.. vālmīki rāmāyaṇa - bālakāṇḍa ..

sarga - 1

tapaḥsvādhyāyanirataṃ tapasvī vāgvidāṃ varam .
nāradaṃ paripapraccha vālmīkirmunipuṅgavam .. 1..

ko nvasminsāmprataṃ loke guṇavānkaśca vīryavān .
dharmajñaśca kṛtajñaśca satyavākyo dṛḍhavrataḥ .. 2..

cāritreṇa ca ko yuktaḥ sarvabhūteṣu ko hitaḥ .
vidvānkaḥ kaḥ samarthaśca kaścaikapriyadarśanaḥ .. 3..

ātmavānko jitakrodho matimānko.anasūyakaḥ .
kasya bibhyati devāśca jātaroṣasya saṃyuge .. 4..

etadicchāmyahaṃ śrotuṃ paraṃ kautūhalaṃ hi me .
maharṣe tvaṃ samartho.asi jñātumevaṃvidhaṃ naram .. 5..

śrutvā caitattrilokajño vālmīkernārado vacaḥ .
śrūyatāmiti cāmantrya prahṛṣṭo vākyamabravīt .. 6..

bahavo durlabhāścaiva ye tvayā kīrtitā guṇāḥ .
mune vakṣyāmyahaṃ buddhvā tairyuktaḥ śrūyatāṃ naraḥ .. 7..

ikṣvākuvaṃśaprabhavo rāmo nāma janaiḥ śrutaḥ .
niyatātmā mahāvīryo dyutimāndhṛtimānvaśī .. 8..

buddhimānnītimānvāgmī śrīmāñśatrunibarhaṇaḥ .
vipulāṃso mahābāhuḥ kambugrīvo mahāhanuḥ .. 9..

mahorasko maheṣvāso gūḍhajatrurarindamaḥ .
ājānubāhuḥ suśirāḥ sulalāṭaḥ suvikramaḥ .. 10..

samaḥ samavibhaktāṅgaḥ snigdhavarṇaḥ pratāpavān .
pīnavakṣā viśālākṣo lakṣmīvāñśubhalakṣaṇaḥ .. 11..

dharmajñaḥ satyasandhaśca prajānāṃ ca hite rataḥ .
yaśasvī jñānasampannaḥ śucirvaśyaḥ samādhimān .. 12..

rakṣitā jīvalokasya dharmasya parirakṣitā .
vedavedāṅgatattvajño dhanurvede ca niṣṭhitaḥ .. 13..

sarvaśāstrārthatattvajño smṛtimānpratibhānavān .
sarvalokapriyaḥ sādhuradīnātmā vicakṣaṇaḥ .. 14..

sarvadābhigataḥ sadbhiḥ samudra iva sindhubhiḥ .
āryaḥ sarvasamaścaiva sadaikapriyadarśanaḥ .. 15..

sa ca sarvaguṇopetaḥ kausalyānandavardhanaḥ .
samudra iva gāmbhīrye dhairyeṇa himavāniva .. 16..

viṣṇunā sadṛśo vīrye somavatpriyadarśanaḥ .
kālāgnisadṛśaḥ krodhe kṣamayā pṛthivīsamaḥ .. 17..

dhanadena samastyāge satye dharma ivāparaḥ .
tamevaṅguṇasampannaṃ rāmaṃ satyaparākramam .. 18..

jyeṣṭhaṃ śreṣṭhaguṇairyuktaṃ priyaṃ daśarathaḥ sutam .
yauvarājyena saṃyoktumaicchatprītyā mahīpatiḥ .. 19..

tasyābhiṣekasambhārāndṛṣṭvā bhāryātha kaikayī .
pūrvaṃ dattavarā devī varamenamayācata .
vivāsanaṃ ca rāmasya bharatasyābhiṣecanam .. 20..

sa satyavacanādrājā dharmapāśena saṃyataḥ .
vivāsayāmāsa sutaṃ rāmaṃ daśarathaḥ priyam .. 21..

sa jagāma vanaṃ vīraḥ pratijñāmanupālayan .
piturvacananirdeśātkaikeyyāḥ priyakāraṇāt .. 22..

taṃ vrajantaṃ priyo bhrātā lakṣmaṇo.anujagāma ha .
snehādvinayasampannaḥ sumitrānandavardhanaḥ .. 23..

sarvalakṣaṇasampannā nārīṇāmuttamā vadhūḥ .
sītāpyanugatā rāmaṃ śaśinaṃ rohiṇī yathā .. 24..

paurairanugato dūraṃ pitrā daśarathena ca .
śṛṅgaverapure sūtaṃ gaṅgākūle vyasarjayat .. 25..

te vanena vanaṃ gatvā nadīstīrtvā bahūdakāḥ .
citrakūṭamanuprāpya bharadvājasya śāsanāt .. 26..

ramyamāvasathaṃ kṛtvā ramamāṇā vane trayaḥ .
devagandharvasaṅkāśāstatra te nyavasansukham .. 27..

citrakūṭaṃ gate rāme putraśokāturastadā .
rājā daśarathaḥ svargaṃ jagāma vilapansutam .. 28..

mṛte tu tasminbharato vasiṣṭhapramukhairdvijaiḥ .
niyujyamāno rājyāya naicchadrājyaṃ mahābalaḥ .
sa jagāma vanaṃ vīro rāmapādaprasādakaḥ .. 29..

pāduke cāsya rājyāya nyāsaṃ dattvā punaḥ punaḥ .
nivartayāmāsa tato bharataṃ bharatāgrajaḥ .. 30..

sa kāmamanavāpyaiva rāmapādāvupaspṛśan .
nandigrāme.akarodrājyaṃ rāmāgamanakāṅkṣayā .. 31..

rāmastu punarālakṣya nāgarasya janasya ca .
tatrāgamanamekāgre daṇḍakānpraviveśa ha .. 32..

virādhaṃ rākṣasaṃ hatvā śarabhaṅgaṃ dadarśa ha .
sutīkṣṇaṃ cāpyagastyaṃ ca agastya bhrātaraṃ tathā .. 33..

agastyavacanāccaiva jagrāhaindraṃ śarāsanam .
khaḍgaṃ ca paramaprītastūṇī cākṣayasāyakau .. 34..

vasatastasya rāmasya vane vanacaraiḥ saha .
ṛṣayo.abhyāgamansarve vadhāyāsurarakṣasām .. 35..

tena tatraiva vasatā janasthānanivāsinī .
virūpitā śūrpaṇakhā rākṣasī kāmarūpiṇī .. 36..

tataḥ śūrpaṇakhāvākyādudyuktānsarvarākṣasān .
kharaṃ triśirasaṃ caiva dūṣaṇaṃ caiva rākṣasaṃ .. 37..

nijaghāna raṇe rāmasteṣāṃ caiva padānugān .
rakṣasāṃ nihatānyāsansahasrāṇi caturdaśa .. 38..

tato jñātivadhaṃ śrutvā rāvaṇaḥ krodhamūrchitaḥ .
sahāyaṃ varayāmāsa mārīcaṃ nāma rākṣasaṃ .. 39..

vāryamāṇaḥ subahuśo mārīcena sa rāvaṇaḥ .
na virodho balavatā kṣamo rāvaṇa tena te .. 40..

anādṛtya tu tadvākyaṃ rāvaṇaḥ kālacoditaḥ .
jagāma sahamarīcastasyāśramapadaṃ tadā .. 41..

tena māyāvinā dūramapavāhya nṛpātmajau .
jahāra bhāryāṃ rāmasya gṛdhraṃ hatvā jaṭāyuṣam .. 42..

gṛdhraṃ ca nihataṃ dṛṣṭvā hṛtāṃ śrutvā ca maithilīm .
rāghavaḥ śokasantapto vilalāpākulendriyaḥ .. 43..

tatastenaiva śokena gṛdhraṃ dagdhvā jaṭāyuṣam .
mārgamāṇo vane sītāṃ rākṣasaṃ sandadarśa ha .. 44..

kabandhaṃ nāma rūpeṇa vikṛtaṃ ghoradarśanam .
taṃ nihatya mahābāhurdadāha svargataśca saḥ .. 45..

sa cāsya kathayāmāsa śabarīṃ dharmacāriṇīm .
śramaṇīṃ dharmanipuṇāmabhigaccheti rāghava .
so.abhyagacchanmahātejāḥ śabarīṃ śatrusūdanaḥ .. 46..

śabaryā pūjitaḥ samyagrāmo daśarathātmajaḥ .
pampātīre hanumatā saṅgato vānareṇa ha .. 47..

hanumadvacanāccaiva sugrīveṇa samāgataḥ .
sugrīvāya ca tatsarvaṃ śaṃsadrāmo mahābalaḥ .. 48..

tato vānararājena vairānukathanaṃ prati .
rāmāyāveditaṃ sarvaṃ praṇayādduḥkhitena ca .
vālinaśca balaṃ tatra kathayāmāsa vānaraḥ .. 49..

pratijñātaṃ ca rāmeṇa tadā vālivadhaṃ prati .
sugrīvaḥ śaṅkitaścāsīnnityaṃ vīryeṇa rāghave .. 50..

rāghavaḥ pratyayārthaṃ tu dundubheḥ kāyamuttamam .
pādāṅguṣṭhena cikṣepa sampūrṇaṃ daśayojanam .. 51..

bibheda ca punaḥ sālānsaptaikena maheṣuṇā .
giriṃ rasātalaṃ caiva janayanpratyayaṃ tadā .. 52..

tataḥ prītamanāstena viśvastaḥ sa mahākapiḥ .
kiṣkindhāṃ rāmasahito jagāma ca guhāṃ tadā .. 53..

tato.agarjaddharivaraḥ sugrīvo hemapiṅgalaḥ .
tena nādena mahatā nirjagāma harīśvaraḥ .. 54..

tataḥ sugrīvavacanāddhatvā vālinamāhave .
sugrīvameva tadrājye rāghavaḥ pratyapādayat .. 55..

sa ca sarvānsamānīya vānarānvānararṣabhaḥ .
diśaḥ prasthāpayāmāsa didṛkṣurjanakātmajām .. 56..

tato gṛdhrasya vacanātsampāterhanumānbalī .
śatayojanavistīrṇaṃ pupluve lavaṇārṇavam .. 57..

tatra laṅkāṃ samāsādya purīṃ rāvaṇapālitām .
dadarśa sītāṃ dhyāyantīmaśokavanikāṃ gatām .. 58..

nivedayitvābhijñānaṃ pravṛttiṃ ca nivedya ca .
samāśvāsya ca vaidehīṃ mardayāmāsa toraṇam .. 59..

pañca senāgragānhatvā sapta mantrisutānapi .
śūramakṣaṃ ca niṣpiṣya grahaṇaṃ samupāgamat .. 60..

astreṇonmuhamātmānaṃ jñātvā paitāmahādvarāt .
marṣayanrākṣasānvīro yantriṇastānyadṛcchayā .. 61..

tato dagdhvā purīṃ laṅkāmṛte sītāṃ ca maithilīm .
rāmāya priyamākhyātuṃ punarāyānmahākapiḥ .. 62..

so.abhigamya mahātmānaṃ kṛtvā rāmaṃ pradakṣiṇam .
nyavedayadameyātmā dṛṣṭā sīteti tattvataḥ .. 63..

tataḥ sugrīvasahito gatvā tīraṃ mahodadheḥ .
samudraṃ kṣobhayāmāsa śarairādityasaṃnibhaiḥ .. 64..

darśayāmāsa cātmānaṃ samudraḥ saritāṃ patiḥ .
samudravacanāccaiva nalaṃ setumakārayat .. 65..

tena gatvā purīṃ laṅkāṃ hatvā rāvaṇamāhave .
abhyaṣiñcatsa laṅkāyāṃ rākṣasendraṃ vibhīṣaṇam .. 66..

karmaṇā tena mahatā trailokyaṃ sacarācaram .
sadevarṣigaṇaṃ tuṣṭaṃ rāghavasya mahātmanaḥ .. 67..

tathā paramasantuṣṭaiḥ pūjitaḥ sarvadaivataiḥ .
kṛtakṛtyastadā rāmo vijvaraḥ pramumoda ha .. 68..

devatābhyo varānprāpya samutthāpya ca vānarān .
puṣpakaṃ tatsamāruhya nandigrāmaṃ yayau tadā .. 69..

nandigrāme jaṭāṃ hitvā bhrātṛbhiḥ sahito.anaghaḥ .
rāmaḥ sītāmanuprāpya rājyaṃ punaravāptavān .. 70..

prahṛṣṭamudito lokastuṣṭaḥ puṣṭaḥ sudhārmikaḥ .
nirāyamo arogaśca durbhikṣabhayavarjitaḥ .. 71..

na putramaraṇaṃ ke ciddrakṣyanti puruṣāḥ kva cit .
nāryaścāvidhavā nityaṃ bhaviṣyanti pativratāḥ .. 72..

na vātajaṃ bhayaṃ kiṃ cinnāpsu majjanti jantavaḥ .
na cāgrijaṃ bhayaṃ kiṃ cidyathā kṛtayuge tathā .. 73..

aśvamedhaśatairiṣṭvā tathā bahusuvarṇakaiḥ .
gavāṃ koṭyayutaṃ dattvā vidvadbhyo vidhipūrvakam .. 74..

rājavaṃśāñśataguṇānsthāpayiṣyati rāghavaḥ .
cāturvarṇyaṃ ca loke.asminsve sve dharme niyokṣyati .. 75..

daśavarṣasahasrāṇi daśavarṣaśatāni ca .
rāmo rājyamupāsitvā brahmalokaṃ gamiṣyati .. 76..

idaṃ pavitraṃ pāpaghnaṃ puṇyaṃ vedaiśca saṃmitam .
yaḥ paṭhedrāmacaritaṃ sarvapāpaiḥ pramucyate .. 77..

etadākhyānamāyuṣyaṃ paṭhanrāmāyaṇaṃ naraḥ .
saputrapautraḥ sagaṇaḥ pretya svarge mahīyate .. 78..

paṭhandvijo vāgṛṣabhatvamīyāt
syātkṣatriyo bhūmipatitvamīyāt .
vaṇigjanaḥ paṇyaphalatvamīyāj
janaśca śūdro.api mahattvamīyāt .. 79..

This page uses Unicode utf-8 encoding for devanagari/sanskrit transliteration. Please set the fonts and languages setting in your web browser to display the correct Unicode font. Some help is available at Notes on Viewing and Creating Devanagari Documents with Unicode Support. Some Unicode fonts for Devanagari are linked at http://devanaagarii.net. Some Unicode fonts for Sanskrit Transliteration are available at IndUni Fonts.

Questions, comments? Write to (sanskrit at cheerful dot c om).