%@@1 % File name : mbhK09.itx %-------------------------------------------- % Text title : 9 shalyaparva % Author : Veda Vyasa % Language : sanskrit % Subject : /hindu/philosohphy/religion % Description/comments : Mahabharata - Southern Recension - Kumbhaghonam Edition % Based on the `Southern Recension' of the MahAbhArata, edited by Krishnacharya % 1906-1914 % Transliterated by : Prof. Shrinivasa Varakhedi >worked on this with the % support of his research team members, Prof. K. V. Ramakrishnamacharyulu, Prof. % Amba Kulakarni, Prof. Prahladachar, members of MSP Bangalore and many others % Proofread by : % Latest update : October 13, 2013 % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % Special Instructions : i1h.hdr,ijag.inc,itrans.sty,multicol.sty,iarticle.sty % Transliteration scheme: ITRANS 5.3 % Site access : http://sanskritdocuments.org/ %----------------------------------------------------- % The text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. %@@1 %-------------------------------------------------------- \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=50pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. 9. shalyaparva Kumbhaghonam Edition ..}## \itxtitle{.. 9\. shalyaparva ..}##\endtitles ## \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 001 .. shrIH .. 9\.1\. adhyAyaH 1 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## duryodhanena shalyasya sainApatye.abhiShechanapUrvakaM punaryuddhAya niryANam .. 1 .. sa~njayAchChalyaduryodhanAdivadhashravaNena mUrchChitasya dhR^itarAShTrasya vidureNa samAshvAsanam .. 2 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-1\-0 (60111) shrIvedavyAsAya namaH .. 9\-1\-0x (5079) nArAyaNaM namaskR^itya naraM chaiva narottamam . devIM sarasvatIM (vyAsaM) chaiva tato jayamudIrayet .. 9\-1\-1 (60112) janamejaya uvAcha. 9\-1\-2x (5080) evaM nipAtite karNe samare savyasAchinA . alpAvashiShTAH kuravaH kimakurvata vai dvija .. 9\-1\-2 (60113) vidIryamANaM cha balaM dR^iShTvA rAjA suyodhanaH . pANDavaiH prAptakAlaM cha kiM prApadyata kauravaH .. 9\-1\-3 (60114) etadichChAmyahaM shrotuM tadAchakShva dvijottama . na hi tR^ipyAmi pUrveShAM shR^iNvAnashcharitaM mahat .. 9\-1\-4 (60115) vaishampAyana uvAcha. 9\-1\-5x (5081) tataH karNe hate rAjandhArtarAShTraH suyodhanaH . bhR^ishaM shokArNave magno nirAshaH sarvato.abhavat .. 9\-1\-5 (60116) hAkarNa hAkarNa iti shochamAno muhurmuhuH . kR^ichChrAtsvashibiraM prAyAdvatashiShTairnR^ipaiH saha .. 9\-1\-6 (60117) sa samAshvAsyamAno.api hetubhiH shAstranishchitaiH . rAjanvibhUtimichChadbhiH sUtaputramanusmaran .. 9\-1\-7 (60118) sa daivaM balavanmatvA prabhAte vimale sati . sa~NgrAme nishchayaM kR^itvA punaryudvAya niryayau .. 9\-1\-8 (60119) shalyaM senApatiM kR^itvA vidhivadrAjasattamam . raNAya niryayau rAjA hatashiShTairnR^ipaiH saha .. 9\-1\-9 (60120) tataH sutumulaM yuddhaM kurupANDavasenayoH . babhUva bharatashreShTha devAsuraraNopamam .. 9\-1\-10 (60121) tataH shalyo mahArAja kR^itvA kadanamAhave . pANDusainye.atha madhyAhne dharmarAjena pAtitaH .. 9\-1\-11 (60122) tato duryodhano rAjA hatabandhU raNAjirAt . apasR^itya hadaM ghoraM vivesha ripujAdbhuyAt .. 9\-1\-12 (60123) athAparAhNe tasyAhnaH parivArya mahArathaiH . hadAdAhUya yudvAya bhImasenena pAtitaH .. 9\-1\-13 (60124) tasmiMstu nihate vIre maheShvAsAstrayo raNe . kR^itavarmA kR^ipo drauNirjaghnuH pANDavasainikAn .. 9\-1\-14 (60125) tataH pUrvAhNasamaye shibirAdetya sa~njayaH . pravivesha purIM dIno duHkhashokasamanvitaH .. 9\-1\-15 (60126) sa pravishya purIM sUto bhUjAvuchChritya duHkhitaH . vepamAnastato rAj~naH pravipresha niveshanam .. 9\-1\-16 (60127) dhAvatashchApyapashya##xxx## tatratyAnpuruSharShabhAn . naShTachittAnivonmattA~nshokena bhR^ishaduHkhitAn .. 9\-1\-17 (60128) dR^iShTvaiva cha narA~nshIghraM vyAjahArAtiduHkhitaH . aho bata vipanno.asmi nidhanena mahAtmanaH .. 9\-1\-18 (60129) aho subalavAnkAlo gatishcha paramA tathA . shukratulyabalAH sarve yatrAhanyanta pArthivAH .. 9\-1\-19 (60130) taM dR^iShTvaiva pure rAja~njanaH sarvaH sma sa~njayam . praruroda bhayodvigno hA rAjanniti susvaram .. 9\-1\-20 (60131) AkumAraM naravyAghra tatpuraM vai samantataH . ArtanAdaM mahachchakre shrutvA vinihataM nR^ipam .. 9\-1\-21 (60132) tathA sa vihvalaH sUtaH pravishya nR^ipatikShayam . dadarsha nR^ipatishreShThaM praj~nAchakShuShamIshvaram .. 9\-1\-22 (60133) dR^iShTvA chAsInamanaghaM samantAtparivAritam . snuShAmirbharatashreShTha gAndhAryA vidureNa cha . tathA.anyaishcha suhR^idbhishcha j~nAtimishcha hitaiShibhiH .. 9\-1\-23 (60134) tameva chArthaM dhyAyantaM karNasya nidhanaM prati . rudannevAbravIdvAkyaM rAjAnaM janamejaya .. 9\-1\-24 (60135) nAtihR^iShTamanAH sUto bAShpasandigdhayA girA . sa~njayo.ahaM naravyAghra namaste bharatarShabha .. 9\-1\-25 (60136) madrAdhipo hataH shalyaH shakuniH saubalastathA . ulUkaH puruShavyAghra kaitavyo dR^iDhavikramaH .. 9\-1\-26 (60137) saMshaptakA hatAH sarve kAmbhojAshcha shakaiH saha . mlechChAshcha pArvatIyAshcha yavanAshcha nipAtitAH .. 9\-1\-27 (60138) prAchyA hatA mahArAja dAkShiNAtyAshcha sarvashaH . udIchyAshcha hatAH sarve pratIchyAshcha narottamAH . rAjAno rAjaputrAshcha sarve vinihatA nR^ipa .. 9\-1\-28 (60139) karNaputro hataH shUraH satyaseno mahAbalaH .. 9\-1\-29 (60140) duryodhano hato rAjA yayoktaM pANDavena ha . ##xxxxxx## mahArAja shete pAMsuShu rUShitaH .. 9\-1\-30 (60141) ##xxxxxx## hato xxx ja~nshikhaNDI chAparAjitaH . uttamauja yudhAmanyustathA sarve prabhadrakAH .. 9\-1\-31 (60142) pA~nchAlashcha naravyAghra chedayashcha niShUditAH . tava putrA hatAH sarve draupadeyAshcha bhArata .. 9\-1\-32 (60143) narA vinihatAH sarve gajAshcha vinipAtitAH . rathinatra naravyAghra hayAshcha nihatA yudhi .. 9\-1\-33 (60144) ni##xxxx## shibiraM rAvaMjAvakAnAM kR^itaM prabho . pANDavAnAM cha shUrANAM samAsAdya parasparam .. 9\-1\-34 (60145) ##xxxx## srIsheShamabhavajjagatkAlena mohitam . sapta pANDavataH shiShTA dhArtarAShTrAstrayorathAH .. 9\-1\-35 (60146) te chaiva bhrAtaraH pa~ncha vAsudevo.atha sAtyakiH . kR^ipashcha kR^itavarmA cha drauNishcha jayatAM varaH .. 9\-1\-36 (60147) ete sheShA mahArAja rathino nR^ipasattama . akShauhiNInAmaShTAnAM dashAnAM cha na saMshayaH .. 9\-1\-37 (60148) ete sheShA mahArAja sarve.anye nidhanaM gatAH . kAlena nihataM sarvaM jagadvai bharatarShabha . duryodhanaM vai purataH kR^itvA sarve narA hatAH .. 9\-1\-38 (60149) vaishampAyana uvAcha. 9\-1\-39x (5082) etachChrutvA vachaH krUraM dhR^itarAShTro janeshvaraH . nipapAta sa rAjendro gatasatvo mahItale .. 9\-1\-39 (60150) tasminnipatite vIre viduro.api mahAyashAH . nipapAta mahArAja shokavyasanakarshitaH .. 9\-1\-40 (60151) gAndhArI cha mahAbhAgA sarvAshcha kuruyoShitaH . patitAH sahasA bhUmau shrutvA ghorataraM vachaH .. 9\-1\-41 (60152) niHsaMj~naM patitaM bhUmau tadA.a.asIdrAjamaNDalam . vilApamuktopahataM chitraM nyastaM paTe yathA .. 9\-1\-42 (60153) kR^ichChreNa tu tato rAjA dhR^itarAShTro mahIpatiH . shanairalabhata prANAnputravyasanakarshitaH .. 9\-1\-43 (60154) labdhvA tu sa nR^ipaH prANAnvepamAnaH suduHkhitaH . nirIkShya cha dishaH sarvAH kShattAraM vAkyamabravIt .. 9\-1\-44 (60155) viddhi kShattarmahAprAj~na tvaM gatirbharatarShabha . mamAnAthasya subhR^ishaM putrairhInasya sarvashaH . evamuktvA tato bhUyo visaMj~no nipapAta ha .. 9\-1\-45 (60156) taM tathA patitaM dR^iShTvA bAndhavA ye.asya kechana . shItaiste siShichustoyairvivyajurvyajanairapi .. 9\-1\-46 (60157) sa tu dIrgheNa kAlena pratyAshvasto narAdhipaH . tUShNImAsInmahIpAlaH putravyasanakarshitaH .. 9\-1\-47 (60158) niHshvasa~njihmaga iva kumbhakShipto.abhavannR^ipaH .. 9\-1\-48 (60159) sa~njayo.apyarudattatra dR^iShTvA rAjAnamAturam . tathA sarvAH striyashchaiva gAndhArI cha yashasvinI .. 9\-1\-49 (60160) tato dIrgheNa kAlena viduraM vAkyamabravIt . dhR^itarAShTro narashreShTha muhyamAno muhurmuhuH .. 9\-1\-50 (60161) gachChantu yoShitaH sarvA gAndhArI cha yashasvinI . tatheme suhR^idaH sarve muhyate me mano bhR^isham .. 9\-1\-51 (60162) evamuktastataH kShattA tAH striyo bharatarShabha . visarjayAmAsa shanairmuhyamAnaH punaHpunaH .. 9\-1\-52 (60163) nishchakramustataH sarvAH striyo bharatasattama . suhR^idashcha tathA sarve dR^iShTvA rAjAnamAturam .. 9\-1\-53 (60164) tato narapatistatra labdhvA saMj~nAM parantapaH . gatirme ko bhavedadya iti chintAsamAkulaH . apR^ichChatsa~njayaM tatra rodamAnaM bhR^ishAturam .. 9\-1\-54 (60165) prA~njaliM sa~njayaM dR^iShTvA rodamAnaM muhurmuhuH . j~nAtInstriyo.atha niryApya pravishya viduraHpunaH .. 9\-1\-55 (60166) rAjAnaM shochamAnastu taM shochantaM muhurmuhuH . samAshvAsayata kShattA vachasA madhureNa cha .. .. 9\-1\-56 (60167) iti shrImanmahAbhArate karNaparvaNi shalyavadhaparvaNi prathamo.adhyAyaH .. 1 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes## 9\-1\-12 aparAhe aparArdhe .. 9\-1\-41 vilApavuktopahataM iti ~Na.pAThaH . vilApayuktaM sumahat iti gha. pAThaH .. 9\-1\-1 prathamo.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 002 .. shrIH .. 9\.2\. adhyAyaH 2 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## dhR^itarAShTreNa sa~njayasya purato duryodhanavachanAnusmaraNena vilApaH .. 1 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-2\-0 (60168) vaishampAyana uvAcha. 9\-2\-0x (5083) visR^iShTAsvatha nArIShu dhR^itarAShTro.ambikAsutaH . vilalApa mahArAja duHkhAdduHkhataraM gataH .. 9\-2\-1 (60169) sadhUmamiva niHshvasya karau dhunvanpunaHpunaH . bahu sa~nchintayitvA tu sa~njayaM vAkyamabravIt .. 9\-2\-2 (60170) dhR^itarAShTra uvAcha. 9\-2\-3x (5084) aho bata mahadduHkhaM yadahaM pANDavAnraNe . kShemiNashchAvyayAMshchaiva tvattaH sUta shR^iNomi vai .. 9\-2\-3 (60171) vajrasAramayaM nUnaM hR^idayaM sudR^iDhaM mama . yachChrutvA nihatAnputrAndIryate na sahasradhA .. 9\-2\-4 (60172) chintayitvA vachasteShAM bAlakrIDAM cha sa~njaya . adya chaiva hatA~nshrutvA dIryate me bhR^ishaM manaH .. 9\-2\-5 (60173) andhatvAdyadi putrANAM na me rUpinidarshanam . putrasnehakR^itA prItirnityameteShu dhAritA .. 9\-2\-6 (60174) bAlabhAvamatikramya yauvanasthAMshcha tAnaham . shriyaM prAptAMshcha tA~nshrutvA hR^iShTa AsaM tadA.anagha .. 9\-2\-7 (60175) tAnadya nihatA~nshrutvA hataishvaryAnhataujasaH . na labheyaM kvachichChAntiM putrAdhibhirabhiplutaH .. 9\-2\-8 (60176) ehyehi vatsa rAjendra mamAnAthasya putraka . tvayA hIno mahAbAho kAM nu yAsyAmyahaM gatim .. 9\-2\-9 (60177) kathaM tvaM pR^ithivIpAlAMstyaktvA tAta samAgatAn . sheShe vinihato bhUmau prAkR^itaH kunR^ipo yathA .. 9\-2\-10 (60178) gatirbhUtvA mahArAja j~nAtInAM suhR^idAM tathA . andhaM vR^idvaM cha mAM vIra vihAya kva nu yAsyasi .. 9\-2\-11 (60179) sA kR^ipA sA cha te prItiH sA cha rAjasu mAnitA . kathaM tvaM nihataH pArthaiH saMyugeShvaparAjitaH .. 9\-2\-12 (60180) ko nu mAmutthitaH kAle tAtatAteti vakShyati . mahArAjeti satataM lokanAtheti chAsakR^it .. 9\-2\-13 (60181) pariShvajya cha kaM kaNThe snehena klinnalochanaH . anushAstA.asmi kauravya tatsAdhu vadame vachaH .. 9\-2\-14 (60182) nanu nAmAhamashrauShaM vachanaM tava putraka . bhUyasI mama pR^ithvIyaM tAta pArthasya no tathA .. 9\-2\-15 (60183) bhagadattaH kR^ipaH shalya Avantyo.atha jayadrathaH . bhUrishravAH somadatto mahArAjashcha bAhlikaH .. 9\-2\-16 (60184) ashvatthAmA cha bhojashcha mAgadhashcha mahAbalaH . bR^ihadbalashcha krAthashcha shakunishchApi saubalaH .. 9\-2\-17 (60185) mlechChAshcha shatasAhasrAH shakAshcha yavanaiH saha . sudakShiNashcha kAmbhojastrigartAdhipatistathA .. 9\-2\-18 (60186) bhIShmaH pitAmahashchaiva bhAradvAjo.atha gautamaH . shrutAyushchAshrutAyushcha shatAyushchApi vIryavAn .. 9\-2\-19 (60187) jalasandho.athArShyashR^i~NgI rAkShasashchApyalAyudhaH . alambuso vIrabAhuH subAhushcha mahArathaH .. 9\-2\-20 (60188) ete chAnye cha bahavo rAjAno rAjasattama . madarthaM prahariShyanti prANAMstyaktvA dhanAni cha .. 9\-2\-21 (60189) teShAM madhye sthito yuddhe bhrAtR^ibhiH parivAritaH . yodhayiShyAmyahaM pArthAnpA~nchAlAMshchaiva sarvashaH .. 9\-2\-22 (60190) chedIMshcha nR^ipashArdUla draupadeyAMshcha saMyuge . sAtyakiM kuntibhojaM cha rAkShasaM cha ghaTotkacham .. 9\-2\-23 (60191) eko.apyeShAM mahArAja samarthaH sannivAraNe . samare pANDaveyAnAM sa~Nkruddho hyabhidhAvatAm .. 9\-2\-24 (60192) kiM punaH sahitA vIrAH kR^itavairAshcha pANDavaiH . athavA sarva evaite pANDavasyAnuyAyibhiH .. 9\-2\-25 (60193) yotsyante saha rAjendra haniShyanti cha tAnmR^idhe . karNa eko mayA sArdhaM nihaniShyati pANDavAn .. 9\-2\-26 (60194) te vai nR^ipatayo vIrAH sthAsyanti mama shAsane .. 9\-2\-27 (60195) yashcha teShAM praNetA vai vAsudevo mahAbalaH . na sa sannahyate rAjanniti mAmabravIdvachaH .. 9\-2\-28 (60196) evaM cha vadataH sUta bahusho mama sannidhau . yuktito hyanupashyAmi nihatAnpANDavAnraNe .. 9\-2\-29 (60197) teShAM madhye sthitA yatra hanyante mama putrakAH . vyAyachChamAnAH samare kimanyadbhAgadheyataH .. 9\-2\-30 (60198) bhIShmashcha nihato yatra lokanAthaH pratApavAn . shikhaNDinaM samAsAdya mR^igendra iva jambukam .. 9\-2\-31 (60199) droNashcha brAhmaNo yatra sarvashastrAstrapAragaH . nihataH pANDavaiH sa~Nkhye kimanyadbhAgadheyataH .. 9\-2\-32 (60200) karNashcha nihataH sa~Nkhye divyAstraj~no mahAbalaH . bhUrishravA hato patra somadattashcha saMyuge . bAhlikashcha mahArAja kimanyadbhAgadheyataH .. 9\-2\-33 (60201) bhagadatto hato yatra gajayuddhavishAradaH . jayadrathashcha nihataH kimanyadbhAgadheyataH .. 9\-2\-34 (60202) sudakShiNo hato yatra jalasandhashcha pauravaH . shrutAyushchAshrutAyushcha kimanyadbhAgadheyataH .. 9\-2\-35 (60203) mahAbalastathA pANDyaH sarvashastrabhR^itAM varaH . nihataH pANDavaiH sa~Nkhye kimanyadbhAgadheyataH .. 9\-2\-36 (60204) bR^ihadbalo hato yatra mAgadhashcha mahAbalaH . ugrAyudhashcha vikrAntaH pratimAnaM dhanuShmatAm .. 9\-2\-37 (60205) Avantyo nihato yatra traigartashcha janAdhipaH . saMshaptakAshcha nihatAH kimanyadbhAgadheyataH .. 9\-2\-38 (60206) alambusastathA rAjanrAkShasashchApyalAyudhaH . ArShyashR^i~Ngishcha nihataH kimanyadbhAgadheyataH .. 9\-2\-39 (60207) nArAyaNA hatA yatra gopAlA yuddhadurmadAH . mlechChAshcha bahusAhasrAH kimanyadbhAgadheyataH .. 9\-2\-40 (60208) shakuniH saubalo yatra kaitavyashcha mahAbalaH . nihataH sabalo vIraH kimanyadbhAgadheyataH .. 9\-2\-41 (60209) ete chAnye cha bahavaH kR^itAstrA yuddhadurmadAH . rAjAno rAjaputrAshcha shUrAH parighabAhavaH . nihatA bahavo yatra kimanyadbhAgadheyataH .. 9\-2\-42 (60210) yatra shUrA maheShvAsAH kR^itAstrA yudvadurmadAH . bahavo nihatAH sUta mahendrasamavikramAH .. 9\-2\-43 (60211) nAnAdeshasamAvR^ittAH kShatriyA yatra sa~njaya . nihatAH samare sarve kimanyadbhAgadheyataH .. 9\-2\-44 (60212) putrAshcha me vinihatAH pautrAshchaiva mahAbalAH . vayasyA bhrAtarashchaiva kimanyadbhAgadheyataH .. 9\-2\-45 (60213) bhAgadheyasamAyukto dhruvamutpadyate naraH . yastu bhAgyasamAyuktaH sa shubhaM prApnuyAnnaraH .. 9\-2\-46 (60214) ahaM viyuktastairbhAgyaiH putraishchaiveha sa~njaya . kathamadya bhaviShyAmi vR^iddhaH shatruvashaM gataH .. 9\-2\-47 (60215) nAnyadatra paraM manye vanavAsAdR^ite prabho . so.ahaM vanaM gamiShyAmi nirbandhurj~nAtisaMkShaye .. 9\-2\-48 (60216) na hi me.anyadbhavechChreyo vanAbhyupagamAdR^ite . imAmavasthAM prAptasya lUnapakShasya sa~njaya .. 9\-2\-49 (60217) duryodhano hato yatra shalyashcha nihato yudhi . duHshAsano viviMshashcha vikarNashcha mahAbalaH .. 9\-2\-50 (60218) kathaM hi bhImasenasya shroShye.ahaM shabdamuttamam . ekena samare yena hataM putrashataM mama .. 9\-2\-51 (60219) asakR^idvadatastasya duryodhanavadhena cha . duHkhashokAbhisantapto na shroShye paruShA giraH .. 9\-2\-52 (60220) vaishampAyana uvAcha. 9\-2\-53x (5085) evaM sa shokasantaptaH pArthivo hatabAndhavaH . muhurmuhurmuhyamAnaH putrAdhibhirabhiplutaH .. 9\-2\-53 (60221) vilapya suchiraM kAlaM dhR^itarAShTro.ambikAsutaH . dIrghamuShNaM sa niHshvasya chintayitvA parAbhavam .. 9\-2\-54 (60222) duHkhena mahatA rAjansantapto bharatarShabhaH . punargAvalgaNiM sUtaM paryapR^ichChadyathAtatham .. 9\-2\-55 (60223) dhR^itarAShTra uvAcha. 9\-2\-56x (5086) bhIShmadroNau hatau shrutvA sUtaputraM cha pAtitam . senApatiM praNetAraM kamakurvata mAmakAH .. 9\-2\-56 (60224) yaM yaM senApraNetAraM yudhi kurvanti mAmakAH . achireNaiva kAlena taM taM nighnanti pANDavAH .. 9\-2\-57 (60225) raNamUrdhni hato bhIShmaH pashyatAM vaH kirITinA . evameva hato droNaH sarveShAmeva pashyatAm .. 9\-2\-58 (60226) evameva hataH karNaH sUtaputraH pratApavAn . sarAjakAnAM sarveShAM pashyatAM vaH kirITinA .. 9\-2\-59 (60227) pUrvamevAhamukto vai vidureNa mahAtmanA . duryodhanAparAdhena prajeyaM vinashiShyati .. 9\-2\-60 (60228) kechinna samyakpashyanti mUDhAH samyagavekShya cha . tadidaM mama mUDhasya tathAbhUtaM vachaH sma tat .. 9\-2\-61 (60229) yadabravItsa dharmAtmA viduro dIrghadarshivAn . tattathA samanuprAptaM vachanaM satyavAdinAH .. 9\-2\-62 (60230) daivopahatachittena yanmayA.anuShThitaM purA . anayasya phalaM tasya brUhi gAvalgaNe punaH .. 9\-2\-63 (60231) ko vA mukhamanIkAnAmAsItkarNo nipAtite . arjunaM vAsudevaM cha ko vA pratyudyayau rathI .. 9\-2\-64 (60232) ke.arakShandakShiNaM chakraM madrarAjasya saMyuge . vAmaM cha yodvukAmasya ke vA vIrasya pR^iShThataH .. 9\-2\-65 (60233) kathaM cha vaH sametAnAM madrarAjo mahArathaH . nihataH pANDavaiH sa~Nkhye putro vA mama sa~njaya .. 9\-2\-66 (60234) brUhi sarvaM yathAtattvaM bharatAnAM mahAkShayam . yathA cha nihataH sa~Nkhye putro duryodhano mama .. 9\-2\-67 (60235) pA~nchAlAshcha yathA sarve nihatAH sapadAnugAH . dhR^iShTadyumnaH shikhaNDI cha draupadyAH pa~ncha chAtmajAH .. 9\-2\-68 (60236) pANDavAshcha yathA muktAstathobhau mAdhavau yudhi . kR^ipashcha kR^itavarmA cha bhAradvAjasya chAtmajaH .. 9\-2\-69 (60237) yadyathA yAdR^ishaM chaiva yuddhaM vR^ittaM cha sAmpratam . akhilaM shrotumichChAmi kushalo hyasi sa~njaya .. .. 9\-2\-70 (60238) iti shrImanmahAbhArate karNaparvaNi shalyavadhaparvaNi dvitIyo.adhyAyaH* .. 2 ..* etadanantaraM jha.pAThe eko.adhyAyo.adhiko dR^ishyate . ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## pArthena nihate karNe pANDavabhayAtpalAyamAnAM senAM nivartya duryodhanasya punaryuddhodyamaH .. 1 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-2\-0 (60239) [sa~njaya uvAcha. 9\-2\-0x (5087) shR^iNu rAjannavahito yathAvR^itto mahAnkShayaH . kurUNAM pANDavAnAM cha samAsAdya parasparam .. 9\-2\-1 (60240) nihate sUtaputre tu pANDavena mahAtmanA . vidruteShu cha sainyeShu samAnIteShu chAsakR^it .. 9\-2\-2 (60241) ghore manuShyadehAnAmAjau naravarakShaye . yattatkarNe hate pArthaH kasiMhanAdamathAkarot .. 9\-2\-3 (60242) tadA tava sutAnrAjanprAvishatsumahadbhayam .. 9\-2\-4 (60243) na sandhAtumanIkAni na chaivAtha parAkrame . AsIdbuddhirhate karNe tava yodhasya kasyachit .. 9\-2\-5 (60244) vaNijo nAvi bhinnAyAmagAdhe vipluvA iva . apAre pAramichChanto hate dvIpe kirITinA .. 9\-2\-6 (60245) sUtaputro hate rAjanvitrastAH sharavikShatAH . anAthA nAthamichChanto mR^igAH siMhArditA iva .. 9\-2\-7 (60246) bhagnashR^i~NgA iva vR^iShA shIrNadaMShTrA ivoragAH . pratyupAyAma sAyAhne nirjitAH savyasAchinA .. 9\-2\-8 (60247) hatapravIrA vidhvastA nikR^ittA nishitaiH sharaiH . sUtaputre hate rAjanputrAste prAdravaMstataH .. 9\-2\-9 (60248) vidhvastakavachanAH sarve kAndishIkA vichetasaH . anyonyamabhinighnanto vIkShamANA bhayAddishaH .. 9\-2\-10 (60249) mAmeva nUnaM bIbhatsurmAmeva cha vR^ikodaraH . abhiyAtIti manvAnAH peturmamlushcha bhArata .. 9\-2\-11 (60250) ashvAnanye gajAnanye rathAnanye mahArathAH . Aruhya javasampannAH pAdAtAnprajahurbhayAt .. 9\-2\-12 (60251) ku~njaraiH syandanA bhagnAH sAdinashcha mahArathaiH . padAtisa~NghAshchAshvaughaiH palAyadbhirbhR^ishaM hatAH .. 9\-2\-13 (60252) vyAlataskarasa~NkIrNe sArthahInA yathA vane . tathA tvadIyA nihate sUtaputre padA.abhavan .. 9\-2\-14 (60253) hatArohAstathA nAgAshChinnahastAstathA.apare . sarvaM pArthamayaM lokamapashyanvai bhayArditAH .. 9\-2\-15 (60254) tAnprekShya dravataH sarvAnbhImasenabhayArditAn . duryodhano.atha svaM sUtaM hAhAkR^itvaivamabravIt .. 9\-2\-16 (60255) nAtikramiShyate pArtho dhanuShpANimavasthitam . jaghane yudhyamAnaM mAM tUrNamashvAnprachodaya .. 9\-2\-17 (60256) samare yudhyamAnaM hi kaunteyo mAM dhana~njayaH . notsahetApyatikrAntuM velAmiva mahArNavaH .. 9\-2\-18 (60257) adyArjunaM sagovindaM mAninaM cha vR^ikodaram . nihatya shiShTA~nshatrUMshcha karNasyAnR^iNyamApnuyAm .. 9\-2\-19 (60258) tachChrutvA kururAjasya shUrAryasadR^ishaM vachaH . sUto hemaparichChannA~nshanairashvAnachodayat .. 9\-2\-20 (60259) gajAshvarathahInAstu pAdAtAshchaiva mAriSha . pa~nchaviMshatisAhasrAH prAdrava~nshanakairiva .. 9\-2\-21 (60260) tAnbhImasenaH sa~Nkruddho dhR^iShTadyumnashcha pArShataH . balena chatura~NgeNa parikShipyAhanachCharaiH .. 9\-2\-22 (60261) pratyayudhyaMstu te sarve bhImasenaM sapArShatam . pArthapArShatayoshchAnye jagR^ihustatra nAmanI .. 9\-2\-23 (60262) akrudhyata raNe bhImastairmR^idhe pratyavasthitaiH . so.avatIrya rathAttUrNaM gadApANirayudhyata .. 9\-2\-24 (60263) na tAnrathastho bhUmiShThAndharmApekShI vR^ikodaraH . yodhayAmAsa kaunteyo bhujavIryamupAshritaH .. 9\-2\-25 (60264) jAtarUpaparichChannAM pragR^ihya mahatIM gadAm . nyavadhIttAvakAnsarvAndaNDapANirivAntakaH .. 9\-2\-26 (60265) padAtayo hi saMrabdhAstyaktajIvitabAndhavAH . bhImamabhyadravansa~Nkhye pata~NgA iva pAvakam .. 9\-2\-27 (60266) AsAdya bhImasenaM te saMrabdhA yuddhadurmadAH . vineduH sahasA dR^iShTvA bhUtagrAmA ivAntakam .. 9\-2\-28 (60267) shyenavadvyacharadbhImaH kha~Ngena gadayA tathA . pa~nchaviMshatisAhasrAMstAvakAnAM vyapothayat .. 9\-2\-29 (60268) hatvA tatpuruShAnIkaM bhImaH satyaparAkramaH . dhR^iShTadyumnaM puraskR^itya punastasthau mahAbalaH .. 9\-2\-30 (60269) dhana~njayo rathAnIkamanvapadyata vIryavAn .. 9\-2\-31 (60270) mAdrIputrau cha shakuniM sAtyakishcha mahAbalaH . javenAbhyapatanhR^iShTA ghnanto dauryodhanaM balam .. 9\-2\-32 (60271) tasyAshvavAhAnsubahUMste nihatya shitaiH sharaiH . tamanvadhAvaMstvaritAstatra yuddhamavartata .. 9\-2\-33 (60272) tato dhana~njayo rAjanrathAnIkamagAhata . vishrutaM triShu lokeShu gANDIvaM vyAkShipandhanuH .. 9\-2\-34 (60273) kR^iShNasArathimAyAntaM dR^iShTvA shvetahayaM ratham . arjunaM chApi yodvAraM tvadIyAH prAdrAvanbhayAt .. 9\-2\-35 (60274) viprahInarathAshvAshcha sharaishcha parivAritAH . pa~nchaviMshatisAhasrAH pArthamArchChanpadAtayaH .. 9\-2\-36 (60275) hatvA tatpuruShAnIkaM pA~nchAlAnAM mahArathaH . bhImasenaM puraskR^itya na chirAtpratyadR^ishyata .. 9\-2\-37 (60276) mahAdhanurdharaH shrImAnamitragaNamardanaH . putraH pA~nchAlarAjasya dhR^iShTadyumno mahAyashAH .. 9\-2\-38 (60277) pArAvatasavarNAshvaM kovidAravaradhvajam . dhR^iShTadyumnaM raNe dR^iShTvA tvadIyAH prAdravanbhayAt .. 9\-2\-39 (60278) gAndhArarAjaM shrIghrAstramanusR^itya yashasvinau . achirAtpratyadR^ishyetAM mAdrIputrau sasAtyakI .. 9\-2\-40 (60279) chekitAnaH shikhaNDI cha draupadeyAshcha mAriSha . hatvA tvadIyaM sumahatsainyaM sha~NkhAnathAdhaman .. 9\-2\-41 (60280) te sarve tAvakAnprekShya dravato vai parA~NmukhAn . abhyadhAvanta nighnanto vR^iShA~nchitvA vR^iShA iva .. 9\-2\-42 (60281) senAvasheShaM taM dR^iShTvA tava putrasya pANDavaH . avasthitaM savyasAchI chukrodha balavannR^ipa .. 9\-2\-43 (60282) tata enaM sharai rAjansahasA samavAkirat . rajasA chodgatenAtha na sma ki~nchana dR^ishyate .. 9\-2\-44 (60283) andhakArIkR^ite loke sharIbhUte mahItale . dishaH sarvA mahArAja tAvakAH prAdravanbhayAt .. 9\-2\-45 (60284) bhajyamAneShu sarveShu kururAjo vishAmpate . pareShAmAtmanashchaiva sainye te samupAdravat .. 9\-2\-46 (60285) tato duryodhanaH sarvAnAjuhAvAtha pANDavAn . yuddhAya bharatashreShTha devAniva purA baliH .. 9\-2\-47 (60286) ta enamabhigarjantaM sahitAH samupAdravan . nAnAshastrasR^ijaH kruddhA bhartsayanto muhurmuhuH .. 9\-2\-48 (60287) duryodhano.apyasambhrAntastAnarInvyadhamachCharaiH .. 9\-2\-49 (60288) tatrAdbhutamaparashyAma tava putrasya pauruSham . yadenaM pANDavAH sarve na shekurativartitum .. 9\-2\-50 (60289) nAtidUrApayAtaM cha kR^itabuddhi palAyane . duryodhanaH svakaM sainyamapashyakadbhR^ishavikShatam .. 9\-2\-51 (60290) tato.avasthApya rAjendra kR^itabuddhistavAtmajaH . harShayanniva tAnyodhAMstato vachanamabravIt .. 9\-2\-52 (60291) na taM deshaM prapashyAmi pR^ithivyAM parvateShu cha . yatra yAtAnna vo hanyuH pANDavAH kiM sR^itena vaH .. 9\-2\-53 (60292) svalpaM chaiva balaM teShAM kR^iShNau cha bhR^ishavikShatau . yadi sarve.api tiShThAmo dhruvaM no vijayo bhavet .. 9\-2\-54 (60293) viplayAtAMstu vo bhinnAnpANDavAH kR^itakilpiShAn . anusR^itya haniShyanti shreyoH na samare vadhaH .. 9\-2\-55 (60294) sukhaH sA~NgrAmiko mR^ityuH kShatradharmeNa yudhyatAm . mR^ito duHkhaM na jAnIte pretya chAnantyamashnute .. 9\-2\-56 (60295) shR^iNvantu kShatriyAH sarve yAvanto.atra samAgatAH . dviShato bhImasenasya vashameShyatha vidrutAH .. 9\-2\-57 (60296) pitAmahairAcharitaM na dharmaM hAtumarhatha . nAnyatkarmAsti pApIyaH kShatriyasya palAyanAt .. 9\-2\-58 (60297) na yudvadharmAchChreyAnhi panthAH svargasya kauravAH . suchireNArjitA.NlokAnsadyo yuddhAtsamashnute .. 9\-2\-59 (60298) tasya tadvachanaM rAj~naH pUjayitvA mahArathAH . punarevAbhyavartanta kShatriyAH pANDavAnprati . parAjayamamR^iShyanta kR^itachittAshcha vikrame .. 9\-2\-60 (60299) tataH pravavR^ite yuddhaM punareva sudAruNam . tAvakAnAM pareShAM cha devAsuraraNopamam .. 9\-2\-61 (60300) yudhiShThirapurogAMshcha sarvasainyena pANDavAn . anvadhAvanmahArAja putro duryodhanastava ..] .. 9\-2\-62 (60301) iti shrImanmahAbhArate shalyaparvaNi shalyavadhaparvaNi adhyAyaH .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes## 9\-2\-2 sadhUmamiva atyuShNityarthaH .. 9\-2\-14 pariShvajya cha mAM kaNThe snehena klinnalochanaH . anushAdhIti kauravya tatsAdhu vada me vachaH iti jha.pAThaH .. 9\-2\-37 pratimAnaM ketubhUtaH .. 9\-2\-61 kechitsamyakprapashyanti mUDhAstu na tathA pare iti kha.pAThaH . samyagavekShya nipuNaM vibhAvyApi mUDhAstathAbhUtaM tadvachaH kechinna pashyantIti sambandhaH. tathAbhUtaM yathArtham .. 9\-2\-2 dvitIyo.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 003 .. shrIH .. 9\.3\. adhyAyaH 3 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## kR^ipeNa karNavadhaduHkhitaM duryodhanaM prati svaparakShayordaurbalyaprAbalyAbhidhAnapUrvakamupAyaM pradarshya sandhividhAnam .. 1 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-16\-0 (60302) sa~njaya uvAcha. 9\-16\-0x (5088) shR^iNu rAjannavahito yathAvR^itto mahAnkShayaH . kurUNAM pANDavAnAM cha samAsAdya parasparam .. 9\-16\-1 (60303) nihate sUtaputre cha phalgunena mahAtmanA . vidruteShu cha sainyeShu samAnIteShu chAsakR^it .. 9\-16\-2 (60304) vimukhe tava putre cha shokopahatachetasi . bhR^ishodvigneShu sainyeShu dR^iShTvA pArthasya vikramam .. 9\-16\-3 (60305) dhyAyamAneShu yodheShu duR^ikhaM prApteShu bhArata . balAnAM matyamAnAnAM shrutvA ninadamuttamam .. 9\-16\-4 (60306) abhij~nAnaM narendrANAM vikR^itaM prekShya saMyuge . patitAnavanIpAlAndhavajAMshchaiva mahAtmanAm . raNe vinihatAnnAgAndR^iShTvA pattIMshcha bhArata .. 9\-16\-5 (60307) AyodhanaM mahAghoraM rudrasyAkrIDasannibham . aprakhyAtiM gatAnAM tu rAj~nAM shatasahasrashaH .. 9\-16\-6 (60308) kR^ipAviShTaH kR^ipo dR^iShTvA vayaH shIlasamanvitaH . abravIttatra tejasvI so.abhisR^itya janAdhipam . duryodhanamanukroshAdvAkyaM vAkyavishAradaH .. 9\-16\-7 (60309) duryodhana nibodheyaM yattvAM vakShyAmi kaurava . shrutvA kuru mahArAja yadi te rochate.anagha .. 9\-16\-8 (60310) na yuddhadharmAchChreyAnvai panthA rAjendra vidyate . yaM samAshritya yudhyante kShatriyAH kShatriyarShabha .. 9\-16\-9 (60311) putro bhrAtA pitA chaiva svasrIyo mAtulastathA . sambandhibAndhavAshchaiva yodvavyAH kShatrajIvina .. 9\-16\-10 (60312) vadhe chaiva paro dharmastathA.adharmaH palAyane . te sma ghorAM samApannA jIvikAM jIvitArthinaH . tadatra prativakShyAmi ki~nchideva hitaM vachaH .. 9\-16\-11 (60313) hate bhIShme cha droNe cha karNe chaiva mahArathe . jayadrathe cha nihate tava bhrAtR^iShu chAnagha . lakShmaNe tava putre cha kiM sheShaM paryupAsmahe .. 9\-16\-12 (60314) yeShu bhAraM samAsajya rAjye matimakurmahi . te santyajya tanUryAtAH shUrA brahmavidAM gatim .. 9\-16\-13 (60315) vayaM tviha vinAbhUtA guNavadbhirmahArathaiH . kR^ipaNaM vartayiShyAmaH pAtayitvA nR^ipAnbahUn .. 9\-16\-14 (60316) sarvairatha cha jIvadbhirbIbhatsuraparAjitaH . kR^iShNanetro mahAbAhurdevairapi durAsadaH .. 9\-16\-15 (60317) indrakArmukavajrAbhamindraketumivochChritam . vAnaraM ketumAsAdya sa~nchachAla mahAchamUH .. 9\-16\-16 (60318) siMhanAdena bhImasya pA~nchajanyasvanena cha . gANDIvasya cha nirghoShAtsammuhyante manAMsi naH .. 9\-16\-17 (60319) sphurantIva mahAvidyunmuShNantI nayanaprabhAm . alAtamiva chAvidvaM gANDavIM samadR^ishyata .. 9\-16\-18 (60320) jAmbUnadavichitraM cha dhUyamAnaM mahaddhanuH . dR^ishyate dikShu sravAsu vidyudabhraghaneShviva .. 9\-16\-19 (60321) uhyamAnashcha kR^iShNena vAyuneva balAhakaH . tAvakaM tadbalaM rAjannarjuno.astravishAradaH . gahanaM shishirApAye dadAhAgnirivolbaNaH .. 9\-16\-20 (60322) gAhamAnamanIkAni mahendrasadR^ishaprabham . vikShobhayantaM senAM vai trAsayantaM cha pArthivAn . dhana~njayamapashyAma nalinImiva ku~njaram .. 9\-16\-21 (60323) trAsayantaM tathA yodhAndhanurghoSheNa pAMNDavam . bhUya enamapashyAma siMhaM mR^igagaNAniva .. 9\-16\-22 (60324) sarvalokamaheShvAso vR^iShabhau sarvadhanvinAm . Amuktakavachau kR^iShNau lokamadhye virejatuH .. 9\-16\-23 (60325) adya saptadashAhAni vartamAnasya bhArata . sa~NgrAmasyAtighorasya yudhyatAM chAbhito yudhi .. 9\-16\-24 (60326) vAyuneva vidhUtAni eva sainyAni gachChatA . sharadambhodajAlAni vishIryante samantataH .. 9\-16\-25 (60327) tAM nAvamiva paryastAM majjamAnAM mahArNave . tava senAM mahArAja savyasAchI vyakampayat .. 9\-16\-26 (60328) kvanu te sUtaputro.abhUtkvanu droNaH sahAtmajaH . ahaM kva cha kva chAtmA te hArdikyashcha tathA kvanu .. 9\-16\-27 (60329) duHshAsanashcha te bhrAtA bhrAtR^ibhiH sahitaH kvanu .. 9\-16\-28 (60330) vANagocharasamprAptaM yudhyamAnaM jayadratham . sambandhinaste bhrAtR^IMshcha sAhayAnmAtulAMstathA . sarvAnvikramya mipato lokamAkramya mUrdhani .. 9\-16\-29 (60331) jayadratho hato rAjankinnu sheShamupAsmahe . ko veha sa pumAnAste yo vijeShyati pANDavam .. 9\-16\-30 (60332) tasya chAstrANi divyAni viditAni mahAtmanaH . gANDIvasya cha nirghoSho dhairyANi harate hi naH .. 9\-16\-31 (60333) naShTachandrA yathA rAtriH seneyaM hatanAyakA . nAgabhagnadrumA shuShkA nadIva pratibhAti me .. 9\-16\-32 (60334) dhvajinyAM hatanetrAyAM yatheShTaM shvetavAhanaH . chariShyati mahArAjaH kakSheShvagniriva jvalan .. 9\-16\-33 (60335) sAtyakeshchaiva yo vego bhImasenasya chobhayoH . dArayeta girInsarvA~nshoShayechchaiva sAgarAn .. 9\-16\-34 (60336) uvAcha vAkyaM yadbhImaH sabhAmadhye vishAmpate . kR^itaM tatsaphalaM sarvaM bhUyashchaiva kariShyati .. 9\-16\-35 (60337) pramukhasthe tadA karNe balaM pANDavarakShitam . durAsadaM tadA guptaM vyUDhaM gANDIvadhanvanA .. 9\-16\-36 (60338) yuShmAbhistAni chIrNAni yAnyasAdhUni sAdhuShu . akAraNakR^itAnyeva teShAM vaH phalamAgatam .. 9\-16\-37 (60339) Atmano.arthe tvayA loke yatnataH sarva AhR^itaH . sa te saMshayitastAta AtmA cha bharatarShabha .. 9\-16\-38 (60340) rakSha duryodhanAtmAnamAtmA sarvasya bhAjanam . bhinne hi bhAjane tAta disho gachChati tadgatam .. 9\-16\-39 (60341) hIyamAnena vai sandhiH paryeShTavyaH samena vA . vigraho vardhamAnena nItireShA bR^ihaspateH .. 9\-16\-40 (60342) te vayaM pANDuputrebhyo hInAH sma balashaktitaH . atra te pANDavaiH sArdhaM sandhiM manye kShamaM prabho .. 9\-16\-41 (60343) na jAnIte hi yaH shreyaH shreyasashchAvamanyate . sa kShipraM bhrashyate rAjyAnna cha shreyo.anuvindati .. 9\-16\-42 (60344) aNipatya hi rAjAnaM rAjyaM yadi labhemahi . shreyaH syAnna tu mauDhyena rAjangantuM parAbhavam .. 9\-16\-43 (60345) vaichitravIryavachanAtkR^ipAshIlo yudhiShThiraH . viniyu~njIta rAjye tvAM govindavachanena cha .. 9\-16\-44 (60346) `ajAtashatruH kauravyo gurushushrUShaNe rataH . dhR^itarAShTrasya vachanaM nAvamaMsyati dhArmikaH .. 9\-16\-45 (60347) kurvanti bhrAtarashchAsya vachanaM nAtra saMshayaH .. 9\-16\-46 (60348) yadbrUyAddhi hR^iShIkesho rAjAnamaparAjitam . arjuno bhImasenashcha sarve kuryurasaMshayam .. 9\-16\-47 (60349) nAtikramiShyate kR^iShNo vachanaM pANDavasya tu . dhR^itarAShTrasya manye.ahaM nApi kR^iShNasya pANDavaH .. 9\-16\-48 (60350) etatkShamamahaM manye tava pArthairavigraham . na tvAM bravImi kArpaNyAnna prANaparirakShaNAt .. 9\-16\-49 (60351) pathyaM rAjanbravImi tvAM tatparAsuH smariShyasi .. 9\-16\-50 (60352) iti vR^iddho vilapyaitatkR^ipaH shAradvato vachaH . dIrghamuShNaM cha niHshvasyashushocha cha mumoha cha .. .. 9\-16\-51 (60353) iti shrImanmahAbhArate shalyaparvaNi shalyavadhaparvaNi tR^itIyo.adhyAyaH .. 3 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes## 9\-16\-12 sheShAstvAM paryupAsmahe iti ~Na.pAThaH .. 9\-16\-15 kR^iShNo netraM netA yasya sa tathA .. 9\-16\-24 vartamAnasya sa~NgrAmasya abhito vadhyatAM vadhyamAnAnAM cha adya saptadashAhAni jAtAnItyanvayaH . jAtAnIti sheShaH .. 9\-16\-47 arjunaM bhImasenaM cha iti jha . pAThaH. asaMshayaM gatavairamityarthaH .. 9\-16\-48 vachanaM kauravasya tu iti jha . pAThaH .. 9\-16\-3 tR^itIyo.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 004 .. shrIH .. 9\.4\. adhyAyaH 4 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## duryodhanena kR^ipamprati kAraNakathanapUrvakaM sandhyana~NgIkaraNam .. 1 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-16\-0 (60354) sa~njaya uvAcha. 9\-16\-0x (5089) evamuktastato rAjA gautamena tapasvinA . niHshvasya dIrghamuShNaM cha tUShNImAsIdvishAmpate .. 9\-16\-1 (60355) tato muhUrtaM sa dhyAtvA tava putro mahAmanAH . kR^ipaM shAradvataM vAkyamityuvAcha parantapaH .. 9\-16\-2 (60356) yatki~nchitsuhR^idA vAchyaM tatsarvaM shrAvito hyaham . kR^itaM cha bhavatA sarvaM prANAnsantyajya yudhyatA .. 9\-16\-3 (60357) gAhamAnamanIkAni yudhyamAnaM mahArathaiH . pANDavairatitejobhirlokastvAmanudR^iShTavAn .. 9\-16\-4 (60358) suhR^idA yadidaM vAkyaM bhavatA shrAvito hyaham . na mAM prINAti tatsarvaM mumUrShoriva bheShajam .. 9\-16\-5 (60359) hetukAraNasaMyuktaM hitaM vachanamuttamam . uchyamAnaM mahAbAho na me viprAgrya rochane .. 9\-16\-6 (60360) rAjyAdvinikR^ito.asmAbhiHkathaM sosmAsu vishvaset .. 9\-16\-7 (60361) akShadyUte cha nR^ipatirjito.asmAbhirmahAdhanaH . sa kathaM mama vAkyAni shraddadhyAdbhUya eva tu .. 9\-16\-8 (60362) tathA dUtyena samprAptaH kR^iShNaH pArthahite rataH . pralabdhashcha hR^iShIkeshastachcha karmAvichAritam . sa cha me vachanaM brahmankathamevAbhimanyate .. 9\-16\-9 (60363) vilalApa cha yatkR^iShNA sabhAmadhye sameyuShI . na tanmarShayate kR^iShNo na rAjyaharaNaM tathA .. 9\-16\-10 (60364) ekaprANAvubhau kR^iShNAvanyonyamabhisaMshritau . purA yachChrutamevAsIdadya pashyAmi tatprabho .. 9\-16\-11 (60365) svasrIyaM nihataM dR^iShTvA duHkhaM svapiti keshavaH . kR^itAgaso va yaM tasya hitaM me sa kathaM charet .. 9\-16\-12 (60366) abhimanyorvinAshena na sharma labhate.arjunaH . sa kathaM maddhite yatnaM prakariShyati yAchitaH .. 9\-16\-13 (60367) madhyamaH pANDavastIkShNo bhImaseno mahAbalaH . pratij~nAtaM cha tenograM bhajyetApi na sannamet .. 9\-16\-14 (60368) ubhau tau baddhanistriMshAvubhau chAbaddhaka~NkaTau . kR^itavairAvubhau vIrau yamAvapi yamopamau .. 9\-16\-15 (60369) dhR^iShTadyumnaH shikhaNDI cha kR^itavairau mayA saha . tau kathaM madvite yatnaM kuryAtAM dvijasattama .. 9\-16\-16 (60370) duHshAsanena yatkR^iShNA ekavastrA rajasvalA . parikliShTA sabhAmadhye sarvalokasya pashyataH .. 9\-16\-17 (60371) tathA vivasanAM dInAM smarantyadyApi pANDavAH . na nivArayituM shakyAH sa~NgrAmAtte parantapAH .. 9\-16\-18 (60372) yadA cha draupadI kliShTA madvinAshAya duHkhitA . ugraM tepe tapaH kR^iShNA bhartR^INAmarthasiddhaye . sthaNDile nityadA shete yAvadvairasya yAtanam .. 9\-16\-19 (60373) nikShipya mAnaM darpaM cha vAsudevasahodarA . kR^iShNAyAH preShyavadbhUtvA shushrUShAM kurute sadA .. 9\-16\-20 (60374) iti sarvaM samunnaddhaM na nirvAti katha~nchana . abhimanyorvinAshena sa sandheyaH kathaM mayA .. 9\-16\-21 (60375) kathaM cha rAjA bhuktvemAM pR^ithivIM sAgarAmbarAm . pANDavAnAM prasAdena bhokShye rAjyamahaM katham .. 9\-16\-22 (60376) uparyupari rAj~nAM vai jvalitvA bhAskaro yathA . yudhiShThiraM kathaM pa~nchAdanuyAsyAmi dAsavat .. 9\-16\-23 (60377) kathaM bhuktvA svayaM bhogAndattvA dAyAMshcha puShkalAn . kR^ipaNaM vartayiShyAmi kR^ipaNaiH saha jIvikAm .. 9\-16\-24 (60378) nAbhyasUyAmi te vAkyamuktaM snigdhaM hitaM tvayA .. na tu sandhimahaM manye prAptakAlaM katha~nchana. 9\-16\-25 (60379) sunItamanupashyAmi suyuddhena parantapa .. 9\-16\-26 (60380) nAyaM klIbAyituM kAlaH saMyodvuM kAla eva naH .. 9\-16\-27 (60381) iShTaM me bahubhirjaj~nairdattA vipreShu dakShiNAH . prAptAH kAmAH shrutA vedAH shatrUNAM mUrdhni cha sthitam .. 9\-16\-28 (60382) bhR^ityA me subhR^itAstAta dInashchAbhyudvR^ito janaH . notsAhe.adya dvijashreShTha pANDavAnvaktumIdR^isham .. 9\-16\-29 (60383) jitAni pararAShTrANi svarAShTramanupAlitam . bhuktAshcha vividhA bhogAstrivargaH sevito mayA .. 9\-16\-30 (60384) pitR^INAM gatamAnR^iNyaM kShatradharmasya chobhayoH . na dhruvaM sukhamastIha kuto rAShTraM kuto yashaH . iha kIrtirvichetavyA sA cha yudvena nAnyathA .. 9\-16\-31 (60385) vR^ithA cha yatkShatriyasya nidhanaM tadvigarhitam . adharmaH sumahAneSha yachChayyAmaraNaM gR^ihe .. 9\-16\-32 (60386) araNye yo vimuchyeta sa~NgrAme vA tanuM nR^ipaH . kratUnAhR^itya mahato mahimAnaM sa gachChati .. 9\-16\-33 (60387) kR^ipaNaM vilapannArto jarayA.abhipariplutaH . mriyate rudatAM madhye j~nAtInAM na sa pUruShaH .. 9\-16\-34 (60388) tyaktvA tu vividhAnbhogAnprAptAnAM paramAM gatim . apIdAnIM suyuddhena gachCheyaM yatsalokatAm .. 9\-16\-35 (60389) shUrANAmAryavR^ittAnAM sa~NkrAmeShvanivartinAm . dhImatAM satyasandhAnAM sarveShAM kratuyAjinAm . shastrAvabhR^ithapUtAnAM dhruvo vAsastriviShTape .. 9\-16\-36 (60390) mudA nUnaM prapashyanti yudve hyapsarasAM gaNAH .. 9\-16\-37 (60391) pashyanti nUnaM pitaraH pUjitAnsurasaMsadi . apsarobhiH parivR^itAnmodamAnAMstriviShTape .. 9\-16\-38 (60392) panthAnamamarairyAntaM shUraishchaivAnivartibhiH . api tatsa~NgataM mArgaM vayamadhyAruhemahi .. 9\-16\-39 (60393) pitAmahena vR^idvena tathA.achAryeNa dhImatA . jayadrathena karNena tathA duHshAsanena cha .. 9\-16\-40 (60394) ghaTamAnA madarthe.asminhatAH shUrA janAdhipAH . sherate lohitAktA~NgAH pR^ithivyAM sharavikShatAH .. 9\-16\-41 (60395) uttamAstravidaH shUrA yathoktakratuyAjinaH . tyaktvA prANAnyathAnyAyamindrasadmasu dhiShThitaH .. 9\-16\-42 (60396) taiH svayaM rachito mArgo durgamo hi punarbhavet . sampatadbhirmahAvegairito yAsyAmi sadgatim .. 9\-16\-43 (60397) ye madarthe hatAH shUrAsteShAM kR^itamanusmaran . R^iNaM tatpratiyu~njAno na rAjye mana Adadhe .. 9\-16\-44 (60398) pAtayitvA vayasyAMshcha bhrAtR^inatha pitAmahAn . jIvitaM yadi rakSheyaM loko mAM garhayedvruvam .. 9\-16\-45 (60399) kIdR^ishaM cha bhavedrAjyaM mama hInasya bandhubhiH . sakhibhishcha visheSheNa praNipatya cha pANDavam .. 9\-16\-46 (60400) so.ahametAdR^ishaM kR^itvA jagato.asya parAbhavam . suyuddhena hataH svargaM prApsAmi na tadanyathA .. 9\-16\-47 (60401) sa~njaya uvAcha. 9\-16\-48x (5090) eM duryodhanenokte sarve sampUjya tadvachaH . sAdhusAdhviti rAjAnaM kShatriyAH sambabhAShire .. 9\-16\-48 (60402) parAjayamashochantaH kR^itachittAshcha vikrame . sarve sunishchitA yoddhumudagramanaso.abhavan .. 9\-16\-49 (60403) tato vAhAnsamAshvAsya sarve yuddhAbhinandinaH . Une dviyojane gatvA pratyatiShThanta kauravAH .. 9\-16\-50 (60404) AkAshe vidrume puNye prasthe himavataH shubhe . aruNAM sarasvatIM prApya papuH sasnushcha tejalam .. 9\-16\-51 (60405) tava putrakR^itotsAhAH paryavartanta te tataH . paryavasthApya chAtmAnamanyonyena punastadA . sarve rAjannyavartanta kShatriyAH kAlachoditAH .. .. 9\-16\-52 (60406) iti shrImanmahAbhArate shalyaparvaNi shalyavadhaparvaNi chaturtho.adhyAyaH .. 4 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes## 9\-16\-11 purA yachChAntamevAsIt iti ka . pAThaH. purA yaH shantamo nAsIdadya pashyAmi taM katham iti ~Na.pAThaH .. 9\-16\-15 urashChadaH ka~NkaTaka ityamaraH .. 9\-16\-32 vipravanmaraNaM gR^ihe iti ka.pAThaH . viNmUtramaraNaM gR^ihe iti ~Na. pAThaH .. 9\-16\-4 chaturtho.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 005 .. shrIH .. 9\.5\. adhyAyaH 5 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## duryodhanena kR^ipamprati kAraNakathanapUrvakaM sandhyana~NgIkaraNam .. 1 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-16\-0 (60407) sa~njaya uvAcha. 9\-16\-0x (5091) evamuktastato rAjA gautamena tapasvinA . niHshvasya dIrghamuShNaM cha tUShNImAsIdvishAmpate .. 9\-16\-1 (60408) tato muhUrtaM sa dhyAtvA tava putro mahAmanAH . kR^ipaM shAradvataM vAkyamityuvAcha parantapaH .. 9\-16\-2 (60409) yatki~nchitsuhR^idA vAchyaM tatsarvaM shrAvito hyaham . kR^itaM cha bhavatA sarvaM prANAnsantyajya yudhyatA .. 9\-16\-3 (60410) gAhamAnamanIkAni yudhyamAnaM mahArathaiH . pANDavairatitejobhirlokastvAmanudR^iShTavAn .. 9\-16\-4 (60411) suhR^idA yadidaM vAkyaM bhavatA shrAvito hyaham . na mAM prINAti tatsarvaM mumUrShoriva bheShajam .. 9\-16\-5 (60412) hetukAraNasaMyuktaM hitaM vachanamuttamam . uchyamAnaM mahAbAho na me viprAgrya rochane .. 9\-16\-6 (60413) rAjyAdvinikR^ito.asmAbhiH kathaM sosmAsu vishvaset .. 9\-16\-7 (60414) akShadyUte cha nR^ipatirjito.asmAbhirmahAdhanaH . sa kathaM mama vAkyAni shraddadhyAdbhUya eva tu .. 9\-16\-8 (60415) tathA dUtyena samprAptaH kR^iShNaH pArthahite rataH . pralabdhashcha hR^iShIkeshastachcha karmAvichAritam . sa cha me vachanaM brahmankathamevAbhimanyate .. 9\-16\-9 (60416) vilalApa cha yatkR^iShNA sabhAmadhye sameyuShI . na tanmarShayate kR^iShNo na rAjyaharaNaM tathA .. 9\-16\-10 (60417) ekaprANAvubhau kR^iShNAvanyonyamabhisaMshritau . purA yachChrutamevAsIdadya pashyAmi tatprabho .. 9\-16\-11 (60418) svasrIyaM nihataM dR^iShTvA duHkhaM svapiti keshavaH . kR^itAgaso vayaM tasya hitaM me sa kathaM charet .. 9\-16\-12 (60419) abhimanyorvinAshena na sharma labhate.arjunaH . sa kathaM maddhite yatnaM prakariShyati yAchitaH .. 9\-16\-13 (60420) madhyamaH pANDavastIkShNo bhImaseno mahAbalaH . pratij~nAtaM cha tenograM bhajyetApi na sannamet .. 9\-16\-14 (60421) ubhau tau baddhanistriMshAvubhau chAbaddhaka~NkaTau . kR^itavairAvubhau vIrau yamAvapi yamopamau .. 9\-16\-15 (60422) dhR^iShTadyumnaH shikhaNDI cha kR^itavairau mayA saha . tau kathaM maddhite yatnaM kuryAtAM dvijasattama .. 9\-16\-16 (60423) duHshAsanena yatkR^iShNA ekavastrA rajasvalA . parikliShTA sabhAmadhye sarvalokasya pashyataH .. 9\-16\-17 (60424) kathA vivasanAM dInAM smarantyadyApi pANDavAH . na nivArayituM shakyAH sa~NgrAmatte parantapAH .. 9\-16\-18 (60425) yadA cha draupadI kliShTA madvinAshAya duHkhitA . ugraM tepe tapaH kR^iShNA bhartR^INAmarthasiddhaye . sthaNDile nityadA shete yAvadvairasya yAtanam .. 9\-16\-19 (60426) nikShipya mAnaM darpaM cha vAsudevasahodarA . kR^iShNAyAH preShyavadbhUtvA shushrUShAM kurute sadA .. 9\-16\-20 (60427) iti sarvaM samunnaddhaM na nirvAti katha~nchana . abhimanyorvinAshena sa sandheyaH kathaM mayA .. 9\-16\-21 (60428) kathaM cha rAjA bhuktvemAM pR^ithivIM sAgarAmbarAm . pANDavAnAM prasAdena bhokShye rAjyamahaM katham .. 9\-16\-22 (60429) uparyupari rAj~nAM vai jvalitvA bhAskaro yathA . yudhiShThiraM kathaM pa~nchAdanuyAsyAmi dAsavat .. 9\-16\-23 (60430) kathaM bhuktvA svayaM bhogAndattvA dAyAMshcha puShkalAn . kR^ipaNaM vartayiShyAmi kR^ipaNaiH saha jIvikAm .. 9\-16\-24 (60431) nAbhyasUyAmi te vAkyamuktaM snigdhaM hitaM tvayA .. 9\-16\-25 (60432) na tu sandhimahaM manye prAptakAlaM katha~nchana . sunItamanupashyAmi suyuddhena parantapa .. 9\-16\-26 (60433) nAyaM klIbAyituM kAlaH saMyoddhuM kAla eva naH .. 9\-16\-27 (60434) iShTaM me bahubhiryaj~nairdattA vipreShu dakShiNAH . prAptAH kAmAH shrutA vedAH shatrUNAM mUrdhniM cha sthitam .. 9\-16\-28 (60435) bhR^ityA me subhR^itAstAta dInashchAbhyR^idbhR^ito janaH . notsahe.adya dvijashreShTha pANDavAnvaktumIdR^isham .. 9\-16\-29 (60436) jitAni pararAShTrANi svarAShTramanupAlitam . bhuktAshcha vividhA bhogAstrivargaH sevito mayA .. == .. 9\-16\-30 (60437) iti shrImanmahAbhArate ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes## 9\-16\-1 9\-16\- 9\-16\- 9\-16\- 9\-16\- 9\-16\- 9\-16\- 9\-16\- 9\-16\- 9\-16\- 9\-16\- \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 006 .. shrIH .. 9\.6\. adhyAyaH 6 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## duryodhanena shalyasya sainApatye.amiShechanam .. 1 .. kR^iShNena yudhiShThiramprati shalyavadhavidhAnam .. 2 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-6\-0 (60438) sa~njaya uvAcha. 9\-6\-0x (5092) etachChrutvA vacho rAj~no madrarAjaH pratApavAn . duryodhanaM tadA rAjanvAkyametaduvAcha ha .. 9\-6\-1 (60439) duryodhana mahAbAho shR^iNu vAkyavidAM vara . yAvetau manyase kR^iShNau rathasthau rathinAMvarau . na me tulyAvubhAvetau bAhuvIrye katha~nchana .. 9\-6\-2 (60440) udyatAM pR^ithivIM sarvAM sasurAsuramAnavAm . yodhayeyaM raNamukhe sa~NkruddhaH kimu pANDavAn .. 9\-6\-3 (60441) vijeShyAmi raNe pArthAnsomakAMshcha samAgatAn . ahaM senAprametA te bhaviShyAmi na saMshayaH .. 9\-6\-4 (60442) taM cha vyUhaM vidhAsyAmi na ka (ta) riShyanti yaM pare . iti satyaM bravImyeSha duryodhana na saMshayaH .. 9\-6\-5 (60443) `adyaivAhaM raNe sarvAnpA~nchAlAnsaha pANDavaiH . nihaniShyAmi vA rAjansvargaM yAsyAmi vA hataH .. 9\-6\-6 (60444) adya pashyantu mAM lokA vicharantamabhItavat .. 9\-6\-7 (60445) adya pANDusutAH sarve vAsudevaH sasAtyakiH . pA~nchAlAshchedayashchaiva draupadeyAshcha sarvashaH . dhR^iShTadyumnaH shikhaNDI cha sarve chApi prabhadrakAH .. 9\-6\-8 (60446) vikramaM mama pashyantu dhanuShashcha mahadbalam . lAghavaM chAstravIryaM cha bhujayoshcha balaM yudhi .. 9\-6\-9 (60447) adya pashyantu me pArthAH siddhAshcha saha chAraNaiH . yAdR^ishaM me balaM bAhvoH sampadastreShu yA cha me .. 9\-6\-10 (60448) adya me vikramaM dR^iShTvA pANDavAnAM mahArathAH . pratIkAraparA bhUtvA cheShTante vividhAH kriyAH .. 9\-6\-11 (60449) adya sainyAni pANDUnAM drAvayiShye samantataH .. 9\-6\-12 (60450) droNabhIShmAvati vimo sUtaputraM cha saMyuge . vichariShye raNamukhe priyArthaM tava kaurava .. 9\-6\-13 (60451) sa~njaya uvAcha. 9\-6\-14x (5093) evamuktastato rAjA madrAdhipatima~njasA . abhyaShi~nchata senAyA madhye bharatasattama . vidhinA shAstradR^iShTena kliShTarUpo vishAmpate .. 9\-6\-14 (60452) abhiShikte tatastasminsiMhanAdo mahAnabhUt . tava sainye.abhyavAdyanta vAditrANi cha bhArata .. 9\-6\-15 (60453) hR^iShTAshchAsaMstathA yodhA madrakAshcha mahArathAH . tuShTuvushchaiva rAjAnaM shalyamAhavashobhinam .. 9\-6\-16 (60454) jaya rAjaMshchiraM jIva jahi shatrUnsamAgatAn . tava bAhubalaM prApya dhArtarAShTro mahAbalaH . nikhilAM pR^ithivIM sarvAM prashAstu nihatadviSham .. 9\-6\-17 (60455) tvaM hi shakto raNe jetuM sasurAsuramAnavAn . martyadharmANa iha tu kimu sR^i~njayasomakAn .. 9\-6\-18 (60456) evaM sampUjyamAnastu madrANAmadhipo balI . harShaM prApa tadA vIro durApamakR^itAtmabhiH .. 9\-6\-19 (60457) sa~njaya uvAcha. 9\-6\-20x (5094) abhiShikte tathA shalye tava sainyeShu mAnada . na karNavyasanaM ki~nchinmenire tatra bhArata .. 9\-6\-20 (60458) hR^iShTAH sumanasashchaiva babhUvustatra sainikAH . menire nihatAnpArthAnmadrarAjavasha~NgatAn .. 9\-6\-21 (60459) praharShaM prApya senA tu tAvakI bharatarShabha . tAM rAtriM sukhitA suptA harShachittA cha sAbhavat .. 9\-6\-22 (60460) sainyasya tava taM shabdaM shrutvA rAjA yudhiShThiraH . vArShNeyamabravIdvAkyaM sarvakShatrasya pashyataH .. 9\-6\-23 (60461) madrarAjaH kR^itaH shalyo dhArtarAShTreNa mAghava . senApatirmaheShvAsaH sarvasainyeShu pUjitaH .. 9\-6\-24 (60462) etajj~nAtvA yathAbhUtaM kuru mAdhava yatkShamam . bhavAnnetA cha goptA cha vidhatsva yadanantaram .. 9\-6\-25 (60463) tamabravInmahArAja vAsudevo janAdhipam . ArtAyanimahaM jAne yathAtattvena bhArata .. 9\-6\-26 (60464) vIryavAMshcha mahAtejA mahAtmA cha visheShataH . kR^itI cha chitrayodhI cha saMyukto lAghavena cha .. 9\-6\-27 (60465) yAdR^igbhIShmastathA droNo yAdR^ikkarNashcha saMyuge . tAdR^ishR^istadvishiShTo vA madrarAjo mato mama .. 9\-6\-28 (60466) yudhyamAnasya tasyAhaM chintayAnashcha bhArata . yoddhAraM nAdhigachChAmi tulyarUpaM janAdhipa .. 9\-6\-29 (60467) shikhaNDyarjunabhImAnAM sAtvatasya cha bhArata . dhR^iShTadyumnasya cha tathA balenAbhyadhiko raNe .. 9\-6\-30 (60468) madrarAjo mahArAjaH siMhadviradavikramaH . vichariShyatyabhIH kAle kAlaH kruddhaH prajAsviva .. 9\-6\-31 (60469) tasyAdya na prapashyAmi pratiyoddhAramAhane . tvAmR^ite puruShavyAghra shArdUlasamavikramam .. 9\-6\-32 (60470) sa tvameko hi loke.asminnAnyastvattaH pumAnbhavet . madrarAjaM raNe kruddhaM yo hanyAtkurunandana .. 9\-6\-33 (60471) ahanyahani yudhyantaM kShobhayantaM balaM tava . tasmAjjahi raNe shalyaM maghavAniva shambaram .. 9\-6\-34 (60472) sauteH pashchAdasau vIro dhArtarAShTreNa satkR^itaH . tavaiva hi jayo nUnaM hate madreshvare yudhi. 9\-6\-35 (60473) tasminhate hataM sarvaM dhArtarAShTrabalaM mahat .. etachChrutvA mahArAja vachanaM mama sAmpratam. 9\-6\-36 (60474) pratyudyAhi raNe pArtha madrarAjaM mahAratham .. jahi chainaM mahAbAho vAsavo namuchiM yathA .. 9\-6\-37 (60475) na chaivAtra dayA kAryA mAtulo.ayaM mameti vai . kShatravarma puraskR^itya jahi madrajaneshvaram .. 9\-6\-38 (60476) droNabhIShmArNavaM tIrtvA karNapAtAlasambhavam . mA nimajjasva sagaNaH shalyamAsAdya goShpadam. 9\-6\-39 (60477) yachcha te tapaso vIryaM yachcha kShAtraM balaM tava . taddarshaya raNe sarvaM jahi chainaM mahAratham .. 9\-6\-40 (60478) sa~njaya uvAcha. 9\-6\-41x (5095) etAvaduktvA vachanaM keshavaH paravIrahA . jagAma shibiraM sAyaM pUjyamAno.atha pANDavaiH .. 9\-6\-41 (60479) keshave tu tadA yAte dharmaputro yudhiShThiraH . visR^ijya sarvAnbhrAtR^IMshcha pA~nchAlAnatha somakAn . suShvApa rajanIM tAM tu vishalya iva ku~njaraH .. 9\-6\-42 (60480) te cha sarve maheShvAsAH pA~nchAlAH pANDavAstathA . karNasya nidhane hR^iShTAH suShupustAM nishAM tadA .. 9\-6\-43 (60481) gatajvaraM maheShvAsaM tIrNapAraM mahAratham . babhUva pANDaveyAnAM sainyaM cha muditaM nishi . sUtaputrasya nidhanAjjayaM labdhvA cha mAriSha .. .. 9\-6\-44 (60482) iti shrImanmahAbhArate karNaparvaNi shalyavadhaparvaNi ShaShTho.adhyAyaH .. 6 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes## 9\-6\-14 kliShTarUpaH parAjayanishchayAt .. 9\-6\-18 martyadharmANaH martyadharmaNaH .. 9\-6\-6 ShaShTho.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 007 .. shrIH .. 9\.7\. adhyAyaH 7 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## ubhayasainyAnAM vyUharachanApUrvakaM dvandvIbhUya yuddhAya nirgamanam .. 1 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-7\-0 (60483) sa~njaya uvAcha. 9\-7\-0x (5096) vyatItAyAM rajanyAM tu rAjA duryodhanastadA . abravIttAvakAnsarvAnsannahyantAM mahArathAH .. 9\-7\-1 (60484) rAj~nashcha matamAj~nAya samanahyata sA chamUH . ayojayanrathAMstUrNaM paryadhAvaMstathA pare .. 9\-7\-2 (60485) akalpyanta cha mAta~NgAH samanahyanta pattayaH . hayAnAstaraNopetAMshchakruranye sahasrashaH .. 9\-7\-3 (60486) vAditrANAM cha ninadaH prAdurAsIdvishAmpate . yodhAnAM sainyamukhyAnAmanyonyaM pratigarjatAm .. 9\-7\-4 (60487) tato balAni sarvANi hatashiShTAni bhArata . sannaddhAni vyadR^ishyanta mR^ityuM kR^itvA nivartanam .. 9\-7\-5 (60488) shalyaM senApatiM kR^itvA madrarAjaM mahArathAH . pravibhajya balaM sarvamanIkeShu vyavasthitAH .. 9\-7\-6 (60489) tataH sarve samAgamya putreNa tava sainikAH . kR^ipashcha kR^itavarmA cha drauNiH shalyo.atha saubalaH . anye cha pArthivAH sheShAH samayaM chakrurAdR^itAH .. 9\-7\-7 (60490) `adyAchAryasuto drauNirnaiko yudhyeta shatrubhiH'. na na ekena yoddhavyaM katha~nchidapi pANDavaiH .. 9\-7\-8 (60491) yo hyekaH pANDavairyudhyedyo vA yudhyantamutsR^ijet . sa pa~nchabhirbhavedyuktaH pAtakaishchopapAtakaiH . anyonyaM parirakShadbhiryoddhavyaM sahitaishcha naH .. 9\-7\-9 (60492) evaM te samayaM kR^itvA sarve tatra mahArathAH . madrarAjaM puraskR^itya tUrNamabhyadravanparAn .. 9\-7\-10 (60493) tathaiva pANDavA rAjanvyUhya sainyaM mahAraNe . abhyayuH kauravAnyuddhe yotsyamAnAH samantataH .. 9\-7\-11 (60494) tato balaM samabhavatkShubdhArNavasamasvanam . samudbhUtArNavAkAramudIrNarathaku~njaram .. 9\-7\-12 (60495) dhR^itarAShTra uvAcha. 9\-7\-13x (5097) droNasya chaiva bhIShmasya rAdheyasya cha me shrutam . pAtanaM shaMsa me bhUyaH shalyasyAtha sutasya me .. 9\-7\-13 (60496) kathaM raNe hataH shalyo dharmarAjena sa~njaya . bhImena cha mahAbAhuH putro duryodhano mama .. 9\-7\-14 (60497) sa~njaya uvAcha. 9\-7\-15x (5098) kShayaM manuShyadehAnAM tathA nAgAshvasa~NkShayam . shR^iNu rAjansthiro bhUtvA sa~NgrAmaM shaMsato mama .. 9\-7\-15 (60498) AshA balavatI rAjanputrANAM te.abhavattadA .. 9\-7\-16 (60499) hate droNe cha bhIShme cha sUtaputre cha pAtite . shalyaH pArthAnraNe sarvAnnihaniShyati mAriSha .. 9\-7\-17 (60500) tAmAshAM hR^idaye kR^itvA samAshvasya cha bhArata . madrarAjaM cha samare samAshritya mahAratham . nAthavantaM tadA.a.atmAnamamanyata sutastava .. 9\-7\-18 (60501) yadA karNe hate pArthAH siMhanAdaM prachakrire . tadA rAjandhArtarAShTrAnpravivesha mahadbhayam .. 9\-7\-19 (60502) tAnsamAshvAsya tu tadA madrarAjaH pratApavAn . vyUhya vyUhaM mahArAja sarvatobhadramR^iddhimat .. 9\-7\-20 (60503) pratyudyayau raNe pArthAnmadrarAjaH pratApavAn . vidhUnvankArmukaM chitraM bhAraghnaM vegavattaram . rathapravaramAsthAya saindhavAshvaM mahArathaH .. 9\-7\-21 (60504) tasya sUto mahArAja rathastho.ashobhayadratham . sa tena saMvR^ito vIro rathenAmitrakarshanaH . tasthau shUro mahArAja putrANAM te bhayapraNut .. 9\-7\-22 (60505) prayANe madrarAjo.abhUnmukhaM vyUhasya daMshitaH . madrakaiH sahito vIraiH karNaputraishcha durjayaiH .. 9\-7\-23 (60506) savye.abhUtkR^itavarmA cha trigartaiH parivAritaH . gautamo dakShiNe pArshve shakaishcha yavanaiH saha .. 9\-7\-24 (60507) ashvatthAmA pR^iShThato.abhUtkAmbhojaiH parivAritaH . duryodhano.abhavanmadhye rakShitaH kurupu~NgavaiH .. 9\-7\-25 (60508) hayAnIkena mahatA saubalashchApi saMvR^itaH . prayayau sarvasainyena kaitavyashcha mahArathaH .. 9\-7\-26 (60509) pANDavAshcha maheShvAsA vyUhya sainyamarindamAH . tridhAbhUtA mahArAja tava sainyamupAdravan .. 9\-7\-27 (60510) dhR^iShTadyumnaH shikhaNDI cha sAtyakischa mahArathaH . shalyasya vAhinIM hantumabhidudruvurAhave .. 9\-7\-28 (60511) tato yudhiShThiro rAjA svenAnIkena saMvR^itaH . shalyamevAbhidudrAva jighAMsurbharatarShabhaH .. 9\-7\-29 (60512) hArdikyaM cha maheShvAsamarjunaH shatrupUgahA . saMshaptakagaNAMshchaiva vegito.abhividudruve .. 9\-7\-30 (60513) gautamaM bhImaseno vai somakAshcha mahArathAH . abhyadravanta rAjenadra jighAMsantaH parAnyudhi .. 9\-7\-31 (60514) mAdrIputrau tu shakunimulUkaM cha mahAratham . sasainyau sahasainyau tAvupatasthaturAhave .. 9\-7\-32 (60515) tathaivAyutasho yodhAstAvakAH pANDavAnraNe . abhyavartanta sa~NkruddhA vividhAyudhapANayaH .. 9\-7\-33 (60516) dhR^itarAShTra uvAcha. 9\-7\-34x (5099) hate bhIShme hameShvAse droNe karNe jayadrathe . kuruShvalpAvashiShTeShu pANDaveShu cha saMyuge .. 9\-7\-34 (60517) saMrabdheShu cha pArtheShu parAkrAnteShu sa~njaya . mAmakAnAM pareShAM cha kiM shiShTamabhavadbalam .. 9\-7\-35 (60518) sa~njaya uvAcha. 9\-7\-36x (5100) yathA vayaM pare rAjanyuddhAya samupasthitAH . yAvachchAsIdbalaM shiShTaM sa~NgrAme tannibodha me .. 9\-7\-36 (60519) ekAdasha sahasrANi rathAnAM bharatarShabha . dasha dantisahasrANi sapta chaiva shatAni cha .. 9\-7\-37 (60520) pUrNe shatasahasre dve hayAnAM tatra bhArata . pattikoTyastathA tisro balametattavAbhavat .. 9\-7\-38 (60521) rathAnAM ShaTsahasrANi ShaTsahasrAshcha ku~njarAH . dasha chAshvasahasrANi pattikoTI cha bhArata .. 9\-7\-39 (60522) etadbalaM pANDavAnAmabhavachCheShamAhave . eta eva samAjagmuryudvAya bharatarShabha .. 9\-7\-40 (60523) evaM vibhajya rAjendra madrarAjamate sthitAH . pANDavAnpratyudIyAma jayagR^iddhAH pramanyavaH .. 9\-7\-41 (60524) tathaiva pANDavAH shUrAH samare jitakAshinaH . upayAtA naravyAghrAH pA~nchAlAshcha yashasvinaH .. 9\-7\-42 (60525) evamete balaughena parasparavadhaiShiNaH . upayAtA naravyAghrAH pUrvAM sandhyAM prati prabho .. 9\-7\-43 (60526) tataH pravavR^ite yuddhaM ghorarUpaM bhayAnakam . tAvakAnAM pareShAM cha nighnatAmitaretaram .. .. 9\-7\-44 (60527) iti shrImanmahAbhArate shalyaparvaNi shalyavadhaparvaNi saptamo.adhyAyaH .. 7 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes## 9\-7\-39 pattikoTI iti dvivachanam .. 9\-7\-7 saptamo.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 008 .. shrIH .. 9\.8\. adhyAyaH 8 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## aShTAdashadivasayuddhArabhyaH .. 1 .. sa~Nkulayuddham .. 2 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-8\-0 (60528) sa~njaya uvAcha. 9\-8\-0x (5101) tataH pravavR^ite yuddhaM kurUNAM bhayavardhanam . sR^i~njayaiH saha rAjendra ghoraM devAsuropamam .. 9\-8\-1 (60529) narA rathA gajaughAshcha vAjinashcha sahasrashaH . vAjinashcha parAkrAntAH samAjagmuH parasparam .. 9\-8\-2 (60530) gajAnAM bhImarUpANAM dravatAM niHsvano mahAn . ashrUyata yathA kAle jaladAnAM nabhastale .. 9\-8\-3 (60531) nAgairabhyAhatAH kechitsarathA rathino.apatan . vyadravanta raNe bhItA drAvyamANA madotkaTaiH .. 9\-8\-4 (60532) hayaughAnpAdarakShAMshcha rathinastatra shikShitAH . sharaiH sampreShayAmAsuH paralokAya bhArata .. 9\-8\-5 (60533) sAdinaH shikShitA rAjanparivArya mahArathAn . vicharanto raNe.abhyaghnanprAsashaktyR^iShTibhistathA .. 9\-8\-6 (60534) dhanvinaH puruShAH kechitparivArya mahArathAn . ekaM bahava AsAdya praiShayanyamasAdanam .. 9\-8\-7 (60535) nAgAnrathavarAMshchAnye parivArya mahArathAH . sottarA yudhi nirjaghnurdravamANaM mahAratham .. 9\-8\-8 (60536) tathA cha rathinaM kruddhaM vikirantaM sharAnbahUn . nAgA jaghnurmahArAja parivArya samantataH .. 9\-8\-9 (60537) nAgA nAgamabhidrutya rathI cha rathinaM raNe . shaktitomaranArAchairnijaghnustatra bhArata .. 9\-8\-10 (60538) pAdAtAnavamR^idganto rathavAraNavAjinaH . raNamadhye vyadR^ishyanta kurvanto mahadAkulam .. 9\-8\-11 (60539) hayAshcha paryadhAvanta chAmarairupashobhitAH . haMsA himavataH prasthe pibanta iva medinIm .. 9\-8\-12 (60540) teShAM tu vAjinAM bhUmiH khuraishchitrA vishAmpate . ashobhata yathA nArI karajaiH kShatavikShatA .. 9\-8\-13 (60541) vAjinAM khurashabdena rathanemisvanena cha . pattInAM chApi shabdena nAgAnAM bR^iMhitena cha .. 9\-8\-14 (60542) vAditrANAM cha ghoSheNa sha~NkhAnAM ninadena cha . abhavannAditA bhUmirnirghAtairiva bhArata .. 9\-8\-15 (60543) dhanuShAM kUjamAnAnAM shastraughAnAM cha pAtyatAm . kavachAnAM prabhAbhishcha na prAj~nAyata ki~nchana .. 9\-8\-16 (60544) bahavo bAhavashChinnA nAgarAjakaropamAH . udveShTante vicheShTante vegaM kurvanti dAruNam .. 9\-8\-17 (60545) shirasAM cha mahArAja patatAM dharaNItale . chyutAnAmiva tAlebhyaH phalAnAM shrUyate svanaH .. 9\-8\-18 (60546) shirobhiH patitairbhAti rudhirArdrairvasundharA . tapanIyanibhaiH kAle nalinairiva bhArata .. 9\-8\-19 (60547) udvR^ittanayanaistaistu gatasatvaiH suvikShataiH . vyabhrAjata mahI rAjanpuNDarIkairivAvR^itA .. 9\-8\-20 (60548) bAhubhishchandanAdigdhaiH sakeyUrairmahAradhanaiH . patitairbhAti rAjendra mahAshakradhvajairiva .. 9\-8\-21 (60549) Urubhishcha narendrANAM vinikR^ittairmahAhave . hastihastopamairjaj~ne saMvR^itaM tadraNA~NkaNam .. 9\-8\-22 (60550) kabandhaMshatasa~NkIrNaM ChatrachAmarasa~Nkulam . senAvanaM tachChushubhe vanaM puShpAchitaM yathA .. 9\-8\-23 (60551) tatra yodhA mahArAja vicharanto hyabhItavat . dR^ishyante rudhirAktA~NgAH puShpitA iva kiMshukAH .. 9\-8\-24 (60552) mAta~NgAshchApyadR^ishyanta sharatomarapIDitAH . patantastatra tavaiva ChinnAbhrAsadR^ishA raNe .. 9\-8\-25 (60553) gajAnIkaM mahArAja vadhyamAnaM mahAtmabhiH . vyadIryata dishaH sarvA vAtanunnA dhanA iva .. 9\-8\-26 (60554) te gajA dhanasa~NkAshAH petururvyAM samantataH . vajranunnA iva babhuH parvatA yugasa~NkShaye .. 9\-8\-27 (60555) hayAnAM sAdibhiH sArdhaM patitAnAM mahItale . rAshayaH sma pradR^ishyante girimAtrAMstatastataH .. 9\-8\-28 (60556) sa~njaj~ne raNabhUmau tu paralokavahA nadI . shoNitodA rathAvartA dhvajavR^ikShAsthisharkarA .. 9\-8\-29 (60557) bhujanakrA dhanuHsrotA hastishailA hayopalA . medomajjAkardaminI ChatrahaMsA gadoDupA .. 9\-8\-30 (60558) kavachoShNIShasa~nChannA patAkAruchiradrumA . chakrachakrAvalIjuShTA triveNUragasaMvR^itA .. 9\-8\-31 (60559) shUrANAM harShajananI bhIrUNAM bhayavardhanI . prAvartata nadI raudrA kurusR^i~njayasa~Ngame .. 9\-8\-32 (60560) tAM nadIM paralokAya vahantImatibhairavAm . terurvAhananaubhiste shUrAH parighabAhavaH .. 9\-8\-33 (60561) vartamAne tadA yuddhe nirmaryAde vishAmpate . chatura~NgakShaye ghore yuddhe devAsuropame .. 9\-8\-34 (60562) vyAkroshanbAndhavAnanye tatra tatra parantapa . kroshadbhirdayitairanye bhayArtA na nivartire .. 9\-8\-35 (60563) nirmaryAde tathA yuddhe vartamAne bhayAnake . arjuno bhImasenashcha mohayA~nchakratuH parAn .. 9\-8\-36 (60564) sA vadhyamAnA mahatI senA tava narAdhipa . amuhyattatra tatraiva yoShinmadavashAdiva .. 9\-8\-37 (60565) mohayitvA cha tAM senAM bhImasenadhana~njayau . dadhmaturvArijau tatra siMhanAdAMshcha chakratuH .. 9\-8\-38 (60566) shrutvaiva tu mahAshabdaM dhR^iShTadyumnashikhaNDinau . dharmarAjaM puraskR^itya madrarAjamabhidrutau .. 9\-8\-39 (60567) tatrAshcharyamapashyAma ghorarUpaM mahadbhayam . shalyena sa~NgatAH shUrA yadayudhyanta bhAgashaH .. 9\-8\-40 (60568) mAdrIputrau tu rabhasau kR^itAstrau yuddhadurmadau . abhyayAtAM tvarAyuktau jigIShantau balaM tava .. 9\-8\-41 (60569) tato.abhyAvartata balaM tAvakaM bharatarShabha . sharaiH praNunnaM bahudhA pANDavairjitakAshibhiH .. 9\-8\-42 (60570) vadhyamAnA chamUH sA tu putrANAM prekShatAM tava . bheje dasha disho rAjanpraNunnA sharavR^iShTibhiH .. 9\-8\-43 (60571) hAhAkAro mahA~njaj~ne yodhAnAM tatra bhArata . tiShThatiShTheti chApyAsIddrAvitAnAM mahAtmanAm .. 9\-8\-44 (60572) kShatriyANAM tathA.anyonyaM saMyuge jayamichChatAm . prAdravanneva sambhagnAH pANDavaistava sainikAH .. 9\-8\-45 (60573) tyaktvA yuddhe priyAnputrAnbhrAtR^Inatha pitAmahAn . mAtulAnbhAgineyAMshcha vayasyAnapi bhArata .. 9\-8\-46 (60574) hayAndvipAMstvarayanto yodhA jagmuH samantataH . AtmatrANakR^itotsAhAstAvakA bharatarShabha .. .. 9\-8\-47 (60575) iti shrImanmahAbhArate shalyaparvaNi shalyavadhaparvaNi aShTAdashadivasayuddhe aShTamo.adhyAyaH .. 8 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes## 9\-8\-35 na nivartire na nivartitAH .. 9\-8\-8 aShTamo.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 009 .. shrIH .. 9\.9\. adhyAyaH 9 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## nakukena karNaputrANAM trayANAM mAraNam .. 1 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-9\-0 (60576) sa~njaya uvAcha. 9\-9\-0x (5102) tatprabhagnaM balaM dR^iShTvA madrarAjaH pratApavAn . uvAcha sArathiM tUrNaM chodayAshvAnmahAjavAn .. 9\-9\-1 (60577) eSha tiShThati vai rAjA pANDuputro yudhiShThiraH . ChatreNa dhriyamANena pANDureNa virAjatA .. 9\-9\-2 (60578) atra mAM prApaya kShipraM pashya me sArathe balam . na samarthA hi me pArthAH sthAtumadya puro yudhi .. 9\-9\-3 (60579) evamuktastataH prAyAnmadrarAjasya sArathiH . yatrA rAjA satyasandho dharmaputro yudhiShThiraH .. 9\-9\-4 (60580) ApatantaM cha sahasA pANDavAnAM mahadbalam . dadhAraiko raNe shalyo velodvR^ittamivArNavam .. 9\-9\-5 (60581) pANDavAnAM balaughastu shalyamAsAdya mAriSha . vyatiShThata tadA yudve sindhorvega ivAchalam .. 9\-9\-6 (60582) madrarAjaM tu samare dR^iShTvA yuddhAya dhiShThitam . kuravaH sannyavartanta mR^ityuM kR^itvA nivartanam .. 9\-9\-7 (60583) teShu rAjannivR^itteShu vyUDhAnIkeShu sarvashaH . prAvartata mahAraudraH sa~NgrAmaH shoNitodakaH .. 9\-9\-8 (60584) samArchChachchitrasenaM tu nakulo yuddhadurmadaH . tau parasparamAsAdya chitrakArmukadhAriNau .. 9\-9\-9 (60585) meghAviva yathodvR^ittau dakShiNottaravarShiNau . sharatoyaiH siShichatustau parasparamAhave .. 9\-9\-10 (60586) nAntaraM tatra pashyAmaH pANDavasyetarasya cha . ubhau kR^itAstrau balinau rathacharyAvishAradau . parasparavadhe yattau ChidrAnveShaNatatparau .. 9\-9\-11 (60587) chitrasenastu bhallena pItena nishitena cha . nakulasya mahArAja muShTideshe.achChinaddhanuH .. 9\-9\-12 (60588) athainaM ChinnadhanvAnaM rukmapu~NkhaiH shilAshitaiH . tribhiH sharairasambhrAnto lalATe vai samArpayat .. 9\-9\-13 (60589) hayAMshchAsya sharaistIkShNaiH preShayAmAsa mR^ityave . tathA dhvajaM sArathiM cha tribhistribhirapAtayat .. 9\-9\-14 (60590) sa shatrubhujanirmuktairlalATasthaistribhiH sharaiH . nakulaH shushubhe rAjaMstrishR^i~Nga iva parvataH .. 9\-9\-15 (60591) sa chChinnadhanvA virathaH kha~NgamAdAya charma cha . rathAdavAtaradvIraH shailAgrAdiva kesarI .. 9\-9\-16 (60592) padmAmApatatastasya shasvR^iShTiM samAsR^ijat . nakulo.apyagrasattAM vai charmaNA laghuvikramaH .. 9\-9\-17 (60593) chitrasenarathaM prApya chitrayodhI jitashramaH . Aruroha mahAbAhuH sarvasainyasya pashyataH .. 9\-9\-18 (60594) sakuNDalaM samukuTaM sunasaM svAyatekShaNam . chitrasenashiraH kAyAdapAharata pANDavaH .. 9\-9\-19 (60595) sa papAta rathAttasmAddivAkarasamadyutiH .. 9\-9\-20 (60596) chitrasenashirastattu dR^iShTvA tatra mahArathAH . sAdhuvAdasvanAMshchakruH siMhanAdAMshcha puShkalAn .. 9\-9\-21 (60597) vishastaM bhrAtaraM dR^iShTvA karNaputrau mahArathau . susharmA satyasenashcha mu~nchantau vividhA~nsharAn .. 9\-9\-22 (60598) tato.abhyadhAvatAM tUrNaM pANDavaM rathinAM varam . jighAMsantau yathA nAgaM vyAghrau rAjanmahAvane .. 9\-9\-23 (60599) tAvabhyetya mahAbAhU dvAvapyatimahArathau . sharauShAnsamyagasyantau jImUtau salilaM yathA .. 9\-9\-24 (60600) sa sharaiH sarvato viddhaH prahR^iShTa iva pANDavaH . anyatkArmukamAdAya rathamAruhya vegavAn . atiShThata raNe vIraH kruddharUpa ivAntakaH .. 9\-9\-25 (60601) tasya tau bhrAtarau rAja~nsharaiH sannataparvabhiH . rathaM vishakalIkartuM samArabdhau vishAmpate .. 9\-9\-26 (60602) tataH prahasya nakulashchaturbhishchaturo raNe . jaghAna nishitairbANaiH satyasenasya vAjinaH .. 9\-9\-27 (60603) tataH sandhAya nArachaM rukmapu~NkhaM shilAshitam . dhanushchichCheda rAjendra satyasenasya pANDavaH .. 9\-9\-28 (60604) athAnyaM rathamAsthAya dhanurAdAya chAparam . satyasenaH susharmA cha pANDavaM paryadhAvatAm .. 9\-9\-29 (60605) avidhyattAvasambhrAntau mAdrIputraH pratApavAn . dvAbhyAM dvAbhyAM mahArAja sharAbhyAM raNamUrdhani .. 9\-9\-30 (60606) susharmA tu tataH kruddhaH pANDavasya mahaddhanuH . chichCheda prahasanyuddhe kShurapreNa mahArathaH .. 9\-9\-31 (60607) athAnyaddhanurAdAya nakulaH krodhamUchChitaH . susharmANaM pa~nchabhirviddhvA dhvajamekena chichChide .. 9\-9\-32 (60608) satyasenasya sa dhanurhastAvapaM cha mAriSha . chichCheda tarasA yuddhe tata uchchukrushurjanAH .. 9\-9\-33 (60609) athAnyaddhanurAdAya vegaghnaM bhArasAdhanam . sharaiH sa~nChAdayAmAsa samantAtpANDunandanam .. 9\-9\-34 (60610) sannivArya tu tAnbANAnnakulaH paravIrahA . satyasenasusharmANau dvAbhyAM dvAbhyAmavidhyata .. 9\-9\-35 (60611) tAvenaM pratyavidhyetAM pR^ithakpR^ithagajihmagaiH . sArathiM chAsya rAjendra shitairvivyadhatuH sharaiH .. 9\-9\-36 (60612) satyaseno ratheShAM tu nakulasya dhanustathA . pR^ithak sharAbhyAM chichCheda kR^itahastaH pratApavAn .. 9\-9\-37 (60613) sa rathe.atirathastiShThanrathashaktiM parAmR^ishat .. svarNadaNDAmakuNThAgrAM tailadhautAM sunirmalAm. 9\-9\-38 (60614) lelihAnAmiva vimo nAgakanyAM mahAviShAm .. 9\-9\-39 (60615) samudyamya cha chikShepa satyasenasya saMyuge .. 9\-9\-40 (60616) sA tasya hR^idayaM gatyA vibheda shatadhA nR^ipa . sa pavAta rathAdbhUmiM yatasatvo.alpattetanaH .. 9\-9\-41 (60617) bhrAtaraM nihataM dR^iShTvA susharmA krodhamUrchChitaH . abhyavarShachCharaistUrNaM pAdAtaM pANDunandanam .. 9\-9\-42 (60618) chaturbhishchaturo vAhAndhvajaM ChittvA cha pa~nchabhiH . tribhirvai sArathiM hatvA karNaputro nanAda ha .. 9\-9\-43 (60619) nakulaM virathaM dR^iShTvA draupadeyo mahAratham . sutasomo.abhidudrAva parIpsanpitaraM raNe .. 9\-9\-44 (60620) tato.adhiruhya nakulaH sutasomasya taM ratham . shushubhe bharatashreShTho girisya iva kesarI .. 9\-9\-45 (60621) anyatkArmukamAdAya susharmANamayodhayat .. 9\-9\-46 (60622) tatra tau sharavarShAbhyAM samAsAdya parasparam . parasparavadhe yatnaM chakratuH sumahArathau .. 9\-9\-47 (60623) susharmA tu taH kruddhaH pANDavaM vishikhaistribhiH . sutasomaM tu viMshatyA vAhvorurasi chArpayat .. 9\-9\-48 (60624) tataH kruddho mahArAja nakulaH paravIrahA . sharaistasya dishaH sarvAshChAdayAmAsa vIryavAn .. 9\-9\-49 (60625) tato gR^ihItvA tIkShNAgramardhachandraM sutejanam . AkarNapUrNaM chikShepa karNaputrAya saMyuge .. 9\-9\-50 (60626) tasya tena shiraH kAyAjjahAra nR^ipasattama . pashyatAM sarvasainyAnAM tadadbhutamivAbhavat .. 9\-9\-51 (60627) sa hataH prApatadrAjannakulena mahAtmanA . nadIpe##xxxxxxx##NastIrajaH pAdapo mahAn .. 9\-9\-52 (60628) karNaputravachaM dR^iShTvA nakulasya cha vikramam . pradudrAva bhavAtsenA tAvakI bharatarvabha .. 9\-9\-53 (60629) tAM tu senAM mahArAj~na madrarAjaH pratApavAn . ##xxxxxx## shUraH senApatirarindamaH .. 9\-9\-54 (60630) ##xxxxxx## vyavasyApya cha vAhinIm . ##xxxxxxx## bhUshaM kR^itvA dhanuHshabdaM cha dAruNam .. 9\-9\-55 (60631) ##xxxxxx## sagare rAjanrAMkShetA dR^iDhadhanvanA . pratyudyayushcha tAMste tu samantAdvigatavyathAH .. 9\-9\-56 (60632) madrarAjaM maheShvAsaM parivArya samantataH . sthitA rAjanmahAsenA yodvukAmA samantataH .. 9\-9\-57 (60633) sAtyakirbhImasenashcha mAdrIputrau cha pANDavau . yudhiShThiraM puraskR^itya hIniShevamarindamam .. 9\-9\-58 (60634) parivArya raNe vIrAH siMhanAdaM prachakrire . bANasha~NkharavAMstIvrAnkShvelAshcha vividhA dadhuH .. 9\-9\-59 (60635) tathaiva tAvakAH sarve madrAdhipatima~njasA . parivArya susaMrabdhAH punaryuddhamarochayan .. 9\-9\-60 (60636) tataH pravavR^ite yuddhaM bhIrUNAM bhayavardhanam . tAvakAnAM pareShAM cha mR^ityuM kR^itvA nibartanam .. 9\-9\-61 (60637) yathA devAsuraM yuddhaM pUrvamAsIdvishAmpate . abhItAnAM tathA.a.asIttadyamarAShTravivardhanam .. 9\-9\-62 (60638) tataH kapidhvajo rAjanhatvA saMshaptakAnraNe . abhyadravata tAM senAM kauravIM pANDunandanaH .. 9\-9\-63 (60639) tathaiva pANDavAH sarve dhR^iShTadyumnapurogamAH . abhyadhAvantatAM senAM visR^ijantaH shitA~nsharAn .. 9\-9\-64 (60640) pANDavairavakIrNAnAM sammohaH samajAyata . na cha jaj~nustvanIkAni disho vA vidishastathA .. 9\-9\-65 (60641) ApUryamANA nishitaiH sharaiH pANDavachoditaiH . hatapravIrA vidhvastA vAryamANA samantataH . kauravyavadhyata chamUH pANDuputrairmahArathaiH .. 9\-9\-66 (60642) tathaiva pANDavaM sainyaM sharai rAjansamantataH . raNe.ahanyata putraiste shatasho.atha sahasrashaH .. 9\-9\-67 (60643) te sene bhR^ishasantapte vadhyamAne parasparam . vyAkule samapadyetAM varShAsu saritAviva .. 9\-9\-68 (60644) Avivesha tatastIvraM tAvakAnAM mahadbhayam . pANDavAnAM cha rAjendra tathAbhUte mahAhave .. .. 9\-9\-69 (60645) iti shrImanmahAbhArateyathA shalyaparvaNi shalyavadhaparvaNi aShTAdashadivasayuddhe navamo.adhyAyaH .. 9 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes## 9\-9\-9 chitrasenaH karNaputraH .. 9\-9\-9 navamo.adhyAyaH .. 9 .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 010 .. shrIH .. 9\.10\. adhyAyaH 10 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## sa~Nkulayuddham .. 1 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-10\-0 (60646) sa~njaya uvAcha. 9\-10\-0x (5103) tasminvilulite sainye vadhyamAne parasparam . dravamANeShu yodheShu vidravatsu cha dantiShu .. 9\-10\-1 (60647) kUjatAM stanatAM chaiva padAtInAM mahAhave . nihateShu mahArAja hayeShu bahudhA tadA .. 9\-10\-2 (60648) prakShaye dAruNe ghore saMhAre sarvadehinAm . nAnAshastrasamAvApe vyatiShaktarathadvipe .. 9\-10\-3 (60649) harShaNe yuddhashauNDAnAM bhIrUNAM bhayavardhane . gAhamAneShu yodheShu parasparavadhaiShiShu .. 9\-10\-4 (60650) prANAdAne mahAghore vartamAne durodare . sa~NgrAme ghorarUpe tu yamarAShTravivardhane .. 9\-10\-5 (60651) pANDavAstAvakaM sainyaM vyadhamannishitaiH sharaiH . tathaiva tAvakA yodhA jaghnuH pANDavasainikAn .. 9\-10\-6 (60652) tasmiMstathA vartamAne yuddhe bhIrubhayAvahe . pUrvAhNe chApi samprApte bhAskarodayanaM prati .. 9\-10\-7 (60653) labdhalakShAH pare rAjanrakShitAstu mahAtmanA . ayodhayaMstava balaM mR^ityuM kR^itvA nivartanam .. 9\-10\-8 (60654) balibhiH pANDavairdR^iptairlaibdhalakShaiH prahAribhiH . kauravyasIdatpR^itanA mR^igIvAgnibayAkulA .. 9\-10\-9 (60655) tAM dR^iShTvA sIdatIM senAM pa~Nke gAmiva durbalAm . ujjihIrShustadA shalyaH prAyAtpANDusutAnprati .. 9\-10\-10 (60656) madrarAjaH susa~Nkruddho gR^ihItvA dhanuruttamam . abhyadravata sa~NgrAme pANDavAnAtatAyinaH .. 9\-10\-11 (60657) pANDavA api bhUpAla samare jitakAshinaH . madrarAjaM samAsAdya bibhidurnishitaiH sharaiH .. 9\-10\-12 (60658) tataH sharashataistIkShNairmadrarAjo mahArathaH . ardayAmAsa tAM senAM dharmarAjasya pashyataH .. 9\-10\-13 (60659) prAdurAsannimittAni nAnArUpANyanekashaH . chachAla shabdaM kurvANA mahI chApi saparvatA .. 9\-10\-14 (60660) [sadaNDashUlA dIptAgrA dIryamANAH samantataH.] ulkA bhUmiM divaH peturAhatya ravimaNDalam .. 9\-10\-15 (60661) mR^igAshcha mahiShAshchApi pakShiNashcha vishAmpate . apasavyaM tadA chakruH senAM te bahusho nR^ipa .. 9\-10\-16 (60662) [bhR^igusUnudharAputrau shashijena samanvitau . charamaM pANDuputrANAM purastAtsarvabhUbhujAm .. 9\-10\-17 (60663) shastrAgreShvabhavajjvAlA netrANyAhatya varShatI . shiraH svalIyanta bhR^ishaM kAkolUkAshcha ketuShu] .. 9\-10\-18 (60664) tatastadyuddhamatyugramabhavatsahachAriNAm . tathA sarvANyanIkAni sannipatya janAdhipa .. 9\-10\-19 (60665) abhyaghnatkauravo rAjA pANDavAnAmanIkinIm . shalyastu sharavarSheNa varShanniva sahasradR^ik .. 9\-10\-20 (60666) abhyavarShata dharmAtmA kuntIputraM yudhiShThiram . bhImasenaM sharaishchApi rukmapu~NkhaiH shilAshitaiH .. 9\-10\-21 (60667) draupadeyAMstathA sarvAnmAdrIputrau cha pANDavau . dhR^iShTadyumnaM cha shaineyaM shikhaNDinamathApi cha .. 9\-10\-22 (60668) ekaikaM dashabhirbANairvivyAdha sa mahAbalaH . tato.asR^ijadbANavarShaM gharmAnte maghavAniva .. 9\-10\-23 (60669) tataH prabhadrakA rAjansomakAshcha sahasrashaH . patitAH pAtyamAnAshcha dR^ishyante shalyasAyakaiH .. 9\-10\-24 (60670) bhramarANAmiva vrAtAH shalabhAnAmiva vrajAH . hAdinya iva meghebhyaH shalyasya nyapata~nsharAH .. 9\-10\-25 (60671) dviradAsturagAshchArtAH pattayo rathinastathA . shalyasya bANairapatanbabhramurvyanadaMstathA .. 9\-10\-26 (60672) AviShTa iva madresho manyunA pauruSheNa cha . prAchChAdayadarInsa~Nkhye kAlasR^iShTa ivAntakaH . vinardamAno madresho meghahAdo mahAbalaH .. 9\-10\-27 (60673) sA vadhyamAnA shalyena pANDavAnAmanIkinI . ajAtashatruM kaunteyamabhyadhAvadyudhiShThiram .. 9\-10\-28 (60674) tAM sammardya shataiH sa~Nkhye laghuhastaH shitaiH sharaiH . bANavarSheNa mahatA yudhiShThiramatADayat .. 9\-10\-29 (60675) tamApatantaM jAtyashvaiH kruddho rAjA yudhiShThiraH . avArayachCharaistIkShNairmahAdvipamivA~NkushaiH .. 9\-10\-30 (60676) tasya shalyaH sharaM ghoraM mumochAshIviShopamam . so.abhyavidhyanmahAtmAnaM vegenAbhyapatachcha gAm .. 9\-10\-31 (60677) tato vR^ikodaraH kruddhaH shalyaM vivyAdha saptabhiH . pa~nchabhiH sahadevastu nakulo dashabhiH sharaiH .. 9\-10\-32 (60678) draupadeyAshcha shatrughnaM shUramArtAyaniM sharaiH . abhyavarShanmahArAja meghA iva mahIdhasm .. 9\-10\-33 (60679) tato dR^iShTvA vAryamANaM shalyaM pArthaiH samantataH . kR^itavarmA kR^ipashchaiva sa~NkruddhAvabhyadhAvatAm .. 9\-10\-34 (60680) ulUkashcha mahAvIryaH shakuniMshchApi saubalaH . samAgamyAtha shanakairashvatthAmA mahAbalaH . tava putrAshcha kArtsnyena jugupuH shalyamAhave .. 9\-10\-35 (60681) bhImasenaM tribhirviddhA kR^itavarmA shilImukhaiH . bANavarSheNa mahatA kruddharUpamavArayat . dhR^iShTadyumnaM tataH kruddho bANavarShairapIDayat .. 9\-10\-36 (60682) draupadeyAMshcha shakuniryamau cha drauNirabhyayAt .. 9\-10\-37 (60683) duryodhano yudhAMshreShTha Ahave keshavArjunau . samabhyayAdugratejAH sharaishchApyahanadbalI .. 9\-10\-38 (60684) evaM dvandvashatAnyAsaMstvadIyAnAM paraiH saha . ghorarUpANi chitrANi tatratatra vishAmpate .. 9\-10\-39 (60685) R^ikShavarNA~njaghAnAshvAnbhojo bhImasya saMyuge . so.avatIrya rathopasthAddhatAshvAtpANDunandanaH . kAlo daNDamivodyamya gadApANirayudhyata .. 9\-10\-40 (60686) pramukhe sahadevasya jaghAnAshvAnsa madrarAT . tataH shalyasya tanayaM sahadevo.asinAvadhIt .. 9\-10\-41 (60687) gautamaH punarAchAryo dhR^iShTadyumnamayodhayat . asambhrAntamasambhrAnto yatnavAnyatnavattaram .. 9\-10\-42 (60688) draupadeyAMstathA vIrAnekaikaM dashabhiH sharaiH . aviddhyadAchAryasuto nAtikruddho hasanniva .. 9\-10\-43 (60689) [punashcha bhImasenasya jaghAnAshvAMstathA.a.ahave . so.avatIrya rathAttUrNaM hatAshvaH pANDunandanaH .. 9\-10\-44 (60690) kAlo daNDamivodyamya gadAM kruddho mahAbalaH . pothayAmAsa turagAnrathaM cha kR^itavarmaNaH . kR^itavarmA tvavaplutya rathAttasmAdapAkramat ..] 9\-10\-45 (60691) shalyo.api rAjansa~Nkruddho nighnansomakapANDavAn . punareva shitairbANairyudhiShThiramapIDayat .. 9\-10\-46 (60692) tasya bhImo raNe kruddhaH sandashya dashanachChadam . vinAshAyAbhisandhAya gadAmAdAya vIryavAn .. 9\-10\-47 (60693) yamadaNDapratIkAshAM kAlarAtrimivodyatAm . gajavAjimanuShyANAM dehAntakaraNImati .. 9\-10\-48 (60694) hemapaTTaparikShiptAmulkAM prajvalitAmiva . shaikyAM vyAlImivAtyugrAM vajrakalpAmayomayIm .. 9\-10\-49 (60695) chandanAgurupa~NkAktAM pramadAmIpsitAmiva . vasAmedopadigdhA~NgIM jihvAM vaivasvatImiva .. 9\-10\-50 (60696) paTughaNTAshataravAM vAsavImashanImiva . nirmuktAshIviShAkArAM pR^iktAM gajamadairapi .. 9\-10\-51 (60697) trAsanIM sarvabhUtAnAM svasainyapariharShiNIm . manuShyaloke vikhyAtAM girishR^i~NgavidAraNIm .. 9\-10\-52 (60698) yayA kailAsabhavane maheshvarasakhaM balI . AhvayAmAsa kaunteyaH sa~NkruddhamalakAdhipam .. 9\-10\-53 (60699) yayA mAyAmayAndR^iptAnsubahUndhanadAlaye . jaghAna guhyakAnkruddho mandArArthe mahAbalaH . nivAryamANo bahubhirdraupadyAH priyamAsthitaH .. 9\-10\-54 (60700) tAM vajramaNiratnaughakalmAShAM vajragauravAm . samudyamya mahAbAhuH shalyamabhyapatadraNe .. 9\-10\-55 (60701) gadayA yuddhakushalastayA dAruNanAdayA . pothayAmAsa shalyasya chaturo.ashvAnmahAjavAn .. 9\-10\-56 (60702) tataH shalyo raNe kruddhaH pIne vakShasi tomaram . nichakhAna nadanvIrovarma bhittvA cha sobhyayAt .. 9\-10\-57 (60703) vR^ikodarastvasambhrAntastamevoddhR^itya tomaram . yantAraM madrarAjasya nirbibheda tadA hR^idi .. 9\-10\-58 (60704) sa bhinnavarmA rudhiraM vamanvitrastamAnasaH . papAtAbhimukho bhImaM madrarAjastvapAkramat .. 9\-10\-59 (60705) kR^itapratikR^itaM dR^iShTvA shalyo vismitamAnasaH . gadAmAshritya dharmAtmA pratyamitramavaikShata .. 9\-10\-60 (60706) tataH sumanasaH pArthA bhImasenamapUjayan . te dR^iShTvA karma sa~NgrAme ghoramakliShTakarmaNaH .. .. 9\-10\-61 (60707) iti shrImanmahAbhArate shalyaparvaNi shalyavadhaparvaNi aShTAdashadivasayuddhe dashamo.adhyAyaH .. 10 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes## 9\-10\-17 bhR^igviti . sarvabhUbhujAM kR^itsnapR^ithvIpatInAM pANDuputrANAM pANDavAnAM charamaM vilomagaNanayA prathamaM yudhiShThiramabhilakShya shakrabhaumabudhAH saptamasthAne balAvahAH Asan. etachcha sarvabhUbhujAmiti phalasya janakamityarthaH .. 9\-10\-18 Ahatya spR^iShTvA . varShatI bhuvi patantI .. 9\-10\-49 parikShiptAM parichChannAm .. 9\-10\-51 vAsavImaindrIm . rAsanImiti pAThe shabdavatIm .. 9\-10\-53 maheshvarasakhaM kuberam .. 9\-10\-10 dashamo.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 011 .. shrIH .. 9\.11\. adhyAyaH 11 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## shalyabhImayorgadAyuddham .. 1 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-11\-0 (60708) sa~njaya uvAcha. 9\-11\-0x (5104) patitaM prekShya yantAraM shalyaH shaikyAyasIM gadAm . AdAya tarasA rAjaMstasthau giririvAchalaH .. 9\-11\-1 (60709) taM dIptamiva kAlAgniM pAshahastamivAntakam . sashR^i~Ngamiva kailAsaM savajramiva vAsavam .. 9\-11\-2 (60710) sashUlamiva haryakShaM sachakramiva chakriNam . sashaktimiva senAnyaM vane mattamiva dvipam . javenAbhyapatadbhImaH pragR^ihya mahatIM gadAm .. 9\-11\-3 (60711) tataH sha~NkhapraNAdashcha tUryANAM cha sahasrashaH . siMhanAdashcha sa~njaj~ne shUrANAM harShavardhanaH .. 9\-11\-4 (60712) praikShanta sarvatastau hi yodhA mattAviva dvipau . tAvakAshchApare chaiva sAdhusAdhvityapUjayan .. 9\-11\-5 (60713) na hi madrAdhipAdanyo rAmAdvA yadunandanAt . soDhumutsahate vegaM bhImasenasya saMyuge .. 9\-11\-6 (60714) tathA madrAdhipasyApi gadAvegaM mahAtmanaH . soDhumutsahate nAnyaH pumAnyudhi vR^ikodarAt .. 9\-11\-7 (60715) tau vR^iShAviva nardantau maNDalAni vicheratuH . Avartitau gadAhastau madrarAjavR^ikodarau .. 9\-11\-8 (60716) maNDalAvartamArgeShu gadAviharaNeShu cha . nirvisheShamabhUdyuddhaM tayoH puruShasiMhayoH .. 9\-11\-9 (60717) taptahemamayaiH shubhrairbabhUva bhayavardhinI . agnijvAlairivAbaddhA paTTaiH shalyasya sA gadA .. 9\-11\-10 (60718) tathaiva charato mArgAnmaNDaleShu mahAtmanaH . vidyudabhragratIkAshA bhImasya shushubhe gadA .. 9\-11\-11 (60719) tADitA madrarAjena bhImasya gadayA gadA . dahyamAneva khe rAjansA.asR^ijatpAvakArchiShaH .. 9\-11\-12 (60720) tathA bhImena shalyasya tADitA gadayA gadA . a~NgAravarShaM mumuche tadadbhutamivAbhavat .. 9\-11\-13 (60721) dantairiva mahAnAgau shR^i~Ngairiva maharShabhau . tau virejaturanyonyaM gadAgrAbhyAM parikShatau .. 9\-11\-14 (60722) tau gadAbhihatairgAtraiH kShaNena rudhirokShitau . prekShaNIyatarAvAstAM puShpitAviva kiMshukau .. 9\-11\-15 (60723) gadayA madrarAjasya savyadakShiNamAhataH . bhImaseno mahAbAhurna chachAlAchalo yathA .. 9\-11\-16 (60724) tathA bhImagadAvegaistADyamAno muhurmuhuH . shalyo na vivyathe rAjandantineva mahAgiriH .. 9\-11\-17 (60725) shushruve dikShu sarvAsu tayoH puruShasiMhayoH . gadAnipAtasaMhAdo vajrayoriva niHsvanaH .. 9\-11\-18 (60726) nivR^itya tu mahAvIryau samuchChritamahAgadau . punarantaramArgasthau paNDalAni vicheratuH .. 9\-11\-19 (60727) athAbhyetya padAnyaShTau sannipAto.abhavattayoH . udyamya lohadaNDAbhyAmatimAnuShakarmaNoH .. 9\-11\-20 (60728) pothayantau tadA.anyonyaM maNDalAni vicheratuH . kriyAvisheShaM kR^itinau darshayAmAsatustadA .. 9\-11\-21 (60729) abhyudyatagadau vIrau sashR^i~NgAviva parvatau . tAvAjaghnaturanyonyaM maNDalAni vicheratuH .. 9\-11\-22 (60730) kriyAvisheShakR^itinau raNabhUmitale.achalau . tau parasparasaMrambhAdgadAbhyAM subhR^ishAhatau .. 9\-11\-23 (60731) yugapatpetaturvIrAvubhAvindrabalI iva . ubhayaH senayoryodhAstadA hAhAkR^itAbhavan .. 9\-11\-24 (60732) bhR^ishaM marmasvabhihatAvubhAvAstAM suvihvalau .. 9\-11\-25 (60733) tataH svarathamAropya madrANAmR^iShabhaM raNe . apovAha kR^ipaH shalyaM tUrNamAyodhanAdatha .. 9\-11\-26 (60734) kShIbavadvihvalatvAttu nimeShAtpunarutthitaH . bhImaseno gadApANiH samAhvayata madrapam .. 9\-11\-27 (60735) tatastu tAvakAH shUrA nAnAshastrasamAyutAH . nAnAvAditrashabdena pANDusenAmayodhayan .. 9\-11\-28 (60736) bhujAvuchChritya shastraM cha shabdena mahatA tataH . abhyadravanmahArAja duryodhanapurogamAH .. 9\-11\-29 (60737) tadanIkamabhiprekShya tataste pANDunandanAH . prayayuH siMhanAdena duryodhanavadhepsayA .. 9\-11\-30 (60738) teShAmApatatAM tUrNaM putraste bharatarShabha . prAptena chekitAnaM vai vivyAdha hR^idaye bhR^isham .. 9\-11\-31 (60739) papAta rathopasthe tava putreNa pAtitaH . rudhiraughapariklinnaH pravishya vipulaM tamaH .. 9\-11\-32 (60740) chekitAnaM hataM dR^iShTvA pANDaveyA mahArathAH . asaktamabhyavarShanta sharavarShANi bhAgashaH .. 9\-11\-33 (60741) tAvakAnAmanIkeShu pANDavA jitakAshinaH . vyacharanta mahArAja prekShaNIyAH samantataH .. 9\-11\-34 (60742) kR^ipashcha kR^itavarmA cha saubalashcha mahArathaH . ayodhayandharmarAjaM madrarAjapuraskR^itAH .. 9\-11\-35 (60743) bhAradvAjasya hantAraM bhUrivIryaparAkramam . duryodhano mahArAja dhR^iShTadyumnamayodhayat .. 9\-11\-36 (60744) trisAhasrAstathA rAjaMstava putreNa choditAH . ayodhayanta vijayaM jaigartAnAM mahArathAH .. 9\-11\-37 (60745) vijaye dhR^itasa~NkalpAH samare tyaktajIvitAH . prAvishaMstAvakA rAjanhaMsA iva mahatsaraH .. 9\-11\-38 (60746) tato yuddhamabhUddhoraM parasparavadhaiShiNAm . anyonyavadhasaMyuktamanyonyaprItivardhanam .. 9\-11\-39 (60747) tasminpravR^itte sa~NgrAme rAjanvIravarakShaye . anileneritaM ghoramuttasthau pArthivaM rajaH .. 9\-11\-40 (60748) shravaNAnnAmadheyAnAM pArthivAnAM cha kIrtanAt . parasparaM vijAnImastadAyudhyannabhItavat .. 9\-11\-41 (60749) tadrajaH puruShavyAghra shoNitena prashAmitam . dishashcha vimalA jAtAstasminrajasi nAshite .. 9\-11\-42 (60750) tathA pravR^itte sa~NgrAme ghorarUpe bhayAnake . tAvakAnAM pareShAM cha nAsItkashchitparA~NmukhaH .. 9\-11\-43 (60751) brahmalokaparA bhUtvA prArthayanto jayaM yudhi . suyuddhena parAkrAntA narAH svargamabhIpsavaH .. 9\-11\-44 (60752) bhartR^ipiNDavimokShArthaM bhartR^ikAryavinishchitAH . svargasaMsaktamanaso yodhA yuyudhire tadA .. 9\-11\-45 (60753) nAnArUpANi shastrANi visR^ijanto mahArathAH . anyonyamabhigarjantaH praharantaH parasparam .. 9\-11\-46 (60754) hata vidhyata gR^ihNIta praharadhvaM nikR^intata . iti sma vAchaH shrUyante tavateShAM cha vai bale .. 9\-11\-47 (60755) tataH shalyo mahArAja dharmaputraM yudhiShThiram . vivyAdha nishitairbANairhantukAmo mahAratham .. 9\-11\-48 (60756) tasya pArtho mahArAja nArAchAnvai chaturdasha . marmANyuddishya marmaj~no nichakhAna hasanniva .. 9\-11\-49 (60757) AvArya pANDavaM bANairhantukAmo mahAbalaH . vivyAdha samare kruddho bahubhiH ka~NkapatribhiH .. 9\-11\-50 (60758) atha madro mahArAja shareNAnataparvaNA . yudhiShThiraM samAjaghne sarvasainyasya pashyataH .. 9\-11\-51 (60759) dharmarAjo.api sa~Nkruddho madrarAjaM mahAbalaH . vivyAdha nishitairbANaiH ka~NkabarhiNavAjitaiH .. 9\-11\-52 (60760) chandrasenaM cha saptatyA sUtaM cha navabhiH sharaiH . drumasenaM chatuHShaShTyA nijaghAna mahArathaH .. 9\-11\-53 (60761) chakrarakShe hate shalyaH pANDavena mahAtmanA . nijaghAna tato rAjaMshchedInvai pa~nchaviMshatim .. 9\-11\-54 (60762) sAtyakiM pa~nchaviMshatyA bhImasenaM cha pa~nchabhiH . mAdrIputrau shatenAjau vivyAdha nishitaiH sharaiH .. 9\-11\-55 (60763) evaM vicharatastasya sa~NgrAme rAjasattama . sampraiShayachChitAnpArthaH sharAnAshIviShopamAn .. 9\-11\-56 (60764) dhvajAghraM chAsya samare kuntIputro yudhiShThiraH . pramukhe vartamAnasya bhallenApAharadrathAt .. 9\-11\-57 (60765) pANDuputreNa vai tasya ketuM ChinnaM mahAtmanA . nipatantamapashyAma girishR^i~NgamivAhatam .. 9\-11\-58 (60766) dhvajaM nipatitaM dR^iShTvA pANDavaM cha vyavasthitam . sa~Nkruddho madrarAjo.abhUchCharavarShaM mumocha ha .. 9\-11\-59 (60767) shalyaH sAyakavarSheNa parjanya iva vR^iShTimAn . abhyavarShadameyAtmA kShatriyAnkShatriyarShabhaH .. 9\-11\-60 (60768) sAtyakiM bhImasenaM cha mAdrIputrau cha pANDavau . ekaikaM pa~nchabhirviddhvA yudhiShThiramapIDayat .. 9\-11\-61 (60769) tato bANamayaM jAlaM vitataM pANDavorasi . apashyAma mahArAja meghajAlamivodgatam .. 9\-11\-62 (60770) tasya shalyo raNe kruddhaH sharaiH sannataparvabhiH . dishaH sa~nChAdayAmAsa pradishashcha mahArathaH .. 9\-11\-63 (60771) tato yudhiShThiro rAjA bANajAlena pIDitaH . babhUva hR^itavikrAnto jambho vR^itrahaNA yathA .. .. 9\-11\-64 (60772) iti shrImanmahAbhArate shalyaparvaNi shalyavadhaparvaNi aShTAdashadivasayuddhe ekAdasho.adhyAyaH .. 11 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes## 9\-11\-3 haryakShaM rudram .. 9\-11\-10 shubhraidIMptimaddhiH .. 9\-11\-11 ekAdasho.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 012 .. shrIH .. 9\.12\. adhyAyaH 12 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## shalyaparAkramavarNanam .. 1 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-12\-0 (60773) sa~njaya uvAcha. 9\-12\-0x (5105) pIDite dharmarAje tu madrarAjena mAriSha . sAtyakirbhImasenashcha mAdrIputrau cha pANDavau . parivArya rathaiH shalyaM pIDayAmAsurAhave .. 9\-12\-1 (60774) tamekaM bahubhirdR^iShTvA pIDyamAnaM mahArathaiH . sAdhuvAdo mahA~njaj~ne siddhAshchAsanpraharShitAH .. 9\-12\-2 (60775) AshcharyamityabhAShanta munayashchApi sa~NgatAH .. 9\-12\-3 (60776) bhImaseno raNe shalyaM shalyabhUtaM parAkrame . ekena viddhvA bANena punarvivyAdha saptabhiH .. 9\-12\-4 (60777) sAtyakishcha shatenainaM dharmaputraparIpsayA . madreshvaramavAkIrya siMhanAdamathAnadat .. 9\-12\-5 (60778) nakulaH pa~nchabhishchainaM sahadevashcha pa~nchabhiH . viddhvA taM tu punastUrNaM tato vivyAdha saptabhiH .. 9\-12\-6 (60779) sa tu shUro raNe yattaH pIDitastairmahArathaiH . vikR^iShya kArmukaM ghoraM bhAraghnaM vegavattaram .. 9\-12\-7 (60780) sAtyakiM pa~nchaviMshatyA shalyo vivyAdha mAriSha . bhImasenaM tu saptatyA nakulaM saptabhistathA .. 9\-12\-8 (60781) tataH sa vishikhaM chApaM sahadevasya dhanvinaH . ChittvA bhallena samare vivyAdhainaM trisaptabhiH .. 9\-12\-9 (60782) sahadevastu samare mAtulaM bhUrivarchasam . sajyamanyaddhanuH kR^itvA pa~nchabhiH samatADayat . sharairAshIviShAkArairjvalajjvalanasannibhaiH .. 9\-12\-10 (60783) sArathiM chAsya samare shareNAnataparvaNA . vivyAdha bhR^ishasa~NkruddhastaM vai bhUyastribhiH sharaiH .. 9\-12\-11 (60784) bhImasenastu saptatyA sAtyakirnavabhiH sharaiH . dharmarAjastathA ShaShTyA gAtre shalyaM samArpayat .. 9\-12\-12 (60785) tataH shalyo mahArAja nirviddhastairmahArathaiH . susrAva rudhiraM gAtrairgairikaM parvato yathA .. 9\-12\-13 (60786) tAMshcha sarvAnmaheShvAsAnpa~nchabhiH pa~nchabhiH sharaiH . vivyAdha tarasA rAjaMstadadbhutamivAbhavat .. 9\-12\-14 (60787) tato.apareNa bhallena dharmaputrasya mAriSha . dhanushchichCheda samare sajjayaM sa sumahArathaH .. 9\-12\-15 (60788) athAnyaddhanurAdAya dharmaputro yudhiShThiraH . sAshvasUtadhvajarathaM shalyaM prAchChAdayachCharaiH .. 9\-12\-16 (60789) sa chChAdyamAnaH samare dharmaputrasya sAyakaiH . yudhiShThiramathAvidhyaddashabhirnishitaiH sharaiH .. 9\-12\-17 (60790) sAtyakistu tataH kruddho dharmaputre sharArdite . madrANAmadhipaM shUraM sharairvivyAdha pa~nchabhiH .. 9\-12\-18 (60791) sa sAtyakeH prachichCheda kShurapreNa mahaddhanuH . bhImasenamukhAMstAMshcha tribhistribhiratADayat .. 9\-12\-19 (60792) tasya kruddho mahArAja sAtyakiH satyavikramaH . tomaraM preShayAmAsa svarNadaNDaM mahAraNe .. 9\-12\-20 (60793) bhImaseno.atha nArAchaM jvalantamiva pannagam . nakulaH samare shaktiM sahadevo gadAM shubhAm . dharmarAjaH shataghnIM cha jighAMsuH shalyamAhave .. 9\-12\-21 (60794) tAnApatata evAshu pa~nchAnAM vai bhujachyutAn . vArayAmAsa samare shastrasa~NghaiH sa madrarAT .. 9\-12\-22 (60795) sAtyakiprahitaM shalyo bhallaishchichCheda tomaram . prahitaM bhImasenena sharaM kanakabhUShaNam .. 9\-12\-23 (60796) dvidhA chichCheda samare kR^itahastaH pratApavAn . nakulapreShitAM shaktiM hemadaNDAM bhayAvahAm .. 9\-12\-24 (60797) gadAM cha sahadevena sharaughaiH samavArayat . sharAbhyAM cha shataghnIM tAM rAj~nashchichCheda bhArata .. 9\-12\-25 (60798) pashyatAM pANDuputrANAM siMhanAdaM nanAda cha . nAmR^iShyattatra shaineyaH shatrorvijayamAhave .. 9\-12\-26 (60799) athAnyaddhanurAdAya sAtyakiH krodhamUrchChitaH . dvAbhyAM madreshvaraM vidvA sArathiM cha tribhiH sharaiH .. 9\-12\-27 (60800) tataH shalyo raNe rAjansarvAMstAndashabhiH sharaiH . vivyAdha bhR^ishasa~Nkruddhastotrairiva mahAdvipAn .. 9\-12\-28 (60801) te vAryamANAH samare madrarAj~nA mahArathAH . na shekuH sammukhe sthAtuM tasya shatruniShUdanAH .. 9\-12\-29 (60802) tato duryodhano rAjA dR^iShTvA shalyasya vikramam . nihatAnpANDavAnmene pA~nchAlAnatha sR^i~njayAn. 9\-12\-30 (60803) `tathAvidhaM mahArAja madrarAjasya vikramam . asahyaM mAnavairyuddhe tadbabhUva nararShabha ..' 9\-12\-31 (60804) tato rAjanmahAbAhurbhImasenaH pratApavAn . santyajya manasA prANAnmadrAdhipamayodhayat .. 9\-12\-32 (60805) nakulaH sahadevashcha sAtyakishcha mahArathaH . parivArya tadA shalyaM samantAdvyakira~nsharaiH .. 9\-12\-33 (60806) sa chaturbhirmaheShvAsaiH pANDavAnAM mahArathaH . vR^itastAnyodhayAmAsa madrarAjaH pratApavAn .. 9\-12\-34 (60807) tasya dharmasuto rAjankShurapreNa mahAhave . chakrarakShaM jaghAnAshu madrarAjasya pArthivaH .. 9\-12\-35 (60808) tasmiMstu nihate shUre chakrarakShe mahArathe . madrarAjo.api balavAnsainikAnAvR^iNochCharaiH .. 9\-12\-36 (60809) samAvR^itAMstatastAMstu rAjanvIkShya svasainikAn . chintayAmAsa samare dharmaputro yudhiShThiraH .. 9\-12\-37 (60810) kathaM nu na bhavetsatyaM tanmAdhavavacho mahat . api kruddho raNe rAjankShapayeta balaM mama .. 9\-12\-38 (60811) `ahaM maddhAtarashchaiva sAtyakishcha mahArathaH . pA~nchAlAH sR^i~njayAshchaiva na shaktAsma hi madrapam .. 9\-12\-39 (60812) nihaniShyati chaivAdya mAtulo.asmAnmahAbalaH . govindavachanaM satyaM kathaM bhavati kintvidam .. 9\-12\-40 (60813) tataH sarathanAgAshvA pANDavAH pANDupUrvaja . madrarAjaM samAseduH pIDayantaH samantataH .. 9\-12\-41 (60814) nAnAshastraughabahulAM shastravR^iShTiM samudyatAm . vyadhamatsamare rAjA mahAbhrANIva mArutaH .. 9\-12\-42 (60815) tataH kanakapu~NkhAM tAM shalyakShiptAM viyadgatAm . sharavR^iShTimapashyAma shalabhAnAmivAyatim .. 9\-12\-43 (60816) te sharA madrarAjena preShitA raNamUrdhani . sampatantaH sma dR^ishyante shalabhAnAM vrajA iva .. 9\-12\-44 (60817) madrarAjadhanurmuktaiH sharaiH kanakabhUShaNaiH . nirantaramivAkAshaM sambabhUva janAdhipa .. 9\-12\-45 (60818) na pANDavAnAM nAsmAkaM tatra ki~nchidvyadR^ishyata . bANAndhakAre mahati kR^ite tatra mahAhave .. 9\-12\-46 (60819) madrarAjena balinA lAghavAchCharavR^iShTibhiH . chAlyamAnaM tu taM dR^iShTvA pANDavAnAM balArNavam . vismayaM paramaM jagmurdevagandharvadAnavAH .. 9\-12\-47 (60820) sa tu tAnsarvato yattA~nsharaiH sa~nChAdya mAriSha . dharmarAjamavachChAdya siMhavadvyanadanmuhuH .. 9\-12\-48 (60821) te chChannAH samare tena pANDavAnAM mahArathAH . nAshaknuvaMstadA yuddhe pratyudyAtuM mahAratham .. 9\-12\-49 (60822) dharmarAjapurogAstu bhImasenamukhA rathAH . nijaghnuH samare shUraMshalyamAhavashobhinam .. .. 9\-12\-50 (60823) iti shrImanmahAbhArate shalyaparvaNi shalyavadhaparvaNi aShTAdashadivasayuddhe dvAdasho.adhyAyaH .. 12 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes## 9\-12\-25 sahadevena preShitAmiti pUrvasmAtsambadhyate .. 9\-12\-27 sArathiM cha vivyAdhetyuttarasmAdapakR^iShyate .. 9\-12\-38 kathannu samare shakyaM\-\-nahi kruddho raNe iti jha.pAThaH .. 9\-12\-12 dvAdasho.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 013 .. shrIH .. 9\.13\. adhyAyaH 13 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## sa~Nkulayuddham .. 1 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-13\-0 (60824) sa~njaya uvAcha. 9\-13\-0x (5106) arjuno drauNinA viddho yuddhe bahubhirAyasaiH . tasya chAnucharaiH shUraistrigartAnAM mahArathaiH .. 9\-13\-1 (60825) drauNiM vivyAdha samare tribhireva shilImukhaiH . tathetarAnmaheShvAsAndvAbhyAM dvAbhyAM dhana~njayaH . bhUyashchaiva mahArAja sharavarShairavAkirat .. 9\-13\-2 (60826) sharakaNTakitAste tu tAvakA bharatarShabha . na jahuH pArthamAsAdya tADyamAnAH shitaiH sharaiH .. 9\-13\-3 (60827) arjunaM rathavaMshena droNaputrapurogamAH . parivArya mudA yuktA yodhayantashchakAshire .. 9\-13\-4 (60828) taistu kShiptAH sharA rAjankArtasvaravibhUShitAH . arjunasya rathopasthaM pUrayAmAsura~njasA .. 9\-13\-5 (60829) tathA kR^iShNau maheShvAsau vR^iShabhau sarvadhanvinAm . vivyadhushcha sharairghoraiH prahR^iShTA yuddhadurmadAH .. 9\-13\-6 (60830) kUbaraM rathachakrANi IShA yoktrANi vA vibho . yugaM chaivAnukarShaM cha sharabhUtamabhUttadA .. 9\-13\-7 (60831) naitAdR^ishaM dR^iShTapUrvaM rAjanneva cha naH shrutam . yAdR^ishaM tatra pArthasya tAvakAH samprachakrire .. 9\-13\-8 (60832) sa rathaH sarvato bhAti chitrapu~NkhaiH shitaiH sharaiH . ulkAshataiH sampradIptaM vimAnamiva bhUtale .. 9\-13\-9 (60833) tato.arjuno mahArAja sharaiH sannataparvabhiH . avAkirattAM pR^itanAM megho dhR^iShTyeva parvatam .. 9\-13\-10 (60834) te vadhyamAnAH samare pArthanAmA~NkitaiH sharaiH . pArthabhUtamamanyanta prekShamANAstathAvidham .. 9\-13\-11 (60835) kopoddhUtasharajvAlo dhanuHshabdAnilo mahAn . sainyendhanaM dadAhAshu tAvakaM pArthapAvakaH .. 9\-13\-12 (60836) chakrANAM patatAM chApi yugAnAM cha dharAtale . tUNIrANAM patAkAnAM dhvajAnAM cha rathaiH saha .. 9\-13\-13 (60837) IShANAmanukarShANAM triveNUnAM cha bhArata . akShANAmatha yoktrANAM pratodAnAM cha rAshayaH .. 9\-13\-14 (60838) shirasAM patatAM chApi kuNDaloShNIShadhAriNAm . bhujAnAM cha mahAbhAga skandhAnAM cha samantataH .. 9\-13\-15 (60839) ChatrANAM vyajanaiH sArdhaM makuTAnAM cha rAshayaH . samadR^ishyanta pArthasya rathamArgeShu bhArata .. 9\-13\-16 (60840) agamyarUpA pR^ithivI mAMsashoNitakardamA . bhIrUNAM trAsajananI shUrANAM harShavardhinI . babhUva bharatashreShTha rudrasyAkrIDanaM yathA .. 9\-13\-17 (60841) hatvA tu samare pArthaH sahasre dve parantapaH . rathAnAM savarUthAnaM vidhUmo.agniriva jvalan .. 9\-13\-18 (60842) yathA hi bhagavAnagnirjagaddagdhvA charAcharam . vidhUmo dR^ishyate rAjaMstathA pArtho dhana~njayaH .. 9\-13\-19 (60843) drauNistu samare dR^iShTvA pANDavasya parAkramam . rathenAtipatAkena pANDavaM pratyavArayat .. 9\-13\-20 (60844) tAvubhau puruShavyAghrau shvetAshvau dhanvinAM varau . samIyatustadA.anyonyaM parasparavadhaiShiNau .. 9\-13\-21 (60845) tayorAsInmahArAja bANavarShaM sudAruNam . jImUtayoryathA vR^iShTistapAnte bharatarShabha .. 9\-13\-22 (60846) anyonyaspardhinau tau tu sharaiH sannataparvabhiH . tatakShatustadA.anyonyaM shR^i~NgAbhyAM vR^iShabhAviva .. 9\-13\-23 (60847) tayoryuddhaM mahArAja chiraM samamivAbhavat . shastrANAM sa~Ngamashchaiva ghorastatrAbhavatpunaH .. 9\-13\-24 (60848) tato.arjunaM dvAdashabhI rukmapu~NkhaiH sutejanaiH . vAsudevaM cha dashabhirdrauNirvivyAdha bhArata .. 9\-13\-25 (60849) tataH prahasya bIbhatsurvyAkShipadgANDivaM dhanuH . mAnayitvA muhUrtaM tu guruputraM mahAhave .. 9\-13\-26 (60850) vyashvasUtarathaM chakre savyasAchI parantapaH . mR^idupUrvaM tatashchainaM punaHpunaratADayat .. 9\-13\-27 (60851) hatAshve tu rathe tiShThandroNaputrastvayasmayam . musalaM pANDuputrAya chikShepa parighopamam .. 9\-13\-28 (60852) tamApatantaM sahasA hemapaTTavibhUShitam . chichCheda saptadhA vIraH pArthaH shatrunibarhaNaH .. 9\-13\-29 (60853) sa chChinnaM musalaM dR^iShTvA drauNiH paramakopanaH . Adade parighaM ghoraM nagendrashikharopamam . chikShepa chaiva pArthAya drauNiryuddhavishAradaH .. 9\-13\-30 (60854) tamantakamiva kruddaM parighaM prekShya pANDavaH . arjunastvarito jaghne pa~nchabhiH sAyakottamaiH .. 9\-13\-31 (60855) sa chChinnaH patito bhUmau pArthabANairmahAhave . dArayanpR^ithivIndrANAM manaH sabdena bhArata .. 9\-13\-32 (60856) tato.aparaistribhirbhallairdrauNiM vivyAdha pANDavaH .. 9\-13\-33 (60857) so.atividdho balavatA pArthena sumahAtmanA . nAkampata tadA drauNiH pauruSheShu vyavasthitaH .. 9\-13\-34 (60858) surathaM cha tato rAjanbhAradvAjo mahAratham . avAkirachCharavrAtaiH sarvakShatrasya pashyataH .. 9\-13\-35 (60859) tatastu suratho.apyAjau pA~nchAlAnAM mahArathaH . rathena meghaghoSheNa drauNimevAbhyadhAvata .. 9\-13\-36 (60860) vikarShanvai dhanuHshreShThaM sarvabhArasahaM dR^iDham . jvalanAshIviShanibhaiH sharaishchainamavAkirat .. 9\-13\-37 (60861) surathaM taM tataH kruddhamApatantaM mahAratham . chukopa samare drauNirdaNDAhata ivoragaH .. 9\-13\-38 (60862) trishikhAM bhrukuTIM kR^itvA sR^ikviNI parisaMlihan . udvIkShya surathaM roShAddhanurjyAmavamR^ijya cha . mumocha tIkShNaM nArAchaM yamadaNDopamadyutim .. 9\-13\-39 (60863) sa tasya hR^idayaM bhittvA praviveshAtivegitaH . shaktAshanirivotsR^iShTo vidArya dharaNItalam .. 9\-13\-40 (60864) tataH sa patito bhUmau nArAchena samAhataH . vajreNa cha yathA shR^i~NgaM parvatasyeva dIryataH .. 9\-13\-41 (60865) tasminvinihate vIre droNaputraH pratApavAn . Aruroha rathaM tUrNaM tameva rathinAM varaH .. 9\-13\-42 (60866) tataH sajjo mahArAja drauNirAhavadurmadaH . arjunaM yodhayAmAsa saMshaptakavR^ito raNe .. 9\-13\-43 (60867) tatra yuddhaM mahachchAsIdarjunasya paraiH saha . madhyandinagate sUrye yamarAShTravivardhanam .. 9\-13\-44 (60868) tatrAshcharyamapashyAma dR^iShTvA teShAM parAkramam . yadeko yugapadvIrAnsamayodhayadarjunaH .. 9\-13\-45 (60869) vimardaH sumahAnAsIdarjunasya paraiH saha . shatakratoryathApUrvaM mahatyA daityasenayA .. .. 9\-13\-46 (60870) iti shrImanmahAbhArate shalyaparvaNi shalyavadhaparvaNi aShTAdashadivasayuddhe trayodasho.adhyAyaH .. 13 .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 014 .. shrIH .. 9\.14\. adhyAyaH 14 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## sa~Nkulayuddham .. 1 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-14\-0 (60871) sa~njaya uvAcha. 9\-14\-0x (5107) duryodhano mahArAja dhR^iShTadyumnashcha pArShataH . chakratuH sumahadyuddhaM sharashaktisamAkulam .. 9\-14\-1 (60872) tato rAjansamApetuH sharadhArAH sahasrashaH . ambudAnAM yathA kAle jaladhArAH samantataH .. 9\-14\-2 (60873) rAjA cha pArShataM viddhvA sharaiH pa~nchabhirAshugaiH . droNahantAramugreShuM punarvivyAdha saptabhiH .. 9\-14\-3 (60874) dhR^iShTadyumnastu samare balavAndR^iDhavikramaH . saptatyA vishikhAnAM vai duryodhanamapIDayat .. 9\-14\-4 (60875) pIDitaM vIkShya rAjAnaM sodaryA bharatarShabha . mahatyA senayA sArdhaM parivavruH sma pArShatam .. 9\-14\-5 (60876) sa taiH parivR^itaH shUraH sarvato.atirathai rbhR^isham . vyacharatsamare rAjandarshayannastralAghavam .. 9\-14\-6 (60877) shikhaNDI kR^itavarmANaM gautamaM cha mahAratham .. prabhadrakaiH samAyukto yodhayAmAsa dhanvinau .. 9\-14\-7 (60878) tatrApi sumahadyuddhaM ghorarUpaM vishAmpate . prANAnsantajatAM yuddhe prANadyUtAbhidevane .. 9\-14\-8 (60879) shalyaH sAyakavarShANi vimu~njansarvatodisham . pANDavAnpIDayAmAsa sasAtyakivR^ikodarAn .. 9\-14\-9 (60880) tathA tau tu yamau yamatulyaparAkramau . yodhayAmAsa rAjendra vIryeNAstrabalena cha .. 9\-14\-10 (60881) shalyasAyakanunnAnAM pANDavAnAM mahAmR^idhe . trAtAraM nAdhyagachChanta kechittatra mahArathAH .. 9\-14\-11 (60882) tatastu nakulaH shUro dharmarAje prapIDite . abhidudrAva vegena mAtulaM mAdrinandanaH .. 9\-14\-12 (60883) sa~nChAdya samare vIraM nakulaH paravIrahA . vivyAdha chainaM dashabhiH smayamAnaH stanAntare .. 9\-14\-13 (60884) sarvapArasavairbANaiH karmAraparimArjitaiH . svarNapu~NkhaiH shilAdhautairdhanuryantraprachoditaiH .. 9\-14\-14 (60885) shalyastu pIDitastena svasrIyeNa hi mAtulaH . nakulaM pIDayAmAsa patribhirnataparvabhiH .. 9\-14\-15 (60886) tato yudhiShThiro rAjA bhImaseno.atha sAtyakiH . sahadevashcha mAdreNo madrarAjamupAdravan .. 9\-14\-16 (60887) tAnApatata evAshu pUrayANAnrathasvanaiH . dishashcha vidishashchaiva kampayAnAMshcha medinIm . pratijagrAha samare senApatiramitrajit .. 9\-14\-17 (60888) yudhiShThiraM tribhirviddhvA bhImasenaM cha pa~nchabhiH . sAtyakiM cha shatenAjau sahadevaM tribhiH sharaiH .. 9\-14\-18 (60889) tatastu sasharaM chApaM nakulasya mahAtmanaH . madreshvaraH kShurapreNa madhye chichCheda mAriSha .. 9\-14\-19 (60890) tadapAsya dhanushChinnaM tataH shalyasya sAyakaiH . athAnyaddhanurAdAya mAdrIputro mahArathaH . madrarAjarathaM tUrNaM pUrayAmAsa patribhiH .. 9\-14\-20 (60891) yudhiShThirastu madreshaM sahadevashcha mAriSha . dashabhirdashabhirbANairurasyenamavidhyatAm .. 9\-14\-21 (60892) bhImasenastu taM ShaShTyA sAtyakirdashabhiH sharaiH . madrarAjamabhidrutya jaghnatuH xx~NkapatribhiH .. 9\-14\-22 (60893) madrarAjastataH kruddhaH sAtyakiM navabhiH sharaiH . vivyAdha bhUyaH saptatyA sharANAM nataparvaNAm .. 9\-14\-23 (60894) athAsya sasharaM chApaM muShTau chichCheda mAriSha . hayAMshcha chaturaH sa~Nkhye preShayAmAsa mR^ityave .. 9\-14\-24 (60895) virathaM sAtyakiM kR^itvA madrarAjo mahArathaH . vishikhAnAM shatenainamAjaghAna samantataH .. 9\-14\-25 (60896) mAdrIputraM cha saMrabdho bhImasenaM cha pANDavam . yudhiShThiraM cha kauravya vivyAdha dashabhiH sharaiH .. 9\-14\-26 (60897) tatrAdbhutamapashyAma madrarAjasya pauruSham . yadenaM sahitAH pArthA nAbhyavartanta saMyuge .. 9\-14\-27 (60898) athAnyaM rathamAsthAya sAtyakiH satyavikramaH . pIDitAnpANDavAndR^iShTvA madrarAjavashaM gatAn . abhidudrAva vegena madrANAmadhipaM balAt .. 9\-14\-28 (60899) ApatantaM rathaM tasya shalyaH samitishobhanaH . pratyudyayau rathenaiva matto mattamiva dvipam .. 9\-14\-29 (60900) sa sannipAtastumulo babhUvAdbhutadarshanaH . sAtyakeshchaiva shUrasya madrANAmadhipasya cha . yAdR^isho vai purA vR^ittaH shambarAmararAjayoH .. 9\-14\-30 (60901) sAtyakiH prekShya samare madrarAjamavasthitam . vivyAdha dashabhirbANaistiShThatiShTheti chAbravIt .. 9\-14\-31 (60902) madrarAjastu subhR^ishaM viddhastena mahAtmanA . sAtyakiM prativivyAdha chitrapu~NkhaiH shitaiH sharaiH .. 9\-14\-32 (60903) tataH pArthA maheShvAsAH sAtvatA.abhisR^itaM nR^ipam . abhyavartanrathaistUrNaM mAtulaM vadhakA~NkShayA .. 9\-14\-33 (60904) tata AsItparAmardastumulaH shoNitodakaH . shUrANAM yudhyamAnAnAM siMhAnAmiva nardatAm .. 9\-14\-34 (60905) teShAmAsInmahArAja vyadhikShepaH parasparam . siMhAnAmAmiShepsUnAM kUjatAmiva saMyuge .. 9\-14\-35 (60906) teShAM bANasahasraughairAkIrNA vasudhA.abhavat . antarikShaM cha sahasA bANabhUtamabhUttadA .. 9\-14\-36 (60907) sharAndhakAraM sahasA kR^itaM tena samantataH . abhrachChAyeva sa~njaj~ne sharairmuktairmahAtmabhiH .. 9\-14\-37 (60908) tatra rAja~nsharairmuktairnirmuktairiva pannaigaH . svarNapu~NkhaiH prakAshadbhirvyarochanta dishastadA .. 9\-14\-38 (60909) tatrAdbhutaM paraM chakre shalyaH shatrunibarhaNaH . yadekaH samare shUro yodhayAmAsa vai bahUn .. 9\-14\-39 (60910) madrarAjabhujotsR^iShTaiH ka~NkabarhiNavAjitaiH . sampatadbhiH sharairghorairavAkIryata medinI .. 9\-14\-40 (60911) tatra shalyarathaM rAjanvicharantaM mahAhave . apashyAma yathApUrvaM shakrasyAsurasaMkShaye .. .. 9\-14\-41 (60912) iti shrImanmahAbhArate shalyaparvaNi shalyavadhaparvaNi aShTAdashadivasayuddhe chaturdasho.adhyAyaH .. 14 .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 015 .. shrIH .. 9\.15\. adhyAyaH 15 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## shalyayudhiShThirayoryuddham .. 1 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-15\-0 (60913) sa~njaya uvAcha. 9\-15\-0x (5108) tataH senA tava vibho madrarAjapuraskR^itA . punarabhyadravatpArthAnvegena mahatA raNe .. 9\-15\-1 (60914) pIDitAstAvakAH sarve pradhAvanto raNotkaTAH . kShaNena chaiva pArthAMste bahutvAtsamaloDayan .. 9\-15\-2 (60915) te vadhyamAnAH samare pANDavA nAvatasthire . kShaNenaiva mahArAja pashyatoH kR^iShNapArthayoH .. 9\-15\-3 (60916) tato dhana~njayaH kruddhaH kR^ipaM saha padAnugaiH . avAkirachCharaugheNa kR^itavarmANameva cha .. 9\-15\-4 (60917) shakuniM sahadevastu sahasainyamavAkirat . nakulaH pArshvataH sthitvA madrarAjamayodhayat .. 9\-15\-5 (60918) draupadeyA narendrAshcha bhUyiShThAnsamavArayan . droNaputraM cha pA~nchAlyaH shikhaNDI samavArayat .. 9\-15\-6 (60919) bhImasenastu rAjAnaM gadApANiravArayat . shalyaM tu saha sainyena kuntIputro yudhiShThiraH .. 9\-15\-7 (60920) tataH samabhavadyuddhaM saMsaktaM tatratatra ha . tAvakAnAM pareShAM cha sa~NgrAmeShvanivartinAm .. 9\-15\-8 (60921) tatra pashyAmahe karma shalyasyAtimahadraNe . yadekaH sarvasainyAni pANDavAnAmayodhayat .. 9\-15\-9 (60922) vyadR^ishyata tadA shalyo yudhiShThirasamIpataH . krUrashchandramaso.abhyAshe shanaishchara iva grahaH .. 9\-15\-10 (60923) pIDayitvA tu rAjAnaM sharairAshIviShopamaiH . abhyadhAvatpunarbhImaM sharavarShairavAkirat .. 9\-15\-11 (60924) tasya tallAghavaM dR^iShTvA tathaiva cha kR^itAstratAm . apUjayannanIkAni pareShAM tAvakAni cha .. 9\-15\-12 (60925) pIDyamAnAstu shalyena pANDavA bhR^ishAvikShatAH . prAdravanta raNaM hitvA kroshamAne yudhiShThire .. 9\-15\-13 (60926) vadhyamAneShvanIkeShu madrarAjena pANDavaH . amarShavashamApanno dharmarAjo yudhiShThiraH .. 9\-15\-14 (60927) tataH pauruShamAsthAya madrarAjamatADayat . jayo vA.astu vadho veti kR^itabuddhirmahArathaH .. 9\-15\-15 (60928) samAhUyAbravItsarvAnbhrAtR^InkR^iShNaM cha pANDavaH .. 9\-15\-16 (60929) bhIShmo droNashcha karNashcha ye chAnye pR^ithivIkShitaH . kauravArthe parAkrAntAH sa~NgrAme nidhanaM gatAH . yathAbhAgaM yathotsAhaM bhavantaH kR^itapauruShAH .. 9\-15\-17 (60930) bhAgo.avashiShTa eko.ayaM mama shalyo mahArathaH . so.ahamadya yudhA jetumAshaMse madrakAdhipam .. 9\-15\-18 (60931) tatra yanmAnasaM mahyaM tatsarvaM nigadAmi vaH . chakrarakShAvimau vIrau mama mAdravatIsutau .. 9\-15\-19 (60932) ajeyau vAsavenApi samare shUrasammatau . sAdhvimau mAtulaM yuddhe kShatradharmapuraskR^itau .. 9\-15\-20 (60933) madarthe pratiyudhyetAM mAnArhau satyasa~Ngarau . mAM vA shalyo raNe hantA taM vA.ahaM bhadramastu vaH . iti satyAmimAM vANIM lokavIrA nibodhata .. 9\-15\-21 (60934) yotsye.ahaM mAtulenAdya kShAtradharmeNa pArthivAH . svamaMshamabhisandhAya vijayAyetarAya vA .. 9\-15\-22 (60935) tasya me.apyadhikaM shastraM sarvopakaraNAni cha . saMyujyantAM rathe kShipraM shAstravadrathayojakaiH .. 9\-15\-23 (60936) shaineyo dakShiNaM chakraM dhR^iShTadyumnastathottaram . pR^iShThagopo bhavatvadya mama pArtho dhana~njayaH .. 9\-15\-24 (60937) puraHsaro mamAdyAstu bhImaH shastrabhR^itAM varaH . evamabhyadhikaH shalyAdbhaviShyAmi mahAmR^idhe .. 9\-15\-25 (60938) evamuktAstathA chakrustadA rAj~naH priyaiShiNaH .. 9\-15\-26 (60939) tataH praharShaH saivyAnAM punarAsIttadAH mR^idhe . pA~nchAlAnAM somakAnAM mAtsyAnAM cha visheShataH .. 9\-15\-27 (60940) pratij~nAtaM cha sa~NgrAme dharmarAjasya pUjayan . tataH sha~NkhAMshcha bherIshcha shatashashchaiva puShkarAn . avAdayanta pA~nchAlAH siMhanAdAMshcha nedire .. 9\-15\-28 (60941) te.abhyadhAvanta saMrabdhA madrarAjaM tarasvinam . mahatA harShajenAtha nAdena kurupu~NgavAH .. 9\-15\-29 (60942) hAdena gajaghaNTAnAM sha~NkhAnAM ninadena cha . tUryashabdena mahatA nAdayantashcha medinIm .. 9\-15\-30 (60943) tAnpratyagR^ihNAtputraste madrarAjashcha vIryavAn . mahAmeghAniva bahU~nshailAvastodayAvubhau .. 9\-15\-31 (60944) shalyastu samarashlAghI dharmarAjamarindamam . vavarSha sharavarSheNa shambaraM maghavA iva .. 9\-15\-32 (60945) tathaiva kururAjo.api pragR^ihya ruchiraM dhanuH . droNopadeshAnvividhAndarshayAno mahAmanAH . vavarSha sharavarShANi chitraM laghu cha suShThu cha .. 9\-15\-33 (60946) na chAsya vivaraM kashchiddadarsha charato raNe .. 9\-15\-34 (60947) tAvubhau vividhairbANaistatakShAte parasparam . shArdUlAvAmiShaprepsU parAkrAntAvivAhave .. 9\-15\-35 (60948) bhImastu tava putreNa yuddhashauNDena sa~NgataH .. 9\-15\-36 (60949) pA~nchAlyaH sAtyakishchaiva mAdrIputrau cha pANDavau . shakunipramukhAnvIrAnpratyagR^ihNansamantataH .. 9\-15\-37 (60950) tadAsIttumulaM yuddhaM punareva jayaiShiNAm . tAvakAnAM pareShAM cha rAjandurmantrite tava .. 9\-15\-38 (60951) duryodhanastu bhImasya shareNAnataparvaNA . chichChedAdishya sa~NgrAme dhvajaM hemapariShkR^itam .. 9\-15\-39 (60952) sa ki~NkiNIkajAlena mahatA chArudarshanaH . papAta ruchiraH siMho bhImasenasya pashyataH .. 9\-15\-40 (60953) punashchAsya dhanushchitraM gajarAjakaropamam . kShureNa shitadhAreNa prachakarta narAdhipaH .. 9\-15\-41 (60954) sa chChinnadhanvA tejasvI rathashaktyA sutaM tava . bibhedorasi vikramya sa rathopastha Avishat .. 9\-15\-42 (60955) tasminmohamanuprApte punareva vR^ikodaraH . yantureva shiraH kAyAtkShurapreNAharattadA .. 9\-15\-43 (60956) hatasUtA hayAstasya rathamAdAya bhArata . vyadravanta disho rAjanhAhAkArastadA.abhavat .. 9\-15\-44 (60957) tamabhyadhAvaMstrANArthaM droNaputro mahArathaH . kR^ipashcha kR^itavarmAM cha putraM te hi parIpsavaH .. 9\-15\-45 (60958) tasminvilulite sainye trastAMstasya padAnugAn . gANDIvadhanvA visphArya dhanustAnahanachCharaiH .. 9\-15\-46 (60959) yudhiShThirastu madreshamabhyadhAvadamarShitaH . svayaM sannodayannashvAndantavarNAnmanojavAn .. 9\-15\-47 (60960) tatrAshcharyapamashyAma kuntIputre yudhiShThire . purA bhUtvA mR^idurdAnto yattadA dAruNo.abhavat .. 9\-15\-48 (60961) vivR^itAkShashcha kaunteyo vepamAnashcha manyunA . chichCheda yodhAnnishitaiH sharaiH shatasahasrashaH .. 9\-15\-49 (60962) yAMyAM pratyudyayau senAM tAMtAM jyeShThaH sa pANDavaH . sharairapAtayadrAjangirInvajrairivottamaiH .. 9\-15\-50 (60963) sAshvasUtadhvajarathAnrathinaH pAtayanbahUn . akrIDadeko balavAnpavanastoyadAniva .. 9\-15\-51 (60964) sAshvArohAMshcha turagAnpattIMshchaiva sahasradhA . vyapothayata sa~NgrAme kruddho rudraH pashUniva .. 9\-15\-52 (60965) shUnyamAyodhanaM kR^itvA sharavarShaiH samantataH . abhyadravata madreshaM tiShThatiShTheti chAbravIt .. 9\-15\-53 (60966) tasya tachcharitaM dR^iShTvA saMgrAme bhImakarmaNaH . vitresustAvakAH sarve shalyastvenaM samabhyayAt .. 9\-15\-54 (60967) tatastau bhR^ishasa~Nkruddhau pradhmAya salilodbhavau . samAhUya tadA.anyonyaM bhartsayantau samIyatuH .. 9\-15\-55 (60968) shalyastu sharavarSheNa pIDayAmAsa pANDavam . madrarAjaM tu kaunteyaH sharavarShairavAkirat .. 9\-15\-56 (60969) adR^ishyetAM tadA rAjanka~NkapatribhirAchitau . udbhinnarudhirau shUrau madrarAjayudhiShThirau . puShpitAviva rejAte vane shAlmalikiMshukau .. 9\-15\-57 (60970) dIvyamAnau mahAtmAnau prANadyUtena durmadau . dR^iShTvA sarvANi sainyAni nAdhyavasyaMstayorjayam .. 9\-15\-58 (60971) hatvA madrAdhipaM pArtho bhokShyate.adya vasundharAm . shalyo vA pANDavaM hatvA dadyAdduryodhanAya gAm .. 9\-15\-59 (60972) itIva nishchayo nAbhUdyodhAnAM tatra bhArata . pradakShiNamabhUtsarvaM dharmarAjasya yudhyataH .. 9\-15\-60 (60973) tataH sharashataM shalyo mumochAshu yudhiShThire . dhanushchAsya shitAgreNa bANena nirukR^intata .. 9\-15\-61 (60974) so.anyatkArmukamAdAya shalyaM sharashataistribhiH . avidhyatkArmukaM chAsya kShureNa nirakR^intata .. 9\-15\-62 (60975) athAsya nijaghAnAshvAMshchaturo nataparvabhiH . dvAbhyAmatishitAgrAbhyAmubhau tatpArShNisArathI .. 9\-15\-63 (60976) tato.asya dIpyamAnena pItena nishitena cha . pramukhe vartamAnasya bhallenApAharadvR^ijam .. 9\-15\-64 (60977) tataH prabhagnaM tatsainyaM dauryodhanamarindama .. 9\-15\-65 (60978) tato madrAdhipaM drauNirabhyadhAvattathA kR^itam . Aropya chainaM svarathaM tvaramANaH pradudruve .. 9\-15\-66 (60979) muhUrtamiva tau gatvA nardamAne yudhiShThire . gatvA tato madrapatiranyaM syandanamAsthitaH .. 9\-15\-67 (60980) vidhivatkalpitaM shubhraM mahAmbudaninAdinam . sajjayantropakaraNaM dviShatAM romaharShaNam .. 9\-15\-68 (60981) tathAnyaddhanurAdAya balavAnvegavattaram .. yudhiShThiraM madrapatirbhittvA siMha ivAnadat .. 9\-15\-69 (60982) tataH sa sharavarSheNa parjanya iva vR^iShTimAn . abhyavarShadameyAtmA kShatriyAnkShatriyarShabhaH .. 9\-15\-70 (60983) sAtyakiM dashabhirviddhvA bhImasenaM tribhiH sharaiH . sahadevaM tribhirviddhA yudhiShThiramapIDayat .. 9\-15\-71 (60984) tAMstAnanyAnmaheShvAsAnsAshvAnsarathakUbarAn . ardayAmAsa vishikhairulkAbhiriva ku~njarAn .. 9\-15\-72 (60985) ku~njarAnku~njarArohAnashvaprayAyinaH . rathAMshcha rathibhiH sArdhaM jaghAna rathinAM varaH .. 9\-15\-73 (60986) bAhUMshchichCheda tarasA sAyudhAnketanAni cha . chakAra cha mahIM yodhaiH stIrNAM vedIM kushairiva .. 9\-15\-74 (60987) tathA tamarisainyAni ghnantaM mR^ityumivAntakam . parivavrurbhR^ishaM kruddhAH pANDupA~nchAlasomakAH .. .. 9\-15\-75 (60988) iti shrImanmahAbhArate shalyaparvaNi shalyavadhaparvaNi aShTAdashadivasayuddhe pa~nchadasho.adhyAyaH .. 15 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes## 9\-15\-42 rathashaktyA rathasthayA shaktyA .. 9\-15\-50 yAM yAmabhyagamatsenAM tAM tAM vyanInashat . nyapAtayata kaunteyo girInvajra ivottamAn. iti ka.kha.pAThaH .. 9\-15\-67 muhUrtamiva tAnhatvA nardamIne yudhiShThire iti ka.kha.pAThaH .. 9\-15\-15 pa~nchadasho.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 016 .. shrIH .. 9\.16\. adhyAyaH 16 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## yudhiShThireNa shalyashalyAnujayorvadhaH .. 1 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-16\-0 (60989) sa~njaya uvAcha. 9\-16\-0x (5109) taM bhImasenashcha shineshcha naptA mAdyAshcha putrau puruShapravIrau . samAgataM bhImabalena rAj~nA paryApuranyonyamathAhvayanta .. 9\-16\-1 (60990) tatastu shUrAH samare narendra nareshvaraM prApya yudhAM variShTham . AvArya chainaM samare nR^ivIrA jaghnuH shitaiH patribhirugravegaiH .. 9\-16\-2 (60991) saMrakShito bhImasenena rAjA mAdrIsutAbhyAmatha mAdhavena . madrAdhipaM patribhirugravegaiH stanAntare dharmasuto nijaghne .. 9\-16\-3 (60992) tato raNe tAvakAnAM rathaughAH samIkShya madrAdhipatiM sharArtam . paryAvavruH pravarAH sarvayodhA duryodhanasyAnumate purastAt .. 9\-16\-4 (60993) tato drutaM madrajanAdhipo raNe yudhiShThiraM saptabhirabhyavidvyat . taM chApi pArthau navabhiH pR^iShatkai\-\- rvivyAdha rAjaMstumule mahAtmA .. 9\-16\-5 (60994) AkarNapUrNAyatasamprayuktaiH sharaistadA saMyati tailadhautaiH . anyonyamAchChAdayatAM mahArathau madrAdhipashchApi yudhiShThirashcha .. 9\-16\-6 (60995) tatastu tUrNaM samare mahArathau parasparasyAntaramIkShamANau . sharairbhR^ishaM vivyadhaturnR^ipottamau mahabalau shatrubhirapradhR^iShyau .. 9\-16\-7 (60996) tayordhanurjyAtalaniHsvano mahA\-\- nmahendravajrAshanitulyaniH svanaH . parasparaM bANagaNairmahAtmanoH pravarShatormadrapapANDuvIrayoH .. 9\-16\-8 (60997) tau cheraturvyAghrashishuprakAshau mahAvaneShvAmiShagR^idvinAviva . viShANinau nAgavarAvivobhau tatakShatuH saMyati jAtadarpau .. 9\-16\-9 (60998) tatastu madrAdhipatirmahAtmA yudhiShThiraM bhImabalaM prasahya . vivyAdha vIraM hR^idaye.ativegaM shareNa sUryAgnisamaprabheNa .. 9\-16\-10 (60999) tato.atividdho.atha yudhiShThiro.api susamprayuktena shareNa rAjan . jaghAna madrAdhipatiM mahAtmA mudaM cha lebhe vR^iShabhaH kurUNAm .. 9\-16\-11 (61000) tato muhUrtAdiva pArthivendro labdhvA saMj~nAM krodhasaMraktanetraH . shareNa pArthaM tvarito jaghAna sahasranetrapratimaprabhAvaH .. 9\-16\-12 (61001) tvaraMstato dharmasuto mahAtmA shalyasya kopAnnavabhiH pR^iShatkaiH . bhittvA hyurastapanIyaM cha varma jaghAna ShaDbhistvaparaiH pR^iShatkaiH .. 9\-16\-13 (61002) tatastu madrAdhipatiH prakR^iShTaM dhanurvikR^iShya vyasR^ijatpR^iShatkAn . dvAbhyAM sharAbhyAM cha tathaiva rAj~na\-\- shchichCheda chApaM kurupu~Ngavasya .. 9\-16\-14 (61003) navaM tato.anyatsamare pragR^ihya rAjA dhanurdhorataraM mahAtmA . shalyaM tu vivyAdha sharaiH samantA\-\- dyathA mahendro namuchiM shitAgraiH .. 9\-16\-15 (61004) tatastu shalyo navabhiH pR^iShatkai\-\- rbhImasya rAj~nashcha yudhiShThirasya . nikR^itya raukme paTuvarmaNI tayo\-\- rvidAsyAmAsa bhujau mahAtmA .. 9\-16\-16 (61005) tato.apareNa jvalanArkatejasA kShureNa rAj~no dhanurunmamAtha . kR^ipashcha tasyaiva jaghAna sUtaM ShaDbhiH sharaiH so.abhimukhaH papAta .. 9\-16\-17 (61006) madrAdhipashchApi yudhiShThirasya sharaishchaturbhirnijaghAna vAhAn . vAhAMshcha hatvA vyakaronmahAtmA yodhakShayaM dharmasutasya rAj~naH .. 9\-16\-18 (61007) `yadadbhutaM karma na shakyamanyaiH suduHsahaM tatkR^itavantamekam . shalyo narendraH saviShaNNabhAvA\-\- dvichintayAmAsa mR^ida~NgaketuH .. 9\-16\-19 (61008) kimetadindrAvarajasya vAkyaM moghaM bhavatyadya vidherbalena . jahIti shalyaM hyavadattadA.a.ajau na lokanAthasya vacho.anyathA syAt ..' 9\-16\-20 (61009) tathA kR^ite rAjani bhImaseno madrAdhipasyAtha tato mahAtmA . ChittvA dhanurvegavatA shareNa dvAbhyAmavidhyatsubhR^ishaM narendram .. 9\-16\-21 (61010) tathApareNAsya jahAra yantuH kAyAchChiraH saMhananIyamadhyAt . jaghAna chAshvAMshchaturaH sushIghraM tathA bhR^ishaM kupito bhImasenaH .. 9\-16\-22 (61011) tamagraNIH sarvadhanurdharANA\-\- mekaM charantaM samare.ativegam . bhImaH shatena vyakirachCharANAM mAdrIputraH sahadevastathaiva .. 9\-16\-23 (61012) taiH sAyakairmohitaM vIkShya shalyaM bhImaH sharairasya chakarta varma . sa bhImasenena nikR^ittavarmA madrAdhipashcharma sahasratAram .. 9\-16\-24 (61013) pragR^ihya kha~NgaM cha rathAnmahAtmA praskandya kuntIsutamabhyadhAvat . ChittvA ratheShAM nakulasya so.atha yudhiShThiraM bhImabalo.abhyadhAvat .. 9\-16\-25 (61014) taM chApi rAjAnamathotpatantaM kruddhaM yathaivAntakamApatantam . dhR^iShTadyumno draupadeyAH shikhaNDI shineshcha naptA sahasA parIyuH .. 9\-16\-26 (61015) athAsya charmApratimaM nyakR^inta\-\- dbhImo mahAtmA navabhiH pR^iShatkaiH . kha~NgaM cha bhallairnichakarta muShTau nadanprahR^iShTastava sainyamadhye .. 9\-16\-27 (61016) tatkarma bhImasya samIkShya hR^iShTA\-\- ste pANDavAnAM pravarA rathaughAH . nAdaM cha chakrurbhR^ishamutsmayantaH sha~NkhAMshcha dadhmuH shashisannikAshAn .. 9\-16\-28 (61017) tenAtha shabdena vibhIShaNena tathA.abhitaptaM balamapradhR^iShyam . svedAbhibhUtaM rudhirokShitA~NgaM visa~nj~nakalpaM cha tadA viShaNNam .. 9\-16\-29 (61018) sa madrarAjaH sahasA vikIrNo bhImAgragaiH pANDavayodhamukhyaiH . yudhiShThirasyAbhimukhaM javena siMho yathA mR^igahetoH prayAtaH .. 9\-16\-30 (61019) sa dharmarAjo nihatAshvasUtaH krodhena dIpto jvalanaprakAshaH . dR^iShTvA cha madrAdhipatiM sma tUrNaM samabhyadhAvattamariM balena .. 9\-16\-31 (61020) govindavAkyaM tvaritaM vichintya dadhre matiM shalyavinAshanAya . sa dharmarAjo nihatAshvasUto rathe tiShTha~nshaktimathAnvakarShat .. 9\-16\-32 (61021) tachchaxx shalyasya nishAmya karma tamAtmano bhAgamathAvashiShTam . kR^itvA manaH shalyavadhe mahAtmA yathoktamindrAvarajasya chakre .. 9\-16\-33 (61022) sa dharmarAjo maNihemadaNDAM jagrAha shaktiM kanakaprakAshAm . netre cha dIpte sahasA vivR^itya madrAdhipaM kruddhamanA niraikShat .. 9\-16\-34 (61023) nirIkShito dharmasutena rAj~nA ShUtAtmanA nirhR^itakalmaSheNa . AsInna yadbhasmasAnmadrarAja\-\- stadadbhutaM me pratibhAti rAjan .. 9\-16\-35 (61024) tatastu shaktiM rachirogradaNDAM maNipravekojjvalitAM pradIptAm . chikShepa vegAtsubhR^ishaM mahAtmA madrAdhipAya pravaraH kurUNAm .. 9\-16\-36 (61025) dIptAmathainAM prahitAM balena savisphuli~NgAM sahasApatantIm . praikShanta sarve kuravaH sametA divo yugAnte mahatImivolkAm .. 9\-16\-37 (61026) tAM kAlarAtrImiva pAshahastAM yamasya dhAtrImiva chograrUpAm . sa brahmadaNDapratimAmamodhAM sasarja yatto yudhi dharmarAjaH .. 9\-16\-38 (61027) gandhasragagryAsanapAnabhojanai\-\- rabhyarchitAM pANDusutaiH prayatnAt . sAMvartakAgnipratimAM jvalantIM kR^ityAmatharvA~NgirasImivogrAm .. 9\-16\-39 (61028) IshAnahetoH pratinirmitAM tAM tvaShTrA ripUNAmasudehabhakShyAm . bhUmyantarikShadyujalAshrayANi prasahya bhUtAni nihantumIshAm .. 9\-16\-40 (61029) ghaNTApatAkAM maNivajrabhUShAM vaidUryachitrAM tapanIyadaNDAm . tvaShTrA prayatnAnniyamena klR^iptAM brahmadviShAmantakarImamAghAm .. 9\-16\-41 (61030) balaprayatnAdanirodhavegAM mantraishcha ghorairapi pUrayitvA . sasarja mArgeNa cha tAM khagAnAM vadhAya madrAdhipatestadAnIm .. 9\-16\-42 (61031) hato hyasAvityabhigarjamAno rudro.andhakAyAntakaraM yatheShum . prasArya bAhuM sudR^iDhaM supANiM krodhena nR^ityanniva dharmarAjaH .. 9\-16\-43 (61032) `sphuratprabhAmaNDalinoMshujAlai\-\- rdharmAtmano madravinAshakAle . puratrayaprotsaraNe purastA\-\- nmAheshvaraM rUpamabhUttadAnIm .. 9\-16\-44 (61033) AvartanAku~nchitabAhudaNDaH sandhyAvihArI tanuvR^ittamadhyaH . vishAlavakShA bhagavAnharo yathA sudurnirIkShyo.abhavadarjunAgrajaH'.. 9\-16\-45 (61034) tAM sarvashaktyA prahitAM sushaktiM yudhiShThireNAprativAryavIryAm . pratigrahAyAbhinananda shalyaH samyagghutAmagnirivAjyadhArAm .. 9\-16\-46 (61035) sA tasya varmAbhividArya shubhra\-\- muro vishAlaM cha tathaiva bhittvA . vivesha gAM toyamivAprasaktA yasho vishAlaM nR^ipaterharantI .. 9\-16\-47 (61036) nAsAkShikarNAsyaviniH sR^itena prasyandatA cha vraNasambhavena . saMsiktagAtro rudhireNa so.abhU\-\- tkrau~ncho yathA skandahato mahAdriH .. 9\-16\-48 (61037) prasArya bAhU cha rathAdgato gAM sa~nChinnavarmA kurunandanena . mahendravAhapratimo mahAtmA vajrAhataM shR^i~NgamivAchalasya .. 9\-16\-49 (61038) tato nipatitaH so.abhUdindradhvaja ivochChritaH . bAhU prasAryAbhimukho dharmarAjasya madrarAT . sa tathA bhinnasarvA~Ngo rudhireNa samukShitaH .. 9\-16\-50 (61039) pratyudgata iva premNA bhUmyA sa narapu~NgavaH . priyayA kAntayA kAntaH patamAna ivorasi .. 9\-16\-51 (61040) chiraM bhuktvA vasumatIM priyAM kAntAmiva prabhuH . sarvaira~NgaiH samAshliShya prasupta iva chAbhavat .. 9\-16\-52 (61041) dharmye dharmAtmanA yudve nihato dharmasUnunA . samyaksphIta ivotsR^iShTaH prashAnto.agnirivAdhvare .. 9\-16\-53 (61042) shaktyA vibhinnahR^idayaM vipraviddhAyudhadhvajam . saMshAntamapi madreshaM lakShmIrnaiva vimu~nchati .. 9\-16\-54 (61043) tato yudhiShThirashchApamAdAyendradhanuShprabham . vyadhamaddviShataH sa~Nkhye khagarADiva pannagAn . dehAnsunishitairbhallai ripUNAM nAshayankShaNAt .. 9\-16\-55 (61044) tataH pArthasya bANaughairAvR^itAH sainikAstava . nimIlitAkShAH kShiNvanti bhR^ishamanyonyakarshitAH . kSharanto rudhiraM dehairvishastrAyudhajIvitAH .. 9\-16\-56 (61045) tataH shalye nipatite madrarAjAnujo yuvA . bhrAtustulyo guNaiH sarvai rathI pANDavamabhyayAt .. 9\-16\-57 (61046) vivyAdha cha narashreShTho nArAchairbahubhistvaran . hatasyApachitiM bhrAtushchikIShuryuddhadurmadaH .. 9\-16\-58 (61047) taM vivyAdhAshugaiH ShaDbhirdharmarAjastvaranniva . kArmukaM chAsya chichCheda kShurAbhyAM dhvajameva cha .. 9\-16\-59 (61048) tato.asya dIpyamAnena sudR^iDhena shitena cha . pramukhe vartamAnasya bhallenApAharachChiraH .. 9\-16\-60 (61049) sakuNDalaM taddadR^ishe patamAnaM shiro rathAt . puNyakShayamanuprApya patansvargAdiva chyutaH .. 9\-16\-61 (61050) tasyApakR^ittashIrShaM tu sharIraM patitaM rathAt . rudhireNAvasiktA~NgaM dR^iShTvA sainyamabhajyata .. 9\-16\-62 (61051) vichitrakavache tasminhate madranR^ipAnuje . hAhAkAraM prakurvANAH kuravo.abhipradudruvuH .. 9\-16\-63 (61052) shalyAnujaM hataM dR^iShTvA tAvakAstyaktajIvitAH . vitresuH pANDavabhayAtpravidhvastAstadA bhR^isham .. 9\-16\-64 (61053) tAMstathA bhajyamAnAMstu kauravAnbharatarShabha . shinernaptA.akiranbANairabhyavartata sAtyakiH .. 9\-16\-65 (61054) tamAyAntaM maheShvAsaM duShprasahyaM durAsadam . hArdikyastvarito rAjanpratyagR^ihNAdabhItavat .. 9\-16\-66 (61055) tau sametau mahAtmAnau vArShNeyau varavAjinau . hArdikyaH sAtyakishchaiva siMhAviva balotkaTau .. 9\-16\-67 (61056) iShubhirvimalAbhAsaishChAdayantau parasparam . archirbhiriva sUryasya divAkarasamaprabhau .. 9\-16\-68 (61057) chApamArgabalodvUtAnmArgaNAnvR^iShNisiMhayoH . AkAshagAnapashyAma pata~NgAniva shIghragAn .. 9\-16\-69 (61058) sAtyakiM dashabhirviddhvA hayAMshchAsya tribhiH sharaiH . chApamekena chichCheda hArdikyo nataparvaNA .. 9\-16\-70 (61059) tannikR^ittaM dhanuHshreShThamapAsya shinipu~NgavaH . anyadAdatta vegena dhanurjaladaniHsvanam .. 9\-16\-71 (61060) tadAdAya dhanuHshreShThaM variShThaH sarvadhanvinAm . hArdikyaM dashabhirbANaiH pratyavidhyatstanAntare .. 9\-16\-72 (61061) tato yugaM ratheShAM cha chChittvA bhallaiH susaMyataiH . ashvAMstasyAvadhIttUrNamubhau cha pArShNisArathI .. 9\-16\-73 (61062) hArdikyaM virathaM dR^iShTvA kR^ipaH shAradvataH prabho . apovAha tataH kShipraM rathamAropya vIryavAn .. 9\-16\-74 (61063) madrarAje hate rAjanvirathe kR^itavarmaNi . duryodhanabalaM sarvaM punarAsItparA~Nmukham .. 9\-16\-75 (61064) sva pare nAnvabudhyanta sainyena rajasA vR^ite . balaM tu hatabhUyiShThaM trastamAsItparA~Nmukham .. 9\-16\-76 (61065) tato muhUrtAtte.apashyanrajo bhaumaM samutthitam . vividhaiH shoNitasrAvaiH prashAntaM puruSharShabha .. 9\-16\-77 (61066) tato duryodhano dR^iShTvA bhagnaM svabalamantikAt . javenApatataH pArthAnekaH sarvAnavArayat .. 9\-16\-78 (61067) pANDavAnsarathAndR^iShTvA dhR^iShTadyumnaM cha pArShatam . AnarttaM cha durAdharShaM shitairbANairavArayat .. 9\-16\-79 (61068) taM pare nAbhyavartanta martyA mR^ityumivAgatam . athAnyaM rathamAsthAya hArdikyo.api nyavartata .. 9\-16\-80 (61069) tato yudhiShThiro rAjA tvaramANo mahArathaH . chaturbhirnijaghAnAshvAnpatribhiH kR^itavarmaNaH . vivyAdha gautamaM chApi ShaDbhirbhallaiH sutejanaiH .. 9\-16\-81 (61070) ashvatthAmAH tato rAj~nA hatAshvaM virathIkR^itam . tamapovAha hArdikyaM svarathena yudhiShThirAt .. 9\-16\-82 (61071) tataH shAradvataH ShaDbhiH pratyavidhyadyudhiShThiram . vivyAdha chAshvAnnishitaistasyAShTAbhiH shilImukhaiH .. 9\-16\-83 (61072) evametanmahArAja yuddhasheShamavartata . tava durmantrite rAjansahaputrasya bhArata .. 9\-16\-84 (61073) tasminmaheShvAsadhare vishaste sa~NgrAmamadhye kurupu~Ngavena . pArthAH sametAH paramaprahR^iShTAH sha~NkhAnpradadhmurhatamIkShya shalyam .. 9\-16\-85 (61074) yudhiShThiraM cha prashashaMsurAjau purA surA vR^itravadhe yathendram . chakrushcha nAnAvidhavAdyashabdA\-\- nninAdayanto vasudhAM samantAt .. .. 9\-16\-86 (61075) iti shrImanmahAbhArate shalyaparvaNi shalyavadhaparvaNi aShTAdashadivasayuddhe ShoDasho.adhyAyaH .. 16 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes## 9\-16\-22 saMhananIyo dR^iDhasandhiko madhyo yasya tasmAtkAyAt .. 9\-16\-47 toyamiva supraveshA~NgAm . aprasaktaH apratihatA. nR^ipateH shalyasya .. 9\-16\-16 ShoDasho.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 017 .. shrIH .. 9\.17\. adhyAyaH 17 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## sa~Nkulayuddham .. 1 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-17\-0 (61076) sa~njaya uvAcha. 9\-17\-0x (5110) shalye.atha nihate rAjanmadrarAjapadAnugAH . rathAH saptashatA vIrA dudruvurmahato balAt .. 9\-17\-1 (61077) duryodhanastu dviradamAruhyAchalasannibham . ChatreNa dhriyamANena vIjyamAnashcha chAmaraiH . na gantavyaM na gantavyamiti madrAnavArayat .. 9\-17\-2 (61078) duryodhanena te vIrA vAryamANAH punaH punaH . yudhiShThiraM jighAMsantaH pANDUnAM prAvishanbalam .. 9\-17\-3 (61079) te tu shUrA mahArAja kR^itachittAshcha yodhane . dhanuHshabdaM mahatkR^itvA sahAyudhyanta pANDavaiH .. 9\-17\-4 (61080) shrutvA cha nihataM shalyaM dharmaputraM cha pIDitam . madrarAjapriye yuktairmadrakANAM mahArathaiH .. 9\-17\-5 (61081) AjagAma tataH pArtho gANDIvaM vikShipandhanuH . pUrayanrathaghoSheNa dishaH sarvA mahArathaH .. 9\-17\-6 (61082) tato.arjunashcha bhImashcha mAdrIputrau cha pANDavau . sAtyakishcha naravyAghro draupadeyAshcha sarvashaH .. 9\-17\-7 (61083) dhR^iShTadyumnaH shikhaNDI cha pA~nchAlAH saha somakaiH . yudhiShThiraM parIpsantaH samantAtparyavArayan .. 9\-17\-8 (61084) te samantAtparivR^itAH pANDavaiH puruSharShabhaiH . kShobhayanti sma tAM senAM makarAH sAgaraM yathA . vR^ikShAniva mahAvAtAH kampayanti sma tAvakAH .. 9\-17\-9 (61085) purovAtena ga~Ngeva\-\-kShobhyamANA mahAnadI . akShobhyata tadA rAjanpANDUnAM dhvajinI tataH .. 9\-17\-10 (61086) praskandya senAM mahatIM mahAtmAno mahArathAH . bahavashchukrushustatra kva sa rAjA yudhiShThiraH . bhrAtaro vA.asya te shUrA dR^ishyante neha kechana .. 9\-17\-11 (61087) dhR^iShTadyumno.atha shaineyo draupadeyAshcha sarvashaH . pA~nchAlAshcha mahAvIryAH shikhaNDI cha mahArathaH .. 9\-17\-12 (61088) evaM tAnvAdinaH shUrAndraupadeyA mahArathAH . abhyaghnanyuyudhAnashcha madrarAjapadAnugAn .. 9\-17\-13 (61089) chakrairvimathitaiH kechitkechichChinnairmahAdhvajaiH . sampradR^ishyanta samare tAvakA nihatAH paraiH .. 9\-17\-14 (61090) Alokya pANDavAnyuddhe yodhA rAjansamantataH . vAryamANA yayurvegAtputreNa tava bhArata .. 9\-17\-15 (61091) duryodhanashcha tAnvIrAnvArayAmAsa sAntvayan . na chAsya shAsanaM kechittatra chakrurmahArathAH .. 9\-17\-16 (61092) tato gAndhArarAjasya putraH shakunirabravIt . duryodhanaM mahArAja vachanaM vachanakShamam .. 9\-17\-17 (61093) kiM naH samprekShamANAnAM madrANAM hanyate balam . na yuktametatsamare tvayi tiShThati bhArata .. 9\-17\-18 (61094) sahitairnAma yoddhavyamityeSha samayaH kR^itaH . atha kasmAtsmaranneva ghnato marShayase nR^ipa .. 9\-17\-19 (61095) duryodhana uvAcha. 9\-17\-20x (5111) vAryamANA mayA pUrvaM naite chakrurvacho mama . ete vinihatAH sarve praskannAH pANDuvAhinIm .. 9\-17\-20 (61096) shakuniruvAcha. 9\-17\-21x (5112) na bhartuH shAsanaM vIrA raNe kurvantyamarShitAH . alaM krodvumathaiteShAM nAyaM kAla upekShitum .. 9\-17\-21 (61097) yAmaH sarve.atra sambhUya savAjirathaku~njarAH . paritrAtuM maheShvAsAnmadrarAjapadAnugAn .. 9\-17\-22 (61098) anyonyaM parirakShAmo yatnena mahatA nR^ipa . evaM sarve.anusa~nchintya prayayuryatra sainikAH .. 9\-17\-23 (61099) sa~njaya uvAcha. 9\-17\-24x (5113) evamuktastadA rAjA balena mahatA vR^itaH . prayayau siMhanAdena kampayanniva medinIm .. 9\-17\-24 (61100) hata vidhyata gR^ihNIta praharadhvaM nikR^intata . ityAsIttumulaH shabdastava sainyasya bhArata .. 9\-17\-25 (61101) pANDavAstu raNe dR^iShTvA madrarAjapadAnugAn . sahitAnabhyavartantaM gulmamAsthAya madhyamam .. 9\-17\-26 (61102) te muhUrtAdraNe vIrA hastAhasti vishAmpate . nihatAH pratyadR^ishyanta madrarAjapadAnugAH .. 9\-17\-27 (61103) tato naH samprayAtAnAM hatA madrAstarasvinaH . hR^iShTAH kilakilAshabdamakurvansahitAH pare .. 9\-17\-28 (61104) athotthitAni ruNDAni samadR^ishyanta sarvashaH . papAta mahatI cholkA madhyenAdityamaNDalam .. 9\-17\-29 (61105) rathairbhagnayugAkShaishcha nihataishcha mahArathaiH . ashvairnipAtitaishchaiva sa~nChannA.abhUdvasundharA .. 9\-17\-30 (61106) vAtAyamAnaisturagairyugAsaktaistatastataH . akR^iShyanta mahArAja yodhAstatra raNAjire .. 9\-17\-31 (61107) bhagnachakrAnrathAnkechidaharaMsturagA raNe . rathArdhaM kechidAdAya disho dasha vibabhramuH . tatratatra vyadR^ishyanta yoktraiH shliShTAH sma vAjinaH .. 9\-17\-32 (61108) rathinaH patamAnAshcha dR^ishyante sma narottamAH . gaganAtprachyutAH siddhAH puNyAnAmiva sa~NkShaye .. 9\-17\-33 (61109) nihateShu cha shUreShu madrarAjAnugeShu vai . asmAnApatatashchApi dR^iShTvA pArthA mahArathAH .. 9\-17\-34 (61110) abhyavartanta vegena jayagR^iddhAH prahAriNaH . bANashabdaravAnkR^itvA vimishrA~nsha~NkhaniHsvanaiH .. 9\-17\-35 (61111) asmAMstu punarAsAdya labdhalakShAH prahAriNaH . sharAsanAni dhunvAnAH siMhanAdAnprachukrushuH .. 9\-17\-36 (61112) tato hatamabhiprekShya madrarAjabalaM mahat . madrarAjaM cha samare dR^iShTvA shUraM nipAtitam . duryodhanabalaM sarvaM punarAsItparA~Nmukham .. 9\-17\-37 (61113) vadhyamAnaM mahArAja pANDavairjitakAshibhiH . disho bheje.atha sambhrAntaM trAsitaM dR^iDhadhanvibhiH .. .. 9\-17\-38 (61114) iti shrImanmahAbhArate shalyavaparvaNi shalyavadhaparvaNi aShTAdashadivasayuddhe saptadasho.adhyAyaH .. 17 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes## 9\-17\-20 praskannAH prapannAH .. 9\-17\-17 saptadasho.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 018 .. shrIH .. 9\.18\. adhyAyaH 18 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## sa~Nkulayuddham .. 1 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-18\-0 (61115) sa~njaya uvAcha. 9\-18\-0x (5114) pAtite yudhi durdharShe madrarAje mahArathe . tAvakAstava putrAshcha prAyasho vimukhA.abhavan .. 9\-18\-1 (61116) vaNijo nAvi bhinnAyAM yathAgAdhe mahArNave . apAre pAramichChanto hate shUre mahAtmani .. 9\-18\-2 (61117) madrarAje mahArAja vitrastAH sharavikShatAH . anAthA nAthamichChanto mR^igAH siMhArditA iva .. 9\-18\-3 (61118) vR^iShA yathA bhagnashR^i~NgAH shIrNadantA yathA gajAH . madhyAhne pratyapAyAma nirjitA.ajAtashatruNA .. 9\-18\-4 (61119) na saMsthAtumanIkAni na cha rAjanparAkrame . AsIdbuddhirhate shalye tava yodhasya kasyachit .. 9\-18\-5 (61120) bhIShme droNe cha nihate sUtaputre cha pAtite . yadduHkhaM tava yodhAnAM bhayaM chAsIdvishAmpate .. 9\-18\-6 (61121) tadbhayaM sa cha naH shoko bhUya evAbhyavartata . nirAshAshcha jaye rAjanhate shalye mahArathe .. 9\-18\-7 (61122) hatapravIrA vidhvastA nikR^ittAshcha shitaiH sharaiH . madrarAje hate rAjanyodhAste prAdravanbhayAt .. 9\-18\-8 (61123) ashvAnanye gajAnanye rathAnanye mahArathAH . Aruhya javasampannA pAdAtAH prAdravaMstathA .. 9\-18\-9 (61124) dvisAhasrAshcha mahAta~NgA girirUpAH prahAriNaH . xxprAdravanhate shalye a~NkushA~NguShThanoditAH .. 9\-18\-10 (61125) te raNAdbharatashreShTha tAvakAH prAdravandishaH . dhAvatashchApyapashyAma shvasamAnA~nsharAhatAn .. 9\-18\-11 (61126) tAnprabhagnAnhatAndR^iShTvA hatotsAhAnparAjitAn . abhyavartanta pA~nchAlAH pANDavAshcha jayaiShiNaH .. 9\-18\-12 (61127) bANashabdaravAshchApi siMhanAdAshcha puShkalAH . sha~Nkhashabdashcha shUrANAM dAruNaH samapadyata .. 9\-18\-13 (61128) dR^iShTvA tu kauravaM sainyaM bhayatrastaM pravidrutam . anyonyaM samabhAShanta pA~nchAlAH pANDavaiH saha .. 9\-18\-14 (61129) adya rAjA satyadhR^itirhatAmitro yudhiShThiraH . adya duryodhano hIno dIptayA nR^ipatishriyA .. 9\-18\-15 (61130) adya shrutvA hataM putraM dhR^itarAShTro janeshvaraH . niHsaMj~naH patito bhUmau kilbiShaM pratipatsyate .. 9\-18\-16 (61131) adya jAnAti bIbhatsuM samarthaM svadhanvinAm . adyAtmAnaM cha durmedhA garhayiShyati pApakR^it .. 9\-18\-17 (61132) adya kShatturvachaH satyaM smaratAM bruvato hitam . adyaprabhR^iti pArthaM cha preShyabhUta ivAcharan . vijAnAtu nR^ipo duHkhaM yatprAptaM pANDunandanaiH .. 9\-18\-18 (61133) adya kR^iShNasya mAhAtmyaM vijAnAtu mahIpatiH . adyArjunadhanurghoShaM ghoraM jAnAtu saMyuge .. 9\-18\-19 (61134) attrANAM cha balaM sarvaM bAhvoshcha balamAhave . `putrANAM cha vadhaM ghoraM bhImena shroShyate nR^ipaH'.. 9\-18\-20 (61135) adya j~nAsyati bhImasya balaM ghoraM mahAtmanaH . hate duryodhane yuddhe shakreNeva tu shambare .. 9\-18\-21 (61136) yatkR^itaM bhImasenena duHshAsanavadhe tadA . ko.anyaH kartA.asti talloke R^ite bhImAnmahAbalAt. 9\-18\-22 (61137) adya jyeShThasya jAnItAM pANDavasya parAkramam . madrarAjaM hataM shrutvA devairapi suduHsaham .. 9\-18\-23 (61138) adya j~nAsyati sa~NgrAme mAdrIputrau suduHsahau . nihate saubale vIre gAndhAreShu cha sarvashaH .. 9\-18\-24 (61139) ##xxxx## na teShAM syAdyeShAM yoddhA dhana~njayaH . ##xxxxx## dhR^iShTadyumnashcha pArShataH .. 9\-18\-25 (61140) ##xxxx## pa~ncha mAdrIputrau cha pANDavau . shikhaNDI cha maheShvAso rAjA chaiva yudhiShThiraH .. 9\-18\-26 (61141) yeShAM cha jagato nAtho nAthaH kR^iShNo janArdanaH . kathaM teShAM jayo na syAdyeShAM dharmo vyapAshrayaH .. 9\-18\-27 (61142) `lAbhasteShAM jayasteShAM kutasteShAM parAbhavaH . yeShAM nAtho hR^iShIkeshaH sarvalokavibhurhariH'.. 9\-18\-28 (61143) bhIShmaM droNaM cha karNaM cha madrarAjAnameva cha . tathA.anyAnnR^ipatInvIrA~nshatasho.atha sahasrashaH .. 9\-18\-29 (61144) ko.anyaH shakto raNe jetumR^ite pArthAdyudhiShThirAt . yasya nAtho hR^iShIkeshaH sadA satyayashonidhiH .. 9\-18\-30 (61145) ityevaM vadamAnAste harSheNa mahatA yutAH . prabhagnAMstAvakAnyodhAnsaMhR^iShTAH pR^iShThato.anvayuH .. 9\-18\-31 (61146) dhana~njayo rathAnIkamabhyavartata vIryavAn . mAdrIputrau cha shakuniM sAtyakishcha mahArathaH .. 9\-18\-32 (61147) tAnprekShya dravataH sarvAnbhImasenabhayArditAn . duryodhanastadA sUtamabravIdvismayanniva .. 9\-18\-33 (61148) mAmatikramate pArtho dhanuShpANimavasthitam . jaghane sarvasainyAnAM shanairashvAnprachodaya .. 9\-18\-34 (61149) jaghane yudhyamAnaM hi kaunteyo mAM na saMshayaH . notsahedabhyatikrAntuM velAmiva mahodadhiH .. 9\-18\-35 (61150) pashya sainyaM mahatsUta pANDavaiH samabhidrutam . sainyareNuM samudbhUtaM pashya chainaM samantataH .. 9\-18\-36 (61151) siMhanAdAMshcha samudbhUtaM pashya chainaM samantataH .. tasmAdyAhi shanaiH sUta jaghanaM paripAlaya .. 9\-18\-37 (61152) mayi sthite cha samare niruddheShu cha pANDuShu . punarAvartate tUrNaM mAmakaM balamojasA .. 9\-18\-38 (61153) tachChrutvA tava putrasya shUrasya sadR^ishaM vachaH . sArathirhemasa~nChannA~nsharairashvAnachodayat .. 9\-18\-39 (61154) gajAshvarathibhirhInAstyaktAtmAnaH padAtayaH . ekaviMshatisAhasrAH saMyugAyAvatasthire .. 9\-18\-40 (61155) nAnAdeshasamudbhUtA nAnAra~njitavAsasaH . avasthitAstadA yodhAH prArthayanto mahadyashaH .. 9\-18\-41 (61156) teShAmApatatAM tatra saMhR^iShTAnAM parasparam . sammardaH sumahA~nchaj~ne ghorarUpo bhayAnakaH .. 9\-18\-42 (61157) bhImasenaM tadA rAjandhR^iShTadyumnaM cha pArShatam . balena chatura~NgeNa nAnAdeshyAnavArayat .. 9\-18\-43 (61158) bhImamevAbhyavartanta raNe.anye tu padAtayaH . prakShveDyAsphoTya saMhR^iShTA vIralokaM yiyAsavaH .. 9\-18\-44 (61159) AsAdya bhImasenaM tu saMrabdhA yuddhadurmadAH . dhArtarAShTrA vinedurhi nAnyAmakathanayankathAm . parivArya raNe bhImaM nijaghnuste samantataH .. 9\-18\-45 (61160) sa vadhyamAnaH samare padAtigaNasaMvR^itaH . na chachAla tataH sthAnAnmainAka iva parvataH .. 9\-18\-46 (61161) te tu kruddhA mahArAja pANDavasya mahAratham . nigrahItuM pravR^ittA hi yodhAMshchAnyAnavArayan .. 9\-18\-47 (61162) akrudhyata raNe bhImastaistadA paryavasthitaiH . so.avatIrya rathAttUrNaM padAtiH samavasthitaH .. 9\-18\-48 (61163) jAtarUpapratichChannAM pragR^ihya mahatIM gadAm . avadhIttAvakAnyodhAndaNDapANirivAntakaH .. 9\-18\-49 (61164) rathAshvaviprahINAMstu tAnbhImo gadayA balI . ekaviMshatisAhasrAnpadAtInsamapothayat .. 9\-18\-50 (61165) hatvA tatpuruShAnIkaM bhImaH satyaparAkramaH . dhR^iShTadyumnaM puraskR^itya na chirAtpratyadR^ishyata .. 9\-18\-51 (61166) pAdAtA nihatA bhUmau shishyire rudhirokShitaH . sambhagnA iva vAtena karNikArAH supuShpitAH .. 9\-18\-52 (61167) nAnAshastrasamAyuktA nAnAkuNDaladhAriNaH . nAnAjAtyA hatAstatra nAdeshasamAgatAH .. 9\-18\-53 (61168) patAkAdhvajasa~nChannaM padAtInAM mahadbalam . nikR^ittaM vibabhau raudraM ghorarUpaM bhayAvaham .. 9\-18\-54 (61169) yudhiShThirapurogAshcha sahasainyA mahArathAH . abhyadhAvanmahAtmAnaM putraM duryodhanaM tava .. 9\-18\-55 (61170) te sarve tAvakAndR^iShTvA maheShvAsAnparA~NmukhAn . nAbhyavartanta te putraM velAmiva mahormayaH .. 9\-18\-56 (61171) tadadbhutamapashyAma tava putrasya pauruSham . yadekaM sahitAH pArthA na shekurativartitum .. 9\-18\-57 (61172) nAtidUrApayAtaM tu kR^itabudvi palAyane . duryodhanaH svakaM sainyamabravIdbhR^ishavikShatam .. 9\-18\-58 (61173) na taM deshaM prapashyAmi pR^ithivyAM parvateShu cha . yatra yAtAnna vA hanyuH pANDavAH kiM sR^itena vaH .. 9\-18\-59 (61174) alpaM cha balameteShAM kR^iShNau cha bhR^ishavikShatau . yadi sarve.atra tiShThAmo dhruvaM no vijayo bhavet .. 9\-18\-60 (61175) viprayAtAMstu vo bhinnAnpANDavAH kR^itavipriyAH . anuyAya haniShyanti shreyAnnaH samare vadhaH .. 9\-18\-61 (61176) shR^iNvantu kShatriyAH sarve yAvanto.atra samAgatAH . yadA shUraM cha bhIruM cha mArayatyantakaH sadA .. 9\-18\-62 (61177) ko nu mUDho na yudhyeta puruShaH kShatriyo dhruvam . shreyAnno bhImasenasya kruddhasyAbhimukhe sthitaH .. 9\-18\-63 (61178) sukhaH sA~NgrAmiko mR^ityurduHkho vyAdhijarAdibhiH . martyenAvashyamartavyaM gR^iheShvapi kadAchana .. 9\-18\-64 (61179) yudhyataH kShatradharmeNa mR^ityureSha sanAtanaH . hatveha sukhamApnoti hataH pretya mahatphalam .. 9\-18\-65 (61180) na yuddhadharmAchChreyAnvai panthAH svargasya kauravAH . achireNaiva tA.NllokAnhato yuddhe samashnute .. 9\-18\-66 (61181) shrutvA tadvachanaM tasya pUjayitvA cha pArthivAH . punarevAbhyavartanta pANDavAnAtatAyinaH .. 9\-18\-67 (61182) tAnApatata evAshu vyUDhAnIkAH prahAriNaH . pratyudyayustadA pArthA jayagR^iddhAH pramanyavaH .. 9\-18\-68 (61183) dhana~njayo rathenAjAvabhyavartata vIryavAn . vishrutaM triShu lokeShu vyAkShipangANDivaM dhanuH .. 9\-18\-69 (61184) mAdrIputrau cha shakuniM sAtyakishcha mahAbalaH . javenAbhyapatanhR^iShTA yattA vai tAvakaM balam .. .. 9\-18\-70 (61185) iti shrImanmahAbhArate shalyaparvaNi shalyavadhaparvaNi aShTAdashadivasayuddhe aShTAdasho.adhyAyaH .. 18 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes## 9\-18\-34 na mAtekramate pAthaH iti ~Na . pAThaH. na mAnasasyate iti ka.pAThaH .. 9\-18\-18 aShTAdasho.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 019 .. shrIH .. 9\.19\. adhyAyaH 19 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## sAtyakinA sAlvavadhaH .. 1 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-19\-0 (61186) sa~njarA uvAcha. 9\-19\-0x (5115) sannivR^itteShu sainyeShu sAlvo mlechChagaNAdhipaH . abhyadravatsusa~NkruddhaH pANDavAnAM mahadbalam .. 9\-19\-1 (61187) AsthAya sumahAnAgaM prabhinnaM parvatopamam . saptamairAvataprakhyamamitragaNamardanam .. 9\-19\-2 (61188) yo.asau mahAnbhadrakulaprasUtaH supUjito dhArtarAShTreNa nityam . sukalpitaH shAstravinishchayaj~naiH sadaupavAhyaH samareShu rAjan .. 9\-19\-3 (61189) airAvataM daityagaNAnvimR^idra\-\- ~nshakro yathA sa~njanayanbhayAni . tamAsthito rAjavaro babhUva yathodayasthaH savitA kShapAnte .. 9\-19\-4 (61190) sa tena nAgapravareNa rAja\-\- nnabhyudyayau pANDusutAnsametAn . shitaiH pR^iShatkairvidadAra vegai\-\- rmahendravajrapratimaiH sughoraiH .. 9\-19\-5 (61191) tataH sharAnvai sR^ijato mahAraNe yodhAMshcha rAjannayato yamAlayam . nAsyAnatraM dadR^ishuH sve pare vA yathA purA vajradharasya daityAH .. 9\-19\-6 (61192) te pANDavAH somakAH sR^i~njayAshcha tamekanAgaM dadR^ishuH samantAt . sahasrasho vai vicharantamekaM yathA mahendrasya gajaM samIpe .. 9\-19\-7 (61193) sandrAvyamANaM tu balaM pareShAM paretakalpaM vibabhau samantataH . naivAvatasthe samare bhR^ishaM bhayA\-\- dvimR^idyamAnaM tu parasparaM tadA .. 9\-19\-8 (61194) tataH prabhagnA sahasA mahAchamUH sA pANDavI tena narAdhipena . dishashchatasraH sahasA vidhAvitA gajendravegaM tamapArayantI .. 9\-19\-9 (61195) dR^iShTvA cha tAM vegavatA prabhagnAM sarve tvadIyA yudhi yodhamukhyAH . apUjayaMste tu narAdhipaM taM dadhmushcha sha~NkhA~nshashisannikAshAn .. 9\-19\-10 (61196) shrutvA ninAdaM tvatha kauravANAM harShAdvimuktaM saha sha~NkhashabdaiH . senApatiH pANDavasR^i~njayAnAM pA~nchAlaputro mamR^iShe na kopAt .. 9\-19\-11 (61197) tatastu taM vai dviradaM mahAtmA pratyudyayau tvaramANo jayAya . jambho yathA shakrasamAgame vai nAgendramairAvaNamindravAhyam .. 9\-19\-12 (61198) tamApatantaM sahasA tu dR^iShTvA pA~nchAlaputraM yudhi rAjasiMhaH . taM vai dvipaM preShayAmAsa tUrNaM vadhAya rAjandrupadAtmajasya .. 9\-19\-13 (61199) sa taM dvipendraM sahasApatanta\-\- mavidhyadagnipratimaiH pR^iShatkaiH . karmAradhautairnishitairjvaladbhi\-\- rnArAchamukhyaistribhirugravegaiH .. 9\-19\-14 (61200) tato.aparAnpa~nchashatAnmahAtmA nArAchamukhyAnvisasarja kumbhe . sa taistu viddhaH paramadvipo raNe tadA parAvR^itya bhR^ishaM pradudruve .. 9\-19\-15 (61201) taM nAgarAjaM sahasA praNunnaM vidrAvyamANaM vinivartya sAlvaH . totrA~NkushaiH preShayAmAsa tUrNaM pA~nchAlarAjasya sutaM pradishya .. 9\-19\-16 (61202) dR^iShTvA patantaM sahasA tu nAgaM dhR^iShTadyumnaH svarathAchChIghrameva . gadAM pragR^ihyograjavena vIro bhUmiM prapanno bhayavihvalA~NgaH .. 9\-19\-17 (61203) sa taM rathaM hemavibhUShitA~NgaM sAshvaM sasUtaM sahasA vimR^idya . utkShipya hastena nadanmahAdvipo vipothayAmAsa vasundharAtale .. 9\-19\-18 (61204) pA~nchAlarAjasya sutaM cha dR^iShTvA tadArditaM nAgavareNa tena . tamabhyadhAvatsahasA javena bhImaH shikhaNDI cha shineshcha naptA .. 9\-19\-19 (61205) sharaishcha vegaM sahasA nigR^ihya tasyAbhito vyApatato gajasya . sa sa~NgR^ihIto rathibhirgajo vai chachAla tairvAryamANashcha sa~Nkhye .. 9\-19\-20 (61206) tataH pR^iShatkAnpravavarSha rAjA sUryo yathA rashmijAlaM samantAt . tairAshugairvadhyamAnA rathaughAH pradudruvuH sahitAstatratatra .. 9\-19\-21 (61207) tatkarma sAlvasya samIkShya sarve pA~nchAlaputrA nR^ipa sR^i~njayAshcha . hAhAkArairnAdayanti sma yuddhe dvipaM samantAdrurudhurnarAgryAH .. 9\-19\-22 (61208) pA~nchAlaputrastvaritastu shUro gadAM pragR^ihyAchalashR^i~NgakalpAm . sasambhramaM bhArata shatrughAtI javena vIro.anusasAra nAgam .. 9\-19\-23 (61209) tatastu nAgaM dharaNIdharAbhaM madaM sravantaM jaladaprakAsham . gadAM samAtidhya bhR^ishaM jaghAna pA~nchAlarAjasya sutastarasvI .. 9\-19\-24 (61210) sa bhinnakumbhaH sahasA vinadya mukhAtprabhUtaM kShatajaM vimu~nchan . papAta nAgo dharamIdharAbhaH kShitiprakampAchchalito yathA.adriH .. 9\-19\-25 (61211) nipAtyamAne tu tadA gajendre hAhAkR^ite tava putrasya sainye . sa sAlvarAjasya shinipravIro jahAra bhallena shiraH shitena .. 9\-19\-26 (61212) hR^itottamA~Ngo yudhi sAtvatena papAta bhUmau saha nAgarAj~nA . yathA.adrishR^i~NgaM sumahatpraNunnaM vajreNa devAdhipachoditena .. .. 9\-19\-27 (61213) iti shrImanmahAbhArate shalyavadhaparvaNi shalyavadhaparvaNi aShTAdashadivasayuddhe ekonaviMsho.adhyAyaH .. 19 .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 020 .. shrIH .. 9\.20\. adhyAyaH 20 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## sAtyakinA kR^itavarmaparAjayaH .. 1 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-20\-0 (61214) sa~njaya uvAcha. 9\-20\-0x (5116) tasmiMstu nihate shUre sAlve samitishobhane . tavAbhajyadbalaM vegAdvAteneva mahAdrumaH .. 9\-20\-1 (61215) tatprabhagnaM balaM dR^iShTvA kR^itavarmA mahArathaH . dadhAra samare shUraH shatrusainyaM mahAbalaH .. 9\-20\-2 (61216) sannivR^ittAstu te shUrA dR^iShTvA sAtvatamAhave . shailopamaM sthiraM rAjankIryamANaM sharairyudhi .. 9\-20\-3 (61217) tataH pravavR^ite yuddhaM kurUNAM pANDavaiH saha . nivR^ittAnAM mahArAja mR^ityuM kR^itvA nivartanam .. 9\-20\-4 (61218) tatrAshcharyamabhUdyudvaM sAtvatasya paraiH saha . yadeko vArayAmAsa pANDusenAM durAsadAm .. 9\-20\-5 (61219) teShAmanyonyasuhR^idAM kR^ite karmaNi duShkare . siMhanAdaH prahR^iShTAnAM divispR^iksumahAnabhUt .. 9\-20\-6 (61220) tena shabdena vitrastAnpA~nchAlAnbharatarShabha . shinernaptA mahAbAhuranvapadyata sAtyakiH .. 9\-20\-7 (61221) sa samAsAdya rAjAnaM kShemadhUrtiM mahAbalam . saptabhirnishitairbANairanayadyamasAdanam .. 9\-20\-8 (61222) tamAyAntaM mahAbAhuM pravapantaM shitA~nsharAn . javenAbhyapatadvImAnhArdikyaH shinipu~Ngavam .. 9\-20\-9 (61223) tau siMhAviva nardantau dhanvinau rathinAM varau . anyonyamabhidhAvantau shastrapravaradhAriNau .. 9\-20\-10 (61224) pANDavAH sahapA~nchAlA yodhAshchAnye nR^ipottamAH . prekShakAH samapadyanta tayoH puruShasiMhayoH .. 9\-20\-11 (61225) nArAchairvatsadantaishcha vR^iShNyandhakamahArathau . abhijaghnaturanyonyaM prahR^iShTAviva ku~ncharau .. 9\-20\-12 (61226) charantau vividhAnmArgAnhArdikyashinipu~Ngavau . muhurantardadhAte tau bANavR^iShTyA parasparam .. 9\-20\-13 (61227) chApavegabalodvUtAnmArgaNAnvR^iShNisiMhayoH . AkAshe samapashyAma pata~NgAniva shIghragAn .. 9\-20\-14 (61228) tamekaM satyakarmANamAsAdya hR^idikAtmajaH . avidhyannishitairbANaishchaturbhishchaturo hayAn .. 9\-20\-15 (61229) sa dIrghabAhuH sa~NkruddhastotrArdita iva dvipaH . aShTabhiH kR^itavarmANamavidhyatparameShubhiH .. 9\-20\-16 (61230) tataH pUrNAyatotsR^iShTaiH kR^itavarmA shilAshitaiH . sAtyakiM tribhirAhatya dhanurekena chichChide .. 9\-20\-17 (61231) nikR^ittaM taddhanuHshreShThamapAsya shinipu~NgavaH . anyadAdatta vegena shaineyaH sasharaM dhanuH .. 9\-20\-18 (61232) tadAdAya dhanuHshreShThaM variShThaH sarvadhanvinAm . Aropya cha dhanuH shIghraM mahAvIryo mahAbalaH .. 9\-20\-19 (61233) amR^iShyamANo dhanuShashChedanaM kR^itavarmaNA . kupito.atirathaH shIghraM kR^itavarmANamabhyayAt .. 9\-20\-20 (61234) tataH sunishitairbANairdashabhiH shinipu~NgavaH . jaghAna sUtaM chAshvAMshcha dhvajaM cha kR^itavarmaNaH .. 9\-20\-21 (61235) tato rAjanmaheShvAsaH kR^itavarmA mahArathaH . hatAshvasUtaM samprekShya rathaM hemapariShkR^itam .. 9\-20\-22 (61236) roSheNa mahatA.a.aviShTaH shUlamudyamya mAriSha . chikShepa bhujavegena jighAMsuH shini pu~Ngavam .. 9\-20\-23 (61237) tachChUlaM sAtvato hyAjau nirbhidya nishitaiH sharaiH . chUrNitaM pAtayAmAsa mohayanniva mAdhavam . tato.apareNa bhallena hR^idyenaM samatADayat .. 9\-20\-24 (61238) suyudve yuyudhAnena hatAshvo hatasArathiH . kR^itavarmA kR^itAstreNa dharamImanvapadyata .. 9\-20\-25 (61239) tasminsAtyakinA vIre dvairathe virathIkR^ite . samapadyata sarveShAM sainyAnAM sumahadbhayam .. 9\-20\-26 (61240) putrANAM tava chAtyarthaM viShAdaH samajAyata . hatasUte hatAshve tu virathe kR^itavarmaNi .. 9\-20\-27 (61241) hatAshvaM cha samAlakShya hatasUtamarindama . abhyadhAvatkR^ipo rAja~njighAMsuH shinipu~Ngavam .. 9\-20\-28 (61242) tamAropya rathopasthe miShatAM sarvadhanvinAm . apovAha mahAbAhuM tUrNamAyodhanAdapi .. 9\-20\-29 (61243) shaineye.adhiShThite rAjanvirathe kR^itavarmaNi . duryodhanabalaM sarvaM punarAsItparA~Nmukham .. 9\-20\-30 (61244) tatpare nAnvabudhyanta sainyena rajasA vR^itAH . tAvakAH pradrutA rAjanduryodhanamR^ite nR^ipam .. 9\-20\-31 (61245) duryodhanastu samprekShya bhagnaM svabalamantikAt . javenAbhyapatattUrNaM sarvAMshchaiko nyavArayat .. 9\-20\-32 (61246) pANDUMshcha sarvAnsa~Nkruddho dhR^iShTadyumnaM cha pArShatam . shikhaNDinaM draupadeyAnpA~nchAlAnAM cha ye gaNAH .. 9\-20\-33 (61247) kekayAnsomakAMshchaiva sR^i~njayAMshchaiva mAriSha . asambhramaM durAdharShaH shitairbANairavAkirat .. 9\-20\-34 (61248) atiShThadAhave yattaH putrastava mahAbalaH . yathA yaj~ne mahAnagnirmantrapUtaH prakAshate . tathA duryodhano rAjA sa~NgrAme sarvato.abhavat .. 9\-20\-35 (61249) taM pare nAbhyavartanta martyA mR^ityumivAhave . athAnyaM rathamAsthAya hArdikyaH samapadyata .. .. 9\-20\-36 (61250) iti shrImanmahAbhArate shalyaparvami shalyavadhaparvaNi aShTAdashadivasayuddhe viMsho.adhyAyaH .. 20 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes## 9\-20\-3 sAtvataM kR^itavarmANam .. 9\-20\-20 viMsho.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 021 .. shrIH .. 9\.21\. adhyAyaH 21 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## sa~Nkulayuddham .. 1 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-21\-0 (61251) sa~njaya uvAcha. 9\-21\-0x (5117) putrastu te mahArAja rathastho rathinAM varaH . durutsaho babhau yuddhe yathA rudraH pratApavAn .. 9\-21\-1 (61252) tasya bANasahasraistu prachChannA hyabhavanmahI . parAMshcha siShiche bANairdhArAbhiriva parvatAn .. 9\-21\-2 (61253) na cha so.asti pumAnkashchitpANDavAnAM balArNave . hayo gajo ratho vA.api yaH syAdbANairavikShataH .. 9\-21\-3 (61254) yaM yaM hi samare yodhaM prapashyAmi vishAmpate . sa sa bANaishchito.abhUdvai putreNa tava bhArata .. 9\-21\-4 (61255) yathA sainyena rajasA samudbhUtena vAhinI . pratyadR^ishyata sa~nChannA tathA bANairmahAtmanaH .. 9\-21\-5 (61256) bANabhUtAmapashyAma pR^ithivIM pR^ithivIpate . duryodhanena prakR^itAM kShiprahastena dhanvinA .. 9\-21\-6 (61257) teShu yodhasahasreShu tAvakeShu pareShu cha . nAsti duryodhanasamaH pumAniti matirmama .. 9\-21\-7 (61258) tatrAdbhutamapashyAma tava putrasya vikramam . yadekaM sahitAH pArthA nAbhyavartanta bhArata .. 9\-21\-8 (61259) yudhiShThiraM shatenAjau vivyAdha bharatarShabha . bhImasenaM cha saptatyA sahadevaM cha pa~nchabhiH .. 9\-21\-9 (61260) nakulaM cha chatuHShaShTyA dhR^iShTadyumnaM cha pa~nchabhiH . pa~nchabhirdraupadeyAMshcha tribhirvivyAdha sAtyakim .. 9\-21\-10 (61261) dhanushchichCheda bhallena sahadevasya mAriSha . tadapAsya dhanushChinnaM mAdrIputraH pratApavAn .. 9\-21\-11 (61262) abhyadravata rAjAnaM pragR^ihyAnyanmahaddhanuH . tato duryodhanaM sa~Nkhye vivyAdha dashabhiH sharaiH .. 9\-21\-12 (61263) nakulastu tato vIro rAjAnaM navabhiH sharaiH . ghorarUpairmaheShvAso vivyAdha cha nanAda cha .. 9\-21\-13 (61264) sAtyakishchaiva rAjAnaM shareNAnataparvaNA . draupadeyAstrisaptatyA dharmarAjashcha pa~nchabhiH . ashItyA bhImasenashcha sharai rAjAnamArpayan .. 9\-21\-14 (61265) samantAtkIryamANastu bANasa~NghairmahAtmabhiH . na chachAla mahArAja sarvasainyasya pashyataH .. 9\-21\-15 (61266) lAghavAtsauShThavAchchApi vIryAchchApi mahAtmanaH . ati sarvANi bhUtAni dadR^ishuH sarvapArthivAH .. 9\-21\-16 (61267) dhArtarAShTrA hi rAjendra yodhAstu svalpamantaram . apashyamAnA rAjAnaM paryavartanta daMshitAH .. 9\-21\-17 (61268) teShAmApatatAM ghorastumulaH samapadyata . kShubdhasya hi samudrasya prAvR^iTkAle yathA svanaH .. 9\-21\-18 (61269) samAsAdya raNe te tu rAjAnamaparAjitam . pratyudyayurmaheShvAsAH pANDavAnAtatAyinaH .. 9\-21\-19 (61270) bhImasenaM raNe kruddho droNaputro nyavArayat . tayorbANairmahArAja pramuktaiH sarvatodisham . nAj~nAyanta raNe vIrA na dishaH pradishastathA .. 9\-21\-20 (61271) tAvubhau krUrakarmANAvubhau bhArataduHsahau . ghorarUpamayudhyetAM kR^itapratikR^itaiShiNau .. 9\-21\-21 (61272) trAsayantau dishaH sarvA jyAkShepakaThinatvachau . shakunistu raNe vIro yudhiShThiramapIDayat .. 9\-21\-22 (61273) tasyAshvAMshchaturo hatvA subalasya suto vibho . nAdaM chakAra balavatsarvasainyAni kampayan .. 9\-21\-23 (61274) etasminnantare vIraM rAjAnamaparAjitam . apovAha rathenAjau sahadevaH pratApavAn .. 9\-21\-24 (61275) athAnyaM rathamAsthAya dharmaputro yudhiShThiraH . shakuniM navabhirviddhvA punarvivyAdha pa~nchabhiH . nanAda cha mahAnAdaM pravaraH sarvadhanvinAm .. 9\-21\-25 (61276) tadyuddhamabhavachchitraM ghorarUpaM cha mAriSha . prekShatAM prItijananaM siddhachAraNasevitam .. 9\-21\-26 (61277) ulUkastu maheShvAsaM nakulaM yuddhadurmadam . abhyavarShadameyAtmA sharavarShaiH samantataH .. 9\-21\-27 (61278) tathaiva nakulaH shUraH saubalasya sutaM raNe . sharavarSheNa mahatA samantAtparyavArayat .. 9\-21\-28 (61279) tau tatra samare vIrau kulaputrau mahArathau . yodhayantAvapashyetAM kR^itapratikR^itaiShiNau .. 9\-21\-29 (61280) tathaiva kR^itavarmANaM shaineyaH shatrutApanaH . yodhaya~nshushubhe rAjanbaliM shakra ivAhave .. 9\-21\-30 (61281) duryodhano dhanushChittvA dhR^iShTadyumnasya saMyuge . athainaM ChinnadhanvAnaM vivyAdha nishitaiH sharaiH .. 9\-21\-31 (61282) dhR^iShTadyumno.api samare pragR^ihya paramAyudham . rAjAnaM yodhayAmAsa pashyatAM sarvadhanvinAm .. 9\-21\-32 (61283) tayoryuddhaM mahachchAsItsa~NgrAme bharatarShabha . prabhinnayoryathA saktaM mattayorvanahastinoH .. 9\-21\-33 (61284) gautamastu raNe kruddho draupadeyAnmahAbAlAn . vivyAdha bahubhiH shUraH sharaiH sannataparvabhiH .. 9\-21\-34 (61285) tasya tairabhavadyuddhamindriyairiva dehinaH . ghorarUpamasaMvAryaM nirmaryAdamavartata .. 9\-21\-35 (61286) te cha sampIDayAmAsurindriyANIva bAlisham . sa cha tAnpratisaMrabdhaH pratyayodhayadAhave .. 9\-21\-36 (61287) evaM chitramabhUdyuddhaM tasya taiH saha bhArata . utthAyotthAya hi yathA dehinAmindriyairvibho .. 9\-21\-37 (61288) narAshchaiva naraiH sArdhaM dantino dantibhistathA . hayA hayaiH samAsaktA rathino rathibhiH saha .. 9\-21\-38 (61289) sa~NkulaM chAbhavadbhUyo ghorarUpaM vishAmpate .. 9\-21\-39 (61290) idaM chitramidaM ghoramidaM raudramiti prabho . yuddhAnyAsanmahArAja ghorAMNi cha bahUni cha .. 9\-21\-40 (61291) te samAsAdya samare parasparamarindamAH . vyanadaMshchaiva jaghnushcha samAtAdya mahAhave .. 9\-21\-41 (61292) teShAM patrasamudbhUtaM rajastIvramadR^ishyata . vAtena choddhataM rAjandhAvadbhishchAshvasAdibhiH .. 9\-21\-42 (61293) rathanemisamudbhUtaM niHshvAsaishchApi dantinAm . rajaH sandhyAbhrakalilaM divAkarapathaM yayau .. 9\-21\-43 (61294) rajasA tena sampR^ikto bhAskaro niShprabhaH kR^itaH . sa~nChAditA.abhavadbhUmiste cha shUrA mahArathAH .. 9\-21\-44 (61295) muhUrtAdiva saMvR^ittaM nIrajaskaM samantataH . vIrashoNitasiktAyAM bhUmau bharatasattama .. 9\-21\-45 (61296) upAshAmyattatastIvraM tadrajo ghoradarshanam .. 9\-21\-46 (61297) tato.apashyamahaM bhUyo dvandvayuddhAni bhArata . yathAprANaM yathAshreShThaM madhyAhne vai sudAruNam .. 9\-21\-47 (61298) varmaNAM tatra rAjendra vyadR^ishyantojjvalAH prabhAH . shabdashcha tumulaH sa~Nkhye sharANAM patatAmabhUt mahAveNuvanasyeva dahyamAnasya parvate .. .. 9\-21\-48 (61299) iti shrImanmahAbhArate shalyaparvaNi shalyavadhaparvaNi aShTAdashadivasayuddhe ekaviMsho.adhyAyaH .. 21 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes## 9\-21\-42 patraM vAhanam .. 9\-21\-21 ekaviMsho.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 022 .. shrIH .. 9\.22\. adhyAyaH 22 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## sa~Nkulayuddham .. 1 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-22\-0 (61300) sa~njaya uvAcha. 9\-22\-0x (5118) vartamAne tadA yuddhe ghorarUpe bhayAnake . abhajyata balaM tatra tava putrasya pANDavaiH .. 9\-22\-1 (61301) tAMstu sarvAnayantena sannivArya mahArathAH . putrAste yodhayAmAsuH pANDavAnAmanIkinIm .. 9\-22\-2 (61302) nivR^ittAH sahasA yodhAstava putrajayaipiNaH . sannivR^itteShu teShvevaM yuddhamAsItsudAruNam . tAvakAnAM pareShAM cha devAsuraraNopabham .. 9\-22\-3 (61303) pareShAM tAvakAnAM cha nAsItkashchitparA~NmukhaH .. 9\-22\-4 (61304) anumAnena yudhyante sa~nj~nAbhishcha parasparam . teShAM kShayo mahAnAsIdyudhyatAmitaretaram .. 9\-22\-5 (61305) tato yudhiShThiro rAjA krodhena mahatA yutaH . jigIShamANaH sa~NgrAme dhArtarAShTrAnsarAjakAn .. 9\-22\-6 (61306) tribhiH shAradvataM vidvvA rukmapu~NkhaiH shilAshitaiH . chaturbhirnijaghAnAshvAnkalyANAnkR^itavarmaNaH .. 9\-22\-7 (61307) ashvatthAmA tu hArdikyamapovAha yashasvinam . atha shAradvato.aShTAbhiH pratyavidhyadyudhiShThiram .. 9\-22\-8 (61308) tato duryodhano rAjA rathAnsaptashatAnraNe . praiShayadyatra rAjA.asau dharmaputro yudhiShThiraH .. 9\-22\-9 (61309) te rathA rathibhiryuktA manomArutaraMhasaH . abhyadravanta sa~NgrAme kaunteyasya rathaM prati .. 9\-22\-10 (61310) te samantAnmahArAja parivArya yudhiShThiram . adR^ishyaM sAyakaishchakrurmeghA iva divAkaram .. 9\-22\-11 (61311) taM dR^iShTvA dharmarAjAnaM kauraveyaistathAvR^itam . nAmR^iShyanta susaMrabdhAH shikhaNDipramukhA rathAH .. 9\-22\-12 (61312) rathairashvavarairyuktaiH ki~NkiNIjAlasaMvR^itaiH . Ajagmuratha rakShantaH kuntIputraM yudhiShThiram .. 9\-22\-13 (61313) tataH pravavR^ite raudraH sa~NgrAmaH shoNitodakaH . pANDavAnAM kurUNAM cha yamarAShTravivardhanaH .. 9\-22\-14 (61314) rathAnsaptashatAnhatvA kurUNAmAtatAyinAm . pANDavAH saha pA~nchAlaiH punarevAbhyavArayan .. 9\-22\-15 (61315) tatra yuddhaM mahachchAsIttava putrasya pANDavaiH . na cha tattAdR^ishaM dR^iShTaM naiva chApi parishrutam .. 9\-22\-16 (61316) vartamAne tadA yuddhe nirmaryAde samantataH . vadhyamAneShu yodheShu tAvakeShvitareShu cha .. 9\-22\-17 (61317) vinadatsu cha yodheShu sha~Nkhavaryaishcha pUritaiH . utkruShTaiH siMhanAdaishcha garjitaishchaiva dhanvinAm .. 9\-22\-18 (61318) atipravR^itte yuddhe cha ChidyamAneShu marmasu . dhAvamAneShu yodheShu jayagR^iddhiShu mAriSha .. 9\-22\-19 (61319) saMhAre sarvato jAte pR^ithivyAM shokasambhave . vahnInAmuttamastrINAM sImantoddharaNe kR^ite .. 9\-22\-20 (61320) nirmaryAde mahAyuddhe vartamAne sudAruNe . prAdurAsanvinAshAya tadotpAtAH sudAruNAH .. 9\-22\-21 (61321) chachAla shabdaM kurvANA saparvatavanA mahI . sadaNDAH solmukA rAjankIryamANAH samantataH .. 9\-22\-22 (61322) ulkAH peturdivo bhUmAvAhatya ravimaNDalam . viShvagvAtAH prAdurAsannIchaiH sharkaravarShiNaH .. 9\-22\-23 (61323) ashrUNi mumuchurnAgA vepathuM chAspR^ishanbhR^isham . etAndhorAnanAdR^itya samutpAtAnsudAruNAn .. 9\-22\-24 (61324) punaryuddhAya saMyattAH kShatriyAstasthuravyathAH . ramaNIye kurukShetre puNye svargaM yiyAsavaH .. 9\-22\-25 (61325) tato gAndhArarAjasya putraH shakunirabravIt . yudhyadhvamagrato yAvatpR^iShThato hanmi pANDavAn .. 9\-22\-26 (61326) tato naH samprAyAtAnAM madrayodhAstarasvinaH . hR^iShTAH kilAkilAshabdamakurvata pare tathA .. 9\-22\-27 (61327) asmAMstu punarAsAdya labdhalakShA durAsadAH . sharAsanAni dhunvantaH sharavarShairavAkiran .. 9\-22\-28 (61328) tato hataM paraistatra madrarAjabalaM tadA . duryodhanabalaM dR^iShTvA punarAsItparA~Nmukham .. 9\-22\-29 (61329) gAndhArarAjastu punarvAkyamAha tato balI . nivartadhvamadharmaj~nA yudhyadhvaM kiM sR^itena vaH .. 9\-22\-30 (61330) anIkaM dashasAhasramashvAnAM bharatarShabha . AsIdgAndhArarAjasya vishAlaprAsayodhinAm .. 9\-22\-31 (61331) balena tena vikramya vartamAne janakShaye . pR^iShThataH pANDavAnIkamabhyaghnannishitaiH sharaiH .. 9\-22\-32 (61332) tadabhramiva vAtena kShipyamANaM samantataH . abhajyata mahArAja pANDUnAM sumahadbalam .. 9\-22\-33 (61333) tato yudhiShThiraH prekShya bhagnaM svabalamantikAt . abhyanodayadavyagraH sahadevaM mahAbalam .. 9\-22\-34 (61334) asau subalaputro no jaghanaM pIDya daMshitaH . sainyAni sUdayatyeSha pashya pANDava durmatiH .. 9\-22\-35 (61335) gachCha tvaM draupadeyaishcha shakuniM saubalaM jahi . rathAnIkamahaM dhakShye pA~nchAlasahito.anagha .. 9\-22\-36 (61336) gachChantu ku~njarAH sarve vAjinashcha saha tvayA . pAdAtAshcha trisAhasrAH shakuniM tairvR^ito jahi .. 9\-22\-37 (61337) tato gajAH saptashatAshchApapANibhirAsthitAH . pa~ncha chAshvasahasrANi sahadevashcha vIryavAn .. 9\-22\-38 (61338) pAdAtAshcha trisAhasrA draupadeyAshcha sarvashaH . raNe hyabhyadravaMste tu shakuniM yuddhadurmadam .. 9\-22\-39 (61339) tatastu saubalo rAjannabhyatikramya pANDavAn . jaghAna pR^iShThataH senAM jayagR^idvaH pratApavAn .. 9\-22\-40 (61340) ashvArohAstu saMrabdhAH pANDavAnAM tarasvinAm . prAvishansaubalAnIkamabhyatikramya tAnrathAn .. 9\-22\-41 (61341) te tatra sAdinaH shUrAH saubalasya mahadbalam . raNamadhye vyatiShThanta sharavarShairavAkiran .. 9\-22\-42 (61342) tadudyatagadAprAsamakApuruShasevitam . prAvartata mahadyuddhaM rAjandurmantrite tava .. 9\-22\-43 (61343) upAramanta jyAshabdAH prekShakA rathino.abhavan . na hi sveShAM pareShAM vA visheShaH pratyadR^ishyata .. 9\-22\-44 (61344) shUrabAhuvisR^iShTAnAM shaktInAM bharatarShabha . jyotiShAmiva sampAtamapashyankurupANDavAH .. 9\-22\-45 (61345) R^iShTibhirvimalAbhishcha tatratatra vishAmpate . sampatantIbhirAkAshamAvR^itaM bahvashobhata .. 9\-22\-46 (61346) prAsAnAM patatAM rAjanrUpamAsItsamantataH . shalabhAnAmivAkAshe tadA bharatasattama .. 9\-22\-47 (61347) rudhirokShitasarvA~NgA vipraviddhairniyantR^ibhiH . hayAH paripatantisma shatasho.atha sahasrashaH .. 9\-22\-48 (61348) anyonyaM paripiShTAshcha samAsAdya parasparam . suvikShatAH sma dR^ishyante vamanto rudhiraM mukhaiH .. 9\-22\-49 (61349) tato.abhavattamo ghoraM sainyena rajasA vR^itam . tAnapAkramato.adrAkShaM tasmAddeshAdarindama .. 9\-22\-50 (61350) ashvAnrAjanmanuShyAMshcha rajasA saMvR^ite sati . bhUmau nipatitAshchAnye vamanto rudhiraM bahu .. 9\-22\-51 (61351) keshAkeshi samAlagnA na shekushcheShTituM narAH . anyonyamashvapR^iShThebhyo vikarShanto mahAbalAH .. 9\-22\-52 (61352) mallA iva samAsAdya nijaghnuritaretaram . ashvaishcha vyapakR^iShyanta bahavo.atra gatAsavaH .. 9\-22\-53 (61353) bhUmau nipatitAshchAnye bahavo vijayaiShiNaH . tatratatra vyadR^ishyanta puruShAH shUramAninaH .. 9\-22\-54 (61354) raktokShitaishChinnabhujairavakR^iShTashiroruhaiH . vyadR^ishyata mahI kIrNA shatasho.atha sahasrashaH .. 9\-22\-55 (61355) dUraM na shakyaM tatrAsIdgantumashvena kenachit . sAshvArohairhatairashvairAvR^ite vasudhAtale .. 9\-22\-56 (61356) rudhirokShitasannAhairAttashastrairudAyudhaiH . nAnApraharaNairghoraiH parasparavadhaiShibhiH . susannikR^iShTe sa~NgrAme hatabhUyiShThasainike .. 9\-22\-57 (61357) sa muhUrtaM tato yuddhvA saubalo.atha vishAmpate . ShaTsAhasrairhayaiH shiShTerapAyAchChakunistataH .. 9\-22\-58 (61358) tathaiva pANDavAnIkaM rudhireNa samukShitam . ShaTsAhasrairhayaiH shiShTerapAyAchChrAntavAhanam .. 9\-22\-59 (61359) ashvArohAshcha pANDUnAmabruvanrudhirokShitAH . susannikR^iShTe sa~NgrAme bhUyiShThe tyaktajIvitAH .. 9\-22\-60 (61360) na hi shakyaM rathairyoddhuM kuta eva mahAgajaiH . rathAneva rathA yAntu ku~njarAH ku~njarAnapi .. 9\-22\-61 (61361) pratiyAto hi shakuniH svamanIkamavasthitaH . na punaH saubalo rAjA yoddhumabhyAgamiShyati .. 9\-22\-62 (61362) tatastu draupadeyAshcha te cha mattA mahAdvipAH . prayayuryatra pA~nchAlyo dhR^iShTadyumno mahArathaH .. 9\-22\-63 (61363) sahadevo.api kauravya rajomeghe samutthite . ekAkI prayayau tatra yatra rAjA yudhiShThiraH .. 9\-22\-64 (61364) tatasteShu prayAteShu shakuniH saubalaH punaH . pArshvato.abhyahanatkruddho dhR^iShTadyumnasya vAhinIm .. 9\-22\-65 (61365) tatpunastumulaM yuddhaM prANAMstyaktvA.abhyavartata . tAvakAnAM pareShAM cha parasparavadhaiShiNAm .. 9\-22\-66 (61366) te chAnyonyamavaikShanta tasminvIrasamAgame . yodhAH paryapatanrAja~nshatasho.atha sahasrashaH .. 9\-22\-67 (61367) asibhishChidyamAnAnAM shirasAM lokasaMkShaye . prAdurAsInmahA~nshabdastAlAnAM patatAmiva .. 9\-22\-68 (61368) vimuktAnAM sharIrANAM ChinnAnAM patatAM bhuvi . sAyudhAnAM cha bAhUnAmUrUNAM cha vishAmpate . AsItkaTakaTAshabdaH sumahAnromaharShaNaH .. 9\-22\-69 (61369) nighnanto nishitaiH shastrairbhrAtR^InputrAnsakhInapi . yodhAH paripatanti sma yathA.a.amiShakR^ite khagAH .. 9\-22\-70 (61370) anyonyaM pratisaMrabdhAH samAsAdya parasparam . ahampUrvamahampUrvamiti nighnansahasrashaH .. 9\-22\-71 (61371) saMyAtenAsanabhraShTairashvArohairgatAsubhiH . hayAH paripatanti sma shatasho.atha sahasrashaH .. 9\-22\-72 (61372) sphuratAM pratipiShTAnAmashvAnAM shIghragAminAm . stanatAM cha manuShyANAM sannaddhAnAM vishAmpate .. 9\-22\-73 (61373) shaktyR^iShTiprAsashabdashcha tumulaH samapadyata . bhindatAM paramarmANi rAjandurmantrite tava .. 9\-22\-74 (61374) shramAbhibhUtAH saMrabdhA shrAntavAhAH pipAsavaH . vikShatAshcha shitaiH shastrairabhyavarntata tAvakAH .. 9\-22\-75 (61375) mattA rudhiragandhena bahavo.atra vichetasaH . jaghnuH parAnsvakAMshchaiva prAptAnprAptAnanantarAn .. 9\-22\-76 (61376) bahavashcha gataprANAH kShatriyA jayagR^idvinaH . bhUmAvabhyapatanrAja~nsharavR^iShTibhirAvR^itAH .. 9\-22\-77 (61377) vR^ikagR^idhrashR^igAlAnAM tumule modane.ahani . AsIdbalakShayo ghorastava putrasya pashyataH .. 9\-22\-78 (61378) narAshvakAyaiH sa~nChannA bhUmirAsIdvishAmpate . rudhirodakachitrA cha bhIrUNAM bhayavardhinI .. 9\-22\-79 (61379) asibhiH paTTasaiH shUlaistakShamANAH punaHpunaH . tAvakAH pANveyAshcha na nyavartanta bhArata .. 9\-22\-80 (61380) praharanto yathAshakti yAvatprANasya dhAraNam . yodhAH paripatanti sma vamanto rudhiraM mukhaiH .. 9\-22\-81 (61381) shiro gR^ihItvA kesheShu kabandhaH sa pradR^ishyate . udyamya cha shitaM kha~NgaM rudhireNa pariplutam .. 9\-22\-82 (61382) tathotthiteShu bahuShu kabandheShu narAdhipa . tathA rudhiragandhena yodhAH kashmalamAvishan .. 9\-22\-83 (61383) mandIbhUte tataH shabde pANDavAnAM mahadbalam . alpAvashiShTaisturagairabhyavartata saubalaH .. 9\-22\-84 (61384) tato.abhyadhAvaMstvaritAH pANDavA jayagR^idvinaH . padAtayashcha nAgAshcha sAdinashchodyatAyudhAH .. 9\-22\-85 (61385) koShThakIkR^itya chApyenaM parikShipya cha sarvashaH . shastrairnAnAvidhairjaghnuryudvapAraM titIrShavaH .. 9\-22\-86 (61386) tvadIyAstAMstu samprekShya sarvataH samabhidrutAn . rathAshvapattidviradAH pANDavAnabhidudruvuH .. 9\-22\-87 (61387) kechitpadAtayaH padbhirmuShTibhishcha parasparam . nijaghnuH samare shUrAH kShINashastrAstato.apatan .. 9\-22\-88 (61388) rathebhyo rathinaH peturdvipebhyo hastisAdinaH . vimAnebhyo divo bhraShTAH sidvAH puNyakShayAdiva .. 9\-22\-89 (61389) evamanyonyamAyattA yodhA jaghnurmahAhave . pitR^InbhrAtR^InvayasyAMshcha putrAnapi tathA pare .. 9\-22\-90 (61390) evamAsIdamaryAdaM yudvaM bharatasattama . prAsAsibANakalilaM vartamAne sudAruNe .. .. 9\-22\-91 (61391) iti shrImanmahAbhArate shalyaparvaNi shalyavadhaparvaNi aShTAdashadivasayuddhe dvAviMsho.adhyAyaH .. 22 .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 023 .. shrIH .. 9\.23\. adhyAyaH 23 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## arjunena duryodhanAgarhaNapUrvakaM tatsenAnibarhaNam .. 1 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-23\-0 (61392) sa~njaya uvAcha. 9\-23\-0x (5119) alpAvashiShTe sainye tu pANDavairnihate bale . ashvaiH saptasahasraistu upAvartata saubalaH .. 9\-23\-1 (61393) sa yAtvA vAhinIM tUrNaM chodayAnaH svakAnyudhi . yudhyadhvamiti saMhR^iShTAH punaHpunararindamAH .. 9\-23\-2 (61394) apR^ichChatkShatriyAMstatra kva nu rAjA mahAbalaH . shakunestadvachaH shrutvA tamUchurbharatarShabha .. 9\-23\-3 (61395) asau tiShThati kauravyo raNamadhye mahAbalaH . yatraitatsumahachChatraM pUrNachandrasamaprabham .. 9\-23\-4 (61396) yatra te satanutrANA rathAstiShThanti daMshitAH . yatraiSha tumulaH shabdaH parjanyaninadopamaH .. 9\-23\-5 (61397) tatra gachCha drutaM rAjaMstato drakShyasi kauravam . evamuktastu tairyodhaiH shakuniH saubalastadA .. 9\-23\-6 (61398) prayayau tatra yatrAste putrastava narAdhipa . sarvataH saMvR^ito vIraiH samare chitrayodhibhiH .. 9\-23\-7 (61399) tato duryodhanaM dR^iShTvA rathAnIke vyavasthitam . sa rathAMstAvakAnsarvAnharShaya~nshakunistataH .. 9\-23\-8 (61400) duryodhanamidaM vAkyaM hR^iShTarUpo vishAmpate . kR^itakAryamivAtmAnaM manyamAno.abravInnR^ipam .. 9\-23\-9 (61401) jahi rAjanrathAnIkamashvAH sarve jitA mayA . nAtyaktvA jIvitaM sa~Nkhye shakyo jetuM yudhiShThiraH .. 9\-23\-10 (61402) hate tasminrathAnIke pANDavenAbhipAlite . gajAnetAnhaniShyAmaH padAtIMshchetarAMstathA .. 9\-23\-11 (61403) shrutvA tu vachanaM tasya tAvakA jayagR^idvinaH . javenAbhyapatanhR^iShTAH pANDavAnAmanIkinIm .. 9\-23\-12 (61404) badvanistriMshahastAshcha pragR^ihItasharAsanAH . sharAsanAni dhUnvAnAH siMhanAdAnprachakrire .. 9\-23\-13 (61405) tato jyAtalanirdhoShaH punarAsIdvishAmpate . prAdurAsIchCharANAM cha sumuktAnAM sudAruNaH .. 9\-23\-14 (61406) tAnsamIpagatAndR^iShTvA janAnudyatakArmukAn . uvAcha devakIputraM kuntIputro dhana~njayaH .. 9\-23\-15 (61407) chodayAshvAnasambhrAntaH pravishaitadbalArNavam . antamadya gamiShyAmi shatrUNAM nishitaiH sharaiH .. 9\-23\-16 (61408) aShTAdasha dinAnyadya yuddhasyAsya janArdana . vartamAnasya mahataH samAsAdya parasparam .. 9\-23\-17 (61409) anantakalpA dhvajinI bhUtvA hyeShAM mahAtmanAm . kShayamadya gatA yuddhe pashya daivaM yathAvidham .. 9\-23\-18 (61410) samudrakalpaM cha balaM dhArtarAShTrasya mAdhava . asmanAsAdya sa~njAtaM goShpadopamamachyuta .. 9\-23\-19 (61411) hate bhIShme dhIrmamAsIchChamaH syAditi mAdhava . na cha tatkR^itavAnmUDho dhArtarAShTraH subAlishaH .. 9\-23\-20 (61412) uktaM bhIShmeNa yadvAkyaM hitaM tathyaM cha mAdhava . tachchApi nAsau kR^itavAnvItabuddhiH suyodhanaH .. 9\-23\-21 (61413) tasmiMstu nihate bhIShme prachyute pR^ithivIpatau . na jAne kAraNaM kintu yena yuddhamavartata .. 9\-23\-22 (61414) mUDhAMstu sarvathA manye dhArtarAShTrAnsubAlishAn . patite shantanoH putre ye.akAryuH saMyugaM punaH .. 9\-23\-23 (61415) anantaraM cha nihate droNe brahmavidAM vare . rAdheye cha vikarNe cha naiva shAmyati vaishasam .. 9\-23\-24 (61416) alpAvashiShTe sainye.asminsUtaputre cha pAtite . saputre vai naravyAghre naiva shAmyati vaishasam .. 9\-23\-25 (61417) shrutAyuShi hate vIre jalasandhe cha mAgadhe . shrutAyudhe cha nR^ipatau naiva shAmyati vaishasam .. 9\-23\-26 (61418) bhUrishravasi shalye cha sAlye chaiva janArdana . AvantyeShu cha vIreShu naiva shAmyati vaishasam .. 9\-23\-27 (61419) jayadrathe cha nihate rAkShase chApyalAyudhe . bAhlike somadatte cha naiva shAmyati vaishasam .. 9\-23\-28 (61420) bhagadatte hate shUre kAmbhoje cha sudAruNe . duHshAsane cha nihate naiva shAmyati vaishasam .. 9\-23\-29 (61421) dR^iShTvA vinihatA~nshUrAnpR^itha~NmANDalikAnnR^ipAn . balinashcha raNe kR^iShNa naiva shAmyati vaishasam .. 9\-23\-30 (61422) akShauhiNIpatIndR^iShTvA bhImasenanipAtitAn . mohAdvA yadi vA lobhAnnaiva shAmyati vaishasam .. 9\-23\-31 (61423) `hatapravIrAM vidhvastAM dR^iShTvA chemAM chamUM raNe . alambale cha nihate naiva shAmyati vaishasam .. 9\-23\-32 (61424) bhrAtR^InvinihatAndR^iShTvA vayasyAnmAtulAnapi . putrAnvinihatAndR^iShTvA naiva shAmyati vaishasam'.. 9\-23\-33 (61425) ko nu rAjakule jAtaH kauraveShu visheShataH . nirarthakaM mahadvairaM kuryAdanyaH suyodhanAt .. 9\-23\-34 (61426) guNato.abhyadhikA~nj~nAtvA balataH shauryatopi vA . amUDhaH ko nu yudhyeta jAnanprAj~no hitAhitam .. 9\-23\-35 (61427) kinnu tasya mano hyAsIttvayoktasya hitaM vachaH . prashame pANDavaiH sArdhaM sonyasya shR^iNuyAtkatham .. 9\-23\-36 (61428) yena shAntanavo bhIShmo droNo vidura eva cha . pratyAkhyAtAH shaMmasyArthe kinnu tasyAdya bheShajam .. 9\-23\-37 (61429) maurkhyAdyena pitA vR^idvaH pratyAkhyAto janArdana . tathA mAtA hitaM vAkyaM bhAShamANA hitaiShiNI .. 9\-23\-38 (61430) pratyAkhyAtA hyasatkR^itya sa kasmai rochayedvachaH . kulAntakaraNo vyaktaM jAta eSha janArdana .. 9\-23\-39 (61431) tathAsya dR^ishyate cheShTA nItishchaiva vishAmpate . naiSha dAsyati no rAjyamiti me matirachyuta .. 9\-23\-40 (61432) ukto.ahaM bahushastAta vidureNa mahAtmanA . na jIvandAsyate bhAgaM dhArtarAShTraH suyodhanaH .. 9\-23\-41 (61433) yAvatprANA dhariShyanti dhArtarAShTrasya durmateH . tAvadyuShmAsvapApeShu prachariShyati pApakam .. 9\-23\-42 (61434) na cha yukto.anyathA jetumR^ite yuddhena mAdhava . ityabravItsadA mAM hi viduraH satyadarshanaH .. 9\-23\-43 (61435) tatsarvamadya jAnAmi vyavasAyaM durAtmanaH . yaduktaM vachanaM tena vidureNa mahAtmanA .. 9\-23\-44 (61436) yo hi shrutvA vachaH pathyaM jAmadagnyAdyathAtatham . avAmanyata durbuddhirdhruvaM nAshamukhe sthitaH .. 9\-23\-45 (61437) uktaM hi bahubhiH siddhairjAtamAtre suyodhane . enaM prApya durAtmAnaM kShayaM kShatraM gamiShyati .. 9\-23\-46 (61438) tadidaM vachanaM teShAM niruktaM vai janArdana . kShayaM yAtA hi rAjAno duryodhanakR^ite bhR^isham .. 9\-23\-47 (61439) so.adya sarvAnraNe yodhAnnihaniShyAmi mAdhava .. 9\-23\-48 (61440) kShatriyeShu hateShvAshu shUnye cha shibire kR^ite . vadhAya chAtmano.asmAbhiH saMyugaM rochayiShyati .. 9\-23\-49 (61441) tadantaM hi bhavedvairamanumAnena mAdhava . evaM pashyAmi vArShNeya chintayanpraj~nayA svayA . vidurasya cha vAkyena cheShTayA cha durAtmanaH .. 9\-23\-50 (61442) tasmAdyAhi chamUM vIra yAvadvanmi shitaiH sharaiH . duryodhanaM mahAbAho vAhinIM chAsya saMyuge .. 9\-23\-51 (61443) kShemamadya kariShyAmi dharmarAjasya mAdhava . hatvaitaddurbalaM sainyaM dhArtarAShTrasya pashyataH .. 9\-23\-52 (61444) sa~njaya uvAcha. 9\-23\-53x (5120) abhIshuhasto dAshArhastathoktaH savyasAchinA . tadbalaughamamitrANAmabhItaH prAvishadbalAt .. 9\-23\-53 (61445) sharAsanavanaM ghoraM shaktikaNTakasa~Nkulam . gadAparighapAShANaM rathanAgamahAdrumam .. 9\-23\-54 (61446) hayapattilatAkIrNaM gAhamAno mahAyashAH . vyacharattatra govindo rathenAtipatAkinA .. 9\-23\-55 (61447) te hayAH pANDurA rAjanvahanto.arjunamAhave . dikShu sarvAsvadR^ishyanta dAshArheNa prachoditAH .. 9\-23\-56 (61448) tataH prAyAdrathenAjau savyasAchI parantapaH . kira~nsharashatAMstIkShNAnvAridhArA ghano yathA .. 9\-23\-57 (61449) prAdurAsInmahA~nshabdaH sharANAM nataparvaNAm . iShubhishChAdyamAnAnAM samare savyasAchinA .. 9\-23\-58 (61450) asajjantastanutreShu sharaughAH prApatanbhuvi . indrAshanisamasparshA gANDIvapreShitAH sharAH .. 9\-23\-59 (61451) narAnnAgAnsamAhatya hayAMshchApi vishAmpate . apatanta raNe bANAH pata~NgA iva ghoShiNaH .. 9\-23\-60 (61452) AsItsarvamavachChannaM gANDIvapreShitaiH sharaiH . na prAj~nAyanta samare disho vA pradishopi vA .. 9\-23\-61 (61453) sarvamAsIjjagatpUrNaM pArthanAmA~NkitaiH sharaiH . rukmapu~NkhaistailadhautaiH karmAraparimArjitaiH .. 9\-23\-62 (61454) te dahyamAnAH pArthena pAvakeneva ku~njarAH . pArthaM na prAjahurghArA vadhyamAnAH shitaiH sharaiH .. 9\-23\-63 (61455) sharachApadharaH pArthaH prajvalanniva bhAskaraH . dadAha samare yodhAnkakShamagniriva jvalan .. 9\-23\-64 (61456) yathA vanAnte vanapairvisR^iShTaH kakShaM dahetkR^iShNagatiH sughoShaH . bhUridrumaM shuShkalatAvitAnaM bhR^ishaM samR^iddho jvalanaH pratApI .. 9\-23\-65 (61457) evaM sa nArAchagaNampratApI sharArchiruchchAvachatigmatejAH . dadAha sarvAM tava putrasenA\-\- mamR^iShyamANastarasA tarasvI .. 9\-23\-66 (61458) tasyeShavaH prANaharAH sumuktA nAsajjanvai varmasu rukmapu~NkhAH . na cha dvitIyaM pramumocha bANaM nare haye vA paramadvipe vA .. 9\-23\-67 (61459) anekarUpAkR^itibhirhi bANai\-\- rmahArathAnIkamanupravishya . sa eva ekastava putrasya senAM jaghAna daityAniva vajrapANiH .. .. 9\-23\-68 (61460) iti shrImanmahAbhArate shalyaparvaNi shalyavadhaparvaNi aShTAdashadivasayuddhe trayoviMsho.adhyAyaH .. 23 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes## 9\-23\-42 pApakaM prachariShyati AchariShyati dhArtarAShTra iti sheShaH .. 9\-23\-23 trayoviMsho.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 024 .. shrIH .. 9\.24\. adhyAyaH 24 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## dhR^iShTadyumnaparAjitena duryodhanenAshvArohaNena palAyanam .. 1 .. ashvatthAmAdibhistadanveShaNam .. 2 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-24\-0 (61461) sa~njaya uvAcha. 9\-24\-0x (5121) yudhyatAM yatamAnAnAM shUrANAmanivartanAm . sa~NkalpamakaronmoghaM gANDIvena dhana~njayaH .. 9\-24\-1 (61462) indrAshanisamasparshAnaviShahyAnmahaujasaH . visR^ijandR^ishyate bANAndhArA mu~nchannivAmbudaH .. 9\-24\-2 (61463) tatsainyaM bharatashreShTha vadhyamAnaM kirITinA . sampradudrAva sa~NgrAmAttava putrasya pashyataH .. 9\-24\-3 (61464) pitR^InbhrAtR^Inparityajya vayasyAnapi chApare .. 9\-24\-4 (61465) hatadhuryA rathAH kechiddhatasUtAstathA pare . bhagnAkShayugachakreShAH kechidAsanvishAmpate .. 9\-24\-5 (61466) anyeShAM sAyakAH kShINAstathA.anye bANapIDitAH . akShatA yugapatkechitprAdravanbhayapIDitAH .. 9\-24\-6 (61467) kechitputrAnupAdAya hatabhUyiShThabAndhavAH . vichukrushuH pitR^IMstvanye sahAyAnapare punaH .. 9\-24\-7 (61468) bAndhavAMshcha naravyAghra bhrAtR^InsambandhinastathA . dudruvuH kechidutsR^ijya tatratatra vishAmpate .. 9\-24\-8 (61469) bahavo.atra bhR^ishaM viddhA muhyamAnA mahArathAH . niHshvasanti sma dR^ishyante pArthabANahatA narAH .. 9\-24\-9 (61470) tAnanye rathamAropya hyAshvAsya cha muhUrtakam . vishrAntAshcha vitR^iShNAshcha punaryuddhAya jagmire .. 9\-24\-10 (61471) tAnapAsya gatAH kechitpunareva yuyutsavaH . kurvantastava putrasya shAsanaM yuddhadurmadAH .. 9\-24\-11 (61472) pAnIyamapare pItvA paryAshvAsya cha vAhanam . varmANi cha samAropya kechidbharatasattama .. 9\-24\-12 (61473) samAshvAsyApare bhrAtR^InnikShipya shibire.api cha . putrAnanye pitR^Inanye punaryuddhamarochayan .. 9\-24\-13 (61474) sajjayitvA rathAnkechidyathAmukhyaM vishAmpate . AvR^itya pANDavAnIkaM punaryuddhamarochayan .. 9\-24\-14 (61475) te shUrAH ki~NkiNIjAlaiH samAchChannA babhAsire . trailokyavijaye yuktA yathA daiteyadAnavAH .. 9\-24\-15 (61476) Agamya sahasA kechidrathaiH svarNavibhUShitaiH . pANDavAnAmanIkeShu dhR^iShTadyumnamayodhayan .. 9\-24\-16 (61477) dhR^iShTadyumno.api pA~nchAlyaH shikhaNDI cha mahArathaH . nAkulistu shatAnIko rathAnIkamayodhayan .. 9\-24\-17 (61478) pA~nchAlyastu tataH kruddhaH sainyena mahatA vR^itaH . abhyadravatsusa~NkruddhastAvakAnhantumudyataH .. 9\-24\-18 (61479) tatastvApatatastasya tava putro janAdhipa . bANasa~NghAnanekAnvai preShayAmAsa bhArata .. 9\-24\-19 (61480) dhR^iShTadyumnastato rAjaMstava putreNa dhanvinA . nArAchairardhanArAchairbahubhiH kShiprakAribhiH .. 9\-24\-20 (61481) vatsadantaishcha bANaishcha karmAraparimArjitaiH . ashvAMshcha chaturo hatvA bAhvorurasi chArpitaH .. 9\-24\-21 (61482) so.atividdho maheShvAsastotrArdita iva dvipaH . tasyAshvAMshchaturo bANaiH preShayAmAsa mR^ityave . sAratheshchAsya bhallena shiraH kAyAdapAharat .. 9\-24\-22 (61483) tato duryodhano rAjA pR^iShThamAruhya vAjinaH . apAkrAmadvataratho nAtidUramarindamaH .. 9\-24\-23 (61484) dR^iShTA tu hatavikrAntaM svamanIkaM mahAbalaH . tava putro mahArAja prayayau yatra saubalaH .. 9\-24\-24 (61485) tato ratheShu bhagneShu trisAhasrA mahAdvipAH . pANDavAnrathinaH sarvAnsamantAtparyavArayan .. 9\-24\-25 (61486) te vR^itAH samare pa~ncha gajAnIkena bhArata . ashobhanta mahArAja grahAstArAgaNairiva .. 9\-24\-26 (61487) tato.arjuno mahArAja labdhalakShau mahAbhujaH . viniryayau rathenaiva shvetAshvaH kR^iShNasArathiH .. 9\-24\-27 (61488) taiH samantAtparivR^itaH ku~njaraiH parvatopamaiH . nArAchairvimalaistIkShNairgajAnIkamayodhayat .. 9\-24\-28 (61489) tatraikabANanihatAnapashyAma mahAgajAn . patitAnpAtyamAnAMshcha nirbhinnAnsavyasAchinA .. 9\-24\-29 (61490) bhImasenastu tAndR^iShTvA nAgAnmattagajopamaH . kareNAdAya mahatIM gadAmabhyapatadbalI . athAplutya rathAttUrNaM daNDapANirivAntakaH .. 9\-24\-30 (61491) tamudyatagadaM dR^iShTvA pANDavAnAM mahAratham . vitresustAvakAH sainyAH shakR^inmUtraM cha susruvuH .. 9\-24\-31 (61492) AvignaM cha balaM sarvaM gadAhaste vR^ikodare .. 9\-24\-32 (61493) gadayA bhImasenena bhinnakumbhAnnipAtitAn . dhAvamAnAnapashyAma ku~njarAnparvatopamAn .. 9\-24\-33 (61494) prAdravanku~njarAste tu bhImasenagadAhatAH . peturArtasvaraM kR^itvA ChinnapakShA ivAdrayaH .. 9\-24\-34 (61495) prabhinnakumbhAMstu bahUndravamANAnitastataH . patamAnAMshcha samprekShya vitresustava sainikAH .. 9\-24\-35 (61496) yudhiShThiro.api sa~Nkruddho mAdrIputrau cha pANDavau . gArdhrapatraiH shitairbANairjaghnurvai gajayodhinaH .. 9\-24\-36 (61497) dhR^iShTadyumnastu samare pArajitya narAdhipam . apakrAnte tava sute hayapR^iShThe samAshrite .. 9\-24\-37 (61498) dR^iShTvA cha pANDavAnsarvAnku~ncharaiH parivAritAn . dhR^iShTadyumno mahArAja sahasA samupAdravat .. 9\-24\-38 (61499) putraH pA~nchAlarAjasya jighAMsuH ku~njarAnyayau . adR^iShTvA tu rathAnIke duryodhanamarindamam .. 9\-24\-39 (61500) ashvatthAmA kR^ipashchaiva kR^itavarmA cha sAtvataH . apR^ichChankShatriyAMstatra kva nu duryodhano gataH .. 9\-24\-40 (61501) te.apashyamAnA rAjAnaM vartamAne janakShaye . manvAnA nihataM tatra tava putraM mahArathAH . vivarNavadanA bhUtvA paryapR^ichChanta te sutam .. 9\-24\-41 (61502) AhuH kechidvate sUte prayAto yatra saubalaH . hitvA pA~nchAlarAjasya tadanIkaM durutsaham .. 9\-24\-42 (61503) apare tvabruvaMstatra kShatriyA bhR^ishavikShatAH . duryodhanena kiM kAryaM drakShyadhvaM yadi jIvati . yudhyadhvaM sahitAH sarve kiM vo rAjA kariShyati .. 9\-24\-43 (61504) te kShatriyAH kShatairgAtrairhatabhUyiShThavAhanAH . sharaiH sampIDyamAnAstu nAtivyaktamathAbruvan .. 9\-24\-44 (61505) idaM sarvaM balaM hanmo yena sma parivAritAH . ete sarve gajAnhatvA upayAnti sma pANDavAH .. 9\-24\-45 (61506) shrutvA tu vachanaM teShAmashvatthAmA mahAbalaH . bhittvA pA~nchAlarAjasya tadanIkaM durutsaham .. 9\-24\-46 (61507) kR^ipashcha kR^itavarmA cha prayayau yatra saubalaH . rathAnIkaM parityajya shUrAH sudR^iDhadhanvinaH .. 9\-24\-47 (61508) tatasteShu prayAteShu dhR^iShTadyumnapuraskR^itAH . AyayuH pANDavA rAjanvinighnantaH sma tAvakAn .. 9\-24\-48 (61509) dR^iShTvA tu tAnApatataH samprahR^iShTAnmahArathAn . parAkrAntAstato vIrA nirAshA jIvite tadA .. 9\-24\-49 (61510) vivarNamukhabhUyiShThamabhavattAvakaM balam . parikShINAyudhAndR^iShTvA tAnahaM parivAritAn .. 9\-24\-50 (61511) rAjanbalena trya~Ngena tyaktvA jIvitamAtmanaH . AtmanA pa~nchamo.ayudhyaM pA~nchAlasya balena ha .. 9\-24\-51 (61512) tasmindeshe vyavasthAya yatra shAradvataH sthitaH . sampradrutA vayaM pa~ncha kirITisharapIDitAH .. 9\-24\-52 (61513) dhR^iShTadyumnaM mahAraudraM tatra nAbhUdraNo mahAn . jitAstena vayaM sarve vyapayAma raNAttataH .. 9\-24\-53 (61514) athApashyaM sAtyakiM tamupAyAtaM mahAratham . rathaishchatuH shatairvIro mAmabhyadravadAhave .. 9\-24\-54 (61515) dhR^iShTadyumnAdahaM muktaH ka~nChiChrAntavAhanAt . patito mAdhavAnIkaM duShkR^itI narakaM yathA .. 9\-24\-55 (61516) tatra yuddhamabhUddhoraM muhUrtamatidAruNam .. 9\-24\-56 (61517) sAtyakistu mahAbAhurmama hatvA parichChadam . jIvagrAhamagR^ihNAnmAM mUrchChitaM patitaM bhuvi .. 9\-24\-57 (61518) tato muhUrtAdiva tadgajAnIkamavidhyata . gadayA bhImasenena nArAchairarjunena cha .. 9\-24\-58 (61519) abhipiShTairmahAnAgaiH samantAtparvatopamaiH . nAtiprasiddhaiva gatiH pANDavAnAmajAyata .. 9\-24\-59 (61520) rathamArgaM tatashchakre bhImaseno mahAbalaH . pANDavAnAM mahArAja vyapAkarShanmahAgajAn .. 9\-24\-60 (61521) ashvatthAmA kR^ipashchaiva kR^itavarmA cha sAtvataH . apashyanto rathAnIke duryodhanasamarindamam . rAjAnaM mR^igayAmAsustava putraM mahAratham .. 9\-24\-61 (61522) parityajya cha pA~nchAlyaM prayAtA yatra saubalaH . rAj~no.adarshanasaMvignA vartamAno janakShaye .. .. 9\-24\-62 (61523) iti shrImanmahAbhArate shalyaparvaNi shalyavadhaparvaNi aShTAdashadivasayuddhe chaturviMsho.adhyAyaH .. 24 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes## 9\-24\-4 sampradudrAveti pUrvasthaM sampradudruvuriti vipariNAmena sambadhyate .. 9\-24\-24 chaturviMsho.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 025 .. shrIH .. 9\.25\. adhyAyaH 25 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## bhImenAvashiShTAnAM duryodhanAnujAnAM vadhaH .. 1 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-25\-0 (61524) sa~njaya uvAcha. 9\-25\-0x (5122) gajAnIke hate tasminpANDuputreNa bhArata . vadhyamAne bale chaiva bhImasenena saMyuge .. 9\-25\-1 (61525) charantaM cha prapashyAmo bhImasenamarindamam . daNDahastaM yathA krudvamantakaM prANahAriNam .. 9\-25\-2 (61526) sametya samare rAjanhatasheShAH sutAstava . adR^ishyamAne kauravye putre duryodhane tava . sodaryAH sahitA bhUtvA bhImasenamupAdravan .. 9\-25\-3 (61527) shrutarvA sa~njayashchaiva jayatsenaH shrutAntakaH . durvimochanakashchaiva tathA durviShaho balI .. 9\-25\-4 (61528) durmarShaNaH sujAtashcha jaitro bhUribalo raviH . ityete sahitA bhUtvA tava putrAH samantataH . bhImasenamabhidrutya rurudhuH sarvato disham .. 9\-25\-5 (61529) tato bhImo mahArAja svarathaM punarAsthitaH . mumocha nishitAnbANAnputrANAM tava marmasu .. 9\-25\-6 (61530) te kIryamANA bhImena putrAstava mahAraNe . bhImasenamupAseduH pravAtA iva ku~njaram .. 9\-25\-7 (61531) tataH kruddho raNe bhImaH shiro durmarShaNasya ha . kShurapreNa pramathyAshu pAtayAmAsa bhUtale .. 9\-25\-8 (61532) tato.apareNa bhallena sarvAvaraNabhedinA . shrutAntamavadhIdbImastava putraM mahArathaH .. 9\-25\-9 (61533) jayatsenaM tato vidvA nArAchena hasanniva . pAtayAmAsa kauravyaM rathopasthAdarindamaH . sa papAta rathAdrAjanbhUmau tUrNaM mamAra cha .. 9\-25\-10 (61534) shrutarvA tu tato bhImaM kruddho vivyAdha mAriSha . shatena gR^ighravAjAnAM sharANAM nataparvaNAm .. 9\-25\-11 (61535) tataH kruddho raNe bhImo jaitraM bhUribalaM ravim . trInetAMstribhirAnarchChadviShAgnipratimaiH sharaiH .. 9\-25\-12 (61536) te hatA nyapatanbhUmau syandanebhyo mahArathAH . vasante puShpashabalA nikR^ittA iva kiMshukAH .. 9\-25\-13 (61537) tato.apareNa bhallena tIkShNena cha parantapaH . durvimochanamAhatya preShayAmAsa mR^ityave .. 9\-25\-14 (61538) sa hataH prApatadbhUmau svarathAdrathinAM varaH . girestu kUTajo bhagno mAruteneva pAdapaH .. 9\-25\-15 (61539) duShpradharShaM tatashchaiva sujAtaM cha sutaM tava . ekaikaM nyahanatsa~Nkhye dvAbhyAMdvAbhyAM chamUmukhe . tau shilImukhaviddhA~Ngau petatU rathasattamau .. 9\-25\-16 (61540) tataH patantaM samare abhivIkShya sutaM tava . bhallena pAtayAmAsa bhImo durvipahaM raNe .. 9\-25\-17 (61541) sa papAta hato bAhAtpashyatAM sarvadhanvinAm .. 9\-25\-18 (61542) dR^iShTvA tu nihatAnbhrAtR^InvahUnekena saMyuge . amarShadhashamApasaH shrutarvA bhImamabhyayAt .. 9\-25\-19 (61543) vikShipansumahachchApaM kArtakharavibhUShitam . vimR^ijansAyakAMshchaiva viShAgnipratimAnvahUn .. 9\-25\-20 (61544) sa tu rAjandhanushChittvA pANDavasya mahAmR^idhe . athainaM ChinnadhanvAnaM viMshatyA samavAkirat .. 9\-25\-21 (61545) tato.anyaddhanurAdAya bhImaseno mahAbalaH . avAkirattava sutaM tiShThatiShTheti chAbravIt .. 9\-25\-22 (61546) mahadAsIttayoryuddhaM chitrarUpaM bhayAnakam . bAdR^ishaM samare pUrvaM tambhavAsavayoryudhi .. 9\-25\-23 (61547) tayostatra shitairguktairyamadaNDanibhaiH sharaiH . samAchChakAdhArA sarvA tvaM disho vidishastathA .. 9\-25\-24 (61548) ataH shrutarvA sa~Nkruddho dhanurAdAya sAyakaiH . bhImasenaM raNe rAjanbAhvorurasi chArpayat .. 9\-25\-25 (61549) so.atividdho mahArAja tava putreNa dhanvinA . bhImaH sa~nchukShubhe kruddhaH parvaNIva mahodadhiH .. 9\-25\-26 (61550) tato bhImo ruShAviShTaH putrasya tava mAriSha . sArathiM chaturashchAshvA~nsharairninye yamakShayam .. 9\-25\-27 (61551) virathaM taM samAlakShya vishikhairlomavAhibhiH . avAkiradameyAtmA darshayanpANilAghavam .. 9\-25\-28 (61552) shrutarvA viratho rAjannAdade kha~NgacharmaNI . athAsyAdadataH khahgaM shatachandraM cha bhAnumat . kShurapreNaM shiraH kAyAtpAtayAmAsa pANDavaH .. 9\-25\-29 (61553) ChinnottamA~Ngasya tataH kShurapreNa mahAtmanA . papAta kAyaH svarathAdvasudhAmanunAdayan .. 9\-25\-30 (61554) tasminnipatite vIre tAvakA bhayamohitAH . abhyadravanta sa~NgrAme bhImasenaM yuyutsavaH .. 9\-25\-31 (61555) tAnApatata evAshu hatasheShAdbalArNavAt . daMshitAnpratijagrAha bhImasenaH pratApavAn .. 9\-25\-32 (61556) te tu taM vai samAsAdya parivavruH samantataH .. 9\-25\-33 (61557) tatastu saMvR^ito bhImastAvakAnnishitaiH sharaiH . pIDayAmAsa tAnsarvAnsahasrAkSha ivAsurAn .. 9\-25\-34 (61558) tataH pa~nchashatAnhatvA savarUthAnmahArathAn . jaghAna ku~njarAnIkaM punaH saptashataM yudhi .. 9\-25\-35 (61559) hatvA shatasahasrANi pattInAM parameShubhiH . vAjinAM cha shatAnyaShTau pANDavaH sma virAjate .. 9\-25\-36 (61560) bhImasenastu kaunteyo hatvA yuddhe sutAMstava . mene kR^itArthamAtmAnaM saphalaM janma cha prabho .. 9\-25\-37 (61561) taM tathA yudhyamAnaM cha vinighnantaM cha tAvakAn . IkShituM notsahante sma tava sainyA narAdhipa .. 9\-25\-38 (61562) vidrAvya cha kurUnsarvAMstAMshcha hatvA padAnugAn . dorbhyAM shabdaM tatashchakre trAsayAno mahAdvipAn .. 9\-25\-39 (61563) hatabhUyiShThayodhA tu tava senA vishAmampate . ki~nchichCheShA mahArAja kR^ipaNaM samapadyata .. .. 9\-25\-40 (61564) iti shrImanmahAbhArate shalyaparvaNi shalyavadhaparvaNi aShTAdashadivasayuddhe pa~nchaviMsho.adhyAyaH .. 25 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes## 9\-25\-7 pravaNAdiva ku~njaramiti jha.pAThaH .. 9\-25\-25 pa~nchaviMsho.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 026 .. shrIH .. 9\.26\. adhyAyaH 26 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## kR^iShNArjunayoH saMvAdaH .. 1 .. sa~Nkulayuddham .. 2 .. bhImena sudarshananAmno duryodhanAnujasya vadhaH .. 3 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-26\-0 (61565) sa~njaya uvAcha. 9\-26\-0x (5123) duryodhano mahArAja sudarshashchApi te sutaH . hatasheShau tadA sa~Nkhye vAjimadhye vyavasthitau .. 9\-26\-1 (61566) tato duryodhanaM dR^iShTvA vAjimadhye vyavasthitam . uvAcha devakIputraH kuntIputraM dhana~njayam .. 9\-26\-2 (61567) shatravo hatabhUyiShThA j~nAtayaH paripAlitAH . gR^ihItvA sa~njayaM chAsau nivR^ittaH shinipu~NgavaH .. 9\-26\-3 (61568) parishrAntashcha nakulaH sahadevashcha bhArata . yodhayitvA raNe pApAndhArtarAShTrAnsahAnugAn .. 9\-26\-4 (61569) duryodhanamatikramya traya ete vyavasthintAH . kR^ipashcha kR^itavarmA cha drauNishchaiva mahArathaH .. 9\-26\-5 (61570) asau tiShThati pA~nchAlyaH shriyA paramayA yutaH . duryodhanabalaM hatvA saha sarvaiH prabhadrakaiH .. 9\-26\-6 (61571) asau duryodhanaH pArtha vAjimadhye vyavasthitaH . ChatreNa dhriyAmaNena prekShamANo muhurmuhuH .. 9\-26\-7 (61572) prativyUhya balaM sarvaM raNamadhye vyavasthitaH . enaM hatvA shitairbANaiH kR^itakR^ityo bhaviShyasi .. 9\-26\-8 (61573) gajAnIkaM hataM dR^iShTvA tvAM cha prAptamarindama . yAvanna vidravantyete tAvajjahi suyodhansam .. 9\-26\-9 (61574) yAtu kashchittuM pA~nchAlyaM kShipramAgamyatAmiti . parishrAntabalastAta naiSha muchyeta kilbiShI .. 9\-26\-10 (61575) hatvA tava balaM sarvaM sa~Ngrame dhR^itarAShTrajaH . jitAnpANDusutAnpratvA rUpaM dhArayate mahat .. 9\-26\-11 (61576) nihataM svabalaM dR^iShTvA pIDitaM chApi pANDavaiH . dhruvameShyati sa~Ngrame vadhAyaivAtmano nR^ipaH .. 9\-26\-12 (61577) evamuktaH phalgunastu kR^iShNaM vachanamabravIt . dhR^itarAShTrasutAH sarve hatA bhImena mAdhava . yAvetAvAsthitau kR^iShNa tAvadya nabhaviShyataH .. 9\-26\-13 (61578) hato bhIShmo hato droNaH karNo vaikartano hataH . madrarAjo hataH shalyo hataH kR^iShNa jayadrathaH .. 9\-26\-14 (61579) hayAH pa~nchashatAH shiShTAH shakuneH saubalasya cha . rathAnAM tu shate shiShTe dve eva tu janArdana . dantinAM cha shataM sAgraM trisAhasrAH padAtayaH .. 9\-26\-15 (61580) ashvatthAmA kR^ipashchaiva trigartAdhipatistathA . ulUkaH shakunishchaiva kR^itavarmA cha sAtvataH .. 9\-26\-16 (61581) etadbalamabhUchCheShaM dhArtarAShTrasya mAdhava . mokSho na nUnaM kAlAttu vidyate bhuvi kasyachit .. 9\-26\-17 (61582) tathA vinihate sainye pashya duryodhanaM sthitam . adyAhnA hi mahArAjo hatAmitro bhaviShyati . na hi me mokShyate kashchitpareShAmiha chintaye .. 9\-26\-18 (61583) ye tvadya samaraM kR^iShNa na hAsyanti madotkaTAH . tAnvai sarvAnhaniShyAmi yadyapi syuramAnuShAH .. 9\-26\-19 (61584) adya yuddhe samutpannaM dIrghaM rAj~naH prajAgaram . apaneShyAmi gAndhAriM ghAtayitvA shitaiH sharaiH .. 9\-26\-20 (61585) nikR^ityA vai durAchAro yAni ratnAni saubalaH . sabhAyAmaharaddyUte punastAnyAharAmyaham .. 9\-26\-21 (61586) adya vetsyanti machChaktiM sarvA nAgapure striyaH . shrutvA patIMshcha putrAMshcha pANDavairnihatAnyudhi .. 9\-26\-22 (61587) samAptamadya vai karma sarvaM kR^iShNa bhaviShyati . adya duryodhano dIptAM shriyaM prANAMshcha mokShyati .. 9\-26\-23 (61588) nApayAti bhayAtkR^iShNa sa~NgrAmAdyadi chenmama . nihataM viddhi vArShNeya dhArtarAShTraM subAlisham .. 9\-26\-24 (61589) mama hyetadaparyAptaM vAjibR^indamarindama . soDhuM jyAtalanirghoShaM yAhi yAvannihanmyaham .. 9\-26\-25 (61590) sa~njaya uvAcha. 9\-26\-26x (5124) evamuktastu dAshArhaH pANDavena yashasvinA . achodayaddhAyanrAjanduryodhanabalaM prati .. 9\-26\-26 (61591) tadanIkamabhiprekShya trayaH sajjA mahArathAH . bhImaseno.akarjunashchaiva sahadevashcha mAriSha . prayayuH siMhanAdena duryodhanajighAMsayA .. 9\-26\-27 (61592) tAnprekShya sahitAnsarvA~njavenodyatakArmukAn . saubalo.abhyadravadyuddhe pANDavAnAtatAyinaH .. 9\-26\-28 (61593) sudarshanastva mato bhImasenaM samabhyayAt . susharmA shakunishchaiva yuyudhAte kirITinA .. 9\-26\-29 (61594) sahadevaM tava suto hayapR^iShThagato.abhyayAt .. 9\-26\-30 (61595) tato hi yatnataH kShipraM tavaM putro janAdhipa . prAsena sahadevasya shirasi prAharadbhR^isham .. 9\-26\-31 (61596) sopAvishadrathopasthe tava sutreNa tADitaH . rudhirAplutasarvA~Nga AshIviSha iva shvasan .. 9\-26\-32 (61597) pratilabhya tataH sa~nj~nAM sahadevo vishAmpate . duryodhanaM sharaistIkShNaiH sa~NkruddhaH samavAkirat .. 9\-26\-33 (61598) pArtho.api yudhi vikramya kuntIputro dhana~njayaH . shUrANAmashvapR^iShThebhyaH shirAMsi nichakarta ha .. 9\-26\-34 (61599) tadanIkaM tadA pArtho vyadhamadbahubhiH sharaiH . pAtayitvA hayAnsarvAMstrigartAnAM rathAnyayau .. 9\-26\-35 (61600) tataste sahitA bhUtvA trigartAnAM mahArathAH . arjunaM vAsudevaM cha sharavarShairavAkiran .. 9\-26\-36 (61601) satyakarmANamAkShipya kShurapreNa mahAyashAH . tato.asya syandanasyeShAM chichChide pANDunandanaH .. 9\-26\-37 (61602) shilAshitena cha vibho kShurapreNa mahAyashAH . shirashchichCheda sahasA taptakuNDalabhUShaNam .. 9\-26\-38 (61603) satyeShumatha chAdatta yodhAnAM miShatAM tataH . yathA siMho vane rAjanmR^igaM pari bubhukShitaH .. 9\-26\-39 (61604) taM nihatya tataH pArthaH susharmANaM tribhiH sharaiH . viddhvA tAnahanatsarvAnrathAnrukmavibhUoShitAn .. 9\-26\-40 (61605) tataH prAyAttvaranpArtho dIrghakAlaM susaMvR^itam . mu~njankrodhaviShaM tIkShNaM prasthalAdhipatiM prati .. 9\-26\-41 (61606) tamarjunaH pR^iShatkAnAM shatena bharatarShabha . pUrayitvA tato vAhAnprAharattasya dhanvinaH .. 9\-26\-42 (61607) tataH sharaM samAdAya yamadaNDopamaM tadA . susharmANaM samuddishya chikShepAshu hasanniva .. 9\-26\-43 (61608) sa sharaH preShitastena krodhadIptena dhanvinA . susharmANaM samAsAdya bibheda hR^idayaM raNe .. 9\-26\-44 (61609) sa gatAsurmahArAja papAta dharaNItale . nandayanpANDavAnsarvAnvyathayaMshchApi tAvakAn .. 9\-26\-45 (61610) susharmANaM raNe hatvA putrAnasya mahArathAn . sapta chAShTau cha triMshachcha sAyakairanayatkShayam .. 9\-26\-46 (61611) tato.asya nishitairbANaiH sarvAnhatvA padAnugAn . abhyagAdbhAratIM senAM hatasheShAM mahArathaH .. 9\-26\-47 (61612) bhImastu samare kruddhaH putraM tava janAdhipa . sudarshanamadR^ishyantaM sharaishchakre hasanniva .. 9\-26\-48 (61613) tato.asya prahasankruddhaH shiraH kAyAdapAharat . kShurapreNa sutIkShNena sa hataH prApatadbhuvi .. 9\-26\-49 (61614) tasmiMstu nihate vIre tatastasya padAnugAH . parivavrU rame bhImaM kiranto vividhA~nsharAn .. 9\-26\-50 (61615) tatastu nishitairbANaistavAnIkaM vR^ikodaraH . indrAshanisamasparshaiH samantAtparyavAkirat .. 9\-26\-51 (61616) tataH kShaNena tadbhImo nyahanadbharatarShabha .. 9\-26\-52 (61617) teShu tUtsAdyamAneShu senAdhyakShA mahArathAH . bhImasenaM samAsAdya tato.ayudhyanta bhArata .. 9\-26\-53 (61618) sa tAnsarvA~nsharairghorairavAkirata pANDavaH . tathaiva tAvakA rAjanpANDaveyAnmahArathAn . sharavarSheNa mahatA samantAtparyavArayan .. 9\-26\-54 (61619) vyAkulaM tadabhUtsarvaM pANDavAnAM paraiH saha . tAvakAnAM cha samare pANDaveMyairyuyutsatAm .. 9\-26\-55 (61620) tatra yodhAstadA petuH parasparasamAhatAH . ubhayoH senayo rAjansaMshochantaH sma bAndhavAn .. .. 9\-26\-56 (61621) iti shrImanmahAbhArate shalyaparvaNi shalyavadhaparvaNi aShTAdashadivasayuddhe ShaDviMsho.adhyAyaH .. 26 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes## 9\-26\-17 mokSho nUnaM kAlasR^iShTaH iti ka.pAThaH .. 9\-26\-26 ShaDviMsho.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 027 .. shrIH .. 9\.27\. adhyAyaH 27 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## sahadevena shakunyulUkayorvadhaH .. 1 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-27\-0 (61622) sa~njaya uvAcha. 9\-27\-0x (5125) tasminpravR^itte sa~NgrAme gajavAjinarashro shakuniH saubalo rAjansahadevaM ##xxxxxx##yAt .. 9\-27\-1 (61623) tato.asyApatatastUrNaM sahadevaH patApavAn . sharaughAnpreShayAmAsa pata~NgAniva shIghragAn . ulUkaM cha raNe rAjanvivyAdha dashabhiH sharaiH .. 9\-27\-2 (61624) shakR^inishcha mahArAja bhImaM viddhvA tribhiH sharaiH . navatyA nishitairbANaiH sahadevamavAkirat .. 9\-27\-3 (61625) te shUrAH samare rAjansamAsAdya parasparam . vivyadhurnishitairbANaiH ka~NkabarhiNavAjitaiH . svarNapu~NkhaiH shiladhautairAkarNaprahitaiH sharaiH .. 9\-27\-4 (61626) teShAM chApaguNotsR^iShTA sharavR^iShTirvishAmpate . AchChAdayaddishaH sarvA dhArAbhiriva toyadaH .. 9\-27\-5 (61627) tataH kruddho raNe bhImaH sahadevashcha bhArata . cheratuH kadanaM sa~Nkhye kurvantau sumahAbalau .. 9\-27\-6 (61628) tAbhyAM sharashataishChanaM tadbalaM tava bhArata . sAndhakAramivAkAshamabhavattatratatra ha .. 9\-27\-7 (61629) ashvairviparidhAvadbhiH sharachChannairvishAmpate . tatratatra kR^ito mArgo vikarShadbhirhatAnbahUn .. 9\-27\-8 (61630) nihatAnAM hayAnAM cha sahaiva hayasAdibhiH . varmabhirvinikR^ittaishcha prAsaishChinnaishcha mAriSha .. 9\-27\-9 (61631) R^iShTibhiH shaktibhishchaiva sAsiprAsaparashvathaiH . sa~nChannA pR^ithivI jaj~ne kusumaiH shabalA iva .. 9\-27\-10 (61632) yodhAstatra mahArAja samAsAdya parasparam . vyacharanta raNe kruddhA vinighnantaH parasparam .. 9\-27\-11 (61633) udvR^ittanayanai roShAtsandaShTauShThapuTairmukhaiH . sakuNDalairmahI chChannA padmaki~nchalkasannibhaiH .. 9\-27\-12 (61634) bhujaishChinnairmahArAja nAgarAjakaropamaiH . sA~NgadaiH satanutraishcha sAsiprAsaparashvathaiH .. 9\-27\-13 (61635) kabandhairutthitaishChinnairnR^ityadbhishchAparairyudhi . kravyAdagaNasa~nChannA ghorA.abhUtpR^ithivI vibho .. 9\-27\-14 (61636) alpAvashiShTe sainye tu kauraveyAnmahAhave . prahR^iShTAH pANDavA bhUtvA ninyire yamasAdanam .. 9\-27\-15 (61637) etasminnantare shUraH saubaleyaH pratApavAn . prAsena sahadevasya shirasi prAharadbhR^isham .. 9\-27\-16 (61638) sa vihvalo mahArAja rathopastha upAvishat .. 9\-27\-17 (61639) sahadevaM tathA dR^iShTvA bhImasenaH pratApavAn . sarvasainyAni sa~Nkruddho vArayAmAsa bhArata .. 9\-27\-18 (61640) nirbibheda cha nArAchaiH shatasho.atha sahasrashaH . sa nirbhidyAkarochchaiva siMhanAdamarindamaH .. 9\-27\-19 (61641) tena shabhdena vitrastAH sarve sahayavAraNAH . prAdravansahasA bhItAH shakuneshcha padAnugAH .. 9\-27\-20 (61642) prabhagnAnatha tAndR^iShTvA rAjA duryodhano.abravIt . nivartadhvamadharmaj~nA yudhyadhvaM kiM sR^itena vaH .. 9\-27\-21 (61643) iha kIrti samAdhAya pretya lokAnsamashnute . prANA~njahAti yo dhIro yuddhe pR^iShThamadarshayan .. 9\-27\-22 (61644) evamuktAstu te rAj~nA saubalasya padAnugAH . pANDavAnabhyavartanta mR^ityuM kR^itvA nivartanam .. 9\-27\-23 (61645) dravadbhistatra rAjendra kR^itaH shabdo.atidAruNaH . kShubdhasAgarasa~NkAshaH kShubhitaiH sarvato disham .. 9\-27\-24 (61646) tAMstataH purato dR^iShTvA saubalasya padAnugAn . pratyudyayurmahArAja pANDavA vijayodyatAH .. 9\-27\-25 (61647) pratyAshvasya cha durdharShaH sahadevo vishAmpate . shakuniM dashabhirviddhvA hayAMshchAsya tribhiH sharaiH . dhanushchichCheda cha sharaiH saubalasya hasanniva .. 9\-27\-26 (61648) athAnyaddhanurAdAya shakuniryuddhadurmadaH . vivyAdha nakulaM ShaShTyA bhImasenaM cha saptAbhiH .. 9\-27\-27 (61649) ulUko.api mahArAja bhImaM vivyAdha saptabhiH . sahadevaM cha saptatyA parIpsanpitaraM raNe .. 9\-27\-28 (61650) taM bhImasenaH samare vivyAdha navabhiH sharaiH . shakuniM cha chatuHShaShTyA pArshvasthAMshcha tribhistribhiH .. 9\-27\-29 (61651) te hanyamAnA bhImena nArAchaistailapAyitaiH . sahadevaM raNe kruddhAshChAdaya~nsharavR^iShTibhiH . parvataM vAridhArAbhiH savidyuta ivAmbudAH .. 9\-27\-30 (61652) tato.asyApatataH shUraH sahadevaH pratApavAn . ulUkasya mahArAja bhallenApAharachChiraH .. 9\-27\-31 (61653) sa jagAma rathAdbhUmiM sahadevena pAtitaH . rudhirAplutasarvA~Ngo nandayanpANDavAnyudhi .. 9\-27\-32 (61654) putraM tu nihataM dR^iShTvA shakunistatra bhArata . sAshrukaNTho viniHshvasya kShatturvAkyamanusmaran .. 9\-27\-33 (61655) chintayitvA muhUrtaM sa bAShpapUrNekShaNaH shvasan . sahadevaM samAsAdya tribhirvivyAdha sAyakaiH .. 9\-27\-34 (61656) tAnapAsya sharAnmuktA~nsharasa~NghaiH pratAmpavAn . sahadevo mahArAja dhanushchichCheda saMyuge .. 9\-27\-35 (61657) Chinne dhanuShi rAjendra shakuniH saubalastadA . pragR^ihya vipulaM kha~NgaM sahadevAya prAhiNot .. 9\-27\-36 (61658) tamApatantaM sahasA ghorarUpaM vishAmpate . dvidhA chichCheda samare saubalasya hasanniva .. 9\-27\-37 (61659) asiM dR^iShTvA dvidhA chChinnaM pragR^ihya mahatIM gadAm . prAhiNotsahadevAya sA moghA nyapatadbhuvi .. 9\-27\-38 (61660) tataH shaktiM mahAghorAM kAlarAtrImivodyatAm . preShayAmAsa sakruddhaH pANDavaM prati saubalaH .. 9\-27\-39 (61661) tAmApatantIM sahasA sharaiH kanakabhUShaNaiH . tridhA chichCheda samare sahadevo hasanniva .. 9\-27\-40 (61662) sA papAta tridhA chChinnA bhUmau kanakabhUShaNA . shIryamANA yathA dIptA gaganAdvai shatahadA .. 9\-27\-41 (61663) shaktiM vinihatAM dR^iShTvA saubalaM cha bhayArditam . dudruvustAvakAH sarve bhaye jAte sasaubalAH .. 9\-27\-42 (61664) athotkruShTaM mahachchAsItpANDavairjitakAshibhiH . dhArtarAShTrAstataH sarve prAyasho vimukhA.abhavan .. 9\-27\-43 (61665) tAnvai vimanaso dR^iShTvA mAdrIputraH pratApavAn . sharairanekasAhasrairvArayAmAsa saMyuge .. 9\-27\-44 (61666) tato gAndhArakairguptaM puShTairashvairjaye dhR^itam . AsasAda rame yAntaM sahadevo.atha saubalam .. 9\-27\-45 (61667) svamaMshamavashiShTaM taM saMsmR^itya shakuniM nR^ipa . rathena kA~nchanA~Ngena sahadevaH samabhyayAt .. 9\-27\-46 (61668) adhijyaM balavatkR^itvA vyAkShipansumahaddhanuH . sa saubalamabhidrutya gArdhrapatraiH shilAshitaiH .. 9\-27\-47 (61669) bhR^ishamabhyahantkuddhastotrairiva mahAdvipam . uvAcha chainaM medhAvI vigR^ihya smArayanniva .. 9\-27\-48 (61670) kShatradharme sthiro bhUtvA yudhyasva puruSho bhava . yattadA bhAShase mUDha gR^ihNannakShAnsabhAtale . phalamadya prapadyasva karmaNastasya durmate .. 9\-27\-49 (61671) nihatAste durAtmAno ye.asmAnavahasanpurA . duryodhanaH kulA~NgAraH shiShTastvaM chAsya mAtulaH .. 9\-27\-50 (61672) adya te nihaniShyAmi kShureNonmathitaM shiraH . vR^ikShAtphalamivAvidvaM laguDena pramAthinA .. 9\-27\-51 (61673) evamuktvA mahArAja sahadevo mahAbalaH . sa~Nkruddho raNashArdUlo vegenAbhijagAma tam .. 9\-27\-52 (61674) abhigamya sudurdharShaH sahadevo yudhAM patiH . vikR^iShya balavachchApaM krodhena prajvalanniva .. 9\-27\-53 (61675) shakuniM dashabhirviddhvA chaturbhishchAsya vAjinaH . ChatraM dhvajaM dhanushchAsya chChittvA siMha ivAnadat .. 9\-27\-54 (61676) ChinnadhvajadhanushChatraH sahadevena saubalaH . kR^ito viddhashcha bahubhiH sarvamarmasu sAyakaiH .. 9\-27\-55 (61677) tato bhUyo mahArAja sahadevaH pratApavAn . shakuneH preShayAnmAsa sharavR^iShTiM durAsadAm .. 9\-27\-56 (61678) tatastu kruddhaH subalasya putro mAdrIsutaM sahadevaM vimarde . prAsena jAmbUnadabhUShaNena jighAMsureko.abhipapAta shIghram .. 9\-27\-57 (61679) mAdrIsutastasya samudyataM taM prAsaM suvR^ittau cha bhujau raNAgre . bhallaistribhiryugapatsa~nchakarta nanAda chochchaistarasA.a.ajimadhye .. 9\-27\-58 (61680) tasyAshukArI susamAhitena suvarNapu~Nkhena dR^iDhAyasena . bhallena sarvAvaraNAtigena shiraH sharIrAtpramamAtha bhUyaH .. 9\-27\-59 (61681) shareNa kArtasvarabhUShitena divAkarAbheNa susaMhitena . hR^itottamA~Ngo yudhi pANDavena papAta bhUmau subalasya putraH .. 9\-27\-60 (61682) sa tachChiro vegavatA shareNa suvarNapu~Nkhena shilAshitena . prAverayatkupitaH pANDuputro yattatkurUNAmanayasya mUlam .. 9\-27\-61 (61683) bhujau suvR^ittau prachakarta vIraH pashchAtkabandhaM rudhirAvasiktam . vispandamAnaM nipapAta ghoraM rathottamAtpArthiva pArthivasya .. 9\-27\-62 (61684) hR^itottamA~NgaM shakuniM samIkShya bhUmau shayAnaM rudhirArdragAtram . yodhAstvadIyA bhayanaShTasatvA dishaH prajagmuH pragR^ihItashastrAH .. 9\-27\-63 (61685) pravidrutAH shuShkamukhA visa~nj~nA gANDIvaghoSheNa samAhatAshcha . bhayArditA bhagnarathAshvanAgAH padAtayashchaiva sadhArtarAShTrAH .. 9\-27\-64 (61686) tato rathAchChakuniM pAtayitvA mudAnvitA bhArata pANDaveyAH sha~NkAnpradadhyuH samare.atihR^iShTAH sakeshavAH sainikAnharShayantaH .. 9\-27\-65 (61687) taM chApi sarve pratipUjayanto dR^iShTvA bruvANAH sahadevamAjau . diShTyA hato naikR^itiko mahAtmA sahAtmajo vIra raNe tvayeti .. .. 9\-27\-66 (61688) iti shrImanmahAbhArate shalyaparvaNi shalyavadhaparvaNi aShTAdashadivasayuddhe saptaviMsho.adhyAyaH .. 27 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes## 9\-27\-7 ala~NkR^itamivAkAshaM iti ka.pAThaH .. 9\-27\-49 yattadA hR^iShyase mR^iDha glahannakShaiH iti jha.pAThaH .. 9\-27\-27 saptaviMsho.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 028 .. shrIH .. 9\.28\. adhyAyaH 28 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## hatAvashiShTe bale pANDavairnihate duryodhanena palAyane nirdhAraNam .. 1 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-28\-0 (61689) sa~njaya uvAcha. 9\-28\-0x (5126) tataH kruddhA mahArAja saubalasya padAnugAH . tyaktvA jIvitamAkrande pANDavAnparyavArayan .. 9\-28\-1 (61690) tAnarjunaH pratyagR^ihNAtsahadevajaye dhR^itaH . bhImasenashcha tejasvI kruddhAshIviShadarshanaH .. 9\-28\-2 (61691) shaktyR^i\-ShTiprAsahastAnAM sahadevaM jighAMsatAm . sa~NkalpamakaronmoghaM gANDIvena dhana~njayaH .. 9\-28\-3 (61692) sa~NgR^ihItAyudhAnbAhUnyodhAnAmabhidhAvatAm . bhallaishchichCheda bIbhatsuH shirAMsyapi hayAnapi .. 9\-28\-4 (61693) te hayAH pratyapadyanta vasudhAM vigatAsavaH . charatA lokavIreNa prahatAH savyasAchinA .. 9\-28\-5 (61694) tato duryodhano rAjA dR^iShTvA svabalasa~NkShayam . hatasheShAnsamAnIya kruddho rathagaNAnbahUn .. 9\-28\-6 (61695) ku~njarAMshcha hayAMshchaiva pAdAtAMshcha samantataH . uvAcha duHkhitAnsarvAndhArtarAShTra idaM vachaH .. 9\-28\-7 (61696) samAsAdya raNe sarvAnpANDavAnsasuhR^idgaNAn . pA~nchAlyaM chApi sabalaM hatvA shIghraM nyavartata .. 9\-28\-8 (61697) tasya te shirasA gR^ihya vachanaM yuddhadurmadAH . abhyudyayU raNe pArthAMstava putrasya shAsanAt .. 9\-28\-9 (61698) tAnabhyApatataH shIghraM hatasheShAnmahAraNe . sharairAshIviShAkAraiH pANDavAH samavAkiran .. 9\-28\-10 (61699) tatsainyaM bharatashreShTha muhUrtena mahAtmabhiH . avadhyata raNaM prApya trAtAraM nAbhyavindata .. 9\-28\-11 (61700) palAyamAnaM tu bhayAnnAvatiShThati daMshitam . ashvairviparidhAvadbhiH sainyena rajasA vR^ite .. 9\-28\-12 (61701) na prAj~nAyanta samare dishaH sapradishastathA . tatastu pANDavAnIkAnniHsR^itya bahavo janAH .. 9\-28\-13 (61702) abhyaghnaMstAvakAnyuddhe muhUrtAdiva bhArata . tato niHsheShamabhavattatsanyaM tava bhArata .. 9\-28\-14 (61703) akShauhiNyaH sametAstu tava putrasya bhArata . ekAdasha hatA yuddhe tAH prabho pANDusR^i~njayaiH .. 9\-28\-15 (61704) teShu rAjasahasreShu tAvakeShu mahAtmasu . eko duryodhano rAjannadR^ishyata bhR^ishaM kShataH .. 9\-28\-16 (61705) tato vIkShya dishaH sarvA dR^iShTvA shUnyAM cha medinIm . vihInaH sarvayodhaishcha pANDavAnvIkShyaM saMyuge .. 9\-28\-17 (61706) muditAnsarvataH siddhAnnardamAnAnsamantataH . bANashabdaravAMshchaiva shrutvA teShAM mahAtmanAm .. 9\-28\-18 (61707) duryodhano mahArAja kashmalenAbhisaMvR^itaH . apayo manashchakre vihInabalavAhanaH .. .. 9\-28\-19 (61708) iti shrImanmahAbhArate shalyaparvaNi hradapraveshaparvaNi aShTAdashadivasayuddhe aShTAviMsho.adhyAyaH .. 28 .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 029 .. shrIH .. 9\.29\. adhyAyaH 29 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## pANDavairnihatasahAyasya duryodhanasya gadAmAdAya hadaM prati prasthAnam .. 1 .. sa~njayasaMhArAyAsimudyachChatA sAtyakinA vyAsavachanAttadvimochanam .. 2 .. hAstinapuraM gachChataH sa~njayasya madhyemArgaM duryodhanadarshanam .. 3 .. tena tasmindhR^itarAShTrAya svavR^ittAntanivedanachodanapUrvakaM hadaM pravishya mAyayA jalastambhanam .. 4 .. tatrAgatairdrauNikR^ipakR^itavarmabhiH sa~njayAdduryodhanasya hadapraveshaM vij~nAya vilapya punaH shibiragamanam .. 5 .. tato vR^iddhaparijanairyuyutsunA cha rAjadArANAM nagaraprApaNam .. 6 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-29\-0 (61709) dhR^itarAShTra uvAcha. 9\-29\-0x (5127) nihate mAmake sainye niHsheShe shibire kR^ite . pANDavAnAM bale sUta kinnu sheShamabhUttadA .. 9\-29\-1 (61710) etanme pR^ichChato brUhi kushalo hyasi sa~njaya . yachcha duryodhano mAnI kR^itavAMstanayo mama . valakShayaM tathA dR^iShTvA sa ekaH pR^ithivIpatiH .. 9\-29\-2 (61711) sa~njaya uvAcha. 9\-29\-3x (5128) rathAnAM dve sahasre tu sapta nAgashatAni cha . pa~ncha chAshvasahasrANi pattInAmayutAni cha .. 9\-29\-3 (61712) etachCheShamabhUdrAjanpANDavAnAM mahadbalam . parigR^ihya hi yadyuddhe dhR^iShTadyumno vyavasthitaH .. 9\-29\-4 (61713) ekAkI bharatashreShTha tato duryodhano nR^ipaH . nApashyatsamare ka~nchitsahAyaM rathinAM varaH .. 9\-29\-5 (61714) nardamAnAnparAndR^iShTvA svabalasya cha sa~NkShayam . dR^iShTvA bharatashArdUlaH kashmalenAbhisaMvR^itaH . hataM svahayamutsR^ijya prA~NmukhaH prAdrAvadbhayAt .. 9\-29\-6 (61715) ekAdashachamUbhartA putro duryodhanastava . gadAmAdAya tejasvI padAtiH prasthito hadam .. 9\-29\-7 (61716) nAtidUraM tato gatvA padbhyAmeva narAdhipaH . sasmAra vachanaM kShatrurdharmashIlasya dhImataH .. 9\-29\-8 (61717) idaM nUnaM mahAprAj~no viduro dR^iShTvAnpurA . mahadvsanamasmAkaM kShatriyANAM cha sarvashaH .. 9\-29\-9 (61718) evaM vichintayAnastu pravivikShurhadaM nR^ipaH . duHkhasantaptahR^idayo dR^iShTvA rAjanbalakShayam .. 9\-29\-10 (61719) `dashaikAkShauhiNIbhartA tadA duryodhano.api san . prAptavAnvyasanaM tIvraM daivaM hi balavattaram'.. 9\-29\-11 (61720) pANDavAstu mahArAja dhR^iShTadyumnapurogamAH . abhyadravanta sa~NkruddhAstava rAjanbalaM prati .. 9\-29\-12 (61721) shaktyR^iShTiprAsahastAnAM balAnAmabhigarjatAm . sa~NkalpamakaronmoghaM gANDIvena dhana~njayaH .. 9\-29\-13 (61722) tAnhatvA nishitairvANaiH sAmAtyAnsaha bandhubhiH . rathe shvetahaye tiShThannarjuno bahvashobhata .. 9\-29\-14 (61723) subalasya hate putre savAjirathaku~njare . mahAvanamiva chChinnamabhavattAvakaM balam .. 9\-29\-15 (61724) anekashatasAhasre bale duryodhanasya ha . nAnyo mahAratho rAja~njIvamAno vyadR^ishyata .. 9\-29\-16 (61725) droNaputrAdR^ite vIrAttathaiva kR^itavarmaNaH . kR^ipAchcha gautamAdrAjanpArthivAchcha tavAtmajAt .. 9\-29\-17 (61726) dhR^iShTadyumnastu mAM dR^iShTvA hasansAtyakimabravIt . kimanena gR^ihItena nAnenArtho.asti jIvatA .. 9\-29\-18 (61727) dhR^iShTadyumnavachaH shrutvA shinernaptA mahArathaH . udyamya nishitaM kha~NgaM hantuM mAmudyatastadA .. 9\-29\-19 (61728) tamAgamya mahAprAj~naH kR^iShNadvaipAyano.abravIt . muchyatAM sa~njayo jIvanna hantavyaH katha~nchana .. 9\-29\-20 (61729) dvaipAyanavachaH shrutvA shinernaptA kR^itA~njaliH . tato mAmabravInmuktvA svasti sa~njaya sAdhaya .. 9\-29\-21 (61730) anuj~nAtastvahaM tena nyastavarmA nirAyudhaH . prAtiShThaM yena nagaraM sAyAhne rudhirokShitaH .. 9\-29\-22 (61731) kroshamAtramapakrAntaM gadApANimavasthitam . ekaM duryodhanaM rAjannapashyaM bhR^ishavikShatam .. 9\-29\-23 (61732) sa tu mAmashrupUrNAkSho nAshaknodabhivIkShitum . upapraikShata mAM dR^iShTvA tathA dInamavasthitam .. 9\-29\-24 (61733) taM chAhamapi shochantaM dR^iShTvaikAkinamAhave . muhUrtaM nAshakaM vaktumatiduHkhapariplutaH .. 9\-29\-25 (61734) `yasya mUrdhAbhiShiktAnAM sahasramaNimaulinAm . AhR^itya cha karaM sarvaM svasya veshma samAgatam .. 9\-29\-26 (61735) chatuHsAgaraparyantA pR^ithivI ratnabhUShitA . karNenaikena yasyArthe karamAhAritA purA .. 9\-29\-27 (61736) yasyAj~nA pararAShTreShu karNenaiva prasAritA . nAbhavadyasya shastreShu khedo rAj~naH prashAsataH .. 9\-29\-28 (61737) AsIno hAstinapure kShemaM rAjyamakaNTakam . anvapAlayadaishvaryAtkuberamapi nAsmarat .. 9\-29\-29 (61738) bhavanAdbhavanaM rAjanprayAtuM pR^ithivIpate . devAlayapradeshe cha panthA yasya hiraNmayaH .. 9\-29\-30 (61739) patAkAvR^itasUryAMshutoraNochChritashobhitAH . prayANe pR^ithivIbharturdhanyAnAmabhavangR^ihAH .. 9\-29\-31 (61740) AruhyairAvataprakhyaM nAgamindrasamo balI . vibhUtyA sumahatyA yaH prayAti pR^ithivIpate .. 9\-29\-32 (61741) taM bhR^ishakShatasarvA~NgaM paddhyAmeva dharAtale . tiShThantamekaM dR^iShTvA tu mamAbhUtklesha uttamaH .. 9\-29\-33 (61742) tasya chaivaMvidhasyAdya jagannAthasya bhUpate . ApadapratimaivAbhUdbalIyAnvidhireva hi'.. 9\-29\-34 (61743) tato.asmai tadahaM sarvamuktavAngrahaNaM tadA . dvaipAyanaprasAdAchcha jIvato mokShamAhave .. 9\-29\-35 (61744) sa muhUrtamiva dhyAtvA pratilabhya cha chetanAm . bhrAtR^IMshcha sarvasainyAni paryapR^ichChata mAM tataH .. 9\-29\-36 (61745) tasmai tadahamAchakShe sarvaM pratyakShadarshivAn . bhrAtR^Ishcha nihatAnsarvAnsainyaM cha vinipAtitam .. 9\-29\-37 (61746) trayaH kila rathAH shiShTAstAvakAnAM narAdhipa . iti prasthAnakAle mAM kR^iShNadvaipAyano.abravIt .. 9\-29\-38 (61747) sa dIrghamiva niHshvasya pratyavekShya punaH punaH . asau mAM pANinA spR^iShTvA putraste paryabhAShata .. 9\-29\-39 (61748) tvadanyo neha sa~NgrAme kashchijjIvati sa~njaya . dvitIyaM neha pashyAmi sasahAyAshcha pANDavAH .. 9\-29\-40 (61749) brUyAH sa~njaya rAjAnaM paj~nAchakShuShamIshvaram . duryodhanastava sutaH praviShTo hadamityuta .. 9\-29\-41 (61750) suhR^idbhistAdR^ishairhInaH putrairbhrAtR^ibhireva cha . pANDavaishcha hR^ite rAjye ko nu jIveta mAdR^ishaH .. 9\-29\-42 (61751) AchakShIthAH sarvamidaM mAM cha muktaM mahAhavAt . AsmiMstoyahade guptaM jIvantaM bhR^ishavikShatam .. 9\-29\-43 (61752) evamuktvA mahArAja prAvishattaM mahAhadam . astambhayata toyaM cha mAyayA manujAdhipaH .. 9\-29\-44 (61753) tasminhadaM praviShTe tu trInrathA~nshrAntavAhanAn . apashyaM sahitAnekastaM deshaM samupeyuShaH .. 9\-29\-45 (61754) kR^ipaM shAradvataM vIraM drauNiM cha rathinAM varam . bhojaM cha kR^itavarmANaM sahitA~nsharavikShatAn .. 9\-29\-46 (61755) te sarvaM mAmabhiprekShya tUrNamashvAnanodayan . upayAya tu mAmUchurdiShTyA jIvasi sa~njaya .. 9\-29\-47 (61756) apR^ichChaMshchaiva mAM sarve putraM tava janAdhipam . kachchidduryodhano rAjA sa no jIvati sa~njaya .. 9\-29\-48 (61757) AkhyAtavAnahaM tebhyastadA kushalinaM nR^ipam . tachchaiva sarvamAchakShaM yanmAM duryodhano.abravIt .. 9\-29\-49 (61758) hadaM chaivAhamAchakShaM yaM praviShTo narAdhipaH . ashvatthAmA tu tadrAjannishamya vachanaM mama .. 9\-29\-50 (61759) taM hadaM vipulaM prekShya karuNaM paryadevayat . aho dhiksa na jAnAti jIvato.asmAnnarAdhipa . paryAptA hi vayaM tena saha yodhayituM parAn .. 9\-29\-51 (61760) te tu tatra chiraM kAlaM vilapya cha mahArathAH . prAdravanrathinAM shreShThA dR^iShTvA pANDusutAnraNe .. 9\-29\-52 (61761) te tu mAM rathamAropya kR^ipasya supariShkR^itam . senAniveshamAjagmurhatasheShAstrayo rathAH .. 9\-29\-53 (61762) tatra gulmAH parikShiptAH sUrye chAstamite sati . sarve vichukrushuH shrutvA putrANAM tava saMkShayam .. 9\-29\-54 (61763) tato vR^iddhA mahArAja yoShitAM rakShiNo narAH . rAjadArAnupAdAya payayurnagaraM prati .. 9\-29\-55 (61764) tatra vikroshamAnAnAM rudatInAM cha sarvashaH . prAdurAsInmahA~nshabdaH shrutvA tadbalasa~NkShayam .. 9\-29\-56 (61765) tatastA yoShito rAjanrudantyo vai muhurmuhuH . kurarya iva shabdena nAdayantyo mahItalam .. 9\-29\-57 (61766) AjaghnuH karajaishchApi pANibhishcha shirAMsyuta . luluchushcha tadA keshAnkroshantyastatratatra ha .. 9\-29\-58 (61767) hAhAkAravinAdinyo vinighnantya urAMsi cha . shochantyastatra ruruduH krandamAnA vishAmpate .. 9\-29\-59 (61768) tato duryodhanAmAtyAH sAshrukaNThA bhR^ishAturAH . rAjadArAnupAmantrya prayayurnagaraM prati .. 9\-29\-60 (61769) vetravyAsaktahastAshcha dvArAdhyakShA vishAmpate . shayanIyAni shubhrANi spardhyAstaraNavanti cha . samAdAya yayustUrNaM nagaraM dArarakShiNaH .. 9\-29\-61 (61770) AsthAyAshvatarIyuktAnsyandanAnapare punaH . svAnsvAndArAnupAdAya prayayurnagaraM prati .. 9\-29\-62 (61771) adR^iShTapUrvA yA nAryo bhAskareNApi veshmasu . dadR^ishustA mahArAja janA yAtAH puraM prati .. 9\-29\-63 (61772) tAH striyo bharatashreShTha saukumAryasamanvitAH . prayayurnagaraM tUrNaM hatasvapatibAndhavAH .. 9\-29\-64 (61773) AgopAlAvipAlebhyo dravanto nagaraM prati . yayurmanuShyAH sambhrAntA bhImasenabhayArditAH .. 9\-29\-65 (61774) apichaiShAM bhayaM tIvraM pArthebhyo.abhUtsudAruNam . prekShamANAstadA.anyonyamAdhAvannagaraM prati .. 9\-29\-66 (61775) tasmiMstathA vartamAne vidrave bhR^ishadAruNe . yuyutsuH shokasammUDhaH prAptakAlamachintayat .. 9\-29\-67 (61776) jito duryodhanaH sa~Nkhye pANDavairbhImavikramaiH . ekAdashachamUbhartA bhrAtarashchAsya sUditAH .. 9\-29\-68 (61777) hatAshcha kuravaH sarve bhIShmadroNapuraH sarAH . ahameko vimuktastu bhAgyayogAdyadR^ichChayA .. 9\-29\-69 (61778) vidrutAni cha sarvANi shibirAdvai samantataH . [itastataH palAyante hatanAthA hataujasaH .. 9\-29\-70 (61779) adR^iShTapUrvA duHkhArtA bhayavyAkulalochanAH . hariNA iva vitrastA vIkShamANA disho dasha] .. 9\-29\-71 (61780) duryodhanasya sachivA ye kechidavasheShitAH . rAjadArAnupAdAya prayayurnagaraM prati . prAptakAlamahaM manye praveshaM taiH saha prabho .. 9\-29\-72 (61781) yudhiShThiramanuj~nAya vAsUdevaM tathaiva cha . etamarthaM mahAbAhurubhayoH sannyavedayat .. 9\-29\-73 (61782) tasya prIto.abhavadrAjA nityaM karuNaveditA . pariShvajya mahAbAhurvaishyAputraM vyasarjayat .. 9\-29\-74 (61783) tataH sa rathamAsthAya drutamashvAnachodayat . saMvAhayitavAMshchApi rAjadArAnpuraM prati .. 9\-29\-75 (61784) taishchaiva sahitaH kShipramastaM gachChati bhAskare . praviShTo hAstinapuraM bAShpakaNTho.ashrulochanaH .. 9\-29\-76 (61785) apashyata mahAprAj~naM viduraM sAshrulochanam . rAj~naH samIpAnniShkrAntaM shokopahatachetasam .. 9\-29\-77 (61786) tamabravItsatyadhR^itiH praNataM tvagrataH sthitam .. 9\-29\-78 (61787) vidura uvAcha. 9\-29\-79x (5129) diShTyA kurukShaye vR^itte asmiMstvaM putra jIvasi . vinA rAj~naH parveshArdvai kimasi tvamihAgataH . etadvai kAraNaM sarvaM vistareNa nivedaya .. 9\-29\-79 (61788) yuyutsuruvAcha. 9\-29\-80x (5130) nihate shakunau tatra saj~nAtisutabAndhave . hatasheShaparIvAro rAjA duryodhanastataH . svakaM sa hayamutsR^ijya prA~NmukhaH prAdravadbhayAt .. 9\-29\-80 (61789) apakrAnte tu nR^ipatau skandhAvAraniveshanAt . bhayavyAkulitaM sarvaM prAdrAvannagaraM prati .. 9\-29\-81 (61790) tato rAj~naH kalatrANi bhrAtR^INAM chAsya sarvataH . vAhaneShu samAropya adhyakShAH prAdrAvanbhayAt .. 9\-29\-82 (61791) tato.ahaM samanuj~nApya rAjAnaM sahakeshavam . praviShTo hAstinapuraM rakShanlokasya vAchyatAm .. 9\-29\-83 (61792) sa~njaya uvAcha. 9\-29\-84x (5131) etachChrutvA tu vachanaM vaishyAputreNa bhAShitam . prAptakAlamiti j~nAtvA viduraH sarvadharmavit . apUjayadameyAtmA yuyutsuM vAkyamabravIt .. 9\-29\-84 (61793) prAptakAlamidaM sarvaM bruvatA bharatakShaye . [rakShitaH kuladharmashcha sAnukroshatayA tvayA .. 9\-29\-85 (61794) diShThyA tvAmiha sa~NgrAma dasmAdvIrakShayAtpuram . samAgatamapashyAma hyaMshumantamiva prajAH .. 9\-29\-86 (61795) andhasyaM nR^ipateryaShTirlubdhasyAdIrghadarshinaH . bahusho yAchyamAnasya daivopahatachetasaH . tvameko vyasanArtasya dhriyase putra sarvathA] .. 9\-29\-87 (61796) adya tvamiha vishrAntaH shvo.abhigantA yudhiShThiram . etAvaduktvA vachanaM viduraH sAshrulochanaH . yuyutsuM samanuj~nApya pravivesha nR^ipakShayam .. 9\-29\-88 (61797) [paurajAnapadairduHkhAddhAheti bhR^ishanAditam . nirAnandaM gatashrIkaM hR^itArAmamivAshayam . shUnyarUpamapadhvastaM duHkhAdduHkhataro.abhavat .. 9\-29\-89 (61798) viduraH sarvadharmaj~no viklavenAntarAtmanA . vivesha nagare rAjannishashvAsa shanaiH shanaiH .. 9\-29\-90 (61799) yuyutsurapi tAM rAtriM svagR^ihe nyavasattadA . vandyamAnaH svakaishchApi nAbhyanandatsuduHkhitaH . chintayAnaH kShayaM tIvraM bharatAnAM parasparam .. .. 9\-29\-91 (61800) iti shrImanmahAbhArate shalyaparvaNi hradapraveshaparvaNi aShTAdashadivasayuddhe ekonatriMsho.adhyAyaH .. 29 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes## 9\-29\-38 hato duryodhana iti ka.pAThaH .. 9\-29\-39 ahameko.avashiShTastu iti ka.pAThaH .. 9\-29\-29 ekonatriMsho.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 030 .. shrIH .. 9\.30\. adhyAyaH 30 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## kR^ipadgauNikR^itavarmasu hR^idametya duryodhanena bhApamANeShu tatra yadR^ichChopAgatairvyAdhaistaddarshanam .. 1 .. vyAdhanivedanena saparivAraiH pANDavairhradaM pratyAgamanam .. 2 .. taddarshanena kR^ipAdibhirduryodhanAbhyanuj~nAnena dUrasthanyagnodhatarumetya tanmUle upaveshanam .. 3 .. duryodhanena punarjalastambhanena hradapraveshanam .. 4 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-30\-0 (61902) `sa~njaya uvAcha. 9\-30\-0x (5133) muhUrtAdiva rAjendra sarvaM shUnyamadR^ishyata . mattavAraNasaMghuShTaM shibiraM vidrute bale .. 9\-30\-1 (61903) yatra shabdena mahatA nAnvabudhyanmahArathAH . tatra shabdaM na shR^iNumo manuShyasyApi kasyachit'.. 9\-30\-2 (61904) dhR^itarAShTra uvAcha. 9\-30\-3x (5134) hateShu sarvasainyeShu pANDuputrai raNAjire . mAmakAshchAvashiShTAste kimakurvata sa~njaya .. 9\-30\-3 (61905) kR^itavarmA kR^ipashchaiva droNaputrashcha vIryavAn . duryodhanashcha mandAtmA rAjA kimakarottadA .. 9\-30\-4 (61906) sa~njaya uvAcha. 9\-30\-5x (5135) samprAdruvatsu dAreShu kShatriyANAM mahAtmanAm . vidrute shibire shUnye bhR^ishodvignAstrayo rathAH .. 9\-30\-5 (61907) nishamya pANDuputrANAM tadA vaijayinAM svanam . vidrutaM shibiraM dR^iShTvA sAyAhne rAjagR^idvinaH . sthAnaM nArochayaMstatra tataste hadamabhyayuH .. 9\-30\-6 (61908) yudhiShThiro.api dharmAtmA bhrAtR^ibhiH sahito raNe . hR^iShTaH paryapatadrAjanduryodhanavadhepsayA .. 9\-30\-7 (61909) mArgamANAstu sa~NkruddhAstava putraM jayaiShiNaH . yatnato.anveShamANAste naivApashya~njanAdhipam .. 9\-30\-8 (61910) yadA duryodhano yuddhaM tyaktvA padbhyAM parAkramamat . taM hadaM prAvishachchApi viShTabhyApaH svamAyayA .. 9\-30\-9 (61911) yadA tu pANDavAH sarve suparishrAntavAhanAH . tataH svashibiraM prApya vyatiShThanta sasainikAH .. 9\-30\-10 (61912) tataH kR^ipashcha drauNishcha kR^itavarmA cha sAtvataH . sanniviShTeShu pArtheShu prayayustaM hadaM shanaiH .. 9\-30\-11 (61913) te taM hadaM samAsAdya yatra shete janAdhipaH . abhyabhAShanta durdharShaM rAjAnaM suptamambhasi .. 9\-30\-12 (61914) rAjannuttiShTha yudhyasva sahAsmAbhiryudhiShThiram . jitvA vA pR^ithivIM bhu~NkShva hato vA svargamApnuhi .. 9\-30\-13 (61915) teShAmapi balaM sarvaM hataM duryodhana tvayA . pratividdhAshcha bhUyiShThaM ye shiShTAstatra sainikAH .. 9\-30\-14 (61916) na te vegaM viShahituM shaktAstava vishAmpate . asmAbhirapi guptasya tasmAduttiShTha bhArata .. 9\-30\-15 (61917) duryodhana uvAcha. 9\-30\-16x (5136) diShTyA pashyAmi vo muktAnIdR^ishAtpuruShakShayAt . pANDukauravasammardAjjIvamAnAnnararShabhAn .. 9\-30\-16 (61918) vijeShyAmo vayaM sarve vishrAntA vigataklamAH . bhavantashcha parishrAntA vayaM cha bhR^ishavikShatAH . udIrNaM cha balaM teShAM tena yuddhaM na rochaye .. 9\-30\-17 (61919) na tvetadadbhutaM vIrA yadvo mahadidaM manaH . asmAsu cha parA shaktirna tu kAlaH parAkrame .. 9\-30\-18 (61920) vishramyaikAM nishAmadya bhavadbhiH sahito raNe . pratiyotsyAmyahaM shatrU~nshvo na syAchcha shramo mama .. 9\-28\-19 (61921) sa~njaya uvAcha. 9\-28\-20x (5137) evamukto.abravIddrauNI rAjAnaM yuddhadurmadam . uttiShTha rAjanbhadraM te vijeShyAmo vayaM parAn .. 9\-28\-20 (61922) iShTApUrtena dAnena satyena cha japena cha . shape rAjanyathA hyadya nihaniShyAmi somakAn .. 9\-28\-21 (61923) mA sma yaj~nakR^itAM prItimApnuyAM sajjanochitAm . yadImAM rajanIM vyuShTAM na hi hanmi parAnraNe .. 9\-30\-22 (61924) nAhatvA sarvapA~nchAlAnvimokShye kavachaM vibho . uttiShTha tvaM bravImyetattanme shR^iNu janAdhipa .. 9\-30\-23 (61925) teShu sambAShamANeShu vyAdhAstaM deshamAyayuH . mAMsabhAraparishrAntAH pAnIyArthaM yadR^ichChayA .. 9\-30\-24 (61926) te hi nityaM mahArAja bhImasenasya lubdhakAH . mAMsabhArAnupAjahnurbhaktyA paramayA vibho .. 9\-30\-25 (61927) te tatra dhiShThitAsteShAM sarvaM tadvachanaM rahaH . duryodhanavachashchaiva shushruvuH sa~NgatA mithaH .. 9\-30\-26 (61928) te.api sarve maheShvAsA ayuddhArthini kaurave . nirbandhaM paramaM chakrustadA vai yuddhakA~NkShiNaH .. 9\-30\-27 (61929) tAMstathA samudIkShyAtha kauravANAM mahArathAn . ayuddhamanasaM chaiva rAjAnaM sthitamambhasi .. 9\-30\-28 (61930) teShAM shrutvA cha saMvAdaM rAj~nashcha salile sataH . vyAdhA hyajAnanrAjendra salilasthaM suyodhanam .. 9\-30\-29 (61931) te pUrvaM pANDuputreNa pR^iShTA hyAsansutaM tava . yadR^ichChopagatAstatra rAjAnaM parimArgatA .. 9\-30\-30 (61932) tataste pANDuputrasya smR^itvA tadbhAShitaM tadA . anyonyamabruvanrAjanmR^igavyAdhAH shanairiva .. 9\-30\-31 (61933) duryodhanaM khyApayAmo dhanaM dAsyati pANDavaH . suvyaktamiha naH khyAto hade duryodhanonR^ipaH .. 9\-30\-32 (61934) tasmAdgachChAmahe sarve yatra rAjA yudhiShThiraH . AkhyAtuM salile suptaM duryodhanamamarShaNam .. 9\-30\-33 (61935) dhR^itarAShTrAtmajaM tasmai bhImasenAya dhImate . shayAnaM salile sarve kathayAmo dhanurbhR^ite .. 9\-30\-34 (61936) sa no dAsyati suprIto dhanAni bahulAnyuta . kiM no mAMsena shuShkeNa parikliShTena shoShiNA .. 9\-30\-35 (61937) evamuktvA tu te vyAdhAH samprahR^iShTA dhanArthinaH . mAMsabhArAnupAdAya prayayuH shibiraM prati .. 9\-30\-36 (61938) pANDavAshcha mahArAja labdhalakShAH prahAriNaH . apashyamAnAH samare duryodhanamavasthitam .. 9\-30\-37 (61939) nikR^itij~nasya pApasya tasyAbhigamanepsayA . chArAnsampreShayAmAsuH samantAttadraNAjire .. 9\-30\-38 (61940) Agamya tu tataH sarve naShTaM duryodhanaM nR^ipam . nyavedayanta sahitA dharmarAjasya sainikAH .. 9\-30\-39 (61941) teShAM tadvachanaM shrutvA chArANAM bharatarShabha . chintAmabhyagamattIvrAM nishashvAsa cha pArthivaH .. 9\-30\-40 (61942) `arisheShe jIvati tu sandigdho vijayo bhavet . rAjyaM labhe kathaM tadvi pUjitaM vijayAdibhiH'.. 9\-30\-41 (61943) atha sthitAnAM pANDUnAM dInAnAM bharatarShabha . tasmAddeshAdapakramya tvaritA lubdhakA vibho .. 9\-30\-42 (61944) AjagmuH shibiraM hR^iShTA dR^iShTvA duryodhanaM nR^ipam . vAryamANAH praviShTAshcha bhImasenasya pashyataH .. 9\-30\-43 (61945) te tu pANDavamAsAdya bhImasenaM mahAbalam . tasmai tatsarvamAchakhyuryadvR^ittaM yachcha vai shrutam .. 9\-30\-44 (61946) tato vR^ikodaro rAjandattvA teShAM dhanaM bahu . dharmarAjAya tatsarvamAchachakShe parantapaH .. 9\-30\-45 (61947) asau duryodhano rAjanvij~nAto mama lubdhakaiH . saMstabhya salilaM shete yasyArthe paritapyase .. 9\-30\-46 (61948) tadvacho bhImasenasya priyaM shrutvA vishAmpate . ajAtashatruH kaunteyo hR^iShTo.abhUtsaha sodaraiH .. 9\-30\-47 (61949) taM cha shrutvA maheShvAsaM praviShTaM salilahade . kShiprameva tato.agachChanpuraskR^itya janArdanam .. 9\-30\-48 (61950) tataH kilakilAshabdaH prAdurAsIdvishAmpate . pANDavAnAM prahR^iShTAnAM pA~nchAlAnAM cha sarvashaH .. 9\-30\-49 (61951) siMhanAdAMstatashchakruH kShveDAshcha bharatarShabha . tvaritAH kShatriyA rAjannudakroshanparasparam .. 9\-30\-50 (61952) j~nAtaH pApo dhArtarAShTro dR^iShTashchetyasakR^idraNe . prAkroshansomakAstatra hR^iShTarUpAH samantataH .. 9\-30\-51 (61953) teShAmAshu prayAtAnAM rathAnAM tatra veginAm . vabhUva tumulaH shabdo divaspR^ik pR^ithivIpate .. 9\-30\-52 (61954) duryodhanaM parIpsantastatratatra yudhiShThiram . anvayustvaritAste vai rAjAnaM shrAntavAhanAH .. 9\-30\-53 (61955) arjuno bhImasenashcha mAdrIputrau cha pANDavau . dhR^iShTadyumnashcha pA~nchAlyaH shikhaNDI chAparAjitaH .. 9\-30\-54 (61956) uttamaujA yudhAmanyuH sAtyakishcha mahArathaH . pA~nchAlAnAM cha ye shiShTA draupadeyAshcha bhArata . hayAshcha sarve nAgAshcha shatashashcha padAtayaH .. 9\-30\-55 (61957) tataH prApto mahArAja dharmarAjaH pratApavAn . dvaipAyanahadaM ghoraM yatra duryodhano.abhavat .. 9\-30\-56 (61958) shItAmalajalaM hR^idyaM dvitIyamiva sAgaram . mAyayA salilaM stabhya yatrAbhUtte sthitaH sutaH .. 9\-30\-57 (61959) atyadbhutena vidhinA daivayogena bhArata . salilAntargataH shete durdarshaH kasyachitprabho. 9\-30\-58 (61960) mAnuShasya manuShyendra gadAhasto janAdhipaH .. 9\-30\-59 (61961) tato duryodhano rAjA salilAntargato vasan . shushruve tumulaM shabdaM jaladopamaniHsvanam .. 9\-30\-59 (61962) yudhiShThirashcha rAjendra taM hadaM saha sodaraiH . AjagAma mahArAja tava putravadhAya vai .. 9\-30\-60 (61963) mahatA sha~NkhanAdena rathanemisvanena cha . UrdhvaM dhunvanmahAreNuM kampayaMshchApi medinIm .. 9\-30\-61 (61964) yaudhiShThirasya sainyasya shrutvA shabdaM mahArathAH . kR^itavarmA kR^ipo drauNI rAjAnamidamabruvan .. 9\-30\-62 (61965) ime hyAyAnti saMhR^iShTAH pANDavA jitakAshinaH . apayAsyAmahe tAvadanujAnAtu no bhavAn .. 9\-30\-63 (61966) duryodhanastu tachChrutvA teShAM tatra tarasvinAm . tathetyuktvA hadaM taM vai mAyayA.astambhayatprabho .. 9\-30\-64 (61967) te tvanuj~nApya rAjAnaM bhR^ishaM shokaparAyaNAH . jagmurdUre mahArAja kR^ipaprabhR^itayo rathAH .. 9\-30\-65 (61968) te gatvA dUramadhvAnaM nyagrodhaM prekShya mAriSha . nyavishanta bhR^ishaM shrAntAshchintayanto nR^ipaM prati .. 9\-30\-66 (61969) viShTabhya salilaM supto dhArtarAShTro mahAbalaH . pANDavAshchApi samprAptAstaM deshaM yuddhamIpsavaH .. 9\-30\-67 (61970) kathaM nu yuddhaM bhavitA kathaM rAjA bhaviShyati . kathaM nu pANDavA rAjanpratipatsyanti kauravam .. 9\-30\-68 (61971) ityevaM chintayAnAstu rathebhyo.ashvAnvimuchya te . tatrAsA~nchakrire rAjankR^ipaprabhR^itayo rathAH .. .. 9\-30\-69 (61972) iti shrImanmahAbhArate shalyaparvaNi hradapraveshaparvaNi aShTAdashadivasayuddhe triMsho.adhyAyaH .. 30 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes## 9\-30\-18 asmAsu cha parA bhaktirdarshitA kAryagauravAt . iti ~Na. pAThaH .. 9\-30\-22 yaj~nakR^itAM prIti yaj~nAdijasya puNyasya phalam .. 9\-30\-39 naShTaM adR^ishyatvaM gataM lInamityarthaH .. 9\-30\-30 triMsho.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 031 .. shrIH .. 9\.31\. adhyAyaH 31 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## yudhiShThireNa hadasthaM duryodhanaM prati niShThuroktibhiH santarjanam .. 1 .. yudhiShThiraduryodhanayoH saMvAdaH .. 2 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-31\-0 (61973) sa~njaya uvAcha. 9\-31\-0x (5138) tatasteShvapayAteShu ratheShu triShu pANDavAH . taM hadaM pratyapadyanta yatra duryodhano.abhavat .. 9\-31\-1 (61974) AsAdya cha kurushreShTha tadA dvaipAyanaM hadam . stambhitaM dhArtarAShTreNa dR^iShTvA taM salilAshayam .. 9\-31\-2 (61975) vAsudevamidaM vAkyamabravItkurunandanaH . pashyemAM dhArtarAShTreNa mAyAmapsu prayojitAm .. 9\-31\-3 (61976) viShTabhya salilaM shete nAsya mAnuShato bhayam . daivIM mAyAmimAM kR^itvA salilAntargato hyayam .. 9\-31\-4 (61977) nikR^ityA nikR^itipraj~no na me jIvanvimokShyate . yadyasya samare sAhyaM kurute vajrabhR^itsvayam . tathApyenaM hataM yuddhe lokA drakShyanti mAdhava .. 9\-31\-5 (61978) vAsudeva uvAcha. 9\-31\-6x (5139) mAyAvina imAM mAyAM mAyayA jahi bhArata . mAyAvI mAyayA vadhyaH satyametadyudhiShThira .. 9\-31\-6 (61979) kriyAbhyupAyairbahubhirbhAyAmapsu prayojya cha . jahi tvaM bharatashreShTha mAyAtmAnaM suyodhanam .. 9\-31\-7 (61980) kriyAbhyupAyairindreNa nihatA daityadAnavAH . kriyAbhyupAyairbalibhirbalirbaddho mahAtmanA .. 9\-31\-8 (61981) kriyAbhyupAyapUrvaM vai hiraNyAkSho mahAsuraH . hiraNyakashipushchaiva kriyayaiva niShUditau .. 9\-31\-9 (61982) vR^itrashcha nihato rAjankriyayaiva mahAbalaH . tathA paulastyatanayo rAvaNo nAma rAkShasaH . rAmeNa nihato rAjansAnubandhaH sahAnugaH .. 9\-31\-10 (61983) kriyayA yogamAsthAya tathA tvamapi vikrama .. 9\-31\-11 (61984) kriyAbhyupAyairnihatau mayA rAjanpurAtanau . tArakashcha mahAdaityo viprachittishcha vIryavAn .. 9\-31\-12 (61985) vAtApirilvalashchaiva trishirAshcha tathA vibho . sundopasundAvasurau kriyayaiva niShUditau .. 9\-31\-13 (61986) kriyAbhyupAyairindreNa tridivaM bhujyate vibho . kriyA balavatI rAjannAnyatkiMchidyudhiShThira .. 9\-31\-14 (61987) daityAshcha dAnavAshchaiva rAkShasAH pArthivAstathA . kriyAbhyupAyairnihatAH kriyAM tasmAtsamAchara .. 9\-31\-15 (61988) sa~njaya uvAcha. 9\-31\-16x (5140) ityukto vAsudevena pANDavaH saMshitavrataH . jalasthaM taM mahArAja tava putraM mahAbalam . abhyabhAShata kaunteyaH prahasanniva bhArata .. 9\-31\-16 (61989) suyodhana kimartho.ayamArambho.apsu kR^itastvayA . sarvaM kShatraM ghAtayitvA svakulaM cha vishAmpate .. 9\-31\-17 (61990) jalAshayaM praviShTo.adya vA~nCha~njIvitamAtmanaH . uttiShTha rAjanyudhyasva sahAsmAbhiH suyodhana .. 9\-31\-18 (61991) sa te darpo narashreShTha sa cha mAnaH kva te gataH . yastvaM saMstabhya salilaM bhIto rAjanvyavasthitaH .. 9\-31\-19 (61992) sarve tvAM shUra ityevaM janA jalpanti saMsadi . vyarthaM tadbhavato manye shauryaM salilashAyinaH .. 9\-31\-20 (61993) uttiShTha rAjanyudhyasva kShatriyo.asi kulodbhavaH . kauraveyo visheSheNa kulaM janma cha saMsmara .. 9\-31\-21 (61994) sa kathaM kaurave vaMshe prashaMsa~njanma chAtmanaH . yudvAttrastatarastoyaM pravishya pratitiShThasi .. 9\-31\-22 (61995) ayuddhena vyavasthAnaM naiSha dharmaH sanAtanaH .. 9\-31\-23 (61996) anAryajuShTamasvargyaM raNe rAjanpalAyanam . kathaM pAramagatvA hi yuddhe tvaM vai jijIviShuH .. 9\-31\-24 (61997) imAnnipatitAndR^iShTvA putrAnbhrAtR^InpitR^IMstathA . sambandhino vayasyAMshcha mAtulAnbAndhavAMstathA . ghAtayitvA kathaM tAta hade tiShThati sAmpratam .. 9\-31\-25 (61998) shUramAnI na shUrastvaM mR^iShA vadasi bhArata . shUro.ahamiti durbuddhe sarvalokasya shR^iNvataH .. 9\-31\-26 (61999) na hi shUrAH palAyante shatrUndR^iShTvA katha~nchana . brUhi vA tvaM yayA vR^ittyA shUra tyajasi sa~Ngaram .. 9\-31\-27 (62000) sa tvamuttiShTha yudhyasva vihAya bhayamAtmanaH . ghAtayitvA sarvasainyaM bhrAtR^IMshchaiva suyodhana .. 9\-31\-28 (62001) nedAnIM jIvite buddhiH kAryA dharmachikIrShayA . kShatradharmamupAshritya tvadvidhena suyodhana .. 9\-31\-29 (62002) yattu karNamupAshritya shakuniM chApi saubalam . duHshAsanaM cha mohAttvamAtmAnaM nAvabuddhavAn .. 9\-31\-30 (62003) tatpApaM sumahatkR^itvA pratiyudhyasva bhArata . kathaM hi tvadvidho mohAdrochayeta palAyanam .. 9\-31\-31 (62004) kva te tatpauruShaM yAtaM kva cha mAnaH suyodhana . kva cha vikrAntatA yAtA kva cha visphUrjitaM mahat .. 9\-31\-32 (62005) kva te kR^itAstratA yAtA kiM nu sheShe jalAshaye . sa tvamuttiShTha yudhyasva kShatradharmeNa bhArata .. 9\-31\-33 (62006) asmAMstu vA parAjitya prashAdhi pR^ithivImimAm . athavA nihatosmAbhirbhUmau svapsyasi bhArata .. 9\-31\-34 (62007) eSha te paramo dharmaH sR^iShTo dhAtrA mahAtmanA . taM kuruShva yathAtathyaM pauruShe sva vyavasthitaH .. 9\-31\-35 (62008) sa~njaya uvAcha. 9\-31\-36x (5141) evamukto mahArAja dharmaputreNa dhImatA . salilasthastava suta idaM vachanamabravIt .. 9\-31\-36 (62009) naitachchitraM mahArAja yadbhIH prANinamAvishet . na cha prANabhayAdbhIto vyapayAto.asmi bhArata .. 9\-31\-37 (62010) arathashchAniSha~NgI cha nihataH pArShNisArathiH . ekashchApyagaNaH sa~Nkhye pratyAshvAsamarochayam .. 9\-31\-38 (62011) na prANahetorna bhayAshcha viShAdAdvishAmpate . idamambhaH praviShTo.asmi shramAttvidamanuShThitam .. 9\-31\-39 (62012) tvaM chAshvasihi kaunteya ye chApyanugatAstava . ahamutthAya vaH sarvAnpratiyotsyAmi saMyuge .. 9\-31\-40 (62013) yudhiShThira uvAcha. 9\-31\-41x (5142) AshvastA eva sarve sma chiraM tvAM mR^igayAmahe . tadidAnIM samuttiShTha yudhyasveha suyodhana .. 9\-31\-41 (62014) hatvA vA samare pArthAnsphItaM rAjyamavApnuhi . nihato vA raNe.asmAbhirvIralokamavApsyasi .. 9\-31\-42 (62015) duryodhana uvAcha. 9\-31\-43x (5143) yadarthaM rAjyamichChAmi kurUNAM kurunandana . ta ime nihatAH sarve bhrAtaro me janeshvara .. 9\-31\-43 (62016) kShINaratnAM cha pR^ithivIM hatakShatriyapu~NgavAm . na hyutsahAmyahaM bhoktuM vidhavAmiva yoShitam .. 9\-31\-44 (62017) adyApi tvahamAshaMse tvAM vijetuM yudhiShThira . bha~NktvA pA~nchAlapANDUnAmutsAhaM bharatarShabha .. 9\-31\-45 (62018) na tvidAnImahaM manye kAryaM yuddhena karhichit . droNe karNe cha saMshAnte nihate cha pitAmahe .. 9\-31\-46 (62019) astvidAnImiyaM rAjankevalA pR^ithivI tava . asahAyo hi ko rAjA rAjyamichChetprashAsitum .. 9\-31\-47 (62020) suhR^idastAdR^ishAnhatvA putrAnbhrAtR^InpitR^Inapi . bhavadbhishcha hR^ite rAjye ko nu jIveta mAdR^ishaH .. 9\-31\-48 (62021) ahaM vanaM gamiShyAmi hyajinaiH prativAsitaH . ratirhi nAsti me rAjye hatapakShasya bhArata .. 9\-31\-49 (62022) hatabAndhavabhUyiShThA hatAshvA hataku~njarA . eShA te pR^ithivI rAjanbhu~NkShainAM vigatajvaraH .. 9\-31\-50 (62023) vanameva gamiShyAmi vasAno mR^igacharmaNI . na hi me nirjanasyAsti jIvite.adya spR^ihA vibho .. 9\-31\-51 (62024) gachCha tvaM bhu~NkSha rAjendra pR^ithivIM nihateshvarAm . hatayodhAM naShTaratnAM shIrNakShatrAM yathAsukham .. 9\-31\-52 (62025) [sa~njaya uvAcha. 9\-31\-53x (5144) duryodhanaM tava sutaM salilasthaM mahAyashAH . shrutvA tu karuNaM vAkyamabhAShata yudhiShThiraH ..] 9\-31\-53 (62026) yudhiShThira uvAcha. 9\-31\-54x (5145) ArtapralApAnmA tAta salilasthaH prabhAShathAH . naitanmanasi me rAjanvAshitaM shakuneriva .. 9\-31\-54 (62027) yadi vApi samarthaH syAstvaM dAnAya suyodhana . nAhamichCheyamavaniM tvayA dattAM prashAsitum .. 9\-31\-55 (62028) adharmeNa na gR^ihNIyAM tvayA dattAM mahImimAm . na hi dharmaH smR^ito rAjankShatriyasya pratigrahaH .. 9\-31\-56 (62029) tvayA dattAM na chechCheyaM pR^ithivImakhilAmaham . tvAM tu yuddhe vinirjitya bhoktA.asmi vasudhAmimAm .. 9\-31\-57 (62030) anIshvarashcha pR^ithivIM kathaM tvaM dAtumichChasi . tvayeyaM pR^ithivI rAjankiM na dattA tadaiva hi .. 9\-31\-58 (62031) dharmato yAchamAnAnAM prashamArthaM kulasya naH . vArShNeyaM prathamaM rAjanpratyAkhyAya mahAbAlam .. 9\-31\-59 (62032) kimidAnIM dadAsi tvaM ko hi te jittavibhramaH . abhiyuktastu ko rAjA dAtumichCheddhi medinIM .. 9\-31\-60 (62033) na tvamadya mahIM dAtumIshaH kauravanandana . AchChettuM vA balAdrAjansa kathaM dAtumichChasi .. 9\-31\-61 (62034) mAM tu nirjitya sa~NgrAme pAlayemAM vasundharAm . sUchyagreNApi yadbhUmerapi bhidyeta bhArata .. 9\-31\-62 (62035) tanmAtramapi tanmahyaM na dadAti purA bhavAn . sa kathaM pR^ithivImetAM pradadAsi vishAmpate .. 9\-31\-63 (62036) sUchyagraM nAtyajaH pUrvaM sa kathaM tyajasi kShitim .. 9\-31\-64 (62037) evamaishvaryamAsAdya prashAsya pR^ithivImimAm . ko hi mUDho vyavasyeta shatrordAtuM vasundharAm .. 9\-31\-65 (62038) tvaM tu kevalamaurkhyeNa vimUDho nAvabudhyase . pR^ithivIM dAtukAmo.api jIvaMstvaM naiva mokShyase .. 9\-31\-66 (62039) asmAnvA tvaM parAjitya prashAdhi pR^ithivImimAm . athavA nihato.asmAbhirvraja lokAnanuttamAn .. 9\-31\-67 (62040) AvayorjIvato rAjanmayi cha tvayi cha dhruvam . saMshayaH sarvabhUtAnAM vijaye nau bhaviShyati .. 9\-31\-68 (62041) jIvitaM tvayi duShprApaM mayi yatparivartate . jIvayeyamahaM kAmaM na tu tvaM jIvituM kShamaH .. 9\-31\-69 (62042) dahane hi kR^ito yatnastvayA.asmAsu visheShataH . AshIviShairviShaishchApi jale jApi praveshanaiH . tvayA vinikR^itA rAjanrAjyasya haraNena cha .. 9\-31\-70 (62043) apriyANAM cha vachanairdraupadyAH karShaNena cha . etasmAtkAraNAtpApa jIvitaM na vidyate .. 9\-31\-71 (62044) uttiShThottiShTha yudhyasva yuddhe shreyo bhaviShyati .. 9\-31\-72 (62045) evaM tu vividhA vAcho jayayuktAH punaHpunaH . kIrtayanti sma te vIrAstatratatra janAdhipa .. .. 9\-31\-73 (62046) iti shrImanmahAbhArate shalyaparvaNi hradapraveshaparvaNi aShTAdashadivasayuddhe ekatriMsho.adhyAyaH .. 31 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes## 9\-31\-7 kiyAbhyupAyaiH shatrukiyAnurUpaiH pratIkArairgharmyairadharmyairvetyarthaH . etetu chChalakAriNashChalaireva hantavyA iti bhAvaH. mAyayaiva suyodhanaM iti ka.pAThaH .. 9\-31\-11 vikrama vikramaM kuruShva kriyayA yogamAsthAya hatastvAShTro.api vikramAt iti ka.pAThaH .. 9\-31\-12 kriyAbhyupAyairnihato mayo nAma mahAsaraH . iti ka.pAThaH .. 9\-31\-27 he shUreti sAdhikShepasambodhanam . yayA vR^ittyA nimittabhUtayA. vAnaprasthatvena vA nyastashastratvena vA klIbatvena vA tvaM sa~NgaraM tyajasi tAM vR^ittiM brUhi. na tvaM vAnaprastho.asi rAjyArthivAt. nApi nyastashastro gadAdhAritvAt. parisheShAta klIbo.asmIti mA bhAShasva. yuddhaM kurviti bhAvaH .. 9\-31\-32 pauruShaM yatnaH . vikrAntatA shauryam. visphUrjitaM garjanam .. 9\-31\-49 hatApatyasya bhArata iti ka.pAThaH .. 9\-31\-52 nihatatviShamiti ka.~Na.pAThaH .. 9\-31\-31 ekatriMsho.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 032 .. shrIH .. 9\.32\. adhyAyaH 32 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## yudhiShThirakaTubhAShaNaruShTena suyodhanena gadayAsaha hadAdutthAnam .. 1 .. yudhiShThiraduryodhanayoH saMvAdaH .. 2 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-32\-0 (62047) dhR^itarAShTra uvAcha. 9\-32\-0x (5146) evaM santarjyamAnastu mama putro mahIpatiH . prakR^ityA manyumAnvIraH kathamAsItparantapaH .. 9\-32\-1 (62048) na hi santarjanA tena shrutapUrvA katha~nchana . rAjabhAvena mAnyashcha sarvalokasya so.abhavat .. 9\-32\-2 (62049) [yasyAtapatrachChAyApi svakA bhAnostathA prabhA . khedAyaivAbhimAnitvAtsahetsaivaM kathaM gariH ..] 9\-32\-3 (62050) iyaM cha pR^ithivI sarvA samlechChATavikA bhR^isham . prasAdAdbhriyate yasya pratyakShaM tava sa~njaya .. 9\-32\-4 (62051) sa tathA tarjyamAnastu pANDuputrairvisheShataH . vihInashcha svakairbhR^ityairnirjite chAvR^ito bhR^isham .. 9\-32\-5 (62052) sa shrutvA kaTukA vAcho jayayuktAH punaHpunaH . kimabravItpANDaveyAMstanmamAchakShva sa~njaya .. 9\-32\-6 (62053) sa~njaya uvAcha. 9\-32\-7x (5147) tarjyamAnastadA rAjannudakasthastavAtmajaH . yudhiShThireNa rAjendra bhrAtR^ibhiH sahitena ha .. 9\-32\-7 (62054) shrutvA sa kaTukA vAcho viShamastho narAdhipaH . dIrghamuShNaM cha niHshvasya salilasthaH punaHpunaH .. 9\-32\-8 (62055) salilAntargato rAjA dhunvanhastau punaHpunaH . manashchakAra yuddhAya rAjAnaM chAbhyabhAShata .. 9\-32\-9 (62056) yUyaM sasuhR^idaH pArthAH sarve sarathavAhanAH . ahamekaH paridyUno viratho hatavAhanaH .. 9\-32\-10 (62057) Attashastrai rathopetairbahubhiH parivAstiH . kathamekaH padAtiH sannashastro yoddhumutsaha .. 9\-32\-11 (62058) ekaikashashcha mAM yUyaM yodhayadhvaM yudhiShThira . na hyeko bahubhirvIrairnyAyyo yodhayituM yudhi .. 9\-32\-12 (62059) visheShato vikavachaH shrAntashchApatsamAshritaH . bhR^ishaM vikShatagAtrashcha shrAntavAhanasainikaH .. 9\-32\-13 (62060) na me tvatto bhayaM rAjanna cha pArthAdvR^ikodarAt . phalgunAdvAsudevAdvA pA~nchAlebhyo.athavA punaH .. 9\-32\-14 (62061) yamAbhyAM yuyudhAnAdvA ye chAnye tava sainikAH . ekaH sarvAnahaM kruddho vArayiShye yudhi sthitaH .. 9\-32\-15 (62062) dharmamUlA satAM kIrtirmanuShyANAM janAdhipa . dharmaM chaiveha kIrtiM cha pAlayanprabravImyaham .. 9\-32\-16 (62063) ahamutthAya sarvAnvai pratiyotsyAmi saMyuge . anvabhyAshaM gatAnsarvAnnihaniShyAmi bhArata .. 9\-32\-17 (62064) adya vaH sarathAnsAshvAnashastro viratho.api san . nakShatrANIva sarvANi savitA rAtrisaMkShaye .. 9\-32\-18 (62065) tejasA nAshayiShyAmi sthirIbhavata pANDavAH . adyAnR^iNyaM gamiShyAmi kShatriyANAM yashasvinAM .. 9\-32\-19 (62066) bAhlIkadroNabhIShmANAM karNasya cha mahAtmanaH . jayadrathasya shUrasya bhagadattasya chobhayoH .. 9\-32\-20 (62067) madrarAjasya shalyasya bhUrishravasa eva cha . putrANAM bharatashreShTha shakuneH saubalasya cha .. 9\-32\-21 (62068) metrANAM suhR^idAM chaiva bAndhavAnAM tathaiva cha . prAnR^iNyamadya gachChAmi hatvA tvAM bhrAtR^ibhiH saha .. 9\-32\-22 (62069) sa~njaya uvAcha. 9\-32\-23x (5148) etAvaduktvA vachanaM virarAma janAdhipaH . `salilAntargataH shrImAnputro duryodhanastava ..' 9\-32\-23 (62070) yudhiShThira uvAcha. 9\-32\-24x (5149) diShTyA tvamapi jAnIShe kShatradharmaM suyodhana . diShTyA te vartate buddhiryuddhAyaiva mahAbhuja .. 9\-32\-24 (62071) diShTyA shUro.asi gAndhAre diShTyA jAnAsi sa~Ngaram . yastvameko hi naH sarvAnsa~Ngare yodbhumichChasi .. 9\-32\-25 (62072) eka ekena sa~Ngamya yatte sammatamAyudham . tattvamAdAya yudhyasva prekShakAste vayaM sthitAH .. 9\-32\-26 (62073) ayamiShTaM cha te kAmaM vIra bhUyo dadAmyaham . hatvaikaM bhava no rAjA hato vA svargamApnuhi .. 9\-32\-27 (62074) duryodhana uvAcha. 9\-32\-28x (5150) ekashchedyodbhumAkrande varo.adya mama dIyatAm . AyudhAnAmiyaM chApi matA me sataM gadA .. 9\-32\-28 (62075) bhrAtaNAM bhavatAmekaH shakyaM mAM yo.abhimanyate . padAtirgadayA sa~Nkhye sa yudhyatu mayA saha .. 9\-32\-29 (62076) vR^ittAni rathayuddhAni vichitrAmi padepade . idamekaM gadAyuddhaM bhavatvadyAdbhutaM mahat .. 9\-32\-30 (62077) annAnAmapi paryAyaM kartumichChanti mAnavAH . yuddhAnAmapi paryAyo bhavatvanumate tava .. 9\-32\-31 (62078) gadayA tvAM mahAbAho vijeShyAmi sahAnujam . pA~nchAlAnsR^i~njayAMshchaiva ye chAnye tava sainikAH . na hi me sambhrAmo jAtu shakrAdapi yudhiShThira .. 9\-32\-32 (62079) yudhiShThira uvAcha. 9\-32\-33x (5151) uttiShThottiShTha gAndhAre mAM yodhaya suyodhana . eka ekena sa~Ngamya saMyuge gadayA balI .. 9\-32\-33 (62080) puruSho bhava gAndhAre yudhyasva susamAhitaH . adya te jIvitaM nAsti yadIndropi tavAshrayaH .. 9\-32\-34 (62081) sa~njaya uvAcha. 9\-32\-35x (5152) etatsa narashArdUlo nAmR^iShyata tavAtmajaH . salilAntargataH shvabhre mahAnAga iva shvasan .. 9\-32\-35 (62082) tathA.asau vAkpratodena tudyamAnaH punaHpunaH . vacho na mamR^iShe rAjannuttamAshvaH kashAmiva .. 9\-32\-36 (62083) sa~NkShobhya salilaM vegAdgadAmAdAya vIryavAn . adrisAramayIM gurvIM kA~nchanA~NgadabhUShaNAm . antarjalAtsamuttasthau nAgendra iva niHshvasan .. 9\-32\-37 (62084) sa bhittvA stambhitaM toyaM skandhe kR^itvAyasIM gadAm . udatiShThata putraste pratapanrashmivAniva .. 9\-32\-38 (62085) tataH shaikyAyasIM gurvI jAtarUpapariShkR^itAm . gadAM parAmR^ishaddhImAndhArtarAShTro mahAbalaH .. 9\-32\-39 (62086) gadAhastaM tu taM dR^iShTvA sashR^i~Ngamiva parvatam . prajAnAmiva sa~NkruddhaM shUlapANimiva sthitam .. 9\-32\-40 (62087) *sagado bhArato bhAti pratapanbhAskaro yathA*.. 9\-32\-41 (62088) tamuttIrNaM mahAbAhuM gadAhastamarindamam . menire sarvabhUtAni daNDapANimivAntakam .. 9\-32\-42 (62089) vajrahastaM yathA shakraM shUlahastaM yathA haram . dadR^ishuH sharvapA~nchAlAH putraM tava janAdhipa .. 9\-32\-43 (62090) tamuttIrNaM tu samprekShya samahR^iShyanta sarvashaH . pA~nchAlAH pANDaveyAshcha te.anyonyasya talAndaduH .. 9\-32\-44 (62091) avahAsaM tu taM matvA putro duryodhanastava . udvR^itya nayane kruddho didhakShuriva pANDavAn .. 9\-32\-45 (62092) trishikhAM bhrukuTIM kR^itvA sandaShTadashanachChadaH . pratyuvAcha tatastAnvai pANDavAnsaha keshavAn .. 9\-32\-46 (62093) duryodhana uvAcha. 9\-32\-47x (5153) asyAvahAsasya phalaM pratimokShyatha pANDavAH . gamiShyatha hatAH sadyaH sapA~nchAlA yamakShayam .. 9\-32\-47 (62094) utthintashcha jalAttasmAtputro duryodhanastava . atiShThata gadApANI rudhireNa samukShitaH .. 9\-32\-48 (62095) tasya shoNitadigdhasya salilena samukShitam . sharIraM sma tadA bhAti sravanniva mahIdhAraH .. 9\-32\-49 (62096) tamudyatagadaM vIraM menire tatra pANDavAH . vaivasvatamiva kruddhaM shUlapANimiva sthitam .. 9\-32\-50 (62097) sa meghaninado harShAnnardanniva cha govR^iShaH . AjuhAva tataH pArthAngadayA yudhi vIryavAn .. 9\-32\-51 (62098) duryodhana uvAcha. 9\-32\-52x (5154) ekaikena cha mAM yUyamAsIdata yudhiShThira . na hyeko bahubhirnyAyyo vIro yodhayituM yudhi .. 9\-32\-52 (62099) nyastavarmA visheSheNa shrAntashchApsu pariplutaH . bhR^ishaM vikShatagAtrashcha hatavAhanasainikaH .. 9\-32\-53 (62100) [avashyameva yodvavyaM sarvaireva mayA saha . yuktaM tvayuktamityetadvetsi tvaM chaiva sarvadA] .. 9\-32\-54 (62101) yudhiShThira uvAcha. 9\-32\-55x (5155) mA bhUdiyaM tava praj~nA kathamekaM suyodhana . yadA.abhimanyuM bahavo jaghnuryudhi mahArathAH .. 9\-32\-55 (62102) [kShatradharmaM bhR^ishaM krUraM nirapekShaM sunirghR^iNam . anyathA tu kathaM hanyurabhimanyuM tathAgatam .. 9\-32\-56 (62103) sarve bhavanto dharmaj~nAH sarve shUrAstanutyajaH . nyAyena yudhyatAM proktA shakralokagatiH parA .. 9\-32\-57 (62104) yadyekastu na hantavyo bahubhirdharma eva tu . tadA.abhimanyuM bahavo nijaghnustvanmate katham .. 9\-32\-58 (62105) sarvo vimR^ishate jantuH kR^ichChrastho dharmadarshanam . padasthaH pihitaM dvAraM paralokasya pashyati ..] 9\-32\-59 (62106) Amu~ncha kavachaM vIra mUrdhajAnyamayasva cha . yachchAnyadapi te nAsti tadapyAdatsva bhArata .. 9\-32\-60 (62107) imamekaM cha te kAmaM vIra bhUyo dadAmyaham . pa~nchAnAM pANDaveyAnAM yena tvaM yoddhumichChasi .. 9\-32\-61 (62108) taM hatvA vai bhavArAjA hato vA svargamApnuhi . R^ite cha jIvitAdvIra yuddhe kiM kurma te priyam .. 9\-32\-62 (62109) sa~njaya uvAcha. 9\-32\-63x (5156) tatastava suto rAjanvarma jagrAha kA~nchanam . vichitraM cha shirastrANaM jAmbUnadapariShkR^itam .. 9\-32\-63 (62110) so.avabadvashirastrANaH shubhakA~nchanavarmabhR^it . rarAja rAjanputraste kA~nchanaH shailarADiva .. 9\-32\-64 (62111) sannaddhaH sagato rAjansajjaH sa~NgrAmamUrdhani . abravItpANDavAnsarvAnputro duryodhanastava .. 9\-32\-65 (62112) bhrAtR^INAM bhavatAmeko yudhyatAM gadayA mayA . sahadevena vA yotsye bhImena nakulena vA .. 9\-32\-66 (62113) athavA phalgunenAdya tvayA vA bharatarShabha . yotsye.ahaM sa~NgaraM prApya vijeShye cha raNAjire .. 9\-32\-67 (62114) ahamadya gamiShyAmi vairasyAntaM sudurgamam . gadayA puruShavyAghra hemapaTTanibaddhayA .. 9\-32\-68 (62115) gadAyuddhe na me kashchitsadR^isho.astIti chintaye . gadayA vo haniShyAmi sarvAneva samAgatAn .. 9\-32\-69 (62116) na me samarthAH sarve vai yoddhuM nyAyena kechana . na yuktamAtmanA vaktumevaM garvoddhataM vachaH . athavA saphalaM hyetatkariShye bhavatAM puraH .. 9\-32\-70 (62117) asminmahUrte satyaM vA mithyA vai tadbhaviShyati.] gR^ihNAtu cha gadAM yo vai yotsyate.adya mayA saha .. .. 9\-32\-71 (62118) iti shrImanmahAbhArate shalyaparvaNi dvAtriMsho.adhyAyaH .. 32 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes## 9\-32\-3 AtapatreNa duryodhanaH sUryAdrakShita ityeSha pravAdo.api yasya na sa iti bhAvaH .. 9\-32\-10 paridyUnaH parishrAntaH .. 9\-32\-27 naH asmAkaM pa~nchAnAM madhye ekamapi hatvA tvaM rAjA bhavetyanvayaH .. 9\-32\-34 adya te jIvitaM nAsti yadyapi tvaM manojavaH iti ka.~Na.pAThaH .. 9\-32\-56 kShatradharmaM astIti sheShaH . dharmo.astrI puNyaAchAre iti medinI .. 9\-32\-32 dvAtriMsho.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 033 .. shrIH .. 9\.33\. adhyAyaH 33 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## yudhiShThireNa duryodhanamprati sveShvanyatamaparAjayenApi tasya rAjyaprAptivachane kR^iShNena tamprati sakopaM bhImenApi duryodhanapa rAjaye svasya saMshayoktiH .. 1 .. bhImena kR^iShNamprati svasAmarthyaprakathanapUrvakaM svena duryodhanavadhasya sukaratve kathite kR^iShNAdibhistatprashaMsanam .. 2 .. bhImaduryodhanayorvIravAdapurvakaM yuddhodyamaH .. 3 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-33\-0 (62119) sa~njaya uvAcha. 9\-33\-0x (5157) evaM duryodhane rAjangarjamAne muhurmuhuH . yudhiShThirasya sa~Nkruddho vAsudevo.abravIdidam .. 9\-33\-1 (62120) yadI nAma hyayaM yUddhe varayettvAM yudhiShThira . arjunaM nakulaM chaiva sahadevamathApi vA .. 9\-33\-2 (62121) kimidaM sAhasaM rAjaMstvayA vyAhR^itamIdR^isham . ekameva nihatyAjau bhava rAjA kuruShviti .. 9\-33\-3 (62122) etena hi kR^itA yogyA varShANIha trayodasha . Ayase puruShe rAjanbhImasenajighAMsayA .. 9\-33\-4 (62123) kathaM nAma bhavetkAryamasmAdvi bharatarShabha . sAhasaM kR^itavAMstvaM tu hyanukroshAnnR^ipottama .. 9\-33\-5 (62124) nAnyamasyAnupashyAmi pratiyoddhAramAhave . R^ite vR^ikodarAtpArthAtsa cha nAtikR^itashramaH .. 9\-33\-6 (62125) tadidaM dyUtamArabdhaM punareva yathA purA . viShamaM shakuneshchaiva tava chaiva visheShataH .. 9\-33\-7 (62126) balI bhImaH samarthashcha kR^itI rAjA suyodhanaH . balavAnvA kR^itI veti kR^itI rAjanvishiShyate .. 9\-33\-8 (62127) so.ayaM rAjaMstvayA shatruH same pathi niveshitaH . nyastashchAtmA suviShame kR^ichChramApAditA vayam .. 9\-33\-9 (62128) ko.anu sarvAnvinirjitya shatrUnekena vairiNA . [kR^ichChraprAptena cha tathA hArayedrAjyamAgatam.] pAtitashchaikabANena shochayedevamAhave .. 9\-33\-10 (62129) na hi pashyAmi taM loke yo.adya duryodhanaM raNe . gadAhastaM vijetuM vai shaktaH syAdamaropi hi .. 9\-33\-11 (62130) phalguno vA bhavAnvAtha mAdrIputrAvathApi vA . na samarthAnahaM manye gadAhastasya saMyuge .. 9\-33\-12 (62131) na tvaM bhImo na nakulaH sahadevo.atha phalgunaH . jetuM nyAyena shakto vai kR^itI rAjA suyodhanaH .. 9\-33\-13 (62132) sa kathaM vadase shatruM yudhyasva gadayeti hi . ekaM cha no nihatyAjau bhava rAjeti bhArata .. 9\-33\-14 (62133) vR^ikodaraM samAsAdya saMshayo vai jaye hi naH . nyAyato yudhyamAnAnAM kR^itI hyeSha mahAbalaH .. 9\-33\-15 (62134) [nUnaM na rAjyabhAgeShA pANDoH kuntyAshcha santatiH . atyantavanavAsAya sR^iShTA bhaikShyAya vA punaH ..] 9\-33\-16 (62135) bhImasena uvAcha. 9\-33\-17x (5158) madhusUdana mAkArShIviShAdaM yadunandana . adya pAraM gamiShyAmi vairasya bhR^ishadurgamam .. 9\-33\-17 (62136) ahaM suyodhanaM sa~Nkhye haniShyAmi na saMshayaH . vijayo vai dhruvaH kR^iShNa dharmarAjasya dR^ishyate .. 9\-33\-18 (62137) adhyardhena guNeneyaM gadA gurutarI mama . na tathA dhArtarAShTrasya mAkArShIrmAdhava vyathAm .. 9\-33\-19 (62138) anayA gadayAnAhaM saMyuge yoddhumutsahe . bhavantaH prekShakAH sarve mama santu janArdana .. 9\-33\-20 (62139) sAmarAnapi lokAMstrInnAnAshastradharAnyudhi . yodhayeyaM raNe kR^iShNa kimutAdya suyodhanam .. 9\-33\-21 (62140) sa~njaya uvAcha. 9\-33\-22x (5159) tathA sambhAShamANaM tu vAsudevo vR^ikodaram . hR^iShTaH sampUjayAmAsa vachanaM chedamabravIt .. 9\-33\-22 (62141) tvAmAshritya mahAbAho dharmarAjo yudhiShThiraH . nihatAriH svakAM dIptAM shriyaM prApnotyasaMshayam .. 9\-33\-23 (62142) tvayA vinihatAH sarve dhR^itarAShTrasutA raNe . rAjAno rAjaputrAshcha nAgAshcha vinipAtitAH .. 9\-33\-24 (62143) kali~NgA mAgadhAH prAchyA gAndhArAH kuravastathA . tvAmAsAdya mahAyuddhe nihatAH pANDunandana .. 9\-33\-25 (62144) hatvA duryodhanaM chApi prayachChorvIM sasAgarAm . dharmarAjAya kaunteya yathA viShNuH shachIpateH .. 9\-33\-26 (62145) tvAM cha prApya raNe pApo dhArtarAShTro vina~NkShyati . tvamasya sakthinI bhaMktvA pratij~nAM pAlayiShyasi .. 9\-33\-27 (62146) yatnena ha tvayA pApo yoddhavyo dhR^itarAShTrajaH . kR^itI cha balavAMshchaiva yuddhashauNDashcha nityadA .. 9\-33\-28 (62147) tatastu sAtyakI rAjanpUjayAmAsa pANDavam . vividhAbhishcha taM vAgbhirbhimasenaM janeshvara .. 9\-33\-29 (62148) pA~nchAlAH pANDaveyAshcha dharmarAjapurogamAH . tadvacho bhImasenasya sarva evAbhyapUjayan .. 9\-33\-30 (62149) tato bhImabalo bhImo yudhiShThiramathAbravIt . sR^i~njayaiH saha tiShThantaM tapantamiva bhAskaram .. 9\-33\-31 (62150) ahametena sa~Ngamya saMyuge yoddhumutsahe . na hi shakto raNe jetuM mAmeSha puruShAdhamaH .. 9\-33\-32 (62151) adya krodhaM vimokShyAmi nihitaM hR^idaye bhR^isham . suyodhane dhArtarAShTre khANDave.agnimivArjunaH .. 9\-33\-33 (62152) shalyamadyoddhariShyAmi tava pANDava hR^ichChayam . nihate gadayA pApe adya rAjansukhI bhava .. 9\-33\-34 (62153) adya kIrtimayIM mAlAM pritamokShye tavAnagha . prANA~nshriyaM cha rAjyaM cha mokShyate.adya suyodhanaH .. 9\-33\-35 (62154) rAjA cha dhR^itarAShTro.adya shrutvA putraM mayA hatam . smariShyatyashubhaM karma yattachChakunibuddhijam .. 9\-33\-36 (62155) ityuktvA bharatashreShTho gadAmudyamya vIryavAn . udatiShThata yuddhAya shakro vR^itramivAhvayan .. 9\-33\-37 (62156) [tadAhvAnamamR^iShyanvai tava putro.ativIryavAn . pratyupasthita evAshu matto mattamiva dvipam .. 9\-33\-38 (62157) gadAhastaM tava sutaM yuddhAya samupasthitam . dadR^ishuH pANDavAH sarve kailAsamiva shR^i~NgiNam] .. 9\-33\-39 (62158) tamekAkinamAsAdya dhArtarAShTraM mahAbalam . viyUthamiva mAta~NgaM samahR^iShyanta pANDavAH .. 9\-33\-40 (62159) [na sambhramo na cha bhayaM na cha glAnirna cha vyathA . AsIdduryodhanasyApi sthitaH siMha ivAhave] .. 9\-33\-41 (62160) samudyatagadaM dR^iShTvA kailAsamiva shR^i~NgiyAm . bhImasenastadA rAjanduryodhanamathAbravIt .. 9\-33\-42 (62161) rAj~nApi dhR^itarAShTreNa tvayA chAsmAsu yatkR^itam . smara tadduShkR^itaM karmaM yadbhUtaM vAraNAvate. 9\-33\-43 (62162) draupadI cha parAmR^iShTA samAmadhye rajasvalA . dyUte cha va~nchito rAjA shakUnerbuddhilAghavAt .. 9\-33\-44 (62163) yAni chAnyAni duShTAtmanpApAni kR^itavAnasi . anAgAsu cha pArtheShu tasya pashya mahatphalam .. 9\-33\-45 (62164) tvatkR^ite nihataH shete sharatalpe mahAyashAH . yA~Ngeyo bharatashreShThaH sarveShAM naH pitAmahaH .. 9\-33\-46 (62165) hato droNashcha karNashcha itaH shalyaH pratApavAn . vairAgnerAdikartA cha shakunirnihato raNe .. 9\-33\-47 (62166) bhrAtaraste hatAH shUrAH putrAshcha sahasainikAH . rAjAnashcha hatAH shUrAH samareShvanivartinaH .. 9\-33\-48 (62167) ete chAnye cha nihatA bahavaH kShatriyarShabhAH . prAtikAmI tathA pApo draupadyAH kleshakR^iddhataH .. 9\-33\-49 (62168) avashiShTastvamevaikaH kulaghno.adhamapUruShaH . tvAmapyadya haniShyAmi gadayA nAtra saMshayaH .. 9\-33\-50 (62169) adya te.ahaM raNe darpaM sarvaM nAshayitA nR^ipa . rAjyAshAM vipulAM chApi pANDaveShu cha duShkR^itam .. 9\-33\-51 (62170) duryodhana uvAcha. 9\-33\-52x (5160) kiM katthitena bahunA yudhyasvAdya mayA saha . adya te.ahaM vineShyAmi yuddhashraddhAM vR^ikodara .. 9\-33\-52 (62171) kiM na pashyasi mAM pApa gadAyuddhe vyavasthitam . himavachChikharAkArAM pragR^ihya mahatIM gadAm .. 9\-33\-53 (62172) gadinaM ko.adya mAM pApa hantumutsahate ripuH . nyAyato yudhyamAnashcha deveShvapi purandaraH .. 9\-33\-54 (62173) mA vR^ithA garja kaunteya shAradAbhramivAjalam . darshayasva balaM yuddhe yAvannAsUnnihanmi te .. 9\-33\-55 (62174) tasya tadvachanaM shrutvA pANDavAH sahasR^i~njayAH . sarve sampUjayAmAsustadvacho vijigIShavaH .. 9\-33\-56 (62175) unmattamiva mAta~NgaM talashabdena mAnavAH . bhUyaH saMharShayAmAsU rAjanduryodhanaM dviShaH .. 9\-33\-57 (62176) bR^iMhanti ku~njarAstatra hayA heShanti chAsakR^it . shastrANi sampradIpyante pANDavAnAM jayaiShiNAm .. .. 9\-33\-58 (62177) iti shrImanmahAbhArate shalyaparvaNi hradapraveshaparvaNi trayastriMsho.adhyAyaH .. 33 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes## 9\-33\-4 yogyA abhyAsaH . yogyaH pravINetyAdyupakramya stryabhyAsArkayoShitoriti medinI .. 9\-33\-7 shakuneshcha tava cha yathApurA tathaivedamiti sambandhaH .. 9\-33\-10 paNitvA chaikapANena rochayedeva mAhavam iti jha.pAThaH .. 9\-33\-33 trayastriMsho.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 034 .. shrIH .. 9\.34\. adhyAyaH 34 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## ##xxxxxxxxxx## .. 1 .. tasminpANDhavAdibhirarchitopaviShTe punargadAyuddhArambhaH .. 2 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-16\-0 (62178) sa~njaya uvAcha. 9\-16\-0x (5161) ##xxxxxxxxxxx##susaMvR^itte sudAruNe . ##xxxxxxxxxxx## pANDaveShu mahAtmasu .. 9\-16\-1 (62179) tatastAladhvajake rAmastayoryuddha upasthite . shrutvA tachChiShyayo rAjannAjagAma halAyudhaH .. 9\-16\-2 (62180) taM dR^iShTvA paramaprItAH pANDavAH sahakeshavAH . upagamyopasa~NgR^ihya vidhivatpratyapUjayan .. 9\-16\-3 (62181) pUjayitvA tataH pashchAdidaM vachanamabruvan . shiShyayoH kaushalaM yuddhe pashya rAmeti pArthiva .. 9\-16\-4 (62182) abravIchcha tadA rAmo dR^iShTvA kR^iShNaM sapANDavam . duryodhanaM cha kauravyaM gadApANimavasthitam .. 9\-16\-5 (62183) rAma uvAcha. 9\-16\-6x (5162) chatvAriMshadahAnyadya dve cha me niHsR^itasya vai . puShyeNa samprayAto.asmi shravaNe punarAgataH . shiShyayorvai gadAyuddhaM druShTukAmo.asmi mAdhava .. 9\-16\-6 (62184) tato yudhiShThiro rAjA pariShvajya halAyudham . svAgataM kushalaM chAsmai paryapR^ichChadyathAtatham .. 9\-16\-7 (62185) kR^iShNau chApi maheShvAsAvabhivAdya halAyudham . sasvajAte pariprItau prIyamANau yashasvinau .. 9\-16\-8 (62186) mAdrIputrau tathA shUrau draupadyAH pa~ncha chAtmajAH . abhivAdya sthitA rAjanrauhiNeyaM mahAbalam .. 9\-16\-9 (62187) bhImaseno.atha balavAnputrastava janAdhipa . tathaiva chodyatagadau pUjayAmAsaturbalam .. 9\-16\-10 (62188) svAgatena cha te tatra pratipUjya punaHpunaH . pashya yuddhaM mahAbAho iti te rAmamabruvan .. 9\-16\-11 (62189) evamuchurmahAtmAnaM rauhiNeyaM narAdhipAH .. 9\-16\-12 (62190) pariShvajya tadA rAmaH pANDavAnsaha sR^i~njayAn . apR^ichChatkushalaM sarvAnpArthivAMshchAmitaujasaH . tathaiva te samAsAdya paprachChustamanAmayam .. 9\-16\-13 (62191) pratyabhyarchya halI sarvAnkShatriyAMshcha mahAtmanaH . kR^itvA kushalasamprashnaM saMvidaM cha yathAvayaH .. 9\-16\-14 (62192) janArdanaM sAtyakiM cha premNA sampariShasvaje . mUrdhni chaitAvupAghrAya kushalaM paryapR^ichChata .. 9\-16\-15 (62193) tau cha taM vidhivadrAjanpUjayAmAsaturgurum . brahmANAmiva deveshamindropendrau mudAnvitau .. 9\-16\-16 (62194) tato.abravIddharmasuto rauhiNeyamarindamam . idaM bhrAtrormahAyuddhaM pashya rAmeti bhArata .. 9\-16\-17 (62195) teShAM madhye mahAbAhuH shrImAnkeshavapUrvajaH . nyavishatparamaprItaH pUjyamAno mahArathaiH .. 9\-16\-18 (62196) sa babhau rAjamadhyastho nIlavAsAH sitaprabhaH . divIva nakShatragaNaiH parivIto nishAkaraH .. 9\-16\-19 (62197) tatastayoH sannipAtastumulo romaharShaNaH . AsIdantakaro rAjanvairasyAntaM vidhitsatoH .. .. 9\-16\-20 (62198) iti shrImanmahAbhArate shalyaparvaNi hradapravashaparvaNi aShTAdashadivasayuddhe chatustriMsho.adhyAyaH .. 34 .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 035 .. shrIH .. 9\.35\. adhyAyaH 35 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## janamejayena vaishampAyanamprati balarAmasya tIrthayAtrAprakAraprashnaH .. 1 .. tena tamprati tatkathanamupakramya prabhAsatIrthasya tatpadavAchyatve hetukathanam .. 2 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-35\-0 (62199) janamejaya uvAcha. 9\-35\-0x (5163) pUrvameva yadA rAmastasminyuddha upasthite . Amantrya keshavaM yAto vR^iShNibhiH sahitaH prabhuH .. 9\-35\-1 (62200) sAhAyyaM dhArtarAShTrasya na cha kartA.asmi keshava . na chaiva pANDuputrANAM gamiShyAmi yathAgatam .. 9\-35\-2 (62201) evamuktvA tadA rAmo yAtaH shatrunibarhaNaH . tasya chAgamanaM bhUyo brahma~nshaM situmarhasi .. 9\-35\-3 (62202) AkhyAhi me vistarashaH kathaM rAma upasthitaH . kathaM cha dR^iShTavAnyuddhaM kushalo hyasi sattama .. 9\-35\-4 (62203) vaishampAyana uvAcha. 9\-35\-5x (5164) upaplAvye niviShTeShu pANDaveShu mahAtmasu . preShito dhR^itarAShTrasya samIpaM madhusUdanaH .. 9\-35\-5 (62204) shamaM prati mahAbAho hitArthaM sarvadehinAm .. sa gatvA hAstinapuraM dhR^itarAShTraM sametya cha. 9\-35\-6 (62205) uktavAnvachanaM pathyaM hitaM chaiva visheShataH .. 9\-35\-7 (62206) na cha tatkR^itavAnrAjA yathA.akhyAtaM hi tatpurA .. 9\-35\-8 (62207) anavApya shamaM tatra kR^iShNaH puruShasattamaH . AgachChata mahAbAhurupaplAvyaM janAdhipa .. 9\-35\-9 (62208) tataH pratyAgataH kR^iShNo dhArtarAShTravisarjitaH . AjagAma naravyAghraH pANDavAnAmanIkinIm . yathoktaM cha yathAvR^ittaM gatvA pANDavamabravIt .. 9\-35\-10 (62209) na kurvanti vacho mahyaM kuravaH kAlanoditAH . nirgachChadhva pANDaveyAH puShyeNa sahitA mayA .. 9\-35\-11 (62210) tato vibhajyamAneShu baleShu balinAM varaH . provAcha bhrAtaraM kR^iShNaM rauhiNeyo mahAmanAH .. 9\-35\-12 (62211) teShAmapi mahAbAho sAhAyyaM madhusUdana . kriyatAmiti tatkR^iShNo nAsya chakre vachastadA .. 9\-35\-13 (62212) tato manyuparItAtmA jagAma yadunandanaH . tIrthayAtrAM haladharaH sarasvatyAM mahAyashAH . maitranakShatrayoge sma sahitaH sarvayAdavaiH .. 9\-35\-14 (62213) AshrayAmAsa bhojastu duryodhanamarindamaH . yuyudhAnena sahito vAsudevastu pANDavAn .. 9\-35\-15 (62214) rauhiNeye gate shUre puShyeNa madhusUdanaH . pANDaveyAnpuraskR^itya yayAvabhimukhaH kUrUn .. 9\-35\-16 (62215) gachChanneva pathisthastu rAmaH preShyAnuvAcha ha . sambhArAMstIrthayAtrAyAM sarvopakaraNAni cha .. 9\-35\-17 (62216) AnayadhvaM dvArakAyA agnInvai yAjakAMstathA . suvarNarajanaM chaiva dhainUrvAsAMsi vAjinaH .. 9\-35\-18 (62217) ku~njarAMshcha rathAMshchaiva kharoShTraM vAhanAni cha . kShipramAnIyatAM sarvaM tIrthahetoH parichChadam .. 9\-35\-19 (62218) pratisrotaH sarasvatyA gachChadhvaM shIghragAminaH . R^itvijashchAnayadhvaM vai shatashashcha dvijarShabhAn .. 9\-35\-20 (62219) evaM sandishya tu preShyAnbaladevo mahAbalaH . tIrthayAtrAM yayau rAjankurUNAM vaishase tadA .. 9\-35\-21 (62220) sarasvatyAH pratisrotaH samudrAdabhijagmivAna . rAmo yadUttamaH shrImAMstIrthayAtrAmanusmaran .. 9\-35\-22 (62221) R^itvigbhishcha suhR^idbhishcha yathA.anyairdvijasattamaiH . rathairgajaistathA.ashvaishcha preShyaishcha bharatarShabha . gokharoShTraprayuktaishcha yAnaishcha bahubhirvR^itaH .. 9\-35\-23 (62222) shrAntAnAM klAntabapuShAM shishUnAM vipulAyuShAm . deshedeshe tu deyAni dAnAni vividhAni cha .. 9\-35\-24 (62223) archAyai chArthinAM rAjanklR^iptAni bahushastathA . tAni yAnIha desheShu pratIkShanti sma bhArata .. 9\-35\-25 (62224) bubhukShitAnAmarthAya klR^iptamannaM samantataH .. 9\-35\-26 (62225) yoyo yatra dvijo bhojyaM bhoktuM kAmayate tadA . tasyatasya tu tatraivamupajahrustadA nR^iSha .. 9\-35\-27 (62226) tatratatra sthitA rAjanrauhiNeyasya shAsanAt . bhakShyapeyasya kurvanti rAshIMstatra samantataH .. 9\-35\-28 (62227) vAsAMsi cha mahArhANi parya~NkAstaraNAni cha . pUjArthaM tatra klR^iptAni viprANAM sukhamichChatAm .. 9\-35\-29 (62228) yatra yaH svapate vipro yo vA jAgarti bhArata . tatratatraiva sarvasya klR^iptaM sarvamapashyata .. 9\-35\-30 (62229) yathAsukhaM janaH sarvo yAti tiShThati vai tadA . yAtukAmasya yAnAni pAnAni tR^iShitasya cha .. 9\-35\-31 (62230) bubhukShitasya chAnnAni svAdUni bharatarShabha . upajahrurnarAstatra vastrANyAbharaNAni cha .. 9\-35\-32 (62231) sa panthAH prababhau rAjansarvasyaiva sukhAvahaH . svargopamastadA vIra narANAM tatra gachChatAm .. 9\-35\-33 (62232) nityapramuditopetaH svAdubhakShyo jalAnvitaH . vipaNyApaNapaNyAnaM nAnAjanashatairvR^itaH . nAnAdrumalatopeto nAnAratnavibhUShitaH .. 9\-35\-34 (62233) tato mahAtmA niyato manasvinAM puNyeShu tIrtheShu vasUni rAjan . dadau dvijebhyaH kratudakShiNAshcha yadupravIro halabhR^itpratItaH .. 9\-35\-35 (62234) dogdhrIshcha dhenUshcha sahasrasho vai suvAsasaH kA~nchanabaddhashR^i~NgIH . hayAMshcha nAnAvidhadeshajAtAn yAnAni dAsAMshcha shubhAndvijebhyaH .. 9\-35\-36 (62235) ratnAni muktAmaNividrumaM chA\-\- pyagryaM suvarNaM rajataM sushundvam . ayasmayaM tAmramayaM cha bhANDaM dadau dvijAtipravareShu rAmaH .. 9\-35\-37 (62236) evaM sa vittaM pradadau mahAtmA sarasvatItIrthagateShu bhUri . yayau krameNApratimaprabhAva\-\- stataH kurukShetramudAravR^ittaH .. 9\-35\-38 (62237) janamejaya uvAcha. 9\-35\-39x (5165) sArasvatAnAM tIrthAnAM guNotpattiM vadasva me . phalaM cha dvipadAM shreShTha karma nirvR^ittimeva cha .. 9\-35\-39 (62238) yathAkrameNa bhagavaMstIrthAnAmanupUrvashaH . brUhi brahmavidAM shreShTha paraM kautUhalaM hi me .. 9\-35\-40 (62239) vaishampAyana uvAcha. 9\-35\-41x (5166) tIrthAnAM cha phalaM rAjanguNotpattiM chaM sarvashaH . mayochyamAnaM vai puNyaM shR^iNu rAjendra kR^itsnashaH .. 9\-35\-41 (62240) pUrvaM mahArAja yadupravIra R^itviksuhR^idvipragaNaishcha sArdham . puNyaM prabhAsaM samupAjagAma yatroDurADhyakShmaNA kShIyamANaH .. 9\-35\-42 (62241) vimuktashApaH punarApya tejaH sarvaM jagadbhAsayate narendra . etattu tIrthapravaraM pR^ithivyAM prabhAsanAttasya tataH prabhAsaH .. .. 9\-35\-43 (62242) iti shrImanmahAbhArate shalyaparvaNi hradapraveshaparvaNi aShTadashadivasayuddhe pa~nchatriMsho.adhyAyaH .. 35 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes## 9\-35\-14 maitranakShatrayoge anurAdhAyAM .. 9\-35\-15 bhojaH kR^itavarmA .. 9\-35\-16 puShyeNa hi pANDavebhyaH prayANaM anurAdhAtastIrthayAtrArthamiti vivekaH .. 9\-35\-34 vipaNiH pANyavIthikA . ApaNA haTTAH. paNyAni vikreyadravyANi .. 9\-35\-35 kR^itadakShiNAshcheti ka.~Na.pAThaH .. 9\-35\-39 guNAn ramaNIyatvAdIn . utpattiM sambhavam. karmanirvR^ittiM tIrthayAtrAvidisiddham. nivR^ittimapi karmaNAm iti ka.~Na.pAThaH .. 9\-35\-40 yathAkameNa tIrthakamApekShayA anupUrvashaH guNotpattyAdikramApekShayA .. 9\-35\-43 prabhAsaH prabhAsatvam .. 9\-35\-35 pa~nchatriMsho.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 036 .. shrIH .. 9\.36\. adhyAyaH 36 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## chandre svabhAryAsvashvinyAdidaMkShaputrIShu itaropekShaNena rohiNyAmevAsakte dakSheNa roShAchchandre yakShmaprakShepaH .. 1 .. devai prasAditadakShavachanAchchandreNa prabhAsatIrthanimajjanena kShayarogapariharaNam .. 2 .. balabhadreNa tattIrthe majjanAdi .. 3 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-36\-0 (62243) janamejaya uvAcha. 9\-36\-0x (5167) kimarthaM bhagavAnsomo yakShmaNA samagR^ihyata . kathaM cha tIrthapravare tasmiMshchandro nyamajjata .. 9\-36\-1 (62244) kathamAplutya tasmiMstu punarApyAyitaH shashI . etanme sarvamAchakShva vistareNa mahAmune .. 9\-36\-2 (62245) vaishampAyana uvAcha. 9\-36\-3x (5168) dakShasya tanayAstAta prAdurAsanvishAmpate . sa saptaviMshatiM kanyA dakSha somAya vai dadau .. 9\-36\-3 (62246) nakShatrayoganiratAH sa~NkhyAnArthaM cha tAbhavan . patnyo vai tasya rAjendra somasya shubhakarmaNaH .. 9\-36\-4 (62247) tAstu sarvA vishAlAkShyo rUpeNApratimA.abhavan . atyarichyata tAsAM tu rohiNI rupasampadA .. 9\-36\-5 (62248) tatastasyAM sa bhagavAnprItiM chakre nishAkaraH . sA.asya hR^idyA babhUvAtha tasmAttAM bubhuje sadA .. 9\-36\-6 (62249) tatastAH kupitAH sarvA nakShatrAkhyA mahAtmanaH . tA gatvA pitaraM prAhuH prajApatimatandritAH .. 9\-36\-7 (62250) somo vasati nAsmAsu rohiNIM bhajate sadA . tA vayaM sahitAH sarvAstvatsakAshe prajeshvara . vatsyAmo niyatAhArAstapashcharaNatatparAH .. 9\-36\-8 (62251) shrutvA tAsAM tu vachanaM dakShaH somamathAbravIt . samaM vartasva sarvAsu mA tvA.adharmo mahAnspR^ishet .. 9\-36\-9 (62252) tAstu sarvA.abravIddakSho gachChadhvaM shashinontikam . samaM vatsyati sarvAsu chandramA mama shAsanAt .. 9\-36\-10 (62253) visR^iShTAstAstathA jagmuH shItAshorbhavanaM shubhAH . tathA.api somo bhagavAnpunareva mahIpate . rohiNyA sArdhamavasatprIyamANo muhurmuhuH .. 9\-36\-11 (62254) tatastAH sahitAH sarvA bhUyaH pitaramabruvan .. 9\-36\-12 (62255) somo vasati nAsmAsu nAkarodvachanaM tava . tava shushrUShaNe yuktA vatsyAmo hi tavAntike .. 9\-36\-13 (62256) tAsAM tadvachanaM shrutvA dakShaH somamathAbravIt . samaM vartasva sarvAsu mA tvAM shapsye virochana .. 9\-36\-14 (62257) anAdR^itya tu tadvAkyaM dakShasya bhagavA~nshashI . rohiNyA sArdhamavasattatastAH kupitAH punaH .. 9\-36\-15 (62258) gatvA cha pitaraM prAhuH praNamya shirasA tadA . somo vasati nAsmAsu tasmAnnaH sharaNaM bhava .. 9\-36\-16 (62259) rohiNyAmeva bhagavAnsadA vasati chandramAH . na tvadvacho gaNayati nAsmAsu snehamichChati .. 9\-36\-17 (62260) tasmAnnastrAhi sarvA vai yathA naH soma Avishet . tachChrutvA bhagavAnkruddho yakShmANaM pR^ithivIpate .. 9\-36\-18 (62261) sasarja roShAtsomAya sa choDupatimAvishat . sa yakShmaNA.abhibhUtAtmAkShIyatAharahaH shashI .. 9\-36\-19 (62262) yatnaM chApyakarodrAjanmokShArthaM tasya yakShmaNaH . iShTveShTibhirmahArAja vividhAbhirnishAkaraH .. 9\-36\-20 (62263) na chAmuchyata shApAdvai kShayaM chaivAdhigachChati . kShIyamANe tataH some oShadhyo na prajaj~nire .. 9\-36\-21 (62264) nirAsvAdarasAH sarvA hatavIryAshcha sarvashaH . oShadhInAM kShaye jAte prANinAmapi sa~NkShayaH .. 9\-36\-22 (62265) kR^ishAshchAsanprajAH sarvAH kShIyamANe nishAkare . tato devAH samAgamya somamUchurmahIpate .. 9\-36\-23 (62266) kimidaM bhavato rUpamIdR^ishaM samprakAshate . kAraNaM brUhi naH sarvaM yenedaM te mahadbhayam .. 9\-36\-24 (62267) shrutvA tu kAraNaM tvatto vidhAsyAmastato vayam . evamuktaH pratyuvAcha sarvAMstA~nshashalakShaNaH .. 9\-36\-25 (62268) shApasya kAramaM chaiva yakShmANaM cha tathA.a.atmanaH . devAstasya vachaH shrutvA gatvA dakShamathA.abruvan .. 9\-36\-26 (62269) prasIda bhagavansome shApo.ayaM vinivartyatAm . asau hi chandramAH kShINaH ki~nchichCheSho hi lakShyate .. 9\-36\-27 (62270) kShayAchchaivAsya devesha prajAshchaiva gatAH kShayam . vIrudoShadhayashchaiva bIjAni vividhAni cha . tathA narA lokaguro prasAdaM kartumarhasi .. 9\-36\-28 (62271) evamuktastato devAnprAha vAkyaM prajApatiH . naitachChakyaM mama vacho vyAvartayituma~njasA .. 9\-36\-29 (62272) hetunA tu mahAbhAgA nivartiShyati kenachit . samaM vartatu sarvAsu shashI bhAryAsu nityashaH .. 9\-36\-30 (62273) sarasvatyA vare tIrthe nimajja~nshashalakShaNaH . punarvardhiShyate devAstadvai satyaM vacho mama .. 9\-36\-31 (62274) mAsArdhaM cha kShayaM somo nityameva gamiShyati . mAsArdhaM tu punarvR^idviM satyametadvacho mama .. 9\-36\-32 (62275) samudraM pashchimaM gatvA sarasvatyabdhisa~Ngamam . ArAdhayatu deveshaM tataH kAntimavApsyati .. 9\-36\-33 (62276) sarasvatIM tataH somaH sa jagAmarShishAsanAt . prabhAsaM prathamaM tIrthaM sarasvatyA jagAma ha .. 9\-36\-34 (62277) amAvAsyAM mahAtejAstatrAmajjanmahAdyutiH . lokAnprabhAsayAmAsa shItAMshutvamavApa cha .. 9\-36\-35 (62278) devAstu sarve rAjendra prasAdaM prApya puShkalam . somena sahitA bhUtvA dakShasya pramukhe.abhavan .. 9\-36\-36 (62279) tataH prajApatiH sarvA visasarjAtha devatAH . somaM cha bhagavAnprIto bhUyo vachanamabravIt .. 9\-36\-37 (62280) mAvamaMsthAH striyaH putra mA cha viprAnkadAchana . gachCha yuktaH sadA bhUtvA kuru vai shAsanaM mama .. 9\-36\-38 (62281) sa visR^iShTo mahArAja jagAmAtha svamAlayam . prajAshcha muditA bhUtvA Ijire cha yathA purA .. 9\-36\-39 (62282) evaM te sarvamAkhyAtaM yathA shapto nishAkaraH . prabhAsaM cha yathA tIrthaM tIrthAnAM pravaraM mahat .. 9\-36\-40 (62283) amAvAsyAM mahArAja nityashaH shashalakShaNaH . snAtvAhyApyAyate shrImAnprabhAse tIrtha_uttame .. 9\-36\-41 (62284) atashchaitatprajAnanti prabhAsamiti bhUmipa . prabhAM hi paramAM lebhe tasmiMshchAmajjya chandramAH .. 9\-36\-42 (62285) `lokAnprabhAsayAmAsa pupoSha cha vapustathA . tatra snAtvA halIrAmo datvA prIto.atha dakShiNAH'.. 9\-36\-43 (62286) tatastu chamasodbhedamabhItastvagamadbalI . chamasodbheda ityevaM yaM janAH kathayantyuta .. 9\-36\-44 (62287) tatra dattvA cha dAnAni vishiShTAni halAyudhaH . uShitvA rajanImekAM snAtvA cha vidhivattadA .. 9\-36\-45 (62288) udapAnamathAgachChattvarAvAnkeshavAgrajaH . AdyaM svastyayanaM chaiva tatrAvApya mahAbalaH .. 9\-36\-46 (62289) snigdhatvAdoShadhInAM cha bhUmeshcha janamejaya . jAnanti siddhA rAjendra nigUDhAM tAM sarasvatIm .. .. 9\-36\-47 (62290) iti shrImanmahAbhArate shalyaparvaNi hradapraveshaparvaNi aShTAdashadivasayuddhe ShaTtriMsho.adhyAyaH .. 36 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes## 9\-36\-9 tvA tvAM adharmaH mA smR^ishet .. 9\-36\-14 virochana he visheSheNa rochamAna . tvAM mAshapsye. tava rochanAM shApena na harAmi tathA yatasvetyarthaH .. 9\-36\-38 gachChayataH iti ka.pAThaH .. 9\-36\-36 ShaTatriMsho.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 037 .. shrIH .. 9\.37\. adhyAyaH 37 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## ekatadvitatritanAmakAnAM viprANAM kathA .. 1 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-37\-0 (62291) vaishampAyana uvAcha. 9\-37\-0x (5169) tasmAnnadIgataM chApi hyudapAnaM yashasvinaH . tritasya cha mahArAja jagAmAtha halAyudhaH .. 9\-37\-1 (62292) tatra dattvA bahudravyaM pUjayitvA tathA dvijAn . upaspR^ishya cha tatraiva prahR^iShTo musalAyudhaH .. 9\-37\-2 (62293) tatra dharmaparo hyAsIttritaH sa sumahAtapAH . kUpe cha vasatA tena somaH pIto mahAtmanA .. 9\-37\-3 (62294) tatra chainaM samutsR^ijya bhrAtarau jagmaturgR^ihAn . tatastau vai shashApAtha trito brAhmaNasattamaH .. 9\-37\-4 (62295) janamejaya uvAcha. 9\-37\-5x (5170) udapAnaM kathaM brahmankathaM cha sumahAtapAH . patitaH kiM cha santyakto bhrAtR^ibhyAM dvijasattama .. 9\-37\-5 (62296) kUpe kathaM cha hitvainaM bhrAtarau jagmaturgR^ihAn . kathaM cha yAjayAmAsa papau somaM cha vai katham . etadAchakShva me brahmanshrotavyaM yadi manyase .. 9\-37\-6 (62297) vaishampAyana uvAcha. 9\-37\-7x (5171) AsanpUrvayuge rAjanmunayo bhrAtarastrayaH . ekatashcha dvitashchaiva tritashchAdityasannibhAH .. 9\-37\-7 (62298) sarve prajApatisamAH prajAvantastathaiva cha . brahmalokajitAH sarve tapasA brahmavAdinaH .. 9\-37\-8 (62299) teShAM tu tapasA prIto niyamena damena cha . abhavadgautamo nityaM pitA dharmarataH sadA .. 9\-37\-9 (62300) sa tu dIrgheNa kAlena teShAM prItimavApya cha . jagAma bhagavAnsthAnamanurUpamivAtmanaH .. 9\-37\-10 (62301) rAjAnastasya ye hyAsanyAjyA rAjanmahAtmanaH . te sarve svargate tasmiMstasya putrAnapUjayan .. 9\-37\-11 (62302) teShAM tu karmaNA rAjaMstathA chAdhyayanena cha . tritaH sa shreShThatAM prApa yathaivAsya pitA tathA .. 9\-37\-12 (62303) tathA sarve mahAbhAgA munayaH puNyalakShaNAH . apUjayanmahAbhAgaM yathAsya pitaraM tathA .. 9\-37\-13 (62304) kadAchidvi tato rAjanbhrAtarAvekatadvitau . yaj~nArthaM chakratushchintAM tathA vittArthameva cha .. 9\-37\-14 (62305) tayorbuddhiH samabhavattritaM gR^ihya parantapa . yAjyAnsarvAnupAdAya pratigR^ihya pashUMstataH . somaM pAsyAmahe hR^iShTAH prApya yaj~naM mahAphalam .. 9\-37\-15 (62306) chakrushchaivaM tathA rAjanbhrAtarastraya eva cha . yathA te tu parikramya yAjyAnsarvAnpashUnprati . yAjayitvA tato yAjyA.NllabdhvA tu subahUnpashUn .. 9\-37\-16 (62307) yAjyena karmaNA tena pratigR^ihya vidhAnataH . prAchIM dishaM mahAtmAna Ajagmuste maharShayaH .. 9\-37\-17 (62308) tritasteShAM mahArAja purastAdyAti hR^iShTavat . ekatashcha dvitashchaiva pR^iShThataH kAlayanpashUn .. 9\-37\-18 (62309) tayoshchintA samabhavadekatasya dvitasya cha . kathaM cha syurimA gAva AvAbhyAM hi vinA tritam .. 9\-37\-19 (62310) tAvanyonyaM samAbhAShya ekatashcha dvitashcha ha . yadUchaturmithaH pApau tannibodha janeshvara .. 9\-37\-20 (62311) trito yaj~neShu kushalastathA vedeShu niShThitaH . tatastrito bahutaraM gAvaH samupalapsyate .. 9\-37\-21 (62312) tadAvAM sahitau bhUtvA gAH prakAlya vrajAvahe . trito.api gachChatAM kAmamAvAbhyAM vai vinAkR^itAH .. 9\-37\-22 (62313) vaishampAyana uvAcha. 9\-37\-23x (5172) teShAmAgachChatAM rAtrau pathisthAnAM vR^iko.abhavat . tatra kUpo vidUre.abhUtsarasvatyAstaTe mahAn .. 9\-37\-23 (62314) athaM trito vR^ikaM dR^iShTvA pathi tiShThantamagrataH . tadbhyAdapasarpanvai tasminkUpe papAta ha . agAdhe sumahAghore sarvabhUtabhaya~Nkare .. 9\-37\-24 (62315) tritastato mahArAja kUpastho munisattamaH . ArtanAdaM tatashchakre tau tu shushruvaturmunI .. 9\-37\-25 (62316) ta j~nAtvA patitaM kUpe bhrAtarAvekatadvitau . vR^ikatrAsAchcha lobhAchcha samutsR^ijya prajagmatuH .. 9\-37\-26 (62317) bhrAtR^ibhyAM pashulubdhAbhyAmutsR^iShTaH sa mahAtapAH . udapAne tadA rAjannirjale pAMsupaMvR^ite .. 9\-37\-27 (62318) trita AtmAnamAlakShya kUpe vIruttR^iNAvR^ite . nimagnaM bharatashreShTha narake duShkR^itI yathA .. 9\-37\-28 (62319) tato hyachintayatprAj~no mR^itabhUto hyasomapaH . somaH kathaM tu pAtavya ihasthena mayA bhavet .. 9\-37\-29 (62320) sa evamabhisa~nchintya tasminkUpe mahAtapAH . dadarsha vIrudhaM tatra lambamAnAM yadR^ichChayA .. 9\-37\-30 (62321) pAMsugraste tataH kUpe nyakhanatsalilaM muniH . agnInsa~NkalpayAmAsa hotR^InAtmAnameva cha .. 9\-37\-31 (62322) tatastAM vIrudhaM somaM sa~Nkalpa sumahAtapAH . R^icho jayUMShi sAmAni manasA chintayanmuniH .. 9\-37\-32 (62323) grAvANaH sharkarAH kR^itvA prachakre.abhiShavaM nR^ipa . AjyaM cha salilaM chakre bhAgAMshcha tridivaukasAm .. 9\-37\-33 (62324) somasyAbhiShavasyAgre pravR^ittastumulo dhvaniH . sa chAvishaddivaM rAjansvarashchaiva tritasta vai .. 9\-37\-34 (62325) samavApa cha taM yaj~nAM yathoktaM brahmavAdibhiH .. 9\-37\-35 (62326) vartamAne mahAyaj~ne tritasya sumahAtmanaH . AvignaM tridivaM sarvaM kAramaM cha na budhyate .. 9\-37\-36 (62327) tataH sutumulaM shabdaM shushrAvAtha bR^ihaspatiH . shrutvA chaivAbravItsarvAndevAndevapurohitaH .. 9\-37\-37 (62328) tritasya vartate yaj~nastatra gachChAmahe surAH . sa hi kruddhaH sR^ijedanyAndevAnapi mahAtapAH .. 9\-37\-38 (62329) tachChrutvA vachanaM tasya sahitAH sarvadevatAH . prayayustatra yatrAste tritayaj~nashcha vartate .. 9\-37\-39 (62330) te tatra gatvA vibudhAstaM kUpaM yatra sa tritaH . dadR^ishustaM mahAtmAnaM dIkShitaM yaj~nakarmasu .. 9\-37\-40 (62331) dR^iShTvA chainaM mahAtmAnaM shriyA paramayA yutam . UchushchainaM mahAbhAgaM prAptA bhAgArthino vayam .. 9\-37\-41 (62332) athAbravIdR^iShirdevAnpashyadhvaM mAM divaukasaH . asminpratibhaye kUpe nimagnaM naShTachetasam .. 9\-37\-42 (62333) tatastrito mahArAja bhAgAMsteShAM yathAvidhi . mantrayuktAnsamadadAttena prItAstadA.abhavan .. 9\-37\-43 (62334) tato yathAvidhi prAptAnbhAgAnprApya divaukasaH . prItAtmAno dadustasmai varAnyAnmanasechChati .. 9\-37\-44 (62335) sa tu vavre lavaraM devAMstrAtumarhatha mAmitaH . yashchAmbhopaspR^ishetkUpe sa somapagatiM labhet .. 9\-37\-45 (62336) tatra chormimatI rAjannutpapAta sarasvatI . tayotkShiptastritastasthau pUjayaMstridivaukasaH .. 9\-37\-46 (62337) tatheti choktvA vibudhA jagmU rAjanyathA.a.agatAH . tritashchAbhyAgamatprItaH svameva nilayaM tadA .. 9\-37\-47 (62338) kruddhastu sa samAsAdya tAvR^iShI bhrAtarau tadA . uvAcha paruShaM vAkyaM shashApa cha mahAtapAH .. 9\-37\-48 (62339) pashulubdhau yuvAM yasmAnmAmutsR^ijya pradhAvitau . tasmAdvR^ikAkR^itI raudrau daMShTriNAvabhitashcharau .. 9\-37\-49 (62340) bhavitArau mayA shaptau pApenAnena karmaNA . prasavashchaiva yuvayorgolA~NgUlarkShavAnarAH .. 9\-37\-50 (62341) ityuktena tadA tena kShaNAdeva vishAmpate . tathAbhUtAvadR^ishyetAM vachanAtsatyavAdinaH .. 9\-37\-51 (62342) tatrApyamitavikrAntaH spR^iShTvA toyaM halAyudhaH . dattvAcha vividhAndeyAnpUjayitvA cha vai dvijAn .. 9\-37\-52 (62343) udapAnaM cha taM vIkShya prashasya cha punaHpunaH . nadIgatamadInAtmA prApto vinashanaM tadA .. .. 9\-37\-53 (62344) iti shrImanmahAbhArate shalyaparvaNi hradapraveshaparvaNi saptatriMsho.adhyAyaH .. 37 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes## 9\-37\-6 yAjayAmAsa svArthe Nich yAgaM kR^itavAn .. 9\-37\-8 sarve prajApatisutAH prajApataya eva cha iti ka.pAThaH .. 9\-37\-16 pashUnpratipashvartham . dakShiNArthA gAH prAptumityarthaH .. 9\-37\-18 tritashchAkAlayanpashUn iti ka.pAThaH .. 9\-37\-23 pathisthAne vR^iko.abhavaditi ka.~Na.pAThaH .. 9\-37\-45 yashchehopaspR^ishediti jha.pAThaH .. 9\-37\-37 saptatriMsho.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 038 .. shrIH .. 9\.38\. adhyAyaH 38 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## balabhadrasya sarasvatItIrasthAnAnAtIrthayAtrAprakAravarNanam .. 1 .. tattattIrthamahimAnuvarNanaM cha .. 2 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-38\-0 (62345) vaishampAyana uvAcha. 9\-38\-0x (5173) tato vinashanaM rAjannAjagAma halAyudhaH . shUdrAbhIrAnprati dveShAdyatra naShTA sarasvatI . tasmAttAmR^iShayo nityaM prAhurvinashaneti cha .. 9\-38\-1 (62346) tatrApyupaspR^ishya balaH sarasvatyAM mahAbalaH . subhUmikaM tato.agachChatsarasvatyAstaTe vare .. 9\-38\-2 (62347) tatra chApsarasaH shubhrA nityakAlamatandritAH . krIDAbhirvimalAbhishcha krIDanti vimalAnanAH .. 9\-38\-3 (62348) tatra devAH sagandharvA mAsimAsi janeshvara . abhigachChanti tattIrthaM puNyaM brAhmaNasevitam .. 9\-38\-4 (62349) tatra nR^ityanti gandharvAstathaivApsarasAM gaNAH . sametya sahitA rAjanyathAprAptaM yathAsukham .. 9\-38\-5 (62350) tatra modanti devAshcha pitarashcha savIrudhaH . puNyaiH puShpaiH sadA divyaiH kIryamANAH punaH punaH .. 9\-38\-6 (62351) AkrIDabhUmiH sA rAjaMstAsAmapsarasAM shubhA . subhUmiketi vikhyAtA sarasvatyAstaTe vare .. 9\-38\-7 (62352) tatra snAtvA cha dattvA cha vasu vipreShu mAdhavaH . shrutvA gItaM cha taddivyaM vAditrANAM cha niHsvanam .. 9\-38\-8 (62353) shayyAshcha vipulA dR^iShTvA devagandharvarakShasAm . gandharvANAM tatastIrthamAgachChadrohiNIsutaH .. 9\-38\-9 (62354) vishvAvasumukhAstatra gandharvApsarasAM gaNAH . nR^ittavAditragItaM cha kurnvati sumanoramam .. 9\-38\-10 (62355) tatra dattvA haladharo viprebhyo vividhaM vasu . ajAvikaM gokharoShTraM suvarNaM rajataM tathA .. 9\-38\-11 (62356) bhojayitvA dvijAnkAmaiH santarpya cha mahAdhanaiH . prayayau sahito vipraiH stUyamAnashcha mAdhavaH .. 9\-38\-12 (62357) tasmAdgandharvatIrthAchcha mahAbAhurarindamaH . gargasroto mahAtIrthamAjagAmaikakuNDalI .. 9\-38\-13 (62358) tatra gargeNa vR^iddhena tapasA bhAvitAtmanA . kAlaj~nAnagatishchaiva jyotiShAM cha vyatikramaH .. 9\-38\-14 (62359) utpAtA dAruNAshchaika shubhAshcha janamejaya . sarasvatyAH shubhe tIrthe viditA vai mahAtmanA .. 9\-38\-15 (62360) tasya nAmnA cha tattIrthaM gargasrota iti smR^itam .. 9\-38\-16 (62361) tatra gargaM mahAbhAgamR^iShayaH suvratA nR^ipa . upAsA~nchakrire nityaM kAlaj~nAnaM prati prabho .. 9\-38\-17 (62362) tatra gatvA mahArAja balaH shvetAnulepanaH . vidhivadvi dhanaM dattvA munInAM bhAvitAtmanAm .. 9\-38\-18 (62363) uchchAvachAMstathA bhakShyAnviprebhyo vipradAya saH . nIlavAsAstadA.agachChachCha~NghatIrthaM mahAyashAH .. 9\-38\-19 (62364) tatrApashyanmahAsha~NkhaM mahAmerumivochChritam . shvetaparvatasa~NkAshamR^iShisa~NghairniShevitam . sarasvatyAstaTe jAtaM nagaM tAladhvajo balI .. 9\-38\-20 (62365) yakShA vidyAdharAshchaiva rAkShasAshchAmitaujasaH . pishAchAshchAmitabalA yatra siddhAH sahasrashaH .. 9\-38\-21 (62366) te sarve hyashanaM tyaktvA phalaM tasya vanaspateH . vrataishcha niyamaishchaiva kAlekAle sma bhu~njate .. 9\-38\-22 (62367) prAptaishcha niyamaistaistairvicharantaH pR^ithakpR^ithak . adR^ishyamAnA manujairvyacharanpuruSharShabha .. 9\-38\-23 (62368) evaM khyAto naravyAghra loke.asminsa vanaspatiH . tatra tIrthaM sarasvatyAH pAvanaM lokavishrutam .. 9\-38\-24 (62369) tasmiMshcha yadushArdUlo dattvA tIrthe payasvinIH . tAmrAyasAni bhANDAni vastrANi vividhAni cha .. 9\-38\-25 (62370) pUjayitvA dvijAMshchaiva pUjitashcha tapodhanaiH . puNyaM naisargikaM rAjannAjagAma halAyudhaH .. 9\-38\-26 (62371) tatra gatvA munIndR^iShTvA nAnAveShadharAnbalaH . Aplutya salile chApi pUjayAmAsa vai dvijAn .. 9\-38\-27 (62372) tathaiva dattvA viprebhyaH paribhogAnsupuShkalAn . tataH prAyAdbalo rAjandakShiNena sarasvatIm .. 9\-38\-28 (62373) gatvA chaivaM mahAbAhurnAtidUre mahAyashAH . dharmAtmA nAgadhanvAnaM tIrthamAgamadachyutaH .. 9\-38\-29 (62374) yatra pannagarAjasya vAsukeH sanniveshanam . mahAdyutermahArAja bahubhiH pannagairvR^itam .. 9\-38\-30 (62375) R^iShiNAM hi sahasrANi tatra nityaM chaturdasha . yatra devAH samAgamya vAsukiM pannagottamam . sarvapannagarAjAnamabhyaShi~nchanyathAvidhi .. 9\-38\-31 (62376) pannagebhyo bhayaM tatra vidyate na sma paurava .. 9\-38\-32 (62377) tatrApi vidhivaddatvA viprebhyo ratnasa~nchayAn . prAyAtprAchIM dishaM rAjaMstatra tIrthAnyanekashaH .. 9\-38\-33 (62378) sahasrashatasa~NkhyAni prathitAni padepade . Aplutya tatra tIrtheShu yathoktaM tatra charShibhiH .. 9\-38\-34 (62379) dattvA vasu dvijAgryebhyo nirjagAma mahAbalaH . tatrasthAnR^iShisa~NghAMstAnabhivAdya halAyudhaH .. 9\-38\-35 (62380) tato rAmo.agamattIrthamR^iShibhiH sektiM mahat . yatra bhUyo nivavR^ite prA~NmukhA vai sarasvatI .. 9\-38\-36 (62381) R^iShINAM naimiSheyANAvamekShArthaM mahAtmanAm . nivR^ittAM tAM sarichChreShThAM tatra dR^iShTvA tu lA~NgalI . vabhUva vismito rAjanbalaH shvetAnulepanaH .. 9\-38\-37 (62382) janamejaya uvAcha. 9\-38\-38x (5174) kasmAtsarasvatI brahmannivR^ittA kaprA~NmukhI bhavat . vyAkhyAtametadichChAmi sarvamadhvaryusattama .. 9\-38\-38 (62383) kasmiMshchitkAraNe tatra vismito yadunandanaH . nivR^ittA hetunA kena kathameva saridvarA .. 9\-38\-39 (62384) vaishampAyana uvAcha. 9\-38\-40x (5175) pUrvaM kR^itayuge rAjannaimiSheyAstapasvinaH . vartamAne suvipule satre dvAdashavArShike .. 9\-38\-40 (62385) R^iShayo bahavo rAjaMstatsatramabhipedire . uShitvA cha mahAbhAgAstasminsatre yathAvidhi .. 9\-38\-41 (62386) nivR^itte naimiShe ye vai satre dvAdashavArShike . AjagmurR^iShayastatra bahavastIrthakAraNAt .. 9\-38\-42 (62387) R^iShINAM bahulatvAttu sarasvatyA vishAmpate . tIrthAni nagarAyante kUle vai dakShiNottare .. 9\-38\-43 (62388) samantapa~nchakaM yAvattAvatte dvijasattamAH . tIrthalobhAnnaravyAghra nadyAstIraM samAshritAH .. 9\-38\-44 (62389) juhvatAM tatra teShAM tu munInAM bhAvitAtmanAm . svAdhyAyenAtimahatA babhUvuH pUritA dishaH .. 9\-38\-45 (62390) agnihotraistatasteShAM hUyamAnairmahAtmanAm . ashobhata sarichChreShThA dIpyamAnaiH samantataH .. 9\-38\-46 (62391) vAlakhilyA mahArAja ashmakuTTAshcha tApasAH . dantolUkhalinashchAnye samprakShAlAstathA pare .. 9\-38\-47 (62392) vAyubhakShA jalAhArAH parNabhakShAshcha tApasAH . nAnAniyamayuktAshcha tathA sthaNDilashAyinaH .. 9\-38\-48 (62393) Asanvai munayastavatra sarasvatyAH samIpataH . shobhayantaH sarichChreShThAM ga~NgAmiva divaukasaH .. 9\-38\-49 (62394) shatashashcha samApeturR^iShayaH satrayAjinaH . te.avakAshaM na dadR^ishuH sarasvatyA mahAvratAH . te.avakAshaM cha dadR^ishuH kurukShetraM (tre) mahAvratAH .. 9\-38\-50 (62395) tato yaj~nopavItaiH svaistatra kR^itvA sarasvatIm . juhuvushchAgnihotrAMshcha chakrushcha vividhAH kriyAH .. 9\-38\-51 (62396) tatastamR^ipisa~NghAtaM nirAshaM chintayAnvitam . darshayAmAsa rAjendra teShAmarthe sarasvatI .. 9\-38\-52 (62397) tataH ku~njAnbahUnkR^itvA sannivR^ittA sarasvatI . R^iShINAM puNyatapasAM kAruNyAjjanamejaya .. 9\-38\-53 (62398) tato nivR^ittya rAjendra teShAmarthe sarasvatI . bhUyaH pratIchyabhimukhI prasusrAva saridvarA .. 9\-38\-54 (62399) amoghA gamanaM kR^itvA teShAM bhUyo jagAma ha . atyadbhutaM mahachchakre tadA rAjanmahAnadI .. 9\-38\-55 (62400) evaM sa ku~njo rAjanvai naimiShIya iti smR^itaH . kurushreShTha kurukShetre kuruShva mahatIM kriyAm .. 9\-38\-56 (62401) tatra ku~njAnbahUndR^iShTvA nivR^ittAM cha sarasvatIm . babhUva vismayastatra rAmasyAtha mahAtmanaH .. 9\-38\-57 (62402) upaspR^ishya tu tatrApi vidhivadyadunandanaH . dattvA deyAndvijAtibhyo bhANDAni vividhAni cha .. 9\-38\-58 (62403) bhakShyaM bhojyaM kacha vividhaM brAhmaNebhyaH pradAya cha . tataH prAyAdbalo rAjanpUjyamAno dvijAtibhiH .. 9\-38\-59 (62404) sarasvatItIrthavaraM nAnAdvijagaNAyutam . badare~NgudashyAmAkAplukShAshvatthabibhItakaiH .. 9\-38\-60 (62405) ka~Nkolaishcha palAshchaishcha karIraiH pIlubhistathA . sarasvatItIrtharuhaistarubhirvividhaistathA .. 9\-38\-61 (62406) karuShakavaraishchaiva bilvairAmrAtakaistathA . atimuktakaShaNDaishcha pArijAtaishcha shobhitam .. 9\-38\-62 (62407) kadalIvanabhUyiShThaM dR^iShTikAntaM manoharam . vAyvambuphalaparNAdairdantolUkhalikairapi .. 9\-38\-63 (62408) tathA.ashmakuTTairvAteyairmunibhirbahubhirvR^itam . svAdhyAyaghoShasa~NghuShTaM mR^igayUthashatAkulam .. 9\-38\-64 (62409) ahiMsrairdharmaparamairnR^ibhiratyartharovitam . saptasArasvataM tIrthamAjagAma halAyudhaH . yatra ma~NkaNakaH siddhastapastepe mahAmuniH .. .. 9\-38\-65 (62410) iti shrImanmahAbhArate shalyaparvaNi hradapraveshaparvaNi aShTaviMsho.adhyAyaH .. 38 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes## 9\-38\-1 shUdrAbhIrAndviShTamAnA\-\-\-iti ka.pAThaH .. 9\-38\-3 shubhrAH shuchayaH .. 9\-38\-9 ChAyAshcha vipulA iti ~Na.pAThaH .. 9\-38\-10 gandharvApsarasAnviMtAH iti ~Na.pAThaH .. 9\-38\-17 kAlaj~nAnArtham .. 9\-38\-20 sha~NkhaM sha~NkhanAmAnam . nagaM vR^ikSham .. 9\-38\-26 puNyaM draitavanaM iti jha.pAThaH .. 9\-38\-37 avekShAryamiShTasiddhyartham .. 9\-38\-38 ichChAmi shrotumiti sheShaH .. 9\-38\-51 yaj~nopavItaiH yaj~nasUtraiH nirAshaM sarasvatIjalalAbhe ityarthaH .. 9\-38\-53 kujjAn Atmano vAsasthAnAni tirthavisheShAnityarthaH .. 9\-38\-38 aShTatriMsho.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 039 .. shrIH .. 9\.39\. adhyAyaH 39 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## sarasvatyAH saptadhAvibhAge kAraNAbhidhAnam .. 1 .. saptabhAgAnAM kasmiMshchittIrthe ekIbhavanAttattIrthasya saptasArasvatanAmaprAptiH .. 2 .. ma~NkaNamunicharitapratipAdanam .. 3 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-39\-0 (62411) janamejaya uvAcha. 9\-39\-0x (5176) saptasArasvataM kasmAtkashcha ma~NkaNako muniH . kathaM siddhaH sa bhagavAnkashchAsya niyamo.abhavat .. 9\-39\-1 (62412) kasya vaMshe samutpannaH kiM chAdhItaM dvijottama . etanme sarvamAchakShva yathAtattvaM mahAmune .. 9\-39\-2 (62413) vaishampAyana uvAcha. 9\-39\-3x (5177) saptanadyaH sarasvatyA yAbhirvyAptamidaM jagat . AhUtA balavadbhirhi tatratatra sarasvatI .. 9\-39\-3 (62414) suprabhA kA~nchanAkShI cha vishAlA cha manoramA . sarasvatI chaughavatI sureNurvimalodakA .. 9\-39\-4 (62415) pitAmahasya mahato vartamAne mahAmakhe . vitate yaj~navATe cha saMsiddheShu dvijAtiShu .. 9\-39\-5 (62416) puNyAhaghoShairvimalairvedAnAM ninadaistathA . deveShu chaiva vyagreShu tasminyaj~navidhau tadA .. 9\-39\-6 (62417) tatra chaiva mahArAja dIkShite prapitAmahe . yajatastasya satreNa sarvakAmasamR^idvinA .. 9\-39\-7 (62418) manasA chintitA hyarthA dharmArthakushalaistadA . upatiShThanti rAjendra dvijAtIMstatratatra ha .. 9\-39\-8 (62419) jagushcha tatra gandharvA nanR^itushchApsarogaNAH . vAditrANi cha divyAni vAdayAmAsura~njasA .. 9\-39\-9 (62420) tasya yaj~nasya sampattyA tutuShurdevatAgaNAH . vismayaM paramaM jagmuH kimu mAnuShayonayaH .. 9\-39\-10 (62421) vartamAne yathA yaj~ne puShkarasthe pitAmahe . abruvannR^iShayo rAjannAyaM yaj~no mahAguNaH .. 9\-39\-11 (62422) na dR^ishyate sarichChreShThA yasmAdiha sarasvatI . tachChrutvA bhagavAnprItaH sasmArAtha sarasvatIm .. 9\-39\-12 (62423) pitAmahena yajatA AhUtA puShkareShu vai . suprabhA nAma rAjendra nAmnA tatra sarasvatI .. 9\-39\-13 (62424) tAM dR^iShTvA munayastuShTAstvarAyuktAM sarasvatIm . pitAmahaM mAnayantIM kratuM te bahumenire .. 9\-39\-14 (62425) evameShA sarichChreShThA puShkareShu sarasvatI . pitAmahArthaM sambhUtA tuShTyarthaM cha manIShiNAm .. 9\-39\-15 (62426) naimiShe munayo rAjansamAgamya samAsate . tatra chitrAH kathA hyAsanvedaM prati janeshvara .. 9\-39\-16 (62427) yatra te munayo hyAsannAnAsvAdhyAyavedinaH . te samAgamya munayaH sasmArurvai sarasvatIm .. 9\-39\-17 (62428) sA tu dhyAtA mahArAja munibhiH satrayAjibhiH . samAgatAnAM rAjendra sAhAyyArthaM mahAtmanAm . AjagAma mahAbhAgA tatra puNyA sarasvatI .. 9\-39\-18 (62429) naimiShe kA~nchanAkShI tu munInAM satrAyAji##xxx##m . AgatA saritAM shreShThA tatra bhArata pUjita .. 9\-39\-19 (62430) gayasya yajamAnasya gayeShveva mahAkratum . AhUtA saritAM shreShThA gayayaj~ne sarasvatI .. 9\-39\-20 (62431) gayasya yajamAnasya gayeShveva mahAkratum . vishAlAM tu gayasyAhurR^iShayaH saMshitavratA .. 9\-39\-21 (62432) saritsA himavatpArshvAtprasrutA shIghragAminI . auddAlakestathA yaj~ne yajatastasya bhArata .. 9\-39\-22 (62433) samete sarvataH sphIte munInAM maNDale tadA . uttare kosalAbhAge puNye rAjanmahAtmanaH .. 9\-39\-23 (62434) auddAlakena yajatA pUrvaM dhyAtA sarasvatI . AjagAma sarichCheShThA taM deshaM munikAraNAt .. 9\-39\-24 (62435) pUjyamAnA munigaNairvalkalAjinasaMvR^itaiH . manohareti vikhyAtA sA hi tairmanasA vR^itA .. 9\-39\-25 (62436) [suraNuR^iShabhe dvIpe puNye rAjarShisevite.] kuroshcha yajamAnasya kurukShetre mahAtmanaH . AjagAma mahAbhAgA sarichChreShThA sarasvatI .. 9\-39\-26 (62437) oghavatyapi rAjendra vasiShThena mahAtmanA . samAhUtA kurukShetre divyatoyA sarasvatI .. 9\-39\-27 (62438) dakSheNa yajatA chApi ga~NgAdvAre sarasvatI . suveNiriti vikhyAtA prasrutA shIghragAminI .. 9\-39\-28 (62439) vimalodA bhagavatI brahmaNA yajatA punaH . samAhUtA yayau tatra puNye haimavate girau .. 9\-39\-29 (62440) ekIbhUtAstatastAstu tasmiMstIrthe samAgatAH . saptasArasvataM tIrthaM tatastu prathitaM bhuvi .. 9\-39\-30 (62441) iti saptasarasvatyo nAmataH parikIrtitAH . saptasArasvataM chaiva tIrthaM puNyaM tathA smR^itam .. 9\-39\-31 (62442) shR^iNu ma~NkaNakasyApi kaumArabrahmachAriNaH . ApagAmavagADhasya rAjanprakrIDitaM mahat .. 9\-39\-32 (62443) dR^iShTvA yadR^ichChayA tatra striyamambhasi bhArata . snAyantIM ruchirApA~NgIM digvAsasamaninditAm. 9\-39\-33 (62444) sarasvatyAM mahArAja chaskande vIryamambhasi .. tadretaH sa tu jagrAha kalashe vai mahAtapAH. 9\-39\-34 (62445) `R^iShiH paramadharmAtmA tadA puruShasattama'.. saptadhA pravibhAgaM tu kalashasthaM jagAma ha. 9\-39\-35 (62446) tatrarShayaH sapta jAtA jaj~nire marutAM gaNAH .. vAyuvego vAyubalo vAyuhA vAyumaNDalaH. 9\-39\-36 (62447) vAyujvAlo vAyuretA vAyuchakrashcha vIryavAn . maharSheshcharitaM yAdR^ik triShu lokeShu vishrutam .. 9\-39\-37 (62448) purA ma~NkaNakaH sidbhaH kushAgreNeti naH shrutam . kShataH kila kare rAjaMstasya shAkaraso.asravat .. 9\-39\-38 (62449) sa vai shAkarasaM dR^iShTvA harShAviShTaH pranR^ittavAn .. 9\-39\-39 (62450) tatastasminpranR^itte vai sthAvaraM ja~NgamaM cha yat . pranR^ittamubhayaM vIra sejasA tasya mohitam .. 9\-39\-40 (62451) brahmAdibhiH surai rAjannR^iShibhishcha tapodhanaiH . vij~napto vai mahAdeva R^iSherarthe narAdhipa . nAyaM nR^ityedyathA deva tathA tvaM kartumarhasi .. 9\-39\-41 (62452) tato devo muniM dR^iShTvA harShAviShTamatIva ha . sugaNAM hitakAmArthaM mahAdevo.abhyabhAShata .. 9\-39\-42 (62453) bhobho brAhmaNa dharmaj~na kimarthaM nR^ityate bhavAn . harShasthAnaM kimarthaM cha tavedamadhikaM mune . tapasvino dharmapathe sthitasya dvijasattama .. 9\-39\-43 (62454) R^iShiruvAcha. 9\-39\-44x (5178) kiM na pashyasi me brahmankarAchChAkarasaM srutam . yaM dR^iShTvA sampranR^itto vai harSheNa mahatA vibho .. 9\-39\-44 (62455) taM prahasyAbravIddevo muniM rAgeNa mohitam . ahaM na vismayaM vipra gachChAmIti prapashya mAm .. 9\-39\-45 (62456) evamuktvA munishreShThaM mahAdevena dhImatA . a~NgulyagreNa rAjendrasvA~NguShThastADito.abhavat .. 9\-39\-46 (62457) tato bhasma kShatAdrAjannirgataM himasannibham .. 9\-39\-47 (62458) taddR^iShTvA vrIDito rAjansa muniH pAdayorgataH . mene devaM mahAdevamidaM chovAcha vismitaH .. 9\-39\-48 (62459) nAnyaM devAdahaM manye rudrAtparataraM mahat . surAsurasya jagato gatistvamasi shUladhR^ik .. 9\-39\-49 (62460) tvayA sR^iShTamidaM vishvaM vadantIha manIShiNaH . tvAmeva sarvaM vishati punareva yugakShaye .. 9\-39\-50 (62461) devairapi na shakyastvaM parij~nAtuM kuto mayA . tvayi sarve sma dR^ishyante bhAvA ye jagati sthitAH .. 9\-39\-51 (62462) tvAmupAsanta varadaM devA brahmAdayo.anagha . sarvastvamasi devAnAM kartA kArayitA cha ha .. 9\-39\-52 (62463) tvatprasAdAtsurAH sarve modantIhAkutobhayAH . `tvaM prabhuH paramaishvaryAdadhikaM bhAsi sha~NkaraH .. 9\-39\-53 (62464) tvayi brahmA cha viShNushcha lokAnsandhAya tiShThataH . tvanmUlaM cha jagatsarvaM bhUtasthAvaraja~Ngamam .. 9\-39\-54 (62465) svargaM cha paramaM sthAnaM nR^iNAmabhyudayArthinAm . dadAsi cha prasannastvaM bhaktAnAM parameshvara .. 9\-39\-55 (62466) anAvR^ittipadaM nR^INAM nityaM nishreyasArthinAm . dadAsi karmiNAM karma bhAvayandhyAnayogataH .. 9\-39\-56 (62467) na vR^ithA.asti mahAdeva prasAdaste maheshvara . yasmAttvayopakaraNAtkaromi kamalekShaNa .. 9\-39\-57 (62468) prapadye sharaNaM shaMbhuM sarvadA sarvataH sthitam . karmaNA manasA vAchA tamevAbhibhajAmyaham .. 9\-39\-58 (62469) janamejaya uvAcha.' 9\-39\-59x (5179) evaM stutvA mahAdevaM sa R^iShiH praNato.abhavat .. 9\-39\-59 (62470) yadidaM chApalaM deva kR^itametatsmayAdikam . tataH prasAdayami tvAM tapo me na kSharediti .. 9\-39\-60 (62471) tato devaH prItamanAstamR^iShiM punarabravIt . tapaste vardhatAM vipra matprasAdAtsahasradhA .. 9\-39\-61 (62472) Ashrame cheha vatsyAmi tvayA sArdhamahaM sadA . saptasArasvate chAsminyo mAmarchiShyate naraH .. 9\-39\-62 (62473) na tasya durlabhaM ki~nchiddhaviteha paratra vA . sArasvataM cha te lokaM gamiShyanti na saMshayaH .. 9\-39\-63 (62474) etanma~NkaNakasyApi charitaM bhUritejasaH . sa hi putraH sukanyAyAmutpanno mAtarishvanA .. .. 9\-39\-64 (62475) iti shrImanmahAbhArate shalyaparvaNi hradapraveshaparvaNi ekonachatvAriMsho.adhyAyaH .. 39 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes## 9\-39\-4 vishAlA sutanustathA . sarasvatyoghamAlA cha suveNI nirmalodakA iti ~Na.pAThaH. sarasvatyUrmimAlA cha suveNI vimalodakA iti ka.pAThaH .. 9\-39\-17 sasmaruH smR^itavantaH .. 9\-39\-20 gayeShu gayadesheShu .. 9\-39\-25 manorameti vikhyAtA sA hi tairmanasA kR^itA iti jha.pAThaH .. 9\-39\-28 sureNuriti jha.pAThaH .. 9\-39\-32 rAjanprajapitaM mahat iti ka.pAThaH .. 9\-39\-33 snAyantIM snAntIm .. 9\-39\-36 marutAM prANavAyUnAM ekonapa~nchAshatAm . eteShAM tapasA maruto dityAmutpannA iti kalpAntaraviShayo.ayamarthaH .. 9\-39\-60 smayAdikaM gardAdikam .. 9\-39\-39 ekonachatvAriMsho.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 040 .. shrIH .. 9\.40\. adhyAyaH 40 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## balarAmasyaushanasatIrthagamanam .. 1 .. tattIrthasya kapAlamochananAmaprAptihetUktiH .. 2 .. balasya ushaMgvAshramagamanam .. 3 .. usha~NgucharitrakathanaM balasya pR^ithUdakatIrthe snAnadAnAdi .. 4 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-40\-0 (62476) vaishampAyana uvAcha. 9\-40\-0x (5180) uShitvA tatra rAmastu sampUjyAshramavAsinaH . tathA ma~NkaNake prItiM shubhAM chakre halAyudhaH .. 9\-40\-1 (62477) dattvA dAnaM dvijAtibhyo rajanIM tAmupoShya cha . pUjito munisa~Nkhaishcha prAtarutthAya lA~NgalI .. 9\-40\-2 (62478) anuj~nApya munInsarvAnspR^iShTvA toyaM cha bhArata . prayayau tvarito rAmastIrthahetormahAbalaH .. 9\-40\-3 (62479) tatastvaushanasaM tIrthamAjagAma halAyudhaH . kapAlamochanaM nAma yatra mukto mahAmuniH .. 9\-40\-4 (62480) mahatA shirasA rAjangrastaja~Ngho mahodaraH . rAkShasasya mahArAja rAmakShiptasya vai purA .. 9\-40\-5 (62481) tatra pUrvaM tapastaptaM kAvyena sumahAtmanA . yatrAsya nItirakhilA prAdurbhUtA mahAtmanaH . yatrasthashchintayAmAsa daityadAnavavigraham .. 9\-40\-6 (62482) tatprApya cha balo rAjaMstIrthapravaramuttamam . vidhivadvai dadau vittaM brAhmaNAnAM mahAtmanAm .. 9\-40\-7 (62483) janamejaya uvAcha. 9\-40\-8x (5181) kapAlamochanaM brahmankathaM yatra mahAmuniH . muktaH kathaM chAsya shiro lagnaM kena cha hetunA .. 9\-40\-8 (62484) vaishampAyana uvAcha. 9\-40\-9x (5182) purA vai daNDakAraNye rAghaveNa mahAtmanA . vasatA rAjashArdUla rAkShasA~nshamayiShyatA .. 9\-40\-9 (62485) janasthAne shirashChinnaM rAkShasasya durAtmanaH . kShureNa shitadhAreNa tatpaNAta mahAvane .. 9\-40\-10 (62486) mahodarasya tallagnaM ja~NghAyAM vai yadR^ichChayA . vane vicharato rAjannasthi bhittvA.asphurattadA .. 9\-40\-11 (62487) sa tena lagnena tadA dvijAtirna shashAka ha . abhigantuM mahAprAj~nastIrthAnyAyatanAni cha .. 9\-40\-12 (62488) sa pUtinA visravatA vedanArto mahAmuniH . jagAm sarvatIrthAni pR^ithivyAM cheti naH shrutam .. 9\-40\-13 (62489) sa gatvA saritaH sarvAH samudrAMshcha mahAtapAH . kathayAmAsa tatsarvamR^iShINAM bhAvitAtmanAm .. 9\-40\-14 (62490) Aplutya sarvatIrtheShu na cha mokShamavAptavAn . sa tu shushrAva viprendro munInAM vachanaM mahat .. 9\-40\-15 (62491) sarasvatyAstIrthavaraM khyAtamaushanasaM tadA . sarvapApaprashamanaM siddhikShetramanuttamam .. 9\-40\-16 (62492) sa tu gatvA tatastatra tIrthamaushanasaM dvijaH .. 9\-40\-17 (62493) tata aushanase tIrthe tasyopaspR^ishatastadA . ##xxx## chCharashcharaNaM muktvA papAtAntarjale tadA .. 9\-40\-18 (62494) vimuktastena shirasA paraM sukhamavApa ha . sa chApyantarjale mUrdhA jagAmAdarshanaM vibho .. 9\-40\-19 (62495) tataH sa virujo rAjanpUtAtmA vItakalmaShaH . AjagAmAshramaM prItaH kR^itakR^ityo mahodaraH .. 9\-40\-20 (62496) so.atha gatvA.a.ashramaM puNyaM vipramukto mahAtapAH . kathayAmAsa tatsarvamR^iShINAM bhAvitAtmanAm .. 9\-40\-21 (62497) te shrutvA vachanaM tasya tatastIrthasya mAnada . kapAlamochanamiti nAma chakruH samAgatAH .. 9\-40\-22 (62498) sa chApi tIrthapravaraM punargatvA mahAnR^iShiH . pItvA payaHsuvipulaM siddhimAyAttadA muniH .. 9\-40\-23 (62499) tatra dattvA bahUndeyAnviprAnsampUjya mAdhavaH . jagAma tatra rAjendra usha~NgorAshramaM tadA .. 9\-40\-24 (62500) yatra taptaM tapo ghoramArShTiSheNena bhArata . brAhmaNyaM labdhavAnyatra vishvAmitro mahAmuniH .. 9\-40\-25 (62501) sarvakAmasamR^iddhaM cha tadAshramapadaM mahat . munibhirbrAhmaNaishchaiva sevitaM sarvadA vibho .. 9\-40\-26 (62502) tato haladharaH shrImAnbrAhmaNaiH parivAritaH . jagAma tatra rAjendra usha~Ngustanumatyajat .. 9\-40\-27 (62503) usha~NgurbrAhmaNo vR^iddhastaponityashcha bhArata . dehanyAse kR^itamanA vichintya bahudhA tadA .. 9\-40\-28 (62504) tataH sarvAnupAdAya tanayAnvai mahAtapAH . usha~NgurabravIttatra nayadhvaM mAM pR^ithUdakam .. 9\-40\-29 (62505) vij~nAyAtItavayasamusha~NguM te tapodhanAH . taM cha tIrthamapAninyuH sarasvatyAstapodhanam .. 9\-40\-30 (62506) sa taiH putraistadA dhImAnAnIto vai sarasvatIm . puNyAM tIrthashatopetAM viprasa~NghairniShevitAm .. 9\-40\-31 (62507) sa tatra vidhinA rAjannAplutya sumahAtapAH . j~nAtvA tIrthaguNAMshchaiva prAhedamR^iShisattamaH . suprItaH puruShavyAghra sarvAnputrAnupAsataH .. 9\-40\-32 (62508) sarasvatyuttare tIre yastyajedAtmanastanum . pR^ithUdake japyaparo nainaM shvo maraNaM tapet .. 9\-40\-33 (62509) `ityuktvA svAM tanuM tyaktvA prapede vaiShNavaM padam'. tatrAplutya sa dharmAtmA upaspR^ishya halAyudhaH . dattvA chaiva bUhUndeyAnviprANAM vipravatsalaH .. 9\-40\-34 (62510) sasarja yatra bhagavA.NllokA.NllokapitAmahaH .. 9\-40\-35 (62511) yatrArShTiSheNaH kauravya brAhmaNyaM saMshitavrataH . tapasA mahatA rAjanprAptavAnR^iShisattamaH .. 9\-40\-36 (62512) sindhudvIpashcha rAjarShirdevApishcha mahAtapAH . brAhmaNyaM labdhavAnyatra vishvAmitrastathA muniH .. 9\-40\-37 (62513) mahAtapasvIM bhagavAnugratejA mahAtapAH . tatrAjagAma balavAnbalabhadraH pratApavAn .. .. 9\-40\-38 (62514) iti shrImanmahAbhArate shalyaparvaNi hradapraveshaparvaNi chatvAriMsho.adhyAyaH .. 40 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes## 9\-40\-17 tIrthamupAspR^ishaditi sheShaH .. 9\-40\-24 trisha~NkhorAshramaM tadA iti ka.pAThaH . rusha~NgorAshramaM tadA iti jhaM. pAThaH .. 9\-40\-33 akShayaM svargamApnotItyarthaH .. 9\-40\-36 brAhmaNaM brahmasanghAto vedasamUha iti yAvat . tataH svArthe Shya~n. brAhmaNaM brahmasa~NghAte iti medinI .. 9\-40\-40 chatvAriMsho.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 041 .. shrIH .. 9\.41\. adhyAyaH 41 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## ArShTiSheNena pR^ithUdakatIrthe tapashcharyavA kR^itsnavedAdhigamaH .. 1 .. vishvAmitrAdInAM tattattIrthe tapashcharyayA brAhmaNyAdhigama .. balabhadrasya tatra snAnAdipUrvakaM bakAshramamprati gamanam .. 3 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-41\-0 (62515) janamejaya uvAcha. 9\-41\-0x (5183) ArShTiSheNastathA brahmanvipulaM taptavAMstapaH . sindhudvIpaH kathaM chApi brAhmaNyaM labdhavAMstadA .. 9\-41\-1 (62516) devApishcha kathaM brahmanvishvAmitrashcha sattama . tanmamAchakShva bhagavanparaM kautUhalaM hi me .. 9\-41\-2 (62517) vaishampAyana uvAcha. 9\-41\-3x (5184) purA kR^itayuge rAjannArShTiSheNo dvijottamaH . vasangurukule nityaM nityamadhyayane rataH .. 9\-41\-3 (62518) tasya rAjangurukule vasato nityameva cha . samAptiM nAgamadvidyA nApi vedA vishAmpate .. 9\-41\-4 (62519) sa nirviNNastato rAjaMstapastepe mahAtapAH . tato vai tapasA tena prApya vedAnanuttamAn .. 9\-41\-5 (62520) sa vidvAnvedayuktashcha siddhashchApyR^iShisattamaH . tatra tIrthe varAnprAdAttrIneva sumahAtapAH .. 9\-41\-6 (62521) asmiMstIrthe mahAnadyA adyaprabhR^iti mAnavaH . Apluto vAjimedhasya phalaM prApsyati puShkalam .. 9\-41\-7 (62522) adyaprabhR^iti naivAtra bhayaM vyAlAdbhaviShyati . api chAlpena kAlena phalaM prApsyati puShkalam .. 9\-41\-8 (62523) evamuktvA mahAtejA jagAma tridivaM muniH . evaM sidvaH sa bhagavAnArShTiSheNaH pratApavAn .. 9\-41\-9 (62524) tasminneva tadA tIrthe sindhudvIpaH pratApavAn . devApishcha mahArAja brAhmaNyaM prApaturmahat .. 9\-41\-10 (62525) tathAcha kaushikastAta taponityo jitendriyaH . tapasA vai sutaptena brAhmaNatvamavAptavAn .. 9\-41\-11 (62526) gAdhirnAma mahAnAsItkShatriyaH prathito bhuvi . tasya putro.abhavadrAjanvishvAmitraH pratApavAn .. 9\-41\-12 (62527) sa rAjA kaushikastAta mahAyogyabhavatkila . sa putramabhiShichyAtha vishvAmitraM mahAtapAH .. 9\-41\-13 (62528) dehanyAse manashchakre tamUchuH praNatAH prajAH . na gantavyaM mahAprAj~na trAhi chAsmAnmahAbhayAt .. 9\-41\-14 (62529) evamuktaH pratyuvAcha tato gAdhiH prajAstataH . vishvasya jagato goptA bhaviShyati suto mama .. 9\-41\-15 (62530) ityuktvA tu tato gAdhirvishvAmitraM niveshya cha . jagAma tridivaM rAjanvishvAmitro.abhavannR^ipaH .. 9\-41\-16 (62531) na sa shaknoti pR^ithivIM yatnavAnapi rakShitum . tataH shushrAva rAjA sa rAkShasebhyo mahAbhayam .. 9\-41\-17 (62532) niryayau nagarAchchApi chatura~NgabalAnvitaH . sa gatvA dUramadhvAnaM vasiShThAshramamabhyayAt .. 9\-41\-18 (62533) tasya te sainikA rAjaMshchakrustatrAnayAnbahUn . tatastu bhagavAnvipro vasiShTho shramamabhyayAt . dadR^ishe.atha tataH sarvaM bhajyamAnaM mahAvranam .. 9\-41\-19 (62534) tasya kruddho mahArAja vasiShTho munisattamaH . sR^ijasva shabarAnghorAniti svAM gAmuvAcha ha .. 9\-41\-20 (62535) tathoktA sA.asR^ijaddhenuH puruShAnghoradarshanAn . te tu tadbalamAsAdya babha~njuH sarvatodisham .. 9\-41\-21 (62536) tachChrutvA vidrutaM sainyaM vishvAmitrastu gAdhijaH . tapaH paraM manyamAnastapasyeva mano dadhe .. 9\-41\-22 (62537) so.asmiMstIrthavare rAjansarasvatyAH samAhitaH . niyamaishchopavAsaishcha karshayandehamAtmanaH .. 9\-41\-23 (62538) jalAhAro vAyubhakShaH parNAhArashcha so.abhavat . tathA sthaNDilashAyI cha ye chAnye niyamAHpR^ithak .. 9\-41\-24 (62539) asakR^ittasya devAstu vratavighnaM prachakrire . na chAsya niyamAdbuddhirapayAti mahAtmanaH .. 9\-41\-25 (62540) tataH pareNa yatnena taptvA bahuvidhaM tapaH . tejasA bhAskarAkAro gAdhijaH samapadyata .. 9\-41\-26 (62541) tapasA tu tathAyuktaM vishvAmitraM pitAmahaH . amanyata mahAtejA varado.adarshayattadA .. 9\-41\-27 (62542) sa tu vavre varaM rAjansyAmahaM brAhmaNastviti . tatheti chAbravIdbrahmA sarvalokapitAmahaH .. 9\-41\-28 (62543) sa labdhvA tapasogreNa brAhmaNatvaM mahAyashAH . vichachAra mahIM kR^itsnAM kR^itakAmaH suropamaH .. 9\-41\-29 (62544) tasmiMstIrthavare rAmaH pradAya vividhaM vasu . payasvinIstathA dhenUryAnAni shayanAni cha .. 9\-41\-30 (62545) atha vastrANyala~NkAraM bhakShyaM peyaM cha shobhanam . adadanmudito rAjanpUjayitvA dvijottamAn .. 9\-41\-31 (62546) yayau rAjaMstato rAmo bakasyAshramamantikAt . yatra tepe tapastIvraM dAlbhyo baka iti shrutiH .. .. 9\-41\-32 (62547) iti shrImanmahAbhArate shalyaparvaNi hradapraveshaparvaNi ekachatvAriMsho.adhyAyaH .. 41 .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 042 .. shrIH .. 9\.42\. adhyAyaH 42 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## baladevasyAvAkIrNatIrthagamanam .. 1 .. bakamunicharitrakathanam .. 2 .. baladevasya tato vasiShThApavAhatIrthagamanam .. 3 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-42\-0 (62548) vaishampAyana uvAcha. 9\-42\-0x (5185) brahmayonibhirAkIrNaM jagAma yadvunandanaH . yatra dAlbhyo bako rAjanpashvartha sumahAtapAH . juhAva dhR^itarAShTrasya rAShTraM kopasamanvitaH .. 9\-42\-1 (62549) tapasA ghorarUpeNa karshayandehamAtmanaH . krodhena mahatA.a.aviShTo dharmAtmA vai pratApavAn .. 9\-42\-2 (62550) purA hi naimishIyAnAM satre dvAdashavArShike . vR^itte vishvajito.ante vai pA~nchAlAnR^iShayo.agaman .. 9\-42\-3 (62551) tatreshvaramayAchanta dakShiNArthaM manasvinaH . `tatra te lebhire rAjanpA~nchAlebhyo maharShayaH.' balAnvitAnvatsatarAnnirvyAdhInsaptaviMshatim .. 9\-42\-4 (62552) tAnabravIdbalo dAlbhyo vibhajadhvaM pashUniti . pashUnetAnahaM tyaktvA bhikShiShye rAjasattamam .. 9\-42\-5 (62553) evamuktvA vako rAjannR^iShInsarvAMnpratApavAn . jagAma dhR^itarAShTrasya bhavanaM brAhmaNottamaH .. 9\-42\-6 (62554) sa samIpagato bhUtvA dhR^itarAShTraM janeshvaram . ayAchata pashUndAlbhyaH sa chainaM ruShito.abravIt .. 9\-42\-7 (62555) yadR^ichChayA mR^itA dR^iShTvA gAstadA nR^ipasattamaH . etAnpashUnnaya kShipraM brahmabandho yadIchChasi .. 9\-42\-8 (62556) R^iShistvatha bakaH kruddhashchintayAmAsa dharmavit . aho vata nR^ishaMsaM vai vAkyamukto.asmi saMsadi .. 9\-42\-9 (62557) chintayitvA muhUrtena roShAviShTo dvijottamaH . matiM chakre vinAshAya dhR^itarAShTrasya bhUpateH .. 9\-42\-10 (62558) sa tUtkR^itya mR^itAnAM vai mAMsAni munisattamaH . juhAva dhR^itarAShTrasya rAShTraM narapateH purA .. 9\-42\-11 (62559) avAkarNe sarasvatyAstIrthe prajvAlya pAvakam . ##xxxx## dAlbhyo mahArAja niyamaM paramaM sthitaH .. 9\-42\-12 (62560) sa taireva juhAvAgnau rAShTraM mAMsairmahAtapaH .. 9\-42\-13 (62561) tasmiMstu vidhivatsatre sampravR^itte sudAruNe . akShIyata tato rAShTraM dhR^itarAShTrasya pArthiva .. 9\-42\-14 (62562) Chi##xxx##mAnaM xxxxxx parashunA vibho ##xxxxxxxxxxxx## vyavakIrthamachetanam .. 9\-42\-15 (62563) dR^iShTvA tathA.avakIrNaM tu rAShTraM cha manujAdhipaH . babhUva durmanA rAjA chintayAmAsa cha prabhuH .. 9\-42\-16 (62564) ##xxxxxxxxx##radyatraM brAhmaNaiH sahitaH purA . ##xxxxx##gachChattu kShIyate rAShTrameva cha .. 9\-42\-17 (62565) yadA sa pArthivaH khinnaste cha viprAstadA.anagha .. 9\-42\-18 (62566) yadA chApi na shaknoti rAShTraM mokShayituM nR^ipaH . atha viprAdikAMstatra paprachCha janamejaya .. 9\-42\-19 (62567) tato viprAdikAH prAhuH pashuviprakR^itastvayA . mAMsairabhijuhotIdaM tava rAShTraM munirbakaH .. 9\-42\-20 (62568) tena te hUyamAnasya rAShTrasyAsya kShayo mahAn . tasyaitattapasaH karma yena te.adya layo mahAn .. 9\-42\-21 (62569) `yadIchChasi mahAbAho shAntiM rAShTrasya bhUmipa.' apAM ku~nje sarasvatyAstaM prasAdaya pArthiva .. 9\-42\-22 (62570) vaishampAyana uvAcha. 9\-42\-23x (5186) sarasvatIM tato gatvA sa rAjA bakamabravIt . nipatya shirasA bhUmau prA~njalirbharatarShabha .. 9\-42\-23 (62571) prasAdaye tvAM bhagavannaparAdhaM kShamasva me . mama dInasya lubdhasya maurkhyeNa hatachetasaH . tvaM gatistvaM cha me nAthaH prasAdaM kartumarhasi .. 9\-42\-24 (62572) taM tathA vilapantaM tu shokopahatachetasam . dR^iShTvA tasya kR^ipA jaj~ne rAShTraM tasya vyamochayat .. 9\-42\-25 (62573) R^iShiH prasannastasyAbhUtsaMrambhaM cha vihAya saH . mokShArthaM tasya rAjyasya juhAva punarAhutim .. 9\-42\-26 (62574) mokShayitvA tato rShTraM pratigR^ihya pashUnbahUn . hR^iShTAtmA naimishAraNyaM jagAma punareva saH .. 9\-42\-27 (62575) dhR^itarAShTro.api dharmAtmA svasthachetA mahAmanAH . svameva nagaraM rAjanpratipede maharddhimat .. 9\-42\-28 (62576) tatra tIrthe mahArAja bR^ihaspatirudAradhIH . asurANAmabhAvAya bhavAya cha divaukasAm .. 9\-42\-29 (62577) mAMsairabhijuhAveShTimakShIyanta tato.asurAH . daivatairapi sambhagnA jitakAshibhirAhave .. 9\-42\-30 (62578) tatrApi vidhivaddattvA brAhmaNebhyo mahAyashAH . vAjinaH ku~njarAMshchaiva rathAMshchashvatarIyutAn .. 9\-42\-31 (62579) ratnAni cha mahArhANi dhanaM dhAnyaM cha puShkalam . yayau tIrthaM mahAbAhuryAyAtaM pR^ithivIpate .. 9\-42\-32 (62580) tatra yaj~ne yayAteshcha mahArAja sarasvatI . sarpiH payashcha susrAva nAhuShasya mahAtmanaH .. 9\-42\-33 (62581) tatreShTvA puruShavyAghro yayAtiH pR^ithivIpatiH . AkrAmadUrdhvaM pudito lebhe lokAMshcha puShkalAn .. 9\-42\-34 (62582) punastatra cha rAj~nastu yayAteryajataH prabhoH . audAryaM paramaM kR^itvA bhaktiM chAtmani shAshvatIm . dadau kAmAnbrAhmaNebhyo vAnyAnyo manasechChati .. 9\-42\-35 (62583) yo yatra sthita eveha AhUto yaj~nasaMstare . tasyatasya sarichChreShThA gR^ihAdi shayanAdikam . ShaDrasaM bhojanaM chaiva dAnaM nAnAvidhaM tathA .. 9\-42\-36 (62584) te manyamAnA rAj~nastu sampradAnamanuttamam . rAjAnaM tuShTuvuH prItA dattvA chaivAshiShaH shubhAH .. 9\-42\-37 (62585) tatra devAH sagandharvAH prItA yaj~nasya sampadA . vismitA mAnuShAshchAsandR^iShTvA tAM yaj~nasampadam .. 9\-42\-38 (62586) tatastAlaketurmahAdharmaketu\-\- rmahAtmA kR^itAtmA mahAdAnanityaH . vasiShThApavAhaM mahAbhImavegaM dhR^itAtmA jitAtmA samabhyAjagAma .. .. 9\-42\-39 (62587) iti shrImanmahAbhArate shalyaparvaNi hradapraveshaparvaNi dvichatvAriMsho.adhyAyaH .. 42 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes## 9\-42\-1 brahmayoneravAkIrNamiti jha.pAThaH . tatra brahmayoneH brAhmaNyotpAdakAttIrthAdavAkIrNaM nAma dvAlbhyasevitaM tIrthaM jagAmetyarthaH .. 9\-42\-3 pA~nchalAnvishvajito mahatmAnte agaman .. 9\-42\-4 IshvaraM pAshchAlasajam .. 9\-42\-5 ##xxxxxxxxxxx## khayaM tatra bhAgaM na gR^ihItavAnityarthaH .. 9\-42\-19 atha vai prAshnikAMstatreti jha pAThaH .. 9\-42\-42 dvichatvAriMsho.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 043 .. shrIH .. 9\.43\. adhyAyaH 43 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## vasiShThApavAhatIrthasya tannAmaprAptiprakArakathanam .. 1 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-43\-0 (62588) janamejaya uvAcha. 9\-43\-0x (5187) vasiShThApavAho brahmanvai bhImavegaH kathaM nu saH . kimarthaM cha sarichChreShThA tamR^iShiM pratyavAhayat .. 9\-43\-1 (62589) kathamasyAbhavadvairaM kAraNaM kiM cha tatprabho . shaMsa pR^iShTo mahAprAj~na na hi tR^ipyAmi kathyati .. 9\-43\-2 (62590) vaishampAyana uvAcha. 9\-43\-3x (5188) vishvAmitrasya viprarShervasiShThasya cha bhArata . bhR^ishaM vairamabhUdrAjaMstapaHspardhAkR^itaM mahat .. 9\-43\-3 (62591) Ashramo vai vasiShThasya sthANutIrthe.abhavanmahAn . pUrvataH pArshvatashchAsIdvishvAmitrasya dhImataH .. 9\-43\-4 (62592) yatra sthANurmahArAja taptavAnparamaM tapaH . tatrAsya karma taddhoraM pravadanti manIShiNaH .. 9\-43\-5 (62593) yatreShTvA bhagavAnsthANuH pUjayitvA sarasvatIm . sthApayAmAsa tattIrthaM sthANutIrthamiti prabho .. 9\-43\-6 (62594) tatra tIrthe surAH skandamabhyaShi~nchannarAdhipa . sainApatyena mahatA surArivinibarhaNam .. 9\-43\-7 (62595) tasminsArasvate tIrthe vishvAmitro mahAmuniH . vasiShThaM chAlayAmAsa tapasogreNa tachChR^iNu .. 9\-43\-8 (62596) vishvAmitravasiShThau tAvahanyahani bhArata . spardhAM tapaH kR^itAM tIvrAM chakratustau vatapodhanau .. 9\-43\-9 (62597) tatrApyadhikasantapto vishvAmitro mahAmuniH . dR^iShTvA tejo vasiShThasya chintAmabhijagAma ha .. 9\-43\-10 (62598) tasya buddhiriyaM hyAsIddharmanityasya bhArata . idaM sarasvatI tUrNaM matsamIpaM tapodhanam .. 9\-43\-11 (62599) AnayiShyati vegena vasiShThaM japatAM varam . ihAgataM dvijashreShThaM haniShyAmi na saMshayaH .. 9\-43\-12 (62600) evaM nishchitya bhagavAnvishvAmitro mahAmuniH . sasmAra saritAM shreShThAM krodhasaMraktalochanaH .. 9\-43\-13 (62601) sA dhyAtA muninA tena vyAkulatvaM jagAma ha . gatvA chainaM mahAvIryaM mahAkopaM cha bhAminI .. 9\-43\-14 (62602) tadA taM vepamAnA~NgI vivarNA prA~njalirbhR^isham . upatasthe munivaraM vishvAmitraM sarasvatI .. 9\-43\-15 (62603) hatavIrA yathA nArI sA.abhavadduHkhitA bhR^isham . brUhi kiM karavANIti provAcha munisattamam .. 9\-43\-16 (62604) tAmuvAcha muniH kruddho vasiShThaM shIghramAnaya . yAvadenaM nihanmyadya tachChrutvA vyathitA nadI .. 9\-43\-17 (62605) sA~njaliM tu tataH kR^itvA puNDarIkanibhekShaNA . prAkampata bhR^ishaM bhItA vAyunevAhatA latA .. 9\-43\-18 (62606) tathArUpAM tu tAM dR^iShTvA munirAha mahAnadIm . avichAraM vasiShThaM tvamAnayastvAntikaM mama .. 9\-43\-19 (62607) sA tasya vachanaM shrutvA j~nAtvA pApaM chikIrShitam . vasiShThasya prabhAvaM cha jAnantyapratimaM bhuvi .. 9\-43\-20 (62608) sA.abhigamya vasiShThaM cha idamarthamachodayat . yaduktA saritAMshreShThA vishvAmitreNa dhImatA .. 9\-43\-21 (62609) ubhayoH shApayorbhItA vepamAnA punaHpunaH . chintayitvA mahAshApamR^iShiviprAsitA bhR^isham .. 9\-43\-22 (62610) tAM kR^ishAM cha vivarNAM cha dR^iShTvA chintAsamanvitAm . uvAcha rAjandharmAtmA vasiShTho dvipadAM varaH .. 9\-43\-23 (62611) pAhyAtmAnaM sarichCheShThe vaha mAM shIghragAminI . vishvAmitraH shapedvi tvAM mA kR^ithAstvaM vichAraNAm .. 9\-43\-24 (62612) tasya tadvachanaM shrutvA kR^ipAshIlasya sA sarit . chintayAmAsa kauravya kiM kR^itvA sukR^itaM bhavet .. 9\-43\-25 (62613) tasyAshchintA samutpannA vasiShTho mayyatIva hi . kR^itavAnhi dayAM nityaM tasyA kAryaM hitaM mayA .. 9\-43\-26 (62614) atha kUle svake rAja~njapantamR^iShisattamam . juhvAnaM kaushikaM prekShya sarasvatyabhyachintayat .. 9\-43\-27 (62615) idamantaramityevaM tataH sA saritAM varA . kUlApahAramakarotsvena vegena sA sarit .. 9\-43\-28 (62616) tena kUlApahAreNa maitrAvaruNirauhyata . uhyamAnaH sa tuShTAva tadA rAjansarasvatIm .. 9\-43\-29 (62617) pitAmahasya sarasaH pravR^ittA.asi sarasvati . vyAptaM chedaM jagatsarvaM tavaivAmbhobhiruttamaiH .. 9\-43\-30 (62618) tvamevAkAshagA devi megheShu sR^ijase payaH . sarvAshchApastvameveti yathA vayamadhImahi .. 9\-43\-31 (62619) puShTirdyutistathA kIrtiH siddhirbuddhiramA tathA . tvameva vANI svAhA tvaM tavAyattamidaM jagat . tvameva sarvabhUteShu vasasIha chaturvidhA .. 9\-43\-32 (62620) vaishampAyana uvAcha. 9\-43\-33x (5189) evaM sarasvatI rAjanstUyamAnA maharShiNA . vegenovAha taM vipraM vishvAmitrAshramaM prati .. 9\-43\-33 (62621) nyavedayata chAkShIkShNaM vishvAmitrAya taM munim .. 9\-43\-34 (62622) tamAnItaM sarasvatyA dR^iShTvA kopasamanvitaH . athAnveShatpraharaNaM vasiShThAntakaraM tadA .. 9\-43\-35 (62623) taM tu kruddhamabhiprekShya brahmavadhyAbhayAnnadI . apovAha vasiShThaM tu prAchIM dishamatandritA . ubhayoH kurvatI vAkyaM va~nchayitvA cha gAdhijam .. 9\-43\-36 (62624) tatopavAhitaM dR^iShTvA vasiShThamR^iShisattamam . abravIttvatha sa~Nkruddho vishvAmitraH sarasvatIm .. 9\-43\-37 (62625) yasmAnmAM tvaM sarichChreShThe va~nchayitvA punargatA . shoNitaM vaha kalyANi rAkShasAnAM cha sammatam .. 9\-43\-38 (62626) tataH sarasvatI shaptA vishvAmitreNa dhImatA . avahachChoNitonmishraM toyaM saMvatsaraM tadA .. 9\-43\-39 (62627) atharShayashcha devAshcha gandharvApsarasastadA . sarasvatIM tathA dR^iShTvA babhUvurbhR^ishaduHkhitAH .. 9\-43\-40 (62628) evaM vasiShThApavAho loke khyAto janAdhipa . AgachChachcha punarmArgaM svameva saritAM varA .. .. 9\-43\-41 (62629) iti shrImanmahAbhArate shalyaparvaNi hradapraveshaparvaNi trichatvAriMsho.adhyAyaH .. 43 .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 044 .. shrIH .. 9\.44\. adhyAyaH 44 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## vishvAmitrashApAdrudhirajalAyAH sarasvatyA R^iShibhisvapasA shodhanam .. 1 .. indreNa sarasvatyaruNAsa~Ngame yajanAdinA brahmahatyApariharaNam .. 2 .. balarAmasya tatra snAnAdipUrvakaM tasmAtsomatIrthagamanam .. 3 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-44\-0 (62630) vaishampAyana uvAcha. 9\-44\-0x (5190) sa shaptA tena kruddhena vishvAmitreNa dhImatA . tasmiMstIrthavare shubhraM shoNitaM samupAvahat .. 9\-44\-1 (62631) athAjagmustato rAjanrAkShasAstatra bhArata . tatra te shoNitaM sarve pibantaH sukhamAsate .. 9\-44\-2 (62632) tR^iptAshcha subhR^ishaM tena sukhitA vigatajvarAH . nR^ityantashcha hasantashcha yathA svargajitastathA .. 9\-44\-3 (62633) kasyachittvatha kAlasya R^iShayaH sutapodhanAH . tIrthayAtrAM samAjagmuH sarasvatyAM mahIpate .. 9\-44\-4 (62634) teShu sarveShu tIrtheShu svAplutya munipu~NgavAH . prApya prItiM parAM chApi tapolupdhA vishAradAH .. 9\-44\-5 (62635) prayayurhi tato rAjanyena tIrthamasR^igvaham . athAgamya mahAbhAgAstattIrthaM dAruNaM tadA .. 9\-44\-6 (62636) dR^iShTvA toyaM sarasvatyAH shoNitena pariplutam . pIyamAnaM cha rakShobhirbahubhirnR^ipasattama .. 9\-44\-7 (62637) tAndR^iShTvA rAkShasAnrAjanmunayaH saMshitavratAH . paritrANe sarasvatyAH paraM yatnaM prachakrire .. 9\-44\-8 (62638) te tu sarve mahAbhAgAH samAgamya mahAvratAH . AhUya saritAM shreShThAmidaM vachanamabruvan .. 9\-44\-9 (62639) kAraNaM brUhi kalyANi kimarthaM te hR^ido hyayam . evamagrAhyatAM yAtaH shrutvA.adhyAsyAmahe vayam .. 9\-44\-10 (62640) tataH sA sarvamAchaShTa yathAvR^ittaM pravepatI . duHkhitAmatha tAM dR^iShTvA Uchuste vai tapodhanAH .. 9\-44\-11 (62641) kAraNaM shrutamasmAbhiH shApashchaiva shruto.anaghe . kariShyanti tu yatprAptaM sarva eva tapodhanAH .. 9\-44\-12 (62642) evamuktvA sarichChreShThAmUchuste.atha parasparam . vimochayAmahe sarve shApAdetAM sarasvatIm .. 9\-44\-13 (62643) te sarve brAhmaNA rAjaMstapobhirniyamaistathA . upavAsaishcha vividhairyamaiH kaShTavrataistathA .. 9\-44\-14 (62644) ArAdhya pashubhartAraM mahAdevaM jagatpatim . mokShayAmAsustAM devIM sarichChreShThAM sarasvatIm .. 9\-44\-15 (62645) teShAM tu sA prabhAveNa prakR^itisthA sarasvatI . prasannasalilA jaj~ne yathA pUrvaM tathaiva hi . nirmuktA cha sarichChreShThA vibabhau sA yathA purA .. 9\-44\-16 (62646) dR^iShTvA toyaM sarasvatyA munibhistaistathA kR^itam . tAneva sharaNaM jagmU rAkShasAH kShudhitAstathA .. 9\-44\-17 (62647) kR^itvA~njaliM tato rAjanrAkShasAH kShudhayA.arditAH . UchustAnvai munInsarvAnkR^ipAyuktAnpunaHpunaH .. 9\-44\-18 (62648) vayaM cha kShudhitAshchaiva dharmAddhInAshcha shAshvatAt . na cha naH kAmakAro.ayaM yadvayaM pApakAriNA .. 9\-44\-19 (62649) yuShmAkaM chAprasAdena duShkR^itena cha karmaNA . pakSho.ayaM vardhate.asmAkaM yataH smo brahmarAkShasAH . yoShitAM chaiva pApena yonidoShakR^itena cha .. 9\-44\-20 (62650) evaM hi vaishyashUdrANAM kShatriyANAM tathaiva cha . ye brAhmaNAnpradviShanti te bhavantIha rAkShasAH .. 9\-44\-21 (62651) `shaktimanto.api ye kechidAshritAnAM cha rakShaNam . na kurvanti manuShyAste sambhavantIha rAkShasAH'.. 9\-44\-22 (62652) AchAryamR^itvijaM chaiva guruM vR^idvajanaM tathA . praNino ye.avamanyante te bhavantIha rAkShasAH .. 9\-44\-23 (62653) tatkurudhvamihAsmAkaM tAraNaM dvijasattamAH . shaktA bhavantaH sarveShAM lokAnAmapi tAraNe .. 9\-44\-24 (62654) teShAM tu vachanaM shrutvA tuShTuvustAM mahAnadIm . mokShArthaM rakShasAM teShAmUchuH prayatamAnasAH .. 9\-44\-25 (62655) R^iShaya UchuH. 9\-44\-26x (5191) kShutaM kITAvapannaM cha yachchochChiShTAchitaM bhavet . sakeshamavadhUtaM cha ruditopahataM cha yat .. 9\-44\-26 (62656) shvabhiH saMsR^iShTamannaM cha bhAgo.asau rakShasAmiha . tasmAjj~nAtvA sadA vidvAnetAnyatnAdvivarjayet . rAkShasAnnamasau bhu~Nkte yo bhu~Nkte hyannamIdR^isham .. 9\-44\-27 (62657) shodhayitvA tatastIrthamR^iShayaste tapodhanAH . mokShArthaM rAkShasAnAM cha nadIM tAM pratyachodayan .. 9\-44\-28 (62658) maharShINAM mataM j~nAtvA tataH sA saritAM varA . aruNAmAnayAmAsa svAM tanuM puruSharShabha .. 9\-44\-29 (62659) tasyAnterAkShasAH snAtvA tanUstyaktvA divaM gatAH . aruNAyAM mahArAja brahmavadhyApahA hi sA .. 9\-44\-30 (62660) etamarthamabhij~nAya devarAjaH shatakratuH . tasmiMstIrthe vare snAtvA vimuktaH pApmanA kila .. 9\-44\-31 (62661) janamejaya uvAcha. 9\-44\-32x (5192) kimarthaM bhagavA~nshakro brahmavadhyAmavAptavAn . kathamasmiMshcha tIrthe vai AplutyAkalmaSho.abhavat .. 9\-44\-32 (62662) vaishampAyana uvAcha. 9\-44\-33x (5193) shR^iNuShvaitadupAkhyAnaM yathAvR^ittaM janeshvara . yathA bibheda samayaM namuchervAsavaH purA .. 9\-44\-33 (62663) jamuchirvAsavAdbhItaH sUryarashmiM samAvishat . tenendraH sakhyamakarotsamayaM chedamabravIt .. 9\-44\-34 (62664) na chArdreNa na shuShkeNa na rAtrau nApi chAhani . vadhiShyAmyasurashreShTha sakhe satyena te shape .. 9\-44\-35 (62665) evaM sa kR^itvA samayaM dR^iShTvA nIhAsmIshvaraH . chichChedAsya shiro rAjannapAM phenena vAsavaH .. 9\-44\-36 (62666) tachChiro namucheshChinnaM pR^iShThataH shakramanviyAt . bhobho mitraha pApeti bruvANaM shakramantikAt .. 9\-44\-37 (62667) evaM sa shirasA tena chodyamAnaH punaH punaH . pitAmahAya santapta etamarthaM nyavedayat .. 9\-44\-38 (62668) tamabravIllokagururaruNAyAM yathAvidhi . iShTvopaspR^isha devendra tIrthe pApabhayApahe .. 9\-44\-39 (62669) [eShA puNyajalA shakra kR^itA munibhireva tu . nigUDhamasyAgamanamihAsItpUrvameva tu .. 9\-44\-40 (62670) tato.abhyetyAruNAM devIM plAvayAmAsa vAriNA . sarasvatyAruNAyAshcha puNyo.ayaM sa~Ngamo mahAn .. 9\-44\-41 (62671) iha tvaM yaja devendra dada dAnAnyanekashaH . atrAplutya sughorAttvaM pAtakAdvipramokShyase ..] 9\-44\-42 (62672) ityuktaH sa sarasvatyAH ku~nje vai janamejaya . iShTvA yathAvadbalabhidaruNAyAmupAspR^ishat .. 9\-44\-43 (62673) sa muktaH pApmanA tena brahmavadhyAkR^itena cha . jagAma saMhR^iShTamanAstridivaM tridasheshvaraH .. 9\-44\-44 (62674) shirastachchApi namuchestatraivAplutya bhArata . lokAnkAmadudhAtprAptamakShayAnrAjasattama .. 9\-44\-45 (62675) vaishapAyana uvAcha. 9\-44\-46x (5194) tatrApyupaspR^ishya balo mahAtmA dattvA cha dAnAni pR^ithagvidhAni . avApya dharmaM paramAryakarmA jagAma somasya mahatsutIrtham .. 9\-44\-46 (62676) yatrAyajadrAjasUyena somaH sAkShAtpurA vidhivatpArthivendra . atrirdhImAnbrahmaputro babhUva hotA yasminkratumukhye mahAtmA .. 9\-44\-47 (62677) yasyAnte.abhUtsumahaddAnavAnAM daiteyAnAM rAkShasAnAM cha devaiH . sa~NgrAmo vai tArakAkhyaH sutIvro yatra skandastArakAkhyaM jaghAna .. 9\-44\-48 (62678) sainApatyaM labdhavAndaivatAnAM mahAseno yatra daityAntakartA . sAkShAchchaivaM nyavasatkArtikeyaH sadA kumAro yatra sa plukSharAjaH .. .. 9\-44\-49 (62679) iti shrImanmahAbhArate shalyaparvaNi hradapraveshaparvaNi chatushchatvAriMsho.adhyAyaH .. 44 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes## 9\-44\-10 adhyAsyAmahe adhyavasAyaM kariShyAmahe .. 9\-44\-49 sadA kumAro yatra nakShatradharmA iti ka.pAThaH . yatra nakShatrakAmaH iti ~Na.pAThaH .. 9\-44\-44 chatushchatvAriMsho.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 045 .. shrIH .. 9\.45\. adhyAyaH 45 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## kumArotpattivarNanam .. 1 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-45\-0 (62680) janamejaya uvAcha. 9\-45\-0x (5195) sarasvatyAH prabhAvo.ayamuktaste dvijasattama . kumArasyAbhiShekaM tu brahmannAkhyAtumarhasi .. 9\-45\-1 (62681) yasmindeshe cha kAle cha yathA cha vadatAM vara . yaishchAbhiShikto bhagavAnvidhinA yena cha prabhuH .. 9\-45\-2 (62682) skando yathA cha daityAnAmakarotkadanaM mahat . tathA me sarvamAchakShva paraM kautUhalaM hi me .. 9\-45\-3 (62683) vaishampAyana uvAcha. 9\-45\-4x (5196) kuruvaMshasya sadR^ishaM kautUhalamidaM tava . harShamutpAdayatveva vacho me janamejaya .. 9\-45\-4 (62684) hanta te kathayiShyAmi shR^iNvAnasya narAdhipa . abhiShekaM kumArasya prabhAvaM cha mahAtmanaH .. 9\-45\-5 (62685) tejo mAheshvaraM skannamagnau prapatitaM purA . tatsarvaM bhagavAnagnirnAshakaddhartumakShayam .. 9\-45\-6 (62686) tena sIdati tejasvI dIptimAnhavyavAhanaH . na chaivaM dhArayAmAsa brahmaNe uktavAnprabhuH .. 9\-45\-7 (62687) sa ga~NgAmupasagamya niyogAdbrahmaNaH prabhuH . garbhamAhitavAndivyaM bhAskaropamatejasam .. 9\-45\-8 (62688) atha ga~NgApi taM garbhamasahantI vidhAraNe utsasarja girau ramye himavatyamarArchite .. 9\-45\-9 (62689) sa tatra vavR^idhe lokAnAvR^itya jvalanAtmajaH . dadR^ishurjvalanAkAraM taM garbhamatha kR^ittikAH .. 9\-45\-10 (62690) sharastambe mahAtmAnamanalAtmajamIshvaram . mamAyamiti tAH sarvAH putrArthinyo.abhichukrushuH .. 9\-45\-11 (62691) tAsAM viditvA bhAvaM taM mAtR^INAM bhagavAnprabhuH . prasnutAnAM payaH ShaDbhirvadanairapibattadA .. 9\-45\-12 (62692) taM prabhAvaM samAlakShya tasya bAlasya kR^ittikAH . paraM vismayamApannA devyo divyavapurdharAH .. 9\-45\-13 (62693) yatrotsR^iShTashcha garbhaH sa ga~NgayA nirimUrdhani . sa shailaH kA~nchanaH sarvaH sambabhau meruvattadA .. 9\-45\-14 (62694) vardhatA chaiva garbheNa pR^ithivI tena ra~njitA . atashcha sarve saMvR^ittA girayaH kA~nchanAtmakAH .. 9\-45\-15 (62695) kumAraH sumahAvIryaH kArtikeya iti smR^itaH . gA~NgeyaH pUrvamabhavanmahAkAyo balAnvitaH .. 9\-45\-16 (62696) shamena tapasA chaiva vIryeNa cha samanvitaH . vavR^idhe.atIva rAjendra chandravatpriyadarshanaH. 9\-45\-17 (62697) sa tasminkA~nchane divye sharastambe shriyA vR^itaH . stayamAnaH sadA shete gandharvairmunibhistathA .. 9\-45\-18 (62698) tathainamanvanR^ityanta devakanyAH sahasrashaH . divyavAditranR^ityaj~nAH stuvantyashchArudarshanAH .. 9\-45\-19 (62699) anvayushchAgnayaH sarve ga~NgA cha saritAM varA . dadhAra pR^ithivI chainaM bibhratI rUpamuttamam. 9\-45\-20 (62700) jAtakarmAdikAstasya kriyAshchakre bR^ihaspatiH . vedashchainaM chaturmUrtirapatasthe kR^itA~njaliH .. 9\-45\-21 (62701) dhanurvedashchatuShpAdaH sAstragrAmaH sasa~NgrahaH . tatrainaM samupAtiShThatsAkShAdvANI cha kevalA .. 9\-45\-22 (62702) sa dadarsha mahAtmAnaM devadevamumApatiH . shailaputryA samAgamyabhUtasa~NghashatairvR^itaH .. 9\-45\-23 (62703) nikAyA bhUtasa~NghAnAM paramAdbhutadarshanAH . vikR^itA vikR^itAkArA vikR^itAbharaNadhvajAH .. 9\-45\-24 (62704) vyAghrasiMharkShavadanA biDAlamakarAnanAH . vR^iShadaMshamukhAshchAnye gajoShTravadanAstathA .. 9\-45\-25 (62705) ulUkavadanAH kechidgR^idhragomAyudarshanAH . krau~nchapArAvatanibhairvadanai rA~Nkavairapi .. 9\-45\-26 (62706) shvAvichChalyakagodhAnAmajaiDakagavAM tathA . sadR^ishAni vapUMShyanye tatratatra vyadhArayan .. 9\-45\-27 (62707) kechichChelAmbudaprakhyAshchakrAlAtagadAyudhAH . kechida~njanapu~njAbhAH kechichChvetAchalaprabhAH .. 9\-45\-28 (62708) saptamAtR^igaNAshchaiva samAjagmurvishAmpate . sAdhyA vishve.atha maruto vasavaH pitarastathA .. 9\-45\-29 (62709) rudrAdityAstathA siddhA bhujagA dAnavAH khagAH . brahmA svayambhUrbhagavAnsaputraH sahaviShNunA .. 9\-45\-30 (62710) shakrastathA.abhyayAddraShTuM kumAramamitaprabham . nAradapramukhAshchApi devagandharvasattamAH .. 9\-45\-31 (62711) devarShayashcha siddhAshcha bR^ihaspatipurogamAH . pitaro jagataH shreShThA devAnAmapi devatAH . te.api tatra samAjagmuryAmA dhAmAshcha sarvashaH .. 9\-45\-32 (62712) sa tu bAlo.api balavAnmahAyogabalAnvitaH . abhyAjagAma deveshaM shUlahastaM pinAkinam .. 9\-45\-33 (62713) tamAvrajantamAlakShya shivasyAsInmanogatam . yugapachChailaputryAshcha ga~NgAyAH pAvakasya cha .. 9\-45\-34 (62714) kaM nu pUrvamayaM bAlo gauravAdabhyupaiShyati . api mAmiti sarveShAM teShAmAsInmanogatam .. 9\-45\-35 (62715) teShAmetamabhiprAyaM chaturNAmupalakShya saH . yugapadyogamAsthAya sasarja vividhAstanUH .. 9\-45\-36 (62716) tato.abhavachchaturmUrtiH kShaNena bhagavAnprabhuH . tasya shAkho vishAkhashcha naigameyashcha pR^iShThataH .. 9\-45\-37 (62717) evaM sa kR^itvA hyAtmAnaM chaturdhA bhagavAnprabhuH . yato rudrastataH skando jagAmAdbhutadarshanaH .. 9\-45\-38 (62718) vishAkhastu yayau devIM tato girivarAtmajAm . shAkho yayau sa bhagavAndivyamUrtirvibhAvasum .. 9\-45\-39 (62719) naigameyo.agamadga~NgAM kumAraH pAvakaprabhaH .. 9\-45\-40 (62720) sarve bhAsuradehAste chatvAraH samarUpiNaH . tAnsamabhyayuravyagrAstadadbhutamivAbhavat .. 9\-45\-41 (62721) hAhAkAro mahAnAsIddevadAnavarakShasAm . taddR^iShTvA mahadAshcharyamadbhutaM romaharShaNam .. 9\-45\-42 (62722) tato rudrashcha devI cha pAvakashcha pitAmaham . ga~NgayA sahitAH sarve praNipeturjagatpatim .. 9\-45\-43 (62723) praNipatya tataste tu vidhivadrAjapu~Ngava . idamUchurvacho rAjankArtikeyapriyepsayA .. 9\-45\-44 (62724) asya bAlasya bhagavannAdhipatya yathepsitam . asmatpriyArthaM devesha sadR^ishaM dAtumarhasi .. 9\-45\-45 (62725) tataH sa bhagavAndhImAnsarvalokapitAmahaH . manasA chintayAmAsa kimayaM labhatAmiti .. 9\-45\-46 (62726) aishvaryANi cha sarvANi devagandharvarakShasAm . bhUtayakShaviha~NgAnAM pannagAnAM cha sarvashaH .. 9\-45\-47 (62727) sarvamevAdideshAsau kauraveya mahAtmanaH . samarthaM cha tamaishvarye mahAmatiramanyata .. 9\-45\-48 (62728) tato muhUrtaM sa dhyAtvA devAnAM sreyasi sthitaH . sainApatyaM dadau tasmai sarva bhUteShu bhArata .. 9\-45\-49 (62729) sarvadevanikAyAnAM ye rAjAnaH parishrutAH . tAnsarvAnvyAdideshAsmai sarvabhUtapitAmahaH .. 9\-45\-50 (62730) tataH kumAramAdAya devA brahmapurogamAH . abhiShekArthamAjagmuH shailendraM sahitAstataH .. 9\-45\-51 (62731) puNyAM haimavatIM devIM sarichChreShThAM sarasvatIm . samantapa~nchake yA vai triShu lokeShu vishrutA .. 9\-45\-52 (62732) tatra tIre sarasvatyAH puNye sarvaguNAnvite . niShedurdevagandharvAH sarve sampUrNamAnasAH .. .. 9\-45\-53 (62733) iti shrImanmahAbhArate shalyaparvaNi hradapraveshaparvaNi pa~nchachatvAriMsho.adhyAyaH .. 45 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes## 9\-45\-6 tatsarvabhakSho bhagavAnnAshakaddagdhumakShayamiti jha.pAThaH .. 9\-45\-7 tenAsIdati tejasvI iti jha.~Na.pAThaH .. 9\-45\-25 biDAlavR^iShadaMshau mArjArajAtibhedau tatsadR^ishAnanau .. 9\-45\-27 shvAnashalyakagodhAnAmiti ka.pAThaH .. 9\-45\-37 tasya skandasya pR^iShThataH pashchAt shAkhavishAkhanaigameyAH Asan . te skandena saha chatvAraH .. 9\-45\-39 vAyumUrtirvibhAvasumiti jha.pAThaH .. 9\-45\-42 adbhutamadR^iShTapUvam .. 9\-45\-45 pa~nchachatvAriMsho.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 046 .. shrIH .. 9\.46\. adhyAyaH 46 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## bR^ihaspatyAdibhiH skandasya sainApatye.abhiShechanam .. 1 .. brahmAdibhiH skandAya svasvapAriShadAnAM dAnam .. 2 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-46\-0 (62734) vaishampAyana uvAcha. 9\-46\-0x (5197) tato.abhiShekasambhArAnsarvAnsambhR^itya shAstrataH . bR^ihaspatiH samiddhe.agnau juhAvAgniM yathAvidhi .. 9\-46\-1 (62735) tato himavatA datte maNipravarashobhite . divyaratnAchite puNye niShaNNaM paramAsane .. 9\-46\-2 (62736) sarvama~NgalasambhArairvidhimantrapuraskR^itam . AbhiShechanikaM dravyaM gR^ihItvA devatAgaNAH .. 9\-46\-3 (62737) indrAviShNU mahAvIryau sUryochandramasau tathA . dhAtA chaiva vidhAtA cha tathA chaivAnilAnalau .. 9\-46\-4 (62738) pUShNA bhagenAryamNA cha aMshena cha vivasvatAM . rudrashcha sahito dhImAnmitreNa varuNena cha .. 9\-46\-5 (62739) rudrairvasubhirAdityairashvibhyAM cha vR^itaH prabhuH . vishvairdevairmarudbhishcha sAdhyaishcha pitR^ibhiH saha .. 9\-46\-6 (62740) gandharvairapsarobhishcha yakSharAkShasapannagaiH . devarShibhirasa~NkhyAtaistathA brahmarShibhistathA .. 9\-46\-7 (62741) vaikhAnasairvAlakhilyairvAyvAhArairmarIchipaiH . bhR^igubhishchA~Ngirobhishcha yatibhishcha mahAtmabhiH .. 9\-46\-8 (62742) sarvairvidyAdharaiH puNyairyogasiddhaistathA vR^itaH . pitAmahaH pulastyashcha pulahashcha mahAtapAH .. 9\-46\-9 (62743) a~NgirAH kashyapo.atrishcha marIchirbhR^igureva cha . kraturhariH prachetAshcha manurdakShastathaiva cha .. 9\-46\-10 (62744) R^itavashcha grahAshchaiva jyotIMShi cha vishAmpate . mUrtimatyashcha sarito vedAshchaiva sanAtanAH .. 9\-46\-11 (62745) samudrAshcha hadAshchaiva tIrthAni vividhAni cha . pR^ithivI dyaurdishashchaiva pAdapAshcha janAdhipa .. 9\-46\-12 (62746) aditirdevamAtA cha hIH shrIH svAhA sarasvatI . umA shachI sinIvAlI tathaivAnumatiH kuhUH .. 9\-46\-13 (62747) rAkA cha dhiShaNA chaiva patnyashchAnyA divaukasAm . himavAMshchaiva vindhyashcha merushchAnekashR^i~NgavAn .. 9\-46\-14 (62748) airAvataH sAnucharaH kalAH kAShThAstathaiva cha . mAsArdhamAsA R^itavastathA rAtryahanI nR^ipa .. 9\-46\-15 (62749) uchchaiH shravA hayashreShTho nAgarAjashcha vAsukiH . aruNo garuDashchaiva vR^ikShAshchauShadhibhiH saha .. 9\-46\-16 (62750) dharmashcha bhagavAndevaH samAjagmurhi sa~NgatAH . kAlo yamashcha mR^ityushcha yamasyAnucharAshcha ye .. 9\-46\-17 (62751) bahulatvAchcha noktA ye vividhA devatAgaNAH . te kumArAbhiShekArShaM samAjagmustatastataH .. 9\-46\-18 (62752) jagR^ihuste tadA rAjansarvaM eva divaukasaH . AbhiShechanikaM bhANDaM ma~NgalAni cha sarvashaH .. 9\-46\-19 (62753) divyasambhArasaMyuktaiH kalashaiH kA~nchanairnR^ipa . sArasvatAbhiH puNyAbhiradbhistAbhirala~NkR^itam .. 9\-46\-20 (62754) abhyaShi~nchankumAraM vai samprahR^iShTA divaukasaH . sainApatye mahAtmAnamasurANAM bhaya~Nkaram .. 9\-46\-21 (62755) purA yathA mahArAja varuNaM vai jaleshvaram . tathA.abhyaShi~nchadbhagavAnsarvalokapitAmahaH .. 9\-46\-22 (62756) kashyapashcha mahAtejA ye chAnye sokakIrtitAH . tasmai brahmA dadau prIto balino vAtaraMhasaH .. 9\-46\-23 (62757) kAmavIryadharAnsiddhAnmahApAriShadAnprabhuH . nandisenaM lohitAkShaM ghaNTAkArNaM cha sammatam .. 9\-46\-24 (62758) chaturthamasyAnucharaM khyAtaM kumudamAlinam . tatra sthANurmahAtejA mahApAriShadaM prabhuH .. 9\-46\-25 (62759) mAyAshatadharaM kAmaM kAmavIryabalAnvitam . dadau skandAya rAjendra surArivinibarhaNam .. 9\-46\-26 (62760) sahi devAsure yuddhe daityAnAM bhImakarmaNAm . jaghAna dorbhyAM sa~NkruddhaH prayutAni chaturdasha .. 9\-46\-27 (62761) tathA devA dadustasmai senAM nairR^itasa~NkulAm . devashatrukShayakarImajayyAM vishvarUpiNIm .. 9\-46\-28 (62762) jayashabdaM tathA chakrurdevAH sarve savAsavAH . gandharvA yakSharakShAMsi munayaH pitarastathA .. 9\-46\-29 (62763) tataH prAdAdanucharau yamaH kAlopamAvubhau . unmAthaM cha pramAthaM cha mahAvIryau mahAdyutI .. 9\-46\-30 (62764) subhrAjo bhAsvarashchaiva yau tau sUryAnuyAyinau . tau sUryaH kArtikeyAya dadau prItaH pratApavAn .. 9\-46\-31 (62765) kailAsashR^i~Ngasa~NkAshau shvetamAlyAnulepanau . somo.apyanucharau prAdAnmaNiM sumaNimeva cha .. 9\-46\-32 (62766) jvAlAjihvaM tathA jyotirAtmajAya hutAshanaH . dadAvanucharau shUrau parasainyapramAthinau .. 9\-46\-33 (62767) paridhaM cha vaTaM chaiva bhImaM cha sumahAbalam . dahatiM dahanaM chaiva prachaNDau vIryasammatau .. 9\-46\-34 (62768) aMsho.apyanucharAnpa~ncha dadau skandAya dhImate . utkroshaM satkaraM chaiva vajradaNDadharAvubhau .. 9\-46\-35 (62769) dadAvanalaputrAya vAsavaH paravIrahA . tau hi shatrUnmahendrAsya jaghnatuH samare bahUn .. 9\-46\-36 (62770) chakraM vikramakaM chaiva sa~NkramaM cha mahAbalam . skandAya trInanucharAndadau viShNurmahAyashAH .. 9\-46\-37 (62771) vardhanaM nandanaM chaiva sarvavidyAvishAradau . skandAya dadatuH prItAvashvinau bhiShajAM varau .. 9\-46\-38 (62772) kinduM cha kusumaM chaiva kumudaM cha mahAyashAH . DambarADambarau chaiva dadau dhAtA mahAtmane .. 9\-46\-39 (62773) vakrAnuvakrau balinau meShavaktrau balotkaTau . dadau tvaShTA mahAmAyau skandAyAnucharAvubhau .. 9\-46\-40 (62774) suvrataM satyasandhaM cha dadau mitro mahAtmane . kumArAya mahAtmAnau tapovidyAdharau prabhuH .. 9\-46\-41 (62775) sudarshanIyau varadau triShu lokeShu vishrutau . suvrataM cha mahAtmAnaM shubhakarmANameva cha .. 9\-46\-42 (62776) kArtikeyAya samprAdAdvidhAtA lokavishrutau . pANItakaM kAlikaM cha mahAmAyAvinAvubhau .. 9\-46\-43 (62777) pUShA cha pArShadau prAdAtkArtikeyAya bhArata . balaM chAtibalaM chaiva mahAvaktrau mahAbalau .. 9\-46\-44 (62778) pradadau kArtikeyAya vAyurbharatasattama . yamaM chAtiyamaM chaiva timivaktrau mahAbalau .. 9\-46\-45 (62779) pradadau kArtikeyAya varuNaH satyasa~NgaraH . suvarchasaM mahAtmAnaM tathaivApyativarchasam .. 9\-46\-46 (62780) himavAnpradadau rAjanhutAshanasutAya vai . kA~nchanaM cha mahAtmAnaM meghamAlinameva cha .. 9\-46\-47 (62781) dadAvanucharau meruragniputrAya bhArata . sthiraM chAtisthiraM chaiva merurevAparau dadau .. 9\-46\-48 (62782) mahAtmA tvagniputrAya mahAbalaparAkramau . uchChR^i~NgaM chAtishR^i~NgaM cha mahApAShANayodhinau .. 9\-46\-49 (62783) pradadAvagniputrAya vindhyaH pAriShadAvubhau . sa~NgrahaM vigrahaM chaiva samudro.ami gadAdharau .. 9\-46\-50 (62784) pradadAvagniputrAya mahApAriShadAvubhau . unmAdaM sha~NkukarNaM cha puShpadantaM tathaiva cha .. 9\-46\-51 (62785) pradadAvagniputrAya pArvatI shubhadarshanA . jayaM mahAjayaM chaiva ga~NgA jvalanasUnave .. 9\-46\-52 (62786) pradadau puruShavyAghra vAsukiH pannageshvaraH . evaM sAdhyAshcha rudrAshcha vasavaH pitarastathA .. 9\-46\-53 (62787) sAgarAH saritashchaiva girayashcha mahAbalAH . daduH senAgaNAdhyakShA~nshUlapaTTasadhAriNaH .. 9\-46\-54 (62788) divyapraharaNopetAnnAnAveShavibhUShitAn . shR^iNu nAmAni chApyeShAM ye.anye skandasya sainikAH .. 9\-46\-55 (62789) vividhAyudhasampannAshchitrAbharaNabhUShitAH . sha~NkukarNo nikumbhashcha padmaH kumuda eva cha .. 9\-46\-56 (62790) ananto dvAdashabhujastathA kR^iShNopakR^iShNakau . ghrANashravAH kapiskandhaH kA~nchanAkSho jalandhamaH .. 9\-46\-57 (62791) akShaH santarjano rAjankunadIkastamontakR^it . ekAkSho dvAshAkShashcha tathaivaikajaTaH prabhuH .. 9\-46\-58 (62792) sahasrabAhurvikaTo vyAghrAkShaH kShitikampanaH . puNyanAmA sunAmA cha suchakraH priyadarshanaH .. 9\-46\-59 (62793) parishrutaH kokanadaH priyamAlyAnulepanaH . ajodaro gajashirAH skandhAkShaH shatalochanaH .. 9\-46\-60 (62794) jvAlAjihvaH karAlAkShaH shitikesho jaTI hariH . parishrutaH kokanadaH kR^iShNakesho jaTAdharaH .. 9\-46\-61 (62795) chaturdaMShTro.aShTajihvashcha meghanAdaH pR^ithushravAH . vidyutAkSho dhanurvaktro jATharo mArutAshanaH .. 9\-46\-62 (62796) udArAkSho rathAkShashcha vajranAbho vasuprabhaH . samudravego rAjendra shailakampI tathaiva cha .. 9\-46\-63 (62797) vR^iSho meShaH pravAhashcha tathA nandopanandakau . dhUmraH shvetaH kali~Ngashcha siddhArtho varadastathA .. 9\-46\-64 (62798) priyakashchaiva nandashcha gonandashcha pratapavAn . Anandashcha pramodashcha svastiko dhruvakastathA .. 9\-46\-65 (62799) kShemavAhaH suvAhashcha siddhapAtrashcha bhArata . govrajaH kanakApIDo mahApAriShadeshvaraH .. 9\-46\-66 (62800) gAyano hasanashchaiva bANaH kha~Ngashcha vIryavAn . vaitAlI gatitAlI cha tathA kathakavAtikau .. 9\-46\-67 (62801) haMsajaH pa~NkadigdhA~NgaH samudronmAdanashcha ha . raNotkaTaH prahAsashcha shvetasiddhashcha nandanaH .. 9\-46\-68 (62802) kAlakaNThaH prabhAsashcha tathA kumbhANDakodaraH . kAlakakShaH sitashchaiva bhUtAnAM mathanastathA .. 9\-46\-69 (62803) yaj~navAhaH suvAhashcha devayAjI cha somapaH . majjAnashcha mahAtejAH krathakrAthau cha bhArata .. 9\-46\-70 (62804) tuharashcha tuhArashcha chitradevashcha vIryavAn . madhuraH suprasAdashcha kirITI cha mahAbalaH .. 9\-46\-71 (62805) vatsalo madhuvarNashcha kalashodara eva cha . dharmado manmathakaraH sUchIvaktrashcha vIryavAn .. 9\-46\-72 (62806) shvetavaktraH suvaktrashcha chAruvaktrashcha pANDuraH . daNDabAhuH subAhushcha rajaH kokilakastathA .. 9\-46\-73 (62807) achalaH kanakAkShashcha bAlAnAmapi yaH prabhuH . sa~nchArakaH kokanado gR^idhrapatrashcha jambukaH .. 9\-46\-74 (62808) lohAjavaktro javanaH kumbhavaktrashcha kumbhakaH . svarNagrIvashcha kR^iShNaujA haMsavaktrashcha chandrabhaH .. 9\-46\-75 (62809) pANikUrchAshcha shambUkaH pa~nchavaktrashcha shikShakaH . chAShavaktrakSha jambUkaH shAkavaktrashcha ku~njalaH .. 9\-46\-76 (62810) yogayoktA mahAtmAnaH satataM brAhmaNapriyAH . paitAmahA mahAtmAno mahApAriShadAshcha ye .. 9\-46\-77 (62811) yauvanasthAshcha bAlAshcha vR^iddhAshcha janamejaya . sahasrashaH pAriShadAH kumAramupatasthire .. 9\-46\-78 (62812) vaktrairnAnAvidhairye tu shR^iNu tA~nchanamejaya . kUrmakukkuTavaktrAshcha shasholUkamukhAstathA .. 9\-46\-79 (62813) kharoShTravadanAshchAnye varAhavadanAstathA . mArjArashashavaktAshcha dIrghavaktrAshcha bhArata .. 9\-46\-80 (62814) nakulolUkavaktrAshcha kAkavaktrAstathA pare . AkhubabhrukavaktrAshcha mayUravadanAstathA .. 9\-46\-81 (62815) matsyameShAnanAshchAnye ajAvimahiShAnanAH . R^ikShashArdUlavaktrAshcha dvItisiMhAnanAstathA .. 9\-46\-82 (62816) bhImA gajAnanAshchaiva tathA nakramukhAshcha ye . garuDAnanAH ka~NkumukhA vR^ikakAkamukhAstathA .. 9\-46\-83 (62817) gokharoShTramukhAshchAnye vR^iShadaMshamukhAstathA . mahAjaTharapAdA~NgAstArakAkShAshcha bhArata .. 9\-46\-84 (62818) pArAvatamukhAshchAnye tathA vR^iShamukhAH pare . kokilAbhAnanAshchAnye shyenatittirikAnanAH .. 9\-46\-85 (62819) kR^ikalAsamukhAshchaiva virajombaradhAriNaH . vyAlavaktrAH shUlamukhAshchaNDavaktrAH shubhAnanAH .. 9\-46\-86 (62820) AshIviShAshchIradharA gonAsAvadanAstathA . sthUlodarAH kR^ishA~NgAshcha sthUlA~NgAshcha kR^ishodarAH .. 9\-46\-87 (62821) hasvagrIvA mahAkarNA nAnAvyAlavibhUShaNAH . gajendracharmavasanAstathA kR^iShNAjinAmbarAH .. 9\-46\-88 (62822) skandhemukhA mahArAja tathApyudaratomukhAH . pR^iShThemukhA hanumukhAstathA ja~NghAmukhA api .. 9\-46\-89 (62823) pArshvAnanAshcha bahavo nAnAdeshamukhAstathA . tathA kITapata~NgAnAM sadR^ishAsyA gaNeshvarAH .. 9\-46\-90 (62824) nAnAvyAlamukhAshchAnye bahubAhushirodharAH . nAnAvR^ikShabhujAH kechitkaTishIrShAstathA pare .. 9\-46\-91 (62825) bhuja~NgabhogavadanA nAnAgulmanivAsinaH . chIrasaMvR^itagAtrAshcha nAnAkanakavAsasaH .. 9\-46\-92 (62826) nAnAveShadharAshchaiva nAnAmAlyAnulepanAH . nAnAvastradharAshchaiva charmavAsasa eva cha .. 9\-46\-93 (62827) uShNIShiNo mukuTinaH sugrIvAshcha suvarchasaH . kirITinaH pa~nchashikhAstathA kA~nchanamUrdhajAH .. 9\-46\-94 (62828) trishikhA dvishikhAshchaiva tathA saptashikhAH pare . shikhaNDino mukuTino muNDAshcha jaTilAstathA .. 9\-46\-95 (62829) chitramAlAdharAH kechitkechidromAnanAstathA . vigrahaikarasA nityamajetAH surasattamaiH .. 9\-46\-96 (62830) kR^iShNA nirmAMsavaktrAshcha dIrghapR^iShThAstanUdarAH . sthUlapR^iShThA hasvapR^iShThAH pralambodaramehanAH .. 9\-46\-97 (62831) mahAbhujA hasvabhujA hasvagAtrAshcha vAmanAH . kubjAshcha hasvaja~NghAshcha hastikarNashirodharAH .. 9\-46\-98 (62832) hastinAsAH kUrmanAsA vR^ikanAsAstathA pare . dIrghochChvAsA dIrghaja~NghA vikarAlA hyadhomukhAH .. 9\-46\-99 (62833) mahAdaMShTrA hasvadaMShTrAshchaturdaMShTrAstathA pare . vAramendranibhAshchAnye bhImA rAjansahasrashaH .. 9\-46\-100 (62834) suvibhaktasharIrAshcha dIptimantaH svala~NkR^itAH . pi~NgAkShAH sha~NkukarNAshcha raktanAsAshcha bhArata .. 9\-46\-101 (62835) pR^ithudaMShTrA mahAdaMShTrAH sthUlauShThA harimUrdhajAH . nAnApAdauShThadaMShTrAshcha nAnAhastashirodharAH .. 9\-46\-102 (62836) nAnAcharmabhirAchChannA nAnAbhAShAshcha bhArata . kushalA deshabhAShAsu jalpanto.anyonyamIshvarAH .. 9\-46\-103 (62837) hR^iShTAH paripatanti sma mahApAriShadAstathA . dIrghagrIvA dIrghanakhA dIrghapAdashirobhujAH .. 9\-46\-104 (62838) pi~NgAkShA nIlakaNThAshcha lambakarNAshcha bhArata . vR^ikodaranibhAshchaiva kechida~njanasannibhAH .. 9\-46\-105 (62839) shvetAkShA lohitagrIvAH pi~NgAkShAshcha tathA pare . kalmAShA bahavo rAjaMshchitravarNAshcha bhArata .. 9\-46\-106 (62840) chAmarApIDakanibhAH shvetalohitarAjayaH . nAnAvarNAH savarNAshcha mayUrasadR^ishaprabhAH .. 9\-46\-107 (62841) punaH praharaNAnyeShAM kIrtyamAnAni me shR^iNu . sheShaiH kR^itaH pAriShadairAyudhAnAM parigrahaH .. 9\-46\-108 (62842) pAshodyatakarAH kechidvyAditAsyAH kharAnanAH . pR^iShThAkShA nIlakaNThAshcha tathA parighabAhavaH .. 9\-46\-109 (62843) shataghnIchakrahastAshcha tathA musalapANayaH . asimudgrarahastAshcha daNDahastAshcha bhArata .. 9\-46\-110 (62844) gadAbhushuNDihastAshcha tathA tomarapANayaH . AyudhairvividhairghorairmahAtmAno mahAjavAH .. 9\-46\-111 (62845) mahAbalA mahAvegA mahApAriShadAstathA . abhiShekaM kumArasya dR^iShTvA hR^iShTA raNapriyAH .. 9\-46\-112 (62846) ghaNTAjAlapinaddhA~NgA nanR^ituste mahaujasaH . ete chAnye cha bahavo mahApAriShadA nR^ipa .. 9\-46\-113 (62847) upatasthurmahAtmAnaM kArtikeyaM yashasvinam . divyAshchApyAntarikShAshcha pArthivAshchAnilopamAH .. 9\-46\-114 (62848) vyAdiShTA daivataiH shUrAH skandasyAnucharA.abhavan . tAdR^ishAnAM sahasrANi prayutAnyarbudAni cha . abhiShiktaM mahAtmAnaM parivAryopatasthire .. .. 9\-46\-115 (62849) iti shrImanmahAbhArate shalyaparvaNi hradapraveshaparvaNi ShaTchatvAriMsho.adhyAyaH .. 46 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes## 9\-46\-13 nAgarAjashcha vAmana iti kha.pAThaH .. 9\-46\-45 ghasaM tvAtighasaM chaiveti kha.pAThaH .. 9\-46\-46 ShaTchatvAriMsho.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 047 .. shrIH .. 9\.47\. adhyAyaH 47 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## kumAramAtR^igaNasya nAmakIrtanam .. 1 .. kumAreNa tArakAsuravadhaH krau~nchaparvatabhedanaM cha .. 2 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-47\-0 (62850) vaishampAyana uvAcha. 9\-47\-0x (5198) shR^iNu mAtR^igaNAnrAjankumArAnucharAnimAn . kIrtyamAnAnmayA vIra sapatnagaNasUdanAn .. 9\-47\-1 (62851) yashasvinInAM mAtR^INAM shR^iNu nAmAni bhArata yAbhirvAyaptAstrayolokAH kalyANIbhishcha bhAgashaH .. 9\-47\-2 (62852) prabhAvatI vishAlAkShI pAlitA gostAnI tathA . shrImatI bahulA chaiva tathaiva bahuputrikA .. 9\-47\-3 (62853) apsujAtA cha gopAlI bR^ihadambAlikA tathA . jayAvatI mAlatikA dhruvaratnA bhaya~NkarI .. 9\-47\-4 (62854) vasudAmA cha dAmA cha vishokA nandinI tathA . ekachUDA mahAchUDA chakranemishcha bhArata .. 9\-47\-5 (62855) uttejanI jayatsenA kamalAkShyatha shobhanA . shatru~njayA tathA chaiva krodhanA shalabhI kharI .. 9\-47\-6 (62856) mAdhavI shubhavaktrA cha tIrthasenishcha bhArata . gItapriyA cha kalyANI rudraromA.amitAshanA .. 9\-47\-7 (62857) meghasvanA bhogavatI subhrUshcha kanakAvatI . alAtAkShI vIryavatI vidyujjihvA cha bhArata .. 9\-47\-8 (62858) punnAvatI sunakShatrA kandarA bahuyojanA . santAnikA cha kauravya kamalA cha mahAbalA .. 9\-47\-9 (62859) sudAmA bahudAmA cha suprabhA cha yashasvinI . nR^ityapriyA cha rAjendra shatolUkhalamekhalA .. 9\-47\-10 (62860) shataghaNTA shatAnandA bhaganandA cha bhAvinI . vapuShmatI chandrashItA bhadrakAlI cha bhArata .. 9\-47\-11 (62861) R^ikShAmbikA niShkuTikA vAmA chatvaravAsinI . suma~NgalA svastimatI buddhikAmA jayapriyA .. 9\-47\-12 (62862) dhanadA suprasAdA cha bhavadA cha jaleshvarI . eDI bheDI sameDI cha vetAlajananI tathA .. 9\-47\-13 (62863) kaNDUtiH kAlikA chaiva devamitrA cha bhArata . vasushrIH koTarA chaiva chitrasenA tathA.achalA .. 9\-47\-14 (62864) kukkuTikA sha~NkhalikA tathA shakunikA nR^ipa . kuNDArikA kaukulikA kumbhikA.atha shatodarI .. 9\-47\-15 (62865) utkrAthinI jalelA cha mahAvegA cha ka~NkaNA . manojavA kaNTakinI praghasA pUtanA tathA .. 9\-47\-16 (62866) keshayantrI truTirvAmA kroshanA.atha taDitprabhA . mandodarI cha muNDI cha koTarA meghavAhinI .. 9\-47\-17 (62867) subhagA lambinI lambA tAmrachUDA vikAshinI . UrdhvaveNIdharA chaiva pi~NgAkShI lohamekhalA .. 9\-47\-18 (62868) pR^ithuvastrA madhulikA madhukumbhA tathaiva cha . pakShAlikA matkulikA jarAyurjarjarAnanA .. 9\-47\-19 (62869) khyAtA dahadahA chaiva tathA dhamadhamA nR^ipa . khaNDakhaNDA cha rAjendra pUShaNA maNikuTTikA .. 9\-47\-20 (62870) amoghA chaiva kauravya tathA lambapayodharA . veNuvINAdharA chaiva pi~NgAkShI lohamekhalA .. 9\-47\-21 (62871) shashokUlamukhI kR^iShNA kharaja~NghA mahAjavA . shishumAramukhI shvetA lohitAkShI vibhIShaNA .. 9\-47\-22 (62872) jaTAlikA kAmacharI dIrghajihvA balotkaTA . kAlehikA vAmanikA mukuTA chaiva bhArata .. 9\-47\-23 (62873) lohitAkShI mahAkAyA haripiNDA cha bhUmipa . ekatvachA sukusumA kR^iShNakarNI cha bhArata .. 9\-47\-24 (62874) kShurakarNI chatuShkarNI karNaprAvaraNA tathA . chatuShpathaniketA cha gokarNI mahiShAnanA .. 9\-47\-25 (62875) kharakarNI mahAkarNI bherIsvanamahAsvanA . sha~NkhakumbhashravAshchaiva bhagadA cha mahAbalA .. 9\-47\-26 (62876) gaNA cha sugaNA chaiva tathA bhItyatha kAmadA . chatuShpatharatA chaiva bhUtitIrthAnyagocharI .. 9\-47\-27 (62877) pashudA vittadA chaiva sukhadA cha mahAyashAH . payodA gomahiShadA savishAlA cha bhArata .. 9\-47\-28 (62878) pratiShThA supratiShThA cha rochamAnA surochanA . naukarNI mukhakarNI cha vishirA manthinI tathA .. 9\-47\-29 (62879) ekachandrA meghakarNA meghamAlA virochanA . etAshchAnyAshcha bahavo mAtaro bharatarShabha .. 9\-47\-30 (62880) kArtikeyAnuyAyinyo nAnArUpAH sahasrashaH . dIrghanakhyo dIrghadantyo dIrghatuNDshcha bhArata .. 9\-47\-31 (62881) sabalA madhurAshchaiva yauvanasthAH svala~NkR^itAH . mAhAtmyena cha saMyuktAH kAmarUpadharAstathA .. 9\-47\-32 (62882) nirmAsagAtryaH shvetAshcha tathA kA~nchanasannibhAH . kR^iShNameghanibhAshchAnyA dhUmnAshcha bharatarShabha .. 9\-47\-33 (62883) aruNAbhA mahAbhogA dIrghakeshyaH sitAmbarAH . UrdhvaveNIdharAshchaiva pi~NgAkShyo lambamekhalAH .. 9\-47\-34 (62884) lambodaryo lambakarNAstathA lambapayodharAH . tAmrAkShyastAmravarNAshcha haryakShyashcha tathA.aparAH .. 9\-47\-35 (62885) varadAH kAmachAriNyo nityaM pramuditAstathA . yAmyA raudrAstathA saumyAH kauberyo.atha mahAbalAH .. 9\-47\-36 (62886) vAruNyo.atha cha mAhendyastathA.a.agneyyaH parantapa . vAyavyashchAtha kaumAryo brAhmashcha bharatarShabha .. 9\-47\-37 (62887) vaiShNavyashcha tathA sauryo vArAhyashcha mahAbalAH . rUpeNApsarasAM tulyA manohAryo manoramAH .. 9\-47\-38 (62888) parapuShTopamA vAkye tatharddhyA dhanadopamAH . shakravIryopamA yuddhe dIptA vahnisamAstathA .. 9\-47\-39 (62889) shatruNAM vigrahe nityaM bhayadAstA bhavantyuta . kAmarUpadharAshchaiva jave vAyusamAstathA .. 9\-47\-40 (62890) achintyabalavIryAshcha tathA.achintyaparAkramAH . vR^ikShachatvaravAsinyashchatuShpathaniketanAH .. 9\-47\-41 (62891) guhAshmashAnavAsinyaH shailaprasravaNAlayAH . nAnAbharaNadhAriNyo nAnAmAlyAmbarAstathA .. 9\-47\-42 (62892) nAnAvichitraveShAshcha nAnAbhAShAstathaiva cha . ete chAnye cha mAtR^INAM gaNAH shatrubhaya~NkarAH .. 9\-47\-43 (62893) anujagmurmahAtmAnaM tridashendrasya sammate . tataH shaktyastramadadadbhagavAnpAkashAsanaH .. 9\-47\-44 (62894) guhAya rAjashArdUla vinAshAya suradviShAm . mahAsvanAM mahAghaNTAM dyotamAnAM sitaprabhAm .. 9\-47\-45 (62895) aruNAdityavarNAM cha patAkAM bharatarShabha . dadau pashupatistasmai sarvabhUtamahAchamUm .. 9\-47\-46 (62896) ugrAM nAnApraharaNAM tapovIryabalAnvitAm . ajeyAM svagaNairyuktAM nAmnA senAM dhana~njayAm .. 9\-47\-47 (62897) rudratulyabalairyuktAM yodhAnAmayutaistribhiH . na sA vijAnAti raNAtkadAchidvinivartitum .. 9\-47\-48 (62898) viShNurdadau vaijayantIM mAlAM balavivardhinIm . umA dadau virajasI vAsasI ravisaprabhe .. 9\-47\-49 (62899) ga~NgA kamaNDaluM divyamamR^itodbhavamuttamam . dadau prItyA kumArAya daNDaM chaiva bR^ihaspatiH .. 9\-47\-50 (62900) garuDo dayitaM putraM mayaraM chitrabarhiNam . aruNastAmrachUDaM cha pradadau charaNAyudham .. 9\-47\-51 (62901) ChAgaM tu varuNo rAjA balavIryasamanvitam . kR^iShNAjinaM tato brahmA brahmaNyAya dadau prabhuH . samareShu jayaM chaiva pradadau lokabhAvanaH .. 9\-47\-52 (62902) sainApatyamanuprApya skando devagaNasya ha . shushubhe jvalitorchiShmAndvitIya iva pAvakaH .. 9\-47\-53 (62903) tataH pAriShadaishchaiva mAtR^ibhishcha samanvitaH . yayau detyavinAshAya hlAdayansurapu~NgavAn .. 9\-47\-54 (62904) sA senA nairR^itI bhImA saghaNTochChritaketanA . sabherIsha~NkhamurajA sAyudhA sapatAkinI .. 9\-47\-55 (62905) shAradI dyaurivAbhAti jyotirbhiriva shobhitA .. 9\-47\-56 (62906) tato devanikAyAste nAnAbhUtagaNAstathA . vAdayAmAsuravyAgrA bherIH sha~NkhAMshcha puShkalAn .. 9\-47\-57 (62907) paTahAnjharjharAMshchaiva krakachAngoviShANikAn . ADambarAngomukhAMshcha DiNDimAMshcha mahAsvanAn .. 9\-47\-58 (62908) tuShTuvuste kumAraM tu sarve devAH savAsavAH . jagushcha devagandharvA nanR^itushchApsarogaNAH .. 9\-47\-59 (62909) tataH prIto mahAsenastridashebhyo varaM dadau . ripUndantA.asmi samare ye vo vadhachikIrShavaH .. 9\-47\-60 (62910) pratigR^ihya varaM devAstasmAdvibudhasattamAt . prItAtmAno mahAtmAno menire nihatAnripUn .. 9\-47\-61 (62911) sarveShAM bhUtasa~NghAnAM harShAnnAdaH samutthitaH . apUrayata lokAMstrInvare datte mahAtmanA .. 9\-47\-62 (62912) sa niryayau mahAseno mahatyA senayA vR^itaH . vadhAya yudhi daityAnAM rakShArthaM cha divokasAm .. 9\-47\-63 (62913) vyavasAyo jayo dharmaH siddhirlakShmIrdhR^itiH smR^itiH . mahAsenasya sainyAnAmagre jagmurnarAdhipa .. 9\-47\-64 (62914) sa tayA bhImayA devaH shulamudgarahastayA . jvalitAlAtadhAriNyA chitrAbharaNavarmayA .. 9\-47\-65 (62915) gadAmusalanArAchashaktitomaraharatayA . dR^iptasiMhaninAdinyA vinadya prayayau guhaH .. 9\-47\-66 (62916) `taM daShTvA sarvadaiteyA rAkShasA dAnavAstathA . vyadravanta dishaH sarvA bhayodvignAH samantataH .. 9\-47\-67 (62917) abhyadravanta devAstAnvividhAyudhapANayaH . dR^iShTvA cha sa tataH kruddhaH skandastejobalAnvitaH .. 9\-47\-68 (62918) shaktyastraM bhagavAnbhImaM punaHpunaravAkirat . AdadhachchAtmanastejo haviSheddha ivAnalaH .. 9\-47\-69 (62919) abhyasyamAne shaktyastre skandenAmitatejasA . ulkAjvAlA mahArAja papAta vasudhAtale .. 9\-47\-70 (62920) saMhAdayantashcha tathA nirghAtAshchApatankShipau . yathAntakAlasamaye sughorAH syustathA nR^ipa .. 9\-47\-71 (62921) kShiptA hyekA yadA shaktiH sughorA.analasUnunA . tataH koTyo viniShpetuH shaktInAM bharatarShabha .. 9\-47\-72 (62922) tataH prIto mahAseno jaghAna bhagavAnprabhuH . daityendraM tArakaM nAma mahAbalaparAkramam .. 9\-47\-73 (62923) vR^itaM daityAyutairvIrairbalibhirdashabhirnR^ipa . mahiShaM chAShTabhiH padmairvR^itaM sa~Nkhye nijaghnivAn .. 9\-47\-74 (62924) tripAdaM chAyutashatairjaghAna dashabhirvR^itam . hadodaraM nikharvaishcha vR^itaM dashabhirIshvaraH .. 9\-47\-75 (62925) jaghAnAnucharaiH sArdhaM vividhAyudhapANibhiH . tathA.akurvanta vipulaM nAdaM vadhyatsu shatruShu .. 9\-47\-76 (62926) kumArAnucharA rAjanpUrayanto disho dasha . nanR^itushcha vavalgushcha jahasushcha mudAnvitAH .. 9\-47\-77 (62927) shaktyastrasya tu rAjendra tato.archirbhiH samantataH . trailokyaM trAsitaM sarvaM jR^imbhamANAbhireva cha .. 9\-47\-78 (62928) dagdhAH sahasrasho daityA nAdaiH skandasya chApare . patAkayAvadhUtAshcha hatAH kechitsuradviShaH .. 9\-47\-79 (62929) kechiddhaNTAravatrastA niShedurvasudhAtale . kechitpraharaNaishChinnA viniShpeturgatAyuShaH .. 9\-47\-80 (62930) evaM suradviSho.anekAnbalavAnAtatAyinaH . jaghAna samare vIraH kArtikeyo mahAbalaH .. 9\-47\-81 (62931) bANo nAmAtha daiteyo baleH putro mahAbalaH . krau~nchaM parvatamAshritya devasa~NghAnabAdhata .. 9\-47\-82 (62932) tamabhyayAnmahAsenaH surashatrumudAradhIH . sa kArtikeyasya bhayAtkrau~nchaM sharaNamIyivAn .. 9\-47\-83 (62933) tataH krau~nchaM mahAmanyuH krau~nchanAdaninAditam . shaktyA bibheda bhagavAnkArtikeyo.agnidattayA .. 9\-47\-84 (62934) sasAlaskandhashabalaM trastavAnaravAraNam . pro~NkInoddhAntavihagaM viniShpatitapannagam .. 9\-47\-85 (62935) golA~NgUlarkShasa~Nghaishcha dravadbhiranunAditam . kura~NgamavinirghoShaninAditavanAntaram .. 9\-47\-86 (62936) viniShpatadbhiH sharabhaiH siMhaishcha sahasA drutaiH . shochyAmapi dashAM prApto rarAjeva saparvataH .. 9\-47\-87 (62937) vidyAdharAH samutpetustasya shR^i~NganivAsinaH . kinnarAshcha samudvignAH shaktipAtaravoddhatAH .. 9\-47\-88 (62938) tato daityA viniShpetuH shatasho.atha sahasrashaH . pradIptAtparvatashreShThAdvichitrAbharaNasrajaH .. 9\-47\-89 (62939) tAnnijaghnuratikramya kumArAjucharA mR^idhe . sa chaiva bhagavAnkruddho daityendrasya sutaM tadA .. 9\-47\-90 (62940) sahAnujaM jaghAnAshu vR^itraM devapatiryathA . bibheda krau~nchaM shaktyA cha pAvakiH paravIrahA .. 9\-47\-91 (62941) bahudhA chaikadhA chaiva kR^itvA.a.atmAnaM mahAbalaH . shaktiH kShiptA raNe tasya pANimeti punaH punaH .. 9\-47\-92 (62942) evamprabhAvo bhagavAMste bhUyashcha pAvakiH . shauryAddviguNayogena tejasA yashasA shriyA .. 9\-47\-93 (62943) krau~nchaste vinirbhinno daityAshcha shatasho hatAH .. 9\-47\-94 (62944) tataH sa bhagavAndevo nihatya vibudhadviShaH . sabhAjyamAno vibudhaiH paraM harShamavApa ha .. 9\-47\-95 (62945) tato dundubhayo rAjanneduH sha~NkhAshcha bhArata . mumuchurdevayoShAshcha puShpavarShamanuttamam . yoginAmIshvaraM devaM shatasho.atha sahasrashaH .. 9\-47\-96 (62946) divyagandhamupAdAya vavau puNyashcha mArutaH . gandharvAstuShTuvushchainaM yajvAnashcha maharShayaH .. 9\-47\-97 (62947) kechidanaM vyavasyAnti pitAmahasutaM prabhum . sanatkumAraM sarveShAM brahmayoniM tamagrajam .. 9\-47\-98 (62948) kechinmaheshvarasutaM kechitputraM vibhAvasoH . umAyAH kR^ittikAnAM cha ga~NgAyAshcha vadantyuta .. 9\-47\-99 (62949) ekadhA cha dvidhA chaiva chaturdhA cha mahAbalam . yoginAmIshvaraM devaM shatasho.atha sahasrashaH .. 9\-47\-100 (62950) etatte kathitaM rAjankArtikeyAbhiShechanam . shR^iNu chaiva sarasvatyAstIrthavaMshasya puNyatAm .. 9\-47\-1 (62951) babhUva tIrthapravaraM hateShu surashatruShu . kumAreNa mahArAja triviShTapamivAparam .. 9\-47\-2 (62952) aishvaryANi cha tatrastho dadAvIshaH pR^ithakpR^ithak . dadau nairR^itamukhyebhyastrailokyaM pAvakAtmajaH .. 9\-47\-3 (62953) evaM sa bhagavAMstasmiMstIrthe daityakulAntakaH . abhiShikto mahArAja devasenApatiH suraiH .. 9\-47\-4 (62954) aushanaM nAma tattIrthaM yatra pUrvamapAmpatiH . abhiShiktaH suragaNairvaruNo bharatarShabha .. 9\-47\-5 (62955) asmiMstIrthavare snAtvA skandaM chAbhyarchya lA~NgalI . brAhmaNebhyodadau rukmaM vAsAMsyAbharaNAni cha .. 9\-47\-6 (62956) uShitvA rajanIM tatra mAdhavaH paravIrahA . pUjyatIrthavaraM tachcha spR^iShTvA toyaM cha lA~NgalI .. 9\-47\-7 (62957) hR^iShTaH prItamanAshchaiva hyabhavanmAdhavottamaH . etatte sarvamAkhyAtaM yanmAM tvaM paripR^ichChasi .. 9\-47\-8 (62958) yathA.abhiShikto bhagavAnskando devaiH samAgataiH . `senAnIshcha kR^ito rAjanbAla eva mahAbalaH'.. .. 9\-47\-9 (62959) iti shrImanmahAbhArate shalyaparvaNi hradapraveshaparvaNi saptachatvAriMsho.adhyAyaH .. 47 .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 048 .. shrIH .. 9\.48\. adhyAyaH 48 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## devairvaruNasya jalAdhipatye.abhiShechanam .. 1 .. balabhadrasyAgnitIrthakauberatIrthagamanaM tanmahimAnuvarNanaM cha .. 2 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-16\-0 (62960) janamejaya uvAcha. 9\-16\-0x (5199) atyadbhutamidaM brahma~nshrutavAnasmi tattvataH . abhiShekaM kumArasya vistareNa yathAvidhi .. 9\-16\-1 (62961) yachChrutvA pUtamAtmAnaM vijAnAmi tapodhana . prahR^iShTAni cha romANi prasannaM cha mano mama .. 9\-16\-2 (62962) abhiShekaM kumArasya daityAnAM cha vadhaM tathA . shrutvA me paramA prItirbhUyaH kautUhalaM hi me .. 9\-16\-3 (62963) apAmpatiH kathaM hyasminnabhiShiktaH purA suraiH . tanme brUhi mahApraj~na kushalo hyasi sattama .. 9\-16\-4 (62964) vaishampAyana uvAcha. 9\-16\-5x (5200) shR^iNu rAjannidaM chitraM pUrvakAle yathA.abhavat .. 9\-16\-5 (62965) Adau kR^itayuge rAjanvartamAne yathAvidhi . varuNaM devatAH sarvAH sametyedamathAbruvan .. 9\-16\-6 (62966) yathA.asmAnsurarAT shakro bhayebhyaH pAti sarvadA . tathA tvamapi sarvAsAM saritAM vai patirbhava .. 9\-16\-7 (62967) vAsashcha te sadA deva sAgare makarAlaye . samudro.ayaM tava vashe bhaviShyati nadIpatiH .. 9\-16\-8 (62968) somena sArdhaM cha tava hAnivR^idvI bhaviShyataH . evamastviti tAndevAnvaruNo vAkyamabravIt .. 9\-16\-9 (62969) samAgamya tataH sarve varuNaM sAgarAlayam . apAmpatiM prachakrurhi vidhidR^iShTena karmaNA .. 9\-16\-10 (62970) abhiShichya tato devA varuNaM yAdasAmpatim . jagmuH svAnyeva sthAnAni pUjayitvA jaleshvaram .. 9\-16\-11 (62971) abhiShiktastato devairvaruNo.api mahAyashAH . saritaH sAgarAMshchaiva nadAMshchApi sarAMsi cha . pAlayAmAsa vidhinA yathA devA~nshatakratuH .. 9\-16\-12 (62972) tatastratrApyupaspR^ishya dattvA cha vividhaM vasu . agnitIrthaM mahAprAj~no jagAmAtha pralambahA . naShTo na dR^ishyate yatra shamIgarbhe dutAshanaH .. 9\-16\-13 (62973) lokAlokavinAshe cha prAdurbhUte tadA.anagha . upatasthuH surA yatra sarvalokapitAmaham .. 9\-16\-14 (62974) agniH pranaShTo bhagavAnkAraNaM cha na vidmahe . sarvabhUtakShayo rAjansampAdaya vibho.analam .. 9\-16\-15 (62975) janamejaya uvAcha. 9\-16\-16x (5201) kimarthaM bhagavAnagniH pranaShTo lokabhAvanAH . vij~nAtashcha kathaM devaistanmamAchakShva tattvataH .. 9\-16\-16 (62976) vaishampAyana uvAcha. 9\-16\-17x (5202) bhR^igoH shApAdbhR^ishaM bhIto jAtavedAH pratApavAn . shamIgarbhamathAsAdya nanAsha bhagavAMstataH .. 9\-16\-17 (62977) pranaShTe tu tadA vahnau devAH sarve savAsavAH . anvaiShanta tadA naShTaM jvalanaM bhR^ishaduHkhitAH .. 9\-16\-18 (62978) tato.agnitIrthamAsAdya shamIgarbhasthameva hi . dadR^ishurjvalanaM tatra vasamAnaM yathAvidhi .. 9\-16\-19 (62979) devAH sarve naravyAghra bR^ihaspatipurogamAH . jvalanaM taM samAsAdya prItA.abhUvansavAsavAH .. 9\-16\-20 (62980) punaryathAgataM jagmuH sarvabhakShashcha so.abhavat . bhR^igoH shApAnmahAbhAga yaduktaM brahmavAdinA .. 9\-16\-21 (62981) tatrApyAplutya matimAnbrahmashApAnmumocha ha .. 9\-16\-22 (62982) tatrAplutya tato brahmA saha devaiH prabhuH purA . sasarja chAnnAni tathA devatAnAM yathAvidhi .. 9\-16\-23 (62983) tatra snAtvA cha dattvA cha vasUni vividhAni cha . kauberaM prayayau tIrthaM yatra taptvA mahattapaH .. 9\-16\-24 (62984) dhanAdhipatyaM samprApto rAjannailabilaH prabhuH .. 9\-16\-25 (62985) tatrasthameva taM rAjandhanAni nidhayastathA . upataddhaturnarashreShTha tattIrthaM lA~NgalI balaH .. 9\-16\-26 (62986) gatvA snAtvA cha vidhivadbrAhmaNebhyo dhanaM dadau . dadR^ishe tatra tatsthAnaM kaubere kAnanottame .. 9\-16\-27 (62987) purA yatra tapastaptaM vipulaM sumahAtmanA . yakSharAj~nA kubereNa varA labdhAshcha puShkalAH .. 9\-16\-28 (62988) dhanAdhipatyaM sakhyaM cha rudreNAmitatejasA . suratvaM lokapAlatvaM putraM cha nalakUbaram .. 9\-16\-29 (62989) yatra lebhe mahAbAho dhanAdhipatira~njasA . abhiShiktashcha tatraiva samAgamya marudgaNaiH .. 9\-16\-30 (62990) vAhanaM chAsya taddattaM haMsayuktaM manojavam . vimAnaM puShpakaM divyaM nairR^itaishvaryameva cha .. 9\-16\-31 (62991) tatrAplutya balo rAjandattvA dAyAMshcha puShkalAn . jagAma tvarito rAmastIrthaM svetAnulepanaH .. 9\-16\-32 (62992) niShevitaM sarvasatvairnAmnA badarapAchanam . nAnartukavanopetaM sadA puShpaphalaM shubham .. .. 9\-16\-33 (62993) iti shrImanmahAbhArate shalyaparvaNi hradapraveshaparvaNi aShTachatvAriMsho.adhyAyaH .. 48 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes## 9\-16\-25 ailabilaH kuberaH .. 9\-16\-48 aShTachatvAriMsho.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 049 .. shrIH .. 9\.49\. adhyAyaH 49 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## balarAmasya badarapAchanatIrthagamanam .. 1 .. shrutAvatyarundhatyormahimAnuvarNanam .. 2 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-49\-0 (62994) vaishampAyana uvAcha. 9\-49\-0x (5203) tatastIrthavaraM rAmo yayau badarapAchanAm . tapasvisiddhacharitaM yatra kanyA dhR^itavratA .. 9\-49\-1 (62995) bharadvAjasya duhitA rupeNApratimA bhuvi . shrutAvatI nAma vibho kumArI brahmachAriNI .. 9\-49\-2 (62996) tapashchachAra sAtyugraM niyamairbahubhirvR^itA . bhartA me devarAjaH syAditi nishchitya bhAminI .. 9\-49\-3 (62997) samAstasyA vyatikrAntA bahvyaH kurukulodvaha . charantyA niyamAMstAMstAMstrIbhistIvrAnsudushcharAn .. 9\-49\-4 (62998) tasyAstu tena vR^ittena tapasA cha vishAmpate . bhaktyA cha bhagavAnprItaH parayA pAkashAsanaH .. 9\-49\-5 (62999) AjagAmAshramaM tasyAstridashAdhipatiH prabhuH . AsthAya rUpaM viprarShervasiShThasya mahAtmanaH .. 9\-49\-6 (63000) sA taM dR^iShTvogratapasaM vasiShThaM tapatAM varam . AchArairmunibhirdR^iShTaiH pUjayAmAsa bhArata .. 9\-49\-7 (63001) uvAcha niyamaj~nA cha kalyANI sA priyaMvadA . bhagavanmunishArdUla kimAj~nApayasi prabho .. 9\-49\-8 (63002) sarvamadya yathAshakti tava dAsyAmi suvrata . shaktrabhaktyA cha te pANiM na dAsyAmi katha~nchana .. 9\-49\-9 (63003) vrataishcha niyamaishchaiva tapasA cha tapodhana . shakrastoShayitavyo vai mayA tribhuvaneshvaraH .. 9\-49\-10 (63004) ityukto bhagavAndevaH smayanniva nirIkShya tAm . uvAcha niyamaM j~nAtvA sAMtvayanniva bhArata .. 9\-49\-11 (63005) ugraM tapashcharasi vai viditA me.asi suvrate . yadarthamayamArambhastava kalyANi hR^idgataH .. 9\-49\-12 (63006) tachcha sarvaM yathAbhUtaM bhaviShyati varAnane . tapasA labhyate sarvaM yathAbhUtaM bhaviShyati .. 9\-49\-13 (63007) yathA sthAnAni divyAni vibudhAnAM shubhAnane . tapasA tAni prApyANi tapomUlaM mahAtsukham .. 9\-49\-14 (63008) iti kR^itvA tapo ghoraM dehaM sannyasya mAnavAH . devatvaM yAnti kalyANi shR^iNuShvaikaM vacho mama .. 9\-49\-15 (63009) pa~ncha chaitAni subhage badarANi shubhavrate . pachetyuktvA tu bhagavA~njagAma balasUdanaH .. 9\-49\-16 (63010) Amantrya tAM tu kalyANIM tato japyaM jajApa saH . avidUre tatastasmAdAshramAttIrthamuttamam .. 9\-49\-17 (63011) tachcha tIrthaM mahArAja yatra japyaM jajApa saH . indratIrthetivikhyAtaM triShu lokeShu mAnada .. 9\-49\-18 (63012) tasya jij~nAsanArthaM sa bhagavAnpAkashAsanaH . badarANAmapachanaM chakAra vibudhAdhipaH .. 9\-49\-19 (63013) tataH prataptA sA rAjanvAgyatA vigataklamA . tatparA shuchisaMvItA pAvake samadhishrayat . apachadrAjashArdUla badarANi mahAvratA .. 9\-49\-20 (63014) tasyAH pachantyAH sumahAnkAlo.agAtpuruSharShabha . na cha sma tAnyapachyanta dinaM cha kShayamabhyagAt .. 9\-49\-21 (63015) hutAshanena dagdhashcha yastasyAH kAShThasa~nchayaH . akAShThamagniM sA dR^iShTvA svasharIramathAdahat .. 9\-49\-22 (63016) pAdau prakShipya sA pUrvaM pAvake chArudarshanA . dagdhau dagdhau punaH pAdAvupAvartayatAnagha .. 9\-49\-23 (63017) charaNe dahyamAne cha nAchintayadaninditA . duHkhaM kamalapatrAkShI maharShipriyakAmyayA .. 9\-49\-24 (63018) na vaimanasyaM tasyAstu mukhabhedo.athavA.abhavat . sharIramagninA dIpya jalamadhye yathA sthitA .. 9\-49\-25 (63019) tachchAsyAH pachane yatnaM na nyavartata bhArata . sarvathA badarANyeva paktavyAnIti kanyakA .. 9\-49\-26 (63020) sA tanmanasi kR^itvaiva maharShervachanaM shubhA . apachadbadarANyeva na chApachyanta bhArata .. 9\-49\-27 (63021) tasyAstu charaNau vahnirdadAha bhagavAnsvayam . na cha tasyA manoduHkhaM svalpamapyabhavattadA .. 9\-49\-28 (63022) atha tatkarma dR^iShTvA.asyAH prItastribhuvaneshvaraH . tataH sandarshayAmAsa kanyAyai rUpamAtmanaH .. 9\-49\-29 (63023) uvAcha cha surashreShThastAM kanyAM sudR^iDhavratAm . prIto.asmi te shubhe bhaktyA tapasA niyamena cha .. 9\-49\-30 (63024) tasmAdyo.abhimataH kAmaH sa te sampatsyate shubhe . dehaM tyaktvA mahAbhAge tridive mayi vatsyasi .. 9\-49\-31 (63025) idaM cha te tIrthavaraM sthiraM loke bhaviShyati . sarvapApApahaM subhru nAmnA badarapAchanam . vikhyAtaM triShu lokeShu brahmarShibhirabhiplutam .. 9\-49\-32 (63026) asminkhalu mahAbhAge shubhe tIrthavare.anaghe . tyaktvA saptarShayo jagmurhimavantamarundhatIm .. 9\-49\-33 (63027) tataste vai mahAbhAgA gatvA tatra susaMshitAH . vR^ittyarthaM phalamUlAni samAhartuM yayuH kila .. 9\-49\-34 (63028) teShAM vR^ittyarthinAM tatra vasatAM himavadvane . anAvR^iShTiranuprAptA tadA dvAdashavArShikI .. 9\-49\-35 (63029) te kR^itvA chAshramaM tatra nyavasanta tapasvinaH . arundhatyapi kalyANI taponityA.abhavattadA .. 9\-49\-36 (63030) arundhatIM tato dR^iShTvA tIvraM niyamamAsthitAm . athAgamattrinayanaH suprIto varadastadA .. 9\-49\-37 (63031) brAhmaM rUpaM tataH kR^itvA mahAdevo mahAyashAH . tAmabhyetyAbravIddevo bhikShAmichChAmyahaM shubhe .. 9\-49\-38 (63032) pratyuvAcha tataH sA taM brAhmaNaM chArudarshanA . kShINo.annasa~nchayo vipra badarANIha bhakShaya .. 9\-49\-39 (63033) tato.abravInmahAdevaH pachasvaitAni suvrate . ityuktA sA.apachattAni brAhmaNapriyakAmyayA . adhishritya samiddhe.agnau badarANi yashasvinI .. 9\-49\-40 (63034) divyA manoramAH puNyAH kathAH shushrAva sA tadA . atItA sA tvanAvR^iShTirghorA dvAdashavArShikI .. 9\-49\-41 (63035) anashnantyAH pachantyAshcha shR^iNvantyAshcha kathAH shubhAH . dinopamaH sa tasyAtha kAlo.atItaH sudAruNaH .. 9\-49\-42 (63036) tatastu munayaH prAptAH phalAnyAdAya parvatAt . tataH sa bhagavAnprItaH provAchArundhatIM tataH .. 9\-49\-43 (63037) upasarpasva dharmaj~ne yathApUrvamimAnR^iShIn . prIto.asmi tava dharmaj~ne tapasA niyamena cha .. 9\-49\-44 (63038) tataH sandarshayAmAsa svarUpaM bhagavAnharaH . tato.abravIttadA tebhyastasyAshcha charitaM mahat .. 9\-49\-45 (63039) bhavadbhirhimavatpR^iShThe yattapaH samupArjitam . asyAscha yattapo viprA na samaM tanmataM mama .. 9\-49\-46 (63040) anayA hi tapasvinyA tapastaptaM sudushcharam . anashnantyA pachantyA cha samA dvAdasha pAritAH .. 9\-49\-47 (63041) tataH provAcha bhagavAMstAmevArundhatIM punaH . varaM vR^iNIShva kalyANi yatte.abhilaShitaM hR^idi .. 9\-49\-48 (63042) sA.abravItpR^ithutAmrAkShI devaM saptarShisaMsadi . bhagavAnyadi me prItastIrthaM syAdidamadbhutam .. 9\-49\-49 (63043) siddhadevarShidayitaM nAmnA badarapAchanam . tathA.asmindevadevesha trirAtramuShitaH shuchiH .. 9\-49\-50 (63044) prApnuyAdupavAsena phalaM dvAdashavArShikam . evamastviti tAM devaH pratyuvAcha tapasvinIm .. 9\-49\-51 (63045) saptarShibhiH stuto devastato lokaM yayau tadA . R^iShayo vismayaM jagmustAM dR^iShTvA chApyarundhatIm . ashrAntAM chAvivarNAM cha kShutpipAsA.asamAyutAm .. 9\-49\-52 (63046) evaM siddhiH parA prAptA arundhatyA vishuddhayA . yathA tvayA mahAbhAge madarthe saMshitavrate .. 9\-49\-53 (63047) visheSho hi tvayA bhadre vrate hyasminsamarpitaH . tathA chedaM dadAmyadya niyamena sutoShitaH . visheShaM tava kalyANi prayachChAmi varaM vare .. 9\-49\-54 (63048) arundhatyA varastasyA yo datto vai mahAtmanA . tasya chAhaM prabhAvena tava kalyANi tejasA . pravakShyAmi paraM bhUyo varamatra yathAvidhi .. 9\-49\-55 (63049) yastvekAM rajanIM tIrthe vatsyate susamAhitaH . sasnAtvA prApsyate lokAndehanyAsAtsudurlabhAn .. 9\-49\-56 (63050) ityuktvA bhagavAndevaH sahasrAkShaH pratApavAn . shrutAvatIM tataH puNyAM jagAma tridivaM punaH .. 9\-49\-57 (63051) gate vajradhare rAjaMstatra varShaM papAta ha . puShpANAM bharatashreShTha divyAnAM puNyagandhinAm .. 9\-49\-58 (63052) davadundubhayashchApi nedustatra mahAsvanAH . mArutashcha vavau puNyaH puNyagandho vishAmpate .. 9\-49\-59 (63053) utsR^ijya tu shubhA dehaM jagAmAsya cha bhAryatAm . tapasogreNa taM labdhvA tena reme sahAchyuta .. 9\-49\-60 (63054) janamejaya uvAcha. 9\-49\-61x (5204) kA tasyA bhagavanmAtA kva saMvR^iddhA cha shobhanA . shrotumichChAmyahaM vipra paraM kautUhalaM hi me .. 9\-49\-61 (63055) vaishampAyana uvAcha. 9\-49\-62x (5205) bharadvAjasya viprarSheH skannaM reto mahAtmanaH . dR^iShTvA.apsarasamAyAntI ghR^itAchIM pR^ithalochanAm .. 9\-49\-62 (63056) sa tu jagrAha tadretaH kareNa japatAM varaH . tadA.apatatparNapuTe tatra sA sambhavatsutA .. 9\-49\-63 (63057) tasyAstu jAtakarmAdi kR^itvA sarvaM tapodhanaH . nAma chAsyAH sa kR^itavAnbharadvAjo mahAmuniH .. 9\-49\-64 (63058) shrutAvatIti dharmAtmA devarShigaNasaMsadi . sve cha tAmAshrame nyasya jagAma himavadvanam .. 9\-49\-65 (63059) tatrApyupaspR^ishya mahAnubhAvo vasUni dattvA cha mahAdvijebhyaH . jagAma tIrthaM susamAhitAtmA shakrasya vR^iShNipravarastadAnIm .. .. 9\-49\-66 (63060) iti shrImanmahAbhArate shalyaparvaNi hradapraveshaparvaNi ekonapa~nchAsho.adhyAyaH .. 49 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes## 9\-49\-23 upAvartayata agre.agre prasAritavatI .. 9\-49\-26 tachchAsyA vachanaM nityamavartadvR^idi bhArata iti jha.pAThaH .. 9\-49\-49 ekonapa~nchAsho.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 050 .. shrIH .. 9\.50\. adhyAyaH 50 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## balabhadrasyeradratIrthAdigamanam .. 1 .. tattattIrthamAhAtmyakathanam .. 2 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-50\-0 (63061) vaishampAyana uvAcha. 9\-50\-0x (5206) indratIrthaM tato gatvA yadUnAM pravaro balI . viprebhyo dhanaratnAni dadau snAtvA yathAvidhi .. 9\-50\-1 (63062) tatra hyamararAjo vai Ije kratushatena ha . bR^ihaspateshcha deveshaH pradadau vipulaM dhanam .. 9\-50\-2 (63063) anargalAnsajArUthyAnsarvAnvividhadakShiNAn . Ajahara kratUMstatra yathoktaM vedapAragaiH .. 9\-50\-3 (63064) tAnkratUnbharatashreShTha shatakR^itvo mahAdyutiH . pUrayAmAsa vidhivattataH khyAtaH shatakratuH .. 9\-50\-4 (63065) tasya nAmnA tu tattIrthaM shivaM puNyaM sanAtanam . indratIrthamiti khyAtaM sarvapApapramochanam .. 9\-50\-5 (63066) upaspR^ishya cha tatrApi vidhivanmusalAyudhaH . brAhmaNAnpUjayitvA cha pAnAchChAdunabhojanaiH .. 9\-50\-6 (63067) shubhaM tIrthavaraM tasmAdrAmatIrthaM jagAma ha . yatra rAmo mahAbhAgo bhArgavaH sumahAtapAH .. 9\-50\-7 (63068) asakR^itpR^ithivIM kR^itvA hatakShatriyapu~NgavAm . upAdhyAyaM puraskR^itya kAshyapaM munisattamam .. 9\-50\-8 (63069) ayajadvAjapeyena so.ashvamedhashatena cha . pradadau dakShiNArthaM cha pR^ithivIM sAgarAmbarAm .. 9\-50\-9 (63070) rAmo dattvA dhanaM tatra dvijebhyo janamejaya . upaspR^ishya yathAnyAyaM pUjayitvA tathA dvijAn .. 9\-50\-10 (63071) puNyatIrthe shubhe deshe vasu dattvA halAyudhaH . munIMshchaivAbhivAdyAtha yamunAtIrthamAgamat . yatrAnayAmAsa tadA rAjasUyamapAmpatiH .. 9\-50\-11 (63072) diteH sutAnmahAbhAgo varuNo vai sitaprabhaH . yatra nirjitya sa~NgrAme mAnuShAndAnavAMstathA . gandharvAnrAkShasAMshchaiva varuNaH paravIrahA .. 9\-50\-12 (63073) tasminkratuvare vR^itte sa~NgrAmaH samajAyata . devAnAM dAnavAnAM cha trailokyasya bhayAvahaH .. 9\-50\-13 (63074) rAjasUye kratushreShThe nivR^itte janamejaya . jAyate sumahAghoraH saMkShayaH kShatriyAnprati .. 9\-50\-14 (63075) halAyudhastadA rAmastasmiMstIrthavare shubhe . tatrasnAtvA cha dattvA cha dvijebhyo vasu mAdhavaH .. 9\-50\-15 (63076) vanamAlI tato hR^iShTaH stUyamAno dvijAtibhiH . tasmAdAdityatIrthaM cha jagAma kamalekShaNaH .. 9\-50\-16 (63077) yatreShTvA bhagavA~njyotirbhAskaro rAjasattama . jyotiShAmAdhipatyaM cha prabhAvaM chAbhyapadyata .. 9\-50\-17 (63078) tasyA nadyAstu tIre vai sarve devAH savAsavAH . vishvedevAH samaruto gandharvApsarasashcha ha .. 9\-50\-18 (63079) dvaipAyanaH shukashchaiva kR^iShNashcha madhusUdanaH . yakShAshcha rAkShasAshchaiva pishAchAshcha vishAmpate .. 9\-50\-19 (63080) ete chAnye cha bahavo yogasiddhAH sahasrashaH . tasmiMstIrthe sarasvatyAH shive puNye parantapa .. 9\-50\-20 (63081) tatra hatvA purA viShNurasurau madhukaiTabhau . Aplutya bharatashreShTha tIrthapravara uttame .. 9\-50\-21 (63082) dvaipAyanashcha dharmAtmA tatraivAplutya bhArata . samprAptaH paramaM yogaM siddhiM cha paramAM gataH .. 9\-50\-22 (63083) asito devalashchaiva tasminneva mahAtapAH . paramaM yogamAsthAya R^iShiryogamavAptavAn .. .. 9\-50\-23 (63084) iti shrImanmahAbhArate shalyaparvaNi hradapraveshaparvaNi pa~nchAsho.adhyAyaH .. 50 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes## 9\-50\-1 AnayAmAsa munInityanuShajjyate . rAjasUyaM kartumiti sheShaH .. 9\-50\-50 pa~nchAshattamo.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 051 .. shrIH .. 9\.51\. adhyAyaH 51 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## devalajaigIShavyayoshcharitrakIrtanam .. 1 .. balabhadrasyAdityatIrthAtsomatIrthagamanam .. 2 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-51\-0 (63085) vaishampAyana uvAcha. 9\-51\-0x (5207) tasminneva tu dharmAtmA vasati sma tapodhanaH . gArhisthyaM dharmamAsthAya hyasito devalaH purA .. 9\-51\-1 (63086) dharmanityaH shuchirdAnto yaj~nashIlo mahAtapAH . karmaNA manasA vAchA samaH sarveShu jantuShu .. 9\-51\-2 (63087) akrodhano mahArAja tulyanindAtmasaMstutiH . priyApriye tulyavR^ittiryamavatsamadarshanaH .. 9\-51\-3 (63088) kA~nchane loShThake chaiva samadarshI mahAtapAH . devAnapUjayannityamatithIMshcha dvijaiH saha . brahmacharyarato nityaM sadA dharmaparAyaNaH .. 9\-51\-4 (63089) tato.abhyetya mahAbhAga yogamAsthAya bhikShukaH . jaigIShavyo munirdhImAMstasmiMstIrthe samAhitaH .. 9\-51\-5 (63090) devalasyAshrame rAjannyavasatsa mahAdyutiH . yoganityo mahArAja siddhiM prApto mahAtapAH .. 9\-51\-6 (63091) taM tatra vasamAnaM tu jaigIShavyaM mahAmunim . devalo darshayanneva naivAyu~njata dharmataH .. 9\-51\-7 (63092) evaM tayormahArAja dIrghakAlo vyatikramat .. 9\-51\-8 (63093) jaigIShavyo munistaM tu dadarshAtha sa kevalam . AhArakAle matimAnparivrAD jamejaya .. 9\-51\-9 (63094) upAtiShThata dharmaj~no bhaikShakAle sa devalam . gauravaM paramaM chakre prItiM cha vipulAM tathA .. 9\-51\-10 (63095) devalastu yathAshakti pUjayAmAsa bhArata . R^iShidR^iShTena vidhinA samA bahIH samAhitaH .. 9\-51\-11 (63096) kadAchittasya nR^iyate devalasya mahAtmanaH . chintA sumahatI jAtA muniM dR^iShTvA mahAdyutim .. 9\-51\-12 (63097) samAstu samatikrAntA bahvyaH pUjayato mama . na chAyamalaso bhikShurabhyabhAShata ki~nchana .. 9\-51\-13 (63098) evaM vigaNayanneva sa jagAma mahodadhim . antarikShacharaH shrImAnkalashaM gR^ihya devalaM .. 9\-51\-14 (63099) gachChanneva sa dharmAtmA samudraM saritAM parim . jaigIShavyaM tato.apashyadrataM prAgeva bhArata .. 9\-51\-15 (63100) tataH savismayashchintAM jagAmAthAmitaprabhaH . kathaM sikShurachaM prAptaH samudre snAta eva cha .. 9\-51\-16 (63101) ityevaM chintayAmAsa maharShirasitastadA . snAtvA sakhudre vidhivachChuchirjapyaM jajApa saH .. 9\-51\-17 (63102) kR^itaja##xxxxx## shrImAnAshrayaM cha jagAma ha . ##xxxxxxxxxx## gR^ihItvA janamejaya .. 9\-51\-18 (63103) tataH sa pravishanneva svamAshramapadaM muniH . ##xxxxxxxxx## tatra jaigIShavyamapashyata .. 9\-51\-19 (63104) na vyAharati chaivenaM jaigIShavyaH katha~nchana . ##xxxxxxxx## vasati sma mahAtapAH .. 9\-51\-20 (63105) taM dR^iShTvA chAplutaM toye sAmare sAgaropamam . praviShTa##xxxxx## chApi pUrvameva dadarsha saH .. 9\-51\-21 (63106) ##xxxxx## devalo rAjaMshchintayAmAsa buddhimAn . ##xxxxxxx## tapaso jaigIShavyAsva yogajam .. 9\-51\-22 (63107) chintayAmAsa rAjendra tadA sa munisattamaH . mayA dR^iShTaH samudre cha Ashrame cha kathaMnvayam .. 9\-51\-23 (63108) evaM vigaNayanneva sa munirmantrapAragaH . utpapAtAshramAttasmAdantarikShaM vishAmpate . jij~nAsArthaM tadA bhikShorjaigIShavyasya devalaH .. 9\-51\-24 (63109) so.antarikShacharAnsiddhAnsamapashyatsamAhitAn . jaigIShavyaM cha taiH siddhaiH pUjyamAnamapashyata .. 9\-51\-25 (63110) tato.asitaH susaMrabdho vyavasAyI dR^iDhavrataH . apashyadvai divaM yAtaM jaigIShavyaM sa devalaH .. 9\-51\-26 (63111) tasmAchcha pitR^ilokaM taM vrajantaM so.anvapashyata . pitR^ilokAchcha taM yAtaM yAmyaM lokamapashyata .. 9\-51\-27 (63112) `tasmAdAdityalokaM cha vrajantaM so.anvapashyata.' tasmAdapi samutpatya somalokamabhiShTutam . vrajantamanvapashyatsa jaigIShavyaM sa devalaH .. 9\-51\-28 (63113) lokAnsamutpatantaM tu shubhAnekAntayAjinAm . tato.agnihotriNAM lokAMstatashchApyutpapAta ha .. 9\-51\-29 (63114) darshaM cha paurNamAsaM cha ye yajanti tapodhanAH . tebhyaH sa dadR^ishe dhImA.NllokebhyaH pashuyAjinAm . vrajantaM lokamamalamapashyaddevapUjitam .. 9\-51\-30 (63115) chAturmAsyairbahuvidhairyajante ye tapodhanAH . teShAM sthAnaM tato yatAM tathA.agniShTomayAjinAm .. 9\-51\-31 (63116) agniShTutena cha tathA ye yajanti tapodhanaH . tatsthAnamanusamprAptamanvapashyata devalaH .. 9\-51\-32 (63117) vAjapeyaM kratuvaraM tathA bahusuvarNakam . Aharanti mahAprAj~nAsteShAM lokeShvapashyata .. 9\-51\-33 (63118) yajante rAjasUyena puNDarIkeNa chaiva ye . teShAM lokeShvapashyachcha jaigIShavyaM sa devalaH .. 9\-51\-34 (63119) ashvamedhaM kratuvaraM naramedhaM tathaiva cha . Aharanti narashreShThAsteShAM lokeShvapashyata .. 9\-51\-35 (63120) sarvamedhaM cha duShprApaM tathA sautrAmaNiM cha ye . teShAM lokeShvapashyachcha jaigIShavyaM sa devalaH .. 9\-51\-36 (63121) dvAdashAhaishcha satraishcha yajante vividhairnR^ipa . teShAM lokeShvapashyachcha jaigIShavyaM sa devalaH .. 9\-51\-37 (63122) maitrAvaruNayorlokAnAdityAnAM tathaiva cha . salokatAmanuprAptamapashyata tato.asitaH .. 9\-51\-38 (63123) rudrANAM cha vasUnAM cha sthAnaM yachcha bR^ihaspateH . tAniM sarvANyatItaM cha samapashyattato.asitaH .. 9\-51\-39 (63124) Aruhya cha gavAM lokaM prayAntaM brahmasatriNAm . lokAnapashyadgachChantaM jaigIShavyaM tato.asitaH .. 9\-51\-40 (63125) trIllo.NkAnpravarAnvipramutpatantaM svatejasA . pativratAnAM lokAMshcha vrajantaM so.anvapashyata .. 9\-51\-41 (63126) tato munivaraM bhUyo jaigIShavyamathAsitaH . nAnvapashyata lokasthamantarhitamarindama .. 9\-51\-42 (63127) so.achintayanmahAbhAgo jaigIShavyasya devalaH . prabhAvaM suvratatvaM cha siddhiM yogasya chAtulAm .. 9\-51\-43 (63128) asito.apR^ichChata tadA siddhA.NllokeShu sattamAn . prayataH prA~njalirbhUtvA dhIrastAnbrahmachAriNaH .. 9\-51\-44 (63129) jaigIShavyaM na pashyAmi taM shaMsantu tapodhanAH . etadichChAmyahaM shrotuM paraM kautUhalaM hi me .. 9\-51\-45 (63130) siddhA UchuH. 9\-51\-46x (5208) shR^iNu devala bhUtArthaM shaMsatAM no dR^iDhavrata . jaigIShavyo gato lokaM shAshvataM brahmaNokShayam .. 9\-51\-46 (63131) vaishampAyana uvAcha. 9\-51\-47x (5209) sa shrutvA vachanaM teShAM siddhAnAM brahmachAriNAm . asitA devalastUrNamutpapAta papAta cha .. 9\-51\-47 (63132) tataH siddhAsta Uchurhi devalaM punareva ha . na devalagatistatra tava gantuM tapodhana . brahmaNaH sadane vipra jaigIShavyo yadAptavAn .. 9\-51\-48 (63133) vaishampAyana uvAcha. 9\-51\-49x (5210) teShAM tadvachanaM shrutvA siddhAnAM devalaH punaH . AnupUrvyeNa lokAMstAnsarvAnavatatAra ha .. 9\-51\-49 (63134) svamAshramapadaM puNyamAjagAma pata~Ngavat . pravishanneva chApashyajjaigIShavyaM sa devalaH .. 9\-51\-50 (63135) tato buddhyA vyagaNayaddevalo dharmayuktayA . dR^iShTvA prabhAvaM tapaso jaigIShavyasya yogajam .. 9\-51\-51 (63136) tato.abravinmahAtmAnaM jaigIShavyaM sa devalaH . vinayAvanato rAjannupasarpya mahAmunim . mokShadharmaM samAsthAtumichCheyaM bhagavannaham .. 9\-51\-52 (63137) tasya tadvachanaM shrutvA upadeshaM chakAra saH . vidhiM yogasya paramaM kAryAkAryasya shAstrataH .. 9\-51\-53 (63138) sannAye kR^itabuddhiM taM tato dR^iShTvA mahAtapAH . sarvAshchAsya kriyAshchakre vidhidR^iShTena karmaNA .. 9\-51\-54 (63139) sannyAse kR^itabuddhiM taM bhUtAni pitR^ibhiH saha . tato dR^iShTvA praruruduH ko.asmAnsaMvibhajiShyati .. 9\-51\-55 (63140) devalastu vachaH shrutvA bhUtAnAM karuNaM tathA . disho dasha vyAharatAM mokShaM tyaktuM mano dadhe .. 9\-51\-56 (63141) tatastu phalamUlAni pavitrANi cha bhArata . puShpANyoShadhayashchaiva rorUyante sahasrashaH .. 9\-51\-57 (63142) punarno devalaH kShudro nUnaM Chetsyati durmatiH . abhayaM sarvabhUtebhyo yo dattvA nAvabudhyate .. 9\-51\-58 (63143) tato bhUyo vyagaNayatsvabuddhyA munisattamaH . mokShe gArhasthyadharme vA kinnu shreyaskaraM bhavet .. 9\-51\-59 (63144) iti nishchitya manasA devalo rAjasattama . tyaktvA gArhasthyadharmaM sa mokShadharmamarochayat .. 9\-51\-60 (63145) evamAdIni sa~nchintya devalo nishchayAnvitaH . prAptavAnparamAM siddhiM paraM yogaM cha bhArata .. 9\-51\-61 (63146) tato devAH samAgamya bR^ihaspatipurogamAH . jaigIShavyaM tapashchAsya prashaMsanti tapasvinaH .. 9\-51\-62 (63147) athAbravIdR^iShivaro devAnvai nAradastathA . jaigIShavye tapo nAsti vismApayati yo.asitam .. 9\-51\-63 (63148) tamevaMvAdinaM dhIraM pratyUchuste divaukasaH . naivamityeva shaMsanto jaigIShavyaM mahAmunim .. 9\-51\-64 (63149) nAtaH parataraM ki~nchittulyamasti prabhAvataH . tejasastapasashchAsya yogasya cha mahAtmanaH .. 9\-51\-65 (63150) evaM prabhAvo dharmAtmA jaigIShavyastathA.asitaH . tayoridaM sthAnavaraM tIrthaM chaiva mahAtmanoH .. 9\-51\-66 (63151) tatrApyupaspR^ishya tato mahAtmA dattvA cha vittaM halabhR^iddvijebhyaH . avApya dharmaM paramArthakarmA jagAma somasya mahA##xxxxxx##rtham. .. 9\-51\-67 (63152) iti shrImanmahAbhArate shalyaparvaNi hradapraveshaparvaNi ekapa~nchAshattamo.adhyAyaH .. 51 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes## 9\-51\-7 naivApu~nchata dharmataH iti Cha.pAThaH .. 9\-51\-8 nyatikramat vyatyakrAmat .. 9\-51\-16 asitaprabha iti Cha.pAThaH .. 9\-51\-46 bhUtArthaM yathAbhUtArtham .. 9\-51\-47 utpapAta brahmalokaM gantumiti sheShaH . papAta cha gaganAt .. 9\-51\-54 sarvAH kriyA utsargeShThyAdayaH .. 9\-51\-56 mokShaM sannyAsaM tyaktuM mano dadhe . utsR^iShTA nAmagnInAM punarAdhAnaM kartumaichChat .. 9\-51\-66 asito devala .. 9\-51\-51 ekapa~nchAshattato.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 052 .. shrIH .. 9\.52\. adhyAyaH 52 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## dadhIchisArasvatayoshcharitavarNanam .. 1 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-52\-0 (63153) vaishampAyana uvAcha. 9\-52\-0x (5211) yatrejivAnuDupatI rAjasUyena bhArata . yasminvR^itte mahAnAsItsa~NgrAmastArakAmayaH .. 9\-52\-1 (63154) tatrApyupaspR^ishya balo dattvA dAnAni chAtmavAn . sArasvatasya dharmAtmA munestIrthaM jagAma ha .. 9\-52\-2 (63155) yatra dvAdashavArShikyAmanAvR^iShTyAM dvijottamAn . vedAnadhyApayAmAsa purA sArasvato muniH .. 9\-52\-3 (63156) janamejaya uvAcha. 9\-52\-4x (5212) kathaM dvAdashavArShikyAmanAvR^iShTyAM dvijottamAn . vedAnadhyApayAmAsa purA sArasvato muniH .. 9\-52\-4 (63157) vaishampAyana uvAcha. 9\-52\-5x (5213) AsItpUrvaM mahArAja munirdhImAnmahAtapAH . dadhIchiriti vikhyAto brahmachArI jitendriyaH .. 9\-52\-5 (63158) tasyAtitapasaH shakro bibheti satataM vibho . na sa lobhayituM shakyaH phalairbahuvidhairapi .. 9\-52\-6 (63159) pralobhanArthaM tasyAtha prAhiNotpAkashAsanaH . divyAmapsarasaM puNyAM darshanIyAmalambusAm .. 9\-52\-7 (63160) tasya tarpayato devAnsarasvatyAM mahAtmanaH . samIpato mahArAja sopAtiShThata bhAminI .. 9\-52\-8 (63161) tAM divyavapuShaM dR^iShTvA tasyarSherbhAvitAtmanaH . retaH skannaM sarasvatyAM tasmA jagrAha nimnagA .. 9\-52\-9 (63162) kukShau chApyadadhadvR^iShTA tadretaH puruSharShabha . sA dadhAra cha taM garbhaM putrahetormahAtmanaH ..tha 9\-52\-10 (63163) suShuve chApi samaye putraM sArasvataM varam . jagAma putramAdAya tamR^iShiM prati cha prabho .. 9\-52\-11 (63164) R^iShisaMsadi taM dR^iShTvA sA nadI munisattamam . tataH provAcha rAjendra dadatI putramasya tam . brahmarShe tava putro.ayaM tvadbhaktyA dhArito mayA .. 9\-52\-12 (63165) dR^iShTvA te.apsarasaM reto yatskannaM prAgalambusAm . tatkukShiNA.ahaM brahmarShe tvadbhaktyA dhR^itavatyaham .. 9\-52\-13 (63166) na vinAshamidaM gachChettvatteja iti nishchayAt . pratigR^ihNIShva putraM svaM mayA dattamaninditam .. 9\-52\-14 (63167) ityuktaH pratijagrAha prItiM chAvApa puShkalAm . pitR^ivachchopajighrattaM mUrdhni premNA dvijottamaH .. 9\-52\-15 (63168) pariShvajya chiraM kAlaM tadA bharatasattama . sarasvatyai varaM prAdAtprIyamANo mahAmuniH .. 9\-52\-16 (63169) vishvedevAH sapitaro gandharvApsarasAM gaNAH . tR^iptiM yAsyanti subhage tarpyamANAstavAmbhasA .. 9\-52\-17 (63170) ityuktvA sa tu tuShTAva vachobhirvai mahAnadIm . prItaH paramahR^iShTAtmA yathAvachChR^iNu pArthiva .. 9\-52\-18 (63171) dadhIchiruvAcha. 9\-52\-19x (5214) prasrutA.asi mahAbhAge saraso brahmaNaH purA . jAnanti tvAM sarichChreShThe munayaH saMshitavratAH .. 9\-52\-19 (63172) mama priyakarI chApi satataM priyadarshane . tasmAtsArasvataM putramadadhA varavarNini .. 9\-52\-20 (63173) tavaiva nAmnA prathitaH putraste lokabhAvanaH . sArasvata iti khyAto bhaviShyati mahAtapAH .. 9\-52\-21 (63174) eSha dvAdashavArShikyAmanAvR^iShTyAM dvijarShabhAn . sArasvato mahAbhAge vedAnadhyApayiShyati .. 9\-52\-22 (63175) puNyAbhyashcha saridbhyastvaM sadA puNyatamA shubhe . bhaviShyasi mahAbhAge matprasAdAtsarasvati .. 9\-52\-23 (63176) evaM sta saMstutA tena varaM labdhvA mahAnadI . putramAdAya muditA jagAma bharatarShabha .. 9\-52\-24 (63177) etasminneva kAle tu virodhe devadAnavaiH . shakraH praharaNAnviShI lokAMstrInvichachAra ha .. 9\-52\-25 (63178) na chopalebhe bhagavA~nshakraH praharaNaM tadA . yadvai teShAM bhavedyogyaM vadhAya vibudhadviShAm .. 9\-52\-26 (63179) tato.abravItsurA~nshakro na me shakyAH surArayaH . R^ite.asthibhirdadhIchasya nihantuM tridashadviShaH .. 9\-52\-27 (63180) tasmAdyatnAdR^iShishreShTho yAchyatAM kAryasiddhaye . dadhIchAsthIni dehIti tairvadhiShyAmahe ripUn .. 9\-52\-28 (63181) sa cha tairyAchito.asthIni yatnAdR^iShivarastadA . sAhAyyaM naH kuruShveti chakAraivAvichArayan .. 9\-52\-29 (63182) sa lokAnakShayAnprApto devapriyakarastadA . tasyAsthibhiratho shakraH samprahR^iShTamanAstadA .. 9\-52\-30 (63183) kArayAmAsa divyAni nAnApraharaNAnyuta . gadA vajrANi chakrANi gurUndaNDAMshcha puShkalAn .. 9\-52\-31 (63184) sa hi tIvreNa tapasA sambhR^itaH paramarShiNA . prajApatisutenAtha bhR^iguNA lokabhAvanaH .. 9\-52\-32 (63185) atikAyaH sa tejasvI lokasAro vinirmitaH . jaj~ne shailaguruH prAMshurmahimnA prathitaH prabhuH .. 9\-52\-33 (63186) nityamudvijate chAsya tejasaH pAkashAsanaH .. 9\-52\-34 (63187) tena vajreNa bhagavAnmantrayuktena bhArata . bhR^ishaM krodhavisR^iShTena brahmatejodbhavena cha . daityadAnavavIrANAM jaghAna navatIrnava .. 9\-52\-35 (63188) atha kAle vyatikrAnte mahatyatibhaya~NkarI . anAvR^iShTiranuprAptA rAjandvAdashavArShikI .. 9\-52\-36 (63189) tasyAM dvAdashavArShikyAmanAvR^iShTyAM maharShayaH . vR^ittyarthaM prAdravanrAjankShudhArtAH sarvatodisham .. 9\-52\-37 (63190) digbhyastAnpradrutAndR^iShTvA muniH sArasvatastadA . gamanAya matiM chakre taM provAcha sarasvatI .. 9\-52\-38 (63191) na gantavyamitaH putra tavAhAramahaM sadA . dAsyAmi matsyapravarAnuShyatAmiha bhArata .. 9\-52\-39 (63192) ityuktastarpayAmAsa sa pitR^IndevatAstathA . AhAramakaronnityaM prANAnvedAMshcha dhArayan .. 9\-52\-40 (63193) atha tasyAmanAvR^iShTyAmatItAyAM maharShayaH . anyonyaM paripaprachChuH punaH svAdhyAyakAraNAt .. 9\-52\-41 (63194) teShAM kShudhAparItAnAM naShTA devA vidhAvatAm . sarveShAmeva rAjendra na kichitpratibhAti ha .. 9\-52\-42 (63195) atha kashchidR^iShisteShAM sArasvatamupeyivAn . kurvANaM saMshitAtmAnaM svAdhyAyamR^iShisattamam .. 9\-52\-43 (63196) sa gatvA.achaShTa tebhyashcha sArasvatamR^iShiM prabhum . svAdhyAyamamaraprakhyaM kurvANaM vijane vane .. 9\-52\-44 (63197) tataH sarve samAjagmustatra rAjanmaharShayaH . sArasvataM munishreShThamidamUchuH samAgatAH .. 9\-52\-45 (63198) asmAnadhyApayasveti tAnuvAcha tato muniH . shiShyatvamupAgachChadhvaM vidhinA cha mametyuta .. 9\-52\-46 (63199) tatrAbruvanmunigaNA bAlastvamasi putraka . sa tAnAha na me dharmo nashyediti punarmunIn .. 9\-52\-47 (63200) yo hyadharmeNa vai brUyAdgR^ihNIyAdyo.apyadharmataH . mriyetAM tAvubhau kShipraM syAtAM vA vairiNAvubhau .. 9\-52\-48 (63201) na hAyanairna palitairna vittena na bandhubhiH . R^iShayashchakrire dharmaM yo.anUchAnaH sa no mahAn .. 9\-52\-49 (63202) etachChrutvA vachastasya manuyaste vidhAnataH . tasmAdvedAnanuprApya punardharmaM prachakrire .. 9\-52\-50 (63203) ShaShTirmunisahasrANi shiShyatvaM pratipedire . sArasvatasya viprarShervedasvAdhyAyakAraNAt .. 9\-52\-51 (63204) muShTiM muShTiM tataH sarve darbhANAM te hyupAharan . tasyAsanArthaM viprarSherbAlasyApi vashe sthitAH .. 9\-52\-52 (63205) tatrApi dattvA vasu rauhiNeyo mahAbalaH keshavapUrvajo.atha jagAma tIrthaM muditaH krameNa taM vR^iddhakanyAshramame va vIraH .. .. 9\-52\-53 (63206) iti shrImanmahAbhArate shalyaparvaNi hradapraveshaparvaNi dvipa~nchAshattamo.adhyAyaH .. 52 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes## 9\-52\-5 dadhIcha iti iti Cha.jha.pAThaH .. 9\-52\-12 R^iShisaMsAditaM dR^iShTveti ka.Cha.pAThaH . tatra saMsAditaM parivAritamityarthaH .. 9\-52\-28 dadhIcho.asthInIti Cha.pAThaH .. 9\-52\-29 prANatyAgaM kurushreShTha chakAraivAvichArayaShiti jha.pAThaH .. 9\-52\-34 asya muneH .. 9\-52\-35 tena tadasthijena vajreNa navatIrnava dashAdhikAM aShTashatIma .. 9\-52\-52 dvipa~nchAshattamo.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 053 .. shrIH .. 9\.53\. adhyAyaH 53 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## vR^iddhakanyAcharitrakathanam .. 1 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-53\-0 (63207) janamejaya uvAcha. 9\-53\-0x (5215) kathaM kumArI bhagavaMstapoyuktA hyabhUtpurA . kimarthaM cha tapastepe ko vA.asyA niyamo.abhavat .. 9\-53\-1 (63208) suduShkaramidaM brahmaMstvattaH shrutamanuttamam . AkhyAhi tattvamakhilaM yathA tapasi sA sthitA .. 9\-53\-2 (63209) vaishampAyana uvAcha. 9\-53\-3x (5216) R^iShirAsInmahAvIryaH kuNirgArgyo mahAyashAH . sa taptvA vipulaM rAjaMstapo vai tapatAM varaH . tapasA.atha sutAM subhrUM samutpAditavAnvibhuH .. 9\-53\-3 (63210) tAM cha dR^iShTvA muniH prItaH kuNirgArgyo mahAyashAH . jagAma tridivaM rAjansaMtyajyeha kalevaram .. 9\-53\-4 (63211) subhrUH sA hyatha kalyANI puNDarIkanibhekShaNA . mahatA tapasogreNa kR^itvAshramamaninditA .. 9\-53\-5 (63212) upavAsaiH pUjayantI pitR^IndevAMshcha sA purA . tasyAstu tapasogreNa mahAnkAlo.atyagAnnR^ipa .. 9\-53\-6 (63213) sA pitrA dIyamAnApi patiM naichChadaninditA . AtmanaH sadR^ishaM sA tu bhartAraM nAnvapashyata .. 9\-53\-7 (63214) tataH sA tapasogreNa pIDayitvA.a.atmanastanum . pitR^idevArchanaratA babhUva vijane vane .. 9\-53\-8 (63215) sA.a.atmAnaM manyamAnA tu kR^itakR^ityaM shramAnvitA . `jagAma vR^iddhabhAvaM tu kaumArabrahmachAriNI'.. 9\-53\-9 (63216) vArdhakena cha rAjendra tapasA chaiva karshitA . sA nAshakadyadA gantuM padAtpadamapi svayam .. 9\-53\-10 (63217) chakAra gamane buddhiM paralokAya vai tadA . moktukAmAM tu tAM dR^iShTvA sharIraM nArado.abravIt .. 9\-53\-11 (63218) asaMskR^itAyAH kanyAyAH kuto lokAstavAnaghe . evaM tu shrutamasmAbhirdevaloke mahAvrate .. 9\-53\-12 (63219) tapaH paramakaM prAptaM na tu lokAstvayA jitAH . tannAradavachaH shrutvA sA.abravIdR^iShisaMsadi .. 9\-53\-13 (63220) tapaso.ardhaM prayachChAmi pANigrAhasya sattamAH . ityukte.asyAstu jagrAha pANiM gAlavasambhavaH .. 9\-53\-14 (63221) R^iShiH prAk shR^i~NgavAnnAma samayaM chemamabravIt . samayena tavAdyAhaM pANiM sprakShyAmi shobhane .. 9\-53\-15 (63222) yadyekarAtraM vastavyaM tvayA saha mayeti ha . tatheti sA pratishrutya tasmai pANiM dadau tadA .. 9\-53\-16 (63223) yathAdR^iShTena vidhinA hutvA chAgniM vidhAnataH . chakre cha pANigrahaNaM tasyodvAhaM cha gAlaviH .. 9\-53\-17 (63224) sA rAtrAvabhavadrAjaMstaruNI varavarNinI . divyAbharaNavastrA cha divyagandhAnulepanA .. 9\-53\-18 (63225) tAM dR^iShTvA gAlaviH prIto dIpayantImiva shriyA . uvAsa cha kShapAmekAM prabhAte sA.abravIchcha tam .. 9\-53\-19 (63226) yastvayA samayo vipra kR^ito me tapatAM vara . tenoShitA.asmi bhadraM te svasti te.astu vrajAmyaham .. 9\-53\-20 (63227) sA tu dhyAtvA.abravIdbhUyo yo.asmiMstIrthe samAhitaH . vasate rajanImekAM tarpayitvA divaukasaH .. 9\-53\-21 (63228) chatvAriMshatamaShTau cha dvau chAShTau samyagAcharet . yo brahmacharyaM varShANi phalaM tasya labheta saH .. 9\-53\-22 (63229) evamuktvA tataH sAdhvI dehaM tyaktvA divaM gatA . R^iShirapyabhavaddInastasyA rUpaM vichintayan .. 9\-53\-23 (63230) samayena tapo.ardhaM cha kR^ichChrAtpratigR^ihItavAn . sAdhayitvA tadA.a.atmAnaM tasyAH sa gatimAptavAn . duHkhito bharatashreShTha tasyA rUpabalAtkR^itaH .. 9\-53\-24 (63231) etatte vR^idvakanyAyA vyAkhyAtaM charitaM mahat . tathaiva brahmacharyaM cha svargasya cha gatiH shubhA .. 9\-53\-25 (63232) tatrasthashchApi shushrAva hataM shalyaM halAyudhaH .. 9\-53\-26 (63233) tatrApi dattvA dAnAni dvijAtibhyaH parantapaH . shushocha shalyaM sa~NgrAme nihataM pANDavaistadA .. 9\-53\-27 (63234) samantapa~nchakadvArAttato niShkramya mAdhavaH . paprachCharShigaNArAmaH kurukShetrasya yatphalam .. 9\-53\-28 (63235) te pR^iShTA yadusiMhena kurukShetraphalaM vibho samAchakhyurmahAtmAnastasmai sarvaM yathAtatham .. .. 9\-53\-29 (63236) iti shrImanmahAbhArate shalyaparvaNi hradapraveshaparvaNi tripa~nchAshatamo.adhyAyaH .. 53 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes## 9\-53\-3 tapasA saMyutA subhrUH samutpanaH iti Cha . pAThaH .. 9\-53\-22 chatvAriMshatamaShTau cheti . prativedaM dvAdashavarShANIti vedachatuShTayAdhyayanAyAShTAchatvAriMshadvarShANi. tato dvai vatsarau snAtakena gurorAnR^iNyArthaM sevA kAryA. tato.aShTavArShikIM kanyAM pariNIya tasyA yauvanAvadhyaShTavarShANItyaShTapa~nchAshadvarShANi brahmacharyaM sarvasyeShTam .. 9\-53\-24 sa~NgatimanviyAt iti Cha . pAThaH .. 9\-53\-53 tripa~nchAsho.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 054 .. shrIH .. 9\.54\. adhyAyaH 54 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## dalabhadrAya maharShibhiH kurukShetramahimAnuvarNanam .. 1 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-54\-0 (63237) R^iShaya UchuH. 9\-54\-0x (5217) prajApateruttaravediruchyate sanAtanaM rAma samantapa~nchakam . samIjire yatra purA divaukaso vareNa satreNa mahAvarapradAH .. 9\-54\-1 (63238) purA cha rAjarShivareNa dhImatA bahUni varShANyamitena tejasA . prakR^iShTametatkuruNA mahAtmanA tataH kurukShetramitIha paprathe .. 9\-54\-2 (63239) rAma uvAcha. 9\-54\-3x (5218) kimarthaM kuruNA kR^iShTaM kShetrametanmahAtmanA . etadichChAmyahaM shrotuM kathyamAnaM tapodhanAH .. 9\-54\-3 (63240) R^iShaya UchuH. 9\-54\-4x (5219) purA kila kuruM rAma karShantaM satatotthitam . abhyetya shakrastridivAtparyapR^ichChata kAraNam .. 9\-54\-4 (63241) indra uvAcha. 9\-54\-5x (5220) kimidaM vartate karma prayatnena pareNa cha . rAjarShe kimabhipretya yeneyaM kR^iShyate kShitiH .. 9\-54\-5 (63242) kururuvAcha. 9\-54\-6x (5221) iha ye puruShAH kShetre janiShyanti shatakrato . te gamiShyanti sukR^itAM lokAnpApavivarjitAn .. 9\-54\-6 (63243) apahAsya tu taM shakro jagAma tridivaM punaH . rAjarShirapyanirviNNaH karShatyeva vasundharAm .. 9\-54\-7 (63244) AgamyAgamya chaivainaM bhUyobhUyo.apahAsya cha . shatrakraturanirviNNaM pR^iShTvApR^iShTvA jagAma ha .. 9\-54\-8 (63245) yadA tu tapasogreNa chakarSha vasudhAM nR^ipaH . tataH shakro.abravIddevAnrAjarSheryachchikIrShitam .. 9\-54\-9 (63246) etachChrutvA.abruvandevAH sahasrAkShamidaM vachaH . vareNa chChandyatAM shakra rAjarShiryadi shakyate .. 9\-54\-10 (63247) yadi hyatra prasUtA vai svargaM gachChanti mAnavAH . asmAnaniShTvA kratubhirbhAgo no na bhaviShyati .. 9\-54\-11 (63248) Agamya cha tataH shakrastadA rAjarShimabravIt . alaM khedena bhavataH kriyatAM vachanaM mama .. 9\-54\-12 (63249) mAnavA ye nirAhArA dehaM tyakShyantyatandritAH . yudhi vA nihatAH samyagapi tiryaggatA nR^ipa .. 9\-54\-13 (63250) te svargabhAjo rAjendra bhavantviha hatAstu ye . tathAstviti tato rAjA kuruH shakramuvAcha ha .. 9\-54\-14 (63251) tatastamabhyanuj~nApya prahR^iShTenAntarAtmanA . jagAma tridivaM bhUyaH kShipraM balaniShUdanaH .. 9\-54\-15 (63252) evametadyadushreShTha kR^iShTaM rAjarShiNA purA . shakreNa chAbhyanuj~nAtaH puNye prANAnmumocha ha .. 9\-54\-16 (63253) [shakreNa chAbhyanuj~nAtaM brAhmadyaishcha suraistathA . nAtaH parataraM puNyaM bhUmeH sthAnaM bhaviShyati .. 9\-54\-17 (63254) iha tapsyanti ye kechittapaH paramakaM narAH . dehatyAgena te sarve yAsyanti brahmaNaH kShayam .. 9\-54\-18 (63255) ye punaH puNyabhAjo vai dAnaM dAsyanti mAnavAH . teShAM sahasraguNitaM bhaviShyatyachireNa vai .. 9\-54\-19 (63256) ye cheha nityaM manujA nivatsyanti shubhaiShiNaH . yamasya viShayaM te tu na drakShyanti kadAchana .. 9\-54\-20 (63257) yakShyanti ye cha kratubhirmahadbhirmanujeshvarAH . teShAM triviShTape vAso yAvadbhUmirdhariShyati ..] 9\-54\-21 (63258) api chAtra svayaM shakro jagau gAthAM surAdhipaH . kurukShetranibaddhAM vai tAM shR^iNuShva halAyudha .. 9\-54\-22 (63259) pAMsavo.api kurukShetrAdvAyunA samudIritAH . api duShkR^itakarmANaM nayanti paramAM gatim .. 9\-54\-23 (63260) `kurukShetraM gamiShyAmi kurukShetre vasAmyaham . ityevaM nishchito bhUtvA tena svargaM gamiShyati .. 9\-54\-24 (63261) kurukShetraM gamiShyAmi kurukShetre vasAmyaham . tathA sthAnaM cha maunaM cha vIrAsanamupAsmahe .. 9\-54\-25 (63262) evaM pralapamAno.api chintayaMshcha muhurmuhuH . dUrastho yadi vA tiShTha.NllabhetsvargaM sunishchitam'.. 9\-54\-26 (63263) surarShabhA brAhmaNasattamAshcha tathA nR^igAdyA naradevamukhyAH . iShTvA mahArhaiH kratubhirnR^isiMha santyajya dehAnsugatiM prapannAH .. 9\-54\-27 (63264) taMrantukArantukayoryadantaraM rAmahadAnAM cha machakrukasya cha . etatkurukShetrasamantapa~nchakaM prajApateruttaravediruchyate .. 9\-54\-28 (63265) shivaM mahApuNyamidaM divaukasAM susammataM svargaguNaiH samanvitam . atashcha sarve nihatA nR^ipA raNe yAsyanti puNyAM gatimakShayAM sadA .. 9\-54\-29 (63266) [ityuvAcha svayaM shakraH saha brahmAdibhistadA . tachchAnumoditaM sarvaM brahmaviShNumaheShvaraiH] .. .. 9\-54\-30 (63267) iti shrImanmahAbhArate shalyaparvaNi hradapraveshaparvaNi chatuHpa~nchAshattamo.adhyAyaH .. 54 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes## 9\-54\-2 paprathe prasiddhaM babhUva .. 9\-54\-3 pariShyanti shatakrato iti jha . pAThaH .. 9\-54\-11 pramItA vai iti jha.pAThaH .. 9\-54\-18 brahmaNaH kShayaM nivAsam .. 9\-54\-28 ArundukArundakayoryadantaraM rAmahradAnA cha samandukasya iti ka.pAThaH . paramandukasyeti ~Na.Cha.pAThaH .. 9\-54\-54 chatuHpa~nchAshattamo.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 055 .. shrIH .. 9\.55\. adhyAyaH 55 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## mitrAvaruNAshrame nAradAdbhImaduryodhanayorgadAyuddhopakramashrAviNA balarAmeNa taddidR^ikShayA kurukShetraM pratyAgamanam .. 1 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-55\-0 (63268) vaishampAyana uvAcha. 9\-55\-0x (5222) kurukShetraM tato dR^iShTvA dattvA deyAMshcha sAtvataH . AshramaM sumahatpuNyamagamajjanamejaya .. 9\-55\-1 (63269) madhUkAmravaNopetaM plukShanyagrodhasa~Nkulam . chirabilvayutaM puNyaM panasArjunasa~Nkulam .. 9\-55\-2 (63270) taM dR^iShTvA yAdavashreShThaH pravaraM puNyalakShaNam . paprachCha tAnR^iShInsarvAnkasyAshramavarastvayam .. 9\-55\-3 (63271) te tu sarve mahAtmAnamUchU rAjanhalAyudham . shR^iNu vistarasho rAma yasyAyaM pUrvamAshramaH .. 9\-55\-4 (63272) atra viShNuH purA devastaptavAMstapa uttamam . atrAsya vidhivadyaj~nAH sarve vR^ittAH sanAtanAH .. 9\-55\-5 (63273) atraiva brAhmaNI vR^idvA kaumArabrahmachAriNI . yogayuktA divaM yAtA tapoyuktA vishAmpate .. 9\-55\-6 (63274) babhUva shrImatI rAja~nshANDilyasya mahAtmanaH . sutA dhR^itavratA sAdhvI niyatA brahmachAriNI .. 9\-55\-7 (63275) sA.api prApya paraM yogaM gatA svargamanuttamam . bhuktvA.ashrame.ashvamedhasya phalaM phalavataH shubham .. 9\-55\-8 (63276) gatA svargaM mahArAja pUjitA cha mahAtmabhiH . abhigamyAshramaM puNyaM sa dR^iShTvA yadunandanaH .. 9\-55\-9 (63277) R^iShIMstAnabhivAdyAtha pArshve himavato.achyutaH . sandhyAkAryANi sarvANi nirvartyAruruhe.achalam .. 9\-55\-10 (63278) nAtidUraM tato gatvA nagaM tAladhvajo balI . puNye tIrthavare snAtvA vismayaM paramaM gataH .. 9\-55\-11 (63279) prabhavaM cha sarasvatyAH plakShaprasravaNaM balaH . samprAptaH kArapachanaM tIrthapravaramuttamam .. 9\-55\-12 (63280) halAyudhastu tatrApi dattvA dAnaM mahAbalaH . AplutaH salile puNye sushIte vimale shuchau . santarpayAmAsa pitR^IndevAMshcha raNadurmadaH .. 9\-55\-13 (63281) tatroShyaikAM tu rajanIM yatibhirbrAhmaNaiH saha . mitrAvaruNayoH puNyaM jagAmAshramamachyutaH .. 9\-55\-14 (63282) indro.agniraryamA chaiva yatra prAk prItimApnuvam . taM deshaM kArapachanAtsa tasmAdAjagAmaha .. 9\-55\-15 (63283) snAtvA tatra cha dharmAtmA parAM prItimavApya cha . R^iShibhishchaiva siddhaishcha sahito vai mahAbalaH . upaviShTaH kathAH shubhrAH shushrAva yadupu~NgavaH .. 9\-55\-16 (63284) tathA tu tiShThatAM teShAM nArado bhagavAnR^iShiH . AjagAmAtha taM deshaM yatra rAmo vyavasthitaH .. 9\-55\-17 (63285) jaTAmaNDalasaMvItaH kushachIrI mahAtapAH . hemadaNDadharo rAjankamaNDaludharastathA .. 9\-55\-18 (63286) mahatIM sukhashabdAM tAM gR^ihya vINAM manoramAm . nR^itye gIte cha kushalo devabrAhmaNapUjitaH .. 9\-55\-19 (63287) prabhavaH kalahAnaM cha nityaM cha kalahapriyaH . taM deshamagamadyatra shrImAnrAmo vyavasthitaH .. 9\-55\-20 (63288) pratyutthAya cha taM rAmaH pUjayitvA yatavratam . devarShiM paryapR^ichChatsa yathAvR^ittaM kurUnprati .. 9\-55\-21 (63289) tadA.asyAkathayadrAjannAradaH sarvavedavit . sarvametadyathAvR^ittamatItaM kurusaMkShayam .. 9\-55\-22 (63290) tato.abravIdrauhiNeyo nAradaM dInayA girA . kimavasthaM tu tatkShatraM ye tu tatrAbhavannR^ipAH .. 9\-55\-23 (63291) shrutametanmayA pUrvaM sarvameva tapodhana . vistarashravaNe jAtaM kautUhalamatIva me .. 9\-55\-24 (63292) nArada uvAcha. 9\-55\-25x (5223) pUrvameva hato bhIShmo droNaH sindhupatistathA . hato vaikartanaH karNaH putrAshchAsya mahArathAH .. 9\-55\-25 (63293) bhUrishravA rauhiNeya madrarAjashcha vIryavAn . ete chAnye cha bahavo hatAstatra mahAbalAH .. 9\-55\-26 (63294) priyAnprANAnparityajya priyArthaM kauravasya vai . rAjAno rAjaputrAshcha samareShvanivartinaH .. 9\-55\-27 (63295) ahatAMstu mahAbAho shR^iNu me tatra mAdhava .. 9\-55\-28 (63296) dhArtarAShTrabale sheShAstrayaH samitimardanAH . kR^ipashcha kR^itavarmA cha droNaputrashcha vIryavAn . te.api vai vidrutA rAma disho dasha bhayAttadA .. 9\-55\-29 (63297) duryodhano hate sainye vidruteShu padAtiShu . hadaM dvaipAyanaM nAma vivesha bhR^ishaduHkhitaH .. 9\-55\-30 (63298) shayAnaM dhArtarAShTraM tu salile stambhite tadA . pANDavAH saha kR^iShNena vAgbhirugrAbhirArdayan .. 9\-55\-31 (63299) sa tudyamAno balavAnvAgbhI rAma samantataH . utthitaH sa hadAdvIraH pragR^ihya mahatIM gadAm .. 9\-55\-32 (63300) sa chApyupAgato yoddhuM bhImena saha sAmpratam . bhaviShyati tayoradya yuddhaM rAma sudAruNam .. 9\-55\-33 (63301) yadi kautUhalaM te.asti vraja mAdhava mA chiram . pashya yuddhaM mahAghoraM shiShyayoryadi manyase .. 9\-55\-34 (63302) vaishampAyana uvAcha. 9\-55\-35x (5224) nAradasya vachaH shrutvA tAnabhyarchya dvijarShabhAn . sarvAnvisarjayAmAsa ye tenAbhyAgatAH saha . gamyatAM dvArakAM cheti so.anvashAdanuyAyinaH .. 9\-55\-35 (63303) so.avatIryAchalashreShThAtplakShaprasravaNAchChubhAt . tataH prItamanAH rAmaH shrutA tIrthaphalaM mahat . viprANAM sannidhau shlokamagAyadimamachyutaH .. 9\-55\-36 (63304) sarasvatIvAsasamA kuto ratiH sarasvatIvAsasamAH kuto guNAH . sarasvatIM prApya divaM gatA janAH sadA smariShyanti nadIM sarasvatIm .. 9\-55\-37 (63305) sarasvatI sarvanadIShu puNyA sarasvatI lokashubhAvahA sadA . sarasvatIM prApya janAH suduShkR^itaM sadA na shochanti paratra cheha cha .. 9\-55\-38 (63306) tato muhurmuhuH prItyA prekShamANaH sarasvatIm . hayairyuktaM rathaM shubhramAruroha parantapaH .. 9\-55\-39 (63307) sa shIghragAminA tena rathena yadupu~NgavaH . didR^ikShurabhisamprAptaH shiShyayudvamupasthitam .. 9\-55\-40 (63308) evaM tadabhavadyudvaM tumulaM janamejayaM . yatra duHkhAnvito rAjA dhR^itarAShTro.abravIdidam .. 9\-55\-41 (63309) dhR^itarAShTra uvAcha. 9\-55\-42x (5225) rAma sannihitaM shrutvA gadAyuddha upasthite . mama putraH kathaM bhImaM pratyayudhyata sa~njaya .. .. 9\-55\-42 (63310) iti shrImanmahAbhArate shalyaparvaNi hradapraveshaparvaNi pa~nchapa~nchAshattamo.adhyAyaH .. 55 .. samAptaM hadapraveshaparva .. 2 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes## 9\-55\-10 skandhAvArANi sarvANIti ka.~Na.Cha.pAThaH .. 9\-55\-12 plakShaprasravaNaM vilamiti ka.pAThaH .. 9\-55\-19 kachChapIM sukhashabdAM tAmiti ka.Cha.jha.pAThaH .. 9\-55\-30 duryodhano hate shalye vidruteShu kR^ipAdiShu iti jha.pAThaH .. 9\-55\-38 sarasvatIM hInavideshavAsinaH sadA ramariShyanti iti ~Na.pAThaH . sarasvatIhInavideshavAsinaH iti ka.pAThaH .. 9\-55\-55 pa~nchapa~nchAshattamo.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 056 .. shrIH .. 9\.56\. adhyAyaH 56 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## (atha gadAyuddhaparva .. 3 .. ) gadAyuddhAya sannaddhayorbhImaduryodhanayorvarNanam .. 1 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-56\-0 (63311) sa~njaya uvAcha. 9\-56\-0x (5226) rAmasAnnidhyamAgamya putro duryodhanastava . yoddhukAmo mahAbAhuH samahR^iShyata vIryavAn .. 9\-56\-1 (63312) dR^iShTvA lA~NgalinaM rAjA pratyutthAya cha bhArata . prItyA* paramayA yukto yudhiShThiramathAbravIt .. 9\-56\-2 (63313) duryodhana uvAcha. 9\-56\-3x (5227) samantapa~nchakaM puNyamito yAma vishAmpate . prathitottaravedI sA devaloke prajApateH .. 9\-56\-3 (63314) tasminmahApuNyatame trailokyasya sanAtane . sa~NgrAme nidhanaM prApya dhruvaM svargaM gamiShyasi .. 9\-56\-4 (63315) tathetyuktvA mahArAja kuntIputro yudhiShThiraH . samantapa~nchakaM vIraH prAyAdabhimukhaH prabhuH .. 9\-56\-5 (63316) tato duryodhano rAjA pragR^ihya mahatIM gadAm . paddhyAmamarShI dyutimAnagachChatpANDavaiH saha .. 9\-56\-6 (63317) tathA yAntaM gadAhastaM varmaNA chApi daMshitam . antarikShacharA devAH sAdhusAdhvityapUjayan .. 9\-56\-7 (63318) vAdakAshcha narAstatra dR^iShTvA te harShamAgatAH .. 9\-56\-8 (63319) sa pANDavaiH parivR^itaH kururAjastavAtmajaH . mattasyeva gajendrasya gatimAsthAya so.avrajat .. 9\-56\-9 (63320) tataH sha~NkhaninAdaishcha bherINAM cha mahAsvanaiH . siMhanAdaishcha shUrANAM dishaH sarvAH prapUritAH .. 9\-56\-10 (63321) tataste tu kurukShetraM prAptA naravarottamAH . pratIchyabhimukhaM deshaM yathoddiShTaM sutena te . dakShiNena sarasvatyAH svayanaM tIrthamuttamam .. 9\-56\-11 (63322) tasmindeshe tvaniriNe te tu yuddhamarochayan .. 9\-56\-12 (63323) tato bhImo mahAkoTiM gadAM gR^ihyAtha varmabhR^it . bibhradrUpaM mahArAja sadR^ishaM hi garutmataH .. 9\-56\-13 (63324) avabaddhashirastrANaH shuddhakA~nchanavarmabhR^it . rarAja rAjanputraste kA~nchanaH shailarADiva .. 9\-56\-14 (63325) tau tathA sa~Ngatau vIrau bhImaduryodhanAvubhau . saMyuge samprakAshete saMrabdhAviva ku~njarau .. 9\-56\-15 (63326) rathamaNDalamadhyasthau bhrAtarau tau nararShabhau . ashobhetAM mahArAja chandrasUryAvivoditau .. 9\-56\-16 (63327) tAvanyonyaM nirIkShetAM kruddhAviva mahoragau . dahantau lochanai rAjanparasparavadhaiShiNau .. 9\-56\-17 (63328) saMprahR^iShTamanA rAjangadAmAdAya kauravaH . sR^ikviNI saMlihanrAjankrodharaktekShaNaH shvasan .. 9\-56\-18 (63329) tato duryodhano rAjangadAmAdAya vIryavAn . bhImasenamabhiprekShya gajo gajamivAhvayat .. 9\-56\-19 (63330) adrisAramayIM bhImastathaivAdAya vIryavAn . AhvayAmAsa nR^ipatiM siMhaH siMhaM yathA vane .. 9\-56\-20 (63331) tAvudyatagadApANI duryodhanavR^ikodarau . saMyuge samprakAshetAM girI sashikharAviva .. 9\-56\-21 (63332) tAvubhau samatikruddhAvubhau bhImaparAkramau . ubhau shiShyau gadAyuddhe rauhiNeyasya dhImataH .. 9\-56\-22 (63333) ubhau sadR^ishakarmANau varuNasya mahAbalau . vAsudevasya rAmasya tathA vaishravaNasya cha .. 9\-56\-23 (63334) sadR^ishau tau mahArAja madhukaiTabhayorapi . ubhau sadR^ishakarmANau tathA sundopasundayoH .. 9\-56\-24 (63335) [rAmarAvaNayoshchaiva vAlisugrIvayostathA] . tathaiva kAlasya samau mR^ityoshchaiva parantapau .. 9\-56\-25 (63336) anyonyamabhidhAvantau mattAviva mahAdvipau . vAsitAsa~Ngame dR^iptau sharadIva madotkaTau .. 9\-56\-26 (63337) ubhau krodhaviShaM dIptaM vamantAvuragAviva . anyonyamabhisaMrabdhau prekShamANAvarindamau .. 9\-56\-27 (63338) ubhau bharatashArdUlau vikrameNa samanvitau . siMhAviva durAdharShau gadAyuddhavishAradau .. 9\-56\-28 (63339) nakhadaMShTrAyudhau vIrau vyAghrAviva durutsahau . prajAsaMharaNe kShubdhau samudrAviva dustarau .. 9\-56\-29 (63340) lohitA~NgAviva kruddhau pratapantau mahArathau . [pUrvapashchimajau meghau prekShamANAvarindamau .. 9\-56\-30 (63341) garjamAnau suviShamaM kSharantau prAvR^iShIva hi . rashmiyuktau mahAtmAnau dIptimantau mahAbalau .. 9\-56\-31 (63342) dadR^ishAte kurushreShThau kAlasUryAvivoditau . vyAghrAviva susaMrabdhau garjantAvivatoyadau .. 9\-56\-32 (63343) jahR^iShAte mahAbAhu siMhakesariNAviva . gajAviva susaMrabdhau jvalitAviva pAvakau .. 9\-56\-33 (63344) dadR^ishAte mahAtmAnau sashR^i~NgAviva parvatau . roShAtprasphuramANoShThau nirIkShantau parasparam .. 9\-56\-34 (63345) tau sametau mahAtmAnau gadAhastau narottamau.] ubhau paramasaMhR^iShTAvubhau paramasammatau .. 9\-56\-35 (63346) sadashvAviva heShantau bR^iMhantAviva ku~njarau . vR^iShabhAviva garjantau duryodhanavR^ikodarau . daityAviva balonmattau rejatustau narottamau .. 9\-56\-36 (63347) tato duryodhano rAjannidamAha yudhiShThiram . sR^i~njayaiH saha tiShThantaM tapantamiva bhAskaram .. 9\-56\-37 (63348) idaM vyavasitaM yuddhaM mama bhImasya chobhayoH . upopaviShTAH pashyadhvaM vimardaM nR^ipasattamAH .. 9\-56\-38 (63349) tataH samupaviShTaM tatsumahadrAjamaNDalam . virAjamAnaM dadR^ishe divIvAdityamaNDalam .. 9\-56\-39 (63350) teShAM madhye mahAbAhuH shrImAnkeshavapUrvajaH . upaviShTo mahArAja pUjyamAnaH samantataH .. 9\-56\-40 (63351) shushubhe rAjamadhyastho nIlavAsAH sitaprabhaH . nakShatrairiva sampUrNo vR^ito nishi nishAkaraH .. 9\-56\-41 (63352) tau tathA tu mahArAja gadAhastau suduHsahau . anyonyaM vAgbhirugrAbhistakShamANau vyavasthitau .. 9\-56\-42 (63353) apriyANi tato.anyonyamuktvA tau kurusattamau . udIkShantau sthitau tatra vR^itrashakrau yathA.a.ahave .. .. 9\-56\-43 (63354) iti shrImanmahAbhArate shalyaparvaNi gayAduddhaparvaNi ShaTpa~nchAshattamo.adhyAyaH. . 56 .. *etachChlokasya sthAne jha.pustake adholikhitAH pa~ncha shlokA vartante. te cha . prItyA paramayA yuktAH samabhyarchya yathAvidhi . AsanaM cha dadau tasmai paryapR^ichChadanAmayam .. 9\-56\-1 (63355) tato yudhiShThiraM rAmo vAkyametaduvAcha ha . madhuraM dharmasaMyuktaM shUrANAM hitameva cha .. 9\-56\-2 (63356) mayA shrutaM kathayatAmR^iShINAM rAjasattama . kurukShetraM paraM puNyaM pAvanaM svargyameva cha .. 9\-56\-3 (63357) devatairR^iShibhirjuShTaM brAhmaNaishcha mahAtmabhiH . tatra vai yotsyamAnA ye dehaM tyakShyanti mAnavAH .. 9\-56\-4 (63358) 9\-56\-5 (63359) teShAM svarge dhruvo vAsaH shakreNa saha mAriSha . tasmAtsamantapa~nchakamito yAma drutaM nR^ipa .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes## 9\-56\-8 vAtikAshchAraNA ye tu iti jha.pAThaH . tatra vAtikAH vAtena saha gachChanti te AkAshachAriNaH. chAraNAH siddhavisheShA ityarthaH ... 9\-56\-11 svayanaM sugatidam .. 9\-56\-12 aniriNe anUShare .. 9\-56\-26 vAsitAsa~Ngame ekakariNIsa~NgamArthe dR^iptau mohitau .. 9\-56\-30 lohitA~Ngau dvau kujAvivetyabhUtopamA .. 9\-56\-33 jahaShAte harShaM prApatuH .. 9\-56\-56 ShaTpa~nchAshattamo.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 057 .. shrIH .. 9\.57\. adhyAyaH 57 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## bhImaduryodhanayorvIravAdaH .. 1 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-57\-0 (63360) vaishampAyana uvAcha. 9\-57\-0x (5228) tato vAgyuddhamabhavattumulaM janamejaya . yatra duHkhAnvito rAjA dhR^itarAShTro.abravIdidam .. 9\-57\-1 (63361) dhigastu khalu mAnuShyaM yasya niShTheyamIdR^ishI . ekAdashachamUbhartA yatra putro mamAnagha .. 9\-57\-2 (63362) Aj~nApya sarvAnnR^ipatInbhuktvA chemAM vasundharAm . gadAmAdAya chaikAkI padAtiH prasthito raNam .. 9\-57\-3 (63363) bhUtvA hi jagato nAtho hyanAtha iva me sutaH . gadAmudyamya yo yAti kimanyadbhAgadheyataH .. 9\-57\-4 (63364) aho duHkhaM mahatprAptaM putreNa mama sa~njaya . evamuktvA sa duHkhArto virarAma janAdhipaH .. 9\-57\-5 (63365) sa~njaya uvAcha. 9\-57\-6x (5229) sa meghaninado harShAnninadanniva govR^iShaH . AjuhAva tadA pArthaM yuddhAya yudhi vIryavAn .. 9\-57\-6 (63366) bhImamAhvayamAne tu kururAje mahAtmani . prAdurAsansughorANi rUpANi vividhAnyuta .. 9\-57\-7 (63367) vavurvAtAH sanirghAtAH pAMsuvarShaM papAta cha . babhUvushcha dishaH sarvAstimireNa samAvR^itAH .. 9\-57\-8 (63368) mahAsvanAH sunirvAtAstumulA romaharShaNAH . petustatholkAH shatashaH sphoTayantyo nabhastalAt .. 9\-57\-9 (63369) rAhushchAgrasadAdityamaparvaNi vishAmpate . chakampe cha mahAkampaM pR^ithivI savanadrumA .. 9\-57\-10 (63370) rUkShAshcha vAtAH pravavurnIchaiH sharkarakarShiNaH . girINAM shikharANyeva nyapatanta mahItale .. 9\-57\-11 (63371) mR^igA bahuvidhAkArAH sampatanti dIsho dasha . dIptAH shivAshchApyanadanghorarUpAH sudAruNAH .. 9\-57\-12 (63372) nirghAtAshcha mahAghorA babhUvU romaharShaNAH . dIptAyAM dishi rAjendra mR^igAshchAshubhavAdinaH .. 9\-57\-13 (63373) udapAnagatAshchApo vyavardhanta samantataH . asharIrA mahAnAdAH shrUyante sma bhayAnakAH .. 9\-57\-14 (63374) evamAdIni dR^iShTvA sa nimittAni vR^ikodaraH . uvAcha bhrAtaraM jyeShThaM dharmarAjaM yudhiShThiram .. 9\-57\-15 (63375) eSha shakyo mayA jetuM mandAtmA cha suyodhanaH .. 9\-57\-16 (63376) adya krodhaM vimokShyAmi nigUDhaM hR^idayeshayam . suyodhane kauravendre khANDave.agnimivArjunaH .. 9\-57\-17 (63377) shalyamadyoddhariShyAmi tava pANDava hR^ichChayam . nihatya gadayA pApamimaM kurukulAntakam .. 9\-57\-18 (63378) adya kIrtimayIM mAlAM pratimokShyAmyahaM tvayi . hatvemaM pApakarmANaM gadayA raNamUrdhani .. 9\-57\-19 (63379) adyorugadayA rAjanbhettA.asmi samare.anayA . nAyaM praveShTA nagaraM punarvAraNasAhvayam .. 9\-57\-20 (63380) sarpotsargasya shayane viShadAnasya bhojane . pramANakoTyAM pAtasya dAhasya jatuveshmani .. 9\-57\-21 (63381) sabhAyAmavahAsasya sarvasvaharaNasya cha . varShamaj~nAtavAsasya vanavAsasya chAnagha .. 9\-57\-22 (63382) adyAntameShAM duHkhAnAM gantA.ahaM bharatarShabha . ekAhnA vinihatyemaM bhaviShyAmyAtmano.anR^iNaH .. 9\-57\-23 (63383) adyAyurdhArtarAShTrasya durmaterakR^itAtmanaH . samAptaM bharatashreShTha mAtApitroshcha darshanam .. 9\-57\-24 (63384) adya saukhyaM tu rAjendra kururAjasya durmateH . samAptaM cha mahArAja nArINAM darshanaM punaH .. 9\-57\-25 (63385) adyAyaM kururAjasya shantanoH kulapAMsanaH . prANA~nshriyaM cha rAjyaM cha tyaktvA sheShyati bhUtale .. 9\-57\-26 (63386) rAjA cha dhR^itarAShTro.adya shrutvA putraM nipAtitam . smariShyatyashubhaM karma yattachChakunibuddhijam .. 9\-57\-27 (63387) ityuktvA rAjashArdUla gadAmAdAya vIryavAn . abhyatiShThata yuddhAya shakro vR^itramivAhvayan .. 9\-57\-28 (63388) tamudyatagadaM dR^iShTvA kailAsamiva shR^i~NgiNam . bhImasenaH punaH kruddho duryodhanamuvAcha ha .. 9\-57\-29 (63389) rAj~nashcha dhR^itarAShTrasya tathA tvamapi chAtmanaH . smara tadduShkR^itaM karma yadvR^ittaM vAraNAvate .. 9\-57\-30 (63390) draupadI cha parikliShTA sabhAmadhye rajasvalA . dyUte cha va~nchito rAjA yattvayA saubalena cha .. 9\-57\-31 (63391) vane duHkhaM cha yatprAptamasmAbhistvatkR^itaM mahat . virATanagare chaiva yonyantaragatairiva . tatsarvaM pAtayAmyadya diShTyA dR^iShTo.asi durmate .. 9\-57\-32 (63392) tvatkR^ite.asau hataH shete sharatalpe pitAmahaH . gA~Ngeyo rathinAM shreShTho rathinA yAj~naseninA .. 9\-57\-33 (63393) hato droNashcha karNashcha tathA shalyaH pratApavAn . vairAgnerAdikartAsau shakuniH saubalo hataH .. 9\-57\-34 (63394) prAtikAmI tathA pApo draupadyAH kleshakR^iddhataH . bhrAtaraste hatAH sarve shUrA vikrAntayodhinaH .. 9\-57\-35 (63395) ete chAnye cha bahavo nihatAstvatkR^ite nR^ipAH . tvAmadya nihaniShyAmi gadayA nAtra saMshayaH .. 9\-57\-36 (63396) ityevamuchchai rAjAnaM bhAShamANaM vR^ikodaram . uvAcha gatabhI rAjanputraste satyavikramaH .. 9\-57\-37 (63397) kiM katthanena bahunA yudhyasveha vR^ikodara . adya te.ahaM vineShyAmi yuddhashraddhAM kulAdhama .. 9\-57\-38 (63398) iti duryArdheno.akShudrastvayA kShudrabalena vai . shakyasrAsayituM vAchA na chAnyaH prAkR^ito yathA .. 9\-57\-39 (63399) chirakAlepsitaM diShTyA hR^idayasthamidaM mama . tvayA saha gadAyuddhaM tridashairupapAditam .. 9\-57\-40 (63400) kiM vAchA bahunoktena katthitena cha durmate . vANI sa~NkochyatAmeShA karmaNA mA chiraM kR^ithAH .. 9\-57\-41 (63401) tasya tadvachanaM shrutvA sarva evAbhyapUjayan . rAjAnaH somakAshchaiva ye tatrAsansamAgatAH .. 9\-57\-42 (63402) tataH sampUjitaH sarvaiH samprahR^iShTatanUruhaH . bhUyo dhIrAM matiM chakre yuddhAya kurunandanaH .. 9\-57\-43 (63403) taM mattamiva mAta~NgaM talashabdairnarAdhipAH . bhUyaH saMharShayAMchakrurduryodhanamamarShaNam .. 9\-57\-44 (63404) taM mahAtmA mahAtmAnaM gadAmudyamya pANDavaH . abhidudrAva vegena dhArtarAShTraM vR^ikodaraH .. 9\-57\-45 (63405) bR^iMhanti ku~ncharAstatra hayA heShanti chAsakR^it . shastrANi chApyadIpyanta pANDavAnAM jayaiShiNAM .. 9\-57\-46 (63406) iti shrImanmahAbhArate shalyaparvaNi kadAyuddhaparvaNi saptapa~nchAshattamo.adhyAyaH .. 57 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes## 9\-57\-16 naiSha shakto raNe jetuM mandAtmA mAM suyodhana iti jha.pAThaH .. 9\-57\-41 vANI sampadyatAmiti jha.pAThaH .. 9\-57\-57 saptapa~nchAshattamo.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 058 .. shrIH .. 9\.58\. adhyAyaH 58 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## sa~njaya uvAcha . ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-58\-0 (63407) sa~njaya uvAcha. 9\-58\-0x (5230) tato duryodhano dR^iShTvA bhImasenaM tathA.a.agatam . pratyudyayAvadInAtmA vegena mahatA nadan .. 9\-58\-1 (63408) samApetaturanyonyaM shR^i~NgiNau vR^iShabhAviva . mahAnirghAtaghoShashcha prahArANAmajAyata .. 9\-58\-2 (63409) abhavachcha tayoryudvaM tumulaM romaharShaNam . jighR^ikShatoryathA.anyonyamindraprahlAdayoriva .. 9\-58\-3 (63410) rudhirokShitasarvA~Ngau gadAhastau manasvinau . dadR^ishAte mahAtmAnau puShpitAviva kiMshukau .. 9\-58\-4 (63411) tathA tasminmahAyuddhe vartamAne sudAruNe . khadyotasa~Nkhairiva khaM darshanIyaM vyarochata .. 9\-58\-5 (63412) tathA tasminvartamAne sa~Nkule tumule bhR^isham . ubhAvapi parishrAntau yudhyamAnAvarindamau .. 9\-58\-6 (63413) tau muhUrtaM samAshvasya punareva parantapau . samprahArayatAM chitre sampragR^ihya gade shubhe .. 9\-58\-7 (63414) tau tu dR^iShTvA mahAvIryau samAshvastau nararShabhau . balinau vAraNau yadvadvAsitArthe madotkaTau .. 9\-58\-8 (63415) samAnavIryau samprekShya pragR^ihItagadAvubhau . praharShaM paramaM jagmurdevagandharvadAnavAH .. 9\-58\-9 (63416) pragR^ihItagadau dR^iShTvA duryodhanavR^ikodarau . saMshayaH sarvabhUtAnAM vijaye samapadyata .. 9\-58\-10 (63417) samAgamya tato bhUyo bhrAtarau balinAM varau . anyonyasyAntaraprepsU prachakrAte.antaraM prati .. 9\-58\-11 (63418) yamadaNDopamAM gurvImindrAshanimivodyatAm . dadR^ishuH prekShakA rAjanraudrIM vishasanIM gadAm .. 9\-58\-12 (63419) Aviddhyato gatAM tasya bhImasenasya saMyuge . shabdaH sutumulo ghoro muhUrtaM samapadyata .. 9\-58\-13 (63420) AviddhyantamariM prekShya dhArtarAShTro.atha pANDavam . gadAmatulavegAM tAM vismitaH sambabhUva ha .. 9\-58\-14 (63421) charaMshcha vividhAnmArgAnmaNDalAni cha bhArata . ashobhata tadA vIro bhUya eva vR^ikodaraH .. 9\-58\-15 (63422) tau parasparamAsAdya yattAvanyonyasUdane . mArjArAviva bhakShArthe tatakShAte muhurmuhuH .. 9\-58\-16 (63423) acharadbhImasenastu mArgAnbahuvidhAMstathA . maNDalAni vichitrANi gatapratyAgatAni cha .. 9\-58\-17 (63424) gomUtrikANi chitrANi sthAnAni vividhAni cha . parimokShaM prahArANAM varjanaM paridhAvanam .. 9\-58\-18 (63425) abhidravaNamAkShepamavasthAnaM savigraham . matsyodvR^ittaM soruvR^ittamavaplutamupaplutam .. 9\-58\-19 (63426) upanyastamapanyastaM gadAyuddhavishAradau . evaM tau vicharantau tu nyaghnatAM vai parasparam .. 9\-58\-20 (63427) va~nchayAnau punashchaiva cheratuH kurusattamau . vikrIDantau subalinau maNDalAni vicheratuH .. 9\-58\-21 (63428) [tau darshayantau samare yuddhakrIDAM samantataH . gadAbhyAM sahasA.anyonyamAjaghnaturarindamau .. 9\-58\-22 (63429) parasparaM samAsAdya daMShTrAbhyAM dviradau yathA . ashobhetAM mahArAja shoNitena pariplutau .. 9\-58\-23 (63430) evaM tadabhavadyuddhaM ghorarUpaM parantapa . parivR^itte.ahani krUraM vR^itravAsavayoriva ..] 9\-58\-24 (63431) gadAhastau tatastau tu maNDalAvasthitau balI . dakShiNaM maNDalaM rAjandhArtarAShTro.abhyavartata . savyaM tu maNDalaM tatra bhImaseno.abhyavartata .. 9\-58\-25 (63432) tathA tu charatastasya bhImasya raNamUrdhani . duryodhano mahArAja pArshvadeshe.abhyatADayat .. 9\-58\-26 (63433) Ahatastu tato bhImaH putreNa tava bhArata . Avidhyata gadAM guvIM prahAraM tamachintayan .. 9\-58\-27 (63434) indrAshanisamAM ghorAM yamadaNDamivodyatAm . dadR^ishuste mahArAja bhImasenasya tAM gadAm .. 9\-58\-28 (63435) AvidhyantaM gadAM dR^iShTvA bhImasenaM tavAtmajaH . samudyamya gadAM ghorAM pratyavidhyatparantapaH .. 9\-58\-29 (63436) gadAmArutavegena tava putrasya bhArata . shabda AsItsutumulastejashcha samajAyata .. 9\-58\-30 (63437) sa charanvividhAnmArgAnmaNDalAni cha bhAgashaH . samashobhata tejasvI bhUyo bhImAtsuyodhanaH .. 9\-58\-31 (63438) AviddhA sarvavegena bhImena mahatI gadA . sadhUmaM sArchiShaM chAgniM mumochogramahAsvanA .. 9\-58\-32 (63439) AdhUtAM bhImasenena gadAM dR^iShTvA suyodhanaH . adrisAramayIM gurvImAvidhyanbahvashobhata .. 9\-58\-33 (63440) gadAmArutavegaM hi dR^iShTvA tasya mahAtmanaH . bhayaM vivesha pANDUMstu sarvAneva sasAtyakIn .. 9\-58\-34 (63441) tau darshayantau samare yuddhakrIDAM samantataH . gadAbhyAM sahasA.anyonyamAjaghnaturarindamau .. 9\-58\-35 (63442) tau parasparamAsAdya daMShTrAbhyAM dviradau yathA . ashobhetAM mahArAja shoNitena pariplutau .. 9\-58\-36 (63443) evaM tadabhavadyuddhaM ghorarUpamasaMvR^itam . parivR^itte.ahani krUraM vR^itravAsavayoriva .. 9\-58\-37 (63444) dR^iShTvA vyavasthitaM bhImaM tava putro mahAbalaH . charaMshchitratarAnmA rgAnkaunteyamabhidudruve .. 9\-58\-38 (63445) tasya bhImo mahAvegAM jAmbUnadapariShkR^itAm . atikruddhasya kruddhastu tADayAmAsa tAM gadAm .. 9\-58\-39 (63446) savisphuli~Ngo nirhAdastayostatrAbhighAtajaH . prAdurAsInmahArAja ghR^iShTayorvajrayoriva .. 9\-58\-40 (63447) vegavatyA tayA tatra bhImasenapramuktayA . nipatantyA mahArAja pR^ithivI samakampata .. 9\-58\-41 (63448) tAM nAmR^iShyata kauravyo gadAM pratihatAM raNe . matto dvipa iva kruddhaH pratiku~njaradarshanAt .. 9\-58\-42 (63449) sa savyaM maNDalaM rAjA uddhAmya kR^itanishchayaH . Ajaghne mUrdhni kaunteyaM gadayA bhImavegayA .. 9\-58\-43 (63450) tayA tvabhihato bhImaH putreNa tava pANDavaH . nAkampata mahArAja tadadbhutamivAbhavat .. 9\-58\-44 (63451) AshcharyaM chApi tadrAjansarvasainyAnyapUjayan . yadgadAbhihato bhImo nAkampata padAtpadam .. 9\-58\-45 (63452) tato gurutarAM dIptAM gadAM hemapariShkR^itAm . duryodhanAya vyasR^ijadbhImo bhImaparAkramaH .. 9\-58\-46 (63453) taM prahAramasambhrAnto lAghavena mahAbalaH . moghaM duryodhanashchakre tatrAbhUdvismayo mahAn .. 9\-58\-47 (63454) sA tu moghA gadA rAjanpatantI bhImachoditA . chAlayAmAsa pR^ithivIM mahAnirghAtaniHsvanAH .. 9\-58\-48 (63455) AsthAya kaushikAnmArgAnutpatansa punaH punaH . gadAnipAtaM praj~nAya bhImasenaM cha va~nchitam .. 9\-58\-49 (63456) va~nchayitvA tadA bhImaM gadayA kurusattamaH . tADayAmAsa sa~Nkruddho vakShodeshe mahAbalaH .. 9\-58\-50 (63457) gadayA nihato bhImo muhyamAno mahAraNe . nAbhyamanyata kartavyaM putreNAbhyAhatastava .. 9\-58\-51 (63458) tasmiMstathA vartamAne rAjansomakapANDavAH . bhR^ishopahatasa~NkalpA nahR^iShTamanaso.abhavan .. 9\-58\-52 (63459) sa tu tena prahAreNa mAta~Nga iva roShitaH . hastivadvastisaMkAshamabhidudrAva te sutam .. 9\-58\-53 (63460) tatastu tarasA bhImo gadayA tanayaM tava . abhidudrAva vegena siMho vanagajaM yathA .. 9\-58\-54 (63461) upasR^itya tu rAjAnaM gadAmokShavishAradaH . Avidhyata gadAM rAjansamuddishya sutaM tava .. 9\-58\-55 (63462) atADayadbhImasenaH pArshve duryodhanaM tadA . sa vihvalaH prahAreNa jAnubhyAmagamanmahIm .. 9\-58\-56 (63463) tasminkurukulashreShThe jAnubhyAmavanIM gate . udatiShThattato nAdaH sR^i~njayAnAM jagatpate .. 9\-58\-57 (63464) teShAM tu ninadaM shrutvA shR^i~njayAnAM nararShabhaH . amarShAdbharatashreShTha putraste samakupyata .. 9\-58\-58 (63465) utthAya tu mahAbAhurmahAnAga iva shvasan . didhakShanniva netrAbhyAM bhImasenamavaikShata .. 9\-58\-59 (63466) tataH sa bharatashreShTho gadApANirabhidravan . pramathiShyanniva shiro bhImasenasya saMyuge .. 9\-58\-60 (63467) sa mahAtmA mahAtmAnaM bhImaM bhImaparAkramaH . atADayachCha~Nkhadeshe na chachAlAchalopamaH .. 9\-58\-61 (63468) sa bhUyaH shushubhe pArthastADito gadayA raNe . udbhinnarudhiro rAjanprabhinna iva ku~ncharaH .. 9\-58\-62 (63469) tato gadAM vIrahaNImayomayIM pragR^ihya vajrAshanitulyaniHsvanAm . atADayachChatrumamitrakarshano balena vikramya dhana~njayAgrajaH .. 9\-58\-63 (63470) sa bhImasenAbhihatastavAtmajaH papAta sa~NkampitadehabandhanaH . supuShpito mArutavegatADito vane mahAsAla ivAvaghUrNitaH .. 9\-58\-64 (63471) tataH praNedurjahR^iShushcha pANDavAH samIkShya putraM patitaM kShitau tava . tataH sutaste pratilabhya chetanAM samutpapAta dvirado yathA hadAt .. 9\-58\-65 (63472) sa pArthivo nityamamarShitastadA mahArathaH shikShitavatparibhraman . atADayatpANDavamagrataH sthitaM sa vihvalA~Ngo jagatImupAspR^ishat .. 9\-58\-66 (63473) sa siMhanAdaM vinanAda kauravo nipAtya bhUmau yudhi bhImamojasA . bibheda chaivAshanitulyamojasA gadAnipAtena sharIrarakShaNam .. 9\-58\-67 (63474) tato.antarikShe ninado mahAnabhU\-\- ddivaukasAmapsarasAM cha neduShAm . papAta chochchairamarapraveritaM vichitrapuShpotkaravarShamuttamam .. 9\-58\-68 (63475) tataH parAnAvishaduttamaM bhayaM samIkShya bhUmau patitaM narottamam . ahIyamAnaM cha balena kauravaM nishAmya bhedaM sudR^iDhasya varmaNaH .. 9\-58\-69 (63476) tato muhUrtAdupalabhya chetanAM pramR^ijya vaktraM rudhirAktamAtmanaH . dhR^itiM samAlambya vivR^itya lochane balena saMstabhya vR^ikodaraH sthitaH .. 9\-58\-70 (63477) `tato yamau yamasadR^ishau parAkrame sapArShataH shinitanayashcha vIryavAn . samAhvayannahamahamityabhitvaraM\-\- stavAtmajaM samabhiyayurvadhaiShiNaH .. 9\-58\-71 (63478) nivartya tAnpunarapi pANDavo balI tavAtmajaM svayamabhigamya kAlavat . chachAra chApyapagatakhedavepathuH sureshvaro namuchimivottamaM raNe'.. .. 9\-58\-72 (63479) iti shrImanmahAbhArate shalyaparvaNi gadAyuddhaparvaNi aShTapa~nchAshattamo.adhyAyaH .. 58 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes## 9\-58\-3 jigIShatoryatheti jha.pAThaH .. 9\-58\-49 AsthAyeti . kaushikAn kusha unmattastadAcharitAnmArgAnAsthAya punaH punarutpatanena va~nchanena cha bhImamunmattIkR^itya gadayA tADayAmAseti dvayoH sambandhaH .. 9\-58\-52 nahR^iShTamanasaH khinnachetasaH .. 9\-58\-61 sha~Nkhadeshe lalATaprAnta .. 9\-58\-69 neduShAM nAda kR^itavatInAm .. 9\-58\-58 aShTapa~nchAshattamo.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 059 .. shrIH .. 9\.59\. adhyAyaH 59 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## bhImasenena duryodhanasyorubhedanam .. 1 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-59\-0 (63480) sa~nchaya uvAcha. 9\-59\-0x (5231) samudIrNaM tato dR^iShTvA sa~NgrAmaM kurumukhyayoH . abravIdarjunastatra vAsudevaM yashasvinam .. 9\-59\-1 (63481) anayorvIrayoryuddhe ko jyAyAnbhavato mataH . kasya vA ko guNo jyAyAnetadvada janArdana .. 9\-59\-2 (63482) vAsudeva uvAcha. 9\-59\-3x (5232) upadesho.anayostulyo bhImastu balavattaraH . kR^itI yatnaparastveSha dhArtarAShTro vR^ikodarAt .. 9\-59\-3 (63483) bhImasenastu dharmeNa yudhyamAno na jeShyati . anyAyena tu yudhyanvai hanyAdeva suyodhanam .. 9\-59\-4 (63484) mAyayA nirjitA devairasurA iti naH shrutam . virochanastu shakreNa mAyayA nirjitaH sa vai .. 9\-59\-5 (63485) mAyayA chAkShipattejo vR^itrasya balasUdanaH . tasmAnmAyAmayaM vIra AtiShThatu vR^ikodaraH .. 9\-59\-6 (63486) pratij~nAtaM cha bhImena dyUtakAle dhana~njaya . UrU bhetsyAmi te sa~Nkhye gadayeti suyodhanam .. 9\-59\-7 (63487) so.ayaM pratij~nAM tAM chApi pArayatvarikarshanaH . mAyAvinaM tu rAjAnaM mAyayaiva nikR^intatu .. 9\-59\-8 (63488) yadyeSha balamAsthAya nyAyena prahariShyati . viShamasthastato rAjA bhaviShyati yudhiShThiraH .. 9\-59\-9 (63489) punareva tu vakShyAmi pANDaveya nibodha me . dharmarAjAparAdhena bhayaM naH punarAgatam .. 9\-59\-10 (63490) kR^itvA hi sumahatkarma hatvA bhIShmamukhAnkurUn . jayaH prApto yashaH prAgryaM vairaM cha pratiyAtitam . tadevaM vijayaH prAptaH punaH saMshayitaH kR^itaH .. 9\-59\-11 (63491) abuddhireShAM mahatI dharmarAjasya pANDava . yadekavijaye vIra paNitaM kR^itamIdR^isham .. 9\-59\-12 (63492) suyodhanaH kR^itI vIra ekAyanagatastathA .. 9\-59\-13 (63493) api choshanasA gItaH shrUyate.ayaM purAtanaH . shlokastattvArthasahitastanme nigadataH shR^iNu .. 9\-59\-14 (63494) punarAvartamAnAnAM bhagnAnAM jIvitaiShiNAm . bhetavyamarisheShANAmekAyanagatA hi te .. 9\-59\-15 (63495) [sAhasotpatitAnAM cha nirAshAnAM cha jIvite . na shakyamagrataH sthAtuM shakreNApi dhana~njaya] .. 9\-59\-16 (63496) suyodhanamimaM bhagnaM hatasainyaM hadaM gatam . parAjitaM vanaprepsuM nirAshaM rAjyalambhane . ko.anviShya saMyuge prAj~naH punardvandve samAhvayet .. 9\-59\-17 (63497) api no nirjitaM rAjyaM na hareta suyodhanaH . yastrayodashavarShANi gadayA kR^itanishramaH . charatyUrdhvaM cha tiryakva bhImasenighAMsayA .. 9\-59\-18 (63498) enaM chenna mahAbAhuranyAyena haniShyati . eSha vaH kauravo rAjA dhArtarAShTro bhaviShyati .. 9\-59\-19 (63499) sa~njaya uvAcha. 9\-59\-20x (5233) dhana~njayastu shrutvaitatkeshavasya mahAtmanaH . prekShato bhImasenasya savyamUrumatADayat .. 9\-59\-20 (63500) gR^ihya saMj~nAM tato bhImo gadayA vyacharadraNe . maNDalAni vichitrANi yamakAnItarANi cha .. 9\-59\-21 (63501) dakShiNaM maNDalaM savyaM gomUtrikamathApi cha . vyacharatpANDavo rAjannariM sammohayanniva .. 9\-59\-22 (63502) tathaiva tava putro.api gadAmArgavishAradaH . vyacharallaghu chitraM cha bhImasenajighAMsayA .. 9\-59\-23 (63503) Adhunvantau gade ghore chandanAgarurUShite . vairasyAntaM parIpsantau raNe kruddhAvivAntakau .. 9\-59\-24 (63504) anyonyaM tau jighAMsantau pravIrau puruSharShabhau . yuyudhAte garutmantau yathA nAgAmiShaiShiNau .. 9\-59\-25 (63505) maNDalAni bichitrANi charatornR^ipabhImayoH . gadAsampAtajAstatra prajaj~nuH pAvakArchiShaH .. 9\-59\-26 (63506) samaM praharatostatra shUrayorbalinormR^idhe . kShubdhayorvAyunA rAjandvayoriva samudrayoH .. 9\-59\-27 (63507) tayoH praharatostulyaM mattaku~njarayoriva . gadAnirghAtasaM hAdaH prahArANAmajAyata .. 9\-59\-28 (63508) tasmiMstadA samprahAre dAruNe sa~Nkule bhR^isham . ubhAvapi parishrAntau yudhyamAnAvarindamau .. 9\-59\-29 (63509) tau muhUrte samAshvasya punareva parantapa . abhyahArayatAM kruddhau pragR^ihya mahatI gade .. 9\-59\-30 (63510) tayoH samabhavadyuddhaM ghorarUpamasaMvR^itam . gadAnipAtai rAjendra takShatorvai parasparam .. 9\-59\-31 (63511) samare pradrutau tau tu vR^iShabhAkShau tarasvinau . anyonyaM jaghnaturvIrau pa~Nkasthau mahiShAviva .. 9\-59\-32 (63512) jarjharIkR^itasarvA~Ngau rudhireNAbhisaMplutau . dadR^ishAte himavati puShpitAviva kiMshukau .. 9\-59\-33 (63513) duryodhanastu pArthena vivare sampradarshite . IShadutsmayamAnastu sahasA prasasAra ha .. 9\-59\-34 (63514) tamabhyAshagataM prAj~naH kShaNe prekShya vR^ikodaraH . avAkShipadgadAM tasminvegena mahatA batI .. 9\-59\-35 (63515) avakShepaM tu taM dR^iShTvA putrastava vishAmpate . apAsarpattataH sthAnAtsA moghA nyapatadbhuvi .. 9\-59\-36 (63516) mokShayitvA prahAraM taM sutastava susambhramAt . bhImasenaM cha gadayA prAharatkurusattama .. 9\-59\-37 (63517) tasya visyandamAnena rudhireNAmitaujasaH . prahAragurupAtAcha mUrCheva samajAyata .. 9\-59\-38 (63518) tannAvudhyata putraste pIDitaM pANDavaM raNe . dhArayAmAsa bhImo.api sharIramatipIDitam .. 9\-59\-39 (63519) amanyata sthitaM hyenaM prahariShyantamAhave . ato na prAharattasmai punareva tavAtmajaH .. 9\-59\-40 (63520) tato muhUrtanAshvasya duryodhanamupasthitam . degenAbhyayatadrAjangadAmAdAya pANDavaH .. 9\-59\-41 (63521) tamApatantaM samprekShya saMrabdhagamitaujasam . modhamasya prahAraM taM chikIrShurbharatarShabha .. 9\-59\-42 (63522) avasyAne matiM kR^itvA putrantava mahAmanAH . iyeShotpatituM rAja~nChalayiShyanvR^ikodaram .. 9\-59\-43 (63523) abudhyadbhImasenastu rAj~nastasya chikIrShitam . achAsya samamidrutya samutpatya cha siMhavat .. 9\-59\-44 (63524) satyA va~nchavato rAjanpunarevotpatiShyataH . UrubhyAM prAhiNodrAjangadAM vegena pANDavaH .. 9\-59\-45 (63525) sA vajraniShpeShasamA prahitA bhImakarmaNA . UrU duryodhanasyAtha babha~nja priyadarshanau .. 9\-59\-46 (63526) sa papAta naravyAghro vasudhAmanunAdayan . bhagnorurbhImasenena putrastava mahIpate .. 9\-59\-47 (63527) vavurvAtAH sanirghAtAH pAMsuvarShaM papAta cha . chachAla pR^ithivI chApi savR^ikShakShupaparvatA .. 9\-59\-48 (63528) tasminnipatite vIre patyau sarvamahIkShitAm . mahAsvanA punardIptA sanirghAtA bhaya~NkarI . papAta cholkA mahatI patite pR^ithivIpatau .. 9\-59\-49 (63529) tathA shoNitavarShaM cha pAMsuvarShaM cha bhArata . vavarSha maghavAMstatra tava putre nipAtite .. 9\-59\-50 (63530) yakShANAM rAkShasAnAM cha pishAchAnAM tathaiva cha . antarikShe mahAnnAdastatra bhArata shushruve .. 9\-59\-51 (63531) tena shabdena ghoreNa mR^igANAmatha pakShiNAm . jaj~ne ghorataraH shabdo bahUnAM sarvatodisham .. 9\-59\-52 (63532) ye tatra vAjinaH sheShA gajAshcha manujaiH saha . mumuchuste mahAnAdaM tava putre nipAtite .. 9\-59\-53 (63533) berIsha~NkhamR^ida~NgAnAmabhavachcha svano mahAn . antarbhUmigatashchaiva tava putre nipAtite .. 9\-59\-54 (63534) [bahupAdairbahubhujaiH kabandhairghoradarshanaiH . nR^ityadbhirbhayadairvyAptA dishastatrAbhavannR^ipa .. 9\-59\-55 (63535) dhvajavanto.astravantashcha shastravantastathaiva cha . prAkampanta tato rAjaMstava putre nipAtite] .. 9\-59\-56 (63536) hadAH kUpAshcha rudhiramudvemurnR^ipasattama . nadyashcha sumahAvegAH pratisrotovahA.abhavan .. 9\-59\-57 (63537) pulli~NgA iva nAryastu strIli~NgAH puruShA.abhavan . duryodhane tadA rAjanpatite tanaye tava .. 9\-59\-58 (63538) dR^iShTvA tAnadbhutotpAtAnpA~nchAlAH pANDavaiH saha . AvignamanasaH sarve babhUvurbharatarShabha .. 9\-59\-59 (63539) yayurdevA yathAkAmaM gandharvApsarasastathA . kathayanto.adbhutaM yuddhaM sutayostava bhArata .. 9\-59\-60 (63540) tathaiva siddhA rAjendra tathA vAtikachAraNAH . narasiMhau prashaMsantau viprajagmuryathAgatam .. .. 9\-59\-61 (63541) iti shrImanmahAbhArate shalyaparvaNi gadAyuddhaparvaNi ekonaShaShTitamo.adhyAyaH .. 59 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes## 9\-59\-15 arisheShANo pa~nchamyarthe ShaShThI .. 9\-59\-34 sahasaivAbhisArita iti ka.Cha.pAThaH .. 9\-59\-45 dhR^ityA va~nchayata iti ka.Cha.pAThaH .. 9\-59\-48 kShupaH kShudravR^ikShaH .. 9\-59\-59 ekonaShaShTitamo.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 060 .. shrIH .. 9\.60\. adhyAyaH 60 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## bhImasenena duryodhanApanayAnusmAraNapUrvakaM vAmapAdena tachChirastADanam .. 1 .. yudhiShThireNa duryodhanasamAshvAsanam .. 2 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-60\-0 (63542) sa~njaya uvAcha. 9\-60\-0x (5234) taM pAtitaM tato dR^iShTvA mahAsAlamivodgatam . prahR^iShTamanasaH sarve babhUvustatra pANDavAH .. 9\-60\-1 (63543) unmattamiva mAta~NgaM siMhena vinipAtitam . dadR^ishurhR^iShTaromANaH sarve te chApi somakAH .. 9\-60\-2 (63544) tato duryodhanaM hatvA bhImasenaH pratApavAn . pAtitaM kauravendraM tamupagamyedamabravIt .. 9\-60\-3 (63545) gaurgauriti purA manda draupadImekavAsasam . yatsabhAyAM hasannasmAMstadA vadasi durmate . tasyAvahAsasya phalamadya tvaM samavApnuhi .. 9\-60\-4 (63546) evamuktvA sa vAmena padA maulimupAspR^ishat . shirashcha rAjasiMhasya pAdena samaloDayat .. 9\-60\-5 (63547) tathaiva krodhasaMrakto bhImaH parabalArdanaH . punarevAbravIdvAkyaM yattachChR^iNu narAdhipa .. 9\-60\-6 (63548) ye.asmAnpurA pranR^ityanti mUDhA gauriti gauriti . tAnvayaM pratinR^ityAmaH punargauriti gauriti .. 9\-60\-7 (63549) nAsmAkaM nikR^itirvahnirnAkShadyUtaM na va~nchanA . svabAhubalamAshritya prabAdhAmo vayaM ripUn .. 9\-60\-8 (63550) so.avApya vairasya chirasya pAraM vR^ikodaraH prAha shanaiH prahasya . yudhiShThiraM keshavasR^i~njayAMshcha dhana~njayaM mAdravatIsutau cha .. 9\-60\-9 (63551) rajasvalA draupadImAnayante ye chApyakurvanta sadasyavastrAm. 9\-60\-10ctAnpashyadhvaM pANDavairdhArtarAShTrAn raNe hatAMstapasA yAj~nasenyAH .. 9\-60\-10 (63552) ye naH purA ShaNDhatilAnavochan krUrA rAj~no dhR^itarAShTrasya putrAH . te no hatAH sagaNAH sAnubandhAH kAmaM svargaM narakaM vA vrajAmaH .. 9\-60\-11 (63553) punashcha rAj~naH patitasya bhUmau sa tAM gadAM skandhagatAM pragR^ihya . vAmena pAdena shiraH pramR^idya duryodhanaM naikR^itiketyavochat .. 9\-60\-12 (63554) hR^iShTena rAjankurupArthivasya kShudrAtmanA bhImasenena pAdam . dR^iShTvA kR^itaM mUrdhani nAbhyanandan dharmAtmAnaH somakAnAM prabarhAH .. 9\-60\-13 (63555) tava putraM tathA hatvA katthamAnaM vR^ikodaram . nR^ityamAnaM cha bahusho dharmarAjo.abravIdidam .. 9\-60\-14 (63556) gato.asi vairasyAnR^iNyaM pratij~nA pUritA tvayA . shubhenAthAshubhenaiva karmaNA viramAdhunA .. 9\-60\-15 (63557) mA shiro.asya padA.amardIrmA dharmaste.atigo bhavet . rAjA j~nAtirhatashchAyaM naitannyAyyaM tavAnagha .. 9\-60\-16 (63558) ekAdashachamUnAthaM kurUNAmadhipaM tathA . mAsprAkShIrbhIma pAdena rAjAnaM j~nAtimeva cha .. 9\-60\-17 (63559) hatabandhurhatAmAtyo bhraShTasainyo hato mR^idhe . sarvAkAreNa shochyo.ayaM nAvahAsyo.ayamIshvaraH .. 9\-60\-18 (63560) vidhvasto.ayaM hatAmAtyo hatabandhurhatAtmajaH . utsannapiNDo bhrAtA cha naitannyAyyaM kR^itaM tvayA .. 9\-60\-19 (63561) dhArmiko bhImaseno.asAvityAhustvAM purA janAH . sa kasmAdbhImasena tvaM rAjAnamadhitiShThasi .. 9\-60\-20 (63562) ityuktvA bhImasenaM tu sAshrukaNTho yudhiShThiraH . upasR^ityAbravIddIno duryodhanamarindamam .. 9\-60\-21 (63563) tAta manyurna te kAryo nAtmA shochyastvayA tathA . nUnaM pUrvakR^itaM karma sughoramanubhUyate .. 9\-60\-22 (63564) dhAtropadiShTaM viShamaM nUnaM phalamasaMskR^itam . yadvayaM tvAM jighAMsAmastvaM chAsmAnkurusattama .. 9\-60\-23 (63565) Atmano hyaparAdhena mahadvyasanamIhasham . prAptavAnasi yallobhAnmadAdbAlyAchcha bhArata .. 9\-60\-24 (63566) ghAtayitvA vayasyAMshcha bhrAtR^Inatha pitR^IMstathA . putrAnpautrAMstathA chAnyAMstatosi nidhanaM gataH .. 9\-60\-25 (63567) tavAparAdhAdasmAbhirbhrAtaraste nipAtitAH . nihatA j~nAtayashchApi diShTaM manye duratyayam .. 9\-60\-26 (63568) [AtmA na shochanIyaste shlAghyo mR^ityustavAnagha . vayamevAdhunA shochyAH sarvAvasthAsu kaurava .. 9\-60\-27 (63569) kR^ipaNaM vartayiShyAmastairhInA bandhubhiH priyaiH . bhrAtR^INAM chaiva putrANAM tathA vai shokavihvalAH .. 9\-60\-28 (63570) kathaM drakShyAmi vidhavA vadhUH shokapariplutAH . tvamekaH susthito rAjansvarge te nilayo dhruvaH . vayaM narakasaMj~naM vai duHkhaM prApsyAma dAruNam ..] 9\-60\-29 (63571) snuShAshcha prasnuShAshchaiva dhR^itarAShTrasya vihvalAH . garhayiShyanti no nUnaM vidhavAH shokakarshitAH .. 9\-60\-30 (63572) sa~njaya uvAcha. 9\-60\-31x (5235) evamuktvA suduHkhArto nishashvAsa sa pArthivaH . vilalApa chiraM chApi dharmaputro yudhiShThiraH .. .. 9\-60\-31 (63573) iti shrImanmahAbhArate shalyaparvaNi gadAyuddhaparvaNi ShaShTitamo.adhyAyaH .. 60 .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 061 .. shrIH .. 9\.61\. adhyAyaH 61 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## bhIme apanayabuddhyA kruddhena balarAmeNa lA~Ngalamudyamya tampratyabhigamanam .. 1 .. kR^iShNena tatsAntvanaM tato balasya dvArakAgamanam .. 2 .. yudhiShThirasya kR^iShNena bhImena cha saMlApaH .. 3 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-61\-0 (63574) dhR^itarAShTrA uvAcha. 9\-61\-0x (5236) adharmeNa hataM dR^iShTvA rAjAnaM mAdhavottamaH . kimabravIttadA sUta baladevo mahAbalaH .. 9\-61\-1 (63575) gadAyuddhavisheShaj~no gadAyuddhavishAradaH . kR^itavAnrauhiNeyo yattanmamAchakShva sa~njaya .. 9\-61\-2 (63576) sa~njaya uvAcha. 9\-61\-3x (5237) shirasyabhihataM dR^iShTvA bhImasenena te sutam . rAmaH praharatAM shreShThashchukrodha balavadbalI .. 9\-61\-3 (63577) tato madhye narendrANAmUrdhvabAhurhalAyudhaH . kurvannArtasvaraM ghoraM dhigdhigbhImetyuvAcha ha .. 9\-61\-4 (63578) aho dhigyadadho nAbheH prahR^itaM dharmavigrahe . naitaddR^iShTaM gadAyuddhe kR^itavAnyadvR^ikodaraH .. 9\-61\-5 (63579) adho nAbhyA na hantavyamiti shAstrasya nishchayaH . ayaM tu shAstramutsR^ijya svachChandAtsampravartate .. 9\-61\-6 (63580) tasya tattadbruvANasya roShaH samabhavanmahAn . [tato rAjAnamAlokya roShasaMraktalochanaH . baladevo mahArAja tato vachanamabravIt .. 9\-61\-7 (63581) na chaiSha patitaH kR^iShNa kevalaM matsamo.asamaH . Ashritasya tu daurbalyAdAshrayaH paribhartsyate ..] 9\-61\-8 (63582) tato lA~Ngalamudyamya bhImamabhyadravadbalI .. 9\-61\-9 (63583) tasyordhvabAhoH sadR^ishaM rUpamAsInmahAtmanaH . bahudhAtuvichitrasya shvetasyeva mahAgireH .. 9\-61\-10 (63584) `bhrAtR^ibhiH sahito vIraiH sArjunairastrakovidaiH . na vivyathe mahArAja dR^iShTvA haladharaM balI'.. 9\-61\-11 (63585) atha rAmaM nijagrAha keshavo vinayAnvitaH . bAhubhyAM pInavR^ittAbhyAM prayatnAdbalavadbalI .. 9\-61\-12 (63586) sitAsitau yaduvarau shushubhAte.adhikaM tadA . `sa~NgatAviva rAjendra kailAsA~njanaparvatau . nabhogatau yathA rAjaMshchandrasUryau dinakShaye .. 9\-61\-13 (63587) uvAcha chainaM saMrabdhaM shamayanniva keshavaH .. 9\-61\-14 (63588) AtmavR^iddhirmitravR^iddhirmitramitrodayastathA . viparItaM dviShatsvetatShaDvidhA vR^iddhirAtmanaH .. 9\-61\-15 (63589) Atmanyapi cha mitre cha viparItaM yadA bhavet . tadA vidyAnmanoglAnimAshu shAntikaro bhavet .. 9\-61\-16 (63590) asmAkaM sahajaM mitraM pANDavAH shuddhapauruShAH . svakAH pitR^iShvasuH putrAste parairnikR^itA bhR^isham .. 9\-61\-17 (63591) pratij~nApAlanaM dharmaH kShatriyasyeti vettha tat .. 9\-61\-18 (63592) suyodhanasya gadayA bhaktA.asmyUrU mahAhave . iti pUrvaM pratij~nAtaM bhImena hi sabhAtale .. 9\-61\-19 (63593) maitreyeNAbhishaptashcha pUrvameva mahArShiNA . UrU te bhetsyate bhImo gadayeti parantapa . ato doShaM na pashyAmi mA krudhyasva pralambahan .. 9\-61\-20 (63594) yaunaH svaiH sukhahArdaishcha sambandhaH saha pANDavaiH . teShAM vR^iddhyA hi vR^iddhirno mA krudhaH puruSharShabha .. 9\-61\-21 (63595) vAsudevavachaH shrutvA sIrabhR^itprAha dharmavit .. 9\-61\-22 (63596) dharmashcha dhAritaH sadbhiH sa cha dvAbhyAM niyachChati . arthashchApyatilubdhasya kAmashchAtiprasa~NgiNaH .. 9\-61\-23 (63597) dharmArthau dharmakAmau cha kAmArthau chApyapIDayan . dharmArthakAmAnyo.abhyeti sotyantaM sukhamashnute .. 9\-61\-24 (63598) tadidaM vyAkulaM sarvaM kR^itaM dharmasya pIDanAt . bhImasenena govinda kAmaM tvaM tu yathA.a.attha mAm .. 9\-61\-25 (63599) kR^iShNa uvAcha. 9\-61\-26x (5238) aroShaNo hi dharmAtmA satataM dharmavatsalaH . bhavAnprakhyAyate loke tasmAtsaMshAmya mA krudhaH .. 9\-61\-26 (63600) prAptaM kaliyugaM vidvi pratij~nAM pANDavasya cha . AnR^iNyaM yAtu vairasya pratij~nAyAshcha pANDavaH . `tataH puruShashArdUlo hatvA naikR^itikaM raNe .. 9\-61\-27 (63601) nikR^ityA nikR^itipraj~naM yo hanyAdvairiNaM raNe . adharmo vidyate nAtra yadbhImo hatavAnripum .. 9\-61\-28 (63602) yudhyamAnaM raNe vIraM kuruvR^iShNiyashaskaram . anena karNaH sandiShTaH pR^iShThato dhanurachChinat .. 9\-61\-29 (63603) tataH sa~nChinnadhanvAnaM virathaM pauruShe sthitam . vyAyudhIkR^itya bahavaH saubhadramapalAyinam .. 9\-61\-30 (63604) janmaprabhR^iti lubdhashcha pApAtmA chaiSha durmatiH . nihato bhImasenena durbuddhiH kulapAMsanaH .. 9\-61\-31 (63605) pratij~nAM bhImasenena trayodashasamArjitAm . kimarthaM nAbhijAnAti yudhyamAno hi shatrubhiH .. 9\-61\-32 (63606) UrdhvamAkramya vegena jighAMsantaM vR^ikodaraH . bibheda gadayA chorU na sthAne na cha maNDale'.. 9\-61\-33 (63607) sa~njaya uvAcha. 9\-61\-34x (5239) dharmachChalamimaM shrutvA keshavAtsa vishAmpate . naiva prItamAnA rAmo vachanaM prAha saMsadi .. 9\-61\-34 (63608) hatvA.adharmeNa rAjAnaM dharmAtmAnaM suyodhanam . jihmayodhIti loke.asminkhyAtiM yAsyati pANDavaH .. 9\-61\-35 (63609) duryodhano.api dharmAtmA gatiM yAsyati shAshvatIm . R^ijuyodhI hato rAjA dharmarAShTro narAdhipaH .. 9\-61\-36 (63610) yuddhadIkShAM pravishyAjau raNayaj~naM vitatya cha . hutvA.a.atmAnamamitrAgnau prApa chAvabhR^ithaM yashaH . `svargaM gantA mahArAjaH sasuhR^ijj~nAtibAndhavaH'.. 9\-61\-37 (63611) ityuktvA rathamAsthAya rauhiNeyaH pratApavAn . shvetAbhrashikharAkAraH prayayau dvArakAM prati .. 9\-61\-38 (63612) pA~nchAlAshcha savArShNeyAH pANDavAshcha vishAmpate . rAme dvAravatIM yAte nAtipramanaso.abhavan .. 9\-61\-39 (63613) tato yudhiShThiraM dInaM chintAparamadhomukham . shokopahatasa~NkalpaM vAsudevo.abravIdidam .. 9\-61\-40 (63614) vAsudeva uvAcha. 9\-61\-41x (5240) dharmarAja kimarthaM tvamadharmamanumanyase . hatabandhoryadetasya patitasya vichetasaH .. 9\-61\-41 (63615) duryodhanasya bhImena mR^idyamAnaM shiraH padA . upaprekShasi kasmAttvaM dharmaj~naH sannarAdhipa .. 9\-61\-42 (63616) yudhiShThira uvAcha. 9\-61\-43x (5241) na mamaitatpriyaM kR^iShNa yadrAjAnaM vR^ikodaraH . padA mUrdhnyaspR^ishatkrodhAnna cha hR^iShye kulakShaye .. 9\-61\-43 (63617) nikR^ityA nikR^itA nityaM dhR^itarAShTrasutairvayam . bahUni paruShANyuktvA vanaM prasthApitA vayam .. 9\-61\-44 (63618) bhImasenasya tadduHkhamatIva hR^idi vartate . iti sa~nchintya vArShNeya mayaitatsamupekShitam .. 9\-61\-45 (63619) tasmAddhatvA.akR^itapraj~naM lubdhaM kAmavashAnugam . labhatAM pANDavaH kAmaM dharmo.adharmo.athavA kR^itaH .. 9\-61\-46 (63620) sa~njaya uvAcha. 9\-61\-47x (5242) ityuktavati kaunteye dharmarAje yudhiShThire . vAsudevo mahAbAhuryudhiShThiramabhAShata . kAmamastvetaditi vai kR^ichChrAdyadukulodvahaH .. 9\-61\-47 (63621) ityuktvA vAsudevo.api vAyuputrapriyepsayA . anvamodata tatsarvaM yadbhImena kR^itaM yudhi .. 9\-61\-48 (63622) `arjuno.api mahAbAhuraprItenAntarAtmanA . novAcha ki~nchidvachanaM bhrAtaraM sAdhvasAdhu vA'.. 9\-61\-49 (63623) bhImaseno.api hatvA.a.ajau tava putramamarShaNaH . abhivAdyAgrataH sthitvA samprahR^iShTaH kR^itA~njaliH .. 9\-61\-50 (63624) provAcha sumahAtejA dharmarAjaM yudhiShThiram . harShAdutphullanayano jitakAshI vishAmpate .. 9\-61\-51 (63625) tavAdya pR^ithivI sarvA kShemA nihatakaNTakA . tAM prashAdhi mahArAja svadharmamanupAlaya .. 9\-61\-52 (63626) yastu kartA.asya vairasya nikR^ityA nikR^itipriyaH . so.ayaM vinihataH shete pR^ithivyaM pR^ithivIpate .. 9\-61\-53 (63627) duHshAsanaprabhR^itayaH sarve te chogravAdinaH . rAdheyaH shakunishchaiva hatAshcha tava shatravaH .. 9\-61\-54 (63628) seyaM ratnasamAkIrNA mahI savanaparvatA . upAvR^ittA mahArAja tvAmadya nihatadviSham .. 9\-61\-55 (63629) yudhiShThira uvAcha. 9\-61\-56x (5243) gato vairasya nidhanaM hato rAjA suyodhanaH . kR^iShNasya matamAsthAya vijiteyaM vasundharA .. 9\-61\-56 (63630) diShTyA gatastvamAnR^iNyaM mAtuH kopasya chobhayoH . diShTyA jayasi durdharSha diShTyA shatrurnipAtitaH .. .. 9\-61\-57 (63631) iti shrImanmahAbhArate shalyaparvaNi gadAyuddhaparvaNi ekaShaShTitamo.adhyAyaH .. 61 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes## 9\-61\-15 AtmavR^iddhiH shatrukShayaH svamitrasya vR^iddhiH shatrumitrasya kShayaH svamitramitrasya vR^iddhiH shatrumitramitrasya kShayaH evaM ShaDvidhA Atmano vR^iddhiH .. 9\-61\-16 yadi chodAtmano glAnistadA shAntikara iti ka.pAThaH .. 9\-61\-19 bhaktA bha~NkShye .. 9\-61\-21 yaunaH yoninimittaH sambandhaH . asmAkaM pitAmahaH pANDavAnAM mAtAmahashchaika iti yaunasambandhaH .. 9\-61\-22 sIrabhR^it rAmaH .. 9\-61\-23 dharma_iti . niyachChati niyamameti arthakAmAbhyAM dharmaH sa~NkochametItsarthaH .. 9\-61\-24 dharmArthau kAme nApIDayan dharmakAvarthenApIDayan kAmArthau dharmeNa chApIDayannityarthaH .. 9\-61\-25 kAmaM yatheShTaM tvaM mAM prati uktavAnasi natu dharmye .. 9\-61\-27 kaliyugArambhe etAvatpApaM nAtIva khedAvahamiti bhAvaH .. 9\-61\-41 adharmamanupashyasIti ka.Cha.pAThaH .. 9\-61\-46 dharmo.adharme cha vA kR^ite iti jha.pAThaH .. 9\-61\-62 ekaShaShTitamo.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 062 .. shrIH .. 9\.62\. adhyAyaH 62 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## pA~nchAlAdibhirbhImastutiH .. 1 .. kR^iShNAduryodhanayoH parasparagarhaNam .. 2 .. duryodhanenAtmastutau tanmUrdhi gandharvaiH puShpavarShaNam .. 3 .. bhIShmAdimaraNena duHkhitAnAM pANDavAnAM kR^iShNena samAshvAsanam .. 4 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-62\-0 (63632) dhR^itarAShTra uvAcha. 9\-62\-0x (5244) hataM duryodhanaM dR^iShTvA bhImasenena saMyuge . pANDavAH sR^i~njayAshchaiva kimakurvata sa~njaya .. 9\-62\-1 (63633) sa~njaya uvAcha. 9\-62\-2x (5245) hataM duryodhanaM dR^iShTvA bhImasenena saMyuge . siMheneva mahArAja mattaM vanagajaM yathA .. 9\-62\-2 (63634) prahR^iShTamanasastatra kR^iShNena saha pANDavAH . pA~nchAlAH sR^i~njayAshchaiva nihate kurunandane . AvidhyannuttarIyANi siMhanAdAMshcha nedire .. 9\-62\-3 (63635) naitAnharShasamAviShTAniyaM sehe vasundharA .. 9\-62\-4 (63636) dhanUMShyeke vyAkShipanta jyAshchApyanye tathA.akShipan . dadhmuranye mahAsha~NkhAnanye jaghnushcha dundubhIn .. 9\-62\-5 (63637) chikIDushcha tathaivAnye jahasushcha tavAhitAH . abruvaMshchAsakR^idvIrA bhImasenamidaM vachaH .. 9\-62\-6 (63638) duShkaraM bhavatA karma raNe.adya sumahatkR^itam . kauraveyaM raNe hatvA gadayA.atikR^itashramam .. 9\-62\-7 (63639) indreNeva hi vR^itrasya vadhaM paramasaMyuge . tvayA kR^itamamanyanta shatrorvadhamimaM janAH .. 9\-62\-8 (63640) charantaM vividhAnmArgAnmaNDalAni cha sarvashaH . duryodhanamimaM shUraM ko.anyo hanyAdvR^ikodarAt .. 9\-62\-9 (63641) vairasya cha gataH pAraM tvamihAnyaiH sudurgamam . ashakyametadanyena sampAdayitumIdR^isham .. 9\-62\-10 (63642) ku~njareNeva mattena vIrasa~NgrAmamUrdhani . duryodhapashiro diShTyA pAdena mR^iditaM tvayA .. 9\-62\-11 (63643) siMhena mahiShasyeva kR^itvA sa~Ngaramuttamam . duHshAsanasya rudhiraM diShTyA pItaM tvayA.anagha .. 9\-62\-12 (63644) ye viprakurvanrAjAnaM dharmAtmAnaM yudhiShThiram . mUrdhni teShAM kR^itaH pAdo diShTyA te svena karmaNA .. 9\-62\-13 (63645) amitrANAmadhiShThAnAdvadhAdduryodhanasya cha . bhIma diShTyA pR^ithivyAM te prathitaM sumahadyashaH .. 9\-62\-14 (63646) evaM nUnaM hate vR^itre shakraM nandanti bandinaH . tathA tvAM nihatAmitraM vayaM nandAma bhArata .. 9\-62\-15 (63647) duryodhanavadhe yAni romANi hR^iShitAni naH . adyApi na vikR^iShyante tAni tadviddhi bhArata . ityabrunbhImasenaM vAtikAstatra sa~NgatAH .. 9\-62\-16 (63648) tAnhR^iShTAnpuruShavyAghrAnpA~nchAlAnpANDavaiH saha . bruvato.asadR^ishaM tatra provAcha madhusUdanaH .. 9\-62\-17 (63649) na nyAyyaM nihataM shatruM bhUyo hantuM narAdhipAH . asakR^idvAgbhirugrAbhirnihato hyeSha mandadhIH .. 9\-62\-18 (63650) tadaivaiSha hataH pApo yadaiva nirapatrapaH . lubdhaH pApasahAyashcha suhR^idAM shAsanAtigaH .. 9\-62\-19 (63651) bahusho viduradroNakR^ipagA~NgeyasR^i~njayaiH . pANDubhyaH prArthyamAno.api pitryamaMshaM na dattavAn .. 9\-62\-20 (63652) naiva tebhyo.adya mitraM vA shatrurvA puruShAdhamaH . kimanena vitunnena vAgbhiH kAShThasadharmaNA .. 9\-62\-21 (63653) ratheShvArohata kShipraM gachChAmo vasudhAdhipAH . diShTyA hato.ayaM pApAtmA sAmAtyaj~nAtibAndhavaH .. 9\-62\-22 (63654) iti shrutvA tvadhikShepaM kR^iShNAdduryodhano nR^ipaH . amarShavashamApanna udatiShThadvishAmpate .. 9\-62\-23 (63655) sphigdeshenopaviShTaH sa dorbhyAM viShTabhya medinIm . dR^iShTiM bhrUsa~NkaTAM kR^itvA vAsudeve nyapAtayat .. 9\-62\-24 (63656) ardhonnatasharIrasya rUpamAsInnR^ipasya tu . kruddhasyAshIviShasyeva chChinnapuchChasya bhoginaH .. 9\-62\-25 (63657) prANAntakariNIM ghorAM vedanAmapyachintayan . duryodhano vAsudevaM vAgbhirugrAbhirArdayat .. 9\-62\-26 (63658) kaMsadAsasya dAyAda na te lajjA.astyanena vai . adharmeNa gadAyuddhe yadarhaM vinipAtitaH . UrUbhindhIti bhImasya smR^itiM mithyAprayachChatA .. 9\-62\-27 (63659) kiM na vij~nAtametanme yadarjunamavochathAH . ghAtayitvA mahIpAlAnR^ijuyuddhAnsahasrashaH . jihmairupAyairbahubhirna te lajjA na te ghR^iNA .. 9\-62\-28 (63660) ahanyahani shUrANAM kurvANaH kadanaM mahat . shikhaNDinaM puraskR^itya ghAtitaste pitAmahaH .. 9\-62\-29 (63661) ashvatthAmnaH sanAmAnaM hatvA nAgaM sudurmate . AchAryo nyAsitaH shastraM kiM tanna viditaM mayA .. 9\-62\-30 (63662) sa chAnena nR^ishaMsena dhR^iShTadyumnena vIryavAn . pAtyamAnastvayA dR^iShTo na chainaM tvamavArayaH .. 9\-62\-31 (63663) vadhArthaM pANDuputrasya yAchitAM shaktimeva cha . ghaTotkache vyaMsayataH kastvattaH pApakR^ittamaH .. 9\-62\-32 (63664) ChinnahastaH prAyagatastathA bhUrishravA balI . tvayA.abhisR^iShTena hataH shaineyena durAtmanA .. 9\-62\-33 (63665) kurvANashchottamaM karma karNaH pArthajigIShayA . vyaMsanenAshvasenasya pannagendrasya vai punaH .. 9\-62\-34 (63666) punashcha patite chakre vyasanArtaH parAjitaH . pApitaH samare karNashchakravyAgro.agraNIrnR^iNAm .. 9\-62\-35 (63667) yadi mAM chApi karNaM cha bhIShmadroNau cha saMyuge . R^ijunA pratiyudhyethA na te syAdvijayo dhruvam .. 9\-62\-36 (63668) tvayA punaranAryeNa jihmamArgeNa pArthivAH . svadharmamanutiShThanto vayaM chAnye cha ghAtitAH .. 9\-62\-37 (63669) `tvayA mAyAvinA kR^iShNa mAyAM karmapramoShiNIm . kR^itvA hataH sindhupatiH kiM tanna viditaM mama'.. 9\-62\-38 (63670) vAsudeva uvAcha. 9\-62\-39x (5246) hatastvamasi gAndhAre sabhrAtR^isutabAndhavaH . sagaNaH sasuhR^ichchaiva pApaM mArgamanuShThitaH .. 9\-62\-39 (63671) tavaiva duShkR^itairvIrau bhIShmadroNau nipAtitau . karNashcha nihataH sa~Nkhye tava shIlAnuvartakaH .. 9\-62\-40 (63672) yAchyamAnaM mayA mUDha pitryamaMshaM na ditsasi . pANDavebhyaH svarAjyaM cha lobhAchChakuninishchayAt .. 9\-62\-41 (63673) viShaM te bhImasenAya dattaM sarve cha pANDavAH . pradIpitA jatugR^ihe mAtrA saha sudurmate .. 9\-62\-42 (63674) sabhAyAM yAj~nasenI cha kR^iShTA dyUte rajasvalA . tadaiva tAvadduShTAtmanvadhyastvaM nirapatrapa .. 9\-62\-43 (63675) anakShaj~naM cha dharmaj~naM saubalenAkShavedinA . nikR^ityA yatparAjaiShIstasmAdasi hato raNe .. 9\-62\-44 (63676) jayadrathena pApena yatkR^iShNA kleshitA vane . yAteShu mR^igayAM chaiva tR^iNabindorathAshramam .. 9\-62\-45 (63677) abhimanyushcha yadbAla eko bahubhirAhave . tvaddoShairnihataH pApa tasmAdasi hato raNe .. 9\-62\-46 (63678) `kurvANaM karma samare pANDavAnarthakA~NkShiNam . yachChikhaNDyavadhIdbhIShmaM mitrArthe na vyatikramaH .. 9\-62\-47 (63679) svadharmaM pR^iShThataH kR^itvA AchAryastvatpriyepsayA . pArShatena hataH sa~Nkhye vartamAno.asatAM pathi .. 9\-62\-48 (63680) pratij~nAmAtmanaH satyAM chikIrShansamare nipum . hatavAnsAtvato vidvAnsaumadattiM mahAratham .. 9\-62\-49 (63681) arjunaH samare rAjanyudhyamAnaH kadAchana . ninditaM puruShavyAghraH karoti na katha~nchana .. 9\-62\-50 (63682) labdhvA.api bahudhA ChidraM vIravR^ittamanusmaran . nijaghAna raNe karNaM maivaM vochaH sudurmate .. 9\-62\-51 (63683) devAnAM matamAj~nAya teShAM priyahitepsayA . arjunasya mahAnAgaM mayA vyaMsitamastrajam .. 9\-62\-52 (63684) tvaM cha bhIShmashcha karNashcha droNo drauNAyanistathA . virATanagare tasya hyAnR^ishaMsyena jIvitAH .. 9\-62\-53 (63685) smara pArthasya vikrAntaM gandharveShu kR^itaM tathA . adharmaM nAtra gAndhAre pANDavairyatkR^itaM tvayi .. 9\-62\-54 (63686) svabAhubalamAsthAya svadharmeNa parantapAH . jitavanto raNe vIrAH pAposi nidhanaM gataH'.. 9\-62\-55 (63687) [yAnyakAryANi chAsmAkaM kR^itAniti prabhAShase . vaiguNyena tavAtyarthaM sarvaM hi tadanuShThitam .. 9\-62\-56 (63688) bR^ihaspaterushanaso nopadeshaH shrutastvayA . vR^iddhA nopAsitAshchaiva hitaM vAkyaM na te shrutabh .. 9\-62\-57 (63689) lobhenAtibalena tvaM tR^iShNayA cha vashIkR^itaH . kR^itavAnasyakAryANi vipAkastasya bhujyatAm ..] 9\-62\-58 (63690) duryodhana uvAcha. 9\-62\-59x (5247) adhItaM vidhivaddattaM bhUH prabhuktA sasAgarA . mUrdhni sthimamitrANAM ko nu svantataro mayA .. 9\-62\-59 (63691) yadiShTaM kShatrabandhUnAM svadharmamanupashyatAm . tadidaM nidhanaM prAptaM ko nu svantataro mayA .. 9\-62\-60 (63692) devArhA mAnuShA bhogAH prAptA asulabhA nR^ipaiH . aishvaryaM chottamaM prAptaM ko nu svantataro mayA .. 9\-62\-61 (63693) sasuhR^itsAnubandhascha svargaM gantA.ahamachyuta . yUyaM garhitasa~NkalpAH shochanto vartayiShyatha .. 9\-62\-62 (63694) `na me viShAdo bhImena pAdena shira Ahatam . kAkA vA ka~NkagR^idhrA vA nidhAsyanti padaM kShaNAt'.. 9\-62\-63 (63695) sa~njaya uvAcha. 9\-62\-64x (5248) asya vAkyasya nidhane kururAjasya dhImataH . apatatsumahadvarShaM puShpANAM puNyagandhinAm .. 9\-62\-64 (63696) avAdayanta gandharvA vAditraM sumanoharam .. 9\-62\-65 (63697) jagushchApsaraso rAj~no yashaH sambaddhameva cha . siddhAshcha mumuchurvAchaH sAdhusAdhviti pArthiva .. 9\-62\-66 (63698) vavau cha surabhirvAyuH puNyagandho mR^iduHsukhaH . vyarAjaMshcha dishaH sarvA nabho vaidUryasannibham .. 9\-62\-67 (63699) atyadbhutAni te dR^iShTvA vAsudevapurogamAH . duryodhanasya pUjAM tu dR^iShTvA vrIDAmupAgaman .. 9\-62\-68 (63700) hatAMshchAdharmataH shrutvA shokArtAH shushuchurhi te . bhIShmaM droNaM tathA karNaM bhUrishravasameva cha .. 9\-62\-69 (63701) tAMstu chintAparAndR^iShTvA pANDavAndInachetasaH . provAchedaM vachaH kR^iShNo meghadundubhinisvanaH .. 9\-62\-70 (63702) naiSha shakyo.atishIghrAstraste cha sarve mahArathAH . R^ijuyuddhena vikrAntA hantuM yuShmAbhirAhave .. 9\-62\-71 (63703) upAyAnnihatA hyete mayA tasmAnnarAdhipAH . anyathA pANDaveyAnAM nAbhaviShyajjayaH kvachit .. 9\-62\-72 (63704) te hi sarve maheShvAsAshchatvAro.atirathA muvi . ashakyA dharmato hantuM lokapAlairapi svayam .. 9\-62\-73 (63705) tathaivAyaM gadApANirdhArtarAShTro gatashramaH . ashakyo dharmato hantuM kAlenApi di daNDinA .. 9\-62\-74 (63706) naitanmanasi kartavyaM yadayaM nihato nR^ipaH . mithyAcharyAchChalopAyairbahavaH shatravo hatAH .. 9\-62\-75 (63707) pUrvairanugato mArgo devairasuraghAtibhiH . sadbhishchAnugataH panthAH sarvairanugamiShyate .. 9\-62\-76 (63708) `evaM vidhAtrA vihitaM svayameShAM mahAtmanAm . daivaM puruShakAreNa na shakyamativartitum .. 9\-62\-77 (63709) bhUtaM bhavyaM bhaviShyachcha nimeShAdyo haniShyati . kR^itAntamanyathA kartuM nechChetso.ayaM dhana~njaya ..' 9\-62\-78 (63710) kR^itakR^ityAH sma sAyAhne nivAsaM rochayAmahe . sAshvanAgarathAH sarve vishrAmyantu narAdhipAH .. 9\-62\-79 (63711) vAsudevavachaH shrutvA tadAnIM pANDavaiH saha . pA~nchAlA bhR^ishasaMhR^iShTA vineduH siMhasa~Nghavat .. 9\-62\-80 (63712) tataH prAdhmApayachCha~NkhaM pA~nchajanyaM janArdanaH . `devadattaM prahR^iShTAtmA sha~NkhapravaramarjunaH .. 9\-62\-81 (63713) anantavijayaM rAjA kuntIputro yudhiShThiraH . poNDraM dadhmau mahAsha~NkhaM bhImakarmA vR^ikodaraH .. 9\-62\-82 (63714) nakulaH sahadevashcha sughoShamaNipuShpakau . dhR^iShTadyumnastathA jaitraM sAtyakirnandivardhanam .. 9\-62\-83 (63715) teShAM nAdena mahatA sha~NkhAnAM bharatarShabha . ApupUre nabhaH sarvaM pR^ithivI cha chachAla ha .. 9\-62\-84 (63716) tataH sha~NkhAshcha bheryashcha paNavAnakagomukhAH . pANDusainyeShvavAdyanta sa shabdastumulo.abhavat .. 9\-62\-85 (63717) astuvanpANDavAnanye nirbhIshcha stutima~NgalaiH'. hR^iShTA duryodhanaM dR^iShTvA nihataM puruSharShabhAH .. .. 9\-62\-86 (63718) iti shrImanmahAbhArate shalyaparvaNi gadAyuddhaparvaNi dviShaShTitamo.adhyAyaH .. 62 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes## 9\-62\-21 naiSha yogyo.adya mitraM veti jha.pAThaH .. 9\-62\-62 dviShaShTitamo.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 063 .. shrIH .. 9\.63\. adhyAyaH 63 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## pA~nchAlAdiShu svasvashibirANyupagateShu pANDavairduryodhanashibirametya svasvarathebhyo.avataraNam .. 1 .. kR^iShNe rathAtprathamaM pArthamavatArtha pashchAtsvayamapyavatIrNe agninA tadgrathasya bhasmIkaraNam .. 2 .. kR^iShNenArjunamprati rathadAhasya kAraNakathanam .. 3 .. kR^iShNachodanayA pANDavairoghavatItIre rAtrau nivasanam .. 4 .. kR^iShNena yudhiShThirachodanayA gAndhAryAshvAsanAya hAstinapurAgamanam .. 5 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-63\-0 (63719) sa~njaya uvAcha. 9\-63\-0x (5249) tataste prayayuH sarve nivAsAya mahIkShitaH . sha~NkhAnpradhmApayanto vai hR^iShTAH parighabAhavaH .. 9\-63\-1 (63720) pANDavAngachChatashchApi shibiraM no vishAmpate . maheShvAso.anvagAtpashchAdyuyutsuH sAtyakistathA .. 9\-63\-2 (63721) dhR^iShTadyumnaH shikhaNDI cha draupadeyAshcha sarvashaH . sarve chAnye maheShvAsA yayuH svashibirANyuta .. 9\-63\-3 (63722) tataste prAvishanpArthA hatatviTkaM hateshvaram . duryodhanasya shibiraM ra~NgavanniHsR^ite jane .. 9\-63\-4 (63723) gatotsavaM puramiva hR^itanAgamiva hadam . strIvarShavarabhUyiShThaM vR^iddhAmAtyairadhiShThitam .. 9\-63\-5 (63724) tatraitAnparyupAtiShThanduryodhana puraHsarAH . kR^itA~njalipuTA rAjankAShAyamalinAmbarAH .. 9\-63\-6 (63725) shibiraM samanuprApya kururAjasya pANDavAH . avaterurmahArAja rathebhyo rathasattamAH .. 9\-63\-7 (63726) tato gANDIvadhanvAnamabhyabhAShata keshavaH . sthitaH priyahite nityamatIva bharatarShabha .. 9\-63\-8 (63727) avaropaya gANDIvamakShayau cha maheShudhI . athAhamavarokShyAmi pashchAdbharatasattama . svayaM chaivAvaroha tvametachChreyastavAnagha .. 9\-63\-9 (63728) tachchAkarottathA vIraH pANDuputro dhana~njayaH .. 9\-63\-10 (63729) atha pashchAttataH kR^iShNo rashmInutsR^ijya vAjinAm . avArohata medhAvI rathAdgANDIvadhanvanaH .. 9\-63\-11 (63730) athAvatIrNe bhUtAnAmIshvare sumahAtmani . kapirapyAshvapAkrAmatsahadevairdhvajAlayaiH .. 9\-63\-12 (63731) sa dagdho droNakarNAbhyAM divyairastrairmahArathaH . atha dIpto.agninA hyAshu prajajvAla mahIpate .. 9\-63\-13 (63732) sopAsa~NgaH sarashmishcha sAshvaH sayugabandhanaH . bhasmIbhUto.apatadbhUmau ratho gANDIvadhanvanaH .. 9\-63\-14 (63733) taM tathA bhasmabhUtaM tu dR^iShTvA pANDusutAH prabho . abhavanvismitA rAjannarjunashchedamabravIt .. 9\-63\-15 (63734) kR^itA~njaliH sapraNayaM praNipatyAbhivAdya ha . govanda kasmAdbhagavanratho dagdho.ayamagninA .. 9\-63\-16 (63735) kimetanmahadAshcharyamabhavadyadunandana . tanme brUhi mahAbAho shrotavyaM yadi manyase .. 9\-63\-17 (63736) vAsudeva uvAcha. 9\-63\-18x (5250) droNakarNAstranirdagdhaH pUrvamevAyamarjuna . madAsthitatvAtsamare na vishIrNaH parantapa .. 9\-63\-18 (63737) idAnIM tu vishIrNo.ayaM dagdho brahmAstratejasA . mayA vimuktaH kaunteya tvayyadya kR^itakarmaNi .. 9\-63\-19 (63738) sa~njaya uvAcha. 9\-63\-20x (5251) IShadutsmayamAnastu bhagavAnkeshavo.arihA . pariShvajya cha rAjAnaM yudhiShThiramabhAShata .. 9\-63\-20 (63739) diShTyA jayasi kaunteya diShTyA te shatravo jitAH . diShTyA gANDIvadhanvA cha bhImasenashcha pANDavaH .. 9\-63\-21 (63740) tvaM chApi kushalI rAjanmAdrIputrau cha pANDavau . muktA vIrakShayAdismAtsa~NgrAmAnnihatadviShaH . kShipramuttarakAlAni kuru kAryANi bhArata .. 9\-63\-22 (63741) upayAtamupaplAvyaM saha gANDIvadhanvanA . AnIya madhuparkaM mAM yatpurA tvamavochathAH .. 9\-63\-23 (63742) eSha bhrAtA sakhA chaiva tava kR^iShNa dhana~njayaH . rakShitavyo mahAbAho sarvAsvApatsviti prabho .. 9\-63\-24 (63743) tava chaiva bruvANasya tathetyevAhamabruvam .. 9\-63\-25 (63744) sa savyasAchI guptaste vijayI cha janeshvara. 9\-63\-26 (63745) bhrAtR^ibhiH saha rAjendra shUraH satyaparAkramaH . mukto vIrakShayAdasmAtsa~NgrAmAdromaharShaNAt .. 9\-63\-26 (63746) evamuktastu kR^iShNena dharmarAjo yudhiShThiraH . hR^iShTaromA mahArAja pratyuvAcha janArdanam .. 9\-63\-27 (63747) yudhiShThira uvAcha. 9\-63\-28x (5252) pramuktaM droNakarNAbhyAM brahmAstramarimardana . kastvadanyaH sahetsAkShAdapi vajrI purandaraH .. 9\-63\-28 (63748) bhavatastu prasAdena saMgrAme bahavo hatAH . mahAraNagataH pArtho yachcha nAsItparA~NmukhaH .. 9\-63\-29 (63749) tathA tava mahAbAho paryAyairbahubhirmayA . karmaNaAmanusandhAnAttejasvI jagati shrutA .. 9\-63\-30 (63750) upaplAvye maharShirme kR^iShNadvaipAyano.abravIt . yato dharmastataH kR^iShNo yataH kR^iShNastato jayaH .. 9\-63\-31 (63751) `evamuktastataH kR^iShNaH pratyuvAcha yudhiShThiram . na tulyAshchArjunasyeha balena kurunandana .. 9\-63\-32 (63752) sa eSha sarvANyastrANi divyAni prApya sha~NkarAt . satsamo vA vishiShTo vA raNe tvamiti pANDavaH . anuj~nAtaH pANDusutaH punaH pratyAgamanmahIm .. 9\-63\-33 (63753) bhUtaM bhavyaM bhaviShyachcha anuj~nAtastvayA vibho . nimeShArdhAnnaravyAghro nayediti matirmama .. 9\-63\-34 (63754) droNaM bhIShmaM kR^ipaM karNaM droNaputraM jayadratham . nihantuM shaknuyAtkruddho nimeShArdhAddhana~njayaH .. 9\-63\-35 (63755) sadevAsuragandharvAnsayakShoragarAkShasAn . trInvA lokAnvijetuM sa shaktaH kimiha mAnuShAn .. 9\-63\-36 (63756) vidhinA vihitaM chAsau mayA sa~nchodito.api san . na chakAra matiM hantuM tataste balavattarAH .. 9\-63\-37 (63757) atra gItA mayA suShThu giraH satyA mahIpate . darsitaM mayi sarvaM cha tenAsau jitavAnripUn .. 9\-63\-38 (63758) arjuno.api mahAbAhurmayA tulyo mahIpate . sa maheshvaralabdhAstraH kiM na kuryAdvibhuH prabho ..' 9\-63\-39 (63759) ityevamukte te vIrAH shibiraM tava bhArata . pravishya pratyapadyanta kosharatnardhisa~nchayAn .. 9\-63\-40 (63760) rajataM jAtarUpaM cha maNInatha cha mauktikAn . bhUShaNAnyatha mukhyAni kambalAnyajinAni cha .. 9\-63\-41 (63761) `gajAnashvAnrathAMshchaiva mahAnti shayanAni cha'. dAsIdAsamasaMkhyeyaM rAjyopakaraNAni cha .. 9\-63\-42 (63762) te prApya dhanamakShayyaM tvadIyaM bharatarShabha . udakroshanmahAbhAgA narendra vijitArayaH .. 9\-63\-43 (63763) te tu vIrAH samAshvasya vAhanAnyavamuchya cha . atiShThanta muhuH sarve pANDavA vigatajvarAH .. 9\-63\-44 (63764) athAbravInmahArAja vAsudevo mahAyashAH . asmAbhirma~NgalArthAya vastavyaM shibirAdbahiH .. 9\-63\-45 (63765) tathetyuktvA hi te sarve pANDavAH sAtyakistathA . vAsudevena sahitA ma~NgalArthaM bahiryayuH .. 9\-63\-46 (63766) te samAsAdya saritaM puNyAmoghavatIM nR^ipa . nyavasannatha tAM rAtriM pANDavA hatashatravaH .. 9\-63\-47 (63767) yudhiShThirastato rAjA prAptakAlamachintayan .. 9\-63\-48 (63768) tatra te gamanaM mAptaM rochate tava mAdhava . gAndhAryAH krodhadIptAyAH prashamArthamarindama .. 9\-63\-49 (63769) hetukAraNayuktaishcha vAkyaiH kAlasamIritaiH . kShiprameva mahAbhAga gAndhArIM prashamiShyasi . pitAmahashcha bhagavAnvyAsastatra bhaviShyati .. 9\-63\-50 (63770) tataH sampreShayAmAsuryAdavaM nAgasAhvayam .. 9\-63\-51 (63771) sa cha prAyAjjavenAshu vAsudevaH pratApavAn . dArukaM rathamAropya yena rAjA.ambikAsutaH .. 9\-63\-52 (63772) tamUchuH samprayAsyantaM shaibyasugrIvavAhanam . pratyAshvAsaya gAndhArIM hataputrAM yashasvinIm .. 9\-63\-53 (63773) sa prAyAtpANDavairuktastatpuraM sAtvatAM varaH . AsasAda tataH kShipraM gAndhArIM nihatAtmajAm .. .. 9\-63\-54 (63774) iti shrImanmahAbhArate shalyaparvaNi gadAyuddhaparvaNi triShaShTitamo.adhyAyaH .. 63 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes## 9\-63\-5 varShavaraH ShaNDhaH .. 9\-63\-6 duryodhanasya purasarAH duryodhanapuraH sarAH .. 9\-63\-30 tejasvIti gatiH shrutA iti Cha.pAThaH . tathaiva cha mahAbAho manusantAnaM tejasashcha gatIH shubhAH iti jha.pAThaH .. 9\-63\-63 triShaShTitamo.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 064 .. shrIH .. 9\.64\. adhyAyaH 64 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## janamejayena gAndhAryAshvAsanakAraNaprashne vaishampAyanena tatkathanam .. 1 .. kR^iShNena gAndhArIdhR^itarAShTro samAshvAsya punaH pANDavasamIpAgamanam .. 2 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-64\-0 (63775) janamejaya uvAcha. 9\-64\-0x (5253) kimarthaM dvijashArdUla dharmarAjo yudhiShThiraH . gAndhAryAH preShayAmAsa vAsudevaM parantapam .. 9\-64\-1 (63776) yadA pUrvaM gataH kR^iShNaH shamArthaM kauravAnprati . na cha taM labdhavAnkAmaM tato yuddhamabhUdidam .. 9\-64\-2 (63777) nihateShu tu yodheShu hate duryodhane tadA . pR^ithivyAM pANDaveyasya niHsapatne kR^ite yudhi .. 9\-64\-3 (63778) vidrute shibire shUnye prApte yashasi chottame . kiM tu tatkAraNaM brahmanyena kR^iShNo gataH punaH .. 9\-64\-4 (63779) na chaitatkAraNaM brahmannalpaM vipratibhAti me . yatrAgamadameyAtmA svayameva janArdanaH .. 9\-64\-5 (63780) tattvato vai samAchakShva sarvamadhvaryusattama . yachchAtra kAraNaM brahmankAryasyAsya vinishchaye .. 9\-64\-6 (63781) vaishampAyana uvAcha. 9\-64\-7x (5254) tvadyukto.ayamanuprashno yanmAM pR^ichChasi pArthiva . tatte.ahaM saMpravakShyAmi yathAvadbharatarShabha .. 9\-64\-7 (63782) hataM duryodhanaM dR^iShTvA bhImasenena saMyuge . vyutkramya samayaM rAjandhArtarAShTraM mahAbalam .. 9\-64\-8 (63783) anyAyena hataM dR^iShTvA gadAyuddhena bhArata . yudhiShThiraM mahArAja mahadbhayamathAvishat .. 9\-64\-9 (63784) so.achintayanmahAbhAgAM gAndhArIM tapasAnvitAm . ghoreNa tapasA yuktAM trailokyamapi sA dahet .. 9\-64\-10 (63785) tasya chintayamAnasya buddhiH samabhavattadA . gAndhAryAH krodhadIptAyAH pUrvaM prashamanaM bhavet .. 9\-64\-11 (63786) sA hi putravadhaM shrutvA kR^itamasmAbhirIdR^isham . mAnasenAgninA kruddhA bhasmasAnnaH kariShyati .. 9\-64\-12 (63787) kathaM duHkhamidaM tIvraM gAndhArI samprashakShyati . shrutvA vinihataM putraM ChalenAjihmayodhinam .. 9\-64\-13 (63788) evaM vichintya bahudhA bhayashokasamanvitaH . vAsudevamidaM vAkyaM dharmarAjo.abhyabhAShata .. 9\-64\-14 (63789) tava prasAdAdgovinda rAjyaM nihatakaNTakam . aprApyaM manasA.apIdaM prAptamasmAbhirachyuta .. 9\-64\-15 (63790) pratyakShaM me mahAbAho sa~NgrAme romaharShaNe . vimardaH sumahAnprAptastvayA yAdavanandana .. 9\-64\-16 (63791) tvayA devAsure yuddhe vadhArthamamaradviShAm . yathA sAhyaM purA dattaM hatAshcha vibudhadviShaH .. 9\-64\-17 (63792) sAhyaM tathA mahAbAho dattamasmAkamachyuta . sArathyena cha vArShNeya bhavatA hi dhR^itA vayam .. 9\-64\-18 (63793) yadi na tvaM bhavennAthaH phalgunasya mahAraNe . kathaM shakyo raNe jetuM bhavedeSha balArNavaH .. 9\-64\-19 (63794) gadAprahArA vipulAH parighaishchApi tADanam . shaktibhirbhiNDipAlaishcha tomaraiH saparashvathaiH .. 9\-64\-20 (63795) asmatkR^ite tvayA kR^iShNa vAchaH suparuShAH shrutAH . shastrANAM cha nipAtA vai vajrasparshopamA raNe .. 9\-64\-21 (63796) te cha te saphalA jAtA hate duryodhane.achyuta . tatsarvaM na yathA nashyetpunaH kR^iShNa tathA kuru .. 9\-64\-22 (63797) sandehaDolAM prAptaM nashchetaH kR^iShNa jaye sati . gAndhAryA hi mahAbAho krodhaM shamaya mAdhava .. 9\-64\-23 (63798) sA hi nityaM mahAbhAgA tapasogreNa karshitA . putrapautravadhaM shrutvA dhruvaM naH sampradhakShyati . tasyA prasAdanaM vIra prAptakAlaM mataM mama .. 9\-64\-24 (63799) kashcha tAM krodhasandIptAM putravyasanakarshitAm . vIkShituM puruShaH shaktastvAmR^ite puruShottama .. 9\-64\-25 (63800) tatra me gamanaM prAptaM rochate tava mAdhava . gAndhAryAH krodhadIptAyAH prashamArthamarindama .. 9\-64\-26 (63801) tvaM hi kartA vikartA cha lokAnAM prabhavAvyayaH . hetukAraNasaMyuktairvAkyaiH kAlasamIritaiH .. 9\-64\-27 (63802) kShiprameva mahAbAho gAndhArIM shamayiShyasi . pitAmahashcha bhagavAnkR^iShNastatra bhaviShyati .. 9\-64\-28 (63803) sarvathA te mahAbAho gAndhAryAH krodhanAshanam . kartavyaM sAtvatAM shreShTha pANDavAnAM hitArthinA .. 9\-64\-29 (63804) dharmarAjasya vachanaM shrutvA yadukulodvahaH . Amantrya dArukaM prAha rathaH sa~njo vidhIyatAm .. 9\-64\-30 (63805) keshavasya vachaH shrutvA tvaramANo.atha dArukaH . nyavedayadrathaM sajjaM keshavAya mahAtmane .. 9\-64\-31 (63806) taM rathaM yAdavashreShThaH samAruhya parantapaH . jagAma hAstinapuraM tvaritaH keshavo vibhuH .. 9\-64\-32 (63807) tataH prAyAnmahArAja mAdhavo bhagavAnrathI . nAgasAhvayamAsAdya pravivesha cha vIryavAn .. 9\-64\-33 (63808) pravishya nagaraM vIro rathaghoSheNa nAdayan . vidito dhR^itarAShTrasya so.avatIrya rathottamAt . abhyagachChadadInAtmA dhR^itarAShTraniveshanam .. 9\-64\-34 (63809) pUrvaM chAbhigataM tatra so.apashyadR^iShisattamam .. 9\-64\-35 (63810) pAdau prapIDya kR^iShNasya rAj~nashchApi janArdanaH . abhyavAdayadavyagro gAndhArIM chApi keshavaH .. 9\-64\-36 (63811) tatastu yAdavashreShTho dhR^itarAShTramadhokShajaH . pANimAlambya rAjendra susvaraM praruroda ha .. 9\-64\-37 (63812) sa muhUrtAdivotsR^ijya bAShpaM shokasamudbhavam . prakShAlya vAriNA netre hyAchamya cha yathAvidhi . uvAcha prashritaM vAkyaM dhR^itarAShTramarindamaH .. 9\-64\-38 (63813) na te.astyaviditaM ki~nchidbhUtaM bhavyaM cha bhArata . kAlasya cha yathAvR^ittaM tatte suviditaM prabho .. 9\-64\-39 (63814) yadidaM pANDavaiH sarvaistava chittAnurodhibhiH . kathaM kulakShayo na syAttathA kShatrasya bhArata .. 9\-64\-40 (63815) bhrAtR^ibhiH samayaM kR^itvA kShAntavAndharmavatsalaH . dyUtachChalajitaiH shudvairvanavAso hyupAgataH .. 9\-64\-41 (63816) aj~nAtavAsacharyA cha nAnAveShasamAvR^itaiH . anye cha bahavaH kleshAstvashaktairiva sarvadA .. 9\-64\-42 (63817) mayA cha svayamAgamya yuddhakAla upasthite . sarvalokasya sAnnidhyegrAmAMstvaM pa~nchayAchitaH .. 9\-64\-43 (63818) tvayA kAlopasR^iShTena lobhato nApavarjitAH . tavAparAdhAnnR^ipate sarvaM kShatraM kShayaM gatam .. 9\-64\-44 (63819) bhIShmeNa somadattena bAhlIkena kR^ipeNa cha . droNena cha saputreNa vidureNa cha dhImatA . yAchitastvaM shamaM nityaM na cha tatkR^itavAnasi .. 9\-64\-45 (63820) kAlopahatachittA hi sarve muhyanti bhArata . yathA mUDho bhavAnpUrvamasminnarthe samudyate .. 9\-64\-46 (63821) kimanyatkAlayogAddhi dviShTameva parAyaNam . mA cha doShAnmahAprAj~na pANDaveShu niveshaya .. 9\-64\-47 (63822) alpopyatikramo nAsti pANDavAnAM mahAtmanAm . dharmato nyAyatashchaiva snehatashcha parantapa .. 9\-64\-48 (63823) etatsarvaM tu vij~nAya hyAtmadoShakR^itaM phalam . tanmanyuM pANDuputreShu na bhavAnkartumarhati .. 9\-64\-49 (63824) kulaM vaMshashcha piNDAshcha yachcha putrakR^ita phalam . gAndhAryAstava vai nAtha pANDaveShu pratiShThitam .. 9\-64\-50 (63825) tvaM chaiva kurushArdUla gAndhArI cha yashasvinI . mA shucho narashArdUla pANDavAnpratikilbim .. 9\-64\-51 (63826) etatsarvamanudhyAya Atmanashcha vyatikramam . shivena pANDavAndhyAhi namaste bharatarShabha .. 9\-64\-52 (63827) jAnAsi cha mahAbAho dharmarAjasya yA tvayi . bhaktirbharatashArdUla snehashchApi svabhAvataH .. 9\-64\-53 (63828) etachcha kadanaM kR^itvA shatrUNAmapakAriNAm . dahyate sa divArAtrau na cha sharmAdhigachChati .. 9\-64\-54 (63829) tvAM chaiva narashArdUla gAndhArIM cha yashasvinIm . sa shochannarashArdUlaH shAntiM naivAdhigachChati .. 9\-64\-55 (63830) hiyA cha parayA.aviShTo bhavantaM nAdhigachChati . putrashokAbhisantaptaM buddhivyAkulitendriyam .. 9\-64\-56 (63831) evamuktvA mahArAja dhR^itarAShTraM yadUttamaH . uvAcha paramaM vAkyaM gAndhArIM shokakarshitAm .. 9\-64\-57 (63832) saubaleyi nibodha tvaM yattvAM vakShyAmi suvrate . tvatsamA nAsti loke.asminnadya sImantinI shubhe .. 9\-64\-58 (63833) jAnAsi cha yathA rAj~ni sabhAyAM mama sannidhau . dharmArthasahitaM vAkyamubhayoH pakShayorhitam .. 9\-64\-59 (63834) uktavatyasi kalyANi na cha te tanayaiH kR^itam . duryodhanastvayA chokto jayArthI paruShaM vachaH .. 9\-64\-60 (63835) shR^iNu mUDha vacho mahyaM yato dharmastato jayaH . tadidaM samanuprAptaM tava vAkyaM nR^ipAtmaje .. a6\-64\-61 (63836) evaM viditvA kalyANi mA sma shoke manaH kR^ithAH . pANDavAnAM vinAshAya mA te buddhiH kadAchana .. 9\-64\-62 (63837) shaktA chAsi mahAbhAge pR^ithivIM sacharAcharAm . chakShuShA krodhadIptena nirdagdhuM tapaso balAt .. 9\-64\-63 (63838) vAsudevavachaH shrutvA gAndhArI vAkyamabravIt . evametanmahAbAho yathA vadasi keshava .. 9\-64\-64 (63839) AdhibhirdahyamAnAyA matiH sa~nchalitA mama . sA me vyavasthitA shrutvA tava vAkyaM janArdana .. 9\-64\-65 (63840) rAj~nastvandhasya vR^iddhasya hataputrasya keshava . tvaM gatiH sahitairvIraiH pANDavairdipadA vara .. 9\-64\-66 (63841) etAvaduktvA vachanaM mukhaM prachChAdya vAsasA . putrashokAbhisantaptA gAndhArI praruroda ha .. 9\-64\-67 (63842) tata enAM mahAbAhuH keshvaH shokakarshitAm . hetukAraNasaMyuktairvAkyairAshvAsayatprabhuH .. 9\-64\-68 (63843) samAshvAsya cha gAndhArIM dhR^itarAShTraM cha mAdhavaH . drauNisa~NkalpitaM bhAvamanvabudhyata keshavaH .. 9\-64\-69 (63844) tatastvarita utthAya pAdau mUrdhnA praNamya cha . dvaipAyanasya rAjendra tataH kauravamabravIt .. 9\-64\-70 (63845) ApR^ichChe tvAM kurushreShTha mA cha shoke manaH kR^ithAH . drauNeH pApostyabhiprAyastenAsmi sahasotthitaH .. 9\-64\-71 (63846) pANDavAnAM vadhe rAtrau buddhistena pradarshitA .. 9\-64\-72 (63847) etachChrutvA tu vachanaM gAndhAryA sahito.abravIt . dhR^itarAShTro mahAbAhuH keshavaM keshisUdanam .. 9\-64\-73 (63848) shIghraM gachCha mahAbAho pANDavAnparipAlaya . bhUyastvayA sameShyAmi kShiprameva janArdana .. 9\-64\-74 (63849) prAyAttatastu tvarito dArukeNa sahAchyutaH .. 9\-64\-75 (63850) vAsudeve gate rAjandhR^itarAShTraM janeshvaram . AshvAsayadameyAtmA vyAso lokanamaskR^itaH .. 9\-64\-76 (63851) vAsudevo.api dharmAtmA kR^itakR^ityo jagAma ha . shibiraM hAstinapurAddidR^ikShuH pANDavAnnR^ipa .. 9\-64\-77 (63852) Agamya shibiraM rAtrau so.abhyagachChata pANDavAn . tachcha tebhyaH samAkhyAya sahitastaiH samAhitaH .. .. 9\-64\-78 (63853) iti shrImanmahAbhArate shalyaparvaNi gadAyuddhaparvaNi chatuHShaShTitamo.adhyAyaH .. 64 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes## 9\-64\-27 hetukAraNasaMyuktaiH hetavo dR^iShTA aparAdhAH . kAraNAni adR^iShTAnyavashyaMbhAvIni tairyuktAni tairyuktAni taiH .. 9\-64\-33 prAyAdagachChat .. 9\-64\-34 viditaM dhR^itArAShTrasyeti jha.pAThaH .. 9\-64\-36 kR^iShNasya vyAsasya .. 9\-64\-49 asUyAM pANDuputroShviti jha.pAThaH .. 9\-64\-64 chatuHShaShTitamo.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 065 .. shrIH .. 9\.65\. adhyAyaH 65 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## sa~njayena dhR^itarAShTraMprati duryodhanavilApaprakArakathanam .. 1 .. vAdikairashvatthAmni duryodhanapAtananivedanam .. 2 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-65\-0 (63854) dhR^itarAShTra uvAcha. 9\-65\-0x (5255) adhiShThitaH padA mUrdhni bhagnasaktho mahIM gataH . shauTIryamAnI putro me kimabhAShata sa~njaya .. 9\-65\-1 (63855) atyarthaM kopano rAjA jAvairashcha pANDuShu . vyasanaM paramaM prAptaH kimAha paramAhave .. 9\-65\-2 (63856) sa~njaya uvAcha. 9\-65\-3x (5256) shR^iNu rAjanpravakShyAmi yathAvR^ittaM narAdhipa . rAj~nA yaduktaM magnena tasminvyasanasAgare .. 9\-65\-3 (63857) bhagnasaktho nR^ipo rAjanpAMsunA so.avakuNThitaH . yamayanmUrdhajAMstatra vIkShya chaiva disho dasha .. 9\-65\-4 (63858) keshAnniyasya yatnena niHshvasannurago yathA . saMrambhAshruparItAbyAM netrAbhyAmabhivIkShya mAm .. 9\-65\-5 (63859) bAhU dharaNyAM niShpiShya sudurmatta iva dvipaH . prakIrNAnmUrdhajAndhunvandantairdantAnupaspR^ishan . garhayanpANDavaM jyeShThaM niHshvasyedamathAbravIt .. 9\-65\-6 (63860) bhIShme shAntanave nAthe karNe shastrabhR^itAM vare . gautame shakunau chApi droNe chAstrabhR^itAM vare .. 9\-65\-7 (63861) ashvatthAmni yathA shalye shUre cha kR^itavarmaNi . anyeShvapi cha shUreShu nyastabhAro mahAtmasu . imAmavasthAM prApto.asmi kAlo hi duratikramaH .. 9\-65\-8 (63862) ekAdashachamUbhartA so.ahametAM dashAM gataH . kAlaM prApya mahAbAho na kashchidativartate .. 9\-65\-9 (63863) AkhyAtavyaM madIyAnAM ye.asmi~njIvanti saMyuge . yathA.ahaM bhImasenena vyutkramya samayaM hataH .. 9\-65\-10 (63864) bahUni sunR^ishaMsAni kR^itAni khalu pANDavaiH . bhUrishravasi karNe cha bhIShme droNe cha dhImati .. 9\-65\-11 (63865) idaM cha garhitaM karma nR^ishaMsaiH pANDavaiH kR^itam . yena te vAchyatAM satsu gamiShyantIti me matiH .. 9\-65\-12 (63866) kA prItiH satvayuktasya kR^itvopAdhikR^itaM jayam . ko vA samayabhettAraM budhaH sammantumarhati .. 9\-65\-13 (63867) adharmeNa jayaM labdhvA ko nu hR^iShyeta paNDitaH . yathA saMhR^iShyate pApaH pANDuputro vR^ikodaraH .. 9\-65\-14 (63868) kinnu chitramitastvadya bhagnasakthasya yanmama . kruddhena bhImasenena pAdena mR^iditaM shiraH .. 9\-65\-15 (63869) pratapantaM shriyA juShTaM vartamAnaM cha bandhuShu . evaM kuryAnnaro yo hi sa vai sa~njaya pUruShaH .. 9\-65\-16 (63870) abhij~nau yuddhadharmasya mama mAtA pitA cha yau . tau hi sa~njaya duHkhArtau vij~nApyau vachanAdvi me .. 9\-65\-17 (63871) iShTaM bhR^ityA bhR^itAH samyagbhUH prashAstA sasAgarA . mUrdhni sthitamamitrANAM jIvatAmeva sa~njaya .. 9\-65\-18 (63872) dattA dAyA yathAshakti mitrANAM cha priyaM kR^itam . amitrA bAdhitAH sarve ko nu svantataro mayA .. 9\-65\-19 (63873) mAnitA bAndhavAH sarve mAnyaH sampUjito janaH . tritayaM sevitaM sarvaM ko nu svantataro mayA .. 9\-65\-20 (63874) Aj~naptaM nR^ipamukhyeShu mAnaH prAptaH sudurlabhaH . AjAneyaistathA yAtaM ko nu svantataro mayA .. 9\-65\-21 (63875) yAtAni pararAShTrANi nR^ipA bhuktAshcha dAsavat . priyebhyaH prakR^itaM sAdhu ko nu svantataro mayA .. 9\-65\-22 (63876) adhItaM vidhivaddattaM prAptamAyurnirAmayam . svadharmeNa jitA lokAH ko nu svantataro mayA .. 9\-65\-23 (63877) diShTyA nAhaM jitaH sa~Nkhye parAnpreShyavadAshritaH . diShTyA me vipulA lakShmIrmR^ite tvanyagatA vibho .. 9\-65\-24 (63878) yadiShTaM kShatrabandhUnAM svadharmamanutiShThatAm . nidhanaM tanmayA prAptaM ko nu svantataro mayA .. 9\-65\-25 (63879) diShTyA nAhaM parAvR^itto vairAtprAkR^itava~njitaH . diShTyA na vimatiM kA~nchidbhajitvA tu parAjitaH .. 9\-65\-26 (63880) suptaM vA.atha pramattaM vA yathA hanyAdviSheNa vA . evaM vyutkrAntadharmeNa vyutkramya samayaM hataH .. 9\-65\-27 (63881) ashchatthAmA mahAbhAgaH kR^itavarmA cha sAtvataH . kR^ipaH shAradvatashchaiva vaktavyA vachanAnmama .. 9\-65\-28 (63882) adharmeNa pravR^ittAnAM pANDavAnAmanekashaH . vishvAsaM samayaghnAnAM na yUyaM gantumarhatha .. 9\-65\-29 (63883) vArtikAMshchAbravIdrAjA putraste satyavikramaH . adharmAdbhImasenena nihato.ahaM yathA raNe .. 9\-65\-30 (63884) so.ahaM droNaM svargagataM karNashalyAvubhau tathA . vR^iShasenaM mahAvIryaM shakuniM chApi saubalam .. 9\-65\-31 (63885) jalasandhaM mahAvIryaM bhagadattaM cha pArthivam . somadattaM maheShvAsaM saindhavaM cha jayadratham .. 9\-65\-32 (63886) duR^ishAsanapurogAMshcha bhrAtR^InAtmasamAMstathA . dauHshAsaniM cha vikrAntaM lakShmaNaM chAtmajAvubhau .. 9\-65\-33 (63887) etAMshchAnyAMshcha subahUnmadIyAMshcha sahasrashaH . pR^iShThato.anugamiShyAmi sArthahIno yathA.adhvagaH .. 9\-65\-34 (63888) kathaM bhrAtR^InhatA~nshrutvA bhartAraM cha svasA mama . rorUyAmANA duHkhArtA duHshalA sA bhaviShyati .. 9\-65\-35 (63889) snuShAbhiH prasnuShAbhishcha vR^iddho rAjA pitA mama . gAndhArIsahitashchaiva kA gatiM pratipatsyati .. 9\-65\-36 (63890) nUnaM lakShmaNamAtA.api hataputrA hateshvarA . vinAshaM yAsyati kShipraM kalyANI pR^ithulochanA .. 9\-65\-37 (63891) yadi jAnAti chArvAkaH parivrAdvAgvishAradaH . kariShyati mahAbhAgo dhruvaM chApachitiM mama .. 9\-65\-38 (63892) samantapa~nchake puNye triShu lokeShu vishrute . ahaM nidhanamAsAdya lokAnprApsyAmi shAshvatAn .. 9\-65\-39 (63893) tato janasahasrANi bAShpapUrNAni disho dasha .. sasAgaravanA ghorA pR^ithivI sacharAcharA. 9\-65\-40 (63894) chachAlAtha sanirhAdA dishashchaivAvilA.abhavan .. te droNaputramAsAdya yathAvR^ittaM nyavedayan. 9\-65\-41 (63895) vyavahAraM gadAyuddhe pArthivasya cha pAtanam .. tadAkhyAya tataH sarve droNaputrasya bhArata. 9\-65\-42 (63896) `vAdikA duHkhasantaptAH shokopahatachetasaH'. dhyAtvA cha suchiraM kAlaM jagmurArtA yathAgatam .. .. 9\-65\-43 (63897) iti shrImanmahAbhArate shalyaparvaNi gadAyuddhaparvaNi pa~nchaShaShTitamo.adhyAyaH .. 65 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes## 9\-65\-1 shauTIraH shUraH sa eva shauTIryamAtmAnaM manyate shauTIryamAnI .. 9\-65\-16 sa vai sa~njayapUjita iti jha.pAThaH .. 9\-65\-20 mayA mattaH .. 9\-65\-30 vArtikAnvArtAhAriNaH .. 9\-65\-38 chArvAko brAhmaNaveShadhArI rAkShasaH . apachitiM pratIkAram .. 9\-65\-65 pa~nchaShaShTitamo.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip shalyaparva \- adhyAya 066 .. shrIH .. 9\.66\. adhyAyaH 66 ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics## drauNikR^itakR^itavarmabhirduryodhanasya bhUpatanadarshanena shochanam .. 1 .. drauNiduryodhanayoH saMlApaH .. 2 .. drauNinA rAtrau pANDavavadhapratij~nAnam .. 3 .. duryodhanavachanAt kR^ipeNa drauNeH sainApatye.aphiShechanam .. 4 .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text## 9\-66\-0 (63898) sa~njaya uvAcha. 9\-66\-0x (5257) vAdikAnAM sakAshAttu shrutvA duryodhanaM hatam . hatashiShTAstadA rAjankauravANAM mahArathAH .. 9\-66\-1 (63899) vinirbhinnAH shitairbANairNadAtomarashaktibhiH . ashvatthAmA kR^ipashchaiva kR^itavarmA cha sAtvataH . tvaritA javanairashvairAyodhanamupAgaman .. 9\-66\-2 (63900) tatrApashyanmahAtmAnaM dhArtarAShTraM nipAtitam . prabhagnaM vAyuvegena mahAsAlaM yathA vane .. 9\-66\-3 (63901) bhUmau viveShTamAnaM taM rudhireNa samukShitam . mahAgarjAmevAraNye vyAdhena vinipAtitam .. 9\-66\-4 (63902) vivartamAnaM bahusho rudhiraughapariplutam . yadR^ichChayA nipatitaM chandramAdityagocharAt .. 9\-66\-5 (63903) yugAntamAruteneva shoShitaM makarAlayam . pUrNachandramiva vyomni tuShArAvR^itamaNDalam .. 9\-66\-6 (63904) reNudhvastaM dIrghabhujaM mAta~Ngamiva vikrame . vR^itaM bhUtagaNairghoraiH kravyAdaishcha samantataH .. 9\-66\-7 (63905) yathA dhanaM lipsamAnairbhR^ityairnR^ipatisattamam . bhrukuTIkR^itavaktrAntaM krodhAdudvR^ittachakShuSham . sAmarShaM taM naravyAghraM bhaumaM nipatitaM tathA .. 9\-66\-8 (63906) te taM dR^iShTvA maheShvAsaM bhUtale patitaM nR^ipam . mohamabhyAgamansarve kR^ipaprabhR^itayo rathAH .. 9\-66\-9 (63907) avatIrya rathebhyashcha prAdravanrAjasannidhau . duryodhanaM cha samprApya sarve bhUmAvupAvishan .. 9\-66\-10 (63908) tato drauNirmahArAja bAShpapUrNekShaNaH shvasan . uvAcha bharatashreShThaM sarvalokeshvareshvaram .. 9\-66\-11 (63909) na nUnaM vidyate puNyaM mAnuShe ki~nchideva hi . yatra tvaM puruShavyAghra sheShe pAMsuShu rUShitaH .. 9\-66\-12 (63910) bhUtvA hi nR^ipatiH pUrvaM samAj~nApya cha medinIm . kathameko.adya rAjendra tiShThase nirjane vane .. 9\-66\-13 (63911) duHshAsanaM na pashyAmi nApi karNaM mahAratham . nApi tAnsuhR^idaH sarvAnkimidaM bharatarShabha .. 9\-66\-14 (63912) duHkhaM nUnaM kR^itAntasya gatiM j~nAtuM katha~nchana . lokanAtho bhavAnyatra sheShe pAMsuShu rUShitaH .. 9\-66\-15 (63913) eSha mUrdhAbhiShiktAnAmagre gatvA parantapaH . satR^iNaM grasate pAMsuM pashya kAlasya paryayam .. 9\-66\-16 (63914) kva te tadamalaM ChatraM vyajanaM kva cha pArthiva . sA cha te mahatI senA kva gatA pArthivottama .. 9\-66\-17 (63915) durvij~neyA gatirnUnaM kAryANAM kAraNAntare . yo vai lokagururnAtho bhavAnetAM dashAM gatAH .. 9\-66\-18 (63916) adhruvA sarvamartyeShu dhruvaiva shrIrvichintyate . bhavato vyasanaM dR^iShTvA shakravispardhino bhR^isham .. 9\-66\-19 (63917) tasya tadvachanaM shrutvA duHkhitasya visheShataH . uvAcha rAjanputraste prAptakAlamidaM vachaH .. 9\-66\-20 (63918) vimR^ijya netre pANibhyAM shokajaM bAShpamutsR^ijan . kR^ipAdInsa tadA vIrAnsarvAneva narAdhipaH .. 9\-66\-21 (63919) IdR^isho lokadharmo.ayaM dhAtrA nirdiShTa uchyate . vinAshaH sarvabhUtAnAM kAlaparyAyakAritaH .. 9\-66\-22 (63920) so.ayaM mAM samanuprAptaH pratyakSho bhavatAM hi yaH . pR^ithivIM pAlayitvA.ahametAM niShThAmupAgataH .. 9\-66\-23 (63921) diShTyA nAhaM parAvR^itto yuddhe kasyAMchidApadi . diShTyA.ahaM nihataH pApaishchalenaiva visheShataH .. 9\-66\-24 (63922) utsAhashcha kR^ito nityaM mayA diShTyA yuyutsatA . diShTyA chAsminhato yuddhe nihataj~nAtibAndhavaH .. 9\-66\-25 (63923) diShTyA cha vo.ahaM pashyAmi muktAnasmAjjanakShayAt . svastiyuktAMshcha kalyANAMstanme priyamanuttamam .. 9\-66\-26 (63924) mA bhavanto.atra tapyantAM sauhR^idAnnidhanena me . yadi vedAH pramANaM vo jitA lokA mayA.akShayAH .. 9\-66\-27 (63925) jAnamAnaH prabhAvaM cha kR^iShNasyAmitatejasaH . tena na chyAvitashchAhaM kShatradharmAtsvanuShThitAt .. 9\-66\-28 (63926) sa mayA samanuprApto nAsmi shochyaH katha~nchana . kR^itaM bhavadbhiH sadR^ishamanurUpamivAtmanaH . yatitaM vijaye shaktyA daivaM tu duratikramam .. 9\-66\-29 (63927) etAvaduktvA vachanaM bAShpavyAkulalochanaH . tUShNIbabhUva rAjendra rujA.asau vihvalo bhR^isham .. 9\-66\-30 (63928) tathA dR^iShTvA tu rAjAnaM bAShpashokasamanvitam . drauNiH krodhena jajvAla yathA vahnirjagatkShaye .. 9\-66\-31 (63929) sa cha krodhasamAviShTaH pANau pANiM nipIDya cha . bAShpavihvalayA vAchA rAjAnamidamabravIt .. 9\-66\-32 (63930) pitA me nihataH kShudraiH sunR^ishaMsena karmaNA . na tathA tena tapyAmi tathA rAjaMstvayA.adya vai .. 9\-66\-33 (63931) shR^iNu chedaM vacho mahyaM satyena vadataH prabho . iShTApUrtena dAnena dharmeNa sukR^itena cha .. 9\-66\-34 (63932) adyAhaM sarvapA~nchAlAnvAsudevasya pashyataH . adya rAtrau mahArAja nihaniShyAmi pANDavAn .. 9\-66\-35 (63933) anuj~nAM tu mahArAja bhavAnme dAtumarhati .. 9\-66\-36 (63934) tachChrutvA vachanaM drauNerdhR^itarAShTra tavAtmajaH . manasaH prItijananaM kR^ipaM vachanamabravIt. 9\-66\-37 (63935) duryodhana uvAcha . AchArya shIghraM kalashaM jalapUrNaM samAnaya .. 9\-66\-37x (5258) sa tadvachanamAj~nAya rAj~no brAhmaNasattamaH . kalashaM pUrNamAdAya rAj~no.antikamupAgamat .. 9\-66\-38 (63936) tamabravInmahArAja putrastava vishAmpate . mamAj~nayA dvijashreShTha droNaputro.abhiShichyatAm . sainApatyena bhadraM te mama chedichChasi priyam .. 9\-66\-39 (63937) rAj~no niyogAdyodvavyaM brAhmaNena visheShataH . vartatA kShatradharmeNa hyevaM dharmavido viduH .. 9\-66\-40 (63938) rAj~nastu vachanaM shrutvA kR^ipaH shAradvatastataH . drauNiM rAj~no niyogena sainApatye.abhyaShechayat .. 9\-66\-41 (63939) so.abhiShikto mahArAja pariShvajya nR^ipottamam . prayayau siMhanAdena dishaH sarvA vinAdayan .. 9\-66\-42 (63940) duryodhano.api rAjendra shoNitena pariplutaH . tAM nishAM pratipede.atha sarvabhUtabhayAvahAm .. 9\-66\-43 (63941) apakramya tu te tUrNaM tasmAdAyodhanAnnR^ipa . shokasaMvignamanasashchintAmApedire bhR^isham .. .. 9\-66\-44 (63942) iti shrImanmahAbhArate shatasAhastrikAyAM saMhitAyAM vaiyAsikyAM shalyaparvaNi gadAyuddhaparvaNi ShaTShaShTitamo.adhyAyaH .. 66 .. .. samAptaM gadAyuddhaparva shalyaparva cha.. 9 .. ataH paraM sauptikaM parva bhaviShyati . tasyAyamAdyaH shlokaH. 9\-66\-1 (63943) 9\-66\-1x (5259) sa~njaya uvAcha. tataste sahitAH sarve prayAtA dakShiNAmukhAH. upAstamayavelAyAM shibirAbhyAshamAgatAH .. ##Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes## 9\-66\-5 AdityagocharAtgaganAt . chakrAmAdityagocharamiti jha.pAThaH tatra chakramAdityagocharaM sUryamaNDalamiveti luptopamA .. 9\-66\-18 kAraNAntare adR^iShTarUpe sati . tena dR^iShTasAmagrIvaiyarthyaM jAyata iti bhAvaH .. 9\-66\-66 ShaTShaShTitamo.adhyAyaH .. ## \medskip\hrule\obeylines \medskip {\rm Please send corrections to sanskrit at cheerful dot c om} {\rm Last updated \today} {\rm http://sanskritdocuments.org} \end{document}