.. vālmīki rāmāyaṇa - araṇyakāṇḍa ..

sarga - 10

agrataḥ prayayau rāmaḥ sītā madhye sumadhyamā .
pṛṣṭhatastu dhanuṣpāṇirlakṣmaṇo.anujagāma ha .. 1..

tau paśyamānau vividhāñśailaprasthānvanāni ca .
nadīśca vividhā ramyā jagmatuḥ saha sītayā .. 2..

sārasāṃścakravākāṃśca nadīpulinacāriṇaḥ .
sarāṃsi ca sapadmāni yutāni jalajaiḥ khagaiḥ .. 3..

yūthabaddhāṃśca pṛṣatānmadonmattānviṣāṇinaḥ .
mahiṣāṃśca varāhāṃśca gajāṃśca drumavairiṇaḥ .. 4..

te gatvā dūramadhvānaṃ lambamāne divākare .
dadṛśuḥ sahitā ramyaṃ taṭākaṃ yojanāyatam .. 5..

padmapuṣkarasambādhaṃ gajayūthairalaṅkṛtam .
sārasairhaṃsakādambaiḥ saṅkulaṃ jalacāribhiḥ .. 6..

prasannasalile ramyatasminsarasi śuśruve .
gītavāditranirghoṣo na tu kaścana dṛśyate .. 7..

tataḥ kautūhalādrāmo lakṣmaṇaśca mahārathaḥ .
muniṃ dharmabhṛtaṃ nāma praṣṭuṃ samupacakrame .. 8..

idamatyadbhutaṃ śrutvā sarveṣāṃ no mahāmune .
kautūhalaṃ mahajjātaṃ kimidaṃ sādhu kathyatām .. 9..

tenaivamukto dharmātmā rāghaveṇa munistadā .
prabhāvaṃ sarasaḥ kṛtsnamākhyātumupacakrame .. 10..

idaṃ pañcāpsaro nāma taṭākaṃ sārvakālikam .
nirmitaṃ tapasā rāma muninā māṇḍakarṇinā .. 11..

sa hi tepe tapastīvraṃ māṇḍakarṇirmahāmuniḥ .
daśavarṣasahasrāṇi vāyubhakṣo jalāśraya .. 12..

tataḥ pravyathitāḥ sarve devāḥ sāgnipurogamāḥ .
abruvanvacanaṃ sarve paraspara samāgatāḥ .
asmakaṃ kasya citsthānameṣa prārthayate muniḥ .. 13..

tataḥ kartuṃ tapovighnaṃ sarvairdevairniyojitāḥ .
pradhānāpsarasaḥ pañcavidyuccalitavarcasaḥ .. 14..

apsarobhistatastābhirmunirdṛṣṭaparāvaraḥ .
nīto madanavaśyatvaṃ surāṇāṃ kāryasiddhaye .. 15..

tāścaivāpsarasaḥ pañcamuneḥ patnītvamāgatāḥ .
taṭāke nirmitaṃ tāsāmasminnantarhitaṃ gṛham .. 16..

tatraivāpsarasaḥ pañcanivasantyo yathāsukham .
ramayanti tapoyogānmuniṃ yauvanamāsthitam .. 17..

tāsāṃ saṅkrīḍamānānāmeṣa vāditraniḥsvanaḥ .
śrūyate bhūṣaṇonmiśro gītaśabdo manoharaḥ .. 18..

āścaryamiti tasyaitadvacanaṃ bhāvitātmanaḥ .
rāghavaḥ pratijagrāha saha bhrātrā mahāyaśāḥ .. 19..

evaṃ kathayamānasya dadarśāśramamaṇḍalam .
kuśacīraparikṣiptaṃ nānāvṛkṣasamāvṛtam .. 20..

praviśya saha vaidehyā lakṣmaṇena ca rāghavaḥ .
tadā tasminsa kākutsthaḥ śrīmatyāśramamaṇḍale .. 21..

uṣitvā susukhaṃ tatra pūrjyamāno maharṣibhiḥ .
jagāma cāśramāṃsteṣāṃ paryāyeṇa tapasvinām .. 22..

yeṣāmuṣitavānpūrvaṃ sakāśe sa mahāstravit .
kva citparidaśānmāsānekaṃ saṃvatsaraṃ kva cit .. 23..

kva cicca caturo māsānpañcaṣaṭcāparānkva cit .
aparatrādhikānmāsānadhyardhamadhikaṃ kva cit .. 24..

trīnmāsānaṣṭamāsāṃśca rāghavo nyavasatsukham .
tathā saṃvasatastasya munīnāmāśrameṣu vai .
ramataścānukulyena yayuḥ saṃvatsarā daśa .. 25..

parisṛtya ca dharmajño rāghavaḥ saha sītayā .
sutīkṣṇasyāśramaṃ śrīmānpunarevājagāma ha .. 26..

sa tamāśramamāgamya munibhiḥ pratipūjitaḥ .
tatrāpi nyavasadrāmaḥ kaṃ citkālamarindamaḥ .. 27..

athāśramastho vinayātkadā cittaṃ mahāmunim .
upāsīnaḥ sa kākutsthaḥ sutīkṣṇamidamabravīt .. 28..

asminnaraṇye bhagavannagastyo munisattamaḥ .
vasatīti mayā nityaṃ kathāḥ kathayatāṃ śrutam .. 29..

na tu jānāmi taṃ deśaṃ vanasyāsya mahattayā .
kutrāśramapadaṃ puṇyaṃ maharṣestasya dhīmataḥ .. 30..

prasādāttatra bhavataḥ sānujaḥ saha sītayā .
agastyamabhigaccheyamabhivādayituṃ munim .. 31..

manoratho mahāneṣa hṛdi samparivartate .
yadahaṃ taṃ munivaraṃ śuśrūṣeyamapi svayam .. 32..

iti rāmasya sa muniḥ śrutvā dharmātmano vacaḥ .
sutīkṣṇaḥ pratyuvācedaṃ prīto daśarathātmajam .. 33..

ahamapyetadeva tvāṃ vaktukāmaḥ salakṣmaṇam .
agastyamabhigaccheti sītayā saha rāghava .. 34..

diṣṭyā tvidānīmarthe.asminsvayameva bravīṣi mām .
ahamākhyāsi te vatsa yatrāgastyo mahāmuniḥ .. 35..

yojanānyāśramāttāta yāhi catvāri vai tataḥ .
dakṣiṇena mahāñśrīmānagastyabhrāturāśramaḥ .. 36..

sthalaprāye vanoddeśe pippalīvanaśobhite .
bahupuṣpaphale ramye nānāśakuninādite .. 37..

padminyo vividhāstatra prasannasalilāḥ śivāḥ .
haṃsakāraṇḍavākīrṇāścakravākopaśobhitāḥ .. 38..

tatraikāṃ rajanīmuṣya prabhāte rāma gamyatām .
dakṣiṇāṃ diśamāsthāya vanakhaṇḍasya pārśvataḥ .. 39..

tatrāgastyāśramapadaṃ gatvā yojanamantaram .
ramaṇīye vanoddeśe bahupādapa saṃvṛte .
raṃsyate tatra vaidehī lakṣmaṇaśca tvayā saha .. 40..

sa hi ramyo vanoddeśo bahupādapasaṅkulaḥ .
yadi buddhiḥ kṛtā draṣṭumagastyaṃ taṃ mahāmunim .
adyaiva gamane buddhiṃ rocayasva mahāyaśaḥ .. 41..

iti rāmo muneḥ śrutvā saha bhrātrābhivādya ca .
pratasthe.agastyamuddiśya sānujaḥ saha sītayā .. 42..

paśyanvanāni citrāṇi parvapāṃścābhrasaṃnibhān .
sarāṃsi saritaścaiva pathi mārgavaśānugāḥ .. 43..

sutīkṣṇenopadiṣṭena gatvā tena pathā sukham .
idaṃ paramasaṃhṛṣṭo vākyaṃ lakṣmaṇamabravīt .. 44..

etadevāśramapadaṃ nūnaṃ tasya mahātmanaḥ .
agastyasya munerbhrāturdṛśyate puṇyakarmaṇaḥ .. 45..

yathā hīme vanasyāsya jñātāḥ pathi sahasraśaḥ .
saṃnatāḥ phalabhareṇa puṣpabhāreṇa ca drumāḥ .. 46..

pippalīnāṃ ca pakvānāṃ vanādasmādupāgataḥ .
gandho.ayaṃ pavanotkṣiptaḥ sahasā kaṭukodayaḥ .. 47..

tatra tatra ca dṛśyante saṅkṣiptāḥ kāṣṭhasañcayāḥ .
lūnāśca pathi dṛśyante darbhā vaidūryavarcasaḥ .. 48..

etacca vanamadhyasthaṃ kṛṣṇābhraśikharopamam .
pāvakasyāśramasthasya dhūmāgraṃ sampradṛśyate .. 49..

vivikteṣu ca tīrtheṣu kṛtasnānā dvijātayaḥ .
puṣpopahāraṃ kurvanti kusumaiḥ svayamārjitaiḥ .. 50..

tatsutīkṣṇasya vacanaṃ yathā saumya mayā śrutam .
agastyasyāśramo bhrāturnūnameṣa bhaviṣyati .. 51..

nigṛhya tarasā mṛtyuṃ lokānāṃ hitakāmyayā .
yasya bhrātrā kṛteyaṃ dikṣaraṇyā puṇyakarmaṇā .. 52..

ihaikadā kila krūro vātāpirapi celvalaḥ .
bhrātarau sahitāvāstāṃ brāhmaṇaghnau mahāsurau .. 53..

dhārayanbrāhmaṇaṃ rūpamilvalaḥ saṃskṛtaṃ vadan .
āmantrayati viprānsa śrāddhamuddiśya nirghṛṇaḥ .. 54..

bhrātaraṃ saṃskṛtaṃ bhrātā tatastaṃ meṣarūpiṇam .
tāndvijānbhojayāmāsa śrāddhadṛṣṭena karmaṇā .. 55..

tato bhuktavatāṃ teṣāṃ viprāṇāmilvalo.abravīt .
vātāpe niṣkramasveti svareṇa mahatā vadan .. 56..

tato bhrāturvacaḥ śrutvā vātāpirmeṣavannadan .
bhittvā bhitvā śarīrāṇi brāhmaṇānāṃ viniṣpatat .. 57..

brāhmaṇānāṃ sahasrāṇi tairevaṃ kāmarūpibhiḥ .
vināśitāni saṃhatya nityaśaḥ piśitāśanaiḥ .. 58..

agastyena tadā devaiḥ prārthitena maharṣiṇā .
anubhūya kila śrāddhe bhakṣitaḥ sa mahāsuraḥ .. 59..

tataḥ sampannamityuktvā dattvā hastāvasecanam .
bhrātaraṃ niṣkramasveti ilvalaḥ so.abhyabhāṣata .. 60..

taṃ tathā bhāṣamāṇaṃ tu bhrātaraṃ vipraghātinam .
abravītprahasandhīmānagastyo munisattamaḥ .. 61..

kuto niṣkramituṃ śaktirmayā jīrṇasya rakṣasaḥ .
bhrātuste meṣa rūpasya gatasya yamasādanam .. 62..

atha tasya vacaḥ śrutvā bhrāturnidhanasaṃśritam .
pradharṣayitumārebhe muniṃ krodhānniśācaraḥ .. 63..

so.abhyadravaddvijendraṃ taṃ muninā dīptatejasā .
cakṣuṣānalakalpena nirdagdho nidhanaṃ gataḥ .. 64..

tasyāyamāśramo bhrātustaṭākavanaśobhitaḥ .
viprānukampayā yena karmedaṃ duṣkaraṃ kṛtam .. 65..

evaṃ kathayamānasya tasya saumitriṇā saha .
rāmasyāstaṃ gataḥ sūryaḥ sandhyākālo.abhyavartata .. 66..

upāsya paścimāṃ sandhyāṃ saha bhrātrā yathāvidhi .
praviveśāśramapadaṃ tamṛṣiṃ cābhyavādayan .. 67..

samyakpratigṛhītastu muninā tena rāghavaḥ .
nyavasattāṃ niśāmekāṃ prāśya mūlaphalāni ca .. 68..

tasyāṃ rātryāṃ vyatītāyāṃ vimale sūryamaṇḍale .
bhrātaraṃ tamagastyasya āmantrayata rāghavaḥ .. 69..

abhivādaye tvā bhagavansukhamadhyuṣito niśām .
āmantraye tvāṃ gacchāmi guruṃ te draṣṭumagrajam .. 70..

gamyatāmiti tenokto jagāma raghunandanaḥ .
yathoddiṣṭena mārgeṇa vanaṃ taccāvalokayan .. 71..

nīvārānpanasāṃstālāṃstimiśānvañjulāndhavān .
ciribilvānmadhūkāṃśca bilvānapi ca tindukān .. 72..

puṣpitānpuṣpitāgrābhirlatābhiranuveṣṭitān .
dadarśa rāmaḥ śataśastatra kāntārapādapān .. 73..

hastihastairvimṛditānvānarairupaśobhitān .
mattaiḥ śakunisaṅghaiśca śataśaḥ pratināditān .. 74..

tato.abravītsamīpasthaṃ rāmo rājīvalocanaḥ .
pṛṣṭhato.anugataṃ vīraṃ lakṣmaṇaṃ lakṣmivardhanam .. 75..

snigdhapatrā yathā vṛkṣā yathā kṣāntā mṛgadvijāḥ .
āśramo nātidūrastho maharṣerbhāvitātmanaḥ .. 76..

agastya iti vikhyāto loke svenaiva karmaṇā .
āśramo dṛśyate tasya pariśrānta śramāpahaḥ .. 77..

prājyadhūmākulavanaścīramālāpariṣkṛtaḥ .
praśāntamṛgayūthaśca nānāśakunināditaḥ .. 78..

nigṛhya tarasā mṛtyuṃ lokānāṃ hitakāmyayā .
dakṣiṇā dikkṛtā yena śaraṇyā puṇyakarmaṇā .. 79..

tasyedamāśramapadaṃ prabhāvādyasya rākṣasaiḥ .
digiyaṃ dakṣiṇā trāsāddṛśyate nopabhujyate .. 80..

yadā prabhṛti cākrāntā digiyaṃ puṇyakarmaṇā .
tadā prabhṛti nirvairāḥ praśāntā rajanīcarāḥ .. 81..

nāmnā ceyaṃ bhagavato dakṣiṇā dikpradakṣiṇā .
prathitā triṣu lokeṣu durdharṣā krūrakarmabhiḥ .. 82..

mārgaṃ niroddhuṃ satataṃ bhāskarasyācalottamaḥ .
sandeśaṃ pālayaṃstasya vindhyaśaulo na vardhate .. 83..

ayaṃ dīrghāyuṣastasya loke viśrutakarmaṇaḥ .
agastyasyāśramaḥ śrīmānvinītamṛgasevitaḥ .. 84..

eṣa lokārcitaḥ sādhurhite nityaṃ rataḥ satām .
asmānadhigatāneṣa śreyasā yojayiṣyati .. 85..

ārādhayiṣyāmyatrāhamagastyaṃ taṃ mahāmunim .
śeṣaṃ ca vanavāsasya saumya vatsyāmyahaṃ prabho .. 86..

atra devāḥ sagandharvāḥ siddhāśca paramarṣayaḥ .
agastyaṃ niyatāhāraṃ satataṃ paryupāsate .. 87..

nātra jīvenmṛṣāvādī krūro vā yadi vā śaṭhaḥ .
nṛśaṃsaḥ kāma vṛtto vā munireṣa tathāvidhaḥ .. 88..

atra devāśca yakṣāśca nāgāśca patagaiḥ saha .
vasanti niyatāhāro dharmamārādhayiṣṇavaḥ .. 89..

atra siddhā mahātmāno vimānaiḥ sūryasaṃnibhaiḥ .
tyaktvā dehānnavairdehaiḥ svaryātāḥ paramarṣayaḥ .. 90..

yakṣatvamamaratvaṃ ca rājyāni vividhāni ca .
atra devāḥ prayacchanti bhūtairārādhitāḥ śubhaiḥ .. 91..

āgatāḥ smāśramapadaṃ saumitre praviśāgrataḥ .
nivedayeha māṃ prāptamṛṣaye saha sītayā .. 92..





This devanagari etext of Valmiki Ramayana is based on Prof John Smith's revised CSX version of the original digital files produced by Professor Muneo Tokunaga of Kyoto University. In 1998, the files were converted from CSX to Devnag to ITRANS to XDVNG font for devanagari display on the web. In 2009 the ITRANS version was converted to unicode devanagari.

This page uses Unicode utf-8 encoding for devanagari/sanskrit transliteration. Please set the fonts and languages setting in your web browser to display the correct Unicode font. Some help is available at Notes on Viewing and Creating Devanagari Documents with Unicode Support. Some Unicode fonts for Devanagari are linked at http://devanaagarii.net. Some Unicode fonts for Sanskrit Transliteration are available at IndUni Fonts.

Questions, comments? Write to (sanskrit at cheerful dot c om).