ekamuktvA sa dharmAtmA vAkyaM tadabhipUjya cha. ` taM tu vishrAntamAsInaM devarShimamitadyutim'.. muhUrtAtprAptakAlaM cha dR^iShTvA lokacharaM munim .. 2\-6\-5 (11551) nAdaradaM susthamAsInamupAsIno yudhiShThiraH. apR^ichChatpANDavastatra rAjamadhye mAhadyutiH .. 2\-6\-6 (11552) bhavAtsa~ncharate lokAnsadA nAnAvidhAnbahUn. brahmaNA nirmitAnpUrvaM prekShamANo manojavaH. 2\-6\-7 (11553) IdR^ishI bhavitA kAchiddR^iShTapUrvA sabhA kvachit. ito vA shreyasI brahmaMstanmamAchakShva pR^ichChataH .. 2\-6\-8 (11554) vaishampAyana uvAcha. 2\-6\-9x (1393) tachChrutvA nAradastasya dharmarAjasya bhAShitam. pANDavaM pratyuvAchedaM smayanmadhurayA girA .. 2\-6\-9 (11555) nArada uvAcha. 2\-6\-10x (1394) mAnuSheShu na me tAta dR^iShTapUrvA na cha shrutA. sabhA maNimayI rAjanyatheyaM tava bhArata .. 2\-6\-10 (11556) sabhAM tu pitR^irAjasya varuNasya cha dhImataH. kathayiShye tathendrasya kailAsanilayasya cha .. 2\-6\-11 (11557) brahmaNashcha sabhAM divyAM kathayiShye gataklamAm. divyAdivyairabhiprAyairupetAM vishvarUpiNIm .. 2\-6\-12 (11558) devaiH pitR^igaNaiH sAdhyairyajvabhirniyatAtmabhiH. juShTAM munigaNaiH shAntairvedayaj~naiH sadakShiNaiH .. yadi te shravaNe buddhirvartate bharatarShabha .. 2\-6\-13 (11559) nAradenaivamuktastu dharmarAjo yudhiShThiraH. prA~njalirbhrAtR^ibhiH sArdhaM taishcha sarvairdvijottamaiH .. 2\-6\-14 (11560) nAradaM pratyavAchedaM dharmarAjo mahAmanAH. sabhAH kathaya tAH sarvAH shrotumichChAmahe vayam .. 2\-6\-15 (11561) kindravyAstAH sabhA brahmankiMvistArAH kimAyatAH. pitAmahaM cha ke tasyAM sabhAyAM paryupAsate .. 2\-6\-16 (11562) vAsavaM devarAjaM cha yamaM vaivasvataM cha ke. varuNaM cha kuberaM cha sabhAyAM paryupAsate .. 2\-6\-17 (11563) etatsarvaM yathAnyAyaM brahmarShe vadatastava. shrotumichChAma sahitAH paraM kautUhalaM hi naH .. 2\-6\-18 (11564) evamuktaH pANDavena nAradaH pratyabhAShata. krameNa rAjandivyAstAH shrUyantAmiha naH sabhAH .. .. 2\-6\-19 (11565) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi mantraparvaNi ShaShTho.adhyAyaH .. 6\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes## 2\-6\-11 kailAsanilayasya kuberasya .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 007 .. shrIH .. 2\.7\. adhyAyaH 7 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## indrasabhAvarNanam .. 1\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## nArada uvAcha .. shakrasya tu sabhA divyA bhAsvarA karmanirmitA. svayaM shakreNa kauravya nirjitArkasamaprabhA .. 2\-7\-1 (11566) vistIrNA yojanashataM shatamadhyardhamAyatA. vaihAyasI kAmagamA pa~nchayojanamuchChritA. 2\-7\-2 (11567) jarAshokaklamApetA nirAta~NkA shivA shubhA. veshmAsanavatI ramyA divyapAdapashobhitA .. 2\-7\-3 (11568) tasyAM deveshvaraH pArtha sabhAyAM paramAsane. Aste shachyA mahendrANyA shriyA lakShmyA cha bhArata. 2\-7\-4 (11569) bibhradvapuranirdeshyaM kirITI lohitA~NgadaH. virajombarashchitramAlyo hrIkIrtidyutibhiH saha .. 2\-7\-5 (11570) tasyAmupAsate nityaM mahAtmAnaM shatakratum. marutaH sarvasho rAjansarve cha gR^ihamedhinaH .. 2\-7\-6 (11571) siddhA devarShayashchaiva sAdhyA devagaNAstathA. maruttvantashcha sahitA bhAsvanto hemamAlinaH .. 2\-7\-7 (11572) ete sAnucharAH sarve divyarUpAH svala~NkR^itAH. upAsate mahAtmAna devarAjamarindamam .. 2\-7\-8 (11573) tathA devarShayaH sarve pArte shakramupAsate. amalA dhUtapApmAno dIpyamAnA ivAgnayaH .. 2\-7\-9 (11574) tejasvinaH somasuto vishokA vigatajvarAH. parAsharaH parvatashcha tathA sAvarNigAlavau .. 2\-7\-10 (11575) `ekatashcha dvitashchaiva tritashchaiva mahAmatiH'. sha~Nkhashcha likhitashchaiva tathA gaurashirA muniH. durvAsAH krodhanaH shyenastathA dIrghatamA muniH .. 2\-7\-11 (11576) pavitrapANiH sAvarNiryAj~navalkyo.atha bhAlukiH. uddAlakaH shvetaketustANDo bhANDAyanistathA .. 2\-7\-12 (11577) haviShmAMshcha gariShThashcha harishchandrashcha pArthivaH .. hR^idyashchodarashANDilyaH pArAsharyaH kR^iShIvalaH .. 2\-7\-13 (11578) vAtaskandho vishAkhashcha vidhAtA kAla eva cha. karAladantastvaShTA cha vishvakarmA cha tumburuH .. 2\-7\-14 (11579) ayonijA yonijAshcha vAyubhakShA hutAshinaH. IshAnaM sarvalokasya vajriNaM samupAsate .. 2\-7\-15 (11580) sahadevaH sunIthashcha vAlmIkishcha mahAtapAH. samIkaH satyavAkchaiva prachetAH satyasa~NgaraH .. 2\-7\-16 (11581) medhAtithirvAmadevaH pulastyaH pulahaH kratuH. maruttashcha marIchishcha sthANushchAtra mahAtapAH .. 2\-7\-17 (11582) kakShIvAngautamastArkShyastathA vaishvAnaro muniH. muniH kAlakavR^ikShIya AshrAvyo.atha hiraNmayaH .. 2\-7\-18 (11583) saMvarto devahavyashcha viShvaksenashcha vIryavAn. divyA ApastathauShadhyaH shraddhA medhA sarasvatI .. 2\-7\-19 (11584) artho dharmashcha kAmashcha vidyutashchaiva pANDava. jalavAhAstathA meghA vAyavaH stanayitnavaH .. 2\-7\-20 (11585) prAchIdigyaj~navAhAshcha pAvakAH saptaviMshatiH. agnIShomau tathendrAgnI mitrashcha savitA.aryamA .. 2\-7\-21 (11586) bhago vishve sAdhyAshcha guruH shukrastathaiva cha. vishvAvasushchitrasenaH sumanastaruNastathA .. 2\-7\-22 (11587) yaj~nAshcha dakShiNAshchaivaM grahAstobhAshcha bhArata. yaj~navAhAshcha ye mantrAH sarve tatra samAsate .. 2\-7\-23 (11588) tathaivApsaraso rAjan `rambhorvashyatha menakA. ghR^itAchI pa~nchachUDA cha viprachittipurogamAH .. 2\-7\-24 (11589) vidyAdharAshcha rAjendra' gandharvAshcha manoramAH. nR^ityavAditragItaishcha hAsyaishcha vividhairapi .. 2\-7\-25 (11590) ramayanti sma nR^ipate devarAjaM shatakratum. stutibhirma~Ngalaishchaiva vastuvantaH karmabhistathA .. 2\-7\-26 (11591) vikramaishcha mahAtmAnaM balavR^itraniShUdanam. brahmarAjarShayashchaiva sarve devarShayastathA .. 2\-7\-27 (11592) vimAnairvividhairdivyairdIpyamAnA ivAgnayaH. sragviNo bhUShitAH sarve yAnti chAyAnti chApare .. 2\-7\-28 (11593) bR^ihaspatishcha shukrashcha nityamAstAM hi tatra vai .. ete chAnye cha bahavo mahAtmAno yatavratAH .. 2\-7\-29 (11594) vimAnaishchandrasa~NkAshaiH somavatpriyadarshanAH. brahmaNo vachanAdrAjanbhR^iguH saptarShayastathA .. 2\-7\-30 (11595) eShA sabhA mayA rAjandR^iShTA puShkaramAlinI. shatakratormahAbAho yAmyAmapi sabhAM shR^iNu .. .. 2\-7\-31 (11596) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi mantraparvaNi saptamo.adhyAyaH .. 7\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes## 2\-7\-13 pArAsharyaH kapiShThala iti gha . pAThaH .. 2\-7\-21 brahmaNo~NgAtprasUto.agnira~NgirA iti vishrutaH . dakShiNAgnirgArhapatyA havanIyAviti trayI. nirmanthyo vaidyutaH shUraH saMvarto laukikastathA. 2\-7\-31 puShkaramAlinI nAmataH .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 008 .. shrIH .. 2\.8\. adhyAyaH 8 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## yamasabhAvarNamam .. 1\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## nArada uvAcha. kathayiShye sabhAM yAmyAM yudhiShThira nibodha tAm. vaivasvatasya yAM pArtha vishvakarmA chakAra ha .. 2\-8\-1 (11597) taijasI sA sabhA rAjanbabhUva shatayojanA. vistArAyAmasampannA bhUyasI chApi pANDava .. 2\-8\-2 (11598) arkaprakAshA bhrAjiShNuH sarvataH kAmarUpiNI. nAtishItA cha chAtyuShNA manasashcha praharShiNI .. 2\-8\-3 (11599) na shoko na jarA tasyAM kShutpipAse na chApriyam. na cha dainyaM klamo vA.api pratikUlaM na chApyuta .. 2\-8\-4 (11600) sarve kAmAH sthitAstasyAM ye divyA ye cha mAnuShAH. rasavachcha prabhUtaM cha bhakShyaM bhojyamarindama .. 2\-8\-5 (11601) lehyaM chopyaM cha peyaM cha hR^idyaM svAdu manoharam. puNyagandhAH srajastasya nityaM kAmaphalA drumAH .. 2\-8\-6 (11602) rasavanti cha toyAni shItAnyuShNAni chaiva hi. tasyAM rAjarShayaH puNyAstathA brahmarShayo.amalAH .. 2\-8\-7 (11603) yamaM vaivasvataM tAta prahR^iShTAH paryupAsate. yayAtirnahuShaH pururmAndhAtA somako nugaH .. 2\-8\-8 (11604) trasadasyushcha rAjarShiH kR^itavIryaH shrutashravAH. ariShTanemiH siddhashcha kR^itavegaH kR^itirnimiH .. 2\-8\-9 (11605) pratardanaH shibirmatsyaH pR^ithulAkSho bR^ihadrathaH. vArto maruttaH kuShikaH sA~NkAshyaH sA~NkR^itirdhruvaH .. 2\-8\-10 (11606) chaturashchaH sadasyormiH kArtavIryashcha pArthivaH. bharataH surathashchaiva sunItho nishaTho.analaH .. 2\-8\-11 (11607) divodAsashcha sumanA ambarISho bhagIrathaH. vyashvaH sadashvo vAghryashvaH pR^ithuvegaH pR^ithushravAH .. 2\-8\-12 (11608) pR^ipadashvo vasumanAH kShupashcha sumahAbalaH. ruShadrurvR^iShasenashcha purukutso dhvajI rathI .. 2\-8\-13 (11609) ArShTiSheNo dilIpashcha mahAtmA chApyushInaraH. aushInariH puNDarIkaH sharyAtiH sharabhaH shuchiH .. 2\-8\-14 (11610) a~Ngo riShTashcha venashcha duShyantaH sR^i~njayo jayaH. bhA~NgAsuriH sunIthashcha niShadho.atha vahInaraH .. 2\-8\-15 (11611) karandhamo bAhlikashcha sudyumno balavAnmadhuH. ailo maruttashcha tathA balavAnpR^ithivIpatiH .. 2\-8\-16 (11612) kapotaromA tR^iNakaH sahadevArjunau tathA. vyashvaH sAshvaH kR^ishAshvashcha shashabindushcha pArthivaH .. 2\-8\-17 (11613) rAmo dAsharathishchaiva lakShmaNo.atha pratardanaH. alarkaH kakShasenashcha gayo gaurAoshva eva cha .. 2\-8\-18 (11614) jAmadagnyashcha rAmashcha nAbhAgasagarau tathA. bhUridyumno mahAshvashcha pR^ithAshaavo janakastathA .. 2\-8\-19 (11615) rAjA vainyo vArisenaH purijijjanamejayaH. brahmadattastrigartishcha rAjoparicharastathA .. 2\-8\-20 (11616) indradyumno bhImajAnurgaurapR^iShTho.anagho layaH. padmo.atha muchukundashcha bhUridyumnaH prasenajit .. 2\-8\-21 (11617) ariShTanemiH sudyumnaH pR^ithulAshvo.aShTakastathA. shataM matsyA nR^ipatayaH shataM nIpAH shataM hayAH .. 2\-8\-22 (11618) dhR^itarAShTrAshchaikashatamashItirjanamejayAH. shataM cha brahmadattAnAM vIriNAmIriNAM shatam .. 2\-8\-23 (11619) bhIShNANAM dve shate.apyatra bhImAnAM tu tathA shatam. shataM cha prativindhyAnAM shataM nAgAH shataM hayAH .. 2\-8\-24 (11620) palAshAnAM shataM j~neyaM shataM kAshakushAdayaH. shAntanushchaiva rAjendra pANDushchaiva pitA tava .. 2\-8\-25 (11621) usha~NgavaH shataratho devarAjo jayadrathaH. vR^iShadarbhashcha rAjarShirbuddhimAnsahamantribhiH .. 2\-8\-26 (11622) athApare sahasrANi ye gatAH shasabindavaH. iShTvA.ashvamedhairbahubhirmahadbhirbhUridakShiNaiH .. 2\-8\-27 (11623) ete rAjarShayaH puNyAH kIrtimanto bahushrutAH. tasyAM sabhAyAM rAjendra vaivasvatamupAsate .. 2\-8\-28 (11624) agastyo.atha mata~Ngashcha kAlo mR^ityustathaiva cha. yajvAnashchaiva siddhAshcha ye na yogasharIriNaH .. 2\-8\-29 (11625) agniShvAttAshcha pitaraH phenapAshvoShmapAshcha ye. sudhAvanto barhiShado mUrtimantastathA.apare .. 2\-8\-30 (11626) kAlachakraM cha sAkShAchcha bhagavAnhavyavAhanaH. narA duShkR^itakarmANo dakShiNAyanamR^ityavaH .. 2\-8\-31 (11627) kAlasya nayane yuktA yamasya purupAshcha ye. tasyAM shiMshupapAlAshAstathA kAshakushAdayaH .. 2\-8\-32 (11628) upAsate dharmarAjaM mUrtimanto janAdhipa. ete chAnye cha bahavaH pitR^irAjasabhAsadaH. na shakyAH parisa~NkhyAtuM nAmabhiH karmabhistathA . 2\-8\-33 (11629) asambAdhA hi sA pArtha ramyA kAmagamA sabhA. dIrghakAlaM tapastaptvA nirmitA vishvakarmaNA. 2\-8\-34 (11630) jvalantI bhAsamAnA cha tejasA svena bhArata. tAmugratapaso yAnti suvratAH satyavAdinaH .. 2\-8\-35 (11631) shAntAH sanyAsinaH shuddhAH pUtAH puNyena karmaNA. sarve bhAsvaradehAshcha sarve cha virajombarAH .. 2\-8\-36 (11632) chitrA~NgadAshchitramAlyAH sarve jvalitakuNDalAH. sukR^itaiH karmabhiH puNyaiH pAribarhaishcha bhUShitAH .. 2\-8\-37 (11633) gandharvAshcha mahAtmAnaH sa~NghashashchApsarogaNAH. vAditraM nR^ittagItaM cha hAsyaM lAsyaM cha sarvashaH .. 2\-8\-38 (11634) puNyAshcha gandhAH shabdAshcha tasyAM pArtha samantataH. divyAni chaiva mAlyAni upatiShThanti nityashaH .. 2\-8\-39 (11635) shataM shatasahasrANi dharmiNAM taM prajeshvaram. upAsate mahAtmAnaM rUpayuktA manasvinaH .. 2\-8\-40 (11636) IdR^ishI sA sabhA rAjanpitR^irAj~no mahAtmanaH. varuNasyApi vakShyAmi sabhAM puShkaramAlinIm .. .. 2\-8\-41 (11637) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi mantraparvaNi aShTamo.adhyAyaH .. 8\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes## 2\-8\-18 rAma_iti rAmalakShmaNayorviShNusheSharUpeNa svasthAnasthayorapi rUpAntareNa upAsakAnu grahArthamatrAvasthAnam .. 2\-8\-23 dhR^itarAShTAshchaikashatamiti purANeShu prAyeNAdhikAriNAmeva kIrtanAtteShAM cha prati kalpaM samAnanAmarUpakarmatvAdanekakalpaM dharmasabhAvAsinAM teShAM bahutvaM yuktam . evamanyeShAmapi .. 2\-8\-31 duShkR^itakarmANo vidyAvihInakarmamAtraniShTAH .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 009 .. shrIH .. 2\.9\. adhyAyaH 9 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## varuNasabhAvarNanam .. 1\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## nArada uvAcha .. yudhiShThira sabhA divyA varuNasyAmitaprabhA. pramANena yathA yAmyA shubhaprAkAratoraNA .. 2\-9\-1 (11638) antaH salilamAsthAya vihitA vishvakarmaNA. divyai ratnamayairvR^ikShaiH phalapuShpapradairyutA .. 2\-9\-2 (11639) nIlapItaiH sitAH shyAmaiH sitairlohitakairapi. avatAnaistathA gulmairma~njarIjAladhAribhiH .. 2\-9\-3 (11640) tathA shakunayastasyAM vichitrA madhurasvarAH. anirdeshyA vapuShmantaH shatasho.atha sahasrashaH .. 2\-9\-4 (11641) sA sabhA sukhasaMsparshA na shItA na cha dharmadA. veshmAsanavatI ramyA sitA varuNapAlitA .. 2\-9\-5 (11642) yasyAmAste sa varuNo vAruNyA cha samanvitaH. divyaratnAmbaradharo divyAbharaNabhUShitaH .. 2\-9\-6 (11643) `dvitIyena tu nAmnA vai gaurIti bhuvi vishrutA. patnyA savaruNo devaH pramodati sukhI sukham'.. 2\-9\-7 (11644) sragviNo divyagandhAshcha divyagandhAnulepanAH. AdityAstatra varuNaM jaleshvaramupAsate .. 2\-9\-8 (11645) vAsukistakShakashchaiva nAgashchairAvatastathA. kR^iShNashcha lohitashchaiva padmashchitrashcha vIryavAn .. 2\-9\-9 (11646) kambalAshvatarau nAgau dhR^itarAShTrabalAhakau. maNimAnkuNDadhArashcha karkoTakadhana~njayau .. 2\-9\-10 (11647) pANimAnkuNDadhArashcha balavAnpR^ithivIpate. prahrAdo muShikAdashcha tathaiva janamejayaH .. 2\-9\-11 (11648) patAkino maNDalinaH phaNavantashcha sarvashaH. ` artho dharmashcha kAmashcha vasuH kapila eva cha .. 2\-9\-12 (11649) anantashcha mahAnAgo yaM dR^iShTvA jalajeshvaraH. abhyarchayati satkArairAsanena cha taM vibhuH .. 2\-9\-13 (11650) vAsukipramukhAshchaiva sarve prA~njalayaH sthitAH. anuj~nAtAshcha sheSheNa yathArhamupavishya cha .. 2\-9\-14 (11651) ete chAnye cha bahavaH sarpAstasyAM yudhiShThira. `vainateyashcha garuDo ye chAsya parichAriNaH'. upAsate mahAtmAnaM varuNaM vigataklamAH .. 2\-9\-15 (11652) balirvairochano rAjA narakaH pR^ithivI~njayaH. saMhrAdo viprachittishcha kAlakha~njAshcha dAnavAH .. 2\-9\-16 (11653) suhanurdurmukhaH sha~NkhaH sumanAH sumatistataH. ghaTodaro mahApArshvaH krathanaH piTharastathA .. 2\-9\-17 (11654) vishvarUpaH svarUpashcha virUpo.atha mahAshirAH. dashagrIvashcha vAlI cha meghavAsA dashAvaraH .. 2\-9\-18 (11655) TiTTibho viTabhUtashcha saMhrAdashchendratApanaH. daityadAnavasa~NghAshcha sarve ruchirakuNDalAH .. 2\-9\-19 (11656) sragviNo maulinashchaiva tathA divyaparichChadAH. sarve labdhavarAH shUrAH sarve vigatamR^ityavaH .. 2\-9\-20 (11657) te tasyAM varuNaM devaM dharmapAshadharaM sadA. upAsate mahAtmAnaM sarve sucharitavratAH .. 2\-9\-21 (11658) tathA samudrAshchatvAro nadI bhAgIrathI cha sA. kAlindI vidishA veNA nardamA vegavAhinI .. 2\-9\-22 (11659) vipAshA cha shatadrushcha chandrabhAgA sarasvatI. irAvatI vitastA cha sindhurdevanadI tathA .. 2\-9\-23 (11660) godAvarI kR^iShNaveNI kAverI cha saridvarA. kimpunA cha vishalyA cha tathA vaitaraNI nadI .. 2\-9\-24 (11661) tR^itIyA jyeShThilA chaiva shoNashchApi mahAnadaH. charmaNvatI tathA chaiva parNAshA cha mahAnadI .. 2\-9\-25 (11662) sarayUrvAravatyA.atha lA~NgalI cha saridvarA. karatoyA tathA.a.atreyI lauhityashcha mahAnadaH .. 2\-9\-26 (11663) la~NghatI gomatI chaiva sandhyA trisrotasI tathA. etAshchanyAshcha rAjendra sutIrthA lokavishrutAH .. 2\-9\-27 (11664) saritaH sarvatashchAnyAstIrthAni cha sarAMsi cha. kUpAshcha saprasravaNA dehavanto yudhiShThira. 2\-9\-28 (11665) palvalAni taTAkAni dehavantyatha bhArata. dishastathA mahI chaiva tathA sarve mahIdharAH .. 2\-9\-29 (11666) upAsate mahAtmAnaM sarve jalacharAstathA. gItavAditravantashcha gandharvApsarasAM gaNAH .. 2\-9\-30 (11667) stuvanto varuNaM tasyAM sarva eva samAsate. mahIdharA ratnavanto rasA ye cha pratiShThitAH .. 2\-9\-31 (11668) kathayantaH sumadhurAH kathAstatra samAsate. vAruNashcha tathA mantrI sunAbhaH paryupAsate .. 2\-9\-32 (11669) putrapautraiH parivR^ito gonAmnA puShkareNa cha. sarve vigrahavantaste tamIshvaramupAsate .. 2\-9\-33 (11670) eShA mayA sampatatA vAruNI bharatarShabha. dR^iShTapUrvA sabhA ramyA kuberasya sabhAM shR^iNu .. .. 2\-9\-34 (11671) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi mantraparvaNi navamo.adhyAyaH .. 9\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes## 2\-9\-34 sampatatA samAgachChatA .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 010 .. shrIH .. 2\.10\. adhyAyaH 10 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## kuberasabhAvarNanam .. 1\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## nArada uvAcha. sabhA vaishravaNI rAja~nshatayojanamAyatA. vistIrNA saptatishchaiva yojanAni sitaprabhA .. 2\-10\-1 (11672) tapasA nirjitA rAjansvayaM vaishravaNena sA. shashiprabhA prAvaraNA kailAsashikharopamA .. 2\-10\-2 (11673) guhyakairuhyamAnA sA khe viShakteva shobhate. divyA hemamayairuchchaiH prAsAdairupashobhitA .. 2\-10\-3 (11674) mahAratnavatI chitrA divyagandhA manoramA. sitAbhrashikharAkArA plavamAneva dR^ishyate. 2\-10\-4 (11675) divyA hemamayai ra~Ngairvidyudbhiriva chitritA. tasyAM vaishravaNo rAjA vichitrAbharaNAmbaraH .. 2\-10\-5 (11676) strIsahasrairvR^itaH shrImAnAste jvalitakuNDalaH. `saha patnyA mahArAja R^iddhyA saha virAjate. 2\-10\-6 (11677) sarvAbharaNabhUShiNyA vapuShmatyA dhaneshvaraH'. divAkaranibhe puNye divyAstaraNasaMvR^ite. divyapAdopadhAne cha niShaNNaH paramAsane .. 2\-10\-7 (11678) mandArANAmudArANAM vanAni pariloDayan. saugandhIkavanAnAM cha gandhaM gandhavaho vahan .. 2\-10\-8 (11679) nalinyAshchAlakAkhyAyA nandanasya vanasya cha. shIto hR^idayasaMhlAdI vAyustamupasevate .. 2\-10\-9 (11680) tatra devAH sagandharvA gaNairapsarasAM vR^itAH. divyatAnairmahArAja gAyantisma sabhAgatAH .. 2\-10\-10 (11681) mishrakeshI cha rambhA cha chitrasenA shuchismitA. chArunetrA ghR^itAchI cha menakA pu~njikasthalA .. 2\-10\-11 (11682) vishvAchI sahajanyA cha pramlochA urvashI .. 2\-10\-12 (11683) vargA cha saurabheyI cha samIchI budbudA latA. etAH sahasrashashchAnyA nR^ittagItavishAradAH .. 2\-10\-13 (11684) upatiShThanti dhanadaM gandharvApsarasAM gaNAH. anishaM divyavAditrairnR^ittagItaishcha sa sabhA .. 2\-10\-14 (11685) ashUnyA ruchirA bhAti gandharvApsarasAM gaNaiH. kinnarA nAma gandharvA narA nAma tathA.apare .. 2\-10\-15 (11686) mANibhadro.atha dhanadaH shvetabhadrashcha guhyakaH. kasherako gaNDakaNDUH pradyotashcha mahAbalaH .. 2\-10\-16 (11687) kustambaruH pishAchashcha gajakarNo vishAlakaH. varAhakarNastAmrauShThaH phalakakShaH phalodakaH .. 2\-10\-17 (11688) haMsachUDaH sha_ikhAvarto hemanetro vibhIShaNaH. puShpAnanaH pi~NgalakaH shoNitodaH pravAlakaH .. 2\-10\-18 (11689) vR^ikShavAsyaniketashcha chIravAsAshcha bhArata. ete chAnye cha bahavo yakShAH shatasahasrashaH .. 2\-10\-19 (11690) sadA bhagavatI lakShmIstatraiva nalakUbaraH. ahaM cha bahushastasyAM bhavantyanye cha madvidhAH .. 2\-10\-20 (11691) brahmarShayo bhavantyatra tathA devarShayo.apare. kravyAdAshcha tathaivAnye gandharvAshcha mahAbalAH .. 2\-10\-21 (11692) upAsate mahAtmAnaM tasyAM dhanadamIshvaram. bhagavAnbhUtasa~Nghaishcha vR^itaH shatasahasrashaH .. 2\-10\-22 (11693) umApatiH pashupatiH shUlabhR^idbhaganetrahA. tryambako rAjashArdUla devI cha vigataklamA .. 2\-10\-23 (11694) vAmanairvikaTaiH kubjaiH kShatajAkShairmahAravaiH. medomAMsAshanairugrairugradhanvA mahAbalaH .. 2\-10\-24 (11695) nAnApraharaNairugrairvAtairiva mahAjavaiH. vR^itaH sakhAyamanvAste sadaiva dhanadaM nR^ipa .. 2\-10\-25 (11696) prahR^iShTAH shatashashchAnye bahushaH saparichChadAH. gandharvANAM cha patayo vishvAvasurhahA huhUH .. 2\-10\-26 (11697) tumburuH pravatashchaiva shailUShashcha tathA.aparaH. chitrasenashcha gItaj~nastathA chitrarathopi cha .. 2\-10\-27 (11698) ete chAnye cha gandharvA dhaneshvaramupAsate. vidyAdharAdhipashchaiva chakradharmA sahAnujaiH .. 2\-10\-28 (11699) upAcharati tatra sma dhanAnAmIshvaraM prabhum. kinnarAH shatashastatra dhanAnAmIshvaraM prabhum .. 2\-10\-29 (11700) Asate chApi rAjAno bhagadattapurogamAH. drumaH kimpuruSheshashcha upAste dhanadeshvaram .. 2\-10\-30 (11701) rAkShasAdhipatishchaiva mahendro gandhamAdanaH. saha yakShaiH sagandharvaiH saha sarvairnishAcharaiH .. 2\-10\-31 (11702) vibhIShaNashcha dharmiShTha upAste bhrAtaraM prabhum. himavAnpAriyAtrashcha vindhyakailAsamandarAH .. 2\-10\-32 (11703) malayo dardurashchaiva mahendro gandhamAdanaH. indrakIlaH sunAbhashcha tathA divyau cha parvatau .. 2\-10\-33 (11704) ete chAnye cha bahavaH sarve merupurogamAH. upAsate mahAtmAnaM dhanAnAmIshvaraM prabhum .. 2\-10\-34 (11705) ndIshvarashcha bhagavAnmahAkAlastathaiva cha. sha~NkukarNamukhAH sarve divyAH pAriShadAstathA .. 2\-10\-35 (11706) kAShThaH kuTI mukho dantI vijayashcha tapodhikaH. shvetashcha vR^iShabhastatra nardannAste mahAbalaH .. 2\-10\-36 (11707) dhanadaM rAkShasAshchAnye pishAchAshcha upAsate. pAriShadaiH parivR^itamupAyAntaM maheshvaram .. 2\-10\-37 (11708) sadA hi devadeveshaM shivaM trailokyabhAvanam. praNamya mUrdhnA paulastyo bahurUpamumApatim .. 2\-10\-38 (11709) tato.abhyanuj~nAM samprApya mahAdevAddhaneshvaraH. Aste kadAchidbhagavAnbhavo dhanapateH sakhA .. 2\-10\-39 (11710) nidhipravaramukhyau cha sha~Nkhapadmau dhaneshvarau. sarvAnnidhInpragR^ihyAtha upAstAM vai dhaneshvaram .. 2\-10\-40 (11711) sA sabhA tAdR^ishI ramyA mayA dR^iShTAntarikShagA. pitAmahasabhAM rAjankIrtayiShye nibodha tAm .. .. 2\-10\-41 (11712) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi mantraparvaNi dashamo.adhyAyaH .. 10\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes## 2\-10\-5 ra~NgairitichChedaH .. 2\-10\-39 Aste ityAvR^ittyA yojanIyam . yadA bhavaH kadAchitkuberasabhAmadhyAste tadA kubero.api bhavAdanuj~nAM prApya tannikaTe Aste upavishati .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 011 .. shrIH .. 2\.11\. adhyAyaH 11 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## brahmasabhAvarNanam ..1\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## nArada uvAcha .. pitAmahasabhAM tAta kathyamAnAM nibodha me. shakyate yA na nirdeShTumevaMrUpeti bhArata .. 2\-11\-1 (11713) purA devayuge rAjannAdityo bhagavAndivaH. AgachChanmAnuShaM lokaM didR^ikShurvigataklamaH .. 2\-11\-2 (11714) charanmAnuSharUpeNa sabhAM dR^iShTvA svayambhuvaH. sa tAmakathayanmahyaM dR^iShTvA tattvena pANDava .. 2\-11\-3 (11715) aprameyAM sabhAM divyAM mAnasIM bharatarShabha. anirdeshyAM prabhAveNa sarvabhUtamanoramAm .. 2\-11\-4 (11716) shrutvA guNAnahaM tasyAH sabhAyAH pANDavarShabha. darshanepsustathA rAjannAdityamidamabruvam. 2\-11\-5 (11717) bhagavandraShTumichChAmi pitAmahasabhAM shubhAm. yena vA tapasA shakyA karmaNA vA.api gopate .. 2\-11\-6 (11718) auShadhairyA tathA yuktairuttamA pApanAshinI. tanmamAchakShva bhagavanpashyeyaM tAM sabhAM yathA .. 2\-11\-7 (11719) sa tanmama vachaH shrutvA sahasrAMshurdivAkaraH. provAcha bhAratashreShTha vrataM varShasahasrakam .. 2\-11\-8 (11720) brahmavratamupAssva tvaM prayatenAntarAtmanA. tato.ahaM himavatpR^iShThe samArabdo mahAvratam .. 2\-11\-9 (11721) tataH sa bhagavAnsUryo mAmupAdAya vIryavAn. AgachChattAM sabhAM brAhmIM vipApmA vigataklamaH ? 2\-11\-10 (11722) evaMrUpeti sA shakyA na nirdeShTuM narAdhipa. kShaNena hi bibhartyanyadanirdeshyaM vapustathA .. 2\-11\-11 (11723) na veda parimANaM vA saMsthAnaM chApi bhArata. na cha rUpaM mayA tAdR^ik dR^iShTapUrvaM kadAchana .. 2\-11\-12 (11724) susukhA sA sadA rAjanna shItA na cha gharmadA. na kShutpipAse na glAniM prApyatAM prAptuvantyuta .. 2\-11\-13 (11725) nAnArUpairiva kR^itA maNibhiH sA subhAsvaraiH. stambhairna cha dhR^itA sA tu shAshvatI na cha sA kSharA .. 2\-11\-14 (11726) divyairnAnAvidhairbhAvairbhAsadbhiramitaprabhaiH .. 2\-11\-15 (11727) ati chandraM cha sUryaM cha shikhinaM cha svayamprabhA. dIpyate nAkapR^iShThasthA bhartsayanvIva bhAskaram .. 2\-11\-16 (11728) tasyAM sa bhagavAnAste vidadhaddevamAyayA. svayameko.anishaM rAjansarvalokapitAmahaH .. 2\-11\-17 (11729) upatiShThanti chApyenaM prajAnAM patayaH prabhum. dakShaH prachetAH pulaho marIchiH kashyapaH prabhuH .. 2\-11\-18 (11730) bhR^iguratrirvasiShThashcha gautamo.atha tathA~NgirAH. pulastyashcha katushchaiva prahlAdaH kardamastathA. 2\-11\-19 (11731) atharvA~Ngirasashchaiva vAlakhilyA sarIchipAH. mano.antarikShaM vidyAshcha vAyustejo jalaM mahI .. 2\-11\-20 (11732) shabdasparshau tathA rUpaM raso gandhashcha bhArata. prakR^itishcha vikArashcha yachchAnyatkAraNaM bhuvaH .. 2\-11\-21 (11733) agastyashcha mahAtejA mArkaNDeyashcha vIryavAn. jamadagnirbharadvAjaH saMvartashchyavanastathA .. 2\-11\-22 (11734) durvAsAshcha mahAbhAga R^iShNashR^i~Ngashcha dhArmikaH. sanatkumAro bhagavAnyogAchAryo mahAtapAH .. 2\-11\-23 (11735) asito devalashchaiva jaigIShavyashcha tattvavit. R^iShabho jitashatrushcha mahAvIryastathA maNiH .. 2\-11\-24 (11736) AyurvedastathA.aShTA~Ngo dehavAMstatra bhArata. chandramAH saha nakShatrairAdityashcha gabhastimAn .. 2\-11\-25 (11737) vAyavaH kratavashchaiva sa~NkalpaH prANa eva cha. mUrtimanto mahAtmAno mahAvrataparAyaNAH .. 2\-11\-26 (11738) ete chAnye cha bahavo brahmANaM samupasthitAH. artho dharmashcha kAmashcha harSho dveShastapo damaH .. 2\-11\-27 (11739) AyAnti tasyAM sahitA gandharvApsarasAM gaNAH. viMshatiH sapta chaivAnye lokapAlAshcha sarvashaH .. 2\-11\-28 (11740) shukro bR^ihaspatishchaiva budho.a~NkAraka eva cha. shanaishcharashcha rAhushcha grahAH sarve tathaiva cha .. 2\-11\-29 (11741) mantro rathantaraM chaiva harimAnvasumAnapi. AdityAH sAdhirAjAno nAmadvandvairudAhR^itAH .. 2\-11\-30 (11742) maruto vishvakarmA cha vasavashchaiva bhArata. tathA pitR^igaNAH sarve sarvANi cha havIMShyatha .. 2\-11\-31 (11743) R^igvedaH sAmavedashcha yajurvedashcha pANDava. atharvavedashcha tathA sarvashAstrANi chaiva ha .. 2\-11\-32 (11744) itihAsopavedAshcha vedA~NgAni cha sarvashaH. grahA yaj~nAshcha somashcha devatAshchApi sarvashaH .. 2\-11\-33 (11745) sAvitrI durgataraNI vANI saptavidhA tathA. medhA dhR^itiH shrutishchaiva praj~nA buddhiryashaH kShamA .. 2\-11\-34 (11746) sAmAni stutishastrANi gAthAshcha vividhAstathA. bhAShyANi tarkayuktAni dehavanti vishAmpate .. 2\-11\-35 (11747) nATakA vividhAH kAvyAH kathAkhyAyikArikAH . tatratiShThanti te puNyA ye chAnye gurupUjakAH .. 2\-11\-36 (11748) kShaNA lavA muhUrtAshcha divA rAtristathaiva cha. ardhamAsAshcha mAsAshcha R^itavaH ShaT cha bhArata .. 2\-11\-37 (11749) saMvatsarAH pa~nyayugamahorAtrashchaturvidhaH. kAlachakraM cha taddivyaM nityamakShayamavyayam .. 2\-11\-38 (11750) dharmachakraM tathA chApi nityamAste yudhiShThira. aditirditirdanushchaiva surasA vinatA irA .. 2\-11\-39 (11751) kAlikA surabhI devI saramA chAtha gautamI .. 2\-11\-40 (11752) prabhA kadrUshcha vai devyau devatAnAM cha mAtaraH. rudrANI shrIshcha lakShmIshcha bhadrA ShaShThI tathA.aparA .. 2\-11\-41 (11753) pR^ithivI gAM gatA devI hrIH svAhA kIrtireva cha. surA devI shachI chaiva tathA puShTirarundhatI .. 2\-11\-42 (11754) saMvR^ittirAshA niyatiH sR^iShTirdevI ratistathA. etAshchAnyAshchavai devya upatasthuH prajApatim .. 2\-11\-43 (11755) AdityA vasavo rudrA marutashchAsvinAvapi. vishvedevAshcha sAdhyAshcha pitarashcha manojavAH .. 2\-11\-44 (11756) pitR^iNAM cha gaNAnviddhi saptaiva puruSharShabha. mUrtimanto vai chatvArastrayashchApi sharIriNaH .. 2\-11\-45 (11757) vairAjashcha mahAbhAgA agniShvAttAshcha bhArata. gArhapatyA nAkacharAH pitaro lokavishrutAH .. 2\-11\-46 (11758) somapA ekashR^i~NgAshcha chaturvedAH kalAstathA. ete chaturShu varNeShu pUjyante pitaro nR^ipa .. 2\-11\-47 (11759) etairApyAyitaiH purvaM somashchApyAyyate punaH. ta ete pitaraH sarve prajApatimupasthitAH .. 2\-11\-48 (11760) upAsate cha saMhR^iShTA brahmANamamitaujasam. rAkShasAshcha pishAchAshcha dAnavA guhyakAstathA .. 2\-11\-49 (11761) nAgAH suparNAH pashavaH pitAmahamupAsate. sthAvarA ja~NgamAshchaiva mahAbhUtAstathA.apare .. 2\-11\-50 (11762) purandarashcha devendro varuNo dhanado yamaH. mahAdevaH sahomo.atra sadA gachChati sarvashaH .. 2\-11\-51 (11763) mahAsenashcha rAjendra sadopAste pitAmaham. devo nArAyaNastasyAM tathA devarShayashcha ye .. 2\-11\-52 (11764) R^iShayo vAlakhilyAshcha yonijAyonijAstathA. yachcha ki~nchitriloke.asmindR^ishyate sthANu ja~Ngamam. sarvaM tasyAM mayA dR^iShTamiti viddhi narAdhipa .. 2\-11\-53 (11765) aShTAshItisahasrANi R^iShINAmUrdhvaretasAm. prajAvatAM cha pa~nchAshadR^iShINAmapi pANDava .. 2\-11\-54 (11766) te sma tatra yathAkAmaM dR^iShTvA sarve divaukasaH. praNamya shirasA tasmai sarve yAnti yathAgamam .. 2\-11\-55 (11767) atithInAgatAndevAndaityAnnAgAMstathA dvijAn. yakShAnmuparNAnkAleyAngandharvApsarasastathA .. 2\-11\-56 (11768) mahAbhAgAnamitadhIrbrahmA lokapitAmahaH. dayAvAnsarvabhUteShu yathArhaM pratipadyate .. 2\-11\-57 (11769) pratigR^ihya tu vishvAtmA svayaM svayambhUramitadyutiH. sAntvamAnArthasambhogairyunakti manujAdhipa .. 2\-11\-58 (11770) tathA tairupayAtaishcha pratiyadbhishcha bhArata. AkulA sA sabhAtAta bhavati sma sukhapradA .. 2\-11\-59 (11771) sarvatejomayI divyA brahmarShigaNasevitA. brAhayA shriyA dIpyamAnA shushubhe vigataklamA .. 2\-11\-60 (11772) sA sabhA tAdR^ishI dR^iShTA mayA lokeShu durlabhA. sabheyaM rAjashArdUla manuShyeShu yathA tava .. 2\-11\-61 (11773) etA mayA dR^iShTapUrvAH sabhA deveShu bhArata. sabheyaM mAnuShe loke sarvashreShThatamA tava .. .. 2\-11\-62 (11774) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi mantraparvaNi ekAdasho.adhyAyaH .. 11\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes## 2\-11\-2 devayuge kR^itayuge .. 2\-11\-30 mAmadvandvairagnIShomendrAbhyAdibhiH .. 2\-11\-38 saMvatsarAH ShaShTiH prabhavAdayaH . techa pa~nchapa~ncha ekaikaM yugam. chaturvidho mAnuSho.a horAtraH ShaShTighaTikAbhiH. paitro mAsena. daivo vatsareNa. brAhmaH kalpeneti. kAlachakraM dvAdasharAshyAtmakam .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 012 .. shrIH .. 2\.12\. adhyAyaH 12 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## indrasabhAsthaharishchandracharite yudhiShThireNa pR^iShTe tatkathAprasa~Ngena nAradakR^itA rAjasUyaprashaMsA .. 1\.. yudhiShTharamprati pANDusandeshakathanapUrvakaM nAradasya gamanam .. 2\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## yudhiShThira uvAcha .. prAyasho rAjalokaste kathito vadatAM vara. vaivasvatasabhAyAM tu yathA vadasi me prabho .. 2\-12\-1 (11775) varuNasya sabhAyAM tu nAgAste kathitA vibho. daityendrAshchApi bhUyiShThAH saritaH sAgarAstathA .. 2\-12\-2 (11776) tathA dhanapateryakShA guhyakA rAkShasAstathA. gandharvApsarasashchaiva bhagavAMshcha vR^iShadhvajaH .. 2\-12\-3 (11777) pitAmahasabhAyAM tu kathitAste maharShabhaH. sarve devanikAyAshcha sarvashAstrANi vaiva ha .. 2\-12\-4 (11778) shakrasya tu sabhAyAM tu devAH sa~NkIrtitA mune. uddeshatashcha gandharvA vividhAshcha maharShayaH .. 2\-12\-5 (11779) eka eva tu rAjarShirharishchandro mahAmune. kathitaste sabhAyAM vai devendrasya mahAtmanaH .. 2\-12\-6 (11780) kiM karma tenAcharitaM tapo vA niyatavrata. yenAsau saha shakreNa spardhade sumahAyashAH .. 2\-12\-7 (11781) pitR^ilokagatashchaiva tvayA vipra pitA mama. dR^iShTaH pANDurmahAbhAgaH kathaM vA.api samAgataH .. 2\-12\-8 (11782) kimuktavAMshcha bhagavaMstanmamAchakShva suvrata. tvattaH shrotuM sarvamidaM paraM kautUhalaM hi me .. 2\-12\-9 (11783) nArada uvAcha. 2\-12\-10x (1395) yanmAM pR^ichChasi rAjendra harishchandraM prati prabho. tatte.ahaM sampravakShyAmi mAhAtmyaM tasya dhImataH .. 2\-12\-10 (11784) ` ikShvAkUNAM kule jAtastrisha~NkurnAma pArthivaH. ayodhyAdhipatirvIro vishvAmitreNa saMsthitaH .. 2\-12\-11 (11785) tasya satyavatI nAma patnI kekayavaMshajA. tasyAM garbhaH samabhavaddharmeNa kurunandana .. 2\-12\-12 (11786) sA cha kAle mahAbhAgA rAjanmAsaM pravishya cha. kumAraM janayAmAsa harishchandramakalmaSham. sa vai rAjA harishchandrastraisha~Nkava iti smR^itaH'.. 2\-12\-13 (11787) sa rAjA balavAnAsItsamrAT sarvamahIkShitAm. tasya sarve mahIpAlAH shAsanAvanatAH sthitAH .. 2\-12\-14 (11788) tenaikaM rathamAsthAya jaitraM hemavibhUShitam. shastrapratApena jitA dvIpAH sapta janeshvara .. 2\-12\-15 (11789) sa nirjitya mahIM kR^itsnAM sashailavanakAnanAm. AjahAra mahArAja rAjasUyaM mahAkratum .. 2\-12\-16 (11790) tasya sarve mahIpAlA dhanAnyAjahrurAj~nayA. dvijAnAM pariveShTArastasminyaj~ne cha te.abhavan .. 2\-12\-17 (11791) `samAptayaj~no vidhivaddharishchandraH pratApavAn. abhiShiktashcha shushubhe sAmrAjyena narAdhipaH .. 2\-12\-18 (11792) rAjasUye.abhiShiktashcha samAptavaradakShiNe'.. 2\-12\-19 (11793) prAdAchcha draviNaM prItyA yAchakAnAM nareshvaraH. yathoktavantaste tasmiMstataH pa~nchaguNAdhikam .. 2\-12\-20 (11794) atarpayachcha vividhairvasubhirbrAhmaNAMstadA. prasarpakAle samprApte nAnAdigbhyaH samAgatAn .. 2\-12\-21 (11795) bhakShyabhojyaishcha vividhairyathAkAmapuraskR^itaiH. ratnaughatarpitaistuShTairdvijaishcha samudAhR^itam. tejasvI cha yashasvI cha nR^ipebhyo.abhyadhiko.abhavat . 2\-12\-22 (11796) etasmAtkAraNAdrAjanharishchandro virAjate. tebhyo rAjasahasrebhyastadvidvi bharatarShabha .. 2\-12\-23 (11797) samApya cha harishchandro mahAyaj~naM pratApavAn. abhiShiktashcha shushubhe sAmrAjyena narAdhipa .. 2\-12\-24 (11798) ye chAnye cha mahIpAlA rAjasUyaM mahAkratum. yajante te sahendreNa modante bharatarShabha. 2\-12\-25 (11799) ye chApi ni naM prAptAH sa~NgrAmeShvapalAyinaH. te tatsadanam tAdya mondate bharatarShabha .. 2\-12\-26 (11800) tapasA ye cha tIvreNa tyajantIha kalevaram. te tatsthAnaM samAsAdya shrImanto bhAnti nityashaH .. 2\-12\-27 (11801) pitA cha tvA.a.aha kaunteya pANDuH kauravanandana. harishchandre shriyaM dR^iShTvA nR^ipatau jAtavismayaH .. 2\-12\-28 (11802) vij~nAya mAnuShaM lokamAyAntaM mAM narAdhipa. provAcha praNato bhUtvA vadethAstvaM yudhiShThiram .. 2\-12\-29 (11803) samartho.asi mahIM jetuM bhrAtaraste sthitA vashe. rAjasUyaM kratushreShThamahArasveti bhArata .. 2\-12\-30 (11804) tvayIShTavati putre.ahaM harishchandravadAshu vai. modiShye bahulAH shashvatsamAH shakrasya saMsadi .. 2\-12\-31 (11805) evaM bhavatu vakShye.ahaM tava putraM narAdhipam. bhUlokaM yadi gachCheyamiti pANDumathAbruvam .. 2\-12\-32 (11806) tasya tvaM puruShavyAghra sa~NkalpaM kuru pANDava. gantAsitvaM mahendrasya pUrvaiH saha salokatAm .. 2\-12\-33 (11807) bahuvighnashcha nR^ipate kratureSha smR^ito mahAn. ChidrANyasya vA~nChanti yaj~naghnA brahmarAkShasAH .. 2\-12\-34 (11808) yuddhaM cha kShatrashamanaM pR^ithivIkShayakAraNam. ki~nchideva nimittaM cha bhavatyatra kShayAvaham .. 2\-12\-35 (11809) etatsa~nchintya rAjendra yatkShamaM tatsamAchara. apramattotthito nityaM chAturvarNyasya rakShaNe .. 2\-12\-36 (11810) bhava edhasva modasva dhanaistarpaya cha dvijAn. etatte vistareNoktaM yanmAM tvaM paripR^ichChasi. ApR^ichChe tvAM gamiShyAmi dAshArhanagarIM prati .. 2\-12\-37 (11811) vaishampAyana uvAcha. 2\-12\-38x (1396) evamAkhyAya pArthebhyo nArado janamejaya. jagAma tairvR^ito rAjannR^iShibhiryaiH samAgataH .. 2\-12\-38 (11812) gate tu nArade pArtho bhrAtR^ibhiH saha kauravaH. rAjasUyaM kratushreShThaM chintayAmAsa pArthivaH .. .. 2\-12\-39 (11813) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi mantraparvaNi dvAdasho.adhyAyaH .. 12\.. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 013 .. shrIH .. 2\.13\. adhyAyaH 13 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## mantribhiH saha saMmantrya kR^itarAjasUyakaraNanishchayasya yudhiShThirasya shrIkR^iShNampa rati dUtapreShaNam .. 1\.. dUtena saha indraprasthamAgataM shrIkR^iShNamprati yudhiShThirokti .. 2\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## vaishampAyana uvAcha .. R^iShestadvachanaM shrutvA nishashvAsa yudhiShThiraH. chintayanrAjasUyeShTiM na lebhe sharma bhArata .. 2\-13\-1 (11814) rAjarShINAM cha taM shrutvA mahimAnaM mahAtmanAm. yajvanAM karmabhiH puNyairlokaprAptiM samIkShya cha .. 2\-13\-2 (11815) harishchandraM cha rAjarShi rojamAnaM visheShataH. yajvAnaM yaj~namAhartuM rAjasUyamiyeSha saH .. 2\-13\-3 (11816) yudhiShThirastataH sarvAnarchayitvA sabhAsadaH. pratyarchitashcha taiH sarvairyaj~nAyaiva mano dadhe .. 2\-13\-4 (11817) sa rAjasUyaM rAjendra kurUNAmR^iShabhastadA. AhartuM pravaNaM chakre manaH sa~nchintya chAsakR^it .. 2\-13\-5 (11818) bhUyashchAdbhutavIryaujA dharmamevAnuchintayan. kiM hitaM sarvalokAnAM bhavediti mano dadhe .. 2\-13\-6 (11819) anugR^ihNanprajAH sarvAH sarvadharmabhR^itAM varaH. avisheSheNa sarveShAM hitaM chakre yudhiShThiraH .. 2\-13\-7 (11820) sarveShAM dIyatAM deyaM muShNankopamadAvubhau. sAdhu dharmeti dharmeti nAnyachChrUyeta bhAShitam .. 2\-13\-8 (11821) evaM gate tatastasminpitarIvAshvasa~njanAH. na tasya vidyate dreShTA tato.asyAjAtashatrutA .. 2\-13\-9 (11822) parigrahAnnarendrasya bhImasya paripAlanAt. shatrUNAM kShapaNAchchaiva bIbhatsoH savyasAchinaH .. 2\-13\-10 (11823) `balInAM samyagutthAnAnnakulasya yashasvinaH'. dhImataH sahadevasya dharmANAmanushAsanAt .. 2\-13\-11 (11824) vainatyAtsarvatashchaiva nakulasya svabhAvataH. avigrahA vItabhayAH svakarmaniratAH sadA .. 2\-13\-12 (11825) nikAmavarShAH sphItAshcha Asa~njanapadAstathA. vArdhuShI yaj~nasatvAni gorakShaM karShaNaM vaNik .. 2\-13\-13 (11826) visheShAtsarvamevaitatsa~njaj~ne rAjakarmaNA. anukarShaM cha niShkarShaM vyAdhipAvakamUrChanam .. 2\-13\-14 (11827) sarvameva na tatrAsIddharmanitye yudhiShThire. dasyubhyo va~nchakebhyashcha rAj~naH prati parasparam .. 2\-13\-15 (11828) rAjavallabhatashchaiva nAshrUyata mR^iShAkR^itam. priyaM kartumupasthAtuM balikarma svakarmajam .. 2\-13\-16 (11829) abhihartuM nR^ipAH ShaTsu pR^ithakjAtyaishcha naigamaiH. vavR^idhe viShayastatra dharmanitye yudhiShThire .. 2\-13\-17 (11830) kAmato.apyupayu~njAnai rAjasairlobhajairjanaiH. sarvavyApI sarvaguNI sarvasAhaH sa sarvarAT .. 2\-13\-18 (11831) yasminnadhikR^itaH samrAD bhrAjamAno mahAyashAH. yatra rAjandasha dishaH pitR^ito mAtR^itastathA. anuraktAH prajA AsannAgopAlA dvijAtayaH .. 2\-13\-19 (11832) sa mantriNaH samAnAyya bhrAtR^iMshcha vadatAM varaH. rAjasUyaM prati tadA punaH punarapR^ichChata .. 2\-13\-20 (11833) te pR^ichChyamAnAH sahitA vacho.arthyaM mantriNastadA. yudhiShThiraM mahAprAj~naM yiyakShumidamabruvan .. 2\-13\-21 (11834) yenAbhiShikto nR^ipatirvAruNaM guNamR^ichChati. tena rAjA.api taM kutsnaM samrADguNamabhIpsR^iti .. 2\-13\-22 (11835) tasya samrADguNArhasya bhavataH kurunandana. rAjasUyasya samayaM manyante suhR^idastava .. 2\-13\-23 (11836) tasya yaj~nasya samayaH svAdhInaH kShatrasampadA. sAmnA ShaDagnayo yasmiMshchIyante shaMsitavrataiH .. 2\-13\-24 (11837) darvIhomAnupAdAya sarvAnyaH prApnute kratUn. abhiShekaM cha yaj~nAnte sarvajittena chochyate .. 2\-13\-25 (11838) samartho.asi mahAbAho sarve te vashagA vayam. achirAttvaM mahArAja rAjasUyamavApsyasi .. 2\-13\-26 (11839) avichArya mahArAja rAjasUye manaH kuru. ityevaM suhR^idaH sarve pR^ithakcha saha chAbruvan .. 2\-13\-27 (11840) sa dharmyaM pANDavasteShAM vachaH shrutvA vishAmpate. dhR^iShTamiShTaM variShTaM cha jagrAha manasA.arihA .. 2\-13\-28 (11841) shrutvA suhR^idvachastachcha jAnaMshchApyAtmanaH kShamam. `sa prashastakriyArambhaH parIkShAmupachakrame .. 2\-13\-29 (11842) vaishampAyana uvAcha .. 2\-13\-30x (1397) chaturbhirbhImasenAdyairbhrAtR^ibhiH sahito hitam. evamuktastathA pArtho dharma eva mano dadhe .. 2\-13\-30 (11843) sa rAjasUyaM rAjendraH kurUNAmR^iShabhaH kratum. jagAma manasA sadya AhariShyanyudhiShThiraH .. 2\-13\-31 (11844) bhUyastvadbhutavIryopi dharmamevAnupAlayan '. punaH punarmano dadhre rAjasUyAya bhArata .. 2\-13\-32 (11845) sa bhrAtR^ibhiH punardhImAnR^itvignishcha mahAtmabhiH. mantribhishchApi sahito dharmarAjo yudhiShThiraH .. 2\-13\-33 (11846) dhaumyadvaipAyanAdyaishcha mantrayAmAsa mantravit. `virATadrupadAbhyAM cha sAtyakena cha dhImatA .. 2\-13\-34 (11847) yudhAmanyUttamaujobhyAM saubhadreNa cha dhImatA. draupadeyaiH paraM shUrairmantrayAmAsa saMvR^itaH .. 2\-13\-35 (11848) yudhiShThira uvAcha'.. 2\-13\-36x (1398) bhavanto rAjasUyasya samrADarhasya sukratoH. shraddadhAnasya vadata mamAvAptiH kathaM bhavet .. 2\-13\-36 (11849) vaishampAyana uvAcha. 2\-13\-37x (1399) evamuktAstu te tena rAj~nA rAjIvalochana. idamUchurvachaH kAle dharmarAjaM yudhiShThiram .. 2\-13\-37 (11850) arhastvamasi dharmaj~na rAjasUyaM mahAkratum. athaivamukte nR^ipatAvR^itvigbhirR^iShibhistathA .. 2\-13\-38 (11851) mantriNo bhrAtarashchAsya tadvachaH pratyapUjayan. sa tu rAjA mahAprAj~naH punarevAtmanA.a.atmavAn .. 2\-13\-39 (11852) bhUyo vimamR^ishe pArtho lokAnAM hitakAmyayA. sAmarthyayogaM samprekShya deshakAlau vyayAgamau .. 2\-13\-40 (11853) vimR^ishya samyak cha dhiyA kurvanprAj~no na sIdati. nahi yaj~nasamArambhaH kevalAtmavinishchayAt .. 2\-13\-41 (11854) bhavatIti samAj~nAya yatnataH kAryamudvahan. sa nishchayArthaM kAryasya kR^iShNameva janArdanam .. 2\-13\-42 (11855) sarvalokAtparaM matvA jagAma manasA harim. aprameyaM mahAbAhuM kAmA~njAtamajaM nR^iShu .. 2\-13\-43 (11856) pANDavastarkayAmAsa karmabhirdevasaMmataiH. nAsya ki~nchidavij~nAtaM nAsya ki~nchidakarmajam .. 2\-13\-44 (11857) na sa ki~nchinna viShahediti kR^iShNamamanyata. sa tu tAM naiShThikIM buddhiM kR^itvA pArtho yudhiShThiraH .. 2\-13\-45 (11858) guruvadbhUtagurave prAhiNoddUtama~njasA. shIghragena rathenAshu sa dUtaH prApya yAdavAn .. 2\-13\-46 (11859) dvArakAvAsinaM kR^iShNaM dvAravatyAM samAsadat. ` sa prabhuM prA~njalirbhUtvA vyaj~nApayata mAdhavam .. 2\-13\-47 (11860) dUta uvAcha .. 2\-13\-48x (1400) dharmarAjo hR^iShIkesha dhaumyavyAsAdibhiH saha. pA~nchAlamAtsyasahitairbhrAtR^ibhishchaiva sarvashaH .. 2\-13\-48 (11861) tvaddarshanaM mahAbAho kA~NkShate sa yudhiShThiraH .. 2\-13\-49 (11862) vaishampAyana uvAcha .. 2\-13\-50x (1401) indrasenavachaH shrutvA yAdavapravaro balI'. darshanAkA~NkShiNaM pArthaM darshanAkA~NkShayAchyutaH .. 2\-13\-50 (11863) `Amantrya rAjansuhR^ido vasudevaM cha mAdhavaH'. indrasenena sahita indraprasthamagAttadA. vyatItya vividhAndeshAMstvarAvAnkShipravAhanavaH .. 2\-13\-51 (11864) indraprasthagataM pArthamabhyagachChajjanArdanaH. sa gR^ihe pitR^ivaddhAtrA dharmarAjena pUjitaH .. 2\-13\-52 (11865) bhImena cha tato.apashyatsvasAraM prItimAnpituH. prItaH prItena suhR^idA reme sa sahitastadA .. 2\-13\-53 (11866) arjunena yamAbhyAM cha guruvatparyupAsitaH. taM vishrAntaM shubhe deshe kShaNinaM kalpamachyutam. dharmarAjaH samAgamya j~nApayatsvaprayojanam .. 2\-13\-54 (11867) yudhiShThira uvAcha .. 2\-13\-5x (1402) prArthito rAjasUyo me na chAsau kevalepsayA. prApyate yena tatte hi viditaM kR^iShNa sarvashaH .. 2\-13\-55 (11868) yasminsarvaM sambhavati yashcha sarvatra pUjyate. yashcha sarveshvaro rAjA rAjasUyaM sa vindati .. 2\-13\-56 (11869) taM rAjasUyaM suhR^idaH kAryamAhuH sametya me. tatra me nishchitatamaM tava kR^iShNa girA bhavet .. 2\-13\-57 (11870) kechiddhi sauhR^idA deve na doShaM parichakShate. svArthahetostathaivAnye priyameva vadantyuta .. 2\-13\-58 (11871) priyameva parIpsante kechidAtmani yaddhitam. evamprAyAshcha dR^ishyante janavAdAH prayojane .. 2\-13\-59 (11872) tvaM tu hetUnatItyaitAnkAmakrodhau vyudasya cha. paramaM yatkShamaM loke yathAvadvaktumarhasi .. .. 2\-13\-60 (11873) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi mantraparvaNi trayodasho.adhyAyaH .. 13\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes## 2\-13\-13 vArdhuShI vR^iddhyupajIvikA . yaj~nasatvAni katUnA sAmarthyAni sadyaH puShkalaphalap radatvAdiviShayANi .. 2\-13\-14 anukarSha dAridryAdrAjakIyadravyasyAtItavarShasya R^iNatvena dhAraNam . niShkarSha karArthaM prajApIDanam. avarShaNaM chAtivarShaM iti ka. pAThaH. mUrChanaM vR^iddhiH .. 2\-13\-17 naigamairvaNigbhiH saha Asanniti shevaH . itare nR^ipA viNigvadyena karadIkR^itA ityar thaH. tatra tasmin viShayodeshaH .. 2\-13\-18 lobhajairvimohotthairAjasarairvR^ittivisheShaistR^iShNAdibhistAdR^ishairapi vavR^idhe vR^iddha imAnabhUt .. 2\-13\-22 yena kAreNa vAruNaM guNaM vR^iddhiM . tena kAraNenA .. 2\-13\-52 bhrAtrA pitR^iShvasR^ijena .. 2\-13\-54 kShaNinaM sAvasaram . kalpaM samartham .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 014 .. shrIH .. 2\.14\. adhyAyaH 14 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## jarAsandhashauryakathanAdirUpaM shrIkR^iShNavAkyam .. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## kR^iShNa uvAcha .. sarvairguNairmahArAja rAjasUyaM tvamarhasi. jAnatastveva te sarvaM ki~nchidvakShyAmi bhArata .. 2\-14\-1 (11874) jAmadagnyena rAmeNa kShatraM yadavasheShitam. tasmAdavarajaM loke yadidaM kShatrasaMj~nitam .. 2\-14\-2 (11875) kR^ito.ayaM kalusa~NkalpaH kShatriyairvasudhAdhipa. nideshavAgbhistatteha viditaM bharatarShabha .. 2\-14\-3 (11876) ailasyekShvAkuvaMshasya prakR^itiM parichakShate. rAjAnaH shreNibaddhAshcha tathA.anye kShatriyA bhuvi .. 2\-14\-4 (11877) ailavaMshyAshcha ye rAjaMstathaivekShvAkavo nR^ipAH. tAni chaikashataM viddhi kulAni bharatarShabha .. 2\-14\-5 (11878) yayAtestveva bhojAnAM vistaro guNato mahAn. bhajate.adya mahArAja vistaraM sachaturdisham .. 2\-14\-6 (11879) teShAM tathaiva tAM lakShmIM sarvakShatramupAsate. idAnImeva vai rAja~njarAsandho mahIpatiH .. 2\-14\-7 (11880) abhibhUya shriyaM teShAM kulAnAmabhiShechitaH. sthito mUrdhni narendrANAmojasA.a.akramya sarvashaH .. 2\-14\-8 (11881) so.avanIM madhyamAM bhuktvA mitho bhedamamanyata. prabhuryastu paro rAjA yasminnekavashe jagat .. 2\-14\-9 (11882) sa sAmrAjyaM mahArAja prApto bhavati yogataH. taM sa rAjA jarAsandhaM saMshritya kila sarvashaH .. 2\-14\-10 (11883) rAjansenApatirjAtaH shishupAlaH pratApavAn. tameva cha mahArAja shiShyavatsamupasthitaH .. 2\-14\-11 (11884) vakraH karUShAdhipatirmAyAyodhI mahAbalaH .. aparau cha mahAvIryau mahAtmAnau samAshritau .. 2\-14\-12 (11885) jarAsandhaM mahAvIryaM tau hiMsaDimbikAvubhau. vakradantaH karUShasya karabho meghavAhanaH. mUrdhnA divyaM maNiM bibhradyamadbhutamaNiM viduH .. 2\-14\-13 (11886) maruM cha narakaM chaiva shAsti yo yavanAdhipaH. aparyantabalo rAjA pratIchyAM varuNo yathA .. 2\-14\-14 (11887) bhagadatto mahArAja vR^iddhastava pituH sakhA. sa vAchA praNatastasya karmaNA cha visheShataH .. 2\-14\-15 (11888) snehabaddhashcha manasA pitR^ivadbhaktimAMstvayi. pratIchyAM dakShiNaM chAntaM pR^ithivyAH prati yo nR^ipaH .. 2\-14\-16 (11889) mAtulo bhavataH shUraH purujitkuntivardhanaH. sa te sannitimAnekaH snehataH shatrusUdanaH .. 2\-14\-17 (11890) jarAsandhaM gatastveva purA yo na mayA hataH. puruShottamavij~nAto yosau chediShu durmatiH .. 2\-14\-18 (11891) AtmAnaM pratijAnAti loke.asminpuruShottamam. Adatte satataM mohAdyaH sa chihnaM cha mAmakam .. 2\-14\-19 (11892) va~NgapuNDrakirAteShu rAjA balasamanvitaH. pauNDrako vAsudeveti yosau loke.abhivishrutaH .. 2\-14\-20 (11893) chaturthabhA~NmahArAja bhoja indrasakho balI. vidyAbalAdyo vyajayatsa pANDyakrathakaishikAn .. 2\-14\-21 (11894) bhrAtA tasyAkR^itiH shUro jAmadagnyasamo.abhavat. sa bhakto mAgadhaM rAjA bhIShmakaH paravIrahA .. 2\-14\-22 (11895) priyANyAcharataH prahvAnsadA sambandhinastataH. bhajato na bhajatyasmAnapriyeShu vyavasthitaH .. 2\-14\-23 (11896) na kulaM sabalaM rAjannabhyajAnAttathA.a.atmanaH. pashyamAno yasho dIptaM jarAsandhamupasthitaH .. 2\-14\-24 (11897) udIchyAshcha tathA bhojAH kulAnyaShTAdasha prabho. jarAsandhabhayAdeva pratIchIM dishamAsthitAH .. 2\-14\-25 (11898) shUrasenA bhadrakArA bodhAH shAlvAH paTachcharAH. susthalAshcha sukuTTAshcha kulindAH kuntibhiH saha .. 2\-14\-26 (11899) shAlvAyanAshcha rAjAnaH sodaryAnucharaiH saha. dakShiNA ye cha pa~nchAlAH pUrvAH kuntiShu kosalAH .. 2\-14\-27 (11900) tathottarAM dishaM chApi parityajya bhayArditAH. matsyAH sannyastapAdAshcha dakShiNAM dishamAshritAH .. 2\-14\-28 (11901) tathaiva sarvapa~nchAlA jarAsandhabhAyarditAH. svarAjyaM samparityajya vidrutAH sarvatodisham .. 2\-14\-29 (11902) ` agrato hyasya pA~nchAlAstatrAnIke mahAtmanaH. anirgate sArabale mAgadhebhyo girivrajAt .. 2\-14\-30 (11903) ugrasenasutaH kaMsaH purA nirjitya bAndhavAn'. bArhadrathasute devyAvupAgachChadvR^ithAmatiH .. 2\-14\-31 (11904) astiH prAstishcha nAmnA te sahadevAnuje.abale. balena tena svaj~nAtInabhibhUya vR^ithAmatiH .. 2\-14\-32 (11905) shraiShThyaM prAptaH sa tasyAsIdatIvApanayo mahAn. bhojarAjanyavR^iddhaishcha pIDyamAnairdurAtmanA .. 2\-14\-33 (11906) j~nAtitrANamabhIpsadbhirasmatsambhAvanA kR^itA. datvA.a.akrUrAya sutanuM tAmAhukasutAM tadA .. 2\-14\-34 (11907) sa~NkarShaNadvitIyena j~nAtikAryaM mayA kR^itam. hatau kaMsasunAmAnau mayA rAmeNa chApyuta .. 2\-14\-35 (11908) `hatvA kaMsaM tathaivAdau jarAsandhasya bibhyataH. mayA rAmeNa chAnyatra j~nAtayaH paripAlitaH'.. 2\-14\-36 (11909) bhaye tu samatikrAnte jarAsandhe samudyate. mantro.ayaM mantrito rAjankulairaShTAdashAvaraiH .. 2\-14\-37 (11910) anAramanto nighnanto mahAstraiH shatrughAtibhiH. na hanyAmo vayaM tasya tribhirvarShashatairbalam .. 2\-14\-38 (11911) tasya hyamarasa~NkAshau balena balinAM varau. nAmabhyAM haMsaDibikAvashastranidhanAvubhau .. 2\-14\-39 (11912) tAvubhau sahitau vIrau jarAsandhashcha vIryavAn. trayastrayANAM lokAnAM paryAptA iti me matiH .. 2\-14\-40 (11913) na hi kevalamasmAkaM yAvanto.anye cha pArthivAH. tathaiva teShAmAsIchcha buddhirbuddhimatAM vara .. 2\-14\-41 (11914) `aShTAdasha mayA tasya sa~NgrAmA romaharShaNAH. dattA na cha hato rAja~njarAsandho mahAbalaH'.. 2\-14\-42 (11915) atha haMsa iti khyAtaH kashchidAsInmahAnnR^ipaH. rAmeNa sa hatastatra sa~NgrAme.aShTAdashAvare .. 2\-14\-43 (11916) hato haMsa iti proktasya kenApi bhArata. tachChrutvA Dibiko rAjanyamunAmbhasyamajjata .. 2\-14\-44 (11917) vinA hasena loke.asminnAhaM jIvitumutsahe. ityetAM matimAsthAya Dibiko nidhanaM gataH .. 2\-14\-45 (11918) tathA tu DibikaM shrutvA haMsaH parupura~njayaH. prapede yamunAmeva sopi tasyAM nyamajjata .. 2\-14\-46 (11919) tau sa rAjA jarAjandhaH shrutvA cha nidhanaM gatau. puraM shUnyena manasA prayayau bharatarShabha .. 2\-14\-47 (11920) tato vayamitraghna tasminpratigate nR^ipe. punarAndinaH sarve madhurAyAM vasAmahe .. 2\-14\-48 (11921) yadA tvabhyetya pitaraM sA vai rAjIvalochanA. kaMsabhAryA jarAsandhaM duhitA mAgadhaM nR^ipam. chodayatyeva rAjendra pativyasanaduHkhitA .. 2\-14\-49 (11922) patighnaM me jahItyevaM punaH punararindama. tato vayaM mahArAja taM mantraM pUrvamantritam .. 2\-14\-50 (11923) saMsmaranto vimanaso vyapayAtA narAdhipa. pR^ithaktvena mahArAja sa~NkShipya mahatIM shriyam .. 2\-14\-51 (11924) palAyAmo bhayAttasya sasutaj~nAtibAndhavAH. iti sa~nchintya sarve sma pratIchIM dishamAshritAH .. 2\-14\-52 (11925) kushasthalIM purIM ramyAM raivatenopashobhitAm. tato niveshaM tasyAM cha kR^itavanto vayaM nR^ipa .. 2\-14\-53 (11926) tathaiva durgasaMskAraM devairapi durAsadam. striyo.api yasyAM yudhyeyuH kimu vR^iShNimahArathAH .. 2\-14\-54 (11927) tasyAM vayamamitraghna nivasAmo.akutobhayAH. Alochya girimukhyaM taM mAgadhaM tIrNameva cha .. 2\-14\-55 (11928) mAdhavAH kurushArdUla parAM mudamavApnuvan. evaM vayaM jarAsandhAdabhitaH kR^itakilbiShAH .. 2\-14\-56 (11929) sAmarthyavantaH sambandhAdgomantaM samupAshritAH. triyojanAyataM sadma triskandhaM yojanAvadhi .. 2\-14\-57 (11930) yojanAnte shatadvAraM vIravikramatoraNam. aShTAdashAvarairnaddhaM kShatriyairyuddhadurmadaiH .. 2\-14\-58 (11931) aShTAdasha sahasrANi bhrAtR^iNAM santi naH kale. Ahukasya shataM putrA ekaikastridashAvaraH .. 2\-14\-59 (11932) chArudeShNaH saha bhrAtrA chakradevo.atha sAtyakiH. ahaM cha rohiNeyashcha sAmbaH pradyumna eva cha .. 2\-14\-60 (11933) evamete rathAH sapta rAjannanyAnnibodha me. kR^itavarmA hyanAdhR^iShTiH samIkaH samirtijayaH .. 2\-14\-61 (11934) ka~NkaH sha~Nkushcha kuntishcha saptaite vai mahArathAH. `pradyumnashchAniruddhashcha bhAnurakrUrasAraNau .. 2\-14\-62 (11935) nishaThashcha gadashchaiva sapta chaite mahArathAH. vikamo jhillibabhrU cha uddhavo.atha vidUrathaH .. 2\-14\-63 (11936) vasudevograsenau cha saptaite mantripu~NgavAH. prasenajichcha yamalo rAjarAjaguNAnvitaH .. 2\-14\-64 (11937) syamantako maNiryasya rukmaM nisruvate bahu. putrau chAndhakabhojasya vR^iddho rAjA cha te dasha .. 2\-14\-65 (11938) vajrasaMhananA vIrI vIryavanto mahAbalAH. smaranto madhyamaM deshaM vR^iShNivIrA gatajvarAH .. 2\-14\-66 (11939) pANDavaishchApi satataM nAthavanto vayaM nR^ipa. sarvasampadguNaiH siddhe tasminnevaM vyavasthite .. 2\-14\-67 (11940) kShatre samrAjamAtmAnaM kartumarhasi bhArata. duryodhanaM shAntanavaM droNaM drauNAyaniM kR^ipam .. 2\-14\-68 (11941) karNaM cha shishupAlaM cha rukmiNaM cha dhanurdharam. ekalavyaM drumaM shvetaM shaibyaM shakunimeva cha .. 2\-14\-69 (11942) etAnajitvA sa~NgrAme kathaM shaknoShi taM kratum. tathaite gauraveNaiva na yotsyanti narAdhipAH .. 2\-14\-70 (11943) ekastatra balonmattaH karNo vaikartano vR^iShA. yotsyate sa parAmarShI divyAsrabalagarvitaH'.. 2\-14\-71 (11944) na tu shakyaM jarAsandhe jIvamAne mahAbala rAjasUyastvayA.avAptumeShA rAjanmatirmama .. 2\-14\-72 (11945) tena ruddhA hi rAjAnaH sarve jitvA girivraje. kandare parvatendrasya siMheneva mahAdvipAH .. 2\-14\-73 (11946) sa hi rAjA jarAsandho yiyakShurvasudhAdhipaiH. `abhiShiktaH sa rAjanyaiH sahasrairuta chAShTabhiH'. mahAdevaM mahAtmAnamumApatimarindama .. 2\-14\-74 (11947) ArAdhya tapasogreNa nirjitAstena pArthivAH. pratij~nAyAshcha pAraM sa gataH pArthivasattama .. 2\-14\-75 (11948) sa hi nirjitya nirjitya pArthivAnpR^itanAgatAn. puramAnIya baddhvA cha chakAra puruShavrajam .. 2\-14\-76 (11949) vayaM chaiva mahArAja jarAsandhabhayAttadA. madhurA samparityajya gatA dvAravatIM purIm .. 2\-14\-77 (11950) yadi tvenaM mahArAja yaj~naM prAptumabhIpsasi. yatasva teShAM mokShAya jarAsandhavadhAya cha .. 2\-14\-78 (11951) samArambho na shakyo.ayamanyathA kurunandana. rAjasUyasya kArtsnyena kartuM matimatAM vara .. 2\-14\-79 (11952) ityeShA me matI rAjanyathA vA manyase.anagha. evaM gate mamAchakShva svayaM nishchitya hetubhiH .. .. 2\-14\-80 (11953) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi mantraparvaNi chaturdasho.adhyAyaH .. 14\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes## 2\-14\-4 bhuvi ye shreNibaddhA rAjAnaH yechAnye kShatriyAH tAn ikShvAkuvaMshasya prakR^i ti prajAM parichakShate .. 2\-14\-56 mAdhavAH madhuvashyAH .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 015 .. shrIH .. 2\.15\. adhyAyaH 15 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## rAjasUyaviShaye shrIkR^iShNayudhiShThirabhImAnAM saMvAdaH .. 1\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## yudhiShThira uvAcha. uktaM tvayA buddhimatA yannAnyo vaktumarhati. saMshayAnAM hi nirmoktA tvannAnyo vidyate bhuvi .. 2\-15\-1 (11954) gR^ihe gR^ihe hi rAjAnaH svasya svasya priya~NkarAH. na cha sAmrAjyamAptAste samrAdashabdo hi kR^ichChrabhAk. 2\-15\-2 (11955) kathaM parAnubhAvaj~naH svaM prashaMsitumarhati. pareNa samavetastu yaH prashasyaH sa pUjyate .. 2\-15\-3 (11956) vishAlA bahulA bhUmirbahuratnasamAchitA. dUraM gatvA vijAnAti shreyo vR^iShNikulodvaha .. 2\-15\-4 (11957) shamameva paraM manye shamAtkShemaM bhavenmama. Arambhe pArameShThyaM tu na prApyamiti me matiH .. 2\-15\-5 (11958) evamete hi jAnanti kule jAtA manasvinaH. kashchitkadAchideteShAM bhavechChreShTho janArdana. 2\-15\-6 (11959) vayaM yaiva mahAbhAga jarAsandhabhayAttadA. sha~NkitAH sma mahAbhAga dvaurAtmyAttasya chAnagha .. 2\-15\-7 (11960) ahaM hi tava durdharSha bhujavIryAshrayaH prabho. nAtmAnaM balinaM manye tvayi tasmAdvisha~Nkite .. 2\-15\-8 (11961) tvatsakAshAchcha rAmAchcha bhImasenAchcha mAdhava. arjunAdvA mahAbAho hantuM shakyo naveti vai. evaM jAnanhi vArShNeya vimR^ishAmi punaH punaH .. 2\-15\-9 (11962) tvaM me pramANabhUto.asi sarvakAryeShu keshava. tachChrutvA chAbravIdbhImo vAkyaM vAkyavishAradaH .. 2\-15\-10 (11963) bhIma uvAcha .. 2\-15\-11x (1403) anArambhaparo rAjA valmIka iva sIdati. durbalashchAnupAyena balinaM yo.adhitiShThati .. 2\-15\-11 (11964) atandritashcha prAyeNa durbalo balinaM ripum. jayetsamyakprayogeNa nItyA.arthAnAtmano hitAn .. 2\-15\-12 (11965) kR^iShNe nayo mayi balaM jayaH pArthe dhana~njaye. mAgadhaM sAdhayiShyAma iShTiM traya ivAgrayaH .. 2\-15\-13 (11966) `tvadbuddhibalamAshritya sarvaM prApsyati dharmarAda. jayo.asmAkaM hi govinda yeShAM nAtho bhavAnsadA'.. 2\-15\-14 (11967) kR^iShNa uvAcha. 2\-15\-15x (1404) arthAnArabhate bAlo nAnubandhamavekShate. tasmAdariM na mR^iShyanti bAlamarthaparAyaNam .. 2\-15\-15 (11968) jitvA jayyAnyauvanAshviH pAlanAchcha bhagIrathaH. kArtavIryastapovIryAdbalAttu bharato vibhuH .. 2\-15\-16 (11969) R^iddhyA maruttastAnpashcha samrAjastvanushushruma. `sarvAnvaMshyAnanumR^ishannaite santi yuge yuge'.. 2\-15\-17 (11970) sAmrAjyamichChataste tu sarvAkAraM yudhiShThira. nigrAhyalakShaNaM prAptirdharmArthanayalakShaNaiH .. 2\-15\-18 (11971) bArhadratho narAsandhastadviddhi bharatarShabha. na chainaM pratyatyuddhyanta kulAnyekashataM nR^ipAH .. 2\-15\-19 (11972) tasmAdiha balAdeva sAmrAjyaM kurute hi saH .. 2\-15\-20 (11973) ratnabhAjo hi rAjAno jarAsandhamupAsate. na cha tuShyati tenApi bAlyAdanayamAsthitaH .. 2\-15\-21 (11974) mUrdhAbhiShiktaM nR^ipatiM pradhAnapuruSho balAt. Adatte na cha no dR^iShTo.abhAgaH puruShataH kvachit .. 2\-15\-22 (11975) evaM sarvAnvashe chakre jarAsandhaH shatAvarAn. taM durbalataro rAjA kathaM pArtha upaiShyati .. 2\-15\-23 (11976) `taNDulaprasthake rAjA kapardinamupAsate'. prokShitAnAM pramR^iShTAnAM rAj~nAM pashupatergR^ihe. pashUnAmiva pramR^iShTAnAM rAj~nAM pashupatergR^ihe. 2\-15\-24 (11977) kShatriyaH shastramaraNo yadA bhavati satkR^itaH. tataH sma mAgadhaM sa~Nkhye pratibAdhema yadvayam .. 2\-15\-25 (11978) ShaDashItiH samAnItAH sheShA rAjaMshchaturdasha. jarAsandhena rAjAnastataH krUraM pravartsyate .. 2\-15\-26 (11979) prApnuyAtsa yasho dIptaM tatra yo vighnamAcharet. jayedyashcha jarAsandhaM sa samrANNiyataM bhavet .. .. 2\-15\-27 (11980) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi mantraparvaNi pa~nchadasho.adhyAyaH .. 25\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes## 2\-15\-18 yudhiShThira dharmArthanayalakShaNaiH sahitA prAptiH pAlanaM nigrAhyalakShaNaM sAmrA jyaM cha te.asti .. 2\-15\-19 bArhadrathaM jarAsandhaM taM viddhi iti ka . gha.pAThaH .. 2\-15\-22 balAtpradhAnapuruShaH jarAsandhaH puruShataH puruSheShu abhAgaH asvIkR^itaH .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 016 .. shrIH .. 2\.16\. adhyAyaH 16 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## yudhiShThirjunayorbhAShaNam .. 1\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## yudhiShThira uvAcha .. samrADguNamabhIpsanvai yuShmAnsvArthaparAyaNaH. kathaM prahiNuyAM kR^iShNa so.ahaM kevalasAhasAt .. 2\-16\-1 (11981) bhImArjunAvubhau netre mano manye janArdanam. manashchakShurvihInasya kIdR^ishaM jIvitaM bhavet .. 2\-16\-2 (11982) jarAsandhabalaM prApya duShpAraM bhImavikramam. yamopi na vijetA.a.ajau tatra vaH kiM vicheShTitam .. 2\-16\-3 (11983) asmiMstvarthAntare yuktamanarthaH pratipadyate. tasmAnna pratipattistu kAryA yuktA matA mama .. 2\-16\-4 (11984) yathA.ahaM vimR^ishAmyekastattAvachChrUyatAM mama. saMnyAsaM rochaye sAdhu kAryasyAsya janArdana. pratihanti mano me.adya rAjasUyo dUrAharaH .. 2\-16\-5 (11985) vaishampAyana uvAcha .. 2\-16\-6x (1405) pArthaH prApya dhanuH shreShThamakShayyau cha maheShudhI. rathaM dhvajaM hayAMshchaiva yudhiShThiramabhAShata .. 2\-16\-6 (11986) arjuna uvAcha. 2\-16\-7x (1406) dhanuH shastraM sharA vIryaM pakSho bhUmiryasho balam. prAptametanmaya rAjanduShprApaM yadabhIpsitam. 2\-16\-7 (11987) kule janma prashaMsanti vaidyAH sAdhu suniShThitAH. balena sadR^ishaM nAsti vIryaM tu mama rochate. 2\-16\-8 (11988) kR^itavIryakule jAto nirvIryaH kiM kariShyati. nirvIrye tu kule jAto vIryavAMstu vishiShyate .. 2\-16\-9 (11989) kShatriyaH sarvasho rAjanyasya vR^ittirdviShajjaye. sarvaiguNairvihIno.api vIryavAnhi tarendripUn .. 2\-16\-10 (11990) sarvairapi guNairyukto nirvIryaH kiM kariShyati. jayasya hetuH siddhirhi karma daivaM cha saMshritam .. 2\-16\-11 (11991) saMyukto hi balaiH kashchitpramAdAnnopayujyate .. 2\-16\-12 (11992) tena dvAreNa shatrubhyaH kShIyate sabalo ripuH .. 2\-16\-13 (11993) dainyaM yathA balavati tathA moho balAnvite. tAvubhau nAshakau hetU rAj~nA tyAjyau jayArthinA .. 2\-16\-14 (11994) jarAsandhivinAshaM cha rAj~nAM cha parirakShaNam. yadi kuryAm yaj~nArthaM kiM tataH paramaM bhavet .. 2\-16\-15 (11995) anArambhe hi niyato bhavedaguNanishchayaH. guNAnniH saMshayAdrAjannairguNyaM manyase katham .. 2\-16\-16 (11996) kAShAyaM sulabhaM pashchAnmunInAM shamamichChatAm. sAmrAjyaM tu bhavechChakyaM vayaM yotsyAmahe parAn .. .. 2\-16\-17 (11997) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi ShoDasho.adhyAyaH .. 16\.. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 017 .. shrIH .. 2\.17\. adhyAyaH 17 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## yudhiShThireNa jarAsandhaprabhAvaprashne shrIkR^iShNena tadupodghAtatayA bR^ihadratharAjopA khyAnakathanArambhaH .. 1\.. aputrasya bR^ihathasya patnIbhyAM saha tapovanagamanam .. 2\.. tatra chaNDakaushikamuninA bR^ihadrathAya putrIyAmraphaladAnam .. 3\.. pravibhaktatatphalabhojanena sa~njAtagarbhayostadbhAryayoH pR^ithagekaikasharIrakhaNDasambhavaH ..4\.. tatpatnIbhyAM dAsIdvArA bahistyAjitayoH khaNDayoH jarAnAmnyA rAkShasyA sa ndhAnAjarAsandhasambhavaH .. 5\.. bAlakaM gR^ihItvA AgatayA jarayA saha bR^ihadrathasya saMvAdaH .. 6\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## vAsudeva uvAcha .. jAtasya bhArate vaMshe tathA kuntyAH sutasya cha. yA vai yuktA matiH seyamarjunena pradarshitA .. 2\-17\-1 (11998) na sma mR^ityuM vayaM vidma rAtrau vA yadi vA divA. na chApi ka~nchidamaramayuddhenAnushushruma .. 2\-17\-2 (11999) etAvadeva puruShaiH kAryaM hR^idayatoShaNam. nayena vidhidR^iShTena yadupakramate parAn .. 2\-17\-3 (12000) sunayasyAnapAyasya saMyoge paramaH kramaH. sa~NgatyA jAyate.asAmyaM sAmyaM cha na bhaveddvayoH .. 2\-17\-4 (12001) anayasyAnupAyasya saMyuge paramaH kShayaTaH. saMshayo jAyate sAmyAjjayashcha na bhaveddvayoH .. 2\-17\-5 (12002) te vayaM nayamAsthAya shatrudeshasamIpagAH. kathamantaM na gachChema vR^ikShasyeva nadIrayAH .. pararandhre parAkrAntAH svarandhrAvaraNe sthitAH .. 2\-17\-6 (12003) vyUDhAnIkairatibalairna yudvyedaribhiH saha. iti buddhimatAM nItistanmamApIha rochate .. 2\-17\-7 (12004) anavadyA hyasambuddhAH praviShTAH shatrusadma tat. shatrudeshamupAkramya taM kAmaM prApnuyAmahe .. 2\-17\-8 (12005) eko hyeva shriyaM nityaM bibharti puruSharShabhaH. antarAtmeva bhUtAnAM tatkShayaM naiva lakShaye .. 2\-17\-9 (12006) athavainaM nihatyAjau sheSheNApi samAhatAH. prApnuyAma tataH svargaM j~nAtitrANaparAyaNAH .. 2\-17\-10 (12007) yudhiShThira uvAcha .. 2\-17\-11x (1407) kR^iShNa ko.ayaM jarAsandhaH kiMvIryaH kimparAkramaH. yastvAM spR^iShTvA.agnisadR^ishaM na dagdhaH shalabho yathA .. 2\-17\-11 (12008) kR^iShNa uvAcha .. 2\-17\-12x (1408) shR^iNu rAja~njarAsandho yadvIryo yatparAkramaH. yathA chopekShito.asmAbhirbahushaH kR^itavipriyaH .. 2\-17\-12 (12009) akShauhiNInAM tisR^iNAM patiH samaradarpitaH. rAjA bR^ihadratho nAma magadhAdhipatirbalI .. 2\-17\-13 (12010) rUpavAnvIryasampannaH shrImAnatulavikramaH. nityaM dIkShA~NkitatanuH shatakraturivAparaH .. 2\-17\-14 (12011) tejasA sUryasa~NkAshaH kShamayA pR^ithivIsamaH. yashchAntakasamaH krodhe shriyA vaishravaNopamaH .. 2\-17\-15 (12012) `svarAjyaM kArayAmAsa magadheShu girivraje'. tasyAbhijanasaMyuktairgaNairbharatasattama. vyApteyaM pR^ithivI sarvA sUryasyeva gabhastibhiH .. 2\-17\-16 (12013) sa kAshirAjasya sute yamaje bharatarShabhaH. upayeme mahAvIryo rUpadraviNasaMyute. 2\-17\-17ctayoshchakAra samayaM mithaH sa puruSharShabhaH .. 2\-17\-17 (12014) nAtivartiShya ityevaM patnIbhyAM sannidhau tadA. sa tAbhyAM shushubhe rAjA patnIbhyAM vasudhAdhipaH .. 2\-17\-18 (12015) priyAmbhAmanurUpAbhyAM kareNubhyAmiva dvipaH. tayormadhyagatashchApi rarAja vasudhAdhipaH .. 2\-17\-19 (12016) ga~NgAyamunayormadhye mUrtimAniva sAgaraH. viShayeShu nimagrasya tasya yauvanamatyagAt .. 2\-17\-20 (12017) na cha vaMshakaraH putrastasyAjAyata kashchana. ma~NgalairbabhirhomaiH putrakAmAbhiriShTibhiH .. 2\-17\-21 (12018) nAsasAda nR^ipashreShThaH putraM kulavivardhanam. sa bhAryAbhyAM cha sahito nirvedamagamaddhR^isham .. 2\-17\-22 (12019) `rAjyaM chApi parityajya tapovanamathAshrayat. ' vAryamANaH prakR^itibhirnR^ipabhaktyA vishAmpate'.. 2\-17\-23 (12020) atha kAkShIvataH putraM gautamasya mahAtmanaH .. shushrAva tapasi shreShThamudAraM chaNDakaushikam .. 2\-17\-24 (12021) yadR^ichChayA.a.agataM taM tu vR^ikShamUlamupAshritam. patnIbhyAM sahito rAjA sarvayatnairatoShayat .. 2\-17\-25 (12022) `bR^ihadrathaM cha sa R^iShiryathAvachchAbhyanandata. ' upaviShTaH sa tenAtha anuj~nAto mahAtmanA .. 2\-17\-26 (12023) tamapR^ichChattadA vipraH kimAgamanamityatha. viprairanugatasyaiva patnIbhyAM sahitasya cha .. 2\-17\-27 (12024) sa uvAcha muniM rAjA bhagavannAsti me sutaH. aputrasya tu rAjyena vR^iddhatve kiM prayojanam .. 2\-17\-28 (12025) so.ahaM tapashchariShyAmi patnIbhyAM sahito vane. nAprajasya mune kirtiH svadhA chaivAkShayA bhavet. evamuktaH sa rAj~nA tu muniH kAruNyamAgataH .. 2\-17\-29 (12026) tamabravItsatyadhR^itiH satyavAgR^iShisattamaH. parituShTo.asmi rAjendra varaM varaya suvrata .. 2\-17\-30 (12027) tataH sabhAryaH praNatastamuvAcha bR^ihadrathaH. putradarshananairAshyAdbAShpasandigdhayA girA .. 2\-17\-31 (12028) rAjovAcha .. 2\-17\-32x (1409) bhagavan rAjyamutsR^ijya prasthitasya tapovanam. kiM vareNAlpabhAgyasya kiM rAjyenAprajasya me .. 2\-17\-32 (12029) kR^iShNa uvAcha. 2\-17\-33x (1410) etachChrutvA munirdhyAnamagamankShubhitendriyaH. tasyaiva chAmravR^ikShasya ChAyAyAM samupAvishata .. 2\-17\-33 (12030) tasyopaviShTasya munerutsa~Nge nipapAta ha. avAnamashukAdaShTamekamAmraphalaM kila .. 2\-17\-34 (12031) tatpragR^ihya munishreShTho hR^idayenAbhimantrya cha. rAj~ne dadAvapratimaM putrasamprAptikAraNam .. 2\-17\-35 (12032) uvAcha cha mahAprAj~nastaM rAjAnaM mahAmuniH. gachCha rAjankR^itArtho.asi nivartasva narAdhipa .. 2\-17\-36 (12033) `eSha te tanayo rAjanmA tapeha tapovane. prajAH pAlaya dharmeNa eva dharmo mahIkShitAm .. 2\-17\-37 (12034) yajasva vividhairyaj~nairindraM tarpaya chendunA. putraM rAjye pratiShThApya tata AshramamAvraja .. 2\-17\-38 (12035) aShTau varAnprayachChAmi tava putrasya pArthiva. brahmaNyatvamajeyatvaM yuddheShu cha tathA matiH .. 2\-17\-39 (12036) priyAtitheyatAM chaiva dInAnAmanvavekShaNam. tathA balaM cha subhahalloke kIrti cha shAshvatIm .. 2\-17\-40 (12037) anurAgaM prajAnAM chetyevamaShTau varAnnR^ipa. gachCha tvaM kR^itakR^ityo.asi nivartasva janAdhipa'.. 2\-17\-41 (12038) anuj~nAtaH sa R^iShiNA patnIbhyAM sahito nR^ipaH. paurairanugatashchApi vivesha svapuraM tataH .. 2\-17\-42 (12039) yathAsamayamAj~nAya tadA sa nR^ipasattamaH. dvAbhyAmekaM phalaM prAdAtpatnIbhyAM bharatarShabha .. 2\-17\-43 (12040) muneshcha bahumAnena kAlasya cha viparyayAt. te tadAmraM dvidhA kR^itvA bhakShayAmAsatuH shubhe. 2\-17\-44 (12041) tayoH samabhavadgarbhaH phalaprAshanasambhavaH. te cha dR^iShTvA sa nR^ipatiH parAM mudamavApa ha .. 2\-17\-45 (12042) atha kAle mahAprAj~na yathAsamayamAgate. prajAyetAmubhe rAja~nsharIrashakale tadA .. 2\-17\-46 (12043) ekAkShibAhucharaNe ardhodaramukhasphiche. dR^iShTvA sharIrashakale pravepaturubhe bhR^isham .. 2\-17\-47 (12044) udvigre saha saMmantrya te bhagityau tadA.abale. sajIve prANishakale tatyajAte suduHkhite .. 2\-17\-48 (12045) tayordhAtryau susaMvIte kR^itvA te garbhasamplave. nirgamyAntaH puradvArAtsamutsR^ijyAbhijagmatuH .. 2\-17\-49 (12046) `dukUlAbhyAM susa~nChanne pANDarAbhyAmubhe tadA. aj~nAte kasyachitte tu jahatuste chatuShpathe .. 2\-17\-50 (12047) tato vivishaturdhAtryau punarantaH puraM tadA. kathayAmAsaturubhe devIbhyAM tu pR^ithakpR^ithak'.. 2\-17\-51 (12048) te chatuShpathanikShipte jarA nAmAtha rAkShasI. jagrAha manujavyAghra mAMsashoNitabhojanA .. 2\-17\-52 (12049) kartukAmA sukhavahe shakale sA tu rAkShasI. saMyojayAmAsa tadA vidhAnabalachoditA .. 2\-17\-53 (12050) te samAnItamAtre tu shakale puruSharShabha. ekamUrtidharo vIraH kumAraH samapadyata .. 2\-17\-54 (12051) tataH sA rAkShasI rAjanvismayotphullalochanA. na shashAka samudvoduM vajrasAramayaM shishum .. 2\-17\-55 (12052) bAlastAmratalaM muShTiM kR^itvA chAsye nidhAya saH. prAkroshadatisaMrabdhaH satoya iva toyadaH .. 2\-17\-56 (12053) tena shabdena sambhrAntaH sahasA.antaH pure janaH. nirjagAma naravyAghra rAj~nA saha parantapa .. 2\-17\-57 (12054) te chAbale parimlAne payaH pUrNapayodhare. nirAshe putralAbhAya sahasaivAbyagachChatAm .. 2\-17\-58 (12055) te cha dR^iShTvA tathAbhUte rAjAnaM cheShTasaMtatim. taM cha bAlaM subalinaM chintayAmAsa rAkShasI .. 2\-17\-59 (12056) nArhAmi viShaye rAj~no vasantI putragR^iddhinaH. bAlaM putramimaM hantuM dhArmikasya mahAtmanaH .. 2\-17\-60 (12057) sA taM bAlamupAdAya meghalekhena bhAskaram. kR^itvA cha mAnuShaM rUpamuvAcha vasudhAdhipam .. 2\-17\-61 (12058) bR^ihadratha sutaste.ayaM mayA dattaH pragR^ihyatAm. tava patnIdvaye jAto dvijAtivarashAsanAt. dhAtrIjanaparityakto mayA.ayaM parirakShitaH .. 2\-17\-62 (12059) kR^iShNa uvAcha. 2\-17\-63x (1411) tataste bharatashreShTha kAshirAjasute shubhe. taM bAlamabhipadyAshu prasravairabhyaShi~njatAm .. 2\-17\-63 (12060) tataH sa rAjA saMhR^iShTaH sarvaM tadupalabhya cha. apR^ichChaddhemagarbhAbhAM rAkShasIM tAmarAkShasIm .. 2\-17\-64 (12061) kAtvaM kamalagarbhAbhe mama putrapradAyinI. kAmaM mA brUhi kalyANi devatA pratibhAsi me .. .. 2\-17\-65 (12062) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi mantraparvaNi saptadasho.adhyAyaH .. 17\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes## 2\-17\-4 kramaH upakramaH .. 2\-17\-9 tatkShaye balakShayaH iti pAThaH .. 2\-17\-34 avAnamashuShkaM sarasamiti yAvat . amArutamanAviddhaM iti gha.pAThaH .. 2\-17\-46 prajAyetAM suShuvatuH .. 2\-17\-47 sphik kaTyA adhobhAgaH .. 2\-17\-53 sukhavahe ekIkR^itayorvahanaM hi sukhena bhavatIti prasiddham .. 2\-17\-54 samAnItamAtre saMyojitamAtre .. 2\-17\-64 arAkShasI veShataH .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 018 .. shrIH .. 2\.18\. adhyAyaH 18 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## rAjAnamprati svasvarUpamabhidhAya jarAyA antardhAnam .. 1\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## rAkShasyuvAcha .. jarA nAmAsmi bhadraM te rAkShasI kAmarUpiNI. tava veshmani rAjendra pUjitA nyavasaM sukham .. 2\-18\-1 (12063) gR^ihe gR^ihe manuShyANAM nityaM tiShThAmi rAkShasI. gR^ihadevIti nAmnA vai purA sR^iShTA svayaMmbhuvA .. 2\-18\-2 (12064) dAnavAnAM vinAshAya sthApitA divyarUpiNI. yo mAM bhaktyA likhetkuDye saputrAM yauvanAnvitAm .. 2\-18\-3 (12065) gR^ihe tasya bhavedvR^iddhiranyathA kShayamApnuyAt. tvadgR^ihe tiShThamAnA.ahaM pUjitA.ahaM sadA vibho .. 2\-18\-4 (12066) likhitA chaiva kuDyeShu putrairbahubhirAvR^itA. gandhapuShpaistathA dhUpairbhakShyabhojyaiH supUjitA .. 2\-18\-5 (12067) sA.ahaM pratyupakArArthaM chintayantyanishaM nR^ipa. taveme putrashakale dR^iShTavatyasmi dhArmikA. 2\-18\-6 (12068) saMshliShite mayA daivAtkumAraH samapadyata. tava bhAgyAnmahArAja hetumAtramahaM tviha .. 2\-18\-7 (12069) meruM vA khAdituM shaktA kiM punastava bAlakam. gR^ihasampUjanAttuShTyA mayA pratyarpitastava .. 2\-18\-8 (12070) mama nAmnA cha loke.asminkhyAta eva bhaviShyati. 2\-18\-9 (12071) kR^iShNa uvAcha. evamuktvA tu sA rAjaMstatraivAntaradhIyata. sa sa~NgR^ihya kumAraM taM pravivesha gR^ihaM nR^ipaH .. 2\-18\-9x (1412) tasya bAlasya yatkR^ityaM tachchakAra nR^ipastadA. Aj~nApayachcha rAkShasyA magadheShu mahotsavam .. 2\-18\-10 (12072) tasya nAmAkarochchaiva pitAmahasamaH pitA. jarayA sandhito yasmAjjarAsandho bhavatvayam .. 2\-18\-11 (12073) so.avardhata mahAtejA mAgadhAdhipateH sutaH. pramANabalasampanno hutAhutirivAnalaH .. 2\-18\-12 (12074) `evaM sa vavR^idhe rAjankumAraH puShkarekShaNaH. kAlena mahatA chApi yauvanastho babhUva ha'.. mAtApitrornandakaraH shuklapakShe yathA shashI .. .. 2\-18\-13 (12075) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi mantraparvaNi aShTAdasho.adhyAyaH .. 18\.. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 019 .. shrIH .. 2\.19\. adhyAyaH 19 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## punaryadR^ichChAgatena chaNDakaushikena jarAsandhaparAkramAdau kathite jarAsandhaM rAjye.abha iShichya tapovanagatasya sabhAryasya bR^ihadrathasya svargagamanam .. 1\.. kR^iShNena kaMsavadhAt jarAsandhasya svasminvairodayakathanam .. 2\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## kR^iShNa uvAcha .. kasyachittvatha kAlasya punareva mahAtapAH. magadheShupajakrAma bhagavAMshchaNDakaushikaH .. 2\-19\-1 (12076) tasyA.a.agamanasaMhR^iShTaH sAmAtyaH sapuraH saraH. sabhAryaH saha putreNa nirjagAma bR^ihadrathaH .. 2\-19\-2 (12077) pAdyArghyAchamanIyaistamarchayAmAsa bhArata. sa nR^ipo rAjyasahitaM putraM tasmai nyavedayat .. 2\-19\-3 (12078) pratigR^ihya cha tAM pUjAM pArthivAdbhagavAnR^iShiH. uvAcha mAgadhaM rAjanprahR^iShTenAntarAtmanA .. 2\-19\-4 (12079) sarvametanmayA j~nAtaM rAjandivyena chakShuShA. putrastu shR^iNu rAjendra yAdR^isho.ayaM bhaviShyati .. 2\-19\-5 (12080) asya rUpaM cha satvaM cha balamUrjitameva cha. eSha shriyA samuditaH putrastava na saMshayaH .. 2\-19\-6 (12081) prApayiShyati tatsarvaM vikrameNa samanvitaH. asya vIryavato vIryaM nAnuyAsyanti pArthivAH .. 2\-19\-7 (12082) patato vainateyasya gatimanye yathA khagAH. vinAshamupayAsyanti ye chAsya paripanthinaH .. 2\-19\-8 (12083) devairapi visR^iShTAni shastrANyasya mahIpate. na rujaM janayiShyanti gireriva nadIrayAH .. 2\-19\-9 (12084) sarvamUrdhAbhiShiktAnAmeva mUrdhni jvaliShyati. prabhAharo.ayaM sarveShAM jyotiShAmiva bhAskaraH .. 2\-19\-10 (12085) enamAsAdya rAjAnaH samR^iddhabalavAhanAH. vinAshamupayAsyanti shalabhA iva pAvakam .. 2\-19\-11 (12086) eSha shriyaH samuditAH sarvarAj~nAM grahIShyati. varShAsvivodIrNajalA nadIrnadanadIpatiH .. 2\-19\-12 (12087) eSha dhArayita samyakchAturvarNyaM mahAbalaH. shubhAM shubhavatIM sphItAM sarvasasyadharAM dharAm .. 2\-19\-13 (12088) asyAj~nAvashagAH sarve bhaviShyanti narAdhipAH. sarvabhUtAtmabhUtasya vAyoriva sharIriNaH .. 2\-19\-14 (12089) eSha rudraM mahAdevaM tripurAntakaraM haram. sarvalokeShvatibalaH sAkShAddrakShyati mAgadhaH .. 2\-19\-15 (12090) evaM bruvanneva muniH svakAryamiva chintayan. visarjayAmAsa nR^ipaM bR^ihadrathamathArihan .. 2\-19\-16 (12091) pravishya nagarIM chApi j~nAtisambandhibhirvR^itaH. abhiShichya jarAsandhaM magadhAdhipatistadA .. 2\-19\-17 (12092) bR^ihadratho narapatiH parAM nirvR^itimAyayau. abhiShikte jarAsandhe tadA rAjA bR^ihadrathaH. patnIdvayenAnugatastapovanacharo.abhavat .. 2\-19\-18 (12093) tato vanasthe pitari mAtR^ibhyAM saha bhArata. jarAsandhaH svavIryeNa pArthivAnakarodvashe .. 2\-19\-19 (12094) atha dIrghasya kAlasya tapovanacharo nR^ipaH. sabhAryaH svargamagamattapastaptvA bR^ihadrathaH .. 2\-19\-20 (12095) jarAsandho.api nR^ipatiryathoktaM kaushikena tat. varapradAnamakhilaM prApya rAjyamapAlayat .. 2\-19\-21 (12096) hate chaiva mayA kaMse sahaMsaDibhike tadA. jarAsandhasya duhitA rodate pArshvataH pituH. jAto vai vairanirbandho mayAsIttatra bhArata .. 2\-19\-22 (12097) bhrAmayitvA shataguNamekonaM yena bhArata. gadA kShiptA balavatA mAgadhena girivrajAt .. 2\-19\-23 (12098) tiShThato mathurAyAM vai kutsnasyAdbhutakarmaNaH. ekonayojanashate sA papAta gadA shubhA .. 2\-19\-24 (12099) dR^iShTvA pauraistadA samyaggadA chaiva niveditA. gadAvasAnaM tatkhyAtaM mathurAyAH samIpataH .. 2\-19\-25 (12100) tasyAstAM haMsaDibhikAvashastranidhanAvubhau. mantre matimatAM shreShThau nItishAstre vishAradau .. 2\-19\-26 (12101) yau tau mayA te kathitau pUrvameva mahAbalau. trayastrayANAM lokAnAM paryAptA iti me matiH .. 2\-19\-27 (12102) evameSha tadA vIra balibhiH kukurAndhakaiH. vR^iShNibhishcha mahArAja nItihetorupekShitaH .. .. 2\-19\-28 (12103) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi mantraparvaNi ekonaviMsho.adhyAyaH .. 19\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes## 2\-19\-16 AhnikAya mahAtapAH iti gha . pAThaH .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 020 .. shrIH .. 2\.20\. adhyAyaH 20 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## kR^iShNayudhiShThirasaMvAdAnantaraM bhImArjunAbhyAMsaha kR^iShNasya mAgadhapuraprasthAnam .. 1\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## vAsudeva uvAcha .. patitau haMsaDibhikau kaMsashcha sagaNo hataH. jarAsandhasya nidhane kAlo.ayaM samupAgataH .. 2\-20\-1 (12104) na shakyo.asau raNe jetuM sarvairapi surAsuraiH. prANayuddhena jetavyaH sa ityupalabhAmahe .. 2\-20\-2 (12105) mayi nItirbalaM bhIme rakShitA chAvayorjayaH. mAgadhaM sAdhayiShyAma iShTiM traya ivAgnayaH .. 2\-20\-3 (12106) tribhirAsAdito.asmAbhirvijane sa narAdhipaH. na sandeho yathA yuddhamekenApyupayAsyati .. 2\-20\-4 (12107) avamAnAchcha lobhAchcha bAhuvIryAchcha darpitaH. bhImasenena yuddhAya dhruvamapyupayAsyati .. 2\-20\-5 (12108) alaM tasya mahAbAhurbhImaseno mahAbalaH. lokasya samudIrNasya nidhanAyAntako yathA .. 2\-20\-6 (12109) yadi bhImabalaM vetsi yadi te pratyayo mayi. bhImasenArjunau shIghraM nyAsabhUtau prayachCha me .. 2\-20\-7 (12110) vaishampAyana uvAcha .. 2\-20\-8x (1413) evamukto bhagavatA pratyuvAcha yudhiShThiraH. bhImArjunau samAlokya samprahR^iShTamukhau sthitau .. 2\-20\-8 (12111) yudhiShThara uvAcha. 2\-20\-9x (1414) achyutAchyuta mAmaivaM vyAharAmitrakarshana. pANDavAnAM bhavAnnAtho bhavantaM chAshritA vayam .. 2\-20\-9 (12112) yathA vadasi govinda sarvaM tadupapadyate. nahi tvamagratasteShAM yeShAM lakShmIH parA~NmukhI .. 2\-20\-10 (12113) `yeShAmabhimukhI lakShmIsteShAM kR^iShNa tvamagrataH'. nihatashcha jarAsandho mokShitAshcha mahIkShitaH. 2\-2\-\-11c rAjasUyashcha me labdho nideshe tva tiShThataH .. 2\-20\-11 (12114) kShiprameva yathA tvetatkAryaM samupapadyate. apramatto jagannAtha tathA kuru samupapadyate. 2\-20\-12 (12115) tribhirbhavadbhirhi vinA nAhaM jIvitumutsahe. dharmakAmArtharahito rogArta iva duHkhitaH .. 2\-20\-13 (12116) na shauriNA vinA pArtho na shauriH pANDavaM vinA. nAjeyostyanayo.arloke kR^iShNayoriti me matiH .. 2\-20\-14 (12117) ayaM cha balinAM shreShThaH shrImAnapi vR^ikodaraH. yuvAbhyAM sahito vIra kiM na kuryAnmahAyashAH .. 2\-20\-15 (12118) supraNIto balaugho hi kurute kAryamuttamam. andhaM balaM jaDaM prAhuH praNetavyaM vichakShaNaiH .. 2\-20\-16 (12119) yato hi nimnaM bhavati nayanti hi tato jalam. yatashChidraM tatashchApi nayante dhIvarA jalam .. 2\-20\-17 (12120) tasmAnnayavidhAnaj~naM puruShaM lokavishrutam. vayamAshritya govindaM yatAmaH kAryasiddhaye .. 2\-20\-18 (12121) evaM praj~nAnayabalaM kriyopAyasamanvitam. puraskR^irvIta kAryeShu kR^iShNakAryArthasiddhaye .. 2\-20\-19 (12122) evameva yadushreShTha yAvatkAryAthisiddhaye. arjunaH kR^iShNamanvetu bhImo.anvetu dhana~njayam. nayo jayo balaM chaiva vikrame siddhimeShyati .. 2\-20\-20 (12123) vaishampAyana uvAcha. 2\-20\-21x (1415) evamuktAstataH sarve bhrAtaro vipulaujasaH. vArShNeyaH pANDaveyau cha pratasthurmAgadhaM prati .. 2\-20\-21 (12124) varchasvinAM brAhmaNAnAM snAtakAnAM parichChadaiH. AchChAdya suhR^idAM vAkyairmanoj~nairabhinanditAH .. 2\-20\-22 (12125) `mAdhavaH pANDaveyau cha pratasthurvratadhAriNaH'. amarShAdabhitaptAnAM j~nAtyarthaM mukhyatejasAm. ravisomAgnivapuShAM dIptamAsIttadA vapuH .. 2\-20\-23 (12126) itaM mene jarAsandhaM dR^iShTvA bhImapurogamau. ekakAryasamudyantau kR^iShNau yuddhe.aparAjitau .. 2\-20\-24 (12127) Ishau hitau mahAtmAnau sarvakAryapravartinau. dharmakAmArthalokAnAM kAryANAM cha pravartakau .. 2\-20\-25 (12128) kurubhyaH prasthitAste tu madhyena kurujA~Ngalam. ramyaM padmasaro gatvA kAlakUDamatItya cha .. 2\-20\-26 (12129) gaNDakIM cha mahAshoNaM sadAnIrAM tathaiva cha. ekaparvatake nadyaH krameNaityAvrajanta te .. 2\-20\-27 (12130) uttIrya sarayUM ramyAM dR^iShTvA pUrvAMshcha kosalAn. atItya jagmurmithilAM mAlAM charmaNvatIM nadIm .. 2\-20\-28 (12131) atItya ga~NgAM shoNaM cha trayaste prA~NmukhAstadA. kushachIrachChadA jagmurmAgadhaM kShetramachyutAH .. 2\-20\-29 (12132) te shashvadgodhanAkIrNamambumantaM shubhadrumam. gorathaM girimAsAdya dadR^ishurmAgadhaM puram .. .. 2\-20\-30 (12133) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi jarAsandhavadhaparvaNi viMsho.adhyAyaH .. 20\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes## 2\-20\-3 jayo.arjunaH .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 021 .. shrIH .. 2\.21\. adhyAyaH 21 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## jarAsandhasamIpaM gatAnAM shrIkR^iShNabhImArjunAnAM jarAsandhena saha vivAdaH .. 1\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## vAsudeva uvAcha .. eSha pArtha mahAnbhAti pashumAnnityamambumAn. nirAmayaH suveshmADhyo nivesho mAgadhaH shubhaH .. 2\-21\-1 (12134) vaihAro vipulaH shailo vArAho vR^iShabhastathA. tathA R^iShigiristAta shubhAshchaityakapa~nchamAH .. 2\-21\-2 (12135) ete pa~nchamahAshR^i~NgAH parvatAH shItaladrumAH. rakShantIvAbhisaMhatya saMhatA~NgA girivrajam .. 2\-21\-3 (12136) puShpaveShTitashAkhAgrairgandhavadbhirmanoharaiH. nigUDhA iva lodhrANAM vanaiH kAmijanapriyaiH .. 2\-21\-4 (12137) `yatra dIrghatamA nAma R^iShiH paramantritaH'. shUdrAyAM gautamo yatra mahAtmA saMshitavrataH. aushInaryAmajanayatkAkShIvAdyAnsutAnmuniH .. 2\-21\-5 (12138) gautamaH praNayAttasmAdyathA.asau tatra sadmani. bhajate mAgadhaM vaMshaM sa nR^ipANAmanugrahaH. 2\-21\-6 (12139) a~Ngava~NgAdayashchaiva rAjAnaH sumahAbalAH. gautamakShayamabhyetya ramante sma purArjuna .. 2\-21\-7 (12140) vanarAjIstu pashyemAH piplAnAM manoramAH. loghrANAM cha shubhAH pArtha gautamaukaH samIpajAH .. 2\-21\-8 (12141) arbudaH shakravApI cha pannagau shatrutApanau. svastikasyAlayashchAtra maNinAgasya chottamaH .. 2\-21\-9 (12142) apArihAryA meghAnAM mAgadhA manunA kR^itAH. kaushiko maNimAMshchaiva chakrAte chApyanugraham .. 2\-21\-10 (12143) `pANDare vipule chaiva tathA vArAhake.api cha. chaityake chaja girishreShThe mAda~Nge cha shilochchaye .. 2\-21\-11 (12144) eteShu parvatendreShu sarvasiddhasamAlayAH. yatInAmAshramAshchaiva munInAM cha mahAtmanAm .. 2\-21\-12 (12145) vR^iShabhasya tamAlasya mahAvIryasya vai tathA. gandharvarakShasAM chaiva nAgAnAM cha tathA.a.alayAH .. 2\-21\-13 (12146) kakShIvatastapovIryAttapodA iti vishrutAH. puNyatIrthAshcha te sarve siddhAnAM chaiva kIrtitAH. maNeshcha darshanAdeva bhadraM shivamavApnuyAt'.. 2\-21\-14 (12147) evaM prApya puraM ramyaM durAdharpaM samantataH .. arthasiddhiM tvanupamAM jarAsandho.abhimanyate .. 2\-21\-15 (12148) vayamAsAdane tasya darpamadya harema hi. 2\-21\-16 (12149) vaishampAyana uvAcha. evamuktvA tataH sarve bhrAtaro vipulaujasaH .. 2\-21\-16x (1416) vArShNeyaH pANDavau chaiva pratasthurmAgadhaM puram. hR^iShTapuShTajanopetaM chAturvarNyasamAkulam .. 2\-21\-17 (12150) sphItotsavamanAdhR^iShyamAsedushcha girivrajatam. tato dvAramanAsAdya purasya girimuchChritam .. 2\-21\-18 (12151) bArhadrathaiH pUjyamAnaM tathA nagaravAsibhiH. mAgadhAnAM tu ruchiraM chaityakAntaramAdravan .. 2\-21\-19 (12152) yatra mAMsAdamR^iShabhamAsasAda bR^ihadrathaH. taM hatvA mAsatAlAbhistisro bherIkArayat .. 2\-21\-20 (12153) svapure sthApayAmAsa tena chAnahya charmaNA. yatra tAH prANadanbheryo divyapuShpAvachUrNitAH .. 2\-21\-21 (12154) bha~NktvA bherItrayaM te.api chaityaprAkAramAdravan. dvArato.abhimukhAH sarve yayurnAnAyudhAstadhA .. 2\-21\-22 (12155) mAgadhAnAM suruchiraM chaityakaM taM samAdravan. shirasIva samAghnanto jarAsandhaM jighAMsvaH .. 2\-21\-23 (12156) sthiraM suvipulaM shR^i~NgaM sumahattatpurAtanam. architaM gandhamAlyaishcha satataM supratiShThitam .. 2\-21\-24 (12157) vipulairbAhubhirvIraste.abhihatyAbhyapAtayan. tataste mAgadhaM hR^iShTAH puraM pravivishustadA .. 2\-21\-25 (12158) etasminneva kAle tu brAhmaNA vedapAragAH. dR^iShTvA tu durnimittAni jarAsandhamadarshayan .. 2\-21\-26 (12159) paryugnyakurvaMshcha nR^ipaM dviradasthaM purohitAH. tatastachChAntaye rAjA jarAsandhaH pratApavAn. dIkShito niyamastho.asAvupavAsaparo.abhavat .. 2\-21\-27 (12160) snAtakavratinaste tu bAhushastrA nirAyudhAH. yuyutsavaH pravivishurjarAsandhena bhArata .. 2\-21\-28 (12161) bhakShyamAlyApaNAnAM cha dadR^ishuH shriyamuttamAm. sphItAM sarvaguNopetAM sarvakAmasamR^iddhinAm .. 2\-21\-29 (12162) tAM tu dR^iShTvA samR^iddhiM te vIthyAM tasyAM narottamAH. rAjamArgeNa gachChantaH kR^iShNabhImadhana~njayAH. balAdgR^ihItvA mAlyAni mAlAkArAnmahAbalAH .. 2\-21\-30 (12163) `karpUrashR^i~NgaM koShThaM cha saphalaM chAntarApaNe. vaishyAdbalAdgR^ihItvA te vihR^itya cha mahArathAH'.. 2\-21\-31 (12164) virAgavasanAH sarve sragviNo mR^iShTakuNDalAH. niveshanamathAjagmurjarAsandhasya dhImataH .. 2\-21\-32 (12165) govAsamiva vIkShantaH siMhA haimavatA yathA. shAlastambhanibhAsteShAM chandanAgururUShitAH .. 2\-21\-33 (12166) ashobhanta mahArAja bAhavo yuddhashAlinAm. tAndR^iShTvA dviradaprakhyA~nshAlaskandAnivodgatAn .. 2\-21\-34 (12167) vyUDhoraskAnmAgadhAnAM vismayaH samapadyata. `advAreNAbhyavaskandya vivishurmAgadhAlayam'.. 2\-21\-35 (12168) te tvatItya janAkIrNAH kakShAstisro nararShabhAH. aha~NkAreNa rAjAnamupatasthurgatavyathAH .. 2\-21\-36 (12169) `bho shabdenaiva rAjAnamuchuste tu mahArathAH'. tAnpAdyamadhuparkArhAngavArhAnsatkR^itiM gatAn. pratyutthAya jarAsandha upatasthe yathAvidhi .. 2\-21\-37 (12170) uvAcha chaitAnrAjA.asau svAgataM vostviti prabhuH. maunamAsIttadA pArthabhImayorjanamejaya .. 2\-21\-38 (12171) teShAM madhye mahAbuddhiH kR^iShNo vachanamabravIt. vaktuM nAyAti rAjendra etayorniyamasthayoH .. 2\-21\-39 (12172) arvA~NnishIthAtparatastvAyA sArdhaM vadiShyataH. yaj~nAgAre sthApayitvA rAjA rAjagR^ihaM vadiShyataH. 2\-21\-40 (12173) tato.ardharAtre samprApte yAto yatra sthitA dvijAH. tasya hyetadvrataM rAjanbabhUva bhuvi vishrutam .. 2\-21\-41 (12174) snAtakAnbrAhmaNAnprAptA~nshrutvA sa samiti~njayaH. apyardharAtre nR^ipatiH pratyudgachChati bhArata .. 2\-21\-42 (12175) tAMstvapUrveNa veSheNa dR^iShTvA sa nR^ipasattamaH. upatasthe jarAndho vismitashchAbhavattadA .. 2\-21\-43 (12176) te tu dR^iShTvaiva rAjAnaM jarAsandhaM nararShabhAH. idamUchuramitraghnAH sarve bharatasattama .. 2\-21\-44 (12177) svastyastu kushalaM rAjanniti tatra vyavasthitAH. taM nR^ipaM nR^ipashArdUla prekShamANAH parasparam .. 2\-21\-45 (12178) tAnabravI~njarAsandhastathA pANDavayAdavAn. AsyatAmiti rAjendra brAhmaNachChadmasaMvR^itAn .. 2\-21\-46 (12179) athopavivishuH sarve trayaste puruSharShabhAH. sampradIptAstrayo lakShmyA mahAdhvara ivAgnayaH .. 2\-21\-47 (12180) tAnuvAcha jarAsandhaH satyasandho narAdhipaH. vigarhamANaH kauravya veShagrahaNavaikR^itAn .. na snAtakavratA viprA vahirmAlyAnulepanAH .. 2\-21\-48 (12181) bhavantIti nR^iloke.asminviditaM mama sarvashaH. ke yUyaM puShpavantashcha bhujairjyAkR^italakShaNaiH .. 2\-21\-49 (12182) bibhrataH kShAtramojashcha brAhmaNyaM pratijAnatha. evaM virAgavasanA bahirmAlyAnulepanAH .. 2\-21\-50 (12183) ` kShatriyA eva loke.asminviditA mama sarvashaH'.. satyaM vadata ke yUyaM satyaM rAjasu shobhate .. 2\-21\-51 (12184) chaityakasya gireH shR^i~NgaM bhittvA kimiha sadmani. advAreNa praviShTAH stha nirbhayA rAjakilviShAt .. 2\-21\-52 (12185) vadadhvaM vAchi vIryaM cha brAhmaNasya visheShataH. karma chaitadvili~NgasthaM kiM vo.adya prasamIkShitam .. 2\-21\-53 (12186) evaM cha mAmupAsthAya kasmAchcha vidhirnAhaNAm. praNItAM nAnugR^ihNIta kAryaM kiM vA.asmadAgame .. 2\-21\-54 (12187) vaishampAyana uvAcha. 2\-21\-55x (1417) evamukte tataH kR^iShNaH pratyuvAcha mahAmanAH. snigdhagamabhIrayA vAchA vAkyaM vAkyavishAradaH .. 2\-21\-55 (12188) kR^iShNa uvAcha. 2\-21\-56x (1418) snAtakAnbrAhmaNAnrAjanviddhyasmAMstvaM narAdhipa. snAtakavratino rAjanbrAhmaNAH kShatriyA vishaH .. 2\-21\-56 (12189) visheShaniyamAshchaiShAmavisheShAshcha santyuta. visheShavAMshcha satataM kShatriyaH shriyamR^ichChati .. 2\-21\-57 (12190) puShpavatsu dhruvA shrIshcha puShpavantastato vayam. kShatriyo bAhuvIryastu na tathA vAkyavIryavAn .. ampragalbhaM vachastasya tasmAdbArhadratheritam .. 2\-21\-58 (12191) svavIryaM kShatriyANAM tu bAhvordhAtA nyaveshayat. taddidR^ikShasi chedrAjandraShTAsyadya na saMshayaTaH .. 2\-21\-59 (12192) advAreNa rimporgehaM dvAreNa suhR^ido gR^ihAn. pravishanti narA dhIrA dvArANyetAni dharmataH .. 2\-21\-60 (12193) kAryavanto gR^ihAnetya shatruto nArhaNAM vayam. pratigR^ihNIm tadvidvi etannaH shAshvataM vratam .. .. 2\-21\-61 (12194) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi jarAsandhavadhaparvaNi ekaviMsho.adhyAyaH .. 21\.. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 022 .. shrIH .. 2\.22\. adhyAyaH 22 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## kR^iShNajarAsandhayorvivAdAnantaraM jarAsandhasya yuddhodyamaH .. 1\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## jarAsandha uvAcha. na smarAmi kadA vairaM kR^itaM yuShmAbhirityuta. chintayaMshcha na pashyAmi bhavatAM prati vaikR^itam .. 2\-22\-1 (12195) vaikR^ite vA sati kathaM manyadhvaM mAmanAgasam. ariM vai brUta he viprAH satAM samaya eSha hi .. 2\-22\-2 (12196) arthadharmopaghAtAddhi manaH samupatapyate. yo.anAgasi prasajati kShatriyo hi na saMshayaTaH .. 2\-22\-3 (12197) ato.anyathA chara.Nlloke dharmaj~naH sanmahArathaH. vR^ijinAM gatimApnoti shreyaso.apyupahanti cha .. 2\-22\-4 (12198) trailokye kShatradharmo hi shreyAnvai sAdhuchAriNAm. nAnyaM dharmaM prashaMsanti ye cha dharmavido janAH .. 2\-22\-5 (12199) tasya me.adya sthitasyeha svadharme niyatAtmanaH. anAgasaM prajAnAM cha pramAdAdiva jalpatha .. 2\-22\-6 (12200) kR^iShNa uvAcha. 2\-22\-7x (1419) kulakAryaM mahAbAho kashchidekaH kulodvahaH. vahate yastanniyogAdvayamabhyudyatAstvayi .. 2\-22\-7 (12201) tvayA chopahR^itA rAjankShatriyA lokavAsinaH. tadAgaH krUramutpAdya manyase kimanAgasam .. 2\-22\-8 (12202) rAjA rAj~naH kathaM sAdhUnhiMsyAnnR^ipatisattama. tadrAj~naH sannigR^ihya tvaM rudrAyopajihIrShasi .. 2\-22\-9 (12203) asmAMstadenopagachChetkR^itaM bArhadratha tvayA. vayaM hiM shaktA dharmasya rakShaNe dharmachAriNaH .. 2\-22\-10 (12204) `tasmAdadyopagachChAmastava bArhadrathAntikam'. manuShyANAM samAlambho na cha dR^iShTaH kadAchana. sa kathaM mAnuShairdevaM yaShTumichChasi sha~Nkaram .. 2\-22\-11 (12205) savarNo hi savarNAnAM pashusa~nj~nAM kariShyasi. ko.anyaM evaM yathA hi tvaM jarAsandha vR^ithAmatiH .. 2\-22\-12 (12206) yasyAM yasyAmavasthAyAM yadyatkarma karoti yaH. tasyAM tasyAmavasthAyAM tatphalaM samavApnuyAt .. 2\-22\-13 (12207) te tvAM j~nAtikShayakaraM yamamArtAnusAriNaH. j~nAtivR^iddhinimittArthaM vinihantumihAgatAH .. 2\-22\-14 (12208) nAsti loke pumAnanyaH kShatriyoShviti chaiva tat. manyase sa cha te rAjansumahAnbuddhiviplavaH .. 2\-22\-15 (12209) ko hi jAnannabhijanamAtmavAnkShatriyo nR^ipa. nAvishetsvargamatulaM raNAnantaramavyayam .. 2\-22\-16 (12210) svargaM hyeva samAsthAya raNayaj~neShu dIkShitAH. jayanti kShatriyA lokAMstadviddhi manujarShabha .. 2\-22\-17 (12211) svargayonirmahadbrahma svargayonirmahadyashaH. svargaM yonistapo yuddhe mR^ityuH so.avyabhichAravAn .. 2\-22\-18 (12212) eSha hyaindro vaijayanto guNairnityaM samAhitaH. yenAsurAnparAjitya jagatpAti shatakratuH .. 2\-22\-19 (12213) svargamArgAya kasya syAdvigraho vai yathA tava. mAgadhairvipulaiH sainyairbAhulyabaladarpitaH .. 2\-22\-20 (12214) mA.avamaMsthAH parAnrAjannAsti vIryaM nare nare. samaM chejastvayA chaiva vishiShTaM vA nareshvara .. 2\-22\-21 (12215) yAvadetadasambuddhaM tAvadeva bhavettava. viShahyametadasmAkamato rAjanbravImi te .. 2\-22\-22 (12216) jahi tvaM sadR^isheShveva mAnaM darpaM cha mAgadha. mA gamaH sasutAmAtyaH sabalashcha yamakShayam .. 2\-22\-23 (12217) dambhodbhavaH kArtavIrya uttarashcha bR^ihadrathaH. shreyaso hyavamatyeha vineshuH sabalA nR^ipAH .. 2\-22\-24 (12218) yuyukShamANAstvatto hi na vayaM brAhmaNA dhruvam. shaurirasmi hR^iShIkesho nR^ivIrau pANDavAvimau. anayormAtuleyaM cha kR^iShNaM mAM viddhi te ripum .. 2\-22\-25 (12219) tvAmAhvayAmahe rAjansthiro yudhvasva mAgadha. muchCha vA nR^ipatInsarvAn gachCha vA tvaM yamakShayam .. 2\-22\-26 (12220) ` vaishampAyana uvAcha .. 2\-22\-27x (1420) etachChrutvA jarAsandhaH kruddho vachanamabravIt .. 2\-22\-27 (12221) nAhaM kaMsaH pralambo vA na bANo na cha muShTikaH. narako nendratapano na keshI na cha pUtanA .. 2\-22\-28 (12222) na kAlayavano vA.api ye tvayA nihatA yudhi. tvaM tu gopakulotpanno jAtiM vai paurvikIM smara .. 2\-22\-29 (12223) yo.asmadbhayAdatikramya sAgarAnUpamAshritaH. janmabhUmiM parityajya madhurAM prAkR^ito yathA .. 2\-22\-30 (12224) so.adhunA katthase shaure sharadIva yathA ghanaH. adyAnR^iNyaM kariShyAmi bhojarAjasya dhImataH .. 2\-22\-31 (12225) jAmAturaugrasenasya tvAM nihatyAdya mAdhava. chirakA~NkShito me sa~NgrAmastvAM hantuM samuhR^idguNam .. 2\-22\-32 (12226) diShTyA me saphalo yatnaH kR^ito devaiH savAsavaiH. klIbAvimau cha govinda bhImasenArjunAvubhau .. 2\-22\-33 (12227) hiMsyAsi yudhi vikramya siMhaH kShudramR^igAviva. 2\-22\-34 (12228) vaishampAyana uvAcha .. tasya roShAbhibhUtasya jarAsandhasya garjataH .. 2\-22\-34x (1421) sarvabhUtAni vitremuShe tatrAsansamAgatAH. 2\-22\-35 (12229) shrIbhagavAnuvAcha .. kiM garjasi jarAsandha karmaNA tatsamAchara .. 2\-22\-35x (1422) mama nirdeshakartR^ibhyAM pANDavAbhyAM nR^ipAdhama. samAtyaM sasutaM chAdya ghAtayiShyAmyahaM raNe. na katha~nchana jIvanvai pravekShyasi purottamam'.. 2\-22\-36 (12230) jarAsandha uvAcha. 2\-22\-37x (1423) nAjitAnvai narapatInahamAdadmi kAshchana. ajitaH paryavasthAtA ko.atra yo na mayA jitaH .. 2\-22\-37 (12231) kShatriyasyaitadevAhurdharmyaM kR^iShNopajIvanam. vikramya vashamAnIya kAmato yatsamAcharet .. 2\-22\-38 (12232) devAtArthamupAhR^itya rAj~naH kR^iShNa kathaM bhayAt. ahamadya vimuchyeyaM kShAtraM vratamanusmaran .. 2\-22\-39 (12233) sainyaM sainyena vyUDhena eka ekena vA punaH. dvAbhyAM tribhirvA yotsye.ahaM yugatpR^ithageva vA .. 2\-22\-40 (12234) vaishampAya uvAcha. 2\-22\-41x (1424) evamuktvA jarAsandhaH sahadevAbhiShechanam. aj~nApayattadA rAjA yayutsurbhImakarmabhiH .. 2\-22\-41 (12235) sa tu senApatiM rAjA sasmAra bharatarShabha. kaushikaM chitrasenaM cha tasminyuddha upasthite .. 2\-22\-42 (12236) yayoste nAmanI rAjanhaMseti Dibiketi cha. pUrvaM sa~Nkathite pumbhirnR^iloke lokasatkR^ite .. 2\-22\-43 (12237) taM tu rAjanvibhuH shaurI rAjAnaM balinAM varam. smR^itvA puruShashArdUlaH shArdUlasamavikramam .. 2\-22\-44 (12238) satyasandho jarAsandhaM bhuvi bhImaparAkramam. bhAgamanyasya nirdiShTamavadhyaM madhurbhirmR^idheH .. 2\-22\-45 (12239) nAtmanA.a.atmavatAM mukhya iyeSha madhusUdanaH. brAhmImAj~nAM puraskR^itya hantuM haladharAnujaH .. .. 2\-22\-46 (12240) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi jarAsandhavadhaparvaNi dvAviMsho.adhyAyaH .. 2\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes## 2\-22\-45 madhubhiryAdavaiH . ShTaM vadhya matvA tadAchyutaH iti pAThaH .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 023 .. shrIH .. 2\.23\. adhyAyaH 23 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## kR^iShNajarAsandhayordveShakAraNakathanam .. 1\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## janamejaya uvAcha. kimarthaM vairiNAvAstAmubhau tau kR^iShNamAgadhau. kathaM cha nirjitaH sa~Nkhye jarAsandhena mAdhavaH .. 2\-23\-1 (12241) kashcha kaMso mAgadhasya yasya hetoH sa vairavAn. etadAchakShva me sarvaM vaishampAyana tatvataH .. 2\-23\-2 (12242) vaishampAyana uvAcha .. 2\-23\-3x (1425) yAdavAnAmanvavAye vasudevo mahAmatiH. udapadyata vArShNeyo hyugrasenasya mantrabhR^it .. 2\-23\-3 (12243) ugrasenasya kaMsastu babhUva balavAnsutaH. jyeShTho bahUnAM kauravya sarvashastravishAradaH .. 2\-23\-4 (12244) jarAsandhasya duhitA tasya bhAryA.ativishrutA. rAjyashuklena dattA sA jarAsandhena dhImatA .. 2\-23\-5 (12245) tadarthamugrasenasya madhurAyAM sutastadA. abhiShiktastadA.amAtyaiH sa vai tIvraparAkramaH .. 2\-23\-6 (12246) aishvaryabalamattastu sa tadA balamohitaH. nigR^ihya pitaraM bhu~Nkte tadrAjyaM mantribhiH saha .. 2\-23\-7 (12247) vasudevasya tatkR^ityaM na shR^iNoti sa mandadhIH. ta tena saha tadrAjyaM dharmataH paryapAlayat .. 2\-23\-8 (12248) prItimAnsa tu daityendro vasudevasya devakIm. uvAha bhAryA sa tadA duhitA devakasya yA .. 2\-23\-9 (12249) tasyAmudvAhyamAnAyAM rathena janamejaya. upAruroha vArShNeyaM kaMso bhUmipatistadA .. 2\-23\-10 (12250) tato.antarikShe vAgAsIddevadUtasya kasyachit. vasudevashcha shushrAva tAM vAchaM pArthivashcha saH .. 2\-23\-11 (12251) yAmetAM vahamAno.adya kaMsodvahasi devakIm. asyA yashchAShTamo garbhaH sa te mR^ityurbhaviShyati .. 2\-23\-12 (12252) so.avatIrya tato rAjA khaDgamuddhR^itya nirmalam. iyeSha tasyA mUrdhAnaM ChettuM paramadurmatiH .. 2\-23\-13 (12253) sAntvayansa tadA kaMsaM hasankodhavashAnugam. rAjannanunayAmAsa vasudevo mahAmatiH .. 2\-23\-14 (12254) ahiMsyAM pramadAmAhuH sarvadharmeShu pArthiva. akasmAdabalAM nArIM hantAsImAmanAgasIm .. 2\-23\-15 (12255) yachcha te.atra bhayaM rAja~nshakyate bAdhituM tvayA. iyaM shakyA pAlayituM samayaM chaiva rakShitum .. 2\-23\-16 (12256) asyAstvamaShTamaM garbhaM jAtamAtraM mahIpate. vidhvaMsaya tadA prAptamevaM parihR^itaM bhavet .. 2\-23\-17 (12257) evaM sa rAjA kathito vasudevena bhArata. tasya tadvachanaM chake shUrasenapatistadA .. 2\-23\-18 (12258) tatastasyAM sambabhUvuH kumArAH sUryavarchasaH. jAtA~nchAtAMstu tAnsarvA~njaghAna madhureshvaraH .. 2\-23\-19 (12259) atha tasyAM samabhavadbaladevastu sattamaH. yAmyatA mAyayA taM tu yamo rAjA vishAmpate .. 2\-23\-20 (12260) devakyA garbhamatulaM rohiNyA jaThare.akShipat. AkR^iShya karShaNAtsamyaksa~NkarShaNaM iti smR^itaH .. 2\-23\-21 (12261) balashreShThatayA tasya baladeva iti smR^itaH. punastasyAM samabhavadaShTamo madhumUdanaH .. 2\-23\-22 (12262) tasya garbhasya rakShAM tu sa chakre.abhyadhikaM nR^ipaH. tataH kAle rakShaNArthaM vasudevasya tatvataH .. 2\-23\-23 (12263) ugraH prayuktaH kaMsena sachivaH krUrakarmakR^it .. 2\-23\-24 (12264) jAtamAtraM vAsudevamathAkR^iShya pitA tataH. upajahre parikrItAM sutAM gopasya kasyachit .. 2\-23\-25 (12265) amR^iShyamANastaM shabdaM devadUtasya pArthivaH. vAsudevaM mahAtmAnamarpayAmAsa gokule .. 2\-23\-26 (12266) vAsudevopi gopeShu vavR^idhe.abjamivAmbhasi. aj~nAyamAnaH kaMsena gUDho.agniriva dAruShu .. 2\-23\-27 (12267) viprachake tadA sarvAnballavAnmadhureshvaraH. vardhamAno mahAbAhustejobalasamanvitaH .. 2\-23\-28 (12268) tataste klishyamAnAstu puNDarIkAkShamachyutam. bhayena kAmAdapare gaNashaH paryavArayan .. 2\-23\-29 (12269) sa tu labdhvA balaM rAjannugrasenasya saMmataH. vasudevAtmajaH sarvairbhrAtR^ibhiH sahitaM punaH .. 2\-23\-30 (12270) nirjitya yudhi bhojendraM hatvA kaMsaM mahAbalaH. abhyaShi~nchattato rAjya ugrasenaM vishAmpate .. 2\-23\-31 (12271) tataH shrutvA jarAsandho mAdhavena hataM yudhi. shUrasenAdhipaM chakre kaMsaputraM tadA nR^ipa .. 2\-23\-32 (12272) sasainyaM mahadutthApya vAsudevaM tadA nR^ipa. abhyaShi~nchatsutaM tatra sutAyA janamejaya .. 2\-23\-33 (12273) ugrasenaM cha vR^iShNIMshcha mahAbalasamanvitaH. sa tatra viprakurute jarAsandhaH pratApavAn .. 2\-23\-34 (12274) etadvairaM kauraveya jarAsandhasya mAdhave. AshAsitArthe rAjendra saMrurodha vinirjitAn .. 2\-23\-35 (12275) pArthivaistairnR^ipatibhiryakShyamANaH samR^iddhimAn. devashreShThaM mahAdevaM kR^ittivAsaM triyambakam .. 2\-23\-36 (12276) etatsarvaM yathAvR^ittaM kathitaM bharatarShabha. yathA tu sa hato rAjA bhImasenena tachChR^iNu .. .. 2\-23\-37 (12277) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi jarAsandhavadhaparvaNi trayorviMsho.adhyAyaH .. 23\.. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 024 .. shrIH .. 2\.24\. adhyAyaH 24 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## bhImajarAsandhayoH svastyayanapUrvakaM yuddhArambhaH .. 1\.. shrIkR^iShNaprotsAhitasya bhImasya jarAsandhavadhodyamaH .. 2\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## tatastaM nishchitAtmAnaM yuddhAya yadunandanaH. uvAcha vAgmI rAjAnaM jarAsandhamadhokShajaH .. 2\-24\-1 (12278) trayANAM kena te rAjanyoddhumutsahate manaH. asmadanyatameneha sajjIbhavatu ko yudhi .. 2\-24\-2 (12279) evamuktaH sa nR^ipatiryuddhaM vavre mahAdyutiH. jarAsandhastato rAjA bhImasenena mAgadhaH .. 2\-24\-3 (12280) `dhArayantaM gadAM divyAM balaM shrutvA cha nirvR^itaH. arjuna vAsudevaM cha vajaryitvA sa mAgadhaH .. 2\-24\-4 (12281) matvA devaM gopa iti bAlo.arjuna iti sma ha'. AdAya rojanAM mAlyaM ma~NgalyAnyaparANi cha .. 2\-24\-5 (12282) dhArayannagadAnmukhyAnnirvR^itIrvedanAni cha. upatasthe jarAsandhaM yuyutsuM vai purohitaH .. 2\-24\-6 (12283) kR^itasvastyayano rAjA brAhmaNena yashasvinA. samanahyajjarAsandhaH kShAtraM dharmamanusmaran .. 2\-24\-7 (12284) avamuchya kirITaM sa keshAnsamanumR^ijya cha. udatiShThajjarAsandho velAtiga ivArNavaH .. 2\-24\-8 (12285) uvAcha matimAnrAjA bhImaM bhImaparAkramaH. bhIma yotsye tvayA sArdhaM shreyasA nirjitaM varam .. 2\-24\-9 (12286) evamuktvA jarAsandho bhImasenamarindamaH. pratyudyayau mahAtejAH shakraM bala ivAsuraH .. 2\-24\-10 (12287) tataH saMmantrya kR^iShNena kR^itasvastyayano balI. bhImaseno jarAsandhamAsasAda yuyutsayA .. 2\-24\-11 (12288) tatastau narashArdUlau bAhushastrau samIyatuH. vIrau paramasaMhR^iShTAvanyonyajayakA~NkShiNau .. 2\-24\-12 (12289) karagrahaNapUrvaM tu kR^itvA pAdAbhivandanam. kakShaiH kakShAM vidhunvAnAvAsphoTaM tatra chakratuH .. 2\-24\-13 (12290) skandhe dorbhyAM samAhatya nihatya cha muhurmuhuH. a~Ngama~NgaiH samAshliShya punarAsphAlanaM cha chakratuH. 2\-24\-14 (12291) chitrahastAdikaM kR^itvA sasphuli~Ngena chAshanim .. galagaNDAbhighAtena sasphuli~Ngena chAshanim .. 2\-24\-15 (12292) bAhupAshAdikaM kR^itvA pAdAhatashirAvubhau. urohastaM tatashchakre pUrNakumbhau prayujya tau .. 2\-24\-16 (12293) karasampIDanaM kR^itvA garjantau vAraNAviva. nardantau meghasa~NkAshau bAhupraharaNAvubhau .. 2\-24\-17 (12294) talenAhanyamAnau tu anyonyaM kR^itavIkShaNau. siMhAviva susaM~NkruddhAvAkR^iShyAkR^iShya yudhyatAm .. 2\-24\-18 (12295) a~NgenA~NgaM samApIDya bAhubhyAmubhayorapi. AvR^itya bAhubhishchApi udaraM cha prachakratuH .. 2\-24\-19 (12296) ubhau kaTyAM supArshve tu takShavantau cha shikShitau. adho hastaM svakaNThe tUdarasyorasi chAkShipat .. 2\-24\-20 (12297) sarvAtikrAntamaryAdaM pR^iShThabha~NgaM cha chakratuH. sampUrNamUrchChAM bAhubhyAM pUrNakumbhaM prachakratuH .. 2\-24\-21 (12298) tR^iNapIDaM yathAkAmaM pUrNayogaM samuShTikam. evamAdIni yuddhAni prakurvantau parasparam .. 2\-24\-22 (12299) tayoryuddhaM tato draShTuM sametAH puravAsinAH. brAhmaNA vaNijashchaiva kShatriyAshcha sahasrashaH .. 2\-24\-23 (12300) shUdrAshcha narashArdUla striyo vR^iddhAshcha sarvashaH. nirantaramabhUttatra janaughairabhisaMvR^itam .. 2\-24\-24 (12301) tayoratha bhujAghAtAnnigrahapragrahAttathA. AsItsubhImasampAto vajraparvatayoriva .. 2\-24\-25 (12302) ubhau paramasaMhR^iShTau balena balinAM varau. anyonyasyAntaraM prepsU parasparajayaiShiNau .. 2\-24\-26 (12303) ` shirobhiriva tau meShau vR^ikShairiva nishAcharau. padairiva shubhAvashvau tuNDAbhyAM tittirI iva'.. 2\-24\-27 (12304) tadbhImamutsArya janaM yuddhamAsIdupaplave. balinoH saMyuge rAjanvR^itravAsavayoriva .. 2\-24\-28 (12305) prakarShaNAkarShaNAbhyAmanukarShavikarShaNaiH. AchakarShaturanyonyaM jAnubhishchAvajaghnatuH .. 2\-24\-29 (12306) tataH shabdena mahatA bhartsayantau parasparam. pAShANasa~NghAtanibhaiH prahArairabhijaghnatuH .. 2\-24\-30 (12307) `tato bhImaM jarAsandho jaghAnorasi muShTinA. bhImoShi taM jarAsandhaM vakShasyabhijaghAna ha'.. 2\-24\-31 (12308) vyUDhoraskau dIrghabhujau niyuddhakushalAvubhau. bAhubhiH samasajjotAmAyasaiH parighairiva .. 2\-24\-32 (12309) kArtikasya tu mAsasya pravR^ittaM prathame.ahani. tadA tadyuddhamabhavaddinAni dasha pa~ncha cha. anAhAraM divArAtramavishrAntamavartata .. 2\-24\-33 (12310) tadvR^ittaM tu trayodashyAM samavetaM mahAtmanoH. chaturdashyAM nishAyAM tu nivR^itto mAgadhaH klamAt .. 2\-24\-34 (12311) taM rAjAnaM tathA klAntaM dR^iShTvA rAja~njanArdanaH. uvAcha bhImakarmANaM bhImaM sambodhayanniva .. 2\-24\-35 (12312) klAntaH shatrurhi kaunteya shakyaH pIDayituM raNe. pIDyamAno hi kArtsnyena jahyAjjIvitamAtmanaH .. 2\-24\-36 (12313) tasmAtte.adyaiva kaunteya pIDanIyo janAdhipaH. samametena yudhyasva bAhubhyAM bharatarShabha .. 2\-24\-37 (12314) vaishampAyana uvAcha. 2\-24\-38x (1426) evamuktaHsa kR^iShNena pANDavaH paravIrahA. jarAsandasya tadrandhraM j~nAtvA chakre matiM vadhe .. 2\-24\-38 (12315) tatastamajitaM jetuM jarAsandaM vR^ikodaraH. saMrambhAdbalinAM shreShTho jagrAha kurunandanaH .. .. 2\-24\-39 (12316) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi jarAsandhavadhaparvaNi chaturvisho.adhyAyaH .. 24\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes## 2\-24\-6 nirvR^itIrvedanAni cha duHkhamUrChayoH kAle sukhasa~nj~nAkarANi .. 2\-24\-13 kakShaiH dormUlaiH .. 2\-24\-16 grathitA~NgulibhyAM hastAbhyAM parashirasaH pIDane pUrNakumbhaH .. 2\-24\-20 takShavantau grAtrasa~Nkochavantau .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 025 .. shrIH .. 2\.25\. adhyAyaH 25 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## jarAsandhavadhaH .. 1\.. jarAsandhena bandhIkR^itAnAM rAj~nAM kR^iShNena mochanam ..2\.. mochitai rAjabhiH kR^iShNAya ratnAdidAnam ..3\.. kR^iShNAnuj~nayA jarAsandhaputreNa sahadevena pituraurdhvadaihikakaraNam ..4\.. sahadevaM rAjye.abhiShichya shrIkR^iShNabhImArjunAnAmindraprasthagamanam .. 5\.. jarAsandhavadhashravaNahR^iShTena yudhiShThireNa pUjitasya kR^iShNasya dvArakAgamanam .. 6\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## vaishampAyana uvAcha. bhImasenastataH kR^iShNamuvAcha yadunandanam. buddhimAsthAya vipulAM jarAsandhavadhopsayA .. 2\-25\-1 (12317) nAyaM pApo mayA kR^iShNa yuktaH syAdanurodhitum. prAyeNa yadushArdUla bAndhavakShayakR^ittava .. 2\-25\-2 (12318) evamuktastataH kR^iShNaH pratyuvAcha vR^ikodaram. tvarayanpuruShavyAghro jarAsandhavadhepsayA .. 2\-25\-3 (12319) yatte daivaM paraM satvaM yachcha te mAtarishvanaH. balaM bhImaM jarAsandhe darshayAshu tadadya vai .. 2\-25\-4 (12320) `tavaiSha vadhyo durbuddhirjarAsandho mahArathaH. ityantarikShe tvashrauShaM yadA vAyuravApyate .. 2\-25\-5 (12321) gomante parvatashreShThe yenaiSha parimokShitaH. baladevabalaM prApya ko.anyo jIvettu mAgadhAt .. 2\-25\-6 (12322) tadasya mR^ityurvihitastvadR^ite na mahAbala. vAyuM chintya mahAbAho jahImaM magadhAdhipam .. 2\-25\-7 (12323) vaishampAyana uvAcha. 2\-25\-8x (1427) evamuktastato bhImo manasA.a.achintya mArutam. janArdanaM namaskR^itya pariShvajya cha phalgunam'.. 2\-25\-8 (12324) prabha~njanabalAviShTo jarAsandhamarindamaH. utkShipya bhrAmayAmAsa balavantaM mahAbalaH .. 2\-25\-9 (12325) bhrAmayitvA shataguNaM jAnubhyAM bharatarShabha. babha~nja pR^iShTaM sa~NkShipya niShpiShya vinanAda cha .. 2\-25\-10 (12326) kare gR^ihItvA charaNaM dvidhA chakre mahAbalaH. tasya niShpiShyamANasya pANDavasya cha garjataH .. 2\-25\-11 (12327) abhavattumulo nAdaH sarvaprANibhaya~NkaraH. vitresurmAgadhAH sarve strINAM garbhAshcha susruvuH .. 2\-25\-12 (12328) bhImasenasya nAdena jarAsandhasya chaiva ha. kiM nu syAddhimavAnbhinnaH kiMnusviddIryate mahI .. 2\-25\-13 (12329) iti vai mAgadhA jaj~nurbhImasenasya nikhanAt. `tatastu bhagavAnkR^iShNo jarAsandhajighAMsayA .. 2\-25\-14 (12330) bhImasenaM samAlokya nalaM jagrAha pANinA. dvidhA chichCheda vai tattu jarAsandhavadhaM prati .. 2\-25\-15 (12331) tatastvAj~nAya tasyaiva pAdamutkShipya mArutiH. dvidhA babha~nja tadgAtraM prAkShipadvinanAda cha .. 2\-25\-16 (12332) punaH sandhAya tu tadA jarAndhaH pratApavAn. bhImena cha samAgamya bAhuyuddhaM chakAra ha .. 2\-25\-17 (12333) tayoH samabhavadyuddhaM tumulaM romaharShaNam. sarvalokakShayakaraM sarvabhUtabhayAvaham .. 2\-25\-18 (12334) punaH kR^iShNastamiriNaM dvidhA vichChidya mAdhavaH. vyatyasya prAkShipattattu jarAsandhavadhepsayA .. 2\-25\-19 (12335) bhImasenastadA j~nAtvA nirbibheda cha mAgadham. dvidhA vyatyasya pAdena prAkShipachcha nanAda ha .. 2\-25\-20 (12336) shuShkamAMsAsthimedastvagbhinnamastiShkapiNDakaTaH. shavabhUtastadA rAjanpiNDIkR^ita ivAbabau'.. 2\-25\-21 (12337) tato rAj~naH kuladvAri prasuptamiva taM nR^ipam. rAtrau gatAsumutsR^ijya nishchakramurarindamAH .. 2\-25\-22 (12338) jarAsandharathaM kR^iShNo yojayitvA patAkinam. Aropya bhrAtarau chaiva mokShayAmAsa bAndhavAn .. 2\-25\-23 (12339) te vai ratnubhujaM kR^iShNaM ratnArhaM pR^ithivIshvarAH. rAjAnaM chakrarAsAdya mokShitA mahato bhayAt .. 2\-25\-24 (12340) akShataH shastrasampanno jitAriH saha rAjabhiH. rathamAsthAya taM divyaM nirjagAma girivrajAt .. 2\-25\-25 (12341) yaH sa sodaryavAnnAma dviyodhI kR^iShNasArathiH. abhyAsaghAtI sandR^ishyo durjayaH sarvarAjabhiH .. 2\-25\-26 (12342) bhImArjunAbhyAM yodhAbhyAmAsthitaH kR^iShNasArathiH. shushubhe rathavaryo.asau durjayaH sarvadhanvibhiH .. 2\-25\-27 (12343) shakraviShNU hi sa~NgrAme cheratustArakAmaye. rathena tena vai kR^iShNa upAruhya yayau tadA .. 2\-25\-28 (12344) `evametau mahAbAhU tadA duShkarakAriNau. kR^iShNapraNItau loke.asminnathe ko draShTumarhati .. 2\-25\-29 (12345) ityavochanvrajantaM taM jarAsandhapurAlayAH. vAsudevaM narashreShThaM yuktaM vAtajavairhayaiH'.. 2\-25\-30 (12346) taptachAmIkarAbheNa ki~NkiNIjAlamAlinA. meghanirghoShanAdena jaitreNAmitraghAtinA .. 2\-25\-31 (12347) yena shakro dAnavAnAM jaghAna navatIrnava. taM prApya samahR^iShyanta rathaM te puruSharthabhAH .. 2\-25\-32 (12348) tataH kR^iShNaM mahAbAhuM bhrAtR^ibhyAM sahitaM tadA. rathasthaM mAgadhA dR^iShTvA samapadyanta vismitAH .. 2\-25\-33 (12349) hayairdivyaiH samAyukto ratho vAyusamo jave. adhiShThitaH sa shushubhe kR^iShNenAtIva bhArata .. 2\-25\-34 (12350) asa~Ngo devavihitastasminrathavare dhvajaH. yojanAddadR^ishe shrImAnindrAyudhasamaprabhaH .. 2\-25\-35 (12351) chintayAmAsa kR^iShNo.atha garutmantaM sa chAbhyayAt. kShaNe tasminsa tenAsIchchaityavR^ikSha ivotthitaH .. 2\-25\-36 (12352) vyAditAsyairmahAnAdaiH saha bhUtairdhvajAlayaiH. tasminrathavare tasthau gurutmAnpannagAshanaH .. 2\-25\-37 (12353) durnirIkShyo hi bhUtAnAM tejasA.a.abhyAdhikaM babhau. Aditya iva madhyAhne sahasrakiraNAvR^itaH .. 2\-25\-38 (12354) na sajjati vR^ikSheShu shastraishchApi na riShyate. divyo dhvajavaro rAjandR^ishyate cheha mAnuShaiH .. 2\-25\-39 (12355) tamAsthAya rathaM divyaM parjanyasamaniH svanam. niryayau puruShavyAghraH pANDavAbhyAM sahAchyutaH .. 2\-25\-40 (12356) yaM lebhe vAsavAdrAjA vasustasmAdbR^ihadrathaH. bR^ihadrathAtkrameNaiva prApto bArhadratho ratham .. 2\-25\-41 (12357) sa niryAya mahAbAhuH puNDarIkekShaNastataH. girivrajAdbahistasthau samadeshe mahAyashAH .. 2\-25\-42 (12358) tatrainaM nAgarAH sarve satkAreNAbhyayustadA. brAhmaNapramukhA rAjanvidhidR^iShTena karmaNA .. 2\-25\-43 (12359) bandhanAdvipramuktAshcha rAjAno madhusUdanam. pUjayAmAsurUchushcha stutipUrvamidaM vachaH .. 2\-25\-44 (12360) naitachchitraM mahAbAho tvayi devakinandane. bhImArjunabalopete dharmasya pratipAlanam .. 2\-25\-45 (12361) jarAsandhahrade ghore duHkhapa~Nke nimajjatAm. rAj~nAM samabhyuddharamaM yadidaM kR^itamadya vai .. 2\-25\-46 (12362) viShNo samavasannAnAM giridurge sudAruNe. diShTyA mokShAdyasho dIptamAptaM te yadunandana .. 2\-25\-47 (12363) kiM karmaH puruShavyAghra shAdhi naH praNatisthitAn. kR^itamityeva tadvidvi nR^ipairyayadyapi duShkaram .. 2\-25\-48 (12364) vaishampAyana uvAcha .. 2\-25\-49x (1428) tAnuvAcha hR^impIkeshaH samAshchAsya mahAmanAH. yidhiShThiro rAjasUyaM kratumArhatumichChati .. 2\-25\-49 (12365) tasya dharmapravR^ittasya pArthivatvaM chikIrShataH. sarvairbhavadbhirvij~nAya sAhAyyaM kriyatAmiti .. 2\-25\-50 (12366) tataH suprItamanasaste nR^ipA nR^ipasattama. tathetyevAbruvansarve pratigR^ihyAsya tAM giram .. 2\-25\-51 (12367) ratnabhAjaM cha dAshArhaM chakruste pR^ithivIshvarAH. kR^ichChrA~njagrAha govindasteShAM tadanukampayA .. 2\-25\-52 (12368) jarAsandhAtmajashchaiva sahadevo mahAmanAH. niryayau sajanAmAtyaH puraskR^itya purohitam .. 2\-25\-53 (12369) sa nIchaiH praNato bhUtvA bahuratnapurogamaH. sahadevo nR^iNAM devaM vAsudevamupasthitaH .. 2\-25\-54 (12370) bhayArtAya tatastasmai kR^iShNo dattvA.abhayaM tadA. Adade.asya mahArhANi ratnAni puruShottamaH .. 2\-25\-55 (12371) `sadadeva uvAcha. 2\-25\-56x (1429) yatkR^itaM puruShavyAghra mama pitrA janArdana. tatte hR^idi mahAbAho na kAryaM puruShottama .. 2\-25\-56 (12372) tvAM prapanno.asmi govinda prAsadaM kuru me prabho. piturichChAmi saMskAraM kartuM devakinandana .. 2\-25\-57 (12373) tvatto.abhyanuj~nAM samprApya bhImasenAttathArjunAt. nirbhayo vichariShyAmi yathAkAmaM yathAsukham .. 2\-25\-58 (12374) vaishampAyana uvAcha. 2\-25\-59x (1430) evaM vij~nApyamAnasya sahadevasya mAriSha. prahR^iShTo devakIputraH pANDavai cha mahArathau .. 2\-25\-59 (12375) kriyatAM saMskriyA rAjanpitusta iti chAbruvan. tachChrutvA vAsudevasya pArthayoshcha sa mAgadhaH .. 2\-25\-60 (12376) pravishya nagaraM tUrNaM saha mantribhirapyuta. chitAM chandanakAShThaishcha kAleyasaralaistathA .. 2\-25\-61 (12377) kAlAgarusunagandhaishcha tailaishcha vividhairapi. ghR^itadhArAshataishchaiva sumanobhishcha bhArata .. 2\-25\-62 (12378) samantAdeva kIryanto.adahanta magadhAdhipam. udakaM tasya chakre.atha sahadevaH sahAnujaH .. 2\-25\-63 (12379) kR^itvA pituH svargagatiM niryayau yatra keshavaH. pANDavau cha mahAbhAgau bhImasenArjunAvubhau .. 2\-25\-64 (12380) sa prahvaH prA~njalirbhUtvA vyaj~nApayata mAdhavam. 2\-25\-65 (12381) sahadeva uvAcha. ime ratnAni bhUriNI gojAvimahiShAdayaH .. 2\-25\-65x (1431) hastino.ashvAshcha govinda vAsAMsi vividhAni cha. dIyatAM dharmarAjAya yathA vA manyate bhavAn .. 2\-25\-66 (12382) vaishampAyana uvAcha. 2\-25\-67x (1432) bhayArtAya tatastasmai kR^itvA kR^iShNo.abhayaM tadA. abhyaShi~nchata rAjAnaM sahadevaM janArdanaH .. 2\-25\-67 (12383) mAgadhAnAM mahIpAlaM jarAsandhAtmajaM tadA. Adade cha mahArhANi ratnAni puruShottamaH .. 2\-25\-68 (12384) gatvaikatvaM sa kR^iShNena pArthAbhyAM chApi satkR^itaH. vivesha matimAntrAjA punarbArhadrathaM puram .. 2\-25\-69 (12385) pArthAbhAyaM sahitaH kR^iShNaH sarvaishcha vasudhAdhipaiH. yathAvayaH samAgamya visasarja narAdhipAn .. 2\-25\-70 (12386) visR^ijya sarvAnnR^ipatInrAjasUye mahAtmabhiH. AgantavyaM bhavadbhishcha dharmarAjapriyepsubhiH. 2\-25\-71 (12387) evamuktA mAdhavena sarve te vasudhAdhipAH. evamastviti chApyuktvA sametAH parayA mudA .. 2\-25\-72 (12388) bhImArjunahR^iShIkeshaiH prahR^iShTAH prayayustadA. ratnAnyAdAya bhUrINI jvalanto ripusUdanAH'.. 2\-25\-73 (12389) kR^iShNastu saha pArthAbhyAM shriyA paramayA yutaH. ratnAnyAdAya bhUriNI prayayau puruSharShabhaH .. 2\-25\-74 (12390) indraprasthamupAgamya pANDavAbhyAM sahAchyutaH. sametya dharmarAjAnaM prIyamANo.abhyabhAShata .. 2\-25\-75 (12391) diShTyA bhImena balavA~njarAsandho nipAtitaH. rAjAno mokShitAshcheme bandhanAnnR^ipasattama .. 2\-25\-76 (12392) diShTyA kushalinau chemau bhImasenadhana~njayau. punaH svanagaraM prAptAvakShatAviti bhArata .. 2\-25\-77 (12393) tato yudhiShThiraH kR^iShNaM pUjayitvA yathArhataH. bhImasenArjunau chaiva prahR^iShTaH pariShasvaje .. 2\-25\-78 (12394) tataH kShINe jarAsandhe bhrAtR^ibhyAM vihitaM jayam. ajAtashatrurAsAdya mumude bhrAtR^ibhiH saha .. 2\-25\-79 (12395) `hR^iShTashcha dharmarADvAkyaM janArdanamabhAShata. tvAM prApya puruShavyAghra bhImasenena pAtitaH .. 2\-25\-80 (12396) mAgadho.asau balonmatto jarAsandhaH pratApavAn. rAjasUyaM kratushreShThaM prApsyAmi vigatajvaraH .. 2\-25\-81 (12397) tvadbuddhibalamAshritya yAgArho.asmi janArdana. pItaM pR^ithivyAH kruddhena yashaste puruShottama .. 2\-25\-82 (12398) jarAsandhavadhenaiva prAptAste vipulAH shriyaH .. 2\-25\-83 (12399) vaishampAyana uvAcha. evaM sambhAShya kaunteyaH prAdAdrathavaraM prabhoH .. 2\-25\-83x (1433) pratigR^ihya tu govindo jarAsandhasya taM ratham .. 2\-25\-84 (12400) prahR^iShTastasya mumude phalgunena janArdanaH. prItimAnabhavadrAjandharmarAjapuraskR^itaH'.. 2\-25\-85 (12401) yathAvayaH samAgamya bhrAtR^ibhiH saha pANDavaH. satkR^itya pUjayitvA cha visasarja narAdhipAn .. 2\-25\-86 (12402) yudhiShThirAbhyanuj~nAtAste nR^ipA hR^iShTamAnasAH. jagmuH svadeshAMstvaritA yAnairuchchAvachaistataH .. 2\-25\-87 (12403) evaM puruShashArdUlo mahAbuddhirjanArdanaH. pANDavairghAtayAmAsa jarAsandhamariM tadA .. 2\-25\-88 (12404) ghAtayitvA jarAsandhaM buddhipUrvamarindamaH. dharmarAjamanuj~nApya pR^ithAM kR^iShNAM cha bhArata .. 2\-25\-89 (12405) subhadrAM bhImasenaM cha phAlgunaM yamajau tathA. dhaumyamAmantrayitvA cha prayayau svAM purIM prati .. 2\-25\-90 (12406) `pANDavairanudhAvadbhiryudhiShThirapurogamaiH. harSheNa mahatA yuktaH prApya chAnuttamaM yashaH. jagAma hR^iShTaH kR^iShNastu punardvAravatIM purIm'.. 2\-25\-91 (12407) tenaiva rathamukhyena manasastulyagAminA. dharmarAjavisR^iShTena divyenAnAdayandishaH .. 2\-25\-92 (12408) tato yudhiShThiramukhAH pANDavA bharatarShabha. pradakShiNamakurvanta kR^iShNamakliShTakAriNam .. 2\-25\-93 (12409) tato gate bhagavati kR^iShNe devakinandane. jayaM labdhvA suvipulaM rAj~nAM dattvA.abhayaM tadA .. 2\-25\-94 (12410) saMvardhitaM yasho bhUyaH karmaNA tena bhArata. draupadyAH pANDavA rAjanparAM prItimavardhayan .. 2\-25\-95 (12411) tasminkAle tu yadyuktaM dharmakAmArthasaMhitam. tadrAjA dharmatashchakre prajApAlanakIrtanam .. .. 2\-25\-96 (12412) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi jarAsandhavadhaparvaNi pa~nchaviMsho.adhyAyaH .. 25\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes## 2\-25\-5 avApyate prAptaH .. 2\-25\-8 evamuktastadA bhIbho jarAsandhamiti jha . pAThaH .. 2\-25\-15 nalaM iriNanAmakaM tR^iNavisheSham .. 2\-25\-22 kuladvAri gR^ihadvAri .. 2\-25\-35 asa~Ngo rathasparshahInaH .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 026 .. shrIH .. 2\.26\. adhyAyaH 26 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## yudhiShThirAj~nayA digvijayArthaM nirgatAnAmarjunAdInAM sa~NkShepeNa digvijayaka thanam .. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## vaishampAyana uvAcha. `R^iShestadvachanaM smR^itvA nishashvAsa yudhiShThiraH. dharma dharmabhR^itAM shreShThaH kartumichChanparantapaH. 2\-26\-1 (12413) tasye~Ngitaj~no bIbhatsuH sarvashastrabhR^itAM varaH. saMvivartayiShuH kAmaM pAvakAtpAkashAsaniH'.. 2\-26\-2 (12414) prAptaM prApya dhanuH shreShThamakShayyau cha maheShudhI. rathaM dhvajaM sabhAM chaiva yudhiShThiramabhAShata .. 2\-26\-3 (12415) arjuna uvAcha. 2\-26\-4x (1434) dhanurastraM sharA vIryaM pakSho bhUmiryasho balam. prAptametanmayA rAjanduShprApaM yadabhIpsitam .. 2\-26\-4 (12416) tasya kR^ityamahaM manye koshasya parivardhanam. karamAhArayiShyAmi rAj~naH sarvAnnR^ipottama .. 2\-26\-5 (12417) vijayAya prayAsyAmi dishaM dhanadapAlitAm. tithAvatha muhUrte cha nakShatre chAbhipUjite .. 2\-26\-6 (12418) vaishampAyana uvAcha. 2\-26\-7x (1435) dhana~njayavachaH shrutvA dharmarAjo yudhiShThiraH snigdhagambhIranAdinyAM taM girA pratyabhAShata .. 2\-26\-7 (12419) svasti vAchyArhato viprAnprayAhi bharatarShabha. durhR^idAmapraharShAya suhR^idAM nandanAya cha .. 2\-26\-8 (12420) vijayaste dhruvaM pArtha priyaM kAmamavApsyasi. ityuktaH prayayau pArthaH sainyena mahatA vR^itaH .. 2\-26\-9 (12421) agnidattena divyena rathenAdbhutakarmaNA. tathaiva bhImaseno.api yamau cha puruSharShabhau .. 2\-26\-10 (12422) sasainyAH prayayuH sarve dharmarAjena pUjitAH. dishaM dhanapateriShTAmajayatpAkashAsaniH .. 2\-26\-11 (12423) bhImasenastathA prAchIM sahadevastu dakShiNAm. pratIchIM nakulo rAjandishaM vyajayatAstravit .. 2\-26\-12 (12424) khANDavaprasthamadhyastho dharmarAjo yudhiShThiraH. AsItparamayA lakShmyA suhR^idgaNavR^itaH prabhuH .. .. 2\-26\-13 (12425) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi digvijayaparvaNi ShaDviMsho.adhyAyaH .. 26\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes## 2\-26\-13 khANDavaprasthaM khANDavadAhena khyApitasthAnam .. 13\.. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 027 .. shrIH .. 2\.27\. adhyAyaH 27 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## arjunadigvajaye bhagadattAdijayaH .. 1\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## janamejaya uvAcha .. dishAmabhijayaM brahmanvistareNAnukIrtaya. na hi tR^ipyAmi pUrveShAM shR^iNvAnashcharitaM mahat .. 2\-27\-1 (12426) vaishampAyana uvAcha. 2\-27\-2x (1436) dhana~njayasya vakShyAmi vijayaM pUrvameva te. yaugapadyena pArthairhi nirjiteyaM vasundharA .. 2\-27\-2 (12427) `avApya rAjA rAjyArdhaM kuntIputro yudhiShThiraH. mahattve rAjashabdasya manashchakre mahAmanAH .. 2\-27\-3 (12428) tadA kShAtraM viditvA.asya pR^ithivIvijayaM prati. amarShAtpArthivendrANAM taM sameyAya vArayat .. 2\-27\-4 (12429) tatsametya bhuvaH kShAtraM rathanAgAshvapattimat. abhyayAtpArthivaM jiShNuM moghaM kartuM janAdhipa .. 2\-27\-5 (12430) tatpArthaH pArthivaM kShAtraM yuyutsuM paramAhave. pratyudyayau mahAbAhustarasA pAkashAsaniH .. 2\-27\-6 (12431) tadbhagraM pArthivaM kShAtraM pArthenAkliShTakarmaNA. vAyuneva ghanAnIkaM tUlIbhUtaM yayau dishaH .. 2\-27\-7 (12432) tajjitvA pArthivaM kShAtraM samare paravIrahA. yayau tadA vashe kartumudIchIM pANDunandanaH'.. 2\-27\-8 (12433) pUrvaM kuli~NgaviShaye vashe chakre mahIpatim. dhana~njayo mahAbAhurnAtitIvreNa karmaNA .. 2\-27\-9 (12434) `tenaiva sahitaH prAyAjjiShNuH sAlvapuraM prati. sa sAlvapuramAsAdya sAlvarAjaM dhana~njayaTaH .. 2\-27\-10 (12435) vikrameNogradhanvAnaM vashe chakre mahAmanAH. taM pArthaH sahasA jitvA dyumatsenaM mahIshvaram .. 2\-27\-11 (12436) kR^itvA sa sainikaM prAyAtkaTadeshamarindamaH. tatra pArtho raNe jiShNuH sunAbhaM vasudhAdhipam .. 2\-27\-12 (12437) vikrameNa vashe kR^itvA kR^itavAnanusainikam. etena sahito rAjansavyasAchI parantapaH'.. 2\-27\-13 (12438) vijigye shAkaladvIpe prativindhyaM cha pArthivam. shAkaladvIpavAsAshcha saptadvIpeShu ye nR^ipAH .. 2\-27\-14 (12439) arjunasya cha sainyasthairvigrahastumulo.abhavat. tAnsarvAnajayatpArto dharmarAjapriyepsayA .. 2\-27\-15 (12440) taireva sahitaH sarvaiH pragjyotiShamupAdravat .. 2\-27\-16 (12441) tatra rAjA mahAnAsIdbhagadatto vishAmpate. tenAsItsumahadyuddhaM pANDavasya mahAtmanaH .. 2\-27\-17 (12442) sa kirAtaishcha chInaishcha vR^itaH prAgjyotiSho.abhavat. anyaishcha bahubhiryodhaiH sAgarAnupavAsibhiH .. 2\-27\-18 (12443) tataH sa divasAnaShTau yodhayitvA dhana~njayam. prahasannabravIdrAjA sa~NgrAmavigatakramam .. 2\-27\-19 (12444) upapannaM mahAbAho tvayi kauravanandana. pAkashAsanadAyAde vIryamAhavashobhini .. 2\-27\-20 (12445) ahaM sakhA mahendrasya shakrAdanavaro raNe. na shakShyAmi cha te tAta sthAtuM pramukhato yudhi .. 2\-27\-21 (12446) tvamIpsitaM pANDaveyaM brUhi kiM karavANi te. yadvakShyasi mahAbAho tatkariShyAmi putraka .. 2\-27\-22 (12447) arjuna uvAcha .. 2\-27\-23x (1437) kurUNAmR^iShabho rAjA dharmaputro yudhiShThiraH. dharmaj~naH satyasandhashcha yajvA vipuladakShiNaH .. 2\-27\-23 (12448) tasya pArthivatAmIpse karastasmai pradIyatAm. bhavAnpitR^isakhashchaiva prIyamANo mayApi cha. tato nAj~nApayAmi tvAM prItipUrvaM pradIyatAm .. 2\-27\-24 (12449) bhagadatta uvAcha. 2\-27\-25x (1438) kuntImAtaryathA me tvaM tathA rAjA yudhiShThiraH. sarvametatkariShyAmi kiM chAnyatkaravANi te .. .. 2\-27\-25 (12450) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi digvijayaparvaNi saptaviMsho.adhyAyaH .. 27\.. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 028 .. shrIH .. 2\.28\. adhyAyaH 28 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## arjunena uttaradigvijaye nAnAdeshajayaH .. 1\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## vaishampAyana uvAcha. evamuktaH pratyuvAcha bhagadattaM dhana~njayaH. anenaiva kR^itaM sarvaM bhaviShyatyanujAnatA .. 2\-28\-1 (12451) taM vijitya mahAbAhuH kuntIputro dhana~njayaH. prayayAvuttarAM tasmAddishaM dhanadapAlitAm .. 2\-28\-2 (12452) antargiriM cha kaunteyastathaiva cha bahirgirim. tathaivopagiraM chaiva vijigye puruSharShabhaH .. 2\-28\-3 (12453) vijitya parvatAnsarvAnye cha tatra narAdhipAH. tAnvashe sthApayitvA sa dhanAnyAdAya sarvashaH .. 2\-28\-4 (12454) taireva sahitaH sarvairanurajya cha tAnnupAn. ulUkavAsinaM rAjanbR^ihantamupajagmivAn .. 2\-28\-5 (12455) mR^ida~NgavaranAdena rathanemisvanena cha. hastinAM cha ninAdena kampayanvasudhAmimAm .. 2\-28\-6 (12456) tato bR^ihantastvarito balena chatura~NgiNA. niShkramya nagarAttasmAdyodhayAmAsa phAlgunam .. 2\-28\-7 (12457) sumahAnsannipAto.abhUddhana~njayabR^ihantayoH. na shashAka bR^ihantastu soDhuM pANDavavikramam .. 2\-28\-8 (12458) so.aviShahyatamaM matvA kaunteyaM parvateshvaraH. upAvartata durdharSho ratnAnyAdAya sarvashaH .. 2\-28\-9 (12459) sa tadrAjyamavasthApya ulUkasahito yayau. senAbindumatho rAjanrAjyAdAshu samAkShipat .. 2\-28\-10 (12460) modApuraM vAmavedaM sudAmAnaM susa~Nkulam. ulUkAnuttarAMshchaiva tAMshcha rAj~naH samAnayat .. 2\-28\-11 (12461) tatrasthaH puruShaireva dharmarAjasya shAsanAt. kirITI jitavAnrAjandeshAnpa~nchagaNAMstataH .. 2\-28\-12 (12462) sa devaprasthamAsAdya senAbindoH puraM prati. balena chatura~NgeNa niveshamakarotprabhuH .. 2\-28\-13 (12463) sa taiH parivR^itaH sarvairviShvagashvaM narAdhipam .. abhyagachChanmahAtejAH pauravaM puruSharShabha .. 2\-28\-14 (12464) vijitya chAhave shUrAnpArvatIyAnmahArathAn. jigAya senayA rAjanpuraM pauravarakShitam .. 2\-28\-15 (12465) pauravaM yudhi nirjitya dasyUnparvatavAsinaH. gaNAnutsavasa~NketAnajayatsapta pANDavaH .. 2\-28\-16 (12466) tataH kAshmIrakAnvIrAnkShatriyAnkShatriyarShabhaH. vyajayallohitaM chaiva maNDalairdashabhiH saha .. 2\-28\-17 (12467) tatastrigartAH kaunteyaM dArvAH kokanadAstathA. kShatriyA bahavo rAjannupAvartanta sarvashaH .. 2\-28\-18 (12468) abhisArIM tato ramyAM vijigye kurunandanaH. uragAvAsinaM ramyaM rochamAnaM raNe.ajayat .. 2\-28\-19 (12469) tataH siMhapuraM ramyaM chitrAyudhasurakShitam. prAdhamadbalamAsthAya pAkashAsanirAhave .. 2\-28\-20 (12470) tataH suhyAMshcha cholAMshcha kirITI pANDavarShabhaH. sahitaH sarvasainyena prAmathatkurunandanaH .. 2\-28\-21 (12471) tataH paramavikrAnto bAhlIkAnpAkashAsaniH. mahatA parimardena vashe chakre durAsadAn .. 2\-28\-22 (12472) gR^ihItvA tu balaM sAraM phalgunaH pANDunandanaH. daradAnsahakAmbhojairajayatpAkashAsaniH .. 2\-28\-23 (12473) prAguttaraM dishaM ye cha vasantyAshritya dasyavaH. nivasanti vane ye cha tAnsarvAnajayatprabhuH .. 2\-28\-24 (12474) lohAnparamakAmbhojAnR^iShikAnuttarAnapi. sahitAMstAnmahArAja vyajayatpAkashAsaniH .. 2\-28\-25 (12475) R^iShikeShvapi sa~NgrAme babhUvAtibhaya~NkaraH. tArakAmayasa~NkAshaH parastvR^iShikapArthayoH .. 2\-28\-26 (12476) sa vijitya tato rAjannR^iShikAnraNamUrdhani. shukodarasamAMstatra hayAnaShTau samAnayat .. 2\-28\-27 (12477) mayUrasadR^ishAnanyAnuttarAnaparAnapi. javanAnAshugAMshchaiva karArthaM samupAnayat .. 2\-28\-28 (12478) sa vinirjitya sa~NgrAme himavantaM saniShkR^iTam. shvetaparvatamAsAdya nyavishatpuruSharShabhaH .. .. 2\-28\-29 (12479) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi digvijayaparvaNi aShTAviMshodhyAyaH .. 28\.. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 029 .. shrIH .. 2\.29\. adhyAyaH 29 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## arjunena uttaradigvijaye kimpuruShAdikhaNDajayaH .. 1\.. arjunasya khANDavaprasthaM prati pratyAgamanam .. 2\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## vaishampAyana ivAcha .. sa shvetaparvataM vIraH samatikramya vIryavAn. deshaM kimpuruShAvAsaM drumaputreNa rakShitam .. 2\-29\-1 (12480) mahatA sannipAtena kShatriyAntakareNa ha. ajayatpANDavashreShThaH kare chainaM nyaveshayat .. 2\-29\-2 (12481) taM jitvA hATakaM nAma deshaM guhyakarakShitam. pAkashAsaniravyagraH sahasainyaH samAsadat .. 2\-29\-3 (12482) tAMstu sAntvena nirjitya mAnasaM sara uttamam. R^iShikulyAstathA sarvA dadarsha kurunandanaH .. 2\-29\-4 (12483) saro mAnasamAsAdya hATakAnabhitaH prabhuH. gandharvarakShitaM deshamajayatpANDavastataH .. 2\-29\-5 (12484) tatra tittirikalmAShAnmaNDUkAkhyAnhayottamAn. lebhe sa karasamatyantaM gandharvanagarAttadA .. 2\-29\-6 (12485) `hemakUTamathAsAdya nyavasatphalgunastadA. taM hemakUTaM rAjendra samatikramya pANDavaH .. 2\-29\-7 (12486) harivarShaM viveshAtha sainyena mahatA vR^itaH. tatra pArtho dadarshAtha bahUniha manoramAn .. 2\-29\-8 (12487) nagarAnsavanAMshchaiva nadIshcha vimalodakAH. puruShAndevakalpAMshcha nArIshcha priyadarshanAH .. 2\-29\-9 (12488) tAnsarvAstatra dR^iShTvA.atha mudA yukto dhana~njayaTaH. vashe chakre sa ratnAni lebhe cha subahUni cha .. 2\-29\-10 (12489) tato niShadhamAsAdya giristhAnajayatprabhuH. atha rAjannatikramya niShadhaM shailamAyatam .. 2\-29\-11 (12490) vivesha madhyamaM varShaM pArtho divyamilAvR^itam. tatra divyopamAndivyAnpuruShAndevadarshanAn .. 2\-29\-12 (12491) adR^iShTapUrvAnsubhagAnsa dadarsha dhana~njayaH. sadanAni cha shubhrANi nArIshchApsarasaMnibhAH .. 2\-29\-13 (12492) dR^iShTvA tAnajayadramyAnsa taishcha dadR^ishe tadA. jitvA cha tAnmahAbhAgAnkare cha viniveshya cha .. 2\-29\-14 (12493) ratnAnyAdAya divyAni bhUShaNAnyAsanaiH saha. udIchImatha rAjendra yayau pArtho mudA.anvitaH .. 2\-29\-15 (12494) sa dadarsha tato meruM shikharINAM prabhuM mahat. taM kA~nchanamayaM divyaM chaturvaNaM durAsadam .. 2\-29\-16 (12495) unnataM shatasAhasraM yojanAnAM tu susthitam. jvalantamachalaM meruM tejorAshimanuttamam .. 2\-29\-17 (12496) AkShipantaM prabhAM bhAnoH svashR^i~NgaiH kA~nchanojjvalaiH. kA~nchanAbharaNaM divyadevagandharvasevitam .. 2\-29\-18 (12497) aprameyamanAdhR^iShyamadharmabahulairjanaiH. vyAlairAcharitaM dhorairdivyauShadhividIpitam .. 2\-29\-19 (12498) svargamAvR^itya tiShThantamuchChrAyeNa mahAgirim. agamyaM manasApyanyairnadIvR^ikShasamanvitam .. 2\-29\-20 (12499) nAnAvihagasa~Nghaishcha nAditaM sumanoharaiH. taM dR^iShTA phalguno meruM prItimAnabhavattadA .. 2\-29\-21 (12500) merorilAvR^itaM divyaM sarvataH parimaNDitam. merostu dakShiNe pArshve jambUrnAma vanaspatiH .. 2\-29\-22 (12501) nityapuShpaphalopevaH siddhachAraNasevitaH. AsvargamuchChritA rAjaMstasya shAkhA vanaspateH .. 2\-29\-23 (12502) yasya nAmnA tvidaM dvIpaM janbUdvIpamiti smR^itam. tAM cha jambUM dadarshAtha savyasAchI parantapaH .. 2\-29\-24 (12503) tau dR^iShTvA.apratimau loke jambUM meruM cha saMsthitau. pratImAnabhavadrAjansarvataH sa vilokayan .. 2\-29\-25 (12504) tatra lebhe tato jiShNuH siddhairdivyaishcha chAraNaiH. ratnAni bahusAhasraM dattAnyAbharaNAni cha .. 2\-29\-26 (12505) vAsAMsi cha mahArhANi tatra labdhvA.arjunastadA. AmantrayitvA tAnsarvAnyaj~namuddishya vai guroH .. 2\-29\-27 (12506) athAdAya bahUnratnAngamanAyayopachakrame. meruM pradakShiNIkR^itya pravatapravaraM prabhuH .. 2\-29\-28 (12507) yayau jambUnadItIre nadIM shreShThAM vilokayan. sa tAM manoramAM divyAM jambUsvAdurasAvahAm .. 2\-29\-29 (12508) haimapakShigaNairjuShTAM sauvarNajalajAkulAm. haimapa~NkAM haimajalAM sauvarNojjvalavAlukAm .. 2\-29\-30 (12509) kvachitmupiShpitaiH pUrNAM sauvarNakusumotpalaiH. kvachittIraruhaiH kIrNAM haimapuShpaiH supuShpitaiH .. 2\-29\-31 (12510) tIrthaishcha rukmasopAnaiH sarvataH samala~NkutAm. vimalairmaNijAlaishcha nR^ittagItaravairyutAm .. 2\-29\-32 (12511) dIptairhemavitAnaishcha samantAchChobhitAM shubhAm. tathAvidhAM nadIM dR^iShTvA pArthastAM prashashaMsa ha .. 2\-29\-33 (12512) adR^iShTapUrvAM rAjendra dR^iShTvA harShamavApa cha. darshanIyAM nadItIre puruShAnsumanoharAn .. 2\-29\-34 (12513) tAnnadIsalilAhArAnsadArAnamaropamAn. nityaM sukhamudA yuktAnsarvAla~NkArashobhitAn .. 2\-29\-35 (12514) tebhyo bahUni ratnAni tadA lebhe dhana~njayaH. divyajambUphalaM haimaM bhUShaNAni cha peshalam .. 2\-29\-36 (12515) labdhvA tAndurlabhAnpArthaH pratIchIM prayayau disham. nAgAnAM rakShitaM deshamajayashcha punastataH .. 2\-29\-37 (12516) tato ganvA mahArAja vAruNIM pAkashAsaniH. gandhamAdanamAsAdya tatastAnajayatprabhuH .. 2\-29\-38 (12517) taM gandhamAdanaM rAjannatikramya tato.arjunaH. ketumAlaM dadarshAtha varShaM ratnasamanvitam .. 2\-29\-39 (12518) sevitaM devakalpaishcha nArIbhiH priyadarshanaiH. taM jitvA chArjuno rAjankare cha viniveshya cha .. 2\-29\-40 (12519) AhR^itya tatra ratnAni durlabhAni tathArjunaH. punashcha parivR^ityAtha mAdhyaM deshamilAvR^itam .. 2\-29\-41 (12520) gatvA prAchIM dishaM rAjansavyasAchI dhana~njayaH. merumandarayormadhye shailodAmabhito nadIm .. 2\-29\-42 (12521) ye te kIchakaveNUnAM ChAyAM ramyAmupAsate. kaShAnjhaShAMshcha nadyau tAnpraghasAndIptaveNipAn .. 2\-29\-43 (12522) pashupAMshcha kulindAMshcha ta~NkaNAnparata~NkaNAn. etAnsamastA~njitvA cha kare cha viniveshya cha .. 2\-29\-44 (12523) ratnAnyAdAya sarvebhyo mAlyavantaM tato yayau. taM mAlyavantaM shailendraM samatikramya pANDavaH .. 2\-29\-45 (12524) bhadrAshvaM praviveshAtha varShaM svargopamaM shuchim. tatra devopamAndivyAnpuruShA~nshubhasaMyutAn .. 2\-29\-46 (12525) jitvA tAnsvavashe kR^itvA kare cha viniveshya cha. AhR^itya sarvato ratnAnyasa~NkhyAni tatastataH .. 2\-29\-47 (12526) nIlaM nAma giriM gatvA tatrasthAnajayatprabhuH. tato jiShNuratikramya parvataM nIlamAyatam .. 2\-29\-48 (12527) vivesha ramyakaM varShaM sa~NkIrNaM mithunaiH shubhaiH. taM deshamatha jitvA sa kare cha viniveshya cha .. 2\-29\-49 (12528) ajayachchApi bIbhatsurdeshaM guhyakarakShitam. tatra lebhe cha rAjendra sauvarNAnmR^igapakShiNaH .. 2\-29\-50 (12529) agR^ihNAdyaj~nabhUtyarthaM ramaNIyAnmanoharAn. anyAMshcha labdhvA ratnAni pANDavo.atha mahAbalaH .. 2\-29\-51 (12530) gandharvarakShitaM deshamajayatsagaNaM tadA. tatra ratnAni divyAni labdhvA rAjannathArjunaH .. 2\-29\-52 (12531) varShaM hiraNvataM nAma viveshAtha mahIpate. sa tu desheShu ramyeShu gantuM tatropachakrame .. 2\-29\-53 (12532) madhye prAsAdavR^indeShu nakShatrANAM shashI yathA. mahApatheShu rAjaindra sarvato yAntamarjunam .. 2\-29\-54 (12533) prAsAdavarashR^i~NgasthAH parayA vIryashobhayA. dadR^ishustaM sriyaH sarvAH pArthamAtmayashaskaram .. 2\-29\-55 (12534) taM kalApadharaM shUraM sarathaM sadhanuH karam. savarmaM sakirITaM vai saMnaddhaM saparichChadam .. 2\-29\-56 (12535) sukumAraM mahAsatvaM tejorAshimanuttamam. shakropamamamitraghnaM paravAraNavAraNam .. 2\-29\-57 (12536) pashyantaH strIgaNAstatra shaktipANiM sma menire. ayaM sa puruShavyAghro raNe.adbhutaparAkramaH .. 2\-29\-58 (12537) asya bAhubalaM prApya na bhavantyasuhR^idgaNAH. iti vAcho bruvantyastAH striyaH premNA dhana~njayam .. 2\-29\-59 (12538) tuShTuvuH puShpavR^iShTiM cha sasR^ijustasya mUrdhani. dR^iShTvA te tu mudA yuktAH kautUhalasamanvitaH .. 2\-29\-60 (12539) ratnairvibhUShaNaishchaiva abhyavarShaMshcha pANDavam. atha jitvA samastAMstAnkare cha viniveshya cha .. 2\-29\-61 (12540) maNihemaprabAlAni shastrANyAbharaNAni cha. etAni labdhvA pArtho.atha shR^i~NgavantaM giriM yayau .. 2\-29\-62 (12541) shR^i~NgavantaM cha kauravyaH samatikramya phalgunaH. uttaraM harivarShaM tu sa samAsAdya pANDavaH .. 2\-29\-63 (12542) vidyAdharagaNAMshchaiva yakShendrAMshcha vinirjayan. tatra lebhe mahAtmA vai vAso divyamanuttamam .. 2\-29\-64 (12543) kinnaradrumapatrAMshcha tatra kR^iShNAjinAnbahUn. yAj~nIyAMstAMstadA divyAMstatra lebhe dhana~njaya'.. 2\-29\-65 (12544) uttaraM harivarShaM tu sa samAsAdya pANDavaH. iyeSha jetuM taM deshaM pAkashAsanandanaH .. 2\-29\-66 (12545) tata enaM mahAvIryaM mahAkAyA mahAbalAH. dvArapAlAH samAsAdya hR^iShTA vachanamabruvan .. 2\-29\-67 (12546) pArtha nedaM tvayA shakyaM puraM jetuM katha~njana. upAvartasva kalyANa paryAptamidamachyuta .. 2\-29\-68 (12547) idaM puraM yaH pravishedghruvaM na sa bhavennaraH. prIyAmahe tvayA vIra paryApto vijayastavai .. 2\-29\-69 (12548) na chAtra ki~nchijjetavyamarjunAtra pradR^ishyate. uttarAH kuruvo hyete nAtra yuddhaM pravartate .. 2\-29\-70 (12549) praviShTo.api hi kaunteya neha drakShyasi ki~nchana. na hi mAnuShadehena shakyamatrAbhivIkShitum .. 2\-29\-71 (12550) atheha puruShavyAghra ki~nchidanyachchikIrShasi. tatprabrUhi kariShyAmo vachanAttava bhArata .. 2\-29\-72 (12551) tatastAnabravIdrAjannarjunaH prahasanniva. pArthivatvaM chikIrShAmi dharmarAjasya dhImataH .. 2\-29\-73 (12552) na pravekShyAmi vo deshaM viruddhaM yadi mAnuShaiH. yudhiShThirAya yatki~nchitkarapaNyaM pradIyatAm .. 2\-29\-74 (12553) `no chetkR^iShNena sahito yodhayiShyAmi sAyakaiH'. tato divyAni vastrANi divyAnyAbharaNAni cha. kShaumAjinAni divyAni tasya te pradaduH karam .. 2\-29\-75 (12554) evaM sa puruShavyAghro vijitya dishamuttarAm. sa~NgrAmAnsubahUnkR^itvA kShatriyairdasyubhistathA .. 2\-29\-76 (12555) sa vinirjitya rAj~nastAnkare cha viniveshya tu. dhanAnyAdAya sarvebhyo ratnAni vividhAni cha .. 2\-29\-77 (12556) hayAMstittirikalmAShA~nshukapatranibhAnapi. mayUrasadR^ishAnyAnsarvAnanilaraMhasaH .. 2\-29\-78 (12557) vR^itaH sumahatA rAjanbalena chatura~NgiNA. AjagAma punarvIraH shakraprasthaM purottamam .. 2\-29\-79 (12558) dharmarAjAya tatpArtho dhanaM sarvaM savAhanam. nyavedayadanuj~nAtastena rAj~nA gR^ihAnyayau .. .. 2\-29\-80 (12559) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi digvijayaparvaNi ekonatriMsho.adhyAyaH .. 29\.. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 030 .. shrIH .. 2\.30\. adhyAyaH 30 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## bhImena prAchIdigvijaye pA~nchAladeshagamanam .. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## vaishampAyana uvAcha. etasminneva kAle tu bhImaseno.api vIryavAn. dharmarAjamanuj~nApya yayau prAchIM dishaM prati .. 5 2\-30\-1 (12560) mahatA balachakreNa pararAShTrAvamardinA. hastyashvarathapUrNena daMshitena pratApavAn. 2\-30\-2 (12561) vR^ito bharatashArdUlo dviShachChokavivardhanaH. sa gatvA narashArdUlaH pa~nchAlAnAM puraM mahat .. 2\-30\-3 (12562) pa~nchAlAnvividhopAyaiH sAntvayAmAsa pANDavaH. `ki~nchitkaraM samAdAya videhAnAM puraM yayau'.. tataH sa gaNDakA~nshUro videhAnbharatarShabhaH .. 2\-30\-4 (12563) vijityAlpena kAlena dashArNAnajayatprabhuH. tatra dAshArNako rAjA sudharmA romaharShaNam. kR^itavAnbhImasenema mahadyuddhaM nirAyudham. 2\-30\-5 (12564) bhImasenastu taddR^iShTvA tasya karma mahAtmanaH. adhisenApatiM chakre sudharmANaM mahAbalam .. 2\-30\-6 (12565) tataH prAchIM dishaM bhImo yayau bhImaparAkramaH. sainyena mahatA rAjankampayanniva medinIm .. 2\-30\-7 (12566) so.ashvamedheshvaraM rAjanrochamAnaM sahAnugam. jigAya samare vIro balena balinAM varaH .. 2\-30\-8 (12567) sa taM nirjitya kaunteyo nAtitIvreNa karmaNA. pUrvadeshaM mahAvIryaM vijigye kuranandanaH .. 2\-30\-9 (12568) tato dakShiNamAgamya pulindanagaraM mahat. sukumAraM vashe chakre sumitraM cha narAdhipam .. 2\-30\-10 (12569) tatastu dharmarAjasya shAsanAdbharatarShabhaH. shishupAlaM mahAvIryamabhyagAjjanamejaya .. 2\-30\-11 (12570) chedirAjo.api tachChrutvA pANDavasya chikIrShitam. upaniShkamya nagarAtpratyagR^ihNAtparantapa .. 2\-30\-12 (12571) tau sametya mahArAja kuruchedivR^iShau tadA. ubhayorAtmakulayoH kaushalaM paryapR^ichChatAm .. 2\-30\-13 (12572) tato nivedya tadrAShTraM chedirAjo vishAmpate. uvAcha bhImaM prahasankimidaM kuruShe.anagha. 2\-30\-14 (12573) tasya bhImastadAchakhyau dharmarAjachikIrShitam. sa cha taM pratigR^ihyaiva tathA chakre narAdhipaH .. 2\-30\-15 (12574) tato bhImastatra rAjanniShitvA tridashAH kShapAH. satkR^itaH shishupAlena yayau sabalavAhanaH .. .. 2\-30\-16 (12575) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi digvijayaparvaNi triMsho.adhyAyaH .. 30\.. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 031 .. shrIH .. 2\.31\. adhyAyaH 31 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## prAchIM dishaM nirjitya bhImasya pratinivartanam ..1\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## vaishampAyana uvAcha. tataH kumAraviShaye shreNimantamathAjayat. kosalAdhipatiM chaiva bR^ihadbalamarindamaH .. 2\-31\-1 (12576) ayodhyAyAM tu dharmaj~naM dIrghayaj~naM mahAbalam. ajayatNaNDavashreShTho nAtitIvreNa karmaNA .. 2\-31\-2 (12577) tato gopAlakakShaM cha sottarAnapi kosalAn. mallAnAmadhipaM chaiva pArthivaM chAjayatprabhuH .. 2\-31\-3 (12578) tato himavataH pArshvaM samabhyetya jalodbhavam. sarvamalpena kAlena deshaM chakre vashaM balI .. 2\-31\-4 (12579) evaM bahuvidhAndeshAnvijigye bharatarShabhaH. bhallATamabhito jigye shuktimantaM cha parvatam .. 2\-31\-5 (12580) pANDavaH sumahAvIryo balena balinAM varaH. sa kAshirAjaM samare subAhumanivartinam .. 2\-31\-6 (12581) vashe chakre mahAbAhurbhImo bhImaparAkramaH. tataH supArshvamabhitastathA rAjapatiM kratham .. 2\-31\-7 (12582) yudhyamAnaM bAlatsa~Nkhye vijigye pANDavarShabhaH. tato matsyAnmahAtejA maladAMshcha mahAbalAn .. 2\-31\-8 (12583) anaghAnabhayAMshchaiva pashubhUmiM cha sarvashaH. nivR^itya cha mahAbAhurmadadhAraM mahIdharam .. 2\-31\-9 (12584) somadheyAMshcha nirjitya pratyayAvuttarAmukhaH. vatsabhUmiM cha kaunteyo vijigye balavAnbalAt .. 2\-31\-10 (12585) bhargANAmadhipaM chaiva niShAdAdhipatiM tathA. vijigye bhUmipAlAMshcha mamimatpramukhAnbahUn .. 2\-31\-11 (12586) tato dakShiNamallAMshcha bhogavantaM cha parvatam. tarasaivAjayadbhImo nAtitIvreNa karmaNA .. 2\-31\-12 (12587) sharmakAnvarmakAMshchaiva vyajayatsAntvapUrvakam. vaidehakaM cha rAjAnaM janakaM jagatIpatim .. 2\-31\-13 (12588) vijigye puruShavyAghro nAtitIvreNa karmaNA. shakAMshcha barbarAshchaiva ajayachChadmapUrvakam .. 2\-31\-14 (12589) vaidehasthastu kaunteya indraparvatamantikAt. kirAtAnAmadhipatInajayatsapta pANDavaH .. 2\-31\-15 (12590) tataH suhyAnprasuhyAMshcha sapakShAnativIryavAn. vijitya yudhi kaunteyo mAgadhAnabhyadhAdbalI .. 2\-31\-16 (12591) daNDaM cha daNDadhAraM cha vijitya pR^ithivIpatIn. taireva sahitaiH sarvairgirivrajamupAdravat .. 2\-31\-17 (12592) jArAsandhiM sAntvayitvA kare cha viniveshya ha. taireva sahitaiH sarvaiH karNamabyadravadbalI .. 2\-31\-18 (12593) sa kampayanniva mahIM balena chatu~NgiNA. yuyudhe pANDavashreShThaH karNenAmitraghAtinA .. 2\-31\-19 (12594) sa karNaM yudhi nirjitya vashe kR^itvA cha bhArata. tato vijigye balavAnrAj~naH parvatavAsinaH .. 2\-31\-20 (12595) atha modAgirau chaiva rAjAnaM balavattaram. pANDavo bAhuvIryeNa nijaghAna mahAmR^idhe .. 2\-31\-21 (12596) tataH puNDrAdhipaM vIraM vAsudevaM samAyayau. `idAnIM vR^iShNivIreNa na yotsyAmIti pauNDrakaH .. 2\-31\-22 (12597) kR^iShNasya bhujasaMtrAsAtkaramAshu dadau nR^ipaH'. kaushikIkachChanilayaM rAjAnaM cha mahaujasam .. 2\-31\-23 (12598) ubhau balabhR^itau vIrAvumau tIvraparAkramau. nirjityAjau mahArAja va~NgarAjamupAdravat .. 2\-31\-24 (12599) samudrasena nirjitya chandrasenaM cha pArthivam. tAmraliptaM cha rAjAnaM karvaTAdhipatiM tathA .. 2\-31\-25 (12600) suhyAnAmadhipaM chaiva ye cha sAgaravAsinaH. sarvAnmlechChagaNAMshchaiva vijigye bharatarShabhaH .. 2\-31\-26 (12601) evaM bahuvidhAndeshAnvijitya pavanAtmajaH. vasu tebhya upAdAya lauhityamagadbalI .. 2\-31\-27 (12602) sa sarvAnmlechChanR^ipatInsAgarAnUpavAsinaH. karamAhArayAmAsa ratnAni vividhAni cha .. 2\-31\-28 (12603) chandanAguruvastrANi maNimauktikakambalam. kA~nchanaM rajataM chaiva vidrumaM cha mahAdhanam .. 2\-31\-29 (12604) te koTIshatasa~Nkhyena kaunteyaM mahatA tadA. abhyavarShanmahAtmAnaM dhanavarSheNa pANDavam .. 2\-31\-30 (12605) indraprasthamupAgamya bhImo bhImaparAkramaH. nivedayAmAsa tadA dharmarAjAya taddhanam .. .. 2\-31\-31 (12606) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi digvijayaparvaNi ekatriMsho.adhyAyaH .. 32\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes## 2\-31\-16 suhyA rADhAH mAgadhAnabhyadhAdbalI karaM prayachChatetyuktavAn . pUrvameva parAkAn tatvAt .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 032 .. shrIH .. 2\.32\. adhyAyaH 32 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## dakShiNadigvijaye shUrasenAdI~njitavataH sahadevasya mAhiShmatyAM nIlena saha yuddham .. 1\.. nolasya agnisAhAyyakaraNakAraNakathanam .. 2\.. sahadevastutyA tuShTasyAgnerAj~nayA nIlenArchitasya sahadevasya vibhIShaNAtkarag rahaNArthaM ghaTotkachapreShaNam .. 3\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## vaishampAya uvAcha .. tathaiva sahadevo.api dharmarAjena pUjitaH. mahatyA senayA rAjanprayayau dakShiNAM disham .. 2\-32\-1 (12607) sa shUrasenAnkArtsnyena pUrvamevAjayatprabhuH. matsyarAjaM cha kauravyo vashe chakre balAdbalI .. 2\-32\-2 (12608) adhirAjAdhipaM chaiva dantavakraM mahAbalam. jigAya karadaM chaiva kR^itvA rAjye nyaveshayat .. 2\-32\-3 (12609) sukumAraM vashe chakre sumitraM cha narAdhipam. tathaivAparamatsyAMshcha vyajayatsa paTachcharAn .. 2\-32\-4 (12610) niShAdabhUmiM goshR^i~NgaM parvatapravaraM tathA. tarasaivAjayaddhImA~nshreNimantaM cha pArthivam .. 2\-32\-5 (12611) nararAShTraM cha nirjitya kuntibhojamupAdravat. prItipUrvaM cha tasyAsau pratijagrAha shAsanam .. 2\-32\-6 (12612) tatashcharmaNvatIkUle jambhakasyAtmajaM nR^ipam. dadarsha vAsudevena sheShitaM pUrvavairiNA .. 2\-32\-7 (12613) chakre tena sa sa~NgrAmaM sahadevena bhArata. sa tamAjau vinirjitya dakShiNAbhimukho yayau .. 2\-32\-8 (12614) sekAnaparasekAMshcha ratnAni vividhAni cha .. tatastenaiva sahito narmadAmabhito yayau. 2\-32\-10a`bhagadattaM mahAbAhuM kShatriyaM narakAtmajam. arjunAya karaM dattaM shrutvA tatra nyavartata'.. 2\-32\-9 (12615) vindAnuvindAvAvantyau sainyena mahatAvR^itau. jigAya samare vIrAvAshvineyaH pratApavAn .. 2\-32\-11 (12616) tato ratnAnyupAdAya puraM bhojakaTaM yayau. tatra yuddhamabhUdrAjandivasadvayamachyuta .. 2\-32\-12 (12617) sa vijitya durAdharShaM bhIShmakaM mAdrinandanaH. kosalAdhipatiM chaiva tathA veNAtaTAdhipam .. 2\-32\-13 (12618) kAntArakAMshcha samara tathA prAkoTakAnnR^ipAn. nATakeyAMshcha samare tathA herambakAnyudhi .. 2\-32\-14 (12619) mArudhaM cha vinirjitya ramyagrAmamatho balAt. nAchInAnarbukAMshchaiva rAjAnashcha mahAbalaH .. 2\-32\-15 (12620) tAMstAnATavikAnsarvAnajayatpANDunandanaH. nAtAdhipaM cha nR^ipatiM vashe chakre mahAbalaH .. 2\-32\-16 (12621) pulindAMshcha raNe jitvA yayau dakShiNataH puraH. yuyudhe pANDyarAjena divasaM nakulAnujaH .. 2\-32\-17 (12622) taM jitvA sa mahAbAhuH prayayau dakShiNApatham. guhAmAsAdayAmAsa kiShkindhAM lokavishrutAm .. 2\-32\-18 (12623) `purA vAnararAjena vAlinA chAbhirakShitAm. tataH kosalarAjasya rAmasyaivAnugena cha. sugrIveNAbhiguptAM tAM praviShTastamathAhvayat'.. 2\-32\-19 (12624) tatra vAnararAjAbhyAM maindena dvividena cha. yuyudhe divasAnsapta na cha tau vikR^itiM gatau .. 2\-32\-20 (12625) tatastuShTau mahAtmAnau sahadevAya vAnarau. Uchatushchaiva saMhR^iShTau prItipUrvamidaM vachaH .. 2\-32\-21 (12626) gachCha pANDavashArdUla ratnAnyAdAya sarvashaH. avighnamasta kAryAya dharmarAjAya dhImate .. 2\-32\-22 (12627) tato ratnAnyupAdAya purIM mAhiShmatIM yayau .. tatra nIlena rAj~nA sa chakre yuddhaM nararShabhaH .. 2\-32\-23 (12628) pANDavaH paravIraghnaH sahadevaH pratApavAn .. tato.asya sumahadyuddhamAsIdbhIrubhaya~Nkaram .. 2\-32\-24 (12629) sainyakShayakaraM chaiva prANAnAM saMshayAvaham. chakre tasya hi sAhAyyaM bhagavAnhavyavAhanaH .. 2\-32\-25 (12630) tato rathA hayA nAgAH puruShAH kavachAni cha. pratIptAni vyadR^ishyanta sahadevabale tadA .. 2\-32\-26 (12631) tataH susaMbhrAntamanA babhUva kurunandanaH. nottaraM prativaktuM cha shakto.abhUjjanamejaya .. 2\-32\-27 (12632) janamejaya uvAcha. 2\-32\-28x (1439) kimarthaM bhagavAnvahniH pratyamitro.abhavadyudhi. sahadevasya yaj~nArthaM ghaTamAnasya vai dvija .. 2\-32\-28 (12633) vaishampAyana uvAcha. 2\-32\-29x (1440) tatra mAhiShmatIvAsI bhagavAnhavyavAhanaH. shrUyate hi gR^ihIto vai purastAtpAradArikaH .. 2\-32\-29 (12634) nIlasya rAj~no duhitA babhUvatAtIva shobhanA. sA.agnihotramupAtiShThadbodhanAya pituH sadA .. 2\-32\-30 (12635) vyajanairdhUyamAno.api tAvatprajvalate na saH .. yAvachchArupuTauShThena vAyunA na vidhUyate .. 2\-32\-31 (12636) tataH sa bhagavAnagnishchakame tAM sudarshanAm. nIlasya rAj~naH sarveShAmupanItashcha so.abhavat .. 2\-32\-32 (12637) tato brahmaNarUpeNa ramamANo yadR^ichChayA .. chakame tAM varArohAM kanyAmutpalalochanAm .. taM tu rAjA yathAshAstramashAsaddhArmikastadA .. 2\-32\-33 (12638) prajajvAla tataH kopAdbhagavAnhavyavAhanaH. taM dR^iShTvA vismito rAjA jagAma shirasA.avanim .. 2\-32\-34 (12639) tataH kAlena tAM kanyAM tathaiva hi tadA nR^ipaH. pradadau viprarUpAya vahraye shirasA nataH .. 2\-32\-35 (12640) pratigR^ihya cha tAM subhruM nIlarAj~naH sutAM tadA. chakre prasAdaM bhagavAMstasya rAj~no vibhAvasuH .. 2\-32\-36 (12641) vareNa chChandayAmAsa taM nR^ipaM sviShTakR^ittamaH. abhayaM cha sa jagrAha svasainye vai mahIpatiH .. 2\-32\-37 (12642) tataH prabhR^iti ye kechidaj~nAnAttAM purIM nR^ipAH. jigIShanti balAdrAjaMste dahyante sma vahninA .. 2\-32\-38 (12643) tasyAM puryAM tadA chaiva mAhiShmatyAM kurUdvaha. babhUvuranatigrAhya yoShitashChandataH kila .. 2\-32\-39 (12644) evamagnirvaraM prAdAtstrINAmaprativAraNe. svairiNyastatra cha rAjAnastatpuraM bharatarShabha. 2\-32\-40 (12645) varjayanti cha rAjAnastatpuraM bharatarShabha. bhayAdagnermahArAja tadAprabhR^iti sarvadA .. 2\-32\-41 (12646) sahadevastu dharmAtmA sainyaM dR^iShTvA bhayArditam. parItamagninA rAjannAkampata yathA.achalaH. upaspR^ishya shuchirbhUtvA so.abravItpAvakaM tataH .. 2\-32\-42 (12647) sahadeva uvAcha. 2\-32\-43x (1441) tvadartho.ayaM samArambhaH kR^iShNavartmannamostu te. mukhaM tvamasi devAnAM yaj~nastvamasi pAvaka .. 2\-32\-43 (12648) pAvanAtpAvakashchAsi vahanAddhavyavAhanaH. vedAstvadarthaM jAtA vai jAtavedAstato hyasi .. 2\-32\-44 (12649) chitrabhAnuH sureshashcha analastvaM vibhAvaso. svargadvAraspR^ishashchAsi hutAsho jvalanaH shikhI .. 2\-32\-45 (12650) vaishvAnarastvaM pi~NgeshaH plava~Ngo bhUritejasaH. kumArasUstvaM bhagavAnrudragarbho hiraNyakR^it .. 2\-32\-46 (12651) agnirdadAtu me tejo vAyuH prANaM dadAtu me. pR^ithivI balamAdadhyAchChivaM chApo dishantu me .. 2\-32\-47 (12652) apAM garbha mahAsatva jAtavedaH sureshvara. devAnAM mukhamagne tvaM satyena vipunIhi mAm .. 2\-32\-48 (12653) R^iShibhirbrAhmaNaishchaiva daivatairasurairapi. nityaM suhuta yaj~neShu satyena vipunIhi mAm .. 2\-32\-49 (12654) dhUmaketuH shikhI cha tvaM pApahA.anisambhavaH. sarvaprANiShu nityasthaH satyena vipunIhi mAm .. 2\-32\-50 (12655) evaM stuto.asi bhagavanprItena shichinA mayA. tuShTiM puShTiM shrutaM chaiva prIti chAgne prayachCha me .. 2\-32\-51 (12656) vaishampAyana uvAcha. 2\-32\-52x (1442) ityevaM mantramAgneyaM paThanyo juhuyAdvibhum. R^iddhimAnsatataM dAntaH sarvapApaiH pramuchyate .. 2\-32\-52 (12657) sahadeva uvAcha. 2\-32\-53x (1443) yaj~navighnamimaM kartuM nArhastvaM yaj~navAhana. evamuktvA tu mAdreyaH kushairAstIrya medinIm .. 2\-32\-53 (12658) vidhivatpuruShavyAghraH pAvakaM pratyupAvishat. pramukhe tasya sainyasya bhItodvigrasya bhArata .. 2\-32\-54 (12659) na chainamatyagAdvahniruvAcha mahodadhiH. tamupetya shanairvahniruvAcha kurunandanam .. 2\-32\-55 (12660) sahadevaM nR^iNAM devaM sAntvapUrvamidaM vachaH. uttiShThottiShTha kauravya jij~nAseyaM kR^itA mayA .. 2\-32\-56 (12661) vedmi sarvamabhiprAyaM tava dharmasutasya cha. mayA tu rakShitavyA pUriyaM bharatasattama .. 2\-32\-57 (12662) yAvadrAj~no hi nIlasya kule vaMshadharA iti. IpsitaM tu kariShyAmi manasastava pANDava .. 2\-32\-58 (12663) tata utthAya hR^iShTAtmA prA~njaliH shirasA nataH. pUjayAmAsa mAdreyaTaH pAvakaM bharatarShabha .. 2\-32\-59 (12664) pAvake vinivR^itte tu nIlo rAjA.abhyagAttadA. pAvakasyAj~nayA chainamarchayAmAsa pArthivaH .. 2\-32\-60 (12665) satkAreNa naravyAghraM sahadevaM yudhAM patim. pratigR^ihya cha tAM pUjAM kare cha viniveshya cha .. 2\-32\-61 (12666) mAdrIsutastataH prAyAdvijayI dakShiNAM disham. traipuraM sa vashe kR^itvA rAjAnamamitaujasam .. 2\-32\-62 (12667) nijagrAha mahAbAhustarasA pauraveshvaram. AkR^itiM kaushikAchAryaM yatne mahatA tataH .. 2\-32\-63 (12668) vashe chakre mahAbAhuH surAShTrAdhipatiM tadA. surAShTraviShayasthashcha preShayAmAsa rukmiNe .. 2\-32\-64 (12669) rAj~ne bhojakaTasthAya mahAmAtrAya dhImate. bhIShmakAyasa dharmAtmA sAkShAdindrasakhAya vai .. 2\-32\-65 (12670) cha chAsya pratijagrAha sasutaH shAsanaM tadA. prItipUrvaM mahArAja vAsudevamavekShya cha .. 2\-32\-66 (12671) tataH sa ratnAnyAdAya punaH prAyAdyudhAM patiH. tataH shUrpArakaM chaiva tAlAkaTamathApi cha .. 2\-32\-67 (12672) vashe chakre mahAtejA daNDakAMshcha mahAbalaH. sAgaradvIpavAsAMshcha nR^ipatInmlechChayonijAn .. 2\-32\-68 (12673) niShAdAnpuruShAdAMshcha karNaprAvaraNAnapi. ye cha kAlamukhA nAma nararAkShasayonayaH .. 2\-32\-69 (12674) kR^itsnaM kolagiriM chaiva surabhIpaTTanaM tathA. dvIpaM tAmrAhvayaM chaiva parvataM rAmakaM tathA .. 2\-32\-70 (12675) timi~NgilaM cha sa nR^ipaM vashe kR^itvA mahAmatiH. ekapAdAMshcha puruShAnkeralAnvanavAsinaH .. 2\-32\-71 (12676) nagarIM sa~njayantIM cha pAShaNDaM karahATakam. dUtaireva vashe chakre karaM chainAnadApayat .. 2\-32\-72 (12677) pANDyAMshcha draviDAMshchaiva sahitAMshchoDrakeralaiH. andhrAMstAvanAMshchaiva kali~NgAnuShTrakarNikAn .. 2\-32\-73 (12678) ATavIM cha purIM ramyAM yavanAnAM puraM tathA. dUtaireva vashe chakre karaM chainAnadApayat .. 2\-32\-74 (12679) `tAtraparNI tato gatvA kanyAtIrthamatItya cha. dakShiNAM cha dishaM sarvA vijitya kurunandanaH .. 2\-32\-75 (12680) uttaraM tIramAsAdya sAgarasyormimAlinaH. chintayAmAsa kaunteyo bhrAtuH putraM ghaTotkacham .. 2\-32\-76 (12681) tatashchintitamAtrastu rAkShasaH pratyadR^ishyata. taM merushikharAkAramAgataM pANDunandanaH .. 2\-32\-77 (12682) bhR^igukachChAttato dhImAnsAmnaivAmitrakarshanaH. AgamyatAmiti prAha dharmarAjasya shasanAH .. 2\-32\-78 (12683) sa rAkShasaparIvArastaM praNamyAshu saMsthitaH. ghaTotkachaM mahAtmAnaM rAkShasaM ghoradarshanam .. 2\-32\-79 (12684) tatrasthaH preShayAmAsa paulastyAya mahAtmane'. bibhIShaNAya dharmAtmA prItipUrvamarindamaH .. 2\-32\-80 (12685) sa chAsya pratijagrAha shAsanaM prItipUrvakam. tachcha kR^iShNakR^itaM dhImAnabhyamanyata sa prabhuH .. 2\-32\-81 (12686) tataH sampreShayAmAsa ratnAni vividhAni cha. chandanAgurukAShThAni divyAnyAbharaNAni cha .. 2\-32\-82 (12687) vAsAMsi cha mahArhANi maNIMshchaiva mahAdhanAn .. .. 2\-32\-82x (1444) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi digvijayaparvaNi dvAtriMsho.adhyAyaH .. 32\.. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 033 .. shrIH .. 2\.33\. adhyAyaH 33 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## janamejayaprashnAnurodhena sahadevasya drAviDapANDyadeshagamanakathanam .. 1\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## `janamejaya uvAcha .. ichChAmyAgamanaM shrotuM haiDimbasya dvijottama. la~NkAyAM cha gatiM brahmanpaulastyasya cha darshanam .. 2\-33\-1 (12688) kAverIdarshanaM chaiva AnupUrvyA vadasva me. 2\-33\-2 (12689) vaishampAyana uvAcha. shR^iNu rAjanyathA vR^ittaM sahedavasya sAhasam .. 2\-33\-2x (1445) kAlanadvIpagAMshchaiva tarasA.ajitya chAhave. dakShiNAM cha dishaM jitvA cholasya viShayaM yayau .. 2\-33\-3 (12690) dadarsha puNyatoyAM vai kAverIM saritAM varAm. nAjApakShigaNairjuShTAM tApasairupashobhitAm .. 2\-33\-4 (12691) kadambaiH saptaparNaishcha kashmaryAmalakairvR^itAm .. 2\-33\-5 (12692) nyagrodhaishcha mahAshAkhaiH plakShairaudumbarairapi. shamIpalAshavR^ikShaishcha ashvatthaiH khadirairvR^itAm .. 2\-33\-6 (12693) badarIbhishcha sa~nChannAmashvakarNaishcha shobhitAm. bUtaiH puNDrakapatraishcha kadalIvanasaMvR^itAm .. 2\-33\-7 (12694) chakravAkagaNaiH kIrNaM plavaishcha jalavAyasaiH. samudrakAkaiH krau~nchaishcha nAditAM jalakukkuTaiH .. 2\-33\-8 (12695) evaM khagaishcha bahubhiH sa~NghuShTAM jalavAsibhiH. AshramairbahubhiH saktAM chaityavR^ikShaishcha shobhitAm .. 2\-33\-9 (12696) shobhitAM brAhmaNaiH shubhrairvedavedA~NgapAragaiH. kvachittIraruhairvR^ikShairmAlAbhiriva shobhitAm .. 2\-33\-10 (12697) kvachitsupuShpitairvR^ikShaiH kvachitsaugandhikotpalaiH. kahlArakumudotphullaiH kamalairupashobhitAm .. 2\-33\-11 (12698) kAverIM tAdR^ishIM dR^iShTvA prItimAnpANDavastadA. asmadrAShTre yathA ga~NgA kAverI cha tathA shubhA .. 2\-33\-12 (12699) sahadevastu tAM tIrtvA nadImanucharaiH saha. dakShiNaM tIrabhAsAdya gamanAyopachakrame .. 2\-33\-13 (12700) AgataM pANDavaM tatra shrutvA viShayavAsinaH. darshanArthaM yayuste tu kautUhalasamanvitAH .. 2\-33\-14 (12701) dramiDAH puruShA rAjansriyachashcha priyadarshanAH. gatvA pANDusutaM tatra dadR^ishuste mudA.anvitAH .. 2\-33\-15 (12702) sukumAraM vishAlAkShaM vrajantaM tridashopamam. darshanIyatamaM loke netrairanimiShairiva .. 2\-33\-16 (12703) AshcharyabhUtaM dadR^ishurdramiDAste samAgatAH. mahAsenopamaM dR^iShTvA pUjAM chakrushcha tasya vai .. 2\-33\-17 (12704) ratnaishcha vividhairiShTairbhogairanyaishcha saMmataiH. gatima~NgalayuktArbhiH stuvanto nakulAnujam .. 2\-33\-18 (12705) sahadevastu tAndR^iShTvA dramilAnAgatAnmudA. visR^ijya tAnmahAbAhuH prasthito dakShiNAM disham .. 2\-33\-19 (12706) dUtena tarasA cholaM vijitya dramiDeshvaram. tato ratnAnyupAdAya pANDasya viShayaM yayau .. 2\-33\-20 (12707) darshane sahadevasya na cha tR^iptA narAH pare. gachChantamanugachChantaH prAptAH kautUhalAnvitAH .. 2\-33\-21 (12708) tato mAdrIsutoM rAjanmR^igasa~NghAnvilokayan. gajAnvanacharAnanyAnvyAghrAnkuShNamR^igAnbahUn .. 2\-33\-22 (12709) shukAnmayUrAndR^iShTvA tu gR^idhrAnAraNyakukkuTAn. tato deshaM samAsAdya shvashurasya mahIpateH .. 2\-33\-23 (12710) preShayAmAsa mAdreyo dUtAnpANDyAya vai tadA. pratijagrAha tasyAj~nAM samprItyA malayadhvajaH .. 2\-33\-24 (12711) bhAryA rUpavatI jiShNoH pANDyasya tanayA shubhA. chitrA~Ngadeti vikhyAtA dramiDI yoShitAM varA .. 2\-33\-25 (12712) AgataM sahadevaM tu sA shrutvA.antaH pure pituH. preShayAmAsa samprItyA pUjAratnaM cha vai bahu .. 2\-33\-26 (12713) pANDyo.api bahuratnAni dUtaiH saha mumocha ha. maNimuktApravAlAni sahadevAya kIrtimAn .. 2\-33\-27 (12714) tAM dR^iShTvA.apratimAM pUjAM pANDavo.api mudA nR^ipa. bhrAtuH putre bahUnratnAndatvA vai babhrUvAhane .. 2\-33\-28 (12715) pANDyaM dramiDarAjAnaM shvashuraM malayadhvajam. sa dUtaistaM vashe kR^itvA maNalUreshvaraM tadA .. 2\-33\-29 (12716) tato ratnAnyupAdAya dramiDairAvR^ito yayau. agastyasyAlayaM divyaM devalokasamaM girim .. 2\-33\-30 (12717) sa taM pradakShimaM kR^itvA malayaM bharatarShabha. la~NghayitvA tu mAdreyastAmrapaNIM nadIM shubhAm .. 2\-33\-31 (12718) prasannasalilAM divyAM sushItAM cha manoharAm. samudratIramAsAdya nyavishatpANDunandanaH .. .. 2\-33\-32 (12719) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi digvijayaparvaNi trayastriMsho.adhyAyaH .. 33\.. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 034 .. shrIH .. 2\.34\. adhyAyaH 34 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## smR^itimAtrAgataghaTotkachala~NkApreShaNavR^ittAntasya vistareNa kathanam ..1\.. kR^iShNagauraveNa vibhIShaNena karadAnam .. 2\.. vibhIShaNAtkaraNAhR^itavatA ghaTotkachena saha sahadevasya pratinivartanam .. 3\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## vaishampAyana uvAcha .. sahadevastato rAjA mantribhiH saha bhArata. sampradhArya mahAbAhuH sachivairbuddhimattaraiH .. 2\-34\-1 (12720) sa vichArya tadA rAjansahadevastvarAnvitaH. chintayAmAsa rAjendra bhrAtuH putraM ghaTotkacham .. 2\-34\-2 (12721) tatashchintitamAtre tu rAkShasaH pratyadR^ishyata. atidIrgho mahAbAhu sarvAbharaNabhUShitaH .. 2\-34\-3 (12722) nIlajImUtasa~NkAshastaptakA~nchanakuNDalaH. vichitrahArakeyUraH ki~NkiNImaNibhUShitaH .. 2\-34\-4 (12723) hemamAlI mahAdaMShTraH kirITI kukShibandhanaH. tAmrakesho harishmashrurbhImA~NgaH kaTakA~NgadaH .. 2\-34\-5 (12724) raktachandanadigdhA~NgaH sUkShmAmbaradharo balI. balena sa yayau tatra chAlayanniva medinIm .. 2\-34\-6 (12725) tato dR^iShTvA janA rAjannAyAntaM parvatopamam. bhayAddhi dudruvuH sarve siMhAtkShudramR^igA yathA .. 2\-34\-7 (12726) AsasAda cha mAdreyaM pulastyaM rAvaNo yathA. abhivAdya tato rAjansahadevaM ghaTotkachaH .. 2\-34\-8 (12727) prahvaH kR^itA~njalistasthau kiM kAryamiti chAbravIt. taM pariShvajya bAhubhyAM mUrdhnyupAghrAya pANDavaH .. 2\-34\-9 (12728) taM merushikharAkAramAgataM pANDunandanaH. pUjayitvA sahAmAtyaH prIto vAkyamuvAcha ha .. 2\-34\-10 (12729) gachCha la~NkAM purIM vatsa karArthaM mama shAsanAt. .. tatra dR^iShTvA mahAtmAnaM rAkShasendraM bibhIShaNam .. 2\-34\-11 (12730) ratnAni rAjasUyArthaM vividhAni bahUni cha. upAdAya cha sarvANi pratyAgachCha mahAbala .. 2\-34\-12 (12731) vaishampAyana uvAcha. 2\-34\-13x (1446) pANDavenaivamuktastu mudA yukto ghaTotkachaH. tathetyuktvA mahArAja pratasye dakShiNAM disham .. 2\-34\-13 (12732) prayayau dakShiNaM kR^itvA sahadevaM ghaTotkachaH. la~NkAmabhimuko rAjansamudraM sa vyalokayat .. 2\-34\-14 (12733) kUrmagrAhajhaShAkIrNaM mInanakraistathA.a.akulam. shuktivrAtasamAkIrNaM sha~NkAnAM nichayAkulam .. 2\-34\-15 (12734) sa dR^iShTvA rAmasetuM cha chintayanrAmavikramam .. gatvA pAraM samudrasya dakShiNaM sa ghaTotkachaH .. 2\-34\-16 (12735) dadarsha la~NkAM rAjendra nAkapR^iShThopamAM shubhAm. prAkAreNAvR^itAM ramyAM shubhadvAraishcha shobhitAm .. 2\-34\-17 (12736) prAsAdairbahusAhasraiH shvetaraktaishcha sa~NkulAm. divyadundubhinirhrAdAmudyAnavanashobhitAm .. 2\-34\-18 (12737) sarvakAlaphalairvR^ikShaiH puShpitairupashobhitAm. puShpagandhaishcha sa~NkIrNAM ramaNIyamahArathAm .. 2\-34\-19 (12738) nAnAratnaishcha sampUrNAmindrasyevAmarAvatIm. vivesha sa purIM la~NkAM rAkShasaishcha niShevitAm .. 2\-34\-20 (12739) dadarsha sa purIM la~NkAM rAkShasaishcha niShevitAm .. nAnAveShadharAndakShAnnArIshcha priyadarshanAH .. 2\-34\-21 (12740) divyamAlyAmbaradharA divyabhUShaNabhUShitAH. madaraktAntanayanAH pInashroNipayodharAH .. 2\-34\-22 (12741) bhaimaseniM tato dR^iShTvA hR^iShTAste vismayaM gatAH. AsasAda gR^ihaM rAj~na indrasya sadanopamam .. 2\-34\-23 (12742) sa dvArapAlamAsAdya vAkyametaduvAcha ha. 2\-34\-24 (12743) ghaTotkacha uvAcha .. kurUNAmR^iShTabo rAjA pANDurnAma mahAbalaH .. 2\-34\-24x (1447) kanIyAMstasya dAyAdaH sahadeva iti shrutaH. tenAhaM preShito dUtaH karArthaM kauravasya cha .. 2\-34\-25 (12744) draShTumichChAmi rAjenadraM tvaM kShipraM mAM nivedaya. 2\-34\-26 (12745) vaishampAyana uvAcha .. tasya tadvachanaM shrutvA dvArapAlo mahIpate .. 2\-34\-26x (1448) tathetyuktvA viveshAtha bhavanaM sa nivedakaH. prA~njaliH sravamAchaShTa sravAM dUtagiraM tadA .. 2\-34\-27 (12746) dvArapAlavachaH shrutvA rAkShasendro vibhIShaNaH. uvAcha vAkyaM dharmAtmA samIpaM me praveshyatAm .. 2\-34\-28 (12747) evamuktastu rAj~nA sa dharmaj~nena mahAtmanA. athaniShkamya sambhrAnto dvArsthohaiDimbamabravIt .. 2\-34\-29 (12748) ehi dUta nR^ipaM draShTuM kShipraM pravisha cha svayam. dvArapAlavachaH shrutvA pravivesha ghaTotkachaH .. 2\-34\-30 (12749) sa pravishya dadarshAtha rAkShasendrasya mandiram. tataH kailAsasa~NkAshaM tatpakA~nchanatoraNam .. 2\-34\-31 (12750) prAkAreNa parikShiptaM gopuraishchApi shobhitam. harmyaprAsAdasambAdhaM nAnAratnopashobhitam .. 2\-34\-32 (12751) kA~nchanaistApanIyaishcha sphATikai rAjatairapi. vajravaiDUryajuShTaishcha stambhaishcha sumanoharaiH .. 2\-34\-33 (12752) nAnAdhvajapatAkAbhiryuktaM maNivichitritam. chitramAlyAvR^itaM ramyaM taptakA~nchanavedikam .. 2\-34\-34 (12753) sa dR^iShTvA tatra sarvaM cha bhaimasenirmanoharam. pravishanneva haiDimbaH shushrAva madhurasvaram .. 2\-34\-35 (12754) tantrIgItasamAkIrNaM samatAlamitAkSharam. divyadundubhinirhrAdaM vAditrasatataM shubham .. 2\-34\-36 (12755) sa shrutvA madhuraM shabdaM prItimAnabhavattadA. tato vigAhya haiDimbo bahukakShyAM manoramAm .. 2\-34\-37 (12756) sa dadarsha mahAtmAnaM dvArsthena saha bhArata. taM vibhIShaNamAsInaM kA~nchane paramAsane .. 2\-34\-38 (12757) divi bhAskarasa~NkAshaM muktAmaNivibhUShitam. divyAbharaNachitrA~NgaM divyarUpadharaM vibhum .. 2\-34\-39 (12758) divyamAlyAmbaradharaM divyagandhokShitaM shubham. vibhrAjamAnaM vapuShA sUryavaishvAnaraprabham .. 2\-34\-40 (12759) upopaviShTaM sachivairdevairiva shatakratum. yakShairmahAtmabhirdivyanArIbhirhR^idyakAntibhiH .. 2\-34\-41 (12760) gItairma~Ngalayuktaishcha pUjyamAnaM yathA divi. chAmare vyajane chAgrye hemadaNDe mahAdhane .. 2\-34\-42 (12761) gR^ihIte varanArIbhyAM dhUyamAne cha mUrdhani. archiShmantaM shriyA juShTaM kuberavaruNopamam .. 2\-34\-43 (12762) dharme chaiva sthitaM nityamadbhutaM rAkShasesvaram. rAmamikShvAkunAthaM vai smarantaM manasA sadA .. 2\-34\-44 (12763) dR^iShTvA ghaTotkacho rAjanvavande taM kR^itA~njaliH. prahvastasthau mahAvIryaH shakraM chitraratho yathA .. 2\-34\-45 (12764) taM dUtamAgataM dR^iShTvA rAkShasendro vibhIShaNaH. pUjayitvA yathAnyAyaM sAntvapUrvaM vacho.abravIt .. 2\-34\-46 (12765) vibhIShaNa uvAcha .. 2\-34\-47x (1449) kasya vaMshe sa sa~njAtaH karamichChanmahIpatiH. tasyAnujAnsamastAMshcha puraM deshaM cha tasya vai .. 2\-34\-47 (12766) tvAM cha kAryaM cha tatsarvaM shrotumichChAmi tatvataH. vistareNa mama brUhi sarvAnetAnpR^ithakpR^ithak .. 2\-34\-48 (12767) vaishampAyana uvAcha. 2\-34\-49x (1450) evamuktastu haiDimbaH paulastyena mahAtmanA. kR^itA~njaliruvAchAtha samarthamidamuttaram .. 2\-34\-49 (12768) ghaTotkacha uvAcha. 2\-34\-50x (1451) somavaMshodbhavo rAjA pANDurnAma mahAbalaH. pANDoshcha putrAH pa~nchAsa~nChakratulyaparAkramAH .. 2\-34\-50 (12769) teShAM jyeShThastu nAmnA vai yudhiShThira iti shrutaH. ajAtashatrurdharmAtmA dharmo vigrahavAniva .. 2\-34\-51 (12770) tato yudhiShThiro rAjA prApya rAjyamakArayat. ga~NgAyA dakShiNe tIre nagare nAgasAhvaye .. 2\-34\-52 (12771) taddatvA dhR^itarAShTrAya shakraprasthaM yayau tataH. bhrAtR^ibhiH saha rAjendra shakraprasthe.anvamodata .. 2\-34\-53 (12772) ga~NgAyamunayormadhye te ubhe nagarottame. nityaM dharme sthito rAjA shakraprasthe prashAsti naH .. 2\-34\-54 (12773) tasyAnujo mahAbAhurbhImasena iti shrutaH. mahAtejA mahAkIrtiH shakratulyaparAkramaH .. 2\-34\-55 (12774) dashanAgasahasrANAM bale tulyaH sa pANDavaH. tasyAnujo.arjuno nAma mahAbalaparAkramaH .. 2\-34\-56 (12775) sukumAro mahAsatvo loke vIryeNa vishrutaH. kArtavIryasamo vIrye sAgarapratimo bale .. 2\-34\-57 (12776) jAmadagnyasamashchAstre sa~Nkhye rAmasamo.arjunaH. rUpe shakrasamaH pArthastejasA bhAskaropamaH .. 2\-34\-58 (12777) devadAnavagandharvaiH pishAchoragarAkShasaiH. mAnuShaishcha samastaistu ajeyaH phalguno raNe .. 2\-34\-59 (12778) tena tatkhaNDavaM dAvaM tarpitaM jAtavedase. vijitya tarasA shakraM yudhi devagaNaiH saha .. 2\-34\-60 (12779) labdhAnyastrANi divyAni tarpayitvA hutAshanam. tena labdhA mahArAja durlabhA daivatairapi .. 2\-34\-61 (12780) vAsudevasya bhaginI subhadrA nAma vishrutA. arjunasyAnujo rAjannakulashcheti vishrutaH .. 2\-34\-62 (12781) darshanIyatamo loke mUrtimAniva manmathaH. tasyAnujo mahAtejAH sahadeva iti shrutaH .. 2\-34\-63 (12782) tenAhaM preShito rAjankumAreNa samo raNe. ahaM ghaTotkacho nAma bhImasenasuto balI .. 2\-34\-64 (12783) mama mAtA mahAbhAgA hiDimbA nAma rAkShasI. pArthAnAmupakArArthaM charAmi pR^ithivImimAm .. 2\-34\-65 (12784) AsItpR^ithivyAH sarvasyA mahIpAlo yudhiShThiraH. rAjasUyaM kratushreShThamAhartumupachakrame .. 2\-34\-66 (12785) sandidesha cha sa bhrAtR^inkarArthaM sarvatodisham. vR^iShNivIreNa sahitaH sandideshAnujAnnR^ipaH .. 2\-34\-67 (12786) udIchImarjunastUrNaM gatvA merorathottamaH. gatvA shatasahasrANi yojanAni mahAbalaH .. 2\-34\-68 (12787) jitvA sarvAnnR^ipAnyuddhe hatvA cha tarasA vashI. svargadvAramupAgamya ratnAnyAdAya vai bhR^isham .. 2\-34\-69 (12788) ashvAMshcha vividhAndivyAnsarvAnAdAya phalgunaH. dhanaM bahuvidhaM rAjandharmaputrAya vai dadau .. 2\-34\-70 (12789) bhImaseno hi rAjendra jitvA prAchIM dishaM balAt. vashe kR^itvA mahIpAlAnpANDavAya dhanaM dadau .. 2\-34\-71 (12790) dishaM pratIchIM nakulaH karArthaM prayayau tathA. sahadevo dishaM yAmyAM jitvA sarvAnmahIkShitaH .. 2\-34\-72 (12791) mAM sandidesha rAjendra karArthamiha satkR^itaH. pArthAnAM charitaM tubhyaM sa~NkShepAtsamudAhR^itam .. 2\-34\-73 (12792) tamavekShya mahArAja dharmarAjaM yudhiShThiram. pAvanaM rAjasUyaM cha bhagavantaM hariM prabhum. etAnavekShya dharmaj~na karaM dAtumihArhasi .. 2\-34\-74 (12793) vaishampAyana uvAcha .. 2\-34\-75x (1452) tena tadbhAShitaM shrutvA rAkShasendro bibhIShaNaH. shAsanaM pratijagrAha dharmAtmA rAkShasaiH saha .. 2\-34\-75 (12794) tachcha kR^iShNakR^itaM dhImAnityamanyata sa prabhuH. tato dadau vichitrANi kambalAni kuthAni cha .. 2\-34\-76 (12795) dAntakA~nchanaparya~NkAnmaNihemavichitritAn. bhUShaNAni mahArhANi pravAlAni maNIMshcha saH .. 2\-34\-77 (12796) kA~nchanAni cha bhANDani kalashAni ghaTAni cha. kaTAhAni vichitrAni droNyashchaiva sahasrashaH .. 2\-34\-78 (12797) rAjatAni cha bhANDAni ratnagarbhAMshcha kuNDalAn. hemapuShpAni chAnyAni rukmamukhyAni chAparAn. 2\-34\-79 (12798) sha~NkhAMshcha chandrasa~NkAshAMshchitrAvartavichitritAn. yaj~nasya toraNe yuktAndadau tAlAMshchaturdasha .. 2\-34\-80 (12799) rukmapa~NkajapuShpANi shibikA maNibhUShitAH. mukuTAni mahArhANi ratnagarbhAMshcha ka~NkaNAn .. 2\-34\-81 (12800) chandanAni cha mukhyAni vAsAMsi vividhAni cha. sa dadau sahadevAya tadA rAjA vibhIShaNAH .. 2\-34\-82 (12801) tAni sarvANi ratnAni Ajahruste nishAcharAH. aShTAshItisahasrANi samadA raktalochanAH .. 2\-34\-83 (12802) ratnAnyAdAya sarvANi pratasthe sa ghaTotkachaH. vibhIShaNaM cha rAjAnamabhivAdya kR^itA~njaliH .. 2\-34\-84 (12803) pradakShiNaM parItyaiva nirjagAma ghaTotkachaH. tato ratnAnyupAdAya haiDimbo rAkShasaiH saha .. 2\-34\-85 (12804) jagAma tUrNaM la~NkAyAH sahadevapadaM prati. AseduH pANDavaM sarve la~NghayitvA mahodadhim .. 2\-34\-86 (12805) sahadevo dadarshAtha ratnAhArAnnishAcharAn. AgatAnbhImasa~NkAshAnhaiDimbaM cha tathA nR^ipa .. 2\-34\-87 (12806) dramilA naiR^itAndR^iShTvA dudruvuste bhayArditAH. bhaimasenistato gatvA mArdeyaM prA~njaliH sthitaH .. 2\-34\-88 (12807) prItimAnabhavaddR^iShTvA ratnaudhaM taM cha pANDavaH. taM pariShvajya pANibhyAM dR^iShTvA tAnprItimAnabhUt .. 2\-34\-89 (12808) visR^ijya draviDAnsarvAngamanAyopachakrame. nyavartama tato dhImAnsahadevo narAdhipaH .. 2\-34\-90 (12809) evaM vijitya tarasA sAntvena vijayena cha. karadAnpArthivAnkR^itvA pratyAgachChadarindamaH .. 2\-34\-91 (12810) ratnasAlamupAdAya yayau sahanishAcharaH. indraprasthaM viveshAtha kampayanniva medinIm .. 2\-34\-92 (12811) dR^iShTvA yudhiShThiraM rAjansahadevaH kR^itA~njaliH. prahvo.abhivAdya tasthau sa pUjitashchApi tena vai .. 2\-34\-93 (12812) la~NkAprAptAndhanaughAMshcha dR^iShTvA tAndurlabhAnbahUn. prItimAnabhavadrAjA vismayaM paramaM yayau .. 2\-34\-94 (12813) dharmarAjAya tatsarvaM nivedya bharatarShabha. koTIsahasramadhikaM hiraNyasya mahAtmane .. 2\-34\-95 (12814) vividhAni cha ratnAni gojAvimahiShAMstathA. kR^itakarmA sukhaM rAjannuvAsa janamejaya .. .. 2\-34\-96 (12815) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi digvijayaparvaNi chatustriMso.adhyAyaH .. 34\.. .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 035 .. shrIH .. 2\.35\. adhyAyaH 35 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## nakulasya pashchimadigvijayaH .. 1\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## vaishampAyana uvAcha .. nakulasya tu vakShyAmi karmANi vijayaM tathA. vAsudevajitAmAshAM yathA.asAvajayatprabhuH .. 2\-35\-1 (12816) niryAya khANDavaprasthAtpratIchImabhito disham. uddishya matimAnprAyAnmahatyA senayA saha .. 2\-35\-2 (12817) siMhanAdena mahatA yodhAnAM garjitena cha. rathanemininAdaishcha kampayanvasudhAmimAm .. 2\-35\-3 (12818) tato bahu dhanaM ramyaM gAvADhyaM dhanadhAnyavat. kArtikeyasya dayitaM rohItakupAdravat .. 2\-35\-4 (12819) tatra yuddhaM mahachchAsIchChUrairmattamayUrakaiH. marubhUmiM sa kArtsnyena tathaiva bahudhAnyakam .. 2\-35\-5 (12820) shairIShakaM mahetthaM cha vashe chakre mahAdyutiH. AkroshaM chaiva rAjarShi tena yuddhamabhUnmahat .. 2\-35\-6 (12821) tAndashArNAnsa jitvA cha pratasthe pANDunandanaH. shibIMstrigartAnambaShThAnmAlavAnpa~ncha karpaTAn .. 2\-35\-7 (12822) tathA madhyamakeyAMshcha vATadhAnAndvijAnatha. punashcha parivR^ityAtha puShkarAraNyavAsinaH .. 2\-35\-8 (12823) gaNAnutsavasa~NketAnvyajayatpuruSharShabhaH. sindhukUlAshritA ye cha grAmaNIyA mahAbalAH .. 2\-35\-9 (12824) shUdrAbhIragaNAshchaiva ye chAshritya sarasvatIm. vartayanti cha ye matsyairye cha parvatavAsinaH .. 2\-35\-10 (12825) katsnaM pa~nchanandaM chaiva tathaivAmaraparvatam. uttarajyotiShaM chaiva tathA divyakaTaM puram .. 2\-35\-11 (12826) dvArapAlaM cha tarasA vashe chakre mahAdyutiH. rAmaThAnhArahUNAMshcha pratIchyAshchaiva ye nR^ipAH .. 2\-35\-12 (12827) tAnsarvAnsa vashe chakre shAsanAdeva pANDavaH. tatrasthaH preShayAmAsa vAsudevAya bhArata .. 2\-35\-13 (12828) sa chAsya gatabhI rAjanpratijagrAha shAsanam. tataH shAkalamabhyetya madrANAM puTabhedanam .. 2\-35\-14 (12829) mAtulaM prItipUrveNa shalyaM chakre vashe balI. sa tena satkR^ito rAj~nA satkArArho vishAmpate .. 2\-35\-15 (12830) ratnAni bhUrINyAdAya sampratasthe yudhAM patiH. tataH sAgarakukShisthAnmlechChAnparamadAruNAn .. 2\-35\-16 (12831) pahlavAnvarbarAMshchaiva kirAtAnyavanA~nshakAn. tato ratnAnyapAdAya vashe kR^itvA cha pArthivAn. nyavartata kurushreShTho nakulashchitramArgavit .. 2\-35\-17 (12832) karamANAM sahasrANi koshaM tasya mahAtmanaH. Uhardasha mahArAja kR^ichChrAdiva mahAdhanam .. 2\-35\-18 (12833) indraprasthagataM vIramabhyetya sa yudhiShThiram. tato mAdrIsutaH shrImAndhanaM tasmai nyavedayat .. 2\-35\-19 (12834) evaM vijitya nakulo dishaM varuNapAlitAm. pratIchIM vAsudevena nirjitAM bharatarShabha .. .. 2\-35\-20 (12835) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi digvijayaparvaNi pa~nchatriMsho.adhyAyaH .. 35\.. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 036 .. shrIH .. 2\.36\. adhyAyaH 36 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## dvArakAtaH Agatasya shrIkR^iShNasyAj~nayA yaj~nasAmagrIsampAdanopakramaH .. 1\.. dvaipAyanena R^itvigAnayanam .. 2\.. brAhmaNakShatriyAdInAmAmantraNAya dUtapreShaNam .. 3\.. dhR^itarAShTrAdyamantraNAya nakulagamanam .. 4\... dIkShA .. 5\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## vaishampAyana uvAcha .. rakShaNAddharmarAjasya satyasya paripAlanAt. shatrUNAM kShapaNAchchaiva svakarmaniratAH prajAH .. 2\-36\-1 (12836) balInAM samyagAdAnAddharmatashchAnushAsanAt. nikAmavarShI parjanyaH sphIto janapado.abhavat .. 2\-36\-2 (12837) sarvArambhAH supravR^ittA gorakShA karShaNaM vaNik. visheShAtsarvamevaitatsa~njaj~ne rAjakarmaNaH .. 2\-36\-3 (12838) dasyubhyo va~nchakebhyo vA rAjanprati parasparam. rAjavallabhatashchaiva nAshrUyanta mR^iShAgiraH .. 2\-36\-4 (12839) avarShaM chAtivarShaM cha vyAdhipAvakamUrChanam. sarvametattadA nAsIddharmanitye yudhiShThire .. 2\-36\-5 (12840) priyaM kartumupasthAtuM balikarma svabhAvajam. abhihartuM nR^ipA jagmurnAnyaiH kAryaiH katha~nchanaH .. 2\-36\-6 (12841) dharmairdhanAgamaistasya vavadhe nichayo mahAn. kartuM yasya na shakyena kShayo varShashatairapi .. 2\-36\-7 (12842) svakoShThasya parImANaM koshasya cha mahIpatiH. vij~nAya rAjA kaunteyo yaj~nAyaiva mano dadhe .. 2\-36\-8 (12843) suhR^idashchaiva ye sarve pR^ithakcha sahachAbruvan. yaj~nakAlastava vibho kriyatAmatra sAmpratam .. 2\-36\-9 (12844) athaivaM bruvatAmeva teShAmabhyAyayau hariH. R^iShiH purANo vedAtmA dR^ishyashchaiva vijAnatAm .. 2\-36\-10 (12845) jagatastasthuShAM shreShThaH prabhavashchApyayashcha ha. bhUtabhavyabhavannAthaH keshavaH keshisUdanaH .. 2\-36\-11 (12846) prAkAraH sarvavR^iShNInAmApatsvabhayado.arihA. balAdhikAre nikShipya samyagAnakadundubhim .. 2\-36\-12 (12847) uchchAvachamupAdAya dharmarAjAya mAdhavaH. dhanaughaM puruShavyAghro balena mahatA vR^itaH .. 2\-36\-13 (12848) taM dhanaughamaparyantaM ratnasAgaramakShayam. nAdayanrathaghoSheNa pravishesha purottamam .. 2\-36\-14 (12849) pUrNamApUrayaMsteShAM dviShachChokAvaho.abhavat. asUryamiva sUryeNa nivAtamiva vAyunA. kR^iShNena samupetena jahR^iShe bhArataM puram .. 2\-36\-15 (12850) taM mudA.abhisamAgamya satkR^itya cha yathAvidhi. sa pR^iShTvA kushalaM chaiva sukhAsInaM yudhiShThiraH .. 2\-36\-16 (12851) dhaumyadvaipAyanamukhairR^itvigbhiH puruSharShabhaH. bhImArjunayamaishchaiva sahitaH kR^iShNamabravIt .. 2\-36\-17 (12852) yudhiShThira uvAcha .. 2\-36\-18x (1453) tvatkR^ite pR^ithivI sarvA madvashe kR^iShNa vartate. dhanaM cha bahu vArShNeya tvatprasAdAdupArjitam .. 2\-36\-18 (12853) so.ahamichChAmi tatsarvaM vidhivaddevakIsuta. upayoktuM dvijAgryebhyo havyavAhe cha mAdhava .. 2\-36\-19 (12854) tadahaM yaShTumichChAmi dAshArha sahitastvayA. anujaishcha mahAbAho tanmA.anuj~nAtumarhasi .. 2\-36\-20 (12855) taddIkShApaya govinda tvamAtmAnaM mahAbhuja. tvayIShTavati dAshArha vipApmA bhavitA hyaham .. 2\-36\-21 (12856) mAM vApyabhyanujAnIha sahaibhiranujairvibho. anuj~nAtastvayA kR^iShNa prApnuyAM kratumuttamam .. 2\-36\-22 (12857) vaishampAyana uvAcha. 2\-36\-23x (1454) taM kR^iShNaHsa pratyuvAchedaM bahUktvA guNavistaram. tvameva rAjashArdUla ramrADarho mahAkratum. samprApnuhi tvayA prApte kR^itakR^ityAstato vayam .. 2\-36\-23 (12858) yadasvAbhIpsitaM yaj~naM mayi shreyasyavasthite. niyu~NkShva tvaM cha mAM kR^itye sarvaM kartAsmi te vachaH .. 2\-36\-24 (12859) yudhiShThira uvAcha. 2\-36\-25x (1455) saphalaH kR^iShNa sa~NkalpaH siddhishcha niyatA mama. yasyame tvaM hR^iShIkesha yathepsitamupasthitaH .. 2\-36\-25 (12860) vaishampAyana uvAcha. 2\-36\-26x (1456) anuj~nAtastu kR^iShNena pANDavo bhrAtR^ibhiH saha. IjituM rAjasUyena sAdhanAnyupachakrame .. 2\-36\-26 (12861) tatastvAj~nApayAmAsa pANDavo.arinibarhaNaH. sahadevaM yudhAM shreShThaM mantriNashchaiva sarvashaH .. 2\-36\-27 (12862) asminkratau yathoktAni yaj~nA~NgAni dvjAtibhiH. yathopakaraNaM sarvaM ma~NgalAni cha sarvashaH .. 2\-36\-28 (12863) adhiyaj~nAMshcha sambhArAndaumyoktAnkShiprameva hi. samAnayantu puruShA yathAyogaM yathAkramam .. 2\-36\-29 (12864) indraseno vishokashcha pUrashchArjunasArathiH. annAdyAharaNe yuktAH santu matpriyakAmyayA .. 2\-36\-30 (12865) sarvakAmAshcha kAryantAM rasagandhasamanvitAH. manorathaprItikarA dvijAnAM kurusattama .. 2\-36\-31 (12866) vaishampAyana uvAcha .. 2\-36\-32x (1457) tadvAkyasamakAlaM cha kR^itaM sarvaM nyavedayat. sahadevo yudhAM shreShTho dharmarAjo yudhiShThire .. 2\-36\-32 (12867) tato dvaipAyano rAjannR^itvijaH samupAnayat. vedAniva mahAbhAgAnsAkShAnmUrtimato dvijAn .. 2\-36\-33 (12868) svayaM brahmatvamakarottasya satyavatIsutaH. dhana~njayAnAmR^iShabhaH susAmA sAmago.abhavat .. 2\-36\-34 (12869) yAj~navalkyo babhUvAtha brahmiShTho.adhvaryusattamaH. pailo hotA vasoH putro dhaumyena sahito.abhavat .. 2\-36\-35 (12870) eteShAM putravargAshcha shiShyAshcha bharatarShabha. babhUvurhotragAH sarve vedavedA~NgapAragAH .. 2\-36\-36 (12871) te vAchayitvA puNyAhamUhayitvA cha taM vidhim. shAstroktaM pUjayAmAsustaddevayajanaM mahat .. 2\-36\-37 (12872) tatra chakruranuj~nAtAH sharaNAnyuta shilpinaH. gandhavanti vishAlAni veshmAnIva divaukasAm .. 2\-36\-38 (12873) tata Aj~nApayAmAsa sa rAjA rAjasattamaH. sahadevaM tadA sadyo mantriNaM puruSharShabhaH .. 2\-36\-39 (12874) AmantraNArthaM dUtAMstvaM preShayasvAshugAndrutam. upashrutya vacho rAj~naH sa dUtAnprAhiNottadA .. 2\-36\-40 (12875) AmantrayadhvaM rAShTreShu brAhmaNAnbhUmipAnatha. vinAshcha mAnyA~nshUdrAMshcha sarvAnAnayateti cha .. 2\-36\-41 (12876) vaishampAyana uvAcha .. 2\-36\-42x (1458) te sarvAnpR^ithivIpAlAnpANDaveyasya shAsanAt. AmantrayAmbabhUvuste preShayAmAsa chAparAn .. 2\-36\-42 (12877) dUtAshcha vAhanairjagbhU rAShTrANi subahUnyapi. tato yudhiShThiro rAjA preShayAmAsa pANDavam .. 2\-36\-43 (12878) nakulaM hAstinapuraM bhIShmAya bharatarShabha. droNAya dhR^itarAShTrAya vidurAya kR^ipAya cha. bhrAtR^iNAM chaiva sarveNAM ye.anuraktA yudhiShThire .. 2\-36\-44 (12879) tataste tu yathAkAlaM kuntIputraM yudhiShThiram. dIkShayA~nchakrire viprA rAjasUyAya bhArata .. 2\-36\-45 (12880) ` jyeShThAmUle amAvAsyAM mR^igAjinasamAvR^itaH. rauravAjinasaMvIto navanItAktadehavAn'.. 2\-36\-46 (12881) dIkShitaH sa tu dharmAtmA dharmarAjo yudhiShThiraH. jagAma yaj~nAyatanaM vR^ito vipraiH sahasrashaH .. 2\-36\-47 (12882) bhAtR^ibhirj~nAtibhishchaiva suhR^idbhiH sachivaiH saha. kShatriyaishcha manuShyendrairnAnAdeshasamAgataiH .. 2\-36\-48 (12883) amAtyaishcha narashreShTho dharmo vigrahavAniva. AjagmurbrAhmaNAstatra viShayebhyastatastataH .. 2\-36\-49 (12884) sarvavidyAsu niShNAtA vedavedA~NgapAragAH. teShAmAvasathAMshchakrurdharmarAjasya shAsanAt .. 2\-36\-50 (12885) bahvannAchChAdanairyuktAnsagaNAnAM pR^ithak pR^ithak. sarvartuguNasampannA~nshilpino.atha sahasrashaH .. 2\-36\-51 (12886) teShu te nyavasanrAjanbrAhmaNA nR^ipasatkR^itAH. kathayantaH kathA bahvIH pashyanto naTanartakAn .. 2\-36\-52 (12887) bhu~njatAM chaiva viprANAM vadatAM cha mahAsvanaH. anishaM shrUyate tatra muditAnAM mahAtmanAm .. 2\-36\-53 (12888) dIyatAM dIyatAmeShAM bhujyatAM bhujyatAmiti. evamprakArAH sa~njalpAH shrUyantesmAtra nityashaH .. 2\-36\-54 (12889) gavAM shatasahasrANi shayanAnAM cha bhArata. rukmasya yoShitAM chaiva dharmarAjaH pR^ithak dadau .. 2\-36\-55 (12890) prAvartataiva yaj~naH sa pANDavasya mahAtmanaH. pR^ithivyAmekavIrasya shakrasyeva triviShTape .. .. 2\-36\-56 (12891) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi digvijayaparvaNi ShaTtriMsho.adhyAyaH .. 36\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes## 2\-36\-5 mUrChanaM pradIpanam .. 2\-36\-7 nichayo bhANDAgAram .. 2\-36\-34 dhana~njayAnAM dhana~njayagotrANAM madhye shreShThaH susAmAnAma A~NgirasaH .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 037 .. shrIH .. 2\.37\. adhyAyaH 37 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## AmantritAnAM sarveShAM Agamanam .. 1\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## vaishampAyana uvAcha .. tata AmantritA rAjanrAjAnaH satkR^itAstadA. purebhyaH prayayustebhyo vimAnebhya ivAmarAH .. 2\-37\-1 (12892) te vai digbhyaH samApetuH pArthivAstatra bhArata. samAdAya mahArhANi ratnAni vividhAni cha .. 2\-37\-2 (12893) tachChrutvA dharmarAjasya yaj~ne yaj~navidastadA. rAjAnaH shatashastuShTairmanobhirmanurShabha .. 2\-37\-3 (12894) bahu vittaM samAdAya vividhaM pArthivA yayuH. draShTukAmAH sabhAM chaiva dharmarAjaM cha pANDavam .. 2\-37\-4 (12895) sa gatvA hAstinapuraM nakulaH samiti~njayaH. bhIShmamAmantrayA~nchakre dhR^itarAShTraM cha pANDavaH .. 2\-37\-5 (12896) prayataH prA~njalirbhUtvA bhAratAnAnayattadA. dhR^itarAShTraM cha bhIShmaM cha viduraM cha mahAmatim .. 2\-37\-6 (12897) duryodhanamukhAMshchaiva bhrAtR^InsarvAnathAnayat .. 2\-37\-7 (12898) satkR^ityAmantritAH sarve hyAchAryapramukhAstataH. prayayuH prItamanaso yaj~naM brahmapurassarAH .. 2\-37\-8 (12899) dhR^itarAShTrashcha bhIShmashcha vidurascha mahAmatiH. duryodhanapurogAshcha bhrAtaraH sarva eva te. gAndhArarAjaH subalaH shakunishcha mahAbalaH .. 2\-37\-9 (12900) achalo vR^iShakashchaiva karNashcha rathinAM varaH. tathA shalyashcha balavAnbAhlikashcha mahAbalaH .. 2\-37\-10 (12901) somadatto.atha kauravyo bhUrirbhUrishravAH shalaH. ashvatthAmA kR^ipo droNaH saindhavashcha jayadrathaH .. 2\-37\-11 (12902) yaj~nasenaH saputrashcha sAlvashcha vasudhAdhipaH. prAgjyotiShashcha nR^ipatirbhagadatto mahArathaH .. 2\-37\-12 (12903) sa tu sarvaiH saha mlechChaiH sAgarAnUpavAsibhiH. pArvatIyAshcha rAjAno rAjA chaiva bR^ihadbalaH .. 2\-37\-13 (12904) pauNDrako vAsudevashcha va~NgaH kAli~NgakastathA. AkarShAH kuntalAshchaiva gAlavAshchAndhrakAstathA .. 2\-37\-14 (12905) drAviDAH siMhalAshchaiva rAjA kAshmIrakastathA. kuntibhojo mahAtejAH pArthivo gauravAhanaH .. 2\-37\-15 (12906) bAhlikAshchApare shUrA rAjAnaH sarva eva te. virATaH saha putrAbhyAM mAvellashcha mahAbalaH .. 2\-37\-16 (12907) rAjAno rAjaputrAshcha nAnAjanapadeshvarAH. shishupAlo mahAvIryaH saha putreNa bhArata .. 2\-37\-17 (12908) AgachChatpANDaveyasya yaj~naM samaradurmadaH. rAmashchaivAniruddhashcha ka~Nkashcha sahasAraNaH .. 2\-37\-18 (12909) gadapradyumnasAmbAshcha chArudeShNashcha vIryavAn. ulmuko nishaThashchaiva vIrashchA~NgAvahastathA .. 2\-37\-19 (12910) vR^iShNayo nikhilAshchAnye samAjagmurmahArathAH. ete chAnye cha bahavo rAjAno madhyadeshajAH .. 2\-37\-20 (12911) AjagmuH pANDuputrasya rAjasUyaM mahAkratum. dadusteShAmAvasathAndharmarAjasya shAsanAt .. 2\-37\-21 (12912) bahubhakShyAnvitAnrAjandIrghikAvR^ikShashobhitAn. tathA dharmAtmajaH pUjAM chakre teShAM mahAtmanAm .. 2\-37\-22 (12913) satkR^itAshcha yathoddiShTA~njagmurAvasathAnnR^ipAH. kailAsashikharaprakhyAnmanoj~nAndravyabhUShitAn .. 2\-37\-23 (12914) sarvataH saMvR^itAnuchchaiH prAkAraiH sukR^itaiH sitaiH. suvarNajAlasaMvItAnmaNikuTTimabhUShitAn .. 2\-37\-24 (12915) sukhArohaNasopAnAnmahAsanaparichChadAn. snagdAmasamavachChannAnuttamAgurugandhinaH .. 2\-37\-25 (12916) haMsenduvarNasadR^ishAnAyojanasudarshanAn. asambAdhAnsamadvArAnyutAnuchchAvachairguNaiH .. 2\-37\-26 (12917) bahudhAtunibaddhA~NgAnhimavachChikharAniva. vishrAntAste tato.apashyanbhUmipA bhUridakShiNam .. 2\-37\-27 (12918) vR^itaM sadasyairbahubhirdharmarAjaM yudhiShThiram. tatsadaH pArthivaiH kIrNaM brAhmaNaishcha maharShibhiH. bhrAjate sma tadA rAjannAkapR^iShThaM yathA.amaraiH .. .. 2\-37\-28 (12919) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi digvijayaparvaNi saptatriMsho.adhyAyaH .. 37\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes## 2\-37\-8 brahmapurassarAH brAhmaNapurassarAH .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 038 .. shrIH .. 2\.38\. adhyAyaH 38 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## AgatAnbhIShNAdInsamAnya tattadadhikAreShu teShAMteShAM niyamanam .. 1\.. rAjasUyayAgaH .. 2\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## vaishampAyana uvAcha .. pitAmahaM guruM chaiva pratyudgamya yudhiShThiraH. abhivAdya tato rAjannidaM vachanamabravIt .. 2\-38\-1 (12920) bhIShmaM droNaM kR^ipaM drauNiM duryodhanaviviMshatI. asminyaj~ne bhavanto mAmanugR^ihNantu sarvashaH .. 2\-38\-2 (12921) idaM vaH sumahachchaiva yadihAsti dhanaM mama. praNayantu bhavanto mAM yatheShTamabhimantritaH .. 2\-38\-3 (12922) evamuktvA sa tAnsarvAndIkShitaH pANDavAgrajaH. yuyoja sa yathAyogamadhikAreShvanantaram .. 2\-38\-4 (12923) `pa~NktyAropaNakArye cha uchChiShTApanaye punaH. bhojanAvekShaNe chaiva yuyutsuM samayojayat'.. 2\-38\-5 (12924) bhakShyabhojyAdhikAreShu duHshAsanamayojayat. parigrahe brAhmaNAnAmashvatthAmAnamuktavAn. 2\-38\-6 (12925) rAj~nAM tu pratipUjArthaM sa~njayaM nyayojayat. kR^itAkR^itaparij~nAne bhIShNadroNau mahAmatI .. 2\-38\-7 (12926) hiraNyasya suvarNasya ratnAnAM chAnvavekShaNe. dakShiNAnAM cha vai dAne kR^ipaM rAjA nyayojayat .. 2\-38\-8 (12927) tathA.a.anyAnpuruShavyAghrAMstasmiMstasminnyayojayat. bAhliko dhR^itarAShTrashcha somadatto jayadrathaH. nakulena samAnItAH svAmivattatra remire .. 2\-38\-9 (12928) kShattA vyayakarastvAsIdviduraH sarvadharmavit. duryodhanastvarhaNAni pratijagrAha sarvashaH .. 2\-38\-10 (12929) `kuntI sAdhvI cha gAndhArI strINAM kurvanti chArchanam .. anyAH sarvAH snuShAstAsAM sandeshaM yAntu mAchiram. tiShThetkR^iShNAntike soyamarjunaH kAryasiddhaye'.. 2\-38\-11 (12930) charaNakShAlane kR^iShNo brAhmaNAnAM svayaM hyabhUt. sarvalokasamAvR^ittaH piprIShuH phalamuttamam .. 2\-38\-12 (12931) draShTukAmaH sabhAM chaiva dharmarAjaM yadhiShThiram. na kashchidAharattatra sahasrAvaramarhaNam .. 2\-38\-13 (12932) ratnaishcha bahubhistatra dharmarAjamavardhayat. kathaM tu mama kauravyo ratnadAnaiH samApnuyAt .. 2\-38\-14 (12933) yaj~namityeva rAjAnaH spardhamAnA dadurdhanam. bhavanaiH savimAnAgraiH sodarkairbalasaMvR^itaiH .. 2\-38\-15 (12934) lokarAjavimAnaishcha brAhmaNAvasathaiH saha. kR^itairAvasathairdivyairvimAnapratimaistathA .. 2\-38\-16 (12935) vichitrai ratvavadbhishcha R^iddhyA paramayA yutaiH. rAjabhishcha samAvR^ittairatIva shrIsamR^iddhibhiH. ashobhata sado rAjankaunteyasya mahAtmanaH .. 2\-38\-17 (12936) R^iddhyA tu varuNaM devaM spardhamAno yudhiShThiraH. ShaDagninAtha yaj~nena so.ayajaddakShiNAvatA .. 2\-38\-18 (12937) sarvA~njanAnsarvakAmaiH samR^iddhaiH samatarpayat. annavAnbahubhakShyashcha bhuktavajjanasaMvR^itaH. ratnopahArasampanno babhUva sa samAgamaH .. 2\-38\-19 (12938) iDAjyahomAhutibhirmantrashikShAvishAradaiH. tasminhi tatR^ipurdevAstate yaj~ne maharShibhiH .. 2\-38\-20 (12939) yathA devAstathA viprA dakShiNAnnamahAdhanaiH. tatR^ipuH sarvavarNAshcha tasminyaj~ne mudA.anvitAH .. .. 2\-38\-21 (12940) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi digvijayaparvaNi aShTatriMsho.adhyAyaH .. 38 .. .. samAptaM cha rAjasUyaparva.. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 039 .. shrIH .. 2\.39\. adhyAyaH 39 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## abhiShechanadine brAhmaNAdInAmantarvedipraveshaH .. 1\.. bhUbhArakShapaNe nAradachintanam .. 2\.. pUrvaM sa~NkShipyoktAyAH kR^iShNAgamanakathAyAH ki~nchidvistareNa kathanam .. 3\.. sahadevena shrIkR^iShNasyAgrapUjAkaraNam .. 4\.. shishupAlena shrIkR^iShNasyAgrapUjA.asahanam .. 5\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## vaishampAyana uvAcha .. tato.abhiShechanIye.ahni brAhmaNA rAjabhiH saha. antarvedIM pravivishuH satkArArhA maharShayaH .. 2\-39\-1 (12941) nAradapramukhAstasyAmantarvedyAM mahAtmanaH. samAsInAH shushubhire saharAjarShibhistadA .. 2\-39\-2 (12942) sametA brahmabhavane devA devarShayastathA. karmAntaramupAsanto jajalpuramitaujasaH .. 2\-39\-3 (12943) evametanna chApyevamevaM chaitanna chAnyathA. ityUchurbahavastatra vitaNDAM vai parasparam .. 2\-39\-4 (12944) kR^ishAnarthAMstataH kechidakR^ishAMstatra kurvate. akR^ishAMshcha kR^ishAMshchakrurhetubhiH shAstranishchayaiH .. 2\-39\-5 (12945) tatra medhAvinaH kechidarthamanyairudIritam. vichikShipuryathA shyenA nabhogatamivAmiSham .. 2\-39\-6 (12946) kechiddharmArthakushalAH kechittatra mahAvratAH. remire kathayantashcha sarvabhAShyavidAM varAH .. 2\-39\-7 (12947) sA vedirvedasampannairdevadvijamaharShibhiH. AbabhAse samAkIrNA nakShatrairdyaurivAyatA .. 2\-39\-8 (12948) na tasyAM sannidhau shUdraH kashchidAsInna chAvratI. antarvedyAM tadA rAjanyudhiShThiraniveshane .. 2\-39\-9 (12949) tAM tu lakShmIvato lakShmIM tadA yaj~navidhAnajAm. tutoSha nAradaH pashyandharmarAjasya dhImataH .. 2\-39\-10 (12950) atha chintAM samApede sa munirmanujAdhipa. nAradastu tadA pashyansarvakShatrasamAgamam .. 2\-39\-11 (12951) sasmAra cha purAvR^ittAM kathAM tAM puruSharShabha. aMshAvataraNe yA.asau brahmaNo bhavane.abhavat .. 2\-39\-12 (12952) devAnAM sa~NgamaM taM tu vij~nAya kurunandana. nAradaH puNDarIkAkShaM sasmAra manasA harim .. 2\-39\-13 (12953) sAkShAtsa vibudhArighnaH kShatre nArAyaNo vibhuH. pratij~nAM pAlayaMshchemAM jAtaH parapura~njayaH .. 2\-39\-14 (12954) sandidesha purA yo.asau vibudhAnbhUtakR^itsvayam. anyonyamabhinighnantaH punarlokAnavApsyatha .. 2\-39\-15 (12955) iti nArAyaNaH shambhurbhagavAnbhUtabhAvanaH. Adishya vibudhAnsarvAnajAyata yadukShaye .. 2\-39\-16 (12956) kShitAvandhakavR^iShNInAM vaMshe vaMshabhR^itAM varaH. parayA shushubhe lakShmyA nakShatrANAmivoDurAT .. 2\-39\-17 (12957) yasya bAhubalaM sendrAH surAH sarva upAsate. soyaM mAnuShavannAma harirAste.arimardanaH .. 2\-39\-18 (12958) aho bata mahadbhUtaM svayambhUryadidaM svayam. AdAsyati punaH kShatramevaM balasamanvitam .. 2\-39\-19 (12959) ityetAM nAradashchintAM chintayAmAsa sarvavit. hariM nArAyaNaM j~nAtvA yaj~nairIjyaM tamIshvaram .. 2\-39\-20 (12960) tasmindharmavidAM shreShTho dharmarAjasya dhImataH. mahAdhvare mahAbuddhistasthau sa bahumAnataH .. 2\-39\-21 (12961) `tataH samuditA mukhyairguNairguNavatAM varAH. bahavo bhAvitAtmAnaH pR^ithakpR^ithagarindamAH .. 2\-39\-22 (12962) AtmakR^ityamiti j~nAtvA pA~nchAlAstatra sarvashaH. samIyurvR^iShNayashchaiva tadA.anIkAgrahAriNaH .. 2\-39\-23 (12963) sadArAH sajanAmAtyA vahanto ratnasa~nchayAn. vikR^iShTatvAchcha deshasya gurubhAratayA cha te .. 2\-39\-24 (12964) yayuH pramuditAH pashchAdbhagavantaM samanvayuH. balasheShaM samuditaM parigR^ihya samantataH .. 2\-39\-25 (12965) ajashchakrAyudhaH shauriramitragaNamardanaH. balAdhikAre nikShipya saMmAnyAnakadundubhim .. 2\-39\-26 (12966) samprAyAdyAdavashreShTho jayamAne yudhiShThire. uchchAvachamupAdAya dharmarAjAya mAdhavaH .. 2\-39\-27 (12967) dhanaughaM purataH kR^itvA khANDavaprasthamAyayau. tatra yaj~nagatAnpashyaMshchaidyavargasamAgatAn .. 2\-39\-28 (12968) bhUmipAlagaNAnsarvAnsaprabhAniva toyadAn. meghakAyAnnivasato yUthapAniva yUthapaH .. 2\-39\-29 (12969) balinaH siMhasa~NkAshAnmahImAvR^itya tiShThataH. tato janaughasambAdhaM rAjasAgaramavyayam .. 2\-39\-30 (12970) nAdayanrathaghoSheNa hyupAyAnmadhusUdanaH. asUryamiva sUryeNa nivAtamiva vAyunA .. 2\-39\-31 (12971) kR^iShNena samupetena jaharShe bhArataM puram. brAhmaNakShatriyANAM tu pUjArthaM hyarthadharmavit .. 2\-39\-32 (12972) sahadevo visheShaj~no mAdrIputraH kR^ito.abhavat. bhagavantaM tu bhUtAnAM bhAsvantamiva tejasA .. 2\-39\-33 (12973) vishantaM yaj~nabhUmiM tAM sitasyAvarajaM prabhum. tejorAshimR^iShiM vipramadR^ishyaM vai vijAnatAm .. 2\-39\-34 (12974) vayodhikAnAM vR^iddhAnAM mArgamAtmani tiShThatAm. jagatastasthuShashchaiva prabhavApyayamachyutam .. 2\-39\-35 (12975) anantamantaM shatrUNAmamitragaNamardanam. prabhavaM sarvabhUtAnAmApatsvabhayamachyutam .. 2\-39\-36 (12976) bhaviShyaM bhAvanaM bhUtaM dvAravatyAmarindamam. sa dR^iShTvA kR^iShNamAyAntaM pratipUjyAmitaujasam .. 2\-39\-37 (12977) yathArhaM keshave vR^ittiM pratyapadyata pANDavaH. jyaiShThyakAniShThyasaMyogaM sampradhArya guNAguNaiH .. 2\-39\-38 (12978) ArirAdhayiShurdharmaH pUjayitvA dvijottamAn. mahadAdityasa~NkAshamAsanaM cha jagatpateH. dadau nAsAditaM kaishchittasminnupavivesha saH'.. 2\-39\-39 (12979) tato bhIShmo.abravIdrAjandharmarAjaM yudhiShThiram. kriyatAmarhaNaM rAj~nAM yathArhamiti bhArata .. 2\-39\-40 (12980) AchAryamR^itvijaM chaiva saMyujaM cha yudhiShThira. snAtakaM cha priyaM prAhuH ShaDarghArhAnnR^ipaM tathA .. 2\-39\-41 (12981) etAnarghyAnabhigatAnAhuH saMvatsaroShitAn. ta ime kAlapUgasya mahato.asmAnupAgatAH .. 2\-39\-42 (12982) eShAmekaikasho rAjannargha AnIyatAmiti. atha taiShAM variShThAya samarthAyopanIyatAm .. 2\-39\-43 (12983) yudhiShThira uvAcha .. 2\-39\-44x (1459) kasmai bhavAnmanyate.arghamekasmai kurunandana. upanIyamAnaM yuktaM cha tanme brUhi pitAmaha .. 2\-39\-44 (12984) vaishampAyana uvAcha .. 2\-39\-45x (1460) tato bhIShmaH shAntanavo buddhyA nishchitya vIryavAn. vArShNeyaM manyate kR^iShNamarhaNIyatamaM bhuvi .. 2\-39\-45 (12985) bhIShNa uvAcha .. 2\-39\-46x (1461) eSha hyeShAM samastAnAM tejobalaparAkramaiH. madhye tapannivAbhAti jyotiShAmiva bhAskaraH .. 2\-39\-46 (12986) asUryamiva sUryeNa nirvAtamiva vAyunA. bhAsitaM hlAditaM chaiva kR^iShNenedaM sado hi naH .. 2\-39\-47 (12987) tasmai bhIShmAbhyanuj~nAtaH sahadevaH pratApavAn. upajahre.atha vidhivadvArShNeyAyArghyamuttamam .. 2\-39\-48 (12988) `gAmarghyaM madhuparkaM cha hyAnIyopAharattadA. etasminnantare rAjannidamAsIttadA.adbhutam .. 2\-39\-49 (12989) tAM dR^iShTvA kShatriyAH sarve pUjAM kR^iShNasya bhUyasIm. samprekShyAnyonyamAsInA hR^idayaistAmadhArayan'.. 2\-39\-50 (12990) pratijagrAha tAM kR^iShNaH shAstradR^iShTena karmaNA. shishupAlastu tAM pUjAM vAsudeve na chakShame .. 2\-39\-51 (12991) upAlabhya sa bhIShmaM cha dharmarAjaM cha saMsadi. avAkShipadvAsudevaM chedirAjo mahAbalaH .. 2\-39\-52 (12992) `teShAmAkArabhAvaj~naH sahadevo na chakShame. mAninAM balinAM rAj~nAM puruH sandarshite pade .. 2\-39\-53 (12993) puShpavR^iShTirmahatyAsItsahadevasya mUrdhani. janmaprabhR^iti vR^iShNInA sunIthaH shatrurabravIt .. 2\-39\-54 (12994) praShTA viyonijo rAjA prativaktA nadIsutaH. pratigrahItA gopAlaH pradAtA cha viyonijaH .. 2\-39\-55 (12995) sadasyA mUkavatsarve Asate.atra kimuchyate. ityuktvA sa vihasyAshu pANDuM punarabravIt .. 2\-39\-56 (12996) atipashyasi vA sarvAnna vA pashyasi pANDava. tiShThatsvanyeShu pUjyeShu gopamarchitavAnasi .. 2\-39\-57 (12997) ete chaivobhaye tAta kAryasya tu vinAshake. atidR^iShTiradR^iShTirvA tayoH kiM tvaM samAsthitaH'.. .. 2\-39\-58 (12998) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi digvijayaparvaNi ekonachatvAriMsho.adhyAyaH ..39\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes## 2\-39\-41 saMyujaM sambandhinaM shvashurAdim . priyaM mitram .. 2\-39\-52 avAkShipaddUShitavAn .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 040 .. shrIH .. 2\.40\. adhyAyaH 40 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## shishupAlena anekadhA kR^iShNopAlambhanapUrvakaM sabhAto nirgamanam .. 1\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## shishupAla uvAcha. nAyamarhati vArShNeyastiShThatsviha mahAtmasu. mahIpatiShu kauravya rAjavatpArthivArhaNam .. 2\-40\-1 (12999) nAyaM yuktaH samAchAraH pANDaveShu mahAtmasu. yatkAmAddevakIputraM pANDavArchitavAnasi .. 2\-40\-2 (13000) bAlA yUyaM na jAnIdhvaM dharmaH sUkShmo hi pANDavAH. ayaM tatrAbhyatikrAnto hyApageyo.alpadarshanaH .. 2\-40\-3 (13001) tvAdR^isho dharmayukto hi kurvANaH priyakAmyayA. bhavatyabhyadhikaM bhIShmo lokeShvavamataH satAm .. 2\-40\-4 (13002) kathaM hyarAjA dAshArho madhye sarvamahIkShitAm. arhaNAmarhati tathA yathA yuShmAbhirarchitaH .. 2\-40\-5 (13003) athavA manyase kR^iShNaM sthaviraM kurupu~NgavaH. vasudeve sthite vR^iddhe kathamarhati tatsutaH .. 2\-40\-6 (13004) athavA vAsudevo.api priyakAmo.anuvR^ittavAn. drupade tiShThati kathaM mAdhavo.arhati pUjanam .. 2\-40\-7 (13005) AchAryaM manyase kR^iShNamathavA kurunandana. droNe tiShThati vArShNeyaM kasmAdarchitavAnasi .. 2\-40\-8 (13006) R^itvijaM manyase kR^iShNamathavA kurunandana. dvaupAyane sthite vR^iddhe kathaM kR^iShNo.architastvayA .. 2\-40\-9 (13007) bhIShme shAntanave rAjansthite puruShasattame. svachChandamR^ityuke rAjankathaM kR^iShNo.architastvayA .. 2\-40\-10 (13008) ashvatthAmni sthite vIre sarvashAstravishArade. kathaM kR^iShNastvayA rAjannarchitaH kurunandana .. 2\-40\-11 (13009) duryodhane cha rAjendre sthite puruShasattame. kR^ipe cha bhAratAchArye kathaM kR^iShNastvayA.architaH .. 2\-40\-12 (13010) drumaM kampuruShAchAryamatikramya tathA.architaH. bhIShmake chaiva durdharShe pANDuvatkR^italakShaNe .. 2\-40\-13 (13011) nR^ipe cha rukmiNi shreShThe ekalavye tathaiva cha. shalye madrAdhipe chaiva kathaM kR^iShNastvayArchitaH .. 2\-40\-14 (13012) ayaM cha sarvarAj~nAM vai balashlAghI mahAbalaH. jAmadagnyasya dayitaH shiShyo viprasya bhArata .. 2\-40\-15 (13013) yenAtmabalamAshritya rAjAno yudhi nirjitAH. taM cha karNamatikramya kathaM kR^iShNastvayArchitaH .. 2\-40\-16 (13014) naivartvi~Nnaiva chAchAryo na rAjA madhusUdanaH. architashcha kurushreShTha kimanyatpriyakAmyayA .. 2\-40\-17 (13015) athavA.abhyarchanIyo.ayaM yuShmAkaM madhusUdanaH. kiM rAjabhirihAnItairavamAnAya bhArata .. 2\-40\-18 (13016) vayaM tu na bhayAdasya kaunteyasya mahAtmanaH. prayachChAmaH karAnsarve na lobhAnna cha sAntvanAt .. 2\-40\-19 (13017) asya dharmapravR^ittasya pArthivatvaM chikIrShataH. karAnasmai prayachChAmaH so.ayamasmAnna manyate .. 2\-40\-20 (13018) kimanyadavamanAnAddhe yadenaM rAjasaMsadi. aprAptalakShaNaM kR^iShNamarghyeNArchitavAnasi .. 2\-40\-21 (13019) akasmAddharmaputrasya dharmAtmeti yasho gatam. ko hi dharmachyute pUjAmevaM yuktAM niyojayet .. 2\-40\-22 (13020) yoyaM vR^iShNikule jAto rAjAnaM hatavAnpurA. jarAsandhaM mahAtmAnamanyAyena durAtmavAn .. 2\-40\-23 (13021) adya dharmAtmatA chaiva vyapakR^iShTA yudhiShThirAt. darshitaM kR^ipaNatvaM cha kR^iShNe.arghyasya nivedanAt .. 2\-40\-24 (13022) yadi bhItAshcha kaunteyAH kR^ipaNAshcha tapasvinaH. nanu tvayA.api boddhavyaM yAM pUjAM mAdhavArhasi .. 2\-40\-25 (13023) athavA kR^ipaNairetAmupanItAM janArdana. pUjAmanarhaH kasmAttvamabhyanuj~nAtavAnasi .. 2\-40\-26 (13024) ayuktAmAtmanaH pUjAM tvaM punarbahumanyase. haviShaH prApya niShyandaM prAshitA shveva nirjane .. 2\-40\-27 (13025) na tvaM pArthivendrANAmapamAnaH prayujyate. tvAmeva kuravo vyaktaM pralambhante janArdana .. 2\-40\-28 (13026) klIbe dArakriyA yAdR^igandhe vA rUpadarshanam. arAj~no rAjavatpUjA tathA te madhusUdana .. 2\-40\-29 (13027) dR^iShTo yudhiShThiro rAjA dR^iShTo bhIShmashcha yAdR^ishaH. vAsudevo.apyayaM dR^iShTaH sarvametadyathAtatham .. 2\-40\-30 (13028) ityuktvA shishupAlastAnutthAya paramAsanAt. niryayau sadasastasmAtsahito rAjabhistadA .. .. 2\-40\-31 (13029) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi digvijayaparvaNi chatvAriMsho.adhyAyaH .. 40\.. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 041 .. shrIH .. 2\.41\. adhyAyaH 41 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## shishupAlaM sAntvayantaM yudhiShThiraM nivArya bhIShNeNa shrIkR^iShNamAhAtmyakathanam .. 1\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## vaishampAyana uvAcha. tato yudhiShThiro rAjA shishupAlamupAdravat. uvAcha chainaM madhuraM sAntvapUrvamidaM vachaH .. 2\-41\-1 (13030) nedaM yuktaM mahIpAla yAdR^ishaM vai tvamuktavAn. adharmashcha paro rAjanpAruShyaM cha nirarthakam .. 2\-41\-2 (13031) na hi dharmaM paraM jAtu nAvabudhyeta pArthivaH. bhIShmaH shAntanavastvenaM mAvamaMsthAstvamanyathA .. 2\-41\-3 (13032) pashya chaitAnmahIpAlAMstvatto vR^iddhatarAnbahUn. mR^iShyante chArhaNAM kR^iShNe tadvatvaM kShantumarhasi .. 2\-41\-4 (13033) veda tattvena kR^iShNaM hi bhIShNashchedipate bhR^isham. na hyenaM tvaM tathA yathainaM veda kauravaH .. 2\-41\-5 (13034) bhIShma uvAcha. 2\-41\-6x (1462) nAsmai deyo hyanunayo nAyamarhati sAntvanam. lokavR^iddhatame kR^iShNe yo.arhaNAM nAbhimanyate .. 2\-41\-6 (13035) kShatriyaH kShatriyaM jitvA raNe raNakR^itAM varaH. yo mu~nchati vashe kR^itvA gururbhavati tasya saH .. 2\-41\-7 (13036) asyAM hi samitau rAj~nAmekamapyajitaM yudhi. na pashyAmi mahIpAlaM sAtvatIputratejasA .. 2\-41\-8 (13037) na hi kevalamasmAkamayamarchyatamo.achyutaH. trayANAmapi lokAnAmarchanIyo mahAbhujaH .. 2\-41\-9 (13038) kR^iShNena hi jitA yuddhe bahavaH kShatriyarShabhAH. jagatsarvaM cha vArShNeye nikhilena pratiShThitam .. 2\-41\-10 (13039) tasmAtsatsvapi vR^iddheShu kR^iShNamarchAma netarAn. evaM vaktuM na chArhastvaM mA te.abhUdbuddhirIdR^ishI .. 2\-41\-11 (13040) j~nAnavR^iddhA mayA rAjanbahavaH paryupAsitAH. `yasya rAjanprabhAvaj~nAH purA sarve cha rakShitAH'. teShAM kathayatAM shaurerahaM guNavato guNAn .. 2\-41\-12 (13041) samAgatAnAmashrauShaM bahUnbahumatAnsatAm. karmANyapi cha yAnyasya janmaprabhR^iti dhImataH .. 2\-41\-13 (13042) bahR^ishaH kathyamAnAni narairbhUyaH shrutAni me. na kevalaM vayaM kAmAchchedigaja janArdanam .. 2\-41\-14 (13043) na sambandhaM puraskR^itya kR^itArthaM vA katha~nchana. archAmahe.architaM sadbhirbhuvi bhUtasukhAvaham .. 2\-41\-15 (13044) yashaH shauryaM jayaM chAsya vij~nAyArchAM prayu~njmahe na cha kashchidihAsmAbhiH suvAlopyaparIkShitaH .. 2\-41\-16 (13045) guNairvR^iddhAnatikramya harirarchyatamo mataH. j~nAnavR^iddho dvijAtInAM kShatriyANAM balAdhikaH .. 2\-41\-17 (13046) vaishyAnAM dhAnyadhanavA~nshUdrANAmeva janmataH. pUjyatAyAM cha govinde hetU dvAvapi saMsthitau .. 2\-41\-18 (13047) vedavedA~Ngavij~nAnaM balaM chAbhyadhikaM tathA. nR^iNAM loke hi ko.anyosti vishiShTaH keshavAdR^ite .. 2\-41\-19 (13048) dAnaM dAkShyaM shrutaM shauryaM hrIH kIrtirbuddhiruttamA. saMnatiH shrIrdhR^itistuShTiH puShTishcha niyatA.achyute .. 2\-41\-20 (13049) tamimaM lokasampannamAchAryaM pitaraM gurum. arghyamarchitamarchAmaH sarve sa~NkShantumarhatha .. 2\-41\-21 (13050) R^itviggururvivAhyashcha snAtako nR^ipatiH priyaH. sarvametaddhR^iShIkeshastasmAdabhyarchito.achyutaH .. 2\-41\-22 (13051) kR^iShNa eva hi lokAnAmutpattirapi chApyayaH. kR^iShNasya hi kR^ite vishvamidaM bhUtaM charAcharam .. 2\-41\-23 (13052) eSha prakR^itiravyaktA kartA chaiva sanAtanaH. parashcha sarvabhUtebhyastasmAtpUjyatamo.achyutaH .. 2\-41\-24 (13053) buddhirmano mahadvAyustejo.abhaH khaM mahI cha yA. chaturvidhaM cha yadbhUtaM sarvaM kR^iShNe pratiShThitam .. 2\-41\-25 (13054) AdityashchandramAshchaiva nakShatrANi grahAshcha ye. dishashcha vidishashchaiva sarvaM kR^iShNe pratiShThitam .. 2\-41\-26 (13055) ` eSha rudrashcha sarvAtmA brahmA chaiva sanAtanaH. akSharaM kShararUpeNa mAnuShatvamupAgataH'.. 2\-41\-27 (13056) agnihotramukhA vedA gAyatrI chChandasAM mukham. rAjA mukhaM manuShyANAM nadInAM sAgaro mukham .. 2\-41\-28 (13057) nakShatrANAM mukhaM chandra AdityastejasAM mukham. parvatAnAM mukhaM merurgaruDaH patatAM mukham .. 2\-41\-29 (13058) UrdhvaM tiryagadhashchaiva yAvatI jagato gatiH. sadevakeShu lokeShu bhagavAnkeshavo mukham .. 2\-41\-30 (13059) ayaM tu puruSho bAlaH shishupAlo na budhyate. sarvatra sarvadA kR^iShNaM tasmAdevaM prabhAShate .. 2\-41\-31 (13060) yo hi dharmaM vichinuyAdutkR^iShTaM matimAnnaraH. sa vai pashyedyathA dharmaM na tathA chedirADayam .. 2\-41\-32 (13061) savR^iddhabAleShvathavA pArthiveShu mahAtmasu. ko nArhaM manyate kR^iShNaM ko vApyenaM na pUjayet .. 2\-41\-33 (13062) athainAM duShkR^itAM pUjAM shishupAlo vyavasyati. duShkR^itAyAM yathAnyAyaM tathA.ayaM kartumarhati .. .. 2\-41\-34 (13063) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi arghAharaNaparvaNi ekachatvAriMsho.adhyAyaH .. 41 .. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes## 2\-41\-25 chaturvidhaM jarAyujAdi bhautikam .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 042 .. shrIH .. 2\.42\. adhyAyaH 42 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## shrIkR^iShNasyAgrapUjAmasahamAnAnAM shirasi padamAhitamiti sahadevavachanashravaNena shishupAla sya kopodayaH .. 1\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## `vaishampAyana uvAcha .. gA~Ngeyenaivamuktastu shishupAlashchukopa tam. kruddhaM sunIthaM dR^iShTvA.atha sahadevo.abravIttadA .. 2\-42\-1 (13064) matipUrvamidaM sarvaM chedirAja mayA kR^itam. tanme nigadatastattvaM kAraNAdatra me shR^iNu .. 2\-42\-2 (13065) sa pArthivAnAM sarveShAM guruH kR^iShNo.aparo na hi. tasmAdabhyarchito.asmAbhiH sarve saMmantumarhatha .. 2\-42\-3 (13066) yo vA sahate kashchidrAj~nAM sabalavAhanaH. kShipraM yuddhAya niryAtu tasya mUrdhnyAhitaM padam .. 2\-42\-4 (13067) evamukto mayA heturuttaraM prabravItu me. 2\-42\-5 (13068) vaishampAyana uvAcha .. tato na vyAjahAraiShAM kashchidbuddhimatAM satAm .. 2\-42\-5x (1463) mAninAM balinAM rAj~nAM madhye sandarshite pade. evamukte sunIthasya sahadevena keshave .. 2\-42\-6 (13069) svabhAvarakte nayane kopAdraktatare kR^ite. tasya kopaM samudbhUtaM j~nAtvA bhIShmaH pratApavAn .. 2\-42\-7 (13070) AchachakShe punastasmai kR^iShNasyaivottarAnguNAn. sa sunIthaM samAmantrya tAMshcha sarvAnmahIkShitaH .. 2\-42\-8 (13071) uvAcha vadatAM shreShThaM idaM matimatAM varaH. sahadevena rAjAno yaduktaM keshavaM prati. tattatheti vijAnIdhvaM bhUyashchAtra vibodhata .. .. 2\-42\-9 (13072) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi arghAharaNaparvaNi dvichatvAriMsho.adhyAyaH .. 42 .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 043 .. shrIH .. 2\.43\. adhyAyaH 43 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## shrIkR^iShNamahimno vistareNa kathanAya bhIShmamprati yudhiShThiraprArthanA .. 1\.. bhIShNeNa viShNorjagatsR^iShTikathAkathanam .. 2\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## vaishampAyana uvAcha. tato bhIShmasya tachChrutvA vachaH kAle yudhiShThiraH. j~nApanArthAya sarveShAM bhIShmaM punarathAbravIt .. 2\-43\-1 (13073) vistareNAsya devasya karmANIchChAmi sarvashaH. shrotuM bhagavatastAni prabravIhi pitAmaha .. 2\-43\-2 (13074) karmaNAmAnupUrvA cha prAdurbhAvAshcha ye vibhoH. yathA cha prakR^itiH kR^iShNe tanme brUhi pitAmaha .. 2\-43\-3 (13075) evamuktastadA bhIShmaH provAcha bharatarShabha. yudhiShThiramamitraghnaM tasmintrAjasamAgame .. 2\-43\-4 (13076) samakShaM vAsudevasya devasyeva shatakratoH. karmANyasukarANyanyairAchachakShe janAdhipa .. 2\-43\-5 (13077) shR^iNvatAM pArthivAnAM cha dharmarAjasya chAntike. idaM matimatAM shreShThaH kR^iShNaM prati vishAmpate .. 2\-43\-6 (13078) nAmnaivAmantrya rAjendra chedirAjamarindamam. bhImakarmA tato bhIShNo bhUyaH sa itamabravIt .. 2\-43\-7 (13079) karUNAmapi rAjAnaM yudhiShThiramabhAShata. 2\-43\-8 (13080) bhIShNa uvAcha. vartamAnAmatItAM cha shR^iNu rAjanyudhiShThira .. 2\-43\-8x (1464) IshvarasyottamasyainAM karmaNAM gahanAM gatim. avyakto vyaktali~Ngastho ya eSha bhagavAnprabhuH .. 2\-43\-9 (13081) purA nArAyaNo devaH svayambhUH prapitAmahaH. sahasrashIrShaH puruSho dhravo.anantaH sanAtanaH .. 2\-43\-10 (13082) sahasrAsyaH sahasrAshchaH sahasracharaNo vibhuH. sahasravAhuH sarvaj~no devo nAmasahasravAn .. 2\-43\-11 (13083) sahasramukuTo devo vishvarUpo mahAdyutiH. anekavarNo devAdiravyaktAdvai pare sthitaH .. 2\-43\-12 (13084) asR^ijatsalilaM pUrvaM sa cha nArAyaNaH prabhuH. tatastu bhagavAMstoye brahmANamasR^ijatsvayam .. 2\-43\-13 (13085) brahmA chaturmukho lokAnsarvAMstAnasR^ijatsvayam. AdikAle purA hyevaM sarvalokasya chodbhavaH. purA yaH pralaye prApte naShTe sthAvaraja~Ngame .. 2\-43\-14 (13086) brahmAdiShu pralIneShu naShTe loke charAchare. AbhUtasamplave prApte pralIne prakR^itau mahAn .. 2\-43\-15 (13087) ekasmiShThati sarvAtmA sa tu nArAyaNaH prabhuH. nArAyaNasya chA~NgAni sarvadaivAni bhArata .. 2\-43\-16 (13088) shirastasya divaM rAjannAbhiH khaM charaNau mahI. ashvinau karNayordevau chakShuShI shashibhAskarau .. 2\-43\-17 (13089) indravaishvAnarau devau mukhaM tasya mahAtmanaH. anyAni sarvadaivAni sarvA~NgAni mahAtmanaH .. 2\-43\-18 (13090) sarvaM chApi harau saMsthaM sUtre maNigaNA iva. AbhUtasamplavAnte.atha dR^iShTvA sarvaM tamonvitam .. 2\-43\-19 (13091) nArAyaNo mahAyogI sarvaj~naH paramAtmavAn. brahmabhUtastadAtmAnaM brahmaNamasR^ijatsvayam .. 2\-43\-20 (13092) so.adhyakShaH sarvabhUtAnAM prabhUtaprabhavo.achyutaH. sanatkumAraM rudraM cha saptarShIshcha tapodhanAt .. 2\-43\-21 (13093) sarvamevAsR^ijadbrahmA tathA lokAMstathA prajAH. te cha tadvyasR^ijaMstatra prAptakAle yudhiShThira .. 2\-43\-22 (13094) tebhyo.abhavanmahAtmabhyo bahudhA brahma shAshvatam. kalpAnAM bahukoTyashchasamatItAstu bhArata .. 2\-43\-23 (13095) AbhUtasamplavAshchaiva bahudhA.addhA.apachakramuH. manvantarayugA rAjansa~Nkalpo bhUtasamplavAH .. 2\-43\-24 (13096) chakravatparivartante sarvaM viShamukhaM jagat. sR^iShTvA chaturmukhaM devaM devo nArAyaNaH prabhuH .. 2\-43\-25 (13097) sa lokAnAM hitArthAya kShIrode vasati prabhuH. brahmA cha sarvalokAnAM lokasya cha pitAmahaH .. 2\-43\-26 (13098) tato nArAyaNo devaH sarvasya prapitAmahaH. .. 2\-43\-27 (13099) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi arghAharaNaparvaNi trichatvAriMsho.adhyAyaH .. 43 .. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes## 2\-43\-25 viShamukhaM jalAdikam .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 044 .. shrIH .. 2\.44\. adhyAyaH 44 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## madhukaiTabhavadhakathanam .. 1\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## bhIShma uvAcha. avyakto vyaktali~Ngastho ya eva bhagavAnprabhuH. naranArAyaNo bhUtvA harirAsIdyudhiShThira .. 2\-44\-1 (13100) brahmA cha shakraH sUryashcha dharmashchaiva sanAtanaH. bahushaH sarvabhUtAtmA prAdurbhavati kAryataH. prAdurbhAvAMstu vakShyAmi divyAndevagaNairyutAn. 2\-44\-2 (13101) suptvA yugasahasraM sa prAdurbhavati kAryavAn. anekabahusAhasrairdevadevo jagatpatiH .. 2\-44\-3 (13102) brahmANaM kapilaM chaiva parameShThiM tathaiva cha. devAnsaptarShibhishchaiva sha~NkaraM cha mahAyashAH .. 2\-44\-4 (13103) sanatkumAraM bhagavAnmanuM chaiva prajApatim. purA chakre cha devAdiH pradIptAgnisamaprabhaH .. 2\-44\-5 (13104) yena chArNavamadhyasthau naShTesthAvaraja~Ngame. naShTadevAsuravare pranaShToragarAkShase .. 2\-44\-6 (13105) yoddhukAmau sudurdharShau bhrAtarau madhukaiThabhau. hatau bhagavatA tena tato dattvA varaM param .. 2\-44\-7 (13106) bhUmiM baddhvA kR^itau pUrvAvajeyau dvau mahA.asurau. tau karNamalasaMbhUtau viShNostasya mahAtmanaH .. 2\-44\-8 (13107) mahArNave prasvapataH shailarAjasamau sthitau. tau vivesha svayaM vAyurbrahmaNA sAdhu choditaH .. 2\-44\-9 (13108) tau divaM ChAdayitvA tu vavR^idhAte mahA.asurau. vAyupramANau tau dR^iShTvA brahmA paryamR^ishachChanaiH .. 2\-44\-10 (13109) ekaM mR^idutaraM vetti kaThinaM vetti chAparam. nAmanI tu tayoshchake savitA salilodbhavaH .. 2\-44\-11 (13110) mR^idustvayaM madhurnAma kaThinaH kaiThabhaH svayam. tau daityau kR^itanAmAnau cheraturbalagarvitau .. 2\-44\-12 (13111) tau purA.atha divaM sarvAM prAptau rAjanmahAsurau. prachChAdyAtha divaM sarvAM cheraturmadhukaiThabhau .. 2\-44\-13 (13112) sarvamekArNavaM lokaM yoddhukAmau sunirbhayau. tau gatAvasurau dR^iShTvA brahmA lokapitAmahaH .. 2\-44\-14 (13113) ekArNavAmbunichaye tatraivAntaradhIyata. sa padmAtpadmanAbhasya nAbhideshAtsamutthitAt .. 2\-44\-15 (13114) AsasAda svayaM janma tatpa~Nkajamapa~Nkajam. pUjayAmAsa vasatiM brahmA lokapitAmahaH .. 2\-44\-16 (13115) tAvubhau jalagarbhasthau nArAyaNachaturmukhau. bahUnvarShAyutAnapsu shayAnau na cha kampitau .. 2\-44\-17 (13116) atha dIrghasya kAlasya tAvubhau madhukaiThabhau. Ajagmatustau taM deshaM yatra brahmA vyavasthitaH .. 2\-44\-18 (13117) tau dR^iShTvA lokanAthastu roShAtsaMraktalochanaH. utpapAtAtha shayanAtpadmanAbho mahAdyutiH .. 2\-44\-19 (13118) tadyuddhamabhavadghoraM tayostasya cha bhArata. ekArNave tadA ghore trailokye jalatAM gate .. 2\-44\-20 (13119) tadabhUttumulaM yuddhaM varShasa~NkhyAsahasrashaH. na cha tAvasurau yuddhe tadA shramamavApatuH .. 2\-44\-21 (13120) atha dIrghasya kAlasya tau daityau yuddhadurmadau. UchatuH prItamanasau devaM nArAyaNaM prabhum .. 2\-44\-22 (13121) prItau svastava yuddhena shlAghyastvaM mR^ityurAvayoH. AvAM jahi na yatrorvA salilena piraplutA .. 2\-44\-23 (13122) hatau cha tava putratvaM prApnuyAva surottama. yo hyAnAM yudhi nirjetA tasyAvAM vihitau sutau .. 2\-44\-24 (13123) tayostu vachanaM shrutvA tadA nArAyaNaH prabhuH. tau prahasya mR^idhe daityau dorbhyAM cha samapIDayam .. 2\-44\-25 (13124) UrubhyAM nidhanaM chakre tAvubhau madhukaiThabau. tau hatau chAplutau toye vapurbhyAmekatAM gatau .. 2\-44\-26 (13125) medo mumuchaturdaityau majjamAnau jalormibhiH. medasA tajjalaM vyAptaM tAbhyAmantardadhe tadA .. 2\-44\-27 (13126) nArAyaNashcha bhagavAnasR^ijadvividhAH prajAH. daityayormedasA ChannA sarvA rAjanvasundharA .. 2\-44\-28 (13127) tadAprabhR^iti kaunteya medinIti smR^itA mahI. prabhAvAtpadmanAbhasya shAshvatI cha kR^itA nR^iNAm .. .. 2\-44\-29 (13128) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi arghAharaNaparvaNi chatushchatvAriMsho.adhyAyaH .. 44\.. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 045 .. shrIH .. 2\.45\. adhyAyaH 45 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## varAhAvatArakathanam .. 1\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## bhIShma uvAcha .. prAdurbhAvasahasrANi samatItAnyanekashaH. yathAshakti tu vakShyAmi shR^iNu tAnkurunandana .. 2\-45\-1 (13129) purA kamalanAbhasya svapataH sAgarAmbhasi. puShkare yatra sambhUtA devA R^iShigaNaiH saha .. 2\-45\-2 (13130) eSha pauShkariko nAma prAdurbhAvaH prakIrtitaH. purANaiH kathyate yatra vedashrutisamAhitaH .. 2\-45\-3 (13131) vArAhastu shrutisukhaH prAdurbhAvo mahAtmanaH. yatra viShNuH surashreShTho vArAhaM rUpamAsthitaH .. 2\-45\-4 (13132) ujjahAra mahIM toyAtsashailavanakAnanAm. vedapAdo yUpadaMShTraH kraturdantashchitImukhaH .. 2\-45\-5 (13133) agnijihvo darbharomA brahmashIrSho mahAtapAH. ahorAtrekShaNo divyo vedA~NgaH shrutibhUShaNaH .. 2\-45\-6 (13134) AjyanAsaH sruvaM tuNDaM sAmaghoShasvano mahAn. dharmasatyamayaH shrImAnkarmavikramasatkR^itaH .. 2\-45\-7 (13135) prAyashchittamukho dhIraH pashujAnurmahAvR^iShaH. audgAtrahomali~Ngo.asau pashubIjamahauShadhiH .. 2\-45\-8 (13136) bAhyantarAtmA mantrAsthivikR^itaH saumyadarshanaH. vediskandho havirgandho havyakavyAbhivegavAn .. 2\-45\-9 (13137) prAgvaMshakAyo dyutimAnnAnAdIkShAbhirUrjitaH. dakShiNAhR^idayo yogI mahAshAstramayo mahAn .. 2\-45\-10 (13138) upAkarmoShTharuchakaH prAvargyAvartabhUShaNaH. shAlApatnIsahAyo vai maNishR^i~NgasamuchChritaH .. 2\-45\-11 (13139) evaM yaj~navarAho vai bhUtvA viShNuH sanAtanaH. mahIM sAgaraparyantAM sashailavanakAnanAm .. 2\-45\-12 (13140) ekArNavajale bhraShTAmekArNavagataH prabhuH. majjantIM salile tasminsvadevIM pR^ithivIM tadA .. 2\-45\-13 (13141) ujjahAra viShANena mArgaNDeyasya pashyataH. shR^i~NgeNa yaH samuddhR^itya lokAnAM hitakAmyayA .. 2\-45\-14 (13142) sahasrashIrSho devesho nirmame jagatIM prabhuH. evaM yaj~navarAheNa bhUtabhavyabhAtmanA .. 2\-45\-15 (13143) uddhR^itA pR^ithivI devI pUjyA vai sAgarAmbarA. nihatA dAnavAH sarve devadevena viShNunA .. 2\-45\-16 (13144) vArAhaH kathito hyeSha nArasiMhamato shR^iNu. yatra bhUtvA mR^igendreNa hiraNyakashipurhataH .. .. 2\-45\-17 (13145) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi arghAharaNaparvaNi pa~nchachatvAriMsho.adhyAyaH .. 45 .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 046 .. shrIH .. 2\.46\. adhyAyaH 46 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## hiraNyakashipunA samudre tapashraraNam .. 1\.. tapaH prasannena brahmaNA tasmai varadAnam ..2\.. tasya varaprAptyA bhItAnAM devAnAM brahmaNA parisAntvanam .. 3\.. hiraNyakasha_ipunA trailokyapIDane AtmAnaM sharaNaM gatAnAM devAnAM shrIhariNA.abhayap radAnam .. 4\.. nR^isiMharUpiNA hariNA hiraNyakashipuhananam .. 5\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## bhIShma uvAcha. daityendro balavAntrAjansurArirbalagarvitaH. hiraNyakashipurnAma AsItrailokyakaNTakaH .. 2\-46\-1 (13146) daityAnAmAdipuruSho vIryeNApratimo balI. pravishya jaladhaM rAjaMshchakAra tapa uttamam .. 2\-46\-2 (13147) dashavarShasahasrANi shatAni dasha pa~ncha cha. vratopavAsatastasthau syANumaunavrato dR^iDhaH .. 2\-46\-3 (13148) tataH shamadamAbhyAM cha brahmacharyeNa chAnagha. brahmA prItamanAstasya tapasA niyamena cha .. 2\-46\-4 (13149) tataH svayambhUrbhagavAnsvayamAgamya bhUpate. vimAnenArkavarNena haMsayuktena bhAsvatA .. 2\-46\-5 (13150) AdityairvasubhiH sAdhyairmarudbhirdaivataistathA. rudrairvishvasahAyaishcha yakSharAkShasakinnaraiH .. 2\-46\-6 (13151) dishAbhirvidishAbhishcha nadIbhiH sAgaraiH saha. nakShatraishcha muhUrtaishcha khecharaishchAparairgrahaiH .. 2\-46\-7 (13152) devarShibhistapoyuktaiH siddhaiH saptarShibhistadA. rAjarShibhiH puNyatamairgandharvairapsarogaNaiH .. 2\-46\-8 (13153) charAcharaguruH shrImAnvR^itaH sarvasuraistathA. brahmA brahmavidAM shreShTho daityamAgamya chAbravIt .. 2\-46\-9 (13154) prIto.asmi tava bhaktasya tapasA.anena suvrata. varaM varaya bhadraM te yatheShTaM kAmamApnuhi .. 2\-46\-10 (13155) hiraNyakashipuruvAcha. 2\-46\-11x (1465) na devA na cha gandharvA na yakShoragarAkShasAH. na mAnuShAH pishAchAshcha hanyurmAM devasattama .. 2\-46\-11 (13156) R^iShayo vA na mAM shApaiH kruddhA lokapitAmaha. shapeyustapasA yuktA vara eSha vR^ito mayA .. 2\-46\-12 (13157) na shastreNa nachAstreNa giriNA pAdapena cha. na shuShkeNa na chArdeNa syAnna vA.anyena me vadhaH .. 2\-46\-13 (13158) nAkAshe nAtha bhUmau vA rAtrau vA divasepi vA. nAntarvA na bahirvApi syAdvadho me pitAmaha .. 2\-46\-14 (13159) pashubhirvA mR^igairna syAtpakShibhirvA sarIsR^ipaiH. dadAsi chedvarAnetandevadeva vR^iNomyaham .. 2\-46\-15 (13160) brahmovAcha. 2\-46\-16x (1466) ete divyA varAstAta mayA dattAstavAdbhutAH. sarvakAmavarAMstAta prApsyasi tvamasaMshayam .. 2\-46\-16 (13161) evamuktvA sa bhagavA~njagAmAkAshameva hi. rarAja brahmaloke hi brahmarShigaNasevitaH .. 2\-46\-17 (13162) tato devAshcha nAgAshcha gandharvA munayastathA. varapradAnaM shrutvaiva te brahmANamupasthitaH .. 2\-46\-18 (13163) devA UchuH. 2\-46\-19x (1467) vareNAne bhagavanbAdhiShyati sa no.asuraH. tatprasIdasva bhagavanvadhopAyo.asya chintyatAm .. 2\-46\-19 (13164) bhIShma uvAcha .. 2\-46\-20x (1468) tato lokahitaM vAkyaM shrutvA devaH prajApatiH. provAcha bhagavAnvAkyaM sarvadevagaNAMstadA .. 2\-46\-20 (13165) avashyaM tridashAstena prAptavyaM tapasaH phalam. tapaso.ante.asya bhagavAnvadhaM kR^iShNaH kariShyati .. 2\-46\-21 (13166) etachChrutvA surAH sarve brahmaNA tasya vai vadham. svAni sthAnAni divyAni jagmuste vai mudAnvitAH .. 2\-46\-22 (13167) labdhamAtre vare chApi sarvAstA bAdhate prajAH. hiraNyakashipurdaityo varadAnena darpitaH .. 2\-46\-23 (13168) rAjyaM chakAra daityendro daityasa~NghaiH samAvR^itaH. saptadvIpAnvashechake lokAlokAntaraM balAt .. 2\-46\-24 (13169) divyabhogAnsamastAnvai loke sarvAnavApa saH. devAMstribhuvanasthAMstu parAjitya mahAsuraH .. 2\-46\-25 (13170) trailokyaM vashamAnIya svarge vasati dAnavaH. yadA varamadonmatto nyavasaddAnavo divi .. 2\-46\-26 (13171) atha lokAnsagastAMshcha vijitya sa mahAbalaH. bhaveyamahamevendraH somo.agnirmAruto raviH .. 2\-46\-27 (13172) salilaM chAntarikShaM cha nakShatrANi disho dasha. ahaM krodhashcha kAmashcha varuNo vasavo.aryamA .. 2\-46\-28 (13173) dhanadashcha dhanAdhyakSho yakShakimpuruShAdhipaH. ete bhaveyamityuktvA svayaM bhUtvA balAtsa cha .. 2\-46\-29 (13174) eShAM gR^ihItvA sthAnAni teShAM kAryANyavApa saH. ijyashchAsInmakhavarairdevakinnarasattamaiH .. 2\-46\-30 (13175) narakasthAnsamAnIya svargasthAMshcha chakAra saH. evamAdIni karmANi kR^itvA daityapatirbalI .. 2\-46\-31 (13176) AshrameShu mahAbhAgAnmunInvai shaMsitavratAn. satyadharmaparAndAntAnpurA dharShitavAMstu saH .. 2\-46\-32 (13177) yAj~nIyAnkR^itabAndaityanyAjakAMshchaiva devatAH. yatrayatra surA jagmustatratatra vrajatyuta .. 2\-46\-33 (13178) sthAnAni devatAnAM tu hR^itvA rAjyamakArayat. pa~nchakoTyashcha varShANi ayutAnyekaShaShTi cha .. 2\-46\-34 (13179) ShaShTishchaiva sahasrANAM jagmustasya durAtmanaH. etadvarShaM sa daityendro bhogaishcharyamavApa saH .. 2\-46\-35 (13180) tenAtibAdhyamAnAste daityendreNa balIyasA. brahmalokaM surA jagmuH sharvashakrapurogamAH .. 2\-46\-36 (13181) pitAmahaM samAsAdya khinnAH prA~njalayo.abruvan .. 2\-46\-37 (13182) devA UchuH. 2\-46\-38x (1469) bhagavanbhUtabhavyesha nastrAyasva ihAgatAn. bhayaM ditisutAdghorAdbhavatyadya divAnisham .. 2\-46\-38 (13183) bhagavansarvadaityAnAM svayambhUrAdikR^itprabhuH. sraShTA tvaM havyakavyAnAmavyaktaH prakR^itirdhruvaH .. 2\-46\-39 (13184) brahmovAcha. 2\-46\-40x (1470) shrUyatAmApadevaM hi durvij~neyA mayApi cha. nArAyaNastu puruSho vishvarUpo mahAdyutiH .. 2\-46\-40 (13185) avyaktaH sarvabhUtAnAmachintyo vibhuravyayaH. mamApi sa tu yuShmAkaM vyasane paramA gatiH .. 2\-46\-41 (13186) nArAyaNaH paro.avyaktAdahamavyaktasambhavaH. matto jaj~nuH prajA lokAH sarve devAsurAshcha te .. 2\-46\-42 (13187) devA yathAhaM yuShmAkaM tathA nArAyaNo mama. pitAmaho.ahaM sarvasya sa viShNuH prapitAmahaH .. 2\-46\-43 (13188) nishchitaM viShudhA daityaM sa viShNustaM haniShyati. tasya nAsti na shakyaM cha tasmAdvrajata mAchiram .. 2\-46\-44 (13189) bhIShma uvAcha .. 2\-46\-45x (1471) pitAmahavachaH shrutvA sarve te bharatarShabha. vibudhA brahmaNA sArdhaM jagmuH kShIrodadhiM prati .. 2\-46\-45 (13190) AdityA vasavaH sAdhyA vishve cha marutastathA. rudrA maharShayashchaiva ashvinau cha surUpiNau .. 2\-46\-46 (13191) anye cha divyA ye rAjaMste sarve sagaNAH surAH. chaturmukhaM puraskR^itya shvetadvIpamupAgatAH .. 2\-46\-47 (13192) devA UchuH. 2\-46\-48x (1472) trAyasva no.adya devesha hiraNyakashiporvadhAt. tvaM hi naH paramo dhAtA brahmAdInAM surottama .. 2\-46\-48 (13193) utphullAmbujapatrAkSha shatrupakShabhaya~Nkara. kShayAya ditivaMshasya sharaNaM tvaM bhaviShyasi .. 2\-46\-49 (13194) bhIShNa uvAcha .. 2\-46\-50x (1473) taddevAnAM vachaH shrutvA tadA viShNuH shuchishravAH. adR^ishyaH sarvabhUtAtmA vaktumevopachakrame .. 2\-46\-50 (13195) viShNuruvAcha .. 2\-46\-51x (1474) bhayaM tyajadhvamamarA abhayaM vo dadAmyaham. tadeva tridivaM devAH pratipadyata mAchiram .. 2\-46\-51 (13196) eSho.ahaM sagaNaM daityaM varadAnena darpitam. avadhyamamarendrANAM dAnavendraM nihanmyaham .. 2\-46\-53 brahmovAcha.. 2\-46\-52 (13197) bhahavandevadevesha khinnA ete bhR^ishaM surAH. tasmAttvaM jahi daityendraM kShipraM kAlo.asya mAchiram. eSha tvaM sagaNaM daityaM varadAnena darpitam .. 2\-46\-53 (13198) viShNuruvAcha .. 2\-46\-54x (1475) kShiprameva kariShyAmi tvarayA daityanAshanam. tasmAttvaM vibudhAshchaiva pratipadyata vai divam .. 2\-46\-54 (13199) bhIShma uvAcha .. 2\-46\-55x (1476) evamuktvA tu bhagavAnvisR^ijya tridiveshvarAn. narasyArdhatanurbhUtvA siMhasyArdhatanuH punaH .. 2\-46\-55 (13200) nArasiMhena vapuShA pANiM saMspR^ishya pANinA. bhImarUpo mahAtejA vyAditAsya ivAntakaH .. 2\-46\-56 (13201) hiraNyakashipuM rAja~njagAma harirIshvaraH. daityAstamAgataM dR^iShTvA nArasiMhaM mahAbalam .. 2\-46\-57 (13202) vavarShuH shastravarShaiste susa~NkruddhAstadA harim. taiH sR^iShTasarvashastrANi bhakShayAmAsa vai hariH .. 2\-46\-58 (13203) jaghAna na raNe daityAnsahasrANi bahUni cha. tAnnihatya cha daiteyAnsarvAnkruddhAnmahAbalAn .. 2\-46\-59 (13204) abhyadhAvatsusa~Nkruddho daityendraM balagarvitam. jImUtaghanasa~NkAsho jImUtaghananisvanaH .. 2\-46\-60 (13205) jImUta iva dIptaujA jImUta iva vegavAn. daityaM so.atibalaM dR^iptaM dR^iptashArdUlavikramam .. 2\-46\-61 (13206) dR^iptairdaityagaNairguptaM kharairnakhamukairuta. tataH kR^itvA tu yuddhaM vai tena daityena vai hariH .. 2\-46\-62 (13207) sandhyAkAle mahAtejA bhavanAnte tvarAnvitaH. Urau nidhAya daityendraM nirbibheda nakhaistadA .. 2\-46\-63 (13208) mahAbalaM mahAvIryaM varadAnena garvitam. daityashreShThaM surashreShTho jaghAna tarasA hariH .. 2\-46\-64 (13209) hiraNyakashipuM hatvA sarvadaityAMshcha vai tadA. vibudhAnAM prajAnAM cha hitaM kR^itvA mahAdyutiH .. 2\-46\-65 (13210) pramumoda harirdevaH prApya dharmaM tadA bhuvi. eSha te nArasiMho.atra kathitaH pANDunandana. 2\-46\-66 (13211) shR^iNu tvaM vAmanaM nAma prAdurbhAvaM mahAtmanaH .. .. 2\-46\-67 (13212) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi arghAharaNaparvaNi ShaTchatvAriMsho.adhyAyaH .. 46\.. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 047 .. shrIH .. 2\.47\. adhyAyaH 47 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## balinipIDitairindrAdibhiH prArdhitena hariNA adityAM vAmanatvenAvatIrya bali mprati yAchanam .. 1\.. trivikramarUpiNo hareH pAdA~NguShThanakhanirbhiNNordhvANDAdga~NgAyAH prAdu rbhAvo balinigrahashcha .. 2\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## bhIShma uvAcha .. purA tretAyuge rAjanbalirvairojano.abhavat. daityAnAM pArthivo vIro balenApratimo balI .. 2\-47\-1 (13213) tadA balirmahArAja daityasa~NghaiH samAvR^itaH. vijetuM tarasA shakramindrasthAnamavApa saH .. 2\-47\-2 (13214) tena vitrAsitA devA balinA.a.akhaNDalAdayaH. brahmANaM tu puraskR^itya gatvA kShIrodadhiM tadA .. 2\-47\-3 (13215) tuShTuvuH sahitAH sarve devaM nArAyaNaM prabhum. sa teShAM darshanaM chakre vibudhAnAM haristadA .. 2\-47\-4 (13216) prasAdajaM tasya vibhoradityAM janma uchyate. aditerapi putratvametya yAdavanandanaH .. 2\-47\-5 (13217) eSha viShNuriti khyAta indrasyAvarajo.abhavat. tasminneva cha kAle tu daityendro balavIryavAn .. 2\-47\-6 (13218) ashvamedhaM kratushreShThamAhartumupachakrame. vartamAne tadA yaj~ne daityendrasya yudhiShThira .. 2\-47\-7 (13219) sa viShNurmAnavo bhUtvA prachChanno brahmasaMvR^itaH. muNDo yatropavItI cha kR^iShNAjinadharaH shikhI .. 2\-47\-8 (13220) pAlAshadaNDaM sa~NgR^ihya vAmano.adbhutadarshanaH. pravishya sa baleryaj~ne vartamAno cha dakShiNAm .. 2\-47\-9 (13221) dehItyuvAcha daityendraM vikramAMstrInihaiva ha. dIyatAM tripadImAtramityayAchanmahAsuram .. 2\-47\-10 (13222) sa tatheti pratishrutya pradadau viShNave tadA. tena labdhvA hirarbhUmiM jR^imbhayAmAsa vai bhR^isham .. 2\-47\-11 (13223) sa shishuH sadivaM khaM cha pR^ithivIM vacha vishAmpate. tribhirvikramaNaishchaiva sarvamAkramatAbhibhUH .. 2\-47\-12 (13224) balerbalavato yaj~ne balinA viShNunA purA. vikramaistribhirakShobhyAH kShobhitAste mahAsurAH .. 2\-47\-13 (13225) viprachittimukhAH kruddhAH sarvasa~NghA mahAsurAH. nAnAvakrA mahAkAyA nAnAveShadharA nR^ipa .. 2\-47\-14 (13226) nAnApraharaNA raudrA nAnAmAlyAnulepanAH. svAnyAyudhAni sa~NgR^ihya pradIptA iva tejasA .. 2\-47\-15 (13227) kramamANaM hari tatra upAvartanta bhArata. pramathya sarvAndaiteyAnpAdahastatalaistu tAn .. 2\-47\-16 (13228) rUpaM kR^itvA mahAbhImaM jahArAshu sa medinIm. samprApya divamAkAshamAdityasadane sthitaH .. 2\-47\-17 (13229) atyarochata bhUtAtmA Adityasyaiva tejasA. prakAshayandishaH sarvAH pradishashcha mahAyashAH .. 2\-47\-18 (13230) shushubhe sa mahAbAhuH sarvalokAnprakAshayan. tasya vikramato bhUmiM chandrAdityau stanAntare .. 2\-47\-19 (13231) nabhastu kramamANasya nAbhyAM kila tadA sthitau. paramAkramamANasya nAnubhyAM tau vyavasthitau .. 2\-47\-20 (13232) viShNoramitavIryasya vadantyevaM dvijAtayaH. athAsya pAdAkramaNAtpaphAlANDo yudhiShThiraH .. 2\-47\-21 (13233) tachChidrAtsyandinI tasya pAdabhraShTA tu nimnagA. sasAra sAgaraM sA tu pAvanI sAgaraMgamA .. 2\-47\-22 (13234) jahAra medinIM sarvAM hatvA dAnavapu~NgavAn. AsurI shriyamAhR^itya trIllokAnsa janArdana .. 2\-47\-23 (13235) saputradArAnasurAnpAtAle saMnyaveshayat. namuchiH shambarashchaiva prahlAdashcha mahAmanAH .. 2\-47\-24 (13236) mahAbhUtAni bhUtAtmA savisheShAni vai hariH. kAlaM cha sakalaM rAjangAtrabhUtAnyadarshayat .. 2\-47\-25 (13237) tasya gAtre jagatsarvamAnItamadhipashyati. na ki~nchidasti lokeShu yadanAptaM mahAtmanA .. 2\-47\-26 (13238) taddhi rUpamupendrasya devadAnavamAnavAH. dR^iShTvA saMmumuhuH sarve viShNutejo.abhipIDitAH .. 2\-47\-27 (13239) balirbaddho.abhimAnI cha yaj~navATe mahAtmanA. virochanakulaM sarvaM pAtAle viniveshitam .. 2\-47\-28 (13240) evaMvidhAni karmANi kR^itvA garuDAvAhanaH. na vismayamupAgachChatpArameShThyena tejasA .. 2\-47\-29 (13241) sa sarvamasuraishvaryaM sampradAya shachIpateH. trailokyaM cha dadau shakre viShNurdAnavasUdanaH .. 2\-47\-30 (13242) eSha te vAmano nAma prAdurbhAvo mahAtmanaH. vedavidbhirdvijairetachChrUyate vaiShNavaM yashaH. mAnuSheShu tato viShNoH prAdurbhAvAMstathA shR^iNu .. .. 2\-47\-31 (13243) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi arghAharaNaparvaNi saptachatvAriMsho.adhyAyaH .. 47 .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 048 .. shrIH .. 2\.48\. adhyAyaH 48 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## dattAtreyanAmnA.avatIrNasya hareH kArtavIryArjunasya varadAnAdikam .. 1\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## bhIShNa uvAcha .. viShNoH punarmahAbhAgaH prAdurbhAvo mahAtmanaH. dattAtreya iti khyAta R^iShirAsInmahAyashAH .. 2\-48\-1 (13244) tena naShTeShu vedeShu kriyAsu cha makheShu cha. chAturvarNye cha sa~NkIrNe dharme shithilatAM gate .. 2\-48\-2 (13245) abhavardhati chAdharme satye naShTe sthite.anR^ite. prajAsu kShIyamANAsu dharme chAmUlatAM pate .. 2\-48\-3 (13246) sayaj~nAH sakriyA vedAH pratyAnItA hi tena vai. chAturvarNyamasa~NkIrNaM kR^itaM tena mahAtmanA .. 2\-48\-4 (13247) sa eva vai yadA prAdAddhaihayAdhipatervaram. taM haihayAnAmadhipastvarjuno.abhiprasAdayan .. 2\-48\-5 (13248) vanaM paryacharansamyakChushrUShuranusUyakaH. nirmamo niraha~NkAro dIrghakAlamatoShayat .. 2\-48\-6 (13249) ArAdhya dattAtreyaM hi agR^i~NNAtsa varAnimAn. AptAdAptatarAnviprAdvidvAnvidvanniShevitAt .. 2\-48\-7 (13250) R^ite.amaratvaM vipreNa dattAtreyeNa dhImatA. varaishchaturbhiH pravR^ita imAnvavre varAnnR^ipaH .. 2\-48\-8 (13251) shrImAnmanasvI balavAnsatyavAganasUyakaH. sahasrabAhurbhUyAsameShu me prathamo varaH .. 2\-48\-9 (13252) jarAyujANDajaM sarvaM sarvaM chaiva charAcharam. shAstumichChAmi dharmeNa dvitIyastveSha me varaH .. 2\-48\-10 (13253) pitR^indevAnR^iShInviprAnyajeyaM vipulairmakhaiH. amitrAMshcha shitairbANaistR^itIyo vrara eSha me .. 2\-48\-11 (13254) yasya nAsInna bhavitA na chAsti sadR^ishaH pumAn. iha vA divi vA loke sa me hantA bhavediti .. 2\-48\-12 (13255) so.arjunaH kR^itavIryasya varaH putro.abhavadyudhi. sa sahasraM sahasrANAM mAhiShmatyAmavardhata .. 2\-48\-13 (13256) sa bhUmimakhilAM jitvA dvIpAMshchApi samudriNaH. nabhasIvAjvalatsUryaH puNyaiH karmabhirjunaH .. 2\-48\-14 (13257) indradvIpaM kasheruM cha kAmadvIpaM gabhastitam. gandharvavaruNadvIpaM sauhR^iShTamamitaprabhaH .. 2\-48\-15 (13258) pUrvairajitapUrvAMshcha dvIpanajayadarjunaH. idaM tu kArtavIryasya babhUvAsadR^ishaM janaiH .. 2\-48\-16 (13259) na pUrve nApare tasya gamiShyanti gatiM nR^ipAH. yadarNave prayAtasya vastraM na pariShichyate .. 2\-48\-17 (13260) sauvarNaM sarvamapyAsIdvimAnavaramuttamam. chaturdhA vyabhajadrAShTraM tadvibhajyAnvapAlayat .. 2\-48\-18 (13261) ekAMshenAharatsenAmekAMshenAvasadgR^ihAn. yastu tasya tR^itIyAMsho rAj~no.abhUjjanasa~Ngrahe .. 2\-48\-19 (13262) AptaH paramakalyANastena yaj~nAnakalpayat. ye dasyavo grAmacharA aramye cha vasanti ye .. 2\-48\-20 (13263) chaturthena tu soM.ashena tAnsarvAnpratyaShedhayat. dvArANi nApidhIyante pureShu nagareShu cha .. 2\-48\-21 (13264) sa eva rAShTrapAlo.abhUtsrIpAlo.abhavadarjunaH. sa evAsIdjApAlaH saH gopAlo vishAmpate .. 2\-48\-22 (13265) shataM varShasahasrANAmanushiShyArjuno mahIm. dattAtreyaprasAdena evaM rAjyaM chakAra saH .. 2\-48\-23 (13266) evaM bahUni karmANi chakre lokahitAya saH .. dattAtreya iti khyAtaH prAdurbhAvo hyayaM hareH. kathito bharatashreShTa shR^iNu bhUyo mahAtmanaH .. .. 2\-48\-24 (13267) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi arghAharaNaparvaNi aShTachatatvAriMsho.adhyAyaH .. 48 .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 049 .. shrIH .. 2\.49\. adhyAyaH 49 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## shrIharerjamadagnigR^ihe rAmanAmnA.avataraNam .. 1\.. parashurAmeNa kArtavIryArjunahananam .. 2\... trissaptakR^itvaH kShatriyAnnihatya tadraktajalaiH svapitR^INAM tarpaNam ..3\.. kAshyapAyAkhaNDabhUmaNDalaM dattvA sAlvenAyodhane kumArINAM vANyA taM visR^ijya shastranyAsapUrvakaM tapashcharaNam .. 4\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## bhIShma uvAcha .. tathA bhR^igukule janma yadarthaM cha mahAtmanaH. jAmadagnya iti khyAtaH prAdurbhAvashcha vaiShNavaH .. 2\-49\-1 (13268) jamadagnisuto rAjantrAmo nAma sa vIryavAn. hehayAntakaro rAjansa rAmo balinAM varaH .. 2\-49\-2 (13269) kArtAvIryo mahAvIryo balenApratimastadA. rAmeNa jAmadagnyena hato viShamamAcharan .. 2\-49\-3 (13270) taM kArtavIryaM rAjAnaM hehayAnAmarindamam. rathasthaM pArthivaM rAmaH pAtayitvA.avadhIdraNe .. 2\-49\-4 (13271) jambhasya yaj~naM hatvA sa R^itvijashchaiva saMstare. jambhasya mUrdhni bhettA cha hantA cha shatadundubheH .. 2\-49\-5 (13272) sa eSha kR^iShNo govindo jAto bhR^iguShu vIryavAn. sahasrabAhumuddhartuM sahasrajitamAhave .. 2\-49\-6 (13273) kShatriyANAM chatuShpaShTimayutAni mahAyashAH. sarasvatyAM sametAni eSha vai dhanuShA.ajayat .. 2\-49\-7 (13274) brahmadviShAM dhe tasminmahasrANi chaturdasha. punarjaghAna shUrANAmatikrUro ratharShabhaH .. 2\-49\-8 (13275) tato rAj~nAM sahasraM sa bha~NktA pUrvamarindamaH. sahasraM musalenAhansahasramudakR^intata .. 2\-49\-9 (13276) chaturdashasahasrANi kR^iNadUmamapAyayat. shiShTAnbrahmadviSho jitvA tato.asnAyata bhArgavaH 2\-49\-10 (13277) rAmarAmetyamikruShTo brAhmaNaiH kShatriyArditaiH. nighna~nshatasahasrANi rAmaH parashunAbhibhUH .. 2\-49\-11 (13278) na hyamR^iShyata tAM vAchamArtairbhR^ishamudIritAm. bhR^igo rAmAbhidhAveti yadA.akrandandvijAtayaH .. 2\-49\-12 (13279) kAshmIrAndaradAnkuntInkShudrakAnmAlavA~nChavAn. chedikAshikarUshAMshcha R^iShikAnkrathakaishikAn .. 2\-49\-13 (13280) a~NgAnva~NgAnkali~NgAMshcha mAgadhAnkAshikosalAn. rAtrAyaNAnvItihotrAnkirAtAnkArtikAvatAn .. 2\-49\-14 (13281) etAnanyAMshcha rAjanyAndeshedeshe sahasrashaH. nikR^itya nishitairbANaiH sampradAya vivasvate .. 2\-49\-15 (13282) kIrNA kShatriyakoTIbhirmerumandarabhUShaNA. triH saptakR^itvaH pR^ithivI tena niHkShatriyA kR^itA .. 2\-49\-16 (13283) kR^itvA niHkShatriyAM chaiva bhArgavaH sa mahAyashAH. indragopakavarNasya jIva~njIvanibhasya cha .. 2\-49\-17 (13284) pUrayitvA cha saritaH kShatajasya sarAMsi cha. chakAra tarpaNaM vIraH pitR^INAM tAsu teShu cha .. 2\-49\-18 (13285) sarvAnaShTAdasha dvIpAnvashamAnIya bhArgavaH. so.ashvamedhasahasrANi naramedhashatAni cha .. 2\-49\-19 (13286) iShTvA sAgaraparyantAM kAshyapAya mahIM dadau. tasyAgreNAnuparyeti bhUmiM kR^itvA vipAMsulAm .. 2\-49\-20 (13287) tataH kAlakR^itAM satyAM bhArgavAya mahAtmane. gAdhAmapyatra gAyanti ye purANavido janAH .. 2\-49\-21 (13288) vedimaShTAdashotsedhAM hiraNyasyAtipauruShIm. rAmeNa jAmadagnyena pratijagrAha kAshyapaH .. 2\-49\-22 (13289) evamiShTvA mahAbAhuH kratubhirbhUridakShiNaiH. anyadvarShashataM rAmaH saubhe sAlvamayodhayat .. 2\-49\-23 (13290) tataH sa bhR^igushArdUlastaM saubhaM yodhayanprabhuH. subandhuraM rathaM rAjannAsthAya bharatarShabha .. 2\-49\-24 (13291) nagnikAnAM kumArINAM gAyantInAmupAshR^iNot. rAmarAma mahAbAho bhR^igUNAM kIrtivardhana .. 2\-49\-25 (13292) tyaja shastrANi sarvANi na tvaM saubhaM vadhiShyasi. sha~NkhachakragadApANirdevAnAmabhaya~NgaraH .. 2\-49\-26 (13293) yudhi pradyumnasAmbAbhyAM kR^iShNaH saubhaM vadhiShyati. tachChrutvA puruShavyAghrastata eva vanaM yayau .. 2\-49\-27 (13294) nyasya sarvANi shastrANi kAlakA~NkShI mahAyashAH. rathaM sarvAyudhaM chaiva sharAnparashumeva cha .. 2\-49\-28 (13295) dhanUMShyapsu pratiShThApya rAmastepe paraM tapaH. hriyaM praj~nAM shriyaM kIrtiM lakShmIM chAmitrakarshanaH .. 2\-49\-29 (13296) pa~nchAdhiShThAya dharmAtmA taM rathaM visasarja ha. AdikAle pravR^ittaM tu vyabhajatkaramIshvaraH .. 2\-49\-30 (13297) nAghnataM shraddhayA saubhaM na hyashakto mahAyashAH. jAmadagnya iti khyAto yastvayaM bhagavAnupiH. 2\-49\-31 (13298) so.asya bhAgastapastepe bhArgavo lokavishrutaH .. .. 2\-49\-32 (13299) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi arghAharaNaparvaNi ekonapa~nchAsho.adhyAyaH .. 49\.. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 050 .. shrIH .. 2\.50\. adhyAyaH 50 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## shrIviShNordasharathagR^ihe rAmatvenAvatAraH .. 1\.. vishvAmitreNa svAshramaM nItena salakShmaNena rAmeNa subAhvAdihananam .. 2\.. sItAmudUhya nijanagarametya pitR^inideshena sItAlakShmaNAbhyAM saha vanaM gatena rAmeNa svaradUShaNAdihananam .. 3\.. sItAviyoginaH sugrIveNa sakhyametya vAlinaM saMhR^itavato rAmasya hanumadvachanena la~Nka Agamanam .. 4\.. rAvaNAdInnihatya sItApramukhaiH sahAyodhyAM gatena rAmeNa lavaNAsuraM shatrughnena gha AtayitvA prajApAlanam .. 5\.. sa~NgraheNa shrIkR^iShNacharitranirUpaNaM kalkyavatArakathanaM cha .. 6\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## bhIShma uvAcha .. shR^iNu rAjaMstato viShNoH prAdurbhAvaM mahAtmanaH. aShTAviMshe yuge chApi mArkaNDeyapuraH saraH .. 2\-50\-1 (13300) tithau nAvamike jaj~ne tathA dasharathAdapi. kR^itvA.a.atmAnaM mahAbAhushchaturdhA viShNuravyayaH .. 2\-50\-2 (13301) loke rAma iti khyAtastejasA bhAskaropamaH. prasAdanArthaM lokasya viShNustatra sanAtanaH .. 2\-50\-3 (13302) dharmArthameva kaunteya jaj~ne tatra mahAyashAH. tamapyAhurmanuShyendraM sarvabhUtapatestanum .. 2\-50\-4 (13303) yaj~navighnakarastatra vishvAmitrasya bhArata. subAhurnihatastena mArIchastADito bhR^isham .. 2\-50\-5 (13304) tasmai dattAni chAsrANi vishvamitreNa dhImatA. vadhArthaM sarvashatrUNAM durvArANi surairapi .. 2\-50\-6 (13305) vartamAne mahAyaj~ne janakasya mahAtmanaH. bhagnaM mAheshvaraM chApaM krIDatA lIlayA bhR^isham .. 2\-50\-7 (13306) tatastu sItAM jagrAha bhAryArthe jAnakIM vibhuH. nagarIM punarAsAdya mumude tatra sItayA .. 2\-50\-8 (13307) kasyachittvatha kAlasya pitrA tatrAbhichoditaH. kaikeyyAH priyamanvichChanvanamabhyavapadyata .. 2\-50\-9 (13308) yaH samAH sarvadharmaj~nashchaturdasha vane vasana. lakShmaNAnucharo rAmaH sarvabhUtahite rataH .. 2\-50\-10 (13309) chaturdasha vane tIrtvA tadA varShANi bhArata. rUpiNI yasya pArshvasthA sItetyabhihitA janaiH .. 2\-50\-11 (13310) pUrvochitatvAtsA lakShmIrbhartAramanushochati. janasthAne vasankAryaM tridashAnAM chakAra saH .. 2\-50\-12 (13311) mArIchaM dUShaNaM hutvA kharaM trishirasaM tathA. chaturdasha sahasrANi rakShasAM ghorakarmaNAm .. 2\-50\-13 (13312) jaghAna rAmo dharmAtmA prajAnAM hitakAmyaya. virAdhaM cha kabandhaM cha rAkShasau ghorakarmiNau .. 2\-50\-14 (13313) jaghAna cha tadA rAmo gandharvau shAShavikShatau. sa rAvaNasya bhaginInAsAchChedamakArayat .. 2\-50\-15 (13314) bhAryAviyogaM taM prApya mR^igayanvyacharadvanam. sa tasmAdR^ishyamUkaM tu gatvA pampAmatItya cha .. 2\-50\-16 (13315) sugrIvaM mArutiM dR^iShTvA chakre maitrIM tayoH sa vai. atha gatvA sa kiShkindhAM sugrIveNa tadA saha .. 2\-50\-17 (13316) nihatya vAlinaM yuddhe vAnaredraM mahAbalam. abhyapi~nchattadA rAmaH sugrIvaM vAnareshvaram .. 2\-50\-18 (13317) tataH sa vIryavAnrAjaMstvarayA vai samutsukaH. vichitya vAyuputreNa la~NkAdeshaM niveditaH .. 2\-50\-19 (13318) metuM vaddhvA samudrasya vAnaraiH sa samutsukaH. sItAyAH padamanvichChanrAmo la~NkAM vivesha vai .. 2\-50\-20 (13319) devoragagaNAnAM hi yakSharAkShasapakShiNAm. tatrAvadyaM rAkShasendraM rAvaNaM yudhi durjayam .. 2\-50\-21 (13320) yuktaM rAkShasakoTIbhirbhinnA~njanachayopamam. durnirIkShyaM suragaNairvaradAnena darpitam .. 2\-50\-22 (13321) jaghAna sachivaiH sArdhaM sAnvayaM rAvaNaM raNe .. 2\-50\-23 (13322) trailokyakaNTakaM vIraM mahAkAyaM mahAbalam. rAvamaM sagaNaM hatvA rAmo bhUtapatiH purA .. 2\-50\-24 (13323) la~NkAyAM taM mahAtmAnaM rAkShasendraM vibhIShaNam. abhiShichya tato rAma amaratvaM dadau tadA .. 2\-50\-25 (13324) Aruhya puShpakaM rAmaH sItAmAdAya pANDava. sabalaM svapuraM gatvA dharmarAjyamapAlayat .. 2\-50\-26 (13325) dAnavo lavaNo nAma madhoH putro mahAbalaH. shatrughnena hato rAjaMstadA rAmasya shAsanAt .. 2\-50\-27 (13326) evaM bahUni karmANi kR^itvA lokahitAya saH. rAjaM chakAra vidhivadrAmo dharmabhR^itAM varaH .. 2\-50\-28 (13327) shatAshvamedhAnAjahre jyotirukthyAnnirargalAn. nAshrUyantAshubhA vAcho nAtyayaH prANinAM tadA. 2\-50\-29 (13328) na dasyujaM bhayaM chAsIdrAme rAjyaM prashasati. R^iShINAM devatAnAM cha manuShyANAM tathaiva cha .. 2\-50\-30 (13329) pR^ithivyAM dhArmikAH sarve rAme rAjyaM prashAsati. nAdharmiShTho naraH kashchidbabhUva prANinAM kvachit .. 2\-50\-31 (13330) prANApAnau samau hyAstAM rAme rAjyaM prashAsati. gAdhAmapyatra gAyanti ye purANavido janAH .. 2\-50\-32 (13331) shyAmo yuvA lohitAkSho mAta~NgAnAmivarShabhaH. AjAnubAhuH sumukhaH siMhaskandho mahAbalaH .. 2\-50\-33 (13332) dashavarShasahasrANi dashavarShashatAni cha. rAjyaM bhogaM cha samprApya shashAsa pR^ithivImimAm .. 2\-50\-34 (13333) rAmo rAmo rAma iti prAjAnAmabhavankathAH. rAmabhUtaM jagadidaM rAme rAjyaM prashAsati .. 2\-50\-35 (13334) R^igyajuH sAmahInAshcha na tadA.asandvijAyaH. uShitvA daNDake kAryaM tridashAnAM chakAra saH .. 2\-50\-36 (13335) pUrvApakAriNaM taM tu paulastyaM manujarShabham. devagandharvanAgAnAmariM sa nijaghAnaha .. 2\-50\-37 (13336) satvavAnguNasampanno dIpyamAnaH svatejasA. evameva mahAbAhurikShvAkukulavardhanaH .. 2\-50\-38 (13337) rAvaNaM sagaNaM hatvA divamAkramatAbhibhUH. iti dAsharatheH khyAtaH prAdurbhAvo mahAtmanaH .. 2\-50\-39 (13338) tataH kR^iShNo mahAbAhurbhItAnAmabhaya~NkaraH. aShTAviMshe yuge rAja~njaj~ne shrIvatsalakShaNaH .. 2\-50\-40 (13339) peshalashcha vadAnyashchaloke bahumato nR^iShu. smR^itimAndeshakAlaj~naH sha~NkhachakragadAsibhR^it .. 2\-50\-41 (13340) vAsudeva iti khyAto lokAnAM hitakR^itsadA. vR^iShNInAM cha kule jAto bhUmeH priyachikIrShayA .. 2\-50\-42 (13341) shatrUNAM bhayakR^iddAtA madhuheti sa vishrutaH. shakaTArjunarAmANAM kIlasthAnAnyasUdayat .. 2\-50\-43 (13342) kaMsAdInnijaghAnAjau daityAnmAnuShavigrahAn. ayaM lokahitArthAya prAdurbhAvo mahAtmanaH .. 2\-50\-44 (13343) kalkI viShNuyashA nAma bhUyashchotpatsyate hariH. leryugAnte samprApte dharme shithilatAM gate .. 2\-50\-45 (13344) pAShaNDinAM gaNAnAM hi vadhArthaM bharatarShabha. dharmasya cha vivR^iddhyarthaM viprANAM hitakAmyayA .. 2\-50\-46 (13345) ete chAnye cha bahavo viShNordevagaNairyutAH. prAdurbhAvAH purANeShu gIyante brahmavAdibhiH .. .. 2\-50\-47 (13346) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi arghAharaNaparvaNi pa~nchAsho.adhyAyaH .. 50\.. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 051 .. shrIH .. 2\.51\. adhyAyaH 51 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## yudhiShThireNa bhIShmamprati vistareNa kR^iShNakathAkathanaprArthanA .. 1\.. devAsurayuddhe parAjitAnAM devAnAM smaraNamAtrasaMnihitena hariNA daityAnAM parA jayaH .. 2\.. bhUmyA svabhArAvataraNaM prArthite.asya viShNoH bhUmAvavatAranirdhAraNam .. 3\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## vaishampAyana uvAcha .. evamukte tu kaunteyastataH kauravanandanaH. AbabhAShe punarbhIShNe dharmarAjo yudhiShThiraH .. 2\-51\-1 (13347) bhUya eva manuShyendra upendrasya yashasvinaH. janma vR^iShNiShu vij~nAtumichChAmi vadatAM vara .. 2\-51\-2 (13348) yathaiva bhagavA~njAtaH kShitAviha janArdanaH. mAdhaveShu mahAbuddhistanme brUhi pitAmaha .. 2\-51\-3 (13349) vaishampAyana uvAcha. 2\-51\-4x (1477) evamuktastato bhIShmaH keshavasya mahAtmanaH. mAdhaveShu tathA janma kathayAmAsa vIryavAn .. 2\-51\-4 (13350) hanta te kathayiShyAmi yudhiShThira yathAtatham. yato nArAyaNasyeha janma vR^iShNiShu kaurava .. 2\-51\-5 (13351) purA loke mahArAja vartamAne kR^ite yuge. AsItrailokyavikhyAtaH sa~NgrAmastArakAmayaH .. 2\-51\-6 (13352) virochano mayastAro varAhaH shveta eva cha. viprachittiH pralambashcha vR^itrajambhabalAdayaH .. 2\-51\-7 (13353) namuchiH kAlanemishcha prahlAda iti vishrutaH. lambaH kishoraH svarbhAnurariShTo rAkShaseshvaraH .. 2\-51\-8 (13354) ete chAnye cha bahavo daityasa~NghAH sahasrashaH. nAnAshastradharA rAjannAnAbhUShaNavAhanAH .. 2\-51\-9 (13355) devatAnAmabhimukhAstasthurdaiteyadAnavAH. devAstu yudhyamAnAste dAnavAnabhyayU raNe .. 2\-51\-10 (13356) AdityA vasavo rudrAH sAdhyA vishve marudgaNAH. indro yamashcha varuNashchandrashchaiva dhaneshvaraH .. 2\-51\-11 (13357) ashvinau cha mahAvIryau ye chAnye devatAgaNAH. chakruryuddhaM mahAghoraM dAnavaishcha yathAkramam .. 2\-51\-12 (13358) yudhyamAnAH sameyushcha devA daiteyadAnavaiH. tadyuddhamabhavadghoraM devadAnavasa~Nkulam .. 2\-51\-13 (13359) tAbhyAM balAbhyAM sa~njaj~ne tumulo vigrahastadA. tIkShNashastraiH kiranto.atha abhyayurdevadAnavAH .. 2\-51\-14 (13360) ghranti devAnsagandharvAnsayakShoragachAraNAn. te vadhyamAnA daiteyairdevasa~NghAstadA raNe .. 2\-51\-15 (13361) trAtAraM manasA jagmurdevaM nArAyamaM prabhum. etasminnantare tatra jagAma harirIshvaraH .. 2\-51\-16 (13362) dIpaya~njyotiShA bhUmiM sha~NkhachakragadAdharaH. tamAgataM suparNasthaM viShNuM lokanamaskR^itam .. 2\-51\-17 (13363) dR^iShTvA mudA yutAH sarve bhayaM tyaktvA rame surAH. chakruryuddhaM punaH sarve devA daiteyadAnavaiH .. 2\-51\-18 (13364) tadyuddhamabhavadghoramachintyaM romaharShaNam. jaghrurdaityAntraNe ghorAH sarve shakrapurogamAH .. 2\-51\-19 (13365) te bAdhyamAnA bibudhairdudruvudaityadAnavAH .. 2\-51\-20 (13366) vidrutAndAnavAndR^iShTvA tadA bhArata saMyuge. kAlanemiriti khyAto dAnavaH pratyadR^ishyatA .. 2\-51\-21 (13367) shatrupraharaNe ghoraH shatabAhuH shatAnanaH. shatashIrShaH sthitaH shrImA~nChatashR^i~NgaM ivAchalaH .. 2\-51\-22 (13368) bhAskarAkAramukuTaH shi~njitAbharaNA~NgadaH. dhUmraketurharishmashrurnirdaShToShThapuTAnanaH .. 2\-51\-23 (13369) trailokyAntaravistAraM dhArayanvipulaM vapuH. tarjayanvai raNe devA~nChAdayanvai disho dasha .. 2\-51\-24 (13370) abhyadhAvatsusa~Nkruddho vyAditAsya ivAntakaH. tatra shastrapratAnaishcha devAndharShitavAntraNe .. 2\-51\-25 (13371) abhyAyayuH surAnsarvAnpunaste daityadAnavAH. ApIDayantraNe kruddhAstato devAnyudhiShThira .. 2\-51\-26 (13372) te vadhyamAnA vibudhAH samare kAlaneminA. daityaishchaiva mahArAja dudruvuste disho dasha .. 2\-51\-27 (13373) vibudhAnvidrutAndR^iShTvA kAlanemirmahA.~nasuraH. indraM yamaM cha varuNaM vAyuM cha dhanadaM ravim .. 2\-51\-28 (13374) etAMshchAnyAnbalA~njitvA teShAM kAryANyavApa saH. tAnsarvAnsahasA jitvA kAlanemirmahAsuraH .. 2\-51\-29 (13375) dadarsha gagane viShNuM suparNasthaM mahAdyutim. taM dR^iShTvA krodhatAmrAkShastarjayannabhyayAttadA .. 2\-51\-30 (13376) sa bAhushatamudyamya sarvAstragrahaNaM raNe. roShAdbhArata daityendro viShNorurasi pAtayat .. 2\-51\-31 (13377) daityAshcha dAnavAshchaiva sarve mayapurogamAH. svAnyAyudhAni sa~NgR^ihya sarve viShNumupAdravan .. 2\-51\-32 (13378) sa tADyamAno.~natibalairdaityaiH sarvAyughodyataiH. na chachAla hariryuddhe.akampamAna ivAchalaH .. 2\-51\-33 (13379) punarudyamya sa~NkruddhaH kAlanemirdR^iDhAM gadAm. jaghAna gadayA rAjaMstaM viShNuM garuDaM cha vai .. 2\-51\-34 (13380) taM dR^iShTvA guraDaM shrAntaM chakramudyasya vai hariH. shataM shirAMsi bAhUMshcha sochChinatkAlaneminaH .. 2\-51\-35 (13381) jaghAnAnyAMscha tAnsarvAnsamare daityadAnavAn. vibudhAnAmR^iShINAM cha svAni sthAnAni vai dadau .. 2\-51\-36 (13382) dattvA surANAM sugrIto yogyakarmANi bhArata. jagAma brahmaNA sArdhaM brahmalokaM tadA hariH .. 2\-51\-37 (13383) brahmalokaM pravishyAshcha prApya nArAyaNaH prabhuH. paurANaM brahmasadanaM divyaM nArAyaNAshrayam .. 2\-51\-38 (13384) sa pravishya tadA devaH stUyamAno maharShibhiH. sahasrashIrShA bhUtvA cha shayanAyopachakrame .. 2\-51\-39 (13385) AdidevaH purANAtmA nidrAvashamupAgataH. shete sukhaM sadA viShNurmohaya~njagadavyayaH .. 2\-51\-40 (13386) jagmustasyAtha varShANi shayAnasya mahAtmanaH. ShaTtriMshachChatasAhasraM mAnuSheNeha sa~NkhyayA .. 2\-51\-41 (13387) jagmuH kR^itayugatretAdvAparAnte bubodha ha. brahmAdibhiH stUyamAnaH suraishchApi saharShibhiH .. 2\-51\-42 (13388) utpatya shayanAdviShNurbrahmaNA vibudhaiH saha. devAnAM cha hitArthAya yayau devasabhAM prati .. 2\-51\-43 (13389) meroH shirasi vinyastAM jvalantIM tAM shubhAM sabhAm. vivishuste surAH sarve brahmaNA saha bhArata .. 2\-51\-44 (13390) jagmustatra niSheduste sA niHshabdA hyabhUttadA. tatra bhUmiruvAchAtha khedAtkaruNabhAShiNI .. 2\-51\-45 (13391) rAj~nAM balairbalavatAM khinnAsmi bhR^ishapIDitA. nityaM bhAraparishrAntA duHkhaM jIvAmyahaM surAH .. 2\-51\-46 (13392) pure pure cha nR^ipatiH koTisa~NkhyairbalairvR^itaH. rAShTre rAShTre cha shatasho grAmAH kulasahasriNaH .. 2\-51\-47 (13393) bhUmipAnAM sahasraishcha teShAM cha bilanAM balaiH. grAmAyutaiH purai rAShTrairahaM nirvivarIkR^itA .. 2\-51\-48 (13394) tasmAddhArayituM shaktyA na kShamAsi janAnaham. daityaishcha bAdhyamAnAstAH prAja nityaM durAtmabhiH .. 2\-51\-49 (13395) bhIShNa uvAcha. 2\-51\-50x (1478) bhUmestu vachanaM shrutvA devo nArAyaNastadA. vyAdishya tAnsurAnsarvAnkShitau vastuM mano dadhe .. .. 2\-51\-50 (13396) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi arghAharaNaparvaNi ekapa~nchAsho.adhyAyaH .. 51\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes## 2\-51\-42 kR^itayugatretAdvAparAH anta iti ChedaH .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 052 .. shrIH .. 2\.52\. adhyAyaH 52 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## viShNunA devAnAM bhUmAvutpattaye Aj~nApanam . . 1\.. avatIrNe kR^iShNe svargAdAgatAnAmindrAdInAM shrIkR^iShNaM stutvA punaH sva lokagamanam .. 2\.. shrIkR^iShNena shakaTAsuravadhaH. arjunatarubha~njanam. bR^indAvaM gatvA vane viharaNam .. 3\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## bhIShNa uvAcha. yachchake bhagavAnviShNurvasudevasutastadA. tatte.ahaM sampravakShyAmi shR^iNu sravamasheShataH .. 2\-52\-1 (13397) vAsudevasya mahAtmyaM charitaM cha mahAtmanaH. hitArthaM surasartyAnAM lokAnAM cha hitAya cha .. 2\-52\-2 (13398) yadA divi vibhustAta na reme bhagavAnasau. tato vyAdishaya bhUtAni vibhurbhUmisukhAvahaH .. 2\-52\-3 (13399) nigrahArthAya daityAnAM chodayAmAsa vai tadA. murutashcha vasUMshchaiva sUryAchandramasAvubhau .. 2\-52\-4 (13400) gandharvApsarasashchaiva rudrAdityAMstathA.ashvinau. jAyadhvaM mAnuShe loke sarvalokamaheshvarAH .. 2\-52\-5 (13401) ja~NgamAni vishAlAkSho hyAtmArthamasR^ijatprabhuH. jAyantAmiti govindastiryagyonigataiH saha .. 2\-52\-6 (13402) tAni sarvANi sarvaj~no vyajAyata yadoH kule. AtmAnamAtmanA tAta kR^itvA bahuvidhaM hariH. ratyarthamiha gAstatra rarakSha puruShottamaH. 2\-52\-7 (13403) ajAtashatro jAtastu yatheShTa bhuvi bhUmipa. kIrtyamAnaM mayA tAta nibodha bharatarShabha .. 2\-52\-8 (13404) sAgarAH samakampanta mudA chelushcha parvatAH. jajvalushchAgnayaH shAntA jAyamAne janArdane .. 2\-52\-9 (13405) shivAH sampravavurvAtAH prashAntamabhavadrajaH. jyotIMShi samprakAshanta jAyamAne janArdane .. 2\-52\-10 (13406) devadundubhayashchApi sasvanurbhR^ishamambare. abhyavarShaMstadA.a.agamya devatAH puShpavR^iShTibhiH .. 2\-52\-11 (13407) gIrbhirma~NgalayuktAbhiH stuvanvai madhusadanam. upatasthustadA prItAH prAdurbhAve maharShayaH .. 2\-52\-12 (13408) tatastAnabhisamprekShya nAradapramukhAnR^iShIn. upAnR^ityannupajagurgandharvApsarasAM gaNAH .. 2\-52\-13 (13409) upatasthe cha govindaM sahasrAkShaH shachIpatiH. abhyabhAShata tejasvI maharShInpUjayaMstadA .. 2\-52\-14 (13410) kR^itvA cha devakAryANi kR^itvA devahitAni cha. khaM lokaM lokakR^iddevaH punargachChati tejasA .. 2\-52\-15 (13411) ityuktvA R^iShibhiH sArghaM jagAma tridivaM punaH. abhyanuj~nAya tAnsarvA~nChAdayanprakR^itiM parAm .. 2\-52\-16 (13412) nandagopakule kR^iShNa uvAsa bahulAH samAH. tataH kadAchitsuptaM taM shakaTasya tvadhaH shishum .. 2\-52\-17 (13413) yashodA samparityajya jagAma yamunAM nadIm. shishulIlAM tataH kurvansvahastacharaNau kShipan .. 2\-52\-18 (13414) ruroda madhuraM kR^iShNaH pAdAvUrdhvaM prasArayan. pAdA~NguShThena shakaTaM dArayannatha keshavaH .. 2\-52\-19 (13415) tatra ekena pAdena pAtayitvA tathA shishuH. nyubjaM payodharAkA~NkShI sasAra cha ruroda cha .. 2\-52\-20 (13416) pATitaM shakaTaM dR^iShTvA bhinnabhANDapuTIkaTam. janAste shishunA tena vismayaM paramaM yayuH .. 2\-52\-21 (13417) pratyakShaM shUrasenAnAM dR^ishyate mahadadbhutam. shayAnena hataH kaMsapakShavAMstigmatejasA .. 2\-52\-22 (13418) pUtanA chApi nihatA mahAkAyA mahAstanI. tataH kAle mahArAja saMsaktau rAmakeshavau .. 2\-52\-23 (13419) kR^iShNaH sa~NkarShaNashchobhau ri~NkhiNau cha babhUvatuH. anyonyakiraNAkrAntau chandrasUryAvivAmbare .. 2\-52\-24 (13420) visarpantau cha sarvatra mahAsarpabhujau tadA. rejatuH pAMsudigdhA~Ngau rAmakR^iShNau tadA nR^ipa .. 2\-52\-25 (13421) kvachichcha jAnubhiH spR^iShTau krIDamAnau kvachidvane. pibantau dadhikulyAMshcha mathyamAne cha bhArata .. 2\-52\-26 (13422) tataH sa bAlo govindo navanItaM tadA kShayam. grAsamAnastu tatrAyaM gopIbhirdadR^ishe tathA .. 2\-52\-27 (13423) dAmnA.atholUkhale kR^iShNo gopIbhishcha nibandhitaH. tattathA shishunA tena karShatA chArjunAvR^ibhau .. 2\-52\-28 (13424) samUlaviTapau bhagnau tadadbhutamivAbhavat. tatastau bAlyamuttIrNau kR^iShNasa~NkarShaNAvubhau .. 2\-52\-29 (13425) tasminneva vrajasthAne saptavarShai babhUvatuH. nIlapItAmbaradharau pItashvetAnulepanau .. 2\-52\-30 (13426) babhuvaturvatsapAlau kAkapakShadharAvubhau. parNavAdyaM shrutisukhaM vAdayantau varAnanau .. 2\-52\-31 (13427) shushubhAte vanagatau trishIrShAviva pannagau. mayUrA~NgajakarNau tau pallavApIDadhAriNau .. 2\-52\-32 (13428) vanamAlAparikShiptau sAlapotAvivodgatau. aravindakR^itApIDau rajjuyaj~nopavItinau .. 2\-52\-33 (13429) sashikyatumburukarau gopaveNupravAdakau. kvachidvasantAvanyonyaM kraDamAnau kvachidvane .. 2\-52\-34 (13430) parNashayyAsu tau suptau kvachinnidrAntaraiShiNau. tau vatsAnpAlayantau hi shobhayantau mahadvanam .. 2\-52\-35 (13431) cha~nchUryantau ramantau cha rAjannevaM tadA shubham. tato bR^indAvanaM gatvA vasudevasutAvubhau. gokulaM tatra kaunyeya chArayantau vijahratuH .. .. 2\-52\-36 (13432) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi arghAharaNaparvaNi dvipa~nchAsho.adhyAyaH .. 52\.. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 053 .. shrIH .. 2\.53\. adhyAyaH 53 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## kR^iShNena bAlakaiH saha vihR^itya kAliyamardanam .. 1\.. balarAmeNa dhenukAsurahananam .. 2\.. kR^iShNena govardhanoddharaNam .. 3\.. ariShTAsurAdihananam .. 4\.. madhurAyAM kaMsaM hatvA pitroH pAdAbhivandanam .. 5\. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## bhIShNa uvAcha. tataH kadachidgovindo jyeShThaM sa~NkarShaNaM vinA. chachAra tadvanaM ramyaM susvarUpo varAnanaH .. 2\-53\-1 (13433) kAkapakShadharaH shrImA~nChyAmaH padmanibhekShaNaH. shrIvatsenorasA yuktaH shashA~Nka iva lakShmaNA .. 2\-53\-2 (13434) rajjuyaj~nopavItI sa pItAmbaradharo yuvA. shvetachandranaliprA~Ngo nIlaku~nchitamUrdhajaH .. 2\-53\-3 (13435) rAjatA barhipatreNa mandamArutakampinA. kvachidgAyankva~nchitkrIDankvachinnR^ityankvachiddhasan .. 2\-53\-4 (13436) gopaveNuM sumadhuraM kAmaM tadapi vAdayan. prahlAdanArthaM cha gavAM ka kvachidvanagato yuvA .. 2\-53\-5 (13437) gokule meghakAle tu chachAra dyutimAnprabhuH. bahuramyeShu desheShu vanasya vanarAjipu .. 2\-53\-6 (13438) tAsu kR^iShNo mudA yuktaH krIDayanbharatarShabha. sa kadAchidvane tasmingobhiH saha parivrajan .. 2\-53\-7 (13439) bhANDIraM nAma dR^iShTvA.atha nyagrodhaM keshavo mahAn. tachChAyAyAM matiM chakre nivAsAya tadA prabhuH .. 2\-53\-8 (13440) sa tatra vayasA tulyairbatsapAlaistadA.anagha. reme sa divasaM kR^iShNaH purA svargagato yathA .. 2\-53\-9 (13441) taM krIDamAnaM gopAlAH kR^iShNaM bhANDIravAsinaH. ramayanti sma bahavo mAnyaiH krIDanakaistadA .. 2\-53\-10 (13442) anye sma parigAyanti gopA muditamAnasAH. gopAlakR^iShNamevAnye gAyanti sma vanapriyAH .. 2\-53\-11 (13443) teShAM sa~NgAyatAmeva vAdayAmAsa keshavaH. parNavAdyAntare veNuM tumbavINAM cha tatra vai .. 2\-53\-12 (13444) evaM krIDAntaraiH kR^iShNo gopAlairvijahAra saH. tena bAlena kaunteya kR^itaM lokahitaM tadA .. 2\-53\-13 (13445) pashyatAM sarvabhUtAnAM vAsudevena bhArata. hrade nipAtatA tatra krIDitaM nAgamUrdhani .. 2\-53\-14 (13446) shAsayitvA tu kAlIyaM sarvalokasya pashyataH. vijahAra tataH kR^iShNo baledavasahAyavAn .. 2\-53\-15 (13447) dhenuko dAruNo rAjandaityo rAsabhavigrahaH. tadA tAlavane rAjanbaladevena vai hataH .. 2\-53\-16 (13448) tataH kadAchitkaunteya rAmakR^iShNau vanaM gatau. chArayantau pravR^iddhAni godhanAni shubhAnanau .. 2\-53\-17 (13449) viharantau mudA yuktau vIkShamANau vanAni vai. shvelayantau pragAyantau vichinvantau cha pAdapAn .. 2\-53\-18 (13450) nAmabhirvyAharantau cha vatsAngAshcha parantapau. cheraturlokasiddhAbhiH krIDAbhiraparAjitau .. 2\-53\-19 (13451) tau devau mAnuShIM dIkShAM vahantau surapUjitau. tajjAtiguNayuktAbhiH krIDAbhishcheraturvanam .. 2\-53\-20 (13452) evaM bAlye.api gopAlaiH krIDAbhishcha vijahratuH .. 2\-53\-21 (13453) tataH kR^iShNo mahAtejAstadA gatvA tu govrajam. giriyaj~naM tamevaiSha pravR^ittaM gopadArakaiH .. 2\-53\-22 (13454) bubhuje pAyasaM shaurirIshvaraH sarvabhUtakR^it. taM dR^iShTvA gopakAH sarve kR^iShNameva samarchayan .. 2\-53\-23 (13455) pUjyamAnastadA devairdivyaM vapuradhArayat. dhR^ito govardhano nAma saptAhaM parvato dhR^itaH .. 2\-53\-24 (13456) shishunA vAsudevena gavArthamarimardana. krIDamAnastadA kR^iShNaH kR^itavAnkarma duShkaram .. 2\-53\-25 (13457) tadadbhutamatIvAsItsarvalokasya bhArata. devadevaH kShitaM gatvA kR^iShNaM natvA mudAnvitaH. 2\-53\-26 (13458) govinda iti taM hyuktvA hyabhyaShi~nchatpurandaraH. ityuktvAshliShya govindaM puruhUtobhyayAddivam .. 2\-53\-27 (13459) athAriShTa iti khyAtaM daityaM vR^iShabhavigraham. jaghAna tarasA kR^iShNaH pashUnAM hitakAmyayA .. 2\-53\-28 (13460) keshinAmA tato daityo rAjaMsturagavigrahaH. tathA vanagataM pArtha gajAyutabalaM hayam .. 2\-53\-29 (13461) karAmbhoruhavajreNa jaghAna madhusUdanaH. atha mallaM tu chANUraM nijaghAna mahA.asuram .. 2\-53\-30 (13462) sudAmAnamamitraghna sarvasainyapuraskR^itam. bAlarUpeNa govindo nijaghAna cha bhArata .. 2\-53\-31 (13463) baladevena chAyatnAtsamAje muShTiko hataH. tADitashcha sahAmAtyaH kaMsaH kR^iShNena bhArata .. 2\-53\-32 (13464) hatvA kaMsamamitraghnaH sarveShAM pashyatAM tadA. abhiShichyograsenaM taM pitroH pAdamavandata. 2\-53\-33 (13465) evamAdIni karmANi kR^itavAnvai janArdanaH .. .. 2\-53\-34 (13466) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi arghAharaNaparvaNi tripa~nchAsho.adhyAyaH ..53 .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 054 .. shrIH .. 2\.54\. adhyAyaH 54 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## rAmakR^iShNayoH vidyAbhyAsArthaM sAndIrpinyAchAryasamIpagamanam .. 1\.. sAndIpininA gurudakShiNAtvena mR^itaputrAnayanaM choditena kR^iShNena svenojjIvi tasya putrasya samarpaNam ..2\.. kaMsaparAkramAdivarNanam .. 3\.. kR^iShNena jarAsandhaparAjayaH .. 4\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## bhIShma uvAcha .. tatastau jagmatustatra guruM sAndIpiniM punaH. gurushushrUShaNAyuktau dharmaj~nau dharmachAriNau .. 2\-54\-1 (13467) vratamugraM mahAtmAnau vicharantAvavantiShu. ahorAtraishchatuShpaShTyA sA~NgAnvedAnavApatuH .. 2\-54\-2 (13468) lekhyaM cha gaNitaM chobhau prApnutAM yadunandanau. gAndharvavedaM vaidyaM cha sakalaM samAvApatuH .. 2\-54\-3 (13469) hastishikShAmashvishikShAM dvAdashAhena chApnutAm. tAvubhau jagmaturvIrau guruM sAndIpiniM punaH .. 2\-54\-4 (13470) dhanurvedachikIrShArthaM dharmaj~nau dharmachAriNau. tAviShvAsavarAchAryamabhigamya praNamya cha .. 2\-54\-5 (13471) tena vai satkR^itau rAjaMshcharantau tAvavantiShu. pa~nchAshadbhirahorAtrairdashA~NgaM supratiShThitam .. 2\-54\-6 (13472) sarahasyaM dhanurvedaM sakalaM tAvavApatuH. dR^iShTvA kR^itArtho viprendro gurvarthe tAvachodayat .. 2\-54\-7 (13473) ayAchatArthaM govindaM tadA sAndIpinirvibhum. mama putraH samudre.asmiMstiminA chApavAhitaH .. 2\-54\-8 (13474) putramAnaya bhadraM te bhakShitaM timinA mama. ArtAya gurave tatra pratishushrAva duShkaram .. 2\-54\-9 (13475) ashakyaM sarvabhUteShu kartumanyena kenachit. yashcha sAndIpineH putraM jahAra bharatarShabha .. 2\-54\-10 (13476) so.asuraH samare tAbhyAM samudre vinipAtitaH. tataH sAndIpineH putraH prasAdAdamitaujasaH .. 2\-54\-11 (13477) dIrghakAlaM kR^itaH pretaH punarAsIchCharIravAn. tadashakyamachintyaM cha dR^iShTvA sumahadadbhutam .. 2\-54\-12 (13478) sarveShAmeva bhUtAnAM vismayaH samajAyata. AsanAni cha sarvANi gavAshvaM cha dhanAdikam .. 2\-54\-13 (13479) sarvaM tadupajahAte gurave rAmakeshavau. gadAparighayuddhe cha sarvAstreShu cha keshavaH .. 2\-54\-14 (13480) paramAM mukhyatAM prAptaH sarvalokeShu vishrutaH. kashcha nArAyaNAdanyaH sarvaratnavibhUShitam .. 2\-54\-15 (13481) rathamAdityasa~NkAshamAtiShTheta shachIpateH. kasya chApratimo yantA vajrapANeH priyaH sakhA .. 2\-54\-16 (13482) mAtaliH sa~NgR^ihItA syAdanyatra puruShottamAt. bhojarAjAtmajo vApi kaMsastAta yudhiShThira .. 2\-54\-17 (13483) astrajAte bale vIrye kArtavIryasamo.abhavat. tasya bhojapateH putrAdbhojarAjanyavardhanAt .. 2\-54\-18 (13484) udvijante sma rAjAnaH suparNAdiva pannagAH. chitrakArmukanistriMshavimalaprAsayodhinaH .. 2\-54\-19 (13485) shataM shatasahasrANi pAdAtAstasya bhArata. aShTau shatasahasrANi shUrANAmanivartinAm .. 2\-54\-20 (13486) abhavanbhojarAjasya jAmbUnadamayA dhvajAH. rukmakA~nchanakakShyAstu rathAstasya yudhiShThi .. 2\-54\-21 (13487) abhavanbhojaputrasya dvipAstAvaddhi tadbalam. chitrakArmukanistriMshavimalaprAsayodhinAm .. 2\-54\-22 (13488) ShoDashAshvasahasrANi kiMshukAbhAni tasya vai. aparastu mahAvyUhaH kishoraNAM yudhiShThira .. 2\-54\-23 (13489) Arohavarasampanno durdharShaH kenachidbalAn. sa cha ShoDashasAhasraH kaMsabhrAtR^ipuraH saraH .. 2\-54\-24 (13490) sunAmA sarvatastvenaM sa kaMsaM paryapAlayat. sagaNo mishrako nAma ShaShTimasAhasra uchyate .. 2\-54\-25 (13491) kaMsaroShamahAvegAM vaivasvatavashAnugAm .. mattadvipamahAgrAhAM vaivasvatavashAnugAm .. 2\-54\-26 (13492) shasrajAlamahAphenAM sAdivegamahAjalAm. gadAparighapAThInAM nAnAkavachashaivalAm .. 2\-54\-27 (13493) rathanAgamahAvartAM nAnArudhirakardamAm. chitrakArmukakallolAM rathAshvakalilahradAm .. 2\-54\-28 (13494) mahAmR^idhanadIM ghorAM yodhAvartananisvanAm. ko.anyo nArAyaNAdetya kaMsahantA yudhiShThira .. 2\-54\-29 (13495) eSha shakrarathe tiShThaMstAnyanIkAni bhArata. vyadhamadbhojaputrasya mahAbhrANIva mArutaH .. 2\-54\-30 (13496) taM sabhAsthaM sahAmAtyaM hatvA kaMsaM sahAnvayam. AnayAmAsa mAnArhAM devakIM samuhR^idgaNAm .. 2\-54\-31 (13497) yashodAM rohiNIM chaiva abhivAdya punaH punaH. ugrasenaM cha rAjAnamabhiShichya janArdanaH .. 2\-54\-32 (13498) archito yadumukhyaishcha bhagavAnvAsavAnujaH. tataH pArthivamAyAntaM sahitaM sarvarAjabhiH. sarasvatyAM jarAsandhamajayatpuruShottamaH .. .. 2\-54\-33 (13499) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi arghAharaNaparvaNi chatuH pa~nchAsho.adhyAyaH .. 54\.. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 055 .. shrIH .. 2\.55\. adhyAyaH 55 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## kR^iShNasya madhurAM tyaktvA dvArakAgamanam ..1\.. narakAsurapratApavarNanam .. 2\.. indreNa dvArakAmetya kR^iShNaM prati narakavadhaprArthanam .. 3\.. garuDamAruhya prAgjyotichaM gatena kR^iShNena nihate dharaNyA tasmai kuNDalArpaNam .. 4\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## bhIShNa uvAcha .. shUrasenapuraM tyaktvA tato yAdavanandanaH. dvArakAM bhagavAnkR^iShNaH pratyapadyata bhArata .. 2\-55\-1 (13500) tato mahAtmA yAnAni ratnAni vividhAni cha. yathArhaM puNDarIkAkSho nairR^itAtpratyapadyata .. 2\-55\-2 (13501) tatra vighnaM charanti sma daiteyAH sahadAnavaiH. tA~njaghAna mahAbAhurvaramattAnmahAsurAn .. 2\-55\-3 (13502) sa vighnamakarottatra narako nAma nairR^itaH. aditiM dharShayAmAsa kuNDalArthaM yudhiShThira .. 2\-55\-4 (13503) na chAsuragaNaiH sarvaiH sahitaiH karma tatpurA. kR^itapUrvaM mahAghoraM yadakArShInmahAsuraH .. 2\-55\-5 (13504) yaM mahI suShuve devI yasya prAgjyotiShaM puram. viShayAntapAlAshchatvAro yasyAsanyuddhadurmadAH .. 2\-55\-6 (13505) AdevayAnamAvR^itya panthAnaM paryavasthitAH. trAsanAH surasa~NghAnAM virUpai rAkShasaiH saha .. 2\-55\-7 (13506) hayagrIvo nikumbhashcha ghoraH pa~nchajanastadA. muraH putrasahasraishcha varamatto mahAsuraH .. 2\-55\-8 (13507) tadvadhArthaM mahAbAhureSha chakragadAsibhR^it. jAto vR^iShNiShu devakyAM vAsudevo janArdanaH .. 2\-55\-9 (13508) tasyAsya puruShendrasyalokaprathitatejasaH. nivAso dvArakAyAM tu vidito vaH pradhAnataH .. 2\-55\-10 (13509) atIva hi purI ramyA dvArakA vAsavakShayAt. ativairAjamapyaddhA pratyakShaste yudhiShThira .. 2\-55\-11 (13510) tasmindevapuraprakhye sA sabhA vR^iShNyupAshrayA. sudharmeti cha vikhyAtA yojanAyatavistR^itA .. 2\-55\-12 (13511) tatra vR^iShNyandakAH sarve rAmakR^iShNapurogamAH. lokayAtrAmimAM kR^itsnAM parirakShanta Asate .. 2\-55\-13 (13512) tatrAsIneShu sarveShu kadAchidbharatarShabha. divyagandhA vavurvAtAH kusumAnAM cha vR^iShTayaH .. 2\-55\-14 (13513) tataH sUryasahasrAbhastejorAshirmahAdbhutaH. madhye tu tejasastasya pANDaraM gajamAsthitaH. 2\-55\-15 (13514) vR^ito devagaNaiH sarvairvAsavaH pratyadR^ishyata .. rAmakR^iShNau cha rAjA cha vR^iShNyandhakagaNaiH saha. 2\-55\-16 (13515) utpatya sahasA deve namaskAramakurvata .. so.avatIrya gajAttUrNaM pariShvajya janArdanam. 2\-55\-17 (13516) sasvaje baladevaM cha rAjAnaM cha tamAhukam .. vAsudevoddhavau chaiva vikadruM cha mahAmatim. 2\-55\-18 (13517) pradyumnasAmbanishaThAnaniruddhaM cha sAtyakim .. gadaM sAraNamakrUraM bhAnujhalliviDUrathAn. 2\-55\-19 (13518) tathaiva kR^itavarNANAM chArudeShNaM mahAbalam .. devakalpAnmahArAja tAndAshArhapurogamAn. 2\-55\-20 (13519) piriShvajya cha dR^iShTvA cha bhagavAnbhUtabhAvanaH .. vR^iShNyandhakamahAmAtrAnpariShvajyAtha vAsavaH. 2\-55\-21 (13520) pragR^ihya pUjAM tairdattAM bhagavAnpAkashAsanaH .. so.aditervachanAttAta kuNDalArthe janArdanam. 2\-55\-22 (13521) uvAcha paramaprIto jahi bhaumaM nareshva .. 2\-55\-23 (13522) bhIShNa uvAcha. nihatya narakaM bhaumamAhariShyAmi kuNDale. 2\-55\-23x (1479) evamuktvA.atha govindo rAmamevAbhyabhAShata .. pradyumnamaniruddhaM cha sAmbaM chApratimaM bale. 2\-55\-24 (13523) etAMshchochtkA tathA tatra vAsudevo mahAyashAH .. athAruhya suparNaM vai sha~NkhachakragadAsibhR^it. 2\-55\-25 (13524) yayau tadA hR^iShIkesho devAnAM hitakAmyayA .. taM prayAntamamitraghnaM devAH sahapurandarAH. 2\-55\-26 (13525) pR^iShThato.anuyayuH prItyA stuvanto viShNumachyutam. ugrAntrakShogaNAnhatvA narakasya mahAsurAn. 2\-55\-27 (13526) kShurAntAnmauravAnpAshAnShaTsahasraM dadarsha saH .. sa~nChidya pAshAchChastreNa muraM hatvA sahAnvayam. 2\-55\-28 (13527) shailasa~NghAnatikramya nishumbhaM cha vyapothayat .. 2\-55\-29 (13528) yaH sahasrasahastvekaH sarvAndevAnapothayat. taM jaghAna mahAvIryaM hayagrIvaM mahAbalam .. 2\-55\-30 (13529) apAratejA durdharShaH sarvayAdavanandanaH .. madhye lohitaga~NgAyAM bhagavAndevakIsutaH .. 2\-55\-31 (13530) audakAyAM virUpAkShaM jaghAna madhusUdanaH. tataH prAgjyotiShaM nAma dIpyamAnamiva shriyA. puramAsAdayAmAsa tatra yuddhamavartata .. 2\-55\-32 (13531) tadyuddhamabhavadghoraM tena bhaumena bhArata. kuNDalArthe sureshasya narakeNa mahAtmanA .. 2\-55\-33 (13532) muhUrtaM lAlayitvA tu narakaM madhUsUdanaH. pravR^ittachakraM chakreNa pramamAtha balAdbalI .. 2\-55\-34 (13533) chakrapramathitaM tasya papAta sahasA bhuvi. uttamA~NgaM hatA~Ngasya vR^itre vajrahate yathA .. 2\-55\-35 (13534) bhUmistu patitaM dR^iShTvA prAyachChatkuNDale sutam. pradAya cha mahAbAhumidaM vachanamabravIt .. 2\-55\-36 (13535) sR^iShTastvayaiva madhuhaMstvayaiva vinipAtitaH. yathechChasi tathA krIDA prajAstasyAnupAlaya .. 2\-55\-37 (13536) shrIvAsudeva uvAcha. 2\-55\-38x (1480) devAnAM cha munInAM cha pitR^INAM cha mahAtmanAm. udvejanIyo bhUtAnAM brahmadvid puruShAdhamaH .. 2\-55\-38 (13537) lokadviShTaH sutaste tu devArirlokakaNTakaH. sarvalokanamaskAryAmaditaM bAdhayadvalI .. 2\-55\-39 (13538) kuNDale hR^itavAndarpAttataste nihataH sutaH. naiva manyustvayA kAryo yatkR^itaM mayi bhAmini .. 2\-55\-40 (13539) tvatprabhAvAchcha te putro labdhavAngatimuttamAm. tasmAdgachCha mahAbhAge bhArAvataraNaM kR^itam .. .. 2\-55\-41 (13540) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi arghAharaNaparvaNi pa~nchapa~nchAsho.adhyAyaH ..55 .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 056 .. shrIH .. 2\.56\. adhyAyaH 56 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## kR^iShNasya narakaM nihatya tadIyadhanaratnAdikaM shatottaraShoDashasahasrastrIsahitaM maNiparva taM cha garuDamAropya svargalokagamanam .. 1\.. rAmakR^iShNayoH adityai kuNDalAdikaM dattvA aditishachIbhyAM satkR^itayA satyabhAmayA saha dvArakAM pratyAgamanam .. 2\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## bhIShNa uvAcha .. nihatya narakaM bhaumaM satyabhAmAsahAyavAn. sahito lokapAlaishcha dadarsha narakAlayam .. 2\-56\-1 (13541) athAsya gR^ihamAsAdya nArakasya mahAtmanaH. dadarsha dhanamakShayyaM ratnAni vividhAni cha. 2\-56\-2 (13542) maNimuktApravAlAni vaiDUryavikR^itAni cha. vistArAlpAMshchArkamaNInvipulAnsphATikAnapi .. 2\-56\-3 (13543) jAmbUnadamayAnyeva shAtakumbhamayAni cha. pradIptajvalanAbhAni shItarashmiprabhANi cha .. 2\-56\-4 (13544) hiraNyavarNaM ruchiraM shvetamabhyantaraM gR^iham. tadakShayyaM gR^ihe dR^iShTaM narakasya dhanaM bahu .. 2\-56\-5 (13545) na hi rAj~naH kuberasya tAvaddhanasamuchChrayaH. dR^iShTapUrvaH purA sAkShAnmahendrabhavaneShvapi .. 2\-56\-6 (13546) hate bhaume nishumbhe cha vAsavaH sagaNo.abravIt. dAshArhapatimAsInamAhR^itya maNikuNDale .. 2\-56\-7 (13547) hemasUtrA mahAkakShyAstomarairvIryashAlinaH. vimalAni patAkAni vAsAMsi vividhAni cha .. 2\-56\-8 (13548) bhImarUpAshcha mAta~NgAH pravAlavikR^itAH kuthAH. te cha viMshatisAhasrA dvAstAvatyaH kareNavaH .. 2\-56\-9 (13549) aShTau shatasahasrANi deshajAshchottamA hayAH. gobhishchAvikR^itairyAvatkAmAttava janArdana .. 2\-56\-10 (13550) etatte prApayiShyANi vR^iShNyAvAsamarindama. vasu yatriShu lokeShu dharmeNAvarjitaM tvayA .. 2\-56\-11 (13551) bhIShma uvAcha. 2\-56\-12x (1481) devagandharvaratnAni daiteyAsurajAni cha. yAni santi hiraNyAni narakasya niveshane .. 2\-56\-12 (13552) etattu garuDe sarvaM kShipramAropya vAsavaH. dArshArhapatinA sArdhamupAyAnmaNiparvatam .. 2\-56\-13 (13553) chitragrathitameghAbhaH prababhau maNiparvataH. hemachitravitAnaishcha prAsAdairupashobhitaH .. 2\-56\-14 (13554) harmyANi cha vishAlAni maNisopAnavanti cha. tatrasthA varavarNinyo dadR^ishurmadhusUdanam .. 2\-56\-15 (13555) gandharvasuramukhyAnAM priyA duhitarastadA. triviShTapasame deshe tiShThantamaparAjitam .. 2\-56\-16 (13556) parivavrurmahAbAhumekaveNIdharAH striyaH. parvAH kAShAyavAsinyaH sarvAshcha niyatendriyAH .. 2\-56\-17 (13557) vratasantApajaH shoke nAtra kashchidapIDayat. arajAMsi cha vAsAMsi bibhratyaH kaushikAnyapi .. 2\-56\-18 (13558) sametya yadusiMhasya chakrurasyA~njaliM striyaH. UchushchainaM hR^iShIkeshaM sarvAstAH kamalekShaNAH .. 2\-56\-19 (13559) nAradena samAkhyAtamasmAkaM puruShottama. AgamiShyati govindaH surakAryArthasiddhaye .. 2\-56\-20 (13560) so.asuraM narakaM hatvA nishumbhaM murameva cha. bhaumaM cha saparIvAraM hayagrIvaM cha dAnavam .. 2\-56\-21 (13561) tathA pa~nchajanaM chaiva prApsyate dhanamakShayam. so.achireNaiva kAlena yuShmanmoktA bhaviShyati .. 2\-56\-22 (13562) evamuktvAgamaddhIro devarShirnAradastathA. tvAM chintayAnAH satataM tapo ghoramupAsmahe .. 2\-56\-23 (13563) kAle.atIte mahAbAhuM kadA drakShyAma mAdhavam. ityevaM hR^idi sa~NkalpaM kR^itvA puruShasattama. tapashcharAma satataM rakShyamANA hi dAnavaiH .. 2\-56\-24 (13564) tato.asmatpriyakAmArthaM bhagavAnmAruto.abravIt. yathoktaM nAradenAtha na chirAttadbhaviShyati .. 2\-56\-25 (13565) bhIShNa uvAcha .. 2\-56\-26x (1482) tAsAM paramanArINAmR^iShabhAkShaM puraH sthitam. dadR^ishurdevagandharvA gR^iShTInAmiva gopatim .. 2\-56\-26 (13566) tasya chandropamaM vaktramudIkShya muditendriyAH. samprahR^iShTA mahAbAhumidaM vachanamabruvan. 2\-56\-27 (13567) satyavrata purA vAyuridamasmAnihAbravIt. sarvabhUtahitaj~nashcha maharShirapi nAradaH .. 2\-56\-28 (13568) viShNurnArAyaNo devaH sha~NkhachakragadAsibhR^it. sa bhaumaM narakaM hatvA bhartA vo bhavitA dhruvam .. 2\-56\-29 (13569) diShTyA tasyarShimukhyasya nAradasya mahAtmanaH. vachanAdeva satyaM no bhartA bhavitumarhasi .. 2\-56\-30 (13570) yatpriyaM bata pashyAma shrutaM priyamarindama. darshanena kR^itArthAH smo vayamasya mahAtmanaH .. 2\-56\-31 (13571) uvAcha hi yadushreShThaH sarvAstA jAtamanmathAH. yathA brUta vishAlAkShyastatsarvaM vo bhaviShyati .. 2\-56\-32 (13572) tatastA garuDe sarvAH saratnadhanasa~nchayAH. kShipramAropayA~nchakre bhagavAndevakIsutaH .. 2\-56\-33 (13573) sapakShigaNamAta~NgaM savyAlamR^igapannagam. shAkhAmR^igagaNairjuShTaM saprastarashilAtalam .. 2\-56\-34 (13574) nya~Nkubhishcha varAhaishcha rurubhishcha niShevitam. saprapAtamahAsAnuM vichitrashikhisa~Nkulam .. 2\-56\-35 (13575) sa mahendrAnujaH shaurishchakAra guruDopari. pashyatAM sarvabhUtAnAmutpATya maNiparvatam .. 2\-56\-36 (13576) upendraM baladevaM cha vAsavaM cha mahAbalam. svapakShabalavikShepairmahAdrishikharopamaH .. 2\-56\-37 (13577) dikShu sarvAsu saMrAvaM sa chakre garuDo vahan. ArujanparvatAgrANi pAdapAMshcha samutkShipan .. 2\-56\-38 (13578) sa~njahAra mahAbhrANi vaishvAnarapathaM gataH. grahanakShatratArANAM saptarShINAM svatejasA .. 2\-56\-39 (13579) prabhAjAlamatikramya chAshvinoshcha parantapa. prApya puNyatamaM sthAnaM devalokamarindamaH .. 2\-56\-40 (13580) shakrasadma samAsAdya chAvaruhya janArdanaH. so.abhivAdyAditeH pAdAvarchitaH sarvadaivataiH. brahmadakShapurogaishcha prajApatibhireva cha .. 2\-56\-41 (13581) aditeH kuNDale divye dadAvatha tadA vibhuH. ratnAna cha parArghyANi rAmeNa saha keshavaH .. 2\-56\-42 (13582) pratigR^ihya cha tatsarvamaditirvAsavAnujam. pUjayAmAsa dAshArhaM rAmaM cha vigatajvarA .. 2\-56\-43 (13583) shachI mahendramahiShI kR^iShNasya mahiShIM tadA. satyabhAmAM tu sa~NgR^ihya adityai sA nyavedayat .. 2\-56\-44 (13584) sA tasyAH satyabhAmAyAH kR^iShNApriyachikIrShayA. varaM prAdAddevamAtA satyAyai vigatajvarA .. 2\-56\-45 (13585) jarAM na yAsyasi shubhe yAvatkR^iShNo.asti bhUtale. sarvagandhaguNopetA bhaviShyasi varAnane .. 2\-56\-46 (13586) visR^ijya satyabhAmA vai paulomIM cha sumadhyamA. shachyApi samanuj~nAtA yayau kR^iShNaniveshanam .. 2\-56\-47 (13587) sampUjyamAnastridashairmaharShigaNasevitaH. dvArakAM prayayau kR^iShNo devalokAdarindamaH .. 2\-56\-48 (13588) shIghrAdetya mahAbAhurdIrghamadhvAnamachyutaH. varghamAnapuradvAramAsasAda surottamaH .. .. 2\-56\-49 (13589) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi arghAharaNaparvaNi ShaTpa~nchAsho.adhyAyaH .. 56\.. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 057 .. shrIH .. 2\.57\. adhyAyaH 57 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## dvArakAvarNanam .. 1\.. rukmiNIsatyabhAmAdigR^ihavarNanam ..2\.. kR^iShNena svargAdAnItasva pArijAtasya pratiShThApanamudyAna varNanaM cha .. 3\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## bhIShNa uvAcha .. tAM purI dvArakIM dR^iShTvA vibhurnArAyaNo hariH. hR^iShTaH sarvArthasampannaH praveShTumupachakrame .. 2\-57\-1 (13590) so.apashyadvR^ikShaShaNDAMshcha ramyAnnAnAjanAnvahUn. samantato dvAravatyAM nAnApuShpaphalAnvitAn .. 2\-57\-2 (13591) arkachandrapratIkAshairmerukUTanibhairgR^ihaiH. dvArakAmAvR^itAM ramyAM sukR^itAM vishvakarmaNA .. 2\-57\-3 (13592) padmaShaNDAkulAbhishcha haMsasevitavAribhiH. ga~NgAsindhuprakAshAbhiH parighAbhirala~NkR^itAm .. 2\-57\-4 (13593) prAkAreNArkavarNena pANDareNa virAjitAm. viyanmUrdhni niviShTena dyAmivAbhraparichChadAm .. 2\-57\-5 (13594) nandanapratimaishvApi mishrakapratimairvanaiH. tatra sA vihitA sAkShAnnagarI vishvakarmaNA .. 2\-57\-6 (13595) kA~nchanairmaNisopAnairupetA janaharShiNI. gItaghoShamahAghoShaiH prasAdapravaraiH shubhA .. 2\-57\-7 (13596) tasminpuravArashreShThe dAshArhANAM yashasvinAm. neshmAni jahR^iShe dR^iShTvA bhagavAnpAkashAsanaH .. 2\-57\-8 (13597) samuchChritapatAkAni pAriplavanibhAni cha. kA~nchanAbhAni bhAkhanti merukUTanibhAni cha .. 2\-57\-9 (13598) sudhApANDarashR^i~Ngaishcha shAtakumbhaparichChadaiH. ratnasAnumahAshR^i~NgaiH sarvaratnasamanvitaiH? 2\-57\-10 (13599) saharmyaiH sArdhachandraishcha saniryUhaiH sapa~njaraiH. sayantragR^ihasaMbAdhaiH sadhAtubhirivAdribhiH .. 2\-57\-11 maNikA~nchanabhomeshcha sudhAmR^iShTatalaistathA. jAmbUnadamayadvArairvaiDUryavikR^itArgalaiH .. 2\-57\-11 (13600) sarvartusukhasaMsyarshairmahAdhanaparichChadaiH. ramyasAnugR^ihaiH shR^i~Ngairvichitrairiva parvataiH .. 2\-57\-13 (13601) pa~nchavarNasavarNaishcha puShpavR^iShTisamaprabhaiH. tulyaiH parjanyanirghoShairhrAdairbhogavatI yathA .. 2\-57\-14 (13602) kR^iShNadhvajopavAhyaishcha dAshArhAyudharohitaiH. vR^iShNivIramayUraishcha strIsahasraprajAkulaiH .. 2\-57\-15 (13603) vAsudevaindraparjanyairgR^ihameghairala~NkR^itA. dadR^ishe dvArakA.atIva meghairdyairiva saMvR^itA .. 2\-57\-16 (13604) sAkShAdbhagavato veshma vihitaM vishvakarmaNA. dadR^ishurvAsudevasya chaturyojanamAyatam .. 2\-57\-17 (13605) tAvadeva suvistIrNaM susampUrNaM mahAdhanaiH. prAsAdavarasampannaM yuktaM jagati parvataiH .. 2\-57\-18 (13606) yaM chakAra mahAbhAgastvaShTA vAsavachoditaH. prAsAdaM hemanAbhasya sarvato yojanAyatam .. 2\-57\-19 (13607) meroriva gireH shR^i~NgamuchChritaM kA~nchanAlayam. rukmiNyAH pravaro vAso nirmitaH sumahAtmanA .. 2\-57\-20 (13608) satyabhAmA punarveshma sadA vasati pANDaram. vichitramaNisopAnaM yaM viduH shItavAniti .. 2\-57\-21 (13609) vimalAdityavarNAbhiH patAkAbhirala~NkR^itam. vyaktabaddhaM yathoddeshe chaturdashamahAdhvajam .. 2\-57\-22 (13610) sarvaprAsAdamukhyo.atra jAmbavatyA vibhUShitaH. prabhAyA jR^imbhaNaishchitraistrailokyamiva bhAsayan .. 2\-57\-23 (13611) yastu pANDaravarNAbhastayorantaramAshritaH. vishvakarmAkarodenaM kailAsashikharopamam .. 2\-57\-24 (13612) jAmbUnadapradIptAgraH pradIptajvalanopamaH. sAgarapratimo.atiShThanmerurityabhivishrutaH .. 2\-57\-25 (13613) tasmingAndhArarAjasya duhitA kulashAlinI. sukeshI nAma vikhyAtA keshavena niveshitA .. 2\-57\-26 (13614) padmakUTa iti khyAtaH padmavarNo mahAprabhaH. suprabhAyA mahAbAho vAsaH sa paramochChritaH .. 2\-57\-27 (13615) yastu sUryaprabho nAma prAsAdavara uchyate. lakShaNAyAH kurushreShTha sa dattaH shAr~NgadhanvanA .. 2\-57\-28 (13616) vaiDUryavaravarNAbhaH prAsAdo haritaprabhaH. shvetajAlA hi yatraiva yatraiva cha niveshitA .. 2\-57\-29 (13617) yaM viduH sarvabhUtAni harirityeva bhArata. sumitravijayAvAso devarShigaNapUjitaH .. 2\-57\-30 (13618) mahiShyA vAsudevasya bhUShaNaM sarvaveshmanAm. yastu prAsAdamukhyo.atra vihitaH sarvashilpibhiH .. 2\-57\-31 (13619) mahiShyA vAsudevasya ketumAniti vishrutaH. prasAdo virajo nAma virajasko mahAtmanaH .. 2\-57\-32 (13620) upasthAnagR^ihaM tAta keshavasya mahAtmanaH. yastu prAsAdamukhyo.atra yaM tvaShTA vyadadhAtsvayam .. 2\-57\-33 (13621) yojanAyataviShkambhaM sarvaratnamayaM vibhoH. teShAM tu vihitAH sarve rukmadaNDAH patAkinaH .. 2\-57\-34 (13622) sadane vAsudevasya mArgasa~njananA dhvajAH. ghaNTAjAlAni tatraiva sarveShAM niveshane .. 2\-57\-35 (13623) AhR^itya yadusiMhena vaijayantachChalo mahAt. haMsakUTasya yachChra~Ngamindradyumnasaro mahat .. 2\-57\-36 (13624) ShaShTitAlasamutsedhamardhayojanavistR^itam. sakinnaramahAnAdaM tadapyamitatejasaH .. 2\-57\-37 (13625) pashyatAM sarvabhUtAnAM triShu lokeShu vishrutam. AdityapathagaM yattanmeroH shikharamuttamam .. 2\-57\-38 (13626) jAmbUnadamayaM divyaM triShu lokeShu vishrutam. tadapyutpATya kuchChreNa svaM niveshanamAhR^itam .. 2\-57\-39 (13627) bhrAjamAnaM purA tatra sarvauShadhividIpitam. yamindrabhavanAchChaurirAjahAra parantapaH .. 2\-57\-40 (13628) pArijAtaH sa tatraiva keshavena niveshitaH. lepahastashatairjuShTo vimAnaishcha hiraNmayaiH .. 2\-57\-41 (13629) vihitA vAsudevena tatraiva cha mahAdrumAH. padmAkulajalopetA raktasaugandhikotpalAH .. 2\-57\-42 (13630) maNimauktikavAlUkAH puShkariNyaH sarAMsi cha. tAsAM paramakUli shobhayanti mahAdrumAH .. 2\-57\-43 (13631) sAlatAlAshvakarNAshcha shatashAkhAshcha rohiNaH. bhallAtakakapitthAshcha indravR^ikShAshcha champakAH .. 2\-57\-44 (13632) khAdirA mR^itakAshchaiva samantAtpariropitAH. ye cha haimavatA vR^ikShA ye cha nandanajAstathA .. 2\-57\-45 (13633) AhR^itya yadusiMhena te.api tatra niveshitAH. ratnapItAruNaprakhyAH sitapuShpAshcha pAdapAH .. 2\-57\-46 (13634) sarvartuphalapUrNoste te cha kAnanasindhuShu. sahasrapatrapadmAshcha mandarAshcha sahasrashaH .. 2\-57\-47 (13635) ashokAH karNikArAshcha tilakA nAga mallikAH. kurakA nAgapuShpAshcha champakAstR^iNapullikAH .. 2\-57\-48 (13636) saptavarNAH kabandhAshcha nIpAH kuravakAstathA. ketakAH kesarAshchaiva hinatAlatalatATakAH .. 2\-57\-49 (13637) tAlAH pralambA vakulAH piNDikA bIjapUrakAH. drutAmalakakharjUrA mahitA jambukAstathA .. 2\-57\-50 (13638) AmrAH panasavR^ikShAshcha champakAstilatindukAH. likuchAmR^itAshchaiva kShIrikA karNikA tathA .. 2\-57\-51 (13639) nAlikere~NgudAshchaiva utkroshakavanAni cha. kadalI jAtamallI cha pATalI kumudotpalAH .. 2\-57\-52 (13640) nIlotpalakapUrNAshcha vApyaH kUpAH sahasrashaH. phullAshAkakapitthAshcha taistIrtvA bandhujIvakAH .. 2\-57\-53 (13641) priyAlAshokavAdiryAH prAchInAshchApi sarvashaH. priya~NgubadarIbhishcha yavaiH syandanachandanaiH .. 2\-57\-54 (13642) shachIpIlupalAshchaishcha palAshavadhapiplaiH. udumbaraishcha bilvaishcha pAlAshaiH pAribhadrakaiH .. 2\-57\-55 (13643) indravR^ikShArjunaishchaiva ashvatthaishchirabilvakaiH. bhaumaga~njanavR^ikShaishcha bhallAbhairashvasAhvayaiH .. 2\-57\-56 (13644) sajjaistAmbUlavallIbhirlava~NgaiH kramukaistathA. vaMshaishcha vividhaistatra samantAtpariropitaiH .. 2\-57\-57 (13645) ye cha nandanajA vR^ikShA ye cha chaitrarathe vane. sarve te yadunAthena samantAtpariropitAH .. 2\-57\-58 (13646) samAhitA mahAnadyaH pItalohitavAlukAH. tasmingR^ihavare ramye maNishakrasavAlukAH .. 2\-57\-59 (13647) mattabarhiNanAdAshcha kokilAshcha madAvahAH. babhUvuH paramopetAH sarve jagati parvatAH .. 2\-57\-60 (13648) tatraiva gajayUthAni tatra gomahiShAstathA. nivAsAshcha kR^itAstatra varAhA mR^igapakShiNAm .. 2\-57\-61 (13649) vishvakarmakR^itaH shailaH prAkArastatra veshmani. vyaktakiShkushatodyAmaH sudhArasasamaprabhaH .. 2\-57\-62 (13650) tena te cha mahAshailAH saritashcha sarAMsi cha. parikShiptAni vai tasya vanAnyupavanAni cha .. .. 2\-57\-63 (13651) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNa arghAharaNaparvaNi saptapa~nchAsho.adhyAyaH .. 57\.. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 058 .. shrIH .. 2\.58\. adhyAyaH 58 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## kR^iShNadarshanAya vasudevAdInAmAgamanam ..1\.. rAmakR^iShNAbhyAM pitrAdivandanapUrvakaM bandhubhyo ratnAdivitaraNam .. 2\.. indrasya kR^iShNacharitaprashaMsanapUrvakaM svalokagamanam .. 3\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## bhIShma uvAcha. evamAlokayA~nchakrurdvArakAmR^iShabhAstrayaH. upendrabaladevau cha vAsavashcha mahAyashAH .. 2\-58\-1 (13652) tatastaM pANDaraM shaurirmUrdhni tiShThangarutmataH. prItaH sha~NkhamupAdhmAsIddviShatAM romaharShaNam .. 2\-58\-2 (13653) tasya sha~Nkhasya shabdena sArashchukShubhe bhR^isham. rarAsa cha nabhaH sarvaM tachchitramabhavattadA .. 2\-58\-3 (13654) pA~nchajanyasya nirghoShaM nishamya kukurAndakAH. prIyamANAH samAjagmurAlokya madhusUdanam .. 2\-58\-4 (13655) vasudevaM puraskR^itya veNusha~NkharavaiH saha. ugraseno yayau rAjA vAsudevaniveshanam .. 2\-58\-5 (13656) AnandituM paryachansveShu veshmasu devakI. rohiNI cha yayau deshamAhukasya cha yAH striyaH .. 2\-58\-6 (13657) hatA brahmadviShaH sarve jayantyandhakavR^iShNayaTaH. evamuktaH saha strIbhirakShatairmadhusUdanaH .. 2\-58\-7 (13658) tataH shauriH suparNena svaM niveshanamabhyayAt. chakArAtha yathoddeshamIshvaro maNiparvatam .. 2\-58\-8 (13659) tato dhanAni ratnAni sabhAyAM madhusUdanaH. nidhAya puNDarIkAkShaH piturdarshanalAlasaH .. 2\-58\-9 (13660) tataH sAndIpiniM pUrvaM brAhmaNaM chApi bhArata. yathAnyAyaM vAsudeva upaspR^iShTvA mahAyashAH .. 2\-58\-10 (13661) vavande pR^ithutAmrAkShaH prIyamANo mahAyashAH. tathA.ashruparipUrNAkShamAnandabhR^itachetasam .. 2\-58\-11 (13662) vavande saha rAmeNa pitaraM vAsavAnujaH. tAbhyAM cha mUrdhnyupAghrAtaH keshavaH paravIrahA .. 2\-58\-12 (13663) yathAshreShThamupAgamya sAtvatAnyadunandanaH. sarveShAM nAma jagrAha dAshArhANAmadhokShajaH .. 2\-58\-13 (13664) tataH sarvANi vittAni sarvaratnamayAni cha. vyabhajattAni tebhyo.atha sarvebhyo yadunandanaH .. 2\-58\-14 (13665) sA keshavamahAmAtrairmahendrapratimaiH sabhA. shushubhe vR^iShNishArdUlaiH siMhairiva girerguhA .. 2\-58\-15 (13666) athAsanagatAnsarvAnuvAcha vibudhAdhipaH. shubhayA harShayanvAchA mahendrastAnmahAyashAH. kukurAndhakamukhyAMshcha taM cha rAjAnamAhukam .. 2\-58\-16 (13667) indra uvAcha. 2\-58\-17x (1483) yadarthaM janma kR^iShNasya mAnuSheShu mahAtmanaH. yatkR^itaM vAsudevena tadvakShyAmi samAsataH .. 2\-58\-17 (13668) ayaM shatasahasrANi dAnavAnAmarindamaH. nihay puNDarIkAkShaH pAtAlavivaraM yayau .. 2\-58\-18 (13669) yachcha nAdhigataM pUrvaiH prahlAdabalishambaraiH. tadidaM shauriNA vittaM prApitaM bhavatAmiha .. 2\-58\-19 (13670) sapAshaM muramAkramay pA~nchajanyaM cha dhImatA. shilAsa~NghAnatikramya nishumbhaH sagaNo hataH .. 2\-58\-20 (13671) hayagrIvashcha vikrAnto dAnavo nihato balI. mathitashcha mR^idhe bhaumaH kuNDale chAhR^ite punaH .. 2\-58\-21 (13672) punarbANavadhe shaurimAdityA vasubhiH saha. manmukhA AgamiShyanti sAdhyAshcha madhusUdanam .. 2\-58\-22 (13673) evamuktvA tataH sarvAnAmantrya kukurAndhakAn. sasvaje rAmakR^iShNau cha vasudevaM cha vAsavaH .. 2\-58\-23 (13674) pradyumnasAmbapramukhAnanirUddhaM cha sAraNam. babhruM jhalliM gadaM bhAnuM chArudeShNaM cha vR^itrahA .. 2\-58\-24 (13675) satkR^itya sAraNAkrUrau punarAbhAShya sAtyakim. sasvaje vR^iShNirAjAnamAhukaM kukurAdhipam. bhojaM cha kR^itavarNANamanyAMshchAndakavR^iShNiShu .. 2\-58\-25 (13676) Amantrya devapravarairvAsavo vAsavAnujam. tataH shvetAchalaprakhyaM gajamairAvataM prabhuH .. 2\-58\-26 (13677) pashyatAM sarvabhAtAnAmAruroha shachIpatiH. pR^ithivIM chAntarikShaM cha divaM cha varavAraNam .. 2\-58\-27 (13678) mukhADambaranirghoShaiH pUrayantamivAsakR^it. haimayantramahAkakShyaM hiraNmayaviShANinam .. 2\-58\-28 (13679) manoharakuthAstIrNaM sarvaratnavibhUShitam. nityasrutamadasrAvaM kSharantamiva toyadam .. 2\-58\-29 (13680) dishAgajaM mahAmAtraM kA~nchanasrajamAsthitaH. prababhau mandarAgrasthaH pratapanbhAnumAniva .. 2\-58\-30 (13681) tato vajmayaM bhImaM pragR^ihya parAmA~Nkusham. yayau balavatA sArdhaM pAvakena shachIpatiH .. 2\-58\-31 (13682) taM kareNugajavrAtairvimAnaishcha marudgaNAH. pR^iShThato.anuyayuH prItAH kuberavaruNagrahAH .. 2\-58\-32 (13683) sa vAyupakShamAsthAya vaishvAnarapathaM gataH. prApya sUryapathaM devastatraivAntaradhIyata .. .. 2\-58\-33 (13684) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi arghAharaNaparvaNi aShTapa~nchAsho.adhyAyaH .. 58\.. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 059 .. shrIH .. 2\.59\. adhyAyaH 59 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## kR^iShNenAhR^itavibhUtivilokanAya devakIrukmiNyAdistrINAmAgamanam ..1\.. sabhAmAgatAyAH yashodAsutAyAH rAmakR^iShNAbhyAM satkAraH .. 2\.. sarveShAM svasvabhavanagamanam .. 3\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## bhIShma uvAcha .. tataH sarvadashArhANAmAhukasya cha yAH striyaH. nandagopasya mahiShI yashodA lokavishrutA .. 2\-59\-1 (13685) revatI cha mahAbhAgA rukmiNI cha patrivratA. satyA jAmbavatI chobhe gAndhArI shiMshumApi cha .. 2\-59\-2 (13686) vishokA lakShaNA chApi sumitrA ketumA tathA. vAsudevamahiShyo.anyAH shriyA sArdhaM yayustadA .. 2\-59\-3 (13687) vibhUtiM draShTumanasaH keshavasya mahAtmanaH. prIyamANAH sabhAM jagmurAlokayitumachyutam .. 2\-59\-4 (13688) devakI sarvadevInAM rohiNI cha puraskR^itA. dadR^ishurdevamAsInaM kR^iShNaM halabhR^itA saha .. 2\-59\-5 (13689) tau tu pUrvamatikramya rohiNImabhivAdya cha. abhyavAdayatAM devau devakIM rAmakeshavau .. 2\-59\-6 (13690) sA tAbhyAmR^iShabhAkShAbhyAM putrAbhyAM shushubhe.adhikam. devakI devamAteva mitreNa varuNena cha .. 2\-59\-7 (13691) tataH prAptA yashodAyA duhitA vai kShaNena hi. jAjvalyamAnA vapuShA prabhayA.atIva bhArata .. 2\-59\-8 (13692) ekAna~Ngeti yAmAhuH kanyAM vai kAmarUpiNIm. yatkR^ite sagaNaM kaMsaM jaghAna puruShottamaH .. 2\-59\-9 (13693) tataH sa bhagavAnrAmastAmupAkramya bhAminAm. mUrdhnyupAghrAya savyena parijagrAha pANinA .. 2\-59\-10 (13694) tAM cha tatropasamprApya priyAmiva sakhImimAm. dakShiNena karAgreNa pirajagrAha mAdhavaH .. 2\-59\-11 (13695) dadR^ishustAM sabhAmadhye bhaginIM rAmakR^iShNayoH. rukmapadmashAM padmashrImivottamanAbhayoH .. 2\-59\-12 (13696) athAkShatamahAvaShTyA lAjapuShpaghR^itairapi. vR^iShNayo.avAkiranprItAH sa~NkarShaNajanArdanau .. 2\-59\-13 (13697) sabAlAH sahavR^iddhAshcha ye j~nAtikulabAndhavAH. upopavivishuH prItA vR^iShNayo madhusUdanam .. 2\-59\-14 (13698) pUjyamAno mahAbAhuH paurANAM rativardhanaH. vivesha puruShavyAghraH svaveshma madhusUdanaH .. 2\-59\-15 (13699) rukmiNyA sahito devyA pramumoda sukhI sukham. anantaraM cha satyAyA jAmbavatyAshcha bhArata .. 2\-59\-16 (13700) sarvAsAM cha yadushreShTho gehe gehe vihAravAn. jagAma cha hR^iShIkesho rukmiNyAH sadanaM punaH .. 2\-59\-17 (13701) eSha tAta mahAbAho vijayaH shAr~NgadhanvanaH. etadarthaM cha janmAhurmAnuSheShu mahAtmanaH .. .. 2\-59\-18 (13702) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi arghAharaNaparvaNi ekonaShaShTitamo.adhyAyaH .. 59 .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 060 .. shrIH .. 2\.60\. adhyAyaH 60 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## sharvavaragarvitena bANAsureNa svatanayayA uShayA saha gUDhaM ramamANasya anirudghasya kArA gR^ihaprAShaNam ..1\.. nAradAdviditapautravR^ittena kR^iShNena sarAmapradyumnena bANaM nirjitya uShayA saha anirudghAnayanam .. 2\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## bhIShma uvAcha .. dvArakAyAM tataH kR^iShNaH svadAreShu divAnisham. sukhaM labdhvA mahArAja pramumoda mahAyashAH .. 2\-60\-1 (13703) pautrasya kAraNAchchakre vibudhAnAM priyaM tadA. sAvasavaiH suraiH sarvairduShkaraM bharatarShabha .. 2\-60\-2 (13704) bANo nAmA.abhavadrAjA balerjyeShThasuto balI. vIryavAnbharatashreShTha sa cha bAhusahasravAn .. 2\-60\-3 (13705) tatastepe tapastIvraM satvena manasA nR^ipa. rudramArAdhayAmAsa sa cha bANaH samA bahu .. 2\-60\-4 (13706) tasmai bahuvarA dattAH sha~NkareNa mahAtmanA. tAMshcha labdhvA varAnbANo durlabhAnasurairbhuvi .. 2\-60\-5 (13707) sa shoNitapure rAjyaM chakArApratimo balI. trAsitAshcha surAH sarve tena bANena pANDava .. 2\-60\-6 (13708) vijitya vibudhAnsendrAnbANaH saMvatsarAnbahUn. ashAsata mahadrAjyaM kubera iva bhArata .. 2\-60\-7 (13709) tato rAjannuShA nAma bANasya duhitA yathA. yenopAyena kaunteya aniruddho mahAdyutiH .. 2\-60\-8 (13710) prAdyumnistAmuShAM prApya prachChannaH pramumoda ha. atha bANo mahAtejAstadA tatra yudhiShThira .. 2\-60\-9 (13711) taM gR^ihyanilayaM j~nAtvA prAdyumniM sutayA tadA. gR^ihItvA kArayAmAsa vastuM kArAgR^ihe balAt .. 2\-60\-10 (13712) sa kumAraH sukhArho.atha tadA duHkhasamanvitaH. bAmena ghAtito rAjannaniruddho mumoha cha .. 2\-60\-11 (13713) etasminneva kAle tu nArado munipu~NgavaH. dvArakAM prApya kaunteya kR^iShNaM dR^iShTvA vacho.abravIt .. 2\-60\-12 (13714) kR^iShNa kR^iShNa mahAbAho yadUnAM kIrtivardhana. pautraste bAdhyamAno.atra bANenAmitatejasA .. 2\-60\-13 (13715) kR^ichChraM prApto.aniruddho vai shete kArAgR^ihe sadA. etaduktvA surarShirvai bANasyAtha puraM yayau .. 2\-60\-14 (13716) nAradasya vachaH shrutvA tato rAja~njanArdanaH. jAhUya baladevaM hi pradyumnaM cha mahAdyutim .. 2\-60\-15 (13717) Aruroha garutmantaM tAbhyAM saha janArdanaH. tataH suparNamAruhya jayAya bharatarShabha .. 2\-60\-16 (13718) jagmuH krudhA mahAvIryA bANasya nagaraM prati. athAsAdya mahArAja tatpuraM dadR^ishushcha te .. 2\-60\-17 (13719) tAmraprAkArasa~NguptAM hemaprAsAdasa~NkulAm. dR^iShTvA mudA yutAH sarve vismayaM paramaM yayuH .. 2\-60\-18 (13720) tathA bANapurasyAsandvArasthA devatAH sadA. maheshvaro guhashchaiva bhadrakAlI vinAyakaH .. 2\-60\-19 (13721) atha kR^iShNo balAjjitvA dvArapAlAnyudhiShThira. susa~Nkruddho mahAtejAH sha~NkhachakragadAsibhR^it .. 2\-60\-20 (13722) AsasAdottaradvAraM sha~NkareNAbhirakShitam. tatra tasthau mahAtejAH shUlapANirmaheshvaraH .. 2\-60\-21 (13723) pinAkaM sasharaM gR^ihya bANasya hitakAmyayA. j~nAtvA tamAgataM kR^iShNaM vyAditAsyamivAntakam .. 2\-60\-22 (13724) tatastau chakraturyuddhaM vAsudevamaheshvarau. tadyuddhamabhavadghoramachintyaM romaharShaNam .. 2\-60\-23 (13725) anyonyaM tau tatakShAte anyonyajayakA~NkShiNau. divyAnyastrANi tau devau kruddhau mumuchatustadA .. 2\-60\-24 (13726) tataH kR^iShNo raNaM kR^itvA muhUrtaM shUlapANinA. vijitya taM mahAdevaM tato yuddhe shUlapANinA. anyAMshcha jitvA dvArasthAnpravivesha purottamam .. 2\-60\-25 (13727) pravishya bANamAsAdya sa tatrAtha janArdanaH. chakre yuddhaM mahAkruddhastena bANena bharatarShabha. 2\-60\-26 (13728) bANo.api sarvashastrANi shitAni bharatarShabha. susa~NkruddhastadA yuddhe pAtayAmAsa keshave .. 2\-60\-27 (13729) punarudyamya shastrANi sahasraM sarvabAhubhiH. mumocha bANaH sa~NkruddhaH kR^iShNaM prati raNAjire .. 2\-60\-28 (13730) tataH kR^iShNastadA kR^ittvA tAni sarvANi bhArata. kR^ittvA muhUrtaM bANena yuddhaM rAjannagokShajaH .. 2\-60\-29 (13731) chakramudyamya roShAdvai divyaM shastrottamaM tataH. sahasrabAhUMshchichCheda bANasyAmitatejasaH .. 2\-60\-30 (13732) tato bANo mahArAja kR^iShNena bhR^ishapIDitaH. bhinnabAhuH papAtAshu vishAkha iva pAdapaH .. 2\-60\-31 (13733) sa pAtayitvA bANaistaM bANaM kR^iShNastvarAnvitaH. prAdyumniM mochayAmAsa kShipraM rAjagR^ihAttadA .. 2\-60\-32 (13734) mokShayitvA.atha govindaH prAdyumniM saha bhAryayA. bANasya sarvaratnAni asa~NkhyAni jahAra saH .. 2\-60\-33 (13735) godhanAni cha sarvasvaM sa bANasyAlaye balAt. jahAra cha hR^iShIkesho yadUnAM kulavardhanaH .. 2\-60\-34 (13736) tataH sa sarvaratnAni chAhR^itya madhusUdanaH. kShipramAropayA~nchakre sarvasvaM garuDopari .. 2\-60\-35 (13737) tvarayA.atha sa kaunteya baladevaM mahAbalam. prAdumniM cha mahAvIryamaniruddhaM mahAdyutim .. 2\-60\-36 (13738) uShAM cha sundarIM rAjanbhR^ityadAragaNaiH saha. sarvAnetAnsamAropya garuDopari vIryavAn .. 2\-60\-37 (13739) mudA yukto mahAtejAH pItAmbaradharo balI. divyAbharamachitrA~NgaH sha~NkachakragadAsibhR^it. 2\-60\-38ca Aruroha garutmantamudayaM bhAskaro yathA .. .. 2\-60\-38 (13740) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi arghAharaNaparvaNi ShaShTitamo.adhyAyaH .. 60\.. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 061 .. shrIH .. 2\.61\. adhyAyaH 61 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## bhIShmeNa narakabANAsurapramukhaduShTanigrahAdirUpAtItAnAgatakR^iShNacharitranirUpaNam .. 1\... ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## bhIShNa uvAcha .. sUditA dvArapAlAshcha nishumbhanarakau hatau. kR^itakShemaH punaH panthAH puraM prAgjyotiShaM prati .. 2\-61\-1 (13741) shauriNA pR^ithivIpAlAstrAsitA bharatarShabha. dhanuShashcha praNAdena pA~nchajanyasvanena cha .. 2\-61\-2 (13742) meghaprakhyairanekaishcha dAkShiNAtyAbhisaMvR^itam. rukmiNaM trAsayAmAsa keshavo bharatarShabha .. 2\-61\-3 (13743) tataH parjanyaghoSheNa rathenAdityavarchasA. uvAha mahiShIM bhojyAmeSha chakragadAdharaH .. 2\-61\-4 (13744) jArUthya AhR^itakrodhaH shishupAlashcha nirjitaH. vakrashcha sa hataH sa~Nkhye shatadhanvA cha kShatriyaH .. 2\-61\-5 (13745) indradyumno hataH kopAdyavanashcha kasherukaH. hataH saubhapatishchaiva sAlvashcha kR^itadhanvanA .. 2\-61\-6 (13746) parvatAnAM sahasraM cha chakreNa puruShottamaH. vibhajya puNDarIkAkSho dyumatsenamapothayat .. 2\-61\-7 (13747) mahendrashikhare chaiva nimeShAntarachAriNau. jagrAha bharatashreShTha vAnarAvabhitashcharau .. 2\-61\-8 (13748) irAvatyAM mahAbhojo vahnisUryasamo bale. gopatistAlaketushcha nihatau shAr~NgadhanvanA .. 2\-61\-9 (13749) akShaprapattane rAjannavahelanatatparau. ubhau tAvapi kR^iShNena svarAShTre vinipAtitau .. 2\-61\-10 (13750) dagdhA vArANasI tAta keshavena mahAtmanA. pANDyaM pauNDraM cha mAtsyaM cha kali~NgaM cha janArdanaH .. 2\-61\-11 (13751) jaghAna sahitAnsarvAna~NgarAjaM cha mAdhavaH .. 2\-61\-12 (13752) eSha chaiva shataM hatvA rathena kShatrapu~NgavAn. gAndhArImavahatkR^iShNo mahiShIM yAdavarShabhaH .. 2\-61\-13 (13753) atha gANDIvadhanvAnaM krIDArthaM madhusUdanaH. jigAya bharatashreShTha kuntyAshcha pramukhe vibhuH .. 2\-61\-14 (13754) drauNiM kR^ipaM cha karNaM cha bhImasenaM suyodhanam. yuddhAya sahitAntrAja~njigAya bharatarShabha .. 2\-61\-15 (13755) babhroshcha priyamanvichChanneSha chakragadAdharaH. veNudArivR^itAM bhAryAM pramamAtha yudhiShThira .. 2\-61\-16 (13756) paryAptAM pR^ithivIM sarvAM sAshvAM sarathaku~njarAm. veNudArivashe yuktAM jigAya madhusUdanaH .. 2\-61\-17 (13757) avApya tapasA vIryaM balamojashcha bhArata. trAsitAH sagaNAH sarve bANena vibudhAdhipAH .. 2\-61\-18 (13758) vajrAshanigadAbAmaistADayadbhiranekashaH. tasya nAsIdraNe mR^ityurdevairapi savAsavaiH .. 2\-61\-19 (13759) so.abhibhUtashcha kR^iShNena na hatashcha magAtmanA. ChitvA bAhusahasraM tu govindena mahAtmanA .. 2\-61\-20 (13760) eSho.apIDanmahAbAhuH kaMsaM cha madhusUdanaH. avAptaM tapasA vIryaM balamojashcha bhArata. kaiTabhaM chAtilomAni nijaghAna janArdanaH .. 2\-61\-21 (13761) jambumairAvataM chaiva virUpaM cha mahAyashAH. 2\-61\-22bjaghAna bharatashreShTha shambaraM chArimardanam .. 2\-61\-22 (13762) eSha bhogavatIM gatvA vAsukiM bharatarShabha. nirjitya puNDarIkAkSho raukmiNeyamamochayat .. 2\-61\-23 (13763) evaM bahUni karmANi shishureva janArdanaH. kR^itavAnpuNDarIkAkShaH sa~NkarShaNasahAyavAn .. 2\-61\-24 (13764) evameSho.asurANAM chasurANAmapi sarvashaH. bhayAmayakaraH kR^iShNaH sarvalokeshvaraH prabhuH .. 2\-61\-25 (13765) evameva mahAbAhuH shAstA sarvadurAtmanAm. kR^itvA devArthamamitaM svasthAnaM prApsyate punaH .. 2\-61\-26 (13766) eSha bhogavatIM puNyAM ravikAntiM mahAyashAH. dvArakAmAtmasAtkR^itvA sAgaraM plAvayiShyati .. 2\-61\-27 (13767) surAsuramanuShyeShu nAbhUnna bhavitA kvachit. yastAmadhyavasadrAjA nAnyatra madhusUdanAt .. 2\-61\-28 (13768) bhrAjamAnAstu vai sarve vR^iShNyandhakamahArathAH. tejiShThaM pratipatsyante nAkapR^iShTaM gatAsavaH .. 2\-61\-29 (13769) evameva dashArhANAM vidhAya vidhinA vidhim. viShNurnArAyaNaH sAkShAtsvasthAnaM prApsyate dhruvam .. 2\-61\-30 (13770) aprameyo.aniyojyashcha yatra kAmagamo vashI. 2\-61\-32ab modate bhagavAnprIto vAlaH krIDAnakairiva .. 2\-61\-31 (13771) naiSha garbhatvamApede na yonyAmAvasatprabhuH. AtmanastejasA kR^iShNaH sarveShAM kurute gatim .. 2\-61\-32 (13772) yathA budbuda utthAya tatraiva pravilIyate. charAcharANi bhUtAni tathA nArAyaNe sadA .. 2\-61\-33 (13773) na pramAtuM mahAbAhuH shakyo bhArata keshavaH. paraM hi paratastasmAdvishvarUpAnna vidyate .. .. 2\-61\-34 (13774) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi arghAharaNaparvaNi ekaShaShTitamo.adhyAyaH .. 61\.. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 062 .. shrIH .. 2\.62\. adhyAyaH 62 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## bhIShmavAkyoparame sahadevena kR^iShNapUjAviruddhabhAShiNo vadhe pratij~nAte rAj~nAM ta UShNImbhAvaH . . 1\.. sahadevamUrdhni puShpavR^iShTiH. asharIravANIcha .. 2\.. nAdaradena kR^iShNAnarchakasya nindanam .. 3\.. sahadevena sabhyaShUjanapUrvakaM karmasamApanam .. 4\.. shishupAlena yaj~navighAtAya rAj~nAM protsAhanam .. 5\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## vaishampAyana uvAcha .. evamuktvA tato bhIShNo virarAma mahAbalaH. vyAjahArottaraM tatra sahadevo.arthavadvachaH .. 2\-62\-1 (13775) keshavaM keshihantAramaprameyaparAkramam. pUjyamAnaM mayA yo vaH kR^iShNaM na sahate nR^ipAH .. 2\-62\-2 (13776) sarveShAM balinAM mUrdhni mayedaM nihitaM padam. evamukte mayA samyaguttaraM prabravItu saH .. 2\-62\-3 (13777) sa eva hi mayA vadhyo bhaviShyati na saMshayaH. matimantashcha ye kechidAchAryaM pitaraM gurum .. 2\-62\-4 (13778) archyamarchitamarghArhamanujAnantu te nR^ipAH. tato na vyAjahAraiShAM kashchidbuddhimatAM satAm .. 2\-62\-5 (13779) mAninAM balinAM rAj~nAM madhye vai darshite pade. tato.apatatpuShpavR^iShTiH sahadevasya mUrdhani .. 2\-62\-6 (13780) adR^ishyarUpA vAchashchApyabruvansAdhusAdhviti. avidhyadajinaM kR^iShNaM bhaviShyadbhUtajalpanaH .. 2\-62\-7 (13781) sarvasaMshayanirmoktA nAradaH sarvalokavit. uvAchAkhilabhUtAnAM madhye spaShTataraM vachaH .. 2\-62\-8 (13782) kR^iShNaM kamalapatrAkShaM nArchayiShyanti ye narAH. jIvanmR^itAstu te j~neyA na sabhAShyAH kadAchanA .. 2\-62\-9 (13783) vaishampAyana uvAcha. 2\-62\-10x (1484) pUjayitvA cha pUjArhAnbrahmakShatravisheShavit. sahadevo nR^iNAM devaH samApayata karma tat .. 2\-62\-10 (13784) tasminnabhyarchite kR^iShNe sunIthaH shatrukarShaNaH. atitAmrekShaNaH kopAduvAcha manujAdhipAn .. 2\-62\-11 (13785) sthitaH senApatiryo.ahaM manvadhvaM kiM tu sAmpratam. yudhi tiShThAma sannahya sametAnvR^iShNipANDavAn .. 2\-62\-12 (13786) iti sarvAnsamutsAdya rAj~nastAMshaachedipu~NgavaH. yaj~nopaghAtAya tataH so.amantrataya rAjabhiH .. 2\-62\-13 (13787) tatrAhUtAgatAH sarve sunIthapramukhA gaNAH. samadR^ishyanta sa~NkruddhA vivarNavadanAstathA .. 2\-62\-14 (13788) yudhiShThirAbhiShekaM cha vAsudevasya chArhaNam. na syAdyathA tathA kAryamevaM sarve tadA.abruvan .. 2\-62\-15 (13789) niShkarShAnnishchayAtsarve rAjAnaH krodhamUrChitAH. abruvaMstatra rAjAno nirvedAdAtmanishchayAt .. 2\-62\-16 (13790) suhR^idbhirvAryamANAnAM teShAM hi vapurAbabhau. AmiShAdapakR^iShTAnAM sihAnAmiva garjatAm .. 2\-62\-17 (13791) taM balaughamaparyantaM rAjasAgAramakShayam. kurvANaM samayaM kR^iShNo yuddhAya bubudhe tadA .. .. 2\-62\-18 (13792) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi arghAharaNaparvaNi dviShaShTitamo.adhyAyaH .. 62\.. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 063 .. shrIH .. 2\.63\. adhyAyaH 63 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## rAj~nAM raNodyamAdvibhyato yudhiShThirasya bhIShNeNa samAshvAsanam .. 1\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## vaishampAyana uvAcha .. tataH sAgarasa~NkAshaM dR^iShTvA nR^ipatimaNDalam. saMvartavAtAbhihataM bhImaM kShubdhamivArNavam. 2\-63\-1 (13793) roShAtprachalitaM sarvamidamAha yudhiShThiraH. bhIShmaM matimatAM mukhyaM vR^iddhaM kurupitAmaham. bR^ihaspatiM bR^ihattejAH puruhUta ivArihA. 2\-63\-2 (13794) asau roShAtprachalito mahAnnR^ipatisAgaraH. atra yatpratipattavyaM tanme brUhi pitAmaha .. 2\-63\-3 (13795) yaj~nasya cha na vighnaH syAtprajAnAM cha hitaM bhavet. yathA sarvatra tatsarvaM brUhi me.adya pitAmaha .. 2\-63\-4 (13796) ityuktavati dharmaj~ne dharmarAje yudhiShThire. uvAchedaM vacho bhIShmastataH kurupitAmahaH .. 2\-63\-5 (13797) mA bhaistvaM kurushArdUla shvA siMhaM hantumarhati. shivaH panthAH sunIto.atra mayA pUrvataraM vR^itaH .. 2\-63\-6 (13798) prasupte hi yathA siMhe shvAnastAta samAgatAH. bhaSheyuH sahitAH sarve tatheme vasudhAdhipAH .. 2\-63\-7 (13799) vR^iShNisiMhasya suptasya tathA.amI pramuke sthitAH. bhaShante tAta sa~NkruddhAH shvAnaH siMhasya sannidhau .. 2\-63\-8 (13800) na hi sambudhyate yAvatsuptaH siMha ivAchyutaH. ` tadidaM j~nAtapUrvaM hi tava saMstotumichChasi'. tena siMhIkarotyetAnasiMhashchedipu~NgavaH .. 2\-63\-9 (13801) pArthivAnpArthivashreShTha shishupAlo.alpachetanaH. sarvAnsarvAtmanA tAta netukAmo yamakShayam .. 2\-63\-10 (13802) nUnametatsamAdAtuM punarichChatyadhokShajaH. yadasya shishupAlasya tejastiShThati bhArata .. 2\-63\-11 (13803) viplutA chAsya bhadraM te buddhirbuddhimatAM vara. chedirAjasya kaunteya sarveShAM cha mahIkShitam .. 2\-63\-12 (13804) AdAtuM cha naravyAghro yaM yamichChatyayaM tadA. tasya viplavate buddhirevaM chedipateryathA .. 2\-63\-13 (13805) chaturvidhAnAM bhUtAnAM triShu lokeShu mAdhavaH. prabhavashchaiva sarveShAM nidhanaM cha yudhiShThira .. 2\-63\-14 (13806) vaishampAyana uvAcha. 2\-63\-15x (1485) iti tasya vachaH shrutvA tatashchedipatirnR^ipaH. bhIShmaM rUkShAkSharA vAchaH shrAvayAmAsa bhArata .. .. 2\-63\-15 (13807) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi shishupAlavadhaparvaNi triShaShTitamo.adhyAyaH .. 63\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes## 2\-63\-7 bhaShaNaM shvaravaH .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 064 .. shrIH .. 2\.64\. adhyAyaH 64 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## shishupAlena bhIShmastR^itakR^iShNacharitrApahasanapUrvakaM bhIShmopAlambhanam .. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## shishupAla uvAcha. bibhIShikAbhirbahvIbhirbhIShayanbhIShma pArthivAn. na vyapatrapase kasmAdvR^iddhaH sankulapAMsanaH .. 2\-64\-1 (13808) yuktametattR^itIyAyAM prakR^itau vartatA tvayA. vaktuM dharmAdapetArthaM tvaM hi sarvakurUttamaH .. 2\-64\-2 (13809) nAvi nauriva sambaddhA yathAndho vAndhamanviyAt. tathAbhUtA hi kauravyA yeShAM bhIShma tvamagraNIH .. 2\-64\-3 (13810) pUtanAghAtapUrvANi karmANyasya visheShataH. tvayA kIrtayatA.asmAkaM bhUyaH pravyathitaM manaH .. 2\-64\-4 (13811) avaliptasya mUrshasya keshavaM stotumichChataH. kathaM bhIShma na te jihvA shatadheyaM vidIryate .. 2\-64\-5 (13812) yatra kutsA prayoktavyA bhIShma bAlatarairnaraiH. tamimaM j~nAnavR^iddhaH sangopaM saMstotumichChasi .. 2\-64\-6 (13813) yadyanena hatA bAlye shakunishchitramatra kim. tau vA.ashvavR^iShabhau bhIShNa yau na yuddhavishAradau .. 2\-64\-7 (13814) chetanArahitaM kAShThaM yadyanena nipAtitam. pAdena shakaTaM bhIShNa tatra kiM kR^itamadbhutam .. 2\-64\-8 (13815) `arkapramANau tau vR^ikShau yadyanena nipAtitau. ' nAgashcha damito.anena tatra ko vismayaH kR^itaH'.. 2\-64\-9 (13816) valmIkamAtraH saptAhaM yadyanena dhR^ito.achalaH. tadA govardhano bhIShma na tachchitraM mataM mama .. 2\-64\-10 (13817) bhuktametena bahvannaM krIDatA nagamUrdhani. iti te bhIShNa shR^iNvAnAH pare vismayamAgatAH .. 2\-64\-11 (13818) yasya chAnena dharmaj~na bhuktamannaM balIyasaH. sa chAnena hataH kaMsa ityetattu balIyasaH. 2\-64\-12 (13819) sa chAnena hataH kaMsa ityetattu mahAdbhutam .. na te shrutamidaM bhIShma nUnaM kathayatAM satAm. 2\-64\-13 (13820) yadvakShye tvAmadharmaj~naM vAkyaM kurukulAdhama .. strIShu goShu na shastrANi pAtayedbrAhmaNeShu cha. 2\-64\-14 (13821) iti santo.anushAsanti sa~njanA dharmiNaH sadA. bhIShma loke hi tatsarvaM vitathaM tvayi dR^ishyate .. 2\-64\-15 (13822) j~nAnavR^iddhaM cha vR^iddhaM cha bhUyAMsaM keshavaM mama. ajAnata ivAkhyAsi saMstuvankauravAdhama .. 2\-64\-16 (13823) goghraH strIghnashcha sanbhIShma tvadvAkyAdyadi pUjyate. evambhUtashcha yo bhIShma kathaM saMstavamarhati .. 2\-64\-17 (13824) asau matimatAM shreShTho ya eSha jagataH prabhuH. sambhAvayati chApyevaM tvadvAkyAchcha janArdanaH. evametatsarvamiti tatsarvaM vitathaM dhruvam .. 2\-64\-18 (13825) AtmAnamAtmanA.a.adhAtuM yadi shakto janArdanaH. akAmayantaM taM bhIShma kathaM sAdhviva pashyasi .. 2\-64\-19 (13826) na gAthA gAthinaM shAsti bahuchedapi gAyati. prakR^itiM yAnti bhUtAni kuli~NgashakuniryathA .. 2\-64\-20 (13827) nUnaM prakR^itireShA te jaghanyA nAtra saMshayaTaH. `nadIsutatvAtte chittaM cha~nchalaM na sthiraM smR^itam' .. 2\-64\-21 (13828) ataH pApIyasI chaiShAM pANDavAnAmapIShyate. yeShAmarchyatamaH kR^iShNastvaM cha yeShAM pradarshakaH .. 2\-64\-22 (13829) dharmavAMstvamadharmaj~naH satAM mArgAdavaplutaH. ko hi dharmiNamAtmAnaM jAna~nj~nAnavidAM varaH .. 2\-64\-23 (13830) kuryAdyathA tvayA bhIShama kR^itaM dharmamavekShatA. chettvaM dharmaM vijAnAsi yadi prAj~nA matistava .. 2\-64\-24 (13831) anyakAmA hi dharmaj~nA kanyakA prAj~namAninA. ambA nAmeti bhadraM te kathaM sA.apahR^itA tvayA .. 2\-64\-25 (13832) tAM tvayA.apahR^itAM bhIShma kanyAM naiShitavAnnR^ipaH. bhrAtA vichitravIryaste satAM mArgamanusmaran .. 2\-64\-26 (13833) bhAryayoryasya chAnyena miShataH prAj~namAninaH. tava jAtAnyapatyAni sajjanAcharite pathi .. 2\-64\-27 (13834) ko hi dharmo.asti te bhIShama brahmacharyamidaM vR^ithA. yaddhArayasi mohAdvA klIbatvAdvA na saMshayaH .. 2\-64\-28 (13835) na tvaM tava dharmaj~na pashyAmyupacharaM kvachit. na hi te sevitA vR^iddhA ya evaM dharmamabravIH .. 2\-64\-29 (13836) iShTaM dattamadhItaM cha yaj~nAshcha bahudakShiNAH. sarvametadapatyasya kalAM nArhanti ShoDashIm .. 2\-64\-30 (13837) vratopavAsairbahubhiH kR^itaM bhavati bhIShma yat. sarvaM tadanapatyasya moghaM bhavati nishchayAt .. 2\-64\-31 (13838) so.anapatyashcha vR^iddhashcha mithyAdharmAnushAsanAt. haMsavattvamapIdAnIM j~nAtibhyaH prApnuyA vadham .. 2\-64\-32 (13839) evaM hi kathayantyanye narA j~nAnavidaH purA. bhIShma yattadahaM samyagvakShyAmi tava shR^iNvataH .. 2\-64\-33 (13840) vR^iddhaH kila samudrAnte kashchiddhaMso.abhavatpurA. dharmavAganyathAvR^ittaH pakShiNaH so.anushAsti cha .. 2\-64\-34 (13841) dharma charata mA.adharmamiti tasya vachaH kila. pakShiNaH shushruvurbhIShma satataM dharmavAdinaH .. 2\-64\-35 (13842) haMsasya tu vachaH shrutvA muditAH sarvapakShiNaH. Uchushchaiva svagA haMsaM parivArya cha sarvashaH .. 2\-64\-36 (13843) kathayasva bhavAnsarvaM pakShiNAM tu samAsataH. ko hi nAma dvijashreShTha brUhi no dharma uttamaH .. 2\-64\-37 (13844) haMsa uvAcha .. 2\-64\-38x (1486) prajAsvahiMsA dharmo vai hiMsA.adharmaH khagavrajAH. etadevAnuboddhavyaM dharmAdharmaH samAsataH .. 2\-64\-38 (13845) shishupAla uvAcha .. 2\-64\-39x (1487) vR^iddhahaMsavachaH shrutvA pakShiNaste susaMhitAH. Uchushcha dharmalubdhAste smayamAnA ivANDajAH .. 2\-64\-39 (13846) dharmaM yaH kurute nityaM loke dhIrataro.aNDajaH. sa yatra gachCheddharmAtmA tanme brUhIha tattvataH .. 2\-64\-40 (13847) haMsa uvAcha .. 2\-64\-41x (1488) bAlA yUyaM na jAnIdhvaM dharmasUkShmaM viha~NgamAH. dharmaM yaH kurute loke satataM shubhabuddhinA. na chAyuSho.ante svaM dehaM tyaktvA svargaM sa gachChati .. 2\-64\-41 (13848) tathA.ahamapi cha tyaktvA kAle dehamimaM dvijAH. svargalokaM gamiShyAmi iyaM dharmasya vai gatiH .. 2\-64\-42 (13849) evaM dharmakathAM chakre sa haMsaH pakShiNAM bhR^isham. pakShiNaH shushruvurbhIShma satataM dharmameva te .. 2\-64\-43 (13850) athAsya bhakShyamAjahruH samudrajalachAriNaH. aNDajA bhIShma tasyAnye dharmArthamiti shushruma .. 2\-64\-44 (13851) te cha tasya samabhyAshe nikShipyANDAni sarvashaH. samudrAmbhasyamodanta charanto bhIShma pakShiNaH .. 2\-64\-45 (13852) teShAmaNDAni sarveShAM bhakShayAmAsa pApakR^it. sa haMsaH sampramattAnAmapramattaH svakarmaNi .. 2\-64\-46 (13853) tataH prakShIyamANeShu teShu teShvaNDajo.aparaH. asha~Nkata mahAprAj~naH sa kadAchiddadarsha ha .. 2\-64\-47 (13854) tataH sa~NkathayAmAsa dR^iShTvA haMsasya kilbiSham. teShAM paramaduHkhArtaH sa pakShI sarvapakShiNAm .. 2\-64\-48 (13855) tataH pratyakShato dR^iShTvA pakShiNaste samIpagAH. nijaghnastaM tadA haMsaM mithyAvR^ittaM kurUdvaha .. 2\-64\-49 (13856) evaM tvAM haMsadharmANamapIme vasudhAdhipAH. nihanyurbhIShma sa~NkruddhAH pakShiNastaM yathANDajam .. 2\-64\-50 (13857) gAthAmapyatra gAyanti ye purANavido janAH. bhIShma yAM tAM cha te samyakvathayiShyAmi bhArata .. 2\-64\-51 (13858) antarAtmanyabhihate rauShi patrarathAshuchi. aNDabhakShaNakarmaitattava vAchamatIyate .. .. 2\-64\-52 (13859) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi shishupAlavadhaparvaNi chatuHShaShTito.adhyAyaH .. 64 .. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes## 2\-64\-2 tR^itIyAyAM prakR^itau napuMsakatve .. 2\-64\-20 kuligonAma bhUshAyI pakShI mAsAhasamityanishaM vadannapi siMhadaMShTAntarasthaM mAMsamA datte svayaM sAhasamatishayitaM karoti .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 065 .. shrIH .. 2\.65\. adhyAyaH 65 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## kR^iShNanindAshravaNena shishupAlajighAMsayA utpatato bhImasya bhIShmeNa vinivartanam .. 1\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## shishupAla uvAcha. sa me bahumato rAjA jarAsandho mahAbalaH. yo.anena yuddhaM neyeSha dAkSho.ayamiti saMyuge .. 2\-65\-1 (13860) keshavena kR^itaM karma jarAsandhavadhe tadA. bhImasenArjunAbhyAM cha kastatsAdhviti manyate .. 2\-65\-2 (13861) udvAreNa praviShTena ChadmanA brahmavAdinA. dR^iShTaH prabhAvaH kR^iShNena jarAsandhasya bhUpateH .. 2\-65\-3 (13862) yena dharmAtmanA.a.atmAnaM brahmaNyamabhijAnatA. preShitaM pAdyamasmai taddAtumagre dUrAtmane .. 2\-65\-4 (13863) bhujyatAmiti tenoktAH kR^iShNabImadhana~njayATaH. jarAsandhena kauravya kR^iShNena vikR^itaM kR^itam .. 2\-65\-5 (13864) yadyayaM jagataH kartA yathainaM mUrkha manyase. kasmAnna brAhmaNaM samyagAtmAnamavagachChati .. 2\-65\-6 (13865) idaM tvAshcharyabhUtaM me yadibhe pANDavAstvayA. apakR^iShTAH satAM mArgAnmanyante tachcha sAdhviti .. 2\-65\-7 (13866) athavA naitadAshcharyaM yeShAM tvamasi bhArata. strIsadharmA cha vR^iddhashcha sarvArthAnAM pradarshakaH .. 2\-65\-8 (13867) vaishampAyana uvAcha .. 2\-65\-9x (1489) tasya tadvachanaM shrutvA rUkShaM rUkShAkSharaM bahu. chakopa balinAM shreShTho bhImasenaH pratApavAn .. 2\-65\-9 (13868) tathA padmapratIkAshe svabhAvAyatavistR^ite. bhUyaH krodhAbhitAmrAkShe rakte netre babhUvatuH .. 2\-65\-10 (13869) trishikhAM bhrakuTIM chAsya dadR^ishuH sarvapArthivAH. lalATasthAM trikUTasthAM ga~NgAM tripathagAmiva .. 2\-65\-11 (13870) dantAnsandashatastasya kopAddadR^ishurAnanam. yugAnte sarvabhUtAni kAlasyeva jighatsataH .. 2\-65\-12 (13871) utpatantaM tu vegena jagrAhainaM manasvin. bhIShma eva mahAbAhurmahAsenamiveshvaraH .. 2\-65\-13 (13872) tasva bhImasya bhIShmeNa vAryamANasya bhArata. guruNA vividhairvAkyaiH krodhaH prashamamAgataH .. 2\-65\-14 (13873) nAtichakrAma bhIShmasya sa hi vAkyamarindamaH. samudvR^itto ghanApAye velAmiva mahodadhiH .. 2\-65\-15 (13874) shishupAlastu sa~Nkruddhe bhImasene janAdhipa. nAkampata tadA vIraH pauruShe vyavasthitaH .. 2\-65\-16 (13875) utpatantaM tu vegena punaH punararindamaH. na sa taM chintayAmAsa siMhaH kruddho mR^igaM yathA .. 2\-65\-17 (13876) prahasaMshchAbravIdvAkyaM chedirAjaH pratApavAn. bhImasenamabhikruddhaM dR^iShTvA bhImaparAkramam .. 2\-65\-18 (13877) mu~nchainaM bhIShma pashyantu yAvadenaM narAdhipaH. matprabhAvavinirdagdhaM pata~Ngamiva vahninA .. 2\-65\-19 (13878) tatashchedipatervAkyaM shrutvA tatkurusattamaH. bhImasenamuvAchedaM bhIShme matimatAM varaH .. 2\-65\-20 (13879) `naiShA chedipaterbuddhiryattvAmAhvayate.achyutam. bhImasena mahAbAho kR^iShNasyaiva vinishchayaH'.. .. 2\-65\-21 (13880) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi shishupAlavadhaparvaNi pa~nchaShaShTitamo.adhyAyaH ..65\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes## 2\-65\-13 mahAsena kArtikayam .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 066 .. shrIH .. 2\.66\. adhyAyaH 66 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## bhIShmeNa shishupAlavR^ittAntakathanapUrvakaM svena bhImaniShedhane svAbhiprAyAviShkaraNam .. 1\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## bhIShma uvAcha .. chedirAjakule jAtakhyakSha eSha chaturbhujaH. rAsabhArAvasadR^ishaM rarAsa cha nanAda cha .. 2\-66\-1 (13881) tenAsya mAtApitarau tresatustau sabAndhavau. vaikR^itaM tasyata tau dR^iShTvA tyAgAyAkurutAM matim .. 2\-66\-2 (13882) tataH sabhAryaM nR^ipatiM sAmAtyaM sapurohitam. chintAsaMmUDhahR^idayaM vAguvAchAsharIreNI .. 2\-66\-3 (13883) eSha te nR^ipate putraH shrImA~njAto balAdhikaH. tasmAdasmAnna bhetavyamavyagraH pAhi vai shishum .. 2\-66\-4 (13884) na cha vai tasya mR^ityustvaM na kAlaH pratyupasthitaH. yashcha shastreNa hantA.asya sa chotpanno narAdhipa .. 2\-66\-5 (13885) saMshrutyodAhR^itaM vAkyaM bhUtamantarhitaM tataH. putrasnehAbhisantaptA jananI vAkyamabravIt .. 2\-66\-6 (13886) yenedamIritaM vAkyaM mamaitaM tanayaM prati. prA~njalistaM namasyAmi bravItu sa punarvachaH .. 2\-66\-7 (13887) yAthAtathyena bhagavAndevo vA yadi vetaraH. shrotumichChAmi putrasya ko.asya mR^ityurbhaviShyati .. 2\-66\-8 (13888) antarbhUtaM tato bhUtamuvAchedaM punarvachaH. yasyotsa~Nge gR^ihItasya bhujAvabhyadhikAvubhau .. 2\-66\-9 (13889) patiShyataH kShititale pa~nchashIrShAvivoragau. tR^itIyametadbAlasya lalATasthaM tu lochanam .. 2\-66\-10 (13890) nimajjiShyati yaM dR^iShTvA so.asya mR^ityurbhaviShyati. tryakShaM chaturbhujaM shrutvA tathA cha samudAhR^itam .. 2\-66\-11 (13891) pR^ithivyAM pArthivAH sarve abhyAgachChandidR^ikShavaH. tAnpUjayitvA samprAptAnyathArhaM sa mahIpatiH .. 2\-66\-12 (13892) ekaikasya nR^ipasyA~Nke putramAropayattadA. evaM rAjasahasrANA pR^ithaktvena yathAkramam .. 2\-66\-13 (13893) shishura~Nke samArUDho na tatprAya nidarshanam. etadeva tu saMshrutya dvAravatyAM mahAbalau .. 2\-66\-14 (13894) tatashchedipuraM prAptau sa~NkarShaNajanArdanau. yAdavau yAdavIM druShTuM svasAraM tau pitustadA .. 2\-66\-15 (13895) abhivAdya yathAnyAyaM yathAshreShThaM nR^ipaM cha tAm. kushalAnAmayaM pR^iShTvA niShaNNau rAmakeshavau .. 2\-66\-16 (13896) sA.abhyarchya tau tadA vIrau prItyA chAbhyadhikaM tataH. putraM dAmodarotsa~Nge devI saMnyadadhAtsvayam .. 2\-66\-17 (13897) nyastamAtrasya tasyA~Nke bhujAvabhyadhikAvubhau. petatustachcha nayanaM nyamajjata lalATajam .. 2\-66\-18 (13898) taddR^iShTvA vyathitA trastA varaM kR^iShNamayAchata. dadasva me varaM kR^iShNa bhayArtAyA mahAbhuja .. 2\-66\-19 (13899) tvaM hyArtAnAM samAshvAso bhItAnAmabhayapradaH. evamuktastataH kR^iShNaH so.abravIdyadunandanaH .. 2\-66\-20 (13900) mA bhaistvaM devi dharmaj~ne na matto.asti bhayaM tava. dadAmi kaM varaM kiM cha karavANi pitR^iShvasaH .. 2\-66\-21 (13901) shakyaM vA yadi vA.ashakyaM kariShyANi vachastava. evamuktA tataH kR^iShNamabravIdyadunandanam .. 2\-66\-22 (13902) shishupAlasyAparAdhAnkShamethAstvaM mahAbala. matkR^ite yadushArdUla viddhyenaM me varaM prabho .. 2\-66\-23 (13903) kR^iShNa uvAcha. 2\-66\-24x (1490) aparAdhashataM kShAmyaM mayA hyasya pitR^iShvasaH. putrasya te vadhArhasya mA tvaM shoke manaH kR^ithAH .. 2\-66\-24 (13904) bhIShma uvAcha. 2\-66\-25x (1491) `sa jAnannAtmano mR^ityuM kR^iShNaM yadusukhAvaham'. evameSha nR^ipaH pApaH shishupAH sumandadhIH. tvAM samAhvayate vIra govindavaradarpitaH .. .. 2\-66\-25 (13905) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi shishupAlavadhaparvaNi ShaTShaShTitamo.adhyAyaH .. 66 .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 067 .. shrIH .. 2\.67\. adhyAyaH 67 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## shishupAlena rAj~nAM prashaMsanapUrvakaM garhitena bhIShmeNa rAj~nAM tiraskaraNAdikam .. 1\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## bhIShma uvAcha .. naiShA chedipaterbuddhiryayA tvAhvayate.achyutam. nUnameva jagadbhartuH kR^iShNasyaiva vinishchayaH. 2\-67\-1 (13906) ko hi mAM bhImasenAdya kShitAvarhati pArthivaH. kSheptuM kAlaparItAtmA yathaiSha kulapAMsanaH .. 2\-67\-2 (13907) eSha hyasya mahAbAhusterjoshashcha harerdhruvam. tameva punarAdAtuM kurute.atra matiM hariH .. 2\-67\-3 (13908) yenaiSha kurushArdUla shArdUla iva chedirAT. garjatyatIva durbuddhiH sarvAnasmAnachintayan .. 2\-67\-4 (13909) vaishampAyana uvAcha .. 2\-67\-5x (1492) tato na mamR^iShe chaidyastadbhIShmavachanaM tadA. uvAcha chaina sa~NkruddhaH punarbhIShmamathottaram .. 2\-67\-5 (13910) shishupAla uvAcha .. 2\-67\-6x (1493) dviShatAM no.astu bhIShmaiSha prabhAvaH keshavasya yaH. yasya saMstavavaktA tvaM bandivatsatatotthitaH .. 2\-67\-6 (13911) saMstave chamano bhIShma pareShAM ramate yadi. tadA saMstuhi rAj~nastvamimaM hitvA janArdanam .. 2\-67\-7 (13912) daradaM stuhi bAhlIkamimaM pArthivasattamam. jAyamAnena yeneyabhavaddAritA mahI .. 2\-67\-8 (13913) va~NgA~NgaviShayAdhyakShaM sahasrAkShasamaM bale. stuhi karNamimaM bhIShma mahAchApavikarShaNam .. 2\-67\-9 (13914) yasyeme kuNDale divye sahaje devanirmite. kavachaM cha mahAbAho bAlArkasadR^ishaprabham .. 2\-67\-10 (13915) vAsavapratimo yena jarAsandho.atidurjayaH. vijito bAhuyuddhena dehabhedaM cha lambhitaH .. 2\-67\-11 (13916) droNaM drauNiM cha sAdhu tvaM pitAputrau mahArathau. stuhi stutyAvubhau bhIShma satataM dvijasattamau .. 2\-67\-12 (13917) yayoranyataro bhIShma sa~NkruddhaH sacharAcharAm. imAM vasumatIM kuryAnniH sheShAmiti me matiH .. 2\-67\-13 (13918) droNasya hi samaM yuddhe na pashyAmi narAdhipam. nAshvatthAmnaH samaM bhIShma na cha tau stotumichChasi .. 2\-67\-14 (13919) pR^ithivyAM sAgarAntAyAM yo vaipratisamo bhavet. duryodhanaM tvaM rAjendramatikramya mahAbhujam .. 2\-67\-15 (13920) jayadrathaM cha rAjAnaM kR^itAstraM dR^iDhavikramam. drumaM kimpuruShAchAryaM loke prathitavikramam. atikramya mahAvIryaM kiM prashaMsasi keshavam .. 2\-67\-16 (13921) vR^iddhaM cha bharatAchAryaM tathA shAradvataM kR^ipam. atikramya mahAvIryaM kiM prashaMsasi keshavam .. 2\-67\-17 (13922) dhanurdharANAM pravaraM rukmiNaM puruShottamam. atikramya mahAvIryaM kiM prashaMsasi keshavam .. 2\-67\-18 (13923) bhIShmakaM cha mahAvIryaM dantavaktraM cha bhUmipam. bhagadattaM yUpakethu jayatsenaM cha mAgadham .. 2\-67\-19 (13924) virATadrupadau chobhau shakuniM cha bahadbalam. vindAnuvindAvAvantyau pANDyaM shvetamathottamam .. 2\-67\-20 (13925) sha~NkhaM cha sumahAbhAgaM vR^iShasenaM cha mAninam. ekalavyaM cha vikrAntaM kAli~NgaM cha mahAratham .. 2\-67\-21 (13926) atikramya mahAvIryaM kiM prashaMsati keshavam. shalyAdInapi kasmAttvaM na stauShi vasudhAdhipAn. stavAya yadi te buddhirvartate bhIShma vasudhAdhipAn. 2\-67\-22 (13927) kiM hi shakyaM mayA kartuM yadvR^iddhAnAM tvayA nR^ipa. purA kathayatAM nUnaM na shrutaM dharmavAdinAm .. 2\-67\-23 (13928) AtmanindAtmapUjA cha paranindA parastavaH. anAcharitamAryANAmiti te bhIShma na shrutam .. 2\-67\-24 (13929) yadastavyamimaM shashvanmohAtsaMstauShi bhaktitaH. keshavaM tachcha te bhIShma na kashchidanumanyate .. 2\-67\-25 (13930) kathaM bhojasya puruShe vatsapAle durAtmani. samAveshayase sarvaM jagatkevalakAmyayA .. 2\-67\-26 (13931) atha chaiShA na te buddhiH prakR^itiM yAti bhArata. mayaiva kathitaM pUrvaM kuli~NgashakuniryathA .. 2\-67\-27 (13932) kuli~NgashakunirnAma pArshve himavataH pare. bhIShma tasyAH sadA vAchaH shrUyante.arthavigarhitAH .. 2\-67\-28 (13933) mA sAhasamitIdaM sA satataM vAshate kila. sAhasaM chAtmanAtIva charantI nAvabudhyate .. 2\-67\-29 (13934) sA hi mAMsArgalaM bhIShma mukhAtsiMhasya khAdataH. dantAntaravilagnaM yattadAdatte.alpachetanA .. 2\-67\-30 (13935) ichChataH sA hi siMhasya bhIShma jIvatyasaMshayam. tadvattvamapyadharmiShTha sadA vAchaH prabhAShase .. 2\-67\-31 (13936) ichChatAM bhUmipAlAnAM bhIShma jIvasyasaMshayam. lokavidviShTakarmA hi nAnyo.asti bhavatA samaH .. 2\-67\-32 (13937) vaishampAyana uvAcha .. 2\-67\-33x (1494) tatashchedipateH shrutvA bhIShmaH sa kaTukaM vachaH. uvAchedaM vacho rAjaMshchedirAjasya shR^iNvataH .. 2\-67\-33 (13938) ichChatAM kila nAmAhaM jIvAmyeShAM mahIkShitAm. so.ahaM na gaNayAmyetAMstR^iNenApi narAdhipAn .. 2\-67\-34 (13939) evamukte tu bhIShmeNa tataH sa~nchukrushurnR^ipAH. kechijjahR^iShire tatra kechidbhIShmaM jagarhire .. 2\-67\-35 (13940) kechidUchurmaheShvAsAH shrutvA bhIShmasya yadvachaH. pApo.avalipto vR^iddhashcha nAyaM bhIShmo.arhati kShamAm .. 2\-67\-36 (13941) hanyatAM durmatirbhIShmaH pashuvatsAdhvayaM nR^ipAH. sarvaiH sametya saMrabdhairdahyatAM vA kaTAgninA .. 2\-67\-37 (13942) iti teShAM vachaH shrutvA tataH kurupitAmahaH. uvAcha matimAnbhIShmastAneva vasudhAdhipAn .. 2\-67\-38 (13943) uktasyoktasya nehAntamahaM samupalakShaye. yattu vakShyAmi tatsarvaM shR^iNudhvaM vasudhAdhipAH .. 2\-67\-39 (13944) pashuvadghAtanaM vA me dahanaM vA kaTAgninA. kriyatAM mUrdhni vo nyastaM mayedaM sakalaM padam .. 2\-67\-40 (13945) eSha tiShThati govindaH pUjito.asmAbhirachyutaH. yasya vastvarate buddhirmaraNAya sa mAdhavam .. 2\-67\-41 (13946) kR^iShNamAhvayatAmadya yuddhe chakragadAdharam. yAdavasyaiva devasya dehaM vishatu pAtitaH .. .. 2\-67\-42 (13947) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi shishupAlavadhaparvaNi saptaShaShTitamo.adhyAyaH .. 67 .. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes## 2\-67\-15 vaipratisamaH vigataH pratisamo yasya sa tathA . svArthe taddhitaH. atula ityarthaH .. 2\-67\-27 kuli~Ngashakuniriti strIpakShivisheShaH .. 2\-67\-37 kaTAgninA kakShAgninA .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 068 .. shrIH .. 2\.68\. adhyAyaH 68 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## bhIShmavAkyAtkupitena shashupAlena rAj~naH saj~nAhya yuyutsayA kR^iShNasyAhvAnam .. 1\.. kR^iShNena svasmin shishupAlakR^itAparAdhAnvishrAvya vibhIShitAnAM rAj~nAM palAyanama .. 2\.. apagateShu rAjasu shishupAlasya ekAkinaH kR^iShNaM prati yuddhAya gamanam .. 3\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## vaishampAyana uvAcha .. vachaH shrutvaiva bhIShmasya chedirADuruvikramaH. yuyutsurvAsudevena vAsudevamuvAcha ha .. 2\-68\-1 (13948) Ahvaye tvAM raNaM gachCha mayA sArdhaM janArdana. yAvadadya nihanmi tvAM sahitaM sarvapANDavaiH .. 2\-68\-2 (13949) saha tvayA hi me vadhyAH sarvathA kR^iShNa pANDavAH. nR^ipatInsamatikramya yairarAjA tvamarchitaH .. 2\-68\-3 (13950) ye tvAM dAsamarAjAnaM bAlyAdarchanti durmatim. anarhamarhavatkR^iShNa vadhyAsta iti me matiH .. 2\-68\-4 (13951) ityuktvA rAjashArdUla `shArdUla iva nAdayan. pashyatAM sarvabhUtAnAM shishupAlaH pratApavAn .. 2\-68\-5 (13952) sa raNAyaiva sa~NkruddhaH sannaddhaH sarvarAjabhiH. sunIthaH prayayau kShipraM pArthayaj~najighAMsayA .. 2\-68\-6 (13953) tatashchakragadApANiH keshavaH keshihA hariH. sadhvajaM rathamAsthAya dArukeNa susatkR^itam. bhIShmeNa dattahasto.asAvAruhoha rathottamam .. 2\-68\-7 (13954) tena pApasvabhAvena kopitAnsarvapArthivAn. AsasAda raNe kR^iShNaH sajjitaikarathaH sthitaH .. 2\-68\-8 (13955) tataH puShkarapatrAkShaM tArkShyadhvajarathe sthitam. divAkaramivodyantaM dadR^ishuH sarvapArthivAH .. 2\-68\-9 (13956) AropayantaM jyAM kR^iShNaM pratapantamivaujasA. sthitaM puShparathe divye puShpaketumivAparam .. 2\-68\-10 (13957) dR^iShTvA kR^iShNaM tathA yAntaM pratapantamivaujasA. yathArhaM keshave vR^ittimavashAH pratipedire .. 2\-68\-11 (13958) tAnuvAcha mahAbAhurmahA.asuranibarhaNaH. vR^iShNivIrastadA rAjansAntvayanparavIrahA .. 2\-68\-12 (13959) shrIbhagavAnuvAcha .. 2\-68\-13x (1495) apeta sabalAH sarva AsvastA mama shAsanAt. mA dR^iShTo dUShayetpApa eSha vaH sarvapArthipAH .. 2\-68\-13 (13960) eSha naH shatruratyantameSha vR^iShNivimardanaH. sAtvatAM sAtvatIputro vairaM charati shAshvatam'.. 2\-68\-14 (13961) prAgjyotiShapuraM yAtAnasmA~nj~nAtvA nR^ishaMsakR^it. adahaddvArakAmeSha svastrIyaH sannarAdhipAH .. 2\-68\-15 (13962) krIDato bhojarAjasya eva raivatake girau. hatvA badhvA cha tAnsArvAnupAyAtsvapuraM purA .. 2\-68\-16 (13963) ashvamedhe hayaM medhyamutsR^iShTaM rakShibhirvR^itam. piturme yaj~navighnArthamaharatpApanishchayaH .. 2\-68\-17 (13964) sauvIrAnpratiyAtAM cha babhroreSha tapasvinaH. bhAryAmabhyaharanmohAdakAmAM tAmito gatAm .. 2\-68\-18 (13965) eSha mAyApratichChannaH kArUshArthe tapasvinIm. jahAra bhadrAM vaishAlIM mAtulasya nR^ishaMsakR^it .. 2\-68\-19 (13966) vR^iShNidArAnvilApyaiva hatvA cha kukurAndhakAn. pApAbuddhirupAtiShThatsa pravishya sasambhramam .. 2\-68\-20 (13967) vishAlarAj~no duhitAM mama pitrA vR^itAM satIm. anena kR^itvA sandhAnaM karUshena jigIShayA .. 2\-68\-21 (13968) jarAsandhaM samAshritya kR^itavAnvipriyANi me. tAni sarvANi sa~NkhyAtuM na shaknomi narAdhipAH .. 2\-68\-22 (13969) evametadaparyantameSha vR^iShNiShu kilbiShI. asmAkamayamArambhAMshchakAra parabhAnR^ijuH .. 2\-68\-23 (13970) shataM kShantavyamasmAbhirvadhArhANAM kilAgasAm. baddho.asmi samayairghorairmAturasyaiva sa~Ngare .. 2\-68\-24 (13971) tattathA shatamasmAkaM kShAntaM kShayakaraM mayA. dvau tu me vadhakAle.asminna kShantavyau katha~nchana .. 2\-68\-25 (13972) yaj~navighnakaraM hanyAM pANDavAnAM cha durhR^idam. iti me vartate bhAvastamatIyAM kathaM nvaham .. 2\-68\-26 (13973) pitR^iShvasuH kR^ite duHkhaM sumahanmarShayAmyaham. diShTyA hIdaM sarvarAj~nAM sannidhAvadya vartate .. 2\-68\-27 (13974) pashyanti hi bhavanto.adya mayyatIva vyatikramam. kR^itAni tu parokShaM me yAni tAni nibodhata .. 2\-68\-28 (13975) imaM tvasya na shakShyAmi kShantumadya vyatikramam. avalepAdvadhArhasya samagre rAjamaNDale .. 2\-68\-29 (13976) rukmiNyAmasya mUDhasya prArthanA.a.asInmumUrShataH. na cha tAM prAptavAnmUDhaH shUdro vedashrutImiva .. 2\-68\-30 (13977) vaishampAyana uvAcha .. 2\-68\-31x (1496) evamAdi tataH sarve sahitAste narAdhipAH. garhaNaM shishupAlasya vAsudevena vishrutaH .. 2\-68\-31 (13978) vAsudevavachaH shrutvA chedirAjaM vyagarhayan. rathopasthe dhanuShmantaM sharAnsandadhataM ruShA .. 2\-68\-32 (13979) shrutvA.api cha vilokyAshu dudruvuH sarvapArthivAH. vihAya paramodvignAshchedirAjaM chamUmukhe .. 2\-68\-33 (13980) tasya tadvachanaM shrutvA shishupAlaH pratApavAn. jahAsa svanavaddhAsaM vAkyaM chedamuvAcha ha .. 2\-68\-34 (13981) matpUrvAM rukmiNIM kR^iShNa saMsatsu parikIrtayan. visheShataH pArthiveShu vrIDAM na kuruShe katham .. 2\-68\-35 (13982) manyamAno hi kaH satsu puruShaH parikIrtayet. anyapUrvA striyaM jAtu tvadanyo madhUsUdana .. 2\-68\-36 (13983) kShamA vA yadi te shraddhA mA vA kR^iShNa mama kShama. kruddhAdvApi prasannAdvA kiM me tvatto bhaviShyate .. 2\-68\-37 (13984) `vaishampAyana uvAcha .. 2\-68\-38x (1497) sa tAMstu vidrutAnsarvAnsAshvapattirathadvipAn. kR^iShNatejohatAnsarvAnsamIkShya vasudhAdhipAn .. 2\-68\-38 (13985) shishupAlo rathenaikaH pratyupAyAtsa keshavam. ruShA tAmrekShaNo rAja~nChalabhaH pAvakaM yathA .. .. 2\-68\-39 (13986) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi shishupAlavadhaparvaNi aShTaShaShTitamo.adhyAyaH .. 68\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes## 2\-68\-31 vishrutAH shrAvitAH .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 069 .. shrIH .. 2\.69\. adhyAyaH 69 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## shishupAle sannaddhe sati utpAtadarshanena yudhiShThirasya prashne nAradena tattaduta pAtAnAM vishiShya phalakathanam .. 1\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## vaishampAyana uvAcha .. tato yuddhAya saMnaddhaM chedirAjaM yudhiShThiraH. dR^iShTvA matimatAM shreShTho nAradaM samuvAcha ha .. 2\-69\-1 (13987) yudhiShThira uvAcha .. 2\-69\-2x (1498) antarikShe cha bhUmau cha te.astyaviditaM kvachit. yAni rAjavinAshAya bhaumAni cha khagAni cha .. 2\-69\-2 (13988) nimittAnIha jAyante utpAtAshcha pR^ithagvidhAH. etaditChAmi kArtsnyena shrotuM tvatto mahAmune .. 2\-69\-3 (13989) vaishampAyana uvAcha. 2\-69\-4x (1499) ityevaM mitamAnvipraH kururAjasya dhImataH. pR^ichChataH sarvamavyagramAchachakShe mahAyashAH .. 2\-69\-4 (13990) nArada uvAcha .. 2\-69\-5x (1500) parAkramaM cha mArgaM cha saMnipAtaM samuchChrayam. ArohaNaM kurushreShTha anyonyaM pratisarpaNam .. 2\-69\-5 (13991) pashmInAM vyatisaMsargaM vyAyAmaM vR^ittipIDanam. darshanAdarshanaM chaiva adR^ishyAnAM cha darshanam .. 2\-69\-6 (13992) hAniM vR^iddhiM cha hrAsaM cha varNasthAnaM balAbalam. sarvametatparIkSheta grahANAM grahakovidaH .. 2\-69\-7 (13993) bhaumAH pUrvaM pravartante khecharAshcha tataH param. utpadyante cha loke.asminnutpAtA devanirmitAH .. 2\-69\-8 (13994) yadA tu sarvabhUtAnAM ChAyA na parivartate. apareNa gate sUrye tatparAbhavalakShaNam .. 2\-69\-9 (13995) achChAye vimalachChAyA pratichChAyeva dR^ishyate. yatra chaityakavR^ikShANAM tatra vidyAnmahadbhayam .. 2\-69\-10 (13996) shIrNaparNapravAlAshcha shuShkaparNAshcha chaityakAH. apabhraShTapravAlAshcha tatrAbhAvaM vinirdishet .. 2\-69\-11 (13997) snigdhaparNapravAlAshcha dR^ishyante yatra chaityakAH. IhamAnAshcha vR^ikShAshcha bhAvastatra na saMshayaTaH .. 2\-69\-12 (13998) puShpe puShpaM prajAyeta phale vA phalamAshritam. rAjA vA rAjamAtro vA maraNAyopapadyate .. 2\-69\-13 (13999) prAvR^iTCharadi hemante vasante vApi sarvashaH. AkAlikaM puShpaphalaM rAShTrakShobhaM vinirdishet .. 2\-69\-14 (14000) nadInAM strotaso.akAle dyotayanti mahAbhayam. vanaspatiH pUjyamAnaH pUjito.apUjito.api vA .. 2\-69\-15 (14001) yadA bhajyeta vAtena bhidyate namito.api vA. agnivAyubhayaM vidyAchChreShTho vApi vinashyati .. 2\-69\-16 (14002) dishaH sarvAshcha dIpyante jAyante rAjavibhramAH. bhidyamAno yadA vR^ikSho ninadechchApi pAtitaH. saha rAShTraM cha patitaM nataM vR^ikShaM prapAtayet .. 2\-69\-17 (14003) athainaM Chedayetkashchitpratikruddho vanaspatiH. ChettA bhettA patishchaiva kShiprameva nashiShyati .. 2\-69\-18 (14004) devatAnAM cha patanaM maShTapAnAM cha pAtanam. achalAnAM prakampashcha tatparAbhavalakShaNam .. 2\-69\-19 (14005) nishi chendradhanurdR^iShTaM tatopi cha mahadbhayam. taddraShTareva bhItiH syAnnAnyeShAM bharatarShabha .. 2\-69\-20 (14006) rAtrAvindradhanurdR^iShTvA tadrAShTraM parivarjayet .. 2\-69\-21 (14007) archA yatra pranR^ityanta nadanti cha hasanti cha. unmIlanti nimIlanti rAShTrakShobhaM vinirdishet .. 2\-69\-22 (14008) shilA yadi prasi~nchanti snehAMshchodakasambhavAn. anyadvA vikR^itaM ki~nchittadbhayasya nidarshanam .. 2\-69\-23 (14009) mriyante vA mahAmAtrA rAjA saparivArakaH. purasya yA bhavedvyAdhI rAShTre deshe cha vibhramAH .. 2\-69\-24 (14010) devatAnAM yadA.a.avAse rAj~nAM vA yatra veshmani. bhANDAgArAyudhAgAre nivisheta yadA madhu .. 2\-69\-25 (14011) sarvaM tadA bhavetsthAnaM hanyamAnaM balIyasA. AgantukaM bhayaM tatra bhavedityeva nirdishet .. 2\-69\-26 (14012) pAdapashchaiva yo yatra raktaM sravati shoNitam. dantAgrAtku~njaro vApi shR^i~NgAdvA vR^iShabhastathA .. 2\-69\-27 (14013) pAdapAdrAShTrivibhraMshaH ku~njarAdrAjavibhramaH. gobrAhmaNavinAshaH syAdvR^ivabhasyeti nirdishet .. 2\-69\-28 (14014) ChatraM narapateryatra nipatetpR^ithivItale. sarAShTro nR^ipatI rAjankShiprameva vinashyati .. 2\-69\-29 (14015) devAgAreShu vA yatra rAj~no vA yatra veshmani. vikR^itaM yadi dR^ishyeta nAgAvAseShu vA punaH .. 2\-69\-30 (14016) tasya deshasya pIDA syAdrAj~no janapadasya vA. anAvR^iShTibhayaM ghoramatidurbhikShamAdishet .. 2\-69\-31 (14017) archAyA bAhubha~Ngena gR^ihasthAnAM bhayaM bhavet. bhagne praharaNe vidyAtsenApativinAshanam .. 2\-69\-32 (14018) AgantukA tu pratimA sthAnaM yatra na vindati. jabhyantareNa ShaNmAsAdrAjA tyajati tatpuram .. 2\-69\-33 (14019) pradIryate mahI yatra vinadatyapi pAtyate. mriyate tatra rAjA cha tatra rAShTraM vinashyati .. 2\-69\-34 (14020) eNIpadAnvA sarpAnvA DuNDubhAnatha dIpyakAn. maNDUko grasate yatra tatra rAjA vinashyati .. 2\-69\-35 (14021) abhinnaM vApyapakvaM vA yatrAnnamupachIyate. jIryante vA mriyante vA tadannaM nopabhu~njate .. 2\-69\-36 (14022) udapAne cha yatrApo vivardhante yudhiShThira. sthAvareShu pravartante nirgachChenna punastataH .. 2\-69\-37 (14023) apAdaM vA tripAdaM vA dvishIrShaM vA chaturbhujam. striyo yatra prasUyante brUyAttatra parAbhavam .. 2\-69\-38 (14024) ajaiDakAH striyo gAvo ye chAnye cha viyonayaH. vikR^itAni prajAyante tatra tatra parAbhavaH .. 2\-69\-39 (14025) nadI yatra pratisrotA AvahetkaluShodakam. dishashcha na prakAshante tatparAbhavalakShaNam .. 2\-69\-40 (14026) etAni cha nimittAni yAni chAnyAni bhArata. keshavAdeva jAyante bhaumAni cha khagAni cha .. 2\-69\-41 (14027) chandrAdityau grahAshchaiva nakShatrANi cha bhArata. vAyuragnistathA chApaH pR^ithivI cha janArdanAt .. 2\-69\-42 (14028) yasya deshasya hAniM vA vR^iddhiM vA kartumichChati. tasmindeshe nimittAni tAni tAni karotyayam .. 2\-69\-43 (14029) sosau chedipatestAta vinAshaM samupasthitam. nivedayati govindaH svairupAyairna saMshayaH .. 2\-69\-44 (14030) iyaM prachalitA bhUmirashivA vAnti mArutAH. rAhushchApyapatatsomamaparvaNi vishAmpate .. 2\-69\-45 (14031) sanirghAtAH patantyulkAstamaH sa~njAyate bhR^isham. chedirAjavinAshAya harireSha vijR^imbhate .. 2\-69\-46 (14032) vaishampAyana uvAcha .. 2\-69\-47x (1501) evamuktvA tu devarShirnArado virarAma ha. tAbhyAM puruShasiMhAbhyAM tasminyuddha upasthite. 2\-69\-47 (14033) dadR^ishurbhUmipAlAste ghorAnautpAtikAnbahUn .. tatra vai dR^ishyamAnAnAM dikShu sarvAsu bhArata. 2\-69\-48 (14034) ashrUyanta tadA rAja~nChivAnAmashivA ravAH .. rarAsa cha mahI kR^itsnA savR^ikShavanaparvatA. 2\-69\-49 (14035) aparvaNi cha madhyAhne mUryaM svarbhAnuragrasat .. dhvajAgre chedirAjasya sarvaratnapariShkR^ite. 2\-69\-50 (14036) apatatkhAchchyuto gR^idhrastIkShNatuNDaH parantapa .. AraNyaiH sahasA hR^iShTA grAmyAshcha mR^igapakShiNaH. 2\-69\-51 (14037) chukrushurbhairavaM tatra tasminyuddha upasthite .. evamAdini ghorANi bhaumAni cha svagAni cha. 2\-69\-52 (14038) autpAtikAnyadR^ishyanta sa~Nkruddhe shAr~Ngadhanvani .. .. 2\-69\-53 (14039) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi shishupAlavadhaparvaNi ekonasaptatitamo.adhyAyaH .. 69 .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 070 .. shrIH .. 2\.70\. adhyAyaH 70 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## kR^iShNashishupAlayoryuddhavarNanam .. 1\.. shishupAlavadhaH .. 2\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## vaishampAyana uvAcha .. tato viShphArayanrAjA mahachchaidipatirdhanuH. abhiyAsyanhR^iShIkeshamuvAcha madhusUdanam .. 2\-70\-1 (14040) ekastvamasi me shatrustattvAM hatvA.adya mAdhava. tataH sAgaraparyantAM pAlayiShyAmi medinIm .. 2\-70\-2 (14041) dvairathaM kA~NkShitaM yadvai tadidaM paryupasthitam. chirasya vata me diShTyA vAsudeva saha tvayA. adya tvAM nihaniShyAmi bhIShmaM cha saha pANDavaiH .. 2\-70\-3 (14042) vaishampAyana uvAcha. 2\-70\-4x (1502) evamuktvA sa taM bANairnishitairattatejanaiH. vivyAdha yudhi tIkShNAgraishchedirADyapu~Ngavam? 2\-70\-4 (14043) ka~NkapatrachChadA bANAshchedirAjadhanushchyutAH. vivishuste tadA kR^iShNaM bhuja~NgA iva parvatam? 2\-70\-5 (14044) nAdadAnasya chaidyasya sharAnatyasyatopi vA. dadhR^ishurvivaraM kechidgatiM vAyorivAmbare? 2\-70\-6 (14045) chedirAjamahAmedhaH sharajAlAmbumAMstadA. abhyavarShaddhR^iShIkeshaM payoda iva parvatam? 2\-70\-7 (14046) tataH shAr~NgamamitraghnaH kR^itvA sasharamachyutaH. AbabhAShe mahabAhuH sunIthaM paravIrahA .. 2\-70\-8 (14047) ayaM tvaM bhAmakastIkShNashchedirAja mahAsharaH. bhettumarhati vegena mahAshanirivAchalam .. 2\-70\-9 (14048) vaishampAyana uvAcha. 2\-70\-10x (1503) evaM bruvati govinde tatashchedipatiH punaH. mumocha nishitAnanyAnkR^iShNaM prati sharAnbahUn .. 2\-70\-10 (14049) atha bANArditaH kR^iShNaH shAr~NgamAyamya dIptimAn. mumocha nishitAnbANA~nChatashotha sahasrashaH .. 2\-70\-11 (14050) tA~nCharAMstu sa chichCheda sharavarShaistu chedirAT. ShaDbhishchAnyairjaghAnAshu keshavaM chedipu~NgavaH .. 2\-70\-12 (14051) tato.asraM sahasA kR^iShNaH pramumocha jagadguruH. astreNa tanmahAbAhurvArayAmAsa chedirAT .. 2\-70\-13 (14052) tataH shatasahasreNa sharANAM nataparvaNAm. sarvataH samavAkIrya shauriM dAmodaraM tadA .. 2\-70\-14 (14053) nanAda balavAnkruddhaH shishupAlaH pratApavAn. idaM chovAcha saMrabdhaH keshavaM paravIrahA .. 2\-70\-15 (14054) shishupAla uvAcha .. 2\-70\-16x (1504) adyA~NgaM mAmakA bANA bhetsyanti tava saMyuge. hatvA tvAM samutAmAtyaM pANDavAMshcha tarasvinaH .. 2\-70\-16 (14055) anR^iNyamadyaya yAsyAmi jarAsandhasya dhImataH. kaMsasya keshinashchaiva narakasya tathaiva ha .. 2\-70\-17 (14056) vaishampAyana uvAcha .. 2\-70\-18x (1505) ityuktvA krodhatAmrAkShaH shishupAlo janArdanam. adR^ishyaM sharavarSheNa sarvataH sa chakAra ha .. 2\-70\-18 (14057) tato.astreNaiva chAnyonyaM nikR^itya cha sharAnbahUn. sharavarShaistadA chaidyamantardhAtuM prachakrame .. 2\-70\-19 (14058) antardhAnagatau vIrau shushubhAte mahArathau. tau dR^iShTvA sarvabhUtAni sAdhusAdhvityapUjayan .. 2\-70\-20 (14059) na dR^iShTapUrvamasmAbhiryuddhamIdR^ishakaM purA. tataH kR^iShNaM jaghAnAshu shushupAlastribhiH sharaiH .. 2\-70\-21 (14060) kR^iShNo.api bANairvivyAdha sunIthaM pa~nchabhiryudhi. tataH sunIthaM saptatyA nArAchairdayadbalI. 2\-70\-22 (14061) tato.atividdhaH kR^iShNena sunIthaH krodhamUrChitaH. vivyAdha nishitairbANairvAsudevaM stanAntare .. 2\-70\-23 (14062) punaH kR^iShNaM tribhirviddhvA nanAdAvasare nR^ipaH. tato.atidAruNaM yuddhaM sahasA chakratustadA .. 2\-70\-24 (14063) nau nakhairiva shArdUlau dantairiva mahAgajau. daMShTrAbhiriva pa~nchAsyau charaNairiva kukkuTau .. 2\-70\-25 (14064) dArayetAM sharaistIkShNairanyonyaM yudhi tAvubhau. tato mumuchatuH kruddhau sharavarShamanuttamam .. 2\-70\-26 (14065) sharaireva sharA~nChitvA tAvubhau puruSharShabhau. chakrAte.astramayaM yuddhaM ghoraM tadatimAnuSham .. 2\-70\-27 (14066) AgneyamastraM mumuche shishupAlaH pratApavAn. vAruNAstreNa tachChrIghraM nAshayAmAsa keshavaH .. 2\-70\-28 (14067) kauberamastraM sahasA chedirAT pramumocha ha. 2\-70\-29 kauberaNaiva sahasA.anAshayattaM jagatprabhuH .. 2\-70\-29 (14068) yAmyamastraM tataH kruddho mumuche kAlamohitaH. yAmyenaivAstrayogena yAmyamastraM vyanAshayat .. 2\-70\-30 (14069) gAndharveNa cha gAndharvaM mAnavaM mAnavena cha. vAyavyena cha vAyavyaM raudraM raudreNa chAbhibhUH .. 2\-70\-31 (14070) aindramaindreNa bhagavAnvaiShNavena cha vaiShNavam. evamastrANi kurvANau yuyudhAte mahAbalau .. 2\-70\-32 (14071) tato mAyAM vikurvANo damagoShasuto balI. gadAmusalasaMyuktA~nChaktitomarasAyakAn .. 2\-70\-33 (14072) parashvathamusaNDIshcha vavarSha yudhi keshavam. amoghAstreNa bhagavAnnAshayAmAsa keshihA .. 2\-70\-34 (14073) shilAvarShaM mahAghoraM vavarSha yudhi chedirAT. vajrAstreNAbhisa~NkruddhashchUrNaM tadakarotprabhuH .. 2\-70\-35 (14074) jalavarShaM tato ghoraM vyasajachchedipu~NgavaH. vAyavyAstreNa bhagavAnvyAkShipachChatasho hi tat .. 2\-70\-36 (14075) nihatya sarvamAyAM vai sunItasya janArdanaH. sa muhUrtaM chakArAshu dvandvayuddhaM mahArathaH .. 2\-70\-37 (14076) sa bANayuddhaM kurvANo bhartsayAmAsa chedirAT. damaghoShasuto dhR^iShTamuvAcha yadupu~Ngavam .. 2\-70\-38 (14077) adya kR^iShNamakR^iShNaM tu kurvantu mama sAyakAH. ityevamuktvA duShTAtmA sharavarShaM janArdane .. 2\-70\-39 (14078) mumocha puruShavyAghro ghoraM vai chedipu~NgavaH. sharasaM~NkR^ittagAtrastu kShaNena yadunandanaH .. 2\-70\-40 (14079) rudhiraM parisusrAva madaM matta iva dvipaH. na yantA na ratho vApi na chAshvAH parvatopamAH .. 2\-70\-41 (14080) dR^ishyante sharasa~nChannAH keshavasya mahAtmanaH. keshavaM tadavasthaM tu dR^iShTvA bhUtAni chakrushuH .. 2\-70\-42 (14081) dArukastu tadA prAha kR^iShNaM yAdavanandanam. nedR^isho dR^iShTapUrvo hi sa~NgrAmo vai purA mayA .. 2\-70\-43 (14082) sthAtavyamiti tiShThAmi tvatprabhAveNa mAdhava. anyathA na cha me prANA dharAyeyurjanArdana .. 2\-70\-44 (14083) ataH sa~nchintya govinda kShipramasya vadhaM kuru. evamuktastu sUtena keshavo vAkyamabravIt .. 2\-70\-45 (14084) eSha hyatibalo daityo hiraNyakashipuH purA. ripuH surANAmabhavadvaradAnena garvitaH .. 2\-70\-46 (14085) tathA.a.asIdrAvaNo nAma rAkShaso hyativIryavAn. tenaiva balavIryeNa balaM nAgaNayanmama .. 2\-70\-47 (14086) ahaM mR^ityushcha bhavitA kAle kAle durAtmanaH. na bhetavyaM tathA sUta naiSha kashchinmayi sthite .. 2\-70\-48 (14087) ityevamuktvA bhagavAnnanarda garuDadhvajaH. pA~nchajanyaM mahAsha~NkhaM pUrayAmAsa keshavaH .. 2\-70\-49 (14088) saMmohayitvA bhagavAMshchakraM divyaM samAdade. chichCheda cha sunIthasya shirashchakreNa saMyuge'.. 2\-70\-50 (14089) sa papAta mahAbAhurvajrAhata ivAchalaH. tatashchedipaterdehAttejo.agryaM dadR^ishurnR^ipAH .. 2\-70\-51 (14090) utpatantaM mahArAja gaganAdiva bhAskaram. tataH kamalapatrAkShaM kR^iShNaM lokanamaskR^itam. vavande tattadA tejo vivesha cha narAdhipa .. 2\-70\-52 (14091) tadadbhutamamanyanta dR^iShTvA sarve mahIkShitaH. yadvivesha mahAbAhuM tattejaH puruShottamam .. 2\-70\-53 (14092) anabhre pravavarSha dyauH papAta jvalitAshaniH. kR^iShNena nihate chaidye chachAla na vasundharA .. 2\-70\-54 (14093) tataH kechinmahIpAlA nAbruvaMstatra ki~nchana. atItavAkpathe kAle prekShamANA janArdanam .. 2\-70\-55 (14094) hastairhastAgramapare pratyapiMShannamarShitAH. apare dashanairoShThAnadashankrodhamUrChitAH .. 2\-70\-56 (14095) rahashcha kechidvArShNeyaM prashashaMsurnarAdhipAH. kechideva susaMrabdhA madhyasthAstvapare.abhavan .. 2\-70\-57 (14096) prahR^iShTAH keshavaM jagmuH saMstuvanto maharShayaH. brAhmaNAshcha mahAtmAnaH pArthivAshcha mahAbalAH. shashaMsurnirvR^itAH sarve dR^iShTvA kR^iShNasya vikramam .. 2\-70\-58 (14097) `sadevagandharvagaNA rAjAno bhuvi vishrutAH. praNAmaM hi hR^iShIkeshe prAkurvata mahAtmani .. 2\-70\-59 (14098) ye tvAsuragaNAH pakShAH sambhUtAH kShatriyA iha. te nindanti hR^iShIkeshaM durAtmAno gatAyuShaH .. 2\-70\-60 (14099) prajApatigaNA ye tu madhyasthAshcha mahAtmani. brahmarShayashcha siddhAshcha gandharvoragachAraNAH .. 2\-70\-61 (14100) te vai stuvanti govindaM divyairma~NgalasaMyutaiH. parasparaM cha nR^ityanti gItena vividhena cha. upatiShThanti govindaM prItiyuktA mahAtmani .. 2\-70\-62 (14101) prahR^iShTAH keshavaM jagmuH saMstuvanto maharShayaH. brAhmaNAshchApi suprItAH pANDavAshcha mahAbalAH .. 2\-70\-63 (14102) pANDavastvabravIdbhAtR^InsatkAreNa mahIpatim. damaghoShAtmajaM shUraM saMskArayata mA chiram .. 2\-70\-64 (14103) kururAjavachaH shrutvA bhrAtaraste tvarAnvitAH. tathA cha kR^itavantaste bhrAturvai shAsanaM tadA .. 2\-70\-65 (14104) chedInAmAdhipatye cha putraM tasyAj~nayA hareH. abhyaShi~nchata taM pArthaH sahitairvasudhAdhipaiH .. .. 2\-70\-66 (14105) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi shishupAlavadhaparvaNi saptatitamo.adhyAyaH .. 70\.. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 071 .. shrIH .. 2\.71\. adhyAyaH 71 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## vistareNa rAjasUyavarNanam .. 1\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## vaishampAyana uvAcha .. tataH pravavR^ite yaj~no dharmarAjasya dhImataH. shAntavighnArhaNakShobho maharShigaNasa~NkulaH .. 2\-71\-1 (14106) taM tu yaj~naM mahAbAhurAsamApterjanArdanaH. rarakSha bhagavA~nChauriH shAr~NgachakragadAdharaH .. 2\-71\-2 (14107) tasminyaj~ne pravR^itte tu vAgmino hetuvAdinaH. hetuvAdAnbahUnprAhuH parapakShajigIShavaH .. 2\-71\-3 (14108) dadR^ishuste nR^ipatayo yaj~nasya vidhimuttamam. upendrasyeva vihitaM sahadevena bhArata .. 2\-71\-4 (14109) tadyaj~ne nyavasanrAjanbrAhmaNA bhR^ishamutsukAH. kathayantaH kathAH puNyAH pashyanto naTanartakAn .. 2\-71\-5 (14110) dadR^ishustoraNAnyatra hematAlamayAni cha. dIptabhAskaratulyAni pradIptAnIva tejasA .. 2\-71\-6 (14111) sa yaj~nastoraNaistatra grahairdyoriva sambabhau. shayyAsanavihArAMshcha subahUnratnasaMvR^itAn .. 2\-71\-7 (14112) ghaTAnpAtrIkaTAhAni kalashAni samantataH. na te ki~nchidasauvarNamapashyaMstatra pArthivAH .. 2\-71\-8 (14113) bhu~njAnAnAM cha viprANAM svAdubhojyaiH pR^ithagvidhaiH. anishaM shrUyate tatra muditAnAM mahAtmanAm .. 2\-71\-9 (14114) dIyatAM dIyatAmeShAM bhujyatAM bhujyatAmiti. evamprakArAH sa~njalpAH shrUyante tatra nityashaH .. 2\-71\-10 (14115) odanAnAM vikArANi svAdUni cha bahUni cha. vividhaAni cha bhakShyANi peyAni madhurANi cha .. 2\-71\-11 (14116) dadurdvijAnAM satataM rAjapreShyA mahAdhvare. pUrNe shatasahasre tu viprANAM bhu~njatAM tadA .. 2\-71\-12 (14117) sthApitastatra sa~nj~nArthaM sha~Nkho.adhmAyata nityashaH. muhurmuhuH praNAdastu tasya sha~Nkhasya bhArata .. 2\-71\-13 (14118) uttamaH shrUyate shabdaH shrutvA vismayamAgaman. evaM pravR^itte yaj~ne tu tuShTapuShTajanAyute .. 2\-71\-14 (14119) annasya bahusho rAjannutsedhAH parvatopamAH. dadhikulyAshcha dadR^ishuH sarpiShashcha hradA~njanAH .. 2\-71\-15 (14120) jambUdvIpo hi sakalo nAnAjanapadAyutaH. rAjannadR^ishyataikastho rAj~nastasminmahAkratau .. 2\-71\-16 (14121) tatra rAjasahasrANi puruShANAM tatastataH. gR^ihItvA dhanamAjagmustasya rAj~no mahAkratau .. 2\-71\-17 (14122) rAjAnaH sragviNashchaiva saMmR^iShTamaNikuNDalAH. tAnparIviviShurviprA~nChatasho.atha sahasrashaH .. 2\-71\-18 (14123) vividhAnyannapAnAni lehyAni vividhAni cha. teShAM nR^ipopabhogyAni brAhmaNebhyo daduH sma te .. 2\-71\-19 (14124) nAnAvidhAni bhakShyANi svAdupuShpaphalAni cha. gulAni svAdukShaudrANi daduste brAhmaNeShu vai .. 2\-71\-20 (14125) etAni satataM bhuktvA tasminyaj~ne dvijAtayaH. parAM prItiM yayuH sarve modamAnAstatastataH .. 2\-71\-21 (14126) evaM pramuditaM sarvaM bahusho dhanadhAnyavat. yaj~navATaM nR^ipA dR^iShTvA vismayaM paramaM yayuH .. 2\-71\-22 (14127) yathAbaddhUyamAnAgniM rAjasUyaM mahAkratum. pANDavasya yathAshAstraM juhuvuH sarvayAjakAH .. 2\-71\-23 (14128) vyAsadhaumyAdayaH sarve vidhivatShoDashartvijaH. svasvakarmANi chakruste pANDavasya mahAkratau .. 2\-71\-24 (14129) nAShaDa~NgavidatrAsItsadasyo nAbahushrutaH. nAvrato nAnupAdhyAyo na pApo nAkShamo dvijaH .. 2\-71\-25 (14130) na tatra kR^ipaNaH kashchiddaridro na babhUva ha. kShudhito duHkhito vApi prAkR^ito vApi mAnuShaH .. 2\-71\-26 (14131) bhojanaM bhojanArthibhyo dApayAmAsa sarvadA. sahadevo mahAtejAH satataM rAjashAsanAt .. 2\-71\-27 (14132) saMstare kushalAshchApi sarvakarmANi yAjakAH. divasa divase chakruryathAshAstrArthachakShuShaH .. 2\-71\-28 (14133) brAhmaNA devashAstraj~naH kathAshchakrushcha sarvataH. remire cha kathAnte tu sarve tasminmahAkratau .. 2\-71\-29 (14134) sA vedirvedasampannairdevadvijamaharShibhiH. AbabhAse tadA kIrNA nakShatrairdyaurivAmalA .. 2\-71\-30 (14135) pANDityadarshanArthAya kechana dvijasattamAH. tarkArthamAgatAH kechitkechidvidyAbhimAninaH .. 2\-71\-31 (14136) kechiddidR^ikShayA kechidbhItyA rAj~naH pratApinaH. sarve.apyavabhR^ithasnAtA yAjakAH kechana dvijAH .. 2\-71\-32 (14137) tato vai hemayUpAMshcha sarvaratnasamAchitAn. shobhArthaM kArayAmAsa sahadevo mahAdyutiH .. 2\-71\-33 (14138) dadR^ishustoraNAnyatra hematAlamayAni cha. sa yaj~nastoraNaistaishcha grahairdyoriva sambabhau .. 2\-71\-34 (14139) tAlAnAM toraNairhaimairdAntairiva dishAgajaiH. dikShu sarvAsu vinyastaistejobhirbhAskarairyathA .. 2\-71\-35 (14140) sakirITairnR^ipaishchaiva shushubhe tatsadastadA. devairdivyaishcha yakShaishcha uragairdivyamAnuShaiH .. 2\-71\-36 (14141) vidyAdharagaNaiH kIrNaH pANDavasya mahAtmanaH. sa rAjasUyaH shushubhe dharmarAjasya dhImataH .. 2\-71\-37 (14142) gandharvagaNasa~NkIrNaH shobhito.apsarasAM gaNaiH. devairmunigaNairyakShairdevaloka ivAparaH .. 2\-71\-38 (14143) sa kimpuruShagItaishcha kinnarairupashobhitaH. nAradashcha jagau tatra tumburushcha mahAdyutiH .. 2\-71\-39 (14144) vishvAsushchitrasenastathA.anye gItakovidAH. ramayanti sma tAnsarvAnyaj~nakarmAntareShvatha .. 2\-71\-40 (14145) tatra chApsarasaH sarvAH sundaryaH priyadarshanAH. nanR^itushcha jagushchAtra nityaM karmAntareShvatha .. 2\-71\-41 (14146) itihAsapurANAni AkhyAnAni cha sarvashaH. Uchurvai shabdashAstraj~nA nityaM karmAntareShvatha .. 2\-71\-42 (14147) bheryashcha murajAshchaiva maDDukA gomukhAshcha ye. shR^i~NgavaMshAmbujA vINAH shrUyante sma sahasrashaH .. 2\-71\-43 (14148) loke.asminsarvaviprAshcha vaishyAH shUdrA nR^ipAdayaH. sarve mlechChAH sarvagaNAstvAdimadhyAntajAstathA. 2\-71\-44 (14149) nAnAdeshasamudbhUtairnAnAjAtibhirAgataiH. paryApta iva loko.ayaM yudhiShThiraniveshane .. 2\-71\-45 (14150) bhIShmadroNAdayaH sarve kuravaH sasuyodhanAH. vR^iShNayashcha samagrAshcha pA~nchAlAshchApi sarvashaH .. 2\-71\-46 (14151) yaj~ne.asminsarvakarmANi chakrurdAsA iva kratau. evaM pravR^itto yaj~naH sa dharmarAjasya dhImataH .. 2\-71\-47 (14152) shushubhe cha mahAbAho somasyeva kraturyathA. vastrANi kambalAMshchaiva prAvArAMshchaiva sarvadA .. 2\-71\-48 (14153) niShkahemajabhANDAni bhUShaNAni cha sarvashaH. pradadau tatra viprANAM dharmarAjo yudhiShThiraH .. 2\-71\-49 (14154) yAni tatra mahIpAlairlabdhavAnbharatarShabhaH. tAni sarvANi ratnAni brAhmaNAnAM dadau tadA'.. .. 2\-71\-50 (14155) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi shishupAlavadhaparvaNi ekasaptatitamo.adhyAyaH ..71 .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 072 .. shrIH .. 2\.72\. adhyAyaH 72 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## yudhiShThireNa vyAsAdInAM pUjanam .. 1\.. rAj~nAM yudhiShThiramAmantrya svasvadeshagamanam .. 2\.. shrIkR^iShNasya yudhiShThirAdInAmantrya dvArakAM prati gamanam .. 3\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## vaishampAyana uvAcha .. tataH sa kururAjasya sarvakarmasamR^iddhimAn. yaj~naH prItikaro rAjansaMbabhau vipulotsavaH .. 2\-72\-1 (14156) shAntavighnaH sukhArambhaH prabhUtadhanadhAnyavAn. annavAnbahubhakShyashcha keshavena surakShitaH .. 2\-72\-2 (14157) samApayAmAsa cha taM rAjasUyaM mahAkratum. `koTisahasraM pradadau brAhmaNAnAM mahAtmanAm .. 2\-72\-3 (14158) na kariShyati taM loke kashchidanyo mahIpatiH. yAjakAH sarvakAmaishcha satataM tatR^ipurdhanaiH .. 2\-72\-4 (14159) tatashchAvabhR^ithasnAtaH sa rAjA pANDunandanaH. vyAsaM dhaumyaM vasiShThaM cha nAradaM cha mahAmunim .. 2\-72\-5 (14160) sumantu jaiminiM pailaM vaishampAyanameva cha. yAj~navalkyaM cha kapilaM kapAlaM kaushikaM tathA. sarvAMshcha R^itvikpravarAnpUjayAmAsa satkR^itAn .. 2\-72\-6 (14161) yudhiShThira uvAcha .. 2\-72\-7x (1506) yuShmatprasAdAtprApto.ayaM rAjasUyo mahAkratuH. janArdanaprasAdAddhi sampUrNo me manorathaH .. 2\-72\-7 (14162) vaishampAyana uvAcha .. 2\-72\-8x (1507) atha yaj~naM samApyAnte pUjayAmAsa mAdhavam. baladeva cha deveshaM bhIShmAdyAMshcha kurUdvahAn'.. 2\-72\-8 (14163) tatastvavabhR^ithasnAtaM dharmAtmAnaM yudhiShThiram. samastaM pArthivaM kShatramupagamyedamabravIt .. 2\-72\-9 (14164) diShTyA vardhasi dharmaj~na sAmrAjyaM prAptavAnasi. AjamIDhAjamIDhAnAM yashaH saMvardhitaM tvayA .. 2\-72\-10 (14165) karmaNaitena rAjendra dharmashcha sumahAnkR^itaH. ApR^ichChAmo naravyAghra sarvakAmaiH sUpUjitAH .. 2\-72\-11 (14166) svarAShTrANi gamiShyAmastadanuj~nAtumarhasi. shrutvA tu vachanaM rAj~nAM dharmarAjo yudhiShThiraH .. 2\-72\-12 (14167) yathArhaM pUjya nR^ipatInbhrAtR^InsarvAnuvAcha ha. rAjAnaH sarva evaite prItyA.asmAnptamupAgatAH .. 2\-72\-13 (14168) prasthitAH svAni rAShTrANi mAmApR^ichChaya parantapAH. anuvrajata bhadraM vo viShayAntaM nR^ipottamAn .. 2\-72\-14 (14169) bhrAturvachanamAj~nAya pANDavA dharmachAriNaH. yathArhaM nR^ipatInsarvAnekaikaM samanuvrajan .. 2\-72\-15 (14170) virAyaTamanvAyAttUrNaM dhR^iShTahyumnaH pratApavAn. dhana~njayo yaj~nasenaM mahAtmAnaM mahAratham .. 2\-72\-16 (14171) bhIShmaM cha dhR^itarAShTraM cha bhImaseno mahAbalaH. droNaM tu sasutaM vIraM sahadevo yudhAM patiH .. 2\-72\-17 (14172) nakulaH subalaM rAjansahaputraM samanvayAt. draupadeyAH sasaubhadrAH pArvatIyAnmahArathAn .. 2\-72\-18 (14173) anvagachChaMstathaivAnyAnkShatriyAnkShatriyarShabhAH. evaM supUjitAH sarve jagmurviprAH sahasrashaH .. 2\-72\-19 (14174) gateShu pArthivendreShu sarveShu brAhmaNeShu cha. yudhiShThiramuvAchedaM vAsudevaH pratApavAn .. 2\-72\-20 (14175) ApR^ichChe tvAM gamiShyAmi dvArakAM kurunandana. rAjasUyaM kratushreShThaM diShTyA tvaM prAptavAnasi .. 2\-72\-21 (14176) tamuvAchaivamuktastu dharmarAjo janArdanam. tava prasAdAdgovinda prAptaH kratuvaro mayA .. 2\-72\-22 (14177) kShatraM samagramapi cha tvatprasAdAdvashe sthitam. upAdAya baliM mukhyaM mAmeva samupasthitam .. 2\-72\-23 (14178) kathaM tvadgamanArthaM me vANI vitarate.anagha .. 2\-72\-24 (14179) na hyahaM tvAmR^ite vIraM ratiM prApnomi karhachit. avashyaM chaiva gantavyA bhavatA dvArakA purI .. 2\-72\-25 (14180) vaishampAyana uvAcha .. 2\-72\-26x (1508) evamuktaH sa dharmAtmA yudhiShThirasahAyavAn. abhigamyAbravItprItaH pR^ithAM pR^ithuyashA hariH .. 2\-72\-26 (14181) sAmrAjyaM samanuprAptAH putrAste.adya pitR^iShvasaH. siddhArthA vasumantashcha sA tvaM prItimavApnuhi .. 2\-72\-27 (14182) anuj~nAtastvayA chAhaM dvArakAM gantumutsahe. subhadrAM draupadIM chaiva sabhAjayata keshavaH .. 2\-72\-28 (14183) niShkramyAntaH purAttasmAdyudhiShThirasahAyavAn. snAtashcha kR^itajapyashcha brAhmaNAnsvasti vAchya cha .. 2\-72\-29 (14184) tato meghavapuH pragvyaM syandanaM cha sukalpitam. yojayitvA mahAbAhurdArukaH samupasthitaH .. 2\-72\-30 (14185) upasthitaM rathaM dR^iShTvA tArkShyapravaraketanam. pradakShiNamupAvR^itya samAruhya mahAmanAH .. 2\-72\-31 (14186) prayayau puNDarIkAkShastato dvAravatIM purIm .. 2\-72\-32 (14187) taM padbhyAmanuvavrAja dharmarAjo yudhiShThiraH. bhrAtR^ibhiH sahitaH shrImAnvAsudevaM mahAbalam .. 2\-72\-33 (14188) tato muhUrtaM sa~NgR^ihya syandanapravaraM hariH. abravItpuNDarIkAkShaH kuntIputraM yudhiShThiram .. 2\-72\-34 (14189) apramattaH sthito nityaM prajAH pAhi vishAmpate. parjanyamiva bhUtAni mahAdrumamiva dvijAH .. 2\-72\-35 (14190) bAndhavAstvopajIvantu sahasrAkShamivAmarAH. kR^itvA paraspareNaiva saMvAdaM kR^iShNapANDavau .. 2\-72\-36 (14191) anyonyaM samanuj~nApya jagmatuH svagR^ihAnprati. gate dvAravatIM kR^iShNe sAtvatapravare nR^ipa .. 2\-72\-37 (14192) mahAduryodhano rAjA shakunishchApi saubalaH. `sUtaputrashcha gadheyaH saha duHshAsanAdibhiH .. 2\-72\-38 (14193) sarvakAmaguNopetairarchyamAnAstu bhArata'. tasyAM sabhAyAM divyAyAmavasaMstatra pANDavaiH .. .. 2\-72\-39 (14194) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi shishupAlavadhaparvaNi dvisaptatitamo.adhyAyaH ..72 .. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes## 2\-72\-28 sabhAjayata prINitavAn .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 073 .. shrIH .. 2\.73\. adhyAyaH 73 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## vyAsamprati yudhiShThireNa utpAtaphalaprashne vyAsena tatkathanapUrvakaM kailAsagamanama .. 1\.. vyAsoktaM bhrAtR^iShu nivedya shochato yudhiShThirasya arjunena samAshvAsanam .. 2\. . yidhiShThireNa samayakaraNam .. 3\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## vaishampAyana uvAcha .. `anusaMsArya nR^ipatInpANDavAH pANDavAgrajam. abhijagmurmaheShvAsA dharmarAjaM yudhiShThiram .. 2\-73\-1 (14195) so.anumene mahAbAhurbhAtR^IMshcha suhR^idastathA'. shiShyaiH parivR^ito vyAsaH purastAtsamapadyata .. 2\-73\-2 (14196) so.abhyayAdAsanAttUrNaM bhrAtR^ibhiH parivAritaH. pAdyenAsanadAnena pitAmahamapUjayat .. 2\-73\-3 (14197) athopavishya bhagavAnkA~nchane paramAsane. AsyatAmiti chovAcha dharmarAjaM yudhiShThiram .. 2\-73\-4 (14198) athopaviShTaM rAjAnaM bhrAtR^ibhiH parivAritam. uvAcha bhagavAnvyAsastattadvAkyavishAradaH .. 2\-73\-5 (14199) diShTyA vardhasi kaunteya sAmrAjyaM prApya durlabham. vardhitAH kuravaH sarve tvayA kurukulodvaha .. 2\-73\-6 (14200) ApR^ichChe tvAM gamiShyAmi pUjito.asmi vishAmpate. evamuktaH sa kR^iShNena dharmarAjo yudhiShThiraH .. 2\-73\-7 (14201) abhivAdyopasa~NgR^ihya pitAmahamathAbravIt .. 2\-73\-8 (14202) yudhiShThira uvAcha. 2\-73\-8x (1509) saMshayo dvipadAM shreShTha mamotpannaH sudurlabhaH. tasya nAnyo.asti vaktA vai tvAmR^ite dvijapu~Ngava .. 2\-73\-9 (14203) utpAtAMstrividhAnprAha nArado bhagavAnR^iShiH. divyAMshchaivAntarikShAMshcha pArthivAMshcha pitAmaha .. 2\-73\-10 (14204) `sumahachcha phalaM teShAM bhaviteti na saMshayaH'. api chaidyasya patanAchChAntamautpAtikaM mahat .. 2\-73\-11 (14205) vaishampAyana uvAcha .. 2\-73\-12x (1510) rAj~nastu vachanaM shrutvA parAsharasutaH prabhuH. kR^iShNadvaipAyano vyAsa idaM vachanamabravIt .. 2\-73\-12 (14206) trayodasha samA rAjannutpAtAnAM phalaM mahat. sarvakShatravinAshAya bhaviShyati vishAmpate .. 2\-73\-13 (14207) tvAmekaM kAraNaM kR^itvA kAlena bharatarShabha. sametaM pArthivaM kShatraM kShayaM yAsyati bhArata. duryodhanAparAdhena bhImArjunabalena cha .. 2\-73\-14 (14208) svapnaM drakShyasi rAjendra tasminkAla upasthite. tatte.ahaM sampravakShyAmi tannibodha yudhiShThira .. 2\-73\-15 (14209) yAntaM drakShyasi rAjendra kShapAnte tvaM vR^iShadhvajam. nIlakaNThaM bhavaM sthANuM kapAliM tripurAntakam .. 2\-73\-16 (14210) ugraM rudraM pashupatiM mahAdevamumApatim. haraM sharvaM vR^iShaM shUlaM pinAkiM kR^ittivAsasam .. 2\-73\-17 (14211) kailAsakUDapratime vR^iShabhe.avasthitaM shivam. nirIkShamANaM satataM pitR^irAjAshritAM disham .. 2\-73\-18 (14212) evamIdR^ishakaM svapnaM drakShyasi tvaM vishAmpate. mA tatkR^ite hyanudhyAhi kAlo hi duratikramaH .. 2\-73\-19 (14213) svasti te.astu gamiShyAmi kailAsaM parvataM prati. apramattaH sthito dAntaH pR^ithivIM paripAlaya .. 2\-73\-20 (14214) vaishampAyana uvAcha .. 2\-73\-21x (1511) evamuktvA sa bhagavAnkailAsaM parvataM yayau. kR^iShNadvaipAyano vyAsaH saha shiShyaiH sahAnugaiH .. 2\-73\-21 (14215) gate pitAmahe rAjA chintAshokasamanvitaH. niH shvasannuShNamasakR^ittamevArthaM vichintayan .. 2\-73\-22 (14216) kathaM tu daivaM shakyeta pauruSheNa prabAdhitum. avashyameva bhavitA yaduktaM paramarShiNA .. 2\-73\-23 (14217) tato.abravInmahAtejAH sarvAnbhrAtR^InyudhiShThiraH. shrutaM vai puruShavyAghrA yanmAM dvaipAyano.abravIt .. 2\-73\-24 (14218) tadA tadvachanaM shrutvA maraNe nishchitA matiH. sarvakShatrasya nidhane yadyahaM heturIpsitaH .. 2\-73\-25 (14219) kAlena nirmitastAta ko mamArtho.asti jIvataH. evaM bruvantaM rAjAnaM phAlgunaH pratyabhAShata .. 2\-73\-26 (14220) mA rAjankashmalaM ghoraM pravisho buddhinAshanam. sampradhArya mahArAja yatkShamaM tatsamAchara .. 2\-73\-27 (14221) vaishampAyana uvAcha .. 2\-73\-28x (1512) tato.abravItsatyadhR^itirbhrAtR^InsarvAnyudhiShThiraH. dvaipAyanasya vachanaM tatraiva samachintayat .. 2\-73\-28 (14222) adyaprabhR^iti bhadraM vaH pratij~nAM me nibodhata. trayodasha samAstAta ko mamArtho .asti jIvataH .. 2\-73\-29 (14223) na pravakShyAmi paruShaM bhrAtR^InanyAMshcha pArthivAn. sthito nideshe j~nAtInAM yokShye tatsumudAharan .. 2\-73\-30 (14224) evaM me vartamAnasya svasute.aShvitareShu cha. bhedo na bhavitA loke bhedamUlo hi vigrahaH .. 2\-73\-31 (14225) vigrahaM dUrato rakShanpriyANyeva samAcharan. vAchyatAM na gamiShyAmi lokeShu manujarShabhAH .. 2\-73\-32 (14226) bhrAtR^irjyeShThasya vachanaM pANDavAH saMnishamya tata. tameva samavartanta dharmarAjahite ratAH .. 2\-73\-33 (14227) saMsatsu samayaM kR^itvA dharmarADbhrAtR^ibhiH saha. pitR^IMstarpya yathAnyAyaM devatAshcha vishAmpate .. 2\-73\-34 (14228) kR^itama~NgalakalyAmo bhrAtR^ibhiH piravAritaH. gateShu kShatriyendreShu sarveShu bharatarShabha .. 2\-73\-35 (14229) yudhiShThiraH sahAmAtyaH pravivesha purottamam. duryodhano mahArAja shakunishchApi saubalaH. sabhAyAM samaNIyAyAM tatraivAste narAdhipa .. .. 2\-73\-36 (14230) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi dyUtaparvaNi trisaptatitamo.adhyAyaH .. 73 .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 074 .. shrIH .. 2\.74\. adhyAyaH 74 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## yudhiShThirasabhAyAM duryodhane nirjaladeshe jalabhrameNa paridhAnamutkarShati sati tathA sa jaladeshe sthalabhrAntyA bhavanadhAnagamanena jale patati cha sati bhImAdibhirupahAsaH .. 1\.. chintAtAntaM duryodhanaM prati shakuninA chintAhetuprashne duryodhanena tatkathana pUrvakaM dhR^itarAShTre svaduH shanivedanAya shakunimprati chodanam .. 2\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## vaishampAyana uvAcha .. vasanduryodhanastasyAM sabhAyAM puruSharShabha. shanairdadarsha tAM sarvAM sabhAM shakuninA saha .. 2\-74\-1 (14231) tasyAM divyAnabhiprAyAndadarsha kurunandanaH. na dR^iShTapUrvA ye tena nagare nAgasAhvaye .. 2\-74\-2 (14232) sa kadAchitsabhAmadhye dhArtarAShTro mahIpatiH. sphATikaM sthalamAsAdya jalamityabhisha~NkayA .. 2\-74\-3 (14233) svavastrotkarShaNaM rAjA kR^itavAnbuddhimohitaH. durmanA vimukhashchaiva parichakrAma tAM sabhAm .. 2\-74\-4 (14234) tataH sthale nipatito durmanA vrIDito nR^ipaH. niH shvasanvimukhashchApi parichakrAma tAM sabhAm .. 2\-74\-5 (14235) tataH sphATikatoyAM vai sphATikAmbujashobhitAm. vApIM matvA sthalamiva savAsAH prApata~njale .. 2\-74\-6 (14236) jale nipatitaM dR^iShTvA bhImaseno mahAbalaH. jahAsa jahasushchaiva ki~NkarAshcha suyodhanam .. 2\-74\-7 (14237) vAsAMsi cha shubhAnyasmai pradadU rAjashAsanAt. tathAgataM tu taM dR^iShTvA bhImaseno mahAbalaH .. 2\-74\-8 (14238) arjunashcha yamau chobhau sarve te prAhasaMstadA. nAmarShayattatasteShAmavahAsamamarShaNaH .. 2\-74\-9 (14239) AkAraM rakShamANastu na sa tAnsamudaikShata. punarvasanamutkShipya pratiriShyanniva sthalam .. 2\-74\-10 (14240) Aruroha tataH sarve jahasushcha punarjanAH. dvAraM tu pihitAkAraM sphATikaM prekShya bhUmipaH. pravishannAhato mUrdhni vyAghUrNita iva sthitaH .. 2\-74\-11 (14241) tAdR^ishaM cha paraM dvAraM sphATikorukavATakam. vighaTTayankarAbhyAM tu niShkramyAgre papAta hA .. 2\-74\-12 (14242) dvAraM tu vitatAkAraM samApede punashcha saH. tadvR^ittaM cheti manvAno dvArasthAnAdupAramat .. 2\-74\-13 (14243) evaM pralambhAnvividhAnprApya tatra vishAmpate. pANDaveyAbhyanuj~nAtastato duryodhano nR^ipaH .. 2\-74\-14 (14244) apahR^iShTena manasA rAjasUye mahAkratau. prekShya tAmadbhutAmR^iddhiM jagAma gajasAhvayam .. 2\-74\-15 (14245) pANDavashrIprataptasya dhyAyamAnasya gachChataH. duryodhanasya nR^ipateH pApA matirajAyata .. 2\-74\-16 (14246) pArthAnsumanaso dR^iShTvA pArthivAMshcha vashAnugAn. kR^itsnaM chApi hitaM lokamAkumAraM kurUdvaha .. 2\-74\-17 (14247) mahimAnaM paraM chApi pANDavAnAM mahAtmanAm. dUryodhano dhArtarAShTro vivarNaH samapadyata .. 2\-74\-18 (14248) sa tu gachChannanekAgnaH sabhAmeko.anvachintayat. shriyaM cha tAmanupamAM dharmarAjasya dhImataH .. 2\-74\-19 (14249) pramatto dhR^itarAShTrasya putro duryodhanastadA. nAbhyabhAShatsubalajaM bhAShamANaM punaH punaH .. 2\-74\-20 (14250) anekAgraM tu taM dR^iShTvA shakuniH pratyabhAShata. duryodhana kR^itomUlaM niHshvasanniva gachChasi .. 2\-74\-21 (14251) duryodhana uvAcha .. 2\-74\-22x (1513) dR^iShTvemAM pR^ithivIM kR^itsnAM yudhiShThiravashAnugAm. jitAmastrapratApena shvetAshvasya mahAtmanaH .. 2\-74\-22 (14252) taM cha yaj~naM tathAbhUtaM dR^iShTvA pArthasya mAtula. yathA shakrasya deveShu tathAbhUtaM mahAdyuteH .. 2\-74\-23 (14253) amarSheNa tu sampUrNo dahyamAno divAnisham. shuchishukrAgame kAle shuShye toyamivAlpakam .. 2\-74\-24 (14254) pashya sAtvatamukhyena shishupAlo nipAtitaH. na cha tatra pumAnAsItkashchittasya padAnugaH .. 2\-74\-25 (14255) dahyamAnA hi rAjAnaH pANDavotthena vahninA. kShAntavanto.aparAdhaM te ko hi tatkShantumarhati .. 2\-74\-26 (14256) vAsudevena tatkarma yathA.ayuktaM mahatkR^itam. siddhaM cha pANDuputrANAM pratApena mahAtmanAm .. 2\-74\-27 (14257) tathAhi ratnanyAdAya vividhAni nR^ipA nR^ipam. upAtiShThanta kaunyeyaM vaishyA iva karapradAH .. 2\-74\-28 (14258) shriyaM tathAgataM dR^iShTvA jvalantImiva pANDave. amarShavashamApanno dahyAmi na tathochitaH .. 2\-74\-29 (14259) vahnimeva pravekShyAmi bhakShayiShyAmi vA viSham. apo vApi pravekShyAmina hi shakShyAmi jIvitum .. 2\-74\-30 (14260) ko hi nAma pumAMlloke marShayiShyati satvavAn. sapatnAnR^iddhyato dR^iShTvA hInamAtmAnameva cha .. 2\-74\-31 (14261) so.ahaM na strI na chApyastrI na pumAnnApumAnapi. yo.ahaM tAM marShayAmyadya tAdR^ishIM shriyamAgatAm .. 2\-74\-32 (14262) IshvaratvaM pR^ithivyAshcha vasumattAM cha tAdR^ishIm. yaj~naM cha tAdR^ishaM dR^iShTvA mAdR^ishaH ko na saM~njvaret .. 2\-74\-33 (14263) ashaktashchaika evAhaM tAmAhartuM nR^ipashriyam. sahAyAMshcha na pashyAmi tena mR^ityuM vichintaye .. 2\-74\-34 (14264) daivameva paraM manye pauruShaM cha nirarthakam. dR^iShTvA kuntIsute shuddhAM shriyaM tAmahatAM tathA .. 2\-74\-35 (14265) kR^ito yatno mayA pUrvaM vinAshe tasya saubala. tachcha sarvamatikramya saMvR^iddho.apsviva pa~Ngajam .. 2\-74\-36 (14266) tena daivaM paraM manye pauruShaM cha nirarthakam. dhArtarAShTrAshcha hIyante pArthA vardhanti nityashaH. 2\-74\-38c`kR^iShNastu sumanAsteShAM vivardhayati sampadaH'.. 2\-74\-37 (14267) so.ahaM shriyaM cha tAM dR^iShTvA sabhAM tAM cha tathAvidhAm. rakShibhishchAvahAsaM taM paritapye yathA.agninA .. 2\-74\-38 (14268) amarShaM cha samAviShTaM dhR^itarAShTre nivedaya .. .. 2\-74\-39 (14269) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi dyUtaparvaNi chatuHsaptatitamo.adhyAyaH .. 74\.. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 075 .. shrIH .. 2\.75\. adhyAyaH 75 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## shakuninA duryodhanamprati pANDavAnAM pauruSheNAjayyatvakathanapUrvakaM dyUtena jeSha yAmIti samAshvAsanAdikam .. 1\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## shakuniruvAcha .. duryodhana na te.amarShaH kAryaH prati yudhiShThiram. bhAgadheyAni hi svAni pANDavA bhu~njate sadA .. 2\-75\-1 (14270) vidhAnaM vividhAkAraM paraM teShAM vidhAnataH. anekairabhyupAyaishcha tvayA na shakitAH purA .. 2\-75\-2 (14271) ArabdhA hi mahArAja punaH punararindama. vimuktAshcha naravyAghrA bhagadheyapuraskR^itAH. `utsAhavantaH puruShA nAvasIdanti karmasu'.. 2\-75\-3 (14272) tairlabdhA draupadI bhAryA drupadashcha sutaiH saha. sahAyAH pR^ithivIpAlA vAsudevashcha vIryavAn .. 2\-75\-4 (14273) labdhashchAnabhibhUtArthaiH pitryoMshaH pR^ithivIpate. vivR^iddhastejasA teShAM tatra kA paridevanA .. 2\-75\-5 (14274) dhana~njayena gANDIvamakShayyau cha maheShudhI. labdhAnyastrANi divyAni toShayitvA hutAshanam .. 2\-75\-6 (14275) tena kArmukamukhyena bAhuvIryeNa chAtmanaH. kR^itA vashe mahIpAlAstatra kA paridevanA .. 2\-75\-7 (14276) agnidAhAnmayaM chApi mokShayitvA sa dAnavam. sabhAM tAM kArayAmAsa savyasAchI parantapaH .. 2\-75\-8 (14277) tena chaiva mayenoktAH ki~NkarA nAma rAkShasAH. vahanti tAM sabhAM bhImAstatra kA paridevanA .. 2\-75\-9 (14278) yachchAsahAyatAM rAjannuktavAnasi bhArata. tanmithyA bhrAtaro hIme tava sarve vashAnugAH .. 2\-75\-10 (14279) droNastava maheShvAsaH saha putreNa vIryavAn. mUtaputrashcha rAdheyo dR^iDhadhanvA mahArathaH .. 2\-75\-11 (14280) `sa ekaH samare sarvAnpANDavAnsahasomakAn. vijeShyati mahAbAho kiM sahAyaiH kariShyasi .. 2\-75\-12 (14281) bhIShmashcha puruShavyAghro gautamashcha mahArathaH. jayadrathashcha balAvAnsomadattastathaiva cha'.. 2\-75\-13 (14282) ahaM cha saha sodaryaiH saumadattishcha pArthivaH. etaistvaM sahitaH sarvairjaya kR^itsnaM vasundarAm .. 2\-75\-14 (14283) duryodhana uvAcha. 2\-75\-15x (1514) tvayA cha sahito rAjannetaishchAnyairmahArathaiH. etAnahaM vijeShyAmi yadi tvamanumanyase .. 2\-75\-15 (14284) eteShu vijiteShvadya bhaviShyati mahI mama. sarve cha pR^ithivIpAlAH sabhA sA cha mahAdhanA .. 2\-75\-16 (14285) shakuniruvAcha .. 2\-75\-17x (1515) dhana~njayo vAsudevo bhImaseno yudhiShThiraH. nakulaH sahadevashcha drupadashcha sahAtmajaiH .. 2\-75\-17 (14286) naite yudhi parAjetuM shakyA devagaNairapi. mahArathA maheShvAsAH kR^itAstrA yuddhadurmadAH .. 2\-75\-18 (14287) ahaM tu tadvijAnAmi vijetuM yena shakyate. yudhiShThiraM svayaM rAjaMstannibodha juShasva cha .. 2\-75\-19 (14288) duryodhana uvAcha .. 2\-75\-20x (1516) apramAdena suhR^idAmanyeShAM cha mahAtmanAm. yadi shakyA vijetuM te tanmamAchakShva mAtula .. 2\-75\-20 (14289) shakuniruvAcha. 2\-75\-21x (1517) dyUtapriyashcha kaunteyo na sa jAnAti devitum. samAhUtashcha rAjendro na shakShyati tivartitum .. 2\-75\-21 (14290) devane kushalashchAhaM na me.asti sadR^isho bhuvi. triShu lokeShu kauravya taM tvaM dyUte samAhvaya .. 2\-75\-22 (14291) tasyAkShakushalo rAjannAdAsye.ahamasaMshayam. rAjyaM shriyaM cha tAM dIptAM tvadarthaM puruSharShabha .. 2\-75\-23 (14292) idaM tu sarvaM tvaM rAj~ne duryodhana nivedaya. anuj~nAtastu te pitrA vijeShye tAnna saMshayaH .. 2\-75\-24 (14293) duryodhana uvAcha. 2\-75\-25x (1518) tvameva karumukhyAya dhR^itarAShTrAya saubala. nivedaya yathAnyAyaM nAhaM shakShye niveditum .. .. 2\-75\-25 (14294) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi dyUtaparvaNi pa~nchasaptatitamo.adhyAyaH ..75 .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 076 .. shrIH .. 2\.76\. adhyAyaH 76 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## shakuninA duryodhanasya chintayA kArshyAdikaM bodhitena dhR^itarAShTreNa duryodhanam prati chintAkAraNaprashnaH .. 1\.. duryodhanena tatkathanapurvakaM dhR^itarAShTraM prati dyUtAbhyanuj~nAnaprArthanam .. 2\.. dhR^itarAShTreNa dyUtasabhAnirmANAj~nApanapUrvakaM pANDavAnayanAya viduraM prati choda nam .. 3\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## vaishampAyana uvAcha .. anubhUya tu rAj~nastaM rAjasUyaM sudurmatiH. `yudhiShThirasya shakunirduryodhasusaMyutaH .. 2\-76\-1 (14295) vivesha hAstinapuraM duryodhanamatena saH. vADhamityeva shakunirdR^iDhaM hR^idi chakAra ha .. 2\-76\-2 (14296) asvasthatAM chatAM dR^iShTvA dhArtarAShTrasya pApakR^it. bhAratAnAM cha duShTAtmA kShayAya hi nR^ipakShayaH'.. 2\-76\-3 (14297) priyakR^inmatamAj~nAya pUrvaM duryodhanasya tat. praj~nAchakShuShamAsInaM shakuniH saubalastadA .. 2\-76\-4 (14298) duryodhanavachaH shrutvA dhR^itarAShTraM janAdhipam. upagamya mahAprAj~naM shakunirvAkyamabravIt .. 2\-76\-5 (14299) shakuniruvAcha. 2\-76\-6x (1519) duryodhano mahArAja vivarNo hariNaH kR^ishaH. dInashchintAparashchaiva taM viddhi manujAdhipa .. 2\-76\-6 (14300) na vai parIkShase samyagasahyaM shatrusaMbhavam. jyeShThaputrasya hR^ichChokaM kimarthaM nAvabudhyase .. 2\-76\-7 (14301) `evamuktaH shakuninA dhR^itarAShTro janeshvaraH. duryodhanaM samAhUyaM idaM vachanamabravIt'.. 2\-76\-8 (14302) dhR^itarAShTra uvAcha. 2\-76\-9x (1520) duryodhana kR^itomUlaM bhR^ishamArto.asi putraka. shrotavyashchenmayA so.artho brUhi me kurunandana .. 2\-76\-9 (14303) ayaM tvAM shakuniH prAha vivarNaM harimaM kR^isham. chintayaMshcha na pashyAmi shokasya tava sambhavam .. 2\-76\-10 (14304) aishvaryaM hi mahatputra tvayi sarvaM pratiShThitam. bhrAtaraH suhR^idashchaiva nAcharanti tavApriyam .. 2\-76\-11 (14305) AchChAdayasi prAvArAnashnAsi pishitaudanam. AjAneyA vahantyashvAH kenAsi hariNaH kR^ishaH .. 2\-76\-12 (14306) shayanAni mahArhANi yoShitashcha manoramAH. guNavanti cha veshmAni vihArAshcha yathAsukham .. 2\-76\-13 (14307) devanAmiva te sarvaM vAchi baddhaM na saMshayaH. sa dIna iva durdharSha kasmAchChochasi putraka .. 2\-76\-14 (14308) `mAtrA pitrA cha putrasya yadvai kAryaM paraM smR^itam. prAptastvamasi tattAta nikhilAM naH kulashriyam .. 2\-76\-15 (14309) upasthitaH sarvakAmaistridive vAsavo yathA. vividhairannapAnaishcha pravaraiH kiM nu shochasi .. 2\-76\-16 (14310) niruktaM nigamaM ChandaH ShaDa~NgAnyastrashAstravAn. adhItI kR^itavidyastvaM dashavyAkaraNaiH kR^ipAt .. 2\-76\-17 (14311) halAyudhAtkR^ipAddroNAdastravidyAmadhItavAn. bhrAtAjyeShThaH sthito rAjye kimu shochasi putraka .. 2\-76\-18 (14312) pR^ithagjanairalabhyaM yadashanAchChAdanaM bahu. prabhuH sanbhu~njase putra saMstutaH sUtamAgadhaiH .. 2\-76\-19 (14313) tasya te viditapraj~na shokamUlamidaM katham. lokesmi~njyeShThabhAganyastanmamAchakShva pR^ichChataH .. 2\-76\-20 (14314) vaishampAyana uvAcha .. 2\-76\-21x (1521) tasya tadvachanaM shrutvA mandaH krodhavashAnugaH. pitaraM pratyuvAchedaM svamatiM samprakAshayan '.. 2\-76\-21 (14315) duryodhana uvAcha .. 2\-76\-22x (1522) ashnAmyAchChAdaye chAhaM yathA kupuruShastathA. amarShaM dhAraye chograM ninIShuH kAlaparyayam .. 2\-76\-22 (14316) amarShaNaH svAH prakR^itIrabhibhUya paraM sthitaH. kleshAnmumukShuH parajAnsa vai puruSha uchyate .. 2\-76\-23 (14317) santoSho vai shriyaM hanti hyabhimAnaM cha bhArata. anukroshabhaye chobhe yairvR^ito nAshnute mahat .. 2\-76\-24 (14318) na mAM prINAti madbhuktaM shriyaM dR^iShTvA yudhiShThere. atijvalantIM kaunteye vivarNakaraNIM mama .. 2\-76\-25 (14319) sapatnAnR^idvyatotmAnaM hIyamAnaM nishAmya cha. adR^ishyAmapi kaunteya shriyaM pashyannivodyatAm .. 2\-76\-26 (14320) tasmAdahaM vivarNashcha dInashcha harimaH kR^ishaH. aShTAshItisahasrANi snAtakA gR^ihamedhinaH .. 2\-76\-27 (14321) triMshaddAsIka ekaiko yAnbibharti yudhiShThiraH. dashAnyAni sahasrANi yatInAmUrdhvaretasAm. bhu~njate rukmapAtrIbhiryudhiShThiraniveshane .. 2\-76\-28 (14322) kadalImR^igamokAni kR^iShNashyAmAruNAni cha. kAmbhojaH prAhiNottasmai parArdhyAnapi kambalAn. gajayoShidgavAshvasya shatasho.atha sahasrashaH .. 2\-76\-29 (14323) trishataM choShTravAmInAM shatAni vicharantyuta. rAjanyA balimAdAya sametA hi nR^ipakShaye .. 2\-76\-30 (14324) pR^ithagvidhAni ratnAna pArthivAH pR^ithivIpate. Aharankratumukhye.asminkuntIputrAya bhUrishaH .. 2\-76\-31 (14325) na kvachiddhi mayA tAdR^igdR^iShTapUrvo na cha shrutaH. yAdR^igdhanAgamo yaj~ne pANDuputrasya dhImataH .. 2\-76\-32 (14326) `asatyaM chedidaM sarvaM sa~njayaM praShTumarhasi'. aparyantaM dhanaughaM taM dR^iShTvA shatrorahaM nR^ipa. sharma naivAbhigachChAmi chintayAno vishAmpate .. 2\-76\-33 (14327) brahmaNA vATadhAnAshcha gomantaH shatasa~NghashaH. trikharvaM balimAdAya dvAri tiShThanti vAritAH .. 2\-76\-34 (14328) kamaNDalUnupAdAya jAtarUpamayA~nshubhAn. traikharvAH prativedyAsmai lebhire.atha praveshanam .. 2\-76\-35 (14329) yathaiva madhu shakrAya dhArayantyamarastriyaTaH. tadasmai kAMsyamAhArShIdvAruNaM kalashodadhiH .. 2\-76\-36 (14330) sha~NkhapravaramAdAya vAsudevo.abhiShiktavAn. shakyaM rukmasahasrasya bahuratnavibhUShitam .. 2\-76\-37 (14331) dR^iShTvA cha mama tatsarvaM jvararUpamivAbhavat. gR^ihItvA tattu gachChanti samudrau pUrvadakShiNau .. 2\-76\-38 (14332) tathaiva pashchimaM yAnti gR^ihItvA bharatarShabha. uttaraM tu na gachChanti vinA tAta patatriNaH. tatra gatvA.arjuno daNDamAjahArAmitaM dhanam .. 2\-76\-39 (14333) `kR^itAM baindusarai ratnairmayena sphATikachChadAm. apashyaM nalinIM pUrNAmudakasyeva bhArata .. 2\-76\-40 (14334) utkarShantaM cha vAsashcha prAhasanmAM vR^ikodaraH. ki~NkarAshcha sabhApAlA jahasurbharatarShabha .. 2\-76\-41 (14335) pitrorarthe visheSheNa prAvR^iNvaM tatra jIvitam. tatra tma yadi shaktaH syAM ghAtayeyaM vR^ikodaram .. 2\-76\-42 (14336) sapatnenApahAso hi sa mAM dahati bhArata .. 2\-76\-43 (14337) tatra sphATikatoyAM hi sphATikAmbujashobhitAm. sabhAM puShkariNIM matvA patito.asmi narAdhipa .. 2\-76\-44 (14338) tatra mAmahasadbhImaH saha pArthena sasvaram. draupadI chasaha strIbhiH pAtayantI mano mama .. 2\-76\-45 (14339) klinnavastrasya cha jale ki~NkarA rAjachoditAH. dadurvAsAMsi me.anyAni tachcha duHkhataraM mama .. 2\-76\-46 (14340) astambhA iva tiShThanti stambhA iva sahasrashaH. sohaM tatrAhato rAjansphaTikAbhyantare vibho .. 2\-76\-47 (14341) advAreNa vinirgachChandvArasaMsthAnarUpiNA. abhihatya shilAM bhUyo lalATenAsmi vikShataH .. 2\-76\-48 (14342) AmR^ishanniva tAM dR^iShTvA mArgAntaramupAvisham. idaM dvAramidaM rAjannadvAramiti mAM prati. adbhutaM prahasanvAkyaM babhAShe sa vR^ikodaraH .. 2\-76\-49 (14343) striyashcha tatra mAM dR^iShTvA jahasustAdR^ishaM nR^ipa. sarvaM hAsakaraM teShAM sadasyAnAM nararShabha .. 2\-76\-50 (14344) na shrutAni na dR^iShTAni yAni ratnAna me kvachit. tAni me tatra dR^iShTAni tena taptosmi duHkhitaH .. 2\-76\-51 (14345) hutAshanaM pravekShyAmi pravekShyAmi mahodadhim. sambhAvitasya chAkIrtirmaraNAdatirichyate'.. 2\-76\-52 (14346) idaM chAdbhutamatrAsIttanme nigadataH shR^iNu .. 2\-76\-53 (14347) pUrNe shatasahasre tu viprANAM bhu~njatAM sadA. sthApitastatra sa~nj~nArthaM sha~Nkho dhmAyati nityasaH .. 2\-76\-54 (14348) muhurmuhuH praNadatastasya sha~Nkhasya bhArata. anishaM shabdamashrauShaM tato romANi me.ahR^iShan .. 2\-76\-55 (14349) pArthivairbahubhiH kIrNamupasthAnaM didR^ikShubhiH. ashobhata mahArAja nakShatrairdyairivAmalA .. 2\-76\-56 (14350) sarvaratnAnyupAdAya pArthivA vai janeshvara. yaj~ne tasya mahArAja pANDuputrasya dhImataH .. 2\-76\-57 (14351) vaishyA iva mahIpAlA dvijAtipariveShakAH. na sA shrIrdevarAjasya yamasya varuNasya cha. guhyakAdhipatervApi yA shrI rAjanyudhiShThire .. 2\-76\-58 (14352) tAM dR^iShTvA pANDuputrasya shriyaM paramikrAmaham. shAntiM na parigachChAmi dahyamAnena chetasA .. 2\-76\-59 (14353) `aprApya pANDavaishvaryaM shamo mama na vidyate. arInbANaiH shAyayiShye shayiShye vA hataH paraiH .. 2\-76\-60 (14354) etAdR^ishasya me kiM tu jIvitena parantapa. vardhante pANDavA rAjanvayaM hi sthitavR^iddhayaH'.. 2\-76\-61 (14355) shakuniruvAcha .. 2\-76\-62x (1523) yAmetAmatulAM lakShmIM dR^iShTavAnasi pANDave. tasyATaH prAptAvupAyaM me shR^iNu satyaparAkrama .. 2\-76\-62 (14356) ahamakSheShvabhij~no.asmi pR^ithivyAmapi bhArata. hR^idayaj~naH paNaj~nashcha visheShaj~nashcha devane .. 2\-76\-63 (14357) dyUtapriyashcha kaunteyo na cha jAnAti devitum. AhUtashchaiShyati vyaktaM nityamevAhvayatsvayam .. 2\-76\-64 (14358) niyataM taM vijeShyAmi kR^itvA tu kapaTaM vibho. AnayAmi samR^iddhiM tAM divyAM chopAhvayasva tam .. 2\-76\-65 (14359) vaishampAyana uvAcha .. 2\-76\-66x (1524) evamuktaH shakuninA rAjA duryodhanastataH. dhR^itarAShTramidaM vAkyamapadAntaramabravIt .. 2\-76\-66 (14360) ayamutsahate rAja~nshriyamAhartumakShavit. dyUtena pANDuputrasya tadanuj~nAtumarhasi .. 2\-76\-67 (14361) dhR^itarAShTra uvAcha .. 2\-76\-68x (1525) kShattA mantrI mahAprAj~naH sthito yasyAsmi shAsane. tena sa~Ngamya vetsyAmi kAryasyAsya vinishchayam .. 2\-76\-68 (14362) sa hi dharmaM puraskR^itya dIrghadarshI paraM hitam. ubhayoTaH pakShayoryuktaM vakShyatyarthavinishchayam .. 2\-76\-69 (14363) duryodhana uvAcha. 2\-76\-70x (1526) nivartayiShyati tvA.asau yadi kShattA sameShyati. nivR^itte tvayi rAjendra mariShye.ahamasaMshayam .. 2\-76\-70 (14364) sa tvaM mayi mR^ite rAjanvidureNa sukhI bhava. bhokShyase pR^ithivIM kR^itsnAM kiM mayA tvaM kariShyasi .. 2\-76\-71 (14365) vaishampAyana uvAcha .. 2\-7\-72x (1527) ArtavAkyaM tu tattasya praNayoktaM nishamya saH. dhR^itarAShTro.abravItpreShyanduryodhanamate sthitaH .. 2\-76\-72 (14366) sthUNAsahasrairbR^ihatIM shatadvArAM sabhAM mama. manoramAM darshanIyAmAshu kurvantuM shilpinaH .. 2\-76\-73 (14367) tataH saMstIrya ratnaistAM takShNa AnAyya sarvashaH. sukR^itAM supraveshAM cha nivedayata me.ashanaiH .. 2\-76\-74 (14368) dUryodhanasya shAntyarthamiti nishchitya bhUmipaH. dhR^itarAShTro mahArAja prAhiNodvidurAya vai .. 2\-76\-75 (14369) apR^iShTvA viduraM svasyana nAsItkashchidvinishchayaH. dyUte doShAMshcha jAnansa putrasnehAdakR^iShyata .. 2\-76\-76 (14370) tachChrutvA viduro dhImAnkalidvAramupasthitam. vinAshamukhamutpannaM dhR^itarAShTramupAdravat .. 2\-76\-77 (14371) so.abhigamya mahAtmAnaM bhrAtA bhrAtaramagrajam. mUrdhnA praNamya charaNAvidaM vachanamabravIt .. 2\-76\-78 (14372) vidura uvAcha. 2\-76\-79x (1528) nAbhinandAmi te rAjanvyavasAyamimaM prabho. putrairbhedo yathA na sthAddyUtahetostathA kuru .. 2\-76\-79 (14373) dhR^itarAShTra uvAcha. 2\-76\-80x (1529) kShattaH putreShu putrairme kalaho na bhaviShyati. yadi devAH prasAdaM naH kariShyanti na saMshayaH .. 2\-76\-80 (14374) ashubhaM vA shubhaM vApi hitaM vA yadi vA.ahitam. 2\-76\-81 (14375) mayi sannihite droNe bhIShme tvayi cha bhArata. anayo daivavihito na katha~nchidbhaviShyati .. 2\-76\-82 (14376) gachCha tvaM rathamAsthAya hayairvAtasamairjave. khANDavaprasthamadyaiva samAnaya yudhiShThiram .. 2\-76\-83 (14377) na vAchyo vyavasAyo me viduraitadbravImi te. daivameva paraM manye yenaitadupapadyate .. 2\-76\-84 (14378) ityukto viduro dhImAnnedamastIti chintayan. ApageyaM mahAprAj~namabhyagachChatsuduH khitaH .. .. 2\-76\-85 (14379) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi dyUtaparvaNi ShaTsaptatitamo.adhyAyaH .. 76 .. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes## 2\-76\-9 kutomUlaM kiMmulam . kuta_iti prathamArthe tasiH .. 2\-76\-29 kadalImR^igA hariNavisheShAsteShAM mokAnyajinAni tAnyeva kR^iShNashyAmAruNAni chitra varNAnItyarthaH .. 2\-76\-34 vATAH kShetrAdivR^ittayastAsAM dhAnA abhinavodbhedo yeShAM te sasyAdisampannaka ShetrAdivR^ittimanta ityarthaH .. 2\-76\-37 shaikyaM varatrAmayaM pAtrAdhArabhUtaM shikyaM kAvaDIti prasiddhaM tatra sthitaM pAt raM shaikyam . etena sAmudraya Apa uktAH .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 077 .. shrIH .. 2\.77\. adhyAyaH 77 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## janamejayena vistareNa dyUtavR^ittAntakathanaprArthanam .. 1\.. dhR^itarAShTreNa duryodhanamprati dyUtaniShedhanam .. 2\.. duryodhanena dhR^itarAShTramprati bhImAdikR^itasvApahasanAdikathanam .. 3\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## janamejaya uvAcha .. kathaM samabhavaddyUtaM bhrAtR^INAM tanmahAtyayam. yatra tadvyasanaM prAptaM pANDavairme pitAmahaiH .. 2\-77\-1 (14380) ke cha tatra samAstArA rAjAno brahmavittama. ke chainamanvamodanta ke chainaM pratyaShedhayan .. 2\-77\-2 (14381) vistareNaitadichChAmi kathyamAnaM tvayA dvija. mUlaM hyetadvinAshasya pR^ithivyA dvijasattama .. 2\-77\-3 (14382) sautiruvAcha. 2\-77\-4x (1530) evamuktastato rAj~nA vyAsashiShyaH pratApavAn. AchachakShe.atha yadvR^ittaM tatsarvaM vedatattvavid .. 2\-77\-4 (14383) vaishampAyana uvAcha .. 2\-77\-5x (1531) evamuktastato rAj~nA vyAsashiShyaH pratApavAn. AchachakShe.atha yadvR^ittaM tatsarvaM vedatattvavit .. 2\-77\-5 (14384) vidurasya matiM j~nAtvA dhR^itarAShTro.ambikAsutaH. duryodhanamidaM vAkyamuvAcha vijane punaH .. 2\-77\-6 (14385) alaM dyUtena gAndhAre viduro na prashaMsati. na hyasau sumahAbuddhirahitaM no vadiShyati .. 2\-77\-7 (14386) hitaM hi paramaM manye viduro yatprabhAShate. kriyatAM putra tatsarvametanmanye hitaM tava .. 2\-77\-8 (14387) devarShirvAsavAgururdevarAjAya dhImate. yatprAha shAstraM bhagavAnbR^ihaspatirudAradhIH. tadde viduraH sarvaM sarahasyaM mahAkaviH .. 2\-77\-9 (14388) sthitastu vachane tasya sadA.ahamapi putraka. viduro vApi medhAvI kurUNAM pravaro mataH .. 2\-77\-10 (14389) uddhavo vA mahAbuddhirvR^iShNInAmarchito nR^ipa. tadalaM putra dyUtena dyUte bhedo hi dR^ishyate .. 2\-77\-11 (14390) bhede vinAsho rAjyasya tatputra parivarjaya .. 2\-77\-12 (14391) pitrA mAtrA cha putrasya yadvai kAryaM paraM smR^itam. prAptastvamasi tannAma pitR^ipaitAmahaM padam .. 2\-77\-13 (14392) adhItavAnkR^itI shAstre lAlitaH satataM gR^ihe. bhrAtR^ijyeShThaH sthito rAjye vindasare kiM na shobhanam .. 2\-77\-14 (14393) pR^ithagjanairalabhyaM yadbhojanAchChAdanaM param. tatprAptosi mahAbAho kasmAchChonasi putraka .. 2\-77\-15 (14394) sphItaM rAShTraM mahAbAho pitR^ipaitAmahaM mahat. nityamAj~nApayanbhAsi divi deveshvaro yathA .. 2\-77\-16 (14395) `yAdR^ishaM cha tavaishvaryaM tadanyeShAM sudurlabham. ye chopabhogAste rAjanmayA te parikIrtitAH'.. 2\-77\-17 (14396) tasya te viditapraj~na shokamUlamidaM katham. samutthitaM duHkhakaraM tanme shaMsitumarhasi .. 2\-77\-18 (14397) duryodhana uvAcha .. 2\-77\-19x (1532) ashnAmyAchChAdayAmIti prapashyanhInapauruShaH. nAmarShaM kurute yastu puruShaH so.adhamaH smR^itaH .. 2\-77\-19 (14398) na mAM prINAti rAjendra lakShmIH sAdhAraNI vibho. jvalitAmeva kaunyeye shriyaM dR^iShTvA cha vivyathe .. 2\-77\-20 (14399) sarvAM cha pR^ithivIM chaiva yudhiShThiravashAnugAm. sthiro.asmi yo.ahaM jIvAmi duHkhAdetadbravImi te. 2\-77\-21 (14400) AvarjitA ivAbhAnti nIpAshchitrakakaukurAH. kAraskArA lohaja~NghA yudhiShThiraniveshane .. 2\-77\-22 (14401) himavatsAgarAnupAH sarve ratnAkarAstathA. antyAH sarve paryudastA yudhiShThiraniveshane .. 2\-77\-23 (14402) jyeShTho.ayamiti mAM matvA shreShThashcheti vishAmpate. yudhiShThireNa satkR^itya yukto ratnaparigrahe .. 2\-77\-24 (14403) upasthitAnAM ratnAnAM shreShThAnAmarghahAriNAm. nAdR^ishyata paraH pAro nAparastatra bhArata .. 2\-77\-25 (14404) na me hastaH samabhavadvasu tatpratigR^ihNataH. atiShThanta mayi shrAnte gR^igya dUrAhR^itaM vasu .. 2\-77\-26 (14405) kR^itAM bindusaroratnairmayena sphATikachChadAm. apashyaM nalinIM pUrNAmudakasyeva bhArata .. 2\-77\-27 (14406) vastramutkarShati mayi prAhasatsa vR^ikodaraH. shatrorR^iddhivisheSheNa vimUDha rattavarjitam .. 2\-77\-28 (14407) tatra sma yadi shaktaH syaM pAtaye.ahaM vR^ikodaram. yadi kuryAM samArambhaM bhImaM hantuM narAdhipa .. 2\-77\-29 (14408) shishupAla ivAsmAkaM gatiH syAnnAtra saMshayaH. sapatnenAvahAso me sa mAM dahati bhArata .. 2\-77\-30 (14409) punashcha tAdR^ishImeva vApIM jalajashAlinIm. matvA shilAsamAM toye patito.asmi narAdhipa .. 2\-77\-31 (14410) tatra mAM prAhasatkR^iShNaH pArthena saha susvaram. draupadI cha saha strIbhirvyathayantI mano mama .. 2\-77\-32 (14411) klinnavastrasya tu jale ki~NkarA rAjanoditAH. dadurvAsAMsi me.anyAni tachcha duHkhaM paraM mama .. 2\-77\-33 (14412) pralambhaM cha shR^iNuShvAnyadvadato me narAdhipa. advAreNa vinirgachChandvArasaMsthAnarUpiNA. abhihatya shilAM bhUyo lalATenAsmi vikShataH .. 2\-77\-34 (14413) tatra mAM yamajau dUrAdAlokyAbhihataM tadA. bAhubhiH parigR^ihNItAM shochantau sahitAvubhau .. 2\-77\-35 (14414) uvAcha sahadevastu tatra mAM vismayanniva. ida dvAraM dhArtarAShTra mA gachCheti punaH punaH .. 2\-77\-36 (14415) bhImasenena tatrokto dhR^itarAShTrAtmajeti cha. sambodhya prahasitvA cha ito dvAraM narAdhipa .. 2\-77\-37 (14416) nAmadheyAni ratnAnAM purastAnna shrutAni me. yAni dR^iShTAni me tasyAM manastapati tachcha me .. .. 2\-77\-38 (14417) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi dyUtaparvaNi saptasaptatitamo.adhyAyaH .. 77 .. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes## 2\-77\-22 nIpAdayo rAjAnaH . AvarjitA dAsavadvashagAH .. 2\-77\-23 paryudastA dUrakShiptAH .. 2\-77\-26 na samabhavat samartho nAbhavat .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 078 .. shrIH .. 2\.78\. adhyAyaH 78 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## duryodhanena dhR^itarAShTrasamIpe yudhiShThirAya nAnAdeshIyarAjopAhR^itopAyanavarNanam .. 1\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## duryodhana uvAcha .. yanmayA pANDavoyAnAM dR^iShTaM tachChR^iNu bhArata. AhR^itaM bhUmipAlairhi vasu mukhyaM tatastataH .. 2\-78\-1 (14418) nAvidaM mUDhamAtmAnaM dR^iShTvAhaM tadarerdhanam. phalato bhUmito vA.api pratipadyasva bhArata .. 2\-78\-2 (14419) aurNAnbailAnvArShadaMshAn jAtarUpapariShkR^itAn. prAvArAjinamukhyAMshcha kAmbhojaH pradadau bahUn .. 2\-78\-3 (14420) ashvAMstittirikalmAShAMstrishataM shukanAsikAn. aShTravAmIstrigartAshcha puShTAH pIlushamI~NgudaiH .. 2\-78\-4 (14421) gopAH svIyena sahitAstadAdAya chatuShpadam. vasAtayo.anyaddravyaM dvAri tasyAvatasthire .. 2\-78\-5 (14422) kamaNDalUnupAdAya jAtarUpamaya~nChivAn. ratnAni cha hiraNyaM cha suvarNaM chaiva kevalam. 2\-78\-6 (14423) prIyamANaH prasannAtmA svayaM svajanasaMvR^itaH. traikharvo rathamukhyeshaH pANDavAya nyavedayat .. 2\-78\-7 (14424) yashcha sa dvijamukhyena rAj~naH sha~Nkho niveditaH. prItyA dattaH kuvindena dharmarAjAya dhImate .. 2\-78\-8 (14425) taM sarve bhrAtaro bhrAtre daduH sha~NkhaM kirITine. taM pratyagR^ihNAdbIbhatsustoyajaM hemamAlinam .. 2\-78\-9 (14426) chitraM niShkasahasreNa bhrAjamAnaM svatejasA. ruchiraM darshanIyaM cha pUjitaM vishvakarmaNA .. 2\-78\-10 (14427) adhArayachcha dharmashcha taM namasya punaH punaH. yo.anAdane.api nadati sa nanAdAdhikaM tadA .. 2\-78\-11 (14428) praNAdAdbhUmipAstasya peturhInAH khatejasA. dhR^iShTadyumnaH pANDavAshcha sAtyakiH keshavo.aShTamaH .. 2\-78\-12 (14429) satvena svena sampannA anyonyapriyakAriNaH. visa~nj~nAnbhUmipAndR^iShTvA mAM cha te prAhasaMstadA .. 2\-78\-13 (14430) tataH prahR^iShTo bIbhatsuradadAddhemashR^i~NgiNaH. shatAnanaDuhAnpa~ncha dvijamukhyAya bhArata .. 2\-78\-14 (14431) sumukhena balirmukhyaH preShito.ajAtashatrave. kuvindena hiraNyaM cha vAsAMsi vividhAni cha .. 2\-78\-15 (14432) kAshmIrarAjo mArdvIkaM shuddhaM cha sarasaM madhu. baliM cha kutsnamAdAya pANDavAyAbhyuTapAgamat .. 2\-78\-16 (14433) yavanA hayAnupAdAya pArvatIyAnmanojavAn. AsanAni mahArhANi kambalAMshcha mahAdhanAn .. 2\-78\-17 (14434) navAnsUkShmAMshcha hR^idyAMshcha parArthyAnsupradarshanAn. anyachcha vividhaM ratnaM dvAri te nyavatasthire .. 2\-78\-18 (14435) shrutAyurapi kAli~Ngo maNiratnamanuttamam. a~NgaH striyo darshanIyA jAtarUpavibhUShitAH .. 2\-78\-19 (14436) va~Ngo jAmbUnadamayAnparya~NgA~nChatasho nR^ipa. dakShiNAtsAgarAbhyAshAtprAvArAMshcha parashshatam .. 2\-78\-20 (14437) audakAni saratnAni baliM chAdAya bhArata. anyebhyo bhUmipAlebhyaH pANDavAya nyavedayat .. 2\-78\-21 (14438) dArduraM chandanaM mukhyaM bhAraM ShaNNavati drutam. pANDavAya dadau pANDyaH sha~NkhAMstAvata eva cha .. 2\-78\-22 (14439) chandanAgaru chAnantaM muktAvaiDUryachitritAH. cholashcha keralashchomau dadatuH pANDavAya vai .. 2\-78\-23 (14440) ashmako hemashR^i~NgIshcha dogdhrIrhemavibhUShitaH. savatsAH kumbhadohAshcha sahasrANyadadAddasha .. 2\-78\-24 (14441) saindhavAnAM sahasrANi hayAnAM pa~nchaviMshatim. adadAtsaindhavo rAjA hemamAlyairala~NkR^itAn .. 2\-78\-25 (14442) sauvIro hastibhiryuktAnrathAMshcha trishataM parAn. jAtarUpapariShkArAnmaNiratnavibhUShitAn .. 2\-78\-26 (14443) madhyandinArkapratimAMstejasA jvalitAniva. baliM cha kR^itsnamAdAya pANDavAya nyavedayat .. 2\-78\-27 (14444) avantirAjo ratnAni vividhAni sahasrashaH. hArA~NgadAMshcha mukhyAnvai vividhaM cha vibhUShaNam .. 2\-78\-28 (14445) dAsInAmayutaM chApi balimAdAya bhArata. sabhAdvAri narashreShTha didR^ikShuravatiShThate .. 2\-78\-29 (14446) dashArNashchedirAjashcha shUrasenashcha vIryavAn. vastrANi mukhyAnyAdAya ratnAni vividhAni cha. baliM cha kR^itsnamAdAya pANDavAya nyavedayat .. 2\-78\-30 (14447) kAshirAjena hR^iShTena balI rAj~ni niveditaH. ashItigosahasrANi shatAnyaShTau cha dantinAm .. 2\-78\-31 (14448) ayutaM cha nadIjAnAM hayAnAM hemamAlinAm. vividhAni cha ratnAni kAshirAjo baliM dadau .. 2\-78\-32 (14449) kR^itakShaNashcha vaidehaH kausalashcha bR^ihadbalaH. dadaturvAjimukhyAMshcha sahasrANi chaturdasha .. 2\-78\-33 (14450) shaibyo vasAdibhiH sArdhaM trigarto mAlavaiH saha. tebhyo ratnAni dadaturekaiko bhUmipo.amitam .. 2\-78\-34 (14451) hArAnmukhyAnparArdhyAMshcha vividhaM cha vibhUShaNam. shataM dAsIsahasrANi kArpAsikanivAsinAm .. 2\-78\-35 (14452) shyAmAstanvIrdIrghakeshIrhemAbharaNabhUShitAH. baliM cha kR^itsnamAdAya bhArukachCho nararShabha .. 2\-78\-36 (14453) shuddhAnviprottamArhAMshcha kambalapravarAndadau. te sarve pANDuputrasya dvAryatiShThandidR^ikShavaH .. 2\-78\-37 (14454) upAyanaM yadA dadyustadA dvAramalabhyata. indrakR^iShTairvardhayanti dhAnyairnadamukhaistu ye .. 2\-78\-38 (14455) samudranikaTe jAtAH parisindhunivAsinaH. te vai drumAH pAradAshcha kAshyakairAtakaiH saha .. 2\-78\-39 (14456) baliM vividhamAdAya ratnAni vividhAni cha. ajAvikaM gohiraNyaM kharoShTraM phalavanmadhu .. 2\-78\-40 (14457) kambalAnvividhAMshchaiva dvAri tiShThanti vAritAH. prAgjyotiShapatiH shUro mlechChAnAmadhipo balI .. 2\-78\-41 (14458) yavanaiH sahito rAjA bhagadatto mahAbalaH. AjAneyAnhayA~nChIghramAdAyAnilaraMhasaH .. 2\-78\-42 (14459) baliM cha kR^itsnamAdAya dvAri tiShThati vAritaH. ashvasAramayAnbhANDA~nChubhAndantatsarUnasIn .. 2\-78\-43 (14460) prAgjyotiShAdhipo dattvA bhagadatto.avrajattadA. vyakShA~NkhyakShAMllalATAkShAnnAnAdigbhyaH samAgatAn .. 2\-78\-44 (14461) auShNIShaAnahayAMshchaiva bAhukAnpuruShAdakAn. ekapAdAMshcha tatrAhamapashyaM dvAri vAritAn .. 2\-78\-45 (14462) balyarthaM dadatastasya hiraNyaM rajataM vasu. indragopakasa~NkAshA~nChukavarNAnmanojavAn .. 2\-78\-46 (14463) tathaivendrAyudhanibhAnsandhyAbhrasadR^ishAnapi. anekavarNAnAraNyAngR^ihItvAshvAMstathA bahUn .. 2\-78\-47 (14464) jAtarUpamanarghyaM cha dadustasyaikapAdakAH. siMhalashcha tadA rAjA parigR^ihya dhanaM bahu .. 2\-78\-48 (14465) goshIrShaM haritashyAmaM chandanapravaraM mahat. bhArANAM shatamekaM tu dvAri tiShThati vAritaH .. 2\-78\-49 (14466) ye nagnaviShayA rAjanbarbareyAshcha vishrutAH. shataM dAsIsahasrANAM kambalAMshcha sahasrashaH. parigR^ihya mahArAja dvAri tiShThanti vAritAH .. 2\-78\-50 (14467) pauNDrAshcha dAmaliptAshcha yathAkAmakR^ito nR^ipAH. kAleyakaM cha rUpyaM cha parigR^ihya parichChadAn .. 2\-78\-51 (14468) agarUnsphATikAMshchaiva dantA~njAtIphalAni cha. takkolAMshcha lava~NgAshcha karpUrAMshcha mahAbala .. 2\-78\-52 (14469) anyAMshcha vividhAndravyAnparigR^ihyopatasthire. ete sarve mahAtmAno dvAri tiShThanti vAritAH .. 2\-78\-53 (14470) shaileyashcha tato rAjA patrorNAnparigR^ihya saH. dvAri tiShThanmahArAja dvArapAlairnivAritaH .. 2\-78\-54 (14471) chInA hUNAH kaShAH kAchAH parvatAntaravAsinaH. AhArShurdashasAhasrAnvinnItAndikShu viMshrutAn .. 2\-78\-55 (14472) auShNIkaM kambalaM chaiva kITajaM maNijaM tathA. pramANarAgasparshADhyaM bAhvIchInasamudbhavam .. 2\-78\-56 (14473) rasAn gandhAnprashaMsantastato dvAramalabhyata. kharvaTAstomarAshchaiva shUrA vardhanakAstathA .. 2\-78\-57 (14474) chelAnbahuvidhAngR^ihya dvAri tiShThanti vAritAH. prAkkoTA nATakeyAshcha nandInagarakAstathA .. 2\-78\-58 (14475) nApitAstraipurAshchaiva pa~nchameyAH sahorujAH. tathA chATavikAH sarve nAnAdravyaparichChadAn .. 2\-78\-59 (14476) parigR^ihya mahArAja dvAri tiShThanti vAritAH. shakAstuShArAH kauravya romakAH shR^i~NgiNoshmakAH .. 2\-78\-60 (14477) balAdUrugamA rAjangaNitaM chArbudaM mayA. kUTIkR^itaM suvarNaM cha padmaki~njalkasaMnibham .. 2\-78\-61 (14478) shitAndIrghAnasInanyAnyaShTishaktiparashvathAn. shlakShNaM vastramakArpasamAvikaM mR^idu chAjinam .. 2\-78\-62 (14479) balaM mattaM samAdAya dvAri tiShThanti vAritAH. AsanAni mahArhANi yAnAni shayanAni cha .. 2\-78\-63 (14480) maNikA~nchanachitrANi gajadantamayAni cha. rathAMshcha vividhAkArA~njAmbUnadapariShkR^itAn .. 2\-78\-64 (14481) hayairvinItaiH sampannAnvaiyAghraparivAritAn. vichitrAnsaparistomAMshchApAni vividhAni cha. 2\-78\-65 (14482) nArAchAnarghanArAchA~nChastrANi vividhAni cha. etaddravyaM mahadgR^ihya pUrvadeshAdhipo nR^ipaH .. 2\-78\-66 (14483) praviShTo yaj~nasadanaM pANDavasya mahAtmanaH. jantuchelAndvisAhasrAndukUlAnyayutAni cha .. 2\-78\-67 (14484) kAMsyAni chaiva bhANDAni mahArhANi kuthAni cha. etAnyanyAni ratnAni dadau pArthasya vai mudA .. 2\-78\-68 (14485) anyAnbahuvidhAnrAjannaraH sAgaramAshritAH. ratnAni vividhAngR^ihya daduste pANDavAya tu .. 2\-78\-69 (14486) mAlavAshcha tato rAjanratnAni vividhAni cha. godhUmAnAM cha rAjendra droNAnAM koTisaMmitam .. 2\-78\-70 (14487) anyAMshcha vividhAndhAnyAnparigR^ihya mahAbalaH. pANDavAya dadau prItyA pravivesha mahAdhvaram .. 2\-78\-71 (14488) nAnAratnAnbahUngR^ihya surAShTrAdhipatirnR^ipaH. tailakumbhAnmahArAja droNAnAmayutAni cha .. 2\-78\-72 (14489) guDAnapi sa tAnsvAdUnsahasrashakaTairnR^ipaH. etAni sarvANyAdAya dadau kuntIsutAya saH .. 2\-78\-73 (14490) anye cha pArthivA rAjannAnAdeshasamAgatAH. ratnAni vividhAngR^ihya daduste kauravAya tu .. 2\-78\-74 (14491) jambUdvIpe samaste tu sarAShTravanaparvate. karaM tu na prayachCheta nAsti pArthasya pArthivaH .. 2\-78\-75 (14492) naraH saptasu varShesu tadyaj~ne nAsti nAgataH. kraturnAnAgaNaiH kIrNo babhau shakrasado yathA .. 2\-78\-76 (14493) imAMshcha dAyAnvividhAnnibodha mama pArthiva. yaj~nApthe rAjabhirdattAnmahato dhanasa~nchayAn .. 2\-78\-77 (14494) merumandarayormadhye shailodAmabhito nadIm. ye te kIchakaveNUnAM ChAyAM ramyAmupAsate .. 2\-78\-78 (14495) khaShA ekAsanAdyarhAH pradarA dIrghaveNavaH. pAradAshcha kulindAshcha ta~NkaNAH parata~NkaNAH .. 2\-78\-79 (14496) tadvai pipIlikaM nAma uddhR^itaM yatpipIlikaiH. jAtarUpaM droNameyamahArShuH ku~njasho narAH .. 2\-78\-80 (14497) kR^iShNavAlAMshcha chamarA~nChuklavAlAMstathA parAn. himavatpuShpajaM chaiva svAdukShaudrarasaM bahu .. 2\-78\-81 (14498) uttarebhyaH kurubhyashcha vyUDhamAlyairmahAtmabhiH. uttarAdapi kailAsAdoShadhIH sumahAbalAH .. 2\-78\-82 (14499) pArvatIyAshcharAjAna AhR^itya praNatAH sthitAH. ajAtashatrave rAjandvAri tiShThanti vAritAH .. 2\-78\-83 (14500) ye parArghyA himavataH sUryodayagireranu. evaMrUpAH samudrAnte lauhityamabhitashcha ye .. 2\-78\-84 (14501) phalamUlAshanA ye cha kirAtAshcharmavAsasaH. chandnAgarumukhyAni mahArhAnkambalAni cha .. 2\-78\-85 (14502) charmaratnasuvarNAni gandhAnuchchAvachAni cha. kairAtakInAmayutaM dAsInAM cha vishaMpate .. 2\-78\-86 (14503) AhR^itya ramaNIyArthAndUragAnmR^igapakShiNaH. nichitaM parvatebhyashcha hiraNyaMbhUrivarchasam .. 2\-78\-87 (14504) baliM cha kR^itstramAdAya dvAri tiShTanti vAritAH. kApavyA daradA darvAH shUrA vai yamakAstathA .. 2\-78\-88 (14505) audumbarA durvibhAgA dvAri tiShTanti vAritAH. kAshmIrAshcha kumArAshcha gaurakA haMsakAstathA .. 2\-78\-89 (14506) shibitraigartayaudheyA rAjanyA madrakaiH saha. vasuteyAH samauleyA dAhakShudrakamAlavaiH .. 2\-78\-90 (14507) chauNDikAshchaudakAshchaiva sAlvAshchaiva vishampate. a~Nkava~NkAshcha yavanA anavadyA gayaiH saha .. 2\-78\-91 (14508) sujAtayaH shreNimantaH shreyAMsaH shastradhAriNaH. AhArShuH kShatriyA vittaM shatasho.ajAtashatravai .. 2\-78\-92 (14509) va~NkAH kali~NgA magadhAstAmraliptAH sapuNDrakAH. dukUlaM kaushikaM chaiva patrorNaM chaiva bhArata .. 2\-78\-93 (14510) upAvR^ittA nR^ipAstasya daduH prItiM na chAgaman. uchyante tatra hi dvArsthairbalimAdAya viShThitAH .. 2\-78\-94 (14511) IShAdantAnhemakakShyAnpadmavarNAnkuthAvR^itAn. shailAbhAnnityamattAMshchApyabhitaH kAmyakaM saraH .. 2\-78\-95 (14512) kShamAvataH kulInAMshcha ku~njarAnsaparichChadAn. dattvaikaiko dashashatAndvAreNa pravishantviti .. 2\-78\-96 (14513) vaidehakAshcha puNDrAshcha gauleyAstAmraliptakAH. marukAH kAshikA dardA bhaumeyA naTanATakAH .. 2\-78\-97 (14514) karNATAH kAMsyakuTTAshcha padmajAlAH satInarAH. dAkShiNAtyAH pulindAshcha shaverAsta~NkaNAH shaShAH .. 2\-78\-98 (14515) barbarA yavanAshchaiva gargarAbhIrakAstathA. pallavAH shakakArUshAstumbakAH kAshikAstadA .. 2\-78\-99 (14516) ete chAnye cha bahavo nAnAdigabhyaH samAgatAH. anyaishchopahR^itAnyatra ratnAni hi mahAtmabhiH .. 2\-78\-100 (14517) samudrasAravaiDUryAnmuktAH sha~NkhAstathaiva cha. shubhAvartA~nChubhA~nChuktIH siMhalAH samupAharan .. 2\-78\-101 (14518) sambhR^itAnmaNichIraishcha shyAmAMstAmrAntalochanAn. rAjA chitraratho nAma gandharvo vAsavAnugaH. shatAni chatvAryadadaddhayAnAM vAtaraMhasAm .. 2\-78\-102 (14519) tumburustu pramudito gandharvo vAjinAM shatam. AmrapatrasavarNAnAmadadaddhemamAlinAm .. 2\-78\-103 (14520) kR^itI rAjA cha kauravya shUkarANAM vishAmpate. adadadgajaratnAnAM shatAni subahUnyatha .. 2\-78\-104 (14521) virATena tu matsyena balyarthaM hemamAlinAm. ku~njarANAM sahasre dve mattAnAM samupAhR^ite .. 2\-78\-105 (14522) pAMsurAShTrAdvamudAno rAjA ShaDviMshatiM gajAn. ashvAnAM chasahasre dve rAjankA~nchanamAlinAm .. 2\-78\-106 (14523) javasatvopapannAnAM vayasthAnAM narAdhipa. baliM cha kR^itsnamAdAya pANDavebhyo nyavedayat .. 2\-78\-107 (14524) yaj~nasenena dAsInAM sahasrANi chaturdasha. dAsAnAmayutaM chaiva sadArANAM vishAmpate .. 2\-78\-108 (14525) gajayuktA mahArAja rathAH ShaDviMshatistathA. rAjyaM cha kR^itsnaM pArthebhyo yaj~nArthaM vai niveditam .. 2\-78\-109 (14526) vAsudevo.api vArShNeyo mAnaM kurvankirITinaH. adadadgajamukhyAnAM sahasrANi chaturdasha .. 2\-78\-110 (14527) AtmA hi kR^iShNaH pArthasya kR^iShNasyAtmA dhana~njayaH. yadbrUyAdarjunaH kR^iShNaM sarvaM kuryAdasaMshayam .. 2\-78\-111 (14528) kR^iShNo dhana~njayasyArthe svargalokamapi tyajet. tathaiva pArthaH kR^iShNArthe prANAnapi parityajet .. 2\-78\-112 (14529) surabhIMshchandanarasAnhemakumbhasamAsthitAn. malayAddardurAchchaiva chandanAgurusa~nchayAn .. 2\-78\-113 (14530) maNiratnAni bhAsvanti kA~nchanaM sUkShmavastrakam. cholapANDyAvapi dvAraM na lebhAte hyupasthitau .. 2\-78\-114 (14531) samudrasAraM vaidUryaM muktAsa~NghAMstathaiva cha. shatashashcha kuthAMstatra siMhalAH samupAharan .. 2\-78\-115 (14532) saMvR^itA maNichIraistu shyAmAstAmrAntalochanAH. tA gR^ihItvA narAstatra dvAri tiShThanti vAritAH .. 2\-78\-116 (14533) prItyarthaM brAhmaNashchaiva kShatriyAshcha vinirjitAH. upAjahrurvishashchaiva shUdrAH shushrUShavastathA .. 2\-78\-117 (14534) prItyA cha bahumAnAchchApyupAgachChanyudhiShThiram. sarve mlechChAH sarvavarNA AdimadhyAntajAstathA .. 2\-78\-118 (14535) nAnAdeshasamutthaishchana nAnAjitibhireva cha. paryasta iva loko.ayaM yudhiShThiraniveshane .. 2\-78\-119 (14536) uchchAvachAnupagrAhAnrAjabhiH prApitAnbahUn. shatrUNAM pashyato duHkhAnmumUrShA me vyajAyata .. 2\-78\-120 (14537) bhR^ityAstu ye pANDavAnAM tAMste vakShyAmi pArthiva. yeShAmAmaM cha pakvaM cha saMvidhatte yudhiShThiraH .. 2\-78\-121 (14538) ayutaM trINi padmAni gajArohAH sasAdinaH. rathAnAmarbudaM chApi pAdAtA bahavastathA .. 2\-78\-122 (14539) pramIyamANamAM cha pachyamAnaM tathaiva cha. visR^ijyamAnaM chAnyatra puNyAhasvana eva cha .. 2\-78\-123 (14540) nAbhuktavantaM nApItaM nAla~NkR^itamasatkR^itam. apashyaM sarvavarNAnAM yudhiShThiraniveshane .. 2\-78\-124 (14541) aShTAshItisahasrANi snAtakA gR^ihamedhinaH. triMshaddAsIka ekaiko yAnbibharti yudhiShThiraH. suprItAH paritR^iShTAshcha te hyAshaMsattyarikShayam .. 2\-78\-125 (14542) dashAnyAni sahasrANi yatInAmUrdhvaretasAm. bhu~njate rukmapAtrIbhiryudhiShThiraniveshane .. 2\-78\-126 (14543) abhuktaM bhuktavadvApi sarvamAkubjavAmanam. abhu~njAnA yAj~nasenI pratyavaikShadvishAmpate .. 2\-78\-127 (14544) dvau karau na prayachChetAM kuntIputrAya bhArata. sAmbandhikenapA~nchAlAH sakhyenAndhakavR^iShNayaH .. .. 2\-78\-128 (14545) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi dyUtaparvaNi aShTasaptatitamo.adhyAyaH ..78\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes## 2\-78\-2 nAvidamiti sambandhaH . api tathApi mukhyato vakShyamANaM dhanaM pratipadyasvetyartha H. phalato jAtaM vastrAdi. bhUmito jAtaM hIrAdi .. 2\-78\-5 vastrANi dhAnyadravyaM cha gha.pAThaH .. 2\-78\-104 \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 079 .. shrIH .. 2\.79\. adhyAyaH 79 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## duryodhanena dhR^itarAShTrasamIpe rAjasUyavarNanAdi .. 1\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## duryodhana uvAcha .. AryAstu ye vai rAjAnaH satyasandhA mahAvratAH. paryAptavidyA vaktAro vedAntAvabhR^ithaplutAH .. 2\-79\-1 (14546) dhR^itimanto hrIniShevA dharmAtmAno nAshasvinaH. mUrdhAbhiShiktAste chainaM rAjAnaH paryupAMsate .. 2\-79\-2 (14547) dakShiNArthaM samAnIta rAjabhiH kAMsyadohanAH. AraNyA bahusAhasrA apashyaMstatratatra gAH .. 2\-79\-3 (14548) Ajahrastatra satkR^itya svayamudyamya bhArata. abhiShekArthamavyagrA bhANDamuchchAvachaM nR^ipAH .. 2\-79\-4 (14549) bAhlIko rathamAhArShIjjAmbUnadavibhUShitam. sudakShiNastu yuyuje shvetaiH kAmbhojajairhayaiH .. 2\-79\-5 (14550) sunIthaH prItimAMshchaiva hyanukarShaM mahAbalaH. dhvajaM chedipatishchaivamahArShItsvayamudyatam .. 2\-79\-6 (14551) dAkShiNAtyaH sannahanaM sraguShNIShe cha mAgadhaH. vasudAno maheShvAso gajendraM ShaShTihAyanam .. 2\-79\-7 (14552) matsyastvakShAnhemanaddhAnekalavya upAnahau. AvantyastvabhiShekArthamapo bahuvidhAstathA .. 2\-79\-8 (14553) chekitAna upAsa~NgaM dhanuH kAshya upAharat. asiM cha sutsaruM shalyaH shaikyaM kA~nchanabhUShaNam .. 2\-79\-9 (14554) abhyapi~nchattato dhaumyo vyAsashcha samuhAtapAH. nAradaM cha puraskR^itya devalaM chAsitaM munim .. 2\-79\-10 (14555) prItimanta upAtiShThannabhiShekaM maharShayaH. jAmadagnyena sahitAstathAnye vedapAragAH .. 2\-79\-11 (14556) abhijagmarmahAtmAno mantravadbhUridakShiNam. mahendramiva devendraM divi saptarShayo yathA .. 2\-79\-12 (14557) adhArayachChatramasya sAtyakiH satyavikramaH. dhana~njayashcha vyajane bhImasenashcha pANDavaH .. 2\-79\-13 (14558) chAmare chApi shuddhe dve yamau jagR^ihatustathA. upAgR^ihNAdyamindrAya purAkalpe prajApatiH .. 2\-79\-14 (14559) tamasmai sha~NkhamAhArShIdvAruNaM kalashodadhiH. shaikyaM niShkasahasreNa sukR^itaM vishvakarmaNA .. 2\-79\-15 (14560) tenAbhiShiktaH kR^iShNena tatra me kashmalo.abhavat. gachChanti pUrvAdaparaM samudraM chApi dakShiNam .. 2\-79\-16 (14561) uttaraM tu gachChanti vinA tAta patatrribhiH. tatra sma dadhmuH shatashaH sha~NkhAnma~NgalakArakAn .. 2\-79\-17 (14562) prANadanta samAdhmAtAstato romANi me.ahR^iShan. prApatanbhUmipAlAshcha ye tu hInAH svatejasA .. 2\-79\-18 (14563) dhR^iShTadyumnaH pANDavAshcha sAtyakiH keshavo.aShTamaH. satvasthA vIryasampannA hyanyonyapriyadarshanAH .. 2\-79\-19 (14564) visa~nj~nAnbhUmipAndR^iShTvA mAM cha te prAhasaMstadA. tataH prahR^iShTo bIbhatsuH prAdAddhemaviShANinAm .. 2\-79\-20 (14565) shatAnyanaDuhAM pa~ncha dvijamukhyeShu bhArata. na rantidevo nAbhAgo yauvanAshvo manurna cha .. 2\-79\-21 (14566) na cha rAjA pR^ithurvainyo na chApyAsIdbhagIrathaH. yayAtirnahuSho vApi yathA rAjA yudhiShThiraH .. 2\-79\-22 (14567) yathA.atimAtraM kaunteyaH shriyA paramayA yutaH. rAjasUyamavApyaivaM harishchandra iva prabhuH .. 2\-79\-23 (14568) etAM dR^iShTA shriyaM pArthe harishchandre yathA vibho. kathaM tu jIvitaM shreyo mama pashyasi bhArata .. 2\-79\-24 (14569) andheneva yugaM naddhaM viparyastaM narAdhipa. kanIyAMso vivardhante jyeShThA hIyanta eva cha .. 2\-79\-25 (14570) evaM dR^iShTvA nAbhivindAmi sharma samIkShamANo.api kurupravIra. tenAhamevaM kR^ishatAM gatashcha vivarNatAM chaiva sashokatAM cha .. .. 2\-79\-26 (14571) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi dyUtaparvaNi UnAshItitamo.adhyAyaH ..79 .. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes## 2\-79\-2 hIniShevA lajjAvantaH .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 080 .. shrIH .. 2\.80\. adhyAyaH 80 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## duryodhanamprati dhR^itarAShTreNa pANDaveShu dveShaniShedhanam .. 1\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## dhR^itarAShTra uvAcha. tvaM vai jyeShTho jyaiShThineyaH putra mA pANDavAndviShaH. dveShA hyasukhamAdatte yathaiva nighanaM tathA .. 2\-80\-1 (14572) avyutpannaM samAnArthaM tulyamitraM yudhiShThiram. adviShantaM kathaM dviShyAttvAdR^isho bharatarShabha .. 2\-80\-2 (14573) tulyAbhijanavIryashcha kathaM bhrAtuH shriyaM nR^ipa. putra kAmayase mohAnmaivaM bhUH shAmya mA shuchaH .. 2\-80\-3 (14574) atha yaj~navibhUtiM tAM kA~NkShase bharatarShabha. R^itvijastava tanvantu saptatantuM mahAdhvaram .. 2\-80\-4 (14575) AhariShyanti rAjAnastavApi vipulaM dhanam. prItyA cha bahumAnAchcha ratnAnyAbharaNAni cha .. 2\-80\-5 (14576) anAryAcharitaM tAta parasvaspR^ihaNaM bhR^isham. svasantuShTaH svadharmastho yaH sa vai sukhamedhate .. 2\-80\-6 (14577) `mahI kAmadughA sA hi vIrapatnIti chochyate. tathA vIrasya bhAryA shrIste ime hi kalatravat .. 2\-80\-7 (14578) tavApyasti he chedvIryaM bhokShyase hi mahImimAm .. 2\-80\-8 (14579) ayuktamidametattu parasvaharaNaM bhR^isham. ubhayorlokayorduHkhaM suhR^idAM kA~NkShato.anayam .. 2\-80\-9 (14580) avyApAraH parArteShu nityodyogaH svakarmasu. rakShaNaM samupAttAnAmetadvaibhavalakShaNam .. 2\-80\-10 (14581) vipattiShvavyatho dakSho nityamutthAnavAnnaraH. apramatto vinItAtmA nityaM bhadrANi pashyati .. 2\-80\-11 (14582) bAhUnivaitAnmA chChetsIH pANDuputrAstathaiva te. bhrAtR^iNAM taddhanArthaM vai mitradrohaM cha mA kuru .. 2\-80\-12 (14583) pANDoH putrAnmA dviShasveha rAjaM\- stathaiva te bhrAtR^idhanaM samagram. mitradrohe tAta mahAnagharmaH pitAmahA ye tava te.api teShAm .. 2\-80\-13 (14584) antarvedyAM dadadvittaM kAmAnanubhavanpriyAn. krIDanstrIbhirnirAta~NkaH prashAmya bharatarShabha .. .. 2\-80\-14 (14585) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi dyUtaparvaNi ashItitamo.adhyAyaH ..80 .. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes## 2\-80\-1 jyeShThAyA apatyaM jyaiShThineyaH .. 2\-80\-2 avyutpannaM parakapaTAnabhij~nam . samAnArthaM tulyadhanam. tulyamitraM tvanmitrA drohiNam adviShantaM cha tvAmapIti sheShaH .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 081 .. shrIH .. 2\.81\. adhyAyaH 81 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## duryodhanena dhR^itarAShTroktipratikUlabhAShaNam .. 1\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## duryodhana uvAcha .. yasya nAsti nijA praj~nA kevalaM tu bahushrutaH. na sa jAnAti shAstrArthaM darvI sUparasAniva .. 2\-81\-1 (14586) jAnanvai mohayati mAM nAvi nauriva saMyatA. svArthe kiM nAvadhAnaM te utAho dveShTi mAM bhavAn .. 2\-81\-2 (14587) na santIme dhArtarAShTrA yeShAM tvamanushAsitA. bhaviShyamarthamAkhyAsi sarvadA kR^ityamAtmanaH .. 2\-81\-3 (14588) paraneyo.agraNIryasya sa mArgAnpratimuhyati. panthAnamanugachCheyuH kathaM tasya padAnugAH .. 2\-81\-4 (14589) rAjanpariNatapraj~no vR^iddhasevI jitendriyaH. pratipannAnsvakAryeShu saMmohayasi no bhR^isham .. 2\-81\-5 (14590) lokavR^ittAdrAjavR^ittamanyadAha bR^ihaspatiH. tasmAdrAj~nA.apramattena svArthashchintyaH sadaiva hi .. 2\-81\-6 (14591) kShatriyasya mahArAja jaye vR^ittiH samAhitA. sa vai dharmastvadharmo vA svavR^ittau kA parIkShaNA .. 2\-81\-7 (14592) prakAlayeddishaH sarvAH pratodeneva sArathiH. pratyamitrashriyaM dIptAM jighR^ikShurbharatarShabha .. 2\-81\-8 (14593) prachChanno vA prakAsho vA yogo yo.ariM prabAdhate. tadvai shastraM shastravidAM na shastraM ChedanaM smR^itam .. 2\-81\-9 (14594) shatrushchaiva hi mitraM cha na lekhyaM na cha mAtR^ikA. yo vai santApayati yaM sa shatruH prochyate nR^ipa .. 2\-81\-10 (14595) asantoShaH shriyo mUlaM tasmAttaM kAmayAmyaham. samuchChraye yo yatate sa rAjanparamo nayaH .. 2\-81\-11 (14596) mamatvaM hi na kartavyamaishvarye vA dhane.api vA. pUrvAvAptaM harantyanye rAjadhramaM hi taM viduH .. 2\-81\-12 (14597) adrohasamaMya kR^itvA chichCheda namucheH shiraH. shakraH sA.abhimatA tasya ripau vR^ittiH sanAtanI .. 2\-81\-13 (14598) dvAvetau grasate bhUmiH sarpo bilashayAniva. rAjAnaM chAviroddhAraM brAhmaNaM chApravAsinam .. 2\-81\-14 (14599) nAsti vai jAtitaH shatruH puruShasya vishAmpate. yena sAdhAraNI vR^ittiH sa shatrurnetaro janaH .. 2\-81\-15 (14600) shatrupakShaM samR^idhyantaM yo mohAtsamupekShate. vyAdhirApyAyita iva tasya mUlaM Chinatti saH .. 2\-81\-16 (14601) alpo.api hyariratyarthaM vardhamAnaH parAkramaiH. valmIko mUlaja iva grasate vR^ikShamantikAt .. 2\-81\-17 (14602) AjamIDha riporlakShmIrmA te rochiShTa bhArata. eSha bhAraH satvavatAM na yaH shirasi dhiShThitaH .. 2\-81\-18 (14603) janmavR^iddhimivArthAnAM yo vR^iddhimAbhikA~NkShate. edhate j~nAtiShu sa vai sadyo vR^iddhirhi vikramaH .. 2\-81\-19 (14604) nAprApya pANDavaishvaryaM saMshayo me bhaviShyati. avApsye vA shriyaM tAM hi shayiShye vA hato yudhi .. 2\-81\-20 (14605) etAdR^ishasya kiM me.adya jIvitena vishAmpate. vardhante pANDavA nityaM vayaM svasthiravR^iddhayaH .. .. 2\-81\-21 (14606) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi dyUtaparvaNi ekAshItitamo.adhyAyaH ..81 .. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes## 2\-81\-3 kR^ityaM idAnIM kartavyam .. 2\-81\-14 apravAsinaM tIrthATanAdirahitam .. 2\-81\-15 sAdhAraNI tulyA vR^ittirjIvikA . ekAmiShatvamityarthaH .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 082 .. shrIH .. 2\.82\. adhyAyaH 82 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## duryodhanamprati shakuninA dyUtAya protsAhanam .. 1\.. dhR^itarAShTrAj~nayA shilpibhiH sabhAnirmANam .. 2\.. dhR^itarAShTreNa pANDavAnayanAya vidurapreShaNam .. 3\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## shakuniruvAcha .. yAM tvametAM shriyaM pANDuputre yudhiShThire. tapyase tAM hariShyAmi dyUtena jayatAM vara .. 2\-82\-1 (14607) AhUyatAM paraM rAjankuntIputro yudhiShThiraH. agatvA saMshayamahamayuddhvA cha chamUmukhe .. 2\-82\-2 (14608) akShAnkShipannakShataH sanvidvAnaviduSho jaye. glahAndhanUMShi me viddhi sharAnakShAMshcha bhArata .. 2\-82\-3 (14609) akShANAM hR^idayaM me jyAM rathaM viddhi mamAsphuram .. 2\-82\-4 (14610) duryodhana uvAcha. 2\-82\-5x (1533) ayamutsahate rAjachChriyamAhartumakShavit. dyUtena pANDuputrebhyastadanuj~nAtumarhasi .. 2\-82\-5 (14611) dhR^itarAShTra uvAcha. 2\-82\-6x (1534) sthito.asmi shAsane bhrAturvidurasya mahAtmanaH. tena sa~Ngamya vetsyAmi kAryasyAsya vinishchayam .. 2\-82\-6 (14612) duryodhana uvAcha .. 2\-82\-7x (1535) `kR^iShNAdabhyAdhikaH so.api kShattA boddhA vishAmpate. kevalaM dharmamevAha na tadvijayasAdhakam .. 2\-82\-7 (14613) jayashcha dharmatopetastathaiva bharatarShabha. tasmAdvinayato jetA tAvubhau cha virodhinau'.. 2\-82\-8 (14614) vyapaneShyati te buddhiM viduro muktasaMshayaH. pANDavAnAM hite yukto na tathA mama kaurava .. 2\-82\-9 (14615) nArabhetAnyasAmarthyAtpuruShaH kAryamAtmanaH. matisAmyaM dvayornAsti kAryeShu kurunandana .. 2\-82\-10 (14616) bhayaM pariharanmatta AtmAnaM paripAlayan. varShAsu klinnavaTavattiShThannaivAvasIdati .. 2\-82\-11 (14617) na vyAdhayo nApi yamaH prAptuM shreyaH pratIkShate. yAvadeva bhavetkalpastAvachChreyaH samAcharet .. 2\-82\-12 (14618) dhR^itarAShTra uvAcha .. 2\-82\-13x (1536) sarvathA putra balibhirvigraho me rochate. vairaM vikAraM sR^ijati tadvai shastramanAyasam .. 2\-82\-13 (14619) anarthamarthaM manyase rAjaputra sa~NgranthanaM kalahasyAtiyAti. tadvai pravR^ittaM tu yathAkatha~nchit sR^ijedasInnishitAnsAyakAMshcha .. 2\-82\-14 (14620) duryodhana uvAcha .. 2\-82\-15x (1537) dyUte purANairvyavahAraH praNIta\- statrAtyayo nAsti na samprahAraH. tadrochatAM shakunervAkyamadya sabhAM kShipraM tvamihAj~nApayasva .. 2\-82\-15 (14621) svargadvAraM dIvyatAM no vishiShTaM tadvartinAM chApi tathaiva yuktam. bhavedevaM hyAtmanA tulyameva durodaraM pANDavaistvaM kuruShva .. 2\-82\-16 (14622) dhR^itarAShTra uvAcha. 2\-82\-17x (1538) vAkyaM na me rochate yattvayoktaM yatte priyaM tatkriyatAM narendra. pashchAttapsyase tadupAkramya vAkyaM na hIdR^ishaM bhAvi vacho hi dharmyam .. 2\-82\-17 (14623) dR^iShTaM hyetadvidureNai sarvaM vipashchitA buddhividyAnugena. tadevaitadavashasyAbhyupaiti mahadbhayaM kShatriyajIvaghAti .. 2\-82\-18 (14624) vaishampAyana uvAcha .. 2\-82\-19x (1539) evamuktvA dhR^itarAShTro manIShI daivaM matvA paramaM dustaraM cha. shashAsochchaiH puruShAnputravAkye sthito rAjA daivasaMmUDhachetAH .. 2\-82\-19 (14625) sahasrastambhAM hemavaidUryachitrAM shatadvArAM toraNasphATikADhyAm. sabhAmagryAM kroshamAtrAyatAM me tadvistArAmAshu kurvantu yuktAH .. 2\-82\-20 (14626) shrutvA tasya tvaritA nirvisha~NkAH prAj~nA dakShAstAM tadA chakrurAshu. sarvadravyANyupajahruH sabhAyAM sahasrashaH shilpinashchaiva yuktAH .. 2\-82\-21 (14627) kAlenAlpenAtha niShThAM gatAM tAM sabhAM ramyAM bahuratnAM vichitrAm. chitrairhaimairAsanairabhyupetA\- mAchakhyuste tasya rAj~naH pratItAH .. 2\-82\-22 (14628) tato vidvAnviduraM mantrimukhya\- muvAchedaM dhR^itarAShTro narendraH. yudhiShThiraM rAjaputraM cha gatvA madvAkyena kShipramihAnayasva .. 2\-82\-23 (14629) sabheyaM me bahuratnA vichitrA shayyAsanairupapannA mahArhaiH. sA dR^ishyatAM bhrAtR^ibhiH sArdhametya muhR^iddyUtaM vartatAmatra cheti .. 2\-82\-24 (14630) vaishampAyana uvAcha .. 2\-82\-25x (1540) matamAj~nAya putrasya dhR^itarAShTro narAdhipaH. matvA cha dustaraM daivametadrAjaMshchakAra ha .. 2\-82\-25 (14631) anyAyena tathoktastu viduro viduShAM varaH. nAbhyanandadvacho bhrAturvachanaM chedamabravIt .. 2\-82\-26 (14632) vidura uvAcha .. 2\-82\-27x (1541) nAbhinande nR^ipate praiShametaM maivaM kR^ithAH kulanAshAdbibhemi. putrairbhinnaH kalahaste dhruvaM syA\- detachCha~Nke dyUtakR^ite narendra .. 2\-82\-27 (14633) dhR^itarAShTra uvAcha. 2\-82\-28x (1542) neha kShattaH kalahastapsyate mAM na cheddaivaM pratilomaM bhaviShyat. ChAtrA tu diShTasya vashe kiledaM sarvaM jagachcheShTati na svatantram .. 2\-82\-28 (14634) tadadya vidura prApya rAjAnaM mama shAsanAt. kShipramAnaya durdharShaM kuntIputraM yudhiShThiram .. .. 2\-82\-29 (14635) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi dyUtaparvaNi dvyashItitamo.adhyAyaH .. 82 .. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes## 2\-82\-3 glahAn paNAn .. 2\-82\-4 AsphuramakShavinyAsapAtanAdisthAnam .. 2\-82\-8 vinayataH anayAt .. 2\-82\-16 durodaraM dyUtam .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 083 .. shrIH .. 2\.83\. adhyAyaH 83 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## vidurasya indraprasthagamanam .. 1\.. pANDavAnAM dyUtasabhApraveshaH .. 2\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## vaishampAyana uvAcha .. tataH prAyAdviduro.ashvairudArai\- rmahAjavairbalibhiH sAdhu dAntaiH. balAnniyukto dhR^itarAShTreNa rAj~nA manIShiNAM pANDavAnAM sakAshe .. 2\-83\-1 (14636) so.abhipatya tadadhvAnamAsAdya nR^ipateH puram. pravivesha mahAbuddhiH pUjyamAno dvijAtibhiH .. 2\-83\-2 (14637) sa rAjagR^ihamAsAdya kuberabhavanopamam. abhyAgachChata dharmAtmA dharmaputraM yudhiShThiram .. 2\-83\-3 (14638) taM vai rAjA satyadhR^itirmahAtmA ajAtashatrurviduraM yathAvat. pUjApUrvaM pratigR^ihyAjamIDha\- stato.apR^ichChaddhR^itarAShTraM saputram .. 2\-83\-4 (14639) yudhiShThira uvAcha .. 2\-83\-5x (1543) vij~nAyate te manaso.apraharShaH kachchitkShattaH kushalenAgato.asi. kachchitputrAH sthavirasyAnulomA vashAnugAshchApi visho.atha kachchit .. 2\-83\-5 (14640) vidura uvAcha .. 2\-83\-6x (1544) rAjA mahAtmA kushalI saputra Aste vR^ito j~nAtibhirindrakalpaH. prIto rAjanputraguNairvinIto vishoka evAtmaratirmahAtmA .. 2\-83\-6 (14641) idaM tu tvAM kururAjo.abhyuvAcha pUrvaM pR^iShTvA kushalaM chAvyayaM cha. iyaM sabhA tvatsabhAtulyarUpA bhrAtR^INAM te dR^isyatAmetya putra .. 2\-83\-7 (14642) samAgamya bhrAtR^ibhiH pArtha tasyAM suhR^iddyUtaM kriyatAM ramyatAM cha. prIyAmahe bhavatAM sa~Ngamena samAgatAH kuravashchApi sarve .. 2\-83\-8 (14643) durodarA vihitA ye tu tatra mahAtmanA dhR^itarAShTreNa rAj~nA. tAndrakShyase kitavAnsanniviShTA\- nityAgato.ahaM nR^ipate tajjuShasva .. 2\-83\-9 (14644) yudhiShThara uvAcha .. 2\-83\-10x (1545) dyUte kShattaH kalaho vidyate naH ko vai rochatane budhyamAnaH. kiM vA bhavAnmanyate yuktarUpaM bhavadvAkye sarva eva sthitAH smaH .. 2\-83\-10 (14645) vidura uvAcha .. 2\-83\-11x (1546) jAnAmyahaM dyUtamanarthamUlaM kR^itashcha yatno.asya mayA nivAraNe. rAjA cha mAM prAhimottvatsakAshaM shrutvA vidva~nshreya ihAcharasva .. 2\-83\-11 (14646) yudhiShThira uvAcha .. 2\-83\-12x (1547) ke tatrAnye kitavA dIvyamAnA vinA rAj~no dhR^itarAShTrasya putraiH. pR^ichChAmi tvAM vidura brUhi nastAn yairdIvyAmaH shatashaH sannipatya .. 2\-83\-12 (14647) vidura uvAcha .. 2\-83\-13x (1548) gandhArarAjaH shakunirvishAmpate rAjA.atidevI kR^itahasto matAkShaH. viniMshatishchitrasenashcha rAjA satyavrataH purumitro jayashcha .. 2\-83\-13 (14648) yudhiShThira uvAcha .. 2\-83\-14x (1549) mahAbhayAH kitavAH sanniviShTA mAyopadhA devitAro.atra santi. dhAtrA tu diShTasya vashe kiledaM sarvaM jagattiShThati na svatantram .. 2\-83\-14 (14649) nAhaM rAj~no dhR^itarAShTrasya shAsanA\- nna gantumichChAmi kave durodaram. iShTo hi putrasya pitA sadaiva tadasmi kartA vidurAttha mAM yathA .. 2\-83\-15 (14650) na chAkAmaH shakuninA devitAhaM na chenmAM jiShNurAhvayitA sabhAyAm. AhUto.ahaM na nivarte kadAchit tadAhitaM shAshvataM vai vrataM me .. 2\-83\-16 (14651) vaishampAyana uvAcha .. 2\-83\-17x (1550) evamuktvA viduraM dharmarAjaH prAyAtrikaM sarvamAj~nApya tUrNam. prAyAchChvobhUte sagaNaH sAnuyAtraH saha strIbhirdaupadAmAdi kR^itvA .. 2\-83\-17 (14652) daivaM hi praj~nAM muShNAti chakShusteja ivApatat. dhAtushcha vashamanveti pAshairiva naraH sitaH .. 2\-83\-18 (14653) ityuktvA prayayau rAjA saha kShatrrA yudhiShThiraH. amR^iShyamANastasyAtha samAhvAnamarindamaH .. 2\-83\-19 (14654) bAhlikena rathaM yattamAsthAya paravIrahA. parichChanno yayau pArtho bhrAtR^ibhiH saha pANDavaH. rAjashriyA dIpyamAno yayau brahmapuraH saraH .. 2\-83\-20 (14655) `sandidesha tataH preShyAnAgatAnnagaraM prati. tataste nR^ipashArdUla chakrurvai nR^ipashAsanam .. 2\-83\-21 (14656) tato rAjA mahAtejAH saMyamya saparichChadam. brAhmaNaiH svasti vAchyAtha prayayau mandirAdbahiH 2\-83\-22 (14657) brAhmaNebhyo dhanaM dattvA gatyarthaM sa yathAvidhi. anyebhyaH sa tu dattvA cha gantumevopachakrame .. 2\-83\-23 (14658) sarvalakShaNasampannaM rAjahaMsaparichChadam. tamAruhya mahArAjo gajendraM ShaShTihAyanam .. 2\-83\-24 (14659) hArI kirITI hemAbhaH sarvAbharaNabhUShitaH. rarAja rAjanpArtho vai parayA nR^ipashobhayA .. 2\-83\-25 (14660) rukmavedigataH prAjyo jvalanniva hutAshanaH. tato jagAma rAjA sa prahR^iShTanaravAhanaH .. 2\-83\-26 (14661) rathaghoSheNa mahatA pUrayanvai nabhaH sthalam. saMstUyamAnaH stutibhiH sUtamAgadhabandibhiH .. 2\-83\-27 (14662) mahAsainyena sahito yathAdityaH svarashmibhiH. pANDureNAtapatreNa dhriyamANena mUrdhani .. 2\-83\-28 (14663) babhau yudhiShThiro rAjA paurNamAsyAmivoDurAT. chAmarairhemadaNDaishcha dhUyamAnaH samantataH .. 2\-83\-29 (14664) jayAshiShaH prahR^iShTAnAM narANAM pathi pANDavaH. pratyagR^ihNAdyathAnyAyaM yathaAvadbharatarShabhaH .. 2\-83\-30 (14665) tathaiva sainikA rAjanrAjAnamanuyAnti ye. teShAM halahalAshabdo divaM stabdhaH pratiShThitaH .. 2\-83\-31 (14666) nR^ipasyAgne yayau rAjanbhImaseno rathI balI. ubhau pArshvagatau rAj~naH satalpau vai sukalpitau .. 2\-83\-32 (14667) adhirUDhau yamau chApi jagmaturbharatarShabha. shobhayantau mahAsainyaM tAvubhau rUpashAlinau .. 2\-83\-33 (14668) pR^iShThato.anuyayau jiShNurvIraH shastrabhR^itAM varaH. shvetAshvo gANDivaM gR^ihya agnidattaM rathaM gataH .. 2\-83\-34 (14669) sainyamadhye yayau rAjankururAjo yudhiShThiraH. draupadIpramukhA nAryaH sAnugAH saparichChadAH .. 2\-83\-35 (14670) Aruhya tA vichitrA~Ngyo yAnAni vividhAni cha. mahatyA senayA rAjannagre yAnAni vividhAni cha. 2\-83\-36 (14671) samR^iddhanaranAgAshvaM sapatAkarathadhvajam. saMnaddhavaranistriMshaM pathi nirghoShaniH svanam .. 2\-83\-37 (14672) sha~NkhadundubhitAlAnAM veNuvINAnuvanAditam. shushubhe pANDavaM sainyaM prayAsyattattadA nR^ipa .. 2\-83\-38 (14673) yathA kubero la~NkAyAM purA chAtyantashobhayA. mahatyA senayA sArdhaM gurumindraM sa gachChati .. 2\-83\-39 (14674) tathA yayau sa pArtho.api asa~NkhyeyavibhUtinA. susamR^iddhena sainyena yathA vaishravaNastathA .. 2\-83\-40 (14675) sa sarAMsi nadIshchaiva vanAnyupavanAni cha. atyakrAmanmahArAja purIM chAbhyavapadyata .. 2\-83\-41 (14676) sa hAstinasamIpe tu kururAjo yudhiShThiraH. chakre niveshanaM tatra tataH sa sahasainikAH .. 2\-83\-42 (14677) shive deshe same chaiva nyavasatpANDavastadA. tatorAjansamAhUya shokavihvalayA girA .. 2\-83\-43 (14678) etadvAkyaM cha sarvasvaM dhR^itarAShTrachikIrShitam. AchachakShe yathAvR^ittaM viduro.atha nR^ipasya ha .. 2\-83\-44 (14679) tachChrutvA bhAShitaM tena dharmarAjo.abravIdidam. na marShayAmyahaM kShattaH samAhvAnaM vrataM hi me. svastyastu loke viprANAM prajAnAM chaiva sarvadA .. 2\-83\-45 (14680) vaishampAyana uvAcha .. 2\-83\-46x (1551) pravivesha tato rAjA nagaraM nAgasAhvayam. dhR^itarAShTreNa chAhUtaH kAlasya samayena cha'.. 2\-83\-46 (14681) sa hAstinapuraM gatvA dhR^itarAShTragR^ihaM yayau. samiyAya cha dharmAtmA dhR^itarAShTreNa pANDavaH .. 2\-83\-47 (14682) tathA bhIShmeNa droNena karNena cha kR^ipeNa cha. samiyAya yathAnyAyaM drauNinA cha vibhuH saha 2\-83\-48 (14683) sametya cha mahAbAhuH somadattena chaiva ha. dUryodhanena sabhrAtrA saubalena cha vIryavAn .. 2\-83\-49 (14684) ye chAnye tatra rAjAnaH pUrvameva samAgatAH. duHshAsanena vIreNa sarvairbhrAtR^ibhireva cha .. 2\-83\-50 (14685) jayadrathena cha tathA kurubhishchApi sarvashaH. tataH sarvairmahAbAhurbhrAtR^ibhiH piravAritaH .. 2\-83\-51 (14686) pravivesha gR^ihaM rAj~no dhR^itarAShTrasya dhImataH. dadarsha tatra gAndhArIM devIM patimanuvratAm .. 2\-83\-52 (14687) snuShAbhiH saMvR^itAM shashvattArAbhiriva rohiNIm. abhivAdya sa gAndhArIM tayA cha pratinanditaH .. 2\-83\-53 (14688) dadarsha pitaraM vR^iddhaM praj~nAchakShuShamIshvaram .. 2\-83\-54 (14689) rAj~nA mUrdhanyupAghrAtAste cha kauravanandanAH. chatvAraH pANDavA rAjanbhImasenapurogamAH .. 2\-83\-55 (14690) tato harShaH samabhavatkauravANAM vishAmpate. tAndR^iShTvA puruShavyAghrAnpANDavAnpriyadarshanAn .. 2\-83\-56 (14691) vivishuste.abhyanuj~nAtA ratnavanti gR^ihANi cha. dadR^ishushchopayAtAro dropadIpramukhAH striyaH .. 2\-83\-57 (14692) yAj~nasenyAH parAmR^iddhiM dR^iShTvA prajvalitAmiva. snuShAstA dhR^itarAShTrasya nAtipramanaso.abhavan .. 2\-83\-58 (14693) tataste puruShavyAghrA gtavA strIbhistu saMvidam. kR^itvA vyAyAmapUrvANi kR^ityAni pratikarma cha .. 2\-83\-59 (14694) tataH kR^itAhnikAH sarve divyachandanabhUShitAH. kalyANamanasashchaiva brAhmaNAnsvasti vAchya cha .. 2\-83\-60 (14695) manoj~namashanaM bhuktvA vivishuH sharaNAnyatha. upagIyamAnA nArIbhirasvapankurupu~NgavAH .. 2\-83\-61 (14696) jagAma teShAM sA rAtriH puNyA rativihAriNAm. stUyamAnAshcha vishrAntAH kAle nidrAmathAtyajan .. 2\-83\-62 (14697) mukhoShitAste rajanIM prAtaH sarve kR^itAhnikAH. sabhAM ramyAM pravivishuH kitavairabhinanditAH .. .. 2\-83\-63 (14698) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi dyUtaparvaNi vyashItitamo.adhyAyaH ..83 .. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes## 2\-83\-2 dvijAtibhistraivarNikaiH .. 2\-83\-6 AtmaratiH AtmanaH svasyotkarSha eva ratiryasya natu dharmamanvIkShate iti bhAvaH .. 2\-83\-7 avyayaM dhanAderavinAsham .. 2\-83\-9 durodarA dyUtakarAH .. 2\-83\-17 Adi avibhaktikanirdeshaH .. 2\-83\-57 yAtAraH yAtaraH .. 2\-83\-59 saMvidaM mithaH kathAm . vyAyAmaH shramAnodanavyApAraH pUrvo yeShAM tAni. pratikara ma keshaprasAdhanAdipariShkAram .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 084 .. shrIH .. 2\.84\. adhyAyaH 84 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## shakuniyudhiShThirayoH saMvAdaH .. 1\.. dyUtanirdhAraNam ..2\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## vaishampAyana uvAcha .. pravishya tAM sabhAM pArthA yudhiShThirapurogamAH. sametya pArthivAnsarvAnpUjArhAnabhipUjya cha .. 2\-84\-1 (14699) yathAvayaH sameyAnA upaviShTA yathArhataH. AsaneShu vichitreShu sparddhyAstaraNavatsu cha .. 2\-84\-2 (14700) teShu tatropaviShTeShu sarveShvatha nR^ipeShu cha. shakuniH saubalastatra yudhiShThiramabhAShata .. 2\-84\-3 (14701) shakuniruvAcha .. 2\-84\-4x (1552) upastIrNA sabhA rAjansarve tvayi kR^itakShaNAH. akShAnuptvA devanasya samayo.astu yudhiShThira .. 2\-84\-4 (14702) yudhiShThira uvAcha. 2\-84\-5x (1553) nitirdevanaM pApaM na kShAtro.atra parAkramaH. na cha nItirdhruvA rAjankiM tvaM dyUtaM prashaMsasi .. 2\-84\-5 (14703) na hi mAnaM prashaMsanti nikR^itau kitavasya hi. shakune maivaM no.ajaiShIramArgeNa nR^ishaMsavat .. 2\-84\-6 (14704) shakuniruvAcha. 2\-84\-7x (1554) yo vetti sa~NkhyA nikR^itau vidhij~na\- shcheShTAsvakhinnaH kitavo.akShajAsu. mahAmatiryashcha jAnAti dyUtaM sa vai sarvaM sahate prakriyAsu .. 2\-84\-7 (14705) akShaglahaH so.abhibhavetparaM na\- stenaiva doSho bhavatIha pArtha. dIvyAmahe pArthiva mA visha~NkAM kuruShva pANaM cha chiraM cha mA kR^ithAH .. 2\-84\-8 (14706) yudhiShThira uvAcha. 2\-84\-9x (1555) evamAhAyamasito devalo munisattamaH. imAni lokadvArANi yo vai bhrAmyati sarvadA .. 2\-84\-9 (14707) idaM vai devanaM pApaM nikR^ityA kitavaiH saha. dharmeNa tu jayo yuddhe tatparaM na tu devanam .. 2\-84\-10 (14708) nAryA mlechChanti bhAShAbhirmAyayA na charantyuta. ajihyamashaThaM yuddhametatsatpuruShavratam .. 2\-84\-11 (14709) shaktito brAhmaNArthAya shikShituM prayatAmahe. tadvai vittaM mAtidevIrmAjaiShIH shakune parAn .. 2\-84\-12 (14710) nikR^ityA kAmaye nAhaM sukhAnyuta dhanAni vA. kitavasyeha kR^itino vR^ittametanna pUjyate .. 2\-84\-13 (14711) shakuniruvAcha. 2\-84\-14x (1556) shrotriyaH shrotriyAneti nikR^ityaiva yudhiShThira. vidvAnaviduSho.abhyeti nAhustAM nikR^itiM janAH .. 2\-84\-14 (14712) akShairhi shikShito.abhyeti nikR^ityaiva yudhiShThira. vidvAnaviduSho.abhyeti nAhustAM nikR^itiM janAH .. 2\-84\-15 (14713) akR^itAstraM kR^itAsrashcha durbalaM balavattaraH. evaM karmasu sarveShu nikR^ityaiva yudhiShThiraH. vidvAnaviduShobhyeti nAhustAM nikR^itiM janAH .. 2\-84\-16 (14714) evaM tvaM mAmihAbhyetya nikR^itiM yadi manyase. devanAdvinivartasva yadi te vidyate bhayam .. 2\-84\-17 (14715) yudhiShThira uvAcha .. 2\-84\-18x (1557) AhUto na nivarteyamiti me vratamAhitam. vidhishcha balavAnrAjandiShTasyAsmi vashe sthitaH .. 2\-84\-18 (14716) asminsamAgame kena devanaM me bhaviShyati. pratipANashcha ko.anyosti tato dyUtaM pravartatAm .. 2\-84\-19 (14717) duryodhana uvAcha. 2\-84\-20x (1558) ahaM dAtAsmi ratnAnAM dhanAnAM cha vishAmpate. madarthe devitA chAyaM shakunirmAtulo mama .. 2\-84\-20 (14718) yudhiShThira uvAcha .. 2\-84\-21x (1559) anyenAnyasya vai dyUtaM viShamaM pratibhAti me. etadvidvinnupAdatsva kAmamevaM pravartatam .. .. 2\-84\-21 (14719) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi dyUtaparvaNi chaturashItitamo.adhyAyaH ..84 .. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes## 2\-84\-5 pApaM pApahetuH .. 2\-84\-8 pANaM paNanIyadravyam .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 085 .. shrIH .. 2\.85\. adhyAyaH 85 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## bhIShamadroNAdInAM dyUtasabhApraveshaH .. 1\.. dyUtIpakramaH .. 2\.. yudhiShThireNa paNIkR^itAnAM sarvavastUnAM shakuninA apahAraH .. 3\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## vaishampAyana uvAcha .. upohyamAne dyUte tu rAjAnaH sarva eva te. dhR^itarAShTraM puraskR^itya vivishustAM sabhAM tataH .. 2\-85\-1 (14720) bhIShmo droNaH kR^ipashchaiva vidurashcha mahAmatiH. nAtiprItena manasA te.anvavartanta bhArata .. 2\-85\-2 (14721) te dvandvashaH pR^ithachkaiva siMhagrIvA mahaujasaH. siMhAsanAni bhUriNI vichitrANi cha bhejire .. 2\-85\-3 (14722) shushubhe sA sabhA rAjanrAjabhistaiH samAgataiH. devairiva mahAbhAgaiH samavetaistriviShTapam .. 2\-85\-4 (14723) sarve vedavidaH shUrAH sarve bhAsvaramUrtayaH. pravartata mahArAja suhR^iddyUtamanantaram .. 2\-85\-5 (14724) yudhiShThira uvAcha .. 2\-85\-6x (1560) ayaM buhadhano rAjansAgarAvartasambhavaH. maNirhArottaraH shrImAnkanakottamabhUShaNaH .. 2\-85\-6 (14725) etadrAjanmama dhanaM pratipANo.asti kastava. yena mAM tvaM mahArAja dhanena pratidIvyase .. 2\-85\-7 (14726) duryodhana uvAcha .. 2\-85\-8x (1561) santi me maNayashchaiva dhanAni subahUni cha. matsarashcha na me.artheShu jayasvainaM durodaram .. 2\-85\-8 (14727) vaishampAyana uvAcha .. 2\-85\-9x (1562) tato jagrAha shakunistAnakShAnakShatattvavit. jitamityeva shakuniryudhiShThiramabhAShata .. 2\-85\-9 (14728) yudhiShThira uvAcha .. 2\-85\-10x (1563) matta kaitakenaiva yajjito.asmi durodare. shakune hanta dIvyAmo glahamAnAH parasparam .. 2\-85\-10 (14729) santi niShkasahasrasya bhANDinyo bharitAH shubhAH. kosho hiraNyamakShayyaM jAtarUpamanekashaH. etadrAjanmama dhanaM tena dIvyAmyahaM tvayA .. 2\-85\-11 (14730) vaishampAyana uvAcha .. 2\-85\-12x (1564) kauravANAM kulakaraM jyeShThaM pANDavamachyutam. ityuktaH shakuniH prAha jitamityeva taM nR^ipam .. 2\-85\-12 (14731) yudhiShThira uvAcha .. 2\-85\-13x (1565) ayaM sahasrasamito vaiyAghraH supratiShThitaH. suchakropaskaraH shrImAnki~NkiNIjAlamaNDitaH .. 2\-85\-13 (14732) saMhrAdano rAjaratho ya ihAsmAnupAvahat. jautro rathavaraH puNyo meghasAgaraniH svanaH .. 2\-85\-14 (14733) aShTau yaM kurarachChAyAH sadashvA rAShTrasaMmatAH. vahanti naiShAM muchyeta padAdbhUmimupaspR^ishan. etadrAjandhanaM mahyaM tena dIvyAmyahaM tvayA .. 2\-85\-15 (14734) vaishampAyana uvAcha .. 2\-85\-16x (1566) evaM shrutvA vyavasito nikR^itiM samupAshritaH. jitamityeva shakuniryudhiShThiramabhAShata .. 2\-85\-16 (14735) yudhiShThira uvAcha .. 2\-85\-17x (1567) shataM dAsIsahasrANi taruNyo hemabhadrikAH. kambukeyUradhAriNyo niShkakaNThyaH svala~NkR^itAH .. 2\-85\-17 (14736) mahArhamAlyAbharaNAH suvastrAshchandanokShitAH. maNInhema cha bibhratyashchatuHShaShTivishAradAH .. 2\-85\-18 (14737) anusevAM charantImAH kushalA nR^ittasAmasu. snAtakAnAmamAtyAnAM rAj~nAM cha mama shAsanAt. etadrAjanmama dhanaM tena dIvyAmyahaM tvayA .. 2\-85\-19 (14738) vaishampAyana uvAcha .. 2\-85\-20x (1568) etachChutvA vyavasito nikR^itiM samupAshritaH. jitamityeva shakuniryudhiShThiramabhAShata .. 2\-85\-20 (14739) yudhiShThira uvAcha. 2\-85\-21x (1569) etAvanti cha dAsAnAM sahasrANyuta santi me. pradakShiNAnulomAshcha prAvAravasanAH sadA .. 2\-85\-21 (14740) prAj~nA medhAvino dAntA yuvAno mR^iShTakuNDalAH. pAtrIhastA divArAtramatithInbhojayantyuta. etadrAjanmama dhanaM tena dIvyAmyahaM tvayA .. 2\-85\-22 (14741) vaishampAyana uvAcha .. 2\-85\-23x (1570) etachChrutvA vyavasito nikR^itiM samupAshritaH. jitamityeva shakuniryudhiShThirabhAShata .. 2\-85\-23 (14742) yudhiShThira uvAcha .. 2\-85\-24x (1571) sahasrasa~NkhyA nagA me mattAstiShThanti saubala. hemakakShAH kR^itApIDAH padmino hemamAlinaH .. 2\-85\-24 (14743) sudAntA rAjavahanAH sarvashabdakShamA yudhi. IShAdantA mahAkAyAH sarve chAShTakareNavaH .. 2\-85\-25 (14744) sarve cha purabhettAro navameghanibhA gajAH. etadrAjanmama dhanaM tena dIvyAmyahaM tvayA .. 2\-85\-26 (14745) vaishampAyana uvAcha .. 2\-85\-27x (1572) ityevaMvAdinaM pArthaM prahasanniva saubalaH. jitamityeva shakuniryudhiShThiramabhAShata .. 2\-85\-27 (14746) yudhiShThira uvAcha .. 2\-85\-28x (1573) rathAstAvanta eveme hemadaNDAH patAkinaH. hayairvinItaiH sampannA rathibhishchitrayodhibhiH .. 2\-85\-28 (14747) ekaiko hyatra labhate sahasraparamAM bhR^itim. yudhyato.ayudhyato vApi vetanaM mAsakAlikam. etadrAjanma dhanaM tena dIvyAmyahaM tvayA .. 2\-85\-29 (14748) vaishampAyana uvAcha .. 2\-85\-30x (1574) ityevamukte vachane kR^itavairo durAtmavAn. jitamityeva shakuniryudhiShThiramabhAShata .. 2\-85\-30 (14749) yudhiShThira uvAcha .. 2\-85\-31x (1575) ashvAMstittirikalmAShAngAndharvAnhemamAlinaH. dadau chitrarathastuShTo yAMstAngANDIvadhanvane .. 2\-85\-31 (14750) yuddhe jitaH parAbhUtaH prItipUrvamarindamaH. etadrAjanmama dhanaM tena dIvyAmyahaM tvayA .. 2\-85\-32 (14751) vaishampAyana uvAcha .. 2\-85\-33x (1576) etachChrutvA vyavasito nikR^itiM samupAshritaH. jitamityeva shakuniryudhiShThiramabhAShata .. 2\-85\-33 (14752) yudhiShThira uvAcha .. 2\-85\-34x (1577) rathAnAM shakaTAnAM cha shreShThAnAM chAyutAni me. yuktAnyeva hi tiShThanti vAhairuchchAvachaistathA .. 2\-85\-34 (14753) evaM varNasya varNasya samuchchIya sahasrashaH. yathA samuditA vIrAH sarve vIraparAkramAH .. 2\-85\-35 (14754) kShIraM pibantastiShThanti bhu~njAnAH shAlitaNDulAn. ShaShTistAni sahasrANi sarve vipulavakShasaH. etadrAjanmama dhanaM tena dIvyAmyahaM tvayA .. 2\-85\-36 (14755) vaishampAyana uvAcha .. 2\-85\-37x (1578) etachChratvA vyavasito nikR^iti samupAshritaH. jitamityeva shakuniryudhiShThiramabhAShata .. 2\-85\-37 (14756) yudhiShThira uvAcha. 2\-85\-38x (1579) tAmralohaiH parivR^itA nidhayo ye chatuH shatAH. pa~nchadrauNika ekaikaH suvarNasyAhatasya vai .. 2\-85\-38 (14757) jAtarUpasya mukhyasya nArgho yasya hi bhArata. etadrAjanmama dhanaM tena dIvyAmyahaM tvayA .. 2\-85\-39 (14758) vaishampAyana uvAcha .. 2\-85\-40x (1580) etachChrutvA vyavasito nikR^itiM samupAshritaH. jitamityeva shakuniryudhiShThiramabhApataH .. .. 2\-85\-40 (14759) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi dyUtaparvaNi pa~nchAshItitamo.adhyAyaH ..85 .. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes## 2\-85\-8 durodaraM paNam .. 2\-85\-11 bhANDinyo ma~njaShAH .. 2\-85\-17 kambavaH sha~NkhavalayAni . niShpo vakShobhUShaNam .. 2\-85\-18 chatuShShaShTikalAsu vishAradAH .. 2\-85\-19 nR^ittasAmasu nartane gItivisheSheShu cha .. 2\-85\-24 kR^itapIDAH kR^itabhUShaNAH .. 2\-85\-25 IShA lA~NgaladaNDaH . aShTakareNavaH, aShTahastinIkAH .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 086 .. shrIH .. 2\.86\. adhyAyaH 86 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## vidureNa dhR^itarAShTraM prati duryodhananindApUrvakaM dyUtoparamachodanam ..1\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## vaishampAyana uvAcha .. evaM pravartite dyUte ghore sarvApahAriNi. sarvasaMshayanirmoktA viduro vAkyamabravIt .. 2\-86\-1 (14760) mahArAja vijAnIhi yattvAM vakShyAmi bhArata. mumUrShorauShadhamiva na rochetApi te shrutam .. 2\-86\-2 (14761) yadvai purA jAtamAtro rurAva gomAyuvadvisvaraM pApachetAH. duryodhano bhAratAnAM kulaghnaH so.ayaM yukto bhavatAM kAlahetuH .. 2\-86\-3 (14762) gR^ihe vasantaM gomAyuM tvaM vai mohAnna budhyase. duryodhanasya rUpeNa shR^iNu kAvyAM giraM mama .. 2\-86\-4 (14763) madhu vai mAdhviko labdhvA prapAtaM naiva budhyate. Aruhya taM majjati vA patanaM chAdhigachChati .. 2\-86\-5 (14764) so.ayaM matto.akShadyUtena madhuvanna pIrakShate. prapAtaM budhyate naiva vairaM kR^itvA mahArathaiH .. 2\-86\-6 (14765) viditaM me mahAprAj~na bhojeShvevAsama~njasam. putraM saMtyaktavAnpUrvaM paurANAM hitakAmyayA .. 2\-86\-7 (14766) andhakA yAdavA bhojAH sametAH kaMsamatyajan. niyogAttu hate tasminkR^iShNenAmitraghAtinA .. 2\-86\-8 (14767) evaM te j~nAtayaH sarve modamAnAH shataM samAH. tvanniyuktaH savyasAchI nigR^ihNAtu suyodhanam .. 2\-86\-9 (14768) nigrahAdasya pAdasya modantAM kuravaH sukham. kAkenemAMshchitravarhA~nshArdUlAnkroShTukena cha. krINIShva pANDavAnrAjanmA majjIH shokasAgare .. 2\-86\-10 (14769) tyajetkulArthe puruShaM grAmasyArthe kulaM tyajet. grAmaM janapadasyArthe AtmArthe pR^ithivIM tyajet .. 2\-86\-11 (14770) sarvaj~naH sarvabhAvaj~naH sarvashatrubhaya~NkaraH. iti sma bhAShate kAvyo jambhatyAge mahA.asurAn .. 2\-86\-12 (14771) hiraNyaShThIvinaH kAMshchitpakShiNo vanagocharAn. gR^ihe kila kR^itAvAsA.NllobhAdrAjA nyapIDayat. sa chopabhogalobhAndho hiraNyArthI parantapa .. 2\-86\-13 (14772) AyatiM cha tadAtvaM cha ubhe sadyo vyanAshayat. tadarthakAmastadvattvaM mAdruhaH pANDavAnnR^ipa .. 2\-86\-14 (14773) mohAtmA tapsyase pashchAtpatrihA puruSho yathA. jAta~njAtaM pANDavebhyaH puShpamAdatsva bhArata .. 2\-86\-15 (14774) mAlAkAra ivArAme snehaM kurvanpunaH punaH. vR^ikShAna~NgArakArIva mainAdyAkShIH samUlakAn. mA gamaH samutAmAtyaH sabalashcha yamakShayam .. 2\-86\-16 (14775) samavetAnhi kaH pArthAnpratiyudhyeta bhArata. marudbhiH sahito rAjannapi sAkShAnmarutpatiH .. 2\-86\-17 (14776) dyUtaM mUlaM kalahasyAbhyupaiti mitho bhedaM mahate dAruNAya. tadA sthito.ayaM dhR^itarAShTrasya putro duryodhanaH sR^ijate vairamugram .. 2\-86\-18 (14777) prAtipeyAH shAntanavA bhImasenAH sabAhnikAH. duryodhanAparAdhena kR^ichChraM prApsyanti sarvashaH .. 2\-86\-19 (14778) duryodhano madenaiva kShemaM vyapohati. viShANaM gauriva madAtsvayamArujatetmanaH .. 2\-86\-20 (14779) yashchittamanveti parasya rAjan vIraH kaviH svAmavamatya dR^iShTim. nAvaM samudra iva bAlanetrA\- mAruhya ghore vyasane nimajjet .. 2\-86\-21 (14780) duryodhano glahate pANDavena prIyAyase tvaM jayatIti tachcha. atinarmA jAyate saMprahAro yato vinAshaH samupaiti puMsAm .. 2\-86\-22 (14781) AkarShaste.avAkphalaH supraNIto hR^idi prauDho mantrapadaH samAdhiH. yudhiShThireNa kalahastavAya\- machintito.abhimataH svabandhunA .. 2\-86\-23 (14782) prAtipeyAH shAntanavAH shR^iNudhvaM kAvyAM vAchaM saMsadi kauravANAm. vaishvAnaraM prajvalitaM sughoraM mA yAsyadhvaM mandamanuprapannaH .. 2\-86\-24 (14783) yadA manyuM pANDavo.ajAtashatru\- rna saMyachChedakShamadAbhibhUtaH. vR^ikodaraH savyasAchI yamau cha ko.atra dvIpaH syAttumule vastadAnIm .. 2\-86\-25 (14784) mahArAja prabhavastvaM dhanAnAM purA dyUtAnmanasA yAvadichCheH. bahuvittAnpANDavAMshchejjayastvaM kiM te tatsyAdvasu vindeha pArthAn .. 2\-86\-26 (14785) jAnImahe devitaM saubalasya veda dyUte nikR^itiM pArvatIyaH. yataH prAptaH shakunistatra yAtu mA yUyudho bhArata pANDaveyAn .. .. 2\-86\-27 (14786) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi dyUtaparvaNi ShaDashItitamo.adhyAyaH .. 86\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes## 2\-86\-4 kAvyaM kavinA shukreNoktAM nItigiram .. 2\-86\-5 mAdhviko madhupaNyavAn . prapAtaM bhR^igum .. 2\-86\-8 niyogAddaivayogAt .. 2\-86\-10 chitravarhAn mayUrAn .. 2\-86\-14 AyatimuttarakAlam . tadAtvaM sAMpratam. tattasmAt. arthakAmo dhanakAmaH .. 2\-86\-15 patrihA pakShihA .. 2\-86\-21 bAlanetrAmavyutpannanetR^ikAm .. 2\-86\-22 glahate paNaM karoti . prIyAyase atishayena prIyase .. 2\-86\-23 AkarSho dyUtam .. 2\-86\-26 jayaH ajayaH .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 087 .. shrIH .. 2\.87\. adhyAyaH 87 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## duryodhanena viduropAlambhaH .. 1\.. vidureNa dhR^itarAShTrasya hitopadeshaH .. 2\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## duryodhana uvAcha .. pareShAmeva yashasA shloghase tvaM sadA kShattaH kutsayandhArtarAShTrAn. jAnImahe vidura yatpriyastvaM bAlAnivAsmAnavamanyase nityameva .. 2\-87\-1 (14787) sa vij~neyaH puruSho.anyatrakAmo nindAprashaMse hi tathA yunakti. jihvA.a.atmano hR^idayasthaM vyanakti jAnImahe tvanmanasaH prAtikUlyam .. 2\-87\-2 (14788) utsa~Nge cha vyAla ivAhito.asi mArjaravatpoShakaM chopahaMsi. bhartR^ighnaM tvAM na hi pApIya Ahu\- stasmAtkShattaH kiM na bibheShi pApAt .. 2\-87\-3 (14789) jitvA shatrUnphalamAptaM mahadvai mA.asmAnkShattaH paruShAmIha vochaH. dviShadbhistvaM samprayogAbhinandI muhurdeShaM yAsi naH samprayogAt .. 2\-87\-4 (14790) amitratAM yAti naro.akShamaM bruva\- nnigUhate guhyamamitrasaMstave. tadAshrito.apatrapa kiM nu bAdhase yadichChasi tvaM tadihAbhibhAShatase .. 2\-87\-5 (14791) mA no.avamaMsthA vidya mAnastavedaM shikShasva buddhiM sthavirANAM sakAshAt. yasho rakShasva vidura sampraNItaM mA vyApR^itaH parakAryeshu bhUstvam .. 2\-87\-6 (14792) ahaM karteti vidUra mA cha maMsthA mA no nityaM paruShANIha vochaH. na tvAM pR^ichChAmi vidura yaddhitaM me svasti kShattarmA titikShUn kShiN tvam .. 2\-87\-7 (14793) ekaH shAstA na dvitIyo.asti shAstA garbhe shayAnaM puruShaM shAsti shAstA. tenAnushiShTaH pravaNAdivAmbho yathA niyukto.asti tathA bhavAmi .. 2\-87\-8 (14794) bhinatti shirasA shailamahiM bhojayate cha yaH. dhIreva kurute tasya kAryANAmanushAsanam. yo balAdanushAstIha so.amitraM tena vindati .. 2\-87\-9 (14795) mitratAmanuvR^ittaM tu samupekShatyapaNDitaH. dIpya yaH pradIptAgniM prAchkiraM nAbhidhAvati. bhasmApi na sa vindeta shiShTaM kvachana bhArata .. 2\-87\-10 (14796) na vAsayetpAravargyaM dviShantaM visheShataH kShattarahitaM manupyam. sa yatrechChasi vidura tatra gachCha susAntvitA hyasatI strI jahAti .. 2\-87\-11 (14797) vidura uvAcha .. 2\-87\-12x (1581) etAvatA puruShaM ye tyajanti teShAM sakhyamantavadbrUhi rAjan. rAj~nAM hi chittAni pariplutAni sAntvaM datvA musalairghAtayanti .. 2\-87\-12 (14798) abAlatvaM manyase rAjaputra bAlo.ahamityeva sumandabuddhe. yaH sauhR^ide puruShaM sthApayitvA pashchAdenaM dUShayate sa bAlaH .. 2\-87\-13 (14799) na shreyase nIyate mandabuddhiH strI shrotriyasyeva gR^ihe praduShTA. dhruvaM na rochedbharatarShabhasya patiH kumAryA iva ShaShTivarShaH .. 2\-87\-14 (14800) ataH priyaM chedanukA~NkShase tvaM sarveShu kAryeShu hitAhiteShu striyashcha rAja~njaDapa~NgukAMshcha pR^ichCha tvaM vai tAdR^ishAMshchaiva sarvAn .. 2\-87\-15 (14801) labhyate khalu pApIyAnnaro.anu priyavAgiha. apriyasya hi pathyasya vaktA shrotA cha durlabhaH 2\-87\-16 (14802) yastu dharmaparashcha syAddhitvA bhartuH priyApriye. apriyANyAha pathyAni tena rAjA sahAyavAn .. 2\-87\-17 (14803) avyAdha_ijaM kaTujaM tIkShNamuShNaM yashomuShaM paruShaM pUtigandhim. satAM peyaM yanna pibantyasanto manyuM mahArAja piba prashAmya .. 2\-87\-18 (14804) vaichitravIryasya yasho dhanaM cha vA~nChAmyahaM sahaputrasya shashvat. yathA tathA te.astu namashchate.astu mamApi cha svasti dishantu viprAH .. 2\-87\-19 (14805) AshIviShAnnetraviShAnkopayenna cha paNDitaH. evaM te.ahaM vadAmIdaM prayataH kurunandana .. .. 2\-87\-20 (14806) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi dyUtaparvaNi saptAshItitamo.adhyAyaH .. 87 .. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes## 2\-87\-3 pApIyaH pApIyAMsam .. 2\-87\-11 pAravargyaM shatrupakShajAtam .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 088 .. shrIH .. 2\.88\. adhyAyaH 88 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## sapatnIbhrAtR^ikasya yudhiShThirasya shakuninA parAjayaH .. 1\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## shakuniruvAcha .. bahuvittaM parAjaiShIH pANDavAnAM yudhiShThira. AchakShva vittaM kaunteya yadi te.astyaparAjitam .. 2\-88\-1 (14807) yudhiShThira uvAcha .. 2\-88\-2x (1582) mama vittamasa~NkhyeyaM yadahaM veda saubala. atha tvaM shakune kasmAdvittaM samanupR^ichChasi .. 2\-88\-2 (14808) ayutaM prayutaM chaiva sha~NkuM padmaM tathArbudam. kharvaM sha~NkhaM nikharvaM cha mahApadmaM cha koTayaH .. 2\-88\-3 (14809) madhyaM chaiva parArdhaM cha saparaM chAtra paNyatAm. etanmama dhanaM rAjaMstena dIvyAmyahaM tvayA .. 2\-88\-4 (14810) vaishampAyana uvAcha .. 2\-88\-5x (1583) etachChutvA vyavasito nikR^itiM samupAshritaH. jitamityeva shakuniryudhiShThiramabhAShata .. 2\-88\-5 (14811) yudhiShThira uvAcha .. 2\-88\-6x (1584) gavAshvaM bahudhenUkamasa~NkhyeyamajAvikam. yatki~nchidanu parNAshAM prAk sindhorapi saubala. etanmama dhanaM sarvaM tena dIvyAmyahaM tvayA .. 2\-88\-6 (14812) vaishampAyana uvAcha .. 2\-88\-7x (1585) etachChutvA vyavasito nikR^itiM samupAshritaH. jitamityeva shakuniryudhiShThiramabhAShata .. 2\-88\-7 (14813) yudhiShThira uvAcha .. 2\-88\-8x (1586) puraM janapado bhUmirabrAhmaNadhanaiH saha. abrAhmaNAshcha puruShA rAja~nshiShTaM dhanaM mama. etadrAjanmama dhanaM tena dIvyAmyahaM tvayA .. 2\-88\-8 (14814) vaishampAyana uvAcha .. 2\-88\-9x (1587) etachChrutvA vyavasito nikR^itiM samupAshritaH. jitamityeva shakuniryudhiShThiramabhAShata .. 2\-88\-9 (14815) yudhiShThira uvAcha .. 2\-88\-10x (1588) rAjaputrA ime rAja~nChomante yairvibhUShitAH. kumDalAni cha niShkAshcha sarvaM rAjavibhUShaNam. etanmama dhanaM rAjaMstena dIvyAmyahaM tvayA .. 2\-88\-10 (14816) vaishampAyana uvAcha .. 2\-88\-11x (1589) etachChrutvA vyavasito nikR^itiM samupAshritaH. jitamityeva shakuniryudhiShThiramabhAShata .. 2\-88\-11 (14817) yudhiShThira uvAcha .. 2\-88\-12x (1590) shyAmo yuvA lohitAkShaH siMhaskandho mahAbhujaH. nakulo glaha evaikI viddhyetanmama taddhanam .. 2\-88\-12 (14818) shakuniruvAcha. 2\-88\-13x (1591) priyaste nakulo rAjanrAjaputro yudhiShThira. asmAkaM vashatAM prApto bhUyaH keneha dIvyase .. 2\-88\-13 (14819) vaishampAyana uvAcha .. 2\-88\-14x (1592) evamuktvA tu tAnakShA~nshakuniH pratyadIvyata. jitamityeva shakuniryudhiShThiramabhAShata .. 2\-88\-14 (14820) yudhiShThira uvAcha .. 2\-88\-15x (1593) ayaM dharmAnsahadevo.anushAsti loke hyasminpaNDitAkhyAM gatashcha. anarhatA rAjaputreNa tena dIvyAmyahaM chApriyavatpriyeNa .. 2\-88\-15 (14821) vaishampAyana uvAcha .. 2\-88\-16x (1594) etachChrutvA vyavasito nikR^itiM samupAshritaH. jitamityeva shakuniryudhiShThiramabhAShata .. 2\-88\-16 (14822) shakuniruvAcha .. 2\-88\-17x (1595) mAdrIputrau priyau rAjaMstavemau vijitau mayA. garIyAMsau tu manye bhImasenadhana~njayau .. 2\-88\-17 (14823) yudhiShThira uvAcha. 2\-88\-18x (1596) adharmaM charase nUnaM yo nAvekShasi vai nayam. yo naH sumanasAM mUDha vibhedaM kartumichChasi .. 2\-88\-18 (14824) shakuniruvAcha .. 2\-88\-19x (1597) garte mattaH prapatate pramattaH sthANumR^ichChati. jyeShTho rAjanvrariShTho.asi namaste bharatarShabha .. 2\-88\-19 (14825) svapne tAni na dR^ishyante jAgrato vA yudhiShThira. kitavA yAni dIvyantaH pralapantyutkaTA iva .. 2\-88\-20 (14826) yudhiShThira uvAcha .. 2\-88\-21x (1598) yo naH sa~Nkhye nauriva pAranetA jetA ripUNAM rAjaputrastarasvI. anarhatA lokavIreNa tena dIvyAmyahaM shakune phAlgunena .. 2\-88\-21 (14827) vaishampAyana uvAcha .. 2\-88\-22x (1599) etachChrutvA vyavasito nikR^itiM samupAshritaH. jitamityeva shakuniryudhiShThiramabhAShata .. 2\-88\-22 (14828) shakuniruvAcha. 2\-88\-23x (1600) ayaM mayA pANDavAnAM dhanirdharaH parAjitaH pANDavaH savyasAchI. bhImena rAjandayitena dIvya yatkaitavaM pANDava te.avashiShTam .. 2\-88\-23 (14829) yudhiShThira uvAcha .. 2\-88\-24x (1601) yo no netA yo yudhi naH praNetA yathA vajrI dAnavashatrurekaH. tiryakprekShI sannatabhrUrmahAtmA siMhaskandho yashcha sadA.atyamarShI .. 2\-88\-24 (14830) balena tulyo yasyapa pumAnna vidyate gadAbhR^itAmagrya ihArimardanaH. anarhatA rAjaputreNa tena dIvyAmyahaM bhImasenena rAjan .. 2\-88\-25 (14831) vaishampAyana uvAcha .. 2\-88\-26x (1602) etachChrutvA vyavasito nikR^itiM samupAshritaH. jitamityeva shakuniryudhiShThiramabhAShata .. 2\-88\-26 (14832) shakuniruvAcha. 2\-88\-27x (1603) bahuvittaM parAjaiShIrbhrAtR^IMshcha sahayadvipAn. AchakShva vittaM kaunteya yadi te.astyaparAjitam .. 2\-88\-27 (14833) yudhiShThira uvAcha .. 2\-88\-28x (1604) ahaM vishiShTaH sarveShAM bhrAtR^INAM dayitastathA. kuryAmahaM jitaH karma svayamAtmanyupalpute .. 2\-88\-28 (14834) vaishampAyana uvAcha .. 2\-88\-29x (1605) etachChrutvA vyavasito nikR^itiM samupAshritaH. jitamityeva shakuniryudhiShThiramabhAShata .. 2\-88\-29 (14835) shakuniruvAcha. 2\-88\-30x (1606) etatpApiShThamakaroryadAtmAnaM parAjayeH. shiShTe sati dhane rAjanpApa AtmaparAjayaH .. 2\-88\-30 (14836) vaishampAyana uvAcha .. 2\-88\-31x (1607) evamuktvA matAkShastAn glahe sarvAnavasthitAn. parAjayallokavIrAnuktvA rAj~nAM pR^ithak pR^ithak .. 2\-88\-31 (14837) shakuniruvAcha .. 2\-88\-32x (1608) asti te vai priyA rAjan glaha eko.aparAjitaH. paNasva kR^iShNAM pA~nchAlIM tayAtmAnaM punarjaya .. 2\-88\-32 (14838) yudhiShThira uvAcha .. 2\-88\-33x (1609) naiva hrasvA na mahatI na kR^ishA nAtirohiNI. nIlaku~nchitakashI cha tayA dIvyAmyahaM tvayA .. 2\-88\-33 (14839) shAradotpalapatrAkShyA shAradotpalagandhayA. shAradotpalasevinyA rUpeNa shrIsamAnayA .. 2\-88\-34 (14840) tathaiva syAdAnushaMsyAttatha syAdrUpasampadA. tathA syAchChIlasampattyA yAmichChetpuruShaH striyam .. 2\-88\-35 (14841) sarvairguNairhi sampannAmanukUlAM priyaMvadAm. yAdR^ishIM dharmakAmArthasiddhimichChennaraH striyam .. 2\-88\-36 (14842) charamaM saMvishati yA prathamaM pratibudhyate. AgopAlAvipAlebhyaH sarvaM veda kR^itAkR^itam .. 2\-88\-37 (14843) AbhAti padmavadvaktraM sasvedaM mallikeva cha. vedImadhyA dIrghakeshI tAmrAsyA nAtilomashA .. 2\-88\-38 (14844) tayaivaMvidhayA rAjanpA~nchAlyAhaM sumadhyamA. glahaM dIvyAmi chArva~NgyA draupadyA hanta saubala .. 2\-88\-39 (14845) vaishampAyana uvAcha .. 2\-88\-40x (1610) evamukte tu vachane dharmarAjena dhImatA. dhigdhigityeva vR^iddhAnAM sabhyAnAM niH sR^itA giraH .. 2\-88\-40 (14846) chukShubhe sA sabhA rAjanrAj~nAM sa~njatrire shuchaH. bhIShmadroNakR^ipAdInAM svedashcha samajAyata .. 2\-88\-41 (14847) shiro gR^ihItvA viduro gatasatva ivAbhavat. Aste dhyAyannadhovaktro niH shvasanniva pannagaH .. 2\-88\-42 (14848) `bAhlIkaH somadattashcha prAtipeyashcha sa~njayaH. drauNirbhUrishravAshchaiva yuyutsurdhR^itarAShTrajaH. AsurvIkShya tvadhovaktrA nishvasanta ivoragAH'.. 2\-88\-43 (14849) dhR^itarAShTrastu saMhR^iShTaH paryapR^ichChatpunaH punaH. kiM jitaM kiM jitamiti hyAkAraM nAbhyarakShata .. 2\-88\-44 (14850) jaharSha karNo.atibhR^ishaM saha duHshAsanAdibhiH. itareShAM tu sabhyAnAM netrebhyaH prApata~njalam .. 2\-88\-45 (14851) saubalastvabhighAyaiva jitakAshI madotkaTaH. jitamityeva tAnakShAnpurarevAnvapadyata .. .. 2\-88\-46 (14852) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi dyUtaparvaNi aShTAshItitamo.adhyAyaH ..88\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes## 2\-88\-6 parNAshA nadI .. 2\-88\-23 kaitava kitavebhya AhartavyaM dhanam .. 2\-88\-46 jitakAshI jayashobhI .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 089 .. shrIH .. 2\.89\. adhyAyaH 89 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## dushshAsanena draupadyAH sabhAM pratyAnayanam .. 1\.. draupadyA sabhyAnprati prashnaH .. 2\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## duryodhana uvAcha .. ehi kShattardraupadImAnasva priyAM bhAryAM saMmatAM pANDavAnAm. saMmArjatAM veshma paraitu shIghraM tatrAstu dAsIbhirapuNyashIlA .. 2\-89\-1 (14853) vidura uvAcha .. 2\-89\-2x (1611) darvibhAShaM bhAShitaM tvAdR^ishena na manda sambuddhyasi pAshabaddhaH. prapAte tvaM lambamAno na vetsi vyAghrAnmR^igaH kopayase.ativelam .. 2\-89\-2 (14854) AshIviShAste shirasi pUrNakopA mahAviShAH. mA kopiShThAH sumandAtmanmA gamastvaM yamakShayam .. 2\-89\-3 (14855) na hi dAsItvamApannA kR^iShNA bhavitumarhati. janIshena hi rAj~naiShA paNe nyasteti me matiH .. 2\-89\-4 (14856) ayaM datte veNurivAtmaghAtI phalaM rAjA dhR^itarAShTrasya putraH. dyUtaM hi vairAya mahAbhayAya matto na budhyatyayamantakAlam .. 2\-89\-5 (14857) nAruntudaH syAnna nR^ishaMsavAdI na hInatAH paramabhyAdadIta. yayAsya vAchA para udvijeta na tAM vadedushatI pApalokyAm .. 2\-89\-6 (14858) samuchcharantyativAdAshcha vaktrA\- dhyaurAhataH shauchati rAtryahAni. parasya nAmarmasu te patanti tAnpaNDito nAvasR^ijetpareShu .. 2\-89\-7 (14859) ajo hi shastramagilatkilaikaH shastre vipanne shirasAsya bhUmau. nikR^intanaM svasya kaNThasya ghoraM tadvadveraM mA kR^ithAH pANDuputraiH .. 2\-89\-8 (14860) na ki~nchiditthaM pravadanti pArthA vanecharaM vA gR^ihamedhinaM vA. tapasvinaM vA paripUrNavidyaM bhaShanti haivaM shvanarAH sadaiva .. 2\-89\-9 (14861) dvAraM sughoraM narakasya jihyaM na budhyate dhR^itarAShTrasya putraH. tamanvetAro bahavaH kurUNAM dyUtodaye saha duHshAsanena .. 2\-89\-10 (14862) majjantyalAbUni shilAH plavante muhyanti nAvombhasi shashvadeva. mUDho rAjA dhR^itarAShTrasya putro na me vAchaH pathyarUpAH shR^iNoti .. 2\-89\-11 (14863) anto nUM bhavitAyaM karUNAM sudAruNaH sarvaharo vinAshaH. vAchaH kAvyAH suhR^idAM pathyarUpA na shrUyante vardhate lobha eva .. 2\-89\-12 (14864) vaishampAyana uvAcha .. 2\-89\-13x (1612) dhigastu kShattAramiti bruvANo darpeNa matto dhR^itarAShTrasya putraH. avaikShata prAtikAmIM sabhAyA\- muvAcha chainaM paramAryamadhye .. 2\-89\-13 (14865) duryodhana uvAcha .. 2\-89\-14x (1613) tvaM prAtikAmindraupadImAnayasva na te bhayaM vidyate pANDavebhyaH. kShattA hyayaM vivadatyeva bhIto na chAsmAkaM vR^iddhikAmaH sadaiva .. 2\-89\-14 (14866) vaishampAyana uvAcha .. 2\-89\-15x (1614) evamuktaH prAtikAmI sa sUtaH prAyAchChIghraM rAjavacho nishamya. pravishya cha shveva hi siMhageShThaM samAsadanmahiShIM pANDavAnAm .. 2\-89\-15 (14867) prAtikAmyuvAcha. 2\-89\-16x (1615) yudhiShThiro dyUtamadena matto duryodhano draupadi tvAmajaiShIt. sA tvaM prapadyasva dhR^itarAShTrasya veshma nayAmi tvAM karmaNi yAj~naseni .. 2\-89\-16 (14868) draupadyuvAcha .. 2\-89\-17x (1616) kathaM tvevaM vadasi prAtikAmi\- ko hi dIvyedbhAryayA rAjaputraH. mUDo rAjA dyUtamadena matto hyabhUnnAnyatkaitavamasya ki~nchit .. 2\-89\-17 (14869) prAtikAmyuvAcha .. 2\-89\-18x (1617) yadA nAbhUtkaitavamanyadasya tadA.adevItpANDavo.ajAtashatruH. nyastAH pUrvaM bhrAtarastena rAj~nA svayaM chAtmA tvamatho rAjaputri .. 2\-89\-18 (14870) draupadyuvAcha .. 2\-89\-19x (1618) gachCha tvaM kitavaM gatvA sabhAyAM pR^ichCha sUtaja. kiM tu pUrvaM parAjaiShIrAtmAnamathavA nu mAm .. 2\-89\-19 (14871) etajj~nAtvA samAgachCha tato mAM nayaM sUtaja. j~nAtvA chikIrShitamahaM rAj~no yAsyAmi duHkhitA .. 2\-89\-20 (14872) vaishampAyana uvAcha .. 2\-89\-21x (1619) sabhAM gatvA sa chovAcha draupadyastadvachastadA. yudhiShThiraM narenadrANAM madhye sthitamidaM vachaH .. 2\-89\-21 (14873) kasyesho naH parAjaiShIriti tvAmAha draupadI. kiM nu pUrvaM parAjaiShIrAtmAnamathavApi mAm .. 2\-89\-22 (14874) vaishampAyana uvAcha .. 2\-89\-23x (1620) yudhiShThirastu nishchetA gatasatva ivAbhavat. na taM sUtaM pratyuvAcha vachanaM sAdhvasAdhu vA .. 2\-89\-23 (14875) duryodhana uvAcha .. 2\-89\-24x (1621) ihaivAgatya pA~nchAlI prashnamenaM prabhAShatAm. ihaiva sarve shR^iNvantu tasyAshchaitasya yadvachaH .. 2\-89\-24 (14876) vaishampAyana uvAcha .. 2\-89\-25x (1622) sa gatvA rAjabhavanaM duryodhanavashAnugaH. uvAcha draupadIM sUtaH prAtikAmI vyathanniva .. 2\-89\-25 (14877) sabhyAstvamI rAjaputryAhvayanti manye prAptaH saMshayaH kauravANAm. na vai samR^iddiM pAlayate laghIyAn yastvAM sabhAM neShyati rAjaputri .. 2\-89\-26 (14878) draupadyuvAcha .. 2\-89\-27x (1623) evaM nUnaM vyadadhAtsaMvidhAtA sparshAvubhau spR^ishato vR^iddhabAlau. dharmaM tvekaM paramaM prAha loke sa naH shamaM dhAsyati gopyamAnaH .. 2\-89\-27 (14879) so.ayaM dharmo mA tyagAtkauravAnvai sabhyAngatvA pR^ichCha dharmyaM vacho me. te mAM brUyurnishchitaM tatkariShye dharmAtmAno nItimanto variShThAH .. 2\-89\-28 (14880) vaishampAyana uvAcha .. 2\-89\-29x (1624) shrutvA sUtastadvacho yAj~nasenyAH sabhAM gatvA prAha vAkyaM tadAnIm. adhomukhAste na cha ki~nchidUchu\- rnirbandhaM taM dhArtarAShTrasya buddhvA .. 2\-89\-29 (14881) yudhiShThirastu tachChrutvA duryodhanachikIrShitam. draupadyAH saMmataM dUtaM prAhiNodbharatarShabha .. 2\-89\-30 (14882) ekavastra tvadhonIvo rodamAnA rajasvalA. sabhAmAgamya pA~nchAli shvashurasyAgrato bhava .. 2\-89\-31 (14883) atha tvAmAgatAM dR^iShTvA rAjaputrIM sabhAM tadA. sabhyAH sarve vininderanmanorbhirdhR^itarAShTrajam .. 2\-89\-32 (14884) vaishampAyana uvAcha .. 2\-89\-33x (1625) sa gatvA tvaritaM dUtaH kR^iShNAyA bhavanaM nR^ipa. nyavedayanmataM dhImAndharmarAjasya nishchitam .. 2\-89\-33 (14885) pANDavAshcha mahAtmAno dInA duHkhasamanvitAH. satyenAtiparItA~NgA nodIkShante sma ki~nchana .. 2\-89\-34 (14886) tatastveShAM mukhamAlokya rAjA duryodhanaH sUtamuvAcha hR^iShTaH. ihaivaitAmAnaya prAtikAmin pratyakShamasyAH kuravo bruvantaH .. 2\-89\-35 (14887) tataH sUtastasya vashAnugAmI bhItashcha kopAddrupadAtmajAyAH. vihAya mAnaM punareva sabhyA\- nuvAcha kR^iShNAM kimahaM bravImi .. 2\-89\-36 (14888) dUryodhana uvAcha. 2\-89\-37x (1626) duHshAsanaiSha mama sUtaputro vR^ikodarAdudvijate.alpachetAH. svayaM pragR^ihyAnaya yAj~nasenIM kiM te kariShyantyavashAH sapatnAH .. 2\-89\-37 (14889) vaishampAyana uvAcha .. 2\-89\-38x (1627) tataH samutthAya sa rAjaputraH shrutvA bhrAtuH shAsanaM raktadR^iShTiH. pravishya tadveshma mahArathAnA\- mityabravIddraupadIM rAjaputrIm .. 2\-89\-38 (14890) ehyehi pA~nchAli rAjaputrIm. duryodhanaM pashya vimuktalajjA. kurUnbhajasvAyatapatranetre dharmeNa labdhA.asi sabhAM paraihi .. 2\-89\-39 (14891) tataH samutthAya sudUrmanAH sA vivarNamAmR^ijya mukhaM kareNa. ArtA pradudrAva yataH striyastA vR^iddhasya rAj~naH kurupu~Ngavasya .. 2\-89\-40 (14892) tato javenAbhisasAra roShA\- dduHshAsanastAmabhigarjamAnaH. dIrgheShu nIleShvatha chormimatsu jagrAha kesheShu narendrapatnIm .. 2\-89\-41 (14893) ye rAjasUyAvabhR^ithe jalena mahAkratau mantrapUtena siktAH. te pANDavAnAM paribhUya vIryaM balAtpramR^iShTA dhR^itarAShTrajena .. 2\-89\-42 (14894) sa tAM parAkR^iShya sabhAsamIpa\- mAnIya kR^iShNAmatidIrghakeshIm. duHshAsano nAthavatImanAthava\- chchakarSha vAyuH kadalImivArtAm .. 2\-89\-43 (14895) sA kR^iShNamANA namitA~NgayaShTiH shanairuvAchAtha rajasvalA.asmi. ekaM cha vAso mama mandabuddhe sabhAM netuM nArhasi mAmanArya .. 2\-89\-44 (14896) tato.abravIttAM prasabhaM nigR^ihya kesheshu kR^iShNeShu tadA sa kR^iShNAm. kR^iShNaM cha jiShNuM cha hariM naraM cha trAyAya vikroshati yAj~naseni .. 2\-89\-45 (14897) rajasvalA vA bhava yAj~naseni ekAmbarA vApyathavA vivastrA. dyUte jitA chAsi kR^itA.asi dAsI dAsIShu vAsashcha yathopajoSham .. 2\-89\-46 (14898) vaishampAyana uvAcha. 2\-89\-47x (1628) prakIrNakeshI patitArdhavastrA duHshAsanena vyavadhUyamAnA. hImatyamarSheNa cha dahyamAnA shanairidaM vAkyamuvAcha kR^iShNA .. 2\-89\-47 (14899) draupadyuvAcha. 2\-89\-48x (1629) ime samAyAmupanItashAstrAH kriyAvantaH sarva evendrakalpAH. gurusthAnA guravashchaiva sarve teShAmagre notsahe sthAtumevam .. 2\-89\-48 (14900) nashaMsakarmaMstvamanAryavR^ita mA mA vivastrAM kuru mA vikArShIH. na marShayeyustava rAjaputrAH sendrApi devA yadi te sahAyAH .. 2\-89\-49 (14901) dharme sthito dharmasuto mahAtmA dharmashcha sUkShmo nipuNopalakShyaH. vAchApi bhartuH paramANumAtra\- michChAmi doShaM na guNAnvisR^ijya .. 2\-89\-50 (14902) idaM tvakAryaM kuruvIramadhye rajasvalAM yatparikarShase mAm. na chApi kashchitkurute.atra kutsAM dhruvaM tavedaM matamabhyupetaH .. 2\-89\-51 (14903) dhigastu naShTaH khalu bhAratAnAM dharmastathA kShatravidAM cha vR^ittam. yatra hyatItAM kurudharmavelAM prekShanti sarve kuravaH sabhAyAm .. 2\-89\-52 (14904) droNasya bhIShmasya cha nAsti sattvaM kShattustathaivAsya chanAsti sattvaM kShattustathaivAsya mahAtmanopi. na lakShayanti kuruvR^iddhamukhyAH .. 2\-89\-53 (14905) vaishampAyana uvAcha .. 2\-89\-54x (1630) tathA bruvantI karuNaM sumadhyamA bhartR^InkaTAkShaiH kupitAnapashyat. sA pANDavAnkopaparItadehA\- nsandIpayAmAsa kaTAkShapAtaiH .. 2\-89\-54 (14906) hR^itena rAjyena tathA dhanena ratnaishcha mukhyairna tathA babhUva. yathA trapAkopasamIritena kR^iShNAkaTAkSheNa babhUva duHkham .. 2\-89\-55 (14907) duHshAsanashchApi samIkShya kR^iShNA\- mavekShamANAM kR^ipaNAnpatIMstAn. AdhUya vegena visa~nj~nakalpA\- muvAcha dAsIti hasansashabdam .. 2\-89\-56 (14908) karNastu tadvAkyamatIva hR^iShTaH sampUjayAmAsa hasansashabdam. gAndhArarAjaH subalasya putra\- stathaiva duHshAsanamabhyanandat .. 2\-89\-57 (14909) sabhyAstu ye tatra babhUvuranye tAbhyAmR^ite dhArtarAShTreNa chaiva. teShAmabhUdduH khamatIva kR^iShNAM dR^iShTvA sabhAyAM parikR^iShyamANAm .. 2\-89\-58 (14910) bhIShma uvAcha. 2\-89\-59x (1631) na dharmasaukShmyAtsubhage vivektuM shakromi te prashnamimaM yathAvat. asvAmyashaktaH paNituM parasvaM striyAshcha bharturvashatAM samIkShya .. 2\-89\-59 (14911) tyajeta sarvAM pR^ithivIM samR^iddhAM yudhiShThiro dharmamatho na jahyAt. uktaM jito.asmIti cha pANDavena tasmAnna shaknomi vivektumetat .. 2\-89\-60 (14912) dvyUte.advitIyaH shakunirnareShu kuntIsutastena nisR^iShTakAmaH. na manyate tAM nikR^itiM yudhiShThira\- stasmAn te prashnamimaM bravImi .. 2\-89\-61 (14913) draupadyuvAcha. 2\-89\-61x (1632) AhUya rAjA kushalairanAryai\- rduShTAtmabhirnaikR^itikaiH sabhAyAm. dyUtapriyairnAtikR^itaprayatnaH kasmAdayaM nAma nisR^iShTakAmaH .. 2\-89\-62 (14914) ashuddhabhAvairnikR^itipravR^ittai\- rabudhyamAnaH kurupANDavAgryaH. sambhUya sarvaishcha jito.api yasmA\- tpashchAdayaM kaitavamabhyupetaH .. 2\-89\-63 (14915) tiShThanti cheme kuravaH sabhAyA\- mIshAH sutAnAM cha tathA snupANAm. samIkShya sarve mama chApi vAkyaM vibrUta me prashnamimaM yathAvat .. 2\-89\-64 (14916) na sA sabhA yatra na santi vR^iddhA na te vR^iddhA ye na vadanti dharmam. nAsau dharmo yatra na satyamasti na tatsatyaM yachChalenAnuviddham .. 2\-89\-65 (14917) vaishampAyana uvAcha .. 2\-89\-66x (1633) tathA bruvantIM karuNaM rudantI\- mavekShamANAM kR^ipaNAnpatIMstAn. duHshAsanaH paruShANyapriyANi vAkyAnyuvAchAmadhurANi chaiva .. 2\-89\-66 (14918) tAM kR^iShyamANAM cha rajasvalAM cha srastottarIyAmatadarhamANAm. vR^ikodaraH prekShya yudhiShThiraM cha chakAra kopaM paramArtarUpaH .. .. 2\-89\-67 (14919) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi dyUtaparvaNi ekonanavatitamo.adhyAyaH .. 89\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes## 2\-89\-17 kaitavaM kitavebhyo deyaM dhanam .. 2\-89\-27 sparsho sukhaduHkhe vR^iddhabAlau spR^ishataH prApnutaH . shamaM svAsthyam .. 2\-89\-41 Urmimatsu pravahannadIjalavannimnonnateShu .. 2\-89\-49 sendrapi sendrA api .. 2\-89\-64 vibrUta vispaShTa brUta natu bhaIShmavatsandigdhamiti bhAvaH .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 090 .. shrIH .. 2\.90\. adhyAyaH 90 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## bhaumavachanam .. 1\.. vikarNavachanam .. 2\.. duHshAsanena draupadIvastrApahAraH ..3\.. shrIkR^iShNaprasAdAt draupadyaH vastrarAshiprAdurbhAvaH .. 4\.. viduravachanam .. 5\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## bhIma uvAcha. bhavanti gehe bandhakyaH kitavAnAM yudhiShThira. bhavanti dIvyanti dayA chaivAsti tAvasvapi .. 2\-90\-1 (14920) kAshyo yaddhanamAhArShIddravyaM yachchAnyaduttamam. tathA.anye pR^ithivIpAlA yAni ratnAnyupAharan .. 2\-90\-2 (14921) vAhanAni dhanaM chaiva kavachAnyAyudhAni cha. rAjyamAtmA vayaM chaiva kaitavena hR^itaM paraiH .. 2\-90\-3 (14922) na cha me tatra kopo.abhUtsarvasyesho hi no bhavAn. imaM tvatikramaM manyo draupadI yatra paNyate .. 2\-90\-4 (14923) eShA hyanarhatI bAlA pANDavAnprApya kauravaiH. tvatkR^ite klishyate kShudrairnR^ishaMsairakR^itAtmabhiH .. 2\-90\-5 (14924) asyAH kR^ite manyurayaM tvayi rAjannipAtyate. bAhU te sampradhakShyAmi sahadevAgnimAnayaH .. 2\-90\-6 (14925) arjuna uvAcha. 2\-90\-7x (1634) na purA bhImasena tvamIdR^ishIrvaditA giraH. paraiste nAshitaM nUnaM nR^ishaMsairdharmagauravam .. 2\-90\-7 (14926) na sakAmAH paro kAryA dharmamevAcharottamam. bhrAtaraM dhArmikaM jyeShThaM ko.ativartitumarhati .. 2\-90\-8 (14927) AhUto hi parai rAjA kShAtraM vratamanusmaran. dIvyate parakAmena tannaH kIrtikaraM mahat .. 2\-90\-9 (14928) bhImasena uvAcha .. 2\-90\-10x (1635) evamasminkR^itaM vidyAM yadi nAhaM dhana~njaya. dIpte.agnau sahitau bAhU nirdaheyaM balAdiva .. 2\-90\-10 (14929) vaishampAyana uvAcha .. 2\-90\-11x (1636) tathA tAnduH khitAndR^iShTvA pANDavAndhR^itarAShTrajaH. kR^iShyamANAM cha pA~nchAlIM vikarNa idamabravIt .. 2\-90\-11 (14930) yAj~nasenyA yaduktaM tadvAkyaM vibrUta pArthivAH. avivekena vAkyasya narakaH sadya eva naH .. 2\-90\-12 (14931) bhIShmashcha dhR^itarAShTrashcha kuruvR^iddhatamAvubhau. sametya nAhatuH ki~nchidvidurashcha mahAmatiH .. 2\-90\-13 (14932) bhAradvAjashcha sarveShAmAchAryaH kR^ipa eva cha. kuta etAvapi prashnaM nAhaturdvijasattamau .. 2\-90\-14 (14933) ye tvanye pR^ithivIpAlAH sametAH sarvatodisham. kAmakrodhau samutsR^ijya te bruvantu yathAmati .. 2\-90\-15 (14934) yaditaM draupadI vAkyamuktavatyasakR^ichChubhA. vimR^ishya kasya kaH pakShaH pArthivA vadatottaram .. 2\-90\-16 (14935) vAshampAyana uvAcha .. 2\-90\-17x (1637) evaM sa bahushaH sarvAnuktavAMstAnsabhAsadaH. na cha te pR^ithivIpAlAstamUchuH sAdhvasAdhu vA .. 2\-90\-17 (14936) uktvA.asakR^ittathA sarvAnvikarNaH pR^ithivIpatIn. pANau pANiM viniShpiShya niHshvasannidamabravIt .. 2\-90\-18 (14937) vibrUta pR^ithivIpAlA vAkyaM mA vA katha~nchani. manye nyAyyaM yadatrAhaM tadvi vakShyAmi kauravAH .. 2\-90\-19 (14938) chatvAryAhurnashreShThA vyasanAni mahIkShitAm. mR^igayAM pAnamakShAMshcha grAmye chaivAtiraktatAm .. 2\-90\-20 (14939) eteShu hi naraH sakto dharmamutsR^ijya vartate. yathA.ayuktena cha kR^itAM kriyAM loko na manyate .. 2\-90\-21 (14940) tatheyaM pANDuputreNa vyasane vartatA bhR^isham. samAhUtena kitavairAsthito draupadIpaNaH .. 2\-90\-22 (14941) sAdhAraNI cha sarveShAM pANDavAnAmaninditA. jitena pUrvaM chAnena pANDavena kR^itaH paNaH .. 2\-90\-23 (14942) iyaM cha kIrtitA kR^iShNA saubalena paNArthinA. etatsarvaM vichAryAhaM manye na vijitAmimAm .. 2\-90\-24 (14943) vaishampAyana uvAcha .. 2\-90\-25x (1638) etachChrutvA mahAnnAdaH sabhyAnAmudatiShThata. vikarNaM shaMsamAnAnAM saubalaM chApi nindatAm .. 2\-90\-25 (14944) tasminnuparate shabde rAdheyaH krodhamUrChitaH. pragR^ihya ruchiraM bAhumidaM vachanamabravIt .. 2\-90\-26 (14945) karNa uvAcha .. 2\-90\-27x (1639) dR^ishyante vai vikarNeha vaikR^itAni bahUnyapi. tajjAtastadvinAshAya yathA.agniraraNiprajaH .. 2\-90\-27 (14946) ete na ki~nchidapyAhushchoditA hyapi kR^iShNayA. dharmeNa vijitAmetAM manyante drapadAtmajAm .. 2\-90\-28 (14947) tvaM tu kevalabAlyena dhArtarAShTra vidIryase. yadbravIShi sabhAmdhye bAlaH sthavirabhAShitam .. 2\-90\-29 (14948) na cha dharma yathAvattvaM kR^iShNAM cha jiteti sumandadhIH. yadbravIShi jitAM kR^iShNAM na jiteti sumandadhIH .. 2\-90\-30 (14949) kathaM hyavijitAM kR^iShNAM manyase dhR^itarAShTraja. yadA sabhAyAM sarvasvaM nyastavAnpANDavAgrajaH .. 2\-90\-31 (14950) abhyantara cha sarvasve draupadI bharatarShabha. evaM dharmajitAM kR^iShNAM manyase na jitAM katham .. 2\-90\-32 (14951) kIrtitA draupadI vAchA anuj~nAtA cha pANDavaiH. bhavatyavijitA kena hetunaiShA matA tava .. 2\-90\-33 (14952) manyase vA sabhAmetAmAnItAmekavAsasam. adharmeNeti tatrApi shR^iNu me vAkyamuttamam .. 2\-90\-34 (14953) eko bhartA striyA devairvihitaH kurunandana. iyaM tvanekavashagA bandhakIti vinishchitA .. 2\-90\-35 (14954) asyAH sabhAmAnayanaM na chitramiti me matiH. ekAmbaradharatvaM vA.apyathavA.api vivastratA .. 2\-90\-36 (14955) yachchaiShAM draviNaM ki~nchidya chaiShA ye cha pANDavAH. saubaleneha tatsarvaM dharmeNa vijitaM vasu .. 2\-90\-37 (14956) duHshAsana subAlo.ayaM vikarNaH prAj~navAdikaH. pANDavAnAM cha vAsAMsi draupadyAshchApyupAhara .. 2\-90\-38 (14957) vaishampAyana uvAcha .. 2\-90\-39x (1640) tachChrutvA pANDavAH sarve svAni vAsAMsi bhArata. avakIryottarIyANi sabhAyAM samupAvishan .. 2\-90\-39 (14958) tato duHshAsano rAjandraupadyA vasanaM balAt. sabhAmadhye sabhAkShipya vyapAkraShTuM prachakrame .. 2\-90\-40 (14959) `AkR^iShyamANe vasane vilalApa suduHkhitA. j~nAtaM mayA visiShThena purA gItaM mahAtmanA .. 2\-90\-41 (14960) mahatyApadi samprApte smartavyo bhagavAnhariH. iti nishchitya manasA sharaNAgatavatsalam. AkR^iShyamANe vasane draupadI kR^iShNamastarat .. 2\-90\-42 (14961) sha~NkhachakragadApANe dvArakAnilayAchyuta. govinda puNDarIkAkSha rakSha mAM sharaNAgatAm .. 2\-90\-43 (14962) hA kR^iShNa dvArakAvAsinkvAsi yAdavandana. imAmavasthAM samprAptAmanAthAM kimupekShase .. 2\-90\-44 (14963) govinda dvArakAvAsinkR^iShNa gopIjanapriya. kauravaiH paribhUtAM mAM kiM na jAnAsi keshava'.. 2\-90\-45 (14964) he nAtha he ramAnAtha vrajanAthArtinAshana. kauravArNavagnAM mAmuddharasva janArdana .. 2\-90\-46 (14965) kR^iShNakR^iShNa mahAyoginvishvAtmanvishvbhAvana. prapannAM pAhi govinda kuramadhye.avasIdatIm .. 2\-90\-47 (14966) ityanusmR^itya kR^iShNaM sA hariM tribhuvaneshvaram. prArudadduH khitA rAjanmukhamAchChAdya bhAminI .. 2\-90\-48 (14967) tasya prasAddraupadyAH kR^iShNamANe.ambare tadA. tadrUpamapare vastraM prAdurAsIdanekashaH .. 2\-90\-49 (14968) nAnArAgavirAgANi vasanAnyatha vai prabho. prAdurbhavanti shatasho dharmasya paripAlanAt .. 2\-90\-50 (14969) tato halahalAshabdastatrAsIdghoradarshanaH. tadadbhutatamaM loke vIkShya sarve mahIbhR^itaH .. 2\-90\-51 (14970) shashaMsurdraupadIM tatra kutsanto dhR^itarAShTrajam. `dhigdhigityashivAM vAchamutsR^ijankauravAnprati'.. 2\-90\-52 (14971) yadA tu vAsasAM rAshiH sabhAmadhye samAchitaH'. tadA duHshAsanaH shrAnto vrIDitaH samupAvishat 2\-90\-53 (14972) shashApa tatra bhImastu rAjamadhye bR^ihatsvanaH. krodhAdvisphuramANauShTho viniShpiShya kare karam .. 2\-90\-54 (14973) bhIma uvAcha .. 2\-90\-55x (1641) idaM me vAkyamAdadhvaM kShatriyA lokavAsinaH. noktapUrvaM narairanyairna chAnyo yadvadiShyati .. 2\-90\-55 (14974) yadyetadevamuktvA.ahaM na kuryAM pR^ithivIshvarAH. pitAmahAnAM pUrveShAM nAhaM gatimavApnuyAm .. 2\-90\-56 (14975) asya pApasya durbuddherbhAratApasadasya cha. na pibeyaM balAdvakSho bhittvA chedrudhiraM yudhi .. 2\-90\-57 (14976) vaishampAyana uvAcha .. 2\-90\-58x (1642) tasya te tadvachaH shrutvA raudraM lomapraharShaNam .. prachakrurbahulAM pUjAM kusanto dhR^itarAShTrajam .. 2\-90\-58 (14977) na vibruvanti kauravyAH prashnametamiti sma ha. sujanaH kroshati smAtra dhR^itarAShTraM vigarhayan .. 2\-90\-59 (14978) vidura uvAcha. draupadI prashnamuktvaivaM roravIti tvanAthavat. 2\-90\-60 (14979) vaishampAyana uvAcha .. 2\-90\-61x (1643) tasya te tadvachaH shrutvA raudraM lomapraharShaNam. na cha vibrUta taM prashnaM sabhyA dharmo.atra pIDyate .. 2\-90\-61 (14980) sabhAM prapadyate prashnaH prajvalanniva havyavAd. taM vai satyena dharmeNa sabhyAH prashamayantyuta .. 2\-90\-62 (14981) dharmyaM prashnamato brUyAdAryaH satyena mAnavaH. vibrUyustatra taM prashnaM kAmakrodhabalAtigAH .. 2\-90\-63 (14982) vikarNena yathApraj~namuktaH prashno narAdhipAH. bhavanto.api hi taM prashnaM vibruvantu yathAmati .. 2\-90\-64 (14983) yo hi prashnaM na vibrUyAddharmadarshI sabhAM gataH. anR^ite yA phalAvAptistasyAH so.ardhaM samashnute .. 2\-90\-65 (14984) yaH punarvitathaM brUyAddharmadashIM sabhAM gataH. anR^itasya phalaM kR^itsnaM sa prApnotIti nishchayaH .. 2\-90\-66 (14985) atrApyudAharantImamitihAsaM purAtanam. prahlAdasya cha saMvAdaM munerA~Ngirasasya cha .. 2\-90\-67 (14986) prahlAdo nAma daityendrastasya putro virochanaH. kanyAhetorA~NgirasaM sudhanvAnamupAdravat .. 2\-90\-68 (14987) ahaM jyAyAnahaM jyAyAniti kanyepsayA tadA. tayordevanamatrAsItprANayoriti naH shrutam .. 2\-90\-69 (14988) tayoH prashnavivAdo.abhUtprahlAdaM tAvapR^ichChatAm. jyAyAnka AvayorekaH prashnaM prabrUhi mA mR^iShA .. 2\-90\-70 (14989) sa vai vivadanAdbhItaH sudhanvAnaM vilokayan. taM sudhanvAbravItkruddho brahmadamDa iva jvalan .. 2\-90\-71 (14990) yadi vai vakShyasi mR^iShA prahlAdAtha na vakShyasi .. shataghA te shiro vajrI vajreNa prahariShyati .. 2\-90\-72 (14991) sudhanvanA tathoktaH sanvyathito.ashvatthaparNavat. jagAma kashyapaM daityaH paripraShTuM mahaujasam .. 2\-90\-73 (14992) prahlAda uvAcha .. 2\-90\-74x (1644) tvaM vai dharmasya vij~nAtA daivasyehAsurasya cha. brAhmaNasya mahAbhAga dharmakR^ichChramidaM shR^iNu .. 2\-90\-74 (14993) yo vai prashnaM na vibrUyAdvitathaM chaiva nirdishet. ke vai tasya pare lokAstanmamAchakShva pR^ichChataH .. 2\-90\-75 (14994) kashyapa uvAcha .. 2\-90\-76x (1645) jAnannavibruvanprashnAnkAmAtkrodhAdbhayAttathA. sahasraM vAruNAnpAshAnAtmani pratimu~nchati .. 2\-90\-76 (14995) sAkShI vA vibruvansAkShyaM gokarNashithilashvaran. sahasraM vAruNAnpAshAnAtmani pratimu~njati .. 2\-90\-77 (14996) tasya saMvatsare pUrNe pAsha ekaH pramuchyate. tasmAtsatyaM tu vaktavyaM jAnatA satyamu~njasA .. 2\-90\-78 (14997) viddho dharmo hyadharmeNa sabhAM yatropapadyate. na chAsya shalyaM kR^intanti viddhAstatra sabhAsadaH .. 2\-90\-79 (14998) ardhaM harati vai shreShThaH pAdo bhavati kartR^iShu. pAdashchaiva sabhAsatsu ye na nindanti ninditam .. 2\-90\-80 (14999) anenA bhavati shreShTho muchyante cha sabhAsadaH. eno gachChati kartAraM nindArho yatra nindyate .. 2\-90\-81 (15000) vitathaM tu vadeyurye dharmaM prahlAda pR^ichChate. iShTApUrtaM cha te ghnti saptasapta parAvarAn .. 2\-90\-82 (15001) hR^itasvasya hi yadduHkhaM hataputrasya chaiva yat. R^iNinaH prati yachchaiva svArthAddhaShTasya chaiva yat .. 2\-90\-83 (15002) striyAH patyA vihInAyA rAj~nA grastasya chaiva yat. aputrAyAshcha yadduHkhaM vyAghrAghrAtasya chaiva yat .. 2\-90\-84 (15003) adhyUDhAyAshcha yadduHkhaM vyAghrAghrAtasya chaiva yat .. etAni vai samAnyAhurduHkhAni tridiveshvarAH .. 2\-90\-85 (15004) tAni sarvANi duHkhAni prApnoti vitathaM bruvan. samakShadarshanAtsAkShI shravaNAchcheti dhAraNAt .. 2\-90\-86 (15005) tasmAtsatyaM bruvatsAkShI dharmArthAbhyAM na hIyate. kashyapasya vachaH shrutvA prahlAdaH putramabravIt .. 2\-90\-87 (15006) shreyAnsudhanvA tvatto vai mattaH shreyAMstathA~NgirAH. mAtA sudhanvA.ayaM prANAnAmIshvarastava .. virochana sudhanvA.ayaM prANAnAmIshvarastava .. 2\-90\-88 (15007) sudhanvovAcha. 2\-90\-89x (1646) putrasnehaM piratyajya yastvaM dharme vyavasthitaH. anujAnAmi te putraM jIvatveva shataM samAH .. 2\-90\-89 (15008) vidura uvAcha. 2\-90\-90x (1647) evaM vai paramaM dharmaM shrutvA sarve sabhAsadaH. yathAprashnaM tu kR^iShNAyA manyadhvaM tatra kiM param .. 2\-90\-90 (15009) vaishampAyana uvAcha .. 2\-90\-91x (1648) vidurasya vachaH shrutvA nochuH ki~nchana pArthivAH. karNo duHshAsanaM tvAha kR^iShNaM dAsIM gR^ihAnnaya .. 2\-90\-91 (15010) tAM vepamAnAM savrIDAM pralapantIM sma pANDavAn. duHshAsanaH sabhAmadhye vichakarSha tapasvinIm .. .. 2\-90\-92 (15011) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi dyUtaparvaNi navatitamo.adhyAyaH .. 90\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes## 2\-90\-20 grAmye strIbhogI .. 2\-90\-41 AkR^iShyamANe vasane draupadyA chintito hariH . govinda dvArakAnvAsinkR^iShNa go pIjanapriya. kauravaiH paribhUtAM mAM kiM ja jAnAsi keshava. iti jha.pAThaH .. 2\-90\-77 gokarNashithila ubhayakShasparshI .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 091 .. shrIH .. 2\.91\. adhyAyaH 91 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## draupadIvachanam .. 1\.. yudhiShThireNaiva draupadIprashnasyottaraM vaktavyamiti bhIShmavachanam .. 2\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## draupadyuvAcha .. purastAtkaraNIyaM me na kR^itaM kAryamuttaram. vihvalA.asmi kR^itA.anena karShatA balinA balAt .. 2\-91\-1 (15012) abhivAdaM karomyeShAM kurUNAM kurusaMsadi. na me syAdaparAdho.ayaM tadidaM na kR^itaM mayA .. vaishampAyana uvAcha .. 2\-91\-2 (15013) sA tena cha samAdhUtA duHkhena cha tapasvinI. patitA vilalApedaM sabhAyAmatathochitA .. 2\-91\-3 (15014) draupadyuvAcha. 2\-91\-4x (1649) svayaMvare yAsmi nR^ipaidR^iShTA ra~Nge samAgataiH. na dR^iShTapUrvA chAnyatra sA.ahamadya sabhAM gatA .. 2\-91\-4 (15015) yAM na vAyurna chAdityo dR^iShTavantau purA gR^ihe. sA.ahamadya sabhAmadhye dR^iShTAsmi janasaMsadi .. 2\-91\-5 (15016) yAM na mR^iShyanti vAtena spR^ishyamAnAM gR^ihe purA. spR^ishyamAnAM sahante.adya pANDavAstAM dUrAtmanA .. 2\-91\-6 (15017) mR^iShyanti kuravashcheme manye kAlasya paryayam. snuShAM duhitaraM chaiva klishyamAnAmanarhatIm .. 2\-91\-7 (15018) kiMnvataH kR^ipaNaM bhUyo yadahaM strI satI shubhA. sabhAmadhyaM vigAhe.adya kva nu dharmo mahIkShitAm .. 2\-91\-8 (15019) dharmyaM striyaM sabhAM pUrve na nayantIti naH shrutam. sa naShTaH kauraveyeShu pUrvo dharmaH sanAtanaH .. 2\-91\-9 (15020) kathaM hi bhAryA pANDunAM pArShatasya svasA satI. vAsudevasya cha sakhI pArthivAnAM sabhAmiyAm .. 2\-91\-10 (15021) tAmimAM dharmarAjasya bhAryAM sadR^ishavarNajAm. brUta dAsImadAsIM vA tatkariShyAmi kauravAH. 2\-91\-11 (15022) ayaM mAM sudR^iDhaM kShudraH kauravANAM yashoharaH. klishnAti nAhaM tatsoDhuM kShudraH kauravANAM yashoharaH. 2\-91\-12 (15023) jitAM vA.apyajitAM vApi manyadhvaM mAM yathA nR^ipAH. tathA pratyuktamichChAmi tatkariShyAmi kauravAH .. 2\-91\-13 (15024) bhIShma uvAcha .. 2\-91\-14x (1650) uktavAnasmi kalyANi dharmasya paramA gatiH. loke na shakyate j~nAtumapi vij~nairmahAtmabhiH .. 2\-91\-14 (15025) balavAMshcha yathA dharmaM loke pashyati puruShaH .. sa dharmo dharmavelAyAM bhavatyabhihataH paraH .. 2\-91\-15 (15026) na vivektuM cha te prashnamimaM shaknomi nishchayAt. sUkShmatvAdgahanatvAchcha kAryasyAsya cha gauravAt .. 2\-91\-16 (15027) nUnamantaH kulasyAsya bhavitA na chirAdiva. tathA hi kuravaH sarve lobhamohaparAyaNAH .. 2\-91\-17 (15028) kuleShu jAtAH kalyANi vyasanairAhatA bhR^isham. dharmyAnmArgAnna chyavante yeShAM nastvaM badhUH sthitA .. 2\-91\-18 (15029) upapannaM cha pA~nchAli tavedaM vR^ittamIdR^isham. yatkR^ichChramapi samprAptA dharmamevAnvavekShase .. 2\-91\-19 (15030) ete droNAdayashchaiva vR^iddhA dharmavido janAH. shUnyaiH sharIraistiShThanti gatAsava ivAnatAH .. 2\-91\-20 (15031) yudhiShThirastu prashno.asminpramANamiti me matiH. ajitAM vA jitAM veti svayaM vyAkhyAtumarhati .. .. 2\-91\-21 (15032) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi dyUtaparvaNi ekanavatitamo.adhyAyaH ..91 .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 092 .. shrIH .. 2\.92\. adhyAyaH 92 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## duryodhanavachanam .. 1\.. duryodhanena draupadIM prati nijorau pradarshite bhImena tadbhedanapratij~nA ..2\.. arjunAdibhiH karNAdihananapratij~nA .. 3\.. draupadyA duryodhanAdInAM shApadAnasamaye antarikShAtpuShpavR^iShTiH .. 4\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## vaishampAyana uvAcha .. tathA tu dR^iShTvA bahu tatra devIM rorUyamANAM kurarImivArtAm. nochurvachaH sAdhvathavA.apyasAdhu mahIkShito dhArtarAShTrasya bhItAH .. 2\-92\-1 (15033) dR^iShTvA tathA pArthivaputrapautrAM\- stUShNIMbhUtAndhR^itarAShTrasya putraH. smayannivedaM vachanaM babhAShe pA~nchAlarAjasya sutAM tadAnIm .. 2\-92\-2 (15034) duryodhana uvAcha .. 2\-92\-3x (1651) tiShThatvayaM prashna udArasatve bhIme.arjune sahadeve tathaiva. patyau cha te nakule yAj~naseni vadantvete vachanaM tvatprasUtam .. 2\-92\-3 (15035) anIshvaraM vibruvantvAryamadhye yudhiShThiraM tava pA~nchAli hetoH. kurvantu sarve chAnR^itaM dharmarAjaM pA~nchAli tvaM mokShyase dAsabhAvAt .. 2\-92\-4 (15036) dharme sthito dharmasuto mahAtmA svayaM chedaM kathayatvindrakalpaH. Isho vA te hyanIsho.athavaiSha vAkyAdasya kShipramekaM bhajasva .. 2\-92\-5 (15037) sarve hIme kauraveyAH sabhAyAM duHkhAntare vartamAnAstavaiva. na vibruvantyAryasatvA yathAva\- tpatIMshcha te samavekShyAlpabhAgyAn .. 2\-92\-6 (15038) vaishampAyana uvAcha .. 2\-92\-7x (1652) tataH sabhyAH kururAjasya tasya vAkyaM sarve prashashaMsustathochchaiH. chelAvedhAMshchApi chakrurnadanto hAhetyAsIdapi chaivArtanAdaH .. 2\-92\-7 (15039) shrutvA tuM tadvAkyamanoharaM ta\- ddharShashchAsItkauravANAM sabhAyAm. sarve chAsanpArthivAH prItimantaH kurushreShThaM dhArmikaM pUjayantaH .. 2\-92\-8 (15040) yudhiShThiraM cha te sarve samudaikShanta pArthivAH. kiM nu vakShyati dharmaj~na iti sAchIkR^itAnanAH .. 2\-92\-9 (15041) kiM nu vakShyati bIbhatsurajito yudhi pANDavaH. bhImaseno yamau chobhau bhR^ishaM kautUhalAnvitAH .. 2\-92\-10 (15042) tasminnuparate shabde bhImaseno.abravIdidam. pragR^ihya ruchiraM divyaM bhujaM chandanacharchitam .. 2\-92\-11 (15043) yadyeSha gururasmAkaM dharmarAjo mahAmanAH. na prabhuH syAtkulasyAsya na vayaM marShayemahi .. 2\-92\-12 (15044) Isho naH puNyatapasAM prANAnAmapi cheshvaraH. manyate jitamAtmAnaM yadyeSha vijitA vayam .. 2\-92\-13 (15045) na hi muchyeta me jIvanpadA bhUmimupaspR^ishan. martyadharmA parAmR^ishya pA~nchAlyA mUrdhajAnimAn .. 2\-92\-14 (15046) pashyadhvaM hyAyatau vR^ittau bhujau me parighAviva. naitayorantaraM prApya muchyetApi shatakratuH .. 2\-92\-15 (15047) dharmapAshasitastvevamadhigachChAmi sa~NkaTam. gauraveNa niruddhashcha nigrahAdarjunasya cha .. 2\-92\-16 (15048) dharmarAjanisR^iShTastu siMhaH kShudramR^igAniva. dhArtarAShTArAnimAnpApAnniShpaSheyaM talAsibhiH .. 2\-92\-17 (15049) vaishampAyana uvAcha .. 2\-92\-18x (1653) tamuvAcha tadA bhIShmo droNo vidura eva cha. kShamyatAmidamityevaM sarvaM sambhAvyate tvayi .. 2\-92\-18 (15050) karNa uvAcha .. 2\-92\-19x (1654) trayaH kileme hyadhanA bhavanti. dAsaH putrashchAsvatantrA cha nArI. dAsasya patnI tvadhanasya bhadre hInashvarA dAsadhanaM cha sarvam .. 2\-92\-19 (15051) pravishya rAj~naH parivAraM bhajasva tatte kAryaM shiShTamAdishyate.atra. IshAstu sarve tava rAjaputri bhavanti vai dhArtarAShTrA na pArthAH .. 2\-92\-20 (15052) anyaM vR^iNIShva patimAshu bhAmini yasmAddAsyaM na labhasi devanena. avAchyA vai patiShu kAmavR^itti\- rnityaM dAsye viditaM tattavAstu .. 2\-92\-21 (15053) parAjito nakulo bhImaseno yudhiShTharaH sahadevArjunau cha. dAsIbhUtA tvaM hi vai yAj~naseni parAjitAste patayo naiva santi .. 2\-92\-22 (15054) prayojanaM janmani kiM na manyate parAkramaM pauruShaM chaiva pArthaTaH. pA~nchAlyasya drupadasyAtmajAmimAM sabhAmadhye yo vyadevIdglaheShu .. 2\-92\-23 (15055) vaishampAyana uvAcha .. 2\-92\-24x (1655) tadvai shrutvA bhImaseno.atyamarShI bhR^ishaM nishashvAsa tadA.artarUpaH. rAjAnugo dharmapAshAnubaddho dahannivainaM krodhasaMraktadR^iShTiH .. 2\-92\-24 (15056) bhIma uvAcha .. 2\-92\-25x (1656) nAhaM kupye sUtaputrasya rAja\- nneSha satyaM dAsadharmaH pradiShTaH. kiM vidviSho vai mAmevaM vyAhareyu\- rnAdevIstvaM yadyanayA narendra .. 2\-92\-25 (15057) vaishampAyana uvAcha .. 2\-92\-26x (1657) bhImasenavachaH shrutvA rAjA duryodhanastadA. yudhiShThiramuvAchedaM tUShNImbhUtamachetanam .. 2\-92\-26 (15058) bhImArjunau yamau chaiva sthitau te nR^ipa shAsane. prashnaM brUhi cha kR^iShNAM tvamajitAM yadi manyase .. 2\-92\-27 (15059) evamuktvA tu kaunyeyamapohya vasanaM svakam. smayannivekShya pA~nchAlImaishvaryamadamohitaH .. 2\-92\-28 (15060) kadalIdaNDasadR^ishaM sarvalakShaNasaMyutam. gajahastapratIkAshaM vajrapratimagauravam .. 2\-92\-29 (15061) abhyutsmayitvA rAdheyaM bhImamAdharShayanniva. draupadyAH prekShamANAyAH savyamUrumadarshayat .. 2\-92\-30 (15062) bhImasenastamAlokya netre utphAlya lohite. provAcha rAjamadhye taM sabhAM vishrAvayanniva .. 2\-92\-31 (15063) pitR^ibhiH saha sAlokyaM mA sma gachChedvR^ikodaraH. yadyetamUruM gadayA na bhindyAM te mahAhave .. 2\-92\-32 (15064) vaishampAyana uvAcha .. 2\-92\-33x (1658) kruddhasya tasya sarvebhyaH srotobhyaH pAvakArchiShaH. vR^ikShasyeva vinishveruH koTarebhyaH pradahyataH .. 2\-92\-33 (15065) vidura uvAcha .. 2\-92\-34x (1659) paraM bhayaM pashyata bhImasenA\- ttadbudhyadhvaM pArthivAH prAtipeyAH. daiverito nUnamayaM purastA\- tparo.anayo bharateShUdapAdi .. 2\-92\-34 (15066) atidyUtaM kR^itamidaM dhArtarAShTra yasmAtstriyaM vivadadhvaM sabhAyAm. yogakShemau nashyato vaH samagrau pApAnmantrAnkuravo mantrayanti .. 2\-92\-35 (15067) imaM dharmaM kuravo jAnatAshu dhvaste dharme pariShatsampraduShyet. imAM chetpUrvaM kitavo.aglahiShya\- dIsho.abhaviShyadaparAjitAtmA .. 2\-92\-36 (15068) svapne yathaitadvijitaM dhanaM syA\- devaM manye yasya dIvyatyanIshaH. gAndhArarAjasya vacho nishamya dharmAdasmAtkuravo mA.apayAta .. 2\-92\-37 (15069) duryodhana uvAcha .. 2\-92\-38x (1660) bhImasya vAkye tadvadevArjunasya sthito.ahaM vai yamayoshchaivameva. yudhiShThiraM te pravadantvanIsha\- matho dAsyAnmokShase yAj~naseni .. 2\-92\-38 (15070) arjuna uvAcha .. 2\-92\-39x (1661) Isho rAjA pUrvamAsIdglahe naH kuntIsuto dharmarAjo mahAtmA. IshastvayaM kasya parAjitAtmA tajjAnIdhvaM kuravaH sarva eva .. 2\-92\-39 (15071) `karNa uvAcha .. 2\-92\-40x (1662) dushshAsana nibodhedaM vachanaM vai prabhAShitam. kimanena chiraM vIra nayasva drapadAtmajAm. dAsIbhAvena bhu~NkShva tvaM yatheShTaM kurunandana .. 2\-92\-40 (15072) vaishampAyana uvAcha .. 2\-92\-41x (1663) tato gAndhArarAjasya putraH shakunirabravIt. sAdhu karNa mahAbAho yatheShTaM kriyatAmiti .. 2\-92\-41 (15073) tato dushshAsanastUrNaM drupadasya sutAM balAt. praveshayitumArabdhaH sa chakarSha durAtmavAn .. tato vikroshati tadA pA~nchAlI varavarNinI .. 2\-92\-42 (15074) draupadyuvAcha. 2\-92\-44x (1664) paritrAyasva mAM bhIShNa droNa drauNe tathA kR^ipa. paritrAyasva vidura dharmiShTho dharmavatsala .. 2\-92\-44 (15075) dhR^itarAShTra mahArAja paritrAyasva vai snuShAm. gAndhAri tvaM mahAbhAge sarvaj~ne sarvadarshini. piratrAyasva mAM bhIruM suyodhanabhayArditAm .. 2\-92\-45 (15076) tvamArye vIrajanani kiM mAM pashyasi yAdavIm. klishyamAnAmanAryeNa na trAyasiva vadhUM svakAm .. 2\-92\-46 (15077) yadi lAlapyamAnAM mAM na kashchitki~nchidabravIt. hA hatA.asmi sumandAtmA suyodhanavashaM gatA .. 2\-92\-47 (15078) na vai pANDurnarapatirna dharmo na cha devarAT. na chAyurnAshvinau vA.api paritrAyanti vai snuShAm .. dhikkaShTaM yadi jIveyaM mandabhAgyA pativratA .. 2\-92\-48 (15079) vidura uvAcha .. 2\-92\-50x (1665) shR^iNomi vAkyaM tava rAjaputri neme pArthAH ki~nchidapi bruvanti. sA tvaM priyArthaM shR^iNu vAkyameta\- dyaduchyate pApamatiH kR^itaghnaH .. 2\-92\-50 (15080) suyodhanaH sAnucharaH suduShTaH sahaiva rAjA nikR^itaH sUnunA cha yadyeSha vAchaM mahaduchyamAnAM na shroShyate pApamatiH suduShTaH .. 2\-92\-51 (15081) vaishampAyana uvAcha .. 2\-92\-52x (1666) ityevamuktvA drupadasya putrIM kShattA.abravIddhR^itarAShTrasya putram. 2\-92\-52 (15082) mA klishyatAM vai drupadasya putrIM mA tvaM charIM drakShyasi rAjaputra .. 2\-92\-53 (15083) vidura uvAcha .. 2\-92\-54x (1667) yadyevaM tvaM mahArAja sa~Nkleshayasi draupadIm. achireNaiva kAlena putraste saha mantribhiH. gamiShyati kShayaM pApaH pANDavakShayakAraNAt .. 2\-92\-54 (15084) bhImArjunAbhyAM kruddhAbhyAM mAdrIputradvayena cha. tasmAnnivAraya sutaM mA vinAshaM vichintaya .. 2\-92\-55 (15085) vaishampAyana uvAcha .. 2\-92\-56x (1668) etachChutvA mandabuddhirnottaraM ki~nchidabravIt. tato duryodhanastatra daivamohabalAtkR^itaH .. 2\-92\-56 (15086) achintya kShatturvachanaM harSheNAyatalochanaH. UrU darshayate pApo draupadyA vai muhurmuhuH .. 2\-92\-57 (15087) Urau sandarshyamAne tu nirIkShya tu suyodhanam. vR^ikodarastadAlokya netre cholphAlya lohite .. 2\-92\-58 (15088) etatsamIkShyAtmani chAvamAnaM niyamya manyuM balanAnsa mAnI. rAjAnujaH saMsadi kauravANAM viniShkramanvAkyamuvAcha bhImaH .. 2\-92\-59 (15089) ahaM duryodhanaM hantA karNaM hantA dhana~njayaH. shakuniM chAkShakitavaM sahadevo haniShyati .. 2\-92\-60 (15090) idaM cha bhUyo vakShyAmi sabhAmadhye bR^ihadvachaH. satyaM devAH kariShyanti yanno yuddhaM bhaviShyati .. 2\-92\-61 (15091) suyodhanamimaM pApaM hantA.asmi gadayA yudhi. shiraH pAdena chAsyAhamadhiShThAsyAmi bhUtale .. 2\-92\-62 (15092) vakShaH shUrasya nirvAsya paruShasya durAtmanaH. dushshAsanasya rudhiraM pAsyAmi mR^igarADiva .. 2\-92\-63 (15093) arjuna uvAcha .. 2\-92\-64x (1669) bhImasena na te santi yeShAM vairaM tvayA saha. nandA gR^iheShu na buddhyante mahadbhayam .. 2\-92\-64 (15094) naiva vAchA vyavasitaM bhIma vij~nAyate satAm. yadi sthAsyanti sa~NgrAme kShatradharmeNa vai saha .. 2\-92\-65 (15095) duryodhanasya karNasya shakuneshcha durAtmanaH. dushshAsanachaturthAnAM bhUmiH pAsyati shoNitam .. 2\-92\-66 (15096) asUyitAraM vaktAraM prahR^iShTAnAM durAtmanAm. bhImasena niyogAtte hantA.ahaM karNamAhave .. 2\-92\-67 (15097) karNaM karNAnugAMshchaiva raNe hantA.asmi patribhiH. ye chAnye viprayotsyanti buddhimohena mAM nR^ipAH. tAnsma sarva~nChitairbANairnetA.asmi yamasAdanam .. 2\-92\-68 (15098) chaledvi himavAnsthAnAnniShprabhaH syAddivAkaraH. shaityaM somAtpraNashyeta matsatyaM vichaledyadi .. 2\-92\-69 (15099) vaishampAyana uvAcha .. 2\-92\-70x (1670) utyuktavati pArthe tu shrImAnmAdravatIsutaH. pragR^ihya vipulaM bAhuM sahadevaH pratApavAn .. 2\-92\-70 (15100) saubalasya vadhaprepsuridaM vachanamabravIt. krodhasaMraktanayano nishvasya cha muhurmuhuH .. 2\-92\-71 (15101) sahadeva uvAcha .. 2\-92\-72x (1671) yAnakShAnmanyase mUDha gAndhArANAM yashohara. naite hyakShAH shitA vANAstvayaite samare dhR^itAH .. 2\-92\-72 (15102) yathA chaivoktavAnbhImastvAmuddishya sabAndhavam. kartA.ahaM karmaNA chAsya kurukAryANi sarvashaH. yadi sthasyAsi sa~NgrAme kShatradharmeNa saubala .. 2\-92\-73 (15103) vaishampAyana uvAcha .. 2\-92\-74x (1672) sahadevavachaH shrutvA nakulo.api vishAmpate. darshanIyatamo nR^INAmidaM vachanamabravIt .. 2\-92\-74 (15104) nakula uvAcha .. 2\-92\-75x (1673) suteyaM yaj~nasenasya dyUte.asmindhR^itarAShTrajaiH. yairvAchaH shrAvitA rUkShA dhUrtairduryodhanapriyaiH .. 2\-92\-75 (15105) dhArtarAShTrAnsudurvR^ittAnmumUrShUnkAlachoditAn. darshayiShyAmi bhUyiShThamahaM vaivasvatakShayam .. 2\-92\-76 (15106) ulUkaM cha durAtmAnaM saubalasya priyaM sutam. hantA.ahamasmi samare mama shatruM narAdhamam .. 2\-92\-77 (15107) nideshAddharmarAjasya draupadyAH padavIM charan. nardhArtarAShTAM pR^ithivIM kartAsmi nachirAdivA .. 2\-92\-78 (15108) draupadyuvAcha .. 2\-92\-79x (1674) yasmAchchoruM darshayase yasmAchchoruM nirIkShase. tasmAttava hyadharmiShTha Urau mR^ityurbhaviShyati .. 2\-92\-79 (15109) yasmAchchaivaM kleshayati bhrAtA te mAM durAtmavAn. tasmAdudhiramevAsya pAsyate vai vR^ikodaraH .. 2\-92\-80 (15110) imaM cha pApiShThamatiM karNaM samutabAndhavam. sAmAtyaM saparIvAraM haniShyati dhana~njayaH .. 2\-92\-81 (15111) kShudradharmaM naikR^itikaM shakuniM pApachetasam. sahadevo raNe kruddho haniShyati sabAndhavam .. 2\-92\-82 (15112) vaishampAyana uvAcha .. 2\-92\-83x (1675) evamukte tu vachane draupadyA dharmashIlayA. tato.antarikShAtsumahatpuShpavarShamavApatatam .. 2\-92\-83 (15113) teShAM tu vachanaM shrutvA nochustatra sabhAsadaH. arjunasya bhayAdrAjannabhUnnishshabdamatra vai .. .. 2\-92\-84 (15114) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi dyUtaparvaNi dvinavatitamo.adhyAyaH ..92 .. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes## 2\-92\-13 draupadIpaNanAt prAgiti sheShaH . ato draupadI na dAsabhAvamApanneti bhAvaH .. 2\-92\-16 pashyasitaH pAshabaddhaH .. 2\-92\-33 srotobhyaH romakUpebhyaH .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 093 .. shrIH .. 2\.93\. adhyAyaH 93 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## kupyato.arjunasya yudhiShThireNa parisAntvanam .. 1\.. dhR^itarAShTreNa varaM varayeti draupadImprati chodanam .. 2\.. tatprArthanayA dhR^itarAShTreNa yudhiShThirAdInAmadAsatvavaradAnam .. 3\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## vaishampAyana uvAcha .. draupadyA vachanaM shrutvA chukopAtha dhana~njayaH. sa tadA krodhatAmrAkSha idaM vachanamabravIt .. 2\-93\-1 (15115) ayaM tu mAM vArayate dharmarAjo yudhiShThiraH. ityuktvA krodhatAmrAkSho dhanurAdAya vIryavAn .. 2\-93\-2 (15116) savyasAchI samutpatya tA~nChatrUnsamudaikShata. udyataM phalgunaM tatra dadR^ishuH sarvapArthivAH .. 2\-93\-3 (15117) yugAnte sarvalokAMstu dahantamiva pAvakam. vIkShamANaM dhanuShpAmiM hantukAmaM muhurmuhuH .. 2\-93\-4 (15118) hantukAmaM pashUnkruddhaM rudraM dakShakratau yathA. tathAbhUtaM naraM dR^iShTvA viShedustatra mAnavAH .. 2\-93\-5 (15119) dhana~njayasyava vIryaj~nA nirAshA jIvite tadA. mR^itabhUtA bhavansarve netrairanimiShairiva .. 2\-93\-6 (15120) arjunaM dharmaputraM cha samudaikShanta pArthivAH. kruddhaM tadA.arjunaM dR^iShTvA pR^ithivI cha chachAla ha .. 2\-93\-7 (15121) khecharANi cha bhUtAni vitresurvai bhayArditAH. nAdityo virarAjAtha nApi vAnti cha mArutAH. 2\-93\-8 (15122) na chandro na cha nakShatraM dyaurdishona na vibhAnti ha. sarvamAviddhamabhavajjagatsthAvaraja~Ngamam .. 2\-93\-9 (15123) utpatansa vabhau pArto divAkara ivAmbare. 2\-93\-10 (15124) pArthaM dR^iShTvA kruddhaM kAlAntakayamopamam. bhImaseno mudA yukto yuddhAyaiva mano dadhe .. 2\-93\-11 (15125) pA~nchAlI cha dadarshAtha susa~NkruddhaM dhana~njayam. hantukAmaM ripUnmarvAnsuparNamiva pannagAn .. 2\-93\-12 (15126) duShprekShaH so.abhavatkruddho yugAntAgniriva jvalan. taM dR^iShTvA tejasA yuktaM vivyadhuH puravAsinaH .. 2\-93\-13 (15127) utpatantaM tu vegena tato dR^iShTvA dhana~njayam. jagrAha sa tadA rAjA puruhUto yathA harim .. 2\-93\-14 (15128) uvAcha sa ghR^iNI jyeShTho dharmarAjo yudhiShThiraH. mA pArtha sAhasaM kArShIrmA vinAshaM gamedyashaH .. 2\-93\-15 (15129) ahametAnpApakR^ito dyUtaj~nAndagdhumutsahe. kanttvasatyagatiM dR^iShTvA krodho nAshamupaiti me .. 2\-93\-16 (15130) tvamimaM jagato.arthe vai kopaM saMyachCha pANDava .. 2\-93\-17 (15131) vaishampAyana uvAcha .. 2\-93\-18x (1676) evamuktastadA rAj~nA pANDavo.atha dhana~njayaH. krodhaM saMshamayanpArtho dhArtarAShTraM prati sthitaH .. 2\-93\-18 (15132) tasminvIre prashAnte tu pANDave phalgune punaH. susamprahR^iShTamabhavajjagatsthAvaraja~Ngamam .. 2\-93\-19 (15133) vAritaM cha tathA dR^iShTvA bhrAtrA pArthaM vR^ikodaraH. babhUva vimanA rAjannabhUnnishshabdamatra vai .. 2\-93\-20 (15134) tato rAj~no dhR^itarAShTrasya gehe gomAyuruchchairvyAharadagnihotre. taM rAsabhAH pratyabhAShanta rAja\- nsamantataH pakShiNashchaiva raudrAH .. 2\-93\-21 (15135) taM vai shabdaM vidurastattvavedI shushrAva ghoraM subalAtmajA cha. bhIShmo droNo gautamashchApi vidvAn svastisvastItyapi chaivAhuruchchaiH .. 2\-93\-22 (15136) tato gAndhArI vidurashchApi vidvAM\- stamutpAtaM ghoramAlakShya rAj~ne. nivedayAmAsaturArtavattadA tato rAjA vAkyamidaM babhAShe .. 2\-93\-23 (15137) dhR^itarAShTra uvAcha .. 2\-93\-24x (1677) hato.asi duryodhana mandabuddhe yastvaM sabhAyAM kurupu~NgavAnAm. striyaM samAbhAShasi durvinIta visheShato draupadIM dharmapatnIm .. 2\-93\-24 (15138) vaishampAyana uvAcha .. 2\-93\-25x (1678) evamuktvA dhR^itarAShTro manIShI hitAnveShI bAndhavAnAmapAyAt. kR^iShNAM pA~nchAlImabravItsAntvapUrvaM 2\-93\-25 (15139) vimR^ishyaitatpraj~nayA tattvabuddhiH .. 2\-93\-26 (15140) dhR^itarAShTa uvAcha .. varaM vR^iNIShva pA~nchAli matto yadabhivA~nChasi. 2\-93\-26x (1679) vadhUnAM hi vishiShTA me tvaM dharmaparamA satI .. 2\-93\-27 (15141) draupadyuvAcha .. 2\-93\-27x (1680) dadAsi chedvaraM mahyaMvR^iNomi bharatarShabha. sarvadharmAnugaH shrImAnadAso.astu yudhiShThiraH .. 2\-93\-27 (15142) manasvinamajAnanto maivaM brUyuH kumArakAH. etaM vai dAsaputreti prativindhyaM mamAtmajam .. 2\-93\-28 (15143) rAjaputraH purA bhUtvA yathA nAnyaH pumAnkvachit. lAlito dAsaputratvaM pashyannashyeddhi bhArata .. 2\-93\-29 (15144) dhR^itarAShTra uvAcha .. 2\-93\-30x (1681) evaM bhavatu kalyANi yathA tvamabhibhAShase. dvitIyaM te varaM bhadre dadAni varayasva ha. mano hi me vitarati naikaM tvaM varamarhasi .. 2\-93\-30 (15145) draupadyuvAcha .. 2\-93\-31x (1682) sarathau saghanuShkau na bhImasenadhana~njayau. yamau cha varaye rAjannadAsAnsvavashAnaham .. 2\-93\-31 (15146) dhR^itarAShTra uvAcha .. 2\-93\-32x (1683) tathA.astu te mahAbhAge yathA tvaM nandinIchChasi. tR^itIyaM varayAsmatto nAsi dvAbhyAM susaMskR^itA. 2\-93\-32 (15147) tvaM hi sarvasnuShANAM me shreyasI dharmachAriNI .. 2\-93\-33 (15148) draupadyuvAcha. 2\-93\-33x (1684) lobho dharmasya nAshAya bhagavannAhamutsahe. anarhA varamAdAtuM tR^itIyaM rAjasattama .. 2\-93\-33 (15149) ekAmAhurvaishyavaraM dvau tu kShatrastriyo varau. trayastu rAj~no rAjendra brAhmaNasya shataM varAH .. 2\-93\-34 (15150) pApIyAMsa ime bhUtvA santIrNAH patayo mama. vetsyanti chaiva bhadrANi rAjanpuNyena karmaNA .. .. 2\-93\-35 (15151) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi dyUtaparvaNi trinavatitamo.adhyAyaH ..93 .. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes## 2\-93\-21 agnihotre gR^ihyAgnisamIpe .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 094 .. shrIH .. 2\.94\. adhyAyaH 94 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## karNapralapitam .. 1\.. kruddhaM bhImaM nivArya yudhiShThirasya dhR^itarAShTrasamIpagamanam .. 2\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## karNa uvAcha .. yA naH shrutA manuShyeShu striyo rUpeNa saMmatAH. tAsAmetAdR^ishaM karma na kasyAshchana shushruma .. 2\-94\-1 (15152) krodhAviShTeShu pArtheShu dhArtarAShTreShu chApyati. draupadI pANDuputrANAM kR^iShNA shAntirihAbhavat .. 2\-94\-2 (15153) aplave.ambhasi magnAnAmapratiShThe nimajjatAm. pA~nchAlI pANDuputrANAM naureShAM pAragA.abhavat .. 2\-94\-3 (15154) vaishampAyana uvAcha .. 2\-94\-4x (1685) tadvai shrutvA bhImasenaH kurumadhye.atyamarShaNaH. strI gatiH pANDuputrANAmityuvAcha sudurmanAH .. 2\-94\-4 (15155) bhIma uvAcha .. 2\-94\-5x (1686) trINi jyotIMShi puruSha iti vai devalo.abravIt. apatyaM karma vidyA cha yataH sR^iShTAH prajAstataH .. 2\-94\-5 (15156) amedhye vai gataprAme shUnye j~nAtibhirujjhite. dehe tritayamevaitatpuruShasyopayujyate .. 2\-94\-6 (15157) tanno jyotirabhihataM dArANAmabhimarshanAt. dhana~njaya kathaM svitsyAdapatyamabhimR^iShTajam .. 2\-94\-7 (15158) arjuna uvAcha .. 2\-94\-8x (1687) na chaivoktA na chAnuktA hInataH paruShA giraH. bhArata pratijalpanti sadA tUttamapUruShAH .. 2\-94\-8 (15159) smaranti sukR^itAnyeva na vairANi kR^itAnyapi. santaH prativijAnanto labdhasambhAvanAH svayam .. 2\-94\-9 (15160) bhIma uvAcha .. 2\-94\-10x (1688) ihaivaitAnahaM sarvAnhanmi shatrUnsamAgatAn. atha niShkramya rAjendra samUlAnhanmi bhArata .. 2\-94\-10 (15161) kiM no vivaditeneha kimuktena cha bhArata. adyaivaitAnnihanmIha prashAdhi pR^ithivImimAm .. 2\-94\-11 (15162) ityuktvA bhImasenastu kaniShThairbhrAtR^ibhiH saha. mR^igamadhye yathA siMho muhurmuhurudaikShata .. 2\-94\-12 (15163) sAntvyamAno vIkShamANaH pArthenAkliShTakarmaNA. khidyatyeva mahAbAhurantardAhena vIryavAn .. 2\-94\-13 (15164) kruddhasya tasya srotobhyaH karNAdibhyo narAdhipa. sadhUmaH sasphuli~NgArchiH pAvakaH samajAyata .. 2\-94\-14 (15165) bhrukuTIkR^itaduShprekShyamabhavattasya tanmukham. yugAntakAle samprApte kR^itAntasyeva rUpiNaH .. 2\-94\-15 (15166) yudhiShThirastamAvArya bAhunA bAhushAlinam. maivamityabravIchchainaM joShamAsveti bhArata .. 2\-94\-16 (15167) nivArya cha mahAbAhuM kopasaMraktalochanam. pitaraM samupAtiShThaddhR^itarAShTraM kR^itA~njaliH .. .. 2\-94\-17 (15168) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi dyUtaparvaNi chaturnavatitamo.adhyAyaH ..94 .. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes## 2\-94\-16 joShaM tUShNIm .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 095 .. shrIH .. 2\.95\. adhyAyaH 95 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## dhR^itarAShTrAnuj~nayA sabhrAtR^ikasya yudhiShThirasya indraprasthagamanam .. 1\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## yudhiShThara uvAcha .. rAjankiM karavAmaste prashAdhyasmAMstvamIshvaraH. nityaM hi sthAtumichChAmastava bhArata shAsane .. 2\-95\-1 (15169) dhR^itarAShTra uvAcha .. 2\-95\-2x (1689) ajAtashatro bhadraM te ariShTaM svasti gachChata. anuj~nAtAH sahadhanAH svarAjyamanushAsata .. 2\-95\-2 (15170) idaM chaivAvaboddhavyaM vR^iddhasya mama shAsanam. mayA nigaditaM sarvaM pathyaM niHshreyasaM param .. 2\-95\-3 (15171) vettha tvaM tAta dharmANAM gatiM sUkShmAM yudhiShThira. vinIto.asi mahAprAj~na vR^iddhAnAM paryupAsitA .. 2\-95\-4 (15172) yato buddhistataH shAntiH prashamaM gachCha bhArata. nAdAruNi patechChastraM dAruNyetannipAtyate .. 2\-95\-5 (15173) na vairANyabhijAnanti guNAnpashyanti nAguNAn. virodhaM nAdhigachChanti ye ta uttamapUruShAH .. 2\-95\-6 (15174) smaranti sukR^itAnyeva na vairANi kR^itAnyapi. santaH parArthaM kurvANA nAvekShanti pratikriyAm .. 2\-95\-7 (15175) saMvAde paruShANyAhuryudhiShThira narAdhamAH. pratyAhurmadhyamAstvete.anuktAH narAdhamAH. 2\-95\-8 (15176) na choktA naiva chAnuktAstvahitAH paruShA giraH. pratijalpanti vai dhIrAH sadA tUttamapuruShAH .. 2\-95\-9 (15177) smaranti sukR^itAnyeva na vairANi kR^itAnyapi. santaH prativijAnanto labdhvA pratyayamAtmanaH .. 2\-95\-10 (15178) asambhinnAryamaryAdAH sAdhavaH priyadarshanAH. tathA charittaMmAryeNa tvayA.asminsatsamAgame .. 2\-95\-11 (15179) duryodhanasya pAruShyaM tattAta hR^idi mA kR^ithAH. mAtaraM chaiva gAndhArIM mAM cha tvaM guNakA~NkShayA .. 2\-95\-12 (15180) upasthitaM vR^iddhamandhaM pitaraM pashya bhArata. prekShApUrvaM mayA dyUtamidamAsIdupekShitam .. 2\-95\-13 (15181) mitrANi draShTukAmena putrANAM cha balAbalam. ashochyAH kuravo rAjanyeShAM tvamanushAsitA .. 2\-95\-14 (15182) mantrI cha viduro dhImAnsarvashAstravishAradaH. tvayi dharmo.arjune dhairyaM bhImasene parAkramaH .. 2\-95\-15 (15183) shuddhA cha gurushushrUShA yamayoH puruShAgryayoH. ajAtashatro bhadraM te khANDavaprasthamAvisha. bhrAtR^ibhiste.astu saubhrAtraM dharme te dhIyatAma manaH .. 2\-95\-16 (15184) vaishampAyana uvAcha .. 2\-95\-17x (1690) ityukto bharatashreShTha dharmarAjo yudhiShThiraH. kR^itvA.a.aryasamayaM sarvaM pratasthe bhrAtR^ibhiH saha .. 2\-95\-17 (15185) te rathAnmeghasa~NkAshAnAsthAya saha kR^iShNayA. prayayurhR^iShTamanasa indraprasthaM purottamam .. .. 2\-95\-18 (15186) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi dyUtaparvaNi pa~nchanavatitamo.adhyAyaH ..95 .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 096 .. shrIH .. 2\.96\. adhyAyaH 96 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## duryodhanena dhR^itarAShTrasamIpe kArtavIryArjunopAkhyAnakathanam .. 1\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## janamejaya uvAcha .. anuj~nAtAMstAnviditvA saratnadhanasa~njayAn. pANDavAndhArtarAShTrANAM kathamAsInmanastadA .. 2\-96\-1 (15187) vaishampAyana uvAcha .. 2\-96\-2x (1691) anuj~nAtAMstAnviditvA dhR^itarAShTreNa dhImatA. rAjanduH shAsanaH kShipraM jagAma bhrAtaraM prati .. 2\-96\-2 (15188) duryodhanaM samAsAdya sAmAtyaM bharatarShabha. duHkhArto bharatashreShTha idaM vachanamabravIt .. 2\-96\-3 (15189) duHshAsana uvAcha .. 2\-96\-4x (1692) duHkhenaitatsamAnItaM sthaviro nAshayatyasau. shatrusAdgamayaddravyaM tadbudhyadhvaM mahArathAH .. 2\-96\-4 (15190) atha duryodhanaH karNaH shakunishchApi saubalaH. mithaH sa~Ngamya sahitAH pANDavAnprati mAninaH .. 2\-96\-5 (15191) vaichitravIryaM rAjAnaM dhR^itarAShTraM manIShiNam. abhigamya tvarAyuktAH shlakShNaM vachanamabruvan .. 2\-96\-6 (15192) duryodhana uvAcha .. 2\-96\-7x (1693) na tvayedaM shrutaM rAjanyajjagAda bR^ihaspatiH. shakrasya nItiM pravadanvidvAndevapurohitaH .. 2\-96\-7 (15193) sarvopAyairnihantavyAH shatravaH shatrusUdana. purA yuddhAdbalAdvApi prakurvanti tavAhitam .. 2\-96\-8 (15194) te vayaM pANDavadhanaiH sarvAnsampUjya pArthivAn. yadi tAnyodhayiShyAmaH kiM vai niH parihAsyati .. 2\-96\-9 (15195) ahInAshIviShAnkruddhAnnAshAya samupasthitAn. kR^itvA kaNThe cha pR^iShThe cha kaH samutsraShTumarhati .. 2\-96\-10 (15196) AttashastrA rathagatAH kupitAstAta pANDavAH. niHsheShAnnaH kariShyanti kruddhA hyAshIviShA iva .. 2\-96\-11 (15197) sannaddho hyarjuno yAti vidhR^itya parameShudhI. gANDIvaM muhurAdatte niHshvasaMshcha nirIkShate .. 2\-96\-12 (15198) gadAM gurvI samudyamya tvaritashcha vR^ikodaraH. svarathaM yojayitvA.ashu niryAta iti naH shrutam .. 2\-96\-13 (15199) nakulaH khahgamAdAya charma chApyardhachandravat. sahadevashcha rAjA cha chakrurAkArami~NgitaiH .. 2\-96\-14 (15200) te tvAsthAya rathAnsarve bahushastraparichChadAn. abhighnAnto rathavrAtAnsenAyogAya niryayuH .. 2\-96\-15 (15201) na kShaMsyante tathA.asmAbhirjAtu viprakR^itA hi te. draupadyAshcha parikleshaM kasteShAM kShantumarhati .. 2\-96\-16 (15202) ` na pashyAmi raNe kraddhuM bIbhatsuM prativAraNam. bhIShmo droNashcha karNashcha drauNishcha rathinAM varaH .. 2\-96\-17 (15203) kR^ipashcha vR^iShasenashcha vikarNashcha jayadrathaH. vAhlIkaH somadattashcha bhUrirbhUrishravAH shalaH .. 2\-96\-18 (15204) shakuniH sasutashchaiva nR^ipAshchAnye cha kauravAH. naite sarve raNodyuktAH pArthaM soDhumashaknuvan .. 2\-96\-19 (15205) arjunena samo loke nAsti vIrye dhanurdharaH. yo.arjunenArjunastulyo dvibAhurbahubAhunA .. 2\-96\-20 (15206) dhR^itarAShTra uvAcha .. 2\-96\-21x (1694) kastvayoktaH pumAnvIro bIbhatsusamavikramaH. taM ye vrUhi mahAvIryaM shrotumichChAmi putraka .. 2\-96\-21 (15207) duryodhana uvAcha .. 2\-96\-22x (1695) kArtavIryasya charitaM shR^iNu rAjanmahAtmanaH. avyaktaprabhavo brahmA sarvalokapitAmahaH .. 2\-96\-22 (15208) brahmaNo.atriH suto vidvAnatreH putro nishAkaraH. somasya tadu budhaH putro budhasya tu purUravAH .. 2\-96\-23 (15209) tasyApyadha suto.apyAyurAyostu nahuShaH sutaH. 2\-96\-24 (15210) sa chArjuno.atha tejasvI tapaH paramadushcharam. dattamArAdhayAmAsa so.arjuno.atrisutaM munim .. 2\-96\-30 (15216) tasya datto varAnprAdAchchaturaH pArthivasya vai. pUrvaM bAhusahasraM tu prArthitaH paramo varaH .. 2\-96\-31 (15217) adharme prIyamANasya sadbhistatra nivAraNam. dharmeNa pR^ithivIM jitvA dharmeNaiva hi ra~njanam .. 2\-96\-32 (15218) sa~NgrAmAnsubahUnkR^itvA hatvA chArInsahasrashaH. sa~NgrAme yatamAnasya vadhashchaivAdhikAdraNai .. 2\-96\-33 (15219) tasya bAhusahasraM tu yudhyataH kila bhArata. ratho dhvajashcha sa~njaj~na ityevaM me shrutaM parA .. 2\-96\-34 (15220) tatheyaM pR^ithivI rAjantsaptadvIpA sapattanA. sasamudrAkarA tAta vidhinogreNa vai jitA .. 2\-96\-35 (15221) chArjuno.atha tejasvI saptadvIpeshvaro.abhavat. cha rAjA mahAyaj~nAnAjahAra mahAbalaH. prashashAsa mahAbAhurmahIM sa cha samA bahUH .. 2\-96\-36 (15222) tato.arjunaH kadAchidvai rAjanmAhiShmatIpatiH. narmadAM bharatashreShThaM tAM tu dArairyayau saha .. 2\-96\-37 (15223) tatastAM sa nadIM gatvA pravishyantarjale tadA. kartuM rAja~njalakrIDAM tato rAjopachakrame .. 2\-96\-38 (15224) tasminneva tataH kAle rAvamo rAkShasaiH saha. la~NkAyA IshvarastAta taM deshaM prayayau balI .. 2\-96\-39 (15225) tatastamarjunaM dR^iShTvA narmadAyAM dashAnanaH. nityaM krodhaparo dhIro varadAnena mohitaH .. 2\-96\-40 (15226) abhyaghAvatsusa~Nkruddho mahendraM shambaro yathA. arjuno.apyatha taM dR^iShTvA rAvaNaM pratyavArayat .. 2\-96\-41 (15227) tatastau chakraturyuddhaM rAvaNashchArjunashcha vai. tatastu durjayaM vIraM varadAnena darpitam .. 2\-96\-42 (15228) rAkShasendraM manuShyendro jitvA badhvA raNe balAt. badhvA dhanurjyayA rAjanviveshAtha purIM svakAm .. 2\-96\-43 (15229) sa tu taM bandhitaM shrutvA pulastyo rAvaNaM tadA. mokShayANAsa bandhAdvai pure dR^iShTvA.arjunaM tadA .. 2\-96\-44 (15230) tataH kadAchittejasvI kArtavIryorjuno balI. samudratIraM gatvAtha virachandarpamohitaH .. 2\-96\-45 (15231) avAkirachChitasharaiH samudraM sa tu bhArata. taM samudro namaskR^itya kR^itA~njalirabhAShata .. 2\-96\-46 (15232) AshugAnvIra mA mu~ncha brUhi kiM karavANi te. madAshrayANi satvAni tvadvisR^iShTairmaheShubhiH. bAdhyante rAjashArdUla tebhyo dehyabhayaM vibho .. 2\-96\-47 (15233) arjuna uvAcha .. 2\-96\-48x (1696) dehi sindhupate yuddhamadyaiva tvarayA mama. athavA pIDayAmi tvAM tasmAttvaM kuru mAchiram .. 2\-96\-48 (15234) samudra uvAcha .. 2\-96\-49x (1697) loke rAjanmahAvIryA bahavo nivasanti ye. teShAmekena rAjendra kuru yuddhaM mahAbala .. 2\-96\-49 (15235) arjuna uvAcha .. 2\-96\-50x (1698) matsamo yadi sa~NgrAme varAyudhadharaH kvachit. vidyate taM mamAchakShva yaH samAseta mA mR^idhe .. 2\-96\-50 (15236) samudra uvAcha .. 2\-96\-51x (1699) maharShirjamadagnistu yadi rAjanparishrutaH. tasya putro raNaM dAtuM yathAvadvai tavArhati .. 2\-96\-51 (15237) duryodhana uvAcha .. 2\-96\-52x (1700) samudrasya vachaH shrutvA rAjA mAhiShmatIpatiH. nAradasya cha vai pUrvaM krodhena mahatA vR^itaH .. 2\-96\-52 (15238) tataH pratiyayau shIghraM krodhena saha bhArata. sa tamAshramamAgatya kAmamevAnvapadyata .. 2\-96\-53 (15239) sa kAmaM pratikUlAni chakAra saha bandhubhiH. AyAsaM janayAmAsa rAmasya sa mahAtmanaH .. 2\-96\-54 (15240) tatastejaH prajajvAla rAmasyAmitatejasaH. pradahanniva sainyAni rashmimAniva tejasA .. 2\-96\-55 (15241) atha tau chakraturyuddhaM vR^itravAsavayoriva .. 2\-96\-56 (15242) tataH parashumAdAya nR^ipaM bAhusahasriNam. chichCheda sahasA rAmo bahushAkhamiva drumam .. 2\-96\-57 (15243) taM hataM patitaM dR^iShTvA sametAstasya bAndhavAH. asInAdAya shaktIshcha rAmaM te pratyavArayan .. 2\-96\-58 (15244) rAmo.api rathamAsthAya dhanurAyamya satvaraH. visR^ijanparamAstrANi vyadhamatpArthivAnbalI .. 2\-96\-59 (15245) tatastu kShatriyA rAja~njAmadagnyabhayArditAH. vivishurgiridurgANi mR^igAH siMhabhayAdiva .. 2\-96\-60 (15246) teShAM svavihitaM karma tadbhayAnnAnutiShThati. prajA vR^iShalatAM prAptA brAhmaNAnAmadarshanAt .. 2\-96\-61 (15247) tathA cha draviDAH kAchAH puNDAshcha shabaraiH saha. vR^iShalatvaM parigatA vichChinnAH kShatradharmiNaH .. 2\-96\-62 (15248) tatastu hatavIrAsu kShatriyAsu punaH punaH. dvijairabhyuditaM kShatraM tAni rAmo nihatya cha .. 2\-96\-63 (15249) tatastrismaptame yAte rAmaM vAgasharIriNI. divyA provAcha madhurA sarvalokaparishrutA .. 2\-96\-64 (15250) rAmarAma nivartasva svaguNaM nAtra pashyasi. kShatrabandhUnimAnprAmairviprayujya punaH punaH .. 2\-96\-65 (15251) tathaiva taM mahAtmAnamR^ichIkapramukhAstathA. rAmarAma mahAvIrya nivartasvetyathAbruvan .. 2\-96\-66 (15252) piturvadhamasamR^iShyaMstu rAmaH provAcha tAnR^iShIn. nArhA hanta bhavanto mAM nivArayitumityuta .. 2\-96\-67 (15253) pitara UchuH. 2\-96\-68x (1701) nArhasi kShatrabandhUMstvaM nihantuM jayatAM vara. na hi yuktaM tvayA tAta brAhmaNenasatA nR^ipAn .. 2\-96\-68 (15254) duryodhana uvAcha .. 2\-96\-69x (1702) pitR^INAM vachanaM shrutvA krodhaM tyaktvA sa bhArgavaH. ashvamedhasahasrANi naramedhashatAni cha .. 2\-96\-69 (15255) iShTvA sAgaraparyantAM kAshyapAya dadau mahIm. tena rAmeNa sa~NgrAme tulyastAta daya~njayaH .. 2\-96\-70 (15256) kArtavIryeNa cha raNe tulyaH pArtho na saMshayaH. raNe vikramya rAjendra pArthaM jetuM na shakyate .. .. 2\-96\-71 (15257) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi anudyUtaparvaNi ShaNNavatitamo.adhyAyaH ..96 .. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes## 2\-96\-4 gamayat agamayat .. 2\-96\-9 parihAsyati na~NkShyati .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 097 .. shrIH .. 2\.97\. adhyAyaH 97 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## duryodhanena dhR^itarAShTrasamIpe arjunaprabhAvavarNanam .. 1\.. duryodhanadurbodhanena dhR^itarAShTrasya punardyUtAya pANDavAnayanAbhyanuj~nA .. 2\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## duryodhana uvAcha .. shR^iNu rAjanpurA.achintyAnarjunasya cha sAhasAn. arjuno dhanvinAM shreShTho duShkaraM kR^itavAnpurA .. 2\-97\-1 (15258) drupadasya pure rAjandraupadyAshcha svayaMvara .. AbAlavR^iddhasa~NkShobhe sarvakShatrasamAgame. kShiprakArI jale matsyaM durnirIkShyaM sasarja ha .. 2\-97\-2 (15259) sarvairnR^ipairasAdhyaM tatkArmukapravaraM cha vai. kShaNena sajyamakarotsarvakShatrasya pashyataH .. 2\-97\-3 (15260) tato yantramayaM vidhvA visAraM phalguno balI. kR^iShNayA hemamAlyena skandhe sa pariveShTitaH .. 2\-97\-4 (15261) tatastayA vR^itaM pArthaM dR^iShTvA sarve nR^ipAstadA. roShAtsarvAyudhAngR^ihya kruddhA vIrA mahaujasaH. vaikartanaM puraskR^itya sarve pArthamupAdravan .. 2\-97\-5 (15262) sa sarvAnpArthivAndR^iShTvA kruddhAnpArtho mahAbalaH. vArayitvA sharaistIkShNairajayattatra sa svayam .. 2\-97\-6 (15263) jitvA tu tAnmahIpAlAnsarvAnkarNapurogamAn. lebhe kR^iShNAM shubhAM pArtho yudhvA vIryabalAttadA .. 2\-97\-7 (15264) sarvakShatrasamUheShu ambAM bhIShmo yathA purA. tataH kadAchidbIbhatsustIryayAtrAM yayau svayam .. 2\-97\-8 (15265) atholUpIM shubhAM tAta nAgarAjasatAM tadA. nAgeShvApa varAgryeShu prArthito.atha yathA tathA .. 2\-97\-9 (15266) tato godAvarIM kR^iShNAM kAverIM chAvagAhata. tatra pANDyaM samAsAdya tasya kanyAmavApa saH .. 2\-97\-10 (15267) labdhvA jiShNurmudaM tatra tato yAmyAM dishaM yayau .. 2\-97\-11 (15268) sa dakShiNaM samudrAntaM gatvA chApsarasAM cha vai. kumAratIrthamAsAdya mokShayAmAsa chArjunaH .. 2\-97\-12 (15269) grAharUpAshcha tAH pa~ncha atishauryeNa vai balAt. kanyAtIrthaM samabhyetya tato dvAravatIM yayau ... 2\-97\-13 (15270) tatra kR^iShNanideshAtsa subhadrAM prApya phalgunaH. tAmAropya rathopasthe prayayau svapurIM prati .. 2\-97\-14 (15271) athAdAya gate pArthe te shrutvA sarvayAdavAH. tamabhyadhAvantsa~NkruddhAH siMhavyAghragaNA iva .. 2\-97\-15 (15272) pradyumnaH kR^itavarmA cha gadaH sAraNasAtyakI. Ahukashchaiva sAmbashcha chArudeShNo vidUrathaH .. 2\-97\-16 (15273) anye cha yAdavAH sarve baladevapurogamAH. ekameva pare kR^iShNaM gajavAjirathairyutAH .. 2\-97\-17 (15274) athAsAdya vane yAntaM parivArya dhana~njayam. chakruryuddhaM susa~NkruddhA bahukoTyashcha yAdavAH .. 2\-97\-18 (15275) eka eva tu pArthastairyuddhaM chakre sudAruNam. tena teShAM samaM yuddhaM muhUrtaM prababhUva ha .. 2\-97\-19 (15276) tataH pArtho raNe sarvAnvArayitvA shitaiH sharaiH. balAdvijitya rAjendra vIrastAnsarvayAdavAn. tAM subhadrAmathAdAya shakraprasthaM vivesha ha .. 2\-97\-20 (15277) bhUyaH shR^iNu mahArAja phalgunasya cha sAhasam. dadau sa vahnerbibhatsuH prArthitaM khANDavaM vanam .. 2\-97\-21 (15278) labdhamAtre tu tenAtha bhagavAnhavyavAhanaH. bhakShituM khANDavaM rAjaMstatrasthAnupachakrame .. 2\-97\-22 (15279) tatastaM bhakShayantaM vai savyasAchI vibhAvasum. rathA dhanvI sharAngR^ihya sa kalApayutaH prabhuH. pAlayAmAsa rAjendra svavIryeNa mahAbalaH .. 2\-97\-23 (15280) tataH shrutvA mahenadrastu meghAMstAnsandidesha ha. tenoktA meghasa~NghAste vavarShurativR^iShTibhiH .. 2\-97\-24 (15281) tato meghagANAnpArthaH sharavrAtaiH samAntataH. khagamairvArayAmAsa tadAshcharyamivAbhavat .. 2\-97\-25 (15282) vAritAnmeghasa~NghAMshcha shrutvA kruddhaH purandaraH. pANDaraM gajamAsthAya sarvadevagaNairvR^itaH. yayau pArthena saMyoddhuM rakShArthaM khANDavasya cha .. 2\-97\-26 (15283) rudrAshcha marutashchaiva vasavashchAshvinau tadA. AdityAshchaiva sAdhyAshcha nishvedevAshcha bhArata. gandharvAshchaiva sahitA anye devagaNAshcha ye .. 2\-97\-27 (15284) te sarve shastrasampannA dIpyamAnAH svatejasA. dhana~njayaM jighAMsantaH prapeturvibudhAdhipAH .. 2\-97\-28 (15285) yugAnte yAni dR^ishyante nimittAni mahAntyapi. sarvANi tatra dR^ishyante nimittAni mahIpate .. 2\-97\-29 (15286) tato devagamAH sarve pArthaM samabhidudruvuH. asambhrAntastu tAndR^iShTvA sa tAM devamayIM chamUm .. 2\-97\-30 (15287) tvaritaH phalguno gR^ihya tIkShNAMstAnAshugAMstadA. indraM devAMshcha samprekShya tasthau kAla ivAtyaye .. 2\-97\-31 (15288) tato devagaNAH sarve bIbhatsuM sapurandarAH. avAkira~nCharavrAtairmAnuShaM taM mahIpate .. 2\-97\-32 (15289) tataH pArtho mahAtejA gANDivaM gR^ihya satvaraH. vArayAmAsa devAnAM sharavrAtaiH sharAMstadA .. 2\-97\-33 (15290) punaH kruddhAH surAH sarve martyaM taM subhahAbalAH. nAnAshastrairvavarShustaM savyasAchI mahIpate .. 2\-97\-34 (15291) tAnpArthaH shastravarShAnvai visR^iShTAnvibudhaistadA. dvidhA tridhA sa chichCheda sa eva nishitaiH sharaiH .. 2\-97\-35 (15292) punashcha pArthaH sa~Nkruddho maNDalIkR^itakArmukaH. devasa~NghA~nCharaistIkShNairarpayanvai samantataH .. 2\-97\-36 (15293) tato devagaNAH sarve yudhvA pArthena vai muhuH. raNe jetumashakyaM taM j~nAtvA te bharatarShabha .. 2\-97\-37 (15294) shAntAste vibudhAH sarve pArthabANAbhipIDitAH. sadvipaM vAsavaM tyaktvA dudruvuH sarvato disham .. 2\-97\-38 (15295) prAchIM rudrAH sagandharvA dakShiNAM maruto yayuH. dishaM pratIchIM bhItAste vasavashcha tathA.ashvinau .. 2\-97\-39 (15296) AdityAshchaiva vishve cha dudruvurvA uda~NmukhAH. sAdhyAshchordhvamukhA bhItAshchintayanto.asya sAyakAn .. 2\-97\-40 (15297) evaM suragaNAH sarve prAdravantsarvato disham. muhurmuhuH prekShamANAH pArthameva sakArmukam .. 2\-97\-41 (15298) vidrutAndevasa~NghAMstAnraNe dR^iShTvA purandaraH. tataH kruddho mahAtejAH pArthaM bANairavAkirat .. 2\-97\-42 (15299) pArtho.api shakraM vivyAtha mAnuSho vibudhAdhipam .. 2\-97\-43 (15300) tataH so.ashmamayaM varShaM vyasR^ijadvibudhAdhipaH. tachCharairarjuno varShaM pratijAghne.atyamarShaNaH .. 2\-97\-44 (15301) atha saMvardhayAmAsa tadvarShaM devarADapi. bhUya eva mahAvIryaM jij~nAsuH savyasAchinaH .. 2\-97\-45 (15302) so.ashmavarShaM mahAvegamiShubhiH pANDavo.api cha. vilayaM gamayAmAsa harShayanpAkashAsanam .. 2\-97\-46 (15303) upAdAya tu pANibhyAma~NgadaM nAma parvatam. sadrumaM vyasR^ijachChakro jighAMsuH shvetavAhanam .. 2\-97\-47 (15304) tato.arjuno vegavadbhirjvalamAnairajihyagaiH. bANairvidhvaMsayAmAsa girirAjaM sahasradhA .. 2\-97\-48 (15305) shakraM cha pAtayAmAsa sharaiH pArtho mahAnyudhi. tataH shakro mahArAja raNe vIraM dhana~njayam .. 2\-97\-49 (15306) j~nAtvA jetumashakyaM taM tejobalasamanvitam. parAM prIti yayau tatra putrashauryeNa vAsavaH .. 2\-97\-50 (15307) tadA tatra na tasyAsti divi kashchinmahAyashAH. samartho nirjaye rAjannapi sAkShAtprajApatiH .. 2\-97\-51 (15308) tataH pArthaH sharairhatvA yakSharAkShasapannagAn. dIpte chAgnau mahAtejAH pAtayAmAsa santatam .. 2\-97\-52 (15309) pratiShedhayituM pArthaM na shekustatra kechana. dR^iShTvA nivAritaM shakraM divi devagaNaiH saha .. 2\-97\-53 (15310) yathA suparNaH somArthaM vibudhAnajayatpurA. tathA jitvA surAnpArthastarpayAmAsa pAvakam .. 2\-97\-54 (15311) tato.arjunaH svavIryeNa tarpayitvA vibhAvasum. rathaM dhvajaM cha sahayaM divyAnastrAMshcha pANDavaH .. 2\-97\-55 (15312) gANDIvaM cha dhanuH shreShThaM tUNI chAkShayasAyakau. etAnyapi cha bIbhatsurlebhe kIrti cha bhArata .. 2\-97\-56 (15313) bhUyo.api shR^iNu rAjendra pArtho gatvottarAM disham. vijitya navavarShAMshcha sapurAMshcha saparvatAn .. 2\-97\-57 (15314) jambudvIpaM vashe kR^itvA sarvaM tadbharatarShabha. balAjjitvA nR^ipAnsarvAnkare chaviniveshya cha .. 2\-97\-58 (15315) ratnAnyAdAya sarvANi gatvA chaiva punaH purIm. tato jyeShThaM mahAtmAnaM dharmarAjaM yudhiShThiram. rAjasUyaM kratushreShThaM kArayAmAsa bhArata .. 2\-97\-59 (15316) sa tAnyanyAni karmANi kR^itavAnarjunaH purA. arjunena samo vIrye triShu lokeShu na kvachit .. 2\-97\-60 (15317) devadAnavayakShAshcha pishAchoragarAkShasAH. bhIShmadroNAdayaH sarve kuravashcha mahArathAH .. 2\-97\-61 (15318) loke sarvanR^ipAshchaiva vIrAshchAnye dhanurdharAH. ete pArthaM raNe yuktAH pratiyoddhuM na shaknuyuH .. 2\-97\-62 (15319) ahaM hi nityaM kauravya phalgunaM hR^idi saMsthitam. apashyaM chintayitvA taM samudvigno.asmi tadbhayAt .. 2\-97\-63 (15320) gR^ihe gR^ihe cha pashyAmi tAta pArthamahaM sadA. sharagANDIvasaMyuktaM pAshahastamivAntakam .. 2\-97\-64 (15321) api pArthasahasrANi bhItaH pashyAmi bhArata. pArthabhUtamidaM sarvaM nagaraM pratibhAti me .. 2\-97\-65 (15322) pArthameva hi pashyAmi rahite tAta bhArata. dR^iShTvA svapnagataM pArthamuddhamAmi vichetanaH .. 2\-97\-66 (15323) akArAdIni nAmAni arjunagrastachetasaH. ashvAkSharAmbujAshchaiva trAsaM sa~njanayanti me .. 2\-97\-67 (15324) nAsti pArthAdR^ite tAta paravIrAdbhayaM mama. prahlAdaM vA baliM vApi hanyAddhi vijayo raNe .. 2\-97\-68 (15325) tasmAttena mahArAja yuddhaM nastAta na kShamam. ahaM tasya prabhAvaj~no nityaM duHkhaM vahAmi cha .. 2\-97\-69 (15326) purA hi daNDakAraNye mArIchasya yathA bhayam. bhavedrAme mahAvIrye tathA pArthe bhayaM mama .. 2\-97\-70 (15327) dhR^itarAShTra uvAcha .. 2\-97\-71x (1703) jAnAmyeva mahadvIyaM jiShNoretaddurAsadam. etadvIrasya pArthasya kArShIstvaM tu vipriyam .. 2\-97\-71 (15328) dyUtaM vA shastrayuddhaM vA duvAkyaM vA katha~nchana. eteShvevaM kR^ite tasya vigrahashchaiva vo bhavet .. 2\-97\-72 (15329) tasmAttvaM putra pArthena nityaM snehena vartaya. yashcha pArthena sambandho vartate chennaro bhuvi .. 2\-97\-73 (15330) tasya nAsti bhayaM ki~nchitriShu lokeShu bhArata. tasmAttvaM jiShNunA vatsa nityaM snehena vartaya .. 2\-97\-74 (15331) duryodhana uvAcha .. 2\-97\-75x (1704) dyUte pArthasya kauravya mAyayA nikR^itiH kR^itA. tasmAdvi no jayastAta anyopAyena no bhavet .. 2\-97\-75 (15332) dhR^itarAShTra uvAcha .. 2\-97\-76x (1705) upAyashcha na kartavyaH pANDavAnprati bhArata. pArthAnprati purA vatsa bahUpAyAH kR^itAstvayA .. 2\-97\-76 (15333) tAnupAyAnhi kaunteyA bahusho vyatichakramuH. tasmAdvitaM jIvitAya naH kulasya janasya cha .. 2\-97\-77 (15334) tvaM chikIrShasi chedvatsa samitraH sahabAndhavaH. sabhrAtR^ikastvaM pArthena nityaM snehena vartaya .. 2\-97\-78 (15335) vaishampAyana uvAcha .. 2\-97\-79x (1706) dhR^itarAShTravachaH shrutvA rAjA duryodhanastadA. chintayitvA muhUrtaM tu vidhinA chodito.abravIt'.. 2\-97\-79 (15336) punardIvyAma bhadraM te vanavAsAya pANDavaiH. evametAnvashe kartuM shakShyAmaH puruSharShabha ..Sha 2\-97\-80 (15337) te vA dvAdasha varShANi vayaM vA dyUtanirjitAH. pravishema mahAraNyamajinaiH prativAsitAH .. 2\-97\-81 (15338) trayodashaM cha svajanairaj~nAtAH parivatsaram. j~nAtAshcha punaranyAni vane varShANi dvAdasha .. 2\-97\-82 (15339) nivasema vayaM te vA tathA dyUtaM pravartatAm. akShAnuptvA punardyUtamidaM kurvantu pANDavaH .. 2\-97\-83 (15340) etatkR^ityatamaM rAjannasmAkaM bharatarShabha. ayaM hi shakunirveda savidyAmakShasampadam .. 2\-97\-84 (15341) dR^iDhamUlaM vayaM rAjye mitrANi parigR^ihya cha. sAravadvipulaM sainyaM satkR^itya cha durAsadam .. 2\-97\-85 (15342) te cha trayodashaM varShaM pArayiShyanti chedvratam. jeShyAmastAnvayaM rAjatrochatAM te parantapa .. 2\-97\-86 (15343) dhR^itarAShTra uvAcha .. 2\-97\-87x (1707) tUrNaM pratyAnayasvaitAnkAmaM vyadhvagatAnapi. AgachChantu punardyUtamidaM kurvantu pANDavaH .. 2\-97\-87 (15344) vaishampAyana uvAcha .. 2\-97\-88x (1708) tato droNaH somadatto bAhlIkashchaiva gautamaH. viduro droNaputrashcha vaishyAputrashcha vIryavAn .. 2\-97\-88 (15345) bhUrishravAH shAntanavo vikarNashcha mahArathaH. mA dyUtamityabhAShanta shamo.astviti cha sarvashaH .. 2\-97\-89 (15346) akAmAnAM cha sarveShAM suhR^idAmarthadarshinAm. akarotpANDavAhvAnaM dhR^itarAShTraH sutapriyaH .. 2\-97\-90 (15347) athAbravInmahArAja dhR^itarAShTraM janeshvaram. putrahArdAddharmayuktA gAndhArI shokakarshitA .. 2\-97\-91 (15348) jAte duryodhane kShattA mahAmatirabhAShata. nIyatAM paralokAya sAdhvayaM kulapAMsanaH .. 2\-97\-92 (15349) vyanadajjAtamAtro hi gomAyuriva bhArata. anto nUnaM kulasyAsya kuravastannibodhata .. 2\-97\-93 (15350) mA nimajjIH svadoSheNa mahApsu tvaM hi bhArata. mA bAlAnAmashiShTAnAmabhimaMsthA matiM prabho .. 2\-97\-94 (15351) mA kulasya kShaye ghore kAraNaM tvaM bhaviShyasi. baddhaM setuM ko nu bhindyAddhamechChAntaM cha pAvakam .. 2\-97\-95 (15352) shame sthitAnko nu pArthAnkopayedbharatarShabha. smarantaM tvAmAjamIDhaM smArayiShyAmyahaM punaH .. 2\-97\-96 (15353) shAstraM na shAsti durbuddhiM shreyase chetarAya cha. na vai vR^iddho bAlamatirbhavedrAjankatha~nchana .. 2\-97\-97 (15354) tvannetrAH santu te putrA mA tvAM dIrNAH prahAsiShuH. tasmAdayaM madvachanAttyajyatAM kulapAMsanaH .. 2\-97\-98 (15355) tathA te na kR^itaM rAjanputrasnehAnnarAdhipa. tasya prAptaM phalaM viddhi kulAntakaraNAya yat .. 2\-97\-99 (15356) shamena dharmeNa nayena yuktA yA te buddhiH sA.astu te mA pramAdIH. pradhvaMsinI krUrasamAhitA shrI\- rmR^iduprauDhA gachChati putrapautrAn .. 2\-97\-100 (15357) athAbravInmahArAjo gAndhArIM dharmadarshinIm. antaH kAmaM kulasyAstu na shaknomi nivAritum .. 2\-97\-101 (15358) yathechChanti tathaivAstu pratyAgachChantu pANDavAH. punardyUtaM cha kurvantu mAmakAH pANDavaiH saha .. .. 2\-97\-102 (15359) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi anudyUtaparvaNi saptanavatitamo.adhyAyaH ..97\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes## 2\-97\-90 akAmAnAM dyUtamanichChatAM satAm .. 2\-97\-98 tvannetrAstvameva netA yeShAM te tvannetrAH . dIrNAstvatto bhinnarma yAdAH .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 098 .. shrIH .. 2\.98\. adhyAyaH 98 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## nijanagaraM gachChato yudhiShThirasya madhyemArgaM dUtAhvAnena punarnivR^ittya dyUta sabhApraveshaH .. 1\.. anudyUtepi yudhiShThirasya shakuninA parAjayaH .. 2\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## vaishampAyana uvAcha .. tato vyadhvagataM pArthaM prAtikAmI yudhiShThiram. uvAcha vachanAdrAj~no dhR^itarAShTrasya dhImataH .. 2\-98\-1 (15360) upAstIrNA sabhA rAjannakShAnuptvA yudhiShThira. ehi pANDava dIvyeti pitA tvAha narAdhipaH .. 2\-98\-2 (15361) yudhiShThira uvAcha .. 2\-98\-3x (1709) dhAturniyogAdbhUtAni prApnuvanti shubhAshubham. na nivR^ittistayorasti devatavyaM punaryadi .. 2\-98\-3 (15362) akShadyUte samAhvAnaM niyogAtsthavirasya cha. jAnannapi kShayakaraM nAtikramitumutsahe .. 2\-98\-4 (15363) vaishampAyana uvAcha .. 2\-98\-5x (1710) asambhavo hemamayasya janto\- stathApi rAmo lulubhe mR^igAya. prAyaH samAsannaparAbhavANAM dhiyo viparyastatarA bhavanti .. 2\-98\-5 (15364) iti bruvannivavR^ite bhrAtR^ibhiH saha pANDavaH. jAnAMshcha shakunermAyAM pArtho dyUtamiyAtpunaH .. 2\-98\-6 (15365) vivishuste sabhAM tAM tu punareva mahArathAH. vyathayanti sma chetAMsi muhR^idAM bharatarShabhAH .. 2\-98\-7 (15366) yathopajoShamAsInAH punardyUtapravR^ittaye. sarvalokavinAshAya daivenopanipIDitAH .. 2\-98\-8 (15367) shakuniruvAcha .. 2\-98\-9x (1711) amu~nchatsthaviro yadvo dhanaM pUjitameva tat. mahAdhanaM glahaM tvekaM shR^iNu bho bharatarShabha .. 2\-98\-9 (15368) vayaM vA dvAdashAbdAni yuShmAbhirdyUtanirjitAH. pravishema mahAraNyaM rauravAjinavAsasaH .. 2\-98\-10 (15369) trayodashaM cha svajanairaj~nAtAH parivatsaram. j~nAtAshcha punaranyAni vane varShANi dvAdasha .. 2\-98\-11 (15370) asmAbhirnirjitA yUyaM vane dvAdasha vatsarAn. vasadhvaM kR^iShNayA sArdhamajinaiH prativAsitAH .. 2\-98\-12 (15371) trayodashaM cha svajanairaj~nAtAH piravatsaram. j~nAtAshcha punaranyAni vane varShANi dvAdasha .. 2\-98\-13 (15372) trayodashe cha nirvR^itte punareva yathochitam. svarAjyaM pratipattavyamitarairathavetaraiH .. 2\-98\-14 (15373) anena vyavasAyena sahAsmAbhiryudhiShThira. akShAnuptvA punardyUtamehi dIvyasva bhArata .. 2\-98\-15 (15374) atha sabhyAH sabhAmadhye samuchChritakarAstadA. UchurudvignamanasaH saMvegAtsarva eva hi .. 2\-98\-16 (15375) sabhyA UchuH. 2\-98\-17x (1712) aho dhigbAndhavA nainaM bodhayanti mahadbhayam. buddhyA buddhyenna vA buddhyedayaM vai bharatarShabha .. 2\-98\-17 (15376) vaishampAyana uvAcha .. 2\-98\-18x (1713) janapravAdAnsubahU~nshR^iNvannapi narAdhipaH. hriyA cha dharmasaMyogAtpArtho dyUtamiyAtpunaH .. 2\-98\-18 (15377) jAnannApi mahAbuddhiH punardyUtamavartayat. apyAsanno vinAshaH syAtkurUNAmitichintayan .. 2\-98\-19 (15378) yudhiShThira uvAcha .. 2\-98\-20x (1714) kathaM vai madvidho rAjA svadharmamanupAlayan. AhUto vinivarteta dIvyAmi shakune tvayA .. 2\-98\-20 (15379) shakuniruvAcha .. 2\-98\-21x (1715) gavAshvaM bahudhenukamaparyantamajAvikam. gajAH kosho hiraNyaM cha dAsIdAsAshcha sarvashaH .. 2\-98\-21 (15380) hitvA no glaha evaiko vanavAsAya pANDavAH. yUyaM vayaM vA vijitA vasema vanamAshritAH .. 2\-98\-22 (15381) trayodashaM cha vai varNamaj~nAtAH svajanaistathA. anena vyavasAyena dIvyAma puruSharShabhAH. 2\-98\-23 (15382) samutkShepeNa chaikena vanavAsAya bhArata .. 2\-98\-24 (15383) ` vaishampAyana uvAcha .. 2\-98\-24x (1716) evaM daivabalAviShTo dharmarAjo yudhiShThiraH. bhIShmadroNA.a.avAryamANo vidureNa cha dhImatA .. 2\-98\-24 (15384) yuyutsunA kR^ipeNAtha sa~njayena cha bhArata. gAndhAryA pR^ithayA chaiva bhImArjunayamaistathA .. 2\-98\-25 (15385) vikarNena cha vIreNa draupadyA drauNinA tathA. somadattena cha tathA bAhlIkena cha dhImatA .. 2\-98\-26 (15386) vAryamANopi satataM na cha rAjanniyachChati. evaM saMvAryamANopi kaunteyo hitakAmyayA .. 2\-98\-27 (15387) devakAryArthasiddhyarthaM muhUrtaM kalimAvishat. aviShTaH kalinA rAja~nChakuniM pratyabhAShata .. 2\-98\-28 (15388) evaM bhavatviti tadA vanavAsAya dIvyati'. pratijagrAha taM pArtho glahaM jagrAha saubalaH .. jitamityeva shakuniryudhiShThiramabhAShata .. .. 2\-98\-29 (15389) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi anudyUtaparvaNi aShTanavatitamo.adhyAyaH .. 98 .. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes## 2\-98\-16 saMvegAdatishayAt .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 099 .. shrIH .. 2\.99\. adhyAyaH 99 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## vanAya prasthitAnpANDavAnprati dushshAsanakR^itApahAsaH ..1\.. pANDavAnAM bahupratij~nAkaraNapUrvakaM dhR^itarAShTrasamIpagamanam .. 2\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## vaishampAyana uvAcha .. tataH parAjitAH pArthA vanAvAsAya dIkShitAH. ajinAnyuttarIyANi jagR^ihushcha yathAkramam .. 2\-99\-1 (15390) ajinaiH saMvR^itAndR^iShTvA hR^itarAjyAnarindamAn. prasthitAnvanavAsAya tato duHshAsano.abravIt .. 2\-99\-2 (15391) pravR^ittaM dhArtarAShTrasya chakraM rAj~no mahAtmanaH. parAjitAH pANDaveyA vipattiM paramAM gatAH .. 2\-99\-3 (15392) adya devAH samprayAtAH samairvartmabhirasthalaiH. guNajyeShThAstathA shreShThAH shreyAMso yadvayaM paraiH .. 2\-99\-4 (15393) narakaM pAtitAH pArthA dIrghakAlamanantakam. mukhAchcha hInA rAjyAchcha vinaShTAH shAshvatIH samAH .. 2\-99\-5 (15394) dhanena mattA ye te sma dhArtarAShTrAnprahAsiShuH. te nirjitA hR^itadhanA vanameShyanti pANDavaH .. 2\-99\-6 (15395) chitrAnsannAhAnavamu~nchantu chaiShAM vAsAMsi divyAni cha bhAnumanti .. vivAsyantAM rurucharmANi sarve yathA glahaM saubalasyAbhyupetAH .. 2\-99\-7 (15396) na santi lokeShu pumAMsa IdR^ishA ityeva ye bhAvitabuddhayaH sadA. j~nAsyanti tetmAnamime.adya pANDavA viparyaye pANDhatilA ivAphalAH .. 2\-99\-8 (15397) idaM hi vAso yadi vedR^ishAnAM manasvinAM rauravamAhaveShu .. AdIkShitAnAmajinAni yadva\- dvalIyasAM pashyata pANDavAnAm .. 2\-99\-9 (15398) mahAprAj~naH saumakiryaj~nasenaH kanyAM pA~nchAlIM pANDavebhyaH pradAya. akArShidvai sukR^itaM neha ki~nchit klIbAH pArthAH patayo yAj~nasenyAH .. 2\-99\-10 (15399) sUkShmaprAvArAnajinottarIyAn dR^iShTvA.araNye nirdhanAnapratiShThAn. kAM tvaM prItiM lapsyase yAj~naseni patiM vR^iNIShveha yamanyamichChasi .. 2\-99\-11 (15400) ete hi sarve kuravaH sametAH kShAntA dAntAH sudraviNopapannAH. eShAM vR^iNIShvaikatamaM patitve na tvAM nayetkAlaviparyayo.ayam .. 2\-99\-12 (15401) yathA.aphalAH ShaNDhatilA yathA charmamayA mR^igAH. tathaiva pANDavAH sarve yathA kAkayavA api .. 2\-99\-13 (15402) kiM pANDavAMste patitAnupAsya moghaH shramaH ShaNDhatilAnupAsya. evaM nR^ishaMsaH paruShANi pArthA\- nashrAvayaddhR^itarAShTrasya putraH .. 2\-99\-14 (15403) tadvai shrutvA bhImaseno.atyamarShI nirbhartsyochchaiH sannigR^ihyaiva roShAt. uvAcha chainaM sahasaivopagamya siMho yathA haimavataH shR^igAlam .. 2\-99\-15 (15404) bhImasena uvAcha .. 2\-99\-16x (1717) krUra pApajanairjuShTamakR^itArthaM prabhAShase. gAndhAravidyayA hi tvaM rAjamadhye vikatthase .. 2\-99\-16 (15405) yathA tudasi marmANi vAkCharairiha no bhR^isham. tathA smArayitA te.ahaM kR^intanmarmANi saMyuge .. 2\-99\-17 (15406) ye cha tvAmanuvartante krodhalobhavashAnugAH. goptAraH sAnubandhAMstAnnetA.asmi yamasAdanam .. 2\-99\-18 (15407) vaishampAyana uvAcha .. 2\-99\-19x (1718) evaM bruvANamajinairvivAsitaM duHshAsanastaM parinR^ityati sma. madhye kurUNAM dharmanibaddhamArgaM gaurgauriti smAhvayanmuktalajjaH .. 2\-99\-19 (15408) bhImasena uvAcha .. 2\-99\-20x (1719) nR^ishaMsa paruShaM vaktuM duHshAsana tvayA. nikR^ityA hi dhanaM labdhvA ko vikatthitumarhati .. 2\-99\-20 (15409) maiva sma sukR^itAM lokAngachChetpArtho vR^ikodaraH. yadi vakSho hi te bhittvA na pibechChoNitaM raNe .. 2\-99\-21 (15410) dhArtarAShTrAnraNe hattvA miShatAM sarvadhanvinAm. shamaM gantA.asmi nachirAtsatyametadbravImi te .. 2\-99\-22 (15411) vaishampAyana uvAcha .. 2\-99\-23x (1720) tasya rAjA siMhagateH sakhelaM duryodhano bhImasenasya harShAt. gatiM svagatyA.anuchakAra mando nirgachChatAM pANDavAnAM sabhAyAH .. 2\-99\-23 (15412) naitAvatA kR^itamityabravIttaM vR^ikodaraH sannivR^ittArdhakAyaH. shIghraM hi tvAM nihataM sAnubandhaM saMsmAryAhaM prativakShyAmi mUDha .. 2\-99\-24 (15413) evaM samIkShyAtmani chAvamAnaM niyamya manyuM balavAnsa mAnI. rAjAnugaH saMsadi kauravANAM viniShkAmanvAkyamuvAcha bhImaH .. 2\-99\-25 (15414) ahaM duryodhanaM hantA karNaM hantA dhana~njayaH. shakuniM chAkShakitavaM sahadevo haniShyati .. 2\-99\-26 (15415) idaM cha bhUyo vakShyAmi sabhAmadhye bR^ihadvachaH. satyaM devAH kariShyanti yanno yuddhaM bhaviShyati .. 2\-99\-27 (15416) suyodhanamimaM pApaM hantA.asmi gadayA yudhi. shiraH pAdena chAsyAhamadhiShThAsyAmi bhUtale .. 2\-99\-28 (15417) vAkyashUrasya chaivAsya paruShasya durAtmanaH. duHshAsanasya rudhiraM pAtA.asmi mR^igarADiva .. 2\-99\-29 (15418) arjuna uvAcha .. 2\-99\-30x (1721) `bhImasena na te santi yeShAM vairaM tvayA tviha. mattA mR^igeShu sukhino na buddhyante mahadbhayam'.. 2\-99\-30 (15419) naivaM vAchA vyavasitaM bhIma vij~nAyate satAm. itashchaturdashe varShe draShTAro yadbhaviShyati .. 2\-99\-31 (15420) bhImasena uvAcha .. 2\-99\-32x (1722) duryodhanasya karNasya shakuneshcha durAtmanaH. duHshAsanachaturthAnAM bhUmiH pAsyati shoNitam .. 2\-99\-32 (15421) arjuna uvAcha .. 2\-99\-33x (1723) asUyitAraM draShTAraM pravaktAraM vikatthanam. bhImasena niyogAtte hantAhaM karNamAhave .. 2\-99\-33 (15422) arjunaH pratijAnIte bhImasya priyakAmyayA. karNaM karNAnugAMshchaiva raNe hantA.asmi patribhiH .. 2\-99\-34 (15423) ye chAnye pratiyotsyanti buddhimohena mAM nR^ipAH. tAMshcha sarvAnahaM bANairnetA.asmi yamasAdanam .. 2\-99\-35 (15424) chaledvi himavAnsthAnAnniShprabhaH syAddivAkaraH. shaityaM somAtpraNashyeta matsatyaM vichaledyadi .. 2\-99\-36 (15425) na pradAsyati chedrAjyamito varShe chaturdashe. duryodhano.abhisatkR^itya satyametadbhaviShyati .. 2\-99\-37 (15426) vaishampAyana uvAcha .. 2\-99\-38x (1724) ityuktavati pArthe tu shrImAnmAdravatIsutaH. pragR^ihya vipulaM bAhuM sahadevaH pratApavAn .. 2\-99\-38 (15427) saubalasya vadhaM prepsuridaM vachanamabravIt. krodhasaMraktanayano niH shvasanniva pannagaH .. 2\-99\-39 (15428) sahadeva uvAcha .. 2\-99\-40x (1725) akShAnyAnmanyase mUDha gAndhArANAM yashohara. naite.akShA nishitA bANAstvayaite samare vR^itAH .. 2\-99\-40 (15429) yathA chaivoktavAnbhImastvAmuddishya sabAndhavam. kartAhaM karmaNastasya kuru kAryANi sarvashaH .. 2\-99\-41 (15430) hantA.asmi tarasA yuddhe tvAmevahe sabAndhavam. yadi sthAsyasi sa~NgrAme kShatradharmeNa saubala .. 2\-99\-42 (15431) sahadevavachaH shrutvA nakulo.api vishAmpate. darshanIyatamo nR^INAmidaM vachanamabravIt .. 2\-99\-43 (15432) suteyaM yaj~nasenasya dyUte.asmindhR^itarAShTrajaiH. yairvAchaH shrAvitA rUkShAH sthitairduryodhanapriye .. 2\-99\-44 (15433) tAndhArtarAShTrAndurvR^ittAnmumUrShUnkAlanoditAn. gamayiShyAmi bhUyiShThAnahaM vaivasvatakShayam .. 2\-99\-45 (15434) `ulUkaM cha durAtmAnaM saubalasya sutaM priyam. krUraM hantA.asmi samare taM vai krUraM narAdhamam'.. 2\-99\-46 (15435) nideshAddharmarAjasya draupadyAH padavIM charan. nirdhArtarAShTrAM pR^ithivIM kartA.asmi nachirAdiva .. 2\-99\-47 (15436) vaishampAyana uvAcha .. 2\-99\-48x (1726) evaM te puruShavyAghrAH sarve vyAyatabAhavaH. pratij~nA bahulAH kR^itvA dhR^itarAShTramupAgaman .. .. 2\-99\-48 (15437) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi anudyUtaparvaNi ekonashatatamo.adhyAyaH .. 99 .. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes## 2\-99\-13 kAkayavA nistaNDulaM tR^iNadhAnyam .. 2\-99\-17 smarayitA smArayiShyAmi .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 100 .. shrIH .. 2\.100\. adhyAyaH 100 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## yudhiShThireNa vanagamanAya bhIShmAdyAmantraNam .. 1\.. pANDavAnprati viduravachanam .. 2\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## yudhiShThira uvAcha .. AmantrayAmi bharatAMstathA vR^iddhaM pitAmaham .. rAjAnaM somadattaM cha mahArAjaM cha bAhlikam .. 2\-100\-1 (15438) droNaM kR^ipaM nR^ipAMshchAnyAnashvatthAmAnameva cha. viduraM dhR^itarAShTraM cha dhArtarAShTrAMshcha sarvashaH .. 2\-100\-3a`saumadattiM mahAvIryaM vikarNaM cha mahAmatim'. yuyutsuM sa~njayaM chaiva tathaivAnyAnsabhAsadaH .. 2\-100\-4a`gAndhArIM cha mahAbhAgAM mAtaraM cha tathA pR^ithAm'. sarvAnAmantrya gachChAmi draShTA.asmi punaretya vaH .. 2\-100\-2 (15439) vaishampAyana uvAcha .. 2\-100\-5x (1727) na cha ki~nchidathochustaM hriyA.a.asannA yudhiShThiram. manobhireva kalyANaM dadhyuste tasya dhImataH .. 2\-100\-5 (15440) vidura uvAcha .. 2\-100\-6x (1728) AryA pR^ithA rAjaputrI nAraNyaM gantumarhati. sukumArI cha vR^iddhA cha nityaM chaiva sukhochitA .. 2\-100\-6 (15441) iha vatsyati kalyANI satkR^itA mama veshmani. iti pArthA vijAnIdhvamagadaM vo.astu sarvashaH .. 2\-100\-7 (15442) pANDavA UchuH. 2\-100\-8x (1729) tathetyuktvA.abruvansarve yathA no vadase.anagha. tvaM pitR^ivyaH pitR^isamo vayaM cha tvatparAyaNAH .. 2\-100\-8 (15443) yathA.a.aj~nApayase vidvaMstvaM hi naH paramo guruH. yachchAnyadapi kartavyaM tadvidhatsva mahAmate .. 2\-100\-9 (15444) vidura uvAcha .. 2\-100\-10x (1730) yudhiShThira vijAnIhi mamedaM bharatarShabha. nAdharmeNa jitaH kashchidvyathate vai parAjaye .. 2\-100\-10 (15445) tvaM vai dharmaM vijAnIShe yuddhe jetA dhana~njayaH. hantA.arINAM bhImaseno nakulastvarthasa~NgrahI .. 2\-100\-11 (15446) saMyantA sahadevastu dhaumyo brahmaviduttamaH. dharmArthakushalA chaiva draupadI dharmachAriNI .. 2\-100\-12 (15447) anyonyasya priyAH sarve tathaiva priyadarshanAH. parairabhedyAH santuShTAH ko vona na spR^ihayediha .. 2\-100\-13 (15448) eSha vai sarvakalyANaH samAdhistava bhArata. nainaM shatrurviShahate shakreNApi samo.apyuta .. 2\-100\-14 (15449) himavatyanushiShTo.asi merusAvarNinA purA. dvaipAyanena kR^iShNena nagare vAraNAvate .. 2\-100\-15 (15450) bhR^igutu~Nge cha rAmeNa dR^iShTadvatyAM cha shambhunA. ashrauShIrasi tasyApi maharShera~njanaM prati .. 2\-100\-16 (15451) kalmAShItIrasaMsthasya gatastvaM shiShyatAM bhR^igoH. draShTA sadA nAradaste dhaumyaste.ayaM purohitaH .. 2\-100\-17 (15452) mAhAsIH sAmparAye tvaM buddhiM tAmR^iShipUjitAm. purUravasamailaM tvaM buddhyA jayasi pANDava .. 2\-100\-18 (15453) shaktyA jayasi rAj~no.anyAnR^iShIndhargopasevayA. aindre jaye dhR^itamanA yAmye kopavidhAraNe .. 2\-100\-19 (15454) tathA visarge kaubere vAruNe kopavidhAraNe .. AtmapradAnaM saumyatvamadbhyashchaivopajIvanam .. 2\-100\-20 (15455) bhUmeH kShamA cha tejashcha samagraM sUryamaNDalAt. vAyorbalaM prApnuhi tvaM bhUtebhyashchAtmasampadam .. 2\-100\-21 (15456) agadaM vo.astu bhadraM vo draShTA.asmi punarAgatAn. ApaddharmArthakR^ichChreShu sarvakAryeShu vA punaH .. 2\-100\-22 (15457) yathAvatpratipadyethAH kAle kAle yudhiShThira. ApR^iShTo.asIha kaunteya svasti prApnuhi bhArata .. 2\-100\-23 (15458) kR^itArthaM svasmimantaM tvAM drakShyAmaH punarAgatam. na hi vo vR^ijinaM ki~nchidveda kashchitpurAkR^itam .. 2\-100\-24 (15459) vaishampAyana uvAcha .. 2\-100\-25x (1731) evamuktastathetyuktvA pANDavaH satyavikramaH. bhIShmadroNau namaskR^itya prAtiShThata yudhiShThiraH .. .. 2\-100\-25 (15460) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi anudyAtaparvaNi shatatamo.adhyAyaH .. 100\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes## 2\-100\-14 samAdhirmanaH svAsthyakaro niyamaH .. 2\-100\-19 vidhAraNe niyamane .. 2\-100\-20 visarge dAne . saMyame vashIkaraNe . upajIvanaM jIvanahetutvam .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 101 .. shrIH .. 2\.101\. adhyAyaH 101 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## pANDavAnAM vanaprasthAnena khidyatAM paurANAM vachanAni .. 1\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## vaishampAyana uvAcha .. tataH samprasthite tatra dharmarAje tadA nR^ipa. janAH samantAddraShTuM taM samAruruhurAturAH .. 2\-101\-1 (15461) tataH prAsAdavaryANi vimAnashikharANi cha. gopurANi cha sarvANi vR^ikShAnanyAMshcha sarvashaH .. 2\-101\-2 (15462) athAdhiruhya sastrIkA udAsInA vyalokayan. na hi rathyAstadA shakyA gantuM tAshcha janAkulAH .. 2\-101\-3 (15463) Aruhya smAnatAstatra dInAH pashyanti pANDavAn. padAtiM varjitachChatraM chelabhUShaNavarjitam .. 2\-101\-4 (15464) valkalAjinasaMvItaM pArthaM dR^iShTvA janAstadA. UchurbahuvidhA vAcho bhR^ishopahatachetasaH .. 2\-101\-5 (15465) janA UchuH. 2\-101\-6x (1732) yaM yAntamanuyAti sma chatura~NgabalaM mahat. tamekaM kR^iShNayA sArdhamanugachChanti pANDavAH .. 2\-101\-6 (15466) chatvAro bhrAtarashchaiva dhaumyashchaiva purohitaH. bhImArjunau vArayitvA nikR^ityA baddhakArmukau .. 2\-101\-7 (15467) dharma evAsthito yena tyaktvA rAjyaM mahAtmanA. yA na shakyA purA draShTuM bhUtairAkAshagairapi .. 2\-101\-8 (15468) tAmadya kR^iShNAM pashyanti rAjamArgagatA janAH. a~NgarAgochitAM kR^iShNAM raktachandanasevinIm .. 2\-101\-9 (15469) varShamuShNaM cha shItaM cha neShyatyAshu vivarNatAm. adya nUnaM pR^ithA devI satyamAvishya bhAShate .. 2\-101\-10 (15470) putrAnsnuShAM cha devI tu draShTumadyAtha nArhati. nirguNasyApi putrasya kathaM syAhuH svadarshanam .. 2\-101\-11 (15471) kimpunaryasya loko.ayaM jito vR^ittena kevalam. AnR^ishaMsyamanukrosho dhR^itiH shIlaM damaH shamaH .. 2\-101\-12 (15472) pANDavaM shobhayantyete ShaDguNAH puruShottamam. tasmAdasyopaghAtena prajAH paramapIDitAH .. 2\-101\-13 (15473) audakAnIva satvAni grIShme salilasa~NkShayAt. pIDayA pIDitaM sarvaM jagadasya jagatpateH .. 2\-101\-14 (15474) mUlasyaivopaghAtena vR^ikShaH puShpaphalopagaH. mUlaM hyeSha manuShyANAM dharmarAjo mahAdyutiH .. 2\-101\-15 (15475) puShpaM phalaM cha patraM cha shAkhAstasyetare janAH. te bhrAtara iva kShipraM saputrAH sahabAndhavAH .. 2\-101\-16 (15476) gachChantamanugachChAmo yena gachChati pANDavaH. udyAnAni parityajya kShetrANi cha gR^ihANi cha .. 2\-101\-17 (15477) ekaduHkhasukhAH pArthamanuyAma sudhArmikam. samuchChritapatAkAni paridhvastAjirANi cha .. 2\-101\-18 (15478) upAttadhanadhAnyAni hR^itasArANi sarvashaH. rajasA.apyavakIrNAni parityaktAni daivataiH .. 2\-101\-19 (15479) mUShakaiH paridhAvadbhirudbalairAvR^itAni cha. apetodakadhUmAni hInasaMmArjanAni cha .. 2\-101\-20 (15480) pranaShTabalikarmejyAmantrahomajapAni cha. duShkAleneva bhagnAni bhinnabhAjanavanti cha .. 2\-101\-21 (15481) asmattyaktAni veshmAni saubalaH pratipadyatAm. vanaM nagaramevAstu yena gachChanti pANDavAH .. 2\-101\-22 (15482) asmAbhishcha parityaktaM puraM sampadyatAM vanam. bilAni daMShTriNaH sarve vAni mR^igapakShiNaH .. 2\-101\-23 (15483) tyajantvasmadbhayAdbhItA gajAH siMhA vanAnyapi. anAkrAntaM prapadyantaH sevamAnaM tyajantu cha .. 2\-101\-24 (15484) tR^iNamAMsaphalAdAnAM deshAMstyaktvA mR^igadvijAH. vayaM pArthairvane samyaksaha vatsyAma nirvR^itAH .. 2\-101\-25 (15485) ityevaM vividhA vAcho nAnAjanasamIritAH. shushrAva pArthaH shrutvA cha na vichakre.asya mAnasam .. 2\-101\-26 (15486) tataH prAsAdasaMsthAstu samantAdvai gR^ihe gR^ihe. brAhmaNakShatriyavishAM shUdrANAM chaiva yoShitaH .. 2\-101\-27 (15487) gatvA svagR^ihajAlAni utpATyAvaraNAni cha. dadR^ishuH pANDavAndInAnvalkalAjinavAsasaH .. 2\-101\-28 (15488) kR^iShNAM tvadR^iShTapUrvAM tAM vrajantIM padbhireva cha. ekavastrAM rudantIM tAM muktakeshIM rajasvalAm .. 2\-101\-29 (15489) dR^iShTvA tadA striyaH sarvA vivarNavadanA bhR^isham. vilapya bahudhA mohAdduHkhashokena pIDitAH. hAhA dhigdhigdhigityuktvA netrairashrUNyavartayan .. 2\-101\-30 (15490) janasyAtha vajaH shrutvA sa rAjA bhrAtR^ibhiH saha. uddishya vanAvAsAya pratasthe kR^itanishchayaH .. 2\-101\-31 (15491) vaishampAyana uvAcha .. 2\-101\-32x (1733) tasminsamprasthite kR^iShNA pR^ithAM prApya yashasvinIm. apR^ichChadbhR^ishaduHkhArtA yAshchAnyAstatra yoShitaH .. 2\-101\-32 (15492) tato ninAdaH sumahAnpANDavAntaH pure.abhavat .. 2\-101\-33 (15493) kuntI cha bhR^ishashantaptA draupadIM prekShya gachChatIm. shokavihvalayA vAchA kR^ichChrAdvachanamabravIt .. 2\-101\-34 (15494) vatse shoko na te kAryaH prApyedaM vyasanaM mahat. strIdharmANAmabhij~nA.asi shIlAchAravatI tathA .. 2\-101\-35 (15495) na tvAM shandeShTumarhAmi bhartR^Inprati shuchismite. sAdhvI guNasamApannA bhUShitaM te kuladvayam .. 2\-101\-36 (15496) sabhAgyAH kuravashcheme ye na dagdhAstvayA.anaghe. ariShTaM vraja panthAnaM madanudhyAnabR^iMhitA .. 2\-101\-37 (15497) bhAvinyarthe hi satstrINAM vaikR^itaM nopajAyate. gurudharmAbhiguptA cha shreyaH kShipramavapsyasi .. 2\-101\-38 (15498) sahadevashcha me putraH sadA.avekShyo vane vasan. yathedaM vyasanaM prApya nAyaM sIdenmahAmatiH .. 2\-101\-39 (15499) vaishampAyana uvAcha .. 2\-101\-40x (1734) tathenyuktvA tu sA devI sravannetrajalAvilA. shoNitAktaikavasanA muktakeshI viniryayau .. 2\-101\-40 (15500) tAM kroshantIM pR^ithA duHkhAdanuvavrAja gachChatIm. athApashyansutAnsarvAnhR^itAbharaNavAsasaH .. 2\-101\-41 (15501) rurucharmAvR^itatanUnhriyA ki~nchidavAhmukhAn. paraiH parItAnsaMhR^iShTaiH suhR^idbhishchAnushochitAn .. 2\-101\-42 (15502) tadavasthAnsutAnsarvAnupasR^ityAtivatsalA. svajamAnA.avadachChekAttattadvilapatI bahu .. 2\-101\-43 (15503) kuntyuvAcha. 2\-101\-44x (1735) kathaM saddharmachAritrAnvR^ittasthitivibhUShitAn. akShudrAndR^iDhabhaktAMshcha daivatejyAparAnsadA .. 2\-101\-44 (15504) vyasanaM vaH samabhyAgAtko.ayaM vidhiviparyayaH. kasyApadhyAnajaM chedamAgaH pashyAmi vo dhiyA .. 2\-101\-45 (15505) syAttu madbhAgyadoSho.ayaM yA.ahaM yuShmAnajIjanam. duHkhAyAsabhujo.atyarthaM yuktAnapyuttamairguNaiH .. 2\-101\-46 (15506) kathaM vatsyatha durgeShu vane R^iddhivinAkR^itAH. vIryasatvabalotsAhatejobhirakR^ishAH kR^ishAH .. 2\-101\-47 (15507) yadyevamahamaj~nAsyaM vane vAsaM hi vo dhruvam. shatashR^i~NgAnmR^ite pANDau nAgamiShyaM gajAhvayam .. 2\-101\-48 (15508) dhanyaM vaH pitaraM manye tapomedhAnvitaM tathA. yaH putrAdhimasamprApya svargechChAmakarotpriyAm .. 2\-101\-49 (15509) dhanyAM chAtIndriyaj~nAnAmimAM prAptAM parAM gatim. manye tu mAdrIM dharmaj~nAM kalyANIM sarvathaiva tu .. 2\-101\-50 (15510) ratyA matyA cha gatyA cha yayA.ahamabhisandhitA. jIvitapriyatAM mahyaM dhi~NmAM sa~NkleshabhAginIm .. 2\-101\-51 (15511) putrakA na vihAsye vaH kR^ichChralabdhAnpriyAnsataH. sA.ahaM yAsyAmi hi vanaM hA kR^iShNe kiM jahAsi mAm. 2\-101\-52 (15512) antavatyasudharme.asmindhAtrA kiM nu pramAdataH. mamAnto naiva vihitastenAyurna jahAti mAm .. 2\-101\-53 (15513) hA kR^iShNa dvArakAvAsinkvAsi sa~NkarShaNAnuja. kasmAnna trAyase duHkhAnmAM chemAMshcha narottamAn .. 2\-101\-54 (15514) anAdinidhanaM ye tvAmanudhyAyanti vai narAH. tAMstvaM pAsItyayaM vAdaH sa gato vyarthatAM katham .. 2\-101\-55 (15515) ime saddharmamAhAtmyayashovIryAnuvartinaH. nArhanti vyasanaM bhoktuM nanveShAM kriyatAM dayA .. 2\-101\-56 (15516) seyaM nItyarthavij~neShu kathamApadupAgatA .. sthiteShu kulanAtheShu kathamApadupAgatA .. 2\-101\-57 (15517) hA pANDo hA mahArAja kvAsi kiM samupekShase. putrAnvivAsyataH sAdhUnaribhirdyUtanirjitAn .. 2\-101\-58 (15518) sahadeva nivartasva nanu tvamasi me priyaH. sharIrAdapi mAdreya mAM mA tyAkShIH kuputravat .. 2\-101\-59 (15519) vrajantu brAtaraste.amI yadi satyAbhisandhinaH. matparitrANajaM dharmamihaiva tvamavApnuhi .. 2\-101\-60 (15520) vaishampAyana uvAcha .. 2\-101\-61x (1736) evaM vipalatIM kuntImabhivAdya praNamya cha. pANDavA vigatAnandA vanAyaiva pravavrajuH .. 2\-101\-61 (15521) vidurashchApi tAmArtAM kuntImAshvAsya hetubhiH. prAveshayadgR^ihaM kShattA svayamArtataraH shanaiH .. 2\-101\-62 (15522) dhArtarAShTrastristAshcha nikhilenopalabhya tat. gamanaM parikarShaM cha kR^iShNAyA dyUtamaNDale .. 2\-101\-63 (15523) ruruduH susvanaM sarvA vinindantyaH kurUnbhR^isham. dadhyushcha suchiraM kAlaM karAsaktamukhAmbujAH .. 2\-101\-64 (15524) rAjA cha dhR^itarAShTrastu putrANAmanayaM tadA. dhyAyannudvignahR^idayo na shAntimadhijagmivAn .. 2\-101\-65 (15525) sa chintayannanekAgraH shokavyAkulachetanaH. kShattuH sampreShayAmAsa shIghramAgamyatAmiti .. 2\-101\-66 (15526) tato jagAma viduro dhR^itarAShTraniveshanam. taM paryapR^ichChatsaMvigno dhR^itarAShTro janAdhipaH .. .. 2\-101\-67 (15527) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi anudyUtaparvaNi ekottarashatatamo.adhyAyaH .. 101\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes## 2\-101\-40 shoNitAktaikavasanA rajasvalA .. 2\-101\-51 mahyaM mama .. 2\-101\-53 asudharme prANadhAraNe . antavati vinAshavati .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 102 .. shrIH .. 2\.102\. adhyAyaH 102 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## dhR^itarAShTreNa viduramprati pANDavAnAM vanaprasthAnasamaye cheShTavisheShaprashne tata tachcheShTAvisheShakathanapUrvakaM tattadabhiprAyAviShkaraNam .. 1\.. droNena duryodhanAya hitopadeshaH .. 2\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## vaishampAyana uvAcha .. tamAgatamatho rAjA viduraM dIrghadarshinam. sAsha~Nka iva prapachCha dhR^itarAShTo.ambikAsutaH .. 2\-102\-1 (15528) kathaM gachChati kaunteyo dharmaputro yudhiShThiraH. bhImasenaH savyasAchI mAdrIputrI cha pANDavau .. 2\-102\-2 (15529) dhaumyashchaiva kathaM kShattardraupadI cha yashasvinI. shrotumichChAmyahaM sarvaM teShAM shaMsa vicheShTitam .. 2\-102\-3 (15530) vidura uvAcha .. 2\-102\-4x (1737) vastreNa saMvR^itya mukhaM kuntIputro yudhiShThiraH. bAhU vishAlau sampashyanbhImo gachChati pANDavaH .. 2\-102\-4 (15531) sikatA vapansavyasAchI rAjAnamanugachChati. mAdrIputraH sahadevo mukhamAlipya gachChati .. 2\-102\-5 (15532) pAMsUpaliptasarvA~Ngo nakulashchittavihvalaH. darshanIyatamo loke rAjAnamanugachChati .. 2\-102\-6 (15533) kR^iShNA tu keshaiH prachChAdya mukhamAyatalochanA. darshanIyA prarudatI rAjAnamanugachChati .. 2\-102\-7 (15534) dhaumyo raudrANi sAmAni yAmyAni cha vishAmpate. gAyangachChati mArgeShu kushAnAdAya pANinA .. 2\-102\-8 (15535) dhR^itarAShTra uvAcha .. 2\-102\-9x (1738) vividhAnIha rUpANi kR^itvA gachChanti pANDavAH. tanmamAchakShva vidura kasmAdevaM vrajanti te .. 2\-102\-9 (15536) vidura uvAcha .. 2\-102\-10x (1739) nikR^itasyApi te putrairhR^ite rAjye dhaneShu cha. na dharmAchchalate buddhirdharmarAjasya dhImataH .. 2\-102\-10 (15537) yo.asau rAjA ghR^iNI nityaM dhArtarAShTreShu bhArata. nikR^ityA bhraMshitaH krodhAnnonmIlayati lochane .. 2\-102\-11 (15538) nAhaM janaM nirdaheyaM dR^iShTvA ghoreNa chakShuShA. sa pidhAya mukhaM rAjA tasmAdgachChati pANDavaH .. 2\-102\-12 (15539) yathA cha bhImo vrajati nigadataH shR^iNu. bAhvorbale nAsti samo mameti bharatarShabha .. 2\-102\-13 (15540) bAhU vishAlau kR^itvA.asau tena bhImopi gachChati. bAhU vidarshayanrAjanbAhudraviNadarpitaH .. 2\-102\-14 (15541) chikIrShankarma shatrubhyo bAhudravyAnurUpataH. pradisha~nsharasampAtAnkuntIputro.arjunastadA .. 2\-102\-15 (15542) sikatA vapansavyasAchI rAjAnamanugachChati. asaktAH sikatAstasya yathA samprati bhArata. asaktaM sharavarShANi tathA mokShyati shatruShu .. 2\-102\-16 (15543) na me kashchidvijAnIyAnmukhamadyeti bhArata. mukhamAlipya tenAsau sahadevo.api gachChati .. 2\-102\-17 (15544) nAhaM manAMsyAdadeyaM mArge strINAmiti prabho. pAMsUpaliptasarvA~Ngo nakulastena gachChati .. 2\-102\-18 (15545) ekavastrA prarudatI muktakeshI rajasvalA. shoNitenAktavasanA draupadI vAkyamabravIt .. 2\-102\-19 (15546) yatkR^ite.ahamidaM prAptA teShAM varShe chaturdashe. hatapatyo hatasutA hatabandhujanapriyAH .. 2\-102\-20 (15547) bandhushoNitadigdhA~Ngyo muktakeshyo rajasvalAH. evaM kR^itodakA bhAryAH pravekShyanti gajAhvayam .. 2\-102\-21 (15548) kR^itvA tu nairR^itAndarbhAndhIro dhaumyaH purohitaH. sAmAni gAyanyAmyAni purato yAti bhArata .. 2\-102\-22 (15549) hateShu bharateShvAjau kurUNAM guravastadA. evaM sAmAni \-\- ntItyuktvA dhaumyopi gachChati . 2\-102\-23 (15550) `prasthApya pANDavA~nsheShAnniH sheShaste bhaviShyati. iti dhaumyo vyavasito raudrasAmAni gAyati .. 2\-102\-24 (15551) dhR^itarAShTra uvAcha .. 2\-102\-25x (1740) kimabruvannaikR^itikaH kiM vA nAgarikA janAH. tathyena me samAchakShva kShattaH sarvamasheShataH .. 2\-102\-25 (15552) vidura uvAcha .. 2\-102\-26x (1741) brAhmaNAH kShatriyA vaishyAH shUdrA ye.anye vadantyatha. tachChR^iNuShva mahArAja vakShyate cha mayA tava .. 2\-102\-26 (15553) prakR^itaya UchuH. 2\-102\-27x (1742) hAhA gachChanti no nAthAH samavekShadhvamIdR^isham. aho dhikkuruvR^iddhAnAM bAlAnAmiva cheShTitam .. 2\-102\-27 (15554) rAShTrebhyaH pANDudAyAdA.NllobhAnnirvAsayanti ye. anAthAH sma vayaM sarve viyuktAH pANDunandanaiH .. 2\-102\-28 (15555) durvinIteShu lubdheShu kA prItiH kauraveShu naH. iti paurAH suduH khArtAH kroshanti sma punaH punaH .. 2\-102\-29 (15556) evamAkArali~Ngaiste vyavasAyaM manogatam. kathayantashcha kaunteyA vanaM jagmurmanasvinaH .. 2\-102\-30 (15557) evaM teShu narAgryeShu niryatsu gajasAhvayAt. anabhre vidyutashchAsanbhUmishcha samakampata .. 2\-102\-31 (15558) rAhuragrasadAdityamaparvaNi vishAmpate. ulkA chApyapasavyena puraM kR^itvA vyashIryata .. 2\-102\-32 (15559) pratyAharanti kravyAdA gR^idhragomAyuvAyasAH. devAyatanachaityeShu prAkArATTAlakeShu cha .. 2\-102\-33 (15560) evamete mahotpAtAH prAdurAsandurAsadAH. bharatAnAmabhAvAya rAjandurmantrite tava .. 2\-102\-34 (15561) vaishampAyana uvAcha .. 2\-102\-35x (1743) evaM pravadatoreva tayostatra vishAmpate. dhR^itarAShTrasya rAj~nashcha vidurasya cha dhImataH .. 2\-102\-35 (15562) nAradashcha sabhAmadhye kurUNAmagrataH sthitaH. maharShibhiH parivR^ito raudraM vAkyamuvAcha ha .. 2\-102\-36 (15563) itashchaturdashe varShe vi~NkShyantIha kauravAH. duryodhanAparAdhena bhImArjunabalena cha .. 2\-102\-37 (15564) ityuktvA divamAkramya kShipramantaradhIyata. brAhmIM shriyaM suvipulAM bibhraddevarShisattamaH .. 2\-102\-38 (15565) tato duryodhanaH karNaH shakunishchApi saubalaH. droNaM dvIpamamanyanta rAjyaM chAsmai nyavedayan .. 2\-102\-39 (15566) athAbravIttato droNo duryodhanamamarShaNam. duHshAsanaM cha karNaM cha sarvAneva cha bhAratAn .. 2\-102\-40 (15567) avadhyAnpANDavAnprAhurdevaputrAndvijAtayaH. ahaM chai sharaNaM prAptAnvartamAno yathAbalam .. 2\-102\-41 (15568) gantA sarvAtmanA bhaktyA dhArtarAShTrAnsarAjakAn. notsaheyaM parityaktuM daivaM hi balavattaram .. 2\-102\-42 (15569) dharmataH pANDuputrA vai vanaM gachChanti nirjitAH. te cha dvAdasha varShANi vane vatsyanti pANDavaH .. 2\-102\-43 (15570) charitabrahmacharyAshcha krodhAmarShavashAnugAH. vairaM niryAtayiShyanti mahadduHkhAya pANDavAH .. 2\-102\-44 (15571) mayA cha bhraMshito rAjandrupadaH sakhivigrahe. putrArthamayajadrAjA vadhAya mama bhArata .. 2\-102\-45 (15572) yAjopayAjatapasA putraM lebhe sa pAvakAt. dhR^iShTadyumnaM draupadIM cha vedImadhyAtsumadhyamAm .. 2\-102\-46 (15573) dhR^iShTadyumnastu pArthAnAM syAlaH sambandhato mataH. pANDavAnAM priyaratastasmAnmAM bhayamAvishat .. 2\-102\-47 (15574) jvAlAvarNo devadatto dhanuShmAnkavachI sharI. martyadharmatayA tasmAdadya me sAdhvaso mahAn .. 2\-102\-48 (15575) gato hi pakShatAM teShAM pArShataH paravIrahA. rathAtirathasa~NkhyAyAM yo.agraNIrarjuno yuvA .. 2\-102\-49 (15576) sR^iShTaprANo bhR^ishataraM tena chetsa~Ngamo mama. kimanyadduHkhamadhikaM paramaM bhuvi kauravAH .. 2\-102\-50 (15577) dhR^iShTadyumno droNamR^ityuriti viprathitaM vachaH. madvadhAyAshrito.apyeSha loke chApyativishrutaH .. 2\-102\-51 (15578) so.ayaM nUnamanuprAptastvatkR^ite kAlaparyayaH. tvaritaM kuruta shreyo naitadetAvatA kR^itam .. 2\-102\-52 (15579) muhUrtaM sukhamevaitattAlachChAyeva haimanI. jayadhvaM cha mahAyaj~nairbhogAnashnIta datta cha .. 2\-102\-53 (15580) itashchaturdashe varShe mahatprApsyatha vaishasam. duryodhana nishamyaitatpratipadya yathechChasi .. 2\-102\-54 (15581) shamaM vA pANDuputreNa prayu~NkShva yadi manyase. 2\-102\-55 (15582) vaishampAyana uvAcha .. droNasya \-\-chanaM shrutvA dhR^itarAShTro.abravIdidam .. 2\-102\-55x (1744) samyagAha guruH kShattarupAvartaya pANDavAn. yadi te na nivartante satkR^itA yAntu pANDavAH. 2\-102\-56 (15583) sashastrarathapAdAtA bhogavantashcha putrakAH .. .. 2\-102\-57 (15584) iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi anudyataparvaNi dvyadhikashatatamo.adhyAyaH .. 102\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes## 2\-102\-16 asaktAH parasparamalagnAH .. 2\-102\-39 dvIpamAshrayam .. 2\-102\-48 devadatto devairdattaH .. 2\-102\-50 sa~NgamaH sa~NgrAme iti sheShaH .. 2\-102\-53 haimanI hemantasambandhinI .. 2\-102\-54 vaishasaM nAsham .. \medskip\hrule\medskip sabhAparva \- adhyAya 103 .. shrIH .. 2\.103\. adhyAyaH 103 ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics## dhR^itarAShTrasa~njayayoH saMvAdaH .. 1\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text## vaishampAyana uvAcha .. vanaM gateShu pArtheShu nirjiteShu durodare. dhR^itarAShTraM mahArAja tadA chintA samAvishat .. 2\-103\-1 (15585) taM chintayAnamAsInaM dhR^itarAShTraM janeshvaram. niH shvasantamanekAgramiti hovAcha sa~njayaH .. 2\-103\-2 (15586) avApya vasusampUrNAM vasudhAM vasudhAdhipa. pravrAjya pANDavAnrAjyAdrAjankimanushochasi .. 2\-103\-3 (15587) dhR^itarAShTra uvAcha .. 2\-103\-4x (1745) ashochyatvaM kutasteShAM yeShAM vairaM bhaviShyati. pANDavairyuddhashauNDairhi balavadbhirmahArathaiH .. 2\-103\-4 (15588) sa~njaya uvAcha .. 2\-103\-5x (1746) tavedaM sukR^itaM rAjanmahadvairamupasthitam. vinAsho yena lokasya sAnubandho bhaviShyati .. 2\-103\-5 (15589) vAryamANo hi bhIShmeNa droNena vidureNa cha. pANDavAnAM priyAM bhAryAM draupadIM dharmachAriNIm. 2\-103\-6 (15590) prAhiNodAnayeheti putro duryodhanastava. sUtaputraM sumandAtmA nirlajjaH prAtikAminam .. 2\-103\-7 (15591) yasmai devAH prayachChanti puruShAya parAbhavam. buddhiM tasyApakarShanti so.avAchInAni pashyati .. 2\-103\-8 (15592) buddhau kaluShabhUtAyAM vinAshe samupasthite. anayo nayasa~NkAsho hR^idayAnnApasarpati .. 2\-103\-9 (15593) anarthAshchArtharUpeNa arthAshchAnartharUpiNaH. uttiShThanti vinAshAya nUnaM tachchAsya rochate .. 2\-103\-10 (15594) na kAlo daNDamudyamya shiraH kR^intati kasyachit. kAlasya balametArvAdvaparItArthadarshanam .. 2\-103\-11 (15595) AsAditamidaM ghoraM tumulaM romaharShaNam. pA~nchAlImapakarShadbhiH sabhAmadhye tapasvinIm .. 2\-103\-12 (15596) ayonijAM rUpavatIM kule jAtAM vibhAvasoH. ko nu tAM sarvadharmaj~nAM paribhUya yashasvinIm .. 2\-103\-13 (15597) paryAnayetsabhAmadhye vinA durdyUtadevinam. strIdharmiNI varArohA shoNitena pariplutA .. 2\-103\-14 (15598) ekavastrAtha pA~nchAlI pANDavAnabhyavaikShata. hR^itasvAnhR^itarAjyAMshcha hR^itavastrAnhR^itashriyaH .. 2\-103\-15 (15599) vihInAnsarvakAmebhyo dAsabhAvamupAgatAn. dharmapAshaparikShiptAnashaktAniva vikrame .. 2\-103\-16 (15600) kruddhAM chAnarhatIM kR^iShNAM duHkhitAM kurusaMsadi. duryodhanashcha karNashcha kaTukAnyabhyabhAShatAm .. 2\-103\-17 (15601) iti sarvamidaM rAjannAkulaM pratibhAti me. 2\-103\-18 (15602) dhR^itarAShTra uvAcha .. tasyAH kR^ipaNachakShurbhyAM pradahyetApi medinI .. 2\-103\-18x (1747) api sheShaM bhavedadya putrANAM mama sa~njaya. bharatAnAM striyaH sarvA gAndhAryA saha sa~NgatAH .. 2\-103\-19 (15603) prAkoshanbhairavaM tatra dR^iShTvA kR^iShNAM sabhAgatAm. dharmiShTAM dharmapatnIM cha rUpayauvanashAlinIm .. 2\-103\-20 (15604) prajAbhiHsaha sa~Ngamya hyanushochanti nityashaH. agnihotrANi sAyAhne cha chAhUyanta sarvashaH .. 2\-103\-21 (15605) brAhmaNAH kupitAshchAsandraupadyAH parikarShaNe. AsInniShThAnako ghoro nirghAtashcha mahAnabhUt .. 2\-103\-22 (15606) diva ulkAshchApatanta rAhushchArkamupAgrasat. aparvaNi mahAghoraM prajAnAM jayanbhayam .. 2\-103\-23 (15607) tathaiva rathashAlAsu prAdurAsIddhutAshanaH. dhvajAshchApi vyashIryanta bharatAnAmabhUtaye .. 2\-103\-24 (15608) duryodhanasyAgnihotre prAkroshanbhairavaM shivAH. tAstadA pratyabhAShanta rAsabhAH sarvato dishaH .. 2\-103\-25 (15609) prAtiShThata tato bhIShmo droNena saha sa~njaya. kR^ipashcha somadattashcha bAhlIkashcha mahAmanAH .. 2\-103\-26 (15610) tato.ahamabruvaM tatra vidureNa prachoditaH. varaM dadAni kR^iShNAyai kA~NkShitaM yadyadichChati .. 2\-103\-27 (15611) avR^iNottatra pA~nchAlI pANDavAnA \-\-satAm. sarathAnsadhanuShkAMshchApyanuj~nAsiShamapyaham .. 2\-103\-28 (15612) athAbravInmahAprAj~no viduraH sarvadharmavit. etadantAstu bharatA yadva\-kR^iShNA sabhAM gatA .. 2\-103\-29 (15613) yaiShA pA~nchAlarAjasya sutA sA shrIranuttamA. pA~nchAlI pANDavAnetAndaivasR^iShTopasarpati .. 2\-103\-30 (15614) tasyAH pArthAH parikleshaM na kShaMsyante hyamarShaNAH. vR^iShNayo vA maheShvAsAH pA~nchAlA vA mahArathAH .. 2\-103\-31 (15615) tena satyAbhisandhena vAsudevena rakShitAH. AgamiShyati bIbhatsuH pa~nchAlaiH parivAritaH .. 2\-103\-32 (15616) teShAM madhye maheShvAso bhImaseno mahAbalaH. AgamiShyati dhunvAno gadAM daNDamivAntakaH .. 2\-103\-33 (15617) tato gANDIvanirghoShaM shrutvA pArthasya dhImataH. gadAvegaM cha bhImasya nAlaM soDhuM narAdhipAH .. 2\-103\-34 (15618) tatra me rochate nityaM pArthaiH sAma na vigrahaH. kurubhyo hi sadA manye pANDavAnbalavattarAn .. 2\-103\-35 (15619) tathA hi balavAnrAjA jarAsandho mahAdyutiH. bAhupraharaNenaiva bhImena nihato yudhi. 2\-103\-36 (15620) tasya te shama evAstu pANDavairbharatarShabha. ubhayoH pakShayoryuktaM kriyatAmavisha~NkayA .. 2\-103\-37 (15621) evaM kR^ite mahArAja paraM shreyastvamApsyasi. evaM gAvalgaNe kShattA dharmArthasahitaM vachaH .. 2\-103\-38 (15622) uktavAnna gR^ihItaM vai mayA putrahitaiShiNA .. .. 2\-103\-39 (15623) iti shrImanmahAbhArate shatasAhasrayAM saMhitAyAM vaiyAsikyAM sabhAparvaNi anudyUtaparvaNi vyadhikashatatamo.adhyAyaH. . 103\.. .. samAptamanudyUtaparva sabhAparva cha .. itaH paraM vanaparva bhaviShyati tasyAyamAdyaH shlokaH. janamejaya uvAcha.. evaM dyUtajitAH pArthAH kopitAshcha durAtmabhiH. dhArtarAShTraiH sahAmAtyairnikR^ityA dvijasattama.. 1\.. ##Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes## 2\-103\-22 niShThAnakaH chaNDavAta ityarthaH . nirghAto vajrashabdaH .. ## \medskip\hrule\obeylines \medskip {\rm Please send corrections to sanskrit at cheerful dot c om} {\rm Last updated \today} {\rm http://sanskritdocuments.org} \end{document}