January 10, 2021
January 10, 2021
Forwarded from 🌺 सूक्तिसिन्धु 🌺
This media is not supported in your browser
VIEW IN TELEGRAM
🚩🚩श्रीमद्भगवद्गीता अध्याय 6 श्लोक 23
Bhagvad Gita Chapter 6 Verse 23🚩🚩
तं विद्याद् दुःखसंयोगवियोगं योगसंज्ञितम् ।
स निश्चयेन योक्तव्यो योगोऽनिर्विण्णचेतसा ॥
.
.
.
.
It is the putting away of the contact with pain, the divorce of the mind’s marriage with grief. The firm winning of this inalienable spiritual bliss is Yoga; it is the divine union. This Yoga is to be resolutely practised without yielding to any discouragement by difficulty or failure (until the release, until the bliss of Nirvana is secured as an eternal possession).
.
.
.
मन के साथ दुःख के सम्बन्ध के विच्छेद रूप उस अविच्छेद्य अध्यात्म आनन्द की दृढ़ प्राप्ति को योग नाम से कहा जाता है-ऐसा जान । इस योग का चित्त में कठिनाई या असफलता से उत्पन्न होने वाले किसी भी अनुत्साह की आधीनता स्वीकार किए बिना दृढ़तापूर्वक (तब तक) अनुष्ठान करते रहना चाहिए (जब तक कि मोक्ष, निर्वाणरूप आनन्द सदा के लिए अधिकृत होकर सुरक्षित न हो जाय) ।
www.facebook.com/geetashloak
Bhagvad Gita Chapter 6 Verse 23🚩🚩
तं विद्याद् दुःखसंयोगवियोगं योगसंज्ञितम् ।
स निश्चयेन योक्तव्यो योगोऽनिर्विण्णचेतसा ॥
.
.
.
.
It is the putting away of the contact with pain, the divorce of the mind’s marriage with grief. The firm winning of this inalienable spiritual bliss is Yoga; it is the divine union. This Yoga is to be resolutely practised without yielding to any discouragement by difficulty or failure (until the release, until the bliss of Nirvana is secured as an eternal possession).
.
.
.
मन के साथ दुःख के सम्बन्ध के विच्छेद रूप उस अविच्छेद्य अध्यात्म आनन्द की दृढ़ प्राप्ति को योग नाम से कहा जाता है-ऐसा जान । इस योग का चित्त में कठिनाई या असफलता से उत्पन्न होने वाले किसी भी अनुत्साह की आधीनता स्वीकार किए बिना दृढ़तापूर्वक (तब तक) अनुष्ठान करते रहना चाहिए (जब तक कि मोक्ष, निर्वाणरूप आनन्द सदा के लिए अधिकृत होकर सुरक्षित न हो जाय) ।
www.facebook.com/geetashloak
January 10, 2021
January 10, 2021
नमोनमः
दिनाङ्कः -१०.१.२०२१
___________________________________
अद्यतनं पञ्चाङ्गम्
शार्वरी-संवत्सरः दक्षिणायनम् हेमन्त-ऋतुः
मार्गशीर्ष-मासः कृष्ण-पक्षः त्रयोदशी-तिथिः
ज्येष्ठा-नक्षत्रम् सोमवासरः
वृद्धि-योगः वणिक्-करणम्
सौर : धनु-मासः दिनम्-27 उत्तराषाढ़-नक्षत्रम् : प्र्थमः-पादः
ग्रेगोरियन् : जनवरी-11
___________________________________
६३० . ।। मूलादुद्धरणंके ।।
कण्टकस्य च भग्नस्य
दन्तस्य चलितस्य च ।
अमात्यस्य च दुष्टस्य
मूलादुद्धरणं वरम् ॥
~पायात रुतून तुटलेला काटा , तोंडातला हलणारा दात आणि दुष्ट व भ्रष्ट सहाय्यक यांना मूळापासून उपटणेच योग्य असते .
~पैर में गडा और टूटा हुआ कांटा , जबडे में हिलता हुआ दांत तथा एक दुष्ट और भ्रष्ट मन्त्री या सहायक इन सभी को उन के स्थान से जड सहित उखाडना ही उचित होता हैं ।
~A broken thorn in the foot , a loose tooth in the mouth and a crafty minister should be mercilessly uprooted .
___________________________________
संस्कृतवार्ताः
मुख्यवार्ताः
●देशे कोविड नवदश प्रत्यवाप्तिमितिः चत्वारि द्वि दशमलवोत्तर षण्णवतिमिता यावत् संवृत्ता।
●प्रधानमन्त्री नरेन्द्रमोदी अद्य सायं दृश्य-श्रव्य-परान्तर्जालीय माध्यमेन कोरोना-संक्रमण-प्रतिरोधी सूच्यौषधं समाश्रित्य मुख्यमन्त्रिभिः साकं विचार विनिमयं करिष्यति।
●प्रधानमन्त्री नरेन्द्रमोदी श्वः मंगलवारे दृश्य-श्रव्य-अन्तर्जालीय-माध्यमेन द्वितीयं राष्ट्रिय-युव-महोत्सव-कार्यक्रमं सम्बोधयिष्यते।
●भारतस्य एकपञ्चाशत्तमं अन्ताराष्ट्रिय-चलचित्र-समारोहः आगामि षोडश-दिनांकादारभ्य चतुर्विशति दिनांक यावत् गोवाराज्ये समायोक्ष्यते।
___________________________________
कोविडोपनिंग्
प्रियाः पाठकाः कोविड् नाइन्टीन् इति वैश्विक संक्रमणं विरुध्य राष्ट्रं ऐक्यभावनया युध्यते। भवन्तोऽपि संक्रमण इदं परास्तुं सन्नद्धाः भवन्तु। मुखनासिकाच्छादकं, सामाजिकदौर्यानुपालनं, पाणिपाद-प्रक्षालनञ्च इति उपायत्रयं सर्वदैव अवधारयन्तु। यतोहि यावन्न औषधं तावन्न शैथिल्यम्।
___________________________________
कोविड-रिकवरी
कोविड् नवदश इति वैश्विकसंक्रमणं विरुध्य भारतं अनवरतं सफलताम् अधिगच्छति। देशे कोविड नवदश प्रत्यवाप्तिमितिः चत्वारि द्वि दशमलवोत्तर षण्णवतिमिता यावत् संवृत्ता। विगते अहोरात्रे नवदश-सहस्राधिक जनाः स्वस्थीभूताः। स्वास्थ्यमन्त्रालयेणोक्तं यत् देशे आहत्य पञ्चसप्तति सहस्राधिक एक कोट्यधिक जनाः अस्माद् रोगात् विमुक्ताः। गत चतुर्विंशतिहोरासु पञ्चचत्वारिंशदधिक षड् शताधिक अष्टादश सहस्रं नूतनप्रकरणानि पञ्जीकृतानि। सममेव एकाधिक द्विशतं जनाः कालकवलिताः सूच्यन्ते। देशे मृत्युमुपगतानां जनानां प्रतिशतता अपचीय सम्प्रति चत्वारि चत्वारि दशमलवोत्तर एकमिता विद्यते, या हि विश्वस्य अन्यादेशापेक्षया सर्वतो न्यूनास्ति।
___________________________________
इदं संस्कृतवार्ता-प्रसारणम् आकाशवाणीतः प्रसार्यते। दैशिकी: वैदेशिकीश्च प्रत्यग्रवार्ताः ज्ञातुं नुदन्तु news on air इति अस्माकम् अन्तर्जालीय वेबफलकम्।
___________________________________
पीएम-सी.एम. वार्ता
प्रधानमन्त्री नरेन्द्रमोदी अद्य सायं दृश्य-श्रव्य-परान्तर्जालीय माध्यमेन कोरोना-संक्रमण-प्रतिरोधी सूच्यौषधं समाश्रित्य मुख्यमन्त्रिभिः साकं विचार विनिमयं करिष्यति। प्रधानमन्त्री समनुष्ठीयमाणेऽस्मिन् उपवेशने कोविड- नवदश स्थितिं अपि च सूच्यौषध-प्रयोगस्य देशव्याप्यभियानाय सज्जताः समीक्षयिष्यति। अवधेयं तथ्यमिदं यत् भारते विनिर्मितं कोरोना-संक्रमण-प्रतिरोधी-सूच्यौषधद्वयम् प्रशासनद्वारा आपत्कालिकानुप्रयोगार्थं वर्तते स्वीकृतम्। अशेषे हि देशे आगामि षोडश दिनांकादारभ्य कोविड सूच्यौषधाभियानमिदं प्रारप्स्यते एतदर्थं विभिन्नेषु राज्येषु एतत्परीक्षणाभियानमपि अस्ति सम्पन्नतांगतम्।
___________________________________
राष्ट्रिय-युव-महोत्सव
प्रधानमन्त्री-नरेन्द्रमोदी श्वः मंगलवारे दृश्य-श्रव्य-अन्तर्जालीय-माध्यमेन द्वितीयं राष्ट्रिय-युव-महोत्सव-कार्यक्रमं सम्बोधयिष्यते। समारोहावसरे त्रयः राष्ट्रविजेतारश्च स्वीयविचारान् प्रकटयिष्यन्ते। अवधेयास्पदं तथ्यमिदं यत् राष्ट्रिय युवदिवसः प्रत्येकं वर्षे जनवरीमासस्य द्वादश-दिनांकादारभ्य षोडशदिनांकं यावत् आमान्यते। जनवरीमासस्य द्वादश दिनांके युगपुरुषस्य स्वामिनो विवेकानन्दस्य जन्मजयन्तीः भवति यद्धि राष्ट्रीयुवदिवसत्वेन आमान्यते। अस्मिन् वर्षे राष्ट्रिययुवमहोत्सवं अतिरिच्य
दिनाङ्कः -१०.१.२०२१
___________________________________
अद्यतनं पञ्चाङ्गम्
शार्वरी-संवत्सरः दक्षिणायनम् हेमन्त-ऋतुः
मार्गशीर्ष-मासः कृष्ण-पक्षः त्रयोदशी-तिथिः
ज्येष्ठा-नक्षत्रम् सोमवासरः
वृद्धि-योगः वणिक्-करणम्
सौर : धनु-मासः दिनम्-27 उत्तराषाढ़-नक्षत्रम् : प्र्थमः-पादः
ग्रेगोरियन् : जनवरी-11
___________________________________
६३० . ।। मूलादुद्धरणंके ।।
कण्टकस्य च भग्नस्य
दन्तस्य चलितस्य च ।
अमात्यस्य च दुष्टस्य
मूलादुद्धरणं वरम् ॥
~पायात रुतून तुटलेला काटा , तोंडातला हलणारा दात आणि दुष्ट व भ्रष्ट सहाय्यक यांना मूळापासून उपटणेच योग्य असते .
~पैर में गडा और टूटा हुआ कांटा , जबडे में हिलता हुआ दांत तथा एक दुष्ट और भ्रष्ट मन्त्री या सहायक इन सभी को उन के स्थान से जड सहित उखाडना ही उचित होता हैं ।
~A broken thorn in the foot , a loose tooth in the mouth and a crafty minister should be mercilessly uprooted .
___________________________________
संस्कृतवार्ताः
मुख्यवार्ताः
●देशे कोविड नवदश प्रत्यवाप्तिमितिः चत्वारि द्वि दशमलवोत्तर षण्णवतिमिता यावत् संवृत्ता।
●प्रधानमन्त्री नरेन्द्रमोदी अद्य सायं दृश्य-श्रव्य-परान्तर्जालीय माध्यमेन कोरोना-संक्रमण-प्रतिरोधी सूच्यौषधं समाश्रित्य मुख्यमन्त्रिभिः साकं विचार विनिमयं करिष्यति।
●प्रधानमन्त्री नरेन्द्रमोदी श्वः मंगलवारे दृश्य-श्रव्य-अन्तर्जालीय-माध्यमेन द्वितीयं राष्ट्रिय-युव-महोत्सव-कार्यक्रमं सम्बोधयिष्यते।
●भारतस्य एकपञ्चाशत्तमं अन्ताराष्ट्रिय-चलचित्र-समारोहः आगामि षोडश-दिनांकादारभ्य चतुर्विशति दिनांक यावत् गोवाराज्ये समायोक्ष्यते।
___________________________________
कोविडोपनिंग्
प्रियाः पाठकाः कोविड् नाइन्टीन् इति वैश्विक संक्रमणं विरुध्य राष्ट्रं ऐक्यभावनया युध्यते। भवन्तोऽपि संक्रमण इदं परास्तुं सन्नद्धाः भवन्तु। मुखनासिकाच्छादकं, सामाजिकदौर्यानुपालनं, पाणिपाद-प्रक्षालनञ्च इति उपायत्रयं सर्वदैव अवधारयन्तु। यतोहि यावन्न औषधं तावन्न शैथिल्यम्।
___________________________________
कोविड-रिकवरी
कोविड् नवदश इति वैश्विकसंक्रमणं विरुध्य भारतं अनवरतं सफलताम् अधिगच्छति। देशे कोविड नवदश प्रत्यवाप्तिमितिः चत्वारि द्वि दशमलवोत्तर षण्णवतिमिता यावत् संवृत्ता। विगते अहोरात्रे नवदश-सहस्राधिक जनाः स्वस्थीभूताः। स्वास्थ्यमन्त्रालयेणोक्तं यत् देशे आहत्य पञ्चसप्तति सहस्राधिक एक कोट्यधिक जनाः अस्माद् रोगात् विमुक्ताः। गत चतुर्विंशतिहोरासु पञ्चचत्वारिंशदधिक षड् शताधिक अष्टादश सहस्रं नूतनप्रकरणानि पञ्जीकृतानि। सममेव एकाधिक द्विशतं जनाः कालकवलिताः सूच्यन्ते। देशे मृत्युमुपगतानां जनानां प्रतिशतता अपचीय सम्प्रति चत्वारि चत्वारि दशमलवोत्तर एकमिता विद्यते, या हि विश्वस्य अन्यादेशापेक्षया सर्वतो न्यूनास्ति।
___________________________________
इदं संस्कृतवार्ता-प्रसारणम् आकाशवाणीतः प्रसार्यते। दैशिकी: वैदेशिकीश्च प्रत्यग्रवार्ताः ज्ञातुं नुदन्तु news on air इति अस्माकम् अन्तर्जालीय वेबफलकम्।
___________________________________
पीएम-सी.एम. वार्ता
प्रधानमन्त्री नरेन्द्रमोदी अद्य सायं दृश्य-श्रव्य-परान्तर्जालीय माध्यमेन कोरोना-संक्रमण-प्रतिरोधी सूच्यौषधं समाश्रित्य मुख्यमन्त्रिभिः साकं विचार विनिमयं करिष्यति। प्रधानमन्त्री समनुष्ठीयमाणेऽस्मिन् उपवेशने कोविड- नवदश स्थितिं अपि च सूच्यौषध-प्रयोगस्य देशव्याप्यभियानाय सज्जताः समीक्षयिष्यति। अवधेयं तथ्यमिदं यत् भारते विनिर्मितं कोरोना-संक्रमण-प्रतिरोधी-सूच्यौषधद्वयम् प्रशासनद्वारा आपत्कालिकानुप्रयोगार्थं वर्तते स्वीकृतम्। अशेषे हि देशे आगामि षोडश दिनांकादारभ्य कोविड सूच्यौषधाभियानमिदं प्रारप्स्यते एतदर्थं विभिन्नेषु राज्येषु एतत्परीक्षणाभियानमपि अस्ति सम्पन्नतांगतम्।
___________________________________
राष्ट्रिय-युव-महोत्सव
प्रधानमन्त्री-नरेन्द्रमोदी श्वः मंगलवारे दृश्य-श्रव्य-अन्तर्जालीय-माध्यमेन द्वितीयं राष्ट्रिय-युव-महोत्सव-कार्यक्रमं सम्बोधयिष्यते। समारोहावसरे त्रयः राष्ट्रविजेतारश्च स्वीयविचारान् प्रकटयिष्यन्ते। अवधेयास्पदं तथ्यमिदं यत् राष्ट्रिय युवदिवसः प्रत्येकं वर्षे जनवरीमासस्य द्वादश-दिनांकादारभ्य षोडशदिनांकं यावत् आमान्यते। जनवरीमासस्य द्वादश दिनांके युगपुरुषस्य स्वामिनो विवेकानन्दस्य जन्मजयन्तीः भवति यद्धि राष्ट्रीयुवदिवसत्वेन आमान्यते। अस्मिन् वर्षे राष्ट्रिययुवमहोत्सवं अतिरिच्य
January 10, 2021
राष्ट्रिय-युवसंसद्-महोत्सोऽपि समामान्यते।
___________________________________
महाराष्ट्रराज्यस्य भण्डारामण्डलस्य सामान्यवैद्यालयस्य अस्वस्थानां नवजातानां संरक्षणघटके स्थिताः
दश नवजातशिशवः अग्नेः हेतोः मृताः । सप्त शिशवश्च सम्रक्षिताः।
___________________________________
||इति वार्ताः||
___________________________________
महाराष्ट्रराज्यस्य भण्डारामण्डलस्य सामान्यवैद्यालयस्य अस्वस्थानां नवजातानां संरक्षणघटके स्थिताः
दश नवजातशिशवः अग्नेः हेतोः मृताः । सप्त शिशवश्च सम्रक्षिताः।
___________________________________
||इति वार्ताः||
January 10, 2021
January 10, 2021
January 10, 2021
January 10, 2021
*संस्कृतं व्यावहारिकी भाषा भवेत् *
🤣😜😛😁😄😝😀😃😆🤣
*महिलानाम् अद्यतनीया नवीना समस्या*
सर्वकारेण घोषितं " ये जना: 50-वर्षीयाः तदधिकवर्षदेशीयाः वा तेभ्यः/ताभ्यः एव कोरोनावेक्सीनं पूर्वं दास्यते, अन्यैः च न्यूनातिन्यूनं एकवर्ष-पर्यन्तं प्रतीक्षारतैः भवितव्यम् एव भविष्यति" इति *( उन्हें कम से कम एक वर्ष तक प्रतीक्षा करनी ही होगी ।)*
बह्वयः महिलाः याः वयसि 50-वर्षादपि वृद्धतरा: सन्ति परं याभिः पुनरपि पुनः घोषितं यत् "अहं तु पञ्चत्रिंशत् (35)-वर्षदेशीया एव' इति ताः उभयसम्भवस्थित्यां सन्ति *(=दोराहे पर हैं =इधर जाऊं या उधर जाऊं = They are on the horns of dilemma) ।*"
कथम्----- यदि ताः सत्यं सम्भाष्य आत्मानः वयः 52/55 वर्षाणि ज्ञापयन्ति तर्हि ताषां सामाजिकमूल्यं (=social worth) न्यूनीभवति; यदि च ताः 35/36 वर्षाणि ज्ञापयन्ति तर्हि कोरोनापीडाभयः ताः पीडयति ।
*"किं करोमि क्व गच्छामि को माम्---"* इत्यैवंविधा स्थिति: जाता तासाम् ।---KSG
🤣😀😁😆😄😜😝😛😃🤣
#hasya
🤣😜😛😁😄😝😀😃😆🤣
*महिलानाम् अद्यतनीया नवीना समस्या*
सर्वकारेण घोषितं " ये जना: 50-वर्षीयाः तदधिकवर्षदेशीयाः वा तेभ्यः/ताभ्यः एव कोरोनावेक्सीनं पूर्वं दास्यते, अन्यैः च न्यूनातिन्यूनं एकवर्ष-पर्यन्तं प्रतीक्षारतैः भवितव्यम् एव भविष्यति" इति *( उन्हें कम से कम एक वर्ष तक प्रतीक्षा करनी ही होगी ।)*
बह्वयः महिलाः याः वयसि 50-वर्षादपि वृद्धतरा: सन्ति परं याभिः पुनरपि पुनः घोषितं यत् "अहं तु पञ्चत्रिंशत् (35)-वर्षदेशीया एव' इति ताः उभयसम्भवस्थित्यां सन्ति *(=दोराहे पर हैं =इधर जाऊं या उधर जाऊं = They are on the horns of dilemma) ।*"
कथम्----- यदि ताः सत्यं सम्भाष्य आत्मानः वयः 52/55 वर्षाणि ज्ञापयन्ति तर्हि ताषां सामाजिकमूल्यं (=social worth) न्यूनीभवति; यदि च ताः 35/36 वर्षाणि ज्ञापयन्ति तर्हि कोरोनापीडाभयः ताः पीडयति ।
*"किं करोमि क्व गच्छामि को माम्---"* इत्यैवंविधा स्थिति: जाता तासाम् ।---KSG
🤣😀😁😆😄😜😝😛😃🤣
#hasya
January 10, 2021
January 10, 2021
January 10, 2021
January 10, 2021
January 11, 2021
च के 4 अर्थ होते हैं।
समुच्चय, अन्वाचय, इतरेतरयोग और समाहार।
समुच्चय का अर्थ है जब दो (या अधिक) परस्पर निरपेक्ष वस्तुओं का समूह किसी तीसरे वस्तु में हो।
जैसे ईश्वरं गुरुं च भजस्व = ईश्वर और गुरु को भजो।
यहाँ ईश्वर का और गुरु का इन दो वस्तुओं का भजन (तीसरी वस्तु) में एकत्रीकरण होता है। ईश्वर का भजन गुरु के भजन के सापेक्ष नहीं है। इसलिए ईश्वर का भजन करो, और गुरु का भजन करो, यह दो स्वतन्त्र वाक्य बन जाते हैं।
भजन क्रिया में दो द्रव्य ईश्वर और गुरु का समुच्चय हुआ है, उसको "च" ने बताया।।
और एक उदाहरण है।
● रक्तो घटः पटश्च। ●
इसमें रक्त एक रङ्ग है, यह गुण है। इस एक गुण में 2 वस्तुओं का समुच्चय है, घट (pot) और पट (cloth) का। घड़ा भी लाल है और कपड़ा भी, दोनों एक दूसरे से सापेक्ष होके लाल नहीं।
रामः सुन्दरः धार्मिकः च। यहाँ पर सुन्दरता और धार्मिकता ये दो गुणों का समुच्चय राम इस तीसरे वस्तु में है। सुन्दरता धर्म से सापेक्ष नहीं।
अन्वाचय का अर्थ है जहाँ एक प्रधान वस्तु के सापेक्ष अप्रधान वस्तु हो।
जैसे ● भिक्षाम् अट गां चानय ●
भिक्षाटन करो और गाय लेते हुए आना।
इसमें भिक्षा के लिए घूमना प्रधान वस्तु है, उस बीच में मानलो गाय दिख जाए तो ले आना, ये अप्रधान है और भिक्षाटन के सापेक्ष है। अगर भिक्षाटन न होगा तो गाय को लाना भी संभव नहीं इसलिए।
इतरेतर-योग:
जब दो (या अधिक) परस्पर सापेक्ष वस्तुओं का एक साथ *एक साथ* सम्बन्ध बताना हो तब इतरेतरयोग होता है।।
यह भी समुच्चय का ही एक प्रभेद है लेकिन समुच्चय में परस्पर सम्बन्ध अपेक्षित नहीं।
●धवखदिरौ छिन्धि● = धव और खदिर के पेड़ काटो। इसका विग्रह धवश्च खदिरश्च छिन्धि ऐसे दो च लगाके होगा। क्योंकि दोनों को एक साथ काटना है।
ये दोनों का छेदन क्रिया (तीसरी वस्तु में) एक साथ जुड़ना (योग) अपेक्षित है। दो या अधिक वस्तुओं का समुच्चय तीसरे में हो रहा है अतः यह भी समुच्चय है, लेकिन सापेक्ष वस्तुओं का योग होने से अन्योन्ययोग समास हो जाएगा।
समुच्चय में ईश्वर का भजन अलगसे और गुरु का अलगसे भी हो सकता है।
लेकिन अगर इसे ही समास करके कह दिया जाय तो एक साथ करना अपेक्षित होगा = "गुर्वीश्वरौ भजस्व" इसका अर्थ गुरु और ईश्वर को साथमें भजो। यहाँ दोनों पदार्थ ईश्वर और गुरु परस्पर सम्बद्ध हैं। इसे खोलके बोलोगे तो दो च लगाने पड़ेंगे।
ईश्वरं च गुरुं च भजस्व।
समाहार भी समुच्चय का ही प्रभेद है। लेकिन यहाँ पर एक समाहार (1 unit) अपेक्षित है।
●जैसे इतिहासपुराणं पञ्चमं वेदानां वेदः (छान्दोग्य उपनिषद्)।●
इतिहासपुराण पाँचवा वेदों का भी वेद है। यहाँ इतिहास और पुराण ये अलग अलग नहीं है एक ही समाहार (unit) हैं, यह बताना चाहता है वेद।
"भेरीमृदङ्गं वादय" भेरिमृदङ्ग बजाओ। इधर भी भेरी वाद्य और मृदङ्ग वाद्य को अलग अलग न रखके एक समाहार करके बताया गया है। इसे बोलचाल में हम भी कहते हैं ढोलनगाड़ा बजा।
तो ढोलनगाड़ा में एकवचन है। ऐसे और उदाहरण है जैसे "पानसुपारि खाओ लेकिन बीड़ीसिगरेट न पियो"। "हाथीघोड़ापालकी" एक unit है। ऐसे आपस में मिलती जुलती चीज़ों का समाहार समास करके कहते हैं हम।
समाहार में हमेशा एकवचन ही होगा। और सदैव नपुंसकलिङ्ग होगा।
ये च के चार अर्थ थे।।
➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖
#sanskritlessons
समुच्चय, अन्वाचय, इतरेतरयोग और समाहार।
समुच्चय का अर्थ है जब दो (या अधिक) परस्पर निरपेक्ष वस्तुओं का समूह किसी तीसरे वस्तु में हो।
जैसे ईश्वरं गुरुं च भजस्व = ईश्वर और गुरु को भजो।
यहाँ ईश्वर का और गुरु का इन दो वस्तुओं का भजन (तीसरी वस्तु) में एकत्रीकरण होता है। ईश्वर का भजन गुरु के भजन के सापेक्ष नहीं है। इसलिए ईश्वर का भजन करो, और गुरु का भजन करो, यह दो स्वतन्त्र वाक्य बन जाते हैं।
भजन क्रिया में दो द्रव्य ईश्वर और गुरु का समुच्चय हुआ है, उसको "च" ने बताया।।
और एक उदाहरण है।
● रक्तो घटः पटश्च। ●
इसमें रक्त एक रङ्ग है, यह गुण है। इस एक गुण में 2 वस्तुओं का समुच्चय है, घट (pot) और पट (cloth) का। घड़ा भी लाल है और कपड़ा भी, दोनों एक दूसरे से सापेक्ष होके लाल नहीं।
रामः सुन्दरः धार्मिकः च। यहाँ पर सुन्दरता और धार्मिकता ये दो गुणों का समुच्चय राम इस तीसरे वस्तु में है। सुन्दरता धर्म से सापेक्ष नहीं।
अन्वाचय का अर्थ है जहाँ एक प्रधान वस्तु के सापेक्ष अप्रधान वस्तु हो।
जैसे ● भिक्षाम् अट गां चानय ●
भिक्षाटन करो और गाय लेते हुए आना।
इसमें भिक्षा के लिए घूमना प्रधान वस्तु है, उस बीच में मानलो गाय दिख जाए तो ले आना, ये अप्रधान है और भिक्षाटन के सापेक्ष है। अगर भिक्षाटन न होगा तो गाय को लाना भी संभव नहीं इसलिए।
इतरेतर-योग:
जब दो (या अधिक) परस्पर सापेक्ष वस्तुओं का एक साथ *एक साथ* सम्बन्ध बताना हो तब इतरेतरयोग होता है।।
यह भी समुच्चय का ही एक प्रभेद है लेकिन समुच्चय में परस्पर सम्बन्ध अपेक्षित नहीं।
●धवखदिरौ छिन्धि● = धव और खदिर के पेड़ काटो। इसका विग्रह धवश्च खदिरश्च छिन्धि ऐसे दो च लगाके होगा। क्योंकि दोनों को एक साथ काटना है।
ये दोनों का छेदन क्रिया (तीसरी वस्तु में) एक साथ जुड़ना (योग) अपेक्षित है। दो या अधिक वस्तुओं का समुच्चय तीसरे में हो रहा है अतः यह भी समुच्चय है, लेकिन सापेक्ष वस्तुओं का योग होने से अन्योन्ययोग समास हो जाएगा।
समुच्चय में ईश्वर का भजन अलगसे और गुरु का अलगसे भी हो सकता है।
लेकिन अगर इसे ही समास करके कह दिया जाय तो एक साथ करना अपेक्षित होगा = "गुर्वीश्वरौ भजस्व" इसका अर्थ गुरु और ईश्वर को साथमें भजो। यहाँ दोनों पदार्थ ईश्वर और गुरु परस्पर सम्बद्ध हैं। इसे खोलके बोलोगे तो दो च लगाने पड़ेंगे।
ईश्वरं च गुरुं च भजस्व।
समाहार भी समुच्चय का ही प्रभेद है। लेकिन यहाँ पर एक समाहार (1 unit) अपेक्षित है।
●जैसे इतिहासपुराणं पञ्चमं वेदानां वेदः (छान्दोग्य उपनिषद्)।●
इतिहासपुराण पाँचवा वेदों का भी वेद है। यहाँ इतिहास और पुराण ये अलग अलग नहीं है एक ही समाहार (unit) हैं, यह बताना चाहता है वेद।
"भेरीमृदङ्गं वादय" भेरिमृदङ्ग बजाओ। इधर भी भेरी वाद्य और मृदङ्ग वाद्य को अलग अलग न रखके एक समाहार करके बताया गया है। इसे बोलचाल में हम भी कहते हैं ढोलनगाड़ा बजा।
तो ढोलनगाड़ा में एकवचन है। ऐसे और उदाहरण है जैसे "पानसुपारि खाओ लेकिन बीड़ीसिगरेट न पियो"। "हाथीघोड़ापालकी" एक unit है। ऐसे आपस में मिलती जुलती चीज़ों का समाहार समास करके कहते हैं हम।
समाहार में हमेशा एकवचन ही होगा। और सदैव नपुंसकलिङ्ग होगा।
ये च के चार अर्थ थे।।
➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖
#sanskritlessons
January 11, 2021
संस्कृतवाक्याभ्यासः
अद्य आभारते अनेके जनाः यज्ञं कृतवन्तः।
= आज पूरे भारत में अनेक लोगों ने यज्ञ किया।
सर्वे स्वगृहे एव यज्ञं कृतवन्तः।
= सबने अपने घर में ही यज्ञ किया।
ये यज्ञं कर्तुं जानन्ति ते यज्ञं कृतवन्तः।
= जो यज्ञ करना जानते हैं उन्होंने ने भी यज्ञ किया।
ये यज्ञं कर्तुं न जानन्ति ते यज्ञं कृतवन्तः।
= जो यज्ञ करना नहीं जानते हैं उन्होंने ने भी यज्ञ किया।
सर्वेषां गृहे प्रातः सार्ध-नववादनतः यज्ञः आरब्धः।
= सबके घरों में प्रातः साढ़े नौ बजे यज्ञ प्रारम्भ हुआ।
यः गृहे एकाकी अस्ति सः एकाकी एव
यज्ञं कृतवान्।
= जो घर में एकाकी है उसने अकेले ही यज्ञ किया।
अनेके जनाः परिवार जनैः सह यज्ञं कृतवन्तः।
= अनेक लोगों ने परिवारजनों के साथ यज्ञ किया।
सपरिवारं यज्ञं कृतवन्तः।
= परिवार सहित यज्ञ किया।
यज्ञेन वातावरणं शुद्धं भवति।
= यज्ञ से वातावरण शुद्ध होता है।
वातावरणस्य शुद्धयर्थं यज्ञः तु करणीयः भवति।
= वातावरण की शुद्धि के लिये यज्ञ तो करना चाहिये।
सरलानि वाक्यानि प्रतिदिनं वदन्तु
सरल वाक्य प्रतिदिन बोलें
#vakyabhyas
अद्य आभारते अनेके जनाः यज्ञं कृतवन्तः।
= आज पूरे भारत में अनेक लोगों ने यज्ञ किया।
सर्वे स्वगृहे एव यज्ञं कृतवन्तः।
= सबने अपने घर में ही यज्ञ किया।
ये यज्ञं कर्तुं जानन्ति ते यज्ञं कृतवन्तः।
= जो यज्ञ करना जानते हैं उन्होंने ने भी यज्ञ किया।
ये यज्ञं कर्तुं न जानन्ति ते यज्ञं कृतवन्तः।
= जो यज्ञ करना नहीं जानते हैं उन्होंने ने भी यज्ञ किया।
सर्वेषां गृहे प्रातः सार्ध-नववादनतः यज्ञः आरब्धः।
= सबके घरों में प्रातः साढ़े नौ बजे यज्ञ प्रारम्भ हुआ।
यः गृहे एकाकी अस्ति सः एकाकी एव
यज्ञं कृतवान्।
= जो घर में एकाकी है उसने अकेले ही यज्ञ किया।
अनेके जनाः परिवार जनैः सह यज्ञं कृतवन्तः।
= अनेक लोगों ने परिवारजनों के साथ यज्ञ किया।
सपरिवारं यज्ञं कृतवन्तः।
= परिवार सहित यज्ञ किया।
यज्ञेन वातावरणं शुद्धं भवति।
= यज्ञ से वातावरण शुद्ध होता है।
वातावरणस्य शुद्धयर्थं यज्ञः तु करणीयः भवति।
= वातावरण की शुद्धि के लिये यज्ञ तो करना चाहिये।
सरलानि वाक्यानि प्रतिदिनं वदन्तु
सरल वाक्य प्रतिदिन बोलें
#vakyabhyas
January 11, 2021
"इत्याख्यः" means "called" or "known as", E.g.
"आयुष" इत्याख्या स्वास्थ्य सुरक्षा योजना
"अभियानं लक्षाधिकम्" इत्याख्यं महाभियानं
"sanskritize.com" इत्याख्यं जालपुटं
"मन की बात" इत्याख्यं कार्यक्रमम्
"दि गुड अर्थ" इत्याख्यस्य पुस्तकस्य लेखक:
"वाड़ीपट्टी" इत्याख्ये ग्रामे
"संस्कृति" इत्याख्ये उपहारगृहे
"गुरुनानकदेव" इत्याख्ये महाविद्यालये
सुब्रह्मण्यम् इत्याख्यः कृषिमन्त्रिपदं प्राप्तवान्
कलशेश्वर इत्याख्यः सर्वपापप्रणाशनः
जन-धन इत्याख्यायाः योजनायाः
"आयुष" इत्याख्या स्वास्थ्य सुरक्षा योजना
"अभियानं लक्षाधिकम्" इत्याख्यं महाभियानं
"sanskritize.com" इत्याख्यं जालपुटं
"मन की बात" इत्याख्यं कार्यक्रमम्
"दि गुड अर्थ" इत्याख्यस्य पुस्तकस्य लेखक:
"वाड़ीपट्टी" इत्याख्ये ग्रामे
"संस्कृति" इत्याख्ये उपहारगृहे
"गुरुनानकदेव" इत्याख्ये महाविद्यालये
सुब्रह्मण्यम् इत्याख्यः कृषिमन्त्रिपदं प्राप्तवान्
कलशेश्वर इत्याख्यः सर्वपापप्रणाशनः
जन-धन इत्याख्यायाः योजनायाः
January 11, 2021
में
----
(१) ये अंगूर खाने में मीठे हैं।
= एता: मृद्वीका: स्वादे मधुरा: सन्ति। एता: द्राक्षा: स्वादिष्टा: सन्ति।
(२) यह पुस्तक समझने में आसान है।
= एतत् पुस्तकम् अवगमने सरलमस्ति।
(३) यह कमीज पहने में बिल्कुल ठीक है।
= एतत् परिधानं संवस्त्रयितुं सर्वथैव आप्तमस्ति/उपयुक्तमस्ति।
(४) आजकल फर्स्ट क्लास में सफर करना खतरे से खाली नहीं।
= अद्यत्वे रेलयानेन प्रथमश्रेण्यां भ्रमणं सुरक्षितं नास्ति।
(५) शिक्षक सेकंड क्लास में सफर करते हैं।
= अध्यापका: रेलयानेन द्वितीयश्रेण्यां भ्रमणं कुर्वन्ति।
(६) मैं सेकंड क्लास में सफर नहीं करता हूं।
= अहं द्वितीयश्रेण्यां भ्रमणं न करोमि।
(७) मैं उससे सुबह में मिलूंगा।
= अहं तं/तां प्रात: मेलिष्यामि।
(८) मैं उनसे आज सुबह में मिलूंगा।
= अद्य अहं तं/ तां प्रात: मेलिष्यामि।
(९) वह एक गांव में रहता है।
= स: एकं ग्रामम् उपवसति।
(१०) मैं शहर में रहता हूं।
= अहं नगरम् अनुवसामि।
(११) तुम पटने में रहते हो।
= त्वं पाटलिपुत्रम् अधिवससि।
(१२) मैं मोतिहारी में रहता हूं।
= अहं मोतिहारीनगरम् आवसामि।
#vakyabhyas
----
(१) ये अंगूर खाने में मीठे हैं।
= एता: मृद्वीका: स्वादे मधुरा: सन्ति। एता: द्राक्षा: स्वादिष्टा: सन्ति।
(२) यह पुस्तक समझने में आसान है।
= एतत् पुस्तकम् अवगमने सरलमस्ति।
(३) यह कमीज पहने में बिल्कुल ठीक है।
= एतत् परिधानं संवस्त्रयितुं सर्वथैव आप्तमस्ति/उपयुक्तमस्ति।
(४) आजकल फर्स्ट क्लास में सफर करना खतरे से खाली नहीं।
= अद्यत्वे रेलयानेन प्रथमश्रेण्यां भ्रमणं सुरक्षितं नास्ति।
(५) शिक्षक सेकंड क्लास में सफर करते हैं।
= अध्यापका: रेलयानेन द्वितीयश्रेण्यां भ्रमणं कुर्वन्ति।
(६) मैं सेकंड क्लास में सफर नहीं करता हूं।
= अहं द्वितीयश्रेण्यां भ्रमणं न करोमि।
(७) मैं उससे सुबह में मिलूंगा।
= अहं तं/तां प्रात: मेलिष्यामि।
(८) मैं उनसे आज सुबह में मिलूंगा।
= अद्य अहं तं/ तां प्रात: मेलिष्यामि।
(९) वह एक गांव में रहता है।
= स: एकं ग्रामम् उपवसति।
(१०) मैं शहर में रहता हूं।
= अहं नगरम् अनुवसामि।
(११) तुम पटने में रहते हो।
= त्वं पाटलिपुत्रम् अधिवससि।
(१२) मैं मोतिहारी में रहता हूं।
= अहं मोतिहारीनगरम् आवसामि।
#vakyabhyas
January 11, 2021
संस्कृतभाषा में आधारभूत किन्तु ध्यान रखने योग्य नियम:-
१) "मैं" के साथ उत्तम पुरुष का प्रयोग होता है।
We always use "Utama purusha" with I
१) अहं पठामि।
२) अहं लिखामि।
३) अहं गच्छामि।
२)"त्वम्" के साथ मध्यम पुरुष का प्रयोग होता है।
We use "Madhyam Purusha" With YOU.
१) त्वं पठसि।
२) त्वं लिखसि।
३) त्वं गच्छसि।
"त्वम्" के स्थान पर यदि भवान् शब्द का प्रयोग हो तो प्रथम पुरुष का प्रयोग होता है।
If you are using भवान् instead of त्वम् then there will be "Prathma purusha"
१) भवान् पठति।
२) भवान् लिखति।
३) भवान् गच्छति।
३) "अहम्"या "त्वम्"के अलावा किसी अन्य व्यक्ति या वस्तु के लिए प्रथम पुरुष का प्रयोग होता है।
There will be "Prathama Purusha" For every person or thing except अहम् and त्वम्
१) सः पठति।
२) सः लिखति।
३) सः गच्छति।
Don't get Confused between similar Words like:-
भवान् - आप
भवत: - आपका
भवन्तः - आप सब
भवतां - आप सबका
➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖
#sanskritlessons
१) "मैं" के साथ उत्तम पुरुष का प्रयोग होता है।
We always use "Utama purusha" with I
१) अहं पठामि।
२) अहं लिखामि।
३) अहं गच्छामि।
२)"त्वम्" के साथ मध्यम पुरुष का प्रयोग होता है।
We use "Madhyam Purusha" With YOU.
१) त्वं पठसि।
२) त्वं लिखसि।
३) त्वं गच्छसि।
"त्वम्" के स्थान पर यदि भवान् शब्द का प्रयोग हो तो प्रथम पुरुष का प्रयोग होता है।
If you are using भवान् instead of त्वम् then there will be "Prathma purusha"
१) भवान् पठति।
२) भवान् लिखति।
३) भवान् गच्छति।
३) "अहम्"या "त्वम्"के अलावा किसी अन्य व्यक्ति या वस्तु के लिए प्रथम पुरुष का प्रयोग होता है।
There will be "Prathama Purusha" For every person or thing except अहम् and त्वम्
१) सः पठति।
२) सः लिखति।
३) सः गच्छति।
Don't get Confused between similar Words like:-
भवान् - आप
भवत: - आपका
भवन्तः - आप सब
भवतां - आप सबका
➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖
#sanskritlessons
January 11, 2021
Everyone please join the discussion group
January 11, 2021
By clicking on 💬 like icon in group info
January 11, 2021
।। ओ३म् ।।
1. One एकः (ekah)
2. Two द्वौ (dwau)
3.Three त्रयः (trayah)
4. Four चत्वारः (chatvaarah)
5. Five पञ्च (pancha)
6. Six षट् (shat)
7. Seven सप्त (sapta)
8. Eight अष्ट (ashta)
9. Nine नव (nava)
10. Ten दश (dasha)
After the number Ten, you see that the numbers till Nineteen the suffix dasha, in a way similar to the siffix -teen in English!
11. Elelven एकादश (ekaadasha)
12. Twelve द्वादश (dvaadasha)
13. Thirteen त्रयोदश (trayodasha)
14. Fourteen चतुर्दश (chaturdasha)
15. Fifteen पञ्चदश (panchadasha)
16. Sixteen षोडश (shodash)
17. Seventeen सप्तदश (saptadasha)
18. Eighteen अष्टादश (ashtaadasha)
19. Nineteen नवदश (navadasha)
20. Twenty विंशतिः (vimshatihi)
21. Twenty one एकविंशतिः (ekavimshatihi)
22. Twenty two द्वाविंशतिः (dvaavimshathi)
23. Twenty three त्रयोविंशतिः (trayovimshatihi)
24. Twenty four चतुर्विंशतिः (chaturvimshatihi)
25. Twenty five पञ्चविंशतिः (panchavimshatihi)
26. Twenty six षड्विंशतिः (shadvimshatihi)
27. Twenty seven सप्तविंशतिः (saptavimshatihi)
28. Twenty eight अष्टाविंशतिः (ashtaavimshatihi)
29. Twenty nine नवविंशतिः (navavimshatihi)
30. Thirty त्रिंशत् (trimshat)
Alright. We have now reached Thirty, which is trimshat. The same rule again follows to go further! One to nine as prefix to trimshat.
31. Thirty one एकत्रिंशत् (ekatrimshat)
32. Thirty two द्वात्रिंशत् (dvaatrimshat)
33. Thirty three त्रयस्त्रिंशत् (trayastrimshat)
34. Thirty four चतुस्त्रिंशत् (chatustrimshat)
35. Thirty five पञ्चत्रिंशत् (panchatrimshat)
36. Thirty six षट्त्रिंशत् (shat-trimshat)
37. Thirty seven सप्तत्रिंशत् (saptatrimshat)
38. Thirty eight अष्टत्रिंशत् (ashtatrimshat)
39. Thirty nine नवत्रिंशत् (navatrimshat)
40. Forty चत्वारिंशत् (chatvaarimshat)
41. Forty one एकचत्वारिंशत् (ekachatvaarimshat)
42. Forty two द्विचत्वारिंशत् (dvichatvaarimshat)
43. Forty three त्रिचत्वारिंशत् (trichatvaarimshat)
44. Forty four चतुश्चत्वारिंशत् (chatushchatvaarimshat)
45. Forty five पञ्चचत्वारिंशत् (panchachatvaarimshat)
46. Forty six षट्चत्वारिंशत् (shatchatvaarimshat)
47. Forty seven सप्तचत्वारिंशत् (saptachatvaarimshat)
48. Forty eight अष्टचत्वारिंशत् (ashtachatvaarimshat)
49. Forty nine नवचत्वारिंशत् (navachatvaarimshat)
50. Fifty पञ्चाशत् (panchaashat)
51. Fifty one एकपञ्चाशत् (ekapanchaashat)
52. Fifty two द्विपञ्चाशत् (dvipanchaashat)
53. Fifty three त्रिपञ्चाशत् (tripanchaashat)
54. Fifty four चतुःपञ्चाशत् (chatuhupanchaashat)
55. Fifty five पञ्चपञ्चाशत् (panchapanchaashat)
56. Fifty six षट्पञ्चाशत् (shatpanchaashat)
57. Fifty seven सप्तपञ्चाशत् (saptapanchaashat)
58. Fifty eight अष्टपञ्चाशत् (ashtapanchaashat)
59. Fifty nine नवपञ्चाशत् (navapanchaashat)
60. Sixty षष्टिः (shashtihi)
61. Sixty one एकषष्टिः (ekashashtihi)
62. Sixty two द्विषष्टिः (dvishashtihi)
63. Sixty three त्रिषष्टिः (trishashtihi)
64. Sixty four चतुःषष्टिः
65. Sixty five पञ्चषष्टिः (panchashashtihi)
66. Sixty six षट्षष्टिः (shatshashtihi)
67. Sixty seven सप्तषष्टिः (saptashashtihi)
68. Sixty eight अष्टषष्टिः (ashtashashtihi)
69. Sixty nine नवषष्टिः (navashashtihi)
70. Seventy सप्ततिः (saptatihi)
Now apply the same rule for numbers beyond Seventy (saptatihi), till eighty (asheetihi). Add the prefixes. Right, you know that!
71. Seventy one एकसप्ततिः (ekasaptatihi)
72. Seventy two द्विसप्ततिः (dvisaptatihi)
73. Seventy three त्रिसप्ततिः (trisaptatihi)
74. Seventy four चतुःसप्ततिः (chatuhusaptatihi)
75. Seventy five पञ्चसप्ततिः (panchasaptatihi)
76. Seventy six षट्सप्ततिः (shatsaptatihi)
77. Seventy seven सप्तसप्ततिः (saptasaptatihi)
78. Seventy eight अष्टसप्ततिः (ashtasaptatihi)
79. Seventy nine नवसप्ततिः (navasaptatihi)
80. Eighty अशीतिः (asheetihi)
81. Eighty one एकाशीतिः (ekaasheetihi)
82. Eighty two द्व्यशीतिः (dvyasheetihi)
83. Eighty three त्र्यशीतिः (tryasheetihi)
84. Eighty four चतुरशीतिः (chaturasheetihi)
85. Eighty five पञ्चाशीतिः (panchaasheetihi)
86. Eighty six षडशीतिः (shadasheetihi)
87. Eighty seven सप्ताशीतिः (saptaasheetihi)
88. Eighty eight अष्टाशीतिः (ashtaasheetihi)
89. Eighty nine नवाशीतिः (navaasheetihi)
90. Ninety नवतिः (navatihi)
1. One एकः (ekah)
2. Two द्वौ (dwau)
3.Three त्रयः (trayah)
4. Four चत्वारः (chatvaarah)
5. Five पञ्च (pancha)
6. Six षट् (shat)
7. Seven सप्त (sapta)
8. Eight अष्ट (ashta)
9. Nine नव (nava)
10. Ten दश (dasha)
After the number Ten, you see that the numbers till Nineteen the suffix dasha, in a way similar to the siffix -teen in English!
11. Elelven एकादश (ekaadasha)
12. Twelve द्वादश (dvaadasha)
13. Thirteen त्रयोदश (trayodasha)
14. Fourteen चतुर्दश (chaturdasha)
15. Fifteen पञ्चदश (panchadasha)
16. Sixteen षोडश (shodash)
17. Seventeen सप्तदश (saptadasha)
18. Eighteen अष्टादश (ashtaadasha)
19. Nineteen नवदश (navadasha)
20. Twenty विंशतिः (vimshatihi)
21. Twenty one एकविंशतिः (ekavimshatihi)
22. Twenty two द्वाविंशतिः (dvaavimshathi)
23. Twenty three त्रयोविंशतिः (trayovimshatihi)
24. Twenty four चतुर्विंशतिः (chaturvimshatihi)
25. Twenty five पञ्चविंशतिः (panchavimshatihi)
26. Twenty six षड्विंशतिः (shadvimshatihi)
27. Twenty seven सप्तविंशतिः (saptavimshatihi)
28. Twenty eight अष्टाविंशतिः (ashtaavimshatihi)
29. Twenty nine नवविंशतिः (navavimshatihi)
30. Thirty त्रिंशत् (trimshat)
Alright. We have now reached Thirty, which is trimshat. The same rule again follows to go further! One to nine as prefix to trimshat.
31. Thirty one एकत्रिंशत् (ekatrimshat)
32. Thirty two द्वात्रिंशत् (dvaatrimshat)
33. Thirty three त्रयस्त्रिंशत् (trayastrimshat)
34. Thirty four चतुस्त्रिंशत् (chatustrimshat)
35. Thirty five पञ्चत्रिंशत् (panchatrimshat)
36. Thirty six षट्त्रिंशत् (shat-trimshat)
37. Thirty seven सप्तत्रिंशत् (saptatrimshat)
38. Thirty eight अष्टत्रिंशत् (ashtatrimshat)
39. Thirty nine नवत्रिंशत् (navatrimshat)
40. Forty चत्वारिंशत् (chatvaarimshat)
41. Forty one एकचत्वारिंशत् (ekachatvaarimshat)
42. Forty two द्विचत्वारिंशत् (dvichatvaarimshat)
43. Forty three त्रिचत्वारिंशत् (trichatvaarimshat)
44. Forty four चतुश्चत्वारिंशत् (chatushchatvaarimshat)
45. Forty five पञ्चचत्वारिंशत् (panchachatvaarimshat)
46. Forty six षट्चत्वारिंशत् (shatchatvaarimshat)
47. Forty seven सप्तचत्वारिंशत् (saptachatvaarimshat)
48. Forty eight अष्टचत्वारिंशत् (ashtachatvaarimshat)
49. Forty nine नवचत्वारिंशत् (navachatvaarimshat)
50. Fifty पञ्चाशत् (panchaashat)
51. Fifty one एकपञ्चाशत् (ekapanchaashat)
52. Fifty two द्विपञ्चाशत् (dvipanchaashat)
53. Fifty three त्रिपञ्चाशत् (tripanchaashat)
54. Fifty four चतुःपञ्चाशत् (chatuhupanchaashat)
55. Fifty five पञ्चपञ्चाशत् (panchapanchaashat)
56. Fifty six षट्पञ्चाशत् (shatpanchaashat)
57. Fifty seven सप्तपञ्चाशत् (saptapanchaashat)
58. Fifty eight अष्टपञ्चाशत् (ashtapanchaashat)
59. Fifty nine नवपञ्चाशत् (navapanchaashat)
60. Sixty षष्टिः (shashtihi)
61. Sixty one एकषष्टिः (ekashashtihi)
62. Sixty two द्विषष्टिः (dvishashtihi)
63. Sixty three त्रिषष्टिः (trishashtihi)
64. Sixty four चतुःषष्टिः
65. Sixty five पञ्चषष्टिः (panchashashtihi)
66. Sixty six षट्षष्टिः (shatshashtihi)
67. Sixty seven सप्तषष्टिः (saptashashtihi)
68. Sixty eight अष्टषष्टिः (ashtashashtihi)
69. Sixty nine नवषष्टिः (navashashtihi)
70. Seventy सप्ततिः (saptatihi)
Now apply the same rule for numbers beyond Seventy (saptatihi), till eighty (asheetihi). Add the prefixes. Right, you know that!
71. Seventy one एकसप्ततिः (ekasaptatihi)
72. Seventy two द्विसप्ततिः (dvisaptatihi)
73. Seventy three त्रिसप्ततिः (trisaptatihi)
74. Seventy four चतुःसप्ततिः (chatuhusaptatihi)
75. Seventy five पञ्चसप्ततिः (panchasaptatihi)
76. Seventy six षट्सप्ततिः (shatsaptatihi)
77. Seventy seven सप्तसप्ततिः (saptasaptatihi)
78. Seventy eight अष्टसप्ततिः (ashtasaptatihi)
79. Seventy nine नवसप्ततिः (navasaptatihi)
80. Eighty अशीतिः (asheetihi)
81. Eighty one एकाशीतिः (ekaasheetihi)
82. Eighty two द्व्यशीतिः (dvyasheetihi)
83. Eighty three त्र्यशीतिः (tryasheetihi)
84. Eighty four चतुरशीतिः (chaturasheetihi)
85. Eighty five पञ्चाशीतिः (panchaasheetihi)
86. Eighty six षडशीतिः (shadasheetihi)
87. Eighty seven सप्ताशीतिः (saptaasheetihi)
88. Eighty eight अष्टाशीतिः (ashtaasheetihi)
89. Eighty nine नवाशीतिः (navaasheetihi)
90. Ninety नवतिः (navatihi)
January 11, 2021
Ninety is navatihi and we keep adding the prefixes till hundred.
91. Ninety one एकनवतिः (ekanavatihi)
92. Ninety two द्विनवतिः (dvinavatihi)
93. Ninety three त्रिनवतिः (trinavatihi)
94. Ninety four चतुर्णवतिः(chaturnavatihi)
95. Ninety five पञ्चनवतिः (panchanavatihi)
96. Ninety six षण्णवतिः (shannavatihi)
97. Ninety seven सप्तनवतिः (saptanavatihi)
98. Ninety eight अष्टनवतिः (ashtanavatihi)
99. Ninety nine नवनवतिः (navanavatihi)
100. A hundred शतम् (shatam)
~ डो॰ प्रवीणकुमारशास्त्री #Sanskritlessons
91. Ninety one एकनवतिः (ekanavatihi)
92. Ninety two द्विनवतिः (dvinavatihi)
93. Ninety three त्रिनवतिः (trinavatihi)
94. Ninety four चतुर्णवतिः(chaturnavatihi)
95. Ninety five पञ्चनवतिः (panchanavatihi)
96. Ninety six षण्णवतिः (shannavatihi)
97. Ninety seven सप्तनवतिः (saptanavatihi)
98. Ninety eight अष्टनवतिः (ashtanavatihi)
99. Ninety nine नवनवतिः (navanavatihi)
100. A hundred शतम् (shatam)
~ डो॰ प्रवीणकुमारशास्त्री #Sanskritlessons
January 11, 2021
January 11, 2021
*नमोनमः*
दिनाङ्कः -१२.१.२०२१
___________________________________
*अद्यतनं पञ्चाङ्गम्*
शार्वरी-संवत्सरः दक्षिणायनम् हेमन्त-ऋतुः
मार्गशीर्ष-मासः कृष्ण-पक्षः चतुर्दशी-तिथिः
मूला-नक्षत्रम् मंगलवासरः
व्याघात-योगः शकुनि-करणम्
सौर : धनु-मासः : दिनम्-28 उत्तराषाढ़-नक्षत्रम् : प्र्थमः-पादः
ग्रेगोरियन् : जनवरी-12
__________________________________
*६३१.।। वमति।।*
*जडोऽयमिति नात्यन्तं*
*हीनमप्युपघातयेत् ।*
*निर्दयं हतमप्यश्म*
*वमति ज्योतिषः कणान् ।।*
~जो दुर्बलों को भी प्रताडित करता हो उस के जैसा अत्यन्त मूर्ख कोई हो नहीं सकता । निर्दयता से घिसने पर पत्थर से भी चिंगारी उत्पन्न होती हैं ।
~No one is as fool as him , who strikes hard even to a weak and dull person . Even a static stone when struck mercilessly , emits sparks .
__________________________________
*संस्कृत वार्ताः*
मुख्यवार्ताः
●प्रधानमन्त्री नरेन्द्र-मोदी अद्य एतद्वर्षीयस्य द्वितीय-राष्ट्रिय-युव-संसद् महोत्सवस्य समापनसत्रं संबोधयिष्यति।
●प्रधानमन्त्री प्रावोचत् यत् मसूरणाभियानस्य प्रथमचरणे त्रि-कोटि-मितेभ्यः स्वास्थ्यकर्मिभ्यः अग्रिमपङ्क्तौ वर्तमानेभ्यः तत्संबद्ध-कर्मकरेभ्यश्च सूच्यौषधं निःशुल्कं प्रदास्यते।
●केन्द्रीयो गृहमन्त्री अमितशाहः प्राभाषत यत् चतुर्विंशत्युत्तर-दविसहस्रतमं वर्ष यावत् अस्मद्देशीयं कृष्णाङ्गार-क्षेत्रम्, भारतीयार्थव्यवस्थां कर्तुं पञ्च-खर्बुद डालर्-मुद्रात्मिकां विधातुं क्षममस्ति।
__________________________________
*कोविडोपनिंग्*
प्रियाः पाठकाः कोविड् नाइन्टीन् इति वैश्विक संक्रमणं विरुध्य राष्ट्रं ऐक्यभावनया युध्यते। भवन्तोऽपि संक्रमण इदं परास्तुं सन्नद्धाः भवन्तु। मुखनासिकाच्छादकं, सामाजिकदौर्यानुपालनं, पाणिपाद-प्रक्षालनञ्च इति उपायत्रयं सर्वदैव अवधारयन्तु। यतोहि यावन्न औषधं तावन्न शैथिल्यम्।
__________________________________
*प्रधानमन्त्री/समापनसत्रम्*
प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी अद्य एतद्वर्षीयस्य द्वितीय-राष्ट्रिय-युव-संसद् महोत्सवस्य समापनसत्रं संबोधयिष्यति। दृश्य-श्रव्य-संवाद-तन्त्र-द्वारा श्रीमता मोदिना प्रातः सार्ध-दश-वादने सत्रमेतत् सम्बोधयिष्यते।
__________________________________
*प्रधानमन्त्री/नवारम्भः*
प्रधानमन्त्रिणा नरेन्द्रमोदिना प्रोक्तं यत् देशे आयोज्यमानैः आन्तर्जालिकोपवेशनैः देशस्य नवयुवकयुवतिभ्यः रोचक: वैश्विक मञ्चः अधिगम्यते । एकस्मिन् ट्वीट्-संदेशे श्रीमता मोदिना निगदितं यत् 'प्रारम्भ स्टार्टअप इन्डिया इन्टरनेशनल समिट्' इति एतादृशः एव एक: मञ्च: विद्यते, यस्य आयोजनं मासस्यास्य पञ्चदश-षोडशतालिकयो: भविष्यति । तेन हि देशस्य युवान: कार्यक्रमेऽस्मिन् सहभागितां कुर्युरिति प्रार्थितम्। आयोजनस्यास्य उद्देश्यम् अस्ति औद्योगिक-नैवेशिकादमिक-वित्तकोषीयानां च नवोद्योगेच्छूनां यूनां मञ्चैकदानमिति।
__________________________________
*प्रधानमन्त्री/कोविड्*
प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी प्रावोचत् यत् देशे आगामि-शनिवासरात् कोविड् ऊनविंशति-महामार्याः उन्मूलनाय विश्वस्य बृहत्तमं मसूरणाभियानम् आरप्स्यते। गतवासरे समेषां राज्यानां मुख्यमन्त्रिभिः समं सम्भाषणोपवेशनावसरे असौ कोरोणा महामार्याः वर्तमान-स्थितिं समीक्षितवान्, मसूरणाभियान-सज्जाता-विषये च सविस्तरं परिचर्चितवान्। तनोक्तं यत् देशे निर्मितं कोविशील्ड्-कोवैक्सीन-इति-सूच्यौषध द्वयम् अपि अल्पार्ध विद्यते। प्रधानमन्त्री प्रावोचत् यत् मसूरणाभियानस्य प्रथमचरणे त्रि-कोटि-मितेभ्यः स्वास्थ्यकर्मिभ्यः अग्रिमपङ्क्तौ वर्तमानेभ्यः तत्संबद्ध-कर्मकरेभ्यश्च सूच्यौषधं निःशुल्कं प्रदास्यते।
__________________________________
*कोविड्/स्थिति:*
देशे, कोविड्-रोगिणां स्वस्थतायाः प्रतिशतता प्रवर्ध्य षण्णवति- दशमलव - चतुस्त्रिमिता संवृत्ता। स्वास्थ्य-मन्त्रालयस्य अनुसारि, संक्रमण-मुक्तानां संख्या समेध्य सम्प्रति दुवि-नवति-सहस्राधिकैक-कोटिमिता संजातास्ति। विगते अहोरात्रावधौ संक्रमणस्य एकादशाधिक-त्रिशतोत्तर-षोडश-सहस्रं नूतनानि प्रकरणानि समक्षमागतानि। अपरत:, कोविड्-जन्य-मृत्युमितिः सम्प्रति अपचीय एक-दशमलव- एक-त्रि-मिता एव वर्तते, या हि विश्वस्य अन्यदेशापेक्षया सर्वतो न्यूनास्ति। आईसीएमआर-इति-भारतीयायुर्विज्ञानानुसन्धानपरिषदः अनुसारि देशे अधुनावधि प्रायः सप्तदश-लक्षाधिकाष्ट-दश-कोटि-मितानि कोविड्-ऊनविंशति-प्रतिदर्श-परीक्षणानि संवृत्तानि।
दिनाङ्कः -१२.१.२०२१
___________________________________
*अद्यतनं पञ्चाङ्गम्*
शार्वरी-संवत्सरः दक्षिणायनम् हेमन्त-ऋतुः
मार्गशीर्ष-मासः कृष्ण-पक्षः चतुर्दशी-तिथिः
मूला-नक्षत्रम् मंगलवासरः
व्याघात-योगः शकुनि-करणम्
सौर : धनु-मासः : दिनम्-28 उत्तराषाढ़-नक्षत्रम् : प्र्थमः-पादः
ग्रेगोरियन् : जनवरी-12
__________________________________
*६३१.।। वमति।।*
*जडोऽयमिति नात्यन्तं*
*हीनमप्युपघातयेत् ।*
*निर्दयं हतमप्यश्म*
*वमति ज्योतिषः कणान् ।।*
~जो दुर्बलों को भी प्रताडित करता हो उस के जैसा अत्यन्त मूर्ख कोई हो नहीं सकता । निर्दयता से घिसने पर पत्थर से भी चिंगारी उत्पन्न होती हैं ।
~No one is as fool as him , who strikes hard even to a weak and dull person . Even a static stone when struck mercilessly , emits sparks .
__________________________________
*संस्कृत वार्ताः*
मुख्यवार्ताः
●प्रधानमन्त्री नरेन्द्र-मोदी अद्य एतद्वर्षीयस्य द्वितीय-राष्ट्रिय-युव-संसद् महोत्सवस्य समापनसत्रं संबोधयिष्यति।
●प्रधानमन्त्री प्रावोचत् यत् मसूरणाभियानस्य प्रथमचरणे त्रि-कोटि-मितेभ्यः स्वास्थ्यकर्मिभ्यः अग्रिमपङ्क्तौ वर्तमानेभ्यः तत्संबद्ध-कर्मकरेभ्यश्च सूच्यौषधं निःशुल्कं प्रदास्यते।
●केन्द्रीयो गृहमन्त्री अमितशाहः प्राभाषत यत् चतुर्विंशत्युत्तर-दविसहस्रतमं वर्ष यावत् अस्मद्देशीयं कृष्णाङ्गार-क्षेत्रम्, भारतीयार्थव्यवस्थां कर्तुं पञ्च-खर्बुद डालर्-मुद्रात्मिकां विधातुं क्षममस्ति।
__________________________________
*कोविडोपनिंग्*
प्रियाः पाठकाः कोविड् नाइन्टीन् इति वैश्विक संक्रमणं विरुध्य राष्ट्रं ऐक्यभावनया युध्यते। भवन्तोऽपि संक्रमण इदं परास्तुं सन्नद्धाः भवन्तु। मुखनासिकाच्छादकं, सामाजिकदौर्यानुपालनं, पाणिपाद-प्रक्षालनञ्च इति उपायत्रयं सर्वदैव अवधारयन्तु। यतोहि यावन्न औषधं तावन्न शैथिल्यम्।
__________________________________
*प्रधानमन्त्री/समापनसत्रम्*
प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी अद्य एतद्वर्षीयस्य द्वितीय-राष्ट्रिय-युव-संसद् महोत्सवस्य समापनसत्रं संबोधयिष्यति। दृश्य-श्रव्य-संवाद-तन्त्र-द्वारा श्रीमता मोदिना प्रातः सार्ध-दश-वादने सत्रमेतत् सम्बोधयिष्यते।
__________________________________
*प्रधानमन्त्री/नवारम्भः*
प्रधानमन्त्रिणा नरेन्द्रमोदिना प्रोक्तं यत् देशे आयोज्यमानैः आन्तर्जालिकोपवेशनैः देशस्य नवयुवकयुवतिभ्यः रोचक: वैश्विक मञ्चः अधिगम्यते । एकस्मिन् ट्वीट्-संदेशे श्रीमता मोदिना निगदितं यत् 'प्रारम्भ स्टार्टअप इन्डिया इन्टरनेशनल समिट्' इति एतादृशः एव एक: मञ्च: विद्यते, यस्य आयोजनं मासस्यास्य पञ्चदश-षोडशतालिकयो: भविष्यति । तेन हि देशस्य युवान: कार्यक्रमेऽस्मिन् सहभागितां कुर्युरिति प्रार्थितम्। आयोजनस्यास्य उद्देश्यम् अस्ति औद्योगिक-नैवेशिकादमिक-वित्तकोषीयानां च नवोद्योगेच्छूनां यूनां मञ्चैकदानमिति।
__________________________________
*प्रधानमन्त्री/कोविड्*
प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी प्रावोचत् यत् देशे आगामि-शनिवासरात् कोविड् ऊनविंशति-महामार्याः उन्मूलनाय विश्वस्य बृहत्तमं मसूरणाभियानम् आरप्स्यते। गतवासरे समेषां राज्यानां मुख्यमन्त्रिभिः समं सम्भाषणोपवेशनावसरे असौ कोरोणा महामार्याः वर्तमान-स्थितिं समीक्षितवान्, मसूरणाभियान-सज्जाता-विषये च सविस्तरं परिचर्चितवान्। तनोक्तं यत् देशे निर्मितं कोविशील्ड्-कोवैक्सीन-इति-सूच्यौषध द्वयम् अपि अल्पार्ध विद्यते। प्रधानमन्त्री प्रावोचत् यत् मसूरणाभियानस्य प्रथमचरणे त्रि-कोटि-मितेभ्यः स्वास्थ्यकर्मिभ्यः अग्रिमपङ्क्तौ वर्तमानेभ्यः तत्संबद्ध-कर्मकरेभ्यश्च सूच्यौषधं निःशुल्कं प्रदास्यते।
__________________________________
*कोविड्/स्थिति:*
देशे, कोविड्-रोगिणां स्वस्थतायाः प्रतिशतता प्रवर्ध्य षण्णवति- दशमलव - चतुस्त्रिमिता संवृत्ता। स्वास्थ्य-मन्त्रालयस्य अनुसारि, संक्रमण-मुक्तानां संख्या समेध्य सम्प्रति दुवि-नवति-सहस्राधिकैक-कोटिमिता संजातास्ति। विगते अहोरात्रावधौ संक्रमणस्य एकादशाधिक-त्रिशतोत्तर-षोडश-सहस्रं नूतनानि प्रकरणानि समक्षमागतानि। अपरत:, कोविड्-जन्य-मृत्युमितिः सम्प्रति अपचीय एक-दशमलव- एक-त्रि-मिता एव वर्तते, या हि विश्वस्य अन्यदेशापेक्षया सर्वतो न्यूनास्ति। आईसीएमआर-इति-भारतीयायुर्विज्ञानानुसन्धानपरिषदः अनुसारि देशे अधुनावधि प्रायः सप्तदश-लक्षाधिकाष्ट-दश-कोटि-मितानि कोविड्-ऊनविंशति-प्रतिदर्श-परीक्षणानि संवृत्तानि।
January 11, 2021
___________________________________
*अमितशाहः/कृष्णाङ्गारः*
केन्द्रीयो गृहमन्त्री अमितशाहः प्राभाषत यत् चतुर्विंशत्युत्तर-द्विसहस्रतमं वर्ष यावत् अस्मद्देशीयं कृष्णाङ्गार-क्षेत्रम्, भारतीयार्थव्यवस्थां कर्तुं पञ्च-खर्बुद-डालर् मुद्रात्मिकां विधातुं क्षममस्ति । कृष्णाइ्गारक्षेत्रसंबद्धे एकस्मिन् कार्यक्रमे असौ अब्रवीत् यत् विगतेषु षड्-वर्षेषु देशे कृष्णाइ्गारस्योत्पादनं संतोषजनकरूपेण प्रवृद्धम् अस्ति ।
___________________________________
*||इति वार्ताः||*
*अमितशाहः/कृष्णाङ्गारः*
केन्द्रीयो गृहमन्त्री अमितशाहः प्राभाषत यत् चतुर्विंशत्युत्तर-द्विसहस्रतमं वर्ष यावत् अस्मद्देशीयं कृष्णाङ्गार-क्षेत्रम्, भारतीयार्थव्यवस्थां कर्तुं पञ्च-खर्बुद-डालर् मुद्रात्मिकां विधातुं क्षममस्ति । कृष्णाइ्गारक्षेत्रसंबद्धे एकस्मिन् कार्यक्रमे असौ अब्रवीत् यत् विगतेषु षड्-वर्षेषु देशे कृष्णाइ्गारस्योत्पादनं संतोषजनकरूपेण प्रवृद्धम् अस्ति ।
___________________________________
*||इति वार्ताः||*
January 11, 2021
January 11, 2021
Forwarded from पुरुषोत्तमः॥ Purushothaman AJ (Bharatam).
हरिःॐ। भौमवासर-सुप्रभातम्।
आकाशवाण्या अद्यतनप्रातःकालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
आकाशवाण्या अद्यतनप्रातःकालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
January 11, 2021
January 11, 2021
January 11, 2021
January 11, 2021
Forwarded from 🌺 सूक्तिसिन्धु 🌺
माँ दुर्गा
की दस महाविद्याएं हैं। इनमें देवी काली प्रथम हैं। महाभागवत के अनुसार
महाकाली ही मुख्य हैं और उन्हीं के उग्र और सौम्य दो रूप हैं। यही अन्य रूप
धारण करने वाली दस महाविद्याएं हैं।
बृहन्नीलतन्त्र में उल्लेखित है कि रक्त और कृष्ण भेद से देवी काली ही दो रूपों में विघटित हुई थीं। कृष्णा का नाम 'दक्षिणा' और रक्त वर्णा का नाम 'सुंदरी' रखा गया।
कालिकापुराण में एक पौराणिक कथा का उल्लेख मिलता है। इस कथा के अनुसार, एक बार हिमालय पर मतंग मुनि के आश्रम में जाकर देवताओं ने महामाया की स्तुति की। स्तुति से प्रसन्न होकर मां ने दर्शन दिए। और देवताओं से पूछा कि, आप किसकी स्तुति कर रहे हैं। उसी समय देवी के शरीर से काले पहाड़ के समान वर्णवाली एक और दिव्य नारी का अवतरण हुआ।
उस महातेजस्वनी ने स्वयं ही देवताओं के प्रश्न का उत्तर देते हुए कहा, ये लोग मेरी ही स्तुति कर रहे हैं। मां का यह स्वरूप काजल के समान काला था। इसीलिए उनका नाम देवी काली रखा गया।
उपासना में सम्प्रदायगत भेद
देवी काली की उपासना में सम्प्रदायगत भेद हैं। प्राय: देवी काली के दो रूपों की उपासना का प्रचलन है। शक्ति साधना के दो पीठों में काली की उपासना श्याम-पीठ पर की जाती है।
भक्तिमार्ग में किसी भी रूप में महामाया की उपासना फलदायक है। लेकिन सिद्धि के लिए उनकी उपासना वीरभाव से की जाती है। देवी काली की साधना के समय अहं, ममता और भेद बुद्धि का नाश हो जाता है। और देवी काली का श्रीविग्रह भक्त के समक्ष प्रकट होता है।
उस समय देवी काली की छबि का वर्णन नहीं किया जा सकता। लेकिन वह कुछ काजल के समान काली, शव पर बैठी हुईं। मुंडमाला धारण किए हुए दिखाई देती हैं। जिन्होंने मां काली के इस स्वरूप को देखा है। उन्होंने पौराणिक ग्रंथों वर्णन किया है। इस तरह मां की पूजा करने से समस्त पापों का अंत होता है। और अंत में भक्त को मां की अमिट कृपा प्राप्त होती है।
.
बृहन्नीलतन्त्र में उल्लेखित है कि रक्त और कृष्ण भेद से देवी काली ही दो रूपों में विघटित हुई थीं। कृष्णा का नाम 'दक्षिणा' और रक्त वर्णा का नाम 'सुंदरी' रखा गया।
कालिकापुराण में एक पौराणिक कथा का उल्लेख मिलता है। इस कथा के अनुसार, एक बार हिमालय पर मतंग मुनि के आश्रम में जाकर देवताओं ने महामाया की स्तुति की। स्तुति से प्रसन्न होकर मां ने दर्शन दिए। और देवताओं से पूछा कि, आप किसकी स्तुति कर रहे हैं। उसी समय देवी के शरीर से काले पहाड़ के समान वर्णवाली एक और दिव्य नारी का अवतरण हुआ।
उस महातेजस्वनी ने स्वयं ही देवताओं के प्रश्न का उत्तर देते हुए कहा, ये लोग मेरी ही स्तुति कर रहे हैं। मां का यह स्वरूप काजल के समान काला था। इसीलिए उनका नाम देवी काली रखा गया।
उपासना में सम्प्रदायगत भेद
देवी काली की उपासना में सम्प्रदायगत भेद हैं। प्राय: देवी काली के दो रूपों की उपासना का प्रचलन है। शक्ति साधना के दो पीठों में काली की उपासना श्याम-पीठ पर की जाती है।
भक्तिमार्ग में किसी भी रूप में महामाया की उपासना फलदायक है। लेकिन सिद्धि के लिए उनकी उपासना वीरभाव से की जाती है। देवी काली की साधना के समय अहं, ममता और भेद बुद्धि का नाश हो जाता है। और देवी काली का श्रीविग्रह भक्त के समक्ष प्रकट होता है।
उस समय देवी काली की छबि का वर्णन नहीं किया जा सकता। लेकिन वह कुछ काजल के समान काली, शव पर बैठी हुईं। मुंडमाला धारण किए हुए दिखाई देती हैं। जिन्होंने मां काली के इस स्वरूप को देखा है। उन्होंने पौराणिक ग्रंथों वर्णन किया है। इस तरह मां की पूजा करने से समस्त पापों का अंत होता है। और अंत में भक्त को मां की अमिट कृपा प्राप्त होती है।
.
January 11, 2021
January 11, 2021
सन्ति
बहवो भारतस्य वरपुत्राः येषु अविस्मरणीयः स्वामी विवेकानन्दः। सः
विश्वधर्मसम्मेलने भारतीय-संस्कृतेः उपादेयतां श्रेष्ठतां च प्रादर्शयत्।
बङ्गप्रान्तस्य कोलकातानगरे त्रिषष्ट्यधिकशततमे(१८६३) वर्षे जनवरी मासस्य
द्वादशे दिने एतस्य जन्म अभवत्। तस्य पिता श्री विश्वनाथदत्तमहोदय:। पूर्वं
तस्य नाम नरेन्द्रनाथदत्तः इति आसीत्। एषः उत्साही, हास्यप्रियः, करुणापरः
च आसीत्। नरेन्द्रः बाल्ये कपीन्, मयूरान्, कपोतान् च पालयति स्म। एषः
पितुः हयान् अपि रक्षति स्म। अध्ययनपटुरयं नरेन्द्रः शास्त्रीयसङ्गीतस्य
अभ्यासं करोति स्म। प्रतिदिनं व्यायामं करोति स्म। ध्यानसिद्धः अयं
भ्रूमध्ये ज्योतिरेकं पश्यति स्म। ईश्वर-जिज्ञासुः अयं सर्वान् पृच्छति स्म
यत् किं भवान् ईश्वरं दृष्टवान्? इति। ईश्वरं ज्ञातुं पाश्चात्यदर्शनस्य
भारतीयदर्शनस्य च गभीरम् अध्ययनं कुर्वन् अयं नरेन्द्रः विश्वविद्यालयस्य
स्नातकपदवीम् अधिगतवान्। अस्मिन्नेव समये दैवयोगात् दक्षिणेश्वरस्थे
कालीमन्दिरे परमहंसस्य रामकृष्णदेवस्य दर्शनं तेन प्राप्तम्।
रामकृष्णमुद्दिश्य नरेन्द्रः पृष्टवान् ‘किं भवान् ईश्वरं दृष्टवान् ?’इति।
‘आम्। त्वामिव ईश्वरमपि पश्यामि’ इति श्रीरामकृष्णदेवः स्मयमानः अवदत्। एष
एव महापुरुषः नरेन्द्रस्य अध्यात्म-गुरुः अभवत्। सन्यासदीक्षानन्तरं
नरेन्द्रस्य नाम विवेकानन्दः इति अभवत्। अयं च नरेन्द्रः भारतभ्रमणं
योगसाधनां च कृत्वा त्रिनवत्यधिकाष्टादशत(१८९३)तमे वर्षे अमेरिकादेशस्य
शिकागोनगरे विश्वधर्मसभायां भारतस्य गौरवं प्रतिष्ठापितवान् । तत्र
सभास्थले विविध धर्मग्रन्थाः एकस्य उपरि एकः इति क्रमेण स्थापिताः आसन् ।
संयोगवशात् श्रीमद्भगवद्गीता सर्वेषां पुस्तकानाम् अधः आसीत् । एकः
अमेरिकावासी उपहासपूर्वकम् अवदत् - ‘स्वामिन्। भवतां गीता सर्वेषां
धर्मग्रन्थानाम् अधः वर्तते’ इति । प्रत्युत्पन्नमतिः स्वामी विवेकानन्दः
हसन्नेव प्रत्यवदत् - ‘आम् । सत्यम्। आधारशिला तु अधः एव भवति। सा यदि बहिः
स्वीक्रियेत तर्हि समग्रम् अधः पतिष्यति’ इति। विदेशेषु वेदान्तधर्मस्य
प्रचारं कृत्वा भारतं प्रत्यागतः सः देशोद्धाराय युवकान् प्रेरितवान्।
जनसेवा, स्वास्थ्यरक्षा, स्त्रीशिक्षा, आधुनिकप्रौद्योगिकी प्रभृतिषु
क्षेत्रेषु असाधारणं कार्यं कर्तुं ‘रामकृष्णमिशन्’ इति संस्थां संस्थाप्य
जनेषु शक्तिजागरणं कृतवान्। स्वामिविवेकानन्दस्य अयं सन्देशः अद्यापि
भारतीयान् प्रेरयति - "उत्तिष्ठत, जाग्रत, प्राप्य वरान्निबोधत।"
🙏🌹 सुप्रभातम् 🌹🙏
🙏🌹 सुप्रभातम् 🌹🙏
January 11, 2021
ॐ सुरभारत्यै नमः॥ जयश्रीकृष्ण 🙏🌹
अद् (खाना)
अत्ति अत्तः अदन्ति
अत्सि अत्थः अत्थ
अद्मि अद्वः अद्मः
[२-अदादिगण]
(वाक्यप्रयोगः)
१-सः फलम् अत्ति ।=वह फल खाता है।
२-एषः रोटिकाः अत्ति।=यह रोटियाँ खाता है।
३-रामः आम्रम् अत्ति।=राम आम खाता है।
४-भवान् किम् अत्ति?=आप क्या खाते हैं?
५-एषः बालकः कदलीफलम् अत्ति ।
=यह बच्चा केला खाता है।
६-सा फलम् अत्ति ।=वह फल खाती है।
२-एषा रोटिकाः अत्ति।=यह रोटियाँ खाती है।
३-रमा आम्रम् अत्ति।=रमा आम खाती है।
४-भवती किम् अत्ति?=आप क्या खाती हैं?
५-एषा बालिका कदलीफलम् अत्ति ।
=यह बच्ची केला खाती है।
६-तौ-एतौ(पु)गुडम् अत्तः।=वो-ये गुड़ खाते हैं।
७-ते-एते(स्त्री)गुडम् अत्तः।=वो-ये गुड़ खाती हैं।
८-भवन्तौ मिष्टान्नम् अत्तः।=आप दोनों गुड़ खाते हैं।
९-भवत्यौ गुडम् अत्तः।=आप दोनों गुड़ खाती हैं।
१०-ते/ताः एते/एताः भवन्तः/भवत्यः सर्वे/सर्वाः आहारम् अदन्ति।
=वे ,.ये ,.आप , सभी भोजन खाते हैं।
११- त्वं किम् अत्सि ? = तुम क्या खाते हो ?
१२-युवां गुडं न अत्थः?=तुम दोनों गुड़ नहीं खाते हो?
१३-यूयम् अधुना अत्थ?=तुम सब अब खा रहे हो?
१४-अहं दृढबीजम् अद्मि।=मैं अमरूद खाता हूँ।
१५-आवां पक्वालुम् अद्वः।=हम दोनों पक्वालु खाते हैं।
१६-वयं निशायां न अद्मः।=हम रात में नहीं खाते हैं।
जयतु संस्कृतम्॥ जयतु भारतम्॥
#vakyabhyas
अद् (खाना)
अत्ति अत्तः अदन्ति
अत्सि अत्थः अत्थ
अद्मि अद्वः अद्मः
[२-अदादिगण]
(वाक्यप्रयोगः)
१-सः फलम् अत्ति ।=वह फल खाता है।
२-एषः रोटिकाः अत्ति।=यह रोटियाँ खाता है।
३-रामः आम्रम् अत्ति।=राम आम खाता है।
४-भवान् किम् अत्ति?=आप क्या खाते हैं?
५-एषः बालकः कदलीफलम् अत्ति ।
=यह बच्चा केला खाता है।
६-सा फलम् अत्ति ।=वह फल खाती है।
२-एषा रोटिकाः अत्ति।=यह रोटियाँ खाती है।
३-रमा आम्रम् अत्ति।=रमा आम खाती है।
४-भवती किम् अत्ति?=आप क्या खाती हैं?
५-एषा बालिका कदलीफलम् अत्ति ।
=यह बच्ची केला खाती है।
६-तौ-एतौ(पु)गुडम् अत्तः।=वो-ये गुड़ खाते हैं।
७-ते-एते(स्त्री)गुडम् अत्तः।=वो-ये गुड़ खाती हैं।
८-भवन्तौ मिष्टान्नम् अत्तः।=आप दोनों गुड़ खाते हैं।
९-भवत्यौ गुडम् अत्तः।=आप दोनों गुड़ खाती हैं।
१०-ते/ताः एते/एताः भवन्तः/भवत्यः सर्वे/सर्वाः आहारम् अदन्ति।
=वे ,.ये ,.आप , सभी भोजन खाते हैं।
११- त्वं किम् अत्सि ? = तुम क्या खाते हो ?
१२-युवां गुडं न अत्थः?=तुम दोनों गुड़ नहीं खाते हो?
१३-यूयम् अधुना अत्थ?=तुम सब अब खा रहे हो?
१४-अहं दृढबीजम् अद्मि।=मैं अमरूद खाता हूँ।
१५-आवां पक्वालुम् अद्वः।=हम दोनों पक्वालु खाते हैं।
१६-वयं निशायां न अद्मः।=हम रात में नहीं खाते हैं।
जयतु संस्कृतम्॥ जयतु भारतम्॥
#vakyabhyas
January 12, 2021
January 12, 2021
Forwarded from Learn Samskrit Online
संस्कृताध्यापकानां संस्कृतच्छात्राणां च संस्कृतेन अभिव्यक्तेः अभ्यासः कथं कारणीयः इत्येव समस्यायाः मूलम् अस्ति।
संभाषणम् अभिव्यक्तिः इति द्वयोः पदयोः मध्ये मया कश्चन भेदः कल्प्यते । अद्य ते द्वे पदे संस्कृतशिक्षणे साङ्केतिके पारिभाषिके पदे इति उपस्थापयामि । संभाषणम् इति पदं भाषाभ्यासमार्गे प्रारम्भिकसोपानं प्रकाशयति । अभिव्यक्तिः इति पदं स्वतन्त्रतया सहजतया सरलतया शुद्धतया सुन्दरतया च भाषणेन लेखनेन च भाषाप्रयोगस्य सामर्थ्यस्य सम्पादनं यावत् मार्गं प्रकाशयति ।
संस्कृतेन अभिव्यक्तिः इति एषः विषयः अस्माकं सर्वेषां चर्चाविषयः भवेत्, कार्यविषयः भवेत्, आद्यताविषयः भवेत् च । शास्त्रशिक्षणेन सह, काव्यशिक्षणेन सह, सिद्धान्तशिक्षणेन सह च अभिव्यक्तिशिक्षणाय अपि अस्माभिः सर्वैः कश्चन समयः कल्पनीयः एव । एतत् कार्यम् एतदर्थमेव विद्यमानानां केषाञ्चित् कार्यम् इति स्थितिः न भवेत् । विद्यालयशिक्षकैः तु विशेषतया एतद्विषये चिन्तनीयम् । छात्रैः तु स्वस्य भविष्यतः उज्ज्वलतायै एतद्विषये चिन्तनीयमेव, नान्या गतिः ।
यदा 1948 तमे वर्षे इस्रायिलदेशः यदा स्वतन्त्रः जातः तदा विश्वस्य सर्वेभ्यः देशेभ्यः येहूदीयाः मातृभूमौ वासाय इस्रायिलम् आगताः । तदा ते सर्वे हिब्रूभाषां न जानन्ति स्म । पूर्वतनदेशभाषां जानन्ति स्म । अतः तेषां लक्षशः जनानां हिब्रूशिक्षणस्य अभियानं प्राचलत् । तदा तदानीन्तनः इस्रायिलस्य प्रधानमन्त्री अपि हिब्रूपाठनाय प्रतिदिनं घण्टां यावत् समयं दत्तवान् इति वदन्ति । अर्थात् सः हिब्रूपाठनकार्याय तावत् महत्त्वं दत्तवान् । तद्वत् संस्कृतक्षेत्रस्य प्रधानमन्त्रितुल्याः प्राध्यापकाः अपि अभिव्यक्तिप्रशिक्षणाय समयं दद्युः, विविधान् नवप्रयोगान् कुर्युः, तेन च संस्कृतशिक्षणक्षेत्रे वेगेन प्रचलतः ह्रासस्य गतिरोधं कुर्युः इति मम निवेदनम् ।
आरभ्यताम् अभिव्यक्तेः अभ्यासाय आभारतम् अभिनवम् अभियानम् !
संभाषणम् अभिव्यक्तिः इति द्वयोः पदयोः मध्ये मया कश्चन भेदः कल्प्यते । अद्य ते द्वे पदे संस्कृतशिक्षणे साङ्केतिके पारिभाषिके पदे इति उपस्थापयामि । संभाषणम् इति पदं भाषाभ्यासमार्गे प्रारम्भिकसोपानं प्रकाशयति । अभिव्यक्तिः इति पदं स्वतन्त्रतया सहजतया सरलतया शुद्धतया सुन्दरतया च भाषणेन लेखनेन च भाषाप्रयोगस्य सामर्थ्यस्य सम्पादनं यावत् मार्गं प्रकाशयति ।
संस्कृतेन अभिव्यक्तिः इति एषः विषयः अस्माकं सर्वेषां चर्चाविषयः भवेत्, कार्यविषयः भवेत्, आद्यताविषयः भवेत् च । शास्त्रशिक्षणेन सह, काव्यशिक्षणेन सह, सिद्धान्तशिक्षणेन सह च अभिव्यक्तिशिक्षणाय अपि अस्माभिः सर्वैः कश्चन समयः कल्पनीयः एव । एतत् कार्यम् एतदर्थमेव विद्यमानानां केषाञ्चित् कार्यम् इति स्थितिः न भवेत् । विद्यालयशिक्षकैः तु विशेषतया एतद्विषये चिन्तनीयम् । छात्रैः तु स्वस्य भविष्यतः उज्ज्वलतायै एतद्विषये चिन्तनीयमेव, नान्या गतिः ।
यदा 1948 तमे वर्षे इस्रायिलदेशः यदा स्वतन्त्रः जातः तदा विश्वस्य सर्वेभ्यः देशेभ्यः येहूदीयाः मातृभूमौ वासाय इस्रायिलम् आगताः । तदा ते सर्वे हिब्रूभाषां न जानन्ति स्म । पूर्वतनदेशभाषां जानन्ति स्म । अतः तेषां लक्षशः जनानां हिब्रूशिक्षणस्य अभियानं प्राचलत् । तदा तदानीन्तनः इस्रायिलस्य प्रधानमन्त्री अपि हिब्रूपाठनाय प्रतिदिनं घण्टां यावत् समयं दत्तवान् इति वदन्ति । अर्थात् सः हिब्रूपाठनकार्याय तावत् महत्त्वं दत्तवान् । तद्वत् संस्कृतक्षेत्रस्य प्रधानमन्त्रितुल्याः प्राध्यापकाः अपि अभिव्यक्तिप्रशिक्षणाय समयं दद्युः, विविधान् नवप्रयोगान् कुर्युः, तेन च संस्कृतशिक्षणक्षेत्रे वेगेन प्रचलतः ह्रासस्य गतिरोधं कुर्युः इति मम निवेदनम् ।
आरभ्यताम् अभिव्यक्तेः अभ्यासाय आभारतम् अभिनवम् अभियानम् !
January 12, 2021
January 12, 2021
When do dental न् become cerebral ण् ?
Rule 1:
When the letter न् is preceded by the letters ऋ,ष् and र् and followed by
vowels (अ to औ), then dental न् changes to cerebral ण्. These letters (ऋ,ष्,र्,) are called निमित्तम्s.
Example:
विष्+नुः = विष्णुः - How?
When you separate the gunitas it is
व् +इ +ष् +न् +उ , here ष् precedes न् . So नुः became णुः।
Rule 2:
Sometimes there will be an intervening letter between the निमित्तम्s
(ऋ,ष्,र्,) and the नकारम्।
If those letters are
1. Vowels ( अ toऔ)
2. Gutturals or क वर्ग (क ख ग घ ङ)
3. Labials or प वर्ग ( प फ ब भ म)
4. any one of ह, य and व,
5. Or anuswara,
then dental न् changes to cerebral ण्.
The above categories of letters are called अव्यवधायकवर्णाः and the consonants other than these are called व्यवधायकवर्णाः.
Example:
Is it कृष्नः or कृष्णः?
क् +ऋ +ष् +न् +अ. Here न् is preceded by ष् . So कृष्णः is right.
Take another example,
Is it रामेन or रामेण?
र् +आ+ म् +ए +न् +अ
Here आ+ म् +ए are between निमित्तम् and न्, but they are 2 vowels and one from
प वर्ग , that is, अव्यवधायकवर्णाः.
So dental न् changed to cerebral ण्.
Or Remember this way
If the intervening letters are anyone from च वर्ग, ट वर्ग, त वर्ग, or one of the 3 letters स्, ल् and श्, then dental न् does not change to cerebral ण्.
To remember this, there is a formula -
ऋषिर् वनमयं चटत सलेशम्।
ऋषिर् - when in the same word, न् is preceded by ऋ, ष्, or र्
वनमयं - and intervened by a vowel or व्, न्,म् य् and अनुस्वारम्, then
णकारं भवति।
चटत सलेशम् - provided, the intervening letters be not anyone from च वर्ग, ट वर्ग, त वर्ग (चटत), or one of the 3 letters स्, ल् and श्.(सलेशम्)
Some examples follow:
क्षत्रियानाम् or क्षत्रियाणाम्?
क् +ष् +अ + त्+ र् +इ+ य्+ आ+ न् +आ+ म्
All intervening letters are अव्यवधायकवर्णाs, so there, णकारं भवति.
So is in
पत्रा+नि = पत्राणि।
रामाय+न= रामायण।
But in नरान् , पुष्यन्ति, अर्जुनेन etc, णत्वं न भवति।
Because in नरान्, though न् is there, there is no vowel following. So तत्र णकारं न भवति ।
In पुष्यन्ति, न् is followed by ति which is a व्यवधायक वर्णः , so
णत्वं न भवति।
In अर्जुनेन, the intervening letter is from च वर्ग, so णत्वं न भवति।
Hope it is clear.
Courtesy: पृष्ठ १४-१५, A Sanskrit Manual for High Schools – Part I, R. Antoine, Xavier Publications, Calcutta.
#Sanskritlessons
Rule 1:
When the letter न् is preceded by the letters ऋ,ष् and र् and followed by
vowels (अ to औ), then dental न् changes to cerebral ण्. These letters (ऋ,ष्,र्,) are called निमित्तम्s.
Example:
विष्+नुः = विष्णुः - How?
When you separate the gunitas it is
व् +इ +ष् +न् +उ , here ष् precedes न् . So नुः became णुः।
Rule 2:
Sometimes there will be an intervening letter between the निमित्तम्s
(ऋ,ष्,र्,) and the नकारम्।
If those letters are
1. Vowels ( अ toऔ)
2. Gutturals or क वर्ग (क ख ग घ ङ)
3. Labials or प वर्ग ( प फ ब भ म)
4. any one of ह, य and व,
5. Or anuswara,
then dental न् changes to cerebral ण्.
The above categories of letters are called अव्यवधायकवर्णाः and the consonants other than these are called व्यवधायकवर्णाः.
Example:
Is it कृष्नः or कृष्णः?
क् +ऋ +ष् +न् +अ. Here न् is preceded by ष् . So कृष्णः is right.
Take another example,
Is it रामेन or रामेण?
र् +आ+ म् +ए +न् +अ
Here आ+ म् +ए are between निमित्तम् and न्, but they are 2 vowels and one from
प वर्ग , that is, अव्यवधायकवर्णाः.
So dental न् changed to cerebral ण्.
Or Remember this way
If the intervening letters are anyone from च वर्ग, ट वर्ग, त वर्ग, or one of the 3 letters स्, ल् and श्, then dental न् does not change to cerebral ण्.
To remember this, there is a formula -
ऋषिर् वनमयं चटत सलेशम्।
ऋषिर् - when in the same word, न् is preceded by ऋ, ष्, or र्
वनमयं - and intervened by a vowel or व्, न्,म् य् and अनुस्वारम्, then
णकारं भवति।
चटत सलेशम् - provided, the intervening letters be not anyone from च वर्ग, ट वर्ग, त वर्ग (चटत), or one of the 3 letters स्, ल् and श्.(सलेशम्)
Some examples follow:
क्षत्रियानाम् or क्षत्रियाणाम्?
क् +ष् +अ + त्+ र् +इ+ य्+ आ+ न् +आ+ म्
All intervening letters are अव्यवधायकवर्णाs, so there, णकारं भवति.
So is in
पत्रा+नि = पत्राणि।
रामाय+न= रामायण।
But in नरान् , पुष्यन्ति, अर्जुनेन etc, णत्वं न भवति।
Because in नरान्, though न् is there, there is no vowel following. So तत्र णकारं न भवति ।
In पुष्यन्ति, न् is followed by ति which is a व्यवधायक वर्णः , so
णत्वं न भवति।
In अर्जुनेन, the intervening letter is from च वर्ग, so णत्वं न भवति।
Hope it is clear.
Courtesy: पृष्ठ १४-१५, A Sanskrit Manual for High Schools – Part I, R. Antoine, Xavier Publications, Calcutta.
#Sanskritlessons
January 12, 2021
Forwarded from प्रशासक समिति हिन्दी चैनल
January 12, 2021
Forwarded from Deleted Account
Save time. Download Inshorts, India's highest rated news app, to read news in 60 words.
https://shrts.in/h9vb
https://shrts.in/h9vb
January 12, 2021
January 12, 2021
अष्टाध्यायी सहजबोध धातुपाठ
स्मृ चिन्तायाम् याद करना- स्मरति, ध्यै चिन्तायाम् ध्यान करना ध्यायति, चित संचेतने विचार करना , चिन्तन करना- चेतयते;
पूङ् पवने पवित्र करना, साफ करना- पवते; दैप् शोधने साफ करना- दायति; मुडि मार्जने साफ करना, झुकाना- मुण्डते; शुध शौचे शुद्ध होना, पवित्र होना- शुद्धति; पुण कर्मणिशुभे पवित्र होना, धर्मकार्य करना- पुणाति; पूञ् पवने पवित्र करना, प्रारम्भ करना- पुनाति/पुनीते; मृजू शौचालङ्कारयो: स्वचछ करना, धोना- मार्जति/ मार्दयति/ ते; शुन्ध शौचकर्मणि शुद्ध होना, शुद्ध करना- शुन्धति/शुन्धयति/ ते;
स्मृ चिन्तायाम् याद करना- स्मरति, ध्यै चिन्तायाम् ध्यान करना ध्यायति, चित संचेतने विचार करना , चिन्तन करना- चेतयते;
पूङ् पवने पवित्र करना, साफ करना- पवते; दैप् शोधने साफ करना- दायति; मुडि मार्जने साफ करना, झुकाना- मुण्डते; शुध शौचे शुद्ध होना, पवित्र होना- शुद्धति; पुण कर्मणिशुभे पवित्र होना, धर्मकार्य करना- पुणाति; पूञ् पवने पवित्र करना, प्रारम्भ करना- पुनाति/पुनीते; मृजू शौचालङ्कारयो: स्वचछ करना, धोना- मार्जति/ मार्दयति/ ते; शुन्ध शौचकर्मणि शुद्ध होना, शुद्ध करना- शुन्धति/शुन्धयति/ ते;
January 12, 2021
सा एकवारं वदति ।
= वह एक बार बोलती है।
She speaks once.
सः न श्रृणोति ।
= वह नहीं सुनता है ।
He doesn't listen
सा द्वितीयवारं वदति।
= वह दूसरी बार बोलती है।
She speaks for the second time.
सः न श्रृणोति।
= वह नहीं सुनता है।
He doesn't listen.
सा तृतीयवारं वदति।
= वह तीसरी बार बोलती है।
She speaks for the third time.
सः न श्रृणोति।
= वह नहीं सुनता है ।
He doesn't listen
सः किमर्थं न श्रृणोति ?
= वह क्यों नहीं सुनता है ?
Why doesn't he listen?
यतोहि तस्य कर्णे वाग्मिन् अस्ति ।
= उसके कान में स्पीकर लगा है।
He has a speaker in his ear.
सः वाग्मिनेन गीतं श्रृणोति।
= वह स्पीकर से गाना सुन रहा है।
He is listening to the song from the speaker.
सः बहु उच्चै: श्रृणोति।
= वह बहुत जोर से सुन रहा है ।
सा समीपम् आगत्य वदति ....
= वह पास आकर बोलती है ...
He is listening very loudly.
गीतश्रवणं त्यजतु ।
= गाने सुनना छोड़ो ।
Stop listening to songs
अस्माकं गृहम् आगतम् ।
= अपना घर आ गया ।
Arrived at home
अवतरतु ।
= उतरिये।
Get off.
#vakyabhyas
= वह एक बार बोलती है।
She speaks once.
सः न श्रृणोति ।
= वह नहीं सुनता है ।
He doesn't listen
सा द्वितीयवारं वदति।
= वह दूसरी बार बोलती है।
She speaks for the second time.
सः न श्रृणोति।
= वह नहीं सुनता है।
He doesn't listen.
सा तृतीयवारं वदति।
= वह तीसरी बार बोलती है।
She speaks for the third time.
सः न श्रृणोति।
= वह नहीं सुनता है ।
He doesn't listen
सः किमर्थं न श्रृणोति ?
= वह क्यों नहीं सुनता है ?
Why doesn't he listen?
यतोहि तस्य कर्णे वाग्मिन् अस्ति ।
= उसके कान में स्पीकर लगा है।
He has a speaker in his ear.
सः वाग्मिनेन गीतं श्रृणोति।
= वह स्पीकर से गाना सुन रहा है।
He is listening to the song from the speaker.
सः बहु उच्चै: श्रृणोति।
= वह बहुत जोर से सुन रहा है ।
सा समीपम् आगत्य वदति ....
= वह पास आकर बोलती है ...
He is listening very loudly.
गीतश्रवणं त्यजतु ।
= गाने सुनना छोड़ो ।
Stop listening to songs
अस्माकं गृहम् आगतम् ।
= अपना घर आ गया ।
Arrived at home
अवतरतु ।
= उतरिये।
Get off.
#vakyabhyas
January 12, 2021
मौनान्मूर्खः प्रवचनपटुर्वातुलो जल्पको वा ।
क्षान्त्या भीरुर्यदि न सहते प्रायशो नाभिजातः ।।
धृष्टः पार्श्वे वसति नियतं दूरतश्चाप्रगल्भः ।
सेवाधर्मः परमगहनो योगिनामप्यगम्यः ।। 272/025 ।।
अर्थः-
सेवक या सेवा करने वाला मौन रहने से मूर्ख, प्रवचन कला में समर्थ होनें से उन्मत्त या बातुनी, क्षमाशील होने से डरपोक, अधिक सहन न करने पर कुलहीन, बहुत पास रहने पर चिपकू, तथा बहुत दूर रहने पर गर्व से भरा हुआ कहलाता है । इसीलिये सेवा का धर्म बहुत ही गहरा रहस्य है जो योगियों से भी नही जाना जाता ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಮೌನಾನ್ಮೂರ್ಖಃ ಪ್ರವಚನಪಟುರ್ವಾತುಲೋ ಜಲ್ಪಕೋ ವಾ |
ಕ್ಷಾಂತ್ಯಾ ಭೀರುರ್ಯದಿ ನ ಸಹತೇ ಪ್ರಾಯಶೋ ನಾಭಿಜಾತಃ ||
ಧೃಷ್ಟಃ ಪಾರ್ಶ್ವೇ ವಸತಿ ನಿಯತಂ ದೂರತಶ್ಚಾಪ್ರಗಲ್ಭಃ |
ಸೇವಾಧರ್ಮಃ ಪರಮಗಹನೋ ಯೋಗಿನಾಮಪ್ಯಗಮ್ಯಃ 272/025
ಅರ್ಥಃ-
ಸೇವಕ ಅಥವಾ ಸೇವೆ ಮಾಡುವ ಆಳು ಮೌನಿಯಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಮೂರ್ಖ, ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚು ಮಾತನಾಡುವವನಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಉನ್ಮತ್ತ, ಅಥವಾ ಬಾಯಿಬಡುಕ, ಕ್ಷಮಾಶೀಲನಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಪುಕ್ಕಲ ಅಥವಾ ಹೇಡಿ, ಸಹಿಸದಿರುವುದರಿಂದ ಕುಲಹೀನ, ಯಾವಾಗಲೂ ಹತ್ತಿರ ಇರುವುದರಿಂದ ಅಂಟಿಕೊಳ್ಳವವನು ಹಾಗೂ ದೂರವಿರುವುದರಿಂದ ಗರ್ವಿಷ್ಠ ಎಂದೆನಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಸೇವಾಧರ್ಮ ಅತ್ಯಂತ ಆಳವಾದ ಧರ್ಮವಾಗಿದೆ. ಯೋಗಿಗಳೂ ಕೂಡ ಇದರ ರಹಸ್ಯವನ್ನು ಅರಿಯಲಾರರು.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
maunAnmUrkhah pravachanapaTurvAtulO jalpakO vA |
kShAntyA bhIruryadi na sahatE prAyashO nAbhijAtah ||
dhruShTah pArshwE vasati niyatam dUratashchApragalbhah |
sEvAdharmah paramagahanO yOginAamapyagamyah 272/025
MEANING:-
A servant or the person who serves may be known as a fool if he is silent always, a crazy if he is a talkative, a coward if he excuses, a wicked if he dont bear the blames, a gluist if always nearer and an egoistic if he is far away. Hence the service is a very deep and secret dharma. The yogis also cannot get this secret cracked easily.
Om namO bhagavatE hayAsyAya // #Subhashitam
क्षान्त्या भीरुर्यदि न सहते प्रायशो नाभिजातः ।।
धृष्टः पार्श्वे वसति नियतं दूरतश्चाप्रगल्भः ।
सेवाधर्मः परमगहनो योगिनामप्यगम्यः ।। 272/025 ।।
अर्थः-
सेवक या सेवा करने वाला मौन रहने से मूर्ख, प्रवचन कला में समर्थ होनें से उन्मत्त या बातुनी, क्षमाशील होने से डरपोक, अधिक सहन न करने पर कुलहीन, बहुत पास रहने पर चिपकू, तथा बहुत दूर रहने पर गर्व से भरा हुआ कहलाता है । इसीलिये सेवा का धर्म बहुत ही गहरा रहस्य है जो योगियों से भी नही जाना जाता ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಮೌನಾನ್ಮೂರ್ಖಃ ಪ್ರವಚನಪಟುರ್ವಾತುಲೋ ಜಲ್ಪಕೋ ವಾ |
ಕ್ಷಾಂತ್ಯಾ ಭೀರುರ್ಯದಿ ನ ಸಹತೇ ಪ್ರಾಯಶೋ ನಾಭಿಜಾತಃ ||
ಧೃಷ್ಟಃ ಪಾರ್ಶ್ವೇ ವಸತಿ ನಿಯತಂ ದೂರತಶ್ಚಾಪ್ರಗಲ್ಭಃ |
ಸೇವಾಧರ್ಮಃ ಪರಮಗಹನೋ ಯೋಗಿನಾಮಪ್ಯಗಮ್ಯಃ
ಅರ್ಥಃ-
ಸೇವಕ ಅಥವಾ ಸೇವೆ ಮಾಡುವ ಆಳು ಮೌನಿಯಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಮೂರ್ಖ, ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚು ಮಾತನಾಡುವವನಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಉನ್ಮತ್ತ, ಅಥವಾ ಬಾಯಿಬಡುಕ, ಕ್ಷಮಾಶೀಲನಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಪುಕ್ಕಲ ಅಥವಾ ಹೇಡಿ, ಸಹಿಸದಿರುವುದರಿಂದ ಕುಲಹೀನ, ಯಾವಾಗಲೂ ಹತ್ತಿರ ಇರುವುದರಿಂದ ಅಂಟಿಕೊಳ್ಳವವನು ಹಾಗೂ ದೂರವಿರುವುದರಿಂದ ಗರ್ವಿಷ್ಠ ಎಂದೆನಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಸೇವಾಧರ್ಮ ಅತ್ಯಂತ ಆಳವಾದ ಧರ್ಮವಾಗಿದೆ. ಯೋಗಿಗಳೂ ಕೂಡ ಇದರ ರಹಸ್ಯವನ್ನು ಅರಿಯಲಾರರು.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
maunAnmUrkhah pravachanapaTurvAtulO jalpakO vA |
kShAntyA bhIruryadi na sahatE prAyashO nAbhijAtah ||
dhruShTah pArshwE vasati niyatam dUratashchApragalbhah |
sEvAdharmah paramagahanO yOginAamapyagamyah
MEANING:-
A servant or the person who serves may be known as a fool if he is silent always, a crazy if he is a talkative, a coward if he excuses, a wicked if he dont bear the blames, a gluist if always nearer and an egoistic if he is far away. Hence the service is a very deep and secret dharma. The yogis also cannot get this secret cracked easily.
Om namO bhagavatE hayAsyAya // #Subhashitam
January 13, 2021
January 13, 2021
🚩🚩श्रीमद्भगवद्गीता अध्याय 6 श्लोक 26
Bhagvad Gita Chapter 6 Verse 26
🚩🚩
Follow @geetashloak
🕉️🕉️🌺🌺If you like our work then share us.🌺🌺🕉️🕉️
and support us.
Hindi Commentary :------------
इस प्रकार मन को आत्मा में स्थित करने में लगा हुआ योगी स्वाभाविक दोष के कारण जो अत्यन्त चञ्चल है तथा इसीलिये जो अस्थिर है ऐसा मन जिस जिस शब्दादि विषय के निमित्त से विचलित होता है बाहर जाता है उस उस शब्दादि विषय रूप निमित्त से ( इस मन को ) रोककर एवं उस उस विषय रूप निमित्त को यथार्थ तत्त्वनिरूपण द्वारा आभास मात्र दिखाकर वैराग्य की भावना से इस मन का ( बारम्बार ) आत्मा में ही निरोध करे अर्थात् इसे आत्मा के ही वशीभूत किया करे। इस प्रकार योगाभ्यास के बल से योगी का मन आत्मा में ही शान्त हो जाता है।
______
https://www.instagram.com/p/CJ-qjNzABVJ/?igshid=mym98kg5jxav
Bhagvad Gita Chapter 6 Verse 26
🚩🚩
Follow @geetashloak
🕉️🕉️🌺🌺If you like our work then share us.🌺🌺🕉️🕉️
and support us.
Hindi Commentary :------------
इस प्रकार मन को आत्मा में स्थित करने में लगा हुआ योगी स्वाभाविक दोष के कारण जो अत्यन्त चञ्चल है तथा इसीलिये जो अस्थिर है ऐसा मन जिस जिस शब्दादि विषय के निमित्त से विचलित होता है बाहर जाता है उस उस शब्दादि विषय रूप निमित्त से ( इस मन को ) रोककर एवं उस उस विषय रूप निमित्त को यथार्थ तत्त्वनिरूपण द्वारा आभास मात्र दिखाकर वैराग्य की भावना से इस मन का ( बारम्बार ) आत्मा में ही निरोध करे अर्थात् इसे आत्मा के ही वशीभूत किया करे। इस प्रकार योगाभ्यास के बल से योगी का मन आत्मा में ही शान्त हो जाता है।
______
https://www.instagram.com/p/CJ-qjNzABVJ/?igshid=mym98kg5jxav
January 13, 2021
January 13, 2021
प्रणमत्युन्नतिहेतो-।
र्जीवितहेतोर्विमुञ्चति प्राणान् ।।
दुःखीयति सुखहेतोः ।
को मूढः सेवकादन्यः ।। 273/026 ।।
अर्थः-
उन्नती पाने के लिये झुकता है, जीवित रहने के लिये प्राणों का त्याग करता है । सुख पाने के लिये दुःखों को झेलता है, सेवक से अन्य भला कौन ऐसा मूर्ख हो सकता है..??
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಪ್ರಣಮತ್ಯುನ್ನತಿಹೇತೋ-|
ರ್ಜೀವಿತಹೇತೋರ್ವಿಮುಂಚತಿ ಪ್ರಾಣಾನ್ ||
ದುಃಖೀಯತೇ ಸುಖಹೇತೋಃ |
ಕೋ ಮೂಢಃ ಸೇವಕಾದನ್ಯಃ 273/026
ಅರ್ಥಃ-
ಬಡ್ತಿ (ಉನ್ನತಿ) ಗಳಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ನಮಸ್ಕರಿಸುತ್ತಾನೆ, ಜೀವಿತವಾಗಿರಲು ಪ್ರಾಣವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. ಸುಖವನ್ನು ಪಡೆಯಲು ದುಃಖಿಯಾಗುತ್ತಾನೆ. ಸೇವಕನನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಬೇರೇ ಅಂತಹ ಯಾವನು ಮೂರ್ಖನು..??
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
praNamatyunantihEtO- |
rjIvitahEtOrvimunchati prANAn ||
duhkhIyatE sukhahEtOh |
kO mUDhah sEvakAdanyah 273/026
MEANING:-
Salutes to get higher positions, leaves the breathes to live, to get comforts suffers through sorrows, who else can be he, who is other than the servant..??
Om namO bhagavatE hayAsyAya // #Subhashitam
र्जीवितहेतोर्विमुञ्चति प्राणान् ।।
दुःखीयति सुखहेतोः ।
को मूढः सेवकादन्यः ।। 273/026 ।।
अर्थः-
उन्नती पाने के लिये झुकता है, जीवित रहने के लिये प्राणों का त्याग करता है । सुख पाने के लिये दुःखों को झेलता है, सेवक से अन्य भला कौन ऐसा मूर्ख हो सकता है..??
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಪ್ರಣಮತ್ಯುನ್ನತಿಹೇತೋ-|
ರ್ಜೀವಿತಹೇತೋರ್ವಿಮುಂಚತಿ ಪ್ರಾಣಾನ್ ||
ದುಃಖೀಯತೇ ಸುಖಹೇತೋಃ |
ಕೋ ಮೂಢಃ ಸೇವಕಾದನ್ಯಃ
ಅರ್ಥಃ-
ಬಡ್ತಿ (ಉನ್ನತಿ) ಗಳಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ನಮಸ್ಕರಿಸುತ್ತಾನೆ, ಜೀವಿತವಾಗಿರಲು ಪ್ರಾಣವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. ಸುಖವನ್ನು ಪಡೆಯಲು ದುಃಖಿಯಾಗುತ್ತಾನೆ. ಸೇವಕನನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಬೇರೇ ಅಂತಹ ಯಾವನು ಮೂರ್ಖನು..??
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
praNamatyunantihEtO- |
rjIvitahEtOrvimunchati prANAn ||
duhkhIyatE sukhahEtOh |
kO mUDhah sEvakAdanyah
MEANING:-
Salutes to get higher positions, leaves the breathes to live, to get comforts suffers through sorrows, who else can be he, who is other than the servant..??
Om namO bhagavatE hayAsyAya // #Subhashitam
January 13, 2021
Forwarded from 🌺 सूक्तिसिन्धु 🌺
🚩🚩श्रीमद्भगवद्गीता अध्याय 6 श्लोक 26
Bhagvad Gita Chapter 6 Verse 26
🚩🚩
पूर्व दो श्लोकों से साधकों के मन में उत्साह आता है परन्तु जब वे अभ्यास में प्रवृत्त होते हैं तब जो कठिनाई आती है उससे उन्हें कुछ निराशा होने लगती है। प्रत्येक साधक यह अनुभव करता है कि उसका मन समस्त विरोधों को तोड़ता हुआ ध्येय विषय से हटकर पुन विषयों का चिन्तन करने लगता है। कारण यह है कि मन का स्वभाव ही है चंचलता और अस्थिरता। न वह किसी एक विषय का सतत अनुसन्धान कर पाता है और न विभिन्न विषयों का। चंचल और अस्थिर इन दो विशेषणों के द्वारा भगवान् ने मन का सुस्पष्ट और वास्तविक चित्र प्रस्तुत किया है जो सभी साधकों का अपना स्वयं का अनुभव है। ये दो शब्द इतने प्रभावशाली हैं कि आगे हम देखेंगे कि अर्जुन अपनी एक शंका को पूछते हुये इन्हीं शब्दों का प्रयोग करता है।यद्यपि ध्यान के समय साधक अपनी इन्द्रियों को वश में कर लेता है तथापि मन पूर्व अनुभवों की स्मृति से विचलित होकर पुन विषयों का चिन्तन प्रारंभ करने लगता है ये क्षण एक सच्चे साधक के लिए घोर निराशा के क्षण होते हैं। मन का यह भटकाव अनेक कारणों से हो सकता है जैसे भूतकाल की स्मृतियां किसी आकर्षक वस्तु का सामीप्य किसी से राग या द्वेष और यहाँ तक कि आध्यात्मिक विकास के लिए अधीरता भी। भगवान् का उपदेश हैं कि मन के विचरण का कोई भी कारण हो साधक को निराश और अधीर होने की आवश्यकता नहीं है। उसको यह समझना चाहिए कि अस्थिरता तो मन का स्वभाव ही है और ध्यान का प्रयोजन ही मन के इस विचरण को शांत करना है।साधक को उपदेश दिया गया है कि जबजब यह मन ध्येय को छोड़कर विषयों की ओर जाय तबतब उसे वहाँ से परावृत्त करके ध्येय में स्थिर करे। दृढ़ इच्छा शक्ति के द्वारा कुछ सीमा तक मन को विषयों से निवृत्त किया जा सकता है परन्तु वह पुन उनकी ही ओर जायेगा। साधकगण भूल जाते हैं कि वृत्तिप्रवाह ही मन है और इसलिए वृत्तिशून्य होने पर मन रहेगा ही नहीं अत विषयों से मन को निवृत्त करने के पश्चात् साधक को यह आवश्यक है कि उस समाहित मन को आत्मानुसंधान में प्रवृत्त करे। भगवान् इसी बात को इस प्रकार कहते हैं कि मन को पुन आत्मा के ही वश में लावे।अगले कुछ श्लोकों में योगी पर इस योग का क्या प्रभाव होता है उसे बताया गया है.
https://www.instagram.com/p/CJ-qjNzABVJ/?igshid=mym98kg5jxav
Bhagvad Gita Chapter 6 Verse 26
🚩🚩
पूर्व दो श्लोकों से साधकों के मन में उत्साह आता है परन्तु जब वे अभ्यास में प्रवृत्त होते हैं तब जो कठिनाई आती है उससे उन्हें कुछ निराशा होने लगती है। प्रत्येक साधक यह अनुभव करता है कि उसका मन समस्त विरोधों को तोड़ता हुआ ध्येय विषय से हटकर पुन विषयों का चिन्तन करने लगता है। कारण यह है कि मन का स्वभाव ही है चंचलता और अस्थिरता। न वह किसी एक विषय का सतत अनुसन्धान कर पाता है और न विभिन्न विषयों का। चंचल और अस्थिर इन दो विशेषणों के द्वारा भगवान् ने मन का सुस्पष्ट और वास्तविक चित्र प्रस्तुत किया है जो सभी साधकों का अपना स्वयं का अनुभव है। ये दो शब्द इतने प्रभावशाली हैं कि आगे हम देखेंगे कि अर्जुन अपनी एक शंका को पूछते हुये इन्हीं शब्दों का प्रयोग करता है।यद्यपि ध्यान के समय साधक अपनी इन्द्रियों को वश में कर लेता है तथापि मन पूर्व अनुभवों की स्मृति से विचलित होकर पुन विषयों का चिन्तन प्रारंभ करने लगता है ये क्षण एक सच्चे साधक के लिए घोर निराशा के क्षण होते हैं। मन का यह भटकाव अनेक कारणों से हो सकता है जैसे भूतकाल की स्मृतियां किसी आकर्षक वस्तु का सामीप्य किसी से राग या द्वेष और यहाँ तक कि आध्यात्मिक विकास के लिए अधीरता भी। भगवान् का उपदेश हैं कि मन के विचरण का कोई भी कारण हो साधक को निराश और अधीर होने की आवश्यकता नहीं है। उसको यह समझना चाहिए कि अस्थिरता तो मन का स्वभाव ही है और ध्यान का प्रयोजन ही मन के इस विचरण को शांत करना है।साधक को उपदेश दिया गया है कि जबजब यह मन ध्येय को छोड़कर विषयों की ओर जाय तबतब उसे वहाँ से परावृत्त करके ध्येय में स्थिर करे। दृढ़ इच्छा शक्ति के द्वारा कुछ सीमा तक मन को विषयों से निवृत्त किया जा सकता है परन्तु वह पुन उनकी ही ओर जायेगा। साधकगण भूल जाते हैं कि वृत्तिप्रवाह ही मन है और इसलिए वृत्तिशून्य होने पर मन रहेगा ही नहीं अत विषयों से मन को निवृत्त करने के पश्चात् साधक को यह आवश्यक है कि उस समाहित मन को आत्मानुसंधान में प्रवृत्त करे। भगवान् इसी बात को इस प्रकार कहते हैं कि मन को पुन आत्मा के ही वश में लावे।अगले कुछ श्लोकों में योगी पर इस योग का क्या प्रभाव होता है उसे बताया गया है.
https://www.instagram.com/p/CJ-qjNzABVJ/?igshid=mym98kg5jxav
January 13, 2021
January 13, 2021
Forwarded from प्रशासक समिति हिन्दी चैनल
प्रशासक समिति ✊🚩
📒📒📒 वेदपाठन 📒📒📒
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। अष्टम सर्गः ।।
🍃 ततः सुमन्त्रस्त्वरितं गत्वा त्वरितविक्रमः।
समानयत्स तान्सर्वान्गुरूंस्तान्वेदपारगान्।।५॥
⚜️ शीघ्रगामी सुमंत्र अति शीघ्र उन सब वेद्पारग गुरुओं को बुला लाये॥५॥
🍃सयज्ञं वामदेवं च जावालिमथ काश्यपम्।
पुरोहितं वसिष्ठं च ये चान्ये द्विजसत्तमाः॥६॥
⚜️ सयज्ञ, वामदेव, जाबालि, काश्यप, और पुरोहित वशिष्ठ के अतिरिक्त अन्य उत्तम ब्राह्मणों को भी सुमंत्र बुला ले गये ॥६॥
क्रमशः ...
⚜️ अहिंसा परमोधर्मः धर्म हिंसातथैव च: ⚜️
👉 अहिंसा मनुष्य का परम धर्म है, और धर्म की रक्षा के लिए हिंसा करना उससे भी श्रेष्ठ है..!!
🤺 जब जब धर्म (सत्य) पर संकट आये तब तब तुम शस्त्र उठाना ⚔️
⛳ जय श्री राम 🏹
Join 🔜 https://t.me/PrashasakSamitiOfficial
🙏🚩🇮🇳🔱🏹🐚🕉️
📒📒📒 वेदपाठन 📒📒📒
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। अष्टम सर्गः ।।
🍃 ततः सुमन्त्रस्त्वरितं गत्वा त्वरितविक्रमः।
समानयत्स तान्सर्वान्गुरूंस्तान्वेदपारगान्।।५॥
⚜️ शीघ्रगामी सुमंत्र अति शीघ्र उन सब वेद्पारग गुरुओं को बुला लाये॥५॥
🍃सयज्ञं वामदेवं च जावालिमथ काश्यपम्।
पुरोहितं वसिष्ठं च ये चान्ये द्विजसत्तमाः॥६॥
⚜️ सयज्ञ, वामदेव, जाबालि, काश्यप, और पुरोहित वशिष्ठ के अतिरिक्त अन्य उत्तम ब्राह्मणों को भी सुमंत्र बुला ले गये ॥६॥
क्रमशः ...
⚜️ अहिंसा परमोधर्मः धर्म हिंसातथैव च: ⚜️
👉 अहिंसा मनुष्य का परम धर्म है, और धर्म की रक्षा के लिए हिंसा करना उससे भी श्रेष्ठ है..!!
🤺 जब जब धर्म (सत्य) पर संकट आये तब तब तुम शस्त्र उठाना ⚔️
⛳ जय श्री राम 🏹
Join 🔜 https://t.me/PrashasakSamitiOfficial
🙏🚩🇮🇳🔱🏹🐚🕉️
January 13, 2021
Forwarded from प्रशासक समिति हिन्दी चैनल
प्रशासक समिति ✊🚩
📚 वेदपाठन - आओ वेद पढ़ें
📙 ऋग्वेद
सूक्त - १६ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - १ , देवता - इन्द्र
🍃 आ त्वा वहन्तु हरयो वृषणं सोमपीतये. इन्द्र त्वा सूरचक्षस:. ( १ )
⚜️ हे कामवर्षक इंद्र! सूर्य के समान तेजस्वी तुम्हारे हरि नामक घोड़े सोमपान के लिए तुम्हें यहां लावें (१)
क्रमशः ...
Join 🔜 https://t.me/PrashasakSamitiOfficial
🙏🚩🇮🇳🔱🏹🐚🕉️
📚 वेदपाठन - आओ वेद पढ़ें
📙 ऋग्वेद
सूक्त - १६ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - १ , देवता - इन्द्र
🍃 आ त्वा वहन्तु हरयो वृषणं सोमपीतये. इन्द्र त्वा सूरचक्षस:. ( १ )
⚜️ हे कामवर्षक इंद्र! सूर्य के समान तेजस्वी तुम्हारे हरि नामक घोड़े सोमपान के लिए तुम्हें यहां लावें (१)
क्रमशः ...
Join 🔜 https://t.me/PrashasakSamitiOfficial
🙏🚩🇮🇳🔱🏹🐚🕉️
January 13, 2021
Forwarded from प्रशासक समिति हिन्दी चैनल
January 13, 2021
Forwarded from प्रशासक समिति हिन्दी चैनल
प्रशासक समिति ✊🚩
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ सप्तम अध्याय
♦️श्लोक :- १३
यत्रोदकं तत्र वसन्ति हंसाः, स्तयैव शुष्कं परिवर्जयन्ति।
न हंसतुल्येन नरेणभाव्यम, पुनस्त्यजन्ते पुनराश्रयन्ते।।१३।।
♦️भावार्थ - जहाँ ज्यादा पानी हो, हंस वहीं निवास करते हैं। पानी सुखने पर उस सरोवर को त्याग देते है, लेकिन फिर जल से भरने पर वहाँ लौट आते है। किन्तु पुरुष को हंस की तरह आचरण नही करना चाहिए।
क्रमशः ...
Join 🔜 https://t.me/PrashasakSamitiOfficial
🙏🚩🇮🇳🔱🏹🐚🕉️
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ सप्तम अध्याय
♦️श्लोक :- १३
यत्रोदकं तत्र वसन्ति हंसाः, स्तयैव शुष्कं परिवर्जयन्ति।
न हंसतुल्येन नरेणभाव्यम, पुनस्त्यजन्ते पुनराश्रयन्ते।।१३।।
♦️भावार्थ - जहाँ ज्यादा पानी हो, हंस वहीं निवास करते हैं। पानी सुखने पर उस सरोवर को त्याग देते है, लेकिन फिर जल से भरने पर वहाँ लौट आते है। किन्तु पुरुष को हंस की तरह आचरण नही करना चाहिए।
क्रमशः ...
Join 🔜 https://t.me/PrashasakSamitiOfficial
🙏🚩🇮🇳🔱🏹🐚🕉️
January 13, 2021
Forwarded from प्रशासक समिति हिन्दी चैनल
प्रशासक समिति ✊🚩
🚩जय सत्य सनातन 🚩
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७७
⛅ तिथि - प्रतिपदा सुबह 09:01 तक तत्पश्चात द्वितीया
https://www.instagram.com/p/CJ_SkghACUV/?igshid=2x2m7e87a09f
⛅ दिनांक - 14 जनवरी 2021
⛅ दिन - गुरुवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942
⛅ अयन - दक्षिणायन
⛅ ऋतु - शिशिर
⛅ मास - पौष
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - श्रवण 15 जनवरी प्रातः 05:05 तक तत्पश्चात धनिष्ठा
⛅ योग - वज्र रात्रि 10:06 तक तत्पश्चात सिद्धि
⛅ राहुकाल - दोपहर 02:10 से शाम 03:33 तक
⛅ सूर्योदय - 07:19
⛅ सूर्यास्त - 18:15
⛅ दिशाशूल - दक्षिण दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण - मकर संक्रांति (पुण्यकाल सुबह 08:16 से शाम 04:16 तक) चन्द्र दर्शन, हरिद्वार कुंभ स्नान
💥 विशेष - प्रतिपदा को कूष्माण्ड(कुम्हड़ा, पेठा) न खाये, क्योंकि यह धन का नाश करने वाला है। (ब्रह्मवैवर्त पुराण, ब्रह्म खंडः 27.29-34)
🌷 उत्तरायण / सूर्य मंत्र 🌷
🙏🏻 इसका जप करें । वो ब्रह्मवेत्ता महाव्याधि और भय, दरिद्रता और पाप से मुक्त हो जाता है ।
🌞 सूर्य देव का मूल मंत्र है --
🌷 ॐ ह्रां ह्रीं सः सूर्याय नमः ।
🙏🏻 ये पद्म पुराण में आता है ....
🌞 सूर्य नमस्कार करने से ओज, तेज और बुद्धि की बढोत्तरी होती है |
🌷 ॐ सूर्याय नमः ।
🌷 ॐ रवये नमः ।
🌷 ॐ भानवे नमः ।
🌷 ॐ खगाय नमः ।
🌷 ॐ अर्काय नमः ।
🙏🏻 सूर्य नमस्कार करने से आदमी ओजस्वी, तेजस्वी और बलवान बनता है इसमें प्राणायाम भी हो जाते हैं ।
💥 विशेष - 14 जनवरी 2021 गुरुवार को मकर संक्रांति (पुण्यकाल : सुबह 08:16 से शाम 04:16 तक ) है ।
🌷 मकर संक्रांति 🌷
🌷 नारद पुराण के अनुसार
“मकरस्थे रवौ गङ्गा यत्र कुत्रावगाहिता ।
पुनाति स्नानपानाद्यैर्नयन्तीन्द्रपुरं जगत् ।।”
🌞 सूर्य के मकर राशिपर रहते समय जहाँ कहीं भी गंगा में स्नान किया जाय , वह स्नान आदि के द्वारा सम्पूर्ण जगत् को पवित्र करती और अन्त में इन्द्रलोक पहुँचाती है।
🌷 पद्मपुराण के सृष्टि खंड अनुसार मकर संक्रांति में स्नान करना चाहिए। इससे दस हजार गोदान का फल प्राप्त होता है। उस समय किया हुआ तर्पण, दान और देवपूजन अक्षय होता है।
🌷 गरुड़पुराण के अनुसार मकर संक्रान्ति, चन्द्रग्रहण एवं सूर्यग्रहण के अवसर पर गयातीर्थ में जाकर पिंडदान करना तीनों लोकों में दुर्लभ है।
👉🏻 मकर संक्रांति के दिन लक्ष्मी प्राप्ति व रोग नाश के लिए गोरस (दूध, दही, घी) से भगवान सूर्य, विपत्ति तथा शत्रु नाश के लिए तिल-गुड़ से भगवान शिव, यश-सम्मान एवं ज्ञान, विद्या आदि प्राप्ति के लिए वस्त्र से देवगुरु बृहस्पति की पूजा महापुण्यकाल / पुण्यकाल में करनी चाहिए।
👉🏻 मकर संक्रांति के दिन तिल (सफ़ेद तथा काले दोनों) का प्रयोग तथा तिल का दान विशेष लाभकारी है। विशेषतः तिल तथा गुड़ से बने मीठे पदार्थ जैसे की रेवड़ी, गजक आदि। सुबह नहाने वाले जल में भी तिल मिला लेने चाहिए।
🌷 विष्णु पुराण, द्वितीयांशः अध्यायः 8 के अनुसार
कर्कटावस्थिते भानौ दक्षिणायनमुच्यते । उत्तरायणम्प्युक्तं मकरस्थे दिवाकरे ।।
🌞 सूर्य के कर्क राशि में उपस्थित होने पर दक्षिणायन कहा जाता है और उसके मकर राशि पर आने से उत्तरायण कहलाता है ॥
🌷 धर्मसिन्धु के अनुसार
तिलतैलेन दीपाश्च देया: शिवगृहे शुभा:। सतिलैस्तण्डुलैर्देवं पूजयेद्विधिवद् द्विजम्।। तस्यां कृष्ण तिलै: स्नानं कार्ये चोद्वर्त्नम तिलै: . तिला देवाश्च होतव्या भक्ष्याश्चैवोत्तरायणे
👉🏻 उत्तरायण के दिन तिलों के तेल के दीपक से शिवमंदिर में प्रकाश करना चाहिए , तिलों सहित चावलों से विधिपूर्वक शिव पूजन करना चाहिए. ये भी बताया है की उत्तरायण में तिलों से उबटन, काले तिलों से स्नान, तिलों का दान, होम तथा भक्षण करना चाहिए .
🌞 अत्र शंभौ घृताभिषेको महाफलः . वस्त्रदानं महाफलं
👉🏻 मकर संक्रांति के दिन महादेव जी को घृत से अभिषेक (स्नान) कराने से महाफल होता है . गरीबों को वस्त्रदान से महाफल होता है .
🌞 अत्र क्षीरेण भास्करं स्नानपयेव्सूर्यलोकप्राप्तिः
👉🏻 इस संक्रांति को दूध से सूर्य को स्नान करावै तो सूर्यलोक की प्राप्ति होती है .
🌷 नारद पुराण के अनुसार “क्षीराद्यैः स्नापयेद्यस्तु रविसंक्रमणे हरिम् । स वसेद्विष्णुसदने त्रिसप्तपुरुषैः सह ।।
🌞 जो सूर्य की संक्रान्ति के दिन दूध आदिसे श्रीहरिको नहलाता है , वह इक्कीस पीढ़ियोंके साथ विष्णुलोक में वास करता है।
Join 🔜 https://t.me/PrashasakSamitiOfficial
🙏🚩🇮🇳🔱🏹🐚🕉️
🚩जय सत्य सनातन 🚩
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७७
⛅ तिथि - प्रतिपदा सुबह 09:01 तक तत्पश्चात द्वितीया
https://www.instagram.com/p/CJ_SkghACUV/?igshid=2x2m7e87a09f
⛅ दिनांक - 14 जनवरी 2021
⛅ दिन - गुरुवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942
⛅ अयन - दक्षिणायन
⛅ ऋतु - शिशिर
⛅ मास - पौष
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - श्रवण 15 जनवरी प्रातः 05:05 तक तत्पश्चात धनिष्ठा
⛅ योग - वज्र रात्रि 10:06 तक तत्पश्चात सिद्धि
⛅ राहुकाल - दोपहर 02:10 से शाम 03:33 तक
⛅ सूर्योदय - 07:19
⛅ सूर्यास्त - 18:15
⛅ दिशाशूल - दक्षिण दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण - मकर संक्रांति (पुण्यकाल सुबह 08:16 से शाम 04:16 तक) चन्द्र दर्शन, हरिद्वार कुंभ स्नान
💥 विशेष - प्रतिपदा को कूष्माण्ड(कुम्हड़ा, पेठा) न खाये, क्योंकि यह धन का नाश करने वाला है। (ब्रह्मवैवर्त पुराण, ब्रह्म खंडः 27.29-34)
🌷 उत्तरायण / सूर्य मंत्र 🌷
🙏🏻 इसका जप करें । वो ब्रह्मवेत्ता महाव्याधि और भय, दरिद्रता और पाप से मुक्त हो जाता है ।
🌞 सूर्य देव का मूल मंत्र है --
🌷 ॐ ह्रां ह्रीं सः सूर्याय नमः ।
🙏🏻 ये पद्म पुराण में आता है ....
🌞 सूर्य नमस्कार करने से ओज, तेज और बुद्धि की बढोत्तरी होती है |
🌷 ॐ सूर्याय नमः ।
🌷 ॐ रवये नमः ।
🌷 ॐ भानवे नमः ।
🌷 ॐ खगाय नमः ।
🌷 ॐ अर्काय नमः ।
🙏🏻 सूर्य नमस्कार करने से आदमी ओजस्वी, तेजस्वी और बलवान बनता है इसमें प्राणायाम भी हो जाते हैं ।
💥 विशेष - 14 जनवरी 2021 गुरुवार को मकर संक्रांति (पुण्यकाल : सुबह 08:16 से शाम 04:16 तक ) है ।
🌷 मकर संक्रांति 🌷
🌷 नारद पुराण के अनुसार
“मकरस्थे रवौ गङ्गा यत्र कुत्रावगाहिता ।
पुनाति स्नानपानाद्यैर्नयन्तीन्द्रपुरं जगत् ।।”
🌞 सूर्य के मकर राशिपर रहते समय जहाँ कहीं भी गंगा में स्नान किया जाय , वह स्नान आदि के द्वारा सम्पूर्ण जगत् को पवित्र करती और अन्त में इन्द्रलोक पहुँचाती है।
🌷 पद्मपुराण के सृष्टि खंड अनुसार मकर संक्रांति में स्नान करना चाहिए। इससे दस हजार गोदान का फल प्राप्त होता है। उस समय किया हुआ तर्पण, दान और देवपूजन अक्षय होता है।
🌷 गरुड़पुराण के अनुसार मकर संक्रान्ति, चन्द्रग्रहण एवं सूर्यग्रहण के अवसर पर गयातीर्थ में जाकर पिंडदान करना तीनों लोकों में दुर्लभ है।
👉🏻 मकर संक्रांति के दिन लक्ष्मी प्राप्ति व रोग नाश के लिए गोरस (दूध, दही, घी) से भगवान सूर्य, विपत्ति तथा शत्रु नाश के लिए तिल-गुड़ से भगवान शिव, यश-सम्मान एवं ज्ञान, विद्या आदि प्राप्ति के लिए वस्त्र से देवगुरु बृहस्पति की पूजा महापुण्यकाल / पुण्यकाल में करनी चाहिए।
👉🏻 मकर संक्रांति के दिन तिल (सफ़ेद तथा काले दोनों) का प्रयोग तथा तिल का दान विशेष लाभकारी है। विशेषतः तिल तथा गुड़ से बने मीठे पदार्थ जैसे की रेवड़ी, गजक आदि। सुबह नहाने वाले जल में भी तिल मिला लेने चाहिए।
🌷 विष्णु पुराण, द्वितीयांशः अध्यायः 8 के अनुसार
कर्कटावस्थिते भानौ दक्षिणायनमुच्यते । उत्तरायणम्प्युक्तं मकरस्थे दिवाकरे ।।
🌞 सूर्य के कर्क राशि में उपस्थित होने पर दक्षिणायन कहा जाता है और उसके मकर राशि पर आने से उत्तरायण कहलाता है ॥
🌷 धर्मसिन्धु के अनुसार
तिलतैलेन दीपाश्च देया: शिवगृहे शुभा:। सतिलैस्तण्डुलैर्देवं पूजयेद्विधिवद् द्विजम्।। तस्यां कृष्ण तिलै: स्नानं कार्ये चोद्वर्त्नम तिलै: . तिला देवाश्च होतव्या भक्ष्याश्चैवोत्तरायणे
👉🏻 उत्तरायण के दिन तिलों के तेल के दीपक से शिवमंदिर में प्रकाश करना चाहिए , तिलों सहित चावलों से विधिपूर्वक शिव पूजन करना चाहिए. ये भी बताया है की उत्तरायण में तिलों से उबटन, काले तिलों से स्नान, तिलों का दान, होम तथा भक्षण करना चाहिए .
🌞 अत्र शंभौ घृताभिषेको महाफलः . वस्त्रदानं महाफलं
👉🏻 मकर संक्रांति के दिन महादेव जी को घृत से अभिषेक (स्नान) कराने से महाफल होता है . गरीबों को वस्त्रदान से महाफल होता है .
🌞 अत्र क्षीरेण भास्करं स्नानपयेव्सूर्यलोकप्राप्तिः
👉🏻 इस संक्रांति को दूध से सूर्य को स्नान करावै तो सूर्यलोक की प्राप्ति होती है .
🌷 नारद पुराण के अनुसार “क्षीराद्यैः स्नापयेद्यस्तु रविसंक्रमणे हरिम् । स वसेद्विष्णुसदने त्रिसप्तपुरुषैः सह ।।
🌞 जो सूर्य की संक्रान्ति के दिन दूध आदिसे श्रीहरिको नहलाता है , वह इक्कीस पीढ़ियोंके साथ विष्णुलोक में वास करता है।
Join 🔜 https://t.me/PrashasakSamitiOfficial
🙏🚩🇮🇳🔱🏹🐚🕉️
January 13, 2021
Forwarded from दीनदयाल मित्तल
ॐ
*गीर्वाणवाणीषु विशिष्टबुध्दि- स्तथापि भाषान्तरलालुपोऽहम् ।
यथा सुधायाममरिषु सत्यां स्वर्गड्गनानामधरासवे रुचिः ।।
भावार्थ:- *यद्यपि देववाणी में विशेष योग्यता है फिर भी भाषान्तर का लोभी हूँ मैं। जैसे स्वर्ग में विद्यमान अमृत जैसी उत्तम वस्तु है फिर भी देवताओं को देवांगनाओं के अधरामृत पान करने की रुचि रहती ही है।
(चाणक्यनीति - 10/18)
प्रेषक; *गुरु दीनदयाल
🙏🌹प्रातःवंदन🌹🙏
🚩🇮🇳 जय मां भारती 🇮🇳🚩
*गीर्वाणवाणीषु विशिष्टबुध्दि- स्तथापि भाषान्तरलालुपोऽहम् ।
यथा सुधायाममरिषु सत्यां स्वर्गड्गनानामधरासवे रुचिः ।।
भावार्थ:- *यद्यपि देववाणी में विशेष योग्यता है फिर भी भाषान्तर का लोभी हूँ मैं। जैसे स्वर्ग में विद्यमान अमृत जैसी उत्तम वस्तु है फिर भी देवताओं को देवांगनाओं के अधरामृत पान करने की रुचि रहती ही है।
(चाणक्यनीति - 10/18)
प्रेषक; *गुरु दीनदयाल
🙏🌹प्रातःवंदन🌹🙏
🚩🇮🇳 जय मां भारती 🇮🇳🚩
January 13, 2021
Forwarded from अ उ
*सहस्रकिरणोज्ज्वल। लोकदीप नमस्तेऽस्तु नमस्ते कोणवल्लभ।।*
*भास्कराय नमो नित्यं खखोल्काय नमो नमः। विष्णवे कालचक्राय सोमायामिततेजसे।।*
अर्थात्- हे देवदेवेश! आप सहस्र किरणों से प्रकाशमान हैं। हे कोणवल्लभ! आप संसार के लिए दीपक हैं, आपको हमारा नमस्कार है। विष्णु, कालचक्र, अमित तेजस्वी, सोम आदि नामों से सुशोभित एवं अंतरिक्ष में स्थित होकर सम्पूर्ण विश्व को प्रकाशित करने वाले आप भगवान भास्कर को हमारा नमस्कार है।
*🌞🌻सुप्रभातम्🌻🌞*
मकरसंक्रांन्तिपर्वणः सर्वेभ्यः शुभाशयाः।
*भास्कराय नमो नित्यं खखोल्काय नमो नमः। विष्णवे कालचक्राय सोमायामिततेजसे।।*
अर्थात्- हे देवदेवेश! आप सहस्र किरणों से प्रकाशमान हैं। हे कोणवल्लभ! आप संसार के लिए दीपक हैं, आपको हमारा नमस्कार है। विष्णु, कालचक्र, अमित तेजस्वी, सोम आदि नामों से सुशोभित एवं अंतरिक्ष में स्थित होकर सम्पूर्ण विश्व को प्रकाशित करने वाले आप भगवान भास्कर को हमारा नमस्कार है।
*🌞🌻सुप्रभातम्🌻🌞*
मकरसंक्रांन्तिपर्वणः सर्वेभ्यः शुभाशयाः।
January 13, 2021
January 13, 2021
Forwarded from Deleted Account
*सूर्य संवेदना पुष्पे:, दीप्ति कारुण्यगंधने|*
*लब्ध्वा शुभम् मकर संक्रांते अस्मिन् कुर्यात्सर्वस्य मंगलम् ||*
_*मकर संक्रांति की हार्दिक शुभकामनायें !*_
*लब्ध्वा शुभम् मकर संक्रांते अस्मिन् कुर्यात्सर्वस्य मंगलम् ||*
जिस तरह सूर्य प्रकाश देता है, संवेदना करुणा को जन्म देती है, पुष्प सदैव महकता रहता है, उसी तरह यह मकर संक्रांति आपके लिए हर दिन, हर पल के लिए मंगलमय हो।
_*मकर संक्रांति की हार्दिक शुभकामनायें !*_
January 13, 2021
January 14, 2021
ईडे भवत्पादपाथोजमाध्याय ।
भूयोऽपि भूयो भयात्पाहि भो ।।
श्रीराघवेन्द्रार्य श्रीराघवेन्द्रार्य ।
श्रीराघवेन्द्रार्य पाहि प्रभो ।। ४ ।।
अर्थः-
हे श्रीराघवेंद्रतीर्थयती जी, मैं आप के कमल जैसे चरणों को हर बार ध्यान कर के आप की पूजा करता हूँ । हर बार आप मुझे सभी भय से रक्षा कीजिये । हे प्रभु श्रीराघवेंद्रतीर्थयती जी मेरी रक्षा कीजिये ।
ॐ श्रीराघवेन्द्राय नमः ।।
ಈಡೇ ಭವತ್ಪಾದಪಾಥೋಜಮಾಧ್ಯಾಯ |
ಭೂಯೋಪಿಭೂಯೋ ಭಯಾತ್ಪಾಹಿ ಭೋ ||
ಶ್ರೀರಾಘವೇಂದ್ರಾರ್ಯ ಶ್ರೀರಾಘವೇಂದ್ರಾರ್ಯ |
ಶ್ರೀರಾಘವೇಂದ್ರಾರ್ಯ ಪಾಹಿ ಪ್ರಭೋ ೪
ಅರ್ಥಃ-
ಹೇ ಶ್ರೀರಾಘವೇಂದ್ರತೀರ್ಥರೆಂಬ ಹಿರಿಯ ಯತಿಗಳೇ, ನಿಮ್ಮ ಪಾದಕಮಲಗಳನ್ನು ಧ್ಯಾನಿಸಿ ಪುನಃ ಪುನಃ ನಿಮ್ಮನ್ನು ಪೂಜಿಸುತ್ತೇನೆ. ಹೇ ಶ್ರೀರಾಘವೇಂದ್ರತೀರ್ಥರೇ ನನ್ನನ್ನು ಎಲ್ಲ ಭಯಗಳಿಂದ ಪಾರು ಮಾಡಿ. ಹೇ ಪ್ರಭು ಶ್ರೀರಾಘವೇಂದ್ರತೀರ್ಥರೇ, ನನ್ನನ್ನು ಕಾಪಾಡಿ.
ಓಂ ಶ್ರೀರಾಘವೇಂದ್ರಾಯ ನಮಃ ||
IDE bhavatpAdapAthOjamAdhyAya |
bhUyOpi bhUyO bhayAtpAhi bhO ||
shrIrAghavendrArya shrIrAghavendrArya |
shrIrAghavendrArya pAhi prabhO 4
MEANING:-
O the great pontiff Shri Raghavendratirthaswamin, I worship you by remembering your lotus feet again and again. Please rescue me from all the scares. O Lord Shri Raghavendrateerthaswamin, please protect me.
Om shrIrAghavEndrAya namah // #Subhashitam
भूयोऽपि भूयो भयात्पाहि भो ।।
श्रीराघवेन्द्रार्य श्रीराघवेन्द्रार्य ।
श्रीराघवेन्द्रार्य पाहि प्रभो ।। ४ ।।
अर्थः-
हे श्रीराघवेंद्रतीर्थयती जी, मैं आप के कमल जैसे चरणों को हर बार ध्यान कर के आप की पूजा करता हूँ । हर बार आप मुझे सभी भय से रक्षा कीजिये । हे प्रभु श्रीराघवेंद्रतीर्थयती जी मेरी रक्षा कीजिये ।
ॐ श्रीराघवेन्द्राय नमः ।।
ಈಡೇ ಭವತ್ಪಾದಪಾಥೋಜಮಾಧ್ಯಾಯ |
ಭೂಯೋಪಿಭೂಯೋ ಭಯಾತ್ಪಾಹಿ ಭೋ ||
ಶ್ರೀರಾಘವೇಂದ್ರಾರ್ಯ ಶ್ರೀರಾಘವೇಂದ್ರಾರ್ಯ |
ಶ್ರೀರಾಘವೇಂದ್ರಾರ್ಯ ಪಾಹಿ ಪ್ರಭೋ
ಅರ್ಥಃ-
ಹೇ ಶ್ರೀರಾಘವೇಂದ್ರತೀರ್ಥರೆಂಬ ಹಿರಿಯ ಯತಿಗಳೇ, ನಿಮ್ಮ ಪಾದಕಮಲಗಳನ್ನು ಧ್ಯಾನಿಸಿ ಪುನಃ ಪುನಃ ನಿಮ್ಮನ್ನು ಪೂಜಿಸುತ್ತೇನೆ. ಹೇ ಶ್ರೀರಾಘವೇಂದ್ರತೀರ್ಥರೇ ನನ್ನನ್ನು ಎಲ್ಲ ಭಯಗಳಿಂದ ಪಾರು ಮಾಡಿ. ಹೇ ಪ್ರಭು ಶ್ರೀರಾಘವೇಂದ್ರತೀರ್ಥರೇ, ನನ್ನನ್ನು ಕಾಪಾಡಿ.
ಓಂ ಶ್ರೀರಾಘವೇಂದ್ರಾಯ ನಮಃ ||
IDE bhavatpAdapAthOjamAdhyAya |
bhUyOpi bhUyO bhayAtpAhi bhO ||
shrIrAghavendrArya shrIrAghavendrArya |
shrIrAghavendrArya pAhi prabhO
MEANING:-
O the great pontiff Shri Raghavendratirthaswamin, I worship you by remembering your lotus feet again and again. Please rescue me from all the scares. O Lord Shri Raghavendrateerthaswamin, please protect me.
Om shrIrAghavEndrAya namah // #Subhashitam
January 14, 2021
♥️ Sansgreet ♥️
〰️〰️〰️〰️〰️〰️〰️〰️〰️〰️〰️〰️〰️〰️〰〰〰〰
Download link
https://livesanskrit.com/sansgreet
संस्कृतभाषायां सन्देशान् सम्प्रेषयितुमुपयुज्यतामयं Sansgreet नामानुप्रयोगः (Android Mobile App) | महद्व्यक्तीनां जन्मदिनानि, स्मृतिदिनानि, अन्यानि विशेषदिनानि,देशीयान्तर्देशीयोत्सवाः,नवरात्रदीपावलीप्रभृतयः उत्सवाः, जन्मदिनं, विवाहः इत्यादिषु अवसरेषु तथा प्रतिदिनाभिवादनार्थं चाशंसापत्राणि उपलभ्यन्ते। आप्नुयात्संस्कृतस्पर्शनं दैनिकजीवने। प्रियजनेभ्यः प्रेष्यताम् आशिषः संस्कृते।
〰〰〰〰〰〰〰〰〰〰〰〰〰〰〰〰〰〰
Download link
https://livesanskrit.com/sansgreet
Greetings sharing app in Sanskrit.
Brings you Greeting cards suitable for any occasion like Birthdays of great personalities, Remembrance Day, National and International Day Celebrations , Festivals Birthdays, Weddings.
Feel the Sanskrit language in every moment... Share Sanskrit with loved ones.
〰️〰️〰️〰️〰️〰️〰️〰️〰️〰️〰️〰️〰️〰️〰〰〰〰
Download link
https://livesanskrit.com/sansgreet
संस्कृतभाषायां सन्देशान् सम्प्रेषयितुमुपयुज्यतामयं Sansgreet नामानुप्रयोगः (Android Mobile App) | महद्व्यक्तीनां जन्मदिनानि, स्मृतिदिनानि, अन्यानि विशेषदिनानि,देशीयान्तर्देशीयोत्सवाः,नवरात्रदीपावलीप्रभृतयः उत्सवाः, जन्मदिनं, विवाहः इत्यादिषु अवसरेषु तथा प्रतिदिनाभिवादनार्थं चाशंसापत्राणि उपलभ्यन्ते। आप्नुयात्संस्कृतस्पर्शनं दैनिकजीवने। प्रियजनेभ्यः प्रेष्यताम् आशिषः संस्कृते।
〰〰〰〰〰〰〰〰〰〰〰〰〰〰〰〰〰〰
Download link
https://livesanskrit.com/sansgreet
Greetings sharing app in Sanskrit.
Brings you Greeting cards suitable for any occasion like Birthdays of great personalities, Remembrance Day, National and International Day Celebrations , Festivals Birthdays, Weddings.
Feel the Sanskrit language in every moment... Share Sanskrit with loved ones.
Google Play
Sansgreet - Apps on Google Play
Collection of Sanskrit greeting cards & wishes, useful for various occasions.
January 14, 2021
Forwarded from प्रशासक समिति हिन्दी चैनल
प्रशासक समिति ✊🚩
📚 वेदपाठन - आओ वेद पढ़ें
📙 ऋग्वेद
सूक्त - १६ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ३ , देवता - इन्द्र
🍃 इन्द्र प्रातर्हवामह इन्द्र प्रयत्यध्वरे, इन्द्रं सोमस्य पीतये.. (३ )
⚜️ मैं प्रत्येक यज्ञ में प्रातः काल सोमपान के लिए इंद्र को बुलाता हूँ। (३)
क्रमशः ...
Join 🔜 https://t.me/PrashasakSamitiOfficial
🙏🚩🇮🇳🔱🏹🐚🕉️
📚 वेदपाठन - आओ वेद पढ़ें
📙 ऋग्वेद
सूक्त - १६ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ३ , देवता - इन्द्र
🍃 इन्द्र प्रातर्हवामह इन्द्र प्रयत्यध्वरे, इन्द्रं सोमस्य पीतये.. (३ )
⚜️ मैं प्रत्येक यज्ञ में प्रातः काल सोमपान के लिए इंद्र को बुलाता हूँ। (३)
क्रमशः ...
Join 🔜 https://t.me/PrashasakSamitiOfficial
🙏🚩🇮🇳🔱🏹🐚🕉️
January 14, 2021
January 14, 2021
Forwarded from पुरुषोत्तमः॥ Purushothaman AJ (Bharatam).
हरिःॐ। गुरुवासर-सायङ्कालशुभेच्छाः।
आकाशवाण्या अद्यतनसायङ्कालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
आकाशवाण्या अद्यतनसायङ्कालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
January 14, 2021
*SANSKRIT CLASSES*
*Weekend, Online classes*
These classes enable you to learn fundamentals of Sanskrit in a *systematic* and *logical* manner
*Schedule:*
Classes are held on Saturday and Sunday, 1 hour each
Duration: 6 months
Classes start:
mid-February 2021(tentative)
Time: Will be announced soon
*Prerequisites:*
1. Prior knowledge of Devanagari script is essential ( you need to know how to read/write Hindi alphabets)
2. Age should be more than 16 years
3. No upper age limit
*Teacher:* Dr. Praveen
*If interested:* Please send me a WhatsApp message with your *Name* to 8105688384.
Further details will then be shared with you
Dhanyavaadah🙏
*Weekend, Online classes*
These classes enable you to learn fundamentals of Sanskrit in a *systematic* and *logical* manner
*Schedule:*
Classes are held on Saturday and Sunday, 1 hour each
Duration: 6 months
Classes start:
mid-February 2021(tentative)
Time: Will be announced soon
*Prerequisites:*
1. Prior knowledge of Devanagari script is essential ( you need to know how to read/write Hindi alphabets)
2. Age should be more than 16 years
3. No upper age limit
*Teacher:* Dr. Praveen
*If interested:* Please send me a WhatsApp message with your *Name* to 8105688384.
Further details will then be shared with you
Dhanyavaadah🙏
January 14, 2021
सुमतिभिरनुमेयं शुभ्रकायं सखायं ।
सुखमयमनपायं मुक्त्युपायं विमायम् ।।
नृहयमहममेयं ध्येयमाम्नायगेयं ।
सदयमसदजेयं श्रीसहायं भजेयम् ।।
ಸುಮತಿಭಿರನುಮೇಯಂ ಶುಭ್ರಕಾಯಂ ಸಖಾಯಂ |
ಸುಖಮಯಮನಪಾಯಂ ಮುಕ್ತ್ಯುಪಾಯಂ ವಿಮಾಯಮ್ ||
ನೃಹಯಮಹಮಮೇಯಂ ಧ್ಯೇಯಮಾಮ್ನಾಯಗೇಯಂ |
ಸದಯಮಸದಜೇಯಂ ಶ್ರೀಸಹಾಯಂ ಭಜೇಯಮ್ ||
ಅನ್ವಯ: (ಸಂಸ್ಕೃತವಾಕ್ಯರಚನಾಪದ್ಧತಿ)
ಅಹಂ ಸುಮತಿಭಿಃ ಅನುಮೇಯಂ ಶುಭ್ರಕಾಯಂ ಸುಖಮಯಂ, ಅನಪಾಯಂ ಮುಕ್ತ್ಯುಪಾಯಂ, ವಿಮಾಯಂ, ಅಮೇಯಂ, ಧ್ಯೇಯಂ, ಆಮ್ನಾಯಗೇಯಂ, ಸದಯಂ, ಅಸದಜೇಯಂ, ಶ್ರೀಸಹಾಯಂ, ಸಖಾಯಂ, ನೃಹಯಂ ಭಜೇಯಮ್.
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ:
ಅಹಮ್ - ನಾನು
ಸುಮತಿಭಿಃ - ಉತ್ತಮವಾದ ಬುದ್ಧಿಯುಳ್ಳ ಜ್ಞಾನಿಗಳಿಂದ
ಅನುಮೇಯಮ್ - ತರ್ಕವಾದದಲ್ಲಿ ದೊರಕುವ
ಶುಭ್ರಕಾಯಮ್ - ಅತ್ಯಂತನಿರ್ಮಲಶರೀರವುಳ್ಳ
ಸುಖಮಯಮ್ - ಸುಖ, ಆನಂದಗಳಿಂದ ಯುಕ್ತರಾದ,
ಅನಪಾಯಮ್ - ತಮ್ಮ ಭಕ್ತರಿಗೆ ಸುಲಭದಲ್ಲಿ ಸಿಗುವವರಾದ
ಮುಕ್ತ್ಯುಪಾಯಂ - ಮುಕ್ತಿಗೆ ಒಂದೇ ಉಪಾಯರಾದ,
ವಿಮಾಯಮ್ - ದುರ್ಮಾಯೆಯಿಂದ ರಹಿತರಾದ,
ಅಮೇಯಮ್ - ದುರ್ಜನರಿಂದ ನಿಲುಕದವರಾದ,
ಧ್ಯೇಯಮ್ - ಸಜ್ಜನರಿಂದ ಧ್ಯಾನಿಸಲ್ಪಡುವ,
ಆಮ್ನಾಯ - ಸಕಲ ವೇದವಾಙ್ಮಯದಿಂದ
ಗೇಯಮ್ - ಗುಣಗಾನಮಾಡಲ್ಪಡುವ,
ಸದಯಮ್ - ಭಕ್ತರಲ್ಲಿ ದಯೆಯುಳ್ಳ,
ಅಸತ್ - ಅಸತ್ಯವನ್ನು
ಅಜೇಯಮ್ - ಗೆಲ್ಲುವವರಾದ,
ಶ್ರೀ - ಶ್ರೀಮಹಾಲಕ್ಷ್ಮೀದೇವಿಯ (ಜ್ಞಾನಸಂಪತ್ತಿನ)
ಸಹಾಯಮ್ - ಪತಿಯಾದ ಒಡೆಯರಾದ,
ಸಖಾಯಮ್ - ಭಕ್ತರ ಪರಮಮಿತ್ರರಾದ,
ನೃಹಯಮ್ - ನರಹರಿಯನ್ನು (ಹರಿ ಎಂಬ ಪದಕ್ಕೆ ಕುದುರೆ ಎಂಬ ಅರ್ಥವೂ ಇದೆ)
ಭಜೇಯಮ್ - ಭಜಿಸಬೇಕು.
ವಿವರಣೆ:
ಶ್ರೀಮದ್ಭಾವಿಸಮೀರರೆಂದೇ ಸಕಲ 14 ಲೋಕಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧರಾದ ಶ್ರೀಮದ್ವಾದಿರಾಜತೀರ್ಥಯತಿಗಳ ಕರಕಮಲಗಳಿಂದ ವಿರಚಿತವಾದ "ಸರಸಭಾರತೀವಿಲಾಸ" ಎಂಬ ಉದ್ಗ್ರಂಥದ ಮೊದಲನೇ ವಿಲಾಸದ ಹತ್ತನೇ ಶ್ಲೋಕವಿದು.
ಯತಿವರ್ಯರು ಈ ಗ್ರಂಥದ ಎರಡನೇ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ
ಚಾರ್ವಪೂರ್ವಪದಶ್ರೇಣೀಂ |
ಉರ್ವಾಗ್ಗರ್ವಾಪಹಾರಿಣೀಮ್ ||
ಸರ್ವೇಷ್ಟಕಾರಿಣೀಮುರ್ವೀಂ |
ಕುರ್ವೇ ಸರಸಭಾರತೀಮ್ ||
ಎಂದು ತಿಳಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಇದರರ್ಥ ಅತ್ಯಂತಸುಂದರವಾದ ಹಾಗೂ ಹಿಂದೆ, ಈಗ ಹಾಗೂ ಮುಂದೆಂದೂ ನೋಡಲು ಸಿಗದ ಪದಗಳ ವಿನ್ಯಾಸವಿರುವ ಶ್ಲೋಕಗಳುಳ್ಳ, ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚು ಜನಜನಿತವಾದ ಗ್ರಂಥಗಳ ಗರ್ವವನ್ನು ಅಪಹರಿಸುವ, ಸಕಲ ಇಷ್ಟಾರ್ಥಗಳನ್ನೂ ನೆರವೇರಿಸಿಕೊಡುವ ಸರಸಭಾರತೀವಿಲಾಸ ಎಂಬ ಗ್ರಂಥವನ್ನು ರಚಿಸುತ್ತೇನೆ ಎಂದು ತಿಳಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಈ ಗ್ರಂಥದಲ್ಲಿ ಇರುವ ಶ್ಲೋಕಗಳೆಲ್ಲವೂ ವಿಶಿಷ್ಟವಾಗಿ ಪದವಿನ್ಯಾಸಯುಕ್ತವಾಗಿವೆ. ಓದುಗರಿಗೆ, ಅಧ್ಯಯನಕಾರರಿಗೆ, ಪಾರಾಯಣಮಾಡುವವರಿಗೆ ಅತ್ಯಂತ ಆನಂದವನ್ನು ಇಹ ಮತ್ತು ಪರದಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಾಗುವಂತೇ ಮಾಡುತ್ತವೆ.
"ಮಾಲಿನೀ" ಎಂಬ ಗಾನಯೋಗ್ಯವಾದ ಛಂದಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಈ ಶ್ಲೋಕವು ಯತಿಗಳ ಕರಕಮಲಗಳಿಂದ ವಿರಚಿತವಾಗಿದೆ. (ನ ನ ಮ ಯ ಯ ಯುತೇಯಂ ಮಾಲಿನೀ ಭೋಗಿಲೋಕೈಃ) "ಸುಮತಿಭಿಃ" ಮತ್ತು "ಅಹಮ್" ಈ ಎರಡು ಪದಗಳನ್ನು ಬಿಟ್ಚರೆ ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಉಪಯೋಗಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಪದಗಳು "ಯಮ್" ಎಂಬ ಸಂಯುಕ್ತಾಕ್ಷರದಿಂದ ಅಂತ್ಯವಾಗಿವೆ ಎಂಬುವ ವಿಶೇಷ ವಿಷಯವನ್ನು ಗಮನಿಸಿ. ಇಂತಹ ಶ್ಲೋಕಗಳನ್ನು ವಿರಚಿಸುವುದು ಯತಿವರ್ಯರಿಗೆ ಅತಿ ಸುಲಭವಾದ ಕೆಲಸ. ಇಲ್ಲಿ "ಯಮ್" ಸಂಯುಕ್ತಾಕ್ಷರವು ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಪುನರಾವರ್ತನೆಯಾಗುತ್ತಿರುವುದರಿಂದ ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ "ವರ್ಣಶ್ಲೇಷಾಲಂಕಾರ" ವೂ ಹಾಗೆಯೇ ಪ್ರತೀ ಪಾದದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿಯೂ ಸಹ "ಯಮ್" ಬಂದಿರುವುದರಿಂದ "ಪಾದಾಂತಪ್ರಾಸಾಲಂಕಾರ"ವೂ ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಇವೆ.
ಶ್ರೀಹಯವದನದೇವರು ಉತ್ತಮಬುದ್ಧಿಯುಳ್ಳವರಿಂದ ತರ್ಕಕ್ಕೆ ಒಳಪಟ್ಟು ಸಿಗುವಂಥವರು, ಅರ್ಥಾತ್ ತಾರ್ಕಿಕವಾಗಿ ಭಗವಂತನ ಗುಣಗಳ ಅಧ್ಯಯನಮಾಡಿ ಆತನನ್ನೇ ಸರ್ವೋತ್ತಮನೆಂದು ತಿಳಿಯುವವರಿಗೆ ದೊರಕುವಂಥವರು. ಜ್ಞಾನ ಆನಂದಾದಿಗಳೇ ದೇಹದಲ್ಲಿ ತುಂಬಿದ್ದರಿಂದ ಇವರು ಶುಭ್ರವಾದ ದೇಹವುಳ್ಳವರು. ಭಕ್ತರಿಗೆ ಸುಲಭವಾಗಿ ದೊರಕುವವರು, ಜೀವನ್ಮರಣಚಕ್ರದ ಮುಕ್ತಿಗೆ ಏಕೈಕ ಉಪಾಯವೇ ಇವರು. ದುರ್ಮಾಯೆಯು ಇವರಲ್ಲಿಲ್ಲ. ಸದಾ ಭಕ್ತರಿಂದ ಧ್ಯಾನಯೋಗ್ಯರಿವರು. ಯಾವ ದುಸ್ತರ್ಕಕ್ಕೂ ನಿಲುಕದವರಿವರು. ಸಕಲ ವೇದ ವಾಙ್ಮಯಗಳಿಂದ ಸ್ತುತಿಸಲ್ಪಡುವವರು ಇವರು. ಅತ್ಯಂತ ದಯಾಮಯರೂ, ಅಸತ್ಯವನ್ನು ಸೋಲಿಸುವವರೂ, ಜ್ಞಾನಸಂಪತ್ತನ್ನು ವೃದ್ಧಿಸುವವರೂ ಹಾಗೂ ಲಕ್ಷ್ಮೀದೇವಿಯ ಪತಿಯಾದ ಇವರನ್ನು ನಾನು ಭಜಿಸಬೇಕು ಎಂದು ಯತಿವರ್ಯರು ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ನರಹರಿಯನ್ನು ವರ್ಣಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಭಜೇಯಮ್ ಎಂಬ ಕ್ರಿಯಾಪದವನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಿದ್ದಾರೆ ಯತಿವರ್ಯರು. "ಭಜ್ ಸೇವಾಯಾಮ್" ಎಂಬ ಧಾತುವಿನ ವಿಧಿಲಿಙ್ ಕಾಲದ ಉತ್ತಮಪುರುಷದ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು. ಈ ಪದವೂ ಕೂಡ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ "ಯಮ್" ನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದೇ ವಿಶೇಷ. ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಆಶ್ಚರ್ಯವನ್ನೂ, ಆನಂದವನ್ನೂ, ಜ್ಞಾನದ ಹಸಿವಿನಿಂದ ಕಂಗೆಟ್ಟ ಮನಗಳಿಗೆ ಭೂರಿಭೋಜನವನ್ನು ಉಣಬಡಿಸುವ ಸಂಪತ್ತು ಯತಿವರ್ಯರ ಕರಕಮಲಗಳಿಗೆ ಇದೆ ಎಂಬ ಸಂತೋಷಕರವಾದ ವಿಷಯವು ಇಂಥ ಶ್ಲೋಕಗಳ ಅಧ್ಯಯನದಿಂದ ಗೊತ್ತಾಗುತ್ತದೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯತುಂಡಾಕೃತಿನೇ ||
अन्वय: (संस्कृतवाक्यरचनापद्धति)
अहं सुमतिभिः अनुमेयं, शुभ्रकायं, सुखमयं, अनपायं, मुक्त्युपायं विमायं, अमेयं, ध्येयं, आम्नायगेयं, सदयं, असदजेयं, श्रीसहायं, सखायं, नृहयं भजेयम् ।
हिंदी मे प्रतिपदार्थ:
अहम् - मैं
सुमतिभिः - उत्तम बुद्धिवाले सज्जनों से
अनुमेयम् - तर्कशास्त्र द्वारा निर्णयकरवानेवाले,
शुभ्रकायम् - अत्यंत श्वेत शरीरवाले,
सुखमयम् - सदा आनंद से भरे,
अनपायम् - अपने भक्तों को सुलभता से मिलनेवाले,
मुक्त्युपायम् - मुक्ति के लिये एक मात्र विकल्प वाले
विमायम् - सभी दुष्ट मायाओं से परे
अमेयम् - दुर्जनों की गणना में न आनेवाले,
ध्येयम् - ध्यान करने के याग्य
आम्नाय - वेदों से
गेयम् - गुणगान करवानेवाले,
सदयम् - दया से युक्त
असदजेयम् - असत्य से सदा जीतनेवाले,
सुखमयमनपायं मुक्त्युपायं विमायम् ।।
नृहयमहममेयं ध्येयमाम्नायगेयं ।
सदयमसदजेयं श्रीसहायं भजेयम् ।।
ಸುಮತಿಭಿರನುಮೇಯಂ ಶುಭ್ರಕಾಯಂ ಸಖಾಯಂ |
ಸುಖಮಯಮನಪಾಯಂ ಮುಕ್ತ್ಯುಪಾಯಂ ವಿಮಾಯಮ್ ||
ನೃಹಯಮಹಮಮೇಯಂ ಧ್ಯೇಯಮಾಮ್ನಾಯಗೇಯಂ |
ಸದಯಮಸದಜೇಯಂ ಶ್ರೀಸಹಾಯಂ ಭಜೇಯಮ್ ||
ಅನ್ವಯ: (ಸಂಸ್ಕೃತವಾಕ್ಯರಚನಾಪದ್ಧತಿ)
ಅಹಂ ಸುಮತಿಭಿಃ ಅನುಮೇಯಂ ಶುಭ್ರಕಾಯಂ ಸುಖಮಯಂ, ಅನಪಾಯಂ ಮುಕ್ತ್ಯುಪಾಯಂ, ವಿಮಾಯಂ, ಅಮೇಯಂ, ಧ್ಯೇಯಂ, ಆಮ್ನಾಯಗೇಯಂ, ಸದಯಂ, ಅಸದಜೇಯಂ, ಶ್ರೀಸಹಾಯಂ, ಸಖಾಯಂ, ನೃಹಯಂ ಭಜೇಯಮ್.
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ:
ಅಹಮ್ - ನಾನು
ಸುಮತಿಭಿಃ - ಉತ್ತಮವಾದ ಬುದ್ಧಿಯುಳ್ಳ ಜ್ಞಾನಿಗಳಿಂದ
ಅನುಮೇಯಮ್ - ತರ್ಕವಾದದಲ್ಲಿ ದೊರಕುವ
ಶುಭ್ರಕಾಯಮ್ - ಅತ್ಯಂತನಿರ್ಮಲಶರೀರವುಳ್ಳ
ಸುಖಮಯಮ್ - ಸುಖ, ಆನಂದಗಳಿಂದ ಯುಕ್ತರಾದ,
ಅನಪಾಯಮ್ - ತಮ್ಮ ಭಕ್ತರಿಗೆ ಸುಲಭದಲ್ಲಿ ಸಿಗುವವರಾದ
ಮುಕ್ತ್ಯುಪಾಯಂ - ಮುಕ್ತಿಗೆ ಒಂದೇ ಉಪಾಯರಾದ,
ವಿಮಾಯಮ್ - ದುರ್ಮಾಯೆಯಿಂದ ರಹಿತರಾದ,
ಅಮೇಯಮ್ - ದುರ್ಜನರಿಂದ ನಿಲುಕದವರಾದ,
ಧ್ಯೇಯಮ್ - ಸಜ್ಜನರಿಂದ ಧ್ಯಾನಿಸಲ್ಪಡುವ,
ಆಮ್ನಾಯ - ಸಕಲ ವೇದವಾಙ್ಮಯದಿಂದ
ಗೇಯಮ್ - ಗುಣಗಾನಮಾಡಲ್ಪಡುವ,
ಸದಯಮ್ - ಭಕ್ತರಲ್ಲಿ ದಯೆಯುಳ್ಳ,
ಅಸತ್ - ಅಸತ್ಯವನ್ನು
ಅಜೇಯಮ್ - ಗೆಲ್ಲುವವರಾದ,
ಶ್ರೀ - ಶ್ರೀಮಹಾಲಕ್ಷ್ಮೀದೇವಿಯ (ಜ್ಞಾನಸಂಪತ್ತಿನ)
ಸಹಾಯಮ್ - ಪತಿಯಾದ ಒಡೆಯರಾದ,
ಸಖಾಯಮ್ - ಭಕ್ತರ ಪರಮಮಿತ್ರರಾದ,
ನೃಹಯಮ್ - ನರಹರಿಯನ್ನು (ಹರಿ ಎಂಬ ಪದಕ್ಕೆ ಕುದುರೆ ಎಂಬ ಅರ್ಥವೂ ಇದೆ)
ಭಜೇಯಮ್ - ಭಜಿಸಬೇಕು.
ವಿವರಣೆ:
ಶ್ರೀಮದ್ಭಾವಿಸಮೀರರೆಂದೇ ಸಕಲ 14 ಲೋಕಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧರಾದ ಶ್ರೀಮದ್ವಾದಿರಾಜತೀರ್ಥಯತಿಗಳ ಕರಕಮಲಗಳಿಂದ ವಿರಚಿತವಾದ "ಸರಸಭಾರತೀವಿಲಾಸ" ಎಂಬ ಉದ್ಗ್ರಂಥದ ಮೊದಲನೇ ವಿಲಾಸದ ಹತ್ತನೇ ಶ್ಲೋಕವಿದು.
ಯತಿವರ್ಯರು ಈ ಗ್ರಂಥದ ಎರಡನೇ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ
ಚಾರ್ವಪೂರ್ವಪದಶ್ರೇಣೀಂ |
ಉರ್ವಾಗ್ಗರ್ವಾಪಹಾರಿಣೀಮ್ ||
ಸರ್ವೇಷ್ಟಕಾರಿಣೀಮುರ್ವೀಂ |
ಕುರ್ವೇ ಸರಸಭಾರತೀಮ್ ||
ಎಂದು ತಿಳಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಇದರರ್ಥ ಅತ್ಯಂತಸುಂದರವಾದ ಹಾಗೂ ಹಿಂದೆ, ಈಗ ಹಾಗೂ ಮುಂದೆಂದೂ ನೋಡಲು ಸಿಗದ ಪದಗಳ ವಿನ್ಯಾಸವಿರುವ ಶ್ಲೋಕಗಳುಳ್ಳ, ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚು ಜನಜನಿತವಾದ ಗ್ರಂಥಗಳ ಗರ್ವವನ್ನು ಅಪಹರಿಸುವ, ಸಕಲ ಇಷ್ಟಾರ್ಥಗಳನ್ನೂ ನೆರವೇರಿಸಿಕೊಡುವ ಸರಸಭಾರತೀವಿಲಾಸ ಎಂಬ ಗ್ರಂಥವನ್ನು ರಚಿಸುತ್ತೇನೆ ಎಂದು ತಿಳಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಈ ಗ್ರಂಥದಲ್ಲಿ ಇರುವ ಶ್ಲೋಕಗಳೆಲ್ಲವೂ ವಿಶಿಷ್ಟವಾಗಿ ಪದವಿನ್ಯಾಸಯುಕ್ತವಾಗಿವೆ. ಓದುಗರಿಗೆ, ಅಧ್ಯಯನಕಾರರಿಗೆ, ಪಾರಾಯಣಮಾಡುವವರಿಗೆ ಅತ್ಯಂತ ಆನಂದವನ್ನು ಇಹ ಮತ್ತು ಪರದಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಾಗುವಂತೇ ಮಾಡುತ್ತವೆ.
"ಮಾಲಿನೀ" ಎಂಬ ಗಾನಯೋಗ್ಯವಾದ ಛಂದಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಈ ಶ್ಲೋಕವು ಯತಿಗಳ ಕರಕಮಲಗಳಿಂದ ವಿರಚಿತವಾಗಿದೆ. (ನ ನ ಮ ಯ ಯ ಯುತೇಯಂ ಮಾಲಿನೀ ಭೋಗಿಲೋಕೈಃ) "ಸುಮತಿಭಿಃ" ಮತ್ತು "ಅಹಮ್" ಈ ಎರಡು ಪದಗಳನ್ನು ಬಿಟ್ಚರೆ ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಉಪಯೋಗಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಪದಗಳು "ಯಮ್" ಎಂಬ ಸಂಯುಕ್ತಾಕ್ಷರದಿಂದ ಅಂತ್ಯವಾಗಿವೆ ಎಂಬುವ ವಿಶೇಷ ವಿಷಯವನ್ನು ಗಮನಿಸಿ. ಇಂತಹ ಶ್ಲೋಕಗಳನ್ನು ವಿರಚಿಸುವುದು ಯತಿವರ್ಯರಿಗೆ ಅತಿ ಸುಲಭವಾದ ಕೆಲಸ. ಇಲ್ಲಿ "ಯಮ್" ಸಂಯುಕ್ತಾಕ್ಷರವು ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಪುನರಾವರ್ತನೆಯಾಗುತ್ತಿರುವುದರಿಂದ ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ "ವರ್ಣಶ್ಲೇಷಾಲಂಕಾರ" ವೂ ಹಾಗೆಯೇ ಪ್ರತೀ ಪಾದದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿಯೂ ಸಹ "ಯಮ್" ಬಂದಿರುವುದರಿಂದ "ಪಾದಾಂತಪ್ರಾಸಾಲಂಕಾರ"ವೂ ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಇವೆ.
ಶ್ರೀಹಯವದನದೇವರು ಉತ್ತಮಬುದ್ಧಿಯುಳ್ಳವರಿಂದ ತರ್ಕಕ್ಕೆ ಒಳಪಟ್ಟು ಸಿಗುವಂಥವರು, ಅರ್ಥಾತ್ ತಾರ್ಕಿಕವಾಗಿ ಭಗವಂತನ ಗುಣಗಳ ಅಧ್ಯಯನಮಾಡಿ ಆತನನ್ನೇ ಸರ್ವೋತ್ತಮನೆಂದು ತಿಳಿಯುವವರಿಗೆ ದೊರಕುವಂಥವರು. ಜ್ಞಾನ ಆನಂದಾದಿಗಳೇ ದೇಹದಲ್ಲಿ ತುಂಬಿದ್ದರಿಂದ ಇವರು ಶುಭ್ರವಾದ ದೇಹವುಳ್ಳವರು. ಭಕ್ತರಿಗೆ ಸುಲಭವಾಗಿ ದೊರಕುವವರು, ಜೀವನ್ಮರಣಚಕ್ರದ ಮುಕ್ತಿಗೆ ಏಕೈಕ ಉಪಾಯವೇ ಇವರು. ದುರ್ಮಾಯೆಯು ಇವರಲ್ಲಿಲ್ಲ. ಸದಾ ಭಕ್ತರಿಂದ ಧ್ಯಾನಯೋಗ್ಯರಿವರು. ಯಾವ ದುಸ್ತರ್ಕಕ್ಕೂ ನಿಲುಕದವರಿವರು. ಸಕಲ ವೇದ ವಾಙ್ಮಯಗಳಿಂದ ಸ್ತುತಿಸಲ್ಪಡುವವರು ಇವರು. ಅತ್ಯಂತ ದಯಾಮಯರೂ, ಅಸತ್ಯವನ್ನು ಸೋಲಿಸುವವರೂ, ಜ್ಞಾನಸಂಪತ್ತನ್ನು ವೃದ್ಧಿಸುವವರೂ ಹಾಗೂ ಲಕ್ಷ್ಮೀದೇವಿಯ ಪತಿಯಾದ ಇವರನ್ನು ನಾನು ಭಜಿಸಬೇಕು ಎಂದು ಯತಿವರ್ಯರು ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ನರಹರಿಯನ್ನು ವರ್ಣಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಭಜೇಯಮ್ ಎಂಬ ಕ್ರಿಯಾಪದವನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಿದ್ದಾರೆ ಯತಿವರ್ಯರು. "ಭಜ್ ಸೇವಾಯಾಮ್" ಎಂಬ ಧಾತುವಿನ ವಿಧಿಲಿಙ್ ಕಾಲದ ಉತ್ತಮಪುರುಷದ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು. ಈ ಪದವೂ ಕೂಡ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ "ಯಮ್" ನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದೇ ವಿಶೇಷ. ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಆಶ್ಚರ್ಯವನ್ನೂ, ಆನಂದವನ್ನೂ, ಜ್ಞಾನದ ಹಸಿವಿನಿಂದ ಕಂಗೆಟ್ಟ ಮನಗಳಿಗೆ ಭೂರಿಭೋಜನವನ್ನು ಉಣಬಡಿಸುವ ಸಂಪತ್ತು ಯತಿವರ್ಯರ ಕರಕಮಲಗಳಿಗೆ ಇದೆ ಎಂಬ ಸಂತೋಷಕರವಾದ ವಿಷಯವು ಇಂಥ ಶ್ಲೋಕಗಳ ಅಧ್ಯಯನದಿಂದ ಗೊತ್ತಾಗುತ್ತದೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯತುಂಡಾಕೃತಿನೇ ||
अन्वय: (संस्कृतवाक्यरचनापद्धति)
अहं सुमतिभिः अनुमेयं, शुभ्रकायं, सुखमयं, अनपायं, मुक्त्युपायं विमायं, अमेयं, ध्येयं, आम्नायगेयं, सदयं, असदजेयं, श्रीसहायं, सखायं, नृहयं भजेयम् ।
हिंदी मे प्रतिपदार्थ:
अहम् - मैं
सुमतिभिः - उत्तम बुद्धिवाले सज्जनों से
अनुमेयम् - तर्कशास्त्र द्वारा निर्णयकरवानेवाले,
शुभ्रकायम् - अत्यंत श्वेत शरीरवाले,
सुखमयम् - सदा आनंद से भरे,
अनपायम् - अपने भक्तों को सुलभता से मिलनेवाले,
मुक्त्युपायम् - मुक्ति के लिये एक मात्र विकल्प वाले
विमायम् - सभी दुष्ट मायाओं से परे
अमेयम् - दुर्जनों की गणना में न आनेवाले,
ध्येयम् - ध्यान करने के याग्य
आम्नाय - वेदों से
गेयम् - गुणगान करवानेवाले,
सदयम् - दया से युक्त
असदजेयम् - असत्य से सदा जीतनेवाले,
January 14, 2021
श्री - ज्ञान या श्रीमहालक्ष्मी जी के
सहायम् - सहायता करनेवाले,
सखायम् - परम मित्र
नृहयम् - मनुष्य और घोडे के शरीर धारणकरनेवाले श्रीहयवदन जी को
भजेयम् - पूजता हूँ ।
विवरण:
श्रीवादिराजतीर्थ जी के करकमलों से विरचित "सरसभारतीविलास" नाम के श्रेष्ठ ग्रंथ का प्रथमविलास का यह 10 वाँ श्लोक है । इस ग्रंथ के द्वितीय श्लोक में यतिवर्य जी ने कहा है कि...
चार्वपूर्वपदश्रेणीं ।
उर्वाग्गर्वापहारिणीम् ।।
सर्वेष्टकारिणीमुर्वीं ।
कुर्वे सरसभारतीम् ।।
(बहुत सुंदर और पहले कभी भी नहीं देखा गया पदों का विन्यास, सभी दुर्जनों के अहंकार को हरण करनेवाला, सज्जनों के इच्छाओं को पूर्ण करनेवाला सरसभारतीविलास नाम का ग्रंथ मैं रचता हूँ ।)
इस से यह पता चलता है कि इस ग्रंथ में उपयोग किये गये श्लोकों में पदों का विन्यास बहुत ही उच्च कोटी की है । पढने, अध्ययन करने, तथा पारायण करनेवालों के मन को सदैव आनंदित करने में यह ग्रंथ अत्यंत समर्थ भी है । साथ ही साथ इस ग्रंथ के अध्ययन से विष्णु में भक्ति जाग्रत होती है, जो कि हर जीव के लिये एक मात्र मुक्ति का मार्ग है ।
"मालिनी" नाम के छंद के (न न म य य युतेयं मालिनी भोगिलोकैः) प्रति पाद में 15 अक्षरों का विन्यास होता है । यह श्लोक मालिनी छंद में रचा गया है । इस श्लोक के हर पद या शब्द के अंत में "यम्" संयुक्ताक्षर का प्रयोग हुआ है । इसलिये इस श्लोक में वर्णश्लेषालंकार और पादान्तप्रासालङ्कार है ।
यतिवर्य जी इस श्लोक में "भजेयम्" क्रियापद का उपयोग कर रहे हैं, यह क्रियापद भज् सेवायां धातु के विधिलिङ् काल में तथा उत्तमपुरुष में हैं । इस का अर्थ "मुझे सेवा करना है" के रूप में आता है । श्रीहयवदन जी का शरीर निर्मल और बहुत ही श्वेत वर्ण का है । इसीलिये वे शुभ्रकाय हैं । सुमति या उत्तम बुद्धि वाले होनहार पंडितों के तर्क से इन का होना सि्ध होता है, इसलिये ये सुमतिभिरनुमेय हैं । सभी जीवों के उद्धार करने वाले हैं, इसीलिये वे सभी जीवों के एकमात्र परममित्र हैं । सदा सुख और आनंद से भरे शरीर के धारण करने के कारण ये सुखमय हैं । अपने भक्तों के लिये अत्यंत सुलभता से मिलने के कारण ये अनपाय हैं । हर एक जीव का एक मात्र लक्ष्य जीवन की मुक्ति है, इस मुक्ति का एक मात्र मार्ग ही भगवान श्रीहयवदन हैं इसीलिये वे मुक्त्युपाय हैं । इन के पास कोई भी बुरी माया नहीं है जो लोगों को आकर्षित कर के उन को मुक्ति के मार्ग से भटका दें । जिस का जितना सत्कर्म हैं, उस को उसके सत्कर्मों के आधार पर मुक्ति मिलता है । इसलिये भगवान विमाय हैं । दुर्जनों के बुद्धि की तीक्ष्णता भी इन को समझ नहीं सकती, इसीलिये ये अमेय हैं । सभी वेदवाङ्मय इन के सद्गुणों का गान करते हैं, इसलिये ये आम्नायगेय हैं । दया से भरे श्रीहयवदन जी असत्य पर सदा विजय पानेवाले हैं इसलिये असदजेय हैं । श्री या सभी संपत्तियों को अपने भक्तों को दिलाने में ये सहायता करते हैं, इसलिये ये "श्रीसहाय" हैं । इन सभी कारणों से यतिवर्य कहते हैं कि ऐसे श्रीहयवदन जी की पूजा या सेवा मुझे करनी है ।
ज्ञान की भूख संसार में जब मनुष्य को बाधित करता है तो सामान्य भूख से भी भयानक बन जाता है । क्यों कि सामान्य भूख मनुष्य के शरीर के मरने तक सताती है, जब की ज्ञान की भूख आत्मा को भी नहीं छोडती, जन्म जन्म तक आत्मा को सताती रहती है । इसीलिये आत्मा को ज्ञान का भूरिभोजन कराना चाहिये । लेकिन कैसे करायें..? इस का उत्तर ऐसे ऊपर विवृत श्लोक हैं जो पढनेवालों के मन, बुद्धी तथा आत्माओं को मोह लेकर उन को उत्तम ज्ञान प्रदान करते हैं । मनुष्य को भगवान के विषय में ज्ञान प्राप्त कराने के लिये ही ऋजुदेवता श्रीवादिराजयतिश्रेष्ठ जी ने अपने ज्ञान के संपत्ती से भरे मस्तिष्क से ऐसे ग्रंथों का प्रदान हम जैसे ज्ञान के भूखे लोगों को दे कर हम पर और हमारी आत्मा पर बहुत ही कृपा किया है । इसलिये हम सदा इन के ऋणी रहेंगे ।
ॐ नमो भगवते हयतुण्डाकृतिने ।।
सहायम् - सहायता करनेवाले,
सखायम् - परम मित्र
नृहयम् - मनुष्य और घोडे के शरीर धारणकरनेवाले श्रीहयवदन जी को
भजेयम् - पूजता हूँ ।
विवरण:
श्रीवादिराजतीर्थ जी के करकमलों से विरचित "सरसभारतीविलास" नाम के श्रेष्ठ ग्रंथ का प्रथमविलास का यह 10 वाँ श्लोक है । इस ग्रंथ के द्वितीय श्लोक में यतिवर्य जी ने कहा है कि...
चार्वपूर्वपदश्रेणीं ।
उर्वाग्गर्वापहारिणीम् ।।
सर्वेष्टकारिणीमुर्वीं ।
कुर्वे सरसभारतीम् ।।
(बहुत सुंदर और पहले कभी भी नहीं देखा गया पदों का विन्यास, सभी दुर्जनों के अहंकार को हरण करनेवाला, सज्जनों के इच्छाओं को पूर्ण करनेवाला सरसभारतीविलास नाम का ग्रंथ मैं रचता हूँ ।)
इस से यह पता चलता है कि इस ग्रंथ में उपयोग किये गये श्लोकों में पदों का विन्यास बहुत ही उच्च कोटी की है । पढने, अध्ययन करने, तथा पारायण करनेवालों के मन को सदैव आनंदित करने में यह ग्रंथ अत्यंत समर्थ भी है । साथ ही साथ इस ग्रंथ के अध्ययन से विष्णु में भक्ति जाग्रत होती है, जो कि हर जीव के लिये एक मात्र मुक्ति का मार्ग है ।
"मालिनी" नाम के छंद के (न न म य य युतेयं मालिनी भोगिलोकैः) प्रति पाद में 15 अक्षरों का विन्यास होता है । यह श्लोक मालिनी छंद में रचा गया है । इस श्लोक के हर पद या शब्द के अंत में "यम्" संयुक्ताक्षर का प्रयोग हुआ है । इसलिये इस श्लोक में वर्णश्लेषालंकार और पादान्तप्रासालङ्कार है ।
यतिवर्य जी इस श्लोक में "भजेयम्" क्रियापद का उपयोग कर रहे हैं, यह क्रियापद भज् सेवायां धातु के विधिलिङ् काल में तथा उत्तमपुरुष में हैं । इस का अर्थ "मुझे सेवा करना है" के रूप में आता है । श्रीहयवदन जी का शरीर निर्मल और बहुत ही श्वेत वर्ण का है । इसीलिये वे शुभ्रकाय हैं । सुमति या उत्तम बुद्धि वाले होनहार पंडितों के तर्क से इन का होना सि्ध होता है, इसलिये ये सुमतिभिरनुमेय हैं । सभी जीवों के उद्धार करने वाले हैं, इसीलिये वे सभी जीवों के एकमात्र परममित्र हैं । सदा सुख और आनंद से भरे शरीर के धारण करने के कारण ये सुखमय हैं । अपने भक्तों के लिये अत्यंत सुलभता से मिलने के कारण ये अनपाय हैं । हर एक जीव का एक मात्र लक्ष्य जीवन की मुक्ति है, इस मुक्ति का एक मात्र मार्ग ही भगवान श्रीहयवदन हैं इसीलिये वे मुक्त्युपाय हैं । इन के पास कोई भी बुरी माया नहीं है जो लोगों को आकर्षित कर के उन को मुक्ति के मार्ग से भटका दें । जिस का जितना सत्कर्म हैं, उस को उसके सत्कर्मों के आधार पर मुक्ति मिलता है । इसलिये भगवान विमाय हैं । दुर्जनों के बुद्धि की तीक्ष्णता भी इन को समझ नहीं सकती, इसीलिये ये अमेय हैं । सभी वेदवाङ्मय इन के सद्गुणों का गान करते हैं, इसलिये ये आम्नायगेय हैं । दया से भरे श्रीहयवदन जी असत्य पर सदा विजय पानेवाले हैं इसलिये असदजेय हैं । श्री या सभी संपत्तियों को अपने भक्तों को दिलाने में ये सहायता करते हैं, इसलिये ये "श्रीसहाय" हैं । इन सभी कारणों से यतिवर्य कहते हैं कि ऐसे श्रीहयवदन जी की पूजा या सेवा मुझे करनी है ।
ज्ञान की भूख संसार में जब मनुष्य को बाधित करता है तो सामान्य भूख से भी भयानक बन जाता है । क्यों कि सामान्य भूख मनुष्य के शरीर के मरने तक सताती है, जब की ज्ञान की भूख आत्मा को भी नहीं छोडती, जन्म जन्म तक आत्मा को सताती रहती है । इसीलिये आत्मा को ज्ञान का भूरिभोजन कराना चाहिये । लेकिन कैसे करायें..? इस का उत्तर ऐसे ऊपर विवृत श्लोक हैं जो पढनेवालों के मन, बुद्धी तथा आत्माओं को मोह लेकर उन को उत्तम ज्ञान प्रदान करते हैं । मनुष्य को भगवान के विषय में ज्ञान प्राप्त कराने के लिये ही ऋजुदेवता श्रीवादिराजयतिश्रेष्ठ जी ने अपने ज्ञान के संपत्ती से भरे मस्तिष्क से ऐसे ग्रंथों का प्रदान हम जैसे ज्ञान के भूखे लोगों को दे कर हम पर और हमारी आत्मा पर बहुत ही कृपा किया है । इसलिये हम सदा इन के ऋणी रहेंगे ।
ॐ नमो भगवते हयतुण्डाकृतिने ।।
January 14, 2021
January 14, 2021
January 14, 2021
*नमोनमः*
दिनाङ्कः -१५.१.२०२१
___________________________________
*अद्यतनं पञ्चाङ्गम्*
शार्वरी-संवत्सरः उत्तरायणम् हेमन्त-ऋतुः
पुष्य-मासः शुक्ल-पक्षः द्वितीया-तिथिः
धनिष्ठा-नक्षत्रम् शुक्रवासरः
सिद्धि-योगः कौलव-करणम्
सौर : मकर-मासः : दिनम्-2 उत्तराषाढ़-नक्षत्रम् : द्वितीयः-पादः
ग्रेगोरियन् : जनवरी-15
___________________________________
*६३४ . ।। तृष्णा ।।*
*वलिभिर्मुखमाक्रान्तं*
*पलितेनाङ्कितं शिरः।*
*गात्राणि शिथिलायन्ते*
*तृष्णैका तरुणायते॥*
~ चेहरे पर झुर्रियां छा गईं , सर पर के बाल सफेद हो गये हैं , सब अंग
शिथिल होते जा रहे हैं । किन्तु एक _तृष्णा_ ही हैं जो युवा होती जा रही हैं ।
~Due to old age the face is covered with wrinkles , hairs on the head have turned grey and the limbs are becoming weak and unsteady . But the _'Trushna'_ is becoming younger and overpowering .
___________________________________
●प्रधानमन्त्री कौशल योजनायाः तृतीयः चरणः अशेषदेशस्य षड़शतं जनपदेषु समारप्स्यते।
●प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी दुश्य-श्रव्य-परान्तर्जालीय माध्यमेन उद्यमिभिः समं सहभागितां करिष्यति। श्वः भविता मोदिनः सम्बोधनम् ।
●प्रधानमन्त्री नरेन्द्रमोदी श्वः दृश्यश्रव्यपरान्तजालीयमाध्यमेन विश्वस्य बृहत्तमम् कोविड-19 संक्रमण-प्रतिरोधी-सूच्यौष-प्रयोगाभियानं समारप्स्यते। सूच्यौषध- प्रयोगाभियानमिदं अशेषे हि देशे समारभते।
●कोविड-19 इति वैश्विक-संक्रमणात् अशेषे हि देशे षड् चत्वादिशदधिक- एकलक्ष्योन्तरैकोटिसंख्याकाः जनाः स्वस्थीभूताः अनैन सहैव अस्मात् संक्रमणात् प्रत्यवाप्तमितिः पञ्च द्वे दशमलवोन्तर षण्णवति-प्रतिशतं यावत् संवृत्ता।
*अपि च*
●ऑस्ट्रेलियां-भारतं चान्तरा अनुवर्तमानायाः चतसृणां निकषस्पर्धाश्रृंखलायाः अन्तिमा स्पर्धा प्रचलति। ऑस्ट्रेलिया दलं प्रत्यग्रसूचनानूसारि ऑस्ट्रेलिया दलं 02 क्रीडकयोः हानिपुरस्कारं 39 धावनाडान् समार्जयत्।
___________________________________
*कोविडोपनिंग*
कोरोना इति वैश्विकसङ्क्रमणं विरुद्धं राष्ट्रभावनया युद्ध्यते। भवन्तोऽपि कोरोणासङ्क्रमणं अवसानं गच्छेत् तदर्थम् अस्मभिः साकं सुरक्षाया: उपायत्रयं यथावस्थमेव सन्धारयेयुः। कुशाग्रबुद्धिपरिचायकपरं मुखनासिकाच्छादकं
सामाजिकदौर्यानुपालनं पाणिपादप्रक्षालनं च सर्वदैव अवधारयन्तु यतोहि यावन्न औषधं तावन्न शैथिल्यम्।
___________________________________
*Kaushal Vikash Yojna*
प्रधानमन्त्री कौशल योजनायाः तृतीयः चरणः अशेषदेशस्य षड़शतं जनपदेषु समारप्स्यते। कौशल-विकासोद्यमिता-मन्त्रालय-द्वारा देशस्य षड्शतं जनपदे समारप्स्यमाणे अस्मिन् तृतीयचरणे नवयुगः कोविड-संबंद्ध-कौशलञ्च इत्येतयोः विषययोः सबलम् अवधानं दीयते। प्रधानमन्त्री-कौशल-विकासयोजनायाः अस्मै तृतीय चरणाय एतदार्थिकवर्षाय नव शून्य दशमलवोत्तर अष्टचत्वादिशधिक नव कोटिरूप्पकाणि व्ययीक्रियन्ते यैः लक्षशः प्रशिक्षुणां प्रशिक्षणं परिकल्प्यते। नवविइत्यधिक-सप्तशतं प्रधानमन्त्री-कौशल-केन्द्राणि, एतद्योजनेतर-प्रशिक्षण- केन्द्राणि, कौशलभारतन्तर्गतं द्विशत-सख्याकानि भारतीय-प्रौद्यगिकसंस्थान केन्द्राणि सम्भूय सुदृढं सेतु निमान्ति।
___________________________________
*PM - Prarambh*
प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी दश्य-श्रव्य-परान्तर्जालीय माध्यमेन उदयमिभिः समं सहभागितां करिष्यति। केन्द्रीय-वाणिज्योद्योग मन्त्रालय द्वारा समायोज्यमाणे अस्मिन् प्रारम्भ-उद्यम-भारतान्ताराष्ट्रियं शिखर सम्मेलनम् इत्याख्ये समारोहे श्वः प्रधानमन्त्रिणो मोदिनः सम्बोधनं भविता। केन्द्रीय-वाणिज्योद्योग-मन्त्री पीयूष गोयलः अद्य शिखर-सम्मेलनमिदं समुद्घाटयिष्यते अवधेयं तथ्यमिदं यत् शिखर-सम्मेलनमिदं प्रधानमन्त्रिणो नरेन्द्रमोदिनो बिम्सटेक इत्याख्ये बहु-उद्देश्यीय- प्रौद्योगिकार्थिक-सम्मेलनस्य पुनःस्मारणपूर्वकं विद्यते
___________________________________
*PM - Vaccination*
प्रधानमन्त्री नरेन्द्रमोदी श्वः दृश्यश्रव्य परान्तजालीयमाध्यमेन विश्वस्य बृहतमं कोविड-19 संक्रमण-प्रतिरोधी-सूच्यौष-प्रयोगाभियानं समारप्स्यते। सूच्यौषध- प्रयोगाभियानमिदं अशेषे हि देशे समायोक्ष्यते राज्येषु-केन्द्रशासित प्रदेशेषु च देशव्याप्यभियानाय षडधिक-त्रि-सहस्र-संख्याकानि केन्द्रेषु समवधानपरं इदं अभियानम् समारप्स्यते। प्रथमे दिवसे प्रत्येक केन्द्रेषु शतसंख्याके, जनेषु अस्य संक्रमण-प्रतिरोधी सूच्चौषधस्य प्रयोगः समनुष्ठीयते। प्रक्रिया इयं को-विन इति प्रौद्यौगिक-पटल द्वारा विधास्यते।
दिनाङ्कः -१५.१.२०२१
___________________________________
*अद्यतनं पञ्चाङ्गम्*
शार्वरी-संवत्सरः उत्तरायणम् हेमन्त-ऋतुः
पुष्य-मासः शुक्ल-पक्षः द्वितीया-तिथिः
धनिष्ठा-नक्षत्रम् शुक्रवासरः
सिद्धि-योगः कौलव-करणम्
सौर : मकर-मासः : दिनम्-2 उत्तराषाढ़-नक्षत्रम् : द्वितीयः-पादः
ग्रेगोरियन् : जनवरी-15
___________________________________
*६३४ . ।। तृष्णा ।।*
*वलिभिर्मुखमाक्रान्तं*
*पलितेनाङ्कितं शिरः।*
*गात्राणि शिथिलायन्ते*
*तृष्णैका तरुणायते॥*
~ चेहरे पर झुर्रियां छा गईं , सर पर के बाल सफेद हो गये हैं , सब अंग
शिथिल होते जा रहे हैं । किन्तु एक _तृष्णा_ ही हैं जो युवा होती जा रही हैं ।
~Due to old age the face is covered with wrinkles , hairs on the head have turned grey and the limbs are becoming weak and unsteady . But the _'Trushna'_ is becoming younger and overpowering .
___________________________________
●प्रधानमन्त्री कौशल योजनायाः तृतीयः चरणः अशेषदेशस्य षड़शतं जनपदेषु समारप्स्यते।
●प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी दुश्य-श्रव्य-परान्तर्जालीय माध्यमेन उद्यमिभिः समं सहभागितां करिष्यति। श्वः भविता मोदिनः सम्बोधनम् ।
●प्रधानमन्त्री नरेन्द्रमोदी श्वः दृश्यश्रव्यपरान्तजालीयमाध्यमेन विश्वस्य बृहत्तमम् कोविड-19 संक्रमण-प्रतिरोधी-सूच्यौष-प्रयोगाभियानं समारप्स्यते। सूच्यौषध- प्रयोगाभियानमिदं अशेषे हि देशे समारभते।
●कोविड-19 इति वैश्विक-संक्रमणात् अशेषे हि देशे षड् चत्वादिशदधिक- एकलक्ष्योन्तरैकोटिसंख्याकाः जनाः स्वस्थीभूताः अनैन सहैव अस्मात् संक्रमणात् प्रत्यवाप्तमितिः पञ्च द्वे दशमलवोन्तर षण्णवति-प्रतिशतं यावत् संवृत्ता।
*अपि च*
●ऑस्ट्रेलियां-भारतं चान्तरा अनुवर्तमानायाः चतसृणां निकषस्पर्धाश्रृंखलायाः अन्तिमा स्पर्धा प्रचलति। ऑस्ट्रेलिया दलं प्रत्यग्रसूचनानूसारि ऑस्ट्रेलिया दलं 02 क्रीडकयोः हानिपुरस्कारं 39 धावनाडान् समार्जयत्।
___________________________________
*कोविडोपनिंग*
कोरोना इति वैश्विकसङ्क्रमणं विरुद्धं राष्ट्रभावनया युद्ध्यते। भवन्तोऽपि कोरोणासङ्क्रमणं अवसानं गच्छेत् तदर्थम् अस्मभिः साकं सुरक्षाया: उपायत्रयं यथावस्थमेव सन्धारयेयुः। कुशाग्रबुद्धिपरिचायकपरं मुखनासिकाच्छादकं
सामाजिकदौर्यानुपालनं पाणिपादप्रक्षालनं च सर्वदैव अवधारयन्तु यतोहि यावन्न औषधं तावन्न शैथिल्यम्।
___________________________________
*Kaushal Vikash Yojna*
प्रधानमन्त्री कौशल योजनायाः तृतीयः चरणः अशेषदेशस्य षड़शतं जनपदेषु समारप्स्यते। कौशल-विकासोद्यमिता-मन्त्रालय-द्वारा देशस्य षड्शतं जनपदे समारप्स्यमाणे अस्मिन् तृतीयचरणे नवयुगः कोविड-संबंद्ध-कौशलञ्च इत्येतयोः विषययोः सबलम् अवधानं दीयते। प्रधानमन्त्री-कौशल-विकासयोजनायाः अस्मै तृतीय चरणाय एतदार्थिकवर्षाय नव शून्य दशमलवोत्तर अष्टचत्वादिशधिक नव कोटिरूप्पकाणि व्ययीक्रियन्ते यैः लक्षशः प्रशिक्षुणां प्रशिक्षणं परिकल्प्यते। नवविइत्यधिक-सप्तशतं प्रधानमन्त्री-कौशल-केन्द्राणि, एतद्योजनेतर-प्रशिक्षण- केन्द्राणि, कौशलभारतन्तर्गतं द्विशत-सख्याकानि भारतीय-प्रौद्यगिकसंस्थान केन्द्राणि सम्भूय सुदृढं सेतु निमान्ति।
___________________________________
*PM - Prarambh*
प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी दश्य-श्रव्य-परान्तर्जालीय माध्यमेन उदयमिभिः समं सहभागितां करिष्यति। केन्द्रीय-वाणिज्योद्योग मन्त्रालय द्वारा समायोज्यमाणे अस्मिन् प्रारम्भ-उद्यम-भारतान्ताराष्ट्रियं शिखर सम्मेलनम् इत्याख्ये समारोहे श्वः प्रधानमन्त्रिणो मोदिनः सम्बोधनं भविता। केन्द्रीय-वाणिज्योद्योग-मन्त्री पीयूष गोयलः अद्य शिखर-सम्मेलनमिदं समुद्घाटयिष्यते अवधेयं तथ्यमिदं यत् शिखर-सम्मेलनमिदं प्रधानमन्त्रिणो नरेन्द्रमोदिनो बिम्सटेक इत्याख्ये बहु-उद्देश्यीय- प्रौद्योगिकार्थिक-सम्मेलनस्य पुनःस्मारणपूर्वकं विद्यते
___________________________________
*PM - Vaccination*
प्रधानमन्त्री नरेन्द्रमोदी श्वः दृश्यश्रव्य परान्तजालीयमाध्यमेन विश्वस्य बृहतमं कोविड-19 संक्रमण-प्रतिरोधी-सूच्यौष-प्रयोगाभियानं समारप्स्यते। सूच्यौषध- प्रयोगाभियानमिदं अशेषे हि देशे समायोक्ष्यते राज्येषु-केन्द्रशासित प्रदेशेषु च देशव्याप्यभियानाय षडधिक-त्रि-सहस्र-संख्याकानि केन्द्रेषु समवधानपरं इदं अभियानम् समारप्स्यते। प्रथमे दिवसे प्रत्येक केन्द्रेषु शतसंख्याके, जनेषु अस्य संक्रमण-प्रतिरोधी सूच्चौषधस्य प्रयोगः समनुष्ठीयते। प्रक्रिया इयं को-विन इति प्रौद्यौगिक-पटल द्वारा विधास्यते।
January 14, 2021
___________________________________
*National Covid*
कोविड-19 इति वैश्विक-संक्रमणात् अशेषे हि देशे षड् चत्वादिंशदधिक- एकलक्ष्योन्तरैकोटि संख्याकाः जनाः स्वस्थीभूताः अनैन सहैव अस्मात् संक्रमणात् प्रत्यवाप्तमितिः पञ्च द्वे दशमलवोन्तर षण्णवति प्रतिशतं यावत् संवृत्ता। विगते अहोरात्रे सार्ध-सप्तदश सहस्रसंख्याकाः जनाः पूर्णतया स्वस्थीभूताः । इदानीम् संक्रमणमानांकः प्रत्यहिन सहस्रतोऽपि न्यूनायते।
___________________________________
*Aus-Ind Cricket*
ऑस्ट्रेलियां-भारतं चान्तरा अनुवर्तमानायाः चतसृणां निकषस्पर्धाश्रृंखलायाः अन्तिमा स्पर्धा इदानीं ब्रिसबेन क्रीड़ागणे प्रचलति ऑस्ट्रेलिया दलं पणकं विजित्य क्रीडां समारभत। प्रत्यग्रसूचनानूसारि ऑस्ट्रेलिया दलं 02 क्रीडकयोः हानिपुरस्कार 39 धावनाडान् समार्जयत्। अवधेयास्पदं तथ्यमिदं यत् उभे दले स्पर्धाश्रृंखलायामः अस्यां समत्वं भजेते। इयं निर्णायिका-स्पर्धा विद्यते । इतः प्राकृ प्रथमां स्पर्धा आस्ट्रेलियादलं, द्वितीयां स्पर्धा भारतं विजितवत्। तृतीया स्पर्धा परिणामरहिता समजायत। स्पर्धाश्रृंखलां जेतुं अस्यां स्पर्धायाम् विजयो वर्तते आवश्यकः। भारतं स्पर्धा इमां विजित्य श्रृंखलां जेतुं अस्ति करिबद्धम् ।
___________________________________
*||इति वार्ताः||*
*National Covid*
कोविड-19 इति वैश्विक-संक्रमणात् अशेषे हि देशे षड् चत्वादिंशदधिक- एकलक्ष्योन्तरैकोटि संख्याकाः जनाः स्वस्थीभूताः अनैन सहैव अस्मात् संक्रमणात् प्रत्यवाप्तमितिः पञ्च द्वे दशमलवोन्तर षण्णवति प्रतिशतं यावत् संवृत्ता। विगते अहोरात्रे सार्ध-सप्तदश सहस्रसंख्याकाः जनाः पूर्णतया स्वस्थीभूताः । इदानीम् संक्रमणमानांकः प्रत्यहिन सहस्रतोऽपि न्यूनायते।
___________________________________
*Aus-Ind Cricket*
ऑस्ट्रेलियां-भारतं चान्तरा अनुवर्तमानायाः चतसृणां निकषस्पर्धाश्रृंखलायाः अन्तिमा स्पर्धा इदानीं ब्रिसबेन क्रीड़ागणे प्रचलति ऑस्ट्रेलिया दलं पणकं विजित्य क्रीडां समारभत। प्रत्यग्रसूचनानूसारि ऑस्ट्रेलिया दलं 02 क्रीडकयोः हानिपुरस्कार 39 धावनाडान् समार्जयत्। अवधेयास्पदं तथ्यमिदं यत् उभे दले स्पर्धाश्रृंखलायामः अस्यां समत्वं भजेते। इयं निर्णायिका-स्पर्धा विद्यते । इतः प्राकृ प्रथमां स्पर्धा आस्ट्रेलियादलं, द्वितीयां स्पर्धा भारतं विजितवत्। तृतीया स्पर्धा परिणामरहिता समजायत। स्पर्धाश्रृंखलां जेतुं अस्यां स्पर्धायाम् विजयो वर्तते आवश्यकः। भारतं स्पर्धा इमां विजित्य श्रृंखलां जेतुं अस्ति करिबद्धम् ।
___________________________________
*||इति वार्ताः||*
January 14, 2021
Forwarded from 🏆 Sanskrit Mantram Classes 🏆
नोट्स - संस्कृत* 📝
👉 *संस्कृत के संज्ञा प्रकरण के शानदार हस्तलिखित नोट्स - भाग प्रथम*
👉 *वर्ण विचार और उच्चारण स्थान के महत्वपूर्ण नोट्स का अध्ययन करें*
👉 https://www.sanskrittest.com/2020/12/sanskrit-sangya-prakaran-handwritten.html
🙏 *सभी परीक्षाओं के लिए अत्यन्त उपयोगी, शेयर अवश्य कीजियेगा
👉 *संस्कृत के संज्ञा प्रकरण के शानदार हस्तलिखित नोट्स - भाग प्रथम*
👉 *वर्ण विचार और उच्चारण स्थान के महत्वपूर्ण नोट्स का अध्ययन करें*
👉 https://www.sanskrittest.com/2020/12/sanskrit-sangya-prakaran-handwritten.html
🙏 *सभी परीक्षाओं के लिए अत्यन्त उपयोगी, शेयर अवश्य कीजियेगा
Sanskrittest
sanskrit Sangya Prakaran Handwritten Notes-Part 01 (संस्कृत - संज्ञा प्रकरण के हस्तलिखित नोट्स - भाग प्रथम )
Online Free Sanskrit Mock Test Series, Quiz For NET, RPSC, REET, CTET, UPTET, HPTET
January 14, 2021
January 14, 2021
Forwarded from प्रशासक समिति हिन्दी चैनल
January 14, 2021
Forwarded from प्रशासक समिति हिन्दी चैनल
प्रशासक समिति ✊🚩
🚩जय सत्य सनातन 🚩
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७७
⛅ 🚩 तिथि - द्वितीया सुबह 08:04 तक तत्पश्चात तृतीया
https://www.instagram.com/p/CKCFay0g2Rr/?igshid=kf65fagxh7kz
⛅ दिनांक - 15 जनवरी 2021
⛅ दिन - शुक्रवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - शिशिर
⛅ मास - पौष
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - धनिष्ठा 16 जनवरी प्रातः 05:17 तक तत्पश्चात शतभिषा
⛅ योग - सिद्धि रात्रि 08:23 तक तत्पश्चात व्यतिपात
⛅ राहुकाल - सुबह 11:26 से दोपहर 12:48 तक
⛅ सूर्योदय - 07:19
⛅ सूर्यास्त - 18:15
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण -
💥 विशेष - द्वितीया को बृहती (छोटा वैंगन या कटेहरी) खाना निषिद्ध है।(ब्रह्मवैवर्त पुराण, ब्रह्म खंडः 27.29-34)
🌷 सर्दी सहन न होने पर 🌷
👉🏻 कुछ लोगों को सर्दी सहन नहीं होती.. थरथराते हैं, दांत आपस में टकराते हैं, हाथ कांपते हैं।
👉🏻 वे लोग कड़ाही में थोड़ा सा घी डाल दें और फिर उसमे गुड़ गला दें। जितना गुड़ उतना सौंठ डाल दें। थोड़े से घी में गला के सेंक दिया। एक-एक चम्मच खाने से सर्दी झेलने की ताकत आ जाएगी। सुबह शाम चाट लें।
👉🏻 राई पीस के शहद के साथ पैरों के तलवों में लगादें तो भी सर्दी में ठिठुरना बंद हो जायेगा।
🌷 व्यतिपात योग 🌷
🙏🏻 व्यतिपात योग की ऐसी महिमा है कि उस समय जप पाठ प्राणायम, माला से जप या मानसिक जप करने से भगवान की और विशेष कर भगवान सूर्यनारायण की प्रसन्नता प्राप्त होती है जप करने वालों को, व्यतिपात योग में जो कुछ भी किया जाता है उसका १ लाख गुना फल मिलता है।
🙏🏻 वाराह पुराण में ये बात आती है व्यतिपात योग की।
🙏🏻 व्यतिपात योग माने क्या कि देवताओं के गुरु बृहस्पति की धर्मपत्नी तारा पर चन्द्र देव की गलत नजर थी जिसके कारण सूर्य देव अप्रसन्न हुए नाराज हुए, उन्होनें चन्द्रदेव को समझाया पर चन्द्रदेव ने उनकी बात को अनसुना कर दिया तो सूर्यदेव को दुःख हुआ कि मैने इनको सही बात बताई फिर भी ध्यान नहीं दिया और सूर्यदेव को अपने गुरुदेव की याद आई कि कैसा गुरुदेव के लिये आदर प्रेम श्रद्धा होना चाहिये पर इसको इतना नही थोडा भूल रहा है ये, सूर्यदेव को गुरुदेव की याद आई और आँखों से आँसू बहे वो समय व्यतिपात योग कहलाता है। और उस समय किया हुआ जप, सुमिरन, पाठ, प्रायाणाम, गुरुदर्शन की खूब महिमा बताई है वाराह पुराण में।
Join 🔜 https://t.me/PrashasakSamitiOfficial
🙏🚩🇮🇳🔱🏹🐚🕉️
🚩जय सत्य सनातन 🚩
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७७
⛅ 🚩 तिथि - द्वितीया सुबह 08:04 तक तत्पश्चात तृतीया
https://www.instagram.com/p/CKCFay0g2Rr/?igshid=kf65fagxh7kz
⛅ दिनांक - 15 जनवरी 2021
⛅ दिन - शुक्रवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - शिशिर
⛅ मास - पौष
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - धनिष्ठा 16 जनवरी प्रातः 05:17 तक तत्पश्चात शतभिषा
⛅ योग - सिद्धि रात्रि 08:23 तक तत्पश्चात व्यतिपात
⛅ राहुकाल - सुबह 11:26 से दोपहर 12:48 तक
⛅ सूर्योदय - 07:19
⛅ सूर्यास्त - 18:15
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण -
💥 विशेष - द्वितीया को बृहती (छोटा वैंगन या कटेहरी) खाना निषिद्ध है।(ब्रह्मवैवर्त पुराण, ब्रह्म खंडः 27.29-34)
🌷 सर्दी सहन न होने पर 🌷
👉🏻 कुछ लोगों को सर्दी सहन नहीं होती.. थरथराते हैं, दांत आपस में टकराते हैं, हाथ कांपते हैं।
👉🏻 वे लोग कड़ाही में थोड़ा सा घी डाल दें और फिर उसमे गुड़ गला दें। जितना गुड़ उतना सौंठ डाल दें। थोड़े से घी में गला के सेंक दिया। एक-एक चम्मच खाने से सर्दी झेलने की ताकत आ जाएगी। सुबह शाम चाट लें।
👉🏻 राई पीस के शहद के साथ पैरों के तलवों में लगादें तो भी सर्दी में ठिठुरना बंद हो जायेगा।
🌷 व्यतिपात योग 🌷
🙏🏻 व्यतिपात योग की ऐसी महिमा है कि उस समय जप पाठ प्राणायम, माला से जप या मानसिक जप करने से भगवान की और विशेष कर भगवान सूर्यनारायण की प्रसन्नता प्राप्त होती है जप करने वालों को, व्यतिपात योग में जो कुछ भी किया जाता है उसका १ लाख गुना फल मिलता है।
🙏🏻 वाराह पुराण में ये बात आती है व्यतिपात योग की।
🙏🏻 व्यतिपात योग माने क्या कि देवताओं के गुरु बृहस्पति की धर्मपत्नी तारा पर चन्द्र देव की गलत नजर थी जिसके कारण सूर्य देव अप्रसन्न हुए नाराज हुए, उन्होनें चन्द्रदेव को समझाया पर चन्द्रदेव ने उनकी बात को अनसुना कर दिया तो सूर्यदेव को दुःख हुआ कि मैने इनको सही बात बताई फिर भी ध्यान नहीं दिया और सूर्यदेव को अपने गुरुदेव की याद आई कि कैसा गुरुदेव के लिये आदर प्रेम श्रद्धा होना चाहिये पर इसको इतना नही थोडा भूल रहा है ये, सूर्यदेव को गुरुदेव की याद आई और आँखों से आँसू बहे वो समय व्यतिपात योग कहलाता है। और उस समय किया हुआ जप, सुमिरन, पाठ, प्रायाणाम, गुरुदर्शन की खूब महिमा बताई है वाराह पुराण में।
Join 🔜 https://t.me/PrashasakSamitiOfficial
🙏🚩🇮🇳🔱🏹🐚🕉️
January 14, 2021
Forwarded from प्रशासक समिति हिन्दी चैनल
प्रशासक समिति ✊🚩
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ सप्तम अध्याय
♦️श्लोक :- १४
उपार्जितानां वित्तानां त्याग एव हि रक्षणम्।
तडा़गोदरसंस्थानां परिदाह इदम्मससाम्।।
भावार्थ - कमाई हुई सम्पत्ति का त्याग (सत्कार्यो में उसका उपयोग) करना ही उसकी रक्षा करना है। जैसे तालाब मे भरे पानी को निकालने से ही उसकी रक्षा होती है।
क्रमशः ...
Join 🔜 https://t.me/PrashasakSamitiOfficial
🙏🚩🇮🇳🔱🏹🐚🕉️
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ सप्तम अध्याय
♦️श्लोक :- १४
उपार्जितानां वित्तानां त्याग एव हि रक्षणम्।
तडा़गोदरसंस्थानां परिदाह इदम्मससाम्।।
भावार्थ - कमाई हुई सम्पत्ति का त्याग (सत्कार्यो में उसका उपयोग) करना ही उसकी रक्षा करना है। जैसे तालाब मे भरे पानी को निकालने से ही उसकी रक्षा होती है।
क्रमशः ...
Join 🔜 https://t.me/PrashasakSamitiOfficial
🙏🚩🇮🇳🔱🏹🐚🕉️
January 14, 2021
January 14, 2021
Forwarded from पुरुषोत्तमः॥ Purushothaman AJ (Bharatam).
हरिःॐ। भृगुवासर-सुप्रभातम्।
आकाशवाण्या अद्यतनप्रातःकालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
आकाशवाण्या अद्यतनप्रातःकालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
January 14, 2021
January 14, 2021
January 15, 2021
Forwarded from पुरुषोत्तमः॥ Purushothaman AJ (Bharatam).
हरिःॐ। शुक्रवासर-सायङ्कालशुभेच्छाः।
आकाशवाण्या अद्यतनसायङ्कालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
आकाशवाण्या अद्यतनसायङ्कालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
January 15, 2021
Forwarded from प्रशासक समिति हिन्दी चैनल
प्रशासक समिति ✊🚩
📒📒📒 वेदपाठन 📒📒📒
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। अष्टम सर्गः ।।
🍃 तदहं यण्टुमिच्छामि शास्त्रदृष्टेन कर्मणा ।
कथं प्राप्स्याम्यहं कामं बुद्धिरत्र विचार्यताम् ॥९॥
⚜️ किन्तु मैं शास्त्र की विधि के अनुसार यज्ञ करना चाहता हूँ। आप लोग सोच विचार कर वतलावें कि हमारी इष्टसिद्धि किस प्रकार हो सकती है ॥ ९॥
🍃 ततः साध्विति तद्वाक्यं ब्राह्मणाः प्रत्यपूजयन्।
वसिष्ठममुखाः सर्वे पार्थिवस्य सुखेरितम्॥१०॥
⚜️ महाराज के यह वचन सुन कर, सब उपस्थित ब्राह्मणों ने महाराज के विचार की प्रशंसा की, और वशिष्ठादि बोले कि, आपने बहुत अच्छा कार्य करना विचारा है ॥१०॥
क्रमशः ...
⚜️ अहिंसा परमोधर्मः धर्म हिंसातथैव च: ⚜️
👉 अहिंसा मनुष्य का परम धर्म है, और धर्म की रक्षा के लिए हिंसा करना उससे भी श्रेष्ठ है..!!
🤺 जब जब धर्म (सत्य) पर संकट आये तब तब तुम शस्त्र उठाना ⚔️
⛳ जय श्री राम 🏹
Join 🔜 https://t.me/PrashasakSamitiOfficial
🙏🚩🇮🇳🔱🏹🐚🕉️
📒📒📒 वेदपाठन 📒📒📒
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। अष्टम सर्गः ।।
🍃 तदहं यण्टुमिच्छामि शास्त्रदृष्टेन कर्मणा ।
कथं प्राप्स्याम्यहं कामं बुद्धिरत्र विचार्यताम् ॥९॥
⚜️ किन्तु मैं शास्त्र की विधि के अनुसार यज्ञ करना चाहता हूँ। आप लोग सोच विचार कर वतलावें कि हमारी इष्टसिद्धि किस प्रकार हो सकती है ॥ ९॥
🍃 ततः साध्विति तद्वाक्यं ब्राह्मणाः प्रत्यपूजयन्।
वसिष्ठममुखाः सर्वे पार्थिवस्य सुखेरितम्॥१०॥
⚜️ महाराज के यह वचन सुन कर, सब उपस्थित ब्राह्मणों ने महाराज के विचार की प्रशंसा की, और वशिष्ठादि बोले कि, आपने बहुत अच्छा कार्य करना विचारा है ॥१०॥
क्रमशः ...
⚜️ अहिंसा परमोधर्मः धर्म हिंसातथैव च: ⚜️
👉 अहिंसा मनुष्य का परम धर्म है, और धर्म की रक्षा के लिए हिंसा करना उससे भी श्रेष्ठ है..!!
🤺 जब जब धर्म (सत्य) पर संकट आये तब तब तुम शस्त्र उठाना ⚔️
⛳ जय श्री राम 🏹
Join 🔜 https://t.me/PrashasakSamitiOfficial
🙏🚩🇮🇳🔱🏹🐚🕉️
January 15, 2021
नमोनमः
दिनाङ्कः -१६.१.२०२१
___________________________________
अद्यतनं पञ्चाङ्गम्
शार्वरी-संवत्सरः उत्तरायणम् हेमन्त-ऋतुः
पुष्य-मासः शुक्ल-पक्षः तृतीया-तिथिः
शतभिषा-नक्षत्रम् शनिवासरः
व्यातीपात-योगः गर-करणम्
सौर : मकर-मासः : दिनम्-3 उत्तराषाढ़-नक्षत्रम् : तृतीयः-पादः
ग्रेगोरियन् : जनवरी-16
__________________________________
६३५ . ।। आभाति ।।
निजाशयवदाभाति
पुंसां चित्ते पराशयः ।
प्रतिमा मुखचन्द्रस्य
कृपाणे याति दीर्घताम् ।।
~मनुष्य के स्वयं के चित्त में जैसा भाव होता है , वैसा ही भाव उसे दुसरों में दिखाई देता हैं । चंद्र के सुंदर मुख का प्रतिबिंब भी तलवार में लंबा दिखता हैं ।
~The longing of others is reflected in the consciousness of an individual according to his own mind . The reflection of the face in sword is but lengthwise .
__________________________________
संस्कृत वार्ताः
मुख्यवार्ताः
●प्रधानमन्त्री श्रीनरेन्द्र मोदी विश्वस्य बृहत्तमं-कोविडमसूरणा-ऽभियानम् अद्य प्रातः दृश्यप्रणाल्या प्रारभते।-श्रव्य- • देशे कोविडपरिमिता -त्रि-पञ्च-दशमलव-महामारीतः अद्यावधि स्वस्थतामुपगतानां जनानां प्रतिशतता प्रव्ध्य सम्प्रति संवृत्ताऽस्ति।
●केन्द्रप्रशासनस्य चक्रीयं-कृषकसंघटनस्य च मध्ये नवम ,सम्भाषणं गतदिवसे नवदिल्ल्यां सम्पन्नम्। अग्रिमचक्रीयं सम्भाषणं - मासस्यास्य उनविंशे दिनांके पुनरायोजयिष्यते।
●भारतक्षेत्रेषु विमर्श विहितवन्तौ।-सहयोग-समेतेषु नैकेषु पारस्परिक सुरक्षा-अर्थव्यवस्था-देशौ सम्पर्क-नेपाल-
__________________________________
कोविडोपनिंग्
प्रियाः पाठकाः कोविड् नाइन्टीन् इति वैश्विक संक्रमणं विरुध्य राष्ट्रं ऐक्यभावनया युध्यते। भवन्तोऽपि संक्रमण इदं परास्तुं सन्नद्धाः भवन्तु। मुखनासिकाच्छादकं, सामाजिकदौर्यानुपालनं, पाणिपाद-प्रक्षालनञ्च इति उपायत्रयं सर्वदैव अवधारयन्तु। यतोहि यावन्न औषधं तावन्न शैथिल्यम्।
__________________________________
कोविड्-स्वस्थजनप्रतिशतता
देशे कोविड-महामारीतः अद्यावधि स्वस्थतामुपगतानां जनानां प्रतिशतता प्रवध्ध्य सम्प्रति षण्णवति-दशमलब-पञ्च-त्रि- परिमिता संवृत्ताऽस्ति। भारतं कोविड्-महामार्याः प्रशमनाभियानस्य दिशि तीव्रगत्या पदं धत्ते। विगतासु चतुर्विंशति-होरासु देशे कोविड- संक्रमणस्य नृतन-प्रकरणानि सार्ध-पञ्च-सहस्र-प्रायाणि समक्षमायातानि, केवलम् एकनवत्यधिकाः शतं जनाश्च मृत्युमुपगताः।
__________________________________
कोविड्-स्वस्थजनप्रतिशतता
देशे कोविड-महामारीतः अद्यावधि स्वस्थतामुपगतानां जनानां प्रतिशतता प्रवध्ध्य सम्प्रति षण्णवति-दशमलब-पञ्च-त्रि- परिमिता संवृत्ताऽस्ति। भारतं कोविड्-महामार्याः प्रशमनाभियानस्य दिशि तीव्रगत्या पदं धत्ते। विगतासु चतुर्विंशति-होरासु देशे कोविड- संक्रमणस्य नृतन-प्रकरणानि सार्ध-पञ्च-सहस्र-प्रायाणि समक्षमायातानि, केवलम् एकनवत्यधिकाः शतं जनाश्च मृत्युमुपगताः।
__________________________________
भारतम्-नपालः
भारत-नेपाल-देशौ सम्पर्क-अर्थव्यवस्था-सुरक्षा-समेतेषु नैकेषु पारस्परिक सहयोग-क्षेत्रेषु विमर्श विहितवन्तौ। भारत-नेपाल- संयुक्तायोगस्य गतदिने नवदिल्ल्यां संपन्ने षष्ठे मन्त्रणोपवेशने विदेशमन्त्री डॉ. एस्. जयशंकरः, नेपालस्थः तत्समकक्षः प्रदीप कुमार श्याबली च संयुक्तरूपेण आध्यक्ष्यं निर्व्यढबन्तौ। उपवेशने देशद्वय-मध्ये बहूद्देश्यीय-सहयोगस्य सकलेष्वपि पक्षेषु विचारणा-पुरस्सरं पारस्परिक-मैत्री-सम्बन्धस्य भूयोऽपि प्रगाढता-सम्पादनार्थं सम्भावितोपायानां सविस्तरं चर्चा संजाता।
__________________________________
||इति वार्ताः||
दिनाङ्कः -१६.१.२०२१
___________________________________
अद्यतनं पञ्चाङ्गम्
शार्वरी-संवत्सरः उत्तरायणम् हेमन्त-ऋतुः
पुष्य-मासः शुक्ल-पक्षः तृतीया-तिथिः
शतभिषा-नक्षत्रम् शनिवासरः
व्यातीपात-योगः गर-करणम्
सौर : मकर-मासः : दिनम्-3 उत्तराषाढ़-नक्षत्रम् : तृतीयः-पादः
ग्रेगोरियन् : जनवरी-16
__________________________________
६३५ . ।। आभाति ।।
निजाशयवदाभाति
पुंसां चित्ते पराशयः ।
प्रतिमा मुखचन्द्रस्य
कृपाणे याति दीर्घताम् ।।
~मनुष्य के स्वयं के चित्त में जैसा भाव होता है , वैसा ही भाव उसे दुसरों में दिखाई देता हैं । चंद्र के सुंदर मुख का प्रतिबिंब भी तलवार में लंबा दिखता हैं ।
~The longing of others is reflected in the consciousness of an individual according to his own mind . The reflection of the face in sword is but lengthwise .
__________________________________
संस्कृत वार्ताः
मुख्यवार्ताः
●प्रधानमन्त्री श्रीनरेन्द्र मोदी विश्वस्य बृहत्तमं-कोविडमसूरणा-ऽभियानम् अद्य प्रातः दृश्यप्रणाल्या प्रारभते।-श्रव्य- • देशे कोविडपरिमिता -त्रि-पञ्च-दशमलव-महामारीतः अद्यावधि स्वस्थतामुपगतानां जनानां प्रतिशतता प्रव्ध्य सम्प्रति संवृत्ताऽस्ति।
●केन्द्रप्रशासनस्य चक्रीयं-कृषकसंघटनस्य च मध्ये नवम ,सम्भाषणं गतदिवसे नवदिल्ल्यां सम्पन्नम्। अग्रिमचक्रीयं सम्भाषणं - मासस्यास्य उनविंशे दिनांके पुनरायोजयिष्यते।
●भारतक्षेत्रेषु विमर्श विहितवन्तौ।-सहयोग-समेतेषु नैकेषु पारस्परिक सुरक्षा-अर्थव्यवस्था-देशौ सम्पर्क-नेपाल-
__________________________________
कोविडोपनिंग्
प्रियाः पाठकाः कोविड् नाइन्टीन् इति वैश्विक संक्रमणं विरुध्य राष्ट्रं ऐक्यभावनया युध्यते। भवन्तोऽपि संक्रमण इदं परास्तुं सन्नद्धाः भवन्तु। मुखनासिकाच्छादकं, सामाजिकदौर्यानुपालनं, पाणिपाद-प्रक्षालनञ्च इति उपायत्रयं सर्वदैव अवधारयन्तु। यतोहि यावन्न औषधं तावन्न शैथिल्यम्।
__________________________________
कोविड्-स्वस्थजनप्रतिशतता
देशे कोविड-महामारीतः अद्यावधि स्वस्थतामुपगतानां जनानां प्रतिशतता प्रवध्ध्य सम्प्रति षण्णवति-दशमलब-पञ्च-त्रि- परिमिता संवृत्ताऽस्ति। भारतं कोविड्-महामार्याः प्रशमनाभियानस्य दिशि तीव्रगत्या पदं धत्ते। विगतासु चतुर्विंशति-होरासु देशे कोविड- संक्रमणस्य नृतन-प्रकरणानि सार्ध-पञ्च-सहस्र-प्रायाणि समक्षमायातानि, केवलम् एकनवत्यधिकाः शतं जनाश्च मृत्युमुपगताः।
__________________________________
कोविड्-स्वस्थजनप्रतिशतता
देशे कोविड-महामारीतः अद्यावधि स्वस्थतामुपगतानां जनानां प्रतिशतता प्रवध्ध्य सम्प्रति षण्णवति-दशमलब-पञ्च-त्रि- परिमिता संवृत्ताऽस्ति। भारतं कोविड्-महामार्याः प्रशमनाभियानस्य दिशि तीव्रगत्या पदं धत्ते। विगतासु चतुर्विंशति-होरासु देशे कोविड- संक्रमणस्य नृतन-प्रकरणानि सार्ध-पञ्च-सहस्र-प्रायाणि समक्षमायातानि, केवलम् एकनवत्यधिकाः शतं जनाश्च मृत्युमुपगताः।
__________________________________
भारतम्-नपालः
भारत-नेपाल-देशौ सम्पर्क-अर्थव्यवस्था-सुरक्षा-समेतेषु नैकेषु पारस्परिक सहयोग-क्षेत्रेषु विमर्श विहितवन्तौ। भारत-नेपाल- संयुक्तायोगस्य गतदिने नवदिल्ल्यां संपन्ने षष्ठे मन्त्रणोपवेशने विदेशमन्त्री डॉ. एस्. जयशंकरः, नेपालस्थः तत्समकक्षः प्रदीप कुमार श्याबली च संयुक्तरूपेण आध्यक्ष्यं निर्व्यढबन्तौ। उपवेशने देशद्वय-मध्ये बहूद्देश्यीय-सहयोगस्य सकलेष्वपि पक्षेषु विचारणा-पुरस्सरं पारस्परिक-मैत्री-सम्बन्धस्य भूयोऽपि प्रगाढता-सम्पादनार्थं सम्भावितोपायानां सविस्तरं चर्चा संजाता।
__________________________________
||इति वार्ताः||
January 15, 2021
Forwarded from प्रशासक समिति हिन्दी चैनल
January 15, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ सप्तम अध्याय
♦️श्लोक :- १५
यस्याअ्र्थस्तस्य मित्राणि अस्याअ्र्थाः बान्धवाः।
यस्याअ्र्थाः स पुमांल्लोकेयस्याअ्र्थाः स च पण्डितः।।१५।।
♦️भावार्थ - जिसके पास धन है, लोग स्वयं ही उसके दोस्त बन जाते हैं। बन्धु-बान्धव भी उसके सगे होते हैं। जिसके पास सम्पत्ति है वही विद्वान और यशस्वी माना जाता है। धनी को ही लोग पण्डित भी मानते हैं।
#chanakya
✒️ सप्तम अध्याय
♦️श्लोक :- १५
यस्याअ्र्थस्तस्य मित्राणि अस्याअ्र्थाः बान्धवाः।
यस्याअ्र्थाः स पुमांल्लोकेयस्याअ्र्थाः स च पण्डितः।।१५।।
♦️भावार्थ - जिसके पास धन है, लोग स्वयं ही उसके दोस्त बन जाते हैं। बन्धु-बान्धव भी उसके सगे होते हैं। जिसके पास सम्पत्ति है वही विद्वान और यशस्वी माना जाता है। धनी को ही लोग पण्डित भी मानते हैं।
#chanakya
January 15, 2021
January 15, 2021
Forwarded from पुरुषोत्तमः॥ Purushothaman AJ (Bharatam).
हरिःॐ। स्थिरवासर-सुप्रभातम्।
आकाशवाण्या अद्यतनप्रातःकालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
आकाशवाण्या अद्यतनप्रातःकालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
January 15, 2021
January 15, 2021
January 15, 2021
Join the linked discussion group of Samskrta Samvadah by either Clicking on the 💬
like icon in channel info or Clicking on the below link for regular
discussions about the posts in this channel and to express your
opinions.
https://t.me/joinchat/WHobLGBPBdzfUWAO
https://t.me/joinchat/WHobLGBPBdzfUWAO
Telegram
संस्कृत संवादस्य गणः
संस्कृत संवाद का गण जिसमें संस्कृत संवाद चैनल की चर्चा होगी
Network
https://t.me/samvadah/11287
Network
https://t.me/samvadah/11287
January 15, 2021
January 15, 2021
16.1.21आज
का वेदमंत्र, अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा, प्रचारित आर्य
जितेंद्र भाटिया द्वारा, ऑडियो रिकॉर्डिंग सुकांत आर्य द्वारा🙏💐
किं ते कृण्वन्ति कीकटेषु गावो नाशिरं दुह्रे न तपन्ति घर्मम्।
आ नो भर प्रमगन्दस्य वेदो नैचाशाखं मघवन्रन्धया नः॥ ऋग्वेद ३-५३-१४॥🙏💐
यज्ञ आदि से भला क्या लाभ है ? ऐसा सोचने वालों के पास गायें भला क्या करेंगी ? यदि मनुष्य यज्ञनिक कार्य नहीं करते, तो उनके लिए दूध और घी व्यर्थ है। लोगों का खून चूस कर धन कमाने वाले नीचों का धन चला जाए। राजा को ऐसे नीच धन वालों से धन छीन लेना चाहिए।🙏💐
The people who think that What is the benefit from Yajana etc. (working for the benefit of others) ? What will the cows do to those who think like this ? If humans do not do Yajnaic work, then Milk and Ghee are of no use to them. Let the wealth of the despicers who earn money by sucking the blood of people go away. The king should take away wealth from such lowly people. (Rig Veda 3-53-14)🙏💐#rgveda🙏💐
किं ते कृण्वन्ति कीकटेषु गावो नाशिरं दुह्रे न तपन्ति घर्मम्।
आ नो भर प्रमगन्दस्य वेदो नैचाशाखं मघवन्रन्धया नः॥ ऋग्वेद ३-५३-१४॥🙏💐
यज्ञ आदि से भला क्या लाभ है ? ऐसा सोचने वालों के पास गायें भला क्या करेंगी ? यदि मनुष्य यज्ञनिक कार्य नहीं करते, तो उनके लिए दूध और घी व्यर्थ है। लोगों का खून चूस कर धन कमाने वाले नीचों का धन चला जाए। राजा को ऐसे नीच धन वालों से धन छीन लेना चाहिए।🙏💐
The people who think that What is the benefit from Yajana etc. (working for the benefit of others) ? What will the cows do to those who think like this ? If humans do not do Yajnaic work, then Milk and Ghee are of no use to them. Let the wealth of the despicers who earn money by sucking the blood of people go away. The king should take away wealth from such lowly people. (Rig Veda 3-53-14)🙏💐#rgveda🙏💐
January 16, 2021
कुतः सेवाविहीनानां ।
चामरोद्धूतसम्पदः ।।
उद्दण्डधवलच्छत्रं ।
वाजिवारणवाहिनी ।। 275/029 ।।
अर्थः-
सेवा या कार्य न करनेवाले कामचोर को चामर के झूले की संपत्ती कहाँ, ऊंची लकडी वाली सफेद छतरी का लाभ कहाँ तथा घोडे और हाथियों पर बैठने की नसीब कहाँ । अर्थात् सेवा करनेवालों की संपत्ती बढती है, सेवा न करनेवाला धनहीन होता है ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಕುತಃ ಸೇವಾವಿಹೀನಾನಾಂ |
ಚಾಮರೋದ್ಧೂತಸಂಪದಃ ||
ಉದ್ದಂಡಧವಲಚ್ಛತ್ರಂ |
ವಾಜಿವಾರಣವಾಹಿನೀ 275/028
ಅರ್ಥಃ-
ಸೇವೆಯನ್ನು ಯಾ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಮಾಡದ ಸೋಮಾರಿಗೆ ಚಾಮರ ಬೀಸಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ವೈಭವವೆಲ್ಲಿ..? ಉದ್ದವಾದ ಬಿಳಿ ಕೊಡೆಯ ವೈಭವವೆಲ್ಲ..?? ಹಾಗೂ ಕುದುರೆ ಮತ್ತು ಆನೆಯ ವಾಹನದ ಸೊಬಗೆಲ್ಲಿ..??? ಎಂದರೆ ಸೇವೆ ಮಾಡದವನಿಗೆ ಸಂಪತ್ತು ಸಿಗುವುದಿಲ್ಲ. ಕ್ರಿಯಾಶೀಲನು ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಗಳಿಸಿ ಭೋಗಿಸುತ್ತಾನೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
kutah sEvAvihInAnAm |
chAmarOddhUtasampadah ||
uddanDadhavalachchhatram |
vAjivAraNavAhinI 275/028
MEANING:-
Where can an inactive gets previlege of the wind blown out of Chaamara...?, the white umbrella upheld with a long stick..?? And the mount of elephants and horses..??? Means an active person can earn wealth and gets all the previleges not accessed by a lazy or inactive person.
Om namO bhagavatE hayAsyAya // #subhashitam
चामरोद्धूतसम्पदः ।।
उद्दण्डधवलच्छत्रं ।
वाजिवारणवाहिनी ।। 275/029 ।।
अर्थः-
सेवा या कार्य न करनेवाले कामचोर को चामर के झूले की संपत्ती कहाँ, ऊंची लकडी वाली सफेद छतरी का लाभ कहाँ तथा घोडे और हाथियों पर बैठने की नसीब कहाँ । अर्थात् सेवा करनेवालों की संपत्ती बढती है, सेवा न करनेवाला धनहीन होता है ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಕುತಃ ಸೇವಾವಿಹೀನಾನಾಂ |
ಚಾಮರೋದ್ಧೂತಸಂಪದಃ ||
ಉದ್ದಂಡಧವಲಚ್ಛತ್ರಂ |
ವಾಜಿವಾರಣವಾಹಿನೀ
ಅರ್ಥಃ-
ಸೇವೆಯನ್ನು ಯಾ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಮಾಡದ ಸೋಮಾರಿಗೆ ಚಾಮರ ಬೀಸಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ವೈಭವವೆಲ್ಲಿ..? ಉದ್ದವಾದ ಬಿಳಿ ಕೊಡೆಯ ವೈಭವವೆಲ್ಲ..?? ಹಾಗೂ ಕುದುರೆ ಮತ್ತು ಆನೆಯ ವಾಹನದ ಸೊಬಗೆಲ್ಲಿ..??? ಎಂದರೆ ಸೇವೆ ಮಾಡದವನಿಗೆ ಸಂಪತ್ತು ಸಿಗುವುದಿಲ್ಲ. ಕ್ರಿಯಾಶೀಲನು ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಗಳಿಸಿ ಭೋಗಿಸುತ್ತಾನೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
kutah sEvAvihInAnAm |
chAmarOddhUtasampadah ||
uddanDadhavalachchhatram |
vAjivAraNavAhinI
MEANING:-
Where can an inactive gets previlege of the wind blown out of Chaamara...?, the white umbrella upheld with a long stick..?? And the mount of elephants and horses..??? Means an active person can earn wealth and gets all the previleges not accessed by a lazy or inactive person.
Om namO bhagavatE hayAsyAya // #subhashitam
January 16, 2021
प्रशासक समिति ✊🚩
📒📒📒 वेदपाठन 📒📒📒
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। अष्टम सर्गः ।।
🍃 कचुश्च परमप्रीताः सर्वे दशरथं वचः।
संभाराः संत्रियन्तां ते तुरगश्च विम्रुच्यताम् ॥११॥
⚜️ व सब अत्यन्त प्रसन्न हो महाराज से बोले कि, यज्ञी सामग्री एकत्र करके घोड़ा छोड़िये ॥११॥
🍃सरथ्वाश्चोत्तरे तीरे यज्ञभूमिर्विधीयताम् ।
सर्वथा प्राप्स्यसे पुत्रानभिप्रेतांश्च पार्थिव।।१२।।
⚜️ सरयू नदी के उत्तर तट पर यज्ञमण्डप वनतराइये । हे राजन् ! ऐसा करने से आपका पुत्र प्राप्ति का मनोरथ अवश्य पूरा होगा॥१२॥
क्रमशः ... #ramayan
🙏🚩🇮🇳🔱🏹🐚🕉️
📒📒📒 वेदपाठन 📒📒📒
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। अष्टम सर्गः ।।
🍃 कचुश्च परमप्रीताः सर्वे दशरथं वचः।
संभाराः संत्रियन्तां ते तुरगश्च विम्रुच्यताम् ॥११॥
⚜️ व सब अत्यन्त प्रसन्न हो महाराज से बोले कि, यज्ञी सामग्री एकत्र करके घोड़ा छोड़िये ॥११॥
🍃सरथ्वाश्चोत्तरे तीरे यज्ञभूमिर्विधीयताम् ।
सर्वथा प्राप्स्यसे पुत्रानभिप्रेतांश्च पार्थिव।।१२।।
⚜️ सरयू नदी के उत्तर तट पर यज्ञमण्डप वनतराइये । हे राजन् ! ऐसा करने से आपका पुत्र प्राप्ति का मनोरथ अवश्य पूरा होगा॥१२॥
क्रमशः ... #ramayan
🙏🚩🇮🇳🔱🏹🐚🕉️
January 16, 2021
January 16, 2021
Forwarded from पुरुषोत्तमः॥ Purushothaman AJ (Bharatam).
हरिःॐ। शनिवासर-सायङ्कालशुभेच्छाः।
आकाशवाण्या अद्यतनसायङ्कालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
आकाशवाण्या अद्यतनसायङ्कालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
January 16, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ सप्तम अध्याय
♦️श्लोक :- १६
स्वर्गस्थितानामिह जीवलोके चत्वारि चिह्नानि वसन्ति देहे।
दानप्रसंगो मधुरा च वाणी देवार्चनं ब्राह्मणतर्पणं च ।।१६।।
♦️भावार्थ - स्वर्ग से धरती पर आने वाले दैवीय लोगों में ये चार गुण मुख्य तौर पर पाए जाते हैं - दान देने में रुझान, मीठी बोली, भगवान के प्रति निष्ठा और ब्रह्मज्ञानियों को तृप्त करने का यत्न।
#chanakya
✒️ सप्तम अध्याय
♦️श्लोक :- १६
स्वर्गस्थितानामिह जीवलोके चत्वारि चिह्नानि वसन्ति देहे।
दानप्रसंगो मधुरा च वाणी देवार्चनं ब्राह्मणतर्पणं च ।।१६।।
♦️भावार्थ - स्वर्ग से धरती पर आने वाले दैवीय लोगों में ये चार गुण मुख्य तौर पर पाए जाते हैं - दान देने में रुझान, मीठी बोली, भगवान के प्रति निष्ठा और ब्रह्मज्ञानियों को तृप्त करने का यत्न।
#chanakya
January 16, 2021
Forwarded from प्रशासक समिति हिन्दी चैनल
January 16, 2021
January 16, 2021
Forwarded from पुरुषोत्तमः॥ Purushothaman AJ (Bharatam).
हरिःॐ। भानुवासर-सुप्रभातम्।
आकाशवाण्या अद्यतनप्रातःकालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
आकाशवाण्या अद्यतनप्रातःकालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
January 16, 2021
January 16, 2021
January 16, 2021
नमोनमः
दिनाङ्कः -१७.१.२०२१
___________________________________
अद्यतनं पञ्चाङ्गम्
शार्वरी-संवत्सरः उत्तरायणम् हेमन्त-ऋतुः
पुष्य-मासः शुक्ल-पक्षः चतुर्थी-तिथिः
शतभिषा-नक्षत्रम् रविवासरः
वरीयान-योगः विष्टि-करणम्
सौर : मकर-मासः : दिनम्-4 उत्तराषाढ़-नक्षत्रम् : तृतीयः-पादः
ग्रेगोरियन् : जनवरी-17
__________________________________
६३६ . ।। रिक्तपाणि ।।
रिक्तपाणिर्न पश्येत्
*राजानं देवतां गुरुम् ।**
दैवज्ञं भिषजं मित्रं
फलेन फलमादिशेत् ॥
~ राजा , देव , गुरु , ज्योतिषि , वैद्य और मित्र इन के यहाँ खाली हाथ नहीं जाना चाहियें । कुछ वस्तु या फल देकर उस का फल प्राप्त करना चाहियें ।
~ One should not go empty handed to see the king , God , preceptor , priest , son and friend . A gift could always beget a gift .
__________________________________
मुख्य वार्ताः
●प्रधानमन्त्री श्रीनरेन्द्र मोदी देशस्य विभिन्न क्षेत्रैः सह गुजरातस्य केवड़िया-क्षेत्रं योजवन्ति अष्टौ रेल्-यानानि अद्य दृश्य-श्रव्य- प्रणाल्या ध्वजं प्रद्श्य प्रस्थापयिष्यति।
●चिरात् प्रतीक्षित, जगतो महत्तमं कोविइ्-मसूरणाऽभियानं गतदिवसे प्रधानमन्त्रिणा समारब्धम्।
●प्रधानमन्त्रिणा देशे उद्यमितायाः प्रोत्साहनार्थं सहस्र-कोटि-रूप्यकाणां स्टार्ट अप- इण्डिया-बीजकोष-योजनायाः समुद्धोषणा विहिता। ●ब्रिस्वन्-क्रिकेट-निकष-स्पर्धायाः तृतीय-दिवसे भारतेन स्वीय-प्रथम-पाल्याम् इदानीं यावत् क्रीडक-त्रयस्य हानि-पुरस्सरं सप्त विंशत्यधिकाः शतं धावनांकाः अर्जिताः।
__________________________________
प्रधानमन्त्री-केवड़िया
प्रधानमन्त्री श्रीनरेन्द्र मोदी देशस्य विभिन्न क्षेत्रैः सह गुजरातस्य केवड़िया-क्षेत्र योजयन्ति अष्टौ रेल्-यानानि अद्य दृश्य-श्रव्य प्रणाल्या ध्वजं प्रदर्श्य प्रस्थापयिष्यति। अवसरेऽस्मिन् श्रीमोदिना गुजरातस्य नैकाः अन्याः अपि रेल-परियोजनाः समुद्धाटयिष्यन्ते। उद्घाटन-क्षणे गुजरातप्रदेशस्य मुख्यमन्त्री विजय रूपाणी, केन्द्रीय रेलमन्त्री पीयूष गोयलश्च समुपस्थितौ भविष्यतः।
__________________________________
कोविड्-मसूरणम्
चिरात् प्रतीक्षित, जगतो महत्तम कोविड्-मसूरणाऽभियानं गतदिवसे प्रधानमन्त्रिणा समारब्धम्। दृश्य-श्रव्य-प्रणालिकया अभियानस्य शुभारम्भं विदधानः श्रीमोदी न्यगादीत् यद् भारतस्य कोविड्-मसूरणाऽभियानं मानवीय-सिद्धान्तेषु आधारितं विद्यते। तनोदीरितं यन्मसूरणमिदं तेषां जनानां शरीरिषु प्रथमतया विधास्यते, ये सम्प्रति समधिकतया संक्रमण-संकट संमुखीकुर्वाणाः सन्ति। विगतेभ्यो नैकमासेभ्यः कोविड-मसूरणस्थ निर्माणे संलग्नान् वैज्ञानिकान् मुक्तकण्ठं प्रशंसन् प्रधानमन्त्री प्रावोचत् यद् भारतीयं कोविड- मसूरणं बैदेशिकेभ्यः कोविड-मसूरणेभ्यः अल्पार्ंतरं विद्यते, परम् अस्य गुणवत्ता न खलु कुतश्चिदपि न्यूनतराऽस्ति।
__________________________________
कोविड्-प्रतिशतता
अत्रान्तरे, देशे कोविड-ऊन-विंशति-महामारी-तः स्वस्थीभूतानां जनानां प्रतिशतता प्रवर्ध्य सम्प्रति षण्णवति-दशमलव-पञ्च घट्-परिमिता संवृत्ताऽस्ति। विगते अहोरात्रे पादोन-सप्तदश-सहस्र जनाः कोविड-महारोगाद् निमुक्ताः, पञ्चदश-सहस्र-प्रायाणि नूतन संक्रमण-प्रकरणानि च प्रत्यक्षमायातानि, सपाद-द्विशतं जनाश्च रोगेणैतेन मृत्युमुपगताः संसूचिताः।
__________________________________
प्र.म.-स्टार्टअपबीजकोषयोजना
प्रधानमन्त्रिणा देशे उद्यमितायाः प्रोत्साहनार्थ सहस-कोटि-रूप्यकाणां स्टार्ट अप- इण्डिया-बीजकोष-योजनायाः समुद्धोषणा विहिता। स्टार्टअप-इण्डियाऽ भियानमधिकृत्य ह्यः प्रकल्पिते अन्ताराष्ट्रिय-समलने श्रीमोदी स्पष्टमकरोत् यद् उद्यमिनां कृते प्रारम्भिक-स्तरे मूलधनानां सरलतया उपलम्भनं परमावश्यकं विद्यते।
__________________________________
क्रिकेट
ब्रिस्वन्-क्रिकेट्-निकष-स्पर्धायाः तृतीय-दिवसे भारतेन स्वीय-प्रथम-पाल्याम् इदानीं यावत् क्रीडक-ऋ्रयस्य हानि-पुरस्सरं सप्त विंशत्यधिकाः शतं धावनांकाः अर्जिताः। ततः पूर्वम् आतिथेयेन आस्ट्रेलिया-दलेन स्वीय-प्रथमपाल्यां संकलय्य ऊनसम्त्यधिकाः त्रिशतं धावनांकाः अर्जिताः आसन्।
__________________________________
||इति वार्ताः||
दिनाङ्कः -१७.१.२०२१
___________________________________
अद्यतनं पञ्चाङ्गम्
शार्वरी-संवत्सरः उत्तरायणम् हेमन्त-ऋतुः
पुष्य-मासः शुक्ल-पक्षः चतुर्थी-तिथिः
शतभिषा-नक्षत्रम् रविवासरः
वरीयान-योगः विष्टि-करणम्
सौर : मकर-मासः : दिनम्-4 उत्तराषाढ़-नक्षत्रम् : तृतीयः-पादः
ग्रेगोरियन् : जनवरी-17
__________________________________
६३६ . ।। रिक्तपाणि ।।
रिक्तपाणिर्न पश्येत्
*राजानं देवतां गुरुम् ।**
दैवज्ञं भिषजं मित्रं
फलेन फलमादिशेत् ॥
~ राजा , देव , गुरु , ज्योतिषि , वैद्य और मित्र इन के यहाँ खाली हाथ नहीं जाना चाहियें । कुछ वस्तु या फल देकर उस का फल प्राप्त करना चाहियें ।
~ One should not go empty handed to see the king , God , preceptor , priest , son and friend . A gift could always beget a gift .
__________________________________
मुख्य वार्ताः
●प्रधानमन्त्री श्रीनरेन्द्र मोदी देशस्य विभिन्न क्षेत्रैः सह गुजरातस्य केवड़िया-क्षेत्रं योजवन्ति अष्टौ रेल्-यानानि अद्य दृश्य-श्रव्य- प्रणाल्या ध्वजं प्रद्श्य प्रस्थापयिष्यति।
●चिरात् प्रतीक्षित, जगतो महत्तमं कोविइ्-मसूरणाऽभियानं गतदिवसे प्रधानमन्त्रिणा समारब्धम्।
●प्रधानमन्त्रिणा देशे उद्यमितायाः प्रोत्साहनार्थं सहस्र-कोटि-रूप्यकाणां स्टार्ट अप- इण्डिया-बीजकोष-योजनायाः समुद्धोषणा विहिता। ●ब्रिस्वन्-क्रिकेट-निकष-स्पर्धायाः तृतीय-दिवसे भारतेन स्वीय-प्रथम-पाल्याम् इदानीं यावत् क्रीडक-त्रयस्य हानि-पुरस्सरं सप्त विंशत्यधिकाः शतं धावनांकाः अर्जिताः।
__________________________________
प्रधानमन्त्री-केवड़िया
प्रधानमन्त्री श्रीनरेन्द्र मोदी देशस्य विभिन्न क्षेत्रैः सह गुजरातस्य केवड़िया-क्षेत्र योजयन्ति अष्टौ रेल्-यानानि अद्य दृश्य-श्रव्य प्रणाल्या ध्वजं प्रदर्श्य प्रस्थापयिष्यति। अवसरेऽस्मिन् श्रीमोदिना गुजरातस्य नैकाः अन्याः अपि रेल-परियोजनाः समुद्धाटयिष्यन्ते। उद्घाटन-क्षणे गुजरातप्रदेशस्य मुख्यमन्त्री विजय रूपाणी, केन्द्रीय रेलमन्त्री पीयूष गोयलश्च समुपस्थितौ भविष्यतः।
__________________________________
कोविड्-मसूरणम्
चिरात् प्रतीक्षित, जगतो महत्तम कोविड्-मसूरणाऽभियानं गतदिवसे प्रधानमन्त्रिणा समारब्धम्। दृश्य-श्रव्य-प्रणालिकया अभियानस्य शुभारम्भं विदधानः श्रीमोदी न्यगादीत् यद् भारतस्य कोविड्-मसूरणाऽभियानं मानवीय-सिद्धान्तेषु आधारितं विद्यते। तनोदीरितं यन्मसूरणमिदं तेषां जनानां शरीरिषु प्रथमतया विधास्यते, ये सम्प्रति समधिकतया संक्रमण-संकट संमुखीकुर्वाणाः सन्ति। विगतेभ्यो नैकमासेभ्यः कोविड-मसूरणस्थ निर्माणे संलग्नान् वैज्ञानिकान् मुक्तकण्ठं प्रशंसन् प्रधानमन्त्री प्रावोचत् यद् भारतीयं कोविड- मसूरणं बैदेशिकेभ्यः कोविड-मसूरणेभ्यः अल्पार्ंतरं विद्यते, परम् अस्य गुणवत्ता न खलु कुतश्चिदपि न्यूनतराऽस्ति।
__________________________________
कोविड्-प्रतिशतता
अत्रान्तरे, देशे कोविड-ऊन-विंशति-महामारी-तः स्वस्थीभूतानां जनानां प्रतिशतता प्रवर्ध्य सम्प्रति षण्णवति-दशमलव-पञ्च घट्-परिमिता संवृत्ताऽस्ति। विगते अहोरात्रे पादोन-सप्तदश-सहस्र जनाः कोविड-महारोगाद् निमुक्ताः, पञ्चदश-सहस्र-प्रायाणि नूतन संक्रमण-प्रकरणानि च प्रत्यक्षमायातानि, सपाद-द्विशतं जनाश्च रोगेणैतेन मृत्युमुपगताः संसूचिताः।
__________________________________
प्र.म.-स्टार्टअपबीजकोषयोजना
प्रधानमन्त्रिणा देशे उद्यमितायाः प्रोत्साहनार्थ सहस-कोटि-रूप्यकाणां स्टार्ट अप- इण्डिया-बीजकोष-योजनायाः समुद्धोषणा विहिता। स्टार्टअप-इण्डियाऽ भियानमधिकृत्य ह्यः प्रकल्पिते अन्ताराष्ट्रिय-समलने श्रीमोदी स्पष्टमकरोत् यद् उद्यमिनां कृते प्रारम्भिक-स्तरे मूलधनानां सरलतया उपलम्भनं परमावश्यकं विद्यते।
__________________________________
क्रिकेट
ब्रिस्वन्-क्रिकेट्-निकष-स्पर्धायाः तृतीय-दिवसे भारतेन स्वीय-प्रथम-पाल्याम् इदानीं यावत् क्रीडक-ऋ्रयस्य हानि-पुरस्सरं सप्त विंशत्यधिकाः शतं धावनांकाः अर्जिताः। ततः पूर्वम् आतिथेयेन आस्ट्रेलिया-दलेन स्वीय-प्रथमपाल्यां संकलय्य ऊनसम्त्यधिकाः त्रिशतं धावनांकाः अर्जिताः आसन्।
__________________________________
||इति वार्ताः||
January 16, 2021
Forwarded from 🌺 सूक्तिसिन्धु 🌺
*क्षणे क्षणे यन्नवतामुपैति तदेव रूपं रमणीयतायाः*
.
.
.
जो प्रत्येक क्षण नवीनता को धारण करता है वही रमणीयता का स्वरूप है।
*शिशुपालवधम्4/17*
.
.
.
जो प्रत्येक क्षण नवीनता को धारण करता है वही रमणीयता का स्वरूप है।
*शिशुपालवधम्4/17*
January 16, 2021
January 16, 2021
January 16, 2021
संस्कृत संवादः । Sanskrit Samvadah pinned «Join the linked discussion group of Samskrta Samvadah by either Clicking on the 💬
like icon in channel info or Clicking on the below link for regular
discussions about the posts in this channel and to express your
opinions. https://t.me/joinchat/WHobLGBPBdzfUWAO»
January 16, 2021
शेषाहिवैरिशिवशक्रमनुप्रधान-।
चित्रोरुकर्मरचनं यदपाङ्गलेशम् ।।
आश्रित्य विश्वमखिलं विदधाति धाता ।
श्रीर्यत्कटाक्षबलवत्यजितं नमामि ।।
अर्थः-
जिस श्रीमन्महाविष्णु जी के विशाल मन के सहस्र भाग के एक छोटे से अंश का आश्रय ले कर श्रीचतुर्मुख ब्रह्मा जी शेष सर्प, सर्पों के वैरी गरुड, रुद्र, इंद्र, मनु आदि प्रधान विचित्र देवताओं का निर्माण करने का महत्कार्य तथा समस्त विश्व की रचना करते हैं, माता श्रीमन्महालक्ष्मी जी जिस श्रीमन्महाविष्णु जी की कृपादृष्टी से उन की सेवा करने में समर्थ हुई, ऐसे अजित नाम के श्रीमन्महाविष्णु जी को मैं प्रणाम करता हूँ ।
मूल:- श्रीमदानंदतीर्थभगवत्पादाचार्य जी से विरचित द्वादशस्तोत्राणि ग्रंथ का एक श्लोक
छंद:- उक्ता वसन्ततिलका तभजाः जगौ गः - वसंततिलका वृत्त ।
काल:- 12वीं शताब्दी ।
ಶೇಷಾಹಿವೈರಿಶಿವಶಕ್ರಮನುಪ್ರಧಾನ-|
ಚಿತ್ರೋರುಕರ್ಮರಚನಂ ಯದಪಾಂಗಲೇಶಮ್ ||
ಆಶ್ರಿತ್ಯ ವಿಶ್ವಮಖಿಲಂ ವಿದಧಾತಿ ಧಾತಾ |
ಶ್ರೀರ್ಯತ್ಕಟಾಕ್ಷಬಲವತ್ಯಜಿತಂ ನಮಾಮಿ ||
ಅರ್ಥಃ-
ಶ್ರೀಚತುರ್ಮುಖಬ್ರಹ್ಮದೇವರು ಯಾವ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಿನ ಮನಸ್ಸಿನ ಕೃಪೆಯ ಸಾವಿರದ ಒಂದಂಶದ ಭಾಗವನ್ನು ಆಶ್ರಯಿಸಿ ಶೇಷದೇವರು, ಗರುಡದೇವರು, ರುದ್ರದೇವರು, ಇಂದ್ರದೇವರು, ಮನು ಅಥವಾ ಸೂರ್ಯ ಮುಂತಾದ ವಿಚಿತ್ರಶಕ್ತಿಯುಳ್ಳ ದೇವತೆಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಚಿಸುವ ಮಹತ್ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಧರಿಸಿದರೋ, ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಲಕ್ಷ್ಮೀದೇವಿಯು ಯಾವ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಿನ ಕರುಣೆತುಂಬಿದ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಆತನ ಪಾದ ಸೇವೆ ಮಾಡಲು ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಪಡೆದಳೋ, ಅಂತಹ ಅಜಿತನಾಮಕ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವನ್ನು ನಮಸ್ಕರಿಸುತ್ತೇನೆ.
ಮೂಲ:- ದ್ವಾದಶಸ್ತೋತ್ರಾಣಿ
ಕವಿ:- ಶ್ರೀಮದಾನಂದತೀರ್ಥಭಗವತ್ಪಾದರು
ಕಾಲ:- ಕ್ರಿ.ಶ. 12 ನೇ ಶತಮಾನ
ಛಂದಸ್ಸು:- ವಸಂತತಿಲಕಾ
shEShAhivairishivashakramanupradhAna- |
chitrOrukarmarachanam yadapAngalEsham ||
Ashritya vishwamakhilam vidadhAti dhAtA |
shrIryatkaTAkShabalavatyajitam namAmi ||
MEANING:-
I salute to Shrimanmahavishnu renowned as Ajitha, by whose pitious vision, goddess Shrimanmahalaxmi became able to serve the lotus feet of him, by adopting a fraction of whose complete mind the four headed Lord Brahma creates the great works like creation of whole universe, lord Shesha, Garuda, Rudra, Indra, Manu or Lord Sun etc.
SOURCE:- Dwadasha Stotrani
POET:- ShrimadAnandatIrthabhagavatpAdaru
TIME:- 12th Century AD
METRE:- Vasantatilaka
#Subhashitam
चित्रोरुकर्मरचनं यदपाङ्गलेशम् ।।
आश्रित्य विश्वमखिलं विदधाति धाता ।
श्रीर्यत्कटाक्षबलवत्यजितं नमामि ।।
अर्थः-
जिस श्रीमन्महाविष्णु जी के विशाल मन के सहस्र भाग के एक छोटे से अंश का आश्रय ले कर श्रीचतुर्मुख ब्रह्मा जी शेष सर्प, सर्पों के वैरी गरुड, रुद्र, इंद्र, मनु आदि प्रधान विचित्र देवताओं का निर्माण करने का महत्कार्य तथा समस्त विश्व की रचना करते हैं, माता श्रीमन्महालक्ष्मी जी जिस श्रीमन्महाविष्णु जी की कृपादृष्टी से उन की सेवा करने में समर्थ हुई, ऐसे अजित नाम के श्रीमन्महाविष्णु जी को मैं प्रणाम करता हूँ ।
मूल:- श्रीमदानंदतीर्थभगवत्पादाचार्य जी से विरचित द्वादशस्तोत्राणि ग्रंथ का एक श्लोक
छंद:- उक्ता वसन्ततिलका तभजाः जगौ गः - वसंततिलका वृत्त ।
काल:- 12वीं शताब्दी ।
ಶೇಷಾಹಿವೈರಿಶಿವಶಕ್ರಮನುಪ್ರಧಾನ-|
ಚಿತ್ರೋರುಕರ್ಮರಚನಂ ಯದಪಾಂಗಲೇಶಮ್ ||
ಆಶ್ರಿತ್ಯ ವಿಶ್ವಮಖಿಲಂ ವಿದಧಾತಿ ಧಾತಾ |
ಶ್ರೀರ್ಯತ್ಕಟಾಕ್ಷಬಲವತ್ಯಜಿತಂ ನಮಾಮಿ ||
ಅರ್ಥಃ-
ಶ್ರೀಚತುರ್ಮುಖಬ್ರಹ್ಮದೇವರು ಯಾವ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಿನ ಮನಸ್ಸಿನ ಕೃಪೆಯ ಸಾವಿರದ ಒಂದಂಶದ ಭಾಗವನ್ನು ಆಶ್ರಯಿಸಿ ಶೇಷದೇವರು, ಗರುಡದೇವರು, ರುದ್ರದೇವರು, ಇಂದ್ರದೇವರು, ಮನು ಅಥವಾ ಸೂರ್ಯ ಮುಂತಾದ ವಿಚಿತ್ರಶಕ್ತಿಯುಳ್ಳ ದೇವತೆಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಚಿಸುವ ಮಹತ್ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಧರಿಸಿದರೋ, ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಲಕ್ಷ್ಮೀದೇವಿಯು ಯಾವ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಿನ ಕರುಣೆತುಂಬಿದ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಆತನ ಪಾದ ಸೇವೆ ಮಾಡಲು ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಪಡೆದಳೋ, ಅಂತಹ ಅಜಿತನಾಮಕ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವನ್ನು ನಮಸ್ಕರಿಸುತ್ತೇನೆ.
ಮೂಲ:- ದ್ವಾದಶಸ್ತೋತ್ರಾಣಿ
ಕವಿ:- ಶ್ರೀಮದಾನಂದತೀರ್ಥಭಗವತ್ಪಾದರು
ಕಾಲ:- ಕ್ರಿ.ಶ. 12 ನೇ ಶತಮಾನ
ಛಂದಸ್ಸು:- ವಸಂತತಿಲಕಾ
shEShAhivairishivashakramanupradhAna- |
chitrOrukarmarachanam yadapAngalEsham ||
Ashritya vishwamakhilam vidadhAti dhAtA |
shrIryatkaTAkShabalavatyajitam namAmi ||
MEANING:-
I salute to Shrimanmahavishnu renowned as Ajitha, by whose pitious vision, goddess Shrimanmahalaxmi became able to serve the lotus feet of him, by adopting a fraction of whose complete mind the four headed Lord Brahma creates the great works like creation of whole universe, lord Shesha, Garuda, Rudra, Indra, Manu or Lord Sun etc.
SOURCE:- Dwadasha Stotrani
POET:- ShrimadAnandatIrthabhagavatpAdaru
TIME:- 12th Century AD
METRE:- Vasantatilaka
#Subhashitam
January 17, 2021
January 17, 2021
Sanskrit Calendar.pdf
2.1 MB
Sanskrit Calendar.pdf
January 17, 2021
स्त्रीलिङ्ग शब्दरूप बनाने का सरल उपाय
रमा रमे रमाः
आ ए आः
बाँये से दाँये - आ ए आः लिखना ।
लता लते लताः
लतां लते लताः
द्वितीया में एकवचन में शब्द के ऊपर बिन्दी रखना।
रमां रमे रमाः
रमया रमाभ्याम् रमाभिः
तृतीया एकवचन में रमा में जो मा है, उसका आ हटाकर या जोडना ।द्विवचन और बहुवचन में क्रमशः भ्याम् और भिः
जोडना। रमा ,लता,कन्या आदि स्त्रीलिंग शब्द में किसी प्रकार का विकार नहीं होता उसी स्वरूप में लिखा जाता है।
लतया लताभ्याम् लताभिः
तृतीया से सप्तमी तक एकवचन में क्रमशः ऊपर से नीचे तक या,यै,याः,याः,याम् लिखते हैं।
लतायै लताभ्याम् लताभ्यः
लतायाः लताभ्याम् लताभ्यः
लतायाः लतयोः लतानाम्
लतायाम् लतयोः लतासु
हे लते हे लते हे लताः
षष्ठी, सप्तमी द्विवचन में रमा में जो आ है उसे हटाकर योः जोडना। सम्बोधन एकवचन में आ को ए हो जाएगा।
बालिका बालिके बालिकाः
बालिकां बालिके बालिकाः
बालिकया बालिकाभ्यां बालिकाभिः
बालिकायै बालिकाभ्यां बालिकाभ्यः
बालिकायाः बालिकाभ्यां बालिकाभ्यः
बालिकायाः बालिकयोः बालिकानाम्
बालिकायां बालिकयोः बालिकासु
हे बालिके हे बालिके हे बालिकाः
नदी शब्दरूप
नदी नद्यौ नद्यः । कर्ता ने
नदीम् नद्यौ नदीः । कर्म को
नद्या नदीभ्याम् नदीभिः । करण के द्वारा
नद्यै नदीभ्याम् नदीभ्यः। संप्रदान केलिए
नद्याः नदीभ्याम् नदीभ्यः। अपादान से अलग
नद्याः नद्योः नदीनाम् । संबंध का,के,की रा,रे,
नद्याम् नद्योः नदीषु । अधिकरण में,पर
हे नदि हे नद्यौ हे नद्यः संबोधन हे अरे ओ ।
#sanskritlessons
रमा रमे रमाः
आ ए आः
बाँये से दाँये - आ ए आः लिखना ।
लता लते लताः
लतां लते लताः
द्वितीया में एकवचन में शब्द के ऊपर बिन्दी रखना।
रमां रमे रमाः
रमया रमाभ्याम् रमाभिः
तृतीया एकवचन में रमा में जो मा है, उसका आ हटाकर या जोडना ।द्विवचन और बहुवचन में क्रमशः भ्याम् और भिः
जोडना। रमा ,लता,कन्या आदि स्त्रीलिंग शब्द में किसी प्रकार का विकार नहीं होता उसी स्वरूप में लिखा जाता है।
लतया लताभ्याम् लताभिः
तृतीया से सप्तमी तक एकवचन में क्रमशः ऊपर से नीचे तक या,यै,याः,याः,याम् लिखते हैं।
लतायै लताभ्याम् लताभ्यः
लतायाः लताभ्याम् लताभ्यः
लतायाः लतयोः लतानाम्
लतायाम् लतयोः लतासु
हे लते हे लते हे लताः
षष्ठी, सप्तमी द्विवचन में रमा में जो आ है उसे हटाकर योः जोडना। सम्बोधन एकवचन में आ को ए हो जाएगा।
बालिका बालिके बालिकाः
बालिकां बालिके बालिकाः
बालिकया बालिकाभ्यां बालिकाभिः
बालिकायै बालिकाभ्यां बालिकाभ्यः
बालिकायाः बालिकाभ्यां बालिकाभ्यः
बालिकायाः बालिकयोः बालिकानाम्
बालिकायां बालिकयोः बालिकासु
हे बालिके हे बालिके हे बालिकाः
नदी शब्दरूप
नदी नद्यौ नद्यः । कर्ता ने
नदीम् नद्यौ नदीः । कर्म को
नद्या नदीभ्याम् नदीभिः । करण के द्वारा
नद्यै नदीभ्याम् नदीभ्यः। संप्रदान केलिए
नद्याः नदीभ्याम् नदीभ्यः। अपादान से अलग
नद्याः नद्योः नदीनाम् । संबंध का,के,की रा,रे,
नद्याम् नद्योः नदीषु । अधिकरण में,पर
हे नदि हे नद्यौ हे नद्यः संबोधन हे अरे ओ ।
#sanskritlessons
January 17, 2021
January 17, 2021
Forwarded from पुरुषोत्तमः॥ Purushothaman AJ (Bharatam).
हरिःॐ। रविवासर-सायङ्कालशुभेच्छाः।
आकाशवाण्या अद्यतनसायङ्कालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
आकाशवाण्या अद्यतनसायङ्कालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
January 17, 2021
January 17, 2021
January 17, 2021
प्रशासक समिति ✊🚩
📚 वेदपाठन - आओ वेद पढ़ें
📙 ऋग्वेद
सूक्त - १६ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ५ , देवता - इन्द्र
🍃 सेमं नः स्तोममा गहाुपेदं सवनं सुतम्, गौरो न तृषितः पिब.. (५)
⚜️ हे इन्द्र! हमारे उस स्तोत्र को सुनकर यज्ञ के समीप आओ। सोमरस तैयार है, उसे ऐसे पिओ, जैसे प्यासा हिरण पानी पीता है (५)
क्रमशः ... #rgveda
🙏🚩🇮🇳🔱🏹🐚🕉️
📚 वेदपाठन - आओ वेद पढ़ें
📙 ऋग्वेद
सूक्त - १६ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ५ , देवता - इन्द्र
🍃 सेमं नः स्तोममा गहाुपेदं सवनं सुतम्, गौरो न तृषितः पिब.. (५)
⚜️ हे इन्द्र! हमारे उस स्तोत्र को सुनकर यज्ञ के समीप आओ। सोमरस तैयार है, उसे ऐसे पिओ, जैसे प्यासा हिरण पानी पीता है (५)
क्रमशः ... #rgveda
🙏🚩🇮🇳🔱🏹🐚🕉️
January 17, 2021
January 17, 2021
*नमोनमः*
दिनाङ्कः -१८.१.२०२१
___________________________________
*अद्यतनं पञ्चाङ्गम्*
शार्वरी-संवत्सरः * उत्तरायणम् * हेमन्त-ऋतुः
पुष्य-मासः * शुक्ल-पक्षः * पंचमी-तिथिः
पूर्वभाद्र-नक्षत्रम् * सोमवासरः
परिघ-योगः * बालव-करणम्
सौर : मकर-मासः : दिनम्-5 * उत्तराषाढ़-नक्षत्रम् : तृतीयः-पादः
ग्रेगोरियन् : जनवरी-18
__________________________________
६३७ . ।। अध्वान ।।
*एकः स्वादु न भुञ्जीत*
*नैकः सुप्तेषु जागृयात् ।*
*एको न गच्छेदध्वानं*
*नैकश्चार्थान्प्रचिन्तयेत् ।।*
~स्वादिष्ट वस्तु को अकेले ही नहीं खाना चाहिए , यदि साथ वाले सभी सो गये हों तो उन में से एक व्यक्ति को नहीं जगाना चाहिए । मार्ग में अकेले यात्रा नहीं करनी चाहिए तथा गूढ़ विषय पर अकेले हीं चिन्तन नहीं करना चाहिए ।
~That which is sweet should not be eaten by a single man alone . When everyone is sleeping ,
an individual alone should not be awake. A traveller should not travel alone . Similarly a singleman by himself should not make monetary decisions .
__________________________________
*मुख्य वार्ताः*
●प्रधानमत्रिणा श्रीनरेन्द्रमोदिना शिलान्यासपूर्वकं अहमदबाद-सूरत परियोजने प्राप्स्यते।
●प्रधानमन्त्री मोदी ह्य: केवडियां प्रति अष्ट-रेलयानेभ्यो हरितध्वजप्रदर्शन-पूर्वकं गमनानुमतिं प्रायच्छत्। प्रोक्तं स्थानीय-जनेभ्यो वृत्यवसराः अनेन समुपकल्पयिष्यन्ते।
●राष्ट्रिय-राजधान्यां दिल्ल्याम् दश मासानन्तरं विद्यालया: समुद्धाटयिष्यन्ते। शिक्षामन्त्रिणा ट्वीटमाध्यमेन अस्ति संसूचितम्।
●कोविड-19 संक्रमणरोधकं विश्वस्य बृहतम टीकाकरणभियानं साफल्येन प्रचाल्यते। अपरत: कोविड-19 संक्रमण प्रत्यवाप्तिमि पञ्च अष्ट दशमलवोन्तर षण्णवति प्रतिशतं यावत् विवर्धिता।
__________________________________
*कोविडोपनिंग्*
प्रियाः पाठकाः कोविड् नाइन्टीन् इति वैश्विक संक्रमणं विरुध्य राष्ट्रं ऐक्यभावनया युध्यते। भवन्तोऽपि संक्रमण इदं परास्तुं सन्नद्धाः भवन्तु। मुखनासिकाच्छादकं, सामाजिकदौर्यानुपालनं, पाणिपाद-प्रक्षालनञ्च इति उपायत्रयं सर्वदैव अवधारयन्तु। यतोहि यावन्न औषधं तावन्न शैथिल्यम्।
__________________________________
*प्रधानमन्त्रि केवड़िया*
प्रधानमन्त्रिणा श्रीनरेन्द्रमोदिना ह्यः दृश्य-श्रव्य-परान्तजालीय माध्यमेन देशस्य विभिन्नेभ्यो दिग्भागेभ्यो गुजरातस्य केवडियां प्रति गम्यमानानि अष्ट-रेलयानानि हरितध्वज-प्रदर्शनपूर्वकं गमनानुमत्य प्रबोधितानि। ध्येयमस्ति यत् एतत् रेलयानम् स्टैचू ऑफ युनिटि" इति एकात्म-भारत-प्रतिमां प्रति यात्रा अतीव सारल्येन सुगमतया च सम्पत्यस्यते। अमुना दिवसोऽयं भारतीय-रेल-विभागदृशा ऐतिह्यत्वेन प्रख्यापितः। राष्ट्रयि-जनतान्त्रिक-संयुति-प्रशासनम् अधुना सुनिश्चितीकरोति यत् भारतीय-रेलयानानि ने केवलं आत्मनिर्भरतां सम्पादयुयुः अपितु पर्यावरणानु-कूलतां च विद्धयुः । श्रीमोदिना अत्र स्पष्टीकृतं यत् आगामिकाले लक्षशो जना अत्रत्य यात्रां सम्पादयिष्यन्ति येन हि-स्थानीयजनेम्यो वृत्यवसराश्च भवितार: समुपकल्पिताः
__________________________________
*पीएम अहमदाबाद मेट्रो*
प्रधानमन्त्री नरेन्द्रमोदी अद्य दृश्य-श्रव्य इति अन्तर्जालीय माध्यमेन अहमदाबाद-रेल-परियोजनाया: द्वितीयं चरणं भूमिपूजन पूर्वकं समारप्स्यते। असौ सार्ध दशवादने सूरत मेट्रो-रेल-परियोनामपि समारप्स्यते। इमा: रेलपरियोजना; न केवलं पर्यावरणनुकूलां विद्धयुः अपितु नगरेषु तीव्रयात्रात्वमपि विधास्वतः। वीरथीदृय-संवलिता अहमदात्राद-रेल-परियोजना सपाद-अष्टाकिलोमीटरमितात्मिका बिद्यते। अस्य पिरियोजनाय चतुरशीत्यधिक-त्रि-शतोन्तर-पञ्च सहस्रूप्यकाणि व्यवीकरिष्यन्ते अपि च सूरत-मेट्रो रेल परियोजना अपि त्रीणि पञ्च दशमलबोन्तर चत्वारिंशत् किलोमीटरमिता विद्यते। अस्य परियोजनाय द्वादशसहस्रकोरिरूप्यकाणि सन्ति विनिर्धारितानि।
__________________________________
दिल्ली स्कूल
राष्ट्रिय-राजधान्यां देहल्यां अद्यारभ्य छात्रेभ्यो विद्यालयां; समुद्धटयियन्ते। अवधेयं तथ्यमिदं यत् गतवर्षस्व मार्चमासादरभ्यम् कोविड-19 इति वैश्विक संक्रमण- संकटं निध्याय विद्यालयाः पिहिताः आसन् अपि च कक्षा: अन्त्जालीयमाध्येमन स्वीक्रियन्ते स्मI।
__________________________________
*||इति वार्ताः||*
दिनाङ्कः -१८.१.२०२१
___________________________________
*अद्यतनं पञ्चाङ्गम्*
शार्वरी-संवत्सरः * उत्तरायणम् * हेमन्त-ऋतुः
पुष्य-मासः * शुक्ल-पक्षः * पंचमी-तिथिः
पूर्वभाद्र-नक्षत्रम् * सोमवासरः
परिघ-योगः * बालव-करणम्
सौर : मकर-मासः : दिनम्-5 * उत्तराषाढ़-नक्षत्रम् : तृतीयः-पादः
ग्रेगोरियन् : जनवरी-18
__________________________________
६३७ . ।। अध्वान ।।
*एकः स्वादु न भुञ्जीत*
*नैकः सुप्तेषु जागृयात् ।*
*एको न गच्छेदध्वानं*
*नैकश्चार्थान्प्रचिन्तयेत् ।।*
~स्वादिष्ट वस्तु को अकेले ही नहीं खाना चाहिए , यदि साथ वाले सभी सो गये हों तो उन में से एक व्यक्ति को नहीं जगाना चाहिए । मार्ग में अकेले यात्रा नहीं करनी चाहिए तथा गूढ़ विषय पर अकेले हीं चिन्तन नहीं करना चाहिए ।
~That which is sweet should not be eaten by a single man alone . When everyone is sleeping ,
an individual alone should not be awake. A traveller should not travel alone . Similarly a singleman by himself should not make monetary decisions .
__________________________________
*मुख्य वार्ताः*
●प्रधानमत्रिणा श्रीनरेन्द्रमोदिना शिलान्यासपूर्वकं अहमदबाद-सूरत परियोजने प्राप्स्यते।
●प्रधानमन्त्री मोदी ह्य: केवडियां प्रति अष्ट-रेलयानेभ्यो हरितध्वजप्रदर्शन-पूर्वकं गमनानुमतिं प्रायच्छत्। प्रोक्तं स्थानीय-जनेभ्यो वृत्यवसराः अनेन समुपकल्पयिष्यन्ते।
●राष्ट्रिय-राजधान्यां दिल्ल्याम् दश मासानन्तरं विद्यालया: समुद्धाटयिष्यन्ते। शिक्षामन्त्रिणा ट्वीटमाध्यमेन अस्ति संसूचितम्।
●कोविड-19 संक्रमणरोधकं विश्वस्य बृहतम टीकाकरणभियानं साफल्येन प्रचाल्यते। अपरत: कोविड-19 संक्रमण प्रत्यवाप्तिमि पञ्च अष्ट दशमलवोन्तर षण्णवति प्रतिशतं यावत् विवर्धिता।
__________________________________
*कोविडोपनिंग्*
प्रियाः पाठकाः कोविड् नाइन्टीन् इति वैश्विक संक्रमणं विरुध्य राष्ट्रं ऐक्यभावनया युध्यते। भवन्तोऽपि संक्रमण इदं परास्तुं सन्नद्धाः भवन्तु। मुखनासिकाच्छादकं, सामाजिकदौर्यानुपालनं, पाणिपाद-प्रक्षालनञ्च इति उपायत्रयं सर्वदैव अवधारयन्तु। यतोहि यावन्न औषधं तावन्न शैथिल्यम्।
__________________________________
*प्रधानमन्त्रि केवड़िया*
प्रधानमन्त्रिणा श्रीनरेन्द्रमोदिना ह्यः दृश्य-श्रव्य-परान्तजालीय माध्यमेन देशस्य विभिन्नेभ्यो दिग्भागेभ्यो गुजरातस्य केवडियां प्रति गम्यमानानि अष्ट-रेलयानानि हरितध्वज-प्रदर्शनपूर्वकं गमनानुमत्य प्रबोधितानि। ध्येयमस्ति यत् एतत् रेलयानम् स्टैचू ऑफ युनिटि" इति एकात्म-भारत-प्रतिमां प्रति यात्रा अतीव सारल्येन सुगमतया च सम्पत्यस्यते। अमुना दिवसोऽयं भारतीय-रेल-विभागदृशा ऐतिह्यत्वेन प्रख्यापितः। राष्ट्रयि-जनतान्त्रिक-संयुति-प्रशासनम् अधुना सुनिश्चितीकरोति यत् भारतीय-रेलयानानि ने केवलं आत्मनिर्भरतां सम्पादयुयुः अपितु पर्यावरणानु-कूलतां च विद्धयुः । श्रीमोदिना अत्र स्पष्टीकृतं यत् आगामिकाले लक्षशो जना अत्रत्य यात्रां सम्पादयिष्यन्ति येन हि-स्थानीयजनेम्यो वृत्यवसराश्च भवितार: समुपकल्पिताः
__________________________________
*पीएम अहमदाबाद मेट्रो*
प्रधानमन्त्री नरेन्द्रमोदी अद्य दृश्य-श्रव्य इति अन्तर्जालीय माध्यमेन अहमदाबाद-रेल-परियोजनाया: द्वितीयं चरणं भूमिपूजन पूर्वकं समारप्स्यते। असौ सार्ध दशवादने सूरत मेट्रो-रेल-परियोनामपि समारप्स्यते। इमा: रेलपरियोजना; न केवलं पर्यावरणनुकूलां विद्धयुः अपितु नगरेषु तीव्रयात्रात्वमपि विधास्वतः। वीरथीदृय-संवलिता अहमदात्राद-रेल-परियोजना सपाद-अष्टाकिलोमीटरमितात्मिका बिद्यते। अस्य पिरियोजनाय चतुरशीत्यधिक-त्रि-शतोन्तर-पञ्च सहस्रूप्यकाणि व्यवीकरिष्यन्ते अपि च सूरत-मेट्रो रेल परियोजना अपि त्रीणि पञ्च दशमलबोन्तर चत्वारिंशत् किलोमीटरमिता विद्यते। अस्य परियोजनाय द्वादशसहस्रकोरिरूप्यकाणि सन्ति विनिर्धारितानि।
__________________________________
दिल्ली स्कूल
राष्ट्रिय-राजधान्यां देहल्यां अद्यारभ्य छात्रेभ्यो विद्यालयां; समुद्धटयियन्ते। अवधेयं तथ्यमिदं यत् गतवर्षस्व मार्चमासादरभ्यम् कोविड-19 इति वैश्विक संक्रमण- संकटं निध्याय विद्यालयाः पिहिताः आसन् अपि च कक्षा: अन्त्जालीयमाध्येमन स्वीक्रियन्ते स्मI।
__________________________________
*||इति वार्ताः||*
January 17, 2021
January 17, 2021
Forwarded from पुरुषोत्तमः॥ Purushothaman AJ (Bharatam).
हरिःॐ। इन्दुवासर-सुप्रभातम्।
आकाशवाण्या अद्यतनप्रातःकालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
आकाशवाण्या अद्यतनप्रातःकालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
January 17, 2021
Forwarded from पुरुषोत्तमः॥ Purushothaman AJ (Bharatam).
हरिःॐ। २०२१-०१-१८ सोमवासरः।
दूरदर्शनाद् वार्तानां दृश्यमिदं यस्मिन् शीर्षन्तु संस्कृतवार्तानां परं वार्तास्तु श्रोत्रविकलनाम्। दिनेस्मिन् दूरदर्शनेन परिवर्त्यते चेत् स्मर्तुं योग्यन्दृश्यमिदम्।
https://youtu.be/979S4GV2N0g
जयतु संस्कृतम्॥
दूरदर्शनाद् वार्तानां दृश्यमिदं यस्मिन् शीर्षन्तु संस्कृतवार्तानां परं वार्तास्तु श्रोत्रविकलनाम्। दिनेस्मिन् दूरदर्शनेन परिवर्त्यते चेत् स्मर्तुं योग्यन्दृश्यमिदम्।
https://youtu.be/979S4GV2N0g
जयतु संस्कृतम्॥
YouTube
Vaarta: News in Sanskrit | 18/1/2021
January 17, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ सप्तम अध्याय
♦️श्लोक :- १७
अत्यन्तलेपः कटुता च वाणी दरिद्रता च स्वजनेषु वैरम्।
नीच प्रसंगः कुलहीनसेवा चिह्नानि देहे नरकस्थितानाम्।।१७।।
♦️भावार्थ - बहुत गुस्सा और बहुत कड़वी, कठोर व कर्कश वाणी, गरीबी, अपने सगे-सम्बन्धियों से बैर, ख़राब लोगों की संगति व कुलहीन की सेवा - ये लक्षण धरती पर ही नरक भोगने वालों के हैं।
#chanakya
✒️ सप्तम अध्याय
♦️श्लोक :- १७
अत्यन्तलेपः कटुता च वाणी दरिद्रता च स्वजनेषु वैरम्।
नीच प्रसंगः कुलहीनसेवा चिह्नानि देहे नरकस्थितानाम्।।१७।।
♦️भावार्थ - बहुत गुस्सा और बहुत कड़वी, कठोर व कर्कश वाणी, गरीबी, अपने सगे-सम्बन्धियों से बैर, ख़राब लोगों की संगति व कुलहीन की सेवा - ये लक्षण धरती पर ही नरक भोगने वालों के हैं।
#chanakya
January 17, 2021
January 17, 2021
आदिकाल
से महिलाओं के वाचाल होने की प्रवृति, और वाक चातुर्य की सारी
दुनिया प्रशंसक रही है। ऐसा ही एक मनोहारी वर्णन इस श्लोक में किया
गया है जो बड़ा ही आनंददायक है। भगवान् शिव और माता पार्वती का ये
संवाद मन को गुदगुदाता है
कस्त्वं?शूली, मृगय भिषजं, नीलकंठ: प्रियेऽहं केकामेकां वद, पशुपतिर्नैव दृश्ये विषाणे।
मुग्धे स्थाणुः, स चरति कथं? जीवितेशः शिवाया गच्छाटव्यामिति हतवचाः पातु वश्चन्द्रचूडः॥
संधिविच्छेदान्कृत्वा –
कः त्वं शूली मृगय भिषजं नीलकण्ठः प्रिये अहं
केकाम् एकां वद, पशुपतिः न एव दृश्ये विषाणे ।
मुग्धे स्थाणुः, सः चरति कथं, जीवितेशः शिवायाः
गच्छ अटव्याम् इति हतवचाः पातु वः चन्द्रचूडः ।।
कस्त्वं?शूली, मृगय भिषजं, नीलकंठ: प्रियेऽहं केकामेकां वद, पशुपतिर्नैव दृश्ये विषाणे।
मुग्धे स्थाणुः, स चरति कथं? जीवितेशः शिवाया गच्छाटव्यामिति हतवचाः पातु वश्चन्द्रचूडः॥
संधिविच्छेदान्कृत्वा –
कः त्वं शूली मृगय भिषजं नीलकण्ठः प्रिये अहं
केकाम् एकां वद, पशुपतिः न एव दृश्ये विषाणे ।
मुग्धे स्थाणुः, सः चरति कथं, जीवितेशः शिवायाः
गच्छ अटव्याम् इति हतवचाः पातु वः चन्द्रचूडः ।।
January 17, 2021
शंकर जी ने अपने घर का द्वार खोलने हेतु आवाज दी।
पार्वती जी ने पूछा - तुम कौन हो?
शिव जी ने कहा - मैं शूली (त्रिशूल धारी) हूं।
पार्वती जी ने कहा - शूली (शूल रोग से पीड़ित) हो तो वैद्य को खोजो।
शिव जी ने कहा - प्रिये! मैं नीलकंठ हूं।
पार्वती जी ने कहा (मयूर अर्थ में ) - तो एक बार केका ध्वनि करो।
शंकर जी ने कहा - मैं पशुपति हूं।
पार्वती जी ने कहा - पशुपति (बैल) हो? तुम्हारे सिंग तो दिखाई नहीं देते?
शिव जी ने कहा - मुग्धे! मैं स्थाणु हूं।
गौरा बोलीं - स्थाणु (ठूंठ) चलता कैसे है?
भोले ने कहा - मैं शिवा (पार्वती) का पति हूं।
शिवा बोलीं - शिवा ( भिन्न अर्थ में लोमड़ी) के पति हो तो जंगल में जाओ।
इस प्रकार निरुत्तर हुए शिव आप सबकी रक्षा करें।
#hasya
पार्वती जी ने पूछा - तुम कौन हो?
शिव जी ने कहा - मैं शूली (त्रिशूल धारी) हूं।
पार्वती जी ने कहा - शूली (शूल रोग से पीड़ित) हो तो वैद्य को खोजो।
शिव जी ने कहा - प्रिये! मैं नीलकंठ हूं।
पार्वती जी ने कहा (मयूर अर्थ में ) - तो एक बार केका ध्वनि करो।
शंकर जी ने कहा - मैं पशुपति हूं।
पार्वती जी ने कहा - पशुपति (बैल) हो? तुम्हारे सिंग तो दिखाई नहीं देते?
शिव जी ने कहा - मुग्धे! मैं स्थाणु हूं।
गौरा बोलीं - स्थाणु (ठूंठ) चलता कैसे है?
भोले ने कहा - मैं शिवा (पार्वती) का पति हूं।
शिवा बोलीं - शिवा ( भिन्न अर्थ में लोमड़ी) के पति हो तो जंगल में जाओ।
इस प्रकार निरुत्तर हुए शिव आप सबकी रक्षा करें।
#hasya
January 17, 2021
Forwarded from 🌺 सूक्तिसिन्धु 🌺
वृत्तं यत्नेन संरक्षेद् वित्तमेति च याति च। अक्षीणो वित्ततः क्षीणो वृत्ततस्तु हतो हतः ॥
*(मनुस्मृति व विदुरनीति)*
अन्वयः- (मनुष्यः) वृत्तं यत्नेन संरक्षेत्। वित्तं (तु) ऐति च याति च।वित्ततः क्षीणः अक्षीणः (भवति) व्रत्ततः तु हतः हतः।
शब्दार्थः : वृत्तम्-चरित्र, वित्तं – धन, यत्नेन- प्रयत्नपूर्वक, संरक्षेत- रक्षा करनी चाहिए, अक्षीण: - जो क्षीण नहीं हुआ।
*MEANING*
धन तो आता और जाता रहता है (पर) अपने चरित्र की रक्षा यत्नपूर्वक करनी चाहिए। धन से क्षीण हो जाने पर भी मनुष्य नष्ट नहीं होता; पर यदि उसका चरित्र नष्ट हो गया तो वह संपूर्णतः नष्ट हो गया ।
*(मनुस्मृति व विदुरनीति)*
अन्वयः- (मनुष्यः) वृत्तं यत्नेन संरक्षेत्। वित्तं (तु) ऐति च याति च।वित्ततः क्षीणः अक्षीणः (भवति) व्रत्ततः तु हतः हतः।
शब्दार्थः : वृत्तम्-चरित्र, वित्तं – धन, यत्नेन- प्रयत्नपूर्वक, संरक्षेत- रक्षा करनी चाहिए, अक्षीण: - जो क्षीण नहीं हुआ।
*MEANING*
धन तो आता और जाता रहता है (पर) अपने चरित्र की रक्षा यत्नपूर्वक करनी चाहिए। धन से क्षीण हो जाने पर भी मनुष्य नष्ट नहीं होता; पर यदि उसका चरित्र नष्ट हो गया तो वह संपूर्णतः नष्ट हो गया ।
January 17, 2021
January 17, 2021
Forwarded from 🌺 सूक्तिसिन्धु 🌺
🚩🚩श्रीमद्भगवद्गीता अध्याय 6 श्लोक 29
Bhagvad Gita Chapter 6 Verse 29
🚩🚩
सर्वभूतस्थमात्मानं सर्वभूतानि चात्मनि ।
ईक्षते योगयुक्तात्मा सर्वत्र समदर्शन: ॥
.
.
He who experiences the unity of life sees his own Self in all beings, and all beings in his own Self, and looks on everything with an impartial eye;
.
.
.
(वह) योगयुक्तात्मा सर्वत्र समदृष्टिसम्पन्न पुरुष सब भूतों में आत्मा को और सब भूतों को आत्मा में स्थित देखता है।।
व्याख्या:-
आपने आत्मा और प्रकृति के संसर्ग से रहित स्वरूप वाले दूसरे भूतप्रणियों के आत्माओं का एकमात्र ज्ञान ही आकार है इस कारण सबकी सामनता है, विषमाता तो प्रकृति के अंतगर्त है, अतएव प्रकति-संसर्ग से रहित आत्माओं में सर्वत्र एकमात्र ज्ञानस्वरूप होने के नाते समान देखने वाला योग युक्तात्मा पुरुष अपने आत्मा को सब भूतों में स्थित और सब भूतों को अपने आत्मा में स्थित देखता है। अर्थात अपने आत्मा को सब भूतों में स्थित आत्मा के समान आकार वाला और सब भूतों को अपने आत्मा के समान आकार वाला देखता है।
www.facebook.com/geetashloak
Bhagvad Gita Chapter 6 Verse 29
🚩🚩
सर्वभूतस्थमात्मानं सर्वभूतानि चात्मनि ।
ईक्षते योगयुक्तात्मा सर्वत्र समदर्शन: ॥
.
.
He who experiences the unity of life sees his own Self in all beings, and all beings in his own Self, and looks on everything with an impartial eye;
.
.
.
(वह) योगयुक्तात्मा सर्वत्र समदृष्टिसम्पन्न पुरुष सब भूतों में आत्मा को और सब भूतों को आत्मा में स्थित देखता है।।
व्याख्या:-
आपने आत्मा और प्रकृति के संसर्ग से रहित स्वरूप वाले दूसरे भूतप्रणियों के आत्माओं का एकमात्र ज्ञान ही आकार है इस कारण सबकी सामनता है, विषमाता तो प्रकृति के अंतगर्त है, अतएव प्रकति-संसर्ग से रहित आत्माओं में सर्वत्र एकमात्र ज्ञानस्वरूप होने के नाते समान देखने वाला योग युक्तात्मा पुरुष अपने आत्मा को सब भूतों में स्थित और सब भूतों को अपने आत्मा में स्थित देखता है। अर्थात अपने आत्मा को सब भूतों में स्थित आत्मा के समान आकार वाला और सब भूतों को अपने आत्मा के समान आकार वाला देखता है।
www.facebook.com/geetashloak
Facebook
Log in or sign up to view
See posts, photos and more on Facebook.
January 18, 2021
January 18, 2021
January 18, 2021
दैनिक जीवन में हम हिंदी नहीं अपितु उर्दू मिश्रित हिंदी का प्रयोग करते है।
संस्कृत-प्राकृतनिष्ठ हिंदी बोलने का प्रयास कीजिये, संस्कृत-संस्कृति को जानिये।
ये वो उर्दू के शब्द जो आप प्रतिदिन प्रयोग करते हैं, इन शब्दों को त्याग कर मातृभाषा संस्कृत शब्दों का प्रयोग करें।
उर्दू संस्कृत
01 ईमानदार - निष्ठावान
02 इंतजार - प्रतीक्षा
03 इत्तेफाक - संयोग
04 सिर्फ - केवल, मात्र
05 शहीद - बलिदान
06 यकीन - विश्वास, भरोसा
07 इस्तकबाल - स्वागत
08 इस्तेमाल - उपयोग, प्रयोग
09 किताब - पुस्तक
10 मुल्क - देश
11 कर्ज - ऋण
12 तारीफ - प्रशंसा
13 तारीख - दिनांक, तिथि
14 इल्ज़ाम - आरोप
15 गुनाह - अपराध
16 शुक्रिया - धन्यवाद, आभार
17 सलाम - नमस्कार, प्रणाम
18 मशहूर - प्रसिद्ध
19 अगर - यदि
20 ऐतराज - आपत्ति
21 सियासत - राजनीति
22 इंतकाम - प्रतिशोध
23 इज्जत - मान, प्रतिष्ठा
24 इलाका - क्षेत्र
25 एहसान - आभार, उपकार
26 अहसानफरामोश - कृतघ्न
27 मसला - समस्या
28 इश्तेहार - विज्ञापन
29 इम्तेहान - परीक्षा
30 कुबूल - स्वीकार
31 मजबूर - विवश
32 मंजूरी - स्वीकृति
33 इंतकाल - मृत्यु, निधन
34 बेइज्जती - तिरस्कार
35 दस्तखत - हस्ताक्षर
36 हैरानी - आश्चर्य
37 कोशिश - प्रयास, चेष्टा
38 किस्मत - भाग्य
39 फैसला - निर्णय
40 हक - अधिकार
41 मुमकिन - संभव
42 फर्ज - कर्तव्य
43 उम्र - आयु
44 साल - वर्ष
45 शर्म - लज्जा
46 सवाल - प्रश्न
47 जवाब - उत्तर
48 जिम्मेदार - उत्तरदायी
49 फतह - विजय
50 धोखा - छल
51 काबिल - योग्य
52 करीब - समीप, निकट
53 जिंदगी - जीवन
54 हकीकत - सत्य
55 झूठ - मिथ्या, असत्य
56 जल्दी - शीघ्र
57 इनाम - पुरस्कार
58 तोहफा - उपहार
59 इलाज - उपचार
60 हुक्म - आदेश
61 शक - संदेह
62 ख्वाब - स्वप्न
63 तब्दील - परिवर्तित
64 कसूर - दोष
65 बेकसूर - निर्दोष
66 कामयाब - सफल
67 गुलाम - दास
68 जन्नत -स्वर्ग
69 जहरनुम -नर्क
70 खौफ -डर
71 जश्न -उत्सव
72 मुबारक -बधाई/शुभेच्छा
73 लिहाजा -अर्थात
74 निकाह -विवाह
75 आशिक -प्रेमी
76 मासुका -प्रेमिका
77 हकीम -वैद्य
78 नवाब -राजसाहब
79 रुह -आत्मा
80 खुदखुशी -आत्महत्या
81 इजहार -प्रस्ताव
82 बादशाह -राजा/महाराजा
83 ख़्वाहिश -महत्वाकांक्षा
84 जिस्म -शरीर/अंग
85 हैवान -दैत्य/असुर
86 रहम -दया
87 बेरहम -बेदर्द/दर्दनाक
88 खारिज -रद्द
89 इस्तिफा -त्यागपत्र
90 रोशनी -प्रकाश
91मसिहा -देवदुत
92 पाक -पवित्र
93 कत्ल -हत्या
94 कातिल -हत्यारा
इनके अतिरिक्त हम प्रतिदिन अनगिनत उर्दू शब्द प्रयोग में लेते हैं !
भाषा बचाइये, संस्कृति बचाइये।
संस्कृत-प्राकृतनिष्ठ हिंदी बोलने का प्रयास कीजिये, संस्कृत-संस्कृति को जानिये।
ये वो उर्दू के शब्द जो आप प्रतिदिन प्रयोग करते हैं, इन शब्दों को त्याग कर मातृभाषा संस्कृत शब्दों का प्रयोग करें।
उर्दू संस्कृत
01 ईमानदार - निष्ठावान
02 इंतजार - प्रतीक्षा
03 इत्तेफाक - संयोग
04 सिर्फ - केवल, मात्र
05 शहीद - बलिदान
06 यकीन - विश्वास, भरोसा
07 इस्तकबाल - स्वागत
08 इस्तेमाल - उपयोग, प्रयोग
09 किताब - पुस्तक
10 मुल्क - देश
11 कर्ज - ऋण
12 तारीफ - प्रशंसा
13 तारीख - दिनांक, तिथि
14 इल्ज़ाम - आरोप
15 गुनाह - अपराध
16 शुक्रिया - धन्यवाद, आभार
17 सलाम - नमस्कार, प्रणाम
18 मशहूर - प्रसिद्ध
19 अगर - यदि
20 ऐतराज - आपत्ति
21 सियासत - राजनीति
22 इंतकाम - प्रतिशोध
23 इज्जत - मान, प्रतिष्ठा
24 इलाका - क्षेत्र
25 एहसान - आभार, उपकार
26 अहसानफरामोश - कृतघ्न
27 मसला - समस्या
28 इश्तेहार - विज्ञापन
29 इम्तेहान - परीक्षा
30 कुबूल - स्वीकार
31 मजबूर - विवश
32 मंजूरी - स्वीकृति
33 इंतकाल - मृत्यु, निधन
34 बेइज्जती - तिरस्कार
35 दस्तखत - हस्ताक्षर
36 हैरानी - आश्चर्य
37 कोशिश - प्रयास, चेष्टा
38 किस्मत - भाग्य
39 फैसला - निर्णय
40 हक - अधिकार
41 मुमकिन - संभव
42 फर्ज - कर्तव्य
43 उम्र - आयु
44 साल - वर्ष
45 शर्म - लज्जा
46 सवाल - प्रश्न
47 जवाब - उत्तर
48 जिम्मेदार - उत्तरदायी
49 फतह - विजय
50 धोखा - छल
51 काबिल - योग्य
52 करीब - समीप, निकट
53 जिंदगी - जीवन
54 हकीकत - सत्य
55 झूठ - मिथ्या, असत्य
56 जल्दी - शीघ्र
57 इनाम - पुरस्कार
58 तोहफा - उपहार
59 इलाज - उपचार
60 हुक्म - आदेश
61 शक - संदेह
62 ख्वाब - स्वप्न
63 तब्दील - परिवर्तित
64 कसूर - दोष
65 बेकसूर - निर्दोष
66 कामयाब - सफल
67 गुलाम - दास
68 जन्नत -स्वर्ग
69 जहरनुम -नर्क
70 खौफ -डर
71 जश्न -उत्सव
72 मुबारक -बधाई/शुभेच्छा
73 लिहाजा -अर्थात
74 निकाह -विवाह
75 आशिक -प्रेमी
76 मासुका -प्रेमिका
77 हकीम -वैद्य
78 नवाब -राजसाहब
79 रुह -आत्मा
80 खुदखुशी -आत्महत्या
81 इजहार -प्रस्ताव
82 बादशाह -राजा/महाराजा
83 ख़्वाहिश -महत्वाकांक्षा
84 जिस्म -शरीर/अंग
85 हैवान -दैत्य/असुर
86 रहम -दया
87 बेरहम -बेदर्द/दर्दनाक
88 खारिज -रद्द
89 इस्तिफा -त्यागपत्र
90 रोशनी -प्रकाश
91मसिहा -देवदुत
92 पाक -पवित्र
93 कत्ल -हत्या
94 कातिल -हत्यारा
इनके अतिरिक्त हम प्रतिदिन अनगिनत उर्दू शब्द प्रयोग में लेते हैं !
भाषा बचाइये, संस्कृति बचाइये।
January 18, 2021
January 18, 2021
Forwarded from पुरुषोत्तमः॥ Purushothaman AJ (Bharatam).
हरिःॐ। सोमवासर-सायङ्कालशुभेच्छाः।
आकाशवाण्या अद्यतनसायङ्कालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
आकाशवाण्या अद्यतनसायङ्कालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
January 18, 2021
प्रशासक समिति ✊🚩
📒📒📒 वेदपाठन 📒📒📒
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। अष्टम सर्गः ।।
🍃 समर्थाधिष्ठितश्चाश्वः सापाध्याये विम्लच्यताम्।
सरवाश्चोत्तरे तीरे यज्ञभूमिर्विधीयताम् ।।१५॥
⚜️ उपाध्याय के साथ समर्थ रक्षकों सहित घोड़ा छोड़ा जाये, और सरजू के तट पर यज्ञ के लिये स्थान ठीक किया जाये ॥ १५॥
🍃 शान्तयश्चाभित्र्धन्तां यथाकल्पं यथाविधि।
शक्यः कर्तुमयं यज्ञः सर्वेणापि महीक्षिता॥१६॥
⚜️ विघ्न निवारक क्रिया कलाप यथा क्रम और यथा विधि किये जाए। क्यों कि सब राजाओं के लिये अश्वमेध यज्ञ करना सहज काम नहीं है॥१६॥
#ramayan
📒📒📒 वेदपाठन 📒📒📒
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। अष्टम सर्गः ।।
🍃 समर्थाधिष्ठितश्चाश्वः सापाध्याये विम्लच्यताम्।
सरवाश्चोत्तरे तीरे यज्ञभूमिर्विधीयताम् ।।१५॥
⚜️ उपाध्याय के साथ समर्थ रक्षकों सहित घोड़ा छोड़ा जाये, और सरजू के तट पर यज्ञ के लिये स्थान ठीक किया जाये ॥ १५॥
🍃 शान्तयश्चाभित्र्धन्तां यथाकल्पं यथाविधि।
शक्यः कर्तुमयं यज्ञः सर्वेणापि महीक्षिता॥१६॥
⚜️ विघ्न निवारक क्रिया कलाप यथा क्रम और यथा विधि किये जाए। क्यों कि सब राजाओं के लिये अश्वमेध यज्ञ करना सहज काम नहीं है॥१६॥
#ramayan
January 18, 2021
📚 वेदपाठन - आओ वेद पढ़ें
📙 ऋग्वेद
सूक्त - १६ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ६ , देवता - इन्द्र
🚩इमे सोमास इन्दवः सुतासो अधि बर्हिषि. ताँ इन्द्र सहसे पिब.. (६)
⚜️ हे इन्द्र ! यह पतला सोमरस बिछे हुए कुशों पर रखा है, इसे शक्ति बढ़ाने के लिए पिओ (६)
#rgveda
📙 ऋग्वेद
सूक्त - १६ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ६ , देवता - इन्द्र
🚩इमे सोमास इन्दवः सुतासो अधि बर्हिषि. ताँ इन्द्र सहसे पिब.. (६)
⚜️ हे इन्द्र ! यह पतला सोमरस बिछे हुए कुशों पर रखा है, इसे शक्ति बढ़ाने के लिए पिओ (६)
#rgveda
January 18, 2021
क्या आप किसी ऐसे
व्यक्ति को जानते हैं जो संस्कृत जानते है, सीख रहे हैं या सीखना चाहते हैं
तो कृपया उनको इस चैनल में जोड़ने का कष्ट करें।
Do you know any such people who know Samskrta, learning it or wants to learn it. Please add them in this channel
Do you know any such people who know Samskrta, learning it or wants to learn it. Please add them in this channel
Final Results
43%
Yes, I know
5%
No, Don't know
48%
I am adding such people
10%
I won't add anyone
29%
If I remember I will add
January 18, 2021
संस्कृत संवादः । Sanskrit Samvadah pinned «क्या
आप किसी ऐसे व्यक्ति को जानते हैं जो संस्कृत जानते है, सीख रहे हैं या
सीखना चाहते हैं तो कृपया उनको इस चैनल में जोड़ने का कष्ट करें।
Do you know any such people who know Samskrta, learning it or wants to learn it. Please add them in this channel»
Do you know any such people who know Samskrta, learning it or wants to learn it. Please add them in this channel»
January 18, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ सप्तम अध्याय
♦️श्लोक :- १८
गम्यते यदि मृगेन्द्र-मन्दिरं लभ्यते करिकपोल मौक्तिकम् ।
जम्बुकालयगते च प्राप्यते वत्स-पुच्छ-खर-चर्म-खण्डनम् ।।
♦️भावार्थ - शेर की गुफा में जाने पर ही हाथी के मस्तक का मोती प्राप्त होता है और गीदड़ के स्थान में जाने पर बछड़े की पूंछ तथा गधे के चमड़े मिलते हैं।
#chanakya
✒️ सप्तम अध्याय
♦️श्लोक :- १८
गम्यते यदि मृगेन्द्र-मन्दिरं लभ्यते करिकपोल मौक्तिकम् ।
जम्बुकालयगते च प्राप्यते वत्स-पुच्छ-खर-चर्म-खण्डनम् ।।
♦️भावार्थ - शेर की गुफा में जाने पर ही हाथी के मस्तक का मोती प्राप्त होता है और गीदड़ के स्थान में जाने पर बछड़े की पूंछ तथा गधे के चमड़े मिलते हैं।
#chanakya
January 18, 2021
January 18, 2021
Forwarded from पुरुषोत्तमः॥ Purushothaman AJ (Bharatam).
हरिःॐ। भौमवासर-सुप्रभातम्।
आकाशवाण्या अद्यतनप्रातःकालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
आकाशवाण्या अद्यतनप्रातःकालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
January 18, 2021
January 18, 2021
January 18, 2021
🚩जय सत्य सनातन 🚩
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७७
⛅ 🚩तिथि - षष्ठी सुबह 10:58 तक तत्पश्चात सप्तमी
⛅ दिनांक - 19 जनवरी 2021
⛅ दिन - मंगलवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942*
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - शिशिर
⛅ मास - पौष
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - उत्तर भाद्रपद सुबह 09:55 तक तत्पश्चात रेवती
⛅ योग - शिव रात्रि 06:49 तक तत्पश्चात सिद्ध
⛅ राहुकाल - शाम 03:35 से शाम 04:58 तक
⛅ सूर्योदय - 07:19
⛅ सूर्यास्त - 18:19
⛅ दिशाशूल - उत्तर दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण -
💥 विशेष - षष्ठी को नीम की पत्ती, फल या दातुन मुँह में डालने से नीच योनियों की प्राप्ति होती है।(ब्रह्मवैवर्त पुराण, ब्रह्म खंडः 27.29-34)
🌷 बुधवारी अष्टमी 🌷
➡ 20 जनवरी 2021 बुधवार को (दोपहर 01:16 से 21 जनवरी सूर्योदय तक) बुधवारी अष्टमी है ।
👉🏻 मंत्र जप एवं शुभ संकल्प हेतु विशेष तिथि
🙏🏻 सोमवती अमावस्या, रविवारी सप्तमी, मंगलवारी चतुर्थी, बुधवारी अष्टमी – ये चार तिथियाँ सूर्यग्रहण के बराबर कही गयी हैं।
🙏🏻 इनमें किया गया जप-ध्यान, स्नान , दान व श्राद्ध अक्षय होता है। (शिव पुराण, विद्येश्वर संहिताः अध्याय 10)
🌷 बच्चों का रोना 🌷
🍼 रात को बच्चे उठकर रोते हैं तो दूध आदि पिलाकर/पिलाते हुए सिर पर हाथ घुमाते हुए गुरु मंत्र जप करें, तुलसी की माला पहनाये।
🌷 भोजन के पहले और बाद में 🌷
👉🏻 भोजन के पहले और बाद में चिंता की बात न सुनो, न सुनाओ; किसी को दुःख की बात सुनानी हो तो देर से सुनाओ, जरा बुद्धिमानी से सुनाओ; दुःख सहने की शक्ति भरते हुए उसे दुःख की बात बताओ
🙏🚩🇮🇳🔱🏹🐚🕉️
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७७
⛅ 🚩तिथि - षष्ठी सुबह 10:58 तक तत्पश्चात सप्तमी
⛅ दिनांक - 19 जनवरी 2021
⛅ दिन - मंगलवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942*
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - शिशिर
⛅ मास - पौष
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - उत्तर भाद्रपद सुबह 09:55 तक तत्पश्चात रेवती
⛅ योग - शिव रात्रि 06:49 तक तत्पश्चात सिद्ध
⛅ राहुकाल - शाम 03:35 से शाम 04:58 तक
⛅ सूर्योदय - 07:19
⛅ सूर्यास्त - 18:19
⛅ दिशाशूल - उत्तर दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण -
💥 विशेष - षष्ठी को नीम की पत्ती, फल या दातुन मुँह में डालने से नीच योनियों की प्राप्ति होती है।(ब्रह्मवैवर्त पुराण, ब्रह्म खंडः 27.29-34)
🌷 बुधवारी अष्टमी 🌷
➡ 20 जनवरी 2021 बुधवार को (दोपहर 01:16 से 21 जनवरी सूर्योदय तक) बुधवारी अष्टमी है ।
👉🏻 मंत्र जप एवं शुभ संकल्प हेतु विशेष तिथि
🙏🏻 सोमवती अमावस्या, रविवारी सप्तमी, मंगलवारी चतुर्थी, बुधवारी अष्टमी – ये चार तिथियाँ सूर्यग्रहण के बराबर कही गयी हैं।
🙏🏻 इनमें किया गया जप-ध्यान, स्नान , दान व श्राद्ध अक्षय होता है। (शिव पुराण, विद्येश्वर संहिताः अध्याय 10)
🌷 बच्चों का रोना 🌷
🍼 रात को बच्चे उठकर रोते हैं तो दूध आदि पिलाकर/पिलाते हुए सिर पर हाथ घुमाते हुए गुरु मंत्र जप करें, तुलसी की माला पहनाये।
🌷 भोजन के पहले और बाद में 🌷
👉🏻 भोजन के पहले और बाद में चिंता की बात न सुनो, न सुनाओ; किसी को दुःख की बात सुनानी हो तो देर से सुनाओ, जरा बुद्धिमानी से सुनाओ; दुःख सहने की शक्ति भरते हुए उसे दुःख की बात बताओ
🙏🚩🇮🇳🔱🏹🐚🕉️
January 18, 2021
January 18, 2021
January 18, 2021
January 18, 2021
January 18, 2021
January 18, 2021
January 18, 2021
January 18, 2021
January 18, 2021
January 18, 2021
Forwarded from 🌺 सूक्तिसिन्धु 🌺
पिबन्ति नद्यः स्वयमेव नाम्भः स्वयं न खादन्ति फलानि वृक्षाः।
नादन्ति स्वस्यं खलु वारिवाहाः परोपकाराय सतां विभूतयः॥
.
.
.
.
नदियाँ स्वयं जल नहीं पीतीं, वृक्ष स्वयं फल नहीं खाते, बादल स्वयं फसल नहीं खाते, सज्जनों की समृद्धि दूसरों की भलाई के लिए होती है ।
.
.
.
.
The rivers don’t drink their waters themselves; the trees don’t eat their own fruits.
The clouds do not eat the crops they have watered; in the same way, the wealth of the good people are for helping others (they don’t consume their own wealth)
*_Alternate version/वैकल्पिक श्लोक संस्करण_*
*रत्नाकरः किं करोति स्वरत्नैः*
*विन्ध्याचलः किं करिभिः करोति*
*श्रीखन्ण्डकण्डैः मलयाचलः किं*
*परोपकाराय सतां विभूतयः*
नादन्ति स्वस्यं खलु वारिवाहाः परोपकाराय सतां विभूतयः॥
.
.
.
.
नदियाँ स्वयं जल नहीं पीतीं, वृक्ष स्वयं फल नहीं खाते, बादल स्वयं फसल नहीं खाते, सज्जनों की समृद्धि दूसरों की भलाई के लिए होती है ।
.
.
.
.
The rivers don’t drink their waters themselves; the trees don’t eat their own fruits.
The clouds do not eat the crops they have watered; in the same way, the wealth of the good people are for helping others (they don’t consume their own wealth)
*_Alternate version/वैकल्पिक श्लोक संस्करण_*
*रत्नाकरः किं करोति स्वरत्नैः*
*विन्ध्याचलः किं करिभिः करोति*
*श्रीखन्ण्डकण्डैः मलयाचलः किं*
*परोपकाराय सतां विभूतयः*
January 19, 2021
पृष्ठतः सेवयेदर्कं ।
जठरेण हुताशनम् ।।
स्वामिनं सर्वभावेन ।
परलोकममायया ।। 278/031 ।।
अर्थः-
पीठ पर सूरज की गर्मि सहते हुए तथा पेट में भूख की गर्मि सहते हुए श्रेष्ठ स्वामि की सर्वभाव से बिना कोई कपट या छल से सेवा करना चाहिये ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಪೃಷ್ಠತಃ ಸೇವಯೇದರ್ಕಂ |
ಜಠರೇಣ ಹುತಾಶನಮ್ ||
ಸ್ವಾಮಿನಂ ಸರ್ವಭಾವೇನ |
ಪರಲೋಕಮಮಾಯಯಾ 278/031
ಅರ್ಥಃ-
ಬೆನ್ನ ಮೇಲೆ ಸೂರ್ಯನ ತಾಪವನ್ನೂ, ಹೊಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ಜಠರಾಗ್ನಿಯಿಂದುಂಟಾದ ಹಸಿವಿನ ತಾಪವನ್ನೂ ಸಹಿಸಿ ಶ್ರೇಷ್ಠಮನುಷ್ಯನಾದ ಸ್ವಾಮಿಯನ್ನು ಛಲಕಪಟಗಳಿಂದ ರಹಿತವಾಗಿ ಸರ್ವಭಾವದಿಂದ ಸೇವಿಸಬೇಕು.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
pruShThatah sEvayEdarkam |
jaTharENa hutAshanam ||
swAminam sarvabhAvEna |
paralOkamamAyayA 278/31
MEANING:-
.
Tolering the sunshine on back and controling the fire of stomach, a servant has to serve his best lord without deceive and with whole heartedly.
Om namO bhagavatE hayAsyAya // #subhashitam
जठरेण हुताशनम् ।।
स्वामिनं सर्वभावेन ।
परलोकममायया ।। 278/031 ।।
अर्थः-
पीठ पर सूरज की गर्मि सहते हुए तथा पेट में भूख की गर्मि सहते हुए श्रेष्ठ स्वामि की सर्वभाव से बिना कोई कपट या छल से सेवा करना चाहिये ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಪೃಷ್ಠತಃ ಸೇವಯೇದರ್ಕಂ |
ಜಠರೇಣ ಹುತಾಶನಮ್ ||
ಸ್ವಾಮಿನಂ ಸರ್ವಭಾವೇನ |
ಪರಲೋಕಮಮಾಯಯಾ
ಅರ್ಥಃ-
ಬೆನ್ನ ಮೇಲೆ ಸೂರ್ಯನ ತಾಪವನ್ನೂ, ಹೊಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ಜಠರಾಗ್ನಿಯಿಂದುಂಟಾದ ಹಸಿವಿನ ತಾಪವನ್ನೂ ಸಹಿಸಿ ಶ್ರೇಷ್ಠಮನುಷ್ಯನಾದ ಸ್ವಾಮಿಯನ್ನು ಛಲಕಪಟಗಳಿಂದ ರಹಿತವಾಗಿ ಸರ್ವಭಾವದಿಂದ ಸೇವಿಸಬೇಕು.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
pruShThatah sEvayEdarkam |
jaTharENa hutAshanam ||
swAminam sarvabhAvEna |
paralOkamamAyayA
MEANING:-
.
Tolering the sunshine on back and controling the fire of stomach, a servant has to serve his best lord without deceive and with whole heartedly.
Om namO bhagavatE hayAsyAya // #subhashitam
January 19, 2021
January 19, 2021
Forwarded from पुरुषोत्तमः॥ Purushothaman AJ (Bharatam).
हरिःॐ। मङ्गलवासर-सायङ्कालशुभेच्छाः।
आकाशवाण्या अद्यतनसायङ्कालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
आकाशवाण्या अद्यतनसायङ्कालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
January 19, 2021
📒📒📒 वेदपाठन 📒📒📒
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। अष्टम सर्गः ।।
🍃 नापराधो भवेत्कष्टो यद्यस्मिन्क्रतुसत्तमे
छिद्रं हि मृगयन्तेञ्र विद्वांसो व्रह्मराक्षसा:।।१७॥
⚜️ एक बात का ध्यान रखा जाये कि, इस यज्ञ की विधि पूरी करने में न तो कोई अपचार हो और न किसी को कष्ट होने पाये। यदि कहीं ऐसा हुआ तो छिद्रान्वेषी विद्वान् ब्रह्मराक्षस यज्ञ में बड़ा बिघ्न खड़ा कर देंगे। १७॥
🍃 विहतस्य च यज्ञस्य सद्यः कर्ता विनश्यति।
तद्यथा विधिपूर्व मे क्रतुरेप समाप्यते॥ १८॥
⚜️ विधिहीन यज्ञ करने से यज्ञकर्ता का नाश होता है अतएव'विधिपूर्वक यज्ञ पूरा होना चाहिये ॥१८॥
#ramayan
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। अष्टम सर्गः ।।
🍃 नापराधो भवेत्कष्टो यद्यस्मिन्क्रतुसत्तमे
छिद्रं हि मृगयन्तेञ्र विद्वांसो व्रह्मराक्षसा:।।१७॥
⚜️ एक बात का ध्यान रखा जाये कि, इस यज्ञ की विधि पूरी करने में न तो कोई अपचार हो और न किसी को कष्ट होने पाये। यदि कहीं ऐसा हुआ तो छिद्रान्वेषी विद्वान् ब्रह्मराक्षस यज्ञ में बड़ा बिघ्न खड़ा कर देंगे। १७॥
🍃 विहतस्य च यज्ञस्य सद्यः कर्ता विनश्यति।
तद्यथा विधिपूर्व मे क्रतुरेप समाप्यते॥ १८॥
⚜️ विधिहीन यज्ञ करने से यज्ञकर्ता का नाश होता है अतएव'विधिपूर्वक यज्ञ पूरा होना चाहिये ॥१८॥
#ramayan
January 19, 2021
📚 वेदपाठन - आओ वेद पढ़ें
📙 ऋग्वेद
सूक्त - १६ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ७ , देवता - इन्द्र
🚩अयं ते स्तोमो अग्रियो हृदिस्पृगस्तु शंतमः, अथा सोमं सुतं पिब (७)
⚜️ हे इन्द्र! यह श्रेष्ठ स्तोत्र तुम्हारे लिए हृदयस्पर्शी एवं सुखदायक बने, उसके बाद तुम निचोड़े हुए सोम को पिओ (७)
#rgveda
📙 ऋग्वेद
सूक्त - १६ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ७ , देवता - इन्द्र
🚩अयं ते स्तोमो अग्रियो हृदिस्पृगस्तु शंतमः, अथा सोमं सुतं पिब (७)
⚜️ हे इन्द्र! यह श्रेष्ठ स्तोत्र तुम्हारे लिए हृदयस्पर्शी एवं सुखदायक बने, उसके बाद तुम निचोड़े हुए सोम को पिओ (७)
#rgveda
January 19, 2021
सुहृदामुपकारकारणात् ।
द्विषतामप्यपकारकारणात् ।।
नृपसंश्रय इष्यते बुधैः ।
जठरं को न बिभर्ति केवलम् ।। 279/032 ।।
अर्थः-
होनहार व्यक्ति अपने मित्रों और परिवारवालों पर उपकार करने के लिये तथा अपने शत्रुओं को अपकार करने के कारण से राजा का आश्रय लेता है । केवल अपना पेट कौन नहीं पालता..?? अर्थात् सभी केवल खुद के पेट पालने के लिये काम करते हैं ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಸುಹೃದಾಮುಪಕಾರಕಾರಣಾತ್ |
ದ್ವಿಷತಾಮಪ್ಯಪಕಾರಕಾರಣಾತ್ ||
ನೃಪಸಂಶ್ರಯ ಇಷ್ಯತೇ ಬುಧೈಃ |
ಜಠರಂ ಕೋ ನ ಬಿಭರ್ತಿ ಕೇವಲಮ್ || 279/032 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಸನ್ಮಿತ್ರರಿಗೆ ಹಾಗೂ ಬಂಧು ಬಾಂಧವರಿಗೆ ಉಪಕಾರ ಮಾಡಲು ಮತ್ತು ತನ್ನ ಶತ್ರುಗಳಿಗೆ ಅಪಕಾರ ಮಾಡಲು ಚತುರ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ರಾಜನ ಆಶ್ರಯವನ್ನು ಇಚ್ಛಿಸುತ್ತಾನೆ. ಕೇವಲ ತನ್ನ ಹೊಟ್ಚೆಯನ್ನು ಯಾರು ಹೊರೆದುಕೊಳ್ಳುವುದಿಲ್ಲ..? ಎಂದರೆ ಸಾಮಾನ್ಯರು ಕೇವಲ ತಮ್ಮ ಸ್ವಂತದ ಹೊಟ್ಟೆ ಹೊರೆಯಲು ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
suhrudAmupakArakAraNAt |
dwiShatAmapyapakArakAraNAt ||
nrupasamshraya iShyatE budhaih |
jaTharam kO na bibharti kEvalam || 279/032 ||
MEANING:-
An intelligent person likes to get the shelter of the king to help his family members and friends and to revenge against his foes. Who else can not only fulfills his stomach..? Means everybody tries to fulfill his own stomach.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
द्विषतामप्यपकारकारणात् ।।
नृपसंश्रय इष्यते बुधैः ।
जठरं को न बिभर्ति केवलम् ।। 279/032 ।।
अर्थः-
होनहार व्यक्ति अपने मित्रों और परिवारवालों पर उपकार करने के लिये तथा अपने शत्रुओं को अपकार करने के कारण से राजा का आश्रय लेता है । केवल अपना पेट कौन नहीं पालता..?? अर्थात् सभी केवल खुद के पेट पालने के लिये काम करते हैं ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಸುಹೃದಾಮುಪಕಾರಕಾರಣಾತ್ |
ದ್ವಿಷತಾಮಪ್ಯಪಕಾರಕಾರಣಾತ್ ||
ನೃಪಸಂಶ್ರಯ ಇಷ್ಯತೇ ಬುಧೈಃ |
ಜಠರಂ ಕೋ ನ ಬಿಭರ್ತಿ ಕೇವಲಮ್ || 279/032 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಸನ್ಮಿತ್ರರಿಗೆ ಹಾಗೂ ಬಂಧು ಬಾಂಧವರಿಗೆ ಉಪಕಾರ ಮಾಡಲು ಮತ್ತು ತನ್ನ ಶತ್ರುಗಳಿಗೆ ಅಪಕಾರ ಮಾಡಲು ಚತುರ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ರಾಜನ ಆಶ್ರಯವನ್ನು ಇಚ್ಛಿಸುತ್ತಾನೆ. ಕೇವಲ ತನ್ನ ಹೊಟ್ಚೆಯನ್ನು ಯಾರು ಹೊರೆದುಕೊಳ್ಳುವುದಿಲ್ಲ..? ಎಂದರೆ ಸಾಮಾನ್ಯರು ಕೇವಲ ತಮ್ಮ ಸ್ವಂತದ ಹೊಟ್ಟೆ ಹೊರೆಯಲು ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
suhrudAmupakArakAraNAt |
dwiShatAmapyapakArakAraNAt ||
nrupasamshraya iShyatE budhaih |
jaTharam kO na bibharti kEvalam || 279/032 ||
MEANING:-
An intelligent person likes to get the shelter of the king to help his family members and friends and to revenge against his foes. Who else can not only fulfills his stomach..? Means everybody tries to fulfill his own stomach.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
January 19, 2021
January 20, 2021
जीविते यस्य जीवन्ति ।
विप्रा मित्राणि बान्धवाः ।।
सफलं जीवितं तस्य ।
आत्मार्थे को नु जीवति ।। 280/033 ।।
अर्थः-
जिस के जीने से ब्राह्मण, मित्र तथा उस के बंधु रिश्तेदार जीवन बिताते हैं, उस का जीवन ही सफल है । स्वार्थ के लिये कौन नही जीता..? अर्थात् स्वयं के लिये सभी जीतें हैं, दूसरों के लिये जीनेवाले का जीवन ही सफल जीवन है ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಜೀವಿತೇ ಯಸ್ಯ ಜೀವಂತಿ |
ವಿಪ್ರಾ ಮಿತ್ರಾಣಿ ಬಾಂಧವಾಃ ||
ಸಫಲಂ ಜೀವಿತಂ ತಸ್ಯ |
ಆತ್ಮಾರ್ಥೇ ಕೋ ನು ಜೀವತಿ || 280/033 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಯಾವನು ಜೀವಿಸಿದರೆ ಆತನ ಬಂಧು ಮಿತ್ರರು ಹಾಗೂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರೂ ಜೀವನ ನಡೆಸುತ್ತಾರೆಯೋ ಅಂತಹ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಜೀವನವೇ ಸಫಲಜೀವನ. ಸ್ವಾರ್ಥಕ್ಕಾಗಿ ಯಾವನು ಬದುಕುವುದಿಲ್ಲ..?? ಎಂದರೆ ಸ್ವಂತಕ್ಕಾಗಿ ಎಲ್ಲರೂ ಜೀವಿಸುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಯಾರು ಇತರರಿಗಾಗಿ ಜೀವಿಸುವನೋ ಆತನ ಜೀವನ ಸಫಲ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
jIvitE yasya jIvanti |
viprA mitANi bAndhavAh ||
saphalam jIvitam tasya |
AtmArthE kO nu jIvati || 280/033 ||
MEANING:-
When a person lives to give life shelter to a brahmin, to his frends and to his relatives, his life is a successful life. Who cannot live for self..?? Means every one can live to sustain his own life. But the life of a person who lives for others is a successful life.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
विप्रा मित्राणि बान्धवाः ।।
सफलं जीवितं तस्य ।
आत्मार्थे को नु जीवति ।। 280/033 ।।
अर्थः-
जिस के जीने से ब्राह्मण, मित्र तथा उस के बंधु रिश्तेदार जीवन बिताते हैं, उस का जीवन ही सफल है । स्वार्थ के लिये कौन नही जीता..? अर्थात् स्वयं के लिये सभी जीतें हैं, दूसरों के लिये जीनेवाले का जीवन ही सफल जीवन है ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಜೀವಿತೇ ಯಸ್ಯ ಜೀವಂತಿ |
ವಿಪ್ರಾ ಮಿತ್ರಾಣಿ ಬಾಂಧವಾಃ ||
ಸಫಲಂ ಜೀವಿತಂ ತಸ್ಯ |
ಆತ್ಮಾರ್ಥೇ ಕೋ ನು ಜೀವತಿ || 280/033 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಯಾವನು ಜೀವಿಸಿದರೆ ಆತನ ಬಂಧು ಮಿತ್ರರು ಹಾಗೂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರೂ ಜೀವನ ನಡೆಸುತ್ತಾರೆಯೋ ಅಂತಹ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಜೀವನವೇ ಸಫಲಜೀವನ. ಸ್ವಾರ್ಥಕ್ಕಾಗಿ ಯಾವನು ಬದುಕುವುದಿಲ್ಲ..?? ಎಂದರೆ ಸ್ವಂತಕ್ಕಾಗಿ ಎಲ್ಲರೂ ಜೀವಿಸುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಯಾರು ಇತರರಿಗಾಗಿ ಜೀವಿಸುವನೋ ಆತನ ಜೀವನ ಸಫಲ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
jIvitE yasya jIvanti |
viprA mitANi bAndhavAh ||
saphalam jIvitam tasya |
AtmArthE kO nu jIvati || 280/033 ||
MEANING:-
When a person lives to give life shelter to a brahmin, to his frends and to his relatives, his life is a successful life. Who cannot live for self..?? Means every one can live to sustain his own life. But the life of a person who lives for others is a successful life.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
January 20, 2021
January 20, 2021
January 20, 2021
January 20, 2021
January 20, 2021
Forwarded from पुरुषोत्तमः॥ Purushothaman AJ (Bharatam).
हरिःॐ। बृहस्पतिवासर-सुप्रभातम्।
आकाशवाण्या अद्यतनप्रातःकालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
आकाशवाण्या अद्यतनप्रातःकालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
January 20, 2021
Forwarded from पुरुषोत्तमः॥ Purushothaman AJ (Bharatam).
writereaddata_Bulletins_Text_NSD_2021_Jan_NSD_Sanskrit_Sanskrit.pdf
48.5 KB
writereaddata_Bulletins_Text_NSD_2021_Jan_NSD-Sanskrit-Sanskrit-0655-0700-202112173421.pdf
January 20, 2021
January 20, 2021
Forwarded from 🌺 सूक्तिसिन्धु 🌺
oॐ सर्वे भवन्तु सुखिनः
सर्वे सन्तु निरामयाः।
सर्वे भद्राणि पश्यन्तु मा कश्चिद्दुःखभाग्भवेत।
ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः॥
सभी सुखी होवें,
सभी रोगमुक्त रहें,
सभी मंगलमय घटनाओं के साक्षी बनें और किसी को भी दुःख का भागी न बनना पड़े।
ॐ शांति शांति शांति॥
May all sentient beings be at peace,
may no one suffer from illness,
May all see what is auspicious, may no one suffer.
Om peace, peace, peace.
सर्वे सन्तु निरामयाः।
सर्वे भद्राणि पश्यन्तु मा कश्चिद्दुःखभाग्भवेत।
ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः॥
सभी सुखी होवें,
सभी रोगमुक्त रहें,
सभी मंगलमय घटनाओं के साक्षी बनें और किसी को भी दुःख का भागी न बनना पड़े।
ॐ शांति शांति शांति॥
May all sentient beings be at peace,
may no one suffer from illness,
May all see what is auspicious, may no one suffer.
Om peace, peace, peace.
January 20, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ सप्तम अध्याय
♦️श्लोक :- १९
शुनः पुच्छमिद व्यर्थ जीवितं विद्यया विना।
न गुह्यगोपने शक्तं न च दंशनिवारणे।।१९।।
♦️भावार्थ - विद्या के बिना इंसान का जीवन कुत्ते की पूँछ की तरह बेकार है, क्योंकि कुत्ते की पूँछ न तो गुप्त-इन्द्रियों को ढँकने के काम आती है और न ही मच्छर आदि को उडा़ने में सक्षम होती है।।
#chanakya
✒️ सप्तम अध्याय
♦️श्लोक :- १९
शुनः पुच्छमिद व्यर्थ जीवितं विद्यया विना।
न गुह्यगोपने शक्तं न च दंशनिवारणे।।१९।।
♦️भावार्थ - विद्या के बिना इंसान का जीवन कुत्ते की पूँछ की तरह बेकार है, क्योंकि कुत्ते की पूँछ न तो गुप्त-इन्द्रियों को ढँकने के काम आती है और न ही मच्छर आदि को उडा़ने में सक्षम होती है।।
#chanakya
January 20, 2021
January 20, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ सप्तम अध्याय
♦️श्लोक :- २०
वाचां शौचं च मनसः शौचमि
सर्वभूतदयाशौचमेतच्छौचं परार्थिनाम् ॥
♦️भावार्थ - यदि आप दिव्यता चाहते है तो आपके वाचा, मन और इन्द्रियों में शुद्धता होनी चाहिए. उसी प्रकार आपके ह्रदय में करुणा होनी चाहिए.
#chanakya
✒️ सप्तम अध्याय
♦️श्लोक :- २०
वाचां शौचं च मनसः शौचमि
सर्वभूतदयाशौचमेतच्छौचं परार्थिनाम् ॥
♦️भावार्थ - यदि आप दिव्यता चाहते है तो आपके वाचा, मन और इन्द्रियों में शुद्धता होनी चाहिए. उसी प्रकार आपके ह्रदय में करुणा होनी चाहिए.
#chanakya
January 20, 2021
🚩जय सत्य सनातन 🚩
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७७
⛅ 🚩तिथि - अष्टमी शाम 03:50 तक तत्पश्चात नवमी
⛅ दिनांक - 21 जनवरी 2021
⛅ दिन - गुरुवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - शिशिर
⛅ मास - पौष
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - अश्विनी शाम 03:37 तक तत्पश्चात भरणी
⛅ योग - साध्य रात्रि 08:25 तक तत्पश्चात शुभ
⛅ राहुकाल - दोपहर 02:13 से शाम 03:36 तक
⛅ सूर्योदय - 07:19
⛅ सूर्यास्त - 18:20
⛅ दिशाशूल - दक्षिण दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण -
💥 विशेष - अष्टमी को नारियल का फल खाने से बुद्धि का नाश होता है।(ब्रह्मवैवर्त पुराण, ब्रह्म खंडः 27.29-34)
💥 अष्टमी तिथि के दिन स्त्री-सहवास तथा तिल का तेल खाना और लगाना निषिद्ध है।(ब्रह्मवैवर्त पुराण, ब्रह्म खंडः 27.29-38)
🌷 Diabetes( मधुमेह) नियंत्रित करने के लिए 🌷
👉🏻 Diabetes नियंत्रित करने के लिए सुबह १/२ किलो कच्चा करेला टुकड़े - टुकड़े करके तसले में डाल दें और अपने पैरों से १/२ से ३/४ घंटे तक तक कुचलें जब तक जीभ में कड़वाहट का अहसास ना हो l ७-१० दिन तक ये प्रयोग करें। इससे Diabetes नियंत्रित होती है।
👉🏻 हो सके तो इन दिनों में मेथी की सब्जी खाए या मेथी के दाने रात को भिगा दे और सुबह खाए | इससे लाभ होगा।
🌷 होंठ फटने पर 🌷
➡ नाभि में सरसों के तेल की २-४ बूंदे डालें तथा जरा से मक्खन में नमक मिलाकर होंठों पर लगायें इससे लाभ होता है।
🌷 राग और ताल की महिमा 🌷
👉🏻 राग और ताल सुनने से बहुत सी बीमारियाँ दूर होती हैं
🎼 राग मारवा और राग भोपाली से आंतों की बीमारियाँ दूर होती हैं l
🎼 राग आसारी से मस्तक के रोग दूर होते हैं l
🎼 राग भैरवी से सिरदर्द ठीक होने लगता है।
🎼 राग सोहनी से सिरदर्द और मरुरज्जू (रीड़ की हड्डी में जो मनके घिस गए, वो ठीक होने लगते हैं।)
🎼 राग वसंत और राग सोरट से नपुंसकता दूर हो जाती है।
🙏🚩🇮🇳🔱🏹🐚🕉️
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७७
⛅ 🚩तिथि - अष्टमी शाम 03:50 तक तत्पश्चात नवमी
⛅ दिनांक - 21 जनवरी 2021
⛅ दिन - गुरुवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - शिशिर
⛅ मास - पौष
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - अश्विनी शाम 03:37 तक तत्पश्चात भरणी
⛅ योग - साध्य रात्रि 08:25 तक तत्पश्चात शुभ
⛅ राहुकाल - दोपहर 02:13 से शाम 03:36 तक
⛅ सूर्योदय - 07:19
⛅ सूर्यास्त - 18:20
⛅ दिशाशूल - दक्षिण दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण -
💥 विशेष - अष्टमी को नारियल का फल खाने से बुद्धि का नाश होता है।(ब्रह्मवैवर्त पुराण, ब्रह्म खंडः 27.29-34)
💥 अष्टमी तिथि के दिन स्त्री-सहवास तथा तिल का तेल खाना और लगाना निषिद्ध है।(ब्रह्मवैवर्त पुराण, ब्रह्म खंडः 27.29-38)
🌷 Diabetes( मधुमेह) नियंत्रित करने के लिए 🌷
👉🏻 Diabetes नियंत्रित करने के लिए सुबह १/२ किलो कच्चा करेला टुकड़े - टुकड़े करके तसले में डाल दें और अपने पैरों से १/२ से ३/४ घंटे तक तक कुचलें जब तक जीभ में कड़वाहट का अहसास ना हो l ७-१० दिन तक ये प्रयोग करें। इससे Diabetes नियंत्रित होती है।
👉🏻 हो सके तो इन दिनों में मेथी की सब्जी खाए या मेथी के दाने रात को भिगा दे और सुबह खाए | इससे लाभ होगा।
🌷 होंठ फटने पर 🌷
➡ नाभि में सरसों के तेल की २-४ बूंदे डालें तथा जरा से मक्खन में नमक मिलाकर होंठों पर लगायें इससे लाभ होता है।
🌷 राग और ताल की महिमा 🌷
👉🏻 राग और ताल सुनने से बहुत सी बीमारियाँ दूर होती हैं
🎼 राग मारवा और राग भोपाली से आंतों की बीमारियाँ दूर होती हैं l
🎼 राग आसारी से मस्तक के रोग दूर होते हैं l
🎼 राग भैरवी से सिरदर्द ठीक होने लगता है।
🎼 राग सोहनी से सिरदर्द और मरुरज्जू (रीड़ की हड्डी में जो मनके घिस गए, वो ठीक होने लगते हैं।)
🎼 राग वसंत और राग सोरट से नपुंसकता दूर हो जाती है।
🙏🚩🇮🇳🔱🏹🐚🕉️
January 20, 2021
📚 वेदपाठन - आओ वेद पढ़ें
📙 ऋग्वेद
सूक्त - १६ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ८ , देवता - इन्द्र
🍃 विश्वमित्सवनं सुतमिन्द्रो मदाय गच्छति. वृत्रहा सोमपीतये... (८)
⚜️ वृत्रनाशक इंद्र प्रसन्नता प्राप्ति के निमित्त सोमरस पीने के लिए ऐसे सभी यज्ञों में जाते हैं, जहां सोमरस तैयार हो (८)
#rgveda
📙 ऋग्वेद
सूक्त - १६ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ८ , देवता - इन्द्र
🍃 विश्वमित्सवनं सुतमिन्द्रो मदाय गच्छति. वृत्रहा सोमपीतये... (८)
⚜️ वृत्रनाशक इंद्र प्रसन्नता प्राप्ति के निमित्त सोमरस पीने के लिए ऐसे सभी यज्ञों में जाते हैं, जहां सोमरस तैयार हो (८)
#rgveda
January 20, 2021
📒📒📒 वेदपाठन 📒📒📒
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। अष्टम सर्गः ।।
🍃 यथा विधानं क्रियतां समर्थाः करणेष्विह।
तथेति चाब्रुवन्सर्वे मनत्रिणः मत्यपूजयन् ॥१९॥
⚜️ आप लोग ऐसा प्रयत्न करें जिससे यह यज्ञ यथाविधि हो। यह कार्य आप ही लोगों पर निर्भर है। महाराज के इन वचनों को सुन सब मंत्री लोगों ने कहा -" जो आज्ञा,"॥१९॥
🍃 पार्थिवेन्द्रस्य तद्वाक्यं यथाज्ञप्तं निशम्य ते ।
तथा द्विजास्ते धर्मज्ञा वर्धयन्तो नृपोत्तमम् ॥२०॥
⚜️ ब्राह्मणगण भी महाराज को आशीर्वाद दे और महाराज से विदा मांग अपने अपने घरों को लौट गये।
#ramayan
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। अष्टम सर्गः ।।
🍃 यथा विधानं क्रियतां समर्थाः करणेष्विह।
तथेति चाब्रुवन्सर्वे मनत्रिणः मत्यपूजयन् ॥१९॥
⚜️ आप लोग ऐसा प्रयत्न करें जिससे यह यज्ञ यथाविधि हो। यह कार्य आप ही लोगों पर निर्भर है। महाराज के इन वचनों को सुन सब मंत्री लोगों ने कहा -" जो आज्ञा,"॥१९॥
🍃 पार्थिवेन्द्रस्य तद्वाक्यं यथाज्ञप्तं निशम्य ते ।
तथा द्विजास्ते धर्मज्ञा वर्धयन्तो नृपोत्तमम् ॥२०॥
⚜️ ब्राह्मणगण भी महाराज को आशीर्वाद दे और महाराज से विदा मांग अपने अपने घरों को लौट गये।
#ramayan
January 20, 2021
January 21, 2021
📚 वेदपाठन - आओ वेद पढ़ें
📙 ऋग्वेद
सूक्त - १६ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ९ , देवता - इन्द्र
🍃 सेमं नः काममा पृण गोभिरश्चैः शतक्रतो. स्तवाम त्वा स्वाध्य.. (९)
⚜️ हे शतक्रतु! गाएं और अश्व देकर हमारी सभी अभिलाषाएं पूरी करो। हम भली प्रकार ध्यान करते हुए तुम्हारी स्तुति करते हैं। (९)
👉 🚩सूक्त 16 समाप्त 🚩
#rgveda
📙 ऋग्वेद
सूक्त - १६ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ९ , देवता - इन्द्र
🍃 सेमं नः काममा पृण गोभिरश्चैः शतक्रतो. स्तवाम त्वा स्वाध्य.. (९)
⚜️ हे शतक्रतु! गाएं और अश्व देकर हमारी सभी अभिलाषाएं पूरी करो। हम भली प्रकार ध्यान करते हुए तुम्हारी स्तुति करते हैं। (९)
👉 🚩सूक्त 16 समाप्त 🚩
#rgveda
January 21, 2021
January 21, 2021
🚩जय सत्य सनातन 🚩
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७७
⛅ 🚩तिथि - नवमी शाम 06:29 तक तत्पश्चात दशमी
⛅ दिनांक - 22 जनवरी 2021
⛅ दिन - शुक्रवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - शिशिर
⛅ मास - पौष
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - भरणी शाम 06:40 तक तत्पश्चात कृत्तिका
⛅ योग - शुभ रात्रि 09:19 तक तत्पश्चात शुक्ल
⛅ राहुकाल - सुबह 11:27 से दोपहर 12:50 तक
⛅ सूर्योदय - 07:19
⛅ सूर्यास्त - 18:21
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण -
💥 विशेष - नवमी को लौकी खाना गोमांस के समान त्याज्य है। (ब्रह्मवैवर्त पुराण, ब्रह्म खंडः 27.29-34)
🌷 किसानों के लिए 🌷
🌳 अपना खेत हो तो खेत में पश्चिम की तरफ पीपल का पेड़ लगा दो, पितर लोग राजी होंगे व सुख शांति होगी। खेत में कुआँ पूर्व-उत्तर के कोने में हो। पश्चिम और दक्षिण की तरफ अपना निवास हो खेत में बरकत आएगी।
🌷 कदवृद्धि 🌷
👉🏻 जिन बच्चों का कद नहीं बढता वे पुलअप्स का अभ्यास करें और बेल के ६ पते व २-४ काली मिर्च हनुमान जी का स्मरण करते हुए चबा चबाकर खाएं उसमे पानी डाल के पीसकर भी खा सकते हैं।
🌷 कैन्सर में 🌷
🐄 १)सुबह मंजन करने के पहले बासी मुंह, १ तोला (१०-१२ मि. ग्रा.) देशी गाय का गौ मूत्र छानकर ले या ये न मिले तो गौझरण में १०-१२ मि.ग्रा पानी डाल के लें, थोड़े दिन में कैन्सर की बीमारी मिट जायेगी।
🌿 २) २० ग्राम तुलसी का रस , ५० ग्राम ताजा दही के साथ कुछ दिन सुबह - शाम लेने से कैन्सर में आराम होता है।
🙏🚩🇮🇳🔱🏹🐚🕉️
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७७
⛅ 🚩तिथि - नवमी शाम 06:29 तक तत्पश्चात दशमी
⛅ दिनांक - 22 जनवरी 2021
⛅ दिन - शुक्रवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - शिशिर
⛅ मास - पौष
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - भरणी शाम 06:40 तक तत्पश्चात कृत्तिका
⛅ योग - शुभ रात्रि 09:19 तक तत्पश्चात शुक्ल
⛅ राहुकाल - सुबह 11:27 से दोपहर 12:50 तक
⛅ सूर्योदय - 07:19
⛅ सूर्यास्त - 18:21
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण -
💥 विशेष - नवमी को लौकी खाना गोमांस के समान त्याज्य है। (ब्रह्मवैवर्त पुराण, ब्रह्म खंडः 27.29-34)
🌷 किसानों के लिए 🌷
🌳 अपना खेत हो तो खेत में पश्चिम की तरफ पीपल का पेड़ लगा दो, पितर लोग राजी होंगे व सुख शांति होगी। खेत में कुआँ पूर्व-उत्तर के कोने में हो। पश्चिम और दक्षिण की तरफ अपना निवास हो खेत में बरकत आएगी।
🌷 कदवृद्धि 🌷
👉🏻 जिन बच्चों का कद नहीं बढता वे पुलअप्स का अभ्यास करें और बेल के ६ पते व २-४ काली मिर्च हनुमान जी का स्मरण करते हुए चबा चबाकर खाएं उसमे पानी डाल के पीसकर भी खा सकते हैं।
🌷 कैन्सर में 🌷
🐄 १)सुबह मंजन करने के पहले बासी मुंह, १ तोला (१०-१२ मि. ग्रा.) देशी गाय का गौ मूत्र छानकर ले या ये न मिले तो गौझरण में १०-१२ मि.ग्रा पानी डाल के लें, थोड़े दिन में कैन्सर की बीमारी मिट जायेगी।
🌿 २) २० ग्राम तुलसी का रस , ५० ग्राम ताजा दही के साथ कुछ दिन सुबह - शाम लेने से कैन्सर में आराम होता है।
🙏🚩🇮🇳🔱🏹🐚🕉️
January 21, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ सप्तम अध्याय
♦️श्लोक :- २१
पुष्पे गन्ध तिले तैलं काष्ठे वह्निः पयोधृतम्।
इक्षौ गुडं तथा देहे पश्यात्मानं विवेकतः।।२१।।
♦️भावार्थ - फूलों में सुगन्ध, तिल में तैल, लकड़ी मे अग्नि और गन्ने में गुड़ जिस प्रकार छुपे हुए रहते है, वैसे ही देह मे आत्मा का निवास है - इसे विवेकी व्यक्ति ही देख सकता है।
#chanakya
✒️ सप्तम अध्याय
♦️श्लोक :- २१
पुष्पे गन्ध तिले तैलं काष्ठे वह्निः पयोधृतम्।
इक्षौ गुडं तथा देहे पश्यात्मानं विवेकतः।।२१।।
♦️भावार्थ - फूलों में सुगन्ध, तिल में तैल, लकड़ी मे अग्नि और गन्ने में गुड़ जिस प्रकार छुपे हुए रहते है, वैसे ही देह मे आत्मा का निवास है - इसे विवेकी व्यक्ति ही देख सकता है।
#chanakya
January 21, 2021
22.1.21आज का वेदमंत्र, अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा, प्रचारित आर्य जितेंद्र भाटिया द्वारा 🙏🌻
वि मे पुरुत्रा पतयन्ति कामाः शम्यच्छा दीद्ये पूर्व्याणि।
समिद्धे अग्नावृतमिद्वदेम महद्देवानामसुरत्वमेकम्॥ ऋग्वेद ३-५-३॥🙏🌻
हमारी विविध कामनाएं हैं, परंतु हमारी सर्वोत्तम कामना पवित्र लक्ष्य को प्राप्त करने की हो। हम अपनी कामनाओं की पूर्ति यज्ञनिक कर्मों द्वारा करें। हम सत्य मार्ग पर चलें।🙏🌻
We have various desires, but our best desire should be to achieve the holy goal. We should fulfill our wishes by the help of Yajnaic deeds. We should move on to the path of truth. (Rig Veda 3–55–3)🙏🌻#rgveda🙏🌻
वि मे पुरुत्रा पतयन्ति कामाः शम्यच्छा दीद्ये पूर्व्याणि।
समिद्धे अग्नावृतमिद्वदेम महद्देवानामसुरत्वमेकम्॥ ऋग्वेद ३-५-३॥🙏🌻
हमारी विविध कामनाएं हैं, परंतु हमारी सर्वोत्तम कामना पवित्र लक्ष्य को प्राप्त करने की हो। हम अपनी कामनाओं की पूर्ति यज्ञनिक कर्मों द्वारा करें। हम सत्य मार्ग पर चलें।🙏🌻
We have various desires, but our best desire should be to achieve the holy goal. We should fulfill our wishes by the help of Yajnaic deeds. We should move on to the path of truth. (Rig Veda 3–55–3)🙏🌻#rgveda🙏🌻
January 22, 2021
*🌷।।ओ३म्।।🌷*
*🙏वेदानां महत्वम्🙏*
*वेदशब्दार्थः* - ‘विद ज्ञाने' इति ज्ञानार्थकाद् विद्धार्तोर्घि प्रत्यये कृते वेद इति रूपं निष्पद्यते। एवं वेदशब्दो ज्ञानार्थकः। ज्ञानराशिर्वेद इति वक्तुं शक्यते । विद सत्तायाम्, विद विचारणे, विल लाने विद वेतनापाननिवासेषु इति धातुभ्योऽपि घजि वेदरूपं निष्पद्यते। वेदा ज्ञानराशित्वात् शाश्वतस्थायिनः, ज्ञाननिधयः, मानवहितप्रापकाः, मनुजकर्तव्य-बोधका इति विविधधात्वर्थग्रहणाद् ज्ञायते।
*वेदानां वैशिष्यम्* - वेदानुशीलनाद् ज्ञायते यद् वेदा हि विविधज्ञान-विज्ञानराशयः, संस्कृतेराधाररूपाः, कर्तव्याकर्तव्याजबोधकाः, शुभाशुभनिदर्शकाः, जीवनस्योनायकाः, विश्वहितसंपादकाः, आचारसंचारकाः, सुखशान्तिसाधकाः, ज्ञानालोकप्रसारका सत्यतायाः सरणयः, कलाकलापप्रेरकाः, आशाया आश्रयाः, नैराश्यविनाशकाः, चतुर्वर्गावातिसोपानस्वरूपाक्ष सन्ति ।।
*वैदिक साहित्यम्* - मुख्यत्वेन वेदशब्दः ऋग्यजु:सामाथर्वनामभि: प्रचलितानां चतसृणां वेदसहितानां बोधकः। एतेषामेव चतुर्णां वेदानां व्याख्यानभूता ब्राह्मणग्रन्थाः सन्ति, येषु वैदिककर्मकाण्डस्य विशदं वर्णनमस्ति। एतेषु वेदानाम् आध्यात्मिकी व्याख्याऽपि प्रस्तूयते। एतेषां परिशिष्टरूपेण आरण्यकग्रन्थाः सन्ति। एषु अध्यात्मविद्याया विवेचनं प्राप्यते। उपनिषत्सु च तस्या एवाध्यात्मविद्यायाश्चरमोत्कर्षः संलक्ष्यते। वैदिकसाहित्य-शब्देन समग्रोऽपि मन्त्र-ब्राह्मण-आरण्यक-उपनिषत्-संग्रहरूपो निधिगृहाते।
*वेदानां धार्मिक महत्त्वम्* - वेदा मन्वादिभिः ऋषिभिः परमप्रमाणत्वेनोपन्यस्ताः। *वेदोऽखिलो धर्ममूलम्* इति समुद्घोषयता मनुना समग्रस्यापि वेदनिधधर्माधाररूपेण प्रतिष्ठा विहिता। मानवस्याखिले कृत्यजातं कर्तव्याकर्तव्यं वा वेदेष विशदतया निरूप्यते। अतएव वेदा आचार-संहिता--रूपेण प्रमाणाक्रियन्ते।
*अर्थकामेष्वसवतानां धर्मज्ञानं विधीयते। धर्म जिज्ञासमानानां प्रमाणं परमं श्रुतिः ॥* [मनुस्मृति - २/१३]
सर्वेsपि विद्वत्तल्लजा भारतीयाः दार्शनिकाः, आचारशिक्षणप्रवणा: स्मृतिकाराः । शब्दतत्त्वमीमांसादक्षा वैयाकरणाः, अन्ये च शास्त्रकारा वेदानां परमप्रामाण्यं प्रतिपदम्। उद्घोषयन्ति। अतएव महर्षिणा पतञ्जलिना कर्तव्यत्वेन समादिश्यते यत् ब्राह्मणेन निष्कारणो धर्मः घडो वेदोऽध्येयो शेयश्च। (महाभाष्य, आह्निक 1)
स्मृतिकारैर्न एतावतैव विम्यते, अपितु निर्दिश्यते यत् ब्राह्मणेन एकनिष्ठया वेदाध्ययनं संपाद्यम्। एतद् ब्राह्मणस्य परमं तपः। यश्च वेदाध्ययनम् अवमत्य शास्त्रान्तर कृतमतिः स जीवन्नेव सपरिवार: शूद्रत्वम् उपयाति।।
*वेदमेव सदाऽभ्यस्येत् तपस्तष्यन् द्विजोत्तमः। वेदाभ्यासो हि विप्रस्य तपः परमिहोच्यते।* - मनुस्मृति
*योऽनधीत्य द्विजो वेदमन्यत्र कुरुते श्रमम्। स जीवन्नेव शूद्रत्वमाशु गच्छति सान्वयः ॥* - मनुस्मृति
*वेदानां सांस्कृतिक महत्त्वम्* - भारतीयायाः संस्कृतमूलस्रोतोऽनुसंधीयते वेत्। तर्हि वेदा एव तन्मूलस्रोतस्त्वेनोपतिष्ठन्ति। वेदवेव प्रत्लतमा भारतीय संस्कृतिवर्णिताऽस्ति । भारतीयायाः संस्कृतेर्मूलरूपं वेदेष्वेवोपलभ्यते। वेदेष्वेव प्राक्तनभारतीयाना। जीवनदर्शनं, कार्यकलापः, आचार-विचाराः, नैतिक सामाजिक आचार मानवानां विविधकर्तव्यादिनिर्धारण तत्रैजापलभ्यते। उक्त च मनुना-
*सर्वेषां तु स नामानि कर्माणि च पृथक् पृथक् ।। वेदशब्दभ्य एवादी पृथक् संस्थाश्च निर्मम ।।*
लोकमान्य तिलकमहाभागास्तु वेदेषु प्रामाण्यबुद्धिमेव आर्यत्वस्य लक्षणं व्यादिशन्ति- ‘प्रामाण्यबुद्धिर्वेदेषु', वेदेष्वेवार्याणां संस्कृतेर्विशुद्धं रूपं विस्तरशः प्राप्यते। आर्याणां यज्ञेषु दृढविश्वासः, एकेश्वरवादः स्वीकरणम् अनासक्तभावनया कर्मविधिः, ईश्वरस्य सर्वव्यापकत्वम्, ज्ञानकर्मणोः समन्वय, भौतिकवादं प्रत्यनास्था, पुनर्जन्मनि विश्वासः, मोक्षस्य जीवनोद्देश्यत्वं चेत्यादितथ्यानि वेदेष्वेव प्राप्यन्ते।
विश्वसंस्कृतेरैतिह्य गवेषितं चेत् तर्हि वेदा एव सर्वप्रमुखत्वेन दृष्टिपथम् अवतरन्ति। अस्मिन् संसारे संस्कृतेः सभ्यतायाश्च कथमिव विकासोऽभूदित्यर्थ वेदानुशीलनम् अनिवार्यम् आपद्यते। तत एव क्रमिकविकासस्य प्रक्रिया प्राप्यते। अतएव यजुर्वेदं प्राप्यते- *सा प्रथमा संस्कृतिर्विश्ववारा*, वैदिक संस्कृति प्रथमा संस्कृतिरासीत्।
*शास्त्रीय महत्वम्* - वेदानां शास्त्रीय महत्त्वं सर्वतोमुख्यं वर्तते। *सर्वज्ञानमयो हि सः* इति वदता मनुना वेदानां सर्वविधज्ञाननिधानत्वम् उरीकृतम्। यदि विचारदृशा समीक्ष्यते तर्हि वेदेषु बीजरूपेण दार्शनिकाः सिद्धान्ताः, राजनीतिः, समाजशास्त्रम्, अध्यात्मम्, मनोविज्ञानम्, आयुर्वेदः, गणितम्, अर्थशास्त्रम्, नाट्यशास्त्रम्, काव्यशास्त्रम्, कामशास्त्रम्, अन्याश्च विविधाः कलास्तत्र तत्र वर्यन्ते। वैदिक दर्शनम् अध्यात्मतत्त्वं चोपादाय उपनिषदो विविधानि दर्शनानि च प्रवृत्तानि। तथ्यमेतद् निदर्शनरूपेण नाट्यशास्त्रकृतो भरतमुनेविवेचनेन विशदीभवति।
*🙏वेदानां महत्वम्🙏*
*वेदशब्दार्थः* - ‘विद ज्ञाने' इति ज्ञानार्थकाद् विद्धार्तोर्घि प्रत्यये कृते वेद इति रूपं निष्पद्यते। एवं वेदशब्दो ज्ञानार्थकः। ज्ञानराशिर्वेद इति वक्तुं शक्यते । विद सत्तायाम्, विद विचारणे, विल लाने विद वेतनापाननिवासेषु इति धातुभ्योऽपि घजि वेदरूपं निष्पद्यते। वेदा ज्ञानराशित्वात् शाश्वतस्थायिनः, ज्ञाननिधयः, मानवहितप्रापकाः, मनुजकर्तव्य-बोधका इति विविधधात्वर्थग्रहणाद् ज्ञायते।
*वेदानां वैशिष्यम्* - वेदानुशीलनाद् ज्ञायते यद् वेदा हि विविधज्ञान-विज्ञानराशयः, संस्कृतेराधाररूपाः, कर्तव्याकर्तव्याजबोधकाः, शुभाशुभनिदर्शकाः, जीवनस्योनायकाः, विश्वहितसंपादकाः, आचारसंचारकाः, सुखशान्तिसाधकाः, ज्ञानालोकप्रसारका सत्यतायाः सरणयः, कलाकलापप्रेरकाः, आशाया आश्रयाः, नैराश्यविनाशकाः, चतुर्वर्गावातिसोपानस्वरूपाक्ष सन्ति ।।
*वैदिक साहित्यम्* - मुख्यत्वेन वेदशब्दः ऋग्यजु:सामाथर्वनामभि: प्रचलितानां चतसृणां वेदसहितानां बोधकः। एतेषामेव चतुर्णां वेदानां व्याख्यानभूता ब्राह्मणग्रन्थाः सन्ति, येषु वैदिककर्मकाण्डस्य विशदं वर्णनमस्ति। एतेषु वेदानाम् आध्यात्मिकी व्याख्याऽपि प्रस्तूयते। एतेषां परिशिष्टरूपेण आरण्यकग्रन्थाः सन्ति। एषु अध्यात्मविद्याया विवेचनं प्राप्यते। उपनिषत्सु च तस्या एवाध्यात्मविद्यायाश्चरमोत्कर्षः संलक्ष्यते। वैदिकसाहित्य-शब्देन समग्रोऽपि मन्त्र-ब्राह्मण-आरण्यक-उपनिषत्-संग्रहरूपो निधिगृहाते।
*वेदानां धार्मिक महत्त्वम्* - वेदा मन्वादिभिः ऋषिभिः परमप्रमाणत्वेनोपन्यस्ताः। *वेदोऽखिलो धर्ममूलम्* इति समुद्घोषयता मनुना समग्रस्यापि वेदनिधधर्माधाररूपेण प्रतिष्ठा विहिता। मानवस्याखिले कृत्यजातं कर्तव्याकर्तव्यं वा वेदेष विशदतया निरूप्यते। अतएव वेदा आचार-संहिता--रूपेण प्रमाणाक्रियन्ते।
*अर्थकामेष्वसवतानां धर्मज्ञानं विधीयते। धर्म जिज्ञासमानानां प्रमाणं परमं श्रुतिः ॥* [मनुस्मृति - २/१३]
सर्वेsपि विद्वत्तल्लजा भारतीयाः दार्शनिकाः, आचारशिक्षणप्रवणा: स्मृतिकाराः । शब्दतत्त्वमीमांसादक्षा वैयाकरणाः, अन्ये च शास्त्रकारा वेदानां परमप्रामाण्यं प्रतिपदम्। उद्घोषयन्ति। अतएव महर्षिणा पतञ्जलिना कर्तव्यत्वेन समादिश्यते यत् ब्राह्मणेन निष्कारणो धर्मः घडो वेदोऽध्येयो शेयश्च। (महाभाष्य, आह्निक 1)
स्मृतिकारैर्न एतावतैव विम्यते, अपितु निर्दिश्यते यत् ब्राह्मणेन एकनिष्ठया वेदाध्ययनं संपाद्यम्। एतद् ब्राह्मणस्य परमं तपः। यश्च वेदाध्ययनम् अवमत्य शास्त्रान्तर कृतमतिः स जीवन्नेव सपरिवार: शूद्रत्वम् उपयाति।।
*वेदमेव सदाऽभ्यस्येत् तपस्तष्यन् द्विजोत्तमः। वेदाभ्यासो हि विप्रस्य तपः परमिहोच्यते।* - मनुस्मृति
*योऽनधीत्य द्विजो वेदमन्यत्र कुरुते श्रमम्। स जीवन्नेव शूद्रत्वमाशु गच्छति सान्वयः ॥* - मनुस्मृति
*वेदानां सांस्कृतिक महत्त्वम्* - भारतीयायाः संस्कृतमूलस्रोतोऽनुसंधीयते वेत्। तर्हि वेदा एव तन्मूलस्रोतस्त्वेनोपतिष्ठन्ति। वेदवेव प्रत्लतमा भारतीय संस्कृतिवर्णिताऽस्ति । भारतीयायाः संस्कृतेर्मूलरूपं वेदेष्वेवोपलभ्यते। वेदेष्वेव प्राक्तनभारतीयाना। जीवनदर्शनं, कार्यकलापः, आचार-विचाराः, नैतिक सामाजिक आचार मानवानां विविधकर्तव्यादिनिर्धारण तत्रैजापलभ्यते। उक्त च मनुना-
*सर्वेषां तु स नामानि कर्माणि च पृथक् पृथक् ।। वेदशब्दभ्य एवादी पृथक् संस्थाश्च निर्मम ।।*
लोकमान्य तिलकमहाभागास्तु वेदेषु प्रामाण्यबुद्धिमेव आर्यत्वस्य लक्षणं व्यादिशन्ति- ‘प्रामाण्यबुद्धिर्वेदेषु', वेदेष्वेवार्याणां संस्कृतेर्विशुद्धं रूपं विस्तरशः प्राप्यते। आर्याणां यज्ञेषु दृढविश्वासः, एकेश्वरवादः स्वीकरणम् अनासक्तभावनया कर्मविधिः, ईश्वरस्य सर्वव्यापकत्वम्, ज्ञानकर्मणोः समन्वय, भौतिकवादं प्रत्यनास्था, पुनर्जन्मनि विश्वासः, मोक्षस्य जीवनोद्देश्यत्वं चेत्यादितथ्यानि वेदेष्वेव प्राप्यन्ते।
विश्वसंस्कृतेरैतिह्य गवेषितं चेत् तर्हि वेदा एव सर्वप्रमुखत्वेन दृष्टिपथम् अवतरन्ति। अस्मिन् संसारे संस्कृतेः सभ्यतायाश्च कथमिव विकासोऽभूदित्यर्थ वेदानुशीलनम् अनिवार्यम् आपद्यते। तत एव क्रमिकविकासस्य प्रक्रिया प्राप्यते। अतएव यजुर्वेदं प्राप्यते- *सा प्रथमा संस्कृतिर्विश्ववारा*, वैदिक संस्कृति प्रथमा संस्कृतिरासीत्।
*शास्त्रीय महत्वम्* - वेदानां शास्त्रीय महत्त्वं सर्वतोमुख्यं वर्तते। *सर्वज्ञानमयो हि सः* इति वदता मनुना वेदानां सर्वविधज्ञाननिधानत्वम् उरीकृतम्। यदि विचारदृशा समीक्ष्यते तर्हि वेदेषु बीजरूपेण दार्शनिकाः सिद्धान्ताः, राजनीतिः, समाजशास्त्रम्, अध्यात्मम्, मनोविज्ञानम्, आयुर्वेदः, गणितम्, अर्थशास्त्रम्, नाट्यशास्त्रम्, काव्यशास्त्रम्, कामशास्त्रम्, अन्याश्च विविधाः कलास्तत्र तत्र वर्यन्ते। वैदिक दर्शनम् अध्यात्मतत्त्वं चोपादाय उपनिषदो विविधानि दर्शनानि च प्रवृत्तानि। तथ्यमेतद् निदर्शनरूपेण नाट्यशास्त्रकृतो भरतमुनेविवेचनेन विशदीभवति।
January 22, 2021
जग्राह पाठयम् ऋग्वेदात्, सामभ्यो गीतमेव च।यजुर्वेदादभिनयान, रसानाथर्वणादपि ॥
*नैतिक महत्वम्* - वेदानाम् आचारशिक्षा-दृष्ट्या, नैतिक-दर्शनरूपेण चातीव महत्त्वं वर्तते। कर्तव्योद्बोधनरूपेण तेषां परमं प्रामाण्यं वर्तते। किं कर्म, किम् अकर्मेति चिन्तायां वेदा एतादर्शरूपेण प्रस्तूयन्ते। अतएव मनुनोच्यते
*वेदः स्मृतिः सदाचारः, स्वस्य च प्रियमात्मनः। एतच्चतुर्विधं प्राहः, साक्षात् धर्मस्य लक्षणम्।।* मनु०
*श्रुतिस्मृत्युदितं धर्मम्, अनुतिष्ठन् हि मानवः। इहकीर्तिमवाप्नोति, प्रेत्य चानुत्तमं सुखम्॥* मनु०
*धर्मचिन्तायां कर्तव्यविचारणे च वेदाः परमप्रमाणभूताः सन्ति। धर्म जिज्ञासमानानां, प्रमाणं परमं श्रुतिः ।।* मनु०
*काव्यशास्त्रीय साहित्यिकं च महत्वं* - काव्यशास्त्रीय दृष्ट्यापि वेदानां महत्त्व प्रशस्वम्। तत्र अनुप्रास-यमक कदमल- रूपकादीनाम् अलंकाराणां प्रयोगोनेकत्र प्राप्यते। उष:सूक्ते उषसो वर्णने कवित्वस्य स्फट दर्शनं जायते। सुन्दरी युवतिः स्ववस्त्राणात उषाः स्वीयं सौन्दर्य विस्तारयति। सकलेऽपि भुवने तस्याः सौन्दर्यम् अहलादकारि व्याप्नोति।
अव स्यूमेव चिन्वती मघोन्युषा याति स्वसरस्य पत्नी। स्वर्जनन्ती सुभगा सुदंसा आन्ताद् दिवः पप्रथ आ पृथिव्याः।।
एवं वेदाध्ययनं जीवनं पावयति, चिन्ताकुल जगत चिन्तायास्त्रायत, लोकानां विविधाः समस्या निवारयति, जीवनम् उन्नमयति, सद्भावांश्च प्रेरयति, इति सर्वथा वदना महत्र सिध्यति।
*नैतिक महत्वम्* - वेदानाम् आचारशिक्षा-दृष्ट्या, नैतिक-दर्शनरूपेण चातीव महत्त्वं वर्तते। कर्तव्योद्बोधनरूपेण तेषां परमं प्रामाण्यं वर्तते। किं कर्म, किम् अकर्मेति चिन्तायां वेदा एतादर्शरूपेण प्रस्तूयन्ते। अतएव मनुनोच्यते
*वेदः स्मृतिः सदाचारः, स्वस्य च प्रियमात्मनः। एतच्चतुर्विधं प्राहः, साक्षात् धर्मस्य लक्षणम्।।* मनु०
*श्रुतिस्मृत्युदितं धर्मम्, अनुतिष्ठन् हि मानवः। इहकीर्तिमवाप्नोति, प्रेत्य चानुत्तमं सुखम्॥* मनु०
*धर्मचिन्तायां कर्तव्यविचारणे च वेदाः परमप्रमाणभूताः सन्ति। धर्म जिज्ञासमानानां, प्रमाणं परमं श्रुतिः ।।* मनु०
*काव्यशास्त्रीय साहित्यिकं च महत्वं* - काव्यशास्त्रीय दृष्ट्यापि वेदानां महत्त्व प्रशस्वम्। तत्र अनुप्रास-यमक कदमल- रूपकादीनाम् अलंकाराणां प्रयोगोनेकत्र प्राप्यते। उष:सूक्ते उषसो वर्णने कवित्वस्य स्फट दर्शनं जायते। सुन्दरी युवतिः स्ववस्त्राणात उषाः स्वीयं सौन्दर्य विस्तारयति। सकलेऽपि भुवने तस्याः सौन्दर्यम् अहलादकारि व्याप्नोति।
अव स्यूमेव चिन्वती मघोन्युषा याति स्वसरस्य पत्नी। स्वर्जनन्ती सुभगा सुदंसा आन्ताद् दिवः पप्रथ आ पृथिव्याः।।
एवं वेदाध्ययनं जीवनं पावयति, चिन्ताकुल जगत चिन्तायास्त्रायत, लोकानां विविधाः समस्या निवारयति, जीवनम् उन्नमयति, सद्भावांश्च प्रेरयति, इति सर्वथा वदना महत्र सिध्यति।
January 22, 2021
📒📒📒 वेदपाठन 📒📒📒
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। अष्टम सर्गः ।।
🍃 उवाच दीक्षां विशत यक्ष्येऽहं सुतकारणात्।
तासां तेनातिकान्तेन वचनेन सुवर्चसाम्।
मुखपबान्यशेोभन्त पद्मानीव हिमाल्यये॥२४॥
🚩इति अष्टमः सर्गः॥ 🚩
⚜️ हम पुत्र-प्राप्ति के लिये यज्ञ करेंगे, तुम भी यज्ञदीक्षा के नियमों का पालन करो। महाराज के मुख से यह प्यारे वचन सुन रानी बहुत प्रसन्न हुई। इस सुखदायी संवाद को सुन रानियों के मुख कमल ऐसे सुशोभित हो गये, जैसे वसन्तकाल में खिले कमल फूल शोभा को प्राप्त होते हैं॥२४॥
🚩बालकाण्ड का आठवां सर्ग पूरा हुआ।🚩
#ramayan
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। अष्टम सर्गः ।।
🍃 उवाच दीक्षां विशत यक्ष्येऽहं सुतकारणात्।
तासां तेनातिकान्तेन वचनेन सुवर्चसाम्।
मुखपबान्यशेोभन्त पद्मानीव हिमाल्यये॥२४॥
🚩इति अष्टमः सर्गः॥ 🚩
⚜️ हम पुत्र-प्राप्ति के लिये यज्ञ करेंगे, तुम भी यज्ञदीक्षा के नियमों का पालन करो। महाराज के मुख से यह प्यारे वचन सुन रानी बहुत प्रसन्न हुई। इस सुखदायी संवाद को सुन रानियों के मुख कमल ऐसे सुशोभित हो गये, जैसे वसन्तकाल में खिले कमल फूल शोभा को प्राप्त होते हैं॥२४॥
🚩बालकाण्ड का आठवां सर्ग पूरा हुआ।🚩
#ramayan
January 22, 2021
📚 वेदपाठन - आओ वेद पढ़ें
📙 ऋग्वेद
सूक्त - १५ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - १ , देवता - इन्द्र , वरुण
🍃 इन्द्रावरुणयोरहं सम्राजोरव आ वृणे. ता नो मृळात ईदृशे.. (१)
⚜️ मैं भली प्रकार प्रकाशमान इंद्र और वरुण से अपनी रक्षा की याचना करता हूँ, मुझ प्रार्थी की रक्षा करेंगे (१)
#rgveda
📙 ऋग्वेद
सूक्त - १५ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - १ , देवता - इन्द्र , वरुण
🍃 इन्द्रावरुणयोरहं सम्राजोरव आ वृणे. ता नो मृळात ईदृशे.. (१)
⚜️ मैं भली प्रकार प्रकाशमान इंद्र और वरुण से अपनी रक्षा की याचना करता हूँ, मुझ प्रार्थी की रक्षा करेंगे (१)
#rgveda
January 22, 2021
January 22, 2021
Forwarded from पुरुषोत्तमः॥ Purushothaman AJ (Bharatam).
हरिःॐ। शुक्रवासर-सायङ्कालशुभेच्छाः।
आकाशवाण्या अद्यतनसायङ्कालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
आकाशवाण्या अद्यतनसायङ्कालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
January 22, 2021
संस्कृतचित्राणि_सम्पूर्णानि.pdf
2.9 MB
संस्कृतचित्राणि_सम्पूर्णानि.pdf
January 22, 2021
January 22, 2021
🚩जय सत्य सनातन 🚩
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७७
⛅ 🚩तिथि - दशमी रात्रि 08:56 तक तत्पश्चात एकादशी
⛅ दिनांक - 23 जनवरी 2021
⛅ दिन - शनिवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - शिशिर
⛅ मास - पौष
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - कृत्तिका 09:33 तक तत्पश्चात रोहिणी
⛅ योग - शुक्ल रात्रि 10:04 तक तत्पश्चात ब्रह्म
⛅ राहुकाल - सुबह 10:04 से दोपहर 11:28 तक
⛅ सूर्योदय - 07:19
⛅ सूर्यास्त - 18:22
⛅ दिशाशूल - पूर्व दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण -
💥 विशेष - ब्रह्म पुराण' के 118 वें अध्याय में शनिदेव कहते हैं- 'मेरे दिन अर्थात् शनिवार को जो मनुष्य नियमित रूप से पीपल के वृक्ष का स्पर्श करेंगे, उनके सब कार्य सिद्ध होंगे तथा मुझसे उनको कोई पीड़ा नहीं होगी। जो शनिवार को प्रातःकाल उठकर पीपल के वृक्ष का स्पर्श करेंगे, उन्हें ग्रहजन्य पीड़ा नहीं होगी।' (ब्रह्म पुराण')
💥 शनिवार के दिन पीपल के वृक्ष का दोनों हाथों से स्पर्श करते हुए 'ॐ नमः शिवाय।' का 108 बार जप करने से दुःख, कठिनाई एवं ग्रहदोषों का प्रभाव शांत हो जाता है। (ब्रह्म पुराण')
💥 हर शनिवार को पीपल की जड़ में जल चढ़ाने और दीपक जलाने से अनेक प्रकार के कष्टों का निवारण होता है ।(पद्म पुराण)
💥 नौकरी - व्यवसाय में सफलता, आर्थिक समृद्धि एवं कर्ज मुक्ति हेतु कारगर प्रयोग शनिवार के दिन पीपल में दूध, गुड, पानी मिलाकर चढायें एवं प्रार्थना करें - 'हे प्रभु ! आपने गीता में कहा है कि वृक्षों में पीपल मैं हूँ। हे भगवान ! मेरे जीवन में यह परेशानी है। आप कृपा करके मेरी यह परेशानी (परेशानी, दुःख का नाम लेकर ) दूर करने की कृपा करें। पीपल का स्पर्श करें व प्रदक्षिणा करें।
🌷 एकादशी व्रत के लाभ 🌷
➡ 23 जनवरी 2021 शनिवार को रात्रि 08:57 से 24 जनवरी, रविवार को रात्रि 10:57 तक एकादशी है।
💥 विशेष - 24 जनवरी, रविवार को एकादशी का व्रत (उपवास) रखें।
🙏🏻 एकादशी व्रत के पुण्य के समान और कोई पुण्य नहीं है।
🙏🏻 जो पुण्य सूर्यग्रहण में दान से होता है, उससे कई गुना अधिक पुण्य एकादशी के व्रत से होता है।
🙏🏻 जो पुण्य गौ-दान सुवर्ण-दान, अश्वमेघ यज्ञ से होता है, उससे अधिक पुण्य एकादशी के व्रत से होता है।
🙏🏻 एकादशी करनेवालों के पितर नीच योनि से मुक्त होते हैं और अपने परिवारवालों पर प्रसन्नता बरसाते हैं।इसलिए यह व्रत करने वालों के घर में सुख-शांति बनी रहती है।
🙏🏻 धन-धान्य, पुत्रादि की वृद्धि होती है।
🙏🏻 कीर्ति बढ़ती है, श्रद्धा-भक्ति बढ़ती है, जिससे जीवन रसमय बनता है।
🙏🏻 परमात्मा की प्रसन्नता प्राप्त होती है।पूर्वकाल में राजा नहुष, अंबरीष, राजा गाधी आदि जिन्होंने भी एकादशी का व्रत किया, उन्हें इस पृथ्वी का समस्त ऐश्वर्य प्राप्त हुआ। भगवान शिवजी ने नारद से कहा है : एकादशी का व्रत करने से मनुष्य के सात जन्मों के पाप नष्ट हो जाते हैं, इसमे कोई संदेह नहीं है। एकादशी के दिन किये हुए व्रत, गौ-दान आदि का अनंत गुना पुण्य होता है।
🌷 एकादशी के दिन करने योग्य 🌷
🙏🏻 एकादशी को दिया जला के विष्णु सहस्त्र नाम पढ़ें... विष्णु सहस्त्र नाम नहीं हो तो १० माला गुरुमंत्र का जप कर लेंl अगर घर में झगडे होते हों, तो झगड़े शांत हों जायें ऐसा संकल्प करके विष्णु सहस्त्र नाम पढ़ें तो घर के झगड़े भी शांत होंगेl
🌷 एकादशी के दिन ये सावधानी रहे 🌷
🙏🏻 महीने में १५-१५ दिन में एकादशी आती है एकादशी का व्रत पाप और रोगों को स्वाहा कर देता है लेकिन वृद्ध, बालक और बीमार व्यक्ति एकादशी न रख सके तभी भी उनको चावल का तो त्याग करना चाहिए एकादशी के दिन जो चावल खाता है... तो धार्मिक ग्रन्थ से एक- एक चावल एक- एक कीड़ा खाने का पाप लगता है...ऐसा डोंगरे जी महाराज के भागवत में डोंगरे जी महाराज ने कहा।
🙏🚩🇮🇳🔱🏹🐚🕉️
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७७
⛅ 🚩तिथि - दशमी रात्रि 08:56 तक तत्पश्चात एकादशी
⛅ दिनांक - 23 जनवरी 2021
⛅ दिन - शनिवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - शिशिर
⛅ मास - पौष
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - कृत्तिका 09:33 तक तत्पश्चात रोहिणी
⛅ योग - शुक्ल रात्रि 10:04 तक तत्पश्चात ब्रह्म
⛅ राहुकाल - सुबह 10:04 से दोपहर 11:28 तक
⛅ सूर्योदय - 07:19
⛅ सूर्यास्त - 18:22
⛅ दिशाशूल - पूर्व दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण -
💥 विशेष - ब्रह्म पुराण' के 118 वें अध्याय में शनिदेव कहते हैं- 'मेरे दिन अर्थात् शनिवार को जो मनुष्य नियमित रूप से पीपल के वृक्ष का स्पर्श करेंगे, उनके सब कार्य सिद्ध होंगे तथा मुझसे उनको कोई पीड़ा नहीं होगी। जो शनिवार को प्रातःकाल उठकर पीपल के वृक्ष का स्पर्श करेंगे, उन्हें ग्रहजन्य पीड़ा नहीं होगी।' (ब्रह्म पुराण')
💥 शनिवार के दिन पीपल के वृक्ष का दोनों हाथों से स्पर्श करते हुए 'ॐ नमः शिवाय।' का 108 बार जप करने से दुःख, कठिनाई एवं ग्रहदोषों का प्रभाव शांत हो जाता है। (ब्रह्म पुराण')
💥 हर शनिवार को पीपल की जड़ में जल चढ़ाने और दीपक जलाने से अनेक प्रकार के कष्टों का निवारण होता है ।(पद्म पुराण)
💥 नौकरी - व्यवसाय में सफलता, आर्थिक समृद्धि एवं कर्ज मुक्ति हेतु कारगर प्रयोग शनिवार के दिन पीपल में दूध, गुड, पानी मिलाकर चढायें एवं प्रार्थना करें - 'हे प्रभु ! आपने गीता में कहा है कि वृक्षों में पीपल मैं हूँ। हे भगवान ! मेरे जीवन में यह परेशानी है। आप कृपा करके मेरी यह परेशानी (परेशानी, दुःख का नाम लेकर ) दूर करने की कृपा करें। पीपल का स्पर्श करें व प्रदक्षिणा करें।
🌷 एकादशी व्रत के लाभ 🌷
➡ 23 जनवरी 2021 शनिवार को रात्रि 08:57 से 24 जनवरी, रविवार को रात्रि 10:57 तक एकादशी है।
💥 विशेष - 24 जनवरी, रविवार को एकादशी का व्रत (उपवास) रखें।
🙏🏻 एकादशी व्रत के पुण्य के समान और कोई पुण्य नहीं है।
🙏🏻 जो पुण्य सूर्यग्रहण में दान से होता है, उससे कई गुना अधिक पुण्य एकादशी के व्रत से होता है।
🙏🏻 जो पुण्य गौ-दान सुवर्ण-दान, अश्वमेघ यज्ञ से होता है, उससे अधिक पुण्य एकादशी के व्रत से होता है।
🙏🏻 एकादशी करनेवालों के पितर नीच योनि से मुक्त होते हैं और अपने परिवारवालों पर प्रसन्नता बरसाते हैं।इसलिए यह व्रत करने वालों के घर में सुख-शांति बनी रहती है।
🙏🏻 धन-धान्य, पुत्रादि की वृद्धि होती है।
🙏🏻 कीर्ति बढ़ती है, श्रद्धा-भक्ति बढ़ती है, जिससे जीवन रसमय बनता है।
🙏🏻 परमात्मा की प्रसन्नता प्राप्त होती है।पूर्वकाल में राजा नहुष, अंबरीष, राजा गाधी आदि जिन्होंने भी एकादशी का व्रत किया, उन्हें इस पृथ्वी का समस्त ऐश्वर्य प्राप्त हुआ। भगवान शिवजी ने नारद से कहा है : एकादशी का व्रत करने से मनुष्य के सात जन्मों के पाप नष्ट हो जाते हैं, इसमे कोई संदेह नहीं है। एकादशी के दिन किये हुए व्रत, गौ-दान आदि का अनंत गुना पुण्य होता है।
🌷 एकादशी के दिन करने योग्य 🌷
🙏🏻 एकादशी को दिया जला के विष्णु सहस्त्र नाम पढ़ें... विष्णु सहस्त्र नाम नहीं हो तो १० माला गुरुमंत्र का जप कर लेंl अगर घर में झगडे होते हों, तो झगड़े शांत हों जायें ऐसा संकल्प करके विष्णु सहस्त्र नाम पढ़ें तो घर के झगड़े भी शांत होंगेl
🌷 एकादशी के दिन ये सावधानी रहे 🌷
🙏🏻 महीने में १५-१५ दिन में एकादशी आती है एकादशी का व्रत पाप और रोगों को स्वाहा कर देता है लेकिन वृद्ध, बालक और बीमार व्यक्ति एकादशी न रख सके तभी भी उनको चावल का तो त्याग करना चाहिए एकादशी के दिन जो चावल खाता है... तो धार्मिक ग्रन्थ से एक- एक चावल एक- एक कीड़ा खाने का पाप लगता है...ऐसा डोंगरे जी महाराज के भागवत में डोंगरे जी महाराज ने कहा।
🙏🚩🇮🇳🔱🏹🐚🕉️
January 22, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ अष्टमः अध्याय
♦️ श्लोक :- १
अधमा धनमिच्छन्ति धनं मानं च मध्यमाः।
उत्तमा मानमिच्छन्ति मानो हि महतां धनम् ।।१।।
♦️भावार्थ - अधम लोग केवल रुपये-पैसे की इच्छा रखते हैं। मध्यम कोटि के लोग धन और यश की इच्छा रखते हैं। लेकिन उच्च-कोटि के व्यक्ति की कामना करते हैं, क्योंकि मान ही उनकी सम्पत्ति है।।
#chanakya
✒️ अष्टमः अध्याय
♦️ श्लोक :- १
अधमा धनमिच्छन्ति धनं मानं च मध्यमाः।
उत्तमा मानमिच्छन्ति मानो हि महतां धनम् ।।१।।
♦️भावार्थ - अधम लोग केवल रुपये-पैसे की इच्छा रखते हैं। मध्यम कोटि के लोग धन और यश की इच्छा रखते हैं। लेकिन उच्च-कोटि के व्यक्ति की कामना करते हैं, क्योंकि मान ही उनकी सम्पत्ति है।।
#chanakya
January 22, 2021
January 22, 2021
Forwarded from पुरुषोत्तमः॥ Purushothaman AJ (Bharatam).
हरिःॐ। स्थिरवासर-सुप्रभातम्।
आकाशवाण्या अद्यतनप्रातःकालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
आकाशवाण्या अद्यतनप्रातःकालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
January 22, 2021
January 22, 2021
January 22, 2021
January 22, 2021
*🌷।।ओ३म्।।🌷*
*🧘गीता में योग और उसकी विधि🧘*
*बाह्यस्पर्शेष्वसक्तात्मा विन्दत्यात्मनि यत् सुखम्। स ब्रह्मयोगयुक्तात्मा सुखमक्षयमश्नुते।।* - गीता ५/२१
*पदार्थः* - (बाह्य-स्पर्शेषु अ-सक्त-आत्मा) बाह्य-स्पर्शों में अनासक्त आत्मज्ञानी (विन्दति) प्राप्त करता है, [उस] (सुखम्) सुख को (यत् आत्मनि) जो आत्मा में है। (सः ब्रह्म-योग-युक्त-आत्मा) वह ब्रह्म-योग से युक्त रहनेवाला आत्मज्ञानी (अ-क्षयम् सुखम् अश्नुते) अ-क्षय सुख को सेवन करता है।
*भावार्थः* - जो आत्मज्ञानी इंद्रियों द्वारा प्राप्त होने वाले बाहरी विषयों के सुख में अनासक्त होकर ध्यानोपासना द्वारा ब्रह्मयोग से युक्त होता है, वह उस ईश्वरीय सुख वा आनंद को प्राप्त करता है, जो उसके आत्मा में विद्यमान है और जो अक्षय सुख कहलाता है।
*यो ऽन्तः सुखो ऽन्तरारामस्तथान्तर्ज्योतिरेव यः। स योगी ब्रह्मनिर्वाणं ब्रह्मभूतो ऽधिगच्छति।* - गीता ५/२४
*पदार्थः* - (सः ब्रह्म-भूतः योगी) वह ब्रह्मभूत योगी (यः अन्तः-सुखः अन्तः-आ-रामः) जो अन्तः-सुख, अन्तः-आ-राम [और] (यः एव) जो ही (अन्तः-ज्योतिः) अन्तः ज्योति [है], (ब्रह्म-निः-वानम् अधि-गच्छति) ब्रह्म-निर्वाण को प्राप्त करता है।
*भावार्थः* - जो ब्रह्म-परायण योगी, ध्यानयोग द्वारा अपने अन्तर/भीतर ईश्वरीय सुख, आराम और ज्योति का अनुभव करता है, वह ब्रह्मनिर्वाण/मोक्ष को प्राप्त करता है।
*स्पर्शान् कृत्वा बहिर्बाह्यांश्चक्षुश्चैवान्तरे भ्रुवोः। प्राणापानौ समौ कृत्वा नासाभ्यन्तरचारिणौ।* - गीता ५/२७
*यतेन्द्रियमनोबुद्धिर्मुनिर्मोक्षपरायणः। विगतेच्छाभयक्रोधो यः, सदा मुक्त एव सः।* - गीता ५/२८
*पदार्थः* - (यः मोक्ष-पर-अयनः मुनिः) जो मोक्ष-परायण मुनि (बाह्यान् स्पर्शान् बहिः) बाह्य-विषय स्पर्शों को बाहर (च एव) अपि च (चक्षुः भ्रुवोः अन्तरे कृत्वा) दृष्टि को भोंओं के बीच में करके (नासा-अभ्यन्तर-चारिणौ प्राण-अपानौ समौ कृत्वा) नासिका के भीतर चलनेवाले श्वास-प्रश्वास को स्थिर करके (यत-इन्द्रिय-मनः-बुद्धिः) इन्द्रियों, मन तथा बुद्धि को नियंत्रण करने वाला [और] (वि-गत- इच्छा-भय-क्रोधः) इच्छा, भय और क्रोध से पृथक् रहनेवाला [है] (सः सदा एव मुक्तः) वह सदा ही मुक्त [है]।
*भावार्थः* - जो मोक्ष इच्छुक मुनि, ध्यानयोग में बाहरी विषयों को बाहर ही रोककर, अंतर्मुख होकर दृष्टि को दोनों भृकुटियों के बीच में [आज्ञाचक्र पर] एकाग्र करके [प्राणायाम द्वारा] श्वास-प्रश्वास को स्थिर करके; इंद्रिय, मन और बुद्धि को नियंत्रित करता है, और सांसारिक विषयभोग की इच्छा, भय और क्रोध से रहित रहता है, वह मुक्त ही है अर्थात् वह मोक्ष में मिलने वाले ईश्वरीय सुख वा परमानन्द का अनुभव करता है।
*कविं पुराणमनुशासितारमणोरणीयांसमनुस्मरेद् यः। सर्वस्य धातारमचिन्त्यरूपमादित्यवर्णं तमसः परस्तात्।* - गीता ८/९
*प्रयाणकाले मनसाचलेन भक्त्या युक्तो योगबलेन चैव। भ्रुवोर्मध्ये प्राणमावेश्य सम्यक् स तं परं पुरुषमुपैति दिव्यम्।* - गीता ८/१०
*पदार्थः* - (यः भक्त्या युक्तः) जो भक्ति से युक्त [योगी] (प्र-यान-काले) प्र-याण-काल में (कविम्) कवि/सर्वज्ञ (पुराणम्) पुराने, (अनु-शासितारम्) अनु-शासक (अणोः अणीयांसम्) अणु से अणुतम (सर्वस्य धातारम् ) सबके धारक, (अ-चिन्त्य-रूपम्) अ-चिन्त्य-रूप (आदित्य-वर्णम्) आदित्य-वर्ण (तमस: परस्तात्) तम/अंधकार से परे (दिव्यम् परम् पुरुषम्) दिव्य परब्रह्म को (भ्रूवोः मध्ये प्राणम् सम्यक् आ-वेश्य) दोनों भृकुटियों के मध्य में [आज्ञा चक्र पर] प्राण को भली प्रकार स्थिर करके (योग-बलेन च अ-चलेन मनसा) योग-बल से तथा अ-चल मन से (अनु-स्मरेत्) निरन्तर स्मरे, सस्नेह स्मरण करे, (सः एव) वही (तम् उप-एति) उसे प्राप्त होता/करता है।
*भावार्थः* - जो भक्ति से युक्त योगी प्रयाणकाल (शरीर छोड़ते समय) अथवा ध्यान करते समय, सर्वज्ञ (सब कुछ जानने वाले), प्राचीन, जगत् के अनु-शासक/राजा, अणु से अणुतम (सूक्ष्मातिसूक्ष्म), सर्वाधार (अखिल विश्व के धारण करने वाले), अचिन्त्यरूप (जिसके चिन्तन/गुण-वर्णन वा स्वरूप का पार नहीं) आदित्य-वर्ण (सूर्य के समान प्रकाशस्वरूप), तम/अंधकार से परे, दिव्य (प्रकाशमान् और दिव्यताओं से युक्त), परब्रह्म (प्रकृति से परे परमेश्वर) को दोनों भृकुटियों के मध्य में [आज्ञा चक्र पर] (ध्यानयोग द्वारा) प्राण को भली प्रकार स्थिर करके, योगाभ्यास तथा एकाग्र मन से स्मरण करता है, वही उसे प्राप्त होता/करता है।
*प्रस्तुति* - आर्य विजय चौहान
*🧘गीता में योग और उसकी विधि🧘*
*बाह्यस्पर्शेष्वसक्तात्मा विन्दत्यात्मनि यत् सुखम्। स ब्रह्मयोगयुक्तात्मा सुखमक्षयमश्नुते।।* - गीता ५/२१
*पदार्थः* - (बाह्य-स्पर्शेषु अ-सक्त-आत्मा) बाह्य-स्पर्शों में अनासक्त आत्मज्ञानी (विन्दति) प्राप्त करता है, [उस] (सुखम्) सुख को (यत् आत्मनि) जो आत्मा में है। (सः ब्रह्म-योग-युक्त-आत्मा) वह ब्रह्म-योग से युक्त रहनेवाला आत्मज्ञानी (अ-क्षयम् सुखम् अश्नुते) अ-क्षय सुख को सेवन करता है।
*भावार्थः* - जो आत्मज्ञानी इंद्रियों द्वारा प्राप्त होने वाले बाहरी विषयों के सुख में अनासक्त होकर ध्यानोपासना द्वारा ब्रह्मयोग से युक्त होता है, वह उस ईश्वरीय सुख वा आनंद को प्राप्त करता है, जो उसके आत्मा में विद्यमान है और जो अक्षय सुख कहलाता है।
*यो ऽन्तः सुखो ऽन्तरारामस्तथान्तर्ज्योतिरेव यः। स योगी ब्रह्मनिर्वाणं ब्रह्मभूतो ऽधिगच्छति।* - गीता ५/२४
*पदार्थः* - (सः ब्रह्म-भूतः योगी) वह ब्रह्मभूत योगी (यः अन्तः-सुखः अन्तः-आ-रामः) जो अन्तः-सुख, अन्तः-आ-राम [और] (यः एव) जो ही (अन्तः-ज्योतिः) अन्तः ज्योति [है], (ब्रह्म-निः-वानम् अधि-गच्छति) ब्रह्म-निर्वाण को प्राप्त करता है।
*भावार्थः* - जो ब्रह्म-परायण योगी, ध्यानयोग द्वारा अपने अन्तर/भीतर ईश्वरीय सुख, आराम और ज्योति का अनुभव करता है, वह ब्रह्मनिर्वाण/मोक्ष को प्राप्त करता है।
*स्पर्शान् कृत्वा बहिर्बाह्यांश्चक्षुश्चैवान्तरे भ्रुवोः। प्राणापानौ समौ कृत्वा नासाभ्यन्तरचारिणौ।* - गीता ५/२७
*यतेन्द्रियमनोबुद्धिर्मुनिर्मोक्षपरायणः। विगतेच्छाभयक्रोधो यः, सदा मुक्त एव सः।* - गीता ५/२८
*पदार्थः* - (यः मोक्ष-पर-अयनः मुनिः) जो मोक्ष-परायण मुनि (बाह्यान् स्पर्शान् बहिः) बाह्य-विषय स्पर्शों को बाहर (च एव) अपि च (चक्षुः भ्रुवोः अन्तरे कृत्वा) दृष्टि को भोंओं के बीच में करके (नासा-अभ्यन्तर-चारिणौ प्राण-अपानौ समौ कृत्वा) नासिका के भीतर चलनेवाले श्वास-प्रश्वास को स्थिर करके (यत-इन्द्रिय-मनः-बुद्धिः) इन्द्रियों, मन तथा बुद्धि को नियंत्रण करने वाला [और] (वि-गत- इच्छा-भय-क्रोधः) इच्छा, भय और क्रोध से पृथक् रहनेवाला [है] (सः सदा एव मुक्तः) वह सदा ही मुक्त [है]।
*भावार्थः* - जो मोक्ष इच्छुक मुनि, ध्यानयोग में बाहरी विषयों को बाहर ही रोककर, अंतर्मुख होकर दृष्टि को दोनों भृकुटियों के बीच में [आज्ञाचक्र पर] एकाग्र करके [प्राणायाम द्वारा] श्वास-प्रश्वास को स्थिर करके; इंद्रिय, मन और बुद्धि को नियंत्रित करता है, और सांसारिक विषयभोग की इच्छा, भय और क्रोध से रहित रहता है, वह मुक्त ही है अर्थात् वह मोक्ष में मिलने वाले ईश्वरीय सुख वा परमानन्द का अनुभव करता है।
*कविं पुराणमनुशासितारमणोरणीयांसमनुस्मरेद् यः। सर्वस्य धातारमचिन्त्यरूपमादित्यवर्णं तमसः परस्तात्।* - गीता ८/९
*प्रयाणकाले मनसाचलेन भक्त्या युक्तो योगबलेन चैव। भ्रुवोर्मध्ये प्राणमावेश्य सम्यक् स तं परं पुरुषमुपैति दिव्यम्।* - गीता ८/१०
*पदार्थः* - (यः भक्त्या युक्तः) जो भक्ति से युक्त [योगी] (प्र-यान-काले) प्र-याण-काल में (कविम्) कवि/सर्वज्ञ (पुराणम्) पुराने, (अनु-शासितारम्) अनु-शासक (अणोः अणीयांसम्) अणु से अणुतम (सर्वस्य धातारम् ) सबके धारक, (अ-चिन्त्य-रूपम्) अ-चिन्त्य-रूप (आदित्य-वर्णम्) आदित्य-वर्ण (तमस: परस्तात्) तम/अंधकार से परे (दिव्यम् परम् पुरुषम्) दिव्य परब्रह्म को (भ्रूवोः मध्ये प्राणम् सम्यक् आ-वेश्य) दोनों भृकुटियों के मध्य में [आज्ञा चक्र पर] प्राण को भली प्रकार स्थिर करके (योग-बलेन च अ-चलेन मनसा) योग-बल से तथा अ-चल मन से (अनु-स्मरेत्) निरन्तर स्मरे, सस्नेह स्मरण करे, (सः एव) वही (तम् उप-एति) उसे प्राप्त होता/करता है।
*भावार्थः* - जो भक्ति से युक्त योगी प्रयाणकाल (शरीर छोड़ते समय) अथवा ध्यान करते समय, सर्वज्ञ (सब कुछ जानने वाले), प्राचीन, जगत् के अनु-शासक/राजा, अणु से अणुतम (सूक्ष्मातिसूक्ष्म), सर्वाधार (अखिल विश्व के धारण करने वाले), अचिन्त्यरूप (जिसके चिन्तन/गुण-वर्णन वा स्वरूप का पार नहीं) आदित्य-वर्ण (सूर्य के समान प्रकाशस्वरूप), तम/अंधकार से परे, दिव्य (प्रकाशमान् और दिव्यताओं से युक्त), परब्रह्म (प्रकृति से परे परमेश्वर) को दोनों भृकुटियों के मध्य में [आज्ञा चक्र पर] (ध्यानयोग द्वारा) प्राण को भली प्रकार स्थिर करके, योगाभ्यास तथा एकाग्र मन से स्मरण करता है, वही उसे प्राप्त होता/करता है।
*प्रस्तुति* - आर्य विजय चौहान
January 22, 2021
Do you know Samskrta (Sanskrit)?
क्या आप संस्कृत जानते हैं?
क्या आप संस्कृत जानते हैं?
Final Results
0%
I know it very well
12%
I know it
35%
I am learning it through: 1️⃣Book
6%
Through: 2️⃣Mobile/PC App
6%
Through: 3️⃣Teacher
0%
Through: 4️⃣Video
0%
Through: 5️⃣Other (Comment)
41%
I want to learn it.
0%
I don't want to learn it
0%
I can't learn it (Comment reason)
January 22, 2021
संस्कृत संवादः । Sanskrit Samvadah pinned «Do you know Samskrta (Sanskrit)?
क्या आप संस्कृत जानते हैं?»
क्या आप संस्कृत जानते हैं?»
January 22, 2021
संस्कृत संवादः । Sanskrit Samvadah pinned «Do you know Samskrta (Sanskrit)?
क्या आप संस्कृत जानते हैं?»
क्या आप संस्कृत जानते हैं?»
January 22, 2021
अक्षयं कर्म यस्मिन् परे स्वर्पितं ।
प्रक्षयं यान्ति दु:खानि यन्नामत: ।।
अक्षरो योsजर: सर्वदैवामृत: ।
कुक्षिगं यस्य विश्वं सदाजादिकम् ।।
प्रीणयामो वासुदेवं ।
देवतामण्डलाखण्डमण्डनम् ।।
ಅಕ್ಷಯಂ ಕರ್ಮ ಯಸ್ಮಿನ್ ಪರೇ ಸ್ವರ್ಪಿತಂ |
ಪ್ರಕ್ಷಯಂ ಯಾಂತಿ ದುಃಖಾನಿ ಯನ್ನಾಮತಃ ||
ಅಕ್ಷರೋ ಯೋsಜರಃ ಸರ್ವದೈವಾಮೃತಃ |
ಕುಕ್ಷಿಗಂ ಯಸ್ಯ ವಿಶ್ವಂ ಸದಾಜಾದಿಕಮ್ ||
ಪ್ರೀಣಯಾಮೋ ವಾಸುದೇವಮ್ |
ದೇವತಾಮಂಡಲಾಖಂಡಮಂಡನಮ್ ||
akShayam karma yasmin parE swarpitam /
prakShayam yAnti duhkhAni yannAmatah //
akSharO yOjarah sarvadaivAmrutah /
kukShigam yasya vishwam sadAjAdikam //
prINayAmO vAsudEvam /
dEvatAmanDalAkhanDamanDanam //
पदच्छेद: पदपरिचयशास्त्रं च ।
ಪದಚ್ಛೇದ ಮತ್ತು ಪದಪರಿಚಯಶಾಸ್ತ್ರ |
Word Division and Etymology
अक्षयम् - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य अक्षयशब्दस्य प्रथमाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
न विद्यते क्षय: यस्य तत् अक्षयम् ।
कर्म - नकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य कर्मन् शब्दस्य प्रथमाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
यस्मिन् - दकारान्तपुल्लिङ्गस्य यद् शब्दस्य सप्तमीविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
परे - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य परशब्दस्य सप्तमीविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
स्वर्पितम् - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य स्वर्पितशब्दस्य प्रथमाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
सुष्ठु अर्पितम् स्वर्पितम् ।
प्रक्षयम् - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य प्रक्षयशब्दस्य द्वितियाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
प्रकर्षेण क्षयति इति प्रक्षयम् ।
यान्ति - या प्रापणे इति धातो: सकर्मकस्य कर्तरीप्रयोगस्य परस्मै पदिन: वर्तमानकालस्य लट् लकारस्य प्रथमपुरुषस्य बहुवचनान्तं क्रियापदमिदम् ।
दु:खानि - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य दु:खशब्दस्य प्रथमाविभक्ते: बहुवचनान्तं पदमिदम् ।
यन्नामत: - नकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य यन्नामन् शब्दस्य पञ्चमीविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
यस्य नाम यन्नाम । तस्मात् ।
अक्षर: - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य अक्षरशब्दस्य प्रथमाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
न विद्यते क्षर: यस्य स: अक्षर: ।
य: - दकारान्तपुल्लिङ्गस्य यद् शब्दस्य प्रथमाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
अजर: - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य अजरशब्दस्य प्रथमाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
न विद्यते जरा यस्य स: अजर: ।
सर्वदा - अव्ययमिदम् ।
एव - अव्ययमिदम् ।
अमृत: - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य अमृतशब्दस्य प्रथमाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
कुक्षिगम् - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य कुक्षिग शब्दस्य प्रथमाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
कुक्षौ गच्छति इति कुक्षिगम् ।
यस्य - दकारान्तपुल्लिङ्गस्य यद् शब्दस्य षष्ठीविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
विश्वम् - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य विश्व शब्दसंय प्रथमाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
सदा - अव्ययमिदम् ।
अजादिकम् - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य अजादिकशब्दस्य प्रथमाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
अज: आदि यस्य तत् अजादिकम् ।।
प्रीणयाम: - प्रीङ् प्रेम्णे इति धातो: सकर्मकस्य कर्तरीप्रयोगस्य परस्मैपदिन: वर्तमानकालस्य लट् लकारस्य उत्तमपुरुषस्य बहुवचनान्तं क्रियापदमिदम् ।
वासुदेवम् - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य वासुदेव शब्दस्य द्वितियाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
वसुदेवस्य अपत्यं पुमान् वासुदेव: । तम् ।
देवतामण्डलाखण्डमण्डनम् - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य देवतामण्डलाखण्डमण्डन शब्दस्य द्वितियाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।।
देवतानां मण्डलं देवतामण्डलम् । न शक्यं खण्डयितुं इति अखण्डम् । अखण्डं च तत् मण्डनं च अखण्डमण्डनम् । देवतामण्डलस्य अखण्डमण्डनं इव यस्य स: । तम् ।।
अन्वय: - यस्मिन् परे स्वर्पितं कर्म अक्षयं भवति , यन्नामत: दु:खानि प्रक्षयं यान्ति, य: अक्षर:, अजर: सर्वदा एव अमृत:, अजादिकं विश्वं यस्य सदा कुक्षिगं, तं देवतामण्डलाखण्डमण्डनं वासुदेवं वयं प्रीणयाम: ।
त्रिभाषानुसारी अन्वयार्थ:
राष्ट्रभाषा -
जो देवताओं में सबसे श्रेष्ठ हैं, जिन में अच्छे तरीके के वैदिक संप्रदाय से समर्पित किये गये सत्कर्म जिन महाविष्णु में अक्षय बन के स्वर्गादि सुखों के प्रदान करने में सक्षम बनते हैं, जिस श्री महाविष्णु जी के नाम के स्मरण मात्र से सब दुख नाश हो जाते हैं, जो महाविष्णु नाशरहित, जरा या बुढापे से परे, हमेशा ही मरण से रहित हैं, जिन के पेट में सदा ब्रह्मादि समस्त देवगण के साथ समूचा ब्रह्मांड बस गया है, जो सभी देवतागण में सर्वदा अनटूटे गहने के समान विराजमान रहते हैं, हम उन श्रीमन्महाविष्णु जी से प्रेम करते हैं, जो वासुदेव कृष्ण हैं ।
ಕನ್ನಡಾರ್ಥ - ಯಾವ ದೇವತೆಗಳಲ್ಲಿ ಸರ್ವಶ್ರೇಷ್ಠನಾದ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಿನಲ್ಲಿ ವೈದಿಕಸಮ್ಮತವಾಗಿ ಆಚರಿಸಿ ಸಮರ್ಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಕರ್ಮವು ನಾಶರಹಿತವಾಗಿ ಸ್ವರ್ಗಾದಿ ಪಾರಮಾರ್ಥಿಕಸುಖಗಳನ್ನು ಕೊಡುವುದಾಗುತ್ತದೆಯೋ, ಯಾವ ಶ್ರಿಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಿನ ನಾಮಸ್ಮರಣೆಮಾತ್ರದಿಂದಲೇ ದುಃಖಾದಿ ಸಾಂಸಾರಿಕ ಕ್ಲೇಶಗಳು ನಾಶವನ್ನು ಹೊಂದುತ್ತವೆಯೋ, ಯಾವ ಶ್ರಿಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವು ನಾಶರಹಿತನೂ, ಮುಪ್ವುರಹಿತನೂ ಮತ್ತು ಯಾವಾಗಲೂ ಜನನ ಮರಣಗಳಿಂದ ರಹಿತನೂ
प्रक्षयं यान्ति दु:खानि यन्नामत: ।।
अक्षरो योsजर: सर्वदैवामृत: ।
कुक्षिगं यस्य विश्वं सदाजादिकम् ।।
प्रीणयामो वासुदेवं ।
देवतामण्डलाखण्डमण्डनम् ।।
ಅಕ್ಷಯಂ ಕರ್ಮ ಯಸ್ಮಿನ್ ಪರೇ ಸ್ವರ್ಪಿತಂ |
ಪ್ರಕ್ಷಯಂ ಯಾಂತಿ ದುಃಖಾನಿ ಯನ್ನಾಮತಃ ||
ಅಕ್ಷರೋ ಯೋsಜರಃ ಸರ್ವದೈವಾಮೃತಃ |
ಕುಕ್ಷಿಗಂ ಯಸ್ಯ ವಿಶ್ವಂ ಸದಾಜಾದಿಕಮ್ ||
ಪ್ರೀಣಯಾಮೋ ವಾಸುದೇವಮ್ |
ದೇವತಾಮಂಡಲಾಖಂಡಮಂಡನಮ್ ||
akShayam karma yasmin parE swarpitam /
prakShayam yAnti duhkhAni yannAmatah //
akSharO yOjarah sarvadaivAmrutah /
kukShigam yasya vishwam sadAjAdikam //
prINayAmO vAsudEvam /
dEvatAmanDalAkhanDamanDanam //
पदच्छेद: पदपरिचयशास्त्रं च ।
ಪದಚ್ಛೇದ ಮತ್ತು ಪದಪರಿಚಯಶಾಸ್ತ್ರ |
Word Division and Etymology
अक्षयम् - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य अक्षयशब्दस्य प्रथमाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
न विद्यते क्षय: यस्य तत् अक्षयम् ।
कर्म - नकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य कर्मन् शब्दस्य प्रथमाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
यस्मिन् - दकारान्तपुल्लिङ्गस्य यद् शब्दस्य सप्तमीविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
परे - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य परशब्दस्य सप्तमीविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
स्वर्पितम् - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य स्वर्पितशब्दस्य प्रथमाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
सुष्ठु अर्पितम् स्वर्पितम् ।
प्रक्षयम् - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य प्रक्षयशब्दस्य द्वितियाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
प्रकर्षेण क्षयति इति प्रक्षयम् ।
यान्ति - या प्रापणे इति धातो: सकर्मकस्य कर्तरीप्रयोगस्य परस्मै पदिन: वर्तमानकालस्य लट् लकारस्य प्रथमपुरुषस्य बहुवचनान्तं क्रियापदमिदम् ।
दु:खानि - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य दु:खशब्दस्य प्रथमाविभक्ते: बहुवचनान्तं पदमिदम् ।
यन्नामत: - नकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य यन्नामन् शब्दस्य पञ्चमीविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
यस्य नाम यन्नाम । तस्मात् ।
अक्षर: - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य अक्षरशब्दस्य प्रथमाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
न विद्यते क्षर: यस्य स: अक्षर: ।
य: - दकारान्तपुल्लिङ्गस्य यद् शब्दस्य प्रथमाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
अजर: - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य अजरशब्दस्य प्रथमाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
न विद्यते जरा यस्य स: अजर: ।
सर्वदा - अव्ययमिदम् ।
एव - अव्ययमिदम् ।
अमृत: - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य अमृतशब्दस्य प्रथमाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
कुक्षिगम् - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य कुक्षिग शब्दस्य प्रथमाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
कुक्षौ गच्छति इति कुक्षिगम् ।
यस्य - दकारान्तपुल्लिङ्गस्य यद् शब्दस्य षष्ठीविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
विश्वम् - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य विश्व शब्दसंय प्रथमाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
सदा - अव्ययमिदम् ।
अजादिकम् - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य अजादिकशब्दस्य प्रथमाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
अज: आदि यस्य तत् अजादिकम् ।।
प्रीणयाम: - प्रीङ् प्रेम्णे इति धातो: सकर्मकस्य कर्तरीप्रयोगस्य परस्मैपदिन: वर्तमानकालस्य लट् लकारस्य उत्तमपुरुषस्य बहुवचनान्तं क्रियापदमिदम् ।
वासुदेवम् - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य वासुदेव शब्दस्य द्वितियाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
वसुदेवस्य अपत्यं पुमान् वासुदेव: । तम् ।
देवतामण्डलाखण्डमण्डनम् - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य देवतामण्डलाखण्डमण्डन शब्दस्य द्वितियाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।।
देवतानां मण्डलं देवतामण्डलम् । न शक्यं खण्डयितुं इति अखण्डम् । अखण्डं च तत् मण्डनं च अखण्डमण्डनम् । देवतामण्डलस्य अखण्डमण्डनं इव यस्य स: । तम् ।।
अन्वय: - यस्मिन् परे स्वर्पितं कर्म अक्षयं भवति , यन्नामत: दु:खानि प्रक्षयं यान्ति, य: अक्षर:, अजर: सर्वदा एव अमृत:, अजादिकं विश्वं यस्य सदा कुक्षिगं, तं देवतामण्डलाखण्डमण्डनं वासुदेवं वयं प्रीणयाम: ।
त्रिभाषानुसारी अन्वयार्थ:
राष्ट्रभाषा -
जो देवताओं में सबसे श्रेष्ठ हैं, जिन में अच्छे तरीके के वैदिक संप्रदाय से समर्पित किये गये सत्कर्म जिन महाविष्णु में अक्षय बन के स्वर्गादि सुखों के प्रदान करने में सक्षम बनते हैं, जिस श्री महाविष्णु जी के नाम के स्मरण मात्र से सब दुख नाश हो जाते हैं, जो महाविष्णु नाशरहित, जरा या बुढापे से परे, हमेशा ही मरण से रहित हैं, जिन के पेट में सदा ब्रह्मादि समस्त देवगण के साथ समूचा ब्रह्मांड बस गया है, जो सभी देवतागण में सर्वदा अनटूटे गहने के समान विराजमान रहते हैं, हम उन श्रीमन्महाविष्णु जी से प्रेम करते हैं, जो वासुदेव कृष्ण हैं ।
ಕನ್ನಡಾರ್ಥ - ಯಾವ ದೇವತೆಗಳಲ್ಲಿ ಸರ್ವಶ್ರೇಷ್ಠನಾದ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಿನಲ್ಲಿ ವೈದಿಕಸಮ್ಮತವಾಗಿ ಆಚರಿಸಿ ಸಮರ್ಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಕರ್ಮವು ನಾಶರಹಿತವಾಗಿ ಸ್ವರ್ಗಾದಿ ಪಾರಮಾರ್ಥಿಕಸುಖಗಳನ್ನು ಕೊಡುವುದಾಗುತ್ತದೆಯೋ, ಯಾವ ಶ್ರಿಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಿನ ನಾಮಸ್ಮರಣೆಮಾತ್ರದಿಂದಲೇ ದುಃಖಾದಿ ಸಾಂಸಾರಿಕ ಕ್ಲೇಶಗಳು ನಾಶವನ್ನು ಹೊಂದುತ್ತವೆಯೋ, ಯಾವ ಶ್ರಿಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವು ನಾಶರಹಿತನೂ, ಮುಪ್ವುರಹಿತನೂ ಮತ್ತು ಯಾವಾಗಲೂ ಜನನ ಮರಣಗಳಿಂದ ರಹಿತನೂ
January 22, 2021
ಆಗಿರುವನೋ,
ಯಾರ ಉದರದಲ್ಲಿ ಬ್ರಹ್ಮಾದಿ ಸಕಲ ದೇವತೆಗಳೂ ಹಾಗೂ ಸಮಸ್ತ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡವು ಸರ್ವದಾ
ಸ್ಥಿರವಾಗಿರುವುದೋ, ಅಂತಹ ಸದಾ ದೇವತೆಗಳಗುಂಪಿಗೆ ಸ್ಥಿರವಾದ ಒಡವೆಯಂತೇ
ಅಲಂಕಾರಪ್ರಾಯನಾದ, ವಸುದೇವನ ಮಗನಾದ ವಾಸುದೇವ ಕೃಷ್ಣನಾದ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವನ್ನು
ನಾವು ಪ್ರೀತಿಸುತ್ತೇವೆ.
English Meaning:
We love Lord Mahavishnu who is also popular as Vasudeva, as he is the son of Vasudeva,
To whom the submitted good deed done by adopting the vedic rituals becomes unvanishable and therefore yields the benefits or joys like heaven etc,
By memorising whose name only all the sorrows of the world vanish out,
Who is unvanishable, always young and always mortal,
In whose stomach all the gods including Brahma, etc and the whole universe situates always,
Who is like a jewel among all the godheads.
English Meaning:
We love Lord Mahavishnu who is also popular as Vasudeva, as he is the son of Vasudeva,
To whom the submitted good deed done by adopting the vedic rituals becomes unvanishable and therefore yields the benefits or joys like heaven etc,
By memorising whose name only all the sorrows of the world vanish out,
Who is unvanishable, always young and always mortal,
In whose stomach all the gods including Brahma, etc and the whole universe situates always,
Who is like a jewel among all the godheads.
January 22, 2021
January 23, 2021
January 23, 2021
Forwarded from पुरुषोत्तमः॥ Purushothaman AJ (Bharatam).
हरिःॐ। भानुवासर-सुप्रभातम्।
अद्यतनप्रातःकालसंस्कृतवार्ता आकाशवाणीतः।
जयतु संस्कृतम्॥
अद्यतनप्रातःकालसंस्कृतवार्ता आकाशवाणीतः।
जयतु संस्कृतम्॥
January 23, 2021
January 23, 2021
January 23, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ अष्टम अध्याय
♦️श्लोक :- २
इक्षुरापः पयोमूलं ताम्बूलं फलमौषधम्।
भक्षयित्वापि कर्त्तव्या स्नानदानादिकाः क्रिया ।।०२।।
♦️भावार्थ - गन्ना, पानी, दूध, कन्द, पान, फल और औषधि - इन वस्तुओं का सेवन करने के बाद भी स्नान, दान, उपासना आदि किये जा सकते हैं।
#chanakya
✒️ अष्टम अध्याय
♦️श्लोक :- २
इक्षुरापः पयोमूलं ताम्बूलं फलमौषधम्।
भक्षयित्वापि कर्त्तव्या स्नानदानादिकाः क्रिया ।।०२।।
♦️भावार्थ - गन्ना, पानी, दूध, कन्द, पान, फल और औषधि - इन वस्तुओं का सेवन करने के बाद भी स्नान, दान, उपासना आदि किये जा सकते हैं।
#chanakya
January 23, 2021
📒📒📒 वेदपाठन 📒📒📒
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। नवम सर्गः ।।
🍃 एतच्छु त्वा रहः सृतो राजानमिदमव्रवीत्।
ऋत्विम्भिरुपदिष्टोज्यं पुराषृत्तो मया श्रुतः॥१॥
⚜️ यज्ञ की चर्चा सुन, सुमंत्र ने एकान्त में महाराज से कहा कि,मैंने ऋत्विजों से एक पुरानो बात सुनी है॥१॥
🍃 सनत्कुमारो भगवान्पूर्व कथितवान्कथाम्।
ऋषीणां संनिधौ राजंस्तव पुत्रागमं प्रति॥२॥
⚜️ आपके सन्तान के बारे में भगवान् सनत्कुमार ने ऋषियों से यह कथा कही थी ॥२॥
#ramayan
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। नवम सर्गः ।।
🍃 एतच्छु त्वा रहः सृतो राजानमिदमव्रवीत्।
ऋत्विम्भिरुपदिष्टोज्यं पुराषृत्तो मया श्रुतः॥१॥
⚜️ यज्ञ की चर्चा सुन, सुमंत्र ने एकान्त में महाराज से कहा कि,मैंने ऋत्विजों से एक पुरानो बात सुनी है॥१॥
🍃 सनत्कुमारो भगवान्पूर्व कथितवान्कथाम्।
ऋषीणां संनिधौ राजंस्तव पुत्रागमं प्रति॥२॥
⚜️ आपके सन्तान के बारे में भगवान् सनत्कुमार ने ऋषियों से यह कथा कही थी ॥२॥
#ramayan
January 23, 2021
📚 वेदपाठन - आओ वेद पढ़ें
📙 ऋग्वेद
सूक्त - १७ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - २ , देवता - इन्द्र , वरुण
🍃 गन्तारा हि स्थोऽवसे हवं विप्रस्य मावतः धर्तारा चर्षणीनाम् ॥२॥
⚜️ हे इन्द्र और वरुणदेवो ! आप दोनों, मनुष्यों के सम्राट् धारक एवं पोषक हैं। हम जैसे बाह्मणों के आवाहन पर सुरक्षा के लिए आप निश्चय ही आने को उद्यत रहते हैं ॥२॥
#rgveda
📙 ऋग्वेद
सूक्त - १७ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - २ , देवता - इन्द्र , वरुण
🍃 गन्तारा हि स्थोऽवसे हवं विप्रस्य मावतः धर्तारा चर्षणीनाम् ॥२॥
⚜️ हे इन्द्र और वरुणदेवो ! आप दोनों, मनुष्यों के सम्राट् धारक एवं पोषक हैं। हम जैसे बाह्मणों के आवाहन पर सुरक्षा के लिए आप निश्चय ही आने को उद्यत रहते हैं ॥२॥
#rgveda
January 23, 2021
🚩जय सत्य सनातन 🚩
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७७
⛅ 🚩तिथि - एकादशी रात्रि 10:57 तक तत्पश्चात द्वादशी
⛅ दिनांक - 24 जनवरी 2021
⛅ दिन - रविवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - शिशिर
⛅ मास - पौष
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - रोहिणी रात्रि 12:00 तक तत्पश्चात मॄगशिरा
⛅ योग - ब्रह्म रात्रि 10:30 तक तत्पश्चात इन्द्र
⛅ राहुकाल - शाम 05:01 से शाम 06:24 तक
⛅ सूर्योदय - 07:19
⛅ सूर्यास्त - 18:22
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण - पुत्रदा एकादशी
💥 विशेष - हर एकादशी को श्री विष्णु सहस्रनाम का पाठ करने से घर में सुख शांति बनी रहती है। राम रामेति रामेति। रमे रामे मनोरमे।। सहस्त्र नाम त तुल्यं। राम नाम वरानने।।
💥 आज एकादशी के दिन इस मंत्र के पाठ से विष्णु सहस्रनाम के जप के समान पुण्य प्राप्त होता है।
💥 एकादशी के दिन बाल नहीं कटवाने चाहिए।
💥 एकादशी को चावल व साबूदाना खाना वर्जित है। एकादशी को शिम्बी (सेम) ना खाएं अन्यथा पुत्र का नाश होता है।
💥 जो दोनों पक्षों की एकादशियों को आँवले के रस का प्रयोग कर स्नान करते हैं, उनके पाप नष्ट हो जाते हैं।
🌷 आर्थिक परेशानी या कर्जा हो तो 🌷
➡ 26 जनवरी 2021 मंगलवार को भौम प्रदोष योग है।
🙏🏻 किसी को आर्थिक परेशानी या कर्जा हो तो भौम प्रदोष योग हो, उस दिन शाम को सूर्य अस्त के समय घर के आसपास कोई शिवजी का मंदिर हो तो जाए और ५ बत्ती वाला दीपक जलाये और थोड़ी देर जप करें :
👉🏻 ये मंत्र बोलिये -
🌷 ॐ भौमाय नमः
🌷 ॐ मंगलाय नमः
🌷 ॐ भुजाय नमः
🌷 ॐ रुन्ह्र्ताय नमः
🌷 ॐ भूमिपुत्राय नमः
🌷 ॐ अंगारकाय नमः
👉🏻 और हर मंगलवार को ये मंगल की स्तुति करें:-
🌷 धरणी गर्भ संभूतं विद्युत् कांति समप्रभम।
कुमारं शक्ति हस्तं तं मंगलम प्रणमाम्यहम।।
🌷 पुत्रदा एकादशी 🌷
🙏🏻 पुत्रदा एकादशी ( पुत्र की इच्छा से व्रत करनेवाला पुत्र पाकर स्वर्ग का अधिकारी हो जाता है। सब पापों को हरनेवाले इस व्रत का माहात्म्य पढ़ने व सुनने से अग्निष्टोम यज्ञ का फल मिलता है।)
🌷 कर्ज-निवारक कुंजी भौम प्रदोष व्रत 🌷
🙏🏻 त्रयोदशी को मंगलवार उसे भौम प्रदोष कहते हैं.. इस दिन नमक, मिर्च नहीं खाना चाहिये, इससे जल्दी फायदा होता है। मंगलदेव ऋणहर्ता देव हैं। इस दिन संध्या के समय यदि भगवान भोलेनाथ का पूजन करें तो भोलेनाथ की, गुरु की कृपा से हम जल्दी ही कर्ज से मुक्त हो सकते हैं। इस दैवी सहायता के साथ थोड़ा स्वयं भी पुरुषार्थ करें। पूजा करते समय यह मंत्र बोलें –
🌷 मृत्युंजयमहादेव त्राहिमां शरणागतम्। जन्ममृत्युजराव्याधिपीड़ितः कर्मबन्धनः।।
🙏🚩🇮🇳🔱🏹🐚🕉️
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७७
⛅ 🚩तिथि - एकादशी रात्रि 10:57 तक तत्पश्चात द्वादशी
⛅ दिनांक - 24 जनवरी 2021
⛅ दिन - रविवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - शिशिर
⛅ मास - पौष
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - रोहिणी रात्रि 12:00 तक तत्पश्चात मॄगशिरा
⛅ योग - ब्रह्म रात्रि 10:30 तक तत्पश्चात इन्द्र
⛅ राहुकाल - शाम 05:01 से शाम 06:24 तक
⛅ सूर्योदय - 07:19
⛅ सूर्यास्त - 18:22
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण - पुत्रदा एकादशी
💥 विशेष - हर एकादशी को श्री विष्णु सहस्रनाम का पाठ करने से घर में सुख शांति बनी रहती है। राम रामेति रामेति। रमे रामे मनोरमे।। सहस्त्र नाम त तुल्यं। राम नाम वरानने।।
💥 आज एकादशी के दिन इस मंत्र के पाठ से विष्णु सहस्रनाम के जप के समान पुण्य प्राप्त होता है।
💥 एकादशी के दिन बाल नहीं कटवाने चाहिए।
💥 एकादशी को चावल व साबूदाना खाना वर्जित है। एकादशी को शिम्बी (सेम) ना खाएं अन्यथा पुत्र का नाश होता है।
💥 जो दोनों पक्षों की एकादशियों को आँवले के रस का प्रयोग कर स्नान करते हैं, उनके पाप नष्ट हो जाते हैं।
🌷 आर्थिक परेशानी या कर्जा हो तो 🌷
➡ 26 जनवरी 2021 मंगलवार को भौम प्रदोष योग है।
🙏🏻 किसी को आर्थिक परेशानी या कर्जा हो तो भौम प्रदोष योग हो, उस दिन शाम को सूर्य अस्त के समय घर के आसपास कोई शिवजी का मंदिर हो तो जाए और ५ बत्ती वाला दीपक जलाये और थोड़ी देर जप करें :
👉🏻 ये मंत्र बोलिये -
🌷 ॐ भौमाय नमः
🌷 ॐ मंगलाय नमः
🌷 ॐ भुजाय नमः
🌷 ॐ रुन्ह्र्ताय नमः
🌷 ॐ भूमिपुत्राय नमः
🌷 ॐ अंगारकाय नमः
👉🏻 और हर मंगलवार को ये मंगल की स्तुति करें:-
🌷 धरणी गर्भ संभूतं विद्युत् कांति समप्रभम।
कुमारं शक्ति हस्तं तं मंगलम प्रणमाम्यहम।।
🌷 पुत्रदा एकादशी 🌷
🙏🏻 पुत्रदा एकादशी ( पुत्र की इच्छा से व्रत करनेवाला पुत्र पाकर स्वर्ग का अधिकारी हो जाता है। सब पापों को हरनेवाले इस व्रत का माहात्म्य पढ़ने व सुनने से अग्निष्टोम यज्ञ का फल मिलता है।)
🌷 कर्ज-निवारक कुंजी भौम प्रदोष व्रत 🌷
🙏🏻 त्रयोदशी को मंगलवार उसे भौम प्रदोष कहते हैं.. इस दिन नमक, मिर्च नहीं खाना चाहिये, इससे जल्दी फायदा होता है। मंगलदेव ऋणहर्ता देव हैं। इस दिन संध्या के समय यदि भगवान भोलेनाथ का पूजन करें तो भोलेनाथ की, गुरु की कृपा से हम जल्दी ही कर्ज से मुक्त हो सकते हैं। इस दैवी सहायता के साथ थोड़ा स्वयं भी पुरुषार्थ करें। पूजा करते समय यह मंत्र बोलें –
🌷 मृत्युंजयमहादेव त्राहिमां शरणागतम्। जन्ममृत्युजराव्याधिपीड़ितः कर्मबन्धनः।।
🙏🚩🇮🇳🔱🏹🐚🕉️
January 23, 2021
मा कुरु दर्पं मा कुरु गर्वम् ।
मा भव मानी मानय सर्वम् ।।
मा भज दैन्यं मा भज शोकम् ।
मुदितमना भव मोदय लोकम् ।।1।।
मा वद मिथ्या मा वद व्यर्थम् ।
न चल कुमार्गे न कुरु अनर्थम् ।।
पाहि अनाथं पालय दीनम् ।
लालय जननी-जनक-विहीनम् ।।2।।
तनयं पाठय तनयां पाठय ।
शिक्षया सुगुणं दुर्गुणं वारय ।।
कुरु उपकारं कुरु उद्धारम् ।
अपनय भारं त्यज अपकारम् ।।3।।
मा पिब मादकवस्तु अपेयम् ।
मा भज दुर्व्यसनम् परिहेयम् ।।
मा नय पलमपि व्यर्थं समयम् ।
कुरु सकलं निजकार्यम् सभयम् ।।4।।
घमण्ड मत करो। अभिमान मत करो। अभिमानी मत बनो। दूसरों को सम्मान दो। दीनता से दूर रहो। शोकरहित रहो। प्रसन्न मन वाले बनो। संसार को (सबको) प्रसन्न करो।।
झूठ मत बोलो। बेकार मत बोलो। बुरे मार्ग पर मत चलो। अनर्थ मत करो। विकलांग की रक्षा करो। गरीब का पोषण करो। अनाथ (माता-पिता रहित) का लालन-पालन करो।
पुत्र को पढ़ाओ, पुत्री को पढ़ाओ। नीति सिखाओ। दोष दूर करो। उपकार करो। उदार कार्य करो। मन के दोषों को हटाओ।।
कोई भी व्यर्थ (खराब) वस्तु मत पियो। बुरी आदत मत पालो, छोड़ दो। एक पल भी समय नष्ट मत करो। निडर होकर जगत् के स्वामी (ईश्वर) का चिंतन करो।
मा भव मानी मानय सर्वम् ।।
मा भज दैन्यं मा भज शोकम् ।
मुदितमना भव मोदय लोकम् ।।1।।
मा वद मिथ्या मा वद व्यर्थम् ।
न चल कुमार्गे न कुरु अनर्थम् ।।
पाहि अनाथं पालय दीनम् ।
लालय जननी-जनक-विहीनम् ।।2।।
तनयं पाठय तनयां पाठय ।
शिक्षया सुगुणं दुर्गुणं वारय ।।
कुरु उपकारं कुरु उद्धारम् ।
अपनय भारं त्यज अपकारम् ।।3।।
मा पिब मादकवस्तु अपेयम् ।
मा भज दुर्व्यसनम् परिहेयम् ।।
मा नय पलमपि व्यर्थं समयम् ।
कुरु सकलं निजकार्यम् सभयम् ।।4।।
घमण्ड मत करो। अभिमान मत करो। अभिमानी मत बनो। दूसरों को सम्मान दो। दीनता से दूर रहो। शोकरहित रहो। प्रसन्न मन वाले बनो। संसार को (सबको) प्रसन्न करो।।
झूठ मत बोलो। बेकार मत बोलो। बुरे मार्ग पर मत चलो। अनर्थ मत करो। विकलांग की रक्षा करो। गरीब का पोषण करो। अनाथ (माता-पिता रहित) का लालन-पालन करो।
पुत्र को पढ़ाओ, पुत्री को पढ़ाओ। नीति सिखाओ। दोष दूर करो। उपकार करो। उदार कार्य करो। मन के दोषों को हटाओ।।
कोई भी व्यर्थ (खराब) वस्तु मत पियो। बुरी आदत मत पालो, छोड़ दो। एक पल भी समय नष्ट मत करो। निडर होकर जगत् के स्वामी (ईश्वर) का चिंतन करो।
January 23, 2021
January 23, 2021
Forwarded from Deleted Account
Bhagvadgita 4.38
न हि ज्ञानेन सदृशं पवित्रमिह विद्यते।
तत्स्वयं योगसंसिद्धः कालेनात्मनि विन्दति।।
.
.
.
इस मनुष्यलोकमें ज्ञानके समान पवित्र करनेवाला निःसन्देह दूसरा कोई साधन नहीं है। जिसका योग भली-भाँति सिद्ध हो गया है, वह (कर्मयोगी) उस तत्त्वज्ञानको अवश्य ही स्वयं अपने-आपमें पा लेता है।
न हि ज्ञानेन सदृशं पवित्रमिह विद्यते'
--यहाँ 'इह' पद मनुष्यलोकका वाचक है; क्योंकि सबकी-सब पवित्रता इस मनुष्यलोकमें ही प्राप्त की जाती है। पवित्रता प्राप्त करनेका अधिकार और अवसर मनुष्य-शरीरमें ही है। ऐसा अधिकार किसी अन्य शरीरमें नहीं है। अलग-अलग लोकोंके अधिकार भी मनुष्यलोकसे ही मिलते हैं।
संसारकी स्वतन्त्र सत्ताको माननेसे तथा उससे सुख लेनेकी इच्छासे ही सम्पूर्ण दोष, पाप उत्पन्न होते हैं (गीता 3। 37)। तत्त्वज्ञान होनेपर जब संसारकी स्वतन्त्र सत्ता ही नहीं रहती, तब सम्पूर्ण पापोंका सर्वथा नाश हो जाता है और महान् पवित्रता आ जाती है। इसलिये संसारमें ज्ञानके समान पवित्र करनेवाला दूसरा कोई साधन है ही नहीं।संसारमें यज्ञ, दान, तप, पूजा, व्रत, उपवास, जप, ध्यान, प्राणायाम आदि जितने साधन हैं तथा गङ्गा, यमुना, गोदावरी आदि जितने तीर्थ हैं, वे सभी मनुष्यके पापोंका नाश करके उसे पवित्र करनेवाले हैं। परन्तु उन सबमें भी तत्त्वज्ञानके समान पवित्र करनेवाला कोई भी साधन, तीर्थ आदि नहीं है; क्योंकि वे सब तत्त्वज्ञानके साधन हैं और तत्त्वज्ञान उन सबका साध्य है।
न हि ज्ञानेन सदृशं पवित्रमिह विद्यते।
तत्स्वयं योगसंसिद्धः कालेनात्मनि विन्दति।।
.
.
.
इस मनुष्यलोकमें ज्ञानके समान पवित्र करनेवाला निःसन्देह दूसरा कोई साधन नहीं है। जिसका योग भली-भाँति सिद्ध हो गया है, वह (कर्मयोगी) उस तत्त्वज्ञानको अवश्य ही स्वयं अपने-आपमें पा लेता है।
न हि ज्ञानेन सदृशं पवित्रमिह विद्यते'
--यहाँ 'इह' पद मनुष्यलोकका वाचक है; क्योंकि सबकी-सब पवित्रता इस मनुष्यलोकमें ही प्राप्त की जाती है। पवित्रता प्राप्त करनेका अधिकार और अवसर मनुष्य-शरीरमें ही है। ऐसा अधिकार किसी अन्य शरीरमें नहीं है। अलग-अलग लोकोंके अधिकार भी मनुष्यलोकसे ही मिलते हैं।
संसारकी स्वतन्त्र सत्ताको माननेसे तथा उससे सुख लेनेकी इच्छासे ही सम्पूर्ण दोष, पाप उत्पन्न होते हैं (गीता 3। 37)। तत्त्वज्ञान होनेपर जब संसारकी स्वतन्त्र सत्ता ही नहीं रहती, तब सम्पूर्ण पापोंका सर्वथा नाश हो जाता है और महान् पवित्रता आ जाती है। इसलिये संसारमें ज्ञानके समान पवित्र करनेवाला दूसरा कोई साधन है ही नहीं।संसारमें यज्ञ, दान, तप, पूजा, व्रत, उपवास, जप, ध्यान, प्राणायाम आदि जितने साधन हैं तथा गङ्गा, यमुना, गोदावरी आदि जितने तीर्थ हैं, वे सभी मनुष्यके पापोंका नाश करके उसे पवित्र करनेवाले हैं। परन्तु उन सबमें भी तत्त्वज्ञानके समान पवित्र करनेवाला कोई भी साधन, तीर्थ आदि नहीं है; क्योंकि वे सब तत्त्वज्ञानके साधन हैं और तत्त्वज्ञान उन सबका साध्य है।
January 23, 2021
24.1.21आज का वेदमंत्र, अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा, प्रचारित आर्य जितेंद्र भाटिया द्वारा🙏🌹
नाना चक्राते यम्या वपूंषि तयोरन्यद्रोचते कृष्णमन्यत्।
श्यावी च यदरुषी च स्वसारौ महद्देवानामसुरत्वमेकम्॥ ऋग्वेद ३-५५-११॥🙏🌹
दिन और रात दो जुड़वा बहने हैं। जो विभिन्न रूपों को दर्शाती हैं।उनमें से एक चमकती है,और मनुष्यों को पुरुषार्थ के लिए प्रेरित करती है। रात विश्राम कर अपनी उर्जा को तरोताजा करने के लिए प्रेरित करती है। एक काली है, और दूसरी गोरी है, परंतु दोनों का परस्पर प्रेम है।🙏🌹
There are twin sisters day and night, revealing various forms. One of them shines brightly and inspires humans work hard. Other, night, inspires to regain energy by resting.One is black, and the other is fair but they love each other. (Rig Veda 3-55-11)🙏🌹#rgveda 🙏🌹
नाना चक्राते यम्या वपूंषि तयोरन्यद्रोचते कृष्णमन्यत्।
श्यावी च यदरुषी च स्वसारौ महद्देवानामसुरत्वमेकम्॥ ऋग्वेद ३-५५-११॥🙏🌹
दिन और रात दो जुड़वा बहने हैं। जो विभिन्न रूपों को दर्शाती हैं।उनमें से एक चमकती है,और मनुष्यों को पुरुषार्थ के लिए प्रेरित करती है। रात विश्राम कर अपनी उर्जा को तरोताजा करने के लिए प्रेरित करती है। एक काली है, और दूसरी गोरी है, परंतु दोनों का परस्पर प्रेम है।🙏🌹
There are twin sisters day and night, revealing various forms. One of them shines brightly and inspires humans work hard. Other, night, inspires to regain energy by resting.One is black, and the other is fair but they love each other. (Rig Veda 3-55-11)🙏🌹#rgveda 🙏🌹
January 24, 2021
January 24, 2021
Forwarded from Deleted Account
त्रिदोष
त्रिदोष अर्थात तीन दोष यानि वात, पित्त, कफ़ इसी को महर्षि वाग्भट्ट ने कहा है कि
वायुः पित्तं कफश्चेति त्रयो दोषाः समासतः ।
क्योंकि ये शरीर को दूषित करते हैं इसलिए इन्हें दोष कहा जाता है ।।
"दूषणाद्दोषाः" इस व्युत्पत्ति के अनुसार जो शरीर को दूषित करते हैं वे दोष हैं, ये दोष शरीर को तभी दूषित करते हैं जब स्वयं विकृत हो जाते हैं ।।
प्राकृतावस्था में तो दोष धातु, मल ही शरीर को धारण करते हैं ।।
इसीलिए "दोष धातु मल मूलं हि शरीरम्" कहा गया है ।। किन्तु शरीर को दूषित करने के कारण ही इन्हें दोष नाम से वर्णित किया गया है ।। परन्तु सदैव ये इसी रूप में नहीं रहते ।।
साम्यावस्था प्रकृति- जब ये प्राकृतावस्था में रहते हैं, तब शरीर को धारण करते हैं, इसीलिए समावस्था में स्थित वात्, पित्त, कफ़ को धातु कहते हैं ।। और जब ये शरीर धारण के लिए अनुपयुक्त होकर शरीर को मलिन करते हैं तब इन्हें मल कहते हैं ।।
इस प्रकार अवस्था भेद से वात, पित्त और कफ़ के लिए दोष, धातु और मल इन तीनों संज्ञाओं का व्यवहार होता है ।। ये दोष शरीर को तभी दूषित करते हैं जब स्वयं विकृत होते हैं ।। दूषित होने पर शरीर में अनेक तरह के विकार उत्पन्न करते हैं ।।
वैदिक वाङ्मय में त्रिदोष संबंधी निम्न मत मिलते हैं :- यथा- अथर्ववेद में वात, पित्त, कफ़ को रसादि सप्तधातुओं का निर्माणकर्ता तथा शरीरोत्पत्ति का कारण कहा गया है ।।
चरक संहिता में कहा गया है कि वात, पित्त और कफ़ ये त्रिदोष प्राणियों के शरीर में सर्वदा रहते हैं ।। शरीर के प्रकृति भूत ये त्रिदोष आरोग्य प्रदान करते हैं तथा विकृत होने पर ये विकार कहे जाते हैं । 'त्रिदोष का प्रकृतिस्थ रहना ही आरोग्य है ।। "
दोषा पुनस्त्रयो वात पित्त श्लेष्माणः ।।
ते प्रकृति भूताः शरीरोपकारका भवन्ति ।।
विकृतिमापन्नास्तु खलु नानाविधैविकरिः शरीरमुपतापयन्ति । - (च०वि०अ०१)
अर्थात्- प्राकृतावस्था में लाभकारी और विकृति आने पर शरीर में रोगोत्पत्ति दोषों के ही परिणामस्वरूप होती है ।। अर्थात् इनकी साम्यावस्था ही स्वस्थता का प्रतीक है और इसमें परिवर्तन होना विकार का कारण ।।
यथा
"रोगस्तु दोषवैषम्यं दोषसाम्यरोगतां ।"
अतः इन दोषों में परिवतर्न आना ही रोग का मूल कारण होता है ।। अनेक प्रकार के मिथ्याहार-विहारों के सेवन करने पर भी यदि मनुष्य की क्षमता के आधार कारण दोष का कोप न हो अथवा स्वल्प मात्रा में दोष कुपित हो, तब रोग की संभावना नहीं होती ।। इसी बात को वाग्भट्ट ने कहा है
सर्वेषामेव रोगाणां निदानं कुपिता मलाः ।।
तत प्रकोपस्य तु प्रोक्तं विविधः हितसेवनम् ।।
महर्षि सुश्रुत अपनी संहिता के सूत्र-संचालन में एक स्थान पर लिखते हैं कि
"विसगार्दानविक्षेपैः सोमसूयार्निला यथा ।। धारयन्ति जगद्देहं वात पित्त कपस्तथा ।।" (सु.सू.21)
अर्थात् जैसे वायु, सूर्य, चंद्रमा परस्पर विसर्ग आदान और विक्षेप करते हुए जगत को धारण करते हैं, उसी प्रकार वात, पित्त और कफ़ शरीर को धारण करते हैं ।। इस प्रकार शरीर में दोषों की उपयोगिता और महत्त्व इनके प्राकृत और अप्राकृतिक कर्मों के आधार पर है ।। यानि प्राकृतावस्था में शरीर का धारण तथा विकृतावस्था में विनाश ।।
वात पित्त श्लेष्मणां पुनः सवर्शरीरचराणां ।। सर्वाणि स्रोतांस्ययनभूतानि (च०वि०५/५)
"वातपित्तकफा देहे सवस्त्रोतोऽनुसारिणः"
(च०चि०२८/५९)
वात, पित्त और कफ़ का स्थान समग्र शरीर है ।। सारे ही स्रोत इनके स्रोत हैं ।। यद्यपि इनकी उत्पत्ति और संचय का एक मूल स्थान है परन्तु समग्र शरीर ही इनका स्थान है ।।
त्रिदोष का पञ्चमहाभूत से सम्बन्ध-
मानव शरीर का निर्माण पंच महाभूत से होता है ।। शरीर का एक भी अणु महाभूत का संगठन से रहित नहीं है ।। जब संपूर्ण शरीर ही पंचभौतिक है, तो शरीर में रहने वाले तथा शरीर के विभिन्न क्रियाकलापों में सक्रिय रूप से सहयोग करने वाले त्रिदोष का पंचभौतिक संगठन भी स्वाभाविक है ।। तीनों दोषों में जो गुण और कर्म विद्यमान हैं, उनका आधार पंचमहाभूत ही है ।। पंच महाभूत सृष्टि के सूक्ष्म तत्त्व हैं, जिनमें संपूर्ण सृष्टि एवं सृष्टि के संपूर्ण चराचर द्रव्य प्रभावित है और उन संपूर्ण तत्त्वों में पंचमहाभूत व्याप्त हैं ।।
महाभारत में लिखा है कि- "शरीर में चेष्टाकर्म वायु का है ।। अवकाश (पोलापन) आकाश है ।। उष्णता अग्नि है ।। द्रव रूप जल है और स्थूलता पृथ्वी है ।। इस प्रकार इन पाँचों भूतों से स्थावर और जंगम अर्थात् चर और अचर जगत् व्याप्त है ।" यथा
चेष्टा वायुः खभाकाशमूष्माग्निः सलिलंद्रवम् ।। पृथिवी चात्र संघातः शरीरं पाञ्चभौतिकम् ॥
इत्येते पञ्चभिभूतेर्र्क्तं स्थावर जङ्गमम् ।
(महाभारत)
इस प्रकार संसार के समस्त द्रव्य पाँच भौतिक होते आयुर्वेद में कहा गया है ।। इसलिए
सर्वद्रव्यं पाञ्चभौतिकरमस्मिन्नर्थे ।।- (च०सू०अ०४१)
त्रिदोष अर्थात तीन दोष यानि वात, पित्त, कफ़ इसी को महर्षि वाग्भट्ट ने कहा है कि
वायुः पित्तं कफश्चेति त्रयो दोषाः समासतः ।
क्योंकि ये शरीर को दूषित करते हैं इसलिए इन्हें दोष कहा जाता है ।।
"दूषणाद्दोषाः" इस व्युत्पत्ति के अनुसार जो शरीर को दूषित करते हैं वे दोष हैं, ये दोष शरीर को तभी दूषित करते हैं जब स्वयं विकृत हो जाते हैं ।।
प्राकृतावस्था में तो दोष धातु, मल ही शरीर को धारण करते हैं ।।
इसीलिए "दोष धातु मल मूलं हि शरीरम्" कहा गया है ।। किन्तु शरीर को दूषित करने के कारण ही इन्हें दोष नाम से वर्णित किया गया है ।। परन्तु सदैव ये इसी रूप में नहीं रहते ।।
साम्यावस्था प्रकृति- जब ये प्राकृतावस्था में रहते हैं, तब शरीर को धारण करते हैं, इसीलिए समावस्था में स्थित वात्, पित्त, कफ़ को धातु कहते हैं ।। और जब ये शरीर धारण के लिए अनुपयुक्त होकर शरीर को मलिन करते हैं तब इन्हें मल कहते हैं ।।
इस प्रकार अवस्था भेद से वात, पित्त और कफ़ के लिए दोष, धातु और मल इन तीनों संज्ञाओं का व्यवहार होता है ।। ये दोष शरीर को तभी दूषित करते हैं जब स्वयं विकृत होते हैं ।। दूषित होने पर शरीर में अनेक तरह के विकार उत्पन्न करते हैं ।।
वैदिक वाङ्मय में त्रिदोष संबंधी निम्न मत मिलते हैं :- यथा- अथर्ववेद में वात, पित्त, कफ़ को रसादि सप्तधातुओं का निर्माणकर्ता तथा शरीरोत्पत्ति का कारण कहा गया है ।।
चरक संहिता में कहा गया है कि वात, पित्त और कफ़ ये त्रिदोष प्राणियों के शरीर में सर्वदा रहते हैं ।। शरीर के प्रकृति भूत ये त्रिदोष आरोग्य प्रदान करते हैं तथा विकृत होने पर ये विकार कहे जाते हैं । 'त्रिदोष का प्रकृतिस्थ रहना ही आरोग्य है ।। "
दोषा पुनस्त्रयो वात पित्त श्लेष्माणः ।।
ते प्रकृति भूताः शरीरोपकारका भवन्ति ।।
विकृतिमापन्नास्तु खलु नानाविधैविकरिः शरीरमुपतापयन्ति । - (च०वि०अ०१)
अर्थात्- प्राकृतावस्था में लाभकारी और विकृति आने पर शरीर में रोगोत्पत्ति दोषों के ही परिणामस्वरूप होती है ।। अर्थात् इनकी साम्यावस्था ही स्वस्थता का प्रतीक है और इसमें परिवर्तन होना विकार का कारण ।।
यथा
"रोगस्तु दोषवैषम्यं दोषसाम्यरोगतां ।"
अतः इन दोषों में परिवतर्न आना ही रोग का मूल कारण होता है ।। अनेक प्रकार के मिथ्याहार-विहारों के सेवन करने पर भी यदि मनुष्य की क्षमता के आधार कारण दोष का कोप न हो अथवा स्वल्प मात्रा में दोष कुपित हो, तब रोग की संभावना नहीं होती ।। इसी बात को वाग्भट्ट ने कहा है
सर्वेषामेव रोगाणां निदानं कुपिता मलाः ।।
तत प्रकोपस्य तु प्रोक्तं विविधः हितसेवनम् ।।
महर्षि सुश्रुत अपनी संहिता के सूत्र-संचालन में एक स्थान पर लिखते हैं कि
"विसगार्दानविक्षेपैः सोमसूयार्निला यथा ।। धारयन्ति जगद्देहं वात पित्त कपस्तथा ।।" (सु.सू.21)
अर्थात् जैसे वायु, सूर्य, चंद्रमा परस्पर विसर्ग आदान और विक्षेप करते हुए जगत को धारण करते हैं, उसी प्रकार वात, पित्त और कफ़ शरीर को धारण करते हैं ।। इस प्रकार शरीर में दोषों की उपयोगिता और महत्त्व इनके प्राकृत और अप्राकृतिक कर्मों के आधार पर है ।। यानि प्राकृतावस्था में शरीर का धारण तथा विकृतावस्था में विनाश ।।
वात पित्त श्लेष्मणां पुनः सवर्शरीरचराणां ।। सर्वाणि स्रोतांस्ययनभूतानि (च०वि०५/५)
"वातपित्तकफा देहे सवस्त्रोतोऽनुसारिणः"
(च०चि०२८/५९)
वात, पित्त और कफ़ का स्थान समग्र शरीर है ।। सारे ही स्रोत इनके स्रोत हैं ।। यद्यपि इनकी उत्पत्ति और संचय का एक मूल स्थान है परन्तु समग्र शरीर ही इनका स्थान है ।।
त्रिदोष का पञ्चमहाभूत से सम्बन्ध-
मानव शरीर का निर्माण पंच महाभूत से होता है ।। शरीर का एक भी अणु महाभूत का संगठन से रहित नहीं है ।। जब संपूर्ण शरीर ही पंचभौतिक है, तो शरीर में रहने वाले तथा शरीर के विभिन्न क्रियाकलापों में सक्रिय रूप से सहयोग करने वाले त्रिदोष का पंचभौतिक संगठन भी स्वाभाविक है ।। तीनों दोषों में जो गुण और कर्म विद्यमान हैं, उनका आधार पंचमहाभूत ही है ।। पंच महाभूत सृष्टि के सूक्ष्म तत्त्व हैं, जिनमें संपूर्ण सृष्टि एवं सृष्टि के संपूर्ण चराचर द्रव्य प्रभावित है और उन संपूर्ण तत्त्वों में पंचमहाभूत व्याप्त हैं ।।
महाभारत में लिखा है कि- "शरीर में चेष्टाकर्म वायु का है ।। अवकाश (पोलापन) आकाश है ।। उष्णता अग्नि है ।। द्रव रूप जल है और स्थूलता पृथ्वी है ।। इस प्रकार इन पाँचों भूतों से स्थावर और जंगम अर्थात् चर और अचर जगत् व्याप्त है ।" यथा
चेष्टा वायुः खभाकाशमूष्माग्निः सलिलंद्रवम् ।। पृथिवी चात्र संघातः शरीरं पाञ्चभौतिकम् ॥
इत्येते पञ्चभिभूतेर्र्क्तं स्थावर जङ्गमम् ।
(महाभारत)
इस प्रकार संसार के समस्त द्रव्य पाँच भौतिक होते आयुर्वेद में कहा गया है ।। इसलिए
सर्वद्रव्यं पाञ्चभौतिकरमस्मिन्नर्थे ।।- (च०सू०अ०४१)
January 24, 2021
January 24, 2021
January 24, 2021
January 24, 2021
Forwarded from पुरुषोत्तमः॥ Purushothaman AJ (Bharatam).
हरिःॐ। इन्दुवासर-सुप्रभातम्।
अद्यतनप्रातःकालसंस्कृतवार्ता आकाशवाणीतः।
जयतु संस्कृतम्॥
अद्यतनप्रातःकालसंस्कृतवार्ता आकाशवाणीतः।
जयतु संस्कृतम्॥
January 24, 2021
January 24, 2021
January 24, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। नवमः सर्गः ।।
🍃 कश्यपस्य तु पुत्रोऽस्ति विभण्डक इति श्रुतः।
ऋश्यशृङ्ग इति ख्यातस्तस्य पुत्रो भविष्यति॥३॥
⚜️ कश्यएपुत्र विभण्डक के ऋषि श्रृंग नामक पुत्र होंगे॥३॥
🍃 स वने नित्यसंदृद्धो मुनिर्वनचरः सदा।
नान्यं जानाति विप्रेन्द्रो नित्यं पित्रनुवर्तनात् ॥४॥
⚜️ वे वन ही में रहेंगे और सदा वन में पिता के पास रहने के कारण अन्य किसी पुरुष वा स्त्री को नहीं जान पायेंगे॥४॥
#ramayan
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। नवमः सर्गः ।।
🍃 कश्यपस्य तु पुत्रोऽस्ति विभण्डक इति श्रुतः।
ऋश्यशृङ्ग इति ख्यातस्तस्य पुत्रो भविष्यति॥३॥
⚜️ कश्यएपुत्र विभण्डक के ऋषि श्रृंग नामक पुत्र होंगे॥३॥
🍃 स वने नित्यसंदृद्धो मुनिर्वनचरः सदा।
नान्यं जानाति विप्रेन्द्रो नित्यं पित्रनुवर्तनात् ॥४॥
⚜️ वे वन ही में रहेंगे और सदा वन में पिता के पास रहने के कारण अन्य किसी पुरुष वा स्त्री को नहीं जान पायेंगे॥४॥
#ramayan
January 24, 2021
येनाहमिहदुर्मार्गा-।
दुध्दृत्याभिनिवेशित: ।।
सम्यक् श्रीवैष्णवे मार्गे ।
पूर्णप्रज्नं नमामि तम् ।।
ಯೇನಾಹಮಿಹದುರ್ಮಾರ್ಗಾ- |
ದುದ್ಥೃತ್ಯಾಭಿನಿವೇಶಿತಃ ||
ಸಮ್ಯಕ್ ಶ್ರೀವೈಷ್ಣವೇ ಮಾರ್ಗೇ |
ಪೂರ್ಣಪ್ರಜ್ಞಂ ನಮಾಮಿ ತಮ್ ||
yEnAhamihadurmArgA-/
duddhrutyAbhinivEshitah //
samyak shrIvaiShNavE mArgE /
pUrNaprajnam namAmi tam //
पदच्छेद: पदपरिचयशास्त्रं च ।
ಪದಚ್ಛೇದ ಮತ್ತು ಪದಪರಿಚಯಶಾಸ್ತ್ರ |
Word division and Etymology /
येन - दकारान्तपुल्लिङ्गस्य यद् शब्दस्य तृतियाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
अहम् - त्रिषु लिङ्गेषु समस्य दकारान्तस्य अस्मद् शब्दस्य प्रथमाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
इह - अव्ययमिदम् ।
दुर्मार्गात् - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य दुर्मार्ग शब्दस्य पञ्चमीविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
दुष्टं च तत् मार्गं च दुर्मार्गम् । तस्मात् ।
उद्धृत्य - उत् उपसर्गपूर्वकस्य हृञ् हरणे इति धातो: ल्यप् प्रत्ययान्तं पदमिदम् ।
अभिनिवेशित: - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य अभिनिवेशित शब्दस्य प्रथमाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
अभि च नि उपसर्गै: पूर्वकस्य विश प्रवेशे इति धातो: तप् पुल्लिङ्गप्रत्ययपदमिदम् ।
सम्यक् - अव्ययमिदम् ।
श्रीवैष्णवे - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य श्रीवैष्णव शब्दस्य सप्तमीविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
विष्णो: इदं वैष्णवम् । श्री: च असौ वैष्णव: च श्रीवैष्णव: । तस्मिन् ।
मार्गे - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य मार्ग शब्दस्य सप्तमीविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
पूर्णप्रज्नम् - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य पूर्णप्रज्न शब्दस्य द्वितियाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
पूर्णा प्रज्ना यस्य स: पूर्णप्रज्न: । तम् ।
नमामि - णमु प्रह्वीभावे इति धातो: सकर्मकस्य कर्तरीप्रयोगस्य परस्मैपदिन: वर्तमानकालस्य लट् लकारस्य उत्तमपुरुषस्य एकवचनान्तं क्रियापदमिदम् ।।
तम् - दकारान्तपुल्लिङ्गस्य तद् शब्दस्य द्वितियाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
अन्वय: -
येन अहं इह दुर्मार्गात् सम्यक् उद्धृत्य श्रीवैष्णवे मार्गे अभिनिवेशित:, तं पूर्णप्रज्नं नमामि ।
ಯೇನ - ಯಾವ ಶ್ರೀಮದಾಚಾರ್ಯರಿಂದ
ಅಹಮ್ - ನಾನು
ಇಹ - ಈ ಲೋಕದ
ದುರ್ಮಾರ್ಗಾತ್ - ಕೆಟ್ಟ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸಲು ಪ್ರೇರೇಪಿಸುವ ಮಾರ್ಗದಿಂದ
ಸಮ್ಯಕ್ - ಚೆನ್ನಾಗಿ
ಉದ್ಧೃತ್ಯ - ಎತ್ತಲ್ಪಟ್ಟು
ಶ್ರೀವೈಷ್ಣವೇ - ಜ್ಞಾನಭರಿತವಾದ ವಿಷ್ಣುವಿನ ಧರ್ಮವಾದ
ಮಾರ್ಗೇ - ವೈಷ್ಣವಧರ್ಮದಲ್ಲಿ
ಅಭಿನಿವೇಶಿತಃ - ಮರಳಿ ಸಂಸ್ಥಾಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟೆನೋ
ತಮ್ - ಅಂತಹ
ಪೂರ್ಣಪ್ರಜ್ಞಮ್ - ಪರಿಪೂರ್ಣಮತಿಯುಳ್ಳ ಆನಂದತೀರ್ಥರೆಂಬ ಪ್ರಮತಿಗಳನ್ನು
ನಮಾಮಿ - ನಮಸ್ಕರಿಸುತ್ತೇನೆ.
ಭಾವಾನುವಾದ -
ಭೂಲೋಕವು ಸತ್ವ ರಜ ಮತ್ತು ತಮೋಗುಣಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದೆ ಎಂಬುದು ಸರ್ವವಿದಿತ. ಕೃತ, ತ್ರೇತಾ ಮತ್ತು ದ್ವಾಪರ ಯುಗಗಳಲ್ಲಿ ಭಗವಂತನ ನೇರವಾದ ಅವತಾರಗಳಾಗಿವೆ. ಆದರೆ ಭಗವಂತನು ಕಲಿಯುಗದ ಕೊನೆಗೆ ಅವತಾರಮಾಡಿ ಧರ್ಮವನ್ನು ಪುನಸ್ಥಾಪಿಸಲು ಕಲ್ಕಿಯ ಅವತಾರವನ್ನು ಮಾಡುವವನಾದ್ದರಿಂದ ಕಲಿ ಎಂಬ ಯುಗಪುರುಷನ ಪ್ರಭಾವವು ಹುಲುಮಾನವರಾದ ನಮ್ಮ ಮೇಲಾಗುವುದು ಸಾಮಾನ್ಯವೇ. ಆದ್ದರಿಂದ ಸಜ್ಜನವೃಂದವಾದ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಿನ ಭಕ್ತವೃಂದಕ್ಕ ಮೋಕ್ಷದ ದಾರಿಯು ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ತಾಂಡವನೃತ್ಯ ಮಾಡುತ್ತಿರುವ ತಮೋಗುಣಪ್ರಾಬಲ್ಯಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳಿಂದ ಕಳೆದುಹೋಗದಿರಲಿ ಎಂದು ಸಕಲಲೋಕಗಳೊಡೆಯನಾದ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವು ವಾಯುದೇವರಾದ, ಭಾವಿ ಬ್ರಹ್ಮರಾದ ಶ್ರೀಮದಾನಂದತೀರ್ಥರಾದ ಶ್ರೀಮನ್ಮಧ್ವಾಚಾರ್ಯರಿಗೆ ಕಲಿಯಪ್ರಾಬಲ್ಯವು ಸದ್ಭಕ್ತರ ಮನವನ್ನು ಸನ್ಮಾರ್ಗದಿಂದ ವಂಚಿಸದಿರಲೆಂದು ಹಾಗೂ ಎಲ್ಲ ಸಜ್ಜನರಿಗೂ ವಿಷ್ಣುಸರ್ವೋತ್ತಮತ್ವವನ್ನು ತಿಳಿಸಲು ಹಾಗೆಯೇ ತ್ರಿಗುಣಾತ್ಮಕವಾದ ವಸುಂಧರೆಯಲ್ಲಿ ಕೇವಲ ಸತ್ವಗುಣಗಳನ್ನು ಪಡೆದು ಬದುಕುವ ಸನ್ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಬೋಧಿಸಲು ಭೂಲೋಕದಲ್ಲಿ ಆವಿರ್ಭವಿಸಲು ಆಜ್ಞಾಪಿಸಿದ್ದಾನೆ.
ಇಂತಹ ತಮೋಗುಣಪ್ರಾಬಲ್ಯವಿರುವ ದುರ್ಮತಗಳ ಮೋಹಕ್ಕೆ ಸಿಕ್ಕು ಮೋಕ್ಷವೆಂಬ ಮಾರ್ಗದಿಂದ ವಂಚಿತವಾಗುತ್ತಿರುವ ನನ್ನನ್ನು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಉದ್ಧರಿಸಿ ಕೇವಲ ಸತ್ವಜ್ಞಾನದಿಂದ ಕೂಡಿದ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳನ್ನುಳ್ಳ ಮತ್ತು ಮೋಕ್ಷವನ್ನು ಗಳಿಸಲು ಮಾರ್ಗವನ್ನು ತೋರಿಸುವ ವೈಷ್ಣವಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಚಲಿಸುವಂತೇ ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿದ ಶ್ರೀಮದಾನಂದತೀರ್ಥಯತಿಕುಲತಿಲಕರಿಗೆ ನಾನು ನಮಸ್ಕರಿಸುತ್ತೇನೆ.
दुध्दृत्याभिनिवेशित: ।।
सम्यक् श्रीवैष्णवे मार्गे ।
पूर्णप्रज्नं नमामि तम् ।।
ಯೇನಾಹಮಿಹದುರ್ಮಾರ್ಗಾ- |
ದುದ್ಥೃತ್ಯಾಭಿನಿವೇಶಿತಃ ||
ಸಮ್ಯಕ್ ಶ್ರೀವೈಷ್ಣವೇ ಮಾರ್ಗೇ |
ಪೂರ್ಣಪ್ರಜ್ಞಂ ನಮಾಮಿ ತಮ್ ||
yEnAhamihadurmArgA-/
duddhrutyAbhinivEshitah //
samyak shrIvaiShNavE mArgE /
pUrNaprajnam namAmi tam //
पदच्छेद: पदपरिचयशास्त्रं च ।
ಪದಚ್ಛೇದ ಮತ್ತು ಪದಪರಿಚಯಶಾಸ್ತ್ರ |
Word division and Etymology /
येन - दकारान्तपुल्लिङ्गस्य यद् शब्दस्य तृतियाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
अहम् - त्रिषु लिङ्गेषु समस्य दकारान्तस्य अस्मद् शब्दस्य प्रथमाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
इह - अव्ययमिदम् ।
दुर्मार्गात् - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य दुर्मार्ग शब्दस्य पञ्चमीविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
दुष्टं च तत् मार्गं च दुर्मार्गम् । तस्मात् ।
उद्धृत्य - उत् उपसर्गपूर्वकस्य हृञ् हरणे इति धातो: ल्यप् प्रत्ययान्तं पदमिदम् ।
अभिनिवेशित: - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य अभिनिवेशित शब्दस्य प्रथमाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
अभि च नि उपसर्गै: पूर्वकस्य विश प्रवेशे इति धातो: तप् पुल्लिङ्गप्रत्ययपदमिदम् ।
सम्यक् - अव्ययमिदम् ।
श्रीवैष्णवे - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य श्रीवैष्णव शब्दस्य सप्तमीविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
विष्णो: इदं वैष्णवम् । श्री: च असौ वैष्णव: च श्रीवैष्णव: । तस्मिन् ।
मार्गे - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य मार्ग शब्दस्य सप्तमीविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
पूर्णप्रज्नम् - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य पूर्णप्रज्न शब्दस्य द्वितियाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
पूर्णा प्रज्ना यस्य स: पूर्णप्रज्न: । तम् ।
नमामि - णमु प्रह्वीभावे इति धातो: सकर्मकस्य कर्तरीप्रयोगस्य परस्मैपदिन: वर्तमानकालस्य लट् लकारस्य उत्तमपुरुषस्य एकवचनान्तं क्रियापदमिदम् ।।
तम् - दकारान्तपुल्लिङ्गस्य तद् शब्दस्य द्वितियाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
अन्वय: -
येन अहं इह दुर्मार्गात् सम्यक् उद्धृत्य श्रीवैष्णवे मार्गे अभिनिवेशित:, तं पूर्णप्रज्नं नमामि ।
ಯೇನ - ಯಾವ ಶ್ರೀಮದಾಚಾರ್ಯರಿಂದ
ಅಹಮ್ - ನಾನು
ಇಹ - ಈ ಲೋಕದ
ದುರ್ಮಾರ್ಗಾತ್ - ಕೆಟ್ಟ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸಲು ಪ್ರೇರೇಪಿಸುವ ಮಾರ್ಗದಿಂದ
ಸಮ್ಯಕ್ - ಚೆನ್ನಾಗಿ
ಉದ್ಧೃತ್ಯ - ಎತ್ತಲ್ಪಟ್ಟು
ಶ್ರೀವೈಷ್ಣವೇ - ಜ್ಞಾನಭರಿತವಾದ ವಿಷ್ಣುವಿನ ಧರ್ಮವಾದ
ಮಾರ್ಗೇ - ವೈಷ್ಣವಧರ್ಮದಲ್ಲಿ
ಅಭಿನಿವೇಶಿತಃ - ಮರಳಿ ಸಂಸ್ಥಾಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟೆನೋ
ತಮ್ - ಅಂತಹ
ಪೂರ್ಣಪ್ರಜ್ಞಮ್ - ಪರಿಪೂರ್ಣಮತಿಯುಳ್ಳ ಆನಂದತೀರ್ಥರೆಂಬ ಪ್ರಮತಿಗಳನ್ನು
ನಮಾಮಿ - ನಮಸ್ಕರಿಸುತ್ತೇನೆ.
ಭಾವಾನುವಾದ -
ಭೂಲೋಕವು ಸತ್ವ ರಜ ಮತ್ತು ತಮೋಗುಣಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದೆ ಎಂಬುದು ಸರ್ವವಿದಿತ. ಕೃತ, ತ್ರೇತಾ ಮತ್ತು ದ್ವಾಪರ ಯುಗಗಳಲ್ಲಿ ಭಗವಂತನ ನೇರವಾದ ಅವತಾರಗಳಾಗಿವೆ. ಆದರೆ ಭಗವಂತನು ಕಲಿಯುಗದ ಕೊನೆಗೆ ಅವತಾರಮಾಡಿ ಧರ್ಮವನ್ನು ಪುನಸ್ಥಾಪಿಸಲು ಕಲ್ಕಿಯ ಅವತಾರವನ್ನು ಮಾಡುವವನಾದ್ದರಿಂದ ಕಲಿ ಎಂಬ ಯುಗಪುರುಷನ ಪ್ರಭಾವವು ಹುಲುಮಾನವರಾದ ನಮ್ಮ ಮೇಲಾಗುವುದು ಸಾಮಾನ್ಯವೇ. ಆದ್ದರಿಂದ ಸಜ್ಜನವೃಂದವಾದ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಿನ ಭಕ್ತವೃಂದಕ್ಕ ಮೋಕ್ಷದ ದಾರಿಯು ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ತಾಂಡವನೃತ್ಯ ಮಾಡುತ್ತಿರುವ ತಮೋಗುಣಪ್ರಾಬಲ್ಯಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳಿಂದ ಕಳೆದುಹೋಗದಿರಲಿ ಎಂದು ಸಕಲಲೋಕಗಳೊಡೆಯನಾದ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವು ವಾಯುದೇವರಾದ, ಭಾವಿ ಬ್ರಹ್ಮರಾದ ಶ್ರೀಮದಾನಂದತೀರ್ಥರಾದ ಶ್ರೀಮನ್ಮಧ್ವಾಚಾರ್ಯರಿಗೆ ಕಲಿಯಪ್ರಾಬಲ್ಯವು ಸದ್ಭಕ್ತರ ಮನವನ್ನು ಸನ್ಮಾರ್ಗದಿಂದ ವಂಚಿಸದಿರಲೆಂದು ಹಾಗೂ ಎಲ್ಲ ಸಜ್ಜನರಿಗೂ ವಿಷ್ಣುಸರ್ವೋತ್ತಮತ್ವವನ್ನು ತಿಳಿಸಲು ಹಾಗೆಯೇ ತ್ರಿಗುಣಾತ್ಮಕವಾದ ವಸುಂಧರೆಯಲ್ಲಿ ಕೇವಲ ಸತ್ವಗುಣಗಳನ್ನು ಪಡೆದು ಬದುಕುವ ಸನ್ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಬೋಧಿಸಲು ಭೂಲೋಕದಲ್ಲಿ ಆವಿರ್ಭವಿಸಲು ಆಜ್ಞಾಪಿಸಿದ್ದಾನೆ.
ಇಂತಹ ತಮೋಗುಣಪ್ರಾಬಲ್ಯವಿರುವ ದುರ್ಮತಗಳ ಮೋಹಕ್ಕೆ ಸಿಕ್ಕು ಮೋಕ್ಷವೆಂಬ ಮಾರ್ಗದಿಂದ ವಂಚಿತವಾಗುತ್ತಿರುವ ನನ್ನನ್ನು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಉದ್ಧರಿಸಿ ಕೇವಲ ಸತ್ವಜ್ಞಾನದಿಂದ ಕೂಡಿದ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳನ್ನುಳ್ಳ ಮತ್ತು ಮೋಕ್ಷವನ್ನು ಗಳಿಸಲು ಮಾರ್ಗವನ್ನು ತೋರಿಸುವ ವೈಷ್ಣವಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಚಲಿಸುವಂತೇ ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿದ ಶ್ರೀಮದಾನಂದತೀರ್ಥಯತಿಕುಲತಿಲಕರಿಗೆ ನಾನು ನಮಸ್ಕರಿಸುತ್ತೇನೆ.
January 25, 2021
अम्लानहृष्यदवनीतलकीर्णपुष्पौ ।
श्रीवेङ्कटाद्रिशिखराभरणायमानौ ।।
आनन्दिताखिलमनोनयनौ तवैतौ ।
श्रीवेङ्कटेशचरणौ शरणं प्रपद्ये ।।
ಅಮ್ಲಾನಹೃಷ್ಯದವನೀತಲಕೀರ್ಣಪುಷ್ಪೌ |
ಶ್ರೀವೇಂಕಟಾದ್ರಿಶಿಖರಾಭರಣಾಯಮಾನೌ ||
ಆನಂದಿತಾಖಿಲಮನೋನಯನೌ ತವೈತೌ |
ಶ್ರೀವೇಂಕಟೇಶಚರಣೌ ಶರಣಂ ಪ್ರಪದ್ಯೇ ||
amlAnahruShyadavanItalakIrNapuShpou /
shrIvEnkaTAdrishikharAbharaNAyamAnou //
AnanditAkhilamanOnayanou tavaitou /
shrIvEnkaTEshacharaNou sharaNam prapadyE //
पदच्छेदः पदपरिचयशास्त्रं च ।
ಪದಚ್ಛೇದ ಮತ್ತು ಪದಪರಿಚಯಶಾಸ್ತ್ರ
WORD DIVISION AND ETYMOLOGY:
अस्मिन् श्लोके निम्नलिखितानि पदानि पुल्लिङ्गे, द्वितियाविभक्तौ द्विवचने च सन्ति । अतः तेषां अन्तवर्णानां परिचयं दत्वा समासवाक्यनिरूपणं कृतम् ।।
ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿರುವ ಕೆಳಗಿನ ಪದಗಳು ಪುಲ್ಲಿಂಗದಲ್ಲಿ, ದ್ವಿತಿಯಾವಿಭಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ದ್ವಿವಚನದಲ್ಲಿವೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಆ ಪದಗಳ ಅಂತ್ಯವರ್ಣದ ಪರಿಚಯದೊಂದಿಗೆ ಸಮಾಸನಿರೂಪಣೆಯನ್ನು ಮಾಡಲಾಗಿದೆ.
The words written below adopted from the above verse are in masculine gender, dual number and are in objective case. Hence their end letter and the introduction of complex sentence has been given below.
अम्लानहृष्यदवनीतलकीर्णपुष्पौ - अकारान्तः ।
न म्लानं अम्लानम् ।
अवन्याः तलं अवनीतलम् ।
अवनीतले कीर्णौ अवनीतलकीर्णौ ।
अम्लानौ च हृष्यदौ च अवनीतलकीर्णौ च तौ पुष्पौ च अम्लानहृष्यदवनीतलकीर्णपुष्पौ ।
श्रीवेङ्कटाद्रिशिखराभरणायमानौ - अकारान्तः ।
वें कटयते इति वेङ्कटः । वेङ्कटः इति अद्रिः वेङ्कटाद्रिः । श्रीमान् च असौ वेङ्कटाद्रिः च श्रीवेङ्कटाद्रिः । श्रीवेङ्कटाद्रेः शिखरं श्रीवेङ्कटाद्रिशिखरम् ।
श्रीवेङ्कटाद्रिशिखरस्य आभरणौ इव आचरतः इति श्रीवेङ्कटाद्रिशिखराभरणायमानौ ।
आनन्दिताखिलमनोनयनौ - अकारान्तः ।
मनांसि च नयनानि च मनोनयनानि ।
अखिलानां मनोनयनानि अखिलमनोनयनानि ।
आनन्दितानि अखिलमनोनयनानि याभ्याः तौ आनन्दिताखिलमनोनयनौ ।
एतौ - दकारान्तः ।
श्रीवेङ्कटेशचरणौ - अकारान्तः ।
वें कटयते इति वेङ्कटः ।
वेङ्कटानां ईशः वेङ्कटेशः ।
श्रीमान् च असौ वेङ्कटेशः च श्रीवेङ्कटेशः।
श्रीवेङ्कटेशस्य चरणौ श्रीवेङ्कटेशचरणौ ।
अधुना श्लोकवर्तीनां अन्यपदानां परिचयं लिखितम् ।
ಈಗ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿರುವ ಉಳಿದಪದಗಳ ಪರಿಚಯವು ಬರೆಯಲ್ಪಟ್ಚಿದೆ.
Now the introduction of remaining words of above verse is given below.
तव - त्रिषुलिङ्गेषु समस्य दकारान्तस्य युष्मद् शब्दस्य षष्ठीविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
शरणम् - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य शरण शब्दस्य द्वितियाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
प्रपद्ये - प्र इति उपसर्गपूर्वकस्य पद गतौ इति धातोः द्विकर्मकस्य कर्तरीप्रयोगस्य आत्मनेपदिनः वर्तमानकालस्य लट् लकारस्य उत्तमपुरुषस्य एकवचनान्तं क्रियापदमिदम् ।
अन्वयः (संस्कृतवाक्यरचनापद्धतिः)
अहं अम्लानहृष्यदवनीतलकीर्णपुष्पौ श्रीवेङ्कटाद्रिशिखराभरणायमानौ आनन्दिताखिलमनोनयनौ तव एतौ श्रीवेङ्कटेशचरणौ शरणं प्रपद्ये ।
हिंदी में अनुवाद एवं प्रतिपदार्थ:
अहम् - मैं
अम्लान - सदा खिलनेवाले
हृष्यत् - मनमोहनेवाले
अवनीतल - भूमी की सतह पर
कीर्ण - बिछे हुए
पुष्पौ - फूल के समान कोमल
श्री - कांती से भरे (हरियाली से भरे)
वेङ्कट - पापों का नाश करनेवाला
अद्रि - पर्वत के
शिखर - शिखर या अग्रभाग पर
आभरणायमानौ - आभरण के रूप में सजे हुए
आनन्दित - संतोष किये हुए
अखिल - समस्त जीवियों के
मनोनयनौ - मन और नयन वाले
तव - आप के
एतौ - ये
श्री - कान्ती से भरे
वेङ्कट - पापों के नाश करने में
ईश - समर्थ
चरणौ - चरणों के प्रति
शरणम् प्रपद्ये - आश्रय लेता हूँ ।
13 वीं शती के सुप्रसिद्ध श्रीवैष्णवधर्म के श्रीअण्णंगराचार्य नाम के कवि के करकमलों से विरचित "श्रीवेङ्कटेशप्रपत्तिः" नाम की स्तुती का एक श्लोक यहाँ पर अनुवादित है ।
इस स्तुती में श्रीमन्महाविष्णु जी के श्रीवेंकटेश जी के चरणों का वर्णन किया गया है । मन को मोह लेनेवाले शब्दों का सही तरह से जोडना, उत्तम सुप्रभातकाव्यों में उपयोग होनेवाली "वसंततिलका" नाम के छंद का उपयोग, तथा चरणों को प्रसिद्धवस्तुओं का उपमान दे कर भक्तों के हृदय में भक्ति जगाने में यह स्तुती बहुत ही सही तरीके से और सात्विक तरीके से उत्तीर्ण हुई है । ऐसे श्लोक संस्कृतभाषा में ही मिलेंगे, अन्य कोई भाषा में ऐसे श्लोक या काव्यों की रचना बहुत ही कठिन है ।
इस श्लोक में प्रतिवादिभयंकर श्रीअण्णंगराचार्य जी श्रीवेंकटेशजी के चरणों का गुणगान करते हुए कहा है कि यह चरण सदा विकसितपुष्प के समान हैं । विकसितपुष्प जैसे मन को मोह लेती हैं, वैसे ही ये पुष्प जो धरती पर अर्थात् वेंकट नाम के पर्वत के चोटी पर आभरण के रूप में प्रकाशित हो रहें हैं और वहीं पर बिछे हुए हैं । अर्थात् ये चरण अपनी सुंदरता से भक्तों के मन को मोह लेते हैं और उन भक्तों को अपनी ओर आकर्षित करते हैं । केवल आकर्षित ही नहीं, अपि तु सभी
श्रीवेङ्कटाद्रिशिखराभरणायमानौ ।।
आनन्दिताखिलमनोनयनौ तवैतौ ।
श्रीवेङ्कटेशचरणौ शरणं प्रपद्ये ।।
ಅಮ್ಲಾನಹೃಷ್ಯದವನೀತಲಕೀರ್ಣಪುಷ್ಪೌ |
ಶ್ರೀವೇಂಕಟಾದ್ರಿಶಿಖರಾಭರಣಾಯಮಾನೌ ||
ಆನಂದಿತಾಖಿಲಮನೋನಯನೌ ತವೈತೌ |
ಶ್ರೀವೇಂಕಟೇಶಚರಣೌ ಶರಣಂ ಪ್ರಪದ್ಯೇ ||
amlAnahruShyadavanItalakIrNapuShpou /
shrIvEnkaTAdrishikharAbharaNAyamAnou //
AnanditAkhilamanOnayanou tavaitou /
shrIvEnkaTEshacharaNou sharaNam prapadyE //
पदच्छेदः पदपरिचयशास्त्रं च ।
ಪದಚ್ಛೇದ ಮತ್ತು ಪದಪರಿಚಯಶಾಸ್ತ್ರ
WORD DIVISION AND ETYMOLOGY:
अस्मिन् श्लोके निम्नलिखितानि पदानि पुल्लिङ्गे, द्वितियाविभक्तौ द्विवचने च सन्ति । अतः तेषां अन्तवर्णानां परिचयं दत्वा समासवाक्यनिरूपणं कृतम् ।।
ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿರುವ ಕೆಳಗಿನ ಪದಗಳು ಪುಲ್ಲಿಂಗದಲ್ಲಿ, ದ್ವಿತಿಯಾವಿಭಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ದ್ವಿವಚನದಲ್ಲಿವೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಆ ಪದಗಳ ಅಂತ್ಯವರ್ಣದ ಪರಿಚಯದೊಂದಿಗೆ ಸಮಾಸನಿರೂಪಣೆಯನ್ನು ಮಾಡಲಾಗಿದೆ.
The words written below adopted from the above verse are in masculine gender, dual number and are in objective case. Hence their end letter and the introduction of complex sentence has been given below.
अम्लानहृष्यदवनीतलकीर्णपुष्पौ - अकारान्तः ।
न म्लानं अम्लानम् ।
अवन्याः तलं अवनीतलम् ।
अवनीतले कीर्णौ अवनीतलकीर्णौ ।
अम्लानौ च हृष्यदौ च अवनीतलकीर्णौ च तौ पुष्पौ च अम्लानहृष्यदवनीतलकीर्णपुष्पौ ।
श्रीवेङ्कटाद्रिशिखराभरणायमानौ - अकारान्तः ।
वें कटयते इति वेङ्कटः । वेङ्कटः इति अद्रिः वेङ्कटाद्रिः । श्रीमान् च असौ वेङ्कटाद्रिः च श्रीवेङ्कटाद्रिः । श्रीवेङ्कटाद्रेः शिखरं श्रीवेङ्कटाद्रिशिखरम् ।
श्रीवेङ्कटाद्रिशिखरस्य आभरणौ इव आचरतः इति श्रीवेङ्कटाद्रिशिखराभरणायमानौ ।
आनन्दिताखिलमनोनयनौ - अकारान्तः ।
मनांसि च नयनानि च मनोनयनानि ।
अखिलानां मनोनयनानि अखिलमनोनयनानि ।
आनन्दितानि अखिलमनोनयनानि याभ्याः तौ आनन्दिताखिलमनोनयनौ ।
एतौ - दकारान्तः ।
श्रीवेङ्कटेशचरणौ - अकारान्तः ।
वें कटयते इति वेङ्कटः ।
वेङ्कटानां ईशः वेङ्कटेशः ।
श्रीमान् च असौ वेङ्कटेशः च श्रीवेङ्कटेशः।
श्रीवेङ्कटेशस्य चरणौ श्रीवेङ्कटेशचरणौ ।
अधुना श्लोकवर्तीनां अन्यपदानां परिचयं लिखितम् ।
ಈಗ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿರುವ ಉಳಿದಪದಗಳ ಪರಿಚಯವು ಬರೆಯಲ್ಪಟ್ಚಿದೆ.
Now the introduction of remaining words of above verse is given below.
तव - त्रिषुलिङ्गेषु समस्य दकारान्तस्य युष्मद् शब्दस्य षष्ठीविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
शरणम् - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य शरण शब्दस्य द्वितियाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
प्रपद्ये - प्र इति उपसर्गपूर्वकस्य पद गतौ इति धातोः द्विकर्मकस्य कर्तरीप्रयोगस्य आत्मनेपदिनः वर्तमानकालस्य लट् लकारस्य उत्तमपुरुषस्य एकवचनान्तं क्रियापदमिदम् ।
अन्वयः (संस्कृतवाक्यरचनापद्धतिः)
अहं अम्लानहृष्यदवनीतलकीर्णपुष्पौ श्रीवेङ्कटाद्रिशिखराभरणायमानौ आनन्दिताखिलमनोनयनौ तव एतौ श्रीवेङ्कटेशचरणौ शरणं प्रपद्ये ।
हिंदी में अनुवाद एवं प्रतिपदार्थ:
अहम् - मैं
अम्लान - सदा खिलनेवाले
हृष्यत् - मनमोहनेवाले
अवनीतल - भूमी की सतह पर
कीर्ण - बिछे हुए
पुष्पौ - फूल के समान कोमल
श्री - कांती से भरे (हरियाली से भरे)
वेङ्कट - पापों का नाश करनेवाला
अद्रि - पर्वत के
शिखर - शिखर या अग्रभाग पर
आभरणायमानौ - आभरण के रूप में सजे हुए
आनन्दित - संतोष किये हुए
अखिल - समस्त जीवियों के
मनोनयनौ - मन और नयन वाले
तव - आप के
एतौ - ये
श्री - कान्ती से भरे
वेङ्कट - पापों के नाश करने में
ईश - समर्थ
चरणौ - चरणों के प्रति
शरणम् प्रपद्ये - आश्रय लेता हूँ ।
13 वीं शती के सुप्रसिद्ध श्रीवैष्णवधर्म के श्रीअण्णंगराचार्य नाम के कवि के करकमलों से विरचित "श्रीवेङ्कटेशप्रपत्तिः" नाम की स्तुती का एक श्लोक यहाँ पर अनुवादित है ।
इस स्तुती में श्रीमन्महाविष्णु जी के श्रीवेंकटेश जी के चरणों का वर्णन किया गया है । मन को मोह लेनेवाले शब्दों का सही तरह से जोडना, उत्तम सुप्रभातकाव्यों में उपयोग होनेवाली "वसंततिलका" नाम के छंद का उपयोग, तथा चरणों को प्रसिद्धवस्तुओं का उपमान दे कर भक्तों के हृदय में भक्ति जगाने में यह स्तुती बहुत ही सही तरीके से और सात्विक तरीके से उत्तीर्ण हुई है । ऐसे श्लोक संस्कृतभाषा में ही मिलेंगे, अन्य कोई भाषा में ऐसे श्लोक या काव्यों की रचना बहुत ही कठिन है ।
इस श्लोक में प्रतिवादिभयंकर श्रीअण्णंगराचार्य जी श्रीवेंकटेशजी के चरणों का गुणगान करते हुए कहा है कि यह चरण सदा विकसितपुष्प के समान हैं । विकसितपुष्प जैसे मन को मोह लेती हैं, वैसे ही ये पुष्प जो धरती पर अर्थात् वेंकट नाम के पर्वत के चोटी पर आभरण के रूप में प्रकाशित हो रहें हैं और वहीं पर बिछे हुए हैं । अर्थात् ये चरण अपनी सुंदरता से भक्तों के मन को मोह लेते हैं और उन भक्तों को अपनी ओर आकर्षित करते हैं । केवल आकर्षित ही नहीं, अपि तु सभी
January 25, 2021
जीवों के मन और नयनों को आनंदित भी करते हैं । यहाँ पर किवर्य कहते हैं, ऐसे श्रीवेंकटेश जी के चरणों का मैं शरण लेता हूँ ।
जीव को देव के बारे में जानना चाहिये । संसार की रचना देव ने इसीलिये बनाया है कि जीव इस संसार में रह कर भगवान या देव के गुणों का, उन के रूप का, उन के चरित्र का गुणगान कर के उन से मोक्ष की प्रार्थना करते इस धरती पर दिन बिताते चलें । ऐसे करने पर ही जीव को भगवान के लोक में जाने की तथा वहाँ पर देव को देखकर उन की प्रत्यक्ष सेवा करने का अवसर जीव को प्राप्त होता है । इस से उस जीव के पुण्य में वृद्धि हो कर भगवान के चरणों में सेवा करने का अवसर सदा के लिये प्राप्त कर लेता है । इस पुण्य को कमाने के लिये या निरंतर देव की सेवा करने के लिये जीव को ऐसे श्लोकों का मनन, पारायण, अर्थानुसंधान, पाठ, पठन करना चाहिये । ऐसे करने से मन में चरणों के निरंतर दर्शन बनेंगे । इस से जीव की प्राकृतिक मस्तिष्क में भगवान के चरणों का स्मरण विनाश नहीं होता ।
ॐ नमो भगवते हयाननाय ।।
ಅನ್ವಯ: (ಸಂಸ್ಕೃತವಾಕ್ಯರಚನಾಪದ್ಧತಿ)
ಅಹಮ್ - ನಾನು
ಅಮ್ಲಾನ - ಬಾಡದಿರುವ
ಹೃಷ್ಯತ್ - ಮನೋಹರವಾದ
ಅವನೀತಲ - ಭೂತಲದಲ್ಲಿ
ಕೀರ್ಣ - ಹರಡಿಕೊಂಡಿರುವ
ಪುಷ್ಪೌ - ಹೂಗಳಂತಿರುವ
ಶ್ರೀ - ಹಸಿರಿನ ಕಾಂತಿಯಿಂದ
ವೇಂ - ಪಾಪವನ್ನು
ಕಟ - ನಾಶಮಾಡುವ
ಅದ್ರಿ - ಪರ್ವತವಾದ ವೇಂಕಟಗಿರಿಯ
ಶಿಖರ - ತುದಿಗೆ
ಆಭರಣಾಯಮಾನೌ - ಆಭರಣದಂತೇ ಇರುವ
ಆನಂದಿತ - ಸಂತೋಷಗೊಳಿಸಲ್ಪಟ್ಚ
ಅಖಿಲ - ಸಮಸ್ತ ಜೀವಿಗಳ
ಮನಃ - ಮನಸ್ಸುಗಳನ್ನೂ ಮತ್ತು
ನಯನೌ - ಕಣ್ಣುಗಳನ್ನೂ ಉಳ್ಳ
ತವ - ನಿಮ್ಮ
ಏತೌ - ಈ
ಶ್ರೀ - ಕಾಂತಿಸಂಪನ್ನವಾದ
ವೇಮ್ - ಪಾಪಗಳನ್ನು
ಕಟ - ನಾಶಮಾಡುವ ದೇವತೆಗಳಿಗೆ
ಈಶ - ಒಡೆಯರಾದ ಶ್ರೀವೇಂಕಟೇಶದೇವರ
ಚರಣೌ - ಚರಣಗಳನ್ನು ಕುರಿತು
ಶರಣಮ್ - ಶರಣು ಅಥವಾ ಆಶ್ರಯವನ್ನು
ಪ್ರಪದ್ಯೇ - ಹೊಂದುತ್ತೇನೆ.
ವಿವರಣೆ:
13 ನೇ ಶತಮಾನದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕವಿತಾರ್ಕಿಕಕೇಸರೀ ಎಂಬ ಬಿರುದಾಂಕಿತರಾದ ಶ್ರೀ ವೇದಾಂತದೇಶಿಕರ ಶಿಷ್ಯರಾದ ಶ್ರೀ ಅಣ್ಣಂಗರಾಚಾರ್ಯರೆಂಬ ಕವಿಪಂಡಿತರ ಕರಕಮಲಗಳಿಂದ ವಿರಚಿತವಾದ "ಶ್ರೀವೇಂಕಟೇಶಪ್ರಪತ್ತಿ" ಎಂಬ ಸ್ತೋತ್ರಕಾವ್ಯದ ಶ್ಲೋಕವೊಂದನ್ನು ಪ್ರತಿದಾರ್ಥಸಹಿತವಾಗಿ ಇಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಲಾಗಿದೆ.
ತ್ರಿಗುಣಾತ್ಮಕವಾದ ಈ ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಕಲಿಗಾಲವಾದ ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ತಮೋಗುಣಗಳಿಂದ ಜೀವಿಗಳ ಬುದ್ಧಿಯು ಮಂದವಾಗಿ ಭಗವಂತನ ಪಾದಸ್ಮರಣೆಯು ಇಲ್ಲದಂತಾಗಿ ಜೀವಿಗಳಿಗೆ ಮೋಕ್ಷದ ಹಾದಿಯು ಮುಚ್ಚಿಹೋಗುತ್ತದೆ. ಇಂತಹ ಅನಾಹುತಗಳನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಲು ಕಾಲಕಾಲಕ್ಕೆ ಭಗವದ್ಭಕ್ತರು ಜೀವಿಗಳ ಉದ್ಧಾರಕ್ಕಾಗಿ ಇಂತಹ ಶ್ಲೋಕಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿ ಭಗವಂತನ ಪಾದಸ್ಮರಣೆಯು ಸತತವಾಗಿ ಜೀವಿಗಳ ನೆನಪಿನಲ್ಲಿ ಉಳಿಯುವಂತೇ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಕವಿವರ್ಯರು ಈ ರೀತಿ ಭಗವಂತನ ಪಾದಗಳನ್ನು ವರ್ಣಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ಯಾವಾಗಲೂ ಅರಳಿರುವ ಅಥವಾ ಬಾಡದೇ ಇರುವ ಎಲ್ಲರ ಮನವನ್ನೂ ಸೆಳೆಯುವ, ಭೂಮಿಯ ಮೇಲೆ ಹರಡಿರುವ, ಶ್ರೀವೇಂಕಟವೆಂಬ ಪರ್ವತದ ಶಿಖರಕ್ಕೆ ಅಲಂಕಾರಪ್ರಾಯಗಳಾದ, ನೋಡುವ ಭಕ್ತಜೀವರ ಮನಸ್ಸಿಗೂ ಹಾಗೂ ಕಣ್ಣುಗಳಿಗೂ ಆನಂದವನ್ನು ಕೊಡುವ ಪಾಪಗಳನ್ನು ಕಳೆಯುವ ದೇವತೆಗಳಿಗೆ ಒಡೆಯರಾದ ಶ್ರೀವೇಂಕಟೇಶದೇವರ ಈ ನಿಮ್ಮ ಪಾದಗಳನ್ನು ಕುರಿತು ನಾನು ಶರಣುಹೋಗುತ್ತೇನೆ.
ಸುಂದರವೂ, ಪ್ರಾತಃಕಾಲದಲ್ಲಿ ಉಚ್ಚಾರಣೆಮಾಡಲು ಯೋಗ್ಯವೂ ಆದ "ವಸಂತತಿಲಕಾ" ಎಂಬ ಛಂದಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಕೃತಶ್ಲೋಕವು ಕವಿವರ್ಯರಿಂದ ವಿರಚಿತವಾಗಿದೆ. ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಭಗವಂತನ ಪಾದಗಳನ್ನು ವರ್ಣಿಸಿದ ಉದ್ದೇಶವು ಜೀವಿಗಳ ಮುಕ್ತಿಯಾಗಿದೆ. ಭಗವಂತನ ಸ್ಥಳವಾದ ಶಾಶ್ವತವೈಕುಂಠದಿಂದ ಬೇರ್ಪಟ್ಟ ಜೀವಿಗಳ ಉದ್ಧಾರಕ್ಕೋಸ್ಕರವಾಗಿ ಭಗವಂತನು ಅನೇಕಕೋಟಿ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡಗಳನ್ನೂ, ಲೋಕಗಳನ್ನೂ ಸೃಷ್ಟಿಸಿ ವಿವಿಧ ಬಗೆಯ ಜೀವರುಗಳನ್ನು ಅವರವರ ಪುಣ್ಯದ ಯೋಗ್ಯತೆಗೆ ತಕ್ಕಂತೇ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಲೋಕಗಳಲ್ಲಿ ಜನಿಸುವಂತೇ ಮಾಡಿ ಆಯಾ ಜೀವಿಗಳ ಧಾರ್ಮಿಕಾಭಿವೃದ್ಧಿಗಾಗಿ ಬುಧ್ಯಾದಿ ಇಂದ್ರಿಯಗಳನ್ನು ಕೊಟ್ಟಿರುತ್ತಾನೆ. ಇದರ ಸದುಪಯೋಗ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಆ ಭಗವಂತನ ಪಾದಗಳ ಮನನ ಮಾಡಿ ಈ ತ್ರಿಗುಣಾತ್ಮಕಲೋಕದಿಂದ ಬಿಡುಗಡೆ ಹೊಂದಿ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಆ ಭಗವಂತನ ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಆತನ ಸನ್ನಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಸೇವಾರತನಾಗಿರುವುದೇ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಜೀವಿಯ ಮೂಲೋದ್ದೇಶವಾಗಿದೆ.
ಇಂತಹ ಮೂಲೋದ್ದೇಶದ ಪೂರೈಕೆಗಾಗಿ ಕಾಲಕಾಲಕ್ಕೆ ಭಗವಂತನ ಪಾದಸ್ಮರಣೆಯು ಅವಶ್ಯವೆಂದು ತಿಳಿದ ಇಂತಹ ಮಹಾನುಭಾವರು ಇದೇ ಲೋಕದಲ್ಲಿರುವ ಬೇರೇ ಬೇರೇ ಸುಂದರವಸ್ತುಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಭಗವಂತನ ಪಾದಗಳನ್ನು ಹೋಲಿಸಿ ನಮಗೆ ತಿಳಿಸಿಕೊಟ್ಟು ನಮ್ಮ ಜೀವನದ ಮುಕ್ತಿಗೆ ಕಾರಣರಾಗುತ್ತಾರೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾನನಾಯ ||
जीव को देव के बारे में जानना चाहिये । संसार की रचना देव ने इसीलिये बनाया है कि जीव इस संसार में रह कर भगवान या देव के गुणों का, उन के रूप का, उन के चरित्र का गुणगान कर के उन से मोक्ष की प्रार्थना करते इस धरती पर दिन बिताते चलें । ऐसे करने पर ही जीव को भगवान के लोक में जाने की तथा वहाँ पर देव को देखकर उन की प्रत्यक्ष सेवा करने का अवसर जीव को प्राप्त होता है । इस से उस जीव के पुण्य में वृद्धि हो कर भगवान के चरणों में सेवा करने का अवसर सदा के लिये प्राप्त कर लेता है । इस पुण्य को कमाने के लिये या निरंतर देव की सेवा करने के लिये जीव को ऐसे श्लोकों का मनन, पारायण, अर्थानुसंधान, पाठ, पठन करना चाहिये । ऐसे करने से मन में चरणों के निरंतर दर्शन बनेंगे । इस से जीव की प्राकृतिक मस्तिष्क में भगवान के चरणों का स्मरण विनाश नहीं होता ।
ॐ नमो भगवते हयाननाय ।।
ಅನ್ವಯ: (ಸಂಸ್ಕೃತವಾಕ್ಯರಚನಾಪದ್ಧತಿ)
ಅಹಮ್ - ನಾನು
ಅಮ್ಲಾನ - ಬಾಡದಿರುವ
ಹೃಷ್ಯತ್ - ಮನೋಹರವಾದ
ಅವನೀತಲ - ಭೂತಲದಲ್ಲಿ
ಕೀರ್ಣ - ಹರಡಿಕೊಂಡಿರುವ
ಪುಷ್ಪೌ - ಹೂಗಳಂತಿರುವ
ಶ್ರೀ - ಹಸಿರಿನ ಕಾಂತಿಯಿಂದ
ವೇಂ - ಪಾಪವನ್ನು
ಕಟ - ನಾಶಮಾಡುವ
ಅದ್ರಿ - ಪರ್ವತವಾದ ವೇಂಕಟಗಿರಿಯ
ಶಿಖರ - ತುದಿಗೆ
ಆಭರಣಾಯಮಾನೌ - ಆಭರಣದಂತೇ ಇರುವ
ಆನಂದಿತ - ಸಂತೋಷಗೊಳಿಸಲ್ಪಟ್ಚ
ಅಖಿಲ - ಸಮಸ್ತ ಜೀವಿಗಳ
ಮನಃ - ಮನಸ್ಸುಗಳನ್ನೂ ಮತ್ತು
ನಯನೌ - ಕಣ್ಣುಗಳನ್ನೂ ಉಳ್ಳ
ತವ - ನಿಮ್ಮ
ಏತೌ - ಈ
ಶ್ರೀ - ಕಾಂತಿಸಂಪನ್ನವಾದ
ವೇಮ್ - ಪಾಪಗಳನ್ನು
ಕಟ - ನಾಶಮಾಡುವ ದೇವತೆಗಳಿಗೆ
ಈಶ - ಒಡೆಯರಾದ ಶ್ರೀವೇಂಕಟೇಶದೇವರ
ಚರಣೌ - ಚರಣಗಳನ್ನು ಕುರಿತು
ಶರಣಮ್ - ಶರಣು ಅಥವಾ ಆಶ್ರಯವನ್ನು
ಪ್ರಪದ್ಯೇ - ಹೊಂದುತ್ತೇನೆ.
ವಿವರಣೆ:
13 ನೇ ಶತಮಾನದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕವಿತಾರ್ಕಿಕಕೇಸರೀ ಎಂಬ ಬಿರುದಾಂಕಿತರಾದ ಶ್ರೀ ವೇದಾಂತದೇಶಿಕರ ಶಿಷ್ಯರಾದ ಶ್ರೀ ಅಣ್ಣಂಗರಾಚಾರ್ಯರೆಂಬ ಕವಿಪಂಡಿತರ ಕರಕಮಲಗಳಿಂದ ವಿರಚಿತವಾದ "ಶ್ರೀವೇಂಕಟೇಶಪ್ರಪತ್ತಿ" ಎಂಬ ಸ್ತೋತ್ರಕಾವ್ಯದ ಶ್ಲೋಕವೊಂದನ್ನು ಪ್ರತಿದಾರ್ಥಸಹಿತವಾಗಿ ಇಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಲಾಗಿದೆ.
ತ್ರಿಗುಣಾತ್ಮಕವಾದ ಈ ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಕಲಿಗಾಲವಾದ ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ತಮೋಗುಣಗಳಿಂದ ಜೀವಿಗಳ ಬುದ್ಧಿಯು ಮಂದವಾಗಿ ಭಗವಂತನ ಪಾದಸ್ಮರಣೆಯು ಇಲ್ಲದಂತಾಗಿ ಜೀವಿಗಳಿಗೆ ಮೋಕ್ಷದ ಹಾದಿಯು ಮುಚ್ಚಿಹೋಗುತ್ತದೆ. ಇಂತಹ ಅನಾಹುತಗಳನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಲು ಕಾಲಕಾಲಕ್ಕೆ ಭಗವದ್ಭಕ್ತರು ಜೀವಿಗಳ ಉದ್ಧಾರಕ್ಕಾಗಿ ಇಂತಹ ಶ್ಲೋಕಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿ ಭಗವಂತನ ಪಾದಸ್ಮರಣೆಯು ಸತತವಾಗಿ ಜೀವಿಗಳ ನೆನಪಿನಲ್ಲಿ ಉಳಿಯುವಂತೇ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಕವಿವರ್ಯರು ಈ ರೀತಿ ಭಗವಂತನ ಪಾದಗಳನ್ನು ವರ್ಣಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ಯಾವಾಗಲೂ ಅರಳಿರುವ ಅಥವಾ ಬಾಡದೇ ಇರುವ ಎಲ್ಲರ ಮನವನ್ನೂ ಸೆಳೆಯುವ, ಭೂಮಿಯ ಮೇಲೆ ಹರಡಿರುವ, ಶ್ರೀವೇಂಕಟವೆಂಬ ಪರ್ವತದ ಶಿಖರಕ್ಕೆ ಅಲಂಕಾರಪ್ರಾಯಗಳಾದ, ನೋಡುವ ಭಕ್ತಜೀವರ ಮನಸ್ಸಿಗೂ ಹಾಗೂ ಕಣ್ಣುಗಳಿಗೂ ಆನಂದವನ್ನು ಕೊಡುವ ಪಾಪಗಳನ್ನು ಕಳೆಯುವ ದೇವತೆಗಳಿಗೆ ಒಡೆಯರಾದ ಶ್ರೀವೇಂಕಟೇಶದೇವರ ಈ ನಿಮ್ಮ ಪಾದಗಳನ್ನು ಕುರಿತು ನಾನು ಶರಣುಹೋಗುತ್ತೇನೆ.
ಸುಂದರವೂ, ಪ್ರಾತಃಕಾಲದಲ್ಲಿ ಉಚ್ಚಾರಣೆಮಾಡಲು ಯೋಗ್ಯವೂ ಆದ "ವಸಂತತಿಲಕಾ" ಎಂಬ ಛಂದಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಕೃತಶ್ಲೋಕವು ಕವಿವರ್ಯರಿಂದ ವಿರಚಿತವಾಗಿದೆ. ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಭಗವಂತನ ಪಾದಗಳನ್ನು ವರ್ಣಿಸಿದ ಉದ್ದೇಶವು ಜೀವಿಗಳ ಮುಕ್ತಿಯಾಗಿದೆ. ಭಗವಂತನ ಸ್ಥಳವಾದ ಶಾಶ್ವತವೈಕುಂಠದಿಂದ ಬೇರ್ಪಟ್ಟ ಜೀವಿಗಳ ಉದ್ಧಾರಕ್ಕೋಸ್ಕರವಾಗಿ ಭಗವಂತನು ಅನೇಕಕೋಟಿ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡಗಳನ್ನೂ, ಲೋಕಗಳನ್ನೂ ಸೃಷ್ಟಿಸಿ ವಿವಿಧ ಬಗೆಯ ಜೀವರುಗಳನ್ನು ಅವರವರ ಪುಣ್ಯದ ಯೋಗ್ಯತೆಗೆ ತಕ್ಕಂತೇ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಲೋಕಗಳಲ್ಲಿ ಜನಿಸುವಂತೇ ಮಾಡಿ ಆಯಾ ಜೀವಿಗಳ ಧಾರ್ಮಿಕಾಭಿವೃದ್ಧಿಗಾಗಿ ಬುಧ್ಯಾದಿ ಇಂದ್ರಿಯಗಳನ್ನು ಕೊಟ್ಟಿರುತ್ತಾನೆ. ಇದರ ಸದುಪಯೋಗ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಆ ಭಗವಂತನ ಪಾದಗಳ ಮನನ ಮಾಡಿ ಈ ತ್ರಿಗುಣಾತ್ಮಕಲೋಕದಿಂದ ಬಿಡುಗಡೆ ಹೊಂದಿ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಆ ಭಗವಂತನ ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಆತನ ಸನ್ನಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಸೇವಾರತನಾಗಿರುವುದೇ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಜೀವಿಯ ಮೂಲೋದ್ದೇಶವಾಗಿದೆ.
ಇಂತಹ ಮೂಲೋದ್ದೇಶದ ಪೂರೈಕೆಗಾಗಿ ಕಾಲಕಾಲಕ್ಕೆ ಭಗವಂತನ ಪಾದಸ್ಮರಣೆಯು ಅವಶ್ಯವೆಂದು ತಿಳಿದ ಇಂತಹ ಮಹಾನುಭಾವರು ಇದೇ ಲೋಕದಲ್ಲಿರುವ ಬೇರೇ ಬೇರೇ ಸುಂದರವಸ್ತುಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಭಗವಂತನ ಪಾದಗಳನ್ನು ಹೋಲಿಸಿ ನಮಗೆ ತಿಳಿಸಿಕೊಟ್ಟು ನಮ್ಮ ಜೀವನದ ಮುಕ್ತಿಗೆ ಕಾರಣರಾಗುತ್ತಾರೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾನನಾಯ ||
January 25, 2021
भवद्विरुद्धोत्थकुदृष्टिरस्ति या ।
तां दृष्टिमाशु प्रविनश्य श्वसिमः ।।
भवत्क्षमाक्रान्तं च यच्छत्रुपादं ।
तत्पादचिन्हं हि प्रविनाशयामः ।।
अर्थः-
तेरी जानिब उठी जो कहर की नज़र ।
उस कहर को मिटा के ही दम लेंगे हम ।।
तेरी धरती पे है जो क़दम ग़ैर की ।
उस क़दम के निशान तक मिटा देंगे हम ।।
मूल:- शहीद हिंदी मूवी
कवि:- श्री प्रेम धवन
संगीत:- श्री प्रेम धवन
गायक:- श्री मोहम्मद रफी
संस्कृतानुवाद:- संजीवकुमार नरेगल्
छंद:- हर पाद में 12 अक्षर युक्त "वंशस्थविल"
ಭವದ್ವಿರುದ್ಧೋತ್ಥಕುದೃಷ್ಚಿರಸ್ತಿ ಯಾ |
ತಾಂ ದೃಷ್ಟಿಮಾಶು ಪ್ರವಿನಶ್ಯ ಶ್ವಸಿಮಃ ||
ಭವತ್ಕ್ಷಮಾಕ್ರಾಂತಂ ಚ ಯಚ್ಛತ್ರುಪಾದಂ |
ತತ್ಪಾದಚಿನ್ಹಂ ಹಿ ಪ್ರವಿನಾಶಯಾಮಃ ||
ಅರ್ಥಃ-
ನಿನ್ನ ವಿರುದ್ಧ ಏಳುವ ಕುದೃಷ್ಚಿಯ |
ಬಗ್ಗಿಸಿಯೇ ನಾವು ಉಸಿರಾಡುತ್ತೇವೆ ||
ನಿನ್ನ ಭೂಮಿಯ ಮೇಲಿರುವ ವೈರಿಯ |
ಪಾದಚಿನ್ಹೆಯನ್ನೇ ನಾವಳಿಸುತ್ತೇವೆ ||
ಮೂಲ:- ಶಹೀದ್ ಹಿಂದೀ ಚಲನಚಿತ್ರ
ಕವಿ:- ಶ್ರೀ ಪ್ರೇಮ್ ಧವನ್
ಸಂಗೀತ:- ಶ್ರೀ ಪ್ರೇಮ್ ಧವನ್
ಗಾಯನ:- ಶ್ರೀ ಮೊಹಮ್ಮದ್ ರಫಿ.
ಸಂಸ್ಕೃತಾನುವಾದ:- ಸಂಜೀವಕುಮಾರ ನರೇಗಲ್
ಕನ್ನಡಾನುವಾದ:- ಸಂಜೀವಕುಮಾರ ನರೇಗಲ್
ಛಂದಸ್ಸು:- ವಂಶಸ್ಥವಿಲಃ ಪ್ರತಿ ಪಾದದಲ್ಲಿ 12 ಅಕ್ಷರಗಳನ್ನು ಜೋಡಿಸಲಾಗಿದೆ.
bhavadwiruddhOtthakudruShTirasti yA |
tAm druShTimAshu pravinashya shwasimah ||
bhavatkShamAkrAntam cha yachchhatrupAdam |
tatpAdachinham hi pravinAshayAmah ||
MEANING:-
O the mother land, we breathe only after melting down the bad eyesight of your foes. We eradicate even their footprint on your land.
MOVIE:- SHAHEED
LYRICS:- PREM DHAVAN
MUSIC:- PREM DHAVAN
SINGER:- MD. RAFI
SANSKRIT & KANNADA TRANSLATOR:- SANJEEVKUMAR GN
METRE:- 12 Syllabled in every quarter, the VAMSHASTHAVILAH.
तां दृष्टिमाशु प्रविनश्य श्वसिमः ।।
भवत्क्षमाक्रान्तं च यच्छत्रुपादं ।
तत्पादचिन्हं हि प्रविनाशयामः ।।
अर्थः-
तेरी जानिब उठी जो कहर की नज़र ।
उस कहर को मिटा के ही दम लेंगे हम ।।
तेरी धरती पे है जो क़दम ग़ैर की ।
उस क़दम के निशान तक मिटा देंगे हम ।।
मूल:- शहीद हिंदी मूवी
कवि:- श्री प्रेम धवन
संगीत:- श्री प्रेम धवन
गायक:- श्री मोहम्मद रफी
संस्कृतानुवाद:- संजीवकुमार नरेगल्
छंद:- हर पाद में 12 अक्षर युक्त "वंशस्थविल"
ಭವದ್ವಿರುದ್ಧೋತ್ಥಕುದೃಷ್ಚಿರಸ್ತಿ ಯಾ |
ತಾಂ ದೃಷ್ಟಿಮಾಶು ಪ್ರವಿನಶ್ಯ ಶ್ವಸಿಮಃ ||
ಭವತ್ಕ್ಷಮಾಕ್ರಾಂತಂ ಚ ಯಚ್ಛತ್ರುಪಾದಂ |
ತತ್ಪಾದಚಿನ್ಹಂ ಹಿ ಪ್ರವಿನಾಶಯಾಮಃ ||
ಅರ್ಥಃ-
ನಿನ್ನ ವಿರುದ್ಧ ಏಳುವ ಕುದೃಷ್ಚಿಯ |
ಬಗ್ಗಿಸಿಯೇ ನಾವು ಉಸಿರಾಡುತ್ತೇವೆ ||
ನಿನ್ನ ಭೂಮಿಯ ಮೇಲಿರುವ ವೈರಿಯ |
ಪಾದಚಿನ್ಹೆಯನ್ನೇ ನಾವಳಿಸುತ್ತೇವೆ ||
ಮೂಲ:- ಶಹೀದ್ ಹಿಂದೀ ಚಲನಚಿತ್ರ
ಕವಿ:- ಶ್ರೀ ಪ್ರೇಮ್ ಧವನ್
ಸಂಗೀತ:- ಶ್ರೀ ಪ್ರೇಮ್ ಧವನ್
ಗಾಯನ:- ಶ್ರೀ ಮೊಹಮ್ಮದ್ ರಫಿ.
ಸಂಸ್ಕೃತಾನುವಾದ:- ಸಂಜೀವಕುಮಾರ ನರೇಗಲ್
ಕನ್ನಡಾನುವಾದ:- ಸಂಜೀವಕುಮಾರ ನರೇಗಲ್
ಛಂದಸ್ಸು:- ವಂಶಸ್ಥವಿಲಃ ಪ್ರತಿ ಪಾದದಲ್ಲಿ 12 ಅಕ್ಷರಗಳನ್ನು ಜೋಡಿಸಲಾಗಿದೆ.
bhavadwiruddhOtthakudruShTirasti yA |
tAm druShTimAshu pravinashya shwasimah ||
bhavatkShamAkrAntam cha yachchhatrupAdam |
tatpAdachinham hi pravinAshayAmah ||
MEANING:-
O the mother land, we breathe only after melting down the bad eyesight of your foes. We eradicate even their footprint on your land.
MOVIE:- SHAHEED
LYRICS:- PREM DHAVAN
MUSIC:- PREM DHAVAN
SINGER:- MD. RAFI
SANSKRIT & KANNADA TRANSLATOR:- SANJEEVKUMAR GN
METRE:- 12 Syllabled in every quarter, the VAMSHASTHAVILAH.
January 26, 2021
यो नात्मजे न च गुरौ न च भृत्यवर्गे ।
दीने दयां न कुरुते न च बन्धुवर्गे ।।
किं तस्य जीवितफलेन मनुष्यलोके ।
काकोऽपि जीवति चिराय बलिं च भुङ्क्ते ।। 288/041 ।।
अर्थः-
जो व्यक्ति इस मनुष्यलोक में अपने पुत्र पर, गुरु में, सेवकवर्ग में, निर्धनों में तथा बंधुवर्ग में दया नहीं करता हो, उस का जीवित रहने से क्या लाभ है..? कौव्वा भी तो बहुत काल तक जीवन बिताते हुए खाता रहता है ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಯೋ ನಾತ್ಮಜೇ ನ ಚ ಗುರೌ ನ ಚ ಭೃತ್ಯವರ್ಗೇ |
ದೀನೇ ದಯಾಂ ನ ಕುರುತೇ ನ ಚ ಬಂಧುವರ್ಗೇ ||
ಕಿಂ ತಸ್ಯ ಜೀವಿತಫಲೇನ ಮನುಷ್ಯಲೋಕೇ |
ಕಾಕೋಪಿ ಜೀವತಿ ಚಿರಾಯ ಬಲಿಂ ಚ ಭುಂಕ್ತೇ || 288/041 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಈ ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಯಾವನು ತನ್ನ ಪುತ್ರನಲ್ಲಿ, ತನ್ನ ಗುರು ಹಿರಿಯರಲ್ಲಿ, ತನ್ನ ಸೇವಕರಲ್ಲಿ, ಬಡವರಲ್ಲಿ, ಹಾಗೂ ಬಂಧು ಬಾಂಧವರಲ್ಲಿ ದಯೆಯನ್ನು ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲವೋ ಅವನ ಜೀವಿತದಿಂದ ಫಲವೇನು..? ಕಾಗೆಯೂ ಕೂಡ ಬಹುಕಾಲದವರೆಗೆ ಆಹಾರವನ್ನು ತಿಂದು ಬದುಕುತ್ತದೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
yO nAtmajE na cha gurau na cha brutyavargE |
dInE dayAm na kurutE na cha bandhuvargE ||
kim tasya jIvitaphalEna manuShyalOkE |
kAkOpi jIvati chirAya balim cha bhunktE || 288/041 ||
MEANING:-
A person who do not be pitious on his son, his Guru, his servents, poors and relatives, what is the use of such life in this world full of humans..?? The crow too lives a long life consuming food.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
दीने दयां न कुरुते न च बन्धुवर्गे ।।
किं तस्य जीवितफलेन मनुष्यलोके ।
काकोऽपि जीवति चिराय बलिं च भुङ्क्ते ।। 288/041 ।।
अर्थः-
जो व्यक्ति इस मनुष्यलोक में अपने पुत्र पर, गुरु में, सेवकवर्ग में, निर्धनों में तथा बंधुवर्ग में दया नहीं करता हो, उस का जीवित रहने से क्या लाभ है..? कौव्वा भी तो बहुत काल तक जीवन बिताते हुए खाता रहता है ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಯೋ ನಾತ್ಮಜೇ ನ ಚ ಗುರೌ ನ ಚ ಭೃತ್ಯವರ್ಗೇ |
ದೀನೇ ದಯಾಂ ನ ಕುರುತೇ ನ ಚ ಬಂಧುವರ್ಗೇ ||
ಕಿಂ ತಸ್ಯ ಜೀವಿತಫಲೇನ ಮನುಷ್ಯಲೋಕೇ |
ಕಾಕೋಪಿ ಜೀವತಿ ಚಿರಾಯ ಬಲಿಂ ಚ ಭುಂಕ್ತೇ || 288/041 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಈ ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಯಾವನು ತನ್ನ ಪುತ್ರನಲ್ಲಿ, ತನ್ನ ಗುರು ಹಿರಿಯರಲ್ಲಿ, ತನ್ನ ಸೇವಕರಲ್ಲಿ, ಬಡವರಲ್ಲಿ, ಹಾಗೂ ಬಂಧು ಬಾಂಧವರಲ್ಲಿ ದಯೆಯನ್ನು ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲವೋ ಅವನ ಜೀವಿತದಿಂದ ಫಲವೇನು..? ಕಾಗೆಯೂ ಕೂಡ ಬಹುಕಾಲದವರೆಗೆ ಆಹಾರವನ್ನು ತಿಂದು ಬದುಕುತ್ತದೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
yO nAtmajE na cha gurau na cha brutyavargE |
dInE dayAm na kurutE na cha bandhuvargE ||
kim tasya jIvitaphalEna manuShyalOkE |
kAkOpi jIvati chirAya balim cha bhunktE || 288/041 ||
MEANING:-
A person who do not be pitious on his son, his Guru, his servents, poors and relatives, what is the use of such life in this world full of humans..?? The crow too lives a long life consuming food.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
January 27, 2021
January 28, 2021
🚩जय सत्य सनातन 🚩
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७७
⛅ 🚩तिथि - प्रतिपदा रात्रि 11:41 तक तत्पश्चात द्वितीया
⛅ दिनांक - 29 जनवरी 2021
⛅ दिन - शुक्रवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - शिशिर
⛅ मास - माघ
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - अश्लेशा 30 जनवरी प्रातः 03:21 तक तत्पश्चात मघा
⛅ योग - आयुष्मान् शाम 05:28 तक तत्पश्चात सौभाग्य
⛅ राहुकाल - सुबह 11:28 से दोपहर 12:22 तक
⛅ सूर्योदय - 07:17
⛅ सूर्यास्त - 18:25
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण -
💥 विशेष - प्रतिपदा को कूष्माण्ड(कुम्हड़ा, पेठा) न खाये, क्योंकि यह धन का नाश करने वाला है। (ब्रह्मवैवर्त पुराण, ब्रह्म खंडः 27.29-34)
🌷 माघ में तिलदान 🌷
👉🏻 28 जनवरी से लेकर 27 फरवरी तक (गुजरात एवं महाराष्ट्र अनुसार माघ मास दिनांक 12 फरवरी से) माघ महिना रहेगा।
🙏🏻 माघ में तिलों का दान जरूर जरूर करना चाहिए। विशेषतः तिलों से भरकर ताम्बे का पात्र दान देना चाहिए।
🙏🏻 शिवपुराण के अनुसार "तिलदानं बलार्थं हि सदा मृत्युजयं विदुः" तिलदान बलवर्धक एवं मृत्यु का निवारक होता हैं।
🙏🏻 महाभारत अनुशासनपर्व में वर्णित तिलदान का महत्व
🌷 पितॄणां प्रथमं भोज्यं तिलाः सृष्टाः स्वयंभुवा। तिलदानेन वै तस्मात्पितृपक्षः प्रमोदते।।
माघमासे तिलान्यस्तु ब्राह्मणेभ्यः प्रयच्छति।
सर्वसत्वसमाकीर्णं नरकं स न पश्यति।।
सर्वसत्रैश्च यजते यस्तिलैर्यजते पितॄन्।
न चाकामेन दातव्यं तिलैः श्राद्धं कदाचन।।
महर्षेः कश्यपस्यैते गात्रेभ्यः प्रसृतास्तिलाः। ततो दिव्यं गता भावं प्रदानेषु तिलाः प्रभो।।
पौष्टिका रूपदाश्चैव तथा पापविनाशनाः। तस्मात्सर्वप्रदानेभ्यस्तिलदानं विशिष्यते।।
आपस्तम्बश्च मेधावी शङ्खश्च लिखितस्तथा।
महर्षिर्गौतमश्चापि तिलदानैर्दिवं गताः।।
तिलहोमरता विप्राः सर्वे संयतमैथुनाः।
समा गव्येन हविषा प्रवृत्तिषु च संस्थिताः।।
सर्वेषामिति दानानां तिलदानं विशिष्यते। अक्षयं सर्वदानानां तिलदानमिहोच्यते।।
उच्छिन्ने तु पुरा हव्ये कुशिकर्षिः परन्तपः। तिलैरग्नित्रयं हुत्वा प्राप्तवान्गतिमुत्तमाम्।।
🙏🏻 ब्रह्माजी ने जो तिल उत्पन्न किये हैं, वे पितरों के सर्वश्रेष्ठ खाद्य पदार्थ हैं। इसलिये तिल दान करने से पितरों को बड़ी प्रसन्नता होती है। जो माघ मास में ब्राह्माणों को तिल दान करता है, वह समस्त जन्तुओं से भरे हुए नरक का दर्शन नहीं करता। जो तिलों के द्वारा पितरों का पूजन करता है, वह मानो सम्पूर्ण यज्ञों का अनुष्ठान कर लेता है। तिल-श्राद्ध कभी निष्काम पुरूष को नहीं करना चाहिये। प्रभो। यह तिल महर्षि कश्यप के अंगों से प्रकट होकर विस्तार को प्राप्त हुए है; इसलिये दान के निमित्त इनमें दिव्यता आ गयी है। तिल पौष्टिक पदार्थ है। वे सुन्दर रूप देने वाले और पाप नाशक हैं इसलिये तिल-दान सब दानों से बढ़कर है। परम बुद्विमान महर्षि आपस्तम्ब, शंख, लिखित तथा गौतम- ये तिलों का दान करके दिव्य लोक को प्राप्त हुए हैं। वे सभी ब्राह्माण स्त्री-समागम से दूर रहकर तिलों का हवन किया करते थे, तिल गौर घृत के समान हवी के योग्य माने गये हैं इसलिये यज्ञों में गृहित होते हैं एवं हर एक कर्मों में उनकी आवश्यकता है। अतः तिल दान सब दानों से वढ़कर है। तिल दान यहां सब दानों में अक्षय फल देने वाला बताया जाता है।पूर्व काल में परंतप राजर्षि कुशिक हविष्य समाप्त हो जाने पर तिलों से ही हवन करके तीनों अग्नियों को तृप्त किया था; इससे उन्हें उत्तम गति प्राप्त हुई।
🙏🏻 ब्रह्मवैवर्तपुराण, प्रकृतिखण्ड, अध्याय 27 तथा देवीभागवतपुराण, स्कन्ध 09, अध्यायः 30 के अनुसार
🌷 तिलदानं ब्राह्मणाय यः करोति च भारते । तिलप्रमाणवर्षं च मोदते विष्णुमन्दिरे ।।
ततः स्वयोनिं संप्राप्य चिरजीवी भवेत्सुखी। ताम्रपात्रस्थदानेन द्विगुणं च फलं लभेत्।।
🙏🏻 जो भारतवर्ष में ब्राह्मण को तिलदान करता है, वह तिल के बराबर वर्षों तक विष्णुधाम में सम्मान पाता है। उसके बाद उत्तम योनि में जन्म पाकर चिरजीवी हो सुख भोगता है। ताँबे के पात्र में तिल रखकर दान करने से दुगना फल मिलता है।
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७७
⛅ 🚩तिथि - प्रतिपदा रात्रि 11:41 तक तत्पश्चात द्वितीया
⛅ दिनांक - 29 जनवरी 2021
⛅ दिन - शुक्रवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - शिशिर
⛅ मास - माघ
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - अश्लेशा 30 जनवरी प्रातः 03:21 तक तत्पश्चात मघा
⛅ योग - आयुष्मान् शाम 05:28 तक तत्पश्चात सौभाग्य
⛅ राहुकाल - सुबह 11:28 से दोपहर 12:22 तक
⛅ सूर्योदय - 07:17
⛅ सूर्यास्त - 18:25
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण -
💥 विशेष - प्रतिपदा को कूष्माण्ड(कुम्हड़ा, पेठा) न खाये, क्योंकि यह धन का नाश करने वाला है। (ब्रह्मवैवर्त पुराण, ब्रह्म खंडः 27.29-34)
🌷 माघ में तिलदान 🌷
👉🏻 28 जनवरी से लेकर 27 फरवरी तक (गुजरात एवं महाराष्ट्र अनुसार माघ मास दिनांक 12 फरवरी से) माघ महिना रहेगा।
🙏🏻 माघ में तिलों का दान जरूर जरूर करना चाहिए। विशेषतः तिलों से भरकर ताम्बे का पात्र दान देना चाहिए।
🙏🏻 शिवपुराण के अनुसार "तिलदानं बलार्थं हि सदा मृत्युजयं विदुः" तिलदान बलवर्धक एवं मृत्यु का निवारक होता हैं।
🙏🏻 महाभारत अनुशासनपर्व में वर्णित तिलदान का महत्व
🌷 पितॄणां प्रथमं भोज्यं तिलाः सृष्टाः स्वयंभुवा। तिलदानेन वै तस्मात्पितृपक्षः प्रमोदते।।
माघमासे तिलान्यस्तु ब्राह्मणेभ्यः प्रयच्छति।
सर्वसत्वसमाकीर्णं नरकं स न पश्यति।।
सर्वसत्रैश्च यजते यस्तिलैर्यजते पितॄन्।
न चाकामेन दातव्यं तिलैः श्राद्धं कदाचन।।
महर्षेः कश्यपस्यैते गात्रेभ्यः प्रसृतास्तिलाः। ततो दिव्यं गता भावं प्रदानेषु तिलाः प्रभो।।
पौष्टिका रूपदाश्चैव तथा पापविनाशनाः। तस्मात्सर्वप्रदानेभ्यस्तिलदानं विशिष्यते।।
आपस्तम्बश्च मेधावी शङ्खश्च लिखितस्तथा।
महर्षिर्गौतमश्चापि तिलदानैर्दिवं गताः।।
तिलहोमरता विप्राः सर्वे संयतमैथुनाः।
समा गव्येन हविषा प्रवृत्तिषु च संस्थिताः।।
सर्वेषामिति दानानां तिलदानं विशिष्यते। अक्षयं सर्वदानानां तिलदानमिहोच्यते।।
उच्छिन्ने तु पुरा हव्ये कुशिकर्षिः परन्तपः। तिलैरग्नित्रयं हुत्वा प्राप्तवान्गतिमुत्तमाम्।।
🙏🏻 ब्रह्माजी ने जो तिल उत्पन्न किये हैं, वे पितरों के सर्वश्रेष्ठ खाद्य पदार्थ हैं। इसलिये तिल दान करने से पितरों को बड़ी प्रसन्नता होती है। जो माघ मास में ब्राह्माणों को तिल दान करता है, वह समस्त जन्तुओं से भरे हुए नरक का दर्शन नहीं करता। जो तिलों के द्वारा पितरों का पूजन करता है, वह मानो सम्पूर्ण यज्ञों का अनुष्ठान कर लेता है। तिल-श्राद्ध कभी निष्काम पुरूष को नहीं करना चाहिये। प्रभो। यह तिल महर्षि कश्यप के अंगों से प्रकट होकर विस्तार को प्राप्त हुए है; इसलिये दान के निमित्त इनमें दिव्यता आ गयी है। तिल पौष्टिक पदार्थ है। वे सुन्दर रूप देने वाले और पाप नाशक हैं इसलिये तिल-दान सब दानों से बढ़कर है। परम बुद्विमान महर्षि आपस्तम्ब, शंख, लिखित तथा गौतम- ये तिलों का दान करके दिव्य लोक को प्राप्त हुए हैं। वे सभी ब्राह्माण स्त्री-समागम से दूर रहकर तिलों का हवन किया करते थे, तिल गौर घृत के समान हवी के योग्य माने गये हैं इसलिये यज्ञों में गृहित होते हैं एवं हर एक कर्मों में उनकी आवश्यकता है। अतः तिल दान सब दानों से वढ़कर है। तिल दान यहां सब दानों में अक्षय फल देने वाला बताया जाता है।पूर्व काल में परंतप राजर्षि कुशिक हविष्य समाप्त हो जाने पर तिलों से ही हवन करके तीनों अग्नियों को तृप्त किया था; इससे उन्हें उत्तम गति प्राप्त हुई।
🙏🏻 ब्रह्मवैवर्तपुराण, प्रकृतिखण्ड, अध्याय 27 तथा देवीभागवतपुराण, स्कन्ध 09, अध्यायः 30 के अनुसार
🌷 तिलदानं ब्राह्मणाय यः करोति च भारते । तिलप्रमाणवर्षं च मोदते विष्णुमन्दिरे ।।
ततः स्वयोनिं संप्राप्य चिरजीवी भवेत्सुखी। ताम्रपात्रस्थदानेन द्विगुणं च फलं लभेत्।।
🙏🏻 जो भारतवर्ष में ब्राह्मण को तिलदान करता है, वह तिल के बराबर वर्षों तक विष्णुधाम में सम्मान पाता है। उसके बाद उत्तम योनि में जन्म पाकर चिरजीवी हो सुख भोगता है। ताँबे के पात्र में तिल रखकर दान करने से दुगना फल मिलता है।
January 28, 2021
January 28, 2021
Forwarded from पुरुषोत्तमः॥ Purushothaman AJ (Bharatam).
हरिःॐ। भृगुवासर-सुप्रभातम्।
आकाशवाण्या अद्यतनप्रातःकालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
आकाशवाण्या अद्यतनप्रातःकालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
January 28, 2021
January 28, 2021
ಚತುರದಶಲೋಕಗಳಲ್ಲಿ
ತಮ್ಮ ಉದ್ಗ್ರಂಥಗಳ ಕೀರ್ತಿಯೆಂಬ ಕಿರಣಗಳಿಂದ ರಾರಾಜಿಸುವ, ಅಪ್ರತಿಮದೇವತೆಗಳಾದ,
ತ್ರೇತೆಯಲಿ ಶ್ರೀ ಹನುಮಂತದೇವರೂ, ದ್ವಾಪರದಲಿ ಶ್ರೀಭೀಮಸೇನದೇವರೂ ಹಾಗೂ ಕಲಿಯುಗದಲ್ಲೂ
ಕಲಿವೈರಿಮುನಿಗಳೆಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧರಾದ, ಓದುಗರ, ಅಧ್ಯಯನಕಾರರ, ಹಾಗೂ ಭಕ್ತರ ಮನಸ್ಸಿಗೆ
ಸದಾ ಆನಂದವನ್ನು ಕೊಡುವ ಗ್ರಂಥಗಳ ರಚನೆಯಿಂದ ಆನಂದತೀರ್ಥರೆಂಬ ಬಿರುದಾಂಕಿತರಾದ
ಶ್ರೀಮನ್ಮಧ್ವಾಚಾರ್ಯರ ಕರಕಮಲಗಳಿಂದ ವಿರಚಿತವಾದ ಭಕ್ತಿರಸಪ್ರಧಾನಗ್ರಂಥವಾದ
"ದ್ವಾದಶಸ್ತೋತ್ರಾಣಿ" ಎಂಬ ಸ್ತೋತ್ರ ಕಾವ್ಯದ ಎಂಟನೇ ಅಧ್ಯಾಯದ ಒಂಭತ್ತನೇಯ ಶ್ಲೋಕವಿದು.
ಈ ಗ್ರಂಥಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿ ಆಚಾರ್ಯಮಧ್ವರು ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಿನ ರೂಪ, ಮಹಿಮೆ, ಗುಣಗಳನ್ನು, ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ಭಗವದ್ಭಕ್ತರ ಮನಮುಟ್ಟುವಂತೇ ಅದರೊಂದಿಗೆ ಭಕ್ತರಲ್ಲಿ ಜ್ಞಾನ, ಭಕ್ತಿಗಳು ವೃದ್ಧಿಯಾಗಿ ಮೋಕ್ಷಪ್ರಾಪ್ತಿಯಾಗುವಂತೇ ಭಗವಂತನ ಬಗ್ಗೆ ವಿವರಿಸಿ ಗೇಯಯೋಗ್ಯವಾದ ಛಂದಸ್ಸುಗಳನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಿ ಶ್ಲೋಕರಚನೆಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಶ್ಲೋಕಗಳ ಪಾರಾಯಣ, ಶ್ರವಣ, ಮನನ, ಧ್ಯಾನ, ಕೀರ್ತನ, ಗಾಯನ, ಅಧ್ಯಯನ, ಪೂಜಾಸಮಯದಲ್ಲಿ ಭಗವಂತನ ಮುಂದೆ ಪಠನ, ಮುಂತಾದ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ಭಗವದ್ಭಕ್ತರು ಕೈಗೊಂಡರೆ ಅವರಿಗೆ ಇಹಲೋಕದ ಸುಖಗಳೆಲ್ಲವೂ ದೊರಕಿ ಶಾಶ್ವತವಾದ ಮೋಕ್ಷವೂ ಕೂಡ ಲಭಿಸುತ್ತದೆ.
ಪ್ರಕೃತ ಎಂಟನೇ ಅಧ್ಯಾಯದ ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಆಚಾರ್ಯಮಧ್ವರು ಭಗವಂತನ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ವಿವರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅನಂತಕೋಟಿಬ್ರಹ್ಮಾಂಡಗಳ ನಾಯಕನಾದ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವು ಈ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ಬ್ರಹ್ಮದೇವರೇ ಮೊದಲಾದ ಜೀವರಾಶಿಯನ್ನು ಧರಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಅನಂತಕೋಟಿಬ್ರಹ್ಮಾಂಡಗಳ ಜೀವರಾಶಿಗಳ ದುಃಖಾದಿ ಕಷ್ಟಗಳನ್ನು ಆಯಾ ಜೀವಿಗಳ ಯೋಗ್ಯತೆಗೆ ತಕ್ಕಂತೇ ಕಳೆಯುತ್ತಾನೆ, ಯಾವ ಕಾರ್ಯವು ಬ್ರಹ್ಮಾದಿ ಸಕಲ ಜೀವಿಗಳಿಂದ ಮಾಡಲ್ಪಡುವುದಿಲ್ಲವೋ, ಆ ಕಾರ್ಯವೂ ಈ ಭಗವಂತನಿಂದಲೇ ಮಾಡಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಹಾಗೆಯೇ ಈ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಿನ ಪ್ರೇರಣೆಯಿಂದಲೇ, ಸಕಲ ಜೀವಿಗಳ ಸರ್ವಕಾರ್ಯವೂ ಮಾಡಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಇಂತಹ ಸಕಲ ದೇವತೆಗಳ ಸಮೂಹಕ್ಕೆ ಪ್ರಧಾನನಾದ ವಸುದೇವನ ಸುತನಾದ ವಾಸುದೇವಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನನ್ನು ನಾವು ಪ್ರೀತಿಸುತ್ತೇವೆ ಎಂದು ಶ್ರೀಮದಾನಂದತೀರ್ಥರು ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ಪ್ರಕೃತಶ್ಲೋಕದ ವಿಶೇಷತೆ ಏನೆಂದರೆ ಕರ್ಮಣಿಪ್ರಯೋಗವಿರುವ ಕ್ರಿಯಾಪದಗಳ ಉಪಯೋಗ. ಈ ಶ್ಲೋಕದ ಪ್ರತಿ ಪಾದದಲ್ಲಿ ಬರುವ ಮೊದಲನೇ ಪದವಾದ "ಧಾರ್ಯತೇ", "ವಾರ್ಯತೇ", "ಪಾರ್ಯತೇ" ಮತ್ತು "ಕಾರ್ಯತೇ" ಎಂಬ ಕ್ರಿಯಾಪದಗಳು ವಿವಿಧ ಧಾತುಗಳಿಂದ ಹಾಗೂ ಪ್ರತ್ಯಯಗಳಿಂದ ವಿಕೃತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿ ಪ್ರಾಸಬದ್ಧವಾಗಿ ಶ್ರೀಮದಾಚಾರ್ಯರ ಕರಕಮಲಗಳಿಂದ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಉಪಯೋಗಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ. ಕರ್ಮಣಿ ಕ್ರಿಯಾಪದಗಳಲ್ಲಿ ಕರ್ಮಕ್ಕೆ ಪ್ರಾಧಾನ್ಯವಿರುತ್ತದೆ. ಕರ್ಮವು ಈ ಕ್ರಿಯಾಪದವಿರುವ ವಾಕ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಥಮಾವಿಭಕ್ತಿಯಲ್ಲಿರುತ್ತದೆ. ಕರ್ತೃಪದವು ತೃತಿಯಾವಿಭಕ್ತಿಯಲ್ಲಿರುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ...
ಯೇನ ವಿಶ್ವಂ ಧಾರ್ಯತೇ ಎಂಬಲ್ಲಿ ಯೇನ ಪದವು ತೃತಿಯಾ ವಿಭಕ್ತಿಯಲ್ಲಿದೆ.
ಸುಲಭವಾದ ಉದಾಹರಣೆ ಎಂದರೆ ...
ರಾಮಃ ರಾವಣಂ ಹಂತಿ |
ರಾವಣಃ ರಾಮೇಣ ಹನ್ಯತೇ |
ಇಲ್ಲಿ ರಾವಣ ಎಂಬ ಪದವು ಕರ್ಮಪದವಾಗಿದೆ. ಕರ್ತರಿಪ್ರಯೋಗದಲ್ಲಿ ಕರ್ಮವು ದ್ವಿತಿಯಾವಿಭಕ್ತಿಯಲ್ಲಿದೆ. ಅದೇ ಕರ್ಮಣಿಪ್ರಯೋಗದಲ್ಲಿ ಕರ್ಮವು ಪ್ರಥಮಾವಿಭಕ್ತಿಯಲ್ಲಿರುತ್ತದೆ. ಹೀಗೇ ಆಚಾರ್ಯ ಮಧ್ವರು ತಾವು ರಚಿಸಿದ ಗ್ರಂಥಗಳಲ್ಲಿ ಏನಾದರೂ ಒಂದು ವ್ಯಾಕರಣವಿಶೇಷದ ಜೊತೆಗೆ ಭಕ್ತಿಯನ್ನೂ, ವಿಶೇಷಪದಗಳನ್ನೂ ಸೇರಿಸಿ ಶ್ಲೋಕವನ್ನು ಓದುಗರ ಮನದಲ್ಲಿ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಉಳಿಯುವಂತೇ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಪ್ರಕೃತಶ್ಲೋಕದ ಪ್ರತಿ ಪಾದದಲ್ಲಿಯೂ 12 ಅಕ್ಷರಗಳಿವೆ. ಇದು "ವಂಶಸ್ಥವಿಲ" ಎಂಬ ಛಂದಸ್ಸಿನಲ್ಲಿದೆ.
ಓಂ ಶ್ರೀಮದಾನಂದತೀರ್ಥಾಂತರ್ಗತಹಯತುಂಡಾಕೃತಿನೇ ನಮಃ ||
ಈ ಗ್ರಂಥಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿ ಆಚಾರ್ಯಮಧ್ವರು ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಿನ ರೂಪ, ಮಹಿಮೆ, ಗುಣಗಳನ್ನು, ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ಭಗವದ್ಭಕ್ತರ ಮನಮುಟ್ಟುವಂತೇ ಅದರೊಂದಿಗೆ ಭಕ್ತರಲ್ಲಿ ಜ್ಞಾನ, ಭಕ್ತಿಗಳು ವೃದ್ಧಿಯಾಗಿ ಮೋಕ್ಷಪ್ರಾಪ್ತಿಯಾಗುವಂತೇ ಭಗವಂತನ ಬಗ್ಗೆ ವಿವರಿಸಿ ಗೇಯಯೋಗ್ಯವಾದ ಛಂದಸ್ಸುಗಳನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಿ ಶ್ಲೋಕರಚನೆಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಶ್ಲೋಕಗಳ ಪಾರಾಯಣ, ಶ್ರವಣ, ಮನನ, ಧ್ಯಾನ, ಕೀರ್ತನ, ಗಾಯನ, ಅಧ್ಯಯನ, ಪೂಜಾಸಮಯದಲ್ಲಿ ಭಗವಂತನ ಮುಂದೆ ಪಠನ, ಮುಂತಾದ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ಭಗವದ್ಭಕ್ತರು ಕೈಗೊಂಡರೆ ಅವರಿಗೆ ಇಹಲೋಕದ ಸುಖಗಳೆಲ್ಲವೂ ದೊರಕಿ ಶಾಶ್ವತವಾದ ಮೋಕ್ಷವೂ ಕೂಡ ಲಭಿಸುತ್ತದೆ.
ಪ್ರಕೃತ ಎಂಟನೇ ಅಧ್ಯಾಯದ ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಆಚಾರ್ಯಮಧ್ವರು ಭಗವಂತನ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ವಿವರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅನಂತಕೋಟಿಬ್ರಹ್ಮಾಂಡಗಳ ನಾಯಕನಾದ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವು ಈ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ಬ್ರಹ್ಮದೇವರೇ ಮೊದಲಾದ ಜೀವರಾಶಿಯನ್ನು ಧರಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಅನಂತಕೋಟಿಬ್ರಹ್ಮಾಂಡಗಳ ಜೀವರಾಶಿಗಳ ದುಃಖಾದಿ ಕಷ್ಟಗಳನ್ನು ಆಯಾ ಜೀವಿಗಳ ಯೋಗ್ಯತೆಗೆ ತಕ್ಕಂತೇ ಕಳೆಯುತ್ತಾನೆ, ಯಾವ ಕಾರ್ಯವು ಬ್ರಹ್ಮಾದಿ ಸಕಲ ಜೀವಿಗಳಿಂದ ಮಾಡಲ್ಪಡುವುದಿಲ್ಲವೋ, ಆ ಕಾರ್ಯವೂ ಈ ಭಗವಂತನಿಂದಲೇ ಮಾಡಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಹಾಗೆಯೇ ಈ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಿನ ಪ್ರೇರಣೆಯಿಂದಲೇ, ಸಕಲ ಜೀವಿಗಳ ಸರ್ವಕಾರ್ಯವೂ ಮಾಡಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಇಂತಹ ಸಕಲ ದೇವತೆಗಳ ಸಮೂಹಕ್ಕೆ ಪ್ರಧಾನನಾದ ವಸುದೇವನ ಸುತನಾದ ವಾಸುದೇವಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನನ್ನು ನಾವು ಪ್ರೀತಿಸುತ್ತೇವೆ ಎಂದು ಶ್ರೀಮದಾನಂದತೀರ್ಥರು ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ಪ್ರಕೃತಶ್ಲೋಕದ ವಿಶೇಷತೆ ಏನೆಂದರೆ ಕರ್ಮಣಿಪ್ರಯೋಗವಿರುವ ಕ್ರಿಯಾಪದಗಳ ಉಪಯೋಗ. ಈ ಶ್ಲೋಕದ ಪ್ರತಿ ಪಾದದಲ್ಲಿ ಬರುವ ಮೊದಲನೇ ಪದವಾದ "ಧಾರ್ಯತೇ", "ವಾರ್ಯತೇ", "ಪಾರ್ಯತೇ" ಮತ್ತು "ಕಾರ್ಯತೇ" ಎಂಬ ಕ್ರಿಯಾಪದಗಳು ವಿವಿಧ ಧಾತುಗಳಿಂದ ಹಾಗೂ ಪ್ರತ್ಯಯಗಳಿಂದ ವಿಕೃತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿ ಪ್ರಾಸಬದ್ಧವಾಗಿ ಶ್ರೀಮದಾಚಾರ್ಯರ ಕರಕಮಲಗಳಿಂದ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಉಪಯೋಗಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ. ಕರ್ಮಣಿ ಕ್ರಿಯಾಪದಗಳಲ್ಲಿ ಕರ್ಮಕ್ಕೆ ಪ್ರಾಧಾನ್ಯವಿರುತ್ತದೆ. ಕರ್ಮವು ಈ ಕ್ರಿಯಾಪದವಿರುವ ವಾಕ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಥಮಾವಿಭಕ್ತಿಯಲ್ಲಿರುತ್ತದೆ. ಕರ್ತೃಪದವು ತೃತಿಯಾವಿಭಕ್ತಿಯಲ್ಲಿರುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ...
ಯೇನ ವಿಶ್ವಂ ಧಾರ್ಯತೇ ಎಂಬಲ್ಲಿ ಯೇನ ಪದವು ತೃತಿಯಾ ವಿಭಕ್ತಿಯಲ್ಲಿದೆ.
ಸುಲಭವಾದ ಉದಾಹರಣೆ ಎಂದರೆ ...
ರಾಮಃ ರಾವಣಂ ಹಂತಿ |
ರಾವಣಃ ರಾಮೇಣ ಹನ್ಯತೇ |
ಇಲ್ಲಿ ರಾವಣ ಎಂಬ ಪದವು ಕರ್ಮಪದವಾಗಿದೆ. ಕರ್ತರಿಪ್ರಯೋಗದಲ್ಲಿ ಕರ್ಮವು ದ್ವಿತಿಯಾವಿಭಕ್ತಿಯಲ್ಲಿದೆ. ಅದೇ ಕರ್ಮಣಿಪ್ರಯೋಗದಲ್ಲಿ ಕರ್ಮವು ಪ್ರಥಮಾವಿಭಕ್ತಿಯಲ್ಲಿರುತ್ತದೆ. ಹೀಗೇ ಆಚಾರ್ಯ ಮಧ್ವರು ತಾವು ರಚಿಸಿದ ಗ್ರಂಥಗಳಲ್ಲಿ ಏನಾದರೂ ಒಂದು ವ್ಯಾಕರಣವಿಶೇಷದ ಜೊತೆಗೆ ಭಕ್ತಿಯನ್ನೂ, ವಿಶೇಷಪದಗಳನ್ನೂ ಸೇರಿಸಿ ಶ್ಲೋಕವನ್ನು ಓದುಗರ ಮನದಲ್ಲಿ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಉಳಿಯುವಂತೇ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಪ್ರಕೃತಶ್ಲೋಕದ ಪ್ರತಿ ಪಾದದಲ್ಲಿಯೂ 12 ಅಕ್ಷರಗಳಿವೆ. ಇದು "ವಂಶಸ್ಥವಿಲ" ಎಂಬ ಛಂದಸ್ಸಿನಲ್ಲಿದೆ.
ಓಂ ಶ್ರೀಮದಾನಂದತೀರ್ಥಾಂತರ್ಗತಹಯತುಂಡಾಕೃತಿನೇ ನಮಃ ||
January 28, 2021
January 28, 2021
January 31, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। नवमः सर्गः ।।
🍃 अथ हृष्टो दशरथः सुमन्त्रं प्रत्यथाषत। यथश्यभृङ्गस्त्वानीतो विस्तरेण त्वयेच्यताम्॥१९॥
👉🏻 🚩इति नवमः सर्गः॥
⚜️ यह सुन महाराज दशरथ प्रसन्न हुए और सुमंत्र से वाले कि जिस प्रकार रोमपाद ने ऋष्यश्रृंग को बुलाया वह हाल हमसे व्योरे बार कहे ॥ १९ ॥
👉🏻🚩बालकाण्ड का नवा सर्ग समाप्त हुआ।
#ramayan
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। नवमः सर्गः ।।
🍃 अथ हृष्टो दशरथः सुमन्त्रं प्रत्यथाषत। यथश्यभृङ्गस्त्वानीतो विस्तरेण त्वयेच्यताम्॥१९॥
👉🏻 🚩इति नवमः सर्गः॥
⚜️ यह सुन महाराज दशरथ प्रसन्न हुए और सुमंत्र से वाले कि जिस प्रकार रोमपाद ने ऋष्यश्रृंग को बुलाया वह हाल हमसे व्योरे बार कहे ॥ १९ ॥
👉🏻🚩बालकाण्ड का नवा सर्ग समाप्त हुआ।
#ramayan
February 1, 2021
📙 ऋग्वेद
सूक्त - १८ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०३ , देवता - ब्रह्मणस्पति आदि।
🍃 मा नः शंसो अररुषो धूर्तिः प्रणङ् मर्त्यस्य. रक्षा णो ब्रह्मणस्पते.. (३)
⚜️ उपद्रव करने वाले एवं द्वेषपूर्ण निंदा के शब्द बोलने वाले शत्रु हमसे दूर रहें। हे ब्रह्मणस्पति! उनसे हमारी रक्षा करो (३)
#rgveda
सूक्त - १८ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०३ , देवता - ब्रह्मणस्पति आदि।
🍃 मा नः शंसो अररुषो धूर्तिः प्रणङ् मर्त्यस्य. रक्षा णो ब्रह्मणस्पते.. (३)
⚜️ उपद्रव करने वाले एवं द्वेषपूर्ण निंदा के शब्द बोलने वाले शत्रु हमसे दूर रहें। हे ब्रह्मणस्पति! उनसे हमारी रक्षा करो (३)
#rgveda
February 1, 2021
February 1, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ अष्टमः अध्याय
♦️श्लोक :- ११
काष्ठपाषाण धातूनां कृत्वा भावेन सेवनम्।
श्रद्धया च तथा सिद्धिस्तस्य विष्णोः प्रसादतः ॥११॥
♦️भावार्थ - काष्ठ, पाषाण व धातु की मूर्तियों की भावना से सेवा करनी चाहिए। श्रद्धा से उनकी सेवा करने पर साक्षात् भगवान विष्णु सिद्धि देते हैं।
#chanakya
✒️ अष्टमः अध्याय
♦️श्लोक :- ११
काष्ठपाषाण धातूनां कृत्वा भावेन सेवनम्।
श्रद्धया च तथा सिद्धिस्तस्य विष्णोः प्रसादतः ॥११॥
♦️भावार्थ - काष्ठ, पाषाण व धातु की मूर्तियों की भावना से सेवा करनी चाहिए। श्रद्धा से उनकी सेवा करने पर साक्षात् भगवान विष्णु सिद्धि देते हैं।
#chanakya
February 1, 2021
प्रस्तावसदृशं वाक्यं ।
सद्भावसदृशं प्रियम् ।।
आत्मशक्तिसमं कोपं ।
यो जानाति स पण्डितः ।। 295/048 ।।
अर्थः-
जो मौके के अनुसार बात करना जानता हो, जो उत्तम मन वाले मित्र को पाना जानता हो, जो अपनी दैहिकसामर्थ्य के अनुसार क्रोध करना जानता हो, वह ही पंडित है ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಪ್ರಸ್ತಾವಸದೃಶಂ ವಾಕ್ಯಂ |
ಸದ್ಭಾವಸದೃಶಂ ಪ್ರಿಯಮ್ ||
ಆತ್ಮಶಕ್ತಿಸಮಂ ಕೋಪಂ |
ಯೋ ಜಾನಾತಿ ಸ ಪಂಡಿತಃ || 295/048 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಯಾವನು ಪ್ರಸಂಗಕ್ಕೆ ತಕ್ಕಂತೇ ಮಾತುಗಳನ್ನಾಡುವ ಕಲೆಯನ್ನು ಬಲ್ಲವನೋ, ಯಾವನು ಸದ್ಗುಣಗಳುಳ್ಳ ಮಿತ್ರನನ್ನು ಪಡೆಯುವ ಬಗೆಯನ್ನು ಬಲ್ಲವನೋ, ಯಾವನು ತನ್ನ ದೈಹಿಕಸಾಮರ್ಥ್ಯಕ್ಕೆ ಅನುಗುಣವಾದ ಕೋಪ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಬಗೆಯನ್ನು ತಿಳಿದವನೋ, ಅವನೇ ಪಂಡಿತನು.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
prastAvasadrusham vAkyam |
sadbhAvasahitam priyam ||
Atmashaktisamam kOpam |
yO jAnAti sa panDitah || 295/048 ||
MEANING:-
A scholar is said to be one who knows the control over his speech and speaks at the right time, knows how to get a friend who has good qualities and knows to get anger according to the tolerance capacity of the anger from his body.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
सद्भावसदृशं प्रियम् ।।
आत्मशक्तिसमं कोपं ।
यो जानाति स पण्डितः ।। 295/048 ।।
अर्थः-
जो मौके के अनुसार बात करना जानता हो, जो उत्तम मन वाले मित्र को पाना जानता हो, जो अपनी दैहिकसामर्थ्य के अनुसार क्रोध करना जानता हो, वह ही पंडित है ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಪ್ರಸ್ತಾವಸದೃಶಂ ವಾಕ್ಯಂ |
ಸದ್ಭಾವಸದೃಶಂ ಪ್ರಿಯಮ್ ||
ಆತ್ಮಶಕ್ತಿಸಮಂ ಕೋಪಂ |
ಯೋ ಜಾನಾತಿ ಸ ಪಂಡಿತಃ || 295/048 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಯಾವನು ಪ್ರಸಂಗಕ್ಕೆ ತಕ್ಕಂತೇ ಮಾತುಗಳನ್ನಾಡುವ ಕಲೆಯನ್ನು ಬಲ್ಲವನೋ, ಯಾವನು ಸದ್ಗುಣಗಳುಳ್ಳ ಮಿತ್ರನನ್ನು ಪಡೆಯುವ ಬಗೆಯನ್ನು ಬಲ್ಲವನೋ, ಯಾವನು ತನ್ನ ದೈಹಿಕಸಾಮರ್ಥ್ಯಕ್ಕೆ ಅನುಗುಣವಾದ ಕೋಪ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಬಗೆಯನ್ನು ತಿಳಿದವನೋ, ಅವನೇ ಪಂಡಿತನು.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
prastAvasadrusham vAkyam |
sadbhAvasahitam priyam ||
Atmashaktisamam kOpam |
yO jAnAti sa panDitah || 295/048 ||
MEANING:-
A scholar is said to be one who knows the control over his speech and speaks at the right time, knows how to get a friend who has good qualities and knows to get anger according to the tolerance capacity of the anger from his body.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
February 2, 2021
February 2, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। दशमः सर्गः ।।
सुमन्त्रश्चोदितो राज्ञा मोवाचेदं वचस्तदा ।
यथर्यशृङ्गस्त्वानीतः भृणु मे मन्त्रिभिः सह॥१॥
महाराज दशरथ के इस प्रकार पूछने पर सुमंत्र ने विस्तार पूर्वक वृत्तान्त कहना आरम्भ किया । सुमंत्र बोले, हे महाराज ! जिस उपाय से रोमपाद के मंत्रिवर्ग ऋष्यशृङ्ग को लाये सो मैं कहता हूँ। उसे आप मंत्रियों सहित सुनिये ॥१॥
🍃 रोमपादमुवाचेदं सहामात्यः पुरोहितः।
उपायोनिरपायोऽयमस्माभिरभिगन्त्रितः ॥ २ ॥
⚜️ मंत्री और पुरोहित रोमपाद से बोले कि हमने निर्विघ्न कृतकार्य होने का एक उपाय सोचा है॥२॥
#ramayan
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। दशमः सर्गः ।।
सुमन्त्रश्चोदितो राज्ञा मोवाचेदं वचस्तदा ।
यथर्यशृङ्गस्त्वानीतः भृणु मे मन्त्रिभिः सह॥१॥
महाराज दशरथ के इस प्रकार पूछने पर सुमंत्र ने विस्तार पूर्वक वृत्तान्त कहना आरम्भ किया । सुमंत्र बोले, हे महाराज ! जिस उपाय से रोमपाद के मंत्रिवर्ग ऋष्यशृङ्ग को लाये सो मैं कहता हूँ। उसे आप मंत्रियों सहित सुनिये ॥१॥
🍃 रोमपादमुवाचेदं सहामात्यः पुरोहितः।
उपायोनिरपायोऽयमस्माभिरभिगन्त्रितः ॥ २ ॥
⚜️ मंत्री और पुरोहित रोमपाद से बोले कि हमने निर्विघ्न कृतकार्य होने का एक उपाय सोचा है॥२॥
#ramayan
February 2, 2021
किमप्यस्ति स्वभानेन ।
सुन्दरं वाप्यसुन्दरम् ।।
यदेव रोचते यस्मै ।
भवेत्तत्तस्य सुन्दरम् ।। 297/050 ।।
अर्थः-
कोई भी वस्तु अपने स्वभाव से अच्छी और बुरी होती है । जिस को जो वस्तु पसंद होती है, वह वस्तु उस को सुंदर दिखती है ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಕಿಮಪ್ಯಸ್ತಿ ಸ್ವಭಾವೇನ |
ಸುಂದರಂ ವಾಪ್ಯಸುಂದರಮ್ ||
ಯದೇವ ರೋಚತೇ ಯಸ್ಮೈ |
ಭವೇತ್ತತ್ತಸ್ಯ ಸುಂದರಮ್ || 297/050 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಯಾವುದಾದರೂ ಒಂದು ವಸ್ತು ತನ್ನ ಸ್ವಭಾವದಿಂದ ಒಳ್ಳೆಯದೋ ಅಥವಾ ಕೆಟ್ಟದ್ದೋ ಆಗುತ್ತದೆ. ಯಾರಿಗೆ ಯಾವ ವಸ್ತು ಇಷ್ಟವೋ, ಆ ವಸ್ತು ಅವನಿಗೆ ಸುಂದವಾಗಿ ಕಾಣುತ್ತದೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
kimapyasti swabhAvEna |
sundaram wApyasundaram ||
yadEva rOchatE yasmai |
bhavEttattasya sundaram || 297/050 ||
MEANING:-
A substance may be beautiful or ugly depends upon its internal character. The person finds the beauty in it who likes a thing or a substance.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
सुन्दरं वाप्यसुन्दरम् ।।
यदेव रोचते यस्मै ।
भवेत्तत्तस्य सुन्दरम् ।। 297/050 ।।
अर्थः-
कोई भी वस्तु अपने स्वभाव से अच्छी और बुरी होती है । जिस को जो वस्तु पसंद होती है, वह वस्तु उस को सुंदर दिखती है ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಕಿಮಪ್ಯಸ್ತಿ ಸ್ವಭಾವೇನ |
ಸುಂದರಂ ವಾಪ್ಯಸುಂದರಮ್ ||
ಯದೇವ ರೋಚತೇ ಯಸ್ಮೈ |
ಭವೇತ್ತತ್ತಸ್ಯ ಸುಂದರಮ್ || 297/050 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಯಾವುದಾದರೂ ಒಂದು ವಸ್ತು ತನ್ನ ಸ್ವಭಾವದಿಂದ ಒಳ್ಳೆಯದೋ ಅಥವಾ ಕೆಟ್ಟದ್ದೋ ಆಗುತ್ತದೆ. ಯಾರಿಗೆ ಯಾವ ವಸ್ತು ಇಷ್ಟವೋ, ಆ ವಸ್ತು ಅವನಿಗೆ ಸುಂದವಾಗಿ ಕಾಣುತ್ತದೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
kimapyasti swabhAvEna |
sundaram wApyasundaram ||
yadEva rOchatE yasmai |
bhavEttattasya sundaram || 297/050 ||
MEANING:-
A substance may be beautiful or ugly depends upon its internal character. The person finds the beauty in it who likes a thing or a substance.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
February 2, 2021
February 3, 2021
February 3, 2021
Forwarded from पुरुषोत्तमः॥ Purushothaman AJ (Bharatam).
हरिःॐ। बुधवासर-सायङ्कालशुभेच्छाः।
आकाशवाण्या अद्यतनसायङ्कालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
आकाशवाण्या अद्यतनसायङ्कालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
February 3, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। दशमः सर्गः ।।
🍃 ऋश्यशृङ्गो वनंचरस्तपःस्वाध्यायने रतः।
अनभिज्ञः स नारीणां विषयाणां सुखस्य च ॥३॥
⚜️ ऋष्यश्रृंग वन के रहने वाले और सदा तप और स्वाध्याय में निरत रहते हैं। उनको स्त्री सुख और अन्य विषयों का सुख बिल्कुल नहीं मालूम है॥३॥
🍃 इन्द्रियार्थैरभिमतैर्नर चित्तप्रमाथिभिः।
पुरमानाययिष्यामः क्षिप्रं चाध्यवसीयताम्॥४॥
⚜️ अतः मनुष्यों को मुग्ध करने वाली इन्द्रियों के विषयों द्वारा उनको शीघ्र नगर में ले पायेंगे। बस अब इसका शीघ निश्चय करना चाहिये॥४॥
#ramayan
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। दशमः सर्गः ।।
🍃 ऋश्यशृङ्गो वनंचरस्तपःस्वाध्यायने रतः।
अनभिज्ञः स नारीणां विषयाणां सुखस्य च ॥३॥
⚜️ ऋष्यश्रृंग वन के रहने वाले और सदा तप और स्वाध्याय में निरत रहते हैं। उनको स्त्री सुख और अन्य विषयों का सुख बिल्कुल नहीं मालूम है॥३॥
🍃 इन्द्रियार्थैरभिमतैर्नर चित्तप्रमाथिभिः।
पुरमानाययिष्यामः क्षिप्रं चाध्यवसीयताम्॥४॥
⚜️ अतः मनुष्यों को मुग्ध करने वाली इन्द्रियों के विषयों द्वारा उनको शीघ्र नगर में ले पायेंगे। बस अब इसका शीघ निश्चय करना चाहिये॥४॥
#ramayan
February 3, 2021
📙 ऋग्वेद
सूक्त - १८ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०५ , देवता - ब्रह्मणस्पति आदि।
🍃 त्वं तं ब्रह्मणस्पते सोम इन्द्रश्च मर्त्यम्. दक्षिणा पात्वंहसः.. (५)
⚜️ हे ब्रह्मणस्पति! तुम, सोम, इंद्र एवं दक्षिणा नामक देवी उस यजमान की पाप से रक्षा करो (५)
#rgveda
सूक्त - १८ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०५ , देवता - ब्रह्मणस्पति आदि।
🍃 त्वं तं ब्रह्मणस्पते सोम इन्द्रश्च मर्त्यम्. दक्षिणा पात्वंहसः.. (५)
⚜️ हे ब्रह्मणस्पति! तुम, सोम, इंद्र एवं दक्षिणा नामक देवी उस यजमान की पाप से रक्षा करो (५)
#rgveda
February 3, 2021
February 3, 2021
Forwarded from पुरुषोत्तमः॥ Purushothaman AJ (Bharatam).
हरिःॐ। बृहस्पतिवासर-सुप्रभातम्।
आकाशवाण्या अद्यतनप्रातःकालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
आकाशवाण्या अद्यतनप्रातःकालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
February 3, 2021
कोऽत्रेत्यहमिति ब्रूया-।
त्सम्यगादेशयेति च ।।
आज्ञामवितथां कुर्या-।
द्यथाशक्ति महीपतेः ।। 299/052 ।।
अर्थः-
राजा के "कौन हैं यहाँ?" कहकर पूछने पर "मैं हूँ" तथा "कृपया आदेश दें" यह कह कर राजा की आज्ञा को अपने शक्ति के अनुसार पालन करना चाहिये ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಕೋ$ತ್ರೇತ್ಯಾಹಮಿತಿ ಬ್ರೂಯಾ-|
ತ್ಸಮ್ಯಗಾದೇಶಯೇತಿ ಚ ||
ಆಜ್ಞಾಮವಿತಥಾಂ ಕುರ್ಯಾ-|
ದ್ಯಥಾಶಕ್ತಿ ಮಹೀಪತೇಃ 299/052
ಅರ್ಥಃ-
"ಯಾರಲ್ಲಿ" ಎಂದು ರಾಜನು ಪ್ರಶ್ನಿಸಲು "ನಾನಿದ್ದೇನೆ" ಮತ್ತು "ದಯವಿಟ್ಟು ಆದೇಶಿಸಿ" ಎಂದು ತಿಳಿಸಿ ರಾಜನ ವಿಧಿಸಿದ ಆಜ್ಞೆಯನ್ನು ಯಥಾಶಕ್ತಿ ಪರಿಪಾಲಿಸಬೇಕು.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
kOtrEtyAhamiti brUyA- |
tsamyagAdEshayEti cha ||
AjnAmavitatham kuryA- |
dyathAshakti mahIpatEh 299/052
MEANING:-
When king asks "Who is there", the servant must reply "Sire, I am here" and "kindly order", the order must be obeyed as far as the power of the servant.
Om namO bhagavatE hayAsyAya // #Subhashitam
त्सम्यगादेशयेति च ।।
आज्ञामवितथां कुर्या-।
द्यथाशक्ति महीपतेः ।। 299/052 ।।
अर्थः-
राजा के "कौन हैं यहाँ?" कहकर पूछने पर "मैं हूँ" तथा "कृपया आदेश दें" यह कह कर राजा की आज्ञा को अपने शक्ति के अनुसार पालन करना चाहिये ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಕೋ$ತ್ರೇತ್ಯಾಹಮಿತಿ ಬ್ರೂಯಾ-|
ತ್ಸಮ್ಯಗಾದೇಶಯೇತಿ ಚ ||
ಆಜ್ಞಾಮವಿತಥಾಂ ಕುರ್ಯಾ-|
ದ್ಯಥಾಶಕ್ತಿ ಮಹೀಪತೇಃ
ಅರ್ಥಃ-
"ಯಾರಲ್ಲಿ" ಎಂದು ರಾಜನು ಪ್ರಶ್ನಿಸಲು "ನಾನಿದ್ದೇನೆ" ಮತ್ತು "ದಯವಿಟ್ಟು ಆದೇಶಿಸಿ" ಎಂದು ತಿಳಿಸಿ ರಾಜನ ವಿಧಿಸಿದ ಆಜ್ಞೆಯನ್ನು ಯಥಾಶಕ್ತಿ ಪರಿಪಾಲಿಸಬೇಕು.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
kOtrEtyAhamiti brUyA- |
tsamyagAdEshayEti cha ||
AjnAmavitatham kuryA- |
dyathAshakti mahIpatEh
MEANING:-
When king asks "Who is there", the servant must reply "Sire, I am here" and "kindly order", the order must be obeyed as far as the power of the servant.
Om namO bhagavatE hayAsyAya // #Subhashitam
February 4, 2021
अल्पेच्छुर्धृतिमान्प्राज्ञ-।
श्छायेवानुगतः सदा ।।
आदिष्टो न विकल्पेत ।
स राजवसतौ वसेत् ।। 300/053 ।।
अर्थः-
ऐसे व्यक्ति को राजा के आश्रय में रहना चाहिये जो कम इच्छा करता हों, जो धैर्यवान हों, जो पंडित हों, जो छाया कि तरह पीछे अनुसरण करता हों, तथा राजा के आज्ञा को बिना विचार किये पालन करता हों ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಅಲ್ಪೇಚ್ಛುರ್ಧೃತಿಮಾನ್ ಪ್ರಾಜ್ಞ-|
ಶ್ಛಾಯೇವಾನುಗತಃ ಸದಾ ||
ಆದಿಷ್ಟೋ ನ ವಿಕಲ್ಪೇತ |
ಸ ರಾಜವಸತೌ ವಸೇತ್ 300/053
ಅರ್ಥಃ-
ಯಾವನು ಅಲ್ಪ ಇಚ್ಛೆಯುಳ್ಳವನೋ, ಧೈರ್ಯವಂತನೋ, ಪಂಡಿತನೋ, ನೆರಳಂತೇ ಹಿಂಬಾಲಿಸುವವನೋ, ಯಾವಾಗಲೂ ಆಜ್ಞಾಪಿಸಿದ್ದನ್ನು ಯೋಚಿಸದೇ ಮಾಡುವನೋ ಅಂಥವನು ರಾಜಾಶ್ರಯದಲ್ಲಿ ಇರಬೇಕು.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
alpEchchhurdhrutimAn prAjna- |
shchhAyEvAnugatah sadA ||
AdiShTO na vikalpEta |
sa rAjavasatau vasEt 300/053
MEANING:-
The person who has minimum desires, is courageous, is a scholar, always follows like a shadow and obeys the orders without thinking on its result should live in the king - palace.
Om namO bhagavatE hayAsyAya // #Subhashitam
श्छायेवानुगतः सदा ।।
आदिष्टो न विकल्पेत ।
स राजवसतौ वसेत् ।। 300/053 ।।
अर्थः-
ऐसे व्यक्ति को राजा के आश्रय में रहना चाहिये जो कम इच्छा करता हों, जो धैर्यवान हों, जो पंडित हों, जो छाया कि तरह पीछे अनुसरण करता हों, तथा राजा के आज्ञा को बिना विचार किये पालन करता हों ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಅಲ್ಪೇಚ್ಛುರ್ಧೃತಿಮಾನ್ ಪ್ರಾಜ್ಞ-|
ಶ್ಛಾಯೇವಾನುಗತಃ ಸದಾ ||
ಆದಿಷ್ಟೋ ನ ವಿಕಲ್ಪೇತ |
ಸ ರಾಜವಸತೌ ವಸೇತ್
ಅರ್ಥಃ-
ಯಾವನು ಅಲ್ಪ ಇಚ್ಛೆಯುಳ್ಳವನೋ, ಧೈರ್ಯವಂತನೋ, ಪಂಡಿತನೋ, ನೆರಳಂತೇ ಹಿಂಬಾಲಿಸುವವನೋ, ಯಾವಾಗಲೂ ಆಜ್ಞಾಪಿಸಿದ್ದನ್ನು ಯೋಚಿಸದೇ ಮಾಡುವನೋ ಅಂಥವನು ರಾಜಾಶ್ರಯದಲ್ಲಿ ಇರಬೇಕು.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
alpEchchhurdhrutimAn prAjna- |
shchhAyEvAnugatah sadA ||
AdiShTO na vikalpEta |
sa rAjavasatau vasEt
MEANING:-
The person who has minimum desires, is courageous, is a scholar, always follows like a shadow and obeys the orders without thinking on its result should live in the king - palace.
Om namO bhagavatE hayAsyAya // #Subhashitam
February 4, 2021
February 4, 2021
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। दशमः सर्गः ।।
🍃 गणिकास्तत्र गच्छन्तु रूपंवत्यः खलंकृताः।
मलाभ्य विविधापायैरानेप्यन्तीह सत्कृता:॥
⚜️ रूपवति और अलङ्कार युक्त देवदाशिया सत्कार पूर्वक भेजी जायँ वे मुनि को तरह तरह के प्रलोभनं दिखा यहां लाएंगी ॥५॥
🍃 श्रुत्वा तथेति राजा च मत्युवाच पुरोहितम्।
पुरोहितो मन्त्रिणश्च तथा चक्रुश्च ते तदा ।।६॥
⚜️ यह सुन राजा ने पुरोहित को और पुरोहित ने मंत्रियों को तदनुसार करने को कहा ॥६॥
#ramayan
।। दशमः सर्गः ।।
🍃 गणिकास्तत्र गच्छन्तु रूपंवत्यः खलंकृताः।
मलाभ्य विविधापायैरानेप्यन्तीह सत्कृता:॥
⚜️ रूपवति और अलङ्कार युक्त देवदाशिया सत्कार पूर्वक भेजी जायँ वे मुनि को तरह तरह के प्रलोभनं दिखा यहां लाएंगी ॥५॥
🍃 श्रुत्वा तथेति राजा च मत्युवाच पुरोहितम्।
पुरोहितो मन्त्रिणश्च तथा चक्रुश्च ते तदा ।।६॥
⚜️ यह सुन राजा ने पुरोहित को और पुरोहित ने मंत्रियों को तदनुसार करने को कहा ॥६॥
#ramayan
February 4, 2021
📚 वेदपाठन - आओ वेद पढ़ें
📙 ऋग्वेद
सूक्त - १८ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०६ , देवता - ब्रह्मणस्पति आदि।
🍃 सदसस्पतिमद्भुतं प्रियमिन्द्रस्य काम्यम्, सनि मेधामयासिषम्.. (६)
⚜️ आश्चर्यजनक कर्म करने वाले, इंद्र के प्रिय, परम सुंदर एवं धनप्रदाता सदसस्पति (अग्नि) नामक देव के सामने हम बुद्धि की याचना करने आए हैं (६)
#rgveda
📙 ऋग्वेद
सूक्त - १८ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०६ , देवता - ब्रह्मणस्पति आदि।
🍃 सदसस्पतिमद्भुतं प्रियमिन्द्रस्य काम्यम्, सनि मेधामयासिषम्.. (६)
⚜️ आश्चर्यजनक कर्म करने वाले, इंद्र के प्रिय, परम सुंदर एवं धनप्रदाता सदसस्पति (अग्नि) नामक देव के सामने हम बुद्धि की याचना करने आए हैं (६)
#rgveda
February 4, 2021
February 4, 2021
February 4, 2021
February 5, 2021
📚 वेदपाठन - आओ वेद पढ़ें
📙 ऋग्वेद
सूक्त - १८ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०८ , देवता - ब्रह्मणस्पति आदि।
🍃 आदृध्नोति हविष्कृतिं प्राञ्चं कृणोत्यध्वरम्, होत्रा देवेषु गच्छति (८)
⚜️ इसके बाद वही सदसस्पति (अग्नि) हविसंपादन करने वाले यजमान की उन्नति करते हैं एवं यज्ञ को निर्विघ्नतापूर्वक समाप्त करते हैं, उन्हीं की कृपा से हमारी स्तुतियां देवों के पास जाएं (८)
#rgveda
📙 ऋग्वेद
सूक्त - १८ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०८ , देवता - ब्रह्मणस्पति आदि।
🍃 आदृध्नोति हविष्कृतिं प्राञ्चं कृणोत्यध्वरम्, होत्रा देवेषु गच्छति (८)
⚜️ इसके बाद वही सदसस्पति (अग्नि) हविसंपादन करने वाले यजमान की उन्नति करते हैं एवं यज्ञ को निर्विघ्नतापूर्वक समाप्त करते हैं, उन्हीं की कृपा से हमारी स्तुतियां देवों के पास जाएं (८)
#rgveda
February 6, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ अष्टमः अध्याय
♦️श्लोक :- १६
निर्गुणस्य हतं रूपं दुःशीलस्य हतं कुलम्।
असिद्धस्य हता विद्या अभोगस्य हतं धनम् ॥१६॥
♦️भावार्थ - गुणहीन इंसान का रूप नष्ट हो जाता है। शीलहीन का कुल निन्दित होता है। मूर्ख की विद्या व्यर्थ है और भोग के बिना धन बेकार है।
#chanakya
✒️ अष्टमः अध्याय
♦️श्लोक :- १६
निर्गुणस्य हतं रूपं दुःशीलस्य हतं कुलम्।
असिद्धस्य हता विद्या अभोगस्य हतं धनम् ॥१६॥
♦️भावार्थ - गुणहीन इंसान का रूप नष्ट हो जाता है। शीलहीन का कुल निन्दित होता है। मूर्ख की विद्या व्यर्थ है और भोग के बिना धन बेकार है।
#chanakya
February 6, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। दशमः सर्गः ।।
🍃 अदृष्टरूपास्तास्तेन काम्यरूपा वने स्त्रियः।
हार्दाचस्य मतिर्जाता ह्याख्यातुं पितरं स्वकम्॥१३॥
⚜️ ऋषि श्रृंग ने तो इसके पूर्व कभी (कमनीय कान्ति वाली ) स्त्रियां ( वन में) देखी ही न थीं-उनको बुद्धि मोहित हो गयी और वे हृदय से अपने पिता का नाम बतलाने को तैयार हो गये ॥ १३॥
🍃 पिता विभण्डकोऽस्माकं तस्याहं सुत औरसः ।
ऋश्यशृङ्ग इति ख्यातं नाम कर्म च में भुवि ॥१४॥
⚜️ मेरे पिता विभण्डक हैं और मैं उनका औरस पुत्र हूँ। मेरा नाम ऋष्यशृङ्ग है। मैं जो यहाँ करता हूँ वह सब को विदित है॥१४॥
#ramayan
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। दशमः सर्गः ।।
🍃 अदृष्टरूपास्तास्तेन काम्यरूपा वने स्त्रियः।
हार्दाचस्य मतिर्जाता ह्याख्यातुं पितरं स्वकम्॥१३॥
⚜️ ऋषि श्रृंग ने तो इसके पूर्व कभी (कमनीय कान्ति वाली ) स्त्रियां ( वन में) देखी ही न थीं-उनको बुद्धि मोहित हो गयी और वे हृदय से अपने पिता का नाम बतलाने को तैयार हो गये ॥ १३॥
🍃 पिता विभण्डकोऽस्माकं तस्याहं सुत औरसः ।
ऋश्यशृङ्ग इति ख्यातं नाम कर्म च में भुवि ॥१४॥
⚜️ मेरे पिता विभण्डक हैं और मैं उनका औरस पुत्र हूँ। मेरा नाम ऋष्यशृङ्ग है। मैं जो यहाँ करता हूँ वह सब को विदित है॥१४॥
#ramayan
February 8, 2021
📙 ऋग्वेद
सूक्त - १९ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०१, देवता - अग्नि एवं मरुद्गण
🍃 प्रति त्यं चारुमध्वरं गोपीथाय प्र हुयसे, मरुद्धिरग्न आ गहि.. ( १ )
⚜️ हे अग्नि! तुम इस सुंदर यज्ञ में सोमपान करने के लिए बुलाए जा रहे हो, इसलिए तु मरुद्गणों के साथ आओ (१)
#rgveda
सूक्त - १९ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०१, देवता - अग्नि एवं मरुद्गण
🍃 प्रति त्यं चारुमध्वरं गोपीथाय प्र हुयसे, मरुद्धिरग्न आ गहि.. ( १ )
⚜️ हे अग्नि! तुम इस सुंदर यज्ञ में सोमपान करने के लिए बुलाए जा रहे हो, इसलिए तु मरुद्गणों के साथ आओ (१)
#rgveda
February 8, 2021
February 8, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७७
⛅ तिथि - त्रयोदशी 10 फरवरी प्रातः 02:05 तक तत्पश्चात चतुर्दशी
⛅ दिनांक - 09 फरवरी 2021
⛅ दिन - मंगलवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - शिशिर
⛅ मास - माघ
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - पूर्वाषाढा दोपहर 02:39 तक तत्पश्चात उत्तराषाढा
⛅ योग - वज्र सुबह 09:11 तक तत्पश्चात सिद्धि
⛅ राहुकाल - शाम 03:43 से शाम 05:08 तक
⛅ सूर्योदय - 07:14
⛅ सूर्यास्त - 18:32
⛅ दिशाशूल - उत्तर दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण - भौमप्रदोष व्रत
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७७
⛅ तिथि - त्रयोदशी 10 फरवरी प्रातः 02:05 तक तत्पश्चात चतुर्दशी
⛅ दिनांक - 09 फरवरी 2021
⛅ दिन - मंगलवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - शिशिर
⛅ मास - माघ
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - पूर्वाषाढा दोपहर 02:39 तक तत्पश्चात उत्तराषाढा
⛅ योग - वज्र सुबह 09:11 तक तत्पश्चात सिद्धि
⛅ राहुकाल - शाम 03:43 से शाम 05:08 तक
⛅ सूर्योदय - 07:14
⛅ सूर्यास्त - 18:32
⛅ दिशाशूल - उत्तर दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण - भौमप्रदोष व्रत
February 8, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ अष्टमः अध्याय
♦️श्लोक :- १८
असन्तुष्टा द्विजा नष्टाः सन्तुष्टाश्च महीभूतः।
सलञ्जा गणिका नष्टानिर्लज्जाश्च कुलांगनाः ॥१८॥
भावार्थ - असंतोषी ब्राह्मण, संतोषी राजा, लज्जाशील वेश्याएँ तथा लज्जाहीन कुलीन स्त्रियाँ जल्दी ही नष्ट हो जाती हैं।
#chanakya
✒️ अष्टमः अध्याय
♦️श्लोक :- १८
असन्तुष्टा द्विजा नष्टाः सन्तुष्टाश्च महीभूतः।
सलञ्जा गणिका नष्टानिर्लज्जाश्च कुलांगनाः ॥१८॥
भावार्थ - असंतोषी ब्राह्मण, संतोषी राजा, लज्जाशील वेश्याएँ तथा लज्जाहीन कुलीन स्त्रियाँ जल्दी ही नष्ट हो जाती हैं।
#chanakya
February 8, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। दशमः सर्गः ।।
🍃 इहाश्रमपदेऽस्माकं समीपे शुभदर्शनाः।
करिष्ये वोज पूजां वै सर्वेषां विधिपूर्वकम्॥१५॥
हे शुभानना ! यहाँ से समीप ही मेरा आश्रम है। वहाँ चलिये, मैं विधि पूर्वक आपका सत्कार करूँगा॥१५॥
🍃 ऋषिपुत्रवचः श्रुत्वा सर्वासां मतिरास वै।
तदाश्रमपदं द्रष्टुं जग्मुः सर्वाश्च तेन ताः॥१६॥
⚜️ मुनि के यह वचन सुनकर और उनके आश्रम को देखने की इच्छा से वें देवदासियाँ, मुनि से साथ उनके आश्रम में गयीं॥१६॥
#ramayan
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। दशमः सर्गः ।।
🍃 इहाश्रमपदेऽस्माकं समीपे शुभदर्शनाः।
करिष्ये वोज पूजां वै सर्वेषां विधिपूर्वकम्॥१५॥
हे शुभानना ! यहाँ से समीप ही मेरा आश्रम है। वहाँ चलिये, मैं विधि पूर्वक आपका सत्कार करूँगा॥१५॥
🍃 ऋषिपुत्रवचः श्रुत्वा सर्वासां मतिरास वै।
तदाश्रमपदं द्रष्टुं जग्मुः सर्वाश्च तेन ताः॥१६॥
⚜️ मुनि के यह वचन सुनकर और उनके आश्रम को देखने की इच्छा से वें देवदासियाँ, मुनि से साथ उनके आश्रम में गयीं॥१६॥
#ramayan
February 9, 2021
📚 वेदपाठन - आओ वेद पढ़ें
📙 ऋग्वेद
सूक्त - १९ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०२, देवता - अग्नि एवं मरुद्गण
🍃 नहि देवो न मत्त्यों महस्तव क्रतुं परः. मरुद्धिरग्न आ गहि.. (२)
⚜️ हे महान् अग्नि देव! तुम्हारा यज्ञ और उसे करने वाले मनुष्य सर्वश्रेष्ठ है, उनसे बढ़कर कोई नहीं है। तुम मरुद्गणों के साथ आओ (२)
#rgveda
📙 ऋग्वेद
सूक्त - १९ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०२, देवता - अग्नि एवं मरुद्गण
🍃 नहि देवो न मत्त्यों महस्तव क्रतुं परः. मरुद्धिरग्न आ गहि.. (२)
⚜️ हे महान् अग्नि देव! तुम्हारा यज्ञ और उसे करने वाले मनुष्य सर्वश्रेष्ठ है, उनसे बढ़कर कोई नहीं है। तुम मरुद्गणों के साथ आओ (२)
#rgveda
February 9, 2021
February 9, 2021
🚩जय सत्य सनातन 🚩
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७७
⛅ 🚩तिथि - चतुर्दशी 11 फरवरी रात्रि 01:08 तक तत्पश्चात अमावस्या
⛅ दिनांक - 10 फरवरी 2021
⛅ दिन - बुधवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - शिशिर
⛅ मास - माघ
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - उत्तराषाढा दोपहर 02:12 तक तत्पश्चात श्रवण
⛅ योग - व्यतिपात 11 फरवरी प्रातः 05:09 तक तत्पश्चात वरीयान्
⛅ राहुकाल - दोपहर 12:53 से दोपहर 02:18 तक
⛅ सूर्योदय - 07:13
⛅ सूर्यास्त - 18:32
⛅ दिशाशूल - उत्तर दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण - मासिक शिवरात्रि
🙏🚩🇮🇳🔱🏹🐚🕉️
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७७
⛅ 🚩तिथि - चतुर्दशी 11 फरवरी रात्रि 01:08 तक तत्पश्चात अमावस्या
⛅ दिनांक - 10 फरवरी 2021
⛅ दिन - बुधवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - शिशिर
⛅ मास - माघ
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - उत्तराषाढा दोपहर 02:12 तक तत्पश्चात श्रवण
⛅ योग - व्यतिपात 11 फरवरी प्रातः 05:09 तक तत्पश्चात वरीयान्
⛅ राहुकाल - दोपहर 12:53 से दोपहर 02:18 तक
⛅ सूर्योदय - 07:13
⛅ सूर्यास्त - 18:32
⛅ दिशाशूल - उत्तर दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण - मासिक शिवरात्रि
🙏🚩🇮🇳🔱🏹🐚🕉️
February 9, 2021
February 9, 2021
Forwarded from पुरुषोत्तमः॥ Purushothaman AJ (Bharatam).
हरिःॐ। सौम्यवासर-सुप्रभातम्।
आकाशवाण्या अद्यतनप्रातःकालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
आकाशवाण्या अद्यतनप्रातःकालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
February 9, 2021
February 9, 2021
February 10, 2021
Forwarded from पुरुषोत्तमः॥ Purushothaman AJ (Bharatam).
हरिःॐ। बुधवासर-सायङ्कालशुभेच्छाः।
आकाशवाण्या अद्यतनसायङ्कालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
आकाशवाण्या अद्यतनसायङ्कालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
February 10, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। दशमः सर्गः ।।
🍃 आगतानां ततः पूजामृपिपुत्रश्रकार ह।
इदमध्यमिदं पात्रमिदं मूलमिदं फलम् ॥१७॥
⚜️ उनके आश्रम में पहुँचने पर ऋषिकुमार ने उनका सत्कार किया और अर्ध्य, पाद्य, फल, मूल उनको दिये॥१७॥
🍃 प्रतिगृह्य तु तां पूजां सर्वा एव सम्रुत्सुकाः।
ऋषभीतास्तु शीघ्रं ता गमनाय मति दधुः॥१८॥
अस्माकमपि मुख्यानि फलानीमानि वै द्विज।
गृहाण प्रति भ' ते भक्षयस्व च मा चिरम्॥१९॥
⚜️ तदनन्तर, वे देवदाशिया ऋष्यशृङ्ग के पिता के डर से वहां से शीघ्र लौटने की इच्छा से तरह तरह को सुस्वाद मिठाई, जो वे अपने साथ ले गयी थीं, ऋषिपुत्र को देकर बोली लीजिये, ये हमारे फल हैं, इन्हें आप स्वीकार कीजिये और इनको शीघ्र चखिये ॥ १८ ।।॥ १९ ॥
#ramayan
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। दशमः सर्गः ।।
🍃 आगतानां ततः पूजामृपिपुत्रश्रकार ह।
इदमध्यमिदं पात्रमिदं मूलमिदं फलम् ॥१७॥
⚜️ उनके आश्रम में पहुँचने पर ऋषिकुमार ने उनका सत्कार किया और अर्ध्य, पाद्य, फल, मूल उनको दिये॥१७॥
🍃 प्रतिगृह्य तु तां पूजां सर्वा एव सम्रुत्सुकाः।
ऋषभीतास्तु शीघ्रं ता गमनाय मति दधुः॥१८॥
अस्माकमपि मुख्यानि फलानीमानि वै द्विज।
गृहाण प्रति भ' ते भक्षयस्व च मा चिरम्॥१९॥
⚜️ तदनन्तर, वे देवदाशिया ऋष्यशृङ्ग के पिता के डर से वहां से शीघ्र लौटने की इच्छा से तरह तरह को सुस्वाद मिठाई, जो वे अपने साथ ले गयी थीं, ऋषिपुत्र को देकर बोली लीजिये, ये हमारे फल हैं, इन्हें आप स्वीकार कीजिये और इनको शीघ्र चखिये ॥ १८ ।।॥ १९ ॥
#ramayan
February 10, 2021
📙 ऋग्वेद
सूक्त - १९ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०३, देवता - अग्नि एवं मरुद्गण
🍃 ये महो रजसो विदुर्विश्वे देवासो अद्रुहःमरुद्धिरग्न आ गह.. (३)
⚜️ हे अग्नि! जो मरुद्गण तेजस्वी एवं द्वेषरहित हैं, जो अधिक मात्रा में जल की वर्षा करना जानते हैं, तुम उनके साथ आओ (३)
#rgveda
सूक्त - १९ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०३, देवता - अग्नि एवं मरुद्गण
🍃 ये महो रजसो विदुर्विश्वे देवासो अद्रुहःमरुद्धिरग्न आ गह.. (३)
⚜️ हे अग्नि! जो मरुद्गण तेजस्वी एवं द्वेषरहित हैं, जो अधिक मात्रा में जल की वर्षा करना जानते हैं, तुम उनके साथ आओ (३)
#rgveda
February 10, 2021
February 10, 2021
Forwarded from पुरुषोत्तमः॥ Purushothaman AJ (Bharatam).
हरिःॐ। बृहस्पतिवासर-सुप्रभातम्।
आकाशवाण्या अद्यतनप्रातःकालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
आकाशवाण्या अद्यतनप्रातःकालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
February 10, 2021
February 11, 2021
📚 वेदपाठन - आओ वेद पढ़ें
📙 ऋग्वेद
सूक्त - १९ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०४, देवता - अग्नि एवं मरुद्गण
🍃 य उग्रा अर्कमानृचुरनाधृष्टास ओजसा, मरुद्धिरग्न आ गहि.. (४)
⚜️ हे अग्नि! जो मरुद्गण उग्र एवं इतने बलशाली हैं कि कोई उनका तिरस्कार नहीं कर सकता। उन्होंने जल की वर्षा की है, तुम उनके साथ आओ (४)
#rgveda
📙 ऋग्वेद
सूक्त - १९ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०४, देवता - अग्नि एवं मरुद्गण
🍃 य उग्रा अर्कमानृचुरनाधृष्टास ओजसा, मरुद्धिरग्न आ गहि.. (४)
⚜️ हे अग्नि! जो मरुद्गण उग्र एवं इतने बलशाली हैं कि कोई उनका तिरस्कार नहीं कर सकता। उन्होंने जल की वर्षा की है, तुम उनके साथ आओ (४)
#rgveda
February 11, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। दशमः सर्गः ।।
🍃 ततस्तास्तं समालिङ्गय सर्वा हर्षसमन्विताः।
मोदकान्यददुस्तस्पै भक्ष्यांच विविधाञ्जुभान्॥२०॥
⚜️ तदनन्तर उन सब ने प्रसन्न हो मुनिकुमार को गले लगा, अति स्वादिष्ट तरह तरह के लड्डू तथा खाने को अन्य विविध वस्तुएँ उनको दिये॥२०॥
🍃 तानि चास्याय तेजस्वी फलानीति स्म मन्यते।
अनाख्दितपूर्वाणि वने नित्यनिवासिनाम्॥२१॥
⚜️ उन्हें चखने पर भी ऋषपिपुत्र फल ही समझते रहे। क्यों कि हमेशा वन में रहने के कारण उन्होंने इसके पहले कभी मिठाई तो न थी, फिर वे क्या समझे कि, मिठाई और फल में भी कुछ अन्तर होता है॥२१॥
#ramayan
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। दशमः सर्गः ।।
🍃 ततस्तास्तं समालिङ्गय सर्वा हर्षसमन्विताः।
मोदकान्यददुस्तस्पै भक्ष्यांच विविधाञ्जुभान्॥२०॥
⚜️ तदनन्तर उन सब ने प्रसन्न हो मुनिकुमार को गले लगा, अति स्वादिष्ट तरह तरह के लड्डू तथा खाने को अन्य विविध वस्तुएँ उनको दिये॥२०॥
🍃 तानि चास्याय तेजस्वी फलानीति स्म मन्यते।
अनाख्दितपूर्वाणि वने नित्यनिवासिनाम्॥२१॥
⚜️ उन्हें चखने पर भी ऋषपिपुत्र फल ही समझते रहे। क्यों कि हमेशा वन में रहने के कारण उन्होंने इसके पहले कभी मिठाई तो न थी, फिर वे क्या समझे कि, मिठाई और फल में भी कुछ अन्तर होता है॥२१॥
#ramayan
February 11, 2021
February 11, 2021
🚩जय सत्य सनातन 🚩
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७७
⛅ 🚩तिथि - प्रतिपदा रात्रि 12:29 तक तत्पश्चात द्वितीया
⛅ दिनांक - 12 फरवरी 2021
⛅ दिन - शुक्रवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - शिशिर
⛅ मास - माघ
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - धनिष्ठा दोपहर 02:23 तक तत्पश्चात शतभिषा
⛅ योग - परिघ 13 फरवरी रात्रि 02:20 तक तत्पश्चात शिव
⛅ राहुकाल - सुबह 11:27 से दोपहर 12:53 तक
⛅ सूर्योदय - 07:11
⛅ सूर्यास्त - 18:34
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७७
⛅ 🚩तिथि - प्रतिपदा रात्रि 12:29 तक तत्पश्चात द्वितीया
⛅ दिनांक - 12 फरवरी 2021
⛅ दिन - शुक्रवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - शिशिर
⛅ मास - माघ
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - धनिष्ठा दोपहर 02:23 तक तत्पश्चात शतभिषा
⛅ योग - परिघ 13 फरवरी रात्रि 02:20 तक तत्पश्चात शिव
⛅ राहुकाल - सुबह 11:27 से दोपहर 12:53 तक
⛅ सूर्योदय - 07:11
⛅ सूर्यास्त - 18:34
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
February 11, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ अष्टमः अध्याय:
♦️श्लोक :- २१
मांसभक्ष्यैः सुरापानैमूर्खैश्छास्त्रवर्जितैः।
पशुभिः पुरुषाकारैण्क्रांताऽस्ति च मेदिनी ॥२१॥
♦️भावार्थ - मांस खाने वाले, मद्यपान करने वाले, अनपढ़ या मूर्ख - दिखने में पुरुष जैसे होते हुए भी जानवरों से भिन्न नहीं होते। इनके भार से ही धरती दबी जा रही है।
#chanakya
✒️ अष्टमः अध्याय:
♦️श्लोक :- २१
मांसभक्ष्यैः सुरापानैमूर्खैश्छास्त्रवर्जितैः।
पशुभिः पुरुषाकारैण्क्रांताऽस्ति च मेदिनी ॥२१॥
♦️भावार्थ - मांस खाने वाले, मद्यपान करने वाले, अनपढ़ या मूर्ख - दिखने में पुरुष जैसे होते हुए भी जानवरों से भिन्न नहीं होते। इनके भार से ही धरती दबी जा रही है।
#chanakya
February 11, 2021
February 11, 2021
In
traditional grammar, the perfect tense and its various forms are
expressed by using different लकाराः This results in nearly 100 forms for
each verb --- an effort impossible for the modern young man who has to
focus on so many other preoccupations. Therefore, there is a need for
the simplification of the perfect tense. Here, Tamil provides a model.
In Tamil, the perfect tense is formed by using the participle of a verb and adding the appropriate form of the word "irukku" which is the equivalent of the Sanskrit form अस्.
So, using this model, we can use expressions as follows:
I have come अहं आगत्वास्मि
She has eaten सा खादित्वास्ति
They had read the book ते पुस्तकं पठित्वासन्
He will have gone सः गमिष्यास्ति
She would have come सा आगमिष्यासीत्
They would have seen ते पश्ययिष्यसन्ति
In Tamil, the perfect tense is formed by using the participle of a verb and adding the appropriate form of the word "irukku" which is the equivalent of the Sanskrit form अस्.
So, using this model, we can use expressions as follows:
I have come अहं आगत्वास्मि
She has eaten सा खादित्वास्ति
They had read the book ते पुस्तकं पठित्वासन्
He will have gone सः गमिष्यास्ति
She would have come सा आगमिष्यासीत्
They would have seen ते पश्ययिष्यसन्ति
February 12, 2021
February 12, 2021
February 12, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। दशमः सर्गः ।।
आपृच्छय च तदा विभं ब्रतच्यों निवेद्य च।
गच्छन्ति स्मापदेशाचाः भीतास्तस्य पितुः स्त्रियः॥२॥
⚜️ वे देवदाशिया विभग्डक ऋषि के आश्रम में लौट जाने के भय से व्रत का बहाना बना आश्रम से चली आयीं ॥२२॥
🍃 गतासु तासु सर्वासु काश्यपस्यात्मजो द्विजः। अख्वस्थहृदयश्चासीडुःखात्संपरिवर्तते ॥२३॥
उन देवदाशियो के लौट जाने पर ऋष्यशृङ्ग दुःख के मारे उदास हुए॥ २३॥
#ramayan
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। दशमः सर्गः ।।
आपृच्छय च तदा विभं ब्रतच्यों निवेद्य च।
गच्छन्ति स्मापदेशाचाः भीतास्तस्य पितुः स्त्रियः॥२॥
⚜️ वे देवदाशिया विभग्डक ऋषि के आश्रम में लौट जाने के भय से व्रत का बहाना बना आश्रम से चली आयीं ॥२२॥
🍃 गतासु तासु सर्वासु काश्यपस्यात्मजो द्विजः। अख्वस्थहृदयश्चासीडुःखात्संपरिवर्तते ॥२३॥
उन देवदाशियो के लौट जाने पर ऋष्यशृङ्ग दुःख के मारे उदास हुए॥ २३॥
#ramayan
February 12, 2021
📚 वेदपाठन - आओ वेद पढ़ें
📙 ऋग्वेद
सूक्त - १९ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०५, देवता - अग्नि एवं मरुद्गण
🍃 ये शुभ्रा घोरवर्पसः सुक्षत्रासो रिशादसः, मरुद्भिरग्न आ गहि.. (५)
⚜️ जो शोभासंपन्न होने के साथ-साथ उग्र रूपधारी भी हैं, जो शोभन धन संपन्न एवं शत्रुनाशक हैं। हे अग्नि देव! तुम उन मरुद्गणों के साथ आओ। (५)
#rgveda
📙 ऋग्वेद
सूक्त - १९ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०५, देवता - अग्नि एवं मरुद्गण
🍃 ये शुभ्रा घोरवर्पसः सुक्षत्रासो रिशादसः, मरुद्भिरग्न आ गहि.. (५)
⚜️ जो शोभासंपन्न होने के साथ-साथ उग्र रूपधारी भी हैं, जो शोभन धन संपन्न एवं शत्रुनाशक हैं। हे अग्नि देव! तुम उन मरुद्गणों के साथ आओ। (५)
#rgveda
February 12, 2021
🚩जय सत्य सनातन 🚩
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७७
⛅ 🚩तिथि - द्वितीया रात्रि 12:56 तक तत्पश्चात तृतीया
⛅ दिनांक - 13 फरवरी 2021
⛅ दिन - शनिवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - शिशिर
⛅ मास - माघ
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - शतभिषा शाम 03:11 तक तत्पश्चात पूर्व भाद्रपद
⛅ योग - शिव 14 फरवरी रात्रि 01:33 तक तत्पश्चात सिद्ध
⛅ राहुकाल - सुबह 10:02 से सुबह 11:27 तक
⛅ सूर्योदय - 07:11
⛅ सूर्यास्त - 18:34
⛅ दिशाशूल - पूर्व दिशा में
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७७
⛅ 🚩तिथि - द्वितीया रात्रि 12:56 तक तत्पश्चात तृतीया
⛅ दिनांक - 13 फरवरी 2021
⛅ दिन - शनिवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - शिशिर
⛅ मास - माघ
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - शतभिषा शाम 03:11 तक तत्पश्चात पूर्व भाद्रपद
⛅ योग - शिव 14 फरवरी रात्रि 01:33 तक तत्पश्चात सिद्ध
⛅ राहुकाल - सुबह 10:02 से सुबह 11:27 तक
⛅ सूर्योदय - 07:11
⛅ सूर्यास्त - 18:34
⛅ दिशाशूल - पूर्व दिशा में
February 12, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ अष्टमः अध्याय
♦️श्लोक :- २२
अन्नहीनो दहेद्राष्ट्रं मन्त्रहीनश्च ऋत्विजः।
यजमानं दानहीनो नास्ति यज्ञसमो रिपुः ॥२२॥
♦️भावार्थ - अन्न से रहित यज्ञ राष्ट्र को जला देता है। मन्त्र के बिना यज्ञ पुरोहितों को भस्म कर देता है। दान के अभाव में यज्ञ यजमान को नष्ट कर देता है। अतः संसार में त्रुटिपूर्ण यज्ञ जैसा और कोई शत्रु नहीं है।
#chanakya
✒️ अष्टमः अध्याय
♦️श्लोक :- २२
अन्नहीनो दहेद्राष्ट्रं मन्त्रहीनश्च ऋत्विजः।
यजमानं दानहीनो नास्ति यज्ञसमो रिपुः ॥२२॥
♦️भावार्थ - अन्न से रहित यज्ञ राष्ट्र को जला देता है। मन्त्र के बिना यज्ञ पुरोहितों को भस्म कर देता है। दान के अभाव में यज्ञ यजमान को नष्ट कर देता है। अतः संसार में त्रुटिपूर्ण यज्ञ जैसा और कोई शत्रु नहीं है।
#chanakya
February 12, 2021
February 12, 2021
Forwarded from पुरुषोत्तमः॥ Purushothaman AJ (Bharatam).
हरिःॐ। स्थिरवासर-सुप्रभातम्।
आकाशवाण्या अद्यतनप्रातःकालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
आकाशवाण्या अद्यतनप्रातःकालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
February 12, 2021
February 12, 2021
February 12, 2021
http://www.dograiasacademy.com/
स्वपनः ईंधनम् प्रयत्नः इंजनम्
(Your dream is your fuel, your effort is your engine)
दौऽपि एतौ शब्दाः साधनानां मूलमंत्रम्।
मम अयं जालपुटं समयसमयेन पश्य। मया सह 9840093148 इत्याङ्के सम्पर्कं कुरु। अनुदिनम् अस्मिन् जालपुटे अतिलाभदायकाः सूचनाः मुद्रयिष्यामि।
संस्कृतं पठित्वा पाठशालये अध्यापकः केवलं भवितुं शक्नुमः इति भ्रांतिं भग्नं करिष्यामः। संस्कृत विद्यार्थिनः केवलं प्रत्येकस्मिन् स्पर्थायां प्रथमस्थाने आगच्छन्ति इति नूतनप्रथां निर्मितिष्यामः।
स्वपनः ईंधनम् प्रयत्नः इंजनम्
(Your dream is your fuel, your effort is your engine)
दौऽपि एतौ शब्दाः साधनानां मूलमंत्रम्।
मम अयं जालपुटं समयसमयेन पश्य। मया सह 9840093148 इत्याङ्के सम्पर्कं कुरु। अनुदिनम् अस्मिन् जालपुटे अतिलाभदायकाः सूचनाः मुद्रयिष्यामि।
संस्कृतं पठित्वा पाठशालये अध्यापकः केवलं भवितुं शक्नुमः इति भ्रांतिं भग्नं करिष्यामः। संस्कृत विद्यार्थिनः केवलं प्रत्येकस्मिन् स्पर्थायां प्रथमस्थाने आगच्छन्ति इति नूतनप्रथां निर्मितिष्यामः।
February 13, 2021
February 13, 2021
Forwarded from पुरुषोत्तमः॥ Purushothaman AJ (Bharatam).
हरिःॐ। शनिवासर-सायङ्कालशुभेच्छाः।
आकाशवाण्या अद्यतनसायङ्कालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
आकाशवाण्या अद्यतनसायङ्कालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
February 13, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। दशमः सर्गः ।।
🍃 ततोऽपरेद्युस्तं देशमाजगाम स वीर्यवान्।
मनोज्ञा यत्र ता दृष्टा वारमुख्याः स्वलंकृताः ॥२४॥
⚜️ अगले दिन वे स्वयं फिर वहीं पहुंचे जहां पहले दिन उनकी भेंट उन मन को मोहने वाली बनी ठनी देवदासियाँ से हुई थीं ।।२४॥
🍃 दृष्ट्वैव च तदा विषरमायान्तं हृष्टमानसाः।
उपसत्य ततः सर्वोस्तास्तमूचुरिदं वचः ॥२५॥
⚜️ ऋषि-कुमार को आते देख देवदाशिया प्रसन्न हुई, और उनके पास जाकर यह कहने लगी॥२५॥
#ramayan
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। दशमः सर्गः ।।
🍃 ततोऽपरेद्युस्तं देशमाजगाम स वीर्यवान्।
मनोज्ञा यत्र ता दृष्टा वारमुख्याः स्वलंकृताः ॥२४॥
⚜️ अगले दिन वे स्वयं फिर वहीं पहुंचे जहां पहले दिन उनकी भेंट उन मन को मोहने वाली बनी ठनी देवदासियाँ से हुई थीं ।।२४॥
🍃 दृष्ट्वैव च तदा विषरमायान्तं हृष्टमानसाः।
उपसत्य ततः सर्वोस्तास्तमूचुरिदं वचः ॥२५॥
⚜️ ऋषि-कुमार को आते देख देवदाशिया प्रसन्न हुई, और उनके पास जाकर यह कहने लगी॥२५॥
#ramayan
February 13, 2021
📙 ऋग्वेद
सूक्त - १९ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०६, देवता - अग्नि एवं मरुद्गण
🍃 ये नाकस्याधि रोचने दिवि देवास आसते. मरुद्भिग्न आ गहि.. (६)
⚜️ हे अग्नि देव! जो मरुद्गण आकाश के ऊपर वर्तमान प्रकाशपूर्ण स्वर्ग में शोभायमान हैं, तुम उनके साथ आओ (६)
#rgveda
सूक्त - १९ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०६, देवता - अग्नि एवं मरुद्गण
🍃 ये नाकस्याधि रोचने दिवि देवास आसते. मरुद्भिग्न आ गहि.. (६)
⚜️ हे अग्नि देव! जो मरुद्गण आकाश के ऊपर वर्तमान प्रकाशपूर्ण स्वर्ग में शोभायमान हैं, तुम उनके साथ आओ (६)
#rgveda
February 13, 2021
Forwarded from संस्कृत संवादः । Sanskrit Samvadah (मोहित डोकानिया)
Join the linked discussion group of Samskrta Samvadah by either Clicking on the 💬 like icon in channel info or Clicking on the below link
https://t.me/joinchat/WHobLGBPBdzfUWAO
https://t.me/joinchat/WHobLGBPBdzfUWAO
Telegram
संस्कृत संवादस्य गणः
संस्कृत संवाद का गण जिसमें संस्कृत संवाद चैनल की चर्चा होगी
Network
https://t.me/samvadah/11287
Network
https://t.me/samvadah/11287
February 13, 2021
February 13, 2021
February 13, 2021
🚩जय सत्य सनातन 🚩
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७७
⛅ 🚩तिथि - तृतीया 15 फरवरी रात्रि 01:58 तक तत्पश्चात चतुर्थी
⛅ दिनांक - 14 फरवरी 2021
⛅ दिन - रविवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - शिशिर
⛅ मास - माघ
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - पूर्व भाद्रपद शाम 04:33 तक तत्पश्चात उत्तर भाद्रपद
⛅ योग - सिद्ध 15 फरवरी रात्रि 01:13 तक तत्पश्चात साध्य
⛅ राहुकाल - शाम 05:10 से शाम 06:36 तक
⛅ सूर्योदय - 07:10
⛅ सूर्यास्त - 18:35
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण - मातृ-पितृ पूजन दिवस
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७७
⛅ 🚩तिथि - तृतीया 15 फरवरी रात्रि 01:58 तक तत्पश्चात चतुर्थी
⛅ दिनांक - 14 फरवरी 2021
⛅ दिन - रविवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - शिशिर
⛅ मास - माघ
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - पूर्व भाद्रपद शाम 04:33 तक तत्पश्चात उत्तर भाद्रपद
⛅ योग - सिद्ध 15 फरवरी रात्रि 01:13 तक तत्पश्चात साध्य
⛅ राहुकाल - शाम 05:10 से शाम 06:36 तक
⛅ सूर्योदय - 07:10
⛅ सूर्यास्त - 18:35
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण - मातृ-पितृ पूजन दिवस
February 13, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ नवमः अध्याय
♦️श्लोक :- १
मुक्तिमिच्छसि चेतात विषयान् विषवत् त्यज।
क्षमाऽऽर्जवदयाशौचं सत्यं पीयूषवत् पिब ॥१॥
♦️भावार्थ - यदि मुक्ति-प्राप्ति की आकांक्षा हो तो विषयों को विष के समान त्याग देना चाहिए और क्षमा, दया, धैर्य, तितिक्षा, पवित्रता और सत्य का अमृत के समान सेवन करना चाहिए।
#chanakya
✒️ नवमः अध्याय
♦️श्लोक :- १
मुक्तिमिच्छसि चेतात विषयान् विषवत् त्यज।
क्षमाऽऽर्जवदयाशौचं सत्यं पीयूषवत् पिब ॥१॥
♦️भावार्थ - यदि मुक्ति-प्राप्ति की आकांक्षा हो तो विषयों को विष के समान त्याग देना चाहिए और क्षमा, दया, धैर्य, तितिक्षा, पवित्रता और सत्य का अमृत के समान सेवन करना चाहिए।
#chanakya
February 13, 2021
February 13, 2021
February 13, 2021
February 13, 2021
सर्वपापानि यत्सम्स्मृते: संक्षयं ।
सर्वदा यान्ति भक्त्या विशुद्धात्मनाम् ।।
शर्वगुर्वादिगीर्वाणसंस्थानद: ।
कुर्वते कर्म यत्प्रीतये सज्जना: ।।
प्रीणयामो वासुदेवम् ।।
ಸರ್ವಪಾಪಾನಿ ಯತ್ಸಂಸ್ಮೃತೇಃ ಸಂಕ್ಷಯಂ |
ಸರ್ವದಾ ಯಾಂತಿ ಭಕ್ತ್ಯಾ ವಿಶುದ್ಧಾತ್ಮನಾಮ್ ||
ಶರ್ವಗುರ್ವಾದಿಗೀರ್ವಾಣಸಂಸ್ಥಾನದಃ |
ಕುರ್ವತೇ ಕರ್ಮ ಯತ್ಪ್ರೀತಯೇ ಸಜ್ಜನಾಃ ||
ಪ್ರೀಣಯಾಮೋ ವಾಸುದೇವಮ್ ||
sarvapApAni yatsamsmrutEh sankShayam /
sarvadA yAnti bhaktyA vishuddhAtmanAm //
sharvagurvAdigIrvANasamsthAnadah /
kurvatE karma yatprItayE sajjanAh //
prINayAmO vAsudEvam //
पदच्छेद: पदपरिचयशास्त्रं च ।
ಪದಚ್ಛೇದ ಮತ್ತು ಪದಪರಿಚಯಶಾಸ್ತ್ರ |
word division and Etymology /
सर्वपापानि - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य सर्वपाप शब्दस्य प्रथमाविभक्ते: बहुवचनान्तं पदमिदम् ।
सर्वाणि च तानि पापानि च सर्वपापानि ।
यत्संस्मृते: - इकारान्तस्त्रीलिङ्गस्य यत्संस्मृति शब्दस्य पञ्चमीविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
यस्य संस्मृति: यत्संस्मृति: । तस्मात् ।
सम्यक् स्मृति: संस्मृति: । यस्य संस्मृति: यत्संस्मृति: । तस्मात् ।
सम् उपसर्गपूर्वक स्मृ स्मारणे इति धातो: क्तिन् कृदन्तपरस्य पदमिदम् ।
संक्षयम् - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य संक्षय शब्दस्य द्वितिया विभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
सम्यक् क्षयति इति संक्षयम् ।
सम् उपसर्गपूर्वकस्य क्षी क्षये धातो: घञ् कृदन्तपरं पदमिदम् ।
सर्वदा - अव्ययमिदम् ।
यान्ति - या प्रापणे इति धातो: सकर्मकस्य कर्तरीप्रयोगस्य परस्मैपदिन: वर्तमानकालस्य लट् लकारस्य प्रथमपुरुषस्य बहुवचनान्तं क्रियापदमिदम् ।
भक्त्या - इकारान्तस्त्रीलिङ्गस्य भक्ति शब्दस्य तृतियाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
विशुद्धात्मनाम् - नकारान्तपुल्लिङ्गस्य विशुद्धात्मन् शब्दस्य षष्ठीविभक्ते: बहुवचनान्तं पदमिदम् ।
विशेषेण शुद्ध: विशुद्ध: । विशुद्धा: च ते आत्मान: च विशुद्धात्मान: । तेषाम् ।
या
विशुद्धा: आत्मान: एषां ते विशुद्धात्मान: । तेषाम् ।
शर्वगुर्वादिगीर्वाणसंस्थानद: - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य शर्वगुर्वादिगीर्वाणसंस्थानद शब्दस्य प्रथमाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
शर्वस्य गुरु: शर्वगुरु: ।शर्वगुरु: आदि: एषां ते शर्वगुर्वादय: । शर्वगुर्वादय: च ते गीर्वाणा: च शर्वगुर्वादिगीर्वाणा: । सम्यक् स्थानं इति संस्थानम् । शर्वगुर्वादिगीर्वाणेभ्यो संस्थानं ददाति इति शर्वगुर्वादिगीर्वाणसंस्थानद: ।
कुर्वते - डुकृञ् करणे इति धातो: सकर्मकस्य कर्तरीप्रयोगस्य आत्मनेपदिन: वर्तमानकालस्य लट् लकारस्य प्रथमपुरुषस्य
बहुवचनान्तं क्रियापदमिदम् ।
कर्म - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य कर्म शब्दस्य द्वितियाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
यत्प्रीतये - इकारान्तस्त्रीलिङ्गस्य यत्प्रीति शब्दस्य चतुर्थीविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
यस्य प्रीति: सत्प्रीति: । तस्यै ।
सज्जना: - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य सज्जन शब्दस्य प्रथमाविभक्ते: बहुवचनान्तं पदमिदम् ।
सम्यञ्च: च ते जना: च सज्जना: ।
प्रीणयाम: - प्रीङ् प्रेम्णे इति धातो: सकर्मकस्य कर्तरीप्रयोगस्य परस्मैपदिन: वर्तमानकालस्य लट् लकारस्य उत्तमपुरुषस्य बहुवचनान्तं क्रियापदमिदम् ।
वासुदेवम् - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य वासुदेवशब्दस्य द्वितियाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
वसुदेवस्य अपत्यं पुमान् वासुदेव: ।
अन्वय:
विशुद्धात्मनां भक्या यत्संस्मृते: सर्वपापानि सर्वदा संक्षयं यान्ति, य: शर्वगुर्वादिगीर्वाणसंस्थानद: यत्प्रीतये सज्जना: कर्म कुर्वते तं वासुदेवं प्रीणयाम: ।
हिंदी में प्रतिपदार्थ और अन्वय -
विशुद्धात्मनाम् - निर्मल मन वाले भक्तों के
भक्त्या - भक्ती से
यत्संस्मृते: - जिन श्रीमन्महाविष्णु का संस्मरण से
सर्वपापानि - समस्त पाप
सर्वदा - हमेशा
संक्षयम् - विनाश
यान्ति - होते हैं,
य: - जो श्रीमन्महाविष्णु जी
शर्वगुर्वादिगीर्वाणसंस्थानद:
शर्व - श्रीमन्महारुद्रजी के गुरु - पिता श्री ब्रह्मा जी आदि - और उनके नीचे की श्रेणी मे आनेवाले बाकी गीर्वाण - देवताओं के संस्थानद: - योग्यतानुसार उत्तम स्थान देनेवाले हैं,
सज्जना: - सज्जन या भक्तजन
यत्प्रीतये - जिन श्रीमन्महाविष्णु जी के प्रेम को पाने के लिये
कर्म - नैमित्तिक रोज के काम काज जिनका जिक्र वेदों मे किया गया है, अर्थात् वैदिक कर्मों को
कुर्वते - करते हैं,
तं - उन श्रीमन्महाविष्णुजी को
वासुदेवम् - जो वासुदेव कृष्ण के नाम से उडुपी क्षेत्र में विराजमान हैं
प्रीणयाम: - हम प्रेम करते हैं ।
तात्पर्य: - निर्मल मनवाले भक्तगण भक्ति से जिन श्रीमन्महाविष्णुजी का सुंदर शरीर, सर्वदा सद्गुण और पुराणों के जरिये याद करके अपने पापों का नाश करलेते हैं, जो महाविष्णु जी शर्व नाम से प्रसिद्ध श्रीमहारुद्रजी के पिता ब्रह्माजी और उनके नीचे के कक्ष में आनेवाले देवतागणों को उनके योग्यता के अनुसार स्थान देते हैं, जिनके प्रीति को पाने के लिये सज्जन सदा वेदों में कहेगये कर्म को करते हैं, हम
सर्वदा यान्ति भक्त्या विशुद्धात्मनाम् ।।
शर्वगुर्वादिगीर्वाणसंस्थानद: ।
कुर्वते कर्म यत्प्रीतये सज्जना: ।।
प्रीणयामो वासुदेवम् ।।
ಸರ್ವಪಾಪಾನಿ ಯತ್ಸಂಸ್ಮೃತೇಃ ಸಂಕ್ಷಯಂ |
ಸರ್ವದಾ ಯಾಂತಿ ಭಕ್ತ್ಯಾ ವಿಶುದ್ಧಾತ್ಮನಾಮ್ ||
ಶರ್ವಗುರ್ವಾದಿಗೀರ್ವಾಣಸಂಸ್ಥಾನದಃ |
ಕುರ್ವತೇ ಕರ್ಮ ಯತ್ಪ್ರೀತಯೇ ಸಜ್ಜನಾಃ ||
ಪ್ರೀಣಯಾಮೋ ವಾಸುದೇವಮ್ ||
sarvapApAni yatsamsmrutEh sankShayam /
sarvadA yAnti bhaktyA vishuddhAtmanAm //
sharvagurvAdigIrvANasamsthAnadah /
kurvatE karma yatprItayE sajjanAh //
prINayAmO vAsudEvam //
पदच्छेद: पदपरिचयशास्त्रं च ।
ಪದಚ್ಛೇದ ಮತ್ತು ಪದಪರಿಚಯಶಾಸ್ತ್ರ |
word division and Etymology /
सर्वपापानि - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य सर्वपाप शब्दस्य प्रथमाविभक्ते: बहुवचनान्तं पदमिदम् ।
सर्वाणि च तानि पापानि च सर्वपापानि ।
यत्संस्मृते: - इकारान्तस्त्रीलिङ्गस्य यत्संस्मृति शब्दस्य पञ्चमीविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
यस्य संस्मृति: यत्संस्मृति: । तस्मात् ।
सम्यक् स्मृति: संस्मृति: । यस्य संस्मृति: यत्संस्मृति: । तस्मात् ।
सम् उपसर्गपूर्वक स्मृ स्मारणे इति धातो: क्तिन् कृदन्तपरस्य पदमिदम् ।
संक्षयम् - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य संक्षय शब्दस्य द्वितिया विभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
सम्यक् क्षयति इति संक्षयम् ।
सम् उपसर्गपूर्वकस्य क्षी क्षये धातो: घञ् कृदन्तपरं पदमिदम् ।
सर्वदा - अव्ययमिदम् ।
यान्ति - या प्रापणे इति धातो: सकर्मकस्य कर्तरीप्रयोगस्य परस्मैपदिन: वर्तमानकालस्य लट् लकारस्य प्रथमपुरुषस्य बहुवचनान्तं क्रियापदमिदम् ।
भक्त्या - इकारान्तस्त्रीलिङ्गस्य भक्ति शब्दस्य तृतियाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
विशुद्धात्मनाम् - नकारान्तपुल्लिङ्गस्य विशुद्धात्मन् शब्दस्य षष्ठीविभक्ते: बहुवचनान्तं पदमिदम् ।
विशेषेण शुद्ध: विशुद्ध: । विशुद्धा: च ते आत्मान: च विशुद्धात्मान: । तेषाम् ।
या
विशुद्धा: आत्मान: एषां ते विशुद्धात्मान: । तेषाम् ।
शर्वगुर्वादिगीर्वाणसंस्थानद: - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य शर्वगुर्वादिगीर्वाणसंस्थानद शब्दस्य प्रथमाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
शर्वस्य गुरु: शर्वगुरु: ।शर्वगुरु: आदि: एषां ते शर्वगुर्वादय: । शर्वगुर्वादय: च ते गीर्वाणा: च शर्वगुर्वादिगीर्वाणा: । सम्यक् स्थानं इति संस्थानम् । शर्वगुर्वादिगीर्वाणेभ्यो संस्थानं ददाति इति शर्वगुर्वादिगीर्वाणसंस्थानद: ।
कुर्वते - डुकृञ् करणे इति धातो: सकर्मकस्य कर्तरीप्रयोगस्य आत्मनेपदिन: वर्तमानकालस्य लट् लकारस्य प्रथमपुरुषस्य
बहुवचनान्तं क्रियापदमिदम् ।
कर्म - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य कर्म शब्दस्य द्वितियाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
यत्प्रीतये - इकारान्तस्त्रीलिङ्गस्य यत्प्रीति शब्दस्य चतुर्थीविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
यस्य प्रीति: सत्प्रीति: । तस्यै ।
सज्जना: - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य सज्जन शब्दस्य प्रथमाविभक्ते: बहुवचनान्तं पदमिदम् ।
सम्यञ्च: च ते जना: च सज्जना: ।
प्रीणयाम: - प्रीङ् प्रेम्णे इति धातो: सकर्मकस्य कर्तरीप्रयोगस्य परस्मैपदिन: वर्तमानकालस्य लट् लकारस्य उत्तमपुरुषस्य बहुवचनान्तं क्रियापदमिदम् ।
वासुदेवम् - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य वासुदेवशब्दस्य द्वितियाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
वसुदेवस्य अपत्यं पुमान् वासुदेव: ।
अन्वय:
विशुद्धात्मनां भक्या यत्संस्मृते: सर्वपापानि सर्वदा संक्षयं यान्ति, य: शर्वगुर्वादिगीर्वाणसंस्थानद: यत्प्रीतये सज्जना: कर्म कुर्वते तं वासुदेवं प्रीणयाम: ।
हिंदी में प्रतिपदार्थ और अन्वय -
विशुद्धात्मनाम् - निर्मल मन वाले भक्तों के
भक्त्या - भक्ती से
यत्संस्मृते: - जिन श्रीमन्महाविष्णु का संस्मरण से
सर्वपापानि - समस्त पाप
सर्वदा - हमेशा
संक्षयम् - विनाश
यान्ति - होते हैं,
य: - जो श्रीमन्महाविष्णु जी
शर्वगुर्वादिगीर्वाणसंस्थानद:
शर्व - श्रीमन्महारुद्रजी के गुरु - पिता श्री ब्रह्मा जी आदि - और उनके नीचे की श्रेणी मे आनेवाले बाकी गीर्वाण - देवताओं के संस्थानद: - योग्यतानुसार उत्तम स्थान देनेवाले हैं,
सज्जना: - सज्जन या भक्तजन
यत्प्रीतये - जिन श्रीमन्महाविष्णु जी के प्रेम को पाने के लिये
कर्म - नैमित्तिक रोज के काम काज जिनका जिक्र वेदों मे किया गया है, अर्थात् वैदिक कर्मों को
कुर्वते - करते हैं,
तं - उन श्रीमन्महाविष्णुजी को
वासुदेवम् - जो वासुदेव कृष्ण के नाम से उडुपी क्षेत्र में विराजमान हैं
प्रीणयाम: - हम प्रेम करते हैं ।
तात्पर्य: - निर्मल मनवाले भक्तगण भक्ति से जिन श्रीमन्महाविष्णुजी का सुंदर शरीर, सर्वदा सद्गुण और पुराणों के जरिये याद करके अपने पापों का नाश करलेते हैं, जो महाविष्णु जी शर्व नाम से प्रसिद्ध श्रीमहारुद्रजी के पिता ब्रह्माजी और उनके नीचे के कक्ष में आनेवाले देवतागणों को उनके योग्यता के अनुसार स्थान देते हैं, जिनके प्रीति को पाने के लिये सज्जन सदा वेदों में कहेगये कर्म को करते हैं, हम
February 18, 2021
उन श्रीमन्महाविष्णु जी जो उडुपी नाम के शहर में श्रीकृष्ण के नाम से विराजमान हैं उनको प्रेम करते हैं ।
ॐ नमो नृहयाय ।।
ಕನ್ನಡಾರ್ಥ:
ವಿಶುದ್ಧಾತ್ಮನಾಮ್ - ಪವಿತ್ರವಾದ ಮನಸ್ಸುಳ್ಳ ಭಕ್ತರ
ಭಕ್ತ್ಯಾ - ಭಕ್ತಿಯಿಂದ
ಯತ್ಸಂಸ್ಮೃತೇಃ - ಯಾವ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಿನ ಧ್ಯಾನದ ದೆಸೆಯಿಂದ
ಸರ್ವಪಾಪಾನಿ - ಸಕಲಪಾಪಗಳು
ಸರ್ವದಾ - ಯಾವಾಗಲೂ
ಸಂಕ್ಷಯಮ್ - ವಿನಾಶವನ್ನು
ಯಾಂತಿ - ಹೊಂದುತ್ತವೆಯೋ,
ಯಃ - ಯಾವ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣು
ಶರ್ವಗುರ್ವಾದಿಗೀರ್ವಾಣಸಂಸ್ಥಾನದಃ
ಶರ್ವ - ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾರುದ್ರದೇವರ ಗುರು - ತಂದೆಯಾದ ಶ್ರೀ ಬ್ರಹ್ಮದೇವರೇ ಆದಿ - ಮೊದಲಾದ ಗೀರ್ವಾಣ - ದೇವತೆಗಳಿಗೆ ಸಂಸ್ಥಾನ - ಉತ್ತಮವಾದ ಯೋಗ್ಯತೆಗೆ ತಕ್ಕ ಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ದಃ - ಕೊಡುತ್ತಾನೆಯೋ,
ಯತ್ಪ್ರೀತಯೇ - ಯಾವ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಿನ ಪ್ರೀತಿಯನ್ನು ಗಳಿಸುವದಕ್ಕೋಸ್ಕರ
ಸಜ್ಜನಾಃ - ಸಜ್ಜನರು
ಕರ್ಮ - ಕೆಲಸವನ್ನು
ಕುರ್ವತೇ - ಮಾಡುತ್ತಾರೆಯೋ
ತಂ - ಅಂತಹ
ವಾಸುದೇವಮ್ - ವಸುದೇವನ ಮಗನಾದ ಶ್ರೀ ವಾಸುದೇವ ಕೃಷ್ಣನನ್ನು
ಪ್ರೀಣಯಾಮಃ - ಪ್ರೀತಿಸುತ್ತೇವೆ.
ಭಾವಾರ್ಥ -
ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಿನ ಸ್ಮರಣೆಯು ಸುಲಭವಾದುದಲ್ಲ, ಸಾಮಾನ್ಯರಿಗೆ ಅದು ದುರ್ಲಭ, ಅದರೆ ನಿರ್ಮಲವಾದ ಮನಸ್ಸುಳ್ಳವರಿಗೆ ಅದು ಸುಲಭವಾದದ್ದು. ಆದ್ದರಿಂದಲೇ ದ್ವಾದಶ ಸ್ತೋತ್ರ ಗ್ರಂಥದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಧ್ವಾಚಾರ್ಯರು ವಿಶುದ್ಧಾತ್ಮನಾಮ್ ಎಂಬ ಶಬ್ದವನ್ನು ಸೇರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಭಗವಂತನ ನಾಮಸ್ಮರಣೆಗೆ ಕೇವಲ ದೇಹ ಒಂದೇ ಅಲ್ಲ, ಆತ್ಮ ಅಥವಾ ಮನಸ್ಸೂ ಶುದ್ಧವಾಗಿರಬೇಕು. ಯಾವ ಕೃಷ್ಣನ ಧ್ಯಾನದಿಂದ ಅಂತಹ ಪವಿತ್ರರಾದ ಭಕ್ತರ ಪಾಪಗಳು ಸಮಸ್ತವಾಗಿ ನಾಶವಾಗುತ್ತವೆಯೋ, ಯಾವ ಕೃಷ್ಣನು ರುದ್ರದೇವರ ತಂದೆಯಾದ ಬ್ರಹ್ಮದೇವರು ಮತ್ತು ಅವರ ಕೆಳಗಿನ ಅಥವಾ ನಂತರದ ಕಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಬರುವ ದೇವತೆಗಳ ಸಮೂಹಕ್ಕೆ ಅವರವರ ಯೋಗ್ಯತೆ, ಸಾಧನೆಗಳಿಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಸುಖಾದಿ ಉತ್ತಮವಾದ ಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ದಯಪಾಲಿಸುವನೋ, ಹಾಗೂ ಯಾವ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನ ಪ್ರೀತಿಗೆ ಪಾತ್ರರಾಗಲೋಸುಗ ಸಜ್ಜನರು ವೇದಗಳಲ್ಲಿ ಉಕ್ತವಾದ ಉತ್ತಮವಾದ ಸತ್ಕರ್ಮಗಳನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಾರೆಯೋ, ಅಂತಹ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಾದ ಉಡುಪಿ ಪಟ್ಟಣದಲ್ಲಿ ಸರ್ವದಾ ವಿಜೃಂಭಿಸುವ ವಸುದೇವನ ಮಗನಾದ ಶ್ರೀವಾಸುದೇವ ಕೃಷ್ಣನನ್ನು ನಾವು ಪ್ರೀತಿಸುತ್ತೇವೆ.
ಓಂ ನಮೋ ನೃಹಯಾಯ ||
ENGLISH TRANSLATION:
We love Lord Mahavishnu, the resident of Udupi city, the son of Vasudeva, Lord Vaasudeva alias Krishna -
by whose memory, all the sins of pure minded people always vanish out through their devotion,
who bestows the positions to the gods like Lord Brahma, the father of Sharva or Lord Shiva, and others who falls in the lower catagory from Brahma on their capacity and ability,
for earning the love of whose, the good people always follow the rituals and daily routine as explained in the holy Vedas.
Om namO nruhayAya //
ॐ नमो नृहयाय ।।
ಕನ್ನಡಾರ್ಥ:
ವಿಶುದ್ಧಾತ್ಮನಾಮ್ - ಪವಿತ್ರವಾದ ಮನಸ್ಸುಳ್ಳ ಭಕ್ತರ
ಭಕ್ತ್ಯಾ - ಭಕ್ತಿಯಿಂದ
ಯತ್ಸಂಸ್ಮೃತೇಃ - ಯಾವ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಿನ ಧ್ಯಾನದ ದೆಸೆಯಿಂದ
ಸರ್ವಪಾಪಾನಿ - ಸಕಲಪಾಪಗಳು
ಸರ್ವದಾ - ಯಾವಾಗಲೂ
ಸಂಕ್ಷಯಮ್ - ವಿನಾಶವನ್ನು
ಯಾಂತಿ - ಹೊಂದುತ್ತವೆಯೋ,
ಯಃ - ಯಾವ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣು
ಶರ್ವಗುರ್ವಾದಿಗೀರ್ವಾಣಸಂಸ್ಥಾನದಃ
ಶರ್ವ - ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾರುದ್ರದೇವರ ಗುರು - ತಂದೆಯಾದ ಶ್ರೀ ಬ್ರಹ್ಮದೇವರೇ ಆದಿ - ಮೊದಲಾದ ಗೀರ್ವಾಣ - ದೇವತೆಗಳಿಗೆ ಸಂಸ್ಥಾನ - ಉತ್ತಮವಾದ ಯೋಗ್ಯತೆಗೆ ತಕ್ಕ ಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ದಃ - ಕೊಡುತ್ತಾನೆಯೋ,
ಯತ್ಪ್ರೀತಯೇ - ಯಾವ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಿನ ಪ್ರೀತಿಯನ್ನು ಗಳಿಸುವದಕ್ಕೋಸ್ಕರ
ಸಜ್ಜನಾಃ - ಸಜ್ಜನರು
ಕರ್ಮ - ಕೆಲಸವನ್ನು
ಕುರ್ವತೇ - ಮಾಡುತ್ತಾರೆಯೋ
ತಂ - ಅಂತಹ
ವಾಸುದೇವಮ್ - ವಸುದೇವನ ಮಗನಾದ ಶ್ರೀ ವಾಸುದೇವ ಕೃಷ್ಣನನ್ನು
ಪ್ರೀಣಯಾಮಃ - ಪ್ರೀತಿಸುತ್ತೇವೆ.
ಭಾವಾರ್ಥ -
ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಿನ ಸ್ಮರಣೆಯು ಸುಲಭವಾದುದಲ್ಲ, ಸಾಮಾನ್ಯರಿಗೆ ಅದು ದುರ್ಲಭ, ಅದರೆ ನಿರ್ಮಲವಾದ ಮನಸ್ಸುಳ್ಳವರಿಗೆ ಅದು ಸುಲಭವಾದದ್ದು. ಆದ್ದರಿಂದಲೇ ದ್ವಾದಶ ಸ್ತೋತ್ರ ಗ್ರಂಥದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಧ್ವಾಚಾರ್ಯರು ವಿಶುದ್ಧಾತ್ಮನಾಮ್ ಎಂಬ ಶಬ್ದವನ್ನು ಸೇರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಭಗವಂತನ ನಾಮಸ್ಮರಣೆಗೆ ಕೇವಲ ದೇಹ ಒಂದೇ ಅಲ್ಲ, ಆತ್ಮ ಅಥವಾ ಮನಸ್ಸೂ ಶುದ್ಧವಾಗಿರಬೇಕು. ಯಾವ ಕೃಷ್ಣನ ಧ್ಯಾನದಿಂದ ಅಂತಹ ಪವಿತ್ರರಾದ ಭಕ್ತರ ಪಾಪಗಳು ಸಮಸ್ತವಾಗಿ ನಾಶವಾಗುತ್ತವೆಯೋ, ಯಾವ ಕೃಷ್ಣನು ರುದ್ರದೇವರ ತಂದೆಯಾದ ಬ್ರಹ್ಮದೇವರು ಮತ್ತು ಅವರ ಕೆಳಗಿನ ಅಥವಾ ನಂತರದ ಕಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಬರುವ ದೇವತೆಗಳ ಸಮೂಹಕ್ಕೆ ಅವರವರ ಯೋಗ್ಯತೆ, ಸಾಧನೆಗಳಿಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಸುಖಾದಿ ಉತ್ತಮವಾದ ಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ದಯಪಾಲಿಸುವನೋ, ಹಾಗೂ ಯಾವ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನ ಪ್ರೀತಿಗೆ ಪಾತ್ರರಾಗಲೋಸುಗ ಸಜ್ಜನರು ವೇದಗಳಲ್ಲಿ ಉಕ್ತವಾದ ಉತ್ತಮವಾದ ಸತ್ಕರ್ಮಗಳನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಾರೆಯೋ, ಅಂತಹ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಾದ ಉಡುಪಿ ಪಟ್ಟಣದಲ್ಲಿ ಸರ್ವದಾ ವಿಜೃಂಭಿಸುವ ವಸುದೇವನ ಮಗನಾದ ಶ್ರೀವಾಸುದೇವ ಕೃಷ್ಣನನ್ನು ನಾವು ಪ್ರೀತಿಸುತ್ತೇವೆ.
ಓಂ ನಮೋ ನೃಹಯಾಯ ||
ENGLISH TRANSLATION:
We love Lord Mahavishnu, the resident of Udupi city, the son of Vasudeva, Lord Vaasudeva alias Krishna -
by whose memory, all the sins of pure minded people always vanish out through their devotion,
who bestows the positions to the gods like Lord Brahma, the father of Sharva or Lord Shiva, and others who falls in the lower catagory from Brahma on their capacity and ability,
for earning the love of whose, the good people always follow the rituals and daily routine as explained in the holy Vedas.
Om namO nruhayAya //
February 18, 2021
भूत्वा क्षेत्रे विशुद्धे द्विजगणनिलये रूप्यपीठाभिधाने ।
तत्रापि ब्रह्मजातिस्त्रिभुवनविशदे मध्यगेहाख्यगेहे ।।
पारिव्राजाधिराजः पुनरपि बदरीं प्राप्य कृष्णं च नत्वा ।
कृत्वा भाष्याणि सम्यग् व्यतनुत च भवान् भारतार्थप्रकाशम् ।।
ಭೂತ್ವಾ ಕ್ಷೇತ್ರೇ ವಿಶುದ್ಧೇ ದ್ವಿಜಗಣನಿಲಯೇ ರೂಪ್ಯಪೀಠಾಭಿಧಾನೇ |
ತತ್ರಾಪಿ ಬ್ರಹ್ಮಜಾತಿಸ್ತ್ರಿಭುವನವಿಶದೇ ಮಧ್ಯಗೇಹಾಖ್ಯ ಗೇಹೇ ||
ಪಾರಿವ್ರಾಜಾಧಿರಾಜಃ ಪುನರಪಿ ಬದರೀಂ ಪ್ರಾಪ್ಯ ಕೃಷ್ಣಂ ಚ ನತ್ವಾ |
ಕೃತ್ವಾ ಭಾಷ್ಯಾಣಿ ಸಮ್ಯಗ್ ವ್ಯತನುತ ಚ ಭವಾನ್ ಭಾರತಾರ್ಥಪ್ರಕಾಶಮ್ ||
ಪ್ರತಿಪದಾರ್ಥ ವಿವರಣೆ:
ಭೂತ್ವಾ - ಭೂ ಸತ್ತಾಯಾಂ ಎಂಬ ಧಾತುವಿನ ತ್ವಾಂತ ಅವ್ಯಯವಿದು.
ಕ್ಷೇತ್ರೇ - ಅಕಾರಾಂತನಪುಂಸಕಲಿಂಗದ ಕ್ಷೇತ್ರ ಎಂಬ ಶಬ್ದದ ಸಪ್ತಮೀ ವಿಭಕ್ತಿಯ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
ವಿಶುದ್ಧೇ - ಅಕಾರಾಂತನಪುಂಸಕಲಿಂಗದ ವಿಶುದ್ಧ ಎಂಬ ಶಬ್ದದ ಸಪ್ತಮೀ ವಿಭಕ್ತಿಯ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
ಸಮಾಸ:- ವಿಶೇಷೇಣ ಶುದ್ಧಂ ವಿಶುದ್ಧಮ್ |
ದ್ವಿಜಗಣನಿಲಯೇ - ಅಕಾರಾಂತನಪುಂಸಕಲಿಂಗದ ದ್ವಿಜಗಣನಿಲಯ ಎಂಬ ಶಬ್ದದ ಸಪ್ತಮೀ ವಿಭಕ್ತಿಯ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
ಸಮಾಸ:- ದ್ವಾಭ್ಯಾಂ ಜಾಯಂತೇ ಇತಿ ದ್ವಿಜಾಃ, ದ್ವಿಜಾನಾಂ ಗಣಾಃ ದ್ವಿಜಗಣಾಃ, ದ್ವಿಜಗಣಾನಾಂ ನಿಲಯಂ ದ್ವಿಜಗಣನಿಲಯಮ್ | ತಸ್ಮಿನ್ |
ರೂಪ್ಯಪೀಠಾಭಿಧಾನೇ - ಅಕಾರಾಂತನಪುಂಸಕಲಿಂಗದ ರೂಪ್ಯಪೀಠಾಭಿಧಾನ ಎಂಬ ಶಬ್ದದ ಸಪ್ತಮೀ ವಿಭಕ್ತಿಯ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
ಸಮಾಸ:- ರೂಪ್ಯಪೀಠಂ ಇತಿ ಅಭಿಧಾನಂ ಯಸ್ಯ ತತ್ ರೂಪ್ಯಪೀಠಾಭಿಧಾನಮ್ | ತಸ್ಮಿನ್ |
ತತ್ರ - ಅವ್ಯಯ
ಅಪಿ - ಅವ್ಯಯ
ಬ್ರಹ್ಮಜಾತಿಃ - ಇಕಾರಾಂತಪುಲ್ಲಿಂಗದ ಬ್ರಹ್ಮಜಾತಿ ಎಂಬ ಶಬ್ದದ ಪ್ರಥಮಾ ವಿಭಕ್ತಿಯ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
ಬ್ರಹ್ಮಣಃ ಜಾತಿಃ ಬ್ರಹ್ಮಜಾತಿಃ |
ತ್ರಿಭುವನವಿಶದೇ - ಅಕಾರಾಂತನಪುಂಸಕಲಿಂಗದ ರೂಪ್ಯಪೀಠಾಭಿಧಾನ ಎಂಬ ಶಬ್ದದ ಸಪ್ತಮೀ ವಿಭಕ್ತಿಯ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
ಸಮಾಸ:- ತಿಸೃಣಾಂ ಭುವನಾನಾಂ ಸಮಾಹಾರಃ ತ್ರಿಭುವನಮ್ | ತ್ರಿಭುವನೇ ವಿಶದಂ ತ್ರಿಭುವನವಿಶದಂ | ತಸ್ಮಿನ್ |
ಮಧ್ಯಗೇಹಾಖ್ಯಗೇಹೇ - ಅಕಾರಾಂತನಪುಂಸಕಲಿಂಗದ ಮಧ್ಯಗೇಹಾಖ್ಯಗೇಹ ಎಂಬ ಶಬ್ದದ ಸಪ್ತಮೀ ವಿಭಕ್ತಿಯ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
ಸಮಾಸ:- ಮಧ್ಯಗೇಹ ಇತಿ ಆಖ್ಯಸ್ಯ ಗೇಹಂ ಮಧ್ಯಗೇಹಾಖ್ಯಗೇಹಮ್ | ತಸ್ಮಿನ್ |
ಪಾರಿವ್ರಾಜಾಧಿರಾಜಃ - ಅಕಾರಾಂತಪುಲ್ಲಿಂಗದ ಪಾರಿವ್ರಾಜಾಧಿರಾಜ ಎಂಬ ಶಬ್ದದ ಪ್ರಥಮಾ ವಿಭಕ್ತಿಯ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
ಸಮಾಸ:- ಪರಿತಃ ವ್ರಜತಿ ಇತಿ ಪರಿವ್ರಾಜಃ | ಪರಿವ್ರಾಜಸ್ಯ ಭಾವಃ ಪಾರಿವ್ರಾಜಮ್ ಅರ್ಥಾತ್ ಸನ್ಯಾಸಮ್ |
ಪಾರಿವ್ರಾಜಂ ಅಥವಾ ಸನ್ಯಾಸಂ ಏಷಾಂ ಅಸ್ತಿ ಇತಿ ಪಾರಿವ್ರಾಜಾಃ |
ಪಾರಿವ್ರಾಜಾನಾಂ ಅಧಿರಾಜಃ ಪಾರಿವ್ರಾಜಾಧಿರಾಜಃ |
ಪುನಃ - ಅವ್ಯಯ
ಅಪಿ - ಅವ್ಯಯ
ಬದರೀಮ್ - ಈಕಾರಾಂತ ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗದ ಬದರೀ ಎಂಬ ಶಬ್ದದ ದ್ವಿತಿಯಾ ವಿಭಕ್ತಿಯ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
ಪ್ರಾಪ್ಯ - ಪ್ರ ಎಂಬ ಉಪಸರ್ಗ ಸಹಿತವಾದ "ಆಪಲೃ - ವ್ಯಾಪ್ತೌ" ಎಂಬ ಕ್ರಿಯಾಪದದ ಲ್ಯಪ್ ಪ್ರತ್ಯಯಾಂತವಾದ ಅವ್ಯಯವಿದು.
ಕೃಷ್ಣಮ್ - ಅಕಾರಾಂತಪುಲ್ಲಿಂಗದ ಕೃಷ್ಣ ಎಂಬ ಶಬ್ದದ ದ್ವಿತಿಯಾ ವಿಭಕ್ತಿಯ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
ಚ - ಅವ್ಯಯವಿದು
ನತ್ವಾ - "ಣಮು - ಪ್ರಹ್ವೀಭಾವೇ" ಎಂಬ ಧಾತುವಿನ "ತ್ವಾ" ಪ್ರತ್ಯಯಾಂತವಾದ ಅವ್ಯಯವಿದು.
ಕೃತ್ವಾ - "ಡುಕೃಞ್ - ಕರಣೇ" ಎಂಬ ಧಾತುವಿನ "ತ್ವಾ" ಎಂಬ ಪ್ರತ್ಯಯಾಂತವಾದ ಅವ್ಯಯವಿದು.
ಭಾಷ್ಯಾಣಿ - ಅಕಾರಾಂತನಪುಂಸಕಲಿಂಗದ ಭಾಷ್ಯ ಎಂಬ ಶಬ್ದದ ದ್ವಿತೀಯಾ ವಿಭಕ್ತಿಯ ಬಹುವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
ಸಮ್ಯಕ್ - ಅವ್ಯಯ.
ವ್ಯತನುತ - ವಿ ಎಂಬ ಉಪಸರ್ಗಪೂರ್ವಕವಾದ "ತನು - ವಿಸ್ತಾರೇ" ಎಂಬ ಧಾತುವಿನ ಸಕರ್ಮಕಕ್ರಿಯಾಪದದ, ಕರ್ತರೀ ಪ್ರಯೋಗವುಳ್ಳ, ಪರಸ್ಮೈಪದವಿಭಾಗದ ಅನದ್ಯತನಭೂತಕಾಲದ "ಲಙ್" ಲಕಾರದ ಪ್ರಥಮಪುರುಷದ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಕ್ರಿಯಾಪದವಿದು.
ಚ - ಅವ್ಯಯ
ಭವಾನ್ - ತಕಾರಾಂತಪುಲ್ಲಿಂಗದ ಭವತ್ ಎಂಬ ಶಬ್ದದ ಪ್ರಥಮಾವಿಭಕ್ತಿಯ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
ಭಾರತಾರ್ಥಪ್ರಕಾಶಮ್ - ಅಕಾರಾಂತನಪುಂಸಕಲಿಂಗದ ಭಾರತಾರ್ಥಪ್ರಕಾಶ ಎಂಬ ಶಬ್ದದ ದ್ವಿತೀಯಾವಿಭಕ್ತಿಯ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
ಸಮಾಸ:- ಭಾರತಸ್ಯ ಅರ್ಥಂ ಭಾರತಾರ್ಥಮ್ | ಅತ್ರ ಭಾರತ ಇತಿ ಮಹಾಭಾರತಗ್ರಂಥಂ ಗ್ರಹಣೀಯಮ್ | ಭಾರತಾರ್ಥಸ್ಯ ಪ್ರಕಾಶಂ ಭಾರತಾರ್ಥಪ್ರಕಾಶಮ್ |
ಅನ್ವಯ: (ಸಂಸ್ಕೃತವಾಕ್ಯರಚನಾಪದ್ಧತಿ)
ದ್ವಿಜಗಣನಿಲಯೇ ವಿಶುದ್ಧೇ ಕ್ಷೇತ್ರೇ ರೂಪ್ಯಪೀಠಾಭಿಧಾನೇ ತತ್ರ ಅಪಿ ತ್ರಿಭುವನವಿಶದೇ ಮಧ್ಯಗೇಹಾಖ್ಯಗೇಹೇ ಭೂತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಜಾತಿಃ ಸನ್ ಪಾರಿವ್ರಾಜಾಧಿರಾಜಃ ಭವಾನ್ ಪುನಃ ಅಪಿ ಬದರೀಂ ಪ್ರಾಪ್ಯ ಚ ಕೃಷ್ಣಂ ನತ್ವಾ ಸಮ್ಯಕ್ ಭಾಷ್ಯಾಣಿ ಕೃತ್ವಾ, ಭಾರತಾರ್ಥಪ್ರಕಾಶಂ ವ್ಯತನುತ.
ಪ್ರತಿಪದಾರ್ಥ:
ದ್ವಿಜ - ಬ್ರಾಹ್ಮಣರ
ಗಣ - ಸಮೂಹಗಳ
ನಿಲಯೇ - ನಿವಾಸಸ್ಥಾನವಾದ
ವಿಶುದ್ಧೇ - ಅತ್ಯಂತಪವಿತ್ರವಾದ
ಕ್ಷೇತ್ರೇ - ಭಗವಂತನ ಸನ್ನಿಧಿಯುಳ್ಳ
ರೂಪ್ಯಪೀಠ - ರೂಪ್ಯಪೀಠ ಅಥವಾ ಉಡುಪಿ ಎಂಬ
ಅಭಿಧಾನೇ - ಹೆಸರುಳ್ಳ
ತತ್ರ ಅಪಿ - ಅದರಲ್ಲಿಯೂ
ತ್ರಿಭುವನವಿಶದೇ - ಮೂರು ಲೋಕಗಳನ್ನೂ ಬೆಳಗುವಂತಹ
ಮಧ್ಯಗೇಹ - ಮಧ್ಯಗೇಹ ಎಂಬ
ಆಖ್ಯ - ಉಪನಾಮವುಳ್ಳವರ
ಗೇಹೇ - ಮನೆಯಲ್ಲಿ
ಭೂತ್ವಾ - ಉದ್ಭವಿಸಿ
ಬ್ರಹ್ಮಜಾತಿಃ ಸನ್ - ಬ್ರಾಹ್ಮಣವರ್ಣದವರಾಗಿ
ಪಾರಿವ್ರಾಜ - ಲೋಕಪರ್ಯಟನೆ ಮಾಡುವ ಧರ್ಮವುಳ್ಳ ಸನ್ಯಾಸಿಗಳ
ಅಧಿರಾಜಃ - ಸಾರ್ವಭೌಮರಾದ
ಭವಾನ್ - ತಾವು
ಪುನಃ ಅಪಿ - ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ
ಬದರೀಮ್ - ಬದರಿಯನ್ನು
ಪ್ರಾಪ್ಯ - ಹೊಂದಿ
ಕೃಷ್ಣಮ್ - ದ್ವೈಪಾಯನಕೃಷ್ಣರೆಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧರಾದ ಶ್ರೀವೇದವ್ಯಾಸದೇವರನ್ನು
ನತ್ವಾ - ನಮಸ್ಕರಿಲಿ
ಸಮ್ಯಕ್ - ಬ್ರಹ್ಮಸೂತ್ರಗಳಿಗೆ ಉತ್ತಮವಾದ
ಭಾಷ್ಯಾಣಿ - ಭಾಷ್ಯವನ್ನು
ಕೃತ್ವಾ - ರಚಿಸಿ,
ಚ - ಮತ್ತು
ಭಾರತ - ಮಹಾಭಾರತವೆಂಬ ಗ್ರಂಥಕ್ಕೆ
ಅರ್ಥ - ಅರ್ಥವೆಂಬ
ಪ್ರಕಾಶಮ್ - ಪ್ರಕಾಶ ಅಥವಾ ಬೆಳಕನ್ನು
ವ್ಯತನುತ - ವಿವರಿಸಿದರು (ವಿವರಿಸಿದಿರಿ)
ವಿವರಣೆ:
तत्रापि ब्रह्मजातिस्त्रिभुवनविशदे मध्यगेहाख्यगेहे ।।
पारिव्राजाधिराजः पुनरपि बदरीं प्राप्य कृष्णं च नत्वा ।
कृत्वा भाष्याणि सम्यग् व्यतनुत च भवान् भारतार्थप्रकाशम् ।।
ಭೂತ್ವಾ ಕ್ಷೇತ್ರೇ ವಿಶುದ್ಧೇ ದ್ವಿಜಗಣನಿಲಯೇ ರೂಪ್ಯಪೀಠಾಭಿಧಾನೇ |
ತತ್ರಾಪಿ ಬ್ರಹ್ಮಜಾತಿಸ್ತ್ರಿಭುವನವಿಶದೇ ಮಧ್ಯಗೇಹಾಖ್ಯ ಗೇಹೇ ||
ಪಾರಿವ್ರಾಜಾಧಿರಾಜಃ ಪುನರಪಿ ಬದರೀಂ ಪ್ರಾಪ್ಯ ಕೃಷ್ಣಂ ಚ ನತ್ವಾ |
ಕೃತ್ವಾ ಭಾಷ್ಯಾಣಿ ಸಮ್ಯಗ್ ವ್ಯತನುತ ಚ ಭವಾನ್ ಭಾರತಾರ್ಥಪ್ರಕಾಶಮ್ ||
ಪ್ರತಿಪದಾರ್ಥ ವಿವರಣೆ:
ಭೂತ್ವಾ - ಭೂ ಸತ್ತಾಯಾಂ ಎಂಬ ಧಾತುವಿನ ತ್ವಾಂತ ಅವ್ಯಯವಿದು.
ಕ್ಷೇತ್ರೇ - ಅಕಾರಾಂತನಪುಂಸಕಲಿಂಗದ ಕ್ಷೇತ್ರ ಎಂಬ ಶಬ್ದದ ಸಪ್ತಮೀ ವಿಭಕ್ತಿಯ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
ವಿಶುದ್ಧೇ - ಅಕಾರಾಂತನಪುಂಸಕಲಿಂಗದ ವಿಶುದ್ಧ ಎಂಬ ಶಬ್ದದ ಸಪ್ತಮೀ ವಿಭಕ್ತಿಯ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
ಸಮಾಸ:- ವಿಶೇಷೇಣ ಶುದ್ಧಂ ವಿಶುದ್ಧಮ್ |
ದ್ವಿಜಗಣನಿಲಯೇ - ಅಕಾರಾಂತನಪುಂಸಕಲಿಂಗದ ದ್ವಿಜಗಣನಿಲಯ ಎಂಬ ಶಬ್ದದ ಸಪ್ತಮೀ ವಿಭಕ್ತಿಯ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
ಸಮಾಸ:- ದ್ವಾಭ್ಯಾಂ ಜಾಯಂತೇ ಇತಿ ದ್ವಿಜಾಃ, ದ್ವಿಜಾನಾಂ ಗಣಾಃ ದ್ವಿಜಗಣಾಃ, ದ್ವಿಜಗಣಾನಾಂ ನಿಲಯಂ ದ್ವಿಜಗಣನಿಲಯಮ್ | ತಸ್ಮಿನ್ |
ರೂಪ್ಯಪೀಠಾಭಿಧಾನೇ - ಅಕಾರಾಂತನಪುಂಸಕಲಿಂಗದ ರೂಪ್ಯಪೀಠಾಭಿಧಾನ ಎಂಬ ಶಬ್ದದ ಸಪ್ತಮೀ ವಿಭಕ್ತಿಯ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
ಸಮಾಸ:- ರೂಪ್ಯಪೀಠಂ ಇತಿ ಅಭಿಧಾನಂ ಯಸ್ಯ ತತ್ ರೂಪ್ಯಪೀಠಾಭಿಧಾನಮ್ | ತಸ್ಮಿನ್ |
ತತ್ರ - ಅವ್ಯಯ
ಅಪಿ - ಅವ್ಯಯ
ಬ್ರಹ್ಮಜಾತಿಃ - ಇಕಾರಾಂತಪುಲ್ಲಿಂಗದ ಬ್ರಹ್ಮಜಾತಿ ಎಂಬ ಶಬ್ದದ ಪ್ರಥಮಾ ವಿಭಕ್ತಿಯ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
ಬ್ರಹ್ಮಣಃ ಜಾತಿಃ ಬ್ರಹ್ಮಜಾತಿಃ |
ತ್ರಿಭುವನವಿಶದೇ - ಅಕಾರಾಂತನಪುಂಸಕಲಿಂಗದ ರೂಪ್ಯಪೀಠಾಭಿಧಾನ ಎಂಬ ಶಬ್ದದ ಸಪ್ತಮೀ ವಿಭಕ್ತಿಯ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
ಸಮಾಸ:- ತಿಸೃಣಾಂ ಭುವನಾನಾಂ ಸಮಾಹಾರಃ ತ್ರಿಭುವನಮ್ | ತ್ರಿಭುವನೇ ವಿಶದಂ ತ್ರಿಭುವನವಿಶದಂ | ತಸ್ಮಿನ್ |
ಮಧ್ಯಗೇಹಾಖ್ಯಗೇಹೇ - ಅಕಾರಾಂತನಪುಂಸಕಲಿಂಗದ ಮಧ್ಯಗೇಹಾಖ್ಯಗೇಹ ಎಂಬ ಶಬ್ದದ ಸಪ್ತಮೀ ವಿಭಕ್ತಿಯ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
ಸಮಾಸ:- ಮಧ್ಯಗೇಹ ಇತಿ ಆಖ್ಯಸ್ಯ ಗೇಹಂ ಮಧ್ಯಗೇಹಾಖ್ಯಗೇಹಮ್ | ತಸ್ಮಿನ್ |
ಪಾರಿವ್ರಾಜಾಧಿರಾಜಃ - ಅಕಾರಾಂತಪುಲ್ಲಿಂಗದ ಪಾರಿವ್ರಾಜಾಧಿರಾಜ ಎಂಬ ಶಬ್ದದ ಪ್ರಥಮಾ ವಿಭಕ್ತಿಯ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
ಸಮಾಸ:- ಪರಿತಃ ವ್ರಜತಿ ಇತಿ ಪರಿವ್ರಾಜಃ | ಪರಿವ್ರಾಜಸ್ಯ ಭಾವಃ ಪಾರಿವ್ರಾಜಮ್ ಅರ್ಥಾತ್ ಸನ್ಯಾಸಮ್ |
ಪಾರಿವ್ರಾಜಂ ಅಥವಾ ಸನ್ಯಾಸಂ ಏಷಾಂ ಅಸ್ತಿ ಇತಿ ಪಾರಿವ್ರಾಜಾಃ |
ಪಾರಿವ್ರಾಜಾನಾಂ ಅಧಿರಾಜಃ ಪಾರಿವ್ರಾಜಾಧಿರಾಜಃ |
ಪುನಃ - ಅವ್ಯಯ
ಅಪಿ - ಅವ್ಯಯ
ಬದರೀಮ್ - ಈಕಾರಾಂತ ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗದ ಬದರೀ ಎಂಬ ಶಬ್ದದ ದ್ವಿತಿಯಾ ವಿಭಕ್ತಿಯ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
ಪ್ರಾಪ್ಯ - ಪ್ರ ಎಂಬ ಉಪಸರ್ಗ ಸಹಿತವಾದ "ಆಪಲೃ - ವ್ಯಾಪ್ತೌ" ಎಂಬ ಕ್ರಿಯಾಪದದ ಲ್ಯಪ್ ಪ್ರತ್ಯಯಾಂತವಾದ ಅವ್ಯಯವಿದು.
ಕೃಷ್ಣಮ್ - ಅಕಾರಾಂತಪುಲ್ಲಿಂಗದ ಕೃಷ್ಣ ಎಂಬ ಶಬ್ದದ ದ್ವಿತಿಯಾ ವಿಭಕ್ತಿಯ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
ಚ - ಅವ್ಯಯವಿದು
ನತ್ವಾ - "ಣಮು - ಪ್ರಹ್ವೀಭಾವೇ" ಎಂಬ ಧಾತುವಿನ "ತ್ವಾ" ಪ್ರತ್ಯಯಾಂತವಾದ ಅವ್ಯಯವಿದು.
ಕೃತ್ವಾ - "ಡುಕೃಞ್ - ಕರಣೇ" ಎಂಬ ಧಾತುವಿನ "ತ್ವಾ" ಎಂಬ ಪ್ರತ್ಯಯಾಂತವಾದ ಅವ್ಯಯವಿದು.
ಭಾಷ್ಯಾಣಿ - ಅಕಾರಾಂತನಪುಂಸಕಲಿಂಗದ ಭಾಷ್ಯ ಎಂಬ ಶಬ್ದದ ದ್ವಿತೀಯಾ ವಿಭಕ್ತಿಯ ಬಹುವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
ಸಮ್ಯಕ್ - ಅವ್ಯಯ.
ವ್ಯತನುತ - ವಿ ಎಂಬ ಉಪಸರ್ಗಪೂರ್ವಕವಾದ "ತನು - ವಿಸ್ತಾರೇ" ಎಂಬ ಧಾತುವಿನ ಸಕರ್ಮಕಕ್ರಿಯಾಪದದ, ಕರ್ತರೀ ಪ್ರಯೋಗವುಳ್ಳ, ಪರಸ್ಮೈಪದವಿಭಾಗದ ಅನದ್ಯತನಭೂತಕಾಲದ "ಲಙ್" ಲಕಾರದ ಪ್ರಥಮಪುರುಷದ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಕ್ರಿಯಾಪದವಿದು.
ಚ - ಅವ್ಯಯ
ಭವಾನ್ - ತಕಾರಾಂತಪುಲ್ಲಿಂಗದ ಭವತ್ ಎಂಬ ಶಬ್ದದ ಪ್ರಥಮಾವಿಭಕ್ತಿಯ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
ಭಾರತಾರ್ಥಪ್ರಕಾಶಮ್ - ಅಕಾರಾಂತನಪುಂಸಕಲಿಂಗದ ಭಾರತಾರ್ಥಪ್ರಕಾಶ ಎಂಬ ಶಬ್ದದ ದ್ವಿತೀಯಾವಿಭಕ್ತಿಯ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
ಸಮಾಸ:- ಭಾರತಸ್ಯ ಅರ್ಥಂ ಭಾರತಾರ್ಥಮ್ | ಅತ್ರ ಭಾರತ ಇತಿ ಮಹಾಭಾರತಗ್ರಂಥಂ ಗ್ರಹಣೀಯಮ್ | ಭಾರತಾರ್ಥಸ್ಯ ಪ್ರಕಾಶಂ ಭಾರತಾರ್ಥಪ್ರಕಾಶಮ್ |
ಅನ್ವಯ: (ಸಂಸ್ಕೃತವಾಕ್ಯರಚನಾಪದ್ಧತಿ)
ದ್ವಿಜಗಣನಿಲಯೇ ವಿಶುದ್ಧೇ ಕ್ಷೇತ್ರೇ ರೂಪ್ಯಪೀಠಾಭಿಧಾನೇ ತತ್ರ ಅಪಿ ತ್ರಿಭುವನವಿಶದೇ ಮಧ್ಯಗೇಹಾಖ್ಯಗೇಹೇ ಭೂತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಜಾತಿಃ ಸನ್ ಪಾರಿವ್ರಾಜಾಧಿರಾಜಃ ಭವಾನ್ ಪುನಃ ಅಪಿ ಬದರೀಂ ಪ್ರಾಪ್ಯ ಚ ಕೃಷ್ಣಂ ನತ್ವಾ ಸಮ್ಯಕ್ ಭಾಷ್ಯಾಣಿ ಕೃತ್ವಾ, ಭಾರತಾರ್ಥಪ್ರಕಾಶಂ ವ್ಯತನುತ.
ಪ್ರತಿಪದಾರ್ಥ:
ದ್ವಿಜ - ಬ್ರಾಹ್ಮಣರ
ಗಣ - ಸಮೂಹಗಳ
ನಿಲಯೇ - ನಿವಾಸಸ್ಥಾನವಾದ
ವಿಶುದ್ಧೇ - ಅತ್ಯಂತಪವಿತ್ರವಾದ
ಕ್ಷೇತ್ರೇ - ಭಗವಂತನ ಸನ್ನಿಧಿಯುಳ್ಳ
ರೂಪ್ಯಪೀಠ - ರೂಪ್ಯಪೀಠ ಅಥವಾ ಉಡುಪಿ ಎಂಬ
ಅಭಿಧಾನೇ - ಹೆಸರುಳ್ಳ
ತತ್ರ ಅಪಿ - ಅದರಲ್ಲಿಯೂ
ತ್ರಿಭುವನವಿಶದೇ - ಮೂರು ಲೋಕಗಳನ್ನೂ ಬೆಳಗುವಂತಹ
ಮಧ್ಯಗೇಹ - ಮಧ್ಯಗೇಹ ಎಂಬ
ಆಖ್ಯ - ಉಪನಾಮವುಳ್ಳವರ
ಗೇಹೇ - ಮನೆಯಲ್ಲಿ
ಭೂತ್ವಾ - ಉದ್ಭವಿಸಿ
ಬ್ರಹ್ಮಜಾತಿಃ ಸನ್ - ಬ್ರಾಹ್ಮಣವರ್ಣದವರಾಗಿ
ಪಾರಿವ್ರಾಜ - ಲೋಕಪರ್ಯಟನೆ ಮಾಡುವ ಧರ್ಮವುಳ್ಳ ಸನ್ಯಾಸಿಗಳ
ಅಧಿರಾಜಃ - ಸಾರ್ವಭೌಮರಾದ
ಭವಾನ್ - ತಾವು
ಪುನಃ ಅಪಿ - ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ
ಬದರೀಮ್ - ಬದರಿಯನ್ನು
ಪ್ರಾಪ್ಯ - ಹೊಂದಿ
ಕೃಷ್ಣಮ್ - ದ್ವೈಪಾಯನಕೃಷ್ಣರೆಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧರಾದ ಶ್ರೀವೇದವ್ಯಾಸದೇವರನ್ನು
ನತ್ವಾ - ನಮಸ್ಕರಿಲಿ
ಸಮ್ಯಕ್ - ಬ್ರಹ್ಮಸೂತ್ರಗಳಿಗೆ ಉತ್ತಮವಾದ
ಭಾಷ್ಯಾಣಿ - ಭಾಷ್ಯವನ್ನು
ಕೃತ್ವಾ - ರಚಿಸಿ,
ಚ - ಮತ್ತು
ಭಾರತ - ಮಹಾಭಾರತವೆಂಬ ಗ್ರಂಥಕ್ಕೆ
ಅರ್ಥ - ಅರ್ಥವೆಂಬ
ಪ್ರಕಾಶಮ್ - ಪ್ರಕಾಶ ಅಥವಾ ಬೆಳಕನ್ನು
ವ್ಯತನುತ - ವಿವರಿಸಿದರು (ವಿವರಿಸಿದಿರಿ)
ವಿವರಣೆ:
February 21, 2021
ಆಚಾರ್ಯ
ಮಧ್ವರನ್ನು ಸಾಕ್ಷಾತ್ತಾಗಿ ದರ್ಶನ ಮಾಡಿ ಅವರ ಕೃಪೆಗೆ ಪಾತ್ರರಾದವರಾದ ಶ್ರೀ
ತ್ರಿವಿಕ್ರಮಪಂಡಿತಾಚಾರ್ಯರಿಂದ ವಿರಚಿತವಾದ ಹರಿವಾಯುಸ್ತುತಿಯ 39 ನೇ ಶ್ಲೋಕವಿದು. ಈ
ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಮಧ್ವಾಚಾರ್ಯರು ಎಲ್ಲಿ ಅವತರಿಸಿದರು ಹಾಗೂ ಅವರು ಮಾಡಿದ ಮಹತ್ಕಾರ್ಯಗಳೇನು
ಎಂಬ ವಿಷಯವನ್ನು ವಿವರಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ಸೃಗ್ಧರಾ ಎಂಬ ಸಂಸ್ಕೃತದ ಛಂದಸ್ಸನ್ನು ಈ ವಾಯುಸ್ತುತಿಯ 41 ಶ್ಲೋಕಗಳನ್ನು ರಚಿಸುವಾಗ ಕವಿವರ್ಯರು ಉಪಯೋಗಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಛಂದಸ್ಸಿನ ನಿಯಮಗಳ ಪ್ರಕಾರ ಶ್ಲೋಕದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಪಾದದಲ್ಲಿಯೂ 21 ಅಕ್ಷರಗಳು ಇರಬೇಕು. ಹಾಗೂ ಶ್ಲೋಕಗಳಲ್ಲಿ ಉಪಯೋಗಿಸಲ್ಪಡುವ ಒಟ್ಟು ಅಕ್ಷರಗಳ ಪ್ರಮಾಣ 84 (21*4) ಇರಬೇಕು.
ಇನ್ನು ಶ್ಲೋಕದ ಅರ್ಥವನ್ನು ತಿಳಿಯೋಣ ಶ್ಲೋಕದ ಮೊದಲೇ ಕವಿವರ್ಯರು "ಭೂತ್ವಾ" ಎಂಬ ಅವ್ಯಯವನ್ನು ಸೇರಿಸಿ ಆಚಾರ್ಯ ಮಧ್ವರು ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನರಂತೇ ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಚದೇ "ಭವಿಸಿ" ಎಂದರೆ "ಅವತರಿಸಿ" ಎಂದು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಹೀಗಾಗಿ ಸಾಮಾನ್ಯಮನುಷ್ಯರಂತೇ ಆಚಾರ್ಯಮಧ್ವರು ಜನಿಸಲಿಲ್ಲ ಎಂಬ ವಿಷಯವನ್ನು ಗಮನಿಸಬೇಕು. ಹಾಗೆಯೇ ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಪುನರಪಿ ಬದರೀಂ ಪ್ರಾಪ್ಯ ಎಂದು ಯತಿವರ್ಯರು ವಿವರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಸಾಮಾನ್ಯ ಮನುಷ್ಯರಿಗೆ ಒಮ್ಮೆ ಬದರೀಯಾತ್ರೆ ಮಾಡುವುದೇ ದುಷ್ಕರವಾದ ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಆಚಾರ್ಯಮಧ್ವರು ಪುನಃ ಪುನಃ ಬದರೀಯಾತ್ರೆ ಮಾಡಿ ಭಾಷ್ಯ, ಮಹಾಭಾರತಕ್ಕೆ ವಿವರಣೆ ಮುಂತಾದ ಮಹತ್ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಕವಿವರ್ಯರು ತಿಳಿಸುತ್ತಾರೆ. ಹಾಗೆಯೇ ಯತಿಗಳ ಮೂಲ ಕರ್ತವ್ಯವಾದ ಪರಿವ್ರಾಜಕತ್ವವನ್ನೂ ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಯತಿಗಳು ದೇಶಪರ್ಯಟನೆ ಮಾಡಿ ಜ್ಞಾನಪ್ರಸಾರಕಾರ್ಯವನ್ನು ಮಾಡಬೇಕೆಂಬ ವಿಷಯವನ್ನು ಈ ಶ್ಲೋಕವು ಸಾರುತ್ತದೆ. ಕೃಷ್ಣಂ ಚ ನತ್ವಾ ಎಂಬಲ್ಲಿ ಕೃಷ್ಣ ಎಂಬ ಪದದ ಅರ್ಥವನ್ನು ಉಡುಪಿಯ ಅಥವಾ ದ್ವಾರಕೆಯ ಕೃಷ್ಣನೆಂದು ತಿಳಿಯದೇ ಬದರೀ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿರುವ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣಾಭಿನ್ನರಾದ ಶ್ರೀವೇದವ್ಯಾಸದೇವರೆಂದು ತಿಳಿಯಬೇಕು.
ಬ್ರಹ್ಮಸೂತ್ರಗಳಿಗೆ ಭಾಷ್ಯವನ್ನು ಬರೆಯುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ಆಚಾರ್ಯಮಧ್ವರು ಮಹಾಭಾರತಕ್ಕೆ "ಮಹಾಭಾರತತಾತ್ಪರ್ಯನೀರ್ಣಯ" ಎಂಬ ವಿವರಣಾತ್ಮಕಗ್ರಂಥವನ್ನೂ ರಚಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಗ್ರಂಥದಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಪ್ರಾಚೀನ ಇತಿಹಾಸಗ್ರಂಥಗಳಾದ ರಾಮಾಯಣ ಹಾಗೂ ಮಹಾಭಾರತಗಳಲ್ಲಿ ಬರುವ ವಿವಿಧ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಘಟನೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಜನರಿಗೆ ಇರುವ ತಪ್ಪು ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳನ್ನು ಅಳಿಸಿ ಸರಿಯಾದ ಅರ್ಥವನ್ನು ತಾರ್ಕಿಕವಾಗಿ ಬೋಧಿಸಿ ಪ್ರಕಾಶಪಡಿಸಿದ ಗ್ರಂಥವೇ ಇದು. ಅದಕ್ಕೇ ಕವಿವರ್ಯರು "ಭಾರತಾರ್ಥಪ್ರಕಾಶಮ್" ಎಂಬ ಪದವನ್ನು ಸೇರಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ಕವಿವರ್ಯರ ಕಾಲವಂತೂ ಮೊದಲೇ ತಿಳಿಸಿದಂತೇ ಶ್ರೀಮನ್ಮಧ್ವಾಚಾರ್ಯರ ಸಮಕಾಲೀನರಾಗಿದ್ದರಿಂದ 13 ನೇ ಶತಮಾನವಾಗಿದೆ. ಇಂತಹ ಅಸಾಧಾರಣವೂ, ನಾನಾ ಫಲಗಳನ್ನು ದಯಪಾಲಿಸುವುದೂ ಆದ ಈ ಸ್ತುತಿಗ್ರಂಥದಲ್ಲಿ 41 ಶ್ಲೋಕಗಳಿವೆ.
ಆಚಾರ್ಯಮಧ್ವರು ಈ ಸ್ತುತಿಯ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ "ಪಾಂತ್ವಸ್ಮಾನ್" ಹಾಗೂ "ಲಕ್ಷ್ಮೀಕಾಂತ" ಎಂಬ ಪದಗಳಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುವ ಶ್ಲೋಕಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸಿ ವಾಯುದೇವರ ಅವತಾರತ್ರಯಗಳ ಸ್ತುತಿಗೆ ಮುನ್ನವಾಗಿ ಶ್ರೀಹರಿಯ ಸ್ತುತಿಯನ್ನು ಸೇರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ವಿಶೇಷವೆಂದರೆ ಈ ಸ್ತೋತ್ರದಲ್ಲಿ "ಪಾಂತ್ವಸ್ಮಾನ್" ಎಂಬ ಶ್ಲೋಕವು ಶ್ರೀನರಸಿಂಹದೇವರ ನಖಗಳನ್ನು ವರ್ಣನೆ ಮಾಡುವುದರೊಂದಿಗೆ ಸಂಸ್ಕೃತದ ವಿಶೇಷವಾದ "ಶಾರ್ದೂಲವಿಕ್ರೀಡಿತಾ" ಎಂಬ ಛಂದಸ್ಸನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. "ಶಾರ್ದೂಲ" ಎಂದರೆ ಸಿಂಹ. ವಿಕ್ರೀಡಿತಾ ಎಂದರೆ ಲೀಲೆ. ನರಸಿಂಹನ ಲೀಲೆ ಯಾವುದು ಎಂದರೆ ದುಷ್ಟನಾದ ಹಿರಣ್ಯಕಶಿಪುವನ್ನು ಸಂಹರಿಸಿ ಆತನ ಕೊರಳನ್ನೇ ಮಾಲೆಯಾಗಿ ಧರಿಸುವುದೇ ಅಲ್ಲವೇ...?? ಆದ್ದರಿಂದ ಮುಂದಿನ ಶ್ಲೋಕವಾದ "ಲಕ್ಷ್ಮೀಕಾಂತ" ವು "ಸೃಗ್ಧರಾ" ಛಂದಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಶ್ರೀಮದಾಚಾರ್ಯರಿಂದ ವಿರಚಿತವಾಗಿದೆ.
ಸೃಕ್+ಧರಾ = ಸೃಗ್ಧರಾ ಎಂದು ಸಂಧಿಯನ್ನು ಬಿಡಿಸಿದಾಗ ಸೃಕ್ ಎಂದರೆ ಮಾಲೆ. ಧರಾ ಎಂದರೆ ಧರಿಸಿದ್ದು. ಹಾಗಾಗಿ ಮೊದಲು ನರಸಿಂಹದೇವರ ಲೀಲೆಯನ್ನು ವರ್ಣಿಸುವ ಶ್ಲೋಕವನ್ನು ಶಾರ್ದೂಲವಿಕ್ರೀಡನ ಛಂದಸ್ಸಿನಲ್ಲಿಯೂ, ನಂತರ ಎರಡನೇ ಶ್ಲೋಕವನ್ನು ಕವಿವರ್ಯರ ಶ್ಲೋಕಗಳ ಲಯಕ್ಕೆ ಹೊಂದಿಕೊಳ್ಳುವಂತೇ ಸೃಗ್ಧರಾ ಛಂದಸ್ಸಿನಲ್ಲಿಯೂ ರಚಿಸಿ ಸಕಲ ಸಜ್ಜನರ ಹಾಗೂ ಭಗವದ್ಭಕ್ತರ ಅನುಗ್ರಹವನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದಾರೆಂದು ಇಲ್ಲಿ ಸ್ಮರಿಸಬಹುದಾಗಿದೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾನನಾಯ ||
ಸೃಗ್ಧರಾ ಎಂಬ ಸಂಸ್ಕೃತದ ಛಂದಸ್ಸನ್ನು ಈ ವಾಯುಸ್ತುತಿಯ 41 ಶ್ಲೋಕಗಳನ್ನು ರಚಿಸುವಾಗ ಕವಿವರ್ಯರು ಉಪಯೋಗಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಛಂದಸ್ಸಿನ ನಿಯಮಗಳ ಪ್ರಕಾರ ಶ್ಲೋಕದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಪಾದದಲ್ಲಿಯೂ 21 ಅಕ್ಷರಗಳು ಇರಬೇಕು. ಹಾಗೂ ಶ್ಲೋಕಗಳಲ್ಲಿ ಉಪಯೋಗಿಸಲ್ಪಡುವ ಒಟ್ಟು ಅಕ್ಷರಗಳ ಪ್ರಮಾಣ 84 (21*4) ಇರಬೇಕು.
ಇನ್ನು ಶ್ಲೋಕದ ಅರ್ಥವನ್ನು ತಿಳಿಯೋಣ ಶ್ಲೋಕದ ಮೊದಲೇ ಕವಿವರ್ಯರು "ಭೂತ್ವಾ" ಎಂಬ ಅವ್ಯಯವನ್ನು ಸೇರಿಸಿ ಆಚಾರ್ಯ ಮಧ್ವರು ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನರಂತೇ ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಚದೇ "ಭವಿಸಿ" ಎಂದರೆ "ಅವತರಿಸಿ" ಎಂದು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಹೀಗಾಗಿ ಸಾಮಾನ್ಯಮನುಷ್ಯರಂತೇ ಆಚಾರ್ಯಮಧ್ವರು ಜನಿಸಲಿಲ್ಲ ಎಂಬ ವಿಷಯವನ್ನು ಗಮನಿಸಬೇಕು. ಹಾಗೆಯೇ ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಪುನರಪಿ ಬದರೀಂ ಪ್ರಾಪ್ಯ ಎಂದು ಯತಿವರ್ಯರು ವಿವರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಸಾಮಾನ್ಯ ಮನುಷ್ಯರಿಗೆ ಒಮ್ಮೆ ಬದರೀಯಾತ್ರೆ ಮಾಡುವುದೇ ದುಷ್ಕರವಾದ ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಆಚಾರ್ಯಮಧ್ವರು ಪುನಃ ಪುನಃ ಬದರೀಯಾತ್ರೆ ಮಾಡಿ ಭಾಷ್ಯ, ಮಹಾಭಾರತಕ್ಕೆ ವಿವರಣೆ ಮುಂತಾದ ಮಹತ್ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಕವಿವರ್ಯರು ತಿಳಿಸುತ್ತಾರೆ. ಹಾಗೆಯೇ ಯತಿಗಳ ಮೂಲ ಕರ್ತವ್ಯವಾದ ಪರಿವ್ರಾಜಕತ್ವವನ್ನೂ ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಯತಿಗಳು ದೇಶಪರ್ಯಟನೆ ಮಾಡಿ ಜ್ಞಾನಪ್ರಸಾರಕಾರ್ಯವನ್ನು ಮಾಡಬೇಕೆಂಬ ವಿಷಯವನ್ನು ಈ ಶ್ಲೋಕವು ಸಾರುತ್ತದೆ. ಕೃಷ್ಣಂ ಚ ನತ್ವಾ ಎಂಬಲ್ಲಿ ಕೃಷ್ಣ ಎಂಬ ಪದದ ಅರ್ಥವನ್ನು ಉಡುಪಿಯ ಅಥವಾ ದ್ವಾರಕೆಯ ಕೃಷ್ಣನೆಂದು ತಿಳಿಯದೇ ಬದರೀ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿರುವ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣಾಭಿನ್ನರಾದ ಶ್ರೀವೇದವ್ಯಾಸದೇವರೆಂದು ತಿಳಿಯಬೇಕು.
ಬ್ರಹ್ಮಸೂತ್ರಗಳಿಗೆ ಭಾಷ್ಯವನ್ನು ಬರೆಯುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ಆಚಾರ್ಯಮಧ್ವರು ಮಹಾಭಾರತಕ್ಕೆ "ಮಹಾಭಾರತತಾತ್ಪರ್ಯನೀರ್ಣಯ" ಎಂಬ ವಿವರಣಾತ್ಮಕಗ್ರಂಥವನ್ನೂ ರಚಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಗ್ರಂಥದಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಪ್ರಾಚೀನ ಇತಿಹಾಸಗ್ರಂಥಗಳಾದ ರಾಮಾಯಣ ಹಾಗೂ ಮಹಾಭಾರತಗಳಲ್ಲಿ ಬರುವ ವಿವಿಧ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಘಟನೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಜನರಿಗೆ ಇರುವ ತಪ್ಪು ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳನ್ನು ಅಳಿಸಿ ಸರಿಯಾದ ಅರ್ಥವನ್ನು ತಾರ್ಕಿಕವಾಗಿ ಬೋಧಿಸಿ ಪ್ರಕಾಶಪಡಿಸಿದ ಗ್ರಂಥವೇ ಇದು. ಅದಕ್ಕೇ ಕವಿವರ್ಯರು "ಭಾರತಾರ್ಥಪ್ರಕಾಶಮ್" ಎಂಬ ಪದವನ್ನು ಸೇರಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ಕವಿವರ್ಯರ ಕಾಲವಂತೂ ಮೊದಲೇ ತಿಳಿಸಿದಂತೇ ಶ್ರೀಮನ್ಮಧ್ವಾಚಾರ್ಯರ ಸಮಕಾಲೀನರಾಗಿದ್ದರಿಂದ 13 ನೇ ಶತಮಾನವಾಗಿದೆ. ಇಂತಹ ಅಸಾಧಾರಣವೂ, ನಾನಾ ಫಲಗಳನ್ನು ದಯಪಾಲಿಸುವುದೂ ಆದ ಈ ಸ್ತುತಿಗ್ರಂಥದಲ್ಲಿ 41 ಶ್ಲೋಕಗಳಿವೆ.
ಆಚಾರ್ಯಮಧ್ವರು ಈ ಸ್ತುತಿಯ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ "ಪಾಂತ್ವಸ್ಮಾನ್" ಹಾಗೂ "ಲಕ್ಷ್ಮೀಕಾಂತ" ಎಂಬ ಪದಗಳಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುವ ಶ್ಲೋಕಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸಿ ವಾಯುದೇವರ ಅವತಾರತ್ರಯಗಳ ಸ್ತುತಿಗೆ ಮುನ್ನವಾಗಿ ಶ್ರೀಹರಿಯ ಸ್ತುತಿಯನ್ನು ಸೇರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ವಿಶೇಷವೆಂದರೆ ಈ ಸ್ತೋತ್ರದಲ್ಲಿ "ಪಾಂತ್ವಸ್ಮಾನ್" ಎಂಬ ಶ್ಲೋಕವು ಶ್ರೀನರಸಿಂಹದೇವರ ನಖಗಳನ್ನು ವರ್ಣನೆ ಮಾಡುವುದರೊಂದಿಗೆ ಸಂಸ್ಕೃತದ ವಿಶೇಷವಾದ "ಶಾರ್ದೂಲವಿಕ್ರೀಡಿತಾ" ಎಂಬ ಛಂದಸ್ಸನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. "ಶಾರ್ದೂಲ" ಎಂದರೆ ಸಿಂಹ. ವಿಕ್ರೀಡಿತಾ ಎಂದರೆ ಲೀಲೆ. ನರಸಿಂಹನ ಲೀಲೆ ಯಾವುದು ಎಂದರೆ ದುಷ್ಟನಾದ ಹಿರಣ್ಯಕಶಿಪುವನ್ನು ಸಂಹರಿಸಿ ಆತನ ಕೊರಳನ್ನೇ ಮಾಲೆಯಾಗಿ ಧರಿಸುವುದೇ ಅಲ್ಲವೇ...?? ಆದ್ದರಿಂದ ಮುಂದಿನ ಶ್ಲೋಕವಾದ "ಲಕ್ಷ್ಮೀಕಾಂತ" ವು "ಸೃಗ್ಧರಾ" ಛಂದಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಶ್ರೀಮದಾಚಾರ್ಯರಿಂದ ವಿರಚಿತವಾಗಿದೆ.
ಸೃಕ್+ಧರಾ = ಸೃಗ್ಧರಾ ಎಂದು ಸಂಧಿಯನ್ನು ಬಿಡಿಸಿದಾಗ ಸೃಕ್ ಎಂದರೆ ಮಾಲೆ. ಧರಾ ಎಂದರೆ ಧರಿಸಿದ್ದು. ಹಾಗಾಗಿ ಮೊದಲು ನರಸಿಂಹದೇವರ ಲೀಲೆಯನ್ನು ವರ್ಣಿಸುವ ಶ್ಲೋಕವನ್ನು ಶಾರ್ದೂಲವಿಕ್ರೀಡನ ಛಂದಸ್ಸಿನಲ್ಲಿಯೂ, ನಂತರ ಎರಡನೇ ಶ್ಲೋಕವನ್ನು ಕವಿವರ್ಯರ ಶ್ಲೋಕಗಳ ಲಯಕ್ಕೆ ಹೊಂದಿಕೊಳ್ಳುವಂತೇ ಸೃಗ್ಧರಾ ಛಂದಸ್ಸಿನಲ್ಲಿಯೂ ರಚಿಸಿ ಸಕಲ ಸಜ್ಜನರ ಹಾಗೂ ಭಗವದ್ಭಕ್ತರ ಅನುಗ್ರಹವನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದಾರೆಂದು ಇಲ್ಲಿ ಸ್ಮರಿಸಬಹುದಾಗಿದೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾನನಾಯ ||
February 21, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ नवमः अध्याय
♦️श्लोक :- ९
यस्मिन् रुष्टे भयं नास्ति तुष्टे नैव धनागमः।
निग्रहोऽनुग्रहो नास्ति स रुष्टः किं करिष्यति ॥९॥
♦️भावार्थ - जिसके रूठने पर किसी प्रकार का भय नहीं है और न ही ख़ुश होने पर धन मिलने की उम्मीद है, जो दण्ड देने और कृपा करने की क्षमता नहीं रखता, वह व्यक्ति अप्रसन्न होकर क्या कर लेगा?
#chanakya
✒️ नवमः अध्याय
♦️श्लोक :- ९
यस्मिन् रुष्टे भयं नास्ति तुष्टे नैव धनागमः।
निग्रहोऽनुग्रहो नास्ति स रुष्टः किं करिष्यति ॥९॥
♦️भावार्थ - जिसके रूठने पर किसी प्रकार का भय नहीं है और न ही ख़ुश होने पर धन मिलने की उम्मीद है, जो दण्ड देने और कृपा करने की क्षमता नहीं रखता, वह व्यक्ति अप्रसन्न होकर क्या कर लेगा?
#chanakya
February 22, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। एकादशः सर्गः ।।
🍃 आसाद्य तं द्विनश्रेष्ठं रोमपादसमीपगम्।
ऋपिपुत्रं ददर्शादा दीप्यमानमिवानलम्॥१५॥
⚜️ वहाँ जाकर महाराज दशरथ ने अग्नि के समान तेजस्वी ऋृष्य - को रोमपाद के समीप बैठा देखा॥१५॥
🍃 ततो राजा यथान्यायं पूजां चक्रे विशेषतः।
सखित्वात्तस्य वै राजा महष्टेनान्तरात्मना॥१६॥
⚜️ रोमपाद ने मित्र धर्म से प्रेरित हो अत्यन्त प्रसन्नता के साथ न्योयानुकूल महाराज दशरथ का विशेष आदर सत्कार किया ॥१६॥
#ramayan
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। एकादशः सर्गः ।।
🍃 आसाद्य तं द्विनश्रेष्ठं रोमपादसमीपगम्।
ऋपिपुत्रं ददर्शादा दीप्यमानमिवानलम्॥१५॥
⚜️ वहाँ जाकर महाराज दशरथ ने अग्नि के समान तेजस्वी ऋृष्य - को रोमपाद के समीप बैठा देखा॥१५॥
🍃 ततो राजा यथान्यायं पूजां चक्रे विशेषतः।
सखित्वात्तस्य वै राजा महष्टेनान्तरात्मना॥१६॥
⚜️ रोमपाद ने मित्र धर्म से प्रेरित हो अत्यन्त प्रसन्नता के साथ न्योयानुकूल महाराज दशरथ का विशेष आदर सत्कार किया ॥१६॥
#ramayan
February 22, 2021
📚 वेदपाठन - आओ वेद पढ़ें
📙 ऋग्वेद
सूक्त - २० , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०५, देवता - ऋभुगण
🍃 सं वो मदासो अग्मतेन्द्रेण च मरुत्वता. आदित्येभिश्च राजभिः.. (५)
⚜️ हे ऋभुगण! मरुद्गण सहित इंद्र और प्रकाशमान सूर्य के साथ तुम्हें सोमरस दिया जा रहा है। (५)
#rgveda
📙 ऋग्वेद
सूक्त - २० , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०५, देवता - ऋभुगण
🍃 सं वो मदासो अग्मतेन्द्रेण च मरुत्वता. आदित्येभिश्च राजभिः.. (५)
⚜️ हे ऋभुगण! मरुद्गण सहित इंद्र और प्रकाशमान सूर्य के साथ तुम्हें सोमरस दिया जा रहा है। (५)
#rgveda
February 22, 2021
February 22, 2021
Forwarded from पुरुषोत्तमः॥ Purushothaman AJ (Bharatam).
हरिःॐ। सोमवासर-सायङ्कालशुभेच्छाः।
आकाशवाण्या अद्यतनसायङ्कालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
आकाशवाण्या अद्यतनसायङ्कालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
February 22, 2021
Forwarded from संस्कृत संवादः । Sanskrit Samvadah (मोहित डोकानिया)
Do you know Samskrta (Sanskrit)?
क्या आप संस्कृत जानते हैं?
क्या आप संस्कृत जानते हैं?
Final Results
0%
I know it very well
12%
I know it
35%
I am learning it through: 1️⃣Book
6%
Through: 2️⃣Mobile/PC App
6%
Through: 3️⃣Teacher
0%
Through: 4️⃣Video
0%
Through: 5️⃣Other (Comment)
41%
I want to learn it.
0%
I don't want to learn it
0%
I can't learn it (Comment reason)
February 22, 2021
संस्कृतभाषायां
प्रयोगः अनुदिनं संवर्धते एतस्मिन् न संदेहः। समय-समयेन, नूतन समूहगणाः
विद्यन्ते। तेषु गणेषु सम्वादानां सङ्ख्या अपि स्तरश्च अतिवेगेन वर्धते।
एतस्मिन् संदर्भे आवश्यकता अस्ति चेत् तत् संस्कृतानुरागिणानां
सङ्ख्या-गणनायाः आवश्यकता एव।
To read further go to the following link:
http://sanskritize.com/index.php/14-articles/12-2021-02-22-13-36-54
To read further go to the following link:
http://sanskritize.com/index.php/14-articles/12-2021-02-22-13-36-54
Sanskritize
गणना आवश्यकी
My site
February 22, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ नवमः अध्याय
♦️श्लोक :- १०
निर्विषेणापि सर्पेण कर्तव्या महती फणा।
विषमस्तु न वाप्यस्तु घटाटोपो भयंकरः ॥१०॥
♦️भावार्थ - विषहीन साँप को भी अपना फन फैलाना चाहिए। दिखावा भी अत्यन्त आवश्यक होता है।
#chanakya
✒️ नवमः अध्याय
♦️श्लोक :- १०
निर्विषेणापि सर्पेण कर्तव्या महती फणा।
विषमस्तु न वाप्यस्तु घटाटोपो भयंकरः ॥१०॥
♦️भावार्थ - विषहीन साँप को भी अपना फन फैलाना चाहिए। दिखावा भी अत्यन्त आवश्यक होता है।
#chanakya
February 22, 2021
February 22, 2021
Forwarded from पुरुषोत्तमः॥ Purushothaman AJ (Bharatam).
हरिःॐ। भौमवासर-सुप्रभातम्।
आकाशवाण्या अद्यतनप्रातःकालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
आकाशवाण्या अद्यतनप्रातःकालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
February 22, 2021
February 22, 2021
February 22, 2021
🚩जय सत्य सनातन 🚩
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७७
⛅ 🚩तिथि - एकादशी शाम 06:05 तक तत्पश्चात द्वादशी
⛅ दिनांक - 23 फरवरी 2021
⛅ दिन - मंगलवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - वसंत
⛅ मास - माघ
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - आर्द्रा दोपहर 12:31 तक तत्पश्चात पुनर्वसु
⛅ योग - आयुष्मान् 24 फरवरी प्रातः 04:35 तक तत्पश्चात सौभाग्य
⛅ राहुकाल - शाम 03:46 से शाम 05:13 तक
⛅ सूर्योदय - 07:04
⛅ सूर्यास्त - 18:39
⛅ दिशाशूल - उत्तर दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण - जया एकादशी
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७७
⛅ 🚩तिथि - एकादशी शाम 06:05 तक तत्पश्चात द्वादशी
⛅ दिनांक - 23 फरवरी 2021
⛅ दिन - मंगलवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - वसंत
⛅ मास - माघ
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - आर्द्रा दोपहर 12:31 तक तत्पश्चात पुनर्वसु
⛅ योग - आयुष्मान् 24 फरवरी प्रातः 04:35 तक तत्पश्चात सौभाग्य
⛅ राहुकाल - शाम 03:46 से शाम 05:13 तक
⛅ सूर्योदय - 07:04
⛅ सूर्यास्त - 18:39
⛅ दिशाशूल - उत्तर दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण - जया एकादशी
February 22, 2021
इच्छसि अधीतुं नवीनान् शब्दान्? पश्य मम संस्कृतजालपुटम्।
http://sanskritize.com/index.php/13-words-words-words-1
http://sanskritize.com/index.php/13-words-words-words-1
Sanskritize
शब्दाः शब्दाः शब्दाः (Words Words Words) - 1
My site
February 23, 2021
*वेदवाणी* 🙏🌼
सेदग्ने अस्तु सुभगः सुदानुर्यस्त्वा नित्येन हविषा य उक्थैः।
पिप्रीषति स्व आयुषि दुरोणे विश्वेदस्मै सुदिना सासदिष्टिः॥ ऋग्वेद ४-४-७॥🙏🌼
जो मनुष्य परमेश्वर का सदैव स्मरण करता है और यज्ञ (परहित के कार्यों) के लिए हवि देता है। उसे यह हवि धनवान् और सौभाग्यशाली बनाती है। उसका जीवन सभी दिन आनंदमय रहता है।🙏🌼
The person who always remembers God and gives Havis for the Yajna (acts of welfare). His Havi of Yajna makes him wealthy and lucky. His life becomes blissful all the days. (Rig Veda 4-4-7)🙏🌼 #rgveda 🙏🌼
सेदग्ने अस्तु सुभगः सुदानुर्यस्त्वा नित्येन हविषा य उक्थैः।
पिप्रीषति स्व आयुषि दुरोणे विश्वेदस्मै सुदिना सासदिष्टिः॥ ऋग्वेद ४-४-७॥🙏🌼
जो मनुष्य परमेश्वर का सदैव स्मरण करता है और यज्ञ (परहित के कार्यों) के लिए हवि देता है। उसे यह हवि धनवान् और सौभाग्यशाली बनाती है। उसका जीवन सभी दिन आनंदमय रहता है।🙏🌼
The person who always remembers God and gives Havis for the Yajna (acts of welfare). His Havi of Yajna makes him wealthy and lucky. His life becomes blissful all the days. (Rig Veda 4-4-7)🙏🌼 #rgveda 🙏🌼
February 23, 2021
यो नैजभक्तमनलाम्बुधिभूधरोग्र-।
शृंङ्गप्रपातविषदन्तिसरीसृपेभ्यः ।।
सर्वात्मकः परमकारुणिको ररक्ष ।
स त्वं नृसिंह मयि धेहि कृपावलोकम् ।।
ಯೋ ನೈಜಭಕ್ತಮನಲಾಂಬುಧಿಭೂಧರೋಗ್ರ-|
ಶೃಂಗಪ್ರಪಾತವಿಷದಂತಿಸರೀಸೃಪೇಭ್ಯಃ ||
ಸರ್ವಾತ್ಮಕಃ ಪರಮಕಾರುಣಿಕೋ ರರಕ್ಷ |
ಸ ತ್ವಂ ನೃಸಿಂಹ ಮಯಿ ಧೇಹಿ ಕೃಪಾವಲೋಕಮ್ ||
యో నైజభక్తమనలాంబుధిభూధరోగ్ర-/
శృంగప్రపాతవిషదంతిసరీసృపేభ్యః //
సర్వాత్మకః పరమకారుణికో రరక్ష /
స త్వం నృసింహ మయి ధేహి కృపావలోకమ్ //
യോ നൈജഭക്തമനലാംബുധിഭൂധരോഗ്ര-/
ശൃംഗപ്രപാതവിഷദംതിസരീസൃപേഭ്യഃ //
സര്വാത്മകഃ പരമകാരുണികോ രരക്ഷ /
സ ത്വം നൃസിംഹ മയി ധേഹി കൃപാവലോകമ് //
যো নৈজভক্তমনলাংবুধিভূধরোগ্র-৷
ষৃংগপ্রপাতৱিঋদংতিসরীসৃপেভ্যঃ ৷৷
সর্ৱাত্মকঃ পরমকারুণিকো ররক্ঋ ৷
স ত্ৱং নৃসিংহ মযি ধেহি কৃপাৱলোকম্ ৷৷
યો નૈજભક્તમનલાંબુધિભૂધરોગ્ર-।
શૃંગપ્રપાતવિષદંતિસરીસૃપેભ્યઃ ।।
સર્વાત્મકઃ પરમકારુણિકો રરક્ષ ।
સ ત્વં નૃસિંહ મયિ ધેહિ કૃપાવલોકમ્ ।।
yO naijabhakgamanalAmbudhibhUdharOgra-/
shringaprapAtaviShadantisarIsrupEbhyah //
sarvAtmakah paramakAruNikO rarakSha /
sa twam nrusimha mayi dhEhi krupAvalOkam //
अन्वयः (संस्कृतवाक्यरचनाशास्त्रम्)
ಅನ್ವಯ: (ಸಂಸ್ಕೃತವಾಕ್ಯರಚನಾಶಾಸ್ತ್ರ)
FORMATION OF SANSKRIT SENTENCE
यः - जो
परम - अत्यंत
कारुणिकः - करुणा से भरे
सर्व - समस्त
आत्मकः - चराचर वस्तुओं में निवास करते हुए
अनल - आग,
अम्बुधि - सागर,
भूधर - पर्वत के
उग्र - अत्यंत तीखे
शृङ्ग - चोटी,
प्रपात - गहराई,
विषदन्ति - विष से भरे दांतवाले प्राणी,
सरीसृपेभ्यः - सांप आदी रेंगनेवाले विषयुक्त प्राणियों से
नैज - अपने
भक्तम् - भक्त प्रल्हाद को
ररक्ष - रक्षा किया है या बचाया था
सः - वह
नृसिंह - हे नरसिंह देव जी
मयि - मुझ में
कृपा - करुणा की
अवलोकम् - दृष्टी की
धेही - धारणा करें ।
"श्रीगंगामाहात्म्यम्" नाम से प्रसिद्ध पुराण में ग्रहाधिपति श्रीशनैश्चर जी भगवान श्री नरसिंह देव जी के अवतार के बारे में पिॆछले श्लोक में वर्णन किया था । अब इस सातवें श्लोक में ग्रहाधिपति कहते हैं कि...
जो भक्तों में अपार करुणा रखनेवाले और समस्त चराचर वस्तुओं में निवास करनेवाले भगवान नरसिंह जी ने अपने भक्त प्रल्हाद को अग्नी के दहन से, समुंदर की पानी में डूबने से, पर्वत की चोटी पर फेंकने से, ऊंचे परवत से नीचे गिराने से, विष भरे दांत वाले सांप आदी रेंगनेवाले कीडों से रक्षा किया, वह भगवान श्रीनृसिंह जी, आप मुझ पर दया की दृष्टी धरें ।
प्रल्हाद के पिता प्रल्हाद से घृणा करता था । प्रल्हाद विष्णु जी का भक्त था । इसीलिये भगवान श्री महाविष्णु जी नृसिंह जी के अवतार में आ कर उस की रक्षा की ।
ॐ नमः शनैश्चरान्तर्गताय श्रीमन्नृसिंहदेवाय ।
ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಪದಾರ್ಥ:-
ಯಃ - ಯಾವ ಭಗವಂತನು
ಪರಮ - ಅತ್ಯಂತ
ಕಾರುಣಿಕಃ - ಕರುಣೆಯುಳ್ಳವನೂ
ಸರ್ವ - ಸಕಲ ಚರಾಚರ ವಸ್ತುಗಳ
ಆತ್ಮಕಃ - ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಉಳ್ಳವನಾಗಿ
ಅನಲ - ಬೆಂಕಿಯಿಂದ
ಅಂಬುಧಿ - ಸಾಗರದಿಂದ
ಭೂಧರ - ಪರ್ವತದ
ಉಗ್ರ - ತೀಕ್ಷ್ಣವಾದ
ಶೃಂಗ - ತುದಿಯಿಂದ
ಪ್ರಪಾತ - ಪ್ರಪಾತದಿಂದ ನೂಕೋಣದರಿಂದ
ವಿಷದಂತಿ - ವಿಷ ತುಂಬಿದ ಹಲ್ಲುಗಳುಳ್ಳ
ಸರೀಸೃಪೇಭ್ಯಃ - ಹಾವು ಮುಂತಾದ ತೆವಳುವ ಪ್ರಾಣಿಗಳಿಂದ
ನೈಜ - ತನ್ನ
ಭಕ್ತಮ್ - ಭಕ್ತನಾದ ಪ್ರಲ್ಹಾದನನ್ನು
ರರಕ್ಷ - ರಕ್ಷಿಸಿದನೋ
ಸಃ - ಅಂತಹ
ಹೇ ನೃಸಿಂಹ - ಹೇ ನರಸಿಂಹದೇವನೇ
ತ್ವಮ್ - ನೀನು
ಮಯಿ - ನನ್ನಲ್ಲಿ
ಕೃಪಾ - ದಯೆಯ
ಅವಲೋಕಮ್ - ದೃಷ್ಟಿಯನ್ನು
ಧೇಹಿ - ಧರಿಸು.
"ಗಂಗಾಮಾಹಾತ್ಮ್ಯಮ್" ಎಂಬ ಪುರಾಣದ ಏಳನೇ ಶ್ಲೋಕವಾದ ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಗ್ರಹಾಧಿಪತಿಗಳಾದ ಶ್ರೀ ಶನೈಶ್ಚರರು ಭಗವಂತನಾದ ಶ್ರೀ ನರಸಿಂಹದೇವರನ್ನು ಸ್ತೋತ್ರಮಾಡುತ್ತಾ ಈ ರೀತಿ ಕೊಂಡಾಡುತ್ತಾರೆ. ಹಿಂದಿನ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಭಗವಂತನ ಅವತಾರಕ್ಕೆ ಮುಖ್ಯಕಾರಣವಾದ ಪ್ರಲ್ಹಾದನ ಭಕ್ತಿಯ ಮಾತಿಗೆ ಆವಿರ್ಭವಿಸಿದರು, ಹಾಗೂ ಕ್ರೂರನಾದ ಹಿರಣ್ಯಕಶಿಪುವನ್ನು ಕೊಂದರು ಎಂಬುದಾಗಿ ಹೇಳಲಾಗಿತ್ತು. ಈಗ ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಆ ಕ್ರೂರಿಯು ಬಾಲಕನಾದ ಪ್ರಲ್ಹಾದನಿಗೆ ಯಾವ ರೀತಿಯಾದ ತೊಂದರೆಗಳನ್ನು ಕೊಟ್ಟಿದ್ದನು ಎಂಬುದನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತಾರೆ.
ಹಿರಣ್ಯಕಶಿಪುವು ತನ್ನ ಮಗನಾದ ಪ್ರಲ್ಹಾದನು ತನ್ನ ಅಣ್ಣನ ಹಂತಕನಾದ ನರಹರಿಯನ್ನೇ ಆರಾಧ್ಯದೈವನೆಂದು ತಿಳಿಯುತ್ತಾನೆ. ಅದನ್ನು ತಿಳಿದ ತಂದೆಯು ಆ ಪುಟ್ಟ ಬಾಲಕನನ್ನು ಕೊಲ್ಲಿಸಲು ಅವನನ್ನು ಬೆಂಕಿಯಲ್ಲಿ ಹಾಕಿ ಸುಡಿಸುತ್ತಾನೆ, ಸಮುದ್ರದ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಎಸೆಯುತ್ತಾನೆ, ಪರ್ವತದ ಚೂಪಾದ ತುದಿಯ ಮೇಲೆ ನಿಲ್ಲಿಸುತ್ತಾನೆ, ಎತ್ತರವಾದ ಪ್ರದೇಶದಿಂದ ಕೆಳಗೆ ನೂಕುತ್ತಾನೆ, ವಿಷದ ಹಲ್ಲುಗಳುಳ್ಳ ಸರೀಸೃಪಗಳಾದ ಹಾವು ಮುಂತಾದ ಪ್ರಾಣಿಗಳಿಂದ ಕಚ್ಚಿಸುತ್ತಾನೆ. ಆದರೆ ಪರಮಭಗವದ್ಭಕ್ತನಾದ ಪ್ರಲ್ಹಾದನು ಈ ಎಲ್ಲಾ ವಸ್ತುಗಳಲ್ಲಿಯೂ ನರಹರಿಯು ವ್ಯಾಪ್ತನೆಂದು ತಿಳಿದು ಆ ಎಲ್ಲ ವಸ್ತುಗಳಲ್ಲಿ ಇರುವ ಹರಿಯ ರೂಪಗಳನ್ನು ಆರಾಧಿಸಿದ್ದರಿಂದಲೇ ಆತನಿಗೆ ಯಾವ ರೀತಿಯ ದೈಹಿಕ ಅಥವಾ ಮಾನಸಿಕ ಹಿಂಸೆಯೂ ಆಗಲಿಲ್ಲ. ಏಕೆಂದರೆ ನರಹರಿಯು ಆಯಾ ರೂಪಗಳಿಂದ ಭಕ್ತನನ್ನು ರಕ್ಷಣೆ ಮಾಡಿದ್ದನು. ಇಂತಹ ಅನೇಕ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಧರಿಸಿದ ನರಸಿಂಹದೇವರೇ, ನನ್ನಲ್ಲಿ ನಿಮ್ಮ ಕೃಪೆಯ ದೃಷ್ಟಿಯನ್ನು ಧರಿಸಿರಿ ಎಂದು ಗ್ರಹಾಧಿಪತಿಗಳಾದ ಶನೈಶ್ಚರರು ಪ್ರಾರ್ಥನೆಮಾಡಿದ್ದಾರೆ.
ಓಂ ನಮಃ ಶನೈಶ್ಚರಾಂತರ್ಗತ ನೃಸಿಂಹದೇವಾಯ ||
MEANING:
शृंङ्गप्रपातविषदन्तिसरीसृपेभ्यः ।।
सर्वात्मकः परमकारुणिको ररक्ष ।
स त्वं नृसिंह मयि धेहि कृपावलोकम् ।।
ಯೋ ನೈಜಭಕ್ತಮನಲಾಂಬುಧಿಭೂಧರೋಗ್ರ-|
ಶೃಂಗಪ್ರಪಾತವಿಷದಂತಿಸರೀಸೃಪೇಭ್ಯಃ ||
ಸರ್ವಾತ್ಮಕಃ ಪರಮಕಾರುಣಿಕೋ ರರಕ್ಷ |
ಸ ತ್ವಂ ನೃಸಿಂಹ ಮಯಿ ಧೇಹಿ ಕೃಪಾವಲೋಕಮ್ ||
యో నైజభక్తమనలాంబుధిభూధరోగ్ర-/
శృంగప్రపాతవిషదంతిసరీసృపేభ్యః //
సర్వాత్మకః పరమకారుణికో రరక్ష /
స త్వం నృసింహ మయి ధేహి కృపావలోకమ్ //
യോ നൈജഭക്തമനലാംബുധിഭൂധരോഗ്ര-/
ശൃംഗപ്രപാതവിഷദംതിസരീസൃപേഭ്യഃ //
സര്വാത്മകഃ പരമകാരുണികോ രരക്ഷ /
സ ത്വം നൃസിംഹ മയി ധേഹി കൃപാവലോകമ് //
যো নৈজভক্তমনলাংবুধিভূধরোগ্র-৷
ষৃংগপ্রপাতৱিঋদংতিসরীসৃপেভ্যঃ ৷৷
সর্ৱাত্মকঃ পরমকারুণিকো ররক্ঋ ৷
স ত্ৱং নৃসিংহ মযি ধেহি কৃপাৱলোকম্ ৷৷
યો નૈજભક્તમનલાંબુધિભૂધરોગ્ર-।
શૃંગપ્રપાતવિષદંતિસરીસૃપેભ્યઃ ।।
સર્વાત્મકઃ પરમકારુણિકો રરક્ષ ।
સ ત્વં નૃસિંહ મયિ ધેહિ કૃપાવલોકમ્ ।।
yO naijabhakgamanalAmbudhibhUdharOgra-/
shringaprapAtaviShadantisarIsrupEbhyah //
sarvAtmakah paramakAruNikO rarakSha /
sa twam nrusimha mayi dhEhi krupAvalOkam //
अन्वयः (संस्कृतवाक्यरचनाशास्त्रम्)
ಅನ್ವಯ: (ಸಂಸ್ಕೃತವಾಕ್ಯರಚನಾಶಾಸ್ತ್ರ)
FORMATION OF SANSKRIT SENTENCE
यः - जो
परम - अत्यंत
कारुणिकः - करुणा से भरे
सर्व - समस्त
आत्मकः - चराचर वस्तुओं में निवास करते हुए
अनल - आग,
अम्बुधि - सागर,
भूधर - पर्वत के
उग्र - अत्यंत तीखे
शृङ्ग - चोटी,
प्रपात - गहराई,
विषदन्ति - विष से भरे दांतवाले प्राणी,
सरीसृपेभ्यः - सांप आदी रेंगनेवाले विषयुक्त प्राणियों से
नैज - अपने
भक्तम् - भक्त प्रल्हाद को
ररक्ष - रक्षा किया है या बचाया था
सः - वह
नृसिंह - हे नरसिंह देव जी
मयि - मुझ में
कृपा - करुणा की
अवलोकम् - दृष्टी की
धेही - धारणा करें ।
"श्रीगंगामाहात्म्यम्" नाम से प्रसिद्ध पुराण में ग्रहाधिपति श्रीशनैश्चर जी भगवान श्री नरसिंह देव जी के अवतार के बारे में पिॆछले श्लोक में वर्णन किया था । अब इस सातवें श्लोक में ग्रहाधिपति कहते हैं कि...
जो भक्तों में अपार करुणा रखनेवाले और समस्त चराचर वस्तुओं में निवास करनेवाले भगवान नरसिंह जी ने अपने भक्त प्रल्हाद को अग्नी के दहन से, समुंदर की पानी में डूबने से, पर्वत की चोटी पर फेंकने से, ऊंचे परवत से नीचे गिराने से, विष भरे दांत वाले सांप आदी रेंगनेवाले कीडों से रक्षा किया, वह भगवान श्रीनृसिंह जी, आप मुझ पर दया की दृष्टी धरें ।
प्रल्हाद के पिता प्रल्हाद से घृणा करता था । प्रल्हाद विष्णु जी का भक्त था । इसीलिये भगवान श्री महाविष्णु जी नृसिंह जी के अवतार में आ कर उस की रक्षा की ।
ॐ नमः शनैश्चरान्तर्गताय श्रीमन्नृसिंहदेवाय ।
ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಪದಾರ್ಥ:-
ಯಃ - ಯಾವ ಭಗವಂತನು
ಪರಮ - ಅತ್ಯಂತ
ಕಾರುಣಿಕಃ - ಕರುಣೆಯುಳ್ಳವನೂ
ಸರ್ವ - ಸಕಲ ಚರಾಚರ ವಸ್ತುಗಳ
ಆತ್ಮಕಃ - ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಉಳ್ಳವನಾಗಿ
ಅನಲ - ಬೆಂಕಿಯಿಂದ
ಅಂಬುಧಿ - ಸಾಗರದಿಂದ
ಭೂಧರ - ಪರ್ವತದ
ಉಗ್ರ - ತೀಕ್ಷ್ಣವಾದ
ಶೃಂಗ - ತುದಿಯಿಂದ
ಪ್ರಪಾತ - ಪ್ರಪಾತದಿಂದ ನೂಕೋಣದರಿಂದ
ವಿಷದಂತಿ - ವಿಷ ತುಂಬಿದ ಹಲ್ಲುಗಳುಳ್ಳ
ಸರೀಸೃಪೇಭ್ಯಃ - ಹಾವು ಮುಂತಾದ ತೆವಳುವ ಪ್ರಾಣಿಗಳಿಂದ
ನೈಜ - ತನ್ನ
ಭಕ್ತಮ್ - ಭಕ್ತನಾದ ಪ್ರಲ್ಹಾದನನ್ನು
ರರಕ್ಷ - ರಕ್ಷಿಸಿದನೋ
ಸಃ - ಅಂತಹ
ಹೇ ನೃಸಿಂಹ - ಹೇ ನರಸಿಂಹದೇವನೇ
ತ್ವಮ್ - ನೀನು
ಮಯಿ - ನನ್ನಲ್ಲಿ
ಕೃಪಾ - ದಯೆಯ
ಅವಲೋಕಮ್ - ದೃಷ್ಟಿಯನ್ನು
ಧೇಹಿ - ಧರಿಸು.
"ಗಂಗಾಮಾಹಾತ್ಮ್ಯಮ್" ಎಂಬ ಪುರಾಣದ ಏಳನೇ ಶ್ಲೋಕವಾದ ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಗ್ರಹಾಧಿಪತಿಗಳಾದ ಶ್ರೀ ಶನೈಶ್ಚರರು ಭಗವಂತನಾದ ಶ್ರೀ ನರಸಿಂಹದೇವರನ್ನು ಸ್ತೋತ್ರಮಾಡುತ್ತಾ ಈ ರೀತಿ ಕೊಂಡಾಡುತ್ತಾರೆ. ಹಿಂದಿನ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಭಗವಂತನ ಅವತಾರಕ್ಕೆ ಮುಖ್ಯಕಾರಣವಾದ ಪ್ರಲ್ಹಾದನ ಭಕ್ತಿಯ ಮಾತಿಗೆ ಆವಿರ್ಭವಿಸಿದರು, ಹಾಗೂ ಕ್ರೂರನಾದ ಹಿರಣ್ಯಕಶಿಪುವನ್ನು ಕೊಂದರು ಎಂಬುದಾಗಿ ಹೇಳಲಾಗಿತ್ತು. ಈಗ ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಆ ಕ್ರೂರಿಯು ಬಾಲಕನಾದ ಪ್ರಲ್ಹಾದನಿಗೆ ಯಾವ ರೀತಿಯಾದ ತೊಂದರೆಗಳನ್ನು ಕೊಟ್ಟಿದ್ದನು ಎಂಬುದನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತಾರೆ.
ಹಿರಣ್ಯಕಶಿಪುವು ತನ್ನ ಮಗನಾದ ಪ್ರಲ್ಹಾದನು ತನ್ನ ಅಣ್ಣನ ಹಂತಕನಾದ ನರಹರಿಯನ್ನೇ ಆರಾಧ್ಯದೈವನೆಂದು ತಿಳಿಯುತ್ತಾನೆ. ಅದನ್ನು ತಿಳಿದ ತಂದೆಯು ಆ ಪುಟ್ಟ ಬಾಲಕನನ್ನು ಕೊಲ್ಲಿಸಲು ಅವನನ್ನು ಬೆಂಕಿಯಲ್ಲಿ ಹಾಕಿ ಸುಡಿಸುತ್ತಾನೆ, ಸಮುದ್ರದ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಎಸೆಯುತ್ತಾನೆ, ಪರ್ವತದ ಚೂಪಾದ ತುದಿಯ ಮೇಲೆ ನಿಲ್ಲಿಸುತ್ತಾನೆ, ಎತ್ತರವಾದ ಪ್ರದೇಶದಿಂದ ಕೆಳಗೆ ನೂಕುತ್ತಾನೆ, ವಿಷದ ಹಲ್ಲುಗಳುಳ್ಳ ಸರೀಸೃಪಗಳಾದ ಹಾವು ಮುಂತಾದ ಪ್ರಾಣಿಗಳಿಂದ ಕಚ್ಚಿಸುತ್ತಾನೆ. ಆದರೆ ಪರಮಭಗವದ್ಭಕ್ತನಾದ ಪ್ರಲ್ಹಾದನು ಈ ಎಲ್ಲಾ ವಸ್ತುಗಳಲ್ಲಿಯೂ ನರಹರಿಯು ವ್ಯಾಪ್ತನೆಂದು ತಿಳಿದು ಆ ಎಲ್ಲ ವಸ್ತುಗಳಲ್ಲಿ ಇರುವ ಹರಿಯ ರೂಪಗಳನ್ನು ಆರಾಧಿಸಿದ್ದರಿಂದಲೇ ಆತನಿಗೆ ಯಾವ ರೀತಿಯ ದೈಹಿಕ ಅಥವಾ ಮಾನಸಿಕ ಹಿಂಸೆಯೂ ಆಗಲಿಲ್ಲ. ಏಕೆಂದರೆ ನರಹರಿಯು ಆಯಾ ರೂಪಗಳಿಂದ ಭಕ್ತನನ್ನು ರಕ್ಷಣೆ ಮಾಡಿದ್ದನು. ಇಂತಹ ಅನೇಕ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಧರಿಸಿದ ನರಸಿಂಹದೇವರೇ, ನನ್ನಲ್ಲಿ ನಿಮ್ಮ ಕೃಪೆಯ ದೃಷ್ಟಿಯನ್ನು ಧರಿಸಿರಿ ಎಂದು ಗ್ರಹಾಧಿಪತಿಗಳಾದ ಶನೈಶ್ಚರರು ಪ್ರಾರ್ಥನೆಮಾಡಿದ್ದಾರೆ.
ಓಂ ನಮಃ ಶನೈಶ್ಚರಾಂತರ್ಗತ ನೃಸಿಂಹದೇವಾಯ ||
MEANING:
February 24, 2021
The
above verse is the seventh verse of the epic named "Gangamahatmyam".
The lord of planet Saturn Shanaischara explains the reason of the
incarnation of Lord Mahavishnu in Narasimha form and how did the
Narasimha protected his devotee Prahlada.
Hiranyakashipu was a staunch hater of lord Vishnu, as the lord killed his elder brother Hiranyaksha. Pralhada, the son of Hiranyakashipu started worshipping lord Vishnu. The stage of tolerance of the father had been broken here and father tried to kill his own son in different cruel ways like throwing the son in fire, making him to sit on the fierceful tip of mountain, throwing him to the deepness from top, making bitten him by the serpents and like kind reptiles who have poisonous teeth. But Prahlada recognised lord's form in all the beings and substances. Thus lord, who resides in every substance of the universe and very pitiful on his devotee pralhada, rescued him from all these tortures and gave an end to such tortures by ending the bad acts of his father.
Lord of planet Saturn prays Lord Narasimha as a protector of infant Prahlada and requests Lord to bear a pitiful vision on him.
Om namah shanaischarantargata nrusimhadevaya //
Hiranyakashipu was a staunch hater of lord Vishnu, as the lord killed his elder brother Hiranyaksha. Pralhada, the son of Hiranyakashipu started worshipping lord Vishnu. The stage of tolerance of the father had been broken here and father tried to kill his own son in different cruel ways like throwing the son in fire, making him to sit on the fierceful tip of mountain, throwing him to the deepness from top, making bitten him by the serpents and like kind reptiles who have poisonous teeth. But Prahlada recognised lord's form in all the beings and substances. Thus lord, who resides in every substance of the universe and very pitiful on his devotee pralhada, rescued him from all these tortures and gave an end to such tortures by ending the bad acts of his father.
Lord of planet Saturn prays Lord Narasimha as a protector of infant Prahlada and requests Lord to bear a pitiful vision on him.
Om namah shanaischarantargata nrusimhadevaya //
February 24, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। एकादशः सर्गः ।।
🍃 रोमपादेन चाख्यातमृपिपुत्राय धीमते।
सख्यं संवन्धर्क चैव तदा तं प्रत्यपूजयत्॥१७॥
⚜️ उन बुद्धिमान राजा ने, ऋषि श्रृंग दशरथ के साथ अपनी मैत्री होने का वृत्तान्त कहा, जिसे सुन ऋष्यशृङ्ग भी प्रसन्न हुए और दशरथ की - प्रशंसा की ॥ १७ ॥
🍃 एवं सुसंत्कृतस्तेन सहोपित्वा नरर्पभः ।
सप्ताष्ट दिवसान्राजा राजानमिदमत्रवीद्॥१८॥
⚜️ इस प्रकार सत्कार के साथ दशरथ वहाँ सात शरठ दिन रह कर रोमपाद से बोले॥१८॥
#ramayan
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। एकादशः सर्गः ।।
🍃 रोमपादेन चाख्यातमृपिपुत्राय धीमते।
सख्यं संवन्धर्क चैव तदा तं प्रत्यपूजयत्॥१७॥
⚜️ उन बुद्धिमान राजा ने, ऋषि श्रृंग दशरथ के साथ अपनी मैत्री होने का वृत्तान्त कहा, जिसे सुन ऋष्यशृङ्ग भी प्रसन्न हुए और दशरथ की - प्रशंसा की ॥ १७ ॥
🍃 एवं सुसंत्कृतस्तेन सहोपित्वा नरर्पभः ।
सप्ताष्ट दिवसान्राजा राजानमिदमत्रवीद्॥१८॥
⚜️ इस प्रकार सत्कार के साथ दशरथ वहाँ सात शरठ दिन रह कर रोमपाद से बोले॥१८॥
#ramayan
February 25, 2021
📚 वेदपाठन - आओ वेद पढ़ें
📙 ऋग्वेद
सूक्त - २० , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०६, देवता - ऋभुगण
🍃 उत त्यं चमसं नवं त्वष्टुर्देवस्य निष्कृतम्. अकर्त चतुरः पुनः (६)
⚜️ त्वष्टा द्वारा निर्मित, सोमधारण में समर्थ चमस नाम का नया काष्ठपात्र बिलकुल तैयार हो गया था। ऋभुओं ने उसके चार टुकड़े कर दिए। (६)
#rgveda
📙 ऋग्वेद
सूक्त - २० , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०६, देवता - ऋभुगण
🍃 उत त्यं चमसं नवं त्वष्टुर्देवस्य निष्कृतम्. अकर्त चतुरः पुनः (६)
⚜️ त्वष्टा द्वारा निर्मित, सोमधारण में समर्थ चमस नाम का नया काष्ठपात्र बिलकुल तैयार हो गया था। ऋभुओं ने उसके चार टुकड़े कर दिए। (६)
#rgveda
February 25, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ नवमः अध्याय
♦️श्लोक :- ११
प्राप्त द्यूतप्रसंगेन मध्याह्ने स्त्रीप्रसंगतः।
रात्रौ चौरप्रसंगेन कालो गच्छति धीमताम् ॥११॥
♦️भावार्थ - मूर्ख का समय प्रातःकाल जुए में, दोपहर को स्त्री सहवास में तथा रात को चोरी करने में बीतता है।
#chanakya
✒️ नवमः अध्याय
♦️श्लोक :- ११
प्राप्त द्यूतप्रसंगेन मध्याह्ने स्त्रीप्रसंगतः।
रात्रौ चौरप्रसंगेन कालो गच्छति धीमताम् ॥११॥
♦️भावार्थ - मूर्ख का समय प्रातःकाल जुए में, दोपहर को स्त्री सहवास में तथा रात को चोरी करने में बीतता है।
#chanakya
February 25, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। एकादशः सर्गः ।।
🍃 शान्ता तव सुता राजन्सह भ्ता विशांपते।
मदीयं नगरं यातु कार्य हि महदुघतम् ॥१९॥
⚜️ हे राजन् ! यदि आपकी पुत्री शान्ता अपने पति के साथ मेरे राजधानी में चले तो बड़ी कृपा हो, क्योंकि एक बड़ा कार्य आ उपस्थित हुआ है॥१९॥
🍃 तथेति राजा संश्रुत्य गमनं तस्य धीमतः।
उवाच वचनं विभं गच्छ त्वं सह भार्यया ॥२०॥
⚜️ यह सुन रोमपाद ने "ऐसा ही होगा होगा" महाराज दशरथ से कह, ऋष्यश्रङ्ग से कहा कि, आप अपनी पत्नी सहित महाराज दशरथ के साथ जाइये॥२० ॥
#ramayan
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। एकादशः सर्गः ।।
🍃 शान्ता तव सुता राजन्सह भ्ता विशांपते।
मदीयं नगरं यातु कार्य हि महदुघतम् ॥१९॥
⚜️ हे राजन् ! यदि आपकी पुत्री शान्ता अपने पति के साथ मेरे राजधानी में चले तो बड़ी कृपा हो, क्योंकि एक बड़ा कार्य आ उपस्थित हुआ है॥१९॥
🍃 तथेति राजा संश्रुत्य गमनं तस्य धीमतः।
उवाच वचनं विभं गच्छ त्वं सह भार्यया ॥२०॥
⚜️ यह सुन रोमपाद ने "ऐसा ही होगा होगा" महाराज दशरथ से कह, ऋष्यश्रङ्ग से कहा कि, आप अपनी पत्नी सहित महाराज दशरथ के साथ जाइये॥२० ॥
#ramayan
February 25, 2021
📚 वेदपाठन - आओ वेद पढ़ें
📙 ऋग्वेद
सूक्त - २० , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०७, देवता - ऋभुगण
🍃 ते नो रत्नानि धत्तन त्रिरा साप्तानि सुन्वते. एकमेकं सुशस्तिभिः.. (७)
⚜️ हे ऋभुगण! तुम हमारी सुंदर स्तुतियों को सुनकर सोमरस निचोड़ने वाले हमारे यजमान को एक-एक करके स्वर्ण, मणि, मुक्ता-तीनों रत्न प्रदान करो तुम दर्शपौर्णिमासादि सात कर्मों के तीनों वर्गों को पूरा करो (७)
#rgveda
📙 ऋग्वेद
सूक्त - २० , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०७, देवता - ऋभुगण
🍃 ते नो रत्नानि धत्तन त्रिरा साप्तानि सुन्वते. एकमेकं सुशस्तिभिः.. (७)
⚜️ हे ऋभुगण! तुम हमारी सुंदर स्तुतियों को सुनकर सोमरस निचोड़ने वाले हमारे यजमान को एक-एक करके स्वर्ण, मणि, मुक्ता-तीनों रत्न प्रदान करो तुम दर्शपौर्णिमासादि सात कर्मों के तीनों वर्गों को पूरा करो (७)
#rgveda
February 25, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ नवमः अध्याय
♦️श्लोक :- १२
स्वहस्तग्रथिता माला स्वहस्तघृष्टचन्दनम्।
स्वहस्तलिखितस्तोत्रं शक्रस्यापि श्रियं हरेत् ॥१२॥
♦️भावार्थ - अपने हाथों से गूँथी हुई माला, अपने हाथों से घिसा गया चन्दन व अपने हाथ से लिखा स्तोत्र – ये कार्य इन्द्र की सम्पदा को भी अपने वश में कर लेते हैं।।
#chanakya
✒️ नवमः अध्याय
♦️श्लोक :- १२
स्वहस्तग्रथिता माला स्वहस्तघृष्टचन्दनम्।
स्वहस्तलिखितस्तोत्रं शक्रस्यापि श्रियं हरेत् ॥१२॥
♦️भावार्थ - अपने हाथों से गूँथी हुई माला, अपने हाथों से घिसा गया चन्दन व अपने हाथ से लिखा स्तोत्र – ये कार्य इन्द्र की सम्पदा को भी अपने वश में कर लेते हैं।।
#chanakya
February 25, 2021
February 25, 2021
Forwarded from पुरुषोत्तमः॥ Purushothaman AJ (Bharatam).
हरिःॐ। गुरुवासर-सायङ्कालशुभेच्छाः।
आकाशवाण्या अद्यतनसायङ्कालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
आकाशवाण्या अद्यतनसायङ्कालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
February 25, 2021
February 25, 2021
🙏 24.2.21 वेदवाणी🙏
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा, प्रचारित आर्य जितेंद्र भाटिया द्वारा,🙏🏵️
अग्ने कदा त आनुषग्भुवद्देवस्य चेतनम्।
अधा हि त्वा जगृभ्रिरे मर्तासो विक्ष्वीड्यम्॥ ऋग्वेद ४-७-२॥🙏🏵️
हे परमेश्वर ! कब मनुष्य आपके नियमों का अनुसरण करेंगे ? कौन आनंद और सुख का प्रदाता है, यह कब जानेंगे ? आप को पूर्ण रूप से कब स्वीकार करेंगे ? कब आपको आराध्य मानेंगे ? हमारी इच्छा है कि प्रत्येक क्षण, विचार और कर्म में मनुष्य आपको विस्मृत ना करें।🙏🏵️
O God ! When will humans follow your rules ? When will humans will know the actual provider of pleasure and happiness ? When will you be fully accepted ? When will you be considered adorable ? We wish that humans should always remember you in every moment, thought and action. (Rig Veda 4-7-2)🙏🏵️🙏🏵️
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा, प्रचारित आर्य जितेंद्र भाटिया द्वारा,🙏🏵️
अग्ने कदा त आनुषग्भुवद्देवस्य चेतनम्।
अधा हि त्वा जगृभ्रिरे मर्तासो विक्ष्वीड्यम्॥ ऋग्वेद ४-७-२॥🙏🏵️
हे परमेश्वर ! कब मनुष्य आपके नियमों का अनुसरण करेंगे ? कौन आनंद और सुख का प्रदाता है, यह कब जानेंगे ? आप को पूर्ण रूप से कब स्वीकार करेंगे ? कब आपको आराध्य मानेंगे ? हमारी इच्छा है कि प्रत्येक क्षण, विचार और कर्म में मनुष्य आपको विस्मृत ना करें।🙏🏵️
O God ! When will humans follow your rules ? When will humans will know the actual provider of pleasure and happiness ? When will you be fully accepted ? When will you be considered adorable ? We wish that humans should always remember you in every moment, thought and action. (Rig Veda 4-7-2)🙏🏵️🙏🏵️
February 25, 2021
February 25, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ नवमः अध्याय
♦️श्लोक :- १४
दरिद्रता धीरतया विराजते, कुवस्त्रता स्वच्छतया विराजते।
कदन्नता चोष्णतया विराजते कुरुपता शीलतया विराजते।।१४।।
♦️भावार्थ - धैर्य रखने से ग़रीबी कष्ट नहीं देती, ख़राब कपड़ा स्वच्छ रखने से पहनने योग्य होता है, बेकार अन्न भी गरम-गरम स्वादिष्ट लगता है। शील स्वाभाव के कारण कुरुप व्यक्ति भी सुन्दर लगने लगता है।
#chanakya
✒️ नवमः अध्याय
♦️श्लोक :- १४
दरिद्रता धीरतया विराजते, कुवस्त्रता स्वच्छतया विराजते।
कदन्नता चोष्णतया विराजते कुरुपता शीलतया विराजते।।१४।।
♦️भावार्थ - धैर्य रखने से ग़रीबी कष्ट नहीं देती, ख़राब कपड़ा स्वच्छ रखने से पहनने योग्य होता है, बेकार अन्न भी गरम-गरम स्वादिष्ट लगता है। शील स्वाभाव के कारण कुरुप व्यक्ति भी सुन्दर लगने लगता है।
#chanakya
February 27, 2021
कनकभूषणसङ्ग्रहणोचितो ।
यदि मणिस्त्रपुणि प्रणिधीयते ।।
न च विरौति न चापि स शोभते ।
भवति योजयितुर्वचनीयता ।। 316/069 ।।
अर्थः-
सोने की आभूषणों में लगाने योग्य मणि को यदि लोहे के आभरण में जड देने से मणि ना तो चमक पाती है, और ना ही शोभा पाती है, परं तु जिस ने उस मणि को लगाया हो उस की निंदा अवश्य होती है ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಕನಕಭೂಷಣಸಂಗ್ರಹಣೋಚಿತೋ |
ಯದಿ ಮಣಿಸ್ತ್ರಪುಣಿ ಪ್ರಣಿಧೀಯತೇ ||
ನ ಚ ವಿರೌತಿ ನ ಚಾಪಿ ಸ ಶೋಭತೇ |
ಭವತಿ ಯೋಜಯಿತುರ್ವಚನೀಯತಾ || 316/069 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಬಂಗಾರದ ಆಭರಣದಲ್ಲಿ ಯೋಜಿಸಲು ಯೋಗ್ಯವಾದ ಮಣಿಯು ಒಂದುವೇಳೆ ಲೋಹದ ಆಭರಣದಲ್ಲಿ ಯೋಜಿಸಲ್ಪಟ್ಟರೆ ಆ ಮಣಿಯು ಪ್ರಕಾಶಿಸುವುದೂ ಇಲ್ಲ ಹಾಗೂ ಅದು ಶೋಭಿಸುವುದೂ ಇಲ್ಲ, ಆದರೆ ಯೋಜಿಸಿದವನ ನಿಂದನೆಗೆ ಪಾತ್ರವಾಗುತ್ತದೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
kanakabhUShaNasangrahaNOchitO |
yadi maNistrapuNi praNidhIyatE ||
na cha virauti na chApi sa shObhatE |
bhavati yOjayiturvachanIyatA || 316/069 ||
MEANING:-
If a gem suitable to fix in the golden ornament fixed in any other ordinary metal ornament, neither it enshines nor it suits to the metal ornament, but becomes reason to abuse its fixer.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
यदि मणिस्त्रपुणि प्रणिधीयते ।।
न च विरौति न चापि स शोभते ।
भवति योजयितुर्वचनीयता ।। 316/069 ।।
अर्थः-
सोने की आभूषणों में लगाने योग्य मणि को यदि लोहे के आभरण में जड देने से मणि ना तो चमक पाती है, और ना ही शोभा पाती है, परं तु जिस ने उस मणि को लगाया हो उस की निंदा अवश्य होती है ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಕನಕಭೂಷಣಸಂಗ್ರಹಣೋಚಿತೋ |
ಯದಿ ಮಣಿಸ್ತ್ರಪುಣಿ ಪ್ರಣಿಧೀಯತೇ ||
ನ ಚ ವಿರೌತಿ ನ ಚಾಪಿ ಸ ಶೋಭತೇ |
ಭವತಿ ಯೋಜಯಿತುರ್ವಚನೀಯತಾ || 316/069 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಬಂಗಾರದ ಆಭರಣದಲ್ಲಿ ಯೋಜಿಸಲು ಯೋಗ್ಯವಾದ ಮಣಿಯು ಒಂದುವೇಳೆ ಲೋಹದ ಆಭರಣದಲ್ಲಿ ಯೋಜಿಸಲ್ಪಟ್ಟರೆ ಆ ಮಣಿಯು ಪ್ರಕಾಶಿಸುವುದೂ ಇಲ್ಲ ಹಾಗೂ ಅದು ಶೋಭಿಸುವುದೂ ಇಲ್ಲ, ಆದರೆ ಯೋಜಿಸಿದವನ ನಿಂದನೆಗೆ ಪಾತ್ರವಾಗುತ್ತದೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
kanakabhUShaNasangrahaNOchitO |
yadi maNistrapuNi praNidhIyatE ||
na cha virauti na chApi sa shObhatE |
bhavati yOjayiturvachanIyatA || 316/069 ||
MEANING:-
If a gem suitable to fix in the golden ornament fixed in any other ordinary metal ornament, neither it enshines nor it suits to the metal ornament, but becomes reason to abuse its fixer.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
February 28, 2021
ಕಲೌ ಯುಗೇ ಕಲ್ಪತರುಪ್ರಭಾವಃ |
ಉದ್ಧಾರಕರ್ತಾ ಕಲಿತಾಗಸೋ$ಪಿ ||
ಜೀಯಾಚ್ಚಿರಂ ವಿಷ್ಣುಪರಾಗ್ರಗಣ್ಯಃ |
ಶ್ರೀರಾಘವೇಂದ್ರೋ ಗುರುರಾಡುದಾರಃ ||
ಪದಚ್ಛೇದ:
ಕಲೌ, ಯುಗೇ, ಕಲ್ಪತರುಪ್ರಭಾವಃ, ಉದ್ಧಾರಕರ್ತಾ, ಕಲಿತಾಗಸಃ, ಅಪಿ, ಜೀಯಾತ್, ಚಿರಂ, ವಿಷ್ಣುಪರಾಗ್ರಗಣ್ಯಃ, ಶ್ರೀರಾಘವೇಂದ್ರಃ, ಗುರುರಾಟ್ ಉದಾರಃ
ಅನ್ವಯಃ (ಸಂಸ್ಕೃತವಾಕ್ಯರಚನಾಪದ್ಧತಿಃ)
ಕಲೌ ಯುಗೇ ಕಲ್ಪತರುಪ್ರಭಾವಃ, ಕಲಿತಾಗಸಃ ಅಪಿ ಉದ್ಧಾರಕರ್ತಾ, ವಿಷ್ಣುಪರಾಗ್ರಗಣ್ಯಃ, ಗುರುರಾಟ್ ಉದಾರಃ ಶ್ರೀರಾಘವೇಂದ್ರಃ ಚಿರಂ ಜೀಯಾತ್ |
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ:
ಕಲೌ - ಕಲಿಗಾಲವಾದ ಈ
ಯುಗೇ - ಯುಗದಲ್ಲಿ
ಕಲ್ಪತರು - ಕಲ್ಪತರುವಿನಂತೇ
ಪ್ರಭಾವಃ - ಪ್ರಭಾವವುಳ್ಳವರಾದ,
ಕಲಿತಾಗಸಃ - ಪಾಪಿಗಳನ್ನೂ
ಅಪಿ - ಕೂಡ
ಉದ್ಧಾರಕರ್ತಾ - ಉದ್ಧಾರಮಾಡುವವರಾದ,
ವಿಷ್ಣು - ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಿನ
ಪರ - ಭಕ್ತರಲ್ಲಿ
ಅಗ್ರಗಣ್ಯಃ - ಶ್ರೇಷ್ಠರಾದ,
ಗುರುರಾಟ್ - ಸಕಲ ಗುರುಗಳ ರಾಜರಾದ
ಉದಾರಃ - ಅತ್ಯಂತ ಉದಾರಮನವುಳ್ಳವರಾದ
ಶ್ರೀರಾಘವೇಂದ್ರಃ - ಶ್ರೀರಾಘವೇಂದ್ರತೀರ್ಥರು
ಚಿರಮ್ - ಬಹುಕಾಲ
ಜೀಯಾತ್ - ಜಯಶೀಲರಾಗಲಿ |
ವಿವರಣೆ:
ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣಾವಧೂತರ ಕರಕಮಲಗಳಿಂದ ವಿರಚಿತವಾದ ಶ್ರೀರಾಘವೇಂದ್ರತಂತ್ರಂ ಎಂಬ ತಂತ್ರ ಗ್ರಂಥದ ಪ್ರಥಮಪಟಲದ ಕೊನೆಯ ಶ್ಲೋಕವಿದು. ಇಂದು ಶ್ರೀಮದ್ರಾಘವೇಂದ್ರತೀರ್ಥಯತಿಗಳ ವರ್ಧಂತಿ ಉತ್ಸವದ ನಿಮಿತ್ತ ಈ ಶ್ಲೋಕವನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ.
ಶ್ರೀಮದ್ರಾಘವೇಂದ್ರತೀರ್ಥರು ಈ ಕಲಿಯುಗದಲ್ಲಿಯೂ ಭಕ್ತರಿಗೆ ಬೇಡಿದ್ದನ್ನು ನೀಡುವ ಕಲ್ಪವೃಕ್ಷ. ದೇವಲೋಕದ ಕಲ್ಪವೃಕ್ಷವು ಅಲ್ಲಿ ಹೋದವರ ಮನದಲ್ಲಿ ಉಂಟಾಗುವ ಬಯಕೆಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ರಾಯರೆಂಬ ಕಲ್ಪವೃಕ್ಷ ಭೂಲೋಕದಲ್ಲಿ ಅದೂ ಕೂಡ ಈ ಘೋರ ಕಲಿಯುಗದಲ್ಲಿ ಭಕ್ತರು ಬೇಡಿದ್ದನ್ನು ದಯಪಾಲಿಸಿ ಭಕ್ತರನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅನೇಕ ಪಾಪಗಳನ್ನು ಮಾಡಿ ಕರ್ಮಗಳ ಪ್ರಭಾವದಿಂದ ಯಾವ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯನ್ನೂ ಹೊಂದದ ಪಾಪಿಯ ಹಣೆಯಬರಹವನ್ನೂ ಕೂಡ ತಿದ್ದಿ ಸದ್ಗತಿಯನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಪ್ರಭಾವ ರಾಯರದ್ದು. ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಿನ ಭಕ್ತರಲ್ಲಿ ಅಗ್ರಗಣ್ಯರಾದ, ಅತ್ಯಂತ ಉದಾರ ಮನಸ್ಸುಳ್ಳ, ಗುರುಗಳ ರಾಜರಾದ ಈ ಶ್ರೀಮದ್ರಾಘವೇಂದ್ರತೀರ್ಥರು ಚಿರಕಾಲ ಜಯಶೀಲರಾಗಲಿ ಎಂದು ಅವಧೂತಶಿರೋಮಣಿಗಳು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಶ್ಲೋಕವನ್ನು, ಹಾಗೂ ಈ ಗ್ರಂಥವನ್ನು ಪಾರಾಯಣ ಮಾಡುವ ಭಕ್ತರನ್ನು ರಾಯರು ಸದಾ ಕಾಪಾಡುತ್ತಾರೆ ಎಂಬ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಸಂಶಯವಿಲ್ಲ.
कलौ युगे कल्पतरुप्रभावः ।
उद्धारकर्ता कलितागसोऽपि ।।
जीयाच्चिरं विष्णुपराग्रगण्यः ।
श्रीराघवेन्द्रो गुरुराडुदारः ।।
पदच्छेद:
कलौ, युगे, कल्पतरुप्रभावः, उद्धारकर्ता, कलितागसः, अपि, जीयात्, चिरम्, विष्णुपराग्रगण्यः, श्रीराघवेन्द्रः, गुरुराट्, उदारः
अन्वयः (संस्कृतवाक्यरचनापद्धतिः)
कलौ युगे कल्पतरुप्रभावःकल्पतरुप्रभावः, कलितागसः अपि उद्धारकर्ता, विष्णुपराग्रगण्यः, उदारः गुरुराट्, श्रीराघवेन्द्रः चिरं जीयात् ।
अन्वयार्थ:
कलौ - कलि से प्रभावित इस
युगे - युग में
कल्पतरु - कल्पतरु जैसे
प्रभावः - प्रभाव वाले,
कलितागसः - अपराधियों को
अपि - भी
उद्धारकर्ता - उद्धारकरनेवाले,
विष्णु - श्रीमन्महाविष्णु जी के
पर - भक्तों में
अग्रगण्यः - श्रेष्ठ,
उदारः - उदार मन वाले
गुरु - गुरुओं के
राट् - राजा,
श्रीराघवेन्द्रः - श्रीराघवेन्द्रतीर्थ जी
चिरम् - बहुकाल तक
जीयात् - जीयें ।
विवरण:
18वीं शती के अंत में श्रीमद्राघवेंद्रतीर्थ जी के परम शिष्य अवधूतशिरोमणि श्रीकृष्णावधूत जी के करकमलों से विरचित श्रीराघवेन्द्रतंत्रं नाम के उद्ग्रंथ के प्रथमपटल का यह अंतिम श्लोक है । आज श्रीमद्राघवेंद्रतीर्थ जी के वर्धंती उत्सव (जनम दिन) के शुभ अवसर पर उनके पादपद्मों में यह श्लोकसुमन श्रद्धा एवं भक्ति के साथ समर्पित है ।
कलियुग में आजकल लोग इतने बुरें हो रहें हैं कि किसी भी छोटि सी सहायता की अवश्यकता होने पर भी कोई भी पास नहीं आता । केवल वह ही आता है जिस को आप से कुछ लाभ हो रहा हो । ऐसे में केवल स्वर्ग में मिलनेवाला कल्पवृक्ष ही किसी प्रत्युपकार का अपेक्षा न करते हुए सब की मनोकामनाओं को पूरा करता है । परं तु स्वर्ग तो मानव लोक से बहुत दूर है, इसीलिये भगवान श्रीमन्महाविष्णु जी ने श्रीमद्राघवेंद्र जी को कलियुग में सभी की रक्षा के लिये कल्पवृक्ष की भांति सहायता करने के लिये भूलोक पर भेजा है । इन से कोई भी कुछ भी मांगे, उन की मांगे पूरा करतें हैं । इस विषय में कोॆई संदेह नहीं । बहुत ही पापकर्म कर के माथे पर कलंक लेनेवाले भी यदि इन के शरण में आयें तो इन के प्रभाव से ही उन पापियों का उद्धार करते हैं । ऐसे श्रीमन्महाविष्णु जी के परम भक्त, उदार मन वाले, गुरुओं के राजा श्रीमद्राघवेंद्रतीर्थ जी चिरकाल जयशील बनें ।
kalou yugE kalpataruprabhAvah /
uddhArakarta kalitAgasOpi //
jIyAchchiram viShNuparAgragaNyah /
shrIrAghavendrO gururADudArah //
ಉದ್ಧಾರಕರ್ತಾ ಕಲಿತಾಗಸೋ$ಪಿ ||
ಜೀಯಾಚ್ಚಿರಂ ವಿಷ್ಣುಪರಾಗ್ರಗಣ್ಯಃ |
ಶ್ರೀರಾಘವೇಂದ್ರೋ ಗುರುರಾಡುದಾರಃ ||
ಪದಚ್ಛೇದ:
ಕಲೌ, ಯುಗೇ, ಕಲ್ಪತರುಪ್ರಭಾವಃ, ಉದ್ಧಾರಕರ್ತಾ, ಕಲಿತಾಗಸಃ, ಅಪಿ, ಜೀಯಾತ್, ಚಿರಂ, ವಿಷ್ಣುಪರಾಗ್ರಗಣ್ಯಃ, ಶ್ರೀರಾಘವೇಂದ್ರಃ, ಗುರುರಾಟ್ ಉದಾರಃ
ಅನ್ವಯಃ (ಸಂಸ್ಕೃತವಾಕ್ಯರಚನಾಪದ್ಧತಿಃ)
ಕಲೌ ಯುಗೇ ಕಲ್ಪತರುಪ್ರಭಾವಃ, ಕಲಿತಾಗಸಃ ಅಪಿ ಉದ್ಧಾರಕರ್ತಾ, ವಿಷ್ಣುಪರಾಗ್ರಗಣ್ಯಃ, ಗುರುರಾಟ್ ಉದಾರಃ ಶ್ರೀರಾಘವೇಂದ್ರಃ ಚಿರಂ ಜೀಯಾತ್ |
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ:
ಕಲೌ - ಕಲಿಗಾಲವಾದ ಈ
ಯುಗೇ - ಯುಗದಲ್ಲಿ
ಕಲ್ಪತರು - ಕಲ್ಪತರುವಿನಂತೇ
ಪ್ರಭಾವಃ - ಪ್ರಭಾವವುಳ್ಳವರಾದ,
ಕಲಿತಾಗಸಃ - ಪಾಪಿಗಳನ್ನೂ
ಅಪಿ - ಕೂಡ
ಉದ್ಧಾರಕರ್ತಾ - ಉದ್ಧಾರಮಾಡುವವರಾದ,
ವಿಷ್ಣು - ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಿನ
ಪರ - ಭಕ್ತರಲ್ಲಿ
ಅಗ್ರಗಣ್ಯಃ - ಶ್ರೇಷ್ಠರಾದ,
ಗುರುರಾಟ್ - ಸಕಲ ಗುರುಗಳ ರಾಜರಾದ
ಉದಾರಃ - ಅತ್ಯಂತ ಉದಾರಮನವುಳ್ಳವರಾದ
ಶ್ರೀರಾಘವೇಂದ್ರಃ - ಶ್ರೀರಾಘವೇಂದ್ರತೀರ್ಥರು
ಚಿರಮ್ - ಬಹುಕಾಲ
ಜೀಯಾತ್ - ಜಯಶೀಲರಾಗಲಿ |
ವಿವರಣೆ:
ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣಾವಧೂತರ ಕರಕಮಲಗಳಿಂದ ವಿರಚಿತವಾದ ಶ್ರೀರಾಘವೇಂದ್ರತಂತ್ರಂ ಎಂಬ ತಂತ್ರ ಗ್ರಂಥದ ಪ್ರಥಮಪಟಲದ ಕೊನೆಯ ಶ್ಲೋಕವಿದು. ಇಂದು ಶ್ರೀಮದ್ರಾಘವೇಂದ್ರತೀರ್ಥಯತಿಗಳ ವರ್ಧಂತಿ ಉತ್ಸವದ ನಿಮಿತ್ತ ಈ ಶ್ಲೋಕವನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ.
ಶ್ರೀಮದ್ರಾಘವೇಂದ್ರತೀರ್ಥರು ಈ ಕಲಿಯುಗದಲ್ಲಿಯೂ ಭಕ್ತರಿಗೆ ಬೇಡಿದ್ದನ್ನು ನೀಡುವ ಕಲ್ಪವೃಕ್ಷ. ದೇವಲೋಕದ ಕಲ್ಪವೃಕ್ಷವು ಅಲ್ಲಿ ಹೋದವರ ಮನದಲ್ಲಿ ಉಂಟಾಗುವ ಬಯಕೆಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ರಾಯರೆಂಬ ಕಲ್ಪವೃಕ್ಷ ಭೂಲೋಕದಲ್ಲಿ ಅದೂ ಕೂಡ ಈ ಘೋರ ಕಲಿಯುಗದಲ್ಲಿ ಭಕ್ತರು ಬೇಡಿದ್ದನ್ನು ದಯಪಾಲಿಸಿ ಭಕ್ತರನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅನೇಕ ಪಾಪಗಳನ್ನು ಮಾಡಿ ಕರ್ಮಗಳ ಪ್ರಭಾವದಿಂದ ಯಾವ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯನ್ನೂ ಹೊಂದದ ಪಾಪಿಯ ಹಣೆಯಬರಹವನ್ನೂ ಕೂಡ ತಿದ್ದಿ ಸದ್ಗತಿಯನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಪ್ರಭಾವ ರಾಯರದ್ದು. ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಿನ ಭಕ್ತರಲ್ಲಿ ಅಗ್ರಗಣ್ಯರಾದ, ಅತ್ಯಂತ ಉದಾರ ಮನಸ್ಸುಳ್ಳ, ಗುರುಗಳ ರಾಜರಾದ ಈ ಶ್ರೀಮದ್ರಾಘವೇಂದ್ರತೀರ್ಥರು ಚಿರಕಾಲ ಜಯಶೀಲರಾಗಲಿ ಎಂದು ಅವಧೂತಶಿರೋಮಣಿಗಳು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಶ್ಲೋಕವನ್ನು, ಹಾಗೂ ಈ ಗ್ರಂಥವನ್ನು ಪಾರಾಯಣ ಮಾಡುವ ಭಕ್ತರನ್ನು ರಾಯರು ಸದಾ ಕಾಪಾಡುತ್ತಾರೆ ಎಂಬ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಸಂಶಯವಿಲ್ಲ.
कलौ युगे कल्पतरुप्रभावः ।
उद्धारकर्ता कलितागसोऽपि ।।
जीयाच्चिरं विष्णुपराग्रगण्यः ।
श्रीराघवेन्द्रो गुरुराडुदारः ।।
पदच्छेद:
कलौ, युगे, कल्पतरुप्रभावः, उद्धारकर्ता, कलितागसः, अपि, जीयात्, चिरम्, विष्णुपराग्रगण्यः, श्रीराघवेन्द्रः, गुरुराट्, उदारः
अन्वयः (संस्कृतवाक्यरचनापद्धतिः)
कलौ युगे कल्पतरुप्रभावःकल्पतरुप्रभावः, कलितागसः अपि उद्धारकर्ता, विष्णुपराग्रगण्यः, उदारः गुरुराट्, श्रीराघवेन्द्रः चिरं जीयात् ।
अन्वयार्थ:
कलौ - कलि से प्रभावित इस
युगे - युग में
कल्पतरु - कल्पतरु जैसे
प्रभावः - प्रभाव वाले,
कलितागसः - अपराधियों को
अपि - भी
उद्धारकर्ता - उद्धारकरनेवाले,
विष्णु - श्रीमन्महाविष्णु जी के
पर - भक्तों में
अग्रगण्यः - श्रेष्ठ,
उदारः - उदार मन वाले
गुरु - गुरुओं के
राट् - राजा,
श्रीराघवेन्द्रः - श्रीराघवेन्द्रतीर्थ जी
चिरम् - बहुकाल तक
जीयात् - जीयें ।
विवरण:
18वीं शती के अंत में श्रीमद्राघवेंद्रतीर्थ जी के परम शिष्य अवधूतशिरोमणि श्रीकृष्णावधूत जी के करकमलों से विरचित श्रीराघवेन्द्रतंत्रं नाम के उद्ग्रंथ के प्रथमपटल का यह अंतिम श्लोक है । आज श्रीमद्राघवेंद्रतीर्थ जी के वर्धंती उत्सव (जनम दिन) के शुभ अवसर पर उनके पादपद्मों में यह श्लोकसुमन श्रद्धा एवं भक्ति के साथ समर्पित है ।
कलियुग में आजकल लोग इतने बुरें हो रहें हैं कि किसी भी छोटि सी सहायता की अवश्यकता होने पर भी कोई भी पास नहीं आता । केवल वह ही आता है जिस को आप से कुछ लाभ हो रहा हो । ऐसे में केवल स्वर्ग में मिलनेवाला कल्पवृक्ष ही किसी प्रत्युपकार का अपेक्षा न करते हुए सब की मनोकामनाओं को पूरा करता है । परं तु स्वर्ग तो मानव लोक से बहुत दूर है, इसीलिये भगवान श्रीमन्महाविष्णु जी ने श्रीमद्राघवेंद्र जी को कलियुग में सभी की रक्षा के लिये कल्पवृक्ष की भांति सहायता करने के लिये भूलोक पर भेजा है । इन से कोई भी कुछ भी मांगे, उन की मांगे पूरा करतें हैं । इस विषय में कोॆई संदेह नहीं । बहुत ही पापकर्म कर के माथे पर कलंक लेनेवाले भी यदि इन के शरण में आयें तो इन के प्रभाव से ही उन पापियों का उद्धार करते हैं । ऐसे श्रीमन्महाविष्णु जी के परम भक्त, उदार मन वाले, गुरुओं के राजा श्रीमद्राघवेंद्रतीर्थ जी चिरकाल जयशील बनें ।
kalou yugE kalpataruprabhAvah /
uddhArakarta kalitAgasOpi //
jIyAchchiram viShNuparAgragaNyah /
shrIrAghavendrO gururADudArah //
March 1, 2021
न नोननुन्नो नुन्नोनो ।
नाना नानानना ननु ।।
नुन्नोऽनुन्नो ननुन्नेनो ।
नानेना नुन्ननुन्ननुत् ।।
पदच्छेदः
न(4) ना(3) ऊननुन्नः(2) नुन्नोनः(5) ना(6) अना(7) नानाननाः(1) ननु(8) । नुन्नः(10) अनुन्नः(11) ननुन्नेनः(9) न (14) अनेनाः (13) नुन्ननुन्ननुत् (12) ।
पदविश्लेषणम्:
नानाननाः - नानाप्रकाराणि आननानि येषां ते नानाननाः (अनेकमुखयुक्ताः इत्यर्थः)
ऊननुन्नः - ऊनेन निकृष्टेन नुन्नः विद्धः ऊननुन्नः । (नीचेन पराजितः इत्यर्थः)
नुन्नोनः - नुन्नः ऊनः येन सः नुन्नोनः
अना - न ना अना (अपुरुषः इत्यर्थः)
ननुन्नेनः - नुन्नः पराजितः इनः स्वामी यस्य सः नुन्नेनः, न विद्यते नुन्नेनः यस्य सः ननुन्नेनः।
नुन्ननुन्ननुत् - अतिशयेन नुन्नः नुन्ननुन्नः । नुन्ननुन्नान् नुदति इति नुन्ननुन्ननुत् ।
अन्वयः (संस्कृतवाक्यरचनापद्धतिः)
हे नानाननाः, ऊननुन्नः ना न । नुन्नोनः ना अना ननु । ननुन्नेन नुन्नः अनुन्नः । नुन्ननुन्ननुत् अनेनाः न ।
अन्वयार्थ:
हे नानाननाः - हे नाना मुखवालों,
ऊन - नीच पुरुष से
नुन्नः - हारा हुआ
ना न - मनुष्य नहीं है ।
नुन्नोनः - नीचपुरुष को पराजित करनेवाला या हरानेवाला
ना - मनुष्य
अना - पुरुष नहीं है
ननु - ना..??
ननुन्नेनः - (न+नुन्न+इन) जिन का स्वामि कभी हारा न हो वह
नुन्नः अपि - हारा हुआ हो कर भी
अनुन्नः- जीतता है ।
नुन्ननुन्ननुत् - अति पीडित को भी पीडा देने वाला
न अनेनाः - मनुष्य निर्दोषी नहीं है ।
विवरण:
क्रिस्ताब्द पांचवी सदी के आरंभ के भारतर्ष में संस्कृतभाषा की उच्छ्राय स्थिति की यह श्लोक एक उदाहरण है । इस अवधी में "भारवि" नाम के एक प्रसिद्ध कविवर्य के करकमलों से लिखे गये "किरातार्जुनीयम्" नाम के ग्रंथ का 15 वे सर्ग का 14 वां श्लोक है । केवल "न" व्यंजन का उपयोग कर के सुलभ अनुष्टुप् छंद में इस श्लोक की रचना कविवर्य के करकमलों से हुआ है । यह ग्रंथ ऐसे ही विचित्र अक्षरों से युक्त, तथा विचित्र अर्थवाले श्लोकों से सजा हुआ है । ऐसे विशेषताओं के अतिरिक्त इस ग्रंथ में राजनीति के बारे में ऐसे श्लोक हैं जो पढनेवालों को राजनीतिशास्त्र के बारे में बहुत उपयोगी हैं । भारवी के करकमलों से विरचित इस ग्रंथ को छोडकर कोई अन्य ग्रंथ उपलब्ध नहीं हुआ है । अन्य कवियों की तरह यह कवि भी अपने व अपने काल के बारे में विवरण देनें में संकोच किया है । कहा जाता है कि "भारवेरर्थगौरवम्" इन के इस महान ग्रंथ में शब्दों के अर्थ को ही बहुत प्राधान्य दिया गया है । इस ग्रंथ में राजनीति के साथ साथ श्रृंगार रस से भरे श्लोक हैं, तथा वीररस से भरे किरात - अर्जुन के मध्य हुए युद्धों का भी वर्णन श्लोक हैं । ऐसे महान् संस्कृतकवियों के करकमलों से ही संस्कृतभाषा आज अपने उत्तुंगशिखर पर विराजमान है और आगे भी रहेगा ।
इस एकाक्षरी श्लोक में भगवान श्री कार्तिकेय अपने सैन्य प्रथमगण के सैनिकों से कह रहे हैं कि हे अनेकमुखवाले प्रथमगण के सैनिकों, नीच पुरुष से हारा हुआ पुरुष नीच नहीं होता । नीच पुरुष को हरानेवाला भी नीच नहीं होता । जिसका स्वामी कभी हारा हुआ न हो, वह हार कर भी जीतता है । अत्यंत पीडित मनुष्य को पीडा देनेवाला निर्दोषी नहीं होता ।
तात्पर्य यह है कि अर्जुन के बाणप्रहारों से शिव जी के प्रथमगण के सैनिकों को भय लगा । वे सब रणभूमी छोडकर भागने लगें । तब उन सैनिकों के मुखिया षण्मुख या कार्तिकेय जो शिव जी के पुत्र हैं, उन्हों ने सैनिकों का उत्साह बढाने के लिये यह कहा कि अर्जुन एक नीच या आप लोगों से कम युद्धशास्त्र जाननेवाला एक ऋषि है । एक सामान्य नीच ऋषि के हाथों से आप की हार हो रही है, आप लोग मनुष्य नहीं हो, यदि आप लोग उस अकेले ऋषि को हरायेंगे तो भी आप उन्नती को प्राप्त नहीं कर सकतें । आप लोगों का स्वामी भगवान श्रीशिव हैं जो कभी भी न हारें हैं । आप लोगों की हार से वह भगवान हारे हुए दिखने पर भी युद्ध में वह भगवान ही जीतेंगे । युद्ध से जो पीडा उन को प्राप्त हुआ है उस पीडित शिव जी को युद्धभूमी में अकेला छोडकर भागने पर जो पीडा उन को होता है उस पीडा को प्रदान करनेवाले आप लोग पुण्य नहीं, बल की दोष भरित पाप ही पा लेते हैं ।
इस श्लोक में कार्तिकेय महारथी अर्जुन को एक सामान्य ऋषि ही समझ रहें हैं । नीच या नुन्न पद का अर्थ सामान्य मनुष्य होता है जिस में दूसरे व्यक्ति से भी कम गुण या विशेषता होते हैं ।
इस श्लोक में पदच्छेद करने के बाद प्रति पद के अंत में दिखायी गयी संख्याओं को यदि समान रूप से 1, 2, 3, 4 जैसे जोड दिया जाये तो श्लोक का अन्वयवाक्य बनता है ।
ನ ನೋನನುನ್ನೋ ನುನ್ನೋನೋ |
ನಾನಾ ನಾನಾನನಾ ನನು ||
ನುನ್ನೋ$ನುನ್ನೋ ನನುನ್ನೇನೋ |
ನಾನೇನಾ ನುನ್ನನುನ್ನನುತ್ ||
ಪದಚ್ಛೇದ:
ನ (4) ನಾ (3) ಊನನುನ್ನಃ (2) ನುನ್ನೋನಃ (5) ನಾ (6) ಅನಾ (7) ನಾನಾನನಾಃ (1) ನನು (8) ನುನ್ನಃ (10) ಅನುನ್ನುಃ (11) ನನುನ್ನೇನಃ (9) ನ (14) ಅನೇನಾಃ (13) ನುನ್ನನುನ್ನನುತ್ (12)
ಪದವಿಶ್ಲೇಷಣ:
नाना नानानना ननु ।।
नुन्नोऽनुन्नो ननुन्नेनो ।
नानेना नुन्ननुन्ननुत् ।।
पदच्छेदः
न(4) ना(3) ऊननुन्नः(2) नुन्नोनः(5) ना(6) अना(7) नानाननाः(1) ननु(8) । नुन्नः(10) अनुन्नः(11) ननुन्नेनः(9) न (14) अनेनाः (13) नुन्ननुन्ननुत् (12) ।
पदविश्लेषणम्:
नानाननाः - नानाप्रकाराणि आननानि येषां ते नानाननाः (अनेकमुखयुक्ताः इत्यर्थः)
ऊननुन्नः - ऊनेन निकृष्टेन नुन्नः विद्धः ऊननुन्नः । (नीचेन पराजितः इत्यर्थः)
नुन्नोनः - नुन्नः ऊनः येन सः नुन्नोनः
अना - न ना अना (अपुरुषः इत्यर्थः)
ननुन्नेनः - नुन्नः पराजितः इनः स्वामी यस्य सः नुन्नेनः, न विद्यते नुन्नेनः यस्य सः ननुन्नेनः।
नुन्ननुन्ननुत् - अतिशयेन नुन्नः नुन्ननुन्नः । नुन्ननुन्नान् नुदति इति नुन्ननुन्ननुत् ।
अन्वयः (संस्कृतवाक्यरचनापद्धतिः)
हे नानाननाः, ऊननुन्नः ना न । नुन्नोनः ना अना ननु । ननुन्नेन नुन्नः अनुन्नः । नुन्ननुन्ननुत् अनेनाः न ।
अन्वयार्थ:
हे नानाननाः - हे नाना मुखवालों,
ऊन - नीच पुरुष से
नुन्नः - हारा हुआ
ना न - मनुष्य नहीं है ।
नुन्नोनः - नीचपुरुष को पराजित करनेवाला या हरानेवाला
ना - मनुष्य
अना - पुरुष नहीं है
ननु - ना..??
ननुन्नेनः - (न+नुन्न+इन) जिन का स्वामि कभी हारा न हो वह
नुन्नः अपि - हारा हुआ हो कर भी
अनुन्नः- जीतता है ।
नुन्ननुन्ननुत् - अति पीडित को भी पीडा देने वाला
न अनेनाः - मनुष्य निर्दोषी नहीं है ।
विवरण:
क्रिस्ताब्द पांचवी सदी के आरंभ के भारतर्ष में संस्कृतभाषा की उच्छ्राय स्थिति की यह श्लोक एक उदाहरण है । इस अवधी में "भारवि" नाम के एक प्रसिद्ध कविवर्य के करकमलों से लिखे गये "किरातार्जुनीयम्" नाम के ग्रंथ का 15 वे सर्ग का 14 वां श्लोक है । केवल "न" व्यंजन का उपयोग कर के सुलभ अनुष्टुप् छंद में इस श्लोक की रचना कविवर्य के करकमलों से हुआ है । यह ग्रंथ ऐसे ही विचित्र अक्षरों से युक्त, तथा विचित्र अर्थवाले श्लोकों से सजा हुआ है । ऐसे विशेषताओं के अतिरिक्त इस ग्रंथ में राजनीति के बारे में ऐसे श्लोक हैं जो पढनेवालों को राजनीतिशास्त्र के बारे में बहुत उपयोगी हैं । भारवी के करकमलों से विरचित इस ग्रंथ को छोडकर कोई अन्य ग्रंथ उपलब्ध नहीं हुआ है । अन्य कवियों की तरह यह कवि भी अपने व अपने काल के बारे में विवरण देनें में संकोच किया है । कहा जाता है कि "भारवेरर्थगौरवम्" इन के इस महान ग्रंथ में शब्दों के अर्थ को ही बहुत प्राधान्य दिया गया है । इस ग्रंथ में राजनीति के साथ साथ श्रृंगार रस से भरे श्लोक हैं, तथा वीररस से भरे किरात - अर्जुन के मध्य हुए युद्धों का भी वर्णन श्लोक हैं । ऐसे महान् संस्कृतकवियों के करकमलों से ही संस्कृतभाषा आज अपने उत्तुंगशिखर पर विराजमान है और आगे भी रहेगा ।
इस एकाक्षरी श्लोक में भगवान श्री कार्तिकेय अपने सैन्य प्रथमगण के सैनिकों से कह रहे हैं कि हे अनेकमुखवाले प्रथमगण के सैनिकों, नीच पुरुष से हारा हुआ पुरुष नीच नहीं होता । नीच पुरुष को हरानेवाला भी नीच नहीं होता । जिसका स्वामी कभी हारा हुआ न हो, वह हार कर भी जीतता है । अत्यंत पीडित मनुष्य को पीडा देनेवाला निर्दोषी नहीं होता ।
तात्पर्य यह है कि अर्जुन के बाणप्रहारों से शिव जी के प्रथमगण के सैनिकों को भय लगा । वे सब रणभूमी छोडकर भागने लगें । तब उन सैनिकों के मुखिया षण्मुख या कार्तिकेय जो शिव जी के पुत्र हैं, उन्हों ने सैनिकों का उत्साह बढाने के लिये यह कहा कि अर्जुन एक नीच या आप लोगों से कम युद्धशास्त्र जाननेवाला एक ऋषि है । एक सामान्य नीच ऋषि के हाथों से आप की हार हो रही है, आप लोग मनुष्य नहीं हो, यदि आप लोग उस अकेले ऋषि को हरायेंगे तो भी आप उन्नती को प्राप्त नहीं कर सकतें । आप लोगों का स्वामी भगवान श्रीशिव हैं जो कभी भी न हारें हैं । आप लोगों की हार से वह भगवान हारे हुए दिखने पर भी युद्ध में वह भगवान ही जीतेंगे । युद्ध से जो पीडा उन को प्राप्त हुआ है उस पीडित शिव जी को युद्धभूमी में अकेला छोडकर भागने पर जो पीडा उन को होता है उस पीडा को प्रदान करनेवाले आप लोग पुण्य नहीं, बल की दोष भरित पाप ही पा लेते हैं ।
इस श्लोक में कार्तिकेय महारथी अर्जुन को एक सामान्य ऋषि ही समझ रहें हैं । नीच या नुन्न पद का अर्थ सामान्य मनुष्य होता है जिस में दूसरे व्यक्ति से भी कम गुण या विशेषता होते हैं ।
इस श्लोक में पदच्छेद करने के बाद प्रति पद के अंत में दिखायी गयी संख्याओं को यदि समान रूप से 1, 2, 3, 4 जैसे जोड दिया जाये तो श्लोक का अन्वयवाक्य बनता है ।
ನ ನೋನನುನ್ನೋ ನುನ್ನೋನೋ |
ನಾನಾ ನಾನಾನನಾ ನನು ||
ನುನ್ನೋ$ನುನ್ನೋ ನನುನ್ನೇನೋ |
ನಾನೇನಾ ನುನ್ನನುನ್ನನುತ್ ||
ಪದಚ್ಛೇದ:
ನ (4) ನಾ (3) ಊನನುನ್ನಃ (2) ನುನ್ನೋನಃ (5) ನಾ (6) ಅನಾ (7) ನಾನಾನನಾಃ (1) ನನು (8) ನುನ್ನಃ (10) ಅನುನ್ನುಃ (11) ನನುನ್ನೇನಃ (9) ನ (14) ಅನೇನಾಃ (13) ನುನ್ನನುನ್ನನುತ್ (12)
ಪದವಿಶ್ಲೇಷಣ:
March 1, 2021
ನಾನಾನನಾಃ - ನಾನಾಪ್ರಕಾರಾಣಿ ಆನನಾನಿ ಏಷಾಂ ತೇ ನಾನಾನನಾಃ (ಅನೇಕಾ ಆಸ್ಯಾಃ ಏಷಾಂ ತೇ)
ಊನನುನ್ನಃ - ಊನೇನ ನಿಕೃಷ್ಟೇನ ನುನ್ನಃ ವಿದ್ಧಃ ಊನನುನ್ನಃ
ನುನ್ನೋನಃ - ನುನ್ನಃ ಊನಃ ಯೇನ ಸಃ ನುನ್ನೋನಃ
ಅನಾ - ನ ನಾ ಅನಾ
ನನುನ್ನೇನಃ - ನುನ್ನಃ ಇನಃ ಯೇನ ಸಃ ನುನ್ನೇನಃ. ನ ವಿದ್ಯತೇ ನುನ್ನೇನಃ ಯಸ್ಯ ಸಃ ನನುನ್ನೇನಃ
ನುನ್ನನುನ್ನನುತ್ - ಅತಿಶಯೇನ ನುನ್ನಾಃ ನುನ್ನನುನ್ನಾಃ, ನುನ್ನನುನ್ನಾನ್ ನುದತಿ ಇತಿ ನುನ್ನನುನ್ನನುತ್.
ಅನ್ವಯಃ (ಸಂಸ್ಕೃತವಾಕ್ಯರಚನಾಪದ್ಧತಿಃ)
ಹೇ ನಾನಾನನಾಃ, ಊನನುನ್ನಃ ನಾ ನ. ನುನ್ನೋನಃ ನಾ ಅನಾ ನನು..?? ನನುನ್ನೇನಃ ನುನ್ನಃ ಅಪಿ ಅನುನ್ನಃ. ನುನ್ನನುನ್ನನುತ್ ಅನೇನಾಃ ನ.
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ:
ಹೇ ನಾನಾನನಾಃ - ಹೇ ಅನೇಕಮುಖವುಳ್ಳ ಸೈನಿಕರೇ,
ಊನ - ನೀಚನಿಂದ
ನುನ್ನಃ - ಸೋತಂತಹ
ನಾ - ಪುರುಷನು
ನ - ಇಲ್ಲ.
ನುನ್ನೋನಃ - ನೀಚನನ್ನು ಸೋಲಿಸುವ
ನಾ - ಮನುಷ್ಯನು
ಅನಾ - ಮನುಷ್ಯನಲ್ಲ
ನನು - ಅಲ್ಲವೇ..??
ನನುನ್ನೇನಃ - ಯಾವನ ಸ್ವಾಮಿಯು ಎಂದೂ ಸೋತಿಲ್ಲವೋ ಅವನು
ನುನ್ನಃ ಅಪಿ - ಸೋತಿದ್ದರೂ ಕೂಡ
ಅನುನ್ನಃ - ಗೆಲುವು ಉಳ್ಳವನು.
ನುನ್ನನುನ್ನ - ಅತಿಯಾಗಿ ಪೀಡಿತನಾದವನನ್ನು
ನುತ್ - ಪೀಡಿಸುವವನು
ಅನೇನಾಃ ನ - .ನಿರ್ದೋಷಿಯಲ್ಲ.
ವಿವರಣೆ:
ಕ್ರಿ.ಶ. 5 ನೇ ಶತಮಾನದ ಆದಿಯಲ್ಲಿ ಭರತಖಂಡದ ದಕ್ಷಿಣಭಾಗದಲ್ಲಿ ಜೀವಿಸಿದ್ದರೆನ್ನಲಾದ ಶ್ರೀಭಾರವಿಯು ಒಬ್ಬ ಮಹಾನ್ ಕವಿವರರಾಗಿದ್ದರು. ಬಹುಶಃ ಸಂಸ್ಕೃತದ ಎಲ್ಲ ಕವಿಗಳೂ ತಮ್ಮ ಜೀವನ, ಕಾಲಾದಿಗಳನ್ನು ಮರೆಮಾಚಿ ಕೇವಲ ಜ್ಞಾನಪ್ರಸಾರಕ್ಕೆ ಒತ್ತು ಕೊಟ್ಟಂತೇ ಈ ಕವಿಯೂ ಕೂಡ ಹಾಗೆಯೇ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಆದರೆ ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿ, ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಅಧ್ಯಯನಮಾಡಬೇಕೆಂದರೆ ಇಂತಹ ಮಹಾನ್ ಕವಿಗಳ ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು ಆಳವಾಗಿ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಲೇಬೇಕು. ಸಂಸ್ಕೃತಸಾಹಿತ್ಯವು ಇಂತಹ ಕವಿವರ್ಯರು ವಿರಚಿಸಿದ ಮಹಾನ್ ಗ್ರಂಥಗಳಿಂದಲೇ ಉಚ್ಛ್ರಾಯ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ತಲುಪಿತ್ತು ಹಾಗೂ ಇನ್ನೂ ಅದೇ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಆಚಂದ್ರಾರ್ಕವಾದ ಕಾಲದವರೆಗೂ ಮುಂದುವರೆಯುತ್ತದೆ. "ಭಾರವೇರರ್ಥಗೌರವಮ್" ಎಂಬ ಶ್ಲೋಕದ ಪಾದದ ಪ್ರಕಾರ ಭಾರವಿ ಕವಿವರ್ಯರು ಪದಗಳ ಅರ್ಥಗೌರವವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿಬರೆಯುವ ಕವಿಗಳು ಎಂಬ ವಿಷಯವು ಅವರು ರಚಿಸಿದ "ಕಿರಾತಾರ್ಜುನೀಯಮ್" ಎಂಬ ಗ್ರಂಥದಿಂದ ಗೊತ್ತಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಗ್ರಂಥವು ಕೇವಲ ಕಾವ್ಯದೃಷ್ಟಿಯಿಂದಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ರಾಜಕೀಯ, ನೈತಿಕ, ಲಾಕ್ಷಣಿಕ, ಮತ್ತು ಶೌರ್ಯಿಕ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದಲೂ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ವಾದ ಗ್ರಂಥವಾಗಿದೆ. ಈ ಗ್ರಂಥದಲ್ಲಿ ಅರ್ಜುನನ ತಪೋ ವರ್ಣನೆ, ಹಿಮಾಲಯ ಪರ್ವತದ ವರ್ಣನೆ, ಋತುಗಳ ವರ್ಣನೆ ಮುಂತಾದವುಗಳು ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಟ್ಚಿದಂತೇ ಇರುತ್ತವೆ.
ಪ್ರಸ್ತುತ ಶ್ಲೋಕವು ಈ ಉದ್ಗ್ರಂಥದ 15 ನೇ ಸರ್ಗದ 14 ನೇ ಶ್ಲೋಕವಾಗಿದೆ. ಅತ್ಯಂತ ಸುಲಭವಾದ ಅನುಷ್ಟುಪ್ ಛಂದಸ್ಸಿನಲ್ಲಿರುವ ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಕೇವಲ "ನ" ಎಂಬ ವರ್ಣವನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಿ ಕವಿವರ್ಯರು ತಮ್ಮ ಕರಕಮಲಗಳಿಂದ ವಿರಚಿಸಿ ಕಾವ್ಯರಸಿಕರಿಗೆ ಅಲೌಕಿಕವಾದ ಆನಂದವನ್ನು ನೀಡಿದ್ದಾರೆ.
ಅರ್ಜುನನು ಇಂದ್ರಕೀಲ ಪರ್ವತದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀರುದ್ರದೇವರನ್ನು ಕುರಿತು ಕಠಿಣ ತಪವನ್ನು ಆಚರಿಸುತ್ತಾನೆ ಆತನ ತಪವನ್ನು ಹಾಗೂ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಪರೀಕ್ಷಿಸಲು ರುದ್ರದೇವರು ಮೂಕಾಸುರನೆಂಬ ಅಸುರನನ್ನು ಹಂದಿಯ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಕಳುಹಿಸುತ್ತಾನೆ ಹಾಗೂ ತಾನೇ ಸ್ವತಃ ಕಿರಾತನ ವೇಷದಲ್ಲಿ ಅದನ್ನು ಬೆನ್ನಟ್ಟಿಕೊಂಡು ಬರುತ್ತಾನೆ. ತಪೋಭಂಗವಾಗುತ್ತದೆ ಎಂಬ ಚಿಂತೆಯಿಂದ ಅರ್ಜುನನು ಬಾಣ ಹೂಡುತ್ತಾನೆ. ಅದೇ ಸಮಯಕ್ಕೆ ಶಿವನೂ ಬಾಣ ಹೂಡುತ್ತಾನೆ. ಮೂಕಾಸುರನ ವಧೆ ಆದಮೇಲೆ ಬಾಣವನ್ನು ಯಾರು ಮೊದಲು ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದರು ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆ ಉದ್ಭವಿಸುತ್ತದೆ. ಆಗ ಅರ್ಜುನನಿಗೂ ಹಾಗೂ ಶಿವನು ಹಂದಿಯನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಬರಲು ಕಳಿಸಿದ ದೂತನಿಗೂ ವಾದವಾಗುತ್ತದೆ. ಶಿವನು ತನ್ನ ಪ್ರಮಥ ಗಣಗಳನ್ನು ಕಾರ್ತಿಕೇಯನ ಸಾರಥ್ಯದಲ್ಲಿ ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಕಳುಹಿಸುತ್ತಾನೆ. ಅರ್ಜುನನ ಬಾಣಗಳ ಪ್ರಹಾರಕ್ಕೆ ತತ್ತರಿಸಿದ ಪ್ರಮಥಗಣಗಳ ಸೈನಿಕರು ದಿಕ್ಕೆಟ್ಟು ರಣಭೂಮಿಯಿಂದ ಓಡಲಾರಂಭಿಸುತ್ತಾರೆ. ಆಗ ಕಾರ್ತಿಕೇಯನು ಈ ಶ್ಲೋಕವನ್ನು ಪ್ರಮಥಗಣಗಳ ಸೈನಿಕರನ್ನು ಕುರಿತು ಹೇಳುತ್ತಾನೆ. ಹೇ ಪ್ರಮಥಗಣಗಳ ಸೈನಿಕರೇ, ನೀಚನಿಂದ ಸೋತಂತಹ ಮನುಷ್ಯನು ಮನುಷ್ಯನಲ್ಲ, ಅದೇ ರೀತಿ ನೀಚನನ್ನು ಸೋಲಿಸುವ ಮನುಷ್ಯನೂ ಸಹ ಮನುಷ್ಯನಲ್ಲ ಅಲ್ಲವೇ..? ಯಾವ ಸೈನಿಕನ ಸ್ವಾಮಿಯು ಸೋಲುವುದೇ ಇಲ್ಲವೋ ಅಂತಹ ಸೈನಿಕನು ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಸೋತರೂ ಗೆದ್ದವನೇ ಆಗುತ್ತಾನೆ. ನಿಮ್ಮ ಸೋಲಿನ ಸುದ್ದಿಯಿಂದ ಶಿವನಿಗೆ ಈಗ ದುಃಖವಾಗಿದೆ. ನೀವು ರಣರಂಗದಿಂದ ಓಡಿದ ವಿಷಯ ಅವನಿಗೆ ಇನ್ನೂ ವೇದನೆಯುಂಟುಮಾಡುತ್ತದೆ. ಈ ರೀತಿ ನೋವುಂಟಾದ ವ್ಯಕ್ತಿಗೆ ಮತ್ತೆ ನೋವುಂಟು ಮಾಡುವ ಮನುಷ್ಯನು ನಿರ್ದೋಷಿಯಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ. ಅವನು ಮಹಾಪಾಪಿಯಾಗುತ್ತಾನೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಮರಳಿ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾನೆ.
ಈ ಗ್ರಂಥದ ಈ 15 ನೇ ಸರ್ಗದಲ್ಲಿ ಇಂತಹ ಶ್ಲೋಕಗಳು ಹೇರಳವಾಗಿವೆ. "ಯಮಕಾಲಂಕಾರ" ದ ವಿಶೇಷತೆಯನ್ನು ನೋಡಬೇಕಾದರೆ ಹಾಗೂ ಆನಂದಿಸಬೇಕಾದರೆ ಕಾವ್ಯರಸಿಕರು ಓದಲೇಬೇಕಾದ ಗ್ರಂಥಕಾವ್ಯವಿದು.
ಪದಚ್ಛೇದವಿಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ಪದಗಳ ಮುಂದೆ ನಮೂದಿಸಿದ ಸಂಖ್ಯೆಗಳನ್ನು ಅನುಕ್ರಮವಾಗಿ 1,2,3,4 .. ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಜೋಡಿಸಿದರೆ ಅನ್ವಯವಾಕ್ಯವು ತಯಾರಾಗುತ್ತದೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
ಊನನುನ್ನಃ - ಊನೇನ ನಿಕೃಷ್ಟೇನ ನುನ್ನಃ ವಿದ್ಧಃ ಊನನುನ್ನಃ
ನುನ್ನೋನಃ - ನುನ್ನಃ ಊನಃ ಯೇನ ಸಃ ನುನ್ನೋನಃ
ಅನಾ - ನ ನಾ ಅನಾ
ನನುನ್ನೇನಃ - ನುನ್ನಃ ಇನಃ ಯೇನ ಸಃ ನುನ್ನೇನಃ. ನ ವಿದ್ಯತೇ ನುನ್ನೇನಃ ಯಸ್ಯ ಸಃ ನನುನ್ನೇನಃ
ನುನ್ನನುನ್ನನುತ್ - ಅತಿಶಯೇನ ನುನ್ನಾಃ ನುನ್ನನುನ್ನಾಃ, ನುನ್ನನುನ್ನಾನ್ ನುದತಿ ಇತಿ ನುನ್ನನುನ್ನನುತ್.
ಅನ್ವಯಃ (ಸಂಸ್ಕೃತವಾಕ್ಯರಚನಾಪದ್ಧತಿಃ)
ಹೇ ನಾನಾನನಾಃ, ಊನನುನ್ನಃ ನಾ ನ. ನುನ್ನೋನಃ ನಾ ಅನಾ ನನು..?? ನನುನ್ನೇನಃ ನುನ್ನಃ ಅಪಿ ಅನುನ್ನಃ. ನುನ್ನನುನ್ನನುತ್ ಅನೇನಾಃ ನ.
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ:
ಹೇ ನಾನಾನನಾಃ - ಹೇ ಅನೇಕಮುಖವುಳ್ಳ ಸೈನಿಕರೇ,
ಊನ - ನೀಚನಿಂದ
ನುನ್ನಃ - ಸೋತಂತಹ
ನಾ - ಪುರುಷನು
ನ - ಇಲ್ಲ.
ನುನ್ನೋನಃ - ನೀಚನನ್ನು ಸೋಲಿಸುವ
ನಾ - ಮನುಷ್ಯನು
ಅನಾ - ಮನುಷ್ಯನಲ್ಲ
ನನು - ಅಲ್ಲವೇ..??
ನನುನ್ನೇನಃ - ಯಾವನ ಸ್ವಾಮಿಯು ಎಂದೂ ಸೋತಿಲ್ಲವೋ ಅವನು
ನುನ್ನಃ ಅಪಿ - ಸೋತಿದ್ದರೂ ಕೂಡ
ಅನುನ್ನಃ - ಗೆಲುವು ಉಳ್ಳವನು.
ನುನ್ನನುನ್ನ - ಅತಿಯಾಗಿ ಪೀಡಿತನಾದವನನ್ನು
ನುತ್ - ಪೀಡಿಸುವವನು
ಅನೇನಾಃ ನ - .ನಿರ್ದೋಷಿಯಲ್ಲ.
ವಿವರಣೆ:
ಕ್ರಿ.ಶ. 5 ನೇ ಶತಮಾನದ ಆದಿಯಲ್ಲಿ ಭರತಖಂಡದ ದಕ್ಷಿಣಭಾಗದಲ್ಲಿ ಜೀವಿಸಿದ್ದರೆನ್ನಲಾದ ಶ್ರೀಭಾರವಿಯು ಒಬ್ಬ ಮಹಾನ್ ಕವಿವರರಾಗಿದ್ದರು. ಬಹುಶಃ ಸಂಸ್ಕೃತದ ಎಲ್ಲ ಕವಿಗಳೂ ತಮ್ಮ ಜೀವನ, ಕಾಲಾದಿಗಳನ್ನು ಮರೆಮಾಚಿ ಕೇವಲ ಜ್ಞಾನಪ್ರಸಾರಕ್ಕೆ ಒತ್ತು ಕೊಟ್ಟಂತೇ ಈ ಕವಿಯೂ ಕೂಡ ಹಾಗೆಯೇ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಆದರೆ ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿ, ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಅಧ್ಯಯನಮಾಡಬೇಕೆಂದರೆ ಇಂತಹ ಮಹಾನ್ ಕವಿಗಳ ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು ಆಳವಾಗಿ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಲೇಬೇಕು. ಸಂಸ್ಕೃತಸಾಹಿತ್ಯವು ಇಂತಹ ಕವಿವರ್ಯರು ವಿರಚಿಸಿದ ಮಹಾನ್ ಗ್ರಂಥಗಳಿಂದಲೇ ಉಚ್ಛ್ರಾಯ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ತಲುಪಿತ್ತು ಹಾಗೂ ಇನ್ನೂ ಅದೇ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಆಚಂದ್ರಾರ್ಕವಾದ ಕಾಲದವರೆಗೂ ಮುಂದುವರೆಯುತ್ತದೆ. "ಭಾರವೇರರ್ಥಗೌರವಮ್" ಎಂಬ ಶ್ಲೋಕದ ಪಾದದ ಪ್ರಕಾರ ಭಾರವಿ ಕವಿವರ್ಯರು ಪದಗಳ ಅರ್ಥಗೌರವವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿಬರೆಯುವ ಕವಿಗಳು ಎಂಬ ವಿಷಯವು ಅವರು ರಚಿಸಿದ "ಕಿರಾತಾರ್ಜುನೀಯಮ್" ಎಂಬ ಗ್ರಂಥದಿಂದ ಗೊತ್ತಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಗ್ರಂಥವು ಕೇವಲ ಕಾವ್ಯದೃಷ್ಟಿಯಿಂದಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ರಾಜಕೀಯ, ನೈತಿಕ, ಲಾಕ್ಷಣಿಕ, ಮತ್ತು ಶೌರ್ಯಿಕ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದಲೂ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ವಾದ ಗ್ರಂಥವಾಗಿದೆ. ಈ ಗ್ರಂಥದಲ್ಲಿ ಅರ್ಜುನನ ತಪೋ ವರ್ಣನೆ, ಹಿಮಾಲಯ ಪರ್ವತದ ವರ್ಣನೆ, ಋತುಗಳ ವರ್ಣನೆ ಮುಂತಾದವುಗಳು ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಟ್ಚಿದಂತೇ ಇರುತ್ತವೆ.
ಪ್ರಸ್ತುತ ಶ್ಲೋಕವು ಈ ಉದ್ಗ್ರಂಥದ 15 ನೇ ಸರ್ಗದ 14 ನೇ ಶ್ಲೋಕವಾಗಿದೆ. ಅತ್ಯಂತ ಸುಲಭವಾದ ಅನುಷ್ಟುಪ್ ಛಂದಸ್ಸಿನಲ್ಲಿರುವ ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಕೇವಲ "ನ" ಎಂಬ ವರ್ಣವನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಿ ಕವಿವರ್ಯರು ತಮ್ಮ ಕರಕಮಲಗಳಿಂದ ವಿರಚಿಸಿ ಕಾವ್ಯರಸಿಕರಿಗೆ ಅಲೌಕಿಕವಾದ ಆನಂದವನ್ನು ನೀಡಿದ್ದಾರೆ.
ಅರ್ಜುನನು ಇಂದ್ರಕೀಲ ಪರ್ವತದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀರುದ್ರದೇವರನ್ನು ಕುರಿತು ಕಠಿಣ ತಪವನ್ನು ಆಚರಿಸುತ್ತಾನೆ ಆತನ ತಪವನ್ನು ಹಾಗೂ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಪರೀಕ್ಷಿಸಲು ರುದ್ರದೇವರು ಮೂಕಾಸುರನೆಂಬ ಅಸುರನನ್ನು ಹಂದಿಯ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಕಳುಹಿಸುತ್ತಾನೆ ಹಾಗೂ ತಾನೇ ಸ್ವತಃ ಕಿರಾತನ ವೇಷದಲ್ಲಿ ಅದನ್ನು ಬೆನ್ನಟ್ಟಿಕೊಂಡು ಬರುತ್ತಾನೆ. ತಪೋಭಂಗವಾಗುತ್ತದೆ ಎಂಬ ಚಿಂತೆಯಿಂದ ಅರ್ಜುನನು ಬಾಣ ಹೂಡುತ್ತಾನೆ. ಅದೇ ಸಮಯಕ್ಕೆ ಶಿವನೂ ಬಾಣ ಹೂಡುತ್ತಾನೆ. ಮೂಕಾಸುರನ ವಧೆ ಆದಮೇಲೆ ಬಾಣವನ್ನು ಯಾರು ಮೊದಲು ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದರು ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆ ಉದ್ಭವಿಸುತ್ತದೆ. ಆಗ ಅರ್ಜುನನಿಗೂ ಹಾಗೂ ಶಿವನು ಹಂದಿಯನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಬರಲು ಕಳಿಸಿದ ದೂತನಿಗೂ ವಾದವಾಗುತ್ತದೆ. ಶಿವನು ತನ್ನ ಪ್ರಮಥ ಗಣಗಳನ್ನು ಕಾರ್ತಿಕೇಯನ ಸಾರಥ್ಯದಲ್ಲಿ ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಕಳುಹಿಸುತ್ತಾನೆ. ಅರ್ಜುನನ ಬಾಣಗಳ ಪ್ರಹಾರಕ್ಕೆ ತತ್ತರಿಸಿದ ಪ್ರಮಥಗಣಗಳ ಸೈನಿಕರು ದಿಕ್ಕೆಟ್ಟು ರಣಭೂಮಿಯಿಂದ ಓಡಲಾರಂಭಿಸುತ್ತಾರೆ. ಆಗ ಕಾರ್ತಿಕೇಯನು ಈ ಶ್ಲೋಕವನ್ನು ಪ್ರಮಥಗಣಗಳ ಸೈನಿಕರನ್ನು ಕುರಿತು ಹೇಳುತ್ತಾನೆ. ಹೇ ಪ್ರಮಥಗಣಗಳ ಸೈನಿಕರೇ, ನೀಚನಿಂದ ಸೋತಂತಹ ಮನುಷ್ಯನು ಮನುಷ್ಯನಲ್ಲ, ಅದೇ ರೀತಿ ನೀಚನನ್ನು ಸೋಲಿಸುವ ಮನುಷ್ಯನೂ ಸಹ ಮನುಷ್ಯನಲ್ಲ ಅಲ್ಲವೇ..? ಯಾವ ಸೈನಿಕನ ಸ್ವಾಮಿಯು ಸೋಲುವುದೇ ಇಲ್ಲವೋ ಅಂತಹ ಸೈನಿಕನು ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಸೋತರೂ ಗೆದ್ದವನೇ ಆಗುತ್ತಾನೆ. ನಿಮ್ಮ ಸೋಲಿನ ಸುದ್ದಿಯಿಂದ ಶಿವನಿಗೆ ಈಗ ದುಃಖವಾಗಿದೆ. ನೀವು ರಣರಂಗದಿಂದ ಓಡಿದ ವಿಷಯ ಅವನಿಗೆ ಇನ್ನೂ ವೇದನೆಯುಂಟುಮಾಡುತ್ತದೆ. ಈ ರೀತಿ ನೋವುಂಟಾದ ವ್ಯಕ್ತಿಗೆ ಮತ್ತೆ ನೋವುಂಟು ಮಾಡುವ ಮನುಷ್ಯನು ನಿರ್ದೋಷಿಯಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ. ಅವನು ಮಹಾಪಾಪಿಯಾಗುತ್ತಾನೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಮರಳಿ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾನೆ.
ಈ ಗ್ರಂಥದ ಈ 15 ನೇ ಸರ್ಗದಲ್ಲಿ ಇಂತಹ ಶ್ಲೋಕಗಳು ಹೇರಳವಾಗಿವೆ. "ಯಮಕಾಲಂಕಾರ" ದ ವಿಶೇಷತೆಯನ್ನು ನೋಡಬೇಕಾದರೆ ಹಾಗೂ ಆನಂದಿಸಬೇಕಾದರೆ ಕಾವ್ಯರಸಿಕರು ಓದಲೇಬೇಕಾದ ಗ್ರಂಥಕಾವ್ಯವಿದು.
ಪದಚ್ಛೇದವಿಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ಪದಗಳ ಮುಂದೆ ನಮೂದಿಸಿದ ಸಂಖ್ಯೆಗಳನ್ನು ಅನುಕ್ರಮವಾಗಿ 1,2,3,4 .. ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಜೋಡಿಸಿದರೆ ಅನ್ವಯವಾಕ್ಯವು ತಯಾರಾಗುತ್ತದೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
March 1, 2021
मोदी हयाननो यश्च ।
छेदी दुःखस्य योऽसताम् ।।
भेदी सकलतत्वानां ।
वेदी कोऽस्य समो वद ।।
ಮೋದೀ ಹಯಾನನೋ ಯಶ್ಚ |
ಛೇದೀ ದುಃಖಸ್ಯ ಯೋ$ಸತಾಮ್ ||
ಭೇದೀ ಸಕಲತತ್ವಾನಾಂ |
ವೇದೀ ಕೋ$ಸ್ಯ ಸಮೋ ವದ ||
mOdI hayAnanO yashcha /
chhEdI dukhasya yOsatAm //
bhEdI sakalatatvAnAm /
vEdI kOsya samO vada //
पदच्छेदः पदपरिचयशास्त्रं च ।
ಪದಚ್ಛೇದ ಮತ್ತು ಪದಪರಿಚಯಶಾಸ್ತ್ರ
WORD DIVISION AND ETYMOLOGY
मोदी, छेदी, भेदी तथा वेदी एतानि पदानि इन्नन्तपुल्लिङ्गे, प्रथमाविभक्तौ तथा एकवचने सन्ति ।
मोदः अस्य अस्ति इति वा मोदं करोति इति मोदी ।
छदनं करोति इति छेदी । (छद् - अपवारणे धातुः)
भेदनं करोति इति भेदी ।
सकलं वेत्ति इति वेदी/सकलं वेत्ति इति वेदी ।
हयाननः - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य हयानन शब्दस्य प्रथमाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
हयस्य आननं इव आननं यस्य सः हयाननः ।
यः - दकारान्तपुल्लिङ्गस्य यद् शब्दस्य प्रथमाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
च - अव्ययमिदम् ।
दुःखस्य - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य दुःख शब्दस्य षष्ठीविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
यः - - दकारान्तपुल्लिङ्गस्य यद् शब्दस्य प्रथमाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
असताम् - तकारान्त (दकारान्तो वा) पुल्लिङ्गस्य असत् शब्दस्य षष्ठीविभक्तेः बहुवचनान्तं पदमिदम् ।
न सत् असत् । तेषाम् ।
सकलतत्वानाम् - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य सकलतत्व शब्दस्य षष्ठीविभक्तेः बहुवचनान्तं पदमिदम् ।
सकलानि च तानि तत्वानि च सकलतत्वानि । तेषाम् ।
कः - मकारान्तपुल्लिङ्गस्य किम् शब्दस्य प्रथमाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
अस्य - सकारान्तपुल्लिङ्गस्य अदस् शब्दस्य षष्ठीविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
समः - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य सम शब्दस्य प्रथमाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
वद - वद व्यक्तायां वाचि इति धातोः सकर्मकस्य कर्तरीप्रयोगस्य परस्मैपदिनः लोट् लकारस्य मध्यमपुरुषस्य एकवचनान्तं क्रियापदमिदम् ।
अन्वयः (संस्कृतवाक्यरचनापद्धतिः)
हे मनः यः हयाननः सदा मोदी, असतां दुःखस्य छेदी च सकलतत्वानां भेदी अस्य समः वेदी कः वद ।
हे मनः - ए मेरे मन
यः - जो
हयाननः - श्रीहयवदन देव जी
सदा - हमेशा
मोदी - आनंदमय शरीरवाले या भक्तों को आनंदप्रदान करनेवाले हैं,
असताम् - बुरे लोगों को
दुःखस्य - दुःख की
छेदी - आच्छादन करनेवाले हैं
च - तथा
सकलतत्वानाम् - सभी तत्वों के
भेदी - भेदक या ज्ञानी हैं,
अस्य - ऐसे हयवदन जी के
समः - समान
वेदी - ज्ञानी
कः - कौन हैं
वद - बताओ ।
विवरण:
जैसे कि कल एक श्लोक की चर्चा हयवदन जी पर किया गया था, यह श्लोक भी उसी "सरसभारतीविलासः" नाम के ग्रंथ का एक श्लोक है, जिस के रचनाकार 15 वीं शती के माध्ववैष्णवधर्म के प्रसिद्ध योगी, श्रीवादिराजतीर्थ जी ने लिखा है ।
यह श्लोक भी अत्यंत प्रचलित और सुलभ "अनुष्टुप्" छंद में है, इस श्लोक में "मोदी, छेदी, भेदी, वेदी" पद श्लोक के हर पाद के आरंभ में उपयोग किये गये हैं, इसलिये यहाँ पर वर्णप्रासालंकार का उपयोग किया गया है ।
श्लोक में यतिवर जी अपने मन से पूछ रहे हैं कि हे मन बताओ, श्रीहयवदन जी से परे वह कौन दूसरा देव है जो हमेशा आनंदित रहकर सब को आनंदित करते हैं, वह कौन है जो हयवदन जी के जैसे हमेशा असुर जन और दुष्ट स्वभाव के लोगों को दुःख का आच्छादन करते हैं, या ओढते हैं, वह कौन है जो हयवदन जी से परे ब्रह्मांड के सभी तत्वों के ज्ञाती हैं, और वह कौन हैं जो इन सभी विषयों में इन के समान हैं...?? अर्थात् कोई भी नहीं हैं ।
ಅನ್ವಯ: (ಸಂಸ್ಕೃತವಾಕ್ಯರಚನಾಪದ್ಧತಿ)
ಹೇ ಮನಃ ಯಃ ಹಯಾನನಃ ಸದಾ ಮೋದೀ ಅಸತಾಂ ದುಃಖಸ್ಯ ಛೇದೀ, ಚ ಸಕಲತತ್ವಾನಾಂ ಭೇದೀ ಅಸ್ಯ ಸಮಃ ವೇದೀ ಕಃ ವದ.
ಪ್ರತಿಪದಾರ್ಥ:
ಹೇ ಮನಃ - ಎಲೇ ಮನವೇ,
ಯಃ - ಯಾವ
ಹಯಾನನಃ - ಹಯವದನ ದೇವರು
ಸದಾ - ಯಾವಾಗಲೂ
ಮೋದೀ - ಆನಂದಭರಿತರಾಗಿ ತಮ್ಮ ಭಕ್ತರಿಗೂ ಆನಂದಪ್ರದರಾಗಿದ್ದಾರೋ,
ಅಸತಾಮ್ - ಅಸುರರಿಗೆ ಅಥವಾ ದುರ್ಜನರಿಗೆ
ದುಃಖಸ್ಯ - ದುಃಖದ
ಛೇದೀ - ಹೊದಿಕೆಯಾಗಿದ್ದಾರೋ,
ಚ - ಮತ್ತು
ಸಕಲತತ್ವಾನಾಮ್ - ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ಸಕಲ ತತ್ವಗಳನ್ನೂ
ಭೇದೀ - ತಿಳಿದವರಾಗಿದ್ದಾರೆಯೋ
ಅಸ್ಯ - ಅಂತಹ ಹಯವದನದೇವರಿಗೆ
ಸಮಃ - ಸಮರಾದ
ವೇದೀ - ಜ್ಞಾನಿಗಳು
ಕಃ - ಯಾರು
ವದ - ಹೇಳು.
ವಿವರಣೆ:
ಶ್ರೀಮದ್ವಾದಿರಾಜತೀರ್ಥರ ಆರಾಧನೆಯ ನಿಮಿತ್ತ ಅವರ ಗ್ರಂಥಗಳಿಂದ ಆಯ್ದ ಶ್ಲೋಕಗಳ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೇವೆ. ಈ ಶ್ಲೋಕವನ್ನು ಸರಸಭಾರತೀವಿಲಾಸ ಎಂಬ ಗ್ರಂಥದಿಂದ ಆಯ್ದುಕೊಳ್ಳಲಾಗಿದೆ. "ಸ+ರಸ+ಭಾರತೀ+ವಿಲಾಸ" ಎಂದು ಪದಚ್ಛೇದ ಮಾಡಿ ಸಮಸ್ತವಾಗಿ "ಸರಸಭಾರತೀವಿಲಾಸ" ಎಂದು ನಾಮಕರಣ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟ ಈ ಉದ್ಗ್ರಂಥವು ಕಾವ್ಯರಸಿಕರಿಗೆ ರಸವುಣಿಸುವುದರಲ್ಲಿ ಎರಡು ಮಾತಿಲ್ಲ.
ರಸದಿಂದ ಸಹಿತವಾದ ಭಾಷೆಯ ವಿಲಾಸ ಅಥವಾ ವಿನೋದ ಅಥವಾ ಆನಂದ ಎಂದು ಈ ಗ್ರಂಥದ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯ ಅರ್ಥವು. ರಸವತ್ತಾದ ಭಾಷೆಯಾದ ಸಂಸ್ಕೃತದಿಂದ ಕಾವ್ಯರಸಿಕರಿಗೆ ಹಾಗೂ ಭಗವಂತನ ಸದ್ಫಕ್ತರಿಗೆ ಆನಂದವುಂಟುಮಾಡುವುದೇ ಈ ಗ್ರಂಥದ ಮುಖ್ಯ ಉದ್ದೇಶ. ಕಾವ್ಯದ ಮೂಲಕ ಆನಂದವನ್ನು ಪಡೆಯುವುದು ಕೇವಲ ಸಹೃದಯರು ಮಾತ್ರ. ಹೃದಯವೇ ಇಲ್ಲದವರಿಗೆ ಈ ಗ್ರಂಥವು ರಸವತ್ತಾಗಿ ಕಾಣುವುದಿಲ್ಲ. ಕೇವಲ ಮೇಲ್ನೋಟದಲ್ಲಿ ಸರಳಾರ್ಥವು ಕಂಡರೂ ಒಳಗೆ ಹೋದಂತೆಲ್ಲ ವಿವರಣೆಗಳು ಹೆಚ್ಚು ಹೆಚ್ಚು ಸಿಗುತ್ತವೆ.
छेदी दुःखस्य योऽसताम् ।।
भेदी सकलतत्वानां ।
वेदी कोऽस्य समो वद ।।
ಮೋದೀ ಹಯಾನನೋ ಯಶ್ಚ |
ಛೇದೀ ದುಃಖಸ್ಯ ಯೋ$ಸತಾಮ್ ||
ಭೇದೀ ಸಕಲತತ್ವಾನಾಂ |
ವೇದೀ ಕೋ$ಸ್ಯ ಸಮೋ ವದ ||
mOdI hayAnanO yashcha /
chhEdI dukhasya yOsatAm //
bhEdI sakalatatvAnAm /
vEdI kOsya samO vada //
पदच्छेदः पदपरिचयशास्त्रं च ।
ಪದಚ್ಛೇದ ಮತ್ತು ಪದಪರಿಚಯಶಾಸ್ತ್ರ
WORD DIVISION AND ETYMOLOGY
मोदी, छेदी, भेदी तथा वेदी एतानि पदानि इन्नन्तपुल्लिङ्गे, प्रथमाविभक्तौ तथा एकवचने सन्ति ।
मोदः अस्य अस्ति इति वा मोदं करोति इति मोदी ।
छदनं करोति इति छेदी । (छद् - अपवारणे धातुः)
भेदनं करोति इति भेदी ।
सकलं वेत्ति इति वेदी/सकलं वेत्ति इति वेदी ।
हयाननः - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य हयानन शब्दस्य प्रथमाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
हयस्य आननं इव आननं यस्य सः हयाननः ।
यः - दकारान्तपुल्लिङ्गस्य यद् शब्दस्य प्रथमाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
च - अव्ययमिदम् ।
दुःखस्य - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य दुःख शब्दस्य षष्ठीविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
यः - - दकारान्तपुल्लिङ्गस्य यद् शब्दस्य प्रथमाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
असताम् - तकारान्त (दकारान्तो वा) पुल्लिङ्गस्य असत् शब्दस्य षष्ठीविभक्तेः बहुवचनान्तं पदमिदम् ।
न सत् असत् । तेषाम् ।
सकलतत्वानाम् - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य सकलतत्व शब्दस्य षष्ठीविभक्तेः बहुवचनान्तं पदमिदम् ।
सकलानि च तानि तत्वानि च सकलतत्वानि । तेषाम् ।
कः - मकारान्तपुल्लिङ्गस्य किम् शब्दस्य प्रथमाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
अस्य - सकारान्तपुल्लिङ्गस्य अदस् शब्दस्य षष्ठीविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
समः - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य सम शब्दस्य प्रथमाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
वद - वद व्यक्तायां वाचि इति धातोः सकर्मकस्य कर्तरीप्रयोगस्य परस्मैपदिनः लोट् लकारस्य मध्यमपुरुषस्य एकवचनान्तं क्रियापदमिदम् ।
अन्वयः (संस्कृतवाक्यरचनापद्धतिः)
हे मनः यः हयाननः सदा मोदी, असतां दुःखस्य छेदी च सकलतत्वानां भेदी अस्य समः वेदी कः वद ।
हे मनः - ए मेरे मन
यः - जो
हयाननः - श्रीहयवदन देव जी
सदा - हमेशा
मोदी - आनंदमय शरीरवाले या भक्तों को आनंदप्रदान करनेवाले हैं,
असताम् - बुरे लोगों को
दुःखस्य - दुःख की
छेदी - आच्छादन करनेवाले हैं
च - तथा
सकलतत्वानाम् - सभी तत्वों के
भेदी - भेदक या ज्ञानी हैं,
अस्य - ऐसे हयवदन जी के
समः - समान
वेदी - ज्ञानी
कः - कौन हैं
वद - बताओ ।
विवरण:
जैसे कि कल एक श्लोक की चर्चा हयवदन जी पर किया गया था, यह श्लोक भी उसी "सरसभारतीविलासः" नाम के ग्रंथ का एक श्लोक है, जिस के रचनाकार 15 वीं शती के माध्ववैष्णवधर्म के प्रसिद्ध योगी, श्रीवादिराजतीर्थ जी ने लिखा है ।
यह श्लोक भी अत्यंत प्रचलित और सुलभ "अनुष्टुप्" छंद में है, इस श्लोक में "मोदी, छेदी, भेदी, वेदी" पद श्लोक के हर पाद के आरंभ में उपयोग किये गये हैं, इसलिये यहाँ पर वर्णप्रासालंकार का उपयोग किया गया है ।
श्लोक में यतिवर जी अपने मन से पूछ रहे हैं कि हे मन बताओ, श्रीहयवदन जी से परे वह कौन दूसरा देव है जो हमेशा आनंदित रहकर सब को आनंदित करते हैं, वह कौन है जो हयवदन जी के जैसे हमेशा असुर जन और दुष्ट स्वभाव के लोगों को दुःख का आच्छादन करते हैं, या ओढते हैं, वह कौन है जो हयवदन जी से परे ब्रह्मांड के सभी तत्वों के ज्ञाती हैं, और वह कौन हैं जो इन सभी विषयों में इन के समान हैं...?? अर्थात् कोई भी नहीं हैं ।
ಅನ್ವಯ: (ಸಂಸ್ಕೃತವಾಕ್ಯರಚನಾಪದ್ಧತಿ)
ಹೇ ಮನಃ ಯಃ ಹಯಾನನಃ ಸದಾ ಮೋದೀ ಅಸತಾಂ ದುಃಖಸ್ಯ ಛೇದೀ, ಚ ಸಕಲತತ್ವಾನಾಂ ಭೇದೀ ಅಸ್ಯ ಸಮಃ ವೇದೀ ಕಃ ವದ.
ಪ್ರತಿಪದಾರ್ಥ:
ಹೇ ಮನಃ - ಎಲೇ ಮನವೇ,
ಯಃ - ಯಾವ
ಹಯಾನನಃ - ಹಯವದನ ದೇವರು
ಸದಾ - ಯಾವಾಗಲೂ
ಮೋದೀ - ಆನಂದಭರಿತರಾಗಿ ತಮ್ಮ ಭಕ್ತರಿಗೂ ಆನಂದಪ್ರದರಾಗಿದ್ದಾರೋ,
ಅಸತಾಮ್ - ಅಸುರರಿಗೆ ಅಥವಾ ದುರ್ಜನರಿಗೆ
ದುಃಖಸ್ಯ - ದುಃಖದ
ಛೇದೀ - ಹೊದಿಕೆಯಾಗಿದ್ದಾರೋ,
ಚ - ಮತ್ತು
ಸಕಲತತ್ವಾನಾಮ್ - ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ಸಕಲ ತತ್ವಗಳನ್ನೂ
ಭೇದೀ - ತಿಳಿದವರಾಗಿದ್ದಾರೆಯೋ
ಅಸ್ಯ - ಅಂತಹ ಹಯವದನದೇವರಿಗೆ
ಸಮಃ - ಸಮರಾದ
ವೇದೀ - ಜ್ಞಾನಿಗಳು
ಕಃ - ಯಾರು
ವದ - ಹೇಳು.
ವಿವರಣೆ:
ಶ್ರೀಮದ್ವಾದಿರಾಜತೀರ್ಥರ ಆರಾಧನೆಯ ನಿಮಿತ್ತ ಅವರ ಗ್ರಂಥಗಳಿಂದ ಆಯ್ದ ಶ್ಲೋಕಗಳ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೇವೆ. ಈ ಶ್ಲೋಕವನ್ನು ಸರಸಭಾರತೀವಿಲಾಸ ಎಂಬ ಗ್ರಂಥದಿಂದ ಆಯ್ದುಕೊಳ್ಳಲಾಗಿದೆ. "ಸ+ರಸ+ಭಾರತೀ+ವಿಲಾಸ" ಎಂದು ಪದಚ್ಛೇದ ಮಾಡಿ ಸಮಸ್ತವಾಗಿ "ಸರಸಭಾರತೀವಿಲಾಸ" ಎಂದು ನಾಮಕರಣ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟ ಈ ಉದ್ಗ್ರಂಥವು ಕಾವ್ಯರಸಿಕರಿಗೆ ರಸವುಣಿಸುವುದರಲ್ಲಿ ಎರಡು ಮಾತಿಲ್ಲ.
ರಸದಿಂದ ಸಹಿತವಾದ ಭಾಷೆಯ ವಿಲಾಸ ಅಥವಾ ವಿನೋದ ಅಥವಾ ಆನಂದ ಎಂದು ಈ ಗ್ರಂಥದ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯ ಅರ್ಥವು. ರಸವತ್ತಾದ ಭಾಷೆಯಾದ ಸಂಸ್ಕೃತದಿಂದ ಕಾವ್ಯರಸಿಕರಿಗೆ ಹಾಗೂ ಭಗವಂತನ ಸದ್ಫಕ್ತರಿಗೆ ಆನಂದವುಂಟುಮಾಡುವುದೇ ಈ ಗ್ರಂಥದ ಮುಖ್ಯ ಉದ್ದೇಶ. ಕಾವ್ಯದ ಮೂಲಕ ಆನಂದವನ್ನು ಪಡೆಯುವುದು ಕೇವಲ ಸಹೃದಯರು ಮಾತ್ರ. ಹೃದಯವೇ ಇಲ್ಲದವರಿಗೆ ಈ ಗ್ರಂಥವು ರಸವತ್ತಾಗಿ ಕಾಣುವುದಿಲ್ಲ. ಕೇವಲ ಮೇಲ್ನೋಟದಲ್ಲಿ ಸರಳಾರ್ಥವು ಕಂಡರೂ ಒಳಗೆ ಹೋದಂತೆಲ್ಲ ವಿವರಣೆಗಳು ಹೆಚ್ಚು ಹೆಚ್ಚು ಸಿಗುತ್ತವೆ.
March 4, 2021
ಭಗವಂತನಾದ
ಹಯವದನನ ದೇಹವು ಜ್ಞಾನಾನಂದಾದಿಗಳಿಂದ ಭರಿತವಾಗಿದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಮೋದೀ ಎಂದರೆ ಸದಾ
ಆನಂದಭರಿತನು ಈ ಭಗವಂತನು. ಸಜ್ಜನರಿಗೆ ಆನಂದವನ್ನೇ ದಯಪಾಲಿಸುವವನೂ ಇವನೇ. ಆದರೆ
ದುರ್ಜನರಿಗೆ ಮತ್ತು ಅಸುರರಿಗೆ ಯಾವಾಗಲೂ ದುಃಖದ ಆಚ್ಛಾದನೆಯನ್ನು ಮಾಡಿ ಅಥವಾ ದುಃಖದ
ಆವರಣದಿಂದ ಮುಚ್ಚಿ ಪಾಪಕರ್ಮವು ಜಾಸ್ತಿಯಾಗುವಂತೇ ಮಾಡಿ ಅವರನ್ನು ನರಕಕ್ಕೆ
ಕಳುಹಿಸುವುದೂ ಇವನೇ. (ಛದ್ ಅಪಾವರಣೇ ಎಂಬ ಧಾತುವನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಿದ್ದಾರೆ ಇಲ್ಲಿ
ಯತಿವರ್ಯರು, ಆದ್ದರಿಂದ ಛೇದೀ ಎಂಬ ಶಬ್ದಕ್ಕೆ ಹೊದಿಸುವವನು ಎಂಬ ಅರ್ಥವು ಇದೆ), ಸಕಲ
ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ಚರಾಚರತತ್ವಗಳನ್ನು ಬಲ್ಲವನು ಈ ಹಯವದನನೊಬ್ಬನೇ, ಆದ್ದರಿಂದ ಹೇ ಮನಸ್ಸೇ,
ಇಂತಹ ಪರಮಜ್ಞಾನಿಗೆ ಯಾರು ಸಮಾನರು ಹೇಳು ಎಂದು ತಮ್ಮ ಮನಸ್ಸನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸಿದ್ದಾರೆ,
ಎಂದರೆ ಯಾರೂ ಈ ಹಯವದನದೇವರ ಸಮಾನರು ಇಲ್ಲ ಎಂದು ತಿಳಿಯಬೇಕು.
ಈ ರೀತಿಯಾಗಿ ಅತಿ ಸುಲಭವಾದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಸುಲಭವಾದ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ, ಸುಲಭವಾಗಿ ಅರ್ಥವಾಗುವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ, ಸುಲಭವಾದ ಪದಪ್ರಯೋಗಗಳಿಂದ ಸುಲಭಛಂದಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ, ಸುಲಭವಾದ ಪ್ರಾಸಗಳನ್ನುಪಯೋಗಿಸಿ ಓದುಗರ ಅಥವಾ ಸಹೃದಯಿಗಳ ಅಥವಾ ಕಾವ್ಯರಸಿಕರ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಆನಂದವೆಂಬ ರಸದೌತಣನೀಡುವ ಕಾವ್ಯಶೈಲಿ ಈ ಪರಮಗುರುಗಳಾದ ಶ್ರೀವಾದಿರಾಜತೀರ್ಥರದು. ಇಂಥ ಅಪರೂಪದ ಕಾವ್ಯಗಳನ್ನು ಸಂಸ್ಕೃತಭಾಷೆಗೆ ಕೊಟ್ಟ ಇಂಥ ಯತಿವರ್ಯರು ಪ್ರಾತಃಸ್ಮರಣೀಯರಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಸದಾ ಸ್ಮರಣೀಯರು.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ವಾದಿರಾಜಯತ್ಯಂತರ್ಗತಹಯಾನನಾಯ ||
ಈ ರೀತಿಯಾಗಿ ಅತಿ ಸುಲಭವಾದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಸುಲಭವಾದ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ, ಸುಲಭವಾಗಿ ಅರ್ಥವಾಗುವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ, ಸುಲಭವಾದ ಪದಪ್ರಯೋಗಗಳಿಂದ ಸುಲಭಛಂದಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ, ಸುಲಭವಾದ ಪ್ರಾಸಗಳನ್ನುಪಯೋಗಿಸಿ ಓದುಗರ ಅಥವಾ ಸಹೃದಯಿಗಳ ಅಥವಾ ಕಾವ್ಯರಸಿಕರ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಆನಂದವೆಂಬ ರಸದೌತಣನೀಡುವ ಕಾವ್ಯಶೈಲಿ ಈ ಪರಮಗುರುಗಳಾದ ಶ್ರೀವಾದಿರಾಜತೀರ್ಥರದು. ಇಂಥ ಅಪರೂಪದ ಕಾವ್ಯಗಳನ್ನು ಸಂಸ್ಕೃತಭಾಷೆಗೆ ಕೊಟ್ಟ ಇಂಥ ಯತಿವರ್ಯರು ಪ್ರಾತಃಸ್ಮರಣೀಯರಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಸದಾ ಸ್ಮರಣೀಯರು.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ವಾದಿರಾಜಯತ್ಯಂತರ್ಗತಹಯಾನನಾಯ ||
March 4, 2021
March 6, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ दशमः अध्याय
♦️श्लोक :- १
धनहीनो न च हीनश्च धनिक स सुनिश्चयः।
विद्या रत्नेन हीनो यः स हीनः सर्ववस्तुषु ॥१॥
♦️भावार्थ - ग़रीब इंसान दीन-हीन नहीं है। वह विद्या के धन से युक्त हो सकता है। लेकिन जिसके पास विद्यारूपी सम्पत्ति नहीं है, वह सब वस्तुओं से हीन है।
#chanakya
✒️ दशमः अध्याय
♦️श्लोक :- १
धनहीनो न च हीनश्च धनिक स सुनिश्चयः।
विद्या रत्नेन हीनो यः स हीनः सर्ववस्तुषु ॥१॥
♦️भावार्थ - ग़रीब इंसान दीन-हीन नहीं है। वह विद्या के धन से युक्त हो सकता है। लेकिन जिसके पास विद्यारूपी सम्पत्ति नहीं है, वह सब वस्तुओं से हीन है।
#chanakya
March 6, 2021
March 6, 2021
Forwarded from पुरुषोत्तमः॥ Purushothaman AJ (Bharatam).
हरिःॐ। भानुवासर-सुप्रभातम्।
आकाशवाण्या अद्यतनप्रातःकालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
आकाशवाण्या अद्यतनप्रातःकालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
March 6, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। एकादशः सर्गः ।।
🍃 ततः प्रमुदिताः सर्वे दृष्ट्वा तं नागरा द्विजम् ।
प्रवेश्यमानं सत्कृत्य नरेन्द्रणेन्द्रकर्मणा ।।२७।।
⚜️ ऋषि श्रृंग का धूमधाम से नगर में इन्द्र समान पराक्रमी महाराज दशरथ द्वारा आगत स्वागत हुआ देख, समस्त पुरवासी बहुत प्रसन्न हुए ॥२७॥
🍃 अन्तःपुरं प्रवेश्यनं पूजां कृत्वा च शास्त्रतः।
कृतकृत्यं तदात्मानं मेने तस्योपवाहनात्॥२८॥
⚜️ अन्तःपुर में उनके (ऋष्यशृङ्ग के ) जाने पर वहाँ भी शास्त्र विधि के अनुसार उनका पूजन किया गया और महाराज ने मुनि प्रवर के आगमन से अपने को कृतकृत्य माना ॥२८॥
#ramayan
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। एकादशः सर्गः ।।
🍃 ततः प्रमुदिताः सर्वे दृष्ट्वा तं नागरा द्विजम् ।
प्रवेश्यमानं सत्कृत्य नरेन्द्रणेन्द्रकर्मणा ।।२७।।
⚜️ ऋषि श्रृंग का धूमधाम से नगर में इन्द्र समान पराक्रमी महाराज दशरथ द्वारा आगत स्वागत हुआ देख, समस्त पुरवासी बहुत प्रसन्न हुए ॥२७॥
🍃 अन्तःपुरं प्रवेश्यनं पूजां कृत्वा च शास्त्रतः।
कृतकृत्यं तदात्मानं मेने तस्योपवाहनात्॥२८॥
⚜️ अन्तःपुर में उनके (ऋष्यशृङ्ग के ) जाने पर वहाँ भी शास्त्र विधि के अनुसार उनका पूजन किया गया और महाराज ने मुनि प्रवर के आगमन से अपने को कृतकृत्य माना ॥२८॥
#ramayan
March 6, 2021
📙 ऋग्वेद
सूक्त - २१ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०३, देवता - इन्द्र और अग्नि
👍 ता मित्रस्य प्रशस्तय इन्द्राग्नी ता हवामहे, सोमपा सोमपीतये.. (३)
⚜️ हम मित्र देव की प्रशंसा के लिए इंद्र और अग्नि को इस यज्ञ में बुला रहे हैं। वे दोनों सोमरस पीने वाले हैं। हम उन्हीं दोनों को सोमरस पीने के लिए बुला रहे हैं। (३)
#rgveda
सूक्त - २१ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०३, देवता - इन्द्र और अग्नि
👍 ता मित्रस्य प्रशस्तय इन्द्राग्नी ता हवामहे, सोमपा सोमपीतये.. (३)
⚜️ हम मित्र देव की प्रशंसा के लिए इंद्र और अग्नि को इस यज्ञ में बुला रहे हैं। वे दोनों सोमरस पीने वाले हैं। हम उन्हीं दोनों को सोमरस पीने के लिए बुला रहे हैं। (३)
#rgveda
March 6, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ दशमः अध्याय
♦️श्लोक :- २
दृष्टिपूतं न्यसेत् पादं वस्त्रपूतं जलं पिवेत्।
शास्त्रपूतं वदेद् वाक्यं मनःपूतं समाचरेत् ॥२॥
♦️भावार्थ - आँखों से अच्छी तरह देखकर धरती पर पैर रखें, कपड़े से छानकर पानी पिएँ, शास्त्र से शुद्ध करके अर्थात् शास्त्र-सम्मत वाक्य ही बोलें और मन में सोच-विचारकर जो पवित्र काम हो, उसे ही भली प्रकार से करें।
#chanakya
✒️ दशमः अध्याय
♦️श्लोक :- २
दृष्टिपूतं न्यसेत् पादं वस्त्रपूतं जलं पिवेत्।
शास्त्रपूतं वदेद् वाक्यं मनःपूतं समाचरेत् ॥२॥
♦️भावार्थ - आँखों से अच्छी तरह देखकर धरती पर पैर रखें, कपड़े से छानकर पानी पिएँ, शास्त्र से शुद्ध करके अर्थात् शास्त्र-सम्मत वाक्य ही बोलें और मन में सोच-विचारकर जो पवित्र काम हो, उसे ही भली प्रकार से करें।
#chanakya
March 6, 2021
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। एकादशः सर्गः ।।
🍃 अन्तःपुराणि सर्वाणि शान्तां दृष्ट्वा तथागताम्।
सह भतत्रा विशालाक्षी प्रीत्यानन्दस्नुपागमन्॥२९॥
⚜️ ऋषिप्रवर के साथ उनकी पत्नी बड़े बड़े नेत्र वाली शान्ता को पायी देख, अन्तःपुरवासिनी सब रानियों ने बड़ा आनन्द मनाया॥२९॥
🍃 पूज्यामाना च ताभिः सा राज्ञा चैव विशेषतः।
उवास तत्र सुखिता कचित्कालं सहर्त्विजा॥३०॥
👉 🚩इति एकादशः सर्गः
⚜️ रानियों और विशेष कर महाराज दशरथ द्वारा पूजे जाकर शान्ता, अपने पति ऋषि श्रृंग सहित रनवास में कुछ दिनों तक सुख से रहे॥३०॥
#ramayan
।। एकादशः सर्गः ।।
🍃 अन्तःपुराणि सर्वाणि शान्तां दृष्ट्वा तथागताम्।
सह भतत्रा विशालाक्षी प्रीत्यानन्दस्नुपागमन्॥२९॥
⚜️ ऋषिप्रवर के साथ उनकी पत्नी बड़े बड़े नेत्र वाली शान्ता को पायी देख, अन्तःपुरवासिनी सब रानियों ने बड़ा आनन्द मनाया॥२९॥
🍃 पूज्यामाना च ताभिः सा राज्ञा चैव विशेषतः।
उवास तत्र सुखिता कचित्कालं सहर्त्विजा॥३०॥
👉 🚩इति एकादशः सर्गः
⚜️ रानियों और विशेष कर महाराज दशरथ द्वारा पूजे जाकर शान्ता, अपने पति ऋषि श्रृंग सहित रनवास में कुछ दिनों तक सुख से रहे॥३०॥
#ramayan
March 6, 2021
📙 ऋग्वेद
सूक्त - २१ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०४, देवता - इन्द्र और अग्नि
🍃 उग्रा सन्ता हवामह उपेदं सवनं सुतम् इन्द्राग्नी एह गच्छताम्.. (४)
⚜️ हम शत्रुनाशन में क्रूर उन्हीं दोनों को इस सोमरसपूर्ण यज्ञ में बुला रहे हैं। वे इंद्र और अग्नि इस यज्ञ में आवें (४)
#rgveda
सूक्त - २१ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०४, देवता - इन्द्र और अग्नि
🍃 उग्रा सन्ता हवामह उपेदं सवनं सुतम् इन्द्राग्नी एह गच्छताम्.. (४)
⚜️ हम शत्रुनाशन में क्रूर उन्हीं दोनों को इस सोमरसपूर्ण यज्ञ में बुला रहे हैं। वे इंद्र और अग्नि इस यज्ञ में आवें (४)
#rgveda
March 6, 2021
🚩जय सत्य सनातन 🚩
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७७
⛅ 🚩तिथि - नवमी शाम 04:47 तक तत्पश्चात दशमी
⛅ दिनांक - 07 मार्च 2021
⛅ दिन - रविवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - वसंत
⛅ मास - फाल्गुन
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - मूल रात्रि 08:59 तक तत्पश्चात पूर्वाषाढा
⛅ योग - सिद्धि शाम 03:52 तक तत्पश्चात व्यतिपात
⛅ राहुकाल - शाम 05:16 से शाम 06:45 तक
⛅ सूर्योदय - 06:55
⛅ सूर्यास्त - 18:44
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण - समर्थ रामदासजी नवमी
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७७
⛅ 🚩तिथि - नवमी शाम 04:47 तक तत्पश्चात दशमी
⛅ दिनांक - 07 मार्च 2021
⛅ दिन - रविवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - वसंत
⛅ मास - फाल्गुन
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - मूल रात्रि 08:59 तक तत्पश्चात पूर्वाषाढा
⛅ योग - सिद्धि शाम 03:52 तक तत्पश्चात व्यतिपात
⛅ राहुकाल - शाम 05:16 से शाम 06:45 तक
⛅ सूर्योदय - 06:55
⛅ सूर्यास्त - 18:44
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण - समर्थ रामदासजी नवमी
March 6, 2021
March 6, 2021
बन्धुस्त्रीभृत्यवर्गस्य ।
बुद्धेः सत्त्वस्य चात्मनः ।।
आपन्निकषपाषाणे ।
नरो जानाति सारताम् ।। 324/077 ।।
अर्थः -
मनुष्य अपने बंधु, अपनी स्त्री, अपने सेवक, अपनी बुद्धि, अपना बल तथा आत्मा की सार या साथ निभाने की शक्ति को आपत्ती नामक कसौटी पर जान लेता है । अर्थात् जब मनुष्य पर संकट आन पडते हैं, तब उस मनुष्य के बंधु आदि उपरोक्त वस्तुओं की शक्ति का पता चलता है ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಬಂಧುಸ್ತ್ರೀಭೃತ್ಯವರ್ಗಸ್ಯ |
ಬುದ್ಧೇಃ ಸತ್ತ್ವಸ್ಯ ಚಾತ್ಮನಃ ||
ಆಪನ್ನಿಕಷಪಾಷಾಣೇ |
ನರೋ ಜಾನಾತಿ ಸಾರತಾಮ್ 324/077
ಅರ್ಥಃ-
ಮನುಷ್ಯನು ಆಪತ್ತೆಂಬ ಪರೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಬಂಧುಗಳ, ತನ್ನ ಸ್ತ್ರೀಯ, ಸೇವಕರ, ತನ್ನ ಬುದ್ಧಿಯ, ಬಲದ ಹಾಗೂ ತನ್ನ ಆತ್ಮದ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಅಥವಾ ಸಾರವನ್ನು ತಿಳಿಯುತ್ತಾನೆ. ಎಂದರೆ ಆಪತ್ತು ಒದಗಿ ಬಂದಾಗ ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ತನ್ನ ಬಂಧುಗಳೇ ಮೊದಲಾದ ಮೇಲೆ ತಿಳಿಸಿದ ವಸ್ತುಗಳ ಶಕ್ತಿ ಗೊತ್ತಾಗುತ್ತದೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
bandhustrIbhrutyavargasya |
buddhEh sattvasya chAtmanah ||
ApannikaShapAShANE |
narO jAnAti sAratAm 324/077
MEANING:-
A person comes to know the power of companionship of his relatives, his wife, his servants, his wisdom, his power, and his soul when he mets with problems.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
#Subhashitam
बुद्धेः सत्त्वस्य चात्मनः ।।
आपन्निकषपाषाणे ।
नरो जानाति सारताम् ।। 324/077 ।।
अर्थः -
मनुष्य अपने बंधु, अपनी स्त्री, अपने सेवक, अपनी बुद्धि, अपना बल तथा आत्मा की सार या साथ निभाने की शक्ति को आपत्ती नामक कसौटी पर जान लेता है । अर्थात् जब मनुष्य पर संकट आन पडते हैं, तब उस मनुष्य के बंधु आदि उपरोक्त वस्तुओं की शक्ति का पता चलता है ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಬಂಧುಸ್ತ್ರೀಭೃತ್ಯವರ್ಗಸ್ಯ |
ಬುದ್ಧೇಃ ಸತ್ತ್ವಸ್ಯ ಚಾತ್ಮನಃ ||
ಆಪನ್ನಿಕಷಪಾಷಾಣೇ |
ನರೋ ಜಾನಾತಿ ಸಾರತಾಮ್
ಅರ್ಥಃ-
ಮನುಷ್ಯನು ಆಪತ್ತೆಂಬ ಪರೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಬಂಧುಗಳ, ತನ್ನ ಸ್ತ್ರೀಯ, ಸೇವಕರ, ತನ್ನ ಬುದ್ಧಿಯ, ಬಲದ ಹಾಗೂ ತನ್ನ ಆತ್ಮದ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಅಥವಾ ಸಾರವನ್ನು ತಿಳಿಯುತ್ತಾನೆ. ಎಂದರೆ ಆಪತ್ತು ಒದಗಿ ಬಂದಾಗ ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ತನ್ನ ಬಂಧುಗಳೇ ಮೊದಲಾದ ಮೇಲೆ ತಿಳಿಸಿದ ವಸ್ತುಗಳ ಶಕ್ತಿ ಗೊತ್ತಾಗುತ್ತದೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
bandhustrIbhrutyavargasya |
buddhEh sattvasya chAtmanah ||
ApannikaShapAShANE |
narO jAnAti sAratAm
MEANING:-
A person comes to know the power of companionship of his relatives, his wife, his servants, his wisdom, his power, and his soul when he mets with problems.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
#Subhashitam
March 7, 2021
📒📒📒📒📒📒📒📒📒
📚श्रीमद बाल्मीकि रामायणम
🔥बालकाण्ड:🔥
।।द्वादश सर्ग:।।
🍃ऋश्यभृङ्गपुरोगाश्च मत्यूचुतंपति तदा।
संभाराः संभ्रियन्तां ने तुरगश्च विमुच्यताम्।।११॥
⚜️ऋषि श्रृंग आदि ब्राह्मण दशरथ से कहने लगे कि, आप अब यज्ञ करने के लिये सब सामान एकत्र करवाइये और यज्ञ का घोड़ा वाड़िये॥११॥
🍃सर्वथा प्राप्स्यसे पुत्रांशतुरोऽमितविक्रमान्।
यस्य ते धार्मिकी शुद्धिरियं पुत्रार्थमागता॥१२॥
⚜️जब आपकी बुद्धि पुत्र प्राप्ति के लिये ऐसी धर्ममयी हो रही है, तब निश्चय ही आपके अमित पराक्रमी चार पुत्र उत्पन्न होंगे॥१२॥
#ramayan
📚श्रीमद बाल्मीकि रामायणम
🔥बालकाण्ड:🔥
।।द्वादश सर्ग:।।
🍃ऋश्यभृङ्गपुरोगाश्च मत्यूचुतंपति तदा।
संभाराः संभ्रियन्तां ने तुरगश्च विमुच्यताम्।।११॥
⚜️ऋषि श्रृंग आदि ब्राह्मण दशरथ से कहने लगे कि, आप अब यज्ञ करने के लिये सब सामान एकत्र करवाइये और यज्ञ का घोड़ा वाड़िये॥११॥
🍃सर्वथा प्राप्स्यसे पुत्रांशतुरोऽमितविक्रमान्।
यस्य ते धार्मिकी शुद्धिरियं पुत्रार्थमागता॥१२॥
⚜️जब आपकी बुद्धि पुत्र प्राप्ति के लिये ऐसी धर्ममयी हो रही है, तब निश्चय ही आपके अमित पराक्रमी चार पुत्र उत्पन्न होंगे॥१२॥
#ramayan
March 7, 2021
📚आओ वेद पढें
📙ऋग्वेद
सूक्त-२२, प्रथम मंडल,
मंत्र-०४, देवता-अश्विनीकुमार आदि
🍃नहि वामस्ति दूरके यत्रा रथेन गच्छथः अश्विना सोमिनो गृहम्.. (४)
⚜️हे अश्विनीकुमारो! तुम अपने रथ में बैठकर सोमरस पीने के लिए यजमान के जिस घर की दिशा में जा रहे हो, वह घर दूर नहीं है. (४)
#rgveda
📙ऋग्वेद
सूक्त-२२, प्रथम मंडल,
मंत्र-०४, देवता-अश्विनीकुमार आदि
🍃नहि वामस्ति दूरके यत्रा रथेन गच्छथः अश्विना सोमिनो गृहम्.. (४)
⚜️हे अश्विनीकुमारो! तुम अपने रथ में बैठकर सोमरस पीने के लिए यजमान के जिस घर की दिशा में जा रहे हो, वह घर दूर नहीं है. (४)
#rgveda
March 7, 2021
धर्म-
🌷 धर्म से ही धन, सुख तथा सब कुछ प्राप्त होता है । इस संसार में धर्म ही सार वस्तु है ।
सत्य - सत्यमेवेश्वरो लोके सत्ये धर्मः सदाश्रितः ।
सत्यमूलनि सर्वाणि सत्यान्नास्ति परं पदम् ॥
🌷 सत्य ही संसार में ईश्वर है; धर्म भी सत्य के ही आश्रित है; सत्य ही समस्त भवविभव का मूल है; सत्य से बढ़कर और कुछ नहीं है ।
उत्साह-
🌷 उत्साह बड़ा बलवान होता है; उत्साह से बढ़कर कोई बल नहीं है । उत्साही पुरुष के लिए संसार में कुछ भी दुर्लभ नहीं है ।
क्रोध -
🌷 क्रोध की दशा में मनुष्य को कहने और न कहने योग्य बातों का विवेक नहीं रहता । क्रुद्ध मनुष्य कुछ भी कह सकता है और कुछ भी बक सकता है । उसके लिए कुछ भी अकार्य और अवाच्य नहीं है ।
#Subhashitam
धर्मादर्थः प्रभवति धर्मात्प्रभवते सुखम्।
धर्मण लभते सर्वं धर्मप्रसारमिदं जगत् ॥
🌷 धर्म से ही धन, सुख तथा सब कुछ प्राप्त होता है । इस संसार में धर्म ही सार वस्तु है ।
सत्य - सत्यमेवेश्वरो लोके सत्ये धर्मः सदाश्रितः ।
सत्यमूलनि सर्वाणि सत्यान्नास्ति परं पदम् ॥
🌷 सत्य ही संसार में ईश्वर है; धर्म भी सत्य के ही आश्रित है; सत्य ही समस्त भवविभव का मूल है; सत्य से बढ़कर और कुछ नहीं है ।
उत्साह-
उत्साहो बलवानार्य नास्त्युत्साहात्परं बलम् ।
सोत्साहस्य हि लोकेषु न किञ्चदपि दुर्लभम् ॥
🌷 उत्साह बड़ा बलवान होता है; उत्साह से बढ़कर कोई बल नहीं है । उत्साही पुरुष के लिए संसार में कुछ भी दुर्लभ नहीं है ।
क्रोध -
वाच्यावाच्यं प्रकुपितो न विजानाति कर्हिचित् ।
नाकार्यमस्ति क्रुद्धस्य नवाच्यं विद्यते क्वचित् ॥
🌷 क्रोध की दशा में मनुष्य को कहने और न कहने योग्य बातों का विवेक नहीं रहता । क्रुद्ध मनुष्य कुछ भी कह सकता है और कुछ भी बक सकता है । उसके लिए कुछ भी अकार्य और अवाच्य नहीं है ।
#Subhashitam
March 7, 2021
यस्य प्रसादे पद्मास्ते ।
विजयश्च पराक्रमे ।।
मृत्युश्च वसति क्रोधे ।
सर्वतेजोमयो हि सः ।। 325/078 ।।
अर्थः-
जिस की प्रसन्नता में लक्ष्मी रहती है, जिस के पराक्रम में जय रहता है तथा जिस के क्रोध में मृत्यु रहती है, वह राजा सबसे तेजोमय या तेजस्वी होता है ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಯಸ್ಯ ಪ್ರಸಾದೇ ಪದ್ಮಾಸ್ತೇ |
ವಿಜಯಶ್ಟ ಪರಾಕ್ರಮೇ ||
ಮೃತ್ಯುಶ್ಚ ವಸತಿ ಕ್ರೋಧೇ |
ಸರ್ವತೇಜೋಮಯೋ ಹಿ ಸಃ 325/078
ಅರ್ಥಃ-
ಯಾವ ರಾಜನ ಪ್ರಸನ್ನತೆಯಲ್ಲಿ ಲಕ್ಷ್ಮಿಯು ಇರುತ್ತಾಳೆಯೋ, ಯಾರ ಪರಾಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಜಯವಿರುವುದೋ ಹಾಗೂ ಯಾವ ರಾಜನು ಕೋಪಗೊಂಡಾಗ ಮೃತ್ಯುವಿರುವುದೋ ಅಂತಹ ರಾಜನು ಅತ್ಯಂತ ತೇಜಸ್ವಿಯಾಗಿರುತ್ತಾನೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
yasya prasAdE padmAstE |
vijayashcha parAkramE ||
mrutyushcha vasati krOdhE |
sarvatEjOmayO hi sah 325/078
MEANING:-
A shining king is one when his happiness yields wealth, when his valour yields the truimph and the death resides in his anger.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
#Subhashitam
विजयश्च पराक्रमे ।।
मृत्युश्च वसति क्रोधे ।
सर्वतेजोमयो हि सः ।। 325/078 ।।
अर्थः-
जिस की प्रसन्नता में लक्ष्मी रहती है, जिस के पराक्रम में जय रहता है तथा जिस के क्रोध में मृत्यु रहती है, वह राजा सबसे तेजोमय या तेजस्वी होता है ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಯಸ್ಯ ಪ್ರಸಾದೇ ಪದ್ಮಾಸ್ತೇ |
ವಿಜಯಶ್ಟ ಪರಾಕ್ರಮೇ ||
ಮೃತ್ಯುಶ್ಚ ವಸತಿ ಕ್ರೋಧೇ |
ಸರ್ವತೇಜೋಮಯೋ ಹಿ ಸಃ
ಅರ್ಥಃ-
ಯಾವ ರಾಜನ ಪ್ರಸನ್ನತೆಯಲ್ಲಿ ಲಕ್ಷ್ಮಿಯು ಇರುತ್ತಾಳೆಯೋ, ಯಾರ ಪರಾಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಜಯವಿರುವುದೋ ಹಾಗೂ ಯಾವ ರಾಜನು ಕೋಪಗೊಂಡಾಗ ಮೃತ್ಯುವಿರುವುದೋ ಅಂತಹ ರಾಜನು ಅತ್ಯಂತ ತೇಜಸ್ವಿಯಾಗಿರುತ್ತಾನೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
yasya prasAdE padmAstE |
vijayashcha parAkramE ||
mrutyushcha vasati krOdhE |
sarvatEjOmayO hi sah
MEANING:-
A shining king is one when his happiness yields wealth, when his valour yields the truimph and the death resides in his anger.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
#Subhashitam
March 8, 2021
*न्यायार्जितस्य द्रव्यस्य*
*बोद्धव्यौ द्वावति क्रमौ l*
*अपात्रे प्रतिपत्तिश्च*
*पात्रे चाप्रतिपादनम् ll*
भावार्थ - *न्याय और परिश्रम से अर्जित किये गये धन के ये दो दुरुपयोग कहे गए हैं - पहला "कुपात्र" को दान देना और दूसरा "सुपात्र" को आवश्यकता पड़ने पर भी दान न देना l*
🙏🌹#Subhashitam 🌹🙏
*बोद्धव्यौ द्वावति क्रमौ l*
*अपात्रे प्रतिपत्तिश्च*
*पात्रे चाप्रतिपादनम् ll*
भावार्थ - *न्याय और परिश्रम से अर्जित किये गये धन के ये दो दुरुपयोग कहे गए हैं - पहला "कुपात्र" को दान देना और दूसरा "सुपात्र" को आवश्यकता पड़ने पर भी दान न देना l*
🙏🌹#Subhashitam 🌹🙏
March 9, 2021
✊चाणक्य नीति⚔️
✒️ दशमः अध्याय
♦️श्लोक:-१०
दुर्जनं सज्जनं कर्तुमुपायो न हि भूतले।
अपानं शतधा धौतं न श्रेष्ठमिन्द्रियं भवेत् ॥१०॥
♦️भावर्थ--दुष्ट व्यक्ति को सज्जन बनाने के लिए भूमि पर निश्चय ही कोई उपाय नहीं है, जैसे मल त्याग करने वाली इन्द्रिय (गुदा) को सौ प्रकार से धोने पर भी वह श्रेष्ठ इन्द्रिय नहीं बनती।
#chanakya
✒️ दशमः अध्याय
♦️श्लोक:-१०
दुर्जनं सज्जनं कर्तुमुपायो न हि भूतले।
अपानं शतधा धौतं न श्रेष्ठमिन्द्रियं भवेत् ॥१०॥
♦️भावर्थ--दुष्ट व्यक्ति को सज्जन बनाने के लिए भूमि पर निश्चय ही कोई उपाय नहीं है, जैसे मल त्याग करने वाली इन्द्रिय (गुदा) को सौ प्रकार से धोने पर भी वह श्रेष्ठ इन्द्रिय नहीं बनती।
#chanakya
March 9, 2021
📒📒📒📒📒📒📒📒📒
📚श्रीमद बाल्मीकि रामायणम
🔥बालकाण्ड:🔥
।।द्वादश सर्ग:।।
🍃सर्वाश्रोत्तरे तीरे यज्ञभूमिर्विधीयताम्।
शान्तयश्चापि बर्तन्तां यथाकल्पं यथाविधि ॥१५॥
⚜️सरयू के उत्तर तट पर यज्ञशाला बनवाई जाय और विघ्न प्रश्नार्थ शास्त्रा नुमादित यथाक्रम शान्ति कर्म करवाया जायँ॥१५॥
🍃शक्यः कर्तुमयं यज्ञः सर्वेणापि महीक्षिता।
नापराधा भवेत्कष्टो यद्यस्मिन्क्रतुसत्तमे ॥१६॥
⚜️यह यज्ञ कर तो सभी राजा सकते हैं, किन्तु इस उत्कृष्ट यज्ञ कार्य में किसी प्रकार का अपचार या किसी को कष्ट न होना चाहिये ॥ १६ ॥
#Ramayan
📚श्रीमद बाल्मीकि रामायणम
🔥बालकाण्ड:🔥
।।द्वादश सर्ग:।।
🍃सर्वाश्रोत्तरे तीरे यज्ञभूमिर्विधीयताम्।
शान्तयश्चापि बर्तन्तां यथाकल्पं यथाविधि ॥१५॥
⚜️सरयू के उत्तर तट पर यज्ञशाला बनवाई जाय और विघ्न प्रश्नार्थ शास्त्रा नुमादित यथाक्रम शान्ति कर्म करवाया जायँ॥१५॥
🍃शक्यः कर्तुमयं यज्ञः सर्वेणापि महीक्षिता।
नापराधा भवेत्कष्टो यद्यस्मिन्क्रतुसत्तमे ॥१६॥
⚜️यह यज्ञ कर तो सभी राजा सकते हैं, किन्तु इस उत्कृष्ट यज्ञ कार्य में किसी प्रकार का अपचार या किसी को कष्ट न होना चाहिये ॥ १६ ॥
#Ramayan
March 9, 2021
📚आओ वेद पढें
📙ऋग्वेद
सूक्त-२२, प्रथम मंडल,
मंत्र-०६ देवता-अश्विनीकुमार आदि
🍃अपां नपातमवसे सवितारमुप स्तुहि. तस्य व्रतान्युश्मसि.. (६)
⚜️सूर्य जल को सुखा देता है. अपनी रक्षा के लिए उस सूर्य की स्तुति करो. हम सूर्य के लिए यज्ञ करना चाहते हैं. (६)
#Rgveda
📙ऋग्वेद
सूक्त-२२, प्रथम मंडल,
मंत्र-०६ देवता-अश्विनीकुमार आदि
🍃अपां नपातमवसे सवितारमुप स्तुहि. तस्य व्रतान्युश्मसि.. (६)
⚜️सूर्य जल को सुखा देता है. अपनी रक्षा के लिए उस सूर्य की स्तुति करो. हम सूर्य के लिए यज्ञ करना चाहते हैं. (६)
#Rgveda
March 9, 2021
प्रतिवाचमदत्त केशवः ।
शपमानाय न चेदिभूभुजे ।।
अनुहुंकुरुते घनध्वनिं ।
न हि गोमायुरुतानि केसरी ।। 330/083 ।।
अर्थः-
भगवान श्रीकृष्ण ने निंदा कर रहे चेदिराज्य का राजा शिशुपाल को प्रतिनिंदा नहीं किया । अर्थात् उसके जैसे कटुवचन श्रीकृष्ण ने नहीं कहा । क्यों कि सिंह सदा मेघों की ध्वनी सुन कर हुंकार या गर्जन करती है, न कि सियार के भौंकने से ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಪ್ರತಿವಾಚಮದತ್ತ ಕೇಶವಃ |
ಶಪಮಾನಾಯ ನ ಚೇದಿಭೂಭುಜೇ ||
ಅನುಹುಂಕುರುತೇ ಘನಧ್ವನಿಂ |
ನ ಹಿ ಗೋಮಾಯುರುತಾನಿ ಕೇಸರೀ 330/083
ಅರ್ಥಃ-
ತನ್ನನ್ನು ಕೆಟ್ಟ ವಚನಗಳಿಂದ ಚೇದಿ ರಾಜ್ಯದ ರಾಜನಾದ ಶಿಶುಪಾಲನು ನಿಂದಿಸುತ್ತಿದ್ದರೂ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನು ಆತನ ನಿಂದನೆಗೆ ಪ್ರತಿವಚನವನ್ನು ಆಡಲಿಲ್ಲ. ಏಕೆಂದರೆ ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ಸಿಂಹವು ಕೇವಲ ಮೋಡಗಳ ಗರ್ಜನೆಯನ್ನು ಕೇಳಿ ಪ್ರತಿಯಾಗಿ ಗರ್ಜಿಸುತ್ತದೆಯೇ ಹೊರತು ನರಿಗಳು/ತೋಳಗಳು ಘೀಳಿಟ್ಚಾಗ ಗರ್ಜಿಸುವುದಿಲ್ಲ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
prativAchamadatta kEshavah |
shapamAnAya na chEdibhUbhujE ||
anuhunkurutE ghanadhwanim |
na hi gOmAyurutAni kEsarI 330/083
MEANING:-
Even the foolish king of Chedi, the shishupala who cursed lord Shrikrishna very badly, Shrikrishna didnt spoke a single bad word to him. Because the lion in jungle roars only when it listens the thunder bolt of clouds, but not when it listens the crying of jackals/wolves
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
#Subhashitam
शपमानाय न चेदिभूभुजे ।।
अनुहुंकुरुते घनध्वनिं ।
न हि गोमायुरुतानि केसरी ।। 330/083 ।।
अर्थः-
भगवान श्रीकृष्ण ने निंदा कर रहे चेदिराज्य का राजा शिशुपाल को प्रतिनिंदा नहीं किया । अर्थात् उसके जैसे कटुवचन श्रीकृष्ण ने नहीं कहा । क्यों कि सिंह सदा मेघों की ध्वनी सुन कर हुंकार या गर्जन करती है, न कि सियार के भौंकने से ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಪ್ರತಿವಾಚಮದತ್ತ ಕೇಶವಃ |
ಶಪಮಾನಾಯ ನ ಚೇದಿಭೂಭುಜೇ ||
ಅನುಹುಂಕುರುತೇ ಘನಧ್ವನಿಂ |
ನ ಹಿ ಗೋಮಾಯುರುತಾನಿ ಕೇಸರೀ
ಅರ್ಥಃ-
ತನ್ನನ್ನು ಕೆಟ್ಟ ವಚನಗಳಿಂದ ಚೇದಿ ರಾಜ್ಯದ ರಾಜನಾದ ಶಿಶುಪಾಲನು ನಿಂದಿಸುತ್ತಿದ್ದರೂ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನು ಆತನ ನಿಂದನೆಗೆ ಪ್ರತಿವಚನವನ್ನು ಆಡಲಿಲ್ಲ. ಏಕೆಂದರೆ ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ಸಿಂಹವು ಕೇವಲ ಮೋಡಗಳ ಗರ್ಜನೆಯನ್ನು ಕೇಳಿ ಪ್ರತಿಯಾಗಿ ಗರ್ಜಿಸುತ್ತದೆಯೇ ಹೊರತು ನರಿಗಳು/ತೋಳಗಳು ಘೀಳಿಟ್ಚಾಗ ಗರ್ಜಿಸುವುದಿಲ್ಲ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
prativAchamadatta kEshavah |
shapamAnAya na chEdibhUbhujE ||
anuhunkurutE ghanadhwanim |
na hi gOmAyurutAni kEsarI
MEANING:-
Even the foolish king of Chedi, the shishupala who cursed lord Shrikrishna very badly, Shrikrishna didnt spoke a single bad word to him. Because the lion in jungle roars only when it listens the thunder bolt of clouds, but not when it listens the crying of jackals/wolves
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
#Subhashitam
March 10, 2021
📙ऋग्वेद
सूक्त-२२, प्रथम मंडल,
मंत्र-०७ देवता-अश्विनीकुमार आदि
🍃विभक्तारं हवामहे वसोश्चित्रस्य राधसः, सवितारं नृचक्षसम्.. (७ )
⚜️सूर्य धन में निवास करते हैं. वे सुवर्ण, रजतादि रूप धन यजमानों में उचित रूप से बांटते हैं. हम मनुष्यों को प्रकाश देने वाले सूर्य का आह्वान करते हैं. (७)
#Rgveda
सूक्त-२२, प्रथम मंडल,
मंत्र-०७ देवता-अश्विनीकुमार आदि
🍃विभक्तारं हवामहे वसोश्चित्रस्य राधसः, सवितारं नृचक्षसम्.. (७ )
⚜️सूर्य धन में निवास करते हैं. वे सुवर्ण, रजतादि रूप धन यजमानों में उचित रूप से बांटते हैं. हम मनुष्यों को प्रकाश देने वाले सूर्य का आह्वान करते हैं. (७)
#Rgveda
March 10, 2021
📒📒📒📒📒📒📒📒📒
📚श्रीमद बाल्मीकि रामायणम
🔥बालकाण्ड:🔥
।।द्वादश सर्ग:।।
🍃छिद्रं हि मृगयन्तेऽत्र विद्वासाि व्रह्मराक्षसाः।
विहतस्य हि यज्ञस्य सद्यः कर्ता विनश्यति॥१७॥
⚜️क्योंकि विद्वान् ब्रह्मराक्षस यज्ञकार्यों में छिद्रावेपण किया करते हैं और यज्ञ की विधि में अपचार होने से यज्ञ करने वाला तुरन्त नाश को प्राप्त होता है अर्थात् मर जाता है॥१७॥
तद्यथा विधिपूर्व मे क्रतुरेष समाप्यते।
तथा विधानं क्रियतां समर्थोः करणोष्विह।।१८॥
⚜️अतः अपनी शक्ति भर ऐसा उपाय कीजिए जिससे यह यज्ञ विधि पूर्वक सुसम्पन्न हो॥१८॥
#Ramayan
📚श्रीमद बाल्मीकि रामायणम
🔥बालकाण्ड:🔥
।।द्वादश सर्ग:।।
🍃छिद्रं हि मृगयन्तेऽत्र विद्वासाि व्रह्मराक्षसाः।
विहतस्य हि यज्ञस्य सद्यः कर्ता विनश्यति॥१७॥
⚜️क्योंकि विद्वान् ब्रह्मराक्षस यज्ञकार्यों में छिद्रावेपण किया करते हैं और यज्ञ की विधि में अपचार होने से यज्ञ करने वाला तुरन्त नाश को प्राप्त होता है अर्थात् मर जाता है॥१७॥
तद्यथा विधिपूर्व मे क्रतुरेष समाप्यते।
तथा विधानं क्रियतां समर्थोः करणोष्विह।।१८॥
⚜️अतः अपनी शक्ति भर ऐसा उपाय कीजिए जिससे यह यज्ञ विधि पूर्वक सुसम्पन्न हो॥१८॥
#Ramayan
March 10, 2021
क्या आपको नित्य वेदाध्ययन और वाल्मीकि रामायण के अंश अच्छे लगते हैं?
Final Results
50%
हां, मैं सदैव पढ़ता हूं
50%
हां, मैं कभी-कभी पढ़ता हूं।
0%
नहीं ऐसी चीजों की आवश्यकता नहीं है
0%
I don't know Hindi.
March 10, 2021
अम्भोजसम्भूतमुख्यामराराध्य-।
भूनाथभक्तेश भावज्ञ भो ।।
श्रीराघवेन्द्रार्य श्रीराघवेन्द्रार्य ।
श्रीराघवेन्द्रार्य पाहि प्रभो ।। १५ ।।
अर्थः-
हे पानी में खिलनेवाले कमल में जनमें श्रीचतुर्मुखब्रह्म आदि देवताओं के पूजनीय श्रीमन्महाविष्णु जी के भक्तों में श्रेष्ठ, सभी भक्तों के मन को जाननेवाले श्रीराघवेन्द्रतीर्थयति जी, मेरी रक्षा कीजिये ।।
ॐ श्रीराघवेन्द्राय नमः ।।
ಅಂಭೋಜಸಂಭೂತಮುಖ್ಯಾಮರಾರಾಧ್ಯ-|
ಭೂನಾಥಭಕ್ತೇಶ ಭಾವಜ್ಞ ಭೋ ||
ಶ್ರೀರಾಘವೇಂದ್ರಾರ್ಯ ಶ್ರೀರಾಘವೇಂದ್ರಾರ್ಯ |
ಶ್ರೀರಾಘವೇಂದ್ರಾರ್ಯ ಪಾಹಿ ಪ್ರಭೋ ೧೫
ಅರ್ಥಃ-
ಹೇ ನೀರಲ್ಲರಳುವ ಕಮಲದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ ಶ್ರೀಚತುರ್ಮುಖಬ್ರಹ್ಮದೇವರೇ ಮೊದಲಾದ ದೇವತೆಗಳಿಂದ ಆರಾಧಿತನಾದ ಭೂದೇವಿಯ ಪತಿಯಾದ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಿನ ಭಕ್ತರಲ್ಲಿ ಅಗ್ರಗಣ್ಯರಾದವರೇ, ಭಕ್ತರ ಮನವನ್ನು ಅರಿತವರಾದ ಶ್ರೀರಾಘವೇಂದ್ರತೀರ್ಥಯತಿಗಳೇ, ನನ್ನನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಿರಿ.
ಓಂ ಶ್ರೀರಾಘವೇಂದ್ರಾಯ ನಮಃ ||
ambhOjasambhUtamukhyAmarArAdhya- |
bhUnAthabhaktEsha bhAvajna bhO ||
shrIrAghavEndrArya shrIrAghavEndrArya |
shrIrAghavEndrArya pAhi prabhO 15
MEANING:-
O HH Shri Raghavendratirthaswamin, the eminent among the devotees of lorf Shrimanmahavishnu, the lord of the goddess bhumi and the god worshipped by the eminent gods like the lotus born lord Shri chaturmukha brahma and others, please protect me.
Om shrIrAghavEndrAya namah //
#Subhashitam
भूनाथभक्तेश भावज्ञ भो ।।
श्रीराघवेन्द्रार्य श्रीराघवेन्द्रार्य ।
श्रीराघवेन्द्रार्य पाहि प्रभो ।। १५ ।।
अर्थः-
हे पानी में खिलनेवाले कमल में जनमें श्रीचतुर्मुखब्रह्म आदि देवताओं के पूजनीय श्रीमन्महाविष्णु जी के भक्तों में श्रेष्ठ, सभी भक्तों के मन को जाननेवाले श्रीराघवेन्द्रतीर्थयति जी, मेरी रक्षा कीजिये ।।
ॐ श्रीराघवेन्द्राय नमः ।।
ಅಂಭೋಜಸಂಭೂತಮುಖ್ಯಾಮರಾರಾಧ್ಯ-|
ಭೂನಾಥಭಕ್ತೇಶ ಭಾವಜ್ಞ ಭೋ ||
ಶ್ರೀರಾಘವೇಂದ್ರಾರ್ಯ ಶ್ರೀರಾಘವೇಂದ್ರಾರ್ಯ |
ಶ್ರೀರಾಘವೇಂದ್ರಾರ್ಯ ಪಾಹಿ ಪ್ರಭೋ
ಅರ್ಥಃ-
ಹೇ ನೀರಲ್ಲರಳುವ ಕಮಲದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ ಶ್ರೀಚತುರ್ಮುಖಬ್ರಹ್ಮದೇವರೇ ಮೊದಲಾದ ದೇವತೆಗಳಿಂದ ಆರಾಧಿತನಾದ ಭೂದೇವಿಯ ಪತಿಯಾದ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಿನ ಭಕ್ತರಲ್ಲಿ ಅಗ್ರಗಣ್ಯರಾದವರೇ, ಭಕ್ತರ ಮನವನ್ನು ಅರಿತವರಾದ ಶ್ರೀರಾಘವೇಂದ್ರತೀರ್ಥಯತಿಗಳೇ, ನನ್ನನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಿರಿ.
ಓಂ ಶ್ರೀರಾಘವೇಂದ್ರಾಯ ನಮಃ ||
ambhOjasambhUtamukhyAmarArAdhya- |
bhUnAthabhaktEsha bhAvajna bhO ||
shrIrAghavEndrArya shrIrAghavEndrArya |
shrIrAghavEndrArya pAhi prabhO
MEANING:-
O HH Shri Raghavendratirthaswamin, the eminent among the devotees of lorf Shrimanmahavishnu, the lord of the goddess bhumi and the god worshipped by the eminent gods like the lotus born lord Shri chaturmukha brahma and others, please protect me.
Om shrIrAghavEndrAya namah //
#Subhashitam
March 10, 2021
वाल्मीकिगीतरघुपुङ्गवकीर्तिलेशैः ।
तृप्तिं करोमि कथमप्यधुना बुधानाम् ।।
गङ्गाजलैर्भुवि भगीरथयत्नलब्धैः ।
किं तर्पणं न विदधाति नरः पितृणाम् ।।
ವಾಲ್ಮೀಕಿಗೀತರಘುಪುಂಗವಕೀರ್ತಿಲೇಶೈಃ |
ತೃಪ್ತಿಂ ಕರೋಮಿ ಕಥಮಪ್ಯಧುನಾ ಬುಧಾನಾಮ್ ||
ಗಂಗಾಜಲೈರ್ಭುವಿ ಭಗೀರಥಯತ್ನಲಬ್ಧೈಃ |
ಕಿಂ ತರ್ಪಣಂ ನ ವಿದಧಾತಿ ನರಃ ಪಿತೄಣಾಮ್ ||
vAlmIkigItaraghupungavakIrtilEshaih /
truptim karOmi kathamapyadhunA budhAnAm //
gangAjalairbhagIrathayatnalabdhaih /
kim tarpaNam na vidadhAti narah pitrUNAm //
पदच्छेदः पदपरिचयशास्त्रं च ।
ಪದಚ್ಛೇದ ಮತ್ತು ಪದಪರಿಚಯಶಾಸ್ತ್ರ |
WORD DIVISION AND ETYMOLOGY
वाल्मीकिगीतरघुपुङ्गवकीर्तिलेशैः - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य वाल्मीकिगीतरघुपुङ्गवकीर्तिलेश शब्दस्य तृतियाविभक्तेः बहुवचनान्तं पदमिदम् ।
वल्मीकस्य अपत्यं पुमान् वाल्मीकिः ।
वाल्मीकेः गीतं वाल्मीकिगीतम् ।
रघूणां पुङ्गवः रघुपुङ्गवः ।
रघुपुङ्गवस्य कीर्तिः रघुपुङ्गवकीर्तिः ।
पुमान् गौः इव पुङ्गवः ।
रघुपुङ्गवकीर्तीनां (या कीर्तिषु) लेशम् रघुपुङ्गवकीर्तिलेशम् ।
वाल्मीकिगीतं च तत् रघुपुङ्गवकीर्तिलेशं च वालेमीकिगीतरघुपुङ्गवकीर्तिलेशम् । तैः ।
तृप्तिम् - इकारान्तस्त्रीलिङ्गस्य तृप्ति शब्दस्य द्वितियाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
करोमि - डुकृञ् करणे इति धातोः सकर्मकस्य कर्तरीप्रयोगस्य परस्मैपदिनः वर्तमानकालस्य लट् लकारस्य प्रथमपुरुषस्य एकवचनान्तं क्रियापदमिदम् ।
कथम् - अव्ययमिदम्
अपि - अव्ययमिदम्
अधुना - अव्ययमिदम् ।
बुधानाम् - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य बुध शब्दस्य षष्ठीविभक्तेः बहुवचनान्तं पदमिदम् ।
गङ्गाजलैः - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य गङ्गाजलशब्दस्य तृतियाविभक्तेः बहुवचनान्तं पदमिदम् ।
गङ्गायाः जलं गङ्गाजलम् । तैः ।
भुवि - ऊकारान्तस्त्रीलिङ्गस्य भू शब्दस्य सप्तमिविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
भगीरथयत्नलब्धैः - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य भगीरथयत्नलब्ध शब्दस्य तृतियाविभक्तेः बहुवचनान्तं पदमिदम् ।
भगीरथस्य यत्नं भगीरतयत्नं ।
भगीरथयत्नेन लब्धं भगीरथयत्नलब्धम् । तैः ।
किम् - मकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य किं शब्दस्य प्रथमाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
तर्पणम् - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य तर्पण शब्दस्य द्वितियाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
न - अव्ययमिदम् ।
विदधाति - वि उपसर्गपूर्वकस्य डुधाञ् धारणपोषणयोः इति धातोः सकर्मकस्य कर्तरीप्रयोगस्य परस्मैपदिनः वर्तमानकालस्य लट् लकारस्य प्रथमपुरुषस्य एकवचनान्तं क्रियापदमिदम् ।
नरः - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य नर शब्दस्य प्रथमाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
न विद्यते रतिः यस्मिन् सः नरः ।
पितृणाम् - ऋकारान्तपुल्लिङ्गस्य पितृशब्दस्य षष्ठीविभक्तेः बहुवचनान्तं पदमिदम् ।
अन्वयः (संस्कृतवाक्यरचनापद्धतिः)
FORMATION OF SANSKRIT SENTENCE
ಸಂಸ್ಕೃತವಾಕ್ಯರಚನಾಪದ್ಧತಿ: (ಅನ್ವಯ)
ಭುವಿ ಭಗೀರಥಯತ್ನಲಬ್ಧೈಃ ಗಂಗಾಜಲೈಃ ನರಃ ಪಿತೄಣಾಂ ತರ್ಪಣಂ ವಿದಧಾತಿ ಕಿಂ ನ..? ತಥಾ ಹಿ ಅಹಮಪಿ ವಾಲ್ಮೀಕಿಗೀತರಘುಪುಂಗವಕೀರ್ತಿಲೇಶೈಃ ಅಧುನಾ ಕಥಮಪಿ ಬುಧಾನಾಂ ತೃಪ್ತಿಂ ಕರೋಮಿ.
ಪ್ರತಿಪದಾರ್ಥ:
ಭುವಿ - ಭೂಲೋಕದಲ್ಲಿ
ಭಗೀರಥ - ಭಗೀರಥ ಮಹಾರಾಜನ
ಯತ್ನ - ಪ್ರಯತ್ನದಿಂದ
ಲಬ್ಧೈಃ - ಲಬ್ಧವಾದ
ಗಂಗಾ - ಗಂಗಾ ನದಿಯ
ಜಲೈಃ - ನೀರಿನಿಂದ
ನರಃ - ಋಷಿಯಾದ ಭಗೀರಥನು
ಪಿತೄಣಾಮ್ - ಪೂರ್ವಜರ
ತರ್ಪಣಮ್ - ತರ್ಪಣವನ್ನು
ವಿದಧಾತಿ ಕಿಂ ನ - ಮಾಡಲಿಲ್ಲವೇ...?
ತಥಾ ಹಿ - ಹಾಗೆಯೇ
ಅಹಮಪಿ - ನಾನೂ ಕೂಡ
ವಾಲ್ಮೀಕಿ - ವಾಲ್ಮೀಕಿಋಷಿಗಳ
ಗೀತ - ಛಂದೋಬದ್ಧವಾದ
ರಘು - ರಘುವಂಶದ
ಪುಂಗವ - ಶ್ರೇಷ್ಠರಾಜನಾದ ಶ್ರೀರಾಮದೇವರ
ಕೀರ್ತಿ - ಮಹತ್ಕಾರ್ಯಗಳ (ಲ್ಲಿ)
ಲೇಶೈಃ - ಸ್ವಲ್ಪವಾದ ಕಾರ್ಯಗಳ ವಿವರಿಸೋಣದರಿಂದ
ಅಧುನಾ - ಇದೀಗ
ಕಥಮಪಿ - ಹೇಗಾದರೂ
ಬುಧಾನಾಮ್ - ಜ್ಞಾನಿಗಳಿಗೆ
ತೃಪ್ತಿಮ್ - ತೃಪ್ತಿಯನ್ನು
ಕರೋಮಿ - ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತೇನೆ.
ವಿವರಣೆ:
55 ವರ್ಷಗಳು, 7 ತಿಂಗಳು, 3 ದಿನಗಳ ವರೆಗೆ ಗೌಡದೇಶದಿಂದ ಹಿಡಿದು ಸಂಪೂರ್ಣ ಉತ್ತರಭಾರತವನ್ನು ಕ್ರಿ. ಶ. 11 ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಆಳಿದ ಮಹಾಕವಿಯೂ, 64 ವಿದ್ಯೆಗಳಲ್ಲಿ ಪಾರಂಗತನೂ, ಕವಿಗಳಿಗೂ, ಜ್ಞಾನಿಗಳಿಗೂ ಹಾಗೂ ಕಲಾವಿದರಿಗೂ ಆಶ್ರಯನಾದ ಧಾರಾನಗರದ ಶ್ರೀಭೋಜರಾಜನಿಂದ ವಿರಚಿತವಾದ ಚಂಪೂರಾಮಾಯಣಂ ಗ್ರಂಥದ ಬಾಲಕಾಂಡದ 4ನೇ ಶ್ಲೋಕವಿದು.
ಕಾವ್ಯದ ನಿರ್ವಿಘ್ನತಾಪರಿಸಮಾಪ್ತಿಗಾಗಿ ಇಷ್ಟದೇವತಾಪ್ರಾರ್ಥನೆ ಮಾಡಿದ ನಂತರ ಕವಿರಾಜನು ತನ್ನ ಗ್ರಂಥದ ವಿಷಯವಸ್ತುವನ್ನು ವರ್ಣಿಸುತ್ತಿದ್ದಾನೆ. ಈ ಗ್ರಂಥದ ವಿಷಯವಸ್ತು ರಾಮಾಯಣವು. ವಾಲ್ಮೀಕಿಋಷಿಗಳಾದರೋ ಸಂಪೂರ್ಣರಾಮಾಯಣವನ್ನು 24000 ಶ್ಲೋಕಗಳಲ್ಲಿ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಅದನ್ನೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಈ ಕವಿರಾಜನು ಬರೆಯುತ್ತಾನೆಯೇ.. ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆಗೆ ಉತ್ತರವನ್ನು ಕೊಡುತ್ತಾ ಕವಿರಾಜನು ಕೇವಲ ಲೇಶಮಾತ್ರವನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸುತ್ತೇನೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾನೆ. ಈ ರೀತಿ ಕೆಲವೇ ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಘಟನೆಗಳನ್ನು ರಾಮಾಯಣದಿಂದ ಎರವಲು ಪಡೆದು ಬರೆದರೆ ಜ್ಞಾನಿಗಳಿಗೆ ತೃಪ್ತಿಯಾಗಬಹುದೇ ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆಗೆ ಅಥವಾ ಸಂಶಯಕ್ಕೆ ಉತ್ತರವಾಗಿ ಕವಿಯು ಒಂದು ದೃಷ್ಟಾಂತವನ್ನು ಕೊಟ್ಟಿದ್ದಾನೆ.
तृप्तिं करोमि कथमप्यधुना बुधानाम् ।।
गङ्गाजलैर्भुवि भगीरथयत्नलब्धैः ।
किं तर्पणं न विदधाति नरः पितृणाम् ।।
ವಾಲ್ಮೀಕಿಗೀತರಘುಪುಂಗವಕೀರ್ತಿಲೇಶೈಃ |
ತೃಪ್ತಿಂ ಕರೋಮಿ ಕಥಮಪ್ಯಧುನಾ ಬುಧಾನಾಮ್ ||
ಗಂಗಾಜಲೈರ್ಭುವಿ ಭಗೀರಥಯತ್ನಲಬ್ಧೈಃ |
ಕಿಂ ತರ್ಪಣಂ ನ ವಿದಧಾತಿ ನರಃ ಪಿತೄಣಾಮ್ ||
vAlmIkigItaraghupungavakIrtilEshaih /
truptim karOmi kathamapyadhunA budhAnAm //
gangAjalairbhagIrathayatnalabdhaih /
kim tarpaNam na vidadhAti narah pitrUNAm //
पदच्छेदः पदपरिचयशास्त्रं च ।
ಪದಚ್ಛೇದ ಮತ್ತು ಪದಪರಿಚಯಶಾಸ್ತ್ರ |
WORD DIVISION AND ETYMOLOGY
वाल्मीकिगीतरघुपुङ्गवकीर्तिलेशैः - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य वाल्मीकिगीतरघुपुङ्गवकीर्तिलेश शब्दस्य तृतियाविभक्तेः बहुवचनान्तं पदमिदम् ।
वल्मीकस्य अपत्यं पुमान् वाल्मीकिः ।
वाल्मीकेः गीतं वाल्मीकिगीतम् ।
रघूणां पुङ्गवः रघुपुङ्गवः ।
रघुपुङ्गवस्य कीर्तिः रघुपुङ्गवकीर्तिः ।
पुमान् गौः इव पुङ्गवः ।
रघुपुङ्गवकीर्तीनां (या कीर्तिषु) लेशम् रघुपुङ्गवकीर्तिलेशम् ।
वाल्मीकिगीतं च तत् रघुपुङ्गवकीर्तिलेशं च वालेमीकिगीतरघुपुङ्गवकीर्तिलेशम् । तैः ।
तृप्तिम् - इकारान्तस्त्रीलिङ्गस्य तृप्ति शब्दस्य द्वितियाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
करोमि - डुकृञ् करणे इति धातोः सकर्मकस्य कर्तरीप्रयोगस्य परस्मैपदिनः वर्तमानकालस्य लट् लकारस्य प्रथमपुरुषस्य एकवचनान्तं क्रियापदमिदम् ।
कथम् - अव्ययमिदम्
अपि - अव्ययमिदम्
अधुना - अव्ययमिदम् ।
बुधानाम् - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य बुध शब्दस्य षष्ठीविभक्तेः बहुवचनान्तं पदमिदम् ।
गङ्गाजलैः - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य गङ्गाजलशब्दस्य तृतियाविभक्तेः बहुवचनान्तं पदमिदम् ।
गङ्गायाः जलं गङ्गाजलम् । तैः ।
भुवि - ऊकारान्तस्त्रीलिङ्गस्य भू शब्दस्य सप्तमिविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
भगीरथयत्नलब्धैः - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य भगीरथयत्नलब्ध शब्दस्य तृतियाविभक्तेः बहुवचनान्तं पदमिदम् ।
भगीरथस्य यत्नं भगीरतयत्नं ।
भगीरथयत्नेन लब्धं भगीरथयत्नलब्धम् । तैः ।
किम् - मकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य किं शब्दस्य प्रथमाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
तर्पणम् - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य तर्पण शब्दस्य द्वितियाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
न - अव्ययमिदम् ।
विदधाति - वि उपसर्गपूर्वकस्य डुधाञ् धारणपोषणयोः इति धातोः सकर्मकस्य कर्तरीप्रयोगस्य परस्मैपदिनः वर्तमानकालस्य लट् लकारस्य प्रथमपुरुषस्य एकवचनान्तं क्रियापदमिदम् ।
नरः - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य नर शब्दस्य प्रथमाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
न विद्यते रतिः यस्मिन् सः नरः ।
पितृणाम् - ऋकारान्तपुल्लिङ्गस्य पितृशब्दस्य षष्ठीविभक्तेः बहुवचनान्तं पदमिदम् ।
अन्वयः (संस्कृतवाक्यरचनापद्धतिः)
FORMATION OF SANSKRIT SENTENCE
ಸಂಸ್ಕೃತವಾಕ್ಯರಚನಾಪದ್ಧತಿ: (ಅನ್ವಯ)
ಭುವಿ ಭಗೀರಥಯತ್ನಲಬ್ಧೈಃ ಗಂಗಾಜಲೈಃ ನರಃ ಪಿತೄಣಾಂ ತರ್ಪಣಂ ವಿದಧಾತಿ ಕಿಂ ನ..? ತಥಾ ಹಿ ಅಹಮಪಿ ವಾಲ್ಮೀಕಿಗೀತರಘುಪುಂಗವಕೀರ್ತಿಲೇಶೈಃ ಅಧುನಾ ಕಥಮಪಿ ಬುಧಾನಾಂ ತೃಪ್ತಿಂ ಕರೋಮಿ.
ಪ್ರತಿಪದಾರ್ಥ:
ಭುವಿ - ಭೂಲೋಕದಲ್ಲಿ
ಭಗೀರಥ - ಭಗೀರಥ ಮಹಾರಾಜನ
ಯತ್ನ - ಪ್ರಯತ್ನದಿಂದ
ಲಬ್ಧೈಃ - ಲಬ್ಧವಾದ
ಗಂಗಾ - ಗಂಗಾ ನದಿಯ
ಜಲೈಃ - ನೀರಿನಿಂದ
ನರಃ - ಋಷಿಯಾದ ಭಗೀರಥನು
ಪಿತೄಣಾಮ್ - ಪೂರ್ವಜರ
ತರ್ಪಣಮ್ - ತರ್ಪಣವನ್ನು
ವಿದಧಾತಿ ಕಿಂ ನ - ಮಾಡಲಿಲ್ಲವೇ...?
ತಥಾ ಹಿ - ಹಾಗೆಯೇ
ಅಹಮಪಿ - ನಾನೂ ಕೂಡ
ವಾಲ್ಮೀಕಿ - ವಾಲ್ಮೀಕಿಋಷಿಗಳ
ಗೀತ - ಛಂದೋಬದ್ಧವಾದ
ರಘು - ರಘುವಂಶದ
ಪುಂಗವ - ಶ್ರೇಷ್ಠರಾಜನಾದ ಶ್ರೀರಾಮದೇವರ
ಕೀರ್ತಿ - ಮಹತ್ಕಾರ್ಯಗಳ (ಲ್ಲಿ)
ಲೇಶೈಃ - ಸ್ವಲ್ಪವಾದ ಕಾರ್ಯಗಳ ವಿವರಿಸೋಣದರಿಂದ
ಅಧುನಾ - ಇದೀಗ
ಕಥಮಪಿ - ಹೇಗಾದರೂ
ಬುಧಾನಾಮ್ - ಜ್ಞಾನಿಗಳಿಗೆ
ತೃಪ್ತಿಮ್ - ತೃಪ್ತಿಯನ್ನು
ಕರೋಮಿ - ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತೇನೆ.
ವಿವರಣೆ:
55 ವರ್ಷಗಳು, 7 ತಿಂಗಳು, 3 ದಿನಗಳ ವರೆಗೆ ಗೌಡದೇಶದಿಂದ ಹಿಡಿದು ಸಂಪೂರ್ಣ ಉತ್ತರಭಾರತವನ್ನು ಕ್ರಿ. ಶ. 11 ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಆಳಿದ ಮಹಾಕವಿಯೂ, 64 ವಿದ್ಯೆಗಳಲ್ಲಿ ಪಾರಂಗತನೂ, ಕವಿಗಳಿಗೂ, ಜ್ಞಾನಿಗಳಿಗೂ ಹಾಗೂ ಕಲಾವಿದರಿಗೂ ಆಶ್ರಯನಾದ ಧಾರಾನಗರದ ಶ್ರೀಭೋಜರಾಜನಿಂದ ವಿರಚಿತವಾದ ಚಂಪೂರಾಮಾಯಣಂ ಗ್ರಂಥದ ಬಾಲಕಾಂಡದ 4ನೇ ಶ್ಲೋಕವಿದು.
ಕಾವ್ಯದ ನಿರ್ವಿಘ್ನತಾಪರಿಸಮಾಪ್ತಿಗಾಗಿ ಇಷ್ಟದೇವತಾಪ್ರಾರ್ಥನೆ ಮಾಡಿದ ನಂತರ ಕವಿರಾಜನು ತನ್ನ ಗ್ರಂಥದ ವಿಷಯವಸ್ತುವನ್ನು ವರ್ಣಿಸುತ್ತಿದ್ದಾನೆ. ಈ ಗ್ರಂಥದ ವಿಷಯವಸ್ತು ರಾಮಾಯಣವು. ವಾಲ್ಮೀಕಿಋಷಿಗಳಾದರೋ ಸಂಪೂರ್ಣರಾಮಾಯಣವನ್ನು 24000 ಶ್ಲೋಕಗಳಲ್ಲಿ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಅದನ್ನೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಈ ಕವಿರಾಜನು ಬರೆಯುತ್ತಾನೆಯೇ.. ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆಗೆ ಉತ್ತರವನ್ನು ಕೊಡುತ್ತಾ ಕವಿರಾಜನು ಕೇವಲ ಲೇಶಮಾತ್ರವನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸುತ್ತೇನೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾನೆ. ಈ ರೀತಿ ಕೆಲವೇ ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಘಟನೆಗಳನ್ನು ರಾಮಾಯಣದಿಂದ ಎರವಲು ಪಡೆದು ಬರೆದರೆ ಜ್ಞಾನಿಗಳಿಗೆ ತೃಪ್ತಿಯಾಗಬಹುದೇ ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆಗೆ ಅಥವಾ ಸಂಶಯಕ್ಕೆ ಉತ್ತರವಾಗಿ ಕವಿಯು ಒಂದು ದೃಷ್ಟಾಂತವನ್ನು ಕೊಟ್ಟಿದ್ದಾನೆ.
March 10, 2021
ಹೇಗೆ
ಪ್ರಾಚೀನಕಾಲದಲ್ಲಿ ಈ ರಘುವಂಶದ ಪೂರ್ವಜನೇ ಆದ ಭಗೀರಥನೆಂಬ ರಾಜನು ತನ್ನ ಪೂರ್ವಜರ
ಆತ್ಮಗಳನ್ನು ತೃಪ್ತಿಪಡಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಸ್ವರ್ಗದಲ್ಲಿಂದ ಗಂಗಾನದಿಯನ್ನು ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ
ಹರಿಯುವಂತೇ ಹರಿಯನ್ನು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿ ಪ್ರಯತ್ನಪಡಲಿಲ್ಲವೇ ? ಹಾಗೇ ಕವಿಯೂ ಕೂಡ
ರಾಮಾಯಣವೆಂಬ ಸಾಗರದಿಂದ ಶ್ರೀರಾಮದೇವರ ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖಕಾರ್ಯಗಳೆಂಬ ಗಂಗಾಜಲದಿಂದ
ಜ್ಞಾನಿಗಳ ಮನವನ್ನು ತಣಿಸುವೆನು ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾನೆ. ನಿಜವಾಗಿಯೂ ಈ ಗ್ರಂಥವು ಜ್ಞಾನಿಗಳ
ಹಾಗೂ ಸಂಸ್ಕೃತಭಾಷಾರಸಿಕರ ಮನಸ್ಸನ್ನು ತಣಿಸುತ್ತದೆ.
ಕವಿವರ್ಯನು ಈ ಶ್ಲೋಕವನ್ನು ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ "ವಸಂತತಿಲಕಾ" ಎಂಬ ಛಂದಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಬರೆದು "ದೃಷ್ಟಾಂತಾಲಂಕಾರ" ಎಂಬ ಅಲಂಕಾರದಿಂದ ಸಿಂಗರಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಬಿಂಬಪ್ರತಿಬಿಂಬ ಭಾವವುಳ್ಳ ಈ ಶ್ಲೋಕವು ಓದುಗರ ಮನಸ್ಸನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸುವುದರಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಸಂದೇಹವಿಲ್ಲವೆಂದು ಹೇಳಬಹುದು.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾನನಾಯ ||
भुवि भगीरथयत्नलब्धैः गङ्गाजलैः नरः पितृणां तर्पणं विदधाति किं न...? तथा हि अहमपि वाल्मीकिगीतरघुपुङ्गवकीर्तिलेशैः अधुना कथमपि बुधानां तृप्तिं करोमि ।
हिंदी में अनुवाद और विवरण:
भुवि - भूलोक में
भगीरथ - महाराज भगीरथ के
यत्न - प्रयत्न से
लब्धैः - पाई गयी
गङ्गा - गंगानदी के
जलैः - जल से
नरः - भगीरथमहर्षी ने
पितृणाम् - अपने पूर्वजों को
तर्पणम् - तर्पण
विदधाति किं न - किया है ना...?
तथा हि - वैसे ही
अहमपि - मैं भी
वाल्मीकि - वाल्मीकि महर्षी जी की
गीत - छंदों से युक्त गीत जो
रघु - रघुवंस में
पुङ्गव - श्रेष्ठ भगवान श्रीराम जी की
कीर्ति - कीर्ति की
लेशैः - लेश या कम मात्र से
अधुना - अब
कथमपि - किसी भी तरह से
बुधानाम् - ज्ञानिजनों का
तृप्तिम् - तृप्ति
करोमि - करता हूँ ।
विवरण:
55 बरस, 7 महीनें, और तीन दिनों तक दक्षिणापथ की प्रसिद्ध धारानगरी में अपने राज से विराजित, 64 विद्याओं में निपुण, महाकवि, कवियों और कलाओं के उपासक, महाराजाधिराज श्री भोजराज से विरचित चम्पूरामायण ग्रंथ के बालकाण्ड का यह चौथा श्लोक है ।
अपने इष्टदेवताओं के प्रार्थना के बाद कविराज इस श्लोक में अपने ग्रंथ से ज्ञानियों की ज्ञानतृष्णा को तृप्ति करने का प्रमाण कर रहें हैं । महर्षी वाल्मीकि से प्रणीत रामायण, जिस में भगवान श्रीराम जी के गुणों का सागर ही छुपा हुआ है, उस गुणसागर में से कुछ ही जलकणों से ज्ञानियों की तृष्णा को तृप्ति करने जा रहे हैं । इस कार्य का एक दृष्टान्त या उदाहरण भी इसी रघुवंश के एक महाराज की साहसगाथा का वर्णन करते हुए कहते हैं । जैसे कि प्राचीनकाल में महाराज भगीरथ अपने पूर्वजों को कपिलमहर्षि के शाप से विमुक्त करने के लिये स्वर्ग से भूमि पर गंगा की धारा को प्रवाहित होने का प्रयत्न किया, वैसे ही यहाँ अब कविराज भी किसी तरह से ज्ञानियों को वाल्मीकिगीता नाम से प्रसिद्ध स्वर्गसुखप्रद रामायण ग्रंथ नाम के गंगाजल से तृप्ति कर रहे हैं ।
वसन्ततिलका नाम के छंद में लिखेगये इस श्लोक को कविवर ने दृष्टान्तालंकार से सजाया है जो पढनेवालों को उत्तम उदाहरण दे रहा है । दृष्टांत के साथ साथ कविवर यहाँ पर भगवान श्रीराम के पूर्वजों की महानता का भी विवरण दिया है ।
ॐ नमो भगवते हयाननाय।।
EXPLANATION:
This is the 4th verse of first canto of Champoo Ramayanam written by a great poet, King, a well versed in 64 educations, the shelter for poets, scholars and artists, ruler of Dharanagar, for 55 years, 7 months and 3 days, which was consiting of Gouda country to completely Dakshinapatha, King Bhoja of 11th Century AD.
The poet had described his duty here very wisely. After giving a beautiful benediction to his favorite god, the poet now explains the importance of the work he is going to do. The Ramayanam, written by Valmiki saint is a very big ocean which describes the qualities of Lord Rama. From that beautiful and mammoth song, the poet wants to adopt some of the popularities of Lord Rama and wants to discard or cure the thirst of the people who are thirsty of knowing Rama's qualities through the mammoth epic Ramayanam. For this, the poet gives an example, as alike in ancient times, a King named Bhageeratha, having quit his kingship and adopting the saintship, done penance and arranged to bring goddess of rivers Ganges from heaven to earth to liberate his ancestors who were cursed by sage Kapila, in the same way, the poet is also trying to liberate the minds of the scholars by pouring the knowledge kind water which is equal to Ganges but derived from the Ramayanam ocean.
This verse contains Vasantatilaka metre and decorated with Drushtaanta alankara (degree) which contains the Bimba-pratibimba bhaava. With this beautiful degree, poet also explained briefly the ancestors grateness of Raghu lineage.
#Subhashitam
ಕವಿವರ್ಯನು ಈ ಶ್ಲೋಕವನ್ನು ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ "ವಸಂತತಿಲಕಾ" ಎಂಬ ಛಂದಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಬರೆದು "ದೃಷ್ಟಾಂತಾಲಂಕಾರ" ಎಂಬ ಅಲಂಕಾರದಿಂದ ಸಿಂಗರಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಬಿಂಬಪ್ರತಿಬಿಂಬ ಭಾವವುಳ್ಳ ಈ ಶ್ಲೋಕವು ಓದುಗರ ಮನಸ್ಸನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸುವುದರಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಸಂದೇಹವಿಲ್ಲವೆಂದು ಹೇಳಬಹುದು.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾನನಾಯ ||
भुवि भगीरथयत्नलब्धैः गङ्गाजलैः नरः पितृणां तर्पणं विदधाति किं न...? तथा हि अहमपि वाल्मीकिगीतरघुपुङ्गवकीर्तिलेशैः अधुना कथमपि बुधानां तृप्तिं करोमि ।
हिंदी में अनुवाद और विवरण:
भुवि - भूलोक में
भगीरथ - महाराज भगीरथ के
यत्न - प्रयत्न से
लब्धैः - पाई गयी
गङ्गा - गंगानदी के
जलैः - जल से
नरः - भगीरथमहर्षी ने
पितृणाम् - अपने पूर्वजों को
तर्पणम् - तर्पण
विदधाति किं न - किया है ना...?
तथा हि - वैसे ही
अहमपि - मैं भी
वाल्मीकि - वाल्मीकि महर्षी जी की
गीत - छंदों से युक्त गीत जो
रघु - रघुवंस में
पुङ्गव - श्रेष्ठ भगवान श्रीराम जी की
कीर्ति - कीर्ति की
लेशैः - लेश या कम मात्र से
अधुना - अब
कथमपि - किसी भी तरह से
बुधानाम् - ज्ञानिजनों का
तृप्तिम् - तृप्ति
करोमि - करता हूँ ।
विवरण:
55 बरस, 7 महीनें, और तीन दिनों तक दक्षिणापथ की प्रसिद्ध धारानगरी में अपने राज से विराजित, 64 विद्याओं में निपुण, महाकवि, कवियों और कलाओं के उपासक, महाराजाधिराज श्री भोजराज से विरचित चम्पूरामायण ग्रंथ के बालकाण्ड का यह चौथा श्लोक है ।
अपने इष्टदेवताओं के प्रार्थना के बाद कविराज इस श्लोक में अपने ग्रंथ से ज्ञानियों की ज्ञानतृष्णा को तृप्ति करने का प्रमाण कर रहें हैं । महर्षी वाल्मीकि से प्रणीत रामायण, जिस में भगवान श्रीराम जी के गुणों का सागर ही छुपा हुआ है, उस गुणसागर में से कुछ ही जलकणों से ज्ञानियों की तृष्णा को तृप्ति करने जा रहे हैं । इस कार्य का एक दृष्टान्त या उदाहरण भी इसी रघुवंश के एक महाराज की साहसगाथा का वर्णन करते हुए कहते हैं । जैसे कि प्राचीनकाल में महाराज भगीरथ अपने पूर्वजों को कपिलमहर्षि के शाप से विमुक्त करने के लिये स्वर्ग से भूमि पर गंगा की धारा को प्रवाहित होने का प्रयत्न किया, वैसे ही यहाँ अब कविराज भी किसी तरह से ज्ञानियों को वाल्मीकिगीता नाम से प्रसिद्ध स्वर्गसुखप्रद रामायण ग्रंथ नाम के गंगाजल से तृप्ति कर रहे हैं ।
वसन्ततिलका नाम के छंद में लिखेगये इस श्लोक को कविवर ने दृष्टान्तालंकार से सजाया है जो पढनेवालों को उत्तम उदाहरण दे रहा है । दृष्टांत के साथ साथ कविवर यहाँ पर भगवान श्रीराम के पूर्वजों की महानता का भी विवरण दिया है ।
ॐ नमो भगवते हयाननाय।।
EXPLANATION:
This is the 4th verse of first canto of Champoo Ramayanam written by a great poet, King, a well versed in 64 educations, the shelter for poets, scholars and artists, ruler of Dharanagar, for 55 years, 7 months and 3 days, which was consiting of Gouda country to completely Dakshinapatha, King Bhoja of 11th Century AD.
The poet had described his duty here very wisely. After giving a beautiful benediction to his favorite god, the poet now explains the importance of the work he is going to do. The Ramayanam, written by Valmiki saint is a very big ocean which describes the qualities of Lord Rama. From that beautiful and mammoth song, the poet wants to adopt some of the popularities of Lord Rama and wants to discard or cure the thirst of the people who are thirsty of knowing Rama's qualities through the mammoth epic Ramayanam. For this, the poet gives an example, as alike in ancient times, a King named Bhageeratha, having quit his kingship and adopting the saintship, done penance and arranged to bring goddess of rivers Ganges from heaven to earth to liberate his ancestors who were cursed by sage Kapila, in the same way, the poet is also trying to liberate the minds of the scholars by pouring the knowledge kind water which is equal to Ganges but derived from the Ramayanam ocean.
This verse contains Vasantatilaka metre and decorated with Drushtaanta alankara (degree) which contains the Bimba-pratibimba bhaava. With this beautiful degree, poet also explained briefly the ancestors grateness of Raghu lineage.
#Subhashitam
March 10, 2021
March 10, 2021
तृणानि नोन्मूलयति प्रभञ्जनो ।
मृदूनि नीचैः प्रणतानि सर्वशः ।।
समुच्छ्रितानेव तरून् प्रबाधते ।
महान् महत्येव करोति विक्रमम् ।। 331/084 ।।
अर्थः-
तूफान कभी भी कम ऊंचायीवाले झुकेहुए तथा कोमल तृण या घास को मूलसहित नहीं उखाडता है, लेकिन मज़बूती या दृढता से खडे हुए पेडों को उखाडता है, क्यों कि महान लोग महान लोगों के साथ ही अपना पराक्रम करते हैं ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ತೃಣಾನಿ ನೋನ್ಮೂಲಯತಿ ಪ್ರಭಂಜನೋ |
ಮೃದೂನಿ ನೀಚೈಃ ಪ್ರಣತಾನಿ ಸರ್ವಶಃ ||
ಸಮುಚ್ಛ್ರಿತಾನೇವ ತರೂನ್ ಪ್ರಬಾಧತೇ |
ಮಹಾನ್ ಮಹತ್ಯೇವ ಕರೋತಿ ವಿಕ್ರಮಮ್ 331/084
ಅರ್ಥಃ-
ಬಿರುಗಾಳಿಯು ಯಾವಾಗಲೂ ಬಾಗಿದ, ತನಗಿಂತ ಎತ್ತರದಲ್ಲಿ ಕಡಿಮೆಯಿರುವ, ಮೃದುವಾದ ಹುಲ್ಲನ್ನು ಎಂದಿಗೂ ಬುಡಮೇಲು ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲ, ಆದರೆ ದೃಢವಾಗಿ ನಿಂತ ಮರಗಳನ್ನೇ ಬುಡಮೇಲು ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಏಕೆಂದರೆ ಶಕ್ತಿವಂತನು ಶಕ್ತಿಯಿದ್ದವನ ಜೊತೆ ತನ್ನ ಪರಾಕ್ರಮವನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತಾನೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
truNAni nOnmUlayati prabhanjanO |
mrudUni nIchaih praNatAni sarvashah ||
samuchchhritAnEva tarUn prabAdhatE |
mahAn mahatyEva karOti vikramam 331/084
MEANING:-
The storm never uproots the soft, bent and small sized grass easily, but uproots the big trees steady infront to it. Hence a powerful person always shows his valour to another equal powerful person.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
#Subhashitam
मृदूनि नीचैः प्रणतानि सर्वशः ।।
समुच्छ्रितानेव तरून् प्रबाधते ।
महान् महत्येव करोति विक्रमम् ।। 331/084 ।।
अर्थः-
तूफान कभी भी कम ऊंचायीवाले झुकेहुए तथा कोमल तृण या घास को मूलसहित नहीं उखाडता है, लेकिन मज़बूती या दृढता से खडे हुए पेडों को उखाडता है, क्यों कि महान लोग महान लोगों के साथ ही अपना पराक्रम करते हैं ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ತೃಣಾನಿ ನೋನ್ಮೂಲಯತಿ ಪ್ರಭಂಜನೋ |
ಮೃದೂನಿ ನೀಚೈಃ ಪ್ರಣತಾನಿ ಸರ್ವಶಃ ||
ಸಮುಚ್ಛ್ರಿತಾನೇವ ತರೂನ್ ಪ್ರಬಾಧತೇ |
ಮಹಾನ್ ಮಹತ್ಯೇವ ಕರೋತಿ ವಿಕ್ರಮಮ್
ಅರ್ಥಃ-
ಬಿರುಗಾಳಿಯು ಯಾವಾಗಲೂ ಬಾಗಿದ, ತನಗಿಂತ ಎತ್ತರದಲ್ಲಿ ಕಡಿಮೆಯಿರುವ, ಮೃದುವಾದ ಹುಲ್ಲನ್ನು ಎಂದಿಗೂ ಬುಡಮೇಲು ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲ, ಆದರೆ ದೃಢವಾಗಿ ನಿಂತ ಮರಗಳನ್ನೇ ಬುಡಮೇಲು ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಏಕೆಂದರೆ ಶಕ್ತಿವಂತನು ಶಕ್ತಿಯಿದ್ದವನ ಜೊತೆ ತನ್ನ ಪರಾಕ್ರಮವನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತಾನೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
truNAni nOnmUlayati prabhanjanO |
mrudUni nIchaih praNatAni sarvashah ||
samuchchhritAnEva tarUn prabAdhatE |
mahAn mahatyEva karOti vikramam
MEANING:-
The storm never uproots the soft, bent and small sized grass easily, but uproots the big trees steady infront to it. Hence a powerful person always shows his valour to another equal powerful person.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
#Subhashitam
March 11, 2021
✊चाणक्य नीति⚔️
✒️ दशमः अध्याय
♦️श्लोक:-१३
विप्रो वृक्षस्तस्य मूलं सन्ध्या, वेदाः पत्रम शास्त्रा धर्मकर्माणि।
तस्मान्मूलं यत्नतो रक्षणीयं, छिन्ने मूले नैव शाखा न पत्रम् ॥१३॥
♦️भावार्थ--ब्राह्मण वृक्ष है और सन्ध्या उपासना (प्रातः, दोपहर एवं सायं अर्थात् सन्धि कालों में की जाने वाली ईश्वर की आराधना) उस वृक्ष की जड़ है, चारों वेद उस वृक्ष की शाखाएँ हैं, धर्म-कर्म उसके पत्ते हैं, इसलिए मूल की प्रयत्नपूर्वक एवं सावधानी से रक्षा करनी चाहिए क्योंकि मूल के नष्ट हो जाने पर न शाखा ही रहेगी और न ही पत्ते शेष रहेंगे।
#chanakya
✒️ दशमः अध्याय
♦️श्लोक:-१३
विप्रो वृक्षस्तस्य मूलं सन्ध्या, वेदाः पत्रम शास्त्रा धर्मकर्माणि।
तस्मान्मूलं यत्नतो रक्षणीयं, छिन्ने मूले नैव शाखा न पत्रम् ॥१३॥
♦️भावार्थ--ब्राह्मण वृक्ष है और सन्ध्या उपासना (प्रातः, दोपहर एवं सायं अर्थात् सन्धि कालों में की जाने वाली ईश्वर की आराधना) उस वृक्ष की जड़ है, चारों वेद उस वृक्ष की शाखाएँ हैं, धर्म-कर्म उसके पत्ते हैं, इसलिए मूल की प्रयत्नपूर्वक एवं सावधानी से रक्षा करनी चाहिए क्योंकि मूल के नष्ट हो जाने पर न शाखा ही रहेगी और न ही पत्ते शेष रहेंगे।
#chanakya
March 12, 2021
रविनिशाकरयोर्ग्रहपीडनं ।
गजभुजङ्गविगङ्गमबन्धनम् ।।
मतिमतां च निरीक्ष्य दरिद्रतां ।
विधिरहो बलवानिति मे मतिः ।।
अर्थ:
अरे, सूर्य-चन्द्रमाओं का ग्रहणपीडा, हाथी, सर्प और पंछियों का बंधन, पंडितों की गरीबी देखकर मेरी मती कहती है कि विधी बहुत बलवान है ।
मूल: पञ्चतन्त्रं, 2/22
कवि: श्रीविष्णुशर्मा
ರವಿನಿಶಾಕರಯೋರ್ಗ್ರಹಪೀಡನಂ |
ಗಜಭುಜಂಗವಿಹಂಗಮಬಂಧನಮ್ ||
ಮತಿಮತಾಂ ಚ ನಿರೀಕ್ಷ್ಯ ದರಿದ್ರತಾಂ |
ವಿಧಿರಹೋ ಬಲವಾನಿತಿ ಮೇ ಮತಿಃ ||
ಅರ್ಥ:
ಓಹ್, ಸೂರ್ಯ-ಚಂದ್ರರ ಗ್ರಹಣಬಾಧೆಯನ್ನು, ಆನೆ, ಸರ್ಪ ಮತ್ತು ಪಕ್ಷಿಗಳ ಬಂಧನವನ್ನು ಹಾಗೂ ಪಂಡಿತರ ಬಡತನವನ್ನು ನೋಡಿ ನನ್ನ ಬುದ್ಧಿಯು ವಿಧಿಯು ಬಲವತ್ತರವಾದದೆಂದು ತಿಳಿಸುತ್ತದೆ.
ಮೂಲ: ಪಂಚತಂತ್ರ 2/22
ಕವಿ: ಶ್ರೀವಿಷ್ಣುಶರ್ಮಾ
ravinishAkarayOrgrahapIDanam /
gajabhujangavihangamabandhanam //
matimatAm cha nirIkShya daridratAm /
vidhirahO balavAniti mE matih //
MEANING:
Alas, by seeing the eclipse of sun & moon, the arrest of elephants, snakes and birds, the poverty of scholars, my mind thinks the luck is very powerful.
SOURCE: PANCHATANTRAM 2/22
AUTHOR: SHRIVISHNUSHARMA
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ |
Om namO bhagavatE hayAsyAya /
#Subhashitam
गजभुजङ्गविगङ्गमबन्धनम् ।।
मतिमतां च निरीक्ष्य दरिद्रतां ।
विधिरहो बलवानिति मे मतिः ।।
अर्थ:
अरे, सूर्य-चन्द्रमाओं का ग्रहणपीडा, हाथी, सर्प और पंछियों का बंधन, पंडितों की गरीबी देखकर मेरी मती कहती है कि विधी बहुत बलवान है ।
मूल: पञ्चतन्त्रं, 2/22
कवि: श्रीविष्णुशर्मा
ರವಿನಿಶಾಕರಯೋರ್ಗ್ರಹಪೀಡನಂ |
ಗಜಭುಜಂಗವಿಹಂಗಮಬಂಧನಮ್ ||
ಮತಿಮತಾಂ ಚ ನಿರೀಕ್ಷ್ಯ ದರಿದ್ರತಾಂ |
ವಿಧಿರಹೋ ಬಲವಾನಿತಿ ಮೇ ಮತಿಃ ||
ಅರ್ಥ:
ಓಹ್, ಸೂರ್ಯ-ಚಂದ್ರರ ಗ್ರಹಣಬಾಧೆಯನ್ನು, ಆನೆ, ಸರ್ಪ ಮತ್ತು ಪಕ್ಷಿಗಳ ಬಂಧನವನ್ನು ಹಾಗೂ ಪಂಡಿತರ ಬಡತನವನ್ನು ನೋಡಿ ನನ್ನ ಬುದ್ಧಿಯು ವಿಧಿಯು ಬಲವತ್ತರವಾದದೆಂದು ತಿಳಿಸುತ್ತದೆ.
ಮೂಲ: ಪಂಚತಂತ್ರ 2/22
ಕವಿ: ಶ್ರೀವಿಷ್ಣುಶರ್ಮಾ
ravinishAkarayOrgrahapIDanam /
gajabhujangavihangamabandhanam //
matimatAm cha nirIkShya daridratAm /
vidhirahO balavAniti mE matih //
MEANING:
Alas, by seeing the eclipse of sun & moon, the arrest of elephants, snakes and birds, the poverty of scholars, my mind thinks the luck is very powerful.
SOURCE: PANCHATANTRAM 2/22
AUTHOR: SHRIVISHNUSHARMA
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ |
Om namO bhagavatE hayAsyAya /
#Subhashitam
March 13, 2021
📚श्रीमद बाल्मीकि रामायणम
🔥बालकाण्ड:🔥
।।द्वादश सर्ग:।।
🍃गतेष्वथ द्विजाय्येषु मन्त्रिणस्तानराधिपः।
विसर्जयित्वा स्वं वेश्म प्रविवेश महाद्युतिः॥२१॥
👉🏻🚩इति द्वादशः सर्गः
⚜️ब्राह्मणों के चले जाने पर,महाद्युतिमान महाराज ने मंत्रियों की विदा किया और स्वैम भी अन्तःपुर में चले गये॥२१॥
#Ramayan
🔥बालकाण्ड:🔥
।।द्वादश सर्ग:।।
🍃गतेष्वथ द्विजाय्येषु मन्त्रिणस्तानराधिपः।
विसर्जयित्वा स्वं वेश्म प्रविवेश महाद्युतिः॥२१॥
👉🏻🚩इति द्वादशः सर्गः
⚜️ब्राह्मणों के चले जाने पर,महाद्युतिमान महाराज ने मंत्रियों की विदा किया और स्वैम भी अन्तःपुर में चले गये॥२१॥
#Ramayan
March 13, 2021
📙ऋग्वेद
सूक्त-२२, प्रथम मंडल,
मंत्र-०९ देवता-अश्विनीकुमार आदि
🍃अग्ने पत्नीरिहा वह देवानामुशतीरुप. त्वष्टारं सोमपीतये.. (९)
⚜️हे अग्नि देव! देवों की कामना करने वाली पत्नियों को इस यज्ञ में ले आओ. तुम सोमपान करने के लिए त्वष्टा को यहां ले आओ. (९)
#Rgveda
सूक्त-२२, प्रथम मंडल,
मंत्र-०९ देवता-अश्विनीकुमार आदि
🍃अग्ने पत्नीरिहा वह देवानामुशतीरुप. त्वष्टारं सोमपीतये.. (९)
⚜️हे अग्नि देव! देवों की कामना करने वाली पत्नियों को इस यज्ञ में ले आओ. तुम सोमपान करने के लिए त्वष्टा को यहां ले आओ. (९)
#Rgveda
March 13, 2021
संस्कृत संवादः । Sanskrit Samvadah pinned «क्या आपको नित्य वेदाध्ययन और वाल्मीकि रामायण के अंश अच्छे लगते हैं?»
March 13, 2021
March 13, 2021
*सम्पूर्ण वैदिक साहित्य की प्लेलिस्ट*➖➖👇💯
*https://www.youtube.com/playlist?list=PLIqxYcwxMIS46Ypj8sjbDfzWT68mHm6rR*
*चारों वेदों का अद्भुत तरीके से विवेचन - https://youtu.be/ci2Hg4Je1e4* 🙏🌹
*सभी वेदों के शिक्षाग्रंथ - https://youtu.be/hZbSbHhgfnU* 🙏🌹
*सभी वेदों के कल्पसूत्र- https://youtu.be/iTWZpbgBtXs* 🙏🌹
*वेदों के भाष्यकार (अद्भुत वीडियो/ अद्भुत तरीका) - https://youtu.be/tVvfdwocbUI* 🙏🌹
*वैदिक छन्द-- (७३ code) ( गायत्री,उष्णिक्,बृहती,पंक्ति,त्रिष्टुप्,जगती,अतिजगती,शक्वरी आदि सभी-----* 🙏🌹
*निचृद्गायत्री,विराटगायत्री,स्वराट् आदि---https://youtu.be/BZ0SpcaR6Vs* 🙏🌹
*वैदिक देवता ( बिल्कुल सबसे नया तरीका) अद्भुत वीडियो ---https://youtu.be/DuH8i-eY5Rg* 🙏🌹
*https://www.youtube.com/playlist?list=PLIqxYcwxMIS46Ypj8sjbDfzWT68mHm6rR*
*चारों वेदों का अद्भुत तरीके से विवेचन - https://youtu.be/ci2Hg4Je1e4* 🙏🌹
*सभी वेदों के शिक्षाग्रंथ - https://youtu.be/hZbSbHhgfnU* 🙏🌹
*सभी वेदों के कल्पसूत्र- https://youtu.be/iTWZpbgBtXs* 🙏🌹
*वेदों के भाष्यकार (अद्भुत वीडियो/ अद्भुत तरीका) - https://youtu.be/tVvfdwocbUI* 🙏🌹
*वैदिक छन्द-- (७३ code) ( गायत्री,उष्णिक्,बृहती,पंक्ति,त्रिष्टुप्,जगती,अतिजगती,शक्वरी आदि सभी-----* 🙏🌹
*निचृद्गायत्री,विराटगायत्री,स्वराट् आदि---https://youtu.be/BZ0SpcaR6Vs* 🙏🌹
*वैदिक देवता ( बिल्कुल सबसे नया तरीका) अद्भुत वीडियो ---https://youtu.be/DuH8i-eY5Rg* 🙏🌹
March 13, 2021
🛑MUST VOTE🛑
Through Which Language You want to learn Samskrt.
आप किस भाषा के माध्यम से संस्कृत सीखना चाहते हैं?
Through Which Language You want to learn Samskrt.
आप किस भाषा के माध्यम से संस्कृत सीखना चाहते हैं?
Final Results
40%
हिंदी
27%
English
20%
Other (Comment)
13%
I know संस्कृत
March 13, 2021
संस्कृत संवादः । Sanskrit Samvadah pinned «🛑MUST VOTE🛑
Through Which Language You want to learn Samskrt.
आप किस भाषा के माध्यम से संस्कृत सीखना चाहते हैं?»
Through Which Language You want to learn Samskrt.
आप किस भाषा के माध्यम से संस्कृत सीखना चाहते हैं?»
March 13, 2021
📚श्रीमद बाल्मीकि रामायणम
🔥बालकाण्ड:🔥
।।त्रयोदशः सर्गः।।
🍃पुनः प्प्ते बसन्ते तु पूर्णः संत्रत्सरोऽभवत्।
प्रसवार्थ गतो यप्टुं हुयमेधेन बीर्यवान् ॥१॥
⚜️एक वर्ष वाद पुनः वसन्त ऋतु आने पर, पुत्र प्राप्ति के लिये प्रतापी महाराज ने यज्ञ करने की इच्छा की॥१।।
🍃अभिवाय वसिष्ठं च न्यायतः मतिपूज्य च।।
अव्रचीत्मश्रितं वाक्यं प्रसवार्थ द्विजोत्तम्॥२॥
⚜️वशिष्ठ जी को प्रणाम कर और उनका यथाविधि पूजन कर पुत्रप्राप्ति के लिये नम्रता पूर्वक उनसे महाराज दशरथ बोले॥२॥
#Ramayan
🔥बालकाण्ड:🔥
।।त्रयोदशः सर्गः।।
🍃पुनः प्प्ते बसन्ते तु पूर्णः संत्रत्सरोऽभवत्।
प्रसवार्थ गतो यप्टुं हुयमेधेन बीर्यवान् ॥१॥
⚜️एक वर्ष वाद पुनः वसन्त ऋतु आने पर, पुत्र प्राप्ति के लिये प्रतापी महाराज ने यज्ञ करने की इच्छा की॥१।।
🍃अभिवाय वसिष्ठं च न्यायतः मतिपूज्य च।।
अव्रचीत्मश्रितं वाक्यं प्रसवार्थ द्विजोत्तम्॥२॥
⚜️वशिष्ठ जी को प्रणाम कर और उनका यथाविधि पूजन कर पुत्रप्राप्ति के लिये नम्रता पूर्वक उनसे महाराज दशरथ बोले॥२॥
#Ramayan
March 13, 2021
सूक्त-२२, प्रथम मंडल ,
मंत्र-१० देवता-अश्विनीकुमार आदि
🍃आ ग्ना अग्न इहावसे होत्रां यविष्ठ भारतीम्. वरूत्री धिषणां वह.. (१०)
⚜️हे अग्नि! हमारी रक्षा के लिए देवपत्नियों को यहां ले आओ. हे अत्यंत युवा अग्नि! हमें ऐसी वाणी दो, जिससे हम देवों को बुला सकें एवं निष्ठापूर्वक सत्य भाषण कर सकें. (१०)
#Rgveda
मंत्र-१० देवता-अश्विनीकुमार आदि
🍃आ ग्ना अग्न इहावसे होत्रां यविष्ठ भारतीम्. वरूत्री धिषणां वह.. (१०)
⚜️हे अग्नि! हमारी रक्षा के लिए देवपत्नियों को यहां ले आओ. हे अत्यंत युवा अग्नि! हमें ऐसी वाणी दो, जिससे हम देवों को बुला सकें एवं निष्ठापूर्वक सत्य भाषण कर सकें. (१०)
#Rgveda
March 13, 2021
March 13, 2021
March 13, 2021
🚩जय सत्य सनातन🚩
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द-५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत-२०७७
⛅ 🚩तिथि - प्रतिपदा शाम 05:06 तक तत्पश्चात द्वितीया
⛅ दिनांक 14 मार्च 2021
⛅ दिन - रविवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - वसंत
⛅ मास - फाल्गुन
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - उत्तर भाद्रपद 15 मार्च रात्रि 02:20 तक तत्पश्चात रेवती
⛅ योग - शुभ सुबह 07:40 तक तत्पश्चात शुक्ल
⛅ राहुकाल - शाम 05:18 से शाम 06:48 तक
⛅ सूर्योदय - 06:49
⛅ सूर्यास्त - 18:46
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण - षडशीती संक्रांति (पुण्यकाल दोपहर 11:39 से शाम 06:04 तक), चन्द्र-दर्शन
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द-५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत-२०७७
⛅ 🚩तिथि - प्रतिपदा शाम 05:06 तक तत्पश्चात द्वितीया
⛅ दिनांक 14 मार्च 2021
⛅ दिन - रविवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - वसंत
⛅ मास - फाल्गुन
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - उत्तर भाद्रपद 15 मार्च रात्रि 02:20 तक तत्पश्चात रेवती
⛅ योग - शुभ सुबह 07:40 तक तत्पश्चात शुक्ल
⛅ राहुकाल - शाम 05:18 से शाम 06:48 तक
⛅ सूर्योदय - 06:49
⛅ सूर्यास्त - 18:46
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण - षडशीती संक्रांति (पुण्यकाल दोपहर 11:39 से शाम 06:04 तक), चन्द्र-दर्शन
March 13, 2021
सकलध्वान्तविनाशन परमानन्दसुधाहो ।
करुणारूर्ण वरप्रद चरितं ज्नापय मे ते ।।
ಸಕಲಧ್ವಾಂತವಿನಾಶನ ಪರಮಾನಂದಸುಧಾಹೋ |
ಕರುಣಾಪೂರ್ಣ ವರಪ್ರದ ಚರಿತಂ ಜ್ಞಾಪಯ ಮೇ ತೇ ||
sakaladhwAntavinAshana paramAnandasudhAhO /
karuNApUrNa varaprada charitam jnApaya mE tE //
पदच्छेद: पदपरिचयशास्त्रं च ।
ಪದಚ್ಛೇದ ಮತ್ತು ಪದಪರಿಚಯಶಾಸ್ತ್ರ
Words division and etymology:
उपरिलिखितश्लोकस्य अधोलिखितानि सर्वाणि पदानि पुल्लिङ्गे, सम्बोधनाविभक्तौ तथा एकवचने सन्ति । अत: तेषां पदानां अन्त्यवर्णानि अत्र प्रस्तूयन्ते ।
ಮೇಲಿನ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿರುವ ಎಲ್ಲ ಪದಗಳು ಪುಲ್ಲಿಂಗ, ಸಂಬೋಧನಾವಿಭಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಏಕವಚನದಲ್ಲಿವೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಆಯಾ ಪದಗಳ ಅಂತ್ಯವರ್ಣಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ಈ ಕೆಳಗೆ ಕೊಟ್ಟಿದೆ.
The words containing in the above verse are in masculine gender, addressive case and singular in number. Hence only the end letter of each words is written below.
सकलध्वान्तविनाशन - अकारान्त:
सकला: च ते ध्वान्ता: च सकलध्वान्ता: । सकलध्वान्तान् विनाशयति इति सकलध्वान्तविनाशन: । तत्सम्बुद्धि: ।
परमानन्द - अकारान्त:
परम: आनन्द: यस्य स: परमानन्द: । तत्सम्बुद्धि: ।
सुध - अकारान्त: ।
शोभनं धारयते इति सुध: । तत्सम्बुद्धि: ।
करुणापूर्ण - अकारान्त: ।
करुणया पूर्ण: करुणापूर्ण: ।
वरप्रद - अकारान्त: ।
प्रकर्षेण ददाति इति प्रद: । वरान् प्रददाति इति वरप्रद: । तत्सम्बुद्धि: ।
अहो - आश्चर्यवाचकमव्ययमिदम् ।
चरितम् - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य चरित शब्दस्य द्वितियाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
ज्नापय - ज्ना अवबोधने इति धातो: सकर्मकरूपस्य कर्तरीप्रयोगस्य परस्मैपदिन: आज्नार्थे लोट् लकारस्य मध्यमपुरुषस्य एकवचनान्तं क्रियापदमिदम् ।
मे - त्रिषुलिङ्गेषुसमस्य दकारान्तस्य अस्मद् शब्दस्य षष्ठीविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
ते - त्रिषुलिङ्गेषुसमस्य जकारान्तस्य युष्मद् शब्दस्य षष्ठीविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
अन्वय:
अहो सकलध्वान्तविनाशन, परमानन्द, सुध, करुणापूर्ण, वरप्रद, ते चरितं मे ज्नापय ।
हिंदी में प्रतिपदार्थ और विवरण:
अहो - हे
सकलध्वान्तविनाशन - सब तरह के अंधकार को नाश करनेवाले
परमानन्द - अत्यंत अलौकिक और श्रेष्ठ खुशी को पानेवाले,
सुध - सब अच्छे गुणों को धारण करनेवाले,
करुणापूर्ण - करुणा से भरे
वरप्रद - वरों का प्रदान करनेवाले
ते - आप के
चरितं - चरित्र को
मे- मुझे
ज्नापय - याद दिलायिये ।
विवरण:
हे समस्त पाप का अंधकार या अज्नान का अंधकार या मुश्किलों के अंधकार के विनाश करनेवाले, सबसे श्रेष्ठ खुशी या आनंदमय शरीर धारणकरने वाले, सब अच्छे गुणों को धारण करने वाले, अपने प्रार्थना करनेवाले भक्तों में करुणा रखनेवाले, भक्तों को उनकी हैसियत के बूते पर श्रेष्ठ वर प्रदान करने वाले श्रीमन्महाविष्णु जी, आप के मत्य्स् आदी आवतारों की कहानियों को मुझे याद दिला दीजिये ।
यह श्लोक आचार्य मध्व जी से विरचित द्वादश स्तोत्र नाम के भक्तिरस के गीतों से भरे काव्य के दसवें (10) अध्याय का 3 रा (तीसरा) श्लोक है । सभी बारह अध्यायों मे श्रीमदाचार्य जी ने भगवान श्रीमन्महाविष्णुजी का बहुत ही सुंदर वर्णन किये हैं । साथ ही भगवान को निराकार और निर्गुण कहने वालों को भी इस ग्रंथ से उनके तत्वों का खंडन भी किया है ।
ऊँ नमो भगवते हयवदनाय ।
ಕನ್ನಡಾರ್ಥ:
ಅಹೋ- ಹೇ
ಸಕಲಧ್ವಾಂತವಿನಾಶನ- ಸಮಸ್ತವಾದ ಕತ್ತಲೆಯನ್ನು ನಾಶಗೊಳಿಸುವವನೇ,
ಪರಮಾನಂದ- ಅತ್ಯಂತ ಶ್ರೇಷ್ಠವಾದ ಆನಂದವನ್ನು ಹೊಂದಿದವನೇ,
ಸುಧ- ಉತ್ತಮವಾದ ಜ್ಞಾನಾನಂದಾದಿ ಗುಣಗಳನ್ನು ಧರಿಸಿದವನೇ,
ಕರುಣಾಪೂರ್ಣ- ಕರುಣೆಯಿಂದ ಯುಕ್ತನೇ,
ವರಪ್ರದ- ವರಗಳನ್ನು ಕೊಡುವವನೇ,
ತೇ - ನಿನ್ನ
ಚರಿತಮ್ - ಚರಿತ್ರೆಯನ್ನು
ಮೇ- ನನಗೆ
ಜ್ಞಾಪಯ- ಜ್ಞಾಪಿಸು.
ಭಾವಾರ್ಥ:
ಹೇ ಸಮಸ್ತವಾದ ಪಾಪಗಳೆಂಬ ಕತ್ತಲೆಯನ್ನು, ಅಥವಾ, ಅಜ್ಞಾನವೆಂಬ ಕತ್ತಲೆಯನ್ನು ಅಥವಾ ಭಗವದ್ಭಕ್ತರಿಗೆ ತೊಂದರೆ ನೀಡುವ ಬಡತನ ಮುಂತಾದ ದಾರಿದ್ರ್ಯಾದಿ ಕತ್ತಲೆಗಳನ್ನು ನಾಶಗೊಳಿಸುವ ಪ್ರಕಾಶ (ಪ್ರಭೆ) ವನ್ನು ಉಳ್ಳವನೇ, ಎಲ್ಲ ಬಗೆಯ ಸುಖಗಳನ್ನು ಧರಿಸಿದವನೇ, ಎಲ್ಲ ಉತ್ತಮ ಗುಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದವನೇ, ನಿನ್ನನ್ನು ಆರಾಧಿಸುವ ಭಕ್ತರಲ್ಲಿ ಕರುಣೆಯುಳ್ಳವನೇ, ಭಕ್ತರ ಅರ್ಹತೆಯನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿ ವರಗಳನ್ನು ದಯಪಾಲಿಸುವವನೇ, ನಿನ್ನ ಮತ್ಸ್ಯ ಕೂರ್ಮಾದಿ ಸಕಲ ಅವತಾರಗಳ ಕಥೆಗಳನ್ನು ನನಗೆ ಜ್ಞಾಪಿಸು.
ಈ ಶ್ಲೋಕವು ತ್ರಿಲೋಕಗುರುಗಳಾದ ಓದುಗರ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಮತ್ತು ಆತ್ಮಕ್ಕೆ ಸಂತೋಷವನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುವ ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿರುವದರಿಂದ ಆನಂದತೀರ್ಥರೆಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧರಾದ ಮಧ್ವಾಚಾರ್ಯರ ಕರಕಮಲದಿಂದ ವಿರಚಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಹನ್ನೆರಡು ಅಧ್ಯಾಯಗಳಲ್ಲಿ ಭಗವಂತನ ಜ್ಞಾನಾನಂದಾದಿ ಗುಣಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಸಕಲ ದೇಹವನ್ನೂ ವರ್ಣಿಸುವ, ಭಗವಂತನು ನಿರಾಕಾರ, ನಿರ್ಗುಣ ಎಂದು ವಾದ ಮಾಡುವ ಜನರ ವಾದವನ್ನು ಖಂಡಿಸುವ "ದ್ವಾದಶ ಸ್ತೋತ್ರಾಣಿ" ಎಂಬ ಭಕ್ತಿಪ್ರಧಾನರಸಯುಕ್ತವಾದ ಗೀತಗ್ರಂಥದ ಹತ್ತನೇ ಅಧ್ಯಾಯದ ಮೂರನೇ ಶ್ಲೋಕವಾಗಿದೆ. ಇಂಥ ಗ್ರಂಥಗಳು ಭಗವಂತನಾದ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಿನಲ್ಲಿ ನಮ್ಮ ಭಕ್ತಿಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವದಕ್ಕಾಗಿ ಆಚಾರ್ಯರಿಂದ ವಿರಚಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯವದನಾಯ |
MEANING:
Oh Lord Shri Mahavishnu, you-
करुणारूर्ण वरप्रद चरितं ज्नापय मे ते ।।
ಸಕಲಧ್ವಾಂತವಿನಾಶನ ಪರಮಾನಂದಸುಧಾಹೋ |
ಕರುಣಾಪೂರ್ಣ ವರಪ್ರದ ಚರಿತಂ ಜ್ಞಾಪಯ ಮೇ ತೇ ||
sakaladhwAntavinAshana paramAnandasudhAhO /
karuNApUrNa varaprada charitam jnApaya mE tE //
पदच्छेद: पदपरिचयशास्त्रं च ।
ಪದಚ್ಛೇದ ಮತ್ತು ಪದಪರಿಚಯಶಾಸ್ತ್ರ
Words division and etymology:
उपरिलिखितश्लोकस्य अधोलिखितानि सर्वाणि पदानि पुल्लिङ्गे, सम्बोधनाविभक्तौ तथा एकवचने सन्ति । अत: तेषां पदानां अन्त्यवर्णानि अत्र प्रस्तूयन्ते ।
ಮೇಲಿನ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿರುವ ಎಲ್ಲ ಪದಗಳು ಪುಲ್ಲಿಂಗ, ಸಂಬೋಧನಾವಿಭಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಏಕವಚನದಲ್ಲಿವೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಆಯಾ ಪದಗಳ ಅಂತ್ಯವರ್ಣಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ಈ ಕೆಳಗೆ ಕೊಟ್ಟಿದೆ.
The words containing in the above verse are in masculine gender, addressive case and singular in number. Hence only the end letter of each words is written below.
सकलध्वान्तविनाशन - अकारान्त:
सकला: च ते ध्वान्ता: च सकलध्वान्ता: । सकलध्वान्तान् विनाशयति इति सकलध्वान्तविनाशन: । तत्सम्बुद्धि: ।
परमानन्द - अकारान्त:
परम: आनन्द: यस्य स: परमानन्द: । तत्सम्बुद्धि: ।
सुध - अकारान्त: ।
शोभनं धारयते इति सुध: । तत्सम्बुद्धि: ।
करुणापूर्ण - अकारान्त: ।
करुणया पूर्ण: करुणापूर्ण: ।
वरप्रद - अकारान्त: ।
प्रकर्षेण ददाति इति प्रद: । वरान् प्रददाति इति वरप्रद: । तत्सम्बुद्धि: ।
अहो - आश्चर्यवाचकमव्ययमिदम् ।
चरितम् - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य चरित शब्दस्य द्वितियाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
ज्नापय - ज्ना अवबोधने इति धातो: सकर्मकरूपस्य कर्तरीप्रयोगस्य परस्मैपदिन: आज्नार्थे लोट् लकारस्य मध्यमपुरुषस्य एकवचनान्तं क्रियापदमिदम् ।
मे - त्रिषुलिङ्गेषुसमस्य दकारान्तस्य अस्मद् शब्दस्य षष्ठीविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
ते - त्रिषुलिङ्गेषुसमस्य जकारान्तस्य युष्मद् शब्दस्य षष्ठीविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
अन्वय:
अहो सकलध्वान्तविनाशन, परमानन्द, सुध, करुणापूर्ण, वरप्रद, ते चरितं मे ज्नापय ।
हिंदी में प्रतिपदार्थ और विवरण:
अहो - हे
सकलध्वान्तविनाशन - सब तरह के अंधकार को नाश करनेवाले
परमानन्द - अत्यंत अलौकिक और श्रेष्ठ खुशी को पानेवाले,
सुध - सब अच्छे गुणों को धारण करनेवाले,
करुणापूर्ण - करुणा से भरे
वरप्रद - वरों का प्रदान करनेवाले
ते - आप के
चरितं - चरित्र को
मे- मुझे
ज्नापय - याद दिलायिये ।
विवरण:
हे समस्त पाप का अंधकार या अज्नान का अंधकार या मुश्किलों के अंधकार के विनाश करनेवाले, सबसे श्रेष्ठ खुशी या आनंदमय शरीर धारणकरने वाले, सब अच्छे गुणों को धारण करने वाले, अपने प्रार्थना करनेवाले भक्तों में करुणा रखनेवाले, भक्तों को उनकी हैसियत के बूते पर श्रेष्ठ वर प्रदान करने वाले श्रीमन्महाविष्णु जी, आप के मत्य्स् आदी आवतारों की कहानियों को मुझे याद दिला दीजिये ।
यह श्लोक आचार्य मध्व जी से विरचित द्वादश स्तोत्र नाम के भक्तिरस के गीतों से भरे काव्य के दसवें (10) अध्याय का 3 रा (तीसरा) श्लोक है । सभी बारह अध्यायों मे श्रीमदाचार्य जी ने भगवान श्रीमन्महाविष्णुजी का बहुत ही सुंदर वर्णन किये हैं । साथ ही भगवान को निराकार और निर्गुण कहने वालों को भी इस ग्रंथ से उनके तत्वों का खंडन भी किया है ।
ऊँ नमो भगवते हयवदनाय ।
ಕನ್ನಡಾರ್ಥ:
ಅಹೋ- ಹೇ
ಸಕಲಧ್ವಾಂತವಿನಾಶನ- ಸಮಸ್ತವಾದ ಕತ್ತಲೆಯನ್ನು ನಾಶಗೊಳಿಸುವವನೇ,
ಪರಮಾನಂದ- ಅತ್ಯಂತ ಶ್ರೇಷ್ಠವಾದ ಆನಂದವನ್ನು ಹೊಂದಿದವನೇ,
ಸುಧ- ಉತ್ತಮವಾದ ಜ್ಞಾನಾನಂದಾದಿ ಗುಣಗಳನ್ನು ಧರಿಸಿದವನೇ,
ಕರುಣಾಪೂರ್ಣ- ಕರುಣೆಯಿಂದ ಯುಕ್ತನೇ,
ವರಪ್ರದ- ವರಗಳನ್ನು ಕೊಡುವವನೇ,
ತೇ - ನಿನ್ನ
ಚರಿತಮ್ - ಚರಿತ್ರೆಯನ್ನು
ಮೇ- ನನಗೆ
ಜ್ಞಾಪಯ- ಜ್ಞಾಪಿಸು.
ಭಾವಾರ್ಥ:
ಹೇ ಸಮಸ್ತವಾದ ಪಾಪಗಳೆಂಬ ಕತ್ತಲೆಯನ್ನು, ಅಥವಾ, ಅಜ್ಞಾನವೆಂಬ ಕತ್ತಲೆಯನ್ನು ಅಥವಾ ಭಗವದ್ಭಕ್ತರಿಗೆ ತೊಂದರೆ ನೀಡುವ ಬಡತನ ಮುಂತಾದ ದಾರಿದ್ರ್ಯಾದಿ ಕತ್ತಲೆಗಳನ್ನು ನಾಶಗೊಳಿಸುವ ಪ್ರಕಾಶ (ಪ್ರಭೆ) ವನ್ನು ಉಳ್ಳವನೇ, ಎಲ್ಲ ಬಗೆಯ ಸುಖಗಳನ್ನು ಧರಿಸಿದವನೇ, ಎಲ್ಲ ಉತ್ತಮ ಗುಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದವನೇ, ನಿನ್ನನ್ನು ಆರಾಧಿಸುವ ಭಕ್ತರಲ್ಲಿ ಕರುಣೆಯುಳ್ಳವನೇ, ಭಕ್ತರ ಅರ್ಹತೆಯನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿ ವರಗಳನ್ನು ದಯಪಾಲಿಸುವವನೇ, ನಿನ್ನ ಮತ್ಸ್ಯ ಕೂರ್ಮಾದಿ ಸಕಲ ಅವತಾರಗಳ ಕಥೆಗಳನ್ನು ನನಗೆ ಜ್ಞಾಪಿಸು.
ಈ ಶ್ಲೋಕವು ತ್ರಿಲೋಕಗುರುಗಳಾದ ಓದುಗರ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಮತ್ತು ಆತ್ಮಕ್ಕೆ ಸಂತೋಷವನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುವ ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿರುವದರಿಂದ ಆನಂದತೀರ್ಥರೆಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧರಾದ ಮಧ್ವಾಚಾರ್ಯರ ಕರಕಮಲದಿಂದ ವಿರಚಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಹನ್ನೆರಡು ಅಧ್ಯಾಯಗಳಲ್ಲಿ ಭಗವಂತನ ಜ್ಞಾನಾನಂದಾದಿ ಗುಣಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಸಕಲ ದೇಹವನ್ನೂ ವರ್ಣಿಸುವ, ಭಗವಂತನು ನಿರಾಕಾರ, ನಿರ್ಗುಣ ಎಂದು ವಾದ ಮಾಡುವ ಜನರ ವಾದವನ್ನು ಖಂಡಿಸುವ "ದ್ವಾದಶ ಸ್ತೋತ್ರಾಣಿ" ಎಂಬ ಭಕ್ತಿಪ್ರಧಾನರಸಯುಕ್ತವಾದ ಗೀತಗ್ರಂಥದ ಹತ್ತನೇ ಅಧ್ಯಾಯದ ಮೂರನೇ ಶ್ಲೋಕವಾಗಿದೆ. ಇಂಥ ಗ್ರಂಥಗಳು ಭಗವಂತನಾದ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಿನಲ್ಲಿ ನಮ್ಮ ಭಕ್ತಿಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವದಕ್ಕಾಗಿ ಆಚಾರ್ಯರಿಂದ ವಿರಚಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯವದನಾಯ |
MEANING:
Oh Lord Shri Mahavishnu, you-
March 14, 2021
are the destroyer of the darkness spread in the devotees' life in the form of ignorance, poverty, sins, etc
are the bearer of real happiness which is very difficult to get by all the demi gods start from Mahalakshmi and others,
are the bearer of all the good characters like good knowledge, good power, good valour etc,
are full of pity towards the devotees who pray you,
are the bestower of good boons to ur devotees on the basis of their capacity.
Please bestow the memory of the stories of ur incarnations like Matsya, Koorma etc.
This is the third verse borrowed with much respect from the work styled as "Dwadasha Stotrani" written by an eminent incarnation of Lord Vaayu (god of wind), the creator of works or books which bestow the real happiness to soul of the readers and therefore renowned as "Anandateertha", Acharya Madhwa.
Om namO bhagavatE hayavadanAya //
are the bearer of real happiness which is very difficult to get by all the demi gods start from Mahalakshmi and others,
are the bearer of all the good characters like good knowledge, good power, good valour etc,
are full of pity towards the devotees who pray you,
are the bestower of good boons to ur devotees on the basis of their capacity.
Please bestow the memory of the stories of ur incarnations like Matsya, Koorma etc.
This is the third verse borrowed with much respect from the work styled as "Dwadasha Stotrani" written by an eminent incarnation of Lord Vaayu (god of wind), the creator of works or books which bestow the real happiness to soul of the readers and therefore renowned as "Anandateertha", Acharya Madhwa.
Om namO bhagavatE hayavadanAya //
March 14, 2021
📒📒📒📒📒📒📒📒📒
📚श्रीमद बाल्मीकि रामायणम
🔥बालकाण्ड:🔥
।।त्रयोदशः सर्गः।।
🍃यज्ञो मे प्रीयतां. त्रह्मन्यथोक्तं मुनिपुङ्गच ।
यथा न विघ्नः क्रियते यज्ञाङ्गेषु विधीयताम्।।३॥
⚜️हे मुनिश्रेष्ठ ! प्रसन्नतापूर्वक और विधिपूर्वक यज्ञ प्रारम्भ कीजिये, जिससे यज्ञ के किसी भी कत्र में न हेो॥३॥
🍃भवान्स्निग्धः सुहृन्महां गुरुथ परमा महान्।
वोढव्यो भवता चैव भारो यज्ञस्य चाद्यत:॥४॥
⚜️क्योंकि आपका मेरे ऊपर अविच्छिन्न स्नेह है और आप मेरे केवल हितैषी ही नहीं प्रत्युत मेरे सबसे बड़े गुरु भी हैं। इस उपस्थित यज्ञ का जो बड़ा भारी बोझ है, उसे आप सम्हालिये अर्थात् इस महान् यज्ञ का सारा भार आपके ही ऊपर है॥४॥
#Ramayan
📚श्रीमद बाल्मीकि रामायणम
🔥बालकाण्ड:🔥
।।त्रयोदशः सर्गः।।
🍃यज्ञो मे प्रीयतां. त्रह्मन्यथोक्तं मुनिपुङ्गच ।
यथा न विघ्नः क्रियते यज्ञाङ्गेषु विधीयताम्।।३॥
⚜️हे मुनिश्रेष्ठ ! प्रसन्नतापूर्वक और विधिपूर्वक यज्ञ प्रारम्भ कीजिये, जिससे यज्ञ के किसी भी कत्र में न हेो॥३॥
🍃भवान्स्निग्धः सुहृन्महां गुरुथ परमा महान्।
वोढव्यो भवता चैव भारो यज्ञस्य चाद्यत:॥४॥
⚜️क्योंकि आपका मेरे ऊपर अविच्छिन्न स्नेह है और आप मेरे केवल हितैषी ही नहीं प्रत्युत मेरे सबसे बड़े गुरु भी हैं। इस उपस्थित यज्ञ का जो बड़ा भारी बोझ है, उसे आप सम्हालिये अर्थात् इस महान् यज्ञ का सारा भार आपके ही ऊपर है॥४॥
#Ramayan
March 14, 2021
🚩जय सत्य सनातन🚩
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द-५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत-२०७७
⛅ 🚩तिथि - द्वितीया शाम 06:49 तक तत्पश्चात तृतीया
⛅ दिनांक 15 मार्च 2021
⛅ दिन - सोमवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - वसंत
⛅ मास - फाल्गुन
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - रेवती 16 मार्च प्रातः 04:44 तक तत्पश्चात अश्विनी
⛅ योग - शुक्ल सुबह 07:47 तक तत्पश्चात ब्रह्म
⛅ राहुकाल - सुबह 08:17 से सुबह 09:47 तक
⛅ सूर्योदय - 06:48
⛅ सूर्यास्त - 18:46
⛅ दिशाशूल - पूर्व दिशा में
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द-५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत-२०७७
⛅ 🚩तिथि - द्वितीया शाम 06:49 तक तत्पश्चात तृतीया
⛅ दिनांक 15 मार्च 2021
⛅ दिन - सोमवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - वसंत
⛅ मास - फाल्गुन
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - रेवती 16 मार्च प्रातः 04:44 तक तत्पश्चात अश्विनी
⛅ योग - शुक्ल सुबह 07:47 तक तत्पश्चात ब्रह्म
⛅ राहुकाल - सुबह 08:17 से सुबह 09:47 तक
⛅ सूर्योदय - 06:48
⛅ सूर्यास्त - 18:46
⛅ दिशाशूल - पूर्व दिशा में
March 14, 2021
✊चाणक्य नीति⚔️
✒️ दशमः अध्याय
♦️श्लोक:-१६
बुद्धिर्यस्य बलं तस्य निर्बुद्धेस्तु कुतो बलम्।
ने सिंहो मदोन्मत्तः शशकेन निपातितः ॥१६॥
♦️भावार्थ--जिसके पास बुद्धि है उसी के पास बल है। बुद्धिहीन के पास बल कहाँ? जंगल में बल के मद से उन्मत्त शेर बुद्धिमान खरगोश के द्वारा मारा गया।
#chanakya
✒️ दशमः अध्याय
♦️श्लोक:-१६
बुद्धिर्यस्य बलं तस्य निर्बुद्धेस्तु कुतो बलम्।
ने सिंहो मदोन्मत्तः शशकेन निपातितः ॥१६॥
♦️भावार्थ--जिसके पास बुद्धि है उसी के पास बल है। बुद्धिहीन के पास बल कहाँ? जंगल में बल के मद से उन्मत्त शेर बुद्धिमान खरगोश के द्वारा मारा गया।
#chanakya
March 14, 2021
March 14, 2021
Forwarded from पुरुषोत्तमः॥ Purushothaman AJ (Bharatam).
हरिःॐ। इन्दुवासर-सुप्रभातम्।
आकाशवाण्या अद्यतनप्रातःकालवार्ताः।
(संस्कृतसंस्करणमिदं जालपुटादवारोप्य पुनर्विभाजयिष्यते।)
जयतु संस्कृतम्॥
आकाशवाण्या अद्यतनप्रातःकालवार्ताः।
(संस्कृतसंस्करणमिदं जालपुटादवारोप्य पुनर्विभाजयिष्यते।)
जयतु संस्कृतम्॥
March 14, 2021
प्रियो वा यदि वा द्वेष्यो ।
मूर्खो वा यदि पण्डितः ।।
वैश्वदेवान्तमापन्नः ।
सोऽतिथिः स्वर्गसङ्क्रमः ।।
अर्थ:
प्रियजन हों या शत्रु या द्वेषी हो, मूर्ख हो या पंडित हो कोई भी वैश्वदेवयज्ञ करते समय यदि घर पर आवें तो वह अतिथी स्वर्ग की सीढी जैसा होता है । अतः उन को भोजन कराना चाहिये ।
मूल: पञ्चतन्त्रम् /लब्धप्रणाशम्/2
कविः श्रीविष्णुशर्मा
ಪ್ರಿಯೋ ವಾ ಯದಿ ವಾ ದ್ವೇಷ್ಯೋ |
ಮೂರ್ಖೋ ವಾ ಯದಿ ಪಂಡಿತಃ ||
ವೈಶ್ವದೇವಾಂತಮಾಪನ್ನಃ |
ಸೋ$ತಿಥಿಃ ಸ್ವರ್ಗಸಂಕ್ರಮಃ ||
ಅರ್ಥ:
ಪ್ರಿಯವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿರಲಿ ಯಾ ದ್ವೇಷಿಯಾಗಿರಲಿ, ಮೂರ್ಖನಾಗಿರಲಿ ಯಾ ಪಂಡಿತನಾಗಿರಲಿ, ಒಂದುವೇಳೆ ಆ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ವೈಶ್ವದೇವಯಜ್ಞದ ಸಮಯಕ್ಕೆ ಮನೆಗೆ ಬಂದರೆ ಆ ಅತಿಥಿಯು ಸ್ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಏಣಿಯಂತೇ. ಎಂದರೆ ಅವನಿಗೆ ಸತ್ಕರಿಸಿ ಊಟಮಾಡಿಸಬೇಕು.
ಮೂಲ: ಪಂಚತಂತ್ರಮ್/ಲಬ್ಧಪ್ರಣಾಶಮ್/2
ಕವಿ: ಶ್ರೀವಿಷ್ಣುಶರ್ಮಾ
priyO vA yadi vA dvEShyO /
mUrkhO vA yadi panDitah //
vaishwadEvAntamApannah /
sOtithih swargasankramah //
MEANING:
A guest who may be a loved one or a foe, may be an illiterate or a learned, if appears at the time of Vaishwadevayajna, he should be treated as a ladder to the heaven. He should be honored with food.
SOURCE: Panchatantram/labdhapraNAsham/2
POET: Shri Vishnusharma.
मूर्खो वा यदि पण्डितः ।।
वैश्वदेवान्तमापन्नः ।
सोऽतिथिः स्वर्गसङ्क्रमः ।।
अर्थ:
प्रियजन हों या शत्रु या द्वेषी हो, मूर्ख हो या पंडित हो कोई भी वैश्वदेवयज्ञ करते समय यदि घर पर आवें तो वह अतिथी स्वर्ग की सीढी जैसा होता है । अतः उन को भोजन कराना चाहिये ।
मूल: पञ्चतन्त्रम् /लब्धप्रणाशम्/2
कविः श्रीविष्णुशर्मा
ಪ್ರಿಯೋ ವಾ ಯದಿ ವಾ ದ್ವೇಷ್ಯೋ |
ಮೂರ್ಖೋ ವಾ ಯದಿ ಪಂಡಿತಃ ||
ವೈಶ್ವದೇವಾಂತಮಾಪನ್ನಃ |
ಸೋ$ತಿಥಿಃ ಸ್ವರ್ಗಸಂಕ್ರಮಃ ||
ಅರ್ಥ:
ಪ್ರಿಯವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿರಲಿ ಯಾ ದ್ವೇಷಿಯಾಗಿರಲಿ, ಮೂರ್ಖನಾಗಿರಲಿ ಯಾ ಪಂಡಿತನಾಗಿರಲಿ, ಒಂದುವೇಳೆ ಆ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ವೈಶ್ವದೇವಯಜ್ಞದ ಸಮಯಕ್ಕೆ ಮನೆಗೆ ಬಂದರೆ ಆ ಅತಿಥಿಯು ಸ್ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಏಣಿಯಂತೇ. ಎಂದರೆ ಅವನಿಗೆ ಸತ್ಕರಿಸಿ ಊಟಮಾಡಿಸಬೇಕು.
ಮೂಲ: ಪಂಚತಂತ್ರಮ್/ಲಬ್ಧಪ್ರಣಾಶಮ್/2
ಕವಿ: ಶ್ರೀವಿಷ್ಣುಶರ್ಮಾ
priyO vA yadi vA dvEShyO /
mUrkhO vA yadi panDitah //
vaishwadEvAntamApannah /
sOtithih swargasankramah //
MEANING:
A guest who may be a loved one or a foe, may be an illiterate or a learned, if appears at the time of Vaishwadevayajna, he should be treated as a ladder to the heaven. He should be honored with food.
SOURCE: Panchatantram/labdhapraNAsham/2
POET: Shri Vishnusharma.
March 15, 2021
March 16, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। त्रयोदशः सर्गः ।।
🍃 तथेति च स राजानमत्रवीद्द्विजसत्तमः।
करिष्ये सर्वमेवैतद्भवता यत्समर्थितम् ॥५॥
⚜️ यह सुन मुनिपुङ्गव वशिष्ठ जी ने दशरथ जी से कहा -और जो निवेदन किया तदनुसार ही हम सब कार्य करेंगे ॥५॥
🍃 ततोऽब्रवीद्विजान्वृद्धान्यज्ञकर्मसु निष्ठितान्।
स्थापत्ये निष्ठितांश्चैव दृद्धान्परमधार्मिकान्॥६॥
कर्मान्तिकाञ्चिल्पकरान्वर्धकीनखनकानपि।
गणकाशिल्पिनश्चैव तथैव नटनर्तकान्॥७॥
तथा शुचीशास्त्रविदः पुरुषान्सुवहुश्रुतान्।
यज्ञकर्म समीहन्तां भवन्तो राजशासनात्॥८॥
⚜️ तदुपरान्त वशिष्ठ जी ने वृद्ध और यज्ञकार्य में कुशल ब्राह्मणों को, परम धार्मिक और वृद्ध स्थापत्य विद्या (भवन-निर्माण - कला )कुशल कारीगरों को, शिल्पियों को, अथवा लेखकों को, नटों और नाचने वालियों को, वहुत जानने वाले और सच्चे (ईमानदार ) शास्त्र वेदा ब्राह्मणों को बुला फर कहा कि, आप लोगों के लिये महाराज की आज्ञा है कि यज्ञ कार्य में मनोयोग पूर्वक आपलोग लग जाय॥६॥७॥८॥
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। त्रयोदशः सर्गः ।।
🍃 तथेति च स राजानमत्रवीद्द्विजसत्तमः।
करिष्ये सर्वमेवैतद्भवता यत्समर्थितम् ॥५॥
⚜️ यह सुन मुनिपुङ्गव वशिष्ठ जी ने दशरथ जी से कहा -और जो निवेदन किया तदनुसार ही हम सब कार्य करेंगे ॥५॥
🍃 ततोऽब्रवीद्विजान्वृद्धान्यज्ञकर्मसु निष्ठितान्।
स्थापत्ये निष्ठितांश्चैव दृद्धान्परमधार्मिकान्॥६॥
कर्मान्तिकाञ्चिल्पकरान्वर्धकीनखनकानपि।
गणकाशिल्पिनश्चैव तथैव नटनर्तकान्॥७॥
तथा शुचीशास्त्रविदः पुरुषान्सुवहुश्रुतान्।
यज्ञकर्म समीहन्तां भवन्तो राजशासनात्॥८॥
⚜️ तदुपरान्त वशिष्ठ जी ने वृद्ध और यज्ञकार्य में कुशल ब्राह्मणों को, परम धार्मिक और वृद्ध स्थापत्य विद्या (भवन-निर्माण - कला )कुशल कारीगरों को, शिल्पियों को, अथवा लेखकों को, नटों और नाचने वालियों को, वहुत जानने वाले और सच्चे (ईमानदार ) शास्त्र वेदा ब्राह्मणों को बुला फर कहा कि, आप लोगों के लिये महाराज की आज्ञा है कि यज्ञ कार्य में मनोयोग पूर्वक आपलोग लग जाय॥६॥७॥८॥
March 16, 2021
📙 ऋग्वेद
सूक्त - २२ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - १२, देवता - अश्विनीकुमार आदि
🍃 इहेन्द्राणीमुप ह्वये वरुणानीं स्वस्तये. अग्नायीं सोमरपीतये.. (१२)
⚜️ हम अपने कल्याण के लिए एवं सोमपान करने के लिए इंद्रपत्नी, वरुणपत्नी एवं अग्निपत्नी को बुलाते हैं। (१२)
सूक्त - २२ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - १२, देवता - अश्विनीकुमार आदि
🍃 इहेन्द्राणीमुप ह्वये वरुणानीं स्वस्तये. अग्नायीं सोमरपीतये.. (१२)
⚜️ हम अपने कल्याण के लिए एवं सोमपान करने के लिए इंद्रपत्नी, वरुणपत्नी एवं अग्निपत्नी को बुलाते हैं। (१२)
March 16, 2021
🔥बालकाण्ड:🔥
।।त्रयोदशः सर्गः।।
🍃इष्टका बहुसाहस्राः शीघ्रमानीयतामिति ।
औषकार्याः क्रियन्तां च राज्ञां वहुगुणान्विताः॥९॥
⚜️बहुत सी ईटे शीघ्र एकत्र कर, आने वाले महमान राजाओं के ठहरने के लिये तथा अन्य सम्भ्रान्त लोगों के ठहरने के लिये सब तरह के कल (पाराम के) अलग अलग घर बना कर तैयार करी ॥९॥
🍃व्राह्मणावसथाश्चैव कर्तव्याः शतशः शुभाः।
भक्ष्यान्नपानर्बहुभि : समुपेताः सुनिष्ठिताः॥१०॥
⚜️इसी प्रकार सैकड़ों सुन्दर मकान अच्छी अच्छी जगहों पर ब्राह्मणों के ठहरने के लिये वनाओ जिनमें भोजनादि की सब आवश्यक सामग्री रहे॥१०॥
।।त्रयोदशः सर्गः।।
🍃इष्टका बहुसाहस्राः शीघ्रमानीयतामिति ।
औषकार्याः क्रियन्तां च राज्ञां वहुगुणान्विताः॥९॥
⚜️बहुत सी ईटे शीघ्र एकत्र कर, आने वाले महमान राजाओं के ठहरने के लिये तथा अन्य सम्भ्रान्त लोगों के ठहरने के लिये सब तरह के कल (पाराम के) अलग अलग घर बना कर तैयार करी ॥९॥
🍃व्राह्मणावसथाश्चैव कर्तव्याः शतशः शुभाः।
भक्ष्यान्नपानर्बहुभि : समुपेताः सुनिष्ठिताः॥१०॥
⚜️इसी प्रकार सैकड़ों सुन्दर मकान अच्छी अच्छी जगहों पर ब्राह्मणों के ठहरने के लिये वनाओ जिनमें भोजनादि की सब आवश्यक सामग्री रहे॥१०॥
March 16, 2021
📙ऋग्वेद
सूक्त-२२, प्रथम मंडल,
मंत्र-१३ देवता-अश्विनीकुमार आदि
🍃मही द्यौः पृथिवी च न इमं यज्ञं मिमिक्षताम्, पिपृतां नो भरीमभिः.. (१३)
⚜️विशाल धुलोक और पृथ्वी इस यज्ञ को रस से सींच दें और पोषण करके हमें पूर्ण बनावें. (१३)
सूक्त-२२, प्रथम मंडल,
मंत्र-१३ देवता-अश्विनीकुमार आदि
🍃मही द्यौः पृथिवी च न इमं यज्ञं मिमिक्षताम्, पिपृतां नो भरीमभिः.. (१३)
⚜️विशाल धुलोक और पृथ्वी इस यज्ञ को रस से सींच दें और पोषण करके हमें पूर्ण बनावें. (१३)
March 16, 2021
March 16, 2021
Forwarded from पुरुषोत्तमः॥ Purushothaman AJ (Bharatam).
हरिःॐ। मङ्गलवासर-सायङ्कालशुभेच्छाः।
आकाशवाण्या अद्यतनसायङ्कालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
आकाशवाण्या अद्यतनसायङ्कालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
March 16, 2021
March 17, 2021
अस्तङ्गतानेकमायादिवादीश-।
विद्योतिताशेषवेदान्त भो ।।
श्रीराघवेन्द्रार्य श्रीराघवेन्द्रार्य ।
श्रीराघवेन्द्रार्य पाहि प्रभो ।। १६ ।।
अर्थः-
हे हरायेगये अनेक मायावाद आदि तत्वों के वादिश्रेष्ठवाले, प्रचार किये गये समस्त वेदांत या उपनिषद्वाले श्रीराघवेन्द्रतीर्थयति जी, कृपया मेरी रक्षा करें ।
ॐ श्रीगुरुराघवेन्द्राय नमः ।।
ಅಸ್ತಂಗತಾನೇಕಮಾಯಾದಿವಾದೀಶ-|
ವಿದ್ಯೋತಿತಾಶೇಷವೇದಾಂತ ಭೋ ||
ಶ್ರೀರಾಘವೇಂದ್ರಾರ್ಯ ಶ್ರೀರಾಘವೇಂದ್ರಾರ್ಯ |
ಶ್ರೀರಾಘವೇಂದ್ರಾರ್ಯ ಪಾಹಿ ಪ್ರಭೋ || ೧೬ ||
ಅರ್ಥಃ-
ಹೇ ಸೋಲಿಸಲ್ಪಟ್ಚ ಅನೇಕ ಮಾಯಾವಾದಾದಿ ವಾದಿಶ್ರೇಷ್ಠರುಳ್ಳವರೇ, ಪ್ರಚಾರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಸಮಸ್ತ ವೇದಾಂತ ಯಾ ಉಪನಿಷತ್ತುಳ್ಳವರಾದ ಶ್ರೀರಾಘವೇಂದ್ರತೀರ್ಥಯತಿಗಳೇ, ನನ್ನನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಿ.
ಓಂ ಶ್ರೀರಾಘವೇಂದ್ರಾಯ ನಮಃ ||
astangatAnEkamAyAdivAdIsha- |
vidyOtishEShavEdAnta bhO ||
shrIrAghavEndrArya shrIrAghavEndrArya |
shrIrAghavEndrArya pAhi prabhO || 16 ||
MEANING:-
O the scholar having defeated the many best Mayavada debators, publisher of all the vedanta or Upanishads, HH Shri Raghavendra teerthaswamin, please protect me.
Om shrIrAghavEndrAya namah //
विद्योतिताशेषवेदान्त भो ।।
श्रीराघवेन्द्रार्य श्रीराघवेन्द्रार्य ।
श्रीराघवेन्द्रार्य पाहि प्रभो ।। १६ ।।
अर्थः-
हे हरायेगये अनेक मायावाद आदि तत्वों के वादिश्रेष्ठवाले, प्रचार किये गये समस्त वेदांत या उपनिषद्वाले श्रीराघवेन्द्रतीर्थयति जी, कृपया मेरी रक्षा करें ।
ॐ श्रीगुरुराघवेन्द्राय नमः ।।
ಅಸ್ತಂಗತಾನೇಕಮಾಯಾದಿವಾದೀಶ-|
ವಿದ್ಯೋತಿತಾಶೇಷವೇದಾಂತ ಭೋ ||
ಶ್ರೀರಾಘವೇಂದ್ರಾರ್ಯ ಶ್ರೀರಾಘವೇಂದ್ರಾರ್ಯ |
ಶ್ರೀರಾಘವೇಂದ್ರಾರ್ಯ ಪಾಹಿ ಪ್ರಭೋ || ೧೬ ||
ಅರ್ಥಃ-
ಹೇ ಸೋಲಿಸಲ್ಪಟ್ಚ ಅನೇಕ ಮಾಯಾವಾದಾದಿ ವಾದಿಶ್ರೇಷ್ಠರುಳ್ಳವರೇ, ಪ್ರಚಾರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಸಮಸ್ತ ವೇದಾಂತ ಯಾ ಉಪನಿಷತ್ತುಳ್ಳವರಾದ ಶ್ರೀರಾಘವೇಂದ್ರತೀರ್ಥಯತಿಗಳೇ, ನನ್ನನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಿ.
ಓಂ ಶ್ರೀರಾಘವೇಂದ್ರಾಯ ನಮಃ ||
astangatAnEkamAyAdivAdIsha- |
vidyOtishEShavEdAnta bhO ||
shrIrAghavEndrArya shrIrAghavEndrArya |
shrIrAghavEndrArya pAhi prabhO || 16 ||
MEANING:-
O the scholar having defeated the many best Mayavada debators, publisher of all the vedanta or Upanishads, HH Shri Raghavendra teerthaswamin, please protect me.
Om shrIrAghavEndrAya namah //
March 18, 2021
✊चाणक्य नीति⚔️
✒️ दशमः अध्याय
♦️श्लोक:-१८
गीर्वाणवाणीषु विशिष्टबुद्धि स्तथाऽपि भाषान्तर लोलुपोऽहम्।
यथा सुरगणेष्वमृते च सेविते स्वर्गांगनानामधरासवे रुचिः ॥१८॥
♦️भावार्थ--यद्यपि मैं संस्कृत भाषा में विशिष्ट बुद्धि रखता हूँ फिर भी दूसरी भाषाओं को जानने का लोभ उसी प्रकार करता हूँ जैसे अमृत के विद्यमान होने पर भी देवताओं की इच्छा स्वर्ग की अप्सराओं के अधर रस का पान करने के लिए आतुर रहती है।
#chanakya
✒️ दशमः अध्याय
♦️श्लोक:-१८
गीर्वाणवाणीषु विशिष्टबुद्धि स्तथाऽपि भाषान्तर लोलुपोऽहम्।
यथा सुरगणेष्वमृते च सेविते स्वर्गांगनानामधरासवे रुचिः ॥१८॥
♦️भावार्थ--यद्यपि मैं संस्कृत भाषा में विशिष्ट बुद्धि रखता हूँ फिर भी दूसरी भाषाओं को जानने का लोभ उसी प्रकार करता हूँ जैसे अमृत के विद्यमान होने पर भी देवताओं की इच्छा स्वर्ग की अप्सराओं के अधर रस का पान करने के लिए आतुर रहती है।
#chanakya
March 18, 2021
🔥बालकाण्ड:🔥
।।त्रयोदशः सर्गः।।
🍃तथा पारजनस्यापि कर्तव्या बहुविस्तराः।
आवासा वहुभक्ष्या वै सर्वकामैरुपस्थिताः।।११।।
⚜️नगर निवासीयों के ठहरने के लिये भी बड़े बड़े लंबे चौड़े मकान बनाये जायें, जिनमें भोजन और सब प्रकार की सामग्री लाकर यथा स्थान सजा दी जाय॥११॥
🍃तथा जानपदस्यापि जनस्य बहुशोभनम्।
दातव्यमन्नं विधिवत्सत्कृत्य न तु लीलया॥१२॥
⚜️देहातियों के लिये भी सब सुविधाओं के मकान बने । एक वात का ध्यान रखना कि, जिसको अन्नादि भोजन सामग्री दी जाए उसे सत्कार पूर्वक दी जाय, देते समय किसी का भी अनादर न किया जाय ॥१२॥
।।त्रयोदशः सर्गः।।
🍃तथा पारजनस्यापि कर्तव्या बहुविस्तराः।
आवासा वहुभक्ष्या वै सर्वकामैरुपस्थिताः।।११।।
⚜️नगर निवासीयों के ठहरने के लिये भी बड़े बड़े लंबे चौड़े मकान बनाये जायें, जिनमें भोजन और सब प्रकार की सामग्री लाकर यथा स्थान सजा दी जाय॥११॥
🍃तथा जानपदस्यापि जनस्य बहुशोभनम्।
दातव्यमन्नं विधिवत्सत्कृत्य न तु लीलया॥१२॥
⚜️देहातियों के लिये भी सब सुविधाओं के मकान बने । एक वात का ध्यान रखना कि, जिसको अन्नादि भोजन सामग्री दी जाए उसे सत्कार पूर्वक दी जाय, देते समय किसी का भी अनादर न किया जाय ॥१२॥
March 18, 2021
📚आओ वेद पढें
📙ऋग्वेद
सूक्त-२२, प्रथम मंडल,
मंत्र-१३ देवता-अश्विनीकुमार आदि
🍃तयोरिद्घृतवत्पयो विप्रा रिहन्ति धीतिभिः. गन्धर्वस्य श्रुवे पदे... (१४)
⚜️बुद्धिमान् लोग अपने कर्मों के द्वारा आकाश और पृथ्वी के बीच में घी की तरह जल पीते हैं. वह अंतरिक्ष गंधर्वों का निश्चित निवासस्थान है. (१४)
📙ऋग्वेद
सूक्त-२२, प्रथम मंडल,
मंत्र-१३ देवता-अश्विनीकुमार आदि
🍃तयोरिद्घृतवत्पयो विप्रा रिहन्ति धीतिभिः. गन्धर्वस्य श्रुवे पदे... (१४)
⚜️बुद्धिमान् लोग अपने कर्मों के द्वारा आकाश और पृथ्वी के बीच में घी की तरह जल पीते हैं. वह अंतरिक्ष गंधर्वों का निश्चित निवासस्थान है. (१४)
March 18, 2021
March 18, 2021
✊चाणक्य नीति⚔️
✒️ दशमः अध्याय
♦️श्लोक:-१९
अन्नाद् दशगुणं पिष्टं पिष्टाद् दशगुणं पयः।
पयसोऽष्ट गुणं मांसं मांसाद् दशगुणं घृतम् ॥१९॥
♦️भावार्थ--अन्न से दस गुना गुण आटे में है। आटे से दस गुना अधिक शक्ति दूध में है। दूध से आठ गुना अधिक शक्ति मांस में है (लेकिन ये स्वाभाविक भोजन नहीं है अशुद्ध ,तामसिक है) और मांस से दस गुना अधिक शक्ति घी में है।
#chanakya
✒️ दशमः अध्याय
♦️श्लोक:-१९
अन्नाद् दशगुणं पिष्टं पिष्टाद् दशगुणं पयः।
पयसोऽष्ट गुणं मांसं मांसाद् दशगुणं घृतम् ॥१९॥
♦️भावार्थ--अन्न से दस गुना गुण आटे में है। आटे से दस गुना अधिक शक्ति दूध में है। दूध से आठ गुना अधिक शक्ति मांस में है (लेकिन ये स्वाभाविक भोजन नहीं है अशुद्ध ,तामसिक है) और मांस से दस गुना अधिक शक्ति घी में है।
#chanakya
March 18, 2021
March 18, 2021
Forwarded from पुरुषोत्तमः॥ Purushothaman AJ (Bharatam).
हरिःॐ। गुरुवासर-सायङ्कालशुभेच्छाः।
आकाशवाण्या अद्यतनसायङ्कालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
आकाशवाण्या अद्यतनसायङ्कालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
March 18, 2021
*🌅।।ओ३म्।।🌅*
*🙏मृत्यु और जीवन विचार🙏* - श्रीमद्भगवद्गीता
लेख पढ़े अथवा विस्तृत व्याख्या के लिए वीडियो सुनें -
*जातस्य हि ध्रुवो मृत्युर्ध्रुवं जन्म मृतस्य च ।तस्मादपरिहार्येऽर्थे न त्वं शोचितुमर्हसि ॥२.२७॥*
भावार्थ : जन्मे हुए की मृत्यु निश्चित है और मरे हुए का जन्म निश्चित है। उससे भी इस बिना उपाय वाले विषय में तू शोक करने योग्य नहीं है॥
*वासांसि जीर्णानि यथा विहाय नवानि गृह्णाति नरोऽपराणि । तथा शरीराणि विहाय जीर्णान्यन्यानि संयाति नवानि देही ॥२.२२॥*
भावार्थ : जैसे मनुष्य पुराने वस्त्रों को त्यागकर दूसरे नए वस्त्रों को ग्रहण करता है, वैसे ही जीवात्मा पुराने शरीरों को त्यागकर दूसरे नए शरीरों को प्राप्त होता है॥
*न जायते म्रियते वा कदाचिन्नायं भूत्वा भविता वा न भूयः । अजो नित्यः शाश्वतोऽयं पुराणो न हन्यते हन्यमाने शरीरे ॥२.१०॥*
भावार्थ : यह आत्मा किसी काल में भी न तो जन्मता है और न मरता ही है तथा न यह उत्पन्न होकर फिर होने वाला ही है क्योंकि यह अजन्मा, नित्य, सनातन और पुरातन है, शरीर के मारे जाने पर भी यह नहीं मारा जाता॥
*नैनं छिन्दन्ति शस्त्राणि नैनं दहति पावकः । न चैनं क्लेदयन्त्यापो न शोषयति मारुतः ॥२.२३॥*
भावार्थ : इस आत्मा को शस्त्र नहीं काट सकते, इसको आग नहीं जला सकती, इसको जल नहीं गला सकता और वायु नहीं सुखा सकता॥
*अच्छेद्योऽयमदाह्योऽयमक्लेद्योऽशोष्य एव च । नित्यः सर्वगतः स्थाणुरचलोऽयं सनातनः ॥२.२४॥*
भावार्थ : क्योंकि यह आत्मा अच्छेद्य है, यह आत्मा अदाह्य, अक्लेद्य और निःसंदेह अशोष्य है तथा यह आत्मा नित्य, सर्वत्र गतिशील, और आत्मरूप से अचल, स्थिर रहने वाला और सनातन है॥
*अन्तवन्त इमे देहा नित्यस्योक्ताः शरीरिणः ।अनाशिनोऽप्रमेयस्य तस्माद्युध्यस्व भारत ॥२.१८॥*
भावार्थ : इस नाशरहित, अप्रमेय/अज्ञेय, नित्यस्वरूप जीवात्मा के ये सब शरीर नाशवान कहे गए हैं, इसलिए हे भरतवंशी अर्जुन! तू युद्ध कर॥
प्रस्तुति - आर्य विजय चौहान
*🙏मृत्यु और जीवन विचार🙏* - श्रीमद्भगवद्गीता
लेख पढ़े अथवा विस्तृत व्याख्या के लिए वीडियो सुनें -
*जातस्य हि ध्रुवो मृत्युर्ध्रुवं जन्म मृतस्य च ।तस्मादपरिहार्येऽर्थे न त्वं शोचितुमर्हसि ॥२.२७॥*
भावार्थ : जन्मे हुए की मृत्यु निश्चित है और मरे हुए का जन्म निश्चित है। उससे भी इस बिना उपाय वाले विषय में तू शोक करने योग्य नहीं है॥
*वासांसि जीर्णानि यथा विहाय नवानि गृह्णाति नरोऽपराणि । तथा शरीराणि विहाय जीर्णान्यन्यानि संयाति नवानि देही ॥२.२२॥*
भावार्थ : जैसे मनुष्य पुराने वस्त्रों को त्यागकर दूसरे नए वस्त्रों को ग्रहण करता है, वैसे ही जीवात्मा पुराने शरीरों को त्यागकर दूसरे नए शरीरों को प्राप्त होता है॥
*न जायते म्रियते वा कदाचिन्नायं भूत्वा भविता वा न भूयः । अजो नित्यः शाश्वतोऽयं पुराणो न हन्यते हन्यमाने शरीरे ॥२.१०॥*
भावार्थ : यह आत्मा किसी काल में भी न तो जन्मता है और न मरता ही है तथा न यह उत्पन्न होकर फिर होने वाला ही है क्योंकि यह अजन्मा, नित्य, सनातन और पुरातन है, शरीर के मारे जाने पर भी यह नहीं मारा जाता॥
*नैनं छिन्दन्ति शस्त्राणि नैनं दहति पावकः । न चैनं क्लेदयन्त्यापो न शोषयति मारुतः ॥२.२३॥*
भावार्थ : इस आत्मा को शस्त्र नहीं काट सकते, इसको आग नहीं जला सकती, इसको जल नहीं गला सकता और वायु नहीं सुखा सकता॥
*अच्छेद्योऽयमदाह्योऽयमक्लेद्योऽशोष्य एव च । नित्यः सर्वगतः स्थाणुरचलोऽयं सनातनः ॥२.२४॥*
भावार्थ : क्योंकि यह आत्मा अच्छेद्य है, यह आत्मा अदाह्य, अक्लेद्य और निःसंदेह अशोष्य है तथा यह आत्मा नित्य, सर्वत्र गतिशील, और आत्मरूप से अचल, स्थिर रहने वाला और सनातन है॥
*अन्तवन्त इमे देहा नित्यस्योक्ताः शरीरिणः ।अनाशिनोऽप्रमेयस्य तस्माद्युध्यस्व भारत ॥२.१८॥*
भावार्थ : इस नाशरहित, अप्रमेय/अज्ञेय, नित्यस्वरूप जीवात्मा के ये सब शरीर नाशवान कहे गए हैं, इसलिए हे भरतवंशी अर्जुन! तू युद्ध कर॥
प्रस्तुति - आर्य विजय चौहान
March 18, 2021
ಕರೋತು ಮಮ ಕಲ್ಯಾಣಂ |
ಹರಿರ್ಹಯಮುಖಾಭಿಧಃ ||
ಗುರುಶ್ಚ ಮಧ್ವನಾಮಾ ಮೇ |
ವರದೋ$ಸ್ತು ನಿರಂತರಮ್ ||
करोतु मम कल्याणं ।
हरिर्हयमुखाभिधः ।।
गुरुश्च मध्वनामा मे ।
वरदोऽस्तु निरन्तरम् ।।
karOtu mama kalyANam /
harirhayamukhAbhidhah //
gurushcha madhwanAmA mE/
varadOstu nirantaram //
पदच्छेदः पदपरिचयशास्त्रं च ।
ಪದಚ್ಛೇದ ಮತ್ತು ಪದಪರಿಚಯಶಾಸ್ತ್ರ |
WORD DIVISION AND ETYMOLOGY
करोतु - डुकृञ् करणे इति धातोः सकर्मकस्य कर्तरीप्रयोगस्य परस्मैपदिनः लोट् लकारस्य प्रथमपुरुषस्य एकवचनान्तं क्रियापदमिदम् ।
ಕರೋತು - ಡುಕೃಞ್ ಕರಣೇ ಎಂಬ ಧಾತುವಿನ ಸಕರ್ಮಕಕ್ರಿಯಾಪದದ ಕರ್ತರೀಪ್ರಯೋಗದ ಪರಸ್ಮೈ ಪದದ ಲೋಟ್ ಲಕಾರದ ಪ್ರಥಮಪುರುಷದ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಕ್ರಿಯಾಪದವಿದು.
karOtu - this word has a base word rooted from "Dukruyn" which gives the meaning as "to do". This word is in order mood, is applicative to object based sentences, is in active voice, is applicable to non self kind of sentences, is in first person, singular.
मम - त्रिषुलिङ्गेषु समस्य दकारान्तस्य अस्मद् शब्दस्य षष्ठीविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
ಮಮ - ಮೂರುಲಿಂಗಗಳಲ್ಲಿ ಸಮಾನವಾಗಿ ನಡೆಯುವ ಅಸ್ಮದ್ ಎಂಬ ಶಬ್ದದ ಷಷ್ಠೀವಿಭಕ್ತಿಯ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
mama - this word has a base word rooted from "asmad" which ends with a consonant "d". This word is in genetive case, singular, and runs similar in all three genders.
कल्याणम् - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य कल्याणशब्दस्य द्वितियाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
ಕಲ್ಯಾಣಮ್ - ಅಕಾರಾಂತನಪುಂಸಕಲಿಂಗದ ಕಲ್ಯಾಣ ಶಬ್ದದ ದ್ವಿತಿಯಾವಿಭಕ್ತಿಯ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
kalyANam - this word has a base word rooted from "kalyANa" which ends with a vowel "a". This word is in objective case, singular, and in neuter gender.
हरिः - इकारान्तपुल्लिङ्गस्य हरि शब्दस्य प्रथमाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
ಹರಿಃ - ಇಕಾರಾಂತಪುಲ್ಲಿಂಗದ ಹರಿ ಶಬ್ದದ ಪ್ರಥಮಾವಿಭಕ್ತಿಯ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
harih - this word has a base word rooted from "hari" which ends with a vowel "i". This word is in subjective case, singular, and in masculine gender.
हयमुखाभिधः - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य हयमुखाभिध शब्दस्य प्रथमाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
हयस्य मुखः इव मुखः यस्य सः हयमुखः ।
हयमुखः इति अभिधः यस्य सः हयमुखाभिधः ।
ಹಯಮುಖಾಭಿಧಃ - ಅಕಾರಾಂತಪುಲ್ಲಿಂಗದ ಹಯಮುಖಾಭಿಧ ಎಂಬ ಶಬ್ದದ ಪ್ರಥಮಾವಿಭಕ್ತಿಯ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
ಹಯಸ್ಯ ಮುಖಃ ಇವ ಮುಖಃ ಯಸ್ಯ ಸಃ ಹಯಮುಖಃ | ಹಯಮುಖಃ ಇತಿ ಅಭಿಧಃ ಯಸ್ಯ ಸಃ ಹಯಮುಖಾಭಿಧಃ |
ಕುದುರೆಯ ಮುಖದಂತೇ ಮುಖವು ಯಾರಿಗೋ ಅವನು ಹಯಮುಖನು. ಹಯಮುಖ ಎಂಬ ಹೆಸರು ಯಾವದೇವರಿಗೆ ಇದೆಯೋ ಅವನು ಹಯಮುಖನು.
hayamukhAbhidhah - this word has a base word rooted from "hayamukhAbhida" which ends with a vowel "a". This word is in subjective case, singular, and in masculine gender.
haya means horse. A god who has horse's face is known as hayamukha. A god who has the name as hayamukha is known as hayamukhAbhida.
गुरुः - उकारान्तपुल्लिङ्गस्य गुरु शब्दस्य प्रथमाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
ಗುರುಃ - ಉಕಾರಾಂತಪುಲ್ಲಿಂಗದ ಗುರು ಎಂಬ ಶಬ್ದದ ಪ್ರಥಮಾವಿಭಕ್ತಿಯ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
guruh - this word has a base word rooted from "guru" which ends with a vowel "u". This word is in subjective case, singular, and in masculine gender.
च - अव्ययमिदम्
ಚ - ಅವ್ಯಯವಿದು
cha - it is an indeclinable
मध्वनामा - नकारान्तपुल्लिङ्गस्य मध्वनामन् शब्दस्य प्रथमाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
मध्वः इति नाम यस्य सः मध्वनामा ।
ಮಧ್ವನಾಮಾ - ನಕಾರಾಂತಪುಲ್ಲಿಂಗದ ಮಧ್ವನಾಮನ್ ಎಂಬ ಶಬ್ದದ ಪ್ರಥಮಾವಿಭಕ್ತಿಯ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
ಮಧ್ವ ಎಂಬ ಹೆಸರು ಯಾರಿಗೆ ಇದೆಯೋ ಅವರು ಮಧ್ವನಾಮಾ.
madhwanAmA - this word has a base word rooted from "madhwanAman" which ends with a consonant "n". This word is in subjective case, singular, and in masculine gender.
A person or a seer who has the name "madhwa" is madhwanAmA.
मे - त्रिषुलिङ्गेषु समस्य दकारान्तस्य अस्मद् शब्दस्य षष्ठीविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
ಮೇ - ಮೂರುಲಿಂಗಗಳಲ್ಲಿ ಸಮಾನವಾಗಿ ನಡೆಯುವ ಅಸ್ಮದ್ ಎಂಬ ಶಬ್ದದ ಷಷ್ಠೀವಿಭಕ್ತಿಯ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
mE - this word has a base word rooted from "asmad" which ends with a consonant "d". This word is in genetive case, singular, and runs similar in all three genders.
वरदः - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य वरद शब्दस्य प्रथमाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
वरं ददाति इति वरदः ।
ವರದಃ - ಅಕಾರಾಂತಪುಲ್ಲಿಂಗದ ವರದ ಎಂಬ ಶಬ್ದದ ಪ್ರಥಮಾವಿಭಕ್ತಿಯ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
ವರಂ ದದಾತಿ ಇತಿ ವರದಃ |
ವರವನ್ನು ಕೊಡುವವನು ವರದ.
ಹರಿರ್ಹಯಮುಖಾಭಿಧಃ ||
ಗುರುಶ್ಚ ಮಧ್ವನಾಮಾ ಮೇ |
ವರದೋ$ಸ್ತು ನಿರಂತರಮ್ ||
करोतु मम कल्याणं ।
हरिर्हयमुखाभिधः ।।
गुरुश्च मध्वनामा मे ।
वरदोऽस्तु निरन्तरम् ।।
karOtu mama kalyANam /
harirhayamukhAbhidhah //
gurushcha madhwanAmA mE/
varadOstu nirantaram //
पदच्छेदः पदपरिचयशास्त्रं च ।
ಪದಚ್ಛೇದ ಮತ್ತು ಪದಪರಿಚಯಶಾಸ್ತ್ರ |
WORD DIVISION AND ETYMOLOGY
करोतु - डुकृञ् करणे इति धातोः सकर्मकस्य कर्तरीप्रयोगस्य परस्मैपदिनः लोट् लकारस्य प्रथमपुरुषस्य एकवचनान्तं क्रियापदमिदम् ।
ಕರೋತು - ಡುಕೃಞ್ ಕರಣೇ ಎಂಬ ಧಾತುವಿನ ಸಕರ್ಮಕಕ್ರಿಯಾಪದದ ಕರ್ತರೀಪ್ರಯೋಗದ ಪರಸ್ಮೈ ಪದದ ಲೋಟ್ ಲಕಾರದ ಪ್ರಥಮಪುರುಷದ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಕ್ರಿಯಾಪದವಿದು.
karOtu - this word has a base word rooted from "Dukruyn" which gives the meaning as "to do". This word is in order mood, is applicative to object based sentences, is in active voice, is applicable to non self kind of sentences, is in first person, singular.
मम - त्रिषुलिङ्गेषु समस्य दकारान्तस्य अस्मद् शब्दस्य षष्ठीविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
ಮಮ - ಮೂರುಲಿಂಗಗಳಲ್ಲಿ ಸಮಾನವಾಗಿ ನಡೆಯುವ ಅಸ್ಮದ್ ಎಂಬ ಶಬ್ದದ ಷಷ್ಠೀವಿಭಕ್ತಿಯ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
mama - this word has a base word rooted from "asmad" which ends with a consonant "d". This word is in genetive case, singular, and runs similar in all three genders.
कल्याणम् - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य कल्याणशब्दस्य द्वितियाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
ಕಲ್ಯಾಣಮ್ - ಅಕಾರಾಂತನಪುಂಸಕಲಿಂಗದ ಕಲ್ಯಾಣ ಶಬ್ದದ ದ್ವಿತಿಯಾವಿಭಕ್ತಿಯ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
kalyANam - this word has a base word rooted from "kalyANa" which ends with a vowel "a". This word is in objective case, singular, and in neuter gender.
हरिः - इकारान्तपुल्लिङ्गस्य हरि शब्दस्य प्रथमाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
ಹರಿಃ - ಇಕಾರಾಂತಪುಲ್ಲಿಂಗದ ಹರಿ ಶಬ್ದದ ಪ್ರಥಮಾವಿಭಕ್ತಿಯ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
harih - this word has a base word rooted from "hari" which ends with a vowel "i". This word is in subjective case, singular, and in masculine gender.
हयमुखाभिधः - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य हयमुखाभिध शब्दस्य प्रथमाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
हयस्य मुखः इव मुखः यस्य सः हयमुखः ।
हयमुखः इति अभिधः यस्य सः हयमुखाभिधः ।
ಹಯಮುಖಾಭಿಧಃ - ಅಕಾರಾಂತಪುಲ್ಲಿಂಗದ ಹಯಮುಖಾಭಿಧ ಎಂಬ ಶಬ್ದದ ಪ್ರಥಮಾವಿಭಕ್ತಿಯ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
ಹಯಸ್ಯ ಮುಖಃ ಇವ ಮುಖಃ ಯಸ್ಯ ಸಃ ಹಯಮುಖಃ | ಹಯಮುಖಃ ಇತಿ ಅಭಿಧಃ ಯಸ್ಯ ಸಃ ಹಯಮುಖಾಭಿಧಃ |
ಕುದುರೆಯ ಮುಖದಂತೇ ಮುಖವು ಯಾರಿಗೋ ಅವನು ಹಯಮುಖನು. ಹಯಮುಖ ಎಂಬ ಹೆಸರು ಯಾವದೇವರಿಗೆ ಇದೆಯೋ ಅವನು ಹಯಮುಖನು.
hayamukhAbhidhah - this word has a base word rooted from "hayamukhAbhida" which ends with a vowel "a". This word is in subjective case, singular, and in masculine gender.
haya means horse. A god who has horse's face is known as hayamukha. A god who has the name as hayamukha is known as hayamukhAbhida.
गुरुः - उकारान्तपुल्लिङ्गस्य गुरु शब्दस्य प्रथमाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
ಗುರುಃ - ಉಕಾರಾಂತಪುಲ್ಲಿಂಗದ ಗುರು ಎಂಬ ಶಬ್ದದ ಪ್ರಥಮಾವಿಭಕ್ತಿಯ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
guruh - this word has a base word rooted from "guru" which ends with a vowel "u". This word is in subjective case, singular, and in masculine gender.
च - अव्ययमिदम्
ಚ - ಅವ್ಯಯವಿದು
cha - it is an indeclinable
मध्वनामा - नकारान्तपुल्लिङ्गस्य मध्वनामन् शब्दस्य प्रथमाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
मध्वः इति नाम यस्य सः मध्वनामा ।
ಮಧ್ವನಾಮಾ - ನಕಾರಾಂತಪುಲ್ಲಿಂಗದ ಮಧ್ವನಾಮನ್ ಎಂಬ ಶಬ್ದದ ಪ್ರಥಮಾವಿಭಕ್ತಿಯ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
ಮಧ್ವ ಎಂಬ ಹೆಸರು ಯಾರಿಗೆ ಇದೆಯೋ ಅವರು ಮಧ್ವನಾಮಾ.
madhwanAmA - this word has a base word rooted from "madhwanAman" which ends with a consonant "n". This word is in subjective case, singular, and in masculine gender.
A person or a seer who has the name "madhwa" is madhwanAmA.
मे - त्रिषुलिङ्गेषु समस्य दकारान्तस्य अस्मद् शब्दस्य षष्ठीविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
ಮೇ - ಮೂರುಲಿಂಗಗಳಲ್ಲಿ ಸಮಾನವಾಗಿ ನಡೆಯುವ ಅಸ್ಮದ್ ಎಂಬ ಶಬ್ದದ ಷಷ್ಠೀವಿಭಕ್ತಿಯ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
mE - this word has a base word rooted from "asmad" which ends with a consonant "d". This word is in genetive case, singular, and runs similar in all three genders.
वरदः - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य वरद शब्दस्य प्रथमाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
वरं ददाति इति वरदः ।
ವರದಃ - ಅಕಾರಾಂತಪುಲ್ಲಿಂಗದ ವರದ ಎಂಬ ಶಬ್ದದ ಪ್ರಥಮಾವಿಭಕ್ತಿಯ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
ವರಂ ದದಾತಿ ಇತಿ ವರದಃ |
ವರವನ್ನು ಕೊಡುವವನು ವರದ.
March 18, 2021
varadah
- this word has a base word rooted from "varada" which ends with a
vowel "a". This word is in subjective case, singular, and in masculine
gender.
A god who bestows boons is varada.
अस्तु - अस भुवि इति धातोः अकर्मकस्य कर्तरीप्रयोगस्य परस्मैपदिनः लोट् लकारस्य प्रथमपुरुषस्य एकवचनान्तं क्रियापदमिदम् ।
ಅಸ್ತು - ಅಸ ಭುವಿ ಎಂಬ ಧಾತುವಿನ ಅಕರ್ಮಕಕ್ರಿಯಾಪದದ ಕರ್ತರೀಪ್ರಯೋಗದ ಪರಸ್ಮೈ ಪದದ ಲೋಟ್ ಲಕಾರದ ಪ್ರಥಮಪುರುಷದ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಕ್ರಿಯಾಪದವಿದು.
astu - this word has a base word rooted from "asa" which gives the meaning as "to be". This word is in order mood, is not applicative to object based sentences, is in active voice, is applicable to non self kind of sentences, is in first person, singular.
निरन्तरम् - अव्ययमिदम् ।
निर्गतं अन्तरं यस्य तत् निरन्तरम् ।
ನಿರಂತರಮ್ - ಅವ್ಯಯವಿದು.
ನಿರ್ಗತಂ ಅಂತರಂ ಯಸ್ಯ ತತ್ ನಿರಂತರಮ್.
ಹೊರಟುಹೋದ ಅಂತರವು ಯಾವುದಕ್ಕಿದೆಯೋ ಅದು ನಿರಂತರವು. (ಎಂದರೆ ಯಾವ ಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ಮಾಡುವಾಗ ಸಮಯದ ಅಂತರವು ಇರುವುದಿಲ್ಲವೋ ಅದು ನಿರಂತರವು.)
nirantaram - it is an indeclinable.
A thing where there is no gap between two ends.
अन्वयः (संस्कृतवाक्यरचनापद्धतिः)
ಅನ್ವಯಃ (ಸಂಸ್ಕೃತವಾಕ್ಯರಚನಾಪದ್ಧತಿ)
FORMATION OF SANSKRIT SENTENCE:
हयमुखाभिधः हरिः मम कल्याणं करोतु । च मे मध्वनामा गुरुः निरन्तरं वरदः अस्तु ।
हिंदी मे प्रतिपदार्थ और विवरण:
हयमुखाभिधः - घोडे के मुख के समान मुख वाले हयग्रीव नाम के
हरिः - भगवान श्रीमन्महाविष्णु जी
मम - मेरी
कल्याणम् - कल्याण
करोतु - करें ।
च - तथा
मे - मेरे लिये
मध्वनामा - मध्व नाम से प्रसिद्ध आचार्य मध्व जी
गुरुः - जो सभी चौदह लोकों के गुरु हैं वे
निरन्तरम् - हमेशा
वरदः - वर प्रदान करनेवाले
अस्तु - बनें ।
1480 से 1600 तक भूमी पर विराजमान श्रीमद्वादिराजतीर्थ नाम के प्रसिद्ध कवि और सन्यासीश्रेष्ठ ने इस श्लोक की रचना अपने बहुत ही प्रमुख ग्रंथ "सरसभारतीविलासः" में मंगलाचरण के रूप में किया है । अर्थात् यह श्लोक इस ग्रंथ का प्रथम श्लोक है ।
इस श्लोक में यतिवर जी अपने चहीते भगवान श्रीहयवदन जी जो श्रीहरि या श्रीमन्महाविष्णु जी के अवतार हैं उन से कल्याण की प्रार्थना कर रहे हैं । साथ ही साथ मध्व धर्म के मूल गुरु श्रीमन्मध्वाचार्य जी से हमेशा वरप्रदाता बने रहने की भी प्रार्थना कर रहे हैं ।
ॐ नमो भगवते हयाननाय ।
ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಪದಾರ್ಥ ಮತ್ತು ವಿವರಣೆ:
ಹಯಮುಖಾಭಿಧಃ - ಶ್ರೀಹಯವದನನೆಂಬ ಹೆಸರುಳ್ಳ
ಹರಿಃ - ಶ್ರೀಹರಿಯು ಅಥವಾ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವು
ಮಮ - ನನಗೆ
ಕಲ್ಯಾಣಮ್ - ಮಂಗಳವನ್ನು
ಕರೋತು - ಮಾಡಲಿ.
ಚ - ಮತ್ತು
ಮೇ - ನನಗೆ
ಮಧ್ವನಾಮಾ - ಮಧ್ವರೆಂಬ ಹೆಸರುಳ್ಳ
ಗುರುಃ - ಚತುರ್ದಶಲೋಕದ ಗುರುಗಳು
ನಿರಂತರಮ್ - ನಿರಂತರವಾದ
ವರದಃ - ವರಪ್ರದರು
ಅಸ್ತು - ಆಗಲಿ.
ಕ್ರಿ.ಶ. 1480 ರಿಂದ 1600 ರ ವರೆಗೆ ಭೂಮಂಡಲವನ್ನಲಂಕರಿಸಿದ ಶ್ರೀಮನ್ಮಧ್ವಸಿದ್ಧಾಂತವೆಂಬ ಸಾಗರದ ಮಹಾನ್ ಜಲತೊರೆಯಂತಿರುವ ಶ್ರೀಮದ್ವಾದಿರಾಜತೀರ್ಥಯತಿಗಳ ಕರಕಮಲಗಳಿಂದ ವಿರಚಿತವಾದ "ಸರಸಭಾರತೀವಿಲಾಸ" ಎಂಬ ಉತ್ತಮೋತ್ತಮವಾದ ಕಾವ್ಯದ ಪ್ರಥಮ ಹಾಗೂ ಮಂಗಳಾಚರಣ ಶ್ಲೋಕವಿದು.
ಕವಿವರ್ಯರು ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಅಧಿದೈವವೂ ಇಷ್ಟದೈವವೂ ಆದ ಶ್ರೀಹಯವದನದೇವರನ್ನು ಮಂಗಳವನ್ನುಂಟುಮಾಡೆಂದು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಇದರೊಂದಿಗೆ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಿನ ನಿಜಗುಣಗಳನ್ನೂ, ಶ್ರೇಷ್ಠದೈವತ್ವಾದಿ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳ ರಚನಾಕಾರರಾದ ಶ್ರೀಮನ್ಮಧ್ವಾಚಾರ್ಯರು ನನಗೆ ವರಪ್ರದರಾಗಲಿ ಎಂದೂ ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ಗ್ರಂಥದ ನಿರ್ವಿಘ್ನತಾಪರಿಸಮಾಪ್ತಿಗೋಸ್ಕರ ಕವಿವರ್ಯರಾದ ಶ್ರೀವಾದಿರಾಜಯತಿಗಳು ಶ್ರೀಹಯವದನದೇವರನ್ನು ಮಂಗಳವುಂಟು ಮಾಡೆಂದು ಅತಿ ಸುಲಭವಾದ "ಅನುಷ್ಟುಪ್" ಎಂಬ ಛಂದಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾನನಾಯ ||
MEANING IN ENGLISH:
A great and very revered pontiff of Madhwa Philosophy, who decorated the world by his holy presence in between 1480 AD to 1600 AD, named as HH Shri Vadirajateeethaswamin wrote the above benediction verse in his extraordinary linguistic featured work named as "Sarasabhaarathivilaasa".
The poet requests his favorite god lord Hayavadana as thus...
May lord Hayavadana, a unique incarnation of lord Mahavishnu who has horse like face be auspicious to me and may the preacher to all 14 worlds HH Shri Madhwacharya bestow the desired boon to me.
The main intention of the poet to write such a demanding benediction to both lord Hari and Vayu gurugalu is that he work he is going to construct should complete without any hurdles or obstacles. The verse is written in an easiest metre of Sanskrit known.as "Anushtup".
Om namO bhagavatE hayAnanAya //
A god who bestows boons is varada.
अस्तु - अस भुवि इति धातोः अकर्मकस्य कर्तरीप्रयोगस्य परस्मैपदिनः लोट् लकारस्य प्रथमपुरुषस्य एकवचनान्तं क्रियापदमिदम् ।
ಅಸ್ತು - ಅಸ ಭುವಿ ಎಂಬ ಧಾತುವಿನ ಅಕರ್ಮಕಕ್ರಿಯಾಪದದ ಕರ್ತರೀಪ್ರಯೋಗದ ಪರಸ್ಮೈ ಪದದ ಲೋಟ್ ಲಕಾರದ ಪ್ರಥಮಪುರುಷದ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಕ್ರಿಯಾಪದವಿದು.
astu - this word has a base word rooted from "asa" which gives the meaning as "to be". This word is in order mood, is not applicative to object based sentences, is in active voice, is applicable to non self kind of sentences, is in first person, singular.
निरन्तरम् - अव्ययमिदम् ।
निर्गतं अन्तरं यस्य तत् निरन्तरम् ।
ನಿರಂತರಮ್ - ಅವ್ಯಯವಿದು.
ನಿರ್ಗತಂ ಅಂತರಂ ಯಸ್ಯ ತತ್ ನಿರಂತರಮ್.
ಹೊರಟುಹೋದ ಅಂತರವು ಯಾವುದಕ್ಕಿದೆಯೋ ಅದು ನಿರಂತರವು. (ಎಂದರೆ ಯಾವ ಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ಮಾಡುವಾಗ ಸಮಯದ ಅಂತರವು ಇರುವುದಿಲ್ಲವೋ ಅದು ನಿರಂತರವು.)
nirantaram - it is an indeclinable.
A thing where there is no gap between two ends.
अन्वयः (संस्कृतवाक्यरचनापद्धतिः)
ಅನ್ವಯಃ (ಸಂಸ್ಕೃತವಾಕ್ಯರಚನಾಪದ್ಧತಿ)
FORMATION OF SANSKRIT SENTENCE:
हयमुखाभिधः हरिः मम कल्याणं करोतु । च मे मध्वनामा गुरुः निरन्तरं वरदः अस्तु ।
हिंदी मे प्रतिपदार्थ और विवरण:
हयमुखाभिधः - घोडे के मुख के समान मुख वाले हयग्रीव नाम के
हरिः - भगवान श्रीमन्महाविष्णु जी
मम - मेरी
कल्याणम् - कल्याण
करोतु - करें ।
च - तथा
मे - मेरे लिये
मध्वनामा - मध्व नाम से प्रसिद्ध आचार्य मध्व जी
गुरुः - जो सभी चौदह लोकों के गुरु हैं वे
निरन्तरम् - हमेशा
वरदः - वर प्रदान करनेवाले
अस्तु - बनें ।
1480 से 1600 तक भूमी पर विराजमान श्रीमद्वादिराजतीर्थ नाम के प्रसिद्ध कवि और सन्यासीश्रेष्ठ ने इस श्लोक की रचना अपने बहुत ही प्रमुख ग्रंथ "सरसभारतीविलासः" में मंगलाचरण के रूप में किया है । अर्थात् यह श्लोक इस ग्रंथ का प्रथम श्लोक है ।
इस श्लोक में यतिवर जी अपने चहीते भगवान श्रीहयवदन जी जो श्रीहरि या श्रीमन्महाविष्णु जी के अवतार हैं उन से कल्याण की प्रार्थना कर रहे हैं । साथ ही साथ मध्व धर्म के मूल गुरु श्रीमन्मध्वाचार्य जी से हमेशा वरप्रदाता बने रहने की भी प्रार्थना कर रहे हैं ।
ॐ नमो भगवते हयाननाय ।
ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಪದಾರ್ಥ ಮತ್ತು ವಿವರಣೆ:
ಹಯಮುಖಾಭಿಧಃ - ಶ್ರೀಹಯವದನನೆಂಬ ಹೆಸರುಳ್ಳ
ಹರಿಃ - ಶ್ರೀಹರಿಯು ಅಥವಾ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವು
ಮಮ - ನನಗೆ
ಕಲ್ಯಾಣಮ್ - ಮಂಗಳವನ್ನು
ಕರೋತು - ಮಾಡಲಿ.
ಚ - ಮತ್ತು
ಮೇ - ನನಗೆ
ಮಧ್ವನಾಮಾ - ಮಧ್ವರೆಂಬ ಹೆಸರುಳ್ಳ
ಗುರುಃ - ಚತುರ್ದಶಲೋಕದ ಗುರುಗಳು
ನಿರಂತರಮ್ - ನಿರಂತರವಾದ
ವರದಃ - ವರಪ್ರದರು
ಅಸ್ತು - ಆಗಲಿ.
ಕ್ರಿ.ಶ. 1480 ರಿಂದ 1600 ರ ವರೆಗೆ ಭೂಮಂಡಲವನ್ನಲಂಕರಿಸಿದ ಶ್ರೀಮನ್ಮಧ್ವಸಿದ್ಧಾಂತವೆಂಬ ಸಾಗರದ ಮಹಾನ್ ಜಲತೊರೆಯಂತಿರುವ ಶ್ರೀಮದ್ವಾದಿರಾಜತೀರ್ಥಯತಿಗಳ ಕರಕಮಲಗಳಿಂದ ವಿರಚಿತವಾದ "ಸರಸಭಾರತೀವಿಲಾಸ" ಎಂಬ ಉತ್ತಮೋತ್ತಮವಾದ ಕಾವ್ಯದ ಪ್ರಥಮ ಹಾಗೂ ಮಂಗಳಾಚರಣ ಶ್ಲೋಕವಿದು.
ಕವಿವರ್ಯರು ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಅಧಿದೈವವೂ ಇಷ್ಟದೈವವೂ ಆದ ಶ್ರೀಹಯವದನದೇವರನ್ನು ಮಂಗಳವನ್ನುಂಟುಮಾಡೆಂದು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಇದರೊಂದಿಗೆ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಿನ ನಿಜಗುಣಗಳನ್ನೂ, ಶ್ರೇಷ್ಠದೈವತ್ವಾದಿ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳ ರಚನಾಕಾರರಾದ ಶ್ರೀಮನ್ಮಧ್ವಾಚಾರ್ಯರು ನನಗೆ ವರಪ್ರದರಾಗಲಿ ಎಂದೂ ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ಗ್ರಂಥದ ನಿರ್ವಿಘ್ನತಾಪರಿಸಮಾಪ್ತಿಗೋಸ್ಕರ ಕವಿವರ್ಯರಾದ ಶ್ರೀವಾದಿರಾಜಯತಿಗಳು ಶ್ರೀಹಯವದನದೇವರನ್ನು ಮಂಗಳವುಂಟು ಮಾಡೆಂದು ಅತಿ ಸುಲಭವಾದ "ಅನುಷ್ಟುಪ್" ಎಂಬ ಛಂದಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾನನಾಯ ||
MEANING IN ENGLISH:
A great and very revered pontiff of Madhwa Philosophy, who decorated the world by his holy presence in between 1480 AD to 1600 AD, named as HH Shri Vadirajateeethaswamin wrote the above benediction verse in his extraordinary linguistic featured work named as "Sarasabhaarathivilaasa".
The poet requests his favorite god lord Hayavadana as thus...
May lord Hayavadana, a unique incarnation of lord Mahavishnu who has horse like face be auspicious to me and may the preacher to all 14 worlds HH Shri Madhwacharya bestow the desired boon to me.
The main intention of the poet to write such a demanding benediction to both lord Hari and Vayu gurugalu is that he work he is going to construct should complete without any hurdles or obstacles. The verse is written in an easiest metre of Sanskrit known.as "Anushtup".
Om namO bhagavatE hayAnanAya //
March 18, 2021
स्यन्दना नो चतुरगाः ।
सुरेभा वाविपत्तयः ।।
स्यन्दना नो च तुरगाः ।
सुरेभावा विपत्तयः ।।
अन्वयः (संस्कृतवाक्यरचनापद्धतिः)
स्यन्दनाः स्यन्दनाः नो च चतुरगाः तुरगाः नो । सुरेभाः सुरेभाः नो वा अविपत्तयः विपत्तयः नो ।
अन्वयार्थ:
स्यन्दनाः - वेग से दौडनेवाले
स्यन्दनाः - रथ
नो - नहीं हैं ।
च - और
चतुरगाः - चतुरता से भरे चाल वाले
तुरगाः - घोडे
नो - नहीं हैं ।
सुरेभाः - अच्छी ध्वनी करनेवाली
सुरेभाः - हाथियाँ
नो - नहीं हैं ।
वा - अथवा
अविपत्तयः - विपत्तिरहित
विपत्तयः - पदातिदल या सैनिक
नो - नहीं हैं ।
विवरण:
आज विश्व कवितादिन के उपलक्ष्य में विशेष काव्यग्रंथ का अध्ययन करने के लिये 5 वीं शती के भारवीकवि की महान ग्रंथ किरातार्जुनीयम् के पंद्रहवें सर्ग का यह 16वां श्लोक यहां पर विवृत किया जा रहा है । इस अनुष्टुप छंद वाले श्लोक के प्रथम तथा तृतीय पाद में वही अक्षर पाये जाते हैं । तथा ही द्वितीय और चतुर्थ पाद में भी वैसा ही है । परं तु शब्दों के संयोजन में व्यत्यास होने के कारण श्लोक में उपयोग किये गये पदों का अर्थ भिन्न हुआ है ।
इस श्लोक में युद्ध के लिये आये हुए शंकर जी के सैन्य जब एकाकी ऋषि अर्जुन को देखते हैं तो सोचते हैं कि इस ऋषि के पास हमारी तरह ना तो शीघ्र गमन करनेवाले रथ हैं, ना ही चतुरता के चाल से भरे घोडें हैं । ना तो ज़ोर से कूजनेवाली हाथियां हैं और ना तो विपत्तिरहित सैन्यगण हैं । यह तो एक सामान्य ऋषि है, इस से डरने की क्या अवश्यकता है ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।
ಸ್ಯಂದನಾ ನೋ ಚತುರಗಾಃ |
ಸುರೇಭಾ ವಾವಿಪತ್ತಯಃ ||
ಸ್ಯಂದನಾ ನೋ ಚ ತುರಗಾಃ |
ಸುರೇಭಾವಾ ವಿಪತ್ತಯಃ ||
ಅನ್ವಯ: (ಸಂಸ್ಕೃತವಾಕ್ಯರಚನಾಪದ್ಧತಿ)
ಸ್ಯಂದನಾಃ ಸ್ಯಂದನಾಃ ನೋ ಚ ಚತುರಗಾಃ ತುರಗಾಃ ನೋ. ಸುರೇಭಾಃ ಸುರೇಭಾಃ ನೋ ವಾ ಅವಿಪತ್ತಯಃ ವಿಪತ್ತಯಃ ನೋ.
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ:
ಸ್ಯಂದನಾಃ - ಶೀಘ್ರಗಾಮಿಯಾದ
ಸ್ಯಂದನಾಃ - ರಥಗಳು
ನೋ - ಇಲ್ಲ
ಚ - ಮತ್ತು
ಚತುರಗಾಃ - ಚತುರತೆಯಿಂದ ಕೂಡಿದ ನಡೆಯುಳ್ಳ
ತುರಗಾಃ - ಕುದುರೆಗಳು
ನೋ - ಇಲ್ಲ.
ಸುರೇಭಾಃ - ಉತ್ತಮವಾದ ಘೀಳುಳ್ಳ (ಧ್ವನಿಯುಳ್ಳ)
ಸುರೇಭಾಃ - ಐರಾವತದಂತಹ ಗಜಗಳು
ನೋ - ಇಲ್ಲ
ವಾ - ಅಥವಾ
ಅವಿಪತ್ತಯಃ - ವಿಪತ್ತುರಹಿತವಾದ
ವಿಪತ್ತಯಃ - ಪದಾತಿದಳ ಅಥವಾ ಸೈನಿಕರ ಸಮೂಹಗಳೂ
ನೋ - ಇಲ್ಲ.
ವಿವರಣೆ:
ವಿಶ್ವ ಕಾವ್ಯದಿನವಾದ ಇಂದು ಈ ಅಪರೂಪದ ಶ್ಲೋಕವೊಂದನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಶ್ರೀಭಾರವಿಕವಿಯಿಂದ ವಿರಚಿತವಾದ ಕಿರಾತಾರ್ಜುನೀಯಮ್ ಎಂಬ ಕಾವ್ಯದ ಹದಿನೈದನೇ ಸರ್ಗದ ಹದಿನಾರನೇ ಶ್ಲೋಕವಿದು. ಈ ಅನುಷ್ಟುಪ್ ಛಂದಸ್ಸಿನಲ್ಲಿರುವ ಶ್ಲೋಕದ ವಿಶೇಷತೆ ಏನೆಂದರೆ ಮೊದಲನೇ ಮತ್ತು ಮೂರನೇ ಪಾದಗಳಲ್ಲೂ ಹಾಗೂ ಎರಡನೇ ಮತ್ತು ನಾಲ್ಕನೇ ಪಾದಗಳಲ್ಲೂ ಅಕ್ಷರಗಳ ಪುನರಾವರ್ತನೆ. ಆದರೆ ಶಬ್ದಗಳ ರಚನೆಯು ಬೇರೇ ಬೇರೇ ಇದೆ. ಇಂತಹ ಶ್ಲೋಕಗಳು ಕಾವ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ತುಂಬಾ ವಿರಳ.
ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಕಿರಾತವೇಷಧಾರಿಯಾದ ಶ್ರೀರುದ್ರದೇವರ ಸೈನ್ಯವು ಯುದ್ಧಭೂಮಿ ಯಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬಂಟಿಯಾದ ಋಷಿಯಾಗಿದ್ದ ಅರ್ಜುನನನ್ನು ನೋಡಿ ಮನದಲ್ಲಿ ವಿಚಾರಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಯುದ್ಧ ಮಾಡಲು ರಣಭೂಮಿಗೆ ಬಂದ ಈ ಋಷಿಯ ಹತ್ತಿರ ಅತ್ಯಂತ ವೇಗವಾಗಿ ಓಡುವ ರಥಗಳಾಗಲೀ, ಚಾತುರ್ಯದ ನಡಿಗೆಯುಳ್ಳ ಕುದುರೆಗಳಾಗಲೀ ಇಲ್ಲ, ಹಾಗೆಯೇ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಶತ್ರುಗಳ ಎದೆಯನ್ನು ಸೀಳುವಂತೇ ಗರ್ಜನೆ ಮಾಡುವ ಅಥವಾ ಘೀಳಿಡುವ ದೇವಲೋಕದ ಐರಾವತಕ್ಕೆ ಸದೃಶವಾದ ಆನೆಗಳೂ ಇಲ್ಲ, ಅಥವಾ ನಮ್ಮಂತೇ ಯಾವ ವಿಪತ್ತುಗಳೂ ಇಲ್ಲದ ಪದಾತಿಸೈನಿಕರೂ ಇಲ್ಲ. ಏಕಾಕಿಯಾಗಿ ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಬಂದ ಇವನನ್ನು ಸುಲಭವಾಗಿ ಸೋಲಿಸಬಹುದೆಂದು ವಿಚಾರಮಾಡುತ್ತಾರೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ |
syandanA nO chaturagAh /
surEbhA vAvipattayah //
syandanA nO cha turagAh /
surEbhAvA vipattayah //
MEANING:
Neither he has fast running chariots, nor the cleverly running horses, neither he has loud sounding elephants not the soldiers who dont have any scare.
The above verse is derived from the great work based on Mahabharata - Kiratarjuniyam written by a famous poet of 5th century AD named Shri Bharavi. The verse is extracted from the 15th canto. The army of lord Shiva who appeared on the warfield saw Arjuna as a saint having bow n arrows in hand. Thus the soldiers of lord Shiva thinks that the Arjuna can be defeated easily in the warfield, as he dont have any fast running chariots, cleverly running horses, the elephants equal to the heavenly Airavata which can crack the hearts of the foes by their louder voice and soldiers too who would be strong and without any scares.
On the eve of the world poets day, this verse is produced here. The speciality of this verse is that even if it is in the Anushtup metre, it has a special character in it. The first and third quarter of this verse contain the same letters. Similarly the second and forth quarters too contain similar letters. But the formation of words are different in both quarter sets. Such unique verses are very rare in Sanskrit literature.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
#celebrating_sanskrit
सुरेभा वाविपत्तयः ।।
स्यन्दना नो च तुरगाः ।
सुरेभावा विपत्तयः ।।
अन्वयः (संस्कृतवाक्यरचनापद्धतिः)
स्यन्दनाः स्यन्दनाः नो च चतुरगाः तुरगाः नो । सुरेभाः सुरेभाः नो वा अविपत्तयः विपत्तयः नो ।
अन्वयार्थ:
स्यन्दनाः - वेग से दौडनेवाले
स्यन्दनाः - रथ
नो - नहीं हैं ।
च - और
चतुरगाः - चतुरता से भरे चाल वाले
तुरगाः - घोडे
नो - नहीं हैं ।
सुरेभाः - अच्छी ध्वनी करनेवाली
सुरेभाः - हाथियाँ
नो - नहीं हैं ।
वा - अथवा
अविपत्तयः - विपत्तिरहित
विपत्तयः - पदातिदल या सैनिक
नो - नहीं हैं ।
विवरण:
आज विश्व कवितादिन के उपलक्ष्य में विशेष काव्यग्रंथ का अध्ययन करने के लिये 5 वीं शती के भारवीकवि की महान ग्रंथ किरातार्जुनीयम् के पंद्रहवें सर्ग का यह 16वां श्लोक यहां पर विवृत किया जा रहा है । इस अनुष्टुप छंद वाले श्लोक के प्रथम तथा तृतीय पाद में वही अक्षर पाये जाते हैं । तथा ही द्वितीय और चतुर्थ पाद में भी वैसा ही है । परं तु शब्दों के संयोजन में व्यत्यास होने के कारण श्लोक में उपयोग किये गये पदों का अर्थ भिन्न हुआ है ।
इस श्लोक में युद्ध के लिये आये हुए शंकर जी के सैन्य जब एकाकी ऋषि अर्जुन को देखते हैं तो सोचते हैं कि इस ऋषि के पास हमारी तरह ना तो शीघ्र गमन करनेवाले रथ हैं, ना ही चतुरता के चाल से भरे घोडें हैं । ना तो ज़ोर से कूजनेवाली हाथियां हैं और ना तो विपत्तिरहित सैन्यगण हैं । यह तो एक सामान्य ऋषि है, इस से डरने की क्या अवश्यकता है ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।
ಸ್ಯಂದನಾ ನೋ ಚತುರಗಾಃ |
ಸುರೇಭಾ ವಾವಿಪತ್ತಯಃ ||
ಸ್ಯಂದನಾ ನೋ ಚ ತುರಗಾಃ |
ಸುರೇಭಾವಾ ವಿಪತ್ತಯಃ ||
ಅನ್ವಯ: (ಸಂಸ್ಕೃತವಾಕ್ಯರಚನಾಪದ್ಧತಿ)
ಸ್ಯಂದನಾಃ ಸ್ಯಂದನಾಃ ನೋ ಚ ಚತುರಗಾಃ ತುರಗಾಃ ನೋ. ಸುರೇಭಾಃ ಸುರೇಭಾಃ ನೋ ವಾ ಅವಿಪತ್ತಯಃ ವಿಪತ್ತಯಃ ನೋ.
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ:
ಸ್ಯಂದನಾಃ - ಶೀಘ್ರಗಾಮಿಯಾದ
ಸ್ಯಂದನಾಃ - ರಥಗಳು
ನೋ - ಇಲ್ಲ
ಚ - ಮತ್ತು
ಚತುರಗಾಃ - ಚತುರತೆಯಿಂದ ಕೂಡಿದ ನಡೆಯುಳ್ಳ
ತುರಗಾಃ - ಕುದುರೆಗಳು
ನೋ - ಇಲ್ಲ.
ಸುರೇಭಾಃ - ಉತ್ತಮವಾದ ಘೀಳುಳ್ಳ (ಧ್ವನಿಯುಳ್ಳ)
ಸುರೇಭಾಃ - ಐರಾವತದಂತಹ ಗಜಗಳು
ನೋ - ಇಲ್ಲ
ವಾ - ಅಥವಾ
ಅವಿಪತ್ತಯಃ - ವಿಪತ್ತುರಹಿತವಾದ
ವಿಪತ್ತಯಃ - ಪದಾತಿದಳ ಅಥವಾ ಸೈನಿಕರ ಸಮೂಹಗಳೂ
ನೋ - ಇಲ್ಲ.
ವಿವರಣೆ:
ವಿಶ್ವ ಕಾವ್ಯದಿನವಾದ ಇಂದು ಈ ಅಪರೂಪದ ಶ್ಲೋಕವೊಂದನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಶ್ರೀಭಾರವಿಕವಿಯಿಂದ ವಿರಚಿತವಾದ ಕಿರಾತಾರ್ಜುನೀಯಮ್ ಎಂಬ ಕಾವ್ಯದ ಹದಿನೈದನೇ ಸರ್ಗದ ಹದಿನಾರನೇ ಶ್ಲೋಕವಿದು. ಈ ಅನುಷ್ಟುಪ್ ಛಂದಸ್ಸಿನಲ್ಲಿರುವ ಶ್ಲೋಕದ ವಿಶೇಷತೆ ಏನೆಂದರೆ ಮೊದಲನೇ ಮತ್ತು ಮೂರನೇ ಪಾದಗಳಲ್ಲೂ ಹಾಗೂ ಎರಡನೇ ಮತ್ತು ನಾಲ್ಕನೇ ಪಾದಗಳಲ್ಲೂ ಅಕ್ಷರಗಳ ಪುನರಾವರ್ತನೆ. ಆದರೆ ಶಬ್ದಗಳ ರಚನೆಯು ಬೇರೇ ಬೇರೇ ಇದೆ. ಇಂತಹ ಶ್ಲೋಕಗಳು ಕಾವ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ತುಂಬಾ ವಿರಳ.
ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಕಿರಾತವೇಷಧಾರಿಯಾದ ಶ್ರೀರುದ್ರದೇವರ ಸೈನ್ಯವು ಯುದ್ಧಭೂಮಿ ಯಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬಂಟಿಯಾದ ಋಷಿಯಾಗಿದ್ದ ಅರ್ಜುನನನ್ನು ನೋಡಿ ಮನದಲ್ಲಿ ವಿಚಾರಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಯುದ್ಧ ಮಾಡಲು ರಣಭೂಮಿಗೆ ಬಂದ ಈ ಋಷಿಯ ಹತ್ತಿರ ಅತ್ಯಂತ ವೇಗವಾಗಿ ಓಡುವ ರಥಗಳಾಗಲೀ, ಚಾತುರ್ಯದ ನಡಿಗೆಯುಳ್ಳ ಕುದುರೆಗಳಾಗಲೀ ಇಲ್ಲ, ಹಾಗೆಯೇ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಶತ್ರುಗಳ ಎದೆಯನ್ನು ಸೀಳುವಂತೇ ಗರ್ಜನೆ ಮಾಡುವ ಅಥವಾ ಘೀಳಿಡುವ ದೇವಲೋಕದ ಐರಾವತಕ್ಕೆ ಸದೃಶವಾದ ಆನೆಗಳೂ ಇಲ್ಲ, ಅಥವಾ ನಮ್ಮಂತೇ ಯಾವ ವಿಪತ್ತುಗಳೂ ಇಲ್ಲದ ಪದಾತಿಸೈನಿಕರೂ ಇಲ್ಲ. ಏಕಾಕಿಯಾಗಿ ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಬಂದ ಇವನನ್ನು ಸುಲಭವಾಗಿ ಸೋಲಿಸಬಹುದೆಂದು ವಿಚಾರಮಾಡುತ್ತಾರೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ |
syandanA nO chaturagAh /
surEbhA vAvipattayah //
syandanA nO cha turagAh /
surEbhAvA vipattayah //
MEANING:
Neither he has fast running chariots, nor the cleverly running horses, neither he has loud sounding elephants not the soldiers who dont have any scare.
The above verse is derived from the great work based on Mahabharata - Kiratarjuniyam written by a famous poet of 5th century AD named Shri Bharavi. The verse is extracted from the 15th canto. The army of lord Shiva who appeared on the warfield saw Arjuna as a saint having bow n arrows in hand. Thus the soldiers of lord Shiva thinks that the Arjuna can be defeated easily in the warfield, as he dont have any fast running chariots, cleverly running horses, the elephants equal to the heavenly Airavata which can crack the hearts of the foes by their louder voice and soldiers too who would be strong and without any scares.
On the eve of the world poets day, this verse is produced here. The speciality of this verse is that even if it is in the Anushtup metre, it has a special character in it. The first and third quarter of this verse contain the same letters. Similarly the second and forth quarters too contain similar letters. But the formation of words are different in both quarter sets. Such unique verses are very rare in Sanskrit literature.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
#celebrating_sanskrit
March 20, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। त्रयोदशः सर्गः ।।
🍃 यथोक्तं तत्सुविहितं न किंचित्परिहीयते।
ततः सुमन्त्रमाहूयरसिष्ठो वाक्यमत्रवीत्॥१७॥
⚜️ आपने जैसी आज्ञा दी है, तदनुसार ही हम सब करेंगे, किसी काम में त्रुटि न रहने पावेगी। तब वशिष्ठ जी ने सुमंत्र को बुलवाया और उनसे बोले ॥१७॥
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। त्रयोदशः सर्गः ।।
🍃 यथोक्तं तत्सुविहितं न किंचित्परिहीयते।
ततः सुमन्त्रमाहूयरसिष्ठो वाक्यमत्रवीत्॥१७॥
⚜️ आपने जैसी आज्ञा दी है, तदनुसार ही हम सब करेंगे, किसी काम में त्रुटि न रहने पावेगी। तब वशिष्ठ जी ने सुमंत्र को बुलवाया और उनसे बोले ॥१७॥
March 20, 2021
🚩जय सत्य सनातन 🚩
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७७
⛅ 🚩तिथि - सप्तमी सुबह 07:11 तक तत्पश्चात अष्टमी
⛅ दिनांक - 21 मार्च 2021
⛅ दिन - रविवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - वसंत
⛅ मास - फाल्गुन
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - मॄगशिरा शाम 07:25 तक तत्पश्चात आर्द्रा
⛅ योग - आयुष्मान् दोपहर 12:40 तक तत्पश्चात सौभाग्य
⛅ राहुकाल - शाम 05:19 से शाम 06:50 तक
⛅ सूर्योदय - 06:45
⛅ सूर्यास्त - 18:48
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण - होलाष्टक प्रारंभ, रविवारी सप्तमी (सुबह 06:45 से सुबह 07:11 तक)
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७७
⛅ 🚩तिथि - सप्तमी सुबह 07:11 तक तत्पश्चात अष्टमी
⛅ दिनांक - 21 मार्च 2021
⛅ दिन - रविवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - वसंत
⛅ मास - फाल्गुन
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - मॄगशिरा शाम 07:25 तक तत्पश्चात आर्द्रा
⛅ योग - आयुष्मान् दोपहर 12:40 तक तत्पश्चात सौभाग्य
⛅ राहुकाल - शाम 05:19 से शाम 06:50 तक
⛅ सूर्योदय - 06:45
⛅ सूर्यास्त - 18:48
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण - होलाष्टक प्रारंभ, रविवारी सप्तमी (सुबह 06:45 से सुबह 07:11 तक)
March 20, 2021
✒️एकादशः अध्याय
♦️श्लोक:-२
आत्मवर्गं परित्यज्य परवर्गं समाश्रयेत्।
स्वयमेव लयं याति यथा राज्यमधर्मतः।।२।।
♦️भावार्थ --जो व्यक्ति अपने वर्ग को छोड़कर दूसरे के वर्ग का सहारा लेता है वह अपने आप ही नष्ट हो जाता है, जैसे राजा दूसरे के धर्म का सहारा लेने से नष्ट हो जाता है।।
♦️श्लोक:-२
आत्मवर्गं परित्यज्य परवर्गं समाश्रयेत्।
स्वयमेव लयं याति यथा राज्यमधर्मतः।।२।।
♦️भावार्थ --जो व्यक्ति अपने वर्ग को छोड़कर दूसरे के वर्ग का सहारा लेता है वह अपने आप ही नष्ट हो जाता है, जैसे राजा दूसरे के धर्म का सहारा लेने से नष्ट हो जाता है।।
March 20, 2021
पाठशालां पुस्तकानि पठितुं गच्छामः। तथैव अस्ति कार्यशाला, मधुशाला, धर्मशाला, प्रयोगशाला, भोजनशाला इत्यादयः।
डोगराशाला इति कः?
डोगराशाला इति गुणसम्पादनशाला। जीवने अहम् अनेकान् महापुरुषान् अमिलमस्मि। तेषां चिन्तनं, व्यवहारञ्च निरीक्ष्य महापुरुषः कथं विभिन्नः अस्ति इति मया ज्ञातं। अथ च अहं पाश्चात्य मनोविज्ञानम् अपि च भारतीय योग-ध्यान प्रणालिं गहनतया अधीतमस्मि। तानाधारितं ज्ञानोपयोगेन मम जालपुटमाध्यमेन युवा-युवतिभिः गुणसम्पादनकलायाः शिक्षां प्रदातुम् इच्छामि।
आगच्छन्तु प्रथमचरणे, एकस्मिन् सूच्यां तव सगुणान्, अन्यस्मिन् एकस्मिन् सूच्यां दुर्गुणान् लिखित्वा sanscritize@gmail.com इति मम ईमेल प्रतिं प्रेषत।
http://sanskritize.com/index.php/2021-03-21-09-59-49
डोगराशाला इति कः?
डोगराशाला इति गुणसम्पादनशाला। जीवने अहम् अनेकान् महापुरुषान् अमिलमस्मि। तेषां चिन्तनं, व्यवहारञ्च निरीक्ष्य महापुरुषः कथं विभिन्नः अस्ति इति मया ज्ञातं। अथ च अहं पाश्चात्य मनोविज्ञानम् अपि च भारतीय योग-ध्यान प्रणालिं गहनतया अधीतमस्मि। तानाधारितं ज्ञानोपयोगेन मम जालपुटमाध्यमेन युवा-युवतिभिः गुणसम्पादनकलायाः शिक्षां प्रदातुम् इच्छामि।
आगच्छन्तु प्रथमचरणे, एकस्मिन् सूच्यां तव सगुणान्, अन्यस्मिन् एकस्मिन् सूच्यां दुर्गुणान् लिखित्वा sanscritize@gmail.com इति मम ईमेल प्रतिं प्रेषत।
http://sanskritize.com/index.php/2021-03-21-09-59-49
Sanskritize
डोगराशाला
My site
March 21, 2021
Forwarded from सुधर्मा संस्कृत 💗 sanskrit news
March 21, 2021
Forwarded from सुधर्मा संस्कृत 💗 sanskrit news
March 21, 2021
March 21, 2021
Forwarded from पुरुषोत्तमः॥ Purushothaman AJ (Bharatam).
हरिःॐ। इन्दुवासर-सुप्रभातम्।
आकाशवाण्या अद्यतन्यःप्रातःकालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
आकाशवाण्या अद्यतन्यःप्रातःकालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
March 21, 2021
March 21, 2021
🔥बालकाण्ड:🔥
।।त्रयोदशः सर्गः।।
🍃निमन्त्रयख वृषतीन्पृथिव्यां ये च धार्मिकाः।
ब्राह्मणान्क्त्रियान्वैश्याञ्शाद्राशचैव सहस्रशः॥१८॥
समानयस्व सत्कृत्य सर्वदेशेषु मानवान् ।
मिथिलाधिपतिं शूरं जनके सत्यविक्रमम्॥१९॥
निष्ठितं सर्वशास्त्रपु तथा वेदेषु निष्ठितम्।
तमानय महाभागं स्वयमेव सुसत्कृतम् ॥२०॥
⚜️इस पृथ्वी मंडल पर जो धार्मिक राजा हैं, उनके पास निमंत्रण भेज दो। सब देशों के बहुत से ब्राह्मणों, क्षत्रियों, वैश्यों और शूद्रों को भी सादर बुलवा लो। सत्यपराक्रमी, शूर शिरोमणि, वेद और सब शास्त्रों में निषात, महाभाग मिथलाधिपति को स्वयं जाकर आदर सहित लेकर आओ॥१८॥१९॥२०॥
।।त्रयोदशः सर्गः।।
🍃निमन्त्रयख वृषतीन्पृथिव्यां ये च धार्मिकाः।
ब्राह्मणान्क्त्रियान्वैश्याञ्शाद्राशचैव सहस्रशः॥१८॥
समानयस्व सत्कृत्य सर्वदेशेषु मानवान् ।
मिथिलाधिपतिं शूरं जनके सत्यविक्रमम्॥१९॥
निष्ठितं सर्वशास्त्रपु तथा वेदेषु निष्ठितम्।
तमानय महाभागं स्वयमेव सुसत्कृतम् ॥२०॥
⚜️इस पृथ्वी मंडल पर जो धार्मिक राजा हैं, उनके पास निमंत्रण भेज दो। सब देशों के बहुत से ब्राह्मणों, क्षत्रियों, वैश्यों और शूद्रों को भी सादर बुलवा लो। सत्यपराक्रमी, शूर शिरोमणि, वेद और सब शास्त्रों में निषात, महाभाग मिथलाधिपति को स्वयं जाकर आदर सहित लेकर आओ॥१८॥१९॥२०॥
March 21, 2021
📙ऋग्वेद
सूक्त-२२, प्रथम मंडल,
मंत्र-१८ देवता-अश्विनीकुमार आदि
🍃त्रीणि पदा वि चक्रमे विष्णुर्गोपा अदाभ्यः, अतो धर्माणि धारयन्.. (१८)
⚜️विष्णु जगत् की रक्षा करने वाले हैं. कोई उन पर प्रहार नहीं कर सकता. उन्होंने संपूर्ण धर्मों को धारण करते हुए तीन डगों में जगत् की परिक्रमा की. (१८)
सूक्त-२२, प्रथम मंडल,
मंत्र-१८ देवता-अश्विनीकुमार आदि
🍃त्रीणि पदा वि चक्रमे विष्णुर्गोपा अदाभ्यः, अतो धर्माणि धारयन्.. (१८)
⚜️विष्णु जगत् की रक्षा करने वाले हैं. कोई उन पर प्रहार नहीं कर सकता. उन्होंने संपूर्ण धर्मों को धारण करते हुए तीन डगों में जगत् की परिक्रमा की. (१८)
March 21, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द-५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत-२०७७
⛅ 🚩तिथि - अष्टमी सुबह 09:00 तक तत्पश्चात नवमी
⛅ दिनांक 22 मार्च 2021
⛅ दिन - सोमवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - वसंत
⛅ मास - फाल्गुन
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - आर्द्रा रात्रि 09:28 तक तत्पश्चात पुनर्वसु
⛅ योग - सौभाग्य दोपहर 12:56 तक तत्पश्चात शोभन
⛅ राहुकाल - सुबह 08:12 से सुबह 09:43 तक
⛅ सूर्योदय - 06:42
⛅ सूर्यास्त - 18:49
⛅ दिशाशूल - पूर्व दिशा में
🌥️ 🚩युगाब्द-५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत-२०७७
⛅ 🚩तिथि - अष्टमी सुबह 09:00 तक तत्पश्चात नवमी
⛅ दिनांक 22 मार्च 2021
⛅ दिन - सोमवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - वसंत
⛅ मास - फाल्गुन
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - आर्द्रा रात्रि 09:28 तक तत्पश्चात पुनर्वसु
⛅ योग - सौभाग्य दोपहर 12:56 तक तत्पश्चात शोभन
⛅ राहुकाल - सुबह 08:12 से सुबह 09:43 तक
⛅ सूर्योदय - 06:42
⛅ सूर्यास्त - 18:49
⛅ दिशाशूल - पूर्व दिशा में
March 21, 2021
✊चाणक्य नीति⚔️
✒️एकादशः अध्याय
♦️श्लोक:-३
हस्ती स्थूलतनुः स चांकुश वशः किं हस्तिमार्त्रोअ्कुशः।
दीपे प्रज्वलिते प्रणश्यति तमः किं दीपमात्रं तमः।
वज्रेणभिहताः पतन्ति गिरयः किं वज्रमात्रं नगाः।
तेजो यस्य विराजते स बलवान् स्थूलेषु कः प्रत्ययः।।३।।
♦️भावार्थ --लम्बे-चोड़े डील-डौल वाला हाथी अंकुश से वश में होता है। अन्धकार का नाश एक मामुली दीपक से हो जाता है और विशाल पर्वत वज्र के प्रहार से खण्ड-खण्ड हो जाता है। क्या अंकुश हाथी के जैसे डील-डौल वाला होता है? क्या दीपक अन्धकार जितना विस्तृत होता है? क्या वज्र पर्वत जैसा होता है? वस्तुतः तेजवान ही बलवान है। आकार-प्रकार अथवा विस्तार से कोई बलवान नहीं हो जाता।
#chanakya
✒️एकादशः अध्याय
♦️श्लोक:-३
हस्ती स्थूलतनुः स चांकुश वशः किं हस्तिमार्त्रोअ्कुशः।
दीपे प्रज्वलिते प्रणश्यति तमः किं दीपमात्रं तमः।
वज्रेणभिहताः पतन्ति गिरयः किं वज्रमात्रं नगाः।
तेजो यस्य विराजते स बलवान् स्थूलेषु कः प्रत्ययः।।३।।
♦️भावार्थ --लम्बे-चोड़े डील-डौल वाला हाथी अंकुश से वश में होता है। अन्धकार का नाश एक मामुली दीपक से हो जाता है और विशाल पर्वत वज्र के प्रहार से खण्ड-खण्ड हो जाता है। क्या अंकुश हाथी के जैसे डील-डौल वाला होता है? क्या दीपक अन्धकार जितना विस्तृत होता है? क्या वज्र पर्वत जैसा होता है? वस्तुतः तेजवान ही बलवान है। आकार-प्रकार अथवा विस्तार से कोई बलवान नहीं हो जाता।
#chanakya
March 21, 2021
मम
मित्रम् गुरु चाहल फेसबुक गणे एकं संदेशं लिखित्वास्ति। तेन लिखितम्
आङ्ग्लभाषा-संदेशं संस्कृते अनूदित्वा मम जालपुट-पाठकेभ्यः विभाजयामि।
http://sanskritize.com/index.php/2021-03-23-06-57-28
http://sanskritize.com/index.php/2021-03-23-06-57-28
Sanskritize
नवीनयुग युद्धम्
My site
March 23, 2021
🔥बालकाण्ड:🔥
।।त्रयोदशः सर्गः।।
पूर्वसंवन्धिनं ज्ञात्वा ततः पूर्व व्रवीमि ते।
तथा काशीपति स्निग्धं सततं प्रियवादिनम्।।२१॥
सद्वृत्तं देवसंकाशं खयमेवानयस्व ह ।
तथा केकयराजानं दृद्धं परमधार्मिकस् ॥२२॥
⚜️उनकी इस घराने का पुराना व्योहार जान उन्हें सब से पहले बुलाने के लिये हम तुमसे कहते हैं । सदैव प्रिय बोलने वाले, सद्दाचारी, देवतुल्य काशीनरेश को भी सत्कार पूर्वक लिवा लाओ। इसी प्रकार वृद्ध और परम धार्मिक केकयराज, जो महाराज के ससुर हैं, पुत्र सहित यहाँ लेकर आओ
।।त्रयोदशः सर्गः।।
पूर्वसंवन्धिनं ज्ञात्वा ततः पूर्व व्रवीमि ते।
तथा काशीपति स्निग्धं सततं प्रियवादिनम्।।२१॥
सद्वृत्तं देवसंकाशं खयमेवानयस्व ह ।
तथा केकयराजानं दृद्धं परमधार्मिकस् ॥२२॥
⚜️उनकी इस घराने का पुराना व्योहार जान उन्हें सब से पहले बुलाने के लिये हम तुमसे कहते हैं । सदैव प्रिय बोलने वाले, सद्दाचारी, देवतुल्य काशीनरेश को भी सत्कार पूर्वक लिवा लाओ। इसी प्रकार वृद्ध और परम धार्मिक केकयराज, जो महाराज के ससुर हैं, पुत्र सहित यहाँ लेकर आओ
March 23, 2021
📙ऋग्वेद
सूक्त-२२, प्रथम मंडल,
मंत्र-१९ देवता-अश्विनीकुमार आदि
🍃विष्णोः कर्माणि पश्यत यतो व्रतानि पस्पशे. इन्द्रस्य युज्यः सखा.. (१९)
⚜️विष्णु की कृपा से उनके भरोसे यजमान अपने व्रत पूरे करते हैं. विष्णु के कार्यों को देखो. वे इंद्र के उपयुक्त सखा हैं. (१९)
सूक्त-२२, प्रथम मंडल,
मंत्र-१९ देवता-अश्विनीकुमार आदि
🍃विष्णोः कर्माणि पश्यत यतो व्रतानि पस्पशे. इन्द्रस्य युज्यः सखा.. (१९)
⚜️विष्णु की कृपा से उनके भरोसे यजमान अपने व्रत पूरे करते हैं. विष्णु के कार्यों को देखो. वे इंद्र के उपयुक्त सखा हैं. (१९)
March 23, 2021
✊चाणक्य नीति⚔️
✒️एकादशः अध्याय
♦️श्लोक:-४
कली दशसहस्त्राणि हरिस्त्यजति मेदिनीम्।
तदर्द्धे जाह्नवी तोयं तदर्द्धे ग्राक्षदेवता।।४।।
♦️भावार्थ--कलयुग के दस सहस्त्र वर्ष शेष रह जाने पर सर्वव्यापक परमेश्वर भूमि को त्याग देंगे। उसके आधे अर्थात् पाँच सहस्त्र वर्ष शेष रहने पर गंगा का पानी भूमि त्याग देगा और ढाई सहस्त्र वर्ष शेष रहने पर ग्राम देवता गाँव का परित्याग कर देंगे।।
#chanakya
✒️एकादशः अध्याय
♦️श्लोक:-४
कली दशसहस्त्राणि हरिस्त्यजति मेदिनीम्।
तदर्द्धे जाह्नवी तोयं तदर्द्धे ग्राक्षदेवता।।४।।
♦️भावार्थ--कलयुग के दस सहस्त्र वर्ष शेष रह जाने पर सर्वव्यापक परमेश्वर भूमि को त्याग देंगे। उसके आधे अर्थात् पाँच सहस्त्र वर्ष शेष रहने पर गंगा का पानी भूमि त्याग देगा और ढाई सहस्त्र वर्ष शेष रहने पर ग्राम देवता गाँव का परित्याग कर देंगे।।
#chanakya
March 23, 2021
🔥बालकाण्ड:🔥
।।त्रयोदशः सर्गः।।
🍃श्वशुरं राजसिंहस्य सपुत्रं त्वमिहानय।
अङ्गेश्वरं महाभागं रोमपादं सुसत्कृतम् ॥२३
वयस्य राजसिंहस्य समानय यशखिनम्।
पाचीनान्सिन्धुसौवीरान्सौराष्ट्रेयांश्च पार्थिवान्॥२४॥
दाक्षिणात्याच्रेन्द्रांशच समस्तानानयस्य ह।
सन्ति स्निग्धाश्च ये चान्ये राजानः पृथिवीतले॥२५॥
तानानय ततः क्षिप्रं सानुगान्सहवान्धवान्।
वसिष्ठवाक्यं तच्छु, त्वा सुभन्त्रस्त्रितस्तदा॥२६॥
⚜️इसी प्रकार वृद्ध और परम धार्मिक केकयराज, जो महाराज के ससुर हैं, पुत्र सहित यहाँ लेकर आओ अ्ङ्ग देशाधिपति यशश्वी महाराज रोमपाद को, जो महाराज के मित्र हैं, सत्कार पूर्वक लेकर लाओ। इनके अतिरिक्त पूर्व देश के, सिन्धु देश के सौवीर के, दक्षिण देश के राजाओं तथा पृथ्वीमग्डल के अन्य अच्छे राजाओं को, भाई बंधु नौकर चाकर सहित दूत भेज कर । शीघ्र बुलवाओ । तब वशिष्ठ जी के इस कथन को सुन सुमंत्र ने तुरन्त आज्ञा पालन किये॥ २३॥२४॥२५॥२६॥
।।त्रयोदशः सर्गः।।
🍃श्वशुरं राजसिंहस्य सपुत्रं त्वमिहानय।
अङ्गेश्वरं महाभागं रोमपादं सुसत्कृतम् ॥२३
वयस्य राजसिंहस्य समानय यशखिनम्।
पाचीनान्सिन्धुसौवीरान्सौराष्ट्रेयांश्च पार्थिवान्॥२४॥
दाक्षिणात्याच्रेन्द्रांशच समस्तानानयस्य ह।
सन्ति स्निग्धाश्च ये चान्ये राजानः पृथिवीतले॥२५॥
तानानय ततः क्षिप्रं सानुगान्सहवान्धवान्।
वसिष्ठवाक्यं तच्छु, त्वा सुभन्त्रस्त्रितस्तदा॥२६॥
⚜️इसी प्रकार वृद्ध और परम धार्मिक केकयराज, जो महाराज के ससुर हैं, पुत्र सहित यहाँ लेकर आओ अ्ङ्ग देशाधिपति यशश्वी महाराज रोमपाद को, जो महाराज के मित्र हैं, सत्कार पूर्वक लेकर लाओ। इनके अतिरिक्त पूर्व देश के, सिन्धु देश के सौवीर के, दक्षिण देश के राजाओं तथा पृथ्वीमग्डल के अन्य अच्छे राजाओं को, भाई बंधु नौकर चाकर सहित दूत भेज कर । शीघ्र बुलवाओ । तब वशिष्ठ जी के इस कथन को सुन सुमंत्र ने तुरन्त आज्ञा पालन किये॥ २३॥२४॥२५॥२६॥
March 23, 2021
📙ऋग्वेद
सूक्त-२२, प्रथम मंडल,
मंत्र-२० देवता-अश्विनीकुमार आदि
🍃तद्विष्णोः परमं पदं सदा पश्यन्ति सूरयः. दिवीव चक्षुराततम्.. (२०)
⚜️आकाश के चारों ओर फैली हुई आंखें जिस प्रकार देखती हैं, उसी प्रकार विद्वान् भी विष्णु के स्वर्ग नामक परमपद पर दृष्टि रखते हैं. (२०)
सूक्त-२२, प्रथम मंडल,
मंत्र-२० देवता-अश्विनीकुमार आदि
🍃तद्विष्णोः परमं पदं सदा पश्यन्ति सूरयः. दिवीव चक्षुराततम्.. (२०)
⚜️आकाश के चारों ओर फैली हुई आंखें जिस प्रकार देखती हैं, उसी प्रकार विद्वान् भी विष्णु के स्वर्ग नामक परमपद पर दृष्टि रखते हैं. (२०)
March 23, 2021
🚩जय सत्य सनातन🚩
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द-५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत-२०७७
⛅ 🚩तिथि - दशमी सुबह 10:23 तक तत्पश्चात एकादशी
⛅ दिनांक 24 मार्च 2021
⛅ दिन - बुधवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - वसंत
⛅ मास - फाल्गुन
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - पुष्य रात्रि 11:12 तक तत्पश्चात अश्लेशा
⛅ योग - अतिगण्ड दोपहर 11:42 तक तत्पश्चात सुकर्मा
⛅ राहुकाल - दोपहर 12:45 से दोपहर 02:16 तक
⛅ सूर्योदय - 06:40
⛅ सूर्यास्त - 18:49
⛅ दिशाशूल - उत्तर दिशा में
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द-५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत-२०७७
⛅ 🚩तिथि - दशमी सुबह 10:23 तक तत्पश्चात एकादशी
⛅ दिनांक 24 मार्च 2021
⛅ दिन - बुधवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - वसंत
⛅ मास - फाल्गुन
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - पुष्य रात्रि 11:12 तक तत्पश्चात अश्लेशा
⛅ योग - अतिगण्ड दोपहर 11:42 तक तत्पश्चात सुकर्मा
⛅ राहुकाल - दोपहर 12:45 से दोपहर 02:16 तक
⛅ सूर्योदय - 06:40
⛅ सूर्यास्त - 18:49
⛅ दिशाशूल - उत्तर दिशा में
March 23, 2021
अपराधेऽपि निःशङ्को ।
नियोगी चिरसेवकः ।।
स स्वामिनमवज्ञाय ।
चरेच्च निरवग्रहः ।। 340/093 ।।
अर्थः-
बहुत काल से काम करनेवाला सेवक अपराध करने पर भी निडर हो कर अपने मालिक को भी अनदेखा कर के अपनी मनमानी करता है ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಅಪರಾಧೇ$ಪಿ ನಿಃಶಂಕೋ |
ನಿಯೋಗೀ ಚಿರಸೇವಕಃ ||
ಸ ಸ್ವಾಮಿನಮವಜ್ಞಾಯ |
ಚರೇಚ್ಚ ನಿರವಗ್ರಹಃ || 340/093 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಬಹಳ ಕಾಲದಿಂದ ಕೆಲಸಮಾಡಿಕೊಂಡು ಬಂದ ಸೇವಕನು ತಪ್ಪನ್ನು ಮಾಡಿದರೂ ಕೂಡ ತನ್ನ ಸ್ವಾಮಿ ಅಥವಾ ಮಾಲಿಕನನ್ನು ನೋಡಿಯೂ ನೋಡದಂತಿದ್ದು ಧೈರ್ಯದಿಂದ ತನ್ನ ಕುಕೃತ್ಯ ಮುಂದುವರೆಸುತ್ತಾನೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
aparAdhEpi nihshankO |
niyOgI chirasEwakah ||
sa swAminamavajnAya |
charEchcha niravagrahah || 340/093 ||
MEANING:-
When a servant working for a longer period of time commits mistake, he neglects his lord and continues mistakes without any fear and without any hindrance.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
नियोगी चिरसेवकः ।।
स स्वामिनमवज्ञाय ।
चरेच्च निरवग्रहः ।। 340/093 ।।
अर्थः-
बहुत काल से काम करनेवाला सेवक अपराध करने पर भी निडर हो कर अपने मालिक को भी अनदेखा कर के अपनी मनमानी करता है ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಅಪರಾಧೇ$ಪಿ ನಿಃಶಂಕೋ |
ನಿಯೋಗೀ ಚಿರಸೇವಕಃ ||
ಸ ಸ್ವಾಮಿನಮವಜ್ಞಾಯ |
ಚರೇಚ್ಚ ನಿರವಗ್ರಹಃ || 340/093 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಬಹಳ ಕಾಲದಿಂದ ಕೆಲಸಮಾಡಿಕೊಂಡು ಬಂದ ಸೇವಕನು ತಪ್ಪನ್ನು ಮಾಡಿದರೂ ಕೂಡ ತನ್ನ ಸ್ವಾಮಿ ಅಥವಾ ಮಾಲಿಕನನ್ನು ನೋಡಿಯೂ ನೋಡದಂತಿದ್ದು ಧೈರ್ಯದಿಂದ ತನ್ನ ಕುಕೃತ್ಯ ಮುಂದುವರೆಸುತ್ತಾನೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
aparAdhEpi nihshankO |
niyOgI chirasEwakah ||
sa swAminamavajnAya |
charEchcha niravagrahah || 340/093 ||
MEANING:-
When a servant working for a longer period of time commits mistake, he neglects his lord and continues mistakes without any fear and without any hindrance.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
March 23, 2021
March 23, 2021
Forwarded from पुरुषोत्तमः॥ Purushothaman AJ (Bharatam).
हरिःॐ। सौम्यवासर-सुप्रभातम्।
आकाशवाण्या अद्यतन्यःप्रातःकालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
आकाशवाण्या अद्यतन्यःप्रातःकालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
March 23, 2021
March 23, 2021
🛑We need Volunteers to copy & paste some Sanskrit posts from various sources.
If Interested please comment below.🛑
If Interested please comment below.🛑
March 23, 2021
March 24, 2021
🔥बालकाण्ड:🔥
।।त्रयोदशः सर्गः।।
🍃व्यादिशत्पुरुषांस्तत्र राज्ञामानयने शुभान्।
स्वयमेव हि.धर्मात्मा प्रययौ मुनिशासनात्॥२७॥
⚜️देश देश के राजाओं को बुलाने के लिये दूत भेजे और स्वयं भी वशिष्ठ जी की आज्ञा के अनुसार राजाओं को जाने के लिये रवाना हुए ॥२७॥
🍃सुमन्त्रस्त्वरितो भूत्वा समानेतुं पहीक्षित:।
ते च कर्मान्तिकाः सर्वे वसिष्ठाय च धीमते॥२८॥
⚜️सुमंत्र वशिष्ठ जी के बतलाये विशिष्ट राजाओं को बुलाने के लिये शीघ्रता से रवाना हो गये। यज्ञ कार्य में लगे हुए मनुष्य बुद्धि- मान् महर्षि वशिष्ठ जी से बोले॥२८॥
।।त्रयोदशः सर्गः।।
🍃व्यादिशत्पुरुषांस्तत्र राज्ञामानयने शुभान्।
स्वयमेव हि.धर्मात्मा प्रययौ मुनिशासनात्॥२७॥
⚜️देश देश के राजाओं को बुलाने के लिये दूत भेजे और स्वयं भी वशिष्ठ जी की आज्ञा के अनुसार राजाओं को जाने के लिये रवाना हुए ॥२७॥
🍃सुमन्त्रस्त्वरितो भूत्वा समानेतुं पहीक्षित:।
ते च कर्मान्तिकाः सर्वे वसिष्ठाय च धीमते॥२८॥
⚜️सुमंत्र वशिष्ठ जी के बतलाये विशिष्ट राजाओं को बुलाने के लिये शीघ्रता से रवाना हो गये। यज्ञ कार्य में लगे हुए मनुष्य बुद्धि- मान् महर्षि वशिष्ठ जी से बोले॥२८॥
March 24, 2021
📙ऋग्वेद
सूक्त-२२, प्रथम मंडल,
मंत्र-२१ देवता-अश्विनीकुमार आदि
🍃तद्विप्रासो विपन्यवो जागृवांसः समिन्धते. विष्णोर्यत्परमं पदम्.. (२१)
⚜️बुद्धिमान्, विशेष रूप से स्तुति करने वाले एवं जागरूक लोग विष्णु के उस परम पद से अपने हृदय को प्रकाशित करते हैं. (२१)
सूक्त-२२, प्रथम मंडल,
मंत्र-२१ देवता-अश्विनीकुमार आदि
🍃तद्विप्रासो विपन्यवो जागृवांसः समिन्धते. विष्णोर्यत्परमं पदम्.. (२१)
⚜️बुद्धिमान्, विशेष रूप से स्तुति करने वाले एवं जागरूक लोग विष्णु के उस परम पद से अपने हृदय को प्रकाशित करते हैं. (२१)
March 24, 2021
March 24, 2021
Forwarded from पुरुषोत्तमः॥ Purushothaman AJ (Bharatam).
हरिःॐ। बुधवासर-सायङ्कालशुभेच्छाः।
आकाशवाण्या अद्यतनसायङ्कालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
आकाशवाण्या अद्यतनसायङ्कालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
March 24, 2021
🚩जय सत्य सनातन🚩
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द-५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत-२०७७
⛅ 🚩तिथि - एकादशी सुबह 09:47 तक तत्पश्चात द्वादशी
⛅ दिनांक 25 मार्च 2021
⛅ दिन - गुरुवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - वसंत
⛅ मास - फाल्गुन
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - अश्लेशा रात्रि 10:49 तक तत्पश्चात मघा
⛅ योग - सुकर्मा सुबह 10:04 तक तत्पश्चात धृति
⛅ राहुकाल - दोपहर 02:16 से शाम 03:48 तक
⛅ सूर्योदय - 06:39
⛅ सूर्यास्त - 18:49
⛅ दिशाशूल - दक्षिण दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण - आमलकी एकादशी
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द-५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत-२०७७
⛅ 🚩तिथि - एकादशी सुबह 09:47 तक तत्पश्चात द्वादशी
⛅ दिनांक 25 मार्च 2021
⛅ दिन - गुरुवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - वसंत
⛅ मास - फाल्गुन
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - अश्लेशा रात्रि 10:49 तक तत्पश्चात मघा
⛅ योग - सुकर्मा सुबह 10:04 तक तत्पश्चात धृति
⛅ राहुकाल - दोपहर 02:16 से शाम 03:48 तक
⛅ सूर्योदय - 06:39
⛅ सूर्यास्त - 18:49
⛅ दिशाशूल - दक्षिण दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण - आमलकी एकादशी
March 24, 2021
March 24, 2021
Forwarded from पुरुषोत्तमः॥ Purushothaman AJ (Bharatam).
हरिःॐ। बृहस्पतिवासर-सुप्रभातम्।
आकाशवाण्या अद्यतन्यःप्रातःकालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
आकाशवाण्या अद्यतन्यःप्रातःकालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
March 24, 2021
March 24, 2021
✊चाणक्य नीति⚔️
✒️एकादशः अध्याय
♦️श्लोक:-६
न दुर्जनः साधुदशामुपैति बहु प्रकारैरपि शिक्ष्यमाणः।
आमूलसिक्तं पयासा घृतेन न निम्बवृक्षोः मधुरत्वमेति।।६।।
♦️भावार्थ --अनेक तरह से समझाए और सिखाए जाने पर भी दुष्ट व्यक्ति अभद्रता को नहीं छोड़ता, जिस प्रकार नीम का वृक्ष दूध और घी से सींचे जाने पर भी मधुरता को प्राप्त नहीं होता।।
#chanakya
✒️एकादशः अध्याय
♦️श्लोक:-६
न दुर्जनः साधुदशामुपैति बहु प्रकारैरपि शिक्ष्यमाणः।
आमूलसिक्तं पयासा घृतेन न निम्बवृक्षोः मधुरत्वमेति।।६।।
♦️भावार्थ --अनेक तरह से समझाए और सिखाए जाने पर भी दुष्ट व्यक्ति अभद्रता को नहीं छोड़ता, जिस प्रकार नीम का वृक्ष दूध और घी से सींचे जाने पर भी मधुरता को प्राप्त नहीं होता।।
#chanakya
March 24, 2021
The brilliance of Panini
by जयकृष्णः | ജയകൃഷ്ണൻPosted onDecember 31, 2017
Long time back in Takshashila, there lived two students who were studying to be grammarians, a popular topic. One of them was dull; the other very bright. Everyone used to make fun of the dull boy and drummed into his head that he would amount to nothing in this world. Despite all that negativity, he studied to be a vayyakarana, which was a big deal. The other boy was brilliant and was favored by the teachers.
One day, fed up with all the taunting, the dull boy left went to the forest and started meditating on Shiva. It is said that after a long time, he got blessed or got some insights. A version of the events says that he heard the sounds of the damaru played it 14 times. Instead of the beats of the damaru, the boy, who was focussed on grammar heard sounds as follows.
अ इ उ ण् |
ऋ ऌ क् |
ए ओ ङ् |
ऐ औ च् |
ह य व र ट् |
ल ण् |
ञ म ङ ण न म् |
झ भ ञ् |
घ ढ ध ष् |
ज ब ग ड द श् |
ख फ छ ठ थ च ट त व् |
क प य् |
श ष स र् |
ह ल् |
These 14 sutras — Maheshwara Sutras — became the basis for the text Ashtadhyayi (the text with 8 chapters) which codified the rules of Sanskrit, both spoken language (laukika) and the compositional language (vaidika). Due to the perfection achieved by the boy, Panini, Indian linguistic thought can be divided into pre-Panini and post-Panini eras.
Panini was not the first one to attempt this feat. Ashtadhyayi mentions others before him. But, Panini’s codification was so perfect that it superseded other prevalent grammars. Well, almost perfect. Katyana or Vararuchi who was the brilliant kid wrote a commentary on Ashtadyayi called vartika sutras, in which he criticized the Ashtadyayi. Later, Patanjali came along and combined the vartikas with the Ashtadyayi and wrote the mahabhashya.
We constantly hear that what Panini achieved was a great feat of human intellect. To appreciate Panini even further, we have to understand some of the concepts he introduced and how those help in codifying grammar concisely. At a high level, he came up with a number of primitive elements and derived the infinite number of actual forms of words in use. It uses concepts like the definition, compressing large amounts of data, defining the steps of an algorithm with a terminating condition, and condensing text without losing information. The grammars that are common are paradigmatic. In this, you learn the finished product. For example, if you take the word Ramah in Sanskrit and write the ek–vachan, dvi-vachan and bahu-vachan, you get ramah, ramau, ramaah. Panini’s grammar tells you how to derive ramah, ramau, ramaah.
I will illustrate some of the grammatical tools of Ashtadhyayi using examples so that we all can appreciate the work of Panini and the grammarians who preceded and followed him.
प्रत्याहारः
In our life, we are used to abbreviations. When we go to the bank, instead of saying Demand Draft, we say DD. Instead of saying television, we say TV. A similar concept is introduced by Panini called प्रत्याहारः
प्रत्याहारः is simply a way of naming a sequence of words. To take an example, अच्. means all letters starting with अ and ending in च्. Let’s go to the Maheshwara Sutra and start with line 1. It starts with अ. Now keep going till you encounter a च्. You find that as the last character on line 4. Now get all the characters from अ toच् (excluding च् ) and you have all your swaras. Thus instead of saying swaras, you say अच्.
This technique helps condense large information into a small number of letters. If you look at Maheshwara Sutras and the number of possibilities, you can make up a large number of pratyaharas. All you need to do is pick a starting letter and an ending letter. But in fact, only 44 are considered pratyaharas (Panini used 42 in Ashtadyayi)
Now that we have the concept of प्रत्याहारः, let’s see how it is used
In Sanskrit, words ending in swaras are called ajanta.
अजन्तः = अच् + अन्तः
This means that any word ending (अन्तः) in अच् is a swara. Since we defined what अच् is, अजन्तः makes sense.
by जयकृष्णः | ജയകൃഷ്ണൻPosted onDecember 31, 2017
Long time back in Takshashila, there lived two students who were studying to be grammarians, a popular topic. One of them was dull; the other very bright. Everyone used to make fun of the dull boy and drummed into his head that he would amount to nothing in this world. Despite all that negativity, he studied to be a vayyakarana, which was a big deal. The other boy was brilliant and was favored by the teachers.
One day, fed up with all the taunting, the dull boy left went to the forest and started meditating on Shiva. It is said that after a long time, he got blessed or got some insights. A version of the events says that he heard the sounds of the damaru played it 14 times. Instead of the beats of the damaru, the boy, who was focussed on grammar heard sounds as follows.
अ इ उ ण् |
ऋ ऌ क् |
ए ओ ङ् |
ऐ औ च् |
ह य व र ट् |
ल ण् |
ञ म ङ ण न म् |
झ भ ञ् |
घ ढ ध ष् |
ज ब ग ड द श् |
ख फ छ ठ थ च ट त व् |
क प य् |
श ष स र् |
ह ल् |
These 14 sutras — Maheshwara Sutras — became the basis for the text Ashtadhyayi (the text with 8 chapters) which codified the rules of Sanskrit, both spoken language (laukika) and the compositional language (vaidika). Due to the perfection achieved by the boy, Panini, Indian linguistic thought can be divided into pre-Panini and post-Panini eras.
Panini was not the first one to attempt this feat. Ashtadhyayi mentions others before him. But, Panini’s codification was so perfect that it superseded other prevalent grammars. Well, almost perfect. Katyana or Vararuchi who was the brilliant kid wrote a commentary on Ashtadyayi called vartika sutras, in which he criticized the Ashtadyayi. Later, Patanjali came along and combined the vartikas with the Ashtadyayi and wrote the mahabhashya.
We constantly hear that what Panini achieved was a great feat of human intellect. To appreciate Panini even further, we have to understand some of the concepts he introduced and how those help in codifying grammar concisely. At a high level, he came up with a number of primitive elements and derived the infinite number of actual forms of words in use. It uses concepts like the definition, compressing large amounts of data, defining the steps of an algorithm with a terminating condition, and condensing text without losing information. The grammars that are common are paradigmatic. In this, you learn the finished product. For example, if you take the word Ramah in Sanskrit and write the ek–vachan, dvi-vachan and bahu-vachan, you get ramah, ramau, ramaah. Panini’s grammar tells you how to derive ramah, ramau, ramaah.
I will illustrate some of the grammatical tools of Ashtadhyayi using examples so that we all can appreciate the work of Panini and the grammarians who preceded and followed him.
प्रत्याहारः
In our life, we are used to abbreviations. When we go to the bank, instead of saying Demand Draft, we say DD. Instead of saying television, we say TV. A similar concept is introduced by Panini called प्रत्याहारः
प्रत्याहारः is simply a way of naming a sequence of words. To take an example, अच्. means all letters starting with अ and ending in च्. Let’s go to the Maheshwara Sutra and start with line 1. It starts with अ. Now keep going till you encounter a च्. You find that as the last character on line 4. Now get all the characters from अ toच् (excluding च् ) and you have all your swaras. Thus instead of saying swaras, you say अच्.
This technique helps condense large information into a small number of letters. If you look at Maheshwara Sutras and the number of possibilities, you can make up a large number of pratyaharas. All you need to do is pick a starting letter and an ending letter. But in fact, only 44 are considered pratyaharas (Panini used 42 in Ashtadyayi)
Now that we have the concept of प्रत्याहारः, let’s see how it is used
In Sanskrit, words ending in swaras are called ajanta.
अजन्तः = अच् + अन्तः
This means that any word ending (अन्तः) in अच् is a swara. Since we defined what अच् is, अजन्तः makes sense.
March 25, 2021
To see a more complicated example, take the following sutra
इको यण् अचि
Take the first word इको, which means ‘of इक्’. Again, look up the Maheswara Sutras and find all the letters that start at इ and end at क् . Thus you get the following इ उ ऋ ऌ (All the letters at the end of the line are dropped and that’s why we don’t list ण् or क्). The second word यण् lists all the following letters य् व् र् ल्.
The rule is used in यण् संधि. It says, when you encounter इ उ ऋ ऌ, they are replaced by य व र ल respectively. Or in a tabular form, it would look like this
इय्उव्ऋर्ऌल्
To see an example, let’s look at प्रति + एकः = प्रत्येकः
This would be प्र + त् + इ + ए + कः . Based on the table above इ would becomeय्, thus making प्रत्येकः
Let’s take another rule एचोयवायाव:
Splitting this, you get एचः अय अव आय आव. Using the Maheswara Sutras, you find एचः and get ए ओ ऐ औ. Applying the rest of the rules you get a tabular form like this
एअय्ओअव्ऐआय्औआव्
Thus what you get is an algorithm or prakriya (प्रक्रिया). In the West, they think algorithms started with Euclid and was formalized by Church and Turing at Princeton in the 1930s.
संज्ञा
The process of naming something is called संज्ञा. Every scientific field has technical terms. These are technical terms that will be used in Ashtadyayi. The best example is the first sutra in Ashtadyayi.
वृद्धिः आदैच्.
This says that the letters in आदै will be called वृद्धिः Once वृद्धिः is defined, it can be used in other sutras. Another example is १.४.३ यू स्त्र्याख्यौ नदी । Here नदी is defined as ee-karantha and uu-karanatha streelinga words.
It is best to think of these as aliases. There are 91 संज्ञा in Ashyadyayi and about 66 of them are defined in the first chapter.
उत्सर्ग-अपवादः
This is the technique based on which Ahstadyayi has been built. When a concept is taught, first the most basic sutra is given. He will then follow it with all the exceptions to that rule.
Let’s look at an example
३.१.६८ कर्तरि शप् ।
३.१.६९ दिवादिभ्यः श्यन् ।
These two follow one after the other. The first one is the basic concept or उत्सर्ग. He then follows it with the exception rule saying, but if it is in दिवादि gana, then here is the exception rule or अपवादः (Don’t worry too much about what is a दिवादि gana)
So taking the basic rule, we have पठ + शप् + ति = पठति
And the exception rule = नृत् + श्यन् + ति = नृत्यति (Because it is in the दिवादि gana)
Thus again, the algorithm or प्रक्रिया is followed here. You would take the word नृत् and try to apply the उत्सर्ग rule. Then you realize, it belongs to the दिवादि gana and hence you need to apply rule #2. Once you are done with that, the प्रक्रिया terminates. At the same time, if you pick पठ, you know that it does not belong to दिवादि gana. So the first rule is applied and the प्रक्रिया terminates.
अनुवृत्तिः
This is tied to the concept of उत्सर्ग-अपवादः. Anuvritti is a part of a previous sutra that is carried to the sutras that follow it immediately. An example will make it clear.
७.१.२३ स्वमोर्नपुंसकात् ।
७.१.२४ अतोऽम् ।
This is an example of उत्सर्ग-अपवादः. The first sutra is a general rule for all napumsaka lingas. It says that in napumsaka, सुं or अम् gets removed and hence वारि remains as वारि
But this does not work for words like फलम् which are a-karantha pullinga. So it becomes फल + अम् = फलम् Here the second sutra is the अपवादः sutra which talks about the exception.
Now, look at the अपवादः rule. The word नपुंसक is not repeated. It is invisible but is required. This concept is अनुवृत्तिः
To give another example, there is a sutra called इको यण अचि. The second sutra is called एचोयवायाव:. Here the अचि is implied.
Panini does not repeat anything. It helps remove unnecessary repetitions and condense the sutras. Words are removed, but the information that is essential is conveyed.
इको यण् अचि
Take the first word इको, which means ‘of इक्’. Again, look up the Maheswara Sutras and find all the letters that start at इ and end at क् . Thus you get the following इ उ ऋ ऌ (All the letters at the end of the line are dropped and that’s why we don’t list ण् or क्). The second word यण् lists all the following letters य् व् र् ल्.
The rule is used in यण् संधि. It says, when you encounter इ उ ऋ ऌ, they are replaced by य व र ल respectively. Or in a tabular form, it would look like this
इय्उव्ऋर्ऌल्
To see an example, let’s look at प्रति + एकः = प्रत्येकः
This would be प्र + त् + इ + ए + कः . Based on the table above इ would becomeय्, thus making प्रत्येकः
Let’s take another rule एचोयवायाव:
Splitting this, you get एचः अय अव आय आव. Using the Maheswara Sutras, you find एचः and get ए ओ ऐ औ. Applying the rest of the rules you get a tabular form like this
एअय्ओअव्ऐआय्औआव्
Thus what you get is an algorithm or prakriya (प्रक्रिया). In the West, they think algorithms started with Euclid and was formalized by Church and Turing at Princeton in the 1930s.
संज्ञा
The process of naming something is called संज्ञा. Every scientific field has technical terms. These are technical terms that will be used in Ashtadyayi. The best example is the first sutra in Ashtadyayi.
वृद्धिः आदैच्.
This says that the letters in आदै will be called वृद्धिः Once वृद्धिः is defined, it can be used in other sutras. Another example is १.४.३ यू स्त्र्याख्यौ नदी । Here नदी is defined as ee-karantha and uu-karanatha streelinga words.
It is best to think of these as aliases. There are 91 संज्ञा in Ashyadyayi and about 66 of them are defined in the first chapter.
उत्सर्ग-अपवादः
This is the technique based on which Ahstadyayi has been built. When a concept is taught, first the most basic sutra is given. He will then follow it with all the exceptions to that rule.
Let’s look at an example
३.१.६८ कर्तरि शप् ।
३.१.६९ दिवादिभ्यः श्यन् ।
These two follow one after the other. The first one is the basic concept or उत्सर्ग. He then follows it with the exception rule saying, but if it is in दिवादि gana, then here is the exception rule or अपवादः (Don’t worry too much about what is a दिवादि gana)
So taking the basic rule, we have पठ + शप् + ति = पठति
And the exception rule = नृत् + श्यन् + ति = नृत्यति (Because it is in the दिवादि gana)
Thus again, the algorithm or प्रक्रिया is followed here. You would take the word नृत् and try to apply the उत्सर्ग rule. Then you realize, it belongs to the दिवादि gana and hence you need to apply rule #2. Once you are done with that, the प्रक्रिया terminates. At the same time, if you pick पठ, you know that it does not belong to दिवादि gana. So the first rule is applied and the प्रक्रिया terminates.
अनुवृत्तिः
This is tied to the concept of उत्सर्ग-अपवादः. Anuvritti is a part of a previous sutra that is carried to the sutras that follow it immediately. An example will make it clear.
७.१.२३ स्वमोर्नपुंसकात् ।
७.१.२४ अतोऽम् ।
This is an example of उत्सर्ग-अपवादः. The first sutra is a general rule for all napumsaka lingas. It says that in napumsaka, सुं or अम् gets removed and hence वारि remains as वारि
But this does not work for words like फलम् which are a-karantha pullinga. So it becomes फल + अम् = फलम् Here the second sutra is the अपवादः sutra which talks about the exception.
Now, look at the अपवादः rule. The word नपुंसक is not repeated. It is invisible but is required. This concept is अनुवृत्तिः
To give another example, there is a sutra called इको यण अचि. The second sutra is called एचोयवायाव:. Here the अचि is implied.
Panini does not repeat anything. It helps remove unnecessary repetitions and condense the sutras. Words are removed, but the information that is essential is conveyed.
March 25, 2021
These
are just a few concepts used in Ashtadyayi. There are many others which
I have left out. At an initial glance, these sutras
appear terse, dense, allusive and mysterious, but once they are
unlocked, they cast a brilliant light on the power of Panini’s mind.
March 25, 2021
🙏
[अथर्ववेद-सूक्त्यः]
🌷परमेश्वर के लिए नमस्कार🌷
तस्मै ज्येष्ठाय ब्रह्मणे नमः १०.८.१
उस ज्येष्ठ ब्रह्म के लिए हमारा नमस्कार है।
नमस्ते रुद्र कृण्मः सहस्राक्षायामर्त्य ११.२.३
हे अमर प्रभो! हे रुद्र (रुत् द्र), दुःखों को दूर करने वाले परमेश्वर! तुझ सहस्रनेत्र (असंख्य दर्शन शक्तियों से युक्त), सर्वद्रष्टा के लिये नमस्कार।
पुरस्तात् ते नमः कृण्म उत्तरादधरादुत ११.२.४
हे प्रभु ! पूर्व दिशा में वर्तमान तेरे लिये नमन करते हैं, उत्तर दिशा में और दक्षिण दिशा में भी नमन करते हैं।
चतुर्नमो अष्टकृत्वो भवाय दशकृत्वः पशुपते नमस्ते ११.२.९
हे पशुपते! (पशु, प्राणियों के रक्षक), तुझ सृष्टिकर्ता के लिए चार बार नमस्कार, आठ बार नमस्कार, दस बार नमस्कार।
अथवा पूर्वादि चारों दिशाओं में,
आठ दिशाओं में (चार दिशा और चार उपदिशा) वा दश दिशाओं (चार दिशा, चार उपदिशा, ऊपर और नीचे की दिशा) में वर्तमान तेरे लिए नमस्कार है।
नमः सायं नमः प्रातर्नमो रात्र्या नमो दिवा ११.२.१६
प्रभु के लिये सायं नमस्कार, प्रात: नमस्कार, रात्रि में नमस्कार, दिन में नमस्कार ।
नमस्ते अस्तु पश्यत १३.४.४८
हे सर्वद्रष्टः प्रभो! तेरे लिये नमस्कार है।
विराजे नमः स्वराजे नमः सम्राजे नमः १७.१.२२
विराट् (विशेष प्रकाशमान्) प्रभु के लिये नमस्कार, स्वराट् (स्वयं प्रकाशित) प्रभु के लिये नमस्कार, सम्राट् (सम्यक् सर्वत्र प्रकाशमान्) प्रभु के लिये नमस्कार।
(नमः से ईश्वर के लिए अभिवादन, ईश्वर की आज्ञा का पालन, ईश्वर के प्रति समर्पण और ध्यानयोग द्वारा ईश्वर का सेवन - यह सभी अर्थ लिए जा सकते हैं।)
*💐परमेश्वर का पूजन 💐*
देवं त्वष्टारमिह यक्षि विद्वान् ५.१२.९
हे मनुष्य ! विद्वान् बन और जगत्स्रष्टा की पूजा कर।
स्तुहि देवं सवितारम् ६.१.१
सविता प्रभु की स्तुति कर।
श्रदस्मै धत्त २०.३४.५
भाइयो! इस परमेश्वर के लिए सत्य-श्रद्धा को धारण करो ।
इन्द्रं स्तोता नव्यं गीर्भिः २०.४४.१
वाणियों से स्तवनीय प्रभु का गुणगान करो।
इन्द्राय साम गायत २०.६२.५
प्रभु के लिये गीत गाओ।
आ त्वेता निषीदत-इन्द्रमभि प्रगायत २०.६८.११
आओ, बैठो, प्रभु के गुण गाओ।
अर्चत प्रार्चत प्रियमेधासो अर्चत २०.९२.५
अर्चना करो, विशेष अर्चना करो, हे बुद्धिमानों! प्रभु की अर्चना करो।
अर्चन्तु पुत्रका उत २०.९२.५
तुम्हारे पुत्र भी प्रभु की अर्चना करनेवाले हों ।
ब्रह्मेन्द्राय वोचत २०.११९.१
ब्रह्म (ज्ञानस्वरूप), इन्द्र (ऐश्वर्यवान्) परमेश्वर के लिए स्तुतिगान करो।
#rgveda
[अथर्ववेद-सूक्त्यः]
🌷परमेश्वर के लिए नमस्कार🌷
तस्मै ज्येष्ठाय ब्रह्मणे नमः १०.८.१
उस ज्येष्ठ ब्रह्म के लिए हमारा नमस्कार है।
नमस्ते रुद्र कृण्मः सहस्राक्षायामर्त्य ११.२.३
हे अमर प्रभो! हे रुद्र (रुत् द्र), दुःखों को दूर करने वाले परमेश्वर! तुझ सहस्रनेत्र (असंख्य दर्शन शक्तियों से युक्त), सर्वद्रष्टा के लिये नमस्कार।
पुरस्तात् ते नमः कृण्म उत्तरादधरादुत ११.२.४
हे प्रभु ! पूर्व दिशा में वर्तमान तेरे लिये नमन करते हैं, उत्तर दिशा में और दक्षिण दिशा में भी नमन करते हैं।
चतुर्नमो अष्टकृत्वो भवाय दशकृत्वः पशुपते नमस्ते ११.२.९
हे पशुपते! (पशु, प्राणियों के रक्षक), तुझ सृष्टिकर्ता के लिए चार बार नमस्कार, आठ बार नमस्कार, दस बार नमस्कार।
अथवा पूर्वादि चारों दिशाओं में,
आठ दिशाओं में (चार दिशा और चार उपदिशा) वा दश दिशाओं (चार दिशा, चार उपदिशा, ऊपर और नीचे की दिशा) में वर्तमान तेरे लिए नमस्कार है।
नमः सायं नमः प्रातर्नमो रात्र्या नमो दिवा ११.२.१६
प्रभु के लिये सायं नमस्कार, प्रात: नमस्कार, रात्रि में नमस्कार, दिन में नमस्कार ।
नमस्ते अस्तु पश्यत १३.४.४८
हे सर्वद्रष्टः प्रभो! तेरे लिये नमस्कार है।
विराजे नमः स्वराजे नमः सम्राजे नमः १७.१.२२
विराट् (विशेष प्रकाशमान्) प्रभु के लिये नमस्कार, स्वराट् (स्वयं प्रकाशित) प्रभु के लिये नमस्कार, सम्राट् (सम्यक् सर्वत्र प्रकाशमान्) प्रभु के लिये नमस्कार।
(नमः से ईश्वर के लिए अभिवादन, ईश्वर की आज्ञा का पालन, ईश्वर के प्रति समर्पण और ध्यानयोग द्वारा ईश्वर का सेवन - यह सभी अर्थ लिए जा सकते हैं।)
*💐परमेश्वर का पूजन 💐*
देवं त्वष्टारमिह यक्षि विद्वान् ५.१२.९
हे मनुष्य ! विद्वान् बन और जगत्स्रष्टा की पूजा कर।
स्तुहि देवं सवितारम् ६.१.१
सविता प्रभु की स्तुति कर।
श्रदस्मै धत्त २०.३४.५
भाइयो! इस परमेश्वर के लिए सत्य-श्रद्धा को धारण करो ।
इन्द्रं स्तोता नव्यं गीर्भिः २०.४४.१
वाणियों से स्तवनीय प्रभु का गुणगान करो।
इन्द्राय साम गायत २०.६२.५
प्रभु के लिये गीत गाओ।
आ त्वेता निषीदत-इन्द्रमभि प्रगायत २०.६८.११
आओ, बैठो, प्रभु के गुण गाओ।
अर्चत प्रार्चत प्रियमेधासो अर्चत २०.९२.५
अर्चना करो, विशेष अर्चना करो, हे बुद्धिमानों! प्रभु की अर्चना करो।
अर्चन्तु पुत्रका उत २०.९२.५
तुम्हारे पुत्र भी प्रभु की अर्चना करनेवाले हों ।
ब्रह्मेन्द्राय वोचत २०.११९.१
ब्रह्म (ज्ञानस्वरूप), इन्द्र (ऐश्वर्यवान्) परमेश्वर के लिए स्तुतिगान करो।
#rgveda
March 25, 2021
March 25, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। त्रयोदशः सर्गः ।।
🍃सर्व निवेदयन्ति स्प यज्ञे यदुपकलिपतम्।
ततः प्रीतो द्विज श्रेष्ठ स्तान्सर्वानिदमब्रवीत्॥२९॥
⚜️जो कुछ यक्ष सम्बन्धी काम करते वह सब कह दिया करते थे । तब प्रसन्न हो वशिष्ठ जी उन सब से कहते॥२६॥
🍃अवज्ञया न दातव्यं कस्यचिल्लीलयापि वा।
अवज्ञया कृतं हन्यादातारं नात्र संशयः॥३०॥
⚜️देखना, किसी को हसि दिल्लगी में भी कोई वस्तु अनादर करके मत देना क्योंकि अनादर करके देने वाले दाता का निश्चय ही नाश होता है॥३०॥
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। त्रयोदशः सर्गः ।।
🍃सर्व निवेदयन्ति स्प यज्ञे यदुपकलिपतम्।
ततः प्रीतो द्विज श्रेष्ठ स्तान्सर्वानिदमब्रवीत्॥२९॥
⚜️जो कुछ यक्ष सम्बन्धी काम करते वह सब कह दिया करते थे । तब प्रसन्न हो वशिष्ठ जी उन सब से कहते॥२६॥
🍃अवज्ञया न दातव्यं कस्यचिल्लीलयापि वा।
अवज्ञया कृतं हन्यादातारं नात्र संशयः॥३०॥
⚜️देखना, किसी को हसि दिल्लगी में भी कोई वस्तु अनादर करके मत देना क्योंकि अनादर करके देने वाले दाता का निश्चय ही नाश होता है॥३०॥
March 25, 2021
📙 ऋग्वेद
सूक्त - २३ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०१, देवता - अश्विनीकुमार आदि
🍃तीव्राः सोमास आ गह्याशीर्वन्तः सुता इमे. वायो तान्प्रस्थितान्पिब.. (१)
⚜️हे वायु! यह तीखा और संतोष देने वाला सोमरस तैयार है. तुम आओ और लाए हुए सोमरस का पान करो. (१)
सूक्त - २३ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०१, देवता - अश्विनीकुमार आदि
🍃तीव्राः सोमास आ गह्याशीर्वन्तः सुता इमे. वायो तान्प्रस्थितान्पिब.. (१)
⚜️हे वायु! यह तीखा और संतोष देने वाला सोमरस तैयार है. तुम आओ और लाए हुए सोमरस का पान करो. (१)
March 25, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७७
⛅ 🚩तिथि - द्वादशी सुबह 08:21 तक तत्पश्चात त्रयोदशी
⛅ दिनांक 26 मार्च 2021
⛅ दिन - शुक्रवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942
⛅ अयन - उत्तरायन
⛅ ऋतु - वसंत
⛅ मास - फाल्गुन
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - मघा रात्रि 09:40 तक तत्पश्चात पूर्वाफाल्गुनी
⛅ योग - धृति सुबह 07:46 तक तत्पश्चात शूल
⛅ राहुकाल - सुबह 11:13 से दोपहर 12:44 तक
⛅ सूर्योदय - 06:38
⛅ सूर्यास्त - 18:50
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण - प्रदोष व्रत, त्रयोदशी क्षय तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७७
⛅ 🚩तिथि - द्वादशी सुबह 08:21 तक तत्पश्चात त्रयोदशी
⛅ दिनांक 26 मार्च 2021
⛅ दिन - शुक्रवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942
⛅ अयन - उत्तरायन
⛅ ऋतु - वसंत
⛅ मास - फाल्गुन
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - मघा रात्रि 09:40 तक तत्पश्चात पूर्वाफाल्गुनी
⛅ योग - धृति सुबह 07:46 तक तत्पश्चात शूल
⛅ राहुकाल - सुबह 11:13 से दोपहर 12:44 तक
⛅ सूर्योदय - 06:38
⛅ सूर्यास्त - 18:50
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण - प्रदोष व्रत, त्रयोदशी क्षय तिथि
March 25, 2021
March 25, 2021
Gramer toolkit NEW 22nd may - CQ (2).pdf
12.7 MB
Gramer toolkit NEW 22nd may - CQ (2).pdf
March 26, 2021
March 27, 2021
Forwarded from पुरुषोत्तमः॥ Purushothaman AJ (Bharatam).
हरिःॐ। भानुवासर-सुप्रभातम्।
आकाशवाण्या अद्यतन्यःप्रातःकालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
आकाशवाण्या अद्यतन्यःप्रातःकालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
March 27, 2021
March 27, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। त्रयोदशः सर्गः ।।
🍃ततः कैश्चिद्डोरातैरुपयाता महीक्षितः।
बहूनि रत्नान्यादाय राज्ञो दशरथस्य हि ॥३१॥
⚜️इसके कुछ ही दिनों बाद अनेक प्रकार के रत्नों की भेंटे ले ले कर राजा लोग महाराज दशरथ की यज्ञशाला में आ पहुँचे॥३१॥
🍃ततो वसिष्ठः सुभीतो राजानमिदमत्रवीत्।
उपयाता नरव्याघ्र राजानस्तव शासनात्॥३२।।
⚜️तब वशिष्ठ जी राजाओं को आये हुए देख, प्रसन्न हो, महाराज दशरथ से वाले आप के आदेशानुसार सब राजा लोग आ गये॥३२॥
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। त्रयोदशः सर्गः ।।
🍃ततः कैश्चिद्डोरातैरुपयाता महीक्षितः।
बहूनि रत्नान्यादाय राज्ञो दशरथस्य हि ॥३१॥
⚜️इसके कुछ ही दिनों बाद अनेक प्रकार के रत्नों की भेंटे ले ले कर राजा लोग महाराज दशरथ की यज्ञशाला में आ पहुँचे॥३१॥
🍃ततो वसिष्ठः सुभीतो राजानमिदमत्रवीत्।
उपयाता नरव्याघ्र राजानस्तव शासनात्॥३२।।
⚜️तब वशिष्ठ जी राजाओं को आये हुए देख, प्रसन्न हो, महाराज दशरथ से वाले आप के आदेशानुसार सब राजा लोग आ गये॥३२॥
March 27, 2021
📙 ऋग्वेद
सूक्त-२३, प्रथम मंडल,
मंत्र-०२ देवता-वायु आदि
🍃उभा देवा दिविस्पृशेन्द्रवायू हवामहे. अस्य सोमस्य पीतये.. (२)
⚜️मैं आकाश में रहने वाले इंद्र और वायु दोनों देवों को यह सोमरस पीने के लिए बुलाता हूं. (२)
सूक्त-२३, प्रथम मंडल,
मंत्र-०२ देवता-वायु आदि
🍃उभा देवा दिविस्पृशेन्द्रवायू हवामहे. अस्य सोमस्य पीतये.. (२)
⚜️मैं आकाश में रहने वाले इंद्र और वायु दोनों देवों को यह सोमरस पीने के लिए बुलाता हूं. (२)
March 27, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️एकादशः अध्याय
♦️श्लोक : ८
न वेत्ति यो यस्य गुणप्रकर्ष स तं सदा निन्दति नाअ्त्र चित्रम्।
यथा किरती करिकुम्भजाता मुक्ताः परित्यज्य बिभति गुंजाः।।८।।
♦️भावार्थ - जो जिसके गुणों को, गुणों की श्रेष्ठता को नहीं जानता, वह हमेशा उसकी अपेक्षा करता है - इसमें आश्चर्य कैसा? जैसे भीलनी हाथी मस्तक पर स्थित मोती को छोड़कर घुँघची की माला ही पहनती है।
#chanakya
✒️एकादशः अध्याय
♦️श्लोक : ८
न वेत्ति यो यस्य गुणप्रकर्ष स तं सदा निन्दति नाअ्त्र चित्रम्।
यथा किरती करिकुम्भजाता मुक्ताः परित्यज्य बिभति गुंजाः।।८।।
♦️भावार्थ - जो जिसके गुणों को, गुणों की श्रेष्ठता को नहीं जानता, वह हमेशा उसकी अपेक्षा करता है - इसमें आश्चर्य कैसा? जैसे भीलनी हाथी मस्तक पर स्थित मोती को छोड़कर घुँघची की माला ही पहनती है।
#chanakya
March 27, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। त्रयोदशः सर्गः ।।
🍃मया च सत्कृताः सर्वे यथाहं राजसत्तमाः।
यज्ञियं च कृतं राजन्युरुपैः सुसमाहितैः ॥३३॥
⚜️हे महाराज ! मैंने भी उनका यथावित सत्कार कर दिया और यज्ञ की भी सब तैयारी हो चुकी है॥३३॥
🍃निर्यातु च भवान्यर्टुं यज्ञायतनमन्तिकात्।सर्वकामैरुपहुतैरुपेतं वै समन्ततः ॥ ३४॥
द्रष्टुमर्हसि राजेन्द्र मनसेव विनिर्मितम्।
तथा वसिष्ठवचनादृश्यशृङ्गस्य चाभयोः ॥ ३५॥
⚜️अब आप भी यज्ञ करने के लिये यज्ञशाला में पधारिये और यज्ञ की सब सामग्री को देखिये कि, सेवकों ने कैसी उत्तमता और सावधानता से सब सामान सजा कर रखा है। तब वशिष्ठ जी और ऋषि श्रृंग दोनों के कहने से॥३४॥३५॥
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। त्रयोदशः सर्गः ।।
🍃मया च सत्कृताः सर्वे यथाहं राजसत्तमाः।
यज्ञियं च कृतं राजन्युरुपैः सुसमाहितैः ॥३३॥
⚜️हे महाराज ! मैंने भी उनका यथावित सत्कार कर दिया और यज्ञ की भी सब तैयारी हो चुकी है॥३३॥
🍃निर्यातु च भवान्यर्टुं यज्ञायतनमन्तिकात्।सर्वकामैरुपहुतैरुपेतं वै समन्ततः ॥ ३४॥
द्रष्टुमर्हसि राजेन्द्र मनसेव विनिर्मितम्।
तथा वसिष्ठवचनादृश्यशृङ्गस्य चाभयोः ॥ ३५॥
⚜️अब आप भी यज्ञ करने के लिये यज्ञशाला में पधारिये और यज्ञ की सब सामग्री को देखिये कि, सेवकों ने कैसी उत्तमता और सावधानता से सब सामान सजा कर रखा है। तब वशिष्ठ जी और ऋषि श्रृंग दोनों के कहने से॥३४॥३५॥
March 27, 2021
📙 ऋग्वेद
सूक्त-२३, प्रथम मंडल,
मंत्र-०३ देवता-वायु आदि
🍃इन्द्रवायू मनोजुवा विप्रा हवन्त ऊतये. सहस्तरक्षा धियस्पत.. (३)
⚜️वायु मन के समान गतिशील एवं इंद्र हजार आंखों वाले हैं. बुद्धिमान् लोग इन्हें अपनी रक्षा के लिए बुलाते हैं. (३)
सूक्त-२३, प्रथम मंडल,
मंत्र-०३ देवता-वायु आदि
🍃इन्द्रवायू मनोजुवा विप्रा हवन्त ऊतये. सहस्तरक्षा धियस्पत.. (३)
⚜️वायु मन के समान गतिशील एवं इंद्र हजार आंखों वाले हैं. बुद्धिमान् लोग इन्हें अपनी रक्षा के लिए बुलाते हैं. (३)
March 27, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द-५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत-२०७७
⛅ 🚩तिथि - पूर्णिमा रात्रि 12:17 तक तत्पश्चात प्रतिपदा
⛅ दिनांक 28 मार्च 2021
⛅ दिन - रविवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - वसंत
⛅ मास - फाल्गुन
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - उत्तराफाल्गुनी शाम 05:36 तक तत्पश्चात हस्त
⛅ योग - वृद्धि रात्रि 09:50 तक तत्पश्चात ध्रुव
⛅ राहुकाल - शाम 05:20 से शाम 06:52 तक
⛅ सूर्योदय - 06:36
⛅ सूर्यास्त - 18:50
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण - व्रत पूर्णिमा, हुताशनी पूर्णिमा, होलिका दहन, होलाष्टक समाप्त
🌥️ 🚩युगाब्द-५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत-२०७७
⛅ 🚩तिथि - पूर्णिमा रात्रि 12:17 तक तत्पश्चात प्रतिपदा
⛅ दिनांक 28 मार्च 2021
⛅ दिन - रविवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - वसंत
⛅ मास - फाल्गुन
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - उत्तराफाल्गुनी शाम 05:36 तक तत्पश्चात हस्त
⛅ योग - वृद्धि रात्रि 09:50 तक तत्पश्चात ध्रुव
⛅ राहुकाल - शाम 05:20 से शाम 06:52 तक
⛅ सूर्योदय - 06:36
⛅ सूर्यास्त - 18:50
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण - व्रत पूर्णिमा, हुताशनी पूर्णिमा, होलिका दहन, होलाष्टक समाप्त
March 27, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️एकादशः अध्याय
♦️श्लोक:-९
ये तु संवत्सरं पूर्णं नित्यं मौनेन भुञ्जते।
युगकोटिसहस्त्रन्तु स्वर्गलोक महीयते।।९।।
♦️भावार्थ-- जो व्यक्ति पूरे साल हमेशा मौन होकर, चुपचाप, बिना बोले हुए भोजन करता है, वह अवश्य ही एक हजार करोड़ युगों तक स्वर्ग धाम में गौरव आदर सम्मान पाता है।।
#chanakya
✒️एकादशः अध्याय
♦️श्लोक:-९
ये तु संवत्सरं पूर्णं नित्यं मौनेन भुञ्जते।
युगकोटिसहस्त्रन्तु स्वर्गलोक महीयते।।९।।
♦️भावार्थ-- जो व्यक्ति पूरे साल हमेशा मौन होकर, चुपचाप, बिना बोले हुए भोजन करता है, वह अवश्य ही एक हजार करोड़ युगों तक स्वर्ग धाम में गौरव आदर सम्मान पाता है।।
#chanakya
March 29, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। त्रयोदशः सर्गः ।।
🍃शुभे दिवसनक्षत्रे निर्याता जगतीपतिः।
ततो वसिष्टपप्रुखाः सर्व एव द्विजोत्तमाः॥३६॥
ऋष्यशृङ्गं पुरस्कृत्य यज्कर्मारभंस्वदा।
यज्ञवाटवताः सर्वे यथाशास्त्रं यथाविधि ।
श्रीमांश्च सहपत्नीभी राजा दीक्षामुपाविशत् ॥३७॥
👉🏻🚩इति त्रयोदशः सर्गः॥
⚜️शुभ दिन और नक्षत्र में महाराज दशरथ यज्ञशाला में गये। तब वशिष्ठ प्रमुख सब ब्राह्मणों ने ऋषि श्रृंग को अपना प्रमुख बना यज्ञशाला में यज्ञकार्य यथा विधि प्रारम्भ किया और महाराज ने रानियों सहित यज्ञ दीक्षा ली॥३६॥३७॥
👉🏻🚩बालकाण्ड का तेरहवां सर्ग पूरा हुआ।
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। त्रयोदशः सर्गः ।।
🍃शुभे दिवसनक्षत्रे निर्याता जगतीपतिः।
ततो वसिष्टपप्रुखाः सर्व एव द्विजोत्तमाः॥३६॥
ऋष्यशृङ्गं पुरस्कृत्य यज्कर्मारभंस्वदा।
यज्ञवाटवताः सर्वे यथाशास्त्रं यथाविधि ।
श्रीमांश्च सहपत्नीभी राजा दीक्षामुपाविशत् ॥३७॥
👉🏻🚩इति त्रयोदशः सर्गः॥
⚜️शुभ दिन और नक्षत्र में महाराज दशरथ यज्ञशाला में गये। तब वशिष्ठ प्रमुख सब ब्राह्मणों ने ऋषि श्रृंग को अपना प्रमुख बना यज्ञशाला में यज्ञकार्य यथा विधि प्रारम्भ किया और महाराज ने रानियों सहित यज्ञ दीक्षा ली॥३६॥३७॥
👉🏻🚩बालकाण्ड का तेरहवां सर्ग पूरा हुआ।
March 29, 2021
📙 ऋग्वेद
सूक्त-२३, प्रथम मंडल,
मंत्र-०४ देवता-वायु आदि
🍃मित्रं वयं हवामहे वरुणं सोमपीतये, जज्ञाना पूतदक्षसा.. (४)
⚜️मित्र और वरुण यज्ञ में प्रकट होने वाले एवं शुद्धबलसंपन्न हैं. हम उन्हें सोमरस पीने के लिए बुलाते हैं. (४)
सूक्त-२३, प्रथम मंडल,
मंत्र-०४ देवता-वायु आदि
🍃मित्रं वयं हवामहे वरुणं सोमपीतये, जज्ञाना पूतदक्षसा.. (४)
⚜️मित्र और वरुण यज्ञ में प्रकट होने वाले एवं शुद्धबलसंपन्न हैं. हम उन्हें सोमरस पीने के लिए बुलाते हैं. (४)
March 29, 2021
March 29, 2021
March 29, 2021
Forwarded from पुरुषोत्तमः॥ Purushothaman AJ (Bharatam).
हरिःॐ। इन्दुवासर-सुप्रभातम्।
आकाशवाण्या अद्यतन्यःप्रातःकालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
आकाशवाण्या अद्यतन्यःप्रातःकालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
March 29, 2021
March 29, 2021
अयं होलीमहोत्सवः भवत्कृते भवत्परिवारकृते च
क्षेमस्थैर्य-आयुः-आरोग्य-ऐश्वर्य-अभिवृद्घिकारकः भवतु।।
।।होलिकाया: हार्दिकशुभाशयाः।।
क्षेमस्थैर्य-आयुः-आरोग्य-ऐश्वर्य-अभिवृद्घिकारकः भवतु।।
।।होलिकाया: हार्दिकशुभाशयाः।।
March 29, 2021
March 29, 2021
Forwarded from पुरुषोत्तमः॥ Purushothaman AJ (Bharatam).
हरिःॐ। सोमवासर-सायङ्कालशुभेच्छाः।
आकाशवाण्या अद्यतनसायङ्कालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
आकाशवाण्या अद्यतनसायङ्कालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
March 29, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।।चतुर्दशः सर्गः।।
🍃अथ संवत्सरे पूर्णे तस्मिन्माप्ते तुरङ्गमे।
सरय्वाश्वोचरे तीरे राज्ञो यज्ञोऽभ्यवर्तत ॥१॥
⚜️एक वर्ष बाद जब यज्ञ का घोड़ा चारों ओर घूमकर आ गया, तब महाराज दशरथ का अ्वमेधयज्ञ सरयू के उत्तरतट पर होने लगा॥१॥
🍃ऋश्यभृङ्गं पुरस्कृत्य कर्य चक्रुद्विजर्षभाः।
अववमेधे महायज्ञे राज्ञोऽस्य सुमहात्मनः॥२॥
⚜️ऋषि श्रृंग प्रमुख ब्राह्मणश्रेष्टों ने महाराज दशरथ से अश्वमेध यक्ष करवाया॥२॥
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।।चतुर्दशः सर्गः।।
🍃अथ संवत्सरे पूर्णे तस्मिन्माप्ते तुरङ्गमे।
सरय्वाश्वोचरे तीरे राज्ञो यज्ञोऽभ्यवर्तत ॥१॥
⚜️एक वर्ष बाद जब यज्ञ का घोड़ा चारों ओर घूमकर आ गया, तब महाराज दशरथ का अ्वमेधयज्ञ सरयू के उत्तरतट पर होने लगा॥१॥
🍃ऋश्यभृङ्गं पुरस्कृत्य कर्य चक्रुद्विजर्षभाः।
अववमेधे महायज्ञे राज्ञोऽस्य सुमहात्मनः॥२॥
⚜️ऋषि श्रृंग प्रमुख ब्राह्मणश्रेष्टों ने महाराज दशरथ से अश्वमेध यक्ष करवाया॥२॥
March 29, 2021
📙 ऋग्वेद
सूक्त-२३, प्रथम मंडल,
मंत्र-०५ देवता-वायु आदि
🍃ऋतेन यावृतावृधावृतस्य ज्योतिषस्पती. ता मित्रावरुणा हुवे.. (५)
⚜️मित्र और वरुण सत्य के द्वारा यज्ञकर्म की वृद्धि करते हैं. और वास्तविक प्रकाश के पालनकर्ता हैं. मैं इन दोनों का आह्वान करता हूँ. (५)
सूक्त-२३, प्रथम मंडल,
मंत्र-०५ देवता-वायु आदि
🍃ऋतेन यावृतावृधावृतस्य ज्योतिषस्पती. ता मित्रावरुणा हुवे.. (५)
⚜️मित्र और वरुण सत्य के द्वारा यज्ञकर्म की वृद्धि करते हैं. और वास्तविक प्रकाश के पालनकर्ता हैं. मैं इन दोनों का आह्वान करता हूँ. (५)
March 29, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️एकादशः अध्याय
♦️श्लोक:-११
अकृष्टफलमूलेन वनवाहरताः सदा।
कुरुतेअ्हरहः श्राद्धमृषिविप्रः स उच्यते।।११।।
♦️भावार्थ--बिना जोती हुई धरती से फल एवं कंदमूल आदि खाकर जो जीवन बिताता है और सदैव वन में बसने की इच्छा रखता है, हर रोज़ पितरो का श्राद्ध करता है, वह ब्राह्मण ऋषि कहा जाता है।।
#chanakya
✒️एकादशः अध्याय
♦️श्लोक:-११
अकृष्टफलमूलेन वनवाहरताः सदा।
कुरुतेअ्हरहः श्राद्धमृषिविप्रः स उच्यते।।११।।
♦️भावार्थ--बिना जोती हुई धरती से फल एवं कंदमूल आदि खाकर जो जीवन बिताता है और सदैव वन में बसने की इच्छा रखता है, हर रोज़ पितरो का श्राद्ध करता है, वह ब्राह्मण ऋषि कहा जाता है।।
#chanakya
March 30, 2021
March 30, 2021
Forwarded from पुरुषोत्तमः॥ Purushothaman AJ (Bharatam).
हरिःॐ। मङ्गलवासर-सायङ्कालशुभेच्छाः।
आकाशवाण्या अद्यतनसायङ्कालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
आकाशवाण्या अद्यतनसायङ्कालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
March 30, 2021
March 30, 2021
Forwarded from पुरुषोत्तमः॥ Purushothaman AJ (Bharatam).
हरिःॐ। बुधवासर-सुप्रभातम्।
आकाशवाण्या अद्यतन्यःप्रातःकालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
आकाशवाण्या अद्यतन्यःप्रातःकालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
March 30, 2021
March 30, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।।चतुर्दशः सर्गः।।
🍃कर्म कुर्वन्ति विधिवघाजका वेद पारगा।
यथाविधि यथान्यायं परिक्रामन्ति शास्त्रतः॥३॥
⚜️वेद जानने वाले तथा यज्ञ कराने वाले ब्राह्मण, (ऋत्विज ) कल्पसूत्रों में कथित यज्ञ की विधि के अनुसार सब कार्य करवाते थे॥३॥
🍃प्रवयं शास्त्रतः कृत्वा तथैवोपसदं द्विजाः।
चक्रुश्च विधिवत्सर्वमधिकं कर्म शास्त्रतः॥४॥
अभिपूज्य ततो हृष्टाः सर्वे चक्रुर्यथाविधि ।_*
प्रातःसबनपूर्वाणि कर्माणि मुनिपुङ्गवाः॥५॥
⚜️प्रवर्ग और उपसद ( यज्ञ कर्म विशेष) दोनों कर्म शास्त्रानुसार विधिवत् करके, वड़ी प्रसन्नता के साथ तत् तत् कर्मों में पूज्य देवताओं की पूजा ब्राह्मणों ने की और दूसरे दिन श्रेष्ठ मुनियों ने प्रातः सवन ( यज्ञीय विधि विशेष ) कर के,पूजन आरंभ हुआ॥४॥५॥
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।।चतुर्दशः सर्गः।।
🍃कर्म कुर्वन्ति विधिवघाजका वेद पारगा।
यथाविधि यथान्यायं परिक्रामन्ति शास्त्रतः॥३॥
⚜️वेद जानने वाले तथा यज्ञ कराने वाले ब्राह्मण, (ऋत्विज ) कल्पसूत्रों में कथित यज्ञ की विधि के अनुसार सब कार्य करवाते थे॥३॥
🍃प्रवयं शास्त्रतः कृत्वा तथैवोपसदं द्विजाः।
चक्रुश्च विधिवत्सर्वमधिकं कर्म शास्त्रतः॥४॥
अभिपूज्य ततो हृष्टाः सर्वे चक्रुर्यथाविधि ।_*
प्रातःसबनपूर्वाणि कर्माणि मुनिपुङ्गवाः॥५॥
⚜️प्रवर्ग और उपसद ( यज्ञ कर्म विशेष) दोनों कर्म शास्त्रानुसार विधिवत् करके, वड़ी प्रसन्नता के साथ तत् तत् कर्मों में पूज्य देवताओं की पूजा ब्राह्मणों ने की और दूसरे दिन श्रेष्ठ मुनियों ने प्रातः सवन ( यज्ञीय विधि विशेष ) कर के,पूजन आरंभ हुआ॥४॥५॥
March 30, 2021
📙 ऋग्वेद
सूक्त - २३ , प्रथम मंडल ,
मंत्र-०६-०७ देवता-वायु आदि
🍃ऐन्द्रश्च विधिवद्दच्तो राजा चाभिष्टुतोऽनघः।
माध्यदिनं च सवनं प्राधतंत यथाक्रमम् ।।६॥
⚜️विधि पूर्वक इन्द्र का भाग दे और पाप दूर करने वाली सोमलता का रस निकाल, मध्यान्ह सवन किया गया ॥६॥
🍃तृतीयसवनं चैव राज्ञोऽस्य सुमहात्मनः ।
चक्रुस्ते शास्त्रतो दृष्ट्वा तथा त्राह्मणपुङ्गवाः॥७॥
⚜️फिर महाराज और ब्राह्मणों ने शास्त्रानुसार यथाविधि तीसरा सायं सवन किया॥७॥
सूक्त - २३ , प्रथम मंडल ,
मंत्र-०६-०७ देवता-वायु आदि
🍃ऐन्द्रश्च विधिवद्दच्तो राजा चाभिष्टुतोऽनघः।
माध्यदिनं च सवनं प्राधतंत यथाक्रमम् ।।६॥
⚜️विधि पूर्वक इन्द्र का भाग दे और पाप दूर करने वाली सोमलता का रस निकाल, मध्यान्ह सवन किया गया ॥६॥
🍃तृतीयसवनं चैव राज्ञोऽस्य सुमहात्मनः ।
चक्रुस्ते शास्त्रतो दृष्ट्वा तथा त्राह्मणपुङ्गवाः॥७॥
⚜️फिर महाराज और ब्राह्मणों ने शास्त्रानुसार यथाविधि तीसरा सायं सवन किया॥७॥
March 30, 2021
🚩जय सत्य सनातन🚩
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द-५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत-२०७७
⛅ 🚩तिथि - तृतीया दोपहर 02:06 तक तत्पश्चात चतुर्थी
⛅ दिनांक 31 मार्च 2021
⛅ दिन - बुधवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - वसंत
⛅ मास - चैत्र
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - स्वाती सुबह 09:45 तक तत्पश्चात विशाखा
⛅ योग - हर्षण सुबह 09:59 तक तत्पश्चात वज्र
⛅ राहुकाल - दोपहर 12:43 से दोपहर 02:15 तक
⛅ सूर्योदय - 06:33
⛅ सूर्यास्त - 18:51
⛅ दिशाशूल - उत्तर दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण - संकष्ट चतुर्थी (चन्द्रोदय रात्रि 09:51)
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द-५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत-२०७७
⛅ 🚩तिथि - तृतीया दोपहर 02:06 तक तत्पश्चात चतुर्थी
⛅ दिनांक 31 मार्च 2021
⛅ दिन - बुधवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - वसंत
⛅ मास - चैत्र
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - स्वाती सुबह 09:45 तक तत्पश्चात विशाखा
⛅ योग - हर्षण सुबह 09:59 तक तत्पश्चात वज्र
⛅ राहुकाल - दोपहर 12:43 से दोपहर 02:15 तक
⛅ सूर्योदय - 06:33
⛅ सूर्यास्त - 18:51
⛅ दिशाशूल - उत्तर दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण - संकष्ट चतुर्थी (चन्द्रोदय रात्रि 09:51)
March 30, 2021
भ्रमति नभसि विद्युच्चण्डवातानुविद्धै- ।
र्नवजलदनिनादैर्मेदिनी सप्रकम्पा ।।
इह तु जगति नूनं रक्षणार्थं प्रजाना-।
मसुरसमितिहन्ता विष्णुरद्यावतीर्णः ।।
ಭ್ರಮತಿ ನಭಸಿ ವಿದ್ಯುಚ್ಚಂಡವಾತಾನುವಿದ್ಧೈ-|
ರ್ನವಜಲದನಿನಾದೈರ್ಮೇದಿನೀ ಸಪ್ರಕಂಪಾ ||
ಇಹ ತು ಜಗತಿ ನೂನಂ ರಕ್ಷಣಾರ್ಥಂ ಪ್ರಜಾನಾ-|
ಮಸುರಸಮಿತಿಹಂತಾ ವಿಷ್ಣುರದ್ಯಾವತೀರ್ಣಃ ||
अन्वयः (संस्कृतवाक्यरचनापद्धतिः)
नभसि विद्युच्चण्डवातानुविद्धैः नवजलदनिनादैः मेदिनी सप्रकम्पा भ्रमति । तु इह नूनं प्रजानां रक्षणार्थं असुरसमितिहन्ता विष्णुः जगति अद्य अवतीर्णः भवति ।
प्रतिपदार्थ:
नभसि - आकाश में
विद्युत् - बिजली
चण्डवात - और तूफान से
अनुविद्धैः - युक्त हो कर
नव - नये
जलद - मेघों की
निनादैः - गर्जन से
मेदिनी - भूमी
सप्रकम्पा - प्रकंपित हो कर
भ्रमति - डर गयी है (या भ्रमण कर रही है) ।
तु - तब तो
इह - यहाँ
नूनम् - निश्चय ही
प्रजानाम् - भक्तों की
रक्षणार्थम् - रक्षा के लिये
असुर - असुरों के
समिति - गणों के
हन्ता - विनाशी
विष्णुः - भगवान श्रीमन्महाविष्णु जी
जगति - धरती में
अद्य - आज
अवतीर्णः - उतर रहें
भवति - हैं ।
विवरण:
करीब 2700 वर्ष पूर्व में जीवित महान नाटककार श्रीभास महाकवि जी के करकमलों से विरचित "बालचरितम्" नाम के नाटक के प्रथमांक का यह नौव्वा श्लोक है ।
भगवान श्रीमन्महाविष्णु जी अपने भक्तों की पुकार सुन कर उन की रक्षा एवं सहायता के लिये इस धरती पर अपने धाम स्वर्ग या वैकुंठ आदि लोकों से उतरकर आते हैं । उन के आने के समय में आकाश में जो हलचल मचता है उस का वर्णन यहाँ पर कविवर्य कर रहें हैं ।
तर्क लगाया जा सकता है कि इस श्लोक में कहे अनुसार जब आकाश में बिजली चमकती है, तो जल से भरे मेघ तो होंगे ही । लेकिन इस श्लोक में चंडवात का भी उल्लेख है । चंडवात आकाश में तब उठता है जब कोई बडी वस्तु बहुत ही वेग से आकाश में घूम रही हो । आज कल हम सब सुनते हैं कि आकाशकायों या धूमकेतुओं के वेग से आकाश का धूल उन धूमकेतुओं के पीछे पुच्छ जैसा पड जाता है । वास्तव में यह एक चंडवात ही है ।
मेघों के बीच में विद्युत् या बिजलि का उठना, तूफान का आना ये सभी किसी अन्य बडे वस्तु को संकेत देते हैं । अर्थात् भगवान श्रीमनमहाविष्णु जी जब धरती पर अवतीर्ण होते हैं तो सामान्यतः वे अपने यान से ही आयेंगे । इस श्लोक में विमान का उल्लेख गुप्त रूप से किया गया है । आकाश इतना बडा होता है कि जब एक वस्तु तेज़ी से घूमती है तो हलचल नहीं मचेगा, बलकि उस वस्तु के गति पर आकाश में तभी हलचल मचेगी जब वह वस्तु बहुत ही बडा हो । भगवान विष्णु जी अपने विमान श्रीगरुड जी पर विराजमान होकर आये होंगे, या तो कोई अन्य विमान उन के पास होगा जो इतना बडा होगा कि उस के वेग से ही सभी धरती कंपित हो उठा और आकाश में तूफान के साथ साथ मेघों के बीच में बिजली भी चमक रही थी ।
कविवर्य के जीवनकाल में अनेक विद्वान ज्योतिश्शास्त्र, विमानशास्त्र आदि विषयों पर परिणत थें । स्वयं कविवर्य भी अनेक शास्त्रों के वेत्ता भी थे । इन के नाटकों के अध्ययन से यह अनुमान लगाया जा सकता है कि कविवर्य के काल में विशालकाय के विमानों का संचालन जगत में था । क्यों कि ऐसे श्लोकों की रचना कवी के मस्तिष्क में तभी आयेंगे, जब वे उस श्लोक में वर्णित प्रसंग से भली भांती अवगत होंगे ।
हमारे प्राचीन धरोहर वेद, वेदांग, पुराण, और अनेक शास्त्रों का अध्ययन करने से ही परिपूर्ण ज्ञान की प्राप्ति होती है । इसीलिये प्राचीन कवि, ऋषि आदियों ने अपना जीवन अध्ययन में ही बिताते थे । लेकिन आज कल के जमाने में ऐसे श्लोकों को पढकर केवल परिक्षा दृष्टि से ही विचार किया जा रहा है । वैज्ञानिक तरीके से ऐसे श्लोकों का अध्ययन और संशोधन हो तो हमारे भारतवर्ष और इस भूलोक की श्रेणी आकाश में ऊपर उठेगी और भविष्य में अन्यग्रहजीवियों का इस ग्रह पर आनाजाना भी होता रहेगा ।
ॐ नमो भगवते हयाननाय ।।
र्नवजलदनिनादैर्मेदिनी सप्रकम्पा ।।
इह तु जगति नूनं रक्षणार्थं प्रजाना-।
मसुरसमितिहन्ता विष्णुरद्यावतीर्णः ।।
ಭ್ರಮತಿ ನಭಸಿ ವಿದ್ಯುಚ್ಚಂಡವಾತಾನುವಿದ್ಧೈ-|
ರ್ನವಜಲದನಿನಾದೈರ್ಮೇದಿನೀ ಸಪ್ರಕಂಪಾ ||
ಇಹ ತು ಜಗತಿ ನೂನಂ ರಕ್ಷಣಾರ್ಥಂ ಪ್ರಜಾನಾ-|
ಮಸುರಸಮಿತಿಹಂತಾ ವಿಷ್ಣುರದ್ಯಾವತೀರ್ಣಃ ||
अन्वयः (संस्कृतवाक्यरचनापद्धतिः)
नभसि विद्युच्चण्डवातानुविद्धैः नवजलदनिनादैः मेदिनी सप्रकम्पा भ्रमति । तु इह नूनं प्रजानां रक्षणार्थं असुरसमितिहन्ता विष्णुः जगति अद्य अवतीर्णः भवति ।
प्रतिपदार्थ:
नभसि - आकाश में
विद्युत् - बिजली
चण्डवात - और तूफान से
अनुविद्धैः - युक्त हो कर
नव - नये
जलद - मेघों की
निनादैः - गर्जन से
मेदिनी - भूमी
सप्रकम्पा - प्रकंपित हो कर
भ्रमति - डर गयी है (या भ्रमण कर रही है) ।
तु - तब तो
इह - यहाँ
नूनम् - निश्चय ही
प्रजानाम् - भक्तों की
रक्षणार्थम् - रक्षा के लिये
असुर - असुरों के
समिति - गणों के
हन्ता - विनाशी
विष्णुः - भगवान श्रीमन्महाविष्णु जी
जगति - धरती में
अद्य - आज
अवतीर्णः - उतर रहें
भवति - हैं ।
विवरण:
करीब 2700 वर्ष पूर्व में जीवित महान नाटककार श्रीभास महाकवि जी के करकमलों से विरचित "बालचरितम्" नाम के नाटक के प्रथमांक का यह नौव्वा श्लोक है ।
भगवान श्रीमन्महाविष्णु जी अपने भक्तों की पुकार सुन कर उन की रक्षा एवं सहायता के लिये इस धरती पर अपने धाम स्वर्ग या वैकुंठ आदि लोकों से उतरकर आते हैं । उन के आने के समय में आकाश में जो हलचल मचता है उस का वर्णन यहाँ पर कविवर्य कर रहें हैं ।
तर्क लगाया जा सकता है कि इस श्लोक में कहे अनुसार जब आकाश में बिजली चमकती है, तो जल से भरे मेघ तो होंगे ही । लेकिन इस श्लोक में चंडवात का भी उल्लेख है । चंडवात आकाश में तब उठता है जब कोई बडी वस्तु बहुत ही वेग से आकाश में घूम रही हो । आज कल हम सब सुनते हैं कि आकाशकायों या धूमकेतुओं के वेग से आकाश का धूल उन धूमकेतुओं के पीछे पुच्छ जैसा पड जाता है । वास्तव में यह एक चंडवात ही है ।
मेघों के बीच में विद्युत् या बिजलि का उठना, तूफान का आना ये सभी किसी अन्य बडे वस्तु को संकेत देते हैं । अर्थात् भगवान श्रीमनमहाविष्णु जी जब धरती पर अवतीर्ण होते हैं तो सामान्यतः वे अपने यान से ही आयेंगे । इस श्लोक में विमान का उल्लेख गुप्त रूप से किया गया है । आकाश इतना बडा होता है कि जब एक वस्तु तेज़ी से घूमती है तो हलचल नहीं मचेगा, बलकि उस वस्तु के गति पर आकाश में तभी हलचल मचेगी जब वह वस्तु बहुत ही बडा हो । भगवान विष्णु जी अपने विमान श्रीगरुड जी पर विराजमान होकर आये होंगे, या तो कोई अन्य विमान उन के पास होगा जो इतना बडा होगा कि उस के वेग से ही सभी धरती कंपित हो उठा और आकाश में तूफान के साथ साथ मेघों के बीच में बिजली भी चमक रही थी ।
कविवर्य के जीवनकाल में अनेक विद्वान ज्योतिश्शास्त्र, विमानशास्त्र आदि विषयों पर परिणत थें । स्वयं कविवर्य भी अनेक शास्त्रों के वेत्ता भी थे । इन के नाटकों के अध्ययन से यह अनुमान लगाया जा सकता है कि कविवर्य के काल में विशालकाय के विमानों का संचालन जगत में था । क्यों कि ऐसे श्लोकों की रचना कवी के मस्तिष्क में तभी आयेंगे, जब वे उस श्लोक में वर्णित प्रसंग से भली भांती अवगत होंगे ।
हमारे प्राचीन धरोहर वेद, वेदांग, पुराण, और अनेक शास्त्रों का अध्ययन करने से ही परिपूर्ण ज्ञान की प्राप्ति होती है । इसीलिये प्राचीन कवि, ऋषि आदियों ने अपना जीवन अध्ययन में ही बिताते थे । लेकिन आज कल के जमाने में ऐसे श्लोकों को पढकर केवल परिक्षा दृष्टि से ही विचार किया जा रहा है । वैज्ञानिक तरीके से ऐसे श्लोकों का अध्ययन और संशोधन हो तो हमारे भारतवर्ष और इस भूलोक की श्रेणी आकाश में ऊपर उठेगी और भविष्य में अन्यग्रहजीवियों का इस ग्रह पर आनाजाना भी होता रहेगा ।
ॐ नमो भगवते हयाननाय ।।
March 31, 2021
✊चाणक्य नीति⚔️
✒️एकादशः अध्याय
♦️श्लोक:-१२
एकाहारेण सन्तुष्टः षड्कर्मनिरतः सदा।
ऋतुकालेअ्भिगामी च स विप्रो द्विज उच्यते।।१२।।
♦️भावार्थ--एक समय के आहार से संतोष पाकर हमेशा छः कर्मों-यज्ञ करना-कराना, वेद पठन-पाठन, दान लेना-देना-के लिए तैयार रहने वाला व ऋतुकाल में ही स्त्री-संग करने वाला विप्र ही द्विज कहलाता है।।
#chanakya
✒️एकादशः अध्याय
♦️श्लोक:-१२
एकाहारेण सन्तुष्टः षड्कर्मनिरतः सदा।
ऋतुकालेअ्भिगामी च स विप्रो द्विज उच्यते।।१२।।
♦️भावार्थ--एक समय के आहार से संतोष पाकर हमेशा छः कर्मों-यज्ञ करना-कराना, वेद पठन-पाठन, दान लेना-देना-के लिए तैयार रहने वाला व ऋतुकाल में ही स्त्री-संग करने वाला विप्र ही द्विज कहलाता है।।
#chanakya
March 31, 2021
📒📒📒 वेदपाठन 📒📒📒
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।।चतुर्दशः सर्गः।।
🍃ऐन्द्रश्च विधिवद्दच्तो राजा चाभिष्टुतोऽनघः।
माध्यदिनं च सवनं प्राधतंत यथाक्रमम् ।।६॥
⚜️विधि पूर्वक इन्द्र का भाग दे और पाप दूर करने वाली सोमलता का रस निकाल, मध्यान्ह सवन किया गया ॥६॥
🍃तृतीयसवनं चैव राज्ञोऽस्य सुमहात्मनः ।
चक्रुस्ते शास्त्रतो दृष्ट्वा तथा त्राह्मणपुङ्गवाः॥७॥
⚜️फिर महाराज और ब्राह्मणों ने शास्त्रानुसार यथाविधि तीसरा सायं सवन किया॥७॥
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।।चतुर्दशः सर्गः।।
🍃ऐन्द्रश्च विधिवद्दच्तो राजा चाभिष्टुतोऽनघः।
माध्यदिनं च सवनं प्राधतंत यथाक्रमम् ।।६॥
⚜️विधि पूर्वक इन्द्र का भाग दे और पाप दूर करने वाली सोमलता का रस निकाल, मध्यान्ह सवन किया गया ॥६॥
🍃तृतीयसवनं चैव राज्ञोऽस्य सुमहात्मनः ।
चक्रुस्ते शास्त्रतो दृष्ट्वा तथा त्राह्मणपुङ्गवाः॥७॥
⚜️फिर महाराज और ब्राह्मणों ने शास्त्रानुसार यथाविधि तीसरा सायं सवन किया॥७॥
April 1, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️एकादशः अध्याय
♦️श्लोक:-१३
लौकिके कर्मणि रतः पशूनां परिपालकः।
वाणिज्यकृषिकर्मा यः स विप्रो वैश्य उच्यते।।१३।।
♦️भावार्थ--सदा लौकिक कर्मो में लीन रहने वाला, पशुपालन करने वाला, व्यापार और खेती करने वाला विप्र वैश्य कहलाता है।।
#chanakya
✒️एकादशः अध्याय
♦️श्लोक:-१३
लौकिके कर्मणि रतः पशूनां परिपालकः।
वाणिज्यकृषिकर्मा यः स विप्रो वैश्य उच्यते।।१३।।
♦️भावार्थ--सदा लौकिक कर्मो में लीन रहने वाला, पशुपालन करने वाला, व्यापार और खेती करने वाला विप्र वैश्य कहलाता है।।
#chanakya
April 1, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।।चतुर्दशः सर्गः।।
🍃न चाहुतमभूत्त्र सवलितं वापि किंचन ।
दृश्यते ब्रह्मवत्सर्व क्षेययुक्तं हि चक्रिरे ॥८॥
⚜️इस यज्ञ में किसी प्रकार की त्रुटि नहीं होने पायी। पूर्ण ज्ञानी यज्ञ करवाने वालों को उपस्थिति के कारण, कोई आहुति भूल से अथवा निष्प्रयोजन नहीं दी गयी, जो कुछ कर्म किया गया वह कल्याण कारक ही किया गया॥८॥
🍃न तेष्बहःसु श्रान्तो वा क्षुधितो वारपि दृश्यते।
नाविद्वान्त्राह्मणस्त्र नाशतानुचरस्तथा॥९॥
⚜️यज्ञकाल में कोई भी ब्राह्मण भूखा प्यासा नहीं रहा । न ते वहाँ कोई ऐसा ही ब्राह्मण देख पड़ता जो मूर्ख हो और न वहाँ कोई ऐसा ही ब्राह्मण था जिसके पास सैकड़ों शिष्य न थे॥९॥
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।।चतुर्दशः सर्गः।।
🍃न चाहुतमभूत्त्र सवलितं वापि किंचन ।
दृश्यते ब्रह्मवत्सर्व क्षेययुक्तं हि चक्रिरे ॥८॥
⚜️इस यज्ञ में किसी प्रकार की त्रुटि नहीं होने पायी। पूर्ण ज्ञानी यज्ञ करवाने वालों को उपस्थिति के कारण, कोई आहुति भूल से अथवा निष्प्रयोजन नहीं दी गयी, जो कुछ कर्म किया गया वह कल्याण कारक ही किया गया॥८॥
🍃न तेष्बहःसु श्रान्तो वा क्षुधितो वारपि दृश्यते।
नाविद्वान्त्राह्मणस्त्र नाशतानुचरस्तथा॥९॥
⚜️यज्ञकाल में कोई भी ब्राह्मण भूखा प्यासा नहीं रहा । न ते वहाँ कोई ऐसा ही ब्राह्मण देख पड़ता जो मूर्ख हो और न वहाँ कोई ऐसा ही ब्राह्मण था जिसके पास सैकड़ों शिष्य न थे॥९॥
April 1, 2021
📙 ऋग्वेद
सूक्त-२३, प्रथम मंडल,
मंत्र-०७ देवता-वायु आदि
🍃मरुत्वन्तं हवामह इन्द्रमा सोमपीतये. सजूर्गणेन तुम्पतु.. (७)
⚜️हम सोमरस पीने के लिए मरुद्गण के साथ इंद्र का आह्वान करते हैं. वे इंद्र मरुद्गणों के साथ तृप्त हों. (७)
सूक्त-२३, प्रथम मंडल,
मंत्र-०७ देवता-वायु आदि
🍃मरुत्वन्तं हवामह इन्द्रमा सोमपीतये. सजूर्गणेन तुम्पतु.. (७)
⚜️हम सोमरस पीने के लिए मरुद्गण के साथ इंद्र का आह्वान करते हैं. वे इंद्र मरुद्गणों के साथ तृप्त हों. (७)
April 1, 2021
🚩जय सत्य सनातन 🚩
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७७
⛅ 🚩तिथि - पंचमी सुबह 08:15 तक तत्पश्चात षष्ठी
⛅ दिनांक - 02 अप्रैल 2021
⛅ दिन - शुक्रवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - वसंत
⛅ मास - चैत्र
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - ज्येष्ठा 03 अप्रैल प्रातः 03:44 तक तत्पश्चात मूल
⛅ योग - व्यतिपात रात्रि 11:40 तक तत्पश्चात वरीयान्
⛅ राहुकाल - सुबह 11:09 से दोपहर 12:42 तक
⛅ सूर्योदय - 06:32
⛅ सूर्यास्त - 18:52
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७७
⛅ 🚩तिथि - पंचमी सुबह 08:15 तक तत्पश्चात षष्ठी
⛅ दिनांक - 02 अप्रैल 2021
⛅ दिन - शुक्रवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - वसंत
⛅ मास - चैत्र
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - ज्येष्ठा 03 अप्रैल प्रातः 03:44 तक तत्पश्चात मूल
⛅ योग - व्यतिपात रात्रि 11:40 तक तत्पश्चात वरीयान्
⛅ राहुकाल - सुबह 11:09 से दोपहर 12:42 तक
⛅ सूर्योदय - 06:32
⛅ सूर्यास्त - 18:52
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
April 1, 2021
✊चाणक्य नीति⚔️
✒️एकादशः अध्याय*
♦️श्लोक:-१४
लाक्षादितैलनीलानां कुसुम्भमधुसर्पिषाम्।
विक्रेता मद्यमांसानां स विप्रः शुद्र उच्चते।।१४।।
♦️भावार्थ--लाक्षादि, तेल, नील, कुमकुम, मधु, घी, शराब, मांस आदि का काम करने वाला विप्र शुद्र कहलाता है।
✒️एकादशः अध्याय*
♦️श्लोक:-१४
लाक्षादितैलनीलानां कुसुम्भमधुसर्पिषाम्।
विक्रेता मद्यमांसानां स विप्रः शुद्र उच्चते।।१४।।
♦️भावार्थ--लाक्षादि, तेल, नील, कुमकुम, मधु, घी, शराब, मांस आदि का काम करने वाला विप्र शुद्र कहलाता है।
April 1, 2021
April 1, 2021
Forwarded from पुरुषोत्तमः॥ Purushothaman AJ (Bharatam).
हरिःॐ। भृगुवासर-सुप्रभातम्।
आकाशवाण्या अद्यतन्यःप्रातःकालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
आकाशवाण्या अद्यतन्यःप्रातःकालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
April 1, 2021
April 1, 2021
*🌷।।ओ३म्।।🌷*
*🌺 सुभाषितानि 🌺*
१. *यथा ह्येकेन चक्रेण न रथस्य गतिर्भवेत्। एवं पुरुषकारेण विना दैवं न सिद्ध्यति॥*
जैसे एक पहिये से रथ नहीं चल सकता है, उसी प्रकार बिना पुरुषार्थ के भाग्य सिद्ध नहीं हो सकता है।
As a chariot (cart) can't move with one wheel, similarly, without hard work destiny doesn't bring fruit.
२. *यो यमर्थं प्रार्थयते, यदर्थं घटतेऽपि च। अवश्यं तदवाप्नोति, न चेच्छ्रान्तो निवर्तते॥*
कोई मनुष्य अगर कुछ पाना चाहता है, और उसके लिए अथक प्रयत्न करता है, तो वह उसे प्राप्त करके ही रहता है।
If a person wants something, and if he makes efforts to achieve it - without getting tired - then no doubt he gets it.
३. *गते शोको न कर्तव्यो, भविष्यं नैव चिन्तयेत्। वर्तमानेन कालेन वर्तयन्ति विचक्षणाः॥*
बीते हुए समय का शोक नहीं करना चाहिए और भविष्य के लिए परेशान नहीं होना चाहिए, बुद्धिमान् तो वर्तमान में ही कार्य करते हैं |
One should not mourn over the past and should not remain worried about the future. The wise operate in present.
४. *यथा धेनुसहस्त्रेषु वत्सो विन्दति मातरम्। तथा पूर्वकृतं कर्म कर्तारमनुगच्छत्॥*
जिस प्रकार एक बछड़ा हजार गायों के बीच में अपनी माँ को पहचान लेता है, उसी प्रकार पूर्व में किये गए कर्म कर्ता का अनुसरण करते हैं।
A calf recognizes its mother among thousands of cows; similarly, previous deeds go with the doer.
५. *सुखस्य दुःखस्य न कोऽपि दाता परोददातीति कुबुद्धिरेषा। अहं करोमीति वृथाऽभिमानः, स्वकर्मसूत्र ग्रथितो हि लोक:॥*
हमारे सुख-दुःख दूसरों ने दिये है, ये समझना गलत है। ये भी समझना गलत है कि मैं ही सब कार्य करता हूँ। सभी लोग अपने कर्मों के फल भुगतते हैं।
It is the wrong perception that pain or pleasure are provided to us by others. Pleasure and pain are not to given to us by someone else.
It is equally vain glorious to claim that I am the doer of everything.
The life in the world is arranged by the karmas one has practiced and is practicing.
६. *वने रणे शत्रुजलाग्निमध्ये महार्णवे पर्वतमस्तके वा। सुप्तं प्रमत्तं विषमस्थितं वा रक्षन्ति पुण्यानि पुरा कृतानि॥*
अरण्य में, रणभूमि में, शत्रु समुदाय में, जल, अग्नि, महासागर या पर्वत शिखर पर, सोते हुए, तथा उन्मत्त स्थिति में या प्रतिकूल परिस्थिति में - मनुष्य के पूर्व पुण्य उसकी रक्षा करतें हैं।
When one is trapped in the middle of a jungle, in the war, in the midst of enemies, water/flood or fire, in the ocean or on the mountains; while sleeping, in unconsciousness, or in (any kind of) odd situation - The good deeds that one might have done in the past, protect oneself.
७. *आस्ते भग आसीनस्य, ऊर्ध्वम् तिष्ठति तिष्ठत:। शेते निषद्यमानस्य, चरति चरतो भग:॥*
जो मनुष्य कर्तव्य मार्ग में बैठा रहता है, उसका भाग्य भी बैठ जाता है। जो खड़ा रहता है, उसका भाग्य भी खड़ा रहता है। जो सोता है, उसका भाग्य भी सो जाता है। और जो चलने लगता है, उसका भाग्य भी चलने लगता है। अर्थात् कर्म से ही भाग्य बनता है।
Fortune of a person who sits idle, also sits idle. That of who stands, also stands. That of who sleeps, also sleeps, and fortune of a person, who walks, also walks. One who Works, or puts efforts, succeeds (you can say his fortune also works for him). In other words God helps them, who help themselves.
८. *तत्कर्म यन्न बन्धाय, सा विद्या या विमुक्तये। आयासायापरं कर्म, विद्यान्या शिल्पनैपुणम्॥*
कर्म वही है, जो बन्धन का कारण न हो और विद्या भी वही है, जो मुक्ति की साधिका हो। इसके अतिरिक्त और कर्म तो परिश्रमरूप तथा अन्य विद्याएँ कला-कौशलमात्र ही हैं।
That which does not create attachments is a good action. All other actions only drain your energy. Only the education that liberates is the right kind. All other education is like sculpturing.
#Subhashitam
*🌺 सुभाषितानि 🌺*
१. *यथा ह्येकेन चक्रेण न रथस्य गतिर्भवेत्। एवं पुरुषकारेण विना दैवं न सिद्ध्यति॥*
जैसे एक पहिये से रथ नहीं चल सकता है, उसी प्रकार बिना पुरुषार्थ के भाग्य सिद्ध नहीं हो सकता है।
As a chariot (cart) can't move with one wheel, similarly, without hard work destiny doesn't bring fruit.
२. *यो यमर्थं प्रार्थयते, यदर्थं घटतेऽपि च। अवश्यं तदवाप्नोति, न चेच्छ्रान्तो निवर्तते॥*
कोई मनुष्य अगर कुछ पाना चाहता है, और उसके लिए अथक प्रयत्न करता है, तो वह उसे प्राप्त करके ही रहता है।
If a person wants something, and if he makes efforts to achieve it - without getting tired - then no doubt he gets it.
३. *गते शोको न कर्तव्यो, भविष्यं नैव चिन्तयेत्। वर्तमानेन कालेन वर्तयन्ति विचक्षणाः॥*
बीते हुए समय का शोक नहीं करना चाहिए और भविष्य के लिए परेशान नहीं होना चाहिए, बुद्धिमान् तो वर्तमान में ही कार्य करते हैं |
One should not mourn over the past and should not remain worried about the future. The wise operate in present.
४. *यथा धेनुसहस्त्रेषु वत्सो विन्दति मातरम्। तथा पूर्वकृतं कर्म कर्तारमनुगच्छत्॥*
जिस प्रकार एक बछड़ा हजार गायों के बीच में अपनी माँ को पहचान लेता है, उसी प्रकार पूर्व में किये गए कर्म कर्ता का अनुसरण करते हैं।
A calf recognizes its mother among thousands of cows; similarly, previous deeds go with the doer.
५. *सुखस्य दुःखस्य न कोऽपि दाता परोददातीति कुबुद्धिरेषा। अहं करोमीति वृथाऽभिमानः, स्वकर्मसूत्र ग्रथितो हि लोक:॥*
हमारे सुख-दुःख दूसरों ने दिये है, ये समझना गलत है। ये भी समझना गलत है कि मैं ही सब कार्य करता हूँ। सभी लोग अपने कर्मों के फल भुगतते हैं।
It is the wrong perception that pain or pleasure are provided to us by others. Pleasure and pain are not to given to us by someone else.
It is equally vain glorious to claim that I am the doer of everything.
The life in the world is arranged by the karmas one has practiced and is practicing.
६. *वने रणे शत्रुजलाग्निमध्ये महार्णवे पर्वतमस्तके वा। सुप्तं प्रमत्तं विषमस्थितं वा रक्षन्ति पुण्यानि पुरा कृतानि॥*
अरण्य में, रणभूमि में, शत्रु समुदाय में, जल, अग्नि, महासागर या पर्वत शिखर पर, सोते हुए, तथा उन्मत्त स्थिति में या प्रतिकूल परिस्थिति में - मनुष्य के पूर्व पुण्य उसकी रक्षा करतें हैं।
When one is trapped in the middle of a jungle, in the war, in the midst of enemies, water/flood or fire, in the ocean or on the mountains; while sleeping, in unconsciousness, or in (any kind of) odd situation - The good deeds that one might have done in the past, protect oneself.
७. *आस्ते भग आसीनस्य, ऊर्ध्वम् तिष्ठति तिष्ठत:। शेते निषद्यमानस्य, चरति चरतो भग:॥*
जो मनुष्य कर्तव्य मार्ग में बैठा रहता है, उसका भाग्य भी बैठ जाता है। जो खड़ा रहता है, उसका भाग्य भी खड़ा रहता है। जो सोता है, उसका भाग्य भी सो जाता है। और जो चलने लगता है, उसका भाग्य भी चलने लगता है। अर्थात् कर्म से ही भाग्य बनता है।
Fortune of a person who sits idle, also sits idle. That of who stands, also stands. That of who sleeps, also sleeps, and fortune of a person, who walks, also walks. One who Works, or puts efforts, succeeds (you can say his fortune also works for him). In other words God helps them, who help themselves.
८. *तत्कर्म यन्न बन्धाय, सा विद्या या विमुक्तये। आयासायापरं कर्म, विद्यान्या शिल्पनैपुणम्॥*
कर्म वही है, जो बन्धन का कारण न हो और विद्या भी वही है, जो मुक्ति की साधिका हो। इसके अतिरिक्त और कर्म तो परिश्रमरूप तथा अन्य विद्याएँ कला-कौशलमात्र ही हैं।
That which does not create attachments is a good action. All other actions only drain your energy. Only the education that liberates is the right kind. All other education is like sculpturing.
#Subhashitam
April 2, 2021
🙏 *2.4.21 वेदवाणी* 🙏
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा, प्रचारित आर्य जितेंद्र भाटिया द्वारा🙏🌷
कथा सबाधः शशमानो अस्य नशदभि द्रविणं दीध्यानः।
देवो भुवन्नवेदा म ऋतानां नमो जगृभ्वाँ अभि यज्जुजोषत्॥ ऋग्वेद ४-२३-४॥🙏🌷
प्रतिकूल परिस्थितियों के बावजूद भी जो उस परमेश्वर की आराधना में आनंद लेता है। वह परमेश्वर की कृपा का पात्र होता है। हे परमेश्वर ! मेरी भी सत्य आराधना को स्वीकार करो।🙏🌷
One who takes pleasure in worshiping that God, even in the face of adverse circumstances. He deserves the grace of God. O God ! Accept my true worship as well. (Rig Veda 4 -23-4)🙏🌷#vedgsawan🙏🌷
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा, प्रचारित आर्य जितेंद्र भाटिया द्वारा🙏🌷
कथा सबाधः शशमानो अस्य नशदभि द्रविणं दीध्यानः।
देवो भुवन्नवेदा म ऋतानां नमो जगृभ्वाँ अभि यज्जुजोषत्॥ ऋग्वेद ४-२३-४॥🙏🌷
प्रतिकूल परिस्थितियों के बावजूद भी जो उस परमेश्वर की आराधना में आनंद लेता है। वह परमेश्वर की कृपा का पात्र होता है। हे परमेश्वर ! मेरी भी सत्य आराधना को स्वीकार करो।🙏🌷
One who takes pleasure in worshiping that God, even in the face of adverse circumstances. He deserves the grace of God. O God ! Accept my true worship as well. (Rig Veda 4 -23-4)🙏🌷#vedgsawan🙏🌷
April 2, 2021
निपीडिता वमन्त्युच्चै-।
रन्तःसारं महीपतेः ।।
दुष्टव्रणा इव प्रायो ।
भवन्ति हि नियोगिनः ।। 347/100 ।।
अर्थः-
जैसे घाव या फोडा अधिक दबाने से अपने अंदर की राद/रक्त आदि को उछालता है, वैसे ही राजा के अधिकारियों पर अधिक दबाव डालने पर राजा के सभी रहस्यों का खुलासा करदेते हैं ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ನಿಪೀಡಿತಾ ವಮಂತ್ಯುಚ್ಚೈ-|
ರಂತಃಸಾರಂ ಮಹೀಪತೇಃ ||
ದುಷ್ಟವ್ರಣಾ ಇವ ಪ್ರಾಯೋ |
ಭವಂತಿ ಹಿ ನಿಯೋಗಿನಃ || 347/100 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಕುರುವನ್ನು ಅಥವಾ ಗಾಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಒತ್ತಿ ಹಿಡಿದಾಗ ಅದು ತನ್ನಲ್ಲಿರುವ ರಕ್ತ, ಕೀವು ಮುಂತಾದವುಗಳನ್ನು ಹೊರ ಹಾಕುವಂತೇ ರಾಜನ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಮೇಲೆ ಅಧಿಕ ಒತ್ತಡ ಹಾಕಿದರೆ ರಾಜನ ರಹಸ್ಯಗಳನ್ನು ಹೊರಹಾಕುತ್ತಾರೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
nipIDitA vamantyuchchai-|
rantahsAra mahIpatEh ||
duShTavraNa iva prAyO |
bhavanti hi niyOginah || 347/100 ||
MEANING:-
As like an ulcer splatters its ingredients like blood etc when it is pressed, the officers of the king too reveal the king's secrets when they are forced to reveal.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
रन्तःसारं महीपतेः ।।
दुष्टव्रणा इव प्रायो ।
भवन्ति हि नियोगिनः ।। 347/100 ।।
अर्थः-
जैसे घाव या फोडा अधिक दबाने से अपने अंदर की राद/रक्त आदि को उछालता है, वैसे ही राजा के अधिकारियों पर अधिक दबाव डालने पर राजा के सभी रहस्यों का खुलासा करदेते हैं ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ನಿಪೀಡಿತಾ ವಮಂತ್ಯುಚ್ಚೈ-|
ರಂತಃಸಾರಂ ಮಹೀಪತೇಃ ||
ದುಷ್ಟವ್ರಣಾ ಇವ ಪ್ರಾಯೋ |
ಭವಂತಿ ಹಿ ನಿಯೋಗಿನಃ || 347/100 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಕುರುವನ್ನು ಅಥವಾ ಗಾಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಒತ್ತಿ ಹಿಡಿದಾಗ ಅದು ತನ್ನಲ್ಲಿರುವ ರಕ್ತ, ಕೀವು ಮುಂತಾದವುಗಳನ್ನು ಹೊರ ಹಾಕುವಂತೇ ರಾಜನ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಮೇಲೆ ಅಧಿಕ ಒತ್ತಡ ಹಾಕಿದರೆ ರಾಜನ ರಹಸ್ಯಗಳನ್ನು ಹೊರಹಾಕುತ್ತಾರೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
nipIDitA vamantyuchchai-|
rantahsAra mahIpatEh ||
duShTavraNa iva prAyO |
bhavanti hi niyOginah || 347/100 ||
MEANING:-
As like an ulcer splatters its ingredients like blood etc when it is pressed, the officers of the king too reveal the king's secrets when they are forced to reveal.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
April 3, 2021
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।।चतुर्दशः सर्गः।।
🍃ब्राह्मणा भुञ्जते नित्यं नाथवन्तश्च भुञ्जते।
तापसा भुञ्जते चापि श्रमणा भुञ्जते तथा।।१०।।
⚜️यही नहीं कि वहाँ केवल ब्राह्मणों ही को भोजन दिया जाता था, प्रत्युत सभी नौकर चाकरों को भी भोजन मिलता था इनके अतिरिक्त सभी वर्णो तपस्वी, संन्यासी भी भोजन पाते थे॥१०॥
🍃वृद्धाश्च व्याधिताश्चैव स्त्रियो वालास्तयैव च।
अनिशं भुञ्जमानानां न ठृप्तिरुपलभ्यते॥११॥
⚜️बूढ़े, रोगी, स्त्रियां और बालक वारंबार भोजन करते थे तो भी भोजन कराने वाले अ्धाते न थे॥११॥
।।चतुर्दशः सर्गः।।
🍃ब्राह्मणा भुञ्जते नित्यं नाथवन्तश्च भुञ्जते।
तापसा भुञ्जते चापि श्रमणा भुञ्जते तथा।।१०।।
⚜️यही नहीं कि वहाँ केवल ब्राह्मणों ही को भोजन दिया जाता था, प्रत्युत सभी नौकर चाकरों को भी भोजन मिलता था इनके अतिरिक्त सभी वर्णो तपस्वी, संन्यासी भी भोजन पाते थे॥१०॥
🍃वृद्धाश्च व्याधिताश्चैव स्त्रियो वालास्तयैव च।
अनिशं भुञ्जमानानां न ठृप्तिरुपलभ्यते॥११॥
⚜️बूढ़े, रोगी, स्त्रियां और बालक वारंबार भोजन करते थे तो भी भोजन कराने वाले अ्धाते न थे॥११॥
April 3, 2021
📙 ऋग्वेद
सूक्त-२३, प्रथम मंडल,
मंत्र-०८ देवता-वायु आदि
🍃इन्द्रज्येष्ठा मरुद्गणा देवासः पूषरातयः, विश्वे मम श्रुता हवम्.. (८)
⚜️हे मरुद्गणो! तुम लोगों में इंद्र सबसे महान् हैं. पूषा नाम के देव तुम्हारे दाता हैं. आप सब हमारा आह्वान सुनें. (८)
सूक्त-२३, प्रथम मंडल,
मंत्र-०८ देवता-वायु आदि
🍃इन्द्रज्येष्ठा मरुद्गणा देवासः पूषरातयः, विश्वे मम श्रुता हवम्.. (८)
⚜️हे मरुद्गणो! तुम लोगों में इंद्र सबसे महान् हैं. पूषा नाम के देव तुम्हारे दाता हैं. आप सब हमारा आह्वान सुनें. (८)
April 3, 2021
✊चाणक्य नीति⚔️
✒️एकादशः अध्याय
♦️श्लोक:-१५
परकार्यविहन्ता च दाम्भिकः स्वार्थसाधकः।
छलीद्वेषी मधुक्रूरो विप्रो मार्जार उच्यते।।१५।।
भावार्थ--दूसरे के कामों को बिगाड़ने वाला पाखण्डी, अपना ही स्वार्थ सिद्ध करने में लगा अर्थात् स्वार्थी, छल करने वाला, दूसरों की प्रगति को देखकर ईर्ष्या करने वाला, ऊपर से बहुत कोमल तथा नम्र लेकिन अन्दर से बहुत कपटी - ऐसा विप्र पशु कहलाता है।
✒️एकादशः अध्याय
♦️श्लोक:-१५
परकार्यविहन्ता च दाम्भिकः स्वार्थसाधकः।
छलीद्वेषी मधुक्रूरो विप्रो मार्जार उच्यते।।१५।।
भावार्थ--दूसरे के कामों को बिगाड़ने वाला पाखण्डी, अपना ही स्वार्थ सिद्ध करने में लगा अर्थात् स्वार्थी, छल करने वाला, दूसरों की प्रगति को देखकर ईर्ष्या करने वाला, ऊपर से बहुत कोमल तथा नम्र लेकिन अन्दर से बहुत कपटी - ऐसा विप्र पशु कहलाता है।
April 3, 2021
Foresight of our Ancestors
CLEAR INSTRUCTIONS TAUGHT BY "SANATAN DHARMA" 5000 YEARS AGO TO PREVENT PANDEMICS BY MAINTAINING PERFECT HYGIENE.
1. लवणं व्यञ्जनं चैव घृतं तैलं तथैव च ।
लेह्यं पेयं च विविधं हस्तदत्तं न भक्षयेत् ।।
धर्मसिन्धू ३पू. आह्निक
Salt, ghee, oil, rice and other food items should not be served with bare hand. Use spoons to serve.
2. अनातुरः स्वानि खानि न स्पृशेदनिमित्ततः ।।
मनुस्मृति ४/१४४
Without a reason don't touch your own indriyas (organs like eyes, nose, ears, etc.)
3. अपमृज्यान्न च स्न्नातो गात्राण्यम्बरपाणिभिः ।।
मार्कण्डेय पुराण ३४/५२
Don't use clothes already worn by you & dry yourself after a bath.*
4. हस्तपादे मुखे चैव पञ्चाद्रे भोजनं चरेत् ।।
पद्म०सृष्टि.५१/८८
नाप्रक्षालितपाणिपादो भुञ्जीत ।।
सुश्रुतसंहिता चिकित्सा २४/९८
Wash your hands, feet, mouth before you eat.
5. स्न्नानाचारविहीनस्य सर्वाः स्युः निष्फलाः क्रियाः ।।
वाघलस्मृति ६९
Without a bath or Snan and Shudhi, all Karmas (duties) done are Nishphal (no use).
6. न धारयेत् परस्यैवं स्न्नानवस्त्रं कदाचन ।।
पद्म० सृष्टि.५१/८६
Don't use the cloth (like towel) used by another person for drying yourself after a bath.
7. अन्यदेव भवद्वासः शयनीये नरोत्तम ।
अन्यद् रथ्यासु देवानाम् अर्चायाम् अन्यदेव हि ।।
महाभारत अनु १०४/८६
Use different clothes while sleeping, while going out, while doing pooja.
8. तथा न अन्यधृतं (वस्त्रं) धार्यम् ।।
महाभारत अनु १०४/८६
Don't wear clothes worn by others.
9. न अप्रक्षालितं पूर्वधृतं वसनं बिभृयाद् ।।
विष्णुस्मृति ६४
Clothes once worn should not be worn again before washing.
10. न आद्रं परिदधीत ।।
गोभिसगृह्यसूत्र ३/५/२४
Don't wear wet clothes.
11. चिताधूमसेवने सर्वे वर्णाः स्न्नानम् आचरेयुः।
वमने श्मश्रुकर्मणि कृते च विष्णुस्मृति २२
Take a bath on return from cremation ground. Take a bath after every haircut.
These precautions were taught to every SANATANI five thousand years ago in the SANATANA DHARMA.We were forewarned about importance of maintaining personal hygiene, when no microscopes existed, but our ancestors using Vedic knowledge prescribed these Dharma as *SADHAACHAARAM* and followed these !
See in today's scenario how true these are
सनातन ही सत्य है और सत्य ही सनातन है।
🙏🙏🙏
CLEAR INSTRUCTIONS TAUGHT BY "SANATAN DHARMA" 5000 YEARS AGO TO PREVENT PANDEMICS BY MAINTAINING PERFECT HYGIENE.
1. लवणं व्यञ्जनं चैव घृतं तैलं तथैव च ।
लेह्यं पेयं च विविधं हस्तदत्तं न भक्षयेत् ।।
धर्मसिन्धू ३पू. आह्निक
Salt, ghee, oil, rice and other food items should not be served with bare hand. Use spoons to serve.
2. अनातुरः स्वानि खानि न स्पृशेदनिमित्ततः ।।
मनुस्मृति ४/१४४
Without a reason don't touch your own indriyas (organs like eyes, nose, ears, etc.)
3. अपमृज्यान्न च स्न्नातो गात्राण्यम्बरपाणिभिः ।।
मार्कण्डेय पुराण ३४/५२
Don't use clothes already worn by you & dry yourself after a bath.*
4. हस्तपादे मुखे चैव पञ्चाद्रे भोजनं चरेत् ।।
पद्म०सृष्टि.५१/८८
नाप्रक्षालितपाणिपादो भुञ्जीत ।।
सुश्रुतसंहिता चिकित्सा २४/९८
Wash your hands, feet, mouth before you eat.
5. स्न्नानाचारविहीनस्य सर्वाः स्युः निष्फलाः क्रियाः ।।
वाघलस्मृति ६९
Without a bath or Snan and Shudhi, all Karmas (duties) done are Nishphal (no use).
6. न धारयेत् परस्यैवं स्न्नानवस्त्रं कदाचन ।।
पद्म० सृष्टि.५१/८६
Don't use the cloth (like towel) used by another person for drying yourself after a bath.
7. अन्यदेव भवद्वासः शयनीये नरोत्तम ।
अन्यद् रथ्यासु देवानाम् अर्चायाम् अन्यदेव हि ।।
महाभारत अनु १०४/८६
Use different clothes while sleeping, while going out, while doing pooja.
8. तथा न अन्यधृतं (वस्त्रं) धार्यम् ।।
महाभारत अनु १०४/८६
Don't wear clothes worn by others.
9. न अप्रक्षालितं पूर्वधृतं वसनं बिभृयाद् ।।
विष्णुस्मृति ६४
Clothes once worn should not be worn again before washing.
10. न आद्रं परिदधीत ।।
गोभिसगृह्यसूत्र ३/५/२४
Don't wear wet clothes.
11. चिताधूमसेवने सर्वे वर्णाः स्न्नानम् आचरेयुः।
वमने श्मश्रुकर्मणि कृते च विष्णुस्मृति २२
Take a bath on return from cremation ground. Take a bath after every haircut.
These precautions were taught to every SANATANI five thousand years ago in the SANATANA DHARMA.We were forewarned about importance of maintaining personal hygiene, when no microscopes existed, but our ancestors using Vedic knowledge prescribed these Dharma as *SADHAACHAARAM* and followed these !
See in today's scenario how true these are
सनातन ही सत्य है और सत्य ही सनातन है।
🙏🙏🙏
April 3, 2021
🙏 *3.4.21 वेदवाणी* 🙏
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा, प्रचारित आर्य जितेंद्र भाटिया द्वारा, ऑडियो रिकॉर्डिंग सुकांत आर्य द्वारा🙏💐
कथा कदस्या उषसो व्युष्टौ देवो मर्तस्य सख्यं जुजोष।
कथा कदस्य सख्यं सखिभ्यो ये अस्मिन्कामं सुयुजं ततस्रे॥ ऋग्वेद ४-२३-५॥🙏💐
उषाकाल के उदय होने पर किस प्रकार नश्वर मनुष्यों को इंद्र की मित्रता प्राप्त होगी ? कब और कैसे इंद्र की मित्रता उनके पास पहुंचेगी जो उससे प्रगाढ़ स्नेह करते हैं ? इसका मार्ग खोजने की आवश्यकता है।🙏💐
How will mortal humans get Indra's friendship with the emergence of dawn ? When and how will Indra's friendship reach to those who are deeply affectionate to Him ? There is a need to find its way. (Rig Veda 4-23-5)🙏💐#vedgsawan🙏💐
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा, प्रचारित आर्य जितेंद्र भाटिया द्वारा, ऑडियो रिकॉर्डिंग सुकांत आर्य द्वारा🙏💐
कथा कदस्या उषसो व्युष्टौ देवो मर्तस्य सख्यं जुजोष।
कथा कदस्य सख्यं सखिभ्यो ये अस्मिन्कामं सुयुजं ततस्रे॥ ऋग्वेद ४-२३-५॥🙏💐
उषाकाल के उदय होने पर किस प्रकार नश्वर मनुष्यों को इंद्र की मित्रता प्राप्त होगी ? कब और कैसे इंद्र की मित्रता उनके पास पहुंचेगी जो उससे प्रगाढ़ स्नेह करते हैं ? इसका मार्ग खोजने की आवश्यकता है।🙏💐
How will mortal humans get Indra's friendship with the emergence of dawn ? When and how will Indra's friendship reach to those who are deeply affectionate to Him ? There is a need to find its way. (Rig Veda 4-23-5)🙏💐#vedgsawan🙏💐
April 3, 2021
ಸರ್ವದ್ರವ್ಯೇಷು ವಿದ್ಯೈವ |
ದ್ರವ್ಯಮಾಹುರನುತ್ತಮಮ್ ||
ಅಹಾರ್ಯತ್ವಾದನರ್ಘ್ಯತ್ವಾ-|
ದಕ್ಷಯತ್ವಾಚ್ಚ ಸರ್ವದಾ ||
सर्वद्रव्येषु विद्यैव ।
द्रव्यमाहुरनुत्तमम् ।।
अहार्यत्वादनर्घ्यत्वा-।
दक्षयत्वाच्च सर्वदा ।।
sarvadravEShu vidyaiva /
dravyamAhuranuttamam //
ahAryatvAdanarghyatvA-/
dakShayatvAchcha sarvadA //
ಅರ್ಥ:
ಸಜ್ಜನರು ಯಾವಾಗಲೂ ಕದಿಯಲ್ಪಡದಿರುವುದರಿಂದಲೂ, ಬೆಲೆಬಾಳುವುದಾದ್ದರಿಂದಲೂ ಮತ್ತು ನಾಶರಹಿತವಾಗಿರುವುದರಿಂದಲೂ ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ಸಕಲದ್ರವ್ಯಗಳಲ್ಲೂ ಸರ್ವಶ್ರೇಷ್ಠ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.
अर्थ:
सज्जन सर्वदा चोरी न होने के वजह से, कीमती होने से और नाशरहित होने से भी विद्या या ज्ञान को ही सभी द्रव्यों में सर्वश्रेष्ठ द्रव्य कहते हैं ।
MEANING:
The scholars opine that the education/knowledge is the only precious wealth, among all wealths, which cant be stealth, very valuable and unperishable.
ದ್ರವ್ಯಮಾಹುರನುತ್ತಮಮ್ ||
ಅಹಾರ್ಯತ್ವಾದನರ್ಘ್ಯತ್ವಾ-|
ದಕ್ಷಯತ್ವಾಚ್ಚ ಸರ್ವದಾ ||
सर्वद्रव्येषु विद्यैव ।
द्रव्यमाहुरनुत्तमम् ।।
अहार्यत्वादनर्घ्यत्वा-।
दक्षयत्वाच्च सर्वदा ।।
sarvadravEShu vidyaiva /
dravyamAhuranuttamam //
ahAryatvAdanarghyatvA-/
dakShayatvAchcha sarvadA //
ಅರ್ಥ:
ಸಜ್ಜನರು ಯಾವಾಗಲೂ ಕದಿಯಲ್ಪಡದಿರುವುದರಿಂದಲೂ, ಬೆಲೆಬಾಳುವುದಾದ್ದರಿಂದಲೂ ಮತ್ತು ನಾಶರಹಿತವಾಗಿರುವುದರಿಂದಲೂ ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ಸಕಲದ್ರವ್ಯಗಳಲ್ಲೂ ಸರ್ವಶ್ರೇಷ್ಠ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.
अर्थ:
सज्जन सर्वदा चोरी न होने के वजह से, कीमती होने से और नाशरहित होने से भी विद्या या ज्ञान को ही सभी द्रव्यों में सर्वश्रेष्ठ द्रव्य कहते हैं ।
MEANING:
The scholars opine that the education/knowledge is the only precious wealth, among all wealths, which cant be stealth, very valuable and unperishable.
April 3, 2021
विदारीवरमूलं तु ।
जलेन सह घर्षयेत् ।।
विभूत्या संयुतो मन्त्री ।
तिलकं लोकवश्यकृत् ।।
अर्थः-
विदारी नाम के पौधे के जड को जल के साथ मलने पर मिलनेवाले पेस्ट को विभूति के साथ मिलाकर माथे पर तिलक लगाने से जगत के सभी प्राणि तिलक लगानेवाले के वश में रहते हैं । इस को वशीकरण विद्या का मूल ज्ञान कहा गया है ।
मूल:- सिद्धनागार्जुनतन्त्रं का द्वितीय अध्याय
कवि:- श्रीसिद्धनागार्जुन जी
काल:- 9वी शती
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ವಿದಾರೀವರಮೂಲಂ ತು |
ಜಲೇನ ಸಹ ಘರ್ಷಯೇತ್ ||
ವಿಭೂತ್ಯಾ ಸಂಯುತೋ ಮಂತ್ರೀ |
ತಿಲಕಂ ಲೋಕವಶ್ಯಕೃತ್ ||
ಅರ್ಥಃ-
ವಿದಾರೀ ಎಂಬ ಸಸ್ಯದ ಬೇರನ್ನು ನೀರಿನೊಂದಿಗೆ ಅರೆದ ನಂತರ ಸಿಗುವ ಪೇಸ್ಟ್ ನ್ನು ವಿಭೂತಿಯ ಜೊತೆ ಸೇರಿಸಿ ಹಣೆಗೆ ತಿಲಕದಂತೇ ಧಾರಣ ಮಾಡಿದರೆ ಅಂತಹವನ ವಶದಲ್ಲಿ ಇಡೀ ಜಗತ್ತೇ ಇರುತ್ತದೆ. ಇದು ವಶೀಕರಣದ ಮೂಲ ಜ್ಞಾನ.
ಮೂಲ:- ಸಿದ್ಧನಾಗಾರ್ಜುನತಂತ್ರಂ ಎರಡನೇ ಅಧ್ಯಾಯ
ಕವಿ:- ಶ್ರೀಸಿದ್ಧನಾಗಾರ್ಜುನರು
ಕಾಲ:- ಕ್ರಿ.ಶ. ಸುಮಾರು 9 ನೇ ಶತಮಾನ
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
vidArIvaramUlam tu |
jalEna saha gharShayEt ||
vibhUtyA samyutO mantrI |
tilakam lOkavashyakrut ||
MEANING:-
The person who applies the paste prepared out of the rubbing the root of vidaari tree with Vibhooti and applying it as Tilak on the forehead attracts the whole world.
SOURCE:- SiddhanAgArjunatantram, second canto
POET:- Shri Nagarjuna
TIME:- 9th century AD
Om namO bhagavatE hayAsyAya//
जलेन सह घर्षयेत् ।।
विभूत्या संयुतो मन्त्री ।
तिलकं लोकवश्यकृत् ।।
अर्थः-
विदारी नाम के पौधे के जड को जल के साथ मलने पर मिलनेवाले पेस्ट को विभूति के साथ मिलाकर माथे पर तिलक लगाने से जगत के सभी प्राणि तिलक लगानेवाले के वश में रहते हैं । इस को वशीकरण विद्या का मूल ज्ञान कहा गया है ।
मूल:- सिद्धनागार्जुनतन्त्रं का द्वितीय अध्याय
कवि:- श्रीसिद्धनागार्जुन जी
काल:- 9वी शती
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ವಿದಾರೀವರಮೂಲಂ ತು |
ಜಲೇನ ಸಹ ಘರ್ಷಯೇತ್ ||
ವಿಭೂತ್ಯಾ ಸಂಯುತೋ ಮಂತ್ರೀ |
ತಿಲಕಂ ಲೋಕವಶ್ಯಕೃತ್ ||
ಅರ್ಥಃ-
ವಿದಾರೀ ಎಂಬ ಸಸ್ಯದ ಬೇರನ್ನು ನೀರಿನೊಂದಿಗೆ ಅರೆದ ನಂತರ ಸಿಗುವ ಪೇಸ್ಟ್ ನ್ನು ವಿಭೂತಿಯ ಜೊತೆ ಸೇರಿಸಿ ಹಣೆಗೆ ತಿಲಕದಂತೇ ಧಾರಣ ಮಾಡಿದರೆ ಅಂತಹವನ ವಶದಲ್ಲಿ ಇಡೀ ಜಗತ್ತೇ ಇರುತ್ತದೆ. ಇದು ವಶೀಕರಣದ ಮೂಲ ಜ್ಞಾನ.
ಮೂಲ:- ಸಿದ್ಧನಾಗಾರ್ಜುನತಂತ್ರಂ ಎರಡನೇ ಅಧ್ಯಾಯ
ಕವಿ:- ಶ್ರೀಸಿದ್ಧನಾಗಾರ್ಜುನರು
ಕಾಲ:- ಕ್ರಿ.ಶ. ಸುಮಾರು 9 ನೇ ಶತಮಾನ
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
vidArIvaramUlam tu |
jalEna saha gharShayEt ||
vibhUtyA samyutO mantrI |
tilakam lOkavashyakrut ||
MEANING:-
The person who applies the paste prepared out of the rubbing the root of vidaari tree with Vibhooti and applying it as Tilak on the forehead attracts the whole world.
SOURCE:- SiddhanAgArjunatantram, second canto
POET:- Shri Nagarjuna
TIME:- 9th century AD
Om namO bhagavatE hayAsyAya//
April 3, 2021
Forwarded from संस्कृत संवादः । Sanskrit Samvadah (मोहित डोकानिया)
Join the linked discussion group of Samskrta Samvadah by either Clicking on the 💬 like icon in channel info or Clicking on the below link
https://t.me/joinchat/WHobLGBPBdzfUWAO
https://t.me/joinchat/WHobLGBPBdzfUWAO
Telegram
संस्कृत संवादस्य गणः
संस्कृत संवाद का गण जिसमें संस्कृत संवाद चैनल की चर्चा होगी
Network
https://t.me/samvadah/11287
Network
https://t.me/samvadah/11287
April 3, 2021
April 3, 2021
Forwarded from पुरुषोत्तमः॥ Purushothaman AJ (Bharatam).
हरिःॐ। भानुवासर-सुप्रभातम्।
आकाशवाण्या अद्यतन्यःप्रातःकालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
आकाशवाण्या अद्यतन्यःप्रातःकालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
April 3, 2021
April 3, 2021
April 3, 2021
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।।चतुर्दशः सर्गः।।
🍃दीयतां दीयंतामन्न वासांसि विविधानि च।
इति संचोदितास्तत्र तथा चक्रुरनेकशः॥१२।।
⚜️महाराज की आज्ञा से भंडारी लोग अन्न और वस्त्रादि का दान बड़ी उदारता से जी खोल कर करते थे ॥ १२॥
🍃अन्नकूटाश्च वहतो दृश्यन्ते पर्वतोपमाः।
दिवसे दिवसे तत्र सिद्धस्य विधिवत्तदा ॥१३॥
⚜️कच्चे पक्के अन्न के ढेर पहाड़ों जैसे ऊँचे लगे रहते थे जो जैसा मांगता उसे नित्य वैसा ही भोजन दिया जाता था॥१३॥
।।चतुर्दशः सर्गः।।
🍃दीयतां दीयंतामन्न वासांसि विविधानि च।
इति संचोदितास्तत्र तथा चक्रुरनेकशः॥१२।।
⚜️महाराज की आज्ञा से भंडारी लोग अन्न और वस्त्रादि का दान बड़ी उदारता से जी खोल कर करते थे ॥ १२॥
🍃अन्नकूटाश्च वहतो दृश्यन्ते पर्वतोपमाः।
दिवसे दिवसे तत्र सिद्धस्य विधिवत्तदा ॥१३॥
⚜️कच्चे पक्के अन्न के ढेर पहाड़ों जैसे ऊँचे लगे रहते थे जो जैसा मांगता उसे नित्य वैसा ही भोजन दिया जाता था॥१३॥
April 3, 2021
📙 ऋग्वेद
सूक्त-२३, प्रथम मंडल ,
मंत्र-०९ देवता-वायु आदि
हत वृत्रं सुदानव इन्द्रेण सहसा युजा. मा नो दुःशंस ईशत.. ( ९ )
⚜️हे शोभन एवं दानशील मरुद्गणो! बलवान् एवं योग्य इंद्र की सहायता से तुम शत्रु का विनाश करो. वह दुष्ट शत्रु हमारा स्वामी न हो जाए. (९)
सूक्त-२३, प्रथम मंडल ,
मंत्र-०९ देवता-वायु आदि
हत वृत्रं सुदानव इन्द्रेण सहसा युजा. मा नो दुःशंस ईशत.. ( ९ )
⚜️हे शोभन एवं दानशील मरुद्गणो! बलवान् एवं योग्य इंद्र की सहायता से तुम शत्रु का विनाश करो. वह दुष्ट शत्रु हमारा स्वामी न हो जाए. (९)
April 3, 2021
✊चाणक्य नीति⚔️
✒️एकादशः अध्याय
♦️श्लोक:-१६
वापीकूपतड़ागानामारामसुखश्वनाम्।
उच्छेदने निराशंक स विप्रो म्लेच्छ उच्यते।।१६।।
♦️भावार्थ--बावड़ी, कूप, तालाबों, वाटिकाओं और मन्दिरों के तोड़ने-फोड़ने, नष्ट-भ्रष्ट करने में जिसे किसी का डर नहीं होता, वह म्लेच्छ कहलाता है।।
✒️एकादशः अध्याय
♦️श्लोक:-१६
वापीकूपतड़ागानामारामसुखश्वनाम्।
उच्छेदने निराशंक स विप्रो म्लेच्छ उच्यते।।१६।।
♦️भावार्थ--बावड़ी, कूप, तालाबों, वाटिकाओं और मन्दिरों के तोड़ने-फोड़ने, नष्ट-भ्रष्ट करने में जिसे किसी का डर नहीं होता, वह म्लेच्छ कहलाता है।।
April 3, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७७
⛅ 🚩तिथि - अष्टमी 05 अप्रैल प्रातः 02:59 तक तत्पश्चात नवमी
⛅ दिनांक - 04 अप्रैल 2021
⛅ दिन - रविवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - वसंत
⛅ मास - चैत्र
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - पूर्वाषाढा 05 अप्रैल रात्रि 02:06 तक तत्पश्चात उत्तराषाढा
⛅ योग - परिघ शाम 06:43 तक तत्पश्चात शिव
⛅ राहुकाल - शाम 05:21 से शाम 06:54 तक
⛅ सूर्योदय - 06:30
⛅ सूर्यास्त - 18:53
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७७
⛅ 🚩तिथि - अष्टमी 05 अप्रैल प्रातः 02:59 तक तत्पश्चात नवमी
⛅ दिनांक - 04 अप्रैल 2021
⛅ दिन - रविवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - वसंत
⛅ मास - चैत्र
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - पूर्वाषाढा 05 अप्रैल रात्रि 02:06 तक तत्पश्चात उत्तराषाढा
⛅ योग - परिघ शाम 06:43 तक तत्पश्चात शिव
⛅ राहुकाल - शाम 05:21 से शाम 06:54 तक
⛅ सूर्योदय - 06:30
⛅ सूर्यास्त - 18:53
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
April 3, 2021
April 4, 2021
Forwarded from पुरुषोत्तमः॥ Purushothaman AJ (Bharatam).
हरिःॐ। रविवासर-सायङ्कालशुभेच्छाः।
आकाशवाण्या अद्यतनसायङ्कालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
आकाशवाण्या अद्यतनसायङ्कालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
April 4, 2021
श्री जनार्दन हेगड़े-विरचित -” कृत्वा नवदृढ़संकल्पम् “ गीतम्
कृत्वा नवदृढ़संकल्पम्।
कृत्वा नवदृढ़संकल्पम्।
वितरन्तो सन्देशम् ।
घटयामो नवसंघटनम्।
रचयामो नवमितिहासम्।। कृत्वा…..
नवमन्वतर शिल्पिनः
राष्ट्रसमुन्नतिकाङ्क्षिणः
त्यागधनाः कार्येंकरताः
कृतिनिपुणाः वयमविषण्णाः।। कृत्वा…..
भेदभावनां निरासयन्तः
दीनदरिद्रान् समुद्धरन्तः
दुःखवितप्तान् समाश्वसन्तः
कृतसंकल्पान् सदा स्मरन्तः।। कृत्वा….
प्रगतिपथान्नहि विचलेम
परम्परां संरक्षेम
समोत्साहिनो निरुद्वेगिनो
नित्यनिरन्तरगतिशीलाः।
कृत्वा नवदृढ़संकल्पम्।
कृत्वा नवदृढ़संकल्पम्।
वितरन्तो सन्देशम् ।
घटयामो नवसंघटनम्।
रचयामो नवमितिहासम्।। कृत्वा…..
नवमन्वतर शिल्पिनः
राष्ट्रसमुन्नतिकाङ्क्षिणः
त्यागधनाः कार्येंकरताः
कृतिनिपुणाः वयमविषण्णाः।। कृत्वा…..
भेदभावनां निरासयन्तः
दीनदरिद्रान् समुद्धरन्तः
दुःखवितप्तान् समाश्वसन्तः
कृतसंकल्पान् सदा स्मरन्तः।। कृत्वा….
प्रगतिपथान्नहि विचलेम
परम्परां संरक्षेम
समोत्साहिनो निरुद्वेगिनो
नित्यनिरन्तरगतिशीलाः।
April 4, 2021
*महाभारत को काल्पनिक कहने वाले कभी एकलव्य को काल्पनिक नहीं कहते हैं।*
वैसे सनातनी आस्था वाले लोग तो महाभारत को भी वास्तविक ही मानते हैं और महाभारत की घटनाओं को भी, जो कि सर्वथा उचित भी है।
महर्षि वेदव्यास प्रणीत सर्वलोकोपकारी, इस विशाल महाग्रंथ में सभी कर्तव्य, धर्म और तत्वों का सार निहित है।
*हम आज इस बात पर चर्चा करेंगे कि क्या एकलव्य और बर्बरीक पर कोई अत्याचार हुआ था ?*
*क्या एकलव्य का अंगूठा कटवाना अथवा महाभारत युद्ध से पूर्व ही बर्बरीक का मस्तक काटना, अत्याचार या शोषण नहीं था ?*
महाभारत स्वयं तो एकलव्य एवं बर्बरीक का कोई विस्तृत वर्णन नहीं करता, अपितु सांकेतिक वर्णन करता है, किन्तु उसके खिलभाग हरिवंशम् में अथवा वेदव्यास कृत अन्य ग्रंथों में इनका व्यापक वर्णन मिलता है।
*सर्वप्रथम हम बर्बरीक पर चर्चा करेंगे।*
बर्बरीक अत्यंत पराक्रमी राक्षस थे। ये भीम और हिडिम्बा के संयोग से उत्पन्न राक्षसराज घटोत्कच, जो कामाख्या के निकट में मायांग (मायोंग) के राजा थे, के पुत्र थे। इनके भाई का नाम अञ्जनपर्वा एवं माता का नाम कामकटंकटा था। मतांतर से कामकटंकटा का नाम मौर्वी भी था क्योंकि यह मुर दैत्य की पुत्री थी। मुर दैत्य प्राग्ज्योतिषपुर (लगभग आज का पूरा असम) के राजा नरकासुर का दुर्गप्रहरी था। घटोत्कच का नाम उनसे केशहीन होने के कारण पड़ा तो बर्बरीक का नाम उनके विशाल एवं कठोर केशों के ही कारण था, जैसा कि स्कन्दपुराण के कौमारिकाखण्ड का वचन है
बर्बराकारकेशत्वाद्बर्बरीकाभिधो भवान्॥
बर्बरीक राक्षसकुल में जन्म लेने के बाद भी अत्यंत संस्कारी एवं धर्मपरायण थे। ये कभी अपने सामर्थ्य का प्रयोग संसार को पीड़ा देने के लिये नहीं करते थे। भगवान् श्रीकृष्ण ने इन्हें धर्मशास्त्रों के तत्व की विशेष शिक्षा दी थी एवं चारों वर्णों के कर्तव्य का बोध कराकर देवी की तपस्या करने के लिए गुह्यतीर्थ (कामाख्या) में भेज दिया। वैसे भी बर्बरीक के पिता का राज्य वहां से दो योजन (लगभग 25 किमी) की दूरी पर ही था।
उस गुह्यतीर्थ में विजय नाम के एक तपस्वी ब्राह्मण अपनी साधना कर रहे थे। उनकी तपस्या में विघ्न उत्पन्न करने के लिए अनेकों हिंस्र जंतु, पिशाच एवं राक्षसों के झुंड आते थे। बर्बरीक ने उन सबका संहार करके विजय मुनि की रक्षा की। अपनी तपस्या पूर्ण होने पर विजय ने हवन का भस्म एवं देवी का सिन्दूर दिया। उसमें त्रिलोक का संहार करने की क्षमता थी। बाद में बर्बरीक ने भी देवी की आराधना करके उनसे दिव्य बाण आदि की प्राप्ति की।
एक बार वनवास के मध्य भीमसेन ने किसी जलस्रोत को प्रदूषित कर दिया था तो बर्बरीक ने उन्हें ऐसा करने से रोका। उस समय तक बर्बरीक ने पांडवों को देखा नहीं था। अपने बल के अभिमान में भीमसेन ने बर्बरीक का अपमान किया तो बर्बरीक उन्हें उठाकर समुद्र में फेंकने के लिए चल पड़े। बाद में आकाशवाणी हुई कि ये तुम्हारे पितामह भीमसेन हैं, तब बर्बरीक ने उन्हें छोड़ा। भीमसेन ने भी प्रकृति को प्रमादवश प्रदूषित करने के लिए क्षमा मांगी थी। यह सब कथाएं स्कन्दपुराण आदि में विस्तार से वर्णित हैं। अब हम उस प्रसङ्ग पर आते हैं जहां महाभारत के युद्ध से पूर्व सभी योद्धागण अपने अपने दिव्यास्त्रों की सीमा और क्षमता का आंकलन कर रहे थे। पाण्डवों के पक्ष से युद्ध में सम्मिलित हुए बर्बरीक ने कहा कि मैं क्षणमात्र में ही उपस्थित दोनों सेनाओं के संहार कर सकता हूँ। इस बात को अविश्वसनीय मानकर सभी वीरों ने उपहास किया। भगवान् श्रीकृष्ण ने कहा कि जिस सेना को जीतना देवतागण के लिए भी दुष्कर है उसे तुम अकेले ही क्षणमात्र में कैसे संहार कर सकते हो, इसका प्रमाण दो। भगवान् की बात को सुनकर बर्बरीक ने कहा कि यदि मर्म का बोध हो तो एक ही प्रहार से शत्रु को मारा जा सकता है (इसी विचारधारा का प्रयोग मार्शल आर्ट्स वाले करते हैं)
बर्बरीक ने अपने दिव्य तीन बाणों इन से एक बाण को विप्रदत्त सिन्दूर से अभिमंत्रित किया और मर्मनिरीक्षण किया। उनके द्वारा चलाए गए बाण से जो सिन्दूर निकला वह विस्तृत होकर दोनों सेनाओं में गिरा। द्रोण, द्रुपद एवं विराट के कंठ पर सिन्दूर गिरा। दुर्योधन की जंघा, भगदत्त की नासिका भाग एवं शल्य की छाती पर सिन्दूर लगा। भीष्म पितामह के सभी रोमकूपों में सिन्दूर व्याप्त हो गया और भगवान् श्रीकृष्ण के चरणों में भी लगा। कृपाचार्य और अश्वत्थामा को चिरंजीवी होने से सिन्दूर नहीं लगा एवं पाण्डवों को भी नहीं लगा। आप ध्यान देंगे तो उन वीरों का जिस जिस अंग में सिन्दूर लगा था, महाभारत के युद्ध में उसी अंग पर प्रहार होने से उनकी मृत्यु हुई थी। कालांतर में जब श्रीकृष्ण भी धराधाम को त्याग रहे थे तो जरा नामक व्याध के द्वारा पैरों में ही बाण लगने का निमित्त बनाया था।
वैसे सनातनी आस्था वाले लोग तो महाभारत को भी वास्तविक ही मानते हैं और महाभारत की घटनाओं को भी, जो कि सर्वथा उचित भी है।
महर्षि वेदव्यास प्रणीत सर्वलोकोपकारी, इस विशाल महाग्रंथ में सभी कर्तव्य, धर्म और तत्वों का सार निहित है।
*हम आज इस बात पर चर्चा करेंगे कि क्या एकलव्य और बर्बरीक पर कोई अत्याचार हुआ था ?*
*क्या एकलव्य का अंगूठा कटवाना अथवा महाभारत युद्ध से पूर्व ही बर्बरीक का मस्तक काटना, अत्याचार या शोषण नहीं था ?*
महाभारत स्वयं तो एकलव्य एवं बर्बरीक का कोई विस्तृत वर्णन नहीं करता, अपितु सांकेतिक वर्णन करता है, किन्तु उसके खिलभाग हरिवंशम् में अथवा वेदव्यास कृत अन्य ग्रंथों में इनका व्यापक वर्णन मिलता है।
*सर्वप्रथम हम बर्बरीक पर चर्चा करेंगे।*
बर्बरीक अत्यंत पराक्रमी राक्षस थे। ये भीम और हिडिम्बा के संयोग से उत्पन्न राक्षसराज घटोत्कच, जो कामाख्या के निकट में मायांग (मायोंग) के राजा थे, के पुत्र थे। इनके भाई का नाम अञ्जनपर्वा एवं माता का नाम कामकटंकटा था। मतांतर से कामकटंकटा का नाम मौर्वी भी था क्योंकि यह मुर दैत्य की पुत्री थी। मुर दैत्य प्राग्ज्योतिषपुर (लगभग आज का पूरा असम) के राजा नरकासुर का दुर्गप्रहरी था। घटोत्कच का नाम उनसे केशहीन होने के कारण पड़ा तो बर्बरीक का नाम उनके विशाल एवं कठोर केशों के ही कारण था, जैसा कि स्कन्दपुराण के कौमारिकाखण्ड का वचन है
बर्बराकारकेशत्वाद्बर्बरीकाभिधो भवान्॥
बर्बरीक राक्षसकुल में जन्म लेने के बाद भी अत्यंत संस्कारी एवं धर्मपरायण थे। ये कभी अपने सामर्थ्य का प्रयोग संसार को पीड़ा देने के लिये नहीं करते थे। भगवान् श्रीकृष्ण ने इन्हें धर्मशास्त्रों के तत्व की विशेष शिक्षा दी थी एवं चारों वर्णों के कर्तव्य का बोध कराकर देवी की तपस्या करने के लिए गुह्यतीर्थ (कामाख्या) में भेज दिया। वैसे भी बर्बरीक के पिता का राज्य वहां से दो योजन (लगभग 25 किमी) की दूरी पर ही था।
उस गुह्यतीर्थ में विजय नाम के एक तपस्वी ब्राह्मण अपनी साधना कर रहे थे। उनकी तपस्या में विघ्न उत्पन्न करने के लिए अनेकों हिंस्र जंतु, पिशाच एवं राक्षसों के झुंड आते थे। बर्बरीक ने उन सबका संहार करके विजय मुनि की रक्षा की। अपनी तपस्या पूर्ण होने पर विजय ने हवन का भस्म एवं देवी का सिन्दूर दिया। उसमें त्रिलोक का संहार करने की क्षमता थी। बाद में बर्बरीक ने भी देवी की आराधना करके उनसे दिव्य बाण आदि की प्राप्ति की।
एक बार वनवास के मध्य भीमसेन ने किसी जलस्रोत को प्रदूषित कर दिया था तो बर्बरीक ने उन्हें ऐसा करने से रोका। उस समय तक बर्बरीक ने पांडवों को देखा नहीं था। अपने बल के अभिमान में भीमसेन ने बर्बरीक का अपमान किया तो बर्बरीक उन्हें उठाकर समुद्र में फेंकने के लिए चल पड़े। बाद में आकाशवाणी हुई कि ये तुम्हारे पितामह भीमसेन हैं, तब बर्बरीक ने उन्हें छोड़ा। भीमसेन ने भी प्रकृति को प्रमादवश प्रदूषित करने के लिए क्षमा मांगी थी। यह सब कथाएं स्कन्दपुराण आदि में विस्तार से वर्णित हैं। अब हम उस प्रसङ्ग पर आते हैं जहां महाभारत के युद्ध से पूर्व सभी योद्धागण अपने अपने दिव्यास्त्रों की सीमा और क्षमता का आंकलन कर रहे थे। पाण्डवों के पक्ष से युद्ध में सम्मिलित हुए बर्बरीक ने कहा कि मैं क्षणमात्र में ही उपस्थित दोनों सेनाओं के संहार कर सकता हूँ। इस बात को अविश्वसनीय मानकर सभी वीरों ने उपहास किया। भगवान् श्रीकृष्ण ने कहा कि जिस सेना को जीतना देवतागण के लिए भी दुष्कर है उसे तुम अकेले ही क्षणमात्र में कैसे संहार कर सकते हो, इसका प्रमाण दो। भगवान् की बात को सुनकर बर्बरीक ने कहा कि यदि मर्म का बोध हो तो एक ही प्रहार से शत्रु को मारा जा सकता है (इसी विचारधारा का प्रयोग मार्शल आर्ट्स वाले करते हैं)
बर्बरीक ने अपने दिव्य तीन बाणों इन से एक बाण को विप्रदत्त सिन्दूर से अभिमंत्रित किया और मर्मनिरीक्षण किया। उनके द्वारा चलाए गए बाण से जो सिन्दूर निकला वह विस्तृत होकर दोनों सेनाओं में गिरा। द्रोण, द्रुपद एवं विराट के कंठ पर सिन्दूर गिरा। दुर्योधन की जंघा, भगदत्त की नासिका भाग एवं शल्य की छाती पर सिन्दूर लगा। भीष्म पितामह के सभी रोमकूपों में सिन्दूर व्याप्त हो गया और भगवान् श्रीकृष्ण के चरणों में भी लगा। कृपाचार्य और अश्वत्थामा को चिरंजीवी होने से सिन्दूर नहीं लगा एवं पाण्डवों को भी नहीं लगा। आप ध्यान देंगे तो उन वीरों का जिस जिस अंग में सिन्दूर लगा था, महाभारत के युद्ध में उसी अंग पर प्रहार होने से उनकी मृत्यु हुई थी। कालांतर में जब श्रीकृष्ण भी धराधाम को त्याग रहे थे तो जरा नामक व्याध के द्वारा पैरों में ही बाण लगने का निमित्त बनाया था।
April 4, 2021
इस
प्रकार सबों के मर्म का निरीक्षण करके बर्बरीक ने उन सबों को मारने की
इच्छा से दूसरे बाण का सन्धान किया। इसी मध्य भगवान् श्रीकृष्ण ने अपने
चक्र से बर्बरीक का मस्तक काट दिया। इस अप्रत्याशित घटना से सभी लोग हतप्रभ
रह गए। घटोत्कच तो अपने पुत्र की मृत्यु पर मूर्छित सा हो गया एवं पाण्डव
भी शोकाकुल हो गए, सभी लोग श्रीकृष्ण को दोषी कहने लगे। उसी समय चण्डिका,
वाराही आदि चौदह देवियां प्रकट हुईं एवं एक रहस्य बताया।
देवियों ने कहा - पूर्वकाल में यह बर्बरीक सूर्यवर्चा नामक यक्ष था जो चौरासी करोड़ यक्षों (अथवा मुद्राओं) का स्वामी था। जब स्वर्गलोक में देवताओं की सभा हो रही थी कि पृथ्वी के भारहरण के लिए भगवान् विष्णु का अवतार होना चाहिए एवं उनके साथ ही अन्य देवताओं को भी जाना चाहिए, उस समय एक घटना घटी।
एतस्मिन्नन्तरे बाहुमुद्धृत्योच्चैरभाषत।
सूर्यवर्चेति यक्षेन्द्रश्चतुराशीतिकोटिपः।
किमर्थं मानुषे लोके भवद्भिर्जन्म कार्यते॥
मयि तिष्ठति दोषाणामनेकानां महास्पदे।
सर्वे भवन्तो मोदन्तु स्वर्गेषु सह विष्णुना॥
(स्कन्दपुराण, माहेश्वरखण्ड-कौमारिकाखण्ड, अध्याय - ६६, श्लोक - ५८-६०)
इसी बीच चौरासी करोड़ के स्वामी सूर्यवर्चा नामक यक्ष ने अपनी भुजाएं उठाकर उच्चस्वर से यह उद्घोषणा की - आपलोग व्यर्थ में ही मनुष्य योनि में जन्म लेना चाहते हैं। पृथ्वी के भार हरण के लिए तो मैं ही पर्याप्त हूँ, मेरे रहते हुए आपलोग क्यों कष्ट करेंगे। युद्ध में बहुत अधिक दोष होते हैं (अतएव बिना सामूहिक युद्ध के अकेले ही सबको मार दूंगा) आप सभी देवगण स्वर्गादि दिव्यलोकों में विष्णु के साथ आनन्दित रहें।
सूर्यवर्चा यक्ष के ऐसा कहने से सभी देवताओं को अपमान का अनुभव हुआ। भगवान् के अवतार का उद्देश्य मात्र संसार के अधर्मियों के नाश करना नहीं होता है, वे लोकमर्यादा की शिक्षा एवं धर्म की स्थापना के लिए भी आते हैं। नानाविध प्रकार से उनके लीलाभाव में सम्मिलित होने की इच्छा वाले भक्तों की कामनापूर्ति भी करते हैं, यद्यपि भगवान् भृकुटिविलासमात्र से सृष्टि संहार में समर्थ हैं फिर भी अवतार लेते हैं। अवतारभेद के उद्देश्य का ज्ञान न रखने वाले उस बलाभिमानी यक्ष को उस सभा में ब्रह्मदेव ने श्राप दिया - तुम पृथ्वी पर राक्षसकुल में जाओगे, अत्यन्त पराक्रमी भी बनोगे किन्तु जब मुख्य युद्ध का अवसर आएगा तब तुम्हारा मस्तक श्रीकृष्ण के द्वारा काट लिया जाएगा।
देवी के द्वारा इस रहस्य का उद्घाटन होने से वहां उपस्थित सभी लोगों ने इस घटना को पूर्वनिर्धारित जानकर भगवान् श्रीकृष्ण को निर्दोष माना। इसके बाद देवी ने बर्बरीक के मस्तक भाग को पुनर्जीवित कर दिया।
इत्युक्ते चण्डिका देवी तदा भक्तशिरस्त्विदम्।
अभ्युक्ष्य सुधया शीघ्रमजरं चामरं व्यधात्॥
यथा राहुशिरस्तद्वत्तच्छिरः प्रणनाम तान्।
उवाच च दिदृक्षामि युद्धं तदनुमन्यताम्॥
ततः कृष्णो वचः प्राह मेघगंभीरवाक्प्रभुः।
यावन्मही सनक्षत्रा यावच्चन्द्रदिवाकरौ॥
तावत्त्वं सर्वलोकानां वत्स पूज्यो भविष्यसि।
देवीलोकेषु सर्वेषु देवीवद्विचरिष्यसि॥
(स्कन्दपुराण, माहेश्वरखण्ड-कौमारिकाखण्ड, अध्याय ६६, श्लोक - ७३-७६)
चण्डिका देवी ने अपने भक्त के मस्तक को अमृत के द्वारा पुनर्जीवित करके उसे अजर अमर बना दिया। जैसे राहु का शिरमात्र ही है वैसे ही बर्बरीक भी हो गया और उसने सबको प्रणाम दिया और कहा कि आपसबों की सम्मति से मैं अब इस युद्ध का मात्र दर्शन करूँगा। उस समय मेघ के समान गंभीर वाणी में भगवान् श्रीकृष्ण ने कहा - जबतक यह पृथ्वी सभी नक्षत्रों के साथ विद्यमान है, जब तक सूर्य एवं चन्द्र हैं, तब तक हे वत्स ! तुम पूरे संसार के लिए पूजनीय रहोगे। जैसे इस संसार में, तथा अपने लोकों में देवी (इच्छानुसार) विहार करती हैं, वैसे ही तुम भी करोगे। इस प्रकार भगवान् ने बर्बरीक को देवतुल्य बनाकर लोकपूज्य स्थान में वास दे दिया तभी से बर्बरीक ने श्रीकृष्णतुल्यता के साथ संसार में भक्तों का, विशेषकर रोगनाश, बालारिष्ट शमन आदि के माध्यम से कल्याण करना प्रारम्भ किया।
अब हम एकलव्य की चर्चा करते हैं। लोक में प्रसिद्ध है कि एकलव्य हिरण्यधनु नामक निषादराज का पुत्र था किन्तु ग्रंथों के विशेषज्ञ जानते हैं कि वह हिरण्यधनु का औरस नहीं, पालित पुत्र था। वास्तव में एकलव्य का नाम शत्रुघ्न था एवं वह यदुवंशी देवश्रवा (श्रुतदेव) का पुत्र था। उसे लोकसंहारक गतिविधियों के कारण राज्य से निकाल दिया गया था, क्योंकि वह कंस का पक्षधर था। बाद में उसे निषादराज हिरण्यधनु ने पाला और एकलव्य कंस के श्वसुर जरासन्ध आदि के दल में सम्मिलित हो गया।
निवृत्तशत्रुं शत्रुघ्नं श्रुतदेव त्वजायत।
श्रुतदेवात्मजास्ते तु नैषादिर्यः परिश्रुतः॥
एकलव्यो मुनिश्रेष्ठा निषादैः परिवर्द्धितः।
ब्रह्मपुराण, अध्याय - १४, श्लोक - २७)
निवृत्तशत्रुं शत्रुघ्नं देवश्रवा व्यजायत।
देवश्रवाः प्रजातस्तु नैषादिर्यः प्रतिश्रुतः।
एकलव्यो महाराज निषादैः परिवर्धितः॥
देवियों ने कहा - पूर्वकाल में यह बर्बरीक सूर्यवर्चा नामक यक्ष था जो चौरासी करोड़ यक्षों (अथवा मुद्राओं) का स्वामी था। जब स्वर्गलोक में देवताओं की सभा हो रही थी कि पृथ्वी के भारहरण के लिए भगवान् विष्णु का अवतार होना चाहिए एवं उनके साथ ही अन्य देवताओं को भी जाना चाहिए, उस समय एक घटना घटी।
एतस्मिन्नन्तरे बाहुमुद्धृत्योच्चैरभाषत।
सूर्यवर्चेति यक्षेन्द्रश्चतुराशीतिकोटिपः।
किमर्थं मानुषे लोके भवद्भिर्जन्म कार्यते॥
मयि तिष्ठति दोषाणामनेकानां महास्पदे।
सर्वे भवन्तो मोदन्तु स्वर्गेषु सह विष्णुना॥
(स्कन्दपुराण, माहेश्वरखण्ड-कौमारिकाखण्ड, अध्याय - ६६, श्लोक - ५८-६०)
इसी बीच चौरासी करोड़ के स्वामी सूर्यवर्चा नामक यक्ष ने अपनी भुजाएं उठाकर उच्चस्वर से यह उद्घोषणा की - आपलोग व्यर्थ में ही मनुष्य योनि में जन्म लेना चाहते हैं। पृथ्वी के भार हरण के लिए तो मैं ही पर्याप्त हूँ, मेरे रहते हुए आपलोग क्यों कष्ट करेंगे। युद्ध में बहुत अधिक दोष होते हैं (अतएव बिना सामूहिक युद्ध के अकेले ही सबको मार दूंगा) आप सभी देवगण स्वर्गादि दिव्यलोकों में विष्णु के साथ आनन्दित रहें।
सूर्यवर्चा यक्ष के ऐसा कहने से सभी देवताओं को अपमान का अनुभव हुआ। भगवान् के अवतार का उद्देश्य मात्र संसार के अधर्मियों के नाश करना नहीं होता है, वे लोकमर्यादा की शिक्षा एवं धर्म की स्थापना के लिए भी आते हैं। नानाविध प्रकार से उनके लीलाभाव में सम्मिलित होने की इच्छा वाले भक्तों की कामनापूर्ति भी करते हैं, यद्यपि भगवान् भृकुटिविलासमात्र से सृष्टि संहार में समर्थ हैं फिर भी अवतार लेते हैं। अवतारभेद के उद्देश्य का ज्ञान न रखने वाले उस बलाभिमानी यक्ष को उस सभा में ब्रह्मदेव ने श्राप दिया - तुम पृथ्वी पर राक्षसकुल में जाओगे, अत्यन्त पराक्रमी भी बनोगे किन्तु जब मुख्य युद्ध का अवसर आएगा तब तुम्हारा मस्तक श्रीकृष्ण के द्वारा काट लिया जाएगा।
देवी के द्वारा इस रहस्य का उद्घाटन होने से वहां उपस्थित सभी लोगों ने इस घटना को पूर्वनिर्धारित जानकर भगवान् श्रीकृष्ण को निर्दोष माना। इसके बाद देवी ने बर्बरीक के मस्तक भाग को पुनर्जीवित कर दिया।
इत्युक्ते चण्डिका देवी तदा भक्तशिरस्त्विदम्।
अभ्युक्ष्य सुधया शीघ्रमजरं चामरं व्यधात्॥
यथा राहुशिरस्तद्वत्तच्छिरः प्रणनाम तान्।
उवाच च दिदृक्षामि युद्धं तदनुमन्यताम्॥
ततः कृष्णो वचः प्राह मेघगंभीरवाक्प्रभुः।
यावन्मही सनक्षत्रा यावच्चन्द्रदिवाकरौ॥
तावत्त्वं सर्वलोकानां वत्स पूज्यो भविष्यसि।
देवीलोकेषु सर्वेषु देवीवद्विचरिष्यसि॥
(स्कन्दपुराण, माहेश्वरखण्ड-कौमारिकाखण्ड, अध्याय ६६, श्लोक - ७३-७६)
चण्डिका देवी ने अपने भक्त के मस्तक को अमृत के द्वारा पुनर्जीवित करके उसे अजर अमर बना दिया। जैसे राहु का शिरमात्र ही है वैसे ही बर्बरीक भी हो गया और उसने सबको प्रणाम दिया और कहा कि आपसबों की सम्मति से मैं अब इस युद्ध का मात्र दर्शन करूँगा। उस समय मेघ के समान गंभीर वाणी में भगवान् श्रीकृष्ण ने कहा - जबतक यह पृथ्वी सभी नक्षत्रों के साथ विद्यमान है, जब तक सूर्य एवं चन्द्र हैं, तब तक हे वत्स ! तुम पूरे संसार के लिए पूजनीय रहोगे। जैसे इस संसार में, तथा अपने लोकों में देवी (इच्छानुसार) विहार करती हैं, वैसे ही तुम भी करोगे। इस प्रकार भगवान् ने बर्बरीक को देवतुल्य बनाकर लोकपूज्य स्थान में वास दे दिया तभी से बर्बरीक ने श्रीकृष्णतुल्यता के साथ संसार में भक्तों का, विशेषकर रोगनाश, बालारिष्ट शमन आदि के माध्यम से कल्याण करना प्रारम्भ किया।
अब हम एकलव्य की चर्चा करते हैं। लोक में प्रसिद्ध है कि एकलव्य हिरण्यधनु नामक निषादराज का पुत्र था किन्तु ग्रंथों के विशेषज्ञ जानते हैं कि वह हिरण्यधनु का औरस नहीं, पालित पुत्र था। वास्तव में एकलव्य का नाम शत्रुघ्न था एवं वह यदुवंशी देवश्रवा (श्रुतदेव) का पुत्र था। उसे लोकसंहारक गतिविधियों के कारण राज्य से निकाल दिया गया था, क्योंकि वह कंस का पक्षधर था। बाद में उसे निषादराज हिरण्यधनु ने पाला और एकलव्य कंस के श्वसुर जरासन्ध आदि के दल में सम्मिलित हो गया।
निवृत्तशत्रुं शत्रुघ्नं श्रुतदेव त्वजायत।
श्रुतदेवात्मजास्ते तु नैषादिर्यः परिश्रुतः॥
एकलव्यो मुनिश्रेष्ठा निषादैः परिवर्द्धितः।
ब्रह्मपुराण, अध्याय - १४, श्लोक - २७)
निवृत्तशत्रुं शत्रुघ्नं देवश्रवा व्यजायत।
देवश्रवाः प्रजातस्तु नैषादिर्यः प्रतिश्रुतः।
एकलव्यो महाराज निषादैः परिवर्धितः॥
April 4, 2021
(हरिवंशपुराण, हरिवंशपर्व, अध्याय - ३४, श्लोक - ३३)
इसी का समर्थन वायुपुराण आदि भी करते हैं। इधर द्रोणाचार्य कौन थे ? वे हस्तिनापुर के राजगुरु थे। हस्तिनापुर के राजकुमारों को शिक्षित करने के लिए ही उन्हें विशेष नियुक्ति मिली थी, जबकि एकलव्य जरासन्ध के पक्ष का था। हस्तिनापुर उस समय ऐसा राज्य था जो भीष्म, द्रोण, कृपाचार्य आदि से सुरक्षित होने के कारण किसी की अधीनता स्वीकार नहीं करता था। इसके अतिरिक्त पूरा संसार दो ही राजाओं के सामने झुका हुआ था, एक तो मगधनरेश जरासन्ध एवं दूसरे प्राग्ज्योतिषपुर के राजा नरकासुर। नरकासुर ने हजारों राजाओं की पुत्रियों को विवाह हेतु बन्दी बना रखा था तो उन हज़ारों राजाओं को तामसी यज्ञ में नरबलि देने हेतु जरासन्ध ने बन्दी बना रखा था। नरकासुर की बाणासुर एवं कंस से मित्रता थी और जरासन्ध का दामाद कंस था। साथ ही कंस बाणासुर का मित्र भी था। तो इस प्रकार जरासन्ध एवं नरकासुर में भी मित्रता थी। जरासन्ध के साथ पांचालनरेश द्रुपद एवं मत्स्यनरेश विराट भी थे। अब एकलव्य जरासन्ध का सहयोगी था तो हस्तिनापुर का शत्रु हुआ। साथ ही जरासन्ध के मित्र द्रुपद की द्रोणाचार्य से शत्रुता भी थी तो इस प्रकार एकलव्य, हस्तिनापुर राज्य का परम शत्रु हुआ।
एकलव्य अपनी प्रतिभा का प्रयोग संसार को कष्ट देने के लिए करता था, साथ ही आसुरी शक्तियों के साथ उसकी मित्रता थी, अतएव द्रोणाचार्य ने उसे शस्त्र की अतिरिक्त शिक्षा नहीं दी थी। द्रोणाचार्य के मन में एकलव्य के प्रति कोई निजी दुर्भावना नहीं थी। द्रोणाचार्य अत्यन्त उदार थे, उन्होंने इस घटना के बाद, स्वयं को मारने के लिए उत्पन्न द्रुपदपुत्र धृष्टद्युम्न को स्वयं ही शस्त्र की शिक्षा दी थी, क्योंकि उससे शेष संसार को कोई कष्ट नहीं था। तो यदि एकलव्य निजी शत्रु होता, साथ ही संसार को उससे कोई कष्ट नहीं होता तो भी द्रोणाचार्य उसे सिखा देते किन्तु वह राज्यशत्रु भी था और लोकसंहार की प्रवृत्ति से युक्त भी था। यदि चीन या पाकिस्तान का कोई ऐसा व्यक्ति, जिसका अतीत संसार के प्रति आतंकवाद का हो, यहां आए तो भारत का कोई सैन्य प्रशिक्षक उसे प्रशिक्षण दे सकता है क्या ?
एकलव्यं हि साङ्गुष्ठमशक्ता देवदानवाः।
सराक्षसोरगाः पार्थ विजेतुं युधि कर्हिचित्॥
(महाभारत, द्रोणपर्व, अध्याय - १८२, श्लोक - १९)
भगवान् श्रीकृष्ण कहते हैं कि हे अर्जुन ! यदि एकलव्य अंगूठे से युक्त होता तो देवता, दानव, राक्षस, नाग आदि भी उसे शायद ही युद्ध में जीत पाते।
अतः द्रोणाचार्य ने लोक को उसके प्रकोप से बचाने के लिए उसके अंगूठे को मांग लिया और उसकी प्रतिभा पूर्णतया समाप्त न हो जाए, इसके लिए उसे बिना अंगूठे के ही तर्जनी एवं मध्यमा के सहयोग से तीर चलाने की विधि बता दी थी, जिसका प्रयोग आजतक ओलम्पिक आदि में भी होता है। यहां महाभारत का प्रसङ्ग देखें -
ततो निषादराजस्य हिरण्यधनुषः सुतः।
एकलव्यो महाराज द्रोणमभ्याजगाम ह॥
न स तं प्रतिजग्राह नैषादिरिति चिन्तयन्।
शिष्यं धनुषि धर्मज्ञस्तेषामेवान्ववेक्षया॥
(महाभारत, आदिपर्व, अध्याय - १४२, श्लोक - ४०-४१)
निषादराज हिरण्यधनु का पुत्र एकलव्य द्रोण के पास गया किन्तु धर्मज्ञ द्रोणाचार्य ने उसे निषादपुत्र समझकर धनुर्विद्या नहीं दी।
यहां द्रोणाचार्य के लिए धर्मज्ञ शब्द आया है, और साथ ही समझकर, ऐसा संकेत है। क्या समझकर ? निषादपुत्र समझकर। द्रोणाचार्य जानते थे कि यह निषादपुत्र तो है नहीं, यह तो मथुरा के राजवंश का क्षत्रिय है, जिसे असामाजिक गतिविधियों के कारण निकाल दिया गया तब निषादों ने इसे अपना लिया, ऐसा समझकर, ऐसा उसके पूर्व चरित्र को जानकर, धर्म का विचार करके द्रोणाचार्य ने उसे मना कर दिया।
द्रोणाचार्य जैसे त्रिलोकविजेता ज्ञानी इतने सरल थे कि उनके यहां उनके शिवावतार चिरंजीवी पुत्र को पीने के लिए दूध तक नहीं होता था। क्या उनकी इस दरिद्रता पर सामाजिक न्याय वाले कभी चर्चा करेंगे ? जब द्रोणाचार्य अपने पूर्व सहपाठी राजा द्रुपद के पास गए तो द्रुपद ने उनका अपमान करते हुए कहा -
न दरिद्रो वसुमतो नाविद्वान्विदुषः सखा।
न शूरस्य सखा क्लीबः सखिपूर्वं किमिष्यते॥
ययोरेव समं वित्तं ययोरेव समं श्रुतम्।
तयोर्विवाहः सख्यं च न तु पुष्टविपुष्टयोः॥
नाश्रोत्रियः श्रोत्रियस्य नारथी रथिनः सखा।
नाराजा पार्थिवस्यापि सखिपूर्वं किमिष्यते॥
(महाभारत, आदिपर्व, अध्याय - १४१, श्लोक - ०९-११)
द्रुपद ने कहा - जो निर्धन है, वह भूमिपति का मित्र नहीं होता। मूर्ख व्यक्ति विद्वान् का, नपुंसक व्यक्ति वीर का सखा नहीं होता, फिर हम दोनों में पूर्वकाल में कैसे मित्रता सम्भव हो सकती है ? जिनका आर्थिक स्तर एवं प्रसिद्धि समान होती है, उनके मध्य ही वैवाहिक सम्बन्ध अथवा मित्रता होती है, असमानों में नहीं। जो वेदज्ञ नहीं है, उसका वेदज्ञ से, जो रथी नहीं है, उसका रथी से, जो राजा नहीं है, उसका राजा से मैत्रीपूर्ण सम्बन्ध नहीं होता है। फिर हम दोनों में
इसी का समर्थन वायुपुराण आदि भी करते हैं। इधर द्रोणाचार्य कौन थे ? वे हस्तिनापुर के राजगुरु थे। हस्तिनापुर के राजकुमारों को शिक्षित करने के लिए ही उन्हें विशेष नियुक्ति मिली थी, जबकि एकलव्य जरासन्ध के पक्ष का था। हस्तिनापुर उस समय ऐसा राज्य था जो भीष्म, द्रोण, कृपाचार्य आदि से सुरक्षित होने के कारण किसी की अधीनता स्वीकार नहीं करता था। इसके अतिरिक्त पूरा संसार दो ही राजाओं के सामने झुका हुआ था, एक तो मगधनरेश जरासन्ध एवं दूसरे प्राग्ज्योतिषपुर के राजा नरकासुर। नरकासुर ने हजारों राजाओं की पुत्रियों को विवाह हेतु बन्दी बना रखा था तो उन हज़ारों राजाओं को तामसी यज्ञ में नरबलि देने हेतु जरासन्ध ने बन्दी बना रखा था। नरकासुर की बाणासुर एवं कंस से मित्रता थी और जरासन्ध का दामाद कंस था। साथ ही कंस बाणासुर का मित्र भी था। तो इस प्रकार जरासन्ध एवं नरकासुर में भी मित्रता थी। जरासन्ध के साथ पांचालनरेश द्रुपद एवं मत्स्यनरेश विराट भी थे। अब एकलव्य जरासन्ध का सहयोगी था तो हस्तिनापुर का शत्रु हुआ। साथ ही जरासन्ध के मित्र द्रुपद की द्रोणाचार्य से शत्रुता भी थी तो इस प्रकार एकलव्य, हस्तिनापुर राज्य का परम शत्रु हुआ।
एकलव्य अपनी प्रतिभा का प्रयोग संसार को कष्ट देने के लिए करता था, साथ ही आसुरी शक्तियों के साथ उसकी मित्रता थी, अतएव द्रोणाचार्य ने उसे शस्त्र की अतिरिक्त शिक्षा नहीं दी थी। द्रोणाचार्य के मन में एकलव्य के प्रति कोई निजी दुर्भावना नहीं थी। द्रोणाचार्य अत्यन्त उदार थे, उन्होंने इस घटना के बाद, स्वयं को मारने के लिए उत्पन्न द्रुपदपुत्र धृष्टद्युम्न को स्वयं ही शस्त्र की शिक्षा दी थी, क्योंकि उससे शेष संसार को कोई कष्ट नहीं था। तो यदि एकलव्य निजी शत्रु होता, साथ ही संसार को उससे कोई कष्ट नहीं होता तो भी द्रोणाचार्य उसे सिखा देते किन्तु वह राज्यशत्रु भी था और लोकसंहार की प्रवृत्ति से युक्त भी था। यदि चीन या पाकिस्तान का कोई ऐसा व्यक्ति, जिसका अतीत संसार के प्रति आतंकवाद का हो, यहां आए तो भारत का कोई सैन्य प्रशिक्षक उसे प्रशिक्षण दे सकता है क्या ?
एकलव्यं हि साङ्गुष्ठमशक्ता देवदानवाः।
सराक्षसोरगाः पार्थ विजेतुं युधि कर्हिचित्॥
(महाभारत, द्रोणपर्व, अध्याय - १८२, श्लोक - १९)
भगवान् श्रीकृष्ण कहते हैं कि हे अर्जुन ! यदि एकलव्य अंगूठे से युक्त होता तो देवता, दानव, राक्षस, नाग आदि भी उसे शायद ही युद्ध में जीत पाते।
अतः द्रोणाचार्य ने लोक को उसके प्रकोप से बचाने के लिए उसके अंगूठे को मांग लिया और उसकी प्रतिभा पूर्णतया समाप्त न हो जाए, इसके लिए उसे बिना अंगूठे के ही तर्जनी एवं मध्यमा के सहयोग से तीर चलाने की विधि बता दी थी, जिसका प्रयोग आजतक ओलम्पिक आदि में भी होता है। यहां महाभारत का प्रसङ्ग देखें -
ततो निषादराजस्य हिरण्यधनुषः सुतः।
एकलव्यो महाराज द्रोणमभ्याजगाम ह॥
न स तं प्रतिजग्राह नैषादिरिति चिन्तयन्।
शिष्यं धनुषि धर्मज्ञस्तेषामेवान्ववेक्षया॥
(महाभारत, आदिपर्व, अध्याय - १४२, श्लोक - ४०-४१)
निषादराज हिरण्यधनु का पुत्र एकलव्य द्रोण के पास गया किन्तु धर्मज्ञ द्रोणाचार्य ने उसे निषादपुत्र समझकर धनुर्विद्या नहीं दी।
यहां द्रोणाचार्य के लिए धर्मज्ञ शब्द आया है, और साथ ही समझकर, ऐसा संकेत है। क्या समझकर ? निषादपुत्र समझकर। द्रोणाचार्य जानते थे कि यह निषादपुत्र तो है नहीं, यह तो मथुरा के राजवंश का क्षत्रिय है, जिसे असामाजिक गतिविधियों के कारण निकाल दिया गया तब निषादों ने इसे अपना लिया, ऐसा समझकर, ऐसा उसके पूर्व चरित्र को जानकर, धर्म का विचार करके द्रोणाचार्य ने उसे मना कर दिया।
द्रोणाचार्य जैसे त्रिलोकविजेता ज्ञानी इतने सरल थे कि उनके यहां उनके शिवावतार चिरंजीवी पुत्र को पीने के लिए दूध तक नहीं होता था। क्या उनकी इस दरिद्रता पर सामाजिक न्याय वाले कभी चर्चा करेंगे ? जब द्रोणाचार्य अपने पूर्व सहपाठी राजा द्रुपद के पास गए तो द्रुपद ने उनका अपमान करते हुए कहा -
न दरिद्रो वसुमतो नाविद्वान्विदुषः सखा।
न शूरस्य सखा क्लीबः सखिपूर्वं किमिष्यते॥
ययोरेव समं वित्तं ययोरेव समं श्रुतम्।
तयोर्विवाहः सख्यं च न तु पुष्टविपुष्टयोः॥
नाश्रोत्रियः श्रोत्रियस्य नारथी रथिनः सखा।
नाराजा पार्थिवस्यापि सखिपूर्वं किमिष्यते॥
(महाभारत, आदिपर्व, अध्याय - १४१, श्लोक - ०९-११)
द्रुपद ने कहा - जो निर्धन है, वह भूमिपति का मित्र नहीं होता। मूर्ख व्यक्ति विद्वान् का, नपुंसक व्यक्ति वीर का सखा नहीं होता, फिर हम दोनों में पूर्वकाल में कैसे मित्रता सम्भव हो सकती है ? जिनका आर्थिक स्तर एवं प्रसिद्धि समान होती है, उनके मध्य ही वैवाहिक सम्बन्ध अथवा मित्रता होती है, असमानों में नहीं। जो वेदज्ञ नहीं है, उसका वेदज्ञ से, जो रथी नहीं है, उसका रथी से, जो राजा नहीं है, उसका राजा से मैत्रीपूर्ण सम्बन्ध नहीं होता है। फिर हम दोनों में
April 4, 2021
कैसी मित्रता ?
राजा द्रुपद के इस प्रकार कहने पर द्रोणाचार्य अपमान का घूंट पीकर रह गए और समर्थ होने पर भी द्रुपद को उस समय दण्डित नहीं किया। बाद में भीष्म पितामह ने उन्हें ससम्मान अपने राज्य में गुरुपद प्रदान किया।
एकलव्य वाली इस घटना के कुछ वर्षों के बाद कंस मारा गया और भगवान् मथुरा में वास करने लगे। अपने जामाता के मरने पर जरासन्ध ने सत्रह बार तेईस अक्षौहिणी सेना के साथ मथुरा पर आक्रमण किया किन्तु प्रत्येक बार उसे पराजित होना पड़ा। अठारहवीं बार कालयवन के एक करोड़ सैनिकों के साथ तथा अपनी भी विशाल सेना को सम्मिलित करने के बाद जरासन्ध ने विशाल आक्रमण किया जिससे प्रजा को बचाने के लिए भगवान् ने रातोंरात विश्वकर्मा के सहयोग से द्वारिका का निर्माण करवाकर वहां प्रजा को स्थानांतरित कराया था।
अब चूंकि जरासन्ध इतना पराक्रमी सम्राट था कि कोई भी उसके विरुद्ध खड़ा नहीं होता था इसीलिए जब उसने अठारहवीं बार मथुरा पर आक्रमण किया तो उसके साथ अनेकों प्रसिद्ध राजा भी आये, किन्तु मथुरा के पक्ष से कोई नहीं आया। जब भगवान् श्रीकृष्ण ने नीति का पालन करते हुए समय को टालने की इच्छा से एवं प्रजा को कालयवन तथा जरासन्ध के दोतरफा आक्रमण से बचाने के लिये, शत्रुओं को भ्रमित करते हुए युद्धभूमि से भागने की लीला की और बाद में बलरामजी के साथ प्रवर्षण पर्वत पर छिप गए तो जरासन्ध ने चिढ़ कर उस पूरे पर्वत को आग लगाने की आज्ञा दे दी थी। उस समय जरासन्ध की सेना में निम्न वीर सम्मिलित थे -
मद्रः कलिङ्गाधिपतिश्चेकितानश्च बाह्लिकः।
काश्मीरराजो गोनर्दः करूषाधिपतिस्तथा॥
द्रुमः किंपुरुषश्चैव पर्वतीयाश्च मानवाः।
पर्वतस्यापरं पार्श्वं क्षिप्रमारोहयन्त्वमी॥
पौरवो वेणुदारिश्च वैदर्भः सोमकस्तथा।
रुक्मी च भोजाधिपतिः सूर्याक्षश्चैव मालवः॥
पाञ्चालाधिपतिश्चैव द्रुपदश्च नराधिपः।
विन्दानुविन्दावावन्त्यौ दन्तवक्त्रश्च वीर्यवान्॥
छागलिः पुरमित्रश्च विराटश्च महीपतिः।
कौशाम्ब्यो मालवश्चैव शतधन्वा विदूरथः॥
भूरिश्रवास्त्रिगर्तश्च बाणः पञ्चनदस्तथा।
उत्तरं पर्वतोद्देशमेते दुर्गसहा नृपाः॥
आरोहन्तु विमर्दन्तो वज्रप्रतिमगौरवाः।
उलूकः कैतवेयश्च वीरश्चांशुमतः सुतः॥
एकलव्यो दृढाश्वश्च क्षत्रधर्मा जयद्रथः॥
उत्तमौजास्तथा शाल्वः कैरलेयश्च कैशिकः।
वैदिशो वामदेवश्च सुकेतुश्चापि वीर्यवान्॥
पूर्वपर्वतनिर्व्युहमेतेष्वायतमस्तु नः ।
विदारयन्तो धावन्तो वाता इत बलाहकान्॥
हरिवंशपुराण, विष्णुपर्व, अध्याय - ४२, श्लोक - २८-३६)
जरासन्ध ने आदेश दिया - मद्र के राजा (शल्य), कलिंग के राजा, चेकितान, बाह्लीक (भीष्म पितामह के चाचा), काश्मीर के राजा गोनर्द (इन्हीं के नामपर कश्मीर का उत्तरी भाग, जो चीन से लगता है, बसाया गया था), करूष देश के राजा (पौंड्रक) महाराज द्रुम, किम्पुरुष (सुग्रीव के मन्त्री द्विविद आदि) पर्वतों पर रहने वाले मनुष्य, ये सब इस पर्वत के दूसरी ओर से शीघ्र चढ़ें। पुरुवंश का वेणुदारि, विदर्भ के राजा सोमक, भोजकट के स्वामी रुक्मी, मालवा के स्वामी सूर्याक्ष, पाञ्चाल के राजा द्रुपद, अवन्ती के राजा विन्द एवं उनके भाई अनुविन्द, प्रतापी दन्तवक्त्र, पुरमित्र, मत्स्यदेश के राजा विराट, कौशाम्बी के शतधन्वा और मालव के विदूरथ, भूरिश्रवा, त्रिगर्तनरेश (सुशर्मा), पञ्चनद के स्वामी बाण, ये सब इस पर्वत के उत्तरी भाग से शत्रु को रौंदते हुए चढ़ाई करें। छल करने में कुशल शकुनि का पुत्र उलूक, अंशुमान् का वीर पुत्र, दृढ़ाश्व, एकलव्य, क्षत्रधर्मा, जयद्रथ, उत्तमौजा, शाल्व, केरल के राजा कैशिक, विदिशा के स्वामी वामदेव, प्रतापी सुकेतु, ये सब पूर्वदिशा से पर्वत को वैसे ही विदीर्ण करते हुए आक्रमण करें जैसे वायु के प्रहार से बादलों के समूह बिखर जाते हैं।
इस समूह में जरासन्ध की ओर से जो राजा मित्रभाव से प्रसन्न होकर लड़ने आये थे उनमें उलूक, एकलव्य, शाल्व, रुक्मी, पौंड्रक, सुशर्मा, बाण, शतधन्वा, आदि सम्मिलित हैं। जो राजा एवं वीर जरासन्ध के भय से उसके साथ आ गए थे उनमें शल्य, विराट, द्रुपद, चेकितान, आदि थे।
बाद में चेकितान ने भगवान् श्रीकृष्ण की नारायणी सेना में नियुक्ति पा ली थी। जब महाभारत के युद्ध में नारायणी सेना दुर्योधन के पक्ष में चली गयी तो चेकितान ने सात्यकि के साथ पांडवों का पक्ष लिया था। ऐसे भी जरासन्ध के मरने के बाद उत्तमौजा, द्रुपद, विराट, आदि ने श्रीकृष्ण एवं पाण्डवों का पक्ष ही लिया था। जब युधिष्ठिर इस भूमण्डल का सम्राट बनने की इच्छा से राजसूय यज्ञ करना चाहते थे तो भगवान् श्रीकृष्ण ने निम्न बात कही -
क्षत्रे सम्राजमात्मानं कर्तुमर्हसि भारत।
राजा द्रुपद के इस प्रकार कहने पर द्रोणाचार्य अपमान का घूंट पीकर रह गए और समर्थ होने पर भी द्रुपद को उस समय दण्डित नहीं किया। बाद में भीष्म पितामह ने उन्हें ससम्मान अपने राज्य में गुरुपद प्रदान किया।
एकलव्य वाली इस घटना के कुछ वर्षों के बाद कंस मारा गया और भगवान् मथुरा में वास करने लगे। अपने जामाता के मरने पर जरासन्ध ने सत्रह बार तेईस अक्षौहिणी सेना के साथ मथुरा पर आक्रमण किया किन्तु प्रत्येक बार उसे पराजित होना पड़ा। अठारहवीं बार कालयवन के एक करोड़ सैनिकों के साथ तथा अपनी भी विशाल सेना को सम्मिलित करने के बाद जरासन्ध ने विशाल आक्रमण किया जिससे प्रजा को बचाने के लिए भगवान् ने रातोंरात विश्वकर्मा के सहयोग से द्वारिका का निर्माण करवाकर वहां प्रजा को स्थानांतरित कराया था।
अब चूंकि जरासन्ध इतना पराक्रमी सम्राट था कि कोई भी उसके विरुद्ध खड़ा नहीं होता था इसीलिए जब उसने अठारहवीं बार मथुरा पर आक्रमण किया तो उसके साथ अनेकों प्रसिद्ध राजा भी आये, किन्तु मथुरा के पक्ष से कोई नहीं आया। जब भगवान् श्रीकृष्ण ने नीति का पालन करते हुए समय को टालने की इच्छा से एवं प्रजा को कालयवन तथा जरासन्ध के दोतरफा आक्रमण से बचाने के लिये, शत्रुओं को भ्रमित करते हुए युद्धभूमि से भागने की लीला की और बाद में बलरामजी के साथ प्रवर्षण पर्वत पर छिप गए तो जरासन्ध ने चिढ़ कर उस पूरे पर्वत को आग लगाने की आज्ञा दे दी थी। उस समय जरासन्ध की सेना में निम्न वीर सम्मिलित थे -
मद्रः कलिङ्गाधिपतिश्चेकितानश्च बाह्लिकः।
काश्मीरराजो गोनर्दः करूषाधिपतिस्तथा॥
द्रुमः किंपुरुषश्चैव पर्वतीयाश्च मानवाः।
पर्वतस्यापरं पार्श्वं क्षिप्रमारोहयन्त्वमी॥
पौरवो वेणुदारिश्च वैदर्भः सोमकस्तथा।
रुक्मी च भोजाधिपतिः सूर्याक्षश्चैव मालवः॥
पाञ्चालाधिपतिश्चैव द्रुपदश्च नराधिपः।
विन्दानुविन्दावावन्त्यौ दन्तवक्त्रश्च वीर्यवान्॥
छागलिः पुरमित्रश्च विराटश्च महीपतिः।
कौशाम्ब्यो मालवश्चैव शतधन्वा विदूरथः॥
भूरिश्रवास्त्रिगर्तश्च बाणः पञ्चनदस्तथा।
उत्तरं पर्वतोद्देशमेते दुर्गसहा नृपाः॥
आरोहन्तु विमर्दन्तो वज्रप्रतिमगौरवाः।
उलूकः कैतवेयश्च वीरश्चांशुमतः सुतः॥
एकलव्यो दृढाश्वश्च क्षत्रधर्मा जयद्रथः॥
उत्तमौजास्तथा शाल्वः कैरलेयश्च कैशिकः।
वैदिशो वामदेवश्च सुकेतुश्चापि वीर्यवान्॥
पूर्वपर्वतनिर्व्युहमेतेष्वायतमस्तु नः ।
विदारयन्तो धावन्तो वाता इत बलाहकान्॥
हरिवंशपुराण, विष्णुपर्व, अध्याय - ४२, श्लोक - २८-३६)
जरासन्ध ने आदेश दिया - मद्र के राजा (शल्य), कलिंग के राजा, चेकितान, बाह्लीक (भीष्म पितामह के चाचा), काश्मीर के राजा गोनर्द (इन्हीं के नामपर कश्मीर का उत्तरी भाग, जो चीन से लगता है, बसाया गया था), करूष देश के राजा (पौंड्रक) महाराज द्रुम, किम्पुरुष (सुग्रीव के मन्त्री द्विविद आदि) पर्वतों पर रहने वाले मनुष्य, ये सब इस पर्वत के दूसरी ओर से शीघ्र चढ़ें। पुरुवंश का वेणुदारि, विदर्भ के राजा सोमक, भोजकट के स्वामी रुक्मी, मालवा के स्वामी सूर्याक्ष, पाञ्चाल के राजा द्रुपद, अवन्ती के राजा विन्द एवं उनके भाई अनुविन्द, प्रतापी दन्तवक्त्र, पुरमित्र, मत्स्यदेश के राजा विराट, कौशाम्बी के शतधन्वा और मालव के विदूरथ, भूरिश्रवा, त्रिगर्तनरेश (सुशर्मा), पञ्चनद के स्वामी बाण, ये सब इस पर्वत के उत्तरी भाग से शत्रु को रौंदते हुए चढ़ाई करें। छल करने में कुशल शकुनि का पुत्र उलूक, अंशुमान् का वीर पुत्र, दृढ़ाश्व, एकलव्य, क्षत्रधर्मा, जयद्रथ, उत्तमौजा, शाल्व, केरल के राजा कैशिक, विदिशा के स्वामी वामदेव, प्रतापी सुकेतु, ये सब पूर्वदिशा से पर्वत को वैसे ही विदीर्ण करते हुए आक्रमण करें जैसे वायु के प्रहार से बादलों के समूह बिखर जाते हैं।
इस समूह में जरासन्ध की ओर से जो राजा मित्रभाव से प्रसन्न होकर लड़ने आये थे उनमें उलूक, एकलव्य, शाल्व, रुक्मी, पौंड्रक, सुशर्मा, बाण, शतधन्वा, आदि सम्मिलित हैं। जो राजा एवं वीर जरासन्ध के भय से उसके साथ आ गए थे उनमें शल्य, विराट, द्रुपद, चेकितान, आदि थे।
बाद में चेकितान ने भगवान् श्रीकृष्ण की नारायणी सेना में नियुक्ति पा ली थी। जब महाभारत के युद्ध में नारायणी सेना दुर्योधन के पक्ष में चली गयी तो चेकितान ने सात्यकि के साथ पांडवों का पक्ष लिया था। ऐसे भी जरासन्ध के मरने के बाद उत्तमौजा, द्रुपद, विराट, आदि ने श्रीकृष्ण एवं पाण्डवों का पक्ष ही लिया था। जब युधिष्ठिर इस भूमण्डल का सम्राट बनने की इच्छा से राजसूय यज्ञ करना चाहते थे तो भगवान् श्रीकृष्ण ने निम्न बात कही -
क्षत्रे सम्राजमात्मानं कर्तुमर्हसि भारत।
April 4, 2021
तब
महाबली निषादराज एकलव्य ने घण्टियों से सुशोभित, एक शक्ति (विशेष
प्रक्षेपास्त्र) बलराम जी की ओर चलाकर घोर अट्टहास किया। वह शक्ति ज
बलरामजी के पास आयी तो अपने ऊपर गिरती हुई उस महाघोर शक्ति को प्रतापी
बलभद्र जी ने पकड़ लिया और उसे वापस निषादराज की ओर ही चला दिया, इस बात से
सभी आश्चर्यचकित हो गए। उस शक्ति से माधव बलराम जी ने एकलव्य की छाती पर
प्रहार किया। अपनी ही चलाई हुई उस शक्ति के प्रहार से निषादराज के सभी अंग
व्याकुल हो गए और बलराम जी के द्वारा मारे जाने पर वह मरणासन्न होकर भूमि
पर गिर पड़ा।
युद्धविद्या के ग्रंथ पर सबका अधिकार है किन्तु राजा का विशेष कर के है, ऐसा वैशम्पायन ने नीति प्रकाशिका में कहा है।
ब्राह्मणः क्षत्रियो राजा विशेषेण नराधिपः।
वैश्यो वा शूद्रजातीयस्स्त्रियो राजपरिग्रहाः॥
ते कीर्तिमन्तो भूत्वेह परत्र गतिमाप्नुयु:॥
(नीतिप्रकाशिका, अध्याय - ०८, श्लोक - ९७)
शिव जी ने शांर्गधर धनुर्वेद के प्रथम अध्याय के सातवें श्लोक में ही चारों वर्णों के विशेष अस्त्रों का वर्णन किया है -
ब्राह्मणाय धनुर्देयं खड्गं वै क्षत्रियाय च।
वैश्याय दापयेत्कुन्तं गदां शूद्रस्य दापयेत्॥
इसी मत का समर्थन वशिष्ठ की धनुर्वेद संहिता भी करती है। हालांकि ब्राह्मण भी खड्ग अथवा शूद्र भी धनुष, या क्षत्रिय भी गदा धारण कर सकता है, चला सकता है किंतु शिक्षा के क्रम में प्राथमिक अस्त्र यही निर्धारित किये गए हैं।
वशिष्ठ की धनुर्वेद संहिता के प्रथम अध्याय में श्लोक संख्या तीन, धनुर्वेदाधिकार के अंतर्गत चारों वर्णों के लिए युद्धविषयक प्रकल्प के निमित्त शस्त्रविद्या का अधिकार वर्णित है -
धनुर्वेदे गुरुर्विप्र: प्रोक्तो वर्णद्वयस्य च।
युद्धाधिकारः शूद्रस्य स्वयं व्यापादिशिक्षया॥
युद्धकला को सीखने के लिए मात्र प्रतिभाशाली ही होना आवश्यक नहीं है अपितु पवित्र उद्देश्य, धैर्य, लोकोपकार की भावना, आदि भी आवश्यक है। यह सभी गुण अर्जुन में थे, इसीलिए उन्हें स्वर्ग से भी निमंत्रण मिला। साथ ही शिवजी की कृपा से अनेकों दुर्लभ दिव्यास्त्र मिले। एकलव्य में प्रतिभा तो थी किन्तु सद्भावना नहीं थी। आज भी बहुत से कुशाग्र बुद्धि वाले डॉक्टर, इंजीनियर, वकील एवं वैज्ञानिक अपनी दुर्भावना के कारण आतंकवादी बन जा रहे हैं तो क्या उनकी प्रतिभा के कारण उनका सम्मान किया जाएगा ? द्रोणाचार्य तो इतने अधिक संवेदनशील गुरु थे कि धैर्य आदि गुणों से रहित होने के कारण उन्होंने अपने सगे पुत्र अश्वत्थामा को भी बारम्बार मांगने पर भी ब्रह्मशिर जैसा दिव्य अस्त्र नहीं दिया, ब्रह्मास्त्र को केवल चलाने की विधि बताई, उसे लौटाने की नहीं, किन्तु अर्जुन को उन्होंने ब्रह्मशिर भी दिया और ब्रह्मास्त्र लौटाने की विधि भी बताई, क्योंकि अर्जुन उचित पात्र थे। इस प्रकार हम देखते हैं कि द्रोणाचार्य ने जब अपने पुत्र के साथ भी योग्यता की इतनी गम्भीर विवेचना करते हुए निर्णय लिया तो जिसका पूर्व का आचरण ही संदिग्ध रहा हो उस एकलव्य को कैसे अपनी विद्या दे देते, अतएव हम समझते हैं कि एकलव्य पर कोई अत्याचार नहीं हुआ था।
श्रीमन्महामहिम विद्यामार्तण्ड श्रीभागवतानंद गुरु
His Holiness Shri Bhagavatananda Guru
युद्धविद्या के ग्रंथ पर सबका अधिकार है किन्तु राजा का विशेष कर के है, ऐसा वैशम्पायन ने नीति प्रकाशिका में कहा है।
ब्राह्मणः क्षत्रियो राजा विशेषेण नराधिपः।
वैश्यो वा शूद्रजातीयस्स्त्रियो राजपरिग्रहाः॥
ते कीर्तिमन्तो भूत्वेह परत्र गतिमाप्नुयु:॥
(नीतिप्रकाशिका, अध्याय - ०८, श्लोक - ९७)
शिव जी ने शांर्गधर धनुर्वेद के प्रथम अध्याय के सातवें श्लोक में ही चारों वर्णों के विशेष अस्त्रों का वर्णन किया है -
ब्राह्मणाय धनुर्देयं खड्गं वै क्षत्रियाय च।
वैश्याय दापयेत्कुन्तं गदां शूद्रस्य दापयेत्॥
इसी मत का समर्थन वशिष्ठ की धनुर्वेद संहिता भी करती है। हालांकि ब्राह्मण भी खड्ग अथवा शूद्र भी धनुष, या क्षत्रिय भी गदा धारण कर सकता है, चला सकता है किंतु शिक्षा के क्रम में प्राथमिक अस्त्र यही निर्धारित किये गए हैं।
वशिष्ठ की धनुर्वेद संहिता के प्रथम अध्याय में श्लोक संख्या तीन, धनुर्वेदाधिकार के अंतर्गत चारों वर्णों के लिए युद्धविषयक प्रकल्प के निमित्त शस्त्रविद्या का अधिकार वर्णित है -
धनुर्वेदे गुरुर्विप्र: प्रोक्तो वर्णद्वयस्य च।
युद्धाधिकारः शूद्रस्य स्वयं व्यापादिशिक्षया॥
युद्धकला को सीखने के लिए मात्र प्रतिभाशाली ही होना आवश्यक नहीं है अपितु पवित्र उद्देश्य, धैर्य, लोकोपकार की भावना, आदि भी आवश्यक है। यह सभी गुण अर्जुन में थे, इसीलिए उन्हें स्वर्ग से भी निमंत्रण मिला। साथ ही शिवजी की कृपा से अनेकों दुर्लभ दिव्यास्त्र मिले। एकलव्य में प्रतिभा तो थी किन्तु सद्भावना नहीं थी। आज भी बहुत से कुशाग्र बुद्धि वाले डॉक्टर, इंजीनियर, वकील एवं वैज्ञानिक अपनी दुर्भावना के कारण आतंकवादी बन जा रहे हैं तो क्या उनकी प्रतिभा के कारण उनका सम्मान किया जाएगा ? द्रोणाचार्य तो इतने अधिक संवेदनशील गुरु थे कि धैर्य आदि गुणों से रहित होने के कारण उन्होंने अपने सगे पुत्र अश्वत्थामा को भी बारम्बार मांगने पर भी ब्रह्मशिर जैसा दिव्य अस्त्र नहीं दिया, ब्रह्मास्त्र को केवल चलाने की विधि बताई, उसे लौटाने की नहीं, किन्तु अर्जुन को उन्होंने ब्रह्मशिर भी दिया और ब्रह्मास्त्र लौटाने की विधि भी बताई, क्योंकि अर्जुन उचित पात्र थे। इस प्रकार हम देखते हैं कि द्रोणाचार्य ने जब अपने पुत्र के साथ भी योग्यता की इतनी गम्भीर विवेचना करते हुए निर्णय लिया तो जिसका पूर्व का आचरण ही संदिग्ध रहा हो उस एकलव्य को कैसे अपनी विद्या दे देते, अतएव हम समझते हैं कि एकलव्य पर कोई अत्याचार नहीं हुआ था।
श्रीमन्महामहिम विद्यामार्तण्ड श्रीभागवतानंद गुरु
His Holiness Shri Bhagavatananda Guru
April 4, 2021
दुर्योधनं शान्तनवं द्रोणं द्रौणायनिं कृपम्॥
कर्णं च शिशुपालं च रुक्मिणं च धनुर्धरम्।
एकलव्यं द्रुमं श्वेतं शैब्यं शकुनिमेव च॥
एतानजित्वा सङ्ग्रामे कथं शक्नोषि तं क्रतुम्।
तथैते गौरवेणैव न योत्स्यन्ति नराधिपाः॥
एकस्तत्र बलोन्मत्तः कर्णो वैकर्तनो वृषा।
योत्स्यते स परामर्षी दिव्यास्त्रबलगर्वितः॥
न तु शक्यं जरासन्धे जीवमाने महाबल।
राजसूयस्त्वयाऽवाप्तुमेषा राजन्मतिर्मम॥
(महाभारत, सभापर्व, अध्याय - १४ श्लोक - ६८-७२)
श्रीकृष्ण ने कहा - हे भरतवंशी युधिष्ठिर ! यदि आप पृथ्वी पर सम्राट बनना चाहते हैं तो दुर्योधन, शान्तनुपुत्र भीष्म, द्रोणाचार्य, अश्वत्थामा, कृपाचार्य, कर्ण, शिशुपाल, धनुर्धर रुक्मी, एकलव्य, द्रुम, विराटपुत्र श्वेत, शैब्य, शकुनि आदि को बिना जीते ही राजसूय यज्ञ कैसे कर सकते हैं ? हम मानते हैं कि (भीष्म, द्रोण, कृप आदि) आपके प्रति स्नेह और सम्मान का भाव रखने से आपसे युद्ध नहीं करेंगे किन्तु आपसे ईर्ष्या करने वाला कर्ण तो अपने दिव्यास्त्र के बल पर अभिमान करने के कारण आपसे युद्ध करेगा ही। यदि वह भी युद्ध न करे तो भी जरासन्ध के जीवित रहते आप यह राजसूय यज्ञ नहीं कर सकते, ऐसा मैं समझता हूँ।
इस प्रकार हम देखते हैं कि भगवान् श्रीकृष्ण ने एकलव्य को वीरों की श्रेणी में अति सम्माननीय बताया है। इतना ही नहीं, जब राजसूय यज्ञ के समय किसकी अग्रपूजा हो, इस संशय में माद्रीतनय सहदेव ने कहा कि निश्चय ही, अग्रपूजा के अधिकारी भगवान् श्रीकृष्ण ही हैं, तो शिशुपाल ने वहां सभा में उपस्थित अन्य गणमान्य लोगों के नाम भी गिनाए थे।
भीष्मकं च महावीर्यं दन्तवक्त्रं च भूमिपम्।
भगदत्तं यूपकेतुं जयत्सेनं च मागधम्॥
विराटद्रुपदौ चोभौ शकुनिं च बहद्बलम्।
विन्दानुविन्दावावन्त्यौ पाण्ड्यं श्वेतमथोत्तमम्॥
शङ्खं च सुमहाभागं वृषसेनं च मानिनम्।
एकलव्यं च विक्रान्तं कालिङ्गं च महारथम्॥
अतिक्रम्य महावीर्यं किं प्रशंसति केशवम्।
(महाभारत, सभापर्व, अध्याय - ६७, श्लोक - १९-२२)
शिशुपाल ने कहा - (रुक्मिणी के पिता) अत्यंत पराक्रमी भीष्मक, राजा दन्तवक्त्र, कामरूप के स्वामी भगदत्त, यूपकेतु, मगध के वीर जयत्सेन, विराट एवं द्रुपद ये दोनों, गान्धारनरेश शकुनि, बृहद्बल/ बहद्वल, अवन्ती के विन्द एवं अनुविन्द, पाण्ड्य के राजा, उत्तम आचरण वाले श्वेत, महाभाग शङ्ख, स्वाभिमानी वृषसेन, पराक्रमी एकलव्य, महारथी कलिंगनरेश, इन सभी महाबलशालियों को छोड़कर तुम केशव की प्रशंसा क्यों करते हो ?
भले ही यह बात शिशुपाल ने श्रीकृष्ण के प्रति द्वेषभाव से कही थी किन्तु उपर्युक्त वीरों का समाज में अत्यंत श्रेष्ठ स्थान था, इसमें सन्देह नहीं है। एकलव्य ने बाद में भी कोई समाजसेवा का कार्य नहीं किया। अपने दल के अधर्मियों के साथ उसने द्वारिका पर आक्रमण कर दिया था। उस आक्रमण में दन्तवक्त्र का पुत्र सुवक्त्र भी था जो इन्द्र के समान पराक्रमी एवं सैकड़ों प्रकार के मायायुद्ध में निपुण था। उसमें स्वयं को भगवान् वासुदेव कहने वाले पौंड्रक का पुत्र सुदेव, पाण्ड्य एवं कलिंग के राजकुमार, तथा एकलव्य के पुत्र आदि निम्न वीर सम्मिलित थे -
दन्तवक्त्रस्य तनयं सुवक्त्रममितौजसम्।
सहस्राक्षसमं युद्धे मायाशतविशारदम्॥
पौण्ड्रस्य वासुदेवस्य तथा पुत्रं महाबलम्।
सुदेवं वीर्यसम्पन्नं पृथगक्षौहिणीपतिम्॥
एकलव्यस्य पुत्रं च वीर्यवन्तं महाबलम्।
पुत्रं च पाण्ड्यराजस्य कलिङ्गाधिपतिं तथा॥
(हरिवंशपुराण, विष्णुपर्व, अध्याय, ५९, श्लोक - ०३-०५)
आप सबों को करूष देश के मूर्ख राजा पौंड्रक का स्मरण तो होगा ही, जिसने स्वयं को ही विष्णु का अवतार वासुदेव घोषित कर दिया था एवं भगवान् श्रीकृष्ण को निम्न सन्देश भिजवाया था -
वासुदेवोऽवतीर्णोहमेक एव न चापरः।
भूतानामनुकम्पार्थं त्वं तु मिथ्याभिधां त्यज॥
(श्रीमद्भागवत महापुराण, स्कन्ध - १०, अध्याय - ६६, श्लोक - ०५)
हे कृष्ण ! मैं ही वास्तविक वासुदेव हूँ, मेरे अतिरिक्त कोई दूसरा नहीं है। मैंने ही प्राणियों पर कृपा करने के लिए अवतार लिया है इसीलिए तुम अपना यह झूठ का आवरण छोड़ दो।
यह पौंड्रक बाद में सात्यकि के हाथों पराजित होता हुआ, अन्त में श्रीकृष्ण के हाथों मारा गया था, किन्तु यहां ध्यातव्य है कि इसके पक्ष से लड़ने के लिए एकलव्य भी आया हुआ था एवं बलराम जी मे उस युद्ध में एकलव्य को मानो रौंद ही डाला था। उस विशाल युद्ध की एक झलक देखें -
ततः शक्तिं समादाय घण्टामालाकुलां नृपः।
निषादो बलदेवाय प्रेषयित्वा महाबलः॥
सिंहनादं महाघोरमकरोत् स निषादपः।
सा शक्तिः सर्वकल्याणी बलदेवमुपागमत्॥
उत्पतन्तीं महाघोरां बलभद्रः प्रतापवान्।
आदायाथ निषादेशं सर्वान् विस्मापयन्निव॥
तयैव तं जघानाशु वक्षोदेशे च माधवः।
स तया ताडितो वीरः स्वशक्त्याथ निषादपः॥
विह्वलः सर्वगात्रेषु निपपात महीतले।
प्राणसंशयमापन्नो निषादो रामताडितः॥
(हरिवंशपुराण, भविष्यपर्व, अध्याय -९८, श्लोक - ११-१५)
कर्णं च शिशुपालं च रुक्मिणं च धनुर्धरम्।
एकलव्यं द्रुमं श्वेतं शैब्यं शकुनिमेव च॥
एतानजित्वा सङ्ग्रामे कथं शक्नोषि तं क्रतुम्।
तथैते गौरवेणैव न योत्स्यन्ति नराधिपाः॥
एकस्तत्र बलोन्मत्तः कर्णो वैकर्तनो वृषा।
योत्स्यते स परामर्षी दिव्यास्त्रबलगर्वितः॥
न तु शक्यं जरासन्धे जीवमाने महाबल।
राजसूयस्त्वयाऽवाप्तुमेषा राजन्मतिर्मम॥
(महाभारत, सभापर्व, अध्याय - १४ श्लोक - ६८-७२)
श्रीकृष्ण ने कहा - हे भरतवंशी युधिष्ठिर ! यदि आप पृथ्वी पर सम्राट बनना चाहते हैं तो दुर्योधन, शान्तनुपुत्र भीष्म, द्रोणाचार्य, अश्वत्थामा, कृपाचार्य, कर्ण, शिशुपाल, धनुर्धर रुक्मी, एकलव्य, द्रुम, विराटपुत्र श्वेत, शैब्य, शकुनि आदि को बिना जीते ही राजसूय यज्ञ कैसे कर सकते हैं ? हम मानते हैं कि (भीष्म, द्रोण, कृप आदि) आपके प्रति स्नेह और सम्मान का भाव रखने से आपसे युद्ध नहीं करेंगे किन्तु आपसे ईर्ष्या करने वाला कर्ण तो अपने दिव्यास्त्र के बल पर अभिमान करने के कारण आपसे युद्ध करेगा ही। यदि वह भी युद्ध न करे तो भी जरासन्ध के जीवित रहते आप यह राजसूय यज्ञ नहीं कर सकते, ऐसा मैं समझता हूँ।
इस प्रकार हम देखते हैं कि भगवान् श्रीकृष्ण ने एकलव्य को वीरों की श्रेणी में अति सम्माननीय बताया है। इतना ही नहीं, जब राजसूय यज्ञ के समय किसकी अग्रपूजा हो, इस संशय में माद्रीतनय सहदेव ने कहा कि निश्चय ही, अग्रपूजा के अधिकारी भगवान् श्रीकृष्ण ही हैं, तो शिशुपाल ने वहां सभा में उपस्थित अन्य गणमान्य लोगों के नाम भी गिनाए थे।
भीष्मकं च महावीर्यं दन्तवक्त्रं च भूमिपम्।
भगदत्तं यूपकेतुं जयत्सेनं च मागधम्॥
विराटद्रुपदौ चोभौ शकुनिं च बहद्बलम्।
विन्दानुविन्दावावन्त्यौ पाण्ड्यं श्वेतमथोत्तमम्॥
शङ्खं च सुमहाभागं वृषसेनं च मानिनम्।
एकलव्यं च विक्रान्तं कालिङ्गं च महारथम्॥
अतिक्रम्य महावीर्यं किं प्रशंसति केशवम्।
(महाभारत, सभापर्व, अध्याय - ६७, श्लोक - १९-२२)
शिशुपाल ने कहा - (रुक्मिणी के पिता) अत्यंत पराक्रमी भीष्मक, राजा दन्तवक्त्र, कामरूप के स्वामी भगदत्त, यूपकेतु, मगध के वीर जयत्सेन, विराट एवं द्रुपद ये दोनों, गान्धारनरेश शकुनि, बृहद्बल/ बहद्वल, अवन्ती के विन्द एवं अनुविन्द, पाण्ड्य के राजा, उत्तम आचरण वाले श्वेत, महाभाग शङ्ख, स्वाभिमानी वृषसेन, पराक्रमी एकलव्य, महारथी कलिंगनरेश, इन सभी महाबलशालियों को छोड़कर तुम केशव की प्रशंसा क्यों करते हो ?
भले ही यह बात शिशुपाल ने श्रीकृष्ण के प्रति द्वेषभाव से कही थी किन्तु उपर्युक्त वीरों का समाज में अत्यंत श्रेष्ठ स्थान था, इसमें सन्देह नहीं है। एकलव्य ने बाद में भी कोई समाजसेवा का कार्य नहीं किया। अपने दल के अधर्मियों के साथ उसने द्वारिका पर आक्रमण कर दिया था। उस आक्रमण में दन्तवक्त्र का पुत्र सुवक्त्र भी था जो इन्द्र के समान पराक्रमी एवं सैकड़ों प्रकार के मायायुद्ध में निपुण था। उसमें स्वयं को भगवान् वासुदेव कहने वाले पौंड्रक का पुत्र सुदेव, पाण्ड्य एवं कलिंग के राजकुमार, तथा एकलव्य के पुत्र आदि निम्न वीर सम्मिलित थे -
दन्तवक्त्रस्य तनयं सुवक्त्रममितौजसम्।
सहस्राक्षसमं युद्धे मायाशतविशारदम्॥
पौण्ड्रस्य वासुदेवस्य तथा पुत्रं महाबलम्।
सुदेवं वीर्यसम्पन्नं पृथगक्षौहिणीपतिम्॥
एकलव्यस्य पुत्रं च वीर्यवन्तं महाबलम्।
पुत्रं च पाण्ड्यराजस्य कलिङ्गाधिपतिं तथा॥
(हरिवंशपुराण, विष्णुपर्व, अध्याय, ५९, श्लोक - ०३-०५)
आप सबों को करूष देश के मूर्ख राजा पौंड्रक का स्मरण तो होगा ही, जिसने स्वयं को ही विष्णु का अवतार वासुदेव घोषित कर दिया था एवं भगवान् श्रीकृष्ण को निम्न सन्देश भिजवाया था -
वासुदेवोऽवतीर्णोहमेक एव न चापरः।
भूतानामनुकम्पार्थं त्वं तु मिथ्याभिधां त्यज॥
(श्रीमद्भागवत महापुराण, स्कन्ध - १०, अध्याय - ६६, श्लोक - ०५)
हे कृष्ण ! मैं ही वास्तविक वासुदेव हूँ, मेरे अतिरिक्त कोई दूसरा नहीं है। मैंने ही प्राणियों पर कृपा करने के लिए अवतार लिया है इसीलिए तुम अपना यह झूठ का आवरण छोड़ दो।
यह पौंड्रक बाद में सात्यकि के हाथों पराजित होता हुआ, अन्त में श्रीकृष्ण के हाथों मारा गया था, किन्तु यहां ध्यातव्य है कि इसके पक्ष से लड़ने के लिए एकलव्य भी आया हुआ था एवं बलराम जी मे उस युद्ध में एकलव्य को मानो रौंद ही डाला था। उस विशाल युद्ध की एक झलक देखें -
ततः शक्तिं समादाय घण्टामालाकुलां नृपः।
निषादो बलदेवाय प्रेषयित्वा महाबलः॥
सिंहनादं महाघोरमकरोत् स निषादपः।
सा शक्तिः सर्वकल्याणी बलदेवमुपागमत्॥
उत्पतन्तीं महाघोरां बलभद्रः प्रतापवान्।
आदायाथ निषादेशं सर्वान् विस्मापयन्निव॥
तयैव तं जघानाशु वक्षोदेशे च माधवः।
स तया ताडितो वीरः स्वशक्त्याथ निषादपः॥
विह्वलः सर्वगात्रेषु निपपात महीतले।
प्राणसंशयमापन्नो निषादो रामताडितः॥
(हरिवंशपुराण, भविष्यपर्व, अध्याय -९८, श्लोक - ११-१५)
April 4, 2021
Forwarded from संस्कृत संवादः । Sanskrit Samvadah (मोहित डोकानिया)
क्या आप किसी ऐसे
व्यक्ति को जानते हैं जो संस्कृत जानते है, सीख रहे हैं या सीखना चाहते हैं
तो कृपया उनको इस चैनल में जोड़ने का कष्ट करें।
Do you know any such people who know Samskrta, learning it or wants to learn it. Please add them in this channel
Do you know any such people who know Samskrta, learning it or wants to learn it. Please add them in this channel
Final Results
43%
Yes, I know
5%
No, Don't know
48%
I am adding such people
10%
I won't add anyone
29%
If I remember I will add
April 4, 2021
April 4, 2021
Forwarded from पुरुषोत्तमः॥ Purushothaman AJ (Bharatam).
हरिःॐ। इन्दुवासर-सुप्रभातम्।
आकाशवाण्या अद्यतनप्रातःकालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
आकाशवाण्या अद्यतनप्रातःकालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
April 4, 2021
April 4, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।।चतुर्दशः सर्गः।।
🍃नानादेशादनुमाप्ताः पुरुषाः स्त्रीगणास्तथा।
अन्नपानैः सुविहितास्तस्मिन्यज्ञे महात्मनः॥१४॥
⚜️अनेक देशों से आये हुए स्त्री पुरुषों के नित्य भोजन से तृप्त होते थे ॥१४॥
🍃अन्नं हि विधिवत्वादु रशंसन्ति द्विजर्पभाः।
अहो तृप्ताः स्म भद्रं त इति शुश्राव राघवः॥१५॥
स्वादिष्ट भोजनों से तृप्त हुए ब्राह्मणों के आशीर्वाद सूचक शब्द महाराज को चारों ओर से सुन पड़ते थे॥१५॥
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।।चतुर्दशः सर्गः।।
🍃नानादेशादनुमाप्ताः पुरुषाः स्त्रीगणास्तथा।
अन्नपानैः सुविहितास्तस्मिन्यज्ञे महात्मनः॥१४॥
⚜️अनेक देशों से आये हुए स्त्री पुरुषों के नित्य भोजन से तृप्त होते थे ॥१४॥
🍃अन्नं हि विधिवत्वादु रशंसन्ति द्विजर्पभाः।
अहो तृप्ताः स्म भद्रं त इति शुश्राव राघवः॥१५॥
स्वादिष्ट भोजनों से तृप्त हुए ब्राह्मणों के आशीर्वाद सूचक शब्द महाराज को चारों ओर से सुन पड़ते थे॥१५॥
April 4, 2021
📚 वेदपाठन - आओ वेद पढ़ें
📙 ऋग्वेद
सूक्त-२३ , प्रथम मंडल ,
मंत्र-१० देवता-वायु आदि
🍃विश्वान्देवान्हवामहे मरुतः सोमपीतये. उग्रा हि पृश्निमातरः.. (१० )
⚜️हम सोमरस पीने के लिए संपूर्ण मरुत्देवों को बुलाते हैं. वे पृश्नि अर्थात् पृथ्वी की संतान हैं और उनके बल को शत्रु सहन नहीं कर सकता. (१०)
📙 ऋग्वेद
सूक्त-२३ , प्रथम मंडल ,
मंत्र-१० देवता-वायु आदि
🍃विश्वान्देवान्हवामहे मरुतः सोमपीतये. उग्रा हि पृश्निमातरः.. (१० )
⚜️हम सोमरस पीने के लिए संपूर्ण मरुत्देवों को बुलाते हैं. वे पृश्नि अर्थात् पृथ्वी की संतान हैं और उनके बल को शत्रु सहन नहीं कर सकता. (१०)
April 4, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७७
⛅ 🚩तिथि - नवमी 06 अप्रैल रात्रि 02:18 तक तत्पश्चात दशमी
⛅ दिनांक - 05 अप्रैल 2021
⛅ दिन - सोमवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - वसंत
⛅ मास - चैत्र
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - उत्तराषाढा 06 अप्रैल रात्रि 02:05 तक तत्पश्चात श्रवण
⛅ योग - शिव शाम 04:54 तक तत्पश्चात सिद्ध
⛅ राहुकाल - सुबह 08:02 से सुबह 09:35 तक
⛅ सूर्योदय - 06:29
⛅ सूर्यास्त - 18:53
⛅ दिशाशूल - पूर्व दिशा में
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७७
⛅ 🚩तिथि - नवमी 06 अप्रैल रात्रि 02:18 तक तत्पश्चात दशमी
⛅ दिनांक - 05 अप्रैल 2021
⛅ दिन - सोमवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - वसंत
⛅ मास - चैत्र
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - उत्तराषाढा 06 अप्रैल रात्रि 02:05 तक तत्पश्चात श्रवण
⛅ योग - शिव शाम 04:54 तक तत्पश्चात सिद्ध
⛅ राहुकाल - सुबह 08:02 से सुबह 09:35 तक
⛅ सूर्योदय - 06:29
⛅ सूर्यास्त - 18:53
⛅ दिशाशूल - पूर्व दिशा में
April 4, 2021
✊चाणक्य नीति⚔️
✒️एकादशः अध्याय
♦️श्लोक:-१७
देवद्रव्यं गुरुद्रव्यं परदाराभिमर्षणम्।
निर्वाहः सर्वभूतेषु विप्रश्चाण्डाल उच्यते।।१७।।
♦️भावार्थ --विद्वानों एवं गुरु के धन का हरण करने वाला, अन्य स्त्रियों से सहवास करने वाला और सभी प्रकार के लोगों के साथ निर्वाह कर लेने वाला विप्र चाण्डाल कहलाता है।।
✒️एकादशः अध्याय
♦️श्लोक:-१७
देवद्रव्यं गुरुद्रव्यं परदाराभिमर्षणम्।
निर्वाहः सर्वभूतेषु विप्रश्चाण्डाल उच्यते।।१७।।
♦️भावार्थ --विद्वानों एवं गुरु के धन का हरण करने वाला, अन्य स्त्रियों से सहवास करने वाला और सभी प्रकार के लोगों के साथ निर्वाह कर लेने वाला विप्र चाण्डाल कहलाता है।।
April 4, 2021
ಕನ್ನಡ ಪ್ರತಿಪದಾರ್ಥ ಮತ್ತು ಭಾವಾರ್ಥದೊಂದಿಗೆ ||
अनाकुलं गोकुलमुल्ललास ।
यत्पालितं नित्यमनाविलात्म ।।
तस्मै नमो नीरदनीलभासे ।
कृष्णाय कृष्णारमणप्रियाय ।।
ಅನಾಕುಲಂ ಗೋಕುಲಮುಲ್ಲಲಾಸ |
ಯತ್ಪಾಲಿತಂ ನಿತ್ಯಮನಾವಿಲಾತ್ಮ ||
ತಸ್ಮೈ ನಮೋ ನೀರದನೀಲಭಾಸೇ |
ಕೃಷ್ಣಾಯ ಕೃಷ್ಣಾರಮಣಪ್ರಿಯಾಯ ||
అనాకులం గోకులముల్లలాస /
యత్పాలితం నిత్యమనావిలాత్మ //
తస్మై నమో నీరదనీలభాసే /
కృష్ణాయ కృష్ణారమణప్రియాయ //
அனாகுலம் கோகுலமுல்லலாஸ /
யத்பாலிதம் னித்யமனாவிலாத்ம //
தஸ்மை நமோ நீரதநீலபாஸே /
க்ருஷ்ணாய க்ருஷ்ணாரமணப்ரியாய //
അനാകുലം ഗോകുലമുല്ലലാസ /
യത്പാലിതം നിത്യമനാവിലാത്മ //
തസ്മൗ നമോ നീരദനീലഭാസേ /
കൃഷ്ണായ കൃഷ്ണാരമണപ്രിയായ //
অনাকুলং গোকুলমুল্ললাস /
যত্পালিতং নিত্যমনাৱিলাত্ম //
তস্মৈ নমো নীরদনীলভাসে /
কৃঞ্শায ক্ঞ্শারমণপ্রিয //
અનાકુલં ગોકુલમુલ્લલાસ /
યત્પાલિતં નિત્યમનાવિલાત્મ //
તસ્મૈ નમો નીરદનીલભાસે /
કૃષ્ણાય કૃષ્ણારમણપ્રિયાય //
anAkulam gOkulamullalAsa /
yatpAlitam nityamanAvilAtma //
tasmai namO nIradanIlbhAsE //
kriShNAya kriShNAramaNapriyAya //
पदच्छेदःपदपरिचयशास्त्रं च ।
ಪದಚ್ಛೇದ ಮತ್ತು ಪದಪರಿಚಯಶಾಸ್ತ್ರ:
WORD DIVISION AND ETYMOLOGY:
अनाकुलम्, गोकुलम्, उल्ललास, यत्पालितम्, नित्यम्, अनाविलात्म, तस्मै, नमः, नीरदनीलभासे, कृष्णाय, कृष्णारमणप्रियाय ।
अनाकुलम् - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य अनाकुलशब्दस्य प्रथमाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
न आकुलं अनाकुलम् ।
गोकुलम् - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य गोकुलश्दस्य प्रथमाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
गवां कुलं गोकुलम्।
उल्ललास - उत् उपसर्गपूर्वकस्य लस शोभने इति धातोः अकर्मकस्य कर्तरीप्रयोगस्य परस्मैपदिनः परोक्षभूतकालस्य लिट् लकारस्य प्रथमपुरुषस्य एकवचनान्तं क्रियापदमिदम् ।
यत्पालितम् - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य यत्पालितशब्दस्य प्रथमाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
येन पालितं यत्पालितम् ।
नित्यम् - अव्ययमिदम् ।
अनाविलात्म - नकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य अनाविलात्मन् शब्दस्य प्रथमाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
न आविलः अनाविलः । अनाविलः आत्मा यस्य तत् अनाविलात्म ।
तस्मै - दकारान्तपुल्लिङ्गस्य तद् शब्दस्य चतुर्थीविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
नमः - अव्ययमिदम् । सकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य नमस् शब्दस्य प्रथमाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
नीरदनीलभासे - सकारान्तपुल्लिङ्गस्य नीरदनीलभास् शब्दस्य चतुर्थीविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
नीरं ददाति इति नीरदः अर्थात् मेघः । नीरदः इव नीला भाः शरीरकान्तिः यस्य सः नीरदनीलभाः । तस्मै ।
कृष्णाय - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य कृष्णशब्दस्य चतुर्थीविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
कर्षते इति कृष्णः । सर्वान् पण्डितान् स्वस्य उद्ग्रन्थादिरचनकार्येण कर्षते इति वेदव्यासकृष्णः अयं परमात्मा ।
कृष्णारमणप्रियाय - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य कृष्णारमणप्रिय शब्दस्य चतुर्थीविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
कृष्णायाः या द्रौपद्याः रमणाः भर्तारः पाण्डवाः कृष्णारमणाः । कृष्णारमणानां प्रियः या पाण्डवानां प्रियः कृष्णारमणप्रियः । तस्मै ।
अन्वयः (संस्कृतवाक्यरचनाक्रमः)
ಅನ್ವಯ (ಸಂಸ್ಕೃತವಾಕ್ಯರಚನಾಕ್ರಮ)
FORMATION OF SANSKRIT SENTENCE:
अनाविलात्म अनाकुलं गोकुलं यत्पालितं सत् नित्यं उल्ललास, तस्मै नीरदनीलभासे कृष्णारमणप्रियाय कृष्णाय नमः ।
ಅನಾವಿಲಾತ್ಮ ಅನಾಕುಲಂ ಗೋಕುಲಂ ಯತ್ಪಾಲಿತಂ ಸತ್ ನಿತ್ಯಂ ಉಲ್ಲಲಾಸ, ತಸ್ಮೈ ಕೃಷ್ಣಾರಮಣಪ್ರಿಯಾಯ ಕೃಷ್ಣಾಯ ನಮಃ |
anAvilAtma anAkulam gOkulam yatpAlitam sat nityam ullalAsa, tasmai, nIradanIlabhAsE kriShNAramaNapriyAya kriShNAya namah /
प्रतिपदार्थ:
ಪ್ರತಿಪದಾರ್ಥ:
WORD BY WORD MEANING:
ಅನಾವಿಲಾತ್ಮ - ನಿರ್ದುಷ್ಟವಾದ ಅಥವಾ ಅತಿ ಸೌಮ್ಯವಾದ ಸ್ವರೂಪವುಳ್ಳ
ಅನಾಕುಲಮ್ - ನಾಶರಹಿತವಾದ
ಗೋಕುಲಮ್ - ವೇದಗಳ ಸಮೂಹವು
ಯತ್ - ಯಾವ ವೇದವ್ಯಾಸದೇವರಿಂದ
ಪಾಲಿತಂ ಸತ್ - ಪಾಲಿಸಲ್ಪಟ್ಚದ್ದಾಗಿ
ನಿತ್ಯಮ್ - ಯಾವಾಗಲೂ
ಉಲ್ಲಲಾಸ- ಸಮಸ್ತ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದಲ್ಲಿ ಶೋಭಿಸಿತೋ,
ತಸ್ಮೈ - ಅಂತಹ
ನೀರದನೀಲಭಾಸೇ - ಮೋಡದಂತೇ ನೀಲಿ ಬಣ್ಣದ ಶರೀರಕಾಂತಿಯುಳ್ಳ
ಕೃಷ್ಣಾರಮಣಪ್ರಿಯಾಯ - ದ್ರೌಪದೀದೇವಿಯ ಪತಿಯರಾದ ಪಾಂಡವರನ್ನು ಪ್ರೀತಿಸುವ
ಕೃಷ್ಣಾಯ - ದ್ವೈಪಾಯನಕೃಷ್ಣರಾದ ವೇದವ್ಯಾಸದೇವರಿಗೆ
ನಮಃ - ನಮಸ್ಕಾರವು.
ಭಾವಾರ್ಥ:-
೧೩ ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಜೀವಿಸಿದ್ದ ಆಚಾರ್ಯಮಧ್ವರ ನಿಕಟವರ್ತಿಗಳಾದ "ಶ್ರೀತ್ರಿವಿಕ್ರಮಪಂಡಿತಾಚಾರ್ಯ" ರ ಪುತ್ರರಾದ "ಶ್ರೀನಾರಾಯಣಪಂಡಿತಾಚಾರ್ಯ"ರೆಂಬ ಪ್ರಸಿದ್ಧಕವಿಗಳಿಂದ ವಿರಚಿತವಾದ "ಶ್ರೀಸುಮಧ್ವವಿಜಯ" ವೆಂಬ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಕಾವ್ಯಗ್ರಂಥದ ಮೊದಲನೇ ಸರ್ಗದ ಎರಡನೇ ಶ್ಲೋಕವಿದು.
ಕವಿಗಳ ಕವಿತಾಸಾಮರ್ಥ್ಯಕ್ಕೆ ಇದೊಂದು ಉತ್ತಮವಾದ ಉದಾಹರಣಾ ಶ್ಲೋಕವಾಗಿದೆ. ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ "ಕೃಷ್ಣ" ಎಂಬ ಶಬ್ದವನ್ನು ಕವಿಗಳು ೩ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಿಗೆ ಅನ್ವಯವಾಗುವಂತೇ ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ಆ ಶಬ್ದವು ಇಬ್ಬರ ಗುಣಗಳ ಸಾಮ್ಯವನ್ನು ವಿವರಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನೂ ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ಮೂರು ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು "ವಾಸುದೇವಕೃಷ್ಣ", "ದ್ವೈಪಾಯನಕೃಷ್ಣ" ಮತ್ತು "ದ್ರುಪದಪುತ್ರಿಕೃಷ್ಣಾ". ಕವಿಗಳು ವಾಸುದೇವಕೃಷ್ಣ ಮತ್ತು ದ್ವೈಪಾಯನಕೃಷ್ಣರ ನಡುವೆ ಇರುವ ಗುಣಗಳ ಸಾಮ್ಯವನ್ನು ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಿದ್ದಾರೆ.
अनाकुलं गोकुलमुल्ललास ।
यत्पालितं नित्यमनाविलात्म ।।
तस्मै नमो नीरदनीलभासे ।
कृष्णाय कृष्णारमणप्रियाय ।।
ಅನಾಕುಲಂ ಗೋಕುಲಮುಲ್ಲಲಾಸ |
ಯತ್ಪಾಲಿತಂ ನಿತ್ಯಮನಾವಿಲಾತ್ಮ ||
ತಸ್ಮೈ ನಮೋ ನೀರದನೀಲಭಾಸೇ |
ಕೃಷ್ಣಾಯ ಕೃಷ್ಣಾರಮಣಪ್ರಿಯಾಯ ||
అనాకులం గోకులముల్లలాస /
యత్పాలితం నిత్యమనావిలాత్మ //
తస్మై నమో నీరదనీలభాసే /
కృష్ణాయ కృష్ణారమణప్రియాయ //
அனாகுலம் கோகுலமுல்லலாஸ /
யத்பாலிதம் னித்யமனாவிலாத்ம //
தஸ்மை நமோ நீரதநீலபாஸே /
க்ருஷ்ணாய க்ருஷ்ணாரமணப்ரியாய //
അനാകുലം ഗോകുലമുല്ലലാസ /
യത്പാലിതം നിത്യമനാവിലാത്മ //
തസ്മൗ നമോ നീരദനീലഭാസേ /
കൃഷ്ണായ കൃഷ്ണാരമണപ്രിയായ //
অনাকুলং গোকুলমুল্ললাস /
যত্পালিতং নিত্যমনাৱিলাত্ম //
তস্মৈ নমো নীরদনীলভাসে /
কৃঞ্শায ক্ঞ্শারমণপ্রিয //
અનાકુલં ગોકુલમુલ્લલાસ /
યત્પાલિતં નિત્યમનાવિલાત્મ //
તસ્મૈ નમો નીરદનીલભાસે /
કૃષ્ણાય કૃષ્ણારમણપ્રિયાય //
anAkulam gOkulamullalAsa /
yatpAlitam nityamanAvilAtma //
tasmai namO nIradanIlbhAsE //
kriShNAya kriShNAramaNapriyAya //
पदच्छेदःपदपरिचयशास्त्रं च ।
ಪದಚ್ಛೇದ ಮತ್ತು ಪದಪರಿಚಯಶಾಸ್ತ್ರ:
WORD DIVISION AND ETYMOLOGY:
अनाकुलम्, गोकुलम्, उल्ललास, यत्पालितम्, नित्यम्, अनाविलात्म, तस्मै, नमः, नीरदनीलभासे, कृष्णाय, कृष्णारमणप्रियाय ।
अनाकुलम् - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य अनाकुलशब्दस्य प्रथमाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
न आकुलं अनाकुलम् ।
गोकुलम् - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य गोकुलश्दस्य प्रथमाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
गवां कुलं गोकुलम्।
उल्ललास - उत् उपसर्गपूर्वकस्य लस शोभने इति धातोः अकर्मकस्य कर्तरीप्रयोगस्य परस्मैपदिनः परोक्षभूतकालस्य लिट् लकारस्य प्रथमपुरुषस्य एकवचनान्तं क्रियापदमिदम् ।
यत्पालितम् - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य यत्पालितशब्दस्य प्रथमाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
येन पालितं यत्पालितम् ।
नित्यम् - अव्ययमिदम् ।
अनाविलात्म - नकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य अनाविलात्मन् शब्दस्य प्रथमाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
न आविलः अनाविलः । अनाविलः आत्मा यस्य तत् अनाविलात्म ।
तस्मै - दकारान्तपुल्लिङ्गस्य तद् शब्दस्य चतुर्थीविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
नमः - अव्ययमिदम् । सकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य नमस् शब्दस्य प्रथमाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
नीरदनीलभासे - सकारान्तपुल्लिङ्गस्य नीरदनीलभास् शब्दस्य चतुर्थीविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
नीरं ददाति इति नीरदः अर्थात् मेघः । नीरदः इव नीला भाः शरीरकान्तिः यस्य सः नीरदनीलभाः । तस्मै ।
कृष्णाय - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य कृष्णशब्दस्य चतुर्थीविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
कर्षते इति कृष्णः । सर्वान् पण्डितान् स्वस्य उद्ग्रन्थादिरचनकार्येण कर्षते इति वेदव्यासकृष्णः अयं परमात्मा ।
कृष्णारमणप्रियाय - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य कृष्णारमणप्रिय शब्दस्य चतुर्थीविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
कृष्णायाः या द्रौपद्याः रमणाः भर्तारः पाण्डवाः कृष्णारमणाः । कृष्णारमणानां प्रियः या पाण्डवानां प्रियः कृष्णारमणप्रियः । तस्मै ।
अन्वयः (संस्कृतवाक्यरचनाक्रमः)
ಅನ್ವಯ (ಸಂಸ್ಕೃತವಾಕ್ಯರಚನಾಕ್ರಮ)
FORMATION OF SANSKRIT SENTENCE:
अनाविलात्म अनाकुलं गोकुलं यत्पालितं सत् नित्यं उल्ललास, तस्मै नीरदनीलभासे कृष्णारमणप्रियाय कृष्णाय नमः ।
ಅನಾವಿಲಾತ್ಮ ಅನಾಕುಲಂ ಗೋಕುಲಂ ಯತ್ಪಾಲಿತಂ ಸತ್ ನಿತ್ಯಂ ಉಲ್ಲಲಾಸ, ತಸ್ಮೈ ಕೃಷ್ಣಾರಮಣಪ್ರಿಯಾಯ ಕೃಷ್ಣಾಯ ನಮಃ |
anAvilAtma anAkulam gOkulam yatpAlitam sat nityam ullalAsa, tasmai, nIradanIlabhAsE kriShNAramaNapriyAya kriShNAya namah /
प्रतिपदार्थ:
ಪ್ರತಿಪದಾರ್ಥ:
WORD BY WORD MEANING:
ಅನಾವಿಲಾತ್ಮ - ನಿರ್ದುಷ್ಟವಾದ ಅಥವಾ ಅತಿ ಸೌಮ್ಯವಾದ ಸ್ವರೂಪವುಳ್ಳ
ಅನಾಕುಲಮ್ - ನಾಶರಹಿತವಾದ
ಗೋಕುಲಮ್ - ವೇದಗಳ ಸಮೂಹವು
ಯತ್ - ಯಾವ ವೇದವ್ಯಾಸದೇವರಿಂದ
ಪಾಲಿತಂ ಸತ್ - ಪಾಲಿಸಲ್ಪಟ್ಚದ್ದಾಗಿ
ನಿತ್ಯಮ್ - ಯಾವಾಗಲೂ
ಉಲ್ಲಲಾಸ- ಸಮಸ್ತ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದಲ್ಲಿ ಶೋಭಿಸಿತೋ,
ತಸ್ಮೈ - ಅಂತಹ
ನೀರದನೀಲಭಾಸೇ - ಮೋಡದಂತೇ ನೀಲಿ ಬಣ್ಣದ ಶರೀರಕಾಂತಿಯುಳ್ಳ
ಕೃಷ್ಣಾರಮಣಪ್ರಿಯಾಯ - ದ್ರೌಪದೀದೇವಿಯ ಪತಿಯರಾದ ಪಾಂಡವರನ್ನು ಪ್ರೀತಿಸುವ
ಕೃಷ್ಣಾಯ - ದ್ವೈಪಾಯನಕೃಷ್ಣರಾದ ವೇದವ್ಯಾಸದೇವರಿಗೆ
ನಮಃ - ನಮಸ್ಕಾರವು.
ಭಾವಾರ್ಥ:-
೧೩ ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಜೀವಿಸಿದ್ದ ಆಚಾರ್ಯಮಧ್ವರ ನಿಕಟವರ್ತಿಗಳಾದ "ಶ್ರೀತ್ರಿವಿಕ್ರಮಪಂಡಿತಾಚಾರ್ಯ" ರ ಪುತ್ರರಾದ "ಶ್ರೀನಾರಾಯಣಪಂಡಿತಾಚಾರ್ಯ"ರೆಂಬ ಪ್ರಸಿದ್ಧಕವಿಗಳಿಂದ ವಿರಚಿತವಾದ "ಶ್ರೀಸುಮಧ್ವವಿಜಯ" ವೆಂಬ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಕಾವ್ಯಗ್ರಂಥದ ಮೊದಲನೇ ಸರ್ಗದ ಎರಡನೇ ಶ್ಲೋಕವಿದು.
ಕವಿಗಳ ಕವಿತಾಸಾಮರ್ಥ್ಯಕ್ಕೆ ಇದೊಂದು ಉತ್ತಮವಾದ ಉದಾಹರಣಾ ಶ್ಲೋಕವಾಗಿದೆ. ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ "ಕೃಷ್ಣ" ಎಂಬ ಶಬ್ದವನ್ನು ಕವಿಗಳು ೩ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಿಗೆ ಅನ್ವಯವಾಗುವಂತೇ ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ಆ ಶಬ್ದವು ಇಬ್ಬರ ಗುಣಗಳ ಸಾಮ್ಯವನ್ನು ವಿವರಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನೂ ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ಮೂರು ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು "ವಾಸುದೇವಕೃಷ್ಣ", "ದ್ವೈಪಾಯನಕೃಷ್ಣ" ಮತ್ತು "ದ್ರುಪದಪುತ್ರಿಕೃಷ್ಣಾ". ಕವಿಗಳು ವಾಸುದೇವಕೃಷ್ಣ ಮತ್ತು ದ್ವೈಪಾಯನಕೃಷ್ಣರ ನಡುವೆ ಇರುವ ಗುಣಗಳ ಸಾಮ್ಯವನ್ನು ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಿದ್ದಾರೆ.
April 5, 2021
ಈ
ರೀತಿ ಒಂದೇ ವಿಶೇಷಣಶಬ್ದದಿಂದ ಎರಡೂ ವಿಶೇಷ್ಯಗಳನ್ನು ವರ್ಣಿಸುವ ಪದಗಳಿಗೆ
ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ "ಶ್ಲೇಷ"ಪದಗಳು ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಮತ್ತು ಇಂತಹ ಪದಗಳಿರುವ ಶ್ಲೋಕವು
"ಶ್ಲೇಷಾಲಂಕೃತಶ್ಲೋಕ" ವೆಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಅಂದರೆ ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ
ಶ್ಲೇಷಾಲಂಕಾರವಿದೆ.
ಇಂದು ದ್ವೈಪಾಯನಕೃಷ್ಣರಾದ ಭಗವಾನ್ ಶ್ರೀವೇದವ್ಯಾಸದೇವರ ಜಯಂತಿಯ ಪ್ರಯುಕ್ತ ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿಯ ವೇದವ್ಯಾಸದೇವರ ವರ್ಣನೆಯನ್ನು ಕೆಳಗೆ ಕೊಡಲಾಗಿದೆ.
ಕವಿಗಳು ದ್ವೈಪಾಯನಕೃಷ್ಣರಾದ ವೇದವ್ಯಾಸದೇವರನ್ನು ಈ ರೀತಿ ವರ್ಣಿಸಿದ್ದಾರೆ..
ನಿರ್ದುಷ್ಟವಾದ ಅಥವಾ ಯಾವಾಗಲೂ ಸುಜ್ಞಾನವನ್ನು ಹೊಂದಿದ ಅಥವಾ ಸುಜ್ಞಾನಸ್ವರೂಪಧಾರಕಗಳಾದ ಮತ್ತು ನಾಶರಹಿತವಾದ ವೇದಗಳ ಸಮೂಹವು ಯಾವ ವೇದವ್ಯಾಸದೇವರಿಂದ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ಆದಿಯಿಂದಲೂ ರಕ್ಷಿಸಲ್ಪಟ್ಚದ್ದಾಗಿ ನಿತ್ಯದಲ್ಲಿಯೂ ವಿಜೃಂಭಿಸಿತೋ ಅಂತಹ ನೀರುತುಂಬಿದಮೋಡದಂತೇ ನೀಲಿ ಬಣ್ಣದ ಶರೀರದ ಕಾಂತಿವುಳ್ಳ, ಕೃಷ್ಣಾದೇವಿ ಅಥವಾ ದ್ರೌಪದೀದೇವಿಯ ಪತಿಯರಾದ ಪಾಂಡವರಲ್ಲಿ ಪ್ರೀತಿಯುಳ್ಳ, ದ್ವೈಪಾಯನಕೄಷ್ಣರೆಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧರಾದ ವೇದವ್ಯಾಸದೇವರಿಗೆ ನಮಸ್ಕಾರವು.
ಸಮಸ್ತಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ರಚನೆಯ ಬಗ್ಗೆ ವೇದಗಳಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖವಿದೆ. ಭಗವಂತನು ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡವನ್ನು ರಚಿಸಿ ಸಕಲ ಜೀವರಾಶಿಗಳ ಮುಕ್ತಿಗೋಸ್ಕರ ಪ್ರಯತ್ನಪಡುವುದಕ್ಕೋಸ್ಕರವಾಗಿಯೇ ವಿರಾಟಪುರುಷನ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಅವತಾರ ಮಾಡಿದ್ದಾನೆ. ಈ ವಿರಾಟಪುರುಷನ ದೇಹದಿಂದಲೇ ಸಮಸ್ತವೇದವಾಙ್ಮಯವು ಹೊರಹೊಮ್ಮಿತು (ತಸ್ಮಾದ್ಯಜ್ಞಾತ್ಸರ್ವಹುತಋಚಸ್ಸಾಮಾನಿ ಜಜ್ಞಿರೇ) ಇದನ್ನು ಋಗ್ವೇದದ ಪುರುಷಸೂಕ್ತದಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ. ಭಗವಂತನು ಭಕ್ತರಲ್ಲಿ ತುಂಬಾ ಕರುಣೆಯುಳ್ಳವನು. ಸಮಸ್ತವೇದವಾಙ್ಮಯವು ಕಠಿಣವಾಗಬಹುದೆಂದು ವೇದವ್ಯಾಸದೇವರ ಅವತಾರವನ್ನು ಮಾಡಿ ಕಬ್ಬಿಣದ ಕಡಲೆಯಂತಿದ್ದ ಸಮಸ್ತವೇದವಾಙ್ಮಯವನ್ನು ಋಗ್ವೇದ, ಯಜುರ್ವೇದ, ಸಾಮವೇದ ಮತ್ತು ಅಥರ್ವಣವೇದವೆಂಬುದಾಗಿ ವಿಭಾಗಮಾಡಿದರು. ಆದ್ದರಿಂದಲೇ ಈ ದ್ವೇಪಾಯನಕೃಷ್ಣರಿಗೆ "ವೇದವ್ಯಾಸ" ರೆಂಬ ಹೆಸರು ಬಂದಿತು. (ವೇದಾನ್ ವಿವ್ಯಾಸಯತಿ ಇತಿ ವೇದವ್ಯಾಸಃ).
ವೇದವ್ಯಾಸದೇವರು ಮನುಷ್ಯರ ಉದ್ಧಾರಕ್ಕಾಗಿ ಅನೇಕ ಸಹಾಯಕ ಗ್ರಂಥಗಳ ರಚನೆ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಸಮಸ್ತ ಪ್ರಾಚೀನ ವಿಶ್ವದ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು 18 ಪುರಾಣಗಳ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಬರೆದು ಅದರೊಂದಿಗೆ ದ್ವಾಪರಯುಗದ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ಇದ್ದ ಭಾರತದ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಮಹಾಭಾರತ ಎಂಬ ಕಾವ್ಯರೂಪದಲ್ಲಿ ಬರೆದು ಅದರಲ್ಲಿ ಭಗವದ್ಗೀತಾ ಮತ್ತು ವಿದುರನೀತಿಗಳೆಂಬ ತತ್ವಾರ್ಥಬೋಧಕಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು ಅಡಗಿಸಿ ಸಜ್ಜನರ ಉದ್ಧಾರಕ್ಕಾಗಿ ಉಪಕಾರಮಾಡಿದ್ದಾರೆ.
ಪ್ರಕೃತಿಯು ಎಲ್ಲಾ ಜಾಗದಲ್ಲಿಯೂ ಒಂದೇ ರೀತಿಯಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಒಂದು ಕಡೆಗೆ ತಂಪು, ಒಂದು ಕಡೆಗೆ ಬಿಸಿಲು, ಒಂದು ಕಡೆ ಮಳೆ ಮತ್ತೊಂದು ಕಡೆ ಬರಗಾಲ. ಮನುಷ್ಯನ ಶರೀರವು ಪ್ರಕೃತಿಯ ನಿಯಮಗಳಿಗೆ ಬದ್ಧವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಭಾಗದಲ್ಲೂ ಇರುವ ಜೀವಿಗಳಲ್ಲಿ ಅವುಗಳ ಜೀವನ, ಭಾಷಣ, ವರ್ತನ, ಮುಂತಾದ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಮ್ಯವಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ, ಪ್ರಕೃತಿಯ ನಿಯಮಗಳು. ತಂಪುಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ಜೀವಿಯ ಆರೋಗ್ಯ, ಸ್ವರೂಪ, ವಾಕ್ ಶಕ್ತಿಯೇ ಬೇರೆ, ಉಷ್ಣಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ಜೀವಿಯ ಜೀವನಶೈಲಿಯೇ ಬೇರೆ. ಈ ರೀತಿ ಪ್ರಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಜೀವಿಸುವ ನಾನಾ ಜೀವಿಗಳ ಉದ್ಧಾರಕ್ಕಾಗಿ ವೇದವ್ಯಾಸದೇವರು ಆಯಾ ಜೀವಿಗಳ ಪ್ರಾಕೃತಿಕ ದೇಹಗಳಿಗೆ ಹೊಂದಾಣಿಕೆಯಾಗುವಂತೇ ವೇದಗಳನ್ನು ವಿಭಾಗಮಾಡಿ ಅಧ್ಯಯನಕ್ಕೆ ಒದಗಿಸಿದ್ಗಾರೆ. ಇಂತಹ ಮಹದುಪಕಾರ ಮಾಡಿದ ವೇದವ್ಯಾಸದೇವರ ಸ್ಮರಣೆಯು ನಮಗೆ ಮುಕ್ತಿಯನ್ನು ದೊರಕಿಸಿಕೊಡುವಲ್ಲಿ ಸಂದೇಹವೇಇಲ್ಲ. ಏಕೆಂದರೆ ಸಾಕ್ಷಾತ್ ವಿರಾಟಪುರುಷನ ರೂಪಧರಿಸಿ ಪ್ರಕೃತಿಯ ರಚನೆ ಮಾಡಿ ಈ ಪ್ರಕೃತಿಯ ಬಂಧನಗಳಿಂದ ಮುಕ್ತಿಹೊಂದುವ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಅವರೇ ಜೀವಿಗಳಾದ ನಮಗೆ ಸೂಚಿಸಿ ನಮ್ಮ ಮುಕ್ತಿಗೆ ಕಾರಣರಾಗಿದ್ದಾರೆ.
ಆದ್ದರಿಂದ ಭೂಮಿಯ ಮೇಲೆ ಜನಿಸುವ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಮನುಷ್ಯನ ಪ್ರಥಮಕರ್ತವ್ಯವೆಂದರೆ ವೇದವಾಙ್ಮಯದ ಅಧ್ಯಯನ, ಅದರಲ್ಲಿ ಅಡಗಿರುವ ಜ್ಞಾನದ ಮನನ, ಆಚರಣ, ಬೋಧನ, ಮತ್ತು ಅದರಿಂದ ಜೀವನದ ಮುಕ್ತಿ. ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಯಾ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದಲ್ಲಿ ಜನಿಸುವ ಪ್ರತಿ ಜೀವಿಯೂ ಭಗವಾನ್ ವೇದವ್ಯಾಸದೇವರ ಉಪಕಾರಸ್ಮರಣೆಯನ್ನು ಮಾಡಲೇಬೇಕು.
ಇಂದು ಈ ಮಹಾನುಭಾವರ ಜಯಂತಿಯ ಶುಭ ಪ್ರಸಂಗದಲ್ಲಿ ಅವರ ಧ್ಯಾನ, ಅಥವಾ ಸ್ಮರಣೆ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಅವರು ನಮಗೆ ಮಾಡಿದ ಉಪಕಾರವನ್ನು ಮರಳಿಸಬಹುದು. ಈ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಮೇಲೆ ಬರೆದ ಶ್ಲೋಕವು ಒಂದುವೇಳೆ ಅವರ ಸ್ಮರಣೆಯನ್ನು ಓದುಗರ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ತಂದರೆ ನನ್ನ ಈ ಪ್ರಯತ್ನವೂ ಸಾರ್ಥಕವಾದಂತೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾನನಾಯ ||
हिंदी में भावार्थ:
13 वीं शती में जीवित श्रीत्रिविक्रमपंडिताचार्य नाम से प्रसिद्ध विद्वान के सुपुत्र श्रीनारायणपंडिताचार्य जी से विरचित "श्रीसुमध्वविजयः" नाम के प्रसिद्ध ग्रंथ के प्रथम सर्ग का यह दूसरा श्लोक है ।
कवि जी की एक ख़ासियत यह है कि इस श्लोक में उन्होने "कृष्ण" शब्द का प्रयोग किया है जो कि तीन व्यक्तियों से संबंध रखता है, "श्रीवेदव्यास जी", "भगवान श्रीकृष्ण" और पांडवों की पत्नी द्रौपदी । इस श्लोक में कवी ने दोनों "कृषण" को अर्थात् "वासुदेवकृष्ण" और "द्वैपायनकृष्ण" विशेष रूप से एक ही श्लोक में वर्णन किया है ।
इस तरह से एक ही शब्द से दो व्यक्तियों के गुणों को परिचित करानेवाले शब्दों को "श्लेष" कहा जाता है । इसलिये इस श्लोक में श्लेषालंकार है ।
इस श्लोक में कवी जी भगवान् श्रीवेदव्यास जी की वर्णन करते हुए यह कहा है कि
सुज्ञान को समस्त जिज्ञासुओं को बोधन करनेवाले, नाश रहित चतुर्वेद जिस श्रीवेदव्यासजी से रक्षित हो कर सदा ही प्रकाशमान रहे, उस मेघ के समान नीले रंग के शरीरकांती वाले पांडवों के प्रेमी भगवान श्रीवेदव्यास जी को प्रणाम ।
ಇಂದು ದ್ವೈಪಾಯನಕೃಷ್ಣರಾದ ಭಗವಾನ್ ಶ್ರೀವೇದವ್ಯಾಸದೇವರ ಜಯಂತಿಯ ಪ್ರಯುಕ್ತ ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿಯ ವೇದವ್ಯಾಸದೇವರ ವರ್ಣನೆಯನ್ನು ಕೆಳಗೆ ಕೊಡಲಾಗಿದೆ.
ಕವಿಗಳು ದ್ವೈಪಾಯನಕೃಷ್ಣರಾದ ವೇದವ್ಯಾಸದೇವರನ್ನು ಈ ರೀತಿ ವರ್ಣಿಸಿದ್ದಾರೆ..
ನಿರ್ದುಷ್ಟವಾದ ಅಥವಾ ಯಾವಾಗಲೂ ಸುಜ್ಞಾನವನ್ನು ಹೊಂದಿದ ಅಥವಾ ಸುಜ್ಞಾನಸ್ವರೂಪಧಾರಕಗಳಾದ ಮತ್ತು ನಾಶರಹಿತವಾದ ವೇದಗಳ ಸಮೂಹವು ಯಾವ ವೇದವ್ಯಾಸದೇವರಿಂದ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ಆದಿಯಿಂದಲೂ ರಕ್ಷಿಸಲ್ಪಟ್ಚದ್ದಾಗಿ ನಿತ್ಯದಲ್ಲಿಯೂ ವಿಜೃಂಭಿಸಿತೋ ಅಂತಹ ನೀರುತುಂಬಿದಮೋಡದಂತೇ ನೀಲಿ ಬಣ್ಣದ ಶರೀರದ ಕಾಂತಿವುಳ್ಳ, ಕೃಷ್ಣಾದೇವಿ ಅಥವಾ ದ್ರೌಪದೀದೇವಿಯ ಪತಿಯರಾದ ಪಾಂಡವರಲ್ಲಿ ಪ್ರೀತಿಯುಳ್ಳ, ದ್ವೈಪಾಯನಕೄಷ್ಣರೆಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧರಾದ ವೇದವ್ಯಾಸದೇವರಿಗೆ ನಮಸ್ಕಾರವು.
ಸಮಸ್ತಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ರಚನೆಯ ಬಗ್ಗೆ ವೇದಗಳಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖವಿದೆ. ಭಗವಂತನು ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡವನ್ನು ರಚಿಸಿ ಸಕಲ ಜೀವರಾಶಿಗಳ ಮುಕ್ತಿಗೋಸ್ಕರ ಪ್ರಯತ್ನಪಡುವುದಕ್ಕೋಸ್ಕರವಾಗಿಯೇ ವಿರಾಟಪುರುಷನ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಅವತಾರ ಮಾಡಿದ್ದಾನೆ. ಈ ವಿರಾಟಪುರುಷನ ದೇಹದಿಂದಲೇ ಸಮಸ್ತವೇದವಾಙ್ಮಯವು ಹೊರಹೊಮ್ಮಿತು (ತಸ್ಮಾದ್ಯಜ್ಞಾತ್ಸರ್ವಹುತಋಚಸ್ಸಾಮಾನಿ ಜಜ್ಞಿರೇ) ಇದನ್ನು ಋಗ್ವೇದದ ಪುರುಷಸೂಕ್ತದಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ. ಭಗವಂತನು ಭಕ್ತರಲ್ಲಿ ತುಂಬಾ ಕರುಣೆಯುಳ್ಳವನು. ಸಮಸ್ತವೇದವಾಙ್ಮಯವು ಕಠಿಣವಾಗಬಹುದೆಂದು ವೇದವ್ಯಾಸದೇವರ ಅವತಾರವನ್ನು ಮಾಡಿ ಕಬ್ಬಿಣದ ಕಡಲೆಯಂತಿದ್ದ ಸಮಸ್ತವೇದವಾಙ್ಮಯವನ್ನು ಋಗ್ವೇದ, ಯಜುರ್ವೇದ, ಸಾಮವೇದ ಮತ್ತು ಅಥರ್ವಣವೇದವೆಂಬುದಾಗಿ ವಿಭಾಗಮಾಡಿದರು. ಆದ್ದರಿಂದಲೇ ಈ ದ್ವೇಪಾಯನಕೃಷ್ಣರಿಗೆ "ವೇದವ್ಯಾಸ" ರೆಂಬ ಹೆಸರು ಬಂದಿತು. (ವೇದಾನ್ ವಿವ್ಯಾಸಯತಿ ಇತಿ ವೇದವ್ಯಾಸಃ).
ವೇದವ್ಯಾಸದೇವರು ಮನುಷ್ಯರ ಉದ್ಧಾರಕ್ಕಾಗಿ ಅನೇಕ ಸಹಾಯಕ ಗ್ರಂಥಗಳ ರಚನೆ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಸಮಸ್ತ ಪ್ರಾಚೀನ ವಿಶ್ವದ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು 18 ಪುರಾಣಗಳ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಬರೆದು ಅದರೊಂದಿಗೆ ದ್ವಾಪರಯುಗದ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ಇದ್ದ ಭಾರತದ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಮಹಾಭಾರತ ಎಂಬ ಕಾವ್ಯರೂಪದಲ್ಲಿ ಬರೆದು ಅದರಲ್ಲಿ ಭಗವದ್ಗೀತಾ ಮತ್ತು ವಿದುರನೀತಿಗಳೆಂಬ ತತ್ವಾರ್ಥಬೋಧಕಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು ಅಡಗಿಸಿ ಸಜ್ಜನರ ಉದ್ಧಾರಕ್ಕಾಗಿ ಉಪಕಾರಮಾಡಿದ್ದಾರೆ.
ಪ್ರಕೃತಿಯು ಎಲ್ಲಾ ಜಾಗದಲ್ಲಿಯೂ ಒಂದೇ ರೀತಿಯಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಒಂದು ಕಡೆಗೆ ತಂಪು, ಒಂದು ಕಡೆಗೆ ಬಿಸಿಲು, ಒಂದು ಕಡೆ ಮಳೆ ಮತ್ತೊಂದು ಕಡೆ ಬರಗಾಲ. ಮನುಷ್ಯನ ಶರೀರವು ಪ್ರಕೃತಿಯ ನಿಯಮಗಳಿಗೆ ಬದ್ಧವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಭಾಗದಲ್ಲೂ ಇರುವ ಜೀವಿಗಳಲ್ಲಿ ಅವುಗಳ ಜೀವನ, ಭಾಷಣ, ವರ್ತನ, ಮುಂತಾದ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಮ್ಯವಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ, ಪ್ರಕೃತಿಯ ನಿಯಮಗಳು. ತಂಪುಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ಜೀವಿಯ ಆರೋಗ್ಯ, ಸ್ವರೂಪ, ವಾಕ್ ಶಕ್ತಿಯೇ ಬೇರೆ, ಉಷ್ಣಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ಜೀವಿಯ ಜೀವನಶೈಲಿಯೇ ಬೇರೆ. ಈ ರೀತಿ ಪ್ರಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಜೀವಿಸುವ ನಾನಾ ಜೀವಿಗಳ ಉದ್ಧಾರಕ್ಕಾಗಿ ವೇದವ್ಯಾಸದೇವರು ಆಯಾ ಜೀವಿಗಳ ಪ್ರಾಕೃತಿಕ ದೇಹಗಳಿಗೆ ಹೊಂದಾಣಿಕೆಯಾಗುವಂತೇ ವೇದಗಳನ್ನು ವಿಭಾಗಮಾಡಿ ಅಧ್ಯಯನಕ್ಕೆ ಒದಗಿಸಿದ್ಗಾರೆ. ಇಂತಹ ಮಹದುಪಕಾರ ಮಾಡಿದ ವೇದವ್ಯಾಸದೇವರ ಸ್ಮರಣೆಯು ನಮಗೆ ಮುಕ್ತಿಯನ್ನು ದೊರಕಿಸಿಕೊಡುವಲ್ಲಿ ಸಂದೇಹವೇಇಲ್ಲ. ಏಕೆಂದರೆ ಸಾಕ್ಷಾತ್ ವಿರಾಟಪುರುಷನ ರೂಪಧರಿಸಿ ಪ್ರಕೃತಿಯ ರಚನೆ ಮಾಡಿ ಈ ಪ್ರಕೃತಿಯ ಬಂಧನಗಳಿಂದ ಮುಕ್ತಿಹೊಂದುವ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಅವರೇ ಜೀವಿಗಳಾದ ನಮಗೆ ಸೂಚಿಸಿ ನಮ್ಮ ಮುಕ್ತಿಗೆ ಕಾರಣರಾಗಿದ್ದಾರೆ.
ಆದ್ದರಿಂದ ಭೂಮಿಯ ಮೇಲೆ ಜನಿಸುವ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಮನುಷ್ಯನ ಪ್ರಥಮಕರ್ತವ್ಯವೆಂದರೆ ವೇದವಾಙ್ಮಯದ ಅಧ್ಯಯನ, ಅದರಲ್ಲಿ ಅಡಗಿರುವ ಜ್ಞಾನದ ಮನನ, ಆಚರಣ, ಬೋಧನ, ಮತ್ತು ಅದರಿಂದ ಜೀವನದ ಮುಕ್ತಿ. ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಯಾ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದಲ್ಲಿ ಜನಿಸುವ ಪ್ರತಿ ಜೀವಿಯೂ ಭಗವಾನ್ ವೇದವ್ಯಾಸದೇವರ ಉಪಕಾರಸ್ಮರಣೆಯನ್ನು ಮಾಡಲೇಬೇಕು.
ಇಂದು ಈ ಮಹಾನುಭಾವರ ಜಯಂತಿಯ ಶುಭ ಪ್ರಸಂಗದಲ್ಲಿ ಅವರ ಧ್ಯಾನ, ಅಥವಾ ಸ್ಮರಣೆ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಅವರು ನಮಗೆ ಮಾಡಿದ ಉಪಕಾರವನ್ನು ಮರಳಿಸಬಹುದು. ಈ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಮೇಲೆ ಬರೆದ ಶ್ಲೋಕವು ಒಂದುವೇಳೆ ಅವರ ಸ್ಮರಣೆಯನ್ನು ಓದುಗರ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ತಂದರೆ ನನ್ನ ಈ ಪ್ರಯತ್ನವೂ ಸಾರ್ಥಕವಾದಂತೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾನನಾಯ ||
हिंदी में भावार्थ:
13 वीं शती में जीवित श्रीत्रिविक्रमपंडिताचार्य नाम से प्रसिद्ध विद्वान के सुपुत्र श्रीनारायणपंडिताचार्य जी से विरचित "श्रीसुमध्वविजयः" नाम के प्रसिद्ध ग्रंथ के प्रथम सर्ग का यह दूसरा श्लोक है ।
कवि जी की एक ख़ासियत यह है कि इस श्लोक में उन्होने "कृष्ण" शब्द का प्रयोग किया है जो कि तीन व्यक्तियों से संबंध रखता है, "श्रीवेदव्यास जी", "भगवान श्रीकृष्ण" और पांडवों की पत्नी द्रौपदी । इस श्लोक में कवी ने दोनों "कृषण" को अर्थात् "वासुदेवकृष्ण" और "द्वैपायनकृष्ण" विशेष रूप से एक ही श्लोक में वर्णन किया है ।
इस तरह से एक ही शब्द से दो व्यक्तियों के गुणों को परिचित करानेवाले शब्दों को "श्लेष" कहा जाता है । इसलिये इस श्लोक में श्लेषालंकार है ।
इस श्लोक में कवी जी भगवान् श्रीवेदव्यास जी की वर्णन करते हुए यह कहा है कि
सुज्ञान को समस्त जिज्ञासुओं को बोधन करनेवाले, नाश रहित चतुर्वेद जिस श्रीवेदव्यासजी से रक्षित हो कर सदा ही प्रकाशमान रहे, उस मेघ के समान नीले रंग के शरीरकांती वाले पांडवों के प्रेमी भगवान श्रीवेदव्यास जी को प्रणाम ।
April 5, 2021
ब्रह्मांड
की रचना के बारे में वेदों में कहा गया है । जब भगवान ने विराट् पुरुष के
शरीर से वेदों का एकत्रित भाव प्रकट हुआ, तब भगवान ने वेदों के समूह जो
पहले एकत्रित हुए थे (तस्माद्यज्ञात्सर्वहुतऋचः सामानि जज्ञिरे) उन को
विभजन कर के ऋग्वेद आदि रूप देने की ठान ली । इस कार्य के लिये उन्होने
भगवन् श्रीवेदव्यासजी का रूप धारण किया । और समस्त वेद वाङ्मय को चार
हिस्सों में बाँट दिया । इस बहुत ही कठिन कार्य के साथ साथ उन्होने 18
पुराणों का भी रचना किया जो भारतवर्ष के प्राचीन इतिहास के बारे में और
विश्व के संस्कृतियों के बारे में हमें जानकारी देता है । इन सब के साथ
महाभारत ग्रंथ का भी निर्माण हुआ जिस में 1 लाख श्लोक हैं और भगवद्गीता भी
इसी का एक अंग है ।
प्रकृती हर जगह एक सी नहीं होति । कहीं पर ठंड रहती है तो कहीं पर गर्मी । कहीं पर वर्षा होती है तो कहीं पर सूखापन । मनुष्य का शरीर प्रकृती के नियमों से बंधा हुआ होता है । जैसे की जहाँ बहुत ठंड रहती है, वहाँ की मनुष्यों की शब्दोच्चारण शक्ती अलग होती है । जहाँ गर्मी ज्यादा होती है, वहाँ पर भी मनुष्यकी उच्चारण में भिन्नता होती है । भगवान् श्रीवेदव्यास जी तो साक्षात् भगवान के ही रूप है । उन्होने ही विराट पुरुष का रूप धारण कर के प्रकृति, वेद आदियों का निर्माण किया है । इसलिये उन को सब पता रहता है कि किस गोल के किस भाग के प्राणियों का शब्दोच्चारण किस प्रकार होता है । इसीलिये उन्होनें वेदमन्त्रों को ऋक्, यजुः, साम और अथर्व नाम से चार प्रकार के विभाजन किया ताकी विश्व के हर कोने में रहनेवाले व्यक्तियों को उनके प्रकृती के अनुसार उच्चारण हो सके ।
इसलिये भूमी पर जन्म लेनेवाले हर एक मनुष्य का यह उत्तरदायित्व है कि वह वेदोॆ का अध्ययन कर के उन में छुपे ज्ञान को समझकर जीवन से मुक्ती पा लें । भगवान श्रीवेदव्यासजी का उपकार हर मनुष्य पर बना रहता है जो इस ब्रह्मांड में जन्म लेता है ।
आज उन की जयंती के शुभ अवसर पर उन का ध्यान या स्मरण करने से हम उन के उपकारों का मूल्य चुका सकते हैं । इस विषय में अगर यह श्लोक आप लोगों को उनका स्मरण करवाने में समर्थ हो तो मेरा भी प्रयत्न साकार हो जायेगा ।
ॐ नमो भगवते वेदव्यासाय ।।
प्रकृती हर जगह एक सी नहीं होति । कहीं पर ठंड रहती है तो कहीं पर गर्मी । कहीं पर वर्षा होती है तो कहीं पर सूखापन । मनुष्य का शरीर प्रकृती के नियमों से बंधा हुआ होता है । जैसे की जहाँ बहुत ठंड रहती है, वहाँ की मनुष्यों की शब्दोच्चारण शक्ती अलग होती है । जहाँ गर्मी ज्यादा होती है, वहाँ पर भी मनुष्यकी उच्चारण में भिन्नता होती है । भगवान् श्रीवेदव्यास जी तो साक्षात् भगवान के ही रूप है । उन्होने ही विराट पुरुष का रूप धारण कर के प्रकृति, वेद आदियों का निर्माण किया है । इसलिये उन को सब पता रहता है कि किस गोल के किस भाग के प्राणियों का शब्दोच्चारण किस प्रकार होता है । इसीलिये उन्होनें वेदमन्त्रों को ऋक्, यजुः, साम और अथर्व नाम से चार प्रकार के विभाजन किया ताकी विश्व के हर कोने में रहनेवाले व्यक्तियों को उनके प्रकृती के अनुसार उच्चारण हो सके ।
इसलिये भूमी पर जन्म लेनेवाले हर एक मनुष्य का यह उत्तरदायित्व है कि वह वेदोॆ का अध्ययन कर के उन में छुपे ज्ञान को समझकर जीवन से मुक्ती पा लें । भगवान श्रीवेदव्यासजी का उपकार हर मनुष्य पर बना रहता है जो इस ब्रह्मांड में जन्म लेता है ।
आज उन की जयंती के शुभ अवसर पर उन का ध्यान या स्मरण करने से हम उन के उपकारों का मूल्य चुका सकते हैं । इस विषय में अगर यह श्लोक आप लोगों को उनका स्मरण करवाने में समर्थ हो तो मेरा भी प्रयत्न साकार हो जायेगा ।
ॐ नमो भगवते वेदव्यासाय ।।
April 5, 2021
*संस्कृत गीतम्💫*
संस्कृतस्य रक्षणाय बद्धपरिकरा वयम् ।
संस्कृतेः प्रवर्धनाय दृढनिधिर्भवेदिदम् ॥
संस्कृतस्य महिमवर्णनेन नास्ति साधितं
सततसम्भाषणेन तस्य जीवनं स्थिरम् ।
जनमुखेन भाषितं ननु जगति जीवितं
राजते चिरं समस्तराष्ट्रमान्यतास्पदम् ॥
संस्कृतस्य सेवनं मातृसेवासमं
तेन सम्भाषणं वाङ्मातृपूजनम् ।
मातृभिः प्रवर्तनेन मातृभाषा परं
सरलसम्भाषणेन लसति बालादृतम् ॥
राजपोषणात् पुरा नीतमिदं वैभवं
लोकशक्तिकेन्द्रितं स्थास्यतीह केवलम् ।
शिक्षकास्तदर्थमेव त्यागशालिनः स्युः
संस्कृतोज्जीवनाय प्राप्तजीवना ध्रुवम् ॥
- गु. गणपय्यहोळ्ळः
संस्कृतस्य रक्षणाय बद्धपरिकरा वयम् ।
संस्कृतेः प्रवर्धनाय दृढनिधिर्भवेदिदम् ॥
संस्कृतस्य महिमवर्णनेन नास्ति साधितं
सततसम्भाषणेन तस्य जीवनं स्थिरम् ।
जनमुखेन भाषितं ननु जगति जीवितं
राजते चिरं समस्तराष्ट्रमान्यतास्पदम् ॥
संस्कृतस्य सेवनं मातृसेवासमं
तेन सम्भाषणं वाङ्मातृपूजनम् ।
मातृभिः प्रवर्तनेन मातृभाषा परं
सरलसम्भाषणेन लसति बालादृतम् ॥
राजपोषणात् पुरा नीतमिदं वैभवं
लोकशक्तिकेन्द्रितं स्थास्यतीह केवलम् ।
शिक्षकास्तदर्थमेव त्यागशालिनः स्युः
संस्कृतोज्जीवनाय प्राप्तजीवना ध्रुवम् ॥
- गु. गणपय्यहोळ्ळः
April 5, 2021
उद्यमेन हि सिध्यन्ति कार्याणि न मनोरथैः।
न हि सुप्तस्य सिंहस्य प्रविशन्ति मुखे मृगाः ।।1।।
अयं निजः परो वेति गणना लघुचेतसाम्।
उदारचरितानान्तु वसुधैव कुटुम्बकम् ।।2।।
दानं भागो नाशस्तिस्रो गतयो भवन्ति वित्तस्य।
यो न ददाति न भुङ्क्ते तस्य तृतीया गतिर्भवति ।।3।।
काव्यशास्त्रविनोदेन कालो गच्छति धीमताम्।।
व्यसनेन च मूर्खाणां निद्रया कलहेन वा ।।4।।
विद्वत्वं च नृपत्वं च नैव तुल्यं कदाचन।
स्वदेशे पूज्यते राजा विद्वान् सर्वत्र पूज्यते ।।5।।
रूप-यौवन-सम्पन्नाः विशाल-कुल-सम्भवाः।।
विद्या-हीनाः न शोभन्ते निर्गन्धा इव किंशुकाः ।।6।।
गुरु-शुश्रूषया विद्या प्रभूतेन धनेन वा।
अथवा विद्यया विद्या चतुर्थं नैव साधनम् ।।7।।
परोपकाराय फलन्ति वृक्षाः परोपकाराय वहन्ति नद्यः।
परोपकाराय दुहन्ति गावः परोपकारार्थमिदं शरीरम् ।।8।।
येषां न विद्या न तपो न दानं ज्ञानं न शीलं न गुणो न धर्मः।
ते मृत्युलोकं भुवि भारभूताः मनुष्यरूपेण मृगाश्चरन्ति ।।9।।
साहित्य-संगीत कलाविहीनः साक्षात्पशुः पुच्छविषाणहीनः।
तृणं न खादन्नपि जीवमानः तद्भागधेयं परमं पशूनाम् ।।10।।
न हि सुप्तस्य सिंहस्य प्रविशन्ति मुखे मृगाः ।।1।।
अयं निजः परो वेति गणना लघुचेतसाम्।
उदारचरितानान्तु वसुधैव कुटुम्बकम् ।।2।।
दानं भागो नाशस्तिस्रो गतयो भवन्ति वित्तस्य।
यो न ददाति न भुङ्क्ते तस्य तृतीया गतिर्भवति ।।3।।
काव्यशास्त्रविनोदेन कालो गच्छति धीमताम्।।
व्यसनेन च मूर्खाणां निद्रया कलहेन वा ।।4।।
विद्वत्वं च नृपत्वं च नैव तुल्यं कदाचन।
स्वदेशे पूज्यते राजा विद्वान् सर्वत्र पूज्यते ।।5।।
रूप-यौवन-सम्पन्नाः विशाल-कुल-सम्भवाः।।
विद्या-हीनाः न शोभन्ते निर्गन्धा इव किंशुकाः ।।6।।
गुरु-शुश्रूषया विद्या प्रभूतेन धनेन वा।
अथवा विद्यया विद्या चतुर्थं नैव साधनम् ।।7।।
परोपकाराय फलन्ति वृक्षाः परोपकाराय वहन्ति नद्यः।
परोपकाराय दुहन्ति गावः परोपकारार्थमिदं शरीरम् ।।8।।
येषां न विद्या न तपो न दानं ज्ञानं न शीलं न गुणो न धर्मः।
ते मृत्युलोकं भुवि भारभूताः मनुष्यरूपेण मृगाश्चरन्ति ।।9।।
साहित्य-संगीत कलाविहीनः साक्षात्पशुः पुच्छविषाणहीनः।
तृणं न खादन्नपि जीवमानः तद्भागधेयं परमं पशूनाम् ।।10।।
April 5, 2021
विद्या ददाति विनयं ।
विनयाद्याति पात्रताम् ।।
पात्रत्वाद्धनमाप्नोति ।
धानाद्धर्मं ततस्सुखम् ।।
ವಿದ್ಯಾ ದದಾತಿ ವಿನಯಂ |
ವಿನಯಾದ್ಯಾತಿ ಪಾತ್ರತಾಮ್ ||
ಪಾತ್ರತ್ವಾದ್ಧನಮಾಪ್ನೋತಿ |
ಧನಾದ್ಧರ್ಮಂ ತತಸ್ಸುಖಮ್ ||
vidyA dadAti vinayam /
vinayAdyAti pAtratAm //
pAtratvAt dhanamApnOti /
dhanAddharmaM tatassukham //
अन्वयः (संस्कृतवाक्यरचनापद्धतिः)
विद्या विनयं ददाति, विनयात् पात्रतां याति, पात्रत्वात् धनं, धनात् धर्मं ततः सुखं आप्नोति ।
अन्वयार्थ: (प्रतिपदार्थ)
विद्या - विद्या या ज्ञान
विनयम् - विनयता
ददाति - देती/सिखाती है,
विनयात् - विनयता/विनम्रता से
पात्रताम् - योग्यता
याति - प्राप्त होती है,
पात्रत्वात् - योग्यता से
धनम् - धन या संपत्ती,
धनात् - उस संपत्ती से
धर्मम् - धर्म
ततः - उस धर्म के आचरण से
सुखम् - सुख
आप्नोति - मिलता है ।
विवरण:
जब कोई व्यक्ति किसी भी विद्या को परिपूर्ण रूप से सीखता है तो वह विनयशील बनता है । उस विनयशीलता के कारण वह कोई भी काम करने योग्य बनता है । उस काम करने की योग्यता से उसे धन मिलता है । यदि मनुष्य उस धन से धर्माचरण करें तो उसे सुख या आनंद मिलता है तथा कमाई हुई संपत्ती बढती है । यदि धर्माचरण न कर के संपत्ती को यूं हीं व्यय करें या रक्षा करते जाये तो सारी संपत्ती या तो नष्ट होती है, या कोई और संपत्ती को लूट लेते हैं । इसीलिये विद्या या ज्ञान पाने के बाद मनुष्य को उस ज्ञान के उपयोग से मिले धन के कुछ भाग से धर्म का आचरण करना ही चाहिये ।
मूल: हितोपदेश, प्रस्तावना श्लोक 6
कवि: नारायणपंडित (11 वी सदी)
ಅನ್ವಯ: (ಸಂಸ್ಕೃತವಾಕ್ಯರಚನಾಪದ್ಧತಿ)
ವಿದ್ಯಾ ವಿನಯಂ ದದಾತಿ, ವಿನಯಾತ್ ಪಾತ್ರತಾಂ ಯಾತಿ, ಪಾತ್ರತ್ವಾತ್ ಧನಂ, ಧನಾತ್ ಧರ್ಮಂ ತತಃ ಸುಖಮ್ ಆಪ್ನೋತಿ.
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ: (ಪ್ರತಿಪದಾರ್ಥ)
ವಿದ್ಯಾ - ವಿದ್ಯೆಯು
ವಿನಯಮ್ - ವಿನಯವನ್ನು
ದದಾತಿ - ಕೊಡುತ್ತದೆ,
ವಿನಯಾತ್ - ವಿನಯದಿಂದ
ಪಾತ್ರತಾಮ್ - ಯೋಗ್ಯತೆಯು
ಯಾತಿ - ಲಭಿಸುತ್ತದೆ,
ಪಾತ್ರತ್ವಾತ್ - ಯೋಗ್ಯತೆಯಿಂದ
ಧನಮ್ - ಧನ/ಹಣ/ಸಂಪತ್ತು,
ಧನಾತ್ - ಸಂಪತ್ತಿನಿಂದ
ಧರ್ಮಮ್ - ಧರ್ಮವು
ತತಃ - ಆ ಧರ್ಮದಿಂದ
ಸುಖಮ್ - ಸುಖವು
ಆಪ್ನೋತಿ - ಸಿಗುತ್ತದೆ.
ವಿವರಣೆ:
ಹಿಂದಿನ ಕೆಲವು ಶ್ಲೋಕಗಳಲ್ಲಿ ವಿದ್ಯೆಯಿಂದ ಸಂಪತ್ತು ಸಿಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗಿತ್ತು. ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ವಿದ್ಯೆಯಿಂದ ಸಂಪತ್ತಪ ಹೇಗೆ ಸಿಗುವುದೆಂದು ವರ್ಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ವಿದ್ಯೆಯಿಂದ ಸಂಪತ್ತು ನೇರವಾಗಿ ಸಿಗುವುದಿಲ್ಲ. ವಿದ್ಯೆಯು ಕೇವಲ ಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ವಿನಯವನ್ನು ಕಲಿತವನಿಗೆ ಕೊಡುತ್ತದೆ. ಆ ವಿನಯತೆಯು ಮನುಷ್ಯನನ್ನು ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ಯೋಗ್ಯನನ್ನಾಗಿ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಆ ಯೋಗ್ಯತೆಯಿಂದ ಅವನಿಗೆ ಸಂಪತ್ತು ಅಥವಾ ಧನವು ಸಿಗುತ್ತದೆ. ಸಿಕ್ಕ ಧನದಿಂದ ಇನ್ನೊಬ್ಬರಿಗೆ ಒಳ್ಳೆಯದನ್ನು ಮಾಡಿದರೆ, ಎಂದರೆ ಧರ್ಮವನ್ನು ಆಚರಿಸಿದರೆ ಮಾತ್ರ ಆ ಧನದಿಂದ ಸುಖವು ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ಲಭಿಸುತ್ತದೆ. ಯಾವುದೇ ಧರ್ಮಾಚರಣೆ ಇಲ್ಲದೇ ಲೋಭಿಯಂತೇ ಧನವನ್ನು ಕೂಡಿಟ್ಟರೆ ಅಥವಾ ದುಂದುವೆಚ್ಚವನ್ನು ಮಾಡಿದರೆ ಸಂಪತ್ತು ನಾಶವಾಗುತ್ತದೆ ಇಲ್ಲವೇ ಪರರ ಪಾಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಧನವನ್ನು ಸದ್ವಿನಿಯೋಗ ಮಾಡಬೇಕು ಹಾಗೂ ಅದರಿಂದಲೇ ಸಂತೋಷವನ್ನು ಮನುಷ್ಯನು ಪಡೆಯಬೇಕು.
ಮೂಲ: ಹಿತೋಪದೇಶ, ಪ್ರಸ್ತಾವನಾ ಶ್ಲೋಕ 6
ಕವಿ: ನಾರಾಯಣಪಂಡಿತ (11 ನೇ ಶತಮಾನ)
MEANING:
The education avails courtesy, the courtesy fetches ability, the ability fetches wealth, the wealth spreads to dharma, the dharma bestows happiness to humans.
In last some verses of this book, it was told that the education/knowledge brings the wealth to humans. In this verse the process of getting richness through education is explained. Unless the earned money utilised in good works, a person cant be rich. If he accumulates the money/wealth, either it will be destroyed in future or it will be theft. Hence a wise person should try to utilise his part of income to good works.
SOURCE: Hitopadesha prastavana verse 6
POET: Narayanapandita of 11th century AD.
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ |
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
विनयाद्याति पात्रताम् ।।
पात्रत्वाद्धनमाप्नोति ।
धानाद्धर्मं ततस्सुखम् ।।
ವಿದ್ಯಾ ದದಾತಿ ವಿನಯಂ |
ವಿನಯಾದ್ಯಾತಿ ಪಾತ್ರತಾಮ್ ||
ಪಾತ್ರತ್ವಾದ್ಧನಮಾಪ್ನೋತಿ |
ಧನಾದ್ಧರ್ಮಂ ತತಸ್ಸುಖಮ್ ||
vidyA dadAti vinayam /
vinayAdyAti pAtratAm //
pAtratvAt dhanamApnOti /
dhanAddharmaM tatassukham //
अन्वयः (संस्कृतवाक्यरचनापद्धतिः)
विद्या विनयं ददाति, विनयात् पात्रतां याति, पात्रत्वात् धनं, धनात् धर्मं ततः सुखं आप्नोति ।
अन्वयार्थ: (प्रतिपदार्थ)
विद्या - विद्या या ज्ञान
विनयम् - विनयता
ददाति - देती/सिखाती है,
विनयात् - विनयता/विनम्रता से
पात्रताम् - योग्यता
याति - प्राप्त होती है,
पात्रत्वात् - योग्यता से
धनम् - धन या संपत्ती,
धनात् - उस संपत्ती से
धर्मम् - धर्म
ततः - उस धर्म के आचरण से
सुखम् - सुख
आप्नोति - मिलता है ।
विवरण:
जब कोई व्यक्ति किसी भी विद्या को परिपूर्ण रूप से सीखता है तो वह विनयशील बनता है । उस विनयशीलता के कारण वह कोई भी काम करने योग्य बनता है । उस काम करने की योग्यता से उसे धन मिलता है । यदि मनुष्य उस धन से धर्माचरण करें तो उसे सुख या आनंद मिलता है तथा कमाई हुई संपत्ती बढती है । यदि धर्माचरण न कर के संपत्ती को यूं हीं व्यय करें या रक्षा करते जाये तो सारी संपत्ती या तो नष्ट होती है, या कोई और संपत्ती को लूट लेते हैं । इसीलिये विद्या या ज्ञान पाने के बाद मनुष्य को उस ज्ञान के उपयोग से मिले धन के कुछ भाग से धर्म का आचरण करना ही चाहिये ।
मूल: हितोपदेश, प्रस्तावना श्लोक 6
कवि: नारायणपंडित (11 वी सदी)
ಅನ್ವಯ: (ಸಂಸ್ಕೃತವಾಕ್ಯರಚನಾಪದ್ಧತಿ)
ವಿದ್ಯಾ ವಿನಯಂ ದದಾತಿ, ವಿನಯಾತ್ ಪಾತ್ರತಾಂ ಯಾತಿ, ಪಾತ್ರತ್ವಾತ್ ಧನಂ, ಧನಾತ್ ಧರ್ಮಂ ತತಃ ಸುಖಮ್ ಆಪ್ನೋತಿ.
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ: (ಪ್ರತಿಪದಾರ್ಥ)
ವಿದ್ಯಾ - ವಿದ್ಯೆಯು
ವಿನಯಮ್ - ವಿನಯವನ್ನು
ದದಾತಿ - ಕೊಡುತ್ತದೆ,
ವಿನಯಾತ್ - ವಿನಯದಿಂದ
ಪಾತ್ರತಾಮ್ - ಯೋಗ್ಯತೆಯು
ಯಾತಿ - ಲಭಿಸುತ್ತದೆ,
ಪಾತ್ರತ್ವಾತ್ - ಯೋಗ್ಯತೆಯಿಂದ
ಧನಮ್ - ಧನ/ಹಣ/ಸಂಪತ್ತು,
ಧನಾತ್ - ಸಂಪತ್ತಿನಿಂದ
ಧರ್ಮಮ್ - ಧರ್ಮವು
ತತಃ - ಆ ಧರ್ಮದಿಂದ
ಸುಖಮ್ - ಸುಖವು
ಆಪ್ನೋತಿ - ಸಿಗುತ್ತದೆ.
ವಿವರಣೆ:
ಹಿಂದಿನ ಕೆಲವು ಶ್ಲೋಕಗಳಲ್ಲಿ ವಿದ್ಯೆಯಿಂದ ಸಂಪತ್ತು ಸಿಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗಿತ್ತು. ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ವಿದ್ಯೆಯಿಂದ ಸಂಪತ್ತಪ ಹೇಗೆ ಸಿಗುವುದೆಂದು ವರ್ಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ವಿದ್ಯೆಯಿಂದ ಸಂಪತ್ತು ನೇರವಾಗಿ ಸಿಗುವುದಿಲ್ಲ. ವಿದ್ಯೆಯು ಕೇವಲ ಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ವಿನಯವನ್ನು ಕಲಿತವನಿಗೆ ಕೊಡುತ್ತದೆ. ಆ ವಿನಯತೆಯು ಮನುಷ್ಯನನ್ನು ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ಯೋಗ್ಯನನ್ನಾಗಿ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಆ ಯೋಗ್ಯತೆಯಿಂದ ಅವನಿಗೆ ಸಂಪತ್ತು ಅಥವಾ ಧನವು ಸಿಗುತ್ತದೆ. ಸಿಕ್ಕ ಧನದಿಂದ ಇನ್ನೊಬ್ಬರಿಗೆ ಒಳ್ಳೆಯದನ್ನು ಮಾಡಿದರೆ, ಎಂದರೆ ಧರ್ಮವನ್ನು ಆಚರಿಸಿದರೆ ಮಾತ್ರ ಆ ಧನದಿಂದ ಸುಖವು ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ಲಭಿಸುತ್ತದೆ. ಯಾವುದೇ ಧರ್ಮಾಚರಣೆ ಇಲ್ಲದೇ ಲೋಭಿಯಂತೇ ಧನವನ್ನು ಕೂಡಿಟ್ಟರೆ ಅಥವಾ ದುಂದುವೆಚ್ಚವನ್ನು ಮಾಡಿದರೆ ಸಂಪತ್ತು ನಾಶವಾಗುತ್ತದೆ ಇಲ್ಲವೇ ಪರರ ಪಾಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಧನವನ್ನು ಸದ್ವಿನಿಯೋಗ ಮಾಡಬೇಕು ಹಾಗೂ ಅದರಿಂದಲೇ ಸಂತೋಷವನ್ನು ಮನುಷ್ಯನು ಪಡೆಯಬೇಕು.
ಮೂಲ: ಹಿತೋಪದೇಶ, ಪ್ರಸ್ತಾವನಾ ಶ್ಲೋಕ 6
ಕವಿ: ನಾರಾಯಣಪಂಡಿತ (11 ನೇ ಶತಮಾನ)
MEANING:
The education avails courtesy, the courtesy fetches ability, the ability fetches wealth, the wealth spreads to dharma, the dharma bestows happiness to humans.
In last some verses of this book, it was told that the education/knowledge brings the wealth to humans. In this verse the process of getting richness through education is explained. Unless the earned money utilised in good works, a person cant be rich. If he accumulates the money/wealth, either it will be destroyed in future or it will be theft. Hence a wise person should try to utilise his part of income to good works.
SOURCE: Hitopadesha prastavana verse 6
POET: Narayanapandita of 11th century AD.
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ |
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
April 5, 2021
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।।चतुर्दशः सर्गः।।
🍃खलंकृताश्च पुरुषा ब्राह्मणान्पर्यवेषयन् ।
उपासते च तानन्ये सुसृष्टमणिकुण्डलाः ॥१६॥
⚜️वस्त्रों और गहनों से सजे हुए अन्य राजाओं के नौकर चाकर ब्राह्मणों की सब प्रकार सेवा करते और उन लोगों की परिचर्या के लिये मणि जटित कुण्डलधारी अन्य लोग थे॥१६॥
🍃कर्मान्तरे तदा विभा हेतुवादान्बहूनपि।
माहुः स्म वाग्मिनो धीराः परस्पर जिगीषया॥१७॥
⚜️एक सवन समाप्त होने पर और दूसरा सवन आरम्भ होने के वीच जो समय बचता उसमें एक दूसरे को पाण्डित्य में हरा देने की इच्छा से विद्वान् ब्राह्मण परस्पर शास्त्रार्थ करते थे॥१७॥
।।चतुर्दशः सर्गः।।
🍃खलंकृताश्च पुरुषा ब्राह्मणान्पर्यवेषयन् ।
उपासते च तानन्ये सुसृष्टमणिकुण्डलाः ॥१६॥
⚜️वस्त्रों और गहनों से सजे हुए अन्य राजाओं के नौकर चाकर ब्राह्मणों की सब प्रकार सेवा करते और उन लोगों की परिचर्या के लिये मणि जटित कुण्डलधारी अन्य लोग थे॥१६॥
🍃कर्मान्तरे तदा विभा हेतुवादान्बहूनपि।
माहुः स्म वाग्मिनो धीराः परस्पर जिगीषया॥१७॥
⚜️एक सवन समाप्त होने पर और दूसरा सवन आरम्भ होने के वीच जो समय बचता उसमें एक दूसरे को पाण्डित्य में हरा देने की इच्छा से विद्वान् ब्राह्मण परस्पर शास्त्रार्थ करते थे॥१७॥
April 5, 2021
सूक्त-२३, प्रथम मंडल,
मंत्र-११ देवता-वायु आदि
🍃जयतामिव तन्यतुर्मरुतामेति धृष्णुया. यच्छुभं याथना नरः.. (११)
⚜️विजयी लोग जिस प्रकार हर्षनाद करते हैं, उसी प्रकार हे शोभन मरुद्गणो! आप भी दर्प के साथ गर्जन करते हो. (११)
मंत्र-११ देवता-वायु आदि
🍃जयतामिव तन्यतुर्मरुतामेति धृष्णुया. यच्छुभं याथना नरः.. (११)
⚜️विजयी लोग जिस प्रकार हर्षनाद करते हैं, उसी प्रकार हे शोभन मरुद्गणो! आप भी दर्प के साथ गर्जन करते हो. (११)
April 5, 2021
🚩जय सत्य सनातन 🚩
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७७
⛅ 🚩तिथि - दशमी 07 अप्रैल रात्रि 02:09 तक तत्पश्चात एकादशी
⛅ दिनांक - 06 अप्रैल 2021
⛅ दिन - मंगलवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - वसंत
⛅ मास - चैत्र
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - श्रवण 07 अप्रैल रात्रि 02:35 तक तत्पश्चात धनिष्ठा
⛅ योग - सिद्ध शाम 03:30 तक तत्पश्चात साध्य
⛅ राहुकाल - शाम 03:48 से शाम 05:21 तक
⛅ सूर्योदय - 06:28
⛅ सूर्यास्त - 18:53
⛅ दिशाशूल - उत्तर दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण - ब्रह्मलीन भगवत्पाद साँईं श्री लीलाशाहजी महाराज का प्राकट्य दिवस
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७७
⛅ 🚩तिथि - दशमी 07 अप्रैल रात्रि 02:09 तक तत्पश्चात एकादशी
⛅ दिनांक - 06 अप्रैल 2021
⛅ दिन - मंगलवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - वसंत
⛅ मास - चैत्र
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - श्रवण 07 अप्रैल रात्रि 02:35 तक तत्पश्चात धनिष्ठा
⛅ योग - सिद्ध शाम 03:30 तक तत्पश्चात साध्य
⛅ राहुकाल - शाम 03:48 से शाम 05:21 तक
⛅ सूर्योदय - 06:28
⛅ सूर्यास्त - 18:53
⛅ दिशाशूल - उत्तर दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण - ब्रह्मलीन भगवत्पाद साँईं श्री लीलाशाहजी महाराज का प्राकट्य दिवस
April 5, 2021
April 5, 2021
Forwarded from पुरुषोत्तमः॥ Purushothaman AJ (Bharatam).
हरिःॐ। भौमवासर-सुप्रभातम्।
आकाशवाण्या अद्यतनप्रातःकालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
आकाशवाण्या अद्यतनप्रातःकालवार्ताः।
जयतु संस्कृतम्॥
April 5, 2021
April 5, 2021
🍃
⚜हर पर्वत पर माणिक्य नहीं होता, हर हाथी में मोती नहीं होता।
भजन सब जगह नहीं मिलते। चंदन का पेड़ हर जंगल में नहीं होता।
#subhashitam
शैले शैले न माणिक्यं मौतिकं न गजे गजे ।
साधवो नहि सर्वत्र चन्दनं न वने वने ॥
⚜हर पर्वत पर माणिक्य नहीं होता, हर हाथी में मोती नहीं होता।
भजन सब जगह नहीं मिलते। चंदन का पेड़ हर जंगल में नहीं होता।
#subhashitam
April 5, 2021
April 5, 2021
By Telegram Channel संस्कृत संवाद:🕉
https://t.me/samskrt_samvadah
(Methods of Learning Sanskrit)
⭐️ पुस्तक(Available at nearby bookstores) :–
१.संस्कृत स्वयं शिक्षक(Best Book)
आप यहां से खरीद सकते हैं —
https://www.amazon.in/dp/8170285747/ref=cm_sw_r_cp_apa_glc_fabc_64GJHK9QRS23B3ZWK8KJ
२. गीतासोपान (संस्कृत भारती)
https://www.samskritabharati.in/geeta_pustakani
३.NCERT BOOKS
आपको इस एप में सभी संस्कृत के NCERT पुस्तके मिल जायेंगी
https://play.google.com/store/apps/details?id=in.gov.epathshala
४. A Rapid Sanskrit Method
You can Buy here
https://www.amazon.in/dp/8120801997/ref=cm_sw_r_cp_apa_glc_fabc_ADG65TDC95215E3KTEYY
⭐️ Videos :–
१.Video Series by Knowledgelogy (हिंदी माध्यम)
https://youtube.com/playlist?list=PLNKc9XA6KRsPiNk9grlpwJwnnfY5dr2dN
२. Video series by Sanskrit.Today (English medium)
https://youtube.com/playlist?list=PL8hlzSD3smGgf8BA3XcWMUlgB1tsoYyD-
३. Learn through Sanskrit medium
https://youtube.com/playlist?list=PL_42MlDxCNJ33pHgemylp6NcEKEiwerbW
https://youtube.com/playlist?list=PL_42MlDxCNJ33pHgemylp6NcEKEiwerbW
⭐️ Mobile Apps
१.Language Curry(Live Sessions available) :–
→Android – https://play.google.com/store/apps/details?id=com.languagecurry
→IOS – https://apps.apple.com/us/app/language-curry-speak-indian/id1411209756
२. Sanskrit Safalyam (Android only)
https://play.google.com/store/apps/details?id=co.stan.sanskrit
३. Samskrit Tutorial(Android Only)
https://play.google.com/store/apps/details?id=com.samskrit.samskrittutorial
⭐️ Websites
१. संस्कृत भारती
पत्राचार द्वारा —
http://samskritabharati.in/correspondence_courses.php
चलचित्र द्वारा
http://samskritabharati.in/correspondence_courses.php
२. Practical Sanskrit (English medium)
https://learn.practicalsanskrit.com/courses
३. Samskrit Tutorial(Good for Students)
https://www.samskrittutorial.in/
४. अमरहासम्
https://en.amarahasa.com/
५. Acharya (English medium)
http://www.acharya.gen.in:8080/sanskrit/new-lessons.php
६. Good for foreigners
https://learnsanskrit.org/sounds/vowels/
७. Udemy (English medium)
https://www.udemy.com/course/sanskrit-for-beginners/
८. Vyoma Labs
https://www.sanskritfromhome.in/
⭐ Others (अन्य)
Email this for guidance
vidyadhar@learnsanskritonline.com
संस्कृत भारती संवादशाला( Delhi & Kashi Only)
https://www.samskritabharati.in/spoken_samskrit_class
संस्कृत संभाषण शिविर
https://www.samskritabharati.in/spoken_samskrit_class
Get a home tutor
https://www.superprof.co.in/s/sanskrit,Bengaluru,12.97159870,77.59456270.html?l=21
💥Comment down If you know other good methods or need help with any method
💥नीचे लिखकर बताएं यदि आप कोई और तरीका जानते हैं अथवा किसी तरीके के संबंध में सहायता चाहते हैं
https://t.me/samskrt_samvadah
संस्कृत सीखने के तरीकें
—(Methods of Learning Sanskrit)
⭐️ पुस्तक(Available at nearby bookstores) :–
१.संस्कृत स्वयं शिक्षक(Best Book)
आप यहां से खरीद सकते हैं —
https://www.amazon.in/dp/8170285747/ref=cm_sw_r_cp_apa_glc_fabc_64GJHK9QRS23B3ZWK8KJ
२. गीतासोपान (संस्कृत भारती)
https://www.samskritabharati.in/geeta_pustakani
३.NCERT BOOKS
आपको इस एप में सभी संस्कृत के NCERT पुस्तके मिल जायेंगी
https://play.google.com/store/apps/details?id=in.gov.epathshala
४. A Rapid Sanskrit Method
You can Buy here
https://www.amazon.in/dp/8120801997/ref=cm_sw_r_cp_apa_glc_fabc_ADG65TDC95215E3KTEYY
⭐️ Videos :–
१.Video Series by Knowledgelogy (हिंदी माध्यम)
https://youtube.com/playlist?list=PLNKc9XA6KRsPiNk9grlpwJwnnfY5dr2dN
२. Video series by Sanskrit.Today (English medium)
https://youtube.com/playlist?list=PL8hlzSD3smGgf8BA3XcWMUlgB1tsoYyD-
३. Learn through Sanskrit medium
https://youtube.com/playlist?list=PL_42MlDxCNJ33pHgemylp6NcEKEiwerbW
https://youtube.com/playlist?list=PL_42MlDxCNJ33pHgemylp6NcEKEiwerbW
⭐️ Mobile Apps
१.Language Curry(Live Sessions available) :–
→Android – https://play.google.com/store/apps/details?id=com.languagecurry
→IOS – https://apps.apple.com/us/app/language-curry-speak-indian/id1411209756
२. Sanskrit Safalyam (Android only)
https://play.google.com/store/apps/details?id=co.stan.sanskrit
३. Samskrit Tutorial(Android Only)
https://play.google.com/store/apps/details?id=com.samskrit.samskrittutorial
⭐️ Websites
१. संस्कृत भारती
पत्राचार द्वारा —
http://samskritabharati.in/correspondence_courses.php
चलचित्र द्वारा
http://samskritabharati.in/correspondence_courses.php
२. Practical Sanskrit (English medium)
https://learn.practicalsanskrit.com/courses
३. Samskrit Tutorial(Good for Students)
https://www.samskrittutorial.in/
४. अमरहासम्
https://en.amarahasa.com/
५. Acharya (English medium)
http://www.acharya.gen.in:8080/sanskrit/new-lessons.php
६. Good for foreigners
https://learnsanskrit.org/sounds/vowels/
७. Udemy (English medium)
https://www.udemy.com/course/sanskrit-for-beginners/
८. Vyoma Labs
https://www.sanskritfromhome.in/
⭐ Others (अन्य)
Email this for guidance
vidyadhar@learnsanskritonline.com
संस्कृत भारती संवादशाला( Delhi & Kashi Only)
https://www.samskritabharati.in/spoken_samskrit_class
संस्कृत संभाषण शिविर
https://www.samskritabharati.in/spoken_samskrit_class
Get a home tutor
https://www.superprof.co.in/s/sanskrit,Bengaluru,12.97159870,77.59456270.html?l=21
💥Comment down If you know other good methods or need help with any method
💥नीचे लिखकर बताएं यदि आप कोई और तरीका जानते हैं अथवा किसी तरीके के संबंध में सहायता चाहते हैं
April 5, 2021
स्तब्धस्य नश्यति यशो विषमस्य मैत्री ।
नष्टेन्द्रियस्य कुलमर्थपरस्य धर्मः ।।
विद्याफलं व्यसनिनः कृपणस्य सौख्यं ।
राज्यं प्रमत्तसचिवस्य नराधिपस्य ।। 350/103 ।।
अर्थः-
क्रियारहित या आलसी व्यक्ति की कीर्ती, चंचल मन वाले की मित्रता, इंद्रियों पर निग्रह न रखनेवाले का कुल, धन का लोभ करनेवाले का धर्म, बुरे व्यसनों से विद्या का लाभ, कंजूस या कृपण का सुख और गर्व से भरे मंत्री युक्त राजा का राज्य नाश हो जाता है ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಸ್ತಬ್ಧಸ್ಯ ನಶ್ಯತಿ ಯಶೋ ವಿಷಮಸ್ಯ ಮೈತ್ರೀ |
ನಷ್ಟೇಂದ್ರಿಯಸ್ಯ ಕುಲಮರ್ಥಪರಸ್ಯ ಧರ್ಮಃ ||
ವಿದ್ಯಾಫಲಂ ವ್ಯಸನಿನಃ ಕೃಪಣಸ್ಯ ಸೌಖ್ಯಂ |
ರಾಜ್ಯಂ ಪ್ರಮತ್ತಸಚಿವಸ್ಯ ನರಾಧಿಪಸ್ಯ || 350/103 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಆಲಸ್ಯಭರಿತ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಕೀರ್ತಿ, ಚಂಚಲಮನಸ್ಸಿನ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಮಿತ್ರತ್ವ, ಇಂದ್ರಿಯನಿಗ್ರಹವಿರದವನ ಕುಲ, ಧನಲೋಭಿಯ ಧರ್ಮ, ದುಶ್ಚಟಯುಕ್ತ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಯ ವಿದ್ಯೆಯ ಲಾಭ, ಜಿಪುಣನ ಸುಖ ಮತ್ತು ಗರ್ವಿಷ್ಟಮಂತ್ರಿಯುಕ್ತ ರಾಜನ ರಾಜ್ಯವು ನಾಶವಾಗುತ್ತದೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
stabdhasya nashyati yashO viShamasya maitrI |
naShTendriyasya kulamarthaparasya dharmah ||
vidyAphalam vyasaninah krupaNasya saukhyam |
rAjyam pramattasachivasya narAdhipasya || 350/103 ||
MEANING:-
The popularity of an inactive, the friendship of an insane mind, the family or dynasty of a person who dont have control over his organs, the dharma of a wealth-lust person, the benefits of education of a person who has bad habits, the happiness of a miser and the kingdom of a king who has a wicked minister will destroy.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
नष्टेन्द्रियस्य कुलमर्थपरस्य धर्मः ।।
विद्याफलं व्यसनिनः कृपणस्य सौख्यं ।
राज्यं प्रमत्तसचिवस्य नराधिपस्य ।। 350/103 ।।
अर्थः-
क्रियारहित या आलसी व्यक्ति की कीर्ती, चंचल मन वाले की मित्रता, इंद्रियों पर निग्रह न रखनेवाले का कुल, धन का लोभ करनेवाले का धर्म, बुरे व्यसनों से विद्या का लाभ, कंजूस या कृपण का सुख और गर्व से भरे मंत्री युक्त राजा का राज्य नाश हो जाता है ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಸ್ತಬ್ಧಸ್ಯ ನಶ್ಯತಿ ಯಶೋ ವಿಷಮಸ್ಯ ಮೈತ್ರೀ |
ನಷ್ಟೇಂದ್ರಿಯಸ್ಯ ಕುಲಮರ್ಥಪರಸ್ಯ ಧರ್ಮಃ ||
ವಿದ್ಯಾಫಲಂ ವ್ಯಸನಿನಃ ಕೃಪಣಸ್ಯ ಸೌಖ್ಯಂ |
ರಾಜ್ಯಂ ಪ್ರಮತ್ತಸಚಿವಸ್ಯ ನರಾಧಿಪಸ್ಯ || 350/103 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಆಲಸ್ಯಭರಿತ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಕೀರ್ತಿ, ಚಂಚಲಮನಸ್ಸಿನ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಮಿತ್ರತ್ವ, ಇಂದ್ರಿಯನಿಗ್ರಹವಿರದವನ ಕುಲ, ಧನಲೋಭಿಯ ಧರ್ಮ, ದುಶ್ಚಟಯುಕ್ತ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಯ ವಿದ್ಯೆಯ ಲಾಭ, ಜಿಪುಣನ ಸುಖ ಮತ್ತು ಗರ್ವಿಷ್ಟಮಂತ್ರಿಯುಕ್ತ ರಾಜನ ರಾಜ್ಯವು ನಾಶವಾಗುತ್ತದೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
stabdhasya nashyati yashO viShamasya maitrI |
naShTendriyasya kulamarthaparasya dharmah ||
vidyAphalam vyasaninah krupaNasya saukhyam |
rAjyam pramattasachivasya narAdhipasya || 350/103 ||
MEANING:-
The popularity of an inactive, the friendship of an insane mind, the family or dynasty of a person who dont have control over his organs, the dharma of a wealth-lust person, the benefits of education of a person who has bad habits, the happiness of a miser and the kingdom of a king who has a wicked minister will destroy.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
April 6, 2021
आदित्यचन्द्रावनलानिलौ च ।
द्यौर्भूमिरापो हृदयं यमश्च ।।
अहश्च रात्रिश्च उभे च सन्ध्ये ।
धर्मश्च जानाति नरस्य वृत्तम् ।। 352/105 ।।
अर्थः-
सूरज, चंद्रमा, अग्नि, वायु, आकाश या स्वर्ग, भूमि, जल, हृदय या मन, यम, दिन, रात्रि, दोनों संध्या काल तथा धर्म - ये सब मनुष्य के आचरण को जानते हैं ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಆದಿತ್ಯಚಂದ್ರಾವನಲಾನಿಲೌ ಚ |
ದ್ಯೌರ್ಭೂಮಿರಾಪೋ ಹೃದಯಂ ಯಮಶ್ಚ ||
ಅಹಶ್ಚ ರಾತ್ರಿಶ್ಚ ಉಭೇ ಚ ಸಂಧ್ಯೇ |
ಧರ್ಮಶ್ಚ ಜಾನಾತಿ ನರಸ್ಯ ವೃತ್ತಮ್ || 352/105 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಸೂರ್ಯ, ಚಂದ್ರ, ಅಗ್ನಿ, ವಾಯು, ಸ್ವರ್ಗ ಅಥವಾ ಆಕಾಶ, ಭೂಮಿ, ಹೃದಯ ಅಥವಾ ಮನಸ್ಸು, ಯಮ, ದಿನ, ರಾತ್ರಿ, ಎರಡೂ ಸಂಧ್ಯಾಕಾಲಗಳು ಮತ್ತು ಧರ್ಮ - ಇವೆಲ್ಲವೂ ಮನುಷ್ಯ ಆಚರಣೆಯನ್ನು ತಿಳಿದಿರುತ್ತವೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
AdityachandrAvanalAnilou cha |
dyourbhUmirApO hrudayam yamashcha ||
ahashcha rAtrishcha ubhE cha sandhyE |
dharmashcha jAnAti narasya vruttam || 352/105 ||
MEANING:-
The following persons/things know the actions of humans - the sun, moon, fire, wind, sky/heaven, earth, water, mind or heart, lord Yama, day, night, the meeting times (Sandhya) and the Dharma.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
द्यौर्भूमिरापो हृदयं यमश्च ।।
अहश्च रात्रिश्च उभे च सन्ध्ये ।
धर्मश्च जानाति नरस्य वृत्तम् ।। 352/105 ।।
अर्थः-
सूरज, चंद्रमा, अग्नि, वायु, आकाश या स्वर्ग, भूमि, जल, हृदय या मन, यम, दिन, रात्रि, दोनों संध्या काल तथा धर्म - ये सब मनुष्य के आचरण को जानते हैं ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಆದಿತ್ಯಚಂದ್ರಾವನಲಾನಿಲೌ ಚ |
ದ್ಯೌರ್ಭೂಮಿರಾಪೋ ಹೃದಯಂ ಯಮಶ್ಚ ||
ಅಹಶ್ಚ ರಾತ್ರಿಶ್ಚ ಉಭೇ ಚ ಸಂಧ್ಯೇ |
ಧರ್ಮಶ್ಚ ಜಾನಾತಿ ನರಸ್ಯ ವೃತ್ತಮ್ || 352/105 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಸೂರ್ಯ, ಚಂದ್ರ, ಅಗ್ನಿ, ವಾಯು, ಸ್ವರ್ಗ ಅಥವಾ ಆಕಾಶ, ಭೂಮಿ, ಹೃದಯ ಅಥವಾ ಮನಸ್ಸು, ಯಮ, ದಿನ, ರಾತ್ರಿ, ಎರಡೂ ಸಂಧ್ಯಾಕಾಲಗಳು ಮತ್ತು ಧರ್ಮ - ಇವೆಲ್ಲವೂ ಮನುಷ್ಯ ಆಚರಣೆಯನ್ನು ತಿಳಿದಿರುತ್ತವೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
AdityachandrAvanalAnilou cha |
dyourbhUmirApO hrudayam yamashcha ||
ahashcha rAtrishcha ubhE cha sandhyE |
dharmashcha jAnAti narasya vruttam || 352/105 ||
MEANING:-
The following persons/things know the actions of humans - the sun, moon, fire, wind, sky/heaven, earth, water, mind or heart, lord Yama, day, night, the meeting times (Sandhya) and the Dharma.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
April 6, 2021
अतथ्यान्यपि तथ्यानि ।
दर्शयन्त्यतिपेशलः ।।
समे निम्नोन्नतानीव ।
चित्रकर्मविदो जनाः ।। 353/106 ।।
अर्थः-
चित्रकला को जाननेवाले लोग जैसे एक समान पत्र या कागज़ पर घर तथा पहाड का चित्र बना कर ऊंच नीच दोनों दिखाते हैं, वैसे ही अत्यंत चतुर लोग मिथ्या या झूठ को भी सत्य कर के दिखाते हैं ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಅತಥ್ಯಾನ್ಯಪಿ ತಥ್ಯಾನಿ |
ದರ್ಶಯಂತ್ಯತಿಪೇಶಲಃ ||
ಸಮೇ ನಿಮ್ನೋನ್ನತಾನೀವ |
ಚಿತ್ರಕರ್ಮವಿದೋ ಜನಾಃ || 353/106 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಚಿತ್ರಕಲೆಯಲ್ಲಿ ನುರಿತ ಜನರು ಹೇಗೆ ಒಂದೇ ಸಮತಟ್ಟಾದ ಕಾಗದದಲ್ಲಿ ಪರ್ವತ, ಮನೆ ಮುಂತಾದವುಗಳನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತಾರೋ, ಹಾಗೇ ಅತ್ಯಂತ ಚಾಣಾಕ್ಷಮತಿ ಜನರು ಸುಳ್ಳನ್ನೂ ಕೂಡ ಸತ್ಯವೆಂದೇ ತೋರಿಸುತ್ತಾರೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
atathyAnyapi tathyAni |
darshayantyatipEshalah ||
samE nimnOnnatAnIva |
chitrakarmavidO janAh || 353/106 ||
MEANING:-
As like the very experts of painting draw the portraits of home at the beneath and hills at the top in a flat surface of ablank sheet, the very wise people show the false as the true.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
दर्शयन्त्यतिपेशलः ।।
समे निम्नोन्नतानीव ।
चित्रकर्मविदो जनाः ।। 353/106 ।।
अर्थः-
चित्रकला को जाननेवाले लोग जैसे एक समान पत्र या कागज़ पर घर तथा पहाड का चित्र बना कर ऊंच नीच दोनों दिखाते हैं, वैसे ही अत्यंत चतुर लोग मिथ्या या झूठ को भी सत्य कर के दिखाते हैं ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಅತಥ್ಯಾನ್ಯಪಿ ತಥ್ಯಾನಿ |
ದರ್ಶಯಂತ್ಯತಿಪೇಶಲಃ ||
ಸಮೇ ನಿಮ್ನೋನ್ನತಾನೀವ |
ಚಿತ್ರಕರ್ಮವಿದೋ ಜನಾಃ || 353/106 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಚಿತ್ರಕಲೆಯಲ್ಲಿ ನುರಿತ ಜನರು ಹೇಗೆ ಒಂದೇ ಸಮತಟ್ಟಾದ ಕಾಗದದಲ್ಲಿ ಪರ್ವತ, ಮನೆ ಮುಂತಾದವುಗಳನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತಾರೋ, ಹಾಗೇ ಅತ್ಯಂತ ಚಾಣಾಕ್ಷಮತಿ ಜನರು ಸುಳ್ಳನ್ನೂ ಕೂಡ ಸತ್ಯವೆಂದೇ ತೋರಿಸುತ್ತಾರೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
atathyAnyapi tathyAni |
darshayantyatipEshalah ||
samE nimnOnnatAnIva |
chitrakarmavidO janAh || 353/106 ||
MEANING:-
As like the very experts of painting draw the portraits of home at the beneath and hills at the top in a flat surface of ablank sheet, the very wise people show the false as the true.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
April 7, 2021
यौवनं धनसम्पत्तिः ।
प्रभुत्वमविवेकिता ।।
एकैकमप्यनर्थाय ।
किमु तत्र चतुष्टयम् ।।
मूल: हितोपदेश प्रास्ताविका श्लोक ११
कवि: नारायणपंडितः (११ वीं सदी)
ಯೌವನಂ ಧನಸಂಪತ್ತಿಃ |
ಪ್ರಭುತ್ವಮವಿವೇಕಿತಾ ||
ಏಕೈಕಮಪ್ಯನರ್ಥಾಯ |
ಕಿಮು ತತ್ರ ಚತುಷ್ಟಯಮ್ ||
ಮೂಲ: ಹಿತೋಪದೇಶ ಪ್ರಾಸ್ತಾವಿಕಾದ ೧೧ ನೇ ಶ್ಲೋಕ
ಕವಿ: ನಾರಾಯಣಪಂಡಿತ (೧೧ ನೇ ಶತಮಾನ)
yauvanaM dhanasampattiH /
prabhutvamavivEkitA //
EkaikamapyanarthAya /
kimu tatra chatuShTayaM //
SOURCE: HITOPADESHA, PRASTAVIKA 11th Verse
POET: NARAYANAPANDITA (11th Century AD)
अर्थ:
यौवन, धन की संपत्ति, प्रभुता (अधिकार) और विवेकहीनता इन चार में से कोई एक किसी व्यक्ति में भी रहें तो वह व्यक्ति बरबाद हो जाता है । यदि चारों अनर्थ एक ही व्यक्ति में रहें तो क्या होगा..??
ಕನ್ನಡಾರ್ಥ:
ಯೌವನ, ಸಂಪತ್ತು, ಅಧಿಕಾರ (ಪ್ರಭುತ್ವ) ಮತ್ತು ವಿವೇಕಹೀನತೆ - ಈ ನಾಲ್ಕು ಅನರ್ಥಗಳಲ್ಲಿ ಯಾವುದಾದರೂ ಒಂದು ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಯಲ್ಲಿದ್ದರೆ, ಆ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಹಾಳಾಗುವನು. ಹಾಗಾದರೆ ನಾಲ್ಕೂ ಅನರ್ಥಗಳು ಒಂದೇ ವ್ಯಕ್ತಿಯಲ್ಲಿದ್ದರೆ ಆ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಅಧೋಗತಿ ಎಂತಿರಬಹುದು...??
MEANING:
Youth, richness, Governance and foolishness are the four hazardous to humans. A person can destroy his life if he has any one of the above. What if a person has all the above hazards in himself..??
ॐ नमो भगवते नृतुरगाय ।
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ನೃತುರಗಾಯ |
Om namO bhagavatE nRturagAya //
प्रभुत्वमविवेकिता ।।
एकैकमप्यनर्थाय ।
किमु तत्र चतुष्टयम् ।।
मूल: हितोपदेश प्रास्ताविका श्लोक ११
कवि: नारायणपंडितः (११ वीं सदी)
ಯೌವನಂ ಧನಸಂಪತ್ತಿಃ |
ಪ್ರಭುತ್ವಮವಿವೇಕಿತಾ ||
ಏಕೈಕಮಪ್ಯನರ್ಥಾಯ |
ಕಿಮು ತತ್ರ ಚತುಷ್ಟಯಮ್ ||
ಮೂಲ: ಹಿತೋಪದೇಶ ಪ್ರಾಸ್ತಾವಿಕಾದ ೧೧ ನೇ ಶ್ಲೋಕ
ಕವಿ: ನಾರಾಯಣಪಂಡಿತ (೧೧ ನೇ ಶತಮಾನ)
yauvanaM dhanasampattiH /
prabhutvamavivEkitA //
EkaikamapyanarthAya /
kimu tatra chatuShTayaM //
SOURCE: HITOPADESHA, PRASTAVIKA 11th Verse
POET: NARAYANAPANDITA (11th Century AD)
अर्थ:
यौवन, धन की संपत्ति, प्रभुता (अधिकार) और विवेकहीनता इन चार में से कोई एक किसी व्यक्ति में भी रहें तो वह व्यक्ति बरबाद हो जाता है । यदि चारों अनर्थ एक ही व्यक्ति में रहें तो क्या होगा..??
ಕನ್ನಡಾರ್ಥ:
ಯೌವನ, ಸಂಪತ್ತು, ಅಧಿಕಾರ (ಪ್ರಭುತ್ವ) ಮತ್ತು ವಿವೇಕಹೀನತೆ - ಈ ನಾಲ್ಕು ಅನರ್ಥಗಳಲ್ಲಿ ಯಾವುದಾದರೂ ಒಂದು ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಯಲ್ಲಿದ್ದರೆ, ಆ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಹಾಳಾಗುವನು. ಹಾಗಾದರೆ ನಾಲ್ಕೂ ಅನರ್ಥಗಳು ಒಂದೇ ವ್ಯಕ್ತಿಯಲ್ಲಿದ್ದರೆ ಆ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಅಧೋಗತಿ ಎಂತಿರಬಹುದು...??
MEANING:
Youth, richness, Governance and foolishness are the four hazardous to humans. A person can destroy his life if he has any one of the above. What if a person has all the above hazards in himself..??
ॐ नमो भगवते नृतुरगाय ।
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ನೃತುರಗಾಯ |
Om namO bhagavatE nRturagAya //
April 7, 2021
April 8, 2021
*कोरोनाकाले विनोद:*
साहित्यप्रिय आपणिकस्य आपणे टिप्पणीफलके लिखितम् अस्ति स्म। केङपि शुद्ध भाषायाम् वदिष्यन्ति तान् १०% न्यूनीकरणं दाष्यामि इति।
*ग्राहक:* — द्वे सुक्ष्मातिसूक्ष्म मुखविषाणु आगमन-निगमन अवरोधक मुखोष्टनासिकादी रक्षणार्थं कर्णद्वय समर्थित वस्त्रपट्टीके ददातु ……!
*आपणिक:* —कृपया सरलभाषायाम् वदतु तदा २५% न्यूनीकरणं दाष्यामि 🙏🏻
*ग्राहक:* — तर्हि द्वे मुखआवराणे ददातु ……!
😂😂😂
साहित्यप्रिय आपणिकस्य आपणे टिप्पणीफलके लिखितम् अस्ति स्म। केङपि शुद्ध भाषायाम् वदिष्यन्ति तान् १०% न्यूनीकरणं दाष्यामि इति।
*ग्राहक:* — द्वे सुक्ष्मातिसूक्ष्म मुखविषाणु आगमन-निगमन अवरोधक मुखोष्टनासिकादी रक्षणार्थं कर्णद्वय समर्थित वस्त्रपट्टीके ददातु ……!
*आपणिक:* —कृपया सरलभाषायाम् वदतु तदा २५% न्यूनीकरणं दाष्यामि 🙏🏻
*ग्राहक:* — तर्हि द्वे मुखआवराणे ददातु ……!
😂😂😂
April 8, 2021
April 8, 2021
संस्कृत संवादः । Sanskrit Samvadah pinned «By Telegram Channel संस्कृत संवाद:🕉 https://t.me/samskrt_samvadah संस्कृत सीखने के तरीकें— (Methods of Learning Sanskrit) ⭐️
पुस्तक(Available at nearby bookstores) :– १.संस्कृत स्वयं शिक्षक(Best
Book) आप यहां से खरीद सकते हैं — https://www.amazon.in/d…»
April 8, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️द्वादशः अध्याय
♦️श्लोक:-३
दाक्षिण्यं स्वजने दया परजने शाठ्यं सदा दुर्जने,
प्रीतिः साधुजने स्मय खलजने विद्वज्जने चार्जवम्।
शौर्य शत्रुजने क्षमा गुरुजने नारीजने धूर्तताः।
इत्यं ये पुरुषा कलासु कुशलास्तेष्वेव लोकस्थितिः।।३।।
♦️भावार्थ-- अपने बन्धु बान्धवों के साथ शालीनता, दूसरों के ऊपर दया, दुर्जनों के प्रति शठता, सज्जनों के प्रति प्रीति, बुद्धिमानों के साथ सरलता शत्रुओं के प्रति वीरता, माता पिता, आचार्य आदि बड़े लोगों के लिए सहिष्णुता, सहनशीलता, - जो व्यक्ति इस प्रकार व्यवहार-कुशल होता है,वही संसार में सूखी रहते है।।
✒️द्वादशः अध्याय
♦️श्लोक:-३
दाक्षिण्यं स्वजने दया परजने शाठ्यं सदा दुर्जने,
प्रीतिः साधुजने स्मय खलजने विद्वज्जने चार्जवम्।
शौर्य शत्रुजने क्षमा गुरुजने नारीजने धूर्तताः।
इत्यं ये पुरुषा कलासु कुशलास्तेष्वेव लोकस्थितिः।।३।।
♦️भावार्थ-- अपने बन्धु बान्धवों के साथ शालीनता, दूसरों के ऊपर दया, दुर्जनों के प्रति शठता, सज्जनों के प्रति प्रीति, बुद्धिमानों के साथ सरलता शत्रुओं के प्रति वीरता, माता पिता, आचार्य आदि बड़े लोगों के लिए सहिष्णुता, सहनशीलता, - जो व्यक्ति इस प्रकार व्यवहार-कुशल होता है,वही संसार में सूखी रहते है।।
April 8, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️द्वादशः अध्याय
♦️श्लोक:-१
सानन्दं सदनं सुताश्च सुधयः कान्ता प्रियालापिनी,
इच्छापूर्तिधनं स्वयोषिति रतिः स्वाज्ञापरः सेवकाः।
आतिथ्यं शिवपूजनं प्रतिदिनं मिष्टान्नपानं गृहे,
साधोः संगमुपासते च सततं धन्यो गृहस्थाश्रमः।।१।।
♦️भावार्थ--जो घर आनन्द से भरा हुआ है, जहाँ होशियार संतान और मीठा बोलने वाली पत्नी है, आवश्यकताओं की पूर्ति के लिए पर्याप्त धन है, सभी एक-दुसरे के प्रति अनुरागी है, जहाँ सेवक स्वामीभक्त है, जहां अतिथि का उचित सत्कार होता है, शिव का पूजन होता है और प्रतिदिन अच्छे पकवान व पेय बनते है, जहाँ दोस्तों का आवागमन होता रहता है एवं साधु जनो का भी आना-जाना लगा रहता है - ऐसे व्यक्ति का गृहस्थाश्रम ही प्रशंसा के योग्य है।।
✒️द्वादशः अध्याय
♦️श्लोक:-१
सानन्दं सदनं सुताश्च सुधयः कान्ता प्रियालापिनी,
इच्छापूर्तिधनं स्वयोषिति रतिः स्वाज्ञापरः सेवकाः।
आतिथ्यं शिवपूजनं प्रतिदिनं मिष्टान्नपानं गृहे,
साधोः संगमुपासते च सततं धन्यो गृहस्थाश्रमः।।१।।
♦️भावार्थ--जो घर आनन्द से भरा हुआ है, जहाँ होशियार संतान और मीठा बोलने वाली पत्नी है, आवश्यकताओं की पूर्ति के लिए पर्याप्त धन है, सभी एक-दुसरे के प्रति अनुरागी है, जहाँ सेवक स्वामीभक्त है, जहां अतिथि का उचित सत्कार होता है, शिव का पूजन होता है और प्रतिदिन अच्छे पकवान व पेय बनते है, जहाँ दोस्तों का आवागमन होता रहता है एवं साधु जनो का भी आना-जाना लगा रहता है - ऐसे व्यक्ति का गृहस्थाश्रम ही प्रशंसा के योग्य है।।
April 8, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥बालकाण्ड:🔥
।।चतुर्दशः सर्गः।।
🍃प्राप्ते यूपोच्छ्रये तस्पिन्पड् वैल्वाः खादिरास्तथा।
तात्रन्तो विल्वसहिताः पर्णिनश्च तथाऽपरे॥२०॥
श्लेप्पातकमयसत्रेको देवदारुमयस्तथा ।
द्वावेव विहिता तत्र वाहुव्यस्तपरिग्रहौ ॥२१॥
⚜️उस यज्ञ में लकड़ी के अँकवार भर मोटे इक्कीस खंभे गाड़़े गये थे । इनमें से ६ बेल के खैर के, ६ ढाक के, १ लिसेड़े का भौर २ देवदार के थे॥२०॥२१॥
🔥बालकाण्ड:🔥
।।चतुर्दशः सर्गः।।
🍃प्राप्ते यूपोच्छ्रये तस्पिन्पड् वैल्वाः खादिरास्तथा।
तात्रन्तो विल्वसहिताः पर्णिनश्च तथाऽपरे॥२०॥
श्लेप्पातकमयसत्रेको देवदारुमयस्तथा ।
द्वावेव विहिता तत्र वाहुव्यस्तपरिग्रहौ ॥२१॥
⚜️उस यज्ञ में लकड़ी के अँकवार भर मोटे इक्कीस खंभे गाड़़े गये थे । इनमें से ६ बेल के खैर के, ६ ढाक के, १ लिसेड़े का भौर २ देवदार के थे॥२०॥२१॥
April 8, 2021
📚 वेदपाठन - आओ वेद पढ़ें
📙 ऋग्वेद
सूक्त-२३, प्रथम मंडल,
मंत्र-१२ देवता-वायु आदि
आ पूरषज्चित्रबर्हिषमाघृणे धरुणं दिवः. आजा नष्टं यथा पशुम्.. (१३)
⚜️हे प्रकाशवान् एवं गतिशील सूर्य! लोग जिस प्रकार खोए हुए पशुओं को जंगल से ढूंढ़ लाते हैं, उसी प्रकार यज्ञ धारण करने वाले एवं विचित्र कुशों से युक्त सोमरस को तुम आकाश से खोज लाओ. (१३)
📙 ऋग्वेद
सूक्त-२३, प्रथम मंडल,
मंत्र-१२ देवता-वायु आदि
आ पूरषज्चित्रबर्हिषमाघृणे धरुणं दिवः. आजा नष्टं यथा पशुम्.. (१३)
⚜️हे प्रकाशवान् एवं गतिशील सूर्य! लोग जिस प्रकार खोए हुए पशुओं को जंगल से ढूंढ़ लाते हैं, उसी प्रकार यज्ञ धारण करने वाले एवं विचित्र कुशों से युक्त सोमरस को तुम आकाश से खोज लाओ. (१३)
April 8, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️द्वादशः अध्याय
♦️श्लोक:-२
आर्तेषु विप्रेषु दयान्वितश्चेच्छ्रद्धेन यः स्वल्पमुपैति दांनम्।
अनन्तपारं समुपैति दानं यद्दीयते तन्न लभेद् द्विजेभ्यः।।२।।
♦️भावार्थ --जो यजमान दुःखी व आर्त ब्राह्मणों को भक्ति पूर्वक थोड़-सा भी दान देता है, उसे मात्र उतना ही प्राप्त नहीं होता, बल्कि अनन्त गुना होकर उसे वापस मिलता है।
✒️द्वादशः अध्याय
♦️श्लोक:-२
आर्तेषु विप्रेषु दयान्वितश्चेच्छ्रद्धेन यः स्वल्पमुपैति दांनम्।
अनन्तपारं समुपैति दानं यद्दीयते तन्न लभेद् द्विजेभ्यः।।२।।
♦️भावार्थ --जो यजमान दुःखी व आर्त ब्राह्मणों को भक्ति पूर्वक थोड़-सा भी दान देता है, उसे मात्र उतना ही प्राप्त नहीं होता, बल्कि अनन्त गुना होकर उसे वापस मिलता है।
April 8, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।।चतुर्दशः सर्गः।।
🍃कारिताः सर्व एवैते शास्त्रज्र्यज्लकोविदैः।
शोभार्थं तस्य यज्ञस्य काञ्चनालङ्कृताऽभवन्॥२२॥
⚜️यज्ञकर्म में चतुर शास्त्रियों ने यज्ञशाला की शोभा बढ़ाने के लिये इन खंभों को सोने के पत्रों से मढ़वा दिया था॥२२॥
🍃एकविंशतियूपास्ते एकविंशत्यरत्नयः।
बासाभिरेकविंशद्विरेकैक समलंकृताः ॥२३
⚜️इक्कीस खंबे इकीस अरणति ऊँचे थे और सब कपड़ों से सजाये गये थे॥२३॥
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।।चतुर्दशः सर्गः।।
🍃कारिताः सर्व एवैते शास्त्रज्र्यज्लकोविदैः।
शोभार्थं तस्य यज्ञस्य काञ्चनालङ्कृताऽभवन्॥२२॥
⚜️यज्ञकर्म में चतुर शास्त्रियों ने यज्ञशाला की शोभा बढ़ाने के लिये इन खंभों को सोने के पत्रों से मढ़वा दिया था॥२२॥
🍃एकविंशतियूपास्ते एकविंशत्यरत्नयः।
बासाभिरेकविंशद्विरेकैक समलंकृताः ॥२३
⚜️इक्कीस खंबे इकीस अरणति ऊँचे थे और सब कपड़ों से सजाये गये थे॥२३॥
April 8, 2021
📚 वेदपाठन - आओ वेद पढ़ें
📙 ऋग्वेद
सूक्त-२३, प्रथम मंडल,
मंत्र-१४ देवता-वायु आदि
🍃पूषा राजानमाघृणिरपगूळ्हं गुहा हितम्, अविन्दच्चित्रबर्हिषम्. (१४)
⚜️प्रकाशवान् सूर्य ने गुफा में छिपाकर रखा हुआ, विचित्र कुशों से युक्त एवं तेजसंपन्न सोमरस प्राप्त किया. (१४)
📙 ऋग्वेद
सूक्त-२३, प्रथम मंडल,
मंत्र-१४ देवता-वायु आदि
🍃पूषा राजानमाघृणिरपगूळ्हं गुहा हितम्, अविन्दच्चित्रबर्हिषम्. (१४)
⚜️प्रकाशवान् सूर्य ने गुफा में छिपाकर रखा हुआ, विचित्र कुशों से युक्त एवं तेजसंपन्न सोमरस प्राप्त किया. (१४)
April 8, 2021
🚩जय सत्य सनातन 🚩
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७७
⛅ 🚩तिथि - त्रयोदशी 10 अप्रैल प्रातः 04:27 तक तत्पश्चात चतुर्दशी
⛅ दिनांक - 09 अप्रैल 2021
⛅ दिन - शुक्रवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - वसंत
⛅ मास - चैत्र
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - पूर्व भाद्रपद पूर्ण रात्रि तक
⛅ योग - शुक्ल दोपहर 01:34 तक तत्पश्चात ब्रह्म
⛅ राहुकाल - सुबह 11:06 से दोपहर 12:40 तक
⛅ सूर्योदय - 06:25
⛅ सूर्यास्त - 18:54
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण - प्रदोष व्रत
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७७
⛅ 🚩तिथि - त्रयोदशी 10 अप्रैल प्रातः 04:27 तक तत्पश्चात चतुर्दशी
⛅ दिनांक - 09 अप्रैल 2021
⛅ दिन - शुक्रवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - वसंत
⛅ मास - चैत्र
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - पूर्व भाद्रपद पूर्ण रात्रि तक
⛅ योग - शुक्ल दोपहर 01:34 तक तत्पश्चात ब्रह्म
⛅ राहुकाल - सुबह 11:06 से दोपहर 12:40 तक
⛅ सूर्योदय - 06:25
⛅ सूर्यास्त - 18:54
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण - प्रदोष व्रत
April 8, 2021
April 8, 2021
April 9, 2021
Forwarded from संस्कृत संवादः । Sanskrit Samvadah (मोहित डोकानिया)
Join the linked discussion group of Samskrta Samvadah by either Clicking on the 💬 like icon in channel info or Clicking on the below link
https://t.me/joinchat/WHobLGBPBdzfUWAO
https://t.me/joinchat/WHobLGBPBdzfUWAO
Telegram
संस्कृत संवादस्य गणः
संस्कृत संवाद का गण जिसमें संस्कृत संवाद चैनल की चर्चा होगी
Network
https://t.me/samvadah/11287
Network
https://t.me/samvadah/11287
April 9, 2021
April 9, 2021
निवर्तयत्यन्यजनं प्रमादतः स्वयं च निष्पापपथे प्रवर्तते । गुणाति तत्त्वं हितमिच्छुरंगिनाम् शिवार्थिनां यः स गुरु र्निगद्यते ॥
भावार्थ :
जो दूसरों को प्रमाद करने से रोकते हैं, स्वयं निष्पाप रास्ते से चलते हैं, हित और कल्याण की कामना रखनेवाले को तत्त्वबोध करते हैं, उन्हें गुरु कहते हैं ।
नीचं शय्यासनं चास्य सर्वदा गुरुसंनिधौ । गुरोस्तु चक्षुर्विषये न यथेष्टासनो भवेत् ॥
भावार्थ :
गुरु के पास हमेशा उनसे छोटे आसन पे बैठना चाहिए । गुरु आते हुए दिखे, तब अपनी मनमानी से नहीं बैठना चाहिए ।
किमत्र बहुनोक्तेन शास्त्रकोटि शतेन च । दुर्लभा चित्त विश्रान्तिः विना गुरुकृपां परम् ॥
भावार्थ :
बहुत कहने से क्या ? करोडों शास्त्रों से भी क्या ? चित्त की परम् शांति, गुरु के बिना मिलना दुर्लभ है ।
प्रेरकः सूचकश्वैव वाचको दर्शकस्तथा । शिक्षको बोधकश्चैव षडेते गुरवः स्मृताः ॥
भावार्थ :
प्रेरणा देनेवाले, सूचन देनेवाले, (सच) बतानेवाले, (रास्ता) दिखानेवाले, शिक्षा देनेवाले, और बोध करानेवाले – ये सब गुरु समान है ।
गुकारस्त्वन्धकारस्तु रुकार स्तेज उच्यते । अन्धकार निरोधत्वात् गुरुरित्यभिधीयते ॥
भावार्थ :
'गु'कार याने अंधकार, और 'रु'कार याने तेज; जो अंधकार का (ज्ञान का प्रकाश देकर) निरोध करता है, वही गुरु कहा जाता है ।
शरीरं चैव वाचं च बुद्धिन्द्रिय मनांसि च । नियम्य प्राञ्जलिः तिष्ठेत् वीक्षमाणो गुरोर्मुखम् ॥
भावार्थ :
शरीर, वाणी, बुद्धि, इंद्रिय और मन को संयम में रखकर, हाथ जोडकर गुरु के सन्मुख देखना चाहिए ।
भावार्थ :
जो दूसरों को प्रमाद करने से रोकते हैं, स्वयं निष्पाप रास्ते से चलते हैं, हित और कल्याण की कामना रखनेवाले को तत्त्वबोध करते हैं, उन्हें गुरु कहते हैं ।
नीचं शय्यासनं चास्य सर्वदा गुरुसंनिधौ । गुरोस्तु चक्षुर्विषये न यथेष्टासनो भवेत् ॥
भावार्थ :
गुरु के पास हमेशा उनसे छोटे आसन पे बैठना चाहिए । गुरु आते हुए दिखे, तब अपनी मनमानी से नहीं बैठना चाहिए ।
किमत्र बहुनोक्तेन शास्त्रकोटि शतेन च । दुर्लभा चित्त विश्रान्तिः विना गुरुकृपां परम् ॥
भावार्थ :
बहुत कहने से क्या ? करोडों शास्त्रों से भी क्या ? चित्त की परम् शांति, गुरु के बिना मिलना दुर्लभ है ।
प्रेरकः सूचकश्वैव वाचको दर्शकस्तथा । शिक्षको बोधकश्चैव षडेते गुरवः स्मृताः ॥
भावार्थ :
प्रेरणा देनेवाले, सूचन देनेवाले, (सच) बतानेवाले, (रास्ता) दिखानेवाले, शिक्षा देनेवाले, और बोध करानेवाले – ये सब गुरु समान है ।
गुकारस्त्वन्धकारस्तु रुकार स्तेज उच्यते । अन्धकार निरोधत्वात् गुरुरित्यभिधीयते ॥
भावार्थ :
'गु'कार याने अंधकार, और 'रु'कार याने तेज; जो अंधकार का (ज्ञान का प्रकाश देकर) निरोध करता है, वही गुरु कहा जाता है ।
शरीरं चैव वाचं च बुद्धिन्द्रिय मनांसि च । नियम्य प्राञ्जलिः तिष्ठेत् वीक्षमाणो गुरोर्मुखम् ॥
भावार्थ :
शरीर, वाणी, बुद्धि, इंद्रिय और मन को संयम में रखकर, हाथ जोडकर गुरु के सन्मुख देखना चाहिए ।
April 9, 2021
📒📒📒 वेदपाठन 📒📒📒
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।।चतुर्दशः सर्गः।।
🍃विन्यस्ता विधिवत्सर्वे शिल्पिभिः सुकृता दृढाः।
अष्टाश्रयः सर्व एव श्लक्ष्णरूपसमन्विताः ॥२४॥
⚜️यथाविधि शिल्पियों से बना, इनको बड़ी मजबूती से पृथ्वी में गाड़ा था, जिससे हिले नहीं, और ये खंभे बड़े चिकने और अठपहलू बनाये गये थे ॥ २४॥
🍃आच्छादितास्ते वासाभिः पुष्पैर्गन्धैश्च भूपिताः।
सप्तर्पयो दीप्तिमन्तो विराजन्ते यथा दिवि॥२५॥
⚜️इन खंभों पर वस्त्र लपेटे गये थे और ये पुष्प और चन्दन से सजाये गये थे । उस समय इनकी शोभा आकाश-मण्डल में सप्तर्षियों की तरह देख पड़ती थी॥२५॥
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।।चतुर्दशः सर्गः।।
🍃विन्यस्ता विधिवत्सर्वे शिल्पिभिः सुकृता दृढाः।
अष्टाश्रयः सर्व एव श्लक्ष्णरूपसमन्विताः ॥२४॥
⚜️यथाविधि शिल्पियों से बना, इनको बड़ी मजबूती से पृथ्वी में गाड़ा था, जिससे हिले नहीं, और ये खंभे बड़े चिकने और अठपहलू बनाये गये थे ॥ २४॥
🍃आच्छादितास्ते वासाभिः पुष्पैर्गन्धैश्च भूपिताः।
सप्तर्पयो दीप्तिमन्तो विराजन्ते यथा दिवि॥२५॥
⚜️इन खंभों पर वस्त्र लपेटे गये थे और ये पुष्प और चन्दन से सजाये गये थे । उस समय इनकी शोभा आकाश-मण्डल में सप्तर्षियों की तरह देख पड़ती थी॥२५॥
April 9, 2021
📙 ऋग्वेद
सूक्त-२३, प्रथम मंडल ,
मंत्र-१५ देवता-वायु आदि
🍃उतो स मह्यमिन्दुभिः षड्युक्ता अनुसेषिधत्, गोभिर्यवं न चर्कृषत.. (१५)
⚜️जिस प्रकार किसान बैलों के द्वारा बार-बार खेत जोतता है, उसी प्रकार सूर्य मेरे लिए क्रम से छः ऋतुएं लाए थे. ये ऋतुएं सोमरस से युक्त थीं. (१५)
सूक्त-२३, प्रथम मंडल ,
मंत्र-१५ देवता-वायु आदि
🍃उतो स मह्यमिन्दुभिः षड्युक्ता अनुसेषिधत्, गोभिर्यवं न चर्कृषत.. (१५)
⚜️जिस प्रकार किसान बैलों के द्वारा बार-बार खेत जोतता है, उसी प्रकार सूर्य मेरे लिए क्रम से छः ऋतुएं लाए थे. ये ऋतुएं सोमरस से युक्त थीं. (१५)
April 9, 2021
🚩जय सत्य सनातन 🚩
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७७
⛅ 🚩तिथि - चतुर्दशी 11 अप्रैल प्रातः 06:03 तक तत्पश्चात अमावस्या
⛅ दिनांक - 10 अप्रैल 2021
⛅ दिन - शनिवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - वसंत
⛅ मास - चैत्र
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - पूर्व भाद्रपद सुबह 06:46 तक तत्पश्चात उत्तर भाद्रपद
⛅ योग - ब्रह्म दोपहर 01:35 तक तत्पश्चात इन्द्र
⛅ राहुकाल - सुबह 09:32 से सुबह 11:06 तक
⛅ सूर्योदय - 06:25
⛅ सूर्यास्त - 18:55
⛅ दिशाशूल - पूर्व दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण - मासिक शिवरात्रि
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७७
⛅ 🚩तिथि - चतुर्दशी 11 अप्रैल प्रातः 06:03 तक तत्पश्चात अमावस्या
⛅ दिनांक - 10 अप्रैल 2021
⛅ दिन - शनिवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - वसंत
⛅ मास - चैत्र
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - पूर्व भाद्रपद सुबह 06:46 तक तत्पश्चात उत्तर भाद्रपद
⛅ योग - ब्रह्म दोपहर 01:35 तक तत्पश्चात इन्द्र
⛅ राहुकाल - सुबह 09:32 से सुबह 11:06 तक
⛅ सूर्योदय - 06:25
⛅ सूर्यास्त - 18:55
⛅ दिशाशूल - पूर्व दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण - मासिक शिवरात्रि
April 9, 2021
bulletin संस्कृत.pdf
58.2 KB
bulletin संस्कृत.pdf
April 9, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️द्वादशः अध्याय
♦️श्लोक:-४
हस्ती दानवर्जितौ श्रुतिपुटौ सारस्वतद्रोहिणी नेत्रे साधुविलोकरहिते पादौ न तीर्थं गतौ।
अन्यायार्जितवित्तपूर्णमुदरं गर्वेण तुंगं शिरौ रे रे जम्बुक मुञ्च-मुञ्च सहसा नीचं सुनिन्द्यं वपुः।।४।।
♦️भावार्थ --जिसने जीवन में कभी दान नहीं दिया, जिसके कानों ने कभी वेद मंत्रों को नही सुना, जिसने आँखों से साधुओं के दर्शन नहीं किए, पैरों से तिर्थ यात्राएँ नहीं की, अन्याय से अर्जित धन से जिसका पेट भरा है और सर गर्व से ऊँचा उठा हुआ है - रे रे सियार जैसे नीच मनुष्य, ऐसे नीच और निन्दनीय शरीर को जल्दी छोड़ दे।।
✒️द्वादशः अध्याय
♦️श्लोक:-४
हस्ती दानवर्जितौ श्रुतिपुटौ सारस्वतद्रोहिणी नेत्रे साधुविलोकरहिते पादौ न तीर्थं गतौ।
अन्यायार्जितवित्तपूर्णमुदरं गर्वेण तुंगं शिरौ रे रे जम्बुक मुञ्च-मुञ्च सहसा नीचं सुनिन्द्यं वपुः।।४।।
♦️भावार्थ --जिसने जीवन में कभी दान नहीं दिया, जिसके कानों ने कभी वेद मंत्रों को नही सुना, जिसने आँखों से साधुओं के दर्शन नहीं किए, पैरों से तिर्थ यात्राएँ नहीं की, अन्याय से अर्जित धन से जिसका पेट भरा है और सर गर्व से ऊँचा उठा हुआ है - रे रे सियार जैसे नीच मनुष्य, ऐसे नीच और निन्दनीय शरीर को जल्दी छोड़ दे।।
April 10, 2021
April 10, 2021
🙏 *8.4.21 वेदवाणी* 🙏
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा, प्रचारित आर्य जितेंद्र भाटिया द्वारा🙏🏵️
अहं भूमिमददामार्यायाहं वृष्टिं दाशुषे मर्त्याय।
अहमपो अनयं वावशाना मम देवासो अनु केतमायन्॥ ऋग्वेद ४-२६-२॥🙏🏵️
मैं (परमेश्वर) सृष्टि का निर्माता हूं। मैंने ही इस संसार को धारण किया हुआ है। अग्नि, वायु, सूर्य आदि सभी देव मेरी व्यवस्था के अनुरूप जीव हित के लिए अपने-अपने कार्य कर रहे हैं। इस भूमि पर वह आर्य राज करेगा, जिसका गुण और स्वभाव दूसरों के हित करने वाला होगा। मैं सुख की वृष्टि उस मनुष्य पर करता हूं, जो मेरे नियमों का पालन करता है।🙏🏵️
I (God) am the creator of the universe. I am the upholder of this world. All the Devtas like Agni, Vayu, Surya, etc. do their work for the benefit of the living beings according to my law. The one having virtues and nature to work in the benefit of others will rule this land. I shower happiness on a person who obeys my laws. (Rig Veda 4-26 -2)🙏🏵️#vedgsawan🙏🏵️
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा, प्रचारित आर्य जितेंद्र भाटिया द्वारा🙏🏵️
अहं भूमिमददामार्यायाहं वृष्टिं दाशुषे मर्त्याय।
अहमपो अनयं वावशाना मम देवासो अनु केतमायन्॥ ऋग्वेद ४-२६-२॥🙏🏵️
मैं (परमेश्वर) सृष्टि का निर्माता हूं। मैंने ही इस संसार को धारण किया हुआ है। अग्नि, वायु, सूर्य आदि सभी देव मेरी व्यवस्था के अनुरूप जीव हित के लिए अपने-अपने कार्य कर रहे हैं। इस भूमि पर वह आर्य राज करेगा, जिसका गुण और स्वभाव दूसरों के हित करने वाला होगा। मैं सुख की वृष्टि उस मनुष्य पर करता हूं, जो मेरे नियमों का पालन करता है।🙏🏵️
I (God) am the creator of the universe. I am the upholder of this world. All the Devtas like Agni, Vayu, Surya, etc. do their work for the benefit of the living beings according to my law. The one having virtues and nature to work in the benefit of others will rule this land. I shower happiness on a person who obeys my laws. (Rig Veda 4-26 -2)🙏🏵️#vedgsawan🙏🏵️
April 10, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।।चतुर्दशः सर्गः।।
🍃इष्टकाश्च यथान्यायं कारिताश्च प्रमाणतः।
चितोऽग्रित्राह्मणैस्त्र कुशलैः शुल्वकर्मणि॥२६॥
स चित्यो राजसिंहस्य संचित: कुशलैर्द्धिनैः।
गरुडो रुक्मपक्षो वै त्रिगुणोञ्ट्टादशात्मकः॥२७॥
⚜️जितनी बड़ी और जितनी अपेक्षित थीं उतनी ईंटें तैयार होने पर शिल्प निपुण ब्राह्मणों ने उन ईटों से अग्नि कुण्ड बनाया। राज सिंह महाराज दशरथ के यज्ञ में चतुर ब्राह्मणों ने सुवर्ण की ईंटो से पंख बना अठारह प्रस्तार का एक गरुड़ बनाया॥२६॥२७॥
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।।चतुर्दशः सर्गः।।
🍃इष्टकाश्च यथान्यायं कारिताश्च प्रमाणतः।
चितोऽग्रित्राह्मणैस्त्र कुशलैः शुल्वकर्मणि॥२६॥
स चित्यो राजसिंहस्य संचित: कुशलैर्द्धिनैः।
गरुडो रुक्मपक्षो वै त्रिगुणोञ्ट्टादशात्मकः॥२७॥
⚜️जितनी बड़ी और जितनी अपेक्षित थीं उतनी ईंटें तैयार होने पर शिल्प निपुण ब्राह्मणों ने उन ईटों से अग्नि कुण्ड बनाया। राज सिंह महाराज दशरथ के यज्ञ में चतुर ब्राह्मणों ने सुवर्ण की ईंटो से पंख बना अठारह प्रस्तार का एक गरुड़ बनाया॥२६॥२७॥
April 10, 2021
📚 वेदपाठन - आओ वेद पढ़ें
📙 ऋग्वेद
सूक्त-२३, प्रथम मंडल ,
मंत्र-१६ देवता-वायु आदि
🍃अम्बयो यन्त्यध्वभिज्जामयो अध्वरीयताम्, पृज्चतीर्मधुना पयः. (१६)
⚜️जल हम यज्ञ की इच्छा करने वालों के लिए माता के समान हैं. वे हमारे हितकारी बंधु हैं. वे जल यज्ञमार्ग से जा रहे हैं. वे दूध को मीठा बनाते हैं. (१६)
📙 ऋग्वेद
सूक्त-२३, प्रथम मंडल ,
मंत्र-१६ देवता-वायु आदि
🍃अम्बयो यन्त्यध्वभिज्जामयो अध्वरीयताम्, पृज्चतीर्मधुना पयः. (१६)
⚜️जल हम यज्ञ की इच्छा करने वालों के लिए माता के समान हैं. वे हमारे हितकारी बंधु हैं. वे जल यज्ञमार्ग से जा रहे हैं. वे दूध को मीठा बनाते हैं. (१६)
April 10, 2021
श्री
छाया येन कृता ममोपरि मुदा स्थित्वा कठोरातपे श्रुत्वा यस्य
विशुद्धवेदपठनं बद्धा रुचिः संस्कृते | स्मृत्वा यस्य कृपाश्रये विगमितं
बाल्यं मनो मोदते तस्मै सादरमर्पये कृतिमिमां मातामहायाद्य मे || नमो नमः
संस्कृतानुरागिभ्यो रसिकवरेभ्यः | महाराष्ट्रभाषासाहित्ये विख्यातस्य
ग. दि. माडगूळकर' नाम्ना कविश्रेष्ठेन विरचितस्य
गीतरामायणस्य' नाम भवद्भिः श्रुतं स्यादेव | एतदतीव मधुरं काव्यं तदनुरूपेषु स्वरेषु निबद्धं सुधीर फडके' - तथा
बाबूजी'
इति नाम्ना विश्रुतेन सङ्गीतदिग्दर्शकेन | १९५५ तमे ख्रिस्ताब्दे सकलेऽपि
संवत्सरे प्रतिसप्ताहस्य भृगुवासरे अस्य काव्यस्यैकैकं गीतमाकाशवाण्याः
पुणे- विभागेन प्रसारितम् | अल्पावधावेव तत् काव्यं लोकप्रियतायाः शिखरमवाप
| भृगुवासरे श्रोतारः प्रातःसमये सर्वाणि गृहकर्माणि समाप्य तस्य काव्यस्य
श्रवणप्रतीक्षया नभोवाणीप्रक्षेपकस्य पुरतस्तूष्णीमुपविशन्ति स्म |
आकाशवाण्या प्रसारितेन केनाप्युपक्रमे- णान्तरेणैतावत् यशः पूर्वं क्वचिदेव
लब्धं स्यात् | गानस्य चरमोत्कर्षो गीतरामायणं सदा' इति
पाण्डुरङ्गशास्त्री आठवले' महोदयैरुक्तमेव | तत्पश्चात् बाबूजी'
महोदयैः समग्रदेशे पर्यटनं कृत्वा नगरं नगरं गत्वा स्वगायनेन गीतरामायणं
सामान्यजनान् प्रति नीतम् | अतः सकलेऽपि भारतवर्षे गीतरामायणं प्रथितम्
अभवत् | अस्य काव्यस्य तथा च तस्य स्वरयोजनायाः प्रभावेण भारतवर्षे
विविधासु भाषासु काव्यस्यास्यानुवादाः गीयन्त् | किन्तु सर्वां
भारतीयभाषाणां जननीभूतायां गीर्वाणभाषायां समग्रस्य गीतरामायणस्यानुवादो
विद्यते न वेति न जाने | अत एव ममैष प्रयासः संस्कृतानुवादे गीतरामायणस्य |
अथ तत्रस्थानि गीतानि मूलस्वरयोजनयैव गेयानि चेत्, तैः समवृत्तैरेव
भाव्यम् इति स्पष्टम् | तथापि मत्सदृशस्य संस्कृतभाषायाः न विशेषाभिज्ञस्य
कृते तत् कर्म नितरां दुष्करमासीत् | एवं स्थिते
केनायमव्यापारेषु व्यापारस्ते आदिष्टः' इति कोऽपि पृच्छेत् | कामातुराणामिव काव्यातुराणामपि
न भयं न लज्जा' इत्यपि कश्चिदन्यो वदेत् | तथापि अनुवादप्रियतया अहमस्मै
चापलाय प्रचोदितः इति तावत् सत्यम् | अतः कृपयाऽनुवादमेतं रसिकाः न केवलं
पठेयुरपि तु तत्तत्स्वरयोजनया शृणुयुरिति मे प्रार्थना | अन्यच्च, अनुवादः
अनुवादः एव भवति | न स कदापि मूलग्रन्थस्य योग्यतां प्राप्तुमर्हति | तथापि
अनुवादस्य निकषान् प्रयुज्य अनुवादस्यैतस्य साफल्यवैफल्यनिर्णये भवन्तः
विचक्षणाः रसिकवराः एव प्रमाणम् | अतः भवन्तः एतद्विषये आत्मनः अभिप्रायं
प्रेषयन्तु इति विज्ञप्तिः | अद्यायमनुवादः प्रकाशं गच्छति, स नैकानां
हितचिन्तकानां निरपेक्षसाहाय्यविशेषत्वादेव | प्रथमं तावत् निर्देशः
कर्तव्यः
हरिभाऊ वझे' महोदयस्य | अनेन बालमित्रेण मे अस्मिन् कार्ये
न केवलं रुचिः प्रदर्शिता, अपितु सर्वोऽपि तद्भारः स्वशिरसि गृहीतः |
अन्यो मम सुहृद् सीताराम खांबेटे' महोदयः, यस्य प्रोत्साहनं, सक्रियं
साहाय्यं विना पुस्तकमिदं प्रकाशनार्थं सिद्धं नाभविष्यत् | अपरोऽपि मम
नूतनः सुहृद् वर्तते
अरुणकुमार मराठे' महाशयः |
संस्कृतभाषासाहित्यस्य मर्मज्ञेनानेन मम काव्यानुवादं समग्रं निपुणं
पठित्वा तत्रस्थगुणदोषाणां सूक्ष्मचिकित्साकृता, तेनैवं मया
केषांचिद्दोषाणां निराकरणाय प्रयत्नः कृतः | सौ. सुधा, मम सहधर्मचारिणी,
प्रारम्भादेव मह्यमेतत्कर्मणि सातत्येन प्रोत्साहनं साहाय्यं च अददात् |
अनुवादस्यैतस्य प्रसिद्धेः प्रमुखं कारणं सैव विद्यते |
भूतपूर्वप्रधानमन्त्रिभिः माननीयैः अटलबिहारीजीमहोदयैः, डाॅ.
मुरलीमनोहरजोशीमहोदयैः तथा च प्राचार्य विनोदरावपाठकमहोदयैः मम
काव्यानुवादं साद्यन्तं पठित्वा विस्तरेण सह अभिप्रायान् प्रेष्य अहं
भृशमनुगृहीतः | सर्वानेतान् धन्यवादान् वितरामि | डाॅ. पराडकरमहाशयास्तु मम
साक्षात् गुरव एव | तेषामाशिषाः सदैव मया प्रार्थ्यन्ते | तेऽपि सर्वदा
मामुपकुर्वन्ति | अपरा च मम हितैषिणी श्रीमति मृदुला प्रभुराम जोशी नाम |
अनयैव संस्क्रितगीतरामायणस्य प्रथमप्रकटसमारोहस्य महाराष्ट्र टाइम्स'
नामनि नियतकालिके सविस्तरपरीक्षणं कृत्वा तस्मै प्रसिद्धिः प्रदत्ता |
एतेषां सर्वेषामानृण्यं गन्तुं न कदापि शक्ल्यम् | महाराष्ट्रराज्यस्य
भूतपूर्वः मुख्यमन्त्री मा. मनोहरजोशीमहोदयः अपि संस्कृत- गीतरामायणस्य
सी. डी. ' कृते प्रस्तावनां लिखितवान् | तथा च सी.
डी. ' निर्माणे सर्वश्री उह्ल्लास कुलकर्णी, सतिस्श पाध्ये, मिलिन्द
करमरकर, प्रमोद सोहोनी, महेश खनोलकर, महेन्द्र शेडगे, सुभाष हडकर, तथा सौ.
माधुरी करमरकर, सौ. नीला सोहोनी एतैः सर्वैः अपि अहम् अनुगृहीतः | अस्तु |
यदि एष गीतानुवादः, तेन सह प्रकाशिता
सी. डी. ' च संस्कृतानुरागिणां
रसिकवराणां परितोषाय कल्पेतां, तर्हि तयोः प्रयोजनं सफलीभवेदिति मन्ये |
मुम्बापुरी १७- ११- २००६ सी. भा. दातार .April 10, 2021
April 10, 2021
🚩जय सत्य सनातन 🚩
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७७
⛅ 🚩तिथि - अमावस्या पूर्ण रात्रि तक
⛅ दिनांक - 11 अप्रैल 2021
⛅ दिन - रविवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - वसंत
⛅ मास - चैत्र
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - उत्तर भाद्रपद सुबह 08:58 तक तत्पश्चात रेवती
⛅ योग - इन्द्र दोपहर 01:53 तक तत्पश्चात वैधृति
⛅ राहुकाल - शाम 05:22 से शाम 06:57 तक
⛅ सूर्योदय - 06:24
⛅ सूर्यास्त - 18:55
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण - दर्श अमावस्या, अमावस्या वृद्धि तिथि
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७७
⛅ 🚩तिथि - अमावस्या पूर्ण रात्रि तक
⛅ दिनांक - 11 अप्रैल 2021
⛅ दिन - रविवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - वसंत
⛅ मास - चैत्र
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - उत्तर भाद्रपद सुबह 08:58 तक तत्पश्चात रेवती
⛅ योग - इन्द्र दोपहर 01:53 तक तत्पश्चात वैधृति
⛅ राहुकाल - शाम 05:22 से शाम 06:57 तक
⛅ सूर्योदय - 06:24
⛅ सूर्यास्त - 18:55
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण - दर्श अमावस्या, अमावस्या वृद्धि तिथि
April 10, 2021
April 10, 2021
आकाशवाणी संस्कृत.mp3
2.2 MB
आकाशवाणी संस्कृत.mp3
April 10, 2021
संस्कृत बुलेटिन.pdf
58 KB
संस्कृत बुलेटिन.pdf
April 10, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️द्वादशः अध्याय
♦️श्लोक:-५
येषां श्रीमद्यशोदासुत-पद कमले नास्ति भक्तिर्नराणाम्
येषामाभीरकन्या प्रियगुणकथने नानुरक्त रसज्ञा।
तेषां श्रीकृष्णलीला ललितरसकथा सादरौ नैव कर्णों,
धिक्तान् धिक्तान् धिगेतान्, कद्ययति सततं कीर्तनरस्था मृदंग।।५।।
♦️भावार्थ --उन्हें धिक्कार है जिन्हें यशोदानंदन श्रीकृष्ण के चरण-कमल में कोई भक्ति नहीं है। जिनकी जिह्वा को श्री राधा रानी और गोपियों की लीलाओं के गायन मे कोई आनन्द नहीं आता है। जिनके कानों में भगवान् की मधुर कथाओं को सुनने की उत्सुकता नहीं है। मृदंग की "धिक तान धिक तान" ध्वनि ऐसे लोगों की ही निंदा करने के लिए हैं।।
✒️द्वादशः अध्याय
♦️श्लोक:-५
येषां श्रीमद्यशोदासुत-पद कमले नास्ति भक्तिर्नराणाम्
येषामाभीरकन्या प्रियगुणकथने नानुरक्त रसज्ञा।
तेषां श्रीकृष्णलीला ललितरसकथा सादरौ नैव कर्णों,
धिक्तान् धिक्तान् धिगेतान्, कद्ययति सततं कीर्तनरस्था मृदंग।।५।।
♦️भावार्थ --उन्हें धिक्कार है जिन्हें यशोदानंदन श्रीकृष्ण के चरण-कमल में कोई भक्ति नहीं है। जिनकी जिह्वा को श्री राधा रानी और गोपियों की लीलाओं के गायन मे कोई आनन्द नहीं आता है। जिनके कानों में भगवान् की मधुर कथाओं को सुनने की उत्सुकता नहीं है। मृदंग की "धिक तान धिक तान" ध्वनि ऐसे लोगों की ही निंदा करने के लिए हैं।।
April 10, 2021
Sanskrit Class - Level I (10:30 AM)
For Beginners, 18 years and above
Prerequisites: Fluent in speaking at least one Indian language
Desirable: Able to read Devanagari script
Covers basic conversational Sanskrit
Simple sentences using gender, number, tense and declensions
Building vocabulary of commonly used nouns and verbs
Simple short stories and proverbs
Role playing and short skits
Instructors: Anil Boggaram, Venkat Palli
Apr 17, 2021 10:30 AM
Central Time (US and Canada)
Every week on Sat, until May 29, 2021, 7 occurrence(s)
https://zoom.us/meeting/register/tJ0rceiurjojG9NxRcOh7RK6FqLA7YzU7rum
For Beginners, 18 years and above
Prerequisites: Fluent in speaking at least one Indian language
Desirable: Able to read Devanagari script
Covers basic conversational Sanskrit
Simple sentences using gender, number, tense and declensions
Building vocabulary of commonly used nouns and verbs
Simple short stories and proverbs
Role playing and short skits
Instructors: Anil Boggaram, Venkat Palli
Apr 17, 2021 10:30 AM
Central Time (US and Canada)
Every week on Sat, until May 29, 2021, 7 occurrence(s)
https://zoom.us/meeting/register/tJ0rceiurjojG9NxRcOh7RK6FqLA7YzU7rum
Zoom Video
Welcome! You are invited to
join a meeting: Sanskrit Class - Level I (10:30 AM). After registering,
you will receive a confirmation…
April 10, 2021
Intermediate Sanskrit
A fast-paced class for those who have already studied some Sanskrit and are interested in a refresher and more in-depth study. This class will require more preparation, self-study and homework than the beginning class. The prerequisites for the class are :
– A working knowledge of the Sanskrit alphabet and the letters’ attributes i.e. place of articulation, aspiration, voicing (voiced / unvoiced)
– A working knowledge of the Devanāgarī script
– Previous exposure to fundamental concepts of the Sanskrit language i.e. sandhi, declensions, conjugations
– A commitment to reading the text and completing the assigned exercises
When: Sundays 8:00 AM Pacific
8:30 PM India
Where: Attend Online
https://zoom.us/j/4089056499
Passcode : Om (case sensitive)
Class Materials:
Text: DevaVāṇīPraveśikā by Robert Goldman
Supplementary Materials
https://drive.google.com/folderview?id=0B2aB-UqlZUk4MjJYOVVRRnh1R00&usp=sharing
NOTE:
We will be moving through the material relatively quickly, and the expectation is that the student has read the text material ahead of the class presentation.
We will not be covering the material in the first two lessons (alphabet and Devanāgarī) and will be starting with Lesson 3 – Sandhi.
Please download five sheets that we will be using in the class from the ArshaDrishti.groups.io
The expectation is that this will be a fun but challenging class, and we will try to go at a pace that everyone can keep up with. You will find that what you take from the class will be commensurate with the effort you put into it.
To ensure you receive updates regarding this class please subscribe to the class-specific announcement list if you are not already subscribed by sending email to Sanskrit2+subscribe@ArshaDrishti.groups.io . You can check and manage your class subscriptions at ArshaDrishti.groups.io
A fast-paced class for those who have already studied some Sanskrit and are interested in a refresher and more in-depth study. This class will require more preparation, self-study and homework than the beginning class. The prerequisites for the class are :
– A working knowledge of the Sanskrit alphabet and the letters’ attributes i.e. place of articulation, aspiration, voicing (voiced / unvoiced)
– A working knowledge of the Devanāgarī script
– Previous exposure to fundamental concepts of the Sanskrit language i.e. sandhi, declensions, conjugations
– A commitment to reading the text and completing the assigned exercises
When: Sundays 8:00 AM Pacific
8:30 PM India
Where: Attend Online
https://zoom.us/j/4089056499
Passcode : Om (case sensitive)
Class Materials:
Text: DevaVāṇīPraveśikā by Robert Goldman
Supplementary Materials
https://drive.google.com/folderview?id=0B2aB-UqlZUk4MjJYOVVRRnh1R00&usp=sharing
NOTE:
We will be moving through the material relatively quickly, and the expectation is that the student has read the text material ahead of the class presentation.
We will not be covering the material in the first two lessons (alphabet and Devanāgarī) and will be starting with Lesson 3 – Sandhi.
Please download five sheets that we will be using in the class from the ArshaDrishti.groups.io
The expectation is that this will be a fun but challenging class, and we will try to go at a pace that everyone can keep up with. You will find that what you take from the class will be commensurate with the effort you put into it.
To ensure you receive updates regarding this class please subscribe to the class-specific announcement list if you are not already subscribed by sending email to Sanskrit2+subscribe@ArshaDrishti.groups.io . You can check and manage your class subscriptions at ArshaDrishti.groups.io
Zoom Video
Join our Cloud HD Video Meeting
Zoom is the leader in
modern enterprise video communications, with an easy, reliable cloud
platform for video and audio conferencing, chat, and webinars across
mobile, desktop, and room systems. Zoom Rooms is the original
software-based conference room solution…
April 10, 2021
Forwarded from संस्कृतं ज्ञानम्
૪० पाठाः.pdf
1.4 MB
April 10, 2021
Forwarded from सुधर्मा संस्कृत 💗 sanskrit news
April 11, 2021
Forwarded from सुधर्मा संस्कृत 💗 sanskrit news
April 11, 2021
Forwarded from सुधर्मा संस्कृत 💗 sanskrit news
April 11, 2021
Forwarded from सुधर्मा संस्कृत 💗 sanskrit news
April 11, 2021
वरं प्राणपरित्यागः ।
शिरसो वापि कर्तनम् ।।
न तु स्वामिपदावाप्ति-।
पातकेच्छोरुपेक्षणम् ।। 362/115 ।।
अर्थः-
राजा को राजा के राज्य का इच्छा करने का पाप के इच्छुक को उपेक्षा करने से अधिक प्राणों का त्याग करना या सर कटाना श्रेष्ठ है ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ವರಂ ಪ್ರಾಣಪರಿತ್ಯಾಗಃ |
ಶಿರಸೋ ವಾಪಿ ಕರ್ತನಮ್ ||
ನ ತು ಸ್ವಾಮಿಪದಾವಾಪ್ತಿ-|
ಪಾತಕೇಚ್ಛೋರುಪೇಕ್ಷಣಮ್ || 362/115 ||
ಅರ್ಥಃ-
ತನ್ನ ರಾಜ್ಯದ ಆಡಳಿತವನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಪಾಪವನ್ನು ಮಾಡುವ ಆಸೆಯುಳ್ಳವನ ಉದಾಸೀನತೆಗಿಂತ ರಾಜನು ತನ್ನ ಪ್ರಾಣವನ್ನು ಪರಿತ್ಯಾಗ ಮಾಡುವುದು ಅಥವಾ ತಲೆ ಕತ್ತರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಶ್ರೇಷ್ಠವು.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
varam prANaparityAgah |
shirasO vApi kartanam ||
na tu swAmipadAvApti- |
pAtakEchchhOrupEkShaNam || 362/115 ||
MEANING:-
It is better for a king to chop off his head or to give up his breaths than to be a careless against a person who lusts to the sin of possessing the king's kingdom.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
शिरसो वापि कर्तनम् ।।
न तु स्वामिपदावाप्ति-।
पातकेच्छोरुपेक्षणम् ।। 362/115 ।।
अर्थः-
राजा को राजा के राज्य का इच्छा करने का पाप के इच्छुक को उपेक्षा करने से अधिक प्राणों का त्याग करना या सर कटाना श्रेष्ठ है ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ವರಂ ಪ್ರಾಣಪರಿತ್ಯಾಗಃ |
ಶಿರಸೋ ವಾಪಿ ಕರ್ತನಮ್ ||
ನ ತು ಸ್ವಾಮಿಪದಾವಾಪ್ತಿ-|
ಪಾತಕೇಚ್ಛೋರುಪೇಕ್ಷಣಮ್ || 362/115 ||
ಅರ್ಥಃ-
ತನ್ನ ರಾಜ್ಯದ ಆಡಳಿತವನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಪಾಪವನ್ನು ಮಾಡುವ ಆಸೆಯುಳ್ಳವನ ಉದಾಸೀನತೆಗಿಂತ ರಾಜನು ತನ್ನ ಪ್ರಾಣವನ್ನು ಪರಿತ್ಯಾಗ ಮಾಡುವುದು ಅಥವಾ ತಲೆ ಕತ್ತರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಶ್ರೇಷ್ಠವು.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
varam prANaparityAgah |
shirasO vApi kartanam ||
na tu swAmipadAvApti- |
pAtakEchchhOrupEkShaNam || 362/115 ||
MEANING:-
It is better for a king to chop off his head or to give up his breaths than to be a careless against a person who lusts to the sin of possessing the king's kingdom.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
April 11, 2021
संस्कृतज्ञानात् सर्वेषां स्वागतम्🙏🏼🌺
April 11, 2021
Namaste
Learn Sanskrit In 12 Days Without Having Any Prior Sanskrit Knowledge
*It's Free And Online*
TOPIC : *Samskrita Sambhashana Varga: (Spoken Samskritam Course)* (Level 1)
Duration: *18-Apr-2021 to 29-Apr-2021*
We have arranged three batches of Samskrita Sambhashana Varga.
*Note: Please Select Batch Timing According to Indian Standard Time(IST)*
*Please click on the google link to register yourself.*
https://forms.gle/Q8RxZTzZiMHEgSZCA
_*After Submitting This Form Kindly Keep Checking Your Email To Get Whatsapp Group Link*_
For any queries, please email to
sbsamskritavarga@gmail.com
Dhanyavada:
Jayatu Samskritam Jayatu Bharatam
- संस्कृतभारती दुबई आयोजित
Learn Sanskrit In 12 Days Without Having Any Prior Sanskrit Knowledge
*It's Free And Online*
TOPIC : *Samskrita Sambhashana Varga: (Spoken Samskritam Course)* (Level 1)
Duration: *18-Apr-2021 to 29-Apr-2021*
We have arranged three batches of Samskrita Sambhashana Varga.
*Note: Please Select Batch Timing According to Indian Standard Time(IST)*
*Please click on the google link to register yourself.*
https://forms.gle/Q8RxZTzZiMHEgSZCA
_*After Submitting This Form Kindly Keep Checking Your Email To Get Whatsapp Group Link*_
For any queries, please email to
sbsamskritavarga@gmail.com
Dhanyavada:
Jayatu Samskritam Jayatu Bharatam
- संस्कृतभारती दुबई आयोजित
Google Docs
Sambhashana Varga: Registration form
Namaste
Online Samskrita Sambhashana Varga: (Spoken Samskritam Courses) is arranged for beginners. A good opportunity to learn Samskritam together at home and create Samskrita Griham.
Prior Knowledge of samskritam is not necessary to attend this free course.…
Online Samskrita Sambhashana Varga: (Spoken Samskritam Courses) is arranged for beginners. A good opportunity to learn Samskritam together at home and create Samskrita Griham.
Prior Knowledge of samskritam is not necessary to attend this free course.…
April 11, 2021
संस्कृत संवादः । Sanskrit Samvadah pinned «Namaste
Learn Sanskrit In 12 Days Without Having Any Prior Sanskrit Knowledge
*It's Free And Online* TOPIC : *Samskrita Sambhashana Varga: (Spoken
Samskritam Course)* (Level 1) Duration: *18-Apr-2021 to 29-Apr-2021*
We have arranged three batches of…»
April 11, 2021
संस्कृत संवादः । Sanskrit Samvadah pinned «Intermediate
Sanskrit A fast-paced class for those who have already
studied some Sanskrit and are interested in a refresher and more
in-depth study. This class will require more preparation,
self-study and homework than the beginning class. The
prerequisites…»
April 11, 2021
संस्कृत संवादः । Sanskrit Samvadah pinned «Sanskrit
Class - Level I (10:30 AM) For Beginners, 18 years and above
Prerequisites: Fluent in speaking at least one Indian language
Desirable: Able to read Devanagari script Covers basic conversational
Sanskrit Simple sentences using gender, number, tense…»
April 11, 2021
_*😊गीता ध्यान श्लोका:🌸*_
ॐ पार्थाय प्रतिबोधितां भगवता नारायणेन स्वयं
व्यासेन ग्रथितां पुराणमुनिना मध्ये महाभारतं |
अद्वैतामृतवर्षिणीं भगवतीमष्टादशाध्यायिनीं
अम्ब त्वामनुसन्दधामि भगवद्गीते भवद्वेषिणीं || 1 ||
नमोऽस्तु ते व्यास विशालबुद्धे फुल्लारविन्दायतपत्रनेत्र |
येन त्वया भारततैलपूर्णः प्रज्वालितो ज्ञानमयः प्रदीपः || 2 ||
प्रपन्नपारिजाताय तोत्रवेत्रैकपाणये |
ज्ञानमुद्राय कृष्णाय गीतामृतदुहे नमः || 3 ||
वसुदेवसुतं देवं कंसचाणूरमर्दनं |
देवकी परमानंदं कृष्णं वन्दे जगद्गुरुं || 4 ||
भीष्मद्रोणतटा जयद्रथजला गान्धारनीलोत्पला
शल्यग्राहवती कृपेण वहनी कर्णेन वेलाकुला |
अश्वत्थामविकर्णघोरमकरा दुर्योधनावर्तिनी
सोत्तीर्णा खलु पाण्डवै रणनदी कैवर्तकः केशवः || 5 ||
पाराशर्यवचः सरोजममलं गीतार्थगन्धोत्कटं
नानाख्यानककेसरं हरिकथा संबोधनाबोधितं |
लोके सज्जनषट्पदैरहरहः पेपीयमानं मुदा
भूयाद् भारतपंकजं कलिमलप्रध्वंसिनः श्रेयसे || 6 ||
मूकं करोति वाचालं पङ्गुं लङ्घयते गिरिं
यत्कृपा तमहं वन्दे परमानन्दमाधवं || 7 ||
यं ब्रह्मा वरुणेन्द्ररुद्रमरुतः स्तुन्वन्ति दिव्यैः स्तवैर्वेदैः।
सांगपदक्रमोपनिषदैर्गायन्ति यं सामगाः॥
ध्यानावस्थिततद् गतेन मनसा पश्यन्ति यं योगिनो
यस्यान्तं न विदुः सुरासुरगणा देवाय तस्मै नमः॥
ॐ पार्थाय प्रतिबोधितां भगवता नारायणेन स्वयं
व्यासेन ग्रथितां पुराणमुनिना मध्ये महाभारतं |
अद्वैतामृतवर्षिणीं भगवतीमष्टादशाध्यायिनीं
अम्ब त्वामनुसन्दधामि भगवद्गीते भवद्वेषिणीं || 1 ||
नमोऽस्तु ते व्यास विशालबुद्धे फुल्लारविन्दायतपत्रनेत्र |
येन त्वया भारततैलपूर्णः प्रज्वालितो ज्ञानमयः प्रदीपः || 2 ||
प्रपन्नपारिजाताय तोत्रवेत्रैकपाणये |
ज्ञानमुद्राय कृष्णाय गीतामृतदुहे नमः || 3 ||
वसुदेवसुतं देवं कंसचाणूरमर्दनं |
देवकी परमानंदं कृष्णं वन्दे जगद्गुरुं || 4 ||
भीष्मद्रोणतटा जयद्रथजला गान्धारनीलोत्पला
शल्यग्राहवती कृपेण वहनी कर्णेन वेलाकुला |
अश्वत्थामविकर्णघोरमकरा दुर्योधनावर्तिनी
सोत्तीर्णा खलु पाण्डवै रणनदी कैवर्तकः केशवः || 5 ||
पाराशर्यवचः सरोजममलं गीतार्थगन्धोत्कटं
नानाख्यानककेसरं हरिकथा संबोधनाबोधितं |
लोके सज्जनषट्पदैरहरहः पेपीयमानं मुदा
भूयाद् भारतपंकजं कलिमलप्रध्वंसिनः श्रेयसे || 6 ||
मूकं करोति वाचालं पङ्गुं लङ्घयते गिरिं
यत्कृपा तमहं वन्दे परमानन्दमाधवं || 7 ||
यं ब्रह्मा वरुणेन्द्ररुद्रमरुतः स्तुन्वन्ति दिव्यैः स्तवैर्वेदैः।
सांगपदक्रमोपनिषदैर्गायन्ति यं सामगाः॥
ध्यानावस्थिततद् गतेन मनसा पश्यन्ति यं योगिनो
यस्यान्तं न विदुः सुरासुरगणा देवाय तस्मै नमः॥
April 11, 2021
April 11, 2021
🙏 11.4.21 वेदवाणी 🙏
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा, प्रचारित आर्य जितेंद्र भाटिया द्वारा, 🙏🌹
न घा स मामप जोषं जभाराभीमास त्वक्षसा वीर्येण।
ईर्मा पुरंधिरजहादरातीरुत वाताँ अतरच्छूशुवानः॥ ऋग्वेद ४-२७-२॥🙏🌹
प्रकृति मुझ जीवात्मा को सदैव नहीं रोक पाएगी। परमेश्वर ने जो सैकड़ों स्वर्ण की दीवारें बना रखी हैं, जिसमें मैं कैद हूं, मैं परमेश्वर की कृपा से अपनी इन विषमताओं पर विजय प्राप्त करके एक बाज़ की तरह उड़ जाऊंगा और मुक्ति को प्राप्त करूंगा।🙏🌹
Nature will not always be able to hold me(soul). I am imprisoned in hundreds of golden walls built by the God. By the grace of God, I will overcome these adversaries and fly away like a falcon and achieve the salvation. (Rig Veda 4-27-2)🙏🌹#vedgsawan🙏🌹
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा, प्रचारित आर्य जितेंद्र भाटिया द्वारा, 🙏🌹
न घा स मामप जोषं जभाराभीमास त्वक्षसा वीर्येण।
ईर्मा पुरंधिरजहादरातीरुत वाताँ अतरच्छूशुवानः॥ ऋग्वेद ४-२७-२॥🙏🌹
प्रकृति मुझ जीवात्मा को सदैव नहीं रोक पाएगी। परमेश्वर ने जो सैकड़ों स्वर्ण की दीवारें बना रखी हैं, जिसमें मैं कैद हूं, मैं परमेश्वर की कृपा से अपनी इन विषमताओं पर विजय प्राप्त करके एक बाज़ की तरह उड़ जाऊंगा और मुक्ति को प्राप्त करूंगा।🙏🌹
Nature will not always be able to hold me(soul). I am imprisoned in hundreds of golden walls built by the God. By the grace of God, I will overcome these adversaries and fly away like a falcon and achieve the salvation. (Rig Veda 4-27-2)🙏🌹#vedgsawan🙏🌹
April 11, 2021
Forwarded from Koirala Sanskrit
SanskritSlangs.pdf
3.8 MB
April 11, 2021
Forwarded from संस्कृत संवादः । Sanskrit Samvadah (मोहित डोकानिया)
क्या आप किसी ऐसे
व्यक्ति को जानते हैं जो संस्कृत जानते है, सीख रहे हैं या सीखना चाहते हैं
तो कृपया उनको इस चैनल में जोड़ने का कष्ट करें।
Do you know any such people who know Samskrta, learning it or wants to learn it. Please add them in this channel
Do you know any such people who know Samskrta, learning it or wants to learn it. Please add them in this channel
Final Results
43%
Yes, I know
5%
No, Don't know
48%
I am adding such people
10%
I won't add anyone
29%
If I remember I will add
April 11, 2021
April 11, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।।चतुर्दशः सर्गः।।
🍃नियुक्तास्तत्र पशवंस्तत्तदुद्दिश्य दैवतम् ।
उरगाः पक्षिणश्चैव यथाशास्त्रं प्रचादिताः।।२८॥
⚜️जैसो शास्त्रों में विधि बतलायी गयो है, तदनुसार जिस देव के लिये जो पषुओ चाहिये वह लाया गया। यथाविधि सर्प और पक्षी भी यज्ञशाला में लाये गये॥ २८॥
🍃शामित्रं तु हयस्तत्र तथा जलचराथ ये।
ऋत्विग्भिः सर्वमेवैतन्नियुक्तं शास्त्रतस्तदा॥२९॥
⚜️ऋतिग्यो ने घोड़े और जलचर जन्तु कच्छप आदि शास्त्रिति से यथास्थान बांधे॥२९॥
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।।चतुर्दशः सर्गः।।
🍃नियुक्तास्तत्र पशवंस्तत्तदुद्दिश्य दैवतम् ।
उरगाः पक्षिणश्चैव यथाशास्त्रं प्रचादिताः।।२८॥
⚜️जैसो शास्त्रों में विधि बतलायी गयो है, तदनुसार जिस देव के लिये जो पषुओ चाहिये वह लाया गया। यथाविधि सर्प और पक्षी भी यज्ञशाला में लाये गये॥ २८॥
🍃शामित्रं तु हयस्तत्र तथा जलचराथ ये।
ऋत्विग्भिः सर्वमेवैतन्नियुक्तं शास्त्रतस्तदा॥२९॥
⚜️ऋतिग्यो ने घोड़े और जलचर जन्तु कच्छप आदि शास्त्रिति से यथास्थान बांधे॥२९॥
April 11, 2021
📚 वेदपाठन - आओ वेद पढ़ें
📙 ऋग्वेद
सूक्त-२३, प्रथम मंडल ,
मंत्र-१७ देवता-वायु आदि
🍃अमूर्या उप सूर्ये याभिर्वा सूर्यः सह. ता नो हिन्वन्त्वध्वरम्.. (१७)
⚜️जो संपूर्ण जल सूर्य के समीप वर्तमान हैं अथवा सूर्य जिन जलों के समीप रहते हैं, वे सब जल हमारे यज्ञ का हित करें, (१७)
📙 ऋग्वेद
सूक्त-२३, प्रथम मंडल ,
मंत्र-१७ देवता-वायु आदि
🍃अमूर्या उप सूर्ये याभिर्वा सूर्यः सह. ता नो हिन्वन्त्वध्वरम्.. (१७)
⚜️जो संपूर्ण जल सूर्य के समीप वर्तमान हैं अथवा सूर्य जिन जलों के समीप रहते हैं, वे सब जल हमारे यज्ञ का हित करें, (१७)
April 11, 2021
🚩जय सत्य सनातन 🚩
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७७
⛅ 🚩तिथि - अमावस्या सुबह 08:01 तक तत्पश्चात प्रतिपदा
⛅ दिनांक - 12 अप्रैल 2021
⛅ दिन - सोमवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - वसंत
⛅ मास - चैत्र
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - रेवती सुबह 11:30 तक तत्पश्चात अश्विनी
⛅ योग - वैधृति दोपहर 02:28 तक तत्पश्चात विष्कम्भ
⛅ राहुकाल - सुबह 07:57 से सुबह 09:31 तक
⛅ सूर्योदय - 06:23
⛅ सूर्यास्त - 18:55
⛅ दिशाशूल - पूर्व दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण - सोमवती अमावस्या (सूर्योदय से सुबह 08:01 तक), हरिद्वार कुंभ दूसरा दिव्य स्नान
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२२
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७७
⛅ 🚩तिथि - अमावस्या सुबह 08:01 तक तत्पश्चात प्रतिपदा
⛅ दिनांक - 12 अप्रैल 2021
⛅ दिन - सोमवार
⛅ विक्रम संवत - 2077
⛅ शक संवत - 1942
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - वसंत
⛅ मास - चैत्र
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - रेवती सुबह 11:30 तक तत्पश्चात अश्विनी
⛅ योग - वैधृति दोपहर 02:28 तक तत्पश्चात विष्कम्भ
⛅ राहुकाल - सुबह 07:57 से सुबह 09:31 तक
⛅ सूर्योदय - 06:23
⛅ सूर्यास्त - 18:55
⛅ दिशाशूल - पूर्व दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण - सोमवती अमावस्या (सूर्योदय से सुबह 08:01 तक), हरिद्वार कुंभ दूसरा दिव्य स्नान
April 11, 2021
नाहो न रात्रिर्न नभो न भूमि
र्नासीत्तमोज्योतिरभूच्च नान्यत् । श्रोत्रादिबुध्यानुपलभ्यमेकं
प्राधानिकं ब्रह्म पुमांस्तदासीत् ॥ २३॥
ನಾಹೋ ನ ರಾತ್ರಿರ್ನ ನಭೋ ನ ಭೂಮಿ-|
ರ್ನಾಸೀತ್ತಮೋಜ್ಯೋತಿರಭೂಚ್ಚ ನಾನ್ಯತ್ ||
ಶ್ರೋತ್ರಾದಿಬುದ್ಧ್ಯಾನುಪಲಭ್ಯಮೇಕಂ |
ಪ್ರಾಧಾನಿಕಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಪುಮಾಂಸ್ತದಾಸೀತ್ ||
ಅನ್ವಯಃ (ಸಂಸ್ಕೃತವಾಕ್ಯರಚನಾಪದ್ಧತಿಃ)
ತದಾ ನ ಅಹಃ ನ ರಾತ್ರಿಃ ನ ನಭಃ ನ ಭೂಮಿಃ ನ ತಮಃ ನ ಜ್ಯೋತಿಃ ಆಸೀತ್. ಏಕಂ ಶ್ರೋತ್ರಾದಿಬುದ್ಧ್ಯಾನುಪಲಭ್ಯಂ ಪ್ರಾಧಾನಿಕಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಚ ಪುಮಾನ್ ಆಸೀತ್. ಅನ್ಯತ್ ನ ಅಭೂತ್.
ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ (ಪ್ರತಿಪದಾರ್ಥಃ)
ತದಾ - ಆಗ
ನ ಅಹಃ - ಹಗಲಿಲ್ಲ
ನ ರಾತ್ರಿಃ - ರಾತ್ರಿಯಿಲ್ಲ
ನ ನಭಃ - ಆಕಾಶವಿಲ್ಲ
ನ ಭೂಮಿಃ - ಭೂಮಿಯಿಲ್ಲ
ನ ತಮಃ - ಕತ್ತಲಿಲ್ಲ
ನ ಜ್ಯೋತಿಃ ಆಸೀತ್ - ಬೆಳಕು ಇರಲಿಲ್ಲ.
ಏಕಂ - ಒಂದು
ಶ್ರೋತ್ರಾದಿ - ಕಿವಿಗಳೇ ಮೊದಲಾದ ಬಾಹ್ಯೇಂದ್ರಿಯಗಳಿಗೂ
ಬುದ್ದಿ - ಬುದ್ಧ್ಯಾದಿ ಅಂತರೇಂದ್ರಿಯಗಳಿಗೂ
ಆನುಪಲಭ್ಯಮ್ - ಸಿಗದ ಅಥವಾ ದೊರಕದ
ಪ್ರಾಧಾನಿಕಮ್ - ಮೂಲವಾದ
ಬ್ರಹ್ಮ - ಜ್ಞಾನವು
ಚ - ಮತ್ತು
ಪುಮಾನ್ - ಪುರುಷನಾಮಕ ಪರಮಾತ್ಮನು
ಆಸೀತ್ - ಇದ್ದನು.
ಅನ್ಯತ್ - ಇದನ್ನು ಬಿಟ್ಚು ಬೇರೇ
ನ ಅಭೂತ್ - ಇರಲಿಲ್ಲ.
ವಿವರಣೆ:
ದ್ವಾಪರಯುಗದ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ (ಎಂದರೆ 5121+432000 = 437121 ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ) ವೇದಾದಿಗಳ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಹಾಗೂ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ, ಜೀವಿಗಳ ಸ್ವರೂಪ, ಗುರಿ, ಕಾರ್ಯಾದಿಗಳು, ಜನನ ಮರಣಾದಿಗಳು, ಗ್ರಹಗಳು, ವಿಜ್ಞಾನ, ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಇವೇ ಮುಂತಾದವುಗಳನ್ನು ತಿಳಿಸಲೋಸುಗ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವು "ಶ್ರೀಮದ್ವೇದವ್ಯಾಸದೇವರ" ಅವತಾರವನ್ನು ಮಾಡಿ 18 ಪುರಾಣಗಳನ್ನೂ ಇನ್ನೂ ಅನೇಕ ವೈಜ್ಞಾನಿಕಾದಿ ಶಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನೂ ವಿರಚಿಸಿ ಬದರಿಕಾಶ್ರಮದಲ್ಲಿ ಇಂದಿಗೂ ವಿರಾಜಮಾನರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಆ 18 ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾದ ಶ್ರೀವಿಷ್ಣುಪುರಾಣದ ಪ್ರಥಮಾಂಶದ ಎರಡನೇ ಅಧ್ಯಾಯದ 23 ನೇ ಶ್ಲೋಕವಿದು.
ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ "ತದಾ" ಎಂಬ ಪದವು ಸೃಷ್ಟಿಯ ಆದಿಯಲ್ಲಿ ಎಂಬ ಅರ್ಥವನ್ನು ಕೊಡುತ್ತದೆ. ಭಗವಂತನು ಸಕಲ ಗ್ರಹಾದಿ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿ ಅವುಗಳ ಸಂರಕ್ಷಣೆ ಮಾಡಿ ಕೊನೆಗೆ ಅವುಗಳ ಲಯವನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಾನೆ. ಲಯ ಮಾಡಿದ ನಂತರದ ಕಾಲವೇ ಸೃಷ್ಟಿಯ ಆದಿಕಾಲ. ಎಂದರೆ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ಸೃಷ್ಟಿಯಾಗುವುದಕ್ಕಿಂತಲೂ ಮೊದಲು ಇರುವ ಕಾಲ. ಆಗ ಏನಿತ್ತು ಎಂದು ವೇದವ್ಯಾಸದೇವರು ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ವರ್ಣಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಯಾವ ಹಗಲೂ ಇರಲಿಲ್ಲ, ರಾತ್ರಿಯೂ ಇರಲಿಲ್ಲ, ಏಕೆಂದರೆ ಸೂರ್ಯಚಂದ್ರರ ಸೃಷ್ಚಿಯಿರಲಿಲ್ಲ. ಆಕಾಶವೂ ಇರಲಿಲ್ಲ, ಭೂಮಿಯೂ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಅತ್ಯಂತ ಚಿಕ್ಕ ಪರಮಾಣುವಿನ ಭಾಗವಾದ ಫೋಟಾನ್ ಎಂಬ ವಸ್ತುವನ್ನು ಸಾವಿರ ಭಾಗ ಮಾಡಿದಾಗ ಒಂದು ಭಾಗಕ್ಕಿಂತಲೂ ಕಡಿಮೆ ಅವಕಾಶದಲ್ಲಿ ಭಗವಂತನು ಇದ್ದನು. ಅಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಾಶವಾಗಲೀ ಕತ್ತಲೆಯಾಗಲೀ ಪ್ರವೇಶಿಸಿದ್ದಿಲ್ಲ. ಇದ್ದದ್ದು ಕೇವಲ ಒಂದೇ ವಸ್ತು, ಅದೇ ಭಗವತ್ತತ್ವ ಹಾಗೂ ಅದರಲ್ಲಿ ಜ್ಞಾನ. ಈ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ವೇದವ್ಯಾಸದೇವರು ವರ್ಣಿಸುತ್ತಾ ಶ್ರೋತ್ರಾದಿಬುದ್ಧ್ಯಾನುಪಲಭ್ಯಮ್ ಎಂದು ಹಾಗೂ ಪ್ರಾಧಾನಿಕಂ ಎಂದೂ ತಿಳಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅದರರ್ಥ ಕಿವಿಗಳಿಂದ ಕೇಳಲ್ಪಡದ ಅಥವಾ ಪಂಚ ಬಾಹ್ಯ ಜ್ಞಾನೇಂದ್ರಿಯಗಳಿಗೆ ಅನುಭವವಾಗದ ಹಾಗೂ ಬುದ್ಧಿಯೇ ಮೊದಲಾದ ಅಂತರಿಂದ್ರಿಯಗಳಿಗೂ ಅನುಭವಕ್ಕೆ ಸಿಗದ ಪ್ರಧಾನವಾದ ಜ್ಞಾನವು ಹಾಗೂ ಅದನ್ನು ಧಾರಣಮಾಡಿದ ಭಗವಂತನಾದ ಪುರುಷನು ಮಾತ್ರ ಇದ್ದನು. ಇದನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಬೇರೇ ಏನೂ ಇರಲೇ ಇಲ್ಲ ಎಂದು ವರ್ಣಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಖಗೋಳವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು BIG BANG ಎಂಬ ಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನು ವಿವರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅವರ ಪ್ರಕಾರ ಸುಮಾರು 1380 ಕೋಟಿ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಈ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡವು ಉತ್ಪತ್ತಿಯಾಗಿತ್ತು, ಹಾಗೂ ಫೋಟಾನ್ ಗಿಂತಲೂ ಚಿಕ್ಕದಾದ ಒಂದು ಸ್ಥಳದಿಂದ ದೊಡ್ಡದಾದ ಸ್ಫೋಟವು ಸಂಭವಿಸಿ ಪ್ರಕಾಶವು ವಿಸ್ತಾರಗೊಂಡು ಪ್ರಕಾಶದ ಕಣಗಳ ಅಥವಾ ಅಣುಗಳಾದ ಫೋಟಾನ್, ನ್ಯೂಟ್ರಾನ್ ಮತ್ತು ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನ್ ಗಳ ನಿರಂತರವಾದ ಘರ್ಷಣೆಯಿಂದ ಅನೇಕ ಆಕಾಶಕಾಯಗಳ ಉತ್ಪತ್ತಿಯಾಗಿ ಅವೆಲ್ಲವೂ ನಕ್ಷತ್ರ, ಗ್ರಹ, ಉಲ್ಕೆ, ಧೂಮಕೇತು ಮುಂತಾದವುಗಳಾದವು ಎಂದು ವರ್ಣಿಸುತ್ತಾರೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಅವರು ಹೇಳುವ ಈ ಸಿದ್ಧಾಂತವೂ ಕೂಡ ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ವರ್ಣಿಸಿದಂತೇ ಇದೆ.
ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯವಿದ್ವಾಂಸರು ಇತ್ತೀಚೆಗಷ್ಟೇ ಈ ವಿವರಗಳನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿದಿದ್ದಾರೆ. ಆದರೆ ಈ ಎಲ್ಲ ವಿಷಯಗಳನ್ನೂ, ಇನ್ನೂ ಅನೇಕ ಖಗೋಳೀಯ, ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ವಿಷಯಗಳನ್ನೂ ನಮ್ಮ ಪ್ರಾಚೀನರಾದ ಮಹರ್ಷಿಗಳು ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ಗ್ರಂಥಗಳಲ್ಲಿ ವರ್ಣಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ದುರದೃಷ್ಟವಶಾತ್ ಅನೇಕ ಗ್ರಂಥಗಳು ಈಗ ನಮ್ಮ ಅಧ್ಯಯನಕ್ಕೆ ಸಿಗುವುದಿಲ್ಲ. ಕಾರಣ, ಅನೇಕ ಗ್ರಂಥಗಳು, ಆ ಗ್ರಂಥದ ಜ್ಞಾನವುಳ್ಳ ಜ್ಞಾನಿಗಳು ಮಹಾಭಾರತಾದಿ ಮಹಾಯುದ್ಧಗಳಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ಪರಕೀಯರ ದಾಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕು ಭಸ್ಮವಾಗಿಹೋಗಿವೆ. ಈ ಎಲ್ಲ ಗ್ರಂಥಗಳೂ ನಮಗೆ ಸಿಕ್ಕಿದ್ದರೆ ಭಾರತದೇಶವು ಕೇವಲ ವಿಶ್ವಗುರುವಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಸಕಲ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡಕ್ಕೆ ಗುರುವಾಗಿರಬಹುದಿತ್ತು.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ತುರಗಮುಖಾಯ ||
अन्वयः (संस्कृतवाक्यरचनापद्धतिः)
तदा न अहः न रात्रिः न नभः न भूमिः न तमः न ज्योतिः आसीत् । अन्यत् न अभूत् । एकं श्रोत्रादिबुध्यानुपलभ्यं प्राधानिकं ब्रह्म च पुमान् आसीत् ।
अन्वयार्थः (प्रतिपदार्थः)
तदा - तब
न अहः - न दिन
न रात्रिः - न रात
न नभः - न आकाश
न भूमिः - न भूमि
न तमः - न अंधकार
न ज्योतिः - न प्रकाश
आसीत् - था ।
अन्यत् - और कोई वस्तु भी
न अभूत् - नहीं था ।
एकम् - एक
श्रोत्रादि - कान आदि इन्द्रियों तथा
बुध्दि - बुद्धि आदि अगोचर इन्द्रियों को
आनुपलभ्यम् - न मिलनेवाला
प्राधानिकम् - प्रधान या मूल रूप का
ब्रह्म - ज्ञान
च - तथा
पुमान् - पुरुष नाम का भगवान
आसीत् - था ।
विवरण:
र्नासीत्तमोज्योतिरभूच्च नान्यत् । श्रोत्रादिबुध्यानुपलभ्यमेकं
प्राधानिकं ब्रह्म पुमांस्तदासीत् ॥ २३॥
ನಾಹೋ ನ ರಾತ್ರಿರ್ನ ನಭೋ ನ ಭೂಮಿ-|
ರ್ನಾಸೀತ್ತಮೋಜ್ಯೋತಿರಭೂಚ್ಚ ನಾನ್ಯತ್ ||
ಶ್ರೋತ್ರಾದಿಬುದ್ಧ್ಯಾನುಪಲಭ್ಯಮೇಕಂ |
ಪ್ರಾಧಾನಿಕಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಪುಮಾಂಸ್ತದಾಸೀತ್ ||
ಅನ್ವಯಃ (ಸಂಸ್ಕೃತವಾಕ್ಯರಚನಾಪದ್ಧತಿಃ)
ತದಾ ನ ಅಹಃ ನ ರಾತ್ರಿಃ ನ ನಭಃ ನ ಭೂಮಿಃ ನ ತಮಃ ನ ಜ್ಯೋತಿಃ ಆಸೀತ್. ಏಕಂ ಶ್ರೋತ್ರಾದಿಬುದ್ಧ್ಯಾನುಪಲಭ್ಯಂ ಪ್ರಾಧಾನಿಕಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಚ ಪುಮಾನ್ ಆಸೀತ್. ಅನ್ಯತ್ ನ ಅಭೂತ್.
ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ (ಪ್ರತಿಪದಾರ್ಥಃ)
ತದಾ - ಆಗ
ನ ಅಹಃ - ಹಗಲಿಲ್ಲ
ನ ರಾತ್ರಿಃ - ರಾತ್ರಿಯಿಲ್ಲ
ನ ನಭಃ - ಆಕಾಶವಿಲ್ಲ
ನ ಭೂಮಿಃ - ಭೂಮಿಯಿಲ್ಲ
ನ ತಮಃ - ಕತ್ತಲಿಲ್ಲ
ನ ಜ್ಯೋತಿಃ ಆಸೀತ್ - ಬೆಳಕು ಇರಲಿಲ್ಲ.
ಏಕಂ - ಒಂದು
ಶ್ರೋತ್ರಾದಿ - ಕಿವಿಗಳೇ ಮೊದಲಾದ ಬಾಹ್ಯೇಂದ್ರಿಯಗಳಿಗೂ
ಬುದ್ದಿ - ಬುದ್ಧ್ಯಾದಿ ಅಂತರೇಂದ್ರಿಯಗಳಿಗೂ
ಆನುಪಲಭ್ಯಮ್ - ಸಿಗದ ಅಥವಾ ದೊರಕದ
ಪ್ರಾಧಾನಿಕಮ್ - ಮೂಲವಾದ
ಬ್ರಹ್ಮ - ಜ್ಞಾನವು
ಚ - ಮತ್ತು
ಪುಮಾನ್ - ಪುರುಷನಾಮಕ ಪರಮಾತ್ಮನು
ಆಸೀತ್ - ಇದ್ದನು.
ಅನ್ಯತ್ - ಇದನ್ನು ಬಿಟ್ಚು ಬೇರೇ
ನ ಅಭೂತ್ - ಇರಲಿಲ್ಲ.
ವಿವರಣೆ:
ದ್ವಾಪರಯುಗದ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ (ಎಂದರೆ 5121+432000 = 437121 ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ) ವೇದಾದಿಗಳ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಹಾಗೂ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ, ಜೀವಿಗಳ ಸ್ವರೂಪ, ಗುರಿ, ಕಾರ್ಯಾದಿಗಳು, ಜನನ ಮರಣಾದಿಗಳು, ಗ್ರಹಗಳು, ವಿಜ್ಞಾನ, ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಇವೇ ಮುಂತಾದವುಗಳನ್ನು ತಿಳಿಸಲೋಸುಗ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವು "ಶ್ರೀಮದ್ವೇದವ್ಯಾಸದೇವರ" ಅವತಾರವನ್ನು ಮಾಡಿ 18 ಪುರಾಣಗಳನ್ನೂ ಇನ್ನೂ ಅನೇಕ ವೈಜ್ಞಾನಿಕಾದಿ ಶಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನೂ ವಿರಚಿಸಿ ಬದರಿಕಾಶ್ರಮದಲ್ಲಿ ಇಂದಿಗೂ ವಿರಾಜಮಾನರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಆ 18 ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾದ ಶ್ರೀವಿಷ್ಣುಪುರಾಣದ ಪ್ರಥಮಾಂಶದ ಎರಡನೇ ಅಧ್ಯಾಯದ 23 ನೇ ಶ್ಲೋಕವಿದು.
ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ "ತದಾ" ಎಂಬ ಪದವು ಸೃಷ್ಟಿಯ ಆದಿಯಲ್ಲಿ ಎಂಬ ಅರ್ಥವನ್ನು ಕೊಡುತ್ತದೆ. ಭಗವಂತನು ಸಕಲ ಗ್ರಹಾದಿ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿ ಅವುಗಳ ಸಂರಕ್ಷಣೆ ಮಾಡಿ ಕೊನೆಗೆ ಅವುಗಳ ಲಯವನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಾನೆ. ಲಯ ಮಾಡಿದ ನಂತರದ ಕಾಲವೇ ಸೃಷ್ಟಿಯ ಆದಿಕಾಲ. ಎಂದರೆ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ಸೃಷ್ಟಿಯಾಗುವುದಕ್ಕಿಂತಲೂ ಮೊದಲು ಇರುವ ಕಾಲ. ಆಗ ಏನಿತ್ತು ಎಂದು ವೇದವ್ಯಾಸದೇವರು ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ವರ್ಣಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಯಾವ ಹಗಲೂ ಇರಲಿಲ್ಲ, ರಾತ್ರಿಯೂ ಇರಲಿಲ್ಲ, ಏಕೆಂದರೆ ಸೂರ್ಯಚಂದ್ರರ ಸೃಷ್ಚಿಯಿರಲಿಲ್ಲ. ಆಕಾಶವೂ ಇರಲಿಲ್ಲ, ಭೂಮಿಯೂ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಅತ್ಯಂತ ಚಿಕ್ಕ ಪರಮಾಣುವಿನ ಭಾಗವಾದ ಫೋಟಾನ್ ಎಂಬ ವಸ್ತುವನ್ನು ಸಾವಿರ ಭಾಗ ಮಾಡಿದಾಗ ಒಂದು ಭಾಗಕ್ಕಿಂತಲೂ ಕಡಿಮೆ ಅವಕಾಶದಲ್ಲಿ ಭಗವಂತನು ಇದ್ದನು. ಅಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಾಶವಾಗಲೀ ಕತ್ತಲೆಯಾಗಲೀ ಪ್ರವೇಶಿಸಿದ್ದಿಲ್ಲ. ಇದ್ದದ್ದು ಕೇವಲ ಒಂದೇ ವಸ್ತು, ಅದೇ ಭಗವತ್ತತ್ವ ಹಾಗೂ ಅದರಲ್ಲಿ ಜ್ಞಾನ. ಈ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ವೇದವ್ಯಾಸದೇವರು ವರ್ಣಿಸುತ್ತಾ ಶ್ರೋತ್ರಾದಿಬುದ್ಧ್ಯಾನುಪಲಭ್ಯಮ್ ಎಂದು ಹಾಗೂ ಪ್ರಾಧಾನಿಕಂ ಎಂದೂ ತಿಳಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅದರರ್ಥ ಕಿವಿಗಳಿಂದ ಕೇಳಲ್ಪಡದ ಅಥವಾ ಪಂಚ ಬಾಹ್ಯ ಜ್ಞಾನೇಂದ್ರಿಯಗಳಿಗೆ ಅನುಭವವಾಗದ ಹಾಗೂ ಬುದ್ಧಿಯೇ ಮೊದಲಾದ ಅಂತರಿಂದ್ರಿಯಗಳಿಗೂ ಅನುಭವಕ್ಕೆ ಸಿಗದ ಪ್ರಧಾನವಾದ ಜ್ಞಾನವು ಹಾಗೂ ಅದನ್ನು ಧಾರಣಮಾಡಿದ ಭಗವಂತನಾದ ಪುರುಷನು ಮಾತ್ರ ಇದ್ದನು. ಇದನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಬೇರೇ ಏನೂ ಇರಲೇ ಇಲ್ಲ ಎಂದು ವರ್ಣಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಖಗೋಳವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು BIG BANG ಎಂಬ ಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನು ವಿವರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅವರ ಪ್ರಕಾರ ಸುಮಾರು 1380 ಕೋಟಿ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಈ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡವು ಉತ್ಪತ್ತಿಯಾಗಿತ್ತು, ಹಾಗೂ ಫೋಟಾನ್ ಗಿಂತಲೂ ಚಿಕ್ಕದಾದ ಒಂದು ಸ್ಥಳದಿಂದ ದೊಡ್ಡದಾದ ಸ್ಫೋಟವು ಸಂಭವಿಸಿ ಪ್ರಕಾಶವು ವಿಸ್ತಾರಗೊಂಡು ಪ್ರಕಾಶದ ಕಣಗಳ ಅಥವಾ ಅಣುಗಳಾದ ಫೋಟಾನ್, ನ್ಯೂಟ್ರಾನ್ ಮತ್ತು ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನ್ ಗಳ ನಿರಂತರವಾದ ಘರ್ಷಣೆಯಿಂದ ಅನೇಕ ಆಕಾಶಕಾಯಗಳ ಉತ್ಪತ್ತಿಯಾಗಿ ಅವೆಲ್ಲವೂ ನಕ್ಷತ್ರ, ಗ್ರಹ, ಉಲ್ಕೆ, ಧೂಮಕೇತು ಮುಂತಾದವುಗಳಾದವು ಎಂದು ವರ್ಣಿಸುತ್ತಾರೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಅವರು ಹೇಳುವ ಈ ಸಿದ್ಧಾಂತವೂ ಕೂಡ ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ವರ್ಣಿಸಿದಂತೇ ಇದೆ.
ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯವಿದ್ವಾಂಸರು ಇತ್ತೀಚೆಗಷ್ಟೇ ಈ ವಿವರಗಳನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿದಿದ್ದಾರೆ. ಆದರೆ ಈ ಎಲ್ಲ ವಿಷಯಗಳನ್ನೂ, ಇನ್ನೂ ಅನೇಕ ಖಗೋಳೀಯ, ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ವಿಷಯಗಳನ್ನೂ ನಮ್ಮ ಪ್ರಾಚೀನರಾದ ಮಹರ್ಷಿಗಳು ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ಗ್ರಂಥಗಳಲ್ಲಿ ವರ್ಣಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ದುರದೃಷ್ಟವಶಾತ್ ಅನೇಕ ಗ್ರಂಥಗಳು ಈಗ ನಮ್ಮ ಅಧ್ಯಯನಕ್ಕೆ ಸಿಗುವುದಿಲ್ಲ. ಕಾರಣ, ಅನೇಕ ಗ್ರಂಥಗಳು, ಆ ಗ್ರಂಥದ ಜ್ಞಾನವುಳ್ಳ ಜ್ಞಾನಿಗಳು ಮಹಾಭಾರತಾದಿ ಮಹಾಯುದ್ಧಗಳಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ಪರಕೀಯರ ದಾಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕು ಭಸ್ಮವಾಗಿಹೋಗಿವೆ. ಈ ಎಲ್ಲ ಗ್ರಂಥಗಳೂ ನಮಗೆ ಸಿಕ್ಕಿದ್ದರೆ ಭಾರತದೇಶವು ಕೇವಲ ವಿಶ್ವಗುರುವಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಸಕಲ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡಕ್ಕೆ ಗುರುವಾಗಿರಬಹುದಿತ್ತು.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ತುರಗಮುಖಾಯ ||
अन्वयः (संस्कृतवाक्यरचनापद्धतिः)
तदा न अहः न रात्रिः न नभः न भूमिः न तमः न ज्योतिः आसीत् । अन्यत् न अभूत् । एकं श्रोत्रादिबुध्यानुपलभ्यं प्राधानिकं ब्रह्म च पुमान् आसीत् ।
अन्वयार्थः (प्रतिपदार्थः)
तदा - तब
न अहः - न दिन
न रात्रिः - न रात
न नभः - न आकाश
न भूमिः - न भूमि
न तमः - न अंधकार
न ज्योतिः - न प्रकाश
आसीत् - था ।
अन्यत् - और कोई वस्तु भी
न अभूत् - नहीं था ।
एकम् - एक
श्रोत्रादि - कान आदि इन्द्रियों तथा
बुध्दि - बुद्धि आदि अगोचर इन्द्रियों को
आनुपलभ्यम् - न मिलनेवाला
प्राधानिकम् - प्रधान या मूल रूप का
ब्रह्म - ज्ञान
च - तथा
पुमान् - पुरुष नाम का भगवान
आसीत् - था ।
विवरण:
April 11, 2021
द्वापर
युग के मध्य में अवतरित हुए (अर्थात् 5121+432000 = 437121 वर्ष पहले)
श्रीमन्महाविष्णु जी के अवतार श्रीमद्वेदव्यास जी के करकमल से विरचित
"श्रीमद्विष्णुपुराण" का प्रथमांश का दूसरे अध्याय का यह 23 वां श्लोक है ।
ब्रह्मांड के उत्पत्ती के विषय को लेकर सभी विज्ञानियों में प्राचीनकाल से
ही चर्चा होती आ रही है । यह श्लोक उन वैज्ञानिकों के शंकाओं को प्रायः
दूर करने में सहायता कर सकता है ।
इस दूसरे अध्याय में ब्रह्मांड की उत्पत्ती, देवता तथा मनुष्यों के काल गणन पद्धती का विवरण दिया गया है ।
"तदा" शब्द का अर्थ यहां पर ब्रह्मांड के आरंभ के समय को ग्रहण करना चाहिये । जब ब्रह्मांड को उत्पत्ती करने के समय में दिन न था, रात्री भी नहीं थी, आकाश, भूमी, रोशनी या प्रकाश, अंधकार कुछ भी नहीं था । केवल ब्रह्म या ज्ञान और उस ज्ञान स्वरूप भगवान - ये दो ही थे । यहां पर ज्ञान शब्द का विशेषण देते हुए भगवान श्रीबादरायण वेदव्यास जी लिखते हैं कि "श्रोत्रानुबुद्ध्यानुपलभ्यम्" इस का अर्थ यह है कि जो ज्ञान पुरुष नामक परमात्मा में तब था वह किसी भी कानों से सुननेवाला या किसी बुद्धी से ग्रहण करनेवाला भी नहीं था । शब्दस्वरूप ज्ञान केवल ज्ञान रूपी परमात्मा पुरुष में ही संपूर्ण समा गया था । इस के बाद जब भगवान ने अपने मन में ब्रह्मांड का निर्माण करने का विचार किया, तब आकाश, ग्रह आदि वस्तुओं का निर्माण किया तथा ज्ञान को संपूर्ण आकाश में विस्तरित कर दिया । स्वयं भी परिपूर्ण ज्ञानमय शरीर से सदैव विराजमान ही रहता है ।
वैज्ञानिकों के अनुसार इस ब्रह्मांड की उत्पत्ती प्रायः 1380 करोड साल पहले हुआ था । पाश्चात्य खगोलीय विज्ञानियों के BIG BANG सिद्धांत का मूल यह ही है । भगवान ही पुरुष तथा ज्ञान बन कर स्वयं ही विस्तार हो कर BIG BANG सिद्धांत के मूल बन गये ।
ॐ नमो भगवते तुरगमुखाय ।।
इस दूसरे अध्याय में ब्रह्मांड की उत्पत्ती, देवता तथा मनुष्यों के काल गणन पद्धती का विवरण दिया गया है ।
"तदा" शब्द का अर्थ यहां पर ब्रह्मांड के आरंभ के समय को ग्रहण करना चाहिये । जब ब्रह्मांड को उत्पत्ती करने के समय में दिन न था, रात्री भी नहीं थी, आकाश, भूमी, रोशनी या प्रकाश, अंधकार कुछ भी नहीं था । केवल ब्रह्म या ज्ञान और उस ज्ञान स्वरूप भगवान - ये दो ही थे । यहां पर ज्ञान शब्द का विशेषण देते हुए भगवान श्रीबादरायण वेदव्यास जी लिखते हैं कि "श्रोत्रानुबुद्ध्यानुपलभ्यम्" इस का अर्थ यह है कि जो ज्ञान पुरुष नामक परमात्मा में तब था वह किसी भी कानों से सुननेवाला या किसी बुद्धी से ग्रहण करनेवाला भी नहीं था । शब्दस्वरूप ज्ञान केवल ज्ञान रूपी परमात्मा पुरुष में ही संपूर्ण समा गया था । इस के बाद जब भगवान ने अपने मन में ब्रह्मांड का निर्माण करने का विचार किया, तब आकाश, ग्रह आदि वस्तुओं का निर्माण किया तथा ज्ञान को संपूर्ण आकाश में विस्तरित कर दिया । स्वयं भी परिपूर्ण ज्ञानमय शरीर से सदैव विराजमान ही रहता है ।
वैज्ञानिकों के अनुसार इस ब्रह्मांड की उत्पत्ती प्रायः 1380 करोड साल पहले हुआ था । पाश्चात्य खगोलीय विज्ञानियों के BIG BANG सिद्धांत का मूल यह ही है । भगवान ही पुरुष तथा ज्ञान बन कर स्वयं ही विस्तार हो कर BIG BANG सिद्धांत के मूल बन गये ।
ॐ नमो भगवते तुरगमुखाय ।।
April 11, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️द्वादशः अध्याय
♦️श्लोक:-६
पत्रं नैव यदा करीरविटपे दोषो किं नोलूकोअ्प्यवलोकयते यदि दिवा सूर्यस्य किं दूषणम्?
वर्षा नैव पतित चातकमुखे मेघस्य किं दूषणम् यत्पूर्वं विधिना ललाट लिखितं तन्माआर्जितुं कः क्षमः।।६।।
♦️भावार्थ --यदि बसंत ऋतु में करीला के वृक्ष पर पत्ते नहीं उगते, तो इसमें बसंत का क्या दोष? यदि उल्लू दिन में भी नहीं देखता, तो इसमें सूर्य का क्या दोष? यदि चातक के मुख में वर्षा की बूँदे नहीं गिरती, तो इसमें बादलों का क्या दोष? ब्रह्मा ने पहले से ही जो कुछ मनुष्य के भाग्य में लिख दिया है, उसे मिटाने में कौन समर्थ है।।
#Chanakya
✒️द्वादशः अध्याय
♦️श्लोक:-६
पत्रं नैव यदा करीरविटपे दोषो किं नोलूकोअ्प्यवलोकयते यदि दिवा सूर्यस्य किं दूषणम्?
वर्षा नैव पतित चातकमुखे मेघस्य किं दूषणम् यत्पूर्वं विधिना ललाट लिखितं तन्माआर्जितुं कः क्षमः।।६।।
♦️भावार्थ --यदि बसंत ऋतु में करीला के वृक्ष पर पत्ते नहीं उगते, तो इसमें बसंत का क्या दोष? यदि उल्लू दिन में भी नहीं देखता, तो इसमें सूर्य का क्या दोष? यदि चातक के मुख में वर्षा की बूँदे नहीं गिरती, तो इसमें बादलों का क्या दोष? ब्रह्मा ने पहले से ही जो कुछ मनुष्य के भाग्य में लिख दिया है, उसे मिटाने में कौन समर्थ है।।
#Chanakya
April 11, 2021
April 12, 2021
🙏 *12.4.21 वेदवाणी* 🙏
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा, प्रचारित आर्य जितेंद्र भाटिया द्वारा, ऑडियो रिकॉर्डिंग सुकांत आर्य द्वारा🙏🌺
अहन्निन्द्रो अदहदग्निरिन्दो पुरा दस्यून्मध्यंदिनादभीके।
दुर्गे दुरोणे क्रत्वा न यातां पुरू सहस्रा शर्वा नि बर्हीत्॥ ऋग्वेद ४-२८-३॥🙏🌺
राजा को सूर्य के सदृश्य होना चाहिए। जैसे सूर्य दोपहर को तपाता है। उसी प्रकार राजा को दुष्टों को कष्ट देकर तपाना चाहिए। राजा को हजारों हिंसक कार्यों द्वारा अपराधियों का नाश करना चाहिए।🙏🌺
The king should be like the sun. As the sun burn off in the noon. In the same way, the king should burns off the wicked by suffering. The king must destroy criminals by thousands of violent acts. (Rig Veda 4–28–3)🙏🌺#vedgsawan🙏🌺
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा, प्रचारित आर्य जितेंद्र भाटिया द्वारा, ऑडियो रिकॉर्डिंग सुकांत आर्य द्वारा🙏🌺
अहन्निन्द्रो अदहदग्निरिन्दो पुरा दस्यून्मध्यंदिनादभीके।
दुर्गे दुरोणे क्रत्वा न यातां पुरू सहस्रा शर्वा नि बर्हीत्॥ ऋग्वेद ४-२८-३॥🙏🌺
राजा को सूर्य के सदृश्य होना चाहिए। जैसे सूर्य दोपहर को तपाता है। उसी प्रकार राजा को दुष्टों को कष्ट देकर तपाना चाहिए। राजा को हजारों हिंसक कार्यों द्वारा अपराधियों का नाश करना चाहिए।🙏🌺
The king should be like the sun. As the sun burn off in the noon. In the same way, the king should burns off the wicked by suffering. The king must destroy criminals by thousands of violent acts. (Rig Veda 4–28–3)🙏🌺#vedgsawan🙏🌺
April 12, 2021
🌷।।ओ३म्।।🌷
वैदिक नववर्ष/नवसंवत्सर, चैत्र शुक्ल प्रतिपदा, विक्रमी संवत् २०७८ (अप्रैल १३) और सृष्टि संवत्सर १,९६,०८,५३,१२२ के लिए आप सभी को हार्दिक शुभकामनाएँ।
चैत्र शुक्ल प्रतिपदा का ऐतिहासिक महत्व :
१. इसी दिन तथा सृष्टि संवत् १,९६,०८,५३,१२१ वर्ष पूर्व, सूर्योदय के साथ ईश्वर ने सृष्टि को रचकर प्रारंभ किया।
२. सम्राट विक्रमादित्य ने इसी दिन राज्य स्थापित किया। इन्हीं के नाम पर विक्रमी संवत् का पहला दिन प्रारम्भ होता है।
३. मर्यादा पुरुषोत्तम श्रीराम के राज्याभिषेक का दिन यही है।
४. विक्रमादित्य की भांति शालिवाहन ने हूणों को परास्त कर दक्षिण भारत में श्रेष्ठतम राज्य स्थापित करने हेतु यही दिन चुना।
५. युधिष्ठिर का राज्यभिषेक भी इसी दिन हुआ।
वैदिक नववर्ष का प्राकृतिक महत्व :
१. यह वसंत ऋतु का समय होता है, जो उल्लास, उमंग, प्रसन्नता तथा चारों तरफ पुष्पों की सुगंधि से भरा होता है।
२. फसल पकने का प्रारम्भ अर्थात् किसान के परिश्रम का फल मिलने का भी यही समय होता है।
वैदिक नववर्ष कैसे मनाएँ :
१. हम परस्पर एक दूसरे को नववर्ष की शुभकामनाएँ दें।
२. इस मांगलिक अवसर पर अपने-अपने घरों में वेद आदि सत्यशास्त्रों के स्वाध्याय का संकल्प लें।
३. घरों एवं धार्मिक स्थलों पर हवन यज्ञ के कार्यक्रमों का आयोजन अवश्य करें।
धन्यवाद!
🚩नववर्ष हेतु शुभकामनाएं🚩
वैदिक नववर्ष/नवसंवत्सर, चैत्र शुक्ल प्रतिपदा, विक्रमी संवत् २०७८ (अप्रैल १३) और सृष्टि संवत्सर १,९६,०८,५३,१२२ के लिए आप सभी को हार्दिक शुभकामनाएँ।
चैत्र शुक्ल प्रतिपदा का ऐतिहासिक महत्व :
१. इसी दिन तथा सृष्टि संवत् १,९६,०८,५३,१२१ वर्ष पूर्व, सूर्योदय के साथ ईश्वर ने सृष्टि को रचकर प्रारंभ किया।
२. सम्राट विक्रमादित्य ने इसी दिन राज्य स्थापित किया। इन्हीं के नाम पर विक्रमी संवत् का पहला दिन प्रारम्भ होता है।
३. मर्यादा पुरुषोत्तम श्रीराम के राज्याभिषेक का दिन यही है।
४. विक्रमादित्य की भांति शालिवाहन ने हूणों को परास्त कर दक्षिण भारत में श्रेष्ठतम राज्य स्थापित करने हेतु यही दिन चुना।
५. युधिष्ठिर का राज्यभिषेक भी इसी दिन हुआ।
वैदिक नववर्ष का प्राकृतिक महत्व :
१. यह वसंत ऋतु का समय होता है, जो उल्लास, उमंग, प्रसन्नता तथा चारों तरफ पुष्पों की सुगंधि से भरा होता है।
२. फसल पकने का प्रारम्भ अर्थात् किसान के परिश्रम का फल मिलने का भी यही समय होता है।
वैदिक नववर्ष कैसे मनाएँ :
१. हम परस्पर एक दूसरे को नववर्ष की शुभकामनाएँ दें।
२. इस मांगलिक अवसर पर अपने-अपने घरों में वेद आदि सत्यशास्त्रों के स्वाध्याय का संकल्प लें।
३. घरों एवं धार्मिक स्थलों पर हवन यज्ञ के कार्यक्रमों का आयोजन अवश्य करें।
धन्यवाद!
🚩नववर्ष हेतु शुभकामनाएं🚩
April 12, 2021
🌷ओ३म्🌷
🌺 संस्कृत स्वयं शिक्षक 🌺 - श्रीपाद दामोदर सातवलेकर
पाठ १
नीचे कुछ संस्कृत शब्द और उनके अर्थ दिए हुए हैं, फिर उनके वाक्य बनाये हैं।
शब्द
सः=वह। त्वम्=तू। अहम्=मैं। गच्छति-वह जाता है। गच्छसि-तू जाता है। गच्छामि-मैं जाता हूं।
वाक्य
अहं गच्छामि। - मैं जाता हूं ।
त्वं गच्छसि। - तू जाता है।
सः गच्छति। - वह जाता है।
(पाठक यहां ध्यान रखें कि संस्कृत वाक्यों का भाषा में अर्थ शब्द के क्रम से ही दिया गया है।)
शब्द
कुत्र-कहां। यत्र-जहां। अत्र-यहां।
तत्र-वहां। सर्वत्र=सब स्थान पर। किम्-क्या।
वाक्य
1. त्वं कुत्र गच्छसि -
- तू कहां जाता है ?
2. यत्र सः गच्छति -
- जहां वह जाता है।
3. अहं तत्र गच्छामि -
- मैं वहां जाता हूं।
4. सः कुत्र गच्छति -
- वह कहां जाता है ?
5. यत्र अहं गच्छामि -
- जहां मैं जाता हूं।
6. त्वं सर्वत्र गच्छसि -
- तू सब स्थान पर जाता है।
7. किं सः गच्छति -
- क्या वह जाता है ?
8. सः गच्छति किम् -
- वह जाता है क्या ?
9. सः कुत्र गच्छति -
- वह कहां जाता है ?
10. यत्र त्वं गच्छसि -
- जहां तू जाता है।
11. त्वं गच्छसि किम् -
- तू जाता है क्या ?
12. अहं सर्वत्र गच्छामि -
- मैं सब स्थान पर जाता हूँ।
शब्द
न-नहीं। अस्ति-है। कः-कौन। नास्ति-नहीं है।
वाक्य
1. अहं न गच्छामि।
- मैं नहीं जाता हूं।
2. त्वं न गच्छसि।
- तू नहीं जाता है।
3. सः न गच्छति।
- वह नहीं जाता है।
4. अहं तत्र न गच्छामि।
- मैं वहां नहीं जाता हूं।
5. त्वं सर्वत्र न गच्छसि।
- तू सब स्थान पर नहीं जाता है।
6. किं सः न गच्छति।
- क्या वह नहीं जाता है।
7. यत्र त्वं न गच्छसि।
- जहां तू नहीं जाता है।
8. त्वं न गच्छसि किम्।
- तू नहीं जाता है क्या ?
9. अहं सर्वत्र न गच्छामि।
- मैं सब स्थान पर नहीं जाता हूं।
सूचना-पाठक यह देख सकते हैं कि केवल एक 'न' (नकार) के उपयोग से कितने नये उपयोगी वाक्य बन गए हैं, अब 'कः' शब्द का उपयोग देखिए
1. कः तत्र गच्छति -
- कौन वहां जाता है ?
2. कः सर्वत्र गच्छति -
- कौन सब स्थान पर जाता है ?
3. तत्र कः न गच्छति -
- वहां कौन नहीं जाता ?
4. कः सर्वत्र न गच्छति -
- कौन सब स्थान पर नहीं जाता ?
5. कः तत्र अस्ति -
- कौन वहां है?
6. तत्र कः अस्ति -
- वहां कौन है ?
7. अस्ति कः तत्र -
- है कौन वहां ?
©आर्य विजय चौहान #vakyabhyas #sanskritlessons
🌺 संस्कृत स्वयं शिक्षक 🌺 - श्रीपाद दामोदर सातवलेकर
पाठ १
नीचे कुछ संस्कृत शब्द और उनके अर्थ दिए हुए हैं, फिर उनके वाक्य बनाये हैं।
शब्द
सः=वह। त्वम्=तू। अहम्=मैं। गच्छति-वह जाता है। गच्छसि-तू जाता है। गच्छामि-मैं जाता हूं।
वाक्य
अहं गच्छामि। - मैं जाता हूं ।
त्वं गच्छसि। - तू जाता है।
सः गच्छति। - वह जाता है।
(पाठक यहां ध्यान रखें कि संस्कृत वाक्यों का भाषा में अर्थ शब्द के क्रम से ही दिया गया है।)
शब्द
कुत्र-कहां। यत्र-जहां। अत्र-यहां।
तत्र-वहां। सर्वत्र=सब स्थान पर। किम्-क्या।
वाक्य
1. त्वं कुत्र गच्छसि -
- तू कहां जाता है ?
2. यत्र सः गच्छति -
- जहां वह जाता है।
3. अहं तत्र गच्छामि -
- मैं वहां जाता हूं।
4. सः कुत्र गच्छति -
- वह कहां जाता है ?
5. यत्र अहं गच्छामि -
- जहां मैं जाता हूं।
6. त्वं सर्वत्र गच्छसि -
- तू सब स्थान पर जाता है।
7. किं सः गच्छति -
- क्या वह जाता है ?
8. सः गच्छति किम् -
- वह जाता है क्या ?
9. सः कुत्र गच्छति -
- वह कहां जाता है ?
10. यत्र त्वं गच्छसि -
- जहां तू जाता है।
11. त्वं गच्छसि किम् -
- तू जाता है क्या ?
12. अहं सर्वत्र गच्छामि -
- मैं सब स्थान पर जाता हूँ।
शब्द
न-नहीं। अस्ति-है। कः-कौन। नास्ति-नहीं है।
वाक्य
1. अहं न गच्छामि।
- मैं नहीं जाता हूं।
2. त्वं न गच्छसि।
- तू नहीं जाता है।
3. सः न गच्छति।
- वह नहीं जाता है।
4. अहं तत्र न गच्छामि।
- मैं वहां नहीं जाता हूं।
5. त्वं सर्वत्र न गच्छसि।
- तू सब स्थान पर नहीं जाता है।
6. किं सः न गच्छति।
- क्या वह नहीं जाता है।
7. यत्र त्वं न गच्छसि।
- जहां तू नहीं जाता है।
8. त्वं न गच्छसि किम्।
- तू नहीं जाता है क्या ?
9. अहं सर्वत्र न गच्छामि।
- मैं सब स्थान पर नहीं जाता हूं।
सूचना-पाठक यह देख सकते हैं कि केवल एक 'न' (नकार) के उपयोग से कितने नये उपयोगी वाक्य बन गए हैं, अब 'कः' शब्द का उपयोग देखिए
1. कः तत्र गच्छति -
- कौन वहां जाता है ?
2. कः सर्वत्र गच्छति -
- कौन सब स्थान पर जाता है ?
3. तत्र कः न गच्छति -
- वहां कौन नहीं जाता ?
4. कः सर्वत्र न गच्छति -
- कौन सब स्थान पर नहीं जाता ?
5. कः तत्र अस्ति -
- कौन वहां है?
6. तत्र कः अस्ति -
- वहां कौन है ?
7. अस्ति कः तत्र -
- है कौन वहां ?
©आर्य विजय चौहान #vakyabhyas #sanskritlessons
April 12, 2021
🌷ओ३म्🌷
🌺 संस्कृत स्वयं शिक्षक 🌺 - श्रीपाद दामोदर सातवलेकर
पाठ २
निम्नलिखित शब्द याद कीजिए -
शब्द
गृहम्/गृहं-घर को। नगरम्/नगरं-नगर को। ग्रामम्/ग्रामं-गांव को। आपणम्/आपणं-बाज़ार को। पाठशालाम्/पाठशालां-पाठशाला को। उद्यानम्/उद्यानं-बाग को।
वाक्य
1. त्वं कुत्र गच्छसि।
- तू कहां जाता है ?
2. अहं गृहं गच्छामि।
- मैं घर को जाता हूँ।
3. सः कुत्र गच्छति।
- वह कहां जाता है ?
4. सः ग्रामं गच्छति।
- वह गांव को जाता है।
5. त्वं पाठशालां गच्छसि किम्।
- तू पाठशाला को जाता है, क्या ?
6. सः उद्यानं गच्छति किम्।
- वह बाग को जाता है, क्या ?
7. किं सः ग्रामं गच्छति।
- क्या वह गांव को जाता है ?
8. किं त्वम् आपणं गच्छसि।
- क्या तू बाज़ार को जाता है ?
9. यत्र त्वं गच्छसि।
- जहां तू जाता है।
10. तत्र अहं गच्छामि।
- वहां मैं जाता हूँ।
11. यत्र सः गच्छति।
- जहां वह जाता है।
12. तत्र त्वं गच्छसि किम्।
- वहां तू जाता है, क्या ?
शब्द
यदा-जब । कदा-कब। सदा-सदा, हमेशा। सर्वदा-सदा, हमेशा। सदैव-हमेशा। तदा-तब।
अब नीचे लिखे हुए याक्यों को याद कीजिए। यदि आपने पूर्वोक्त वाक्य याद किए हों, तो ये वाक्य आप स्वयं बना सकते हैं
वाक्य
1. कदा सः नगरं गच्छति।
- कब वह नगर को जाता है ?
2. यदा सः ग्रामं गच्छति।
- जब वह गांव को जाता है।
3. अहं सदैव पाठशाला गच्छामि।
- मैं हमेशा पाठशाला जाता हूँ।
4. सः सर्वदा उद्यानं गच्छति।
- वह सदा बाग को जाता है।
5. किं त्वं सदैव आपणं गच्छसि।
- क्या तू हमेशा बाज़ार जाता है ?
6. अहं सदैव नगरं गच्छामि।
- मैं हमेशा नगर को जाता हूँ।
7. यदा त्वं ग्रामं गच्छसि।
- जब तू गांव को जाता है।
8. तदा अहं उद्यानं गच्छामि।
- तब मैं बाग को जाता हूँ।
9. सः नगरं गच्छति किम्।
- वह नगर को जाता है, क्या ?
10. सः सर्वदा ग्रामं गच्छति।
- वह सदा गांव को जाता है।
11. किं त्वम् उद्यानं गच्छसि।
- क्या तू बाग को जाता है ?
12. अहं सदैव उद्यानं गच्छामि।
- मैं सदा ही बाग को जाता हूँ।
13. त्वं कुत्र गच्छसि।
- तू कहां जाता है ?
14. त्वं कदा गच्छसि।
- तू कब जाता है ?
15. सः सदैव गच्छति।
- वह हमेशा ही जाता है।
पूर्वोक्त प्रकार से इन वाक्यों का भी जोर से बोलकर दस-दस बार उच्चारण करना चाहिए। तत्पश्चात् संस्कृत वाक्य की ओर देखकर (हिन्दी के वाक्य को देखते हुए) उसको हिन्दी का वाक्य बनाना चाहिए। तदनन्तर हिन्दी का वाक्य देखकर उसको संस्कृत वाक्य बनाना चाहिए। इस प्रकार करने से पाठक स्वयं कई नये वाक्य बना सकते हैं। अब कुछ निषेध के वाक्य बताते हैं -
1. अहं गृहं न गच्छामि।
- मैं घर नहीं जाता हूँ।
2. सः ग्रामं न गच्छति।
- वह गाँव को नहीं जाता है।
3. त्वं पाठशालां न गच्छति किम्।
- तू पाठशाला को नहीं जाता है क्या ?
4. किं सः उद्यानं न गच्छति।
- क्या वह बाग को नहीं जाता ?
5. किं सः ग्रामं न गच्छति।
- क्या वह गाँव को नहीं जाता ?
6. किं त्वम् आपणं न गच्छसि।
- क्या तू बाज़ार नहीं जाता ?
7. तत्र त्वं किं न गच्छसि।
- वहाँ तू क्यों नहीं जाता ?
8. यदा सः ग्रामं न गच्छति।
- जब वह गाँव को नहीं जाता।
9. कः सदा उद्यानं न गच्छति।
- कौन हमेशा बाग को नहीं जाता ?
10. संः उद्यानं सर्वदा न गच्छति।
- वह बाग को हमेशा नहीं जाता।
11. त्वं तत्र किं न गच्छसि।
- तू वहाँ क्यों नहीं जाता ?
12. सः तत्र सदैव न गच्छति।
- वह वहाँ हमेशा ही नहीं जाता।
इसी प्रकार पाठक स्वयं वाक्य बना सकते हैं।
©आर्य विजय चौहान #vakyabhyas #sanskritlessons
🌺 संस्कृत स्वयं शिक्षक 🌺 - श्रीपाद दामोदर सातवलेकर
पाठ २
निम्नलिखित शब्द याद कीजिए -
शब्द
गृहम्/गृहं-घर को। नगरम्/नगरं-नगर को। ग्रामम्/ग्रामं-गांव को। आपणम्/आपणं-बाज़ार को। पाठशालाम्/पाठशालां-पाठशाला को। उद्यानम्/उद्यानं-बाग को।
वाक्य
1. त्वं कुत्र गच्छसि।
- तू कहां जाता है ?
2. अहं गृहं गच्छामि।
- मैं घर को जाता हूँ।
3. सः कुत्र गच्छति।
- वह कहां जाता है ?
4. सः ग्रामं गच्छति।
- वह गांव को जाता है।
5. त्वं पाठशालां गच्छसि किम्।
- तू पाठशाला को जाता है, क्या ?
6. सः उद्यानं गच्छति किम्।
- वह बाग को जाता है, क्या ?
7. किं सः ग्रामं गच्छति।
- क्या वह गांव को जाता है ?
8. किं त्वम् आपणं गच्छसि।
- क्या तू बाज़ार को जाता है ?
9. यत्र त्वं गच्छसि।
- जहां तू जाता है।
10. तत्र अहं गच्छामि।
- वहां मैं जाता हूँ।
11. यत्र सः गच्छति।
- जहां वह जाता है।
12. तत्र त्वं गच्छसि किम्।
- वहां तू जाता है, क्या ?
शब्द
यदा-जब । कदा-कब। सदा-सदा, हमेशा। सर्वदा-सदा, हमेशा। सदैव-हमेशा। तदा-तब।
अब नीचे लिखे हुए याक्यों को याद कीजिए। यदि आपने पूर्वोक्त वाक्य याद किए हों, तो ये वाक्य आप स्वयं बना सकते हैं
वाक्य
1. कदा सः नगरं गच्छति।
- कब वह नगर को जाता है ?
2. यदा सः ग्रामं गच्छति।
- जब वह गांव को जाता है।
3. अहं सदैव पाठशाला गच्छामि।
- मैं हमेशा पाठशाला जाता हूँ।
4. सः सर्वदा उद्यानं गच्छति।
- वह सदा बाग को जाता है।
5. किं त्वं सदैव आपणं गच्छसि।
- क्या तू हमेशा बाज़ार जाता है ?
6. अहं सदैव नगरं गच्छामि।
- मैं हमेशा नगर को जाता हूँ।
7. यदा त्वं ग्रामं गच्छसि।
- जब तू गांव को जाता है।
8. तदा अहं उद्यानं गच्छामि।
- तब मैं बाग को जाता हूँ।
9. सः नगरं गच्छति किम्।
- वह नगर को जाता है, क्या ?
10. सः सर्वदा ग्रामं गच्छति।
- वह सदा गांव को जाता है।
11. किं त्वम् उद्यानं गच्छसि।
- क्या तू बाग को जाता है ?
12. अहं सदैव उद्यानं गच्छामि।
- मैं सदा ही बाग को जाता हूँ।
13. त्वं कुत्र गच्छसि।
- तू कहां जाता है ?
14. त्वं कदा गच्छसि।
- तू कब जाता है ?
15. सः सदैव गच्छति।
- वह हमेशा ही जाता है।
पूर्वोक्त प्रकार से इन वाक्यों का भी जोर से बोलकर दस-दस बार उच्चारण करना चाहिए। तत्पश्चात् संस्कृत वाक्य की ओर देखकर (हिन्दी के वाक्य को देखते हुए) उसको हिन्दी का वाक्य बनाना चाहिए। तदनन्तर हिन्दी का वाक्य देखकर उसको संस्कृत वाक्य बनाना चाहिए। इस प्रकार करने से पाठक स्वयं कई नये वाक्य बना सकते हैं। अब कुछ निषेध के वाक्य बताते हैं -
1. अहं गृहं न गच्छामि।
- मैं घर नहीं जाता हूँ।
2. सः ग्रामं न गच्छति।
- वह गाँव को नहीं जाता है।
3. त्वं पाठशालां न गच्छति किम्।
- तू पाठशाला को नहीं जाता है क्या ?
4. किं सः उद्यानं न गच्छति।
- क्या वह बाग को नहीं जाता ?
5. किं सः ग्रामं न गच्छति।
- क्या वह गाँव को नहीं जाता ?
6. किं त्वम् आपणं न गच्छसि।
- क्या तू बाज़ार नहीं जाता ?
7. तत्र त्वं किं न गच्छसि।
- वहाँ तू क्यों नहीं जाता ?
8. यदा सः ग्रामं न गच्छति।
- जब वह गाँव को नहीं जाता।
9. कः सदा उद्यानं न गच्छति।
- कौन हमेशा बाग को नहीं जाता ?
10. संः उद्यानं सर्वदा न गच्छति।
- वह बाग को हमेशा नहीं जाता।
11. त्वं तत्र किं न गच्छसि।
- तू वहाँ क्यों नहीं जाता ?
12. सः तत्र सदैव न गच्छति।
- वह वहाँ हमेशा ही नहीं जाता।
इसी प्रकार पाठक स्वयं वाक्य बना सकते हैं।
©आर्य विजय चौहान #vakyabhyas #sanskritlessons
April 12, 2021
🌷ओ३म्🌷
🌺 संस्कृत स्वयं शिक्षक 🌺 - श्रीपाद दामोदर सातवलेकर
पाठ ३
यदि आपने पूर्व पाठ के वाक्य तथा शब्द अच्छी प्रकार याद कर लिये हों, तो अब निम्नलिखित शब्दों को याद कीजिए -
सायम्-शाम को। प्रातः-प्रातःकाल। रात्रौ-रात्रि में। श्वः- कल (आगामी दिन)। परश्वः-परसों। दिवा-दिन में। मध्याह्ने - दोपहर में । अद्य-आज। ह्यः- कल (बीता दिन)।
वाक्य
1. त्वं कुत्र सदैव प्रातः गच्छसि।
- तू कहाँ हमेशा ही प्रातःकाल जाता है?
2. अहं सदैव प्रातः उद्यानं गच्छामि।
- मैं सदा ही प्रातःकाल बाग जाता हूँ।
3. सः सायम् उद्यानं गच्छति।
- वह सायंकाल बाग को जाता है।
4. अद्य अहं पाठशालां न गच्छामि।
- आज मैं पाठशाला नहीं जाता हूँ।
5. त्वम् अद्य पाठशालां गच्छसि किम्।
- तू आज पाठशाला जाता है क्या?
6. त्वं मध्याहे कुत्र गच्छसि।
- तू दोपहर को कहाँ जाता है?
7. अहं मध्याहे ग्रामं गच्छामि।
- मैं दोपहर में गाँव जाता हूँ।
8. सः दिवा नगरं गच्छति।
- वह दिन में नगर जाता है।
9. अहं रात्रौ गृहं गच्छामि।
- मैं रात्रि में घर जाता है।
10. त्वं यत्र रात्रौ गच्छसि।
- तू जहाँ रात्रि में जाता है।
11. तत्र अहं दिवा गच्छामि।
- वहाँ मैं दिन में जाता हूँ।
12. तत्र सः प्रातः गच्छति।
- वहाँ वह प्रातःकाल जाता है।
शब्द
यदि-यदि, अगर । तर्हि-तो फिर। गमिष्यसि-तू जाएगा। गमिष्यति-वह जाएगा। यथा-जैसे। तथा-वैसे। कथम्-कैसे। गमिष्यामि-मैं जाऊँगा । जालन्धर-नगरम् - जालन्धर शहर को। हरिद्वार-नगरम् - हरिद्वार शहर को।
वाक्य
1. यदि त्वं जालन्धरनगरं श्वः गमिष्यसि।
- अगर तू जालन्धर शहर को कल जाएगा।
2. तर्हि अहं हरिद्वारं परश्वः गमिष्यामि।
- तो फिर मैं हरिद्वार शहर को परसों जाऊँगा।
3. यदि त्वं गमिष्यसि, तदा अहं गमिष्यामि।
- जब तू जाएगा, तब मैं जाऊँगा।
4. यदि त्वं न गमिष्यसि, तर्हि अहं न गमिष्यामि।
- अगर तू नहीं जाएगा, तो फिर मैं नहीं जाऊंगा।
5. सः हरिद्वारं श्वः गमिष्यति।
- वह कल हरिद्वार जाएगा।
6. सः श्वः प्रातः जालन्धरनगरं गमिष्यति।
- वह कल प्रातः जालन्धर शहर जाएगा।
7. यत्र सः श्वः गमिष्यति।
- जहाँ कल वह जाएगा।
8. तत्र अहं परश्वः गमिष्यामि।
- वहाँ मैं परसों जाऊँगा।
9. त्वं परश्वः ग्रामं गमिष्यसि किम्।
- तू परसों गाँव जाएगा क्या?
10. न अहम् अद्य सायं नगरं गमिष्यामि।
- नहीं, मैं आज सायंकाल शहर जाऊँगा।
11. यथा त्वं गच्छसि, तथा सः गच्छति।
- जैसे तू जाता है, वैसे वह जाता है।
12. कथं तत्र सः श्वः न गमिष्यति।
- कैसे वहाँ वह कल नहीं जाएगा?
13. सः तत्र श्वः गमिष्यति।
- वह वहाँ कल जाएगा।
ये वाक्य देखकर पाठकों को पता लगेगा कि वे दैनिक व्यवहार के नए वाक्य स्वयं बना सकते हैं। इसीलिए वे नए-नए वाक्य ज्ञात शब्दों से बनाने का यत्न किया करें। अब निषेध के वाक्य देखिए-
1. सः सायम् उद्यानं न गच्छति।
- वह शाम को बाग नहीं जाता।
2. कः मध्याह्ने पाठशालां न गच्छति।
- कौन दोपहर में पाठशाला नहीं जाता?
3. अहं रात्रौ नगरं न गच्छामि।
- मैं रात्रि को शहर नहीं जाता।
4. कः तत्र दिवा न गच्छति।
- कौन वहाँ दिन में नहीं जाता?
5. त्वं श्वः जालन्धरं न गमिष्यसि किम्।
- तू कल जालन्धर नहीं जाएगा क्या?
6. यथा त्वं न गच्छसि, तथा सः न गच्छति।
- जैसे तू नहीं जाता, वैसे वह नहीं जाता।
7. कथं सः न गच्छति।
- कैसे वह नहीं जाता?
8. सः रात्रौ कुत्र-कुत्र न गमिष्यति।
- वह रात्रि में कहाँ-कहाँ नहीं जाएगा?
9. यत्र-यत्र त्वं गमिष्यसि, तत्र-तत्र सः न गमिष्यति।
- जहाँ-जहाँ तू जाएगा, वहाँ-वहाँ वह नहीं जाएगा।
व्यवहारिक-धातुः
१. अभ्यास करना
अभि + अस् - अभ्यसति
२. अनुकरण करना / पीछे जाना / नकल करना
अनु + कृ - अनुकरोति
अनु + गम् - अनुगच्छति
अनु + चर् - अनुचरति
अनु + वृत् - अनुवर्तते
अनु + सृ - अनुसरति
३. अनुग्रह करना
अनु + गृह् - अनुगृह्णाति
४. अनुमोदन करना
सम् + मन् · सम्मन्यते
©आर्य विजय चौहान #vakyabhyas #sanskritlessons
🌺 संस्कृत स्वयं शिक्षक 🌺 - श्रीपाद दामोदर सातवलेकर
पाठ ३
यदि आपने पूर्व पाठ के वाक्य तथा शब्द अच्छी प्रकार याद कर लिये हों, तो अब निम्नलिखित शब्दों को याद कीजिए -
सायम्-शाम को। प्रातः-प्रातःकाल। रात्रौ-रात्रि में। श्वः- कल (आगामी दिन)। परश्वः-परसों। दिवा-दिन में। मध्याह्ने - दोपहर में । अद्य-आज। ह्यः- कल (बीता दिन)।
वाक्य
1. त्वं कुत्र सदैव प्रातः गच्छसि।
- तू कहाँ हमेशा ही प्रातःकाल जाता है?
2. अहं सदैव प्रातः उद्यानं गच्छामि।
- मैं सदा ही प्रातःकाल बाग जाता हूँ।
3. सः सायम् उद्यानं गच्छति।
- वह सायंकाल बाग को जाता है।
4. अद्य अहं पाठशालां न गच्छामि।
- आज मैं पाठशाला नहीं जाता हूँ।
5. त्वम् अद्य पाठशालां गच्छसि किम्।
- तू आज पाठशाला जाता है क्या?
6. त्वं मध्याहे कुत्र गच्छसि।
- तू दोपहर को कहाँ जाता है?
7. अहं मध्याहे ग्रामं गच्छामि।
- मैं दोपहर में गाँव जाता हूँ।
8. सः दिवा नगरं गच्छति।
- वह दिन में नगर जाता है।
9. अहं रात्रौ गृहं गच्छामि।
- मैं रात्रि में घर जाता है।
10. त्वं यत्र रात्रौ गच्छसि।
- तू जहाँ रात्रि में जाता है।
11. तत्र अहं दिवा गच्छामि।
- वहाँ मैं दिन में जाता हूँ।
12. तत्र सः प्रातः गच्छति।
- वहाँ वह प्रातःकाल जाता है।
शब्द
यदि-यदि, अगर । तर्हि-तो फिर। गमिष्यसि-तू जाएगा। गमिष्यति-वह जाएगा। यथा-जैसे। तथा-वैसे। कथम्-कैसे। गमिष्यामि-मैं जाऊँगा । जालन्धर-नगरम् - जालन्धर शहर को। हरिद्वार-नगरम् - हरिद्वार शहर को।
वाक्य
1. यदि त्वं जालन्धरनगरं श्वः गमिष्यसि।
- अगर तू जालन्धर शहर को कल जाएगा।
2. तर्हि अहं हरिद्वारं परश्वः गमिष्यामि।
- तो फिर मैं हरिद्वार शहर को परसों जाऊँगा।
3. यदि त्वं गमिष्यसि, तदा अहं गमिष्यामि।
- जब तू जाएगा, तब मैं जाऊँगा।
4. यदि त्वं न गमिष्यसि, तर्हि अहं न गमिष्यामि।
- अगर तू नहीं जाएगा, तो फिर मैं नहीं जाऊंगा।
5. सः हरिद्वारं श्वः गमिष्यति।
- वह कल हरिद्वार जाएगा।
6. सः श्वः प्रातः जालन्धरनगरं गमिष्यति।
- वह कल प्रातः जालन्धर शहर जाएगा।
7. यत्र सः श्वः गमिष्यति।
- जहाँ कल वह जाएगा।
8. तत्र अहं परश्वः गमिष्यामि।
- वहाँ मैं परसों जाऊँगा।
9. त्वं परश्वः ग्रामं गमिष्यसि किम्।
- तू परसों गाँव जाएगा क्या?
10. न अहम् अद्य सायं नगरं गमिष्यामि।
- नहीं, मैं आज सायंकाल शहर जाऊँगा।
11. यथा त्वं गच्छसि, तथा सः गच्छति।
- जैसे तू जाता है, वैसे वह जाता है।
12. कथं तत्र सः श्वः न गमिष्यति।
- कैसे वहाँ वह कल नहीं जाएगा?
13. सः तत्र श्वः गमिष्यति।
- वह वहाँ कल जाएगा।
ये वाक्य देखकर पाठकों को पता लगेगा कि वे दैनिक व्यवहार के नए वाक्य स्वयं बना सकते हैं। इसीलिए वे नए-नए वाक्य ज्ञात शब्दों से बनाने का यत्न किया करें। अब निषेध के वाक्य देखिए-
1. सः सायम् उद्यानं न गच्छति।
- वह शाम को बाग नहीं जाता।
2. कः मध्याह्ने पाठशालां न गच्छति।
- कौन दोपहर में पाठशाला नहीं जाता?
3. अहं रात्रौ नगरं न गच्छामि।
- मैं रात्रि को शहर नहीं जाता।
4. कः तत्र दिवा न गच्छति।
- कौन वहाँ दिन में नहीं जाता?
5. त्वं श्वः जालन्धरं न गमिष्यसि किम्।
- तू कल जालन्धर नहीं जाएगा क्या?
6. यथा त्वं न गच्छसि, तथा सः न गच्छति।
- जैसे तू नहीं जाता, वैसे वह नहीं जाता।
7. कथं सः न गच्छति।
- कैसे वह नहीं जाता?
8. सः रात्रौ कुत्र-कुत्र न गमिष्यति।
- वह रात्रि में कहाँ-कहाँ नहीं जाएगा?
9. यत्र-यत्र त्वं गमिष्यसि, तत्र-तत्र सः न गमिष्यति।
- जहाँ-जहाँ तू जाएगा, वहाँ-वहाँ वह नहीं जाएगा।
व्यवहारिक-धातुः
१. अभ्यास करना
अभि + अस् - अभ्यसति
२. अनुकरण करना / पीछे जाना / नकल करना
अनु + कृ - अनुकरोति
अनु + गम् - अनुगच्छति
अनु + चर् - अनुचरति
अनु + वृत् - अनुवर्तते
अनु + सृ - अनुसरति
३. अनुग्रह करना
अनु + गृह् - अनुगृह्णाति
४. अनुमोदन करना
सम् + मन् · सम्मन्यते
©आर्य विजय चौहान #vakyabhyas #sanskritlessons
April 12, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।।चतुर्दशः सर्गः।।
🍃पशूनां त्रिशतं तत्र यूपेषु नियतं तथा।
अश्वरवात्तमं तस्य राज्ञो दशरथस्य च ॥ ३०॥
⚜️उन खंभों में तीन सौ पशु और प्रत्येक दिशा में घूम कर आया हुआ महाराज का अति उत्तम घोड़ा बांधा गया॥३०॥
🍃कासल्या तं इयं तत्र परिचर्य समन्ततः।
कृषाणैर्विशशासैनं त्रिभिः परमया मुदा ॥३१॥
⚜️कौशल्या जी ने उस घोड़े की अच्छी तरह पूजा की और प्रसन्न हो, तीन तलवारों से उस घोड़े के पीठ को तीन बार स्पर्श किये॥३१॥
#ramayan
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।।चतुर्दशः सर्गः।।
🍃पशूनां त्रिशतं तत्र यूपेषु नियतं तथा।
अश्वरवात्तमं तस्य राज्ञो दशरथस्य च ॥ ३०॥
⚜️उन खंभों में तीन सौ पशु और प्रत्येक दिशा में घूम कर आया हुआ महाराज का अति उत्तम घोड़ा बांधा गया॥३०॥
🍃कासल्या तं इयं तत्र परिचर्य समन्ततः।
कृषाणैर्विशशासैनं त्रिभिः परमया मुदा ॥३१॥
⚜️कौशल्या जी ने उस घोड़े की अच्छी तरह पूजा की और प्रसन्न हो, तीन तलवारों से उस घोड़े के पीठ को तीन बार स्पर्श किये॥३१॥
#ramayan
April 12, 2021
📙 ऋग्वेद
सूक्त-२३, प्रथम मंडल ,
मंत्र-१७ देवता-वायु आदि
🍃अपों देवीरुप ह्वये यत्र गावः पिबन्ति नः सिन्धुभ्यः तत्त्वं हवि... ( १८ )
⚜️हमारी गाएं जिस जल को पीती हैं, उसी का हम आह्वान कर रहे हैं. जो जल नदी के रूप में बह रहा है, उसे हवि देना हमारा कर्त्तव्य है.(१८)
#Rgveda
सूक्त-२३, प्रथम मंडल ,
मंत्र-१७ देवता-वायु आदि
🍃अपों देवीरुप ह्वये यत्र गावः पिबन्ति नः सिन्धुभ्यः तत्त्वं हवि... ( १८ )
⚜️हमारी गाएं जिस जल को पीती हैं, उसी का हम आह्वान कर रहे हैं. जो जल नदी के रूप में बह रहा है, उसे हवि देना हमारा कर्त्तव्य है.(१८)
#Rgveda
April 12, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - प्रतिपदा सुबह 10:16 तक तत्पश्चात द्वितीया
⛅ दिनांक - 13 अप्रैल 2021
⛅ दिन - मंगलवार
⛅ विक्रम संवत - 2078
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - वसंत
⛅ मास - चैत्र
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - अश्विनी दोपहर 02:20 तक तत्पश्चात भरणी
⛅ योग - विष्कम्भ शाम 03:17 तक तत्पश्चात प्रीति
⛅ राहुकाल - शाम 03:48 से शाम 05:23 तक
⛅ सूर्योदय - 06:22
⛅ सूर्यास्त - 18:55
⛅ दिशाशूल - उत्तर दिशा में
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - प्रतिपदा सुबह 10:16 तक तत्पश्चात द्वितीया
⛅ दिनांक - 13 अप्रैल 2021
⛅ दिन - मंगलवार
⛅ विक्रम संवत - 2078
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - वसंत
⛅ मास - चैत्र
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - अश्विनी दोपहर 02:20 तक तत्पश्चात भरणी
⛅ योग - विष्कम्भ शाम 03:17 तक तत्पश्चात प्रीति
⛅ राहुकाल - शाम 03:48 से शाम 05:23 तक
⛅ सूर्योदय - 06:22
⛅ सूर्यास्त - 18:55
⛅ दिशाशूल - उत्तर दिशा में
April 12, 2021
April 12, 2021
१३_०४ आकाशवाणी संस्कृत.mp3
1.1 MB
१३_०४ आकाशवाणी संस्कृत.mp3
April 12, 2021
April 12, 2021
April 12, 2021
April 12, 2021
April 12, 2021
A-Rapid-Sanskrit-Method-hart.pdf
5.9 MB
A Rapid Sanskrit Method
April 13, 2021
Sanskrit swayam sikshak.pdf
11.6 MB
संस्कृत स्वयंशिक्षक
April 13, 2021
April 13, 2021
By Telegram Channel संस्कृत संवाद: @samskrtsamvadah
संस्कृत सीखने के तरीकें—
(Methods of Learning Sanskrit)
⭐️ पुस्तक(Available at nearby bookstores) :–
१.संस्कृत स्वयं शिक्षक(Best Book)
Buy —https://www.amazon.in/dp/8170285747/ref=cmswrcpapaglcfabc64GJHK9QRS23B3ZWK8KJ
PDF
२. गीतासोपान (संस्कृत भारती)
३.NCERT BOOKS
आपको इस एप में सभी संस्कृत के NCERT पुस्तके मिल जायेंगी
४. A Rapid Sanskrit Method
You can Buy here
PDF
५. Medha Michika
६. Learn Sanskrit in 30 days
⭐️ Videos :–
१.Video Series by Knowledgelogy (हिंदी माध्यम)
२. Video series by Sanskrit.Today (English medium)
३. Central Sanskrit University (Sanskrit Medium)
४. IIT Kharagpur — Prof. Anuradha Chaudhary
५. Samskrita Bharati USA — Dr.K.N. Padma Kumar
⭐️ Mobile Apps
१.Language Curry(Live Sessions available) :–
→Android
→IOS
२. Sanskrit Safalyam (Android only)
३. Samskrit Tutorial (Android Only)
⭐️ Websites
१. संस्कृत भारती
पत्राचार द्वारा —
चलचित्र द्वारा
२. Practical Sanskrit (English medium)
३. Samskrit Tutorial(Good for Students)
४. अमरहासम्
५. Acharya (English medium)
६. Good for foreigners
७. Udemy (English medium)
८. Vyoma Labs
९. Memrise
१०. Learn Sanskrit through Ramayan
११. Open Pathshala
⭐ Others (अन्य)
१. Email this for guidance
vidyadhar@learnsanskritonline.com
२. संस्कृत संभाषण शिविर
३. Get a home tutor
💥Comment down If you know other good methods or need help with any method
💥नीचे लिखकर बताएं यदि आप कोई और तरीका जानते हैं अथवा किसी तरीके के संबंध में सहायता चाहते हैं
संस्कृत सीखने के तरीकें—
(Methods of Learning Sanskrit)
⭐️ पुस्तक(Available at nearby bookstores) :–
१.संस्कृत स्वयं शिक्षक(Best Book)
Buy —https://www.amazon.in/dp/8170285747/ref=cmswrcpapaglcfabc64GJHK9QRS23B3ZWK8KJ
२. गीतासोपान (संस्कृत भारती)
३.NCERT BOOKS
आपको इस एप में सभी संस्कृत के NCERT पुस्तके मिल जायेंगी
४. A Rapid Sanskrit Method
You can Buy here
५. Medha Michika
६. Learn Sanskrit in 30 days
⭐️ Videos :–
१.Video Series by Knowledgelogy (हिंदी माध्यम)
२. Video series by Sanskrit.Today (English medium)
३. Central Sanskrit University (Sanskrit Medium)
४. IIT Kharagpur — Prof. Anuradha Chaudhary
५. Samskrita Bharati USA — Dr.K.N. Padma Kumar
⭐️ Mobile Apps
१.Language Curry(Live Sessions available) :–
→Android
→IOS
२. Sanskrit Safalyam (Android only)
३. Samskrit Tutorial (Android Only)
⭐️ Websites
१. संस्कृत भारती
पत्राचार द्वारा —
चलचित्र द्वारा
२. Practical Sanskrit (English medium)
३. Samskrit Tutorial(Good for Students)
४. अमरहासम्
५. Acharya (English medium)
६. Good for foreigners
७. Udemy (English medium)
८. Vyoma Labs
९. Memrise
१०. Learn Sanskrit through Ramayan
११. Open Pathshala
⭐ Others (अन्य)
१. Email this for guidance
vidyadhar@learnsanskritonline.com
२. संस्कृत संभाषण शिविर
३. Get a home tutor
💥Comment down If you know other good methods or need help with any method
💥नीचे लिखकर बताएं यदि आप कोई और तरीका जानते हैं अथवा किसी तरीके के संबंध में सहायता चाहते हैं
April 13, 2021
संस्कृत संवादः । Sanskrit Samvadah pinned «By Telegram Channel संस्कृत संवाद: @samskrtsamvadah संस्कृत सीखने के तरीकें— (Methods of Learning Sanskrit) ⭐️
पुस्तक(Available at nearby bookstores) :– १.संस्कृत स्वयं शिक्षक(Best
Book) Buy —https://www.amazon.in/dp/8170285747/ref=cmswrcpapaglcfabc64…»
April 13, 2021
🌷ओ३म्🌷
🌺 संस्कृत स्वयं शिक्षक 🌺 - श्रीपाद दामोदर सातवलेकर
पाठ ४
'गम्-(गच्छ) का अर्थ 'जाना'। परन्तु उससे पूर्व 'आ' लगाने से आगम्-(आगच्छ) का अर्थ 'आना' होता है। जैसे -
शब्द
गच्छति-वह जाता है।
गच्छसि-तू जाता है।
गच्छामि-मैं जाता हूँ।
आगच्छति-वह आता है।
आगच्छसि-तू आता है।
आगच्छामि-मैं आता हूँ।
गमिष्यति-वह जाएगा।
गमिष्यसि-तू जाएगा।
गमिष्यामि-मैं जाऊँगा।
आगमिष्यति-वह आएगा।
आगमिष्यसि-तू आएगा।
आगमिष्यामि-मैं आऊँगा।
अपि - भी। औषधालयम् - दवाखाने को। नहि - नहीं। च - और। वनम् - वन को। कूपम् - कुएँ को।
वाक्य
1. यदा त्वं वनं गमिष्यसि।
- जब तू वन को जाएगा।
2. तदा अहम् अपि आगमिष्यामि।
- तब मैं भी आऊँगा।
3. यदा तत्र सः गमिष्यति।
- जब वह वहाँ जाएगा।
4. तदा तत्र त्वं न आगमिष्यसि किम्।
- तब वहाँ तू न आएगा क्या?
5. अहं प्रातः गमिष्यामि सायं च आगमिष्यामि।
- मैं सवेरे जाऊँगा और सायंकाल को आऊँगा।
6. कदा त्वं तत्र गमिष्यसि।
- कब तू वहाँ जाएगा?
7. अहं मध्याहे तत्र गमिष्यामि।
- मैं दोपहर को वहाँ जाऊँगा।
8. यदि त्वं गमिष्यसि।
- अगर तू जाएगा।
9. सः अपि न आगमिष्यति।
- वह भी नहीं आएगा।
शब्द
भक्षयति-वह खाता है।
भक्षयसि-तू खाता है।
भक्षयामि-मैं खाता हूँ।
भक्षयिष्यति-वह खाएगा।
भक्षयिष्यसि-तू खाएगा।
भक्षयिष्यामि-मैं खाऊँगा।
अन्नम् - अन्न को। मोदकम् - लड्डू को। मुद्गम् - मूंग दाल को। ओदनम् - चावल को। आम्रम् - आम को। फलम् - फल को। मुद्गौदनम् (मुद्ग + ओदनम्) - खिचड़ी को।
वाक्य
1. सः अन्नं भक्षयति।
- वह अन्न खाता है।
2. त्वं मोदकं भक्षयसि।
- तू लड्डू खाता है।
3. अहं फलं भक्षयामि।
- मैं फल खाता हूँ।
4. सः ओदनं भक्षयिष्यति।
- वह चावल खाएगा।
5. त्वम् आम्रं भक्षयिष्यसि।
- तू आम खाएगा।
6. अहं मुद्गौदनं भक्षयिष्यामि।
- मैं खिचड़ी खाऊँगा।
7. यदि सः प्रातः वनं गमिष्यति।
- अगर वह प्रातःकाल वन को जाएगा।
8. तर्हि आम्रं भक्षयिष्यति।
- तो आम खाएगा।
9. अहं तत्र गमिष्यामि, फलं च भक्षयिष्यामि।
- मैं वहाँ जाऊँगा और फल खाऊँगा।
10. सः गृहं गमिष्यति, मोदकं च भक्षयिष्यति।
- वह घर जाएगा और लड्डू खाएगा।
11. किं सः अन्नं भक्षयिष्यति।
- क्या वह अन्न खाएगा ?
12. यथा सः ओदनं भक्षयिष्यति।
- जैसे वह चावल खाएगा।
13. तथा तत्र अहम् आम्रं भक्षयिष्यामि।
- वैसे वहाँ मैं आम खाऊँगा।
व्यवहारिक-धातुः
५. जानना
ज्ञा - जानाति/जानीते
६. अवज्ञा करना / तिरस्कार करना
अव + ज्ञा - अवजानाति/अवजानीते
७. अस्वीकार करना
अप + ज्ञा - अपजानाति/अपजानीते
८. अनुनय करना / मनाना / प्रार्थना करना
अनु + नी - अनुनयति
९. अनुभव करना
अनु + भू - अनुभवति
१०. अनादर करना
अव + मन् - अवमन्यते
©आर्य विजय चौहान #vakyabhyas #sanskritlessons
🌺 संस्कृत स्वयं शिक्षक 🌺 - श्रीपाद दामोदर सातवलेकर
पाठ ४
'गम्-(गच्छ) का अर्थ 'जाना'। परन्तु उससे पूर्व 'आ' लगाने से आगम्-(आगच्छ) का अर्थ 'आना' होता है। जैसे -
शब्द
गच्छति-वह जाता है।
गच्छसि-तू जाता है।
गच्छामि-मैं जाता हूँ।
आगच्छति-वह आता है।
आगच्छसि-तू आता है।
आगच्छामि-मैं आता हूँ।
गमिष्यति-वह जाएगा।
गमिष्यसि-तू जाएगा।
गमिष्यामि-मैं जाऊँगा।
आगमिष्यति-वह आएगा।
आगमिष्यसि-तू आएगा।
आगमिष्यामि-मैं आऊँगा।
अपि - भी। औषधालयम् - दवाखाने को। नहि - नहीं। च - और। वनम् - वन को। कूपम् - कुएँ को।
वाक्य
1. यदा त्वं वनं गमिष्यसि।
- जब तू वन को जाएगा।
2. तदा अहम् अपि आगमिष्यामि।
- तब मैं भी आऊँगा।
3. यदा तत्र सः गमिष्यति।
- जब वह वहाँ जाएगा।
4. तदा तत्र त्वं न आगमिष्यसि किम्।
- तब वहाँ तू न आएगा क्या?
5. अहं प्रातः गमिष्यामि सायं च आगमिष्यामि।
- मैं सवेरे जाऊँगा और सायंकाल को आऊँगा।
6. कदा त्वं तत्र गमिष्यसि।
- कब तू वहाँ जाएगा?
7. अहं मध्याहे तत्र गमिष्यामि।
- मैं दोपहर को वहाँ जाऊँगा।
8. यदि त्वं गमिष्यसि।
- अगर तू जाएगा।
9. सः अपि न आगमिष्यति।
- वह भी नहीं आएगा।
शब्द
भक्षयति-वह खाता है।
भक्षयसि-तू खाता है।
भक्षयामि-मैं खाता हूँ।
भक्षयिष्यति-वह खाएगा।
भक्षयिष्यसि-तू खाएगा।
भक्षयिष्यामि-मैं खाऊँगा।
अन्नम् - अन्न को। मोदकम् - लड्डू को। मुद्गम् - मूंग दाल को। ओदनम् - चावल को। आम्रम् - आम को। फलम् - फल को। मुद्गौदनम् (मुद्ग + ओदनम्) - खिचड़ी को।
वाक्य
1. सः अन्नं भक्षयति।
- वह अन्न खाता है।
2. त्वं मोदकं भक्षयसि।
- तू लड्डू खाता है।
3. अहं फलं भक्षयामि।
- मैं फल खाता हूँ।
4. सः ओदनं भक्षयिष्यति।
- वह चावल खाएगा।
5. त्वम् आम्रं भक्षयिष्यसि।
- तू आम खाएगा।
6. अहं मुद्गौदनं भक्षयिष्यामि।
- मैं खिचड़ी खाऊँगा।
7. यदि सः प्रातः वनं गमिष्यति।
- अगर वह प्रातःकाल वन को जाएगा।
8. तर्हि आम्रं भक्षयिष्यति।
- तो आम खाएगा।
9. अहं तत्र गमिष्यामि, फलं च भक्षयिष्यामि।
- मैं वहाँ जाऊँगा और फल खाऊँगा।
10. सः गृहं गमिष्यति, मोदकं च भक्षयिष्यति।
- वह घर जाएगा और लड्डू खाएगा।
11. किं सः अन्नं भक्षयिष्यति।
- क्या वह अन्न खाएगा ?
12. यथा सः ओदनं भक्षयिष्यति।
- जैसे वह चावल खाएगा।
13. तथा तत्र अहम् आम्रं भक्षयिष्यामि।
- वैसे वहाँ मैं आम खाऊँगा।
व्यवहारिक-धातुः
५. जानना
ज्ञा - जानाति/जानीते
६. अवज्ञा करना / तिरस्कार करना
अव + ज्ञा - अवजानाति/अवजानीते
७. अस्वीकार करना
अप + ज्ञा - अपजानाति/अपजानीते
८. अनुनय करना / मनाना / प्रार्थना करना
अनु + नी - अनुनयति
९. अनुभव करना
अनु + भू - अनुभवति
१०. अनादर करना
अव + मन् - अवमन्यते
©आर्य विजय चौहान #vakyabhyas #sanskritlessons
April 13, 2021
संस्कृत संवादः । Sanskrit Samvadah pinned «🌷ओ३म्🌷 🌺 संस्कृत स्वयं शिक्षक 🌺
- श्रीपाद दामोदर सातवलेकर पाठ ४ 'गम्-(गच्छ) का अर्थ 'जाना'। परन्तु
उससे पूर्व 'आ' लगाने से आगम्-(आगच्छ) का अर्थ 'आना' होता है। जैसे -
शब्द गच्छति-वह जाता है। गच्छसि-तू जाता है। गच्छामि-मैं जाता हूँ।
आगच्छति-वह आता…»
April 13, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।।चतुर्दशः सर्गः।।
🍃पतत्रिणा नदा सार्धं सुस्थितेन च चेतसा।
अवसद्रजनीमेकां कासल्या धर्मकाम्यया॥३२॥
⚜️फिर धर्मसिद्धि की कामना से कौशल्या जी उस अक्षय घोड़े की रक्षा करने को एक रात, शब्द स्वर्ण की घृणा रहित मन से उसके पास रहीं॥३२॥
🍃होताऽध्वर्युस्तथोद्गाता हयेन समयोजयन्।
महिण्या परिदृत्या च वावातां च तथा पराम्॥३३॥
फिर होता, अध्वर्यु और उद्गाताओं ने कौशल्या जी के, परिवृति को तथा वावाता को अश्व के साथ पूजन किया ॥३३॥
#ramayan
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।।चतुर्दशः सर्गः।।
🍃पतत्रिणा नदा सार्धं सुस्थितेन च चेतसा।
अवसद्रजनीमेकां कासल्या धर्मकाम्यया॥३२॥
⚜️फिर धर्मसिद्धि की कामना से कौशल्या जी उस अक्षय घोड़े की रक्षा करने को एक रात, शब्द स्वर्ण की घृणा रहित मन से उसके पास रहीं॥३२॥
🍃होताऽध्वर्युस्तथोद्गाता हयेन समयोजयन्।
महिण्या परिदृत्या च वावातां च तथा पराम्॥३३॥
फिर होता, अध्वर्यु और उद्गाताओं ने कौशल्या जी के, परिवृति को तथा वावाता को अश्व के साथ पूजन किया ॥३३॥
#ramayan
April 13, 2021
📚 वेदपाठन - आओ वेद पढ़ें
📙 ऋग्वेद
सूक्त-२३, प्रथम मंडल ,
मंत्र-१८ देवता-वायु आदि
🍃अप्स्वश्न्तरमृतमप्सु भेषजमपामुत प्रशस्तये. देवा भवत वाजिनः.. (१९)
⚜️जल के भीतर अमृत और ओषधियां वर्तमान हैं, हे ऋत्विजो! उत्साहपूर्वक उस जल की प्रशंसा करो. (१९)
#Rgveda
📙 ऋग्वेद
सूक्त-२३, प्रथम मंडल ,
मंत्र-१८ देवता-वायु आदि
🍃अप्स्वश्न्तरमृतमप्सु भेषजमपामुत प्रशस्तये. देवा भवत वाजिनः.. (१९)
⚜️जल के भीतर अमृत और ओषधियां वर्तमान हैं, हे ऋत्विजो! उत्साहपूर्वक उस जल की प्रशंसा करो. (१९)
#Rgveda
April 13, 2021
🚩जय सत्य सनातन 🚩
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - द्वितीया दोपहर 12:47 तक तत्पश्चात तृतीया
⛅ दिनांक - 14 अप्रैल 2021
⛅ दिन - बुधवार
⛅ विक्रम संवत - 2078
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - वसंत
⛅ मास - चैत्र
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - भरणी शाम 05:23 तक तत्पश्चात कृत्तिका
⛅ योग - प्रीति विष्कम्भ शाम 04:16 तक तत्पश्चात आयुष्मान्
⛅ राहुकाल - दोपहर 12:39 से दोपहर 02:14 तक
⛅ सूर्योदय - 06:21
⛅ सूर्यास्त - 18:56
⛅ दिशाशूल - उत्तर दिशा में
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - द्वितीया दोपहर 12:47 तक तत्पश्चात तृतीया
⛅ दिनांक - 14 अप्रैल 2021
⛅ दिन - बुधवार
⛅ विक्रम संवत - 2078
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - वसंत
⛅ मास - चैत्र
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - भरणी शाम 05:23 तक तत्पश्चात कृत्तिका
⛅ योग - प्रीति विष्कम्भ शाम 04:16 तक तत्पश्चात आयुष्मान्
⛅ राहुकाल - दोपहर 12:39 से दोपहर 02:14 तक
⛅ सूर्योदय - 06:21
⛅ सूर्यास्त - 18:56
⛅ दिशाशूल - उत्तर दिशा में
April 13, 2021
संस्कृत - वार्ता
दिनाङ्क : - 14.04.2021
प्रातः -06 : 55
मुख्यवार्ताः . . प्रधानमन्त्री नरेन्द्रमोदी उपाध्यक्ष : एम . वेंकैयानायडू च अद्य राज्यपालै : उपराज्यपालै च सार्क कोविड - महामारी अभिलक्ष्य वार्ता करिष्यत :। अद्य भारत - संविधानस्य प्रमुख - रचनाकारस्य डॉक्टर भीमराव अम्बेडकरस्य त्रिंशदधिक - एक - शततमी जन्मजयन्ती वर्तते । • केन्द्रप्रशासनेन कथितं यत् देशे कोविड -19 इत्यस्य सूच्यौषधस्य अल्पता न वर्तते अपितु राज्येषु एतस्य व्यवस्थित प्रबन्धनस्य समस्या वर्तते । कोविड - सन्दशः प्रियाः श्रोतार ! कोविड -19 इत्यस्य संक्रमणे वृद्धिः पुनर्जायते । एतदर्थं निवेद्यते यत् असावधानताया : आचरणे मा व्यवहरन्तु । सममेव पञ्चचत्वारिंशत् वर्षात् अधिकैः सर्वैः जनै : सूच्यौषधं स्वीकरणीयम् । भवन्तः भवत्यः च सुरक्षाया : उपायत्रयस्य संकल्प स्वीकृत्य सुरक्षिता : भवन्तु - मुखावरक सन्धारयन्तु - 0 सामाजिकदौर्य परिपालयन्तु , । पाणिपादं च यथासमयं प्रक्षालयन्तु । - औषध अपि समवधानता अपि । वार्ताः विशदीकृत्य वीपी - पीएम - गवर्नर प्रधानमन्त्री नरेन्द्रमोदी उपाध्यक्ष : एम . वेंकैयानायडू च अद्य राज्यपालै : उपराज्यपालैः च सार्क कोविड - महामारी अभिलक्ष्य वार्ता करिष्यतः । इयं वार्ता दृश्य - श्रव्य - परान्तर्जालीय माध्यमेन भविष्यति । गत सप्ताहे प्रधानमन्त्रिणा कोविड - स्थिति समीक्षितुं मुख्यमंत्रिभिः साधं वार्ता कृता आसीत् । वर्धमानानि कोरोना - प्रकरणानि दृष्ट्वा मोदिना उक्तं यत् महामार्य : नियन्त्रणाय सूक्ष्म - नियन्त्रण केन्देषु आवश्यकता वर्तते । 130 वीं अम्बडकर जयन्ती अद्य भारत - संविधानस्य प्रमुख - रचनाकारस्य डॉक्टर भीमराव अम्बेडकरस्य त्रिंशदधिक - एक - शततमी जन्मजयन्ती वर्तते । अनेन सामाजिक - भेदभाव समापयितु बहूनि कार्याणि कृतानि । राष्ट्रपतिना कथितं यत् अम्बेडकर : ‘ बहिष्कृत हितकारिणी सभाया : ' निर्माण कृतवान् । असौ अस्या : सभायाः निर्माण एतत् चिन्तयित्वा कृतवान् यत् अनया समाजे सामाजिक - आर्थिक च स्तरेषु उन्नति भविष्यति । पीएम - रमजान प्रधानमन्त्रिणा नरेन्द्रमोदिना स्वीय ट्वीट माध्यमेन जनेभ्य : रमजानस्य कृते शुभकामना : प्रदत्ताः । रमजान - मासस्य अद्य प्रथमः दिवस : वर्तते । पीएम रायसन डायलॉग प्रधानमन्त्रिणा नरेन्द्रमोदिना ह्य : दृश्य - श्रव्य परान्तर्जालीय माध्यमेन षष्ठ तमस्य रायसेन - डायलॉग इत्याख्यस्य चतुर - दिवसीय विश्वस्तरीय भौगोलिक संवादस्य उद्घाटन कृतम् । कन्द्र - कोविड केन्द्रप्रशासनेन कथितं यत् देशे कोविड -19 इत्यस्य सूच्यौषधस्य अल्पता न वर्तते अपितु राज्येषु एतस्य व्यवस्थित प्रबन्धनस्य समस्या वर्तते । केन्द्रीय स्वास्थ्य मन्त्रालयस्य सचिवेन राजेश - भूषणेन राज्यानि याचितानि यत् तैः विभिन्नापूर्ति शृंखलासु - सूच्यौषधस्य उपलब्धताया : समीक्षा करणीया , आवश्यकतानुगुणं आपूर्त : उचित - व्यवस्था अपि करणीया । केन्द्रप्रशासनेन अधुना पर्यन्तं राज्येभ्य : केन्द्रशासित प्रदेशेभ्यश्च त्रयोदश - कोट्यधिकानि सूच्यौषधानि सुलभाषितानि । स्वास्थ्य सचिवेन प्रवर्धित - कोरोना - संक्रमण चिन्ता प्रकटयिता उद्धृष्टं यत् त्रिपञ्चाशत् केन्द्रीयदलानि कोरोनासंक्रान्ता - क्षेत्रेषु प्रेषितानि । एतानि दलानि संक्रमणं अवरोद्धम् राज्यानां साहाय्यं कुर्वन्ति । विधानसभा निर्वाचन पश्चिम बङ्गाले विधानसभा निर्वाचनस्य पञ्चम चरणाय शनिवासरे मतदानं भविष्यति । इदं मतदानं षट् - जनपदानां पञ्च - चत्वारिंशत् निर्वाचन क्षेत्रेषु भविष्यति । उत्तर 24 परगना जनपदे सर्वाधिकेषु षोडश आसनेषु मतदान भविष्यति । केन्द्रीय गृहमन्त्री भाजपा दलस्य च वरिष्ठ नेता अमितशाह : पश्चिम बंगाले जनसभात्रयं सम्बोधयत् एकं मार्गप्रदर्शनं च अकरोत् । असौ आक्षिप्तवान् यत् सवतंत्रता - प्राप्त्यनन्तरं कांग्रेस - कम्यूनिस्ट टीएमसी दलानि दार्जिलिङ्ग क्षेत्रस्य विकासकार्याणि अवरोधयन्तिा अस्मिननेव क्रमे भाजपा दलस्य अध्यक्षः जगताकाश नड्डा नदिया - वर्धमान - कटवा चेति क्षेत्रेषु मार्गप्रदर्शनं कृतवान् । निर्वाचनायोगस्य प्रतिबन्धनानन्तर तृणमूलदलाध्यक्षा ममताबनर्जी बारासात इत्यत्र जनसभा सम्बोधितवती ।
॥ इति वार्ताः ॥
दिनाङ्क : - 14.04.2021
प्रातः -06 : 55
मुख्यवार्ताः . . प्रधानमन्त्री नरेन्द्रमोदी उपाध्यक्ष : एम . वेंकैयानायडू च अद्य राज्यपालै : उपराज्यपालै च सार्क कोविड - महामारी अभिलक्ष्य वार्ता करिष्यत :। अद्य भारत - संविधानस्य प्रमुख - रचनाकारस्य डॉक्टर भीमराव अम्बेडकरस्य त्रिंशदधिक - एक - शततमी जन्मजयन्ती वर्तते । • केन्द्रप्रशासनेन कथितं यत् देशे कोविड -19 इत्यस्य सूच्यौषधस्य अल्पता न वर्तते अपितु राज्येषु एतस्य व्यवस्थित प्रबन्धनस्य समस्या वर्तते । कोविड - सन्दशः प्रियाः श्रोतार ! कोविड -19 इत्यस्य संक्रमणे वृद्धिः पुनर्जायते । एतदर्थं निवेद्यते यत् असावधानताया : आचरणे मा व्यवहरन्तु । सममेव पञ्चचत्वारिंशत् वर्षात् अधिकैः सर्वैः जनै : सूच्यौषधं स्वीकरणीयम् । भवन्तः भवत्यः च सुरक्षाया : उपायत्रयस्य संकल्प स्वीकृत्य सुरक्षिता : भवन्तु - मुखावरक सन्धारयन्तु - 0 सामाजिकदौर्य परिपालयन्तु , । पाणिपादं च यथासमयं प्रक्षालयन्तु । - औषध अपि समवधानता अपि । वार्ताः विशदीकृत्य वीपी - पीएम - गवर्नर प्रधानमन्त्री नरेन्द्रमोदी उपाध्यक्ष : एम . वेंकैयानायडू च अद्य राज्यपालै : उपराज्यपालैः च सार्क कोविड - महामारी अभिलक्ष्य वार्ता करिष्यतः । इयं वार्ता दृश्य - श्रव्य - परान्तर्जालीय माध्यमेन भविष्यति । गत सप्ताहे प्रधानमन्त्रिणा कोविड - स्थिति समीक्षितुं मुख्यमंत्रिभिः साधं वार्ता कृता आसीत् । वर्धमानानि कोरोना - प्रकरणानि दृष्ट्वा मोदिना उक्तं यत् महामार्य : नियन्त्रणाय सूक्ष्म - नियन्त्रण केन्देषु आवश्यकता वर्तते । 130 वीं अम्बडकर जयन्ती अद्य भारत - संविधानस्य प्रमुख - रचनाकारस्य डॉक्टर भीमराव अम्बेडकरस्य त्रिंशदधिक - एक - शततमी जन्मजयन्ती वर्तते । अनेन सामाजिक - भेदभाव समापयितु बहूनि कार्याणि कृतानि । राष्ट्रपतिना कथितं यत् अम्बेडकर : ‘ बहिष्कृत हितकारिणी सभाया : ' निर्माण कृतवान् । असौ अस्या : सभायाः निर्माण एतत् चिन्तयित्वा कृतवान् यत् अनया समाजे सामाजिक - आर्थिक च स्तरेषु उन्नति भविष्यति । पीएम - रमजान प्रधानमन्त्रिणा नरेन्द्रमोदिना स्वीय ट्वीट माध्यमेन जनेभ्य : रमजानस्य कृते शुभकामना : प्रदत्ताः । रमजान - मासस्य अद्य प्रथमः दिवस : वर्तते । पीएम रायसन डायलॉग प्रधानमन्त्रिणा नरेन्द्रमोदिना ह्य : दृश्य - श्रव्य परान्तर्जालीय माध्यमेन षष्ठ तमस्य रायसेन - डायलॉग इत्याख्यस्य चतुर - दिवसीय विश्वस्तरीय भौगोलिक संवादस्य उद्घाटन कृतम् । कन्द्र - कोविड केन्द्रप्रशासनेन कथितं यत् देशे कोविड -19 इत्यस्य सूच्यौषधस्य अल्पता न वर्तते अपितु राज्येषु एतस्य व्यवस्थित प्रबन्धनस्य समस्या वर्तते । केन्द्रीय स्वास्थ्य मन्त्रालयस्य सचिवेन राजेश - भूषणेन राज्यानि याचितानि यत् तैः विभिन्नापूर्ति शृंखलासु - सूच्यौषधस्य उपलब्धताया : समीक्षा करणीया , आवश्यकतानुगुणं आपूर्त : उचित - व्यवस्था अपि करणीया । केन्द्रप्रशासनेन अधुना पर्यन्तं राज्येभ्य : केन्द्रशासित प्रदेशेभ्यश्च त्रयोदश - कोट्यधिकानि सूच्यौषधानि सुलभाषितानि । स्वास्थ्य सचिवेन प्रवर्धित - कोरोना - संक्रमण चिन्ता प्रकटयिता उद्धृष्टं यत् त्रिपञ्चाशत् केन्द्रीयदलानि कोरोनासंक्रान्ता - क्षेत्रेषु प्रेषितानि । एतानि दलानि संक्रमणं अवरोद्धम् राज्यानां साहाय्यं कुर्वन्ति । विधानसभा निर्वाचन पश्चिम बङ्गाले विधानसभा निर्वाचनस्य पञ्चम चरणाय शनिवासरे मतदानं भविष्यति । इदं मतदानं षट् - जनपदानां पञ्च - चत्वारिंशत् निर्वाचन क्षेत्रेषु भविष्यति । उत्तर 24 परगना जनपदे सर्वाधिकेषु षोडश आसनेषु मतदान भविष्यति । केन्द्रीय गृहमन्त्री भाजपा दलस्य च वरिष्ठ नेता अमितशाह : पश्चिम बंगाले जनसभात्रयं सम्बोधयत् एकं मार्गप्रदर्शनं च अकरोत् । असौ आक्षिप्तवान् यत् सवतंत्रता - प्राप्त्यनन्तरं कांग्रेस - कम्यूनिस्ट टीएमसी दलानि दार्जिलिङ्ग क्षेत्रस्य विकासकार्याणि अवरोधयन्तिा अस्मिननेव क्रमे भाजपा दलस्य अध्यक्षः जगताकाश नड्डा नदिया - वर्धमान - कटवा चेति क्षेत्रेषु मार्गप्रदर्शनं कृतवान् । निर्वाचनायोगस्य प्रतिबन्धनानन्तर तृणमूलदलाध्यक्षा ममताबनर्जी बारासात इत्यत्र जनसभा सम्बोधितवती ।
॥ इति वार्ताः ॥
April 13, 2021
संस्कृत संवादः । Sanskrit Samvadah
संस्कृत
- वार्ता दिनाङ्क : - 14.04.2021 प्रातः -06 : 55 मुख्यवार्ताः . .
प्रधानमन्त्री नरेन्द्रमोदी उपाध्यक्ष : एम . वेंकैयानायडू च अद्य
राज्यपालै : उपराज्यपालै च सार्क कोविड - महामारी अभिलक्ष्य वार्ता करिष्यत
:। अद्य भारत - संविधानस्य प्रमुख - रचनाकारस्य…
Sanskrit-0655-0700
April 13, 2021
April 13, 2021
अजातमृतमूर्खाणां ।
वरावाद्यौ नचान्तिमः ।।
सकृद्दुःखकरावाद्या-।
वन्तिमस्तु पदे पदे ।।
अन्वयः (संस्कृतवाक्यरचनापद्धतिः)
अजातमृतमूर्खाणां आद्यौ वरौ च न अन्तिमः । आद्यौ सकृत् दुःखकरौ, तु अन्तिमः पदे पदे दुःखकरः ।
अन्वयार्थः (प्रतिपदार्थः)
अजात - जनम नही लेनेवाला
मृत - जनम ले के मरनेवाला
मूर्खाणाम् - तथा मूर्ख बना हुआ संतानों के मध्य
आद्यौ - पहले दो अर्थात् जनम नहीं हुआ तथा जनम होते ही मरनेवाला संतान ही
वरौ - श्रेष्ठ हैं,
च - और
न अन्तिमः - अंतिम मूर्ख संतान श्रेष्ठ नहीं ।
आद्यौ - पहले दो, अर्थात् पुत्र न होनेवाला दुःख और पु्त्र का जनम हो कर तुरंत मर जाने की दुःख
सकृत् -.एक बार ही
दुःखकरौ - दुःख देनेवाले हैं,
तु - परं तु
अन्तिमः - मूर्ख संतान
पदे पदे - सदैव
दुःखकरः - दुःख देेनेवाला होता है ।
विवरण:
संतान नहीं हुआ, होकर मर गया तथा मूर्ख संतान पैदा हुआ - इन तीनों में से पहले दो ही श्रेष्ठ हैं, जहाँ मातापिता को दुःख एक ही बार होता है । परं तु मूर्ख संतान से दुःख हमेशा होता है ।
मूल: हितोपदेश प्रास्ताविका, 13 वा श्लोक
कवि: नारायणपंडित
ಅಜಾತಮೃತಮೂರ್ಖಾಣಾಂ |
ವರಾವಾದ್ಯೌ ನ ಚಾಂತಿಮಃ ||
ಸಕೃದ್ದುಃಖಕರಾವಾದ್ಯಾ-|
ವಂತಿಮಸ್ತು ಪದೇ ಪದೇ ||
ಅನ್ವಯಃ (ಸಂಸ್ಕೃತವಾಕ್ಯರಚನಾಪದ್ಧತಿಃ)
ಅಜಾತಮೃತಮೂರ್ಖಾಣಾಂ ಆದ್ಯೌ ವರೌ, ಚ ಅಂತಿಮಃ ನ ವರಃ. ಯತಃ ಆದ್ಯೌ ಸಕೃತ್ ದುಃಖಕರೌ, ತು ಅಂತಿಮಃ ಪದೇ ಪದೇ ದುಃಖಕರಃ |
ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ (ಪ್ರತಿಪದಾರ್ಥಃ)
ಅಜಾತ - ಜನಿಸಲಾರದ ಮಗು,
ಮೃತ - ಜನಿಸಿ ಕ್ಷಣದಲ್ಲಿ ಸತ್ತ ಮಗು ಮತ್ತು
ಮೂರ್ಖಾಣಾಮ್ - ಜನಿಸಿ ಮೂರ್ಖನಾದ ಮಗು ಈ ಮೂರರಲ್ಲಿ
ಆದ್ಯೌ - ಮೊದಲನೇ ಎರಡು
ವರೌ - ಶ್ರೇಷ್ಠವಾಗಿವೆ,
ಚ - ಹಾಗೂ
ಅಂತಿಮಃ - ಕೊನೆಯದು
ನ ವರಃ - ಶ್ರೇಷ್ಠವಲ್ಲ.
ಯತಃ - ಏಕೆಂದರೆ
ಆದ್ಯೌ - ಮೊದಲೆರಡು
ಸಕೃತ್ - ಒಂದುಬಾರಿ
ದುಃಖಕರೌ - ದುಃಖಕೊಡುವಂತಹವು,
ತು - ಆದರೆ
ಅಂತಿಮಃ - ಕೊನೆಯದು
ಪದೇ ಪದೇ - ಪ್ರತಿಕ್ಷಣವೂ
ದುಃಖಕರಃ - ದುಃಖಕೊಡುವಂಥದ್ದು |
ವಿವರಣೆ:
ಮಗು ಜನಿಸಲಿಲ್ಲ, ಜನಿಸಿ ಕ್ಷಣದಲ್ಲಿ ಸತ್ತಿತು, ಹುಟ್ಟಿ ಮೂರ್ಖವಾಯಿತು - ಈ ಮೂರರಲ್ಲಿ ಮೊದಲೆರಡು ಒಮ್ಮೆ ದುಃಖವನ್ನುಂಟುಮಾಡುವುದರಿಂದ ಶ್ರೇಷ್ಠ. ಆದರೆ ಮಗು ಹುಟ್ಟಿ ಮೂರ್ಖವಾದರೆ ಅದು ತಂದೆ ತಾಯಿಗಳಿಗೆ ಪ್ರತಿಕ್ಷಣವೂ ದುಃಖವನ್ನು ಕೊಡುವುದು.
ಮೂಲ: ಹಿತೋಪದೇಶ ಪ್ರಾಸ್ತಾವಿಕದ 13 ನೇ ಶ್ಲೋಕ
ಕವಿ: ನಾರಾಯಣಪಂಡಿತ
ajAtamRtamUrkhANAm /
varAvAdyau na chAntimah //
sakRdduHkhakarAvAdyA-/
vantimastu padE padE //
MEANING:
Child didnt took birth, newborn child dead in a moment and a born child become fool - among these three, the first two are good, as these two give a one time cry to their parents. But the third one give tears/cry to parents every moment.
Source: Hitopadesha prastavika, 13th verse
Poet: Narayanapandita
वरावाद्यौ नचान्तिमः ।।
सकृद्दुःखकरावाद्या-।
वन्तिमस्तु पदे पदे ।।
अन्वयः (संस्कृतवाक्यरचनापद्धतिः)
अजातमृतमूर्खाणां आद्यौ वरौ च न अन्तिमः । आद्यौ सकृत् दुःखकरौ, तु अन्तिमः पदे पदे दुःखकरः ।
अन्वयार्थः (प्रतिपदार्थः)
अजात - जनम नही लेनेवाला
मृत - जनम ले के मरनेवाला
मूर्खाणाम् - तथा मूर्ख बना हुआ संतानों के मध्य
आद्यौ - पहले दो अर्थात् जनम नहीं हुआ तथा जनम होते ही मरनेवाला संतान ही
वरौ - श्रेष्ठ हैं,
च - और
न अन्तिमः - अंतिम मूर्ख संतान श्रेष्ठ नहीं ।
आद्यौ - पहले दो, अर्थात् पुत्र न होनेवाला दुःख और पु्त्र का जनम हो कर तुरंत मर जाने की दुःख
सकृत् -.एक बार ही
दुःखकरौ - दुःख देनेवाले हैं,
तु - परं तु
अन्तिमः - मूर्ख संतान
पदे पदे - सदैव
दुःखकरः - दुःख देेनेवाला होता है ।
विवरण:
संतान नहीं हुआ, होकर मर गया तथा मूर्ख संतान पैदा हुआ - इन तीनों में से पहले दो ही श्रेष्ठ हैं, जहाँ मातापिता को दुःख एक ही बार होता है । परं तु मूर्ख संतान से दुःख हमेशा होता है ।
मूल: हितोपदेश प्रास्ताविका, 13 वा श्लोक
कवि: नारायणपंडित
ಅಜಾತಮೃತಮೂರ್ಖಾಣಾಂ |
ವರಾವಾದ್ಯೌ ನ ಚಾಂತಿಮಃ ||
ಸಕೃದ್ದುಃಖಕರಾವಾದ್ಯಾ-|
ವಂತಿಮಸ್ತು ಪದೇ ಪದೇ ||
ಅನ್ವಯಃ (ಸಂಸ್ಕೃತವಾಕ್ಯರಚನಾಪದ್ಧತಿಃ)
ಅಜಾತಮೃತಮೂರ್ಖಾಣಾಂ ಆದ್ಯೌ ವರೌ, ಚ ಅಂತಿಮಃ ನ ವರಃ. ಯತಃ ಆದ್ಯೌ ಸಕೃತ್ ದುಃಖಕರೌ, ತು ಅಂತಿಮಃ ಪದೇ ಪದೇ ದುಃಖಕರಃ |
ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ (ಪ್ರತಿಪದಾರ್ಥಃ)
ಅಜಾತ - ಜನಿಸಲಾರದ ಮಗು,
ಮೃತ - ಜನಿಸಿ ಕ್ಷಣದಲ್ಲಿ ಸತ್ತ ಮಗು ಮತ್ತು
ಮೂರ್ಖಾಣಾಮ್ - ಜನಿಸಿ ಮೂರ್ಖನಾದ ಮಗು ಈ ಮೂರರಲ್ಲಿ
ಆದ್ಯೌ - ಮೊದಲನೇ ಎರಡು
ವರೌ - ಶ್ರೇಷ್ಠವಾಗಿವೆ,
ಚ - ಹಾಗೂ
ಅಂತಿಮಃ - ಕೊನೆಯದು
ನ ವರಃ - ಶ್ರೇಷ್ಠವಲ್ಲ.
ಯತಃ - ಏಕೆಂದರೆ
ಆದ್ಯೌ - ಮೊದಲೆರಡು
ಸಕೃತ್ - ಒಂದುಬಾರಿ
ದುಃಖಕರೌ - ದುಃಖಕೊಡುವಂತಹವು,
ತು - ಆದರೆ
ಅಂತಿಮಃ - ಕೊನೆಯದು
ಪದೇ ಪದೇ - ಪ್ರತಿಕ್ಷಣವೂ
ದುಃಖಕರಃ - ದುಃಖಕೊಡುವಂಥದ್ದು |
ವಿವರಣೆ:
ಮಗು ಜನಿಸಲಿಲ್ಲ, ಜನಿಸಿ ಕ್ಷಣದಲ್ಲಿ ಸತ್ತಿತು, ಹುಟ್ಟಿ ಮೂರ್ಖವಾಯಿತು - ಈ ಮೂರರಲ್ಲಿ ಮೊದಲೆರಡು ಒಮ್ಮೆ ದುಃಖವನ್ನುಂಟುಮಾಡುವುದರಿಂದ ಶ್ರೇಷ್ಠ. ಆದರೆ ಮಗು ಹುಟ್ಟಿ ಮೂರ್ಖವಾದರೆ ಅದು ತಂದೆ ತಾಯಿಗಳಿಗೆ ಪ್ರತಿಕ್ಷಣವೂ ದುಃಖವನ್ನು ಕೊಡುವುದು.
ಮೂಲ: ಹಿತೋಪದೇಶ ಪ್ರಾಸ್ತಾವಿಕದ 13 ನೇ ಶ್ಲೋಕ
ಕವಿ: ನಾರಾಯಣಪಂಡಿತ
ajAtamRtamUrkhANAm /
varAvAdyau na chAntimah //
sakRdduHkhakarAvAdyA-/
vantimastu padE padE //
MEANING:
Child didnt took birth, newborn child dead in a moment and a born child become fool - among these three, the first two are good, as these two give a one time cry to their parents. But the third one give tears/cry to parents every moment.
Source: Hitopadesha prastavika, 13th verse
Poet: Narayanapandita
April 13, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️द्वादशः अध्याय
♦️श्लोक:-८
साधूनां दर्शनं पुण्यं तीर्थभूताः हि साधवः।
कालेन फलते तीर्थः सद्यः साधु समागमः।।८।।
♦️भावार्थ --साधुओं का दर्शन करने से भी पुण्य प्राप्त होता है, तीर्थ का फल समय आने पर ही प्राप्त होता है, किन्तु साधुओं का संग तो शीघ्र ही मनोभावों को पूर्ण करने वाला है।।
#Chanakya
✒️द्वादशः अध्याय
♦️श्लोक:-८
साधूनां दर्शनं पुण्यं तीर्थभूताः हि साधवः।
कालेन फलते तीर्थः सद्यः साधु समागमः।।८।।
♦️भावार्थ --साधुओं का दर्शन करने से भी पुण्य प्राप्त होता है, तीर्थ का फल समय आने पर ही प्राप्त होता है, किन्तु साधुओं का संग तो शीघ्र ही मनोभावों को पूर्ण करने वाला है।।
#Chanakya
April 14, 2021
*संस्कृत आर्यभट्ट से लेकर कालिदास तक सबकी मातृभाषा रही!!*
*आज आपको जरूरत है - अपनी संस्कृत भाषा को सीखने की!!!*
*SUBSCRIBE 🌹 LIKE 🌹 COMMENT*
*सुप्रभातम्* 🙏🙏 *प्लेलिस्ट*-----👇👇👇
https://www.youtube.com/playlist?list=PLIqxYcwxMIS6y304D_gIiEAdktgNyKPX-
*फलों के नाम - हिन्दी - संस्कृत - English 👉👉 🍎🍏🍇 https://youtu.be/nOxv1Wv7pAM*
*पशुओं के नाम - 🌹 हिन्दी- संस्कृत- English 👉👉 🐻🦊🐃🐪 https://youtu.be/6866cluQj3A*
*सब्जियों के नाम - 🌹हिन्दी - संस्कृत- English 👉👉 🥕🍆🍅 https://youtu.be/TCC4fw67tEU*
*शृंगार की वस्तुओं के नाम - 🌹 हिन्दी - संस्कृत - English - - 👉 💅👑🕶️ 👉https://youtu.be/TCC4fw67tEU*
🌹🙏 *SUBSCRIBE / COMMENT / LIKE* 🌹🙏
*सुप्रभातम्*
*आज आपको जरूरत है - अपनी संस्कृत भाषा को सीखने की!!!*
*SUBSCRIBE 🌹 LIKE 🌹 COMMENT*
*सुप्रभातम्* 🙏🙏 *प्लेलिस्ट*-----👇👇👇
https://www.youtube.com/playlist?list=PLIqxYcwxMIS6y304D_gIiEAdktgNyKPX-
*फलों के नाम - हिन्दी - संस्कृत - English 👉👉 🍎🍏🍇 https://youtu.be/nOxv1Wv7pAM*
*पशुओं के नाम - 🌹 हिन्दी- संस्कृत- English 👉👉 🐻🦊🐃🐪 https://youtu.be/6866cluQj3A*
*सब्जियों के नाम - 🌹हिन्दी - संस्कृत- English 👉👉 🥕🍆🍅 https://youtu.be/TCC4fw67tEU*
*शृंगार की वस्तुओं के नाम - 🌹 हिन्दी - संस्कृत - English - - 👉 💅👑🕶️ 👉https://youtu.be/TCC4fw67tEU*
🌹🙏 *SUBSCRIBE / COMMENT / LIKE* 🌹🙏
*सुप्रभातम्*
April 14, 2021
📒📒📒 वेदपाठन 📒📒📒
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।।चतुर्दशः सर्गः।।
🍃पतत्रिणस्तस्य वपामुद्धृत्य नियतेन्द्रियः।
ऋत्विक्परमसंपन्नः श्रपयामास शास्त्रतः॥३४॥
⚜️जितेन्द्रिय ऋत्विजों ने उस घोड़े से प्राप्त अश्व कंद नामक बूटी यथाविधि अग्नि पर चढ़ा उसे पकाया॥३४॥
🍃धूमगन्धं वपायास्तु जिघ्रति स्म नराधिपः।
यथाकालं यथान्यारयं निर्णुदन्पापमात्मनः॥३५॥
⚜️महाराज दशरथ होमकाल में अश्वकन्ध के पकाने पर निकली हुई गन्धि को शास्त्र की विधि के अनुसार सूंघ सूंघ कर, अपने पापों को नष्ट करने लगे॥ ३५॥
#ramayan
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।।चतुर्दशः सर्गः।।
🍃पतत्रिणस्तस्य वपामुद्धृत्य नियतेन्द्रियः।
ऋत्विक्परमसंपन्नः श्रपयामास शास्त्रतः॥३४॥
⚜️जितेन्द्रिय ऋत्विजों ने उस घोड़े से प्राप्त अश्व कंद नामक बूटी यथाविधि अग्नि पर चढ़ा उसे पकाया॥३४॥
🍃धूमगन्धं वपायास्तु जिघ्रति स्म नराधिपः।
यथाकालं यथान्यारयं निर्णुदन्पापमात्मनः॥३५॥
⚜️महाराज दशरथ होमकाल में अश्वकन्ध के पकाने पर निकली हुई गन्धि को शास्त्र की विधि के अनुसार सूंघ सूंघ कर, अपने पापों को नष्ट करने लगे॥ ३५॥
#ramayan
April 14, 2021
📚 वेदपाठन - आओ वेद पढ़ें
📙 ऋग्वेद
सूक्त-२३, प्रथम मंडल ,
मंत्र-२० देवता-वायु आदि
🍃अप्सु मे सोमो अब्रवीदन्तर्विश्वानि भेषजा. अग्नि च विश्वशम्भुवमापश्च विश्वभेषजी... (२०)
⚜️सोम ने मुझसे कहा है कि जल में ओषधियां हैं, संसार को सुख प्रदान करने वाली अग्नि है और सभी प्रकार की जड़ीबूटियां हैं. (२०)
#Rgveda
📙 ऋग्वेद
सूक्त-२३, प्रथम मंडल ,
मंत्र-२० देवता-वायु आदि
🍃अप्सु मे सोमो अब्रवीदन्तर्विश्वानि भेषजा. अग्नि च विश्वशम्भुवमापश्च विश्वभेषजी... (२०)
⚜️सोम ने मुझसे कहा है कि जल में ओषधियां हैं, संसार को सुख प्रदान करने वाली अग्नि है और सभी प्रकार की जड़ीबूटियां हैं. (२०)
#Rgveda
April 14, 2021
🚩जय सत्य सनातन 🚩
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - तृतीया शाम 03:27 तक तत्पश्चात चतुर्थी
⛅ दिनांक - 15 अप्रैल 2021
⛅ दिन - गुरुवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - वसंत
⛅ मास - चैत्र
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - कृत्तिका रात्रि 08:33 तक तत्पश्चात रोहिणी
⛅ योग - आयुष्मान् शाम 05:20 तक तत्पश्चात सौभाग्य
⛅ राहुकाल - दोपहर 02:14 से शाम 03:48 तक
⛅ सूर्योदय - 06:20
⛅ सूर्यास्त - 18:56
⛅ दिशाशूल - दक्षिण दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण - मत्सय जयंती, गौरी-आंदोलन-मनोरथ तृतीया
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - तृतीया शाम 03:27 तक तत्पश्चात चतुर्थी
⛅ दिनांक - 15 अप्रैल 2021
⛅ दिन - गुरुवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - वसंत
⛅ मास - चैत्र
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - कृत्तिका रात्रि 08:33 तक तत्पश्चात रोहिणी
⛅ योग - आयुष्मान् शाम 05:20 तक तत्पश्चात सौभाग्य
⛅ राहुकाल - दोपहर 02:14 से शाम 03:48 तक
⛅ सूर्योदय - 06:20
⛅ सूर्यास्त - 18:56
⛅ दिशाशूल - दक्षिण दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण - मत्सय जयंती, गौरी-आंदोलन-मनोरथ तृतीया
April 14, 2021
This media is not supported in your browser
VIEW IN TELEGRAM
नमो नमः।
सर्वेषां स्वागतम्।
संस्कृतम् अत्यन्तं सरला भाषा।
संस्कृतेन सम्भाषणं इतोपि सरलम्।
वयं सर्वे अपि स्वल्पेन प्रयत्नेन नित्यजीवने संस्कृतस्य उपयोगं कर्त्तुं शक्नुमः।
आगच्छन्तु।
वयम् इदानीं संस्कृतसम्भाषणस्य अभ्यासं कुर्मः।
सर्वेषां स्वागतम्।
संस्कृतम् अत्यन्तं सरला भाषा।
संस्कृतेन सम्भाषणं इतोपि सरलम्।
वयं सर्वे अपि स्वल्पेन प्रयत्नेन नित्यजीवने संस्कृतस्य उपयोगं कर्त्तुं शक्नुमः।
आगच्छन्तु।
वयम् इदानीं संस्कृतसम्भाषणस्य अभ्यासं कुर्मः।
April 14, 2021
April 14, 2021
April 14, 2021
April 14, 2021
April 14, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️द्वादशः अध्याय
♦️श्लोक:-९
विप्रास्मिन्नगरे महान् कथय कस्ताल द्रुमाणां गणः
को दाता रजको ददाति वसनं प्रातर्गृहीत्वा निशि।
को दक्षः परिवित्तदारहरणं सर्वेऽपि दक्षाः जनाः
कस्माज्जीवति हे सखे! विषकृमिन्यायेन जीवाम्यहम्।।9।।
♦️भावार्थ--एक अजनबी ब्राह्मण से प्रश्न करता है इस नगर में सबसे बड़ा कोन है, ब्राह्मण कहता है ताड़ के पेड़ सबसे बड़े हैं, अजनबी
दूसरा प्रश्न करता है इस नगर में सबसे बड़ा दानी कोन है, ब्राह्मण कहता है, इस नगर का धोबी जो सुबह कपडे ले जाता है और शाम को दे जाता है|
तीसरा प्रश्न चतुर व्यक्ति कोन है, जो दूसरों का धन तथा स्त्री हरने कुशल है वह चतुर है, तब अजनबी ब्राह्मण से पूछता है तब आप इस नगर में कैसे रह लेते हो|
ब्राह्मण कहता है में इस शहर में उस कीड़े के सामान हूँ जो गन्दी नाली में रहकर भी जीवित रहता है|
अभिप्राय यह है, जिस शहर में सज्जन लोग नहीं, सभी जगह भ्रष्टाचार और दुष्टों का राज है ऐसी जगह सज्जन पुरुष का रहना केवल एक कीड़े के समान है जो गंदे नाली में भी जीवित रहता है|
#Chanakya
✒️द्वादशः अध्याय
♦️श्लोक:-९
विप्रास्मिन्नगरे महान् कथय कस्ताल द्रुमाणां गणः
को दाता रजको ददाति वसनं प्रातर्गृहीत्वा निशि।
को दक्षः परिवित्तदारहरणं सर्वेऽपि दक्षाः जनाः
कस्माज्जीवति हे सखे! विषकृमिन्यायेन जीवाम्यहम्।।9।।
♦️भावार्थ--एक अजनबी ब्राह्मण से प्रश्न करता है इस नगर में सबसे बड़ा कोन है, ब्राह्मण कहता है ताड़ के पेड़ सबसे बड़े हैं, अजनबी
दूसरा प्रश्न करता है इस नगर में सबसे बड़ा दानी कोन है, ब्राह्मण कहता है, इस नगर का धोबी जो सुबह कपडे ले जाता है और शाम को दे जाता है|
तीसरा प्रश्न चतुर व्यक्ति कोन है, जो दूसरों का धन तथा स्त्री हरने कुशल है वह चतुर है, तब अजनबी ब्राह्मण से पूछता है तब आप इस नगर में कैसे रह लेते हो|
ब्राह्मण कहता है में इस शहर में उस कीड़े के सामान हूँ जो गन्दी नाली में रहकर भी जीवित रहता है|
अभिप्राय यह है, जिस शहर में सज्जन लोग नहीं, सभी जगह भ्रष्टाचार और दुष्टों का राज है ऐसी जगह सज्जन पुरुष का रहना केवल एक कीड़े के समान है जो गंदे नाली में भी जीवित रहता है|
#Chanakya
April 15, 2021
April 15, 2021
१५.०४ आकाशवाणी संस्कृत.mp3
1.1 MB
१५.०४ आकाशवाणी संस्कृत.mp3
April 15, 2021
April 15, 2021
संस्कृतं व्यावहारिकी भाषा भवेत्
महिला– आपणिकभ्रातः! रक्तमरिचानि (लाल मिर्च) ददातु ।
आपणिकः (सेवकम्) — अरे हरित मरिचानि आनय ।
महिला— भोः भ्रातः! मया तु “रक्तमरिचानि” इति कथितम् आसीत् न तु हरितानि (=हरी)। शीघ्रताम् आचरतु ।
आपणिकः— शीघ्रताम् कुरु भोः ! हरित मरिचानि आनय ।
महिला (क्रुद्धीभूय)— अहं रक्तमरिचानि वाञ्छामि न तु हरितानि ।
आपणिकः— महोदये ! अस्माकम् आपणे हरितमरिचानि सन्ति एव न ।
महिला— तर्हि पुनरपि पुनः ‘हरित’ ‘हरित’ इति किमर्थं कथयति भवान् ?
आपणिकः— “हरितः” तु अस्य सेवकस्य नाम अस्ति ।
महिला— (आकुलीभूय= embarrassed) अस्तु वा ? Oh my God ! What a name ! एतत्तु नवीनं नाम अस्ति ।
—-KSG
#hasya
महिला– आपणिकभ्रातः! रक्तमरिचानि (लाल मिर्च) ददातु ।
आपणिकः (सेवकम्) — अरे हरित मरिचानि आनय ।
महिला— भोः भ्रातः! मया तु “रक्तमरिचानि” इति कथितम् आसीत् न तु हरितानि (=हरी)। शीघ्रताम् आचरतु ।
आपणिकः— शीघ्रताम् कुरु भोः ! हरित मरिचानि आनय ।
महिला (क्रुद्धीभूय)— अहं रक्तमरिचानि वाञ्छामि न तु हरितानि ।
आपणिकः— महोदये ! अस्माकम् आपणे हरितमरिचानि सन्ति एव न ।
महिला— तर्हि पुनरपि पुनः ‘हरित’ ‘हरित’ इति किमर्थं कथयति भवान् ?
आपणिकः— “हरितः” तु अस्य सेवकस्य नाम अस्ति ।
महिला— (आकुलीभूय= embarrassed) अस्तु वा ? Oh my God ! What a name ! एतत्तु नवीनं नाम अस्ति ।
—-KSG
#hasya
April 15, 2021
April 15, 2021
By Telegram Channel संस्कृत संवाद: @samskrtsamvadah
संस्कृत सीखने के तरीकें—
(Methods of Learning Sanskrit)
⭐️ पुस्तक(Available at nearby bookstores) :–
१.संस्कृत स्वयं शिक्षक(Best Book)
Buy —https://www.amazon.in/dp/8170285747/ref=cmswrcpapaglcfabc64GJHK9QRS23B3ZWK8KJ
PDF
२. गीतासोपान (संस्कृत भारती)
३.NCERT BOOKS
आपको इस एप में सभी संस्कृत के NCERT पुस्तके मिल जायेंगी
४. A Rapid Sanskrit Method
You can Buy here
PDF
५. Medha Michika
६. Learn Sanskrit in 30 days
७. SamskrutaShri Patamala — Tamil Medium
⭐️ Videos :–
१.Video Series by Knowledgelogy (हिंदी माध्यम)
२. Video series by Sanskrit.Today (English medium)
३. Central Sanskrit University (Sanskrit Medium)
४. IIT Kharagpur — Prof. Anuradha Chaudhary
५. Samskrita Bharati USA — Dr.K.N. Padma Kumar
⭐️ Mobile Apps
१.Language Curry(Live Sessions available) :–
→Android
→IOS
२. Sanskrit Safalyam (Android only)
३. Samskrit Tutorial (Android Only)
⭐️ Websites
१. संस्कृत भारती
पत्राचार द्वारा —
चलचित्र द्वारा
२. Practical Sanskrit (English medium)
३. Samskrit Tutorial(Good for Students)
४. अमरहासम्
५. Acharya (English medium)
६. Good for foreigners
७. Udemy (English medium)
८. Vyoma Labs
९. Memrise
१०. Learn Sanskrit through Ramayan
११. Open Pathshala
⭐ Others (अन्य)
१. Email this for guidance
vidyadhar@learnsanskritonline.com
२. संस्कृत संभाषण शिविर
३. Get a home tutor
४. एक संस्कृत विद्यालय में दाखिला लें (Admission)
💥Comment down If you know other good methods or need help with any method
💥नीचे लिखकर बताएं यदि आप कोई और तरीका जानते हैं अथवा किसी तरीके के संबंध में सहायता चाहते हैं
संस्कृत सीखने के तरीकें—
(Methods of Learning Sanskrit)
⭐️ पुस्तक(Available at nearby bookstores) :–
१.संस्कृत स्वयं शिक्षक(Best Book)
Buy —https://www.amazon.in/dp/8170285747/ref=cmswrcpapaglcfabc64GJHK9QRS23B3ZWK8KJ
२. गीतासोपान (संस्कृत भारती)
३.NCERT BOOKS
आपको इस एप में सभी संस्कृत के NCERT पुस्तके मिल जायेंगी
४. A Rapid Sanskrit Method
You can Buy here
५. Medha Michika
६. Learn Sanskrit in 30 days
७. SamskrutaShri Patamala — Tamil Medium
⭐️ Videos :–
१.Video Series by Knowledgelogy (हिंदी माध्यम)
२. Video series by Sanskrit.Today (English medium)
३. Central Sanskrit University (Sanskrit Medium)
४. IIT Kharagpur — Prof. Anuradha Chaudhary
५. Samskrita Bharati USA — Dr.K.N. Padma Kumar
⭐️ Mobile Apps
१.Language Curry(Live Sessions available) :–
→Android
→IOS
२. Sanskrit Safalyam (Android only)
३. Samskrit Tutorial (Android Only)
⭐️ Websites
१. संस्कृत भारती
पत्राचार द्वारा —
चलचित्र द्वारा
२. Practical Sanskrit (English medium)
३. Samskrit Tutorial(Good for Students)
४. अमरहासम्
५. Acharya (English medium)
६. Good for foreigners
७. Udemy (English medium)
८. Vyoma Labs
९. Memrise
१०. Learn Sanskrit through Ramayan
११. Open Pathshala
⭐ Others (अन्य)
१. Email this for guidance
vidyadhar@learnsanskritonline.com
२. संस्कृत संभाषण शिविर
३. Get a home tutor
४. एक संस्कृत विद्यालय में दाखिला लें (Admission)
💥Comment down If you know other good methods or need help with any method
💥नीचे लिखकर बताएं यदि आप कोई और तरीका जानते हैं अथवा किसी तरीके के संबंध में सहायता चाहते हैं
April 15, 2021
संस्कृत संवादः । Sanskrit Samvadah pinned «By Telegram Channel संस्कृत संवाद: @samskrtsamvadah संस्कृत सीखने के तरीकें— (Methods of Learning Sanskrit) ⭐️
पुस्तक(Available at nearby bookstores) :– १.संस्कृत स्वयं शिक्षक(Best
Book) Buy —https://www.amazon.in/dp/8170285747/ref=cmswrcpapaglcfabc64…»
April 15, 2021
April 15, 2021
April 15, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।।चतुर्दशः सर्गः।।
🍃हयस्य यानि चाङ्गानि तानि सर्वाणि ब्राह्मणाः।
अग्नौ प्रास्यन्ति विधिवत्समन्त्राः पोडशर्विजः॥३६॥
⚜️सोलह ऋत्विज उस अश्वकन्ध को काट काट कर विधिवत् अग्नि में हवन करने लगे॥३६॥
🍃प्लक्षशाखासु यज्ञानामन्येषां क्रियते हविः।
अश्वमेधस्य चैकस्य वैतसो भाग इष्यते॥३७॥
⚜️अन्य यज्ञकर्म में पाकर की लकड़ी से हवि की आहुति दी जाती है, किन्तु अकेले अश्वमेध ही में यह काम वेत से लिया जाता है॥३७॥
#ramayan
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।।चतुर्दशः सर्गः।।
🍃हयस्य यानि चाङ्गानि तानि सर्वाणि ब्राह्मणाः।
अग्नौ प्रास्यन्ति विधिवत्समन्त्राः पोडशर्विजः॥३६॥
⚜️सोलह ऋत्विज उस अश्वकन्ध को काट काट कर विधिवत् अग्नि में हवन करने लगे॥३६॥
🍃प्लक्षशाखासु यज्ञानामन्येषां क्रियते हविः।
अश्वमेधस्य चैकस्य वैतसो भाग इष्यते॥३७॥
⚜️अन्य यज्ञकर्म में पाकर की लकड़ी से हवि की आहुति दी जाती है, किन्तु अकेले अश्वमेध ही में यह काम वेत से लिया जाता है॥३७॥
#ramayan
April 15, 2021
📙 ऋग्वेद
सूक्त-२३, प्रथम मंडल ,
मंत्र-२१ देवता-वायु आदि
🍃आपः पृणीत भेषजं वरूथं तन्वे३मम. ज्योक् च सूर्यं दृशे.. (२१)
⚜️हे जल! मेरे शरीर के लिए रोग नष्ट करने वाली ओषधियां पूर्ण करो. जिससे मैं बहुत समय तक सूर्य के दर्शन कर सकू. (२१)
#rgveda
सूक्त-२३, प्रथम मंडल ,
मंत्र-२१ देवता-वायु आदि
🍃आपः पृणीत भेषजं वरूथं तन्वे३मम. ज्योक् च सूर्यं दृशे.. (२१)
⚜️हे जल! मेरे शरीर के लिए रोग नष्ट करने वाली ओषधियां पूर्ण करो. जिससे मैं बहुत समय तक सूर्य के दर्शन कर सकू. (२१)
#rgveda
April 15, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - चतुर्थी शाम 06:05 तक तत्पश्चात पंचमी
⛅ दिनांक - 16 अप्रैल 2021
⛅ दिन - शुक्रवार
⛅ विक्रम संवत - 2078
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - वसंत
⛅ मास - चैत्र
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - रोहिणी रात्रि 11:40 तक तत्पश्चात मॄगशिरा
⛅ योग - सौभाग्य शाम 06:24 तक तत्पश्चात शोभन
⛅ राहुकाल - सुबह 11:04 से दोपहर 12:39 तक
⛅ सूर्योदय - 06:20
⛅ सूर्यास्त - 18:56
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - चतुर्थी शाम 06:05 तक तत्पश्चात पंचमी
⛅ दिनांक - 16 अप्रैल 2021
⛅ दिन - शुक्रवार
⛅ विक्रम संवत - 2078
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - वसंत
⛅ मास - चैत्र
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - रोहिणी रात्रि 11:40 तक तत्पश्चात मॄगशिरा
⛅ योग - सौभाग्य शाम 06:24 तक तत्पश्चात शोभन
⛅ राहुकाल - सुबह 11:04 से दोपहर 12:39 तक
⛅ सूर्योदय - 06:20
⛅ सूर्यास्त - 18:56
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
April 15, 2021
https://youtu.be/mzno23OHOoM
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
YouTube
वार्ता: कोविड-19 के विदेशी टीके को लेकर दिशा-निर्देश | संस्कृत में समाचार
April 15, 2021
writereaddata_Bulletins_Text_NSD_2021_Apr_NSD_Sanskrit_Sanskrit.pdf
60.2 KB
संस्कृत समाचार १६.०४
April 15, 2021
Sanskrit-0655-0700
आकाशवाणी संस्कृत १६.०४
April 15, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️द्वादशः अध्याय
♦️श्लोक:-१०
न विप्रपादोदक पंकिलानि न वेदशास्त्रध्वनिगर्जितानि।
स्वाहास्वधाकारध्वनिवर्जितानि
श्मशानतुल्यानि गृहाणितानि।।१०।।
जिस घर में विप्र के पाँवों को धुलाने से कीचड़ ना हुआ हो, जहाँ वेद आदि शास्त्रों के पाठ स्वर नहीं गूँजें हों,जो घर स्वाह की ध्वनि से रहित हो, वह घर निश्चय ही शमशान भूमि के समान है।।
✒️द्वादशः अध्याय
♦️श्लोक:-१०
न विप्रपादोदक पंकिलानि न वेदशास्त्रध्वनिगर्जितानि।
स्वाहास्वधाकारध्वनिवर्जितानि
श्मशानतुल्यानि गृहाणितानि।।१०।।
जिस घर में विप्र के पाँवों को धुलाने से कीचड़ ना हुआ हो, जहाँ वेद आदि शास्त्रों के पाठ स्वर नहीं गूँजें हों,जो घर स्वाह की ध्वनि से रहित हो, वह घर निश्चय ही शमशान भूमि के समान है।।
April 15, 2021
April 15, 2021
April 15, 2021
April 15, 2021
April 15, 2021
April 16, 2021
April 16, 2021
यः कुर्यात्सचिवायत्तां ।
श्रियं तद्व्यसने सति ।।
सोऽन्धवज्जगतीपालः ।
सीदेत् सञ्चारकैर्विना ।। 366/119 ।।
अर्थः-
जो राजा अपनी सभी संपत्ती को अपने मंत्री के हाथ में सौंप कर आराम से बैठता है, जब मंत्री के मरण हो तब वही राजा मार्ग दिखानेवालों के बिना अंधा जैसे जीवन बिगाड लेता है, वैसे बिगडजाता है ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಯಃ ಕುರ್ಯಾತ್ಸಚಿವಾಯತ್ತಾಂ |
ಶ್ರಿಯಂ ತದ್ವ್ಯಸನೇ ಸತಿ ||
ಸೋ$ಂಧವಜ್ಜಗತೀಪಾಲಃ |
ಸೀದೇತ್ ಸಂಚಾರಕೈರ್ವಿನಾ || 366/119 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಯಾವ ರಾಜನು ತನ್ನ ಸಕಲ ಸಂಪತ್ತನ್ನೂ ತನ್ನ ಮಂತ್ರಿಗೆ ವಹಿಸಿ ನಿಶ್ಚಿಂತನಾಗುವನೋ, ಮಂತ್ರಿಯು ತೀರಿಹೋದಾಗ ಅದೇ ರಾಜನು ದಾರಿ ತೋರಿಸುವವರು ಇಲ್ಲದ ಕುರುಡನು ಹಾಳಾದಂತೇ ಹಾಳಾಗುತ್ತಾನೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
yah kuryAt sachivAyattAm |
shriyam tadvyasanE sati ||
sOndhavajjagatIpAlah |
sIdEt sanchArakairvinA || 366/119 ||
MEANING:-
When a king transfers the responsibility of protection of all his wealth to his minister's shoulders, he feels relaxed, but when the same minister dies, the kingship perishes just like a blind perishes his life without having any person to show the right path to him.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
श्रियं तद्व्यसने सति ।।
सोऽन्धवज्जगतीपालः ।
सीदेत् सञ्चारकैर्विना ।। 366/119 ।।
अर्थः-
जो राजा अपनी सभी संपत्ती को अपने मंत्री के हाथ में सौंप कर आराम से बैठता है, जब मंत्री के मरण हो तब वही राजा मार्ग दिखानेवालों के बिना अंधा जैसे जीवन बिगाड लेता है, वैसे बिगडजाता है ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಯಃ ಕುರ್ಯಾತ್ಸಚಿವಾಯತ್ತಾಂ |
ಶ್ರಿಯಂ ತದ್ವ್ಯಸನೇ ಸತಿ ||
ಸೋ$ಂಧವಜ್ಜಗತೀಪಾಲಃ |
ಸೀದೇತ್ ಸಂಚಾರಕೈರ್ವಿನಾ || 366/119 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಯಾವ ರಾಜನು ತನ್ನ ಸಕಲ ಸಂಪತ್ತನ್ನೂ ತನ್ನ ಮಂತ್ರಿಗೆ ವಹಿಸಿ ನಿಶ್ಚಿಂತನಾಗುವನೋ, ಮಂತ್ರಿಯು ತೀರಿಹೋದಾಗ ಅದೇ ರಾಜನು ದಾರಿ ತೋರಿಸುವವರು ಇಲ್ಲದ ಕುರುಡನು ಹಾಳಾದಂತೇ ಹಾಳಾಗುತ್ತಾನೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
yah kuryAt sachivAyattAm |
shriyam tadvyasanE sati ||
sOndhavajjagatIpAlah |
sIdEt sanchArakairvinA || 366/119 ||
MEANING:-
When a king transfers the responsibility of protection of all his wealth to his minister's shoulders, he feels relaxed, but when the same minister dies, the kingship perishes just like a blind perishes his life without having any person to show the right path to him.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
April 16, 2021
April 16, 2021
April 16, 2021
April 16, 2021
April 16, 2021
🙏 16.4.21 वेदवाणी 🙏
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा, प्रचारित आर्य जितेंद्र भाटिया द्वारा,🙏🌷
उत शुष्णस्य धृष्णुया प्र मृक्षो अभि वेदनम्।
पुरो यदस्य सम्पिणक्॥ ऋग्वेद ३-३०-१३॥🙏🌷
हे राजन् ! लोगों का शोषण करने वाले शत्रुओं के सुदृढ़ दुर्गों को तुम धराशायी कर दो। उनके धन कोषों को अपने अधिकार में ले लो। उनको बलहीन कर दो। उस धनकोष का उपयोग जनहित में करो।🙏🌷
O Ruler ! You should destroy the strong fortifications of the enemies who exploit people.Take their wealth in your possession. Make them powerless. Utilise that wealth in the public interest. (Rig Veda 4-30 -13)🙏🌷#vedgsawan🙏🌷
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा, प्रचारित आर्य जितेंद्र भाटिया द्वारा,🙏🌷
उत शुष्णस्य धृष्णुया प्र मृक्षो अभि वेदनम्।
पुरो यदस्य सम्पिणक्॥ ऋग्वेद ३-३०-१३॥🙏🌷
हे राजन् ! लोगों का शोषण करने वाले शत्रुओं के सुदृढ़ दुर्गों को तुम धराशायी कर दो। उनके धन कोषों को अपने अधिकार में ले लो। उनको बलहीन कर दो। उस धनकोष का उपयोग जनहित में करो।🙏🌷
O Ruler ! You should destroy the strong fortifications of the enemies who exploit people.Take their wealth in your possession. Make them powerless. Utilise that wealth in the public interest. (Rig Veda 4-30 -13)🙏🌷#vedgsawan🙏🌷
April 16, 2021
अर्जुन उवाच :
पद्मपत्रविशालाक्ष ।
पद्मनाभ सुरोत्तम ।।
भक्तानामनुरक्तानां ।
त्राता भव जनार्दन ।।
भगवानुवाच ;
यो मां नामसहस्रेण ।
स्तोतुमिच्छति पाण्डव ।।
सोऽहमेकेन श्लोकेन ।
स्तुत एव व संशयः ।।
ಅರ್ಜುನ ಉವಾಚ :
ಪದ್ಮಪತ್ರವಿಶಾಲಾಕ್ಷ |
ಪದ್ಮನಾಭ ಸುರೋತ್ತಮ ||
ಭಕ್ತಾನಾಮನುರಕ್ತಾನಾಂ |
ತ್ರಾತಾ ಭವ ಜನಾರ್ದನ ||
ಭಗವಾನುವಾಚ :
ಯೋ ಮಾಂ ನಾಮಸಹಸ್ರೇಣ |
ಸ್ತೋತುಮಿಚ್ಛತಿ ಪಾಂಡವ ||
ಸೋ$ಹಮೇಕೇನ ಶ್ಲೋಕೇನ |
ಸ್ತುತ ಏವ ನ ಸಂಶಯಃ ||
arjuna uvAcha :
padmapatravishAlAkSha /
padmanAbha surOttama //
bhaktAnAmanuraktAnAm /
trAtA bhava janardana //
bhagavAnuvAcha:
yO mAm nAmasahasrENa /
stOtumichchhati pAnDava //
sOhamEkEna shlOkEna /
stuta Eva na samshayah //
पदच्छेदः पदपरिचयशास्त्रं च ।
ಪದಚ್ಛೇದ ಮತ್ತು ಪದಪರಿಚಯಶಾಸ್ತ್ರ
WORD DIVISION AND ETYMOLOGY
उपरिलिखितश्लोकद्वयोः निम्नलिखित शब्दाः अकारान्तपुल्लिङ्गे, एकवचने तथा सम्बोधनाविभक्तौ सन्ति । अतः तेषां विग्रहवाक्यानि एव अत्र प्रस्तूयते ।
ಮೇಲೆಬರೆದ ಶ್ಲೋಕದ್ವಯಗಳಲ್ಲಿರುವ ಕೆಳಗೆಬರೆದ ಶಬ್ದಗಳು ಅಕಾರಾಂತಪುಲ್ಲಿಂಗ, ಏಕವಚನ ಮತ್ತು ಸಂಬೋಧನಾವಿಭಕ್ತಿಯಲ್ಲಿವೆ, ಆದ್ದರಿಂದ ಅವುಗಳ ವಿಗ್ರಹವಾಕ್ಯವನ್ನು ಮಾತ್ರ ಇಲ್ಲಿ ಕೊಡಲಾಗಿದೆ.
The following words of above two verses are in addressive case, singular, musculine gender and end with the vowel "a". So the explainatory sentence have been explained below.
पद्मपत्रविशालाक्ष
पद्मस्य पत्रं पद्मपत्रम् । पद्मपत्रं इव विशाले अक्षे यस्य सःपद्मपत्रविशालाक्षः । तत्सम्बुद्धिः ।।
पद्मनाभ - नाभौ पद्मं यस्य सः पद्मनाभः तत्सम्बुद्धिः ।।
सुरोत्तम - सुरेषु या सुराणां उत्तमः सुरोत्तमः । तत्सम्बुद्धिः ।।
जनार्दन - जनान् अर्दयति इति जनार्दनः । तत्सम्बुद्धिः ।।
पाण्डव - पाण्डोः अपत्यं पुमान् पाण्डवः । तत्सम्बुद्धिः ।।
अथ श्लोकद्वयानां शेषशब्दानां विवरणं निम्नलिखितोऽस्ति ।
ಈಗ ಶ್ಲೋಕದ್ವಯಗಳ ಉಳಿದಶಬ್ದಗಳ ವಿವರಣೆ ಕೆಳಗಿನಂತಿದೆ.
Now the explaination of remaining words of the above two verses is given below...
भक्तानाम् - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य भक्तशब्दस्य षष्ठीविभक्तेः बहुवचनान्तं पदमिदम् ।
अनुरक्तानाम् - अकारान्तपुलेलिङ्गस्य अनुरक्तशब्दस्य षष्ठीविभक्तेः बहुवचनान्तं पदमिदम् ।
त्राता - ऋकारान्तपुल्लिङ्गस्य त्रातृ शब्दस्य प्रथमाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
भव - भू सत्तायां इति धातोः अकर्मकस्य कर्तरीप्रयोगस्य परस्मैपदिनः आज्ञार्थे लोट् लकारस्य मध्यमपुरुष एकवचनान्तं क्रियापदमिदम् ।
यः - दकारान्तस्य पुल्लिङ्गस्य यद् शब्दस्य प्रथमाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
माम् - त्रिषुलिङ्गेषुसमस्य दकारान्तस्य अस्मद् शब्दस्य द्वितियाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
नामसहस्रेण - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य नामसहस्रशब्दस्य तृतियाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
नामानां सहस्रं नामसहस्रं । तेन । (अर्थात् विष्णुसहस्रनामस्तोत्रेण इति अर्थः)
स्तोतुम् - स्तु स्तवने इति धातोः तुमुन् प्रत्ययान्तं अव्ययमिदम् ।
इच्छति - इषु इच्छायां इति धातोः सकर्मकस्य कर्तरीप्रयोगस्य परस्मैपदिनः वर्तमानकालस्य लट् लकारस्य प्रथमपुरुषस्य एकवचनान्तं क्रियापदमिदम् ।
सः - दकारान्तपुल्लिङ्गस्य तद् शब्दस्य प्रथमाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
अहम् - त्रिषुलिङ्गेषु समस्य दकारान्तस्य अस्मद्शब्दस्य प्रथमाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
एकेन - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य एकशब्दस्य तृतियाविभक्तेः एकवचनानातं पदमिदम् ।
श्लोकेन - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य श्लोकशब्दस्य तृतियाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
स्तुतः - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य स्तुतशब्दस्य प्रथमाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
एव , न - अव्ययानि ।
संशयः- अकारान्तपुल्लिङ्गस्य संशय शब्दस्य प्रथमाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
अन्वय:
अर्जुनः उवाच
हे पद्मपत्रविशालाक्ष, पद्मनाभ, सुरोत्तम, जनार्दन, अनुरक्तानां भक्तानां त्राता भव ।
भगवान् उवाच
हे पाण्डव, यः मां नामसहस्रेण स्तोतुं इच्छति, सः अहं एकेन श्लोकेन स्तुतः एव । न संशयः ।
हिंदी में प्रतिपदार्थ एवं विवरण :-
अर्जुनः उवाच - अर्जुन ने कहा
पद्मपत्रविशालाक्ष - हे कमल के पत्तों जैसे विशाल नयन या आंखों वाले,
पद्मनाभ - हे नाभी में कमल वाले,
सुरोत्तम - सभी देवताओं में श्रेष्ठ
जनार्दन - जन की रक्षा करनेवाले
अनुरक्तानाम् - प्यार करने वाले
भक्तानाम् - भक्तों का
त्राता - रक्षक
भव - बनिये ।
भगवान् उवाच - भगवान् श्रीकृष्ण ने कहा
हे पाण्डव - हे अर्जुन
यः- जो
माम् - मेरे
नामसहस्रेण - सहस्रनाम से
स्तोतुम् - स्तेोत्र या स्तुति करने की
इच्छति - इच्छा रखता है,
सः अहम् - वह विष्णु, मैं
एकेन - एक
श्लोकेन एव - श्लोक से ही
स्तुतः - स्तुत हो जाता हूँ ।
न संशयः - इस बात पर कोई शंका नहीं ।
विवरण :-
पद्मपत्रविशालाक्ष ।
पद्मनाभ सुरोत्तम ।।
भक्तानामनुरक्तानां ।
त्राता भव जनार्दन ।।
भगवानुवाच ;
यो मां नामसहस्रेण ।
स्तोतुमिच्छति पाण्डव ।।
सोऽहमेकेन श्लोकेन ।
स्तुत एव व संशयः ।।
ಅರ್ಜುನ ಉವಾಚ :
ಪದ್ಮಪತ್ರವಿಶಾಲಾಕ್ಷ |
ಪದ್ಮನಾಭ ಸುರೋತ್ತಮ ||
ಭಕ್ತಾನಾಮನುರಕ್ತಾನಾಂ |
ತ್ರಾತಾ ಭವ ಜನಾರ್ದನ ||
ಭಗವಾನುವಾಚ :
ಯೋ ಮಾಂ ನಾಮಸಹಸ್ರೇಣ |
ಸ್ತೋತುಮಿಚ್ಛತಿ ಪಾಂಡವ ||
ಸೋ$ಹಮೇಕೇನ ಶ್ಲೋಕೇನ |
ಸ್ತುತ ಏವ ನ ಸಂಶಯಃ ||
arjuna uvAcha :
padmapatravishAlAkSha /
padmanAbha surOttama //
bhaktAnAmanuraktAnAm /
trAtA bhava janardana //
bhagavAnuvAcha:
yO mAm nAmasahasrENa /
stOtumichchhati pAnDava //
sOhamEkEna shlOkEna /
stuta Eva na samshayah //
पदच्छेदः पदपरिचयशास्त्रं च ।
ಪದಚ್ಛೇದ ಮತ್ತು ಪದಪರಿಚಯಶಾಸ್ತ್ರ
WORD DIVISION AND ETYMOLOGY
उपरिलिखितश्लोकद्वयोः निम्नलिखित शब्दाः अकारान्तपुल्लिङ्गे, एकवचने तथा सम्बोधनाविभक्तौ सन्ति । अतः तेषां विग्रहवाक्यानि एव अत्र प्रस्तूयते ।
ಮೇಲೆಬರೆದ ಶ್ಲೋಕದ್ವಯಗಳಲ್ಲಿರುವ ಕೆಳಗೆಬರೆದ ಶಬ್ದಗಳು ಅಕಾರಾಂತಪುಲ್ಲಿಂಗ, ಏಕವಚನ ಮತ್ತು ಸಂಬೋಧನಾವಿಭಕ್ತಿಯಲ್ಲಿವೆ, ಆದ್ದರಿಂದ ಅವುಗಳ ವಿಗ್ರಹವಾಕ್ಯವನ್ನು ಮಾತ್ರ ಇಲ್ಲಿ ಕೊಡಲಾಗಿದೆ.
The following words of above two verses are in addressive case, singular, musculine gender and end with the vowel "a". So the explainatory sentence have been explained below.
पद्मपत्रविशालाक्ष
पद्मस्य पत्रं पद्मपत्रम् । पद्मपत्रं इव विशाले अक्षे यस्य सःपद्मपत्रविशालाक्षः । तत्सम्बुद्धिः ।।
पद्मनाभ - नाभौ पद्मं यस्य सः पद्मनाभः तत्सम्बुद्धिः ।।
सुरोत्तम - सुरेषु या सुराणां उत्तमः सुरोत्तमः । तत्सम्बुद्धिः ।।
जनार्दन - जनान् अर्दयति इति जनार्दनः । तत्सम्बुद्धिः ।।
पाण्डव - पाण्डोः अपत्यं पुमान् पाण्डवः । तत्सम्बुद्धिः ।।
अथ श्लोकद्वयानां शेषशब्दानां विवरणं निम्नलिखितोऽस्ति ।
ಈಗ ಶ್ಲೋಕದ್ವಯಗಳ ಉಳಿದಶಬ್ದಗಳ ವಿವರಣೆ ಕೆಳಗಿನಂತಿದೆ.
Now the explaination of remaining words of the above two verses is given below...
भक्तानाम् - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य भक्तशब्दस्य षष्ठीविभक्तेः बहुवचनान्तं पदमिदम् ।
अनुरक्तानाम् - अकारान्तपुलेलिङ्गस्य अनुरक्तशब्दस्य षष्ठीविभक्तेः बहुवचनान्तं पदमिदम् ।
त्राता - ऋकारान्तपुल्लिङ्गस्य त्रातृ शब्दस्य प्रथमाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
भव - भू सत्तायां इति धातोः अकर्मकस्य कर्तरीप्रयोगस्य परस्मैपदिनः आज्ञार्थे लोट् लकारस्य मध्यमपुरुष एकवचनान्तं क्रियापदमिदम् ।
यः - दकारान्तस्य पुल्लिङ्गस्य यद् शब्दस्य प्रथमाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
माम् - त्रिषुलिङ्गेषुसमस्य दकारान्तस्य अस्मद् शब्दस्य द्वितियाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
नामसहस्रेण - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य नामसहस्रशब्दस्य तृतियाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
नामानां सहस्रं नामसहस्रं । तेन । (अर्थात् विष्णुसहस्रनामस्तोत्रेण इति अर्थः)
स्तोतुम् - स्तु स्तवने इति धातोः तुमुन् प्रत्ययान्तं अव्ययमिदम् ।
इच्छति - इषु इच्छायां इति धातोः सकर्मकस्य कर्तरीप्रयोगस्य परस्मैपदिनः वर्तमानकालस्य लट् लकारस्य प्रथमपुरुषस्य एकवचनान्तं क्रियापदमिदम् ।
सः - दकारान्तपुल्लिङ्गस्य तद् शब्दस्य प्रथमाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
अहम् - त्रिषुलिङ्गेषु समस्य दकारान्तस्य अस्मद्शब्दस्य प्रथमाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
एकेन - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य एकशब्दस्य तृतियाविभक्तेः एकवचनानातं पदमिदम् ।
श्लोकेन - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य श्लोकशब्दस्य तृतियाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
स्तुतः - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य स्तुतशब्दस्य प्रथमाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
एव , न - अव्ययानि ।
संशयः- अकारान्तपुल्लिङ्गस्य संशय शब्दस्य प्रथमाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
अन्वय:
अर्जुनः उवाच
हे पद्मपत्रविशालाक्ष, पद्मनाभ, सुरोत्तम, जनार्दन, अनुरक्तानां भक्तानां त्राता भव ।
भगवान् उवाच
हे पाण्डव, यः मां नामसहस्रेण स्तोतुं इच्छति, सः अहं एकेन श्लोकेन स्तुतः एव । न संशयः ।
हिंदी में प्रतिपदार्थ एवं विवरण :-
अर्जुनः उवाच - अर्जुन ने कहा
पद्मपत्रविशालाक्ष - हे कमल के पत्तों जैसे विशाल नयन या आंखों वाले,
पद्मनाभ - हे नाभी में कमल वाले,
सुरोत्तम - सभी देवताओं में श्रेष्ठ
जनार्दन - जन की रक्षा करनेवाले
अनुरक्तानाम् - प्यार करने वाले
भक्तानाम् - भक्तों का
त्राता - रक्षक
भव - बनिये ।
भगवान् उवाच - भगवान् श्रीकृष्ण ने कहा
हे पाण्डव - हे अर्जुन
यः- जो
माम् - मेरे
नामसहस्रेण - सहस्रनाम से
स्तोतुम् - स्तेोत्र या स्तुति करने की
इच्छति - इच्छा रखता है,
सः अहम् - वह विष्णु, मैं
एकेन - एक
श्लोकेन एव - श्लोक से ही
स्तुतः - स्तुत हो जाता हूँ ।
न संशयः - इस बात पर कोई शंका नहीं ।
विवरण :-
April 16, 2021
जब
श्रीमन्महाविष्णुजी के हजार से भी अधिक नामों का विष्णुसहस्रनाम की रचना
भगवान विष्णु ने वेदव्यास जी के अवतार में रहकर किया तो अर्जुन ने उसी
महाविष्णु जी के उसी युग का एक और अवतार, जो उनका सखा भी था, भगवान
श्रीकृष्ण से पूछा कि क्या आप पूरे 1000 नाम पढने पर हीं भक्तों पर प्रसन्न
होंगे...??
महाबली अर्जुन यही प्रश्न पहले श्लोक में अप्रत्यक्ष रूप से पूछा है । वह भगवान से पूछते हैं कि हे कमल के पत्ते जैसे विस्तार आंखोंवाले, अपने नाभि में कमल जैसे श्रेष्ठ फूल में भगवान ब्रह्मा जी को उत्पन्न करनेवाले, प्रलय काल में सभी जीवों की अपने उदर में रक्षा करने वाले और इसीलिये ही सभी देवताओं में सदाकाल सर्वश्रेष्ठ रहनेवाले भगवान् श्रीकृष्ण, अपने चहीते भक्तों के रक्षक बनिये, जो आप से रचित सहस्रनाम का पूरा पारायण नहीं कर सकते ।
तब भगवान कहते हैं... हे पाण्डवों में श्रेष्ठ अर्जुन, जो भी मेरे सहस्रनाम का पारायण करने की इच्छा रखता हो, उस प्राणी के एक मात्र श्लोक के उच्चारण या मनन से ही समस्त सहस्रनाम का पारायण हो जाता है, और इस एक श्लोक से ही मैं सहस्रनाम से स्तुत हो जाऊंगा ।
इस बात पर कोई संदेह नहीं है ।
भगवान अपने भक्तों के प्रति हमेशा प्रेम भाव रखते हैं । उन्हें प्यार करनेवाले भक्तों पर उनकी कृपा हमेशा ही बनी रहती है । इसीलिये उन को प्रसन्न करने के लिये भक्त को पूरा सहस्रनाम पढने, रट लगाने या जोर से पारायण करने की जरूरत भी हीं है । सिर्फ मन से किसी एक श्लोक का पारायण करेंगे तो भगवान उन पर अवश्य ही प्रसन्न होंगे ।
श्रीकृष्णं वन्दे जगद्गुरुम् ।।
महाबली अर्जुन यही प्रश्न पहले श्लोक में अप्रत्यक्ष रूप से पूछा है । वह भगवान से पूछते हैं कि हे कमल के पत्ते जैसे विस्तार आंखोंवाले, अपने नाभि में कमल जैसे श्रेष्ठ फूल में भगवान ब्रह्मा जी को उत्पन्न करनेवाले, प्रलय काल में सभी जीवों की अपने उदर में रक्षा करने वाले और इसीलिये ही सभी देवताओं में सदाकाल सर्वश्रेष्ठ रहनेवाले भगवान् श्रीकृष्ण, अपने चहीते भक्तों के रक्षक बनिये, जो आप से रचित सहस्रनाम का पूरा पारायण नहीं कर सकते ।
तब भगवान कहते हैं... हे पाण्डवों में श्रेष्ठ अर्जुन, जो भी मेरे सहस्रनाम का पारायण करने की इच्छा रखता हो, उस प्राणी के एक मात्र श्लोक के उच्चारण या मनन से ही समस्त सहस्रनाम का पारायण हो जाता है, और इस एक श्लोक से ही मैं सहस्रनाम से स्तुत हो जाऊंगा ।
इस बात पर कोई संदेह नहीं है ।
भगवान अपने भक्तों के प्रति हमेशा प्रेम भाव रखते हैं । उन्हें प्यार करनेवाले भक्तों पर उनकी कृपा हमेशा ही बनी रहती है । इसीलिये उन को प्रसन्न करने के लिये भक्त को पूरा सहस्रनाम पढने, रट लगाने या जोर से पारायण करने की जरूरत भी हीं है । सिर्फ मन से किसी एक श्लोक का पारायण करेंगे तो भगवान उन पर अवश्य ही प्रसन्न होंगे ।
श्रीकृष्णं वन्दे जगद्गुरुम् ।।
April 16, 2021
सुभाषितम्
रत्नैर्महार्हैस्तुतुषुर्न देवा न भेजिरे भीमविषेण भीति।
सुधां विना न प्रययुर्विरामं न निश्चितार्थाद्विरमन्ति धीरा:॥१२॥
अर्थात्
बहुमूल्यवानानि रत्नानि प्राप्तवन्त: देवता: किन्तु ते सन्तुष्टा: न अभवन्, भयंकरविषम् अपि प्राप्तवन्त: किन्तु न अभैषु:, यद् अमृतं प्राप्तवन्त: तद् पर्यन्तं विरामं न अकुर्वन्, एतावत् धैर्यवन्त: विरपुरुषा: निश्चितकार्यार्थे कदापि न विरमन्ति।
धन्यवाद:🙏🏻
#subhashitam
रत्नैर्महार्हैस्तुतुषुर्न देवा न भेजिरे भीमविषेण भीति।
सुधां विना न प्रययुर्विरामं न निश्चितार्थाद्विरमन्ति धीरा:॥१२॥
अर्थात्
बहुमूल्यवानानि रत्नानि प्राप्तवन्त: देवता: किन्तु ते सन्तुष्टा: न अभवन्, भयंकरविषम् अपि प्राप्तवन्त: किन्तु न अभैषु:, यद् अमृतं प्राप्तवन्त: तद् पर्यन्तं विरामं न अकुर्वन्, एतावत् धैर्यवन्त: विरपुरुषा: निश्चितकार्यार्थे कदापि न विरमन्ति।
धन्यवाद:🙏🏻
#subhashitam
April 16, 2021
वैद्येन मे पत्न्याः जिह्वायां तापमापकः स्थापितः ।
ताम् उक्तञ्च किञ्चित् कालपर्यंतम् औष्ठौ पिधाय उपविशतु।
पत्नीं तूष्णीं दृष्ट्वा पतिः अनुक्षणमेव वैद्यमहोदयं सानन्देन अपृच्छत्
कियत् मूल्यं अस्य यन्त्रस्य भोः??😊
दर्शना
😂🙆😂
#hasya
ताम् उक्तञ्च किञ्चित् कालपर्यंतम् औष्ठौ पिधाय उपविशतु।
पत्नीं तूष्णीं दृष्ट्वा पतिः अनुक्षणमेव वैद्यमहोदयं सानन्देन अपृच्छत्
कियत् मूल्यं अस्य यन्त्रस्य भोः??😊
दर्शना
😂🙆😂
#hasya
April 16, 2021
Every episode of a brilliant & rare show उपनिषद् गंगा aired on DD National.
Not available on Youtube
Please download if possible
https://drive.google.com/folderview?id=105AJixCFVUfX5yPBUlZOa-KkuDio4OGD
Not available on Youtube
Please download if possible
https://drive.google.com/folderview?id=105AJixCFVUfX5yPBUlZOa-KkuDio4OGD
April 16, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।।चतुर्दशः सर्गः।।
🍃त्र्यहोऽश्वमेधः संख्यातः कल्पसूत्रेण ब्राह्मणैः।
चतुष्टोममहस्तस्य प्रथमं परिकल्पितम्॥३८॥
उक्थ्यं द्वितीयं संख्यातमतिरात्रं तथात्तरम् ।
कारितास्तत्र वहवो विहिताः शास्त्रदर्शनात्।।३९।।
⚜️कल्पसूत्र और ब्राह्मण भाग ने, अश्वमेध यज्ञ में तीन दिन हवन्- क्रिया करने के बतलाये हैं। उनमें प्रथम दिन अग्निष्टोम दिन है, दूसरा उक्य, तीसरा प्रतिराषि- ये भी शाख-विधि के अनुसार तथा अन्य बहुत मे विधान किये गये॥३८॥३९॥
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।।चतुर्दशः सर्गः।।
🍃त्र्यहोऽश्वमेधः संख्यातः कल्पसूत्रेण ब्राह्मणैः।
चतुष्टोममहस्तस्य प्रथमं परिकल्पितम्॥३८॥
उक्थ्यं द्वितीयं संख्यातमतिरात्रं तथात्तरम् ।
कारितास्तत्र वहवो विहिताः शास्त्रदर्शनात्।।३९।।
⚜️कल्पसूत्र और ब्राह्मण भाग ने, अश्वमेध यज्ञ में तीन दिन हवन्- क्रिया करने के बतलाये हैं। उनमें प्रथम दिन अग्निष्टोम दिन है, दूसरा उक्य, तीसरा प्रतिराषि- ये भी शाख-विधि के अनुसार तथा अन्य बहुत मे विधान किये गये॥३८॥३९॥
April 16, 2021
📙 ऋग्वेद
सूक्त-२३, प्रथम मंडल ,
मंत्र-२२ देवता-वायु आदि
🍃इदमापः प्र वहत यत्किं च दुरितं मयि,
यद्वाहमभिदुद्रोह यद्वा शेप उतानृतम्.. (२२)
⚜️मेरे भीतर जो कुछ बुराइयां हैं, मैंने दूसरों के साथ जो द्रोह किया है, दूसरों को जो दुर्वचन कहे हैं या जो असत्य भाषण किया है, हे जल! उन सबको धो डालो. ( २२)
सूक्त-२३, प्रथम मंडल ,
मंत्र-२२ देवता-वायु आदि
🍃इदमापः प्र वहत यत्किं च दुरितं मयि,
यद्वाहमभिदुद्रोह यद्वा शेप उतानृतम्.. (२२)
⚜️मेरे भीतर जो कुछ बुराइयां हैं, मैंने दूसरों के साथ जो द्रोह किया है, दूसरों को जो दुर्वचन कहे हैं या जो असत्य भाषण किया है, हे जल! उन सबको धो डालो. ( २२)
April 16, 2021
Spoken Sanskrit from
https://www.youtube.com/watch?v=VZG4TBacO1o
Chinese film "XUAN ZANG"| XUAN ZANG entry in Nalanda University- please try and cover the subtitles - quite easy to understand.
what a beautiful university we had -Nalanda University - this is a film but the real university must be very beautiful
https://www.youtube.com/watch?v=VZG4TBacO1o
Chinese film "XUAN ZANG"| XUAN ZANG entry in Nalanda University- please try and cover the subtitles - quite easy to understand.
what a beautiful university we had -Nalanda University - this is a film but the real university must be very beautiful
YouTube
Spoken Sanskrit from Chinese film "XUAN ZANG"| XUAN ZANG entry in Nalanda University
April 16, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - पंचमी रात्रि 08:32 तक तत्पश्चात षष्ठी
⛅ दिनांक - 17 अप्रैल 2021
⛅ दिन - शनिवार
⛅ विक्रम संवत - 2078
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - वसंत
⛅ मास - चैत्र
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - मॄगशिरा 18 अप्रैल रात्रि 02:34 तक तत्पश्चात आर्द्रा
⛅ योग - शोभन शाम 07:19 तक तत्पश्चात अतिगण्ड
⛅ राहुकाल - सुबह 09:28 से सुबह 11:03 तक
⛅ सूर्योदय - 06:19
⛅ सूर्यास्त - 18:57
⛅ दिशाशूल - पूर्व दिशा में
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - पंचमी रात्रि 08:32 तक तत्पश्चात षष्ठी
⛅ दिनांक - 17 अप्रैल 2021
⛅ दिन - शनिवार
⛅ विक्रम संवत - 2078
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - वसंत
⛅ मास - चैत्र
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - मॄगशिरा 18 अप्रैल रात्रि 02:34 तक तत्पश्चात आर्द्रा
⛅ योग - शोभन शाम 07:19 तक तत्पश्चात अतिगण्ड
⛅ राहुकाल - सुबह 09:28 से सुबह 11:03 तक
⛅ सूर्योदय - 06:19
⛅ सूर्यास्त - 18:57
⛅ दिशाशूल - पूर्व दिशा में
April 16, 2021
https://youtu.be/BKU5h0EXb9Q
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
YouTube
Track news and updates in Sanskrit | Vaarta | 17.4.2021
April 16, 2021
writereaddata_Bulletins_Text_NSD_2021_Apr_NSD_Sanskrit_Sanskrit.pdf
57.8 KB
१७.०४ आकाशवाणी संस्कृत
April 16, 2021
April 16, 2021
https://youtu.be/CGxgOBusDno
Switch to DD NATIONAL or DD Uttar Pradesh tomorrow @6 PM for weekly Sanskrit magazine वार्तावली
Switch to DD NATIONAL or DD Uttar Pradesh tomorrow @6 PM for weekly Sanskrit magazine वार्तावली
YouTube
संस्कृत मैगज़ीन कार्यक्रम "वार्तावली" । 06:00PM। 17.04.21
Visit , Like and
Follow us
on::https://www.doordarshan.gov.in/ddutta...
...https://www.facebook.com/DoordarshanU...
https://www.twitter.com/DDUttarPrades......
April 16, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️द्वादशः अध्याय
♦️श्लोक:-११
सत्यं माता-पिता ज्ञानं धर्मों भ्राता दया सखा।
शान्तिः पत्नी क्षमा पुत्रः षडेते मम बान्धवाः।।११।।
सत्य मेरी माता है, ज्ञान पिता है, धर्म मेरा भाई है व दया मेरी बहन है, शान्ति मेरी पत्नी है और क्षमा मेरा पुत्र है - यही छः मेरे सगे-संबंधी हैं।।
#chanakya
✒️द्वादशः अध्याय
♦️श्लोक:-११
सत्यं माता-पिता ज्ञानं धर्मों भ्राता दया सखा।
शान्तिः पत्नी क्षमा पुत्रः षडेते मम बान्धवाः।।११।।
सत्य मेरी माता है, ज्ञान पिता है, धर्म मेरा भाई है व दया मेरी बहन है, शान्ति मेरी पत्नी है और क्षमा मेरा पुत्र है - यही छः मेरे सगे-संबंधी हैं।।
#chanakya
April 16, 2021
न सोऽस्ति पुरुषो लोके ।
यो न कामयते श्रियम् ।।
परस्य युवतीं रम्यां ।
सादरं नेक्षतेऽत्र कः ।। 367/120 ।।
अर्थः-
जगत में ऐसे कोई भी व्यक्ति नहीं है जो धन की इच्छा न करता हो, अर्थात् धन की इच्छा सब को होती है, कोई पराई सुंदरी युवती को प्रेम से इस जगत में कौन नहीं देखता..?? अर्थात् सब देखते हैं ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ನ ಸೋ$ಸ್ತಿ ಪುರುಷೋ ಲೋಕೇ |
ಯೋ ನ ಕಾಮಯತೇ ಶ್ರಿಯಮ್ ||
ಪರಸ್ಯ ಯುವತೀಂ ರಮ್ಯಾಂ |
ಸಾದರಂ ನೇಕ್ಷತೇ$ತ್ರ ಕಃ || 367/120 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಯಾವ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಬಯಸುವುದಿಲ್ಲವೋ ಅಂತಹ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ಈ ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಯಾರೂ ಇಲ್ಲ, ಸುಂದರಿಯಾದ ಪರಸ್ತ್ರೀಯನ್ನು ಪ್ರೀತಿಯಿಂದ ಯಾರು ಈ ಲೋಕದಲ್ಲಿ ನೋಡುವುದಿಲ್ಲ..??
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
na sOsti puruShO lOkE |
yO na kAmayatE shriyam ||
parasya yuvatIm ramyAm |
sAdaram nEkShatEtra kah || 367/120 ||
MEANING:-
Such person does not exists in this world who dislikes the wealth, who cannot watch a beautiful lady belongs to others with greed in this world...??
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
यो न कामयते श्रियम् ।।
परस्य युवतीं रम्यां ।
सादरं नेक्षतेऽत्र कः ।। 367/120 ।।
अर्थः-
जगत में ऐसे कोई भी व्यक्ति नहीं है जो धन की इच्छा न करता हो, अर्थात् धन की इच्छा सब को होती है, कोई पराई सुंदरी युवती को प्रेम से इस जगत में कौन नहीं देखता..?? अर्थात् सब देखते हैं ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ನ ಸೋ$ಸ್ತಿ ಪುರುಷೋ ಲೋಕೇ |
ಯೋ ನ ಕಾಮಯತೇ ಶ್ರಿಯಮ್ ||
ಪರಸ್ಯ ಯುವತೀಂ ರಮ್ಯಾಂ |
ಸಾದರಂ ನೇಕ್ಷತೇ$ತ್ರ ಕಃ || 367/120 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಯಾವ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಬಯಸುವುದಿಲ್ಲವೋ ಅಂತಹ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ಈ ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಯಾರೂ ಇಲ್ಲ, ಸುಂದರಿಯಾದ ಪರಸ್ತ್ರೀಯನ್ನು ಪ್ರೀತಿಯಿಂದ ಯಾರು ಈ ಲೋಕದಲ್ಲಿ ನೋಡುವುದಿಲ್ಲ..??
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
na sOsti puruShO lOkE |
yO na kAmayatE shriyam ||
parasya yuvatIm ramyAm |
sAdaram nEkShatEtra kah || 367/120 ||
MEANING:-
Such person does not exists in this world who dislikes the wealth, who cannot watch a beautiful lady belongs to others with greed in this world...??
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
April 17, 2021
April 17, 2021
https://youtu.be/CRxHTWT1Fik
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
YouTube
Vaarta: News and Updates in Sanskrit | 18.4.2021
April 17, 2021
April 17, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।।चतुर्दशः सर्गः।।
🍃ज्यांतिष्टोमायुपी चैवमतिरात्रौ च निर्मिती ।
अभिजिद्विश्वजिच्चैवमप्तोय्यांमो महाक्रतुः॥४०॥
⚜️ज्योतिष्टोम, प्रायुष्टोम, प्रतिरात्रि अभिजित्, विश्वजित्, प्राप्तोर्याम महायज्ञ किये गये॥४०॥
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।।चतुर्दशः सर्गः।।
🍃ज्यांतिष्टोमायुपी चैवमतिरात्रौ च निर्मिती ।
अभिजिद्विश्वजिच्चैवमप्तोय्यांमो महाक्रतुः॥४०॥
⚜️ज्योतिष्टोम, प्रायुष्टोम, प्रतिरात्रि अभिजित्, विश्वजित्, प्राप्तोर्याम महायज्ञ किये गये॥४०॥
April 17, 2021
📙 ऋग्वेद
सूक्त-२३, प्रथम मंडल ,
मंत्र-२३ देवता-वायु आदि
🍃आपो अद्यान्वचारिषं रसेन समगस्महि.
पयस्वानग्न आ गहि तं मा सं सृज वर्चसा.. (२३)
⚜️मैं आज स्नान के लिए जल में प्रवेश करता हूं, मैं आज जल के रस से मिल गया हूं. हे जल में निवास करने वाली अग्नि! आओ और मुझे अपने तेज से भर दो. (२३)
सूक्त-२३, प्रथम मंडल ,
मंत्र-२३ देवता-वायु आदि
🍃आपो अद्यान्वचारिषं रसेन समगस्महि.
पयस्वानग्न आ गहि तं मा सं सृज वर्चसा.. (२३)
⚜️मैं आज स्नान के लिए जल में प्रवेश करता हूं, मैं आज जल के रस से मिल गया हूं. हे जल में निवास करने वाली अग्नि! आओ और मुझे अपने तेज से भर दो. (२३)
April 17, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - षष्ठी रात्रि 10:34 तक तत्पश्चात सप्तमी
⛅ दिनांक - 18 अप्रैल 2021
⛅ दिन - रविवार
⛅ विक्रम संवत - 2078
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - वसंत
⛅ मास - चैत्र
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - आर्द्रा 19 अप्रैल प्रातः 05:02 तक तत्पश्चात पुनर्वसु
⛅ योग - अतिगण्ड शाम 07:56 तक तत्पश्चात सुकर्मा
⛅ राहुकाल - शाम 05:24 से शाम 06:59 तक
⛅ सूर्योदय - 06:19
⛅ सूर्यास्त - 18:57
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - षष्ठी रात्रि 10:34 तक तत्पश्चात सप्तमी
⛅ दिनांक - 18 अप्रैल 2021
⛅ दिन - रविवार
⛅ विक्रम संवत - 2078
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - वसंत
⛅ मास - चैत्र
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - आर्द्रा 19 अप्रैल प्रातः 05:02 तक तत्पश्चात पुनर्वसु
⛅ योग - अतिगण्ड शाम 07:56 तक तत्पश्चात सुकर्मा
⛅ राहुकाल - शाम 05:24 से शाम 06:59 तक
⛅ सूर्योदय - 06:19
⛅ सूर्यास्त - 18:57
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
April 17, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️द्वादशः अध्याय
♦️श्लोक:-१२
आनित्यानि शरीराणि विभवो नैव शाश्वतः।
नित्यं सन्निहितो मृत्युः कर्त्तव्यो धर्मसंग्रहः।।१२।।
♦️भावार्थ -- शरीर नाशवान है, धन-संपत्ति भी हमेशा रहने वाली नहीं है, मृत्यु सदा सिरहाने खड़ी है अतः धर्म का संचय और धर्म का आचरण ही सदैव करना चाहिए।
#chanakya
✒️द्वादशः अध्याय
♦️श्लोक:-१२
आनित्यानि शरीराणि विभवो नैव शाश्वतः।
नित्यं सन्निहितो मृत्युः कर्त्तव्यो धर्मसंग्रहः।।१२।।
♦️भावार्थ -- शरीर नाशवान है, धन-संपत्ति भी हमेशा रहने वाली नहीं है, मृत्यु सदा सिरहाने खड़ी है अतः धर्म का संचय और धर्म का आचरण ही सदैव करना चाहिए।
#chanakya
April 17, 2021
writereaddata_Bulletins_Text_NSD_2021_Apr_NSD_Sanskrit_Sanskrit.pdf
61 KB
संस्कृत वार्ताः १८.०४
April 17, 2021
पृथिव्यप्स्वन्तरिक्षेषु ।
खगवद्वेगतः स्वयम् ।।
यः समर्थो भवेद्गन्तुं ।
स विमान इति स्मृतः ।।
अर्थ:
भूमि, जल तथा अंतरिक्ष में पक्षी के वेग के समान वेग से चलने के लिये जो अपने आप ही समर्थ हो, उसे विमान कहते हैं ।
मूल: नारायणमुनिविरचिता विमानस्य व्याख्या ।
सम्पादनम्: भारद्वाजमहर्षिप्रणीतं बृहद्विमानशास्त्रम् ।
ಪೃಥಿವ್ಯಪ್ಸ್ವಂತರಿಕ್ಷೇಷು |
ಖಗವದ್ವೇಗತಃ ಸ್ವಯಮ್ ||
ಯಃ ಸಮರ್ಥೋ ಭವೇದ್ಗಂತುಂ |
ಸ ವಿಮಾನ ಇತಿ ಸ್ಮೃತಃ ||
ಯಾವುದು ಭೂಮಿ, ನೀರು ಹಾಗೂ ಆಕಾಶಗಳಲ್ಲಿ ತನ್ನಷ್ಟಕ್ಕೆ ತಾನೇ ಸಂಚರಿಸಲು ಪಕ್ಷಿಯವೇಗದಷ್ಟು ವೇಗವನ್ನು ಹೊಂದುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವುಳ್ಳದ್ದೋ ಅದೇ ವಿಮಾನವೆಂದು ತಿಳಿಯಬೇಕು.
ಮೂಲ: ನಾರಾಯಣಮುನಿವಿರಚಿತ ವಿಮಾನದ ವ್ಯಾಖ್ಯೆ
ಸಂಪಾದನೆ: ಶ್ರೀಮದ್ಭಾರದ್ವಾಜಮಹರ್ಷಿಪ್ರಣೀತ ಬೃಹದ್ವಿಮಾನಶಾಸ್ತ್ರದಿಂದ.
prithivyapsvantarikShEShu /
khagavadvEgatah svayam //
yah samarthO bhavEdgantum /
sa vimAna iti smRtah //
A vehicle which is able to travel itself either on earth, water or in the sky like a bird flies that is called a aeroplane or vimaana.
SOURCE: Defined by Narayanamuni
COLLECTED BY: Shri Bharadwajamaharshi in his book named BRhadvimAnashAstram.
खगवद्वेगतः स्वयम् ।।
यः समर्थो भवेद्गन्तुं ।
स विमान इति स्मृतः ।।
अर्थ:
भूमि, जल तथा अंतरिक्ष में पक्षी के वेग के समान वेग से चलने के लिये जो अपने आप ही समर्थ हो, उसे विमान कहते हैं ।
मूल: नारायणमुनिविरचिता विमानस्य व्याख्या ।
सम्पादनम्: भारद्वाजमहर्षिप्रणीतं बृहद्विमानशास्त्रम् ।
ಪೃಥಿವ್ಯಪ್ಸ್ವಂತರಿಕ್ಷೇಷು |
ಖಗವದ್ವೇಗತಃ ಸ್ವಯಮ್ ||
ಯಃ ಸಮರ್ಥೋ ಭವೇದ್ಗಂತುಂ |
ಸ ವಿಮಾನ ಇತಿ ಸ್ಮೃತಃ ||
ಯಾವುದು ಭೂಮಿ, ನೀರು ಹಾಗೂ ಆಕಾಶಗಳಲ್ಲಿ ತನ್ನಷ್ಟಕ್ಕೆ ತಾನೇ ಸಂಚರಿಸಲು ಪಕ್ಷಿಯವೇಗದಷ್ಟು ವೇಗವನ್ನು ಹೊಂದುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವುಳ್ಳದ್ದೋ ಅದೇ ವಿಮಾನವೆಂದು ತಿಳಿಯಬೇಕು.
ಮೂಲ: ನಾರಾಯಣಮುನಿವಿರಚಿತ ವಿಮಾನದ ವ್ಯಾಖ್ಯೆ
ಸಂಪಾದನೆ: ಶ್ರೀಮದ್ಭಾರದ್ವಾಜಮಹರ್ಷಿಪ್ರಣೀತ ಬೃಹದ್ವಿಮಾನಶಾಸ್ತ್ರದಿಂದ.
prithivyapsvantarikShEShu /
khagavadvEgatah svayam //
yah samarthO bhavEdgantum /
sa vimAna iti smRtah //
A vehicle which is able to travel itself either on earth, water or in the sky like a bird flies that is called a aeroplane or vimaana.
SOURCE: Defined by Narayanamuni
COLLECTED BY: Shri Bharadwajamaharshi in his book named BRhadvimAnashAstram.
April 18, 2021
April 18, 2021
🙏 17.4.21 वेदवाणी 🙏
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा, प्रचारित आर्य जितेंद्र भाटिया द्वारा,🙏💐
उत दासस्य वर्चिनः सहस्राणि शतावधीः।
अधि पञ्च प्रधीँरिव॥ ऋग्वेद ४-३०-१५॥🙏💐
हे शासक ! आप समाज में उपस्थित हजारों दुष्टों का नाश करो। आप उन दुष्टों का भी नाश करो जो आपके साथ पहिऐं की धुरी में जुड़े पांच अरों की तरह जुड़े हुए हैं। आप श्रेष्ठ मनुष्यों का सत्कार करो।🙏💐
O ruler ! Destroy thousands of evildoers present in society. You should also destroy the demons who are surrounding you like the five spokes attached to the wheel axle.You should respect good human beings. (Rig Veda 4-30 -15)🙏💐#vedgsawan🙏💐
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा, प्रचारित आर्य जितेंद्र भाटिया द्वारा,🙏💐
उत दासस्य वर्चिनः सहस्राणि शतावधीः।
अधि पञ्च प्रधीँरिव॥ ऋग्वेद ४-३०-१५॥🙏💐
हे शासक ! आप समाज में उपस्थित हजारों दुष्टों का नाश करो। आप उन दुष्टों का भी नाश करो जो आपके साथ पहिऐं की धुरी में जुड़े पांच अरों की तरह जुड़े हुए हैं। आप श्रेष्ठ मनुष्यों का सत्कार करो।🙏💐
O ruler ! Destroy thousands of evildoers present in society. You should also destroy the demons who are surrounding you like the five spokes attached to the wheel axle.You should respect good human beings. (Rig Veda 4-30 -15)🙏💐#vedgsawan🙏💐
April 18, 2021
🙏 18.4.21 वेदवाणी 🙏
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा, प्रचारित आर्य जितेंद्र भाटिया द्वारा🙏🌹
अनु द्वा जहिता नयोऽन्धं श्रोणं च वृत्रहन्।
न तत्ते सुम्नमष्टवे॥ ऋग्वेद ४-३०-१९॥🙏🌹
उस शासक का सुख कभी समाप्त नहीं होता जो अंधे और अपगों का ध्यान रखता है। शासक को समाज में ऐसे लोगों का सम्मान सुनिश्चित करना चाहिए।🙏🌹
The happiness of the ruler who cares for the blind and the handicapped never ends. The ruler has to ensure respect of such people in the society. (Rig Veda 4-30 -19)🙏🌹#vedgsawan🙏🌹
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा, प्रचारित आर्य जितेंद्र भाटिया द्वारा🙏🌹
अनु द्वा जहिता नयोऽन्धं श्रोणं च वृत्रहन्।
न तत्ते सुम्नमष्टवे॥ ऋग्वेद ४-३०-१९॥🙏🌹
उस शासक का सुख कभी समाप्त नहीं होता जो अंधे और अपगों का ध्यान रखता है। शासक को समाज में ऐसे लोगों का सम्मान सुनिश्चित करना चाहिए।🙏🌹
The happiness of the ruler who cares for the blind and the handicapped never ends. The ruler has to ensure respect of such people in the society. (Rig Veda 4-30 -19)🙏🌹#vedgsawan🙏🌹
April 18, 2021
https://youtu.be/wAfG6h6eXL4
🌿चैत्रमासे निम्बपर्णम्। ---पूर्णतः वैज्ञानिकम्।
🌿चैत्र मास में नीम के पत्ते खाना असली चिकित्सा-विज्ञान है।
🌿लेकिन इसको छोडकर विकृत एलोपथी दवाओं के पीछे ही भागते रहना यह स्वयं ही शरीर को रोगीष्ट बनाने का धंधा है।
🌿अब भी समय है....
जागे और सही भारतीय चिकित्सा-विज्ञान को अपनाकर सदैव नीरोगी रहे।
हम भी एसे ही जी रहे तो ...आप भी जीये और आनन्द पाइये.....
🙏नमो नमः।🙏धन्यवादः।🌻🌷
🌿चैत्रमासे निम्बपर्णम्। ---पूर्णतः वैज्ञानिकम्।
🌿चैत्र मास में नीम के पत्ते खाना असली चिकित्सा-विज्ञान है।
🌿लेकिन इसको छोडकर विकृत एलोपथी दवाओं के पीछे ही भागते रहना यह स्वयं ही शरीर को रोगीष्ट बनाने का धंधा है।
🌿अब भी समय है....
जागे और सही भारतीय चिकित्सा-विज्ञान को अपनाकर सदैव नीरोगी रहे।
हम भी एसे ही जी रहे तो ...आप भी जीये और आनन्द पाइये.....
🙏नमो नमः।🙏धन्यवादः।🌻🌷
YouTube
Only 3years little child | चैत्रमासे निम्बपर्णम् | बच्चों को सरलता से कैसै खिलाये नीमपत्ता..बाल-मानस
🌷ऐसे ही रचनात्मक व ज्ञानात्मक विडीयो देखने के लिए 👇Subscribe This channel
https://www.youtube.com/c/SusanskritamBalmukundam/videos
चैत्रमासे निम्बपर्णम्। ---पूर्णतः वैज्ञानिकम्।
चैत्र मास में नीम के पत्ते खाना असली चिकित्सा-विज्ञान है।
लेकिन इसको छोडकर विकृत…
https://www.youtube.com/c/SusanskritamBalmukundam/videos
चैत्रमासे निम्बपर्णम्। ---पूर्णतः वैज्ञानिकम्।
चैत्र मास में नीम के पत्ते खाना असली चिकित्सा-विज्ञान है।
लेकिन इसको छोडकर विकृत…
April 18, 2021
Sunday, April 18, 2021
पश्चिमवंगः - पञ्चमसोपाने मतदानं ७८.३६%।
कोल्कोत्ता> पश्चिमवंग-विधानसभा-निर्वाचनस्य गतदिने सम्पन्ने पञ्चमचरणे ७८.३६% सम्मतिदायकाः स्वाभिमतं ज्ञापितवन्त इति प्रथमविशकलने सूच्यते। ४५ मण्डलेषु मतदानं सम्पन्नम्। तत्र तत्र संघट्टनानि जातानीति सूच्यते।
केरले कोविड्व्यापनमतितीव्रम् ; गतदिने त्रयोदशसहस्राधिकाः नूतनरोगिणः।
अनन्तपुरी> केरले कोविड्रोगस्य द्वितीयं तरङ्गमतिशक्तम्। गतदिने ८१,२११ जनानां स्रवशोधने सम्पन्ने १३,८३५ जनेषु कोविड्बाधा दृढीकृता। परिशोधनायाः स्पष्टतामानं [rate of test positivity] १७.०४ इति वर्धितम्। किन्तु मृत्युमानं ०.४ इति न्यूनातिन्यूनमस्ति।
गतदिनद्वयेषु राज्ये आयोजिते बृहत्परिमाणस्रवविमर्शे [massive swabtest] त्रिलक्षाधिकाः स्रवादर्शाः सञ्चिताः। तेषु कश्चिदंशस्य फलमेव ह्यः बहिरागतम्। कोविड्बाधितानां चिकित्सार्थं राज्यं पूर्णतया सज्जमिति स्वास्थ्यमन्त्रिणी के के शैलजा अवोचत्।
त्रिंशदधिकेषु सन्न्यासिवर्येषु कोविड् - कुम्भमेला समापिता।
हरिद्वारं> अखिलभारत अखाडपरिषदः नेतारं महान्त् नरेन्द्रगिरिवर्यमभिव्याप्य ३० अधिकेषु सन्न्यासिप्रमुखेषु कोविड्रोगबाधा दृढीकृता। किञ्च गतपञ्चदिनेषु कुम्भमेलायां भागभागं कृतवन्तः २१६७ तीर्थाटकाश्च कोविड्बाधिताः अभवन्। अतः कुम्भमेलां समापयितुं प्रधानमन्त्रिणः नेतृत्वे सम्पन्नायां चर्चायां निर्णीतम्।
रोगव्यापनमालक्ष्य कुम्भमेलाकार्यक्रमेभ्यः प्रतिनिवृत्तमाणाः इति अखाडसंस्थया निरञ्जिनि इत्यनया निगदितम्। कुम्भमेलायाः प्रधानकार्यक्रमः 'षाहिस्नानं' समाप्तमित्यतः मेला समाप्तिप्राया अभवदिति निरञ्जिनि अखाडस्य कार्यदर्शिणा रवीन्द्रपुरिणा उक्तम्।
~ संप्रति वार्ता
पश्चिमवंगः - पञ्चमसोपाने मतदानं ७८.३६%।
कोल्कोत्ता> पश्चिमवंग-विधानसभा-निर्वाचनस्य गतदिने सम्पन्ने पञ्चमचरणे ७८.३६% सम्मतिदायकाः स्वाभिमतं ज्ञापितवन्त इति प्रथमविशकलने सूच्यते। ४५ मण्डलेषु मतदानं सम्पन्नम्। तत्र तत्र संघट्टनानि जातानीति सूच्यते।
केरले कोविड्व्यापनमतितीव्रम् ; गतदिने त्रयोदशसहस्राधिकाः नूतनरोगिणः।
अनन्तपुरी> केरले कोविड्रोगस्य द्वितीयं तरङ्गमतिशक्तम्। गतदिने ८१,२११ जनानां स्रवशोधने सम्पन्ने १३,८३५ जनेषु कोविड्बाधा दृढीकृता। परिशोधनायाः स्पष्टतामानं [rate of test positivity] १७.०४ इति वर्धितम्। किन्तु मृत्युमानं ०.४ इति न्यूनातिन्यूनमस्ति।
गतदिनद्वयेषु राज्ये आयोजिते बृहत्परिमाणस्रवविमर्शे [massive swabtest] त्रिलक्षाधिकाः स्रवादर्शाः सञ्चिताः। तेषु कश्चिदंशस्य फलमेव ह्यः बहिरागतम्। कोविड्बाधितानां चिकित्सार्थं राज्यं पूर्णतया सज्जमिति स्वास्थ्यमन्त्रिणी के के शैलजा अवोचत्।
त्रिंशदधिकेषु सन्न्यासिवर्येषु कोविड् - कुम्भमेला समापिता।
हरिद्वारं> अखिलभारत अखाडपरिषदः नेतारं महान्त् नरेन्द्रगिरिवर्यमभिव्याप्य ३० अधिकेषु सन्न्यासिप्रमुखेषु कोविड्रोगबाधा दृढीकृता। किञ्च गतपञ्चदिनेषु कुम्भमेलायां भागभागं कृतवन्तः २१६७ तीर्थाटकाश्च कोविड्बाधिताः अभवन्। अतः कुम्भमेलां समापयितुं प्रधानमन्त्रिणः नेतृत्वे सम्पन्नायां चर्चायां निर्णीतम्।
रोगव्यापनमालक्ष्य कुम्भमेलाकार्यक्रमेभ्यः प्रतिनिवृत्तमाणाः इति अखाडसंस्थया निरञ्जिनि इत्यनया निगदितम्। कुम्भमेलायाः प्रधानकार्यक्रमः 'षाहिस्नानं' समाप्तमित्यतः मेला समाप्तिप्राया अभवदिति निरञ्जिनि अखाडस्य कार्यदर्शिणा रवीन्द्रपुरिणा उक्तम्।
~ संप्रति वार्ता
April 18, 2021
वरमेको गुणी पुत्रो ।
न च मूर्खशतान्यपि ।।
एकश्चन्द्रस्तमो हन्ति ।
न च तारागणा अपि ।। 18 ।।
पुण्यतीर्थे कृतं येन ।
तपः क्वाप्यतिदुष्करम् ।।
तस्य पुत्रो भवेद्वश्यः ।
समृद्धो धार्मिकः सुधीः ।। 19 ।।
अर्थ:
सौ मूर्ख पुत्र होनें पर भी एक गुणवान पुत्र ही श्रेष्ठ है, जैसे कि करोडों तारें आकाश में होते हुए भी अंधकार को केवल चंद्रमा ही मिटाता है ।। 18 ।।
किसी भी पुण्यक्षेत्र में अत्यंत कठिन तपस्या किसी से करने पर ही वशीभूत, संपत्ती से युक्त, धर्माचरण करनेवाला तथा बुद्धिमान पुत्र उसे मिलता है ।। 19 ।।
मूल: हितोपदेश, प्रास्ताविका श्लोक 18 & 19
कवि: नारायणपंडित (10/11वी शती)
ವರಮೇಕೋ ಗುಣೀ ಪುತ್ರೋ |
ನ ಚ ಮೂರ್ಖಶತಾನ್ಯಪಿ ||
ಏಕಶ್ಚಂದ್ರಸ್ತಮೋ ಹಂತಿ |
ನ ಚ ತಾರಾಗಣಾ ಅಪಿ || 18 ||
ಪುಣ್ಯತೀರ್ಥೇ ಕೃತಂ ಯೇನ |
ತಪಃ ಕ್ವಾಪ್ಯತಿದುಷ್ಕರಮ್ ||
ತಸ್ಯ ಪುತ್ರೋ ಭವೇದ್ವಶ್ಯಃ |
ಸಮೃದ್ಧೋ ಧಾರ್ಮಿಕಃ ಸುಧೀಃ || 19 ||
ಅರ್ಥ:
ನೂರು ಮೂರ್ಖ ಪುತ್ರರಿದ್ದರೂ ಒಬ್ಬ ಗುಣವಂತ ಪುತ್ರನಿಗೆ ಸಮರಾಗಲಾರರು. ಅನೇಕಕೋಟಿ ತಾರೆಗಳಿದ್ದರೂ ಕತ್ತಲೆಯನ್ನು ಓಡಿಸಲು ಚಂದ್ರನೊಬ್ಬನೇ ಸಾಕಲ್ಲವೇ..?? || 18 ||
ಯಾವುದೋ ಒಂದು ಪುಣ್ಯಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಕಠಿಣವಾದ ತಪವನ್ನು ಯಾರಾದರೂ ಆಚರಿಸಿದರೆ ಮಾತ್ರ ಅಂತಹವನಿಗೆ ವಶೀಭೂತನಾದ, ಧನವಂತನೂ, ಧಾರ್ಮಿಕನೂ, ಪಂಡಿತನೂ ಆಗ ಮಗನು ಹುಟ್ಟುತ್ತಾನೆ. || 19 ||
ಮೂಲ: ಹಿತೋಪದೇಶದ ಪ್ರಾಸ್ತಾವಿಕಾ, 18 ಮತ್ತು 19 ನೇ ಶ್ಲೋಕ
ಕವಿ: ನಾರಾಯಣಪಂಡಿತ (೧೦/೧೧ ನೇ ಶತಮಾನ)
varamEkO guNI putrO /
na cha mUrkhashatAnyapi //
EkashchandrastamO hanti /
na cha tArAgaNA api // 18 //
puNyatIrthE kRtaM yEna /
tapaH kvApyatiduShkaram //
tasya putrO bhavEdvashyah /
samRddhO dhArmikaH sudhIH // 19 //
MEANING:
It is best to have a child who has good qualities than a 100s of foolish children. As like a moon is better who discards the darkness than a cluster of stars. //18//
A child is said to be an obidient, financially & mentally sound and a religious only when his father passes through a hardship of penance on the pilgrim. //19//
SOURCE: hitOpadEsha, prAstAvikA, 18th & 19th verses
AUTHOR: nArAyaNapanDita of 10/11th century AD.
न च मूर्खशतान्यपि ।।
एकश्चन्द्रस्तमो हन्ति ।
न च तारागणा अपि ।। 18 ।।
पुण्यतीर्थे कृतं येन ।
तपः क्वाप्यतिदुष्करम् ।।
तस्य पुत्रो भवेद्वश्यः ।
समृद्धो धार्मिकः सुधीः ।। 19 ।।
अर्थ:
सौ मूर्ख पुत्र होनें पर भी एक गुणवान पुत्र ही श्रेष्ठ है, जैसे कि करोडों तारें आकाश में होते हुए भी अंधकार को केवल चंद्रमा ही मिटाता है ।। 18 ।।
किसी भी पुण्यक्षेत्र में अत्यंत कठिन तपस्या किसी से करने पर ही वशीभूत, संपत्ती से युक्त, धर्माचरण करनेवाला तथा बुद्धिमान पुत्र उसे मिलता है ।। 19 ।।
मूल: हितोपदेश, प्रास्ताविका श्लोक 18 & 19
कवि: नारायणपंडित (10/11वी शती)
ವರಮೇಕೋ ಗುಣೀ ಪುತ್ರೋ |
ನ ಚ ಮೂರ್ಖಶತಾನ್ಯಪಿ ||
ಏಕಶ್ಚಂದ್ರಸ್ತಮೋ ಹಂತಿ |
ನ ಚ ತಾರಾಗಣಾ ಅಪಿ || 18 ||
ಪುಣ್ಯತೀರ್ಥೇ ಕೃತಂ ಯೇನ |
ತಪಃ ಕ್ವಾಪ್ಯತಿದುಷ್ಕರಮ್ ||
ತಸ್ಯ ಪುತ್ರೋ ಭವೇದ್ವಶ್ಯಃ |
ಸಮೃದ್ಧೋ ಧಾರ್ಮಿಕಃ ಸುಧೀಃ || 19 ||
ಅರ್ಥ:
ನೂರು ಮೂರ್ಖ ಪುತ್ರರಿದ್ದರೂ ಒಬ್ಬ ಗುಣವಂತ ಪುತ್ರನಿಗೆ ಸಮರಾಗಲಾರರು. ಅನೇಕಕೋಟಿ ತಾರೆಗಳಿದ್ದರೂ ಕತ್ತಲೆಯನ್ನು ಓಡಿಸಲು ಚಂದ್ರನೊಬ್ಬನೇ ಸಾಕಲ್ಲವೇ..?? || 18 ||
ಯಾವುದೋ ಒಂದು ಪುಣ್ಯಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಕಠಿಣವಾದ ತಪವನ್ನು ಯಾರಾದರೂ ಆಚರಿಸಿದರೆ ಮಾತ್ರ ಅಂತಹವನಿಗೆ ವಶೀಭೂತನಾದ, ಧನವಂತನೂ, ಧಾರ್ಮಿಕನೂ, ಪಂಡಿತನೂ ಆಗ ಮಗನು ಹುಟ್ಟುತ್ತಾನೆ. || 19 ||
ಮೂಲ: ಹಿತೋಪದೇಶದ ಪ್ರಾಸ್ತಾವಿಕಾ, 18 ಮತ್ತು 19 ನೇ ಶ್ಲೋಕ
ಕವಿ: ನಾರಾಯಣಪಂಡಿತ (೧೦/೧೧ ನೇ ಶತಮಾನ)
varamEkO guNI putrO /
na cha mUrkhashatAnyapi //
EkashchandrastamO hanti /
na cha tArAgaNA api // 18 //
puNyatIrthE kRtaM yEna /
tapaH kvApyatiduShkaram //
tasya putrO bhavEdvashyah /
samRddhO dhArmikaH sudhIH // 19 //
MEANING:
It is best to have a child who has good qualities than a 100s of foolish children. As like a moon is better who discards the darkness than a cluster of stars. //18//
A child is said to be an obidient, financially & mentally sound and a religious only when his father passes through a hardship of penance on the pilgrim. //19//
SOURCE: hitOpadEsha, prAstAvikA, 18th & 19th verses
AUTHOR: nArAyaNapanDita of 10/11th century AD.
April 18, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।।चतुर्दशः सर्गः।।
🍃प्राची होने दी राजा दिशं स्कुलवर्धनः।
अध्वर्यवे प्रतीची तु ब्रह्मणे दक्षिणां दिशम्॥४१॥
उद्गात्रे च तथोदीचीं दक्षिणैपा विनिर्मिता ।
अश्वमेधे महायज्ञे स्वयंभूविहिते पुरा॥४२॥
क्रतुं समाप्य तु तदा न्यायतः पुरुषर्षभः ।
ऋत्विग्भ्यो हि ददौ राजा धरां तां कुलवर्धनः ॥४३॥
⚜️स्वकुल-वृद्धि-कारक महाराज दशरथ ने इस महायज्ञ को यथा विधि समाप्ति पर पूर्व दिशा का राज्य होता को, पश्चिम का अध्वर्यु को, दक्षिण दिशा का ब्रह्मा को और उत्तर दिशा का उद्गाता को यज्ञ की दक्षिणा में दिया। स्त्रायंभुवमनु ने जिस प्रकार अपने महायज्ञ में, पूर्वकाल में, दक्षिणा दी थी, उसी प्रकार दशरथजी ने दी । तब यज्ञ को शास्त्रानुसार विधिवत् समाप्त कर, पुरुषश्रेष्ठ महाराज ने ऋत्विजों को पृथिदान कर दी॥४१॥४२॥ ४३॥
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।।चतुर्दशः सर्गः।।
🍃प्राची होने दी राजा दिशं स्कुलवर्धनः।
अध्वर्यवे प्रतीची तु ब्रह्मणे दक्षिणां दिशम्॥४१॥
उद्गात्रे च तथोदीचीं दक्षिणैपा विनिर्मिता ।
अश्वमेधे महायज्ञे स्वयंभूविहिते पुरा॥४२॥
क्रतुं समाप्य तु तदा न्यायतः पुरुषर्षभः ।
ऋत्विग्भ्यो हि ददौ राजा धरां तां कुलवर्धनः ॥४३॥
⚜️स्वकुल-वृद्धि-कारक महाराज दशरथ ने इस महायज्ञ को यथा विधि समाप्ति पर पूर्व दिशा का राज्य होता को, पश्चिम का अध्वर्यु को, दक्षिण दिशा का ब्रह्मा को और उत्तर दिशा का उद्गाता को यज्ञ की दक्षिणा में दिया। स्त्रायंभुवमनु ने जिस प्रकार अपने महायज्ञ में, पूर्वकाल में, दक्षिणा दी थी, उसी प्रकार दशरथजी ने दी । तब यज्ञ को शास्त्रानुसार विधिवत् समाप्त कर, पुरुषश्रेष्ठ महाराज ने ऋत्विजों को पृथिदान कर दी॥४१॥४२॥ ४३॥
April 18, 2021
📚 वेदपाठन - आओ वेद पढ़ें
📙 ऋग्वेद
सूक्त-२३, प्रथम मंडल ,
मंत्र-२४ देवता-वायु आदि
🍃सं माग्ने वर्चसा सृज सं प्रजया समायुषा. विद्युर्में अस्य देवा इन्द्रो विद्यात्सह ऋषिभिः.. (२४)
⚜️हे अग्नि! मुझे तेज, संतान और आयु दो, जिससे देवगण, इंद्र और ऋषि-समूह मेरे यज्ञ को जान सकें. (२४)
👉🏻🚩सूक्त 23 समाप्त हुआ
📙 ऋग्वेद
सूक्त-२३, प्रथम मंडल ,
मंत्र-२४ देवता-वायु आदि
🍃सं माग्ने वर्चसा सृज सं प्रजया समायुषा. विद्युर्में अस्य देवा इन्द्रो विद्यात्सह ऋषिभिः.. (२४)
⚜️हे अग्नि! मुझे तेज, संतान और आयु दो, जिससे देवगण, इंद्र और ऋषि-समूह मेरे यज्ञ को जान सकें. (२४)
👉🏻🚩सूक्त 23 समाप्त हुआ
April 18, 2021
🚩जय सत्य सनातन 🚩
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - सप्तमी रात्रि 12:01 तक तत्पश्चात अष्टमी
⛅ दिनांक - 19 अप्रैल 2021
⛅ दिन - सोमवार
⛅ विक्रम संवत - 2078
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - चैत्र
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - पुनर्वसु पूर्ण रात्रि तक
⛅ योग - सुकर्मा रात्रि 08:07 तक तत्पश्चात धृति
⛅ राहुकाल - सुबह 07:52 से सुबह 09:27 तक
⛅ सूर्योदय - 06:17
⛅ सूर्यास्त - 18:58
⛅ दिशाशूल - पूर्व दिशा में
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - सप्तमी रात्रि 12:01 तक तत्पश्चात अष्टमी
⛅ दिनांक - 19 अप्रैल 2021
⛅ दिन - सोमवार
⛅ विक्रम संवत - 2078
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - चैत्र
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - पुनर्वसु पूर्ण रात्रि तक
⛅ योग - सुकर्मा रात्रि 08:07 तक तत्पश्चात धृति
⛅ राहुकाल - सुबह 07:52 से सुबह 09:27 तक
⛅ सूर्योदय - 06:17
⛅ सूर्यास्त - 18:58
⛅ दिशाशूल - पूर्व दिशा में
April 18, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️द्वादशः अध्याय
♦️श्लोक:-१३
निमन्त्रणोत्सवा विप्रा गावो नवतृणोत्सवाः।
पत्युत्साहयुता नार्याः अहं कृष्ण-रणोत्सवः।।13।।
♦️भावार्थ-- आचार्य कहते हैं, जिस प्रकार ब्राह्मण के लिए यजमान से निमंत्रण पाना प्रसन्नता लाता है वहां उसे स्वादिष्ट भोजन और दान दक्षिणा मिलती है|
गाय के लिए हरी भरी घास का मिलना ही उत्सव है, पत्नी के लिए पति की प्रसन्नता उत्सव है, लेकिन एक सज्जन और साधू के लिए भीषण मुसीबतों और युद्धों में भी ख़ुशी और अनुराग उत्सव है
✒️द्वादशः अध्याय
♦️श्लोक:-१३
निमन्त्रणोत्सवा विप्रा गावो नवतृणोत्सवाः।
पत्युत्साहयुता नार्याः अहं कृष्ण-रणोत्सवः।।13।।
♦️भावार्थ-- आचार्य कहते हैं, जिस प्रकार ब्राह्मण के लिए यजमान से निमंत्रण पाना प्रसन्नता लाता है वहां उसे स्वादिष्ट भोजन और दान दक्षिणा मिलती है|
गाय के लिए हरी भरी घास का मिलना ही उत्सव है, पत्नी के लिए पति की प्रसन्नता उत्सव है, लेकिन एक सज्जन और साधू के लिए भीषण मुसीबतों और युद्धों में भी ख़ुशी और अनुराग उत्सव है
April 18, 2021
https://youtu.be/uzs0qPNFYzQ
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
YouTube
वार्ता: संस्कृत में समाचार
April 18, 2021
writereaddata_Bulletins_Text_NSD_2021_Apr_NSD_Sanskrit_Sanskrit.pdf
77.6 KB
१९.०४ आकाशवाणी संस्कृत
April 18, 2021
April 18, 2021
By Telegram Channel संस्कृत संवाद: @samskrtsamvadah
संस्कृत सीखने के तरीकें—
(Methods of Learning Sanskrit)
⭐️ पुस्तक(Available at nearby bookstores) :–
१.संस्कृत स्वयं शिक्षक — Best Book
Buy —https://www.amazon.in/dp/8170285747/ref=cmswrcpapaglcfabc64GJHK9QRS23B3ZWK8KJ
PDF
२. गीतासोपान — संस्कृत भारती
३.NCERT BOOKS
आपको इस एप में सभी संस्कृत के NCERT पुस्तके मिल जायेंगी
४. A Rapid Sanskrit Method
You can Buy here
PDF
५. Medha Michika
६. Learn Sanskrit in 30 days
७. SamskrutaShri Patamala — Tamil Medium
⭐️ Videos :–
१.Video Series by Knowledgelogy — हिंदी माध्यम
२. Video series by Sanskrit.Today (English medium)
३. Central Sanskrit University — Sanskrit Medium
४. IIT Kharagpur — Prof. Anuradha Chaudhary
५. Samskrita Bharati USA — Dr.K.N. Padma Kumar
६. कैलाश शर्मा — हिंदी माध्यम
⭐️ Mobile Apps
१.Language Curry — Live Sessions available
→Android
→IOS
२. Sanskrit Safalyam — Android only
३. Samskrit Tutorial — Android Only
४. Little Guru — Under Development
५. Samskrit Bharati Kerela
⭐️ Websites
१. संस्कृत भारती
पत्राचार द्वारा —
चलचित्र द्वारा
२. Practical Sanskrit — English medium
३. Samskrit Tutorial — Good for Students
४. अमरहासम्
५. Acharya — English medium
६. Good for foreigners
७. Udemy — English medium
८. Vyoma Labs
९. Memrise
१०. Learn Sanskrit through Ramayan
११. Open Pathshala
१२. स्वयंप्रभा
→ Search🔍 Sanskrit in the box there.
१३. Agastya gurukulam — Good for foreigner kids
→ Jignasa — For 6-11 years old
→ Pragnyaa — For 12-18 years old
⭐ Others (अन्य)
१. Email this for guidance
vidyadhar@learnsanskritonline.com
२. संस्कृत संभाषण शिविर
३. Get a home tutor
४. एक संस्कृत विद्यालय में दाखिला लें (Admission)
💥Comment down If you know other good methods or need help with any method
💥नीचे लिखकर बताएं यदि आप कोई और तरीका जानते हैं अथवा किसी तरीके के संबंध में सहायता चाहते हैं
संस्कृत सीखने के तरीकें—
(Methods of Learning Sanskrit)
⭐️ पुस्तक(Available at nearby bookstores) :–
१.संस्कृत स्वयं शिक्षक — Best Book
Buy —https://www.amazon.in/dp/8170285747/ref=cmswrcpapaglcfabc64GJHK9QRS23B3ZWK8KJ
२. गीतासोपान — संस्कृत भारती
३.NCERT BOOKS
आपको इस एप में सभी संस्कृत के NCERT पुस्तके मिल जायेंगी
४. A Rapid Sanskrit Method
You can Buy here
५. Medha Michika
६. Learn Sanskrit in 30 days
७. SamskrutaShri Patamala — Tamil Medium
⭐️ Videos :–
१.Video Series by Knowledgelogy — हिंदी माध्यम
२. Video series by Sanskrit.Today (English medium)
३. Central Sanskrit University — Sanskrit Medium
४. IIT Kharagpur — Prof. Anuradha Chaudhary
५. Samskrita Bharati USA — Dr.K.N. Padma Kumar
६. कैलाश शर्मा — हिंदी माध्यम
⭐️ Mobile Apps
१.Language Curry — Live Sessions available
→Android
→IOS
२. Sanskrit Safalyam — Android only
३. Samskrit Tutorial — Android Only
४. Little Guru — Under Development
५. Samskrit Bharati Kerela
⭐️ Websites
१. संस्कृत भारती
पत्राचार द्वारा —
चलचित्र द्वारा
२. Practical Sanskrit — English medium
३. Samskrit Tutorial — Good for Students
४. अमरहासम्
५. Acharya — English medium
६. Good for foreigners
७. Udemy — English medium
८. Vyoma Labs
९. Memrise
१०. Learn Sanskrit through Ramayan
११. Open Pathshala
१२. स्वयंप्रभा
→ Search🔍 Sanskrit in the box there.
१३. Agastya gurukulam — Good for foreigner kids
→ Jignasa — For 6-11 years old
→ Pragnyaa — For 12-18 years old
⭐ Others (अन्य)
१. Email this for guidance
vidyadhar@learnsanskritonline.com
२. संस्कृत संभाषण शिविर
३. Get a home tutor
४. एक संस्कृत विद्यालय में दाखिला लें (Admission)
💥Comment down If you know other good methods or need help with any method
💥नीचे लिखकर बताएं यदि आप कोई और तरीका जानते हैं अथवा किसी तरीके के संबंध में सहायता चाहते हैं
April 18, 2021
संस्कृत संवादः । Sanskrit Samvadah pinned «By Telegram Channel संस्कृत संवाद: @samskrtsamvadah संस्कृत सीखने के तरीकें— (Methods of Learning Sanskrit) ⭐️
पुस्तक(Available at nearby bookstores) :– १.संस्कृत स्वयं शिक्षक —
Best Book Buy
—https://www.amazon.in/dp/8170285747/ref=cmswrcpapaglcfabc6…»
April 18, 2021
-जयरामेण प्रणीतम्-
॥प्लव-वत्सर-पञ्चकम्॥
A Pentad of verses on Plava year by Jayaraman
(The word Plava means to leap, jump, float)
पुप्लुवे सागरं दीर्घं मारुतिः पारगस्तथा।
दुस्थितेः पारगत्वं स्यात् शुभे नः प्लवहायने॥१॥
In ancient times Maruti leapt accross the great ocean and reached the other shores. Similarly in this year of plava(leap), let us also leap accross our sufferings and attain safer shores.
उडुपः प्लवते नद्यां तरणे करणं हि सः।
सत्कार्ये करणं स्याम प्रार्थ्यते प्लवहायने॥२॥
A small boat floats (plavate) in the river. It is instrumental in crossing (the river). It is prayed that - let us also be instruments in some good work in this year of Plava(leap/float).
प्लवगस्य शिशुर्यद्वत् संश्लिष्येद् मातरं दृढम्।
दृढभक्ता तथा चेशे स्यामास्मिन् प्लवहायने॥३॥
The kid of a monkey(plava-ga) holds to its mother firmly. It is prayed that - Similarly let our devotion to the divinity also be firm in this year of Plava.
प्लवगौ कपिभेकौ तावुरुविक्रमणः कपिः(हरिः)।
तथोरुक्रमणाः स्याम शुभेऽस्मिन् प्लवहायने॥४॥
Both monkey and frog are called as plavaga (as both leap/jump). But the stride/leap of the monkey (hari/monkey) is wider (Hari also means lord Narayana who in three steps covered the entire universe). Similarly let us make wide strides (of progress) in this year of Plava.
अप्सु संप्लवते पद्मपत्रं तन्नार्द्रतां व्रजेत्।
तथा निस्पृहता नः स्यात् प्रार्थ्यते प्लवहायने॥५॥
The lotus leaf floats (plavate) on the water but it does not get wet. It is prayed that - In the same manner let us develop the quality of overcoming attachments in this year of Plava.
- by shri jayaraman mahadevan of chennai
॥प्लव-वत्सर-पञ्चकम्॥
A Pentad of verses on Plava year by Jayaraman
(The word Plava means to leap, jump, float)
पुप्लुवे सागरं दीर्घं मारुतिः पारगस्तथा।
दुस्थितेः पारगत्वं स्यात् शुभे नः प्लवहायने॥१॥
In ancient times Maruti leapt accross the great ocean and reached the other shores. Similarly in this year of plava(leap), let us also leap accross our sufferings and attain safer shores.
उडुपः प्लवते नद्यां तरणे करणं हि सः।
सत्कार्ये करणं स्याम प्रार्थ्यते प्लवहायने॥२॥
A small boat floats (plavate) in the river. It is instrumental in crossing (the river). It is prayed that - let us also be instruments in some good work in this year of Plava(leap/float).
प्लवगस्य शिशुर्यद्वत् संश्लिष्येद् मातरं दृढम्।
दृढभक्ता तथा चेशे स्यामास्मिन् प्लवहायने॥३॥
The kid of a monkey(plava-ga) holds to its mother firmly. It is prayed that - Similarly let our devotion to the divinity also be firm in this year of Plava.
प्लवगौ कपिभेकौ तावुरुविक्रमणः कपिः(हरिः)।
तथोरुक्रमणाः स्याम शुभेऽस्मिन् प्लवहायने॥४॥
Both monkey and frog are called as plavaga (as both leap/jump). But the stride/leap of the monkey (hari/monkey) is wider (Hari also means lord Narayana who in three steps covered the entire universe). Similarly let us make wide strides (of progress) in this year of Plava.
अप्सु संप्लवते पद्मपत्रं तन्नार्द्रतां व्रजेत्।
तथा निस्पृहता नः स्यात् प्रार्थ्यते प्लवहायने॥५॥
The lotus leaf floats (plavate) on the water but it does not get wet. It is prayed that - In the same manner let us develop the quality of overcoming attachments in this year of Plava.
- by shri jayaraman mahadevan of chennai
April 19, 2021
कुर्वन्नपि व्यलीकानि ।
यः प्रियः प्रिय एव सः ।।
अशेषदोषदुष्टोऽपि ।
कायः कस्य न वल्लभः ।। 368/121 ।।
अर्थः-
जो प्रिय होता है, वह चाहे कितना भी बुराई करे, प्रिय ही होता है, जैसे शरीर में समस्त दोषों या रोगों से युक्त होने पर भी किसको प्रिय नहीं है..??
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಕುರ್ವನ್ನಪಿ ವ್ಯಲೀಕಾನಿ |
ಯಃ ಪ್ರಿಯಃ ಪ್ರಿಯ ಏವ ಸಃ ||
ಅಶೇಷದೋಷದುಷ್ಟೋ$ಪಿ |
ಕಾಯಃ ಕಸ್ಯ ನ ವಲ್ಲಭಃ || 368/121 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಶರೀರದಲ್ಲಿ ಸಕಲ ರೋಗಗಳಿದ್ದರೂ ಕೂಡ ಆ ಶರೀರವು ಆ ದೇಹಧಾರಿಗೆ ಪ್ರೀತಿಯುಕ್ತವಾದದ್ದೇ ಅಲ್ಲವೇ.. ಹಾಗೇ ಪ್ರಿಯವ್ಯಕ್ತಿಯು ಅಪರಾಧವೆಸಗಿದ್ದರೂ ಕೂಡ ಆತನು ಪ್ರಿಯವ್ಯಕ್ತಿಯೇ ಆಗಿರುತ್ತಾನೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
kurvannapi vyalIkAni |
yah priyah priya Eva sah ||
ashEShadOShaduShTOpi |
kAyah kasya na vallabhah || 368/121 ||
MEANING:-
As like a body containing all kinds of ills, such body is very lovable to its bearer, the beloved person who commits any kinds of mistakes, he is lovable to all.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
©Sanju GN
यः प्रियः प्रिय एव सः ।।
अशेषदोषदुष्टोऽपि ।
कायः कस्य न वल्लभः ।। 368/121 ।।
अर्थः-
जो प्रिय होता है, वह चाहे कितना भी बुराई करे, प्रिय ही होता है, जैसे शरीर में समस्त दोषों या रोगों से युक्त होने पर भी किसको प्रिय नहीं है..??
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಕುರ್ವನ್ನಪಿ ವ್ಯಲೀಕಾನಿ |
ಯಃ ಪ್ರಿಯಃ ಪ್ರಿಯ ಏವ ಸಃ ||
ಅಶೇಷದೋಷದುಷ್ಟೋ$ಪಿ |
ಕಾಯಃ ಕಸ್ಯ ನ ವಲ್ಲಭಃ || 368/121 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಶರೀರದಲ್ಲಿ ಸಕಲ ರೋಗಗಳಿದ್ದರೂ ಕೂಡ ಆ ಶರೀರವು ಆ ದೇಹಧಾರಿಗೆ ಪ್ರೀತಿಯುಕ್ತವಾದದ್ದೇ ಅಲ್ಲವೇ.. ಹಾಗೇ ಪ್ರಿಯವ್ಯಕ್ತಿಯು ಅಪರಾಧವೆಸಗಿದ್ದರೂ ಕೂಡ ಆತನು ಪ್ರಿಯವ್ಯಕ್ತಿಯೇ ಆಗಿರುತ್ತಾನೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
kurvannapi vyalIkAni |
yah priyah priya Eva sah ||
ashEShadOShaduShTOpi |
kAyah kasya na vallabhah || 368/121 ||
MEANING:-
As like a body containing all kinds of ills, such body is very lovable to its bearer, the beloved person who commits any kinds of mistakes, he is lovable to all.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
©Sanju GN
April 19, 2021
अप्रियाण्यपि कुर्वाणो ।
यः प्रियः प्रिय एव सः ।।
दग्धमन्दिरसारेऽपि ।
कस्य वह्नावनादरः ।। 369/122 ।।
अर्थः-
मंदिर को जला कर भस्म करने पर अग्नि को क्या कोई अनादर करता है..? जो प्रिय होता है, वह कितना भी बुरा बर्ताव करें, वह प्रिय ही होता है ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಅಪ್ರಿಯಾಣ್ಯಪಿ ಕುರ್ವಾಣೋ |
ಯಃ ಪ್ರಿಯಃ ಪ್ರಿಯ ಏವ ಸಃ ||
ದಗ್ಧಮಂದಿರಸಾರೇ$ಪಿ |
ಕಸ್ಯ ವಹ್ನಾವನಾದರಃ || 369/122 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಮಂದಿರವನ್ನು ಪೂರ್ತಿ ಸುಟ್ಟು ಬೂದಿಯನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿದ ಅಗ್ನಿಯನ್ನು ಯಾರಾದರೂ ದ್ವೇಷಿಸುತ್ತಾರೆಯೇ..? ಪ್ರೀತಿಯುಳ್ಳ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ಎಷ್ಟೇ ದುರ್ನಡತೆಯನ್ನು ಆಚರಿಸಿದರೂ ಅವನು ಪ್ರಿಯನಾಗಿಯೇ ಇರುತ್ತಾನೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
apriyANyapi kurvANO |
yah priyah priya Eva sah ||
dagdhamandirasArEpi |
kasya vahnAvanAdarah || 369/122 ||
MEANING:-
Even if the fire burns a temple completely into ashes, does any one desrespect it..?? A beloved person will always be a beloved even if he commits any wicked deeds.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
©Sanju GN
यः प्रियः प्रिय एव सः ।।
दग्धमन्दिरसारेऽपि ।
कस्य वह्नावनादरः ।। 369/122 ।।
अर्थः-
मंदिर को जला कर भस्म करने पर अग्नि को क्या कोई अनादर करता है..? जो प्रिय होता है, वह कितना भी बुरा बर्ताव करें, वह प्रिय ही होता है ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಅಪ್ರಿಯಾಣ್ಯಪಿ ಕುರ್ವಾಣೋ |
ಯಃ ಪ್ರಿಯಃ ಪ್ರಿಯ ಏವ ಸಃ ||
ದಗ್ಧಮಂದಿರಸಾರೇ$ಪಿ |
ಕಸ್ಯ ವಹ್ನಾವನಾದರಃ || 369/122 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಮಂದಿರವನ್ನು ಪೂರ್ತಿ ಸುಟ್ಟು ಬೂದಿಯನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿದ ಅಗ್ನಿಯನ್ನು ಯಾರಾದರೂ ದ್ವೇಷಿಸುತ್ತಾರೆಯೇ..? ಪ್ರೀತಿಯುಳ್ಳ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ಎಷ್ಟೇ ದುರ್ನಡತೆಯನ್ನು ಆಚರಿಸಿದರೂ ಅವನು ಪ್ರಿಯನಾಗಿಯೇ ಇರುತ್ತಾನೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
apriyANyapi kurvANO |
yah priyah priya Eva sah ||
dagdhamandirasArEpi |
kasya vahnAvanAdarah || 369/122 ||
MEANING:-
Even if the fire burns a temple completely into ashes, does any one desrespect it..?? A beloved person will always be a beloved even if he commits any wicked deeds.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
©Sanju GN
April 19, 2021
April 19, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। चतुर्दशः सर्गः ।।
🍃 ऋत्विजस्त्वब्रुवन्सर्वे राजानं गतकल्मपम्।
भवानेव महीं कृत्स्नामेको रक्षितुमर्हति ॥४४॥
न भूम्या कार्यमस्माकं न हि शक्ताः स्म पालने।
रताः वाध्यायकरणे वयं नित्यं हि भूमिप॥४५॥
निष्क्रयं किचिदेवेह प्रयच्छतु भवानिति।
मणिरत्नं सुवर्ण वा गावे यद्वा समुद्यतम् ॥४६॥
तत्प्रयच्छ नरश्रेष्ठ धरण्या न प्रयोजनम्।
एवमुक्तो नरपतित्राह्मै्वेदपारगैः ॥ ४७॥
जब दशरथ ने अपने राज्य की सारी भूमि यज्ञ कराने वाले ब्राह्मणों को दे दी, तब सब ब्राह्मण निष्पाप महाराज दशरथ से वाले कि, हे नरनाथ! इस भूमि की रक्षा तो आप ही कर सकते हैं। न तो हमें भूमि की आवश्यकता है और न हम इसका पालन ही करने में समर्थ हैं। क्यों कि हम लोग वेदपाठ में लगे रहते हैं अर्थात् हमें जमींदारी या राज्य के झंझटों में पड़ने की फुरसत कहाँ है ।अतएव आप तो हमें इस भूमिदान के बदले मणि, रत्न, सुवर्ण,गौएँ-जो आप देना चाहे दे दें। हम भूमि लेकर क्या करेंगे ? वेद प्रांगन ब्राह्मणों के ये वचन सुनें॥४४॥४५॥४६॥ ४७॥
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। चतुर्दशः सर्गः ।।
🍃 ऋत्विजस्त्वब्रुवन्सर्वे राजानं गतकल्मपम्।
भवानेव महीं कृत्स्नामेको रक्षितुमर्हति ॥४४॥
न भूम्या कार्यमस्माकं न हि शक्ताः स्म पालने।
रताः वाध्यायकरणे वयं नित्यं हि भूमिप॥४५॥
निष्क्रयं किचिदेवेह प्रयच्छतु भवानिति।
मणिरत्नं सुवर्ण वा गावे यद्वा समुद्यतम् ॥४६॥
तत्प्रयच्छ नरश्रेष्ठ धरण्या न प्रयोजनम्।
एवमुक्तो नरपतित्राह्मै्वेदपारगैः ॥ ४७॥
जब दशरथ ने अपने राज्य की सारी भूमि यज्ञ कराने वाले ब्राह्मणों को दे दी, तब सब ब्राह्मण निष्पाप महाराज दशरथ से वाले कि, हे नरनाथ! इस भूमि की रक्षा तो आप ही कर सकते हैं। न तो हमें भूमि की आवश्यकता है और न हम इसका पालन ही करने में समर्थ हैं। क्यों कि हम लोग वेदपाठ में लगे रहते हैं अर्थात् हमें जमींदारी या राज्य के झंझटों में पड़ने की फुरसत कहाँ है ।अतएव आप तो हमें इस भूमिदान के बदले मणि, रत्न, सुवर्ण,गौएँ-जो आप देना चाहे दे दें। हम भूमि लेकर क्या करेंगे ? वेद प्रांगन ब्राह्मणों के ये वचन सुनें॥४४॥४५॥४६॥ ४७॥
April 19, 2021
📙 ऋग्वेद
सूक्त - २४ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०१, देवता - अग्नि आदि
🍃 कस्य नूनं कतमस्यामृतानां मनामहे चारु देवस्य नाम, को नो मह्या अदितये पुनत्पितरं च दृशेयं मातरं च.. ( १ )
⚜️ मैं देवताओं में से किस श्रेणी के किस देवता का सुंदर नाम पुकारूं? कौन देवता मुझ मरने वाले को विशाल धरती पर रहने देगा? जिससे मैं अपने माता-पिता को देख सकू? (१)
सूक्त - २४ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०१, देवता - अग्नि आदि
🍃 कस्य नूनं कतमस्यामृतानां मनामहे चारु देवस्य नाम, को नो मह्या अदितये पुनत्पितरं च दृशेयं मातरं च.. ( १ )
⚜️ मैं देवताओं में से किस श्रेणी के किस देवता का सुंदर नाम पुकारूं? कौन देवता मुझ मरने वाले को विशाल धरती पर रहने देगा? जिससे मैं अपने माता-पिता को देख सकू? (१)
April 19, 2021
🚩जय सत्य सनातन 🚩
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - अष्टमी रात्रि 12:43 तक तत्पश्चात नवमी
⛅ दिनांक - 20 अप्रैल 2021
⛅ दिन - मंगलवार
⛅ विक्रम संवत - 2078
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - चैत्र
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - पुनर्वसु सुबह तक 06:53 तत्पश्चात पुष्य
⛅ योग - धृति शाम 07:44 तक तत्पश्चात शूल
⛅ राहुकाल - शाम 03:49 से शाम 05:24 तक
⛅ सूर्योदय - 06:17
⛅ सूर्यास्त - 18:58
⛅ दिशाशूल - उत्तर दिशा में
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - अष्टमी रात्रि 12:43 तक तत्पश्चात नवमी
⛅ दिनांक - 20 अप्रैल 2021
⛅ दिन - मंगलवार
⛅ विक्रम संवत - 2078
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - चैत्र
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - पुनर्वसु सुबह तक 06:53 तत्पश्चात पुष्य
⛅ योग - धृति शाम 07:44 तक तत्पश्चात शूल
⛅ राहुकाल - शाम 03:49 से शाम 05:24 तक
⛅ सूर्योदय - 06:17
⛅ सूर्यास्त - 18:58
⛅ दिशाशूल - उत्तर दिशा में
April 19, 2021
https://youtu.be/4B6BPvh-0_s
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
YouTube
वार्ता: संस्कृत में समाचार | 20/4/2021
April 19, 2021
April 19, 2021
April 19, 2021
Forwarded from संस्कृत संवादः । Sanskrit Samvadah (मोहित डोकानिया)
क्या आप किसी ऐसे
व्यक्ति को जानते हैं जो संस्कृत जानते है, सीख रहे हैं या सीखना चाहते हैं
तो कृपया उनको इस चैनल में जोड़ने का कष्ट करें।
Do you know any such people who know Samskrta, learning it or wants to learn it. Please add them in this channel
Do you know any such people who know Samskrta, learning it or wants to learn it. Please add them in this channel
Final Results
43%
Yes, I know
5%
No, Don't know
48%
I am adding such people
10%
I won't add anyone
29%
If I remember I will add
April 19, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️द्वादशः अध्याय
♦️श्लोक:-१४
वयसः परिणामे हि यः खलाः खल एव सः।
सुपक्वमपि माधुर्यं नोपायतीन्द्र वारुणम्।।१४।।
♦️भावार्थ --अवस्था के परिपक्व हो जाने(अधिक आयु होने) पर भी जो दुष्टहै, वह दुष्ट ही बना रहता है, जैसे जैसे अत्यन्त पक जाने पर भी इन्द्रायण के फल में मिठास नहीं आती, वह कड़वा ही बना रहता है।।
✒️द्वादशः अध्याय
♦️श्लोक:-१४
वयसः परिणामे हि यः खलाः खल एव सः।
सुपक्वमपि माधुर्यं नोपायतीन्द्र वारुणम्।।१४।।
♦️भावार्थ --अवस्था के परिपक्व हो जाने(अधिक आयु होने) पर भी जो दुष्टहै, वह दुष्ट ही बना रहता है, जैसे जैसे अत्यन्त पक जाने पर भी इन्द्रायण के फल में मिठास नहीं आती, वह कड़वा ही बना रहता है।।
April 19, 2021
२०.०४ सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र
April 19, 2021
यस्मिन्नेवाधिकं चक्षु-।
रारोहयति पार्थिवः ।।
सुतेऽमात्येऽप्युदासीने ।
स लक्ष्म्याश्रीयते जनः ।। 370/123 ।।
अर्थः-
पुत्र, मंत्री या उदासीन की गयी प्रजा इन तीनों में से राजा की दृष्टि जिस पर पडती है लक्ष्मी उसी का आश्रय लेती है, अर्थात् वह ही धनवान हो जाता है ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಯಸ್ಮಿನ್ನೇವಾಧಿಕಂ ಚಕ್ಷು-|
ರಾರೋಹಯತಿ ಪಾರ್ಥಿವಃ ||
ಸುತೇ$ಮಾತ್ಯೇಪ್ಯುದಾಸೀನೇ |
ಸ ಲಕ್ಷ್ಮ್ಯಾಶ್ರೀಯತೇ ಜನಃ || 370/123 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಪುತ್ರ, ಮಂತ್ರಿ ಹಾಗೂ ಉದಾಸೀನಕ್ಕೊಳಗಾದ ಜನ - ಈ ಮೂವರಲ್ಲಿ ರಾಜನ ದೃಷ್ಟಿ ಯಾರ ಮೇಲೆ ಬೀಳುವುದೋ, ಆ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ಲಕ್ಷ್ಮೀಯಿಂದ ಆಶ್ರಿತನಾಗುತ್ತಾನೆ, ಎಂದರೆ ಅವನೇ ಧನವಂತನಾಗುತ್ತಾನೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
yasminnEvAdhikam chakShu- |
rArOhayati pArthivah ||
sutEmAtyEpyudAsInE |
sa lakShmyAshrIyatE janah || 370/123 ||
MEANING:-
The person among the son, minister or a subject is said to be sheltered by goddess lakshmi or said to be a rich when the king's eyesight falls on him.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
रारोहयति पार्थिवः ।।
सुतेऽमात्येऽप्युदासीने ।
स लक्ष्म्याश्रीयते जनः ।। 370/123 ।।
अर्थः-
पुत्र, मंत्री या उदासीन की गयी प्रजा इन तीनों में से राजा की दृष्टि जिस पर पडती है लक्ष्मी उसी का आश्रय लेती है, अर्थात् वह ही धनवान हो जाता है ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಯಸ್ಮಿನ್ನೇವಾಧಿಕಂ ಚಕ್ಷು-|
ರಾರೋಹಯತಿ ಪಾರ್ಥಿವಃ ||
ಸುತೇ$ಮಾತ್ಯೇಪ್ಯುದಾಸೀನೇ |
ಸ ಲಕ್ಷ್ಮ್ಯಾಶ್ರೀಯತೇ ಜನಃ || 370/123 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಪುತ್ರ, ಮಂತ್ರಿ ಹಾಗೂ ಉದಾಸೀನಕ್ಕೊಳಗಾದ ಜನ - ಈ ಮೂವರಲ್ಲಿ ರಾಜನ ದೃಷ್ಟಿ ಯಾರ ಮೇಲೆ ಬೀಳುವುದೋ, ಆ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ಲಕ್ಷ್ಮೀಯಿಂದ ಆಶ್ರಿತನಾಗುತ್ತಾನೆ, ಎಂದರೆ ಅವನೇ ಧನವಂತನಾಗುತ್ತಾನೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
yasminnEvAdhikam chakShu- |
rArOhayati pArthivah ||
sutEmAtyEpyudAsInE |
sa lakShmyAshrIyatE janah || 370/123 ||
MEANING:-
The person among the son, minister or a subject is said to be sheltered by goddess lakshmi or said to be a rich when the king's eyesight falls on him.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
April 20, 2021
*🙏।।ओ३म्।।🙏*
*🌷सर्गारम्भ में ऋषियों से ईश्वरप्रदत्त वेद का आविर्भाव🌷*
बृह॑स्पते प्रथ॒मं वा॒चो अग्रं॒ यत्प्रैर॑त नाम॒धेयं॒ दधा॑नाः। यदे॑षां॒ श्रेष्ठं यद॑रि॒प्रमासी॑त्प्रे॒णा तदे॑षां॒ निहि॑तं॒ गुहा॒विः॥ - ऋग्वेद १०/७१/१
शब्दार्थ - (बृहस्पते) हे वेदाधिपते महेश! (प्रथमम्) पहले वा सृष्टि के आरम्भ में (नामधेयम् दधानाः) सृष्टि के पदार्थों का नाम रखते हुए, महर्षि (यत् प्रैरत) जो वचन प्रेरते हैं, उच्चारण करते हैं, (वाचः अग्रम्) वह वाणी का मुख्य, प्रधान वा श्रेष्ठभाग है, (यत् एषाम् श्रेष्ठम्) जो सृष्टि के प्रारम्भ में उत्पन्न हुए इन व्यक्तियों में श्रेष्ठ थे, (यत् अरिप्रम् आसीत्) और जो निर्दोष वा सर्वाधिक पवित्र थे, (तत्) वह वेदज्ञान (एषाम् गुहा) इन श्रेष्ठ लोगों के हृदय रूपी गुहा में (प्रेणा/प्रेम्णा निहितम्) प्रभु प्रेम के कारण स्थापित हुआ और इस प्रकार (आविः) प्रकट हुआ।
भावार्थ - जब सर्गारम्भ में मनुष्य उत्पन्न हुए और उन्होंने चारों ओर परिदृश्यमान पदार्थों के नामकरण की इच्छा की, तब परमगुरु, सर्वविद्यानिधान भगवान् ने उनके लिए वेद रूपी वाणी की प्रेरणा की। वही वेदवाणी का प्रथम प्रकाश है। वह वेदवाणी किनको मिली? जो सर्गारम्भ के मनुष्यों में श्रेष्ठ एवं निर्दोष होने के साथ प्रभु की कल्याणी वेदवाणी के प्रचार के लिए भी उत्कट भावना रखते थे, सर्वव्यापक अन्तर्यामी प्रभु ने उनके हृदय में वेदज्ञान स्थापित किया और मनुष्यों के कल्याणार्थ प्रकट किया।
*🌺 सप्तरेभा वेदवाणी का ऋषियों में प्रवेश 🌺*
य॒ज्ञेन॑ वा॒चः प॑द॒वीय॑माय॒न्तामन्व॑विन्द॒न्नृषि॑षु॒ प्रवि॑ष्टाम्। तामा॒भृत्या॒ व्य॑दधुः पुरु॒त्रा तां स॒प्त रे॒भा अ॒भि सं न॑वन्ते॥ - ऋग्वेद १०/७१/३
शब्दार्थ - धीर विद्वान् जन (यज्ञेन) यज्ञ वा उस उपास्य प्रभु के द्वारा (वाचः पदवीयम् आयन्) वेदवाणी के मार्ग को प्राप्त हुए। सृष्टि के प्रारम्भ में प्रभु के द्वारा अग्नि आदि ऋषियों को इस वेदवाणी का ज्ञान हुआ और (ऋषिषु प्रविष्टाम्) अग्नि आदि ऋषियों के हृदयों में प्रविष्ट हुई (ताम्) उस वेदवाणी को (अन्वविन्दन्) पीछे अन्य ऋषियों ने प्राप्त किया। प्रभु ने अग्नि आदि को ज्ञान दिया। अग्नि आदि से अन्य ऋषियों ने इसे पाया। (तां आभृत्या) उस वेदवाणी को उत्तमता से धारण करके उन्होंने (पुरुत्रा व्यदधुः) बहुत स्थानों में इसे स्थापित किया। इसका मनुओं में, विचारशील पुरुषों में प्रचार किया, (ताम्) उस वेदवाणी को (सप्त रेभाः अभिसंनवन्ते) सात गायत्री आदि छन्द प्राप्त होते हैं। यह वेदवाणी गायत्री आदि सात छन्दों में प्रवृत्त होती है।
भावार्थ - प्रभु अग्नि आदि ऋषियों को वेदज्ञान देते हैं, इनसे अन्य यज्ञिय वृत्तिवाले ऋषियों को यह प्राप्त होती है। उसे ये ऋषि मानवसमाज में प्रचारित करते हैं। यह वेदवाणी गायत्री आदि सात छन्दों से युक्त है।
मंत्र के भाष्य में सहायक ग्रन्थ -
१. स्वाध्याय संदीप - स्वामी वेदानन्द तीर्थ
२. ऋग्वेदभाष्यम् - पंडित हरिशरण सिद्धान्तालङ्कार
✍️ प्रस्तुति - आर्य विजय चौहान
*🌷सर्गारम्भ में ऋषियों से ईश्वरप्रदत्त वेद का आविर्भाव🌷*
बृह॑स्पते प्रथ॒मं वा॒चो अग्रं॒ यत्प्रैर॑त नाम॒धेयं॒ दधा॑नाः। यदे॑षां॒ श्रेष्ठं यद॑रि॒प्रमासी॑त्प्रे॒णा तदे॑षां॒ निहि॑तं॒ गुहा॒विः॥ - ऋग्वेद १०/७१/१
शब्दार्थ - (बृहस्पते) हे वेदाधिपते महेश! (प्रथमम्) पहले वा सृष्टि के आरम्भ में (नामधेयम् दधानाः) सृष्टि के पदार्थों का नाम रखते हुए, महर्षि (यत् प्रैरत) जो वचन प्रेरते हैं, उच्चारण करते हैं, (वाचः अग्रम्) वह वाणी का मुख्य, प्रधान वा श्रेष्ठभाग है, (यत् एषाम् श्रेष्ठम्) जो सृष्टि के प्रारम्भ में उत्पन्न हुए इन व्यक्तियों में श्रेष्ठ थे, (यत् अरिप्रम् आसीत्) और जो निर्दोष वा सर्वाधिक पवित्र थे, (तत्) वह वेदज्ञान (एषाम् गुहा) इन श्रेष्ठ लोगों के हृदय रूपी गुहा में (प्रेणा/प्रेम्णा निहितम्) प्रभु प्रेम के कारण स्थापित हुआ और इस प्रकार (आविः) प्रकट हुआ।
भावार्थ - जब सर्गारम्भ में मनुष्य उत्पन्न हुए और उन्होंने चारों ओर परिदृश्यमान पदार्थों के नामकरण की इच्छा की, तब परमगुरु, सर्वविद्यानिधान भगवान् ने उनके लिए वेद रूपी वाणी की प्रेरणा की। वही वेदवाणी का प्रथम प्रकाश है। वह वेदवाणी किनको मिली? जो सर्गारम्भ के मनुष्यों में श्रेष्ठ एवं निर्दोष होने के साथ प्रभु की कल्याणी वेदवाणी के प्रचार के लिए भी उत्कट भावना रखते थे, सर्वव्यापक अन्तर्यामी प्रभु ने उनके हृदय में वेदज्ञान स्थापित किया और मनुष्यों के कल्याणार्थ प्रकट किया।
*🌺 सप्तरेभा वेदवाणी का ऋषियों में प्रवेश 🌺*
य॒ज्ञेन॑ वा॒चः प॑द॒वीय॑माय॒न्तामन्व॑विन्द॒न्नृषि॑षु॒ प्रवि॑ष्टाम्। तामा॒भृत्या॒ व्य॑दधुः पुरु॒त्रा तां स॒प्त रे॒भा अ॒भि सं न॑वन्ते॥ - ऋग्वेद १०/७१/३
शब्दार्थ - धीर विद्वान् जन (यज्ञेन) यज्ञ वा उस उपास्य प्रभु के द्वारा (वाचः पदवीयम् आयन्) वेदवाणी के मार्ग को प्राप्त हुए। सृष्टि के प्रारम्भ में प्रभु के द्वारा अग्नि आदि ऋषियों को इस वेदवाणी का ज्ञान हुआ और (ऋषिषु प्रविष्टाम्) अग्नि आदि ऋषियों के हृदयों में प्रविष्ट हुई (ताम्) उस वेदवाणी को (अन्वविन्दन्) पीछे अन्य ऋषियों ने प्राप्त किया। प्रभु ने अग्नि आदि को ज्ञान दिया। अग्नि आदि से अन्य ऋषियों ने इसे पाया। (तां आभृत्या) उस वेदवाणी को उत्तमता से धारण करके उन्होंने (पुरुत्रा व्यदधुः) बहुत स्थानों में इसे स्थापित किया। इसका मनुओं में, विचारशील पुरुषों में प्रचार किया, (ताम्) उस वेदवाणी को (सप्त रेभाः अभिसंनवन्ते) सात गायत्री आदि छन्द प्राप्त होते हैं। यह वेदवाणी गायत्री आदि सात छन्दों में प्रवृत्त होती है।
भावार्थ - प्रभु अग्नि आदि ऋषियों को वेदज्ञान देते हैं, इनसे अन्य यज्ञिय वृत्तिवाले ऋषियों को यह प्राप्त होती है। उसे ये ऋषि मानवसमाज में प्रचारित करते हैं। यह वेदवाणी गायत्री आदि सात छन्दों से युक्त है।
मंत्र के भाष्य में सहायक ग्रन्थ -
१. स्वाध्याय संदीप - स्वामी वेदानन्द तीर्थ
२. ऋग्वेदभाष्यम् - पंडित हरिशरण सिद्धान्तालङ्कार
✍️ प्रस्तुति - आर्य विजय चौहान
April 20, 2021
🙏 *19.4.21 वेदवाणी* 🙏
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा, प्रचारित आर्य जितेंद्र भाटिया द्वारा🙏🌺
स घेदुतासि वृत्रहन्समान इन्द्र गोपतिः।
यस्ता विश्वानि चिच्युषे॥ ऋग्वेद ४-३०-२२॥🙏🌺
एक शासक को सूर्य के समान सभी के साथ न्यायोचित व्यवहार करना चाहिए। कोई भेदभाव नहीं करना चाहिए। जिस प्रकार सूर्य काले बादलों का नाश करता है, उसी प्रकार दुष्ट व्यक्तियों का नाश भी करना चाहिए।🙏🌺
A ruler should treat all in a justified manner like Sun There should be no discrimination. Just as the sun destroys dark clouds, a ruler should destroy evil forces. (Rig Veda 4-30-22)🙏🌺
#vedgsawan🙏🌺
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा, प्रचारित आर्य जितेंद्र भाटिया द्वारा🙏🌺
स घेदुतासि वृत्रहन्समान इन्द्र गोपतिः।
यस्ता विश्वानि चिच्युषे॥ ऋग्वेद ४-३०-२२॥🙏🌺
एक शासक को सूर्य के समान सभी के साथ न्यायोचित व्यवहार करना चाहिए। कोई भेदभाव नहीं करना चाहिए। जिस प्रकार सूर्य काले बादलों का नाश करता है, उसी प्रकार दुष्ट व्यक्तियों का नाश भी करना चाहिए।🙏🌺
A ruler should treat all in a justified manner like Sun There should be no discrimination. Just as the sun destroys dark clouds, a ruler should destroy evil forces. (Rig Veda 4-30-22)🙏🌺
#vedgsawan🙏🌺
April 20, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। चतुर्दशः सर्गः ।।
🍃 गवां शतसहस्राणि दश तेभ्यो दर्दो तृपः।
दशकोटीः सुवर्णस्य रजतस्य चतुर्गुणम् ॥४८॥
⚜️ महाराज ने एक लाख गौवे, दस करोड़ साने की मोहरे चालीस करोड़ चांदी के मोहरें सब ऋत्विजों को दिये ॥४८॥
🍃 ऋत्विजस्तु ततः सर्वे मरददुः सहिता वसु।
ऋश्यशृङ्गाय मुनये वसिष्ठाय च धीमते ।।४९।।
⚜️ उन सब ने दक्षिणा में मिली हुई ये सब चीजें बांटने के लिये वशिष्ठ जी व ऋषि श्रृंग जो के सामने रख दीं ॥४९॥
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। चतुर्दशः सर्गः ।।
🍃 गवां शतसहस्राणि दश तेभ्यो दर्दो तृपः।
दशकोटीः सुवर्णस्य रजतस्य चतुर्गुणम् ॥४८॥
⚜️ महाराज ने एक लाख गौवे, दस करोड़ साने की मोहरे चालीस करोड़ चांदी के मोहरें सब ऋत्विजों को दिये ॥४८॥
🍃 ऋत्विजस्तु ततः सर्वे मरददुः सहिता वसु।
ऋश्यशृङ्गाय मुनये वसिष्ठाय च धीमते ।।४९।।
⚜️ उन सब ने दक्षिणा में मिली हुई ये सब चीजें बांटने के लिये वशिष्ठ जी व ऋषि श्रृंग जो के सामने रख दीं ॥४९॥
April 20, 2021
📚 वेदपाठन - आओ वेद पढ़ें
📙 ऋग्वेद
सूक्त - २४ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०२, देवता - अग्नि आदि।
🍃 अग्नेर्वयं प्रथमस्यामृतानां मनामहे चारु देवस्य नाम। स नो मह्या अदितये पुनत्पितरं च दृशेयं मातरं च.. (२)
⚜️ मैं देवताओं में सबसे पहले अग्नि का नाम पुकारता हूँ। वे मुझे इस विशाल धरती पर रहने देंगे, जिससे मैं अपने माता-पिता को देख सकूँ। (२)
📙 ऋग्वेद
सूक्त - २४ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०२, देवता - अग्नि आदि।
🍃 अग्नेर्वयं प्रथमस्यामृतानां मनामहे चारु देवस्य नाम। स नो मह्या अदितये पुनत्पितरं च दृशेयं मातरं च.. (२)
⚜️ मैं देवताओं में सबसे पहले अग्नि का नाम पुकारता हूँ। वे मुझे इस विशाल धरती पर रहने देंगे, जिससे मैं अपने माता-पिता को देख सकूँ। (२)
April 20, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - नवमी रात्रि 12:35 तक तत्पश्चात दशमी
⛅ दिनांक - 21 अप्रैल 2021
⛅ दिन - बुधवार
⛅ विक्रम संवत - 2078
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - चैत्र
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - पुष्य सुबह तक 07:59 तत्पश्चात अश्लेशा
⛅ योग - शूल शाम 06:43 तक तत्पश्चात गण्ड
⛅ राहुकाल - दोपहर 12:37 से दोपहर 02:13 तक
⛅ सूर्योदय - 06:16
⛅ सूर्यास्त - 18:58
⛅ दिशाशूल - उत्तर दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण - श्रीराम नवमी, चैत्र नवरात्र समाप्त, हरिद्वार कुंभ स्नान
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - नवमी रात्रि 12:35 तक तत्पश्चात दशमी
⛅ दिनांक - 21 अप्रैल 2021
⛅ दिन - बुधवार
⛅ विक्रम संवत - 2078
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - चैत्र
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - पुष्य सुबह तक 07:59 तत्पश्चात अश्लेशा
⛅ योग - शूल शाम 06:43 तक तत्पश्चात गण्ड
⛅ राहुकाल - दोपहर 12:37 से दोपहर 02:13 तक
⛅ सूर्योदय - 06:16
⛅ सूर्यास्त - 18:58
⛅ दिशाशूल - उत्तर दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण - श्रीराम नवमी, चैत्र नवरात्र समाप्त, हरिद्वार कुंभ स्नान
April 20, 2021
https://youtu.be/_eP6ADMo7Ws
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
YouTube
'Vaarta' gets you news and updates in Sanskrit | 21.4.2021
April 20, 2021
April 20, 2021
April 20, 2021
Tuesday, April 20, 2021
संस्कृतनगरपदमाप्तुं वाराणसी ।
लख्नौ> प्रधानमन्त्रिणः मण्डले अन्तर्भूतं वाराणसीनगरं भारतस्य प्रथमं संस्कृतनगरम् इति पदप्राप्त्यर्थं उत्तरप्रदेशसर्वकारेण प्रयत्नमारभ्यते। अधुना ११० अधिकाः संस्कृतविद्यालयाः वाराणसी नगरे प्रवर्तन्ते।
संस्कृतभाषाप्रवृद्ध्यर्थं सविशेषं निदेशकस्थानं [Directorate] स्थापयिष्यति। वार्तालेखाः संस्कृते प्रकाशयितुमारब्धाः। मुख्यमन्त्री योगी आदित्यनाथः स्वकीयट्वीट्सन्देशान् संस्कृते कर्तुमारब्धवान्।
उत्तरप्रदेशस्य 'सेकन्टरि संस्कृत शिक्षासमित्याः' अधीने ११६४ संस्कृतविद्यालयाः सन्ति। तेषु ९७,०००अधिकाः छात्राः अध्ययनं कुर्वन्ति च।
१८ वयोपर्यन्तेभ्यः अपि वाक्सिनम्।
नवदिल्ली> भारते १८ वयोपरि ४५ वयस्केभ्यः युवकेभ्य अपि कोविड्वाक्सिनसुविधां निर्णीय केन्द्रसर्वकारेण स्वीयवाक्सिननये समग्रं परिष्करणं कृतम्। गतदिने प्रधानमन्त्रिणः नरेन्द्रमोदिनः नेतृत्वे समायोजिते उपवेशने एवायं निर्णयः कृतः। मेय्मासस्य प्रथमदिनादारभ्य युवकेभ्यः वाक्सिनीकरणसुविधा लप्स्यते।
परिष्कृतनयमनुसृत्य सामान्यविपण्यामपि वोक्सिनौषधं लप्स्यते। मूल्यविषये निर्णयः करणीयः। उत्पाद्यमानानाम् औषधानामर्धभागः केन्द्सर्वकाराय राज्यसर्वकारेभ्यश्च वितरणं करणीयम्।
~ संप्रति वार्ता
संस्कृतनगरपदमाप्तुं वाराणसी ।
लख्नौ> प्रधानमन्त्रिणः मण्डले अन्तर्भूतं वाराणसीनगरं भारतस्य प्रथमं संस्कृतनगरम् इति पदप्राप्त्यर्थं उत्तरप्रदेशसर्वकारेण प्रयत्नमारभ्यते। अधुना ११० अधिकाः संस्कृतविद्यालयाः वाराणसी नगरे प्रवर्तन्ते।
संस्कृतभाषाप्रवृद्ध्यर्थं सविशेषं निदेशकस्थानं [Directorate] स्थापयिष्यति। वार्तालेखाः संस्कृते प्रकाशयितुमारब्धाः। मुख्यमन्त्री योगी आदित्यनाथः स्वकीयट्वीट्सन्देशान् संस्कृते कर्तुमारब्धवान्।
उत्तरप्रदेशस्य 'सेकन्टरि संस्कृत शिक्षासमित्याः' अधीने ११६४ संस्कृतविद्यालयाः सन्ति। तेषु ९७,०००अधिकाः छात्राः अध्ययनं कुर्वन्ति च।
१८ वयोपर्यन्तेभ्यः अपि वाक्सिनम्।
नवदिल्ली> भारते १८ वयोपरि ४५ वयस्केभ्यः युवकेभ्य अपि कोविड्वाक्सिनसुविधां निर्णीय केन्द्रसर्वकारेण स्वीयवाक्सिननये समग्रं परिष्करणं कृतम्। गतदिने प्रधानमन्त्रिणः नरेन्द्रमोदिनः नेतृत्वे समायोजिते उपवेशने एवायं निर्णयः कृतः। मेय्मासस्य प्रथमदिनादारभ्य युवकेभ्यः वाक्सिनीकरणसुविधा लप्स्यते।
परिष्कृतनयमनुसृत्य सामान्यविपण्यामपि वोक्सिनौषधं लप्स्यते। मूल्यविषये निर्णयः करणीयः। उत्पाद्यमानानाम् औषधानामर्धभागः केन्द्सर्वकाराय राज्यसर्वकारेभ्यश्च वितरणं करणीयम्।
~ संप्रति वार्ता
April 20, 2021
April 20, 2021
April 20, 2021
Sri Rama Panchakam - Devi Bhagavatam .pdf
184.5 KB
Sri Rama Panchakam - Devi Bhagavatam .pdf
April 20, 2021
Dhi Shuddi Stavam - Harivamsha Puranam.pdf
192.7 KB
Dhi Shuddi Stavam - Harivamsha Puranam.pdf
April 20, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️द्वादशः अध्याय
♦️श्लोक:-१५
मातृवत् परदारेषु परद्रव्याणि लोष्ठवत्।
आत्मवत् सर्वभूतानि यः पश्यति सः पंडितः।।१५।।
♦️भावार्थ --दूसरों की पत्नी को माता की भांति, दूसरे के धन को मिट्टी के ढेले की भाँति तथा सारे प्राणियों को अपनी आत्मा की भांति देखने वाला ही संसार में यथार्थ रुप में मनुष्य है।।
✒️द्वादशः अध्याय
♦️श्लोक:-१५
मातृवत् परदारेषु परद्रव्याणि लोष्ठवत्।
आत्मवत् सर्वभूतानि यः पश्यति सः पंडितः।।१५।।
♦️भावार्थ --दूसरों की पत्नी को माता की भांति, दूसरे के धन को मिट्टी के ढेले की भाँति तथा सारे प्राणियों को अपनी आत्मा की भांति देखने वाला ही संसार में यथार्थ रुप में मनुष्य है।।
April 20, 2021
घोराः सिंहाः कुपितशरभाः कुञ्जरेन्द्रा मदान्धाः ।
घोरा व्याघ्राः कटुककिटयो भीमभल्लूकसङ्घाः ।।
सर्वे चान्ये सहजरिपवो जन्तवो यत्रवासाः ।
सङ्गाहन्ते प्रशमितरुषः स्वैरमेकोदपाने ।।
अन्वयः (संस्कृतवाक्यरचनापद्धतिः)
यत्र घोराः सिंहाः कुपितशरभाः मदान्धाः कुञ्जरेन्द्राः घोराः व्याघ्राः कटुककिटयः भीमभल्लूकसङ्घाः च सर्वे अन्ये सहजरिपवः जन्तवः प्रशमितरुषः स्वैरं एकोदपाने वासाः सन्तः सङ्गाहन्ते (तं फणीन्द्रक्ष्माभृतं नमामि ।)
अन्वयार्थः (प्रतिपदार्थः)
यत्र - जहाँ
घोराः - क्रूर एवं बडे
सिंहाः - सिंह
कुपित - क्रोधित
शरभाः - आठ पैर वाला प्राचीन प्राणी
मद - मद या नशे से
अन्धाः - भरे या अंधे हुए
कुञ्जरेन्द्राः - बडे हाथी
घोराः - बडे
व्याघ्राः - बाघ
कटुक - काटखानेवाले
किटयः - वनसूकर
भीम - भयंकर
भल्लूक - भालुओं का
सङ्घाः - झुंड
च - और
सर्वे - सभी
अन्ये - अनेक या बाकी
सहज - सहज
रिपवः - शत्रु
जन्तवः - प्राणियाँ
प्रशमित - दमन किये गये
रुषः - कोपवाले हो कर
स्वैरम् - अपने मन से
एक - एक ही
उदपाने - पानी से भरे श्रीस्वामिपुष्करिणी में
वासाः - वास
सन्तः - होकर
सङ्गाहन्ते - पानी में स्नान करते हैं,
(तम् - उस
फणीन्द्र - सर्पों में श्रेष्ठ शेषगिरी
क्ष्माभृतम् - पर्वत को
नमामि - नमस्कार करता हूँ ।)
कवि-काव्य परिचय:
श्री वेदांतदेशिक जी के परमशिष्य श्री प्रतिवादिभयंकर अण्णंगराचार्य जी के करकमलों से लिखित फणीन्द्रक्ष्माभृत्स्तोत्रं नाम के स्तोत्रकाव्य का यह नौव्वा श्लोक है । कविवर्य जी का काल क्रिस्ताब्द 13 वीं शती की है, तथा कविवर श्रीवैष्णवधर्म के प्रसिद्ध यतिश्रेष्ठ थे । इस स्तुतिकाव्य में कुल 10 श्लोक हैं । दसवे श्लोक में कविवर्य ने इस स्तुति का फल और कवि अर्थात् स्वयं के बारे में लिखें हैं
श्रीमद्वादिप्रवरभयकृद्देशिकोक्तं फणीन्द्र-।
क्ष्माभृत्स्तोत्रं भुवनमहितं शब्दतोऽर्थाच्च साधु ।।
। इस स्तुतिकाव्य के सभी श्लोक "मन्दाक्रान्ता" नाम के वृत्त या छंद में लिखे गये हैं ।
विवरणम् -
इस श्लोक में कवि श्रीफणींद्रगिरी या शेषाचल की महत्ता के बारे में वर्णन कर रहे हैं । इस शेषाचल या तिरुमल पर्वत में रहनेवाले सभी क्रूर प्राणी जैसे शेर, क्रोधित हुए आठ पैरों वाले प्राचीन प्राणी शरभ, क्रूर बाघ, मद या नशे में धुत हाथी, लंबे दांत वाले क्रोड या जंगलीसूवर, भयंकर भालू के समूह और बाकी छोटे बडे सभी प्राणियों का झुंड अपने वैरत्व या अपनी घृणा को त्याग कर गुस्से से रहित हो कर शांत भाव से इस क्षेत्र में प्रसिद्ध श्रीस्वामिपुष्करिणी नाम के कल्याणी में स्नान करते हुए निवास कर रहें हैं । ऐसे पर्वत को यतिवर्य प्रणाम करते हुए इस पर्वत की महिमा यहाँ पर प्रकाशित कर रहे हैं ।
ॐ नमो भगवते वाहाननाय ।
ಘೋರಾಃ ಸಿಂಹಾಃ ಕುಪಿತಶರಭಾಃ ಕುಂಜರೇಂದ್ರಾ ಮದಾಂಧಾಃ |
ಘೋರಾ ವ್ಯಾಘ್ರಾಃ ಕಟುಕಕಿಟಯೋ ಭೀಮಭಲ್ಲೂಕಸಂಘಾಃ ||
ಸರ್ವೇ ಚಾನ್ಯೇ ಸಹಜರಿಪವೋ ಜಂತವೋ ಯತ್ರ ವಾಸಾಃ |
ಸಂಗಾಹಂತೇ ಪ್ರಶಮಿತರುಷಃ ಸ್ವೈರಮೇಕೋದಪಾನೇ ||
ಅನ್ವಯಃ (ಸಂಸ್ಕೃತವಾಕ್ಯರಚನಾಪದ್ಧತಿಃ)
ಯತ್ರ ಘೋರಾಃ ಸಿಂಹಾಃ, ಕುಪಿತಶರಭಾಃ, ಮದಾಂಧಾಃ ಕುಂಜರೇಂದ್ರಾಃ, ಕಟುಕಕಿಟಯಃ, ಭೀಮಭಲ್ಲೂಕಸಂಘಾಃ ಚ ಸರ್ವೇ ಅನ್ಯೇ ಸಹಜರಿಪವಃ ಜಂತವಃ ಪ್ರಶಮಿತರುಷಃ ಸ್ವೈರಂ ಏಕೋದಪಾನೇ ವಾಸಾಃ ಸಂತಃ ವಿಗಾಹಂತೇ (ತಂ ಫಣೀಂದ್ರಕ್ಷ್ಮಾಭೃತಂ ನಮಾಮಿ)
ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ (ಪ್ರತಿಪದಾರ್ಥಃ)
ಯತ್ರ - ಯಾವ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ
ಘೋರಾಃ - ಘೋರವಾದ
ಸಿಂಹಾಃ - ಸಿಂಹಗಳು,
ಕುಪಿತ - ರೊಚ್ಚಿಗೆದ್ದ
ಶರಭಾಃ - ಎಂಟು ಪಾದವುಳ್ಳ ಪ್ರಾಚೀನ ಶರಭಗಳು,
ಮದ - ಮದದಿಂದ
ಅಂಧಾಃ - ಕುರುಡಾದ
ಕುಂಜರ - ಆನೆಗಳಲ್ಲಿ
ಇಂದ್ರಾಃ - ಶ್ರೇಷ್ಠವಾದವುಗಳು,
ಕಟುಕ - ಅತಿ ಕ್ರೂರವಾದ ಕೋರೆಯುಳ್ಳ
ಕಿಟಯಃ - ಕಾಡುಹಂದಿಗಳು,
ಭೀಮ - ಭಯಂಕರದೇಹವುಳ್ಳ
ಭಲ್ಲೂಕ - ಕರಡಿಗಳ
ಸಂಘಾಃ - ಸಮೂಹಗಳು
ಚ - ಮತ್ತು
ಸರ್ವೇ - ಎಲ್ಲ
ಅನ್ಯೇ -.ಇನ್ನಿತರ
ಸಹಜ - ಹುಟ್ಟಿದಾಗಿನಿಂದ
ರಿಪವಃ - ಶತ್ರುಗಳಾದ
ಜಂತವಃ - ಪ್ರಾಣಿಗಳು
ಪ್ರಶಮಿತ - ಶಾಂತಗೊಂಡ
ರುಷಃ - ಕೋಪವುಳ್ಳವುಗಳಾಗಿ
ಸ್ವೈರಮ್ - ಸ್ವೇಚ್ಛೆಯಿಂದ
ಏಕ - ಒಂದೇ (ಮುಖ್ಯವಾದ)
ಉದಪಾನೇ - ಕೊಳವಾದ ಶ್ರೀಸ್ವಾಮಿಪುಷ್ಕರಿಣೀತೀರ್ಥದಲ್ಲಿ
ವಾಸಾಃ - ವಾಸಿಸುವುಗಳು
ಸಂತಃ - ಆಗಿ
ವಿಗಾಹಂತೇ - ಸ್ನಾನಕ್ಕಾಗಿ ನೀರಲ್ಲಿ ಮುಳುಗುತ್ತವೆಯೋ,
(ತಮ್ - ಆ ಶ್ರೇಷ್ಠವಾದ
ಫಣೀ - ಸರ್ಪಗಳಲ್ಲಿ
ಇಂದ್ರ - ಶ್ರೇಷ್ಠವಾದ ಶೇಷ
ಕ್ಷ್ಮಾಭೃತಮ್ - ಪರ್ವತವನ್ನು
ನಮಾಮಿ - ನಮಸ್ಕರಿಸುತ್ತೇನೆ.)
ಕವಿ-ಕಾವ್ಯ ಪರಿಚಯ:
ಶ್ರೀವೈಷ್ಣವಪಂಥದ ಪ್ರಸಿದ್ಧಯತಿಗಳಾದ ಶ್ರೀಮದ್ವೇದಾಂತದೇಶಿಕರ ಶಿಷ್ಯರಾದ ಪ್ರತಿವಾದಿಭಯಂಕರರೆಂಬ ಬಿರುದಾಂಕಿತರಾದ ಶ್ರೀ ಅಣ್ಣಂಗರಾಚಾರ್ಯರ ಕರಕಮಲಗಳಿಂದ ವಿರಚಿತವಾದ ಶ್ರೀವೇಂಕಟಾಚಲ ಅಥವಾ ತಿರುಮಲಪರ್ವತದ ವರ್ಣನೆಯುಳ್ಳ "ಫಣೀಂದ್ರಕ್ಷ್ಮಾಭೃತ್ ಸ್ತೋತ್ರ" ವೆಂಬ ಸ್ತೋತ್ರಕಾವ್ಯದ ಒಂಭತ್ತನೇ ಶ್ಲೋಕವಿದು. ಈ ಯತಿಗಳ ಕಾಲ 13 ನೇ ಶತಮಾನ. ಈ ಸ್ತೋತ್ರಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿ 10 ಶ್ಲೋಕಗಳಿದ್ದು 10 ನೇ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಈ ಸ್ತುತಿಯ ಫಲಶ್ರುತಿಯನ್ನೂ ಹಾಗೂ ಸ್ತುತಿಕರ್ತೃತ್ವವನ್ನೂ ವಿರಚಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ಶ್ರೀಮದ್ವಾದಿಪ್ರವರಭಯಕೃದ್ದೇಶಿಕೋಕ್ತಂ ಫಣೀಂದ್ಪ-|
ಕ್ಷ್ಮಾಭೃತ್ಸ್ತೋತ್ರಂ ಭುವನಮಹಿತಂ ಶಬ್ದತೋ$ರ್ಥಾಚ್ಚ ಸಾಧು ||
ಎಂಬಲ್ಲಿ ಕವಿಪರಿಚಯವಾಗುತ್ತದೆ.
ವಿವರಣೆ:
घोरा व्याघ्राः कटुककिटयो भीमभल्लूकसङ्घाः ।।
सर्वे चान्ये सहजरिपवो जन्तवो यत्रवासाः ।
सङ्गाहन्ते प्रशमितरुषः स्वैरमेकोदपाने ।।
अन्वयः (संस्कृतवाक्यरचनापद्धतिः)
यत्र घोराः सिंहाः कुपितशरभाः मदान्धाः कुञ्जरेन्द्राः घोराः व्याघ्राः कटुककिटयः भीमभल्लूकसङ्घाः च सर्वे अन्ये सहजरिपवः जन्तवः प्रशमितरुषः स्वैरं एकोदपाने वासाः सन्तः सङ्गाहन्ते (तं फणीन्द्रक्ष्माभृतं नमामि ।)
अन्वयार्थः (प्रतिपदार्थः)
यत्र - जहाँ
घोराः - क्रूर एवं बडे
सिंहाः - सिंह
कुपित - क्रोधित
शरभाः - आठ पैर वाला प्राचीन प्राणी
मद - मद या नशे से
अन्धाः - भरे या अंधे हुए
कुञ्जरेन्द्राः - बडे हाथी
घोराः - बडे
व्याघ्राः - बाघ
कटुक - काटखानेवाले
किटयः - वनसूकर
भीम - भयंकर
भल्लूक - भालुओं का
सङ्घाः - झुंड
च - और
सर्वे - सभी
अन्ये - अनेक या बाकी
सहज - सहज
रिपवः - शत्रु
जन्तवः - प्राणियाँ
प्रशमित - दमन किये गये
रुषः - कोपवाले हो कर
स्वैरम् - अपने मन से
एक - एक ही
उदपाने - पानी से भरे श्रीस्वामिपुष्करिणी में
वासाः - वास
सन्तः - होकर
सङ्गाहन्ते - पानी में स्नान करते हैं,
(तम् - उस
फणीन्द्र - सर्पों में श्रेष्ठ शेषगिरी
क्ष्माभृतम् - पर्वत को
नमामि - नमस्कार करता हूँ ।)
कवि-काव्य परिचय:
श्री वेदांतदेशिक जी के परमशिष्य श्री प्रतिवादिभयंकर अण्णंगराचार्य जी के करकमलों से लिखित फणीन्द्रक्ष्माभृत्स्तोत्रं नाम के स्तोत्रकाव्य का यह नौव्वा श्लोक है । कविवर्य जी का काल क्रिस्ताब्द 13 वीं शती की है, तथा कविवर श्रीवैष्णवधर्म के प्रसिद्ध यतिश्रेष्ठ थे । इस स्तुतिकाव्य में कुल 10 श्लोक हैं । दसवे श्लोक में कविवर्य ने इस स्तुति का फल और कवि अर्थात् स्वयं के बारे में लिखें हैं
श्रीमद्वादिप्रवरभयकृद्देशिकोक्तं फणीन्द्र-।
क्ष्माभृत्स्तोत्रं भुवनमहितं शब्दतोऽर्थाच्च साधु ।।
। इस स्तुतिकाव्य के सभी श्लोक "मन्दाक्रान्ता" नाम के वृत्त या छंद में लिखे गये हैं ।
विवरणम् -
इस श्लोक में कवि श्रीफणींद्रगिरी या शेषाचल की महत्ता के बारे में वर्णन कर रहे हैं । इस शेषाचल या तिरुमल पर्वत में रहनेवाले सभी क्रूर प्राणी जैसे शेर, क्रोधित हुए आठ पैरों वाले प्राचीन प्राणी शरभ, क्रूर बाघ, मद या नशे में धुत हाथी, लंबे दांत वाले क्रोड या जंगलीसूवर, भयंकर भालू के समूह और बाकी छोटे बडे सभी प्राणियों का झुंड अपने वैरत्व या अपनी घृणा को त्याग कर गुस्से से रहित हो कर शांत भाव से इस क्षेत्र में प्रसिद्ध श्रीस्वामिपुष्करिणी नाम के कल्याणी में स्नान करते हुए निवास कर रहें हैं । ऐसे पर्वत को यतिवर्य प्रणाम करते हुए इस पर्वत की महिमा यहाँ पर प्रकाशित कर रहे हैं ।
ॐ नमो भगवते वाहाननाय ।
ಘೋರಾಃ ಸಿಂಹಾಃ ಕುಪಿತಶರಭಾಃ ಕುಂಜರೇಂದ್ರಾ ಮದಾಂಧಾಃ |
ಘೋರಾ ವ್ಯಾಘ್ರಾಃ ಕಟುಕಕಿಟಯೋ ಭೀಮಭಲ್ಲೂಕಸಂಘಾಃ ||
ಸರ್ವೇ ಚಾನ್ಯೇ ಸಹಜರಿಪವೋ ಜಂತವೋ ಯತ್ರ ವಾಸಾಃ |
ಸಂಗಾಹಂತೇ ಪ್ರಶಮಿತರುಷಃ ಸ್ವೈರಮೇಕೋದಪಾನೇ ||
ಅನ್ವಯಃ (ಸಂಸ್ಕೃತವಾಕ್ಯರಚನಾಪದ್ಧತಿಃ)
ಯತ್ರ ಘೋರಾಃ ಸಿಂಹಾಃ, ಕುಪಿತಶರಭಾಃ, ಮದಾಂಧಾಃ ಕುಂಜರೇಂದ್ರಾಃ, ಕಟುಕಕಿಟಯಃ, ಭೀಮಭಲ್ಲೂಕಸಂಘಾಃ ಚ ಸರ್ವೇ ಅನ್ಯೇ ಸಹಜರಿಪವಃ ಜಂತವಃ ಪ್ರಶಮಿತರುಷಃ ಸ್ವೈರಂ ಏಕೋದಪಾನೇ ವಾಸಾಃ ಸಂತಃ ವಿಗಾಹಂತೇ (ತಂ ಫಣೀಂದ್ರಕ್ಷ್ಮಾಭೃತಂ ನಮಾಮಿ)
ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ (ಪ್ರತಿಪದಾರ್ಥಃ)
ಯತ್ರ - ಯಾವ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ
ಘೋರಾಃ - ಘೋರವಾದ
ಸಿಂಹಾಃ - ಸಿಂಹಗಳು,
ಕುಪಿತ - ರೊಚ್ಚಿಗೆದ್ದ
ಶರಭಾಃ - ಎಂಟು ಪಾದವುಳ್ಳ ಪ್ರಾಚೀನ ಶರಭಗಳು,
ಮದ - ಮದದಿಂದ
ಅಂಧಾಃ - ಕುರುಡಾದ
ಕುಂಜರ - ಆನೆಗಳಲ್ಲಿ
ಇಂದ್ರಾಃ - ಶ್ರೇಷ್ಠವಾದವುಗಳು,
ಕಟುಕ - ಅತಿ ಕ್ರೂರವಾದ ಕೋರೆಯುಳ್ಳ
ಕಿಟಯಃ - ಕಾಡುಹಂದಿಗಳು,
ಭೀಮ - ಭಯಂಕರದೇಹವುಳ್ಳ
ಭಲ್ಲೂಕ - ಕರಡಿಗಳ
ಸಂಘಾಃ - ಸಮೂಹಗಳು
ಚ - ಮತ್ತು
ಸರ್ವೇ - ಎಲ್ಲ
ಅನ್ಯೇ -.ಇನ್ನಿತರ
ಸಹಜ - ಹುಟ್ಟಿದಾಗಿನಿಂದ
ರಿಪವಃ - ಶತ್ರುಗಳಾದ
ಜಂತವಃ - ಪ್ರಾಣಿಗಳು
ಪ್ರಶಮಿತ - ಶಾಂತಗೊಂಡ
ರುಷಃ - ಕೋಪವುಳ್ಳವುಗಳಾಗಿ
ಸ್ವೈರಮ್ - ಸ್ವೇಚ್ಛೆಯಿಂದ
ಏಕ - ಒಂದೇ (ಮುಖ್ಯವಾದ)
ಉದಪಾನೇ - ಕೊಳವಾದ ಶ್ರೀಸ್ವಾಮಿಪುಷ್ಕರಿಣೀತೀರ್ಥದಲ್ಲಿ
ವಾಸಾಃ - ವಾಸಿಸುವುಗಳು
ಸಂತಃ - ಆಗಿ
ವಿಗಾಹಂತೇ - ಸ್ನಾನಕ್ಕಾಗಿ ನೀರಲ್ಲಿ ಮುಳುಗುತ್ತವೆಯೋ,
(ತಮ್ - ಆ ಶ್ರೇಷ್ಠವಾದ
ಫಣೀ - ಸರ್ಪಗಳಲ್ಲಿ
ಇಂದ್ರ - ಶ್ರೇಷ್ಠವಾದ ಶೇಷ
ಕ್ಷ್ಮಾಭೃತಮ್ - ಪರ್ವತವನ್ನು
ನಮಾಮಿ - ನಮಸ್ಕರಿಸುತ್ತೇನೆ.)
ಕವಿ-ಕಾವ್ಯ ಪರಿಚಯ:
ಶ್ರೀವೈಷ್ಣವಪಂಥದ ಪ್ರಸಿದ್ಧಯತಿಗಳಾದ ಶ್ರೀಮದ್ವೇದಾಂತದೇಶಿಕರ ಶಿಷ್ಯರಾದ ಪ್ರತಿವಾದಿಭಯಂಕರರೆಂಬ ಬಿರುದಾಂಕಿತರಾದ ಶ್ರೀ ಅಣ್ಣಂಗರಾಚಾರ್ಯರ ಕರಕಮಲಗಳಿಂದ ವಿರಚಿತವಾದ ಶ್ರೀವೇಂಕಟಾಚಲ ಅಥವಾ ತಿರುಮಲಪರ್ವತದ ವರ್ಣನೆಯುಳ್ಳ "ಫಣೀಂದ್ರಕ್ಷ್ಮಾಭೃತ್ ಸ್ತೋತ್ರ" ವೆಂಬ ಸ್ತೋತ್ರಕಾವ್ಯದ ಒಂಭತ್ತನೇ ಶ್ಲೋಕವಿದು. ಈ ಯತಿಗಳ ಕಾಲ 13 ನೇ ಶತಮಾನ. ಈ ಸ್ತೋತ್ರಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿ 10 ಶ್ಲೋಕಗಳಿದ್ದು 10 ನೇ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಈ ಸ್ತುತಿಯ ಫಲಶ್ರುತಿಯನ್ನೂ ಹಾಗೂ ಸ್ತುತಿಕರ್ತೃತ್ವವನ್ನೂ ವಿರಚಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ಶ್ರೀಮದ್ವಾದಿಪ್ರವರಭಯಕೃದ್ದೇಶಿಕೋಕ್ತಂ ಫಣೀಂದ್ಪ-|
ಕ್ಷ್ಮಾಭೃತ್ಸ್ತೋತ್ರಂ ಭುವನಮಹಿತಂ ಶಬ್ದತೋ$ರ್ಥಾಚ್ಚ ಸಾಧು ||
ಎಂಬಲ್ಲಿ ಕವಿಪರಿಚಯವಾಗುತ್ತದೆ.
ವಿವರಣೆ:
April 20, 2021
ಭೂವೈಕುಂಠಕ್ಷೇತ್ರವೆಂದೆನಿಸಿದ
ಶ್ರೀತಿರುಮಲ ಪರ್ವತದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀಸ್ವಾಮಿಪುಷ್ಕರಿಣಿ ಕಲ್ಯಾಣಿಯ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಈ ಪರ್ವತದ
ಸಕಲ ಪ್ರಾಣಿಗಳೂ ನಿರ್ಭಯವಾಗಿ ಸ್ನಾನ ಮಾಡುತ್ತಾ ವಾಸಮಾಡುತ್ತವೆ. ಭಯಂಕರ ಕ್ರೂರ
ಮೃಗಗಳಾದ ಸಿಂಹ, ಎಂಟು ಕಾಲುಳ್ಳ ಪ್ರಾಚೀನ ಪ್ರಾಣಿ ಶರಭ, ಹುಲಿ, ಮದಭರಿತವಾದ ಆನೆಗಳು,
ಭಯಂಕರವಾದ ಕೋರೆಹಲ್ಲುಗಳುಳ್ಳ ಕಾಡುಹಂದಿಗಳು, ಭೀಮಕಾಯದ ಭಲ್ಲೂಕ ಅಥವಾ ಕರಡಿಗಳು ತಮ್ಮ
ಸ್ವೇಚ್ಛೆಯಿಂದ ಇಲ್ಲಿ ಬಂದು ಈ ಕಲ್ಯಾಣಿಯ ನೀರಲ್ಲಿ ಸ್ನಾನಮಾಡಿ ತಮ್ಮ ಸಹಜವೈರವನ್ನು
ಮರೆತು ಕ್ರೋಧವನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಿ ಪ್ರೀತಿಯಿಂದ ವಾಸಮಾಡುತ್ತವೆ ಎಂದು ಈ ಕ್ಷೇತ್ರದ
ಮಹಿಮೆಯನ್ನು ಯತಿವರ್ಯರು ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಕೊಂಡಾಡಿದ್ದಾರೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ವಾಹಾನನಾಯ ||
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ವಾಹಾನನಾಯ ||
April 20, 2021
20210421_2.jpg
224.7 KB
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
April 20, 2021
*🌷॥ओ३म्॥🌷*
🙏 राम के जन्मदिवस रामनवमी पर सभी को हार्दिक शुभकामनाएं।🙏
*🌼 आदर्श चरित्र ईश्वरोपासक श्रीराम*
- आर्य विजय चौहान
वाल्मीकि के राम यज्ञरक्षक, त्यागी, तपस्वी, सत्यवादी और वीर पुरुष थे। विश्वामित्र के आश्रम में राक्षसों से यज्ञ की रक्षा करने वाले, भाई भरत के लिए राजपाट का त्याग करने वाले भ्रातृप्रेमी, १४ वर्ष तक वनवास में रहकर तपस्वी जीवन जीने वाले, पत्नी प्रेम से युक्त होकर हरण की गई सीता की खोज और प्राप्ति के लिए महान् परिश्रम करने वाले, रावण जैसे दुष्ट और बलवान् को पराजित करने वाले वीर थे। साथ ही वह ईश्वर के उपासक थे। वह जहांँ भी रहे और गये, उन्होंने प्रातः सायं संध्या उपासना का कभी त्याग नहीं किया।
*🌺 श्रीराम वेदवेदाङ्गवेत्ता और आर्य अर्थात् सदाचारी थे। 🌺*
वाल्मीकि रामायण में श्रीराम का गुण वर्णन करते हुए नारद मुनि कहते हैं -
रक्षिता स्वस्य धर्मस्य स्वजनस्य च रक्षिता । वेदवेदाङ्गतत्त्वज्ञो धनुर्वेदे च निष्ठितः ॥ १-१-१४
- श्रीराम स्वधर्म और स्वजनों के पालक, वेद-वेदाङ्गों के तत्त्ववेत्ता तथा धनुर्वेद में प्रवीण हैं॥
सर्वदाभिगतः सद्भिः समुद्र इव सिन्धुभिः। #आर्यः सर्वसमश्चैव सदैव प्रियदर्शनः॥ १-१-१६
- जैसे नदियाँ समुद्र में मिलती हैं, उसी प्रकार सदा राम से साधु पुरुष मिलते रहते हैं। वे आर्य एवं सब में समान भाव रखने वाले हैं, उनका दर्शन सदा ही प्रिय मालूम होता है॥
*🌷श्रीराम द्वारा सन्ध्योपासना अर्थात् ईश्वर की उपासना (ध्यान और जप)*
👉 रामचरितमानस में सन्ध्या करने के प्रमाण -
ऋषि विश्वामित्र के साथ जनकपुर निवासकाल में सन्ध्या करने के दो उद्धरण -
निशि प्रवेश मुनि आयसु दीन्हा। सबहीं सन्ध्या वन्दन कीन्हा॥ - बालकाण्ड २२५/१
- रात्रि का प्रवेश होते ही (संध्या के समय) मुनि ने आज्ञा दी, तब सबने सन्ध्यावन्दन किया।
विगत दिवसु गुरु आयसु पाईं। सन्ध्या करन चले दोउ भाई॥ - बालकाण्ड २३६/३
- दिन बीतने पर गुरु की आज्ञा पाकर दोनों भाई सन्ध्या करने चले गये।
निषाद राज से भेंट के पश्चात् की यह चौपाई अवलोकनीय है -
पुरजन करि जोहारु, घर आए। रघुबर सन्ध्या करन सिधाए। - अयोध्याकाण्ड ८८/३
- नगरवासी श्रीराम आदि को अभिवादन करके घर चले गए और श्रीराम सन्ध्या करने के लिए चल दिए।
👉 वाल्मीकि रामायण में अनेक स्थानों पर श्रीराम के द्वारा प्रातः और सायं संध्योपासना और उसमें गायत्री मंत्र जप करने का वर्णन है -
*विश्वामित्र के आश्रम में संध्योपासना*
कौसल्या सुप्रजा राम पूर्वा संध्या प्रवर्तते। उत्तिष्ठ नरशार्दूल कर्तव्यं दैवमाह्निकम् ॥ १-२३-२
तस्यर्षेः परमोदारं वचः श्रुत्वा नरोत्तमौ ।
स्नात्वा कृतोदकौ वीरौ जेपतुः परमं जपम् ॥ १-२३-३
- कौसल्यानन्दन! नरश्रेष्ठ राम! प्रातः काल की सन्ध्या का समय हो रहा है; उठो और प्रतिदिन किये जानेवाले देवसम्बन्धी कार्यों (संध्या, अग्निहोत्र) को पूर्ण करो। महर्षि के परम उदार वचन सुनकर वे नरश्रेष्ठ राम और लक्ष्मण वीर, स्नान और आचमन करके परम जप गायत्री मंत्र का जप करने लगे।
*पुनः विश्वामित्र के आश्रम में संध्योपासना*
कुमारावेव तां रात्रिमुषित्वा सुसमाहितौ। प्रभातकाले चोत्थाय पूर्वां संध्यामुपास्य च ॥ १-२९-३१
प्रशुची परं जप्यं समाप्य नियमेन च ।
हुताग्निहोत्रमासीनं विश्वामित्रमवन्दताम् ॥ १-२९-३२
- वे दोनों राजकुमार भी सावधानी के साथ रात व्यतीत करके सवेरे उठे और स्नान आदि से शुद्ध हो, प्रातःकाल की संध्योपासना तथा नियमपूर्वक सर्वश्रेष्ठ गायत्री मंत्र का जप करने लगे। जप पूरा होने पर उन्होंने अग्रिहोत्र करके बैठे हुए विश्वामित्र जी के चरणों में वन्दना की।
*अयोध्या में राज्याभिषेक से पूर्व प्रातः संध्योपासना*
एकयामावशिष्टायां रात्र्यां प्रतिविबुध्य सः। अलञ्कारविधिं कृत्स्नं कारयामास वेश्मनः ॥ २-६-५
तत्र शृण्वन् सुखा वाचः सूतमागधवन्दिनाम्। पूर्वां सन्ध्यामुपासीनो जजाप यतमानसः ॥ २-६-६
- जब तीन पहर बीतकर एक ही पहर रात शेष रह गयी, तब वे शयन से उठ बैठे। उस समय उन्होंने सभामण्डप को सजाने के लिये सेवकों को आज्ञा दी। वहां सूत, मागध और बंदियों की श्रवण-सुखद वाणी सुनते हुए, श्रीराम प्रातःकालिक संध्योपासना हेतु बैठकर एकाग्रचित्त होकर जप करने लगे।
****************************
*श्रीराम लक्ष्मण और सीता द्वारा संध्योपासना के अन्य प्रमाण*
ततः चीर उत्तर आसङ्गः संध्याम् अन्वास्य पश्चिमाम् । जलम् एव आददे भोज्यम् लक्ष्मणेन आहृतम् स्वयम् ॥ २-५०-४८
- तत्पश्चात् वल्कल का उत्तरीय वस्त्र धारण करने वाले श्रीराम ने सायंकाल की संध्योपासना करके, भोजन के नाम पर स्वयं लक्ष्मण का लाया हुआ जलमात्र पी लिया।
स तम् वृक्षम् समासाद्य संध्याम् अन्वास्य पश्चिमाम् । रामः रमयताम् श्रेष्ठैति ह उवाच लक्ष्मणम् ॥ २-५३-१
🙏 राम के जन्मदिवस रामनवमी पर सभी को हार्दिक शुभकामनाएं।🙏
*🌼 आदर्श चरित्र ईश्वरोपासक श्रीराम*
- आर्य विजय चौहान
वाल्मीकि के राम यज्ञरक्षक, त्यागी, तपस्वी, सत्यवादी और वीर पुरुष थे। विश्वामित्र के आश्रम में राक्षसों से यज्ञ की रक्षा करने वाले, भाई भरत के लिए राजपाट का त्याग करने वाले भ्रातृप्रेमी, १४ वर्ष तक वनवास में रहकर तपस्वी जीवन जीने वाले, पत्नी प्रेम से युक्त होकर हरण की गई सीता की खोज और प्राप्ति के लिए महान् परिश्रम करने वाले, रावण जैसे दुष्ट और बलवान् को पराजित करने वाले वीर थे। साथ ही वह ईश्वर के उपासक थे। वह जहांँ भी रहे और गये, उन्होंने प्रातः सायं संध्या उपासना का कभी त्याग नहीं किया।
*🌺 श्रीराम वेदवेदाङ्गवेत्ता और आर्य अर्थात् सदाचारी थे। 🌺*
वाल्मीकि रामायण में श्रीराम का गुण वर्णन करते हुए नारद मुनि कहते हैं -
रक्षिता स्वस्य धर्मस्य स्वजनस्य च रक्षिता । वेदवेदाङ्गतत्त्वज्ञो धनुर्वेदे च निष्ठितः ॥ १-१-१४
- श्रीराम स्वधर्म और स्वजनों के पालक, वेद-वेदाङ्गों के तत्त्ववेत्ता तथा धनुर्वेद में प्रवीण हैं॥
सर्वदाभिगतः सद्भिः समुद्र इव सिन्धुभिः। #आर्यः सर्वसमश्चैव सदैव प्रियदर्शनः॥ १-१-१६
- जैसे नदियाँ समुद्र में मिलती हैं, उसी प्रकार सदा राम से साधु पुरुष मिलते रहते हैं। वे आर्य एवं सब में समान भाव रखने वाले हैं, उनका दर्शन सदा ही प्रिय मालूम होता है॥
*🌷श्रीराम द्वारा सन्ध्योपासना अर्थात् ईश्वर की उपासना (ध्यान और जप)*
👉 रामचरितमानस में सन्ध्या करने के प्रमाण -
ऋषि विश्वामित्र के साथ जनकपुर निवासकाल में सन्ध्या करने के दो उद्धरण -
निशि प्रवेश मुनि आयसु दीन्हा। सबहीं सन्ध्या वन्दन कीन्हा॥ - बालकाण्ड २२५/१
- रात्रि का प्रवेश होते ही (संध्या के समय) मुनि ने आज्ञा दी, तब सबने सन्ध्यावन्दन किया।
विगत दिवसु गुरु आयसु पाईं। सन्ध्या करन चले दोउ भाई॥ - बालकाण्ड २३६/३
- दिन बीतने पर गुरु की आज्ञा पाकर दोनों भाई सन्ध्या करने चले गये।
निषाद राज से भेंट के पश्चात् की यह चौपाई अवलोकनीय है -
पुरजन करि जोहारु, घर आए। रघुबर सन्ध्या करन सिधाए। - अयोध्याकाण्ड ८८/३
- नगरवासी श्रीराम आदि को अभिवादन करके घर चले गए और श्रीराम सन्ध्या करने के लिए चल दिए।
👉 वाल्मीकि रामायण में अनेक स्थानों पर श्रीराम के द्वारा प्रातः और सायं संध्योपासना और उसमें गायत्री मंत्र जप करने का वर्णन है -
*विश्वामित्र के आश्रम में संध्योपासना*
कौसल्या सुप्रजा राम पूर्वा संध्या प्रवर्तते। उत्तिष्ठ नरशार्दूल कर्तव्यं दैवमाह्निकम् ॥ १-२३-२
तस्यर्षेः परमोदारं वचः श्रुत्वा नरोत्तमौ ।
स्नात्वा कृतोदकौ वीरौ जेपतुः परमं जपम् ॥ १-२३-३
- कौसल्यानन्दन! नरश्रेष्ठ राम! प्रातः काल की सन्ध्या का समय हो रहा है; उठो और प्रतिदिन किये जानेवाले देवसम्बन्धी कार्यों (संध्या, अग्निहोत्र) को पूर्ण करो। महर्षि के परम उदार वचन सुनकर वे नरश्रेष्ठ राम और लक्ष्मण वीर, स्नान और आचमन करके परम जप गायत्री मंत्र का जप करने लगे।
*पुनः विश्वामित्र के आश्रम में संध्योपासना*
कुमारावेव तां रात्रिमुषित्वा सुसमाहितौ। प्रभातकाले चोत्थाय पूर्वां संध्यामुपास्य च ॥ १-२९-३१
प्रशुची परं जप्यं समाप्य नियमेन च ।
हुताग्निहोत्रमासीनं विश्वामित्रमवन्दताम् ॥ १-२९-३२
- वे दोनों राजकुमार भी सावधानी के साथ रात व्यतीत करके सवेरे उठे और स्नान आदि से शुद्ध हो, प्रातःकाल की संध्योपासना तथा नियमपूर्वक सर्वश्रेष्ठ गायत्री मंत्र का जप करने लगे। जप पूरा होने पर उन्होंने अग्रिहोत्र करके बैठे हुए विश्वामित्र जी के चरणों में वन्दना की।
*अयोध्या में राज्याभिषेक से पूर्व प्रातः संध्योपासना*
एकयामावशिष्टायां रात्र्यां प्रतिविबुध्य सः। अलञ्कारविधिं कृत्स्नं कारयामास वेश्मनः ॥ २-६-५
तत्र शृण्वन् सुखा वाचः सूतमागधवन्दिनाम्। पूर्वां सन्ध्यामुपासीनो जजाप यतमानसः ॥ २-६-६
- जब तीन पहर बीतकर एक ही पहर रात शेष रह गयी, तब वे शयन से उठ बैठे। उस समय उन्होंने सभामण्डप को सजाने के लिये सेवकों को आज्ञा दी। वहां सूत, मागध और बंदियों की श्रवण-सुखद वाणी सुनते हुए, श्रीराम प्रातःकालिक संध्योपासना हेतु बैठकर एकाग्रचित्त होकर जप करने लगे।
****************************
*श्रीराम लक्ष्मण और सीता द्वारा संध्योपासना के अन्य प्रमाण*
ततः चीर उत्तर आसङ्गः संध्याम् अन्वास्य पश्चिमाम् । जलम् एव आददे भोज्यम् लक्ष्मणेन आहृतम् स्वयम् ॥ २-५०-४८
- तत्पश्चात् वल्कल का उत्तरीय वस्त्र धारण करने वाले श्रीराम ने सायंकाल की संध्योपासना करके, भोजन के नाम पर स्वयं लक्ष्मण का लाया हुआ जलमात्र पी लिया।
स तम् वृक्षम् समासाद्य संध्याम् अन्वास्य पश्चिमाम् । रामः रमयताम् श्रेष्ठैति ह उवाच लक्ष्मणम् ॥ २-५३-१
April 21, 2021
- उस वृक्ष के नीचे पहुंचकर आनंद प्रदान करने वालों में श्रेष्ठ श्रीराम ने सायंकाल की संध्योपासना करके लक्ष्मण से इस प्रकार कहा।
उपास्य पश्चिमाम् संध्याम् सह भ्रात्रा यथा विधि । प्रविवेश आश्रम पदम् तम् ऋषिम् च अभ्यवादयत् ॥ ४-११-६९
- अपने भाई लक्ष्मण के साथ विधिपूर्वक सायंकालीन संध्योपासना करके श्रीराम ने अगस्त्य मुनि के आश्रम में प्रवेश किया।
*अशोक वाटिका में सीता जी के द्वारा संध्योपासना करने के लिए नदी पर आने का श्री हनुमान् द्वारा वर्णन* -
संध्या काल मनाः श्यामा ध्रुवम् एष्यति जानकी । नदीम् च इमाम् शिव जलाम् संध्या अर्थे वर वर्णिनी ॥ ५-१४-४९
- संध्याकाल में मन लगाने वाली सीता संध्या करने के लिए इस नदी पर अवश्य आएगी।
*🌻 संध्या का अर्थ है 🌻* -
'सन्ध्यायन्ति सन्ध्यायते वा परब्रह्म यस्यां सा सन्ध्या' अर्थात् जिसमें भली-भाँति परमेश्वर का ध्यान करते हैं अथवा जिसमें परमेश्वर का ध्यान किया जाय, वह सन्ध्या कहाती है। - (पञ्चमहायज्ञ विधि)
उद्यन्तमस्तं यन्तमादित्यमभिध्यायन् कुर्वन् ब्राह्मणो विद्वान् सकलं भद्रमश्नुते। - (तैत्तिरीय आ ०२ । प्रपा ०२ । अनु०२)
अर्थ - जब सूर्य के उदय और अस्त का समय आवे, उसमें नित्य प्रकाशस्वरूप आदित्य परमेश्वर की उपासना करता हुआ ब्रह्मोपासक ही मनुष्य सम्पूर्ण सुख को प्राप्त होता है। इससे सब मनुष्यों को उचित है कि दो समय में परमेश्वर की नित्य उपासना किया करें।
तस्माद् ब्राह्मणोऽहोरात्रस्य संयोगे सन्ध्यामुपास्ते। स ज्योतिष्या ज्योतिषो दर्शनात् सोऽस्याः काल:, सा सन्ध्या। तत् सन्ध्यायाः सन्ध्यात्वम्॥ (षड्विश ब्रा० प्रपा० ४ । खं० ५)
अर्थ - ब्रह्म का उपासक मनुष्य रात्रि और दिवस के सन्धि समय में नित्य उपासना करे। जो प्रकाश और अप्रकाश का संयोग है, वही संध्या का काल जानना और उस समय में जो सन्ध्योपासन की ध्यान-क्रिया करनी होती है, वह सन्ध्या है। और जो एक ईश्वर को छोड़ के दूसरे की उपासना न करनी तथा सन्ध्योपासन कभी न छोड़ देना, इसी को सन्ध्योपासन कहते हैं ।।
पूर्वां सन्ध्यां जपंस्तिष्ठेत् सावित्रीमर्कदर्शनात् । पश्चिमां तु समासीनः सम्यग् ऋक्षविभावनात् ।। - (मनुस्मृति २ । १०१)
अर्थ - दो घड़ी रात्रि से सूर्योदय पर्यन्त प्रातः सन्ध्या और सूर्यास्त से लेकर अच्छे प्रकार तारों के दर्शन पर्यन्त सायंकाल में भलीभांँति स्थित होकर, सविता अर्थात् सब जगत् की उत्पत्ति करने वाले परमेश्वर की उपासना, सावित्री/गायत्र्यादि मन्त्रों का जप करते हुए इनके अर्थ विचारपूर्वक, नित्य करने के लिए बैठे। (पञ्चमहायज्ञ विधि)
इन प्रमाणों से स्पष्ट ही संध्योपासना में नेत्र बंद करके अपने भीतर ईश्वर-ध्यान और गायत्री आदि श्रेष्ठ वेदमंत्रों का जप करते हुए ईश्वर की उपासना करना है। ईश्वर की प्राप्ति भी वहीं हो सकती है, जहां आत्मा और परमात्मा दोनों का निवास हो अर्थात् हमारा अंतःकरण।
*☀️ जय श्रीराम! ☀️*
*🙏॥ओ३म् शम्॥🙏*
उपास्य पश्चिमाम् संध्याम् सह भ्रात्रा यथा विधि । प्रविवेश आश्रम पदम् तम् ऋषिम् च अभ्यवादयत् ॥ ४-११-६९
- अपने भाई लक्ष्मण के साथ विधिपूर्वक सायंकालीन संध्योपासना करके श्रीराम ने अगस्त्य मुनि के आश्रम में प्रवेश किया।
*अशोक वाटिका में सीता जी के द्वारा संध्योपासना करने के लिए नदी पर आने का श्री हनुमान् द्वारा वर्णन* -
संध्या काल मनाः श्यामा ध्रुवम् एष्यति जानकी । नदीम् च इमाम् शिव जलाम् संध्या अर्थे वर वर्णिनी ॥ ५-१४-४९
- संध्याकाल में मन लगाने वाली सीता संध्या करने के लिए इस नदी पर अवश्य आएगी।
*🌻 संध्या का अर्थ है 🌻* -
'सन्ध्यायन्ति सन्ध्यायते वा परब्रह्म यस्यां सा सन्ध्या' अर्थात् जिसमें भली-भाँति परमेश्वर का ध्यान करते हैं अथवा जिसमें परमेश्वर का ध्यान किया जाय, वह सन्ध्या कहाती है। - (पञ्चमहायज्ञ विधि)
उद्यन्तमस्तं यन्तमादित्यमभिध्यायन् कुर्वन् ब्राह्मणो विद्वान् सकलं भद्रमश्नुते। - (तैत्तिरीय आ ०२ । प्रपा ०२ । अनु०२)
अर्थ - जब सूर्य के उदय और अस्त का समय आवे, उसमें नित्य प्रकाशस्वरूप आदित्य परमेश्वर की उपासना करता हुआ ब्रह्मोपासक ही मनुष्य सम्पूर्ण सुख को प्राप्त होता है। इससे सब मनुष्यों को उचित है कि दो समय में परमेश्वर की नित्य उपासना किया करें।
तस्माद् ब्राह्मणोऽहोरात्रस्य संयोगे सन्ध्यामुपास्ते। स ज्योतिष्या ज्योतिषो दर्शनात् सोऽस्याः काल:, सा सन्ध्या। तत् सन्ध्यायाः सन्ध्यात्वम्॥ (षड्विश ब्रा० प्रपा० ४ । खं० ५)
अर्थ - ब्रह्म का उपासक मनुष्य रात्रि और दिवस के सन्धि समय में नित्य उपासना करे। जो प्रकाश और अप्रकाश का संयोग है, वही संध्या का काल जानना और उस समय में जो सन्ध्योपासन की ध्यान-क्रिया करनी होती है, वह सन्ध्या है। और जो एक ईश्वर को छोड़ के दूसरे की उपासना न करनी तथा सन्ध्योपासन कभी न छोड़ देना, इसी को सन्ध्योपासन कहते हैं ।।
पूर्वां सन्ध्यां जपंस्तिष्ठेत् सावित्रीमर्कदर्शनात् । पश्चिमां तु समासीनः सम्यग् ऋक्षविभावनात् ।। - (मनुस्मृति २ । १०१)
अर्थ - दो घड़ी रात्रि से सूर्योदय पर्यन्त प्रातः सन्ध्या और सूर्यास्त से लेकर अच्छे प्रकार तारों के दर्शन पर्यन्त सायंकाल में भलीभांँति स्थित होकर, सविता अर्थात् सब जगत् की उत्पत्ति करने वाले परमेश्वर की उपासना, सावित्री/गायत्र्यादि मन्त्रों का जप करते हुए इनके अर्थ विचारपूर्वक, नित्य करने के लिए बैठे। (पञ्चमहायज्ञ विधि)
इन प्रमाणों से स्पष्ट ही संध्योपासना में नेत्र बंद करके अपने भीतर ईश्वर-ध्यान और गायत्री आदि श्रेष्ठ वेदमंत्रों का जप करते हुए ईश्वर की उपासना करना है। ईश्वर की प्राप्ति भी वहीं हो सकती है, जहां आत्मा और परमात्मा दोनों का निवास हो अर्थात् हमारा अंतःकरण।
*☀️ जय श्रीराम! ☀️*
*🙏॥ओ३म् शम्॥🙏*
April 21, 2021
April 21, 2021
April 21, 2021
त्यक्त्वा सुदुस्त्यजसुरेप्सितराज्यलक्ष्मीं ।
धर्मिष्ठमार्यवचसा यदगादरण्यम् ।।
मायामृगं दयितयेप्सितमन्वधावद् ।
वन्दामहे पुरुष ते चरणारविन्दम् ।।
ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ಸುದುಸ್ತ್ಯಜಸುರೇಪ್ಸಿತರಾಜ್ಯಲಕ್ಷ್ಮೀಂ |
ಧರ್ಮಿಷ್ಠಮಾರ್ಯವಚಸಾ ಯದಗಾದರಣ್ಯಮ್ ||
ಮಾಯಾಮೃಗಂ ದಯಿತಯೇಪ್ಸಿತಮನ್ವಧಾವದ್ |
ವಂದಾಮಹೇ ಪುರುಷ ತೇ ಚರಣಾರವಿಂದಮ್ ||
tyaktwa sudustyajasurEpsitarAjyalakShmIm /
dharmiShThamAryavachasA yadagAdaraNyam //
mAyAmrugam dayitayEpsitamanvadhAvad-/
vandAmahE puruSha tE charaNAravindam //
पदच्छेद: पदपरिचयशास्त्रं च ।
ಪದಚ್ಛೇದ ಮತ್ತು ಪದಪರಿಚಯಶಾಸ್ತ್ರ |
Word division and Etymology:
त्यक्त्वा - त्यज त्यागे धातो: त्वान्तमव्ययमिदम् ।
सुदुस्त्यजसुरेप्सितराज्यलक्ष्मीम् - ईकारान्तस्त्रीलिङ्गस्य सुदुस्त्यजसुरेप्सितराज्यलक्ष्मी शब्दस्य द्वितियाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
त्यक्तुं दुष्टं दुस्त्यजम् । सम्यक् च तत् दुस्त्यजं च सुदुस्त्यजम् । सुरै: ईप्सितं सुरेप्सितम् । राज्यं लक्ष्मी: इव राज्यलक्ष्मी: । सुदुस्त्यजा च सा सुरेप्सितराज्यलक्ष्मी: च सुदुस्त्यजसुरेप्सितराज्यलक्ष्मी: । तम् ।
धर्मिष्ठम् - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य धर्मिष्ठ शब्दस्य प्रथमाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
धर्मे तिष्ठति इति धर्मिष्ठम् । तम् ।
आर्यवचसा - सकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य आर्यवचस् शब्दस्य तृतियाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
आर्यस्य वच: आर्यवच: । तेन ।
यत् - दकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य यद् शब्दस्य प्रथमाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
अगात् - गमलृ गतौ इति धातो: सकर्मकस्य कर्तरीप्रयोगस्य परस्मैपदिन: भूतकालस्य लुङ् लकारस्य प्रथमपुरुषस्य एकवचनान्तं क्रियापदमिदम् ।
अरण्यम् - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य अरण्य शब्दस्य द्वितियाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
रणयितुं न शक्यते तत् अरण्यम् ।
मायामृगम् - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य मायामृगशब्दस्य द्वितियाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
माया च सा मृगा च मायामृगम् ।
दयितया - आकारान्तस्त्रीलिङ्गस्य दयिता शब्दस्य तृतियाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
ईप्सितम् - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य ईप्सित शब्दस्य द्वितियाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
अन्वधावत् - अनु उपसर्गपूर्वकस्य धाव् शीघ्रगमने इति धातो: सकर्मकस्य (द्विकर्मकस्य) कर्तरीप्रयोगस्य अनद्यतनभूतकालस्य लङ् लकारस्य प्रथमपुरुषस्य एकवचनान्तं क्रियापदमिदम् ।
वन्दामहे - वदि अभिवादन स्तुत्यो: इति धातो: सकर्मकस्य कर्तरीप्रयोगस्य आत्मनेपदिन: वर्तमानकालस्य लट् लकारस्य उत्तमपुरुषस्य बहुवचनान्तं क्रियापदमिदम् ।
पुरुष - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य पुरुष शब्दस्य सम्बोधनाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
ते - त्रिषुलिङ्गेषुसमस्य दकारान्तस्य युष्मद् शब्दस्य षष्ठीविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
चरणारविन्दम् - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य चरणारविन्दशब्दस्य द्वितियाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
चरणौ अरविन्दं इव चरणारविन्दम् ।
अन्वय:
हे पुरुष यत् धर्मिष्ठं चरणारविन्दं आर्यवचसा सुदुस्त्यजसुरेप्सितराज्यलक्ष्मीं त्यक्त्वा अरण्यं अगात्, दयितया ईप्सितं मायामृगं अन्वधावत् तत् ते चरणारविन्दं वयं वन्दामहे ।
हिंदी में अर्थ और विवरण:
हे पुरुष - हे पुरुष नाम से प्रसिद्ध श्रीमन्महाविष्णु जी
यत् - जो
धर्मिठम् - सदैव धर्म मार्ग पर स्थिर रहनेवाले
चरणारविन्दम् - कमल जैसे चरण
आर्यवचसा - पिता के बात से
सुदुस्त्यजसुरेप्सितराज्यलक्ष्मीम् - त्याग करने को मुश्किल और देवताओं से इच्छा रखनेवाली राज्य संपत्ती को
त्यक्त्वा - त्याग करके
अरण्यम् - जंगल को
अगात् - गया
दयितया - प्रिय पत्नी देवी सीता से
ईप्सितम् - इच्छा कियेगये
मायामृगम् - माया से भरे हिरण को
अन्वधावत् - पीछा किया
तत् - ऐसे
ते - आपके
चरणारविन्दम् - कमल जैसे चरण को
वयम् - हम
वन्दामहे - प्रणाम करते हैं ।
विवरण: -
मध्व मत के गुरु श्रीमदानन्दतीर्थ नाम से त्रिलोकों में जानेमाने 13 वी शती में भूमी पर अलंकृत आचार्य मध्वजी से यह श्लोक विरचित है । भगवान श्रीरामजी के गुण इस श्लोक में आचार्यजी ने दर्शाया है ।
दशरथमहाराज से शासित अयोध्या नगरी इतनी प्रसिद्ध थी कि जिसकी गद्दी पर बैठकर शासन करने के लिये देवतागण भी इच्छा रखते थे ऐसी राज्यलक्ष्मी को या राज्यसंपत्ती को पिता के दिये दये वचन को पालन करने के लिये त्याग किया था भगवान श्रीरामजी ने । जंगल में अपनी प्रिय पत्नी भगवती श्री सीतामाता के इच्छा करने के मात्र से ही माया से भरे हिरण के बारे में जानते हुये भी पत्नी की इच्छा पूर्ती के लिये हिरण के पीछा करने वाले भगवान श्रीराम के कोमल कमल जैसे चरणों को, हे पुरुष नामक श्रीमन्महाविष्णु जी, हम वंदन करते हैं ।
ಕನ್ನಡಾರ್ಥ:
ಹೇ ಪುರುಷ - ಹೇ ಪುರುಷನಾಮಕ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣು,
ಯತ್ - ಯಾವ
ಧರ್ಮಿಷ್ಠಮ್ - ಧರ್ಮಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ಸದಾ ಸ್ಥಿರವಾಗಿರುವ
ಚರಣಾರವಿಂದಮ್ - ಕಮಲದಂತಹ ಮೃದುವಾದ ಪಾದವು
ಆರ್ಯವಚಸಾ - ತಂದೆಯಾದ ದಶರಥಮಹಾರಾಜನ ಮಾತಿನಿಂದ
धर्मिष्ठमार्यवचसा यदगादरण्यम् ।।
मायामृगं दयितयेप्सितमन्वधावद् ।
वन्दामहे पुरुष ते चरणारविन्दम् ।।
ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ಸುದುಸ್ತ್ಯಜಸುರೇಪ್ಸಿತರಾಜ್ಯಲಕ್ಷ್ಮೀಂ |
ಧರ್ಮಿಷ್ಠಮಾರ್ಯವಚಸಾ ಯದಗಾದರಣ್ಯಮ್ ||
ಮಾಯಾಮೃಗಂ ದಯಿತಯೇಪ್ಸಿತಮನ್ವಧಾವದ್ |
ವಂದಾಮಹೇ ಪುರುಷ ತೇ ಚರಣಾರವಿಂದಮ್ ||
tyaktwa sudustyajasurEpsitarAjyalakShmIm /
dharmiShThamAryavachasA yadagAdaraNyam //
mAyAmrugam dayitayEpsitamanvadhAvad-/
vandAmahE puruSha tE charaNAravindam //
पदच्छेद: पदपरिचयशास्त्रं च ।
ಪದಚ್ಛೇದ ಮತ್ತು ಪದಪರಿಚಯಶಾಸ್ತ್ರ |
Word division and Etymology:
त्यक्त्वा - त्यज त्यागे धातो: त्वान्तमव्ययमिदम् ।
सुदुस्त्यजसुरेप्सितराज्यलक्ष्मीम् - ईकारान्तस्त्रीलिङ्गस्य सुदुस्त्यजसुरेप्सितराज्यलक्ष्मी शब्दस्य द्वितियाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
त्यक्तुं दुष्टं दुस्त्यजम् । सम्यक् च तत् दुस्त्यजं च सुदुस्त्यजम् । सुरै: ईप्सितं सुरेप्सितम् । राज्यं लक्ष्मी: इव राज्यलक्ष्मी: । सुदुस्त्यजा च सा सुरेप्सितराज्यलक्ष्मी: च सुदुस्त्यजसुरेप्सितराज्यलक्ष्मी: । तम् ।
धर्मिष्ठम् - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य धर्मिष्ठ शब्दस्य प्रथमाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
धर्मे तिष्ठति इति धर्मिष्ठम् । तम् ।
आर्यवचसा - सकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य आर्यवचस् शब्दस्य तृतियाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
आर्यस्य वच: आर्यवच: । तेन ।
यत् - दकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य यद् शब्दस्य प्रथमाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
अगात् - गमलृ गतौ इति धातो: सकर्मकस्य कर्तरीप्रयोगस्य परस्मैपदिन: भूतकालस्य लुङ् लकारस्य प्रथमपुरुषस्य एकवचनान्तं क्रियापदमिदम् ।
अरण्यम् - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य अरण्य शब्दस्य द्वितियाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
रणयितुं न शक्यते तत् अरण्यम् ।
मायामृगम् - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य मायामृगशब्दस्य द्वितियाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
माया च सा मृगा च मायामृगम् ।
दयितया - आकारान्तस्त्रीलिङ्गस्य दयिता शब्दस्य तृतियाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
ईप्सितम् - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य ईप्सित शब्दस्य द्वितियाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
अन्वधावत् - अनु उपसर्गपूर्वकस्य धाव् शीघ्रगमने इति धातो: सकर्मकस्य (द्विकर्मकस्य) कर्तरीप्रयोगस्य अनद्यतनभूतकालस्य लङ् लकारस्य प्रथमपुरुषस्य एकवचनान्तं क्रियापदमिदम् ।
वन्दामहे - वदि अभिवादन स्तुत्यो: इति धातो: सकर्मकस्य कर्तरीप्रयोगस्य आत्मनेपदिन: वर्तमानकालस्य लट् लकारस्य उत्तमपुरुषस्य बहुवचनान्तं क्रियापदमिदम् ।
पुरुष - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य पुरुष शब्दस्य सम्बोधनाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
ते - त्रिषुलिङ्गेषुसमस्य दकारान्तस्य युष्मद् शब्दस्य षष्ठीविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
चरणारविन्दम् - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य चरणारविन्दशब्दस्य द्वितियाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
चरणौ अरविन्दं इव चरणारविन्दम् ।
अन्वय:
हे पुरुष यत् धर्मिष्ठं चरणारविन्दं आर्यवचसा सुदुस्त्यजसुरेप्सितराज्यलक्ष्मीं त्यक्त्वा अरण्यं अगात्, दयितया ईप्सितं मायामृगं अन्वधावत् तत् ते चरणारविन्दं वयं वन्दामहे ।
हिंदी में अर्थ और विवरण:
हे पुरुष - हे पुरुष नाम से प्रसिद्ध श्रीमन्महाविष्णु जी
यत् - जो
धर्मिठम् - सदैव धर्म मार्ग पर स्थिर रहनेवाले
चरणारविन्दम् - कमल जैसे चरण
आर्यवचसा - पिता के बात से
सुदुस्त्यजसुरेप्सितराज्यलक्ष्मीम् - त्याग करने को मुश्किल और देवताओं से इच्छा रखनेवाली राज्य संपत्ती को
त्यक्त्वा - त्याग करके
अरण्यम् - जंगल को
अगात् - गया
दयितया - प्रिय पत्नी देवी सीता से
ईप्सितम् - इच्छा कियेगये
मायामृगम् - माया से भरे हिरण को
अन्वधावत् - पीछा किया
तत् - ऐसे
ते - आपके
चरणारविन्दम् - कमल जैसे चरण को
वयम् - हम
वन्दामहे - प्रणाम करते हैं ।
विवरण: -
मध्व मत के गुरु श्रीमदानन्दतीर्थ नाम से त्रिलोकों में जानेमाने 13 वी शती में भूमी पर अलंकृत आचार्य मध्वजी से यह श्लोक विरचित है । भगवान श्रीरामजी के गुण इस श्लोक में आचार्यजी ने दर्शाया है ।
दशरथमहाराज से शासित अयोध्या नगरी इतनी प्रसिद्ध थी कि जिसकी गद्दी पर बैठकर शासन करने के लिये देवतागण भी इच्छा रखते थे ऐसी राज्यलक्ष्मी को या राज्यसंपत्ती को पिता के दिये दये वचन को पालन करने के लिये त्याग किया था भगवान श्रीरामजी ने । जंगल में अपनी प्रिय पत्नी भगवती श्री सीतामाता के इच्छा करने के मात्र से ही माया से भरे हिरण के बारे में जानते हुये भी पत्नी की इच्छा पूर्ती के लिये हिरण के पीछा करने वाले भगवान श्रीराम के कोमल कमल जैसे चरणों को, हे पुरुष नामक श्रीमन्महाविष्णु जी, हम वंदन करते हैं ।
ಕನ್ನಡಾರ್ಥ:
ಹೇ ಪುರುಷ - ಹೇ ಪುರುಷನಾಮಕ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣು,
ಯತ್ - ಯಾವ
ಧರ್ಮಿಷ್ಠಮ್ - ಧರ್ಮಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ಸದಾ ಸ್ಥಿರವಾಗಿರುವ
ಚರಣಾರವಿಂದಮ್ - ಕಮಲದಂತಹ ಮೃದುವಾದ ಪಾದವು
ಆರ್ಯವಚಸಾ - ತಂದೆಯಾದ ದಶರಥಮಹಾರಾಜನ ಮಾತಿನಿಂದ
April 21, 2021
ಸುದುಸ್ತ್ಯಜಸುರೇಪ್ಸಿತರಾಜ್ಯಲಕ್ಷ್ಮೀಮ್ - ತ್ಯಜಿಸಲು ಕಷ್ಟವಾದ ಸುರರು ಇಚ್ಛಿಸುವ ರಾಜ್ಯಸಂಪತ್ತನ್ನು
ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ - ತ್ಯಜಿಸಿ
ಅರಣ್ಯಮ್ - ಕಾಡನ್ನು ಕುರಿತು
ಅಗಾತ್ - ಹೋಯಿತೋ
ಚ - ಮತ್ತು
ದಯಿತಯಾ - ಪತ್ನಿಯಾದ ಸೀತಾಮಾತೆಯಿಂದ
ಈಪ್ಸಿತಮ್ - ಇಚ್ಛಿಸಲ್ಪಟ್ಟ
ಮಾಯಾಮೃಗಮ್ - ಮಾಯೆಯಿಂದ ಕೂಡಿದ ಜಿಂಕೆಯನ್ನು
ಅನ್ವಧಾವತ್ - ಬೆನ್ನಟ್ಟಿತೋ
ತತ್ - ಅಂತಹ
ತೇ - ನಿಮ್ಮ
ಚರಣಾರವಿಂದಮ್ - ಕಮಲದಂತಹ ಪಾದವನ್ನು
ವಯಮ್ - ನಾವು
ವಂದಾಮಹೇ - ನಮಸ್ಕರಿಸುತ್ತೇವೆ.
ವಿವರಣೆ: -
ಹದಿಮೂರನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ತ್ರಿಲೋಕಪ್ರಖ್ಯಾತರೂ, ವಾಯುದೇವರೂ, ಶ್ರೀರಾಮನ ಚರಿತ್ರೆಯನ್ನು ಹನುಮದವತಾರದಲ್ಲಿ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷವಾಗಿ ಕಂಡವರೂ ಆದ ಕಲಿವೈರಿಮುನಿಗಳಾದ, ಓದುಗರಿಗೆ ಆತ್ಮಾನಂದವನ್ನು ದೊರಕಿಸಿಕೊಡುವಂತಹ ಸುಲಭವಾದ ಕಾವ್ಯಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿರುವದರಿಂದ "ಆನಂದತೀರ್ಥ" ರೆಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧರಾದ ಮಧ್ವಮತದ ಮುಖ್ಯಪ್ರವರ್ತಕರಾದ ಶ್ರೀಮನ್ಮಧ್ವಾಚಾರ್ಯಭಗವತ್ಪಾದರಿಂದ ವಿರಚಿತವಾದ ಶ್ಲೋಕವಿದು. ಈ ಶ್ಲೋಕವನ್ನು ಆಚಾರ್ಯರು ವಿರಚಿಸಿದ "ದ್ವಾದಶ ಸ್ತೋತ್ರಾಣಿ" ಎಂಬ ಸ್ತೋತ್ರಗ್ರಂಥದ ಪಠನೆಯ ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ಇಂದಿಗೂ ಉಡುಪಿಯಲ್ಲಿ ಪಠಿಸುವ ಪರಿಪಾಠವಿದೆ.
ಈ ಸ್ತೋತ್ರದಲ್ಲಿ ಆಚಾರ್ಯ ಮಧ್ವರು ಶ್ರೀರಾಮನ ಗುಣಗಳನ್ನು ವರ್ಣಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಸಕಲ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡವೇ ಭಗವಂತನಾದ ಶ್ರೀರಾಮನಿಂದ ಸೃಷ್ಟಿಯಾಗಿದೆ. ಅಂತಹ ಮಹಾಮಹಿಮನು ತನ್ನ ತಂದೆಯಾದ ದಶರಥಮಹಾರಾಜನ ಮಾತನ್ನು ಉಳಿಸುವದಕ್ಕೋಸ್ಕರ ದೇವತೆಗಳೂ ಕೂಡ ಆಳಲು ಇಷ್ಟಪಡುವಂತಹ, ತ್ಯಾಗಮಾಡಲು ಆಗದೇ ಇರುವ ಅಯೋಧ್ಯೆಯ ಭೂಮಿಯನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಿದ ಮತ್ತು ಅರಣ್ಯಕ್ಕೆ ಚಲಿಸಿದ ಪವಿತ್ರ ಪಾದಪದ್ಮ ನಮ್ಮ ಶ್ರೀರಾಮನ ಪಾದ. ಅರಣ್ಯದಲ್ಲಿ ಮಾರೀಚನೆಂಬ ರಾಕ್ಷಸನೇ ಮಾಯೆಯಿಂದ ಬಂಗಾರದ ಜಿಂಕೆಯಾಗಿ ಬಂದಿದ್ದನ್ನು ಅರಿತಿದ್ದರೂ, ಪತ್ನಿಯಾದ ಶ್ರೀಸೀತಾಮಾತೆಯ ಬಯಕೆಯನ್ನು ಸತ್ಕರಿಸಿ ಆ ಮಾಯಾಜಿಂಕೆಯನ್ನು ಬೆನ್ನಟ್ಟಿದ ಪಾದಪದ್ಮ ನಮ್ಮ ಶ್ರೀರಾಮದೇವರದು. ಇಂತಹ ಪವಿತ್ರವಾದ, ಕೋಮಲವಾದ ಕಮಲದಂತಿರುವ ಪಾದವನ್ನು ನಾವು ವಂದಿಸುತ್ತೇವೆ ಎಂದು ಆಚಾರ್ಯರು ಕೀರ್ತಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ಪ್ರಕೃತ ಶ್ಲೋಕವು ವಸಂತತಿಲಕಾ ವೃತ್ತದಲ್ಲಿದೆ. ಕೇವಲ "ಅಹಂ ವಂದೇ" ಎಂದು ಹೇಳದೇ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಆಚಾರ್ಯರು "ವಂದಾಮಹೇ" ಎಂದು ಸೇರಿಸಿದ್ದುದರ ಅರ್ಥವೇನೆಂದರೆ, ಸಕಲ ಪ್ರಾಣಿ, ಚರಾಚರಗಳೂ ಸಹ ಭಗವಂತನ ಪಾದಗಳನ್ನು ಅವುಗಳ ಅಧಿಕಾರಾನುಸಾರವಾಗಿ ಭಜಿಸಿ ಮುಕ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಲಿ ಎಂಬುವದೇ ಆಗಿದೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯವಕ್ತ್ರಾಯ ||
MEANING:
We salute to the lotus foot of Lord Shreeram which
has quitted the land of Ayodhya, a land which was eagerly lusted even by the gods to rule and went to woods, only by the oath of father Dasharatha,
has followed the golden deer only by the desired request by his beloved wife Goddess Seeta.
Om namO bhagavatE hayavaktrAya //
ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ - ತ್ಯಜಿಸಿ
ಅರಣ್ಯಮ್ - ಕಾಡನ್ನು ಕುರಿತು
ಅಗಾತ್ - ಹೋಯಿತೋ
ಚ - ಮತ್ತು
ದಯಿತಯಾ - ಪತ್ನಿಯಾದ ಸೀತಾಮಾತೆಯಿಂದ
ಈಪ್ಸಿತಮ್ - ಇಚ್ಛಿಸಲ್ಪಟ್ಟ
ಮಾಯಾಮೃಗಮ್ - ಮಾಯೆಯಿಂದ ಕೂಡಿದ ಜಿಂಕೆಯನ್ನು
ಅನ್ವಧಾವತ್ - ಬೆನ್ನಟ್ಟಿತೋ
ತತ್ - ಅಂತಹ
ತೇ - ನಿಮ್ಮ
ಚರಣಾರವಿಂದಮ್ - ಕಮಲದಂತಹ ಪಾದವನ್ನು
ವಯಮ್ - ನಾವು
ವಂದಾಮಹೇ - ನಮಸ್ಕರಿಸುತ್ತೇವೆ.
ವಿವರಣೆ: -
ಹದಿಮೂರನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ತ್ರಿಲೋಕಪ್ರಖ್ಯಾತರೂ, ವಾಯುದೇವರೂ, ಶ್ರೀರಾಮನ ಚರಿತ್ರೆಯನ್ನು ಹನುಮದವತಾರದಲ್ಲಿ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷವಾಗಿ ಕಂಡವರೂ ಆದ ಕಲಿವೈರಿಮುನಿಗಳಾದ, ಓದುಗರಿಗೆ ಆತ್ಮಾನಂದವನ್ನು ದೊರಕಿಸಿಕೊಡುವಂತಹ ಸುಲಭವಾದ ಕಾವ್ಯಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿರುವದರಿಂದ "ಆನಂದತೀರ್ಥ" ರೆಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧರಾದ ಮಧ್ವಮತದ ಮುಖ್ಯಪ್ರವರ್ತಕರಾದ ಶ್ರೀಮನ್ಮಧ್ವಾಚಾರ್ಯಭಗವತ್ಪಾದರಿಂದ ವಿರಚಿತವಾದ ಶ್ಲೋಕವಿದು. ಈ ಶ್ಲೋಕವನ್ನು ಆಚಾರ್ಯರು ವಿರಚಿಸಿದ "ದ್ವಾದಶ ಸ್ತೋತ್ರಾಣಿ" ಎಂಬ ಸ್ತೋತ್ರಗ್ರಂಥದ ಪಠನೆಯ ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ಇಂದಿಗೂ ಉಡುಪಿಯಲ್ಲಿ ಪಠಿಸುವ ಪರಿಪಾಠವಿದೆ.
ಈ ಸ್ತೋತ್ರದಲ್ಲಿ ಆಚಾರ್ಯ ಮಧ್ವರು ಶ್ರೀರಾಮನ ಗುಣಗಳನ್ನು ವರ್ಣಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಸಕಲ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡವೇ ಭಗವಂತನಾದ ಶ್ರೀರಾಮನಿಂದ ಸೃಷ್ಟಿಯಾಗಿದೆ. ಅಂತಹ ಮಹಾಮಹಿಮನು ತನ್ನ ತಂದೆಯಾದ ದಶರಥಮಹಾರಾಜನ ಮಾತನ್ನು ಉಳಿಸುವದಕ್ಕೋಸ್ಕರ ದೇವತೆಗಳೂ ಕೂಡ ಆಳಲು ಇಷ್ಟಪಡುವಂತಹ, ತ್ಯಾಗಮಾಡಲು ಆಗದೇ ಇರುವ ಅಯೋಧ್ಯೆಯ ಭೂಮಿಯನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಿದ ಮತ್ತು ಅರಣ್ಯಕ್ಕೆ ಚಲಿಸಿದ ಪವಿತ್ರ ಪಾದಪದ್ಮ ನಮ್ಮ ಶ್ರೀರಾಮನ ಪಾದ. ಅರಣ್ಯದಲ್ಲಿ ಮಾರೀಚನೆಂಬ ರಾಕ್ಷಸನೇ ಮಾಯೆಯಿಂದ ಬಂಗಾರದ ಜಿಂಕೆಯಾಗಿ ಬಂದಿದ್ದನ್ನು ಅರಿತಿದ್ದರೂ, ಪತ್ನಿಯಾದ ಶ್ರೀಸೀತಾಮಾತೆಯ ಬಯಕೆಯನ್ನು ಸತ್ಕರಿಸಿ ಆ ಮಾಯಾಜಿಂಕೆಯನ್ನು ಬೆನ್ನಟ್ಟಿದ ಪಾದಪದ್ಮ ನಮ್ಮ ಶ್ರೀರಾಮದೇವರದು. ಇಂತಹ ಪವಿತ್ರವಾದ, ಕೋಮಲವಾದ ಕಮಲದಂತಿರುವ ಪಾದವನ್ನು ನಾವು ವಂದಿಸುತ್ತೇವೆ ಎಂದು ಆಚಾರ್ಯರು ಕೀರ್ತಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ಪ್ರಕೃತ ಶ್ಲೋಕವು ವಸಂತತಿಲಕಾ ವೃತ್ತದಲ್ಲಿದೆ. ಕೇವಲ "ಅಹಂ ವಂದೇ" ಎಂದು ಹೇಳದೇ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಆಚಾರ್ಯರು "ವಂದಾಮಹೇ" ಎಂದು ಸೇರಿಸಿದ್ದುದರ ಅರ್ಥವೇನೆಂದರೆ, ಸಕಲ ಪ್ರಾಣಿ, ಚರಾಚರಗಳೂ ಸಹ ಭಗವಂತನ ಪಾದಗಳನ್ನು ಅವುಗಳ ಅಧಿಕಾರಾನುಸಾರವಾಗಿ ಭಜಿಸಿ ಮುಕ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಲಿ ಎಂಬುವದೇ ಆಗಿದೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯವಕ್ತ್ರಾಯ ||
MEANING:
We salute to the lotus foot of Lord Shreeram which
has quitted the land of Ayodhya, a land which was eagerly lusted even by the gods to rule and went to woods, only by the oath of father Dasharatha,
has followed the golden deer only by the desired request by his beloved wife Goddess Seeta.
Om namO bhagavatE hayavaktrAya //
April 21, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। चतुर्दशः सर्गः ।।
🍃 ततस्ते न्यायतः कृत्वा प्रविभागं द्विजात्तमा:।
नुम्रीतमनसः सर्वे प्रत्यूचुर्मुदिता भृशम्॥५०॥
⚜️ भावार्थ - उन्होंने न्यायानुसार हिस्सा कर सब को वह धन वांट दिया। वे अपना अपना हिस्सा बाट कर और प्रसन्न हो बोले, हम बहुत प्रसन्न है ॥४०॥
🍃 ततः प्रसर्पकेभ्यस्तु हिरण्यं सुसमाहितः।
जाम्बूनदं कोटिशतं ब्राह्मणेभ्यो ददौ तदा॥५१॥
⚜️ भावार्थ - फिर महाराज ने उन लोगों को जो यज्ञ देखने आये थे मोहर बाटी और जाम्बूनद के सोने की कई करोड़ मेाहरें अन्य बाह्मरणों को दी ॥५१॥
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। चतुर्दशः सर्गः ।।
🍃 ततस्ते न्यायतः कृत्वा प्रविभागं द्विजात्तमा:।
नुम्रीतमनसः सर्वे प्रत्यूचुर्मुदिता भृशम्॥५०॥
⚜️ भावार्थ - उन्होंने न्यायानुसार हिस्सा कर सब को वह धन वांट दिया। वे अपना अपना हिस्सा बाट कर और प्रसन्न हो बोले, हम बहुत प्रसन्न है ॥४०॥
🍃 ततः प्रसर्पकेभ्यस्तु हिरण्यं सुसमाहितः।
जाम्बूनदं कोटिशतं ब्राह्मणेभ्यो ददौ तदा॥५१॥
⚜️ भावार्थ - फिर महाराज ने उन लोगों को जो यज्ञ देखने आये थे मोहर बाटी और जाम्बूनद के सोने की कई करोड़ मेाहरें अन्य बाह्मरणों को दी ॥५१॥
April 21, 2021
📙 ऋग्वेद
सूक्त - २४ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०३ , देवता - अग्नि आदि।
🍃 अभि त्वा देव सवितरीशानं वार्याणाम्, सदावन्भागमीमहे.. (३)
⚜️ भावार्थ - हे सदा रक्षा करने वाले सूर्य देव! तुम उत्तम धन के स्वामी हो, इसलिए मैं तुमसे उपभोग करने योग्य धन मांगता हूँ। (३)
सूक्त - २४ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०३ , देवता - अग्नि आदि।
🍃 अभि त्वा देव सवितरीशानं वार्याणाम्, सदावन्भागमीमहे.. (३)
⚜️ भावार्थ - हे सदा रक्षा करने वाले सूर्य देव! तुम उत्तम धन के स्वामी हो, इसलिए मैं तुमसे उपभोग करने योग्य धन मांगता हूँ। (३)
April 21, 2021
संस्कृतपठनेन बुद्धि: वर्धते इति मतिमुन्नीय गवेषका:॥ संस्कृतेन सर्वदा व्यवहर्तुं प्रयतत - जगद्गुरु भारतीतीर्थस्वामिनः
Wednesday, April 21, 2021
भारते प्रतिदिनकोविड्रोगिणः त्रिलक्षसमीपं प्राप्तम्।
नवदिल्ली> भारते कोविड्रोगिणां प्रतिदिनसंख्या भीतिदा संवर्धते। गतदिने २,९५,०४१ जनाः कोविड्बाधिताः अभवन्। अनेन आहत्य १,५६,१६,१३० जनाः कोविड्बाधिताः इति सर्वकारगणनातः स्पष्टीक्रियते।
ह्यः एव २०२३ जनाः कोविड्बाधया मृत्युपुरिं प्राप्ताः। आहत्य १,८२,५५३ जनाः अनेन रोगेण कालवशं गताः। इदानीं २१,५७,८३८ रोगिणः परिचर्यायां वर्तन्ते। ह्यः १,६७,४५७ जनाः रोगमुक्ताः जाताः। १३ कोट्यधिकाः वाक्सिनीकृताः इति सर्वकारप्रस्तावे सूच्यते।
वाक्सिनस्य निर्माण संस्थाभ्यां ४५०० कोटि रूप्यकाणां साहाय्यं निश्चितम्।
नवदिल्ली> राष्ट्रस्य वाक्सिन् निर्माण संस्थाभ्यां ४५०० कोटि रूप्यकाणां धनसाहाय्यं प्रदातुं केन्द्रसर्वकारेण निश्चितम्। सेरं इन्स्टिट्यूट् भारतबयोटक् इत्याख्ये संस्थे च औषधनिर्माणं कुर्वत:। पूर्वधनराशिरूपेण सेरं इन्स्टिट्यूट् संस्थायै ३००० कोटि रूप्यकाणि लप्स्यन्ते भारतबयोटक् संस्थायै १५६७ कोटि रूप्यकाणि च लप्स्यन्ते। आहत्य ४५०० कोटि रूप्यकाणां साहाय्यः भविष्यति। मेय् मासस्य प्रथम दिनाङ्कतः अष्टादश वयस्कादारभ्य सर्वेभ्यः नागरिकेभ्यः वाक्सिनौषधं दास्यते इति ख्यापनानन्तरम् आसीत् धनसाहाय्यम् अधिकृत्य विज्ञापनम्।
Wednesday, April 21, 2021
भारते प्रतिदिनकोविड्रोगिणः त्रिलक्षसमीपं प्राप्तम्।
नवदिल्ली> भारते कोविड्रोगिणां प्रतिदिनसंख्या भीतिदा संवर्धते। गतदिने २,९५,०४१ जनाः कोविड्बाधिताः अभवन्। अनेन आहत्य १,५६,१६,१३० जनाः कोविड्बाधिताः इति सर्वकारगणनातः स्पष्टीक्रियते।
ह्यः एव २०२३ जनाः कोविड्बाधया मृत्युपुरिं प्राप्ताः। आहत्य १,८२,५५३ जनाः अनेन रोगेण कालवशं गताः। इदानीं २१,५७,८३८ रोगिणः परिचर्यायां वर्तन्ते। ह्यः १,६७,४५७ जनाः रोगमुक्ताः जाताः। १३ कोट्यधिकाः वाक्सिनीकृताः इति सर्वकारप्रस्तावे सूच्यते।
वाक्सिनस्य निर्माण संस्थाभ्यां ४५०० कोटि रूप्यकाणां साहाय्यं निश्चितम्।
नवदिल्ली> राष्ट्रस्य वाक्सिन् निर्माण संस्थाभ्यां ४५०० कोटि रूप्यकाणां धनसाहाय्यं प्रदातुं केन्द्रसर्वकारेण निश्चितम्। सेरं इन्स्टिट्यूट् भारतबयोटक् इत्याख्ये संस्थे च औषधनिर्माणं कुर्वत:। पूर्वधनराशिरूपेण सेरं इन्स्टिट्यूट् संस्थायै ३००० कोटि रूप्यकाणि लप्स्यन्ते भारतबयोटक् संस्थायै १५६७ कोटि रूप्यकाणि च लप्स्यन्ते। आहत्य ४५०० कोटि रूप्यकाणां साहाय्यः भविष्यति। मेय् मासस्य प्रथम दिनाङ्कतः अष्टादश वयस्कादारभ्य सर्वेभ्यः नागरिकेभ्यः वाक्सिनौषधं दास्यते इति ख्यापनानन्तरम् आसीत् धनसाहाय्यम् अधिकृत्य विज्ञापनम्।
April 21, 2021
🌻 सभी सदस्यों को संस्कृत संवादः के 200 सदस्य पूरे होने पर अनेकों शुभकामनाएं। आशा करते हैं हमारी एकता और दृढ़ और विस्तृत हो🌼
🐚Congratulations everyone for achievement of 200 members in संस्कृत संवादः । May Our unity be more firm and extensive.🦚
🐚Congratulations everyone for achievement of 200 members in संस्कृत संवादः । May Our unity be more firm and extensive.🦚
April 21, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - दशमी रात्रि 11:35 तक तत्पश्चात एकादशी
⛅ दिनांक - 22 अप्रैल 2021
⛅ दिन - गुरुवार
⛅ विक्रम संवत - 2078
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - चैत्र
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - अश्लेशा सुबह तक 08:15 तत्पश्चात मघा
⛅ योग - गण्ड शाम 05:02 तक तत्पश्चात वृद्धि
⛅ राहुकाल - दोपहर 02:13 से शाम 03:49 तक
⛅ सूर्योदय - 06:15
⛅ सूर्यास्त - 18:59
⛅ दिशाशूल - दक्षिण दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण - धर्मराज दशम
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - दशमी रात्रि 11:35 तक तत्पश्चात एकादशी
⛅ दिनांक - 22 अप्रैल 2021
⛅ दिन - गुरुवार
⛅ विक्रम संवत - 2078
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - चैत्र
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - अश्लेशा सुबह तक 08:15 तत्पश्चात मघा
⛅ योग - गण्ड शाम 05:02 तक तत्पश्चात वृद्धि
⛅ राहुकाल - दोपहर 02:13 से शाम 03:49 तक
⛅ सूर्योदय - 06:15
⛅ सूर्यास्त - 18:59
⛅ दिशाशूल - दक्षिण दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण - धर्मराज दशम
April 21, 2021
https://youtu.be/o71EhrFF464
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
YouTube
वार्ता: संस्कृत में समाचार | 22/4/2021
April 21, 2021
writereaddata_Bulletins_Text_NSD_2021_Apr_NSD_Sanskrit_Sanskrit.pdf
69.5 KB
संस्कृत bulletin २२.०४
April 21, 2021
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
April 21, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️द्वादशः अध्याय
♦️श्लोक:-१६
धर्मे तत्परता मुखे मधुरता दाने समुत्साहता मित्रेअ्वञ्चकता गुरौ विनयता चित्तेअ्पि गम्भीरता।
आचारे शुचिता गुणे रसिकता शास्त्रेषु विज्ञातृता रुपे सुन्दरता शिवे भजनता त्वय्यस्ति भो राघव।।१६।।
♦️भावार्थ --धर्म में तत्परता, मुख में माधुर्य(मिठे वचन), दान देने में अत्यंत उत्साह होना, मित्र के साथ निष्कपटता एवं निश्छलता, गुरु के प्रति नम्रता, अन्तःकरन में गम्भीरता, आचरण गुण-ग्राहकता, शास्त्रों में विशेष ज्ञान का होना, रूप में सौन्दर्य और परमात्मा में भक्ति का होना ये बातें श्रेष्ठ और सज्जन व्यक्तियों में ही दिखाई देती हैं।।
✒️द्वादशः अध्याय
♦️श्लोक:-१६
धर्मे तत्परता मुखे मधुरता दाने समुत्साहता मित्रेअ्वञ्चकता गुरौ विनयता चित्तेअ्पि गम्भीरता।
आचारे शुचिता गुणे रसिकता शास्त्रेषु विज्ञातृता रुपे सुन्दरता शिवे भजनता त्वय्यस्ति भो राघव।।१६।।
♦️भावार्थ --धर्म में तत्परता, मुख में माधुर्य(मिठे वचन), दान देने में अत्यंत उत्साह होना, मित्र के साथ निष्कपटता एवं निश्छलता, गुरु के प्रति नम्रता, अन्तःकरन में गम्भीरता, आचरण गुण-ग्राहकता, शास्त्रों में विशेष ज्ञान का होना, रूप में सौन्दर्य और परमात्मा में भक्ति का होना ये बातें श्रेष्ठ और सज्जन व्यक्तियों में ही दिखाई देती हैं।।
April 21, 2021
कल के क्लास की Recording —
https://youtu.be/ZWcjr2C5k6A
https://youtu.be/ZWcjr2C5k6A
YouTube
Sumanovani-Vilasah - Itihasartha Samskrta Lessons in Hindi- Intro- (21st April 2021) Ramopakhyana
नमस्तेसुमनोवाणीविलासः
- उन्नत संस्कृत कक्षा - हिन्दी के माध्यम से इतिहासार्थ शिक्षणम् -
परिचयपाठ - रामोपाख्यानम्, महाभारतम्----------------------------संस्कत...
April 21, 2021
April 21, 2021
सदा रहस्यस्तुत हृत्तमिस्र-।
प्रदीप पापात्मभिरप्रधृष्य ।।
हयास्य विश्वाश्रय भक्तवश्य ।
तवाङ्घ्रिदास्यं मम सर्वदा स्यात् ।।
ಸದಾ ರಹಸ್ಯಸ್ತುತ ಹೃತ್ತಮಿಸ್ರ-|
ಪ್ರದೀಪ ಪಾಪಾತ್ಮಭಿರಪ್ರಧೃಷ್ಯ ||
ಹಯಾಸ್ಯ ವಿಶ್ವಾಶ್ರಯ ಭಕ್ತವಶ್ಯ |
ತವಾಂಘ್ರಿದಾಸ್ಯಂ ಮಮ ಸರ್ವದಾ ಸ್ಯಾತ್ ||
अन्वय: (संसकृतवाक्यरचनापद्धति)
हे सदा रहस्यस्तुत, हत्तमिस्रप्रदीप, पापात्मभिः अप्रधृष्य, विश्वाश्रय, भक्तवश्य, हयास्य, तव अङ्घ्रिदास्यं सर्वदा मम स्यात् ।
अन्वयार्थ:
हे सदा रहस्यस्तुत - हे सदा वेदों से स्तुत,
हृत् - हृदय के
तमिस्र - अंधकार के प्रति
प्रदीप - प्रकाश,
पाप - पाप से भरे
आत्मभिः - आत्मावालों से
अप्रधृष्य - असहनीय,
विश्व - समस्त ब्रह्मांड को
आश्रय - आश्रय देनेवाले,
भक्त - भक्तों के
वश्य - वश में रहनेवाले,
हयास्य - घोडे के मुख जैसे मुख वाले श्री हयवदन जी,
तव - आप के
अङ्घ्रि - चरणकमलों का
दास्यम् - दासत्व
सर्वदा - सदा के लिये
मम - मुझे
स्यात् - बनें ।
विवरण:
श्री लातव्य नाम के ऋजु देवता जो कलियुग में 15 वी सदी के अंत में श्रीवादिराजतीर्थ नाम के माध्वधर्म के यति बने, उन के करकमलों से विरचित "सरसभारतीविलास" नाम के ग्रंथ के पहले उल्लास का यह ग्यारहवाँ श्लोक है ।
जैसा कि पहले से ही कहा गया है कि यतिवर्य श्री हयवदन जी के परम भक्त हैं, और उनकी प्रीति प्राप्ति, सभी भक्तों की अभिवृद्धि तथा गर्व से भरे अन्य ग्रंथों का खंडन करने के लिये इस ग्रंथ की रचना विॆशेष और अपूर्व पदों का प्रयोग करके किया है । अर्थात् इस ग्रंथ में लिखे गये श्लोकों मे उपयोग किये गये पद प्रायः अन्य कोई भी प्राचीन या नवीन ग्रंथों में नही किया गया है । यह ही इस ग्रंथ की विशेषता है ।
इस श्लोक में यतिवर्य कह रहे हैं कि श्रीहयवदन जी ब्रह्मांड के सब से रहस्यमयी ग्रंथ वेदों से स्तुत होते हैं, अर्थात् इन का गुणगान वेदों में मिलते हैं । अपने भक्तों के हृदय के अज्ञान नाम के अंधकार के लिये ये प्रदीप अर्थात् प्रकाश की तरह हैं । पापी आत्माओं से असहनवाले हैं, अर्थात् पापियों से इन की शक्ति सहन नहीं होती । समस्त ब्रह्मांडो के ये एकमात्र आश्रय हैं । तथापि ये अपने भक्तों के वश में सदा रहते हैं । अर्थात् जो भी भक्त भक्ति से इन की स्तुति या गुणगान करता है, यतिवर्य उस भक्त के पास सदा रहते हैं । यतिवर्य जी इसीलिये कहते हैं कि ऐसी करुणावाले श्रीहयवदन देव जी, आप के कमल जैसे चरणों का दासत्व या सेवा करना मुझे सर्वदा बना रहे ।
इस सुलभ श्लोक के प्रति पाद में 11 मात्रायें या 11 अक्षर हैं, यहाँ पर "उपजाति" नाम के छंद का प्रयोग हुआ है । यह श्लोक इस ग्रंथ के इस विलास का 11 वां श्लोक है । यतिवर्य ने 11 वें श्लोक में 11 अक्षर या मात्राओं से युक्त यह श्लोक रचाकर सहृदय लोगों को एक अलौकिक आनंद प्रदान करते हैं ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಅನ್ವಯ: (ಸಂಸ್ಕೃತವಾಕ್ಯರಚನಾಪದ್ಧತಿ)
ಹೇ ಸದಾ ರಹಸ್ಯಸ್ತುತ, ಹೃತ್ತಮಿಸ್ರಪ್ರದೀಪ, ಪಾಪಾತ್ಮಭಿಃ ಅಪ್ರಧೃಷ್ಯ, ವಿಶ್ವಾಶ್ರಯ, ಭಕ್ತವಶ್ಯ, ಹಯಾಸ್ಯ, ತವ ಅಂಘ್ರಿದಾಸ್ಯಂ ಸರ್ವದಾ ಮಮ ಸ್ಯಾತ್.
ಪ್ರತಿಪದಾರ್ಥ:
ಸದಾ - ಯಾವಾಗಲೂ
ರಹಸ್ಯ - ರಹಸ್ಯವಿದ್ಯೆ ಬೋಧಿಸುವ ವೇದಗಳಿಂದ
ಸ್ತುತ - ಹೊಗಳಲ್ಪಡುವವನೇ,
ಹೃತ್ - ಹೃದಯದ
ತಮಿಸ್ರ - ಅಂಧಕಾರಕ್ಕೆ
ಪ್ರದೀಪ - ಪ್ರಕಾಶದಂತಿರುವವನೇ,
ಪಾಪ - ಪಾಪಗಳನ್ನೇ
ಆತ್ಮಭಿಃ - ಆತ್ಮವಾಗಿ ಉಳ್ಳ ಅಸುರರಿಂದ
ಅಪ್ರಧೃಷ್ಯ - ಸಹಿಸಲಸಾಧ್ಯವಾದವನೇ
ವಿಶ್ವ - ಸಮಸ್ತ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡಗಳಿಗೆ
ಆಶ್ರಯ - ಸೃಷ್ಟಿಸ್ಥಿತಿಲಯಕಾರಣನೇ,
ಭಕ್ತ - ಭಕ್ತರ
ವಶ್ಯ - ವಶನಾಗುವ,
ಹಯಾಸ್ಯ - ಶ್ರೀಹಯವದನನೇ,
ತವ - ನಿನ್ನ
ಅಂಘ್ರಿ - ಪಾದಕಮಲಗಳ
ದಾಸ್ಯಮ್ - ದಾಸತ್ವವು
ಸರ್ವದಾ - ಯಾವಾಗಲೂ
ಮಮ - ನನಗೆ
ಸ್ಯಾತ್ - ಉಂಟಾಗಲಿ.
ವಿವರಣೆ:
ಮುಂದಿನ ಕಲ್ಪದಲ್ಲಿ ವಾಯುದೇವರ ಪದವಿಗೆ ಹೋಗಲಿರುವ, ಶ್ರೀ ಲಾತವ್ಯರೆಂಬ ಮೂರನೇ ಋಜುದೇವತೆಗಳಾದ, ಶ್ವೇತದ್ವೀಪವೆಂಬ ಖಂಡದ ನಿವಾಸಿಗಳಾದ ಶ್ರೀಹಯವದನನ ಅಪ್ರತಿಮ ಭಕ್ತರಾದ ಶ್ರೀಮದ್ವಾದಿರಾಜಯತಿವರ್ಯರ ಕರಕಮಲಗಳಿಂದ ವಿರಚಿತವಾದ "ಸರಸಭಾರತೀವಿಲಾಸ" ಎಂಬ ಉದ್ಗ್ರಂಥದ 11 ನೇ ಶ್ಲೋಕವಿದು. ಯತಿವರ್ಯರು ಗ್ರಂಥಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದಂತೇ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿಯೂ ಹಿಂದೆಂದೂ, ಹಾಗೂ ಮುಂದೆಯೂ ಯಾರೂ ರಚಿಸದ ಅಪೂರ್ವವಾದ ಪದಪ್ರಯೋಗವುಳ್ಳ ಶ್ಲೋಕಗಳನ್ನು ಈ ಗ್ರಂಥದಲ್ಲಿ ರಚಿಸಿ ಯತಿವರ್ಯರು ಅಂತಹ ಉದ್ಗ್ರಂಥದ ಫಲಶ್ರುತಿಯು ಪಠಿಸಿದ ಅರ್ಥೈಸಿದ ಹಾಗೂ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದ ಭಕ್ತರಿಗೆ ಇಹ ಮತ್ತು ಪರಗಳಲ್ಲಿ ಸುಖಾದಿ ಪುರುಷಾರ್ಥಗಳನ್ನು ದೊರಕಿಸಿಕೊಡುವಂತಹದ್ದಾಗಿದೆ.
ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಯತಿವರ್ಯರು ತಮ್ಮ ಉಪಾಸ್ಯಮೂರ್ತಿಯಾದ ಶ್ರೀ ಹಯವದನದೇವರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಶಾಶ್ವತವಾದ ದಾಸ್ಯತ್ವವನ್ನು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಶ್ರೀಹಯವದನನೇ ಸಮಸ್ತ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡಗಳಿಗೆ ಈಶ, ನಾವೆಲ್ಲರೂ ಆತನ ದಾಸರು. ಆ ಹಯವದನದೇವರ ಸದ್ಗುಣಗಳನ್ನು ಸಮಸ್ತ ಜ್ಞಾನವುಳ್ಳ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ಪ್ರಾಚೀನಗ್ರಂಥಗಳೂ ಹಾಗೂ ರಹಸ್ಯವಿದ್ಯೆಯುಳ್ಳ ವೇದಗಳೇ ಕೊಂಡಾಡುತ್ತವೆ. ತನ್ನ ಜ್ಞಾನವೆಂಬ ಪ್ರಕಾಶದಿಂದ ಶ್ರೀಹಯವದನನು ಭಕ್ತರ ಹೃದಯದ ಅಜ್ಞಾನವೆಂಬ ಅಂಧಕಾರವನ್ನು ಕಳೆಯುತ್ತಾನೆ. ಅನೇಕಕೋಟಿಬ್ರಹ್ಮಾಂಡಗಳಿಗೆ ನಮ್ಮ ಶ್ರೀಹಯವದನನೇ ಆಶ್ರಯನು. ಹಾಗಿದ್ದರೂ ಭಕ್ತರ ವಶದಲ್ಲಿ ಸದಾ ಇರುವ ಕರುಣಾಮೂರ್ತಿಯು.
प्रदीप पापात्मभिरप्रधृष्य ।।
हयास्य विश्वाश्रय भक्तवश्य ।
तवाङ्घ्रिदास्यं मम सर्वदा स्यात् ।।
ಸದಾ ರಹಸ್ಯಸ್ತುತ ಹೃತ್ತಮಿಸ್ರ-|
ಪ್ರದೀಪ ಪಾಪಾತ್ಮಭಿರಪ್ರಧೃಷ್ಯ ||
ಹಯಾಸ್ಯ ವಿಶ್ವಾಶ್ರಯ ಭಕ್ತವಶ್ಯ |
ತವಾಂಘ್ರಿದಾಸ್ಯಂ ಮಮ ಸರ್ವದಾ ಸ್ಯಾತ್ ||
अन्वय: (संसकृतवाक्यरचनापद्धति)
हे सदा रहस्यस्तुत, हत्तमिस्रप्रदीप, पापात्मभिः अप्रधृष्य, विश्वाश्रय, भक्तवश्य, हयास्य, तव अङ्घ्रिदास्यं सर्वदा मम स्यात् ।
अन्वयार्थ:
हे सदा रहस्यस्तुत - हे सदा वेदों से स्तुत,
हृत् - हृदय के
तमिस्र - अंधकार के प्रति
प्रदीप - प्रकाश,
पाप - पाप से भरे
आत्मभिः - आत्मावालों से
अप्रधृष्य - असहनीय,
विश्व - समस्त ब्रह्मांड को
आश्रय - आश्रय देनेवाले,
भक्त - भक्तों के
वश्य - वश में रहनेवाले,
हयास्य - घोडे के मुख जैसे मुख वाले श्री हयवदन जी,
तव - आप के
अङ्घ्रि - चरणकमलों का
दास्यम् - दासत्व
सर्वदा - सदा के लिये
मम - मुझे
स्यात् - बनें ।
विवरण:
श्री लातव्य नाम के ऋजु देवता जो कलियुग में 15 वी सदी के अंत में श्रीवादिराजतीर्थ नाम के माध्वधर्म के यति बने, उन के करकमलों से विरचित "सरसभारतीविलास" नाम के ग्रंथ के पहले उल्लास का यह ग्यारहवाँ श्लोक है ।
जैसा कि पहले से ही कहा गया है कि यतिवर्य श्री हयवदन जी के परम भक्त हैं, और उनकी प्रीति प्राप्ति, सभी भक्तों की अभिवृद्धि तथा गर्व से भरे अन्य ग्रंथों का खंडन करने के लिये इस ग्रंथ की रचना विॆशेष और अपूर्व पदों का प्रयोग करके किया है । अर्थात् इस ग्रंथ में लिखे गये श्लोकों मे उपयोग किये गये पद प्रायः अन्य कोई भी प्राचीन या नवीन ग्रंथों में नही किया गया है । यह ही इस ग्रंथ की विशेषता है ।
इस श्लोक में यतिवर्य कह रहे हैं कि श्रीहयवदन जी ब्रह्मांड के सब से रहस्यमयी ग्रंथ वेदों से स्तुत होते हैं, अर्थात् इन का गुणगान वेदों में मिलते हैं । अपने भक्तों के हृदय के अज्ञान नाम के अंधकार के लिये ये प्रदीप अर्थात् प्रकाश की तरह हैं । पापी आत्माओं से असहनवाले हैं, अर्थात् पापियों से इन की शक्ति सहन नहीं होती । समस्त ब्रह्मांडो के ये एकमात्र आश्रय हैं । तथापि ये अपने भक्तों के वश में सदा रहते हैं । अर्थात् जो भी भक्त भक्ति से इन की स्तुति या गुणगान करता है, यतिवर्य उस भक्त के पास सदा रहते हैं । यतिवर्य जी इसीलिये कहते हैं कि ऐसी करुणावाले श्रीहयवदन देव जी, आप के कमल जैसे चरणों का दासत्व या सेवा करना मुझे सर्वदा बना रहे ।
इस सुलभ श्लोक के प्रति पाद में 11 मात्रायें या 11 अक्षर हैं, यहाँ पर "उपजाति" नाम के छंद का प्रयोग हुआ है । यह श्लोक इस ग्रंथ के इस विलास का 11 वां श्लोक है । यतिवर्य ने 11 वें श्लोक में 11 अक्षर या मात्राओं से युक्त यह श्लोक रचाकर सहृदय लोगों को एक अलौकिक आनंद प्रदान करते हैं ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಅನ್ವಯ: (ಸಂಸ್ಕೃತವಾಕ್ಯರಚನಾಪದ್ಧತಿ)
ಹೇ ಸದಾ ರಹಸ್ಯಸ್ತುತ, ಹೃತ್ತಮಿಸ್ರಪ್ರದೀಪ, ಪಾಪಾತ್ಮಭಿಃ ಅಪ್ರಧೃಷ್ಯ, ವಿಶ್ವಾಶ್ರಯ, ಭಕ್ತವಶ್ಯ, ಹಯಾಸ್ಯ, ತವ ಅಂಘ್ರಿದಾಸ್ಯಂ ಸರ್ವದಾ ಮಮ ಸ್ಯಾತ್.
ಪ್ರತಿಪದಾರ್ಥ:
ಸದಾ - ಯಾವಾಗಲೂ
ರಹಸ್ಯ - ರಹಸ್ಯವಿದ್ಯೆ ಬೋಧಿಸುವ ವೇದಗಳಿಂದ
ಸ್ತುತ - ಹೊಗಳಲ್ಪಡುವವನೇ,
ಹೃತ್ - ಹೃದಯದ
ತಮಿಸ್ರ - ಅಂಧಕಾರಕ್ಕೆ
ಪ್ರದೀಪ - ಪ್ರಕಾಶದಂತಿರುವವನೇ,
ಪಾಪ - ಪಾಪಗಳನ್ನೇ
ಆತ್ಮಭಿಃ - ಆತ್ಮವಾಗಿ ಉಳ್ಳ ಅಸುರರಿಂದ
ಅಪ್ರಧೃಷ್ಯ - ಸಹಿಸಲಸಾಧ್ಯವಾದವನೇ
ವಿಶ್ವ - ಸಮಸ್ತ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡಗಳಿಗೆ
ಆಶ್ರಯ - ಸೃಷ್ಟಿಸ್ಥಿತಿಲಯಕಾರಣನೇ,
ಭಕ್ತ - ಭಕ್ತರ
ವಶ್ಯ - ವಶನಾಗುವ,
ಹಯಾಸ್ಯ - ಶ್ರೀಹಯವದನನೇ,
ತವ - ನಿನ್ನ
ಅಂಘ್ರಿ - ಪಾದಕಮಲಗಳ
ದಾಸ್ಯಮ್ - ದಾಸತ್ವವು
ಸರ್ವದಾ - ಯಾವಾಗಲೂ
ಮಮ - ನನಗೆ
ಸ್ಯಾತ್ - ಉಂಟಾಗಲಿ.
ವಿವರಣೆ:
ಮುಂದಿನ ಕಲ್ಪದಲ್ಲಿ ವಾಯುದೇವರ ಪದವಿಗೆ ಹೋಗಲಿರುವ, ಶ್ರೀ ಲಾತವ್ಯರೆಂಬ ಮೂರನೇ ಋಜುದೇವತೆಗಳಾದ, ಶ್ವೇತದ್ವೀಪವೆಂಬ ಖಂಡದ ನಿವಾಸಿಗಳಾದ ಶ್ರೀಹಯವದನನ ಅಪ್ರತಿಮ ಭಕ್ತರಾದ ಶ್ರೀಮದ್ವಾದಿರಾಜಯತಿವರ್ಯರ ಕರಕಮಲಗಳಿಂದ ವಿರಚಿತವಾದ "ಸರಸಭಾರತೀವಿಲಾಸ" ಎಂಬ ಉದ್ಗ್ರಂಥದ 11 ನೇ ಶ್ಲೋಕವಿದು. ಯತಿವರ್ಯರು ಗ್ರಂಥಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದಂತೇ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿಯೂ ಹಿಂದೆಂದೂ, ಹಾಗೂ ಮುಂದೆಯೂ ಯಾರೂ ರಚಿಸದ ಅಪೂರ್ವವಾದ ಪದಪ್ರಯೋಗವುಳ್ಳ ಶ್ಲೋಕಗಳನ್ನು ಈ ಗ್ರಂಥದಲ್ಲಿ ರಚಿಸಿ ಯತಿವರ್ಯರು ಅಂತಹ ಉದ್ಗ್ರಂಥದ ಫಲಶ್ರುತಿಯು ಪಠಿಸಿದ ಅರ್ಥೈಸಿದ ಹಾಗೂ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದ ಭಕ್ತರಿಗೆ ಇಹ ಮತ್ತು ಪರಗಳಲ್ಲಿ ಸುಖಾದಿ ಪುರುಷಾರ್ಥಗಳನ್ನು ದೊರಕಿಸಿಕೊಡುವಂತಹದ್ದಾಗಿದೆ.
ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಯತಿವರ್ಯರು ತಮ್ಮ ಉಪಾಸ್ಯಮೂರ್ತಿಯಾದ ಶ್ರೀ ಹಯವದನದೇವರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಶಾಶ್ವತವಾದ ದಾಸ್ಯತ್ವವನ್ನು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಶ್ರೀಹಯವದನನೇ ಸಮಸ್ತ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡಗಳಿಗೆ ಈಶ, ನಾವೆಲ್ಲರೂ ಆತನ ದಾಸರು. ಆ ಹಯವದನದೇವರ ಸದ್ಗುಣಗಳನ್ನು ಸಮಸ್ತ ಜ್ಞಾನವುಳ್ಳ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ಪ್ರಾಚೀನಗ್ರಂಥಗಳೂ ಹಾಗೂ ರಹಸ್ಯವಿದ್ಯೆಯುಳ್ಳ ವೇದಗಳೇ ಕೊಂಡಾಡುತ್ತವೆ. ತನ್ನ ಜ್ಞಾನವೆಂಬ ಪ್ರಕಾಶದಿಂದ ಶ್ರೀಹಯವದನನು ಭಕ್ತರ ಹೃದಯದ ಅಜ್ಞಾನವೆಂಬ ಅಂಧಕಾರವನ್ನು ಕಳೆಯುತ್ತಾನೆ. ಅನೇಕಕೋಟಿಬ್ರಹ್ಮಾಂಡಗಳಿಗೆ ನಮ್ಮ ಶ್ರೀಹಯವದನನೇ ಆಶ್ರಯನು. ಹಾಗಿದ್ದರೂ ಭಕ್ತರ ವಶದಲ್ಲಿ ಸದಾ ಇರುವ ಕರುಣಾಮೂರ್ತಿಯು.
April 21, 2021
ಇಂತಹ
ಕುದುರೆಯ ಮುಖದಂತೇ ಮುಖವುಳ್ಳ ಹಯವದನದೇವರೇ, ನಿಮ್ಮ ಚರಣಕಮಲಗಳ ದಾಸ್ಯವು ಯಾವಾಗಲೂ
ನನಗೆ ಇರಲಿ ಎಂದು ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಯತಿವರ್ಯರು ದೇವವರ್ಯನನ್ನು ಸ್ತುತಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ಈ ಶ್ಲೋಕದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಪಾದದಲ್ಲಿಯೂ 11 ಅಕ್ಷರಗಳಿವೆ. ಹೀಗೇ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಪಾದದಲ್ಲೂ 11 ಅಕ್ಷರವುಳ್ಳ ಶ್ಲೋಕವು "ಉಪಜಾತಿ" ಎಂಬ ಛಂದಸ್ಸಿನದ್ದಾಗಿದೆ. ವಿಶೇಷವೆಂದರೆ ಇದು 11 ನೇ ಶ್ಲೋಕ, ಆದ್ದರಿಂದ ಯತಿವರ್ಯರು ಪ್ರತಿ ಪಾದದಲ್ಲೂ 11 ಅಕ್ಷರಗಳ ಪರಿಮಾಣವುಳ್ಳ ಉಪಜಾತಿಯೆಂಬ ಛಂದಸ್ಸನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಉಪಯೋಗಿಸಿ ಭಕ್ತರ ಮನಕ್ಕೆ ಅಲೌಕಿಕವಾದ ಆನಂದವನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡಿದ್ದಾರೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
MEANING:
O lord Hayagriva, the god having face as like the horse face, described by the secret educative ancient scriptures Vedas, the knowledge named enlight against the darkness of ignorance, the intollerable god against the sinful souled demons, the only abode or shelter to the whole universes, despite, very generous god who can easily capable to be captive to his devotees, may the slavery of your lotus feet be on me forever.
EXPLAINATION:
The above verse is extracted from a renowned book written by the lotus palms of HH Shri Vadirajateerthaswamin who is considered as the future Brahma, who is an incarnation of the third Ruju God "Shri Latavya", who decorated the earth by his holy descend in 1480 AD.
The book is styled as "SarasabhAratIvilAsa" in which the holy saint had introduced as the book contains various verses where in HH had used such amazing words which were earlier not used in any books and will never be used by future poets too. The description of lord Hayagriva through such amazing verses will yield good n unvanishable frutions to the readers, writers or the people who study this holy book. The explained verse is 11th of the first canto of the said book. The verse speciality is that it is 11th verse of the first canto of this book, and further contains 11 syllables in every quarter. Such 11 syllable four quartered verse is known as "UpajAti" metre in Sanskrit grammar.
OM NAMO BHAGAVATE HAYASYAYA //
ಈ ಶ್ಲೋಕದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಪಾದದಲ್ಲಿಯೂ 11 ಅಕ್ಷರಗಳಿವೆ. ಹೀಗೇ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಪಾದದಲ್ಲೂ 11 ಅಕ್ಷರವುಳ್ಳ ಶ್ಲೋಕವು "ಉಪಜಾತಿ" ಎಂಬ ಛಂದಸ್ಸಿನದ್ದಾಗಿದೆ. ವಿಶೇಷವೆಂದರೆ ಇದು 11 ನೇ ಶ್ಲೋಕ, ಆದ್ದರಿಂದ ಯತಿವರ್ಯರು ಪ್ರತಿ ಪಾದದಲ್ಲೂ 11 ಅಕ್ಷರಗಳ ಪರಿಮಾಣವುಳ್ಳ ಉಪಜಾತಿಯೆಂಬ ಛಂದಸ್ಸನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಉಪಯೋಗಿಸಿ ಭಕ್ತರ ಮನಕ್ಕೆ ಅಲೌಕಿಕವಾದ ಆನಂದವನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡಿದ್ದಾರೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
MEANING:
O lord Hayagriva, the god having face as like the horse face, described by the secret educative ancient scriptures Vedas, the knowledge named enlight against the darkness of ignorance, the intollerable god against the sinful souled demons, the only abode or shelter to the whole universes, despite, very generous god who can easily capable to be captive to his devotees, may the slavery of your lotus feet be on me forever.
EXPLAINATION:
The above verse is extracted from a renowned book written by the lotus palms of HH Shri Vadirajateerthaswamin who is considered as the future Brahma, who is an incarnation of the third Ruju God "Shri Latavya", who decorated the earth by his holy descend in 1480 AD.
The book is styled as "SarasabhAratIvilAsa" in which the holy saint had introduced as the book contains various verses where in HH had used such amazing words which were earlier not used in any books and will never be used by future poets too. The description of lord Hayagriva through such amazing verses will yield good n unvanishable frutions to the readers, writers or the people who study this holy book. The explained verse is 11th of the first canto of the said book. The verse speciality is that it is 11th verse of the first canto of this book, and further contains 11 syllables in every quarter. Such 11 syllable four quartered verse is known as "UpajAti" metre in Sanskrit grammar.
OM NAMO BHAGAVATE HAYASYAYA //
April 21, 2021
🌹**गीता परिवार पुणे व पिंपरी चिंचवड आयोजित**🌹
🚩**विष्णुसहस्त्रनाम स्वाध्याय वर्ग**🚩
*DATE : 22ND APRIL*
*TIME: 5 TO 6 PM*
https://us02web.zoom.us/j/89843442252?pwd=TkZLeU1MY2d5eUpqeTJ5WUJTRHlVUT09
Meeting ID: 898 4344 2252
Passcode: 1
🚩**विष्णुसहस्त्रनाम स्वाध्याय वर्ग**🚩
*DATE : 22ND APRIL*
*TIME: 5 TO 6 PM*
https://us02web.zoom.us/j/89843442252?pwd=TkZLeU1MY2d5eUpqeTJ5WUJTRHlVUT09
Meeting ID: 898 4344 2252
Passcode: 1
April 21, 2021
A Primary Course on Sanskrit
- Online -
(**for Beginners**)
----
Structure: 6 units (each of 4 months)
1st level :
1st unit: Basic language structure/Formation of simple sentences
2nd unit: Introduction to grammar, Understanding proses, verses
3rd unit: Study of Shlokas/subhashitas/Stotras
---
2nd level
4th unit: Lessons on grammar, Brief Introduction to Sanskrit texts
5th unit: Sankshepa Ramayanam - I
6th unit: Sankshepa Ramayanam – II
Eligibility: No prior knowledge of Sanskrit is required.
Age: 12 yrs. & above
Online Medium - Free Conference Call
Learners can chose one of the following modules.
I module : Week-day sessions
Starting Date: 10th May onwards
Days: Weekly 3 days (Mon, Wed, Fri)
Time : 3pm – 5pm IST
----
II module : only Weekend sessions
Starting Date: *15th May 2021* onwards
Days: Weekly 2 days (Sat and Sun)
Time : 11am – 1pm IST
----
III module :
A different module can be customised and worked out, if a group of people are interested then, as per their convenience and teachers’ availability.
Eg : Weekly once or late evening (daily one hour) either way depending on mutually agreeable duration /frequency /timings
For students abroad different timings can be offered:
10pm–11:30 pm (IST).
Note:
1. Initially, introductory/preliminary sessions will be held for 5 days (free) .
Date: 03 May 2021 – 07 May 2021.
Thereafter, actual course (with monthly fee) begins.
2. We are starting actual course right from the basics - Devanagari script/alphabets. So need not worry if you don’t know Sanskrit script/alphabet.
Benefits:
● Improving pronunciation
● Conversational skills
● Understanding simple shlokas/prayers
● Basic level grammar
● Participative Engagement of students thru entertainment programs in Sanskrit
● Confidence to join higher Sanskrit courses offered by other institutes.
If interested, please contact:
Ramakrishna Bhat
**Whatsapp No: 93810 44256**
- Online -
(**for Beginners**)
----
Structure: 6 units (each of 4 months)
1st level :
1st unit: Basic language structure/Formation of simple sentences
2nd unit: Introduction to grammar, Understanding proses, verses
3rd unit: Study of Shlokas/subhashitas/Stotras
---
2nd level
4th unit: Lessons on grammar, Brief Introduction to Sanskrit texts
5th unit: Sankshepa Ramayanam - I
6th unit: Sankshepa Ramayanam – II
Eligibility: No prior knowledge of Sanskrit is required.
Age: 12 yrs. & above
Online Medium - Free Conference Call
Learners can chose one of the following modules.
I module : Week-day sessions
Starting Date: 10th May onwards
Days: Weekly 3 days (Mon, Wed, Fri)
Time : 3pm – 5pm IST
----
II module : only Weekend sessions
Starting Date: *15th May 2021* onwards
Days: Weekly 2 days (Sat and Sun)
Time : 11am – 1pm IST
----
III module :
A different module can be customised and worked out, if a group of people are interested then, as per their convenience and teachers’ availability.
Eg : Weekly once or late evening (daily one hour) either way depending on mutually agreeable duration /frequency /timings
For students abroad different timings can be offered:
10pm–11:30 pm (IST).
Note:
1. Initially, introductory/preliminary sessions will be held for 5 days (free) .
Date: 03 May 2021 – 07 May 2021.
Thereafter, actual course (with monthly fee) begins.
2. We are starting actual course right from the basics - Devanagari script/alphabets. So need not worry if you don’t know Sanskrit script/alphabet.
Benefits:
● Improving pronunciation
● Conversational skills
● Understanding simple shlokas/prayers
● Basic level grammar
● Participative Engagement of students thru entertainment programs in Sanskrit
● Confidence to join higher Sanskrit courses offered by other institutes.
If interested, please contact:
Ramakrishna Bhat
**Whatsapp No: 93810 44256**
April 21, 2021
दन्तवैद्यः — किमभवत्? कथं दन्ताः नष्टाः?🦷
रोगी — ह्यः पत्न्या दत्तरोटिकाः अतिदृढाः आसन् भोक्तुमेव न योग्याः।।🫓
दन्तवैद्यः — तर्हि ” खादितुं न शक्नोमि ” इत्येव वक्तव्यम् असीत् खलु!🤨
रोगी — तावदेव प्रोक्तवान् भो
😂🤣
#hasya
रोगी — ह्यः पत्न्या दत्तरोटिकाः अतिदृढाः आसन् भोक्तुमेव न योग्याः।।🫓
दन्तवैद्यः — तर्हि ” खादितुं न शक्नोमि ” इत्येव वक्तव्यम् असीत् खलु!🤨
रोगी — तावदेव प्रोक्तवान् भो
😂🤣
#hasya
April 22, 2021
अप्रियस्यापि पथ्यस्य ।
परिणामः सुखावहः ।।
वक्ता श्रोता च यत्रास्ति ।
रमन्ते तत्र सम्पदः ।। 371/124 ।।
अर्थः-
आहार खाने लायक भी न हो तो भी वह खानेवाले को सुख प्रदान करने का परिणाम रखता है । प्रवचन करनेवाला तथा प्रवचन सुननेवाला जहाँ पर साथ हों, वहां संपत्ति रमण करती है ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಅಪ್ರಿಯಸ್ಯಾಪಿ ಪಥ್ಯಸ್ಯ |
ಪರಿಣಾಮಃ ಸುಖಾವಹಃ ||
ವಕ್ತಾ ಶ್ರೋತಾ ಚ ಯತ್ರಾಸ್ತಿ |
ರಮಂತೇ ತತ್ರ ಸಂಪದಃ || 371/124 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಪಥ್ಯವು ರುಚಿಸದಿದ್ದರೂ ಅದರ ಪರಿಣಾಮವು ಸುಖಕರವಾಗಿಯೇ ಇರುತ್ತದೆ. ಪ್ರವಚನಕಾರ ಹಾಗೂ ಪ್ರವಚನ ಕೇಳುವವನು ಯಾವ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ಕೂಡಿ ಇರುತ್ತಾರೆಯೋ ಆ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ಸಂಪತ್ತು ರಮಿಸುತ್ತದೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
apriyasyApi pathyasya |
pariNAmah sukhAvahah ||
vaktA shrOtA cha yatrAsti |
ramantE tatra sampadah || 371/124 ||
MEANING:-
Even the dieting is not lovable to the planner, it results into much bliss or comfort to him. Where the lecturer and the listener are co ordinated, the wealth rejoices at that place.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
परिणामः सुखावहः ।।
वक्ता श्रोता च यत्रास्ति ।
रमन्ते तत्र सम्पदः ।। 371/124 ।।
अर्थः-
आहार खाने लायक भी न हो तो भी वह खानेवाले को सुख प्रदान करने का परिणाम रखता है । प्रवचन करनेवाला तथा प्रवचन सुननेवाला जहाँ पर साथ हों, वहां संपत्ति रमण करती है ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಅಪ್ರಿಯಸ್ಯಾಪಿ ಪಥ್ಯಸ್ಯ |
ಪರಿಣಾಮಃ ಸುಖಾವಹಃ ||
ವಕ್ತಾ ಶ್ರೋತಾ ಚ ಯತ್ರಾಸ್ತಿ |
ರಮಂತೇ ತತ್ರ ಸಂಪದಃ || 371/124 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಪಥ್ಯವು ರುಚಿಸದಿದ್ದರೂ ಅದರ ಪರಿಣಾಮವು ಸುಖಕರವಾಗಿಯೇ ಇರುತ್ತದೆ. ಪ್ರವಚನಕಾರ ಹಾಗೂ ಪ್ರವಚನ ಕೇಳುವವನು ಯಾವ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ಕೂಡಿ ಇರುತ್ತಾರೆಯೋ ಆ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ಸಂಪತ್ತು ರಮಿಸುತ್ತದೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
apriyasyApi pathyasya |
pariNAmah sukhAvahah ||
vaktA shrOtA cha yatrAsti |
ramantE tatra sampadah || 371/124 ||
MEANING:-
Even the dieting is not lovable to the planner, it results into much bliss or comfort to him. Where the lecturer and the listener are co ordinated, the wealth rejoices at that place.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
April 22, 2021
📒📒📒 वेदपाठन 📒📒📒
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। चतुर्दशः सर्गः ।।
🍃दरिद्राय द्विजायाथ इस्ताभरणप्त्तमम्।
कस्पचिद्याचमानाय ददी राघवनन्दनः॥५२॥
⚜️ भावार्थ - तदनन्तर महाराज दशरथ ने एक दरिद्र भिक्षुक को उसने मांगने पर, अपने हाथ का गहना उतार कर दे दिया ॥५२॥
🍃 ततः प्रतेषु तृपतिर्द्विजेषु द्विजवत्सलः।
प्रणाममकरोत्तेपां हर्षपर्याकुले्षणः ॥ ५३॥
⚜️ भावार्थ - ब्राह्मणों को प्रसन्न देख, महाराज ने अती प्रसन्न चित्त से उनको प्रणाम किया ॥५३॥
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। चतुर्दशः सर्गः ।।
🍃दरिद्राय द्विजायाथ इस्ताभरणप्त्तमम्।
कस्पचिद्याचमानाय ददी राघवनन्दनः॥५२॥
⚜️ भावार्थ - तदनन्तर महाराज दशरथ ने एक दरिद्र भिक्षुक को उसने मांगने पर, अपने हाथ का गहना उतार कर दे दिया ॥५२॥
🍃 ततः प्रतेषु तृपतिर्द्विजेषु द्विजवत्सलः।
प्रणाममकरोत्तेपां हर्षपर्याकुले्षणः ॥ ५३॥
⚜️ भावार्थ - ब्राह्मणों को प्रसन्न देख, महाराज ने अती प्रसन्न चित्त से उनको प्रणाम किया ॥५३॥
April 22, 2021
📙 ऋग्वेद
सूक्त - २४ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०४ , देवता - अग्नि आदि।
🍃 यश्चिद्धि त इत्था भगः शशमानः पुरा निदः, अद्वेषो हस्तयोर्दे.. (४)
⚜️ भावार्थ - हे सूर्य! तुम अपने दोनों हाथों में उपभोग के योग्य धन को धारण करते हो। वह सबके द्वारा प्रशंसित है। उससे कोई द्वेष नहीं रखता। (४)
सूक्त - २४ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०४ , देवता - अग्नि आदि।
🍃 यश्चिद्धि त इत्था भगः शशमानः पुरा निदः, अद्वेषो हस्तयोर्दे.. (४)
⚜️ भावार्थ - हे सूर्य! तुम अपने दोनों हाथों में उपभोग के योग्य धन को धारण करते हो। वह सबके द्वारा प्रशंसित है। उससे कोई द्वेष नहीं रखता। (४)
April 22, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - एकादशी रात्रि 09:47 तक तत्पश्चात द्वादशी
⛅ दिनांक - 23 अप्रैल 2021
⛅ दिन - शुक्रवार
⛅ विक्रम संवत - 2078
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - चैत्र
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - मघा सुबह तक 07:42 तत्पश्चात पूर्वाफाल्गुनी
⛅ योग - वृद्धि दोपहर 02:40 तक तत्पश्चात ध्रुव
⛅ राहुकाल - सुबह 11:01 से दोपहर 12:37 तक
⛅ सूर्योदय - 06:14
⛅ सूर्यास्त - 18:59
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - एकादशी रात्रि 09:47 तक तत्पश्चात द्वादशी
⛅ दिनांक - 23 अप्रैल 2021
⛅ दिन - शुक्रवार
⛅ विक्रम संवत - 2078
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - चैत्र
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - मघा सुबह तक 07:42 तत्पश्चात पूर्वाफाल्गुनी
⛅ योग - वृद्धि दोपहर 02:40 तक तत्पश्चात ध्रुव
⛅ राहुकाल - सुबह 11:01 से दोपहर 12:37 तक
⛅ सूर्योदय - 06:14
⛅ सूर्यास्त - 18:59
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
April 22, 2021
https://youtu.be/RZaPBoF5Ps4
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
YouTube
वार्ता: संस्कृत में समाचार | 23/4/2021
April 22, 2021
Thursday, 22 April 2021
"माता भूमिः पुत्रोऽहं पृथिव्याः"
लेखः-दीपकवात्स्यः
"माता भूमि: पुत्रोऽहं पृथिव्या:"
अद्यत्वे सभासु बहुशो जना "मातृदेवो भव" इति तैत्तरीयोपनिषद्वाक्योद्घोषं कुर्वन्तो दरीदृश्यन्ते ।साम्प्रतं वयं ज्ञातुं यतामहे यत् "को वाभिप्रायोऽस्य उपनिषद्वाक्यस्येति"।
साम्प्रतमस्य वाक्यस्य पदं पदार्थं वाक्यार्थञ्च चिन्तयाम:-
माता देवो यस्येति विग्रहे षष्ठ्यर्थे बहुव्रीहिसमासे सति प्रथमाविभक्तेरेकवचने "मातृदेव:" इति निष्पद्यते।
यस्याभिप्रायो भवति यो मातरं देववन्मनुते ,अथ च यस्य दृष्टौ माता देव इव पूज्या वर्ततेऽसौ मातृदेव:।"भवे"ति लोट्लकारस्य मध्यमपुरुषैकवचनरूपम्। अत्र लोट्लकार: भगवत: पाणिने: "आशिषि लिङ्लोटौ"इति सूत्रानुसारं जायते।
एतेन स्पष्टं भवति यद् उपनिषद्वचनमिदम् आशीर्वादात्मकं वर्तते। उपनिषदीहते यज्जना मातुरराधका भवेयुरिति।तदर्थमेतदाशीर्वाक्यं प्रयुज्यते।
साम्प्रतं मातृपदं विचारयामश्चेच्छास्त्रेषु मातृविषये अनेकधा वर्णनं प्राप्यते । क्वचित् षोडश मातर:,
क्वचित् सप्त मातर:,क्वचिच्च पञ्च मातर इति ।
यथा-
स्तनदात्री गर्भधात्री भक्षदात्री गुरुप्रिया ।
अभीष्टदेवपत्नी च पितु: पत्नी च कन्यका ।।
सगर्भजा या भगिनी पुत्रपत्नी प्रियाप्रसू: ।
मातुर्माता पितुर्माता सोदरस्य प्रिया तथा ।
मातु: पितुश्च भगिनी मातुलानी तथैव च ।
जनानां वेदविहिता मातर: षोडश स्मृता: ।।
अन्यच्च -
आदौ माता गुरो: पत्नी ब्राह्मणी राजपत्निका ।
गावी धात्री तथा पृथ्वी सप्तैता मातर: स्मृता: ।।
अथर्ववेदीयपृथ्वीसूक्ते-
"माता भूमि: पुत्रोऽहं पृथिव्या:"-अथर्व-पृ.सू.१२/१/१२
उपयुक्तविवृत्त्या स्पष्टं भवति यच्छास्त्रेषु पृथ्वी अपि मातृत्वेन कीर्त्यते । एषा पृथ्वी स्थूलत्वगुणयुक्ता गन्धवती व्यापिका च। पृथ्वी "पृथिवी,मेदिनी,भू:,भूमि:,
धरा,धरणी,धरित्री,धात्री,धारयित्री,
भूतधात्री,जीवनधात्री,स्थिरा,
अचला,क्षिति:,क्ष्मा,क्षौणी,
ज्या,पृथु:,इला,विश्वम्भरा,
रत्नगर्भा,रत्नावती,
वसुमती,वसुधा,वसुन्धरा, अब्धिमेखला,सागरमेखला, जगद्वहा,जन्मभूमि:, भारती,माता, भुवनमाता,विश्वमाता चेत्यादिभिरभिधेयै: कीर्त्यते।
अस्माकं सनातनसंस्कृतौ अस्या महन्महत्त्वं वर्तते।जीवनजगत: सर्वस्यापि लोकव्यवहारस्य आधारभूता एषा पृथ्वी एव वर्तते।एषा समस्तचराचरप्राणिनां जीवनं संरक्षति।यतोहि जीवनस्य सम्यग्रूपेण सञ्चालनाय यानि तत्त्वानि उपयुक्तानि भवन्ति तेषामुत्पत्त्याधार: पृथ्वी एव वर्तते।
यथा-जीवानां जीवनस्य कृते वायुर्जलम् अन्नम् आवास: स्वास्थ्यञ्च इत्येतानि मौलिकानि आवश्यकतत्त्वानि वर्तन्ते।एतेषां सम्भावना पृथ्वीं विना नोपपद्यते। अत: शास्त्रे स्वर्गादपि गरीयसीत्वेन समुच्यते -
अपि स्वर्णमयी लङ्का न मे लक्ष्यण!रोचते।
जननी जन्मभूमिश्च स्वर्गादपि गरीयसी।।
एका माता यथा स्वशिशुं गर्भे सन्धार्य स्वयमात्मनि कष्टं सोढ्वापि स्वसन्ततिं तज्जीवनञ्च संरक्षति तथैव एषा पृथ्वी मातापि अनेकानि कष्टं सोढ्वा जीवजगत् संरक्षति चराचरजीवनं सन्दधाति परिपालयति ,समुपयुक्तव्यवस्थाञ्च परिकल्पयति। उच्यते हि वात्स्यकोशे-
यस्माद्दधाति क: सृष्टिं तस्माद्धाता समुच्यते।
दधाति जीवनं तस्मात् पृथ्वी धात्रीति कीर्त्यते।।
सन्दधाति यतो धाता जगति विधिरुच्यते।
दधाति जीवनं तस्मात् पृथ्वी धात्रीति कीर्त्यते।।
सन्धारयन्ति यथा गर्भे मातरो निजसन्ततिम् ।
सन्दधाति पुनर्धात्री सन्ततं निजसन्ततिम् ।।
धारयति यथा स्वाङ्के मातरो निजसन्ततिम्।
रत्नमिव तथा धात्री धारयति स्वसन्ततिम् ।।
धारयति यथा गर्भे मातरो निजसन्ततिम्।
रत्नमिव तथा धात्री धारयति स्वसन्ततिम् ।।
यथा माता न कदापि स्वकष्टं स्वसन्ततये वदति
तथैव एषा पृथ्वी मातापि स्वकष्टं न कदापि सन्ततिभ्यो बोधयति।यदि माता स्वकष्टं न वदेत् किन्तर्हि अस्माकं पुत्रपुत्रीणां वा किञ्चिदपि न दायित्वं वर्तते यत् तत्कष्टं ज्ञातुं यतामह इति।
पृथ्वीमातु: कष्टानि अवलोकयामस्तावद् वयम्
"मलमूत्रं त्यजामो, निष्ठीवनं कुर्म:,उच्छिष्टम् अपच्छिष्टम् अवकरञ्चेतस्तत: प्रक्षिप्य अस्या: सौन्दर्यं नाशयाम:, आवासादिनिर्माणाय वनान् अतिकुर्म:,पृथ्व्या: अङ्के संरक्षितानां जीवजगतो रत्नभूतानां प्राकृतिकसंसाधनानां दुरुपयोगं कुर्मश्चेति।
पश्यन्तु ! भारतस्य यशस्विन: प्रधानमन्त्रिण: श्रीनरेन्द्रमोदिन: पृथ्वीमातु: कष्टमनुभूय स्वच्छताभियानम् सञ्चालयन्ति। यस्याभियानस्यान्तर्गतत्वेन स्वयपि सम्मार्जनीं सङ्गृह्य स्वच्छतां कुर्वन्ति,अन्यानपि प्रेरयन्ति, स्वच्छताकर्मिभ्य: समुचितं सम्मानं ददति दापयन्त्यपि। तद्वत् संस्कृतमातु: सौन्दर्यं नष्टं न भवेत्तस्या: समृद्धि: कथं वा भवेत्तदर्थं संस्कृतमातु: सुरभारत्या: सत्पुत्रा: स्वच्छभाषाभियानं सञ्चालयन्ति।ते संस्कृतभाषायाम् आगता: अस्वच्छता: (आगतान् दोषान्) स्वच्छीकुर्वन्ति ।यस्मान्मातु: सुरभारत्या: सौन्दर्यं न नश्येत्
"माता भूमिः पुत्रोऽहं पृथिव्याः"
लेखः-दीपकवात्स्यः
"माता भूमि: पुत्रोऽहं पृथिव्या:"
अद्यत्वे सभासु बहुशो जना "मातृदेवो भव" इति तैत्तरीयोपनिषद्वाक्योद्घोषं कुर्वन्तो दरीदृश्यन्ते ।साम्प्रतं वयं ज्ञातुं यतामहे यत् "को वाभिप्रायोऽस्य उपनिषद्वाक्यस्येति"।
साम्प्रतमस्य वाक्यस्य पदं पदार्थं वाक्यार्थञ्च चिन्तयाम:-
माता देवो यस्येति विग्रहे षष्ठ्यर्थे बहुव्रीहिसमासे सति प्रथमाविभक्तेरेकवचने "मातृदेव:" इति निष्पद्यते।
यस्याभिप्रायो भवति यो मातरं देववन्मनुते ,अथ च यस्य दृष्टौ माता देव इव पूज्या वर्ततेऽसौ मातृदेव:।"भवे"ति लोट्लकारस्य मध्यमपुरुषैकवचनरूपम्। अत्र लोट्लकार: भगवत: पाणिने: "आशिषि लिङ्लोटौ"इति सूत्रानुसारं जायते।
एतेन स्पष्टं भवति यद् उपनिषद्वचनमिदम् आशीर्वादात्मकं वर्तते। उपनिषदीहते यज्जना मातुरराधका भवेयुरिति।तदर्थमेतदाशीर्वाक्यं प्रयुज्यते।
साम्प्रतं मातृपदं विचारयामश्चेच्छास्त्रेषु मातृविषये अनेकधा वर्णनं प्राप्यते । क्वचित् षोडश मातर:,
क्वचित् सप्त मातर:,क्वचिच्च पञ्च मातर इति ।
यथा-
स्तनदात्री गर्भधात्री भक्षदात्री गुरुप्रिया ।
अभीष्टदेवपत्नी च पितु: पत्नी च कन्यका ।।
सगर्भजा या भगिनी पुत्रपत्नी प्रियाप्रसू: ।
मातुर्माता पितुर्माता सोदरस्य प्रिया तथा ।
मातु: पितुश्च भगिनी मातुलानी तथैव च ।
जनानां वेदविहिता मातर: षोडश स्मृता: ।।
अन्यच्च -
आदौ माता गुरो: पत्नी ब्राह्मणी राजपत्निका ।
गावी धात्री तथा पृथ्वी सप्तैता मातर: स्मृता: ।।
अथर्ववेदीयपृथ्वीसूक्ते-
"माता भूमि: पुत्रोऽहं पृथिव्या:"-अथर्व-पृ.सू.१२/१/१२
उपयुक्तविवृत्त्या स्पष्टं भवति यच्छास्त्रेषु पृथ्वी अपि मातृत्वेन कीर्त्यते । एषा पृथ्वी स्थूलत्वगुणयुक्ता गन्धवती व्यापिका च। पृथ्वी "पृथिवी,मेदिनी,भू:,भूमि:,
धरा,धरणी,धरित्री,धात्री,धारयित्री,
भूतधात्री,जीवनधात्री,स्थिरा,
अचला,क्षिति:,क्ष्मा,क्षौणी,
ज्या,पृथु:,इला,विश्वम्भरा,
रत्नगर्भा,रत्नावती,
वसुमती,वसुधा,वसुन्धरा, अब्धिमेखला,सागरमेखला, जगद्वहा,जन्मभूमि:, भारती,माता, भुवनमाता,विश्वमाता चेत्यादिभिरभिधेयै: कीर्त्यते।
अस्माकं सनातनसंस्कृतौ अस्या महन्महत्त्वं वर्तते।जीवनजगत: सर्वस्यापि लोकव्यवहारस्य आधारभूता एषा पृथ्वी एव वर्तते।एषा समस्तचराचरप्राणिनां जीवनं संरक्षति।यतोहि जीवनस्य सम्यग्रूपेण सञ्चालनाय यानि तत्त्वानि उपयुक्तानि भवन्ति तेषामुत्पत्त्याधार: पृथ्वी एव वर्तते।
यथा-जीवानां जीवनस्य कृते वायुर्जलम् अन्नम् आवास: स्वास्थ्यञ्च इत्येतानि मौलिकानि आवश्यकतत्त्वानि वर्तन्ते।एतेषां सम्भावना पृथ्वीं विना नोपपद्यते। अत: शास्त्रे स्वर्गादपि गरीयसीत्वेन समुच्यते -
अपि स्वर्णमयी लङ्का न मे लक्ष्यण!रोचते।
जननी जन्मभूमिश्च स्वर्गादपि गरीयसी।।
एका माता यथा स्वशिशुं गर्भे सन्धार्य स्वयमात्मनि कष्टं सोढ्वापि स्वसन्ततिं तज्जीवनञ्च संरक्षति तथैव एषा पृथ्वी मातापि अनेकानि कष्टं सोढ्वा जीवजगत् संरक्षति चराचरजीवनं सन्दधाति परिपालयति ,समुपयुक्तव्यवस्थाञ्च परिकल्पयति। उच्यते हि वात्स्यकोशे-
यस्माद्दधाति क: सृष्टिं तस्माद्धाता समुच्यते।
दधाति जीवनं तस्मात् पृथ्वी धात्रीति कीर्त्यते।।
सन्दधाति यतो धाता जगति विधिरुच्यते।
दधाति जीवनं तस्मात् पृथ्वी धात्रीति कीर्त्यते।।
सन्धारयन्ति यथा गर्भे मातरो निजसन्ततिम् ।
सन्दधाति पुनर्धात्री सन्ततं निजसन्ततिम् ।।
धारयति यथा स्वाङ्के मातरो निजसन्ततिम्।
रत्नमिव तथा धात्री धारयति स्वसन्ततिम् ।।
धारयति यथा गर्भे मातरो निजसन्ततिम्।
रत्नमिव तथा धात्री धारयति स्वसन्ततिम् ।।
यथा माता न कदापि स्वकष्टं स्वसन्ततये वदति
तथैव एषा पृथ्वी मातापि स्वकष्टं न कदापि सन्ततिभ्यो बोधयति।यदि माता स्वकष्टं न वदेत् किन्तर्हि अस्माकं पुत्रपुत्रीणां वा किञ्चिदपि न दायित्वं वर्तते यत् तत्कष्टं ज्ञातुं यतामह इति।
पृथ्वीमातु: कष्टानि अवलोकयामस्तावद् वयम्
"मलमूत्रं त्यजामो, निष्ठीवनं कुर्म:,उच्छिष्टम् अपच्छिष्टम् अवकरञ्चेतस्तत: प्रक्षिप्य अस्या: सौन्दर्यं नाशयाम:, आवासादिनिर्माणाय वनान् अतिकुर्म:,पृथ्व्या: अङ्के संरक्षितानां जीवजगतो रत्नभूतानां प्राकृतिकसंसाधनानां दुरुपयोगं कुर्मश्चेति।
पश्यन्तु ! भारतस्य यशस्विन: प्रधानमन्त्रिण: श्रीनरेन्द्रमोदिन: पृथ्वीमातु: कष्टमनुभूय स्वच्छताभियानम् सञ्चालयन्ति। यस्याभियानस्यान्तर्गतत्वेन स्वयपि सम्मार्जनीं सङ्गृह्य स्वच्छतां कुर्वन्ति,अन्यानपि प्रेरयन्ति, स्वच्छताकर्मिभ्य: समुचितं सम्मानं ददति दापयन्त्यपि। तद्वत् संस्कृतमातु: सौन्दर्यं नष्टं न भवेत्तस्या: समृद्धि: कथं वा भवेत्तदर्थं संस्कृतमातु: सुरभारत्या: सत्पुत्रा: स्वच्छभाषाभियानं सञ्चालयन्ति।ते संस्कृतभाषायाम् आगता: अस्वच्छता: (आगतान् दोषान्) स्वच्छीकुर्वन्ति ।यस्मान्मातु: सुरभारत्या: सौन्दर्यं न नश्येत्
April 22, 2021
गङ्गामातृवच्चाविरलतया
अस्या: प्रवाह: चतुर्षु दिक्षु प्रवहेत्। तद्वद् अनेका:
संस्था: संस्कृतप्रचारप्रसाराय यतन्ते।अद्यत्वे प्राविधिकसहाय्येन बहव्य:
संस्था: संस्कृतहितं, तद्गतरत्नभूतशास्त्रसंरक्षणं,
छात्रेभ्योऽध्यापकेभ्यश्च मार्गदर्शनं कुर्वन्ति।तेषु यथाज्ञानं मन्मतौ
अन्यतमानां नामानि यथा- "संस्कृतं भारतम्","विश्वसंस्कृतकुटुम्बकम्",
"संस्कृतरसास्वाद:","Online संस्कृतशिक्षणम्","स्वर्वाणीप्रकाश:","संस्कृतामृतम्", "संस्कृतभाषी"च तथा अन्या अपि संस्था: स्युर्याश्च मम संविज्ञाने न सन्ति।
परं वयं भारतीया: बहुविचित्रा:।वयं चिन्तयामो यदेतत्स्वच्छतादायित्वं केवलं श्रीनरेन्द्रमोदिनां,तत्सर्वकारस्य, स्वच्छताकर्मिणां सामाजिकसंस्थानाञ्च एव।तद्वदेव भाषास्वच्छता केवलं स्वच्छभाषाभियानिनां सुरभारतीसमुपासकानामेव वर्तते नास्मदीयमिति।
अत्र जनेभ्योऽस्मदीया: प्रश्ना: वर्तन्ते-
१.किं पृथिव्यां(भारते) नरेन्द्रमोदिन: स्वच्छताकर्मिण: सामाजिकसंस्थासहयोगिन: अथ च संस्कृतक्षेत्रे स्वच्छभाषाभियानिन एव निवसन्ति वा?
२.त एव पृथिव्या संस्कृतेन च उपकृता वर्तन्ते वा?
३.वयं कदा मातृभक्ता भवेम ?
४.वयं कदा उपनिषद्वाक्योद्घोषं परिपालयेम?
५.वयं कदा नैजं स्वार्थं परित्यज्य मातृसेवाव्रतिनो भवेम?
६.वयं कदा मातृहितचिन्तका भवेम? "मातृदेवो भव" इति।
७.वयं कदा "माता भूमि: पुत्रोऽहं पृथिव्या:" इति वेदवाक्यं सगर्वं स्वहृदये सन्धारयेम?
८.वयं कदा चिरकालनिद्रात: जागृता भवेम?
९.वयं कदा मातृकष्टमनुभवेम?
१०.वयं कदा मातृकष्टं निवारयेम?
इत्यादयो नैके प्रश्ना: सदाऽस्मान् उद्वेलयन्ति।एतेषां समाधानं स्वबुद्ध्यनुसारं प्रस्तूयते । तद्यथा-
१.किम् अस्माकं जीवनं स्वोदरपूर्त्त्यै एव वर्तते?
२.अस्माकं लक्ष्यम् उदरपूर्तिमात्रं वा?
३.अस्माकमपि किञ्चिद्दायित्वं वर्तते वा?
४.वयं कथम् उपनिषद्वाक्यं सार्थकं कुर्याम?
५.मातरं प्रति कथम् उपेक्षाभावं विहाय आदरभावनां तनुम:?
इत्यादीनां प्रश्नानाम् उत्तरं समाधानं वा यदि
स्वस्मिन्/आत्मनि अन्विषामस्तर्हि समाधानं प्राप्स्यामो वयम। स्मर्तव्यमस्माभिरस्मदीयशास्त्रानुसारं जीवने जागरणात् पश्चात् भवतु नाम वयं न परिपालयेम परम् अस्मत्कर्म पृथिवीवन्दनेन आरभते। यथा-
समुद्रवसने देवि पर्वतस्तनमण्डले।
विष्णो: पत्नि नमस्तुभ्यं पादस्पर्शं क्षमस्व मे।।
सुरभारतीसमुपासको दीपकवात्स्योऽपि वात्स्यकोशे लिखति-
पृथ्वीमातृसमा नास्ति माता काचिद्गरीयसी।
लौकिक्यो मातरो ह्यन्या एषैव पारमार्थिकी।।
पृथ्वीमातापि मातेव वन्द्या भवति सर्वदा।
पृथिवीसेवनं कृत्वा भवेम मातृसेवका: ।।
यदि वयं मातु: कष्टं हितञ्च चिन्तयिष्यामस्तर्हि अस्मत्सु पुत्रत्वं संरक्षितं भवति नान्यथा । यतोहि पुत्रस्य व्युत्पत्तिरेवमेव वर्तते शास्त्रेषु-
"पुन्नाम्नो नरकात् त्रायते योऽसौ पुत्र:"।
नरकपदेनात्र दु:खं कष्टं वा ग्राह्यम्। यदि मातृदु:खं वयं चिन्तयामस्तर्हि पुत्रत्वम् अन्यथा पशुत्ववत् श्मसानतुल्यञ्च अस्मज्जीवनम्। उच्यते हि-
यत्र न देशोद्धृतकामनास्ते न मातृभूमेर्हितचिन्तनञ्च।
न राष्ट्ररक्षा बलिदानभाव: श्मसानतुल्यं नरजीवनं तत् ।।
अन्यच्च-
जिनको न निजमाता तथा मातृभूमिगौरव का भान है ।
वह नर नहीं, वह पशु निरा तथा मृतक समान है ।।
यदि वयं मातृदु:खमपहरामस्तर्हि मन्मतौ अधोलिखितवेदवाक्यस्य भविष्यामो वास्तविकाधिकारिण:-
"माता भूमि: पुत्रोऽहं पृथिव्या:" इति शम्।
लेखक:-दीपकवात्स्य: dipakavatsya@gmail.com
"संस्कृतरसास्वाद:","Online संस्कृतशिक्षणम्","स्वर्वाणीप्रकाश:","संस्कृतामृतम्", "संस्कृतभाषी"च तथा अन्या अपि संस्था: स्युर्याश्च मम संविज्ञाने न सन्ति।
परं वयं भारतीया: बहुविचित्रा:।वयं चिन्तयामो यदेतत्स्वच्छतादायित्वं केवलं श्रीनरेन्द्रमोदिनां,तत्सर्वकारस्य, स्वच्छताकर्मिणां सामाजिकसंस्थानाञ्च एव।तद्वदेव भाषास्वच्छता केवलं स्वच्छभाषाभियानिनां सुरभारतीसमुपासकानामेव वर्तते नास्मदीयमिति।
अत्र जनेभ्योऽस्मदीया: प्रश्ना: वर्तन्ते-
१.किं पृथिव्यां(भारते) नरेन्द्रमोदिन: स्वच्छताकर्मिण: सामाजिकसंस्थासहयोगिन: अथ च संस्कृतक्षेत्रे स्वच्छभाषाभियानिन एव निवसन्ति वा?
२.त एव पृथिव्या संस्कृतेन च उपकृता वर्तन्ते वा?
३.वयं कदा मातृभक्ता भवेम ?
४.वयं कदा उपनिषद्वाक्योद्घोषं परिपालयेम?
५.वयं कदा नैजं स्वार्थं परित्यज्य मातृसेवाव्रतिनो भवेम?
६.वयं कदा मातृहितचिन्तका भवेम? "मातृदेवो भव" इति।
७.वयं कदा "माता भूमि: पुत्रोऽहं पृथिव्या:" इति वेदवाक्यं सगर्वं स्वहृदये सन्धारयेम?
८.वयं कदा चिरकालनिद्रात: जागृता भवेम?
९.वयं कदा मातृकष्टमनुभवेम?
१०.वयं कदा मातृकष्टं निवारयेम?
इत्यादयो नैके प्रश्ना: सदाऽस्मान् उद्वेलयन्ति।एतेषां समाधानं स्वबुद्ध्यनुसारं प्रस्तूयते । तद्यथा-
१.किम् अस्माकं जीवनं स्वोदरपूर्त्त्यै एव वर्तते?
२.अस्माकं लक्ष्यम् उदरपूर्तिमात्रं वा?
३.अस्माकमपि किञ्चिद्दायित्वं वर्तते वा?
४.वयं कथम् उपनिषद्वाक्यं सार्थकं कुर्याम?
५.मातरं प्रति कथम् उपेक्षाभावं विहाय आदरभावनां तनुम:?
इत्यादीनां प्रश्नानाम् उत्तरं समाधानं वा यदि
स्वस्मिन्/आत्मनि अन्विषामस्तर्हि समाधानं प्राप्स्यामो वयम। स्मर्तव्यमस्माभिरस्मदीयशास्त्रानुसारं जीवने जागरणात् पश्चात् भवतु नाम वयं न परिपालयेम परम् अस्मत्कर्म पृथिवीवन्दनेन आरभते। यथा-
समुद्रवसने देवि पर्वतस्तनमण्डले।
विष्णो: पत्नि नमस्तुभ्यं पादस्पर्शं क्षमस्व मे।।
सुरभारतीसमुपासको दीपकवात्स्योऽपि वात्स्यकोशे लिखति-
पृथ्वीमातृसमा नास्ति माता काचिद्गरीयसी।
लौकिक्यो मातरो ह्यन्या एषैव पारमार्थिकी।।
पृथ्वीमातापि मातेव वन्द्या भवति सर्वदा।
पृथिवीसेवनं कृत्वा भवेम मातृसेवका: ।।
यदि वयं मातु: कष्टं हितञ्च चिन्तयिष्यामस्तर्हि अस्मत्सु पुत्रत्वं संरक्षितं भवति नान्यथा । यतोहि पुत्रस्य व्युत्पत्तिरेवमेव वर्तते शास्त्रेषु-
"पुन्नाम्नो नरकात् त्रायते योऽसौ पुत्र:"।
नरकपदेनात्र दु:खं कष्टं वा ग्राह्यम्। यदि मातृदु:खं वयं चिन्तयामस्तर्हि पुत्रत्वम् अन्यथा पशुत्ववत् श्मसानतुल्यञ्च अस्मज्जीवनम्। उच्यते हि-
यत्र न देशोद्धृतकामनास्ते न मातृभूमेर्हितचिन्तनञ्च।
न राष्ट्ररक्षा बलिदानभाव: श्मसानतुल्यं नरजीवनं तत् ।।
अन्यच्च-
जिनको न निजमाता तथा मातृभूमिगौरव का भान है ।
वह नर नहीं, वह पशु निरा तथा मृतक समान है ।।
यदि वयं मातृदु:खमपहरामस्तर्हि मन्मतौ अधोलिखितवेदवाक्यस्य भविष्यामो वास्तविकाधिकारिण:-
"माता भूमि: पुत्रोऽहं पृथिव्या:" इति शम्।
लेखक:-दीपकवात्स्य: dipakavatsya@gmail.com
April 22, 2021
April 22, 2021
April 22, 2021
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
April 22, 2021
०१ संस्कृत वाक्याभ्यासः
अधुना अंजार-नगरे अस्मि ।
= अभी अंजार में हूँ ।
अत्र संस्कृत-वर्गः आरब्धः
= यहाँ संस्कृत वर्ग शुरू हुआ
अष्टदिनात्मकः संस्कृत-वर्गः अस्ति
आठ दिन का संस्कृत वर्ग है
प्रतिदिनं प्रातः संस्कृतं पाठयितुं गमिष्यामि ।
= प्रतिदिन सुबह संस्कृत पढ़ाने जाऊँगा
पञ्चाशत् छात्राः आगच्छन्ति ।
= पचास विद्यार्थी आते हैं
०२ संस्कृत वाक्याभ्यासः
सा शान्तला अस्ति ।
= वह शान्तला है
शान्तला वैद्या अस्ति ।
= शान्तला वैद्या है
सा अंजार नगरे निवसति ।
= वह अंजार नगर में रहती है
तस्यै संस्कृत भाषा रोचते ।
= उसे संस्कृत भाषा पसंद है
सा प्रतिदिनं संस्कृत-सम्भाषणस्य अभ्यासं करोति ।
= वह हररोज संस्कृत में बातचीत करने का अभ्यास करती है
अहं यत्किमपि पाठयामि …
= मैं जो भी पढ़ाता हूँ
तद् सर्वं टिप्पणीपुस्तिकायां लिखति।
= वह सब नोट बुक में लिखती है
तस्याः पुत्री अपि सम्यक् संस्कृतं वदति।
= उसकी बेटी भी सही से पढ़ती है
ओ३म्
०३ संस्कृत वाक्याभ्यासः
मम उपधानं कुत्र अस्ति ?
= मेरी तकिया कहाँ है ?
भवतः उपधानं पर्यंके एव अस्ति।
= आपकी तकिया पलंग पर ही है
एतद् न , रात्रौ भिन्नम् उपधानम् अस्ति ।
= ये नहीं , रात को अलग तकिया थी ।
भिन्नम् आसीत् !!!
= अलग थी !!!
भवतः उपधानं न जानाति !!!
= आपकी तकिया नहीं जानते !!!
रात्रौ अहं मम उपधाने संस्कृत-वाक्यानि लिखितवान् ।
= मैंने रात में मेरी तकिया पर संस्कृत वाक्य लिखे थे ।
तद् उपधानं कुत्र अस्ति ?
= वो तकिया कहाँ है ?
ओह , भवान् रात्रौ संस्कृते एव स्वप्नं पश्यति ।
= ओह , आप रात में संस्कृत में ही सपना देखते हैं
संस्कृतस्य एव स्वप्नं पश्यति ।
= संस्कृत का ही सपना देखते हैं
उपधाने कोsपि लिखति वा ?
= तकिया पर कोई लिखता है क्या ?
ओह , अहं स्वप्नं पश्यामि स्म !!!
= ओह , मैं सपना देख रहा था !!!
ओ३म्
०४ संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः माम् तस्य चित्राणि दर्शयति ।
= वह मुझे अपने चित्र दिखा रहा है
तस्य बाल्यकालस्य चित्राणि दर्शयति।
= उसकी बाल्यावस्था के चित्र दिखा रहा है
सः तदानीं लघु बालकः आसीत् ।
= वह तब छोटा बच्चा था ।
चित्रेषु सः सर्वेषाम् अङ्के अस्ति ।
= चित्रों में वह सबकी गोदी में है
एकस्मिन् चित्रे सः मातुः अङ्के अस्ति ।
= एक चित्र में वह माँ की गोदी में है
चित्रे सः पितुः अङ्के अस्ति ।
= चित्र में वह पिता की गोदी में है
सः पितामहस्य अङ्के अस्ति।
= वह दादाजी की गोदी में है
सः पितामह्याः अङ्के अस्ति।
= वह दादी जी की गोदी में है
सः मातामहस्य अङ्के अस्ति।
= वह नानाजी की गोदी में है
सः मातामह्याः अङ्के अस्ति ।
= वह नानीजी की गोदी में है
ओ३म्
०५ संस्कृत वाक्याभ्यासः
सर्वे छात्राः वाक्यानि लिखन्ति।
= सभी छात्र वाक्य लिख रहे हैं
मह्यं प्रेषयन्ति ।
= मुझे भेज रहे हैं ।
केचन छात्राः शुद्धं वाक्यं लिखन्ति ।
= कुछ छात्र शुध्द वाक्य लिख रहे हैं
केचन अशुद्धम् अपि लिखन्ति ।
= कुछ अशुद्ध भी लिखते हैं
दोषं निवारयामि तदा ….
दोष निवारण करता हूँ
छात्राः प्रसन्नाः भवन्ति ।
= छात्र खुश होते हैं
ते छात्राः पुनः लिखन्ति तदा ….
= वे छात्र फिर से लिखते हैं तब
शुद्धं लिखन्ति ।
= शुद्ध लिखते हैं
ते लेखनस्य अभ्यासं कुर्वन्ति ।
= वे लिखने का अभ्यास करते हैं
ते सम्भाषणस्य अपि अभ्यासं कुर्वन्ति
= वे बोलने का भी अभ्यास करते हैं
ओ३म्
०६ संस्कृत वाक्याभ्यासः
दीपायाः गृहे एकं पुस्तकम् अस्ति
= दीपा के घर एक पुस्तक है
पंकजस्य गृहे अपि एकमेव पुस्तकम् अस्ति।
= पंकज के घर भी एक ही पुस्तक है
दीपा एकमेव पुस्तकं पठति ।
= दीपा एक ही पुस्तक पढ़ती है
पंकजः अपि एकमेव पुस्तकं पठति ।
= पंकज भी एक ही पुस्तक पढ़ता है
द्वयोः गृहे यद् पुस्तकम् अस्ति ।
= दोनों के घर जो पुस्तक है
तद् पुस्तकं न अपितु ग्रन्थः अस्ति ।
= वह पुस्तक नहीं बल्कि ग्रन्थ है
दीपा सामवेदं पठति ।
= दीपा सामवेद पढ़ती है ।
सा अर्थसहितं सामवेदं पठति ।
= वह अर्थ के साथ सामवेद पढ़ती है
पंकजः यजुर्वेदं पठति ।
= पंकज यजुर्वेद पढ़ता है ।
सः अपि अर्थसहितं यजुर्वेदं पठति ।
= वह भी अर्थ के साथ यजुर्वेद पढ़ता है
ओ३म्
०७ संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः गृहे नास्ति ।
= वह घर पर नहीं है ।
तस्य परिवारस्य सर्वे जनाः अपि गृहे न सन्ति।
= उसके परिवार के भी सभी जन घर पर नहीं हैं
सः कार्यालयं गतवान् अस्ति।
= वह ऑफिस गया है ।
तस्य भार्या चिकित्सालयं गतवती अस्ति।
= उसकी पत्नी चिकित्सालय गई है ।
तस्य भार्या चिकित्सालये परिचारिका अस्ति।
= उसकी पत्नी हॉस्पिटल में नर्स है ।
तस्य पुत्रः विद्यालयं गतवान् अस्ति।
= उसका बेटा स्कूल गया है ।
सः मध्याह्ने आगमिष्यति।
= वह दोपहर को आएगा।
तस्य पुत्री महाविद्यालयं गतवती अस्ति।
= उसकी बेटी कॉलेज गई है ।
सा अपि मध्याह्ने आगमिष्यति।
= वह भी दोपहर को आएगा।
सः सायंकाले गृहम् आगमिष्यति।
= वह शाम को घर आएगा
#vakyabhyas
अधुना अंजार-नगरे अस्मि ।
= अभी अंजार में हूँ ।
अत्र संस्कृत-वर्गः आरब्धः
= यहाँ संस्कृत वर्ग शुरू हुआ
अष्टदिनात्मकः संस्कृत-वर्गः अस्ति
आठ दिन का संस्कृत वर्ग है
प्रतिदिनं प्रातः संस्कृतं पाठयितुं गमिष्यामि ।
= प्रतिदिन सुबह संस्कृत पढ़ाने जाऊँगा
पञ्चाशत् छात्राः आगच्छन्ति ।
= पचास विद्यार्थी आते हैं
०२ संस्कृत वाक्याभ्यासः
सा शान्तला अस्ति ।
= वह शान्तला है
शान्तला वैद्या अस्ति ।
= शान्तला वैद्या है
सा अंजार नगरे निवसति ।
= वह अंजार नगर में रहती है
तस्यै संस्कृत भाषा रोचते ।
= उसे संस्कृत भाषा पसंद है
सा प्रतिदिनं संस्कृत-सम्भाषणस्य अभ्यासं करोति ।
= वह हररोज संस्कृत में बातचीत करने का अभ्यास करती है
अहं यत्किमपि पाठयामि …
= मैं जो भी पढ़ाता हूँ
तद् सर्वं टिप्पणीपुस्तिकायां लिखति।
= वह सब नोट बुक में लिखती है
तस्याः पुत्री अपि सम्यक् संस्कृतं वदति।
= उसकी बेटी भी सही से पढ़ती है
ओ३म्
०३ संस्कृत वाक्याभ्यासः
मम उपधानं कुत्र अस्ति ?
= मेरी तकिया कहाँ है ?
भवतः उपधानं पर्यंके एव अस्ति।
= आपकी तकिया पलंग पर ही है
एतद् न , रात्रौ भिन्नम् उपधानम् अस्ति ।
= ये नहीं , रात को अलग तकिया थी ।
भिन्नम् आसीत् !!!
= अलग थी !!!
भवतः उपधानं न जानाति !!!
= आपकी तकिया नहीं जानते !!!
रात्रौ अहं मम उपधाने संस्कृत-वाक्यानि लिखितवान् ।
= मैंने रात में मेरी तकिया पर संस्कृत वाक्य लिखे थे ।
तद् उपधानं कुत्र अस्ति ?
= वो तकिया कहाँ है ?
ओह , भवान् रात्रौ संस्कृते एव स्वप्नं पश्यति ।
= ओह , आप रात में संस्कृत में ही सपना देखते हैं
संस्कृतस्य एव स्वप्नं पश्यति ।
= संस्कृत का ही सपना देखते हैं
उपधाने कोsपि लिखति वा ?
= तकिया पर कोई लिखता है क्या ?
ओह , अहं स्वप्नं पश्यामि स्म !!!
= ओह , मैं सपना देख रहा था !!!
ओ३म्
०४ संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः माम् तस्य चित्राणि दर्शयति ।
= वह मुझे अपने चित्र दिखा रहा है
तस्य बाल्यकालस्य चित्राणि दर्शयति।
= उसकी बाल्यावस्था के चित्र दिखा रहा है
सः तदानीं लघु बालकः आसीत् ।
= वह तब छोटा बच्चा था ।
चित्रेषु सः सर्वेषाम् अङ्के अस्ति ।
= चित्रों में वह सबकी गोदी में है
एकस्मिन् चित्रे सः मातुः अङ्के अस्ति ।
= एक चित्र में वह माँ की गोदी में है
चित्रे सः पितुः अङ्के अस्ति ।
= चित्र में वह पिता की गोदी में है
सः पितामहस्य अङ्के अस्ति।
= वह दादाजी की गोदी में है
सः पितामह्याः अङ्के अस्ति।
= वह दादी जी की गोदी में है
सः मातामहस्य अङ्के अस्ति।
= वह नानाजी की गोदी में है
सः मातामह्याः अङ्के अस्ति ।
= वह नानीजी की गोदी में है
ओ३म्
०५ संस्कृत वाक्याभ्यासः
सर्वे छात्राः वाक्यानि लिखन्ति।
= सभी छात्र वाक्य लिख रहे हैं
मह्यं प्रेषयन्ति ।
= मुझे भेज रहे हैं ।
केचन छात्राः शुद्धं वाक्यं लिखन्ति ।
= कुछ छात्र शुध्द वाक्य लिख रहे हैं
केचन अशुद्धम् अपि लिखन्ति ।
= कुछ अशुद्ध भी लिखते हैं
दोषं निवारयामि तदा ….
दोष निवारण करता हूँ
छात्राः प्रसन्नाः भवन्ति ।
= छात्र खुश होते हैं
ते छात्राः पुनः लिखन्ति तदा ….
= वे छात्र फिर से लिखते हैं तब
शुद्धं लिखन्ति ।
= शुद्ध लिखते हैं
ते लेखनस्य अभ्यासं कुर्वन्ति ।
= वे लिखने का अभ्यास करते हैं
ते सम्भाषणस्य अपि अभ्यासं कुर्वन्ति
= वे बोलने का भी अभ्यास करते हैं
ओ३म्
०६ संस्कृत वाक्याभ्यासः
दीपायाः गृहे एकं पुस्तकम् अस्ति
= दीपा के घर एक पुस्तक है
पंकजस्य गृहे अपि एकमेव पुस्तकम् अस्ति।
= पंकज के घर भी एक ही पुस्तक है
दीपा एकमेव पुस्तकं पठति ।
= दीपा एक ही पुस्तक पढ़ती है
पंकजः अपि एकमेव पुस्तकं पठति ।
= पंकज भी एक ही पुस्तक पढ़ता है
द्वयोः गृहे यद् पुस्तकम् अस्ति ।
= दोनों के घर जो पुस्तक है
तद् पुस्तकं न अपितु ग्रन्थः अस्ति ।
= वह पुस्तक नहीं बल्कि ग्रन्थ है
दीपा सामवेदं पठति ।
= दीपा सामवेद पढ़ती है ।
सा अर्थसहितं सामवेदं पठति ।
= वह अर्थ के साथ सामवेद पढ़ती है
पंकजः यजुर्वेदं पठति ।
= पंकज यजुर्वेद पढ़ता है ।
सः अपि अर्थसहितं यजुर्वेदं पठति ।
= वह भी अर्थ के साथ यजुर्वेद पढ़ता है
ओ३म्
०७ संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः गृहे नास्ति ।
= वह घर पर नहीं है ।
तस्य परिवारस्य सर्वे जनाः अपि गृहे न सन्ति।
= उसके परिवार के भी सभी जन घर पर नहीं हैं
सः कार्यालयं गतवान् अस्ति।
= वह ऑफिस गया है ।
तस्य भार्या चिकित्सालयं गतवती अस्ति।
= उसकी पत्नी चिकित्सालय गई है ।
तस्य भार्या चिकित्सालये परिचारिका अस्ति।
= उसकी पत्नी हॉस्पिटल में नर्स है ।
तस्य पुत्रः विद्यालयं गतवान् अस्ति।
= उसका बेटा स्कूल गया है ।
सः मध्याह्ने आगमिष्यति।
= वह दोपहर को आएगा।
तस्य पुत्री महाविद्यालयं गतवती अस्ति।
= उसकी बेटी कॉलेज गई है ।
सा अपि मध्याह्ने आगमिष्यति।
= वह भी दोपहर को आएगा।
सः सायंकाले गृहम् आगमिष्यति।
= वह शाम को घर आएगा
#vakyabhyas
April 22, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️द्वादशः अध्याय
♦️श्लोक:-१७
काष्ठं कल्पतरुः सुमेरुरचलश्चिन्तामणिः प्रस्तरः सूर्यस्तीव्रकरः शशिः क्षयकरः क्षारोहि निरवारिधिः।
कामो नष्टतनुर्बलिर्दितिसुतो नित्य पशुः कामगोः नैतास्ते तुलयापि भो रघुपते कस्योपमा दीयते।।१७।।
♦️भावार्थ --कल्पवृक्ष यद्यपि इच्छाओं का पूरक है किन्तु वह काष्ठ है, सुमेरु पर्वत है, चिन्तामणि पत्थर है सूर्य प्रचण्ड रश्मियों वाला है, चन्द्रमा क्षीण होने वाला है, समुद्र खारी है, कामदेव शरीर-रहित है, बलि दानशील दैत्य है और कामधेनु तो सदा पशु ही है-मैं इन सबको तेरे समान नहीं पाता हूँ, हे रघुपते! आपकी किसके साथ उपमा दी जाए, किसके साथ आपकी तुलना की जाए?
✒️द्वादशः अध्याय
♦️श्लोक:-१७
काष्ठं कल्पतरुः सुमेरुरचलश्चिन्तामणिः प्रस्तरः सूर्यस्तीव्रकरः शशिः क्षयकरः क्षारोहि निरवारिधिः।
कामो नष्टतनुर्बलिर्दितिसुतो नित्य पशुः कामगोः नैतास्ते तुलयापि भो रघुपते कस्योपमा दीयते।।१७।।
♦️भावार्थ --कल्पवृक्ष यद्यपि इच्छाओं का पूरक है किन्तु वह काष्ठ है, सुमेरु पर्वत है, चिन्तामणि पत्थर है सूर्य प्रचण्ड रश्मियों वाला है, चन्द्रमा क्षीण होने वाला है, समुद्र खारी है, कामदेव शरीर-रहित है, बलि दानशील दैत्य है और कामधेनु तो सदा पशु ही है-मैं इन सबको तेरे समान नहीं पाता हूँ, हे रघुपते! आपकी किसके साथ उपमा दी जाए, किसके साथ आपकी तुलना की जाए?
April 22, 2021
संस्कृत-प्रतिभा-परीक्षा
संस्कृतभाषा भारतीयज्ञानपरम्पराणाम् प्रमुखः आकरः इति सर्वे जानन्ति एव । विविधैः गुणैः सुसम्पन्नायां हि अस्यां भाषायां काव्य-नाटक-दर्शनेतिहास-वैद्यक-विज्ञानादिविषयेषु वाङ्मयानि विरचितानि विरच्यमानानि च सन्ति । नैकानि वर्षसहस्राणि उपासिताऽपि एषा अद्यापि विविधैः विद्वद्भिः विद्यार्थिभिः च निरन्तरं समुपसेव्यमाना विराजते । अद्यापि भूतले सहस्रशः छात्राः विद्यालयेषु विश्वविद्यालयेषु च एतां भाषां पठन्ति ।
संस्कृतभाषायाम् आसक्तानाम्, अग्रे च अध्ययनस्य अनुवर्तने समुत्सुकानां छात्राणां प्रोत्साहनाय चिन्मयविश्वविद्यापीठेन अन्तर्जालीया परीक्षा आयोजिता अस्ति । विद्यालयेषु १०, ११, १२ काक्ष्यासु अध्ययनं कुर्वन्तः छात्राः अत्र भागं ग्रहीतुं शक्नुवन्ति । अस्य वर्षस्य मै-मासस्य ३० (30th May 2021) दिनाङ्काद् आरभ्य प्रवर्तिष्यमाणायाम् अस्यां परीक्षायां विजेतारः १० छात्राः -
चिन्मय-बाल-संस्कृत-प्रतिभा इति बिरुदं प्राप्स्यन्ति
₹ १०००० धनराशिं बहुमानरूपेण प्राप्स्यन्ति
१२ कक्ष्यायाम् अधीयानाः छात्राः अस्माकं विश्वविद्यालस्य संयुताचार्यः (Integrated Masters), बि ए संस्कृतम् इति पदव्योः संपूर्णछात्रवृत्तिसहितं प्रवेशं प्राप्तुम् अर्हाः भविष्यन्ति
अर्हाः भागग्राहिणः -
१०, ११, १२ कक्ष्यासु / तत्समानासु प्राक्-शास्त्री/प्राक्-शिरोमणिः/उत्तरमध्यमा/साहित्यम् इत्यादिषु च पठन्तः छात्राः परीक्षायां भागं ग्रहीतुम् अर्हन्ति ।
परीक्षा त्रिषु स्तरेषु भविष्यति -
‘कोरोना-विषमे काले मम अध्ययनानुभवः’ इति विषयम् अधिकृत्य संस्कृतभाषायां ५०० पदात्मकः प्रबन्धः लेखनीयः ।
मै-मासस्य ३० दिनाङ्के अन्तर्जालपरीक्षा भविष्यति । अन्तर्जालीयपरीक्षां समाप्य लिखितः प्रबन्धः तस्मिन् एव दिने समर्पणीयः ।
प्रबन्धं परीक्षां च आधारीकृत्य चितानां उत्तमानां २० छात्राणां वाक्परीक्षा भविष्यति, ततः १० छात्राणां चयनं भविष्यति ।
अवधेयाः अंशाः -
परीक्षायां भागं ग्रहीतुम् अधोदत्तं संकेतम् उपयुज्य नामाङ्कनम् अवश्यं कर्तव्यम्
परीक्षायाः, प्रबन्धसमर्पणस्य, वाक्परीक्षायाः च कृते आवश्यकाः संकेताः (online links) आवेदयितृभ्यः वैद्युतपत्रद्वारा (email) प्रेषयिष्यन्ते ।
अत्युत्तमानां प्रतिभागिनां चयने परीक्षकाणां निर्णयः अन्तिमः
पदव्यां प्रवेशप्रदाने यु जि सि इत्यायोगेन चिन्मयविश्वविद्यापीठेन च निर्धारितानां सर्वेषां नियमानाम् अनुसरणं क्रियते ।
Queries: +91 99166 55307 | pariksha@cvv.ac.in
Last date to register: 29 May 2021
Register Here
संस्कृतभाषा भारतीयज्ञानपरम्पराणाम् प्रमुखः आकरः इति सर्वे जानन्ति एव । विविधैः गुणैः सुसम्पन्नायां हि अस्यां भाषायां काव्य-नाटक-दर्शनेतिहास-वैद्यक-विज्ञानादिविषयेषु वाङ्मयानि विरचितानि विरच्यमानानि च सन्ति । नैकानि वर्षसहस्राणि उपासिताऽपि एषा अद्यापि विविधैः विद्वद्भिः विद्यार्थिभिः च निरन्तरं समुपसेव्यमाना विराजते । अद्यापि भूतले सहस्रशः छात्राः विद्यालयेषु विश्वविद्यालयेषु च एतां भाषां पठन्ति ।
संस्कृतभाषायाम् आसक्तानाम्, अग्रे च अध्ययनस्य अनुवर्तने समुत्सुकानां छात्राणां प्रोत्साहनाय चिन्मयविश्वविद्यापीठेन अन्तर्जालीया परीक्षा आयोजिता अस्ति । विद्यालयेषु १०, ११, १२ काक्ष्यासु अध्ययनं कुर्वन्तः छात्राः अत्र भागं ग्रहीतुं शक्नुवन्ति । अस्य वर्षस्य मै-मासस्य ३० (30th May 2021) दिनाङ्काद् आरभ्य प्रवर्तिष्यमाणायाम् अस्यां परीक्षायां विजेतारः १० छात्राः -
चिन्मय-बाल-संस्कृत-प्रतिभा इति बिरुदं प्राप्स्यन्ति
₹ १०००० धनराशिं बहुमानरूपेण प्राप्स्यन्ति
१२ कक्ष्यायाम् अधीयानाः छात्राः अस्माकं विश्वविद्यालस्य संयुताचार्यः (Integrated Masters), बि ए संस्कृतम् इति पदव्योः संपूर्णछात्रवृत्तिसहितं प्रवेशं प्राप्तुम् अर्हाः भविष्यन्ति
अर्हाः भागग्राहिणः -
१०, ११, १२ कक्ष्यासु / तत्समानासु प्राक्-शास्त्री/प्राक्-शिरोमणिः/उत्तरमध्यमा/साहित्यम् इत्यादिषु च पठन्तः छात्राः परीक्षायां भागं ग्रहीतुम् अर्हन्ति ।
परीक्षा त्रिषु स्तरेषु भविष्यति -
‘कोरोना-विषमे काले मम अध्ययनानुभवः’ इति विषयम् अधिकृत्य संस्कृतभाषायां ५०० पदात्मकः प्रबन्धः लेखनीयः ।
मै-मासस्य ३० दिनाङ्के अन्तर्जालपरीक्षा भविष्यति । अन्तर्जालीयपरीक्षां समाप्य लिखितः प्रबन्धः तस्मिन् एव दिने समर्पणीयः ।
प्रबन्धं परीक्षां च आधारीकृत्य चितानां उत्तमानां २० छात्राणां वाक्परीक्षा भविष्यति, ततः १० छात्राणां चयनं भविष्यति ।
अवधेयाः अंशाः -
परीक्षायां भागं ग्रहीतुम् अधोदत्तं संकेतम् उपयुज्य नामाङ्कनम् अवश्यं कर्तव्यम्
परीक्षायाः, प्रबन्धसमर्पणस्य, वाक्परीक्षायाः च कृते आवश्यकाः संकेताः (online links) आवेदयितृभ्यः वैद्युतपत्रद्वारा (email) प्रेषयिष्यन्ते ।
अत्युत्तमानां प्रतिभागिनां चयने परीक्षकाणां निर्णयः अन्तिमः
पदव्यां प्रवेशप्रदाने यु जि सि इत्यायोगेन चिन्मयविश्वविद्यापीठेन च निर्धारितानां सर्वेषां नियमानाम् अनुसरणं क्रियते ।
Queries: +91 99166 55307 | pariksha@cvv.ac.in
Last date to register: 29 May 2021
Register Here
April 22, 2021
April 23, 2021
हसेम हासयेम
माता — हे पुत्र ।पूजार्थं फलमानयतु।
पुत्र: — अस्तु।
माता — धनं स्वीकृत्य गच्छतु।
पुत्र: — कति फलानि आनयानि?
माता — फलद्वयं क्रीत्वा आनयतु्।
पुत्र: — आपणं गत्वा फलद्वयं क्रीत्वा गहं प्रति आगच्छति। मार्गे एकं खादित्वा एकफलं एक आनयति।
पुत्र: — मात: फलं स्वीकरोतु।
माता — एकमेव अस्ति।द्वितीयफलम्?
पुत्र: — तदेव एतत्।
माता — रे सम्यक् वदतु।एकफलं अत्र।द्वितीयं कुत्र?
पुत्र: — अंबा एतदेव तद्।
कतिवारं वा पृच्छतु।चिन्ता नास्ति।तदेव एतत्।
😂🤣😂
#hasya
माता — हे पुत्र ।पूजार्थं फलमानयतु।
पुत्र: — अस्तु।
माता — धनं स्वीकृत्य गच्छतु।
पुत्र: — कति फलानि आनयानि?
माता — फलद्वयं क्रीत्वा आनयतु्।
पुत्र: — आपणं गत्वा फलद्वयं क्रीत्वा गहं प्रति आगच्छति। मार्गे एकं खादित्वा एकफलं एक आनयति।
पुत्र: — मात: फलं स्वीकरोतु।
माता — एकमेव अस्ति।द्वितीयफलम्?
पुत्र: — तदेव एतत्।
माता — रे सम्यक् वदतु।एकफलं अत्र।द्वितीयं कुत्र?
पुत्र: — अंबा एतदेव तद्।
कतिवारं वा पृच्छतु।चिन्ता नास्ति।तदेव एतत्।
😂🤣😂
#hasya
April 23, 2021
Friends,
I have started creating pages that absolute beginners in Sanskrit may
find useful. Please visit the following page and share it with others
who wish to learn Sanskrit:
http://sanskritize.com/index.php/2021-02-15-07-47-28/15-sanskrit/27-chandamama-stories
http://sanskritize.com/index.php/2021-02-15-07-47-28/15-sanskrit/27-chandamama-stories
Sanskritize
Chandamama Stories: शाश्वतं ज्ञानम्
My site
April 23, 2021
April 23, 2021
🙏 वेदवाणी 🙏
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा, प्रचारित आर्य जितेंद्र भाटिया द्वारा🙏🌼
नहि ष्मा ते शतं चन राधो वरन्त आमुरः।
न च्यौत्नानि करिष्यतः॥ ऋग्वेद ४-३१-९॥🙏🌼
परमेश्वर सैकड़ों प्रकार का धन देता है। दुष्ट हिंसक वृत्ति के मनुष्य उसको प्राप्त नहीं कर सकते। जब परमेश्वर ऐसे दुष्टों का संहार करता है तो उसे भी यह रोक नहीं सकते।🙏🌼
God gives hundreds of kinds of wealth to its people. Human beings of evil and violent nature cannot receive it. When God destroys such wicked people, they cannot stop Him. (Rig Veda 4-31-9)🙏🌼
अस्माँ अवन्तु ते शतमस्मान्सहस्रमूतयः।
अस्मान्विश्वा अभिष्टयः॥ ऋग्वेद ४-३१-१०॥🙏🏵️
परमेश्वर सैकड़ों प्रकार से सुरक्षा प्रदान करता है।
हे प्रभू ! आप हमारी भी रक्षा करें।🙏🏵️
God provides protection by hundreds of ways. O God ! We pray You to protect us also. (Rig Veda 4- 31 -10)🙏🏵️
दभ्रेभिश्चिच्छशीयांसं हंसि व्राधन्तमोजसा।
सखिभिर्ये त्वे सचा॥ ऋग्वेद ४-३२-३॥🙏🌻
परमेश्वर के नियमों पर चलने वाला उसका मित्र होता है। ऐसे व्यक्ति भले ही संख्या में कम हो तो भी संख्या में बहुत अधिक और अति शक्तिशाली दुष्टों का नाश कर देते हैं।🙏🌻
The people who follow the laws of God are friends of God. Even if such people are small in number, they destroy large numbers and very powerful evil doers. (Rig Veda 4-32-3)🙏🌻
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा, प्रचारित आर्य जितेंद्र भाटिया द्वारा🙏🌼
नहि ष्मा ते शतं चन राधो वरन्त आमुरः।
न च्यौत्नानि करिष्यतः॥ ऋग्वेद ४-३१-९॥🙏🌼
परमेश्वर सैकड़ों प्रकार का धन देता है। दुष्ट हिंसक वृत्ति के मनुष्य उसको प्राप्त नहीं कर सकते। जब परमेश्वर ऐसे दुष्टों का संहार करता है तो उसे भी यह रोक नहीं सकते।🙏🌼
God gives hundreds of kinds of wealth to its people. Human beings of evil and violent nature cannot receive it. When God destroys such wicked people, they cannot stop Him. (Rig Veda 4-31-9)🙏🌼
अस्माँ अवन्तु ते शतमस्मान्सहस्रमूतयः।
अस्मान्विश्वा अभिष्टयः॥ ऋग्वेद ४-३१-१०॥🙏🏵️
परमेश्वर सैकड़ों प्रकार से सुरक्षा प्रदान करता है।
हे प्रभू ! आप हमारी भी रक्षा करें।🙏🏵️
God provides protection by hundreds of ways. O God ! We pray You to protect us also. (Rig Veda 4- 31 -10)🙏🏵️
दभ्रेभिश्चिच्छशीयांसं हंसि व्राधन्तमोजसा।
सखिभिर्ये त्वे सचा॥ ऋग्वेद ४-३२-३॥🙏🌻
परमेश्वर के नियमों पर चलने वाला उसका मित्र होता है। ऐसे व्यक्ति भले ही संख्या में कम हो तो भी संख्या में बहुत अधिक और अति शक्तिशाली दुष्टों का नाश कर देते हैं।🙏🌻
The people who follow the laws of God are friends of God. Even if such people are small in number, they destroy large numbers and very powerful evil doers. (Rig Veda 4-32-3)🙏🌻
April 23, 2021
_[विस्तृत]_
धर्म क्या है?
विद्वानों का मत है कि धर्म वह है जो हमें आदर्श जीवन जीने की कला और मार्ग बताता है। केवल पूजा-पाठ या कर्मकांड ही धर्म नहीं है। धर्म मानव जीवन को एक दिशा देता है। विभिन्न पंथों, मतों और संप्रदायों द्वारा जो नियम, मनुष्य को अच्छे जीवन यापन, जिसमें सबके लिए प्रेम, करूणा, अहिंसा, क्षमा और अपनत्व का भाव हो, ऐसे सभी नियम धर्म के तहत माने गए हैं।
वेदों के अनुसार
वेदों एवं शास्त्रों के मुताबिक धर्म में उत्तम आचरण के निश्चित और व्यवहारिक नियम है -
1. ''आ प्रा रजांसि दिव्यानि पार्थिवा श्लोकं देव: कृणुते स्वाय धर्मणे। (ऋग्वेद - 4.5.3.3)
''धर्मणा मित्रावरुणा विपश्चिता व्रता रक्षेते असुरस्य मायया।
(ऋग्वेद - 5.63.7)
यहाँ पर 'धर्म' का अर्थ निश्चित नियम (व्यवस्था या सिद्धान्त) या आचार नियम है
*धर्म की परिभाषा*
धारणाद्धर्ममित्याहुः धर्मो धारयते प्रजाः।
यत्स्याद्धारणसंयुक्तं स धर्म इति निश्चयः॥
धर्म शब्द संस्कृत की 'धृ' धातु से बना है, जिसका तात्पर्य है धारण करना, आलंबन देना, पालन करना। इस प्रकार धर्म का स्पष्ट शब्दों में अर्थ है :
धारण करने योग्य आचरण धर्म है। सही और गलत की पहचान कराकर प्राणिमात्र को सदमार्ग पर चलने के लिए अग्रसर करे, वह धर्म है। जो हमारे जीवन में अनुशासन लाये वह धर्म है। आदर्श अनुशासन वह जिसमें व्यक्ति की विचारधारा और जीवनशैली सकारात्मक हो जाती है। जब तक किसी भी व्यक्ति की सोच सकारात्मक नहीं होगी, धर्म उसे प्राप्त नहीं हो सकता है।
वास्तव में, धर्म ही मनुष्य की शक्ति है, धर्म ही मनुष्य का सच्चा शिक्षक है। धर्म के बिना मनुष्य अधूरा है, अपूर्ण है।
मनुस्मृति के अनुसार
धृति: क्षमा दमोऽस्तेयं शौचमिन्द्रियनिग्रह:।
धीर्विद्या सत्यमक्रोधो दशकं धर्मलक्षणम्।। (मनुस्मृति ६.९२)
अर्थ – धृति (धैर्य ), क्षमा (अपना अपकार करने वाले का भी उपकार करना ), दम (हमेशा संयम से धर्म में लगे रहना ), अस्तेय (चोरी न करना ), शौच ( भीतर और बाहर की पवित्रता ), इन्द्रिय निग्रह (इन्द्रियों को हमेशा धर्माचरण में लगाना ), धी ( सत्कर्मों से बुद्धि को बढ़ाना ), विद्या (यथार्थ ज्ञान लेना ). सत्यम ( हमेशा सत्य का आचरण करना ) और अक्रोध ( क्रोध को छोड़कर हमेशा शांत रहना )।
1. धैर्य : धन संपत्ति, यश एवं वैभव आदि का नाश होने पर धीरज बनाए रखना तथा कोई कष्ट, कठिनाई या रूकावट आने पर निराश न होना।
2. क्षमा : दूसरो के दुव्र्यवहार और अपराध को लेना तथा क्रोश न करते हुए बदले की भावना न रखना ही क्षमा है।
3. दम : मन की स्वच्छंदता को रोकना। बुराइयों के वातावरण में तथा कुसंगति में भी अपने आप को पवित्र बनाए रखना एवं मन को मनमानी करने से रोकना ही दम है।
4. अस्तेय : अपरिग्रह- किसी अन्य की वस्तु या अमानत को पाने की चाह न रखना। अन्याय से किसी के धन, संपत्ति और अधिकार का हरण न करना ही अस्तेय है।
5. पवित्रता (शौच) : शरीर को बाहर और भीतर से पूर्णत: पवित्र रखना, आहार और विहार में पूरी शुद्धता एवं पवित्रता का ध्यान रखना।
6. इन्द्रिय निग्रह : पांचों इंद्रियों को सांसारिक विषय वासनाओं एवं सुख-भोगों में डूबने, प्रवृत्त होने या आसक्त होने से रोकना ही इंद्रिय निगह है।
7. धी : भलीभांति समझना। शास्त्रों के गूढ़-गंभीर अर्थ को समझना आत्मनिष्ठ बुद्धि को प्राप्त करना। प्रतिपक्ष के संशय को दूर करना।
8. विद्या : आत्मा-परमात्मा विषयक ज्ञान, जीवन के रहस्य और उद्देश्य को समझना। जीवन जीते की सच्ची कला ही विद्या है।
9. सत्य : मन, कर्म, वचन से पूर्णत: सत्य का आचरण करना। अवास्तविक, परिवर्तित एवं बदले हुए रूप में किसी, बात, घटना या प्रसंग का वर्णन करना या बोलना ही सत्याचरण है।
10. आक्रोध : दुव्र्यवहार एवं दुराचार के लिए किसी को माफ करने पर भी यदि उसका व्यवहार न बदले तब भी क्रोध न करना। अपनी इच्छा और योजना में बाधा पहुंचाने वाले पर भी क्रोध न करना। हर स्थिति में क्रोध का शमन करने का हर संभव प्रयास करना।
धर्म एव हतो हन्ति धर्मो रक्षति रक्षितः।
तस्माद्धर्मो न हन्तवयः मानो धर्मो हतोवाधीत्॥
(मनु स्मृति)
अर्थात -
धर्म उसका नाश करता है जो उसका (धर्म का ) नाश करता है | धर्म उसका रक्षण करता है जो उसके रक्षणार्थ प्रयास करता है | अतः धर्मका नाश नहीं करना चाहिए | ध्यान रहे धर्मका नाश करनेवालेका नाश, अवश्यंभावी है।
याज्ञवल्क्य के अनुसार
अहिंसा सत्यमस्तेयं शौचमिन्द्रियनिग्रह:।
दानं दमो दया शान्ति: सर्वेषां धर्मसाधनम्।। (याज्ञवल्क्य स्मृति १.१२२)
(अहिंसा, सत्य, चोरी न करना (अस्तेय), शौच (स्वच्छता), इन्द्रिय-निग्रह (इन्द्रियों को वश में रखना), दान, संयम (दम), दया एवं शान्ति)
गौतम ऋषि के अनुसार
यतो अभ्युदयनिश्रेयस सिद्धिः स धर्म।
(जिस काम के करने से अभ्युदय और निश्रेयस की सिद्धि हो वह धर्म है।
मोहित डोकानिया:-
धर्म क्या है?
विद्वानों का मत है कि धर्म वह है जो हमें आदर्श जीवन जीने की कला और मार्ग बताता है। केवल पूजा-पाठ या कर्मकांड ही धर्म नहीं है। धर्म मानव जीवन को एक दिशा देता है। विभिन्न पंथों, मतों और संप्रदायों द्वारा जो नियम, मनुष्य को अच्छे जीवन यापन, जिसमें सबके लिए प्रेम, करूणा, अहिंसा, क्षमा और अपनत्व का भाव हो, ऐसे सभी नियम धर्म के तहत माने गए हैं।
वेदों के अनुसार
वेदों एवं शास्त्रों के मुताबिक धर्म में उत्तम आचरण के निश्चित और व्यवहारिक नियम है -
1. ''आ प्रा रजांसि दिव्यानि पार्थिवा श्लोकं देव: कृणुते स्वाय धर्मणे। (ऋग्वेद - 4.5.3.3)
''धर्मणा मित्रावरुणा विपश्चिता व्रता रक्षेते असुरस्य मायया।
(ऋग्वेद - 5.63.7)
यहाँ पर 'धर्म' का अर्थ निश्चित नियम (व्यवस्था या सिद्धान्त) या आचार नियम है
*धर्म की परिभाषा*
धारणाद्धर्ममित्याहुः धर्मो धारयते प्रजाः।
यत्स्याद्धारणसंयुक्तं स धर्म इति निश्चयः॥
धर्म शब्द संस्कृत की 'धृ' धातु से बना है, जिसका तात्पर्य है धारण करना, आलंबन देना, पालन करना। इस प्रकार धर्म का स्पष्ट शब्दों में अर्थ है :
धारण करने योग्य आचरण धर्म है। सही और गलत की पहचान कराकर प्राणिमात्र को सदमार्ग पर चलने के लिए अग्रसर करे, वह धर्म है। जो हमारे जीवन में अनुशासन लाये वह धर्म है। आदर्श अनुशासन वह जिसमें व्यक्ति की विचारधारा और जीवनशैली सकारात्मक हो जाती है। जब तक किसी भी व्यक्ति की सोच सकारात्मक नहीं होगी, धर्म उसे प्राप्त नहीं हो सकता है।
वास्तव में, धर्म ही मनुष्य की शक्ति है, धर्म ही मनुष्य का सच्चा शिक्षक है। धर्म के बिना मनुष्य अधूरा है, अपूर्ण है।
मनुस्मृति के अनुसार
धृति: क्षमा दमोऽस्तेयं शौचमिन्द्रियनिग्रह:।
धीर्विद्या सत्यमक्रोधो दशकं धर्मलक्षणम्।। (मनुस्मृति ६.९२)
अर्थ – धृति (धैर्य ), क्षमा (अपना अपकार करने वाले का भी उपकार करना ), दम (हमेशा संयम से धर्म में लगे रहना ), अस्तेय (चोरी न करना ), शौच ( भीतर और बाहर की पवित्रता ), इन्द्रिय निग्रह (इन्द्रियों को हमेशा धर्माचरण में लगाना ), धी ( सत्कर्मों से बुद्धि को बढ़ाना ), विद्या (यथार्थ ज्ञान लेना ). सत्यम ( हमेशा सत्य का आचरण करना ) और अक्रोध ( क्रोध को छोड़कर हमेशा शांत रहना )।
1. धैर्य : धन संपत्ति, यश एवं वैभव आदि का नाश होने पर धीरज बनाए रखना तथा कोई कष्ट, कठिनाई या रूकावट आने पर निराश न होना।
2. क्षमा : दूसरो के दुव्र्यवहार और अपराध को लेना तथा क्रोश न करते हुए बदले की भावना न रखना ही क्षमा है।
3. दम : मन की स्वच्छंदता को रोकना। बुराइयों के वातावरण में तथा कुसंगति में भी अपने आप को पवित्र बनाए रखना एवं मन को मनमानी करने से रोकना ही दम है।
4. अस्तेय : अपरिग्रह- किसी अन्य की वस्तु या अमानत को पाने की चाह न रखना। अन्याय से किसी के धन, संपत्ति और अधिकार का हरण न करना ही अस्तेय है।
5. पवित्रता (शौच) : शरीर को बाहर और भीतर से पूर्णत: पवित्र रखना, आहार और विहार में पूरी शुद्धता एवं पवित्रता का ध्यान रखना।
6. इन्द्रिय निग्रह : पांचों इंद्रियों को सांसारिक विषय वासनाओं एवं सुख-भोगों में डूबने, प्रवृत्त होने या आसक्त होने से रोकना ही इंद्रिय निगह है।
7. धी : भलीभांति समझना। शास्त्रों के गूढ़-गंभीर अर्थ को समझना आत्मनिष्ठ बुद्धि को प्राप्त करना। प्रतिपक्ष के संशय को दूर करना।
8. विद्या : आत्मा-परमात्मा विषयक ज्ञान, जीवन के रहस्य और उद्देश्य को समझना। जीवन जीते की सच्ची कला ही विद्या है।
9. सत्य : मन, कर्म, वचन से पूर्णत: सत्य का आचरण करना। अवास्तविक, परिवर्तित एवं बदले हुए रूप में किसी, बात, घटना या प्रसंग का वर्णन करना या बोलना ही सत्याचरण है।
10. आक्रोध : दुव्र्यवहार एवं दुराचार के लिए किसी को माफ करने पर भी यदि उसका व्यवहार न बदले तब भी क्रोध न करना। अपनी इच्छा और योजना में बाधा पहुंचाने वाले पर भी क्रोध न करना। हर स्थिति में क्रोध का शमन करने का हर संभव प्रयास करना।
धर्म एव हतो हन्ति धर्मो रक्षति रक्षितः।
तस्माद्धर्मो न हन्तवयः मानो धर्मो हतोवाधीत्॥
(मनु स्मृति)
अर्थात -
धर्म उसका नाश करता है जो उसका (धर्म का ) नाश करता है | धर्म उसका रक्षण करता है जो उसके रक्षणार्थ प्रयास करता है | अतः धर्मका नाश नहीं करना चाहिए | ध्यान रहे धर्मका नाश करनेवालेका नाश, अवश्यंभावी है।
याज्ञवल्क्य के अनुसार
अहिंसा सत्यमस्तेयं शौचमिन्द्रियनिग्रह:।
दानं दमो दया शान्ति: सर्वेषां धर्मसाधनम्।। (याज्ञवल्क्य स्मृति १.१२२)
(अहिंसा, सत्य, चोरी न करना (अस्तेय), शौच (स्वच्छता), इन्द्रिय-निग्रह (इन्द्रियों को वश में रखना), दान, संयम (दम), दया एवं शान्ति)
गौतम ऋषि के अनुसार
यतो अभ्युदयनिश्रेयस सिद्धिः स धर्म।
(जिस काम के करने से अभ्युदय और निश्रेयस की सिद्धि हो वह धर्म है।
April 23, 2021
विदुर के अनुसार
इज्या (यज्ञ-याग, पूजा आदि), अध्ययन, दान, तप, सत्य, दया, क्षमा और अलोभ।
उनका कहना है कि इनमें से प्रथम चार इज्या आदि अंगों का आचरण मात्र दिखावे के लिए भी हो सकता है, किन्तु अन्तिम चार सत्य आदि अंगों का आचरण करने वाला महान बन जाता है।
पद्मपुराण के अनुसार
ब्रह्मचर्येण सत्येन तपसा च प्रवर्तते।
दानेन नियमेनापि क्षमा शौचेन वल्लभ।।
अहिंसया सुशांत्या च अस्तेयेनापि वर्तते।
एतैर्दशभिरगैस्तु धर्ममेव सुसूचयेत।।
(अर्थात ब्रह्मचर्य, सत्य, तप, दान, संयम, क्षमा, शौच, अहिंसा, शांति और अस्तेय इन दस अंगों से युक्त होने पर ही धर्म की वृद्धि होती है।)
विवेकानंद के अनुसार
धर्म अनुभूति की वस्तु है। वह मुख की बात मतवाद अथवा युक्तिमूलक कल्पना मात्र नहीं है। आत्मा की ब्रह्मस्वरूपता को जान लेना, तद्रुप हो जाना- उसका साक्षात्कार करना, यही धर्म है- वह केवल सुनने या मान लेने की चीज नहीं है। समस्त मन-प्राण का विश्वास की वस्तु के साथ एक हो जाना - यही धर्म है।
गोस्वामी तुलसीदास के अनुसार
सुनहु सखा, कह कृपानिधाना, जेहिं जय होई सो स्यन्दन आना।
सौरज धीरज तेहि रथ चाका, सत्य सील दृढ़ ध्वजा पताका।
बल बिबेक दम पर-हित घोरे, छमा कृपा समता रजु जोरे।
ईस भजनु सारथी सुजाना, बिरति चर्म संतोष कृपाना।
दान परसु बुधि सक्ति प्रचण्डा, बर बिग्यान कठिन कोदंडा।
अमल अचल मन त्रोन सामना, सम जम नियम सिलीमुख नाना।
कवच अभेद बिप्र-गुरुपूजा, एहि सम बिजय उपाय न दूजा।
सखा धर्ममय अस रथ जाकें, जीतन कहँ न कतहूँ रिपु ताकें।
महा अजय संसार रिपु, जीति सकइ सो बीर।
जाकें अस रथ होई दृढ़, सुनहु सखा मति-धीर।। (लंकाकांड)
श्री रामजी ने कहा- हे सखे! सुनो, जिससे जय होती है, वह रथ दूसरा ही है॥
शौर्य और धैर्य उस रथ के पहिए हैं। सत्य और शील (सदाचार) उसकी मजबूत ध्वजा और पताका हैं। बल, विवेक, दम (इंद्रियों का वश में होना) और परोपकार- ये चार उसके घोड़े हैं, जो क्षमा, दया और समता रूपी डोरी से रथ में जोड़े हुए हैं॥
ईश्वर का भजन ही (उस रथ को चलाने वाला) चतुर सारथी है। वैराग्य ढाल है और संतोष तलवार है। दान फरसा है, बुद्धि प्रचण्ड शक्ति है, श्रेष्ठ विज्ञान कठिन धनुष है॥
निर्मल (पापरहित) और अचल (स्थिर) मन तरकस के समान है। शम (मन का वश में होना), (अहिंसादि) यम और (शौचादि) नियम- ये बहुत से बाण हैं। ब्राह्मणों और गुरु का पूजन अभेद्य कवच है। इसके समान विजय का दूसरा उपाय नहीं है॥
हे सखे! ऐसा धर्ममय रथ जिसके हो उसके लिए जीतने को कहीं शत्रु ही नहीं है॥
हे धीरबुद्धि वाले सखा! सुनो, जिसके पास ऐसा दृढ़ रथ हो, वह वीर संसार (जन्म-मृत्यु) रूपी महान् दुर्जय शत्रु को भी जीत सकता है (रावण की तो बात ही क्या है)॥
श्रीमद्भागवत के अनुसार
सत्यं दया तप: शौचं तितिक्षेक्षा शमो दम:।
अहिंसा ब्रह्मचर्यं च त्याग: स्वाध्याय आर्जवम्।।
संतोष: समदृक् सेवा ग्राम्येहोपरम: शनै:।
नृणां विपर्ययेहेक्षा मौनमात्मविमर्शनम्।।
अन्नाद्यादे संविभागो भूतेभ्यश्च यथार्हत:।
तेषात्मदेवताबुद्धि: सुतरां नृषु पाण्डव।।
श्रवणं कीर्तनं चास्य स्मरणं महतां गते:।
सेवेज्यावनतिर्दास्यं सख्यमात्मसमर्पणम्।।
नृणामयं परो धर्म: सर्वेषां समुदाहृत:।
त्रिशल्लक्षणवान् राजन् सर्वात्मा येन तुष्यति।। (७-११-८ से १२ )
युधिष्ठिर ! धर्म के ये तीस लक्षण शास्त्रों में कहे गये हैं — सत्य, दया, तपस्या, शौच, तितिक्षा, उचित-अनुचित का विचार, मन का संयम, इन्द्रियों का संयम, अहिंसा, ब्रह्मचर्य, त्याग, स्वाध्याय, सरलता, सन्तोष, समदर्शी महात्माओं की सेवा, धीरे-धरि सांसारिक भौगों की चेष्टा से निवृत्ति, मनुष्य के अभिमानपूर्ण प्रयत्नों का फल उलटा ही होता है —ऐसा विचार, मौन, आत्मचिन्तन, प्राणियों को अन्न आदि का यथायोग्य विभाजन, उनमें और विशेष करके मनुष्यों में अपने आत्मा तथा इष्टदेव का भाव, संतों के परम आश्रय भगवान् श्रीकृष्ण के नाम-गुण-लीला आदि का श्रवण, कीर्तन, स्मरण, उनकी सेवा, पूजा और नमस्कार; उनके प्रति दास्य, सख्य और आत्म-समर्पण यह तीस प्रकार का आचरण सभी मनुष्यों का परम धर्म है । इसके पालन से सर्वात्मा भगवान् प्रसन्न होते हैं।
इज्या (यज्ञ-याग, पूजा आदि), अध्ययन, दान, तप, सत्य, दया, क्षमा और अलोभ।
उनका कहना है कि इनमें से प्रथम चार इज्या आदि अंगों का आचरण मात्र दिखावे के लिए भी हो सकता है, किन्तु अन्तिम चार सत्य आदि अंगों का आचरण करने वाला महान बन जाता है।
पद्मपुराण के अनुसार
ब्रह्मचर्येण सत्येन तपसा च प्रवर्तते।
दानेन नियमेनापि क्षमा शौचेन वल्लभ।।
अहिंसया सुशांत्या च अस्तेयेनापि वर्तते।
एतैर्दशभिरगैस्तु धर्ममेव सुसूचयेत।।
(अर्थात ब्रह्मचर्य, सत्य, तप, दान, संयम, क्षमा, शौच, अहिंसा, शांति और अस्तेय इन दस अंगों से युक्त होने पर ही धर्म की वृद्धि होती है।)
विवेकानंद के अनुसार
धर्म अनुभूति की वस्तु है। वह मुख की बात मतवाद अथवा युक्तिमूलक कल्पना मात्र नहीं है। आत्मा की ब्रह्मस्वरूपता को जान लेना, तद्रुप हो जाना- उसका साक्षात्कार करना, यही धर्म है- वह केवल सुनने या मान लेने की चीज नहीं है। समस्त मन-प्राण का विश्वास की वस्तु के साथ एक हो जाना - यही धर्म है।
गोस्वामी तुलसीदास के अनुसार
सुनहु सखा, कह कृपानिधाना, जेहिं जय होई सो स्यन्दन आना।
सौरज धीरज तेहि रथ चाका, सत्य सील दृढ़ ध्वजा पताका।
बल बिबेक दम पर-हित घोरे, छमा कृपा समता रजु जोरे।
ईस भजनु सारथी सुजाना, बिरति चर्म संतोष कृपाना।
दान परसु बुधि सक्ति प्रचण्डा, बर बिग्यान कठिन कोदंडा।
अमल अचल मन त्रोन सामना, सम जम नियम सिलीमुख नाना।
कवच अभेद बिप्र-गुरुपूजा, एहि सम बिजय उपाय न दूजा।
सखा धर्ममय अस रथ जाकें, जीतन कहँ न कतहूँ रिपु ताकें।
महा अजय संसार रिपु, जीति सकइ सो बीर।
जाकें अस रथ होई दृढ़, सुनहु सखा मति-धीर।। (लंकाकांड)
श्री रामजी ने कहा- हे सखे! सुनो, जिससे जय होती है, वह रथ दूसरा ही है॥
शौर्य और धैर्य उस रथ के पहिए हैं। सत्य और शील (सदाचार) उसकी मजबूत ध्वजा और पताका हैं। बल, विवेक, दम (इंद्रियों का वश में होना) और परोपकार- ये चार उसके घोड़े हैं, जो क्षमा, दया और समता रूपी डोरी से रथ में जोड़े हुए हैं॥
ईश्वर का भजन ही (उस रथ को चलाने वाला) चतुर सारथी है। वैराग्य ढाल है और संतोष तलवार है। दान फरसा है, बुद्धि प्रचण्ड शक्ति है, श्रेष्ठ विज्ञान कठिन धनुष है॥
निर्मल (पापरहित) और अचल (स्थिर) मन तरकस के समान है। शम (मन का वश में होना), (अहिंसादि) यम और (शौचादि) नियम- ये बहुत से बाण हैं। ब्राह्मणों और गुरु का पूजन अभेद्य कवच है। इसके समान विजय का दूसरा उपाय नहीं है॥
हे सखे! ऐसा धर्ममय रथ जिसके हो उसके लिए जीतने को कहीं शत्रु ही नहीं है॥
हे धीरबुद्धि वाले सखा! सुनो, जिसके पास ऐसा दृढ़ रथ हो, वह वीर संसार (जन्म-मृत्यु) रूपी महान् दुर्जय शत्रु को भी जीत सकता है (रावण की तो बात ही क्या है)॥
श्रीमद्भागवत के अनुसार
सत्यं दया तप: शौचं तितिक्षेक्षा शमो दम:।
अहिंसा ब्रह्मचर्यं च त्याग: स्वाध्याय आर्जवम्।।
संतोष: समदृक् सेवा ग्राम्येहोपरम: शनै:।
नृणां विपर्ययेहेक्षा मौनमात्मविमर्शनम्।।
अन्नाद्यादे संविभागो भूतेभ्यश्च यथार्हत:।
तेषात्मदेवताबुद्धि: सुतरां नृषु पाण्डव।।
श्रवणं कीर्तनं चास्य स्मरणं महतां गते:।
सेवेज्यावनतिर्दास्यं सख्यमात्मसमर्पणम्।।
नृणामयं परो धर्म: सर्वेषां समुदाहृत:।
त्रिशल्लक्षणवान् राजन् सर्वात्मा येन तुष्यति।। (७-११-८ से १२ )
युधिष्ठिर ! धर्म के ये तीस लक्षण शास्त्रों में कहे गये हैं — सत्य, दया, तपस्या, शौच, तितिक्षा, उचित-अनुचित का विचार, मन का संयम, इन्द्रियों का संयम, अहिंसा, ब्रह्मचर्य, त्याग, स्वाध्याय, सरलता, सन्तोष, समदर्शी महात्माओं की सेवा, धीरे-धरि सांसारिक भौगों की चेष्टा से निवृत्ति, मनुष्य के अभिमानपूर्ण प्रयत्नों का फल उलटा ही होता है —ऐसा विचार, मौन, आत्मचिन्तन, प्राणियों को अन्न आदि का यथायोग्य विभाजन, उनमें और विशेष करके मनुष्यों में अपने आत्मा तथा इष्टदेव का भाव, संतों के परम आश्रय भगवान् श्रीकृष्ण के नाम-गुण-लीला आदि का श्रवण, कीर्तन, स्मरण, उनकी सेवा, पूजा और नमस्कार; उनके प्रति दास्य, सख्य और आत्म-समर्पण यह तीस प्रकार का आचरण सभी मनुष्यों का परम धर्म है । इसके पालन से सर्वात्मा भगवान् प्रसन्न होते हैं।
April 23, 2021
गीता के अनुसार
अभयं सत्वसशुद्धिज्ञार्नयोगव्यवस्थिति:।
दानं दमश्च यज्ञश्च स्वाधायायस्तप आर्जवम्।।
अहिंसा सत्यमक्रोधत्याग: शांतिर पैशुनम्।
दया भूतष्य लोलुप्तवं मार्दवं ह्रीरचापलम्।।
तेज: क्षमा धृति: शौचमद्रोहो नातिमानिता।
भवन्ति सम्पदं दैवीमभिजातस्य भारत।। (गीता : 16/1, 2, 3)
अर्थात - भय रहित मन की निर्मलता, दृढ मानसिकता, स्वार्थरहित दान, इन्द्रियों पर नियंत्रण, देवता और गुरुजनों की पूजा, यश जैसे उत्तम कार्य, वेद शास्त्रों का अभ्यास, भगवान के नाम और गुणों का कीर्तन, स्वधर्म पालन के लिए कष्ट सहना, व्यक्तित्व, मन, वाणी तथा शरीर से किसी को कष्ट न देना, सच्ची और प्रिय वाणी, किसी भी स्थिति में क्रोध न करना, अभिमान का त्याग, मन पर नियंत्रण, निंदा न करना, सबके प्रति दया, कोमलता, समाज और शास्त्रों के अनुरूप आचरण, तेज, क्षमा, धैर्य, पवित्रता, शत्रुभाव नही रखना - यह सब धर्म सम्मत गुण व्यक्तित्व को देवता बना देते है। धर्म का मर्म और उसकी व्यापकता को स्पष्ट करते हुए गंगापुत्र भीष्म कहते है
सर्वत्र विहितो धर्म: स्वग्र्य: सत्यफलं तप:।
बहुद्वारस्य धर्मस्य नेहास्ति विफला क्रिया।।
(महाभारत शांतिपर्व - 174/2)
अर्थात - धर्म अदृश्य फल देने वाला होता है। जब हम धर्ममय आचरण करते हैं तो चाहे हमें उसका फल तत्काल दिखाई नहीं दे, किन्तु समय आने पर उसका प्रभाव सामने आता है। सत्य को जानने (तप) का फल, मरण के पूर्व(ज्ञान रूप में) मिलता है। जब हम धर्म आचरण करते है तो कठिनाइयों का सामना भी करना पड़ता है किन्तु ये कठिनाइयां हमारे ज्ञान और समझ को बढाती है। धर्म के कई द्वार हैं। जिनसे वह अपनी अभिव्यक्ति करता है। धर्ममय आचरण करने पर धर्म का स्वरुप हमें समझ में आने लगता है, तब हम अपने कर्मो को ध्यान से देखते है और अधर्म से बचते है।
धर्म की कोई भी क्रिया विफल नही होती, धर्म का कोई भी अनुष्ठान व्यर्थ नही जाता। महाभारत के इस उपदेश पर हमेशा विश्वास करना चाहिए और सदैव धर्म का आचरण करना चाहिए।
वाल्मीकि रामायण में धर्म
वाल्मिकी रामायण में (3/37/13) भगवान श्रीराम को धर्म की जीवंत प्रतिमा कहा गया है। श्रीराम कभी धर्म को नहीं छोड़ते और धर्म उनसे कभी अलग नहीं होता है। (युद्ध कांड 28/19) श्रीरामचन्द्र जी के अनुसार, संसार में धर्म ही सर्वश्रेष्ठ है। धर्म में ही सत्य की प्रतिष्ठा है। धर्म का पालन करने वाले को माता-पिता, ब्राह्मण एवं गुरु के वचनों का पालन अवश्य करना चाहिए।यथा:-
यस्मिस्तु सर्वे स्वरसंनिविष्टा धर्मो, यतः स्यात् तदुपक्रमेत।
द्रेष्यो भवत्यर्थपरो हि लोके, कामात्मता खल्वपि न प्रशस्ता॥
(श्रीमद्वाल्मीकीय रामायण 2/21/58)
अर्थात- जिस कर्म में धर्म आदि पुरुषार्थों का समावेश नहीं, उसको नहीं करना चाहिए। जिससे धर्म की सिद्धि होती हो वहीं कार्य करें। जो केवल धन कमाने के लिए कार्य करता है, वह संसार में सबके द्वेष का पात्र बन जाता है। यानि उससे, उसके अपने ही जलने लगते हैं। धर्म विरूद्ध कार्य करना घोर निंदनीय है।
इसी तरह देवी सीता भी धर्म के पालन का ही आवश्यक मानती हुऐ कहती हैं-
धर्मादर्थः प्रभवति धर्मात् प्रभवते सुखम्।
धर्मेण लभते सर्व धर्मसारमिदं जगत्॥
(श्रीमद्वाल्मीकीय रामायण 3/9/30)
अर्थात- देवी सीता के कहने का मतलब यह हे कि धर्म से अर्थ प्राप्त होता है और धर्म से ही सुख मिलता है। और धर्म से ही मनुष्य सर्वस्व प्राप्त कर लेता है। इस संसार में धर्म ही सार है। यह बात देवी सीता ने उस समय कही जब श्रीराम वन में मुनिवेश धारण करने के बावजूद शस्त्र साथ में रखना चाहते थे। वाल्मिकी रामायण में देवी सीता के माध्यम से पुत्री धर्म, पत्नी धर्म और माता धर्म मुखरित हुआ है।
अभयं सत्वसशुद्धिज्ञार्नयोगव्यवस्थिति:।
दानं दमश्च यज्ञश्च स्वाधायायस्तप आर्जवम्।।
अहिंसा सत्यमक्रोधत्याग: शांतिर पैशुनम्।
दया भूतष्य लोलुप्तवं मार्दवं ह्रीरचापलम्।।
तेज: क्षमा धृति: शौचमद्रोहो नातिमानिता।
भवन्ति सम्पदं दैवीमभिजातस्य भारत।। (गीता : 16/1, 2, 3)
अर्थात - भय रहित मन की निर्मलता, दृढ मानसिकता, स्वार्थरहित दान, इन्द्रियों पर नियंत्रण, देवता और गुरुजनों की पूजा, यश जैसे उत्तम कार्य, वेद शास्त्रों का अभ्यास, भगवान के नाम और गुणों का कीर्तन, स्वधर्म पालन के लिए कष्ट सहना, व्यक्तित्व, मन, वाणी तथा शरीर से किसी को कष्ट न देना, सच्ची और प्रिय वाणी, किसी भी स्थिति में क्रोध न करना, अभिमान का त्याग, मन पर नियंत्रण, निंदा न करना, सबके प्रति दया, कोमलता, समाज और शास्त्रों के अनुरूप आचरण, तेज, क्षमा, धैर्य, पवित्रता, शत्रुभाव नही रखना - यह सब धर्म सम्मत गुण व्यक्तित्व को देवता बना देते है। धर्म का मर्म और उसकी व्यापकता को स्पष्ट करते हुए गंगापुत्र भीष्म कहते है
सर्वत्र विहितो धर्म: स्वग्र्य: सत्यफलं तप:।
बहुद्वारस्य धर्मस्य नेहास्ति विफला क्रिया।।
(महाभारत शांतिपर्व - 174/2)
अर्थात - धर्म अदृश्य फल देने वाला होता है। जब हम धर्ममय आचरण करते हैं तो चाहे हमें उसका फल तत्काल दिखाई नहीं दे, किन्तु समय आने पर उसका प्रभाव सामने आता है। सत्य को जानने (तप) का फल, मरण के पूर्व(ज्ञान रूप में) मिलता है। जब हम धर्म आचरण करते है तो कठिनाइयों का सामना भी करना पड़ता है किन्तु ये कठिनाइयां हमारे ज्ञान और समझ को बढाती है। धर्म के कई द्वार हैं। जिनसे वह अपनी अभिव्यक्ति करता है। धर्ममय आचरण करने पर धर्म का स्वरुप हमें समझ में आने लगता है, तब हम अपने कर्मो को ध्यान से देखते है और अधर्म से बचते है।
धर्म की कोई भी क्रिया विफल नही होती, धर्म का कोई भी अनुष्ठान व्यर्थ नही जाता। महाभारत के इस उपदेश पर हमेशा विश्वास करना चाहिए और सदैव धर्म का आचरण करना चाहिए।
वाल्मीकि रामायण में धर्म
वाल्मिकी रामायण में (3/37/13) भगवान श्रीराम को धर्म की जीवंत प्रतिमा कहा गया है। श्रीराम कभी धर्म को नहीं छोड़ते और धर्म उनसे कभी अलग नहीं होता है। (युद्ध कांड 28/19) श्रीरामचन्द्र जी के अनुसार, संसार में धर्म ही सर्वश्रेष्ठ है। धर्म में ही सत्य की प्रतिष्ठा है। धर्म का पालन करने वाले को माता-पिता, ब्राह्मण एवं गुरु के वचनों का पालन अवश्य करना चाहिए।यथा:-
यस्मिस्तु सर्वे स्वरसंनिविष्टा धर्मो, यतः स्यात् तदुपक्रमेत।
द्रेष्यो भवत्यर्थपरो हि लोके, कामात्मता खल्वपि न प्रशस्ता॥
(श्रीमद्वाल्मीकीय रामायण 2/21/58)
अर्थात- जिस कर्म में धर्म आदि पुरुषार्थों का समावेश नहीं, उसको नहीं करना चाहिए। जिससे धर्म की सिद्धि होती हो वहीं कार्य करें। जो केवल धन कमाने के लिए कार्य करता है, वह संसार में सबके द्वेष का पात्र बन जाता है। यानि उससे, उसके अपने ही जलने लगते हैं। धर्म विरूद्ध कार्य करना घोर निंदनीय है।
इसी तरह देवी सीता भी धर्म के पालन का ही आवश्यक मानती हुऐ कहती हैं-
धर्मादर्थः प्रभवति धर्मात् प्रभवते सुखम्।
धर्मेण लभते सर्व धर्मसारमिदं जगत्॥
(श्रीमद्वाल्मीकीय रामायण 3/9/30)
अर्थात- देवी सीता के कहने का मतलब यह हे कि धर्म से अर्थ प्राप्त होता है और धर्म से ही सुख मिलता है। और धर्म से ही मनुष्य सर्वस्व प्राप्त कर लेता है। इस संसार में धर्म ही सार है। यह बात देवी सीता ने उस समय कही जब श्रीराम वन में मुनिवेश धारण करने के बावजूद शस्त्र साथ में रखना चाहते थे। वाल्मिकी रामायण में देवी सीता के माध्यम से पुत्री धर्म, पत्नी धर्म और माता धर्म मुखरित हुआ है।
April 23, 2021
संस्कृत संवादः । Sanskrit Samvadah pinned «_[विस्तृत]_
मोहित डोकानिया:- धर्म क्या है? विद्वानों का मत है कि धर्म वह है जो
हमें आदर्श जीवन जीने की कला और मार्ग बताता है। केवल पूजा-पाठ या कर्मकांड
ही धर्म नहीं है। धर्म मानव जीवन को एक दिशा देता है। विभिन्न पंथों, मतों
और संप्रदायों द्वारा जो नियम, मनुष्य…»
April 23, 2021
आपणिकः - अरे श्रीमती ! भवती सदैव आपणे ( दुकान पर ) आगच्छति , सर्वाणि आभूषणानि च पश्यति कदाचित् गृहीत्वा न गच्छति ।
श्रीमती - नैव भ्रात: ! एवं नास्ति अहं तु सदैव किमपि न किमपि गृहीत्वा गच्छामि । भवान् एव ध्यानं न ददाति
😁😂🤪😆 रौशन:
#hasya
श्रीमती - नैव भ्रात: ! एवं नास्ति अहं तु सदैव किमपि न किमपि गृहीत्वा गच्छामि । भवान् एव ध्यानं न ददाति
😁😂🤪😆 रौशन:
#hasya
April 23, 2021
संस्कृतस्य विद्वान् पण्डितः गुलामदस्तगीर-बिराजदार-महोदयः दिवङ्गतः।
संस्कृतस्य विद्वान् पण्डितः गुलामदस्तगीर-बिराजदार-महोदयः दिवङ्गतः। महाराष्ट्रे सोलापूरनगरे पुत्रस्य गृहे आसीत् सः।
आजीवनं सः संस्कृतसंवर्धनाय प्रयत्नरतः आसीत्। एतदर्थम् सर्वत्र देशे तस्य भ्रमणम् आसीत्। बहूनि पुस्तकानि सः रचितवान्। महाराष्ट्रे सर्वकारीयरचनायां संस्कृतसंघटकरूपेण सः कार्यं कृतवान्, पाठ्यपुस्तकमण्डल्याम् अध्यक्षत्वेन तेन महत्कार्यं कृतम्। विश्वसंस्कृतप्रतिष्ठाने स महामन्त्री रुपेण कार्यं कृतवान्। प्रतिष्ठाने संस्कृतकार्ये सर्वदा तस्य मार्गदर्शनं प्रोत्साहनं च आसीत्। तस्य निर्गमनेन संस्कृतजगतः महती हानिः जाता अस्ति।
तस्य कुटुम्बे पुत्रः बदिउज्जमा बिराजदार, कन्याद्वयं, पौत्रादयाः च सन्ति। अद्य अन्त्ययष्टिः भविष्यति।
संस्कृतस्य विद्वान् पण्डितः गुलामदस्तगीर-बिराजदार-महोदयः दिवङ्गतः। महाराष्ट्रे सोलापूरनगरे पुत्रस्य गृहे आसीत् सः।
आजीवनं सः संस्कृतसंवर्धनाय प्रयत्नरतः आसीत्। एतदर्थम् सर्वत्र देशे तस्य भ्रमणम् आसीत्। बहूनि पुस्तकानि सः रचितवान्। महाराष्ट्रे सर्वकारीयरचनायां संस्कृतसंघटकरूपेण सः कार्यं कृतवान्, पाठ्यपुस्तकमण्डल्याम् अध्यक्षत्वेन तेन महत्कार्यं कृतम्। विश्वसंस्कृतप्रतिष्ठाने स महामन्त्री रुपेण कार्यं कृतवान्। प्रतिष्ठाने संस्कृतकार्ये सर्वदा तस्य मार्गदर्शनं प्रोत्साहनं च आसीत्। तस्य निर्गमनेन संस्कृतजगतः महती हानिः जाता अस्ति।
तस्य कुटुम्बे पुत्रः बदिउज्जमा बिराजदार, कन्याद्वयं, पौत्रादयाः च सन्ति। अद्य अन्त्ययष्टिः भविष्यति।
April 23, 2021
संस्कृतं वद आधुनिको भव।
वेदान् पठ वैज्ञानिको भव।।
पाठ (१) प्रथमा विभक्ति
कर्त्तृवाच्य में कर्त्ता (=क्रिया को करनेवाला) कारक में प्रथमा विभक्ति होती है यथा-
विक्रमः पठति।
• विक्रम पढ़ता है/ पढ़ रहा है।
माला पचति।
• माला पकाती है/ पका रही है।
उपाध्यायः आगच्छति।
• उपाध्याय आ रहा है/ रहे हैं।
कुक्कुरः शेते।
• कुत्ता सो रहा है।
मार्जारः पिबति।
• बिल्ली पी रही है।
पक्षिणः उड्डयन्ति।
• पक्षी उड़ रहे हैं।
अहं गच्छामि।
• मैं जा रहा हूं/ जा रही हूं।
आवां यजावः।
• हम दोनों यज्ञ कर रहे हैं/ कर रही हैं।
वयं उपविशामः।
• हम सब बैठ रहे हैं/ रही हैं।
गोपालः दोग्धि।
• गोपाल दुह रहा है।
शाकविक्रेता विक्रीणाति।
• सब्जी बेचनेवाला बेच रहा है।
ग्राहकः क्रीणाति।
• ग्राहक खरीद रहा है।
भक्तः प्रार्थयति।
• भक्त प्रार्थना कर रहा है।
त्वं सत्यापयसि।
• तू सत्य कह रहा है/ रही है।
युवां यमयतः।
• तुम दोनों यम का पालन कर रहे हो/ रही हो।
यूयं नियमतः।
• तुम सब नियम का पालन कर रहे हो/ रही हो।
सः शब्दायते।
• वह शोर कर रहा है।
तौ कलहायेते।
• वे दोनों लड़ रहे हैं।
ते करुणायन्ते।
• वे सब करुणा की अनुभूति कर रहे हैं।
कुम्भकारः घटयति।
• कुम्हार घड़ा बना रहा है।
तन्तुवायः वस्त्रयति।
• जुलाहा कपड़ा बुन रहा है।
चित्रकारः चित्रयति।
• चित्रकार चित्र बना रहा है।
भर्जकः भर्जयति।
• बड़भुजा (भूननेवाला) भून रहा है।
सूचिकः सिव्यति।
• दरजी सिलाई कर रहा है।
चर्मकारः निर्मापयति।
• चमार बना रहा है।
माता सम्भाण्डयते।
• माता बर्तनों को ठीक रख रही है।
भगिन्यौ वस्त्रस्त्रयतः।
• दो बहनें कपड़े धो रही हैं।
गृहस्थः तपस्यति।
• गृहस्थ तपस्या कर रहा है।
बालः सुखायते।
• बच्चा सुख की अनुभूति कर रहा है।
वाष्पस्थाली वाष्पायते।
• कुकर में से भाप निकल रही है।
रेलयानं ध्रूम्रायते।
• रेलगाड़ी से धूंआ निकल रहा है।
बालः उत्सुकायते।
• बालक उत्सुकता दिखा रहा है/ उत्सुक है।
नेत्रे लोहितायेते।
• दोनों आंखें लाल हो रही हैं।
मूर्खः पण्डितायते।
• मूर्ख पंडित जैसा आचरण/व्यवहार कर रहा है।
पाचिका पिपक्षति।
• भोजन पकानेवाली पकाना चाहती है।
तृषितः पिपासति।
• प्यासा पीना चाहता है।
विद्यार्थी पिपठिषति।
• विद्यार्थी पढ़ना चाहता है।
जिज्ञासु जिज्ञासति।
• जिज्ञासु जानना चाहता है।
शिष्या पिपृच्छिषति।
• शिष्या पूछना चाहती है।
रोगी मुमूर्षति।
• रोगी मरना चाहता है।
द्रष्टा दिदृक्षते।
• देखनेवाला देखना चाहता है।
बाला रुरुदिशति।
• बच्ची रोना चाहती है/ रोनेवाली है।
जेता जिगीषति।
• जीतनेवाला जीतना चाहता है।
उपासकः उपासिषते।
• भक्त उपासना करना चाहता है।
श्रान्तः सुषुप्सति।
• थका हुआ व्यक्ति सोना चाहता है।
स्वसा पापच्यते।
• बहन बार-बार पकाती है/ खूब पकाती है।
धावकः दाधाव्यते।
• दौड़नेवाला खूब दौड़ता है/बार-बार दौड़ता है।
अग्निः जाज्वल्यति।
• अग्नि खूब तप रही है।
सूर्यः दोधूप्यते।
• सूर्य खूब तप रहा है।
सेविका सिषेव्यते।
• सिलाई करनेवाली खूब सिलती है/ बार-बार सिलती है।
रजकः पाप्रक्षाल्यते।
• धोबी बार-बार धोता है/खूब धोता है।
वाचालः वावद्यते।
• जल्पी (बकवादी) बहुत बोलता है।
चलचित्रदर्शी दरीदृश्यते।
• सिनेमा देखने का शौकीन खूब/ बार-बार देखता है।
कृषकः करीकृष्यते।
• किसान बार-बार हल जोतता है।
प्रबुद्ध पाठकों से निवेदन है कृपया त्रुटियों से अवगत कराते नए सुझाव अवश्य दें.. ‘‘आर्यवीर’’
अनुवादिका : आचार्या शीतल आर्या (पोकार) (आर्यवन आर्ष कन्या गुरुकुल, आर्यवन न्यास, रोजड, गुजरात, आर्यावर्त्त)
टंकन प्रस्तुति : ब्रह्मचारी अरुणकुमार ‘‘आर्यवीर’’ (आर्ष शोध संस्थान, अलियाबाद, तेलंगाणा, आर्यावर्त्त)
#vakyabhyas
वेदान् पठ वैज्ञानिको भव।।
पाठ (१) प्रथमा विभक्ति
कर्त्तृवाच्य में कर्त्ता (=क्रिया को करनेवाला) कारक में प्रथमा विभक्ति होती है यथा-
विक्रमः पठति।
• विक्रम पढ़ता है/ पढ़ रहा है।
माला पचति।
• माला पकाती है/ पका रही है।
उपाध्यायः आगच्छति।
• उपाध्याय आ रहा है/ रहे हैं।
कुक्कुरः शेते।
• कुत्ता सो रहा है।
मार्जारः पिबति।
• बिल्ली पी रही है।
पक्षिणः उड्डयन्ति।
• पक्षी उड़ रहे हैं।
अहं गच्छामि।
• मैं जा रहा हूं/ जा रही हूं।
आवां यजावः।
• हम दोनों यज्ञ कर रहे हैं/ कर रही हैं।
वयं उपविशामः।
• हम सब बैठ रहे हैं/ रही हैं।
गोपालः दोग्धि।
• गोपाल दुह रहा है।
शाकविक्रेता विक्रीणाति।
• सब्जी बेचनेवाला बेच रहा है।
ग्राहकः क्रीणाति।
• ग्राहक खरीद रहा है।
भक्तः प्रार्थयति।
• भक्त प्रार्थना कर रहा है।
त्वं सत्यापयसि।
• तू सत्य कह रहा है/ रही है।
युवां यमयतः।
• तुम दोनों यम का पालन कर रहे हो/ रही हो।
यूयं नियमतः।
• तुम सब नियम का पालन कर रहे हो/ रही हो।
सः शब्दायते।
• वह शोर कर रहा है।
तौ कलहायेते।
• वे दोनों लड़ रहे हैं।
ते करुणायन्ते।
• वे सब करुणा की अनुभूति कर रहे हैं।
कुम्भकारः घटयति।
• कुम्हार घड़ा बना रहा है।
तन्तुवायः वस्त्रयति।
• जुलाहा कपड़ा बुन रहा है।
चित्रकारः चित्रयति।
• चित्रकार चित्र बना रहा है।
भर्जकः भर्जयति।
• बड़भुजा (भूननेवाला) भून रहा है।
सूचिकः सिव्यति।
• दरजी सिलाई कर रहा है।
चर्मकारः निर्मापयति।
• चमार बना रहा है।
माता सम्भाण्डयते।
• माता बर्तनों को ठीक रख रही है।
भगिन्यौ वस्त्रस्त्रयतः।
• दो बहनें कपड़े धो रही हैं।
गृहस्थः तपस्यति।
• गृहस्थ तपस्या कर रहा है।
बालः सुखायते।
• बच्चा सुख की अनुभूति कर रहा है।
वाष्पस्थाली वाष्पायते।
• कुकर में से भाप निकल रही है।
रेलयानं ध्रूम्रायते।
• रेलगाड़ी से धूंआ निकल रहा है।
बालः उत्सुकायते।
• बालक उत्सुकता दिखा रहा है/ उत्सुक है।
नेत्रे लोहितायेते।
• दोनों आंखें लाल हो रही हैं।
मूर्खः पण्डितायते।
• मूर्ख पंडित जैसा आचरण/व्यवहार कर रहा है।
पाचिका पिपक्षति।
• भोजन पकानेवाली पकाना चाहती है।
तृषितः पिपासति।
• प्यासा पीना चाहता है।
विद्यार्थी पिपठिषति।
• विद्यार्थी पढ़ना चाहता है।
जिज्ञासु जिज्ञासति।
• जिज्ञासु जानना चाहता है।
शिष्या पिपृच्छिषति।
• शिष्या पूछना चाहती है।
रोगी मुमूर्षति।
• रोगी मरना चाहता है।
द्रष्टा दिदृक्षते।
• देखनेवाला देखना चाहता है।
बाला रुरुदिशति।
• बच्ची रोना चाहती है/ रोनेवाली है।
जेता जिगीषति।
• जीतनेवाला जीतना चाहता है।
उपासकः उपासिषते।
• भक्त उपासना करना चाहता है।
श्रान्तः सुषुप्सति।
• थका हुआ व्यक्ति सोना चाहता है।
स्वसा पापच्यते।
• बहन बार-बार पकाती है/ खूब पकाती है।
धावकः दाधाव्यते।
• दौड़नेवाला खूब दौड़ता है/बार-बार दौड़ता है।
अग्निः जाज्वल्यति।
• अग्नि खूब तप रही है।
सूर्यः दोधूप्यते।
• सूर्य खूब तप रहा है।
सेविका सिषेव्यते।
• सिलाई करनेवाली खूब सिलती है/ बार-बार सिलती है।
रजकः पाप्रक्षाल्यते।
• धोबी बार-बार धोता है/खूब धोता है।
वाचालः वावद्यते।
• जल्पी (बकवादी) बहुत बोलता है।
चलचित्रदर्शी दरीदृश्यते।
• सिनेमा देखने का शौकीन खूब/ बार-बार देखता है।
कृषकः करीकृष्यते।
• किसान बार-बार हल जोतता है।
प्रबुद्ध पाठकों से निवेदन है कृपया त्रुटियों से अवगत कराते नए सुझाव अवश्य दें.. ‘‘आर्यवीर’’
अनुवादिका : आचार्या शीतल आर्या (पोकार) (आर्यवन आर्ष कन्या गुरुकुल, आर्यवन न्यास, रोजड, गुजरात, आर्यावर्त्त)
टंकन प्रस्तुति : ब्रह्मचारी अरुणकुमार ‘‘आर्यवीर’’ (आर्ष शोध संस्थान, अलियाबाद, तेलंगाणा, आर्यावर्त्त)
#vakyabhyas
April 23, 2021
संस्कृत संवादः । Sanskrit Samvadah pinned «संस्कृतं
वद आधुनिको भव। वेदान् पठ वैज्ञानिको भव।। पाठ (१) प्रथमा विभक्ति
कर्त्तृवाच्य में कर्त्ता (=क्रिया को करनेवाला) कारक में प्रथमा विभक्ति
होती है यथा- विक्रमः पठति। • विक्रम पढ़ता है/ पढ़ रहा है। माला पचति।
• माला पकाती है/ पका रही है। उपाध्यायः…»
April 23, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। चतुर्दशः सर्गः ।।
🍃 तस्याशिषोऽथ विविधा ब्राह्मणैः समुदीरिताः।
उदारस्य नृवीरस्य धरण्यां प्रणतस्य च ।।५४॥
⚜️ भावार्थ - इस पर उदार, वीरवर और पृथियो पर पसर कर प्रणाम करते हुए महाराज को, ब्राह्मणों ने विविध प्राशीर्वाद दिये ॥५४॥
🍃 ततः प्रीतमना राजा प्राप्य यज्ञमनुत्तमम्।
पापापहं स्वर्नयनं दुष्करं पार्थिवर्ष भैः ।।५५।।
⚜️ भावार्थ - उदारचित्त महाराज दशरथ, पाप नाश करने वाले, स्वर्गप्रद एवं अन्य राजाओं के लिये दुष्कर, इस यज्ञ को पूरा कर दिखाया ॥५५॥
#ramayan
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। चतुर्दशः सर्गः ।।
🍃 तस्याशिषोऽथ विविधा ब्राह्मणैः समुदीरिताः।
उदारस्य नृवीरस्य धरण्यां प्रणतस्य च ।।५४॥
⚜️ भावार्थ - इस पर उदार, वीरवर और पृथियो पर पसर कर प्रणाम करते हुए महाराज को, ब्राह्मणों ने विविध प्राशीर्वाद दिये ॥५४॥
🍃 ततः प्रीतमना राजा प्राप्य यज्ञमनुत्तमम्।
पापापहं स्वर्नयनं दुष्करं पार्थिवर्ष भैः ।।५५।।
⚜️ भावार्थ - उदारचित्त महाराज दशरथ, पाप नाश करने वाले, स्वर्गप्रद एवं अन्य राजाओं के लिये दुष्कर, इस यज्ञ को पूरा कर दिखाया ॥५५॥
#ramayan
April 23, 2021
📙 ऋग्वेद
सूक्त - २४ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०५ , देवता - अग्नि आदि।
🍃 भगभक्तस्य ते वयमुदशेम तवावसा। मूर्धानं राय आरभे.. (५)
⚜️ भावार्थ - हे सूर्य देव! तुम धन के स्वामी हो। यदि तुम रक्षा करो तो हम धन की उन्नति करने में लग जाएं। (५)
#rgveda
सूक्त - २४ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०५ , देवता - अग्नि आदि।
🍃 भगभक्तस्य ते वयमुदशेम तवावसा। मूर्धानं राय आरभे.. (५)
⚜️ भावार्थ - हे सूर्य देव! तुम धन के स्वामी हो। यदि तुम रक्षा करो तो हम धन की उन्नति करने में लग जाएं। (५)
#rgveda
April 23, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - द्वादशी शाम 07:17 तक तत्पश्चात त्रयोदशी
⛅ दिनांक - 24 अप्रैल 2021
⛅ दिन - शनिवार
⛅ विक्रम संवत - 2078
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - चैत्र
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - पूर्वाफाल्गुनी सुबह तक 06:22 तत्पश्चात उत्तराफाल्गुनी
⛅ योग - ध्रुव सुबह 11:43 तक तत्पश्चात व्याघात
⛅ राहुकाल - सुबह 09:25 से सुबह 11:01 तक
⛅ सूर्योदय - 06:13
⛅ सूर्यास्त - 18:59
⛅ दिशाशूल - पूर्व दिशा में
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - द्वादशी शाम 07:17 तक तत्पश्चात त्रयोदशी
⛅ दिनांक - 24 अप्रैल 2021
⛅ दिन - शनिवार
⛅ विक्रम संवत - 2078
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - चैत्र
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - पूर्वाफाल्गुनी सुबह तक 06:22 तत्पश्चात उत्तराफाल्गुनी
⛅ योग - ध्रुव सुबह 11:43 तक तत्पश्चात व्याघात
⛅ राहुकाल - सुबह 09:25 से सुबह 11:01 तक
⛅ सूर्योदय - 06:13
⛅ सूर्यास्त - 18:59
⛅ दिशाशूल - पूर्व दिशा में
April 23, 2021
https://youtu.be/haczrdc64xY
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
YouTube
Watch news in Sanskrit in our special bulletin 'Vaarta' | 24.4.2021
April 23, 2021
April 23, 2021
April 23, 2021
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
April 23, 2021
०८ संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः माम् अह्वयति ।
= वह मुझे बुला रहा है
सः मां सांताक्रुजम् आह्वयति ।
= वह मुझे सांताक्रूज में बुला रहा है
सांताक्रुजे महायज्ञ: अस्ति ।
= सांताक्रूज में महायज्ञ है
बहवः जनाः तत्र आगमिष्यन्ति ।
= वहाँ बहुत से लोग आएँगे
गन्तुं न शक्नोमि
= जा नहीं पा रहा हूँ ।
गन्तुं न शक्ष्यामि ।
= जा नहीं पाऊँगा
ते विशालां यज्ञशालां निर्मितवन्तः ।
= उन्होंने विशाल यज्ञशाला बनाई है
एक-सप्ताह पर्यन्तं यज्ञ: भविष्यति।
= एक सप्ताह तक यज्ञ होगा
ओ३म्
९ संस्कृत वाक्याभ्यासः
अद्य अहम् एकं दोषं कृतवान् ।
= आज मैंने एक भूल कर दी
इंदौर नगरे एकेन सह वार्तालापः करणीयः आसीत् ।
= इंदौर में एक के साथ बात करनी थी ।
दूरवाण्या वार्तालापः करणीयः आसीत् ।
= फोन से बात करनी थी ।
अहं तं दूरवाणीं कृतवान् ।
= मैंने उसे फोन किया ।
तस्य भार्या दूरवाणीम् उन्नीतवती ।
= उसकी पत्नी ने फोन उठाया ।
नमस्ते …..
नमस्ते …..
ज्योतिर्धरः अस्ति वा ?
= ज्योतिर्धर है क्या ?
भवान् कः ?
= आप कौन ?
अहम् अखिलेशः वदामि ।
= मैं अखिलेश बोल रहा हूँ ।
अखिलेश भ्रातः ….. भवान् न जानाति वा ?
= अखिलेश भैया , आप नहीं जानते हैं क्या ?
किम् ?
= क्या ?
सः तु दिवंगतः जातः ।
= वह तो दिवंगत हो गए ।
ओह , सत्यमेव न जानामि स्म ।
= ओह , सच में नहीं जानता था
परमेश्वर , तस्य आत्मने शान्तिं दद्यात्
= परमेश्वर , उसकी आत्मा को शान्ति दें ।
अस्ति = है
१० अद्यतनम् अभ्यासः
( आज का अभ्यास )
नास्ति = नहीं है
अस्मि = हूँ ।
नास्मि = नहीं हूँ ।
दिव्येशः मम मित्रम् अस्ति ।
= दिव्येश मेरा मित्र है
ओबामा मम मित्रं नास्ति।
= ओबामा मेरा मित्र नहीं है
अहं प्रसन्नः अस्मि ।
= मैं खुश हूँ
अहं दुःखितः नास्मि ।
= मैं दुःखी नहीं हूँ ।
नरेन्द्र मोदी अस्माकं प्रधानसेवकः अस्ति ।
सुषमा स्वराज अस्माकं विदेश मंत्रिणी अस्ति ।
सोनिया गाँधी भारतस्य नास्ति।
राहुल गांधी बुद्धिमान नास्ति।
अहं भारतीयः अस्मि ।
अहं यूरोपवासी नास्मि ।
आप सभी भी इसी प्रकार का अभ्यास करें ।
ओ३म्
११ संस्कृत वाक्याभ्यासः
अद्य मध्याह्ने एकं भोजन-समारोहं गतवान् ।
= आज दोपहर एक भोजन समारोह में गया था ।
तत्र एकः अवदत्
= वहाँ एक बोला
अहं मधुमेह रोगेण पीड़ितः अस्मि।
= मैं मधुमेह रोग से पीड़ित हूँ
अतः रसगोलकं न खादामि ।
= इसलिए रसगुल्ला नहीं खाता हूँ ।
अपरः जनः अवदत् ।
= दूसरा व्यक्ति बोला
मम हृद्रोगः अस्ति
= मुझे हृदय रोग है
अतः दुग्धछिन्नकं न खादामि ।
= इसलिये पनीर नहीं खाता हूँ ।
एका भगिनी उक्तवती
= एक बहन बोली
अहं बहु स्थूला अस्मि ।
= मैं बहुत मोटी हूँ
अतः तैलीयं ( तैलयुक्तम् ) किमपि न खादामि ।
= इसलिये तेल वाला कुछ नहीं खाती हूँ ।
एकः वृद्धः अवदत् ।
= एक वृद्ध बोला
अहं तु फलानि एव खादामि ।
= मैं तो फल ही खाता हूँ ।
ओ३म्
१२ संस्कृत वाक्याभ्यासः
प्रातःकाले सः संदेशं प्रेषितवान् ।
= सुबह उसने संदेश भेजा
” कृपया अद्यैव विवरणं प्रेषयतु । ”
= कृपया आज ही विवरण भेज दीजिये
अहं तम् उक्तवान् ।
= मैंने उससे कहा
आम् , अद्यैव प्रेषयिष्यामि ।
= हाँ आज ही भेज दूँगा
अद्य आदिनं मम कार्यालयस्य विवरणं लिखितवान् ।
= आज दिनभर मेरे कारयालय का विवरण लिखा
अधुनैव विवरणं प्रेषितवान् ।
= अभी ही विवरण भेज दिया
मम एकं मित्रम् अपृच्छत् ।
= मेरे एक मित्र ने पूछा
कुत्र प्रेषयति ?
= कहाँ भेज रहे हो ?
किं प्रेषयति ?
= क्या भेज रहे हो ?
अहम् उक्तवान् ।
= मैं बोला
मम कार्यालयस्य विवरणम् प्रेषयामि
= मेरे कार्यालय का विवरण भेज रहा हूँ ।
ओ३म्
१३ संस्कृत वाक्याभ्यासः
तव कोषे कति रुप्यकाणि सन्ति ?
मम कोषे पञ्च रुप्यकाणि सन्ति ।
मम कोषे दश रुप्यकाणि सन्ति ।
मम कोषे विंशतिः रुप्यकाणि सन्ति ।
मम कोषे पञ्चाशत् रुप्यकाणि सन्ति ।
मम कोषे शतम् रुप्यकाणि सन्ति ।
मम कोषे सहस्र रुप्यकाणि सन्ति ।
मम कोषे पञ्चस्य नाणकम् अस्ति।
मम कोषे डॉलर नास्ति ।
मम कोषे दश रुप्यकाणि सन्ति ।
ओ३म्
१४ संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः वन्दते
= वह वन्दन करता है
सा वन्दते
= वह वन्दन करती है
सः राष्ट्रं वन्दते
= वह राष्ट्र को वन्दन करता है
सा मातरं वन्दते
= वह माँ को वन्दन करती है
दीपकः गुरूं वन्दते
= दीपक गुरु को वन्दन करता है
जिज्ञा महापुरुषं वन्दते
= जिज्ञा महापुरुष को वन्दन करती है
स्नुषा श्वश्रूं वन्दते ।
= बहू सास को वन्दन करती है
वयं कृषकं वन्दामहे
= हम किसान को वन्दन करते हैं
वयं सैनिकान् वन्दामहे
= हम सैनिकों को वन्दन करते हैं ।
अहमपि भारतीयान् वन्दे
= मैं भी भारतीयों को वन्दन करता हूँ ।
#vakyabhyas
सः माम् अह्वयति ।
= वह मुझे बुला रहा है
सः मां सांताक्रुजम् आह्वयति ।
= वह मुझे सांताक्रूज में बुला रहा है
सांताक्रुजे महायज्ञ: अस्ति ।
= सांताक्रूज में महायज्ञ है
बहवः जनाः तत्र आगमिष्यन्ति ।
= वहाँ बहुत से लोग आएँगे
गन्तुं न शक्नोमि
= जा नहीं पा रहा हूँ ।
गन्तुं न शक्ष्यामि ।
= जा नहीं पाऊँगा
ते विशालां यज्ञशालां निर्मितवन्तः ।
= उन्होंने विशाल यज्ञशाला बनाई है
एक-सप्ताह पर्यन्तं यज्ञ: भविष्यति।
= एक सप्ताह तक यज्ञ होगा
ओ३म्
९ संस्कृत वाक्याभ्यासः
अद्य अहम् एकं दोषं कृतवान् ।
= आज मैंने एक भूल कर दी
इंदौर नगरे एकेन सह वार्तालापः करणीयः आसीत् ।
= इंदौर में एक के साथ बात करनी थी ।
दूरवाण्या वार्तालापः करणीयः आसीत् ।
= फोन से बात करनी थी ।
अहं तं दूरवाणीं कृतवान् ।
= मैंने उसे फोन किया ।
तस्य भार्या दूरवाणीम् उन्नीतवती ।
= उसकी पत्नी ने फोन उठाया ।
नमस्ते …..
नमस्ते …..
ज्योतिर्धरः अस्ति वा ?
= ज्योतिर्धर है क्या ?
भवान् कः ?
= आप कौन ?
अहम् अखिलेशः वदामि ।
= मैं अखिलेश बोल रहा हूँ ।
अखिलेश भ्रातः ….. भवान् न जानाति वा ?
= अखिलेश भैया , आप नहीं जानते हैं क्या ?
किम् ?
= क्या ?
सः तु दिवंगतः जातः ।
= वह तो दिवंगत हो गए ।
ओह , सत्यमेव न जानामि स्म ।
= ओह , सच में नहीं जानता था
परमेश्वर , तस्य आत्मने शान्तिं दद्यात्
= परमेश्वर , उसकी आत्मा को शान्ति दें ।
अस्ति = है
१० अद्यतनम् अभ्यासः
( आज का अभ्यास )
नास्ति = नहीं है
अस्मि = हूँ ।
नास्मि = नहीं हूँ ।
दिव्येशः मम मित्रम् अस्ति ।
= दिव्येश मेरा मित्र है
ओबामा मम मित्रं नास्ति।
= ओबामा मेरा मित्र नहीं है
अहं प्रसन्नः अस्मि ।
= मैं खुश हूँ
अहं दुःखितः नास्मि ।
= मैं दुःखी नहीं हूँ ।
नरेन्द्र मोदी अस्माकं प्रधानसेवकः अस्ति ।
सुषमा स्वराज अस्माकं विदेश मंत्रिणी अस्ति ।
सोनिया गाँधी भारतस्य नास्ति।
राहुल गांधी बुद्धिमान नास्ति।
अहं भारतीयः अस्मि ।
अहं यूरोपवासी नास्मि ।
आप सभी भी इसी प्रकार का अभ्यास करें ।
ओ३म्
११ संस्कृत वाक्याभ्यासः
अद्य मध्याह्ने एकं भोजन-समारोहं गतवान् ।
= आज दोपहर एक भोजन समारोह में गया था ।
तत्र एकः अवदत्
= वहाँ एक बोला
अहं मधुमेह रोगेण पीड़ितः अस्मि।
= मैं मधुमेह रोग से पीड़ित हूँ
अतः रसगोलकं न खादामि ।
= इसलिए रसगुल्ला नहीं खाता हूँ ।
अपरः जनः अवदत् ।
= दूसरा व्यक्ति बोला
मम हृद्रोगः अस्ति
= मुझे हृदय रोग है
अतः दुग्धछिन्नकं न खादामि ।
= इसलिये पनीर नहीं खाता हूँ ।
एका भगिनी उक्तवती
= एक बहन बोली
अहं बहु स्थूला अस्मि ।
= मैं बहुत मोटी हूँ
अतः तैलीयं ( तैलयुक्तम् ) किमपि न खादामि ।
= इसलिये तेल वाला कुछ नहीं खाती हूँ ।
एकः वृद्धः अवदत् ।
= एक वृद्ध बोला
अहं तु फलानि एव खादामि ।
= मैं तो फल ही खाता हूँ ।
ओ३म्
१२ संस्कृत वाक्याभ्यासः
प्रातःकाले सः संदेशं प्रेषितवान् ।
= सुबह उसने संदेश भेजा
” कृपया अद्यैव विवरणं प्रेषयतु । ”
= कृपया आज ही विवरण भेज दीजिये
अहं तम् उक्तवान् ।
= मैंने उससे कहा
आम् , अद्यैव प्रेषयिष्यामि ।
= हाँ आज ही भेज दूँगा
अद्य आदिनं मम कार्यालयस्य विवरणं लिखितवान् ।
= आज दिनभर मेरे कारयालय का विवरण लिखा
अधुनैव विवरणं प्रेषितवान् ।
= अभी ही विवरण भेज दिया
मम एकं मित्रम् अपृच्छत् ।
= मेरे एक मित्र ने पूछा
कुत्र प्रेषयति ?
= कहाँ भेज रहे हो ?
किं प्रेषयति ?
= क्या भेज रहे हो ?
अहम् उक्तवान् ।
= मैं बोला
मम कार्यालयस्य विवरणम् प्रेषयामि
= मेरे कार्यालय का विवरण भेज रहा हूँ ।
ओ३म्
१३ संस्कृत वाक्याभ्यासः
तव कोषे कति रुप्यकाणि सन्ति ?
मम कोषे पञ्च रुप्यकाणि सन्ति ।
मम कोषे दश रुप्यकाणि सन्ति ।
मम कोषे विंशतिः रुप्यकाणि सन्ति ।
मम कोषे पञ्चाशत् रुप्यकाणि सन्ति ।
मम कोषे शतम् रुप्यकाणि सन्ति ।
मम कोषे सहस्र रुप्यकाणि सन्ति ।
मम कोषे पञ्चस्य नाणकम् अस्ति।
मम कोषे डॉलर नास्ति ।
मम कोषे दश रुप्यकाणि सन्ति ।
ओ३म्
१४ संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः वन्दते
= वह वन्दन करता है
सा वन्दते
= वह वन्दन करती है
सः राष्ट्रं वन्दते
= वह राष्ट्र को वन्दन करता है
सा मातरं वन्दते
= वह माँ को वन्दन करती है
दीपकः गुरूं वन्दते
= दीपक गुरु को वन्दन करता है
जिज्ञा महापुरुषं वन्दते
= जिज्ञा महापुरुष को वन्दन करती है
स्नुषा श्वश्रूं वन्दते ।
= बहू सास को वन्दन करती है
वयं कृषकं वन्दामहे
= हम किसान को वन्दन करते हैं
वयं सैनिकान् वन्दामहे
= हम सैनिकों को वन्दन करते हैं ।
अहमपि भारतीयान् वन्दे
= मैं भी भारतीयों को वन्दन करता हूँ ।
#vakyabhyas
April 23, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️द्वादशः अध्याय
♦️श्लोक:-१८
विनयं राजपुत्रेभ्यः पण्डितेभ्यः सुभाषितम्।
अनृयं द्यूतकारेभ्यः स्त्रीभ्यः शिक्षेत् कैतवम्।।१८।।
♦️भावार्थ--राजपुत्रों में नम्रता एवं सुशीलता, पण्डितों, विद्वानों से उत्तम और प्रियवचन बोलना, जुआरियों से मिथ्या भाषण और स्त्रियों से छल करना सीखना चाहिए।।
✒️द्वादशः अध्याय
♦️श्लोक:-१८
विनयं राजपुत्रेभ्यः पण्डितेभ्यः सुभाषितम्।
अनृयं द्यूतकारेभ्यः स्त्रीभ्यः शिक्षेत् कैतवम्।।१८।।
♦️भावार्थ--राजपुत्रों में नम्रता एवं सुशीलता, पण्डितों, विद्वानों से उत्तम और प्रियवचन बोलना, जुआरियों से मिथ्या भाषण और स्त्रियों से छल करना सीखना चाहिए।।
April 23, 2021
प्राणवायोः आनयनाय रेल्वे व्योमसेना च।
ऐकमत्यं भवति चेत् विभवदौर्लभ्यं न भविष्यतीति प्रधानमन्त्री।
नवदिल्ली> राष्ट्रस्य विविधस्थानेषु कोविड्रोगिणां कृते प्राणवायोः आनयनाय रेल्वेसंस्था व्योमसेना च निर्दिष्टे इति प्रधानमन्त्रिणा नरेद्रमोदिना निगदितम्। तीव्रकोविडानां ११ राज्यानां केन्द्रशासनप्रदेशानां मुख्यमन्त्रिभिः सह सम्पन्ने अवलोकनमेलने भाषमाणः आसीत् प्रधानमन्त्री।
कोविडस्य वैराणुबाधा भारतस्य बहुषु महानगरेषु तीव्रं वर्तते। सर्वेभ्यः राज्येभ्यः केन्द्रसर्वकारस्य साहाय्यं सर्वथा लप्स्यते। वयमैकमत्येन वर्तते चेत् विभवदौर्लभ्यं न भविष्यति - प्रधानमन्त्री उदबोधयत्।
~ संप्रति वार्ता
ऐकमत्यं भवति चेत् विभवदौर्लभ्यं न भविष्यतीति प्रधानमन्त्री।
नवदिल्ली> राष्ट्रस्य विविधस्थानेषु कोविड्रोगिणां कृते प्राणवायोः आनयनाय रेल्वेसंस्था व्योमसेना च निर्दिष्टे इति प्रधानमन्त्रिणा नरेद्रमोदिना निगदितम्। तीव्रकोविडानां ११ राज्यानां केन्द्रशासनप्रदेशानां मुख्यमन्त्रिभिः सह सम्पन्ने अवलोकनमेलने भाषमाणः आसीत् प्रधानमन्त्री।
कोविडस्य वैराणुबाधा भारतस्य बहुषु महानगरेषु तीव्रं वर्तते। सर्वेभ्यः राज्येभ्यः केन्द्रसर्वकारस्य साहाय्यं सर्वथा लप्स्यते। वयमैकमत्येन वर्तते चेत् विभवदौर्लभ्यं न भविष्यति - प्रधानमन्त्री उदबोधयत्।
~ संप्रति वार्ता
April 24, 2021
✒️ गर्वितः पण्डितः🖋
एकदा कश्चित् महान् पण्डितः देशभ्रमणार्थं गतः | तदा मध्ये कांचन महानदीं प्राप्तवान् | तां नदीं तीर्तुमन्यैः जनैः सह एकां नौकामारूढवान् | पाण्डित्यमदाद् गर्वितः सः नौकायां विद्यमानैः सहयात्रिभिः सह वार्तालापं कर्तुमारभत | पण्डितः - भोः | अहं काशीदेशाद् आगतो महाविद्वान् | तव जीवनवृत्तिः का ?
सहयात्री - नमस्ते महाशय | स्वागतमस्ति अस्माकं देशे | कृषिः मम वृत्तिः |
पण्डितः - चतुर्वेदविद्यापारङ्गतोऽहम् | त्वं कति वेदान् पठितवानसि ?
सहयात्री - केवलं मे चतुर्गवां विषये जानामि श्रीमन् |
पण्डितः - अयि मानव | तव जीवने पादभागः व्यर्थः तर्हि | अपि च नवव्याकरणशास्त्राणि मे कण्ठस्थानि | सूत्राणि जानासि किं त्वम् ?
सहयात्री - व्याकरणं न श्रुतं मया महोदय | सूत्रैः केवलं गोनियमनं जाने |
पण्डितः - रे कृषीवल | अर्धं जीवितं निरर्थकं तव | अस्तु नाम | वेदाङ्गानि कति इति तु ज्ञातम् ?
सहयात्री - केवलं ममाङ्गानि एव वेदोऽहम् | न तु वेदाङ्गानि |
पण्डितः - तत्तु भूभारं शरीरं तव | अर्थहीनं पादोनजीवितकालः |
तस्मिन् समये महाचक्रवातः समुद्भूतः | कल्लोलभूतं नदीजलम् | दोलायमानं नौकायानं तिर्यग् भूतम् | अनाव्यं वारिदं यात्रिणः सर्वे स्वयं तीर्त्वा तटं प्राप्नुवन्तु इति नाविकेन उद्घोषितम् | तदा -
सहयात्री - पण्डितवर जलतरणविद्यां जानासि किम् ?
पण्डितः - न कदापि अभ्यासिता मया तरणकला | किं करवाणि अधुना ?
सहयात्री - हन्त विद्वन् | तर्हि तव संपूर्णजीवनं निष्फलम् | अहं तु जले तीर्त्वा तटं प्राप्नोमि |
पण्डितः - कृपया त्रायतु माम् | अवतु माम् |
सहयात्री - मा भीः | मयि तरति मे भुजमाश्रित्य अपामुपरि स्वमुखमुन्नीय अनुसरतु |
पण्डितः तत्साहाय्यात् तीरप्रदेशमवाप्नोति | मृत्युभयात् रक्षितः सः कृषकमभिवाद्य कथयति |
नहि नहि रक्षति डुकृञ्करणं शास्त्राध्ययनं बहुश्रुतिपठनं | विनये बुद्धिः देवे भक्तिः जनसौहार्दं जीवनतरणम् ||
इति सः पण्डितमहाशयः अहंकारं परित्यजति |
एकदा कश्चित् महान् पण्डितः देशभ्रमणार्थं गतः | तदा मध्ये कांचन महानदीं प्राप्तवान् | तां नदीं तीर्तुमन्यैः जनैः सह एकां नौकामारूढवान् | पाण्डित्यमदाद् गर्वितः सः नौकायां विद्यमानैः सहयात्रिभिः सह वार्तालापं कर्तुमारभत | पण्डितः - भोः | अहं काशीदेशाद् आगतो महाविद्वान् | तव जीवनवृत्तिः का ?
सहयात्री - नमस्ते महाशय | स्वागतमस्ति अस्माकं देशे | कृषिः मम वृत्तिः |
पण्डितः - चतुर्वेदविद्यापारङ्गतोऽहम् | त्वं कति वेदान् पठितवानसि ?
सहयात्री - केवलं मे चतुर्गवां विषये जानामि श्रीमन् |
पण्डितः - अयि मानव | तव जीवने पादभागः व्यर्थः तर्हि | अपि च नवव्याकरणशास्त्राणि मे कण्ठस्थानि | सूत्राणि जानासि किं त्वम् ?
सहयात्री - व्याकरणं न श्रुतं मया महोदय | सूत्रैः केवलं गोनियमनं जाने |
पण्डितः - रे कृषीवल | अर्धं जीवितं निरर्थकं तव | अस्तु नाम | वेदाङ्गानि कति इति तु ज्ञातम् ?
सहयात्री - केवलं ममाङ्गानि एव वेदोऽहम् | न तु वेदाङ्गानि |
पण्डितः - तत्तु भूभारं शरीरं तव | अर्थहीनं पादोनजीवितकालः |
तस्मिन् समये महाचक्रवातः समुद्भूतः | कल्लोलभूतं नदीजलम् | दोलायमानं नौकायानं तिर्यग् भूतम् | अनाव्यं वारिदं यात्रिणः सर्वे स्वयं तीर्त्वा तटं प्राप्नुवन्तु इति नाविकेन उद्घोषितम् | तदा -
सहयात्री - पण्डितवर जलतरणविद्यां जानासि किम् ?
पण्डितः - न कदापि अभ्यासिता मया तरणकला | किं करवाणि अधुना ?
सहयात्री - हन्त विद्वन् | तर्हि तव संपूर्णजीवनं निष्फलम् | अहं तु जले तीर्त्वा तटं प्राप्नोमि |
पण्डितः - कृपया त्रायतु माम् | अवतु माम् |
सहयात्री - मा भीः | मयि तरति मे भुजमाश्रित्य अपामुपरि स्वमुखमुन्नीय अनुसरतु |
पण्डितः तत्साहाय्यात् तीरप्रदेशमवाप्नोति | मृत्युभयात् रक्षितः सः कृषकमभिवाद्य कथयति |
नहि नहि रक्षति डुकृञ्करणं शास्त्राध्ययनं बहुश्रुतिपठनं | विनये बुद्धिः देवे भक्तिः जनसौहार्दं जीवनतरणम् ||
इति सः पण्डितमहाशयः अहंकारं परित्यजति |
April 24, 2021
संस्कृत संवादः । Sanskrit Samvadah
०८
संस्कृत वाक्याभ्यासः सः माम् अह्वयति । = वह मुझे बुला रहा है सः मां
सांताक्रुजम् आह्वयति । = वह मुझे सांताक्रूज में बुला रहा है सांताक्रुजे
महायज्ञ: अस्ति । = सांताक्रूज में महायज्ञ है बहवः जनाः तत्र
आगमिष्यन्ति । = वहाँ बहुत से लोग आएँगे गन्तुं न…
क्या आपने आज संस्कृत वाक्याभ्यास किया?
नित्य वाक्याभ्यास अच्छे से संस्कृत बोलने के लिये आवश्यक है।
नित्य वाक्याभ्यास अच्छे से संस्कृत बोलने के लिये आवश्यक है।
Final Results
57%
हां, मैंने कर लिया
43%
नहीं, मैं अभी करता हूं
0%
नहीं, मैं बाद में करूंगा
0%
नहीं, मैं नहीं करूंगा
April 24, 2021
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। चतुर्दशः सर्गः ।।
🍃 ततोऽब्रवीदृश्यशृङ्गं राजा दशरथस्तदा।
कुलस्य वर्धनं त्वं तु कर्तुमर्हसि सुव्रत।।५६।।
⚜️ भावार्थ - ऋषि श्रृंग से बोले–“ हे सुव्रत ! अब आप मेरे कुल की वृद्धि के लिये उपाय कीजिये॥५६॥
🍃 तथेति च स राजानमुवाच द्विजसत्तमः।
भविष्यन्ति सुता राजंचत्वारस्ते कुलोद्वहाः॥५७॥
⚜️ भावार्थ - यह सुन और तथास्तु कह कर ऋषि श्रींग बोले- 'हे राजन् ! आपके कुल को बढ़ाने वाले चार पुत्र होंगे।।५७॥
👉🏻 🚩।। इति चतुर्दशः सर्गः॥
👉🏻 🚩।। बालकाण्ड का चौदहवां सर्ग समाप्त ।।
।। चतुर्दशः सर्गः ।।
🍃 ततोऽब्रवीदृश्यशृङ्गं राजा दशरथस्तदा।
कुलस्य वर्धनं त्वं तु कर्तुमर्हसि सुव्रत।।५६।।
⚜️ भावार्थ - ऋषि श्रृंग से बोले–“ हे सुव्रत ! अब आप मेरे कुल की वृद्धि के लिये उपाय कीजिये॥५६॥
🍃 तथेति च स राजानमुवाच द्विजसत्तमः।
भविष्यन्ति सुता राजंचत्वारस्ते कुलोद्वहाः॥५७॥
⚜️ भावार्थ - यह सुन और तथास्तु कह कर ऋषि श्रींग बोले- 'हे राजन् ! आपके कुल को बढ़ाने वाले चार पुत्र होंगे।।५७॥
👉🏻 🚩।। इति चतुर्दशः सर्गः॥
👉🏻 🚩।। बालकाण्ड का चौदहवां सर्ग समाप्त ।।
April 24, 2021
📚 वेदपाठन - आओ वेद पढ़ें
📙 ऋग्वेद
सूक्त - २४ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०६ , देवता - अग्नि आदि।
🍃 नहि ते क्षेत्र न सहो न मन्यु वयश्चनामी पतयन्त आपु।
नेमा आपो अनिमिषं चरन्तीर्न ये वातस्य प्रमिनन्त्यभ्वम् (६)
⚜️ भावार्थ - हे वरुण देव! आकाश में उड़ने वाले पक्षियों में भी तुम्हारे समान शक्ति और पराक्रम नहीं है। इन्हें तुम्हारे बराबर क्रोध भी नहीं मिला है। सर्वदा चलने वाली वायु और बहने वाला जल तुम्हारी गति से आगे नहीं बढ़ सकता। (६)
📙 ऋग्वेद
सूक्त - २४ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०६ , देवता - अग्नि आदि।
🍃 नहि ते क्षेत्र न सहो न मन्यु वयश्चनामी पतयन्त आपु।
नेमा आपो अनिमिषं चरन्तीर्न ये वातस्य प्रमिनन्त्यभ्वम् (६)
⚜️ भावार्थ - हे वरुण देव! आकाश में उड़ने वाले पक्षियों में भी तुम्हारे समान शक्ति और पराक्रम नहीं है। इन्हें तुम्हारे बराबर क्रोध भी नहीं मिला है। सर्वदा चलने वाली वायु और बहने वाला जल तुम्हारी गति से आगे नहीं बढ़ सकता। (६)
April 24, 2021
श्रुतो हितोपदेशोऽयं ।
पाटवं संस्कृतोक्तिषु ।।
वाचां सर्वत्र वैचित्र्यं ।
नीतिविद्यां ददाति च ।। 2 ।।
अन्वयः(संस्कृतवाक्यरचनापद्धतिः)
श्रुतः अयं हितोपदेशः संस्कृतोक्तिषु पाटवं, सर्वत्र वाचां वैचित्र्यं च नीतिविद्यां ददाति ।
अन्वयार्थः (प्रतिपदार्थः)
श्रुतः - प्रसिद्ध
अयम् - यह
हितोपदेशः - हितोपदेश ग्रंथ
संस्कृत - संस्कृतभाषा की
उक्तिषु - उक्ति सुभाषितों में
पाटवम् - पटुता या पांडित्य को,
सर्वत्र - हर जगह
वाचाम् - वाक्यों की
वैचित्र्यम् - विचित्रता को
च - तथा
नीतिविद्याम् - नीतिविद्या को
ददाति - प्रदान करता है ।
विवरण:
यह हितोपदेश ग्रंथ लोक भर में प्रसिद्ध है । संस्कृत के सुभाषितों के अध्ययन में पटुता या पांडित्य, सब शास्त्रों के वाक्यों की विचित्रता को समझने का सामर्थ्य तथा नीति विद्या को भी प्रदान करता है ।
ಶ್ರುತೋ ಹಿತೋಪದೇಶೋ$ಯಂ |
ಪಾಟವಂ ಸಂಸ್ಕೃತೋಕ್ತಿಷು ||
ವಾಚಾಂ ಸರ್ವತ್ರ ವೈಚಿತ್ರ್ಯಂ |
ನೀತಿವಿದ್ಯಾಂ ದದಾತಿ ಚ || ೨ ||
ಅನ್ವಯಃ (ಸಂಸ್ಕೃತವಾಕ್ಯರಚನಾಪದ್ಧತಿಃ)
ಶ್ರುತಃ ಅಯಂ ಹಿತೋಪದೇಶಃ ಸಂಸ್ಕೃತೋಕ್ತಿಷು ಪಾಟವಂ, ಸರ್ವತ್ರ ವಾಚಾಂ ವೈಚಿತ್ರ್ಯಂ ಚ ನೀತಿವಿದ್ಯಾಂ ದದಾತಿ.
ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ (ಪ್ರತಿಪದಾರ್ಥಃ)
ಶ್ರುತಃ - ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ
ಅಯಮ್ - ಈ
ಹಿತೋಪದೇಶಃ - ಹಿತೋಪದೇಶ ಗ್ರಂಥ
ಸಂಸ್ಕೃತ - ಸಂಸ್ಕೃತಭಾಷೆಯ
ಉಕ್ತಿಷು - ಸುಭಾಷಿತಗಳಲ್ಲಿ
ಪಾಟವಮ್ - ಪಾಂಡಿತ್ಯವನ್ನು,
ಸರ್ವತ್ರ - ಸಕಲ ಶಾಸ್ತ್ರಗಳ
ವಾಚಾಮ್ - ವಾಕ್ಯಗಳ
ವೈಚಿತ್ರ್ಯಮ್ - ವಿಚಿತ್ರತೆಯನ್ನು
ಚ - ಹಾಗೂ
ನೀತಿವಿದ್ಯಾಮ್ - ನೀತಿವಿದ್ಯೆಯನ್ನು
ದದಾತಿ - ಕೊಡುತ್ತದೆ.
ವಿವರಣೆ:
ಜಗತ್ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ ಈ ಹಿತೋಪದೇಶವೆಂಬ ಗ್ರಂಥವು ಸಂಸ್ಕೃತಸುಭಾಷಿತಗಳ ಅಧ್ಯಯನದಲ್ಲಿ ಪಾಂಡಿತ್ಯವನ್ನೂ, ಸಕಲ ಶಾಸ್ತ್ರವಾಕ್ಯಗಳ ವೈಚಿತ್ರ್ಯವನ್ನೂ ಹಾಗೂ ನೀತಿವಿದ್ಯೆಯನ್ನೂ ಬೋಧಿಸುವ ಕಾವ್ಯಗ್ರಂಥವಾಗಿದೆ.
पाटवं संस्कृतोक्तिषु ।।
वाचां सर्वत्र वैचित्र्यं ।
नीतिविद्यां ददाति च ।। 2 ।।
अन्वयः(संस्कृतवाक्यरचनापद्धतिः)
श्रुतः अयं हितोपदेशः संस्कृतोक्तिषु पाटवं, सर्वत्र वाचां वैचित्र्यं च नीतिविद्यां ददाति ।
अन्वयार्थः (प्रतिपदार्थः)
श्रुतः - प्रसिद्ध
अयम् - यह
हितोपदेशः - हितोपदेश ग्रंथ
संस्कृत - संस्कृतभाषा की
उक्तिषु - उक्ति सुभाषितों में
पाटवम् - पटुता या पांडित्य को,
सर्वत्र - हर जगह
वाचाम् - वाक्यों की
वैचित्र्यम् - विचित्रता को
च - तथा
नीतिविद्याम् - नीतिविद्या को
ददाति - प्रदान करता है ।
विवरण:
यह हितोपदेश ग्रंथ लोक भर में प्रसिद्ध है । संस्कृत के सुभाषितों के अध्ययन में पटुता या पांडित्य, सब शास्त्रों के वाक्यों की विचित्रता को समझने का सामर्थ्य तथा नीति विद्या को भी प्रदान करता है ।
ಶ್ರುತೋ ಹಿತೋಪದೇಶೋ$ಯಂ |
ಪಾಟವಂ ಸಂಸ್ಕೃತೋಕ್ತಿಷು ||
ವಾಚಾಂ ಸರ್ವತ್ರ ವೈಚಿತ್ರ್ಯಂ |
ನೀತಿವಿದ್ಯಾಂ ದದಾತಿ ಚ || ೨ ||
ಅನ್ವಯಃ (ಸಂಸ್ಕೃತವಾಕ್ಯರಚನಾಪದ್ಧತಿಃ)
ಶ್ರುತಃ ಅಯಂ ಹಿತೋಪದೇಶಃ ಸಂಸ್ಕೃತೋಕ್ತಿಷು ಪಾಟವಂ, ಸರ್ವತ್ರ ವಾಚಾಂ ವೈಚಿತ್ರ್ಯಂ ಚ ನೀತಿವಿದ್ಯಾಂ ದದಾತಿ.
ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ (ಪ್ರತಿಪದಾರ್ಥಃ)
ಶ್ರುತಃ - ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ
ಅಯಮ್ - ಈ
ಹಿತೋಪದೇಶಃ - ಹಿತೋಪದೇಶ ಗ್ರಂಥ
ಸಂಸ್ಕೃತ - ಸಂಸ್ಕೃತಭಾಷೆಯ
ಉಕ್ತಿಷು - ಸುಭಾಷಿತಗಳಲ್ಲಿ
ಪಾಟವಮ್ - ಪಾಂಡಿತ್ಯವನ್ನು,
ಸರ್ವತ್ರ - ಸಕಲ ಶಾಸ್ತ್ರಗಳ
ವಾಚಾಮ್ - ವಾಕ್ಯಗಳ
ವೈಚಿತ್ರ್ಯಮ್ - ವಿಚಿತ್ರತೆಯನ್ನು
ಚ - ಹಾಗೂ
ನೀತಿವಿದ್ಯಾಮ್ - ನೀತಿವಿದ್ಯೆಯನ್ನು
ದದಾತಿ - ಕೊಡುತ್ತದೆ.
ವಿವರಣೆ:
ಜಗತ್ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ ಈ ಹಿತೋಪದೇಶವೆಂಬ ಗ್ರಂಥವು ಸಂಸ್ಕೃತಸುಭಾಷಿತಗಳ ಅಧ್ಯಯನದಲ್ಲಿ ಪಾಂಡಿತ್ಯವನ್ನೂ, ಸಕಲ ಶಾಸ್ತ್ರವಾಕ್ಯಗಳ ವೈಚಿತ್ರ್ಯವನ್ನೂ ಹಾಗೂ ನೀತಿವಿದ್ಯೆಯನ್ನೂ ಬೋಧಿಸುವ ಕಾವ್ಯಗ್ರಂಥವಾಗಿದೆ.
April 24, 2021
निरालोके लोके विमतकथकध्वान्तनिवहै: ।
श्रिय: पत्याज्नप्तो धरणिमवतीर्यातिकृपया ।।
व्यतानीद्यो भाष्यद्युमणिमखिलाज्नानहृदये ।
स जीयाच्छ्रीरामानुजमुनिवरात्मा फणिपति: ।।
ನಿರಾಲೋಕೇ ಲೋಕೇ ವಿಮತಕಥಕಧ್ವಾಂತನಿವಹೈಃ |
ಶ್ರಿಯಃಪತ್ಯಾಜ್ಞಪ್ತೋ ಧರಣಿಮವತೀರ್ಯಾತಿಕೃಪಯಾ ||
ವ್ಯತಾನೀದ್ಯೋ ಭಾಷ್ಯದ್ಯುಮಣಿಮಖಿಲಾಜ್ಞಾನಹೃದಯೇ |
ಸ ಜೀಯಾಚ್ಛ್ರೀರಾಮಾನುಜಮುನಿವರಾತ್ಮಾ ಫಣಿಪತಿಃ ||
nirAlOkE lOkE vimatakathakadhwAntanivahaih /
shriyahpatyAjnaptO dharaNimavatIryAtikrupayA //
vyatAnIdyO bhAShyadyumaNimakhilAjnAnahrudayE /
sa jIyAchchhrIrAmAnujamunivarAtmA phaNipatih //
पदच्छेद: पदपरिचयशास्त्रं च ।
ಪದಚ್ಛೇದ ಮತ್ತು ಪದಪರಿಚಯಶಾಸ್ತ್ರ |
Word Division and Etymology/
निरालोके - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य निरालोकशब्दस्य सप्तमीविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
निर्गत: आलोक: यस्मिन् स: निरालोक: । तस्मिन् ।
लोके - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य लोक शब्दस्य सप्तमीविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
विमतकथकध्वान्तनिवहै: - विमतकथकध्वान्तनिवह शब्दस्य अकारान्तपुल्लिङ्गस्य तृतियाविभक्ते: बहुवचनान्तं पदमिदम् ।
विरोधानि च तानि मतानि च विमतानि ।
विमता: च ते कथका: च विमतकथका: ।
विमतकथका: च ते ध्वान्ता: च विमतकथकध्वान्ता: । विमतकथकध्वान्तानां निवहा: विमतकथकध्वान्तनिवहा: । तै: ।
श्रिय: - ईकारान्तस्त्रीलिङ्गस्य श्री शब्दस्य षष्ठीविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
पत्या- इकारान्तपुल्लिङ्गस्य पति शब्दस्य तृतियाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
आज्नप्त: - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य आज्नप्त शब्दस्य प्रथमाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
धरणिम् - इकारान्तस्त्रीलिङ्गस्य धरणि शब्दस्य द्वितियाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
अवतीर्य- अव उपसर्गपूर्वकस्य तृ प्लवन-तरणयो: इति धातो: ल्यप् प्रत्ययान्तं अव्ययमिदम् ।
अतिकृपया - आकारान्तस्त्रीलिङ्गस्य अतिकृपाशब्दस्य तृतियाविभकेते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
अती च सा कृपा च अतिकृपा ।
व्यतानीत् - वि उपसर्गपूर्वकस्य तनु-विस्तारे इति धोतोः सकर्मकस्य कर्तरीप्रयोगस्य परस्मै पदिनः अनद्यतनभूतकालस्य लङ् लकारस्य प्रथमपुरुषस्य एकवचनान्तं क्रियापदमिदम् ।
यः - दकारान्तपुल्लिङ्गस्य यद् शब्दस्य प्रथमाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
भाष्यद्युमणिम् - इकारान्तपुलिङ्गस्य भाष्यद्युमणि शब्दस्य द्वितियाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
द्यो: मणि: द्युमणि: । भाष्य: इति द्युमणि: भाष्यद्युमणि: ।
अखिलाज्नानहृदये - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य अखिलाज्नानहृदय शब्दस्य सप्तमीविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
न विद्यते ज्नानं यस्मिन् तत् अज्नानं । अज्नानानि च तानि हृदयानि च अज्नानहृदयानि । अखिलानि च तानि अज्नानहृदयानि च अखिलाज्नानहृदनि । अखिलाज्नानहृदयानां समाहार: अखिलाज्नानहृदयम् । तस्मिन् ।
स: - दकारान्तपुल्लिङ्गस्य तद् शब्दस्य प्रथमाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
जीयात् - जी जये इति धातो: सकर्मकस्य कर्तरीप्रयोगस्य आत्मनेप्रयोगस्य आशीर्लिङ् लकारस्य प्रथमपुरुषस्य एकवचनान्तं क्रियापदमिदम् ।
श्रीरामानुजमुनिवरात्मा - नकारान्तपुल्लिङ्गस्य श्रीरामानुजमुनिवरात्मा शब्दस्य प्रथमाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
रामस्य अनुज: रामानुज: । श्री: च असौ रामानुज: च श्रीरामानुज: । वर: च असौ आत्मा च वरात्मा । मुनि: च असौ वरात्मा च मुनिवरात्मा ।
फणिपति: - इकारान्तपुल्लिङ्गस्य फणिपतिशब्दस्य प्रथमाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
फण: अस्य अस्ति इति फणी । फणीनां पति: फणिपति: ।
अन्वय: - विमतकथकध्वान्तनिवहै: लोके निरालोके सति, श्रिय: पत्या आज्नप्त: अतिकृपया धरणिं अवतीर्य अखिलाज्नानहृदये भाष्यद्युमणिं यः व्यतानीत्, श्रीरामानुजमुनिवरात्मा स: फणिपति: जीयात् ।
हिंदी में अन्वयार्थ और विवरण: -
विमतकथकध्वान्तनिवहै: - अन्य अभिप्राय के झूठे अंधकार के समूह से
लोके - यह लोक
निरालोके सति - प्रकाश रहित होने पर
श्रिय: - श्रीमहालक्ष्मी जी के
पत्या - पती से
आज्नप्त: - आज्ना लिये हुये
अतिकृपया - अत्यंत कृपा से
धरणिम् - भूमी पर
अवतीर्य - उतरकर
अखिलाज्नानहृदये - समस्त अज्नान से भरे दिलों में
भाष्यद्युमणिम् - भाष्य नाम के सूरज को
य्र: - जिस ने
व्यतानीत् - विस्तरित किया,
श्रीरामानुजमुनिवरात्मा - श्रीरामानुज नाम से प्रसिद्ध श्रेष्ठ यती के आत्म स्वरूप
स: - वह
फणिपति: - सर्पों के राजा श्री आदिशेष जी
जीयात् - विजयी बनें ।
विवरण:-
दुनिया में जब जब सज्जनों के मन में अग्यान का अंधकार छाया है, उसे देखकर सज्जनों में प्रीति रखनेवाले श्रीमन्महाविष्णुजी ने अपने किसी समर्थ भक्तों में से एक को भूमी पर अवतरित होने की आदेश दे के उन्हे सज्जनों के मन की अंधकार को मिटाकर ग्यान की ज्योती जलाकर उन्हे मोक्ष पाने का उपाय बताने के लिये भेजा करते हैं ।
श्रिय: पत्याज्नप्तो धरणिमवतीर्यातिकृपया ।।
व्यतानीद्यो भाष्यद्युमणिमखिलाज्नानहृदये ।
स जीयाच्छ्रीरामानुजमुनिवरात्मा फणिपति: ।।
ನಿರಾಲೋಕೇ ಲೋಕೇ ವಿಮತಕಥಕಧ್ವಾಂತನಿವಹೈಃ |
ಶ್ರಿಯಃಪತ್ಯಾಜ್ಞಪ್ತೋ ಧರಣಿಮವತೀರ್ಯಾತಿಕೃಪಯಾ ||
ವ್ಯತಾನೀದ್ಯೋ ಭಾಷ್ಯದ್ಯುಮಣಿಮಖಿಲಾಜ್ಞಾನಹೃದಯೇ |
ಸ ಜೀಯಾಚ್ಛ್ರೀರಾಮಾನುಜಮುನಿವರಾತ್ಮಾ ಫಣಿಪತಿಃ ||
nirAlOkE lOkE vimatakathakadhwAntanivahaih /
shriyahpatyAjnaptO dharaNimavatIryAtikrupayA //
vyatAnIdyO bhAShyadyumaNimakhilAjnAnahrudayE /
sa jIyAchchhrIrAmAnujamunivarAtmA phaNipatih //
पदच्छेद: पदपरिचयशास्त्रं च ।
ಪದಚ್ಛೇದ ಮತ್ತು ಪದಪರಿಚಯಶಾಸ್ತ್ರ |
Word Division and Etymology/
निरालोके - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य निरालोकशब्दस्य सप्तमीविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
निर्गत: आलोक: यस्मिन् स: निरालोक: । तस्मिन् ।
लोके - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य लोक शब्दस्य सप्तमीविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
विमतकथकध्वान्तनिवहै: - विमतकथकध्वान्तनिवह शब्दस्य अकारान्तपुल्लिङ्गस्य तृतियाविभक्ते: बहुवचनान्तं पदमिदम् ।
विरोधानि च तानि मतानि च विमतानि ।
विमता: च ते कथका: च विमतकथका: ।
विमतकथका: च ते ध्वान्ता: च विमतकथकध्वान्ता: । विमतकथकध्वान्तानां निवहा: विमतकथकध्वान्तनिवहा: । तै: ।
श्रिय: - ईकारान्तस्त्रीलिङ्गस्य श्री शब्दस्य षष्ठीविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
पत्या- इकारान्तपुल्लिङ्गस्य पति शब्दस्य तृतियाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
आज्नप्त: - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य आज्नप्त शब्दस्य प्रथमाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
धरणिम् - इकारान्तस्त्रीलिङ्गस्य धरणि शब्दस्य द्वितियाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
अवतीर्य- अव उपसर्गपूर्वकस्य तृ प्लवन-तरणयो: इति धातो: ल्यप् प्रत्ययान्तं अव्ययमिदम् ।
अतिकृपया - आकारान्तस्त्रीलिङ्गस्य अतिकृपाशब्दस्य तृतियाविभकेते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
अती च सा कृपा च अतिकृपा ।
व्यतानीत् - वि उपसर्गपूर्वकस्य तनु-विस्तारे इति धोतोः सकर्मकस्य कर्तरीप्रयोगस्य परस्मै पदिनः अनद्यतनभूतकालस्य लङ् लकारस्य प्रथमपुरुषस्य एकवचनान्तं क्रियापदमिदम् ।
यः - दकारान्तपुल्लिङ्गस्य यद् शब्दस्य प्रथमाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
भाष्यद्युमणिम् - इकारान्तपुलिङ्गस्य भाष्यद्युमणि शब्दस्य द्वितियाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
द्यो: मणि: द्युमणि: । भाष्य: इति द्युमणि: भाष्यद्युमणि: ।
अखिलाज्नानहृदये - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य अखिलाज्नानहृदय शब्दस्य सप्तमीविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
न विद्यते ज्नानं यस्मिन् तत् अज्नानं । अज्नानानि च तानि हृदयानि च अज्नानहृदयानि । अखिलानि च तानि अज्नानहृदयानि च अखिलाज्नानहृदनि । अखिलाज्नानहृदयानां समाहार: अखिलाज्नानहृदयम् । तस्मिन् ।
स: - दकारान्तपुल्लिङ्गस्य तद् शब्दस्य प्रथमाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
जीयात् - जी जये इति धातो: सकर्मकस्य कर्तरीप्रयोगस्य आत्मनेप्रयोगस्य आशीर्लिङ् लकारस्य प्रथमपुरुषस्य एकवचनान्तं क्रियापदमिदम् ।
श्रीरामानुजमुनिवरात्मा - नकारान्तपुल्लिङ्गस्य श्रीरामानुजमुनिवरात्मा शब्दस्य प्रथमाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
रामस्य अनुज: रामानुज: । श्री: च असौ रामानुज: च श्रीरामानुज: । वर: च असौ आत्मा च वरात्मा । मुनि: च असौ वरात्मा च मुनिवरात्मा ।
फणिपति: - इकारान्तपुल्लिङ्गस्य फणिपतिशब्दस्य प्रथमाविभक्ते: एकवचनान्तं पदमिदम् ।
फण: अस्य अस्ति इति फणी । फणीनां पति: फणिपति: ।
अन्वय: - विमतकथकध्वान्तनिवहै: लोके निरालोके सति, श्रिय: पत्या आज्नप्त: अतिकृपया धरणिं अवतीर्य अखिलाज्नानहृदये भाष्यद्युमणिं यः व्यतानीत्, श्रीरामानुजमुनिवरात्मा स: फणिपति: जीयात् ।
हिंदी में अन्वयार्थ और विवरण: -
विमतकथकध्वान्तनिवहै: - अन्य अभिप्राय के झूठे अंधकार के समूह से
लोके - यह लोक
निरालोके सति - प्रकाश रहित होने पर
श्रिय: - श्रीमहालक्ष्मी जी के
पत्या - पती से
आज्नप्त: - आज्ना लिये हुये
अतिकृपया - अत्यंत कृपा से
धरणिम् - भूमी पर
अवतीर्य - उतरकर
अखिलाज्नानहृदये - समस्त अज्नान से भरे दिलों में
भाष्यद्युमणिम् - भाष्य नाम के सूरज को
य्र: - जिस ने
व्यतानीत् - विस्तरित किया,
श्रीरामानुजमुनिवरात्मा - श्रीरामानुज नाम से प्रसिद्ध श्रेष्ठ यती के आत्म स्वरूप
स: - वह
फणिपति: - सर्पों के राजा श्री आदिशेष जी
जीयात् - विजयी बनें ।
विवरण:-
दुनिया में जब जब सज्जनों के मन में अग्यान का अंधकार छाया है, उसे देखकर सज्जनों में प्रीति रखनेवाले श्रीमन्महाविष्णुजी ने अपने किसी समर्थ भक्तों में से एक को भूमी पर अवतरित होने की आदेश दे के उन्हे सज्जनों के मन की अंधकार को मिटाकर ग्यान की ज्योती जलाकर उन्हे मोक्ष पाने का उपाय बताने के लिये भेजा करते हैं ।
April 24, 2021
इसी
कारण से भगवान ने अत्यंत करुणामयी, अग्यान नाम के अंधकार को मिटाने में
समर्थ तथा भगवान विष्णु जी के अवतार श्रीवेदव्यास जी के लिखे हुये
ब्रह्मसूत्र के अर्थ को और उनके सूरज की रौशनी जैसी सदा निर्मल भाष्य के
माध्यम से सज्जनों के मन मे घर बनाये अंधकार को मिटाने में समर्थ
श्रीमहाविष्णु जी के शय्या बने हुये श्रीआदिशेष जी को भूमी पर श्रीरामानुज
नाम के देशिक या यती के रूप में अवतरित होने की आग्या दी ।
ऐसे श्रीमहालक्ष्मी के पति श्रीमन्महाविष्णु जी से आग्या लिये हुये, सज्जनों के मन में घर बसाये दूसरे मतों या अभिप्रायों से अग्यान और शंका रूपी अंधकार को सूरज के किरणों के समान सदा प्रकाशित अपने भाष्य या व्याख्यान ग्रंथों के निर्मल ग्यान से मिटाने के लिये सज्जनों के प्रति हृदय में करुणा लिये इस अंधकार से भरे लोक में अवतरित हुये श्री आदिशेष जी जो श्री रामानुजाचार्य नाम से प्रसिद्ध सन्यासी है, उनको जय हो ।
व्याकरण-
कन्नड भाषा में मुद्रित "श्रीहयग्रीव कल्पतरु" नाम के किताब में से इस श्लोक को यहाँ मै ने श्री हयवदन जी के पादारविंदों को समर्पण करने का प्रयास किया है ।
यह श्लोक "मन्दाक्रान्ता" वृत्त में लिखा गया है । इस श्लोक में "सति सप्तमी" का प्रयोग है । अक्षर समूह "लोके", इस श्लोक के पहले पाद में दो बार आया है, अत: यहाँ वर्णश्लेषालङ्कार है ।
इस श्लोक को मैं ने रात 11 को देखकर अनुवाद करने का प्रयास किया है । सज्जन एवं पंडित गण, इस श्लोक में अगर कोई न्यूनता की गणना करें तो कृपया मुझ अधसमझ के इस चेष्टा को तीव्रता से न लें ।
ऊँ हयवदनपादारविन्दार्पणमस्तु ।।
ಅನ್ವಯ:
ವಿಮತಕಥಕಧ್ವಾಂತನಿವಹೈಃ ಲೋಕೇ ನಿರಾಲೋಕೇ ಸತಿ, ಅತಿಕೃಪಯಾ ಶ್ರಿಯಃ ಪತ್ಯಾ ಆಜ್ಞಪ್ತಃ ಧರಣಿಂ ಅವತೀರ್ಯ ಅಖಿಲಾಜ್ಞಾನಹೃದಯೇ ಭಾಷ್ಯದ್ಯುಮಣಿಂ ಯಃ ವ್ಯತಾನೀತ್, ಶ್ರೀರಾಮಾನುಜಮುನಿವರಾತ್ಮಾ ಸಃ ಫಣಿಪತಿಃ ಜೀಯಾತ್.
ಕನ್ನಡಾರ್ಥ:
ವಿಮತಕಥಕಧ್ವಾಂತನಿವಹೈಃ - ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯಗಳುಳ್ಳ ಅಜ್ಞಾನದ ಕತ್ತಲೆಯ ಸಮೂಹಗಳಿಂದ
ಲೋಕೇ- ಲೋಕವು ಅಥವಾ ಜಗತ್ತು
ನಿರಾಲೋಕೇ ಸತಿ - ಬೆಳಕಿಲ್ಲದ್ದಾಗಿರಲು,
ಅತಿಕೃಪಯಾ - ಅತ್ಯಂತ ದಯೆಯುಳ್ಳ
ಶ್ರಿಯಃ - ಲಕ್ಷ್ಮೀದೇವಿಯ
ಪತ್ಯಾ- ಪತಿಯಾದ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಿನಿಂದ
ಆಜ್ಞಪ್ತಃ - ಆಜ್ಞಪ್ತರಾದ
ಧರಣಿಮ್ - ಭೂಮಿಯನ್ನು ಕುರಿತು
ಅವತೀರ್ಯ - ಇಳಿದುಬಂದು
ಅಖಿಲಾಜ್ಞಾನಹೃದಯೇ - ಸಮಸ್ತ ಅಜ್ಞಾನತುಂಬಿದ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ
ಭಾಷ್ಯದ್ಯುಮಣಿಮ್ - ಭಾಷ್ಯವೆಂಬ ಸೂರ್ಯನನ್ನು
ಯಃ - ಯಾರು
ವ್ಯತಾನೀತ್ - ವಿಶೇಷವಾಗಿ ವಿಸ್ತರಿಸಿದರೋ
ಶ್ರೀರಾಮಾನುಜಮುನಿವರಾತ್ಮಾ - ಶ್ರೀರಾಮಾನುಜಯತಿಶ್ರೇಷ್ಠರ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪರಾದ
ಸಃ - ಆ
ಫಣಿಪತಿಃ - ಸರ್ಪಗಳ ಒಡೆಯರಾದ ಆದಿಶೇಷದೇವರು
ಜೀಯಾತ್ - ಜಯಿಸಲಿ.
ವಿವರಣೆ:
ಸಕಲ ಉತ್ತಮಗುಣಗಳಾದ ಜ್ಞಾನಾನಂದಾದಿಗಳಿಂದ ಪರಿಪೂರ್ಣನಾದ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಿನ ವಿರೋಧ ಮಾಡುವ ಅಭಿಪ್ರಾಯವುಳ್ಳ ಮತಗಳ ಅಜ್ಞಾನವೆಂಬ ಕತ್ತಲೆಗಳ ಸಮೂಹಗಳಿಂದ ಸಮಸ್ತ ಲೋಕವು ಜ್ಞಾನವೆಂಬ ಕಾಂತಿ ಅಥವಾ ಬೆಳಕಿನಿಂದ ನಿರ್ಗತವಾಗಿರಲು, ಅದರಿಂದ ಸಜ್ಜನರಿಗೆ ಭಗವದ್ವಿಷಯಕವಾದ ಸಕಲಗುಣಪರಿಪೂರ್ಣನೇ ಮೊದಲಾದ ಉತ್ತಮಗುಣಗಳ ಜ್ಞಾನಕ್ಕೆ ಚ್ಯುತಿಯುಂಟಾಗಿ ಅಜ್ಞಾನವೆಂಬ ಕತ್ತಲೆಯು ಸಕಲ ಸಹೃದಯಗಳನ್ನು ಆವರಿಸಿದಾಗ, ಸಜ್ಜನರ ಆ ಪರಿಯಾದ ಕಷ್ಟಗಳನ್ನು ಸಹಿಸದ, ಕರುಣಾಮೂರ್ತಿಯಾದ ಶ್ರೀ ಮಹಾಲಕ್ಷ್ಮಿಯ ಪತಿಯಾದ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಿನಿಂದ ಆಜ್ಞಪ್ತರಾದ, ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಅವತರಿಸಿ ಸಮಸ್ತವಾಗಿ ಅಜ್ಞಾನವು ಆವರಿಸಿದ ಸಜ್ಜನರ ಹೃದಯದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಬ್ರಹ್ಮಸೂತ್ರಭಾಷ್ಯವೇ ಮೊದಲಾದ ಉತ್ತಮಗ್ರಂಥಗಳ ರಚನೆಯ ಮೂಲಕ ಸಜ್ಜನರ ಅಜ್ಞಾನವೆಂಬ ಹೃದಯದ ಕತ್ತಲೆಯನ್ನು ಓಡಿಸಿ ಜ್ಞಾನಸೂರ್ಯನನ್ನು ಉದಯಿಸುವಂತೆ ಮಾಡಿದ ಭಗವಂತನಾದ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಿನ ಪರ್ಯಂಕವಾದ ಶ್ರೀ ಆದಿಶೇಷರ ಅವತಾರರಾದ ಕಾಂತಿಸಂಪನ್ನರಾದ ಶ್ರೀಮದ್ರಾಮಾನುಜಾಚಾರ್ಯರೆಂಬ ಯತಿಶ್ರೇಷ್ಠರು ಸದಾ ಜಯಿಸಲಿ.
ವ್ಯಾಕರಣ:
"ಶ್ರೀಲಕ್ಷ್ಮೀಹಯಗ್ರೀವ ಕಲ್ಪತರು" ಎಂಬ ಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿ ಮುದ್ರಿತವಾದ "ಪ್ರಾಬೋಧಿಕ ಸ್ತುತಿ-೧" ರಲ್ಲಿ ಈ ಶ್ಲೋಕವನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ. ಕರ್ತೃವು ಯಾರೆಂದು ಈ ಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿ ನಮೂದಿಸಿಲ್ಲ.
ಪ್ರಸ್ತುತ ಶ್ಲೋಕವು "ಮಂದಾಕ್ರಾಂತಾ" ಎಂಬ ವೃತ್ತದಲ್ಲಿದೆ. ಈ ಶ್ಲೋಕದ ವಿಶೇಷವೆಂದರೆ "ಸತಿ-ಸಪ್ತಮೀ" ಪ್ರಯೋಗ. ಈ ಶ್ಲೋಕದ ಪ್ರಥಮಪಾದದಲ್ಲಿ ಬರುವ ಮೊದಲೆರಡು ಪದಗಳಾದ "ನಿರಾಲೋಕೇ ಲೋಕೇ" ಎಂಬಲ್ಲಿ ಸಪ್ತಮೀ ವಿಭಕ್ತಿಯ ಪ್ರಯೋಗವಿರುವುದನ್ನು ಗಮನಿಸಬಹುದು. ಹಾಗೆಯೇ ಮೇಲೆ ತಿಳಿಸಿದ ಪದಗಳಲ್ಲಿ "ಲೋಕೇ" ಎಂಬ ಶಬ್ದವು ಎರಡು ಸಾರಿ ಉಚ್ಚಾರವಾಗುತ್ತಿರುವದರಿಂದ ಪ್ರಕೃತ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ವರ್ಣಶ್ಲೇಷಾಲಂಕಾರವಿರುತ್ತದೆ.
ಓಂ ಶ್ರೀಹಯವದನಪಾದಾರವಿಂದಾರ್ಪಣಮಸ್ತು |
MEANING:
Lord Shrimahavishnu is only a complete being with having good qualities like pure knowledge, perfect happiness etc in the whole universe. But whenever the devotee's mind get confused or darkened with the false statements by the opponent opinioned religions, Lord orders any of his devotees who are able to discard the opponent opinioned religions and establish the qualities of Lord in the minds of such devotees by their writings like Bhaahya etc.
ऐसे श्रीमहालक्ष्मी के पति श्रीमन्महाविष्णु जी से आग्या लिये हुये, सज्जनों के मन में घर बसाये दूसरे मतों या अभिप्रायों से अग्यान और शंका रूपी अंधकार को सूरज के किरणों के समान सदा प्रकाशित अपने भाष्य या व्याख्यान ग्रंथों के निर्मल ग्यान से मिटाने के लिये सज्जनों के प्रति हृदय में करुणा लिये इस अंधकार से भरे लोक में अवतरित हुये श्री आदिशेष जी जो श्री रामानुजाचार्य नाम से प्रसिद्ध सन्यासी है, उनको जय हो ।
व्याकरण-
कन्नड भाषा में मुद्रित "श्रीहयग्रीव कल्पतरु" नाम के किताब में से इस श्लोक को यहाँ मै ने श्री हयवदन जी के पादारविंदों को समर्पण करने का प्रयास किया है ।
यह श्लोक "मन्दाक्रान्ता" वृत्त में लिखा गया है । इस श्लोक में "सति सप्तमी" का प्रयोग है । अक्षर समूह "लोके", इस श्लोक के पहले पाद में दो बार आया है, अत: यहाँ वर्णश्लेषालङ्कार है ।
इस श्लोक को मैं ने रात 11 को देखकर अनुवाद करने का प्रयास किया है । सज्जन एवं पंडित गण, इस श्लोक में अगर कोई न्यूनता की गणना करें तो कृपया मुझ अधसमझ के इस चेष्टा को तीव्रता से न लें ।
ऊँ हयवदनपादारविन्दार्पणमस्तु ।।
ಅನ್ವಯ:
ವಿಮತಕಥಕಧ್ವಾಂತನಿವಹೈಃ ಲೋಕೇ ನಿರಾಲೋಕೇ ಸತಿ, ಅತಿಕೃಪಯಾ ಶ್ರಿಯಃ ಪತ್ಯಾ ಆಜ್ಞಪ್ತಃ ಧರಣಿಂ ಅವತೀರ್ಯ ಅಖಿಲಾಜ್ಞಾನಹೃದಯೇ ಭಾಷ್ಯದ್ಯುಮಣಿಂ ಯಃ ವ್ಯತಾನೀತ್, ಶ್ರೀರಾಮಾನುಜಮುನಿವರಾತ್ಮಾ ಸಃ ಫಣಿಪತಿಃ ಜೀಯಾತ್.
ಕನ್ನಡಾರ್ಥ:
ವಿಮತಕಥಕಧ್ವಾಂತನಿವಹೈಃ - ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯಗಳುಳ್ಳ ಅಜ್ಞಾನದ ಕತ್ತಲೆಯ ಸಮೂಹಗಳಿಂದ
ಲೋಕೇ- ಲೋಕವು ಅಥವಾ ಜಗತ್ತು
ನಿರಾಲೋಕೇ ಸತಿ - ಬೆಳಕಿಲ್ಲದ್ದಾಗಿರಲು,
ಅತಿಕೃಪಯಾ - ಅತ್ಯಂತ ದಯೆಯುಳ್ಳ
ಶ್ರಿಯಃ - ಲಕ್ಷ್ಮೀದೇವಿಯ
ಪತ್ಯಾ- ಪತಿಯಾದ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಿನಿಂದ
ಆಜ್ಞಪ್ತಃ - ಆಜ್ಞಪ್ತರಾದ
ಧರಣಿಮ್ - ಭೂಮಿಯನ್ನು ಕುರಿತು
ಅವತೀರ್ಯ - ಇಳಿದುಬಂದು
ಅಖಿಲಾಜ್ಞಾನಹೃದಯೇ - ಸಮಸ್ತ ಅಜ್ಞಾನತುಂಬಿದ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ
ಭಾಷ್ಯದ್ಯುಮಣಿಮ್ - ಭಾಷ್ಯವೆಂಬ ಸೂರ್ಯನನ್ನು
ಯಃ - ಯಾರು
ವ್ಯತಾನೀತ್ - ವಿಶೇಷವಾಗಿ ವಿಸ್ತರಿಸಿದರೋ
ಶ್ರೀರಾಮಾನುಜಮುನಿವರಾತ್ಮಾ - ಶ್ರೀರಾಮಾನುಜಯತಿಶ್ರೇಷ್ಠರ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪರಾದ
ಸಃ - ಆ
ಫಣಿಪತಿಃ - ಸರ್ಪಗಳ ಒಡೆಯರಾದ ಆದಿಶೇಷದೇವರು
ಜೀಯಾತ್ - ಜಯಿಸಲಿ.
ವಿವರಣೆ:
ಸಕಲ ಉತ್ತಮಗುಣಗಳಾದ ಜ್ಞಾನಾನಂದಾದಿಗಳಿಂದ ಪರಿಪೂರ್ಣನಾದ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಿನ ವಿರೋಧ ಮಾಡುವ ಅಭಿಪ್ರಾಯವುಳ್ಳ ಮತಗಳ ಅಜ್ಞಾನವೆಂಬ ಕತ್ತಲೆಗಳ ಸಮೂಹಗಳಿಂದ ಸಮಸ್ತ ಲೋಕವು ಜ್ಞಾನವೆಂಬ ಕಾಂತಿ ಅಥವಾ ಬೆಳಕಿನಿಂದ ನಿರ್ಗತವಾಗಿರಲು, ಅದರಿಂದ ಸಜ್ಜನರಿಗೆ ಭಗವದ್ವಿಷಯಕವಾದ ಸಕಲಗುಣಪರಿಪೂರ್ಣನೇ ಮೊದಲಾದ ಉತ್ತಮಗುಣಗಳ ಜ್ಞಾನಕ್ಕೆ ಚ್ಯುತಿಯುಂಟಾಗಿ ಅಜ್ಞಾನವೆಂಬ ಕತ್ತಲೆಯು ಸಕಲ ಸಹೃದಯಗಳನ್ನು ಆವರಿಸಿದಾಗ, ಸಜ್ಜನರ ಆ ಪರಿಯಾದ ಕಷ್ಟಗಳನ್ನು ಸಹಿಸದ, ಕರುಣಾಮೂರ್ತಿಯಾದ ಶ್ರೀ ಮಹಾಲಕ್ಷ್ಮಿಯ ಪತಿಯಾದ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಿನಿಂದ ಆಜ್ಞಪ್ತರಾದ, ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಅವತರಿಸಿ ಸಮಸ್ತವಾಗಿ ಅಜ್ಞಾನವು ಆವರಿಸಿದ ಸಜ್ಜನರ ಹೃದಯದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಬ್ರಹ್ಮಸೂತ್ರಭಾಷ್ಯವೇ ಮೊದಲಾದ ಉತ್ತಮಗ್ರಂಥಗಳ ರಚನೆಯ ಮೂಲಕ ಸಜ್ಜನರ ಅಜ್ಞಾನವೆಂಬ ಹೃದಯದ ಕತ್ತಲೆಯನ್ನು ಓಡಿಸಿ ಜ್ಞಾನಸೂರ್ಯನನ್ನು ಉದಯಿಸುವಂತೆ ಮಾಡಿದ ಭಗವಂತನಾದ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಿನ ಪರ್ಯಂಕವಾದ ಶ್ರೀ ಆದಿಶೇಷರ ಅವತಾರರಾದ ಕಾಂತಿಸಂಪನ್ನರಾದ ಶ್ರೀಮದ್ರಾಮಾನುಜಾಚಾರ್ಯರೆಂಬ ಯತಿಶ್ರೇಷ್ಠರು ಸದಾ ಜಯಿಸಲಿ.
ವ್ಯಾಕರಣ:
"ಶ್ರೀಲಕ್ಷ್ಮೀಹಯಗ್ರೀವ ಕಲ್ಪತರು" ಎಂಬ ಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿ ಮುದ್ರಿತವಾದ "ಪ್ರಾಬೋಧಿಕ ಸ್ತುತಿ-೧" ರಲ್ಲಿ ಈ ಶ್ಲೋಕವನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ. ಕರ್ತೃವು ಯಾರೆಂದು ಈ ಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿ ನಮೂದಿಸಿಲ್ಲ.
ಪ್ರಸ್ತುತ ಶ್ಲೋಕವು "ಮಂದಾಕ್ರಾಂತಾ" ಎಂಬ ವೃತ್ತದಲ್ಲಿದೆ. ಈ ಶ್ಲೋಕದ ವಿಶೇಷವೆಂದರೆ "ಸತಿ-ಸಪ್ತಮೀ" ಪ್ರಯೋಗ. ಈ ಶ್ಲೋಕದ ಪ್ರಥಮಪಾದದಲ್ಲಿ ಬರುವ ಮೊದಲೆರಡು ಪದಗಳಾದ "ನಿರಾಲೋಕೇ ಲೋಕೇ" ಎಂಬಲ್ಲಿ ಸಪ್ತಮೀ ವಿಭಕ್ತಿಯ ಪ್ರಯೋಗವಿರುವುದನ್ನು ಗಮನಿಸಬಹುದು. ಹಾಗೆಯೇ ಮೇಲೆ ತಿಳಿಸಿದ ಪದಗಳಲ್ಲಿ "ಲೋಕೇ" ಎಂಬ ಶಬ್ದವು ಎರಡು ಸಾರಿ ಉಚ್ಚಾರವಾಗುತ್ತಿರುವದರಿಂದ ಪ್ರಕೃತ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ವರ್ಣಶ್ಲೇಷಾಲಂಕಾರವಿರುತ್ತದೆ.
ಓಂ ಶ್ರೀಹಯವದನಪಾದಾರವಿಂದಾರ್ಪಣಮಸ್ತು |
MEANING:
Lord Shrimahavishnu is only a complete being with having good qualities like pure knowledge, perfect happiness etc in the whole universe. But whenever the devotee's mind get confused or darkened with the false statements by the opponent opinioned religions, Lord orders any of his devotees who are able to discard the opponent opinioned religions and establish the qualities of Lord in the minds of such devotees by their writings like Bhaahya etc.
April 24, 2021
Therefore
the charishmatic shri Adishesha was ordered to get incarnation of the
soul of HH shri Ramanujacharya on earth with having the pity in his
heart towards the distressed devotees and discards the darkness like
ignorance of the hearts with his writings like Bhaashya on Brahmasutras
and other great works. May the victory always unto Such the incarnation
of Lord Adishesha.
The present verse is in "Mandaakraantaa" metre, contains "Sati-Saptami" voice as the first two words of the first line of the verse are in 7th case. Further the word "LOKE" comes twice in the first line of the above verse, so the "Varnashleshalankara" exists in this beautiful verse.
This verse is extracted from a Kannada book styled as "Shri Lakshmi Hayagriva Kalpataru" under the sub head "Praabodhika Stuti -1". The author of this verse is unknown.
Kindly excuse if any wrong explaination to any word.
Om shri HayavadanapAdAravindArpaNamastu //
On the holy occasion of the Ramanujacharya Jayanti.
Good morning to all...
The present verse is in "Mandaakraantaa" metre, contains "Sati-Saptami" voice as the first two words of the first line of the verse are in 7th case. Further the word "LOKE" comes twice in the first line of the above verse, so the "Varnashleshalankara" exists in this beautiful verse.
This verse is extracted from a Kannada book styled as "Shri Lakshmi Hayagriva Kalpataru" under the sub head "Praabodhika Stuti -1". The author of this verse is unknown.
Kindly excuse if any wrong explaination to any word.
Om shri HayavadanapAdAravindArpaNamastu //
On the holy occasion of the Ramanujacharya Jayanti.
Good morning to all...
April 24, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - त्रयोदशी शाम 04:12 तक तत्पश्चात चतुर्दशी
⛅ दिनांक - 25 अप्रैल 2021
⛅ दिन - रविवार
⛅ विक्रम संवत - 2078
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - चैत्र
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - हस्त 26 अप्रैल रात्रि 01:55 तक तत्पश्चात चित्रा
⛅ योग - व्याघात सुबह 08:15 तक तत्पश्चात हर्षण
⛅ राहुकाल - शाम 05:25 से शाम 07:01 तक
⛅ सूर्योदय - 06:13
⛅ सूर्यास्त - 19:00
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - त्रयोदशी शाम 04:12 तक तत्पश्चात चतुर्दशी
⛅ दिनांक - 25 अप्रैल 2021
⛅ दिन - रविवार
⛅ विक्रम संवत - 2078
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - चैत्र
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - हस्त 26 अप्रैल रात्रि 01:55 तक तत्पश्चात चित्रा
⛅ योग - व्याघात सुबह 08:15 तक तत्पश्चात हर्षण
⛅ राहुकाल - शाम 05:25 से शाम 07:01 तक
⛅ सूर्योदय - 06:13
⛅ सूर्यास्त - 19:00
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
April 24, 2021
https://youtu.be/tzNLUXd5jF8
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
YouTube
'Vaarta' gets you news and updates in Sanskrit | 25.4.2021
April 24, 2021
April 24, 2021
April 24, 2021
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
April 24, 2021
April 24, 2021
Forwarded from संस्कृत संवादः । Sanskrit Samvadah (मोहित डोकानिया)
Join the linked discussion group of Samskrta Samvadah by either Clicking on the 💬
like icon in channel info or Clicking on the below link for regular
discussions about the posts in this channel and to express your
opinions.
https://t.me/joinchat/WHobLGBPBdzfUWAO
https://t.me/joinchat/WHobLGBPBdzfUWAO
Telegram
संस्कृत संवादस्य गणः
संस्कृत संवाद का गण जिसमें संस्कृत संवाद चैनल की चर्चा होगी
Network
https://t.me/samvadah/11287
Network
https://t.me/samvadah/11287
April 24, 2021
Saturday, April 24, 2021
मेय् जूण् मासद्वये मूल्यमुक्तं भक्ष्यधान्यम्।
नवदिल्ली> निर्धनानां कृते मेय् जूण् मासयोः 'प्रधानमन्त्री गरीब् कल्याणान्नयोजना' इत्यभियोजनाप्रकारेण केन्द्रसर्वकारः मूल्यमुक्तं भोज्यधान्यं प्रदास्यति। प्रतिपुरुषं पञ्चकिलोपरिमितं धान्यमेव लभते। एतदर्थं सर्वकारः २६,००० कोटिरूप्यकाणि व्ययं करिष्यतीति केन्द्रशासनस्य भक्ष्य सामान्यवितरणविभागस्य कार्यदर्शिना सुधांशु पाण्डे इत्यनेन उक्तम्।
८०कोटिजनाः अस्याः अभियोजनायाः गुणभोक्तारः भविष्यन्ति। राष्ट्रे कोविडस्य द्वितीयतरङ्गे अभिमुखीक्रियमाणे दरिद्राः पोषकाहारलब्धाः भवितव्या इति तेन सूचितम्।
~ संप्रति वार्ता
मेय् जूण् मासद्वये मूल्यमुक्तं भक्ष्यधान्यम्।
नवदिल्ली> निर्धनानां कृते मेय् जूण् मासयोः 'प्रधानमन्त्री गरीब् कल्याणान्नयोजना' इत्यभियोजनाप्रकारेण केन्द्रसर्वकारः मूल्यमुक्तं भोज्यधान्यं प्रदास्यति। प्रतिपुरुषं पञ्चकिलोपरिमितं धान्यमेव लभते। एतदर्थं सर्वकारः २६,००० कोटिरूप्यकाणि व्ययं करिष्यतीति केन्द्रशासनस्य भक्ष्य सामान्यवितरणविभागस्य कार्यदर्शिना सुधांशु पाण्डे इत्यनेन उक्तम्।
८०कोटिजनाः अस्याः अभियोजनायाः गुणभोक्तारः भविष्यन्ति। राष्ट्रे कोविडस्य द्वितीयतरङ्गे अभिमुखीक्रियमाणे दरिद्राः पोषकाहारलब्धाः भवितव्या इति तेन सूचितम्।
~ संप्रति वार्ता
April 24, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️द्वादशः अध्याय
♦️श्लोक:-१९
आनालोच्य व्ययं कर्ता चानाथः कलहप्रियः।
आर्तः स्त्रीहसर्वक्षेत्रेषु नरः शीघ्रं विनश्यति।।19।।
♦️भावार्थ --आचार्य चाणक्य जीवन में न करने योग्य बातों को बताते हुए कहते हैं, बिना सोचे समझे अनाप शनाप खर्च करने वाला, अनाथ, झगलाडू स्वाभाव का, और प्रत्येक स्त्री के पीछे भागने वाला व्यक्ति शीघ्र ही नष्ट हो जाता है|
✒️द्वादशः अध्याय
♦️श्लोक:-१९
आनालोच्य व्ययं कर्ता चानाथः कलहप्रियः।
आर्तः स्त्रीहसर्वक्षेत्रेषु नरः शीघ्रं विनश्यति।।19।।
♦️भावार्थ --आचार्य चाणक्य जीवन में न करने योग्य बातों को बताते हुए कहते हैं, बिना सोचे समझे अनाप शनाप खर्च करने वाला, अनाथ, झगलाडू स्वाभाव का, और प्रत्येक स्त्री के पीछे भागने वाला व्यक्ति शीघ्र ही नष्ट हो जाता है|
April 24, 2021
April 24, 2021
👉🏼पूर्व भाग👈🏼
संस्कृतं वद आधुनिको भव।
वेदान् पठ वैज्ञानिको भव।।
पाठ (२) प्रथमा विभक्ति = गतिवैविध्यम् (विविध गतियां)
कर्त्तृवाच्य में कर्त्ता (=क्रिया को करनेवाला) कारक में प्रथमा विभक्ति होती है यथा-
सर्पः सर्पति।
• सांप सरकता है।
कीटः रिंगति।
• कीड़ा रेंगता है।
हठिनी बाला लुण्ठति।
• जिद्दी लड़की लोटती है।
तरणिः तरति।
• नाव तैरती है।
प्लवः प्लवते।
• बेड़ा तैरता है।
मण्डूकः उत्प्लवते।
• मेंढक कूद-कूद कर चलता है।
माला उत्प्लवते / उत्पतति।
• माला उछलती है।
अवगाहकः अवगाहते।
• गोताखोर डुबकी लगाता है।
भ्रमरः भ्रमति।
• भौंरा घूम-घूमकर उड़ता है।
शलभः शलति।
• पतंगा स्थिर होकर उड़ता है।
मार्जारः चोपति।
• बिल्ली चुपके से चलती है।
मृगः धावति।
• हिरण दौड़ता है।
चित्रकः जवति।
• चीता वेग से दौड़ता है।
वायुः वाति।
• हवा बह रही है।
वात्या वाति।
• आंधी चल रही है।
नदी प्रवहति।
• नदी बह रही है।
निर्झरः कलहति।
• झरना कल-कल बह रहा है।
बसयानं चलति।
• बस चल रही है।
ऑटोयानं गच्छति।
• ऑटोरिक्शा जा रही है।
वानरः कूर्दते।
• बंदर कूद रहा है।
वस्त्रं सरति।
• कपड़ा सरक रहा है।
सौम्या स्खलति।
• सौम्या फिसल रही है।
खञ्जा खञ्जति।
• लंगड़ी लड़की (पंगु) लंगड़ाकर चलती है।
पर्पिकः पर्पति।
• पंगु बैसाखी से चलता है।
हयः हयति।
• घोड़ा दौड़ रहा है।
शोणा शोणति।
• लाल घोड़ी दौड़ रही है।
अजा अजति।
• बकरी चल रही है।
वाजी विक्रमते।
• घोड़ा (ब्याह आदि में) नाच रहा है।
पथिकः पथति।
• पथिक रास्ते पर चल रहा है।
घृतं द्रवति।
• घी पिघल रहा है।
नगरं ध्वंसते।
• नगर तहस-नहस हो रहा है।
शाखा त्रुटति।
• पेड़ की शाखा टूट रही है / टूट कर गिर रही है।
विटपः कम्पते।
• टहनी कांप रही है।
शरीरं / ग्रात्रं वेपते।
• शरीर / शरीरावयव कांप रहा है।
दीपशिखा एजते।
• दिए की लौ कांप रही है।
धरणिः ध्रजति।
• भूमि कांप रही है।
ध्वजा ध्वजति।
• झंडा लहरा रहा है।
ग्रहः घूर्णते।
• ग्रह अपने कीली पर घूम रहा है।
अज्ञानी दन्द्रम्यते।
• अज्ञानी भटक रहा है।
प्रेङ्खा प्रेङ्खते।
• झूला झूल रहा है।
दोला दोलयते।
• हिंडोला / पालना झूल रहा है।
चित्तं दोलयते।
• मन बेचैन हो रहा है।
दर्शकः दोलयते।
• बैठा हुआ दर्शक दाएं-बाएं हिल रहा है।
आत्मा अतति।
• जीवात्मा (एक शरीर से दूसरे शरीर में) सतत घूमता है।
यन्त्रम् अतति।
• मशीन लगातार चल रही है।
निरुद्यमिनी अटति / अटाट्यते।
• निठल्ला व्यक्ति इधर-उधर भटक रहा है।
गौः व्रजति।
• गाय समूह में चलती है।
परिव्राजकः परिव्रजति।
• परिव्राजक (=संन्यासी) चारों ओर भ्रमण करता है।
वैरागी प्रव्रजति।
• वैरागी सबकुछ त्यागकर (=संन्यास लेकर) जा रहा है।
आतङ्की प्रव्रजति।
• आतंकी निर्वासित होकर जा रहा है।
#vakyabhyas
संस्कृतं वद आधुनिको भव।
वेदान् पठ वैज्ञानिको भव।।
पाठ (२) प्रथमा विभक्ति = गतिवैविध्यम् (विविध गतियां)
कर्त्तृवाच्य में कर्त्ता (=क्रिया को करनेवाला) कारक में प्रथमा विभक्ति होती है यथा-
सर्पः सर्पति।
• सांप सरकता है।
कीटः रिंगति।
• कीड़ा रेंगता है।
हठिनी बाला लुण्ठति।
• जिद्दी लड़की लोटती है।
तरणिः तरति।
• नाव तैरती है।
प्लवः प्लवते।
• बेड़ा तैरता है।
मण्डूकः उत्प्लवते।
• मेंढक कूद-कूद कर चलता है।
माला उत्प्लवते / उत्पतति।
• माला उछलती है।
अवगाहकः अवगाहते।
• गोताखोर डुबकी लगाता है।
भ्रमरः भ्रमति।
• भौंरा घूम-घूमकर उड़ता है।
शलभः शलति।
• पतंगा स्थिर होकर उड़ता है।
मार्जारः चोपति।
• बिल्ली चुपके से चलती है।
मृगः धावति।
• हिरण दौड़ता है।
चित्रकः जवति।
• चीता वेग से दौड़ता है।
वायुः वाति।
• हवा बह रही है।
वात्या वाति।
• आंधी चल रही है।
नदी प्रवहति।
• नदी बह रही है।
निर्झरः कलहति।
• झरना कल-कल बह रहा है।
बसयानं चलति।
• बस चल रही है।
ऑटोयानं गच्छति।
• ऑटोरिक्शा जा रही है।
वानरः कूर्दते।
• बंदर कूद रहा है।
वस्त्रं सरति।
• कपड़ा सरक रहा है।
सौम्या स्खलति।
• सौम्या फिसल रही है।
खञ्जा खञ्जति।
• लंगड़ी लड़की (पंगु) लंगड़ाकर चलती है।
पर्पिकः पर्पति।
• पंगु बैसाखी से चलता है।
हयः हयति।
• घोड़ा दौड़ रहा है।
शोणा शोणति।
• लाल घोड़ी दौड़ रही है।
अजा अजति।
• बकरी चल रही है।
वाजी विक्रमते।
• घोड़ा (ब्याह आदि में) नाच रहा है।
पथिकः पथति।
• पथिक रास्ते पर चल रहा है।
घृतं द्रवति।
• घी पिघल रहा है।
नगरं ध्वंसते।
• नगर तहस-नहस हो रहा है।
शाखा त्रुटति।
• पेड़ की शाखा टूट रही है / टूट कर गिर रही है।
विटपः कम्पते।
• टहनी कांप रही है।
शरीरं / ग्रात्रं वेपते।
• शरीर / शरीरावयव कांप रहा है।
दीपशिखा एजते।
• दिए की लौ कांप रही है।
धरणिः ध्रजति।
• भूमि कांप रही है।
ध्वजा ध्वजति।
• झंडा लहरा रहा है।
ग्रहः घूर्णते।
• ग्रह अपने कीली पर घूम रहा है।
अज्ञानी दन्द्रम्यते।
• अज्ञानी भटक रहा है।
प्रेङ्खा प्रेङ्खते।
• झूला झूल रहा है।
दोला दोलयते।
• हिंडोला / पालना झूल रहा है।
चित्तं दोलयते।
• मन बेचैन हो रहा है।
दर्शकः दोलयते।
• बैठा हुआ दर्शक दाएं-बाएं हिल रहा है।
आत्मा अतति।
• जीवात्मा (एक शरीर से दूसरे शरीर में) सतत घूमता है।
यन्त्रम् अतति।
• मशीन लगातार चल रही है।
निरुद्यमिनी अटति / अटाट्यते।
• निठल्ला व्यक्ति इधर-उधर भटक रहा है।
गौः व्रजति।
• गाय समूह में चलती है।
परिव्राजकः परिव्रजति।
• परिव्राजक (=संन्यासी) चारों ओर भ्रमण करता है।
वैरागी प्रव्रजति।
• वैरागी सबकुछ त्यागकर (=संन्यास लेकर) जा रहा है।
आतङ्की प्रव्रजति।
• आतंकी निर्वासित होकर जा रहा है।
#vakyabhyas
April 25, 2021
संस्कृत संवादः । Sanskrit Samvadah pinned «👉🏼पूर्व भाग👈🏼
संस्कृतं वद आधुनिको भव। वेदान् पठ वैज्ञानिको भव।। पाठ (२) प्रथमा
विभक्ति = गतिवैविध्यम् (विविध गतियां) कर्त्तृवाच्य में कर्त्ता (=क्रिया
को करनेवाला) कारक में प्रथमा विभक्ति होती है यथा- सर्पः सर्पति। •
सांप सरकता है। कीटः रिंगति। •…»
April 25, 2021
April 25, 2021
ओ३म्
१६ संस्कृत वाक्याभ्यासः
प्रातः पञ्चवादने
राजकोटं प्रति गच्छन् अस्मि ।
= राजकोट की ओर जा रहा हूँ ।
राजकोटे कार्यालयस्य कार्यार्थं गच्छामि।
= कार्यालय के काम से राजकोट जा रहा हूँ
छात्रावस्थायां राजकोटं गतवान् आसम् ।
= छात्र अवस्था में राजकोट गया था
अद्य पुनः अत्र छात्रः भूत्वा एव गच्छामि ।
= आज फिर से छात्र बनकर ही जा रहा हूँ ।
राजकोटे सतर्कता विषये प्रशिक्षण सत्रम् अस्ति ।
= राजकोट में विजिलेन्स विषय पर प्रशिक्षण सत्र है ।
प्रातः दशवादने
सत्रम् आरब्धम्
= सत्र शुरू हो गया है
सतर्कतायाः विषये व्याख्यानं श्रृणोमि
= विजिलेन्स के बारे में व्याख्यान सुन रहा हू
मध्याह्ने एकवादने
ज्ञानवर्धकम् अस्ति व्याख्यानम् ।
अधुना अपि सत्रम् चलमानः अस्ति
= अभी भी सत्र चल रहा है
ओ३म्
१७ संस्कृत वाक्याभ्यासः
एकः निर्धनः अवदत्
= एक निर्धन बोला
मम पौत्रः रात्रौ शयनं न करोति ।
= मेरा बेटा रात में सोता नहीं है
रात्रौ यावद् वायुः न प्रवहति ।
= रात में जब तक हवा नहीं चलती है
तावद् सः न शेते ।
= तब तक वह नहीं सोता है
मम गृहे व्यजनं नास्ति ।
= मेरे घर पँखा नहीं है
किं करवाणि ?
= क्या करूँ ?
अहम् अवदम् ।
= मैं बोला
मम गृहे एकं व्यजनम् अस्ति ।
= मेरे घर एक पँखा है ।
तद् नय
= वह ले जाओ ।
सः व्यजनं नीतवान् ।
= वह पँखा ले गया
अधुना तस्य पुत्रः रात्रौ शयनं करोति
= अब उसका बेटा रात में सोता है
ओ३म्
१८ संस्कृत वाक्याभ्यासः
( सभागारे ….. = सभागार में )
वक्ता – मम ध्वनिः श्रूयते वा ?
= मेरी आवाज़ सुनाई दे रही है क्या ?
श्रोतारः – आम् श्रूयते ।
= हाँ सुनाई दे रही है
वक्ता – तत्र पृष्ठे भागे श्रूयते वा ?
= वहाँ पीछे के भाग में सुनाई दे रही है ?
( पृष्ठभागस्य श्रोतारः )
श्रोतारः – न , न श्रूयते
= नहीं , नहीं सुनाई दे रही है
वक्ता – तर्हि इतोपि उच्चै: वदामि
= तो फिर और जोर से बोलता हूँ ।
वक्ता अवदत् = वक्ता बोला
जयतु जयतु
श्रोतारः – संस्कृत- भाषा
वक्ता – वदतु वदतु
श्रोतारः – संस्कृत भाषा
ओ३म्
१९ संस्कृत वाक्याभ्यासः
विशालः दुरन्तो-रेलयानेन यात्रां करोति ।
= विशाल दुरन्तो रेल से यात्रा कर रहा है ।
विशालः रेलयानस्य अन्तः प्रविशति ।
= विशाल रेल के अन्दर प्रवेश करता है ।
रेलसेवकः जलम् आनयति ।
= रेल अटेंडेंट पानी लाता है ।
अनन्तरं रेलसेवकः समाचारपत्रं यात्रिभ्यः ददाति ।
= बाद में अटेंडेंट सभी यात्रियों को अखबार देता है
अर्धघण्टा अनन्तरं सेवकः चायम् आनयति ।
= आधा घंटे बाद अटेंडेंट चाय लाता है ।
चायेन सह अल्पाहारम् अपि आनयति ।
= चाय के साथ नाश्ता भी लाता है
सर्वे यात्रिणः अल्पाहारं कुर्वन्ति ।
= सभी यात्री नाश्ता करते हैं
यानं अधिकेषु स्थानकेषु न तिष्ठति ।
= गाड़ी अधिक स्टेशनों पर नहीं ठहरती है
मध्याह्ने रेलसेवकः भोजनम् आनयति ।
= दोपहर में रेल अटेंडेंट भोजन लाता है
सर्वे यात्रिणः भोजनं कुर्वन्ति ।
= सभी यात्री भोजन करते हैं
विशालः अपि भोजनं करोति ।
= विशाल भी भोजन करता है
दुरन्तो-द्वारा यात्रा सुखमयी भवति।
= दुरन्तो से यात्रा सुखमय होती है
।। ओ३म् ।।
२० संस्कृत वाक्याभ्यासः
तस्य पितामहः अद्य एकं विशिष्टं कार्यम् अकरोत् ।
= उसके दादाजी ने आज एक विशिष्ट कार्य किया
परिवारस्य सर्वान् जनान् तड़ागं नीतवान् ।
= परिवार के सभी लोगों को तालाब ले गए ।
तड़ागे बहु कर्दमः आसीत् ।
= तालाब में बहुत कीचड़ था ।
पितामहः सर्वेभ्यः कार्यम् अददात् ।
= दादाजी ने सबको काम दिया ।
तड़ागे यत्र-कुत्रापि कर्दमः , पाषाणाः वा सन्ति ।
= तालाब में जहाँ कहीं भी कीचड़ या पत्थर हैं
तद् सर्वं तड़ागात् बहिः निष्कासयन्तु ।
= वह सब तालाब से बाहर निकालो ।
तस्य परिवारजनान् दृष्ट्वा अन्ये जनाः अपि आगतवन्तः ।
= उसके परिवार जनों को देखकर अन्य लोग भी आए।
सर्वे जनाः तड़ागं स्वच्छम् अकुर्वन् ।
= सभी लोगों ने तालाब साफ़ किया
ओ३म्
२१ संस्कृत वाक्याभ्यासः
अद्य एकं नूतनं शब्दम् अपठम् ।
= आज एक नया शब्द पढ़ा
त्रपु इत्युक्ते टीन
त्रपुफलकम् इत्युक्ते टीन की चादर
त्रपुफलकेन तस्य गृहं निर्मितम् अस्ति।
= टीन की चादर से उसका घर बना है
यदा वायुः वेगेन वाति …..
= जब हवा तेज चलती है ….
तदा तस्य गृहस्य त्रपुफलकानि कम्पन्ते ।
= तब उसके घर की तीन हिलती हैं
#vakyabhyas
१६ संस्कृत वाक्याभ्यासः
प्रातः पञ्चवादने
राजकोटं प्रति गच्छन् अस्मि ।
= राजकोट की ओर जा रहा हूँ ।
राजकोटे कार्यालयस्य कार्यार्थं गच्छामि।
= कार्यालय के काम से राजकोट जा रहा हूँ
छात्रावस्थायां राजकोटं गतवान् आसम् ।
= छात्र अवस्था में राजकोट गया था
अद्य पुनः अत्र छात्रः भूत्वा एव गच्छामि ।
= आज फिर से छात्र बनकर ही जा रहा हूँ ।
राजकोटे सतर्कता विषये प्रशिक्षण सत्रम् अस्ति ।
= राजकोट में विजिलेन्स विषय पर प्रशिक्षण सत्र है ।
प्रातः दशवादने
सत्रम् आरब्धम्
= सत्र शुरू हो गया है
सतर्कतायाः विषये व्याख्यानं श्रृणोमि
= विजिलेन्स के बारे में व्याख्यान सुन रहा हू
मध्याह्ने एकवादने
ज्ञानवर्धकम् अस्ति व्याख्यानम् ।
अधुना अपि सत्रम् चलमानः अस्ति
= अभी भी सत्र चल रहा है
ओ३म्
१७ संस्कृत वाक्याभ्यासः
एकः निर्धनः अवदत्
= एक निर्धन बोला
मम पौत्रः रात्रौ शयनं न करोति ।
= मेरा बेटा रात में सोता नहीं है
रात्रौ यावद् वायुः न प्रवहति ।
= रात में जब तक हवा नहीं चलती है
तावद् सः न शेते ।
= तब तक वह नहीं सोता है
मम गृहे व्यजनं नास्ति ।
= मेरे घर पँखा नहीं है
किं करवाणि ?
= क्या करूँ ?
अहम् अवदम् ।
= मैं बोला
मम गृहे एकं व्यजनम् अस्ति ।
= मेरे घर एक पँखा है ।
तद् नय
= वह ले जाओ ।
सः व्यजनं नीतवान् ।
= वह पँखा ले गया
अधुना तस्य पुत्रः रात्रौ शयनं करोति
= अब उसका बेटा रात में सोता है
ओ३म्
१८ संस्कृत वाक्याभ्यासः
( सभागारे ….. = सभागार में )
वक्ता – मम ध्वनिः श्रूयते वा ?
= मेरी आवाज़ सुनाई दे रही है क्या ?
श्रोतारः – आम् श्रूयते ।
= हाँ सुनाई दे रही है
वक्ता – तत्र पृष्ठे भागे श्रूयते वा ?
= वहाँ पीछे के भाग में सुनाई दे रही है ?
( पृष्ठभागस्य श्रोतारः )
श्रोतारः – न , न श्रूयते
= नहीं , नहीं सुनाई दे रही है
वक्ता – तर्हि इतोपि उच्चै: वदामि
= तो फिर और जोर से बोलता हूँ ।
वक्ता अवदत् = वक्ता बोला
जयतु जयतु
श्रोतारः – संस्कृत- भाषा
वक्ता – वदतु वदतु
श्रोतारः – संस्कृत भाषा
ओ३म्
१९ संस्कृत वाक्याभ्यासः
विशालः दुरन्तो-रेलयानेन यात्रां करोति ।
= विशाल दुरन्तो रेल से यात्रा कर रहा है ।
विशालः रेलयानस्य अन्तः प्रविशति ।
= विशाल रेल के अन्दर प्रवेश करता है ।
रेलसेवकः जलम् आनयति ।
= रेल अटेंडेंट पानी लाता है ।
अनन्तरं रेलसेवकः समाचारपत्रं यात्रिभ्यः ददाति ।
= बाद में अटेंडेंट सभी यात्रियों को अखबार देता है
अर्धघण्टा अनन्तरं सेवकः चायम् आनयति ।
= आधा घंटे बाद अटेंडेंट चाय लाता है ।
चायेन सह अल्पाहारम् अपि आनयति ।
= चाय के साथ नाश्ता भी लाता है
सर्वे यात्रिणः अल्पाहारं कुर्वन्ति ।
= सभी यात्री नाश्ता करते हैं
यानं अधिकेषु स्थानकेषु न तिष्ठति ।
= गाड़ी अधिक स्टेशनों पर नहीं ठहरती है
मध्याह्ने रेलसेवकः भोजनम् आनयति ।
= दोपहर में रेल अटेंडेंट भोजन लाता है
सर्वे यात्रिणः भोजनं कुर्वन्ति ।
= सभी यात्री भोजन करते हैं
विशालः अपि भोजनं करोति ।
= विशाल भी भोजन करता है
दुरन्तो-द्वारा यात्रा सुखमयी भवति।
= दुरन्तो से यात्रा सुखमय होती है
।। ओ३म् ।।
२० संस्कृत वाक्याभ्यासः
तस्य पितामहः अद्य एकं विशिष्टं कार्यम् अकरोत् ।
= उसके दादाजी ने आज एक विशिष्ट कार्य किया
परिवारस्य सर्वान् जनान् तड़ागं नीतवान् ।
= परिवार के सभी लोगों को तालाब ले गए ।
तड़ागे बहु कर्दमः आसीत् ।
= तालाब में बहुत कीचड़ था ।
पितामहः सर्वेभ्यः कार्यम् अददात् ।
= दादाजी ने सबको काम दिया ।
तड़ागे यत्र-कुत्रापि कर्दमः , पाषाणाः वा सन्ति ।
= तालाब में जहाँ कहीं भी कीचड़ या पत्थर हैं
तद् सर्वं तड़ागात् बहिः निष्कासयन्तु ।
= वह सब तालाब से बाहर निकालो ।
तस्य परिवारजनान् दृष्ट्वा अन्ये जनाः अपि आगतवन्तः ।
= उसके परिवार जनों को देखकर अन्य लोग भी आए।
सर्वे जनाः तड़ागं स्वच्छम् अकुर्वन् ।
= सभी लोगों ने तालाब साफ़ किया
ओ३म्
२१ संस्कृत वाक्याभ्यासः
अद्य एकं नूतनं शब्दम् अपठम् ।
= आज एक नया शब्द पढ़ा
त्रपु इत्युक्ते टीन
त्रपुफलकम् इत्युक्ते टीन की चादर
त्रपुफलकेन तस्य गृहं निर्मितम् अस्ति।
= टीन की चादर से उसका घर बना है
यदा वायुः वेगेन वाति …..
= जब हवा तेज चलती है ….
तदा तस्य गृहस्य त्रपुफलकानि कम्पन्ते ।
= तब उसके घर की तीन हिलती हैं
#vakyabhyas
April 25, 2021
April 25, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। पञ्चदशः सर्गः ।।
🍃 मेधावी तु ततो ध्यात्वा स किंचिदिदमुत्तरम्।
लब्धसंज्ञस्ततस्तं तु वेदज्ञो नृपमब्रवीत् ॥१॥
⚜️ भावार्थ - मेधावी वेदज्ञ ऋशृङ्ग जी कुछ काल तक ध्यान कर के, महाराज दशरथ से बोले कि ॥१॥
🍃 इष्टिं तेऽहं करिष्यामि पुत्रीयां पुत्रकारणात्।
अथर्वशिरसि मौक्तमन्त्रैः सिद्धां विधानतः॥२॥
⚜️ भावार्थ - हे राजन् ! मैं तेरे लिये अथर्ववेद में कही हुई पुत्रेष्टि यज्ञ की विधि के अनुसार सिद्धि देने वाला पुत्रेष्टि यज्ञ करूँगा जिस से तुम्हारा मनोरथ पूरा होगा ।।२।।
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। पञ्चदशः सर्गः ।।
🍃 मेधावी तु ततो ध्यात्वा स किंचिदिदमुत्तरम्।
लब्धसंज्ञस्ततस्तं तु वेदज्ञो नृपमब्रवीत् ॥१॥
⚜️ भावार्थ - मेधावी वेदज्ञ ऋशृङ्ग जी कुछ काल तक ध्यान कर के, महाराज दशरथ से बोले कि ॥१॥
🍃 इष्टिं तेऽहं करिष्यामि पुत्रीयां पुत्रकारणात्।
अथर्वशिरसि मौक्तमन्त्रैः सिद्धां विधानतः॥२॥
⚜️ भावार्थ - हे राजन् ! मैं तेरे लिये अथर्ववेद में कही हुई पुत्रेष्टि यज्ञ की विधि के अनुसार सिद्धि देने वाला पुत्रेष्टि यज्ञ करूँगा जिस से तुम्हारा मनोरथ पूरा होगा ।।२।।
April 25, 2021
📙 ऋग्वेद
सूक्त - २४ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०७ , देवता - अग्नि आदि।
🍃 अबुध्ने राजा वरुणो वनस्योर्ध्य स्तूपं ददते पूतदक्षः।
नीचीनाः स्थुरुपरि बुध्न एषामस्मे अन्तर्निहिताः केतवः स्युः (७)
⚜️ भावार्थ - शुद्ध बल के स्वामी वरुण मूलरहित आकाश में ठहर कर उत्तम तेज के समूह को ऊपर ही ऊपर धारण करते हैं। उस तेजसमूह की किरणों का मुख नीचे और जड़ें ऊपर हैं, उन्हीं के कारण हममें प्राण स्थित रहते हैं। (७)
सूक्त - २४ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०७ , देवता - अग्नि आदि।
🍃 अबुध्ने राजा वरुणो वनस्योर्ध्य स्तूपं ददते पूतदक्षः।
नीचीनाः स्थुरुपरि बुध्न एषामस्मे अन्तर्निहिताः केतवः स्युः (७)
⚜️ भावार्थ - शुद्ध बल के स्वामी वरुण मूलरहित आकाश में ठहर कर उत्तम तेज के समूह को ऊपर ही ऊपर धारण करते हैं। उस तेजसमूह की किरणों का मुख नीचे और जड़ें ऊपर हैं, उन्हीं के कारण हममें प्राण स्थित रहते हैं। (७)
April 25, 2021
Sunday, April 25, 2021
उत्तरभारते प्राणवायोः दुर्लभता - ५६ मरणानि।
नवदिल्ली> उत्तरभारते बहुत्र आतुरालयेषु प्राणवायोः दुर्लभतया ५६ कोविड्रोगिणः गतदिनद्वये मृत्युमुपगताः। राजधानीनगरस्थे गङ्गारामातुरालये शुक्रवासरे २५ रोगिणः अवश्यानुसारं प्राणवायुमलब्ध्वा मृताः। ६० रोगिणः सङ्कटावस्थायां वर्तन्ते इति सूच्यते।
दक्षिणपश्चिमदिल्यां जय्पुरं गोल्डण् आतुरालये गतदिने २५ रोगिणः प्राणवायोरभावेन कालगतिं प्राप्ताः। पञ्चाबे अमृतसरे नील् कान्तातुरालये ६ जनाश्च मृताः।
दिल्ल्यां बहुषु आतुरालयेषु प्राणवायोः अलभ्यता तीव्रं वर्तते। सरोज्, बत्रा, विंहान्स् इत्यादिषु आतुरालयेषु प्राणवायोः दुर्बभिक्षेण कोविड्रोगिणः प्रवेश अपि निरूद्धः। केषुचिदातुरालयेषु टाङ्कर् भारवाहनेन प्राणवायुः आनीतः इति आश्वासकरं भवति।
१८ वयोपर्युतानां वाक्सिनं - बुधवासरादारभ्य पञ्जीकरणम्।
अनन्तपुरी> केरलेषु १८ वयोपरि वर्तितानां कृते कोविड्प्रत्यौषधलाभाय पञ्जीकरणं बुधवासरे आरप्स्यते।
वर्तमाने 'कोविन्' अन्तर्जालके पञ्जीकर्तुं शक्यते। मेय्मासस्य प्रथमदिनाङ्कादारभ्य वाक्सिनीकरणम् आरप्स्यते इति स्वास्थ्यविभागेन निगदितम्।
~ संप्रति वार्ता
उत्तरभारते प्राणवायोः दुर्लभता - ५६ मरणानि।
नवदिल्ली> उत्तरभारते बहुत्र आतुरालयेषु प्राणवायोः दुर्लभतया ५६ कोविड्रोगिणः गतदिनद्वये मृत्युमुपगताः। राजधानीनगरस्थे गङ्गारामातुरालये शुक्रवासरे २५ रोगिणः अवश्यानुसारं प्राणवायुमलब्ध्वा मृताः। ६० रोगिणः सङ्कटावस्थायां वर्तन्ते इति सूच्यते।
दक्षिणपश्चिमदिल्यां जय्पुरं गोल्डण् आतुरालये गतदिने २५ रोगिणः प्राणवायोरभावेन कालगतिं प्राप्ताः। पञ्चाबे अमृतसरे नील् कान्तातुरालये ६ जनाश्च मृताः।
दिल्ल्यां बहुषु आतुरालयेषु प्राणवायोः अलभ्यता तीव्रं वर्तते। सरोज्, बत्रा, विंहान्स् इत्यादिषु आतुरालयेषु प्राणवायोः दुर्बभिक्षेण कोविड्रोगिणः प्रवेश अपि निरूद्धः। केषुचिदातुरालयेषु टाङ्कर् भारवाहनेन प्राणवायुः आनीतः इति आश्वासकरं भवति।
१८ वयोपर्युतानां वाक्सिनं - बुधवासरादारभ्य पञ्जीकरणम्।
अनन्तपुरी> केरलेषु १८ वयोपरि वर्तितानां कृते कोविड्प्रत्यौषधलाभाय पञ्जीकरणं बुधवासरे आरप्स्यते।
वर्तमाने 'कोविन्' अन्तर्जालके पञ्जीकर्तुं शक्यते। मेय्मासस्य प्रथमदिनाङ्कादारभ्य वाक्सिनीकरणम् आरप्स्यते इति स्वास्थ्यविभागेन निगदितम्।
~ संप्रति वार्ता
April 25, 2021
April 25, 2021
April 25, 2021
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
https://youtu.be/JZElRHONxp8
https://youtu.be/JZElRHONxp8
YouTube
वार्ता: संस्कृत में समाचार | 26/4/2021
वार्ता: संस्कृत में समाचार | 26/4/2021India's public broadcaster.Follow us on Twitter: @DDNewslive Facebook: DDNewsLive
April 25, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - चतुर्दशी दोपहर 12:44 तक तत्पश्चात पूर्णिमा
⛅ दिनांक - 26 अप्रैल 2021
⛅ दिन - सोमवार
⛅ विक्रम संवत - 2078
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - चैत्र
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - चित्रा रात्रि 11:06 तक तत्पश्चात स्वाती
⛅ योग - वज्र रात्रि 12:17 तक तत्पश्चात सिद्धि
⛅ राहुकाल - सुबह 07:48 से सुबह 09:24 तक
⛅ सूर्योदय - 06:12
⛅ सूर्यास्त - 19:00
⛅ दिशाशूल - पूर्व दिशा में
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - चतुर्दशी दोपहर 12:44 तक तत्पश्चात पूर्णिमा
⛅ दिनांक - 26 अप्रैल 2021
⛅ दिन - सोमवार
⛅ विक्रम संवत - 2078
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - चैत्र
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - चित्रा रात्रि 11:06 तक तत्पश्चात स्वाती
⛅ योग - वज्र रात्रि 12:17 तक तत्पश्चात सिद्धि
⛅ राहुकाल - सुबह 07:48 से सुबह 09:24 तक
⛅ सूर्योदय - 06:12
⛅ सूर्यास्त - 19:00
⛅ दिशाशूल - पूर्व दिशा में
April 25, 2021
Sanskrit-0655-0700
२६.०४ संस्कृत आकाशवाणी
April 25, 2021
April 25, 2021
April 25, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️द्वादशः अध्याय
♦️श्लोक:-२०
जलबिन्दुनिपातेन क्रमशः पूर्यते घटः।
स हेतु सर्वविद्यानां धर्मस्य च धनस्य च।।२०।।
♦️भावार्थः पानी की एक-एक बूंद गिरने से जिस प्रकार घड़ा भर जाता है, उसी प्रकार थोड़े-थोड़े अभ्यास से सब विद्याओं, धर्म तथा धन की प्राप्ति की जा सकती है।।
#chanakya
✒️द्वादशः अध्याय
♦️श्लोक:-२०
जलबिन्दुनिपातेन क्रमशः पूर्यते घटः।
स हेतु सर्वविद्यानां धर्मस्य च धनस्य च।।२०।।
♦️भावार्थः पानी की एक-एक बूंद गिरने से जिस प्रकार घड़ा भर जाता है, उसी प्रकार थोड़े-थोड़े अभ्यास से सब विद्याओं, धर्म तथा धन की प्राप्ति की जा सकती है।।
#chanakya
April 25, 2021
विद्या शस्त्रस्य शास्त्रस्य ।
द्वे विद्ये प्रतिपत्तये ।।
आद्या हास्याय वृद्धत्वे ।
द्वितीयाद्रियते सदा ।। 7 ।।
अर्थ:
शस्त्रविद्या और शास्त्रविद्या दोनों आदर देनावाले हैं, परं तु शस्त्रविद्या बुढापे में करने से उपहास का कारण बनता है, परं तु शास्त्रविद्या जीवन में कभी भी सत्कार का कारण बनता है ।।
ವಿದ್ಯಾ ಶಸ್ತ್ರಸ್ಯ ಶಾಸ್ತ್ರಸ್ಯ |
ದ್ವೇ ವಿದ್ಯೇ ಪ್ರತಿಪತ್ತಯೇ ||
ಆದ್ಯಾ ಹಾಸ್ಯಾಯ ವೃದ್ಧತ್ವೇ |
ದ್ವಿತೀಯಾದ್ರಿಯತೇ ಸದಾ || 7 ||
ಅರ್ಥ:
ಶಸ್ತ್ರವಿದ್ಯೆ ಮತ್ತು ಶಾಸ್ತ್ರವಿದ್ಯೆ ಎಂಬ ಎರಡು ವಿದ್ಯೆಗಳು ಗೌರವಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಆದರೆ ಶಸ್ತ್ರವಿದ್ಯೆಯು ವೃದ್ಧಾಪ್ಯದಲ್ಲಿ ಹಾಸ್ಯಾಸ್ಪದಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾದರೆ ಶಾಸ್ತ್ರವಿದ್ಯೆ ಯಾವಾಗಲೂ ಗೌರವಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ.
vidyA shastrasya shAstrasya /
dvE vidyE pratipattayE //
AdyA hAsyAya vRddhatvE /
dvitIyAdriyatE sadA // 7 //
MEANING:
There are two types of education - weapon education and science education - famous in the world which earn goodwill to humans. But the former will be amused if learnt at old age, while the latter will be respected at any age.
द्वे विद्ये प्रतिपत्तये ।।
आद्या हास्याय वृद्धत्वे ।
द्वितीयाद्रियते सदा ।। 7 ।।
अर्थ:
शस्त्रविद्या और शास्त्रविद्या दोनों आदर देनावाले हैं, परं तु शस्त्रविद्या बुढापे में करने से उपहास का कारण बनता है, परं तु शास्त्रविद्या जीवन में कभी भी सत्कार का कारण बनता है ।।
ವಿದ್ಯಾ ಶಸ್ತ್ರಸ್ಯ ಶಾಸ್ತ್ರಸ್ಯ |
ದ್ವೇ ವಿದ್ಯೇ ಪ್ರತಿಪತ್ತಯೇ ||
ಆದ್ಯಾ ಹಾಸ್ಯಾಯ ವೃದ್ಧತ್ವೇ |
ದ್ವಿತೀಯಾದ್ರಿಯತೇ ಸದಾ || 7 ||
ಅರ್ಥ:
ಶಸ್ತ್ರವಿದ್ಯೆ ಮತ್ತು ಶಾಸ್ತ್ರವಿದ್ಯೆ ಎಂಬ ಎರಡು ವಿದ್ಯೆಗಳು ಗೌರವಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಆದರೆ ಶಸ್ತ್ರವಿದ್ಯೆಯು ವೃದ್ಧಾಪ್ಯದಲ್ಲಿ ಹಾಸ್ಯಾಸ್ಪದಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾದರೆ ಶಾಸ್ತ್ರವಿದ್ಯೆ ಯಾವಾಗಲೂ ಗೌರವಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ.
vidyA shastrasya shAstrasya /
dvE vidyE pratipattayE //
AdyA hAsyAya vRddhatvE /
dvitIyAdriyatE sadA // 7 //
MEANING:
There are two types of education - weapon education and science education - famous in the world which earn goodwill to humans. But the former will be amused if learnt at old age, while the latter will be respected at any age.
April 25, 2021
पश्चिमवंगे अद्य निर्वाचनं - सप्तमसोपानम्।
कोल्कोत्ता> पश्चिमवंगस्य विधानसभानिर्वाचनस्य सप्तमं चरणमद्य सम्पद्यते। दिक्षिणदिनाजपुरं,मुर्षिदाबादः, माल्दा, पश्चिमबर्दमानः, कोल्कोत्ता इत्येतेषु जनपदेषु ३४ विधानसभामण्डलेषु अद्य जनहितं ज्ञापयिष्यति। विविधराजनैतिकदलेषु नैके प्रमुखाः जनाभिमतजिज्ञासवः सन्ति।
इराखस्थे आतुरालये अग्निबाधा - ८२ हताः।
बाग्दाद् > इराखस्थे कोविडातुरालये शनिवासरे अर्धरात्रौ दुरापन्नायाम् अग्निबाधायां ८२ जनानां दारुणान्त्यम्। ११० जनाः आहताः। रोगिणः तेषामुपकारकाश्च मृतेषु भूरिशः।
दियाला ब्रिड्ज् प्रविश्यायां इब्न् अल् -खादिब् नामके आतुरालये एवेयं दुर्घटना। तीव्रपरिचरणविभागस्थं प्राणवायुसम्भरणीद्वयं विस्फोट्य एव अग्निबाधा जाता। राष्ट्रे साप्ताहिकं दुःखाचरणं प्रख्यापितम्।
~ संप्रति वार्ता
कोल्कोत्ता> पश्चिमवंगस्य विधानसभानिर्वाचनस्य सप्तमं चरणमद्य सम्पद्यते। दिक्षिणदिनाजपुरं,मुर्षिदाबादः, माल्दा, पश्चिमबर्दमानः, कोल्कोत्ता इत्येतेषु जनपदेषु ३४ विधानसभामण्डलेषु अद्य जनहितं ज्ञापयिष्यति। विविधराजनैतिकदलेषु नैके प्रमुखाः जनाभिमतजिज्ञासवः सन्ति।
इराखस्थे आतुरालये अग्निबाधा - ८२ हताः।
बाग्दाद् > इराखस्थे कोविडातुरालये शनिवासरे अर्धरात्रौ दुरापन्नायाम् अग्निबाधायां ८२ जनानां दारुणान्त्यम्। ११० जनाः आहताः। रोगिणः तेषामुपकारकाश्च मृतेषु भूरिशः।
दियाला ब्रिड्ज् प्रविश्यायां इब्न् अल् -खादिब् नामके आतुरालये एवेयं दुर्घटना। तीव्रपरिचरणविभागस्थं प्राणवायुसम्भरणीद्वयं विस्फोट्य एव अग्निबाधा जाता। राष्ट्रे साप्ताहिकं दुःखाचरणं प्रख्यापितम्।
~ संप्रति वार्ता
April 25, 2021
ओ३म्
२२ संस्कृत वाक्याभ्यासः
प्रातः उत्थाय सः सर्वप्रथमं शान्तभावेन उपविशति ।
= सुबह उठकर वह सबसे पहले शान्तभाव से बैठता है ।
अनन्तरं सः दिनचर्याम् आरभते ।
= बाद में वह दिनचर्या शुरू करता है
स्नानादिकं कृत्वा सः ध्यानं करोति।
= स्नान आदि करके वह ध्यान करता है
अनन्तरं सः यज्ञम् करोति।
= बाद में वह यज्ञ करता है
यज्ञस्य अनन्तरं सः मातुः-पितुश्च चरणस्पर्शं करोति ।
= यज्ञ के बाद वह माता पिता के चरण छूता है
गृहात् बहिः आगत्य सः धेनवे तृणं ददाति ।
= घर से बहार आकर वह गाय को घास देता है
धेनवे तृणं खादयति ।
= गाय को घास खिलाता है ।
अनन्तरं सः स्वं कार्यालयं गच्छति।
= बाद में वह अपने कार्यालय जाता है ।
ओ३म्
२३ संस्कृत वाक्याभ्यासः
अधुना स्मशानतः आगच्छामि ।
= अभी स्मशान से आ रहा हूँ ।
( स्मशानतः = स्मशान से
स्मशानात् = स्मशान से )
एकः पञ्चाशीति वर्षीयः सज्जनः दिवंगतः जातः ।
= एक पच्चासी वर्ष सज्जन दिवंगत हो गए ।
सः बहु निरहंकारी आसीत् ।
= वे बहुत निरहंकारी थे
सः सेवाभावी जनः आसीत् ।
= वो सेवाभावी थे
सः सर्वान् सदा हासयति स्म ।
= वो सबको सदा हँसाते थे
अन्तिमे दिने अपि सः कार्यरतः आसीत् ।
= अंतिम दिन में भी वह कार्यरत थे
सः मयि बहु स्निह्यति स्म ।
= वो मुझे बहुत प्यार करते थे
तस्मै अहं श्रद्धाञ्जलिं ददामि ।
= उनको मैं श्रद्धांजलि देता हूँ ।
ओ३म्
२४ संस्कृत वाक्याभ्यासः
अद्य अहम् एकम् उद्योगम् अगच्छम् ।
= आज मैं एक कारखाने में गया था
तत्र अनेके कर्मकराः कार्यं कुर्वन्तः आसन्
= वहाँ अनेक कर्मचारी काम कर रहे थे
अनेके श्रमिकाः कार्यं कुर्वन्तः आसन् ।
= अनेक मजदूर काम कर रहे थे
ते प्रतिसायं वेतनं प्राप्नुवन्ति ।
= वे हर शाम वेतन पाते हैं
बहूनि वर्षाणि अभवन् ते वेतनं प्राप्नुवन्ति ।
= बहुत वर्ष हो गए वे वेतन पाते हैं
तथापि ते श्रमिकाः निर्धनाः सन्ति।
= फिर भी वे श्रमिक निर्धन हैं
तस्य कारणं किम् अस्ति?
= उसका कारण क्या है ?
ते श्रमिकाः प्रतिरात्रौ मद्यपानं कुर्वन्ति।
= वे श्रमिक हर रात शराब पीते हैं
यावत् धनम् अर्जयन्ति
= जितना धन कमाते हैं
तावदेव धनं मद्यपाने नाशयन्ति ।
= उतना ही शराब पीने में नष्ट कर देते हैं
तान् अहं बोधितवान् ।
= उनको मैंने समझाया ।
ते मम वार्तां ध्यानपूर्वकम् श्रुतवन्तः ।
= उन्होंने मेरी बात ध्यान से सुनी
ओ३म्
२५ संस्कृत वाक्याभ्यासः
परमेश्वरः सर्वेषां गुरुः अस्ति।
= परमेश्वर सबके गुरु हैं
वेदज्ञानमेव परमात्मनः ज्ञानम् अस्ति
= वेद ज्ञान ही परमात्मा का ज्ञान है
परमेश्वरः सर्वज्ञः अस्ति ।
= परमात्मा सर्वज्ञ है
वयं तु अल्पज्ञाः स्मः ।
= हम तो अल्पज्ञ हैं ।
अहं परमेश्वरं वन्दे ।
= मैं परमात्मा को वन्दन करता हूँ
ओ३म्
२६ संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः गाढ निद्रायाम् अस्ति।
= वह गहरी नींद में है
तस्य गृहे चौरः प्रविष्टः
= उसके घर में चोर घुसा है
सः न जानाति।
= वह नहीं जानता है
तस्य गृहात् ध्वनिः आगच्छति।
= उसके घर से आवाज़ आ रही है
वयं दूरवाणीं कुर्मः।
= हम फोन कर रहे हैं
सः न श्रृणोति।
= वह नहीं सुन रहा है
वयं सर्वे बहिः स्मः।
= हम सब बाहर हैं
चौरः ज्ञातवान् अस्ति ।
= चोर जान गया है
चौरः पलायितः।
= चोर भाग गया
ओ३म्
२७ संस्कृत वाक्याभ्यासः
अद्य एकः काश्मीरी पण्डितः अमिलत्।
= आज एक काश्मीरी पण्डित मिला
सः अनन्तनागे निवसति स्म।
= वह अनंतनाग में रहता था
तत्र सः प्रेम्णा निवसति स्म।
= वहाँ वह प्रेम से रहता था
तस्य बालकाः अनन्तनागे एव पठन्ति स्म।
= उसके बच्चे अनंतनाग में ही पढ़ते थे
तेषां जीवनं सुखमयम् आसीत्।
= उनका जीवन सुखमय था
१९९६ (षण्णवति उत्तर एकोनविंशतितमे) वर्षे आतंकवादिनः तस्य ग्रामं प्राविशन्।
= १९९६ में आतंकवादी उसके गाँव में घुसे
आतंकवादिनः जनान् मारितवन्तः।
= आतंकवादियों ने लोगों को मारा
जनसंहारं दृष्ट्वा ग्रामस्य जनाः भयभीताः अभवन्।
= जनसंहार देखकर गाँव के लोग डर गए।
ते सर्वे सर्वाणि वस्तूनि तत्रैव त्यक्त्वा देहलीम् आगच्छन्।
= सारी वस्तुओं को वहीं छोड़कर वे दिल्ली आ गए
#vakyabhyas
२२ संस्कृत वाक्याभ्यासः
प्रातः उत्थाय सः सर्वप्रथमं शान्तभावेन उपविशति ।
= सुबह उठकर वह सबसे पहले शान्तभाव से बैठता है ।
अनन्तरं सः दिनचर्याम् आरभते ।
= बाद में वह दिनचर्या शुरू करता है
स्नानादिकं कृत्वा सः ध्यानं करोति।
= स्नान आदि करके वह ध्यान करता है
अनन्तरं सः यज्ञम् करोति।
= बाद में वह यज्ञ करता है
यज्ञस्य अनन्तरं सः मातुः-पितुश्च चरणस्पर्शं करोति ।
= यज्ञ के बाद वह माता पिता के चरण छूता है
गृहात् बहिः आगत्य सः धेनवे तृणं ददाति ।
= घर से बहार आकर वह गाय को घास देता है
धेनवे तृणं खादयति ।
= गाय को घास खिलाता है ।
अनन्तरं सः स्वं कार्यालयं गच्छति।
= बाद में वह अपने कार्यालय जाता है ।
ओ३म्
२३ संस्कृत वाक्याभ्यासः
अधुना स्मशानतः आगच्छामि ।
= अभी स्मशान से आ रहा हूँ ।
( स्मशानतः = स्मशान से
स्मशानात् = स्मशान से )
एकः पञ्चाशीति वर्षीयः सज्जनः दिवंगतः जातः ।
= एक पच्चासी वर्ष सज्जन दिवंगत हो गए ।
सः बहु निरहंकारी आसीत् ।
= वे बहुत निरहंकारी थे
सः सेवाभावी जनः आसीत् ।
= वो सेवाभावी थे
सः सर्वान् सदा हासयति स्म ।
= वो सबको सदा हँसाते थे
अन्तिमे दिने अपि सः कार्यरतः आसीत् ।
= अंतिम दिन में भी वह कार्यरत थे
सः मयि बहु स्निह्यति स्म ।
= वो मुझे बहुत प्यार करते थे
तस्मै अहं श्रद्धाञ्जलिं ददामि ।
= उनको मैं श्रद्धांजलि देता हूँ ।
ओ३म्
२४ संस्कृत वाक्याभ्यासः
अद्य अहम् एकम् उद्योगम् अगच्छम् ।
= आज मैं एक कारखाने में गया था
तत्र अनेके कर्मकराः कार्यं कुर्वन्तः आसन्
= वहाँ अनेक कर्मचारी काम कर रहे थे
अनेके श्रमिकाः कार्यं कुर्वन्तः आसन् ।
= अनेक मजदूर काम कर रहे थे
ते प्रतिसायं वेतनं प्राप्नुवन्ति ।
= वे हर शाम वेतन पाते हैं
बहूनि वर्षाणि अभवन् ते वेतनं प्राप्नुवन्ति ।
= बहुत वर्ष हो गए वे वेतन पाते हैं
तथापि ते श्रमिकाः निर्धनाः सन्ति।
= फिर भी वे श्रमिक निर्धन हैं
तस्य कारणं किम् अस्ति?
= उसका कारण क्या है ?
ते श्रमिकाः प्रतिरात्रौ मद्यपानं कुर्वन्ति।
= वे श्रमिक हर रात शराब पीते हैं
यावत् धनम् अर्जयन्ति
= जितना धन कमाते हैं
तावदेव धनं मद्यपाने नाशयन्ति ।
= उतना ही शराब पीने में नष्ट कर देते हैं
तान् अहं बोधितवान् ।
= उनको मैंने समझाया ।
ते मम वार्तां ध्यानपूर्वकम् श्रुतवन्तः ।
= उन्होंने मेरी बात ध्यान से सुनी
ओ३म्
२५ संस्कृत वाक्याभ्यासः
परमेश्वरः सर्वेषां गुरुः अस्ति।
= परमेश्वर सबके गुरु हैं
वेदज्ञानमेव परमात्मनः ज्ञानम् अस्ति
= वेद ज्ञान ही परमात्मा का ज्ञान है
परमेश्वरः सर्वज्ञः अस्ति ।
= परमात्मा सर्वज्ञ है
वयं तु अल्पज्ञाः स्मः ।
= हम तो अल्पज्ञ हैं ।
अहं परमेश्वरं वन्दे ।
= मैं परमात्मा को वन्दन करता हूँ
ओ३म्
२६ संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः गाढ निद्रायाम् अस्ति।
= वह गहरी नींद में है
तस्य गृहे चौरः प्रविष्टः
= उसके घर में चोर घुसा है
सः न जानाति।
= वह नहीं जानता है
तस्य गृहात् ध्वनिः आगच्छति।
= उसके घर से आवाज़ आ रही है
वयं दूरवाणीं कुर्मः।
= हम फोन कर रहे हैं
सः न श्रृणोति।
= वह नहीं सुन रहा है
वयं सर्वे बहिः स्मः।
= हम सब बाहर हैं
चौरः ज्ञातवान् अस्ति ।
= चोर जान गया है
चौरः पलायितः।
= चोर भाग गया
ओ३म्
२७ संस्कृत वाक्याभ्यासः
अद्य एकः काश्मीरी पण्डितः अमिलत्।
= आज एक काश्मीरी पण्डित मिला
सः अनन्तनागे निवसति स्म।
= वह अनंतनाग में रहता था
तत्र सः प्रेम्णा निवसति स्म।
= वहाँ वह प्रेम से रहता था
तस्य बालकाः अनन्तनागे एव पठन्ति स्म।
= उसके बच्चे अनंतनाग में ही पढ़ते थे
तेषां जीवनं सुखमयम् आसीत्।
= उनका जीवन सुखमय था
१९९६ (षण्णवति उत्तर एकोनविंशतितमे) वर्षे आतंकवादिनः तस्य ग्रामं प्राविशन्।
= १९९६ में आतंकवादी उसके गाँव में घुसे
आतंकवादिनः जनान् मारितवन्तः।
= आतंकवादियों ने लोगों को मारा
जनसंहारं दृष्ट्वा ग्रामस्य जनाः भयभीताः अभवन्।
= जनसंहार देखकर गाँव के लोग डर गए।
ते सर्वे सर्वाणि वस्तूनि तत्रैव त्यक्त्वा देहलीम् आगच्छन्।
= सारी वस्तुओं को वहीं छोड़कर वे दिल्ली आ गए
#vakyabhyas
April 26, 2021
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
April 26, 2021
*🌷।।ओ३म्।।🌷*
*🔥भगवद्गीता में अग्निहोत्रादि यज्ञों की महिमा🔥*
१. *🌺 परमात्मा द्वारा यज्ञ करने की आज्ञा, यज्ञ से वृद्धि और कामना-पूर्ति 🌺*
सहयज्ञाः प्रजाः सृष्ट्वा, पुरोवाच प्रजापतिः।
अनेन प्रसविष्यध्वमेष वो ऽस्त्विष्टकामधुक्॥ - भगवद्गीता ३/१०
पदार्थः - (सहयज्ञाः प्रजाः सृष्ट्वा) यज्ञ-सहित प्रजाओं को रचकर (पुरा प्रजापतिः उवाच) पूर्वकाल में [सृष्टि के आदि में वेदज्ञान द्वारा] प्रजापति ने कहा, "(अनेन प्रसविष्यध्वम्) इस यज्ञ से बढ़ो। (एषः वः इष्ट-कामधुक् अस्तु) यह यज्ञ तुम्हारे लिए इच्छित कामनाओं को दुहनेवाला हो।"
भावार्थः - प्रजापति अर्थात प्रजाओं के स्वामी परमात्मा ने सृष्टि के आदि में यज्ञ सहित प्रजाओं को रचकर वेदज्ञान के माध्यम से कहा कि तुम लोग इस यज्ञ द्वारा वृद्धि को प्राप्त होओ और यह यज्ञ तुम लोगों को इच्छित भोग प्रदान करने वाला हो।
२. *🌹यज्ञ से भौतिक अग्नि, वायु, जलादि जड़ देवों की वृद्धि और शुद्धि और माता-पिता, गुरु आदि चेतन देवों की सेवा, कल्याण-प्राप्ति🌹*
देवान् भावयतानेन, ते देवा भावयन्तु वः। परस्परं भावयन्तः, श्रेयः परमवाप्स्यथ॥ - भगवद्गीता ३/११
पदार्थः - (अनेन देवान् भावयत) इस यज्ञ से देवों को उन्नत करो। (ते देवाः वः भावयन्तु) वे देव तुम्हें उन्नत करें। तुम (परस्परम् भावयन्तः) एक दूसरे के उन्नत करते हुए (परम् श्रेयः अवाप्स्यथ) परम कल्याण प्राप्त करोगे।
भावार्थः - तुम लोग इस यज्ञ द्वारा देवताओं को उन्नत करो और वे देवता तुम लोगों को उन्नत करें। इस प्रकार निःस्वार्थ भाव से एक-दूसरे को उन्नत करते हुए तुम लोग परम कल्याण को प्राप्त हो जाओगे।
३. *🌻 देवों को बिना आहुति दिए भोगने वा भोजन करने से चोरी का पाप 🌻*
इष्टान् भोगान् हि वो देवा दास्यन्ते यज्ञभाविताः। तैर्दत्तानप्रदायैभ्यो यो भुङ्क्ते, स्तेन एव सः॥ - भगवद्गीता ३/१२
पदार्थः - (यज्ञ भाविताः) यज्ञ से समृद्ध होकर (देवाः वः हि) देव तुम्हें अवश्य (इष्टात् भोगान् दास्यन्ते) इच्छित भोगों को प्रदान करेंगे। (तैः दत्तान्) उन देवों के द्वारा दिए हुए भोगों को (यः एभ्यः अप्रदाय) जो इन देवों के लिए न देकर (भुङ्क्ते) भोगता है, (स्तेनः एव सः) चोर ही है वह।
भावार्थः - यज्ञ द्वारा बढ़ाए हुए देवता तुम लोगों को बिना माँगे ही इच्छित भोग निश्चय ही देते रहेंगे। इस प्रकार उन देवताओं द्वारा दिए हुए भोगों को जो पुरुष, उनको बिना दिए स्वयं भोगता है, वह चोर ही है।
४. *🏵️ यज्ञ द्वारा देवों को आहुति देकर बचे भाग को खाने वालों की दोषों से मुक्ति 🏵️*
यज्ञशिष्टाशिनः सन्तो, मुच्यन्ते सर्वकिल्बिषैः। भुञ्जते ते त्वघं पापा ये, पचन्त्यात्मकाररणात्॥ - भगवद्गीता ३/१३
पदार्थः - (यज्ञशिष्ट-अशिनः सन्तः) यज्ञ शेष खानेवाले सन्त जन, सत्पुरुष (सर्व किल्बिषैः मुच्यन्ते) सब पापों/दोषों से मुक्त हो जाते हैं। (ते तु भुञ्जते) वे तो पाप खाते हैं, (ये पापाः आत्म-कारणात् पचन्ति) जो पापी आत्मकारण से [केवल स्वार्थपूर्ति के लिए] पकाते हैं।
भावार्थः - यज्ञ से बचे हुए अन्न को खाने वाले श्रेष्ठ पुरुष सब पापों/दोषों से मुक्त हो जाते हैं, और जो पापी लोग अपना शरीर-पोषण करने के लिए ही अन्न पकाते हैं, वे तो पाप को ही खाते हैं।
५. *💐यज्ञ से वृष्टि आदि सुखों की प्राप्ति💐*
अन्नाद् भवन्ति भूतानि, पर्जन्यादन्नसम्भवः। यज्ञाद् भवति पर्जन्यो, यज्ञः कर्मसमुद्भवः। - भगवद्गीता ३/१४
पदार्थः - (भूतानि अन्नात् भवन्ति) प्राणी अन्न से पैदा होते और जीवित रहते हैं। (अन्न-सम्भवः) अन्नों का सम्भवन्--उत्पादन (पर्जन्यात्) मेघ से होता है। (पर्जन्यः यज्ञात् भवति) मेघ उत्पत्ति [वर्षा/वृष्टि] यज्ञ से होती है। (यज्ञः कर्म समुद्भवः) यज्ञ कर्म से समुत्पन्न होता, उपजता है।
भावार्थः - सम्पूर्ण प्राणी अन्न से उत्पन्न होते हैं, अन्न की उत्पत्ति वृष्टि से होती है, वृष्टि यज्ञ से होती है, और यज्ञ विहित कर्मों से उत्पन्न होने वाला है अर्थात् यज्ञ-संपादन के लिए मनुष्य को निर्धारित कर्म करने होते हैं।
६. *☀️ वेद ज्ञान की परमात्मा द्वारा उत्पत्ति, परमात्मा की यज्ञ में प्रतिष्ठा/प्रसन्नता☀️*
कर्म ब्रह्मोद्भवं विद्धि, ब्रह्माक्षरसमुद्भवम्। तस्मात् सर्वगतं ब्रह्म, नित्यं यज्ञे प्रतिष्ठितम्॥ - भगवद्गीता ३/१५
पदार्थः - (कर्म ब्रह्म उद्भवम् विद्धि) कर्म को ज्ञान/वेदज्ञान से उत्पन्न हुआ जान। (ब्रह्म अक्षर सम्-उत्-भवम्) वेदज्ञान अविनाशी परमात्मा से उत्पन्न हुआ है। (तस्मात्) उससे (सर्वगतम् ब्रह्म) सर्वगत परमात्मा (नित्यम् यज्ञे प्रतिष्ठितम्) नित्य, सदा, सर्वदा यज्ञ में प्रतिष्ठित है।
*🔥भगवद्गीता में अग्निहोत्रादि यज्ञों की महिमा🔥*
१. *🌺 परमात्मा द्वारा यज्ञ करने की आज्ञा, यज्ञ से वृद्धि और कामना-पूर्ति 🌺*
सहयज्ञाः प्रजाः सृष्ट्वा, पुरोवाच प्रजापतिः।
अनेन प्रसविष्यध्वमेष वो ऽस्त्विष्टकामधुक्॥ - भगवद्गीता ३/१०
पदार्थः - (सहयज्ञाः प्रजाः सृष्ट्वा) यज्ञ-सहित प्रजाओं को रचकर (पुरा प्रजापतिः उवाच) पूर्वकाल में [सृष्टि के आदि में वेदज्ञान द्वारा] प्रजापति ने कहा, "(अनेन प्रसविष्यध्वम्) इस यज्ञ से बढ़ो। (एषः वः इष्ट-कामधुक् अस्तु) यह यज्ञ तुम्हारे लिए इच्छित कामनाओं को दुहनेवाला हो।"
भावार्थः - प्रजापति अर्थात प्रजाओं के स्वामी परमात्मा ने सृष्टि के आदि में यज्ञ सहित प्रजाओं को रचकर वेदज्ञान के माध्यम से कहा कि तुम लोग इस यज्ञ द्वारा वृद्धि को प्राप्त होओ और यह यज्ञ तुम लोगों को इच्छित भोग प्रदान करने वाला हो।
२. *🌹यज्ञ से भौतिक अग्नि, वायु, जलादि जड़ देवों की वृद्धि और शुद्धि और माता-पिता, गुरु आदि चेतन देवों की सेवा, कल्याण-प्राप्ति🌹*
देवान् भावयतानेन, ते देवा भावयन्तु वः। परस्परं भावयन्तः, श्रेयः परमवाप्स्यथ॥ - भगवद्गीता ३/११
पदार्थः - (अनेन देवान् भावयत) इस यज्ञ से देवों को उन्नत करो। (ते देवाः वः भावयन्तु) वे देव तुम्हें उन्नत करें। तुम (परस्परम् भावयन्तः) एक दूसरे के उन्नत करते हुए (परम् श्रेयः अवाप्स्यथ) परम कल्याण प्राप्त करोगे।
भावार्थः - तुम लोग इस यज्ञ द्वारा देवताओं को उन्नत करो और वे देवता तुम लोगों को उन्नत करें। इस प्रकार निःस्वार्थ भाव से एक-दूसरे को उन्नत करते हुए तुम लोग परम कल्याण को प्राप्त हो जाओगे।
३. *🌻 देवों को बिना आहुति दिए भोगने वा भोजन करने से चोरी का पाप 🌻*
इष्टान् भोगान् हि वो देवा दास्यन्ते यज्ञभाविताः। तैर्दत्तानप्रदायैभ्यो यो भुङ्क्ते, स्तेन एव सः॥ - भगवद्गीता ३/१२
पदार्थः - (यज्ञ भाविताः) यज्ञ से समृद्ध होकर (देवाः वः हि) देव तुम्हें अवश्य (इष्टात् भोगान् दास्यन्ते) इच्छित भोगों को प्रदान करेंगे। (तैः दत्तान्) उन देवों के द्वारा दिए हुए भोगों को (यः एभ्यः अप्रदाय) जो इन देवों के लिए न देकर (भुङ्क्ते) भोगता है, (स्तेनः एव सः) चोर ही है वह।
भावार्थः - यज्ञ द्वारा बढ़ाए हुए देवता तुम लोगों को बिना माँगे ही इच्छित भोग निश्चय ही देते रहेंगे। इस प्रकार उन देवताओं द्वारा दिए हुए भोगों को जो पुरुष, उनको बिना दिए स्वयं भोगता है, वह चोर ही है।
४. *🏵️ यज्ञ द्वारा देवों को आहुति देकर बचे भाग को खाने वालों की दोषों से मुक्ति 🏵️*
यज्ञशिष्टाशिनः सन्तो, मुच्यन्ते सर्वकिल्बिषैः। भुञ्जते ते त्वघं पापा ये, पचन्त्यात्मकाररणात्॥ - भगवद्गीता ३/१३
पदार्थः - (यज्ञशिष्ट-अशिनः सन्तः) यज्ञ शेष खानेवाले सन्त जन, सत्पुरुष (सर्व किल्बिषैः मुच्यन्ते) सब पापों/दोषों से मुक्त हो जाते हैं। (ते तु भुञ्जते) वे तो पाप खाते हैं, (ये पापाः आत्म-कारणात् पचन्ति) जो पापी आत्मकारण से [केवल स्वार्थपूर्ति के लिए] पकाते हैं।
भावार्थः - यज्ञ से बचे हुए अन्न को खाने वाले श्रेष्ठ पुरुष सब पापों/दोषों से मुक्त हो जाते हैं, और जो पापी लोग अपना शरीर-पोषण करने के लिए ही अन्न पकाते हैं, वे तो पाप को ही खाते हैं।
५. *💐यज्ञ से वृष्टि आदि सुखों की प्राप्ति💐*
अन्नाद् भवन्ति भूतानि, पर्जन्यादन्नसम्भवः। यज्ञाद् भवति पर्जन्यो, यज्ञः कर्मसमुद्भवः। - भगवद्गीता ३/१४
पदार्थः - (भूतानि अन्नात् भवन्ति) प्राणी अन्न से पैदा होते और जीवित रहते हैं। (अन्न-सम्भवः) अन्नों का सम्भवन्--उत्पादन (पर्जन्यात्) मेघ से होता है। (पर्जन्यः यज्ञात् भवति) मेघ उत्पत्ति [वर्षा/वृष्टि] यज्ञ से होती है। (यज्ञः कर्म समुद्भवः) यज्ञ कर्म से समुत्पन्न होता, उपजता है।
भावार्थः - सम्पूर्ण प्राणी अन्न से उत्पन्न होते हैं, अन्न की उत्पत्ति वृष्टि से होती है, वृष्टि यज्ञ से होती है, और यज्ञ विहित कर्मों से उत्पन्न होने वाला है अर्थात् यज्ञ-संपादन के लिए मनुष्य को निर्धारित कर्म करने होते हैं।
६. *☀️ वेद ज्ञान की परमात्मा द्वारा उत्पत्ति, परमात्मा की यज्ञ में प्रतिष्ठा/प्रसन्नता☀️*
कर्म ब्रह्मोद्भवं विद्धि, ब्रह्माक्षरसमुद्भवम्। तस्मात् सर्वगतं ब्रह्म, नित्यं यज्ञे प्रतिष्ठितम्॥ - भगवद्गीता ३/१५
पदार्थः - (कर्म ब्रह्म उद्भवम् विद्धि) कर्म को ज्ञान/वेदज्ञान से उत्पन्न हुआ जान। (ब्रह्म अक्षर सम्-उत्-भवम्) वेदज्ञान अविनाशी परमात्मा से उत्पन्न हुआ है। (तस्मात्) उससे (सर्वगतम् ब्रह्म) सर्वगत परमात्मा (नित्यम् यज्ञे प्रतिष्ठितम्) नित्य, सदा, सर्वदा यज्ञ में प्रतिष्ठित है।
April 26, 2021
भावार्थः
- कर्मसमुदाय वा कर्म की शिक्षा को तू वेद से उत्पन्न हुआ जान और वेद को
अविनाशी परमात्मा से उत्पन्न हुआ जान। इससे सिद्ध होता है कि सर्वव्यापी
परम अक्षर परमात्मा सदा ही यज्ञ में प्रतिष्ठित है वा परमात्मा यज्ञ से
प्रसन्न होता है, अर्थात् परमात्मा यज्ञ रूपी शुभकर्म से शुभफल प्रदान करता
है।
*🌼 पंचमहायज्ञ 🌼*
१. *ब्रह्मयज्ञ* - संध्योपासना (प्रातः सायं ईश्वर का ध्यान), वेद और वेदानुकूल ग्रन्थों का अध्ययन-अध्यापन
२. *देवयज्ञ* - अग्निहोत्र/होम/हवन (वायु और जल की शुद्धि हेतु समिधाओं सहित अग्नि को प्रदीप करके, उसमें वेदमंत्र-पूर्वक घृत, सामग्री आदि उत्तम पदार्थों की आहुति देना।)
३. *पितृयज्ञ* - माता-पिता, गुरु आदि पितरों की सेवा और आज्ञापालन।
४. *बलिवैश्वदेव/भूतयज्ञ* - पशु, पक्षी, मनुष्यादि प्राणीमात्र की सेवा और सहायता, उनके लिए भोजन-वस्त्रादि आवश्यक वस्तुओं की पूर्ति/दान; अग्नि में लवण और क्षार रहित घृतयुक्त मिष्ठान्न की आहुति।
५. *अतिथियज्ञ* - परोपकार के लिए भ्रमण करने वाले साधु-संन्यासी वेदादि सत्यशास्त्रों के विद्वान् जनों की सेवा, सहायता और सत्संग एवं उनसे शंका समाधान करना।
*✍️ प्रस्तुति* - आर्य विजय चौहान
*🌼 पंचमहायज्ञ 🌼*
१. *ब्रह्मयज्ञ* - संध्योपासना (प्रातः सायं ईश्वर का ध्यान), वेद और वेदानुकूल ग्रन्थों का अध्ययन-अध्यापन
२. *देवयज्ञ* - अग्निहोत्र/होम/हवन (वायु और जल की शुद्धि हेतु समिधाओं सहित अग्नि को प्रदीप करके, उसमें वेदमंत्र-पूर्वक घृत, सामग्री आदि उत्तम पदार्थों की आहुति देना।)
३. *पितृयज्ञ* - माता-पिता, गुरु आदि पितरों की सेवा और आज्ञापालन।
४. *बलिवैश्वदेव/भूतयज्ञ* - पशु, पक्षी, मनुष्यादि प्राणीमात्र की सेवा और सहायता, उनके लिए भोजन-वस्त्रादि आवश्यक वस्तुओं की पूर्ति/दान; अग्नि में लवण और क्षार रहित घृतयुक्त मिष्ठान्न की आहुति।
५. *अतिथियज्ञ* - परोपकार के लिए भ्रमण करने वाले साधु-संन्यासी वेदादि सत्यशास्त्रों के विद्वान् जनों की सेवा, सहायता और सत्संग एवं उनसे शंका समाधान करना।
*✍️ प्रस्तुति* - आर्य विजय चौहान
April 26, 2021
April 26, 2021
April 26, 2021
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। पञ्चदशः सर्गः ।।
🍃 ततः प्रक्रम्य तामिष्टिं पुत्रीयां पुत्रकारणात्।
जुड़ाव चायौ तेजस्वी मन्त्रदृप्टेन कर्मणा ॥३॥
⚜️ भावार्थ - यह कह पुत्र प्राप्ति के लिये उन्होंने पुत्रेष्टि यज्ञ प्रारम्भ किया, और विधिवत् मंत्र पढ़ कर, वे आहुति देने लगे ॥३॥
ततो देवा: सगन्धर्वाः सिद्धाथ परमर्षयः।
भागप्रतिग्रहार्थं वै समवेता यथाविधि ॥४॥
⚜️ भावार्थ - तब तो देवता, गन्धर्व, सिद्ध और महर्षि, अपना अपना यज्ञ भाग लेने को आ कर जमा हुए ॥४॥
।। पञ्चदशः सर्गः ।।
🍃 ततः प्रक्रम्य तामिष्टिं पुत्रीयां पुत्रकारणात्।
जुड़ाव चायौ तेजस्वी मन्त्रदृप्टेन कर्मणा ॥३॥
⚜️ भावार्थ - यह कह पुत्र प्राप्ति के लिये उन्होंने पुत्रेष्टि यज्ञ प्रारम्भ किया, और विधिवत् मंत्र पढ़ कर, वे आहुति देने लगे ॥३॥
ततो देवा: सगन्धर्वाः सिद्धाथ परमर्षयः।
भागप्रतिग्रहार्थं वै समवेता यथाविधि ॥४॥
⚜️ भावार्थ - तब तो देवता, गन्धर्व, सिद्ध और महर्षि, अपना अपना यज्ञ भाग लेने को आ कर जमा हुए ॥४॥
April 26, 2021
📙 ऋग्वेद
सूक्त - २४ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०८ , देवता - अग्नि आदि।
🍃 उरुं हि राजा वरुणश्चकार सूर्याय पन्थामन्वेतवा उ अपदे पादा प्रतिधातवे करुतापवक्ता हृदयाविधश्चित् (८)
⚜️ भावार्थ - राजा वरुण ने सूर्य के उदय से अस्त तक चलने के लिए मार्ग का विस्तार किया है। उसने आकाश में बिना पैरों वाले सूर्य के चलने के लिए मार्ग बनाया है। वे मेरे हृदय का भेदन करने वाले शत्रु का नाश करें। (८)
सूक्त - २४ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०८ , देवता - अग्नि आदि।
🍃 उरुं हि राजा वरुणश्चकार सूर्याय पन्थामन्वेतवा उ अपदे पादा प्रतिधातवे करुतापवक्ता हृदयाविधश्चित् (८)
⚜️ भावार्थ - राजा वरुण ने सूर्य के उदय से अस्त तक चलने के लिए मार्ग का विस्तार किया है। उसने आकाश में बिना पैरों वाले सूर्य के चलने के लिए मार्ग बनाया है। वे मेरे हृदय का भेदन करने वाले शत्रु का नाश करें। (८)
April 26, 2021
🚩जय सत्य सनातन 🚩
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - पूर्णिमा सुबह 09:01 तक तत्पश्चात प्रतिपदा
⛅ दिनांक - 27 अप्रैल 2021
⛅ दिन - मंगलवार
⛅ विक्रम संवत - 2078
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - चैत्र
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - स्वाती रात्रि 08:08 तक तत्पश्चात विशाखा
⛅ योग - सिद्धि रात्रि 08:03 तक तत्पश्चात व्यतिपात
⛅ राहुकाल - शाम 03:49 से शाम 05:26 तक
⛅ सूर्योदय - 06:11
⛅ सूर्यास्त - 19:01
⛅ दिशाशूल - उत्तर दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण - चैत्र पूर्णिमा, श्री हनुमान जयंती, वैशाख स्नानारम्भ, प्रतिपदा क्षय तिथि, हरिद्वार कुंभ चौथा शाही स्नान
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - पूर्णिमा सुबह 09:01 तक तत्पश्चात प्रतिपदा
⛅ दिनांक - 27 अप्रैल 2021
⛅ दिन - मंगलवार
⛅ विक्रम संवत - 2078
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - चैत्र
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - स्वाती रात्रि 08:08 तक तत्पश्चात विशाखा
⛅ योग - सिद्धि रात्रि 08:03 तक तत्पश्चात व्यतिपात
⛅ राहुकाल - शाम 03:49 से शाम 05:26 तक
⛅ सूर्योदय - 06:11
⛅ सूर्यास्त - 19:01
⛅ दिशाशूल - उत्तर दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण - चैत्र पूर्णिमा, श्री हनुमान जयंती, वैशाख स्नानारम्भ, प्रतिपदा क्षय तिथि, हरिद्वार कुंभ चौथा शाही स्नान
April 26, 2021
https://youtu.be/-s9CqEHmNCg
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
YouTube
वार्ता: संस्कृत में समाचार | 27/4/2021
April 26, 2021
Sanskrit-0655-0700
२७.०४ आकाशवाणी संस्कृत
April 26, 2021
April 26, 2021
ज्ञाने विरागे हरिभक्तिभावे ।
धृतिस्थितिप्राणबलेषु योगे ।।
बुद्धौ च नान्यो हनूमत्समानः ।
पुमान् कदाचित् क्वच कश्च नैव ।।
अर्थः-
ज्ञान में, वैराग्य में, श्रीहरि में भक्ति करने में, धैर्य में, मन की एकाग्रता में, प्राणवायु का संयम करने में, योगशास्त्र में तथा बुद्धि में श्रीहनुमान जी के समान कोई और पुरुष कहीं भी कोई भी नहीं है ।
जय श्रीहनुमान जी की ।
हनुमान जयंती की हार्दिक शुभकामनायें ।
ಜ್ಞಾನೇ ವಿರಾಗೇ ಹರಿಭಕ್ತಿಭಾವೇ |
ಧೃತಿಸ್ಥಿತಿಪ್ರಾಣಬಲೇಷು ಯೋಗೇ ||
ಬುದ್ಧೌ ಚ ನಾನ್ಯೋ ಹನೂಮತ್ಸಮಾನಃ |
ಪುಮಾನ್ ಕದಾಚಿತ್ ಕ್ವಚ ಕಶ್ಚ ನೈವ ||
ಜ್ಞಾನದಲ್ಲಿ, ವೈರಾಗ್ಯದಲ್ಲಿ, ಶ್ರೀಹರಿಯಲ್ಲಿ ಭಕ್ತಿ ಮಾಡುವ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ, ಧೈರ್ಯದಲ್ಲಿ, ಮನಃಸ್ಥಿರತೆಯಲ್ಲಿ, ಪ್ರಾಣಶಕ್ತಿಯ ಸಂಯಮನದಲ್ಲಿ ಯೋಗಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ಬುದ್ಧಿಯಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ಹನುಮಂತನಿಗೆ ಸಮಾನವಾದ ಪುರುಷನು ಎಲ್ಲಿಯೂ ಯಾರೂ ಇಲ್ಲ.
ಜೈ ಶ್ರೀಹನುಮಾನ್ |
ಹನುಮಾನ್ ಜಯಂತಿಯ ಶುಭಾಶಯಗಳು.
jnAnE virAgE haribhaktibhAvE |
dhrutisthitiprANabalEShu yOgE ||
buddhau cha nAnyO hanUmatsamAnah |
pumAn kadAchit kwa cha kashcha naiva ||
MEANING:-
There is no other person in this universe who is equal to lord Hanuman in the knowledge, quietness, devotion in lord Hari, valour, stability of mind, controlling of the power of breaths, Yoga and wisdom.
Jai shri hanumaan..
Happy Hanuman.jayanti.to all.
धृतिस्थितिप्राणबलेषु योगे ।।
बुद्धौ च नान्यो हनूमत्समानः ।
पुमान् कदाचित् क्वच कश्च नैव ।।
अर्थः-
ज्ञान में, वैराग्य में, श्रीहरि में भक्ति करने में, धैर्य में, मन की एकाग्रता में, प्राणवायु का संयम करने में, योगशास्त्र में तथा बुद्धि में श्रीहनुमान जी के समान कोई और पुरुष कहीं भी कोई भी नहीं है ।
जय श्रीहनुमान जी की ।
हनुमान जयंती की हार्दिक शुभकामनायें ।
ಜ್ಞಾನೇ ವಿರಾಗೇ ಹರಿಭಕ್ತಿಭಾವೇ |
ಧೃತಿಸ್ಥಿತಿಪ್ರಾಣಬಲೇಷು ಯೋಗೇ ||
ಬುದ್ಧೌ ಚ ನಾನ್ಯೋ ಹನೂಮತ್ಸಮಾನಃ |
ಪುಮಾನ್ ಕದಾಚಿತ್ ಕ್ವಚ ಕಶ್ಚ ನೈವ ||
ಜ್ಞಾನದಲ್ಲಿ, ವೈರಾಗ್ಯದಲ್ಲಿ, ಶ್ರೀಹರಿಯಲ್ಲಿ ಭಕ್ತಿ ಮಾಡುವ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ, ಧೈರ್ಯದಲ್ಲಿ, ಮನಃಸ್ಥಿರತೆಯಲ್ಲಿ, ಪ್ರಾಣಶಕ್ತಿಯ ಸಂಯಮನದಲ್ಲಿ ಯೋಗಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ಬುದ್ಧಿಯಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ಹನುಮಂತನಿಗೆ ಸಮಾನವಾದ ಪುರುಷನು ಎಲ್ಲಿಯೂ ಯಾರೂ ಇಲ್ಲ.
ಜೈ ಶ್ರೀಹನುಮಾನ್ |
ಹನುಮಾನ್ ಜಯಂತಿಯ ಶುಭಾಶಯಗಳು.
jnAnE virAgE haribhaktibhAvE |
dhrutisthitiprANabalEShu yOgE ||
buddhau cha nAnyO hanUmatsamAnah |
pumAn kadAchit kwa cha kashcha naiva ||
MEANING:-
There is no other person in this universe who is equal to lord Hanuman in the knowledge, quietness, devotion in lord Hari, valour, stability of mind, controlling of the power of breaths, Yoga and wisdom.
Jai shri hanumaan..
Happy Hanuman.jayanti.to all.
April 26, 2021
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
April 26, 2021
April 26, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️त्रयोदश अध्याय
♦️श्लोक:-०१
मुहूर्तमपि जीवेच्च नरः शुक्लेन कर्मणा।
न कल्पमपि कष्टेन लोक द्वय विरोधिना।।1।।
♦️आचार्य चाणक्य अच्छे कर्म का जीवन में महत्व बताते हुए कहते हैं, यदि एक व्यक्ति अच्छे कर्म करता है और कुछ क्षण ही जिए तब भी उसका जीवन सार्थक माना जाएगा| लेकिन दूसरी और यदि व्यक्ति न तो स्वयं सुखी रहता है और दुसरे लोगों के सुख के विरुद्ध भी कार्य करता है ऐसा व्यक्ति न तो इस लोक और न ही परलोक में अपना जीवन सुधार पाता है ऐसा व्यक्ति अपना पूरा जीवन भी जी ले तब भी व्यर्थ है|
✒️त्रयोदश अध्याय
♦️श्लोक:-०१
मुहूर्तमपि जीवेच्च नरः शुक्लेन कर्मणा।
न कल्पमपि कष्टेन लोक द्वय विरोधिना।।1।।
♦️आचार्य चाणक्य अच्छे कर्म का जीवन में महत्व बताते हुए कहते हैं, यदि एक व्यक्ति अच्छे कर्म करता है और कुछ क्षण ही जिए तब भी उसका जीवन सार्थक माना जाएगा| लेकिन दूसरी और यदि व्यक्ति न तो स्वयं सुखी रहता है और दुसरे लोगों के सुख के विरुद्ध भी कार्य करता है ऐसा व्यक्ति न तो इस लोक और न ही परलोक में अपना जीवन सुधार पाता है ऐसा व्यक्ति अपना पूरा जीवन भी जी ले तब भी व्यर्थ है|
April 26, 2021
🙏 26.4.21 वेदवाणी🙏
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा, प्रचारित आर्य जितेंद्र भाटिया द्वारा, ऑडियो रिकॉर्डिंग सुकांत आर्य द्वारा🙏🌺
पुनर्ये चक्रुः पितरा युवाना सना यूपेव जरणा शयाना।
ते वाजो विभ्वाँ ऋभुरिन्द्रवन्तो मधुप्सरसो नोऽवन्तु यज्ञम्॥ ऋग्वेद ४-३३-३॥🙏🌺
जिन शारीरिक और मानसिक रूप से सक्षम मनुष्यों ने स्तंभ के समान पड़े हुए जीर्ण माता पिता को युवाओं के सदृश बना दिया। ऐसे श्रेष्ठ मनुष्य हमारी भी रक्षा करें और दूसरों के परोपकार के यज्ञ भी करें।🙏🌺
The physically and mentally capable people who have brought back their parents to a youthful time who were lying like pillars. Such superior human beings should also protect us and perform sacrifices for the benevolence of others. (Rig Veda 4–33–3)🙏🌺 vedgsawan 🙏🌺
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा, प्रचारित आर्य जितेंद्र भाटिया द्वारा, ऑडियो रिकॉर्डिंग सुकांत आर्य द्वारा🙏🌺
पुनर्ये चक्रुः पितरा युवाना सना यूपेव जरणा शयाना।
ते वाजो विभ्वाँ ऋभुरिन्द्रवन्तो मधुप्सरसो नोऽवन्तु यज्ञम्॥ ऋग्वेद ४-३३-३॥🙏🌺
जिन शारीरिक और मानसिक रूप से सक्षम मनुष्यों ने स्तंभ के समान पड़े हुए जीर्ण माता पिता को युवाओं के सदृश बना दिया। ऐसे श्रेष्ठ मनुष्य हमारी भी रक्षा करें और दूसरों के परोपकार के यज्ञ भी करें।🙏🌺
The physically and mentally capable people who have brought back their parents to a youthful time who were lying like pillars. Such superior human beings should also protect us and perform sacrifices for the benevolence of others. (Rig Veda 4–33–3)🙏🌺 vedgsawan 🙏🌺
April 27, 2021
अनभ्यासे विषं विद्या ।
अजीर्णे भोजनं विषम् ।।
विषं सभा दरिद्रस्य ।
वृद्धस्य तरुणी विषम् ।। 23 ।।
अर्थ:
अध्ययन न करने से विद्या विद्यार्थी को विष बन जाता है । किया हुआ भोजन यदि हज़म या जीर्ण न हो तो खानेवाले को विष बन जाता है । गरीब या निर्धन को राजसभा विष बनता है । तरुणी वृद्ध पती के लिये विष बन जाती है ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಅನಭ್ಯಾಸೇ ವಿಷಂ ವಿದ್ಯಾ |
ಅಜೀರ್ಣೇ ಭೋಜನಂ ವಿಷಮ್ ||
ವಿಷಂ ಸಭಾ ದರಿದ್ರಸ್ಯ |
ವೃದ್ಧಸ್ಯ ತರುಣೀ ವಿಷಮ್ || 23 ||
ಅರ್ಥ:
ಅದ್ಯಯನ ಮಾಡದ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗೆ ವಿದ್ಯೆಯು ವಿಷ. ಅಜೀರ್ಣರೋಗ ಇರುವ ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ಭೋಜನವು ವಿಷ. ಬಡ ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ರಾಜನ ಭವನವು ವಿಷ. ವಯಸ್ಸಾದ ಪತಿಗೆ ತರುಣಿ ಪತ್ನಿಯೇ ವಿಷ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
anabhyAsE viShaM vidyA /
ajIrNE bhOjanam viShaM //
viShaM.sabhA daridrasya /
vRddhasya taruNI viShaM // 23 //
MEANING:
The knowledge/education will be poison to a student if he do not study. The food will be poisonous to a person suffering from indigestion. The court of the king is poisonous to a poor person. The young wife is poisonous to her aged husband.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
अजीर्णे भोजनं विषम् ।।
विषं सभा दरिद्रस्य ।
वृद्धस्य तरुणी विषम् ।। 23 ।।
अर्थ:
अध्ययन न करने से विद्या विद्यार्थी को विष बन जाता है । किया हुआ भोजन यदि हज़म या जीर्ण न हो तो खानेवाले को विष बन जाता है । गरीब या निर्धन को राजसभा विष बनता है । तरुणी वृद्ध पती के लिये विष बन जाती है ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಅನಭ್ಯಾಸೇ ವಿಷಂ ವಿದ್ಯಾ |
ಅಜೀರ್ಣೇ ಭೋಜನಂ ವಿಷಮ್ ||
ವಿಷಂ ಸಭಾ ದರಿದ್ರಸ್ಯ |
ವೃದ್ಧಸ್ಯ ತರುಣೀ ವಿಷಮ್ || 23 ||
ಅರ್ಥ:
ಅದ್ಯಯನ ಮಾಡದ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗೆ ವಿದ್ಯೆಯು ವಿಷ. ಅಜೀರ್ಣರೋಗ ಇರುವ ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ಭೋಜನವು ವಿಷ. ಬಡ ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ರಾಜನ ಭವನವು ವಿಷ. ವಯಸ್ಸಾದ ಪತಿಗೆ ತರುಣಿ ಪತ್ನಿಯೇ ವಿಷ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
anabhyAsE viShaM vidyA /
ajIrNE bhOjanam viShaM //
viShaM.sabhA daridrasya /
vRddhasya taruNI viShaM // 23 //
MEANING:
The knowledge/education will be poison to a student if he do not study. The food will be poisonous to a person suffering from indigestion. The court of the king is poisonous to a poor person. The young wife is poisonous to her aged husband.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
April 27, 2021
ओ३म्
२८ संस्कृत वाक्याभ्यासः
पुँल्लिंग स्त्रीलिंग नपुंसकलिंग
एकः एका एकम्
द्वौ द्वे द्वे
त्रयः तिस्रः त्रीणि
चत्वारः चतस्रः चत्वारि
चार के बाद के अंकों का लिंग परिवर्तन नहीं होता है ।
जैसे
पञ्च
षड्
सप्त
अष्ट
नव
दश
आदि आगे की सभी संख्या कर्ता के रूप में ऐसी ही रहेंगी। लिंग नहीं बदलेगा।
एकः बालकः क्रीडति।
एका बालिका पठति।
एकं फलं पतति।
द्वौ पुरुषौ गच्छतः।
द्वे शिक्षिके हसतः।
द्वे पुष्पे विकसतः।
त्रयः साधवः उपदिशन्ति।
तिस्रः महिलाः अर्चन्ति।
त्रीणि नगराणि सन्ति।
चत्वारः सैनिकाः रक्षन्ति।
चतस्रः देव्यः पश्यन्ति।
चत्वारि पुस्तकानि तत्र सन्ति।
पञ्च नृपाः मिलन्ति।
पञ्च बालिकाः धावन्ति।
पञ्च पत्राणि पतन्ति।
ओ३म्
२९ संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः श्यामवर्णीयं परिधानं धारितवान् अस्ति।
= उसने काले रंग के कपड़े पहने हैं
तस्य मुखं तु गौरवर्णीयम् अस्ति।
= उसका मुख तो गोरा है
सः आंग्लभाषां वदति।
= वह अंग्रेजी भाषा बोलता है
अतः सर्वे तस्य व्याख्यानं श्रृण्वन्ति।
= इसलिये सभी उसका व्याख्यान सुनते हैं
सः मध्ये मध्ये संस्कृत स्तोत्राणि, सूत्राणि च वदति।
= वह बीच बीच में संस्कृत स्तोत्र और सूत्र बोलता है
श्रोतारः तानि स्तोत्राणि, सूत्राणि अनुवदन्ति।
= श्रोता उन स्तोत्र और सूत्रों को दोहराते हैं
सः तस्य (तेषाम्) अर्थान् वदति।
= वह उसके (उनके ) अर्थ बोलता है
जनाः अर्थं श्रुत्वा प्रसन्नाः भवन्ति।
= लोग अर्थ सुनकर खुश होते हैं
सः सुमधुरेण सुरेण श्लोकानि गायति।
= वह मधुर सुर में श्लोक गाता है
सुमधुरं रागं श्रुत्वा जनाः इतोपि प्रसन्नाः भवन्ति ।
= सुमधुर राग सुनकर लोग और खुश होते हैं
ओ३म्
३० संस्कृत वाक्याभ्यासः
नेता के द्वारा सूचनाएं दी गई।
नायकेन सूचनाः दत्ताः।
दादी के द्वारा कहानियाँ कही गई।
पितामह्या कथाः उक्ताः।
युवती के द्वारा स्वप्न देखे गये।
युवत्या स्वप्नाः दृष्टाः।
दुकानदार के द्वारा साड़िया गिनी गई।
आपणिकेन शाटिकाः गणिताः।
हमारे द्वारे कपड़े खरीदे गए।
अस्माभिः वस्त्राणि क्रीतानि।
राम के द्वारा घर देखे गए।
रामेण गृहाणि दृष्टानि।
मेरे द्वारा दूध पिया गया।
मया दुग्धं पीतम्।
दादा के द्वारा रामायण पढ़ी गई।
पितामहेन रामायणं पठितम्।
छात्रों के द्वारा ग्रन्थ पढ़े जाते हैं।
छात्रैः ग्रन्थाः पठिताः।
सीता के द्वारा बर्तन धोये जाते हैं।
सीतया पात्राणि प्रक्षालितानि।
ओ३म्
३१. संस्कृत वाक्याभ्यासः
अलं भोः..!
= बस जी
किमर्थं तस्य परिहासं कुर्वन्ति सर्वे ?
= सब उसका मजाक क्यों उड़ा रहे हैं ?
अलं तस्य परिहासेन।
= उसका मजाक उड़ाना बंद करो
अलं क्रोधेन।
= बस, अब क्रोध मत करो
अलं विवादेन।
= विवाद मत करो
अलं चिन्तया।
= चिन्ता मत करो
अलं कोलाहलेन।
= शोर बस करो, बन्द करो, मत करो।
जब किसी भी क्रिया को होता हुआ बंद कराना है, या ये कहना है कि बस..! बहुत हो गया; तब ‘अलम्’ का प्रयोग करते हैं और क्रियापद की तृतीया बना कर वाक्य बोला करें।
यथा –
अलम् अधिकं शयनेन।
अलं अधिकं भोजनेन।
अलं कुर्दनेन।
अलं हसितेन।
ओ३म्
३२. संस्कृत वाक्याभ्यासः
वयं बालकाः = हम सब बच्चे
यूयं बालकाः = तुम सब बच्चे
एते बालकाः = ये सब बच्चे
ते बालकाः = वे सब बच्चे
सर्वे बालकाः = सारे बच्चे
वयं बालिकाः = हम सब बच्चियाँ
यूयं बालिकाः = तुम सब बच्चियाँ
एते बालिकाः = ये सब बच्चियाँ
ते बालिकाः = वे सब बच्चियाँ
सर्वाः बालिकाः = सारी बच्चियाँ
ओ३म्
३३. संस्कृत वाक्याभ्यासः
रात्रौ तस्य उपनेत्रं भग्नं जातम्।
= रात में उसका चश्मा टूट गया
तस्य पार्श्वदृष्टिः क्षीणा अस्ति।
= उसकी पास की दृष्टि कमजोर है
सः रात्रौ महापुरुषाणां जीवनचरित्रं पठति।
= वह रात में महापुरुषों का जीवनचरित्र पढ़ता है
सः स्वामी श्रद्धानन्दस्य जीवनचरित्रं पठति।
= वह स्वामी श्रद्धानन्द जी का जीवनचरित्र पढ़ता है
उपनेत्रं विना सः कथं जीवनचरित्रं पठेत् ?
= चश्मे के बिना वह जीवनचरित्र कैसे पढ़े ?
यावत् पुस्तकं न पठति….
= जब तक वह पुस्तक नहीं पढ़ता है
तावत् तस्य निद्रा न आगच्छति ।
= तब तक उसे नींद नहीं आती है ।
अतः तस्य पुत्रः जीवनचरित्रं पठति।
= इसलिए उसका बेटा जीवनचरित्र पढ़ता है
पुत्रः उच्चैः पठति।
= बेटा जोर से पढ़ता है
पुत्रः पितरं श्रावयति।
= बेटा पिता को सुनाता है ।
अनन्तरं पिता शयनं करोति।
= बाद में पिता सो जाता है
#vakyabhyas
२८ संस्कृत वाक्याभ्यासः
पुँल्लिंग स्त्रीलिंग नपुंसकलिंग
एकः एका एकम्
द्वौ द्वे द्वे
त्रयः तिस्रः त्रीणि
चत्वारः चतस्रः चत्वारि
चार के बाद के अंकों का लिंग परिवर्तन नहीं होता है ।
जैसे
पञ्च
षड्
सप्त
अष्ट
नव
दश
आदि आगे की सभी संख्या कर्ता के रूप में ऐसी ही रहेंगी। लिंग नहीं बदलेगा।
एकः बालकः क्रीडति।
एका बालिका पठति।
एकं फलं पतति।
द्वौ पुरुषौ गच्छतः।
द्वे शिक्षिके हसतः।
द्वे पुष्पे विकसतः।
त्रयः साधवः उपदिशन्ति।
तिस्रः महिलाः अर्चन्ति।
त्रीणि नगराणि सन्ति।
चत्वारः सैनिकाः रक्षन्ति।
चतस्रः देव्यः पश्यन्ति।
चत्वारि पुस्तकानि तत्र सन्ति।
पञ्च नृपाः मिलन्ति।
पञ्च बालिकाः धावन्ति।
पञ्च पत्राणि पतन्ति।
ओ३म्
२९ संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः श्यामवर्णीयं परिधानं धारितवान् अस्ति।
= उसने काले रंग के कपड़े पहने हैं
तस्य मुखं तु गौरवर्णीयम् अस्ति।
= उसका मुख तो गोरा है
सः आंग्लभाषां वदति।
= वह अंग्रेजी भाषा बोलता है
अतः सर्वे तस्य व्याख्यानं श्रृण्वन्ति।
= इसलिये सभी उसका व्याख्यान सुनते हैं
सः मध्ये मध्ये संस्कृत स्तोत्राणि, सूत्राणि च वदति।
= वह बीच बीच में संस्कृत स्तोत्र और सूत्र बोलता है
श्रोतारः तानि स्तोत्राणि, सूत्राणि अनुवदन्ति।
= श्रोता उन स्तोत्र और सूत्रों को दोहराते हैं
सः तस्य (तेषाम्) अर्थान् वदति।
= वह उसके (उनके ) अर्थ बोलता है
जनाः अर्थं श्रुत्वा प्रसन्नाः भवन्ति।
= लोग अर्थ सुनकर खुश होते हैं
सः सुमधुरेण सुरेण श्लोकानि गायति।
= वह मधुर सुर में श्लोक गाता है
सुमधुरं रागं श्रुत्वा जनाः इतोपि प्रसन्नाः भवन्ति ।
= सुमधुर राग सुनकर लोग और खुश होते हैं
ओ३म्
३० संस्कृत वाक्याभ्यासः
नेता के द्वारा सूचनाएं दी गई।
नायकेन सूचनाः दत्ताः।
दादी के द्वारा कहानियाँ कही गई।
पितामह्या कथाः उक्ताः।
युवती के द्वारा स्वप्न देखे गये।
युवत्या स्वप्नाः दृष्टाः।
दुकानदार के द्वारा साड़िया गिनी गई।
आपणिकेन शाटिकाः गणिताः।
हमारे द्वारे कपड़े खरीदे गए।
अस्माभिः वस्त्राणि क्रीतानि।
राम के द्वारा घर देखे गए।
रामेण गृहाणि दृष्टानि।
मेरे द्वारा दूध पिया गया।
मया दुग्धं पीतम्।
दादा के द्वारा रामायण पढ़ी गई।
पितामहेन रामायणं पठितम्।
छात्रों के द्वारा ग्रन्थ पढ़े जाते हैं।
छात्रैः ग्रन्थाः पठिताः।
सीता के द्वारा बर्तन धोये जाते हैं।
सीतया पात्राणि प्रक्षालितानि।
ओ३म्
३१. संस्कृत वाक्याभ्यासः
अलं भोः..!
= बस जी
किमर्थं तस्य परिहासं कुर्वन्ति सर्वे ?
= सब उसका मजाक क्यों उड़ा रहे हैं ?
अलं तस्य परिहासेन।
= उसका मजाक उड़ाना बंद करो
अलं क्रोधेन।
= बस, अब क्रोध मत करो
अलं विवादेन।
= विवाद मत करो
अलं चिन्तया।
= चिन्ता मत करो
अलं कोलाहलेन।
= शोर बस करो, बन्द करो, मत करो।
जब किसी भी क्रिया को होता हुआ बंद कराना है, या ये कहना है कि बस..! बहुत हो गया; तब ‘अलम्’ का प्रयोग करते हैं और क्रियापद की तृतीया बना कर वाक्य बोला करें।
यथा –
अलम् अधिकं शयनेन।
अलं अधिकं भोजनेन।
अलं कुर्दनेन।
अलं हसितेन।
ओ३म्
३२. संस्कृत वाक्याभ्यासः
वयं बालकाः = हम सब बच्चे
यूयं बालकाः = तुम सब बच्चे
एते बालकाः = ये सब बच्चे
ते बालकाः = वे सब बच्चे
सर्वे बालकाः = सारे बच्चे
वयं बालिकाः = हम सब बच्चियाँ
यूयं बालिकाः = तुम सब बच्चियाँ
एते बालिकाः = ये सब बच्चियाँ
ते बालिकाः = वे सब बच्चियाँ
सर्वाः बालिकाः = सारी बच्चियाँ
ओ३म्
३३. संस्कृत वाक्याभ्यासः
रात्रौ तस्य उपनेत्रं भग्नं जातम्।
= रात में उसका चश्मा टूट गया
तस्य पार्श्वदृष्टिः क्षीणा अस्ति।
= उसकी पास की दृष्टि कमजोर है
सः रात्रौ महापुरुषाणां जीवनचरित्रं पठति।
= वह रात में महापुरुषों का जीवनचरित्र पढ़ता है
सः स्वामी श्रद्धानन्दस्य जीवनचरित्रं पठति।
= वह स्वामी श्रद्धानन्द जी का जीवनचरित्र पढ़ता है
उपनेत्रं विना सः कथं जीवनचरित्रं पठेत् ?
= चश्मे के बिना वह जीवनचरित्र कैसे पढ़े ?
यावत् पुस्तकं न पठति….
= जब तक वह पुस्तक नहीं पढ़ता है
तावत् तस्य निद्रा न आगच्छति ।
= तब तक उसे नींद नहीं आती है ।
अतः तस्य पुत्रः जीवनचरित्रं पठति।
= इसलिए उसका बेटा जीवनचरित्र पढ़ता है
पुत्रः उच्चैः पठति।
= बेटा जोर से पढ़ता है
पुत्रः पितरं श्रावयति।
= बेटा पिता को सुनाता है ।
अनन्तरं पिता शयनं करोति।
= बाद में पिता सो जाता है
#vakyabhyas
April 27, 2021
हसामः l
भार्या – नाथ ! शृणोति वा ? ह्यः अहं वैद्यं प्रति गतवती l
तदा सः उक्तवान् ” भवत्याः विश्रामस्य आवश्यकता अस्ति l स्थानांतरं कर्तुं स्वित्झर्लंड न्यूजीलन्ड वा गच्छेत् इति l
आवां कुत्र गच्छेवः ?
पतिः – अन्यं वैद्यं प्रति !
😆😂🤣😆😂
#hasya
भार्या – नाथ ! शृणोति वा ? ह्यः अहं वैद्यं प्रति गतवती l
तदा सः उक्तवान् ” भवत्याः विश्रामस्य आवश्यकता अस्ति l स्थानांतरं कर्तुं स्वित्झर्लंड न्यूजीलन्ड वा गच्छेत् इति l
आवां कुत्र गच्छेवः ?
पतिः – अन्यं वैद्यं प्रति !
😆😂🤣😆😂
#hasya
April 27, 2021
April 27, 2021
April 27, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। पञ्चदशः सर्गः ।।
🍃 ता: समेत्य यथान्यायं तस्मिन्सदसि देवताः।
अब्रुवल्लाककर्तारं ब्रह्माणं वचनं महत्।।५।।
⚜️ भावार्थ - इस यज्ञ में यथाक्रम एकत्र हो देवताओं ने सृष्टिकर्ता ब्रह्मा जी से विनय की ॥५॥
🍃 भगवंस्त्वत्प्रसादेन रावणो नाम राक्षसः
सर्वान्नो वाधते वीर्याच्छासितुं तं न शक्नुमः॥६॥
⚜️ भावार्थ - हे भगवन् ! आपकी कृपा से रावण नामक राक्षस, हम सब को बहुत सताता है, और हम उसका कुछ भी नहीं कर सकते॥६॥
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। पञ्चदशः सर्गः ।।
🍃 ता: समेत्य यथान्यायं तस्मिन्सदसि देवताः।
अब्रुवल्लाककर्तारं ब्रह्माणं वचनं महत्।।५।।
⚜️ भावार्थ - इस यज्ञ में यथाक्रम एकत्र हो देवताओं ने सृष्टिकर्ता ब्रह्मा जी से विनय की ॥५॥
🍃 भगवंस्त्वत्प्रसादेन रावणो नाम राक्षसः
सर्वान्नो वाधते वीर्याच्छासितुं तं न शक्नुमः॥६॥
⚜️ भावार्थ - हे भगवन् ! आपकी कृपा से रावण नामक राक्षस, हम सब को बहुत सताता है, और हम उसका कुछ भी नहीं कर सकते॥६॥
April 27, 2021
📙 ऋग्वेद
सूक्त - २४ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०९ , देवता - अग्नि आदि।
🍃 शतं ते राजन्भिषजः सहस्रमुर्वी गभीरा सुमतिष्टे अस्तु
बाधस्व दूरे निऋतिं पराचैः कृतं चिदेनः प्र मुमुग्ध्यस्मत्.. (९)
⚜️ भावार्थ - हे राजा वरुण! आपकी ओषधियां सैकड़ों हजारों हैं। आपकी उत्तम बुद्धि विस्तृत और गंभीर हो तुम हमारा अनिष्ट करने वाले पापों को हमसे दूर रखो। हमने जो पाप किए हैं, उन्हें नष्ट कर दो। (९)
सूक्त - २४ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०९ , देवता - अग्नि आदि।
🍃 शतं ते राजन्भिषजः सहस्रमुर्वी गभीरा सुमतिष्टे अस्तु
बाधस्व दूरे निऋतिं पराचैः कृतं चिदेनः प्र मुमुग्ध्यस्मत्.. (९)
⚜️ भावार्थ - हे राजा वरुण! आपकी ओषधियां सैकड़ों हजारों हैं। आपकी उत्तम बुद्धि विस्तृत और गंभीर हो तुम हमारा अनिष्ट करने वाले पापों को हमसे दूर रखो। हमने जो पाप किए हैं, उन्हें नष्ट कर दो। (९)
April 27, 2021
संस्कृत संवादः । Sanskrit Samvadah
क्या
आप किसी ऐसे व्यक्ति को जानते हैं जो संस्कृत जानते है, सीख रहे हैं या
सीखना चाहते हैं तो कृपया उनको इस चैनल में जोड़ने का कष्ट करें।
Do you know any such people who know Samskrta, learning it or wants to learn it. Please add them in this channel
Do you know any such people who know Samskrta, learning it or wants to learn it. Please add them in this channel
This media is not supported in your browser
VIEW IN TELEGRAM
April 27, 2021
🚩जय सत्य सनातन 🚩
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - द्वितीया 29 अप्रैल रात्रि 01:34 तक तत्पश्चात तृतीया
⛅ दिनांक - 28 अप्रैल 2021
⛅ दिन - बुधवार
⛅ विक्रम संवत - 2078
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - वैशाख
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - विशाखा शाम 05:13 तक तत्पश्चात अनुराधा
⛅ योग - व्यतिपात शाम 03:51 तक तत्पश्चात वरीयान्
⛅ राहुकाल - दोपहर 12:36 से दोपहर 02:13 तक
⛅ सूर्योदय - 06:11
⛅ सूर्यास्त - 19:01
⛅ दिशाशूल - उत्तर दिशा में
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - द्वितीया 29 अप्रैल रात्रि 01:34 तक तत्पश्चात तृतीया
⛅ दिनांक - 28 अप्रैल 2021
⛅ दिन - बुधवार
⛅ विक्रम संवत - 2078
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - वैशाख
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - विशाखा शाम 05:13 तक तत्पश्चात अनुराधा
⛅ योग - व्यतिपात शाम 03:51 तक तत्पश्चात वरीयान्
⛅ राहुकाल - दोपहर 12:36 से दोपहर 02:13 तक
⛅ सूर्योदय - 06:11
⛅ सूर्यास्त - 19:01
⛅ दिशाशूल - उत्तर दिशा में
April 27, 2021
https://youtu.be/SZSpNtpAjfQ
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
YouTube
Vaarta: Watch news and updates in Sanskrit | 28.4.2021
April 27, 2021
April 27, 2021
April 27, 2021
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
April 27, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️त्रयोदश अध्याय
♦️श्लोक:-०२
गतं शोको न कर्तव्य भविष्यतो नैव चिन्तयेत्।
वर्तमानेन कालेन प्रवर्तन्ते विचक्षणाः।।२।।
♦️भावार्थ -बीती हुई घटना का शोक नहीं करना चाहिए. भविष्य की चिन्ता भी नहीं करनी चाहिए। बुद्धिमान लोग वर्तमान काल के अनुसार कार्य में प्रवृत्त होते हैं।।
✒️त्रयोदश अध्याय
♦️श्लोक:-०२
गतं शोको न कर्तव्य भविष्यतो नैव चिन्तयेत्।
वर्तमानेन कालेन प्रवर्तन्ते विचक्षणाः।।२।।
♦️भावार्थ -बीती हुई घटना का शोक नहीं करना चाहिए. भविष्य की चिन्ता भी नहीं करनी चाहिए। बुद्धिमान लोग वर्तमान काल के अनुसार कार्य में प्रवृत्त होते हैं।।
April 27, 2021
Namaste
Learn Sanskrit In 12 Days Without Having Any Prior Sanskrit Knowledge
*It's Free And Online*
TOPIC : *Samskrita Sambhashana Varga: (Spoken Samskritam Course)* (Level 1)
Duration: *30-Apr-2021 to 11-May-2021*
We have arranged three batches of Samskrita Sambhashana Varga.
*Note: Please Select Batch Timing According to Indian Standard Time(IST)*
*Please click on the google link to register yourself.*
https://forms.gle/Q8RxZTzZiMHEgSZCA
_*After Submitting This Form Kindly Keep Checking Your Email To Get Whatsapp Group Link*_
For any queries, please email to
sbsamskritavarga@gmail.com
Dhanyavada:
Jayatu Samskritam Jayatu Bharatam
- संस्कृतभारती दुबई आयोजित
Learn Sanskrit In 12 Days Without Having Any Prior Sanskrit Knowledge
*It's Free And Online*
TOPIC : *Samskrita Sambhashana Varga: (Spoken Samskritam Course)* (Level 1)
Duration: *30-Apr-2021 to 11-May-2021*
We have arranged three batches of Samskrita Sambhashana Varga.
*Note: Please Select Batch Timing According to Indian Standard Time(IST)*
*Please click on the google link to register yourself.*
https://forms.gle/Q8RxZTzZiMHEgSZCA
_*After Submitting This Form Kindly Keep Checking Your Email To Get Whatsapp Group Link*_
For any queries, please email to
sbsamskritavarga@gmail.com
Dhanyavada:
Jayatu Samskritam Jayatu Bharatam
- संस्कृतभारती दुबई आयोजित
Google Docs
Sambhashana Varga: Registration form
Namaste
Online Samskrita Sambhashana Varga: (Spoken Samskritam Courses) is arranged for beginners. A good opportunity to learn Samskritam together at home and create Samskrita Griham.
Prior Knowledge of samskritam is not necessary to attend this free course.…
Online Samskrita Sambhashana Varga: (Spoken Samskritam Courses) is arranged for beginners. A good opportunity to learn Samskritam together at home and create Samskrita Griham.
Prior Knowledge of samskritam is not necessary to attend this free course.…
April 27, 2021
संस्कृत संवादः । Sanskrit Samvadah pinned «Namaste
Learn Sanskrit In 12 Days Without Having Any Prior Sanskrit Knowledge
*It's Free And Online* TOPIC : *Samskrita Sambhashana Varga: (Spoken
Samskritam Course)* (Level 1) Duration: *30-Apr-2021 to 11-May-2021*
We have arranged three batches of…»
April 27, 2021
ओ३म्
३४. संस्कृत वाक्याभ्यासः
विद्यालयस्य प्रांगणे एका गुहा अस्ति।
= विद्यालय के मैदान में एक गुफा है
विद्यालये मध्यावकाश-समये..
= स्कूल में रिसेस के समय
बालकाः गुहां प्रविशन्ति।
= बच्चे गुफा में घुसते हैं
एकस्मात् द्वारात् अन्तः प्रविशन्ति।
= एक दरवाजे से अंदर घुसते हैं
अन्यस्मात् द्वारात् बहिः आगच्छन्ति।
= दूसरे दरवाजे से बाहर आते हैं
शिक्षिका सर्वान् बालकान् पश्यति।
= शिक्षिका सभी बच्चों को देखती है
एकः बालकः अन्तः न गच्छति।
= एक बच्चा अंदर नहीं जाता है
गुहायाः अन्तः अन्धकारः अस्ति।
= गुफा के अंदर अंधेरा है
सः बालकः अन्धकारात् बिभेति।
= वह बच्चा अंधेरे से डरता है
शिक्षिका तेन सह एकं ज्येष्ठं छात्रं प्रेषयति।
= शिक्षिका उसके साथ एक बच्चे को भेजती है
बालकः अधुना निर्भीकः जातः।
= बच्चा अब निर्भीकः हो गया
ओ३म्
३५. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः आयकर-पत्रकं पूरयति।
= वह आयकर रिटर्न भर रहा है
सः मिथ्या न वदति।
= वह झूठ नहीं बोलता है
यावत् धनं तेन अर्जितं।
= जितना धन उसने कमाया
तावदेव सः पत्रके दर्शयति।
= उतना ही वह रिटर्न में दिखा रहा है
कर-प्रदानात् सः न बिभेति।
= टैक्स चुकाने से वह नहीं डरता है
तस्य भार्या अपि कार्यं करोति।
= उसकी पत्नी भी काम करती है
सा अपि आयकर पत्रकं पूरयति।
= वह भी आयकर रिटर्न भरती है
सा अपि करं प्रददाति।
= वह भी कर चुकाती है
ओ३म्
३६. संस्कृत वाक्याभ्यासः
प्रातः आरभ्य प्रयत्नं कुर्वन् अस्मि।
= सुबह से प्रयास कर रहा हूँ
किमपि लिखानि इति मम मनसि नैकवारम् आगतम्।
= कुछ लिखूँ यह मन में कई बार आया
तथापि किमपि न लिखितम्।
= फिर भी कुछ नहीं लिखा
किं कारणम् अस्ति ?
= क्या कारण है ?
आवश्यकानि कार्याणि बाधन्ते।
= आवश्यक काम बाधा पहुँचाते हैं
अधुना सर्वाणि कार्याणि मया समापितानि।
= अभी मैंने सारे काम पूरे किये।
ओ३म्
३७. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सारिका शनैः शनैः चलति।
= सारिका धीरे धीरे चलती है
किमर्थम् ?
= क्यों ?
मार्गे सर्वत्र जलम् अस्ति।
= रास्ते में सब जगह पानी है
सर्वम् आर्द्रम् आर्द्रम् अस्ति।
= सब कुछ गीला गीला है
सारिका स्वां शाटिकां रक्षति।
= सारिका अपनी साड़ी बचाती है
मार्गे यानानि वेगेन धावन्ति।
= रास्ते में वाहन तेज दौड़ते हैं
तस्मात् कारणात् जलं डयते।
= उसके कारण से पानी उड़ता है
कतिपय युवकाः ज्ञात्वा वेगेन चालयन्ति।
= कुछ युवक जानबूझ कर तेज चलाते हैं
तेन सर्वेषां वस्त्राणि आर्द्राणि, मलिनानि च भवन्ति।
= उससे सबके कपड़े गीले और मैले हो जाते हैं
वर्षायाः अनन्तरं ध्यानपूर्वकं चलनीयं भवति।
= वर्षा के बाद ध्यान से चलना चाहिये
ओ३म्
३८. संस्कृत वाक्याभ्यासः
नमो मित्रेभ्यः..!!
सुप्रभातं मित्राणि !
अद्य रविवासरः वर्तते ?
आज रविवार है क्या ?
अद्य कः दिवसः ?
आज क्या दिन है ?
रविवासरः।
ह्यः शनिवासरः आसीत्।
कल शनिवार था
ह्यः कः दिवसः आसीत् ?
कल क्या दिन था ?
शनिवासरः।
श्वः सोमवासरः भविष्यति।
कल सोमवार होगा
अद्य अवकाशः वर्तते।
आज अवकाश है
ओ३म्
३९. संस्कृत वाक्याभ्यासः
अद्य अहं गुरुकुले अस्मि।
आज मैं गुरुकुल में हूँ
अत्र कार्यक्रमः वर्तते।
यहाँ पर कार्यक्रम है
वस्त्रवितरणस्य कार्यक्रमः वर्तते।
वस्त्र वितरण का कार्यक्रम है
आचार्य शरच्चन्द्रस्य सत्प्रेरणया..
आचार्य शरच्चन्द्र जी की सत्प्रेरणा से
निर्धनाभ्यः बालिकाभ्यः वस्त्राणि प्रदास्यन्ते।
गरीब बालिकाओं को वस्त्र प्रदान किए जायेंगे
ओ३म्
४०. संस्कृत वाक्याभ्यासः
मम भार्या तस्याः भ्रात्रे रक्षासूत्रं प्रेषयति।
= मेरे पत्नी उसके भाई के लिये राखी भेज रही है
अधुना अहं पत्रालये अस्मि।
= अभी मैं डाकखाने में हूँ
अत्र बहु सम्मर्दः वर्तते।
= यहाँ बहुत भीड़ है
अनेके जनाः रक्षासूत्रं प्रेषयितुम् अत्र आगताः सन्ति।
= बहुत से लोग राखी भेजने के लिये यहाँ आए हैं
ओ३म्
४१. संस्कृत वाक्याभ्यासः
योगेन्द्रः श्रेष्ठः धावकः अस्ति ।
= योगेंद्र अच्छा धावक (एथलीट) है
सः बहु शिप्रं धावति।
= वह बहुत तेज दौड़ता है
सः मृगात् अपि वेगेन धावति।
= वह हिरन से भी तेज दौड़ता है
सः चित्रकात् अपि वेगेन धावति।
= वह चीते से भी तेज दौड़ता है
तस्य अद्य स्वास्थ्यं सम्यक् नास्ति।
= उसका आज स्वास्थ्य ठीक नहीं है
सः धावितुं न शक्नोति।
= वह दौड़ नहीं सकता है
सः धावितुं न शक्ष्यति।
= वह दौड़ नहीं पाएगा
तथापि सः धाविष्यति।
= फिर भी वह दौड़ेगा
सः पदकं प्राप्तुम् इच्छति।
= वह पदक प्राप्त करना चाहता है
ओ३म्
४२. ।। वाद्य सम्बन्धी शब्द ।।
ढोल – पटहः ।
तबला – मुरजः ।
बैंड – वादित्रगणः।
बिगुल – संज्ञाशंखः।
ढिंढोरा – डिण्डिमः।
नगाड़ा – दुन्दुभिः।
तबला – कांस्यतालः।
मृदङ्ग- मृदङ्गः।
बंशी – वेणुः।
बांसुरी – मुरली।
सारंगी – सांरगी।
वीणा – वीणा।
सहनाई – तुर्यम्।
वीणाबाजा – वीणावाद्यम्।
मंजीरा – मञ्जरम्।
हारमोनियम – मनोहारिवाद्यम्।
#vakyabhyas
३४. संस्कृत वाक्याभ्यासः
विद्यालयस्य प्रांगणे एका गुहा अस्ति।
= विद्यालय के मैदान में एक गुफा है
विद्यालये मध्यावकाश-समये..
= स्कूल में रिसेस के समय
बालकाः गुहां प्रविशन्ति।
= बच्चे गुफा में घुसते हैं
एकस्मात् द्वारात् अन्तः प्रविशन्ति।
= एक दरवाजे से अंदर घुसते हैं
अन्यस्मात् द्वारात् बहिः आगच्छन्ति।
= दूसरे दरवाजे से बाहर आते हैं
शिक्षिका सर्वान् बालकान् पश्यति।
= शिक्षिका सभी बच्चों को देखती है
एकः बालकः अन्तः न गच्छति।
= एक बच्चा अंदर नहीं जाता है
गुहायाः अन्तः अन्धकारः अस्ति।
= गुफा के अंदर अंधेरा है
सः बालकः अन्धकारात् बिभेति।
= वह बच्चा अंधेरे से डरता है
शिक्षिका तेन सह एकं ज्येष्ठं छात्रं प्रेषयति।
= शिक्षिका उसके साथ एक बच्चे को भेजती है
बालकः अधुना निर्भीकः जातः।
= बच्चा अब निर्भीकः हो गया
ओ३म्
३५. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः आयकर-पत्रकं पूरयति।
= वह आयकर रिटर्न भर रहा है
सः मिथ्या न वदति।
= वह झूठ नहीं बोलता है
यावत् धनं तेन अर्जितं।
= जितना धन उसने कमाया
तावदेव सः पत्रके दर्शयति।
= उतना ही वह रिटर्न में दिखा रहा है
कर-प्रदानात् सः न बिभेति।
= टैक्स चुकाने से वह नहीं डरता है
तस्य भार्या अपि कार्यं करोति।
= उसकी पत्नी भी काम करती है
सा अपि आयकर पत्रकं पूरयति।
= वह भी आयकर रिटर्न भरती है
सा अपि करं प्रददाति।
= वह भी कर चुकाती है
ओ३म्
३६. संस्कृत वाक्याभ्यासः
प्रातः आरभ्य प्रयत्नं कुर्वन् अस्मि।
= सुबह से प्रयास कर रहा हूँ
किमपि लिखानि इति मम मनसि नैकवारम् आगतम्।
= कुछ लिखूँ यह मन में कई बार आया
तथापि किमपि न लिखितम्।
= फिर भी कुछ नहीं लिखा
किं कारणम् अस्ति ?
= क्या कारण है ?
आवश्यकानि कार्याणि बाधन्ते।
= आवश्यक काम बाधा पहुँचाते हैं
अधुना सर्वाणि कार्याणि मया समापितानि।
= अभी मैंने सारे काम पूरे किये।
ओ३म्
३७. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सारिका शनैः शनैः चलति।
= सारिका धीरे धीरे चलती है
किमर्थम् ?
= क्यों ?
मार्गे सर्वत्र जलम् अस्ति।
= रास्ते में सब जगह पानी है
सर्वम् आर्द्रम् आर्द्रम् अस्ति।
= सब कुछ गीला गीला है
सारिका स्वां शाटिकां रक्षति।
= सारिका अपनी साड़ी बचाती है
मार्गे यानानि वेगेन धावन्ति।
= रास्ते में वाहन तेज दौड़ते हैं
तस्मात् कारणात् जलं डयते।
= उसके कारण से पानी उड़ता है
कतिपय युवकाः ज्ञात्वा वेगेन चालयन्ति।
= कुछ युवक जानबूझ कर तेज चलाते हैं
तेन सर्वेषां वस्त्राणि आर्द्राणि, मलिनानि च भवन्ति।
= उससे सबके कपड़े गीले और मैले हो जाते हैं
वर्षायाः अनन्तरं ध्यानपूर्वकं चलनीयं भवति।
= वर्षा के बाद ध्यान से चलना चाहिये
ओ३म्
३८. संस्कृत वाक्याभ्यासः
नमो मित्रेभ्यः..!!
सुप्रभातं मित्राणि !
अद्य रविवासरः वर्तते ?
आज रविवार है क्या ?
अद्य कः दिवसः ?
आज क्या दिन है ?
रविवासरः।
ह्यः शनिवासरः आसीत्।
कल शनिवार था
ह्यः कः दिवसः आसीत् ?
कल क्या दिन था ?
शनिवासरः।
श्वः सोमवासरः भविष्यति।
कल सोमवार होगा
अद्य अवकाशः वर्तते।
आज अवकाश है
ओ३म्
३९. संस्कृत वाक्याभ्यासः
अद्य अहं गुरुकुले अस्मि।
आज मैं गुरुकुल में हूँ
अत्र कार्यक्रमः वर्तते।
यहाँ पर कार्यक्रम है
वस्त्रवितरणस्य कार्यक्रमः वर्तते।
वस्त्र वितरण का कार्यक्रम है
आचार्य शरच्चन्द्रस्य सत्प्रेरणया..
आचार्य शरच्चन्द्र जी की सत्प्रेरणा से
निर्धनाभ्यः बालिकाभ्यः वस्त्राणि प्रदास्यन्ते।
गरीब बालिकाओं को वस्त्र प्रदान किए जायेंगे
ओ३म्
४०. संस्कृत वाक्याभ्यासः
मम भार्या तस्याः भ्रात्रे रक्षासूत्रं प्रेषयति।
= मेरे पत्नी उसके भाई के लिये राखी भेज रही है
अधुना अहं पत्रालये अस्मि।
= अभी मैं डाकखाने में हूँ
अत्र बहु सम्मर्दः वर्तते।
= यहाँ बहुत भीड़ है
अनेके जनाः रक्षासूत्रं प्रेषयितुम् अत्र आगताः सन्ति।
= बहुत से लोग राखी भेजने के लिये यहाँ आए हैं
ओ३म्
४१. संस्कृत वाक्याभ्यासः
योगेन्द्रः श्रेष्ठः धावकः अस्ति ।
= योगेंद्र अच्छा धावक (एथलीट) है
सः बहु शिप्रं धावति।
= वह बहुत तेज दौड़ता है
सः मृगात् अपि वेगेन धावति।
= वह हिरन से भी तेज दौड़ता है
सः चित्रकात् अपि वेगेन धावति।
= वह चीते से भी तेज दौड़ता है
तस्य अद्य स्वास्थ्यं सम्यक् नास्ति।
= उसका आज स्वास्थ्य ठीक नहीं है
सः धावितुं न शक्नोति।
= वह दौड़ नहीं सकता है
सः धावितुं न शक्ष्यति।
= वह दौड़ नहीं पाएगा
तथापि सः धाविष्यति।
= फिर भी वह दौड़ेगा
सः पदकं प्राप्तुम् इच्छति।
= वह पदक प्राप्त करना चाहता है
ओ३म्
४२. ।। वाद्य सम्बन्धी शब्द ।।
ढोल – पटहः ।
तबला – मुरजः ।
बैंड – वादित्रगणः।
बिगुल – संज्ञाशंखः।
ढिंढोरा – डिण्डिमः।
नगाड़ा – दुन्दुभिः।
तबला – कांस्यतालः।
मृदङ्ग- मृदङ्गः।
बंशी – वेणुः।
बांसुरी – मुरली।
सारंगी – सांरगी।
वीणा – वीणा।
सहनाई – तुर्यम्।
वीणाबाजा – वीणावाद्यम्।
मंजीरा – मञ्जरम्।
हारमोनियम – मनोहारिवाद्यम्।
#vakyabhyas
April 28, 2021
या नित्या कुलकेलिशोभितवपुर्बोधोदिता जृम्भते ।
पूर्णाभामृतकुण्डला परपरा मन्त्रात्मिका सिद्धिदा ।।
मालापुस्तकधारिणीं त्रिनयनां कुन्देन्दुवर्णोज्ज्वलां ।
नित्यानन्दकुलप्रकाशजननीं वाग्देवतामाश्रये ।।
ಯಾ ನಿತ್ಯಾ ಕುಲಕೇಲಿಶೋಭಿತವಪುರ್ಬೋಧೋದಿತಾ ಜೃಂಭತೇ |
ಪೂರ್ಣಾಭಾಮೃತಕುಂಡಲಾ ಪರಪರಾ ಮಂತ್ರಾತ್ಮಿಕಾ ಸಿದ್ಧಿದಾ ||
ಮಾಲಾಪುಸ್ತಕಧಾರಿಣೀಂ ತ್ರಿನಯನಾಂ ಕುಂದೇಂದುವರ್ಣೋಜ್ಜ್ವಲಾಮ್ |
ನಿತ್ಯಾನಂದಕುಲಪ್ರಕಾಶಜನನೀಂ ವಾಗ್ದೇವತಾಮಾಶ್ರಯೇ ||
ಅನ್ವಯ: (ಸಂಸ್ಕೃತವಾಕ್ಯರಚನಾಪದ್ಧತಿ)
ಯಾ ಕುಲಕೇಲಿಶೋಭಿತವಪುರ್ಬೋಧೋದಿತಾ ಪೂರ್ಣಾಭಾ ಅಮೃತಕುಂಡಲಾ ಪರಪರಾ ಮಂತ್ರಾತ್ಮಿಕಾ ಸಿದ್ಧಿದಾ ನಿತ್ಯಾ ಜೃಂಭತೇ, ತಾಂ ಮಾಲಾಪುಸ್ತಕಧಾರಿಣೀಂ ತ್ರಿನಯನಾಂ ಕುಂದೇಂದುವರ್ಣೋಜ್ಜ್ವಲಾಂ ನಿತ್ಯಾನಂದಕುಲಪ್ರಕಾಶಜನನೀಂ ವಾಗ್ದೇವತಾಂ ಆಶ್ರಯೇ.
ಪ್ರತಿಪದಾರ್ಥ:
ಯಾ - ಯಾವ ಸರಸ್ವತೀದೇವಿಯು
ಕುಲ - ಜ್ಞಾನನಿಧಿಗಳ
ಕೇಲಿ - ವಿನೋದದಿಂದ
ಶೋಭಿತ - ಪ್ರಕಾಶಮಾನವಾದ
ವಪುಃ - ಶರೀರದಲ್ಲಿರುವ
ಬೋಧ - ಜ್ಞಾನದಿಂದ
ಉದಿತಾ - ಉಚ್ಚಳಾಗಿರುವಳೋ
ಪೂರ್ಣ - ಪೂರ್ಣಿಮೆಯ ಚಂದ್ರನ
ಆಭಾ - ಕಾಂತಿಯುಳ್ಳವಳೋ
ಅಮೃತ - ಅಮೃತದಂತಹ
ಕುಂಡಲಾ - ಕುಂಡಲವುಳ್ಳವಳೋ
ಪರ - ಶ್ರೇಷ್ಠದೇವತೆಗಳಲ್ಲಿ
ಪರಾ - ಶ್ರೇಷ್ಠಳೋ
ಮಂತ್ರ - ವೇದ ಮಂತ್ರಗಳನ್ನೇ
ಆತ್ಮಿಕಾ - ಆತ್ಮವಾಗಿ ಉಳ್ಳವಳೋ
ಸಿದ್ಧಿದಾ - ಪಾಠಕರಿಗೆ ಮಂತ್ರಸಿದ್ಧಿಯನ್ನು ದಯಪಾಲಿಸುವವಳೋ
ನಿತ್ಯಾ - ನಿತ್ಯದಲ್ಲೂ
ಜೃಂಭತೇ - ವಿಜೃಂಭಿಸುವವಳೋ,
ತಾಮ್ - ಅಂತಹ
ಮಾಲಾ - ಜಪಮಾಲೆ
ಪುಸ್ತಕ - ವೇದಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು
ಧಾರಿಣೀಮ್ - ಧರಿಸಿದ
ತ್ರಿನಯನಾಮ್ - ಮೂರು ಜ್ಞಾನಚಕ್ಷುಗಳುಳ್ಳ
ಕುಂದ - ಮಲ್ಲಿಗೆ ಹೂವು ಮತ್ತು
ಇಂದು - ಚಂದ್ರನ
ವರ್ಣ - ಕಿರಣ ಮತ್ತು ಕಾಂತಿಯಂತೇ
ಉಜ್ಜ್ವಲಾಮ್ - ಉಜ್ಜ್ವಲಳಾದ
ನಿತ್ಯ - ಯಾವ ಕಾಲದಲ್ಲೂ
ಆನಂದ - ಸಂತೋಷಗಳ
ಕುಲ - ಸಮೂಹವೆಂಬ
ಪ್ರಕಾಶ - ಜ್ಞಾನವೆಂಬ ಬೆಳಕಿನ
ಜನನೀಮ್ - ತಾಯಿಯಾದ
ವಾಗ್ದೇವತಾಮ್ - ಭಾಷೆಗೆ ಅಭಿಮಾನಿದೇವತೆಯಾದ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಸರಸ್ವತೀದೇವಿಯನ್ನು
ಆಶ್ರಯೇ - ಆಶ್ರಯಿಸುತ್ತೇನೆ.
ವಿವರಣೆ:
ಕ್ರಿ. ಶ. 6 ರಿಂದ 8 ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಜೀವಿಸಿದ್ದರೆನ್ನಲಾದ "ನಾಗಾರ್ಜುನ" ಎಂಬ ಕವಿಗಳ ಅಥವಾ ತಂತ್ರಸಂಪಾದಕರ ಕರಕಮಲಗಳಿಂದ ವಿರಚಿತವಾದ ಉದ್ಗ್ರಂಥವಾದ "ಸಿದ್ಧನಾಗಾರ್ಜುನತಂತ್ರಮ್" ಎಂಬ ಗ್ರಂಥದ ಪ್ರಥಮ ಅಧ್ಯಾಯದ ಎರಡನೇ ಶ್ಲೋಕವಿದು. ಭಾಸ, ಕಾಳಿದಾಸಾದಿ ಕವಿಗಳಂತೇ ಈ ಕವಿವರ್ಯರೂ ಕೂಡ ತಮ್ಮ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಪರಿಚಯಗಳಿಗೆ ಗಮನಕೊಡದೇ ಕೇವಲ ಮನುಕುಲದ ಉದ್ಧಾರಕ್ಕಾಗಿ ಹಾಗೂ ಮಾನವರ ಮೇಲೆ ಉಪಕರಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಅಂದಿನ ಕಾಲದ ಭಾರತೀಯ ತಂತ್ರಶಾಸ್ತ್ರಪದ್ಧತಿಗಳನ್ನೂ, ನಾನಾ ಬಗೆಯಾದ ತಂತ್ರಗಳನ್ನೂ, ಅವುಗಳನ್ನು ಸಿದ್ಧಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಬಗೆಯನ್ನೂ 30 ಅಧ್ಯಾಯಗಳ ಮೂಲಕ ಸಂಸ್ಕೃತಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಇವರು ಭಾರತದ ಉದ್ದಗಲಕ್ಕೂ ಸಂಚರಿಸಿ ಅನೇಕ ಕಾಡುಜನರು ಅನುಸರಿಸುವ ತಂತ್ರಗಳನ್ನೂ, ಹಾಗೆಯೇ ಅರವತ್ನಾಲ್ಕು ವಿದ್ಯೆಗಳನ್ನೂ, ಅವುಗಳ ಸ್ವರೂಪ, ಪಡೆಯುವ ಬಗೆ, ಸಾಧಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ, ಪ್ರಯೋಗಮಾಡುವ, ಅವುಗಳ ಲಾಭಹಾನಿ ಮುಂತಾದ ವಿಷಯಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಚರ್ಚಿಸಿ ವಿರಚಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಇಂತಹ ಗ್ರಂಥಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವಿರಳವೇ ಎನ್ನಬಹುದು.
ಪ್ರಕೃತ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಕವಿವರ್ಯರು ತಮ್ಮ ಇಷ್ಟದೇವತೆಯಾದ ಶ್ರೀಮಹಾಸರಸ್ವತೀದೇವಿಯನ್ನು ಕೊಂಡಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಸರಸ್ವತೀದೇವಿಯು ಜ್ಞಾನಸಂಪತ್ತಿನ ಅಧ್ಯಯನದಿಂದ ಸಿಗುವ ವಿನೋದದಿಂದ ಕಂಗೊಳಿಸುವ ದೇಹಕಾಂತಿಯುಳ್ಳವಳು, ಹಾಗೂ ಅದೇ ಕಾಂತಿಯಿಂದ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಕಿರಣಗಳ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಹೊರಹಾಕುತ್ತಾ ಪ್ರಕಾಶಿಸುವವಳು. ಪೌರ್ಣಿಮೆಯ ಚಂದಿರನಂತೇ ಕಾಂತಿಯುಳ್ಳವಳು. ಅಮೃತದಂತೇ ಹೊಂಬಣ್ಣದಿಂದ ಕಂಗೊಳಿಸುವ ಕಿವಿಯೋಲೆಯುಳ್ಳವಳು. ಶ್ರೇಷ್ಠರಲ್ಲಿ ಶ್ರೇಷ್ಠಳು, ವೇದಮಂತ್ರಗಳನ್ನೇ ಆತ್ಮವಾಗಿ ಉಳ್ಳವಳು, ಮಂತ್ರ ಅಧ್ಯಯನಮಾಡುವವರಿಗೆ ಸಿದ್ಧಿಪ್ರದಳು, ಇಂತಹ ನಿತ್ಯದಲ್ಲೂ ಶೋಭಿಸುವವಳಾದ, ಕೈಯಲ್ಲಿ ಮಾಲೆ ಹಾಗೂ ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಧರಿಸಿದ, ಮೂರು ಕಣ್ಣುಳ್ಳ, ಮಲ್ಲಿಗೆ ಮತ್ತು ಚಂದ್ರನಕಾಂತಿಯಂತೇ ಬಿಳುಪಾದ ಕಾಂತಿಯುಳ್ಳವಳಾದ, ನಿತ್ಯದಲ್ಲೂ ಸಂತೋಷಗಳ ಸಮೂಹವೆಂಬ ಜ್ಞಾನವೆಂಬ ಪ್ರಕಾಶವನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುವ ಭಾಷೆಗಳ ಜನನಿಯಾದ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಸರಸ್ವತೀದೇವಿಯನ್ನು ನಾನು ಆಶ್ರಯಿಸುತ್ತೇನೆ ಎಂದು ಕವಿವರ್ಯರಾದ ನಾಗಾರ್ಜುನರು ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ವರ್ಣಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ವೇದಗಳ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಸರಸ್ವತಿಯು ಒಂದು ನದಿ. ಸರಸಃ ಯಸ್ಯಾಂ ಸಂತಿ ಇತಿ ಸರಸ್ವತೀ ಎಂದು ವಿಗ್ರಹವಾಕ್ಯ ಮಾಡಿಕೊಂಡಾಗ ಸರಸ ಅಥವಾ ವಿನೋದಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡವಳು ಎಂದು ಅರ್ಥ. ಇನ್ನೊಂದು ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಸರಸಃ ಎಂಬಲ್ಲಿ ಸರತಿ ಇತಿ ಸರಃ. ತಾಃ ಸರಸಃ ಎಂದು ವಿಗ್ರಹಮಾಡಿದಾಗ ಒಂದು ಸ್ಥಳದಿಂದ ಇನ್ನೊಂದು ಸ್ಥಳಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ವಸ್ತುವನ್ನು (ವಸ್ತುಗಳನ್ನು) ಉಳ್ಳ ದೇವತೆ ಯಾರೋ ಅವಳು. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸರಸ್ ಎಂಬ ಪದವು ನೀರು ಯಾವಾಗಲೂ ಪ್ರವಹಿಸುವ ಕೆರೆ ಎಂದಾಗುತ್ತದೆ. ಎಂದರೆ ಅನೇಕ ಸರೋವರಗಳ ಸಂಗಮವೇ ಸರಸ್ವತೀ ನದಿ. ಇನ್ನೊಂದು ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಜ್ಞಾನವೂ ಆಗಬಹುದು. ಏಕೆಂದರೆ ಜ್ಞಾನವೂ ಕೂಡ ಒಂದು ಸ್ಥಳದಿಂದ ಇನ್ನೊಂದು ಸ್ಥಳಕ್ಕೆ ಹರಿದಾಡುತ್ತಲೇ ಇದ್ದು ಜನರಿಗೆ ವಿನೋದವುಂಟುಮಾಡುತ್ತದೆ. ಹೀಗೇ ಅನೇಕ ಜನರ ಬುದ್ಧಿಯೆಂಬ ಸ್ಥಳಗಳಿಂದ ಇನ್ನೊಂದು ಬುದ್ಧಿಯಲ್ಲಿ ಹರಿಯುವ ಜ್ಞಾನಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದವಳೇ ಸರಸ್ವತಿ.
ತ್ರಿನಯನಾ ಎಂದು ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ದೇವಿಯನ್ನು ಕವಿವರ್ಯರು ಶ್ಲಾಘಿಸಿದ್ದಾರೆ. ತ್ರೀಣಿ ನಯನಾನಿ ಯಸ್ಯಾಃ ಸಾ ಎಂದು ವಿಗ್ರಹ ಮಾಡಿದರೆ ಮೂರು ಕಣ್ಣು ಉಳ್ಳವಳು ಎಂದಾಗುತ್ತದೆ. ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದಲ್ಲಿರುವ ಸಕಲ ದೇವತೆಗಳಲ್ಲೂ ಕೇವಲ ಶ್ರೀರುದ್ರದೇವರಿಗೆ ಮಾತ್ರ 3 ಕಣ್ಣುಗಳಿರುವುದು. ಹಾಗಾದರೆ ಕವಿಗಳೇಕೆ ಈ ಪದವನ್ನು ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದರು ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆಗೆ ಉತ್ತರವು ಹೀಗಿದೆ.. ನಯನ ಪದಕ್ಕೆ "ನಯತಿ" ಇತಿ ನಯನಃ ಎಂದು ವಿಗ್ರಹ ಮಾಡಿದಾಗ ಒಯ್ಯುವುದು ಎಂಬರ್ಥ ಬರುತ್ತದೆ. ಏನನ್ನು ಒಯ್ಯುವುದು ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆಗೆ ಉತ್ತರ ಮನವನ್ನು ಬುದ್ಧಿಯ ಕಡೆಗೆ ಒಯ್ಯುವುದು.
पूर्णाभामृतकुण्डला परपरा मन्त्रात्मिका सिद्धिदा ।।
मालापुस्तकधारिणीं त्रिनयनां कुन्देन्दुवर्णोज्ज्वलां ।
नित्यानन्दकुलप्रकाशजननीं वाग्देवतामाश्रये ।।
ಯಾ ನಿತ್ಯಾ ಕುಲಕೇಲಿಶೋಭಿತವಪುರ್ಬೋಧೋದಿತಾ ಜೃಂಭತೇ |
ಪೂರ್ಣಾಭಾಮೃತಕುಂಡಲಾ ಪರಪರಾ ಮಂತ್ರಾತ್ಮಿಕಾ ಸಿದ್ಧಿದಾ ||
ಮಾಲಾಪುಸ್ತಕಧಾರಿಣೀಂ ತ್ರಿನಯನಾಂ ಕುಂದೇಂದುವರ್ಣೋಜ್ಜ್ವಲಾಮ್ |
ನಿತ್ಯಾನಂದಕುಲಪ್ರಕಾಶಜನನೀಂ ವಾಗ್ದೇವತಾಮಾಶ್ರಯೇ ||
ಅನ್ವಯ: (ಸಂಸ್ಕೃತವಾಕ್ಯರಚನಾಪದ್ಧತಿ)
ಯಾ ಕುಲಕೇಲಿಶೋಭಿತವಪುರ್ಬೋಧೋದಿತಾ ಪೂರ್ಣಾಭಾ ಅಮೃತಕುಂಡಲಾ ಪರಪರಾ ಮಂತ್ರಾತ್ಮಿಕಾ ಸಿದ್ಧಿದಾ ನಿತ್ಯಾ ಜೃಂಭತೇ, ತಾಂ ಮಾಲಾಪುಸ್ತಕಧಾರಿಣೀಂ ತ್ರಿನಯನಾಂ ಕುಂದೇಂದುವರ್ಣೋಜ್ಜ್ವಲಾಂ ನಿತ್ಯಾನಂದಕುಲಪ್ರಕಾಶಜನನೀಂ ವಾಗ್ದೇವತಾಂ ಆಶ್ರಯೇ.
ಪ್ರತಿಪದಾರ್ಥ:
ಯಾ - ಯಾವ ಸರಸ್ವತೀದೇವಿಯು
ಕುಲ - ಜ್ಞಾನನಿಧಿಗಳ
ಕೇಲಿ - ವಿನೋದದಿಂದ
ಶೋಭಿತ - ಪ್ರಕಾಶಮಾನವಾದ
ವಪುಃ - ಶರೀರದಲ್ಲಿರುವ
ಬೋಧ - ಜ್ಞಾನದಿಂದ
ಉದಿತಾ - ಉಚ್ಚಳಾಗಿರುವಳೋ
ಪೂರ್ಣ - ಪೂರ್ಣಿಮೆಯ ಚಂದ್ರನ
ಆಭಾ - ಕಾಂತಿಯುಳ್ಳವಳೋ
ಅಮೃತ - ಅಮೃತದಂತಹ
ಕುಂಡಲಾ - ಕುಂಡಲವುಳ್ಳವಳೋ
ಪರ - ಶ್ರೇಷ್ಠದೇವತೆಗಳಲ್ಲಿ
ಪರಾ - ಶ್ರೇಷ್ಠಳೋ
ಮಂತ್ರ - ವೇದ ಮಂತ್ರಗಳನ್ನೇ
ಆತ್ಮಿಕಾ - ಆತ್ಮವಾಗಿ ಉಳ್ಳವಳೋ
ಸಿದ್ಧಿದಾ - ಪಾಠಕರಿಗೆ ಮಂತ್ರಸಿದ್ಧಿಯನ್ನು ದಯಪಾಲಿಸುವವಳೋ
ನಿತ್ಯಾ - ನಿತ್ಯದಲ್ಲೂ
ಜೃಂಭತೇ - ವಿಜೃಂಭಿಸುವವಳೋ,
ತಾಮ್ - ಅಂತಹ
ಮಾಲಾ - ಜಪಮಾಲೆ
ಪುಸ್ತಕ - ವೇದಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು
ಧಾರಿಣೀಮ್ - ಧರಿಸಿದ
ತ್ರಿನಯನಾಮ್ - ಮೂರು ಜ್ಞಾನಚಕ್ಷುಗಳುಳ್ಳ
ಕುಂದ - ಮಲ್ಲಿಗೆ ಹೂವು ಮತ್ತು
ಇಂದು - ಚಂದ್ರನ
ವರ್ಣ - ಕಿರಣ ಮತ್ತು ಕಾಂತಿಯಂತೇ
ಉಜ್ಜ್ವಲಾಮ್ - ಉಜ್ಜ್ವಲಳಾದ
ನಿತ್ಯ - ಯಾವ ಕಾಲದಲ್ಲೂ
ಆನಂದ - ಸಂತೋಷಗಳ
ಕುಲ - ಸಮೂಹವೆಂಬ
ಪ್ರಕಾಶ - ಜ್ಞಾನವೆಂಬ ಬೆಳಕಿನ
ಜನನೀಮ್ - ತಾಯಿಯಾದ
ವಾಗ್ದೇವತಾಮ್ - ಭಾಷೆಗೆ ಅಭಿಮಾನಿದೇವತೆಯಾದ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಸರಸ್ವತೀದೇವಿಯನ್ನು
ಆಶ್ರಯೇ - ಆಶ್ರಯಿಸುತ್ತೇನೆ.
ವಿವರಣೆ:
ಕ್ರಿ. ಶ. 6 ರಿಂದ 8 ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಜೀವಿಸಿದ್ದರೆನ್ನಲಾದ "ನಾಗಾರ್ಜುನ" ಎಂಬ ಕವಿಗಳ ಅಥವಾ ತಂತ್ರಸಂಪಾದಕರ ಕರಕಮಲಗಳಿಂದ ವಿರಚಿತವಾದ ಉದ್ಗ್ರಂಥವಾದ "ಸಿದ್ಧನಾಗಾರ್ಜುನತಂತ್ರಮ್" ಎಂಬ ಗ್ರಂಥದ ಪ್ರಥಮ ಅಧ್ಯಾಯದ ಎರಡನೇ ಶ್ಲೋಕವಿದು. ಭಾಸ, ಕಾಳಿದಾಸಾದಿ ಕವಿಗಳಂತೇ ಈ ಕವಿವರ್ಯರೂ ಕೂಡ ತಮ್ಮ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಪರಿಚಯಗಳಿಗೆ ಗಮನಕೊಡದೇ ಕೇವಲ ಮನುಕುಲದ ಉದ್ಧಾರಕ್ಕಾಗಿ ಹಾಗೂ ಮಾನವರ ಮೇಲೆ ಉಪಕರಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಅಂದಿನ ಕಾಲದ ಭಾರತೀಯ ತಂತ್ರಶಾಸ್ತ್ರಪದ್ಧತಿಗಳನ್ನೂ, ನಾನಾ ಬಗೆಯಾದ ತಂತ್ರಗಳನ್ನೂ, ಅವುಗಳನ್ನು ಸಿದ್ಧಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಬಗೆಯನ್ನೂ 30 ಅಧ್ಯಾಯಗಳ ಮೂಲಕ ಸಂಸ್ಕೃತಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಇವರು ಭಾರತದ ಉದ್ದಗಲಕ್ಕೂ ಸಂಚರಿಸಿ ಅನೇಕ ಕಾಡುಜನರು ಅನುಸರಿಸುವ ತಂತ್ರಗಳನ್ನೂ, ಹಾಗೆಯೇ ಅರವತ್ನಾಲ್ಕು ವಿದ್ಯೆಗಳನ್ನೂ, ಅವುಗಳ ಸ್ವರೂಪ, ಪಡೆಯುವ ಬಗೆ, ಸಾಧಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ, ಪ್ರಯೋಗಮಾಡುವ, ಅವುಗಳ ಲಾಭಹಾನಿ ಮುಂತಾದ ವಿಷಯಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಚರ್ಚಿಸಿ ವಿರಚಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಇಂತಹ ಗ್ರಂಥಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವಿರಳವೇ ಎನ್ನಬಹುದು.
ಪ್ರಕೃತ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಕವಿವರ್ಯರು ತಮ್ಮ ಇಷ್ಟದೇವತೆಯಾದ ಶ್ರೀಮಹಾಸರಸ್ವತೀದೇವಿಯನ್ನು ಕೊಂಡಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಸರಸ್ವತೀದೇವಿಯು ಜ್ಞಾನಸಂಪತ್ತಿನ ಅಧ್ಯಯನದಿಂದ ಸಿಗುವ ವಿನೋದದಿಂದ ಕಂಗೊಳಿಸುವ ದೇಹಕಾಂತಿಯುಳ್ಳವಳು, ಹಾಗೂ ಅದೇ ಕಾಂತಿಯಿಂದ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಕಿರಣಗಳ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಹೊರಹಾಕುತ್ತಾ ಪ್ರಕಾಶಿಸುವವಳು. ಪೌರ್ಣಿಮೆಯ ಚಂದಿರನಂತೇ ಕಾಂತಿಯುಳ್ಳವಳು. ಅಮೃತದಂತೇ ಹೊಂಬಣ್ಣದಿಂದ ಕಂಗೊಳಿಸುವ ಕಿವಿಯೋಲೆಯುಳ್ಳವಳು. ಶ್ರೇಷ್ಠರಲ್ಲಿ ಶ್ರೇಷ್ಠಳು, ವೇದಮಂತ್ರಗಳನ್ನೇ ಆತ್ಮವಾಗಿ ಉಳ್ಳವಳು, ಮಂತ್ರ ಅಧ್ಯಯನಮಾಡುವವರಿಗೆ ಸಿದ್ಧಿಪ್ರದಳು, ಇಂತಹ ನಿತ್ಯದಲ್ಲೂ ಶೋಭಿಸುವವಳಾದ, ಕೈಯಲ್ಲಿ ಮಾಲೆ ಹಾಗೂ ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಧರಿಸಿದ, ಮೂರು ಕಣ್ಣುಳ್ಳ, ಮಲ್ಲಿಗೆ ಮತ್ತು ಚಂದ್ರನಕಾಂತಿಯಂತೇ ಬಿಳುಪಾದ ಕಾಂತಿಯುಳ್ಳವಳಾದ, ನಿತ್ಯದಲ್ಲೂ ಸಂತೋಷಗಳ ಸಮೂಹವೆಂಬ ಜ್ಞಾನವೆಂಬ ಪ್ರಕಾಶವನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುವ ಭಾಷೆಗಳ ಜನನಿಯಾದ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಸರಸ್ವತೀದೇವಿಯನ್ನು ನಾನು ಆಶ್ರಯಿಸುತ್ತೇನೆ ಎಂದು ಕವಿವರ್ಯರಾದ ನಾಗಾರ್ಜುನರು ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ವರ್ಣಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ವೇದಗಳ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಸರಸ್ವತಿಯು ಒಂದು ನದಿ. ಸರಸಃ ಯಸ್ಯಾಂ ಸಂತಿ ಇತಿ ಸರಸ್ವತೀ ಎಂದು ವಿಗ್ರಹವಾಕ್ಯ ಮಾಡಿಕೊಂಡಾಗ ಸರಸ ಅಥವಾ ವಿನೋದಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡವಳು ಎಂದು ಅರ್ಥ. ಇನ್ನೊಂದು ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಸರಸಃ ಎಂಬಲ್ಲಿ ಸರತಿ ಇತಿ ಸರಃ. ತಾಃ ಸರಸಃ ಎಂದು ವಿಗ್ರಹಮಾಡಿದಾಗ ಒಂದು ಸ್ಥಳದಿಂದ ಇನ್ನೊಂದು ಸ್ಥಳಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ವಸ್ತುವನ್ನು (ವಸ್ತುಗಳನ್ನು) ಉಳ್ಳ ದೇವತೆ ಯಾರೋ ಅವಳು. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸರಸ್ ಎಂಬ ಪದವು ನೀರು ಯಾವಾಗಲೂ ಪ್ರವಹಿಸುವ ಕೆರೆ ಎಂದಾಗುತ್ತದೆ. ಎಂದರೆ ಅನೇಕ ಸರೋವರಗಳ ಸಂಗಮವೇ ಸರಸ್ವತೀ ನದಿ. ಇನ್ನೊಂದು ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಜ್ಞಾನವೂ ಆಗಬಹುದು. ಏಕೆಂದರೆ ಜ್ಞಾನವೂ ಕೂಡ ಒಂದು ಸ್ಥಳದಿಂದ ಇನ್ನೊಂದು ಸ್ಥಳಕ್ಕೆ ಹರಿದಾಡುತ್ತಲೇ ಇದ್ದು ಜನರಿಗೆ ವಿನೋದವುಂಟುಮಾಡುತ್ತದೆ. ಹೀಗೇ ಅನೇಕ ಜನರ ಬುದ್ಧಿಯೆಂಬ ಸ್ಥಳಗಳಿಂದ ಇನ್ನೊಂದು ಬುದ್ಧಿಯಲ್ಲಿ ಹರಿಯುವ ಜ್ಞಾನಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದವಳೇ ಸರಸ್ವತಿ.
ತ್ರಿನಯನಾ ಎಂದು ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ದೇವಿಯನ್ನು ಕವಿವರ್ಯರು ಶ್ಲಾಘಿಸಿದ್ದಾರೆ. ತ್ರೀಣಿ ನಯನಾನಿ ಯಸ್ಯಾಃ ಸಾ ಎಂದು ವಿಗ್ರಹ ಮಾಡಿದರೆ ಮೂರು ಕಣ್ಣು ಉಳ್ಳವಳು ಎಂದಾಗುತ್ತದೆ. ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದಲ್ಲಿರುವ ಸಕಲ ದೇವತೆಗಳಲ್ಲೂ ಕೇವಲ ಶ್ರೀರುದ್ರದೇವರಿಗೆ ಮಾತ್ರ 3 ಕಣ್ಣುಗಳಿರುವುದು. ಹಾಗಾದರೆ ಕವಿಗಳೇಕೆ ಈ ಪದವನ್ನು ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದರು ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆಗೆ ಉತ್ತರವು ಹೀಗಿದೆ.. ನಯನ ಪದಕ್ಕೆ "ನಯತಿ" ಇತಿ ನಯನಃ ಎಂದು ವಿಗ್ರಹ ಮಾಡಿದಾಗ ಒಯ್ಯುವುದು ಎಂಬರ್ಥ ಬರುತ್ತದೆ. ಏನನ್ನು ಒಯ್ಯುವುದು ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆಗೆ ಉತ್ತರ ಮನವನ್ನು ಬುದ್ಧಿಯ ಕಡೆಗೆ ಒಯ್ಯುವುದು.
April 28, 2021
ಯಾವುದೇ
ಒಂದು ವೇದಮಂತ್ರದಲ್ಲಿರುವ ಪದದ ಅರ್ಥವನ್ನು ಮನವು ಗ್ರಹಿಸಿಕೊಂಡು ತಾರ್ಕಿಕವಾಗಿ
ಬುದ್ಧಿಯಿಂದ 3 ರೀತಿಯ ಅರ್ಥವನ್ನು ಗ್ರಹಿಸಿ ಸೂಕ್ತ ಅರ್ಥವನ್ನು ಆಯಾ ಮಂತ್ರಗಳ
ರಚನಾಕಾಲಾದಿ ಪ್ರಮಾಣಗಳ ಮೇರೆಗೆ ನಿರ್ಣಯಕ್ಕೆ ಬರುವುದರಿಂದ ಇವಳು ತ್ರಿನಯನೆ.
ವೇದಗಳಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಪದಕ್ಕೂ 3 ಅರ್ಥಗಳು ಇರುವುದರಿಂದಲೇ ವೇದಗಳಿಗೆ
"ತ್ರಯ್ಯರ್ಥ" ಎಂಬ ಉಪನಾಮವೂ ಉಂಟು. ಹೀಗೇ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡುವ ಮಂತ್ರದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಪದವೂ
ಕೂಡ 3 ಅರ್ಥವುಳ್ಳದ್ದರಿಂದ 3 ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಬುದ್ಧಿಗೆ ಒಯ್ಯುವುದಿಂದ ಈ ಭಾಷೆಯ ಜನನಿಯಾದ
ಸರಸ್ವತಿಯು ತ್ರಿನಯನೆಯು ಎಂದು ತಿಳಿಯಬೇಕು.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯತುಂಡಾಕೃತಿನೇ ||
अन्वय: (संस्कृतवाक्यरचनापद्धति)
या कुलकेलिशोभितवपुर्बोधोदिता पूर्णाभा, अमृतकुण्डला, परपरा, मन्त्रात्मिका, सिद्धिदा, नित्या जृम्भते, तां मालापुस्तकधारिणीं त्रिनयनां, कुन्देन्दुवर्णोज्ज्वलां नित्यानन्दकुलप्रकाशजननीं वाग्देवतां आश्रये ।।
प्रतिपदार्थ:
या - जो
कुल - विद्या या ज्ञान के समूह के
केलि - विनोद से
शोभित - प्रकाशितहुए
वपुः - देह में या शरीर में व्याप्त
र्बोध - ज्ञान से
उदिता - प्रकाशित हैं,
पूर्णाभा - पूर्णकांतीवाली हैं,
अमृत - अमृत के
कुण्डला - कुंडल वाली हैं,
पर - श्रेष्ठ देवताओं में
परा - श्रेष्ठ हैं,
मन्त्र - समस्त मंत्रों की
आत्मिका - आत्मस्वरूपिणी हैं,
सिद्धिदा - मन्त्राध्यायियों को सिद्धिप्रदान करनेवाली हैं,
नित्या - सदैव
जृम्भते - प्रकाशित होती हैं,
ताम् - उस
माला - माला और
पुस्तक - ज्ञानवर्धक पुस्तक को
धारिणीम् - धरी
त्रिनयनाम् - ज्ञान नाम की तीसरी चक्षुवाली,
कुन्द - मल्लिकापुष्प और
इन्दु - चंद्रमा के
वर्ण - कांती जैसी कांती से
उज्ज्वलाम् - प्रकाशित
नित्य - सदैव
आनन्द - संतोष के
कुल - समूह के
प्रकाश - ज्ञान की
जननीम् - जननी या माता
वाग्देवताम् - श्रीसरस्वती देवी जी की
आश्रये - आश्रय लेता हूँ ।।
विवरण:
नागार्जुन नाम के सिद्ध के करकमलों से विरचित "सिद्धनागार्जुनतन्त्रं" नाम के ग्रंथ का यह दूसरा श्लोक है । संस्कृत के सभी प्राचीन कवियों के श्रेणी में नागार्जुन कवी भी आते हैं जिस श्रेणी में कालिदास आदि अपने बारे में कुछ भी कहने या अपने ग्रंथ में लिखने से पीछे हटते हैं । परं तु इन के ग्रंथों के बारे में जो कवि अपना परिचय दे कर करते हैं, उस से यह पता चलता है कि यह कवि या संकलनकर्ता 6 से 8 वीं शती के हैं ।
कवि नागार्जुन इस ग्रंथ के विषय में कहते हैं कि इस ग्रंथ में उक्त तंत्र भारतवर्ष के सभी जंगलवासि आदियों से संकलित किये हुए तंत्र हैं । इन तंत्रों के साथ कवि ने आयुर्वेद के कुछ जडीबूटी और पेड पत्तों का भी नाम लिखा है । पूर्णतः यह ग्रंथ संकलित ज्ञान का एक समुच्चय ग्रंथ है ।
इस ग्रंथ का यह उपरोक्त श्लोक दूसरा है, जिस में कवि ने ज्ञान का प्रदान करनेवाली माता सरस्वतीजी की स्तुति किया है । कवि स्तुति करते हुए लिखते हैं कि देवी सरस्वति जी अनेक प्रकार के ज्ञान के समूह का विनोद करनेवाली हैं । इन को प्रसन्न करने के लिये इन के गुणगान के बजाय, ज्ञान का अध्ययन करने से ये प्रसन्न होती हैं । ऐसे ज्ञान के विनोद से शोभित है इन का शरीर । उस शरीर में स्थित ज्ञान से ही इन की प्रभा उभरा है । इन के कानों में झलकती कुंडल अमृतमय हैं । सभी देवताओं में से श्रेष्ठ हैं सरस्वतीजी । सभी मंत्रों का आत्मस्वरूपिणी हैं यह देवी, इसीलिये मंत्र के उपासकों को सिद्धि प्रदान करनेवाली यह देवी सर्वदा प्रकाशित हैं । ऐसी माला और पुस्तक को हाथों में धरनेवाली, तीन नेत्रों वाली, मल्लिका फूल और चंद्रमा की कांति जैसी श्वेत कांति वाली सदैव ज्ञान की वृद्धी से होनेवाले आनंद के समूह नामक किरणों को जनम देनेवाली माता श्रीमन्महासरस्वती जी का आश्रय यहाँ पर कवि ले रहे हैं ।।
त्रिनयना का अर्थ यह है कि माता सरस्वति के नेत्रों से निकलनेवाली कांति वेदों के मंत्र हैं (त्रीणि नयनानि यस्याः सा त्रिनयना), यहाँ एक प्रश्न उठता है कि ब्रह्मांड में तीन नेत्र वाले देवता केवल श्रीमन्महारुद्रदेव जी ही हैं, तो फिर कविवर्य ने माता सरस्वती को त्रिनयना कैसे कहा..? इस का अर्थ इस प्रकार रै , वेदों को "त्रय्यर्थ" कहते हैं क्यों कि वेदों में स्थित प्रत्येक शब्द के तीन तीन अर्थ होते हैं, इस से यह पता चलता है कि वेदों के शब्दों के अर्थ तीन किरणों के रूप से माता सरस्वती के इन तीन नेत्रों से प्रवहित होते हैं । इसलिये यहाँ इन को त्रिनयना नाम का विशेषण दिया गया है ।
"शार्दूलविक्रीडन" नाम के छंद में इस सुंदर श्लोक की रचना कविवर्य ने किया है । इस श्लोक के हर पाद में 19 मात्रा या अक्षर होते हैं ।
ॐ नमो भगवते हयाननाय ।।
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯತುಂಡಾಕೃತಿನೇ ||
अन्वय: (संस्कृतवाक्यरचनापद्धति)
या कुलकेलिशोभितवपुर्बोधोदिता पूर्णाभा, अमृतकुण्डला, परपरा, मन्त्रात्मिका, सिद्धिदा, नित्या जृम्भते, तां मालापुस्तकधारिणीं त्रिनयनां, कुन्देन्दुवर्णोज्ज्वलां नित्यानन्दकुलप्रकाशजननीं वाग्देवतां आश्रये ।।
प्रतिपदार्थ:
या - जो
कुल - विद्या या ज्ञान के समूह के
केलि - विनोद से
शोभित - प्रकाशितहुए
वपुः - देह में या शरीर में व्याप्त
र्बोध - ज्ञान से
उदिता - प्रकाशित हैं,
पूर्णाभा - पूर्णकांतीवाली हैं,
अमृत - अमृत के
कुण्डला - कुंडल वाली हैं,
पर - श्रेष्ठ देवताओं में
परा - श्रेष्ठ हैं,
मन्त्र - समस्त मंत्रों की
आत्मिका - आत्मस्वरूपिणी हैं,
सिद्धिदा - मन्त्राध्यायियों को सिद्धिप्रदान करनेवाली हैं,
नित्या - सदैव
जृम्भते - प्रकाशित होती हैं,
ताम् - उस
माला - माला और
पुस्तक - ज्ञानवर्धक पुस्तक को
धारिणीम् - धरी
त्रिनयनाम् - ज्ञान नाम की तीसरी चक्षुवाली,
कुन्द - मल्लिकापुष्प और
इन्दु - चंद्रमा के
वर्ण - कांती जैसी कांती से
उज्ज्वलाम् - प्रकाशित
नित्य - सदैव
आनन्द - संतोष के
कुल - समूह के
प्रकाश - ज्ञान की
जननीम् - जननी या माता
वाग्देवताम् - श्रीसरस्वती देवी जी की
आश्रये - आश्रय लेता हूँ ।।
विवरण:
नागार्जुन नाम के सिद्ध के करकमलों से विरचित "सिद्धनागार्जुनतन्त्रं" नाम के ग्रंथ का यह दूसरा श्लोक है । संस्कृत के सभी प्राचीन कवियों के श्रेणी में नागार्जुन कवी भी आते हैं जिस श्रेणी में कालिदास आदि अपने बारे में कुछ भी कहने या अपने ग्रंथ में लिखने से पीछे हटते हैं । परं तु इन के ग्रंथों के बारे में जो कवि अपना परिचय दे कर करते हैं, उस से यह पता चलता है कि यह कवि या संकलनकर्ता 6 से 8 वीं शती के हैं ।
कवि नागार्जुन इस ग्रंथ के विषय में कहते हैं कि इस ग्रंथ में उक्त तंत्र भारतवर्ष के सभी जंगलवासि आदियों से संकलित किये हुए तंत्र हैं । इन तंत्रों के साथ कवि ने आयुर्वेद के कुछ जडीबूटी और पेड पत्तों का भी नाम लिखा है । पूर्णतः यह ग्रंथ संकलित ज्ञान का एक समुच्चय ग्रंथ है ।
इस ग्रंथ का यह उपरोक्त श्लोक दूसरा है, जिस में कवि ने ज्ञान का प्रदान करनेवाली माता सरस्वतीजी की स्तुति किया है । कवि स्तुति करते हुए लिखते हैं कि देवी सरस्वति जी अनेक प्रकार के ज्ञान के समूह का विनोद करनेवाली हैं । इन को प्रसन्न करने के लिये इन के गुणगान के बजाय, ज्ञान का अध्ययन करने से ये प्रसन्न होती हैं । ऐसे ज्ञान के विनोद से शोभित है इन का शरीर । उस शरीर में स्थित ज्ञान से ही इन की प्रभा उभरा है । इन के कानों में झलकती कुंडल अमृतमय हैं । सभी देवताओं में से श्रेष्ठ हैं सरस्वतीजी । सभी मंत्रों का आत्मस्वरूपिणी हैं यह देवी, इसीलिये मंत्र के उपासकों को सिद्धि प्रदान करनेवाली यह देवी सर्वदा प्रकाशित हैं । ऐसी माला और पुस्तक को हाथों में धरनेवाली, तीन नेत्रों वाली, मल्लिका फूल और चंद्रमा की कांति जैसी श्वेत कांति वाली सदैव ज्ञान की वृद्धी से होनेवाले आनंद के समूह नामक किरणों को जनम देनेवाली माता श्रीमन्महासरस्वती जी का आश्रय यहाँ पर कवि ले रहे हैं ।।
त्रिनयना का अर्थ यह है कि माता सरस्वति के नेत्रों से निकलनेवाली कांति वेदों के मंत्र हैं (त्रीणि नयनानि यस्याः सा त्रिनयना), यहाँ एक प्रश्न उठता है कि ब्रह्मांड में तीन नेत्र वाले देवता केवल श्रीमन्महारुद्रदेव जी ही हैं, तो फिर कविवर्य ने माता सरस्वती को त्रिनयना कैसे कहा..? इस का अर्थ इस प्रकार रै , वेदों को "त्रय्यर्थ" कहते हैं क्यों कि वेदों में स्थित प्रत्येक शब्द के तीन तीन अर्थ होते हैं, इस से यह पता चलता है कि वेदों के शब्दों के अर्थ तीन किरणों के रूप से माता सरस्वती के इन तीन नेत्रों से प्रवहित होते हैं । इसलिये यहाँ इन को त्रिनयना नाम का विशेषण दिया गया है ।
"शार्दूलविक्रीडन" नाम के छंद में इस सुंदर श्लोक की रचना कविवर्य ने किया है । इस श्लोक के हर पाद में 19 मात्रा या अक्षर होते हैं ।
ॐ नमो भगवते हयाननाय ।।
April 28, 2021
By Telegram Channel @samskrt_samvadah
संस्कृत सीखने के तरीकें—
(Methods of Learning Sanskrit)
⭐️ पुस्तक(Available at nearby bookstores) :–
१.संस्कृत स्वयं शिक्षक — Best Book
Buy
PDF
२. गीतासोपान — संस्कृत भारती
३.NCERT BOOKS
आपको इस एप में सभी संस्कृत के NCERT पुस्तके मिल जायेंगी
४. A Rapid Sanskrit Method
Buy
PDF
५. Medha Michika
६. Learn Sanskrit in 30 days
Buy
PDF
७. SamskrutaShri Patamala — Tamil Medium
⭐️ Videos :–
१.Video Series by Knowledgelogy — हिंदी माध्यम
२. Video series by Sanskrit.Today — English medium
३. Central Sanskrit University — Sanskrit Medium
४. IIT Kharagpur — Prof. Anuradha Chaudhary
५. Samskrita Bharati USA — Dr.K.N. Padma Kumar
६. कैलाश शर्मा — हिंदी माध्यम
७. Sanskrit Bhasha Bodha
→Go to playlists
⭐️ Mobile Apps
१.Language Curry — Live Sessions available
→Android
→IOS
२. Sanskrit Safalyam
३. Samskrit Tutorial
४. Little Guru — Under Development
५. Samskrit Bharati Kerela
⭐️ Websites
१. संस्कृत भारती
•पत्राचार
•चलचित्र
२. Practical Sanskrit — English medium
३. अमरहासम्
४.Acharya — English medium
५. Good for foreigners
६. Udemy — English medium
७. Vyoma Labs
८. Memrise
९. Learn Sanskrit through Ramayan
१०. Open Pathshala
११. स्वयंप्रभा
→ Search🔍 Sanskrit in the box there.
१२. Agastya gurukulam — Good for foreigner kids
→ Jignasa — For 6-11 years old
→ Pragnyaa — For 12-18 years old
१३. Sanskrit Guide — English medium
⭐ Others (अन्य)
१. Email this for guidance
vidyadhar@learnsanskritonline.com
२. संस्कृत संभाषण शिविर
३. Get a home tutor
४. एक संस्कृत विद्यालय में दाखिला लें (Admission)
५. Sanskrit TV Channel — Available on Jio TV
💥Comment down If you know other good methods or need help with any method
संस्कृत सीखने के तरीकें—
(Methods of Learning Sanskrit)
⭐️ पुस्तक(Available at nearby bookstores) :–
१.संस्कृत स्वयं शिक्षक — Best Book
Buy
२. गीतासोपान — संस्कृत भारती
३.NCERT BOOKS
आपको इस एप में सभी संस्कृत के NCERT पुस्तके मिल जायेंगी
४. A Rapid Sanskrit Method
Buy
५. Medha Michika
६. Learn Sanskrit in 30 days
Buy
७. SamskrutaShri Patamala — Tamil Medium
⭐️ Videos :–
१.Video Series by Knowledgelogy — हिंदी माध्यम
२. Video series by Sanskrit.Today — English medium
३. Central Sanskrit University — Sanskrit Medium
४. IIT Kharagpur — Prof. Anuradha Chaudhary
५. Samskrita Bharati USA — Dr.K.N. Padma Kumar
६. कैलाश शर्मा — हिंदी माध्यम
७. Sanskrit Bhasha Bodha
→Go to playlists
⭐️ Mobile Apps
१.Language Curry — Live Sessions available
→Android
→IOS
२. Sanskrit Safalyam
३. Samskrit Tutorial
४. Little Guru — Under Development
५. Samskrit Bharati Kerela
⭐️ Websites
१. संस्कृत भारती
•पत्राचार
•चलचित्र
२. Practical Sanskrit — English medium
३. अमरहासम्
४.Acharya — English medium
५. Good for foreigners
६. Udemy — English medium
७. Vyoma Labs
८. Memrise
९. Learn Sanskrit through Ramayan
१०. Open Pathshala
११. स्वयंप्रभा
→ Search🔍 Sanskrit in the box there.
१२. Agastya gurukulam — Good for foreigner kids
→ Jignasa — For 6-11 years old
→ Pragnyaa — For 12-18 years old
१३. Sanskrit Guide — English medium
⭐ Others (अन्य)
१. Email this for guidance
vidyadhar@learnsanskritonline.com
२. संस्कृत संभाषण शिविर
३. Get a home tutor
४. एक संस्कृत विद्यालय में दाखिला लें (Admission)
५. Sanskrit TV Channel — Available on Jio TV
💥Comment down If you know other good methods or need help with any method
April 28, 2021
संस्कृत संवादः । Sanskrit Samvadah pinned «By Telegram Channel @samskrt_samvadah संस्कृत सीखने के तरीकें— (Methods of Learning Sanskrit) ⭐️
पुस्तक(Available at nearby bookstores) :– १.संस्कृत स्वयं शिक्षक —
Best Book Buy PDF २. गीतासोपान — संस्कृत भारती ३.NCERT BOOKS आपको इस
एप में सभी संस्कृत…»
April 28, 2021
ग्राहकः—हे बाल तव पितुः रसगोलकापणमस्ति।
तव तत् खादितुम् इच्छा न भवति वा??
बालः—आमाम्
तत् खादितुं मे इच्छा भवति।
किन्तु पिता सर्वाणि रसगोलकानि गणयित्वा स्थापयति ।
अतः अहमपि केवलं चूषणं कृत्वा पुनः तथैव स्थापयामि।
दर्शना
😁😆😄😂🤣😆😁😄
#hasya
तव तत् खादितुम् इच्छा न भवति वा??
बालः—आमाम्
तत् खादितुं मे इच्छा भवति।
किन्तु पिता सर्वाणि रसगोलकानि गणयित्वा स्थापयति ।
अतः अहमपि केवलं चूषणं कृत्वा पुनः तथैव स्थापयामि।
दर्शना
😁😆😄😂🤣😆😁😄
#hasya
April 28, 2021
✒️ दुष्करं सुकरम् 🖋
एमी मलिन्स अमेरिकादेशस्य एका प्रसिद्धा स्पर्धालुः, अभिनेत्री तथा नव्यतादर्शिनी (fashion model) वर्तते | क्रि.श. १९७६ मध्ये संजाता सा एकवर्षीयशैशवे एव कस्माच्चित् दोषकारणात् द्वावपि जानुभ्यामधोः पादौ वैद्यैः शरीरात् विभक्तौ | तथापि एमी बाल्यावस्थामेव क्रीडादिषु अभ्यासमारभत | विद्यालये मृदुकन्दुकक्रीडायां (softball) हिमविसर्पणक्रियायां (skiing) निपुणा आसीत् सा | विश्वविद्यालयतः पेन्टगान् संस्थायां छात्रवृत्तिं कृतवती | ११९६ शके एमी विकल्प-ओलिम्पिक्सक्रीडामहोत्सवे धावनस्पर्धायां तथा दीर्घकूर्दनस्पर्धायां स्पर्धालुः अभवत् |
प्रश्नः उद्भवति | पादविहीना एमी एतत् सर्वं धावनादिकार्यं कर्तुं कथं समर्था अभवत् ?
असाधारणां इच्छाशक्तिं प्रदर्शयन्ती सा मानवनिर्मितौ पादौ धारयित्वा एतत् सर्वं अभूतपूर्वं कार्यं कृतवती | एमी स्पर्धालोके बहून् सम्मानान् प्राप्तवती | नटनप्रिया सा कतिपयचलनचित्रेषु अपि अभिनयं कृतवती | अन्यच्च सा नव्यवस्त्रप्रदर्शनजगति प्रख्याता अस्ति | अत्युत्तमभाषिका सा देशेष्वनेकेषु स्फूर्तिदान् भाषणान् ददाति | तस्याः समीपे अनेके कृत्रिमपादयुगलाः सन्ति | विभिन्नशैलियुक्तान् नाना औन्नत्यात्मिकान् तान् पादयुगलान् उपयुज्य एमी मेलनादिषु रंरम्यते |
पुरुषे वा स्त्रियां प्रयत्नशीले सति किमशक्यं जगति ?
एमी मलिन्स अमेरिकादेशस्य एका प्रसिद्धा स्पर्धालुः, अभिनेत्री तथा नव्यतादर्शिनी (fashion model) वर्तते | क्रि.श. १९७६ मध्ये संजाता सा एकवर्षीयशैशवे एव कस्माच्चित् दोषकारणात् द्वावपि जानुभ्यामधोः पादौ वैद्यैः शरीरात् विभक्तौ | तथापि एमी बाल्यावस्थामेव क्रीडादिषु अभ्यासमारभत | विद्यालये मृदुकन्दुकक्रीडायां (softball) हिमविसर्पणक्रियायां (skiing) निपुणा आसीत् सा | विश्वविद्यालयतः पेन्टगान् संस्थायां छात्रवृत्तिं कृतवती | ११९६ शके एमी विकल्प-ओलिम्पिक्सक्रीडामहोत्सवे धावनस्पर्धायां तथा दीर्घकूर्दनस्पर्धायां स्पर्धालुः अभवत् |
प्रश्नः उद्भवति | पादविहीना एमी एतत् सर्वं धावनादिकार्यं कर्तुं कथं समर्था अभवत् ?
असाधारणां इच्छाशक्तिं प्रदर्शयन्ती सा मानवनिर्मितौ पादौ धारयित्वा एतत् सर्वं अभूतपूर्वं कार्यं कृतवती | एमी स्पर्धालोके बहून् सम्मानान् प्राप्तवती | नटनप्रिया सा कतिपयचलनचित्रेषु अपि अभिनयं कृतवती | अन्यच्च सा नव्यवस्त्रप्रदर्शनजगति प्रख्याता अस्ति | अत्युत्तमभाषिका सा देशेष्वनेकेषु स्फूर्तिदान् भाषणान् ददाति | तस्याः समीपे अनेके कृत्रिमपादयुगलाः सन्ति | विभिन्नशैलियुक्तान् नाना औन्नत्यात्मिकान् तान् पादयुगलान् उपयुज्य एमी मेलनादिषु रंरम्यते |
पुरुषे वा स्त्रियां प्रयत्नशीले सति किमशक्यं जगति ?
April 28, 2021
Sanskrit-1820-1830
NSD-Sanskrit-Sanskrit-1810-1815-2021428183138.mp3
April 28, 2021
April 28, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। पञ्चदशः सर्गः ।।
🍃 त्वया तस्मै वरा दत्तः प्रीतेन भगवन्पुरा।
मानयन्तत्र तं नित्यं सर्वं तस्य क्षमामहे ॥७॥
⚜️ भावार्थ - क्यों कि आपने प्रसन्न होकर उसे पहले वरदान दे दिया है, इसलिये हम सब सहते हैं और कुछ नहीं बोलते ॥७॥
🍃 उद्वेजयति लोकांस्त्री नुच्छ्रितान्द्वेष्टि दुर्मतिः।
शक्रं त्रिदशराजानं प्रधर्षयितुमिच्छति ॥८॥
⚜️ भावार्थ - वह तीनों लोकों को सता रहा है और लोकपालों से शत्रुता बाँध कर, स्वर्ग के राजा इन्द्र को भी नीचा दिखाना चाहता है ॥८॥
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। पञ्चदशः सर्गः ।।
🍃 त्वया तस्मै वरा दत्तः प्रीतेन भगवन्पुरा।
मानयन्तत्र तं नित्यं सर्वं तस्य क्षमामहे ॥७॥
⚜️ भावार्थ - क्यों कि आपने प्रसन्न होकर उसे पहले वरदान दे दिया है, इसलिये हम सब सहते हैं और कुछ नहीं बोलते ॥७॥
🍃 उद्वेजयति लोकांस्त्री नुच्छ्रितान्द्वेष्टि दुर्मतिः।
शक्रं त्रिदशराजानं प्रधर्षयितुमिच्छति ॥८॥
⚜️ भावार्थ - वह तीनों लोकों को सता रहा है और लोकपालों से शत्रुता बाँध कर, स्वर्ग के राजा इन्द्र को भी नीचा दिखाना चाहता है ॥८॥
April 28, 2021
📚 वेदपाठन - आओ वेद पढ़ें
📙 ऋग्वेद
सूक्त - २४ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - १० , देवता - अग्नि आदि।
🍃 अमी य ऋक्षा निहितास उच्चा नक्तं ददृश्रे कुह चिद्दिवेयुः
अदब्धानि वरुणस्य व्रतानि विचाकशच्चन्द्रमा नक्तमेति। (१०)
⚜️ भावार्थ - ऊंचे आकाश में जो सप्तर्षि नामक तारे स्थित हैं, वे रात में दिखाई देते हैं, पर दिन में कहां चले जाते हैं? वरुण देव के कार्यों में कोई बाधा नहीं डाल सकता वरुण की आज्ञा से ही रात में चंद्रमा प्रकाशित होता है। (१०)
📙 ऋग्वेद
सूक्त - २४ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - १० , देवता - अग्नि आदि।
🍃 अमी य ऋक्षा निहितास उच्चा नक्तं ददृश्रे कुह चिद्दिवेयुः
अदब्धानि वरुणस्य व्रतानि विचाकशच्चन्द्रमा नक्तमेति। (१०)
⚜️ भावार्थ - ऊंचे आकाश में जो सप्तर्षि नामक तारे स्थित हैं, वे रात में दिखाई देते हैं, पर दिन में कहां चले जाते हैं? वरुण देव के कार्यों में कोई बाधा नहीं डाल सकता वरुण की आज्ञा से ही रात में चंद्रमा प्रकाशित होता है। (१०)
April 28, 2021
Wednesday, April 28, 2021
वाक्सिनस्य प्रथममात्रया गृस्य कोविड्व्यापनं ५०% न्यूनीकृतम् - यू के सर्वेक्षणम्।
लण्टन्> आस्ट्रोसैनिका वाक्सिनस्य प्रथममात्रया कुटुंबपरिवारेषु कोविड्व्यापनं ५०% न्यूनीकृतम् इति यू के सर्वेक्षणस्य फलं प्रकाशितम्। प्रथममात्रां स्वीकृत्य सप्ताहत्रयानन्तरं रोगबाधितात् तस्यपरिवारे रोगव्यापनाय सन्दर्भः ३८ -४९% न्यूनः इति पब्लिक् हेल्त् इंग्लन्ट् द्वारा कृते सर्वेक्षणे अवगतम्। २४००० गृहेषु ५७००० परिवारेषु सर्वेक्षणं कृत्वा लब्धं फलं भवति इदम्। ब्रिट्टणस्य वाक्सिनीकरणप्रक्रियया ६० उपरि वयस्कानां गणेषु १०४०० मरणानि रोधितानि इति पूर्वम् अवगतम् आसीत्।
वाक्सिनस्य प्रथममात्रया गृस्य कोविड्व्यापनं ५०% न्यूनीकृतम् - यू के सर्वेक्षणम्।
लण्टन्> आस्ट्रोसैनिका वाक्सिनस्य प्रथममात्रया कुटुंबपरिवारेषु कोविड्व्यापनं ५०% न्यूनीकृतम् इति यू के सर्वेक्षणस्य फलं प्रकाशितम्। प्रथममात्रां स्वीकृत्य सप्ताहत्रयानन्तरं रोगबाधितात् तस्यपरिवारे रोगव्यापनाय सन्दर्भः ३८ -४९% न्यूनः इति पब्लिक् हेल्त् इंग्लन्ट् द्वारा कृते सर्वेक्षणे अवगतम्। २४००० गृहेषु ५७००० परिवारेषु सर्वेक्षणं कृत्वा लब्धं फलं भवति इदम्। ब्रिट्टणस्य वाक्सिनीकरणप्रक्रियया ६० उपरि वयस्कानां गणेषु १०४०० मरणानि रोधितानि इति पूर्वम् अवगतम् आसीत्।
April 28, 2021
🚩जय सत्य सनातन 🚩
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - तृतीया रात्रि 10:09 तक तत्पश्चात चतुर्थी
⛅ दिनांक - 29 अप्रैल 2021
⛅ दिन - गुरुवार
⛅ विक्रम संवत - 2078
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - वैशाख
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - अनुराधा दोपहर 02:29 तक तत्पश्चात ज्येष्ठा
⛅ योग - वरीयान् सुबह 11:49 तक तत्पश्चात परिघ
⛅ राहुकाल - दोपहर 02:13 से शाम 03:50 तक
⛅ सूर्योदय - 06:10
⛅ सूर्यास्त - 19:01
⛅ दिशाशूल - दक्षिण दिशा में
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - तृतीया रात्रि 10:09 तक तत्पश्चात चतुर्थी
⛅ दिनांक - 29 अप्रैल 2021
⛅ दिन - गुरुवार
⛅ विक्रम संवत - 2078
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - वैशाख
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - अनुराधा दोपहर 02:29 तक तत्पश्चात ज्येष्ठा
⛅ योग - वरीयान् सुबह 11:49 तक तत्पश्चात परिघ
⛅ राहुकाल - दोपहर 02:13 से शाम 03:50 तक
⛅ सूर्योदय - 06:10
⛅ सूर्यास्त - 19:01
⛅ दिशाशूल - दक्षिण दिशा में
April 28, 2021
https://youtu.be/YAMqz5vzPTY
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
YouTube
Watch 'Vaarta' for latest news and updates in Sanskrit | 29.4.2021
April 28, 2021
Sanskrit-0655-0700
२९.०४ आकाशवाणी संस्कृत
April 28, 2021
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
April 28, 2021
विमलः-
अद्य किमस्ति भोः? अस्माकम् असमराज्ये बालिकाः बालकाश्च एकीभूय किमर्थं
नृत्यं कुर्वन्ति? बालिकाः नृत्यन्ति बालकाः च मृदङ्गं वादयन्ति?
प्रत्येकं गृहं गत्वा ते नृत्यन्ति, परिवर्ते च ते गृहस्वामिनः धनं स्वीकुर्वन्ति? 🤔
श्यामलः- त्वं न जानासि? अद्यारभ्य अस्माकं नूतनवर्षम् आरब्धम्। अद्यारभ्य एव अस्माकं रङालिबिहुः आरभ्यते। अतः सर्वे इदं पर्व अत्यन्तं हर्षोल्लासेन मन्यन्ते। आमासं यावत् पर्व इदम् आमान्यते।
*-प्रदीपः!*
प्रत्येकं गृहं गत्वा ते नृत्यन्ति, परिवर्ते च ते गृहस्वामिनः धनं स्वीकुर्वन्ति? 🤔
श्यामलः- त्वं न जानासि? अद्यारभ्य अस्माकं नूतनवर्षम् आरब्धम्। अद्यारभ्य एव अस्माकं रङालिबिहुः आरभ्यते। अतः सर्वे इदं पर्व अत्यन्तं हर्षोल्लासेन मन्यन्ते। आमासं यावत् पर्व इदम् आमान्यते।
*-प्रदीपः!*
April 28, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️त्रयोदश अध्याय
♦️श्लोक:-०३
स्वभावेन हि तुष्यन्ति देवाः सत्पुरुषाः पिताः।
ज्ञातयः स्नानपानाभ्यां वाक्यदानेन पण्डिताः।।३।।
♦️भावार्थ --देवता, सत्पुरुष और पिता ये स्वभाव से ही - सन्तुष्ट होते हैं, बंधु-बान्धव अच्छे भोजन से और पण्डित जन सम्मान पूर्वक बुलाये जाने से सन्तुष्ट हो जाते हैं।।
#Chanakya
✒️त्रयोदश अध्याय
♦️श्लोक:-०३
स्वभावेन हि तुष्यन्ति देवाः सत्पुरुषाः पिताः।
ज्ञातयः स्नानपानाभ्यां वाक्यदानेन पण्डिताः।।३।।
♦️भावार्थ --देवता, सत्पुरुष और पिता ये स्वभाव से ही - सन्तुष्ट होते हैं, बंधु-बान्धव अच्छे भोजन से और पण्डित जन सम्मान पूर्वक बुलाये जाने से सन्तुष्ट हो जाते हैं।।
#Chanakya
April 28, 2021
Sri Radha Krishna Dhyana Ashtakam - Sanskrit
K.N.RAMESH
पं.श्रीव्रजकिशोरत्रिपाठी
****************
(१)मोक्षज्ञानस्वरूपौ सुरगणनमितौ योगिसन्न्यासिसेव्यौ
गोपीगोपप्रणम्यौ मुनिमनुजनुतौ गोपदेशस्य भासौ।
सर्वब्रह्माण्डपूज्यौ परमगुणयुतौ भक्तवृन्दस्य नाथौ
वन्दे तौ मुक्तितत्त्वौ सकुशलमवतां राधिकाकृष्णचन्द्रौ।।
(२)मायामोहादिहन्त्री स्फटिकगुणनिभा शुद्धबुद्धिप्रदात्री
यः साक्षाद् ब्रह्मरूपं परमसुखमयो मोक्षधामाधिनाथः।
तर्त्तुं संसारसिन्धुं सकलबुधजना यत्स्वरूपं स्मरन्ति
वन्दे तौ मुक्तितत्त्वौ सकुशलमवतां राधिकाकृष्णचन्द्रौ।।
(३)वंशीशब्दातिसक्तौ नवरसरसिकौ नृत्यभङ्गिप्रवीणौ
कालिन्दीनीररक्तौ विपिनगृहरतौ गोपिकावृन्दयुक्तौ।
आनन्दामन्दकन्दौ रुचिरगुणमयौ रासलीलाविलासौ
वन्दे तौ मुक्तितत्त्वौ सकुशलमवतां राधिकाकृष्णचन्द्रौ।।
(४)गोपे गोपार्भकैर्यश्चरति नगगिरी गोकुलप्रीतिलिप्तः
कैशोरे कामसक्तो भ्रमति वनवने गोपबालालिसङ्गात्।
यं प्राप्य ह्लादचित्ता युवतिगणयुता यापि कान्तेनुरक्ता
राधाकृष्णौ प्रवन्दे मम सकलभयं नाशयित्वा प्रपाताम्।।
(५)वृन्दारण्ये वरेण्ये कुसमफलयुते मञ्जुकुञ्जालिपूर्णे
गुञ्जापुञ्जे डयन्ते मधुरतमधुपा रागसङ्गा विहङ्गाः।
दृष्ट्वा तद्दृश्यराशिं प्रहसितलपनौ पश्यतस्तौ सरागौ
राधाकृष्णौ प्रवन्दे मम सकलभयं नाशयित्वा प्रपाताम्।।
(६)श्यामं नो प्राप्य वासे भ्रमति विरसिणी गोरसै रासरक्ता
दृष्ट्वा तां चन्द्रमास्यां विषमशरशरैः प्रेमचित्तः प्रमत्तः।
वंशीगीतस्वरैस्तां नयति मधुवनं माधुरीं मारतप्तां
राधाकृष्णौ प्रवन्दे मम सकलभयं नाशयित्वा प्रपाताम्।।
(७)कालिन्दीकूलदेशे गलगतसलिले मञ्जुले कुञ्जमध्ये
शालायां सालमूले विजनपुरतटे वाटिकायां कदा वा।
यौ मारं मारयन्तौ दिशि दिशि सरतो नीलपीताम्बरौ तौ
राधाकृष्णौ प्रवन्दे मम सकलभयं नाशयित्वा प्रपाताम्।।
(८)लीलाशा नीलवस्त्रा कनकभललना लम्बबाला विशाला
लोलापाङ्गा वराङ्गा शिशुगजगमना तुङ्गवक्षोजनम्रा।
कान्ताङ्गा सातिरासं रसयति रसिका सोपि रासप्रसक्तो
राधाकृष्णौ प्रवन्दे मम सकलभयं नाशयित्वा प्रपाताम्।।
इति व्यासकवि-ध्यानसम्राट्-
कविरश्मि-ज्ञानज्योतिः
K.N.RAMESH
पं.श्रीव्रजकिशोरत्रिपाठी
****************
(१)मोक्षज्ञानस्वरूपौ सुरगणनमितौ योगिसन्न्यासिसेव्यौ
गोपीगोपप्रणम्यौ मुनिमनुजनुतौ गोपदेशस्य भासौ।
सर्वब्रह्माण्डपूज्यौ परमगुणयुतौ भक्तवृन्दस्य नाथौ
वन्दे तौ मुक्तितत्त्वौ सकुशलमवतां राधिकाकृष्णचन्द्रौ।।
(२)मायामोहादिहन्त्री स्फटिकगुणनिभा शुद्धबुद्धिप्रदात्री
यः साक्षाद् ब्रह्मरूपं परमसुखमयो मोक्षधामाधिनाथः।
तर्त्तुं संसारसिन्धुं सकलबुधजना यत्स्वरूपं स्मरन्ति
वन्दे तौ मुक्तितत्त्वौ सकुशलमवतां राधिकाकृष्णचन्द्रौ।।
(३)वंशीशब्दातिसक्तौ नवरसरसिकौ नृत्यभङ्गिप्रवीणौ
कालिन्दीनीररक्तौ विपिनगृहरतौ गोपिकावृन्दयुक्तौ।
आनन्दामन्दकन्दौ रुचिरगुणमयौ रासलीलाविलासौ
वन्दे तौ मुक्तितत्त्वौ सकुशलमवतां राधिकाकृष्णचन्द्रौ।।
(४)गोपे गोपार्भकैर्यश्चरति नगगिरी गोकुलप्रीतिलिप्तः
कैशोरे कामसक्तो भ्रमति वनवने गोपबालालिसङ्गात्।
यं प्राप्य ह्लादचित्ता युवतिगणयुता यापि कान्तेनुरक्ता
राधाकृष्णौ प्रवन्दे मम सकलभयं नाशयित्वा प्रपाताम्।।
(५)वृन्दारण्ये वरेण्ये कुसमफलयुते मञ्जुकुञ्जालिपूर्णे
गुञ्जापुञ्जे डयन्ते मधुरतमधुपा रागसङ्गा विहङ्गाः।
दृष्ट्वा तद्दृश्यराशिं प्रहसितलपनौ पश्यतस्तौ सरागौ
राधाकृष्णौ प्रवन्दे मम सकलभयं नाशयित्वा प्रपाताम्।।
(६)श्यामं नो प्राप्य वासे भ्रमति विरसिणी गोरसै रासरक्ता
दृष्ट्वा तां चन्द्रमास्यां विषमशरशरैः प्रेमचित्तः प्रमत्तः।
वंशीगीतस्वरैस्तां नयति मधुवनं माधुरीं मारतप्तां
राधाकृष्णौ प्रवन्दे मम सकलभयं नाशयित्वा प्रपाताम्।।
(७)कालिन्दीकूलदेशे गलगतसलिले मञ्जुले कुञ्जमध्ये
शालायां सालमूले विजनपुरतटे वाटिकायां कदा वा।
यौ मारं मारयन्तौ दिशि दिशि सरतो नीलपीताम्बरौ तौ
राधाकृष्णौ प्रवन्दे मम सकलभयं नाशयित्वा प्रपाताम्।।
(८)लीलाशा नीलवस्त्रा कनकभललना लम्बबाला विशाला
लोलापाङ्गा वराङ्गा शिशुगजगमना तुङ्गवक्षोजनम्रा।
कान्ताङ्गा सातिरासं रसयति रसिका सोपि रासप्रसक्तो
राधाकृष्णौ प्रवन्दे मम सकलभयं नाशयित्वा प्रपाताम्।।
इति व्यासकवि-ध्यानसम्राट्-
कविरश्मि-ज्ञानज्योतिः
April 29, 2021
उद्योगिनं पुरुषसिंहमुपैति लक्ष्मी ।
दैवेन देयमिति कापुरुषा वदन्ति ।।
दैवं निहत्य कुरु पौरुषमात्मशक्त्या ।
यत्ने कृते यदि न सिध्यति कोऽत्र दोषः ।। 31 ।।
अर्थ:
किसी भी प्रकार की संपत्ती केवल उसी को मिलती है जो सिंह जैसा पुरुष बन कर काम करने की प्रयास करता हो । कामचोर बोलते हैं कि "दैव से मिलता है" । स्वयं की शक्ती से कामचोरी को त्याग कर पौरुष दिखावो, प्रयत्न करने पर भी नहीं मिला तो उस में क्या दोष है ...??
ॐ नमो भगवते हयाननाय ।।
ಉದ್ಯೋಗಿನಂ ಪುರುಷಸಿಂಹಮುಪೈತಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀ |
ದೈವೇನ ದೇಯಮಿತಿ ಕಾಪುರುಷಾ ವದಂತಿ ||
ದೈವಂ ನಿಹತ್ಯ ಕುರು ಪೌರುಷಮಾತ್ಮಶಕ್ತ್ಯಾ |
ಯತ್ನೇ ಕೃತೇ ಯದಿ ನ ಸಿಧ್ಯತಿ ಕೋ$ತ್ರ ದೋಷಃ || 31 ||
ಅರ್ಥ:
ಯಾವುದೇ ರೀತಿಯ ಸಂಪತ್ತು ಕೇವಲ ಪ್ರಯತ್ನಪಡುವ ಪುರುಷಸಿಂಹನನ್ನು ಹೊಂದುತ್ತದೆ. "ದೈವದಿಂದ ಸಿಗುತ್ತದೆ" ಎಂದು ಕೇವಲ ಸೋಮಾರಿಗಳು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ದೈವವನ್ನು ಬದಿಗಿಟ್ಟು ಸ್ವಂತಶಕ್ತಿಯಿಂದ ನಿನ್ನ ಪೌರುಷವನ್ನು ತೋರಿಸು, ಪ್ರಯತ್ನಪಟ್ಟರೂ ಕಾರ್ಯವು ಸಿದ್ಧಿಸದಿದ್ದರೆ ಅದರಲ್ಲೇನು ದೋಷವಿದೆ..??
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾನನಾಯ ||
udyOginaM puruShasiMhamupaiti lakShmI /
daivEna dEyamiti kApuruShA vadantI //
daivam nihatya kuru pauruShamAtmashaktyA /
yatnE kRtE yadi na sidhyati kOtra dOShaH // 31 //
MEANING:
Any kind of wealth avails to that lion-human who tries to get it through the hardship. The lazy humans believe in luck and tell that the "luck bestows the wealth". Hence you should keep aside the luck and try to get success in your work by your self power. If you lose even after you tried to get succeed in the work, there is no fault in you.
Om namO bhagavatE hayAnanAya //
दैवेन देयमिति कापुरुषा वदन्ति ।।
दैवं निहत्य कुरु पौरुषमात्मशक्त्या ।
यत्ने कृते यदि न सिध्यति कोऽत्र दोषः ।। 31 ।।
अर्थ:
किसी भी प्रकार की संपत्ती केवल उसी को मिलती है जो सिंह जैसा पुरुष बन कर काम करने की प्रयास करता हो । कामचोर बोलते हैं कि "दैव से मिलता है" । स्वयं की शक्ती से कामचोरी को त्याग कर पौरुष दिखावो, प्रयत्न करने पर भी नहीं मिला तो उस में क्या दोष है ...??
ॐ नमो भगवते हयाननाय ।।
ಉದ್ಯೋಗಿನಂ ಪುರುಷಸಿಂಹಮುಪೈತಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀ |
ದೈವೇನ ದೇಯಮಿತಿ ಕಾಪುರುಷಾ ವದಂತಿ ||
ದೈವಂ ನಿಹತ್ಯ ಕುರು ಪೌರುಷಮಾತ್ಮಶಕ್ತ್ಯಾ |
ಯತ್ನೇ ಕೃತೇ ಯದಿ ನ ಸಿಧ್ಯತಿ ಕೋ$ತ್ರ ದೋಷಃ || 31 ||
ಅರ್ಥ:
ಯಾವುದೇ ರೀತಿಯ ಸಂಪತ್ತು ಕೇವಲ ಪ್ರಯತ್ನಪಡುವ ಪುರುಷಸಿಂಹನನ್ನು ಹೊಂದುತ್ತದೆ. "ದೈವದಿಂದ ಸಿಗುತ್ತದೆ" ಎಂದು ಕೇವಲ ಸೋಮಾರಿಗಳು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ದೈವವನ್ನು ಬದಿಗಿಟ್ಟು ಸ್ವಂತಶಕ್ತಿಯಿಂದ ನಿನ್ನ ಪೌರುಷವನ್ನು ತೋರಿಸು, ಪ್ರಯತ್ನಪಟ್ಟರೂ ಕಾರ್ಯವು ಸಿದ್ಧಿಸದಿದ್ದರೆ ಅದರಲ್ಲೇನು ದೋಷವಿದೆ..??
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾನನಾಯ ||
udyOginaM puruShasiMhamupaiti lakShmI /
daivEna dEyamiti kApuruShA vadantI //
daivam nihatya kuru pauruShamAtmashaktyA /
yatnE kRtE yadi na sidhyati kOtra dOShaH // 31 //
MEANING:
Any kind of wealth avails to that lion-human who tries to get it through the hardship. The lazy humans believe in luck and tell that the "luck bestows the wealth". Hence you should keep aside the luck and try to get success in your work by your self power. If you lose even after you tried to get succeed in the work, there is no fault in you.
Om namO bhagavatE hayAnanAya //
April 29, 2021
ओ३म्
४३. संस्कृत वाक्याभ्यासः
अद्य पुत्रः स्नानं कृत्वा शीघ्रमेव बहिः आगतः।
= आज बेटा स्नान करके जल्दी से बाहर आ गया
बहिः आगत्य युतकं उरुकं च धारयति।
= बाहर आकर शर्ट पैंट पहनता है
सः केशसंधानं न करोति।
= वह बाल नहीं संवारता है
केशसंधानम् अकृत्वा एव सः कार्यालयम् अगच्छत्।
= बाल संवारे बिना ही वह ऑफिस गया
कार्यालये सर्वे तस्य मुखम् अपश्यन्त।
= ऑफिस में सभी ने उसका चेहरा देखा
सः अपृच्छत्।
= उसने पूछा
किम् अभवत् ?
= क्या हुआ ?
मम मुखं किमर्थं पश्यन्ति सर्वे ?
= सभी मेरा चेहरा क्यों देख रहे हैं ?
सः दर्पणे स्वकीयं मुखं पश्यति।
= वह दर्पण में अपना चेहरा देखता है
स्वमुखं दृष्ट्वा हसति ।
= अपना चेहरा देख कर हँसता है
ओ३म्
४४. संस्कृत वाक्याभ्यासः
द्वे अजे घर्षतः।
= दो बकरियाँ लड़ रही हैं
द्वे अजे श्रृंगाभ्यां युद्ध्येते।
= दोनों बकरियाँ सींग से लड़ रही हैं
एका अजा उच्चैः कूर्दते।
= एक बकरी ऊँचा कूदती है
द्वितीया अजा अपि कूर्दते।
= दूसरी बकरी भी कूदती है
द्वयोः अजयोः युद्धं सर्वे पश्यन्ति।
= दोनों बकरियों का युद्ध सब देखते हैं
केचन जनाः तयोः युद्धं निवारयितुं प्रयासं कुर्वन्ति।
= कुछ लोग उन दोनों के युद्ध को समाप्त करने का प्रयास करते हैं
तथापि ते अजे घर्षतः।
= फिर भी वो बकरियाँ लड़ती हैं
ओ३म्
४५. संस्कृत वाक्याभ्यासः
ओह, पञ्च जनाः !!!
= ओह पाँच लोग !!!
एकस्यां द्विचक्रिकायाम् !!!
= एक ही साइकिल में !!!
अहो आश्चर्यम्..!!
चालकस्य अग्रे द्वौ जनौ स्तः।
= चालक के आगे दो लोग हैं
चालकस्य पृष्ठे द्वौ जनौ स्तः।
= चालक के पीछे दो जने हैं
द्विचक्रिकायाः चालकः कथं संतुलनं साधयति।
= साइकिल का चालक कैसे संतुलन बना रहा है
तान् सर्वान् दृष्ट्वा अहं बिभेमि।
= उन सबको देखकर मैं डर रहा हूँ
द्विचक्रिकायाः (द्विचक्रिकातः) कोपि पतिष्यति।
= सायकिल से कोई गिरेगा
कदाचित् चालकस्य अभ्यासः स्यात्।
= शायद चालक का अभ्यास होगा
ओ३म्
४६. संस्कृत वाक्याभ्यासः
यानपेटिकां भ्राता गृह्णाति।
= सूटकेस भैया ले रहे हैं
पाथेयं भ्रातृजाया नयति।
= रास्ते का भोजन भाभीजी ले रही हैं
अनुजः चित्रकं गृह्णाति।
= छोटा भाई कैमरा ले रहा है
पुत्री जलं नयति।
= बिटिया पानी लेती है
पुत्रः एकम् आसन्दं उन्नयति।
= बेटा एक कुर्सी उठाता है ।
पितामह्याः कृते आसन्दं नयति।
= दादीजी के लिये कुर्सी लेता है
सर्वे जनाः मोदयात्रार्थं गच्छन्ति।
= सभी पिकनिक के लिये जाते हैं
मार्गे पिता पृच्छति।
= रास्ते में पिता पूछता है
गृहस्य कुञ्चिका कस्य पार्श्वे अस्ति ?
= घर की चाभी किसके पास है ?
पितामही अवदत्।
= दादीजी बोलीं
सर्वेषां पार्श्वे किमपि न किमपि अस्ति एव।
= सबके पास कुछ न कुछ है ही
मम पार्श्वे गृहस्य कुञ्चिका अस्ति।
= मेरे पास घर की चाभी है
सर्वे अहसन्।
= सब हँस पड़े
ओ३म्
४७. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः बालकः मातुः अङ्के उपविष्टः अस्ति।
= वह बच्चा माँ की गोद में बैठा है
तस्य सहोदरी भगिनी रोदिति।
= उसकी जुड़वाँ बहन रोती है
अम्ब, अहम् अपि उपवेष्टुम् इच्छामि।
= माँ, मैं भी बैठना चाहती हूँ।
माता ताम् अपि अङ्के उपावेशयति।
= माँ उसे भी बिठा लेती है
माता गीतं गायति।
= माँ गीत गाती है
तस्याः अनुकरणं द्वौ बालकौ कुरुतः।
= उसका अनुकरण दोनों बच्चे करते हैं
माता शास्त्रीयं रागम् आलापयति।
= माँ शास्त्रीय राग आलापती है
पुत्रः पुत्रीश्च रागम् आलापयतः।
= बेटा और बेटी दोनों राग आलापते हैं
कियत् सुन्दरं दृश्यम् अस्ति।
= कितना सुन्दर दृश्य है
ओ३म्
४८. संस्कृत वाक्याभ्यासः
भगिनी- भ्रातः रे, मम भ्रातः रे तेजस्वी वीरः भ्रातः रे..!!
भ्राता- भगिनि हे, भगिनि हे मम विदुषी सौम्या भगिनि हे..!!
भगिनी- त्वं चतुरः चाणक्यः भव..!! त्वं वीर-शिवाजी सदृशो भव..!!
सर्वासु कलासु पारगः भव..!!
कामये अहं त्वं श्रेष्ठः भव..!!
भ्राता- स्नेहमयी प्रेरिका भगिनि, वन्दनीया धर्मनिष्ठा भगिनि,
कलासु निपुणा राष्ट्रसेविका, स्वस्था भव सदा मम भगिनि..!!
ओ३म्
४९. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सा पञ्चनवतिः वर्षीया आसीत्।
= वह पच्चानवे वर्ष की थीं
सा प्रतिदिनं यज्ञं करोति स्म।
= वह प्रतिदिन यज्ञ करती थी
अद्य अपि सा प्रातःकाले यज्ञं कृतवती।
= आज भी उन्होंने यज्ञ किया
ओम् अग्नये स्वाहा।
ओम् सोमाय स्वाहा।
ओम् प्रजापतये स्वाहा।
ओम् इन्द्राय स्वाहा।
यज्ञस्य अनन्तरं सा अवदत्।
= यज्ञ के बाद वे बोलीं
अहं गच्छामि।
= मैं जा रही हूँ ।
सा मन्त्रपाठम् अकरोत्।
= उन्होंने मन्त्र पाठ किया
ओम् विश्वानिदेव सवितर्दुरितानि परासुव। यद्भद्रं तन्न आसुव।
अनन्तरं सा दिवंगता जाता।
= बाद में वो दिवंगत हो गईं
कियत् श्रेष्ठा अस्ति तस्याः मृत्युः।
= कितनी अच्छी है उनकी मृत्यु
#vakyabhyas
४३. संस्कृत वाक्याभ्यासः
अद्य पुत्रः स्नानं कृत्वा शीघ्रमेव बहिः आगतः।
= आज बेटा स्नान करके जल्दी से बाहर आ गया
बहिः आगत्य युतकं उरुकं च धारयति।
= बाहर आकर शर्ट पैंट पहनता है
सः केशसंधानं न करोति।
= वह बाल नहीं संवारता है
केशसंधानम् अकृत्वा एव सः कार्यालयम् अगच्छत्।
= बाल संवारे बिना ही वह ऑफिस गया
कार्यालये सर्वे तस्य मुखम् अपश्यन्त।
= ऑफिस में सभी ने उसका चेहरा देखा
सः अपृच्छत्।
= उसने पूछा
किम् अभवत् ?
= क्या हुआ ?
मम मुखं किमर्थं पश्यन्ति सर्वे ?
= सभी मेरा चेहरा क्यों देख रहे हैं ?
सः दर्पणे स्वकीयं मुखं पश्यति।
= वह दर्पण में अपना चेहरा देखता है
स्वमुखं दृष्ट्वा हसति ।
= अपना चेहरा देख कर हँसता है
ओ३म्
४४. संस्कृत वाक्याभ्यासः
द्वे अजे घर्षतः।
= दो बकरियाँ लड़ रही हैं
द्वे अजे श्रृंगाभ्यां युद्ध्येते।
= दोनों बकरियाँ सींग से लड़ रही हैं
एका अजा उच्चैः कूर्दते।
= एक बकरी ऊँचा कूदती है
द्वितीया अजा अपि कूर्दते।
= दूसरी बकरी भी कूदती है
द्वयोः अजयोः युद्धं सर्वे पश्यन्ति।
= दोनों बकरियों का युद्ध सब देखते हैं
केचन जनाः तयोः युद्धं निवारयितुं प्रयासं कुर्वन्ति।
= कुछ लोग उन दोनों के युद्ध को समाप्त करने का प्रयास करते हैं
तथापि ते अजे घर्षतः।
= फिर भी वो बकरियाँ लड़ती हैं
ओ३म्
४५. संस्कृत वाक्याभ्यासः
ओह, पञ्च जनाः !!!
= ओह पाँच लोग !!!
एकस्यां द्विचक्रिकायाम् !!!
= एक ही साइकिल में !!!
अहो आश्चर्यम्..!!
चालकस्य अग्रे द्वौ जनौ स्तः।
= चालक के आगे दो लोग हैं
चालकस्य पृष्ठे द्वौ जनौ स्तः।
= चालक के पीछे दो जने हैं
द्विचक्रिकायाः चालकः कथं संतुलनं साधयति।
= साइकिल का चालक कैसे संतुलन बना रहा है
तान् सर्वान् दृष्ट्वा अहं बिभेमि।
= उन सबको देखकर मैं डर रहा हूँ
द्विचक्रिकायाः (द्विचक्रिकातः) कोपि पतिष्यति।
= सायकिल से कोई गिरेगा
कदाचित् चालकस्य अभ्यासः स्यात्।
= शायद चालक का अभ्यास होगा
ओ३म्
४६. संस्कृत वाक्याभ्यासः
यानपेटिकां भ्राता गृह्णाति।
= सूटकेस भैया ले रहे हैं
पाथेयं भ्रातृजाया नयति।
= रास्ते का भोजन भाभीजी ले रही हैं
अनुजः चित्रकं गृह्णाति।
= छोटा भाई कैमरा ले रहा है
पुत्री जलं नयति।
= बिटिया पानी लेती है
पुत्रः एकम् आसन्दं उन्नयति।
= बेटा एक कुर्सी उठाता है ।
पितामह्याः कृते आसन्दं नयति।
= दादीजी के लिये कुर्सी लेता है
सर्वे जनाः मोदयात्रार्थं गच्छन्ति।
= सभी पिकनिक के लिये जाते हैं
मार्गे पिता पृच्छति।
= रास्ते में पिता पूछता है
गृहस्य कुञ्चिका कस्य पार्श्वे अस्ति ?
= घर की चाभी किसके पास है ?
पितामही अवदत्।
= दादीजी बोलीं
सर्वेषां पार्श्वे किमपि न किमपि अस्ति एव।
= सबके पास कुछ न कुछ है ही
मम पार्श्वे गृहस्य कुञ्चिका अस्ति।
= मेरे पास घर की चाभी है
सर्वे अहसन्।
= सब हँस पड़े
ओ३म्
४७. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः बालकः मातुः अङ्के उपविष्टः अस्ति।
= वह बच्चा माँ की गोद में बैठा है
तस्य सहोदरी भगिनी रोदिति।
= उसकी जुड़वाँ बहन रोती है
अम्ब, अहम् अपि उपवेष्टुम् इच्छामि।
= माँ, मैं भी बैठना चाहती हूँ।
माता ताम् अपि अङ्के उपावेशयति।
= माँ उसे भी बिठा लेती है
माता गीतं गायति।
= माँ गीत गाती है
तस्याः अनुकरणं द्वौ बालकौ कुरुतः।
= उसका अनुकरण दोनों बच्चे करते हैं
माता शास्त्रीयं रागम् आलापयति।
= माँ शास्त्रीय राग आलापती है
पुत्रः पुत्रीश्च रागम् आलापयतः।
= बेटा और बेटी दोनों राग आलापते हैं
कियत् सुन्दरं दृश्यम् अस्ति।
= कितना सुन्दर दृश्य है
ओ३म्
४८. संस्कृत वाक्याभ्यासः
भगिनी- भ्रातः रे, मम भ्रातः रे तेजस्वी वीरः भ्रातः रे..!!
भ्राता- भगिनि हे, भगिनि हे मम विदुषी सौम्या भगिनि हे..!!
भगिनी- त्वं चतुरः चाणक्यः भव..!! त्वं वीर-शिवाजी सदृशो भव..!!
सर्वासु कलासु पारगः भव..!!
कामये अहं त्वं श्रेष्ठः भव..!!
भ्राता- स्नेहमयी प्रेरिका भगिनि, वन्दनीया धर्मनिष्ठा भगिनि,
कलासु निपुणा राष्ट्रसेविका, स्वस्था भव सदा मम भगिनि..!!
ओ३म्
४९. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सा पञ्चनवतिः वर्षीया आसीत्।
= वह पच्चानवे वर्ष की थीं
सा प्रतिदिनं यज्ञं करोति स्म।
= वह प्रतिदिन यज्ञ करती थी
अद्य अपि सा प्रातःकाले यज्ञं कृतवती।
= आज भी उन्होंने यज्ञ किया
ओम् अग्नये स्वाहा।
ओम् सोमाय स्वाहा।
ओम् प्रजापतये स्वाहा।
ओम् इन्द्राय स्वाहा।
यज्ञस्य अनन्तरं सा अवदत्।
= यज्ञ के बाद वे बोलीं
अहं गच्छामि।
= मैं जा रही हूँ ।
सा मन्त्रपाठम् अकरोत्।
= उन्होंने मन्त्र पाठ किया
ओम् विश्वानिदेव सवितर्दुरितानि परासुव। यद्भद्रं तन्न आसुव।
अनन्तरं सा दिवंगता जाता।
= बाद में वो दिवंगत हो गईं
कियत् श्रेष्ठा अस्ति तस्याः मृत्युः।
= कितनी अच्छी है उनकी मृत्यु
#vakyabhyas
April 29, 2021
April 29, 2021
🙏 27.4.21 वेदवाणी 🙏
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा, प्रचारित आर्य जितेंद्र भाटिया द्वारा🙏🌸
द्वादश द्यून्यदगोह्यस्यातिथ्ये रणन्नृभवः ससन्तः।
सुक्षेत्राकृण्वन्ननयन्त सिन्धून्धन्वातिष्ठन्नोषधीर्निम्नमापः॥ ऋग्वेद ४-३३-७॥🙏🌸
सूर्य से बारह मासों का निर्माण होता है। सूर्य से जलों का निर्माण होता है, जो नदियों में बह कर खाद्यान्न और समृद्धि प्रदान करते हैं। उसी प्रकार जो अज्ञानी अंधकार में सो रहे हैं, उन्हें विद्वान् जन जगाएं और उत्तम शिक्षा प्रदान करके उन्हें समाज की समृद्धि में लगाएं।🙏🌸
Twelve months are formed by the Sun. Water is created by the sun, which flows in the rivers and provides food and prosperity to people. Similarly, scholars should awaken the ignorant people who are sleeping in darkness and provide them with knowledge for the prosperity of the society. (Rig Veda 4-33-7)🙏🌸#vedgsawan🙏🌸
🙏 28.4.21 वेदवाणी 🙏
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा, प्रचारित आर्य जितेंद्र भाटिया द्वारा🙏🌼
ऋभुर्विभ्वा वाज इन्द्रो नो अच्छेमं यज्ञं रत्नधेयोप यात।
इदा हि वो धिषणा देव्यह्नामधात्पीतिं सं मदा अग्मता वः॥ ऋग्वेद ४-३४-१॥🙏🌼
हे मनुष्य ! जीवन को उत्तम बनाने के लिए तुम्हें ऋभु (ज्ञानवान्), विभ्वा (दूसरों का हित करने वाला), वाज (बलशाली) और इन्द्र (इन्द्रियों पर विजय प्राप्त करने वाला) बनना चाहिए। जिससे तुम्हें जीवन का वास्तविक आनंद प्राप्त होगा।🙏🌼
O Man ! To make life perfect you should be Ribhu (knowledgeable)Vibhava (one who works in the interest of others), Vaja (powerful) and Indra (conqueror of the Indriyan). By which you will get the real bliss of life. (Rig Veda 4–34–1)🙏🌼#vedgsawan🙏🌼
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा, प्रचारित आर्य जितेंद्र भाटिया द्वारा🙏🌸
द्वादश द्यून्यदगोह्यस्यातिथ्ये रणन्नृभवः ससन्तः।
सुक्षेत्राकृण्वन्ननयन्त सिन्धून्धन्वातिष्ठन्नोषधीर्निम्नमापः॥ ऋग्वेद ४-३३-७॥🙏🌸
सूर्य से बारह मासों का निर्माण होता है। सूर्य से जलों का निर्माण होता है, जो नदियों में बह कर खाद्यान्न और समृद्धि प्रदान करते हैं। उसी प्रकार जो अज्ञानी अंधकार में सो रहे हैं, उन्हें विद्वान् जन जगाएं और उत्तम शिक्षा प्रदान करके उन्हें समाज की समृद्धि में लगाएं।🙏🌸
Twelve months are formed by the Sun. Water is created by the sun, which flows in the rivers and provides food and prosperity to people. Similarly, scholars should awaken the ignorant people who are sleeping in darkness and provide them with knowledge for the prosperity of the society. (Rig Veda 4-33-7)🙏🌸#vedgsawan🙏🌸
🙏 28.4.21 वेदवाणी 🙏
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा, प्रचारित आर्य जितेंद्र भाटिया द्वारा🙏🌼
ऋभुर्विभ्वा वाज इन्द्रो नो अच्छेमं यज्ञं रत्नधेयोप यात।
इदा हि वो धिषणा देव्यह्नामधात्पीतिं सं मदा अग्मता वः॥ ऋग्वेद ४-३४-१॥🙏🌼
हे मनुष्य ! जीवन को उत्तम बनाने के लिए तुम्हें ऋभु (ज्ञानवान्), विभ्वा (दूसरों का हित करने वाला), वाज (बलशाली) और इन्द्र (इन्द्रियों पर विजय प्राप्त करने वाला) बनना चाहिए। जिससे तुम्हें जीवन का वास्तविक आनंद प्राप्त होगा।🙏🌼
O Man ! To make life perfect you should be Ribhu (knowledgeable)Vibhava (one who works in the interest of others), Vaja (powerful) and Indra (conqueror of the Indriyan). By which you will get the real bliss of life. (Rig Veda 4–34–1)🙏🌼#vedgsawan🙏🌼
April 29, 2021
वर्धनं वाथ सन्मानं ।
खलानां प्रीतयेे कुतः ।।
फलन्त्यमृतसेकेऽपि ।
न पथ्यानि विषद्रुमाः ।। 375/128 ।।
अर्थः-
धन और गौरव दे कर दुष्ट व्यक्ति की प्रसन्नता किसलिये..?? अमृत का सेचन करने पर भी विष का पेड कभी खानेलायक फल नहीं देतें ।
ॐ नमो भगवते हयाननाय ।।
ವರ್ಧನಂ ವಾಥ ಸನ್ಮಾನಂ |
ಖಲಾನಾಂ ಪ್ರೀತಯೇ ಕುತಃ ||
ಫಲಂತ್ಯಮೃತಸೇಕೇ$ಪಿ |
ನ ಪಥ್ಯಾನಿ ವಿಷದ್ರುಮಾಃ || 375/128 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಧನಾದಿಗಳ ದಾನದಿಂದ ಸಂಪತ್ತಿನ ವರ್ಧನೆ ಅಥವಾ ಸನ್ಮಾನವು ದುಷ್ಟರ ಪ್ರೀತಿಗೋಸ್ಕರ ಏಕೆ..?? ಅಮೃತವನ್ನು ಸಿಂಪರಣೆ ಮಾಡಿದರೂ ವಿಷವೃಕ್ಷಗಳು ತಿನ್ನಲು ಯೋಗ್ಯವಾದ ಹಣ್ಣುಗಳನ್ನು ಕೊಡುವುದಿಲ್ಲ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
vardhanam vAtha sanmAnam |
khalAnAm prItayE kutah ||
phalantyamrutasEkEpi |
na pathyAni viShadrumAh || 375/128 ||
MEANING:-
What is the need to give affection to a wicked person by donating wealth and respect too ..?? The poisonous trees never yield the sweet or eatable fruits even after pouring nectar on them.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
खलानां प्रीतयेे कुतः ।।
फलन्त्यमृतसेकेऽपि ।
न पथ्यानि विषद्रुमाः ।। 375/128 ।।
अर्थः-
धन और गौरव दे कर दुष्ट व्यक्ति की प्रसन्नता किसलिये..?? अमृत का सेचन करने पर भी विष का पेड कभी खानेलायक फल नहीं देतें ।
ॐ नमो भगवते हयाननाय ।।
ವರ್ಧನಂ ವಾಥ ಸನ್ಮಾನಂ |
ಖಲಾನಾಂ ಪ್ರೀತಯೇ ಕುತಃ ||
ಫಲಂತ್ಯಮೃತಸೇಕೇ$ಪಿ |
ನ ಪಥ್ಯಾನಿ ವಿಷದ್ರುಮಾಃ || 375/128 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಧನಾದಿಗಳ ದಾನದಿಂದ ಸಂಪತ್ತಿನ ವರ್ಧನೆ ಅಥವಾ ಸನ್ಮಾನವು ದುಷ್ಟರ ಪ್ರೀತಿಗೋಸ್ಕರ ಏಕೆ..?? ಅಮೃತವನ್ನು ಸಿಂಪರಣೆ ಮಾಡಿದರೂ ವಿಷವೃಕ್ಷಗಳು ತಿನ್ನಲು ಯೋಗ್ಯವಾದ ಹಣ್ಣುಗಳನ್ನು ಕೊಡುವುದಿಲ್ಲ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
vardhanam vAtha sanmAnam |
khalAnAm prItayE kutah ||
phalantyamrutasEkEpi |
na pathyAni viShadrumAh || 375/128 ||
MEANING:-
What is the need to give affection to a wicked person by donating wealth and respect too ..?? The poisonous trees never yield the sweet or eatable fruits even after pouring nectar on them.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
April 29, 2021
April 29, 2021
April 29, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। पञ्चदशः सर्गः ।।
🍃ऋषीन्यक्षान्सगन्धर्वानसुरान्ब्राह्मणांस्तथा।
अतिक्रामति दुर्घर्षो वरदानेन मोहितः ॥९।।
⚜️ भावार्थ - क्या ऋषि क्या यक्ष क्या गन्धर्व क्या देवता क्या ब्राह्मण, आपके वरदान के प्रभाव से बह दुर्धर्ष किसी को कुछ भी तो नहीं समझता।
🍃 नैनं सूर्यः प्रतपति पार्श्वे वाति न मागतः ।
चन्दर्भिमाली तं दृष्ट्वा समुद्रोऽपि न कम्पते ।।१०।।
⚜️ भावार्थ - उसे न तो सूर्य ही गर्मी पहुँचा सकते और न वायुदेव ही उसके समीप से जा सकते हैं। उसे देखते ही समुद्र भी अपना लहराना बंद कर शान्त हो जाता है ॥१०॥
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। पञ्चदशः सर्गः ।।
🍃ऋषीन्यक्षान्सगन्धर्वानसुरान्ब्राह्मणांस्तथा।
अतिक्रामति दुर्घर्षो वरदानेन मोहितः ॥९।।
⚜️ भावार्थ - क्या ऋषि क्या यक्ष क्या गन्धर्व क्या देवता क्या ब्राह्मण, आपके वरदान के प्रभाव से बह दुर्धर्ष किसी को कुछ भी तो नहीं समझता।
🍃 नैनं सूर्यः प्रतपति पार्श्वे वाति न मागतः ।
चन्दर्भिमाली तं दृष्ट्वा समुद्रोऽपि न कम्पते ।।१०।।
⚜️ भावार्थ - उसे न तो सूर्य ही गर्मी पहुँचा सकते और न वायुदेव ही उसके समीप से जा सकते हैं। उसे देखते ही समुद्र भी अपना लहराना बंद कर शान्त हो जाता है ॥१०॥
April 29, 2021
📙 ऋग्वेद
सूक्त - २४ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ११ , देवता - अग्नि आदि।
🍃 तत्वा यामि ब्रह्मणा वन्दमानस्तदा शास्ते यजमानो हविर्भिः।
अहेळमानो वरुणेह बोध्यरुशंस मा न आयुः प्र मोषीः.. (११)
⚜️ भावार्थ - हे वरुण! यजमान हव्य के द्वारा तुमसे जिस आयु की याचना करते हैं, मैं शक्तिशाली स्तोत्र के द्वारा तुम्हारी स्तुति करके उसी परम आयु की याचना करता हूँ। तुम इस विषय में लापरवाही न करके ठीक से ध्यान दो। अगणित लोग तुम्हारी प्रार्थना करते हैं। तुम मुझसे मेरी आयु मत छीनो। (११)
सूक्त - २४ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ११ , देवता - अग्नि आदि।
🍃 तत्वा यामि ब्रह्मणा वन्दमानस्तदा शास्ते यजमानो हविर्भिः।
अहेळमानो वरुणेह बोध्यरुशंस मा न आयुः प्र मोषीः.. (११)
⚜️ भावार्थ - हे वरुण! यजमान हव्य के द्वारा तुमसे जिस आयु की याचना करते हैं, मैं शक्तिशाली स्तोत्र के द्वारा तुम्हारी स्तुति करके उसी परम आयु की याचना करता हूँ। तुम इस विषय में लापरवाही न करके ठीक से ध्यान दो। अगणित लोग तुम्हारी प्रार्थना करते हैं। तुम मुझसे मेरी आयु मत छीनो। (११)
April 29, 2021
Thursday, April 29, 2021
कोविड् वाक्सिनस्य त्रितीयमात्रया आजीवनान्तरोगप्रतिरोधं साध्यम् वा ?
चेन्नै> भारत बयोटेक् संस्थया निर्मितं कोवाक्सिन् इति औषधस्य त्रितीयमात्रया आजीवनान्तरोगप्रतिरोधं भविष्यति वा इति अनुसन्धानां प्रचलति। अस्य भागतया चेन्नै मध्ये सप्तजनाः वाक्सिनः स्वीकृताः। कोवाक्सिन् स्वीकृत्य षण्मासानन्तरं भवति एतैः तृतीयमात्रा स्वीकृता इति आवेद्यते। नवदिल्ली पट्न हैद्राबाद इत्यादि अष्टसु प्रदेशेषु आहत्य १९० जनाः प्रतिरोध-वाक्सिनस्य त्रितीय मात्रां स्वीकरिष्यन्ति। एतस्मिन् गणे १८ तः ५५ वयोमिताः भवन्ति। तान् षण्मासपर्यन्तं निरीक्ष्ये इति अनुसन्धानस्य अधिकारिणा डो. सत्यजित् मोहापत्रया उक्तम्।
~ संप्रति वार्ता
कोविड् वाक्सिनस्य त्रितीयमात्रया आजीवनान्तरोगप्रतिरोधं साध्यम् वा ?
चेन्नै> भारत बयोटेक् संस्थया निर्मितं कोवाक्सिन् इति औषधस्य त्रितीयमात्रया आजीवनान्तरोगप्रतिरोधं भविष्यति वा इति अनुसन्धानां प्रचलति। अस्य भागतया चेन्नै मध्ये सप्तजनाः वाक्सिनः स्वीकृताः। कोवाक्सिन् स्वीकृत्य षण्मासानन्तरं भवति एतैः तृतीयमात्रा स्वीकृता इति आवेद्यते। नवदिल्ली पट्न हैद्राबाद इत्यादि अष्टसु प्रदेशेषु आहत्य १९० जनाः प्रतिरोध-वाक्सिनस्य त्रितीय मात्रां स्वीकरिष्यन्ति। एतस्मिन् गणे १८ तः ५५ वयोमिताः भवन्ति। तान् षण्मासपर्यन्तं निरीक्ष्ये इति अनुसन्धानस्य अधिकारिणा डो. सत्यजित् मोहापत्रया उक्तम्।
~ संप्रति वार्ता
April 29, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - चतुर्थी शाम 07:09 तक तत्पश्चात पंचमी
⛅ दिनांक - 30 अप्रैल 2021
⛅ दिन - शुक्रवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - वैशाख
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - ज्येष्ठा दोपहर 12:08 तक तत्पश्चात मूल
⛅ योग - परिघ सुबह 08:04 तक तत्पश्चात शिव
⛅ राहुकाल - सुबह 10:59 से दोपहर 12:36 तक
⛅ सूर्योदय - 06:09
⛅ सूर्यास्त - 19:02
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - चतुर्थी शाम 07:09 तक तत्पश्चात पंचमी
⛅ दिनांक - 30 अप्रैल 2021
⛅ दिन - शुक्रवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - वैशाख
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - ज्येष्ठा दोपहर 12:08 तक तत्पश्चात मूल
⛅ योग - परिघ सुबह 08:04 तक तत्पश्चात शिव
⛅ राहुकाल - सुबह 10:59 से दोपहर 12:36 तक
⛅ सूर्योदय - 06:09
⛅ सूर्यास्त - 19:02
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
April 29, 2021
https://youtu.be/kgYyH1Yns34
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
YouTube
Vaarta: News in Sanskrit | 30.4.2021
April 29, 2021
Sanskrit-0655-0700
३०.०४ आकाशवाणी संस्कृत
April 29, 2021
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
April 29, 2021
April 29, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️त्रयोदश अध्याय
♦️श्लोक:-०५
यस्य स्नेहो भयं तस्य स्नेहो दुःखस्य भाजनम्।स्नेहमूलानि दुःखानि तानि त्यक्त्वा वसेत्सुखम्।।5।।
♦️भावार्थ --जो व्यक्ति अपने घर के लोगो से बहोत आसक्ति रखता है वह भय और दुःख को पाता है. आसक्ति ही दुःख का मूल है. जिसे सुखी होना है उसे आसक्ति छोडनी पड़ेगी
#Chanakya
✒️त्रयोदश अध्याय
♦️श्लोक:-०५
यस्य स्नेहो भयं तस्य स्नेहो दुःखस्य भाजनम्।स्नेहमूलानि दुःखानि तानि त्यक्त्वा वसेत्सुखम्।।5।।
♦️भावार्थ --जो व्यक्ति अपने घर के लोगो से बहोत आसक्ति रखता है वह भय और दुःख को पाता है. आसक्ति ही दुःख का मूल है. जिसे सुखी होना है उसे आसक्ति छोडनी पड़ेगी
#Chanakya
April 29, 2021
आहारनिद्राभयमैथुनं च ।
सामान्यमेतत्पशुभिर्नराणाम् ।।
धर्मो हि तेषामधिको विशेषो ।
धर्मेण हीनाः पशुभिः समानाः ।। 25 ।।
अर्थः
खाना, निद्रा करना, भय उत्पन्न तथा कामवासना ये सभी पशुओं से लेकर मानवों को भी समान होते हैं । इन सभी पशु-मनुष्यों को धर्म ही एक अधिक विॆशेष गुण है जो मनुष्यों को पशुओं से अलग करता है । अतः जो धर्म का पालन न करते हैं, वे पशु समान होते हैं ।
ॐ नमो भगवते तुरगास्याय ।
ಆಹಾರನಿದ್ರಾಭಯಮೈಥುನಂ ಚ |
ಸಾಮಾನ್ಯಮೇತತ್ಪಶುಭಿರ್ನರಾಣಾಮ್ ||
ಧರ್ಮೋ ಹಿ ತೇಷಾಮಧಿಕೋ ವಿಶೇಷೋ |
ಧರ್ಮೇಣ ಹೀನಾಃ ಪಶುಭಿಃ ಸಮಾನಾಃ || 25 ||
ಅರ್ಥ:
ಆಹಾರ, ನಿದ್ರೆ, ಭಯ ಮತ್ತು ಮೈಥುನ ಇವುಗಳು ಪ್ರಾಣಿಗಳಿಂದ ಹಿಡಿದು ಮನುಷ್ಯರಿಗೆಲ್ಲರಿಗೂ ಸಮಾನವಾಗಿ ಇರುವ ಕಾರ್ಯಗಳು. ಆದರೆ ಒಂದೇ ವಿಶೇಷಕಾರ್ಯವಾದ ಧರ್ಮವು ಈ ಪ್ರಾಣಿ ಮತ್ತು ಮಾನವರನ್ನು ಬೇರೆಯಾಗಿಸುತ್ತದೆ. ಯಾವನು ಧರ್ಮಾಚರಣೆ ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲವೋ ಅವನು ಪಶು-ಪ್ರಾಣಿಗಳಂತೇ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ತುರಗಾಸ್ಯಾಯ ||
AhAranidrAbhayamaithunaM cha /
sAmAnyamEtat pashubhirnarANAM //
dharmO hi tEShAmadhikO vishEShO /
dharmENa hInAH pashubhiH samAnAH // 25 //
MEANING:
Food, sleep, scare and union are the common works among the animals and humans. The Dharma is the only special work.which differs the humans from animals. Hence the human without Dharma is equals to an animal.
Om namO bhagavatE turagAsyAya //
सामान्यमेतत्पशुभिर्नराणाम् ।।
धर्मो हि तेषामधिको विशेषो ।
धर्मेण हीनाः पशुभिः समानाः ।। 25 ।।
अर्थः
खाना, निद्रा करना, भय उत्पन्न तथा कामवासना ये सभी पशुओं से लेकर मानवों को भी समान होते हैं । इन सभी पशु-मनुष्यों को धर्म ही एक अधिक विॆशेष गुण है जो मनुष्यों को पशुओं से अलग करता है । अतः जो धर्म का पालन न करते हैं, वे पशु समान होते हैं ।
ॐ नमो भगवते तुरगास्याय ।
ಆಹಾರನಿದ್ರಾಭಯಮೈಥುನಂ ಚ |
ಸಾಮಾನ್ಯಮೇತತ್ಪಶುಭಿರ್ನರಾಣಾಮ್ ||
ಧರ್ಮೋ ಹಿ ತೇಷಾಮಧಿಕೋ ವಿಶೇಷೋ |
ಧರ್ಮೇಣ ಹೀನಾಃ ಪಶುಭಿಃ ಸಮಾನಾಃ || 25 ||
ಅರ್ಥ:
ಆಹಾರ, ನಿದ್ರೆ, ಭಯ ಮತ್ತು ಮೈಥುನ ಇವುಗಳು ಪ್ರಾಣಿಗಳಿಂದ ಹಿಡಿದು ಮನುಷ್ಯರಿಗೆಲ್ಲರಿಗೂ ಸಮಾನವಾಗಿ ಇರುವ ಕಾರ್ಯಗಳು. ಆದರೆ ಒಂದೇ ವಿಶೇಷಕಾರ್ಯವಾದ ಧರ್ಮವು ಈ ಪ್ರಾಣಿ ಮತ್ತು ಮಾನವರನ್ನು ಬೇರೆಯಾಗಿಸುತ್ತದೆ. ಯಾವನು ಧರ್ಮಾಚರಣೆ ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲವೋ ಅವನು ಪಶು-ಪ್ರಾಣಿಗಳಂತೇ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ತುರಗಾಸ್ಯಾಯ ||
AhAranidrAbhayamaithunaM cha /
sAmAnyamEtat pashubhirnarANAM //
dharmO hi tEShAmadhikO vishEShO /
dharmENa hInAH pashubhiH samAnAH // 25 //
MEANING:
Food, sleep, scare and union are the common works among the animals and humans. The Dharma is the only special work.which differs the humans from animals. Hence the human without Dharma is equals to an animal.
Om namO bhagavatE turagAsyAya //
April 30, 2021
ओ३म्
५०. संस्कृत वाक्याभ्यासः
प्रातःकाले पञ्च मील परिमितं चलितवान्।
= सुबह पांच मील जितना चला
अधुना एकत्र उपविश्य विश्रामं करोमि।
= अभी एक जगह बैठ कर विश्राम कर रहा हूँ
अत्र केचन युवकाः धावन्ति।
= यहाँ कुछ युवक दौड़ रहे हैं
काश्चन युवतयः अपि धावन्ति।
= कुछ युवतियाँ भी दौड़ रही हैं
वृद्धाः शनैः शनैः चलन्ति।
= वृद्ध धीरे धीरे चलते हैं
युवकाः क्षिप्रं धावन्ति।
= युवक तेज दौड़ते हैं
केचन बालकाः अपि अत्र सन्ति।
= कुछ बच्चे भी यहाँ हैं
काश्चन बालिकाः अपि अत्र सन्ति।
= कुछ बच्चियाँ भी यहाँ हैं
बालकाः, बालिकाश्च योगासनं कुर्वन्ति।
= बच्चे और बच्चियाँ योगासन कर रहे हैं
ओ३म्
५१. संस्कृत वाक्याभ्यासः
तस्मिन् काले अधर्मः अवर्धत।
= उस समय अधर्म बढ़ गया था (वर्धितम् आसीत्)
तस्मिन् समये अनेके दुराचारिणः आसन्।
= उस समय अनेक दुराचारी थे
धर्मणः रक्षार्थं सः अग्रे आगतः।
= धर्म की रक्षा के लिये वह आगे आया
सः धर्मयुद्धं कर्तुं पार्थं प्रेरितवान्।
= उन्होंने धर्मयुद्ध करने के लिये पार्थ को प्रेरित किया
सर्वे दुराचारिणः युद्धे हताः।
= सभी दुराचारी युद्ध में मारे गए
तस्य नाम श्रीकृष्णः।
अद्य जन्माष्टमी पर्वणः सर्वेभ्यः शुभकामनाः।
ओ३म्
५२. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः वानरः।
सः कः ?
वानरः वृक्षस्य उपरि अस्ति।
वानरः कुत्र अस्ति ?
वानरः कूर्दते।
वानरः किं करोति ?
वृक्षे दश वानराः सन्ति।
वृक्षे कति वानराः सन्ति ?
एकः वानरः लघुः अस्ति।
एकः वानरः कीदृशः अस्ति ?
सः लघुः अस्ति अतः न कूर्दते।
सः किमर्थं न कूर्दति ?
सर्वे वानराः वृक्षात् वृक्षम् उत्प्लवन्ति।
= सभी बन्दर एक पेड़ से दूसरे पेड़ पर कूदते हैं
ओ३म्
५३. संस्कृत वाक्याभ्यासः
अद्य तस्य पुण्यतिथिः अस्ति।
= आज उनकी पुण्यतिथि है
तस्य नाम आलिमचन्द लछवानी आसीत्।
= उनका नाम आलिमचन्द लछवानी था
सः निधनात् पूर्वं नगरे एकां विशालां धर्म शालां निर्मितवान्।
= उन्होंने मृत्यु से पहले नगर में एक बड़ी धर्मशाला बनवाई
धर्मशालायाम् अनेके यात्रिणः निवसन्ति।
= धर्मशाला में अनेक यात्री रहते हैं
अद्य तत्र यज्ञः आसीत्।
= आज वहाँ यज्ञ था
आलिमचंदस्य पुत्राः यज्ञं कृतवन्तः।
= आलिमचन्द के बेटों ने यज्ञ किया
सर्वाः वधूः अपि यज्ञं कृतवत्यः।
= सभी बहुओं ने भी यज्ञ किया
निर्धनेभ्यः बालकेभ्यः पुस्तकानि दत्तवन्तः।
= निर्धन बच्चों को पुस्तकें दीं
सर्वे जनाः मिलित्वा भोजनं कृतवन्तः।
= सबने मिलकर खाना खाया
आलिमचन्दः दानवीरः आसीत्।
= आलिमचन्द दानवीर थे
तथैव तस्य परिवारजनाः अपि दानवीराः सन्ति।
= उसी प्रकार उनके परिवार जन भी दानवीर हैं
ओ३म्
५४. संस्कृत वाक्याभ्यासः
यः शिक्षां यच्छति सः शिक्षकः।
= जो शिक्षा देता है वह शिक्षक है
यः पाठयति सः शिक्षकः।
= जो पढ़ाता है वह शिक्षक है
यः सदाचारी अस्ति सः शिक्षकः।
= जो सदाचारी है वह शिक्षक है
छात्रारू शिक्षकस्य अनुसरणं कुर्वन्ति।
= छात्र शिक्षक का अनुसरण करते हैं
यदा शिक्षकः सम्यक् ज्ञानं ददाति।
= जब शिक्षक सही ज्ञान देता है
तदा छात्राः प्रसन्नाः भवन्ति।
= तब छात्र खुश होते हैं
छात्राः शिक्षकाय आदरं ददति।
= छात्र शिक्षक को आदर देते हैं
विद्वान् सदाचारी शिक्षकः श्रेष्ठः भवति।
= विद्वान् सदाचारी शिक्षक श्रेष्ठ होता है
सर्वेभ्यः शिक्षक-दिनस्य शुभकामनाः।
ओ३म्
५५. संस्कृत वाक्याभ्यासः
पुनः पुनः
आम् , पुनः पुनः।
कुरु अभ्यासं पुनः पुनः।
प्रातः संस्कृत अभ्यासम्।
सायं अपि कुरु वार्तालापम्।
यदा यदा करोषि सम्वादम्।
श्रृणु श्रावय च केवलं संस्कृतम्।
बार बार…..
हाँ , बार बार…..
करिये अभ्यास बार बार
प्रातः संस्कृत का अभ्यास
सायं भी संस्कृत वार्तालाप
जब जब करें सम्वाद
सुनें सुनाएँ केवल संस्कृतम्
ओ२म्
५६. संस्कृत वाक्याभ्यासः
इसरो इत्युक्ते भारतीय अन्तरिक्ष अनुसन्धान संस्थानम्।
= इसरो अर्थात् भारतीय अन्तरिक्ष अनुसन्धान संस्थान
एतस्मिन् संस्थाने अनेके वैज्ञानिकाः कार्यं कुर्वन्ति।
= इस संस्थान में अनेक वैज्ञानिक काम करते हैं
वैज्ञानिकाः सर्वदा नूतनम् अनुसन्धानं कुर्वन्ति।
= वैज्ञानिक हमेशा नया अनुसन्धान करते हैं
गतदिने एकम् उपग्रहं प्रक्षेपितवन्तः।
= कल एक उपग्रह छोड़ा
तद् उपगृहं वातावरणस्य अध्ययनं करिष्यति।
= वह उपग्रह वातावरण का अध्ययन करेगा
झंझावातस्य वा अतिवृष्टेः विषये तद् सूचनाः दास्यति।
= तूफान या अतिवृष्टि के सम्बन्ध में सूचना देगा
सर्वेषां वैज्ञानिकानां प्रयत्नः सफलः भविष्यति।
= सभी वैज्ञानिकों का प्रयत्न सफल होगा
वयं सर्वेषां वैज्ञानिकानां धन्यवादं मन्यामहे।
= हम सभी वैज्ञानिकों का धन्यवाद मानते हैं
#vakyabhyas
५०. संस्कृत वाक्याभ्यासः
प्रातःकाले पञ्च मील परिमितं चलितवान्।
= सुबह पांच मील जितना चला
अधुना एकत्र उपविश्य विश्रामं करोमि।
= अभी एक जगह बैठ कर विश्राम कर रहा हूँ
अत्र केचन युवकाः धावन्ति।
= यहाँ कुछ युवक दौड़ रहे हैं
काश्चन युवतयः अपि धावन्ति।
= कुछ युवतियाँ भी दौड़ रही हैं
वृद्धाः शनैः शनैः चलन्ति।
= वृद्ध धीरे धीरे चलते हैं
युवकाः क्षिप्रं धावन्ति।
= युवक तेज दौड़ते हैं
केचन बालकाः अपि अत्र सन्ति।
= कुछ बच्चे भी यहाँ हैं
काश्चन बालिकाः अपि अत्र सन्ति।
= कुछ बच्चियाँ भी यहाँ हैं
बालकाः, बालिकाश्च योगासनं कुर्वन्ति।
= बच्चे और बच्चियाँ योगासन कर रहे हैं
ओ३म्
५१. संस्कृत वाक्याभ्यासः
तस्मिन् काले अधर्मः अवर्धत।
= उस समय अधर्म बढ़ गया था (वर्धितम् आसीत्)
तस्मिन् समये अनेके दुराचारिणः आसन्।
= उस समय अनेक दुराचारी थे
धर्मणः रक्षार्थं सः अग्रे आगतः।
= धर्म की रक्षा के लिये वह आगे आया
सः धर्मयुद्धं कर्तुं पार्थं प्रेरितवान्।
= उन्होंने धर्मयुद्ध करने के लिये पार्थ को प्रेरित किया
सर्वे दुराचारिणः युद्धे हताः।
= सभी दुराचारी युद्ध में मारे गए
तस्य नाम श्रीकृष्णः।
अद्य जन्माष्टमी पर्वणः सर्वेभ्यः शुभकामनाः।
ओ३म्
५२. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः वानरः।
सः कः ?
वानरः वृक्षस्य उपरि अस्ति।
वानरः कुत्र अस्ति ?
वानरः कूर्दते।
वानरः किं करोति ?
वृक्षे दश वानराः सन्ति।
वृक्षे कति वानराः सन्ति ?
एकः वानरः लघुः अस्ति।
एकः वानरः कीदृशः अस्ति ?
सः लघुः अस्ति अतः न कूर्दते।
सः किमर्थं न कूर्दति ?
सर्वे वानराः वृक्षात् वृक्षम् उत्प्लवन्ति।
= सभी बन्दर एक पेड़ से दूसरे पेड़ पर कूदते हैं
ओ३म्
५३. संस्कृत वाक्याभ्यासः
अद्य तस्य पुण्यतिथिः अस्ति।
= आज उनकी पुण्यतिथि है
तस्य नाम आलिमचन्द लछवानी आसीत्।
= उनका नाम आलिमचन्द लछवानी था
सः निधनात् पूर्वं नगरे एकां विशालां धर्म शालां निर्मितवान्।
= उन्होंने मृत्यु से पहले नगर में एक बड़ी धर्मशाला बनवाई
धर्मशालायाम् अनेके यात्रिणः निवसन्ति।
= धर्मशाला में अनेक यात्री रहते हैं
अद्य तत्र यज्ञः आसीत्।
= आज वहाँ यज्ञ था
आलिमचंदस्य पुत्राः यज्ञं कृतवन्तः।
= आलिमचन्द के बेटों ने यज्ञ किया
सर्वाः वधूः अपि यज्ञं कृतवत्यः।
= सभी बहुओं ने भी यज्ञ किया
निर्धनेभ्यः बालकेभ्यः पुस्तकानि दत्तवन्तः।
= निर्धन बच्चों को पुस्तकें दीं
सर्वे जनाः मिलित्वा भोजनं कृतवन्तः।
= सबने मिलकर खाना खाया
आलिमचन्दः दानवीरः आसीत्।
= आलिमचन्द दानवीर थे
तथैव तस्य परिवारजनाः अपि दानवीराः सन्ति।
= उसी प्रकार उनके परिवार जन भी दानवीर हैं
ओ३म्
५४. संस्कृत वाक्याभ्यासः
यः शिक्षां यच्छति सः शिक्षकः।
= जो शिक्षा देता है वह शिक्षक है
यः पाठयति सः शिक्षकः।
= जो पढ़ाता है वह शिक्षक है
यः सदाचारी अस्ति सः शिक्षकः।
= जो सदाचारी है वह शिक्षक है
छात्रारू शिक्षकस्य अनुसरणं कुर्वन्ति।
= छात्र शिक्षक का अनुसरण करते हैं
यदा शिक्षकः सम्यक् ज्ञानं ददाति।
= जब शिक्षक सही ज्ञान देता है
तदा छात्राः प्रसन्नाः भवन्ति।
= तब छात्र खुश होते हैं
छात्राः शिक्षकाय आदरं ददति।
= छात्र शिक्षक को आदर देते हैं
विद्वान् सदाचारी शिक्षकः श्रेष्ठः भवति।
= विद्वान् सदाचारी शिक्षक श्रेष्ठ होता है
सर्वेभ्यः शिक्षक-दिनस्य शुभकामनाः।
ओ३म्
५५. संस्कृत वाक्याभ्यासः
पुनः पुनः
आम् , पुनः पुनः।
कुरु अभ्यासं पुनः पुनः।
प्रातः संस्कृत अभ्यासम्।
सायं अपि कुरु वार्तालापम्।
यदा यदा करोषि सम्वादम्।
श्रृणु श्रावय च केवलं संस्कृतम्।
बार बार…..
हाँ , बार बार…..
करिये अभ्यास बार बार
प्रातः संस्कृत का अभ्यास
सायं भी संस्कृत वार्तालाप
जब जब करें सम्वाद
सुनें सुनाएँ केवल संस्कृतम्
ओ२म्
५६. संस्कृत वाक्याभ्यासः
इसरो इत्युक्ते भारतीय अन्तरिक्ष अनुसन्धान संस्थानम्।
= इसरो अर्थात् भारतीय अन्तरिक्ष अनुसन्धान संस्थान
एतस्मिन् संस्थाने अनेके वैज्ञानिकाः कार्यं कुर्वन्ति।
= इस संस्थान में अनेक वैज्ञानिक काम करते हैं
वैज्ञानिकाः सर्वदा नूतनम् अनुसन्धानं कुर्वन्ति।
= वैज्ञानिक हमेशा नया अनुसन्धान करते हैं
गतदिने एकम् उपग्रहं प्रक्षेपितवन्तः।
= कल एक उपग्रह छोड़ा
तद् उपगृहं वातावरणस्य अध्ययनं करिष्यति।
= वह उपग्रह वातावरण का अध्ययन करेगा
झंझावातस्य वा अतिवृष्टेः विषये तद् सूचनाः दास्यति।
= तूफान या अतिवृष्टि के सम्बन्ध में सूचना देगा
सर्वेषां वैज्ञानिकानां प्रयत्नः सफलः भविष्यति।
= सभी वैज्ञानिकों का प्रयत्न सफल होगा
वयं सर्वेषां वैज्ञानिकानां धन्यवादं मन्यामहे।
= हम सभी वैज्ञानिकों का धन्यवाद मानते हैं
#vakyabhyas
April 30, 2021
April 30, 2021
अमरवाणीविलासः के लिए अभी जुड़े
Join Now
Password — Amara21
https://us02web.zoom.us/j/87923562720?pwd=M2tWVHNWQndoZmZ3b0REYU0rT0tYQT09
Join Now
Password — Amara21
https://us02web.zoom.us/j/87923562720?pwd=M2tWVHNWQndoZmZ3b0REYU0rT0tYQT09
April 30, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - पंचमी शाम 04:41 तक तत्पश्चात षष्ठी
⛅ दिनांक - 01 मई 2021
⛅ दिन - शनिवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - वैशाख
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - मूल सुबह 10:16 तक तत्पश्चात पूर्वाषाढा
⛅ योग - सिद्ध 02 मई रात्रि 01:48 तक तत्पश्चात साध्य
⛅ राहुकाल - सुबह 09:22 से सुबह 10:59 तक
⛅ सूर्योदय - 06:09
⛅ सूर्यास्त - 19:02
⛅ दिशाशूल - पूर्व दिशा में
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - पंचमी शाम 04:41 तक तत्पश्चात षष्ठी
⛅ दिनांक - 01 मई 2021
⛅ दिन - शनिवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - वैशाख
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - मूल सुबह 10:16 तक तत्पश्चात पूर्वाषाढा
⛅ योग - सिद्ध 02 मई रात्रि 01:48 तक तत्पश्चात साध्य
⛅ राहुकाल - सुबह 09:22 से सुबह 10:59 तक
⛅ सूर्योदय - 06:09
⛅ सूर्यास्त - 19:02
⛅ दिशाशूल - पूर्व दिशा में
April 30, 2021
Friday, April 30, 2021
भारताय साहाय्यहस्तं प्रसार्य लोकराष्ट्राणि।
नवदिल्ली> कोविड् महामार्यााः तृतीयतरङ्गं प्रतिरोद्धुं भारताय चत्वारिंशत्परं राष्ट्राणि साहाय्यं वाग्दानमकुर्वन्। विविधेभ्यः राष्ट्रेभ्यः ५५० प्राणवायोः उद्पादनोपकरणानि ४००० कोण्सेन्ट्रेटर् उपकरणानि, १०,००० प्राणवायुसम्भरण्यः च प्रतीक्षन्ते इति भारतस्य विदेशकार्यकार्यदर्शिना हर्षवर्धन श्रृङ्गलेन प्रोक्तम्।
अमेरिक्का, रूस्, ब्रिट्टनं, फ्रान्स्, जर्मनी, जापानं, गल्फ राष्ट्राणि, भारतस्य प्रातिवेशिकराष्ट्राणि च भारतसेवायै सन्नद्धानि भवन्ति।
~ संप्रति वार्ता
भारताय साहाय्यहस्तं प्रसार्य लोकराष्ट्राणि।
नवदिल्ली> कोविड् महामार्यााः तृतीयतरङ्गं प्रतिरोद्धुं भारताय चत्वारिंशत्परं राष्ट्राणि साहाय्यं वाग्दानमकुर्वन्। विविधेभ्यः राष्ट्रेभ्यः ५५० प्राणवायोः उद्पादनोपकरणानि ४००० कोण्सेन्ट्रेटर् उपकरणानि, १०,००० प्राणवायुसम्भरण्यः च प्रतीक्षन्ते इति भारतस्य विदेशकार्यकार्यदर्शिना हर्षवर्धन श्रृङ्गलेन प्रोक्तम्।
अमेरिक्का, रूस्, ब्रिट्टनं, फ्रान्स्, जर्मनी, जापानं, गल्फ राष्ट्राणि, भारतस्य प्रातिवेशिकराष्ट्राणि च भारतसेवायै सन्नद्धानि भवन्ति।
~ संप्रति वार्ता
April 30, 2021
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
April 30, 2021
मूर्खोऽपि शोभते तावत् ।
सभायां वस्त्रवेष्टितः ।।
तावच्च शोभते मूर्खो ।
यावत्किञ्चिन्न भाषते ।। 40 ।।
अर्थः-
मूर्ख का भी सभा में तब तक बढा रहता है जब तक वह अच्छे कपडे पहने तथा मौन से बैठा हो ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।
ಮೂರ್ಖೋಪಿ ಶೋಭತೇ ತಾವತ್ |
ಸಭಾಯಾಂ ವಸ್ತ್ರವೇಷ್ಟಿತಃ ||
ತಾವಚ್ಚ ಶೋಭತೇ ಮೂರ್ಖೋ |
ಯಾವತ್ಕಿಂಚಿನ್ನ ಭಾಷತೇ || 40 ||
ಅರ್ಥ:-
ಮೂರ್ಖನೂ ಕೂಡ ಉತ್ತಮ ವಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಧರಿಸಿ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡದೇ ಸುಮ್ಮನೆ ಕುಳಿತಿರುವವರೆಗೂ ಶೋಭಿಸುತ್ತಾನೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
mUrkhOpi shObhatE tAvat /
sabhAyAM vastravEShTitaH //
tAvachcha shObhatE mUrkhO /
yAvatkinchinna bhAShatE // 40 //
MEANING:
A neatly dressed fool also enshines like a scholar until he speaks in the court of scholars.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
सभायां वस्त्रवेष्टितः ।।
तावच्च शोभते मूर्खो ।
यावत्किञ्चिन्न भाषते ।। 40 ।।
अर्थः-
मूर्ख का भी सभा में तब तक बढा रहता है जब तक वह अच्छे कपडे पहने तथा मौन से बैठा हो ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।
ಮೂರ್ಖೋಪಿ ಶೋಭತೇ ತಾವತ್ |
ಸಭಾಯಾಂ ವಸ್ತ್ರವೇಷ್ಟಿತಃ ||
ತಾವಚ್ಚ ಶೋಭತೇ ಮೂರ್ಖೋ |
ಯಾವತ್ಕಿಂಚಿನ್ನ ಭಾಷತೇ || 40 ||
ಅರ್ಥ:-
ಮೂರ್ಖನೂ ಕೂಡ ಉತ್ತಮ ವಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಧರಿಸಿ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡದೇ ಸುಮ್ಮನೆ ಕುಳಿತಿರುವವರೆಗೂ ಶೋಭಿಸುತ್ತಾನೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
mUrkhOpi shObhatE tAvat /
sabhAyAM vastravEShTitaH //
tAvachcha shObhatE mUrkhO /
yAvatkinchinna bhAShatE // 40 //
MEANING:
A neatly dressed fool also enshines like a scholar until he speaks in the court of scholars.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
April 30, 2021
April 30, 2021
https://youtu.be/-L3ikE3Ufjo
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
YouTube
वार्ता: संस्कृत में समाचार | 1/5/2021
April 30, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। पञ्चदशः सर्गः ।।
🍃 सु॒महन्न भयं तस्माद्राक्षसाद्बोरदर्शनात्।
बधार्थ तस्य भगवन्नुपायं कर्तुमर्हसि ॥११॥
⚜️ भावार्थ - उस भयानक राक्षस को देखने ही से हमें बड़ा डर लगता है अतः हे भगवन् ! उसके वध के लिये कोई उपाय कीजिये ॥११॥
🍃 एवमुक्तः सुरैः सवैचिन्तयित्वा ततोऽत्रवीत्।
हन्तायं विहितस्तस्य वधापायो दुरात्मनः।।१२।।
⚜️ भावार्थ - उन सब देवताओं के ये वचन सुन, ब्रह्मा जो कुछ सोच कर बोले - मैंने उस दुरात्मा के मारने का उपाय सोच लिया है। ॥१२॥
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। पञ्चदशः सर्गः ।।
🍃 सु॒महन्न भयं तस्माद्राक्षसाद्बोरदर्शनात्।
बधार्थ तस्य भगवन्नुपायं कर्तुमर्हसि ॥११॥
⚜️ भावार्थ - उस भयानक राक्षस को देखने ही से हमें बड़ा डर लगता है अतः हे भगवन् ! उसके वध के लिये कोई उपाय कीजिये ॥११॥
🍃 एवमुक्तः सुरैः सवैचिन्तयित्वा ततोऽत्रवीत्।
हन्तायं विहितस्तस्य वधापायो दुरात्मनः।।१२।।
⚜️ भावार्थ - उन सब देवताओं के ये वचन सुन, ब्रह्मा जो कुछ सोच कर बोले - मैंने उस दुरात्मा के मारने का उपाय सोच लिया है। ॥१२॥
April 30, 2021
📙 ऋग्वेद
सूक्त - २४ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - १२ , देवता - अग्नि आदि।
🍃 तदिन्नक्तं तद्दिवा मह्यमाहुस्तदयं केतो हृद आ वि चष्टे. शुनःशेपो
यमह्वद्गृभीतः सो अस्मान् राजा वरुणो मुमोक्तु.. (१२)
⚜️ भावार्थ - कर्त्तव्य को जानने वाले लोगों ने रात में और दिन में मुझसे यही कहा है। मेरे हृदय से उत्पन्न ज्ञान भी यही सलाह देता है। शुनः शेप ने सूर्य से बंधकर जिनको पुकारा था, वे ही राजा वरुण हमें बंधन से मुक्त करें। (१२)
सूक्त - २४ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - १२ , देवता - अग्नि आदि।
🍃 तदिन्नक्तं तद्दिवा मह्यमाहुस्तदयं केतो हृद आ वि चष्टे. शुनःशेपो
यमह्वद्गृभीतः सो अस्मान् राजा वरुणो मुमोक्तु.. (१२)
⚜️ भावार्थ - कर्त्तव्य को जानने वाले लोगों ने रात में और दिन में मुझसे यही कहा है। मेरे हृदय से उत्पन्न ज्ञान भी यही सलाह देता है। शुनः शेप ने सूर्य से बंधकर जिनको पुकारा था, वे ही राजा वरुण हमें बंधन से मुक्त करें। (१२)
April 30, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ त्रयोदश अध्याय
♦️श्लोक :- ६
अनागत विधाता च प्रत्युत्पन्नमतिस्तथा।
द्वावेतौ सुखमेवैते यद्भविष्यो विनश्यति।।६।।
♦️भावार्थ - दुःख के आने से पूर्व ही उसके निवारण का उपाय कर लेने वाला तथा संकट पड़ने पर तुरन्त समाधान खोजकर उससे मुक्त हो जाने वाला, ये दोनों ही सुखी रहते हैं।
#Chanakya
✒️ त्रयोदश अध्याय
♦️श्लोक :- ६
अनागत विधाता च प्रत्युत्पन्नमतिस्तथा।
द्वावेतौ सुखमेवैते यद्भविष्यो विनश्यति।।६।।
♦️भावार्थ - दुःख के आने से पूर्व ही उसके निवारण का उपाय कर लेने वाला तथा संकट पड़ने पर तुरन्त समाधान खोजकर उससे मुक्त हो जाने वाला, ये दोनों ही सुखी रहते हैं।
#Chanakya
April 30, 2021
ओ३म्
५७. संस्कृत वाक्याभ्यासः
अहं कष्टं सहे।
= मैं कष्ट सहन करता / करती हूँ
त्वं कष्टं सहसे।
= तुम कष्ट सहन करते / करती हो
सः दुःखं सहते।
= वह दुःख सहता है
सा पीड़ां सहते।
= वह पीड़ा सहन करती है
सैनिकाः सर्वदा कष्टं सहन्ते।
= सैनिक हमेशा कष्ट सहन करते हैं
कृषकाः कष्टं सोढ्वा कृषिकार्यं कुर्वन्ति।
= किसान कष्ट सहन करके खेती करते हैं
जीवने कष्टं तु सहनीयं भवति।
= जीवन में कष्ट तो सहन करना पड़ता है
जीवने पीड़ा तु सहनीया भवति।
= जीवन में पीड़ा तो सहन करनी पड़ती है
यः किमपि न सहते।
= जो कुछ नहीं सहन करता है
सः जीवनं न जीवति।
= वह जीवन नहीं जीता है
ओ३म्
५८. संस्कृत वाक्याभ्यासः
ऋषिदेवः रविवासरे मौनव्रतं पालयति।
= ऋषिदेव रविवार को मौनव्रत पालता है
रविवासरे सः एकम् अपि शब्दं न वदति।
= रविवार को वह एक भी शब्द नहीं बोलता है
सः केवलं लिखति।
= वह केवल लिखता है
सः यत्किमपि वक्तुम् इच्छति।
= वह जो कुछ भी बोलना चाहता है
तद् सर्वं लिखित्वा एव सूचयति।
= वह सब लिखकर के ही सूचित करता है
सः सर्वं संस्कृत-भाषायामेव लिखति।
= वह सब कुछ संस्कृत भाषा में ही लिखता है
तस्य पुत्रः विभुः उचैः तस्य लेखं पठति।
= उसका बेटा विभु जोर से उसका लेख पढ़ता है
पठित्वा शीघ्रमेव वस्तूनि आनयति।
= पढ़कर जल्दी से वस्तुएँ लाता है
विभुः अपि संस्कृतं जानाति।
= विभु भी संस्कृत जानता है
विभुः आज्ञाकारी बालकः अस्ति।
= विभु आज्ञाकारी बालक है
ओ३म्
५९. संस्कृत वाक्याभ्यासः
तेन उक्तम्।
= उसने कहा
अवश्यमेव आगच्छतु।
= अवश्य आईयेगा
तया अपि उक्तम्।
= उसने भी कहा
अवश्यमेव आगच्छतु।
= अवश्य आईयेगा
अहम् उभयत्र न गतवान्।
= मैं दोनों जगह नहीं गया
अहम् अन्यत्र गतवान्।
= मैं और कहीं गया
अद्य द्वयोः गृहं गच्छामि।
= आज दोनों के घर जा रहा हूँ
दूरवाण्या सूचितवान् अहम्।
= दूरवाणी से मैंने सूचित कर दिया है
ओ३म्
६०. संस्कृत वाक्याभ्यासः
द्वादश-वर्षाणि पर्यन्तं सः कारावासे आसीत्।
= बारह वर्ष तक वह जेल में था
सः भयकरः अपराधी अस्ति।
= वह खतरनाक अपराधी है
सः आतंकवादी सदृशः अस्ति।
= वह आतंकवादी जैसा है
अधुना सः कारागारात् मुक्तः जातः।
= अब वह जेल से मुक्त हो गया है
यदा सः कारागारात् बहिः आगतवान्।
= जब वह जेल से बहार आया
तदा धूर्ताः राजनेतारः तस्य स्वागतम् अकुर्वन्।
= तब धूर्त राजनेताओं ने उसका स्वागत किया
सीवानस्य सर्वे जनाः भयभीताः सन्ति।
= सीवान के सभी लोग भयभीत हैं
७१. संस्कृत वाक्याभ्यासः
पत्नी – श्रृणोति वा ?
= सुनते हैं ?
विनय दुग्धं न पिबति।
= विनय दूध नहीं पी रहा है
किञ्चित् तर्जयतु।
= थोड़ा डांटिये
पतिः – किमर्थं वत्स..!
= क्यों बेटा
दुग्धं किमर्थं न पिबसि त्वम् ?
= तुम दूध क्यों नहीं पी रहे हो ?
तुभ्यं दुग्धं न रोचते वा ?
= तुम्हें दूध पसन्द नहीं है क्या ?
विनयः – तात ! दुग्धं तु रोचते मह्यम्।
= मुझे दूध तो पसंद है
– गोपालः धेनुं सूचिऔषधं मारयति।
= गोपाल गाय को इन्जेक्शन मारता है
– तद् मह्यं न रोचते।
= वो मुझे पसंद नहीं है
ओ३म्
७२. संस्कृत वाक्याभ्यासः
गर्वम् अनुभवामि।
= मुझे गर्व हो रहा है
मम वीराणाम् उपरि गर्वम् अनुभवामि।
= अपने वीरों पर मुझे गर्व हो रहा है
ते अद्य सीमापारं गत्वा आतंकवादिनः मारितवन्तः।
उन्होंने सीमापार जाकर आतंकवादियों को मार दिया
तेषाम् आतंकशिबिराणि ध्वस्तानि कृतानि।
उनके आतंकी शिविरोंको ध्वस्त किया
अस्माभिः सङ्कल्पः कर्तव्यः।ं
हम सबको संकल्प करना चाहिये
वयं अस्मिन् वर्षे नवरात्रिः दीपावली च पर्वावसरे नूतनानि वस्त्राणि निर्मापयिष्यामः।
हम इस वर्ष नवरात्रि में या दीवाली में नए कपड़े नहीं सिलाएँगे ….
अस्मिन् वर्षे दीपावल्यां अग्निक्रीडनकानि न क्रेष्यामः।
हम इस वर्ष दीवाली पर पटाखे नहीं खरीदेंगे …..
अग्निक्रीडा च न करिष्यामः
और आतिशबाजी नहीं करेंगे ….
यानि रुप्यकाणि अवशिष्यन्ते सर्वाणि वीरेभ्यः सैनिकेभ्यः प्रदास्यामः।
जो भी पैसा बचेगा वो सब हमारी बहादुर सेना के लिये दे देंगे।
ओ३म्
७३. संस्कृत वाक्याभ्यासः
रात्रौ अधिकं जागरणं कुर्मः चेत् ….
= रात को अधिक जागरण करते हैं तो ….
दिवसे निद्रा आगच्छति।
= दिन में नींद आती है
दिवसे सुखेन कार्यं कर्तुं न शक्नुमः।
= दिन में सुख से काम नहीं कर पाते हैं
वयं दिवसे जृम्भामहे।
= हम दिन में जम्हाई लेते हैं
प्रायः सर्वे जृम्भन्ते।
= प्रायः सभी जम्हाई लेते हैं
अद्य अहम् अपि जृम्भे।
= आज मैं भी जम्हाई ले रहा हूँ
रात्रौ विलम्बेन शयनं कृतम्।
= रात में देर से सोया
#vakyabhyas
५७. संस्कृत वाक्याभ्यासः
अहं कष्टं सहे।
= मैं कष्ट सहन करता / करती हूँ
त्वं कष्टं सहसे।
= तुम कष्ट सहन करते / करती हो
सः दुःखं सहते।
= वह दुःख सहता है
सा पीड़ां सहते।
= वह पीड़ा सहन करती है
सैनिकाः सर्वदा कष्टं सहन्ते।
= सैनिक हमेशा कष्ट सहन करते हैं
कृषकाः कष्टं सोढ्वा कृषिकार्यं कुर्वन्ति।
= किसान कष्ट सहन करके खेती करते हैं
जीवने कष्टं तु सहनीयं भवति।
= जीवन में कष्ट तो सहन करना पड़ता है
जीवने पीड़ा तु सहनीया भवति।
= जीवन में पीड़ा तो सहन करनी पड़ती है
यः किमपि न सहते।
= जो कुछ नहीं सहन करता है
सः जीवनं न जीवति।
= वह जीवन नहीं जीता है
ओ३म्
५८. संस्कृत वाक्याभ्यासः
ऋषिदेवः रविवासरे मौनव्रतं पालयति।
= ऋषिदेव रविवार को मौनव्रत पालता है
रविवासरे सः एकम् अपि शब्दं न वदति।
= रविवार को वह एक भी शब्द नहीं बोलता है
सः केवलं लिखति।
= वह केवल लिखता है
सः यत्किमपि वक्तुम् इच्छति।
= वह जो कुछ भी बोलना चाहता है
तद् सर्वं लिखित्वा एव सूचयति।
= वह सब लिखकर के ही सूचित करता है
सः सर्वं संस्कृत-भाषायामेव लिखति।
= वह सब कुछ संस्कृत भाषा में ही लिखता है
तस्य पुत्रः विभुः उचैः तस्य लेखं पठति।
= उसका बेटा विभु जोर से उसका लेख पढ़ता है
पठित्वा शीघ्रमेव वस्तूनि आनयति।
= पढ़कर जल्दी से वस्तुएँ लाता है
विभुः अपि संस्कृतं जानाति।
= विभु भी संस्कृत जानता है
विभुः आज्ञाकारी बालकः अस्ति।
= विभु आज्ञाकारी बालक है
ओ३म्
५९. संस्कृत वाक्याभ्यासः
तेन उक्तम्।
= उसने कहा
अवश्यमेव आगच्छतु।
= अवश्य आईयेगा
तया अपि उक्तम्।
= उसने भी कहा
अवश्यमेव आगच्छतु।
= अवश्य आईयेगा
अहम् उभयत्र न गतवान्।
= मैं दोनों जगह नहीं गया
अहम् अन्यत्र गतवान्।
= मैं और कहीं गया
अद्य द्वयोः गृहं गच्छामि।
= आज दोनों के घर जा रहा हूँ
दूरवाण्या सूचितवान् अहम्।
= दूरवाणी से मैंने सूचित कर दिया है
ओ३म्
६०. संस्कृत वाक्याभ्यासः
द्वादश-वर्षाणि पर्यन्तं सः कारावासे आसीत्।
= बारह वर्ष तक वह जेल में था
सः भयकरः अपराधी अस्ति।
= वह खतरनाक अपराधी है
सः आतंकवादी सदृशः अस्ति।
= वह आतंकवादी जैसा है
अधुना सः कारागारात् मुक्तः जातः।
= अब वह जेल से मुक्त हो गया है
यदा सः कारागारात् बहिः आगतवान्।
= जब वह जेल से बहार आया
तदा धूर्ताः राजनेतारः तस्य स्वागतम् अकुर्वन्।
= तब धूर्त राजनेताओं ने उसका स्वागत किया
सीवानस्य सर्वे जनाः भयभीताः सन्ति।
= सीवान के सभी लोग भयभीत हैं
७१. संस्कृत वाक्याभ्यासः
पत्नी – श्रृणोति वा ?
= सुनते हैं ?
विनय दुग्धं न पिबति।
= विनय दूध नहीं पी रहा है
किञ्चित् तर्जयतु।
= थोड़ा डांटिये
पतिः – किमर्थं वत्स..!
= क्यों बेटा
दुग्धं किमर्थं न पिबसि त्वम् ?
= तुम दूध क्यों नहीं पी रहे हो ?
तुभ्यं दुग्धं न रोचते वा ?
= तुम्हें दूध पसन्द नहीं है क्या ?
विनयः – तात ! दुग्धं तु रोचते मह्यम्।
= मुझे दूध तो पसंद है
– गोपालः धेनुं सूचिऔषधं मारयति।
= गोपाल गाय को इन्जेक्शन मारता है
– तद् मह्यं न रोचते।
= वो मुझे पसंद नहीं है
ओ३म्
७२. संस्कृत वाक्याभ्यासः
गर्वम् अनुभवामि।
= मुझे गर्व हो रहा है
मम वीराणाम् उपरि गर्वम् अनुभवामि।
= अपने वीरों पर मुझे गर्व हो रहा है
ते अद्य सीमापारं गत्वा आतंकवादिनः मारितवन्तः।
उन्होंने सीमापार जाकर आतंकवादियों को मार दिया
तेषाम् आतंकशिबिराणि ध्वस्तानि कृतानि।
उनके आतंकी शिविरोंको ध्वस्त किया
अस्माभिः सङ्कल्पः कर्तव्यः।ं
हम सबको संकल्प करना चाहिये
वयं अस्मिन् वर्षे नवरात्रिः दीपावली च पर्वावसरे नूतनानि वस्त्राणि निर्मापयिष्यामः।
हम इस वर्ष नवरात्रि में या दीवाली में नए कपड़े नहीं सिलाएँगे ….
अस्मिन् वर्षे दीपावल्यां अग्निक्रीडनकानि न क्रेष्यामः।
हम इस वर्ष दीवाली पर पटाखे नहीं खरीदेंगे …..
अग्निक्रीडा च न करिष्यामः
और आतिशबाजी नहीं करेंगे ….
यानि रुप्यकाणि अवशिष्यन्ते सर्वाणि वीरेभ्यः सैनिकेभ्यः प्रदास्यामः।
जो भी पैसा बचेगा वो सब हमारी बहादुर सेना के लिये दे देंगे।
ओ३म्
७३. संस्कृत वाक्याभ्यासः
रात्रौ अधिकं जागरणं कुर्मः चेत् ….
= रात को अधिक जागरण करते हैं तो ….
दिवसे निद्रा आगच्छति।
= दिन में नींद आती है
दिवसे सुखेन कार्यं कर्तुं न शक्नुमः।
= दिन में सुख से काम नहीं कर पाते हैं
वयं दिवसे जृम्भामहे।
= हम दिन में जम्हाई लेते हैं
प्रायः सर्वे जृम्भन्ते।
= प्रायः सभी जम्हाई लेते हैं
अद्य अहम् अपि जृम्भे।
= आज मैं भी जम्हाई ले रहा हूँ
रात्रौ विलम्बेन शयनं कृतम्।
= रात में देर से सोया
#vakyabhyas
May 1, 2021
May 1, 2021
May 1, 2021
🙏 30.4.21 वेदवाणी🙏
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा, प्रचारित आर्य जितेंद्र भाटिया द्वारा🙏🌻
आरे अस्मदमतिमारे अंह आरे विश्वां दुर्मतिं यन्निपासि।
दोषा शिवः सहसः सूनो अग्ने यं देव आ चित्सचसे स्वस्ति॥ ऋग्वेद ४-११-६॥🙏🌻
जो विद्वान लोग हमें अज्ञानता, पाप विचारों और दुष्ट बुद्धि वाले लोगों से दूर करते हैं। ऐसे लोग ही हमारे दिन-रात सत्कार करने के योग्य हैं। 🙏🌻
The learned people who keep us far from ignorance, sinful thoughts, and wicked intellects. Only such people are worth to be respected by us day and night. (Rig Veda 4-11-6)🙏🌻#rgveda 🙏🌻
🙏 29.4.21 वेदवाणी 🙏
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा, प्रचारित आर्य जितेंद्र भाटिया द्वारा🙏🏵️
ये गोमन्तं वाजवन्तं सुवीरं रयिं धत्थ वसुमन्तं पुरुक्षुम्।
ते अग्रेपा ऋभवो मन्दसाना अस्मे धत्त ये च रातिं गृणन्ति॥ ऋग्वेद ४-३४-१०॥🙏🏵️
हे प्रतिभाशाली व्यक्तियों ! तुम धन-धान्य और खाद्यान्नों से समृद्ध हो। आप के दान की प्रशंसा सर्वत्र होती है। आप समाज के हित में कार्य कर रहे हो।🙏🏵️
O geniuses ! You are rich in wealth and grains. Your charity is praised everywhere. You are working in the interest of society. (Rig Veda 4-34-10)🙏🏵️ #rgveda 🙏🏵️
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा, प्रचारित आर्य जितेंद्र भाटिया द्वारा🙏🌻
आरे अस्मदमतिमारे अंह आरे विश्वां दुर्मतिं यन्निपासि।
दोषा शिवः सहसः सूनो अग्ने यं देव आ चित्सचसे स्वस्ति॥ ऋग्वेद ४-११-६॥🙏🌻
जो विद्वान लोग हमें अज्ञानता, पाप विचारों और दुष्ट बुद्धि वाले लोगों से दूर करते हैं। ऐसे लोग ही हमारे दिन-रात सत्कार करने के योग्य हैं। 🙏🌻
The learned people who keep us far from ignorance, sinful thoughts, and wicked intellects. Only such people are worth to be respected by us day and night. (Rig Veda 4-11-6)🙏🌻#rgveda 🙏🌻
🙏 29.4.21 वेदवाणी 🙏
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा, प्रचारित आर्य जितेंद्र भाटिया द्वारा🙏🏵️
ये गोमन्तं वाजवन्तं सुवीरं रयिं धत्थ वसुमन्तं पुरुक्षुम्।
ते अग्रेपा ऋभवो मन्दसाना अस्मे धत्त ये च रातिं गृणन्ति॥ ऋग्वेद ४-३४-१०॥🙏🏵️
हे प्रतिभाशाली व्यक्तियों ! तुम धन-धान्य और खाद्यान्नों से समृद्ध हो। आप के दान की प्रशंसा सर्वत्र होती है। आप समाज के हित में कार्य कर रहे हो।🙏🏵️
O geniuses ! You are rich in wealth and grains. Your charity is praised everywhere. You are working in the interest of society. (Rig Veda 4-34-10)🙏🏵️ #rgveda 🙏🏵️
May 1, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। पञ्चदशः सर्गः ।।
🍃 तेन गन्धर्व यक्षाणां देवदानवरक्षसाम् ।
अवध्योऽस्मीति वागुक्ता तथेत्युक्तं च तन्मया ।।१३।।
⚜️ भावार्थ - रावण के वर मांगने पर हमने उसे गन्धर्व, यक्ष, देवता, दानव और राक्षसों द्वारा अवध्य होने का वरदान तो अवश्य दे दिया है ॥१३॥
🍃 नाकीर्तयदवज्ञानात्तद्रक्षो मानुपांस्तदा ।
तस्मात्स मानुपाद्वथ्यो मृत्युर्नान्योऽस्य विद्यते ।।१४।।
⚜️ भावार्थ - किन्तु उसने मनुष्यों को कुछ भी न समझ वरदान में मनुष्यों का नाम नहीं लिया था। अतः वह सिवाय मनुष्य के और किसी के द्वारा नहीं मारा जा सकता॥१४॥
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। पञ्चदशः सर्गः ।।
🍃 तेन गन्धर्व यक्षाणां देवदानवरक्षसाम् ।
अवध्योऽस्मीति वागुक्ता तथेत्युक्तं च तन्मया ।।१३।।
⚜️ भावार्थ - रावण के वर मांगने पर हमने उसे गन्धर्व, यक्ष, देवता, दानव और राक्षसों द्वारा अवध्य होने का वरदान तो अवश्य दे दिया है ॥१३॥
🍃 नाकीर्तयदवज्ञानात्तद्रक्षो मानुपांस्तदा ।
तस्मात्स मानुपाद्वथ्यो मृत्युर्नान्योऽस्य विद्यते ।।१४।।
⚜️ भावार्थ - किन्तु उसने मनुष्यों को कुछ भी न समझ वरदान में मनुष्यों का नाम नहीं लिया था। अतः वह सिवाय मनुष्य के और किसी के द्वारा नहीं मारा जा सकता॥१४॥
May 1, 2021
📙 ऋग्वेद
सूक्त - २४ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - १३ , देवता - अग्नि आदि।
🍃 शुनःशेपो ह्यह्वद्गृभीतस्रिष्वादित्यं द्रुपदेषु बद्धः।
अवैनं राजा वरुणः ससृज्याद्विदाँ अदब्धों वि मुमोक्तु पाशान् (१३)
⚜️ भावार्थ - लकड़ी के तीन यूपों से बंधे हुए शुनः शेप ने अदिति के पुत्र वरुण का आह्वान किया था, इसलिए विद्वान् एवं दयालु राजा वरुण ने शुनःशेप को बंधन से छुड़ा दिया था। (१३)
सूक्त - २४ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - १३ , देवता - अग्नि आदि।
🍃 शुनःशेपो ह्यह्वद्गृभीतस्रिष्वादित्यं द्रुपदेषु बद्धः।
अवैनं राजा वरुणः ससृज्याद्विदाँ अदब्धों वि मुमोक्तु पाशान् (१३)
⚜️ भावार्थ - लकड़ी के तीन यूपों से बंधे हुए शुनः शेप ने अदिति के पुत्र वरुण का आह्वान किया था, इसलिए विद्वान् एवं दयालु राजा वरुण ने शुनःशेप को बंधन से छुड़ा दिया था। (१३)
May 1, 2021
Saturday, May 1, 2021
भारते कोविड्बाधा प्रतिदिनं चतुर्लक्षमुपगच्छति।
नवदिल्ली> गतदिने भारते कोविड्बाधितानां संख्या ३,८६,४५२ जाता। इतःपर्यन्तम् अत्युन्नता गणना। अनेन राष्ट्रे आहत्य १,८७,६२,९७६ जनाः कोविड्बाधिताः अभवन्।
विविधराज्येषु ३१,७०,२२८ रोगिणः परिचर्यायां वर्तन्ते। केन्द्रस्वास्थ्यमन्त्रालयस्य गणनामनुसृत्य गत२४होरासु ३,४९८ जनाः कोविड्बाधया मृत्युमुपगताः। आहत्य मृत्युसंख्या २,०८,३३० अभवत्। इतःपर्यन्तं १,५३,८४,४१८ जनाः स्वस्थीभूताः जाताः।
~ संप्रति वार्ता
भारते कोविड्बाधा प्रतिदिनं चतुर्लक्षमुपगच्छति।
नवदिल्ली> गतदिने भारते कोविड्बाधितानां संख्या ३,८६,४५२ जाता। इतःपर्यन्तम् अत्युन्नता गणना। अनेन राष्ट्रे आहत्य १,८७,६२,९७६ जनाः कोविड्बाधिताः अभवन्।
विविधराज्येषु ३१,७०,२२८ रोगिणः परिचर्यायां वर्तन्ते। केन्द्रस्वास्थ्यमन्त्रालयस्य गणनामनुसृत्य गत२४होरासु ३,४९८ जनाः कोविड्बाधया मृत्युमुपगताः। आहत्य मृत्युसंख्या २,०८,३३० अभवत्। इतःपर्यन्तं १,५३,८४,४१८ जनाः स्वस्थीभूताः जाताः।
~ संप्रति वार्ता
May 1, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - षष्ठी दोपहर 02:50 तक तत्पश्चात सप्तमी
⛅ दिनांक - 02 मई 2021
⛅ दिन - रविवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - वैशाख
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - पूर्वाषाढा सुबह 08:59 तक तत्पश्चात उत्तराषाढा
⛅ योग - साध्य रात्रि 11:26 तक तत्पश्चात शुभ
⛅ राहुकाल - शाम 05:27 से शाम 07:04 तक
⛅ सूर्योदय - 06:08
⛅ सूर्यास्त - 19:02
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - षष्ठी दोपहर 02:50 तक तत्पश्चात सप्तमी
⛅ दिनांक - 02 मई 2021
⛅ दिन - रविवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - वैशाख
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - पूर्वाषाढा सुबह 08:59 तक तत्पश्चात उत्तराषाढा
⛅ योग - साध्य रात्रि 11:26 तक तत्पश्चात शुभ
⛅ राहुकाल - शाम 05:27 से शाम 07:04 तक
⛅ सूर्योदय - 06:08
⛅ सूर्यास्त - 19:02
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
May 1, 2021
writereaddata_Bulletins_Text_NSD_2021_May_NSD_Sanskrit_Sanskrit.pdf
130.7 KB
२.५ संस्कृत आकाशवाणी
May 1, 2021
May 1, 2021
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
May 1, 2021
Forwarded from 🏆 Sanskrit Mantram Classes 🏆
संस्कृत कवि एवं कृति.pdf
7.1 MB
May 1, 2021
May 1, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️त्रयोदश अध्याय
♦️श्लोक:-०७
राज्ञेधर्मणि धर्मिष्ठाः पापे पापाः समे समाः।
राजानमनुवर्तन्ते यथा राजा तथा प्रजाः।।7।।
♦️भावार्थ --आचार्य चाणक्य राजा और प्रजा के स्वाभाव में सम्बन्ध बताते हुए कहते हैं, जिस देश का राजा धार्मिक होता है वहां की प्रजा भी धार्मिक होती है, यदि राजा पापी होता है तो प्रजा भी पापी होती है और सम होने पर सम।
#chanakya
✒️त्रयोदश अध्याय
♦️श्लोक:-०७
राज्ञेधर्मणि धर्मिष्ठाः पापे पापाः समे समाः।
राजानमनुवर्तन्ते यथा राजा तथा प्रजाः।।7।।
♦️भावार्थ --आचार्य चाणक्य राजा और प्रजा के स्वाभाव में सम्बन्ध बताते हुए कहते हैं, जिस देश का राजा धार्मिक होता है वहां की प्रजा भी धार्मिक होती है, यदि राजा पापी होता है तो प्रजा भी पापी होती है और सम होने पर सम।
#chanakya
May 1, 2021
ओ३म्
७४. संस्कृत वाक्याभ्यासः
ओह, एकसाकं कति जनाः आगतवन्तः।
= ओह एक साथ कितने लोग आ गए हैं
धीरजः – मम कार्यं सर्वप्रथमं समापयतु।
= मेरा काम पहले पूरा करें
जयेन्द्रः – मया शीघ्रमेव गन्तव्यम् अस्ति।
= मुझे जल्दी से जाना है
पूर्वं मम कार्यं समापयतु।
= पहले मेरा काम पूरा करिये
सुकृतिः – एकं निवेदनम् अस्ति।
= एक निवेदन है
मम पुत्रः रुग्णः अस्ति।
= मेरा बेटा बीमार है
कृपया पूर्वं मम कार्यं समाप्स्यति वा ?
= कृपया पहले मेरा काम पूरा करेंगे क्या ?
अधुना भवन्तः / भवत्यः एव वदन्तु ।
= अभी आप ही बताए
कस्य / कस्याः कार्यं सर्वप्रथमं समापयामि ?
= किसका काम सबसे पहले करूँ ?
ओ३म्
७५. संस्कृत वाक्याभ्यासः
मम गृहे स्वर्णस्य आभूषणम् अस्ति।
= मेरे घर सोने का आभूषण है
मम गृहे रजतस्य नूपुरः अस्ति।
= मेरे घर चाँदी की पायल है
मम गृहे ताम्रस्य कर्कः अस्ति।
= मेरे घर तांबे का लोटा है
मम गृहे पित्तलस्य स्थालिका अस्ति।
= मेरे घर पीतल की थाली है
मम गृहे लौहस्य कटाहः अस्ति।
= मेरे घर लोहे की कढ़ाई है
मम गृहे काष्ठस्य चमसः अस्ति।
= मेरे घर लकड़ी का चम्मच है
मम गृहे काँचस्य चषकः अस्ति।
= मेरे घर काँच का गिलास है
मम गृहे मृत्तिकायाः घटः अस्ति।
= मेरे घर मिट्टी का घड़ा है
ओ३म्
७६. संस्कृत वाक्याभ्यासः
आचार्यः धर्मवीरः परोपकारिणी-सभायाः अध्यक्षः आसीत्।
= आचार्य धर्मवीर जी परोपकारिणी सभा के अध्यक्ष थे
परोपकारिणी सभा अजमेर नगरे अस्ति।
= परोपकारिणी सभा अजमेर शहर में है
डहृ. धर्मवीरः वैदिक विद्वान् आसीत्।
= डहृ धर्मवीर वैदिक विद्वान् थे
सः सर्वत्र वेदप्रचारं करोति स्म।
= वे सब जगह वेद प्रचार करते थे
सः प्रतिदिनं यज्ञम् अपि करोति स्म।
= वे प्रतिदिन यज्ञ भी करते थे।
सः परोपकारी नाम्नीम् एकां पत्रिकाम् अपि प्रकाशयति स्म।
= वे परोपकारी नाम की एक पत्रिका भी छापते थे
सः संस्कृत-विद्वान् आसीत्।
= वे संस्कृत विद्वान् थे
गतदिने सः दिवंगतः जातः।
= कल उनका देहावसान हुआ
तस्मै वयं श्रद्धाञ्जलीं दद्मः।
= उनको हम श्रद्धांजलि देते हैं
ओ३म्
७७. संस्कृत वाक्याभ्यासः
रावणः तु विद्वान् आसीत्।
= रावण तो विद्वान् था
रावणः वेदज्ञः आसीत्।
= रावण को वेद ज्ञात थे
रावणः दर्शनाचार्यः आसीत्।
= रावण दर्शनाचार्य था
तथापि श्रीरामः रावणं किमर्थं मारितवान् ?
= फिर भी श्रीराम ने रावण को क्यों मारा ?
रावणः राक्षसान् पोषयति स्म।
= रावण राक्षसों को पोषित करता था
रावणः अहंकारी आसीत्।
= रावण अहंकारी था
प्रतिदिनं रावणस्य अहंकारः वर्धते स्म।
= हररोज रावण का अहंकार बढ़ रहा था
अहंकारस्य कारणात् सः निर्दोषान् अपि मारयति स्म।
= अहंकार के कारण वह निर्दोषों को भी मारता था
रावणः विद्यायाः दुरुपयोगं करोति स्म।
= रावण विद्या का दुरुपयोग करता था
अतः तस्य हननम् आवश्यकम् आसीत्।
= इसलिये उसका हनन आवश्यक था
अधुना तु रावण-सदृशाः तु अनेके दृश्यन्ते।
= अब तो रावण के जैसे अनेक दीखते हैं
विजयादशमी पर्वणः सर्वेभ्यः कोटिशः मंगलकामनाः।
दशहरे की सभी को शुभ कोटि-कोटि शुभकामनाएं
ओ३म्
७८. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः सारंगः अस्ति।
= वह सारंग है
सारंगः अधुना ममैव पार्श्वे उपविष्टः अस्ति।
= सारंग अभी मेरे ही पास बैठा है
सः माम् न जानाति।
= वह मुझे नहीं जानता है
अहं तं न जानामि।
= मैं उसको नहीं जानता हूँ
सः मन्दस्वरेण संगीतं श्रृण्वन् अस्ति।
= वह धीमे स्वर में संगीत सुन रहा है
सः नेत्रे निमील्य संगीतं श्रृणोति।
= वह आँखें बन्द कर के संगीत सुनता है
तस्य मुखे स्मितं पश्यामि।
= उसके चेहरे पर स्मित देख रहा हूँ
वस्तुतः सः शास्त्रीयं रागं श्रृण्वन् अस्ति
= वास्तव में वह शास्त्रीय संगीत सुन रहा है
ओ३म्
७९. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः प्रेम्णा माम् अनयत्।
= वह मुझे प्रेम से ले गया
अहम् अपृच्छम्।
= मैंने पूछा
कुत्र नयति ?
= कहाँ ले जा रहे हो ?
चलतु ….. यदा तत्र प्राप्स्यति ….
= चलिये …. आप जब वहाँ पहुंचेंगे ….
तदा प्रसन्नः भविष्यति।
= तब खुश हो जाएंगे
एक घण्टा अनन्तरम् अहं तत्र प्राप्तवान्।
= एक घण्टे के बाद मैं वहाँ पहुँचा
आवां द्वौ प्राप्तवन्तौ।
= हम दोनों पहुँचे
अत्र तु पुरातनः दुर्गः अस्ति।
= यहाँ तो पुराना किला है
एषः सज्जनः माम् रोहा ग्रामम् आनीतवान् अस्ति।
= ये सज्जन मुझे रोहा गाँव लाए हैं।
#vakyabhyas
७४. संस्कृत वाक्याभ्यासः
ओह, एकसाकं कति जनाः आगतवन्तः।
= ओह एक साथ कितने लोग आ गए हैं
धीरजः – मम कार्यं सर्वप्रथमं समापयतु।
= मेरा काम पहले पूरा करें
जयेन्द्रः – मया शीघ्रमेव गन्तव्यम् अस्ति।
= मुझे जल्दी से जाना है
पूर्वं मम कार्यं समापयतु।
= पहले मेरा काम पूरा करिये
सुकृतिः – एकं निवेदनम् अस्ति।
= एक निवेदन है
मम पुत्रः रुग्णः अस्ति।
= मेरा बेटा बीमार है
कृपया पूर्वं मम कार्यं समाप्स्यति वा ?
= कृपया पहले मेरा काम पूरा करेंगे क्या ?
अधुना भवन्तः / भवत्यः एव वदन्तु ।
= अभी आप ही बताए
कस्य / कस्याः कार्यं सर्वप्रथमं समापयामि ?
= किसका काम सबसे पहले करूँ ?
ओ३म्
७५. संस्कृत वाक्याभ्यासः
मम गृहे स्वर्णस्य आभूषणम् अस्ति।
= मेरे घर सोने का आभूषण है
मम गृहे रजतस्य नूपुरः अस्ति।
= मेरे घर चाँदी की पायल है
मम गृहे ताम्रस्य कर्कः अस्ति।
= मेरे घर तांबे का लोटा है
मम गृहे पित्तलस्य स्थालिका अस्ति।
= मेरे घर पीतल की थाली है
मम गृहे लौहस्य कटाहः अस्ति।
= मेरे घर लोहे की कढ़ाई है
मम गृहे काष्ठस्य चमसः अस्ति।
= मेरे घर लकड़ी का चम्मच है
मम गृहे काँचस्य चषकः अस्ति।
= मेरे घर काँच का गिलास है
मम गृहे मृत्तिकायाः घटः अस्ति।
= मेरे घर मिट्टी का घड़ा है
ओ३म्
७६. संस्कृत वाक्याभ्यासः
आचार्यः धर्मवीरः परोपकारिणी-सभायाः अध्यक्षः आसीत्।
= आचार्य धर्मवीर जी परोपकारिणी सभा के अध्यक्ष थे
परोपकारिणी सभा अजमेर नगरे अस्ति।
= परोपकारिणी सभा अजमेर शहर में है
डहृ. धर्मवीरः वैदिक विद्वान् आसीत्।
= डहृ धर्मवीर वैदिक विद्वान् थे
सः सर्वत्र वेदप्रचारं करोति स्म।
= वे सब जगह वेद प्रचार करते थे
सः प्रतिदिनं यज्ञम् अपि करोति स्म।
= वे प्रतिदिन यज्ञ भी करते थे।
सः परोपकारी नाम्नीम् एकां पत्रिकाम् अपि प्रकाशयति स्म।
= वे परोपकारी नाम की एक पत्रिका भी छापते थे
सः संस्कृत-विद्वान् आसीत्।
= वे संस्कृत विद्वान् थे
गतदिने सः दिवंगतः जातः।
= कल उनका देहावसान हुआ
तस्मै वयं श्रद्धाञ्जलीं दद्मः।
= उनको हम श्रद्धांजलि देते हैं
ओ३म्
७७. संस्कृत वाक्याभ्यासः
रावणः तु विद्वान् आसीत्।
= रावण तो विद्वान् था
रावणः वेदज्ञः आसीत्।
= रावण को वेद ज्ञात थे
रावणः दर्शनाचार्यः आसीत्।
= रावण दर्शनाचार्य था
तथापि श्रीरामः रावणं किमर्थं मारितवान् ?
= फिर भी श्रीराम ने रावण को क्यों मारा ?
रावणः राक्षसान् पोषयति स्म।
= रावण राक्षसों को पोषित करता था
रावणः अहंकारी आसीत्।
= रावण अहंकारी था
प्रतिदिनं रावणस्य अहंकारः वर्धते स्म।
= हररोज रावण का अहंकार बढ़ रहा था
अहंकारस्य कारणात् सः निर्दोषान् अपि मारयति स्म।
= अहंकार के कारण वह निर्दोषों को भी मारता था
रावणः विद्यायाः दुरुपयोगं करोति स्म।
= रावण विद्या का दुरुपयोग करता था
अतः तस्य हननम् आवश्यकम् आसीत्।
= इसलिये उसका हनन आवश्यक था
अधुना तु रावण-सदृशाः तु अनेके दृश्यन्ते।
= अब तो रावण के जैसे अनेक दीखते हैं
विजयादशमी पर्वणः सर्वेभ्यः कोटिशः मंगलकामनाः।
दशहरे की सभी को शुभ कोटि-कोटि शुभकामनाएं
ओ३म्
७८. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः सारंगः अस्ति।
= वह सारंग है
सारंगः अधुना ममैव पार्श्वे उपविष्टः अस्ति।
= सारंग अभी मेरे ही पास बैठा है
सः माम् न जानाति।
= वह मुझे नहीं जानता है
अहं तं न जानामि।
= मैं उसको नहीं जानता हूँ
सः मन्दस्वरेण संगीतं श्रृण्वन् अस्ति।
= वह धीमे स्वर में संगीत सुन रहा है
सः नेत्रे निमील्य संगीतं श्रृणोति।
= वह आँखें बन्द कर के संगीत सुनता है
तस्य मुखे स्मितं पश्यामि।
= उसके चेहरे पर स्मित देख रहा हूँ
वस्तुतः सः शास्त्रीयं रागं श्रृण्वन् अस्ति
= वास्तव में वह शास्त्रीय संगीत सुन रहा है
ओ३म्
७९. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः प्रेम्णा माम् अनयत्।
= वह मुझे प्रेम से ले गया
अहम् अपृच्छम्।
= मैंने पूछा
कुत्र नयति ?
= कहाँ ले जा रहे हो ?
चलतु ….. यदा तत्र प्राप्स्यति ….
= चलिये …. आप जब वहाँ पहुंचेंगे ….
तदा प्रसन्नः भविष्यति।
= तब खुश हो जाएंगे
एक घण्टा अनन्तरम् अहं तत्र प्राप्तवान्।
= एक घण्टे के बाद मैं वहाँ पहुँचा
आवां द्वौ प्राप्तवन्तौ।
= हम दोनों पहुँचे
अत्र तु पुरातनः दुर्गः अस्ति।
= यहाँ तो पुराना किला है
एषः सज्जनः माम् रोहा ग्रामम् आनीतवान् अस्ति।
= ये सज्जन मुझे रोहा गाँव लाए हैं।
#vakyabhyas
May 2, 2021
सिंहकारक मूर्खब्राह्मण कथा
वरं बुद्धिर्न सा विद्या विद्याया बुद्धिरुत्तमा। बुद्धिहीना विनश्यन्ति, यथा ते सिंहकारकाः॥ 19॥
शब्दार्थ= श्रेष्ठ है, विद्यायाः = विद्या से, विनश्यन्ति = नष्ट हो जाते हैं, यथा = जैसे, ते = वे, सिंहकारकाः शेर बनाने वाले।
सरलार्थ-विद्या की अपेक्षा बुद्धि श्रेष्ठ होती है। उत्तम विद्यायुक्त व्यक्ति भी बुद्धि के अभाव में शेर को जीवित करने वाले ब्राह्मणों की तरह नष्ट हो जाते हैं।
चक्रधर आह-"कथमेतत् ? सुवर्णसिद्धिराह
चक्रधर ने कहा-"यह कैसे ?" सुवर्णसिद्धि ने बताया कि
कस्मिंश्चिदधिष्ठाने चत्वारो ब्राह्मणपुत्राः परस्परं मित्रभावमुपगता वसन्ति स्म। तेषां त्रयः शास्त्रपारङ्गताः, परन्तु बुद्धिरहिताः। एकस्तु बुद्धिमान् केवलं शास्त्रपराङ्मुखः। अथ तैः कदाचित् मित्रैर्मन्त्रितम्-“को गुणो विद्यायाः, येन देशान्तरं गत्वा, भूपतीन्, परितोष्यार्थोपार्जन: न क्रियते। तत्पूर्वं देशं गच्छामः।" शब्दार्थ-अधिष्ठाने = नगर में, चत्वारः =: चार, उपगताः प्राप्त हुए, वसन्तिस्म = रहते थे, तेषां = उनमें से, तीन, शास्त्रपारङ्गताः = शास्त्रनिष्णात, शास्त्रपराड्मुखः-शास्त्रों को न जानने वाला, मन्त्रितम् = परामर्श गुणः लाभ, भूपतीन् = राजाओं को, परितोष्य = प्रसन्न करके, अर्थोपार्जन:= धन की कमाई।
सरलार्थ-किसी नगर में चार ब्राह्मण पुत्र आपस में मित्र भाव से रहते थे। उनमें से तीन शास्त्रज्ञ परन्तु मूर्ख थे। चौथा था तो बुद्धिमान् परन्तु अनपढ़ था। एक बार उन मित्रों ने सलाह की कि उस विद्या का क्या लाभ, जिससे किसी स्थानान्तर में जाकर तथा राजाओं को प्रसन्न करके धन न कमाया जाए। इसलिए हम पूर्व देश को चलते हैं।
तथाऽनुनिष्ठते किञ्चिन्मार्गं गत्वा, तेषां ज्येष्ठतरः प्राह-"अहो, अस्माकमेकश्चतुर्थो मूढः, केवलं बुद्धिमान्, न च राजप्रतिग्रहो बुद्धया लभ्यते विद्यां विना। तन्नास्मै स्वोपार्जितं दास्यामि। तद् गच्छतु गृहम्।" ततो द्वितीयेनाऽभिहितम्-"भोः सुबुद्धे! गच्छ त्वं स्वगृहं, यतस्ते विद्या नास्ति।" ततस्तृतीयेनाभिहितम्-"अहो, न युज्यते एवं कर्तुम् यतो वयं बाल्यात्प्रभृत्येकत्र क्रीडिताः, तदागच्छतु महानुभावोऽस्मदुपार्जितवित्तस्य समभागी भविष्यतीति। उक्तञ्च
शब्दार्थ-तथाऽनुष्ठिते = वैसा ही करने पर, ज्येष्ठतरः = सबसे बड़े ने, अस्माकमेकः = हममें से एक, राजप्रतिग्रहः = राजा द्वारा प्राप्त दान या राजकृपा, अस्मै = इसे, स्वोपार्जितं = अपना कमाया हुआ, दास्यामि = दूंगा, गच्छतु = चला जाए, अभिहितम् = कहा, यतः = क्योंकि, ते = तेरे पास, न युज्यते = ठीक नहीं है, बाल्यात्प्रभृति = बचपन से लेकर, एकत्र = एक स्थान पर, क्रीडिता = खेले हैं, समभागी- बराबर का भागीदार।
सरलार्थ-वैसा ही करने पर कुछ दूरी पर जाकर उनमें से सबसे बड़े ने कहा, दुःख की बात है कि हम में से चौथा केवल बुद्धिमान् परन्तु अनपढ़ है। राजाओं से दान, विद्या के विना बुद्धि से प्राप्त नहीं किया जा सकता है। इसलिए अपना कमाया हुआ धन मैं इसे नहीं दूंगा। इसलिए यह अपने घर चला जाए। तब दूसरे ने कहा-अरे सुबुद्धि ! तू अपने घर वापस चला जा क्योंकि तेरे पास विद्या नहीं है। तब तीसरे ने कहा-"ऐसा करना उचित नहीं है, क्योंकि हम बचपन से लेकर एक साथ खेले हैं या रहे हैं। इसलिए यह महानुभाव हमारे साथ आ जाए। यह हमारे द्वारा अर्जित धन का समभागी होगा। कहा भी है कि
किं तया क्रियते लक्ष्या, या वधूरिव केवला।
या न वेश्येव सामान्या पथिकैरुपभुज्यते॥20॥
शब्दार्थ-तया = उससे, लक्ष्या = धन-दौलत से, या = जो, वधूरिव = वधू के समान, वेश्येव = वाराङ्गगना के समान, पथिकैः = यात्रियों द्वारा, न उपभुज्यते = नहीं भोगी जाती है।
सरलार्थ-जो धन-दौलत वेश्या के समान पथिकों के उपयोग में नहीं आ सकती है तथा केवल पतिव्रता वधू के समान एक ही व्यक्ति के उपभोग की वस्तु है-उस ऐश्वर्य से क्या लाभ है अर्थात् धन तो सर्वसामान्य के उपयोग में आना चाहिए।
तथा च,,
अयं निजः परो वेति गणना लघुचेतसाम्।
उदारचरितानान्तु वसुधैव कुटुम्बकम्॥ 21॥
"तदागच्छत्वेषोऽपि" इति।
शब्दार्थ-अयम् = यह, निजः = अपना, पर: वा या दूसरे का, इति= इस प्रकार की, लघुचेतसाम् = तुच्छ हृदय वालों की, उदारचरितानाम् = उदार चरित्र वालों के लिए, वसुधा एव = सम्पूर्ण पृथ्वी ही,कुटुम्बकम्
और भी कहा है कि यह अपना है यह पराया है इस प्रकार के विचार हृदय वाले व्यक्तियों के होते हैं। उदारहृदय व्यक्तियों के लिए तो सारी पृथ्वी ही अपना परिवार है। इसलिए यह भी हमारे साथ चले।
वरं बुद्धिर्न सा विद्या विद्याया बुद्धिरुत्तमा। बुद्धिहीना विनश्यन्ति, यथा ते सिंहकारकाः॥ 19॥
शब्दार्थ= श्रेष्ठ है, विद्यायाः = विद्या से, विनश्यन्ति = नष्ट हो जाते हैं, यथा = जैसे, ते = वे, सिंहकारकाः शेर बनाने वाले।
सरलार्थ-विद्या की अपेक्षा बुद्धि श्रेष्ठ होती है। उत्तम विद्यायुक्त व्यक्ति भी बुद्धि के अभाव में शेर को जीवित करने वाले ब्राह्मणों की तरह नष्ट हो जाते हैं।
चक्रधर आह-"कथमेतत् ? सुवर्णसिद्धिराह
चक्रधर ने कहा-"यह कैसे ?" सुवर्णसिद्धि ने बताया कि
कस्मिंश्चिदधिष्ठाने चत्वारो ब्राह्मणपुत्राः परस्परं मित्रभावमुपगता वसन्ति स्म। तेषां त्रयः शास्त्रपारङ्गताः, परन्तु बुद्धिरहिताः। एकस्तु बुद्धिमान् केवलं शास्त्रपराङ्मुखः। अथ तैः कदाचित् मित्रैर्मन्त्रितम्-“को गुणो विद्यायाः, येन देशान्तरं गत्वा, भूपतीन्, परितोष्यार्थोपार्जन: न क्रियते। तत्पूर्वं देशं गच्छामः।" शब्दार्थ-अधिष्ठाने = नगर में, चत्वारः =: चार, उपगताः प्राप्त हुए, वसन्तिस्म = रहते थे, तेषां = उनमें से, तीन, शास्त्रपारङ्गताः = शास्त्रनिष्णात, शास्त्रपराड्मुखः-शास्त्रों को न जानने वाला, मन्त्रितम् = परामर्श गुणः लाभ, भूपतीन् = राजाओं को, परितोष्य = प्रसन्न करके, अर्थोपार्जन:= धन की कमाई।
सरलार्थ-किसी नगर में चार ब्राह्मण पुत्र आपस में मित्र भाव से रहते थे। उनमें से तीन शास्त्रज्ञ परन्तु मूर्ख थे। चौथा था तो बुद्धिमान् परन्तु अनपढ़ था। एक बार उन मित्रों ने सलाह की कि उस विद्या का क्या लाभ, जिससे किसी स्थानान्तर में जाकर तथा राजाओं को प्रसन्न करके धन न कमाया जाए। इसलिए हम पूर्व देश को चलते हैं।
तथाऽनुनिष्ठते किञ्चिन्मार्गं गत्वा, तेषां ज्येष्ठतरः प्राह-"अहो, अस्माकमेकश्चतुर्थो मूढः, केवलं बुद्धिमान्, न च राजप्रतिग्रहो बुद्धया लभ्यते विद्यां विना। तन्नास्मै स्वोपार्जितं दास्यामि। तद् गच्छतु गृहम्।" ततो द्वितीयेनाऽभिहितम्-"भोः सुबुद्धे! गच्छ त्वं स्वगृहं, यतस्ते विद्या नास्ति।" ततस्तृतीयेनाभिहितम्-"अहो, न युज्यते एवं कर्तुम् यतो वयं बाल्यात्प्रभृत्येकत्र क्रीडिताः, तदागच्छतु महानुभावोऽस्मदुपार्जितवित्तस्य समभागी भविष्यतीति। उक्तञ्च
शब्दार्थ-तथाऽनुष्ठिते = वैसा ही करने पर, ज्येष्ठतरः = सबसे बड़े ने, अस्माकमेकः = हममें से एक, राजप्रतिग्रहः = राजा द्वारा प्राप्त दान या राजकृपा, अस्मै = इसे, स्वोपार्जितं = अपना कमाया हुआ, दास्यामि = दूंगा, गच्छतु = चला जाए, अभिहितम् = कहा, यतः = क्योंकि, ते = तेरे पास, न युज्यते = ठीक नहीं है, बाल्यात्प्रभृति = बचपन से लेकर, एकत्र = एक स्थान पर, क्रीडिता = खेले हैं, समभागी- बराबर का भागीदार।
सरलार्थ-वैसा ही करने पर कुछ दूरी पर जाकर उनमें से सबसे बड़े ने कहा, दुःख की बात है कि हम में से चौथा केवल बुद्धिमान् परन्तु अनपढ़ है। राजाओं से दान, विद्या के विना बुद्धि से प्राप्त नहीं किया जा सकता है। इसलिए अपना कमाया हुआ धन मैं इसे नहीं दूंगा। इसलिए यह अपने घर चला जाए। तब दूसरे ने कहा-अरे सुबुद्धि ! तू अपने घर वापस चला जा क्योंकि तेरे पास विद्या नहीं है। तब तीसरे ने कहा-"ऐसा करना उचित नहीं है, क्योंकि हम बचपन से लेकर एक साथ खेले हैं या रहे हैं। इसलिए यह महानुभाव हमारे साथ आ जाए। यह हमारे द्वारा अर्जित धन का समभागी होगा। कहा भी है कि
किं तया क्रियते लक्ष्या, या वधूरिव केवला।
या न वेश्येव सामान्या पथिकैरुपभुज्यते॥20॥
शब्दार्थ-तया = उससे, लक्ष्या = धन-दौलत से, या = जो, वधूरिव = वधू के समान, वेश्येव = वाराङ्गगना के समान, पथिकैः = यात्रियों द्वारा, न उपभुज्यते = नहीं भोगी जाती है।
सरलार्थ-जो धन-दौलत वेश्या के समान पथिकों के उपयोग में नहीं आ सकती है तथा केवल पतिव्रता वधू के समान एक ही व्यक्ति के उपभोग की वस्तु है-उस ऐश्वर्य से क्या लाभ है अर्थात् धन तो सर्वसामान्य के उपयोग में आना चाहिए।
तथा च,,
अयं निजः परो वेति गणना लघुचेतसाम्।
उदारचरितानान्तु वसुधैव कुटुम्बकम्॥ 21॥
"तदागच्छत्वेषोऽपि" इति।
शब्दार्थ-अयम् = यह, निजः = अपना, पर: वा या दूसरे का, इति= इस प्रकार की, लघुचेतसाम् = तुच्छ हृदय वालों की, उदारचरितानाम् = उदार चरित्र वालों के लिए, वसुधा एव = सम्पूर्ण पृथ्वी ही,कुटुम्बकम्
और भी कहा है कि यह अपना है यह पराया है इस प्रकार के विचार हृदय वाले व्यक्तियों के होते हैं। उदारहृदय व्यक्तियों के लिए तो सारी पृथ्वी ही अपना परिवार है। इसलिए यह भी हमारे साथ चले।
May 2, 2021
तथाऽनुष्ठिते
तैर्माश्रितैरटव्यां कतिचिदस्थीनि दृष्टानि। ततश्चैकेनाभिहितम्-''अहो,
अद्य: विद्याप्रत्ययः क्रियते। किञ्चिदेतत्सत्त्वं मृतं तिष्ठति। तद्
विद्याप्रभावेण जीवनसहितं कुर्मः। अहमस्थिसञ्चयं करोमि। ततश्च
तेनौत्सुक्यादस्थिसञ्चयः कृतः। द्वितीयेन चर्ममांसरूधिरं संयोजितम्।
तृतीयोऽपि यावज्जीवनं सञ्चारयति, तावत्सुबुद्धिना निषिद्धः- “भो ! तिष्ठतु
भवान्। एष सिंहो निष्पाद्यते। यद्येनं सजीवं करिष्यसि ततः सर्वानपि
व्यापादयिष्यति।"
शब्दार्थ-मार्गाश्रितैः-मार्ग में जाते हुए, अटव्यां = जंगल में, कतिचिद् = कुछ, अस्थीनि = हड्डियाँ, दुष्टानि देखीं, अद्य आज, विद्याप्रत्ययः = विद्या की परीक्षा, सत्त्वं जीव, मृतं तिष्ठति = मरा हुआ है, अस्थिसञ्चयं करोमि = हड्डियों को यथा-स्थान संयोजित करता हूँ, संयोजितम् = सञ्चरित कर दिया, यावज्जीवनं सञ्चारयति ज्योहि जीवन सञ्चारित करने लगा, निषिद्धः रोक दिया, निष्पाद्यते = बनाया जा रहा है, सजीवं
-जीवित, व्यापादयिष्यति = मार डालेगा।
सरलार्थ-उन द्वारा वैसा मान लेने पर मार्ग में जाते हुए उन्होंने जंगल में कुछ हड्डियाँ पड़ी हुई देखीं। तब उनमें से एक ने कहा-"प्रसन्नता का विषय है कि आज विद्या की परीक्षा की जाएगी। यह कोई जीव मरा पड़ा है। तो विद्या के प्रभाव से हम इसे जीवित करेंगे। मैं हड्डियों को यथा स्थान नियोजित करूँगा। तब उसने उत्सुकता के कारण अस्थिनियोजन कर दिया। दूसरे ने उसमें चमड़ी-मांस एवं रक्त को प्रवाहित किया। तीसरा ज्योंहि उसमें जीवन का सञ्चार करने लगा तो सुबुद्धि ने उसे रोक दिया और कहा अरे ! रुक जाओ ! यह शेर जीवित किया जा रहा है। यदि आप इसे जीवित कर देते हैं तो यह सभी को मार डालेगा।"
इति तेनाभिहित: स आह-"धिङ् मूर्ख ! नाहं विद्याया विफलतां करोमि।" ततस्तेनाभिहितम्-'तर्हि प्रतीक्षस्व क्षणं, यावदहं वृक्षमारोहामि।" तथानुष्ठिते यावत् सजीवः कृतस्तावत्ते त्रयोऽपि सिंहेनोत्थाय व्यापादिताः। स च पुनर्वृक्षादवतीर्य, गृहं गतः। अतोऽहं ब्रवीमि-वरं बुद्धिर्न सा विद्या" इति। अत: परमुक्तं च सुवर्णसिद्धिना
शब्दार्थ-धिक् धिक्कार है, प्रतीक्षस्व इन्तज़ार करो (ठहरो), क्षणम् = क्षण भर, आरोहामि = चढ़ता हूँ, उत्थाय = उठ कर, व्यापादिताः = मार डाले, अवतीर्य= उतर कर, अतःपरम् = इसके पश्चात्। सरलार्थ-उसके ऐसा कहने पर उसने कहा- "मूर्ख तुझे धिक्कार है । मैं अपनी विद्या को व्यर्थ नहीं गवाऊँगा।" तब उसने (सुबुद्धि ने) कहा-'तो आप क्षण भर ठहरो, तब तक मैं वृक्ष पर चढ़ जाऊं।" उसके वैसा ही करने पर ज्योंहि उसने शेर को जीवित किया तो शेर ने उठकर उन तीनों को मार डाला और वह वृक्ष से उतर कर अपने घर चला गया। इसलिए मैं कहता हूँ कि विद्या से बुद्धि श्रेष्ठ होती है इत्यादि।
अपि शास्त्रेषु कुशला लोकाचारविवर्जिताः ।
सर्वे ते हास्यतां यान्ति, यथा ते मूर्खपण्डिताः ॥ 22॥
चक्रधर आह–'कथमेतत् ?' सोऽब्रवीत्शब्दार्थ-शास्त्रेषु = शास्त्रों में, लोकाचारविवर्जिताः = लोकव्यवहार से अनभिज्ञ, हास्यतां = उपहास को, यान्ति = प्राप्त होते हैं, अब्रवीत् = कहा।
सरलार्थ-शास्त्रों में निष्णात होने पर भी लोकव्यवहार से रहित वे सभी व्यक्ति उसी प्रकार उपहास के पात्र बनते हैं जैसे वे मूर्ख पण्डित बने थे। 22 ।।
शब्दार्थ-मार्गाश्रितैः-मार्ग में जाते हुए, अटव्यां = जंगल में, कतिचिद् = कुछ, अस्थीनि = हड्डियाँ, दुष्टानि देखीं, अद्य आज, विद्याप्रत्ययः = विद्या की परीक्षा, सत्त्वं जीव, मृतं तिष्ठति = मरा हुआ है, अस्थिसञ्चयं करोमि = हड्डियों को यथा-स्थान संयोजित करता हूँ, संयोजितम् = सञ्चरित कर दिया, यावज्जीवनं सञ्चारयति ज्योहि जीवन सञ्चारित करने लगा, निषिद्धः रोक दिया, निष्पाद्यते = बनाया जा रहा है, सजीवं
-जीवित, व्यापादयिष्यति = मार डालेगा।
सरलार्थ-उन द्वारा वैसा मान लेने पर मार्ग में जाते हुए उन्होंने जंगल में कुछ हड्डियाँ पड़ी हुई देखीं। तब उनमें से एक ने कहा-"प्रसन्नता का विषय है कि आज विद्या की परीक्षा की जाएगी। यह कोई जीव मरा पड़ा है। तो विद्या के प्रभाव से हम इसे जीवित करेंगे। मैं हड्डियों को यथा स्थान नियोजित करूँगा। तब उसने उत्सुकता के कारण अस्थिनियोजन कर दिया। दूसरे ने उसमें चमड़ी-मांस एवं रक्त को प्रवाहित किया। तीसरा ज्योंहि उसमें जीवन का सञ्चार करने लगा तो सुबुद्धि ने उसे रोक दिया और कहा अरे ! रुक जाओ ! यह शेर जीवित किया जा रहा है। यदि आप इसे जीवित कर देते हैं तो यह सभी को मार डालेगा।"
इति तेनाभिहित: स आह-"धिङ् मूर्ख ! नाहं विद्याया विफलतां करोमि।" ततस्तेनाभिहितम्-'तर्हि प्रतीक्षस्व क्षणं, यावदहं वृक्षमारोहामि।" तथानुष्ठिते यावत् सजीवः कृतस्तावत्ते त्रयोऽपि सिंहेनोत्थाय व्यापादिताः। स च पुनर्वृक्षादवतीर्य, गृहं गतः। अतोऽहं ब्रवीमि-वरं बुद्धिर्न सा विद्या" इति। अत: परमुक्तं च सुवर्णसिद्धिना
शब्दार्थ-धिक् धिक्कार है, प्रतीक्षस्व इन्तज़ार करो (ठहरो), क्षणम् = क्षण भर, आरोहामि = चढ़ता हूँ, उत्थाय = उठ कर, व्यापादिताः = मार डाले, अवतीर्य= उतर कर, अतःपरम् = इसके पश्चात्। सरलार्थ-उसके ऐसा कहने पर उसने कहा- "मूर्ख तुझे धिक्कार है । मैं अपनी विद्या को व्यर्थ नहीं गवाऊँगा।" तब उसने (सुबुद्धि ने) कहा-'तो आप क्षण भर ठहरो, तब तक मैं वृक्ष पर चढ़ जाऊं।" उसके वैसा ही करने पर ज्योंहि उसने शेर को जीवित किया तो शेर ने उठकर उन तीनों को मार डाला और वह वृक्ष से उतर कर अपने घर चला गया। इसलिए मैं कहता हूँ कि विद्या से बुद्धि श्रेष्ठ होती है इत्यादि।
अपि शास्त्रेषु कुशला लोकाचारविवर्जिताः ।
सर्वे ते हास्यतां यान्ति, यथा ते मूर्खपण्डिताः ॥ 22॥
चक्रधर आह–'कथमेतत् ?' सोऽब्रवीत्शब्दार्थ-शास्त्रेषु = शास्त्रों में, लोकाचारविवर्जिताः = लोकव्यवहार से अनभिज्ञ, हास्यतां = उपहास को, यान्ति = प्राप्त होते हैं, अब्रवीत् = कहा।
सरलार्थ-शास्त्रों में निष्णात होने पर भी लोकव्यवहार से रहित वे सभी व्यक्ति उसी प्रकार उपहास के पात्र बनते हैं जैसे वे मूर्ख पण्डित बने थे। 22 ।।
May 2, 2021
पप्पू आपणं गत्वा आपणिकं पृष्टवान् भोः महोदय। अस्य वानरस्य चित्रस्य मूल्यं किम् ?
आपणिकः किमपि अनुक्त्वा तूष्णीम् एव आसीत्।
पुनः सः पृष्टवान् भोः। अस्य चित्रस्य मूल्यं किम्?
आपणिकः तदानीम् अपि तूष्णीम् आसीत्।
पप्पू तदा कोपेन पृष्टवान् भोः। किं भवान् मूकः वा?
किमर्थम् उत्तरं न ददाति इति।
तदा सः आपणिकः विनम्रस्वरेण उक्तवान् महोदय इदं न चित्रम्, अपि तु अयं दर्पणः वर्तते।
-प्रदीपः!
😂😆😁😁😆😂🤣😃😄😆
#hasya
आपणिकः किमपि अनुक्त्वा तूष्णीम् एव आसीत्।
पुनः सः पृष्टवान् भोः। अस्य चित्रस्य मूल्यं किम्?
आपणिकः तदानीम् अपि तूष्णीम् आसीत्।
पप्पू तदा कोपेन पृष्टवान् भोः। किं भवान् मूकः वा?
किमर्थम् उत्तरं न ददाति इति।
तदा सः आपणिकः विनम्रस्वरेण उक्तवान् महोदय इदं न चित्रम्, अपि तु अयं दर्पणः वर्तते।
-प्रदीपः!
😂😆😁😁😆😂🤣😃😄😆
#hasya
May 2, 2021
May 2, 2021
May 2, 2021
Sunday, May 2, 2021
निर्वाचनफलम् अद्य।
नवदिल्ली> असमः, केरलं, तमिल् नाड् , पश्चिमवंगः इत्येतेषु राज्येषु तथा पोण्टिच्चेरि केन्द्रशासनप्रदेशे च सम्पन्नानां विधानसभानिर्वाचनानां मतगणना अद्य प्रातः अष्टवादने समारभ्यते। नववादनादारभ्य प्रथमफलसूचनाः लप्स्यन्ते। सायं सम्पूर्णं फलं प्रतीक्षते।
कोविड्मार्गनिर्देशान् कर्कशं परिपाल्य एव मतगणनाकार्यक्रमाः प्रचलन्ति। संघीभूय आह्लादप्रकाशनानि निर्वाचनायोगेन निरुद्धानि सन्ति।
ओक्टोबर् मासे तृतीयतरङ्गमिति जाग्रतासूचना।
बङ्गलुरु> ओक्टोबर् नवम्बर् मासद्वये कोविड्महामार्याः तृतीयः तरङ्गः भविष्यतीति कर्णाटकस्य साङ्केतिकोपदेशसमित्या जाग्रतासूचना दत्ता। कर्णाटकराज्यं भवेदस्य प्रभवकेन्द्रः। अलब्धवाक्सिनेषु बालकेषु रोगव्यापनं तीव्रं भविष्यति इति सर्वकारेण नियुक्तायाः समित्याः पर्यवेक्षणम्।
निर्वाचनफलम् अद्य।
नवदिल्ली> असमः, केरलं, तमिल् नाड् , पश्चिमवंगः इत्येतेषु राज्येषु तथा पोण्टिच्चेरि केन्द्रशासनप्रदेशे च सम्पन्नानां विधानसभानिर्वाचनानां मतगणना अद्य प्रातः अष्टवादने समारभ्यते। नववादनादारभ्य प्रथमफलसूचनाः लप्स्यन्ते। सायं सम्पूर्णं फलं प्रतीक्षते।
कोविड्मार्गनिर्देशान् कर्कशं परिपाल्य एव मतगणनाकार्यक्रमाः प्रचलन्ति। संघीभूय आह्लादप्रकाशनानि निर्वाचनायोगेन निरुद्धानि सन्ति।
ओक्टोबर् मासे तृतीयतरङ्गमिति जाग्रतासूचना।
बङ्गलुरु> ओक्टोबर् नवम्बर् मासद्वये कोविड्महामार्याः तृतीयः तरङ्गः भविष्यतीति कर्णाटकस्य साङ्केतिकोपदेशसमित्या जाग्रतासूचना दत्ता। कर्णाटकराज्यं भवेदस्य प्रभवकेन्द्रः। अलब्धवाक्सिनेषु बालकेषु रोगव्यापनं तीव्रं भविष्यति इति सर्वकारेण नियुक्तायाः समित्याः पर्यवेक्षणम्।
May 2, 2021
🙏 01.5.21 वेदवाणी 🙏
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा, प्रचारित आर्य जितेंद्र भाटिया द्वारा🙏🌷
यथा ह त्यद्वसवो गौर्यं चित्पदि षिताममुञ्चता यजत्राः।
एवो ष्वस्मन्मुञ्चता व्यंहः प्र तार्यग्ने प्रतरं न आयुः॥ ऋग्वेद ४-१२-६॥🙏🌷
हे अग्ने ! जिस प्रकार आपने विद्वानों की इंद्रियों को विषय भोगों के बंधन से मुक्त किया है। उसी प्रकार हमें भी वासनाओं से मुक्त कराओ। जिससे हम पूर्ण आयु को प्राप्त हो और इस जीवन रूपी समुद्र को अपने सद्गुणों और ज्ञान द्वारा पार कर सकें।🙏🌷
O Agney ! Just as you liberate the senses of the scholars from the bondage of subject luxuries. Similarly, free us from lusts as well. By which we may attain full age and can cross the sea-like-life with our virtues and knowledge. (Rig Veda 4-12-6)🙏🌷#rgveda 🙏🌷
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा, प्रचारित आर्य जितेंद्र भाटिया द्वारा🙏🌷
यथा ह त्यद्वसवो गौर्यं चित्पदि षिताममुञ्चता यजत्राः।
एवो ष्वस्मन्मुञ्चता व्यंहः प्र तार्यग्ने प्रतरं न आयुः॥ ऋग्वेद ४-१२-६॥🙏🌷
हे अग्ने ! जिस प्रकार आपने विद्वानों की इंद्रियों को विषय भोगों के बंधन से मुक्त किया है। उसी प्रकार हमें भी वासनाओं से मुक्त कराओ। जिससे हम पूर्ण आयु को प्राप्त हो और इस जीवन रूपी समुद्र को अपने सद्गुणों और ज्ञान द्वारा पार कर सकें।🙏🌷
O Agney ! Just as you liberate the senses of the scholars from the bondage of subject luxuries. Similarly, free us from lusts as well. By which we may attain full age and can cross the sea-like-life with our virtues and knowledge. (Rig Veda 4-12-6)🙏🌷#rgveda 🙏🌷
May 2, 2021
#ramayan
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। पञ्चदशः सर्गः ।।
🍃 एतच्छु त्वा प्रियं वाक्यं ब्रह्मणा समुदाहृतम्।
देवा महर्षयः सर्वे प्रहृष्टास्तेऽभवंस्तदा ।।१५।।
⚜️ भावार्थ - ब्रह्मा जी का यह प्रिय वचन सुन, सब देवता महर्षि आदि बहुत प्रसन्न हुए ॥१५॥
🍃 एतस्मिन्नन्तरे विष्णुरुपयातो महाद्युतिः ।
शङ्खचक्रगदापाणिः पीतवासा जगत्पतिः॥१६॥
⚜️ भावार्थ - इतने ही में शंख, चक्र, गदा धारण किये और पीताम्वर धारण किये महा तेजस्वी जगत्पति विष्णु भगवान् वहाँ पर आये ॥१६॥
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। पञ्चदशः सर्गः ।।
🍃 एतच्छु त्वा प्रियं वाक्यं ब्रह्मणा समुदाहृतम्।
देवा महर्षयः सर्वे प्रहृष्टास्तेऽभवंस्तदा ।।१५।।
⚜️ भावार्थ - ब्रह्मा जी का यह प्रिय वचन सुन, सब देवता महर्षि आदि बहुत प्रसन्न हुए ॥१५॥
🍃 एतस्मिन्नन्तरे विष्णुरुपयातो महाद्युतिः ।
शङ्खचक्रगदापाणिः पीतवासा जगत्पतिः॥१६॥
⚜️ भावार्थ - इतने ही में शंख, चक्र, गदा धारण किये और पीताम्वर धारण किये महा तेजस्वी जगत्पति विष्णु भगवान् वहाँ पर आये ॥१६॥
May 2, 2021
#Rgveda
📚 वेदपाठन - आओ वेद पढ़ें
📙 ऋग्वेद
सूक्त - २४ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - १४ , देवता - अग्नि आदि।
🍃 अव ते हेळो वरुण नमोभिरव यज्ञेभिरीमहे हविर्भिः
क्षयन्नस्मभ्यमसुर प्रचेता राजन्नांसि शिश्रथः कृतानि.. (१४)
⚜️ भावार्थ - हे वरुण ! हम नमस्कार करके एवं यज्ञों में हवि प्रदान करके तुम्हारे क्रोध को समाप्त करते हैं। हे अनिष्ट का नाश करने वाले बुद्धिमान् वरुण! हमारे कल्याण के लिए इस यज्ञ में निवास करो और हमारे पापों को कम करो। (१४)
📚 वेदपाठन - आओ वेद पढ़ें
📙 ऋग्वेद
सूक्त - २४ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - १४ , देवता - अग्नि आदि।
🍃 अव ते हेळो वरुण नमोभिरव यज्ञेभिरीमहे हविर्भिः
क्षयन्नस्मभ्यमसुर प्रचेता राजन्नांसि शिश्रथः कृतानि.. (१४)
⚜️ भावार्थ - हे वरुण ! हम नमस्कार करके एवं यज्ञों में हवि प्रदान करके तुम्हारे क्रोध को समाप्त करते हैं। हे अनिष्ट का नाश करने वाले बुद्धिमान् वरुण! हमारे कल्याण के लिए इस यज्ञ में निवास करो और हमारे पापों को कम करो। (१४)
May 2, 2021
🚩जय सत्य सनातन 🚩
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - सप्तमी दोपहर 01:39 तक तत्पश्चात अष्टमी
⛅ दिनांक - 03 मई 2021
⛅ दिन - सोमवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - वैशाख
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - उत्तराषाढा सुबह 08:22 तक तत्पश्चात श्रवण
⛅ योग - शुभ रात्रि 09:37 तक तत्पश्चात शुक्ल
⛅ राहुकाल - सुबह 07:44 से सुबह 09:21तक
⛅ सूर्योदय - 06:08
⛅ सूर्यास्त - 19:03
⛅ दिशाशूल - पूर्व दिशा में
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - सप्तमी दोपहर 01:39 तक तत्पश्चात अष्टमी
⛅ दिनांक - 03 मई 2021
⛅ दिन - सोमवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - वैशाख
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - उत्तराषाढा सुबह 08:22 तक तत्पश्चात श्रवण
⛅ योग - शुभ रात्रि 09:37 तक तत्पश्चात शुक्ल
⛅ राहुकाल - सुबह 07:44 से सुबह 09:21तक
⛅ सूर्योदय - 06:08
⛅ सूर्यास्त - 19:03
⛅ दिशाशूल - पूर्व दिशा में
May 2, 2021
May 2, 2021
https://youtu.be/ANIQOMn-YxE
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
YouTube
Vaarta: News in Sanskrit
Latest updates in Sanskrit in our special daily bulletin.
May 2, 2021
May 2, 2021
May 2, 2021
May 2, 2021
May 2, 2021
नमोनमः
भवन्तः सर्वे अपि हेमाभगिन्या: विभक्तिपठनवर्गे तथा च लकारपठनवर्गे सम्यक् रीत्या भागं गृह्णन्त: सन्ति। तेन भवताम् शब्दसङ्ग्रह: दृढः जातः इति मम विश्वासः।
अधुना इतोपि एकं पदम् अग्रे गत्वा कथापठनम् करिष्यामः।
श्व: आरभ्य मे मासस्य 31 दिनाङ्क पर्यन्तम् , प्रतिदिनम् एकां कथां पठिष्याम: ।
🏵️🏵️🏵️ प्रतिदिनं संस्कृतं 🏵️🏵️🏵️
*कथापठनशृङ्खला*
केवलं 30 निमेषा:
समय: - 11.30 AM to 12 noon
Google Meet joining info
Video call link: https://meet.google.com/anj-tyfb-aum
Join Telegram Group To Get Daily Link 👇🏻
https://t.me/joinchat/2Zdi-vAdZ8ZiNzM1
भवन्तः सर्वे अपि हेमाभगिन्या: विभक्तिपठनवर्गे तथा च लकारपठनवर्गे सम्यक् रीत्या भागं गृह्णन्त: सन्ति। तेन भवताम् शब्दसङ्ग्रह: दृढः जातः इति मम विश्वासः।
अधुना इतोपि एकं पदम् अग्रे गत्वा कथापठनम् करिष्यामः।
श्व: आरभ्य मे मासस्य 31 दिनाङ्क पर्यन्तम् , प्रतिदिनम् एकां कथां पठिष्याम: ।
🏵️🏵️🏵️ प्रतिदिनं संस्कृतं 🏵️🏵️🏵️
*कथापठनशृङ्खला*
केवलं 30 निमेषा:
समय: - 11.30 AM to 12 noon
Google Meet joining info
Video call link: https://meet.google.com/anj-tyfb-aum
Join Telegram Group To Get Daily Link 👇🏻
https://t.me/joinchat/2Zdi-vAdZ8ZiNzM1
May 2, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️त्रयोदश अध्याय
♦️श्लोक:-०८
जीवन्तं मृतवन्मन्ये देहिनं धर्मवर्जितम्।
मृतो धर्मेण संयुक्तो दीर्घजीवी न संशयः।।८।।
♦️भावार्थ --धर्म से रहित, जीवित व्यक्ति को भी मैं मरे के समान मानता हूँ। धर्मशील मृत्यु को प्राप्त होने पर भी दीर्घजीवी होता है, इस बारे में कोई संदेह नहीं है क्योंकि उसकी किर्ती सदा अमर रहती है।।
#Chanakya
✒️त्रयोदश अध्याय
♦️श्लोक:-०८
जीवन्तं मृतवन्मन्ये देहिनं धर्मवर्जितम्।
मृतो धर्मेण संयुक्तो दीर्घजीवी न संशयः।।८।।
♦️भावार्थ --धर्म से रहित, जीवित व्यक्ति को भी मैं मरे के समान मानता हूँ। धर्मशील मृत्यु को प्राप्त होने पर भी दीर्घजीवी होता है, इस बारे में कोई संदेह नहीं है क्योंकि उसकी किर्ती सदा अमर रहती है।।
#Chanakya
May 3, 2021
ओ३म्
८०. संस्कृत वाक्याभ्यासः
अद्य एकां गोशालाम् अगच्छम्।
= आज एक गौशाला गया था
तत्र अनेकाः गावः आसन्।
= वहाँ अनेक गौएँ थीं
गोपालः गवां सेवां करोति स्म।
= गोपाल गायों की सेवा कर रहा था
गवाम् अनेके वत्साः अपि तत्र आसन्।
= गायों के अनेक बछड़े भी थे
वत्साः तृणं न खादन्ति स्म।
= बछड़े घास नहीं खा रहे थे
केवलं गावः एव तृणं खादन्ति स्म।
= केवल गौएँ ही घास खा रही थीं
वत्साः केवलं गोदुग्धमेव पिबन्ति।
= बछड़े केवल गाय का दूध पीते हैं
अनेके जनाः इतः दुग्धं क्रीणन्ति।
= अनेक लोग यहाँ से दूध खरीदते हैं
अनेके जनाः अत्र तृणं खादयितुम् आगच्छन्ति।
= अनेक लोग यहाँ घास खिलाने आते हैं
ओ३म्
८१. संस्कृत वाक्याभ्यासः
अहम् = मैं
पुरातनानि वस्तूनि निष्कासयामि।
= पुरानी वस्तुओं को निकाल रहा हूँ ।
भग्नानि वस्तूनि निष्कासयामि।
= टूटी हुई चीजें निकाल रहा हूँ
अनावश्यकानि वस्तूनि निष्कासयामि।
= अनावश्यक वस्तुएँ निकाल रहा हूँ
सः /सा = वह
पुरातनानि वस्तूनि निष्कासयति।
= पुरानी वस्तुओं को निकाल रहा / रही है
भग्नानि वस्तूनि निष्कासयति।
= टूटी हुई चीजें निकाल रहा / रही है
अनावश्यकानि वस्तूनि निष्कासयति।
= अनावश्यक वस्तुएँ निकाल रहा / रही है
ओ३म्
८२. संस्कृत वाक्याभ्यासः
अधुना मार्गः अवरुद्धः अस्ति।
= अभी रास्ता अवरुद्ध (बन्द) है
अग्रे एका दुर्घटना संजाता।
= आगे एक दुर्घटना हुई है
दुर्घटना सेतोः उपरि अभवत्।
= दुर्घटना पुल के ऊपर हुई है
यानानि अग्रे गन्तुं न शक्यन्ते।
= वाहन आगे जा नहीं सकते हैं
सर्वाणि यानानि पङि्क्त मध्ये (पंक्त्याम् ) तिष्ठन्ति।
= सभी वाहन लाइन में खड़े हैं
अहमपि याने अस्मि।
= मैं भी वाहन में हूँ
मम यानस्य अग्रे अनेकानि यानानि सन्ति
= मेरे वाहन के आगे अनेक वाहन हैं
मम यानस्य पृष्ठे अपि अनेकानि यानानि सन्ति।
= मेरे वाहन के पीछे भी अनेक वाहन हैं
यातायात-नियंत्रकः बहु यतते।
= ट्रैफिक कंट्रोलर बहुत प्रयास कर रहा है
(नियंत्रकाः यतन्ते)
न जानामि , मार्गः कदा सुगमः भविष्यति।
= नहीं जानता , रास्ता कब जाने योग्य होगा
कदा अहं गृहं प्राप्स्यामि ?
= कब मैं घर पहुँचूँगा ?
ओ३म्
८३. संस्कृत वाक्याभ्यासः
एकस्य विद्यालयस्य प्राङ्गणे अस्मि।
= एक विद्यालय के मैदान में हूँ
छात्राः परस्परं वार्तालापं कुर्वन्ति।
= छात्र आपस में बात कर रहे हैं
एकः वदति।
= एक बोलता है
विज्ञानं तु कठिनम् अस्ति।
= विज्ञान तो कठिन है
द्वितीयः वदति।
= दूसरा बोलता है
गणितं कठिनम् अस्ति।
= गणित कठिन है
तृतीयः छात्रः वदति।
= तीसरा छात्र बोलता है
अहम् इतिहासं न अवगच्छामि।
= मैं इतिहास नहीं समझता हूँ
किञ्चित् काल-अनन्तरं सर्वे वदन्ति।
= कुछ समय बाद सभी बोलते हैं
संस्कृत विषयः अस्मभ्यं रोचते।
= संस्कृत विषय हमको पसन्द है
संस्कृत-विषयः बहु सरलः विषयः।
संस्कृत विषय अत्यन्त सरल विषय है
ओ३म्
८४. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः विवाह-संबंधार्थम् आगतवान् अस्ति।
= वह विवाह संबंध के लिए आया है
तस्य पुत्रार्थं कन्यां द्रष्टुम् आगतः।
= उसके बेटे के लिये कन्या देखने आया है
सायंकाले सः माम् अमिलत्।
= शाम को वह मुझे मिला
माम् कन्यायाः विषये अपृच्छत्।
= मुझे कन्या के बारे में पूछा
तां कन्यां जानाति भवान् ?
= उस कन्या को जानते हैं आप ?
कीदृशी अस्ति सा ?
= कैसी है वह ?
कीदृशः अस्ति तस्याः स्वभावः ?
= कैसा है उसका स्वभाव ?
सा कथं व्यवहरति ?
= वह कैसे व्यवहार करती है ?
अहं तां कन्यां जानामि।
= मैं उस कन्या को जानता हूँ
तस्याः विषये अहं सर्वं भद्रमेव उक्तवान्।
= उसके बारे में मैंने सब अच्छा ही कहा
ओ३म्
८५. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सा मम प्रबंधिका अस्ति।
= वह मेरी मैनेजर है
तस्याः नाम सविता अस्ति।
= उसका नाम सविता है
सा केरल-राज्यस्य मूलनिवासिनी अस्ति।
= वह केरल की मूल निवासिनी है
सा मलयालम् भाषायाम् वदति।
= वह मलयालम भाषा में बोलती है
तस्याः सम्वादे संस्कृत-शब्दाः भवन्ति।
= उसके सम्वाद में संस्कृत शब्द होते हैं
सा यदा मलयालम्-भाषां वदति
= वह जब मलयालम बोलती है
तदा संस्कृत-भाषा सदृशं भासते।
= तब संस्कृत भाषा जैसा लगता है
तस्यै मम संस्कृत-सम्वादः रोचते।
= उसे मेरा संस्कृत सम्वाद पसन्द है
मह्यं तस्याः मलयालम् सम्वादः रोचते।
= मुझे उसका मलयालम सम्वाद पसन्द है
ओ३म्
८६. संस्कृत वाक्याभ्यासः
अद्य रविवासरः अस्ति।
= आज रविवार है
तर्हि आगच्छन्तु अभ्यासं कुर्मः।
= तो आईये अभ्यास करते हैं
दीपकः वदति।
= दीपक बोलता है
सुरेन्द्रः खादति।
= सुरेन्द्र खाता है
श्वेता लिखति।
= श्वेता लिखती है
सुलोचना पिबति।
= सुलोचना पीती है
माता कार्यं करोति।
= माँ काम करती है
पिता गच्छति।
= पिता जाता है
वैद्यः चिकित्सां करोति।
= वैद्य चिकित्सा करता है
छात्रः पुस्तकं पठति।
= छात्र पुस्तक पढ़ता है
अश्वः धावति।
= घोड़ा दौड़ता है
जलं प्रवहति।
= पानी बहता है
#vakyabhyas
८०. संस्कृत वाक्याभ्यासः
अद्य एकां गोशालाम् अगच्छम्।
= आज एक गौशाला गया था
तत्र अनेकाः गावः आसन्।
= वहाँ अनेक गौएँ थीं
गोपालः गवां सेवां करोति स्म।
= गोपाल गायों की सेवा कर रहा था
गवाम् अनेके वत्साः अपि तत्र आसन्।
= गायों के अनेक बछड़े भी थे
वत्साः तृणं न खादन्ति स्म।
= बछड़े घास नहीं खा रहे थे
केवलं गावः एव तृणं खादन्ति स्म।
= केवल गौएँ ही घास खा रही थीं
वत्साः केवलं गोदुग्धमेव पिबन्ति।
= बछड़े केवल गाय का दूध पीते हैं
अनेके जनाः इतः दुग्धं क्रीणन्ति।
= अनेक लोग यहाँ से दूध खरीदते हैं
अनेके जनाः अत्र तृणं खादयितुम् आगच्छन्ति।
= अनेक लोग यहाँ घास खिलाने आते हैं
ओ३म्
८१. संस्कृत वाक्याभ्यासः
अहम् = मैं
पुरातनानि वस्तूनि निष्कासयामि।
= पुरानी वस्तुओं को निकाल रहा हूँ ।
भग्नानि वस्तूनि निष्कासयामि।
= टूटी हुई चीजें निकाल रहा हूँ
अनावश्यकानि वस्तूनि निष्कासयामि।
= अनावश्यक वस्तुएँ निकाल रहा हूँ
सः /सा = वह
पुरातनानि वस्तूनि निष्कासयति।
= पुरानी वस्तुओं को निकाल रहा / रही है
भग्नानि वस्तूनि निष्कासयति।
= टूटी हुई चीजें निकाल रहा / रही है
अनावश्यकानि वस्तूनि निष्कासयति।
= अनावश्यक वस्तुएँ निकाल रहा / रही है
ओ३म्
८२. संस्कृत वाक्याभ्यासः
अधुना मार्गः अवरुद्धः अस्ति।
= अभी रास्ता अवरुद्ध (बन्द) है
अग्रे एका दुर्घटना संजाता।
= आगे एक दुर्घटना हुई है
दुर्घटना सेतोः उपरि अभवत्।
= दुर्घटना पुल के ऊपर हुई है
यानानि अग्रे गन्तुं न शक्यन्ते।
= वाहन आगे जा नहीं सकते हैं
सर्वाणि यानानि पङि्क्त मध्ये (पंक्त्याम् ) तिष्ठन्ति।
= सभी वाहन लाइन में खड़े हैं
अहमपि याने अस्मि।
= मैं भी वाहन में हूँ
मम यानस्य अग्रे अनेकानि यानानि सन्ति
= मेरे वाहन के आगे अनेक वाहन हैं
मम यानस्य पृष्ठे अपि अनेकानि यानानि सन्ति।
= मेरे वाहन के पीछे भी अनेक वाहन हैं
यातायात-नियंत्रकः बहु यतते।
= ट्रैफिक कंट्रोलर बहुत प्रयास कर रहा है
(नियंत्रकाः यतन्ते)
न जानामि , मार्गः कदा सुगमः भविष्यति।
= नहीं जानता , रास्ता कब जाने योग्य होगा
कदा अहं गृहं प्राप्स्यामि ?
= कब मैं घर पहुँचूँगा ?
ओ३म्
८३. संस्कृत वाक्याभ्यासः
एकस्य विद्यालयस्य प्राङ्गणे अस्मि।
= एक विद्यालय के मैदान में हूँ
छात्राः परस्परं वार्तालापं कुर्वन्ति।
= छात्र आपस में बात कर रहे हैं
एकः वदति।
= एक बोलता है
विज्ञानं तु कठिनम् अस्ति।
= विज्ञान तो कठिन है
द्वितीयः वदति।
= दूसरा बोलता है
गणितं कठिनम् अस्ति।
= गणित कठिन है
तृतीयः छात्रः वदति।
= तीसरा छात्र बोलता है
अहम् इतिहासं न अवगच्छामि।
= मैं इतिहास नहीं समझता हूँ
किञ्चित् काल-अनन्तरं सर्वे वदन्ति।
= कुछ समय बाद सभी बोलते हैं
संस्कृत विषयः अस्मभ्यं रोचते।
= संस्कृत विषय हमको पसन्द है
संस्कृत-विषयः बहु सरलः विषयः।
संस्कृत विषय अत्यन्त सरल विषय है
ओ३म्
८४. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः विवाह-संबंधार्थम् आगतवान् अस्ति।
= वह विवाह संबंध के लिए आया है
तस्य पुत्रार्थं कन्यां द्रष्टुम् आगतः।
= उसके बेटे के लिये कन्या देखने आया है
सायंकाले सः माम् अमिलत्।
= शाम को वह मुझे मिला
माम् कन्यायाः विषये अपृच्छत्।
= मुझे कन्या के बारे में पूछा
तां कन्यां जानाति भवान् ?
= उस कन्या को जानते हैं आप ?
कीदृशी अस्ति सा ?
= कैसी है वह ?
कीदृशः अस्ति तस्याः स्वभावः ?
= कैसा है उसका स्वभाव ?
सा कथं व्यवहरति ?
= वह कैसे व्यवहार करती है ?
अहं तां कन्यां जानामि।
= मैं उस कन्या को जानता हूँ
तस्याः विषये अहं सर्वं भद्रमेव उक्तवान्।
= उसके बारे में मैंने सब अच्छा ही कहा
ओ३म्
८५. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सा मम प्रबंधिका अस्ति।
= वह मेरी मैनेजर है
तस्याः नाम सविता अस्ति।
= उसका नाम सविता है
सा केरल-राज्यस्य मूलनिवासिनी अस्ति।
= वह केरल की मूल निवासिनी है
सा मलयालम् भाषायाम् वदति।
= वह मलयालम भाषा में बोलती है
तस्याः सम्वादे संस्कृत-शब्दाः भवन्ति।
= उसके सम्वाद में संस्कृत शब्द होते हैं
सा यदा मलयालम्-भाषां वदति
= वह जब मलयालम बोलती है
तदा संस्कृत-भाषा सदृशं भासते।
= तब संस्कृत भाषा जैसा लगता है
तस्यै मम संस्कृत-सम्वादः रोचते।
= उसे मेरा संस्कृत सम्वाद पसन्द है
मह्यं तस्याः मलयालम् सम्वादः रोचते।
= मुझे उसका मलयालम सम्वाद पसन्द है
ओ३म्
८६. संस्कृत वाक्याभ्यासः
अद्य रविवासरः अस्ति।
= आज रविवार है
तर्हि आगच्छन्तु अभ्यासं कुर्मः।
= तो आईये अभ्यास करते हैं
दीपकः वदति।
= दीपक बोलता है
सुरेन्द्रः खादति।
= सुरेन्द्र खाता है
श्वेता लिखति।
= श्वेता लिखती है
सुलोचना पिबति।
= सुलोचना पीती है
माता कार्यं करोति।
= माँ काम करती है
पिता गच्छति।
= पिता जाता है
वैद्यः चिकित्सां करोति।
= वैद्य चिकित्सा करता है
छात्रः पुस्तकं पठति।
= छात्र पुस्तक पढ़ता है
अश्वः धावति।
= घोड़ा दौड़ता है
जलं प्रवहति।
= पानी बहता है
#vakyabhyas
May 3, 2021
संस्कृतपण्डितश्रेष्ठः प्रोफ. आर् वासुदेवन् पोट्टिः दिवंगतः।
अनन्तपुरी> भारतस्य संस्कृतपण्डितेषु अग्रगण्यः राष्ट्रपतिपुरस्कारजेता महामहोपाध्यायः आर्. वासुदेवन् पोट्टिवर्यः [९२] अद्य अनन्तपुर्यां दिवं प्राप्तः।
संस्कृतव्याकरण-वेदान्त-साहित्यादिविषयेषु लब्धावगाहः 'पोट्टिवर्यः' हिन्दीमलयालभाषयोरपि पण्डित आसीत्। कर्णाटकराज्यस्य दक्षिणकन्नडजनपदे लब्धजन्मनः तस्य विद्याभ्यासादिकं केरले एव सम्पन्नम्। अनन्तपुर्यामुषित्वा शिक्षामण्डले उन्नतबिरुदान् सम्पादितवान्। संस्कृतव्याकरणे महोपाध्यायपदं विना वेदान्ते साहित्ये च आचार्यपदं, मलयाले साहित्यविशारदः, हिन्दीभाषायामाचार्यपदं च सः सम्पादितवान्।
केरलस्य विविधकलालयेषु वेदान्तविभागे प्राचार्यः, श्रीशङ्कराचार्यसंस्कृतविश्वविद्यालये वेदान्तविभागस्य 'डीन्', 'केरल भाषा इन्स्टिट्यूट्' मध्ये मलयालशब्दकोशस्य सहसम्पादकः, तिरुप्पति राष्ट्रियसंस्कृतविद्यापीठं नामकमानितविश्वविद्यालये प्रयुक्तिपुरुषमुख्यः इत्यादिरूपेण सः स्वस्य कर्ममण्डले व्यराजत। सेवानिवृत्यनन्तरं दीर्घकालं सः केरलसर्वकारस्य संस्कृतपाठपुस्तकसमित्याः अध्यक्षः भूत्वा संस्कृतशैक्षिकक्षेत्रं सम्पन्नं कृतवान्। तथाच केन्द्रसाहित्यअक्कादम्यां संस्कृतोपदेशसमित्यङ्गः , एन् सि ई आर् टि संस्थायाः पाठपुस्तकसमित्यङ्गः , केरलस्य विभिन्नकलाशालासु परीक्षा-प्रश्नपत्रसमित्यङ्गः, सुकृतीन्द्र ओरियन्टल् रिसर्च् इन्स्टिट्यूट् मध्ये 'ओणररि प्रोफसर्' इत्यादिरूपेण स्वस्य वैज्ञानिकधिषणां बहुधा प्रकाशितवान्।
वरदराजाचार्यस्य लघुसिद्धान्तकौमुदी, केरलवर्मणः गुरुपुरेशस्तवं, बल्लालसेनस्य भोजप्रबन्धः, शङ्कराचार्यस्य आत्मानात्मविवेकः इत्यादीनां शास्त्रग्रन्थानां कैरल्यां संस्कृते च अनुवादव्याख्यानानि तस्य प्रमुखाः ग्रन्थाः भवन्ति।
बहुविधैः पुरस्कारैः वासुदेवन् पोट्टिमहोदयः बहुवारं पुरस्कृतः आसीत्। तृप्पूणित्तुरा विद्वत्सभातः वेदान्तसुवर्णमुद्रा, पट्टाम्पी श्रीनीलकण्ठविद्वत्सभायाः शास्त्ररत्नसुवर्णमुद्रा, विश्वसंस्कृतप्रतिष्ठानस्य पण्डितरत्न-एम् एछ् शास्रीपुरस्कारौ, उडुप्पी तुलु ब्राह्मणसमाजात् श्रीराघवेन्द्रसाहित्यपुरस्कारः, तिरुप्पति राष्ट्रियसंस्कृतविद्यापीठात् महामहोपाध्यायपदं, राष्ट्रपतेः बहुमतिपत्रं च तेन लब्धेषु पुरस्कारेषु कतिपयाः भवन्ति।
संस्कृतमातुः प्रियपुत्रस्य देहवियोगः संस्कृतलोकाय महान् नष्ट इति तस्य सहस्रशः शिष्याः गणयन्ति। पोट्टिमहोदयस्य अन्त्येष्टिः पुत्तन्कोट्टा रुद्रभूमौ सम्पन्ना।
~ संप्रति वार्ता
अनन्तपुरी> भारतस्य संस्कृतपण्डितेषु अग्रगण्यः राष्ट्रपतिपुरस्कारजेता महामहोपाध्यायः आर्. वासुदेवन् पोट्टिवर्यः [९२] अद्य अनन्तपुर्यां दिवं प्राप्तः।
संस्कृतव्याकरण-वेदान्त-साहित्यादिविषयेषु लब्धावगाहः 'पोट्टिवर्यः' हिन्दीमलयालभाषयोरपि पण्डित आसीत्। कर्णाटकराज्यस्य दक्षिणकन्नडजनपदे लब्धजन्मनः तस्य विद्याभ्यासादिकं केरले एव सम्पन्नम्। अनन्तपुर्यामुषित्वा शिक्षामण्डले उन्नतबिरुदान् सम्पादितवान्। संस्कृतव्याकरणे महोपाध्यायपदं विना वेदान्ते साहित्ये च आचार्यपदं, मलयाले साहित्यविशारदः, हिन्दीभाषायामाचार्यपदं च सः सम्पादितवान्।
केरलस्य विविधकलालयेषु वेदान्तविभागे प्राचार्यः, श्रीशङ्कराचार्यसंस्कृतविश्वविद्यालये वेदान्तविभागस्य 'डीन्', 'केरल भाषा इन्स्टिट्यूट्' मध्ये मलयालशब्दकोशस्य सहसम्पादकः, तिरुप्पति राष्ट्रियसंस्कृतविद्यापीठं नामकमानितविश्वविद्यालये प्रयुक्तिपुरुषमुख्यः इत्यादिरूपेण सः स्वस्य कर्ममण्डले व्यराजत। सेवानिवृत्यनन्तरं दीर्घकालं सः केरलसर्वकारस्य संस्कृतपाठपुस्तकसमित्याः अध्यक्षः भूत्वा संस्कृतशैक्षिकक्षेत्रं सम्पन्नं कृतवान्। तथाच केन्द्रसाहित्यअक्कादम्यां संस्कृतोपदेशसमित्यङ्गः , एन् सि ई आर् टि संस्थायाः पाठपुस्तकसमित्यङ्गः , केरलस्य विभिन्नकलाशालासु परीक्षा-प्रश्नपत्रसमित्यङ्गः, सुकृतीन्द्र ओरियन्टल् रिसर्च् इन्स्टिट्यूट् मध्ये 'ओणररि प्रोफसर्' इत्यादिरूपेण स्वस्य वैज्ञानिकधिषणां बहुधा प्रकाशितवान्।
वरदराजाचार्यस्य लघुसिद्धान्तकौमुदी, केरलवर्मणः गुरुपुरेशस्तवं, बल्लालसेनस्य भोजप्रबन्धः, शङ्कराचार्यस्य आत्मानात्मविवेकः इत्यादीनां शास्त्रग्रन्थानां कैरल्यां संस्कृते च अनुवादव्याख्यानानि तस्य प्रमुखाः ग्रन्थाः भवन्ति।
बहुविधैः पुरस्कारैः वासुदेवन् पोट्टिमहोदयः बहुवारं पुरस्कृतः आसीत्। तृप्पूणित्तुरा विद्वत्सभातः वेदान्तसुवर्णमुद्रा, पट्टाम्पी श्रीनीलकण्ठविद्वत्सभायाः शास्त्ररत्नसुवर्णमुद्रा, विश्वसंस्कृतप्रतिष्ठानस्य पण्डितरत्न-एम् एछ् शास्रीपुरस्कारौ, उडुप्पी तुलु ब्राह्मणसमाजात् श्रीराघवेन्द्रसाहित्यपुरस्कारः, तिरुप्पति राष्ट्रियसंस्कृतविद्यापीठात् महामहोपाध्यायपदं, राष्ट्रपतेः बहुमतिपत्रं च तेन लब्धेषु पुरस्कारेषु कतिपयाः भवन्ति।
संस्कृतमातुः प्रियपुत्रस्य देहवियोगः संस्कृतलोकाय महान् नष्ट इति तस्य सहस्रशः शिष्याः गणयन्ति। पोट्टिमहोदयस्य अन्त्येष्टिः पुत्तन्कोट्टा रुद्रभूमौ सम्पन्ना।
~ संप्रति वार्ता
May 3, 2021
May 3, 2021
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
May 3, 2021
संख्या - २४
पुस्तकम्- पाणिनीयमूलधातुपाठः।
(प्रक्रियानुसारी)
१) व्याकरणशास्त्रस्य अष्टाध्यायीक्रमस्य उज्जीवनाय समर्पितजीवना माता इत्येव प्रसिद्धा डा।। पुष्पा दीक्षिता एतस्य पुस्तकस्य प्रणेत्री।
२) व्याकरणच्छात्राणां भाषाव्युत्पत्तिं प्राप्तुम् इच्छतां च अयं ग्रन्थ: नितान्तम् उपादेय:।
३) पाणिनेः व्यवस्थानुसारं धातवः अजन्ताः, हलन्ताः इति द्विधा।तथैव सम्यक् विभागं प्रदर्श्य बोध्यते अत्र इत्यतः प्रक्रियाज्ञानं सुलभतरम् इह प्राप्यते।
३) प्रतिधातु-- क्रमसंख्या, धातुः, धात्वर्थः, निरनुबन्धधातुः, लटि रूपम्. इत्येवं पञ्च प्रमुखाः अंशाः अत्र प्रदत्ता:। अतः मूलधातुज्ञानं प्रक्रियावस्थाबोधः प्रयोगाय सिद्धरूपप्राप्तिः च अध्येतुः महद्भाग्यम् एव।
४) लटि रूपं ज्ञातं चेत् लोटि लङि विधिलिङि च रूपाणि स्वयमेव ऊहितुं शक्यानि। लृटि लृङि च ऊहा सुलभा एव। तथा अत्र सौकर्यम् लटि रूपप्रदानेन कल्पितम्।
५) धातुषु विकरणबोधनाय गणव्यवस्था यथा भ्वादिः, अदादिः......। विशेषकार्यबोधनाय अन्तर्गणव्यवस्था यथा घटादि:, ज्वलादिः, कुटादिः,...। चुरादिषु आकुस्मीयाः, आधृषीयाः, आगर्वीयाः.... इत्येवम् उपगणाः इत्येवं बहवः उपविभागाः अत्र सम्यग् सर्वोदाहरणपुरस्सरं प्रदर्शिताः। अतः अध्येता भाग्यवान् एव।
६) परिशिष्टद्वये मित्प्रकरणबोधनम् इडागमबोधनम् इति पाठद्वयं ज्ञानविशेषं कल्पयति। अत्र प्रकृते तु बहूपकरकम्।
७) धात्वर्थसहितं लटि रूपं प्रतिधातु अस्ति इत्यतः प्रयोगप्रेमिणां स्वर्गसोपानमेव ग्रन्थः।
८) आदावेव पाणिनिक्रमबोधनम्, अपेक्षितस्थले टिप्पणी, विशेषविचाराः अस्य ग्रन्थस्य भूषणानि।
मूल्यम् ६०/- तावदेव
तर्हि कुतो विलम्बः। संस्कृतभारत्या: जालस्थानम्
www.samskritabharati.in आयान्तु। पुस्तकम् आदिशन्तु। गृहद्वारे पुस्तकं प्राप्य ज्ञानिनो भवन्तु।
*क्रियापदस्य मूलरूपं धातुः*
पुस्तकम्- पाणिनीयमूलधातुपाठः।
(प्रक्रियानुसारी)
१) व्याकरणशास्त्रस्य अष्टाध्यायीक्रमस्य उज्जीवनाय समर्पितजीवना माता इत्येव प्रसिद्धा डा।। पुष्पा दीक्षिता एतस्य पुस्तकस्य प्रणेत्री।
२) व्याकरणच्छात्राणां भाषाव्युत्पत्तिं प्राप्तुम् इच्छतां च अयं ग्रन्थ: नितान्तम् उपादेय:।
३) पाणिनेः व्यवस्थानुसारं धातवः अजन्ताः, हलन्ताः इति द्विधा।तथैव सम्यक् विभागं प्रदर्श्य बोध्यते अत्र इत्यतः प्रक्रियाज्ञानं सुलभतरम् इह प्राप्यते।
३) प्रतिधातु-- क्रमसंख्या, धातुः, धात्वर्थः, निरनुबन्धधातुः, लटि रूपम्. इत्येवं पञ्च प्रमुखाः अंशाः अत्र प्रदत्ता:। अतः मूलधातुज्ञानं प्रक्रियावस्थाबोधः प्रयोगाय सिद्धरूपप्राप्तिः च अध्येतुः महद्भाग्यम् एव।
४) लटि रूपं ज्ञातं चेत् लोटि लङि विधिलिङि च रूपाणि स्वयमेव ऊहितुं शक्यानि। लृटि लृङि च ऊहा सुलभा एव। तथा अत्र सौकर्यम् लटि रूपप्रदानेन कल्पितम्।
५) धातुषु विकरणबोधनाय गणव्यवस्था यथा भ्वादिः, अदादिः......। विशेषकार्यबोधनाय अन्तर्गणव्यवस्था यथा घटादि:, ज्वलादिः, कुटादिः,...। चुरादिषु आकुस्मीयाः, आधृषीयाः, आगर्वीयाः.... इत्येवम् उपगणाः इत्येवं बहवः उपविभागाः अत्र सम्यग् सर्वोदाहरणपुरस्सरं प्रदर्शिताः। अतः अध्येता भाग्यवान् एव।
६) परिशिष्टद्वये मित्प्रकरणबोधनम् इडागमबोधनम् इति पाठद्वयं ज्ञानविशेषं कल्पयति। अत्र प्रकृते तु बहूपकरकम्।
७) धात्वर्थसहितं लटि रूपं प्रतिधातु अस्ति इत्यतः प्रयोगप्रेमिणां स्वर्गसोपानमेव ग्रन्थः।
८) आदावेव पाणिनिक्रमबोधनम्, अपेक्षितस्थले टिप्पणी, विशेषविचाराः अस्य ग्रन्थस्य भूषणानि।
मूल्यम् ६०/- तावदेव
तर्हि कुतो विलम्बः। संस्कृतभारत्या: जालस्थानम्
www.samskritabharati.in आयान्तु। पुस्तकम् आदिशन्तु। गृहद्वारे पुस्तकं प्राप्य ज्ञानिनो भवन्तु।
*क्रियापदस्य मूलरूपं धातुः*
May 3, 2021
May 3, 2021
writereaddata_Bulletins_Text_NSD_2021_May_NSD_Sanskrit_Sanskrit.pdf
74.2 KB
३.५ सायंकाल आकाशवाणी
May 3, 2021
May 3, 2021
Monday, May 3, 2021
केरले 'विजयतरङ्गः'
कोच्ची> केरले विधानसभानिर्वाचने मुख्यमन्त्रिणः पिणरायि विजयस्य व्यक्तिप्रभावेण सि पि एम् नेतृत्वे वामपक्षजनाधिपत्यसख्यः तस्य शासनस्यानुवर्तनं दृढीचकार। १४० स्थानेषु ९९ स्थानानि वामसख्येन प्राप्तानि। मुख्यविपक्षदलं कोण्ग्रस् नेतृत्वे विद्यमानः ऐक्यजनाधिपत्यसख्यः अवशिष्टानि ४१ स्थानानि प्राप। स्वप्रभावं प्रकाशयितुम् भाजपानेतृत्वे विद्यमानेन एन् डि ए सख्येन अत्युत्साहेन कृतः भगीरथप्रयत्नः विफलः जातः। किञ्च हस्तागतं स्थानमेकं विनष्टं जातं च।
तमिल्नाडे डि एम् के सख्यः विजयीभूतः।
चेन्नै> संवत्सरदशकस्यानन्तरं तमिलनाट् राज्ये एं के स्टालिनेन नीयमानस्य डि एम् के दलस्यनेतृत्वे विद्यमानाय सख्याय राज्यशासनं प्रत्यागच्छति। २३४ स्थानेषु १५६ अधिकानि स्थानानि डि एम् के सख्याय लब्धानि। विद्यमानशासनपक्षेण ए ऐ ए डि एम् के सख्येन ७८ स्थानानि प्राप्तानि।
नूतनराजनैतिकदलं रूपीकृत्य १८० अधिकेषु स्थानेषु स्पर्धितवते चलच्चित्राभिनेतुः कमलहासस्य 'मक्कल् नीतिमय्यं' दलाय च शून्यं स्थानमलभत। कमलहासः अपि कोयम्पत्तूर् मण्डले पराजितः।
~ संप्रति वार्ता
केरले 'विजयतरङ्गः'
कोच्ची> केरले विधानसभानिर्वाचने मुख्यमन्त्रिणः पिणरायि विजयस्य व्यक्तिप्रभावेण सि पि एम् नेतृत्वे वामपक्षजनाधिपत्यसख्यः तस्य शासनस्यानुवर्तनं दृढीचकार। १४० स्थानेषु ९९ स्थानानि वामसख्येन प्राप्तानि। मुख्यविपक्षदलं कोण्ग्रस् नेतृत्वे विद्यमानः ऐक्यजनाधिपत्यसख्यः अवशिष्टानि ४१ स्थानानि प्राप। स्वप्रभावं प्रकाशयितुम् भाजपानेतृत्वे विद्यमानेन एन् डि ए सख्येन अत्युत्साहेन कृतः भगीरथप्रयत्नः विफलः जातः। किञ्च हस्तागतं स्थानमेकं विनष्टं जातं च।
तमिल्नाडे डि एम् के सख्यः विजयीभूतः।
चेन्नै> संवत्सरदशकस्यानन्तरं तमिलनाट् राज्ये एं के स्टालिनेन नीयमानस्य डि एम् के दलस्यनेतृत्वे विद्यमानाय सख्याय राज्यशासनं प्रत्यागच्छति। २३४ स्थानेषु १५६ अधिकानि स्थानानि डि एम् के सख्याय लब्धानि। विद्यमानशासनपक्षेण ए ऐ ए डि एम् के सख्येन ७८ स्थानानि प्राप्तानि।
नूतनराजनैतिकदलं रूपीकृत्य १८० अधिकेषु स्थानेषु स्पर्धितवते चलच्चित्राभिनेतुः कमलहासस्य 'मक्कल् नीतिमय्यं' दलाय च शून्यं स्थानमलभत। कमलहासः अपि कोयम्पत्तूर् मण्डले पराजितः।
~ संप्रति वार्ता
May 3, 2021
🙏 2.5.21 वेदवाणी 🙏
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा, प्रचारित आर्य जितेंद्र भाटिया द्वारा🙏🌹
प्रातः सुतमपिबो हर्यश्व माध्यंदिनं सवनं केवलं ते।
समृभुभिः पिबस्व रत्नधेभिः सखीँर्याँ इन्द्र चकृषे सुकृत्या॥ ऋग्वेद ४-३५-७॥🙏🌹
जो मनुष्य प्रातःकाल, मध्यकाल और सायंकाल उत्तम कर्म करता है। वह भाग्यशाली होता है। वह विद्वानों का मित्र बन जाता है।🙏🌹
A person who does good work in the morning, midday and evening. He is lucky. He becomes a friend of scholars. (Rig Veda 4–35–7)🙏🌹#vedgsawan🙏🌹
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा, प्रचारित आर्य जितेंद्र भाटिया द्वारा🙏🌹
प्रातः सुतमपिबो हर्यश्व माध्यंदिनं सवनं केवलं ते।
समृभुभिः पिबस्व रत्नधेभिः सखीँर्याँ इन्द्र चकृषे सुकृत्या॥ ऋग्वेद ४-३५-७॥🙏🌹
जो मनुष्य प्रातःकाल, मध्यकाल और सायंकाल उत्तम कर्म करता है। वह भाग्यशाली होता है। वह विद्वानों का मित्र बन जाता है।🙏🌹
A person who does good work in the morning, midday and evening. He is lucky. He becomes a friend of scholars. (Rig Veda 4–35–7)🙏🌹#vedgsawan🙏🌹
May 3, 2021
🚩जय सत्य सनातन 🚩
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - अष्टमी दोपहर 01:10 तक तत्पश्चात नवमी
⛅ दिनांक - 04 मई 2021
⛅ दिन - मंगलवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - वैशाख
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - श्रवण सुबह 08:26 तक तत्पश्चात धनिष्ठा
⛅ योग - शुक्ल रात्रि 10:22 तक तत्पश्चात ब्रह्म
⛅ राहुकाल - शाम 03:50 से शाम 05:28 तक
⛅ सूर्योदय - 06:07
⛅ सूर्यास्त - 19:03
⛅ दिशाशूल - उत्तर दिशा में
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - अष्टमी दोपहर 01:10 तक तत्पश्चात नवमी
⛅ दिनांक - 04 मई 2021
⛅ दिन - मंगलवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - वैशाख
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - श्रवण सुबह 08:26 तक तत्पश्चात धनिष्ठा
⛅ योग - शुक्ल रात्रि 10:22 तक तत्पश्चात ब्रह्म
⛅ राहुकाल - शाम 03:50 से शाम 05:28 तक
⛅ सूर्योदय - 06:07
⛅ सूर्यास्त - 19:03
⛅ दिशाशूल - उत्तर दिशा में
May 3, 2021
May 3, 2021
https://youtu.be/-P44mFfrAnw
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
YouTube
Vaarta: Watch news and updates in Sanskrit | 4.5.2021
May 3, 2021
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
May 3, 2021
Namaste,
Thank you for registering at Sanskrit.Today.
New beginners course Bhasha Pravesha (Level 1) has just started. This is a foundation course for all advanced levels and its absolutely FREE COURSE. More details are at course page (Link below). Join Telegram group for latest updates.
Promo Video: https://youtu.be/4f0HYRcUVsY
Course Page: https://sanskrit.today/course/bhasha-pravesha-1/
Forum Link: https://forum.sanskrit.today/t/bhasha-pravesha-level-1
Steps to follow:
1. Enroll at course page (Link above) (Requires Sanskrit.Today account and login)
2. Join forum (Link above) (Requires new account if not created already. Sanskrit Today account would not work)
3. Join Telegram group (Link at course page) (IMPORTANT to get latest updates)
4. Watch previous sessions on youtube. (https://www.youtube.com/c/SanskritToday?sub_confirmation=1)
Please reply for any queries. Please also forward the same to others.
Dhanyavadah,
Ashok
Thank you for registering at Sanskrit.Today.
New beginners course Bhasha Pravesha (Level 1) has just started. This is a foundation course for all advanced levels and its absolutely FREE COURSE. More details are at course page (Link below). Join Telegram group for latest updates.
Promo Video: https://youtu.be/4f0HYRcUVsY
Course Page: https://sanskrit.today/course/bhasha-pravesha-1/
Forum Link: https://forum.sanskrit.today/t/bhasha-pravesha-level-1
Steps to follow:
1. Enroll at course page (Link above) (Requires Sanskrit.Today account and login)
2. Join forum (Link above) (Requires new account if not created already. Sanskrit Today account would not work)
3. Join Telegram group (Link at course page) (IMPORTANT to get latest updates)
4. Watch previous sessions on youtube. (https://www.youtube.com/c/SanskritToday?sub_confirmation=1)
Please reply for any queries. Please also forward the same to others.
Dhanyavadah,
Ashok
YouTube
New Course for Beginners | Bhasha Pravesha (Level 1) | Promo, Introduction by Ashok | Sanskrit.Today
Course Page: https://sanskrit.today/course/bhasha-pravesha-1/
ST Forum: https://forum.sanskrit.today
ST Youtube Channel: https://youtube.com/c/SanskritToday
ST BP Telegram Group: https://t.me/joinchat/UEZxhVTl4VBiZThl
ST Family Telegram Group: https://…
ST Forum: https://forum.sanskrit.today
ST Youtube Channel: https://youtube.com/c/SanskritToday
ST BP Telegram Group: https://t.me/joinchat/UEZxhVTl4VBiZThl
ST Family Telegram Group: https://…
May 3, 2021
प्रतिदिनं संस्कृतं
*कथापठनशृङ्खला*
केवलं 30 निमेषा:
समय: - 11.30 AM to 12 noon
Google Meet joining info
Video call link: https://meet.google.com/anj-tyfb-aum
*कथापठनशृङ्खला*
केवलं 30 निमेषा:
समय: - 11.30 AM to 12 noon
Google Meet joining info
Video call link: https://meet.google.com/anj-tyfb-aum
May 3, 2021
#ramayan
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। पञ्चदशः सर्गः ।।
🍃 ब्रह्मणा च समागम्य तत्र तस्थौ समाहितः।
तमब्रुवन्सुराः सर्वे समभिष्ट्रय संनताः ॥१७॥
⚜️ भावार्थ - जब विष्णु भगवान ब्रह्मा जी से मिल कर उनके पास बैठे तब देवताओं ने बड़ी नम्रता के साथ उनकी स्तुति की और बोले ॥१७॥
🍃 त्वां नियोक्ष्यामहे विष्णो लोकानां हितकाम्यया।
राज्ञो दशरथस्य त्वमयोध्याधिपतेः प्रभोः ॥१८॥
⚜️ भावार्थ - हम लोग आपसे सब की भलाई के लिये यह प्रार्थना करते हैं कि आप धर्मात्मा, दानी और ऋषि तेजस्वी अयोध्यापति महाराज दशरथ के घर जन्म लें।
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। पञ्चदशः सर्गः ।।
🍃 ब्रह्मणा च समागम्य तत्र तस्थौ समाहितः।
तमब्रुवन्सुराः सर्वे समभिष्ट्रय संनताः ॥१७॥
⚜️ भावार्थ - जब विष्णु भगवान ब्रह्मा जी से मिल कर उनके पास बैठे तब देवताओं ने बड़ी नम्रता के साथ उनकी स्तुति की और बोले ॥१७॥
🍃 त्वां नियोक्ष्यामहे विष्णो लोकानां हितकाम्यया।
राज्ञो दशरथस्य त्वमयोध्याधिपतेः प्रभोः ॥१८॥
⚜️ भावार्थ - हम लोग आपसे सब की भलाई के लिये यह प्रार्थना करते हैं कि आप धर्मात्मा, दानी और ऋषि तेजस्वी अयोध्यापति महाराज दशरथ के घर जन्म लें।
May 3, 2021
#Rgveda
📚 वेदपाठन - आओ वेद पढ़ें
📙 ऋग्वेद
सूक्त - २४ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - १५ , देवता - अग्नि आदि।
🍃 उदुत्तमं वरुण पाशमस्मदवाधमं वि मध्यमं श्रथाय।
अथा वयमादित्य व्रते तवानागसो अदितये स्याम (१५)
⚜️ भावार्थ - हे वरुण ! मेरे सिर में बंधे हुए फंदे को ऊपर से और पैरों में बंधे हुए फंदे को नीचे से खोल दो तथा कमर में बंधे हुए फंदे को बीच में ढीला कर दो। हे अदितिपुत्र वरुण! हम तुम्हारे यज्ञ में सतत संलग्न रहकर पापमुक्त हो जाएंगे। (१५)
👉🏻 🚩सूक्त 24 समाप्त
📚 वेदपाठन - आओ वेद पढ़ें
📙 ऋग्वेद
सूक्त - २४ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - १५ , देवता - अग्नि आदि।
🍃 उदुत्तमं वरुण पाशमस्मदवाधमं वि मध्यमं श्रथाय।
अथा वयमादित्य व्रते तवानागसो अदितये स्याम (१५)
⚜️ भावार्थ - हे वरुण ! मेरे सिर में बंधे हुए फंदे को ऊपर से और पैरों में बंधे हुए फंदे को नीचे से खोल दो तथा कमर में बंधे हुए फंदे को बीच में ढीला कर दो। हे अदितिपुत्र वरुण! हम तुम्हारे यज्ञ में सतत संलग्न रहकर पापमुक्त हो जाएंगे। (१५)
👉🏻 🚩सूक्त 24 समाप्त
May 3, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️त्रयोदश अध्याय
♦️श्लोक:-०८
धर्मार्थकाममोक्षाणां यस्यैकोअ्पि न विद्वते।
अजागलस्तनस्येव तस्य जन्म निरर्थकम्।।९।।
♦️भावार्थ --जिस व्यक्ति के पास धर्म, अर्थ, काम और मोक्ष इन चारों पुरुषार्थों में से एक भी नहीं होता, उसका जन्म बकरे के गले में लटकने वाले स्तनों के समान व्यर्थ और निष्फल है।।
#Chanakya
✒️त्रयोदश अध्याय
♦️श्लोक:-०८
धर्मार्थकाममोक्षाणां यस्यैकोअ्पि न विद्वते।
अजागलस्तनस्येव तस्य जन्म निरर्थकम्।।९।।
♦️भावार्थ --जिस व्यक्ति के पास धर्म, अर्थ, काम और मोक्ष इन चारों पुरुषार्थों में से एक भी नहीं होता, उसका जन्म बकरे के गले में लटकने वाले स्तनों के समान व्यर्थ और निष्फल है।।
#Chanakya
May 3, 2021
इज्याध्ययनदानानि ।
तपः सत्यं धृतिः क्षमा ।।
अलोभ इति मार्गोऽयं ।
धर्मस्याष्टविधः स्मृतः ।। 53/006 ।।
तत्र पूर्वश्चतुर्वर्गो ।
दम्भार्थमपि सेव्यते ।।
उत्तरस्तु चतुर्वर्गो ।
महात्मन्येव तिष्ठति ।। 54/007 ।।
अर्थः-
यज्ञ करना, वेदों का अध्ययन करना, दान करना, तपस्या करना, सत्य कहना, धैर्य रखना, क्षमा करना और लोभ न करना ये आठ प्रकार के धर्म के मार्ग हैं ।। 53/006 ।।
इन में से पहले चार केवल लोगों को दिखाने के लिये कोई भी करता है, परं तु शेष चार धर्माचरण केवल महात्मा लोग ही करते हैं ।। 54/007 ।।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।
ಇಜ್ಯಾಧ್ಯಯನದಾನಾನಿ |
ತಪಃ ಸತ್ಯಂ ಧೃತಿಃ ಕ್ಷಮಾ ||
ಅಲೋಭ ಇತಿ ಮಾರ್ಗೋ$ಯಂ |
ಧರ್ಮಸ್ಯಾಷ್ಟವಿಧಃ ಸ್ಮೃತಃ || 53/006 ||
ತತ್ರ ಪೂರ್ವಶ್ಚತುರ್ವರ್ಗಃ |
ದಂಭಾರ್ಥಮಪಿ ಸೇವ್ಯತೇ ||
ಉತ್ತರಸ್ತು ಚತುರ್ವರ್ಗೋ |
ಮಹಾತ್ಮನ್ಯೇವ ತಿಷ್ಠತಿ || 54/007 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಯಜ್ಞ ಮಾಡುವುದು, ವೇದಾಧ್ಯಯನ ಮಾಡುವುದು, ದಾನ ಕೊಡುವುದು, ತಪಸ್ಸು ಮಾಡುವುದು, ಸತ್ಯವನ್ನು ನುಡಿಯುವುದು, ಧೈರ್ಯದಿಂದಿರುವುದು, ಕ್ಷಮಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಲೋಭವಿಲ್ಲದಿರುವುದು - ಈ ಎಂಟು ಧರ್ಮಾಚರಣೆಯ ಮಾರ್ಗಗಳು. || 53/006 ||
ಅದರಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ನಾಲ್ಕು ಧರ್ಮಗಳು ತೋರಿಕೆಗೂ ಮಾಡಲ್ಪಡುತ್ತವೆ. ಉಳಿದ ನಾಲ್ಕು ಮಾತ್ರ ಕೇವಲ ಮಹಾತ್ಮರಿಂದ ಆಚರಿಸಲ್ಪಡುತ್ತವೆ. || 54/007 ||
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ |
ijyAdhyayanadAnAni |
tapaH satyaM dhRtiH kShamA ||
alObha iti margOyaM |
dharmasyAShTavidhaH smRtaH || 53/006 ||
tatra pUrvashchaturvargO |
dambhArthamapi sEvyatE ||
uttarastu chaturvargO |
mahAtmanyEva tiShThati || 54/007 ||
MEANING:
Performing Yajna, studying Vedas, donating to poors, performing tapasya (meditation), telling truth, courage, excusing and lustlessness are the eight ways of performing dharma or religion. || 53/006 ||
Among the above eight, first four can also be performed by wicked people who want to get popularity. But the remaining four will always performed by the good people only. || 54/007 ||
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
तपः सत्यं धृतिः क्षमा ।।
अलोभ इति मार्गोऽयं ।
धर्मस्याष्टविधः स्मृतः ।। 53/006 ।।
तत्र पूर्वश्चतुर्वर्गो ।
दम्भार्थमपि सेव्यते ।।
उत्तरस्तु चतुर्वर्गो ।
महात्मन्येव तिष्ठति ।। 54/007 ।।
अर्थः-
यज्ञ करना, वेदों का अध्ययन करना, दान करना, तपस्या करना, सत्य कहना, धैर्य रखना, क्षमा करना और लोभ न करना ये आठ प्रकार के धर्म के मार्ग हैं ।। 53/006 ।।
इन में से पहले चार केवल लोगों को दिखाने के लिये कोई भी करता है, परं तु शेष चार धर्माचरण केवल महात्मा लोग ही करते हैं ।। 54/007 ।।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।
ಇಜ್ಯಾಧ್ಯಯನದಾನಾನಿ |
ತಪಃ ಸತ್ಯಂ ಧೃತಿಃ ಕ್ಷಮಾ ||
ಅಲೋಭ ಇತಿ ಮಾರ್ಗೋ$ಯಂ |
ಧರ್ಮಸ್ಯಾಷ್ಟವಿಧಃ ಸ್ಮೃತಃ || 53/006 ||
ತತ್ರ ಪೂರ್ವಶ್ಚತುರ್ವರ್ಗಃ |
ದಂಭಾರ್ಥಮಪಿ ಸೇವ್ಯತೇ ||
ಉತ್ತರಸ್ತು ಚತುರ್ವರ್ಗೋ |
ಮಹಾತ್ಮನ್ಯೇವ ತಿಷ್ಠತಿ || 54/007 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಯಜ್ಞ ಮಾಡುವುದು, ವೇದಾಧ್ಯಯನ ಮಾಡುವುದು, ದಾನ ಕೊಡುವುದು, ತಪಸ್ಸು ಮಾಡುವುದು, ಸತ್ಯವನ್ನು ನುಡಿಯುವುದು, ಧೈರ್ಯದಿಂದಿರುವುದು, ಕ್ಷಮಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಲೋಭವಿಲ್ಲದಿರುವುದು - ಈ ಎಂಟು ಧರ್ಮಾಚರಣೆಯ ಮಾರ್ಗಗಳು. || 53/006 ||
ಅದರಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ನಾಲ್ಕು ಧರ್ಮಗಳು ತೋರಿಕೆಗೂ ಮಾಡಲ್ಪಡುತ್ತವೆ. ಉಳಿದ ನಾಲ್ಕು ಮಾತ್ರ ಕೇವಲ ಮಹಾತ್ಮರಿಂದ ಆಚರಿಸಲ್ಪಡುತ್ತವೆ. || 54/007 ||
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ |
ijyAdhyayanadAnAni |
tapaH satyaM dhRtiH kShamA ||
alObha iti margOyaM |
dharmasyAShTavidhaH smRtaH || 53/006 ||
tatra pUrvashchaturvargO |
dambhArthamapi sEvyatE ||
uttarastu chaturvargO |
mahAtmanyEva tiShThati || 54/007 ||
MEANING:
Performing Yajna, studying Vedas, donating to poors, performing tapasya (meditation), telling truth, courage, excusing and lustlessness are the eight ways of performing dharma or religion. || 53/006 ||
Among the above eight, first four can also be performed by wicked people who want to get popularity. But the remaining four will always performed by the good people only. || 54/007 ||
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
May 4, 2021
अपो देवीरुपह्वये ।
यत्र गावः पिबन्ति नः ।
सिन्धुभ्यः कर्त्वं हविः ।।
ಅಪೋ ದೇವೀರುಪಹ್ವಯೇ |
ಯತ್ರ ಗಾವಃ ಪಿಬಂತಿ ನಃ |
ಸಿಂಧುಭ್ಯಃ ಕರ್ತ್ವಂ ಹವಿಃ ||
apO dEvIrupahvayE /
yatra gAvaH pibanti naH /
sindhubhyaH kartvaM haviH //
अन्वयः (संस्कृतवाक्यरचनापद्धतिः)
नः गावः यत्र पिबन्ति, (तत्र) देवीः अपः उपह्वये । सिन्धुभ्यः हविः कर्त्वम् ।
अन्वयार्थः (प्रतिपदार्थः)
नः - हमारी
गावः - गायें
यत्र - जिस नदी में
पिबन्ति - जल पीतें हैं,
(तत्र - उस नदी में)
देवीः - कान्तिमय
अपः - जल का
उपह्वये - आह्वान करते हैं ।
सिन्धुभ्यः - नदियों को
हविः - नैवेद्य
कर्त्वम् - करना है ।
विवरणः-
प्राचीन वैदिक काल में नदियों व नदियों की पानी को सर्वश्रेष्ठ माना जाता था । जिस नदी में गाय पानी पिया करते थें, उस नदी में पवित्र जल का आवाहन किया जाता था और नदियों को हवि या नैवेद्य या भोजन आदि देने की प्रथा थी । गायत्रि छंद में बद्ध यह ऋक् ऋग्वेद से लिया गया है । प्राचीन काल में जल को लोग किस तरह गौरव दे कर उस की पूजा करते थें, यह बात ऐसे ऋकों में वर्णित है ।
आज सरकार ने राज्यभर के मदिरा के दुकानों को खोल दिया है । कई जगहों में लोग इन दुकानों की पूजा कर के पी कर मजे लूट रहें हैं । यह हमारी प्राचीन सनातनसंस्कृती को एक बडा धक्का है । लोगों को नदि, जल आदियों का पूजा करना हमारी संस्कृती है, लेकिन घोर कलियुग का विपर्यास यह है कि जिस मदिरा को पीने से मनुष्य की आंतों को नुकसान पहुंचता है, उसी मदिरा को मनुष्य पूजता है ।
ಅನ್ವಯಃ (ಸಂಸ್ಕೃತವಾಕ್ಯರಚನಾಪದ್ಧತಿಃ)
ನಃ ಗಾವಃ ಯತ್ರ ಪಿಬಂತಿ, (ತತ್ರ) ದೇವೀಃ ಅಪಃ ಉಪಹ್ವಯೇ. ಸಿಂಧುಭ್ಯಃ ಹವಿಃ ಕರ್ತ್ವಮ್ |
ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ (ಪ್ರತಿಪದಾರ್ಥಃ)
ನಃ - ನಮ್ಮ
ಗಾವಃ - ಆಕಳುಗಳು ಗೋವುಗಳು
ಯತ್ರ - ಯಾವ ನದಿಯಲ್ಲಿ
ಪಿಬಂತಿ - ನೀರನ್ನು ಕುಡಿಯುತ್ತವೆಯೋ,
(ತತ್ರ - ಆ ನದಿಯಲ್ಲಿ)
ದೇವೀಃ - ಪವಿತ್ರವಾದ
ಅಪಃ - ಜಲವನ್ನು
ಉಪಹ್ವಯೇ - ಆಹ್ವಾನಿಸುತ್ತೇವೆ.
ಸಿಂಧುಭ್ಯಃ - ನದಿಗಳಿಗೆ
ಹವಿಃ - ನೈವೇದ್ಯವನ್ನು
ಕರ್ತ್ವಮ್ - ಕೊಡಬೇಕು |
ವಿವರಣೆ:
ಋಗ್ವೇದದ ಗಾಯತ್ರಿಛಂದಸ್ಸಿನಲ್ಲಿರುವ ಋಕ್ ಇದು. ಪ್ರಾಚೀನಕಾಲದಲ್ಲಿ ನೀರಿಗೆ ನಮ್ಮ ಹಿರಿಯರು ಎಷ್ಟು ಗೌರವವನ್ನು ಕೊಡುತ್ತಿದ್ದರು ಎಂದು ವರ್ಣಿಸಲು ಈ ಋಕ್ಕೊಂದೇ ಸಾಕು. ಈ ಋಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ನದಿಗಳನ್ನು ಪೂಜ್ಯಭಾವನೆಯಿಂದ ಕಾಣಲಾಗಿದೆ. ಗೋವುಗಳು ನದಿಗಳ ನೀರನ್ನು ಕುಡಿದು ನಮಗೆ ಪವಿತ್ರವಾದ ಕ್ಷೀರವನ್ನು ಕರುಣಿಸುತ್ತವೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಯಾವ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಗೋವುಗಳು ಪವಿತ್ರತಮವಾದ ಜಲವನ್ನು ಕುಡಿಯುತ್ತವೆಯೋ, ಆ ನದಿಗಳಲ್ಲಿ ಹರಿಯುವ ಪವಿತ್ರವಾದ ಜಲವನ್ನು ನಾವು ಪೂಜೆಗೆ ಆಹ್ವಾನಿಸುತ್ತೇವೆ ಮತ್ತು ಆ ನದಿಗಳಿಗೆ ಹವಿಸ್ಸನ್ನು ಅಥವಾ ನೈವೇದ್ಯವನ್ನು ಅರ್ಪಿಸಬೇಕು ಎಂದು ಈ ಋಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ನದಿಗಳಿಗೆ ಗೌರವವನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ಇಂದು ಸರಕಾರಗಳು ಮದ್ಯದಂಗಡಿಗಳನ್ನು ತೆರೆದಿವೆ. ಕೆಲವು ಕಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಮದ್ಯದಂಗಡಿಗಳನ್ನು ಪೂಜಿಸಿ ಮದ್ಯವನ್ನು ಕೊಂಡುಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಘೋರವಾದ ಕಲಿಯುಗದ ವಿಡಂಬನೆಯನ್ನು ನೋಡಿ.. ಯಾವ ಮದ್ಯದಿಂದ ಜನರಿಗೆ ಆರೋಗ್ಯದ ತೊಂದರೆಯಾಗುವುದೋ, ಅದೇ ಮದ್ಯವನ್ನು ಕುಡಿಯಲು, ಸತ್ಕರಿಸಲು ಜನರು ಮುಗಿಬೀಳುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಆದರೆ ಜೀವದಾಯಿನಿಯಾದ ನದಿಯ ನೀರನ್ನು ಎಷ್ಟು ಜನರು ದಿನಾಲೂ ಗೌರವಿಸಿ ಕುಡಿಯುತ್ತಾರೆ...?? ಇದನ್ನು ಸಜ್ಜನರು ಯೋಚಿಸಲೇಬೇಕು.
यत्र गावः पिबन्ति नः ।
सिन्धुभ्यः कर्त्वं हविः ।।
ಅಪೋ ದೇವೀರುಪಹ್ವಯೇ |
ಯತ್ರ ಗಾವಃ ಪಿಬಂತಿ ನಃ |
ಸಿಂಧುಭ್ಯಃ ಕರ್ತ್ವಂ ಹವಿಃ ||
apO dEvIrupahvayE /
yatra gAvaH pibanti naH /
sindhubhyaH kartvaM haviH //
अन्वयः (संस्कृतवाक्यरचनापद्धतिः)
नः गावः यत्र पिबन्ति, (तत्र) देवीः अपः उपह्वये । सिन्धुभ्यः हविः कर्त्वम् ।
अन्वयार्थः (प्रतिपदार्थः)
नः - हमारी
गावः - गायें
यत्र - जिस नदी में
पिबन्ति - जल पीतें हैं,
(तत्र - उस नदी में)
देवीः - कान्तिमय
अपः - जल का
उपह्वये - आह्वान करते हैं ।
सिन्धुभ्यः - नदियों को
हविः - नैवेद्य
कर्त्वम् - करना है ।
विवरणः-
प्राचीन वैदिक काल में नदियों व नदियों की पानी को सर्वश्रेष्ठ माना जाता था । जिस नदी में गाय पानी पिया करते थें, उस नदी में पवित्र जल का आवाहन किया जाता था और नदियों को हवि या नैवेद्य या भोजन आदि देने की प्रथा थी । गायत्रि छंद में बद्ध यह ऋक् ऋग्वेद से लिया गया है । प्राचीन काल में जल को लोग किस तरह गौरव दे कर उस की पूजा करते थें, यह बात ऐसे ऋकों में वर्णित है ।
आज सरकार ने राज्यभर के मदिरा के दुकानों को खोल दिया है । कई जगहों में लोग इन दुकानों की पूजा कर के पी कर मजे लूट रहें हैं । यह हमारी प्राचीन सनातनसंस्कृती को एक बडा धक्का है । लोगों को नदि, जल आदियों का पूजा करना हमारी संस्कृती है, लेकिन घोर कलियुग का विपर्यास यह है कि जिस मदिरा को पीने से मनुष्य की आंतों को नुकसान पहुंचता है, उसी मदिरा को मनुष्य पूजता है ।
ಅನ್ವಯಃ (ಸಂಸ್ಕೃತವಾಕ್ಯರಚನಾಪದ್ಧತಿಃ)
ನಃ ಗಾವಃ ಯತ್ರ ಪಿಬಂತಿ, (ತತ್ರ) ದೇವೀಃ ಅಪಃ ಉಪಹ್ವಯೇ. ಸಿಂಧುಭ್ಯಃ ಹವಿಃ ಕರ್ತ್ವಮ್ |
ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ (ಪ್ರತಿಪದಾರ್ಥಃ)
ನಃ - ನಮ್ಮ
ಗಾವಃ - ಆಕಳುಗಳು ಗೋವುಗಳು
ಯತ್ರ - ಯಾವ ನದಿಯಲ್ಲಿ
ಪಿಬಂತಿ - ನೀರನ್ನು ಕುಡಿಯುತ್ತವೆಯೋ,
(ತತ್ರ - ಆ ನದಿಯಲ್ಲಿ)
ದೇವೀಃ - ಪವಿತ್ರವಾದ
ಅಪಃ - ಜಲವನ್ನು
ಉಪಹ್ವಯೇ - ಆಹ್ವಾನಿಸುತ್ತೇವೆ.
ಸಿಂಧುಭ್ಯಃ - ನದಿಗಳಿಗೆ
ಹವಿಃ - ನೈವೇದ್ಯವನ್ನು
ಕರ್ತ್ವಮ್ - ಕೊಡಬೇಕು |
ವಿವರಣೆ:
ಋಗ್ವೇದದ ಗಾಯತ್ರಿಛಂದಸ್ಸಿನಲ್ಲಿರುವ ಋಕ್ ಇದು. ಪ್ರಾಚೀನಕಾಲದಲ್ಲಿ ನೀರಿಗೆ ನಮ್ಮ ಹಿರಿಯರು ಎಷ್ಟು ಗೌರವವನ್ನು ಕೊಡುತ್ತಿದ್ದರು ಎಂದು ವರ್ಣಿಸಲು ಈ ಋಕ್ಕೊಂದೇ ಸಾಕು. ಈ ಋಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ನದಿಗಳನ್ನು ಪೂಜ್ಯಭಾವನೆಯಿಂದ ಕಾಣಲಾಗಿದೆ. ಗೋವುಗಳು ನದಿಗಳ ನೀರನ್ನು ಕುಡಿದು ನಮಗೆ ಪವಿತ್ರವಾದ ಕ್ಷೀರವನ್ನು ಕರುಣಿಸುತ್ತವೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಯಾವ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಗೋವುಗಳು ಪವಿತ್ರತಮವಾದ ಜಲವನ್ನು ಕುಡಿಯುತ್ತವೆಯೋ, ಆ ನದಿಗಳಲ್ಲಿ ಹರಿಯುವ ಪವಿತ್ರವಾದ ಜಲವನ್ನು ನಾವು ಪೂಜೆಗೆ ಆಹ್ವಾನಿಸುತ್ತೇವೆ ಮತ್ತು ಆ ನದಿಗಳಿಗೆ ಹವಿಸ್ಸನ್ನು ಅಥವಾ ನೈವೇದ್ಯವನ್ನು ಅರ್ಪಿಸಬೇಕು ಎಂದು ಈ ಋಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ನದಿಗಳಿಗೆ ಗೌರವವನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ಇಂದು ಸರಕಾರಗಳು ಮದ್ಯದಂಗಡಿಗಳನ್ನು ತೆರೆದಿವೆ. ಕೆಲವು ಕಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಮದ್ಯದಂಗಡಿಗಳನ್ನು ಪೂಜಿಸಿ ಮದ್ಯವನ್ನು ಕೊಂಡುಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಘೋರವಾದ ಕಲಿಯುಗದ ವಿಡಂಬನೆಯನ್ನು ನೋಡಿ.. ಯಾವ ಮದ್ಯದಿಂದ ಜನರಿಗೆ ಆರೋಗ್ಯದ ತೊಂದರೆಯಾಗುವುದೋ, ಅದೇ ಮದ್ಯವನ್ನು ಕುಡಿಯಲು, ಸತ್ಕರಿಸಲು ಜನರು ಮುಗಿಬೀಳುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಆದರೆ ಜೀವದಾಯಿನಿಯಾದ ನದಿಯ ನೀರನ್ನು ಎಷ್ಟು ಜನರು ದಿನಾಲೂ ಗೌರವಿಸಿ ಕುಡಿಯುತ್ತಾರೆ...?? ಇದನ್ನು ಸಜ್ಜನರು ಯೋಚಿಸಲೇಬೇಕು.
May 4, 2021
ओ३म्
८७. संस्कृत वाक्याभ्यासः
आपणे अनेके जनाः सन्ति।
= बाजार में अनेक लोग हैं
सर्वे धनत्रयोदशी अर्थं वस्तूनि क्रीणन्ति।
= सभी धनतेरस के लिये वस्तुएँ खरीद रहे हैं।
दीपावली-पर्वणः कृते अपि वस्तूनि क्रीणन्ति।
= दीपावली के लिये भी वस्तुएँ खरीद रहे हैं
गृहसज्जायाः वस्तूनि सन्ति आपणे।
= घर की सजावट की वस्तुएँ हैं बाजार में
अन्यानि वस्तूनि कानि कानि सन्ति ?
= और कौन कौनसी वस्तुएँ हैं ?
कृपया लिखन्तु।
ओ३म्
८८. संस्कृत वाक्याभ्यासः
अश्विनः प्रथमवारं संस्कृतभाषायां वदति।
= अश्विन पहली बार संस्कृत भाषा में बोल रहा है
अतः सः शनैः शनैः वदति।
= इसलिये वह धीरे धीरे बोलता है
मम ……. नाम …. अश्विनः।
अहम् ….. आणंद नगर में …. निवसामि ष्
एवम् उक्त्वा सः विरमति।
= ऐसा कह कर वह रुकता है
परितः पश्यति।
= चारों ओर देखता है
सर्वेषां मुखं पश्यति।
= सबका मुँह देखता है ।
कोपि न हसति।
= कोई नहीं हँसता है
तर्हि सः प्रसन्नः भवति।
= तब वो प्रसन्न होता है
नीलेशः तस्य प्रशंसां करोति।
= नीलेश उसकी प्रशंसा करता है
अश्विनः अद्य संस्कृत-सम्भाषणम् आरब्धवान्।
= अश्विन ने आज संस्कृत में बातचीत शुरू की
भवता / भवत्या कदा आरप्स्यते ?
= आपके द्वारा कब आरम्भ किया जाएगा ?
ओ३म्
८९. संस्कृत वाक्याभ्यासः
अधुना कः कः ध्यानं करोति ?
= इस समय कौन कौन ध्यान कर रहा है ?
अधुना का का ध्यानं करोति ?
= इस समय कौन कौन ध्यान कर रही है ?
सुदेशः ध्यानं करोति।
सुदेश ध्यान कर रहा है
सुमित्रा ध्यानं करोति।
सुमित्रा ध्यान कर रही है
भवन्तः / भवत्यः अपि लिखन्तु।
= आप भी लिखिये
ओ३म्
९०. संस्कृत वाक्यअभ्यासः
सतीश !!
= ओ सतीश !
जलं प्रवहति ….
= पानी बह रहा है
ओह, सतीशः न श्रृणोति।
= ओह, सतीश नहीं सुन रहा है ।
ओ सतीश ! केवलं गायनं करोषि त्वम्।
= ओ सतीश ! तुम केवल गा रहे हो
मम वार्तां न श्रृणोषि त्वम्।
= तुम मेरी बात नहीं सुन रहे हो
ओ सतीश ! जलं व्यर्थमेव प्रवहति …
= पानी बेकार में बह रहा है
त्वं स्नानम् अल्पं करोषि।
= तुम स्नान कम करते हो
गीतम् अधिकं गायसि …
= गाना अधिक गाते हो
स्नानगृहे एव गायसि।
= स्नानागार में ही गाते हो
अन्यत्र तु तूष्णीम् एव उपविशसि।
= और जगह तो चुप ही बैठते हो
ओ सतीश ! श्रृणु।
= ओ सतीश, सुनो
मम कृते जलं संरक्ष।
= मेरे लिये पानी बचाना
मया अपि स्नानं करणीयम् अस्ति।
= मुझे भी स्नान करना है
अहं स्नानगृहे गीतं न गायामि।
= मैं स्नानागार में गाना नहीं गाता हूँ
ओ३म्
९१. संस्कृत वाक्याभ्यासः
युवकः – अहम् आसम्।
= मैं था ।
युवती – अहम् आसम्।
= मैं थी
युवकः – अहं बालकः आसम्।
= मैं बालक था
युवती – अहं बालिका आसम्।
= मैं बालिका थी
युवकः – अहं छात्रः आसम्।
= मैं छात्र था
युवती – अहं छात्रा आसम्।
= मैं छात्रा थी
युवकः – अहं ध्यानमग्नः आसम्।
= मैं ध्यानमग्न था
युवती – अहं ध्यानमग्ना आसम्।
= मैं ध्यानमग्न थी
ओ३म्
९२. संस्कृत वाक्याभ्यासः
कदा = कब
भवान् = आप (पुंलिङ्ग )
भवती = आप (स्त्रीलिङ्ग)
भवान्/भवती वा कार्यं कदा करिष्यति ?
= आप काम कब करेंगे/करेंगी ?
भवान् वा धनं कदा दास्यति ?
= आप धन कब देंगे ?
भवान्/भवती वा दुग्धं कदा पास्यति ?
= आप दूध कब पियेंगे/पियेंगी ?
एषः कदा स्वस्थः भविष्यति ?
= ये कब स्वस्थ होगा ?
एषा कदा स्वस्था भविष्यति ?
= ये कब स्वस्थ होगी ?
यानं कदा आगमिष्यति ?
= वाहन कब आएगा ?
९३. संस्कृत वाक्याभ्यासः
हसति = हँसता है।
सः हसति = वह हँसता है।
सा हसति = वह हँसती है।
एषः हसति = यह हँसता है।
एषा हसति = यह हँसती है।
कः हसति ? = कौन हँसता है ?
जगदीशः हसति = जगदीश हँसता है।
का हसति ? = कौन हँसती है ?
नित्या हसति = नित्या हँसती है।
सः कदा हसति ? = वह कब हँसता है ?
सः भ्रमणसमये हसति।
= वह घूमते समय हँसता है।
सा कदा हसति ?
= वह कब हँसती है ?
सा सर्वदा हसति।
= वह हमेशा हँसती है।
ओ३म्
९४. संस्कृत वाक्याभ्यासः
लिखति = लिखता है।
सः लिखति = वह लिखता है।
सा लिखति = वह लिखती है।
एषः लिखति = यह लिखता है।
एषा लिखति = यह लिखती है।
कः लिखति ? = कौन लिखता है ?
का लिखति ? = कौन लिखती है ?
विनयः लिखति = विनय लिखता है।
विनीता लिखति = विनीता लिखती है।
माता लिखति = माँ लिखती है।
पिता लिखति = पिता लिखता है।
छात्रः लिखति = छात्र लिखता है।
छात्रा लिखति =छात्रा लिखती है।
अहं लिखामि = मैं लिखता हूँ / लिखती हूँ ।
ओ३म्
९५. संस्कृत वाक्याभ्यासः
पिबति = पीता है।
सः पिबति = वह पीता है।
सा पिबति = वह पीती है।
एषः पिबति = यह पीता है।
एषा पिबति = यह पीती है।
कः पिबति ? = कौन पीता है ?
लोकेशः पिबति = लोकेश पीता है।
लोकेशः किं पिबति ?
= लोकेश क्या पीता है ?
लोकेशः दुग्धं पिबति।
= लोकेश दूध पीता है।
का पिबति ? = कौन पीती है ?
विभा पिबति = विभा पीती है।
अहम् पिबामि = मैं पीता हूँ / पीती हूँ।
#vakyabhyas
८७. संस्कृत वाक्याभ्यासः
आपणे अनेके जनाः सन्ति।
= बाजार में अनेक लोग हैं
सर्वे धनत्रयोदशी अर्थं वस्तूनि क्रीणन्ति।
= सभी धनतेरस के लिये वस्तुएँ खरीद रहे हैं।
दीपावली-पर्वणः कृते अपि वस्तूनि क्रीणन्ति।
= दीपावली के लिये भी वस्तुएँ खरीद रहे हैं
गृहसज्जायाः वस्तूनि सन्ति आपणे।
= घर की सजावट की वस्तुएँ हैं बाजार में
अन्यानि वस्तूनि कानि कानि सन्ति ?
= और कौन कौनसी वस्तुएँ हैं ?
कृपया लिखन्तु।
ओ३म्
८८. संस्कृत वाक्याभ्यासः
अश्विनः प्रथमवारं संस्कृतभाषायां वदति।
= अश्विन पहली बार संस्कृत भाषा में बोल रहा है
अतः सः शनैः शनैः वदति।
= इसलिये वह धीरे धीरे बोलता है
मम ……. नाम …. अश्विनः।
अहम् ….. आणंद नगर में …. निवसामि ष्
एवम् उक्त्वा सः विरमति।
= ऐसा कह कर वह रुकता है
परितः पश्यति।
= चारों ओर देखता है
सर्वेषां मुखं पश्यति।
= सबका मुँह देखता है ।
कोपि न हसति।
= कोई नहीं हँसता है
तर्हि सः प्रसन्नः भवति।
= तब वो प्रसन्न होता है
नीलेशः तस्य प्रशंसां करोति।
= नीलेश उसकी प्रशंसा करता है
अश्विनः अद्य संस्कृत-सम्भाषणम् आरब्धवान्।
= अश्विन ने आज संस्कृत में बातचीत शुरू की
भवता / भवत्या कदा आरप्स्यते ?
= आपके द्वारा कब आरम्भ किया जाएगा ?
ओ३म्
८९. संस्कृत वाक्याभ्यासः
अधुना कः कः ध्यानं करोति ?
= इस समय कौन कौन ध्यान कर रहा है ?
अधुना का का ध्यानं करोति ?
= इस समय कौन कौन ध्यान कर रही है ?
सुदेशः ध्यानं करोति।
सुदेश ध्यान कर रहा है
सुमित्रा ध्यानं करोति।
सुमित्रा ध्यान कर रही है
भवन्तः / भवत्यः अपि लिखन्तु।
= आप भी लिखिये
ओ३म्
९०. संस्कृत वाक्यअभ्यासः
सतीश !!
= ओ सतीश !
जलं प्रवहति ….
= पानी बह रहा है
ओह, सतीशः न श्रृणोति।
= ओह, सतीश नहीं सुन रहा है ।
ओ सतीश ! केवलं गायनं करोषि त्वम्।
= ओ सतीश ! तुम केवल गा रहे हो
मम वार्तां न श्रृणोषि त्वम्।
= तुम मेरी बात नहीं सुन रहे हो
ओ सतीश ! जलं व्यर्थमेव प्रवहति …
= पानी बेकार में बह रहा है
त्वं स्नानम् अल्पं करोषि।
= तुम स्नान कम करते हो
गीतम् अधिकं गायसि …
= गाना अधिक गाते हो
स्नानगृहे एव गायसि।
= स्नानागार में ही गाते हो
अन्यत्र तु तूष्णीम् एव उपविशसि।
= और जगह तो चुप ही बैठते हो
ओ सतीश ! श्रृणु।
= ओ सतीश, सुनो
मम कृते जलं संरक्ष।
= मेरे लिये पानी बचाना
मया अपि स्नानं करणीयम् अस्ति।
= मुझे भी स्नान करना है
अहं स्नानगृहे गीतं न गायामि।
= मैं स्नानागार में गाना नहीं गाता हूँ
ओ३म्
९१. संस्कृत वाक्याभ्यासः
युवकः – अहम् आसम्।
= मैं था ।
युवती – अहम् आसम्।
= मैं थी
युवकः – अहं बालकः आसम्।
= मैं बालक था
युवती – अहं बालिका आसम्।
= मैं बालिका थी
युवकः – अहं छात्रः आसम्।
= मैं छात्र था
युवती – अहं छात्रा आसम्।
= मैं छात्रा थी
युवकः – अहं ध्यानमग्नः आसम्।
= मैं ध्यानमग्न था
युवती – अहं ध्यानमग्ना आसम्।
= मैं ध्यानमग्न थी
ओ३म्
९२. संस्कृत वाक्याभ्यासः
कदा = कब
भवान् = आप (पुंलिङ्ग )
भवती = आप (स्त्रीलिङ्ग)
भवान्/भवती वा कार्यं कदा करिष्यति ?
= आप काम कब करेंगे/करेंगी ?
भवान् वा धनं कदा दास्यति ?
= आप धन कब देंगे ?
भवान्/भवती वा दुग्धं कदा पास्यति ?
= आप दूध कब पियेंगे/पियेंगी ?
एषः कदा स्वस्थः भविष्यति ?
= ये कब स्वस्थ होगा ?
एषा कदा स्वस्था भविष्यति ?
= ये कब स्वस्थ होगी ?
यानं कदा आगमिष्यति ?
= वाहन कब आएगा ?
९३. संस्कृत वाक्याभ्यासः
हसति = हँसता है।
सः हसति = वह हँसता है।
सा हसति = वह हँसती है।
एषः हसति = यह हँसता है।
एषा हसति = यह हँसती है।
कः हसति ? = कौन हँसता है ?
जगदीशः हसति = जगदीश हँसता है।
का हसति ? = कौन हँसती है ?
नित्या हसति = नित्या हँसती है।
सः कदा हसति ? = वह कब हँसता है ?
सः भ्रमणसमये हसति।
= वह घूमते समय हँसता है।
सा कदा हसति ?
= वह कब हँसती है ?
सा सर्वदा हसति।
= वह हमेशा हँसती है।
ओ३म्
९४. संस्कृत वाक्याभ्यासः
लिखति = लिखता है।
सः लिखति = वह लिखता है।
सा लिखति = वह लिखती है।
एषः लिखति = यह लिखता है।
एषा लिखति = यह लिखती है।
कः लिखति ? = कौन लिखता है ?
का लिखति ? = कौन लिखती है ?
विनयः लिखति = विनय लिखता है।
विनीता लिखति = विनीता लिखती है।
माता लिखति = माँ लिखती है।
पिता लिखति = पिता लिखता है।
छात्रः लिखति = छात्र लिखता है।
छात्रा लिखति =छात्रा लिखती है।
अहं लिखामि = मैं लिखता हूँ / लिखती हूँ ।
ओ३म्
९५. संस्कृत वाक्याभ्यासः
पिबति = पीता है।
सः पिबति = वह पीता है।
सा पिबति = वह पीती है।
एषः पिबति = यह पीता है।
एषा पिबति = यह पीती है।
कः पिबति ? = कौन पीता है ?
लोकेशः पिबति = लोकेश पीता है।
लोकेशः किं पिबति ?
= लोकेश क्या पीता है ?
लोकेशः दुग्धं पिबति।
= लोकेश दूध पीता है।
का पिबति ? = कौन पीती है ?
विभा पिबति = विभा पीती है।
अहम् पिबामि = मैं पीता हूँ / पीती हूँ।
#vakyabhyas
May 4, 2021
May 4, 2021
May 4, 2021
Raghuvamsam (Mahakavi Kalidasa)
हेम्नः संलक्ष्यते ह्यग्नौ विशुद्धि: श्यामिकाऽपि वा ।
Hemnah samlakshyate hyagnau vishuddhih shyaamikaapi va.
The purity or otherwise of gold can be tested only when it is put through the fire.
क्रिया हि वस्तूपहिता प्रसीदति ।
Kriyaa hi vastoopahutaa praseedati.
Knowledge imparted only to a fit recipient will yield the desired result.
पदं हि सर्वत्र गुणैर्निधीयते ।
Padam hi sarvatra gunairnidheeyat.
Good qualities put their footprints everywhere.
भिन्नरुचिर्हि लोकः ।
Bhinnaruchirhi lokah.
People have varied tastes, likes and dislikes.
मरणं प्रकृतिः शरीरिणां विकृतिर्जीवितमुच्यते बुधैः ।
क्षणमप्यवतिष्ठते श्वसन् यदि जन्तुर्ननु लाभवानसौ ॥
Maranam prakritih shareerinaam vikritirjeevitamuchyate budhaih.
Kshanamapyavatishthate shwasanyadi janturnanu laabhavaanasau..
Wise men say that death is a natural thing for the embodied soul whereas life is accidental. Even if one is able to breathe and be alive for a second, it should be considered as a gain.
स्वशरीरशरीरिणावपि श्रुत संयोग विपर्ययौ यदा ।
विरह्ः किमिवानुतापयेत् वद बाह्यैर्विषयैर्विपश्चिताम् ॥
Swashareerashareerinaavapi shruta samyoga viparyayau yadaa.
Virahah kimivaanutaapayedvada baahyairvishayaih vipashchitaam..
When the union and separation of the body (shareera ) and the indweller of the body (shareeree, Jiva) is common knowledge, how could the separation (viraha) from external entities cause grief to a wise person?
हेम्नः संलक्ष्यते ह्यग्नौ विशुद्धि: श्यामिकाऽपि वा ।
Hemnah samlakshyate hyagnau vishuddhih shyaamikaapi va.
The purity or otherwise of gold can be tested only when it is put through the fire.
क्रिया हि वस्तूपहिता प्रसीदति ।
Kriyaa hi vastoopahutaa praseedati.
Knowledge imparted only to a fit recipient will yield the desired result.
पदं हि सर्वत्र गुणैर्निधीयते ।
Padam hi sarvatra gunairnidheeyat.
Good qualities put their footprints everywhere.
भिन्नरुचिर्हि लोकः ।
Bhinnaruchirhi lokah.
People have varied tastes, likes and dislikes.
मरणं प्रकृतिः शरीरिणां विकृतिर्जीवितमुच्यते बुधैः ।
क्षणमप्यवतिष्ठते श्वसन् यदि जन्तुर्ननु लाभवानसौ ॥
Maranam prakritih shareerinaam vikritirjeevitamuchyate budhaih.
Kshanamapyavatishthate shwasanyadi janturnanu laabhavaanasau..
Wise men say that death is a natural thing for the embodied soul whereas life is accidental. Even if one is able to breathe and be alive for a second, it should be considered as a gain.
स्वशरीरशरीरिणावपि श्रुत संयोग विपर्ययौ यदा ।
विरह्ः किमिवानुतापयेत् वद बाह्यैर्विषयैर्विपश्चिताम् ॥
Swashareerashareerinaavapi shruta samyoga viparyayau yadaa.
Virahah kimivaanutaapayedvada baahyairvishayaih vipashchitaam..
When the union and separation of the body (shareera ) and the indweller of the body (shareeree, Jiva) is common knowledge, how could the separation (viraha) from external entities cause grief to a wise person?
May 4, 2021
प्राणा यथात्मनोऽभीष्टा ।
भूतानामपि ते तथा ।।
आत्मौपम्येन भूतेषु ।
दयां कुर्वन्ति साधवः ।। 57/010 ।।
अर्थः-
जैसे हम को हमारे प्राण ही बहुत प्यारे होते हैं, वैसे ही सभी प्राणियों को भी अपने प्राण प्यारे होतें हैं । सज्जन लोग अपने आप पर जितना दया करते हैं, उतनी ही दया सभी प्राणियों में करते हैं ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಪ್ರಾಣಾ ಯಥಾತ್ಮನೋ$ಭೀಷ್ಟಾ |
ಭೂತಾನಾಮಪಿ ತೇ ತಥಾ ||
ಆತ್ಮೌಪಮ್ಯೇನ ಭೂತೇಷು |
ದಯಾಂ ಕುರ್ವಂತಿ ಸಾಧವಃ || 57/010 ||
ಅರ್ಥಃ-
ನಮ್ಮ ಪ್ರಾಣದ ಮೇಲೆ ನಮಗೆ ಹೇಗೆ ಪ್ರೀತಿ ಇರುತ್ತದೆಯೋ, ಹಾಗೆಯೇ ಇತರ ಪ್ರಾಣಿಗಳಿಗೂ ತಮ್ಮ ಪ್ರಾಣದ ಮೇಲೆ ಪ್ರೀತಿ ಇರುತ್ತದೆ. ಸಜ್ಜನರು ತಮ್ಮ ದೇಹದ ಮೇಲೆ ದಯೆ ತೋರಿಸಿದಂತೆಯೇ ಸಕಲ ಪ್ರಾಣಿಗಳಲ್ಲೂ ದಯೆ ತೋರುತ್ತಾರೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
prANA yathAtmanObhIShTAH |
bhUtAnAmapi tE tathA ||
AtmaupamEna bhUtEShu |
dayAM kurvanti sAdhavaH || 57/010 ||
MEANING:
As like we love our breaths, the other beings also love their breaths. The good people always show pity on other beings as like they show themselves.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
भूतानामपि ते तथा ।।
आत्मौपम्येन भूतेषु ।
दयां कुर्वन्ति साधवः ।। 57/010 ।।
अर्थः-
जैसे हम को हमारे प्राण ही बहुत प्यारे होते हैं, वैसे ही सभी प्राणियों को भी अपने प्राण प्यारे होतें हैं । सज्जन लोग अपने आप पर जितना दया करते हैं, उतनी ही दया सभी प्राणियों में करते हैं ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಪ್ರಾಣಾ ಯಥಾತ್ಮನೋ$ಭೀಷ್ಟಾ |
ಭೂತಾನಾಮಪಿ ತೇ ತಥಾ ||
ಆತ್ಮೌಪಮ್ಯೇನ ಭೂತೇಷು |
ದಯಾಂ ಕುರ್ವಂತಿ ಸಾಧವಃ || 57/010 ||
ಅರ್ಥಃ-
ನಮ್ಮ ಪ್ರಾಣದ ಮೇಲೆ ನಮಗೆ ಹೇಗೆ ಪ್ರೀತಿ ಇರುತ್ತದೆಯೋ, ಹಾಗೆಯೇ ಇತರ ಪ್ರಾಣಿಗಳಿಗೂ ತಮ್ಮ ಪ್ರಾಣದ ಮೇಲೆ ಪ್ರೀತಿ ಇರುತ್ತದೆ. ಸಜ್ಜನರು ತಮ್ಮ ದೇಹದ ಮೇಲೆ ದಯೆ ತೋರಿಸಿದಂತೆಯೇ ಸಕಲ ಪ್ರಾಣಿಗಳಲ್ಲೂ ದಯೆ ತೋರುತ್ತಾರೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
prANA yathAtmanObhIShTAH |
bhUtAnAmapi tE tathA ||
AtmaupamEna bhUtEShu |
dayAM kurvanti sAdhavaH || 57/010 ||
MEANING:
As like we love our breaths, the other beings also love their breaths. The good people always show pity on other beings as like they show themselves.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
May 4, 2021
May 4, 2021
🚩जय सत्य सनातन 🚩
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - नवमी दोपहर 01:21 तक तत्पश्चात दशमी
⛅ दिनांक - 05 मई 2021
⛅ दिन - बुधवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - वैशाख
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - धनिष्ठा सुबह 09:11 तक तत्पश्चात शतभिषा
⛅ योग - ब्रह्म शाम 07:38 तक तत्पश्चात इन्द्र
⛅ राहुकाल - दोपहर 12:35 से दोपहर 02:13 तक
⛅ सूर्योदय - 06:06
⛅ सूर्यास्त - 19:04
⛅ दिशाशूल - उत्तर दिशा में
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - नवमी दोपहर 01:21 तक तत्पश्चात दशमी
⛅ दिनांक - 05 मई 2021
⛅ दिन - बुधवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - वैशाख
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - धनिष्ठा सुबह 09:11 तक तत्पश्चात शतभिषा
⛅ योग - ब्रह्म शाम 07:38 तक तत्पश्चात इन्द्र
⛅ राहुकाल - दोपहर 12:35 से दोपहर 02:13 तक
⛅ सूर्योदय - 06:06
⛅ सूर्यास्त - 19:04
⛅ दिशाशूल - उत्तर दिशा में
May 4, 2021
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
May 4, 2021
Namaste
Vishaya: - *Vishesha Varga:*
*Pravesha: - Lakaara:, krudantaa:*
Dinaanka: *5th May 2021*
Samaya: -
6:30 - 8:00 pm *(UAE )*
8:00 - 9:30 pm *(IST )*
Join Zoom Meeting
https://us02web.zoom.us/j/84557523342?pwd=Ynh6NWxuWWVoRU1LM1BycTFVWCtVZz09
Meeting ID: 845 5752 3342
Passcode: SBP21
Dhanyawada:
-SB DUBAI PRANT
Vishaya: - *Vishesha Varga:*
*Pravesha: - Lakaara:, krudantaa:*
Dinaanka: *5th May 2021*
Samaya: -
6:30 - 8:00 pm *(UAE )*
8:00 - 9:30 pm *(IST )*
Join Zoom Meeting
https://us02web.zoom.us/j/84557523342?pwd=Ynh6NWxuWWVoRU1LM1BycTFVWCtVZz09
Meeting ID: 845 5752 3342
Passcode: SBP21
Dhanyawada:
-SB DUBAI PRANT
Zoom Video
Join our Cloud HD Video Meeting
Zoom is the leader in
modern enterprise video communications, with an easy, reliable cloud
platform for video and audio conferencing, chat, and webinars across
mobile, desktop, and room systems. Zoom Rooms is the original
software-based conference room solution…
May 4, 2021
#Ramayan
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। पञ्चदशः सर्गः ।।
🍃 धर्मज्ञस्य वदान्यस्य महर्षिसमतेजसः।
तस्य भार्यासु तिसृषु होश्रीकीर्युपमासु च ॥१९॥
विष्णो पुत्रत्वमागच्छ कृत्वाऽऽत्मानं चतुर्विधम्।
तत्र त्वं मानुषो भूत्वा महद्धं लोककण्टकम् ॥२०॥
अवध्यं देवतैर्विष्णो समरे जहि रावणम्।
स हि देवान्सगन्धर्वान्सिद्धांध मुनिसत्तमान्॥२१॥
राक्षसा रावणो मूर्खा वीर्योत्सेकेन बाधते।
ऋपयस्तु ततस्तेन गन्धर्वाप्सरसस्तथा ॥२२॥
⚜️ भावार्थ - दानी और ऋषि तेजस्वी अयोध्यापति महाराज दशरथ की कीर्ति के समान तीन रानियों में अपने चार अंशों से पुत्रभाव स्वीकार करें। आप मनुष्य शरीर धारणा कर, महा अभिमानी लोक कण्टक उस रावण को, जो हम '( देवताओं) से भी प्रवध्य है, युद्ध में परास्त करें। क्योंकि वह मूर्ख राक्षस रावण देवता, गन्धर्व, सिद्ध और मुनियों को अपने वल से बहुत सताता है।।१९।।२०॥२१॥२२॥
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। पञ्चदशः सर्गः ।।
🍃 धर्मज्ञस्य वदान्यस्य महर्षिसमतेजसः।
तस्य भार्यासु तिसृषु होश्रीकीर्युपमासु च ॥१९॥
विष्णो पुत्रत्वमागच्छ कृत्वाऽऽत्मानं चतुर्विधम्।
तत्र त्वं मानुषो भूत्वा महद्धं लोककण्टकम् ॥२०॥
अवध्यं देवतैर्विष्णो समरे जहि रावणम्।
स हि देवान्सगन्धर्वान्सिद्धांध मुनिसत्तमान्॥२१॥
राक्षसा रावणो मूर्खा वीर्योत्सेकेन बाधते।
ऋपयस्तु ततस्तेन गन्धर्वाप्सरसस्तथा ॥२२॥
⚜️ भावार्थ - दानी और ऋषि तेजस्वी अयोध्यापति महाराज दशरथ की कीर्ति के समान तीन रानियों में अपने चार अंशों से पुत्रभाव स्वीकार करें। आप मनुष्य शरीर धारणा कर, महा अभिमानी लोक कण्टक उस रावण को, जो हम '( देवताओं) से भी प्रवध्य है, युद्ध में परास्त करें। क्योंकि वह मूर्ख राक्षस रावण देवता, गन्धर्व, सिद्ध और मुनियों को अपने वल से बहुत सताता है।।१९।।२०॥२१॥२२॥
May 4, 2021
#Rgveda
📚 वेदपाठन - आओ वेद पढ़ें
📙 ऋग्वेद
सूक्त - २५ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०१ , देवता - वरुण
🍃 यच्चिद्धि ते विशो यथा प्र देव वरुण व्रतम्. मिनीमसि द्यविद्यवि। (१)
⚜️ भावार्थ - हे वरुण देव ! संसार के विद्वान् तुम्हारे व्रत का अनुष्ठान करने में जिस प्रकार भूलें करते हैं, उसी प्रकार हमसे भी प्रतिदिन प्रमाद होता रहता है। (१)
📚 वेदपाठन - आओ वेद पढ़ें
📙 ऋग्वेद
सूक्त - २५ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०१ , देवता - वरुण
🍃 यच्चिद्धि ते विशो यथा प्र देव वरुण व्रतम्. मिनीमसि द्यविद्यवि। (१)
⚜️ भावार्थ - हे वरुण देव ! संसार के विद्वान् तुम्हारे व्रत का अनुष्ठान करने में जिस प्रकार भूलें करते हैं, उसी प्रकार हमसे भी प्रतिदिन प्रमाद होता रहता है। (१)
May 4, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️त्रयोदश अध्याय
♦️श्लोक:-१०
दह्ममानां सुतीव्रेण नीचाः परयशोअ्ग्निना।
अशक्तास्तत्पदं गन्तुं ततो निन्दां प्रकुर्वते।।१०।।
♦️भावार्थ--दुष्ट आदमी दूसरों की कीर्ति को देखकर जलता है और जब स्वयं उन्नति नहीं कर पाता तो प्रगतिशील व्यकतियों की निन्दा करने लगता है।।
#Chanakya
✒️त्रयोदश अध्याय
♦️श्लोक:-१०
दह्ममानां सुतीव्रेण नीचाः परयशोअ्ग्निना।
अशक्तास्तत्पदं गन्तुं ततो निन्दां प्रकुर्वते।।१०।।
♦️भावार्थ--दुष्ट आदमी दूसरों की कीर्ति को देखकर जलता है और जब स्वयं उन्नति नहीं कर पाता तो प्रगतिशील व्यकतियों की निन्दा करने लगता है।।
#Chanakya
May 4, 2021
देवः किमर्थमवतरति?
आसीत् अकबरः इति प्रसिद्धः राजा | तस्य आस्थानकः चतुरः बीरबलः | एकदा राजा बीरबलं पृच्छति | देवः सर्वत्र अस्ति इति भवान् वदति | सः देवः भक्तान् रक्षितुं भूतलं किमर्थम् आगच्छति | देवं परितः बहवः सेवकाः सन्ति | तान् सेवकान् किं न प्रेषयति इति | बीरबलः किमपि न भणति | कानिचन दिनानि अतीतानि | एकदा प्रातः राजा अकबरः बीरबलेन सह उद्यानं गच्छति | तम् उभयतः अङ्गरक्षकाः अपि सन्ति | राजा अन्यैः जनैः साकं जलाशयं प्राप्नोति | जलाशयस्य समीपे अकबरस्य पुत्रः कन्दुकेन खेलति | पुत्रः जलाशये पतति | अकबरः पुत्रं रक्षितुं स्वयं जले निपतति | रक्षितं राजपुत्रं दृष्ट्वा बीरबलः वदति | हे महाराज एतदेव देवस्य अवतरणस्य कारणम् | भवान् पुत्ररक्षणं सेवकैः न कारयति किन्तु स्वयमेव करोति | तथैव देवः अपि स्वभक्तान् त्रातुं स्वयमेव अवतरति | तत् वचनं श्रुत्वा राजा अकबरः प्रसन्नः बीरबलं पारितोषकेण संमानयति |
आसीत् अकबरः इति प्रसिद्धः राजा | तस्य आस्थानकः चतुरः बीरबलः | एकदा राजा बीरबलं पृच्छति | देवः सर्वत्र अस्ति इति भवान् वदति | सः देवः भक्तान् रक्षितुं भूतलं किमर्थम् आगच्छति | देवं परितः बहवः सेवकाः सन्ति | तान् सेवकान् किं न प्रेषयति इति | बीरबलः किमपि न भणति | कानिचन दिनानि अतीतानि | एकदा प्रातः राजा अकबरः बीरबलेन सह उद्यानं गच्छति | तम् उभयतः अङ्गरक्षकाः अपि सन्ति | राजा अन्यैः जनैः साकं जलाशयं प्राप्नोति | जलाशयस्य समीपे अकबरस्य पुत्रः कन्दुकेन खेलति | पुत्रः जलाशये पतति | अकबरः पुत्रं रक्षितुं स्वयं जले निपतति | रक्षितं राजपुत्रं दृष्ट्वा बीरबलः वदति | हे महाराज एतदेव देवस्य अवतरणस्य कारणम् | भवान् पुत्ररक्षणं सेवकैः न कारयति किन्तु स्वयमेव करोति | तथैव देवः अपि स्वभक्तान् त्रातुं स्वयमेव अवतरति | तत् वचनं श्रुत्वा राजा अकबरः प्रसन्नः बीरबलं पारितोषकेण संमानयति |
May 5, 2021
ओ३म्
९६. संस्कृत वाक्याभ्यासः
रोदिति = रोता है।
सः रोदिति = वह रोता है।
सा रोदिति = वह रोती है।
एषः रोदिति = यह रोता है।
एषा रोदिति = यह रोती है।
कः रोदिति ? = कौन रोता है ?
को पि न रोदिति = कोई भी नहीं रोता है।
का रोदिति ? = कौन रोती है ?
का अपि न रोदिति = कोई भी नहीं रोता है।
अहम् अपि न रोदिमि = मैं भी नहीं रोता हूँ / रोती हूँ।
ओ३म्
९७. संस्कृत वाक्याभ्यासः
उत्तिष्ठति = उठता है / खड़ा होता है
सः उत्तिष्ठति = वह उठता है।
सा उत्तिष्ठति = वह उठती है।
एषः उत्तिष्ठति = यह खड़ा होता है।
एषा उत्तिष्ठति = यह खड़ी होती है।
कः उत्तिष्ठति? = कौन खड़ा होता है?
दीपेशः उत्तिष्ठति = दीपेश खड़ा होता है।
दीपेशः कुतः उत्तिष्ठति ?
= दीपेश कहाँ से उठता है ?
दीपेशः पर्यंकात् उत्तिष्ठति।
= दीपेश पलंग से उठता है
का उत्तिष्ठति ? = कौन उठती है ?
जया उत्तिष्ठति = जया उठती है।
जया कदा उत्तिष्ठति ?
= जया कब उठती है ?
जया प्रातः पञ्चवादने उत्तिष्ठति।
= जया सुबह पाँच बजे उठती है।
अहम् उत्तिष्ठामि = मैं उठता हूँ / उठती हूँ।
ओ३म्
९८. संस्कृत वाक्याभ्यासः
ददाति = उठता है / देता है , देती है।
सः ददाति = वह देता है।
सा ददाति = वह देती है।
एषः ददाति = यह देता है।
एषा ददाति = यह देती है।
कः ददाति? = कौन देता है ?
नीलेशः ददाति = नीलेश देता है।
नीलेशः किं ददाति?
= नीलेश क्या देता है?
नीलेशः पुस्तकं ददाति।
= नीलेश पुस्तक देता है।
का ददाति ? = कौन देती है ?
वृन्दा ददाति = वृन्दा देती है।
वृन्दा किं ददाति ?
= वृन्दा क्या देती है ?
वृन्दा धनं ददाति ।
= वृन्दा धन देती है ।
अहम् ददामि = मैं देता हूँ / देती हूँ।
ओ३म्
९९. संस्कृत वाक्याभ्यासः
नयति = ले जाता है / ले जाती है।
सः नयति = वह ले जाता है।
सा नयति = वह ले जाती है।
एषः नयति = यह ले जाता है।
एषा नयति = यह ले जाता है।
कः नयति ? = कौन ले जाता है ?
पार्थः नयति = पार्थ ले जाता है।
पार्थः किं नयति ?
= पार्थ क्या ले जाता है ?
पार्थः मातुः कृते भोजनं नयति।
= पार्थ माँ के लिये भोजन ले जाता है।
का नयति ? = कौन ले जाती है ?
सत्या नयति = सत्या ले जाती है।
सत्या किं नयति ?
= सत्या क्या ले जाती है ?
सत्या धेनोः कृते आहारं नयति।
= सत्या गाय के लिये आहार ले जाती है।
अहम् नयामि = मैं ले जाता हूँ / ले जाती हूँ।
ओ३म्
१००. संस्कृत वाक्याभ्यासः
भवति = होता है / होती है।
सः शान्तः भवति = वह शान्त होता है।
सा शान्ता भवति = वह शान्त होती है।
एषः प्रसन्नः भवति = यह प्रसन्न होता है।
एषा प्रसन्ना भवति = यह प्रसन्न होती है।
कः ज्ञानवान् भवति ? = कौन ज्ञानवान् होता है ?
गौरांगः ज्ञानवान् भवति = गौरांग ज्ञानवान् होता है।
गौरांगः कथं ज्ञानवान् भवति ?
= गौरांग कैसे ज्ञानवान् होता है ?
संस्कृत-पुस्तकानि पठित्वा सः ज्ञानवान् भवति।
= संस्कृत पुस्तकें पढ़ कर वह ज्ञानवान् बनता है।
का पारंगता भवति ? = कौन पारंगत बनती है ?
विदुला पारंगता भवति = विदुला पारंगत बनती है।
कस्मिन् विषये सा पारंगता भवति ?
= किस विषय में वह पारंगत बनती है ?
शास्त्रीय-सङ्गीत विषये सा पारंगता भवति।
= शास्त्रीय सङ्गीत विषय में वह पारंगत बनती है।
अहम् उत्तीर्णः भवामि = मैं उत्तीर्ण होता हूँ / होती हूँ
ओ३म्
१०१. संस्कृत वाक्याभ्यासः
गायति = गाता है / गाती है
सः गायति = वह गाता है।
सा गायति = वह गाती है।
एषः गायति = यह गाता है।
एषा गायति = यह गाता है।
कः गायति ? = कौन गाता है ?
जिज्ञेशः गायति = जिज्ञेश गाता है।
जिज्ञेशः किं गायति ?
= जिज्ञेश क्या गाता है ?
जिज्ञेशः संगठन-सूक्तं गायति।
= जिज्ञेश संगठन सूक्त गाता है।
का गायति ? = कौन गाती है ?
प्रतिभा गायति = प्रतिभा गाती है।
प्रतिभा किं गायति ?
= प्रतिभा क्या गाती है ?
प्रतिभा प्रभातगीतं गायति।
= प्रतिभा प्रभात गीत गाती है।
अहम् गायामि = मैं गाता हूँ / गाती हूँ।
ओ३म्
१०२. संस्कृत वाक्याभ्यासः
इच्छति = चाहता है / चाहती है।
सः इच्छति = वह चाहता है।
सा इच्छति = वह चाहती है।
एषः इच्छति = यह चाहता है।
एषा इच्छति = यह चाहती है।
कः इच्छति ? = कौन चाहता है ?
किशोरः इच्छति।
किशोरः किं इच्छति ? = किशोर क्या चाहता है ?
किशोरः धनम् इच्छति।
= किशोर धन चाहता है।
का इच्छति ? = कौन चाहती है ?
विनीता इच्छति = विनीता चाहती है।
विनीता किम् इच्छति ?
= विनीता क्या चाहती है ?
विनीता फलम् इच्छति।
= विनीता फल चाहती है ।
अहम् इच्छामि = मैं चाहता हूँ / चाहती हूँ।
#vakyabhyas
९६. संस्कृत वाक्याभ्यासः
रोदिति = रोता है।
सः रोदिति = वह रोता है।
सा रोदिति = वह रोती है।
एषः रोदिति = यह रोता है।
एषा रोदिति = यह रोती है।
कः रोदिति ? = कौन रोता है ?
को पि न रोदिति = कोई भी नहीं रोता है।
का रोदिति ? = कौन रोती है ?
का अपि न रोदिति = कोई भी नहीं रोता है।
अहम् अपि न रोदिमि = मैं भी नहीं रोता हूँ / रोती हूँ।
ओ३म्
९७. संस्कृत वाक्याभ्यासः
उत्तिष्ठति = उठता है / खड़ा होता है
सः उत्तिष्ठति = वह उठता है।
सा उत्तिष्ठति = वह उठती है।
एषः उत्तिष्ठति = यह खड़ा होता है।
एषा उत्तिष्ठति = यह खड़ी होती है।
कः उत्तिष्ठति? = कौन खड़ा होता है?
दीपेशः उत्तिष्ठति = दीपेश खड़ा होता है।
दीपेशः कुतः उत्तिष्ठति ?
= दीपेश कहाँ से उठता है ?
दीपेशः पर्यंकात् उत्तिष्ठति।
= दीपेश पलंग से उठता है
का उत्तिष्ठति ? = कौन उठती है ?
जया उत्तिष्ठति = जया उठती है।
जया कदा उत्तिष्ठति ?
= जया कब उठती है ?
जया प्रातः पञ्चवादने उत्तिष्ठति।
= जया सुबह पाँच बजे उठती है।
अहम् उत्तिष्ठामि = मैं उठता हूँ / उठती हूँ।
ओ३म्
९८. संस्कृत वाक्याभ्यासः
ददाति = उठता है / देता है , देती है।
सः ददाति = वह देता है।
सा ददाति = वह देती है।
एषः ददाति = यह देता है।
एषा ददाति = यह देती है।
कः ददाति? = कौन देता है ?
नीलेशः ददाति = नीलेश देता है।
नीलेशः किं ददाति?
= नीलेश क्या देता है?
नीलेशः पुस्तकं ददाति।
= नीलेश पुस्तक देता है।
का ददाति ? = कौन देती है ?
वृन्दा ददाति = वृन्दा देती है।
वृन्दा किं ददाति ?
= वृन्दा क्या देती है ?
वृन्दा धनं ददाति ।
= वृन्दा धन देती है ।
अहम् ददामि = मैं देता हूँ / देती हूँ।
ओ३म्
९९. संस्कृत वाक्याभ्यासः
नयति = ले जाता है / ले जाती है।
सः नयति = वह ले जाता है।
सा नयति = वह ले जाती है।
एषः नयति = यह ले जाता है।
एषा नयति = यह ले जाता है।
कः नयति ? = कौन ले जाता है ?
पार्थः नयति = पार्थ ले जाता है।
पार्थः किं नयति ?
= पार्थ क्या ले जाता है ?
पार्थः मातुः कृते भोजनं नयति।
= पार्थ माँ के लिये भोजन ले जाता है।
का नयति ? = कौन ले जाती है ?
सत्या नयति = सत्या ले जाती है।
सत्या किं नयति ?
= सत्या क्या ले जाती है ?
सत्या धेनोः कृते आहारं नयति।
= सत्या गाय के लिये आहार ले जाती है।
अहम् नयामि = मैं ले जाता हूँ / ले जाती हूँ।
ओ३म्
१००. संस्कृत वाक्याभ्यासः
भवति = होता है / होती है।
सः शान्तः भवति = वह शान्त होता है।
सा शान्ता भवति = वह शान्त होती है।
एषः प्रसन्नः भवति = यह प्रसन्न होता है।
एषा प्रसन्ना भवति = यह प्रसन्न होती है।
कः ज्ञानवान् भवति ? = कौन ज्ञानवान् होता है ?
गौरांगः ज्ञानवान् भवति = गौरांग ज्ञानवान् होता है।
गौरांगः कथं ज्ञानवान् भवति ?
= गौरांग कैसे ज्ञानवान् होता है ?
संस्कृत-पुस्तकानि पठित्वा सः ज्ञानवान् भवति।
= संस्कृत पुस्तकें पढ़ कर वह ज्ञानवान् बनता है।
का पारंगता भवति ? = कौन पारंगत बनती है ?
विदुला पारंगता भवति = विदुला पारंगत बनती है।
कस्मिन् विषये सा पारंगता भवति ?
= किस विषय में वह पारंगत बनती है ?
शास्त्रीय-सङ्गीत विषये सा पारंगता भवति।
= शास्त्रीय सङ्गीत विषय में वह पारंगत बनती है।
अहम् उत्तीर्णः भवामि = मैं उत्तीर्ण होता हूँ / होती हूँ
ओ३म्
१०१. संस्कृत वाक्याभ्यासः
गायति = गाता है / गाती है
सः गायति = वह गाता है।
सा गायति = वह गाती है।
एषः गायति = यह गाता है।
एषा गायति = यह गाता है।
कः गायति ? = कौन गाता है ?
जिज्ञेशः गायति = जिज्ञेश गाता है।
जिज्ञेशः किं गायति ?
= जिज्ञेश क्या गाता है ?
जिज्ञेशः संगठन-सूक्तं गायति।
= जिज्ञेश संगठन सूक्त गाता है।
का गायति ? = कौन गाती है ?
प्रतिभा गायति = प्रतिभा गाती है।
प्रतिभा किं गायति ?
= प्रतिभा क्या गाती है ?
प्रतिभा प्रभातगीतं गायति।
= प्रतिभा प्रभात गीत गाती है।
अहम् गायामि = मैं गाता हूँ / गाती हूँ।
ओ३म्
१०२. संस्कृत वाक्याभ्यासः
इच्छति = चाहता है / चाहती है।
सः इच्छति = वह चाहता है।
सा इच्छति = वह चाहती है।
एषः इच्छति = यह चाहता है।
एषा इच्छति = यह चाहती है।
कः इच्छति ? = कौन चाहता है ?
किशोरः इच्छति।
किशोरः किं इच्छति ? = किशोर क्या चाहता है ?
किशोरः धनम् इच्छति।
= किशोर धन चाहता है।
का इच्छति ? = कौन चाहती है ?
विनीता इच्छति = विनीता चाहती है।
विनीता किम् इच्छति ?
= विनीता क्या चाहती है ?
विनीता फलम् इच्छति।
= विनीता फल चाहती है ।
अहम् इच्छामि = मैं चाहता हूँ / चाहती हूँ।
#vakyabhyas
May 5, 2021
May 5, 2021
🙏 5.5.21 वेदवाणी 🙏
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा, प्रचारित आर्य जितेंद्र भाटिया द्वारा🙏🏵️
उप नो वाजा अध्वरमृभुक्षा देवा यात पथिभिर्देवयानैः।
यथा यज्ञं मनुषो विक्ष्वासु दधिध्वे रण्वाः सुदिनेष्वह्नाम्॥ ऋग्वेद ४-३७-१॥🙏🏵️
हे विज्ञान के विद्वानों ! आप देवयान मार्ग से हमारे पास आओ, आप हमारे दोषरहित अहिंसक यज्ञों को सफल बनाओ, जिससे सभी मनुष्यों का हित हो।🙏🏵️
O scholars of science ! You come to us by the path of divinity. You make our flawless, non-violent Yajana successful so that all human beings are benefited. (Rig Veda 4–37–1)🙏🏵️ #vedgsawan 🙏🏵️
🙏 4.5.21 वेदवाणी 🙏
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा, प्रचारित आर्य जितेंद्र भाटिया द्वारा🙏🌸
स वाज्यर्वा स ऋषिर्वचस्यया स शूरो अस्ता पृतनासु दुष्टरः।
स रायस्पोषं स सुवीर्यं दधे यं वाजो विभ्वाँ ऋभवो यमाविषुः॥ ऋग्वेद ४-३६-६॥🙏🌸
जिस मनुष्य को माता -पिता और विद्वान आचार्यों का आशीर्वाद और संरक्षण प्राप्त होता है। वह ज्ञानी होता है। वह बलवान होता है। उसको युद्ध में कोई पराजित नहीं कर सकता। वह पराक्रमी और धनवान होता है।🙏🌸
The person who has the blessings and patronage of parents and learned teachers. He is knowledgeable. He is powerful. No one can defeat him in battle. He is a hero and rich in wealth. (Rig Veda 4–36–6)🙏🌸#vedgsawan🙏🌸
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा, प्रचारित आर्य जितेंद्र भाटिया द्वारा🙏🏵️
उप नो वाजा अध्वरमृभुक्षा देवा यात पथिभिर्देवयानैः।
यथा यज्ञं मनुषो विक्ष्वासु दधिध्वे रण्वाः सुदिनेष्वह्नाम्॥ ऋग्वेद ४-३७-१॥🙏🏵️
हे विज्ञान के विद्वानों ! आप देवयान मार्ग से हमारे पास आओ, आप हमारे दोषरहित अहिंसक यज्ञों को सफल बनाओ, जिससे सभी मनुष्यों का हित हो।🙏🏵️
O scholars of science ! You come to us by the path of divinity. You make our flawless, non-violent Yajana successful so that all human beings are benefited. (Rig Veda 4–37–1)🙏🏵️ #vedgsawan 🙏🏵️
🙏 4.5.21 वेदवाणी 🙏
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा, प्रचारित आर्य जितेंद्र भाटिया द्वारा🙏🌸
स वाज्यर्वा स ऋषिर्वचस्यया स शूरो अस्ता पृतनासु दुष्टरः।
स रायस्पोषं स सुवीर्यं दधे यं वाजो विभ्वाँ ऋभवो यमाविषुः॥ ऋग्वेद ४-३६-६॥🙏🌸
जिस मनुष्य को माता -पिता और विद्वान आचार्यों का आशीर्वाद और संरक्षण प्राप्त होता है। वह ज्ञानी होता है। वह बलवान होता है। उसको युद्ध में कोई पराजित नहीं कर सकता। वह पराक्रमी और धनवान होता है।🙏🌸
The person who has the blessings and patronage of parents and learned teachers. He is knowledgeable. He is powerful. No one can defeat him in battle. He is a hero and rich in wealth. (Rig Veda 4–36–6)🙏🌸#vedgsawan🙏🌸
May 5, 2021
प्रकृतिगुणपञ्चकम्
Five Verses about the Guṇas of Nature
सत्त्वं रजस्तमश्चैव
द्रव्याणि प्रकृतेर्न हि ।
किन्त्ववस्थाविशेषाः स्युः
वस्तूनां प्रकृतेर्ननु ।।१।।
sattvaṁ rajastamaścaiva
dravyāṇi prakṛter na hi
kintvavasthāviśeṣāḥ syuḥ
vastūnāṁ prakṛternanu
सत्व, रजस और तमस प्रकृति के द्रव्य नहीं बल्कि प्रकृति की वस्तुओं के अवस्थाविशेष हैं।
Sattva, rajas, and tamas are not physical elements of nature but are actually particular conditions of the things of nature.
शान्तिसंज्ञानसम्यक्त्व-
शुद्धत्वादिदशास्तु याः ।
कस्यापि ता हि कथ्यन्ते
सत्त्वशब्देन धीमता ।।२।।
śāntisaṁjñānasamyaktva-
śuddhatvādidaśāstu yāḥ
kasyāpi tā hi kathyante
sattvaśabdena dhīmatā
किसी की भी शान्ति, सही ज्ञान, औचित्य, शुद्धता आदि अवस्थाओं को बुद्धिमान व्यक्ति सत्त्व शब्द से कहता है।
The conditions of peace, clarity of thought, propriety, purity, etc. of anything are called sattva by an intelligent person.
विक्रियाक्षोभविक्षेप-
मिश्रत्वादिदशा रजः ।
तन्द्रासम्मोहसंहार-
म्लानत्वाद्यास्तमश्च वै ।।३।।
vikriyākṣobhavikṣepa-
miśratvādidaśā rajaḥ
tandrāsammohasaṁhāra-
mlānatvādyāstamaśca vai
किसी की भी खलबली, बदलाव, उलझन और मिलावट की अवस्थाओं को बुद्धिमान व्यक्ति रजस कहता है, और सुस्ती, मिथ्याज्ञान, विनाश और गन्देपन की अवस्थाओं को तमस कहता है।
The conditions of disturbance, confusion, transformation, adulteration, etc. of anything are called rajas, and the conditions of lassitude, wrong conviction (illusion), destruction, dirtiness, etc. of anything are called tamas.
सर्वं सर्वक्रियाश्चास्मिन्
लोके सन्ति दशात्मकाः ।
दशा गुणाभिधा शास्त्रे
अतो गुणमयं जगत् ।।४।।
sarvaṁ sarvakriyāścāsmin
loke santi daśātmakāḥ
daśā guṇābhidhā śāstre
ato guṇamayaṁ jagat
इस जगत में सब कुछ और सारी क्रियाएं इन दशाओं से बने हुए हैं। शास्त्र में दशा को गुण कहा गया है; अतः सारा जगत गुणमय है।
Everything and every action in this world is made of these conditions (states). Condition is called as guṇa in the śāstra; therefore the world is said to be filled with guṇas.
यस्मिन् यो गुणोऽन्याभ्यां
गुणाभ्यां स्यात् प्रकर्षवान् ।
तत् तद्गुणीति निर्दिष्टं
भवेच्छास्त्रानुसारिभिः ।।५।।
yasmin yo guṇo’nyābhyāṁ
guṇābhyāṁ syāt prakarṣavān
tat tadguṇīti nirdiṣṭo
bhavecchāstrānusāribhiḥ
जिस वस्तु में जो गुण अन्य दो गुणों से अधिक प्रभावशाली होता है वह वस्तु उस गुण वाली है ऐसा शास्त्र के अनुयायी निर्दिष्ट करते हैं।
A thing that has a guṇa that is more prominent than the other two guṇas is stated to be possessing that guṇa by the followers of śāstras.
— संस्कृतपद्यरचयिता और अनुवादक :- पारस मेहता
Sanskrit verses composed and translated by Paras Mehta
https://sanskritanuragi.edublogs.org/2021/05/04/प्रकृतिगुणपञ्चकम्-five-verses-about-the-guṇas-of-nature/
Regards,
Paras S. Mehta
PhD Research Scholar in Gaudiya Vedanta
M.A. Sanskrit
Five Verses about the Guṇas of Nature
सत्त्वं रजस्तमश्चैव
द्रव्याणि प्रकृतेर्न हि ।
किन्त्ववस्थाविशेषाः स्युः
वस्तूनां प्रकृतेर्ननु ।।१।।
sattvaṁ rajastamaścaiva
dravyāṇi prakṛter na hi
kintvavasthāviśeṣāḥ syuḥ
vastūnāṁ prakṛternanu
सत्व, रजस और तमस प्रकृति के द्रव्य नहीं बल्कि प्रकृति की वस्तुओं के अवस्थाविशेष हैं।
Sattva, rajas, and tamas are not physical elements of nature but are actually particular conditions of the things of nature.
शान्तिसंज्ञानसम्यक्त्व-
शुद्धत्वादिदशास्तु याः ।
कस्यापि ता हि कथ्यन्ते
सत्त्वशब्देन धीमता ।।२।।
śāntisaṁjñānasamyaktva-
śuddhatvādidaśāstu yāḥ
kasyāpi tā hi kathyante
sattvaśabdena dhīmatā
किसी की भी शान्ति, सही ज्ञान, औचित्य, शुद्धता आदि अवस्थाओं को बुद्धिमान व्यक्ति सत्त्व शब्द से कहता है।
The conditions of peace, clarity of thought, propriety, purity, etc. of anything are called sattva by an intelligent person.
विक्रियाक्षोभविक्षेप-
मिश्रत्वादिदशा रजः ।
तन्द्रासम्मोहसंहार-
म्लानत्वाद्यास्तमश्च वै ।।३।।
vikriyākṣobhavikṣepa-
miśratvādidaśā rajaḥ
tandrāsammohasaṁhāra-
mlānatvādyāstamaśca vai
किसी की भी खलबली, बदलाव, उलझन और मिलावट की अवस्थाओं को बुद्धिमान व्यक्ति रजस कहता है, और सुस्ती, मिथ्याज्ञान, विनाश और गन्देपन की अवस्थाओं को तमस कहता है।
The conditions of disturbance, confusion, transformation, adulteration, etc. of anything are called rajas, and the conditions of lassitude, wrong conviction (illusion), destruction, dirtiness, etc. of anything are called tamas.
सर्वं सर्वक्रियाश्चास्मिन्
लोके सन्ति दशात्मकाः ।
दशा गुणाभिधा शास्त्रे
अतो गुणमयं जगत् ।।४।।
sarvaṁ sarvakriyāścāsmin
loke santi daśātmakāḥ
daśā guṇābhidhā śāstre
ato guṇamayaṁ jagat
इस जगत में सब कुछ और सारी क्रियाएं इन दशाओं से बने हुए हैं। शास्त्र में दशा को गुण कहा गया है; अतः सारा जगत गुणमय है।
Everything and every action in this world is made of these conditions (states). Condition is called as guṇa in the śāstra; therefore the world is said to be filled with guṇas.
यस्मिन् यो गुणोऽन्याभ्यां
गुणाभ्यां स्यात् प्रकर्षवान् ।
तत् तद्गुणीति निर्दिष्टं
भवेच्छास्त्रानुसारिभिः ।।५।।
yasmin yo guṇo’nyābhyāṁ
guṇābhyāṁ syāt prakarṣavān
tat tadguṇīti nirdiṣṭo
bhavecchāstrānusāribhiḥ
जिस वस्तु में जो गुण अन्य दो गुणों से अधिक प्रभावशाली होता है वह वस्तु उस गुण वाली है ऐसा शास्त्र के अनुयायी निर्दिष्ट करते हैं।
A thing that has a guṇa that is more prominent than the other two guṇas is stated to be possessing that guṇa by the followers of śāstras.
— संस्कृतपद्यरचयिता और अनुवादक :- पारस मेहता
Sanskrit verses composed and translated by Paras Mehta
https://sanskritanuragi.edublogs.org/2021/05/04/प्रकृतिगुणपञ्चकम्-five-verses-about-the-guṇas-of-nature/
Regards,
Paras S. Mehta
PhD Research Scholar in Gaudiya Vedanta
M.A. Sanskrit
May 5, 2021
आगमनिर्गमरोधकाले गृहकार्यात् आत्मानं रक्षितुं कश्चन सरलोपायः।
आबहुभ्यः दिनेभ्यः मम कस्यचन बन्धोः दर्शनमेव नास्ति इति विचिन्त्य तेन सह मेलितुं तस्य गृहं गतवान्।
तस्य गृहं गत्वा दृष्टवान् यत् तस्य एकस्मिन् पादे पट्टिका बद्धा अस्ति इति।
किम् अभवत् इति पृष्टे सति सः उक्तवान् मित्र! चिन्तनं मा भूत्! मम किमपि नाभवत्।
भवान् तु जानाति यद् यावत् पर्यन्तं आगमनिर्गमरोधः प्रचलेत् तावत् पर्यन्तं कुत्रापि तु गन्तव्यं न भवेत्। अतः कार्यालयात् आगमनसमये इयं व्यवस्था कृता मया।
यदि अहम् एवं व्यवस्थां न अकरिष्यं तर्हि मम पत्नी मद्द्वारा गृहकार्यं सर्वमपि अकारयिष्यत्।
इदानीं मया किमपि कार्यं करणीयं न भवति। अपिच सा मम शुश्रूषामपि समये समये करोति।
अहं तु केवलं विश्रामं करोमि समये समये च स्वादिष्टं भोजनं करोमि।
-प्रदीपः!
😂😁😆😄😁😆😂
#hasya
आबहुभ्यः दिनेभ्यः मम कस्यचन बन्धोः दर्शनमेव नास्ति इति विचिन्त्य तेन सह मेलितुं तस्य गृहं गतवान्।
तस्य गृहं गत्वा दृष्टवान् यत् तस्य एकस्मिन् पादे पट्टिका बद्धा अस्ति इति।
किम् अभवत् इति पृष्टे सति सः उक्तवान् मित्र! चिन्तनं मा भूत्! मम किमपि नाभवत्।
भवान् तु जानाति यद् यावत् पर्यन्तं आगमनिर्गमरोधः प्रचलेत् तावत् पर्यन्तं कुत्रापि तु गन्तव्यं न भवेत्। अतः कार्यालयात् आगमनसमये इयं व्यवस्था कृता मया।
यदि अहम् एवं व्यवस्थां न अकरिष्यं तर्हि मम पत्नी मद्द्वारा गृहकार्यं सर्वमपि अकारयिष्यत्।
इदानीं मया किमपि कार्यं करणीयं न भवति। अपिच सा मम शुश्रूषामपि समये समये करोति।
अहं तु केवलं विश्रामं करोमि समये समये च स्वादिष्टं भोजनं करोमि।
-प्रदीपः!
😂😁😆😄😁😆😂
#hasya
May 5, 2021
May 5, 2021
Kumarasambhavam (Mahakavi Kalidasa)
विकारहेतौ सति विक्रियन्ते येषां न चेतांसि त एव धीराः ।
Vikaarahetau sati vikriyante Yeshaam na chetaamsi ta eva dheeraah.
Only he can be considered a dheera ( a person of courage) whose mind is not disturbed or overcome by emotions even in the presence of objects of temptation.
प्रायेण सामग्र्यविधौ गुणानां
पराङ्मुखी विश्वसृजः प्रवृत्तिः॥
Praayena saamagryavidhau gunaanaam
Paraangmukhee vishwasrijah pravrittih
In most of the cases, the Creator Brahma is reluctant to assemble all the good qualities in one place (person). (The idea is even the best of men will have a few failings).
क ईप्सितार्थस्थिरनिश्चयं मनः
पयश्च निम्नाभिमुखं प्रतीपयेत्॥
Ka eepsitaartha sthiranishchayam manah
Payashcha nimnaabhimukham prateepayet
Who can reverse the course of two things, namely, the mind which is steadfastly clinging to the desired object and water which always flows from higher level to lower level?
शरीरमाद्यं खलु धर्मसाधनम्
Shareeramaadyam khalu dharmasaadhanam
The human body is the first instrument for treading the path of dharma
न रत्नमन्विष्यति मृग्यते हि तत्
Na ratnamanwishyati mrigyate hi tat
A valuable diamond does not seek, it is only sought after.
अलोकसामान्यमचिन्त्यहेतुकं
द्विषन्ति मन्दाश्चरितं महात्मनाम्
Alokasaamaanyam achintyahetukam
Dwishanti mandaashcharitam mahaatmanaam
Fools deride the character of great souls whose conduct and behaviour are different from those of ordinary mortals who cannot think of possible reasons for such difference.
प्रायः प्रत्ययमादत्ते स्वगुणेषूत्तमादरः
Praayah pratyayamaadatte swaguneshoottamaadaarh
Respect or recognition by men of noble character instills into one a belief in one’s own good qualities.
याच्ञा मोघा वरमधिगुणे नाधमे लब्धकामा
Yaachjnaa moghaa varamadhigune naadhame labdhakaamaa
Begging of a noble person and not getting what one wants is much better than begging of a mean person and getting what one wants.
रिक्तः सर्वे भवति हि लघुः पूर्णता गौरवाय
Riktah sarve bhavati hi laghuh poornata gauravaaya
Empty ( of wealth, knowledge, good qualities etc) one loses dignity and respect in society. Fullness ( of wealth, knowledge, good qualities etc.) , on the other hand, gives one dignity and respect in society.
आपन्नार्तिप्रशमनफलाः सम्पदो ह्युत्तमानाम्
Aapannaartiprashamanaphalaah sampado hyuttamaanaam
Noble souls use their wealth for the purpose of wiping out the misery and suffering of those overcome by misfortune.
कस्यात्यन्तं सुखमुपनतं दु:खमेकान्ततो वा
नीचैर्गच्छत्युपरि च दशा चक्रनेमिक्रमेण
Kasyaatyantam sukhamupanatam dukhamekaantato vaa
Neechairgachchhatyupari cha dashaa chakranemikramena
There is none who is always happy and comfortable and none who is always unhappy and miserable. Happiness and sorrow alternate like the rim of a wheel which goes up and down.
विकारहेतौ सति विक्रियन्ते येषां न चेतांसि त एव धीराः ।
Vikaarahetau sati vikriyante Yeshaam na chetaamsi ta eva dheeraah.
Only he can be considered a dheera ( a person of courage) whose mind is not disturbed or overcome by emotions even in the presence of objects of temptation.
प्रायेण सामग्र्यविधौ गुणानां
पराङ्मुखी विश्वसृजः प्रवृत्तिः॥
Praayena saamagryavidhau gunaanaam
Paraangmukhee vishwasrijah pravrittih
In most of the cases, the Creator Brahma is reluctant to assemble all the good qualities in one place (person). (The idea is even the best of men will have a few failings).
क ईप्सितार्थस्थिरनिश्चयं मनः
पयश्च निम्नाभिमुखं प्रतीपयेत्॥
Ka eepsitaartha sthiranishchayam manah
Payashcha nimnaabhimukham prateepayet
Who can reverse the course of two things, namely, the mind which is steadfastly clinging to the desired object and water which always flows from higher level to lower level?
शरीरमाद्यं खलु धर्मसाधनम्
Shareeramaadyam khalu dharmasaadhanam
The human body is the first instrument for treading the path of dharma
न रत्नमन्विष्यति मृग्यते हि तत्
Na ratnamanwishyati mrigyate hi tat
A valuable diamond does not seek, it is only sought after.
अलोकसामान्यमचिन्त्यहेतुकं
द्विषन्ति मन्दाश्चरितं महात्मनाम्
Alokasaamaanyam achintyahetukam
Dwishanti mandaashcharitam mahaatmanaam
Fools deride the character of great souls whose conduct and behaviour are different from those of ordinary mortals who cannot think of possible reasons for such difference.
प्रायः प्रत्ययमादत्ते स्वगुणेषूत्तमादरः
Praayah pratyayamaadatte swaguneshoottamaadaarh
Respect or recognition by men of noble character instills into one a belief in one’s own good qualities.
याच्ञा मोघा वरमधिगुणे नाधमे लब्धकामा
Yaachjnaa moghaa varamadhigune naadhame labdhakaamaa
Begging of a noble person and not getting what one wants is much better than begging of a mean person and getting what one wants.
रिक्तः सर्वे भवति हि लघुः पूर्णता गौरवाय
Riktah sarve bhavati hi laghuh poornata gauravaaya
Empty ( of wealth, knowledge, good qualities etc) one loses dignity and respect in society. Fullness ( of wealth, knowledge, good qualities etc.) , on the other hand, gives one dignity and respect in society.
आपन्नार्तिप्रशमनफलाः सम्पदो ह्युत्तमानाम्
Aapannaartiprashamanaphalaah sampado hyuttamaanaam
Noble souls use their wealth for the purpose of wiping out the misery and suffering of those overcome by misfortune.
कस्यात्यन्तं सुखमुपनतं दु:खमेकान्ततो वा
नीचैर्गच्छत्युपरि च दशा चक्रनेमिक्रमेण
Kasyaatyantam sukhamupanatam dukhamekaantato vaa
Neechairgachchhatyupari cha dashaa chakranemikramena
There is none who is always happy and comfortable and none who is always unhappy and miserable. Happiness and sorrow alternate like the rim of a wheel which goes up and down.
May 5, 2021
🚩जय सत्य सनातन 🚩
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - दशमी दोपहर 02:10 तक तत्पश्चात एकादशी
⛅ दिनांक - 06 मई 2021
⛅ दिन - गुरुवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - वैशाख
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - शतभिषा सुबह 10:32 तक तत्पश्चात पूर्व भाद्रपद
⛅ योग - इन्द्र शाम 07:22 तक तत्पश्चात वैधृति
⛅ राहुकाल - दोपहर 02:13 से शाम 03:51 तक
⛅ सूर्योदय - 06:06
⛅ सूर्यास्त - 19:04
⛅ दिशाशूल - दक्षिण दिशा में
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - दशमी दोपहर 02:10 तक तत्पश्चात एकादशी
⛅ दिनांक - 06 मई 2021
⛅ दिन - गुरुवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - वैशाख
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - शतभिषा सुबह 10:32 तक तत्पश्चात पूर्व भाद्रपद
⛅ योग - इन्द्र शाम 07:22 तक तत्पश्चात वैधृति
⛅ राहुकाल - दोपहर 02:13 से शाम 03:51 तक
⛅ सूर्योदय - 06:06
⛅ सूर्यास्त - 19:04
⛅ दिशाशूल - दक्षिण दिशा में
May 5, 2021
https://youtu.be/ciIkyJE4Wqk
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
YouTube
Vaarta: DD News brings you news in Sanskrit | 6.5.2021
May 5, 2021
writereaddata_Bulletins_Text_NSD_2021_May_NSD_Sanskrit_Sanskrit.pdf
72.6 KB
६.५ आकाशवाणी संस्कृत
May 5, 2021
May 5, 2021
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
May 5, 2021
🏵️🏵️ प्रतिदिनं संस्कृतं 🏵️🏵️
*कथापठनशृङ्खला*
केवलं 30 निमेषा:
समय: - 11.30 AM to 12 noon
Google Meet joining info
Video call link: https://meet.google.com/anj-tyfb-aum
*कथापठनशृङ्खला*
केवलं 30 निमेषा:
समय: - 11.30 AM to 12 noon
Google Meet joining info
Video call link: https://meet.google.com/anj-tyfb-aum
May 5, 2021
📚 वेदपाठन - आओ वेद पढ़ें
📙 ऋग्वेद
सूक्त - २५ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०२ , देवता - वरुण
🍃 मा नो वधाय हत्नवे जिहीळानस्य रीरधः मा हृणानस्य मन्यवे। (२)
⚜️ भावार्थ - हे वरुण ! जो तुम्हारा अनादर करता है, तुम उसके लिए घातक बन जाते हो तुम हमारा वध मत करना। तुम हमारे ऊपर क्रोध मत करना। (२)
#Rgveda
📙 ऋग्वेद
सूक्त - २५ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०२ , देवता - वरुण
🍃 मा नो वधाय हत्नवे जिहीळानस्य रीरधः मा हृणानस्य मन्यवे। (२)
⚜️ भावार्थ - हे वरुण ! जो तुम्हारा अनादर करता है, तुम उसके लिए घातक बन जाते हो तुम हमारा वध मत करना। तुम हमारे ऊपर क्रोध मत करना। (२)
#Rgveda
May 5, 2021
📒📒📒 वेदपाठन 📒📒📒
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। पञ्चदशः सर्गः ।।
🍃 क्रीडन्तो नन्दनवने क्रूरेण किल हिंसिताः।
बधार्थ वयमायातास्तस्य वै मुनिभिः सह ॥२३॥
⚜️ भावार्थ - देखिये, उस दुष्ट ने ( इन्द्र के ) नन्दनवन नामक उद्यान में क्रीड़ा करते हुए अनेक गन्धर्वो तथा अप्सराओं को मार डाला। उसी को मरवाने के लिये, हम यहाँ मुनियों सहित आये हैं ॥ २३ ॥
🍃 सिद्धगन्धर्वयक्षाश्च ततस्त्वां शरणं गताः।
त्वं गतिः परमा देव सर्वेषां नः परन्तप ॥२४॥
⚜️ भावार्थ - हम सिद्ध, गन्धर्व और यक्षों सहित आपके शरण में आये हैं। हे देव ! हमारी दौड़ तो आप ही तक है। ॥२४॥
#Ramayan
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। पञ्चदशः सर्गः ।।
🍃 क्रीडन्तो नन्दनवने क्रूरेण किल हिंसिताः।
बधार्थ वयमायातास्तस्य वै मुनिभिः सह ॥२३॥
⚜️ भावार्थ - देखिये, उस दुष्ट ने ( इन्द्र के ) नन्दनवन नामक उद्यान में क्रीड़ा करते हुए अनेक गन्धर्वो तथा अप्सराओं को मार डाला। उसी को मरवाने के लिये, हम यहाँ मुनियों सहित आये हैं ॥ २३ ॥
🍃 सिद्धगन्धर्वयक्षाश्च ततस्त्वां शरणं गताः।
त्वं गतिः परमा देव सर्वेषां नः परन्तप ॥२४॥
⚜️ भावार्थ - हम सिद्ध, गन्धर्व और यक्षों सहित आपके शरण में आये हैं। हे देव ! हमारी दौड़ तो आप ही तक है। ॥२४॥
#Ramayan
May 5, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️त्रयोदश अध्याय
♦️श्लोक:-११
बन्धन्य विषयासंगः मुक्त्यै निर्विषयं मनः।
मन एव मनुष्याणां कारणं बन्धमोक्षयोः।।११।।
♦️भावार्थ --मन ही बन्धन और मोक्ष का कारण है। काम, क्रोध, मद, लोभ, मोह में फंसा मन जीव के बन्धन का कारण है और इन विषयों से रहित मन ही मोक्ष प्राप्ति का साधन है।
#Chanakya
✒️त्रयोदश अध्याय
♦️श्लोक:-११
बन्धन्य विषयासंगः मुक्त्यै निर्विषयं मनः।
मन एव मनुष्याणां कारणं बन्धमोक्षयोः।।११।।
♦️भावार्थ --मन ही बन्धन और मोक्ष का कारण है। काम, क्रोध, मद, लोभ, मोह में फंसा मन जीव के बन्धन का कारण है और इन विषयों से रहित मन ही मोक्ष प्राप्ति का साधन है।
#Chanakya
May 5, 2021
दातव्यमिति यद्दानं ।
दीयतेऽनुपकारिणे ।।
देशे काले च पात्रे च ।
तद्दानं सात्त्विकं विदुः ।। 61/014 ।।
अर्थः-
सटीक काल, सटीक देश और योग्यतावाले मनुष्य को दान देना है यह समझकर एक अनुपकारी मनुष्य को जो दान दिया जाता है, वही दान सात्विक दान या शुद्ध दान कहलाता है ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।
ದಾತವ್ಯಮಿತಿ ಯದ್ದಾನಂ |
ದೀಯತೇ$ನುಪಕಾರಿಣೇ ||
ದೇಶೇ ಕಾಲೇ ಚ ಪಾತ್ರೇ ಚ |
ತದ್ದಾನಂ ಸಾತ್ವಿಕಂ ವಿದುಃ || 61/014 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಯೋಗ್ಯ ಪ್ರದೇಶ, ಯೋಗ್ಯ ಕಾಲ ಮತ್ತು ಯೋಗ್ಯನಾದ ಹಾಗೂ ಅನುಪಕಾರಿಯಾದ ಎಂದರೆ ಹಿಂದೆಂದೂ ಉಪಕಾರ ಮಾಡದ ವ್ಯಕ್ತಿಗೆ ದಾನಮಾಡಬೇಕು ಎಂದು ದಾನ ಕೊಟ್ಟರೆ ಅಂತಹ ದಾನವು ಸಾತ್ವಿಕದಾನ/ಶುದ್ಧದಾನ ಎಂದೆನಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
dAtavyamiti yaddAnaM |
dIyatEnupakAriNE ||
dEshE kAlE cha pAtrE cha |
taddAnaM sAtvikaM viduH || 61/014 ||
MEANING:
The donation which is paid by thinking "to be paid" at an appropriate place, at a right time to a right and needy person is treated as a pure or a good one.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
दीयतेऽनुपकारिणे ।।
देशे काले च पात्रे च ।
तद्दानं सात्त्विकं विदुः ।। 61/014 ।।
अर्थः-
सटीक काल, सटीक देश और योग्यतावाले मनुष्य को दान देना है यह समझकर एक अनुपकारी मनुष्य को जो दान दिया जाता है, वही दान सात्विक दान या शुद्ध दान कहलाता है ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।
ದಾತವ್ಯಮಿತಿ ಯದ್ದಾನಂ |
ದೀಯತೇ$ನುಪಕಾರಿಣೇ ||
ದೇಶೇ ಕಾಲೇ ಚ ಪಾತ್ರೇ ಚ |
ತದ್ದಾನಂ ಸಾತ್ವಿಕಂ ವಿದುಃ || 61/014 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಯೋಗ್ಯ ಪ್ರದೇಶ, ಯೋಗ್ಯ ಕಾಲ ಮತ್ತು ಯೋಗ್ಯನಾದ ಹಾಗೂ ಅನುಪಕಾರಿಯಾದ ಎಂದರೆ ಹಿಂದೆಂದೂ ಉಪಕಾರ ಮಾಡದ ವ್ಯಕ್ತಿಗೆ ದಾನಮಾಡಬೇಕು ಎಂದು ದಾನ ಕೊಟ್ಟರೆ ಅಂತಹ ದಾನವು ಸಾತ್ವಿಕದಾನ/ಶುದ್ಧದಾನ ಎಂದೆನಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
dAtavyamiti yaddAnaM |
dIyatEnupakAriNE ||
dEshE kAlE cha pAtrE cha |
taddAnaM sAtvikaM viduH || 61/014 ||
MEANING:
The donation which is paid by thinking "to be paid" at an appropriate place, at a right time to a right and needy person is treated as a pure or a good one.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
May 5, 2021
मातृवत् परदारेषु ।
परद्रव्येषु लोष्टवत् ।।
आत्मवत् सर्वभूतेषु ।
यः पश्यति स पण्डितः ।। 59/012 ||
अर्थ :-
जो व्यक्ति पराई स्त्रियों को माता के समान समझता है, पराये धन को मिट्टी की तरह समझता है, यानि अन्यों की संपत्ती को बिन चाहे ठुकराता है और दुनिया के सभी प्राणियों को खुद के जैसे जीव समझकर उनका सम्मान, आदर और प्रेम करता है वही वास्तव में पंडित कहलाने योग्य है ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಮಾತೃವತ್ ಪರದಾರೇಷು |
ಪರದ್ರವ್ಯೇಷು ಲೋಷ್ಟವತ್ ||
ಆತ್ಮವತ್ ಸರ್ವಭೂತೇಷು |
ಯಃ ಪಶ್ಯತಿ ಸ ಪಂಡಿತಃ || 59/012 ||
ಅರ್ಥ:-
ಯಾವ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ಪರಸ್ತ್ರೀಯರನ್ನು ತನ್ನ ತಾಯಿಯಂತೇ ಗೌರವಿಸುತ್ತಾನೆಯೋ, ಪರರ ಸಂಪತ್ತು ಅಥವಾ ಹಣವನ್ನು ಮಣ್ಣಿನಂತೇ ಕಂಡು ಬೆಲೆಯನ್ನು ಅಥವಾ ಗಮನವನ್ನು ಕೊಡುವುದಿಲ್ಲವೋ, ಪ್ರಪಂಚದ ಎಲ್ಲ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ತನ್ನಂತೇ ಜೀವನ ಮಾಡುತ್ತವೆ ಎಂದು ತಿಳಿದು ಗೌರವಿಸುತ್ತಾನೆಯೋ ಅವನೇ ನಿಜವಾದ ಪಂಡಿತನು. ಇಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಣಿ ಎಂಬ ಶಬ್ದದ ಅರ್ಥವು ಯಾವ ವಸ್ತುವಿಗೆ ಪ್ರಾಣವಿದೆಯೋ ಅದು ಪ್ರಾಣಿ ಎಂದು ತಿಳಿಯಬೇಕು. ವೃಕ್ಷಾದಿ ಜಡಪ್ರಕೃತಿಗಳೂ ಪ್ರಾಣಿಗಳೇ ಎಂದು ತಾತ್ಪರ್ಯ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
mAtruvat paradArEShu |
paradravyEShu lOShTavat ||
Atmavat sarvabhUtEShu |
yah pashyati sa panDitah // 59/012 ||
MEANING :
A scholar is said to be one who respects womenfolk as his mother, disrespects or denies the wealth of others as if the useless mud and respects or treats other beings of the world as himself.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
परद्रव्येषु लोष्टवत् ।।
आत्मवत् सर्वभूतेषु ।
यः पश्यति स पण्डितः ।। 59/012 ||
अर्थ :-
जो व्यक्ति पराई स्त्रियों को माता के समान समझता है, पराये धन को मिट्टी की तरह समझता है, यानि अन्यों की संपत्ती को बिन चाहे ठुकराता है और दुनिया के सभी प्राणियों को खुद के जैसे जीव समझकर उनका सम्मान, आदर और प्रेम करता है वही वास्तव में पंडित कहलाने योग्य है ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಮಾತೃವತ್ ಪರದಾರೇಷು |
ಪರದ್ರವ್ಯೇಷು ಲೋಷ್ಟವತ್ ||
ಆತ್ಮವತ್ ಸರ್ವಭೂತೇಷು |
ಯಃ ಪಶ್ಯತಿ ಸ ಪಂಡಿತಃ || 59/012 ||
ಅರ್ಥ:-
ಯಾವ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ಪರಸ್ತ್ರೀಯರನ್ನು ತನ್ನ ತಾಯಿಯಂತೇ ಗೌರವಿಸುತ್ತಾನೆಯೋ, ಪರರ ಸಂಪತ್ತು ಅಥವಾ ಹಣವನ್ನು ಮಣ್ಣಿನಂತೇ ಕಂಡು ಬೆಲೆಯನ್ನು ಅಥವಾ ಗಮನವನ್ನು ಕೊಡುವುದಿಲ್ಲವೋ, ಪ್ರಪಂಚದ ಎಲ್ಲ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ತನ್ನಂತೇ ಜೀವನ ಮಾಡುತ್ತವೆ ಎಂದು ತಿಳಿದು ಗೌರವಿಸುತ್ತಾನೆಯೋ ಅವನೇ ನಿಜವಾದ ಪಂಡಿತನು. ಇಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಣಿ ಎಂಬ ಶಬ್ದದ ಅರ್ಥವು ಯಾವ ವಸ್ತುವಿಗೆ ಪ್ರಾಣವಿದೆಯೋ ಅದು ಪ್ರಾಣಿ ಎಂದು ತಿಳಿಯಬೇಕು. ವೃಕ್ಷಾದಿ ಜಡಪ್ರಕೃತಿಗಳೂ ಪ್ರಾಣಿಗಳೇ ಎಂದು ತಾತ್ಪರ್ಯ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
mAtruvat paradArEShu |
paradravyEShu lOShTavat ||
Atmavat sarvabhUtEShu |
yah pashyati sa panDitah // 59/012 ||
MEANING :
A scholar is said to be one who respects womenfolk as his mother, disrespects or denies the wealth of others as if the useless mud and respects or treats other beings of the world as himself.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
May 6, 2021
ओ३म्
१०३. संस्कृत वाक्याभ्यासः
श्रृणोति = सुनता है / सुनती है।
सः श्रृणोति = वह सुनता है।
सा श्रृणोति = वह सुनती है।
एषः श्रृणोति = यह सुनता है।
एषा श्रृणोति = यह सुनती है
कः श्रृणोति ? = कौन सुनता है ?
अर्पितः श्रृणोति = अर्पित सुनता है।
अर्पितः किं श्रृणोति ?
= अर्पित क्या सुनता है ?
अर्पितः व्याख्यानं श्रृणोति।
= अर्पित व्याख्यान सुनता है।
का श्रृणोति? = कौन सुनती है ?
ममता श्रृणोति = ममता सुनती है।
ममता किं श्रृणोति ?
= ममता क्या सुनती है ?
ममता शास्त्रीयसङ्गीतं श्रृणोति।
= ममता शास्त्रीय संगीत सुनती है ।
अहं श्रृणोमि मैं सुनता हूँ / सुनती हूँ।
ओ३म्
१०४. संस्कृत वाक्याभ्यासः
स्मरति = याद करता है / याद करती है।
सः स्मरति = वह याद करता है।
सा स्मरति = वह याद करती है।
एषः स्मरति = यह याद करता है।
एषा स्मरति = यह याद करती है।
कः स्मरति ? = कौन याद करता है ?
भगिनी स्मरति = बहन याद करती है।
भगिनी कं स्मरति ?
= बहन किसको याद करती है ?
भगिनी भ्रातरं स्मरति।
= बहन भाई को याद करती है।
का स्मरति ? = कौन याद करती है ?
माता स्मरति = माँ याद करती है।
माता कां स्मरति ?
= माँ किसे याद करती है ?
माता पुत्रीं स्मरति।
= माँ बेटी को याद करती है।
अहं स्मरामि = मैं याद करता हूँ / करती हूँ।
ओ३म्
१०५. संस्कृत वाक्याभ्यासः
गच्छति = जाता है / जाती है
सः गच्छति = वह जाता है।
सा गच्छति = वह जाती है।
एषः गच्छति = यह जाता है।
एषा गच्छति = यह जाती है।
कः गच्छति ? = कौन जाता है ?
संदीपः गच्छति = संदीप जाता है।
संदीपः कुत्र गच्छति ?
= संदीप कहाँ जाता है ?
संदीप गोशालां गच्छति।
= संदीप गौशाला जाता है।
का गच्छति ? = कौन जाती है ?
स्मिता गच्छति = स्मिता जाती है।
स्मिता कुत्र गच्छति ?
= स्मिता कहाँ जाती है ?
स्मिता गुरुकुलं गच्छति।
= स्मिता गुरुकुल जाती है।
अहं गच्छामि = मैं जाता हूँ / जाती हूँ।
ओ३म्
१०६. संस्कृत वाक्याभ्यासः
पृच्छति = पूछता है / पूछती है
सः पृच्छति = वह पूछता है।
सा पृच्छति = वह पूछती है।
एषः पृच्छति = यह पूछता है।
एषा पृच्छति = यह पूछती है।
कः पृच्छति ? = कौन पूछता है ?
अरुणः पृच्छति।
अरुणः किं पृच्छति ?
= अरुण क्या पूछता है ?
अरुणः समयं पृच्छति।
= अरुण समय पूछता है।
का पृच्छति ? = कौन पूछती है ?
स्मिता पृच्छति = स्मिता पूछती है
वैशाली किं पृच्छति ?
= वैशाली क्या पूछती है ?
वैशाली विद्यालयस्य मार्गं पृच्छति।
= वैशाली विद्यालय का मार्ग पूछती है।
अहं पृच्छामि = मैं पूछता हूँ / पूछती हूँ।
ओ३म्
१०७. संस्कृत वाक्याभ्यासः
पतति = गिरताता है / गिरती है।
सः पतति = वह गिरता है।
सा पतति = वह गिरती है।
एषः पतति = यह गिरता है।
एषा पतति = यह पतती है।
कः पतति ? = कौन पतता है ?
बालकः पतति = बालक गिरता है।
बालकः कुतः पतति ?
= बालक कहाँ से गिरता है ?
(कुतः = कहाँ से )
बालकः पर्यंकात् पतति।
= बालक पलंग से गिरता है।
का पतति ? = कौन गिरती है ?
बालिका पतति = बालिका गिरती है।
बालिका कुतः पतति ?
= बालिका कहाँ से गिरती है ?
बालिका दोलातः पतति।
= बच्ची झूले से गिरती है।
अहं पतामि = मैं गिरता हूँ / गिरती हूँ।
ओ३म्
१०८. संस्कृत वाक्याभ्यासः
वदति = बोलता है / बोलती है।
सः वदति = वह बोलता है।
सा वदति = वह बोलती है।
एषः वदति = यह बोलता है।
एषा वदति = यह बोलती है।
कः वदति ? = कौन बोलता है ?
दक्षः वदति = दक्ष बोलता है।
दक्षः किं वदति ?
= दक्ष क्या बोलता है ?
‘‘संस्कृत-सम्भाषणं कुरु’’ इति दक्षः वदति।
= संस्कृत में बातचीत करो ऐसा दक्ष बोलता है।
का वदति ? = कौन बोलती है ?
दक्षा वदति = दक्षा बोलती है।
दक्षा किं वदति ?
= दक्षा क्या बोलती है ?
‘‘असत्यं मा वद’’ इति दक्षा वदति।
= असत्य मत बोलो यह दक्षा बोलती है।
अहं वदामि = मैं बोलता हूँ / बोलती हूँ।
ओ३म्
१०९. संस्कृत वाक्याभ्यासः
जिघ्रति = सूंघता है / सूंघती है।
सः जिघ्रति = वह सूंघता है।
सा जिघ्रति = वह सूंघती है।
एषः जिघ्रति = यह सूंघता है।
एषा जिघ्रति = यह सूंघती है
कः जिघ्रति ? = कौन सूंघता है ?
उपमन्युः जिघ्रति = उपमन्यु सूंघता है।
उपमन्युः किं जिघ्रति ?
= उपमन्यु क्या सूंघता है ?
उपमन्युः पुष्पं जिघ्रति।
= उपमन्यु फूल सूंघता है।
का जिघ्रति ? = कौन सूंघती है ?
निधिः जिघ्रति = निधि सूंघती है।
निधिः किं जिघ्रति ?
= निधि क्या सूंघती है ?
निधिः गोघृतं जिघ्रति।
= निधि गाय का घी सूंघती है।
अहं जिघ्रामि = मैं सूंघता हूँ / सूंघती हूँ।
ओ३म्
११०. संस्कृत वाक्याभ्यासः तरति = तैरता है / तैरती है।
सः तरति = वह तैरता है।
सा तरति = वह तैरती है।
एषः तरति = यह तैरता है।
एषा तरति = यह तैरती है।
कः तरति ? = कौन तैरता है ?
पल्लवः तरति = पल्लव तैरता है।
पल्लवः कुत्र तरति ?
= पल्लव कहाँ तैरता है ?
#Vakyabhyas
१०३. संस्कृत वाक्याभ्यासः
श्रृणोति = सुनता है / सुनती है।
सः श्रृणोति = वह सुनता है।
सा श्रृणोति = वह सुनती है।
एषः श्रृणोति = यह सुनता है।
एषा श्रृणोति = यह सुनती है
कः श्रृणोति ? = कौन सुनता है ?
अर्पितः श्रृणोति = अर्पित सुनता है।
अर्पितः किं श्रृणोति ?
= अर्पित क्या सुनता है ?
अर्पितः व्याख्यानं श्रृणोति।
= अर्पित व्याख्यान सुनता है।
का श्रृणोति? = कौन सुनती है ?
ममता श्रृणोति = ममता सुनती है।
ममता किं श्रृणोति ?
= ममता क्या सुनती है ?
ममता शास्त्रीयसङ्गीतं श्रृणोति।
= ममता शास्त्रीय संगीत सुनती है ।
अहं श्रृणोमि मैं सुनता हूँ / सुनती हूँ।
ओ३म्
१०४. संस्कृत वाक्याभ्यासः
स्मरति = याद करता है / याद करती है।
सः स्मरति = वह याद करता है।
सा स्मरति = वह याद करती है।
एषः स्मरति = यह याद करता है।
एषा स्मरति = यह याद करती है।
कः स्मरति ? = कौन याद करता है ?
भगिनी स्मरति = बहन याद करती है।
भगिनी कं स्मरति ?
= बहन किसको याद करती है ?
भगिनी भ्रातरं स्मरति।
= बहन भाई को याद करती है।
का स्मरति ? = कौन याद करती है ?
माता स्मरति = माँ याद करती है।
माता कां स्मरति ?
= माँ किसे याद करती है ?
माता पुत्रीं स्मरति।
= माँ बेटी को याद करती है।
अहं स्मरामि = मैं याद करता हूँ / करती हूँ।
ओ३म्
१०५. संस्कृत वाक्याभ्यासः
गच्छति = जाता है / जाती है
सः गच्छति = वह जाता है।
सा गच्छति = वह जाती है।
एषः गच्छति = यह जाता है।
एषा गच्छति = यह जाती है।
कः गच्छति ? = कौन जाता है ?
संदीपः गच्छति = संदीप जाता है।
संदीपः कुत्र गच्छति ?
= संदीप कहाँ जाता है ?
संदीप गोशालां गच्छति।
= संदीप गौशाला जाता है।
का गच्छति ? = कौन जाती है ?
स्मिता गच्छति = स्मिता जाती है।
स्मिता कुत्र गच्छति ?
= स्मिता कहाँ जाती है ?
स्मिता गुरुकुलं गच्छति।
= स्मिता गुरुकुल जाती है।
अहं गच्छामि = मैं जाता हूँ / जाती हूँ।
ओ३म्
१०६. संस्कृत वाक्याभ्यासः
पृच्छति = पूछता है / पूछती है
सः पृच्छति = वह पूछता है।
सा पृच्छति = वह पूछती है।
एषः पृच्छति = यह पूछता है।
एषा पृच्छति = यह पूछती है।
कः पृच्छति ? = कौन पूछता है ?
अरुणः पृच्छति।
अरुणः किं पृच्छति ?
= अरुण क्या पूछता है ?
अरुणः समयं पृच्छति।
= अरुण समय पूछता है।
का पृच्छति ? = कौन पूछती है ?
स्मिता पृच्छति = स्मिता पूछती है
वैशाली किं पृच्छति ?
= वैशाली क्या पूछती है ?
वैशाली विद्यालयस्य मार्गं पृच्छति।
= वैशाली विद्यालय का मार्ग पूछती है।
अहं पृच्छामि = मैं पूछता हूँ / पूछती हूँ।
ओ३म्
१०७. संस्कृत वाक्याभ्यासः
पतति = गिरताता है / गिरती है।
सः पतति = वह गिरता है।
सा पतति = वह गिरती है।
एषः पतति = यह गिरता है।
एषा पतति = यह पतती है।
कः पतति ? = कौन पतता है ?
बालकः पतति = बालक गिरता है।
बालकः कुतः पतति ?
= बालक कहाँ से गिरता है ?
(कुतः = कहाँ से )
बालकः पर्यंकात् पतति।
= बालक पलंग से गिरता है।
का पतति ? = कौन गिरती है ?
बालिका पतति = बालिका गिरती है।
बालिका कुतः पतति ?
= बालिका कहाँ से गिरती है ?
बालिका दोलातः पतति।
= बच्ची झूले से गिरती है।
अहं पतामि = मैं गिरता हूँ / गिरती हूँ।
ओ३म्
१०८. संस्कृत वाक्याभ्यासः
वदति = बोलता है / बोलती है।
सः वदति = वह बोलता है।
सा वदति = वह बोलती है।
एषः वदति = यह बोलता है।
एषा वदति = यह बोलती है।
कः वदति ? = कौन बोलता है ?
दक्षः वदति = दक्ष बोलता है।
दक्षः किं वदति ?
= दक्ष क्या बोलता है ?
‘‘संस्कृत-सम्भाषणं कुरु’’ इति दक्षः वदति।
= संस्कृत में बातचीत करो ऐसा दक्ष बोलता है।
का वदति ? = कौन बोलती है ?
दक्षा वदति = दक्षा बोलती है।
दक्षा किं वदति ?
= दक्षा क्या बोलती है ?
‘‘असत्यं मा वद’’ इति दक्षा वदति।
= असत्य मत बोलो यह दक्षा बोलती है।
अहं वदामि = मैं बोलता हूँ / बोलती हूँ।
ओ३म्
१०९. संस्कृत वाक्याभ्यासः
जिघ्रति = सूंघता है / सूंघती है।
सः जिघ्रति = वह सूंघता है।
सा जिघ्रति = वह सूंघती है।
एषः जिघ्रति = यह सूंघता है।
एषा जिघ्रति = यह सूंघती है
कः जिघ्रति ? = कौन सूंघता है ?
उपमन्युः जिघ्रति = उपमन्यु सूंघता है।
उपमन्युः किं जिघ्रति ?
= उपमन्यु क्या सूंघता है ?
उपमन्युः पुष्पं जिघ्रति।
= उपमन्यु फूल सूंघता है।
का जिघ्रति ? = कौन सूंघती है ?
निधिः जिघ्रति = निधि सूंघती है।
निधिः किं जिघ्रति ?
= निधि क्या सूंघती है ?
निधिः गोघृतं जिघ्रति।
= निधि गाय का घी सूंघती है।
अहं जिघ्रामि = मैं सूंघता हूँ / सूंघती हूँ।
ओ३म्
११०. संस्कृत वाक्याभ्यासः तरति = तैरता है / तैरती है।
सः तरति = वह तैरता है।
सा तरति = वह तैरती है।
एषः तरति = यह तैरता है।
एषा तरति = यह तैरती है।
कः तरति ? = कौन तैरता है ?
पल्लवः तरति = पल्लव तैरता है।
पल्लवः कुत्र तरति ?
= पल्लव कहाँ तैरता है ?
#Vakyabhyas
May 6, 2021
नारदस्य चातुर्यम्
सूर्यपुत्रः शनिदेवः अमङ्गलकारी इति कुख्यातः त्रिषु लोकेषु। देवासुरमानवाः तस्य पीडायाः बिभ्यति। छायासुतस्य तस्य छायापि नेष्यते कुत्रापि। सः महाकोपिष्ठोऽपि। रमा क्षीरसमुद्रतनया। विष्णुपत्नी सा लक्ष्मीः तु परममङ्गलदेवता। श्रीरिति सर्वत्र पूजिता।
एकदा श्रीशनिदेवयोर्मध्ये विवादः संजातः। तयोर्मध्ये कः चारुतरः। कस्य गुणाः आधिक्येन प्रशंसनार्हा इति। मिथः विजल्पन्तौ तौ निर्णयार्थं नारदमुनेः सकाशं ययौ। देवर्षिः नारदः ब्रह्मतनयः। त्रिलोकसंचारी सः देवदानवमर्त्यलोकेषु समभावेन आदिदरिष्यते। भागवताग्रेसरः सः महान्चतुरोऽपि।
अभ्यागतौ तौ रमारविजौ अर्घ्यपाद्यादिना सत्कृत्य सुरमुनिः आगमनकारणं पप्रच्छ। शनैश्चर उवाच - तप्तलोहकान्तिसंपन्नोऽहं महाबली निखिललोकपीडनसमर्थः। रमा उवाच - सुवर्णप्रभाशोभिताहं सकललोकसंपत्कारिणी। आवयोः कः चारुतरः इति प्रश्नस्य समाधानं वक्तुमर्हसि इति अवदताम्। नारदस्य संकटमापतितम्। श्रीरित्युदिते शनिकोपभागयोगः शनिरित्युक्ते श्रीकटाक्षविभवहानिः।
निर्णयवचनाकर्णाभिलषन्तौ स्वसन्निकटमास्थितौ तौ नारदोऽवदत् - अहो! भाग्यं मम यदीदृशं महान्निर्णयावसरः प्रदीयते। अवश्यं परीक्ष्य वाम् इदमित्थं करोमि। इत्युक्त्वा उभावपि पञ्चषान् पादान् दूरं चलितुम् अकथयत्। श्रीः शनिश्च किञ्चिद्दूरं चलन्तौ नारदात् अपगच्छतः। नारदः तदा तौ पुनः स्वसमीपं पुनरागन्तुं कथयामास। तावुभौ नारदाभिमुखं समुपासरताम्। ततः स्मयन्निव नारदो बद्धाञ्जलिरवोचत् - संपरीक्षणं समाप्तं यन्मया निर्णीयते। अपसरणे शनैश्चरः शुभावहः। उपसरणे श्रीः सुखदायिनी इति। नारदवचनं श्रुत्वा संतुष्टौ रमाशनैश्चरौ निजधामौ प्रति निर्जग्मतुः।
सूर्यपुत्रः शनिदेवः अमङ्गलकारी इति कुख्यातः त्रिषु लोकेषु। देवासुरमानवाः तस्य पीडायाः बिभ्यति। छायासुतस्य तस्य छायापि नेष्यते कुत्रापि। सः महाकोपिष्ठोऽपि। रमा क्षीरसमुद्रतनया। विष्णुपत्नी सा लक्ष्मीः तु परममङ्गलदेवता। श्रीरिति सर्वत्र पूजिता।
एकदा श्रीशनिदेवयोर्मध्ये विवादः संजातः। तयोर्मध्ये कः चारुतरः। कस्य गुणाः आधिक्येन प्रशंसनार्हा इति। मिथः विजल्पन्तौ तौ निर्णयार्थं नारदमुनेः सकाशं ययौ। देवर्षिः नारदः ब्रह्मतनयः। त्रिलोकसंचारी सः देवदानवमर्त्यलोकेषु समभावेन आदिदरिष्यते। भागवताग्रेसरः सः महान्चतुरोऽपि।
अभ्यागतौ तौ रमारविजौ अर्घ्यपाद्यादिना सत्कृत्य सुरमुनिः आगमनकारणं पप्रच्छ। शनैश्चर उवाच - तप्तलोहकान्तिसंपन्नोऽहं महाबली निखिललोकपीडनसमर्थः। रमा उवाच - सुवर्णप्रभाशोभिताहं सकललोकसंपत्कारिणी। आवयोः कः चारुतरः इति प्रश्नस्य समाधानं वक्तुमर्हसि इति अवदताम्। नारदस्य संकटमापतितम्। श्रीरित्युदिते शनिकोपभागयोगः शनिरित्युक्ते श्रीकटाक्षविभवहानिः।
निर्णयवचनाकर्णाभिलषन्तौ स्वसन्निकटमास्थितौ तौ नारदोऽवदत् - अहो! भाग्यं मम यदीदृशं महान्निर्णयावसरः प्रदीयते। अवश्यं परीक्ष्य वाम् इदमित्थं करोमि। इत्युक्त्वा उभावपि पञ्चषान् पादान् दूरं चलितुम् अकथयत्। श्रीः शनिश्च किञ्चिद्दूरं चलन्तौ नारदात् अपगच्छतः। नारदः तदा तौ पुनः स्वसमीपं पुनरागन्तुं कथयामास। तावुभौ नारदाभिमुखं समुपासरताम्। ततः स्मयन्निव नारदो बद्धाञ्जलिरवोचत् - संपरीक्षणं समाप्तं यन्मया निर्णीयते। अपसरणे शनैश्चरः शुभावहः। उपसरणे श्रीः सुखदायिनी इति। नारदवचनं श्रुत्वा संतुष्टौ रमाशनैश्चरौ निजधामौ प्रति निर्जग्मतुः।
May 6, 2021
युवकः— त्वं किमर्थं मे दूरवाणी नोत्थितवती???
युवती—अरे इदानीमेव स्वपित्वा उत्थितवती भोः
मात्रा काॅफीपेयं दत्तं तदेव पिबन्त्यस्मि।
वदतु ……..
युवकः— किन्तु भवत्याः माता अवदत् यत् भवती तु गोमयं क्षेप्तुं गतवती इति।
दर्शना
😂😆😁😆😂😁
#hasya
युवती—अरे इदानीमेव स्वपित्वा उत्थितवती भोः
मात्रा काॅफीपेयं दत्तं तदेव पिबन्त्यस्मि।
वदतु ……..
युवकः— किन्तु भवत्याः माता अवदत् यत् भवती तु गोमयं क्षेप्तुं गतवती इति।
दर्शना
😂😆😁😆😂😁
#hasya
May 6, 2021
May 6, 2021
May 6, 2021
Thursday, May 6, 2021
भारते कोरोणवैराणोः तृतीया लहरी अपि भविष्यति। 'एयिंस्' अध्यक्षः।
नवदिली> भारतेकोरोण वैराणोः तृतीया लहरी अपि भविष्यति इति 'एयिंस्' अध्यक्षेण रणदीप गुलेरिय इत्याख्येन पूर्व सूचना प्रदत्ता। राष्ट्रे कोरोणायाः अतिव्यापनम् एवम् अनु वर्तते चेत् भारतं तृतीयं कोरोणा लहरीं सम्मुखीकर्तुं निर्बद्धं भवेत्। किन्तु वाक्सिनीकरणं स्यात् तर्हि त्रितीयलहरी नियन्त्रणविधेया भविष्यति इति तेनोक्तम्।
~ संप्रति वार्ता
भारते कोरोणवैराणोः तृतीया लहरी अपि भविष्यति। 'एयिंस्' अध्यक्षः।
नवदिली> भारतेकोरोण वैराणोः तृतीया लहरी अपि भविष्यति इति 'एयिंस्' अध्यक्षेण रणदीप गुलेरिय इत्याख्येन पूर्व सूचना प्रदत्ता। राष्ट्रे कोरोणायाः अतिव्यापनम् एवम् अनु वर्तते चेत् भारतं तृतीयं कोरोणा लहरीं सम्मुखीकर्तुं निर्बद्धं भवेत्। किन्तु वाक्सिनीकरणं स्यात् तर्हि त्रितीयलहरी नियन्त्रणविधेया भविष्यति इति तेनोक्तम्।
~ संप्रति वार्ता
May 6, 2021
3. Abhijnaanashaakuntalam Natakam (Mahakavi Kalidasa)
किमिव हि मधुराणां मण्डनं नाकृतीनाम्
Kimivahi madhuraanaam mandanam naakriteenaam?
Which is not an adornment for a beautiful form? (Anything can add to the beauty if one has a beautiful form)
सतां हि सन्देहपदेषु वस्तुषु
प्रमाणमन्तकरण प्रवृत्तयः
Sataam hi sandehapadeshu vastushu
Pramaanam antahkarana pravruttayah
For people of character, when in a dilemma whether a particular conduct or deed is good or bad, their own inner voice or conscience is the final arbiter.
अर्थो हि कन्या परकीय एव
Artho hi kanyaa parakeeya eva
A girl child is another man’s property and she is held in trust by the parents.
औत्सुक्यमात्रमवसाययति प्रतिष्ठा
Autsukyamaatramavasaayayati pratishthaa
When one gets recognition, the enthusiasm which was there while endeavouring to get that recognition, cools down.
अनुभवति हि मूर्ध्ना पादपस्तीव्रमुष्णं ।
शमयति परितापं छायया संश्रितानाम् ॥
Anubhavati hi moordhnaa paadapasteevramushnam
Shamayati paritaapam chchhaayayaa samshritaanaam
The tree bears the intense heat on its head while it lessens the heat for those who take shelter under it.
भवन्ति नम्रास्तरव फलोद्गमैः
नवांबुभिर्भूमिविलंबिनो घनाः
अनुद्धताः सत्पुरुषा समृद्धिभिः
स्वभाव एवैष परोपकारिणाम्
Bhavanti namraastarava phalodgamaih
Navaambubhirbhoomivilambino ghanaah
Anuddhataah satpurushaah samriddhibhih
Swabhaava evaisha paropakaarinaam
Trees laden with fruits bend down so that people may pluck and enjoy the fruits. Clouds laden with water come down in the form of rain cooling the earth and watering plants and trees. In the same way noble men do not become conceited when fortune embraces them but use their wealth to help others. This is the nature of persons who are always eager to be of help to fellow humans.
स्रजमपि शिरस्यन्धः क्षिप्तं धुनोत्यहिशंकया
Srajamapi shirasyandhah kshiptaam dhunotyahishankayaa
One who is blind throws away even a garland of flower placed on his head, thinking it is a snake.
किमिव हि मधुराणां मण्डनं नाकृतीनाम्
Kimivahi madhuraanaam mandanam naakriteenaam?
Which is not an adornment for a beautiful form? (Anything can add to the beauty if one has a beautiful form)
सतां हि सन्देहपदेषु वस्तुषु
प्रमाणमन्तकरण प्रवृत्तयः
Sataam hi sandehapadeshu vastushu
Pramaanam antahkarana pravruttayah
For people of character, when in a dilemma whether a particular conduct or deed is good or bad, their own inner voice or conscience is the final arbiter.
अर्थो हि कन्या परकीय एव
Artho hi kanyaa parakeeya eva
A girl child is another man’s property and she is held in trust by the parents.
औत्सुक्यमात्रमवसाययति प्रतिष्ठा
Autsukyamaatramavasaayayati pratishthaa
When one gets recognition, the enthusiasm which was there while endeavouring to get that recognition, cools down.
अनुभवति हि मूर्ध्ना पादपस्तीव्रमुष्णं ।
शमयति परितापं छायया संश्रितानाम् ॥
Anubhavati hi moordhnaa paadapasteevramushnam
Shamayati paritaapam chchhaayayaa samshritaanaam
The tree bears the intense heat on its head while it lessens the heat for those who take shelter under it.
भवन्ति नम्रास्तरव फलोद्गमैः
नवांबुभिर्भूमिविलंबिनो घनाः
अनुद्धताः सत्पुरुषा समृद्धिभिः
स्वभाव एवैष परोपकारिणाम्
Bhavanti namraastarava phalodgamaih
Navaambubhirbhoomivilambino ghanaah
Anuddhataah satpurushaah samriddhibhih
Swabhaava evaisha paropakaarinaam
Trees laden with fruits bend down so that people may pluck and enjoy the fruits. Clouds laden with water come down in the form of rain cooling the earth and watering plants and trees. In the same way noble men do not become conceited when fortune embraces them but use their wealth to help others. This is the nature of persons who are always eager to be of help to fellow humans.
स्रजमपि शिरस्यन्धः क्षिप्तं धुनोत्यहिशंकया
Srajamapi shirasyandhah kshiptaam dhunotyahishankayaa
One who is blind throws away even a garland of flower placed on his head, thinking it is a snake.
May 6, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - एकादशी शाम 03:32 तक तत्पश्चात द्वादशी
⛅ दिनांक - 07 मई 2021
⛅ दिन - शुक्रवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - वैशाख
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - पूर्व भाद्रपद दोपहर 12:26 तक तत्पश्चात उत्तर भाद्रपद
⛅ योग - वैधृति शाम 07:31 तक तत्पश्चात विष्कम्भ
⛅ राहुकाल - सुबह 10:58 से दोपहर 12:35 तक
⛅ सूर्योदय - 06:05
⛅ सूर्यास्त - 19:04
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - एकादशी शाम 03:32 तक तत्पश्चात द्वादशी
⛅ दिनांक - 07 मई 2021
⛅ दिन - शुक्रवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - वैशाख
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - पूर्व भाद्रपद दोपहर 12:26 तक तत्पश्चात उत्तर भाद्रपद
⛅ योग - वैधृति शाम 07:31 तक तत्पश्चात विष्कम्भ
⛅ राहुकाल - सुबह 10:58 से दोपहर 12:35 तक
⛅ सूर्योदय - 06:05
⛅ सूर्यास्त - 19:04
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
May 6, 2021
https://youtu.be/1A7W0Bh0Jg0
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
YouTube
Vaarta: Sanskrit News | 07.05.2021
-प्रधानमंत्री ने की
देश में कोविड-19 के हालात की समीक्षा-देश में कोविड-19 के ख़िलाफ़ जंग
जारी-कई राज्यों में सख़्त प्रतिबंध-कोविड पर भारत को विदेशो से सहायता...
May 6, 2021
May 6, 2021
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
May 6, 2021
🏵️🏵️ प्रतिदिनं संस्कृतं 🏵️🏵️
*कथापठनशृङ्खला*
केवलं 30 निमेषा:
समय: - 11.30 AM to 12 noon
Google Meet joining info
Video call link: https://meet.google.com/anj-tyfb-aum
*कथापठनशृङ्खला*
केवलं 30 निमेषा:
समय: - 11.30 AM to 12 noon
Google Meet joining info
Video call link: https://meet.google.com/anj-tyfb-aum
May 6, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। पञ्चदशः सर्गः ।।
🍃 वधाय देवशत्रूणां नृणां लोके मनः कुरु ।
एवमुक्तस्तु देवेशो विष्णुत्रिदशपुङ्गवः ॥ २५ ॥
⚜️ भावार्थ - अतः आप देवताओं के शत्रु रावण का वध करने के लिये मनुष्यलोक में अवतीर्ण होइए। इस प्रकार देवताओं ने भगवान् विष्णु की स्तुति की ॥२५ ॥
🍃 पितामहपुरोगांस्तान्सर्वलोकनमस्कृतः ।
अब्रवीत्रिदशान्सर्वान्समेतान्धर्मसंहितान् ॥२६॥
⚜️ भावार्थ - सर्वलोको से नमस्कार किये जाने वाले अर्थात् सर्वपुज्य भगवान् विष्णु ने, शरण आये हुए एकत्रित ब्रह्मादि देवताओं से यह कहा ॥२६॥
#ramayan
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। पञ्चदशः सर्गः ।।
🍃 वधाय देवशत्रूणां नृणां लोके मनः कुरु ।
एवमुक्तस्तु देवेशो विष्णुत्रिदशपुङ्गवः ॥ २५ ॥
⚜️ भावार्थ - अतः आप देवताओं के शत्रु रावण का वध करने के लिये मनुष्यलोक में अवतीर्ण होइए। इस प्रकार देवताओं ने भगवान् विष्णु की स्तुति की ॥२५ ॥
🍃 पितामहपुरोगांस्तान्सर्वलोकनमस्कृतः ।
अब्रवीत्रिदशान्सर्वान्समेतान्धर्मसंहितान् ॥२६॥
⚜️ भावार्थ - सर्वलोको से नमस्कार किये जाने वाले अर्थात् सर्वपुज्य भगवान् विष्णु ने, शरण आये हुए एकत्रित ब्रह्मादि देवताओं से यह कहा ॥२६॥
#ramayan
May 6, 2021
📚 वेदपाठन - आओ वेद पढ़ें
📙 ऋग्वेद
सूक्त - २५ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०३ , देवता - वरुण
🍃 वि मृळीकाय ते मनो रथीरश्वं न सन्दितम्, गीर्भिर्वरुण सीमहि.. (३)
⚜️ भावार्थ - हे वरुण देव! जिस प्रकार रथ का मालिक थके हुए घोड़े को स्वस्थ करता है, उसी प्रकार हम भी स्तुतियों द्वारा तुम्हारा मन प्रसन्न करते हैं। (३)
#Rgveda
📙 ऋग्वेद
सूक्त - २५ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०३ , देवता - वरुण
🍃 वि मृळीकाय ते मनो रथीरश्वं न सन्दितम्, गीर्भिर्वरुण सीमहि.. (३)
⚜️ भावार्थ - हे वरुण देव! जिस प्रकार रथ का मालिक थके हुए घोड़े को स्वस्थ करता है, उसी प्रकार हम भी स्तुतियों द्वारा तुम्हारा मन प्रसन्न करते हैं। (३)
#Rgveda
May 6, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️त्रयोदश अध्याय
♦️श्लोक:-१२
देहाभिमानगलिते ज्ञानेन परमात्मनः।
यत्र-तत्र मनो याति तत्र-तत्र समाधयः।।१२।।
♦️भावार्थ --देह के अभिमान के नष्ट हो जाने पर और अपने आप को परमात्मा निष्ठ जान लेने पर जहाँ-जहाँ मन जाता है, वहाँ-वहाँ ही समाधि समझनी चाहिए।।
#Chanakya
✒️त्रयोदश अध्याय
♦️श्लोक:-१२
देहाभिमानगलिते ज्ञानेन परमात्मनः।
यत्र-तत्र मनो याति तत्र-तत्र समाधयः।।१२।।
♦️भावार्थ --देह के अभिमान के नष्ट हो जाने पर और अपने आप को परमात्मा निष्ठ जान लेने पर जहाँ-जहाँ मन जाता है, वहाँ-वहाँ ही समाधि समझनी चाहिए।।
#Chanakya
May 6, 2021
ओ३म्
१११. संस्कृत वाक्याभ्यासः
आह्वयति = बुलाता है / बुलाती है।
सः आह्वयति = वह बुलाता है।
सा आह्वयति = वह बुलाती है।
एषः आह्वयति = यह बुलाता है।
एषा आह्वयति = यह बुलाती है।
कः आह्वयति ? = कौन बुलाता है ?
पिता आह्वयति = पिता बुलाता है।
पिता कम् आह्वयति ?
= पिता किसको बुलाता है ?
पिता पुत्रम् आह्वयति।
= पिता पुत्र को बुलाता है।
आह्वयति ? = कौन बुलाती है ?
माता आह्वयति = माँ बुलाती है।
माता कम् आह्वयति ?
= माँ किसको बुलाती है ?
माता पुत्रीम् आह्वयति।
= माँ पुत्री को बुलाती है।
अहम् आह्वयामि = मैं बुलाता हूँ / बुलाती हूँ।
ओ३म्
१११. संस्कृत वाक्याभ्यासः
अवतरति = उतरता है/ उतरती है।
सः अवतरति = वह उतरता है।
सा अवतरति = वह उतरती है।
एषः अवतरति = यह उतरता है।
एषा अवतरति = यह उतरती है।
कः अवतरति ? = कौन उतरता है ?
पिता अवतरति = पिता उतरता है।
पिता कुतः अवतरति ?
= पिता कहाँ से उतरता है ?
पिता पर्वतात् अवतरति।
= पिता पर्वत से उतरता है।
का अवतरति ? = कौन उतरती है ?
माता अवतरति = माँ उतरती है।
माता कुतः अवतरति ?
= माँ कहाँ से उतरती है ?
माँ कारयानात् अवतरति।
= माँ कार से उतरती है।
माता कथम् अवतरति ?
= माँ कैसे उतरती है ?
माता शनैः शनैः अवतरति।
= माँ धीरे धीरे उतरती है।
अहम् अवतरामि = मैं उतरता हूँ/ उतरती हूँ।
ओ३म्
११२. संस्कृत वाक्याभ्यासः
गणयति = गिनता है / गिनती है।
सः गणयति = वह गिनता है।
सा गणयति = वह गिनती है।
एषः गणयति = यह गिनता है ।
एषा गणयति = यह गिनती है
कः गणयति ? = कौन गिनता है ?
हार्दिकः गणयति = हार्दिक गिनता है।
हार्दिकः किं गणयति ?
= हार्दिक क्या गिनता है ?
हार्दिकः वृक्षान् गणयति।
= हार्दिक पेडों को गिनता है।
का गणयति ? = कौन गिनती है ?
सुचेता गणयति = सुचेता गिनती है।
सुचेता किं गणयति ?
= सुचेता क्या गिनती है ?
सुचेता छात्रान् गणयति।
= सुचेता छात्रों को गिनती है।
अहं गणयामि = मैं गिनता हूँ / गिनती हूँ।
ओ३म्
११२. संस्कृत वाक्याभ्यासः
आरोहति = चढ़ता है / चढ़ती है।
सः आरोहति = वह चढ़ता है।
सा आरोहति = वह चढ़ती है।
एषः आरोहति = यह चढ़ता है।
एषा आरोहति = यह चढ़ती है।
कः आरोहति ? = कौन चढ़ता है ?
नृपः आरोहति = राजा चढता है।
नृपः किम् आरोहति ?
= राजा किस पर चढ़ता है ?
नृपः रथम् आरोहति।
= राजा रथ पर चढ़ता है।
का आरोहति ? = कौन चढ़ती है ?
गौरी पर्वतम् आरोहति
= गौरी पर्वत चढ़ती है
गौरी कं पर्वतम् आरोहति ?
= गौरी किस पर्वत पर चढ़ती है ?
गौरी हिमालयम् आरोहति।
= गौरी हिमालय पर्वत पर चढ़ती है।
अहम् आरोहामि = मैं चढ़ता हूँ/ चढ़ती हूँ।
ओ३म्
११३. संस्कृत वाक्याभ्यासः
तरति = तैरता है / तैरती है।
सः तरति = वह तैरता है।
सा तरति = वह तैरती है।
एषः तरति = यह तैरता है।
एषा तरति = यह तैरती है।
कः तरति ? = कौन तैरता है ?
रोहितः तरति = रोहित तैरता है।
रोहितः कुत्र तरति ?
= रोहित कहाँ तैरता है ?
रोहितः सरोवरे तरति।
= रोहित सरोवर में तैरता है।
का तरति ? = कौन तैरती है ?
बालिका तरति = बालिका तैरती है।
बालिका कुत्र तरति ?
= बालिका कहाँ तैरती है ?
बालिका गृहतरणताले तरति।
= बालिका घर के स्वीमिंग पूल में तैरती है ।
अहं तरामि = मैं तैरता हूँ / तैरती हूँ।
ओ३म्
११४. संस्कृत वाक्याभ्यासः
निवेदयति = निवेदन करता है / करती है।
सः निवेदयति = वह निवेदन करता है।
सा निवेदयति = वह निवेदन करती है।
एषः निवेदयति = यह निवेदन करता है।
एषा निवेदयति = यह निवेदन करती है।
कः निवेदयति ? = कौन निवेदन करता है ?
रोहितः निवेदयति = रोहित निवेदन करता है।
रोहितः किं निवेदयति ?
= रोहित क्या निवेदन करता है ?
रोहितः संस्कृतं पठितुं निवेदयति।
= रोहित संस्कृत पढ़ने के लिये निवेदन करता है।
का निवेदयति ? = कौन निवेदन करती है ?
बालिका निवेदयति = बालिका निवेदन करती है।
बालिका किं निवेदयति ?
= बालिका क्या निवेदन करती है ?
बालिका गीतं गातुं निवेदयति।
= बालिका गीत गाने के लिये निवेदन करती है।
अहं निवेदयामि = मैं निवेदन करता हूँ / करती हूँ।
ओ३म्
११५. संस्कृत वाक्याभ्यासः
स्पृशति = स्पर्श करता है / करती है।
सः स्पृशति = वह स्पर्श करता है।
सा स्पृशति = वह स्पर्श करती है।
एषः स्पृशति = यह स्पर्श करता है।
एषा स्पृशति = यह स्पर्श करती है।
कः स्पृशति ? = कौन स्पर्श करता है ?
रोहितः स्पृशति = रोहित स्पर्श करता है।
रोहितः कं स्पृशति ?
= रोहित किसे स्पर्श करता है ?
रोहितः रुग्णं स्पृशति।
= रोहित बीमार को स्पर्श करता है।
का स्पृशति ? = कौन स्पर्श करती है ?
बालिका स्पृशति = बालिका स्पर्श करती है।
बालिका कां स्पृशति ?
= बालिका किसको स्पर्श करती है ?
बालिका धेनुं स्पृशति।
= बालिका गाय को स्पर्श करती है।
अहं स्पृशामि = मैं स्पर्श करता हूँ / करती हूँ।
#vakyabhyas
१११. संस्कृत वाक्याभ्यासः
आह्वयति = बुलाता है / बुलाती है।
सः आह्वयति = वह बुलाता है।
सा आह्वयति = वह बुलाती है।
एषः आह्वयति = यह बुलाता है।
एषा आह्वयति = यह बुलाती है।
कः आह्वयति ? = कौन बुलाता है ?
पिता आह्वयति = पिता बुलाता है।
पिता कम् आह्वयति ?
= पिता किसको बुलाता है ?
पिता पुत्रम् आह्वयति।
= पिता पुत्र को बुलाता है।
आह्वयति ? = कौन बुलाती है ?
माता आह्वयति = माँ बुलाती है।
माता कम् आह्वयति ?
= माँ किसको बुलाती है ?
माता पुत्रीम् आह्वयति।
= माँ पुत्री को बुलाती है।
अहम् आह्वयामि = मैं बुलाता हूँ / बुलाती हूँ।
ओ३म्
१११. संस्कृत वाक्याभ्यासः
अवतरति = उतरता है/ उतरती है।
सः अवतरति = वह उतरता है।
सा अवतरति = वह उतरती है।
एषः अवतरति = यह उतरता है।
एषा अवतरति = यह उतरती है।
कः अवतरति ? = कौन उतरता है ?
पिता अवतरति = पिता उतरता है।
पिता कुतः अवतरति ?
= पिता कहाँ से उतरता है ?
पिता पर्वतात् अवतरति।
= पिता पर्वत से उतरता है।
का अवतरति ? = कौन उतरती है ?
माता अवतरति = माँ उतरती है।
माता कुतः अवतरति ?
= माँ कहाँ से उतरती है ?
माँ कारयानात् अवतरति।
= माँ कार से उतरती है।
माता कथम् अवतरति ?
= माँ कैसे उतरती है ?
माता शनैः शनैः अवतरति।
= माँ धीरे धीरे उतरती है।
अहम् अवतरामि = मैं उतरता हूँ/ उतरती हूँ।
ओ३म्
११२. संस्कृत वाक्याभ्यासः
गणयति = गिनता है / गिनती है।
सः गणयति = वह गिनता है।
सा गणयति = वह गिनती है।
एषः गणयति = यह गिनता है ।
एषा गणयति = यह गिनती है
कः गणयति ? = कौन गिनता है ?
हार्दिकः गणयति = हार्दिक गिनता है।
हार्दिकः किं गणयति ?
= हार्दिक क्या गिनता है ?
हार्दिकः वृक्षान् गणयति।
= हार्दिक पेडों को गिनता है।
का गणयति ? = कौन गिनती है ?
सुचेता गणयति = सुचेता गिनती है।
सुचेता किं गणयति ?
= सुचेता क्या गिनती है ?
सुचेता छात्रान् गणयति।
= सुचेता छात्रों को गिनती है।
अहं गणयामि = मैं गिनता हूँ / गिनती हूँ।
ओ३म्
११२. संस्कृत वाक्याभ्यासः
आरोहति = चढ़ता है / चढ़ती है।
सः आरोहति = वह चढ़ता है।
सा आरोहति = वह चढ़ती है।
एषः आरोहति = यह चढ़ता है।
एषा आरोहति = यह चढ़ती है।
कः आरोहति ? = कौन चढ़ता है ?
नृपः आरोहति = राजा चढता है।
नृपः किम् आरोहति ?
= राजा किस पर चढ़ता है ?
नृपः रथम् आरोहति।
= राजा रथ पर चढ़ता है।
का आरोहति ? = कौन चढ़ती है ?
गौरी पर्वतम् आरोहति
= गौरी पर्वत चढ़ती है
गौरी कं पर्वतम् आरोहति ?
= गौरी किस पर्वत पर चढ़ती है ?
गौरी हिमालयम् आरोहति।
= गौरी हिमालय पर्वत पर चढ़ती है।
अहम् आरोहामि = मैं चढ़ता हूँ/ चढ़ती हूँ।
ओ३म्
११३. संस्कृत वाक्याभ्यासः
तरति = तैरता है / तैरती है।
सः तरति = वह तैरता है।
सा तरति = वह तैरती है।
एषः तरति = यह तैरता है।
एषा तरति = यह तैरती है।
कः तरति ? = कौन तैरता है ?
रोहितः तरति = रोहित तैरता है।
रोहितः कुत्र तरति ?
= रोहित कहाँ तैरता है ?
रोहितः सरोवरे तरति।
= रोहित सरोवर में तैरता है।
का तरति ? = कौन तैरती है ?
बालिका तरति = बालिका तैरती है।
बालिका कुत्र तरति ?
= बालिका कहाँ तैरती है ?
बालिका गृहतरणताले तरति।
= बालिका घर के स्वीमिंग पूल में तैरती है ।
अहं तरामि = मैं तैरता हूँ / तैरती हूँ।
ओ३म्
११४. संस्कृत वाक्याभ्यासः
निवेदयति = निवेदन करता है / करती है।
सः निवेदयति = वह निवेदन करता है।
सा निवेदयति = वह निवेदन करती है।
एषः निवेदयति = यह निवेदन करता है।
एषा निवेदयति = यह निवेदन करती है।
कः निवेदयति ? = कौन निवेदन करता है ?
रोहितः निवेदयति = रोहित निवेदन करता है।
रोहितः किं निवेदयति ?
= रोहित क्या निवेदन करता है ?
रोहितः संस्कृतं पठितुं निवेदयति।
= रोहित संस्कृत पढ़ने के लिये निवेदन करता है।
का निवेदयति ? = कौन निवेदन करती है ?
बालिका निवेदयति = बालिका निवेदन करती है।
बालिका किं निवेदयति ?
= बालिका क्या निवेदन करती है ?
बालिका गीतं गातुं निवेदयति।
= बालिका गीत गाने के लिये निवेदन करती है।
अहं निवेदयामि = मैं निवेदन करता हूँ / करती हूँ।
ओ३म्
११५. संस्कृत वाक्याभ्यासः
स्पृशति = स्पर्श करता है / करती है।
सः स्पृशति = वह स्पर्श करता है।
सा स्पृशति = वह स्पर्श करती है।
एषः स्पृशति = यह स्पर्श करता है।
एषा स्पृशति = यह स्पर्श करती है।
कः स्पृशति ? = कौन स्पर्श करता है ?
रोहितः स्पृशति = रोहित स्पर्श करता है।
रोहितः कं स्पृशति ?
= रोहित किसे स्पर्श करता है ?
रोहितः रुग्णं स्पृशति।
= रोहित बीमार को स्पर्श करता है।
का स्पृशति ? = कौन स्पर्श करती है ?
बालिका स्पृशति = बालिका स्पर्श करती है।
बालिका कां स्पृशति ?
= बालिका किसको स्पर्श करती है ?
बालिका धेनुं स्पृशति।
= बालिका गाय को स्पर्श करती है।
अहं स्पृशामि = मैं स्पर्श करता हूँ / करती हूँ।
#vakyabhyas
May 7, 2021
May 7, 2021
*सद्यस्कप्रशिक्षणाय पञ्जीकरणम्*
नमस्ते।
संस्कृतभारत्याः मूलमस्ति संस्कृत-सम्भाषणशिबिरम्, तेन एव संस्कृतस्य परिचयं सर्वेभ्यः कारयामः, ततः एव संस्कृतभारत्याः संपर्कः भवति, कार्यकर्तृणां निर्माणमपि।
यः कोपि संस्कृतं पठितुं संस्कृतभारत्याः संपर्के आगच्छति तस्य जीवने स्तरद्वयं वर्तते १) छात्रः २) शिक्षकः (सम्भाषणशिबिरचालकः) इति।
सम्भाषणशिबिरात् आरभ्य प्रशिक्षणपर्यन्तं छात्रः।
प्रशिक्षणात् अग्रे शिक्षकः।
प्रशिक्षणे सम्भाषणशिबिरचालनाय प्रशिक्षणं दीयते।
वस्तुतः शिक्षकस्तरात् आरभ्य एव संस्कृताध्यनं गभीरं भवति यतः यदा वयं पाठयामः तदा एव सम्यक् अभ्यासं कुर्मः।
प्रशिक्षणं १२ दिनानि यावत् आवासीवर्गः वर्तते, यत्र प्रातः ५ वादनात् आरभ्य रात्रौ १० पर्यन्तं सर्वं संस्कृतेन एव भवति। छात्राणां शिक्षकैः सह निवासेन सहवासेन प्रशिक्षणं संस्कारः च भवति।
किन्तु अस्मिन् करोनविषाणु-विषमे काले आवासीवर्गः तु अशक्यमस्ति अतः सद्यस्कमाध्यमेन प्रशिक्षणं करणीयमिति प्रान्तगणेन निश्चितम्। अस्य वर्गस्य नाम *सद्यस्कप्रशिक्षणम्* इति। यः एतेन वर्गेण प्रशिक्षितः
भवति सः सद्यस्कमाध्यमेन संभाषणवर्गं चालयितुं शक्ष्यति। प्रत्यक्षं संभाषण-शिबिरं चालयितुं यदा करोनमुक्तः कालः आयाति तदा लघु आवासी-प्रशिक्षणवर्गः आयोज्यते तत्र प्रशिक्षितः एव प्रत्यक्षं सम्भाषणशिबिरं
चालयितुं शक्ष्यति तावत् पर्यन्तं सद्यस्कप्रशिक्षणे प्रशिक्षणं प्राप्य सद्यस्क-माध्यमेन संभाषणवर्गः चालनीयः।
*सद्यस्कप्रशिक्षणस्य समयसारिणी।*
*१२ दिनात्मकः वर्गः (सर्वेषु सत्रेषु सर्वैः छात्रैः अनिवार्यं भवितव्यमेव)*
*२९ मे तः ९ जून्-पर्यन्तम्*
* प्रातः *
*६.३० तः ९ पर्यन्तम्*
*१० तः १२ पर्यन्तम्*
*मध्याह्ने*
*३ तः ६.१५ पर्यन्तम्*
*प्रशिक्षणे भागं वोढुं केचन पूर्वावश्यकाः।*
*१) पश्चिम-महाराष्टप्रान्तेन आयोजितेन प्रबोधनवर्गे ८० प्रतिशतम् उपस्थितिः*।
२) सद्यस्कप्रशिक्षणवर्गस्य १२ दिनानि प्रतिदिनं सर्वेषु सत्रेषु उपस्थापनम्। (*ययैः संपूर्णे वर्गे १२ दिनेषु आदिनं सर्वेषु सत्रेषु भवितुं न शक्यं ते पञ्जीकरणं न कुर्युः कृपया*)।
३) संस्कृत-सम्भाषणशीलत्वम्।
४) येषां सङ्गणकम् अस्ति। (*सङ्गणकेन विना सद्यस्कमाध्यमेन सम्भाषणवर्गचालनम् अशक्यम्।*)
*छात्राणां सम्भाषणकौशलपरीक्षणाय एकः साक्षात्कारः आयोजितः अस्ति।*
*साक्षात्कारस्य समयः (१० निमेषाणामेव) - *
*९ मे दिनाङ्के प्रातः ९ तः १ वादनपर्यन्तं पूर्वसूचिताः १० निमेषाः)*
प्रबोधनवर्ग-पर्यन्तं यत् पाठितं तेन आधारेण सम्भाषणकौशलम्।
*ये अन्यसर्वैः पूर्वावश्यकैः अर्हाः ते अवश्यं साक्षात्कारे आगच्छेयुः इति याचना।*
*ये उपरिदत्तं सर्वम् अङ्गिकुर्वन्ति तथा पूर्वावश्यकैः अर्हाः सन्ति ते अधः दत्तं गूगलपत्रकं पूरयित्वा पञ्जीकरणं कुर्वन्तु*।
https://forms.gle/LXjcAUo7sWpoPias6
नमस्ते।
संस्कृतभारत्याः मूलमस्ति संस्कृत-सम्भाषणशिबिरम्, तेन एव संस्कृतस्य परिचयं सर्वेभ्यः कारयामः, ततः एव संस्कृतभारत्याः संपर्कः भवति, कार्यकर्तृणां निर्माणमपि।
यः कोपि संस्कृतं पठितुं संस्कृतभारत्याः संपर्के आगच्छति तस्य जीवने स्तरद्वयं वर्तते १) छात्रः २) शिक्षकः (सम्भाषणशिबिरचालकः) इति।
सम्भाषणशिबिरात् आरभ्य प्रशिक्षणपर्यन्तं छात्रः।
प्रशिक्षणात् अग्रे शिक्षकः।
प्रशिक्षणे सम्भाषणशिबिरचालनाय प्रशिक्षणं दीयते।
वस्तुतः शिक्षकस्तरात् आरभ्य एव संस्कृताध्यनं गभीरं भवति यतः यदा वयं पाठयामः तदा एव सम्यक् अभ्यासं कुर्मः।
प्रशिक्षणं १२ दिनानि यावत् आवासीवर्गः वर्तते, यत्र प्रातः ५ वादनात् आरभ्य रात्रौ १० पर्यन्तं सर्वं संस्कृतेन एव भवति। छात्राणां शिक्षकैः सह निवासेन सहवासेन प्रशिक्षणं संस्कारः च भवति।
किन्तु अस्मिन् करोनविषाणु-विषमे काले आवासीवर्गः तु अशक्यमस्ति अतः सद्यस्कमाध्यमेन प्रशिक्षणं करणीयमिति प्रान्तगणेन निश्चितम्। अस्य वर्गस्य नाम *सद्यस्कप्रशिक्षणम्* इति। यः एतेन वर्गेण प्रशिक्षितः
भवति सः सद्यस्कमाध्यमेन संभाषणवर्गं चालयितुं शक्ष्यति। प्रत्यक्षं संभाषण-शिबिरं चालयितुं यदा करोनमुक्तः कालः आयाति तदा लघु आवासी-प्रशिक्षणवर्गः आयोज्यते तत्र प्रशिक्षितः एव प्रत्यक्षं सम्भाषणशिबिरं
चालयितुं शक्ष्यति तावत् पर्यन्तं सद्यस्कप्रशिक्षणे प्रशिक्षणं प्राप्य सद्यस्क-माध्यमेन संभाषणवर्गः चालनीयः।
*सद्यस्कप्रशिक्षणस्य समयसारिणी।*
*१२ दिनात्मकः वर्गः (सर्वेषु सत्रेषु सर्वैः छात्रैः अनिवार्यं भवितव्यमेव)*
*२९ मे तः ९ जून्-पर्यन्तम्*
* प्रातः *
*६.३० तः ९ पर्यन्तम्*
*१० तः १२ पर्यन्तम्*
*मध्याह्ने*
*३ तः ६.१५ पर्यन्तम्*
*प्रशिक्षणे भागं वोढुं केचन पूर्वावश्यकाः।*
*१) पश्चिम-महाराष्टप्रान्तेन आयोजितेन प्रबोधनवर्गे ८० प्रतिशतम् उपस्थितिः*।
२) सद्यस्कप्रशिक्षणवर्गस्य १२ दिनानि प्रतिदिनं सर्वेषु सत्रेषु उपस्थापनम्। (*ययैः संपूर्णे वर्गे १२ दिनेषु आदिनं सर्वेषु सत्रेषु भवितुं न शक्यं ते पञ्जीकरणं न कुर्युः कृपया*)।
३) संस्कृत-सम्भाषणशीलत्वम्।
४) येषां सङ्गणकम् अस्ति। (*सङ्गणकेन विना सद्यस्कमाध्यमेन सम्भाषणवर्गचालनम् अशक्यम्।*)
*छात्राणां सम्भाषणकौशलपरीक्षणाय एकः साक्षात्कारः आयोजितः अस्ति।*
*साक्षात्कारस्य समयः (१० निमेषाणामेव) - *
*९ मे दिनाङ्के प्रातः ९ तः १ वादनपर्यन्तं पूर्वसूचिताः १० निमेषाः)*
प्रबोधनवर्ग-पर्यन्तं यत् पाठितं तेन आधारेण सम्भाषणकौशलम्।
*ये अन्यसर्वैः पूर्वावश्यकैः अर्हाः ते अवश्यं साक्षात्कारे आगच्छेयुः इति याचना।*
*ये उपरिदत्तं सर्वम् अङ्गिकुर्वन्ति तथा पूर्वावश्यकैः अर्हाः सन्ति ते अधः दत्तं गूगलपत्रकं पूरयित्वा पञ्जीकरणं कुर्वन्तु*।
https://forms.gle/LXjcAUo7sWpoPias6
May 7, 2021
स हि गगनविहारी कल्मशध्वंसकारी ।
दशशतकरधारी ज्योतिषां मध्यचारी ।।
विधुरपि विधियोगात् ग्रस्यते राहुणासौ ।
लिखितमिह ललाटे प्रोज्झितुं कः समर्थः ।। 66/019 ।।
अर्थ:-
आकाश में सदैव संचार करने वाले, मनुष्य, प्राणी, आदी जीवों के अंधकार रूपी पापों को ध्वंस करने वाले, हजारों किरणों से शोभित होनेवाले, तारों के बीच में हमेशा जगमगा के चलनेवाले चंद्रमा भी विधी के नियमों के अनुसार राहु से बंधित हो जाते हैं । माथे पे लिखे हुए को मिटाने में कौन समर्थ है....??
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।
ಸ ಹಿ ಗಗನವಿಹಾರೀ ಕಲ್ಮಶಧ್ವಂಸಕಾರೀ |
ದಶಶತಕರಧಾರೀ ಜ್ಯೋತಿಷಾಂ ಮಧ್ಯಚಾರೀ ||
ವಿಧುರಪಿ ವಿಧಿಯೋಗಾದ್ಗ್ರಸ್ಯತೇ ರಾಹುಣಾಸೌ |
ಲಿಖಿತಮಿಹ ಲಲಾಟೇ ಪ್ರೋಜ್ಝಿತುಂ ಕಃ ಸಮರ್ಥಃ || 66/019 ||
ಅರ್ಥ:
ಚಂದ್ರನು ಯಾವಾಗಲೂ ಆಕಾಶದಲ್ಲಿ ಸಂಚರಿಸುವವನು. ಮನುಷ್ಯ, ಪ್ರಾಣಿಗಳು, ಮುಂತಾದ ಜೀವಿಗಳ ಕತ್ತಲಿನಂತಹ ಪಾಪಗಳನ್ನು ವಿಧ್ವಂಸಮಾಡುವವನು. ಸಹಸ್ರ ಕಿರಣಗಳನ್ನೇ ಕೈಗಳನ್ನಾಗಿ ಹೊಂದಿದವನು, ಯಾವಾಗಲೂ ನಕ್ಷತ್ರಗಳ ನಡುವೆ ಪ್ರಕಾಶಮಾನವಾಗಿ ಶೋಭಿಸುತ್ತಾ ಸಂಚರಿಸುವವನು, ಇಂತಹ ಚಂದ್ರನಿಗೂ ವಿಧಿಯ ಕಾರಣ, ರಾಹು ಎಂಬ ರಾಕ್ಷಸನಿಂದ ಗ್ರಹಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಾನೆ. (ಆದ್ದರಿಂದ) ಹಣೆಯಲ್ಲಿ ಬರೆದದ್ದನ್ನು ಅಳಿಸಲು ಯಾರು ಸಮರ್ಥರು....??
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ |
sa hi gaganavihArI kalmashadhvaMsakArI |
dashashatakaradhArI jyOtiShAM madhyachArI ||
vidhurapi vidhiyOgAt grasyatE rAhuNAsau |
likhitamiha lalATE prOjjhituM kaH samarthaH || 66/019 ||
MEANING:
Lord Moon always traverses in the sky, destroys the sins like darkness of all the humans, animals and other beings, has thousands of cool rays as his hands, always traverses in the middle of crores of stars with shine. Despite of all these, he will be captured by the demon Rahu as the virtue of his badluck. So who is able to rub the forehead written by Luck..?
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
दशशतकरधारी ज्योतिषां मध्यचारी ।।
विधुरपि विधियोगात् ग्रस्यते राहुणासौ ।
लिखितमिह ललाटे प्रोज्झितुं कः समर्थः ।। 66/019 ।।
अर्थ:-
आकाश में सदैव संचार करने वाले, मनुष्य, प्राणी, आदी जीवों के अंधकार रूपी पापों को ध्वंस करने वाले, हजारों किरणों से शोभित होनेवाले, तारों के बीच में हमेशा जगमगा के चलनेवाले चंद्रमा भी विधी के नियमों के अनुसार राहु से बंधित हो जाते हैं । माथे पे लिखे हुए को मिटाने में कौन समर्थ है....??
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।
ಸ ಹಿ ಗಗನವಿಹಾರೀ ಕಲ್ಮಶಧ್ವಂಸಕಾರೀ |
ದಶಶತಕರಧಾರೀ ಜ್ಯೋತಿಷಾಂ ಮಧ್ಯಚಾರೀ ||
ವಿಧುರಪಿ ವಿಧಿಯೋಗಾದ್ಗ್ರಸ್ಯತೇ ರಾಹುಣಾಸೌ |
ಲಿಖಿತಮಿಹ ಲಲಾಟೇ ಪ್ರೋಜ್ಝಿತುಂ ಕಃ ಸಮರ್ಥಃ || 66/019 ||
ಅರ್ಥ:
ಚಂದ್ರನು ಯಾವಾಗಲೂ ಆಕಾಶದಲ್ಲಿ ಸಂಚರಿಸುವವನು. ಮನುಷ್ಯ, ಪ್ರಾಣಿಗಳು, ಮುಂತಾದ ಜೀವಿಗಳ ಕತ್ತಲಿನಂತಹ ಪಾಪಗಳನ್ನು ವಿಧ್ವಂಸಮಾಡುವವನು. ಸಹಸ್ರ ಕಿರಣಗಳನ್ನೇ ಕೈಗಳನ್ನಾಗಿ ಹೊಂದಿದವನು, ಯಾವಾಗಲೂ ನಕ್ಷತ್ರಗಳ ನಡುವೆ ಪ್ರಕಾಶಮಾನವಾಗಿ ಶೋಭಿಸುತ್ತಾ ಸಂಚರಿಸುವವನು, ಇಂತಹ ಚಂದ್ರನಿಗೂ ವಿಧಿಯ ಕಾರಣ, ರಾಹು ಎಂಬ ರಾಕ್ಷಸನಿಂದ ಗ್ರಹಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಾನೆ. (ಆದ್ದರಿಂದ) ಹಣೆಯಲ್ಲಿ ಬರೆದದ್ದನ್ನು ಅಳಿಸಲು ಯಾರು ಸಮರ್ಥರು....??
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ |
sa hi gaganavihArI kalmashadhvaMsakArI |
dashashatakaradhArI jyOtiShAM madhyachArI ||
vidhurapi vidhiyOgAt grasyatE rAhuNAsau |
likhitamiha lalATE prOjjhituM kaH samarthaH || 66/019 ||
MEANING:
Lord Moon always traverses in the sky, destroys the sins like darkness of all the humans, animals and other beings, has thousands of cool rays as his hands, always traverses in the middle of crores of stars with shine. Despite of all these, he will be captured by the demon Rahu as the virtue of his badluck. So who is able to rub the forehead written by Luck..?
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
May 7, 2021
परशुरामकथा
आसीत् पुरा गाधिनामकराजा | तस्य पुत्री सत्यवती | सा भृगुवंशजातस्य ऋचीकमहर्षेः पत्नी | एकदा सा आश्रममागतं भृगुमहर्षिं अर्चयित्वा स्वस्यै तथा स्वमात्रै च सन्तानप्राप्त्यर्थं फलद्वयं प्राप्तवती | परन्तु दैववशात् मातापुत्र्योः मध्ये फलविनिमयः अभवत् | माता स्वफलं सरस्वतीम् अखादयत् | तथा पुत्र्याः फलं स्वयं चखाद | भृगुमहर्षिः दिव्यदृष्ट्या तद्विदित्वा सखेदः अवदत् - सत्यवत्याः फलं ब्राह्मणशक्तियुतं मातुः फलं क्षात्रशक्तियुतम् | परन्तु फलयोः विनिमयः जातः | अतः इदानीं सत्यवतीगर्भे क्षात्रधर्मयुक्तः शिशुः प्रवर्धते तथा तस्याः माता ब्राह्मणगुणोपेतं पुत्रं जनयिष्यतीति |
तच्छ्रुत्वा स्त्रियावुभे विषण्णमनस्के बभूवतुः | आर्ता सत्यवती क्षात्रपुत्रं अनिच्छुका भृगुमहर्षिं संप्रार्थयत | दयालुः महर्षिः सत्यवत्याः गर्भस्थशिशवे ब्राह्मसत्त्वं प्रदाय तस्याः पौत्रः क्षात्रगुणयुक्तः भविष्यतीति परिवर्तनं चकार | सकाले सत्यवत्यः पुत्रः जमदग्निः जज्ञे | सत्यवत्याः माता गाधिपुत्रं जनयामास यः अनन्तरं विश्वामित्र इति प्रसिद्धः बभूव |
जमदग्नेः विवाहः रेणुकादेव्या सह अभवत् | तयोः पञ्चपुत्राः आसन् | पञ्चमपुत्र एव भगवद्विष्णोः षष्ठावतारः क्षात्रतेजोयुक्तः रामः | सः न केवलं सर्ववेदशास्त्रादिपारङ्गतः परन्तु सर्वशस्त्रात्रकोविदश्च | तस्य मुख्यायुधः परशु इति कारणात् सः परशुरामः नाम्ना प्रसिद्धोऽभवत् | एकदा कस्माच्चित् लघुकारणात् पत्न्यै रेणुकायै कुपितः जमदग्निः तस्याः शिरःछेदनं कर्तुं स्वपुत्रान् आदिदेश | चत्वारः पुत्राः तस्य आदेशं निराकुर्वन् | ते जमदग्निशापात् शिलारूपमविन्दन्त | रामः एव पितुराज्ञां मन्यमानः मातुः शिरःछेदनं चकार | तदनन्तरं प्रीतात् जमदग्नेः वरमादाय माताभ्रातॄन् पुनरुज्जीवयामास |
कालान्तरे कार्तवीर्यार्जुन इति नामकराजा जमदग्नेः समीपस्थं दिव्यधेनुं बलात्कारेण नेतुं प्रायतत | तदा परशुरामः कार्तवीर्यार्जुनेन सह युध्यन् तं जघान | कश्चित्कालानन्तरं परशुरामस्य अनुपस्थित्यां कार्तवीर्यार्जुनस्य पुत्राः आश्रममागत्य जमदग्नेः हननं चक्रुः | तस्मात् परमक्रुद्धः परशुरामः स्वस्यावतारहेतुः दुष्टक्षत्रियनिर्मूलनार्थं भूमण्डलमनेकवारं परिभ्रम्य बहूनां राज्ञां वधकार्यं कृतवान् | विजितां विशालामवनीं कश्यपऋषये दानरूपेण प्रायच्छत् |
भार्गवः परशुरामः त्रेतायुगे रामायणेऽपि रामसीताविवाहानन्तरं स्वप्रकटनं करोति | दाशरथिरामं विष्णुचापे शरसंयोजनाय आह्वयति | तदा स्वपराजयं नटन् सः दाशरथिरामोऽपि विष्णोरन्यावतार इति लोकं बोधयति |
भगवान् परशुरामः द्वापरे महाभारतकथायामपि अतिमहत्वपूर्णंपात्रं वहति | गङ्गापुत्रभीष्मः परशुरामात् अस्त्रशस्त्रादीन् अधीतवान् | द्रोणः सूर्यपुत्रकर्णः चापि तस्यैव छात्रौ | परशुरामस्य कर्णं प्रति शापः महाभारतयुद्धे कर्णस्य मरणकारणमभवत् |
भगवतः परशुरामस्य स्फूर्तिदायकचरित्रं शान्तिप्रियजनाः अपि दुष्टजननिवारणाय औदासीन्यरहिताः यथायोग्यप्रवृत्तिं दर्शयेयुः इति सन्देशं कथयति |
🙏🏼🙏🏼🙏🏼🙏🏼🙏🏼🙏🏼
आसीत् पुरा गाधिनामकराजा | तस्य पुत्री सत्यवती | सा भृगुवंशजातस्य ऋचीकमहर्षेः पत्नी | एकदा सा आश्रममागतं भृगुमहर्षिं अर्चयित्वा स्वस्यै तथा स्वमात्रै च सन्तानप्राप्त्यर्थं फलद्वयं प्राप्तवती | परन्तु दैववशात् मातापुत्र्योः मध्ये फलविनिमयः अभवत् | माता स्वफलं सरस्वतीम् अखादयत् | तथा पुत्र्याः फलं स्वयं चखाद | भृगुमहर्षिः दिव्यदृष्ट्या तद्विदित्वा सखेदः अवदत् - सत्यवत्याः फलं ब्राह्मणशक्तियुतं मातुः फलं क्षात्रशक्तियुतम् | परन्तु फलयोः विनिमयः जातः | अतः इदानीं सत्यवतीगर्भे क्षात्रधर्मयुक्तः शिशुः प्रवर्धते तथा तस्याः माता ब्राह्मणगुणोपेतं पुत्रं जनयिष्यतीति |
तच्छ्रुत्वा स्त्रियावुभे विषण्णमनस्के बभूवतुः | आर्ता सत्यवती क्षात्रपुत्रं अनिच्छुका भृगुमहर्षिं संप्रार्थयत | दयालुः महर्षिः सत्यवत्याः गर्भस्थशिशवे ब्राह्मसत्त्वं प्रदाय तस्याः पौत्रः क्षात्रगुणयुक्तः भविष्यतीति परिवर्तनं चकार | सकाले सत्यवत्यः पुत्रः जमदग्निः जज्ञे | सत्यवत्याः माता गाधिपुत्रं जनयामास यः अनन्तरं विश्वामित्र इति प्रसिद्धः बभूव |
जमदग्नेः विवाहः रेणुकादेव्या सह अभवत् | तयोः पञ्चपुत्राः आसन् | पञ्चमपुत्र एव भगवद्विष्णोः षष्ठावतारः क्षात्रतेजोयुक्तः रामः | सः न केवलं सर्ववेदशास्त्रादिपारङ्गतः परन्तु सर्वशस्त्रात्रकोविदश्च | तस्य मुख्यायुधः परशु इति कारणात् सः परशुरामः नाम्ना प्रसिद्धोऽभवत् | एकदा कस्माच्चित् लघुकारणात् पत्न्यै रेणुकायै कुपितः जमदग्निः तस्याः शिरःछेदनं कर्तुं स्वपुत्रान् आदिदेश | चत्वारः पुत्राः तस्य आदेशं निराकुर्वन् | ते जमदग्निशापात् शिलारूपमविन्दन्त | रामः एव पितुराज्ञां मन्यमानः मातुः शिरःछेदनं चकार | तदनन्तरं प्रीतात् जमदग्नेः वरमादाय माताभ्रातॄन् पुनरुज्जीवयामास |
कालान्तरे कार्तवीर्यार्जुन इति नामकराजा जमदग्नेः समीपस्थं दिव्यधेनुं बलात्कारेण नेतुं प्रायतत | तदा परशुरामः कार्तवीर्यार्जुनेन सह युध्यन् तं जघान | कश्चित्कालानन्तरं परशुरामस्य अनुपस्थित्यां कार्तवीर्यार्जुनस्य पुत्राः आश्रममागत्य जमदग्नेः हननं चक्रुः | तस्मात् परमक्रुद्धः परशुरामः स्वस्यावतारहेतुः दुष्टक्षत्रियनिर्मूलनार्थं भूमण्डलमनेकवारं परिभ्रम्य बहूनां राज्ञां वधकार्यं कृतवान् | विजितां विशालामवनीं कश्यपऋषये दानरूपेण प्रायच्छत् |
भार्गवः परशुरामः त्रेतायुगे रामायणेऽपि रामसीताविवाहानन्तरं स्वप्रकटनं करोति | दाशरथिरामं विष्णुचापे शरसंयोजनाय आह्वयति | तदा स्वपराजयं नटन् सः दाशरथिरामोऽपि विष्णोरन्यावतार इति लोकं बोधयति |
भगवान् परशुरामः द्वापरे महाभारतकथायामपि अतिमहत्वपूर्णंपात्रं वहति | गङ्गापुत्रभीष्मः परशुरामात् अस्त्रशस्त्रादीन् अधीतवान् | द्रोणः सूर्यपुत्रकर्णः चापि तस्यैव छात्रौ | परशुरामस्य कर्णं प्रति शापः महाभारतयुद्धे कर्णस्य मरणकारणमभवत् |
भगवतः परशुरामस्य स्फूर्तिदायकचरित्रं शान्तिप्रियजनाः अपि दुष्टजननिवारणाय औदासीन्यरहिताः यथायोग्यप्रवृत्तिं दर्शयेयुः इति सन्देशं कथयति |
🙏🏼🙏🏼🙏🏼🙏🏼🙏🏼🙏🏼
May 7, 2021
Sanskrit-1820-1830
७.५ सांयकाल आकाशवाणी
May 7, 2021
🙏 6.5.21 वेदवाणी 🙏
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा, प्रचारित आर्य जितेंद्र भाटिया द्वारा, ऑडियो रिकॉर्डिंग सुकांत आर्य द्वारा🙏🌼
*यं सीमनु प्रवतेव द्रवन्तं विश्वः पूरुर्मदति हर्षमाणः।*
*पड्भिर्गृध्यन्तं मेधयुं न शूरं रथतुरं वातमिव ध्रजन्तम्॥ ऋग्वेद ४-३८-३॥*🙏🌼
जिस प्रकार जल निचले स्थानों की ओर सभी तरफ से तेज गति से दौड़ता है। उसी प्रकार शूरवीर जब तेज गति से राष्ट्र के शत्रुओं की ओर चारों तरफ से उनका नाश करने के लिए दौड़ते हैं। तो सभी मनुष्य आनंदित होते हैं।🙏🌼
Just as water rushes towards lower places from all directions at a high speed. In the same way, when the warriors run at a fast speed towards the enemies of the nation to destroy them from all sides, people become happy. (Rig Veda 4–38 –3)🙏🌼#vedgsawan🙏🌼
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा, प्रचारित आर्य जितेंद्र भाटिया द्वारा, ऑडियो रिकॉर्डिंग सुकांत आर्य द्वारा🙏🌼
*यं सीमनु प्रवतेव द्रवन्तं विश्वः पूरुर्मदति हर्षमाणः।*
*पड्भिर्गृध्यन्तं मेधयुं न शूरं रथतुरं वातमिव ध्रजन्तम्॥ ऋग्वेद ४-३८-३॥*🙏🌼
जिस प्रकार जल निचले स्थानों की ओर सभी तरफ से तेज गति से दौड़ता है। उसी प्रकार शूरवीर जब तेज गति से राष्ट्र के शत्रुओं की ओर चारों तरफ से उनका नाश करने के लिए दौड़ते हैं। तो सभी मनुष्य आनंदित होते हैं।🙏🌼
Just as water rushes towards lower places from all directions at a high speed. In the same way, when the warriors run at a fast speed towards the enemies of the nation to destroy them from all sides, people become happy. (Rig Veda 4–38 –3)🙏🌼#vedgsawan🙏🌼
May 7, 2021
4. Vikramorvasheeyam Natakam (Mahakavi Kalidasa)
यदेवोपनतं दु:खात् सुखं तद्रसवत्तरं।
निर्वाणाय तरुच्छाया तप्तस्य हि विशेषतः ॥
Yadevopanatam dukhaat sukham tadrasavattaram
Nirvaanaaya taruchchhaayaa taptasya hi visheshatah
The happiness one gets after a period of grief is all the more enjoyable. One who is afflicted by the intense heat of the Sun better enjoys the shade given by a tree than one who is not exposed to the Sun’s rays.
परस्परविरोधिन्योरेकसंश्रयदुर्लभं ।
संगमं श्रीसरस्वत्योर्भूयादुद्भूतये सताम् ॥
Parasparavirodhinyorekasamshrayadurlabham
Sangamam shreesaraswatyorbhooyaadudbhootaye sataam
The conflicting attributes of wealth and learning rarely co-exist in one person. Let there be such a rare union of Goddess Lakshmi and Goddess Saraswati for the benefit of the good people.
सर्वस्तरतु दुर्गाणि सर्वे भद्राणि पश्यतु।
सर्वः कामानवाप्नोतु सर्वः सर्वत्र नन्दतु ॥
Sarvastaratu durgaani sarve bhadraani pashyatu
Sarvah kaamaanavaapnotu sarvah sarvatra nandatu
May all cross their difficulties. May all see good and auspicious things. May all get their wishes fulfilled. May everyone everywhere be happy.
छिन्नबन्धे मत्स्ये पलायिते निर्विण्णो।
धीवरो भणति धर्मो मे भवति ॥
Chchhinnabandhe matsye palaayite nirvinno
Dheevaro bhanati dharmo me bhavati
When the fishing net was torn and fish leaped into the water the fisherman becomes dejected and consoles himself saying that he will get merit (punya) (for allowing the fish to escape).
सर्वत्र खल्वात्मानुमानेन वर्तितुं युक्तम्
Sarvatra khalwaatmaanumaanena vartitum yuktam
It is best for every one to act in accordance with one’s status everywhere.
यदेवोपनतं दु:खात् सुखं तद्रसवत्तरं।
निर्वाणाय तरुच्छाया तप्तस्य हि विशेषतः ॥
Yadevopanatam dukhaat sukham tadrasavattaram
Nirvaanaaya taruchchhaayaa taptasya hi visheshatah
The happiness one gets after a period of grief is all the more enjoyable. One who is afflicted by the intense heat of the Sun better enjoys the shade given by a tree than one who is not exposed to the Sun’s rays.
परस्परविरोधिन्योरेकसंश्रयदुर्लभं ।
संगमं श्रीसरस्वत्योर्भूयादुद्भूतये सताम् ॥
Parasparavirodhinyorekasamshrayadurlabham
Sangamam shreesaraswatyorbhooyaadudbhootaye sataam
The conflicting attributes of wealth and learning rarely co-exist in one person. Let there be such a rare union of Goddess Lakshmi and Goddess Saraswati for the benefit of the good people.
सर्वस्तरतु दुर्गाणि सर्वे भद्राणि पश्यतु।
सर्वः कामानवाप्नोतु सर्वः सर्वत्र नन्दतु ॥
Sarvastaratu durgaani sarve bhadraani pashyatu
Sarvah kaamaanavaapnotu sarvah sarvatra nandatu
May all cross their difficulties. May all see good and auspicious things. May all get their wishes fulfilled. May everyone everywhere be happy.
छिन्नबन्धे मत्स्ये पलायिते निर्विण्णो।
धीवरो भणति धर्मो मे भवति ॥
Chchhinnabandhe matsye palaayite nirvinno
Dheevaro bhanati dharmo me bhavati
When the fishing net was torn and fish leaped into the water the fisherman becomes dejected and consoles himself saying that he will get merit (punya) (for allowing the fish to escape).
सर्वत्र खल्वात्मानुमानेन वर्तितुं युक्तम्
Sarvatra khalwaatmaanumaanena vartitum yuktam
It is best for every one to act in accordance with one’s status everywhere.
May 7, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩 तिथि - द्वादशी शाम 05:20 तक तत्पश्चात त्रयोदशी
⛅ दिनांक - 08 मई 2021
⛅ दिन - शनिवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - वैशाख (गुजरात एवं महाराष्ट्र अनुसार - चैत्र)
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - उत्तर भाद्रपद दोपहर 02:47 तक तत्पश्चात रेवती
⛅ योग - विष्कम्भ रात्रि 08:00 तक तत्पश्चात प्रीति
⛅ राहुकाल - सुबह 09:20 से सुबह 10:57 तक
⛅ सूर्योदय - 06:05
⛅ सूर्यास्त - 19:05
⛅ दिशाशूल - पूर्व दिशा में
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩 तिथि - द्वादशी शाम 05:20 तक तत्पश्चात त्रयोदशी
⛅ दिनांक - 08 मई 2021
⛅ दिन - शनिवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - वैशाख (गुजरात एवं महाराष्ट्र अनुसार - चैत्र)
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - उत्तर भाद्रपद दोपहर 02:47 तक तत्पश्चात रेवती
⛅ योग - विष्कम्भ रात्रि 08:00 तक तत्पश्चात प्रीति
⛅ राहुकाल - सुबह 09:20 से सुबह 10:57 तक
⛅ सूर्योदय - 06:05
⛅ सूर्यास्त - 19:05
⛅ दिशाशूल - पूर्व दिशा में
May 7, 2021
May 7, 2021
https://youtu.be/W_E_umSYvYo
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
YouTube
Vaarta: News and updates in Sanskrit | 8.5.2021
May 7, 2021
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
May 7, 2021
🏵️🏵️ प्रतिदिनं संस्कृतं 🏵️🏵️
*कथापठनशृङ्खला*
केवलं 30 निमेषा:
समय: - 11.30 AM to 12 noon
Google Meet joining info
Video call link: https://meet.google.com/anj-tyfb-aum
*कथापठनशृङ्खला*
केवलं 30 निमेषा:
समय: - 11.30 AM to 12 noon
Google Meet joining info
Video call link: https://meet.google.com/anj-tyfb-aum
Google
Real-time meetings by Google. Using your browser, share your video, desktop, and presentations with teammates and customers.
May 7, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। पञ्चदशः सर्गः ।।
🍃 भयं त्यजत भद्रं वो हितार्थं युधि रावणम्।
सपुत्रपौत्रं सामात्यं समित्रज्ञातिवान्धवम्।।२७।।
हत्वा क्रूरं दुरात्मानं देवर्षीणां भयावहम्।
दश वर्षसहस्राणि दश वर्षशतानि च।
वत्स्यामि मानुषे लोके पालयन्पृथिवीमिमाम् ॥२८॥
⚜️ भावार्थ - हे देवताओ ! तुम्हारा मङ्गल हो तुम अब मत डरो। तुम्हारे हित के लिये मैं रावण से लडूँगा। मैं पुत्र, पौत्र, मंत्रि, मित्र, जाति वालों तथा वन्धु बान्धव सहित, उस क्रूर, दुष्ट और देवताओं तथा ऋषियों के लिये भयप्रद रावण को मारकर और ग्यारह हज़ार वर्ष तक मर्त्यलोक में रह कर, इस पृथिवी का पालन करूँगा ।।२७॥२८॥
#ramayan
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। पञ्चदशः सर्गः ।।
🍃 भयं त्यजत भद्रं वो हितार्थं युधि रावणम्।
सपुत्रपौत्रं सामात्यं समित्रज्ञातिवान्धवम्।।२७।।
हत्वा क्रूरं दुरात्मानं देवर्षीणां भयावहम्।
दश वर्षसहस्राणि दश वर्षशतानि च।
वत्स्यामि मानुषे लोके पालयन्पृथिवीमिमाम् ॥२८॥
⚜️ भावार्थ - हे देवताओ ! तुम्हारा मङ्गल हो तुम अब मत डरो। तुम्हारे हित के लिये मैं रावण से लडूँगा। मैं पुत्र, पौत्र, मंत्रि, मित्र, जाति वालों तथा वन्धु बान्धव सहित, उस क्रूर, दुष्ट और देवताओं तथा ऋषियों के लिये भयप्रद रावण को मारकर और ग्यारह हज़ार वर्ष तक मर्त्यलोक में रह कर, इस पृथिवी का पालन करूँगा ।।२७॥२८॥
#ramayan
May 7, 2021
📙 ऋग्वेद
सूक्त - २५ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०४ , देवता - वरुण
🍃 परा हि मे विमन्यवः पतन्ति वस्यइष्टये वयो न वसतीरुप (४)
⚜️ भावार्थ - जिस प्रकार चिड़ियाँ अपने घोंसलों की ओर तेजी से उड़ती हैं, उसी प्रकार हमारी क्रोधरहित विचारधाराएं जीवन प्राप्त करने के लिए दौड़ रही हैं। (४)
#Rgveda
सूक्त - २५ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०४ , देवता - वरुण
🍃 परा हि मे विमन्यवः पतन्ति वस्यइष्टये वयो न वसतीरुप (४)
⚜️ भावार्थ - जिस प्रकार चिड़ियाँ अपने घोंसलों की ओर तेजी से उड़ती हैं, उसी प्रकार हमारी क्रोधरहित विचारधाराएं जीवन प्राप्त करने के लिए दौड़ रही हैं। (४)
#Rgveda
May 7, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️त्रयोदश अध्याय
♦️श्लोक:-१३
ईप्सितं मनसः सर्वं कस्य सम्पद्यते सुखम्।
देवायत्तं यतः सर्वं तस्मात् सन्तोषमाश्रयेत्।।१३।।
भावार्थ --मनचाहा सुख किसको प्राप्त होता है क्योंकि सब कुछ भाग्य के वश में है। इसलिए संतोष का सहारा लेना चाहिए।।
#Chanakya
✒️त्रयोदश अध्याय
♦️श्लोक:-१३
ईप्सितं मनसः सर्वं कस्य सम्पद्यते सुखम्।
देवायत्तं यतः सर्वं तस्मात् सन्तोषमाश्रयेत्।।१३।।
भावार्थ --मनचाहा सुख किसको प्राप्त होता है क्योंकि सब कुछ भाग्य के वश में है। इसलिए संतोष का सहारा लेना चाहिए।।
#Chanakya
May 7, 2021
ओ३म्
११६. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः लिखति = वह लिखता है।
सः दैनंदिनीं लिखति।
= वह डायरी लिखता है।
सः दैनंदिन्यां लिखति।
= वह डायरी में लिखता है।
सा लिखति = वह लिखती है।
सा किं लिखति ?
= सा लेखं लिखति।
किं भवती लिखति ?
= क्या आप लिखती हैं ?
भवान् लेखं लिखति किम् ?
= आप लेख लिखते हैं क्या ?
अहं लिखामि = मैं लिखता/लिखती हूं।
ओ३म्
११७. संस्कृत वाक्याभ्यासः
आनयति = लाता है / लाती है।
सः आनयति = वह लाता है।
सा आनयति = वह लाती है।
एषः आनयति = यह लाता है।
एषा आनयति = यह लाती है।
कः आनयति ? = कौन लाता है ?
सेवकः आनयति = सेवक लाता है।
सेवकः किम् आनयति ?
= सेवक क्या लाता है ?
सेवकः जलम् आनयति।
= सेवक पानी लाता है।
का आनयति ? = कौन लाती है ?
सेविका आनयति = सेविका लाती है।
सेविका किम् आनयति ?
= सेविका क्या लाती है ?
सेविका दुग्धम् आनयति।
= सेविका दूध लाती है।
अहं आनयामि = मैं लाता हूँ / लाती हूँ।
ओ३म्
११८. संस्कृत वाक्याभ्यासः
गुञ्जति = गूँजता है / गूँजती है।
मम मनसि ओम् नादः गुञ्जति।
= मेरे मन में ओम् नाद गूँजता है।
आश्रमे वेदपाठः गुञ्जति।
= आश्रम में वेदपाठ गूँजता है।
वने खगानां ध्वनिः गुञ्जति।
= वन में पक्षियों की आवाज गूँजती है।
अधुना अपि मम मातुः रवः गृहे गुञ्जति।
= अभी भी माँ की आवाज घर में गूँजती है।
ओ३म्
११९. संस्कृत वाक्याभ्यासः
वर्धते = बढ़ता है / बढ़ती है।
सः वर्धते = वह बढ़ता है।
सा वर्धते = वह बढ़ती है।
एषः वर्धते = यह बढ़ता है।
एषा वर्धते = यह बढ़ती है।
कः वर्धते ? = कौन वर्धते है ?
युवकः वर्धते = युवक बढ़ता है।
युवकस्य किं वर्धते ?
= युवक का क्या बढ़ता है ?
युवकस्य ज्ञानं वर्धते।
= युवक का ज्ञान बढ़ता है।
का वर्धते ? = कौन बढ़ती है ?
महिला वर्धते = महिला बढ़ती है
महिला कुत्र वर्धते ?
= महिला कहाँ बढ़ती है ?
महिला मार्गे अग्रे वर्धते।
= महिला मार्ग में आगे बढ़ती है।
अहं वर्धे = मैं बढ़ता हूँ / बढ़ती हूँ।
ओ३म्
१२०. संस्कृत वाक्याभ्यासः
प्रविशति = प्रवेश करता है / करती है।
सः प्रविशति = वह प्रवेश करता है।
सा प्रविशति = वह प्रवेश करता है।
एषः प्रविशति = यह प्रवेश करता है।
एषा प्रविशति = यह प्रवेश करता है।
कः प्रविशति ? = कौन प्रवेश करता है ?
छात्रः प्रविशति = छात्र प्रवेश करता है।
छात्रः कुत्र प्रविशति ?
= छात्र कहाँ प्रवेश करता है ?
छात्रः विद्यालयं प्रविशति।
= छात्र का ज्ञान बढ़ता है।
का प्रविशति ? = कौन प्रवेश करती है ?
लक्ष्मी प्रविशति = लक्ष्मी प्रवेश करती है।
लक्ष्मी कुत्र प्रविशति ?
= लक्ष्मी कहाँ प्रवेश करती है ?
लक्ष्मी वित्तकोषं प्रविशति।
= लक्ष्मी बैंक में प्रवेश करती है।
अहं प्रविशामि = मैं प्रवेश करता हूँ / करती हूँ
ओ३म्
१३१. संस्कृत वाक्याभ्यासः
पिता – हे पुत्र ! वद ‘‘अहं बालः’’।
पुत्रः – अहं बालः।
पिता – वद ‘‘त्वं बाला’’।
पुत्रः – त्वं बाला।
पिता – हे पुत्री ! वद ‘‘अहं बाला’’
पुत्री – अहं बाला।
पिता – वद ‘‘त्वं बालः’’।
पुत्री – त्वं बालः।
अधुना पुत्री पुत्रश्च आदिनं तदेव वदतः।
= अब पुत्री और पुत्र सारा दिन वही बात बोल रहे हैं।
लघु बालकौ वक्तुं शक्नुतः।
= दो छोटे बच्चे बोल सकते हैं।
तर्हि वयं सर्वे किमर्थं न ?
= तो फिर हम सभी क्यों नहीं ?
ओ३म्
१३२. संस्कृत वाक्याभ्यासः
मन्दिरे = मन्दिर में।
मन्दिरेषु = मन्दिरों में।
गृहे = घर में।
गृहेषु = घरों में।
उद्याने = उद्यान में।
उद्यानेषु = उद्यानों में।
पाठशालायाम् = पाठशाला में।
पाठशालासु = पाठशालाओं में।
कार्ये = काम में।
कार्येषु = काम में।
मन्दिरे भक्तः गच्छति।
= मन्दिर में भक्त जाता है।
मन्दिरेषु भक्तारू गच्छन्ति ।
= मन्दिरों में भक्त जाते हैं ।
गृहे तुलसी-वृक्षः अस्ति।
= घर में तुलसी वृक्ष है।
गृहेषु तुलसी-वृक्षाः सन्ति।
= घरों में तुलसी वृक्ष हैं।
उद्याने बालकाः क्रीडन्ति।
= उद्यान में बच्चे खेलते हैं।
उद्यानेषु बालकाः क्रीडन्ति।
= उद्यानों में बच्चे खेलते हैं।
पाठशालायाम् छात्राः सन्ति।
= पाठशाला में छात्र हैं।
पाठशालासु छात्राः पठन्ति।
= पाठशालाओं में छात्र पढ़ते हैं।
कार्ये मनः न लगति वा ?
= काम में मन नहीं लग रहा है क्या ?
स्वं स्वं कार्येषु मग्नाः भवन्तु।
= अपने अपने काम में मग्न हो जाईये।
ओ३म्
१३२. संस्कृत वाक्याभ्यासः
मम जन्म आदिपुरे (आदिपुरनगरे) अभवत्।
= मेरा जन्म आदिपुर में हुआ।
तव जन्म कुत्र अभवत् ?
तुम्हारा जन्म कहाँ हुआ ?
भवतः / भवत्याः जन्म कुत्र अभवत् ?
= आपका जन्म कहाँ हुआ ?
भवतः / भवत्याः जन्म कस्मिन् नगरे जातम् ?
आपका जन्म कौनसे शहर में हुआ ?
#vakyabhyas
११६. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः लिखति = वह लिखता है।
सः दैनंदिनीं लिखति।
= वह डायरी लिखता है।
सः दैनंदिन्यां लिखति।
= वह डायरी में लिखता है।
सा लिखति = वह लिखती है।
सा किं लिखति ?
= सा लेखं लिखति।
किं भवती लिखति ?
= क्या आप लिखती हैं ?
भवान् लेखं लिखति किम् ?
= आप लेख लिखते हैं क्या ?
अहं लिखामि = मैं लिखता/लिखती हूं।
ओ३म्
११७. संस्कृत वाक्याभ्यासः
आनयति = लाता है / लाती है।
सः आनयति = वह लाता है।
सा आनयति = वह लाती है।
एषः आनयति = यह लाता है।
एषा आनयति = यह लाती है।
कः आनयति ? = कौन लाता है ?
सेवकः आनयति = सेवक लाता है।
सेवकः किम् आनयति ?
= सेवक क्या लाता है ?
सेवकः जलम् आनयति।
= सेवक पानी लाता है।
का आनयति ? = कौन लाती है ?
सेविका आनयति = सेविका लाती है।
सेविका किम् आनयति ?
= सेविका क्या लाती है ?
सेविका दुग्धम् आनयति।
= सेविका दूध लाती है।
अहं आनयामि = मैं लाता हूँ / लाती हूँ।
ओ३म्
११८. संस्कृत वाक्याभ्यासः
गुञ्जति = गूँजता है / गूँजती है।
मम मनसि ओम् नादः गुञ्जति।
= मेरे मन में ओम् नाद गूँजता है।
आश्रमे वेदपाठः गुञ्जति।
= आश्रम में वेदपाठ गूँजता है।
वने खगानां ध्वनिः गुञ्जति।
= वन में पक्षियों की आवाज गूँजती है।
अधुना अपि मम मातुः रवः गृहे गुञ्जति।
= अभी भी माँ की आवाज घर में गूँजती है।
ओ३म्
११९. संस्कृत वाक्याभ्यासः
वर्धते = बढ़ता है / बढ़ती है।
सः वर्धते = वह बढ़ता है।
सा वर्धते = वह बढ़ती है।
एषः वर्धते = यह बढ़ता है।
एषा वर्धते = यह बढ़ती है।
कः वर्धते ? = कौन वर्धते है ?
युवकः वर्धते = युवक बढ़ता है।
युवकस्य किं वर्धते ?
= युवक का क्या बढ़ता है ?
युवकस्य ज्ञानं वर्धते।
= युवक का ज्ञान बढ़ता है।
का वर्धते ? = कौन बढ़ती है ?
महिला वर्धते = महिला बढ़ती है
महिला कुत्र वर्धते ?
= महिला कहाँ बढ़ती है ?
महिला मार्गे अग्रे वर्धते।
= महिला मार्ग में आगे बढ़ती है।
अहं वर्धे = मैं बढ़ता हूँ / बढ़ती हूँ।
ओ३म्
१२०. संस्कृत वाक्याभ्यासः
प्रविशति = प्रवेश करता है / करती है।
सः प्रविशति = वह प्रवेश करता है।
सा प्रविशति = वह प्रवेश करता है।
एषः प्रविशति = यह प्रवेश करता है।
एषा प्रविशति = यह प्रवेश करता है।
कः प्रविशति ? = कौन प्रवेश करता है ?
छात्रः प्रविशति = छात्र प्रवेश करता है।
छात्रः कुत्र प्रविशति ?
= छात्र कहाँ प्रवेश करता है ?
छात्रः विद्यालयं प्रविशति।
= छात्र का ज्ञान बढ़ता है।
का प्रविशति ? = कौन प्रवेश करती है ?
लक्ष्मी प्रविशति = लक्ष्मी प्रवेश करती है।
लक्ष्मी कुत्र प्रविशति ?
= लक्ष्मी कहाँ प्रवेश करती है ?
लक्ष्मी वित्तकोषं प्रविशति।
= लक्ष्मी बैंक में प्रवेश करती है।
अहं प्रविशामि = मैं प्रवेश करता हूँ / करती हूँ
ओ३म्
१३१. संस्कृत वाक्याभ्यासः
पिता – हे पुत्र ! वद ‘‘अहं बालः’’।
पुत्रः – अहं बालः।
पिता – वद ‘‘त्वं बाला’’।
पुत्रः – त्वं बाला।
पिता – हे पुत्री ! वद ‘‘अहं बाला’’
पुत्री – अहं बाला।
पिता – वद ‘‘त्वं बालः’’।
पुत्री – त्वं बालः।
अधुना पुत्री पुत्रश्च आदिनं तदेव वदतः।
= अब पुत्री और पुत्र सारा दिन वही बात बोल रहे हैं।
लघु बालकौ वक्तुं शक्नुतः।
= दो छोटे बच्चे बोल सकते हैं।
तर्हि वयं सर्वे किमर्थं न ?
= तो फिर हम सभी क्यों नहीं ?
ओ३म्
१३२. संस्कृत वाक्याभ्यासः
मन्दिरे = मन्दिर में।
मन्दिरेषु = मन्दिरों में।
गृहे = घर में।
गृहेषु = घरों में।
उद्याने = उद्यान में।
उद्यानेषु = उद्यानों में।
पाठशालायाम् = पाठशाला में।
पाठशालासु = पाठशालाओं में।
कार्ये = काम में।
कार्येषु = काम में।
मन्दिरे भक्तः गच्छति।
= मन्दिर में भक्त जाता है।
मन्दिरेषु भक्तारू गच्छन्ति ।
= मन्दिरों में भक्त जाते हैं ।
गृहे तुलसी-वृक्षः अस्ति।
= घर में तुलसी वृक्ष है।
गृहेषु तुलसी-वृक्षाः सन्ति।
= घरों में तुलसी वृक्ष हैं।
उद्याने बालकाः क्रीडन्ति।
= उद्यान में बच्चे खेलते हैं।
उद्यानेषु बालकाः क्रीडन्ति।
= उद्यानों में बच्चे खेलते हैं।
पाठशालायाम् छात्राः सन्ति।
= पाठशाला में छात्र हैं।
पाठशालासु छात्राः पठन्ति।
= पाठशालाओं में छात्र पढ़ते हैं।
कार्ये मनः न लगति वा ?
= काम में मन नहीं लग रहा है क्या ?
स्वं स्वं कार्येषु मग्नाः भवन्तु।
= अपने अपने काम में मग्न हो जाईये।
ओ३म्
१३२. संस्कृत वाक्याभ्यासः
मम जन्म आदिपुरे (आदिपुरनगरे) अभवत्।
= मेरा जन्म आदिपुर में हुआ।
तव जन्म कुत्र अभवत् ?
तुम्हारा जन्म कहाँ हुआ ?
भवतः / भवत्याः जन्म कुत्र अभवत् ?
= आपका जन्म कहाँ हुआ ?
भवतः / भवत्याः जन्म कस्मिन् नगरे जातम् ?
आपका जन्म कौनसे शहर में हुआ ?
#vakyabhyas
May 8, 2021
May 8, 2021
पुरन्दरदासचरित्रम्
पञ्चदशतमे क्रैस्तशतके दक्षिणभारते कर्णाटप्रदेशे शिमोगाप्रान्ते वरदप्पनायकनामकः वाणिज्यवृत्तिनिरतः वसति स्म | १४८४तमे क्रैस्तशके तस्मिन् जातः श्रीनिवासनाम्ना पुत्रः | यथाक्रमं विद्याधीतस्य तस्य प्राप्ते वयसि सरस्वतीनामकवधुना विवाहः संपन्नः | श्रीनिवासस्य विंशके तारुण्ये तस्य पिता दिवंगतः | पितुः वाणिज्यवृत्तिमनुवर्तमानः श्रीनिवासः बहु शीघ्रं ख्यातधनाढ्योऽभवत् | चतुर्णां बालकानां जनकः सः स्ववृत्तिभावात् धनलालसापरः परमकृपणोऽपि आसीत् |
एकस्मिन् दिने श्रीनिवासे स्वापणे वृत्तिनिरते सति अकिञ्चनः कश्चन ब्राह्मणः एकदा पुत्रस्य उपनयनार्थं धनं याचमानः तत्र आगतवान् | दरिद्रेषु उदासीनः श्रीनिवासः ब्राह्मणं तिरस्कृतवान् | धनार्तस्य ब्राह्मणस्य पुनः पुनः प्रार्थनेनापि श्रीनिवासः कठिनहृदयो दाने नोदसहत | हताशो ब्राह्मणः श्रीनिवासस्य पत्नीं सरस्वतीं संप्राप्य तां विषयं निवेदयन् धनयाचनामकरोत् | निर्धनेषु दयापराऽपि सा पतिव्रता भर्तुराज्ञया विना दानेऽशक्तास्मीति अवदत् | परं यायाच्यमाने ब्राह्मणे कृपाविष्टा सा स्वमात्रा दत्तं नासाभरणं तस्मै दत्तवती | संतुष्टो ब्राह्मणः तत् स्वर्णाभरणमादाय श्रीनिवासस्य समीपे गतवान् | तदाभरणं न्यासरुपेण स्वीकृत्य धनं प्रदातुं व्यज्ञापयत् | श्रीनिवासः तदाभरणं स्वीकृत्य पत्न्याः इति अभिज्ञाय पेटिकायां स्थापितवान् | ब्राह्मणं तत्रेव प्रतीक्षमाणं कृत्वा गृहं प्रति अधावत् | गृहे पत्न्याः सरस्वत्याः नासिकायामभरणमदृष्ट्वा सः आक्रोशेन तद्दर्शयितुमवदत् | भयाक्रान्ता सरस्वती स्वप्राणत्यागोद्युक्ता महानसं गत्वा विषप्राशनाय चषकं कल्पितवती | अहो किमाश्चर्यम् | चषके नासाभरणं प्रत्यक्षोऽभवत् | तद्गृहीत्वा सा पतिं न्यवेदयत् | सविस्मितः श्रीनिवासः पुनः आपणमवाप्य दृष्टवान् यत् ब्राह्मणो नासीत् पेटिकायामाभरणमपि अदृष्टम् | एतत् सर्वं भगवतः श्रीहरेः एव लीलानाटकमिति विदितवान् |
ततः परं श्रीनिवासः संसारे वैराग्यभावं चिन्तयन् स्वधनं सर्वं दीनजनाय दत्त्वा हरिपरोऽभवत् | विजयनगरवासिनः तत्कालीनप्रसिद्धयते: व्यासराजसकाशात् तेन हरिदासदीक्षा समपद्यत | तद्दीक्षाप्रदानकाले तस्य नवनामकरणोऽपि जातः पुरन्दरदास इति | हस्ते तुन्तुवाद्यं पादयोः किङ्किण्यौ धरन् पुरन्दरदासः स्वरचितभक्तिपदानि गायन् जनेषु भक्तिमार्गं प्रसारयति स्म | सुलभावबोधानि कन्नडजनभाषायां रचितानि तस्य पद्यानि अतीव जनप्रियानि | तत्कारणात् दाससाहित्यं भारतीयसंगीतक्षेत्रं च विस्तारिते प्राकाशेताम् | प्रायः तेन ४७५००० रचनानि निर्मितानि इति श्रूयते | संप्रति प्रायशः उपसहस्रं रचनान्येव उपलब्धानि | भगवल्लीलापराणि पुराणेतिहासकथाविषयाकानि सामाजिकनीतिबोधकानि नैकानि तस्य पद्यानि प्रख्यातानि | कर्णाटराज्यस्य हम्पीनगरे पुरन्दरदासः अशीतितमे वयसि विष्णुपदमवाप |
पुरन्दरदासः हरिदासजनेषु अग्रगण्यः | अस्य भक्ताग्रेसरस्य कीर्तनानि अद्यापि मिथ्याचारविषये सामाजिकवैषम्यविषये अन्धानुकरणविषये उद्बोधकानि सन्ति |
पञ्चदशतमे क्रैस्तशतके दक्षिणभारते कर्णाटप्रदेशे शिमोगाप्रान्ते वरदप्पनायकनामकः वाणिज्यवृत्तिनिरतः वसति स्म | १४८४तमे क्रैस्तशके तस्मिन् जातः श्रीनिवासनाम्ना पुत्रः | यथाक्रमं विद्याधीतस्य तस्य प्राप्ते वयसि सरस्वतीनामकवधुना विवाहः संपन्नः | श्रीनिवासस्य विंशके तारुण्ये तस्य पिता दिवंगतः | पितुः वाणिज्यवृत्तिमनुवर्तमानः श्रीनिवासः बहु शीघ्रं ख्यातधनाढ्योऽभवत् | चतुर्णां बालकानां जनकः सः स्ववृत्तिभावात् धनलालसापरः परमकृपणोऽपि आसीत् |
एकस्मिन् दिने श्रीनिवासे स्वापणे वृत्तिनिरते सति अकिञ्चनः कश्चन ब्राह्मणः एकदा पुत्रस्य उपनयनार्थं धनं याचमानः तत्र आगतवान् | दरिद्रेषु उदासीनः श्रीनिवासः ब्राह्मणं तिरस्कृतवान् | धनार्तस्य ब्राह्मणस्य पुनः पुनः प्रार्थनेनापि श्रीनिवासः कठिनहृदयो दाने नोदसहत | हताशो ब्राह्मणः श्रीनिवासस्य पत्नीं सरस्वतीं संप्राप्य तां विषयं निवेदयन् धनयाचनामकरोत् | निर्धनेषु दयापराऽपि सा पतिव्रता भर्तुराज्ञया विना दानेऽशक्तास्मीति अवदत् | परं यायाच्यमाने ब्राह्मणे कृपाविष्टा सा स्वमात्रा दत्तं नासाभरणं तस्मै दत्तवती | संतुष्टो ब्राह्मणः तत् स्वर्णाभरणमादाय श्रीनिवासस्य समीपे गतवान् | तदाभरणं न्यासरुपेण स्वीकृत्य धनं प्रदातुं व्यज्ञापयत् | श्रीनिवासः तदाभरणं स्वीकृत्य पत्न्याः इति अभिज्ञाय पेटिकायां स्थापितवान् | ब्राह्मणं तत्रेव प्रतीक्षमाणं कृत्वा गृहं प्रति अधावत् | गृहे पत्न्याः सरस्वत्याः नासिकायामभरणमदृष्ट्वा सः आक्रोशेन तद्दर्शयितुमवदत् | भयाक्रान्ता सरस्वती स्वप्राणत्यागोद्युक्ता महानसं गत्वा विषप्राशनाय चषकं कल्पितवती | अहो किमाश्चर्यम् | चषके नासाभरणं प्रत्यक्षोऽभवत् | तद्गृहीत्वा सा पतिं न्यवेदयत् | सविस्मितः श्रीनिवासः पुनः आपणमवाप्य दृष्टवान् यत् ब्राह्मणो नासीत् पेटिकायामाभरणमपि अदृष्टम् | एतत् सर्वं भगवतः श्रीहरेः एव लीलानाटकमिति विदितवान् |
ततः परं श्रीनिवासः संसारे वैराग्यभावं चिन्तयन् स्वधनं सर्वं दीनजनाय दत्त्वा हरिपरोऽभवत् | विजयनगरवासिनः तत्कालीनप्रसिद्धयते: व्यासराजसकाशात् तेन हरिदासदीक्षा समपद्यत | तद्दीक्षाप्रदानकाले तस्य नवनामकरणोऽपि जातः पुरन्दरदास इति | हस्ते तुन्तुवाद्यं पादयोः किङ्किण्यौ धरन् पुरन्दरदासः स्वरचितभक्तिपदानि गायन् जनेषु भक्तिमार्गं प्रसारयति स्म | सुलभावबोधानि कन्नडजनभाषायां रचितानि तस्य पद्यानि अतीव जनप्रियानि | तत्कारणात् दाससाहित्यं भारतीयसंगीतक्षेत्रं च विस्तारिते प्राकाशेताम् | प्रायः तेन ४७५००० रचनानि निर्मितानि इति श्रूयते | संप्रति प्रायशः उपसहस्रं रचनान्येव उपलब्धानि | भगवल्लीलापराणि पुराणेतिहासकथाविषयाकानि सामाजिकनीतिबोधकानि नैकानि तस्य पद्यानि प्रख्यातानि | कर्णाटराज्यस्य हम्पीनगरे पुरन्दरदासः अशीतितमे वयसि विष्णुपदमवाप |
पुरन्दरदासः हरिदासजनेषु अग्रगण्यः | अस्य भक्ताग्रेसरस्य कीर्तनानि अद्यापि मिथ्याचारविषये सामाजिकवैषम्यविषये अन्धानुकरणविषये उद्बोधकानि सन्ति |
May 8, 2021
Svarvani-Classes.pdf
66.7 KB
वाणीविलासः की सही समयतालिका यहां दी जा रही है।
पुरानी समयतालिका में दोष के लिये खेद है
पुरानी समयतालिका में दोष के लिये खेद है
May 8, 2021
May 8, 2021
May 8, 2021
May 8, 2021
Saturday, May 8, 2021
केरले सम्पूर्णं पिधानम् आरब्धम्।
अनन्तपुरी> कोविड्महामार्याः नियन्त्रणस्य अंशतया केरलराज्ये अद्य आरभ्य मेय् १६ दिनाङ्कपर्यन्तं सम्पूर्णं पिधानं विहितम्। नव दिनानि सर्वे स्वस्वगृहे एव भवन्तु इति मुख्यमन्त्रिणा पिणरायि विजयेन निर्दिष्टम्।
तीक्ष्णानि नियन्त्रणानि विहितानि। पथगमनागमनं निरुद्धम्। सर्वकार-कार्यालयाः पिहिताः। सर्वविधसंघीकरणानि निरुद्धानि। नित्योपयोगवस्तुलभ्यानि आपणानि सायं सार्धसप्तदशवादनपर्यन्तं प्रवर्तयितुं शक्यन्ते।
केरले गतासु २४ होरासु ३८,४६० जनाः कोविड्बाधिताः अभवन्। रोगस्थिरीकरणमानं २६.६४ प्रतिशतमभवत्।
तमिलनाडे एम् के स्टालिनः शपथं कृतवान्। पुतुश्शेर्यां रङ्गस्वामी च।
चेन्नै>तमिलनाट् राज्ये डि एम् के दलस्याध्यक्षः एम् के स्टालिनः मुख्यमन्त्रिरूपेण शपथारोहणं कृतवान्। १५ नूतनमुखाः अभिव्याप्य ३३ मन्त्रिणश्च स्टालिनेन सह शपथवाचनमकुर्वन्। राजभवने सम्पन्ने कार्यक्रमे राज्यपालः बन्वारिलाल् पुरोहितः शपथवाक्यं कारितवान्।
पुतुश्शेरी केन्द्रशासनप्रदेशे मुख्यमन्त्रिरूपेण एन् अर् कोण्ग्रस् नेता एन् रङ्गस्वामी शपथारोहणमकरोत्। राजनिवासे सम्पन्ने ललितकार्यक्रमे लफ्. राज्यपालः तमिष़िसै सौन्दर्यराजः शपथवाक्यं कारितवान्। मन्त्रिणः विषये निर्णयः नाभवत्।
~ संप्रति वार्ता
केरले सम्पूर्णं पिधानम् आरब्धम्।
अनन्तपुरी> कोविड्महामार्याः नियन्त्रणस्य अंशतया केरलराज्ये अद्य आरभ्य मेय् १६ दिनाङ्कपर्यन्तं सम्पूर्णं पिधानं विहितम्। नव दिनानि सर्वे स्वस्वगृहे एव भवन्तु इति मुख्यमन्त्रिणा पिणरायि विजयेन निर्दिष्टम्।
तीक्ष्णानि नियन्त्रणानि विहितानि। पथगमनागमनं निरुद्धम्। सर्वकार-कार्यालयाः पिहिताः। सर्वविधसंघीकरणानि निरुद्धानि। नित्योपयोगवस्तुलभ्यानि आपणानि सायं सार्धसप्तदशवादनपर्यन्तं प्रवर्तयितुं शक्यन्ते।
केरले गतासु २४ होरासु ३८,४६० जनाः कोविड्बाधिताः अभवन्। रोगस्थिरीकरणमानं २६.६४ प्रतिशतमभवत्।
तमिलनाडे एम् के स्टालिनः शपथं कृतवान्। पुतुश्शेर्यां रङ्गस्वामी च।
चेन्नै>तमिलनाट् राज्ये डि एम् के दलस्याध्यक्षः एम् के स्टालिनः मुख्यमन्त्रिरूपेण शपथारोहणं कृतवान्। १५ नूतनमुखाः अभिव्याप्य ३३ मन्त्रिणश्च स्टालिनेन सह शपथवाचनमकुर्वन्। राजभवने सम्पन्ने कार्यक्रमे राज्यपालः बन्वारिलाल् पुरोहितः शपथवाक्यं कारितवान्।
पुतुश्शेरी केन्द्रशासनप्रदेशे मुख्यमन्त्रिरूपेण एन् अर् कोण्ग्रस् नेता एन् रङ्गस्वामी शपथारोहणमकरोत्। राजनिवासे सम्पन्ने ललितकार्यक्रमे लफ्. राज्यपालः तमिष़िसै सौन्दर्यराजः शपथवाक्यं कारितवान्। मन्त्रिणः विषये निर्णयः नाभवत्।
~ संप्रति वार्ता
May 8, 2021
🙏 *7.5.21 वेदवाणी* 🙏
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा, प्रचारित आर्य जितेंद्र भाटिया द्वारा🙏🌻
*आशुं दधिक्रां तमु नु ष्टवाम दिवस्पृथिव्या उत चर्किराम।*
*उच्छन्तीर्मामुषसः सूदयन्त्वति विश्वानि दुरितानि पर्षन्॥ ऋग्वेद ४-३९-१॥*🙏🌻
जो शासक शत्रुओं और दुष्टों को आकाश और पृथ्वी पर छिन्न-भिन्न कर दे। हमें ऐसे शासक की प्रशंसा करनी चाहिए। चढ़ती हुई उषा हमें प्रेरणा दें कि हम भी पाप और सांसारिक दुर्बलताओं को त्याग करके शुद्ध हो जाएं।🙏🌻
The ruler who scatters enemies and the wicked on the earth and sky.We should praise such a ruler. Ascending dawn may inspire us that we too can be purified by renouncing sin and worldly debilitations. (Rig Veda 4- 39 –1)🙏🌻#vedgsawan🙏🌻
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा, प्रचारित आर्य जितेंद्र भाटिया द्वारा🙏🌻
*आशुं दधिक्रां तमु नु ष्टवाम दिवस्पृथिव्या उत चर्किराम।*
*उच्छन्तीर्मामुषसः सूदयन्त्वति विश्वानि दुरितानि पर्षन्॥ ऋग्वेद ४-३९-१॥*🙏🌻
जो शासक शत्रुओं और दुष्टों को आकाश और पृथ्वी पर छिन्न-भिन्न कर दे। हमें ऐसे शासक की प्रशंसा करनी चाहिए। चढ़ती हुई उषा हमें प्रेरणा दें कि हम भी पाप और सांसारिक दुर्बलताओं को त्याग करके शुद्ध हो जाएं।🙏🌻
The ruler who scatters enemies and the wicked on the earth and sky.We should praise such a ruler. Ascending dawn may inspire us that we too can be purified by renouncing sin and worldly debilitations. (Rig Veda 4- 39 –1)🙏🌻#vedgsawan🙏🌻
May 8, 2021
Malavikaagnimitram Natakam(Mahakavi Kalidasa)
पुराणमित्येव न साधु सर्वं
न चाऽपि काव्यं नवमित्यवद्यम्।
सन्तः परीक्ष्यान्यतरत् भजन्ते
मूढ्ः परप्रत्ययनेयबुद्धिः ॥
Puraanamityeva na saadhu sarvam
Na chaapi kaavyam navamityavadyam
Santah pareekshyaanyatarat bhajante
Moodhah parapratyayaneya buddhih
All kavyaas are not good only because they are old. All kaavyas are not bad because they are new. Good and wise people examine both and decide whether a kaavya is good or bad. Only a fool will be blindly led by what others say.
अर्थं सप्रतिबन्धं प्रभुरधिगन्तुं सहायवानेव ।
दृश्यं तमसि न पश्यन्ति दीपेन विना सचक्षुरपि ॥
Artham sapratibandham prabhuradhigantum sahaayavaaneva
Drishyam tamasi na pashyanti deepena vinaa sachakshurapi
Only one who has some one to help will be able to get hold of an object or achieve a goal when there are impediments or obstructions in the process. Even a person with eyes will be able to see an object in darkness only with the help of a lamp.
मन्दोऽप्यमन्दतामेति संसर्गेण विपश्चितः
पङ्कछिदः फलस्येव निकर्षेणाविलं पयः
Mando’pyamandataameti samsargena vipashchitah
Pankachchhidah phalasyeva nikashenaavilam payah
Even a fool becomes clever by association with the wise just as even muddy water becomes clear when it comes into contact with the fruits of the nirmalee tree (i.e. when the fruits are put in the water).
पुराणमित्येव न साधु सर्वं
न चाऽपि काव्यं नवमित्यवद्यम्।
सन्तः परीक्ष्यान्यतरत् भजन्ते
मूढ्ः परप्रत्ययनेयबुद्धिः ॥
Puraanamityeva na saadhu sarvam
Na chaapi kaavyam navamityavadyam
Santah pareekshyaanyatarat bhajante
Moodhah parapratyayaneya buddhih
All kavyaas are not good only because they are old. All kaavyas are not bad because they are new. Good and wise people examine both and decide whether a kaavya is good or bad. Only a fool will be blindly led by what others say.
अर्थं सप्रतिबन्धं प्रभुरधिगन्तुं सहायवानेव ।
दृश्यं तमसि न पश्यन्ति दीपेन विना सचक्षुरपि ॥
Artham sapratibandham prabhuradhigantum sahaayavaaneva
Drishyam tamasi na pashyanti deepena vinaa sachakshurapi
Only one who has some one to help will be able to get hold of an object or achieve a goal when there are impediments or obstructions in the process. Even a person with eyes will be able to see an object in darkness only with the help of a lamp.
मन्दोऽप्यमन्दतामेति संसर्गेण विपश्चितः
पङ्कछिदः फलस्येव निकर्षेणाविलं पयः
Mando’pyamandataameti samsargena vipashchitah
Pankachchhidah phalasyeva nikashenaavilam payah
Even a fool becomes clever by association with the wise just as even muddy water becomes clear when it comes into contact with the fruits of the nirmalee tree (i.e. when the fruits are put in the water).
May 8, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - त्रयोदशी शाम 07:30 तक तत्पश्चात चतुर्दशी
⛅ दिनांक - 09 मई 2021
⛅ दिन - रविवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - वैशाख
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - रेवती शाम 05:29 तक तत्पश्चात अश्विनी
⛅ योग - प्रीति रात्रि 08:44 तक तत्पश्चात आयुष्मान्
⛅ राहुकाल - शाम 05:29 से शाम 07:07 तक
⛅ सूर्योदय - 06:05
⛅ सूर्यास्त - 19:05
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - त्रयोदशी शाम 07:30 तक तत्पश्चात चतुर्दशी
⛅ दिनांक - 09 मई 2021
⛅ दिन - रविवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - वैशाख
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - रेवती शाम 05:29 तक तत्पश्चात अश्विनी
⛅ योग - प्रीति रात्रि 08:44 तक तत्पश्चात आयुष्मान्
⛅ राहुकाल - शाम 05:29 से शाम 07:07 तक
⛅ सूर्योदय - 06:05
⛅ सूर्यास्त - 19:05
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
May 8, 2021
https://youtu.be/NvANUFyjG7c
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
YouTube
Vaarta: News and updates in Sanskrit | 9.5.2021
May 8, 2021
May 8, 2021
May 8, 2021
May 8, 2021
May 8, 2021
May 8, 2021
May 8, 2021
अपृष्टोऽपि हितं ब्रूया-।
द्यस्य नेच्छेत्पराभवम् ।।
एष एव सतां धर्मो ।
विपरीतमतोऽन्यथा ।। 376/129 ।।
अर्थः-
जो व्यक्ति जिस का पराजय नहीं चाहता हो, उस व्यक्ति के बिन पूछे ही उस के हित के लिये बात करना चाहिये । यह ही सज्जनों का धर्म है, इस का विरुद्ध आचरण अधर्म है ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಅಪೃಷ್ಟೋ$ಪಿ ಹಿತಂ ಬ್ರೂಯಾ-|
ದ್ಯಸ್ಯ ನೇಚ್ಛೇತ್ಪರಾಭವಮ್ ||
ಏಷ ಏವ ಸತಾಂ ಧರ್ಮೋ |
ವಿಪರೀತಮತೋ$ನ್ಯಥಾ || 376/129 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಯಾವ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ಯಾರ ಗೆಲುವನ್ನು ಬಯಸುತ್ತಾನೆಯೋ ಅವನು ಆ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ಕೇಳದೇ ಇದ್ದರೂ ಆತನ ಬಗ್ಗೆ ಹಿತನುಡಿಗಳನ್ನು ಆಡಬೇಕು. ಇದೇ ಸಜ್ಜನರ ಧರ್ಮವು. ಇದಕ್ಕೆ ವಿರುದ್ಧವಾದದ್ದೇ ಅಧರ್ಮವು.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
apruShTOpi hitam brUyA- |
dyasya nEchchhatparAbhavam ||
ESha Eva satAm dharmO |
viparItamatOnyathA || 376/129 ||
MEANING:-
When a person wishes victory to another person, the prior should speak good about the latter even if the latter didnt ask him to do so. This is called as the Dharma and if the action is opposite to this, its called as Adharma.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
द्यस्य नेच्छेत्पराभवम् ।।
एष एव सतां धर्मो ।
विपरीतमतोऽन्यथा ।। 376/129 ।।
अर्थः-
जो व्यक्ति जिस का पराजय नहीं चाहता हो, उस व्यक्ति के बिन पूछे ही उस के हित के लिये बात करना चाहिये । यह ही सज्जनों का धर्म है, इस का विरुद्ध आचरण अधर्म है ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಅಪೃಷ್ಟೋ$ಪಿ ಹಿತಂ ಬ್ರೂಯಾ-|
ದ್ಯಸ್ಯ ನೇಚ್ಛೇತ್ಪರಾಭವಮ್ ||
ಏಷ ಏವ ಸತಾಂ ಧರ್ಮೋ |
ವಿಪರೀತಮತೋ$ನ್ಯಥಾ || 376/129 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಯಾವ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ಯಾರ ಗೆಲುವನ್ನು ಬಯಸುತ್ತಾನೆಯೋ ಅವನು ಆ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ಕೇಳದೇ ಇದ್ದರೂ ಆತನ ಬಗ್ಗೆ ಹಿತನುಡಿಗಳನ್ನು ಆಡಬೇಕು. ಇದೇ ಸಜ್ಜನರ ಧರ್ಮವು. ಇದಕ್ಕೆ ವಿರುದ್ಧವಾದದ್ದೇ ಅಧರ್ಮವು.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
apruShTOpi hitam brUyA- |
dyasya nEchchhatparAbhavam ||
ESha Eva satAm dharmO |
viparItamatOnyathA || 376/129 ||
MEANING:-
When a person wishes victory to another person, the prior should speak good about the latter even if the latter didnt ask him to do so. This is called as the Dharma and if the action is opposite to this, its called as Adharma.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
May 8, 2021
प्रतिदिनं संस्कृतं
*कथापठनशृङ्खला*
केवलं 30 निमेषा:
समय: - 12 Noon to 12.30
Google Meet joining info
Video call link: https://meet.google.com/anj-tyfb-aum
क्षम्यताम् अन्यकार्यस्य कारणात् अद्य विलम्ब: जात: | अद्य द्वादशवादने कथापठनं भविष्यति |
*कथापठनशृङ्खला*
केवलं 30 निमेषा:
समय: - 12 Noon to 12.30
Google Meet joining info
Video call link: https://meet.google.com/anj-tyfb-aum
क्षम्यताम् अन्यकार्यस्य कारणात् अद्य विलम्ब: जात: | अद्य द्वादशवादने कथापठनं भविष्यति |
May 8, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। पञ्चदशः सर्गः ।।
🍃 एवं दत्त्वा वरं देवो देवानां विष्णुरात्मवान्।
मानुषे चिन्तयामास जन्मभूमिमथात्मनः॥२९॥
⚜️ भावार्थ - इस प्रकार भगवान् विष्णु देवताओं को वरदान दे अपने जन्म लेने योग्य मनुष्य लोक में स्थान चुनने लगे॥२९ ॥
ततः पद्मपलाशाक्षः कृत्वाऽऽत्मानं चतुर्विधम्।
पितरं रोचयामास तदा दशरथं नृपम्॥३०॥
⚜️ भावार्थ - कमलनयन भगवान् विष्णु ने अपने चार रूपों से महाराज दशरथ को अपना पिता बनाना, अर्थात् उनके घर में जन्म लेना पसंद किया॥३०॥
🍃 ततो देवर्षिगन्धवः सरुद्राः साप्सरोगणाः।
स्तुति॑भिर्दिव्यरूपाभिस्तुष्टवुर्मधुसूदनम् ॥३१॥
⚜️ भावार्थ - तब देवर्षि, गन्धर्व, रुद्र, अप्सरा इन सब ने मधुसूदन भगवान् की स्तुति कर, उनको सन्तुष्ट किया॥३१॥
#ramayan
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। पञ्चदशः सर्गः ।।
🍃 एवं दत्त्वा वरं देवो देवानां विष्णुरात्मवान्।
मानुषे चिन्तयामास जन्मभूमिमथात्मनः॥२९॥
⚜️ भावार्थ - इस प्रकार भगवान् विष्णु देवताओं को वरदान दे अपने जन्म लेने योग्य मनुष्य लोक में स्थान चुनने लगे॥२९ ॥
ततः पद्मपलाशाक्षः कृत्वाऽऽत्मानं चतुर्विधम्।
पितरं रोचयामास तदा दशरथं नृपम्॥३०॥
⚜️ भावार्थ - कमलनयन भगवान् विष्णु ने अपने चार रूपों से महाराज दशरथ को अपना पिता बनाना, अर्थात् उनके घर में जन्म लेना पसंद किया॥३०॥
🍃 ततो देवर्षिगन्धवः सरुद्राः साप्सरोगणाः।
स्तुति॑भिर्दिव्यरूपाभिस्तुष्टवुर्मधुसूदनम् ॥३१॥
⚜️ भावार्थ - तब देवर्षि, गन्धर्व, रुद्र, अप्सरा इन सब ने मधुसूदन भगवान् की स्तुति कर, उनको सन्तुष्ट किया॥३१॥
#ramayan
May 8, 2021
📙 ऋग्वेद
सूक्त - २५ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०५ , देवता - वरुण
🍃 कदा क्षेत्रश्रियं नरमा वरुणं करामहे. मृळीकायोरुचक्षसम्.. (५)
⚜️ भावार्थ - हम शक्तिशाली नेताओं तथा अगणित लोगों पर दृष्टि रखने वाले वरुण को इस यज्ञ में ले आयेंगे। (५)
#Rgveda
सूक्त - २५ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०५ , देवता - वरुण
🍃 कदा क्षेत्रश्रियं नरमा वरुणं करामहे. मृळीकायोरुचक्षसम्.. (५)
⚜️ भावार्थ - हम शक्तिशाली नेताओं तथा अगणित लोगों पर दृष्टि रखने वाले वरुण को इस यज्ञ में ले आयेंगे। (५)
#Rgveda
May 8, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️त्रयोदश अध्याय
♦️श्लोक:-१४
यथा धेनु सहस्त्रेषु वत्सो गच्छति मातरम्।
तथा यच्च कृतं कर्म कर्तारमनुगच्छति।।१४।।
♦️भावार्थ --जैसे हजारों गायों में भी बछड़ा अपनी माता के पास ही पहुंच जाता है अथवा उसके पीछे-पीछे चलता है, उसी प्रकार किया हुआ कर्म भी सदा कर्त्ता के पीछे-पीछे चलता रहता है।।
#Chanakya
✒️त्रयोदश अध्याय
♦️श्लोक:-१४
यथा धेनु सहस्त्रेषु वत्सो गच्छति मातरम्।
तथा यच्च कृतं कर्म कर्तारमनुगच्छति।।१४।।
♦️भावार्थ --जैसे हजारों गायों में भी बछड़ा अपनी माता के पास ही पहुंच जाता है अथवा उसके पीछे-पीछे चलता है, उसी प्रकार किया हुआ कर्म भी सदा कर्त्ता के पीछे-पीछे चलता रहता है।।
#Chanakya
May 8, 2021
चत्वारो वेदाः
सम्प्रति काले वेदाः चत्वारो मन्यन्ते ; ते १ - ऋग्वेदः, २ - यजुर्वेदः, ३ - सामवेदः, ४ - अथर्ववेदः चेति ।
द्वापरयुगस्य समाप्तेः पूर्वं वेदानां तद्विभागचतुष्टयं न मन्यते स्म । तत्समये ऋक्, यजुः, साम इतित्रयाणां शब्दशैल्याः सङ्ग्रहात्मक एको विशिष्टः अध्ययनीयः शब्दराशिः हि वेद आख्यायते स्म । एतदपि सत्यं यत् परमपित्रा परमेश्वरेण प्रत्येकं कल्पस्य आरम्भे सर्वप्रथमं परमेष्ठि-प्रजापतेः अर्थात् ब्रह्मणो हृदये समस्तवेदानां प्रादुर्भावः कारित आसीत्, ये वेदाश्च तस्य चतुर्मुखेषु सर्वदा विद्यमाना वर्तन्ते । ब्रह्मणः ऋषिसन्ततयः अग्रे गत्वा स्वतपस्याद्वारा एतस्य शब्दराशेः साक्षात्कारं कृतवन्त आसन्, तथाच पठनपाठनमाध्यमेन एतस्य संरक्षणमपि कृतवन्तः ।
विश्वे शब्दप्रयोगस्य शैली त्रिविधा वर्तते - पद्यम्, गद्यम्, गानम् चेति । वेदमन्त्राणां संज्ञाभूतः - ऋक्, गद्यात्मकमन्त्रभूतः - यजुः, गानात्मकमन्त्रभूतश्च साम इति कथ्यते । एतेषां शैलीत्रयाणाम् आधारे हि शास्त्रे लोके च वेदार्थं 'त्रयी' इति शब्दस्य व्यवहारः कृतोऽस्ति इति वेदविषयकः संक्षिप्तः परिचयः इति, शुभम् ।
-- नारदोपाध्यायः ।
ॐ
👆 👆 👆
वेदानां निर्मिति-विषये एतत् विवरणम् अन्यस्मिन् समूहे पठितं मया ।
मूलभूतं संक्षिप्तं च भवतु नाम वेदानां निर्माण-विषये संस्कृतेन इयत् सुलभं सरलं च संज्ञापनं मया इतःपूर्वं न एव पठितम् ।
सुलभ-सरल-लेखनं भाषणं च कर्तुं सर्वतः कठिनम् । अतः तत् एव विद्वत्तायाः प्रथमं लक्षणम् ।
🙏🙏🙏
सम्प्रति काले वेदाः चत्वारो मन्यन्ते ; ते १ - ऋग्वेदः, २ - यजुर्वेदः, ३ - सामवेदः, ४ - अथर्ववेदः चेति ।
द्वापरयुगस्य समाप्तेः पूर्वं वेदानां तद्विभागचतुष्टयं न मन्यते स्म । तत्समये ऋक्, यजुः, साम इतित्रयाणां शब्दशैल्याः सङ्ग्रहात्मक एको विशिष्टः अध्ययनीयः शब्दराशिः हि वेद आख्यायते स्म । एतदपि सत्यं यत् परमपित्रा परमेश्वरेण प्रत्येकं कल्पस्य आरम्भे सर्वप्रथमं परमेष्ठि-प्रजापतेः अर्थात् ब्रह्मणो हृदये समस्तवेदानां प्रादुर्भावः कारित आसीत्, ये वेदाश्च तस्य चतुर्मुखेषु सर्वदा विद्यमाना वर्तन्ते । ब्रह्मणः ऋषिसन्ततयः अग्रे गत्वा स्वतपस्याद्वारा एतस्य शब्दराशेः साक्षात्कारं कृतवन्त आसन्, तथाच पठनपाठनमाध्यमेन एतस्य संरक्षणमपि कृतवन्तः ।
विश्वे शब्दप्रयोगस्य शैली त्रिविधा वर्तते - पद्यम्, गद्यम्, गानम् चेति । वेदमन्त्राणां संज्ञाभूतः - ऋक्, गद्यात्मकमन्त्रभूतः - यजुः, गानात्मकमन्त्रभूतश्च साम इति कथ्यते । एतेषां शैलीत्रयाणाम् आधारे हि शास्त्रे लोके च वेदार्थं 'त्रयी' इति शब्दस्य व्यवहारः कृतोऽस्ति इति वेदविषयकः संक्षिप्तः परिचयः इति, शुभम् ।
-- नारदोपाध्यायः ।
ॐ
👆 👆 👆
वेदानां निर्मिति-विषये एतत् विवरणम् अन्यस्मिन् समूहे पठितं मया ।
मूलभूतं संक्षिप्तं च भवतु नाम वेदानां निर्माण-विषये संस्कृतेन इयत् सुलभं सरलं च संज्ञापनं मया इतःपूर्वं न एव पठितम् ।
सुलभ-सरल-लेखनं भाषणं च कर्तुं सर्वतः कठिनम् । अतः तत् एव विद्वत्तायाः प्रथमं लक्षणम् ।
🙏🙏🙏
May 9, 2021
हरेर्नाम हरेर्नाम हरेर्नाम केवलम्।
कलौ नास्त्येव नास्त्येव नास्त्येव गतिरन्यथा।।
कलियुग में केवल हरिनाम ही गति है। अन्यथा और कोई गति नहीं।
कलौ नास्त्येव नास्त्येव नास्त्येव गतिरन्यथा।।
कलियुग में केवल हरिनाम ही गति है। अन्यथा और कोई गति नहीं।
(श्री चैतन्य)
May 9, 2021
ओ३म्
१३३. संस्कृत वाक्याभ्यासः
अहं गृहतः कार्यालयं गच्छामि।
= मैं घर से दफ्तर जाता हूँ।
सुजितः पुस्तकालयतः उद्यानं गच्छति।
= सुजित पुस्तकालय से उद्यान जाता है।
वृन्दा अम्बालातः कोल्हापुरं गच्छति।
= वृन्दा अम्बाला से कोल्हापुर जाती है।
सैनिकः लेहतः सियाचिनं गच्छति।
= सैनिक लेह से सियाचिन जाता है।
भवान् कुतः कुत्र गच्छति ?
= आप कहाँ से कहाँ जाते हैं ?
भवती कुतः कुत्र गच्छति ?
= आप कहाँ से कहाँ जाती हैं ?
ओ३म्
१३४. संस्कृत वाक्याभ्यासः
मम गृहे तुलस्याः पादपः।
= मेरे घर में तुलसी का पौधा है।
अङ्कितस्य गृहे कदलीवृक्षः अस्ति।
= अंकित के घर केले का पेड़ है।
मोहितस्य गृहे आम्रवृक्षः अस्ति।
= मोहित के घर आम् का पेड़ है।
गीतिकायाः गृहे पाटलस्य वृक्षः अस्ति।
= गीतिका के घर गुलाब का पेड़ है।
तव गृहे कस्य वृक्षः अस्ति ?
= तुम्हारे घर किसका वृक्ष है ?
भवतः गृहे कस्य वृक्षः अस्ति ?
= आपके घर किसका पेड़ है ?
भवत्याः गृहे कस्य वृक्षः अस्ति ?
= आपके घर किसका पेड़ है ?
ओ३म्
१३५. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः बालकः।
बालकः चित्रं पश्यति।
= बालक चित्र देखता है।
तद् चित्रं तस्य परिवारस्य अस्ति।
= वह चित्र उसके परिवार का है।
सः बालकः चित्रं दृष्ट्वा वदति।
= वह बच्चा चित्र देख कर बोलता है।
एषः मम पितामहः अस्ति।
= ये मेरे दादाजी हैं।
एषा मम पितामही अस्ति।
= ये मेरी दादीजी हैं।
एषः मम पिता अस्ति।
= ये मेरे पिताजी हैं।
एषा मम माता।
= ये मेरी माँ हैं।
एषः मम मातुलः अस्ति।
= ये मेरे मामा हैं।
एषा मम मातुलानी अस्ति।
= ये मेरी मामीजी हैं।
एषा मम भगिनी अस्ति।
= ये मेरी बहन है।
चित्रे मातामही नास्ति।
= चित्र में नानीजी नहीं हैं।
एतस्मिन् चित्रे मातामहः अपि नास्ति।
= इस चित्र में नानाजी भी नहीं हैं।
तौ अन्यस्मिन् चित्रे स्तः।
= वे दोनों अन्य चित्र में हैं।
ओ३म्
१३६. संस्कृत वाक्याभ्यासः
शिक्षा, कल्प, निरुक्त, व्याकरण, छन्द और ज्योतिष ये छः वेदाङ्ग हैं। प्राचीन समय में इनकी विद्या को प्राप्त करना अनिवार्य था।
आज हम सभी को व्याकरण-विमुख बना दिया गया है। परन्तु व्याकरण-विमुख रह कर भी हम संस्कृताभ्यास तो कर ही सकते हैं।
प्रतिदिन के सम्वादों में एक सम्वाद या वाक्य हम सभी अवश्य बोला करते हैं
‘‘मैं क्या करूँगा / क्या करूँगी ?’’
अहं गमिष्यामि।
अहम् उद्यानं गमिष्यामि।
सायंकाले अहम् उद्यानं गमिष्यामि।
अहं पठिष्यामि।
अहं वदिष्यामि।
अहं खादिष्यामि।
अहं चलिष्यामि
अहं पास्यामि = मैं पिऊँगा।
अहं दास्यामि = मैं दूँगा।
अहं मेलिष्यामि = मैं मिलूँगा।
अहं लेखिष्यामि = मैं लिखूँगा।
अहं नेष्यामि = मैं ले जाऊँगा।
अहम् आनेष्यामि = मैं लाऊँगा।
अहं द्रक्ष्यामि = मैं देखूँगा।
अहं प्रक्ष्यामि = मैं पूछूँगा।
अहं श्रोष्यामि = मैं सुनूँगा।
अहं स्थापयिष्यामि = मैं रखूँगा।
ओ३म्
छोटे छोटे सरल सरल संस्कृत वाक्य बोलते जाइए , संस्कृत में पारंगत बनते जाइए।
१३७. संस्कृत वाक्याभ्यासः
गाँव ढोरी , जिला कच्छ ( गुजरात ) का निवासी श्री शम्भु आहिर कल भुज में मिला था। सात वर्ष पहले उसने संस्कृत पढ़ी थी।
गाँव में उसके साथ कोई भी संस्कृत में बातचीत नहीं करता है परन्तु वह नित्य सम्भाषण का अभ्यास करता है।
मेरे साथ उसने १५ मिनट तक एक भोजनालय में बैठ कर संस्कृत में बात की। सभी लोग हमारा संस्कृत सम्वाद सुन रहे थे।
शम्भुः – नमो नमः।
अहम् – नमो नमः।
अहम् – भवान् कः ? = आप कौन ?
शम्भुः – मम नाम शम्भुः।
अहम् – कुतः ? = कहाँ से ?
शम्भुः – अहं ढोरीतः।
= मैं ढोरी से
शम्भुः – भवान् संस्कृतं पाठितवान्।
= आपने संस्कृत पढाई थी।
अहम् – कदा ? कब ?
शम्भुः – सप्तवर्षेभ्यः पूर्वम्।
= सात वर्ष पहले।
शम्भुः – अमितः अपि पाठयति स्म।
= अमित जी भी पढ़ाते थे।
अहम् – आम्, अधुना स्मरणे आगतम्।
= अब याद आया।
अहम् – तदानीं विलासबा भगिनी अपि पाठयति स्म।
= तब विलासबा बहन भी पढ़ाती थीं।
शम्भुः – अधुना अहं शिक्षकः अस्मि।
= अब मैं शिक्षक हूँ।
छात्रान् संस्कृतं पाठयामि।
= छात्रों को संस्कृत पढ़ाता हूँ।
आवां द्वौ सुखेन संस्कृते वार्तालापं कृतवन्तौ।
= हम दोनों ने सुख से संस्कृत में बातचीत की।
जनाः आवयोः सम्भाषणं श्रृण्वन्ति स्म।
= लोग हमारी बात सुन रहे थे।
आप भी ऐसे ही संस्कृत में बात किया करें।
#Vakyabhyas
१३३. संस्कृत वाक्याभ्यासः
अहं गृहतः कार्यालयं गच्छामि।
= मैं घर से दफ्तर जाता हूँ।
सुजितः पुस्तकालयतः उद्यानं गच्छति।
= सुजित पुस्तकालय से उद्यान जाता है।
वृन्दा अम्बालातः कोल्हापुरं गच्छति।
= वृन्दा अम्बाला से कोल्हापुर जाती है।
सैनिकः लेहतः सियाचिनं गच्छति।
= सैनिक लेह से सियाचिन जाता है।
भवान् कुतः कुत्र गच्छति ?
= आप कहाँ से कहाँ जाते हैं ?
भवती कुतः कुत्र गच्छति ?
= आप कहाँ से कहाँ जाती हैं ?
ओ३म्
१३४. संस्कृत वाक्याभ्यासः
मम गृहे तुलस्याः पादपः।
= मेरे घर में तुलसी का पौधा है।
अङ्कितस्य गृहे कदलीवृक्षः अस्ति।
= अंकित के घर केले का पेड़ है।
मोहितस्य गृहे आम्रवृक्षः अस्ति।
= मोहित के घर आम् का पेड़ है।
गीतिकायाः गृहे पाटलस्य वृक्षः अस्ति।
= गीतिका के घर गुलाब का पेड़ है।
तव गृहे कस्य वृक्षः अस्ति ?
= तुम्हारे घर किसका वृक्ष है ?
भवतः गृहे कस्य वृक्षः अस्ति ?
= आपके घर किसका पेड़ है ?
भवत्याः गृहे कस्य वृक्षः अस्ति ?
= आपके घर किसका पेड़ है ?
ओ३म्
१३५. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः बालकः।
बालकः चित्रं पश्यति।
= बालक चित्र देखता है।
तद् चित्रं तस्य परिवारस्य अस्ति।
= वह चित्र उसके परिवार का है।
सः बालकः चित्रं दृष्ट्वा वदति।
= वह बच्चा चित्र देख कर बोलता है।
एषः मम पितामहः अस्ति।
= ये मेरे दादाजी हैं।
एषा मम पितामही अस्ति।
= ये मेरी दादीजी हैं।
एषः मम पिता अस्ति।
= ये मेरे पिताजी हैं।
एषा मम माता।
= ये मेरी माँ हैं।
एषः मम मातुलः अस्ति।
= ये मेरे मामा हैं।
एषा मम मातुलानी अस्ति।
= ये मेरी मामीजी हैं।
एषा मम भगिनी अस्ति।
= ये मेरी बहन है।
चित्रे मातामही नास्ति।
= चित्र में नानीजी नहीं हैं।
एतस्मिन् चित्रे मातामहः अपि नास्ति।
= इस चित्र में नानाजी भी नहीं हैं।
तौ अन्यस्मिन् चित्रे स्तः।
= वे दोनों अन्य चित्र में हैं।
ओ३म्
१३६. संस्कृत वाक्याभ्यासः
शिक्षा, कल्प, निरुक्त, व्याकरण, छन्द और ज्योतिष ये छः वेदाङ्ग हैं। प्राचीन समय में इनकी विद्या को प्राप्त करना अनिवार्य था।
आज हम सभी को व्याकरण-विमुख बना दिया गया है। परन्तु व्याकरण-विमुख रह कर भी हम संस्कृताभ्यास तो कर ही सकते हैं।
प्रतिदिन के सम्वादों में एक सम्वाद या वाक्य हम सभी अवश्य बोला करते हैं
‘‘मैं क्या करूँगा / क्या करूँगी ?’’
अहं गमिष्यामि।
अहम् उद्यानं गमिष्यामि।
सायंकाले अहम् उद्यानं गमिष्यामि।
अहं पठिष्यामि।
अहं वदिष्यामि।
अहं खादिष्यामि।
अहं चलिष्यामि
अहं पास्यामि = मैं पिऊँगा।
अहं दास्यामि = मैं दूँगा।
अहं मेलिष्यामि = मैं मिलूँगा।
अहं लेखिष्यामि = मैं लिखूँगा।
अहं नेष्यामि = मैं ले जाऊँगा।
अहम् आनेष्यामि = मैं लाऊँगा।
अहं द्रक्ष्यामि = मैं देखूँगा।
अहं प्रक्ष्यामि = मैं पूछूँगा।
अहं श्रोष्यामि = मैं सुनूँगा।
अहं स्थापयिष्यामि = मैं रखूँगा।
ओ३म्
छोटे छोटे सरल सरल संस्कृत वाक्य बोलते जाइए , संस्कृत में पारंगत बनते जाइए।
१३७. संस्कृत वाक्याभ्यासः
गाँव ढोरी , जिला कच्छ ( गुजरात ) का निवासी श्री शम्भु आहिर कल भुज में मिला था। सात वर्ष पहले उसने संस्कृत पढ़ी थी।
गाँव में उसके साथ कोई भी संस्कृत में बातचीत नहीं करता है परन्तु वह नित्य सम्भाषण का अभ्यास करता है।
मेरे साथ उसने १५ मिनट तक एक भोजनालय में बैठ कर संस्कृत में बात की। सभी लोग हमारा संस्कृत सम्वाद सुन रहे थे।
शम्भुः – नमो नमः।
अहम् – नमो नमः।
अहम् – भवान् कः ? = आप कौन ?
शम्भुः – मम नाम शम्भुः।
अहम् – कुतः ? = कहाँ से ?
शम्भुः – अहं ढोरीतः।
= मैं ढोरी से
शम्भुः – भवान् संस्कृतं पाठितवान्।
= आपने संस्कृत पढाई थी।
अहम् – कदा ? कब ?
शम्भुः – सप्तवर्षेभ्यः पूर्वम्।
= सात वर्ष पहले।
शम्भुः – अमितः अपि पाठयति स्म।
= अमित जी भी पढ़ाते थे।
अहम् – आम्, अधुना स्मरणे आगतम्।
= अब याद आया।
अहम् – तदानीं विलासबा भगिनी अपि पाठयति स्म।
= तब विलासबा बहन भी पढ़ाती थीं।
शम्भुः – अधुना अहं शिक्षकः अस्मि।
= अब मैं शिक्षक हूँ।
छात्रान् संस्कृतं पाठयामि।
= छात्रों को संस्कृत पढ़ाता हूँ।
आवां द्वौ सुखेन संस्कृते वार्तालापं कृतवन्तौ।
= हम दोनों ने सुख से संस्कृत में बातचीत की।
जनाः आवयोः सम्भाषणं श्रृण्वन्ति स्म।
= लोग हमारी बात सुन रहे थे।
आप भी ऐसे ही संस्कृत में बात किया करें।
#Vakyabhyas
May 9, 2021
*भारतीय चिकित्सा-विज्ञान में गौरवपूर्ण स्वच्छता के सूत्र*=
हमारे पूर्वज अत्यंत दूरदर्शी थे। उन्होंने हजारों वर्षों पूर्व वेदों व शास्त्रों में महामारी की रोकथाम के लिए परिपूर्ण स्वच्छता रखने के लिए स्पष्ट निर्देश दे रखें हैं –
1. लवणं व्यञ्जनं चैव घृतं
तैलं तथैव च ।
लेह्यं पेयं च विविधं
हस्तदत्तं न भक्षयेत् ।।
- धर्मसिन्धू ३पू. आह्निक
नामक, घी, तेल, चावल, एवं अन्य खाद्य पदार्थ चम्मच से परोसना चाहिए, हाथों से नहीं।
2. अनातुरः स्वानि खानि न
स्पृशेदनिमित्ततः ।।
- मनुस्मृति ४/१४४
अपने शरीर के अंगों जैसे आँख, नाक, कान आदि को बिना किसी कारण के छूना नहीं चाहिए।
3. अपमृज्यान्न च स्न्नातो
गात्राण्यम्बरपाणिभिः ।।
- मार्कण्डेय पुराण ३४/५२
एक बार पहने हुए वस्त्र धोने के बाद ही पहनना चाहिए। स्नान के बाद अपने शरीर को शीघ्र सुखाना चाहिए।
4. हस्तपादे मुखे चैव पञ्चाद्रे
भोजनं चरेत् ।।
पद्म०सृष्टि.५१/८८
नाप्रक्षालितपाणिपादो
भुञ्जीत ।।
- सुश्रुतसंहिता चिकित्सा
२४/९८
अपने हाथ, मुंह व पैर स्वच्छ करने के बाद ही भोजन करना चाहिए।
5. स्न्नानाचारविहीनस्य सर्वाः
स्युः निष्फलाः क्रियाः ।।
- वाघलस्मृति ६९
बिना स्नान व शुद्धि के यदि कोई कर्म किये जाते हैं तो वो निष्फल रहते हैं।
6. न धारयेत् परस्यैवं
स्न्नानवस्त्रं कदाचन ।I
- पद्म० सृष्टि.५१/८६
स्नान के बाद अपना शरीर पोंछने के लिए किसी अन्य द्वारा उपयोग किया गया वस्त्र(टॉवेल) उपयोग में नहीं लाना चाहिये।
7. अन्यदेव भवद्वासः
शयनीये नरोत्तम ।
अन्यद् रथ्यासु देवानाम
अर्चायाम् अन्यदेव हि ।।
- महाभारत अनु १०४/८६
पूजन, शयन एवं घर के बाहर जाते समय अलग-अलग वस्त्रों का उपयोग करना चाहिए।
8. तथा न अन्यधृतं (वस्त्रं
धार्यम् ।।
- महाभारत अनु १०४/८६
दूसरे द्वारा पहने गए वस्त्रों को नहीं पहनना चाहिए।
9. न अप्रक्षालितं पूर्वधृतं
वसनं बिभृयाद् ।।
- विष्णुस्मृति ६४
एक बार पहने हुए वस्त्रों को स्वच्छ करने के बाद ही दूसरी बार पहनना चाहिए।
10. न आद्रं परिदधीत ।।
- गोभिसगृह्यसूत्र ३/५/२४
गीले वस्त्र न पहनें।
सनातन धर्म ग्रंथो के माध्यम से ये सभी सावधानियां समस्त भारतवासियों को हजारों वर्षों पूर्व से सिखाई जाती रही हैं।
इस पद्धति से हमें अपनी व्यक्तिगत स्वच्छता को बनाये रखने के लिए सावधानियां बरतने के निर्देश तब दिए गए थे जब आज के जमाने के माइक्रोस्कोप नही थे। लेकिन हमारे पूर्वजों ने वैदिक ज्ञान का उपयोग कर धार्मिकता व सदाचरण का अभ्यास दैनिक जीवन में स्थापित किया था।आज भी ये सावधानियाँ अत्यन्त प्रासंगिक हैं। यदि हमें ये उपयोगी लगती हो तो इनका पालन कर सकते हैं।
।।श्रीराधे।।
🌻🙏जयतु भारतीयविज्ञानम्।🙏🌻
हमारे पूर्वज अत्यंत दूरदर्शी थे। उन्होंने हजारों वर्षों पूर्व वेदों व शास्त्रों में महामारी की रोकथाम के लिए परिपूर्ण स्वच्छता रखने के लिए स्पष्ट निर्देश दे रखें हैं –
1. लवणं व्यञ्जनं चैव घृतं
तैलं तथैव च ।
लेह्यं पेयं च विविधं
हस्तदत्तं न भक्षयेत् ।।
- धर्मसिन्धू ३पू. आह्निक
नामक, घी, तेल, चावल, एवं अन्य खाद्य पदार्थ चम्मच से परोसना चाहिए, हाथों से नहीं।
2. अनातुरः स्वानि खानि न
स्पृशेदनिमित्ततः ।।
- मनुस्मृति ४/१४४
अपने शरीर के अंगों जैसे आँख, नाक, कान आदि को बिना किसी कारण के छूना नहीं चाहिए।
3. अपमृज्यान्न च स्न्नातो
गात्राण्यम्बरपाणिभिः ।।
- मार्कण्डेय पुराण ३४/५२
एक बार पहने हुए वस्त्र धोने के बाद ही पहनना चाहिए। स्नान के बाद अपने शरीर को शीघ्र सुखाना चाहिए।
4. हस्तपादे मुखे चैव पञ्चाद्रे
भोजनं चरेत् ।।
पद्म०सृष्टि.५१/८८
नाप्रक्षालितपाणिपादो
भुञ्जीत ।।
- सुश्रुतसंहिता चिकित्सा
२४/९८
अपने हाथ, मुंह व पैर स्वच्छ करने के बाद ही भोजन करना चाहिए।
5. स्न्नानाचारविहीनस्य सर्वाः
स्युः निष्फलाः क्रियाः ।।
- वाघलस्मृति ६९
बिना स्नान व शुद्धि के यदि कोई कर्म किये जाते हैं तो वो निष्फल रहते हैं।
6. न धारयेत् परस्यैवं
स्न्नानवस्त्रं कदाचन ।I
- पद्म० सृष्टि.५१/८६
स्नान के बाद अपना शरीर पोंछने के लिए किसी अन्य द्वारा उपयोग किया गया वस्त्र(टॉवेल) उपयोग में नहीं लाना चाहिये।
7. अन्यदेव भवद्वासः
शयनीये नरोत्तम ।
अन्यद् रथ्यासु देवानाम
अर्चायाम् अन्यदेव हि ।।
- महाभारत अनु १०४/८६
पूजन, शयन एवं घर के बाहर जाते समय अलग-अलग वस्त्रों का उपयोग करना चाहिए।
8. तथा न अन्यधृतं (वस्त्रं
धार्यम् ।।
- महाभारत अनु १०४/८६
दूसरे द्वारा पहने गए वस्त्रों को नहीं पहनना चाहिए।
9. न अप्रक्षालितं पूर्वधृतं
वसनं बिभृयाद् ।।
- विष्णुस्मृति ६४
एक बार पहने हुए वस्त्रों को स्वच्छ करने के बाद ही दूसरी बार पहनना चाहिए।
10. न आद्रं परिदधीत ।।
- गोभिसगृह्यसूत्र ३/५/२४
गीले वस्त्र न पहनें।
सनातन धर्म ग्रंथो के माध्यम से ये सभी सावधानियां समस्त भारतवासियों को हजारों वर्षों पूर्व से सिखाई जाती रही हैं।
इस पद्धति से हमें अपनी व्यक्तिगत स्वच्छता को बनाये रखने के लिए सावधानियां बरतने के निर्देश तब दिए गए थे जब आज के जमाने के माइक्रोस्कोप नही थे। लेकिन हमारे पूर्वजों ने वैदिक ज्ञान का उपयोग कर धार्मिकता व सदाचरण का अभ्यास दैनिक जीवन में स्थापित किया था।आज भी ये सावधानियाँ अत्यन्त प्रासंगिक हैं। यदि हमें ये उपयोगी लगती हो तो इनका पालन कर सकते हैं।
।।श्रीराधे।।
🌻🙏जयतु भारतीयविज्ञानम्।🙏🌻
May 9, 2021
May 9, 2021
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
May 9, 2021
डि आर् डि ओ संस्थया आविष्कृताय कोविडौषधाय अनुज्ञा लब्धा।
नवदिल्ली> भारतस्य प्रतिरोध गवेषणकेन्द्रेण डि आर् डि ओ संस्थया आविष्कृताय कोविडौषधाय 2-डि जि [2 de Oxi -D- Glucose] नामकाय आकस्मिकवेलायाम् उपयोक्तुम् 'ड्रग्स् कण्ट्रोलर् ओफ् इन्डिया' संस्थया अनुज्ञा लब्धा।
ग्लूकोस् अस्त्यस्यौषधस्य प्रधानांशः। अतः इदमौषधं राष्ट्रे भूरिशः निर्मातुं वितरीतुं च शक्यत इति डि आर् डि ओ संस्थया निगदितम्। कोविड्रोगिषु कृते परीक्षणे अनुकूलं फलमजायत इत्यनेनैव अनुज्ञा लब्धा। डि आर् डि ओ संस्थायाः Institute of Nuclear Medicine and Allied Science lab तथा हैदराबादस्था Dr. Reddi's Laboratory इति संस्थया च सहयौगिकतया आविष्कृतमौषधं भवत्येतत्।
~ संप्रति वार्ता
नवदिल्ली> भारतस्य प्रतिरोध गवेषणकेन्द्रेण डि आर् डि ओ संस्थया आविष्कृताय कोविडौषधाय 2-डि जि [2 de Oxi -D- Glucose] नामकाय आकस्मिकवेलायाम् उपयोक्तुम् 'ड्रग्स् कण्ट्रोलर् ओफ् इन्डिया' संस्थया अनुज्ञा लब्धा।
ग्लूकोस् अस्त्यस्यौषधस्य प्रधानांशः। अतः इदमौषधं राष्ट्रे भूरिशः निर्मातुं वितरीतुं च शक्यत इति डि आर् डि ओ संस्थया निगदितम्। कोविड्रोगिषु कृते परीक्षणे अनुकूलं फलमजायत इत्यनेनैव अनुज्ञा लब्धा। डि आर् डि ओ संस्थायाः Institute of Nuclear Medicine and Allied Science lab तथा हैदराबादस्था Dr. Reddi's Laboratory इति संस्थया च सहयौगिकतया आविष्कृतमौषधं भवत्येतत्।
~ संप्रति वार्ता
May 9, 2021
AIR Tirupati 21-05-09 1820 AEFmtConversion1620570909245 AETrim1620570963701
९.५ सायंकाल शुभेच्छा
May 9, 2021
🙏 💐 8.5.21 वेदवाणी 🙏💐
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा, आर्य जितेंद्र भाटिया द्वारा प्रचारित 🙏💐
इन्द्रमिवेदुभये वि ह्वयन्त उदीराणा यज्ञमुपप्रयन्तः।
दधिक्रामु सूदनं मर्त्याय ददथुर्मित्रावरुणा नो अश्वम्॥ ऋग्वेद ४-३९-५॥🙏💐
प्राण और उदान के सदृश्य शासक और उसके सहयोगी अनुसंधानकर्ता, विज्ञान से जुड़े लोग आदि जब मिलकर प्रजाहित में ऊर्जा और जल क्षेत्रों में उन्नति के कार्य करते हैं। तो उनकी प्रशंसा सर्वत्र होती है।🙏💐
Like Pran and Udaan, the ruler and his associate researchers, people associated with science, etc., work together in the fields of energy and water in the interest of people. Then, they are praised everywhere. (Rig Veda 4-39-5)
🙏 9.5.21 वेदवाणी🙏
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा, प्रचारित आर्य जितेंद्र भाटिया द्वारा🙏🌹
*दधिक्राव्ण इदु नु चर्किराम विश्वा इन्मामुषसः सूदयन्तु।*
*अपामग्नेरुषसः सूर्यस्य बृहस्पतेराङ्गिरसस्य जिष्णोः॥ ऋग्वेद ४-४०-१॥*🙏🌹
हे आरोही उषा ! हमें प्रेरणा दें कि हम जनता के कल्याण के लिए जल, अग्नि, सूर्य, ब्रहस्पति, प्राण आदि की लौकिक ऊर्जा का उपयोग कर सकते हैं।🙏🌹
O Ascending Usha ! Inspire us that we can utilize the cosmic energies of water, fire, sun, Brahspati, Pran etc. for the welfare of the public. (Rig Veda 4–40–1)🙏🌹#vedgsawan🙏🌹
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा, आर्य जितेंद्र भाटिया द्वारा प्रचारित 🙏💐
इन्द्रमिवेदुभये वि ह्वयन्त उदीराणा यज्ञमुपप्रयन्तः।
दधिक्रामु सूदनं मर्त्याय ददथुर्मित्रावरुणा नो अश्वम्॥ ऋग्वेद ४-३९-५॥🙏💐
प्राण और उदान के सदृश्य शासक और उसके सहयोगी अनुसंधानकर्ता, विज्ञान से जुड़े लोग आदि जब मिलकर प्रजाहित में ऊर्जा और जल क्षेत्रों में उन्नति के कार्य करते हैं। तो उनकी प्रशंसा सर्वत्र होती है।🙏💐
Like Pran and Udaan, the ruler and his associate researchers, people associated with science, etc., work together in the fields of energy and water in the interest of people. Then, they are praised everywhere. (Rig Veda 4-39-5)
🙏 9.5.21 वेदवाणी🙏
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा, प्रचारित आर्य जितेंद्र भाटिया द्वारा🙏🌹
*दधिक्राव्ण इदु नु चर्किराम विश्वा इन्मामुषसः सूदयन्तु।*
*अपामग्नेरुषसः सूर्यस्य बृहस्पतेराङ्गिरसस्य जिष्णोः॥ ऋग्वेद ४-४०-१॥*🙏🌹
हे आरोही उषा ! हमें प्रेरणा दें कि हम जनता के कल्याण के लिए जल, अग्नि, सूर्य, ब्रहस्पति, प्राण आदि की लौकिक ऊर्जा का उपयोग कर सकते हैं।🙏🌹
O Ascending Usha ! Inspire us that we can utilize the cosmic energies of water, fire, sun, Brahspati, Pran etc. for the welfare of the public. (Rig Veda 4–40–1)🙏🌹#vedgsawan🙏🌹
May 9, 2021
Kiraataarjuneeyam (Mahakavi Bharavi)
नहि प्रियं वक्तुमिच्छन्ति मृषा हितैषिणः
Nahi priyam vaktumichchhanti mrishaa hitaishinah
Those who mean well for others do not want to please them by false praise.
ननु वक्तृविशेष नि:स्पृहा गुणगृह्या वचने विपश्चितः
Nanu vaktrivishesha ni:sprihaa gunagrihyaa vachane vipashchitah
The wise are indifferent as to who uttered the words, they judge the words by their inherent quality.
निवसन्ति पराक्रमाश्रया न विषादेन समं समृद्धयः
Nivasanti paraakramaashrayaa na vishaadena samam samriddhayah
Abundance (affluence) co-exists with valour not with melancholy or absence of enthusiasm.
सहसा विदधीत न क्रियामविवेक: परमापदां पदम्।
वृणुते हि विमृश्यकारिणं गुणलुब्धाः स्वयमेव सम्पदः ॥
Sahasaa vidadheeta na kriyaamavivekah paramaapadaam padam
Vrinute hi vimrishyakaarinam gunalubdhaah swayameva sampadah
Do not embark on an endeavour on the spur of the moment without analysing its pros and cons. The absence of discrimination is the cause of great misfortune. Fortune, ever greedy for good qualities in men, embraces those who engage themselves in an endeavour after consultations and discussions with men of knowledge.
स्पृहणीयगुणैर्महात्मभिश्चरिते वर्त्मनि यच्छतां मनः
विधिहेतुर्हेतुरागसां विनिपातोऽपि समुन्नतेस्समः
Sprihaneeya gunairmahaatmabhih charite vartmani yachchhataam manah
Vidhiheturaheturaagasaam vinipaato’pi samunnateh samah
For those who follow in the footsteps of great men possessing highly desirable qualities, even a downfall on account of fate and not involving wrong doings is equal to rising higher in status.
यशोऽधिगन्तुं सुखलिप्सया वा मनुष्यसंख्यामतिवर्तितुं वा
निरुत्सुकानामभियोगभाजां समुत्सुकेवाङ्कमुपैति सिद्धिः
Yasho’dhigantum sukhalipsayaa vaa manushyasamkhyaamativartitum vaa
Nirutsukaanaamabhiyogabhaajaam samutsukevaankamupaiti siddhih
Achievement, it seems, is enthusiastic to sit on the lap of those who engage themselves diligently in an endeavour without caring for fame, happiness or rise in popularity.
किं वावसादकर आत्मवताम्
Kimivaavasaadakara aatmavataam
There is nothing which will tire out or disturb the mind of high-minded persons.
प्रेम पश्यति भयानपदेऽपि
Prema pashyati bhayaanapade’pi
Love sees cause for fear even in the most unlikely places.
उपनतमवधीरयन्त्यभव्याः
Upanatamavadheerayantyabhavyaah
Unlucky persons disregard ( do not care about) what is already at hand.
शरदम्बुधरच्छाया जत्वर्यो यौवनश्रियः
आपातरम्याः विषयाः पर्यन्तपरितापिनः
Sharadambudharachchhaayaa jatwaryo yauvanashriyah
Aapaataramyaah vishayaah paryanta paritaapinah
Youth is fleeting like the clouds of autumn. The pleasures of the senses are sweet in the beginning but yield bitter results in the end.
तदा रम्याण्यरम्याणि प्रियः शल्यं तदासवः ।
तदेकाकी सबंधुस्सन् इष्टेन रहितो यदा ॥
Tadaa ramyaanyaramyaani priyah shalyam tadaasavah
Tadekaakee sabandhuh sannishtena rahito yadaa
when one’s loved one is absent, beautiful things seem ugly, what one likes including one’s own life becomes a pain, one feels lonely even in the midst of one’s relatives.
जीयन्तां दुर्जया देहे रिपवश्च्क्षुरादयः ।
जितेषु ननु लोकोऽयं तेषु कृत्स्नस्त्वया जितः॥
Jeeyantaam durjayaa dehe ripavashchakshuraadayah
Jiteshu nanu loko’yam teshu kritsnastwayaa jitah
The enemies resident in the body, namely the sense organs like the eyes, which are difficult to control, should be conquered. Once they are conquered, it is as good as the whole world has been conquered by you.
तावदाश्रयते लक्ष्म्या तावदस्य स्थिरं यशः ।
पुरुषस्तावदेवासौ यावन्मानान्न हीयते ॥
Taavadaashreeyate lakshmyaa taavadasya sthiram yashah
Purushastaavadevaasau yaavanmaanaanna heeyate
One can accumulate wealth, one’s fame remains stable and one is considered a man of substance only so long as one commands the respect of society.
प्रकृत्यमित्रा हि सतामसाधवः
Prakrityamitraa hi sataamasaadhavah
Evil men are natural enemies of the good ones.
नहि प्रियं वक्तुमिच्छन्ति मृषा हितैषिणः
Nahi priyam vaktumichchhanti mrishaa hitaishinah
Those who mean well for others do not want to please them by false praise.
ननु वक्तृविशेष नि:स्पृहा गुणगृह्या वचने विपश्चितः
Nanu vaktrivishesha ni:sprihaa gunagrihyaa vachane vipashchitah
The wise are indifferent as to who uttered the words, they judge the words by their inherent quality.
निवसन्ति पराक्रमाश्रया न विषादेन समं समृद्धयः
Nivasanti paraakramaashrayaa na vishaadena samam samriddhayah
Abundance (affluence) co-exists with valour not with melancholy or absence of enthusiasm.
सहसा विदधीत न क्रियामविवेक: परमापदां पदम्।
वृणुते हि विमृश्यकारिणं गुणलुब्धाः स्वयमेव सम्पदः ॥
Sahasaa vidadheeta na kriyaamavivekah paramaapadaam padam
Vrinute hi vimrishyakaarinam gunalubdhaah swayameva sampadah
Do not embark on an endeavour on the spur of the moment without analysing its pros and cons. The absence of discrimination is the cause of great misfortune. Fortune, ever greedy for good qualities in men, embraces those who engage themselves in an endeavour after consultations and discussions with men of knowledge.
स्पृहणीयगुणैर्महात्मभिश्चरिते वर्त्मनि यच्छतां मनः
विधिहेतुर्हेतुरागसां विनिपातोऽपि समुन्नतेस्समः
Sprihaneeya gunairmahaatmabhih charite vartmani yachchhataam manah
Vidhiheturaheturaagasaam vinipaato’pi samunnateh samah
For those who follow in the footsteps of great men possessing highly desirable qualities, even a downfall on account of fate and not involving wrong doings is equal to rising higher in status.
यशोऽधिगन्तुं सुखलिप्सया वा मनुष्यसंख्यामतिवर्तितुं वा
निरुत्सुकानामभियोगभाजां समुत्सुकेवाङ्कमुपैति सिद्धिः
Yasho’dhigantum sukhalipsayaa vaa manushyasamkhyaamativartitum vaa
Nirutsukaanaamabhiyogabhaajaam samutsukevaankamupaiti siddhih
Achievement, it seems, is enthusiastic to sit on the lap of those who engage themselves diligently in an endeavour without caring for fame, happiness or rise in popularity.
किं वावसादकर आत्मवताम्
Kimivaavasaadakara aatmavataam
There is nothing which will tire out or disturb the mind of high-minded persons.
प्रेम पश्यति भयानपदेऽपि
Prema pashyati bhayaanapade’pi
Love sees cause for fear even in the most unlikely places.
उपनतमवधीरयन्त्यभव्याः
Upanatamavadheerayantyabhavyaah
Unlucky persons disregard ( do not care about) what is already at hand.
शरदम्बुधरच्छाया जत्वर्यो यौवनश्रियः
आपातरम्याः विषयाः पर्यन्तपरितापिनः
Sharadambudharachchhaayaa jatwaryo yauvanashriyah
Aapaataramyaah vishayaah paryanta paritaapinah
Youth is fleeting like the clouds of autumn. The pleasures of the senses are sweet in the beginning but yield bitter results in the end.
तदा रम्याण्यरम्याणि प्रियः शल्यं तदासवः ।
तदेकाकी सबंधुस्सन् इष्टेन रहितो यदा ॥
Tadaa ramyaanyaramyaani priyah shalyam tadaasavah
Tadekaakee sabandhuh sannishtena rahito yadaa
when one’s loved one is absent, beautiful things seem ugly, what one likes including one’s own life becomes a pain, one feels lonely even in the midst of one’s relatives.
जीयन्तां दुर्जया देहे रिपवश्च्क्षुरादयः ।
जितेषु ननु लोकोऽयं तेषु कृत्स्नस्त्वया जितः॥
Jeeyantaam durjayaa dehe ripavashchakshuraadayah
Jiteshu nanu loko’yam teshu kritsnastwayaa jitah
The enemies resident in the body, namely the sense organs like the eyes, which are difficult to control, should be conquered. Once they are conquered, it is as good as the whole world has been conquered by you.
तावदाश्रयते लक्ष्म्या तावदस्य स्थिरं यशः ।
पुरुषस्तावदेवासौ यावन्मानान्न हीयते ॥
Taavadaashreeyate lakshmyaa taavadasya sthiram yashah
Purushastaavadevaasau yaavanmaanaanna heeyate
One can accumulate wealth, one’s fame remains stable and one is considered a man of substance only so long as one commands the respect of society.
प्रकृत्यमित्रा हि सतामसाधवः
Prakrityamitraa hi sataamasaadhavah
Evil men are natural enemies of the good ones.
May 9, 2021
🚩जय सत्य सनातन 🚩
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - चतुर्दशी रात्रि 09:55 तक तत्पश्चात अमावस्या
⛅ दिनांक - 10 मई 2021
⛅ दिन - सोमवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - वैशाख
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - अश्विनी रात्रि 08:26 तक तत्पश्चात भरणी
⛅ योग - आयुष्मान् रात्रि 09:40 तक तत्पश्चात सौभाग्य
⛅ राहुकाल - सुबह 07:41 से सुबह 09:19 तक
⛅ सूर्योदय - 06:04
⛅ सूर्यास्त - 19:06
⛅ दिशाशूल - पूर्व दिशा में
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - चतुर्दशी रात्रि 09:55 तक तत्पश्चात अमावस्या
⛅ दिनांक - 10 मई 2021
⛅ दिन - सोमवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - वैशाख
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - अश्विनी रात्रि 08:26 तक तत्पश्चात भरणी
⛅ योग - आयुष्मान् रात्रि 09:40 तक तत्पश्चात सौभाग्य
⛅ राहुकाल - सुबह 07:41 से सुबह 09:19 तक
⛅ सूर्योदय - 06:04
⛅ सूर्यास्त - 19:06
⛅ दिशाशूल - पूर्व दिशा में
May 9, 2021
writereaddata_Bulletins_Text_NSD_2021_May_NSD_Sanskrit_Sanskrit.pdf
88.4 KB
१०.५ आकाशवाणी संस्कृत
May 9, 2021
May 9, 2021
https://youtu.be/XO35bCPO59Q
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
YouTube
Vaarta: News and updates in Sanskrit | 10.5.2021
May 9, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। पञ्चदशः सर्गः ।।
🍃 तमुद्धतं रावणमुग्रतेजसं प्रवृद्धदर्प त्रिदशेश्वरद्विपम्।
विरावणं साधु तपस्विकण्टकं तपस्विनामुद्धर तं भयावहम् ॥३२॥
तमेव हत्वा सबलं सवान्धवं विरावणं रावणमुग्रपौरुपम्।
स्वर्लोकमागच्छ गतज्वरविरं सुरेन्द्रगुप्तं गतदोपकल्मषम् ॥३३॥
👉 🚩॥ इति पञ्चदशः सर्गः॥
⚜️ भावार्थ - और कहा, हे प्रभु ! इस उद्दण्ड, बड़े तेजस्वी, अहंकारी, देवताओं के शत्रु, लोकों को रुलाने वाले, साधु तपस्वियों को सताने वाले और भयदाता रावण का नाश कीजिये। उस लोकों को रुलाने वाले और उग्र पुरुषार्थी रावण को बंधु, वान्धव तथा सेना सहित मार कर और संसार के दुःख को दूर कर इन्द्र पालित तथा पाप एवं दोषशून्य स्वर्ग में पधारिये ।।३२।।३३।।
👉 🚩बालकाण्ड का पन्द्रहवाँ सर्ग समाप्त हुआ।
#ramayan
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। पञ्चदशः सर्गः ।।
🍃 तमुद्धतं रावणमुग्रतेजसं प्रवृद्धदर्प त्रिदशेश्वरद्विपम्।
विरावणं साधु तपस्विकण्टकं तपस्विनामुद्धर तं भयावहम् ॥३२॥
तमेव हत्वा सबलं सवान्धवं विरावणं रावणमुग्रपौरुपम्।
स्वर्लोकमागच्छ गतज्वरविरं सुरेन्द्रगुप्तं गतदोपकल्मषम् ॥३३॥
👉 🚩॥ इति पञ्चदशः सर्गः॥
⚜️ भावार्थ - और कहा, हे प्रभु ! इस उद्दण्ड, बड़े तेजस्वी, अहंकारी, देवताओं के शत्रु, लोकों को रुलाने वाले, साधु तपस्वियों को सताने वाले और भयदाता रावण का नाश कीजिये। उस लोकों को रुलाने वाले और उग्र पुरुषार्थी रावण को बंधु, वान्धव तथा सेना सहित मार कर और संसार के दुःख को दूर कर इन्द्र पालित तथा पाप एवं दोषशून्य स्वर्ग में पधारिये ।।३२।।३३।।
👉 🚩बालकाण्ड का पन्द्रहवाँ सर्ग समाप्त हुआ।
#ramayan
May 9, 2021
📙 ऋग्वेद
सूक्त - २५ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०६ , देवता - वरुण
🍃 तदित्समानमाशाते वेनन्ता न प्र युच्छतः धृतव्रताय दाशुषे.. (६)
⚜️ भावार्थ - मित्र और वरुण हव्य देने वाले यजमान पर प्रसन्न होकर हमारे द्वारा दिया हुआ साधारण हवि स्वीकार कर लेते हैं। वे कभी भी उसका त्याग नहीं करते। (६)
#Rgveda
सूक्त - २५ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०६ , देवता - वरुण
🍃 तदित्समानमाशाते वेनन्ता न प्र युच्छतः धृतव्रताय दाशुषे.. (६)
⚜️ भावार्थ - मित्र और वरुण हव्य देने वाले यजमान पर प्रसन्न होकर हमारे द्वारा दिया हुआ साधारण हवि स्वीकार कर लेते हैं। वे कभी भी उसका त्याग नहीं करते। (६)
#Rgveda
May 9, 2021
प्रतिदिनं संस्कृतं
*कथापठनशृङ्खला*
केवलं 30 निमेषा:
समय: - 12 Noon to 12.30
Google Meet joining info
Video call link: https://meet.google.com/anj-tyfb-aum
क्षम्यताम् अन्यकार्यस्य कारणात् अद्य विलम्ब: जात: | अद्य द्वादशवादने कथापठनं भविष्यति |
*कथापठनशृङ्खला*
केवलं 30 निमेषा:
समय: - 12 Noon to 12.30
Google Meet joining info
Video call link: https://meet.google.com/anj-tyfb-aum
क्षम्यताम् अन्यकार्यस्य कारणात् अद्य विलम्ब: जात: | अद्य द्वादशवादने कथापठनं भविष्यति |
May 9, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️त्रयोदश अध्याय
♦️श्लोक:-१५
अनवस्थितकायस्य न जने न वने सुखम्।
जनो दहति संसर्गाद् वनं संगविवर्जनात।।१५।।
♦️भावार्थ --अव्यवस्थित कर्म करने वाले व्यक्ति को न तो जनसमाज में सुख मिलता है और न वन में। जनसमाज में मनुष्यों का संसर्ग उसे जलाता है और वन में एकाकी रहने के कारण वह दुखी रहता है, पीड़ित होता है।।
#Chanakya
✒️त्रयोदश अध्याय
♦️श्लोक:-१५
अनवस्थितकायस्य न जने न वने सुखम्।
जनो दहति संसर्गाद् वनं संगविवर्जनात।।१५।।
♦️भावार्थ --अव्यवस्थित कर्म करने वाले व्यक्ति को न तो जनसमाज में सुख मिलता है और न वन में। जनसमाज में मनुष्यों का संसर्ग उसे जलाता है और वन में एकाकी रहने के कारण वह दुखी रहता है, पीड़ित होता है।।
#Chanakya
May 9, 2021
ओ३म्
१३८. संस्कृत वाक्याभ्यासः
कन्या-विद्यालये सामान्य ज्ञान स्पर्धा चलति।
= कन्या विद्यालय में सामान्य ज्ञान स्पर्धा चल रही है।
अस्माकं राष्ट्रपतिः कः अस्ति ?
= हमारे राष्ट्रपति कौन हैं ?
कुहू हस्तम् उपरि करोति।
= कुहू हाथ ऊपर करती है।
आम्, कुहू उत्तरं देहि।
= हाँ, कुहू उत्तर दो।
कुहू – सम्प्रति अस्माकं राष्ट्रपतिः श्री रामनाथ कोविंद अस्ति।
=कुहू – इस समय हमारे राष्ट्रपति श्री रामनाथ कोविंद हैं।
अस्माकं प्रधानमन्त्री कः अस्ति ?
= हमारे प्रधानमन्त्री कौन हैं ?
आयुषी हस्तम् उपरि कृतवती।
= आयुषी ने हाथ ऊपर किया।
आम्, आयुषी उत्तरं देहि।
हाँ, आयुषी उत्तर दो।
आयुषी – अधुना अस्माकं प्रधानमन्त्री श्री नरेन्द्र मोदी महोदयः अस्ति।
= आयुषी – इस समय हमारे प्रधानमन्त्री श्री नरेन्द्र मोदी हैं।
अधुना शिक्षणमंत्री कः अस्ति ?
इस समय शिक्षणमंत्री कौन है ?
अहं वदामि ….. अहं वदामि ….. अहं जानामि।
= मैं बोलती हूँ …… मैं बोलती हूँ ….. मैं जानती हूँ।
शान्तिः ….. कोलाहलः मास्तु।
=शान्ति ….. कोलाहल नहीं करेंगे।
आम् सुरेखा वद = हाँ सुरेखा बोलो।
सुरेखा – श्री रमेश पोखरियाल अस्माकं शिक्षणमंत्री अस्ति।
=सुरेखा – श्री रमेश पोखरियाल हमारे शिक्षा मंत्री हैं।
सा संस्कृत भाषायाः सम्वर्धनार्थम् उत्तमं कार्यं करोति।
= वह संस्कृत भाषा के संवर्धन के लिए अच्छा काम कर रही हैं।
ओ३म्
१३९. संस्कृत वाक्याभ्यासः
शुभं शुभं सर्वदा शुभम्।
भवतु भवतु सर्वत्र शुभम्।
आगतं नव-काल-क्षणम्।
ख्रीस्तीनां वर्षम् आरब्धम्।
चैत्रप्रतिपदायां नवसम्वत्सर।
मा विस्मर भोः मा विस्मर।
उत्साहेन यज्ञकर्म कृतम्।
सर्वेषां मङ्गलम् अभ्यर्थितम्।
प्रतिक्षणम् आनन्दिताः वयम्।
उत्सवप्रियाः जनाः वयम्।
ओ३म्
१४०. संस्कृत वाक्याभ्यासः
अद्य नूतना लेखनी प्राप्ता।
= आज नई पेन मिली।
लेखन्या किं अलिखत्?
= पेन से क्या लिखा ?
सर्वप्रथमं गायत्री-मन्त्रं लिखितवान्।
= सबसे पहले गायत्री मन्त्र लिखा।
लेखनी कुत्र अस्ति ? दर्शयतु।
= पेन कहाँ है ? दिखाईये।
लेखनीं मम भार्यायै अददाम्।
= पेन तो मेरी पत्नी को दे दी।
सा किं करिष्यति ?
= वह क्या करेगी ?
सा भजनानि लिखति।
= वह भजन लिखती है।
सा सूक्तीः लिखति।
= वह सूक्तियाँ लिखती है।
सुवचनानि लिखति।
= सुवचन लिखती है।
सा यत्किमपि पठति तद्…
= वह कुछ भी पढ़ती है वो…
टिप्पणीपुस्तिकायां लिखति।
= नोटबुक में लिखती है।
ओ3म्
141. संस्कृत वाक्याभ्यासः
लाली – तव पुत्रः कस्यां कक्षायां पठति ?
= तुम्हारा बेटा कौनसी कक्षा में पढ़ता है ?
ऋचा – मम पुत्रः सप्तम्यां कक्षायां पठति।
= मेरा बेटा सातवीं कक्षा में पढ़ता है।
ऋचा – तव पुत्रः ….. ?
= तुम्हारा बेटा ….. ?
लाली – मम पुत्रः अपि सप्तम्याम् एव।
= मेरा बेटा भी सातवीं में ही।
लाली – तव पुत्रः ध्यानपूर्वकं पठति वा ?
= तुम्हारा बेटा ध्यान से पढता है क्या ?
ऋचा – आम्, सः तु पठन-समये पठति।
= वह तो पढ़ने के समय पढ़ता है।
ऋचा – क्रीड़ाकाले क्रीड़ति/(खेलति)।
= खेल के समय खेलता है।
लाली – मम पुत्रः तु न पठति।
= मेरा बेटा तो नहीं पढ़ता है।
लाली – सर्वदा चलभाष-यन्त्रेण क्रीड़ति।
= हमेशा मोबाइल से खेलता रहता है।
लाली – हे सखी, अहं किं करवाणि ?
= हे सखी मैं क्या करूँ ?
ओ3म्
142. संस्कृत वाक्याभ्यासः
अद्य सर्वे उत्थाय मौनं धारयन्तु।
= आज सभी खड़े होकर मौन धारण करें।
अस्माकं वीराः वीरगतिं प्राप्तवन्तः।
= हमारे वीर शहीद हुए हैं।
राष्ट्र-रक्षार्थम् ते प्राणानाम् आहुतिम् अददुः।
= राष्ट्र की रक्षा के लिए उन्होंने प्राणों की आहुति दी है।
ते वन्दनीयाः सैनिकाः आसन्।
= वे वंदनीय सैनिक थे।
सैनिकानां परिवारजनाः शोकमग्नाः सन्ति ।
= सैनिकों के परिवार जन शोकमग्न हैं।
वयमपि शोकाकुलाः स्मः।
= हम भी शोकाकुल हैं।
अस्माकं सैनिकाः राष्ट्रस्य रत्नाः सन्ति।
= हमारे सैनिक देश के रत्न हैं।
राष्ट्रस्य रक्षार्थम् अस्माभिः किमपि करणीयम्।
= राष्ट्र की रक्षा के लिये हमें भी कुछ करना चाहिये।
किं करवाम ? किं कर्तुम् शक्नुमः ?
= क्या करें ? क्या कर सकते हैं ?
#Vakyabhyas
१३८. संस्कृत वाक्याभ्यासः
कन्या-विद्यालये सामान्य ज्ञान स्पर्धा चलति।
= कन्या विद्यालय में सामान्य ज्ञान स्पर्धा चल रही है।
अस्माकं राष्ट्रपतिः कः अस्ति ?
= हमारे राष्ट्रपति कौन हैं ?
कुहू हस्तम् उपरि करोति।
= कुहू हाथ ऊपर करती है।
आम्, कुहू उत्तरं देहि।
= हाँ, कुहू उत्तर दो।
कुहू – सम्प्रति अस्माकं राष्ट्रपतिः श्री रामनाथ कोविंद अस्ति।
=कुहू – इस समय हमारे राष्ट्रपति श्री रामनाथ कोविंद हैं।
अस्माकं प्रधानमन्त्री कः अस्ति ?
= हमारे प्रधानमन्त्री कौन हैं ?
आयुषी हस्तम् उपरि कृतवती।
= आयुषी ने हाथ ऊपर किया।
आम्, आयुषी उत्तरं देहि।
हाँ, आयुषी उत्तर दो।
आयुषी – अधुना अस्माकं प्रधानमन्त्री श्री नरेन्द्र मोदी महोदयः अस्ति।
= आयुषी – इस समय हमारे प्रधानमन्त्री श्री नरेन्द्र मोदी हैं।
अधुना शिक्षणमंत्री कः अस्ति ?
इस समय शिक्षणमंत्री कौन है ?
अहं वदामि ….. अहं वदामि ….. अहं जानामि।
= मैं बोलती हूँ …… मैं बोलती हूँ ….. मैं जानती हूँ।
शान्तिः ….. कोलाहलः मास्तु।
=शान्ति ….. कोलाहल नहीं करेंगे।
आम् सुरेखा वद = हाँ सुरेखा बोलो।
सुरेखा – श्री रमेश पोखरियाल अस्माकं शिक्षणमंत्री अस्ति।
=सुरेखा – श्री रमेश पोखरियाल हमारे शिक्षा मंत्री हैं।
सा संस्कृत भाषायाः सम्वर्धनार्थम् उत्तमं कार्यं करोति।
= वह संस्कृत भाषा के संवर्धन के लिए अच्छा काम कर रही हैं।
ओ३म्
१३९. संस्कृत वाक्याभ्यासः
शुभं शुभं सर्वदा शुभम्।
भवतु भवतु सर्वत्र शुभम्।
आगतं नव-काल-क्षणम्।
ख्रीस्तीनां वर्षम् आरब्धम्।
चैत्रप्रतिपदायां नवसम्वत्सर।
मा विस्मर भोः मा विस्मर।
उत्साहेन यज्ञकर्म कृतम्।
सर्वेषां मङ्गलम् अभ्यर्थितम्।
प्रतिक्षणम् आनन्दिताः वयम्।
उत्सवप्रियाः जनाः वयम्।
ओ३म्
१४०. संस्कृत वाक्याभ्यासः
अद्य नूतना लेखनी प्राप्ता।
= आज नई पेन मिली।
लेखन्या किं अलिखत्?
= पेन से क्या लिखा ?
सर्वप्रथमं गायत्री-मन्त्रं लिखितवान्।
= सबसे पहले गायत्री मन्त्र लिखा।
लेखनी कुत्र अस्ति ? दर्शयतु।
= पेन कहाँ है ? दिखाईये।
लेखनीं मम भार्यायै अददाम्।
= पेन तो मेरी पत्नी को दे दी।
सा किं करिष्यति ?
= वह क्या करेगी ?
सा भजनानि लिखति।
= वह भजन लिखती है।
सा सूक्तीः लिखति।
= वह सूक्तियाँ लिखती है।
सुवचनानि लिखति।
= सुवचन लिखती है।
सा यत्किमपि पठति तद्…
= वह कुछ भी पढ़ती है वो…
टिप्पणीपुस्तिकायां लिखति।
= नोटबुक में लिखती है।
ओ3म्
141. संस्कृत वाक्याभ्यासः
लाली – तव पुत्रः कस्यां कक्षायां पठति ?
= तुम्हारा बेटा कौनसी कक्षा में पढ़ता है ?
ऋचा – मम पुत्रः सप्तम्यां कक्षायां पठति।
= मेरा बेटा सातवीं कक्षा में पढ़ता है।
ऋचा – तव पुत्रः ….. ?
= तुम्हारा बेटा ….. ?
लाली – मम पुत्रः अपि सप्तम्याम् एव।
= मेरा बेटा भी सातवीं में ही।
लाली – तव पुत्रः ध्यानपूर्वकं पठति वा ?
= तुम्हारा बेटा ध्यान से पढता है क्या ?
ऋचा – आम्, सः तु पठन-समये पठति।
= वह तो पढ़ने के समय पढ़ता है।
ऋचा – क्रीड़ाकाले क्रीड़ति/(खेलति)।
= खेल के समय खेलता है।
लाली – मम पुत्रः तु न पठति।
= मेरा बेटा तो नहीं पढ़ता है।
लाली – सर्वदा चलभाष-यन्त्रेण क्रीड़ति।
= हमेशा मोबाइल से खेलता रहता है।
लाली – हे सखी, अहं किं करवाणि ?
= हे सखी मैं क्या करूँ ?
ओ3म्
142. संस्कृत वाक्याभ्यासः
अद्य सर्वे उत्थाय मौनं धारयन्तु।
= आज सभी खड़े होकर मौन धारण करें।
अस्माकं वीराः वीरगतिं प्राप्तवन्तः।
= हमारे वीर शहीद हुए हैं।
राष्ट्र-रक्षार्थम् ते प्राणानाम् आहुतिम् अददुः।
= राष्ट्र की रक्षा के लिए उन्होंने प्राणों की आहुति दी है।
ते वन्दनीयाः सैनिकाः आसन्।
= वे वंदनीय सैनिक थे।
सैनिकानां परिवारजनाः शोकमग्नाः सन्ति ।
= सैनिकों के परिवार जन शोकमग्न हैं।
वयमपि शोकाकुलाः स्मः।
= हम भी शोकाकुल हैं।
अस्माकं सैनिकाः राष्ट्रस्य रत्नाः सन्ति।
= हमारे सैनिक देश के रत्न हैं।
राष्ट्रस्य रक्षार्थम् अस्माभिः किमपि करणीयम्।
= राष्ट्र की रक्षा के लिये हमें भी कुछ करना चाहिये।
किं करवाम ? किं कर्तुम् शक्नुमः ?
= क्या करें ? क्या कर सकते हैं ?
#Vakyabhyas
May 10, 2021
ll वन्दे मातरम् ll
जवाहरलाल नेहरुः उक्तवान् … आलसः एव मनुष्याणां महान् रिपुः इति l
म. गान्धिः उक्तवान् …. सदा शत्रोपरि अपि प्रेमं करोतु l
अधुना कथयतु , कस्य शृणुयाम् ? गान्धिः महोदयस्य वा नेहरुः महोदयस्य ?
😂😆😂😜🤣😂
#hasya
जवाहरलाल नेहरुः उक्तवान् … आलसः एव मनुष्याणां महान् रिपुः इति l
म. गान्धिः उक्तवान् …. सदा शत्रोपरि अपि प्रेमं करोतु l
अधुना कथयतु , कस्य शृणुयाम् ? गान्धिः महोदयस्य वा नेहरुः महोदयस्य ?
😂😆😂😜🤣😂
#hasya
May 10, 2021
🚩🚩श्रीमद्भगवद्गीता अध्याय 7 श्लोक 06
Bhagvad Gita Chapter 7 Verse 06
🚩🚩
**एतद्योनीनि भूतानि सर्वाणीत्युपधारय ।अहं कृत्स्नस्य जगतः प्रभवः प्रलयस्तथा ॥**
It is the womb of all being; for I am He by Whom the worlds were created and shall be dissolved.
अपरा और परा -- इन दोनों प्रकृतियोंके संयोगसे ही सम्पूर्ण प्राणी उत्पन्न होते हैं, ऐसा तुम समझो। मैं सम्पूर्ण जगत् का प्रभव तथा प्रलय हूँ।
🕉️______________________🕉️
Bhagvad Gita Chapter 7 Verse 06
🚩🚩
**एतद्योनीनि भूतानि सर्वाणीत्युपधारय ।अहं कृत्स्नस्य जगतः प्रभवः प्रलयस्तथा ॥**
It is the womb of all being; for I am He by Whom the worlds were created and shall be dissolved.
अपरा और परा -- इन दोनों प्रकृतियोंके संयोगसे ही सम्पूर्ण प्राणी उत्पन्न होते हैं, ऐसा तुम समझो। मैं सम्पूर्ण जगत् का प्रभव तथा प्रलय हूँ।
🕉️______________________🕉️
May 10, 2021
May 10, 2021
May 10, 2021
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
May 10, 2021
हिमन्द बिश्वशर्मा असममुख्यमन्त्री - अद्य शपथारोहणम्।

नवदिल्ली> असमराज्यस्य नूतनमुख्यमन्त्रिरूपेण भा ज पा नेता हिमन्द बिश्वशर्मा अद्य सत्यशपथं करोति। गतदिने गुहावत्यामायोजिते भा ज पा दलस्य विधानसभासदस्यानामुपवेशने सः नेतृरूपेण चितः।
इदानींतनमुख्यमन्त्री सर्बानन्दसोनोवालः उपवेशने हिमन्दस्य नाम निरदिशत्।
~ संप्रति वार्ता

नवदिल्ली> असमराज्यस्य नूतनमुख्यमन्त्रिरूपेण भा ज पा नेता हिमन्द बिश्वशर्मा अद्य सत्यशपथं करोति। गतदिने गुहावत्यामायोजिते भा ज पा दलस्य विधानसभासदस्यानामुपवेशने सः नेतृरूपेण चितः।
इदानींतनमुख्यमन्त्री सर्बानन्दसोनोवालः उपवेशने हिमन्दस्य नाम निरदिशत्।
~ संप्रति वार्ता
May 10, 2021
Shishupaalavadham (Maagha kavi)
महीयांसः प्रकृत्या मितभषिणः
Maheeyamsah prakrityaa mitabhaashinah
Great men, by nature, do not talk much (they limit their speech to the essentials only)
संपदा सुस्थिरंमन्यो भवति स्वल्पयाऽपि यः ।
कृतकृत्यो विधिर्मन्ये न वर्धयति तस्य ताम् ॥
Sampadaa susthirammanyo bhavati swalpayaa’pi yah
Kritakrityo vidhirmanye na vardhayati tasya taam
In the case of one who is satisfied with a little wealth, even Fate (vidhih) thinks it has done its job and does not increase his wealth. (One should have enough ambition if he wants to accumulate lot of wealth and should not be content with what he has)
मा जीवन् यः परावज्ञादु:खदग्धोऽपि जीवति
Maa jeevan yah paraavajnaadukhadagdho’pi jeevati
One who lives, even after one has been scorched by the humiliation showered on him by others, is as good as dead.
सामान्याधिकरणं हि तेजस्तिमिरयोः कुतः
Saamaanyaadhikaranam hi tejastimirayo kutah?
Where is comparison between light and darkness ? There is no comparison at all.
आरभ्यन्तेऽल्पमेवाऽज्ञाः कामं व्यग्रा भवन्ति च
महारंभाः कृतधियः तिष्ठन्ति च निराकुला:
Aarabhante’lpamevaa’jjnaah kaamam vyagraa bhavanti cha
Mahaarambhaah kritadhiyastishthanti cha niraakulaah
Fools start an undertaking in a small way and they struggle to complete it. Great men start in a big way and accomplish the task remaining unruffled in spite of its magnitude.
उपायमास्थितस्यापि नश्यन्त्यर्थाः प्रमादतः
Upaayamaasthitasyaapi nashyantyarthaah pramaadatah
The undertakings of those who are careless and negligent never bear fruit though they have used proper means.
अयथाबलमारंभो निदानं क्षयसम्पदः
Ayathaabalamaarambho nidaanam kshayasampadah
Embarking on something which is beyond one’s capacity or strength is one of the causes for diminution in one’s wealth
बृहत्सहायाः कार्यान्तं क्षोदीयानपि गच्छति
Brihatsahaayah kaaryaantam kshodeeyanapi gachchhati
Even small people can get their work done with the help of the big people
क्षणे क्षणे यन्नवतामुपैति तदेव रूपं रमणीयतायाः
Kshane Kshane yannavataamupaiti tadeva roopam ramaneeyataayaah
Beauty is that which takes on a new form every minute (so that the one who looks at it is never tired or bored)
महीयांसः प्रकृत्या मितभषिणः
Maheeyamsah prakrityaa mitabhaashinah
Great men, by nature, do not talk much (they limit their speech to the essentials only)
संपदा सुस्थिरंमन्यो भवति स्वल्पयाऽपि यः ।
कृतकृत्यो विधिर्मन्ये न वर्धयति तस्य ताम् ॥
Sampadaa susthirammanyo bhavati swalpayaa’pi yah
Kritakrityo vidhirmanye na vardhayati tasya taam
In the case of one who is satisfied with a little wealth, even Fate (vidhih) thinks it has done its job and does not increase his wealth. (One should have enough ambition if he wants to accumulate lot of wealth and should not be content with what he has)
मा जीवन् यः परावज्ञादु:खदग्धोऽपि जीवति
Maa jeevan yah paraavajnaadukhadagdho’pi jeevati
One who lives, even after one has been scorched by the humiliation showered on him by others, is as good as dead.
सामान्याधिकरणं हि तेजस्तिमिरयोः कुतः
Saamaanyaadhikaranam hi tejastimirayo kutah?
Where is comparison between light and darkness ? There is no comparison at all.
आरभ्यन्तेऽल्पमेवाऽज्ञाः कामं व्यग्रा भवन्ति च
महारंभाः कृतधियः तिष्ठन्ति च निराकुला:
Aarabhante’lpamevaa’jjnaah kaamam vyagraa bhavanti cha
Mahaarambhaah kritadhiyastishthanti cha niraakulaah
Fools start an undertaking in a small way and they struggle to complete it. Great men start in a big way and accomplish the task remaining unruffled in spite of its magnitude.
उपायमास्थितस्यापि नश्यन्त्यर्थाः प्रमादतः
Upaayamaasthitasyaapi nashyantyarthaah pramaadatah
The undertakings of those who are careless and negligent never bear fruit though they have used proper means.
अयथाबलमारंभो निदानं क्षयसम्पदः
Ayathaabalamaarambho nidaanam kshayasampadah
Embarking on something which is beyond one’s capacity or strength is one of the causes for diminution in one’s wealth
बृहत्सहायाः कार्यान्तं क्षोदीयानपि गच्छति
Brihatsahaayah kaaryaantam kshodeeyanapi gachchhati
Even small people can get their work done with the help of the big people
क्षणे क्षणे यन्नवतामुपैति तदेव रूपं रमणीयतायाः
Kshane Kshane yannavataamupaiti tadeva roopam ramaneeyataayaah
Beauty is that which takes on a new form every minute (so that the one who looks at it is never tired or bored)
May 10, 2021
🚩जय सत्य सनातन 🚩
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - अमावस्या रात्रि 12:29 तक तत्पश्चात प्रतिपदा
⛅ दिनांक - 11 मई 2021
⛅ दिन - मंगलवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - वैशाख
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - भरणी रात्रि 11:31 तक तत्पश्चात कृत्तिका
⛅ योग - सौभाग्य रात्रि 10:43 तक तत्पश्चात शोभन
⛅ राहुकाल - शाम 03:52 से शाम 05:30 तक
⛅ सूर्योदय - 06:03
⛅ सूर्यास्त - 19:06
⛅ दिशाशूल - उत्तर दिशा में
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - अमावस्या रात्रि 12:29 तक तत्पश्चात प्रतिपदा
⛅ दिनांक - 11 मई 2021
⛅ दिन - मंगलवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - वैशाख
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - भरणी रात्रि 11:31 तक तत्पश्चात कृत्तिका
⛅ योग - सौभाग्य रात्रि 10:43 तक तत्पश्चात शोभन
⛅ राहुकाल - शाम 03:52 से शाम 05:30 तक
⛅ सूर्योदय - 06:03
⛅ सूर्यास्त - 19:06
⛅ दिशाशूल - उत्तर दिशा में
May 10, 2021
https://youtu.be/SdYBbzEKCd0
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
YouTube
Vaarta: Major news highlights in Sanskrit | 11.5.2021
May 10, 2021
May 10, 2021
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
May 10, 2021
May 10, 2021
धर्माज्जन्म कुले शरीरपटुता सौभाग्यमायुर्बलं
धर्मेणैव भवन्ति निर्मलयशोविद्यार्थसंपत्तय: l*
कान्ताराच्च महाभयाच्च सततं धर्म: परित्रायते,
धर्म: सम्यगुपासितो भवति हि स्वर्गापवर्गप्रद: ll
भावार्थ - उत्तम कुल में जन्म, नीरोगी शरीर, सुन्दर भाग्य, अच्छी आयु, पूर्ण बल ये सब धर्म से ही होते हैं l निर्मल यश, विद्या और धन-दौलत धर्म से ही होती है और महाभय से तथा घनघोर जंगल में धर्म हमेशा रक्षा करता है l अच्छी तरह उपासना किया हुआ धर्म निश्चय ही स्वर्ग और मोक्ष को देने वाला होता है l
🙏🌹सुप्रभातम्🌹🙏
धर्मेणैव भवन्ति निर्मलयशोविद्यार्थसंपत्तय: l*
कान्ताराच्च महाभयाच्च सततं धर्म: परित्रायते,
धर्म: सम्यगुपासितो भवति हि स्वर्गापवर्गप्रद: ll
भावार्थ - उत्तम कुल में जन्म, नीरोगी शरीर, सुन्दर भाग्य, अच्छी आयु, पूर्ण बल ये सब धर्म से ही होते हैं l निर्मल यश, विद्या और धन-दौलत धर्म से ही होती है और महाभय से तथा घनघोर जंगल में धर्म हमेशा रक्षा करता है l अच्छी तरह उपासना किया हुआ धर्म निश्चय ही स्वर्ग और मोक्ष को देने वाला होता है l
🙏🌹सुप्रभातम्🌹🙏
May 10, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। षोडशः सर्गः ।।
🍃 ततो नारायणो देवा नियुक्तः सुरसत्तमैः।
जानन्नपि सुरानेवं श्लक्ष्णं वचनमब्रवीत् ॥१॥
⚜️ भावार्थ - देवताओं की स्तुति सुनकर, सब जानने वाले साक्षात् परब्रह्म नारायण, देवताओं के सम्मानार्थ यह मधुर वचन बोले ॥१॥
🍃 उपाय: को वधे तस्य राक्षसाधिपतेः सुराः।
यमहं तं समास्थाय निहन्यामृपिकण्टकम् ॥२॥
⚜️ भावार्थ - हे देवताओ ! यह तो बतलाओ कि, उस राक्षसों के राजा और मुनिनयों के शत्रु को हम किस उपाय से मारें ॥२॥
#ramayan
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। षोडशः सर्गः ।।
🍃 ततो नारायणो देवा नियुक्तः सुरसत्तमैः।
जानन्नपि सुरानेवं श्लक्ष्णं वचनमब्रवीत् ॥१॥
⚜️ भावार्थ - देवताओं की स्तुति सुनकर, सब जानने वाले साक्षात् परब्रह्म नारायण, देवताओं के सम्मानार्थ यह मधुर वचन बोले ॥१॥
🍃 उपाय: को वधे तस्य राक्षसाधिपतेः सुराः।
यमहं तं समास्थाय निहन्यामृपिकण्टकम् ॥२॥
⚜️ भावार्थ - हे देवताओ ! यह तो बतलाओ कि, उस राक्षसों के राजा और मुनिनयों के शत्रु को हम किस उपाय से मारें ॥२॥
#ramayan
May 10, 2021
📙 ऋग्वेद
सूक्त - २५ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०७ , देवता - वरुण
🍃 वेदा यो वीनां पदमन्तरिक्षेण पतताम् वेद नावः समुद्रियः (७)
⚜️ भावार्थ - वरुण आकाश में उड़ने वाले पक्षियों और सागर में चलने वाली नौकाओं का मार्ग जानते हैं। (७)
#Rgveda
सूक्त - २५ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०७ , देवता - वरुण
🍃 वेदा यो वीनां पदमन्तरिक्षेण पतताम् वेद नावः समुद्रियः (७)
⚜️ भावार्थ - वरुण आकाश में उड़ने वाले पक्षियों और सागर में चलने वाली नौकाओं का मार्ग जानते हैं। (७)
#Rgveda
May 10, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️त्रयोदश अध्याय
♦️श्लोक:-१६
यथा खनित्वा खनित्रेण भूतले वारि विन्दति।
तथा गुररुगतां विद्यां शुश्रूषुरधिगच्छति।।१६।।
♦️भावार्थ --जैसे खोदने वाला फावड़ा, कुदाल आदि से खोदने के द्वारा पाताल से भी पानी को प्राप्त कर लेता है वैसे ही सेवा करने वाला शिष्य गुरु से विद्या को प्राप्त कर पाता है।।
#Chanakya
✒️त्रयोदश अध्याय
♦️श्लोक:-१६
यथा खनित्वा खनित्रेण भूतले वारि विन्दति।
तथा गुररुगतां विद्यां शुश्रूषुरधिगच्छति।।१६।।
♦️भावार्थ --जैसे खोदने वाला फावड़ा, कुदाल आदि से खोदने के द्वारा पाताल से भी पानी को प्राप्त कर लेता है वैसे ही सेवा करने वाला शिष्य गुरु से विद्या को प्राप्त कर पाता है।।
#Chanakya
May 10, 2021
ओ3म्
143. संस्कृत वाक्याभ्यासः
लाली – ऋचे ! त्वं किं करोषि ?
= ऋचा , तुम क्या करती हो ?
ऋचा – अहं चिकित्सालये परिचारिका अस्मि।
= मैं अस्पताल में नर्स हूँ।
ऋचा – त्वं किं करोषि ?
= तुम क्या करती हो ?
लाली – अहं गृहिणी अस्मि।
= मैं गृहिणी हूँ।
ऋचा – त्वं गृहिणी असि !!
= तुम गृहिणी हो !!
ऋचा – तथापि तव पुत्रः न पठति।
= फिर भी तुम्हारा पुत्र नहीं पढ़ता है।
ऋचा – त्वं न पाठयसि वा ?
= तुम नहीं पढ़ाती हो क्या ?
लाली – पाठयितुं प्रयासं करोमि।
= पढ़ाने का प्रयास करती हूँ।
लाली – सः मम वार्ताम् न मन्यते।
= वह मेरी बात नहीं मानता है।
ऋचा – किमर्थं न मन्यते ?
= क्यों नहीं मानता है ?
ऋचा – त्वं तु तस्य माता असि।
= तुम तो उसकी माँ हो।
लाली – पुत्रमोहात् तं किमपि न वदामि।
= पुत्रमोह के कारण उसको कुछ नहीं कहती हूँ।
ऋचा – एका सूक्तिः अस्ति।
= एक सूक्ति है।
ऋचा – लालने बहवो दोषाः, ताड़ने बहवो गुणाः।
= लाड़ में बहुत से दोष हैं, ताड़न में बहुत से गुण हैं।
ऋचा – अतः लालनेन सह यदाकदा ताड़नम् अपि आवश्यकं भवति।
= इसलिये लालन के साथ कभी कभी ताड़न भी आवश्यक होता है।
ओ3म्
144. संस्कृत वाक्याभ्यासः
पौत्रः – ओ पितामही ऽ पितामही !!
= ओ दादीजी ऽ दादीजी !!
पितामही – आम् वत्स, वद..!!
= हाँ बेटा, बोलो..!!
पौत्रः – मम प्रपितामहः भारतीयः न आसीत् वा ?
= मेरे परदादाजी भारतीय नहीं थे क्या ?
पितामही – तव प्रपितामहः तु भारतीयः एव आसीत्।
= तुम्हारे परदादा तो भारतीय ही थे।
पितामही – किमर्थम् एवं पृच्छसि ?
= ऐसा क्यों पूछ रहे हो ?
पौत्रः – पितामहस्य मञ्जूषायां अनेकानि पुस्तकानि सन्ति
= दादाजी के सन्दूक में अनेक पुस्तकें हैं।
पौत्रः – तानि पुस्तकानि प्रपितामहस्य सन्ति।
= वो पुस्तकेँ परदादाजी की हैं।
पितामही – तर्हि किं जातम् ?
= तो क्या हुआ ?
पौत्रः – तानि पुस्तकानि हिन्दी वा आँग्ल भाषायां न सन्ति।
= वो पुस्तकें हिन्दी या अंग्रेजी में नहीं हैं।
पौत्रः – तानि तु अन्यस्यां भाषायाम् सन्ति।
= वो तो किसी और भाषा में हैं।
पितामही – वत्स, तानि पुस्तकानि संस्कृत-भाषायाम् सन्ति।
= बेटा , वो पुस्तक संस्कृत भाषा में हैं।
पितामही – अस्माकं पूर्वजाः संस्कृत-भाषायां वदन्ति स्म।
= हमारे पूर्वज संस्कृत भाषा में बोलते थे।
पौत्रः – अधुना किमर्थं न वदामः ?
= अब क्यों नहीं बोलते हैं ?
(पितामही किमपि न वदति।
= दादीजी कुछ नहीं बोलती है।)
पौत्रः – उत्तरं ददातु पितामही !!
= उत्तर दीजिये न दादी जी !!
ओ3म्
145. संस्कृत वाक्याभ्यासः
पितामही पौत्रम् अवदत्।
= दादीजी ने पोते से कहा।
वत्स , आवां द्वौ एकं कार्यम् कुर्वः।
= बेटा, हम दोनों एक काम करते हैं।
प्रतिदिनं त्वं मया सह संस्कृत- भाषायां वदिष्यसि।
= हर रोज तुम मेरे साथ संस्कृत भाषा में बात करोगे।
अहमपि त्वया सह संस्कृत-संभाषणं करिष्यामि।
= मैं भी तुम्हारे साथ संस्कृत में बातचीत करुँगी।
आवां द्वौ संस्कृत-सुभाषितानि अपि गास्यामः।
= हम दोनों संस्कृत सुभाषित भी गाएँगे।
वत्स, अज्ञानतावशात् यत्किमपि अभवत्।
= बेटा, अज्ञानतावश जो भी हो गया।
तद् सर्वं विस्मरणीयम्।
= वो सब भूल जाना चाहिये।
सायंकाले यदा त्वं क्रीडसि तदा
= शाम को जब तुम खेलते हो तब
संस्कृत गीतानि अपि गास्यामः।
= संस्कृत गीत भी गाएँगे।
पौत्रः अवदत्।
= पोता बोला।
पितामहि ! बहु शोभनम्।
= दादीजी, बहुत अच्छा।
मम मित्राणि अपि आगमिष्यन्ति।
= मेरे मित्र भी आएँगे।
ओ मम श्रेष्ठा पितामहि !
= ओ मेरी अच्छी दादीजी !
ओ3म्
146. संस्कृत वाक्याभ्यासः
पितामही उत्तरं ददाति।
= दादीजी उत्तर देती हैं
वत्स, अहं यदा बालिका आसम्।
= बेटा, मैं जब बालिका थी।
तदानीम् अहमपि आंग्ल-विद्यालये पठितवती।
= तब मैं भी अंग्रेजी स्कूल में पढ़ी।
तव पितामहः अपि आंग्ल-माध्यमेन अपठत्।
= तुम्हारे दादाजी ने भी अंग्रेजी माध्यम से पढाई की।
तदनन्तरं तव पिता अपि आंग्लेन एव….
= उसके बाद तुम्हारे पिताजी ने भी अंग्रेजी में….
गृहे हिन्दी-भाषायां सम्वादः भवति स्म।
= घर में हिन्दी भाषा में सम्वाद होता था।
विद्यालये आंग्ल भाषायाम्।
= विद्यालय में अंग्रेजी भाषा में।
तस्मात् कारणात् संस्कृते वार्तालापः समाप्तः जातः।
= उसके कारण से संस्कृत में बातचीत समाप्त हो गई।
संस्कृत पुस्तकानाम् अध्ययनं समाप्तं जातम्।
= संस्कृत पुस्तकों का पढ़ना समाप्त हो गया।
समाजे अहम् एकाकी एव नास्मि।
= समाज में मैं अकेली नहीं हूँ।
मादृश्यः पितामह्यः अनेकाः सन्ति।
= मेरे जैसी दादियाँ बहुत हैं।
याः आंग्लाश्रिताः अभवन्।
= जो अंग्रेजी की आश्रित हो गईं।
सर्वे जनाः तथैव अभवन्।
= सभी वैसे ही हो गए।
#Vakyabhyas
143. संस्कृत वाक्याभ्यासः
लाली – ऋचे ! त्वं किं करोषि ?
= ऋचा , तुम क्या करती हो ?
ऋचा – अहं चिकित्सालये परिचारिका अस्मि।
= मैं अस्पताल में नर्स हूँ।
ऋचा – त्वं किं करोषि ?
= तुम क्या करती हो ?
लाली – अहं गृहिणी अस्मि।
= मैं गृहिणी हूँ।
ऋचा – त्वं गृहिणी असि !!
= तुम गृहिणी हो !!
ऋचा – तथापि तव पुत्रः न पठति।
= फिर भी तुम्हारा पुत्र नहीं पढ़ता है।
ऋचा – त्वं न पाठयसि वा ?
= तुम नहीं पढ़ाती हो क्या ?
लाली – पाठयितुं प्रयासं करोमि।
= पढ़ाने का प्रयास करती हूँ।
लाली – सः मम वार्ताम् न मन्यते।
= वह मेरी बात नहीं मानता है।
ऋचा – किमर्थं न मन्यते ?
= क्यों नहीं मानता है ?
ऋचा – त्वं तु तस्य माता असि।
= तुम तो उसकी माँ हो।
लाली – पुत्रमोहात् तं किमपि न वदामि।
= पुत्रमोह के कारण उसको कुछ नहीं कहती हूँ।
ऋचा – एका सूक्तिः अस्ति।
= एक सूक्ति है।
ऋचा – लालने बहवो दोषाः, ताड़ने बहवो गुणाः।
= लाड़ में बहुत से दोष हैं, ताड़न में बहुत से गुण हैं।
ऋचा – अतः लालनेन सह यदाकदा ताड़नम् अपि आवश्यकं भवति।
= इसलिये लालन के साथ कभी कभी ताड़न भी आवश्यक होता है।
ओ3म्
144. संस्कृत वाक्याभ्यासः
पौत्रः – ओ पितामही ऽ पितामही !!
= ओ दादीजी ऽ दादीजी !!
पितामही – आम् वत्स, वद..!!
= हाँ बेटा, बोलो..!!
पौत्रः – मम प्रपितामहः भारतीयः न आसीत् वा ?
= मेरे परदादाजी भारतीय नहीं थे क्या ?
पितामही – तव प्रपितामहः तु भारतीयः एव आसीत्।
= तुम्हारे परदादा तो भारतीय ही थे।
पितामही – किमर्थम् एवं पृच्छसि ?
= ऐसा क्यों पूछ रहे हो ?
पौत्रः – पितामहस्य मञ्जूषायां अनेकानि पुस्तकानि सन्ति
= दादाजी के सन्दूक में अनेक पुस्तकें हैं।
पौत्रः – तानि पुस्तकानि प्रपितामहस्य सन्ति।
= वो पुस्तकेँ परदादाजी की हैं।
पितामही – तर्हि किं जातम् ?
= तो क्या हुआ ?
पौत्रः – तानि पुस्तकानि हिन्दी वा आँग्ल भाषायां न सन्ति।
= वो पुस्तकें हिन्दी या अंग्रेजी में नहीं हैं।
पौत्रः – तानि तु अन्यस्यां भाषायाम् सन्ति।
= वो तो किसी और भाषा में हैं।
पितामही – वत्स, तानि पुस्तकानि संस्कृत-भाषायाम् सन्ति।
= बेटा , वो पुस्तक संस्कृत भाषा में हैं।
पितामही – अस्माकं पूर्वजाः संस्कृत-भाषायां वदन्ति स्म।
= हमारे पूर्वज संस्कृत भाषा में बोलते थे।
पौत्रः – अधुना किमर्थं न वदामः ?
= अब क्यों नहीं बोलते हैं ?
(पितामही किमपि न वदति।
= दादीजी कुछ नहीं बोलती है।)
पौत्रः – उत्तरं ददातु पितामही !!
= उत्तर दीजिये न दादी जी !!
ओ3म्
145. संस्कृत वाक्याभ्यासः
पितामही पौत्रम् अवदत्।
= दादीजी ने पोते से कहा।
वत्स , आवां द्वौ एकं कार्यम् कुर्वः।
= बेटा, हम दोनों एक काम करते हैं।
प्रतिदिनं त्वं मया सह संस्कृत- भाषायां वदिष्यसि।
= हर रोज तुम मेरे साथ संस्कृत भाषा में बात करोगे।
अहमपि त्वया सह संस्कृत-संभाषणं करिष्यामि।
= मैं भी तुम्हारे साथ संस्कृत में बातचीत करुँगी।
आवां द्वौ संस्कृत-सुभाषितानि अपि गास्यामः।
= हम दोनों संस्कृत सुभाषित भी गाएँगे।
वत्स, अज्ञानतावशात् यत्किमपि अभवत्।
= बेटा, अज्ञानतावश जो भी हो गया।
तद् सर्वं विस्मरणीयम्।
= वो सब भूल जाना चाहिये।
सायंकाले यदा त्वं क्रीडसि तदा
= शाम को जब तुम खेलते हो तब
संस्कृत गीतानि अपि गास्यामः।
= संस्कृत गीत भी गाएँगे।
पौत्रः अवदत्।
= पोता बोला।
पितामहि ! बहु शोभनम्।
= दादीजी, बहुत अच्छा।
मम मित्राणि अपि आगमिष्यन्ति।
= मेरे मित्र भी आएँगे।
ओ मम श्रेष्ठा पितामहि !
= ओ मेरी अच्छी दादीजी !
ओ3म्
146. संस्कृत वाक्याभ्यासः
पितामही उत्तरं ददाति।
= दादीजी उत्तर देती हैं
वत्स, अहं यदा बालिका आसम्।
= बेटा, मैं जब बालिका थी।
तदानीम् अहमपि आंग्ल-विद्यालये पठितवती।
= तब मैं भी अंग्रेजी स्कूल में पढ़ी।
तव पितामहः अपि आंग्ल-माध्यमेन अपठत्।
= तुम्हारे दादाजी ने भी अंग्रेजी माध्यम से पढाई की।
तदनन्तरं तव पिता अपि आंग्लेन एव….
= उसके बाद तुम्हारे पिताजी ने भी अंग्रेजी में….
गृहे हिन्दी-भाषायां सम्वादः भवति स्म।
= घर में हिन्दी भाषा में सम्वाद होता था।
विद्यालये आंग्ल भाषायाम्।
= विद्यालय में अंग्रेजी भाषा में।
तस्मात् कारणात् संस्कृते वार्तालापः समाप्तः जातः।
= उसके कारण से संस्कृत में बातचीत समाप्त हो गई।
संस्कृत पुस्तकानाम् अध्ययनं समाप्तं जातम्।
= संस्कृत पुस्तकों का पढ़ना समाप्त हो गया।
समाजे अहम् एकाकी एव नास्मि।
= समाज में मैं अकेली नहीं हूँ।
मादृश्यः पितामह्यः अनेकाः सन्ति।
= मेरे जैसी दादियाँ बहुत हैं।
याः आंग्लाश्रिताः अभवन्।
= जो अंग्रेजी की आश्रित हो गईं।
सर्वे जनाः तथैव अभवन्।
= सभी वैसे ही हो गए।
#Vakyabhyas
May 11, 2021
भीष्मकथा
पत्न्या चोदितः द्युनामकवसुः ब्रह्मर्षिवसिष्ठस्य कामधेनुं चोरयामास | ततः वसिष्ठशापग्रस्तः वसुः स्वर्गच्युतः भूमौ अवततार | देवव्रत इति नामाङ्कितः तस्य जननी महाशिवशिरोभूषिता गङ्गादेवी | कुरुवंशजः हस्तिनापुरस्य राजा शन्तनुः तस्य जनकः | तस्य जननसमये एव गङ्गादेवी कारणान्तरेण शन्तनुं परित्यज्य स्वधामं स्वर्लोकं निर्जगाम | बाल्यकाले देवव्रतः देवगुरुबृहस्पतिप्रभृतिभ्यः वेदादिशास्त्राध्ययनं कृतवान् | भगवतः परशुरामात् सर्वशस्त्रास्त्रपारंगतो बभूव |
विद्याभ्यासानन्तरं देवव्रतः शन्तनुराजेन सह हस्तिनापुरे वसति स्म | एकदा नदीतीरविहाररतः शन्तनुः दाशराजकन्यायां सत्यवत्यां अनुरक्तो बभूव | परन्तु सत्यवतीसंतानमेव हास्तिनपुराधिपः भूयादिति दाशराजवचनात् परित्रस्तः शन्तनुः खिन्नो विवाहविमुखश्च जातः | पितुः मनोदशामवगत्य शान्तनवः दाशराजं प्राप्य सत्यवत्यपत्याय राजपदवीप्रदानं तथा स्वयमाजीवनब्रह्मचर्यव्रतपालनमिति भीषणप्रतिज्ञाद्वयं घोषयाञ्चकार | तद्दिनात् सः भीष्मः इति प्रख्यातोऽभवत् | सत्यवत्या विवाहितश्शन्तनुः पुत्र अतिप्रसन्नः भीष्माय इच्छामरणवरमददात् |
शन्तनौ दिवङ्गते भीष्मः सत्यवतीपुत्रं विचित्रवीर्यं सिंहासने अभिषिच्य तस्य विवाहमपि कारितवान् | विचित्रवीर्येऽपि पञ्चत्वंगते तस्य सुतः पाण्डुः राजा बभूव | पाण्डोः निधनानन्तरं तस्याग्रजो दृष्टिहीनो धृतराष्ट्रः राज्यभारमावहत् | भीष्मः पाण्डुपुत्राणां तथा धृतराष्ट्रपुत्राणां साकल्येन शस्त्रशास्त्रविद्याभ्यासं द्रोणाचार्यमुखतः पर्ययोजयत् |
पाण्डवाः धार्तराष्ट्राश्च प्राप्तयौव्वनाः राज्येप्सवः घोरयुद्धं कृतवन्तः | दारुणे तस्मिन् महाविग्रहे सत्यधर्मपालितॄणां पाण्डवानां विजयमिच्छन्नपि द्विपपुरराजनिष्ठः भीष्मः पापनुगामिनि धार्तराष्ट्रपक्षे स्थितः | भीकरसंख्ये अद्भुतपराक्रमं प्रदर्शयन् भीष्मः पार्थसारथिं भगवन्तं श्रीकृष्णमपि विस्मापयामास | दशमे दिने अप्रतिहतः सः स्वेच्छया पाण्डवमध्यमस्य अर्जुनस्य बाणासारेण विक्षतः | संपूर्णशरीरे इषुभिः व्योषितः भीष्मः वीरक्षत्रियोचिते शरतल्पे शयितवान् | इच्छामरणी स उत्तरायणपुण्यकालं प्रतीक्षमाणः भगवद्ध्यानतत्परोऽभूत् |
सङ्ग्रामे विजयीभूताः पाण्डवाः सायकासनं पितामहभीष्ममुपगम्य तस्मात् आशीर्वचनं ज्ञानभिक्षां च प्रायायाच्यन्त | श्रीकृष्णप्रसादात् भीष्मः रुधिरसिक्तोऽपि भाषणक्षमः राजनीत्यादिकानि शास्त्राणि विस्तरेण उच्चचार | तत्सन्दर्भे तस्य मुखकमलात् त्रिलोकपावनं विष्णुसहस्रनामस्तोत्रं समुद्भूतम् | एवं जगदादर्शजीवः भीष्मः माघमासस्य शुद्धाष्टम्यां तिथौ देहत्यागं चकार |
पत्न्या चोदितः द्युनामकवसुः ब्रह्मर्षिवसिष्ठस्य कामधेनुं चोरयामास | ततः वसिष्ठशापग्रस्तः वसुः स्वर्गच्युतः भूमौ अवततार | देवव्रत इति नामाङ्कितः तस्य जननी महाशिवशिरोभूषिता गङ्गादेवी | कुरुवंशजः हस्तिनापुरस्य राजा शन्तनुः तस्य जनकः | तस्य जननसमये एव गङ्गादेवी कारणान्तरेण शन्तनुं परित्यज्य स्वधामं स्वर्लोकं निर्जगाम | बाल्यकाले देवव्रतः देवगुरुबृहस्पतिप्रभृतिभ्यः वेदादिशास्त्राध्ययनं कृतवान् | भगवतः परशुरामात् सर्वशस्त्रास्त्रपारंगतो बभूव |
विद्याभ्यासानन्तरं देवव्रतः शन्तनुराजेन सह हस्तिनापुरे वसति स्म | एकदा नदीतीरविहाररतः शन्तनुः दाशराजकन्यायां सत्यवत्यां अनुरक्तो बभूव | परन्तु सत्यवतीसंतानमेव हास्तिनपुराधिपः भूयादिति दाशराजवचनात् परित्रस्तः शन्तनुः खिन्नो विवाहविमुखश्च जातः | पितुः मनोदशामवगत्य शान्तनवः दाशराजं प्राप्य सत्यवत्यपत्याय राजपदवीप्रदानं तथा स्वयमाजीवनब्रह्मचर्यव्रतपालनमिति भीषणप्रतिज्ञाद्वयं घोषयाञ्चकार | तद्दिनात् सः भीष्मः इति प्रख्यातोऽभवत् | सत्यवत्या विवाहितश्शन्तनुः पुत्र अतिप्रसन्नः भीष्माय इच्छामरणवरमददात् |
शन्तनौ दिवङ्गते भीष्मः सत्यवतीपुत्रं विचित्रवीर्यं सिंहासने अभिषिच्य तस्य विवाहमपि कारितवान् | विचित्रवीर्येऽपि पञ्चत्वंगते तस्य सुतः पाण्डुः राजा बभूव | पाण्डोः निधनानन्तरं तस्याग्रजो दृष्टिहीनो धृतराष्ट्रः राज्यभारमावहत् | भीष्मः पाण्डुपुत्राणां तथा धृतराष्ट्रपुत्राणां साकल्येन शस्त्रशास्त्रविद्याभ्यासं द्रोणाचार्यमुखतः पर्ययोजयत् |
पाण्डवाः धार्तराष्ट्राश्च प्राप्तयौव्वनाः राज्येप्सवः घोरयुद्धं कृतवन्तः | दारुणे तस्मिन् महाविग्रहे सत्यधर्मपालितॄणां पाण्डवानां विजयमिच्छन्नपि द्विपपुरराजनिष्ठः भीष्मः पापनुगामिनि धार्तराष्ट्रपक्षे स्थितः | भीकरसंख्ये अद्भुतपराक्रमं प्रदर्शयन् भीष्मः पार्थसारथिं भगवन्तं श्रीकृष्णमपि विस्मापयामास | दशमे दिने अप्रतिहतः सः स्वेच्छया पाण्डवमध्यमस्य अर्जुनस्य बाणासारेण विक्षतः | संपूर्णशरीरे इषुभिः व्योषितः भीष्मः वीरक्षत्रियोचिते शरतल्पे शयितवान् | इच्छामरणी स उत्तरायणपुण्यकालं प्रतीक्षमाणः भगवद्ध्यानतत्परोऽभूत् |
सङ्ग्रामे विजयीभूताः पाण्डवाः सायकासनं पितामहभीष्ममुपगम्य तस्मात् आशीर्वचनं ज्ञानभिक्षां च प्रायायाच्यन्त | श्रीकृष्णप्रसादात् भीष्मः रुधिरसिक्तोऽपि भाषणक्षमः राजनीत्यादिकानि शास्त्राणि विस्तरेण उच्चचार | तत्सन्दर्भे तस्य मुखकमलात् त्रिलोकपावनं विष्णुसहस्रनामस्तोत्रं समुद्भूतम् | एवं जगदादर्शजीवः भीष्मः माघमासस्य शुद्धाष्टम्यां तिथौ देहत्यागं चकार |
May 11, 2021
अपरिचितदूरवाणीक्रमाङ्कतः कापि महिला अवदत्…….
भवतः विवाहः जातः वा?
पुरुषः—न
किन्तु भवती का?
महिला— भवतः पत्नी।
प्रथमं भवान् गृहमागच्छतु इदानीम्
दर्शना
😆😂🤣😆🤣😂😁😆
#hasya
भवतः विवाहः जातः वा?
पुरुषः—न
किन्तु भवती का?
महिला— भवतः पत्नी।
प्रथमं भवान् गृहमागच्छतु इदानीम्
दर्शना
😆😂🤣😆🤣😂😁😆
#hasya
May 11, 2021
Sanskrit-1820-1830
११.५ आकाशवाणी संस्कृत
May 11, 2021
Tuesday, May 11, 2021
अफ्गानिस्थाने स्फोटनम् - १५ मरणानि।
काबूल्> अफ्गानिस्थाने रविवासरे रात्रौ सोमवासरे प्रभाते च दुरापन्ने विभिन्ने स्फोटनद्वये १५ जनाः हताः ; ४६ आहताश्च। काबूलस्थे पर्वान् प्रविश्यायां साबूलनामकस्थाने रविवासरे रात्रौ वीथीपार्श्वे स्थापितः बोम्बः स्फोटितः आसीत् । तत्र १३ जनाः मृताः,३७ व्रणिताश्च।
~ संप्रति वार्ता
अफ्गानिस्थाने स्फोटनम् - १५ मरणानि।
काबूल्> अफ्गानिस्थाने रविवासरे रात्रौ सोमवासरे प्रभाते च दुरापन्ने विभिन्ने स्फोटनद्वये १५ जनाः हताः ; ४६ आहताश्च। काबूलस्थे पर्वान् प्रविश्यायां साबूलनामकस्थाने रविवासरे रात्रौ वीथीपार्श्वे स्थापितः बोम्बः स्फोटितः आसीत् । तत्र १३ जनाः मृताः,३७ व्रणिताश्च।
~ संप्रति वार्ता
May 11, 2021
Naishadheeya Charitam (Sri Harsha)
अपां हि तृप्तस्य न वारिधारा स्वादुः सुगंधिः स्वदते तुषारा
Apaam hi triptaaya na vaaridhaara swaaduh sugandhih swadate tushaaraa
One who is satiated with water will not appreciate a pouring of cool water sweet in taste and smell.
पित्तेन दूने रसने सितापि तिक्तायते
Pittena doone rasane sitaapi tiktaayate
When the tongue is corrupted by pitta, even sugar tastes bitter.
आर्जवं हि कुटिलेषु न नीतिः
Aarjavam hi kutileshu na neetih
Straightforwardness is not the right policy when people of crooked mind are concerned.
मितं च सारं च वचो हि वाग्मिता
Mitam cha saaram cha vacho hi vaagmitaa
Oratory is speech which is measured (not verbose) and at the same time pregnant with meaning.
अपां हि तृप्तस्य न वारिधारा स्वादुः सुगंधिः स्वदते तुषारा
Apaam hi triptaaya na vaaridhaara swaaduh sugandhih swadate tushaaraa
One who is satiated with water will not appreciate a pouring of cool water sweet in taste and smell.
पित्तेन दूने रसने सितापि तिक्तायते
Pittena doone rasane sitaapi tiktaayate
When the tongue is corrupted by pitta, even sugar tastes bitter.
आर्जवं हि कुटिलेषु न नीतिः
Aarjavam hi kutileshu na neetih
Straightforwardness is not the right policy when people of crooked mind are concerned.
मितं च सारं च वचो हि वाग्मिता
Mitam cha saaram cha vacho hi vaagmitaa
Oratory is speech which is measured (not verbose) and at the same time pregnant with meaning.
May 11, 2021
🚩जय सत्य सनातन 🚩
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - प्रतिपदा 13 मई रात्रि 03:05 तक तत्पश्चात द्वितीया
⛅ दिनांक - 12 मई 2021
⛅ दिन - बुधवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - वैशाख
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - कृत्तिका 13 मई रात्रि 02:40 तक तत्पश्चात रोहिणी
⛅ योग - शोभन रात्रि 11:48 तक तत्पश्चात अतिगण्ड
⛅ राहुकाल - दोपहर 12:35 से दोपहर 02:13 तक
⛅ सूर्योदय - 06:03
⛅ सूर्यास्त - 19:07
⛅ दिशाशूल - उत्तर दिशा में
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - प्रतिपदा 13 मई रात्रि 03:05 तक तत्पश्चात द्वितीया
⛅ दिनांक - 12 मई 2021
⛅ दिन - बुधवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - वैशाख
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - कृत्तिका 13 मई रात्रि 02:40 तक तत्पश्चात रोहिणी
⛅ योग - शोभन रात्रि 11:48 तक तत्पश्चात अतिगण्ड
⛅ राहुकाल - दोपहर 12:35 से दोपहर 02:13 तक
⛅ सूर्योदय - 06:03
⛅ सूर्यास्त - 19:07
⛅ दिशाशूल - उत्तर दिशा में
May 11, 2021
https://youtu.be/7nnYGA7owP4
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
YouTube
Vaarta: Daily Sanskrit News Edition | 12.5.2021
May 11, 2021
writereaddata_Bulletins_Text_NSD_2021_May_NSD_Sanskrit_Sanskrit.pdf
288.9 KB
१२.५ आकाशवाणी संस्कृत
May 11, 2021
May 11, 2021
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
May 11, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। षोडशः सर्गः ।।
🍃 एवमुक्ताः सुराः सर्वे प्रत्यूचुर्विष्णुमव्ययम्।
मानुषीं तनुमास्थाय रावणं जहि संयुगे॥३॥
⚜️ भावार्थ - यह सुन देवताओं ने अव्यय विष्णु से कहा- मनुष्य रूप अवतीर्ण हो, रावण को युद्ध में मारिये ॥३॥
⚜️ स हि तप तपस्तीत्रं दीर्घकालमरिन्दम।
येन तुष्टोऽभवद्ब्रह्मा लोककृल्लोकपूजितः॥४॥
⚜️ भावार्थ - हे अमिरिन्द्र उसने बहुत दिनों तक कठोर तप कर लोककर्त्ता और लोकपूजित ब्रह्मा जी को प्रसन्न किया॥४॥
#ramayan
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। षोडशः सर्गः ।।
🍃 एवमुक्ताः सुराः सर्वे प्रत्यूचुर्विष्णुमव्ययम्।
मानुषीं तनुमास्थाय रावणं जहि संयुगे॥३॥
⚜️ भावार्थ - यह सुन देवताओं ने अव्यय विष्णु से कहा- मनुष्य रूप अवतीर्ण हो, रावण को युद्ध में मारिये ॥३॥
⚜️ स हि तप तपस्तीत्रं दीर्घकालमरिन्दम।
येन तुष्टोऽभवद्ब्रह्मा लोककृल्लोकपूजितः॥४॥
⚜️ भावार्थ - हे अमिरिन्द्र उसने बहुत दिनों तक कठोर तप कर लोककर्त्ता और लोकपूजित ब्रह्मा जी को प्रसन्न किया॥४॥
#ramayan
May 11, 2021
📙 ऋग्वेद
सूक्त - २५ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०८ , देवता - वरुण
🍃 वेद मासो धृतव्रतो द्वादश प्रजावत: वेदा य उपजायते। (८)
⚜️ भावार्थ - वरुण उक्त महिमा को धारण करके समय-समय पर उत्पन्न होने वाले बारह महीनों को जानते हैं और तेरहवें मास को भी जानते हैं। (८)
सूक्त - २५ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०८ , देवता - वरुण
🍃 वेद मासो धृतव्रतो द्वादश प्रजावत: वेदा य उपजायते। (८)
⚜️ भावार्थ - वरुण उक्त महिमा को धारण करके समय-समय पर उत्पन्न होने वाले बारह महीनों को जानते हैं और तेरहवें मास को भी जानते हैं। (८)
May 11, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️त्रयोदश अध्याय
♦️श्लोक:-१७
कर्मायत्तं फलं पुंसां बुद्धिः कर्मानुसारिणी।
तथापि सुधियाचार्यः सुविचार्येव कुर्वते।।१७।।
♦️भावार्थ--कर्मफल कर्म के आधीन रहता है और मनुष्यों की बुद्धि भी कर्म के अनुसार ही चलती है। फिर भी विद्वान, भद्र और श्रेष्ठ मनुष्य भली-भांति सोच विचार कर ही कार्य करते हैं।।
#Chanakya
✒️त्रयोदश अध्याय
♦️श्लोक:-१७
कर्मायत्तं फलं पुंसां बुद्धिः कर्मानुसारिणी।
तथापि सुधियाचार्यः सुविचार्येव कुर्वते।।१७।।
♦️भावार्थ--कर्मफल कर्म के आधीन रहता है और मनुष्यों की बुद्धि भी कर्म के अनुसार ही चलती है। फिर भी विद्वान, भद्र और श्रेष्ठ मनुष्य भली-भांति सोच विचार कर ही कार्य करते हैं।।
#Chanakya
May 11, 2021
स स्निग्धोऽकुशलान्निवारयति यस्तत्कर्म यन्निर्मलं ।
सा स्त्री यानुविधायिनी स मतिमान् यः सद्भिरभ्यर्च्यते ।।
सा श्रीर्या न मदं करोति स सुखी यस्तृष्णया मुच्यते ।
तन्मित्रं यदकृत्रिमं स पुरुषो यः खिद्यते नैन्द्रियैः ।।
377/130 ।।
अर्थः-
जो अमंगल का निवारण करता है, वह ही स्नेही है, जिस में कोई पाप न हो वही सत्कर्म है, जो पति का अनुसरण करें, वही पत्नी है, जो सज्जनों से गौरव पाता है, वही बुद्धिमान है, जो गर्व उत्पन्न न करें वह ही संपत्ती है, जो कामवासनाओं से मुक्त है वह ही सुखी है, जो निष्कपट हो, वह ही मितेर है और इंद्रियों के कर्म से जिसको दुःख न होता हो, वह ही पुरुष है ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಸ ಸ್ನಿಗ್ಧೋ$ಕುಶಲಾನ್ನಿವಾರಯತಿ ಯಸ್ತತ್ಕರ್ಮ ಯನ್ನಿರ್ಮಲಂ |
ಸಾ ಸ್ತ್ರೀ ಯಾನುವಿಧಾಯಿನೀ ಸ ಮತಿಮಾನ್ ಯಃ ಸದ್ಭಿರಭ್ಯರ್ಚ್ಯತೇ ||
ಸಾ ಶ್ರೀರ್ಯಾ ನ ಮದಂ ಕರೋತಿ ಸ ಸುಖೀ ಯಸ್ತೃಷ್ಣಯಾ ಮುಚ್ಯತೇ |
ತನ್ಮಿತ್ರಂ ಯದಕೃತ್ರಿಮಂ ಸ ಪುರುಷೋ ಯಃ ಖಿದ್ಯತೇ ನೈಂದ್ರಿಯೈಃ || 377/130 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಯಾವನು ಅಮಂಗಳವನ್ನು ನಿವಾರಿಸುವನೋ ಅವನೇ ನಿಜವಾದ ಸ್ನೇಹಿ, ನಿರ್ಮಲವಾದ ಯಾವ ಕರ್ಮವು ನಿರ್ಮಲವೋ ಅದೇ ಸತ್ಕರ್ಮ, ಯಾವಳು ಪತಿಯನ್ನು ಅನುಸರಿಸುವಳೋ, ಅವಳೇ ಪತ್ನಿ, ಯಾವನು ಸಜ್ಜನರಿಂದ ಗೌರವಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಾನೆಯೋ, ಅವನೇ ಬುದ್ಧಿವಂತ, ಯಾವುದು ಗರ್ವವುಂಟುಮಾಡುವುದಿಲ್ಲವೋ, ಅದೇ ಸಂಪತ್ತು, ಯಾವನು ಕಾಮನೆ ರಹಿತನೋ, ಅವನೇ ಸುಖಿಯು ಯಾವನು ಕಪಟವಿಲ್ಲದವನೋ, ಅವನೇ ಮಿತ್ರನು, ಯಾವನು ಇಂದ್ರಿಯಗಳಿಂದ ದುಃಖಿತನಲ್ಲವೋ, ಅವನೇ ಪುರುಷನು.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
sa snigdhOkushalAnnivArayati yastatkarma yannirmalam |
sA strI yAnuvidhAyinI sa matimAn yah sadbhirabhyarchyatE ||
sA shrIryA na madam karOti sa sukhI yastruShNayA muchyatE |
tanmitram yadakrutrimam sa puruShO yah khidyatE naindriyaih || 377/130 ||
MEANING:-
A kind heart is one who discards the sorrows, a Karma is one which does not contain sins, a wife is one who follows the orders of her husband, a wise is one who is worshipped by the good people, the wealth is said to be one which does not generate the ego, a happiest person is one who is free from greeds, a friend is one who is free from the cunnings and a man is one who does not pained by his organs/limbs.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
सा स्त्री यानुविधायिनी स मतिमान् यः सद्भिरभ्यर्च्यते ।।
सा श्रीर्या न मदं करोति स सुखी यस्तृष्णया मुच्यते ।
तन्मित्रं यदकृत्रिमं स पुरुषो यः खिद्यते नैन्द्रियैः ।।
377/130 ।।
अर्थः-
जो अमंगल का निवारण करता है, वह ही स्नेही है, जिस में कोई पाप न हो वही सत्कर्म है, जो पति का अनुसरण करें, वही पत्नी है, जो सज्जनों से गौरव पाता है, वही बुद्धिमान है, जो गर्व उत्पन्न न करें वह ही संपत्ती है, जो कामवासनाओं से मुक्त है वह ही सुखी है, जो निष्कपट हो, वह ही मितेर है और इंद्रियों के कर्म से जिसको दुःख न होता हो, वह ही पुरुष है ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಸ ಸ್ನಿಗ್ಧೋ$ಕುಶಲಾನ್ನಿವಾರಯತಿ ಯಸ್ತತ್ಕರ್ಮ ಯನ್ನಿರ್ಮಲಂ |
ಸಾ ಸ್ತ್ರೀ ಯಾನುವಿಧಾಯಿನೀ ಸ ಮತಿಮಾನ್ ಯಃ ಸದ್ಭಿರಭ್ಯರ್ಚ್ಯತೇ ||
ಸಾ ಶ್ರೀರ್ಯಾ ನ ಮದಂ ಕರೋತಿ ಸ ಸುಖೀ ಯಸ್ತೃಷ್ಣಯಾ ಮುಚ್ಯತೇ |
ತನ್ಮಿತ್ರಂ ಯದಕೃತ್ರಿಮಂ ಸ ಪುರುಷೋ ಯಃ ಖಿದ್ಯತೇ ನೈಂದ್ರಿಯೈಃ || 377/130 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಯಾವನು ಅಮಂಗಳವನ್ನು ನಿವಾರಿಸುವನೋ ಅವನೇ ನಿಜವಾದ ಸ್ನೇಹಿ, ನಿರ್ಮಲವಾದ ಯಾವ ಕರ್ಮವು ನಿರ್ಮಲವೋ ಅದೇ ಸತ್ಕರ್ಮ, ಯಾವಳು ಪತಿಯನ್ನು ಅನುಸರಿಸುವಳೋ, ಅವಳೇ ಪತ್ನಿ, ಯಾವನು ಸಜ್ಜನರಿಂದ ಗೌರವಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಾನೆಯೋ, ಅವನೇ ಬುದ್ಧಿವಂತ, ಯಾವುದು ಗರ್ವವುಂಟುಮಾಡುವುದಿಲ್ಲವೋ, ಅದೇ ಸಂಪತ್ತು, ಯಾವನು ಕಾಮನೆ ರಹಿತನೋ, ಅವನೇ ಸುಖಿಯು ಯಾವನು ಕಪಟವಿಲ್ಲದವನೋ, ಅವನೇ ಮಿತ್ರನು, ಯಾವನು ಇಂದ್ರಿಯಗಳಿಂದ ದುಃಖಿತನಲ್ಲವೋ, ಅವನೇ ಪುರುಷನು.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
sa snigdhOkushalAnnivArayati yastatkarma yannirmalam |
sA strI yAnuvidhAyinI sa matimAn yah sadbhirabhyarchyatE ||
sA shrIryA na madam karOti sa sukhI yastruShNayA muchyatE |
tanmitram yadakrutrimam sa puruShO yah khidyatE naindriyaih || 377/130 ||
MEANING:-
A kind heart is one who discards the sorrows, a Karma is one which does not contain sins, a wife is one who follows the orders of her husband, a wise is one who is worshipped by the good people, the wealth is said to be one which does not generate the ego, a happiest person is one who is free from greeds, a friend is one who is free from the cunnings and a man is one who does not pained by his organs/limbs.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
May 12, 2021
ओ3म्
147. संस्कृत वाक्याभ्यासः
पञ्च मित्राणि एकसाकं यात्रां कुर्वन्ति।
= पाँच मित्र एक साथ यात्रा करते हैं।
सर्वे स्वां यानपेटिकाम् अनीतवन्तः सन्ति।
= सभी अपनी अटैची लाए हैं।
ओह सर्वेषां यानपेटिका तु एकसमाना एव।
= ओह सबकी अटैची तो एक समान है।
सर्वेषां यानपेटिकायाः वर्णः अपि एकसमानः।
= सभी की अटैची का रंग भी एक समान है।
आकारः अपि एकसमानः।
= आकार भी एक समान है।
मयङ्कः यानपेटिकायाम् ओम् लिखति।
= मयंक अटैची पर ओम् लिखता है।
सुधीरः तस्य नाम लिखति।
= सुधीर उसका नाम लिखता है।
कैलाशः यानपेटिकायां तारकं निर्माति।
= कैलाश अटैची पर तारा बनाता है।
यज्ञेशः पुष्पं निर्माति।
= यज्ञेश फूल बनाता है।
आलोकः भारतस्य मानचित्रं निर्माति।
= आलोक भारत का नक्शा बनाता है।
अनन्तरं ते सर्वे सुखेन रेलयाने शयनं कुर्वन्ति।
= बाद में वे सभी सुख से रेल में सो जाते हैं।
ओ3म्
148. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सत्यघटना अस्ति एषा।
= ये सत्य घटना है।
विनीतः येन मार्गेण विद्यालयं गच्छति।
= विनीत जिस रास्ते से स्कूल जाता है।
तस्मिन् मार्गे बहवः कुक्कुराः सन्ति।
= उस रास्ते में बहुत से कुत्ते हैं।
वीथ्यां तु कुक्कुराः भवन्ति एव।
= गली में तो कुत्ते होते ही हैं।
तस्मिन् मार्गे सर्वेषां गृहे कुक्कुराः सन्ति।
= उस रास्ते में सबके घर कुत्ते हैं।
गृहे गृहे कुक्कुराः सन्ति।
= घर घर में कुत्ते हैं।
विनीतः यदा ततः गच्छति तदा,
= विनीत जब वहाँ से जाता है तब,
कुक्कुराः बुक्कन्ति।
= कुत्ते भौंकते हैं।
कुक्कुरान् दृष्ट्वा विनीतः धावति।
= कुत्तों को देखकर विनीत दौड़ता है।
कुक्कुराः तस्य पृष्ठतः धवन्ति
= कुत्ते उसके पीछे दौड़ते हैं।
अद्य एकः कुक्कुरः विनीतम् अकर्तयत्।
= आज एक कुत्ते ने विनीत को काट लिया।
तस्मात् कारणात् विनीतः मार्गे अपतत्।
= उस कारण से विनीत रास्ते में गिर गया।
विनीतः चिकित्सालये प्रविष्टः अस्ति।
= विनीत अस्पताल में भर्ती है।
ओ3म्
149. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सा अद्य धनस्यूतं विस्मृतवती।
= वह आज पर्स (बटुआ) भूल गई।
तस्याः पार्श्वे अधुना धनं नास्ति।
= उसके पास अभी धन नहीं है।
तथापि सा वस्तूनि क्रीणाति।
= फिर भी वह वस्तुएँ खरीदती है।
धनं विना सा एकां शाटिकां क्रीणाति।
= धन के बिना वह साड़ी खरीदती है।
धनं विना सा अन्नादिकं क्रीणाति।
= धन के बिना वह ग्रोसरी खरीदती है।
धनं विना सा पुस्तकानि क्रीणाति।
= धन के बिना वह पुस्तकें खरीदती है।
धनं विना सा पुत्रस्य क्रीडनकानि क्रीणाति।
= धन के बिना वह पुत्र के खिलौने खरीदती है।
सा सर्वाणि वस्तूनि कथं क्रीणाति ?
= वह सारी वस्तुएँ कैसे खरीदती है ?
तस्याः पार्श्वे धनद-पत्रम् अस्ति।
= उसके पास डेबिट कार्ड है।
सा सर्वत्र धनद-पत्रस्य उपयोगं करोति।
= वह डेबिट कार्ड का उपयोग करती है।
धनद-पत्रेण अधुना क्रयणं सुकरं जातम्।
= डेबिट कार्ड से अब खरीदी सरल हो गई है।
ओ3म्
150. संस्कृत वाक्याभ्यासः
पितामहः – वत्स , एषः कपोतः अस्ति।
= बेटा ये कबूतर है।
पितामहः – एषः कः ?
= ये कौन है ?
पौत्रः – एषः कपोतः।
= ये कबूतर है।
पौत्रः – सः कः ?
= वो कौन है ?
पितामहः – सः अपि कपोतः।
= वो भी कबूतर है ।
पितामहः – सः श्वेत कपोतः।
= वह सफ़ेद कबूतर है।
पौत्रः – श्वेत कपोतः बहु सुन्दरः अस्ति।
= सफ़ेद कबूतर बहुत सुन्दर है।
पितामहः – आम् , सर्वे कपोताः सुन्दराः सन्ति।
= हाँ , सभी कबूतर सुन्दर हैं।
पितामहः – कपोताः बहु शान्ताः खगाः भवन्ति।
= कबूतर बहुत शान्त पक्षी होते हैं।
पौत्रः – पितामह ! पश्यतु।
= दादाजी, देखिये।
पौत्रः – कपोताः कणं खादन्ति।
= कबूतर दाना खा रहे हैं।
पितामहः – त्वम् अपि कपोतेभ्यः अन्नं देहि।
= तुम भी कबूतरों को अन्न दो।
ओ3म्
151. संस्कृत वाक्याभ्यासः
मम भार्या मह्यम् एकं कार्यम् अददात्
= मेरी पत्नी ने मुझे एक काम दिया था।
अहं तस्याः कार्यं विस्मृतवान्।
= मैं उसका कार्य भूल गया।
यदा अहं मार्गे आसम् …
= जब मैं रास्ते में था …
तदा मम भार्यायाः दूरवाणी आगता।
= तब मेरी पत्नी का फोन आया।
सा अवदत् (सा स्मारितवती)
= वह बोली (उसने याद कराया)
पतञ्जल्याः आपणात् घृतम् आनेतव्यम् अस्ति।
= पतञ्जली की दूकान से घी लाना था।
अन्यानि वस्तूनि अपि मया लिखितानि।
= और भी वस्तुएँ मैंने लिखी हैं।
तस्याः दूरवाणी रात्रौ नववादने आगता।
= उसका फोन रात नौ बजे आया था।
अहं पुनः नगरं प्रति अगच्छम्।
= मैं फिर से शहर की ओर गया।
सा भगिनी आपणं पिधायति स्म।
= वो बहन दूकान बन्द कर रही थी।
मया निवेदनं कृतम्।
= मैंने निवेदन किया।
सा भगिनी पुनः आपणं उद्घाटितवती।
= उस बहन ने फिर से दूकान खोली।
अधुना निश्चिन्तः भूत्वा गृहं गच्छामि।
= अब निश्चिन्त होकर घर जा रहा हूँ।
#Vakyabhyas
147. संस्कृत वाक्याभ्यासः
पञ्च मित्राणि एकसाकं यात्रां कुर्वन्ति।
= पाँच मित्र एक साथ यात्रा करते हैं।
सर्वे स्वां यानपेटिकाम् अनीतवन्तः सन्ति।
= सभी अपनी अटैची लाए हैं।
ओह सर्वेषां यानपेटिका तु एकसमाना एव।
= ओह सबकी अटैची तो एक समान है।
सर्वेषां यानपेटिकायाः वर्णः अपि एकसमानः।
= सभी की अटैची का रंग भी एक समान है।
आकारः अपि एकसमानः।
= आकार भी एक समान है।
मयङ्कः यानपेटिकायाम् ओम् लिखति।
= मयंक अटैची पर ओम् लिखता है।
सुधीरः तस्य नाम लिखति।
= सुधीर उसका नाम लिखता है।
कैलाशः यानपेटिकायां तारकं निर्माति।
= कैलाश अटैची पर तारा बनाता है।
यज्ञेशः पुष्पं निर्माति।
= यज्ञेश फूल बनाता है।
आलोकः भारतस्य मानचित्रं निर्माति।
= आलोक भारत का नक्शा बनाता है।
अनन्तरं ते सर्वे सुखेन रेलयाने शयनं कुर्वन्ति।
= बाद में वे सभी सुख से रेल में सो जाते हैं।
ओ3म्
148. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सत्यघटना अस्ति एषा।
= ये सत्य घटना है।
विनीतः येन मार्गेण विद्यालयं गच्छति।
= विनीत जिस रास्ते से स्कूल जाता है।
तस्मिन् मार्गे बहवः कुक्कुराः सन्ति।
= उस रास्ते में बहुत से कुत्ते हैं।
वीथ्यां तु कुक्कुराः भवन्ति एव।
= गली में तो कुत्ते होते ही हैं।
तस्मिन् मार्गे सर्वेषां गृहे कुक्कुराः सन्ति।
= उस रास्ते में सबके घर कुत्ते हैं।
गृहे गृहे कुक्कुराः सन्ति।
= घर घर में कुत्ते हैं।
विनीतः यदा ततः गच्छति तदा,
= विनीत जब वहाँ से जाता है तब,
कुक्कुराः बुक्कन्ति।
= कुत्ते भौंकते हैं।
कुक्कुरान् दृष्ट्वा विनीतः धावति।
= कुत्तों को देखकर विनीत दौड़ता है।
कुक्कुराः तस्य पृष्ठतः धवन्ति
= कुत्ते उसके पीछे दौड़ते हैं।
अद्य एकः कुक्कुरः विनीतम् अकर्तयत्।
= आज एक कुत्ते ने विनीत को काट लिया।
तस्मात् कारणात् विनीतः मार्गे अपतत्।
= उस कारण से विनीत रास्ते में गिर गया।
विनीतः चिकित्सालये प्रविष्टः अस्ति।
= विनीत अस्पताल में भर्ती है।
ओ3म्
149. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सा अद्य धनस्यूतं विस्मृतवती।
= वह आज पर्स (बटुआ) भूल गई।
तस्याः पार्श्वे अधुना धनं नास्ति।
= उसके पास अभी धन नहीं है।
तथापि सा वस्तूनि क्रीणाति।
= फिर भी वह वस्तुएँ खरीदती है।
धनं विना सा एकां शाटिकां क्रीणाति।
= धन के बिना वह साड़ी खरीदती है।
धनं विना सा अन्नादिकं क्रीणाति।
= धन के बिना वह ग्रोसरी खरीदती है।
धनं विना सा पुस्तकानि क्रीणाति।
= धन के बिना वह पुस्तकें खरीदती है।
धनं विना सा पुत्रस्य क्रीडनकानि क्रीणाति।
= धन के बिना वह पुत्र के खिलौने खरीदती है।
सा सर्वाणि वस्तूनि कथं क्रीणाति ?
= वह सारी वस्तुएँ कैसे खरीदती है ?
तस्याः पार्श्वे धनद-पत्रम् अस्ति।
= उसके पास डेबिट कार्ड है।
सा सर्वत्र धनद-पत्रस्य उपयोगं करोति।
= वह डेबिट कार्ड का उपयोग करती है।
धनद-पत्रेण अधुना क्रयणं सुकरं जातम्।
= डेबिट कार्ड से अब खरीदी सरल हो गई है।
ओ3म्
150. संस्कृत वाक्याभ्यासः
पितामहः – वत्स , एषः कपोतः अस्ति।
= बेटा ये कबूतर है।
पितामहः – एषः कः ?
= ये कौन है ?
पौत्रः – एषः कपोतः।
= ये कबूतर है।
पौत्रः – सः कः ?
= वो कौन है ?
पितामहः – सः अपि कपोतः।
= वो भी कबूतर है ।
पितामहः – सः श्वेत कपोतः।
= वह सफ़ेद कबूतर है।
पौत्रः – श्वेत कपोतः बहु सुन्दरः अस्ति।
= सफ़ेद कबूतर बहुत सुन्दर है।
पितामहः – आम् , सर्वे कपोताः सुन्दराः सन्ति।
= हाँ , सभी कबूतर सुन्दर हैं।
पितामहः – कपोताः बहु शान्ताः खगाः भवन्ति।
= कबूतर बहुत शान्त पक्षी होते हैं।
पौत्रः – पितामह ! पश्यतु।
= दादाजी, देखिये।
पौत्रः – कपोताः कणं खादन्ति।
= कबूतर दाना खा रहे हैं।
पितामहः – त्वम् अपि कपोतेभ्यः अन्नं देहि।
= तुम भी कबूतरों को अन्न दो।
ओ3म्
151. संस्कृत वाक्याभ्यासः
मम भार्या मह्यम् एकं कार्यम् अददात्
= मेरी पत्नी ने मुझे एक काम दिया था।
अहं तस्याः कार्यं विस्मृतवान्।
= मैं उसका कार्य भूल गया।
यदा अहं मार्गे आसम् …
= जब मैं रास्ते में था …
तदा मम भार्यायाः दूरवाणी आगता।
= तब मेरी पत्नी का फोन आया।
सा अवदत् (सा स्मारितवती)
= वह बोली (उसने याद कराया)
पतञ्जल्याः आपणात् घृतम् आनेतव्यम् अस्ति।
= पतञ्जली की दूकान से घी लाना था।
अन्यानि वस्तूनि अपि मया लिखितानि।
= और भी वस्तुएँ मैंने लिखी हैं।
तस्याः दूरवाणी रात्रौ नववादने आगता।
= उसका फोन रात नौ बजे आया था।
अहं पुनः नगरं प्रति अगच्छम्।
= मैं फिर से शहर की ओर गया।
सा भगिनी आपणं पिधायति स्म।
= वो बहन दूकान बन्द कर रही थी।
मया निवेदनं कृतम्।
= मैंने निवेदन किया।
सा भगिनी पुनः आपणं उद्घाटितवती।
= उस बहन ने फिर से दूकान खोली।
अधुना निश्चिन्तः भूत्वा गृहं गच्छामि।
= अब निश्चिन्त होकर घर जा रहा हूँ।
#Vakyabhyas
May 12, 2021
🙏 10.5.21 वेदवाणी 🙏
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा, प्रचारित आर्य जितेंद्र भाटिया द्वारा🙏🌺
*इन्द्रा ह यो वरुणा चक्र आपी देवौ मर्तः सख्याय प्रयस्वान्।*
*स हन्ति वृत्रा समिथेषु शत्रूनवोभिर्वा महद्भिः स प्र शृण्वे॥ ऋग्वेद ४-४१-२॥*🙏🌺
जो मनुष्य शिक्षकों और उपदेशको के मित्र बन जाते हैं। वो काम, क्रोध, लोभ, मोह आदि शत्रुओं पर विजय प्राप्त कर लेते हैं। वो प्रसिद्ध हो जाते हैं। वो किसी भी बड़े प्रलोभन से अपना रक्षण कर पाते हैं।🙏🌺
People who become friends of teachers and preachers. They conquer enemies such as lust, anger, greed, affectionate, etc. They become famous.They are able to protect themselves from any major temptation.(Rig Veda 4-41-2)
🙏 11.5.21 वेदवाणी 🙏
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा, प्रचारित आर्य जितेंद्र भाटिया द्वारा🙏🌸
*इन्द्रा ह रत्नं वरुणा धेष्ठेत्था नृभ्यः शशमानेभ्यस्ता।*
*यदी सखाया सख्याय सोमैः सुतेभिः सुप्रयसा मादयैते॥ ऋग्वेद ४-४१-३॥*🙏🌸
हे शासक और उसके मंत्रियों ! तुम जनता का रक्षण करने वाले हो। तुम जनता को उत्तम अन्नादि और रत्न आदि प्रदान करने वाले हो। जनता भी आपसे सहयोग करें तभी तुम एक दूसरे के परस्पर मित्र होंगे और आनंद में रहोंगे।🙏🌸
O ruler and his ministers ! You are the protector of the public. You are to provide the best foods and gems etc. to your people. People will cooperate with you, and you will be mutual friends of each other, and both will be in bliss. (Rig Veda 4–41–3)🙏🌸 #vedgsawan 🙏🌸
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा, प्रचारित आर्य जितेंद्र भाटिया द्वारा🙏🌺
*इन्द्रा ह यो वरुणा चक्र आपी देवौ मर्तः सख्याय प्रयस्वान्।*
*स हन्ति वृत्रा समिथेषु शत्रूनवोभिर्वा महद्भिः स प्र शृण्वे॥ ऋग्वेद ४-४१-२॥*🙏🌺
जो मनुष्य शिक्षकों और उपदेशको के मित्र बन जाते हैं। वो काम, क्रोध, लोभ, मोह आदि शत्रुओं पर विजय प्राप्त कर लेते हैं। वो प्रसिद्ध हो जाते हैं। वो किसी भी बड़े प्रलोभन से अपना रक्षण कर पाते हैं।🙏🌺
People who become friends of teachers and preachers. They conquer enemies such as lust, anger, greed, affectionate, etc. They become famous.They are able to protect themselves from any major temptation.(Rig Veda 4-41-2)
🙏 11.5.21 वेदवाणी 🙏
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा, प्रचारित आर्य जितेंद्र भाटिया द्वारा🙏🌸
*इन्द्रा ह रत्नं वरुणा धेष्ठेत्था नृभ्यः शशमानेभ्यस्ता।*
*यदी सखाया सख्याय सोमैः सुतेभिः सुप्रयसा मादयैते॥ ऋग्वेद ४-४१-३॥*🙏🌸
हे शासक और उसके मंत्रियों ! तुम जनता का रक्षण करने वाले हो। तुम जनता को उत्तम अन्नादि और रत्न आदि प्रदान करने वाले हो। जनता भी आपसे सहयोग करें तभी तुम एक दूसरे के परस्पर मित्र होंगे और आनंद में रहोंगे।🙏🌸
O ruler and his ministers ! You are the protector of the public. You are to provide the best foods and gems etc. to your people. People will cooperate with you, and you will be mutual friends of each other, and both will be in bliss. (Rig Veda 4–41–3)🙏🌸 #vedgsawan 🙏🌸
May 12, 2021
महाराणा प्रतापः
क्रैस्तशकस्य षोडशशतमाने भारतदेशस्य वायव्यभागस्य राजस्थानप्रदेशे राजपूतकुलस्य उदयसिंहः नाम राजा आसीत् | सः कालः भारते मुघलराजवंशस्य उच्छ्रायकालः | तस्य वंशस्य प्रसिद्धः राजा अकबरः देहलीनगर्यां राज्यभारं करोति स्म | भारतस्य विशालभागः राज्ञः अकबरस्य स्वाधीने अवर्तत | सः राजस्थानप्रदेशे अपि आक्रमणं कृत्वा उदयसिंहस्य राजधानीं चित्तोरनगरीं जितवान् | नगरभ्रष्टः उदयसिंहः चित्तोरनगरं परित्यज्य उदयपुरनगरं गत्वा ततः मेवारराज्यस्य अनुशासनम् अकरोत् | तस्य मरणानन्तरं १५७२तमे वत्सरे ज्येष्ठपुत्रः प्रतापसिंहः मेवारस्य राजसिंहासनम् अलञ्चकार महारणा इति बिरुदाङ्कितवान् च | प्रतापसिंहः स्वदेशप्रेमी आसीत् | अकबरः चित्तोरनगरं जितवान् परन्तु मेवारराज्यं तस्य अधीने नासीत् | अकबरः अनेकवारं स्वमन्त्रिगणान् प्रतापसिंहस्य समीपे प्रेषयित्वा विनायुद्धमेव तस्य शरणागतिं अपेक्षितवान् | प्रतापसिंहः अकबरस्य परिसूचनाः सर्वथा निराकरोत् |
अकबरस्य आक्रमणं प्रतीक्षमाणः प्रतापसिंहः पर्वतप्रदेशस्थितं कुम्भलगढनगरं शासनकेन्द्रं कृत्वा युद्धसिद्धतां चकार | अनेके ग्राम्यजनाः तस्य सेनायां सैनिकरूपेण प्रशिक्षिताः | समीपस्थाः अन्ये केचन नृपाः अपि प्रतापसिंहस्य साहाय्यं चक्रुः | १५७६तमे वत्सरे महत्या मुघलसेनया सह प्रतापसिंहस्य सैन्यस्य हल्दिघाटप्रदेशे घोरयुद्धमभवत् | प्रतापसिंहस्य सेना न पराजितः परन्तु मुघलसैन्येन परिवृतः | प्रतापसिंहः ततः सुरक्षितप्रदेशं निर्जगाम | तदनन्तरं अकबरः मेवारराज्यं जेतुं अनेकवारं प्रायतत प्रतिवारं विफलो बभूव | १५८७ वत्सरानन्तरं कारणान्तरेण अकबरस्य लक्ष्यं भारतस्य अन्यप्रदेशेषु केन्द्रीकृतम् | तदेव समयं साधयित्वा प्रतापसिंहः केषुचन वर्षेषु मेवारराज्यस्य बहुभागं मुघलाधीनतः पुनः जितवान् | अस्मिन् समये तस्य नूतना राजधानी आसीत् चावण्डनगरी | १५९७तमे वत्सरे प्रतापसिंहः मृगयाविहारं गतः अत्यन्तं व्रणितः मरणं प्राप्तः |
प्रतापसिंहस्य देशभक्तिः शौर्यं स्थैर्यं च युगयुगान्तरेषु जनेभ्यः स्फूर्तिदायकाः सन्ति |
क्रैस्तशकस्य षोडशशतमाने भारतदेशस्य वायव्यभागस्य राजस्थानप्रदेशे राजपूतकुलस्य उदयसिंहः नाम राजा आसीत् | सः कालः भारते मुघलराजवंशस्य उच्छ्रायकालः | तस्य वंशस्य प्रसिद्धः राजा अकबरः देहलीनगर्यां राज्यभारं करोति स्म | भारतस्य विशालभागः राज्ञः अकबरस्य स्वाधीने अवर्तत | सः राजस्थानप्रदेशे अपि आक्रमणं कृत्वा उदयसिंहस्य राजधानीं चित्तोरनगरीं जितवान् | नगरभ्रष्टः उदयसिंहः चित्तोरनगरं परित्यज्य उदयपुरनगरं गत्वा ततः मेवारराज्यस्य अनुशासनम् अकरोत् | तस्य मरणानन्तरं १५७२तमे वत्सरे ज्येष्ठपुत्रः प्रतापसिंहः मेवारस्य राजसिंहासनम् अलञ्चकार महारणा इति बिरुदाङ्कितवान् च | प्रतापसिंहः स्वदेशप्रेमी आसीत् | अकबरः चित्तोरनगरं जितवान् परन्तु मेवारराज्यं तस्य अधीने नासीत् | अकबरः अनेकवारं स्वमन्त्रिगणान् प्रतापसिंहस्य समीपे प्रेषयित्वा विनायुद्धमेव तस्य शरणागतिं अपेक्षितवान् | प्रतापसिंहः अकबरस्य परिसूचनाः सर्वथा निराकरोत् |
अकबरस्य आक्रमणं प्रतीक्षमाणः प्रतापसिंहः पर्वतप्रदेशस्थितं कुम्भलगढनगरं शासनकेन्द्रं कृत्वा युद्धसिद्धतां चकार | अनेके ग्राम्यजनाः तस्य सेनायां सैनिकरूपेण प्रशिक्षिताः | समीपस्थाः अन्ये केचन नृपाः अपि प्रतापसिंहस्य साहाय्यं चक्रुः | १५७६तमे वत्सरे महत्या मुघलसेनया सह प्रतापसिंहस्य सैन्यस्य हल्दिघाटप्रदेशे घोरयुद्धमभवत् | प्रतापसिंहस्य सेना न पराजितः परन्तु मुघलसैन्येन परिवृतः | प्रतापसिंहः ततः सुरक्षितप्रदेशं निर्जगाम | तदनन्तरं अकबरः मेवारराज्यं जेतुं अनेकवारं प्रायतत प्रतिवारं विफलो बभूव | १५८७ वत्सरानन्तरं कारणान्तरेण अकबरस्य लक्ष्यं भारतस्य अन्यप्रदेशेषु केन्द्रीकृतम् | तदेव समयं साधयित्वा प्रतापसिंहः केषुचन वर्षेषु मेवारराज्यस्य बहुभागं मुघलाधीनतः पुनः जितवान् | अस्मिन् समये तस्य नूतना राजधानी आसीत् चावण्डनगरी | १५९७तमे वत्सरे प्रतापसिंहः मृगयाविहारं गतः अत्यन्तं व्रणितः मरणं प्राप्तः |
प्रतापसिंहस्य देशभक्तिः शौर्यं स्थैर्यं च युगयुगान्तरेषु जनेभ्यः स्फूर्तिदायकाः सन्ति |
May 12, 2021
May 12, 2021
Sanskrit-1820-1830
१२.५ आकाशवाणी संस्कृत
May 12, 2021
May 12, 2021
Mrichchhakatikam (Raja Sudraka)
शून्यमपुत्रस्य गृहं चिरशून्यं नास्ति यस्य सन्मित्रं।
मूर्खस्य दिशाः शून्याः सर्वं शून्यं दरिद्रस्य ॥
Shoonyamaputrasya griham chirashoonyam naasti yasya sanmitram
Moorkhasya dishaah shoonyaah sarvam shoonyam daridrasya
The house of a childless person is shoonya (void), for a person without a good friend it is forever void, the four quarters are void for the fool and for the poor everything is shoonya (void).
सुखं हि दु:खाननुभूय शोभते घनांधकारेष्विव दीपदर्शनम्
Sukham hi dukhaananubhooya shobhate ghanaandhakaareshwiwa deepadarshnam
Happiness is more appreciated after one experiences grief over a period in the same way as light is more appreciated by a person in pitch darkness.
सुखात्तु यो याति नरो दरिद्रतां धृतः शरीरेण मृतः स जीवति
Sukhaattu yo yaati naro daridrataam Dhritah shareerena mritah sa jeevati
One who has enjoyed prosperity is suddenly reduced to penury is as good as dead even while living.
दारिद्र्यान्मरणाद्वा मरणं मम रोचते न दारिद्र्यं ।
अल्पक्लेशं मरणं दारिद्र्यमनन्तकं दु:खम् ॥
Daaridryaanmaranaadwaa maranam mama rochate na daaridryam
Alpaklesham maranam daaridryamanantakam dukham
If I have to choose between death and penury I will choose death not penury. Death involves only a little distress but penury brings unending physical and mental agony.
दारिद्र्यात्पुरुषस्य बांधवजनो वाक्ये न संतिष्ठते
सुस्निग्धाः विमुखीभवन्ति सुहृदः स्फारीभवन्त्यापदः
सत्त्वं ह्रस्वमुपैति शीलशशिनः कान्ति परिम्लायते
पापम् कर्म च यत्परैरपि कृतं तत्तस्य सम्भाव्यते
Daaridryaatpurushasya baandhavajano vaakye na santishthate
Susnigdhaah vimukheebhavanti suhridah sphaareebhavantyaapadah
Sattwam hraasamupaiti sheelashashinah kaantih parimlaayate
_Paapam karma cha yatparairapi kritam tattasya sambhaavyate
If one is poor, his relatives don’t heed his words, even loving friends neglect him, his misfortunes spread out, his physical and mental strength shrinks, the moon of his good conduct becomes pale and even the wrongs committed by others are foisted on to him.
गुणाः खलु अनुरागस्य कारणं न बलात्कारः
Gunaah khalu anuraagasya kaaranam na balaatkarah
It is because of one’s qualities one is loved not because of force.
साहसे श्रीः प्रतिवसति
Saahase shree prativasati
In adventure resides Goddess Lakshmi (Only those who are adventurous can amass wealth)
शून्यमपुत्रस्य गृहं चिरशून्यं नास्ति यस्य सन्मित्रं।
मूर्खस्य दिशाः शून्याः सर्वं शून्यं दरिद्रस्य ॥
Shoonyamaputrasya griham chirashoonyam naasti yasya sanmitram
Moorkhasya dishaah shoonyaah sarvam shoonyam daridrasya
The house of a childless person is shoonya (void), for a person without a good friend it is forever void, the four quarters are void for the fool and for the poor everything is shoonya (void).
सुखं हि दु:खाननुभूय शोभते घनांधकारेष्विव दीपदर्शनम्
Sukham hi dukhaananubhooya shobhate ghanaandhakaareshwiwa deepadarshnam
Happiness is more appreciated after one experiences grief over a period in the same way as light is more appreciated by a person in pitch darkness.
सुखात्तु यो याति नरो दरिद्रतां धृतः शरीरेण मृतः स जीवति
Sukhaattu yo yaati naro daridrataam Dhritah shareerena mritah sa jeevati
One who has enjoyed prosperity is suddenly reduced to penury is as good as dead even while living.
दारिद्र्यान्मरणाद्वा मरणं मम रोचते न दारिद्र्यं ।
अल्पक्लेशं मरणं दारिद्र्यमनन्तकं दु:खम् ॥
Daaridryaanmaranaadwaa maranam mama rochate na daaridryam
Alpaklesham maranam daaridryamanantakam dukham
If I have to choose between death and penury I will choose death not penury. Death involves only a little distress but penury brings unending physical and mental agony.
दारिद्र्यात्पुरुषस्य बांधवजनो वाक्ये न संतिष्ठते
सुस्निग्धाः विमुखीभवन्ति सुहृदः स्फारीभवन्त्यापदः
सत्त्वं ह्रस्वमुपैति शीलशशिनः कान्ति परिम्लायते
पापम् कर्म च यत्परैरपि कृतं तत्तस्य सम्भाव्यते
Daaridryaatpurushasya baandhavajano vaakye na santishthate
Susnigdhaah vimukheebhavanti suhridah sphaareebhavantyaapadah
Sattwam hraasamupaiti sheelashashinah kaantih parimlaayate
_Paapam karma cha yatparairapi kritam tattasya sambhaavyate
If one is poor, his relatives don’t heed his words, even loving friends neglect him, his misfortunes spread out, his physical and mental strength shrinks, the moon of his good conduct becomes pale and even the wrongs committed by others are foisted on to him.
गुणाः खलु अनुरागस्य कारणं न बलात्कारः
Gunaah khalu anuraagasya kaaranam na balaatkarah
It is because of one’s qualities one is loved not because of force.
साहसे श्रीः प्रतिवसति
Saahase shree prativasati
In adventure resides Goddess Lakshmi (Only those who are adventurous can amass wealth)
May 12, 2021
https://youtu.be/YgvEbbM3YvM
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
YouTube
Vaarta: Daily Sanskrit News Edition | 13.5.2021
Vaarta: Daily
Sanskrit News Edition | 13.5.2021India's public broadcaster.Follow us on
Twitter: @DDNewslive Facebook: DDNewsLive
May 12, 2021
🚩जय सत्य सनातन 🚩
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - द्वितीया 14 मई प्रातः 05:38 तक तत्पश्चात तृतीया
⛅ दिनांक - 13 मई 2021
⛅ दिन - गुरुवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - वैशाख
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - रोहिणी 14 मई प्रातः 05:45 तक तत्पश्चात मॄगशिरा
⛅ योग - अतिगण्ड रात्रि 12:51 तक तत्पश्चात सुकर्मा
⛅ राहुकाल - दोपहर 02:14 से शाम 03:52 तक
⛅ सूर्योदय - 06:02
⛅ सूर्यास्त - 19:07
⛅ दिशाशूल - दक्षिण दिशा में
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - द्वितीया 14 मई प्रातः 05:38 तक तत्पश्चात तृतीया
⛅ दिनांक - 13 मई 2021
⛅ दिन - गुरुवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - वैशाख
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - रोहिणी 14 मई प्रातः 05:45 तक तत्पश्चात मॄगशिरा
⛅ योग - अतिगण्ड रात्रि 12:51 तक तत्पश्चात सुकर्मा
⛅ राहुकाल - दोपहर 02:14 से शाम 03:52 तक
⛅ सूर्योदय - 06:02
⛅ सूर्यास्त - 19:07
⛅ दिशाशूल - दक्षिण दिशा में
May 12, 2021
writereaddata_Bulletins_Text_NSD_2021_May_NSD_Sanskrit_Sanskrit.pdf
42.6 KB
१३.५ आकाशवाणी संस्कृत
May 12, 2021
May 12, 2021
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
May 12, 2021
🌺🌺 *प्रतिदिनं संस्कृतं* 🌺🌺
*कथापठनशृङ्खला*
केवलं 30 निमेषा:
*समय: - 12 Noon to 12.30*
Google Meet joining info
Video call link: https://meet.google.com/anj-tyfb-aum
*कथापठनशृङ्खला*
केवलं 30 निमेषा:
*समय: - 12 Noon to 12.30*
Google Meet joining info
Video call link: https://meet.google.com/anj-tyfb-aum
May 12, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। षोडशः सर्गः ।।
🍃 संतुष्टः मददौ तस्मै राक्षसाय वरं प्रभुः।
नानाविधेभ्यो भूतेभ्यो भयं नान्यत्र मानुपात्॥५॥
⚜️ भावार्थ - तब उन्होंने प्रसन्न होकर उस राक्षस को यह वर दिया कि मनुष्य सिवाय हमारी सृष्टि के किसी भी जीव के मारे तुम न मरोगे ॥५॥
🍃 अवज्ञाता: पुरा तेन वरदानेन मानवाः।
एवं पितामहात्तस्माद्वरं प्राप्य स दर्पितः ॥६॥
⚜️ भावार्थ - वह मनुष्य को तुच्छ समझता था। अतः उसने मनुष्यों से मरने का वर न माँगा ब्रह्मा जी के वर से वह गर्वित हो गया॥६॥
#ramayan
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। षोडशः सर्गः ।।
🍃 संतुष्टः मददौ तस्मै राक्षसाय वरं प्रभुः।
नानाविधेभ्यो भूतेभ्यो भयं नान्यत्र मानुपात्॥५॥
⚜️ भावार्थ - तब उन्होंने प्रसन्न होकर उस राक्षस को यह वर दिया कि मनुष्य सिवाय हमारी सृष्टि के किसी भी जीव के मारे तुम न मरोगे ॥५॥
🍃 अवज्ञाता: पुरा तेन वरदानेन मानवाः।
एवं पितामहात्तस्माद्वरं प्राप्य स दर्पितः ॥६॥
⚜️ भावार्थ - वह मनुष्य को तुच्छ समझता था। अतः उसने मनुष्यों से मरने का वर न माँगा ब्रह्मा जी के वर से वह गर्वित हो गया॥६॥
#ramayan
May 13, 2021
📙 ऋग्वेद
सूक्त - २५ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०९ , देवता - वरुण
🍃 वेद वातस्य वर्तनिमुरोॠष्वस्य बृहतः वेदा ये अध्यासते। (९)
⚜️ भावार्थ - वरुण विस्तार से संपन्न, दर्शनीय और अधिक गुण वाली वायु का मार्ग जानते हैं। वे आकाश में निवास करने वाले देवों से भी परिचित हैं। (९)
#Rgveda
सूक्त - २५ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०९ , देवता - वरुण
🍃 वेद वातस्य वर्तनिमुरोॠष्वस्य बृहतः वेदा ये अध्यासते। (९)
⚜️ भावार्थ - वरुण विस्तार से संपन्न, दर्शनीय और अधिक गुण वाली वायु का मार्ग जानते हैं। वे आकाश में निवास करने वाले देवों से भी परिचित हैं। (९)
#Rgveda
May 13, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ त्रयोदश: अध्याय
♦️श्लोक :- १८
एकाक्षरं प्रदातारं यो गुरुं नाभिवन्दते।
श्वानयोनि शतं भुक्त्वा चाण्डालेष्वभिजायते।।१८।।
♦️भावार्थ - जो एक अक्षर 'ओम्' का ज्ञान कराने वाले गुरु को नमन नहीं करता, उनकी चरण वन्दना, आदर सत्कार नहीं करता, वह कुत्ते की सौ योनियों को भोगने के बाद चाण्डालों में पैदा होता है।
#Chanakya
✒️ त्रयोदश: अध्याय
♦️श्लोक :- १८
एकाक्षरं प्रदातारं यो गुरुं नाभिवन्दते।
श्वानयोनि शतं भुक्त्वा चाण्डालेष्वभिजायते।।१८।।
♦️भावार्थ - जो एक अक्षर 'ओम्' का ज्ञान कराने वाले गुरु को नमन नहीं करता, उनकी चरण वन्दना, आदर सत्कार नहीं करता, वह कुत्ते की सौ योनियों को भोगने के बाद चाण्डालों में पैदा होता है।
#Chanakya
May 13, 2021
A grammarian and his wife
वैयाकरणवरो मे वरोऽनिशं भाषते वच: किञ्चित् ।
खफछठथेति न जाने हयवरवद् भाषणं तस्य ।।
A lady says: “My husband is a great grammarian and he always keeps on saying “kha pha cha ṭha tha.” I don’t understand his speech which is like that of a great horse.”
- Prof. Madhav Deshpande
😆😂😁🤣😆😂😁🤣
#hasya
वैयाकरणवरो मे वरोऽनिशं भाषते वच: किञ्चित् ।
खफछठथेति न जाने हयवरवद् भाषणं तस्य ।।
A lady says: “My husband is a great grammarian and he always keeps on saying “kha pha cha ṭha tha.” I don’t understand his speech which is like that of a great horse.”
- Prof. Madhav Deshpande
😆😂😁🤣😆😂😁🤣
#hasya
May 13, 2021
ओ3म्
152. संस्कृत वाक्य अभ्यासः
अद्य मकरसंक्रांतिः अस्ति।
= आज मकरसंक्रांति है।
समग्रे भारतदेशे अयं पर्व आचरन्ति।
= सारे भारत देश में यह पर्व मनाया जाता है।
तमिलनाडु राज्ये पोंगल इति उच्च्यते।
= तमिलनाडु राज्य में पोंगल कहा जाता है।
बहवः जनाः नद्याम् स्नानं कुर्वन्ति।
= बहुत से लोग नदी में स्नान करते हैं।
अद्य जनाः यज्ञम् कुर्वन्ति।
= आज लोग यज्ञ करते हैं।
यज्ञे तिलस्य आहुतिं ददति।
= यज्ञ में तिल की आहुति देते हैं।
गृहे तिलस्य मोदकानि निर्मान्ति।
= घर में तिल के लड्डू बनाते हैं।
महाराष्ट्रे परस्परं तिलमोदकं दीयते।
= महाराष्ट्र में एकदुसरे को तिल के लड्डू दिए जाते हैं।
ते वदन्ति – तिलमोदकं खाद, मधुरं मधुरं वद..!!
= वे बोलते हैं – तिल के लड्डू खाओ, मीठा मीठा बोलो..!!
गुजराते जनाः वाताटम् डयन्ति।
= गुजरात में लोग पतंग उड़ाते हैं।
सर्वेभ्यः मकरसंक्रान्ति पर्वणः मंगलकामनाः।
= सभी को मकरसंक्रांति पर्व की मंगलकामनाएँ।
ओ3म्
153. संस्कृत वाक्य अभ्यासः
प्रवीणः अद्य नारायणसरोवरं गच्छति।
= आज प्रवीण नारायण सरोवर जा रहा है।
सः परिवार-जनैः सह गच्छति।
= वह परिवार जनों के साथ जा रहा है।
प्रवीणः स्वकीयेन कारयानेन गच्छति।
= वह अपनी कार से जाता है।
मार्गे निर्माणकार्यम् चलति।
= रास्ते में निर्माणकार्य चल रहा है।
अतः सः कारयानं शनैः शनैः चालयति।
= इसलिये वह कार धीमे धीमे चलाता है।
तस्य अनुजा दीक्षा प्रवीणेन सह उपविष्टा अस्ति।
= उसकी छोटी बहन दीक्षा प्रवीण के साथ बैठी है।
दीक्षा मार्गं दृष्ट्वा अवदत्।
= दीक्षा रास्ता देखकर बोली।
पश्यतु भ्रातः ! मार्गः सम्यक् नास्ति।
= देखिये भैया, रास्ता ठीक नहीं है।
इतः आरभ्य तत्र पर्यन्तं मार्गः सम्यक् नास्ति।
= यहाँ से वहाँ तक रास्ता ठीक नहीं है।
ओ ….. ततः मार्गः सम्यक् दृश्यते।
= ओ ….. वहाँ से रास्ता ठीक दिख रहा है।
यथा दीक्षा कथयति तथैव प्रवीणः यानं चालयति।
= जैसा दीक्षा कहती है वैसे ही प्रवीण गाड़ी चलाता है।
तस्य अनुजा दीक्षा प्रसन्ना भवति।
= उसकी छोटी बहन दीक्षा खुश होती है।
ओ3म्
154. संस्कृत वाक्य अभ्यासः
पुत्रः – अम्ब, अद्य शिक्षिका गृहकार्यम् अददात्।
= माँ, आज शिक्षिका ने होमवर्क दिया है।
माता- गृहकार्ये शिक्षिका किम् अददात् ?
= गृहकार्य में शिक्षिका ने क्या दिया है ?
पुत्रः – एकं चित्रं रचनीयम् अस्ति।
= एक चित्र बनाना है।
माता- कस्य चित्रं रचनीयम् अस्ति ?
= किसका चित्र बनाना है ?
पुत्रः – उद्यानस्य चित्रम् अम्ब !
= बगीचे का चित्र माँ !
माता- तर्हि रचय।
= तो फिर बनाओ।
पुत्रः – अहम् उद्यानं गत्वा चित्रं निर्मास्यामि।
= मैं बगीचे जाकर चित्र बनाऊँगा।
माता- उद्याने किं किं भवति तद् अहं वदामि।
= बगीचे में क्या क्या होता है वो मैं बोलती हूँ ।
माता- यद् यद् अहं वदामि तद् तद् रचय।
= जो जो मैं बोलती हूँ वो वो तुम बनाओ ।
माता- त्वमपि प्रतिदिनम् उद्यानं गच्छसि एव।
= तुम भी हर रोज बगीचे जाते ही हो।
पुत्रः – अहं तु तत्र क्रीडनार्थम् गच्छामि।
= मैं तो वहाँ खेलने जाता हूँ।
पुत्रः – अद्य अहं ध्यानपूर्वकम् उद्यानं द्रक्ष्यामि।
= आज मैं ध्यान से बगीचे को देखूँगा।
पुत्रः – तदनन्तरं चित्रं रचयिष्यामि।
= उसके बाद चित्र बनाऊँगा।
माता पुत्राय अनुमतिं ददाति।
= माँ पुत्र को अनुमति देती है।
ओ3म्
155. संस्कृत वाक्य अभ्यासः
गतदिने सः बहु उग्ररू जातः।
= कल वह बहुत उग्र हो गया था।
मम कार्यालयम् आगत्य माम् अवदत्।
= मेरी ऑफिस में आकर मुझसे बोला।
सर्वप्रथमं मम कार्यम् कुरु।
= सबसे पहले मेरा काम करो।
त्वं सर्वेषां कार्यम् करोषि।
= तुम सबका काम करते हो।
ममैव कार्यम् न करोषि।
= मेरा ही काम नहीं करते हो।
यावत् मम कार्यम् न भवति…
= जब तक मेरा काम नहीं होता…
तावत् इतः अहं न गमिष्यामि।
= तब तक मैं यहाँ से नहीं जाऊँगा।
कति दिनानि अभवन्….?
= कितने दिन हो गए….?
मम कार्यम् लम्बितम् अस्ति।
= मेरा काम लटका हुआ है।
अहम् अवदम्।
= मैं बोला।
महोदय , भवतः कार्यम् अभवत्।
= महोदय, आपका काम हो गया।
गतदिने एव पत्रं प्रेषितम्।
= कल ही पत्र भेज दिया।
सः सज्जनः त्वरितमेव गृहम् अगच्छत्।
= वह सज्जन तुरंत घर चला गया।
#vakyabhyas
152. संस्कृत वाक्य अभ्यासः
अद्य मकरसंक्रांतिः अस्ति।
= आज मकरसंक्रांति है।
समग्रे भारतदेशे अयं पर्व आचरन्ति।
= सारे भारत देश में यह पर्व मनाया जाता है।
तमिलनाडु राज्ये पोंगल इति उच्च्यते।
= तमिलनाडु राज्य में पोंगल कहा जाता है।
बहवः जनाः नद्याम् स्नानं कुर्वन्ति।
= बहुत से लोग नदी में स्नान करते हैं।
अद्य जनाः यज्ञम् कुर्वन्ति।
= आज लोग यज्ञ करते हैं।
यज्ञे तिलस्य आहुतिं ददति।
= यज्ञ में तिल की आहुति देते हैं।
गृहे तिलस्य मोदकानि निर्मान्ति।
= घर में तिल के लड्डू बनाते हैं।
महाराष्ट्रे परस्परं तिलमोदकं दीयते।
= महाराष्ट्र में एकदुसरे को तिल के लड्डू दिए जाते हैं।
ते वदन्ति – तिलमोदकं खाद, मधुरं मधुरं वद..!!
= वे बोलते हैं – तिल के लड्डू खाओ, मीठा मीठा बोलो..!!
गुजराते जनाः वाताटम् डयन्ति।
= गुजरात में लोग पतंग उड़ाते हैं।
सर्वेभ्यः मकरसंक्रान्ति पर्वणः मंगलकामनाः।
= सभी को मकरसंक्रांति पर्व की मंगलकामनाएँ।
ओ3म्
153. संस्कृत वाक्य अभ्यासः
प्रवीणः अद्य नारायणसरोवरं गच्छति।
= आज प्रवीण नारायण सरोवर जा रहा है।
सः परिवार-जनैः सह गच्छति।
= वह परिवार जनों के साथ जा रहा है।
प्रवीणः स्वकीयेन कारयानेन गच्छति।
= वह अपनी कार से जाता है।
मार्गे निर्माणकार्यम् चलति।
= रास्ते में निर्माणकार्य चल रहा है।
अतः सः कारयानं शनैः शनैः चालयति।
= इसलिये वह कार धीमे धीमे चलाता है।
तस्य अनुजा दीक्षा प्रवीणेन सह उपविष्टा अस्ति।
= उसकी छोटी बहन दीक्षा प्रवीण के साथ बैठी है।
दीक्षा मार्गं दृष्ट्वा अवदत्।
= दीक्षा रास्ता देखकर बोली।
पश्यतु भ्रातः ! मार्गः सम्यक् नास्ति।
= देखिये भैया, रास्ता ठीक नहीं है।
इतः आरभ्य तत्र पर्यन्तं मार्गः सम्यक् नास्ति।
= यहाँ से वहाँ तक रास्ता ठीक नहीं है।
ओ ….. ततः मार्गः सम्यक् दृश्यते।
= ओ ….. वहाँ से रास्ता ठीक दिख रहा है।
यथा दीक्षा कथयति तथैव प्रवीणः यानं चालयति।
= जैसा दीक्षा कहती है वैसे ही प्रवीण गाड़ी चलाता है।
तस्य अनुजा दीक्षा प्रसन्ना भवति।
= उसकी छोटी बहन दीक्षा खुश होती है।
ओ3म्
154. संस्कृत वाक्य अभ्यासः
पुत्रः – अम्ब, अद्य शिक्षिका गृहकार्यम् अददात्।
= माँ, आज शिक्षिका ने होमवर्क दिया है।
माता- गृहकार्ये शिक्षिका किम् अददात् ?
= गृहकार्य में शिक्षिका ने क्या दिया है ?
पुत्रः – एकं चित्रं रचनीयम् अस्ति।
= एक चित्र बनाना है।
माता- कस्य चित्रं रचनीयम् अस्ति ?
= किसका चित्र बनाना है ?
पुत्रः – उद्यानस्य चित्रम् अम्ब !
= बगीचे का चित्र माँ !
माता- तर्हि रचय।
= तो फिर बनाओ।
पुत्रः – अहम् उद्यानं गत्वा चित्रं निर्मास्यामि।
= मैं बगीचे जाकर चित्र बनाऊँगा।
माता- उद्याने किं किं भवति तद् अहं वदामि।
= बगीचे में क्या क्या होता है वो मैं बोलती हूँ ।
माता- यद् यद् अहं वदामि तद् तद् रचय।
= जो जो मैं बोलती हूँ वो वो तुम बनाओ ।
माता- त्वमपि प्रतिदिनम् उद्यानं गच्छसि एव।
= तुम भी हर रोज बगीचे जाते ही हो।
पुत्रः – अहं तु तत्र क्रीडनार्थम् गच्छामि।
= मैं तो वहाँ खेलने जाता हूँ।
पुत्रः – अद्य अहं ध्यानपूर्वकम् उद्यानं द्रक्ष्यामि।
= आज मैं ध्यान से बगीचे को देखूँगा।
पुत्रः – तदनन्तरं चित्रं रचयिष्यामि।
= उसके बाद चित्र बनाऊँगा।
माता पुत्राय अनुमतिं ददाति।
= माँ पुत्र को अनुमति देती है।
ओ3म्
155. संस्कृत वाक्य अभ्यासः
गतदिने सः बहु उग्ररू जातः।
= कल वह बहुत उग्र हो गया था।
मम कार्यालयम् आगत्य माम् अवदत्।
= मेरी ऑफिस में आकर मुझसे बोला।
सर्वप्रथमं मम कार्यम् कुरु।
= सबसे पहले मेरा काम करो।
त्वं सर्वेषां कार्यम् करोषि।
= तुम सबका काम करते हो।
ममैव कार्यम् न करोषि।
= मेरा ही काम नहीं करते हो।
यावत् मम कार्यम् न भवति…
= जब तक मेरा काम नहीं होता…
तावत् इतः अहं न गमिष्यामि।
= तब तक मैं यहाँ से नहीं जाऊँगा।
कति दिनानि अभवन्….?
= कितने दिन हो गए….?
मम कार्यम् लम्बितम् अस्ति।
= मेरा काम लटका हुआ है।
अहम् अवदम्।
= मैं बोला।
महोदय , भवतः कार्यम् अभवत्।
= महोदय, आपका काम हो गया।
गतदिने एव पत्रं प्रेषितम्।
= कल ही पत्र भेज दिया।
सः सज्जनः त्वरितमेव गृहम् अगच्छत्।
= वह सज्जन तुरंत घर चला गया।
#vakyabhyas
May 13, 2021
षड्दोषा पुरुषेणेह ।
हातव्या भूतिमिच्छता ।।
निद्रा तन्द्रा भयं क्रोध ।
आलस्यं दीर्घसूत्रता ।। 79/032 ।।
अर्थः-
इस विश्व में कोई भी पुरुष यदि सब प्रकार की शक्ती चाहता हो तो उसे निद्रा, शक्तिहीनता, भय, क्रोध, आलस्य तथा विलंब से कार्य करना इन छः दोषें को छोडना चाहिये ।
ॐ नमो भगवते हयाननाय ।।
ಷಡ್ದೋಷಾ ಪುರುಷೇಣೇಹ |
ಹಾತವ್ಯಾ ಭೂತಿಮಿಚ್ಛತಾ ||
ನಿದ್ರಾ ತಂದ್ರಾ ಭಯಂ ಕ್ರೋಧ |
ಆಲಸ್ಯಂ ದೀರ್ಘಸೂತ್ರತಾ || 79/032 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಈ ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲ ಪ್ರಕಾರದ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಗಳಿಸಬೇಕೆಂಬ ಮನುಷ್ಯನಿಂದ ನಿದ್ರೆ, ಶಕ್ತಿಹೀನತೆ, ಭಯ, ಕ್ರೋಧ, ಆಲಸ್ಯ ಮತ್ತು ನಿಧಾನಗತಿಯ ಕಾರ್ಯಸಾಧನೆ ಈ ಆರೂ ಬಿಡಲ್ಪಡಬೇಕು.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾನನಾಯ ||
ShaDdOShA puruShENEha |
hAtavyA bhUtimichchhatA ||
nidrA tandrA bhayaM krOdha |
AlasyaM dIrghasUtratA || 79/032 ||
MEANING:
Sleep, drowsyness, scare, anger, lazyness and taking long time to achieve a goal - these are the six disqualities that a man has to quit to become most powerful in this world.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
हातव्या भूतिमिच्छता ।।
निद्रा तन्द्रा भयं क्रोध ।
आलस्यं दीर्घसूत्रता ।। 79/032 ।।
अर्थः-
इस विश्व में कोई भी पुरुष यदि सब प्रकार की शक्ती चाहता हो तो उसे निद्रा, शक्तिहीनता, भय, क्रोध, आलस्य तथा विलंब से कार्य करना इन छः दोषें को छोडना चाहिये ।
ॐ नमो भगवते हयाननाय ।।
ಷಡ್ದೋಷಾ ಪುರುಷೇಣೇಹ |
ಹಾತವ್ಯಾ ಭೂತಿಮಿಚ್ಛತಾ ||
ನಿದ್ರಾ ತಂದ್ರಾ ಭಯಂ ಕ್ರೋಧ |
ಆಲಸ್ಯಂ ದೀರ್ಘಸೂತ್ರತಾ || 79/032 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಈ ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲ ಪ್ರಕಾರದ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಗಳಿಸಬೇಕೆಂಬ ಮನುಷ್ಯನಿಂದ ನಿದ್ರೆ, ಶಕ್ತಿಹೀನತೆ, ಭಯ, ಕ್ರೋಧ, ಆಲಸ್ಯ ಮತ್ತು ನಿಧಾನಗತಿಯ ಕಾರ್ಯಸಾಧನೆ ಈ ಆರೂ ಬಿಡಲ್ಪಡಬೇಕು.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾನನಾಯ ||
ShaDdOShA puruShENEha |
hAtavyA bhUtimichchhatA ||
nidrA tandrA bhayaM krOdha |
AlasyaM dIrghasUtratA || 79/032 ||
MEANING:
Sleep, drowsyness, scare, anger, lazyness and taking long time to achieve a goal - these are the six disqualities that a man has to quit to become most powerful in this world.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
May 13, 2021
May 13, 2021
Namaste
Vishaya: - *Vishesha Varga:*
*Parichaya: - Visheshya Visheshabhava:*
Dinaanka: *13th May 2021*
Samaya: -
3:00 - 5:00 pm *(UAE)*
4:30 - 6:30 pm *(IST)*
Join Zoom Meeting
https://us02web.zoom.us/j/83811109792?pwd=OGYwK3RSd1lwRm9GdzEyN2hUbjdLUT09
Meeting ID: 838 1110 9792
Passcode: 263015
*Note: This link is only for Parichay patralaya students.*
Dhanyawada:
Vishaya: - *Vishesha Varga:*
*Parichaya: - Visheshya Visheshabhava:*
Dinaanka: *13th May 2021*
Samaya: -
3:00 - 5:00 pm *(UAE)*
4:30 - 6:30 pm *(IST)*
Join Zoom Meeting
https://us02web.zoom.us/j/83811109792?pwd=OGYwK3RSd1lwRm9GdzEyN2hUbjdLUT09
Meeting ID: 838 1110 9792
Passcode: 263015
*Note: This link is only for Parichay patralaya students.*
Dhanyawada:
May 13, 2021
Thursday, May 13, 2021
राष्टस्य भूरिजनपदेभ्यः षट् तः अष्टसप्ताहपर्यन्तं पिधानम् आवश्यकम्।
यदि नवदिल्ली उद्घाट्यते चेत् दुरन्तस्य आघातः द्विगुणीभविष्यति।
कोविड् तीव्रव्यापनं - कर्णाटकेषु आगामिनि चतुर्दशदिनानि यावत् सम्पूर्णं पिधानं प्रख्यापितम्।
लेखिका- रमा टि. के.
नवदिल्ली> राष्ट्रे यत्र यत्र जिनपदेषु कोविड् अतिव्यापनम् अभवत् तत्र तत्र षष्ठतः आरभ्य अष्टसप्ताहपर्यन्तं सम्पूर्णपिधानम् आवश्यकम् इति Indian council of medical research इत्यस्य अधिपेन डो. बलरामभार्गवेण उक्तम्। अनया रीत्या एव रोगव्यापनं प्रतिरोद्धुं शक्यते इति तेन उक्तम्। रोगव्यापन क्रमः प्रतिशतं दश (१०% ) इत्यतः अधिकं चेत् नियन्त्रणानि अनुवर्तनीयानि। व्यापनं ५ -१० % इति न्यूनं भविष्यति चेत् उद्घाटनं करणीयम् इति तेन अभिप्रेतम्। इदानीं राष्ट्रस्य ७१८ जनपदेषु ७५ % जनपदेषु रोगपरीक्षामानः १०% तः अधिकं वर्तते।
~ संप्रति वार्ता
राष्टस्य भूरिजनपदेभ्यः षट् तः अष्टसप्ताहपर्यन्तं पिधानम् आवश्यकम्।
यदि नवदिल्ली उद्घाट्यते चेत् दुरन्तस्य आघातः द्विगुणीभविष्यति।
कोविड् तीव्रव्यापनं - कर्णाटकेषु आगामिनि चतुर्दशदिनानि यावत् सम्पूर्णं पिधानं प्रख्यापितम्।
लेखिका- रमा टि. के.
नवदिल्ली> राष्ट्रे यत्र यत्र जिनपदेषु कोविड् अतिव्यापनम् अभवत् तत्र तत्र षष्ठतः आरभ्य अष्टसप्ताहपर्यन्तं सम्पूर्णपिधानम् आवश्यकम् इति Indian council of medical research इत्यस्य अधिपेन डो. बलरामभार्गवेण उक्तम्। अनया रीत्या एव रोगव्यापनं प्रतिरोद्धुं शक्यते इति तेन उक्तम्। रोगव्यापन क्रमः प्रतिशतं दश (१०% ) इत्यतः अधिकं चेत् नियन्त्रणानि अनुवर्तनीयानि। व्यापनं ५ -१० % इति न्यूनं भविष्यति चेत् उद्घाटनं करणीयम् इति तेन अभिप्रेतम्। इदानीं राष्ट्रस्य ७१८ जनपदेषु ७५ % जनपदेषु रोगपरीक्षामानः १०% तः अधिकं वर्तते।
~ संप्रति वार्ता
May 13, 2021
*रघुवंशम् - प्रथमसर्गः* Weekly from 9:30pm to 10:15pm on Monday, Tuesday, Thursday, Friday (IST)
https://meet.google.com/jgf-emkq-yfa?hs=224
https://meet.google.com/jgf-emkq-yfa?hs=224
Google
Real-time meetings by Google. Using your browser, share your video, desktop, and presentations with teammates and customers.
May 13, 2021
🙏 13.5.21 वेदवाणी 🙏
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा, प्रचारित आर्य जितेंद्र भाटिया द्वारा🙏🏵️
*मम द्विता राष्ट्रं क्षत्रियस्य विश्वायोर्विश्वे अमृता यथा नः।*
*क्रतुं सचन्ते वरुणस्य देवा राजामि कृष्टेरुपमस्य वव्रेः॥ ऋग्वेद ४-४२-१॥*🙏🏵️
अनन्त परमात्मा इस ब्रह्मांड का स्वामी है और मैं अमरण आत्मा इस शरीर की स्वामी हूं। मुझे क्षत्रिय बनकर इस राष्ट्र और शरीर को शक्तिशाली और ज्ञानपूर्ण बनाने का प्रयत्न करना चाहिए। मैं अपने जीवन में श्रमशील बनूं।🙏🏵️
The eternal God is the lord of this universe; I am the immortal soul, the lord of the body. I should try to make this nation and body powerful and enlightened by becoming a Kshatriya. I should be laborious in my life. (Rig Veda 4 -42-1)🙏🏵️ #vedgsawan 🙏🏵️
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा, प्रचारित आर्य जितेंद्र भाटिया द्वारा🙏🏵️
*मम द्विता राष्ट्रं क्षत्रियस्य विश्वायोर्विश्वे अमृता यथा नः।*
*क्रतुं सचन्ते वरुणस्य देवा राजामि कृष्टेरुपमस्य वव्रेः॥ ऋग्वेद ४-४२-१॥*🙏🏵️
अनन्त परमात्मा इस ब्रह्मांड का स्वामी है और मैं अमरण आत्मा इस शरीर की स्वामी हूं। मुझे क्षत्रिय बनकर इस राष्ट्र और शरीर को शक्तिशाली और ज्ञानपूर्ण बनाने का प्रयत्न करना चाहिए। मैं अपने जीवन में श्रमशील बनूं।🙏🏵️
The eternal God is the lord of this universe; I am the immortal soul, the lord of the body. I should try to make this nation and body powerful and enlightened by becoming a Kshatriya. I should be laborious in my life. (Rig Veda 4 -42-1)🙏🏵️ #vedgsawan 🙏🏵️
May 13, 2021
https://youtu.be/wtWUmm1a_D8
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
YouTube
Vaarta : Sanskrit News । पीएम किसान योजना की 8वी किस्त आज होगी जारी
- पीएम किसान योजना की
8वी किश्त होगी जारी- स्पूतनिक-5 अगले हफ्ते से होगी बाजार में उपलब्ध-
देश में 18 करोड़ लोगों को मिली वैक्सीन- बिहार, महाराष्ट्र में बढ़ा...
May 13, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - तृतीया पूर्ण रात्रि तक
⛅ दिनांक - 14 मई 2021
⛅ दिन - शुक्रवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - वैशाख
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - मॄगशिरा पूर्ण रात्रि तक
⛅ योग - सुकर्मा 15 मई रात्रि 01:47 तक तत्पश्चात धृति
⛅ राहुकाल - सुबह 10:57 से दोपहर 12:35 तक
⛅ सूर्योदय - 06:02
⛅ सूर्यास्त - 19:07
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - तृतीया पूर्ण रात्रि तक
⛅ दिनांक - 14 मई 2021
⛅ दिन - शुक्रवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - वैशाख
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - मॄगशिरा पूर्ण रात्रि तक
⛅ योग - सुकर्मा 15 मई रात्रि 01:47 तक तत्पश्चात धृति
⛅ राहुकाल - सुबह 10:57 से दोपहर 12:35 तक
⛅ सूर्योदय - 06:02
⛅ सूर्यास्त - 19:07
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
May 13, 2021
May 13, 2021
May 13, 2021
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
May 13, 2021
May 13, 2021
संस्कृत संवादः । Sanskrit Samvadah
परशुरामकथा
आसीत् पुरा गाधिनामकराजा | तस्य पुत्री सत्यवती | सा भृगुवंशजातस्य
ऋचीकमहर्षेः पत्नी | एकदा सा आश्रममागतं भृगुमहर्षिं अर्चयित्वा स्वस्यै
तथा स्वमात्रै च सन्तानप्राप्त्यर्थं फलद्वयं प्राप्तवती | परन्तु दैववशात्
मातापुत्र्योः मध्ये फलविनिमयः अभवत्…
VID-20210514-WA0005.mp4
6.7 MB
एकतश्चतुरो वेदान् ।
एकतस्सशरं धनुः ।।
उभयोर्हि समर्थोस्मि ।
शास्त्रादपि शरादपि ।।
अर्थः-
एक हाथ से चारों वेदों का धारण करता हूँ । एक हाथ से बाण युक्त धनुष धारण करता हूँ । दोनों कलाओं में शास्त्रार्थ करने में भी और युद्ध करने मेें भी - विद्या और युद्ध में मैं समर्थ हूँ ।
श्रीपरशुरामजयंती की हार्दिक शुभकामना ।
ಏಕತಶ್ಚತುರೋ ವೇದಾನ್ |
ಏಕತಸ್ಸಶರಂ ಧನುಃ ||
ಉಭಯೋರ್ಹಿ ಸಮರ್ಥೋಸ್ಮಿ |
ಶಾಸ್ತ್ರಾದಪಿ ಶರಾದಪಿ ||
ಅರ್ಥಃ-
ಒಂದು ಕೈಯಿಂದ ಚತುರ್ವೇದಗಳನ್ನು, ಇನ್ನೊಂದು ಕೈಯಿಂದ ಶರಸಜ್ಜಿತ ಧನಸ್ಸನ್ನು ಹಿಡಿದಿದ್ದೇನೆ. ಎರಡೂ ಕಲೆಗಳೂ ಆದ ಶಾಸ್ತ್ರಾರ್ಥ ಹಾಗೂ ಯುದ್ಧಗಳಲ್ಲಿ ನಾನು ಸಮರ್ಥನಿದ್ದೇನೆ.
ಶ್ರೀಪರಶುರಾಮಜಯಂತಿಯ ಹಾರ್ದಿಕ ಶುಭಾಶಯಗಳು.
EkatashchaturO vEdAn |
Ekatassasharam dhanuh ||
ubhayOrhi samarthOsmi |
shAstrAdapi sharAdapi ||
MEANING:-
I am holding the four vedas in one hand, I am bearing the bow and arrow in other hand. I am able in dual streams of art - Either by the scientific logical debate or by the war.
HEARTY WISHES TO ALL ON THE HOLY OCCASION OF SHRI PARASHURAMA JAYANTI.
एकतस्सशरं धनुः ।।
उभयोर्हि समर्थोस्मि ।
शास्त्रादपि शरादपि ।।
अर्थः-
एक हाथ से चारों वेदों का धारण करता हूँ । एक हाथ से बाण युक्त धनुष धारण करता हूँ । दोनों कलाओं में शास्त्रार्थ करने में भी और युद्ध करने मेें भी - विद्या और युद्ध में मैं समर्थ हूँ ।
श्रीपरशुरामजयंती की हार्दिक शुभकामना ।
ಏಕತಶ್ಚತುರೋ ವೇದಾನ್ |
ಏಕತಸ್ಸಶರಂ ಧನುಃ ||
ಉಭಯೋರ್ಹಿ ಸಮರ್ಥೋಸ್ಮಿ |
ಶಾಸ್ತ್ರಾದಪಿ ಶರಾದಪಿ ||
ಅರ್ಥಃ-
ಒಂದು ಕೈಯಿಂದ ಚತುರ್ವೇದಗಳನ್ನು, ಇನ್ನೊಂದು ಕೈಯಿಂದ ಶರಸಜ್ಜಿತ ಧನಸ್ಸನ್ನು ಹಿಡಿದಿದ್ದೇನೆ. ಎರಡೂ ಕಲೆಗಳೂ ಆದ ಶಾಸ್ತ್ರಾರ್ಥ ಹಾಗೂ ಯುದ್ಧಗಳಲ್ಲಿ ನಾನು ಸಮರ್ಥನಿದ್ದೇನೆ.
ಶ್ರೀಪರಶುರಾಮಜಯಂತಿಯ ಹಾರ್ದಿಕ ಶುಭಾಶಯಗಳು.
EkatashchaturO vEdAn |
Ekatassasharam dhanuh ||
ubhayOrhi samarthOsmi |
shAstrAdapi sharAdapi ||
MEANING:-
I am holding the four vedas in one hand, I am bearing the bow and arrow in other hand. I am able in dual streams of art - Either by the scientific logical debate or by the war.
HEARTY WISHES TO ALL ON THE HOLY OCCASION OF SHRI PARASHURAMA JAYANTI.
May 13, 2021
एकतश्चतुरो वेदान् ।
एकतस्सशरं धनुः ।।
उभयोर्हि समर्थोस्मि ।
शास्त्रादपि शरादपि ।।
अर्थः-
एक हाथ से चारों वेदों का धारण करता हूँ । एक हाथ से बाण युक्त धनुष धारण करता हूँ । दोनों कलाओं में शास्त्रार्थ करने में भी और युद्ध करने मेें भी - विद्या और युद्ध में मैं समर्थ हूँ ।
श्रीपरशुरामजयंती की हार्दिक शुभकामना ।
ಏಕತಶ್ಚತುರೋ ವೇದಾನ್ |
ಏಕತಸ್ಸಶರಂ ಧನುಃ ||
ಉಭಯೋರ್ಹಿ ಸಮರ್ಥೋಸ್ಮಿ |
ಶಾಸ್ತ್ರಾದಪಿ ಶರಾದಪಿ ||
ಅರ್ಥಃ-
ಒಂದು ಕೈಯಿಂದ ಚತುರ್ವೇದಗಳನ್ನು, ಇನ್ನೊಂದು ಕೈಯಿಂದ ಶರಸಜ್ಜಿತ ಧನಸ್ಸನ್ನು ಹಿಡಿದಿದ್ದೇನೆ. ಎರಡೂ ಕಲೆಗಳೂ ಆದ ಶಾಸ್ತ್ರಾರ್ಥ ಹಾಗೂ ಯುದ್ಧಗಳಲ್ಲಿ ನಾನು ಸಮರ್ಥನಿದ್ದೇನೆ.
ಶ್ರೀಪರಶುರಾಮಜಯಂತಿಯ ಹಾರ್ದಿಕ ಶುಭಾಶಯಗಳು.
EkatashchaturO vEdAn |
Ekatassasharam dhanuh ||
ubhayOrhi samarthOsmi |
shAstrAdapi sharAdapi ||
MEANING:-
I am holding the four vedas in one hand, I am bearing the bow and arrow in other hand. I am able in dual streams of art - Either by the scientific logical debate or by the war.
HEARTY WISHES TO ALL ON THE HOLY OCCASION OF SHRI PARASHURAMA JAYANTI.
एकतस्सशरं धनुः ।।
उभयोर्हि समर्थोस्मि ।
शास्त्रादपि शरादपि ।।
अर्थः-
एक हाथ से चारों वेदों का धारण करता हूँ । एक हाथ से बाण युक्त धनुष धारण करता हूँ । दोनों कलाओं में शास्त्रार्थ करने में भी और युद्ध करने मेें भी - विद्या और युद्ध में मैं समर्थ हूँ ।
श्रीपरशुरामजयंती की हार्दिक शुभकामना ।
ಏಕತಶ್ಚತುರೋ ವೇದಾನ್ |
ಏಕತಸ್ಸಶರಂ ಧನುಃ ||
ಉಭಯೋರ್ಹಿ ಸಮರ್ಥೋಸ್ಮಿ |
ಶಾಸ್ತ್ರಾದಪಿ ಶರಾದಪಿ ||
ಅರ್ಥಃ-
ಒಂದು ಕೈಯಿಂದ ಚತುರ್ವೇದಗಳನ್ನು, ಇನ್ನೊಂದು ಕೈಯಿಂದ ಶರಸಜ್ಜಿತ ಧನಸ್ಸನ್ನು ಹಿಡಿದಿದ್ದೇನೆ. ಎರಡೂ ಕಲೆಗಳೂ ಆದ ಶಾಸ್ತ್ರಾರ್ಥ ಹಾಗೂ ಯುದ್ಧಗಳಲ್ಲಿ ನಾನು ಸಮರ್ಥನಿದ್ದೇನೆ.
ಶ್ರೀಪರಶುರಾಮಜಯಂತಿಯ ಹಾರ್ದಿಕ ಶುಭಾಶಯಗಳು.
EkatashchaturO vEdAn |
Ekatassasharam dhanuh ||
ubhayOrhi samarthOsmi |
shAstrAdapi sharAdapi ||
MEANING:-
I am holding the four vedas in one hand, I am bearing the bow and arrow in other hand. I am able in dual streams of art - Either by the scientific logical debate or by the war.
HEARTY WISHES TO ALL ON THE HOLY OCCASION OF SHRI PARASHURAMA JAYANTI.
May 13, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। षोडशः सर्गः ।।
🍃 उत्सादयति लोकां स्त्रीन्स्त्रय श्चाप्यपकर्पति।
तस्मात्तस्य वधो दृष्टो मानुपेभ्यः परन्तप॥७॥
⚜️ भावार्थ - इस समय यह तीनों लोकों को उजाड़ता है और स्त्रियों को पकड़ कर ले जाता है, अतःएव वह मनुष्य के हाथ से ही मर सकता है। ॥७॥
🍃इत्येतद्वचनं श्रुत्वा सुराणां विष्णुरात्मवान्।
पितरं रोचयामास तदा दशरथं नृपम् ॥८॥
⚜️ भावार्थ - देवताओं की इन बातों को सुनकर भगवान् विष्णु ने महाराज दशरथ को अपना पिता बनाना पसंद किया ॥८॥
#ramayan
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। षोडशः सर्गः ।।
🍃 उत्सादयति लोकां स्त्रीन्स्त्रय श्चाप्यपकर्पति।
तस्मात्तस्य वधो दृष्टो मानुपेभ्यः परन्तप॥७॥
⚜️ भावार्थ - इस समय यह तीनों लोकों को उजाड़ता है और स्त्रियों को पकड़ कर ले जाता है, अतःएव वह मनुष्य के हाथ से ही मर सकता है। ॥७॥
🍃इत्येतद्वचनं श्रुत्वा सुराणां विष्णुरात्मवान्।
पितरं रोचयामास तदा दशरथं नृपम् ॥८॥
⚜️ भावार्थ - देवताओं की इन बातों को सुनकर भगवान् विष्णु ने महाराज दशरथ को अपना पिता बनाना पसंद किया ॥८॥
#ramayan
May 13, 2021
📙 ऋग्वेद
सूक्त - २५ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - १० , देवता - वरुण
🍃 नि षसाद धृतव्रतो वरुणः पस्त्याउ स्वा साम्राज्याय सुक्रतुः। (१०)
⚜️ भावार्थ - व्रत धारण करने वाले एवं उत्तम कर्म करने वाले वरुण दैवी प्रजाओं पर साम्राज्य करने के लिए आकर बैठे थे। (१०)
#Rgveda
सूक्त - २५ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - १० , देवता - वरुण
🍃 नि षसाद धृतव्रतो वरुणः पस्त्याउ स्वा साम्राज्याय सुक्रतुः। (१०)
⚜️ भावार्थ - व्रत धारण करने वाले एवं उत्तम कर्म करने वाले वरुण दैवी प्रजाओं पर साम्राज्य करने के लिए आकर बैठे थे। (१०)
#Rgveda
May 13, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️त्रयोदश अध्याय
♦️श्लोक:-१९
युगान्ते प्रचलेन्मेरुः कल्पान्ते सप्त सागराः।
साधवः प्रतिपन्नार्थान्न चलन्ति कदाचन।।19।।
♦️भावार्थ --आचार्य चाणक्य महापुरुषों के गुणों की चर्चा करते हुए कहते हैं, युग का अंत होने पर चाहे सुमेरु पर्वत अपने स्थान से हट जाए, कल्प का अंत होने पर सातों समुन्द्र भी विचलित हो जाएँ, लेकिन सज्जन पुरुष कभी भी अपने मार्ग से विचलित नहीं होते|
#Chanakya
✒️त्रयोदश अध्याय
♦️श्लोक:-१९
युगान्ते प्रचलेन्मेरुः कल्पान्ते सप्त सागराः।
साधवः प्रतिपन्नार्थान्न चलन्ति कदाचन।।19।।
♦️भावार्थ --आचार्य चाणक्य महापुरुषों के गुणों की चर्चा करते हुए कहते हैं, युग का अंत होने पर चाहे सुमेरु पर्वत अपने स्थान से हट जाए, कल्प का अंत होने पर सातों समुन्द्र भी विचलित हो जाएँ, लेकिन सज्जन पुरुष कभी भी अपने मार्ग से विचलित नहीं होते|
#Chanakya
May 13, 2021
May 14, 2021
ओ3म्
156. संस्कृत वाक्य अभ्यासः
सा पुत्रम् आलिङ्गति।
= वह बेटे को आलिंगन करती है।
किमर्थं ? जानन्ति वा ?
= क्यों ? जानते हैं ?
तस्याः पुत्रः सेनायाः अधिकारी अभवत्।
= उसका बेटा सेना का अधिकारी बन गया।
सा माता पदवीदान समारोहे उपस्थिता आसीत्।
= वह माँ पदवीदान समारोह में उपस्थित थी।
तस्याः पुत्रः नौसेनायाम् अधिकारी भविष्यति।
= उसका बेटा नौसेना में अधिकारी बनेगा।
सा गर्वम् अनुभवति।
= वह गर्व अनुभव करती है।
मम पुत्रः राष्ट्रस्य रक्षां करिष्यति।
= मेरा बेटा राष्ट्र की रक्षा करेगा।
गृहात् दूरे एव स्थास्यति चेत् का हानिः..!
= घर से दूर रहेगा तो क्या हानि..!
सः भारतमातुः अङ्के सर्वदा विराजिष्यते।
= वह हमेशा भारत माँ की गोदी में विराजमान रहेगा।
आतंकवादिनाम् अपि संहारं करिष्यति।
= आतंकवादियों का भी संहार करेगा।
ओ3म्
157. संस्कृत वाक्य अभ्यासः
कति जनाः दूरवाणीम् कुर्वन्ति ?
= कितने लोग फोन करते हैं ?
एकस्य वार्ता समाप्ता भवति।
= एक की बात समाप्त होती है।
तदानीमेव अन्यस्य कस्यपि दूरवाणी आगच्छति।
= उसी समय और किसी का फोन आता है।
अधुना प्रवीणेन सह वार्तालापः चलति।
= अभी प्रवीण के साथ बात चल रही। है।
तन्मध्ये संदीपस्य दूरवाणी आगच्छति।
= उसके बीच में संदीप का फोन आ जाता है।
सुबोधस्य दूरवाणीम् तु परिहरामि।
= सुबोध का फोन तो मैं टालता हूँ।
सुबोधः दीर्घाम् वार्ताम् करोति।
= सुबोध बहुत लंबी बात करता है।
शिखा तु वारं वारं दूरवाणीम् करोति।
= शिखा तो बार बार फोन करती है।
समयम् अपि न पश्यति।
= समय भी नहीं देखती है।
यदाकदा प्रातः षड्वादने..
यदाकदा रात्रौ एकादशवादने।
= कभी कभी सुबह छः बजे..
= तो कभी कभी रात ग्यारह बजे।
अधुना सर्वे दूरवाण्या एव कार्यम् सम्पादयन्ति।
= आजकल सभी फोन से ही काम पूरा करते हैं।
ओ3म्
158. संस्कृत वाक्य अभ्यासः
सः भारतीयः युवकः अस्ति।
= वह भारतीय युवक है।
तम् भारतीयं युवकं सर्वे जानन्ति।
= उस भारतीय युवक को सब जानते हैं।
तेन भारतीयेन युवकेन श्रेष्ठं कार्यम् क्रियते।
= उस भारतीय युवक के द्वारा अच्छा काम किया जा रहा है।
तस्मै भारतीयाय युवकाय सर्वदा स्वस्तिः कामये।
= उस भारतीय युवक के लिए हमेशा स्वस्ति की कामना।
तस्मात् भारतीयात् युवकात् सर्वे बिभ्यति।
= उस भारतीय युवक से सब डरते हैं।
तस्य भारतीयस्य युवकस्य नाम किम् अस्ति ?
= उस भारतीय युवक का नाम क्या है ?
तस्य भारतीयस्य युवकस्य नाम नरेन्द्र मोदी अस्ति।
= उस भारतीय युवक का नाम नरेन्द्र मोदी है।
तस्मिन् भारतीये युवके सर्वे विश्वसन्ति।
= उस भारतीय युवक पर सबको विश्वास है।
#Vakyabhyas
156. संस्कृत वाक्य अभ्यासः
सा पुत्रम् आलिङ्गति।
= वह बेटे को आलिंगन करती है।
किमर्थं ? जानन्ति वा ?
= क्यों ? जानते हैं ?
तस्याः पुत्रः सेनायाः अधिकारी अभवत्।
= उसका बेटा सेना का अधिकारी बन गया।
सा माता पदवीदान समारोहे उपस्थिता आसीत्।
= वह माँ पदवीदान समारोह में उपस्थित थी।
तस्याः पुत्रः नौसेनायाम् अधिकारी भविष्यति।
= उसका बेटा नौसेना में अधिकारी बनेगा।
सा गर्वम् अनुभवति।
= वह गर्व अनुभव करती है।
मम पुत्रः राष्ट्रस्य रक्षां करिष्यति।
= मेरा बेटा राष्ट्र की रक्षा करेगा।
गृहात् दूरे एव स्थास्यति चेत् का हानिः..!
= घर से दूर रहेगा तो क्या हानि..!
सः भारतमातुः अङ्के सर्वदा विराजिष्यते।
= वह हमेशा भारत माँ की गोदी में विराजमान रहेगा।
आतंकवादिनाम् अपि संहारं करिष्यति।
= आतंकवादियों का भी संहार करेगा।
ओ3म्
157. संस्कृत वाक्य अभ्यासः
कति जनाः दूरवाणीम् कुर्वन्ति ?
= कितने लोग फोन करते हैं ?
एकस्य वार्ता समाप्ता भवति।
= एक की बात समाप्त होती है।
तदानीमेव अन्यस्य कस्यपि दूरवाणी आगच्छति।
= उसी समय और किसी का फोन आता है।
अधुना प्रवीणेन सह वार्तालापः चलति।
= अभी प्रवीण के साथ बात चल रही। है।
तन्मध्ये संदीपस्य दूरवाणी आगच्छति।
= उसके बीच में संदीप का फोन आ जाता है।
सुबोधस्य दूरवाणीम् तु परिहरामि।
= सुबोध का फोन तो मैं टालता हूँ।
सुबोधः दीर्घाम् वार्ताम् करोति।
= सुबोध बहुत लंबी बात करता है।
शिखा तु वारं वारं दूरवाणीम् करोति।
= शिखा तो बार बार फोन करती है।
समयम् अपि न पश्यति।
= समय भी नहीं देखती है।
यदाकदा प्रातः षड्वादने..
यदाकदा रात्रौ एकादशवादने।
= कभी कभी सुबह छः बजे..
= तो कभी कभी रात ग्यारह बजे।
अधुना सर्वे दूरवाण्या एव कार्यम् सम्पादयन्ति।
= आजकल सभी फोन से ही काम पूरा करते हैं।
ओ3म्
158. संस्कृत वाक्य अभ्यासः
सः भारतीयः युवकः अस्ति।
= वह भारतीय युवक है।
तम् भारतीयं युवकं सर्वे जानन्ति।
= उस भारतीय युवक को सब जानते हैं।
तेन भारतीयेन युवकेन श्रेष्ठं कार्यम् क्रियते।
= उस भारतीय युवक के द्वारा अच्छा काम किया जा रहा है।
तस्मै भारतीयाय युवकाय सर्वदा स्वस्तिः कामये।
= उस भारतीय युवक के लिए हमेशा स्वस्ति की कामना।
तस्मात् भारतीयात् युवकात् सर्वे बिभ्यति।
= उस भारतीय युवक से सब डरते हैं।
तस्य भारतीयस्य युवकस्य नाम किम् अस्ति ?
= उस भारतीय युवक का नाम क्या है ?
तस्य भारतीयस्य युवकस्य नाम नरेन्द्र मोदी अस्ति।
= उस भारतीय युवक का नाम नरेन्द्र मोदी है।
तस्मिन् भारतीये युवके सर्वे विश्वसन्ति।
= उस भारतीय युवक पर सबको विश्वास है।
#Vakyabhyas
May 14, 2021
May 14, 2021
🙏🌹⚜️🌞⚜️🌹🙏
क्रोधो वैवस्वतो राजा तॄष्णा वैतरणी नदी। विद्या कामदुघा धेनुः सन्तोषो नन्दनं वनम् ॥
Anger is the God of death, Desire is the river to be crossed by the departed souls, Learning is the wish yielding cow and happiness is the celestial garden!!
भावार्थ :
क्रोध यमराज के समान है और तृष्णा नरक की वैतरणी नदी के समान। विद्या सभी इच्छाओं को पूरी करने वाली कामधेनु है और संतोष स्वर्ग का नंदन वन है ।
🙏🌷🙏 #Subhashitam
कलहान्तानि हर्म्याणि कुवाक्यान्तं च सौहृदम्।
कुराजान्तानि राष्ट्राणि कुकर्मान्तं यशो नृणाम्।
Even Grand Homes perish because of squabbles, Friendships end because of bad mouthing, States disappear because of bad leadership and the honour of people disappear because of their bad actions!!
= महलों के (या महलों में रहने वालों के) सुख का अन्त अंदर ही अंदर होने वाले बखेडों में है, मित्रता का अन्त खराब वचनों में है, राष्ट्र का अन्त खराब राजा या (या खराब राज्य तंत्र) से है और इन्सान के यश का अन्त बुरा कार्य करने में है।.... #Subhashitam
🙏🌷🙏
क्रोधो वैवस्वतो राजा तॄष्णा वैतरणी नदी। विद्या कामदुघा धेनुः सन्तोषो नन्दनं वनम् ॥
Anger is the God of death, Desire is the river to be crossed by the departed souls, Learning is the wish yielding cow and happiness is the celestial garden!!
भावार्थ :
क्रोध यमराज के समान है और तृष्णा नरक की वैतरणी नदी के समान। विद्या सभी इच्छाओं को पूरी करने वाली कामधेनु है और संतोष स्वर्ग का नंदन वन है ।
🙏🌷🙏 #Subhashitam
कलहान्तानि हर्म्याणि कुवाक्यान्तं च सौहृदम्।
कुराजान्तानि राष्ट्राणि कुकर्मान्तं यशो नृणाम्।
Even Grand Homes perish because of squabbles, Friendships end because of bad mouthing, States disappear because of bad leadership and the honour of people disappear because of their bad actions!!
= महलों के (या महलों में रहने वालों के) सुख का अन्त अंदर ही अंदर होने वाले बखेडों में है, मित्रता का अन्त खराब वचनों में है, राष्ट्र का अन्त खराब राजा या (या खराब राज्य तंत्र) से है और इन्सान के यश का अन्त बुरा कार्य करने में है।.... #Subhashitam
🙏🌷🙏
May 14, 2021
🌻 सभी सदस्यों को संस्कृत संवादः के २५० सदस्य पूरे होने पर अनेकों शुभकामनाएं। आशा करते हैं हमारी एकता और दृढ़ और विस्तृत हो🌼
🐚Congratulations everyone for achievement of 250 members in संस्कृत संवादः । May Our unity be more firm and extensive.🦚
🐚Congratulations everyone for achievement of 250 members in संस्कृत संवादः । May Our unity be more firm and extensive.🦚
May 14, 2021
Sanskrit-1820-1830
१४.५ सांयकाल आकाशवाणी
May 14, 2021
🙏 14.5.21 वेदवाणी 🙏
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा, प्रचारित आर्य जितेंद्र भाटिया द्वारा🙏🌻
*अहमपो अपिन्वमुक्षमाणा धारयं दिवं सदन ऋतस्य।*
*ऋतेन पुत्रो अदितेर्ऋतावोत त्रिधातु प्रथयद्वि भूम॥ ऋग्वेद ४-४२-४॥*🙏🌻
मैं (ईश्वर) जल ऊर्जा आदि की रचना करता हूं। मैंने ही सूर्य आदि को स्थापित किया है। मैंने ही नियमों के अनुसार सृष्टि की रचना सत्, रज् और तम् (मूल प्रकृति) द्वारा की है। मैंने ही इस सृष्टि को धारण किया हुआ है। मैं ही सृष्टि को नियमों के अनुसार चलाता हूं।🙏🌻
I (God) have created water energy, etc. I have established the sun, etc. According to the eternal law, I have created the universe by Sattva, Rajas and Tamas (MOOL PRAKIRITI). I uphold this creation. I run the universe according to the eternal law. (Rig Veda 4-42–4)🙏🌻 #vedgsawan 🙏🌻
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा, प्रचारित आर्य जितेंद्र भाटिया द्वारा🙏🌻
*अहमपो अपिन्वमुक्षमाणा धारयं दिवं सदन ऋतस्य।*
*ऋतेन पुत्रो अदितेर्ऋतावोत त्रिधातु प्रथयद्वि भूम॥ ऋग्वेद ४-४२-४॥*🙏🌻
मैं (ईश्वर) जल ऊर्जा आदि की रचना करता हूं। मैंने ही सूर्य आदि को स्थापित किया है। मैंने ही नियमों के अनुसार सृष्टि की रचना सत्, रज् और तम् (मूल प्रकृति) द्वारा की है। मैंने ही इस सृष्टि को धारण किया हुआ है। मैं ही सृष्टि को नियमों के अनुसार चलाता हूं।🙏🌻
I (God) have created water energy, etc. I have established the sun, etc. According to the eternal law, I have created the universe by Sattva, Rajas and Tamas (MOOL PRAKIRITI). I uphold this creation. I run the universe according to the eternal law. (Rig Veda 4-42–4)🙏🌻 #vedgsawan 🙏🌻
May 14, 2021
Friday, May 14, 2021
केरले अतिवृष्टिः, समुद्रविक्षोभः।
कोच्ची> लक्षद्वीपसमुद्रे आविर्भूतस्य न्यूनमर्दस्य प्रभावात् केरले अतिवृष्टिरारब्धा। समुद्रतीरजनपदेषु समुद्रविक्षोभेन शतशः गृहाणि जलोपप्लावितानि भूतानि। तिरुवनंतपुरं, कोल्लम्, आलप्पुष़ा, पत्तनंतिट्टा इत्येतेषु दक्षिणजनपदेषु अद्य रक्तजाग्रता प्रख्यापिता।
श्व आरभ्य न्यूनमर्दः ट्वट्टै नामकचक्रवातरूपेण भविष्यतीति पर्यावरणविभागेन निगदितमस्ति।
धार्मिक-राजनैतिक-कार्यक्रमाः भारते कोविड् अतिव्यापनस्य हेतुरभवत् - विश्वस्वास्थ्यसंस्था।
- रमा टी. के
धार्मिक-राजनैतिक-कार्यक्रमाः भारते कोविड् अतिव्यापनस्य हेतुरभवत् इति विश्वस्वास्थ्यसंस्थया उच्यते। Weekly epidemiological update इति सप्ताहिकपत्रिकायाः अन्तिमसम्पुटे एव एतत् कार्यं स्पष्टीकृतम्। विगते बुधवासरे आसीत् पत्रिकायाः प्रकाशनम्।
रोगाणुव्यापनवर्धनाय बहूनि कारणानि सन्ति। धार्मिक-राजनैतिक-मेलनानि एव तेषु प्राधान्यत्वेन प्रतिपादितम्। सामृहिकदूरपालनं विना जनानां परस्परसम्पर्कः तथा स्वास्थ्य सुविधायाः उचितोपयोगाभावः च कारणानि इति update मध्ये सूचितमस्ति।
कोविडस्य भारतीयविभेदः 'विश्वस्य उत्कण्ठा' इति विश्वस्वास्थ्यसंस्थया प्रख्यापितम्। प्रथमतया प्रत्यभिज्ञातः बि.१.१६७ विभेदः एव 'varient of concern ' इति विभागे आयोजितम्। भारतीयविभेदस्य अतिव्यापनक्षमता अस्ति इत्यतः एव संक्रमः।
किन्तु विश्वस्वास्थ्यसंस्थायाः प्रमाणेषु Indian varient इति विभेदः नास्ति इति केन्द्रसर्वकारविभागेन उक्तम्। बि.१.१६७ इति प्रथमतया प्रत्यभिज्ञातस्य अणुविभेदस्य 'भारतीयविभेदः' इति केचन वार्तामाध्यमैः आवेदितम्। किन्तु एतत् सत्यविरुद्धम् एव। विश्वस्वास्थ्य संस्थया' अयं भारतीयविभेदः' इति कुत्रापि न सूचितः इति औद्योगिकवृन्तैः विज्ञापितम्। भारतस्य कोविड् प्रतिरोधप्रवर्तनानां यशसि कलङ्कं प्रसारयितुम् एव 'भारतीयविभेद' प्रयोगः क्रियते इति केन्द्रसर्वकारविभागेन उक्तम्। ।
इस्रयेल् - पालस्तीनसंघर्षे हतायाः भारतीयायाः शरीरं स्वेदेशमानयति।
नवदिल्ली> दिनानि यावत् अनुवर्तमाने इस्रयेल-पालस्तीनयोः व्योमाक्रमणे उपशतं जनाः मृत्युमुपगताः। तेषु एका भारतीया अप्यस्ति। केरलस्थे इटुक्कीजनपदे कीरित्तोट् प्रदेशीया सौम्या नामिका कुजवासरे 'हमास्' संघटनेन इस्रयेलं विरुध्य कृते अग्निबाणाक्रमणे हता आसीत्। इस्रयेलस्थे 'अष्कलोण'नगरे कस्मिंश्चन गृहे परिपालिकारूपेण [Caretaker] प्रवृत्तमाणा आसीत् सौम्या।
सौम्यायाः मृतशरीरं इस्रयेलस्थे भारतस्थानपतिकार्यालयेन स्वीकृतम्। सविशेषेण विमानेन शनिवासरे एव स्वदेशमानेतुं पदक्षेपाः स्वीकृताः इति विदेशकार्यसहमन्त्रिणा वि. मुरलीधरेण प्रोक्तम्।
~ संप्रति वार्ता
केरले अतिवृष्टिः, समुद्रविक्षोभः।
कोच्ची> लक्षद्वीपसमुद्रे आविर्भूतस्य न्यूनमर्दस्य प्रभावात् केरले अतिवृष्टिरारब्धा। समुद्रतीरजनपदेषु समुद्रविक्षोभेन शतशः गृहाणि जलोपप्लावितानि भूतानि। तिरुवनंतपुरं, कोल्लम्, आलप्पुष़ा, पत्तनंतिट्टा इत्येतेषु दक्षिणजनपदेषु अद्य रक्तजाग्रता प्रख्यापिता।
श्व आरभ्य न्यूनमर्दः ट्वट्टै नामकचक्रवातरूपेण भविष्यतीति पर्यावरणविभागेन निगदितमस्ति।
धार्मिक-राजनैतिक-कार्यक्रमाः भारते कोविड् अतिव्यापनस्य हेतुरभवत् - विश्वस्वास्थ्यसंस्था।
- रमा टी. के
धार्मिक-राजनैतिक-कार्यक्रमाः भारते कोविड् अतिव्यापनस्य हेतुरभवत् इति विश्वस्वास्थ्यसंस्थया उच्यते। Weekly epidemiological update इति सप्ताहिकपत्रिकायाः अन्तिमसम्पुटे एव एतत् कार्यं स्पष्टीकृतम्। विगते बुधवासरे आसीत् पत्रिकायाः प्रकाशनम्।
रोगाणुव्यापनवर्धनाय बहूनि कारणानि सन्ति। धार्मिक-राजनैतिक-मेलनानि एव तेषु प्राधान्यत्वेन प्रतिपादितम्। सामृहिकदूरपालनं विना जनानां परस्परसम्पर्कः तथा स्वास्थ्य सुविधायाः उचितोपयोगाभावः च कारणानि इति update मध्ये सूचितमस्ति।
कोविडस्य भारतीयविभेदः 'विश्वस्य उत्कण्ठा' इति विश्वस्वास्थ्यसंस्थया प्रख्यापितम्। प्रथमतया प्रत्यभिज्ञातः बि.१.१६७ विभेदः एव 'varient of concern ' इति विभागे आयोजितम्। भारतीयविभेदस्य अतिव्यापनक्षमता अस्ति इत्यतः एव संक्रमः।
किन्तु विश्वस्वास्थ्यसंस्थायाः प्रमाणेषु Indian varient इति विभेदः नास्ति इति केन्द्रसर्वकारविभागेन उक्तम्। बि.१.१६७ इति प्रथमतया प्रत्यभिज्ञातस्य अणुविभेदस्य 'भारतीयविभेदः' इति केचन वार्तामाध्यमैः आवेदितम्। किन्तु एतत् सत्यविरुद्धम् एव। विश्वस्वास्थ्य संस्थया' अयं भारतीयविभेदः' इति कुत्रापि न सूचितः इति औद्योगिकवृन्तैः विज्ञापितम्। भारतस्य कोविड् प्रतिरोधप्रवर्तनानां यशसि कलङ्कं प्रसारयितुम् एव 'भारतीयविभेद' प्रयोगः क्रियते इति केन्द्रसर्वकारविभागेन उक्तम्। ।
इस्रयेल् - पालस्तीनसंघर्षे हतायाः भारतीयायाः शरीरं स्वेदेशमानयति।
नवदिल्ली> दिनानि यावत् अनुवर्तमाने इस्रयेल-पालस्तीनयोः व्योमाक्रमणे उपशतं जनाः मृत्युमुपगताः। तेषु एका भारतीया अप्यस्ति। केरलस्थे इटुक्कीजनपदे कीरित्तोट् प्रदेशीया सौम्या नामिका कुजवासरे 'हमास्' संघटनेन इस्रयेलं विरुध्य कृते अग्निबाणाक्रमणे हता आसीत्। इस्रयेलस्थे 'अष्कलोण'नगरे कस्मिंश्चन गृहे परिपालिकारूपेण [Caretaker] प्रवृत्तमाणा आसीत् सौम्या।
सौम्यायाः मृतशरीरं इस्रयेलस्थे भारतस्थानपतिकार्यालयेन स्वीकृतम्। सविशेषेण विमानेन शनिवासरे एव स्वदेशमानेतुं पदक्षेपाः स्वीकृताः इति विदेशकार्यसहमन्त्रिणा वि. मुरलीधरेण प्रोक्तम्।
~ संप्रति वार्ता
May 14, 2021
Uttararaamacharitam (Bhavabhuti)
सतां सद्भिस्संगः क्थमपि हि पुण्येन भवति
Sataam sadbhih sangah kathamapi hi punyena bhavati
The meeting of good people with good people somehow happens only by punya (fruit of meritorious deeds done in the past)
प्रियप्राया वृत्तिः विनयमधुरो वाचि नियमः
प्रकृत्या कल्याणी मतिरनवगीतः परिचयः।
पुरो वा पश्चाद्वा तदिदमविपर्यासित रसं
रहस्यं साधूनामनुपदि विशुद्धं विजयते॥
Priyapraayaa vrittih vinayamadhuro vaachi niyamah
Prakrityaa kalyaanee matiranavageetah parichayah
Puro vaa pashchaadwaa tadidamaviparyaasita rasam
Rahasyam saadhoonaamanupadhi vishuddham vijayate
Loving, polite and pleasing interaction with others, controlled speech, a heart which only thinks of the good of others, introduction which is not boastful, Uniform behaviour before and after (when face to face or behand the back)– These are the secrets, pure and simple, of saintly souls.
वज्रादपि कठोराणि मृदूनि कुसुमादपि ।
लोकोत्तराणां चेतांसि को नो विज्ञातुमर्हति॥
Vajraadapi kathhoraani mridooni kusumaadapi
Lokottaraanaam chetaamsi ko nu vijnaatumarhati.
The hearts of the best of men who are a cut above the ordinary people are harder than diamond (when facing obstacles or enemies ) and softer than flowers (towards the less privileged and the miserable). Who can understand the hearts of such men?
न किञ्चिदपि कुर्वाणः सौख्यैर्दु:खान्यपोहति।
तत्तस्य किमपि द्रव्यं यो हि यस्य प्रियो जनः
Na kinchidapi kurvaanah saukhyairdukhaanyapohati
Tattasya kimapi dravyam yo hi yasya priyo janah
Without doing anything, if one converts the sorrows of another person into joy and happiness, then the first one, who is the object of love for the second one, is a valuable thing for the latter.
अन्तःकरणतत्त्वस्य दम्पत्योः स्नेह्संश्रयात्।
आनन्दग्रन्थिरेकोऽयं अपत्यमिति बध्यते ॥
Antahkaranatattwasya dampatyoh snehasamshrayaat
Aanandagranthireko’yam apatyamiti badhyate
The concrete manifestation of the joy arising out of the union of the minds of the husband and the wife is called apatyam (progeny) on which converges the love of both of them.
एको रसः करुण एव निमित्तभेदात्
भिन्नः पृथक्पृथगिवाश्रयते विवर्तान् ।
आवर्त बुद्बुद तरंगमयान् विकारान्
अंभो यथा सलिलमेव तु तत्समस्तम् ॥।
Eko rasah karuna eva nimittabhedaa-
dbhinnah pruthakprithagivaashrayate vivartaan
Aavarta budbuda taranga mayaan vikaaraan
Ambho yathaa salilameva tu tatsamastam
Karuna(pathetic) rasa (emotion) is the only one which manifests in the form of other emotions like sringara (love) etc. depending on the underlying circumstances which give rise to the emotion in the same way as bubbles, waves, swell etc are only different forms that water takes. The basic substance is water only.
सतां सद्भिस्संगः क्थमपि हि पुण्येन भवति
Sataam sadbhih sangah kathamapi hi punyena bhavati
The meeting of good people with good people somehow happens only by punya (fruit of meritorious deeds done in the past)
प्रियप्राया वृत्तिः विनयमधुरो वाचि नियमः
प्रकृत्या कल्याणी मतिरनवगीतः परिचयः।
पुरो वा पश्चाद्वा तदिदमविपर्यासित रसं
रहस्यं साधूनामनुपदि विशुद्धं विजयते॥
Priyapraayaa vrittih vinayamadhuro vaachi niyamah
Prakrityaa kalyaanee matiranavageetah parichayah
Puro vaa pashchaadwaa tadidamaviparyaasita rasam
Rahasyam saadhoonaamanupadhi vishuddham vijayate
Loving, polite and pleasing interaction with others, controlled speech, a heart which only thinks of the good of others, introduction which is not boastful, Uniform behaviour before and after (when face to face or behand the back)– These are the secrets, pure and simple, of saintly souls.
वज्रादपि कठोराणि मृदूनि कुसुमादपि ।
लोकोत्तराणां चेतांसि को नो विज्ञातुमर्हति॥
Vajraadapi kathhoraani mridooni kusumaadapi
Lokottaraanaam chetaamsi ko nu vijnaatumarhati.
The hearts of the best of men who are a cut above the ordinary people are harder than diamond (when facing obstacles or enemies ) and softer than flowers (towards the less privileged and the miserable). Who can understand the hearts of such men?
न किञ्चिदपि कुर्वाणः सौख्यैर्दु:खान्यपोहति।
तत्तस्य किमपि द्रव्यं यो हि यस्य प्रियो जनः
Na kinchidapi kurvaanah saukhyairdukhaanyapohati
Tattasya kimapi dravyam yo hi yasya priyo janah
Without doing anything, if one converts the sorrows of another person into joy and happiness, then the first one, who is the object of love for the second one, is a valuable thing for the latter.
अन्तःकरणतत्त्वस्य दम्पत्योः स्नेह्संश्रयात्।
आनन्दग्रन्थिरेकोऽयं अपत्यमिति बध्यते ॥
Antahkaranatattwasya dampatyoh snehasamshrayaat
Aanandagranthireko’yam apatyamiti badhyate
The concrete manifestation of the joy arising out of the union of the minds of the husband and the wife is called apatyam (progeny) on which converges the love of both of them.
एको रसः करुण एव निमित्तभेदात्
भिन्नः पृथक्पृथगिवाश्रयते विवर्तान् ।
आवर्त बुद्बुद तरंगमयान् विकारान्
अंभो यथा सलिलमेव तु तत्समस्तम् ॥।
Eko rasah karuna eva nimittabhedaa-
dbhinnah pruthakprithagivaashrayate vivartaan
Aavarta budbuda taranga mayaan vikaaraan
Ambho yathaa salilameva tu tatsamastam
Karuna(pathetic) rasa (emotion) is the only one which manifests in the form of other emotions like sringara (love) etc. depending on the underlying circumstances which give rise to the emotion in the same way as bubbles, waves, swell etc are only different forms that water takes. The basic substance is water only.
May 14, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - तृतीया सुबह 07:59 तक तत्पश्चात चतुर्थी
⛅ दिनांक - 15 मई 2021
⛅ दिन - शनिवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - वैशाख
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - मॄगशिरा सुबह 08:39 तक तत्पश्चात आर्द्रा
⛅ योग - धृति 16 मई रात्रि 02:29 तक तत्पश्चात शूल
⛅ राहुकाल - सुबह 09:18 से सुबह 10:57 तक
⛅ सूर्योदय - 06:02
⛅ सूर्यास्त - 19:08
⛅ दिशाशूल - पूर्व दिशा में
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - तृतीया सुबह 07:59 तक तत्पश्चात चतुर्थी
⛅ दिनांक - 15 मई 2021
⛅ दिन - शनिवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - वैशाख
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - मॄगशिरा सुबह 08:39 तक तत्पश्चात आर्द्रा
⛅ योग - धृति 16 मई रात्रि 02:29 तक तत्पश्चात शूल
⛅ राहुकाल - सुबह 09:18 से सुबह 10:57 तक
⛅ सूर्योदय - 06:02
⛅ सूर्यास्त - 19:08
⛅ दिशाशूल - पूर्व दिशा में
May 14, 2021
वसुधैव
कुटुम्बकम् सनातन धर्म का मूल संस्कार तथा विचारधारा है,जो महा उपनिषद
सहित कई ग्रन्थों में लिपिबद्ध है। इसका अर्थ है- *धरती ही परिवार है
(वसुधा एव कुटुम्बकम्)*। यह वाक्य भारतीय संसद के प्रवेश कक्ष में भी अंकित
है।
*अयं निजः परो वेति गणना लघुचेतसाम् ।*
*उदारचरितानां तु वसुधैव कुटुम्बकम् ॥*
यह मेरा है, वह पराया है, ऐसे छोटे विचार के व्यक्ति करते हैं।
उच्च चरित्र वाले लोग समस्त संसार को ही परिवार मानते हैं॥
English translation:
This is mine, that is his, say the small minded,
The wise believe that the entire world is a family.
*अयं निजः परो वेति गणना लघुचेतसाम् ।*
*उदारचरितानां तु वसुधैव कुटुम्बकम् ॥*
यह मेरा है, वह पराया है, ऐसे छोटे विचार के व्यक्ति करते हैं।
उच्च चरित्र वाले लोग समस्त संसार को ही परिवार मानते हैं॥
English translation:
This is mine, that is his, say the small minded,
The wise believe that the entire world is a family.
May 14, 2021
May 14, 2021
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
May 14, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। षोडशः सर्गः ।।
🍃 स चाप्यपुत्रो नृपतिस्तस्मिन्काले महाद्युतिः।
अयजत्पुत्रियामिष्टिं पुत्रेप्सुररिसूदनः॥९॥
⚜️ भावार्थ - उसी समय पुत्रहीन, महाद्युतिमान् शत्रुहन्ता महाराज दशरथ पुत्र प्राप्ति के लिये पुत्रेष्टियज्ञ करना प्रारम्भ किया ॥९॥
🍃 स कृत्वा निश्चयं विष्णुरामन्त्र्य च पितामहम्।
अन्तर्धानं गतो देवैः पूज्यमाना महर्षिभिः॥१०॥
⚜️ भावार्थ - इस प्रकार महाराज दशरथ के घर में जन्म लेने का निश्चय कर और ब्रह्मा जी से बातचीत कर भगवान् विष्णु वहाँ से अन्तर्धान हो गये ॥१०॥
#ramayan
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। षोडशः सर्गः ।।
🍃 स चाप्यपुत्रो नृपतिस्तस्मिन्काले महाद्युतिः।
अयजत्पुत्रियामिष्टिं पुत्रेप्सुररिसूदनः॥९॥
⚜️ भावार्थ - उसी समय पुत्रहीन, महाद्युतिमान् शत्रुहन्ता महाराज दशरथ पुत्र प्राप्ति के लिये पुत्रेष्टियज्ञ करना प्रारम्भ किया ॥९॥
🍃 स कृत्वा निश्चयं विष्णुरामन्त्र्य च पितामहम्।
अन्तर्धानं गतो देवैः पूज्यमाना महर्षिभिः॥१०॥
⚜️ भावार्थ - इस प्रकार महाराज दशरथ के घर में जन्म लेने का निश्चय कर और ब्रह्मा जी से बातचीत कर भगवान् विष्णु वहाँ से अन्तर्धान हो गये ॥१०॥
#ramayan
May 14, 2021
📙 ऋग्वेद
सूक्त - २५ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ११ , देवता - वरुण
🍃अतो विश्वान्यद्भुता चिकित्वाँ अभि पश्यति कृतानि या च कर्त्या.. (११)
⚜️ भावार्थ - बुद्धिमान् मनुष्य वरुण की अनुकंपा से वर्तमान काल और भविष्यत् काल की आश्चर्यजनक घटनाओं को देख लेते हैं। (११)
#Rgveda
सूक्त - २५ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ११ , देवता - वरुण
🍃अतो विश्वान्यद्भुता चिकित्वाँ अभि पश्यति कृतानि या च कर्त्या.. (११)
⚜️ भावार्थ - बुद्धिमान् मनुष्य वरुण की अनुकंपा से वर्तमान काल और भविष्यत् काल की आश्चर्यजनक घटनाओं को देख लेते हैं। (११)
#Rgveda
May 14, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ चतुर्दशः अध्याय
♦️श्लोक:-१
पृथिव्यां त्रीणि रत्नानि अन्नमापः सुभाषितम्।
मूढैः पाषाणखंडेषु रत्नसंज्ञा विधीयते।।१।।
धरती पर तीन ही रत्न है जल, अन्न और मधुर वचन, किन्तु मूर्ख पत्थर के टुकड़ों को रत्न कहते हैं।
#Chanakya
✒️ चतुर्दशः अध्याय
♦️श्लोक:-१
पृथिव्यां त्रीणि रत्नानि अन्नमापः सुभाषितम्।
मूढैः पाषाणखंडेषु रत्नसंज्ञा विधीयते।।१।।
धरती पर तीन ही रत्न है जल, अन्न और मधुर वचन, किन्तु मूर्ख पत्थर के टुकड़ों को रत्न कहते हैं।
#Chanakya
May 14, 2021
May 15, 2021
माता मित्रं पिता चेति ।
स्वभावात्रितयं हितम् ।।
कार्यकारणतश्चान्ये ।
भवन्ति हितबुद्धयः ।। 82/035 ।।
अर्थः-
माँ, मित्र तथा पिता ये तीन लोगों का स्वभाव हितकारी होता है, इन्हें छोडकर अन्य लोगों का स्वभाव कार्य-कारणसंबंध से हिताहित होता है । अर्थात् यदि आप से किया गया कोई कार्य उनके फायदे में हो रहा हो तो वे आप के हितकारी बनेंगे ।
ಮಾತಾ ಮಿತ್ರಂ ಪಿತಾ ಚೇತಿ |
ಸ್ವಭಾವಾತ್ರಿತಯಂ ಹಿತಮ್ ||
ಕಾರ್ಯಕಾರಣತಶ್ಚಾನ್ಯೇ |
ಭವಂತಿ ಹಿತಬುದ್ಧಯಃ || 82/035 ||
ಅರ್ಥಃ-
ತಾಯಿ, ತಂದೆ ಮತ್ತು ಸನ್ಮಿತ್ರ ಎಂಬ ಈ ಮೂರು ಜನರ ಮನವು ಸ್ವಾಭಾವಿಕವಾಗಿ ಹಿತಕಾರಿಯಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಇವರನ್ನು ಬಿಟ್ಚು ಉಳಿದವರು ಕೇವಲ ಕಾರ್ಯ-ಕಾರಣ ನ್ಯಾಯದಿಂದ ಹಿತಕಾರಿಯಾಗಿರುತ್ತಾರೆ. ಅರ್ಥಾತ್, ಉಳಿದ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ಕಾರ್ಯಗಳ ಲಾಭಾಲಾಭಕ್ಕೆ ನೀವು ಕಾರಣರಾಗಿದ್ದರೆ ಮಾತ್ರ ನಿಮ್ಮ ಬಗ್ಗೆ ಹಿತಾಹಿತಗಳನ್ನು ತೋರುವವರಾಗಿರುತ್ತಾರೆ.
mAtA mitraM pitA chEti |
swabhAvAtritayaM hitaM ||
kAryakAraNatashchAnyE |
bhavanti hitabuddhayaH || 82/035 ||
MEANING:
Mother, father and a good frirnd are the three persons who are of good faith naturally, the others will be faithful/hateful on us on the justice of "work-reason" base. Means others will be faithful/hateful on the basis of the deeds we did which will be in accord or against to them.
स्वभावात्रितयं हितम् ।।
कार्यकारणतश्चान्ये ।
भवन्ति हितबुद्धयः ।। 82/035 ।।
अर्थः-
माँ, मित्र तथा पिता ये तीन लोगों का स्वभाव हितकारी होता है, इन्हें छोडकर अन्य लोगों का स्वभाव कार्य-कारणसंबंध से हिताहित होता है । अर्थात् यदि आप से किया गया कोई कार्य उनके फायदे में हो रहा हो तो वे आप के हितकारी बनेंगे ।
ಮಾತಾ ಮಿತ್ರಂ ಪಿತಾ ಚೇತಿ |
ಸ್ವಭಾವಾತ್ರಿತಯಂ ಹಿತಮ್ ||
ಕಾರ್ಯಕಾರಣತಶ್ಚಾನ್ಯೇ |
ಭವಂತಿ ಹಿತಬುದ್ಧಯಃ || 82/035 ||
ಅರ್ಥಃ-
ತಾಯಿ, ತಂದೆ ಮತ್ತು ಸನ್ಮಿತ್ರ ಎಂಬ ಈ ಮೂರು ಜನರ ಮನವು ಸ್ವಾಭಾವಿಕವಾಗಿ ಹಿತಕಾರಿಯಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಇವರನ್ನು ಬಿಟ್ಚು ಉಳಿದವರು ಕೇವಲ ಕಾರ್ಯ-ಕಾರಣ ನ್ಯಾಯದಿಂದ ಹಿತಕಾರಿಯಾಗಿರುತ್ತಾರೆ. ಅರ್ಥಾತ್, ಉಳಿದ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ಕಾರ್ಯಗಳ ಲಾಭಾಲಾಭಕ್ಕೆ ನೀವು ಕಾರಣರಾಗಿದ್ದರೆ ಮಾತ್ರ ನಿಮ್ಮ ಬಗ್ಗೆ ಹಿತಾಹಿತಗಳನ್ನು ತೋರುವವರಾಗಿರುತ್ತಾರೆ.
mAtA mitraM pitA chEti |
swabhAvAtritayaM hitaM ||
kAryakAraNatashchAnyE |
bhavanti hitabuddhayaH || 82/035 ||
MEANING:
Mother, father and a good frirnd are the three persons who are of good faith naturally, the others will be faithful/hateful on us on the justice of "work-reason" base. Means others will be faithful/hateful on the basis of the deeds we did which will be in accord or against to them.
May 15, 2021
May 15, 2021
ओ3म्
159. संस्कृत वाक्य अभ्यासः
कुछ दिन तक अपने पाठ को हिन्दी भाषा में लिखकर प्रारम्भ करना चाहता हूँ।
संस्कृत सीखने की चाह रखने वाले ( इच्छुक ) लोग आज भी हमारे समाज में अनेक हैं। ठीक उसी प्रकार संस्कृत सिखाने, पढ़ाने वाले भी अनेक हैं।
संस्कृत सिखाने, पढ़ाने वाले बहुत से लोग व्याकरण का ज्ञान देते हुए संस्कृत पढ़ाते हैं, तो कुछ लोग सीधे संस्कृत सम्वाद सिखाने का काम करते हैं।
व्याकरण का बोध सरलता से देना और सरलता से पाना यह सबके वश की बात नहीं होती है। यही कारण है कि जब व्याकरण समझ नहीं आता तब प्रायः सभी लोग व्याकरण से दूर भागने लग जाते हैं।
और संस्कृत व्याकरण को तो कुछ लोगों ने अज्ञानतावश और पूर्वाग्रह के चलते कठिन, क्लिष्ट, दुरूह आदि की संज्ञा दे डाली है।
जिन्हें व्याकरण कठिन लगता है उनके लिये यह आवश्यक नहीं है कि वे अष्टाध्यायी महाभाष्य पढ़कर संस्कृत सीखें। जब कि वे चुने हुए कुछ वाक्यों को अपने दैनिक वार्तालाप का हिस्सा बना लें।
जैसे –
आपसे कोई भी व्यक्ति किसी भी भाषा में नाम पूछे, पर आप तो उत्तर संस्कृत में ही दीजिये।
किसी ने पूछा- “वॉट इज यूवर नेम..?”
आपका उत्तर तो संस्कृत में ही होना चाहिये।
उत्तर- मम नाम अखिलेशः।
– मम नाम विनीता।
– मम नाम योगेन्द्रः।
– मम नाम सुधीरः। आदि ….
‘सॉरी’ न कहें , ‘क्षम्यताम्’ कहा करें।
“थैंक यू” न कहें , ‘धन्यवादः’ कहा करें।
‘प्लीज’ न कहें, ‘कृपया’ कहा करें।
‘वेलकम’ न कहें, ‘स्वागतम्’ कहा करें।
दैनिक व्यवहार से संस्कृत दूर हो गई तो संस्कृति नष्ट हो जाएगी। संस्कृति नष्ट हो गई तो हमारी ही भाषा, शिक्षा, व्याकरण आदि सब कठिन लगने लग जाएँगे।
संस्कृत के छोटे छोटे शब्दों को अपनी दैनिक व्यवहार की भाषा में पुनः स्थान दीजिये। बार बार संस्कृत शब्दों को बोलिये, सबके सामने बोलिये। अधिक से अधिक क्या होगा ? प्रारम्भ में लोग हँसेंगे… पर हमें संस्कृत को बढ़ाना है, संस्कृत का संवर्धन करना है तो इसी प्रकार से संस्कृत सम्वाद का शुभारम्भ करना होगा।
मुझे आशा है कि जिन लोगों को संस्कृत व्याकरण का ज्ञान नहीं है वे लोग भी इस पद्धति का अनुसरण करते हुए संस्कृत के पास आएँगे और संस्कृत से स्नेह बढ़ाएँगे।
आगे कुछ दिनों तक “संस्कृत वाक्य अभ्यास” नाम से पाठों का तरीका यही रहेगा।
मदर नहीं वह है माता मेरी।
फादर नहीं वह पिता हैं मेरे।
मॉर्निंग नहीं यह है ‘प्रातः’ प्यारा।
इवनिंग नहीं यह ‘सन्ध्या’ प्यारी।
वॉटर नहीं ‘जल’ पियो रे प्यारे।
मिल्क नहीं ‘दुग्धम्’ मीठा रे।
चलो संकल्प करें हम संस्कृत शब्दों को अपनाएँगे, अपनी भाषा को प्राञ्जल और सुदृढ़ बनाएँगे।
ओ3म्
160. संस्कृत वाक्य अभ्यासः
संस्कृत सीखने की चाह रखने वालों के उद्देश्य भिन्न भिन्न होते हैं।
वे लोग जिन्हें वेदमन्त्रों को अर्थसहित समझने की ललक होती है। केवल वेद को ही गहराई से समझना चाहते हैं तथा वेद का सटीक, शुद्ध भाष्य पढ़ना और पढ़ाना चाहते हैं।
वे लोग जिन्हें वेद, वेदाङ्ग, उपनिषद्, दर्शन आदि भी पढ़ने की इच्छा होती है।
वैदिक ग्रन्थों का अध्ययन करने की रुचि वाले लोग अष्टाध्यायी, महाभाष्य, काशिका, निघण्टु आदि को पढ़ते हैं और संस्कृत व्याकरण का गहन अध्ययन करते हैं।
वे लोग जो संस्कृत पढ़ कर आजीविका पाना चाहते हैं।
वे लोग जो शौक के लिये संस्कृत पढ़ना चाहते हैं।
वे लोग जो संस्कृत की विरासत को सम्भाल कर रखना चाहते हैं।
वे लोग जो नित्य संस्कृत में बातचीत करना चाहते हैं।
आप इनमें से जिस भी वर्ग के हों प्रतिदिन अभ्यास नहीं करेंगे तब तक आप संस्कृत नहीं सीख पाएँगे।
आईये अभ्यास करें-
अहम् = मैं
सः = वह ( पुलिँग )
सा = वह ( स्त्रीलिंग)
एषः = यह ( पुलिँग)
एषा = यह ( स्त्रीलिंग)
भवान् = आप ( पुलिँग)
भवती = आप ( स्त्रीलिंग)
अस्मि = हूँ।
अस्ति = है।
अहम् अस्मि। = मैं हूँ।
सः अस्ति = वह है।
सा अस्ति = वह है।
एषः अस्ति = यह है।
एषा अस्ति = यह है।
भवान् अस्ति = आप हैं।
भवती अस्ति = आप हैं।
नियम-
1) संस्कृत में वार्तालाप का अभ्यास करने के लिए पहले दो दो शब्दों के वाक्य बोलें।
2) सर्वप्रथम एकवचन में ही वाक्यों का अभ्यास करें।
शनैः शनैः आप संस्कृत में बोलने लग जाएँगे।
निवेदक
अखिलेश आचार्य
संस्कृत सेवक
आदिपुर ( गुजरात )
159. संस्कृत वाक्य अभ्यासः
कुछ दिन तक अपने पाठ को हिन्दी भाषा में लिखकर प्रारम्भ करना चाहता हूँ।
संस्कृत सीखने की चाह रखने वाले ( इच्छुक ) लोग आज भी हमारे समाज में अनेक हैं। ठीक उसी प्रकार संस्कृत सिखाने, पढ़ाने वाले भी अनेक हैं।
संस्कृत सिखाने, पढ़ाने वाले बहुत से लोग व्याकरण का ज्ञान देते हुए संस्कृत पढ़ाते हैं, तो कुछ लोग सीधे संस्कृत सम्वाद सिखाने का काम करते हैं।
व्याकरण का बोध सरलता से देना और सरलता से पाना यह सबके वश की बात नहीं होती है। यही कारण है कि जब व्याकरण समझ नहीं आता तब प्रायः सभी लोग व्याकरण से दूर भागने लग जाते हैं।
और संस्कृत व्याकरण को तो कुछ लोगों ने अज्ञानतावश और पूर्वाग्रह के चलते कठिन, क्लिष्ट, दुरूह आदि की संज्ञा दे डाली है।
जिन्हें व्याकरण कठिन लगता है उनके लिये यह आवश्यक नहीं है कि वे अष्टाध्यायी महाभाष्य पढ़कर संस्कृत सीखें। जब कि वे चुने हुए कुछ वाक्यों को अपने दैनिक वार्तालाप का हिस्सा बना लें।
जैसे –
आपसे कोई भी व्यक्ति किसी भी भाषा में नाम पूछे, पर आप तो उत्तर संस्कृत में ही दीजिये।
किसी ने पूछा- “वॉट इज यूवर नेम..?”
आपका उत्तर तो संस्कृत में ही होना चाहिये।
उत्तर- मम नाम अखिलेशः।
– मम नाम विनीता।
– मम नाम योगेन्द्रः।
– मम नाम सुधीरः। आदि ….
‘सॉरी’ न कहें , ‘क्षम्यताम्’ कहा करें।
“थैंक यू” न कहें , ‘धन्यवादः’ कहा करें।
‘प्लीज’ न कहें, ‘कृपया’ कहा करें।
‘वेलकम’ न कहें, ‘स्वागतम्’ कहा करें।
दैनिक व्यवहार से संस्कृत दूर हो गई तो संस्कृति नष्ट हो जाएगी। संस्कृति नष्ट हो गई तो हमारी ही भाषा, शिक्षा, व्याकरण आदि सब कठिन लगने लग जाएँगे।
संस्कृत के छोटे छोटे शब्दों को अपनी दैनिक व्यवहार की भाषा में पुनः स्थान दीजिये। बार बार संस्कृत शब्दों को बोलिये, सबके सामने बोलिये। अधिक से अधिक क्या होगा ? प्रारम्भ में लोग हँसेंगे… पर हमें संस्कृत को बढ़ाना है, संस्कृत का संवर्धन करना है तो इसी प्रकार से संस्कृत सम्वाद का शुभारम्भ करना होगा।
मुझे आशा है कि जिन लोगों को संस्कृत व्याकरण का ज्ञान नहीं है वे लोग भी इस पद्धति का अनुसरण करते हुए संस्कृत के पास आएँगे और संस्कृत से स्नेह बढ़ाएँगे।
आगे कुछ दिनों तक “संस्कृत वाक्य अभ्यास” नाम से पाठों का तरीका यही रहेगा।
मदर नहीं वह है माता मेरी।
फादर नहीं वह पिता हैं मेरे।
मॉर्निंग नहीं यह है ‘प्रातः’ प्यारा।
इवनिंग नहीं यह ‘सन्ध्या’ प्यारी।
वॉटर नहीं ‘जल’ पियो रे प्यारे।
मिल्क नहीं ‘दुग्धम्’ मीठा रे।
चलो संकल्प करें हम संस्कृत शब्दों को अपनाएँगे, अपनी भाषा को प्राञ्जल और सुदृढ़ बनाएँगे।
ओ3म्
160. संस्कृत वाक्य अभ्यासः
संस्कृत सीखने की चाह रखने वालों के उद्देश्य भिन्न भिन्न होते हैं।
वे लोग जिन्हें वेदमन्त्रों को अर्थसहित समझने की ललक होती है। केवल वेद को ही गहराई से समझना चाहते हैं तथा वेद का सटीक, शुद्ध भाष्य पढ़ना और पढ़ाना चाहते हैं।
वे लोग जिन्हें वेद, वेदाङ्ग, उपनिषद्, दर्शन आदि भी पढ़ने की इच्छा होती है।
वैदिक ग्रन्थों का अध्ययन करने की रुचि वाले लोग अष्टाध्यायी, महाभाष्य, काशिका, निघण्टु आदि को पढ़ते हैं और संस्कृत व्याकरण का गहन अध्ययन करते हैं।
वे लोग जो संस्कृत पढ़ कर आजीविका पाना चाहते हैं।
वे लोग जो शौक के लिये संस्कृत पढ़ना चाहते हैं।
वे लोग जो संस्कृत की विरासत को सम्भाल कर रखना चाहते हैं।
वे लोग जो नित्य संस्कृत में बातचीत करना चाहते हैं।
आप इनमें से जिस भी वर्ग के हों प्रतिदिन अभ्यास नहीं करेंगे तब तक आप संस्कृत नहीं सीख पाएँगे।
आईये अभ्यास करें-
अहम् = मैं
सः = वह ( पुलिँग )
सा = वह ( स्त्रीलिंग)
एषः = यह ( पुलिँग)
एषा = यह ( स्त्रीलिंग)
भवान् = आप ( पुलिँग)
भवती = आप ( स्त्रीलिंग)
अस्मि = हूँ।
अस्ति = है।
अहम् अस्मि। = मैं हूँ।
सः अस्ति = वह है।
सा अस्ति = वह है।
एषः अस्ति = यह है।
एषा अस्ति = यह है।
भवान् अस्ति = आप हैं।
भवती अस्ति = आप हैं।
नियम-
1) संस्कृत में वार्तालाप का अभ्यास करने के लिए पहले दो दो शब्दों के वाक्य बोलें।
2) सर्वप्रथम एकवचन में ही वाक्यों का अभ्यास करें।
शनैः शनैः आप संस्कृत में बोलने लग जाएँगे।
निवेदक
अखिलेश आचार्य
संस्कृत सेवक
आदिपुर ( गुजरात )
May 15, 2021
अपि स्वर्णमयी लङ्का ।
न मे लक्ष्मण रोचते ।।
जननी जन्मभूमिश्च ।
स्वर्गादपि गरीयसी ।।
ಅಪಿ ಸ್ವರ್ಣಮಯೀ ಲಂಕಾ |
ನ ಮೇ ಲಕ್ಷ್ಮಣ ರೋಚತೇ ||
ಜನನೀ ಜನ್ಮಭೂಮಿಶ್ಚ |
ಸ್ವರ್ಗಾದಪಿ ಗರೀಯಸೀ ||
api swarnamayI lankA /
na mE lakShmaNa rOchatE //
jananI janmabhUmishcha /
swargAdapi garIyasI //
अन्वयः
हे लक्ष्मण, लङ्का स्वर्णमयी अपि मे न रोचते । यतः जननी च जन्मभूमिः मे स्वर्गात् अपि गरीयसी अस्ति ।
अन्वयार्थः
हे लक्ष्मण - हे अनुज लक्ष्मण,
लङ्का - लंकानगर
स्वर्णमयी अपि - सोने से युक्त होते हुए भी
मे - मुझे
न रोचते - लुभाती नहीं है ।
यतः - क्यों कि
जननी - जनम देने वाली माता
च - तथा
जन्मभूमिः - जिस देश की भूमी में जन्म हुआ है वह भूमी
मे - मुझे
स्वर्गात् अपि - स्वर्ग से भी
गरीयसी अस्ति - महान लगती है ।
विवरण:
त्रेतायुग में भगवान श्रीराम और महाबलशाली रावण के बीच के युद्ध के बाद रावण की मृत्यु हुई । तब विभीषण आदि सज्जनों ने भगवान श्रीराम जी को लंका के भूमी का राजा बनाने का प्रस्ताव सामने रखा । तब श्रीराम जी ने अपने चहीते अनुज लक्ष्मण जी से कहा कि हे अनुज यह लंका सोने से बनी है, स्वर्ग जैसे ही यह नगरी दिखती है, लेकिन मुझे यह भूमी रास नही आती । क्यों की जिस भूमी पर मेरा जनम हुआ है, और जिस ने मुझे जनम दिया है उन दोनों के कदमों में ही स्वर्ग है, और वह जननी या माता और मातृभूमी ही मुझे स्वर्ग से बडी लगती है । इसीलिये मैं लंका में नहीं बल की अपने माँ और मातृभूमी के साथ रहना पसंद करता हूँ ।
आज मातृदिवस के उपलक्ष्य में यह श्लोक यहाँ पर प्रस्तुत किया गया है । यह श्लोक रामायण ग्रंथ के उत्तरकांड से लिया गया है ।।
ॐ नमो भगवते रामाय ।।
ಅನ್ವಯ:
ಹೇ ಲಕ್ಷ್ಮಣ, ಲಂಕಾ ಸ್ವರ್ಣಮಯೀ ಅಪಿ ಮೇ ನ ರೋಚತೇ. ಯತಃ ಜನನೀ ಚ ಜನ್ಮಭೂಮಿಃ ಮೇ ಸ್ವರ್ಗಾತ್ ಅಪಿ ಗರೀಯಸೀ ಅಸ್ತಿ.
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ:
ಹೇ ಲಕ್ಷ್ಮಣ - ಎಲೈ ಲಕ್ಷ್ಮಣನೇ
ಲಂಕಾ - ಲಂಕಾಪಟ್ಟಣವು
ಸ್ವರ್ಣಮಯೀ ಅಪಿ - ಬಂಗಾರದಿಂದ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟರೂ ಕೂಡ
ಮೇ - ನನಗೆ
ನ ರೋಚತೇ - ಇಷ್ಟವಿಲ್ಲ.
ಯತಃ - ಏಕೆಂದರೆ
ಜನನೀ - ಜನ್ಮ ಕೊಟ್ಟ ತಾಯಿಯು
ಚ - ಮತ್ತು
ಜನ್ಮಭೂಮಿಃ - ಜನ್ಮ ಪಡೆದ ಭೂಮಿಯು
ಮೇ - ನನಗೆ
ಸ್ವರ್ಗಾತ್ ಅಪಿ - ಸ್ವರ್ಗಕ್ಕಿಂತಲೂ
ಗರೀಯಸೀ ಅಸ್ತಿ - ಹೆಚ್ಚು ಎನಿಸುತ್ತದೆ.
ವಿವರಣೆ:
ತ್ರೇತಾಯುಗದಲ್ಲಿ ಭಗವಾನ್ ಶ್ರೀರಾಮದೇವರು ಹಾಗೂ ಮಹಾಪ್ರತಾಪಿಯಾದ ರಾವಣರ ಯುದ್ಧದ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ರಾವಣನು ರಾಮದೇವರಿಂದ ಹತನಾದನು. ವಿಭೀಷಣಾದಿ ರಾಮನ ಭಕ್ತರೆಲ್ಲರೂ ಶ್ರೀರಾಮದೇವರನ್ನು ಲಂಕೆಯ ರಾಜನನ್ನಾಗಿ ನೇಮಕ ಮಾಡುವುದಾಗಿ ನಿಶ್ಚಯಿಸಿ ಶ್ರೀರಾಮದೇವರ ಮುಂದೆ ಈ ಪ್ರಸ್ತಾವನೆಯನ್ನು ಇಟ್ಟರು. ಅದಕ್ಕೆ ಶ್ರೀರಾಮದೇವರು ಲಕ್ಷ್ಮಣ ಹಾಗೂ ಇತರರೆಲ್ಲರನ್ನೂ ಕುರಿತು ಲಂಕಾನಗರವು ಬಂಗಾರದಿಂದ ಕೂಡಿ ಸ್ವರ್ಗದಂತೇ ಸುಂದರವಾಗಿ ಕಂಡರೂ ನನಗೆ ರುಚಿಸದು, ನನ್ನ ಮನಸ್ಸನ್ನು ಇದು ಸಂತೋಷಗೊಳಿಸದು. ಏಕೆಂದರೆ ನನ್ನ ಮಾತೃಭೂಮಿಯಾದ ಅಯೋಧ್ಯೆ ಹಾಗೂ ನನ್ನ ತಾಯಿಯಾದ ಕೌಸಲ್ಯಾದೇವಿಯು ನನಗೆ ಸ್ವರ್ಗಕ್ಕಿಂತಲೂ ಮಿಗಿಲಾದದ್ದು. ಆದ್ದರಿಂದ ನಾನು ನನ್ನ ಜನ್ಮಭೂಮಿಯಾದ ಅಯೋಧ್ಯೆಗೆ ಹೋಗಿ ನನ್ನ ಜನನಿಯಾದ ಕೌಸಲ್ಯಾದೇವಿಯ ಸೇವೆ ಮಾಡುತ್ತೇನೆ, ಅದೇ ನನಗೆ ಇಷ್ಟವಾದದ್ದು ಎಂದು ಹೇಳಿ ತನ್ನ ಆದರ್ಶವನ್ನು ಪಾಲಿಸಿದನು.
ಇಂದು ಮಾತೃದಿನೋತ್ಸವದ ಅಂಗವಾಗಿ ಈ ಶ್ಲೋಕವನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಕೊಡಲಾಗಿದೆ. ವಾಲ್ಮೀಕಿಮಹರ್ಷಿಗಳಿಂದ ಪ್ರಣೀತವಾದ ರಾಮಾಯಣಗ್ರಂಥದ ಉತ್ತರಕಾಂಡದ ಶ್ಲೋಕವಿದು.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ರಾಮಾಯ ||
न मे लक्ष्मण रोचते ।।
जननी जन्मभूमिश्च ।
स्वर्गादपि गरीयसी ।।
ಅಪಿ ಸ್ವರ್ಣಮಯೀ ಲಂಕಾ |
ನ ಮೇ ಲಕ್ಷ್ಮಣ ರೋಚತೇ ||
ಜನನೀ ಜನ್ಮಭೂಮಿಶ್ಚ |
ಸ್ವರ್ಗಾದಪಿ ಗರೀಯಸೀ ||
api swarnamayI lankA /
na mE lakShmaNa rOchatE //
jananI janmabhUmishcha /
swargAdapi garIyasI //
अन्वयः
हे लक्ष्मण, लङ्का स्वर्णमयी अपि मे न रोचते । यतः जननी च जन्मभूमिः मे स्वर्गात् अपि गरीयसी अस्ति ।
अन्वयार्थः
हे लक्ष्मण - हे अनुज लक्ष्मण,
लङ्का - लंकानगर
स्वर्णमयी अपि - सोने से युक्त होते हुए भी
मे - मुझे
न रोचते - लुभाती नहीं है ।
यतः - क्यों कि
जननी - जनम देने वाली माता
च - तथा
जन्मभूमिः - जिस देश की भूमी में जन्म हुआ है वह भूमी
मे - मुझे
स्वर्गात् अपि - स्वर्ग से भी
गरीयसी अस्ति - महान लगती है ।
विवरण:
त्रेतायुग में भगवान श्रीराम और महाबलशाली रावण के बीच के युद्ध के बाद रावण की मृत्यु हुई । तब विभीषण आदि सज्जनों ने भगवान श्रीराम जी को लंका के भूमी का राजा बनाने का प्रस्ताव सामने रखा । तब श्रीराम जी ने अपने चहीते अनुज लक्ष्मण जी से कहा कि हे अनुज यह लंका सोने से बनी है, स्वर्ग जैसे ही यह नगरी दिखती है, लेकिन मुझे यह भूमी रास नही आती । क्यों की जिस भूमी पर मेरा जनम हुआ है, और जिस ने मुझे जनम दिया है उन दोनों के कदमों में ही स्वर्ग है, और वह जननी या माता और मातृभूमी ही मुझे स्वर्ग से बडी लगती है । इसीलिये मैं लंका में नहीं बल की अपने माँ और मातृभूमी के साथ रहना पसंद करता हूँ ।
आज मातृदिवस के उपलक्ष्य में यह श्लोक यहाँ पर प्रस्तुत किया गया है । यह श्लोक रामायण ग्रंथ के उत्तरकांड से लिया गया है ।।
ॐ नमो भगवते रामाय ।।
ಅನ್ವಯ:
ಹೇ ಲಕ್ಷ್ಮಣ, ಲಂಕಾ ಸ್ವರ್ಣಮಯೀ ಅಪಿ ಮೇ ನ ರೋಚತೇ. ಯತಃ ಜನನೀ ಚ ಜನ್ಮಭೂಮಿಃ ಮೇ ಸ್ವರ್ಗಾತ್ ಅಪಿ ಗರೀಯಸೀ ಅಸ್ತಿ.
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ:
ಹೇ ಲಕ್ಷ್ಮಣ - ಎಲೈ ಲಕ್ಷ್ಮಣನೇ
ಲಂಕಾ - ಲಂಕಾಪಟ್ಟಣವು
ಸ್ವರ್ಣಮಯೀ ಅಪಿ - ಬಂಗಾರದಿಂದ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟರೂ ಕೂಡ
ಮೇ - ನನಗೆ
ನ ರೋಚತೇ - ಇಷ್ಟವಿಲ್ಲ.
ಯತಃ - ಏಕೆಂದರೆ
ಜನನೀ - ಜನ್ಮ ಕೊಟ್ಟ ತಾಯಿಯು
ಚ - ಮತ್ತು
ಜನ್ಮಭೂಮಿಃ - ಜನ್ಮ ಪಡೆದ ಭೂಮಿಯು
ಮೇ - ನನಗೆ
ಸ್ವರ್ಗಾತ್ ಅಪಿ - ಸ್ವರ್ಗಕ್ಕಿಂತಲೂ
ಗರೀಯಸೀ ಅಸ್ತಿ - ಹೆಚ್ಚು ಎನಿಸುತ್ತದೆ.
ವಿವರಣೆ:
ತ್ರೇತಾಯುಗದಲ್ಲಿ ಭಗವಾನ್ ಶ್ರೀರಾಮದೇವರು ಹಾಗೂ ಮಹಾಪ್ರತಾಪಿಯಾದ ರಾವಣರ ಯುದ್ಧದ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ರಾವಣನು ರಾಮದೇವರಿಂದ ಹತನಾದನು. ವಿಭೀಷಣಾದಿ ರಾಮನ ಭಕ್ತರೆಲ್ಲರೂ ಶ್ರೀರಾಮದೇವರನ್ನು ಲಂಕೆಯ ರಾಜನನ್ನಾಗಿ ನೇಮಕ ಮಾಡುವುದಾಗಿ ನಿಶ್ಚಯಿಸಿ ಶ್ರೀರಾಮದೇವರ ಮುಂದೆ ಈ ಪ್ರಸ್ತಾವನೆಯನ್ನು ಇಟ್ಟರು. ಅದಕ್ಕೆ ಶ್ರೀರಾಮದೇವರು ಲಕ್ಷ್ಮಣ ಹಾಗೂ ಇತರರೆಲ್ಲರನ್ನೂ ಕುರಿತು ಲಂಕಾನಗರವು ಬಂಗಾರದಿಂದ ಕೂಡಿ ಸ್ವರ್ಗದಂತೇ ಸುಂದರವಾಗಿ ಕಂಡರೂ ನನಗೆ ರುಚಿಸದು, ನನ್ನ ಮನಸ್ಸನ್ನು ಇದು ಸಂತೋಷಗೊಳಿಸದು. ಏಕೆಂದರೆ ನನ್ನ ಮಾತೃಭೂಮಿಯಾದ ಅಯೋಧ್ಯೆ ಹಾಗೂ ನನ್ನ ತಾಯಿಯಾದ ಕೌಸಲ್ಯಾದೇವಿಯು ನನಗೆ ಸ್ವರ್ಗಕ್ಕಿಂತಲೂ ಮಿಗಿಲಾದದ್ದು. ಆದ್ದರಿಂದ ನಾನು ನನ್ನ ಜನ್ಮಭೂಮಿಯಾದ ಅಯೋಧ್ಯೆಗೆ ಹೋಗಿ ನನ್ನ ಜನನಿಯಾದ ಕೌಸಲ್ಯಾದೇವಿಯ ಸೇವೆ ಮಾಡುತ್ತೇನೆ, ಅದೇ ನನಗೆ ಇಷ್ಟವಾದದ್ದು ಎಂದು ಹೇಳಿ ತನ್ನ ಆದರ್ಶವನ್ನು ಪಾಲಿಸಿದನು.
ಇಂದು ಮಾತೃದಿನೋತ್ಸವದ ಅಂಗವಾಗಿ ಈ ಶ್ಲೋಕವನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಕೊಡಲಾಗಿದೆ. ವಾಲ್ಮೀಕಿಮಹರ್ಷಿಗಳಿಂದ ಪ್ರಣೀತವಾದ ರಾಮಾಯಣಗ್ರಂಥದ ಉತ್ತರಕಾಂಡದ ಶ್ಲೋಕವಿದು.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ರಾಮಾಯ ||
May 15, 2021
writereaddata_Bulletins_Text_NSD_2021_May_NSD_Sanskrit_Sanskrit.pdf
166.9 KB
१५.५ सायंकाल आकाशवाणी
May 15, 2021
May 15, 2021
May 15, 2021
इस्रयेलराष्ट्रेण गासा सीमायां सैनिकविन्यासं शक्तं कृतम्। हतानां संख्या शताधिका जाता।
गासा/जरूसलें इस्रयेल्-पालस्तीन् संघर्षे गासायां हतानां संख्या शताधिका जाता।इस्रयेल् प्रतिरोधमन्त्रालयात् उपलब्धे आवेदने नवाधिकशतं जनाः हताः इति औद्योगिकस्थिरीकरणमपि अस्ति। तेषु अष्टाविंशति बालकाः, सप्त इस्रयेली नागरिकाः च मृतिमुपगताः, अष्टाशीतिः जनाः व्रणिताश्च अभवन् इति गासा स्वास्थ्यमन्त्रालयेन निगदितम्। संघर्षादारभ्य चतुर्थदिनाभ्यन्तरगणनेयम्।
इदानीं इस्रयेलराष्ट्रः आक्रमणं सुशक्तं कर्तुं गासा सीमायां अधिकतया सैन्यान् व्यन्यसत्। व्योमाक्रमणं स्थलाक्रमणं च आरब्धम् इति इस्रयेल् सैन्येन निगदितम्।तदभ्यन्तरे उभयोरपि सैन्ययोः गोलिकाप्रहरस्थगनाय ऐक्यराष्ट्रसंस्थया उपदेशो दत्तः। ईजिप्त् कुवैत् आदिभिः देशैः उभयोर्मध्ये शान्तिं पुनस्थापयितुम् आह्वानं दत्तम्।
~ संप्रति वार्ता
गासा/जरूसलें इस्रयेल्-पालस्तीन् संघर्षे गासायां हतानां संख्या शताधिका जाता।इस्रयेल् प्रतिरोधमन्त्रालयात् उपलब्धे आवेदने नवाधिकशतं जनाः हताः इति औद्योगिकस्थिरीकरणमपि अस्ति। तेषु अष्टाविंशति बालकाः, सप्त इस्रयेली नागरिकाः च मृतिमुपगताः, अष्टाशीतिः जनाः व्रणिताश्च अभवन् इति गासा स्वास्थ्यमन्त्रालयेन निगदितम्। संघर्षादारभ्य चतुर्थदिनाभ्यन्तरगणनेयम्।
इदानीं इस्रयेलराष्ट्रः आक्रमणं सुशक्तं कर्तुं गासा सीमायां अधिकतया सैन्यान् व्यन्यसत्। व्योमाक्रमणं स्थलाक्रमणं च आरब्धम् इति इस्रयेल् सैन्येन निगदितम्।तदभ्यन्तरे उभयोरपि सैन्ययोः गोलिकाप्रहरस्थगनाय ऐक्यराष्ट्रसंस्थया उपदेशो दत्तः। ईजिप्त् कुवैत् आदिभिः देशैः उभयोर्मध्ये शान्तिं पुनस्थापयितुम् आह्वानं दत्तम्।
~ संप्रति वार्ता
May 15, 2021
🙏 💐 15.5.21 वेदवाणी 🙏💐
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा🙏💐
राया वयं ससवांसो मदेम हव्येन देवा यवसेन गावः।
तां धेनुमिन्द्रावरुणा युवं नो विश्वाहा धत्तमनपस्फुरन्तीम्॥ ऋग्वेद ४-४२-१०॥🙏💐
हमारी दी गई याज्ञनिक हवि से देवता प्रसन्न हो। हमें ऐसा धन प्राप्त हो जो हमें शांति प्रदान करें। हम शांतिपूर्ण नींद ले सकें। हे शिक्षकों और उपदेशकों ! हमें ऐसी ज्ञानवाणी प्रदान करो जिससे हम आनंदित रहें।🙏💐
May the DEVTA be pleased with our offered sacrifice. May we have the wealth that gives us peace. May we have a peaceful sleep. O teachers and preachers ! Provide us with such knowledge that we live happily. (Rig Veda 4-42-10)
🙏💐 #rgveda 🙏💐
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा🙏💐
राया वयं ससवांसो मदेम हव्येन देवा यवसेन गावः।
तां धेनुमिन्द्रावरुणा युवं नो विश्वाहा धत्तमनपस्फुरन्तीम्॥ ऋग्वेद ४-४२-१०॥🙏💐
हमारी दी गई याज्ञनिक हवि से देवता प्रसन्न हो। हमें ऐसा धन प्राप्त हो जो हमें शांति प्रदान करें। हम शांतिपूर्ण नींद ले सकें। हे शिक्षकों और उपदेशकों ! हमें ऐसी ज्ञानवाणी प्रदान करो जिससे हम आनंदित रहें।🙏💐
May the DEVTA be pleased with our offered sacrifice. May we have the wealth that gives us peace. May we have a peaceful sleep. O teachers and preachers ! Provide us with such knowledge that we live happily. (Rig Veda 4-42-10)
🙏💐 #rgveda 🙏💐
May 15, 2021
Uttararaamacharitam (Bhavabhuti) – २
गुणाः पूजास्थानं
गुणिषु न च लिङ्गं न च वयः
Gunaah poojaasthaanam
Gunishu n cha lingam na cha vayah
Good qualities are appreciated in whomsoever they are found. The sex or the age of the person is not taken into consideration.
ऋषयो राक्षसीमाहुः वाचमुन्मत्तदृप्तयोः
सा योनिः सर्चवैराणां स हि लोकस्य निऋतिः
Rishayo raakshaseemaahurvaachamunmattadriptayoh
Saa yonih sarva vairaanaam saa hi lokasya nirritih
The speech of intoxicated and conceited persons is termed as raakshasee (demoniac) by the rishis. Such speech is the root cause of all enmities and that is hell in this world.
कामं दुग्धे विप्रकृष्यत्यलक्ष्मीं
कीर्तिं सूते दुष्कृतं या हिनस्ति ।
तां चाप्येतां मातरं मंगलानां
धेनुं धीराः सूनृतां वाचमाहुः ॥
Kaamam dugdhe viprakarshatyalakshmeem
Keertim soote dushkritam yaa hinasti
Taam chaapyetaam maataram mangalaanaam
Dhenum dheeraah soonritaam vaachamaahuh
Speech that is embellished by truth and love yields all one’s wishes, drives away poverty, builds a reputation, prevents wrong doings in the same way as the Cow Mother which yields all auspicious things.
व्यतिषजति पदार्थानान्तर: कोऽपि हेतु-
र्न खलु बहिरुपाधीन् प्रीतयः संश्रयन्ते ।
विकसति हि पतंगस्योदये पुण्डरीकं
द्रवति च हिमरश्मावुद्गते चन्द्रकान्तः ॥
Vyatishajati padaarthaanaantarah ko’pi hetu-
rna khalu bahirupaadheeen preetayah samshrayante
Vikasati hi patangasyodaye pundareekam’
Dravati cha himarashmavudgate chandrakaantah
It is some internal cause which brings together people. Love does not depend upon external attributes. The lotus blossoms when the sun rises (though the lotus is delicate and the sun’s rays are hot), the moon stone starts melting when exposed to moonlight (though moonlight is soft and the moon stone is hard).
प्रियानाशे कृत्स्नं किल जगदरण्यं हि भवति
Priyaanaashe kritsnam kila jagadaranyam hi bhavati
When the woman one loves is lost the whole world turns into a dense jungle for the one who loves.
स्नेहच्च निमित्तसव्यपेक्षश्चेति विप्रतिषिद्धमेतत्
Snehachcha nimittasavyapekshashcheti vipratishiddhametat
Love and existence of a cause for such love, these two are mutually contradictory
गुणाः पूजास्थानं
गुणिषु न च लिङ्गं न च वयः
Gunaah poojaasthaanam
Gunishu n cha lingam na cha vayah
Good qualities are appreciated in whomsoever they are found. The sex or the age of the person is not taken into consideration.
ऋषयो राक्षसीमाहुः वाचमुन्मत्तदृप्तयोः
सा योनिः सर्चवैराणां स हि लोकस्य निऋतिः
Rishayo raakshaseemaahurvaachamunmattadriptayoh
Saa yonih sarva vairaanaam saa hi lokasya nirritih
The speech of intoxicated and conceited persons is termed as raakshasee (demoniac) by the rishis. Such speech is the root cause of all enmities and that is hell in this world.
कामं दुग्धे विप्रकृष्यत्यलक्ष्मीं
कीर्तिं सूते दुष्कृतं या हिनस्ति ।
तां चाप्येतां मातरं मंगलानां
धेनुं धीराः सूनृतां वाचमाहुः ॥
Kaamam dugdhe viprakarshatyalakshmeem
Keertim soote dushkritam yaa hinasti
Taam chaapyetaam maataram mangalaanaam
Dhenum dheeraah soonritaam vaachamaahuh
Speech that is embellished by truth and love yields all one’s wishes, drives away poverty, builds a reputation, prevents wrong doings in the same way as the Cow Mother which yields all auspicious things.
व्यतिषजति पदार्थानान्तर: कोऽपि हेतु-
र्न खलु बहिरुपाधीन् प्रीतयः संश्रयन्ते ।
विकसति हि पतंगस्योदये पुण्डरीकं
द्रवति च हिमरश्मावुद्गते चन्द्रकान्तः ॥
Vyatishajati padaarthaanaantarah ko’pi hetu-
rna khalu bahirupaadheeen preetayah samshrayante
Vikasati hi patangasyodaye pundareekam’
Dravati cha himarashmavudgate chandrakaantah
It is some internal cause which brings together people. Love does not depend upon external attributes. The lotus blossoms when the sun rises (though the lotus is delicate and the sun’s rays are hot), the moon stone starts melting when exposed to moonlight (though moonlight is soft and the moon stone is hard).
प्रियानाशे कृत्स्नं किल जगदरण्यं हि भवति
Priyaanaashe kritsnam kila jagadaranyam hi bhavati
When the woman one loves is lost the whole world turns into a dense jungle for the one who loves.
स्नेहच्च निमित्तसव्यपेक्षश्चेति विप्रतिषिद्धमेतत्
Snehachcha nimittasavyapekshashcheti vipratishiddhametat
Love and existence of a cause for such love, these two are mutually contradictory
May 15, 2021
🚩जय सत्य सनातन 🚩
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - चतुर्थी सुबह 10:00 तक तत्पश्चात पंचमी
⛅ दिनांक - 16 मई 2021
⛅ दिन - रविवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - वैशाख
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - आर्द्रा सुबह 11:14 तक तत्पश्चात पुनर्वसु
⛅ योग - शूल 17 मई रात्रि 02:52 तक तत्पश्चात गण्ड
⛅ राहुकाल - शाम 05:31 से शाम 07:10 तक
⛅ सूर्योदय - 06:01
⛅ सूर्यास्त - 19:08
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - चतुर्थी सुबह 10:00 तक तत्पश्चात पंचमी
⛅ दिनांक - 16 मई 2021
⛅ दिन - रविवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - वैशाख
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - आर्द्रा सुबह 11:14 तक तत्पश्चात पुनर्वसु
⛅ योग - शूल 17 मई रात्रि 02:52 तक तत्पश्चात गण्ड
⛅ राहुकाल - शाम 05:31 से शाम 07:10 तक
⛅ सूर्योदय - 06:01
⛅ सूर्यास्त - 19:08
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
May 15, 2021
Sanskrit-0655-0700
१६.५ आकाशवाणी संस्कृत
May 15, 2021
https://youtu.be/LgzvInyu3xQ
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
YouTube
Vaarta: Sanskrit News | 16.05.2021
-पीएम ने कोविड पर की
उच्चस्तरीय बैठक-जुलाई तक कोविड वैक्सीन की 51 करोड़ खुराक-‘स्टेरॉयड का
ज़्यादा इस्तेमाल न हो’-पीएम ने ‘ताउते’ से निपटने के दिए निर्देश-‘त...
May 15, 2021
May 15, 2021
May 15, 2021
🌺🌺 *प्रतिदिनं संस्कृतं* 🌺🌺
*कथापठनशृङ्खला*
केवलं 30 निमेषा:
*समय: - 12 Noon to 12.30*
Google Meet joining info
Video call link: https://meet.google.com/anj-tyfb-aum
*कथापठनशृङ्खला*
केवलं 30 निमेषा:
*समय: - 12 Noon to 12.30*
Google Meet joining info
Video call link: https://meet.google.com/anj-tyfb-aum
May 15, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। षोडशः सर्गः ।।
🍃 ततो वै यजमानस्य पावकादतुलमभम् ।
प्रादूर्भूतं महद्भूतं महावीर्य महावलम् ॥११॥
कृष्णं रक्ताम्बरधरं रक्ताक्षं दुन्दुभिस्वनम्
स्निग्धहर्यक्षतनुजश्मश्रुमवर सूर्धजम्॥ १२॥
शुभलक्षणसंपन्नं दिव्याभरणभूषितम्।
शैलशृङ्गसमुत्सेधं दृप्तशार्दूलविक्रमम् ॥१३॥
दिवाकरसमाकार दीप्तानलशिखोपमम्।
तप्तजाम्बूनदमयीं राजतान्तपरिच्छदाम्।।१४।।
दिव्यपायससंपूर्ण पात्रीं पत्नीमिन प्रियाम्।
प्रगृह्य विपुलां दोर्भ्यां स्वयं मायामयीमिव।।१५॥
⚜️ भावार्थ - उधर महाराज दशरथ के अग्निकुण्ड के अग्नि से महाबली, अतुल प्रभा वाला, काले रंग का लाल वस्त्र धारण किये हुए, लाल रंग के मुँह वाला, नगाड़े जैसा शब्द करता हुआ; सिंह के रोम जैसे रोम और मूँछो वाला, शुभ लक्षणों से युक्त, सुन्दर आभूषणों को धारण किये हुए, पर्वत के शिखर के समान लंवा, सिंह जैसी चाल वाला, सूर्य के समान तेजस्वी और प्रज्वलित अग्नि शिखा की तरह रूप वाला, दोनों हाथों में सोने के थाल में, जो चांदी के ढकने से ढका हुआ था, पत्नी की तरह प्रिय और दिव्य खीर लिये हुए, मुस्कुराता हुआ एक पुरुष निकला ॥११॥१२॥ १३॥१४॥१५।।
#ramayan
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। षोडशः सर्गः ।।
🍃 ततो वै यजमानस्य पावकादतुलमभम् ।
प्रादूर्भूतं महद्भूतं महावीर्य महावलम् ॥११॥
कृष्णं रक्ताम्बरधरं रक्ताक्षं दुन्दुभिस्वनम्
स्निग्धहर्यक्षतनुजश्मश्रुमवर सूर्धजम्॥ १२॥
शुभलक्षणसंपन्नं दिव्याभरणभूषितम्।
शैलशृङ्गसमुत्सेधं दृप्तशार्दूलविक्रमम् ॥१३॥
दिवाकरसमाकार दीप्तानलशिखोपमम्।
तप्तजाम्बूनदमयीं राजतान्तपरिच्छदाम्।।१४।।
दिव्यपायससंपूर्ण पात्रीं पत्नीमिन प्रियाम्।
प्रगृह्य विपुलां दोर्भ्यां स्वयं मायामयीमिव।।१५॥
⚜️ भावार्थ - उधर महाराज दशरथ के अग्निकुण्ड के अग्नि से महाबली, अतुल प्रभा वाला, काले रंग का लाल वस्त्र धारण किये हुए, लाल रंग के मुँह वाला, नगाड़े जैसा शब्द करता हुआ; सिंह के रोम जैसे रोम और मूँछो वाला, शुभ लक्षणों से युक्त, सुन्दर आभूषणों को धारण किये हुए, पर्वत के शिखर के समान लंवा, सिंह जैसी चाल वाला, सूर्य के समान तेजस्वी और प्रज्वलित अग्नि शिखा की तरह रूप वाला, दोनों हाथों में सोने के थाल में, जो चांदी के ढकने से ढका हुआ था, पत्नी की तरह प्रिय और दिव्य खीर लिये हुए, मुस्कुराता हुआ एक पुरुष निकला ॥११॥१२॥ १३॥१४॥१५।।
#ramayan
May 15, 2021
📙 ऋग्वेद
सूक्त - २५ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - १२ , देवता - वरुण
🍃 स नो विश्वाहा सुक्रतुरादित्यः सुपथा करत् प्र ण आयूंषि तारिषत्.. (१२)
⚜️ भावार्थ - शोभन बुद्धि वाले वे ही अदितिपुत्र वरुण हमें सदा उत्तम मार्ग पर चलने वाला बनावें एवं हमारी आयु को बढ़ावें। (१२)
#Rgveda
सूक्त - २५ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - १२ , देवता - वरुण
🍃 स नो विश्वाहा सुक्रतुरादित्यः सुपथा करत् प्र ण आयूंषि तारिषत्.. (१२)
⚜️ भावार्थ - शोभन बुद्धि वाले वे ही अदितिपुत्र वरुण हमें सदा उत्तम मार्ग पर चलने वाला बनावें एवं हमारी आयु को बढ़ावें। (१२)
#Rgveda
May 15, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ चतुर्दशः अध्याय
♦️श्लोक :- २
आत्मापराधवृक्षस्य फलोन्येतानि देहिनाम्।
दारिद्र्यरोग दुःखानि बन्धनव्यसनानिच।।२।।
♦️भावार्थ - दरिद्रता, शारीरिक और मानसिक व्याधि, दुख और बंधन तथा विपत्तियाँ ये सब व्यक्ति के अपने पापरुप वृक्ष के फल हैं।
#Chanakya
✒️ चतुर्दशः अध्याय
♦️श्लोक :- २
आत्मापराधवृक्षस्य फलोन्येतानि देहिनाम्।
दारिद्र्यरोग दुःखानि बन्धनव्यसनानिच।।२।।
♦️भावार्थ - दरिद्रता, शारीरिक और मानसिक व्याधि, दुख और बंधन तथा विपत्तियाँ ये सब व्यक्ति के अपने पापरुप वृक्ष के फल हैं।
#Chanakya
May 15, 2021
May 16, 2021
ओ३म्
161. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सज्जता अभवत् ।
= तैयारी हो गई ।
मन्दिरस्य प्राङ्गणे स्वच्छता अभवत्।
= मन्दिर के मैदान में स्वच्छता हो गई ।
गोमयस्य अपूपानि आनीतानि।
= गोबर के उपले ले आए ।
गोमयअपूपैः होलिकां निर्मितवन्तः।
= गोबर के उपलों से होली बनाई है।
सायंकाले रङ्गावलीं करिष्यामः।
= शाम को रंगोली करेंगे।
सायम् अनेके जनाः आगमिष्यन्ति।
= शाम को अनेक लोग आएँगे।
वयं वेदपाठं करिष्यामः।
= हम वेदपाठ करेंगे।
होलिकां प्रज्ज्वालयिष्यामः।
= होली प्रज्ज्वलित करेंगे।
प्रह्लादः ईश्वरभक्तः आसीत् ।
= प्रह्लाद ईश्वर भक्त थे।
होलिका तं मारयितुम् इच्छति स्म।
= होलिका प्रह्लाद को मारना चाहती थी।
प्रह्लादस्य रक्षणं जातम्।
= प्रह्लाद की रक्षा हो गई।
होलिका ज्वलिता जाता
= होली जल गई।
होलिकायां नवान्नम् अपि आहूयते।
= होली में नया अन्न भी डाला जाता है।
सर्वेभ्यः होलिकोत्सवस्य मङ्गलकामनाः
ओ३म्
162. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः अनन्तः
द्वौ हस्तौ पृष्ठे कृत्वा तिष्ठति।
सः आशीषः
द्वौ हस्तौ पृष्ठे कृत्वा तिष्ठति।
सा अनामिका
द्वौ हस्तौ पृष्ठे कृत्वा तिष्ठति।
अहमपि द्वौ हस्तौ पृष्ठे कृत्वा तिष्ठामि।
अनन्तस्य हस्ते तुषारिणी अस्ति।
= अनन्त के हाथ में पिचकारी है ।
अनामिकायाः हस्ते अपि तुषारिणी अस्ति।
आशीषस्य हस्ते गुलालम् अस्ति।
मम हस्ते अपि गुलालम् अस्ति।
सर्वे न जानन्ति कस्य हस्ते किम् अस्ति !!!
सर्वे एकसाकं सर्वेषाम् उपरि वर्णवर्षां कुर्वन्ति।
होलिका अस्ति , अप्रसन्नः मा भवतु।
ओ३म्
163. संस्कृत वाक्याभ्यासः
यजमानः – आनय ।
= लाओ ।
अतिथिः – किम् ?
= क्या ?
यजमानः – अहं मम पुत्रीं वदामि।
= मैं मेरी बेटी को कह रहा हूँ।
अतिथिः – एवं वा ?
= ऐसा क्या ?
( पुत्री आधारे अल्पाहारं , फलरसं च आनयति
= बेटी ट्रे पर अल्पाहार और फल का रस लाती है )
अतिथिः – ओह एषा लघु बालिका …. आनयति ।
= ओह , ये छोटी बच्ची …. ला रही है।
यजमानः – आम् , एषा तृतीयायां कक्षायां पठति।
= हाँ , ये तीसरी कक्षा में पढ़ती है।
– मम गृहे अतिथीनां सत्कारम् एषा एव करोति।
= मेरे घर में अतिथियों का सत्कार ये ही करती है ।
अतीथिः – किं नाम तव ?
= तुम्हारा नाम क्या है ?
पुत्री – मम नाम माला ।
= मेरा नाम माला ।
– भवतः नाम किम् ?
= आपका नाम क्या है ?
अतीथिः – मम नाम वेदप्रकाशः ।
= मेरा नाम वेदप्रकाश है।
– त्वं सुन्दरं सम्वादं करोषि।
= तुम सुन्दर सम्वाद करती हो ।
पुत्री – धन्यवादः ।
ओ३म्
164. संस्कृत वाक्याभ्यासः
भवनम् = बिल्डिंग
भवनानि = बिल्डिंग्स
अहं भवनं पश्यामि।
= मैं बिल्डिंग देख रहा हूँ।
अत्र अनेकानि उन्नतानि भवनानि सन्ति।
= यहाँ अनेक ऊँची बिल्डिंग्स हैं।
भवने कति अट्टाः (तलाः ) सन्ति।
= बिल्डिंग में कितने तल हैं ।
अहं गणयामि।
= मैं गिन रहा हूँ।
एकम्
द्वे
त्रीणि
चत्वारि
पञ्च
षड्
सप्त
अष्ट
नव
दश
भवने दश अट्टाः (तलाः ) सन्ति।
= भवन में दस तल हैं।
कुत्रचित् विंशतिः तलाः अपि सन्ति।
= कहीं पर बीस तल भी हैं ।
एकादश
द्वादश
त्रयोदश
चतुर्दश
पञ्चदश
षोडश
सप्तदश
अष्टादश
नवदश
विंशतिः
ओ३म्
165. संस्कृत वाक्याभ्यासः
क्षम्यताम् = क्षमा करियेगा ।
क्षमां याचे = क्षमा चाहता हूँ।
अद्य मध्याह्ने लिखामि।
= आज दोपहर में लिख रहा हूँ।
प्रातः न लिखितवान् अहम्।
= सुबह मैंने नहीं लिखा।
यदाकदा विलम्बः भवति।
= कभीकभी देर हो जाती है।
अद्य प्रातः बहु श्रमं कृतवान् ।
= आज सुबह बहुत श्रम किया।
गृहात् बहिः अस्वच्छता आसीत्।
= घर से बाहर अस्वच्छता थी।
सर्वं स्वच्छं कृतवान्।
= सब साफ किया।
नालिकायां जलम् अवरुद्धम् आसीत्।
= नाली में पानी रुका हुआ था।
जलं बहिः न गच्छति स्म।
= पानी बाहर नहीं जा रहा था।
नालिकां स्वच्छां कृतवान्।
= नाली साफ की।
नालिकायाः अन्तः पर्णानि आसन्।
= नाली के अन्दर पत्ते थे।
पर्णानि बहिः निष्कासितानि। ( निष्कासितवान् )
= पत्ते बाहर निकाल दिये ।
ओ३म्
166. संस्कृत वाक्याभ्यासः
तस्य अपि गृहात् बहिः अस्वच्छता अस्ति।
= उसके भी घर के बाहर अस्वच्छता है ।
अद्य सः स्वच्छतां करोति।
= आज वह स्वच्छता कर रहा है
हस्ते मार्जनीं स्वीकृत्य स्वच्छतां करोति।
= हाथ में झाड़ू लेकर सफाई कर रहा है।
वस्त्रेण भित्तिं स्वच्छां करोति।
= कपड़े से दीवाल साफ कर रहा है
अङ्गणे बहूनि पर्णानि सन्ति।
= आँगन में बहुत से पत्ते हैं
सः पर्णानि एकस्मिन् भाण्डे पूरयति।
= वह पत्तों के एक डिब्बे में भरता है।
दूरं गत्वा सः क्षिप्स्यति।
= दूर जाकर फेंक देगा।
वातायनानि अपि मालिनानि सन्ति।
= खिड़कियाँ भी मैली हैं।
सः वातायनानि स्वच्छानि करोति।
= वह खिड़कियाँ साफ कर रहा है।
कार्यं समाप्य सः स्नानं करिष्यति।
= काम समाप्त करके वह नहाएगा।
अनन्तरं कार्यालयं गमिष्यति।
= बाद में ऑफिस जाएगा।
#vakyabhyas
161. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सज्जता अभवत् ।
= तैयारी हो गई ।
मन्दिरस्य प्राङ्गणे स्वच्छता अभवत्।
= मन्दिर के मैदान में स्वच्छता हो गई ।
गोमयस्य अपूपानि आनीतानि।
= गोबर के उपले ले आए ।
गोमयअपूपैः होलिकां निर्मितवन्तः।
= गोबर के उपलों से होली बनाई है।
सायंकाले रङ्गावलीं करिष्यामः।
= शाम को रंगोली करेंगे।
सायम् अनेके जनाः आगमिष्यन्ति।
= शाम को अनेक लोग आएँगे।
वयं वेदपाठं करिष्यामः।
= हम वेदपाठ करेंगे।
होलिकां प्रज्ज्वालयिष्यामः।
= होली प्रज्ज्वलित करेंगे।
प्रह्लादः ईश्वरभक्तः आसीत् ।
= प्रह्लाद ईश्वर भक्त थे।
होलिका तं मारयितुम् इच्छति स्म।
= होलिका प्रह्लाद को मारना चाहती थी।
प्रह्लादस्य रक्षणं जातम्।
= प्रह्लाद की रक्षा हो गई।
होलिका ज्वलिता जाता
= होली जल गई।
होलिकायां नवान्नम् अपि आहूयते।
= होली में नया अन्न भी डाला जाता है।
सर्वेभ्यः होलिकोत्सवस्य मङ्गलकामनाः
ओ३म्
162. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः अनन्तः
द्वौ हस्तौ पृष्ठे कृत्वा तिष्ठति।
सः आशीषः
द्वौ हस्तौ पृष्ठे कृत्वा तिष्ठति।
सा अनामिका
द्वौ हस्तौ पृष्ठे कृत्वा तिष्ठति।
अहमपि द्वौ हस्तौ पृष्ठे कृत्वा तिष्ठामि।
अनन्तस्य हस्ते तुषारिणी अस्ति।
= अनन्त के हाथ में पिचकारी है ।
अनामिकायाः हस्ते अपि तुषारिणी अस्ति।
आशीषस्य हस्ते गुलालम् अस्ति।
मम हस्ते अपि गुलालम् अस्ति।
सर्वे न जानन्ति कस्य हस्ते किम् अस्ति !!!
सर्वे एकसाकं सर्वेषाम् उपरि वर्णवर्षां कुर्वन्ति।
होलिका अस्ति , अप्रसन्नः मा भवतु।
ओ३म्
163. संस्कृत वाक्याभ्यासः
यजमानः – आनय ।
= लाओ ।
अतिथिः – किम् ?
= क्या ?
यजमानः – अहं मम पुत्रीं वदामि।
= मैं मेरी बेटी को कह रहा हूँ।
अतिथिः – एवं वा ?
= ऐसा क्या ?
( पुत्री आधारे अल्पाहारं , फलरसं च आनयति
= बेटी ट्रे पर अल्पाहार और फल का रस लाती है )
अतिथिः – ओह एषा लघु बालिका …. आनयति ।
= ओह , ये छोटी बच्ची …. ला रही है।
यजमानः – आम् , एषा तृतीयायां कक्षायां पठति।
= हाँ , ये तीसरी कक्षा में पढ़ती है।
– मम गृहे अतिथीनां सत्कारम् एषा एव करोति।
= मेरे घर में अतिथियों का सत्कार ये ही करती है ।
अतीथिः – किं नाम तव ?
= तुम्हारा नाम क्या है ?
पुत्री – मम नाम माला ।
= मेरा नाम माला ।
– भवतः नाम किम् ?
= आपका नाम क्या है ?
अतीथिः – मम नाम वेदप्रकाशः ।
= मेरा नाम वेदप्रकाश है।
– त्वं सुन्दरं सम्वादं करोषि।
= तुम सुन्दर सम्वाद करती हो ।
पुत्री – धन्यवादः ।
ओ३म्
164. संस्कृत वाक्याभ्यासः
भवनम् = बिल्डिंग
भवनानि = बिल्डिंग्स
अहं भवनं पश्यामि।
= मैं बिल्डिंग देख रहा हूँ।
अत्र अनेकानि उन्नतानि भवनानि सन्ति।
= यहाँ अनेक ऊँची बिल्डिंग्स हैं।
भवने कति अट्टाः (तलाः ) सन्ति।
= बिल्डिंग में कितने तल हैं ।
अहं गणयामि।
= मैं गिन रहा हूँ।
एकम्
द्वे
त्रीणि
चत्वारि
पञ्च
षड्
सप्त
अष्ट
नव
दश
भवने दश अट्टाः (तलाः ) सन्ति।
= भवन में दस तल हैं।
कुत्रचित् विंशतिः तलाः अपि सन्ति।
= कहीं पर बीस तल भी हैं ।
एकादश
द्वादश
त्रयोदश
चतुर्दश
पञ्चदश
षोडश
सप्तदश
अष्टादश
नवदश
विंशतिः
ओ३म्
165. संस्कृत वाक्याभ्यासः
क्षम्यताम् = क्षमा करियेगा ।
क्षमां याचे = क्षमा चाहता हूँ।
अद्य मध्याह्ने लिखामि।
= आज दोपहर में लिख रहा हूँ।
प्रातः न लिखितवान् अहम्।
= सुबह मैंने नहीं लिखा।
यदाकदा विलम्बः भवति।
= कभीकभी देर हो जाती है।
अद्य प्रातः बहु श्रमं कृतवान् ।
= आज सुबह बहुत श्रम किया।
गृहात् बहिः अस्वच्छता आसीत्।
= घर से बाहर अस्वच्छता थी।
सर्वं स्वच्छं कृतवान्।
= सब साफ किया।
नालिकायां जलम् अवरुद्धम् आसीत्।
= नाली में पानी रुका हुआ था।
जलं बहिः न गच्छति स्म।
= पानी बाहर नहीं जा रहा था।
नालिकां स्वच्छां कृतवान्।
= नाली साफ की।
नालिकायाः अन्तः पर्णानि आसन्।
= नाली के अन्दर पत्ते थे।
पर्णानि बहिः निष्कासितानि। ( निष्कासितवान् )
= पत्ते बाहर निकाल दिये ।
ओ३म्
166. संस्कृत वाक्याभ्यासः
तस्य अपि गृहात् बहिः अस्वच्छता अस्ति।
= उसके भी घर के बाहर अस्वच्छता है ।
अद्य सः स्वच्छतां करोति।
= आज वह स्वच्छता कर रहा है
हस्ते मार्जनीं स्वीकृत्य स्वच्छतां करोति।
= हाथ में झाड़ू लेकर सफाई कर रहा है।
वस्त्रेण भित्तिं स्वच्छां करोति।
= कपड़े से दीवाल साफ कर रहा है
अङ्गणे बहूनि पर्णानि सन्ति।
= आँगन में बहुत से पत्ते हैं
सः पर्णानि एकस्मिन् भाण्डे पूरयति।
= वह पत्तों के एक डिब्बे में भरता है।
दूरं गत्वा सः क्षिप्स्यति।
= दूर जाकर फेंक देगा।
वातायनानि अपि मालिनानि सन्ति।
= खिड़कियाँ भी मैली हैं।
सः वातायनानि स्वच्छानि करोति।
= वह खिड़कियाँ साफ कर रहा है।
कार्यं समाप्य सः स्नानं करिष्यति।
= काम समाप्त करके वह नहाएगा।
अनन्तरं कार्यालयं गमिष्यति।
= बाद में ऑफिस जाएगा।
#vakyabhyas
May 16, 2021
May 16, 2021
ॐ
भविष्यदर्शी अभिशस्तकः ।
( The fore-seeing accused )
एषा घटना यदा घटिता सः दिवसः आसीत् जुलै मासस्य चतुर्थः दिनाङ्कः । ईसवीयं वर्षम् आसीत् एक-एक-नव-एक ( Year 1911 ) । स्थलम् आसीत् मुम्बई-उच्च-न्यायालयः ( high court of Bombay ) । तस्मिन् एकः न्यायालयीन प्रकोष्ठः ( court room )। जनैः परिसम्पूरितः ( over crowded ) । किमर्थम् ? तस्मिन् दिने एकस्य महत्वपूर्णस्य अभियोगस्य ( case ) विषये न्यायनिर्णयः ( judgement ) श्रावितव्यः आसीत् ।
अभिशस्तकः ( accused ) अविचलः निर्भयः च आसीत् । परिवृतौ ( enclosure for accused - dock ) दण्डवत् दृढतया स्थितः आसीत् । तस्य मस्तकम् उन्नतम् आसीत् । तस्य वदने भयस्य लवलेशः अपि दृश्यमानः न आसीत् ।
कः दोषारोपः ( charge ) स्थापितः आसीत् तस्मिन् अभिशस्तके ?
राजद्रोहः ( rebellion against the king ) ! हिन्दुस्थानस्य स्वातन्त्र्यार्थं प्रयत्नः इति आङ्ग्लशासनाय द्रोहः इति एव ।
न्यायाधीशः प्रवेशं कृतवान् आसने च उपविष्टवान् ।
सर्वत्र गभीरा शान्तिः सञ्जाता । कीलिका-पतन-निःशब्दता ( pin drop silence) । कीलिका अपतिष्यत् चेत् महान् ध्वनिः उदभविष्यत् । ईदृशी नीरवता प्रसृता आसीत् सर्वत्र ।
न्यायाधीशेन निर्णयवाचनम् आरब्धम् ।
विधिज्ञानां प्रतिपादनेन युक्तिवादेन च अभिशस्तकस्य अपराधः सिद्धः भवति । न्यायसभ्यगणेन ( jury ) अपि एकमतेन ( unanimously ) सः दोषी इति उद्घोषितम् अस्ति । तेषां निर्णयः स्वीकारार्हः अस्माभिः ।
ततः न्यायाधीशेन दण्डः श्रावितः ।
हिन्दुस्थानात् बहिः द्वीपान्तरं प्रति अभिशस्तकस्य प्रव्राजनं ( deportation ) कारयित्वा पञ्चाशत्-वर्षाणि यावत् ( for fifty years ) निष्ठुरश्रमयुतः कारावासः ( torturous regourus imprisonment ) दातव्यः इति ।
तस्मिन् समये एषः दण्डः स्थानीयासु भाषासु कालापानी ( कृष्णजलम् ) इति नाम्ना प्रसिद्धः आसीत् ।
सर्वे उपस्थिताः स्तब्धाः अभवन् । सर्वेषां मानसे दुःखम् उद्भूतम् । कियान् कठोरः दण्डः ! तस्मिन् काले कृष्णजलदण्डः नाम कारावासे त्रि-चतुरेभ्यः वर्षेभ्यः पूर्वम् एव यातनामयं मरणम् इति जनानां मतिः आसीत् । तथा च कः अपि अपराधीजनः ततः जीवितः न प्रत्यागच्छति इति जनाः मन्यन्ते स्म । क्रूराः अपराधिजनाः अपि तस्मिन् काले कृष्णजलस्य एकवर्षात्मकम् अपि लघु-दण्डं श्रुत्वा न्यायालये एव रोदनं कर्तुम् आरभन्ते स्म ।
किन्तु एषः अभिशस्तकः पञ्चाशत्-वर्षात्मकम् अपि दण्डं श्रुत्वा न्यायालये एव उच्चैः स्वरैः हसितुम् आरब्धः । हा हा हा ! हा हा हा हा ! इति । तस्य हसनं खण्डितम् एव न । निरन्तरं प्राचलत् ।
कृद्धेन न्यायाधीशेन कठोर-स्वरेण तं पृष्टम् - किं रे ! किमर्थं हससि ? कठोरतमं दण्डं श्रुत्वा तव बुद्धि-वैकल्यं सञ्जातं किम् ? पागलः अभवः किं त्वम् ?
उच्चैः एव हसन् सः अभिशस्तकः उक्तवान् - न्यायाधीश-महोदय ! अहं तु पागलः नैव अभवम् । किन्तु भवता एका उत्तमा विनोदकणिका श्राविता अत्र । हा हा हा हा !
कृद्धतर-न्यायाधीशः उदितवान् - हे मूर्ख ! एषा विनोद-कणिका न । तव कृते कठोरतमः दण्डः अस्ति एषः । बुद्धिः भ्रष्टा जाता किं तव ?
अभिशस्तकः अधिकम् एव उच्चैः हसित्वा उदितवान् - हा हा हा ! बुद्धिः तु भवतः भ्रष्टा जाता इति मन्ये । भवान् पञ्चाशत्-वर्षाणि यावत् कारावासं श्रावितवान् मत्कृते । किन्तु आङ्ग्लजनानां शासनम् एतस्मिन् देशे इतःपरं पञ्चाशत्-वर्षाणि यावत् स्थास्यति किम् ? हा हा हा हा ! कियती मनोरञ्जका विनोदकणिका ! हा हा हा हा !
अग्रे गत्वा अभिशस्तकस्य वचनानि सत्यीभूतानि । आङ्ग्लजनानां शासनं तस्मात् अनन्तरं पञ्चाशत्-वर्षेभ्यः पूर्वम् एव समाप्तम् अभवत् । सप्तचत्वारिंशत्-अधिक-नवदश-शततमे
( १९४७ ) ईसवीये वर्षे एव हिन्दुस्थानदेशः स्वातन्त्र्यं प्राप्तवान् ।
अहो कियती दीर्घदृष्टिः तस्य अभिशस्तकस्य ! कः आसीत् सः भविष्यदर्शी आधुनिक-महर्षिः ?
तस्य देशभक्तस्य नाम अस्ति स्वातन्त्र्यवीरः विनायक-दामोदर-सावरकर-महाभागः । तस्य महाभागस्य कोटिशः वन्दनानि ।
भविष्यदर्शी अभिशस्तकः ।
( The fore-seeing accused )
एषा घटना यदा घटिता सः दिवसः आसीत् जुलै मासस्य चतुर्थः दिनाङ्कः । ईसवीयं वर्षम् आसीत् एक-एक-नव-एक ( Year 1911 ) । स्थलम् आसीत् मुम्बई-उच्च-न्यायालयः ( high court of Bombay ) । तस्मिन् एकः न्यायालयीन प्रकोष्ठः ( court room )। जनैः परिसम्पूरितः ( over crowded ) । किमर्थम् ? तस्मिन् दिने एकस्य महत्वपूर्णस्य अभियोगस्य ( case ) विषये न्यायनिर्णयः ( judgement ) श्रावितव्यः आसीत् ।
अभिशस्तकः ( accused ) अविचलः निर्भयः च आसीत् । परिवृतौ ( enclosure for accused - dock ) दण्डवत् दृढतया स्थितः आसीत् । तस्य मस्तकम् उन्नतम् आसीत् । तस्य वदने भयस्य लवलेशः अपि दृश्यमानः न आसीत् ।
कः दोषारोपः ( charge ) स्थापितः आसीत् तस्मिन् अभिशस्तके ?
राजद्रोहः ( rebellion against the king ) ! हिन्दुस्थानस्य स्वातन्त्र्यार्थं प्रयत्नः इति आङ्ग्लशासनाय द्रोहः इति एव ।
न्यायाधीशः प्रवेशं कृतवान् आसने च उपविष्टवान् ।
सर्वत्र गभीरा शान्तिः सञ्जाता । कीलिका-पतन-निःशब्दता ( pin drop silence) । कीलिका अपतिष्यत् चेत् महान् ध्वनिः उदभविष्यत् । ईदृशी नीरवता प्रसृता आसीत् सर्वत्र ।
न्यायाधीशेन निर्णयवाचनम् आरब्धम् ।
विधिज्ञानां प्रतिपादनेन युक्तिवादेन च अभिशस्तकस्य अपराधः सिद्धः भवति । न्यायसभ्यगणेन ( jury ) अपि एकमतेन ( unanimously ) सः दोषी इति उद्घोषितम् अस्ति । तेषां निर्णयः स्वीकारार्हः अस्माभिः ।
ततः न्यायाधीशेन दण्डः श्रावितः ।
हिन्दुस्थानात् बहिः द्वीपान्तरं प्रति अभिशस्तकस्य प्रव्राजनं ( deportation ) कारयित्वा पञ्चाशत्-वर्षाणि यावत् ( for fifty years ) निष्ठुरश्रमयुतः कारावासः ( torturous regourus imprisonment ) दातव्यः इति ।
तस्मिन् समये एषः दण्डः स्थानीयासु भाषासु कालापानी ( कृष्णजलम् ) इति नाम्ना प्रसिद्धः आसीत् ।
सर्वे उपस्थिताः स्तब्धाः अभवन् । सर्वेषां मानसे दुःखम् उद्भूतम् । कियान् कठोरः दण्डः ! तस्मिन् काले कृष्णजलदण्डः नाम कारावासे त्रि-चतुरेभ्यः वर्षेभ्यः पूर्वम् एव यातनामयं मरणम् इति जनानां मतिः आसीत् । तथा च कः अपि अपराधीजनः ततः जीवितः न प्रत्यागच्छति इति जनाः मन्यन्ते स्म । क्रूराः अपराधिजनाः अपि तस्मिन् काले कृष्णजलस्य एकवर्षात्मकम् अपि लघु-दण्डं श्रुत्वा न्यायालये एव रोदनं कर्तुम् आरभन्ते स्म ।
किन्तु एषः अभिशस्तकः पञ्चाशत्-वर्षात्मकम् अपि दण्डं श्रुत्वा न्यायालये एव उच्चैः स्वरैः हसितुम् आरब्धः । हा हा हा ! हा हा हा हा ! इति । तस्य हसनं खण्डितम् एव न । निरन्तरं प्राचलत् ।
कृद्धेन न्यायाधीशेन कठोर-स्वरेण तं पृष्टम् - किं रे ! किमर्थं हससि ? कठोरतमं दण्डं श्रुत्वा तव बुद्धि-वैकल्यं सञ्जातं किम् ? पागलः अभवः किं त्वम् ?
उच्चैः एव हसन् सः अभिशस्तकः उक्तवान् - न्यायाधीश-महोदय ! अहं तु पागलः नैव अभवम् । किन्तु भवता एका उत्तमा विनोदकणिका श्राविता अत्र । हा हा हा हा !
कृद्धतर-न्यायाधीशः उदितवान् - हे मूर्ख ! एषा विनोद-कणिका न । तव कृते कठोरतमः दण्डः अस्ति एषः । बुद्धिः भ्रष्टा जाता किं तव ?
अभिशस्तकः अधिकम् एव उच्चैः हसित्वा उदितवान् - हा हा हा ! बुद्धिः तु भवतः भ्रष्टा जाता इति मन्ये । भवान् पञ्चाशत्-वर्षाणि यावत् कारावासं श्रावितवान् मत्कृते । किन्तु आङ्ग्लजनानां शासनम् एतस्मिन् देशे इतःपरं पञ्चाशत्-वर्षाणि यावत् स्थास्यति किम् ? हा हा हा हा ! कियती मनोरञ्जका विनोदकणिका ! हा हा हा हा !
अग्रे गत्वा अभिशस्तकस्य वचनानि सत्यीभूतानि । आङ्ग्लजनानां शासनं तस्मात् अनन्तरं पञ्चाशत्-वर्षेभ्यः पूर्वम् एव समाप्तम् अभवत् । सप्तचत्वारिंशत्-अधिक-नवदश-शततमे
( १९४७ ) ईसवीये वर्षे एव हिन्दुस्थानदेशः स्वातन्त्र्यं प्राप्तवान् ।
अहो कियती दीर्घदृष्टिः तस्य अभिशस्तकस्य ! कः आसीत् सः भविष्यदर्शी आधुनिक-महर्षिः ?
तस्य देशभक्तस्य नाम अस्ति स्वातन्त्र्यवीरः विनायक-दामोदर-सावरकर-महाभागः । तस्य महाभागस्य कोटिशः वन्दनानि ।
May 16, 2021
श्वशुर: - मम आत्मजायाः ध्यानं दातव्यम् । अस्या: नेत्रयो: कदाचिदपि अश्रु न समागच्छेत् ।
संतोष: - अस्तु पलाण्डुनां कर्तनमहं करिष्यामि परन्तु पात्राणां मार्जन- मनयैव कर्तव्यं भविष्यति ।
😂😁🤪😆 - रौशन:
#hasya
संतोष: - अस्तु पलाण्डुनां कर्तनमहं करिष्यामि परन्तु पात्राणां मार्जन- मनयैव कर्तव्यं भविष्यति ।
😂😁🤪😆 - रौशन:
#hasya
May 16, 2021
नृपः कामासक्तो गणयति न कार्यं न च हितं ।
यथेष्टं स्वच्छन्दः प्रविचरति मत्तो गज इव ।।
ततो मानध्मातः स पतति यदा शोकगहने ।
तदा भृत्ये दोषान् क्षिपति न निजं वेत्त्यविनयम् ।। 378/131 ।।
अर्थः-
जब राजा केवल भोग विषयों में आसक्त होता है, वह अपना राजकार्य तथा दूसरों के हितवचनों को नहीं गिनता है, जंगली हाथी की तरह स्वतंत्रता से अपनी मन मानी करता हुआ चलता रहता है, अहंकार के अधिक होने पर जब वह दुःखों से घिर जाता है, तब अपने सेवकों पर दोष देता है परं तु अपने बुरे आचरणों को नहीं जानता है ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ನೃಪಃ ಕಾಮಾಸಕ್ತೋ ಗಣಯತಿ ನ ಕಾರ್ಯಂ ನ ಚ ಹಿತಂ |
ಯಥೇಷ್ಟಂ ಸ್ವಚ್ಛಂದಃ ಪ್ರವಿಚರತಿ ಮತ್ತೋ ಗಜ ಇವ ||
ತತೋ ಮಾನಧ್ಮಾತಃ ಸ ಪತತಿ ಯದಾ ಶೋಕಗಹನೇ |
ತದಾ ಭೃತ್ಯೇ ದೋಷಾನ್ ಕ್ಷಿಪತಿ ನ ನಿಜಂ ವೇತ್ತ್ಯವಿನಯಮ್ || 378/131 ||
ಅರ್ಥಃ-
ವಿಷಯೋಪಭೋಗರತನಾದ ರಾಜನು ತನ್ನ ರಾಜಕಾರ್ಯವನ್ನೂ ಹಾಗೂ ಇತರರ ಹಿತವಚನವನ್ನೂ ಗಣಿಸುವುದಿಲ್ಲ, ಮದಭರಿತ ಆನೆಯಂತೇ ಸ್ವಚ್ಛಂದವಾಗಿ ತನ್ನ ಮನಬಂದಂತೇ ಆಚರಿಸುತ್ತಾನೆ. ಅಹಂಕಾರದ ಪರಮಾವಧಿಯಿಂದ ಯಾವಾಗ ದುಃಖವನ್ನು ಹೊಂದುವನೋ, ಆಗ ತನ್ನ ಸೇವಕನ ಮೇಲೆ ತಪ್ಪನ್ನು ಹೊರಿಸುತ್ತಾನೆ, ಆದರೆ ತನ್ನ ದುಷ್ಕೃತ್ಯವನ್ನು ತಿಳಿಯುವುದಿಲ್ಲ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
nrupah kAmAsaktO gaNayati na kAryam na cha hitam |
yathEShTam swachchhandah pravicharati mattO gaja iva ||
tatO mAnadhmAtah sa patati yadA shOkagahanE |
tadA bhrutyE dOShAn kShipati na nijam vEttyavinayam || 378/131 ||
MEANING:-
When a king involves in the consumption of subjects, he forgets his royal works and do not listen to the moralitic speech, roams freely as like an intoxicated elephant, when he got sorrow by the virtue of his ego, he blames his servants and never come to know about his bad deeds.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
यथेष्टं स्वच्छन्दः प्रविचरति मत्तो गज इव ।।
ततो मानध्मातः स पतति यदा शोकगहने ।
तदा भृत्ये दोषान् क्षिपति न निजं वेत्त्यविनयम् ।। 378/131 ।।
अर्थः-
जब राजा केवल भोग विषयों में आसक्त होता है, वह अपना राजकार्य तथा दूसरों के हितवचनों को नहीं गिनता है, जंगली हाथी की तरह स्वतंत्रता से अपनी मन मानी करता हुआ चलता रहता है, अहंकार के अधिक होने पर जब वह दुःखों से घिर जाता है, तब अपने सेवकों पर दोष देता है परं तु अपने बुरे आचरणों को नहीं जानता है ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ನೃಪಃ ಕಾಮಾಸಕ್ತೋ ಗಣಯತಿ ನ ಕಾರ್ಯಂ ನ ಚ ಹಿತಂ |
ಯಥೇಷ್ಟಂ ಸ್ವಚ್ಛಂದಃ ಪ್ರವಿಚರತಿ ಮತ್ತೋ ಗಜ ಇವ ||
ತತೋ ಮಾನಧ್ಮಾತಃ ಸ ಪತತಿ ಯದಾ ಶೋಕಗಹನೇ |
ತದಾ ಭೃತ್ಯೇ ದೋಷಾನ್ ಕ್ಷಿಪತಿ ನ ನಿಜಂ ವೇತ್ತ್ಯವಿನಯಮ್ || 378/131 ||
ಅರ್ಥಃ-
ವಿಷಯೋಪಭೋಗರತನಾದ ರಾಜನು ತನ್ನ ರಾಜಕಾರ್ಯವನ್ನೂ ಹಾಗೂ ಇತರರ ಹಿತವಚನವನ್ನೂ ಗಣಿಸುವುದಿಲ್ಲ, ಮದಭರಿತ ಆನೆಯಂತೇ ಸ್ವಚ್ಛಂದವಾಗಿ ತನ್ನ ಮನಬಂದಂತೇ ಆಚರಿಸುತ್ತಾನೆ. ಅಹಂಕಾರದ ಪರಮಾವಧಿಯಿಂದ ಯಾವಾಗ ದುಃಖವನ್ನು ಹೊಂದುವನೋ, ಆಗ ತನ್ನ ಸೇವಕನ ಮೇಲೆ ತಪ್ಪನ್ನು ಹೊರಿಸುತ್ತಾನೆ, ಆದರೆ ತನ್ನ ದುಷ್ಕೃತ್ಯವನ್ನು ತಿಳಿಯುವುದಿಲ್ಲ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
nrupah kAmAsaktO gaNayati na kAryam na cha hitam |
yathEShTam swachchhandah pravicharati mattO gaja iva ||
tatO mAnadhmAtah sa patati yadA shOkagahanE |
tadA bhrutyE dOShAn kShipati na nijam vEttyavinayam || 378/131 ||
MEANING:-
When a king involves in the consumption of subjects, he forgets his royal works and do not listen to the moralitic speech, roams freely as like an intoxicated elephant, when he got sorrow by the virtue of his ego, he blames his servants and never come to know about his bad deeds.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
May 16, 2021
अतितृष्णा न कर्तव्या
तृष्णाम् नैव परित्यजेत् ।
शनैः शनैश्च भोक्तव्यं
स्वयं वित्तमुपार्जितम् ॥
Extreme indulgence should be avoided. Similarly extreme austerity too. Self earned wealth should be spent slowly and judiciously.
#subhashitam
तृष्णाम् नैव परित्यजेत् ।
शनैः शनैश्च भोक्तव्यं
स्वयं वित्तमुपार्जितम् ॥
Extreme indulgence should be avoided. Similarly extreme austerity too. Self earned wealth should be spent slowly and judiciously.
#subhashitam
May 16, 2021
Sanskrit-1820-1830 AEFmtConversion1621174836439
१६.५ सायंकाल आकाशवाणी
May 16, 2021
Mudraaraakshasam Nataka (Vishakhadatta)
न युक्तं प्राकृतमपि रिपुं अवज्ञातुम्
Na yuktam praakritamapi ripumavajnaatum
It is not proper to disregard or neglect even an ordinary enemy.
कीदृशस्तृणानां अग्निना सह विरोध: ?
Keedrishastrinaanaam agninaa saha virodhah?
What kind of enmity the grass has towards fire ? (there is no enmity, it is the nature of fire to burn anything whatsoever)
हिमवति दिव्यौषधयः शीर्षे सर्पः समाविष्ट:
Himavati divyaushadhayah sheershe sarpah samaavishtah
There are divine medicinal plants in the Himalayas. But on top of it are serpents
परायत्तः प्रीतेः कथमिव रसं वेत्ति पुरुष:?
Paraayattah preeteh kathamiva rasam vetti purushah?
How does a man who is under the control of another know the joy of love.
इह विरचयन् साध्वीं शिष्यः क्रियां न निवार्यते
त्यजति तु यदा मार्गं मोहात्तदा गुरुरङ्कुशः
Iha virachayan saadhweem shishyah kriyaam na nivaaryate
Tyajati tu yadaa maargam mohaattadaa gururankushah
Here the disciple is not prevented from doing anything good. But when he deviates from the right path guru will act as ankusha (weapon used to control an elephant), meaning he will be controlled and brought back to the correct path.
न युक्तं प्राकृतमपि रिपुं अवज्ञातुम्
Na yuktam praakritamapi ripumavajnaatum
It is not proper to disregard or neglect even an ordinary enemy.
कीदृशस्तृणानां अग्निना सह विरोध: ?
Keedrishastrinaanaam agninaa saha virodhah?
What kind of enmity the grass has towards fire ? (there is no enmity, it is the nature of fire to burn anything whatsoever)
हिमवति दिव्यौषधयः शीर्षे सर्पः समाविष्ट:
Himavati divyaushadhayah sheershe sarpah samaavishtah
There are divine medicinal plants in the Himalayas. But on top of it are serpents
परायत्तः प्रीतेः कथमिव रसं वेत्ति पुरुष:?
Paraayattah preeteh kathamiva rasam vetti purushah?
How does a man who is under the control of another know the joy of love.
इह विरचयन् साध्वीं शिष्यः क्रियां न निवार्यते
त्यजति तु यदा मार्गं मोहात्तदा गुरुरङ्कुशः
Iha virachayan saadhweem shishyah kriyaam na nivaaryate
Tyajati tu yadaa maargam mohaattadaa gururankushah
Here the disciple is not prevented from doing anything good. But when he deviates from the right path guru will act as ankusha (weapon used to control an elephant), meaning he will be controlled and brought back to the correct path.
May 16, 2021
https://youtu.be/odXMXsYgiEo
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
YouTube
Vaarta: Daily Sanskrit bulletin with latest news updates | 17.5.2021
May 16, 2021
May 16, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - पंचमी सुबह 11:34 तक तत्पश्चात षष्ठी
⛅ दिनांक - 17 मई 2021
⛅ दिन - सोमवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - वैशाख
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - पुनर्वसु रात्रि 01:22 तक तत्पश्चात पुष्य
⛅ योग - गण्ड 18 मई रात्रि 02:50 तक तत्पश्चात वृद्धि
⛅ राहुकाल - सुबह 07:39 से सुबह 09:18 तक
⛅ सूर्योदय - 06:01
⛅ सूर्यास्त - 19:09
⛅ दिशाशूल - पूर्व दिशा में
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - पंचमी सुबह 11:34 तक तत्पश्चात षष्ठी
⛅ दिनांक - 17 मई 2021
⛅ दिन - सोमवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - वैशाख
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - पुनर्वसु रात्रि 01:22 तक तत्पश्चात पुष्य
⛅ योग - गण्ड 18 मई रात्रि 02:50 तक तत्पश्चात वृद्धि
⛅ राहुकाल - सुबह 07:39 से सुबह 09:18 तक
⛅ सूर्योदय - 06:01
⛅ सूर्यास्त - 19:09
⛅ दिशाशूल - पूर्व दिशा में
May 16, 2021
writereaddata_Bulletins_Text_NSD_2021_May_NSD_Sanskrit_Sanskrit.pdf
87 KB
१७.५ आकाशवाणी संस्कृत
May 16, 2021
May 16, 2021
May 16, 2021
Namaste
Learn Sanskrit In 12 Days Without Having Any Prior Sanskrit Knowledge
*It's Free And Online for beginners*
TOPIC : *Samskrita Sambhashana Varga: (Spoken Samskritam Course)* (Level 1)
Duration: *18-May-2021 to 29-May-2021*
We have arranged three batches of Samskrita Sambhashana Varga.
*Please click on the google link to register yourself.*
https://forms.gle/Q8RxZTzZiMHEgSZCA
_*After Submitting This Form Kindly Keep Checking Your Email To Get Whatsapp Group Link*_
For any queries, please email to
sbsamskritavarga@gmail.com
Dhanyavada:
Jayatu Samskritam Jayatu Bharatam
- संस्कृतभारती दुबई आयोजित
Learn Sanskrit In 12 Days Without Having Any Prior Sanskrit Knowledge
*It's Free And Online for beginners*
TOPIC : *Samskrita Sambhashana Varga: (Spoken Samskritam Course)* (Level 1)
Duration: *18-May-2021 to 29-May-2021*
We have arranged three batches of Samskrita Sambhashana Varga.
*Please click on the google link to register yourself.*
https://forms.gle/Q8RxZTzZiMHEgSZCA
_*After Submitting This Form Kindly Keep Checking Your Email To Get Whatsapp Group Link*_
For any queries, please email to
sbsamskritavarga@gmail.com
Dhanyavada:
Jayatu Samskritam Jayatu Bharatam
- संस्कृतभारती दुबई आयोजित
May 16, 2021
हरिःॐ। श्रीप्लववर्षवैशाखशुक्लपञ्चमी।
श्रीमच्छङ्करभगवत्पादजयन्तीमहोत्सवावसरे श्रीमच्छङ्करभगवत्पादाचार्यपदकमलं स्मर्तुं श्रीमच्छङ्करभगवत्पाददिग्विजयसारः। व्योमपाठशालातः।
https://youtu.be/8m_aRChPw0U
जयतु संस्कृतम्॥
श्रीमच्छङ्करभगवत्पादजयन्तीमहोत्सवावसरे श्रीमच्छङ्करभगवत्पादाचार्यपदकमलं स्मर्तुं श्रीमच्छङ्करभगवत्पाददिग्विजयसारः। व्योमपाठशालातः।
https://youtu.be/8m_aRChPw0U
जयतु संस्कृतम्॥
YouTube
Shankara Jayanthi 2021: Paaraayanam of Sri Shankara Digvijaya Saara
SUBSCRIBE TO OUR CHANNEL FOR MORE CONTENT
https://www.youtube.com/c/LearnSanskritOnlinevyomasamskrtapathasala?sub_confirmnation=1
For Free Course materials, Free audio and video access, visit https://www.sanskritfromhome.in/
THE LARGEST ONLINE STRUCTURED…
https://www.youtube.com/c/LearnSanskritOnlinevyomasamskrtapathasala?sub_confirmnation=1
For Free Course materials, Free audio and video access, visit https://www.sanskritfromhome.in/
THE LARGEST ONLINE STRUCTURED…
May 16, 2021
संस्कृत संवादः । Sanskrit Samvadah
https://www.youtube.com/watch?v=yBFbXv0h4Aw
YouTube
VANDE LOKAGURUM / EPISODE 04
An episode series in
Sanskrit (with English subtitles) on Sringeri Jagadguru Shankaracharya
Sri Sri Bharati Tirtha Mahaswamiji narrated by His successor-designate,
Jagadguru Sri Sri Vidhushekhara Bharati Mahaswamiji.
May 16, 2021
🌺🌺 *प्रतिदिनं संस्कृतं* 🌺🌺
*कथापठनशृङ्खला*
केवलं 30 निमेषा:
*समय: - 12 Noon to 12.30*
Google Meet joining info
Video call link: https://meet.google.com/anj-tyfb-aum
*कथापठनशृङ्खला*
केवलं 30 निमेषा:
*समय: - 12 Noon to 12.30*
Google Meet joining info
Video call link: https://meet.google.com/anj-tyfb-aum
May 16, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। षोडशः सर्गः ।।
🍃 समवेक्ष्याब्रवीद्वाक्यमिदं दशरथं नृपम् ।
प्राजापत्यं नरं विद्धि मामिहाभ्यागतं नृप ॥१६॥
⚜ भावार्थ - वह महाराज दशरथ की ओर देख कर यह बोले- "महाराज ! मैं प्रजापति के पास से यहाँ आया हूँ ॥१६॥
🍃 ततः परं तदा राजा प्रत्युवाच कृताञ्जलिः।
भगवन्वागतं तेऽस्तु किमहं करवाणि ते ॥१७।।
⚜️ भावार्थ - भगवन् ! यह सुन महाराज दशरथ ने हाथ जोड़ कर कहा - आपका मैं स्वागत करता हूँ कहिये, मेरे लिये क्या आज्ञा है।।१७।।
#ramayan
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। षोडशः सर्गः ।।
🍃 समवेक्ष्याब्रवीद्वाक्यमिदं दशरथं नृपम् ।
प्राजापत्यं नरं विद्धि मामिहाभ्यागतं नृप ॥१६॥
⚜ भावार्थ - वह महाराज दशरथ की ओर देख कर यह बोले- "महाराज ! मैं प्रजापति के पास से यहाँ आया हूँ ॥१६॥
🍃 ततः परं तदा राजा प्रत्युवाच कृताञ्जलिः।
भगवन्वागतं तेऽस्तु किमहं करवाणि ते ॥१७।।
⚜️ भावार्थ - भगवन् ! यह सुन महाराज दशरथ ने हाथ जोड़ कर कहा - आपका मैं स्वागत करता हूँ कहिये, मेरे लिये क्या आज्ञा है।।१७।।
#ramayan
May 16, 2021
📙 ऋग्वेद
सूक्त - २५ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - १३ , देवता - वरुण
🍃 बिभ्रद्वापिं हिरण्ययं वरुणो वस्त निर्णिजम्, परि स्पशो नि षेदिरे (१३)
⚜️ भावार्थ - वरुण सोने का कवच धारण करके अपने बलिष्ठ शरीर को ढकते हैं। उसके चारों ओर सुनहरी किरणें फैलती हैं। (१३)
#Rgveda
सूक्त - २५ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - १३ , देवता - वरुण
🍃 बिभ्रद्वापिं हिरण्ययं वरुणो वस्त निर्णिजम्, परि स्पशो नि षेदिरे (१३)
⚜️ भावार्थ - वरुण सोने का कवच धारण करके अपने बलिष्ठ शरीर को ढकते हैं। उसके चारों ओर सुनहरी किरणें फैलती हैं। (१३)
#Rgveda
May 16, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ चतुर्दशः अध्याय
♦️श्लोक :- ३
पुनर्वित्तं पुनर्मित्रं पुनर्भार्या पुनर्मही।
एतत्सर्वं पुनर्लभ्यं न शरीरं पुनः पुनः।।3।।
♦️भावार्थ - व्यक्ति अपने जीवन में गवायाँ हुआ धन, रूठा हुआ मित्र, हाथ से गई हुई पत्नी, छीनी हुई जमीन, तो वापस पा सकता है लेकिन एक बार यह जीवन और शरीर हाथ से चला जाए तो वापस मिलना मुश्किल है।
#Chanakya
✒️ चतुर्दशः अध्याय
♦️श्लोक :- ३
पुनर्वित्तं पुनर्मित्रं पुनर्भार्या पुनर्मही।
एतत्सर्वं पुनर्लभ्यं न शरीरं पुनः पुनः।।3।।
♦️भावार्थ - व्यक्ति अपने जीवन में गवायाँ हुआ धन, रूठा हुआ मित्र, हाथ से गई हुई पत्नी, छीनी हुई जमीन, तो वापस पा सकता है लेकिन एक बार यह जीवन और शरीर हाथ से चला जाए तो वापस मिलना मुश्किल है।
#Chanakya
May 16, 2021
ओ३म्
167. संस्कृत वाक्याभ्यासः
प्रातः चतुर्वादने कन्यायाः आप्रच्छनं भवति
= सुबह चार बजे कन्या की बिदाई होती है।
कन्या बहु रोदिति।
= कन्या बहुत रोती है ।
कन्यायाः माता अपि रोदिति।
= कन्या की माँ भी रोती है
कन्यायाः पिता अपि रोदिति।
= कन्या का पिता भी रोता है।
कन्या मातरम् आलिङ्गति ।
= कन्या माँ को गले लगती है।
कन्या पितरम् आलिङ्गति ।
= कन्या पिता को गले लगती है।
कन्यायाः मातृस्वसा अश्रूणि प्रवाहयति।
= कन्या की मौसी आँसू बहाती है।
मतुलः एकस्मिन् कोणे स्थित्वा रोदिति।
= मामा एक कोने में खड़ा होकर रोता है
भ्राता भगिन्याः अश्रूणि प्रौञ्छति।
= भाई बहन के आँसू पोंछता है।
भ्राता अपि रोदिति।
= भाई भी रोता है।
कन्यायाः आप्रच्छन समये सर्वे रुदन्ति ।
= कन्या की बिदाई के समय सब रोते हैं।
ओ३म्
168. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सा महिला अस्ति ।
सा विदेशमन्त्रिणी अस्ति ।
सा महिला अस्ति ।
सा वित्तकोषस्य प्रबन्धनिदेशिका अस्ति।
( मैनेजिंग डायरेक्टर )
सा महिला अस्ति ।
सा चिकित्सिका अस्ति ।
सा शिक्षिका अस्ति।
सा उद्योगस्वामिनी अस्ति।
( इंडस्ट्रियलिस्ट )
सा विमानचालिका अस्ति ।
सा अभियन्त्रिणी अस्ति।
( इंजीनियर )
सा लेखापरीक्षिका अस्ति।
( सी. ए. )
सा गृहिणी अस्ति ।
अद्य महिलादिनम् अस्ति।
महिलादिनस्य सर्वेभ्यः/ सर्वाभ्यः शुभकामनाः ।
ओ३म्
169. संस्कृत वाक्याभ्यासः
वर्धते = बढ़ता है
वर्धन्ते = बढ़ते हैं
ध्यानेन स्मृतिः वर्धते।
= ध्यान से स्मृति बढ़ती है।
अध्ययनेन ज्ञानं वर्धते।
= अध्ययन से ज्ञान बढ़ता है।
वार्तालापेन स्नेहः वर्धते।
= वार्तालाप से स्नेह बढ़ता है।
स्नेहेन मैत्री वर्धते।
= स्नेह से मैत्री बढ़ती है ।
मम पुत्री सेवां कर्तुम् अग्रे वर्धते
= मेरी बेटी सेवा के लिये आगे बढ़ती है
जनाः शीघ्रं शीघ्रम् अग्रे वर्धन्ते।
= लोग जल्दी जल्दी आगे बढ़ते हैं
भोजनं दृष्ट्वा बुभुक्षा वर्धते।
= भोजन देखकर भूख बढ़ती है।
संस्कृतछात्राणां संख्या वर्धते
= संस्कृत छात्रों की संख्या बढ़ रही है
मार्गे यानानि अग्रे वर्धन्ते।
= रास्ते में वाहन आगे बढ़ते हैं
अधुना तस्य चञ्चलता वर्धते।
= अब उसकी चंचलता बढ़ रही है।
श्रमं विना कोsपि अग्रे न वर्धते।
= श्रम के बिना कोई आगे नहीं बढ़ता है
ओ३म्
170. संस्कृत वाक्याभ्यासः
रविवासरीयः अभ्यासः
यानपेटिका – बैग , सूटकेस
सः यानपेटिकां स्वीकृत्य गच्छति।
= वह बैग लेकर जाता है ।
सः कुत्र गच्छति ?
= वह कहाँ जाता है ?
सः पलवलं गच्छति।
= वह पलवल जाता है।
(सः कुत्र गच्छति ? तस्य उत्तरं भवन्तः/भवत्यः अपि लिखन्तु )
यानपेटिकायां किं किम् अस्ति ?
= बैग में क्या क्या है ?
यानपेटिकायां युतकम् अस्ति।
= बैग में शर्ट है ।
( यानपेटिकायां किं किम् अस्ति ? तस्य उत्तरं भवन्तः/भवत्यः अपि लिखन्तु )
सः कदा गच्छति ?
= वह कब जाता है ?
सः सप्तवादने गच्छति।
= वह सात बजे जाता है।
( सः कदा गच्छति ? तस्य उत्तरं भवन्तः/भवत्यः अपि लिखन्तु )
ओ३म्
अल्पाहारे सः क्वथितान् चणकान् खादति।
= अल्पाहार में वह उबले चने खाता है।
अल्पाहारे सा अंकुरितं मुद्गं खादति।
= अल्पाहार में वह अंकुरित मूँग खाता है।
सा माता पायसं निर्माति।
= वह माताजी खीर बना रही हैं
सा माता अग्निचुल्ल्यां पायसं पचति।
= वह माता अँगीठी पर खीर बना रही है।
वायुचुल्ली तस्यै न रोचते।
= गैस चूल्हा उसे पसन्द नहीं है।
तस्याः पार्श्वे पात्राणि अपि मृत्तिकायाः सन्ति।
= उसके पास पात्र भी मिट्टी के हैं।
सा माता अधः उपविश्य भोजनं निर्माति।
= वह माता नीचे बैठकर खाना बनाती है।
सा उत्थाय भोजनं न पचति।
= वह खड़े होकर भोजन नहीं पकाती है।
ओ३म्
171. संस्कृत वाक्याभ्यासः
शिशुः – मम .. मम ..
माता – न … तव नास्ति।
शिशुः – मम ….
माता – पतिष्यति … घटी पतिष्यति।
शिशुः – मम …
माता – तव नास्ति। पितामहस्य अस्ति।
शिशुः – मम ..
माता – आं सर्वं तव एव ।
शिशुः – मम … मम
माता – ओ वत्स ! तव नास्ति।
– एषा घटी पितामहस्य अस्ति।
शिशुः – मम ….
माता – आं गृहाण …
( माता क्रीडनकं ददाति)
ओ३म्
172. संस्कृत वाक्याभ्यासः
मम गृहे बिल्ववृक्षः अस्ति।
= मेरे घर बेल का पेड़ है ।
बिल्ववृक्षात् सर्वाणि पर्णानि पतितानि।
= बेल के पेड़ से सारे पत्ते गिर गए हैं ।
वृक्षः शुष्कः दृश्यते।
= पेड़ सूखा दिखता है।
केवलं शाखाः एव दृश्यन्ते ।
= केवल डालियाँ दिखती हैं।
अधुना नूतनानि पर्णानि स्फुटन्ति।
= अब नए पत्ते उग रहे हैं।
बिल्वफलं न रोहति
= बेल फल नहीं उगता है।
बिल्वफलानि न रोहन्ति।
= बेल फल नहीं उगते हैं।
अधुना वृक्षः लघु: अस्ति।
= अभी पेड़ छोटा है।
बहु उन्नतः नास्ति।
= बहुत ऊँचा नहीं है।
बिल्वफलं मह्यं रोचते।
= बेल फल मुझे पसंद है।
#Vakyabhyas
167. संस्कृत वाक्याभ्यासः
प्रातः चतुर्वादने कन्यायाः आप्रच्छनं भवति
= सुबह चार बजे कन्या की बिदाई होती है।
कन्या बहु रोदिति।
= कन्या बहुत रोती है ।
कन्यायाः माता अपि रोदिति।
= कन्या की माँ भी रोती है
कन्यायाः पिता अपि रोदिति।
= कन्या का पिता भी रोता है।
कन्या मातरम् आलिङ्गति ।
= कन्या माँ को गले लगती है।
कन्या पितरम् आलिङ्गति ।
= कन्या पिता को गले लगती है।
कन्यायाः मातृस्वसा अश्रूणि प्रवाहयति।
= कन्या की मौसी आँसू बहाती है।
मतुलः एकस्मिन् कोणे स्थित्वा रोदिति।
= मामा एक कोने में खड़ा होकर रोता है
भ्राता भगिन्याः अश्रूणि प्रौञ्छति।
= भाई बहन के आँसू पोंछता है।
भ्राता अपि रोदिति।
= भाई भी रोता है।
कन्यायाः आप्रच्छन समये सर्वे रुदन्ति ।
= कन्या की बिदाई के समय सब रोते हैं।
ओ३म्
168. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सा महिला अस्ति ।
सा विदेशमन्त्रिणी अस्ति ।
सा महिला अस्ति ।
सा वित्तकोषस्य प्रबन्धनिदेशिका अस्ति।
( मैनेजिंग डायरेक्टर )
सा महिला अस्ति ।
सा चिकित्सिका अस्ति ।
सा शिक्षिका अस्ति।
सा उद्योगस्वामिनी अस्ति।
( इंडस्ट्रियलिस्ट )
सा विमानचालिका अस्ति ।
सा अभियन्त्रिणी अस्ति।
( इंजीनियर )
सा लेखापरीक्षिका अस्ति।
( सी. ए. )
सा गृहिणी अस्ति ।
अद्य महिलादिनम् अस्ति।
महिलादिनस्य सर्वेभ्यः/ सर्वाभ्यः शुभकामनाः ।
ओ३म्
169. संस्कृत वाक्याभ्यासः
वर्धते = बढ़ता है
वर्धन्ते = बढ़ते हैं
ध्यानेन स्मृतिः वर्धते।
= ध्यान से स्मृति बढ़ती है।
अध्ययनेन ज्ञानं वर्धते।
= अध्ययन से ज्ञान बढ़ता है।
वार्तालापेन स्नेहः वर्धते।
= वार्तालाप से स्नेह बढ़ता है।
स्नेहेन मैत्री वर्धते।
= स्नेह से मैत्री बढ़ती है ।
मम पुत्री सेवां कर्तुम् अग्रे वर्धते
= मेरी बेटी सेवा के लिये आगे बढ़ती है
जनाः शीघ्रं शीघ्रम् अग्रे वर्धन्ते।
= लोग जल्दी जल्दी आगे बढ़ते हैं
भोजनं दृष्ट्वा बुभुक्षा वर्धते।
= भोजन देखकर भूख बढ़ती है।
संस्कृतछात्राणां संख्या वर्धते
= संस्कृत छात्रों की संख्या बढ़ रही है
मार्गे यानानि अग्रे वर्धन्ते।
= रास्ते में वाहन आगे बढ़ते हैं
अधुना तस्य चञ्चलता वर्धते।
= अब उसकी चंचलता बढ़ रही है।
श्रमं विना कोsपि अग्रे न वर्धते।
= श्रम के बिना कोई आगे नहीं बढ़ता है
ओ३म्
170. संस्कृत वाक्याभ्यासः
रविवासरीयः अभ्यासः
यानपेटिका – बैग , सूटकेस
सः यानपेटिकां स्वीकृत्य गच्छति।
= वह बैग लेकर जाता है ।
सः कुत्र गच्छति ?
= वह कहाँ जाता है ?
सः पलवलं गच्छति।
= वह पलवल जाता है।
(सः कुत्र गच्छति ? तस्य उत्तरं भवन्तः/भवत्यः अपि लिखन्तु )
यानपेटिकायां किं किम् अस्ति ?
= बैग में क्या क्या है ?
यानपेटिकायां युतकम् अस्ति।
= बैग में शर्ट है ।
( यानपेटिकायां किं किम् अस्ति ? तस्य उत्तरं भवन्तः/भवत्यः अपि लिखन्तु )
सः कदा गच्छति ?
= वह कब जाता है ?
सः सप्तवादने गच्छति।
= वह सात बजे जाता है।
( सः कदा गच्छति ? तस्य उत्तरं भवन्तः/भवत्यः अपि लिखन्तु )
ओ३म्
अल्पाहारे सः क्वथितान् चणकान् खादति।
= अल्पाहार में वह उबले चने खाता है।
अल्पाहारे सा अंकुरितं मुद्गं खादति।
= अल्पाहार में वह अंकुरित मूँग खाता है।
सा माता पायसं निर्माति।
= वह माताजी खीर बना रही हैं
सा माता अग्निचुल्ल्यां पायसं पचति।
= वह माता अँगीठी पर खीर बना रही है।
वायुचुल्ली तस्यै न रोचते।
= गैस चूल्हा उसे पसन्द नहीं है।
तस्याः पार्श्वे पात्राणि अपि मृत्तिकायाः सन्ति।
= उसके पास पात्र भी मिट्टी के हैं।
सा माता अधः उपविश्य भोजनं निर्माति।
= वह माता नीचे बैठकर खाना बनाती है।
सा उत्थाय भोजनं न पचति।
= वह खड़े होकर भोजन नहीं पकाती है।
ओ३म्
171. संस्कृत वाक्याभ्यासः
शिशुः – मम .. मम ..
माता – न … तव नास्ति।
शिशुः – मम ….
माता – पतिष्यति … घटी पतिष्यति।
शिशुः – मम …
माता – तव नास्ति। पितामहस्य अस्ति।
शिशुः – मम ..
माता – आं सर्वं तव एव ।
शिशुः – मम … मम
माता – ओ वत्स ! तव नास्ति।
– एषा घटी पितामहस्य अस्ति।
शिशुः – मम ….
माता – आं गृहाण …
( माता क्रीडनकं ददाति)
ओ३म्
172. संस्कृत वाक्याभ्यासः
मम गृहे बिल्ववृक्षः अस्ति।
= मेरे घर बेल का पेड़ है ।
बिल्ववृक्षात् सर्वाणि पर्णानि पतितानि।
= बेल के पेड़ से सारे पत्ते गिर गए हैं ।
वृक्षः शुष्कः दृश्यते।
= पेड़ सूखा दिखता है।
केवलं शाखाः एव दृश्यन्ते ।
= केवल डालियाँ दिखती हैं।
अधुना नूतनानि पर्णानि स्फुटन्ति।
= अब नए पत्ते उग रहे हैं।
बिल्वफलं न रोहति
= बेल फल नहीं उगता है।
बिल्वफलानि न रोहन्ति।
= बेल फल नहीं उगते हैं।
अधुना वृक्षः लघु: अस्ति।
= अभी पेड़ छोटा है।
बहु उन्नतः नास्ति।
= बहुत ऊँचा नहीं है।
बिल्वफलं मह्यं रोचते।
= बेल फल मुझे पसंद है।
#Vakyabhyas
May 17, 2021
Change.org/Doordarshan_Sanskrit
By your support, This petition has gained 100+ supporters in 24 hours.
But this is not enough. We can't demand a TV channel on the basis of some 100 supporters. We need atleast a thousand supporters until 19th may.
On 19th may We will send this petition to Central government and its necessary departments by email.
We need your support to gain atleast 1000 supporters by this date. Please Sign this petition and share with every social media handle you have, be it twitter, Facebook, Instagram and tag *Prakash Javdekar* and Doordarshan. Share it on all the social media sites and also tag/motivate your friend to do it too.
United we can make this dream come true.
Need Support for a Sanskrit TV channel.
By your support, This petition has gained 100+ supporters in 24 hours.
But this is not enough. We can't demand a TV channel on the basis of some 100 supporters. We need atleast a thousand supporters until 19th may.
On 19th may We will send this petition to Central government and its necessary departments by email.
We need your support to gain atleast 1000 supporters by this date. Please Sign this petition and share with every social media handle you have, be it twitter, Facebook, Instagram and tag *Prakash Javdekar* and Doordarshan. Share it on all the social media sites and also tag/motivate your friend to do it too.
United we can make this dream come true.
Need Support for a Sanskrit TV channel.
May 17, 2021
May 17, 2021
गुणदोषावनिश्चित्य ।
विधिर्न ग्रहनिग्रहे ।।
स्वनाशाय यथा न्यस्तो ।
दर्पात् सर्पमुखे करः ।। 380/133 ।।
जैसे कि अहंकार से भरा व्यक्ति स्वयं के नाश के लिये विष भरे सर्प के मूंह में हाथ डालता है, वैसे ही एक व्यक्ति के गुण दोषों का निर्धारण न करते हुए अहंकार में दंड की विधी करना नहीं चाहिये ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಗುಣದೋಷಾವನಿಶ್ಚಿತ್ಯ |
ವಿಧಿರ್ನ ಗ್ರಹನಿಗ್ರಹೇ ||
ಸ್ವನಾಶಾಯ ಯಥಾ ನ್ಯಸ್ತೋ |
ದರ್ಪಾತ್ ಸರ್ಪಮುಖೇ ಕರಃ || 380/133 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಅಹಂಕಾರಭರಿತನಾಗಿ ತನ್ನ ನಾಶಕ್ಕಾಗಿ ವಿಷಯುಕ್ತ ಸರ್ಪದ ಬಾಯಲ್ಲಿ ಕೈಯನ್ನಿಟ್ಟವನಂತೇ ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಗುಣ ದೋಷಗಳನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸದೇ ಅಹಂಕಾರದಿಂದ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಶಿಕ್ಷೆಯ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ವಿಧಿಸಬಾರದು.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
guNadOShAvanishchitya |
vidhirna grahanigrahE ||
swanAshAya yathA nyastO |
darpAt sarpamukhE karah || 380/133 ||
MEANING:-
As like an egoistic ignorant person puts his hand into the mouth of a poisonous serpent for his self destruction, a person should not penalise one without counting his qualities and bad deeds.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
विधिर्न ग्रहनिग्रहे ।।
स्वनाशाय यथा न्यस्तो ।
दर्पात् सर्पमुखे करः ।। 380/133 ।।
जैसे कि अहंकार से भरा व्यक्ति स्वयं के नाश के लिये विष भरे सर्प के मूंह में हाथ डालता है, वैसे ही एक व्यक्ति के गुण दोषों का निर्धारण न करते हुए अहंकार में दंड की विधी करना नहीं चाहिये ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಗುಣದೋಷಾವನಿಶ್ಚಿತ್ಯ |
ವಿಧಿರ್ನ ಗ್ರಹನಿಗ್ರಹೇ ||
ಸ್ವನಾಶಾಯ ಯಥಾ ನ್ಯಸ್ತೋ |
ದರ್ಪಾತ್ ಸರ್ಪಮುಖೇ ಕರಃ || 380/133 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಅಹಂಕಾರಭರಿತನಾಗಿ ತನ್ನ ನಾಶಕ್ಕಾಗಿ ವಿಷಯುಕ್ತ ಸರ್ಪದ ಬಾಯಲ್ಲಿ ಕೈಯನ್ನಿಟ್ಟವನಂತೇ ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಗುಣ ದೋಷಗಳನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸದೇ ಅಹಂಕಾರದಿಂದ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಶಿಕ್ಷೆಯ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ವಿಧಿಸಬಾರದು.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
guNadOShAvanishchitya |
vidhirna grahanigrahE ||
swanAshAya yathA nyastO |
darpAt sarpamukhE karah || 380/133 ||
MEANING:-
As like an egoistic ignorant person puts his hand into the mouth of a poisonous serpent for his self destruction, a person should not penalise one without counting his qualities and bad deeds.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
May 17, 2021
May 17, 2021
May 17, 2021
श्री शङ्कराचार्य विश्वविद्यालये श्रीशङ्करमहोत्सवस्य शुभारम्भः।
कालटी> श्री शङ्कराचार्य संस्कृतविश्वविद्यालयस्य नेतृत्वे श्रीशङ्करजन्मदिनमहोत्सवः मेय्मासस्य १७, १८, २५ दिनाङ्केषु 'गूगिल् मीट्' द्वारा आयोज्यते। १७ तमदिनाङ्के अपराह्ने त्रिवादने यूट्यूब् श्रेणी द्वारा शङ्करकृतीनां सङ्गीतालपनेन समारम्भः भविष्यति। ( https://youtube.com/c/SreeSankaracharyaUniversityofSanskritKalady/ ) अष्टादशदिनाङ्के प्रातः दशवादने अन्तर्जालसङ्गोष्ठी। 'तत्र को मोहः कः शोकः एकत्वमनुपश्यतः' इति विषये महाराष्ट्स्थस्य कविकुलगुरु कालिदास संस्कृतविश्वविद्यालयस्य कुलपतिः डा. श्रीनिवास वर्खेटिवर्यः भाषणं करिष्यति।
२५तमे दिनाङ्के 10 वादने आयोक्ष्यमाणे अनुस्मरणसम्मेलने विश्वविद्यालयस्य 'डीन्' पदमलङ्कृतवतोः दिवंगतयोः महाचार्यस्य प्रो. आर् वासुदेवन् पोट्टी वर्यस्य तथा डो. टि आर्यादेव्याः च योगदानमधिकृत्य प्रभाषणद्वयं भविष्यति।
कोविड्कालीन सुरक्षापालनाय एव शङ्करजन्मदिनमहोत्सवः ईदृशरीत्या अन्तर्जालसुविधाम् उपयुज्य क्रियते इति विश्वविद्यालयस्य कुलपतिना डा. धर्मराज् अटाट् वर्येण सम्प्रतिवार्तां प्रति उक्तम्।
~ संप्रति वार्ता
कालटी> श्री शङ्कराचार्य संस्कृतविश्वविद्यालयस्य नेतृत्वे श्रीशङ्करजन्मदिनमहोत्सवः मेय्मासस्य १७, १८, २५ दिनाङ्केषु 'गूगिल् मीट्' द्वारा आयोज्यते। १७ तमदिनाङ्के अपराह्ने त्रिवादने यूट्यूब् श्रेणी द्वारा शङ्करकृतीनां सङ्गीतालपनेन समारम्भः भविष्यति। ( https://youtube.com/c/SreeSankaracharyaUniversityofSanskritKalady/ ) अष्टादशदिनाङ्के प्रातः दशवादने अन्तर्जालसङ्गोष्ठी। 'तत्र को मोहः कः शोकः एकत्वमनुपश्यतः' इति विषये महाराष्ट्स्थस्य कविकुलगुरु कालिदास संस्कृतविश्वविद्यालयस्य कुलपतिः डा. श्रीनिवास वर्खेटिवर्यः भाषणं करिष्यति।
२५तमे दिनाङ्के 10 वादने आयोक्ष्यमाणे अनुस्मरणसम्मेलने विश्वविद्यालयस्य 'डीन्' पदमलङ्कृतवतोः दिवंगतयोः महाचार्यस्य प्रो. आर् वासुदेवन् पोट्टी वर्यस्य तथा डो. टि आर्यादेव्याः च योगदानमधिकृत्य प्रभाषणद्वयं भविष्यति।
कोविड्कालीन सुरक्षापालनाय एव शङ्करजन्मदिनमहोत्सवः ईदृशरीत्या अन्तर्जालसुविधाम् उपयुज्य क्रियते इति विश्वविद्यालयस्य कुलपतिना डा. धर्मराज् अटाट् वर्येण सम्प्रतिवार्तां प्रति उक्तम्।
~ संप्रति वार्ता
May 17, 2021
May 17, 2021
संस्कृत संवादः । Sanskrit Samvadah
Change.org/Doordarshan_Sanskrit
By your support, This petition has gained 100+ supporters in 24 hours.
But this is not enough. We can't demand a TV channel on the basis of
some 100 supporters. We need atleast a thousand supporters until 19th
may. On 19th…
Have You signed this petition, regarding a Sanskrit TV channel?
Anonymous Poll
57%
Yes, I shared it too
14%
Yes, I will share it NOW
29%
No, I will sign and share NOW
0%
I will never sign
May 17, 2021
Dashakumaaracharitam (Dandi)
जलबुद्बुदसमाना विराजमाना सम्पत् तडिल्लेखेव सहसोदेति नश्यति च
Jalabudbudasamaanaa viraajamaanaa sampat tadillekheva sahasodeti nashyati cha
The glittering wealth is like the bubbles on water. Like lightning it rises suddenly and perishes with the same speed.
इह जगति हि न निरीहदेहिनं श्रियः संश्रयन्ते
Iha jagati hi na nireehadehinam shriyah samshrayante
In this world one who does not put in effort (i.e. one who is inactive) does not acquire wealth
श्रेयांसि च सकलान्यनलसानां हस्ते नित्यसान्निद्ध्यानि
Shreyaamsi cha sakalaanyanalasaanaam haste nityasaannidhyaani
All prosperity and welfare is always in the hands of those who are always active, who do not know laziness
जलबुद्बुदसमाना विराजमाना सम्पत् तडिल्लेखेव सहसोदेति नश्यति च
Jalabudbudasamaanaa viraajamaanaa sampat tadillekheva sahasodeti nashyati cha
The glittering wealth is like the bubbles on water. Like lightning it rises suddenly and perishes with the same speed.
इह जगति हि न निरीहदेहिनं श्रियः संश्रयन्ते
Iha jagati hi na nireehadehinam shriyah samshrayante
In this world one who does not put in effort (i.e. one who is inactive) does not acquire wealth
श्रेयांसि च सकलान्यनलसानां हस्ते नित्यसान्निद्ध्यानि
Shreyaamsi cha sakalaanyanalasaanaam haste nityasaannidhyaani
All prosperity and welfare is always in the hands of those who are always active, who do not know laziness
May 17, 2021
https://youtu.be/j-6KSja-t5o
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
YouTube
Vaarta: पीएम मोदी कोविड-19 प्रबंधन पर राज्यों और जिलों के अधिकारियों से करेंगे संवाद
May 17, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - षष्ठी दोपहर 12:32 तक तत्पश्चात सप्तमी
⛅ दिनांक - 18 मई 2021
⛅ दिन - मंगलवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - वैशाख
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - पुष्य दोपहर 02:55 तक तत्पश्चात अश्लेशा
⛅ योग - वृद्धि 19 मई रात्रि 02:17 तक तत्पश्चात ध्रुव
⛅ राहुकाल - शाम 03:53 से शाम 05:32 तक
⛅ सूर्योदय - 06:00
⛅ सूर्यास्त - 19:09
⛅ दिशाशूल - उत्तर दिशा में
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - षष्ठी दोपहर 12:32 तक तत्पश्चात सप्तमी
⛅ दिनांक - 18 मई 2021
⛅ दिन - मंगलवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - वैशाख
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - पुष्य दोपहर 02:55 तक तत्पश्चात अश्लेशा
⛅ योग - वृद्धि 19 मई रात्रि 02:17 तक तत्पश्चात ध्रुव
⛅ राहुकाल - शाम 03:53 से शाम 05:32 तक
⛅ सूर्योदय - 06:00
⛅ सूर्यास्त - 19:09
⛅ दिशाशूल - उत्तर दिशा में
May 17, 2021
May 17, 2021
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
May 17, 2021
Less than 48 hours and We have 200+ supporters.
Thanks for all your support. But This is not enough We must share this campaign with everyone known to us.
We have social media platforms to make this campaign a dream come true.
Share it on Facebook, Twitter, Instagram, WhatsApp — EVERYWHERE.
We need atleast 1000 supporters until tomorrow evening, When we will send an email regarding this campaign to the government.
Don't hesitate to share it to your friends and relatives.
We shall get a TV channel named Doordarshan Samskrit very soon.
Change.org/Doordarshan_Sanskrit
Thanks for all your support. But This is not enough We must share this campaign with everyone known to us.
We have social media platforms to make this campaign a dream come true.
Share it on Facebook, Twitter, Instagram, WhatsApp — EVERYWHERE.
We need atleast 1000 supporters until tomorrow evening, When we will send an email regarding this campaign to the government.
Don't hesitate to share it to your friends and relatives.
We shall get a TV channel named Doordarshan Samskrit very soon.
Change.org/Doordarshan_Sanskrit
May 17, 2021
May 17, 2021
🌺🌺 *प्रतिदिनं संस्कृतं* 🌺🌺
*कथापठनशृङ्खला*
केवलं 30 निमेषा:
*समय: - 12 Noon to 12.30*
Google Meet joining info
Video call link: https://meet.google.com/anj-tyfb-aum
*कथापठनशृङ्खला*
केवलं 30 निमेषा:
*समय: - 12 Noon to 12.30*
Google Meet joining info
Video call link: https://meet.google.com/anj-tyfb-aum
May 17, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। षोडशः सर्गः ।।
🍃 अथो पुनरिंदं वाक्यं प्रजापत्यो नरोऽब्रवीत्।
राजन्नचयता देवानद्य प्राप्तमिदं त्वया ॥१८॥
⚜️ भावार्थ - इस पर प्रजापति के भेजे उस मनुष्य ने फिर कहा - देवताओं का पूजन करने से आज तुमको यह पदार्थ मिला है। ॥१८॥
🍃 इदं तु नरशार्दूल पायसं देवनिर्मितम्।
प्रजाकरं गृहाण त्वं धन्यमारोग्यवर्धनम् ॥१९॥
⚜️ भवार्थ - 'हें नरशार्दूल ! यह देवताओं की बनाई हुई खीर है, जो सन्तान की देने वाली तथा धन और ऐश्वर्य की बढ़ाने वाली है, इसे आप लीजिये ॥१९॥
#ramayan
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। षोडशः सर्गः ।।
🍃 अथो पुनरिंदं वाक्यं प्रजापत्यो नरोऽब्रवीत्।
राजन्नचयता देवानद्य प्राप्तमिदं त्वया ॥१८॥
⚜️ भावार्थ - इस पर प्रजापति के भेजे उस मनुष्य ने फिर कहा - देवताओं का पूजन करने से आज तुमको यह पदार्थ मिला है। ॥१८॥
🍃 इदं तु नरशार्दूल पायसं देवनिर्मितम्।
प्रजाकरं गृहाण त्वं धन्यमारोग्यवर्धनम् ॥१९॥
⚜️ भवार्थ - 'हें नरशार्दूल ! यह देवताओं की बनाई हुई खीर है, जो सन्तान की देने वाली तथा धन और ऐश्वर्य की बढ़ाने वाली है, इसे आप लीजिये ॥१९॥
#ramayan
May 17, 2021
📙 ऋग्वेद
सूक्त - २५ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - १४ , देवता - वरुण
🍃 न यं दिप्सन्ति दिप्सवो न द्रुह्वाणो जनानाम् न देवमभिमातयः (१४)
⚜️ भावार्थ - हिंसा करने वाले लोग भयभीत होकर वरुण की शत्रुता छोड़ देते हैं। मनुष्यों को पीड़ा पहुँचाने वाले लोग उन्हें पीड़ा नहीं पहुँचाते। पाप करने वाले लोग उनके प्रति पाप का आचरण त्याग देते हैं। (१४)
#Rgveda
सूक्त - २५ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - १४ , देवता - वरुण
🍃 न यं दिप्सन्ति दिप्सवो न द्रुह्वाणो जनानाम् न देवमभिमातयः (१४)
⚜️ भावार्थ - हिंसा करने वाले लोग भयभीत होकर वरुण की शत्रुता छोड़ देते हैं। मनुष्यों को पीड़ा पहुँचाने वाले लोग उन्हें पीड़ा नहीं पहुँचाते। पाप करने वाले लोग उनके प्रति पाप का आचरण त्याग देते हैं। (१४)
#Rgveda
May 17, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ चतुर्दशः अध्याय
♦️श्लोक :- ४
बहूनां चैव सत्तवानां रिपुञ्जयः।
वर्षान्धाराधरो मेघस्तृणैरपि निवार्यते।।४।।
♦️भावार्थ - निश्चय ही बहुत से लोगों का समुदाय शत्रु को भी जीत लेता है, जैसे वर्षा की धारा को धारण करने वाला बादल तिनकों के समूह द्वारा भी रोक दिया जाता है अर्थात् घास की झोपड़ी के भीतर वर्षा का जल नहीं पहुंच पाता।
#Chanakya
✒️ चतुर्दशः अध्याय
♦️श्लोक :- ४
बहूनां चैव सत्तवानां रिपुञ्जयः।
वर्षान्धाराधरो मेघस्तृणैरपि निवार्यते।।४।।
♦️भावार्थ - निश्चय ही बहुत से लोगों का समुदाय शत्रु को भी जीत लेता है, जैसे वर्षा की धारा को धारण करने वाला बादल तिनकों के समूह द्वारा भी रोक दिया जाता है अर्थात् घास की झोपड़ी के भीतर वर्षा का जल नहीं पहुंच पाता।
#Chanakya
May 17, 2021
May 18, 2021
ओ३म्
173. संस्कृत वाक्याभ्यासः
जयेष्ठ भ्राता – न भ्रातः न
अहं तरणं न जानामि।
अहं तरितुं न शक्नोमि।
ओह , जलं बहु गहनम् अस्ति।
त्वमेव तर ।
अनुजः – व्यर्थमेव बिभेति ।
तरणं तु बहु सरलं अस्ति।
जलम् अधिकं गहनं नास्ति।
भवतः ग्रीवा पर्यन्तमेव स्यात्।
= आपकी गर्दन तक ही होगा।
यावद् भवान् तुङ्गः तावदेव जलम्
= जितने तुम ऊँचे हो उतना ही जल है।
यावद् भवतः तुङ्गता तावदेव जलम्
जितनी आपकी ऊँचाई है उतना ही पानी है
आगच्छतु।
तरावः
ओ३म्
174. संस्कृत वाक्याभ्यासः
ह्यः रात्रौ लोकयाने आसम् ।
= कल रात बस में था।
राज्यपरिवहन-निगमस्य लोकयानम् आसीत्।
= राज्य परिवहन निगम की बस थी।
लोकयाने सप्तविंशतिः जनाः आसन्।
= बस में सत्ताईस लोग थे।
मम पुरतः षोडश जनाः आसन्।
= मेरे आगे सोलह लोग थे।
मम पृष्ठतः अष्ट जनाः आसन्।
= मेरे पीछे नौ लोग थे।
मया सह द्वौ जनौ आस्ताम् ।
= मेरे साथ दो जन थे ।
मां सम्मेल्य सप्तविंशतिः जनाः आसन्।
= मुझे मिलाकर सत्ताईस लोग थे।
चालकः यानं चालयति स्म।
= ड्राइवर वाहन चला रहा था।
परिचालकः यात्रापत्रं ( चिटिकां) ददाति स्म।
= कंडक्टर टिकट दे रहा था।
यात्रिभ्यः शुल्कं स्वीकरोति स्म।
= यात्रियों से शुल्क ले रहा था।
मार्गे कोsपि अवतरितुम् इच्छति तदा यानं स्थगयति स्म।
= रास्ते में कोई उतरना चाहे तो वाहन रोकता था।
मार्गे नूतनाः यात्रिणः आरोहन्ति स्म।
= रास्ते में नए यात्री चढ़ रहे थे।
ओ३म्
175. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः प्रज्ञाचक्षु: अस्ति।
= वह सूरदास है
सः द्रष्टुं न शक्नोति।
= वह देख नहीं सकता है।
तथापि सः रवं श्रुत्वा परिचिनोति।
= फिर भी आवाज़ सुनकर पहचान लेता है।
प्रज्ञाचक्षु: – एषः अखिलेशः।
– एषः हरिसिंहः
– ऋषिदेवः , कथम् अस्ति ऋषिदेव !
– एषः बालकः , एतस्य नाम कोविदः
– एषा पार्वती भगिनी ।
– नमस्ते गोमती माता
– ओह जागृति भगिनि! बहूनि दिनानि अनन्तरम् आगतवती।
सः प्रज्ञाचक्षु: सर्वेषां नामानि जानाति
ओ३म्
176. संस्कृत वाक्याभ्यासः
अद्य सृष्टिसम्वत्सरः अस्ति।
= आज सृष्टि सम्वत्सर है।
नूतनस्य सृष्टिसम्वत्सरस्य प्रथमं दिनम्।
= नए सम्वत्सर का पहला दिन।
1,96,08,53,119 वर्षेभ्यः पूर्वम् एतद् जगत् सृष्टम्।
= 1,96,08,53,119 वर्ष पहले यह जगत बना था।
सम्पूर्णे ब्रह्माण्डे या सृष्टि: दृश्यते …
= सारे ब्रह्माण्ड में जो सृष्टि दिख रही है ….
सा परमेश्वरेण एव सृष्टा ।
= वह परमेश्वर द्वारा रची गई है।
ब्रह्माण्डे न केवलं पृथ्वी अस्ति …
= ब्रह्माण्ड में न केवल पृथ्वी है …..
अपितु अनेकानि नक्षत्राणि , अनेके सूर्याः , ग्रहाः अपि सन्ति।
बहु विशालम् अस्ति ब्रह्माण्ड।
= ब्रह्माण्ड बहुत विशाल है
सर्वत्र नवसम्वत्सरस्य हर्षं दृश्यते।
= सब जगह नए सम्वत्सर की खुशी दिख रही है।
नवसम्वत्सरे सर्वेषां जीवने शुभं भवतु।
= नए सम्वत्सर में सबके जीवन में शुभ हो
ओ३म्
177. संस्कृत वाक्याभ्यासः
क्षम्यताम् = क्षमा करिये , क्षमा करियेगा
क्षम्यताम् अधुना समयः नास्ति।
= क्षमा करियेगा अभी समय नहीं है
क्षम्यताम् अहं न आगमिष्यामि।
= क्षमा करियेगा मैं नहीं आऊँगा/ आऊँगी।
क्षम्यताम् , अहं तद् कार्यं विस्मृतवान् / विस्मृतवती।
= क्षमा करियेगा , मैं वो काम भूल गया / भूल गई।
क्षम्यताम् अद्य लेखनीं न आनीतवान्।
= क्षमा करियेगा , आज पेन नहीं लाया / लाई हूँ।
क्षमस्व, तव गानं न अरोचत्।
= क्षमा करना तुम्हारा गाना पसंद नहीं आया।
क्षम्यताम् , अहं शर्करां न इच्छामि।
= क्षमा करियेगा, मैं चीनी नहीं चाहता हूँ।
क्षम्यतां , मम कारणात् भवतः युतकं मलिनं जातम्।
= क्षमा करियेगा, मेरे कारण आपकी शर्ट गंदी हो गई
क्षमस्व माम् , त्वं पुरस्कारं न प्राप्तवान्।
= क्षमा करो , तुमने पुरस्कार नहीं पाया।
ओ३म्
177. संस्कृत वाक्याभ्यासः
अहं पनसम् आनीतवान्।
= मैं कटहल लाया।
तस्य शाकं निर्मेयम् अस्ति।
= उसकी सब्जी बनानी है।
पनसः तु कठोरः भवति।
= कटहल तो कठोर होता है।
सा कर्तितुं न शक्नोति।
= वह काट नहीं सकती है।
अहं कृन्तामि ।
= मैं काटता हूँ।
हस्ते सर्षपस्य तैलं योजयामि।
= हाथ में सरसों का तेल लगाता हूँ।
अनन्तरं छुरिकया पनसं कृन्तामि।
= बाद में छुरी से कटहल काटता हूँ।
पनसं कर्तयित्वा तस्यै ददामि।
= कटहल काटकर उसे देता हूँ।
मम हस्तं प्रक्षालयामि।
= मेरा हाथ साफ करता हूँ।
छुरिकाम् अपि प्रक्षालयामि।
= छुरी भी साफ करता हूँ।
#vakyabhyas
173. संस्कृत वाक्याभ्यासः
जयेष्ठ भ्राता – न भ्रातः न
अहं तरणं न जानामि।
अहं तरितुं न शक्नोमि।
ओह , जलं बहु गहनम् अस्ति।
त्वमेव तर ।
अनुजः – व्यर्थमेव बिभेति ।
तरणं तु बहु सरलं अस्ति।
जलम् अधिकं गहनं नास्ति।
भवतः ग्रीवा पर्यन्तमेव स्यात्।
= आपकी गर्दन तक ही होगा।
यावद् भवान् तुङ्गः तावदेव जलम्
= जितने तुम ऊँचे हो उतना ही जल है।
यावद् भवतः तुङ्गता तावदेव जलम्
जितनी आपकी ऊँचाई है उतना ही पानी है
आगच्छतु।
तरावः
ओ३म्
174. संस्कृत वाक्याभ्यासः
ह्यः रात्रौ लोकयाने आसम् ।
= कल रात बस में था।
राज्यपरिवहन-निगमस्य लोकयानम् आसीत्।
= राज्य परिवहन निगम की बस थी।
लोकयाने सप्तविंशतिः जनाः आसन्।
= बस में सत्ताईस लोग थे।
मम पुरतः षोडश जनाः आसन्।
= मेरे आगे सोलह लोग थे।
मम पृष्ठतः अष्ट जनाः आसन्।
= मेरे पीछे नौ लोग थे।
मया सह द्वौ जनौ आस्ताम् ।
= मेरे साथ दो जन थे ।
मां सम्मेल्य सप्तविंशतिः जनाः आसन्।
= मुझे मिलाकर सत्ताईस लोग थे।
चालकः यानं चालयति स्म।
= ड्राइवर वाहन चला रहा था।
परिचालकः यात्रापत्रं ( चिटिकां) ददाति स्म।
= कंडक्टर टिकट दे रहा था।
यात्रिभ्यः शुल्कं स्वीकरोति स्म।
= यात्रियों से शुल्क ले रहा था।
मार्गे कोsपि अवतरितुम् इच्छति तदा यानं स्थगयति स्म।
= रास्ते में कोई उतरना चाहे तो वाहन रोकता था।
मार्गे नूतनाः यात्रिणः आरोहन्ति स्म।
= रास्ते में नए यात्री चढ़ रहे थे।
ओ३म्
175. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः प्रज्ञाचक्षु: अस्ति।
= वह सूरदास है
सः द्रष्टुं न शक्नोति।
= वह देख नहीं सकता है।
तथापि सः रवं श्रुत्वा परिचिनोति।
= फिर भी आवाज़ सुनकर पहचान लेता है।
प्रज्ञाचक्षु: – एषः अखिलेशः।
– एषः हरिसिंहः
– ऋषिदेवः , कथम् अस्ति ऋषिदेव !
– एषः बालकः , एतस्य नाम कोविदः
– एषा पार्वती भगिनी ।
– नमस्ते गोमती माता
– ओह जागृति भगिनि! बहूनि दिनानि अनन्तरम् आगतवती।
सः प्रज्ञाचक्षु: सर्वेषां नामानि जानाति
ओ३म्
176. संस्कृत वाक्याभ्यासः
अद्य सृष्टिसम्वत्सरः अस्ति।
= आज सृष्टि सम्वत्सर है।
नूतनस्य सृष्टिसम्वत्सरस्य प्रथमं दिनम्।
= नए सम्वत्सर का पहला दिन।
1,96,08,53,119 वर्षेभ्यः पूर्वम् एतद् जगत् सृष्टम्।
= 1,96,08,53,119 वर्ष पहले यह जगत बना था।
सम्पूर्णे ब्रह्माण्डे या सृष्टि: दृश्यते …
= सारे ब्रह्माण्ड में जो सृष्टि दिख रही है ….
सा परमेश्वरेण एव सृष्टा ।
= वह परमेश्वर द्वारा रची गई है।
ब्रह्माण्डे न केवलं पृथ्वी अस्ति …
= ब्रह्माण्ड में न केवल पृथ्वी है …..
अपितु अनेकानि नक्षत्राणि , अनेके सूर्याः , ग्रहाः अपि सन्ति।
बहु विशालम् अस्ति ब्रह्माण्ड।
= ब्रह्माण्ड बहुत विशाल है
सर्वत्र नवसम्वत्सरस्य हर्षं दृश्यते।
= सब जगह नए सम्वत्सर की खुशी दिख रही है।
नवसम्वत्सरे सर्वेषां जीवने शुभं भवतु।
= नए सम्वत्सर में सबके जीवन में शुभ हो
ओ३म्
177. संस्कृत वाक्याभ्यासः
क्षम्यताम् = क्षमा करिये , क्षमा करियेगा
क्षम्यताम् अधुना समयः नास्ति।
= क्षमा करियेगा अभी समय नहीं है
क्षम्यताम् अहं न आगमिष्यामि।
= क्षमा करियेगा मैं नहीं आऊँगा/ आऊँगी।
क्षम्यताम् , अहं तद् कार्यं विस्मृतवान् / विस्मृतवती।
= क्षमा करियेगा , मैं वो काम भूल गया / भूल गई।
क्षम्यताम् अद्य लेखनीं न आनीतवान्।
= क्षमा करियेगा , आज पेन नहीं लाया / लाई हूँ।
क्षमस्व, तव गानं न अरोचत्।
= क्षमा करना तुम्हारा गाना पसंद नहीं आया।
क्षम्यताम् , अहं शर्करां न इच्छामि।
= क्षमा करियेगा, मैं चीनी नहीं चाहता हूँ।
क्षम्यतां , मम कारणात् भवतः युतकं मलिनं जातम्।
= क्षमा करियेगा, मेरे कारण आपकी शर्ट गंदी हो गई
क्षमस्व माम् , त्वं पुरस्कारं न प्राप्तवान्।
= क्षमा करो , तुमने पुरस्कार नहीं पाया।
ओ३म्
177. संस्कृत वाक्याभ्यासः
अहं पनसम् आनीतवान्।
= मैं कटहल लाया।
तस्य शाकं निर्मेयम् अस्ति।
= उसकी सब्जी बनानी है।
पनसः तु कठोरः भवति।
= कटहल तो कठोर होता है।
सा कर्तितुं न शक्नोति।
= वह काट नहीं सकती है।
अहं कृन्तामि ।
= मैं काटता हूँ।
हस्ते सर्षपस्य तैलं योजयामि।
= हाथ में सरसों का तेल लगाता हूँ।
अनन्तरं छुरिकया पनसं कृन्तामि।
= बाद में छुरी से कटहल काटता हूँ।
पनसं कर्तयित्वा तस्यै ददामि।
= कटहल काटकर उसे देता हूँ।
मम हस्तं प्रक्षालयामि।
= मेरा हाथ साफ करता हूँ।
छुरिकाम् अपि प्रक्षालयामि।
= छुरी भी साफ करता हूँ।
#vakyabhyas
May 18, 2021
महाभारत संबंधी एका महत्वपूर्ण कथा
महाभारतस्य युद्धे प्रायः विश्वस्य सर्वे राजानः सैनिकाश्च भागं गृहीतवन्तः आसन्।
तस्मिन् युद्धे केवलं रुक्मिणी बलरामः च भागं न गृहीतवन्तौ आस्ताम्।
परन्तु इतोपि एकः महाराजः आसीत् यः युद्धे भागं न गृहीतवान् आसीत् सः उडुपी-नगरस्य महाराजः आसीत्।
कौरवाणां पाण्डवानां च पक्षे ये योद्धारः आसन् तेषां समष्टिः पञ्चाशत् लक्षाधिकाः आसन्।
यदा सः महाराजः युद्धे भागं ग्रहीतुम् आगतवान् आसीत् तदा भ्रातॄणां मध्ये युद्धं दृष्ट्वा तस्मै न अरोचत।
सः महाराजः अत्यन्तं दूरदर्शी आसीत्।
सः महाराजः युद्धे भागं न गृहीतवान् आसीत्। सः भगवन्तं श्रीकृष्णं पृष्टवान् भगवन्! अस्मिन् युद्धे सर्वे योद्धारः युद्धाय तत्पराः दृश्यन्ते परन्तु तेषां भोजनस्य व्यवस्था कथं भवेत् इति विषये भवता का योजना कृता अस्ति इति।
तदा श्रीकृष्णः उक्तवान् हे राजन्! भवतः उत्तमः प्रश्नः। अस्मिन् विषये तु कापि योजना न कृता। परन्तु अस्मिन् विषये भवतः समीपे कापि योजना अस्ति चेत् कृपया वदतु इति।
तदा महाराजः उक्तवान् भगवन्! मम इच्छा सन्ति यद् अस्मिन् युद्धे ये ये योद्धारः सैनिकाः च आसन् तेषां सर्वेषां कृते अहं भोजनस्य व्यवस्थां करोमि, मम सैनिकाः पाकं करिष्यन्ति इति।
भगवान् श्रीकृष्णः तस्मै महाराजाय अनुमतिम् अददात्।
पञ्चाशत् लक्षजनानां कृते भोजनस्य व्यवस्था न सहजा , तथापि सः महाराजः कुशलतया तत् कार्यं करोति स्म।
प्रतिदिनं सहस्रसैनिकानां मृत्युः भवति चेदपि तद्दिने यद् भोजनस्य निर्माणं भवति तेन भोजनेन सर्वेषां उदरः पूर्णः भवति। मनागपि भोजनं न अवशिष्टं भवति तेन कस्यापि न्यूनमपि न भवति स्म।
एवमेव युद्धं समाप्तम् अभवत्।
तस्य महाराजस्य पाककार्ये निपुनतां दृष्ट्वा महाराजः युधिष्ठिरः तं पृष्टवान् महाराज। भवान् प्रतिदिनं यद् भोजनस्य निर्माणं करोति तेन सर्वेषाम् उदरः पूर्णः भवति मनागपि अन्नकणा अवशिष्टा न भवति। भवता कथं ज्ञायते यद् अद्यतने युद्धे एतावन्तः सैनिकाः योद्धारः च म्रियन्ते इति।
तदा सः महाराजः युधिष्ठिरं पृष्टवान् महाराज! अस्मिन् युद्धे भवतः विजयः अभवत् इति तु सत्यम्, परन्तु अस्य विजयस्य श्रेयः भवान् कस्मै दातुम् इच्छति इति।
तदा युधिष्ठिरः उक्तवान् निश्चयेन भगवते वासुदेवाय एव ददामि इति।
तदा सः महाराजः उक्तवान् तर्हि शृणोतु राजन् ( युधिष्ठिरम्) buscar! प्रत्येकं दिने युद्धस्य समाप्तेः परं सायंकाले यदा भगवान् श्रीकृष्णः स्वप्रकोष्टम् आगच्छति तदा सः बादामफलानि खादति स्म।
भगवान् यद् फलं खादति तदनु सैनिकानां मृत्युः भवति तन्नाम यदि भगवान् श्रीकृष्णः एकं फलं खादति तर्हि एकसहस्रसैनिकाः म्रियन्ते इति अर्थात् सहस्रगुणाः म्रियन्ते इति।
तदा महाराज युधिष्ठिरः अस्मिन् युद्धे अस्माकं विजयः भगवतः श्रीकृष्णस्य एव कृपा इति ज्ञात्वा तं नमस्कृतवान् आसीत् इति शुभम्।
-प्रदीपः!
महाभारतस्य युद्धे प्रायः विश्वस्य सर्वे राजानः सैनिकाश्च भागं गृहीतवन्तः आसन्।
तस्मिन् युद्धे केवलं रुक्मिणी बलरामः च भागं न गृहीतवन्तौ आस्ताम्।
परन्तु इतोपि एकः महाराजः आसीत् यः युद्धे भागं न गृहीतवान् आसीत् सः उडुपी-नगरस्य महाराजः आसीत्।
कौरवाणां पाण्डवानां च पक्षे ये योद्धारः आसन् तेषां समष्टिः पञ्चाशत् लक्षाधिकाः आसन्।
यदा सः महाराजः युद्धे भागं ग्रहीतुम् आगतवान् आसीत् तदा भ्रातॄणां मध्ये युद्धं दृष्ट्वा तस्मै न अरोचत।
सः महाराजः अत्यन्तं दूरदर्शी आसीत्।
सः महाराजः युद्धे भागं न गृहीतवान् आसीत्। सः भगवन्तं श्रीकृष्णं पृष्टवान् भगवन्! अस्मिन् युद्धे सर्वे योद्धारः युद्धाय तत्पराः दृश्यन्ते परन्तु तेषां भोजनस्य व्यवस्था कथं भवेत् इति विषये भवता का योजना कृता अस्ति इति।
तदा श्रीकृष्णः उक्तवान् हे राजन्! भवतः उत्तमः प्रश्नः। अस्मिन् विषये तु कापि योजना न कृता। परन्तु अस्मिन् विषये भवतः समीपे कापि योजना अस्ति चेत् कृपया वदतु इति।
तदा महाराजः उक्तवान् भगवन्! मम इच्छा सन्ति यद् अस्मिन् युद्धे ये ये योद्धारः सैनिकाः च आसन् तेषां सर्वेषां कृते अहं भोजनस्य व्यवस्थां करोमि, मम सैनिकाः पाकं करिष्यन्ति इति।
भगवान् श्रीकृष्णः तस्मै महाराजाय अनुमतिम् अददात्।
पञ्चाशत् लक्षजनानां कृते भोजनस्य व्यवस्था न सहजा , तथापि सः महाराजः कुशलतया तत् कार्यं करोति स्म।
प्रतिदिनं सहस्रसैनिकानां मृत्युः भवति चेदपि तद्दिने यद् भोजनस्य निर्माणं भवति तेन भोजनेन सर्वेषां उदरः पूर्णः भवति। मनागपि भोजनं न अवशिष्टं भवति तेन कस्यापि न्यूनमपि न भवति स्म।
एवमेव युद्धं समाप्तम् अभवत्।
तस्य महाराजस्य पाककार्ये निपुनतां दृष्ट्वा महाराजः युधिष्ठिरः तं पृष्टवान् महाराज। भवान् प्रतिदिनं यद् भोजनस्य निर्माणं करोति तेन सर्वेषाम् उदरः पूर्णः भवति मनागपि अन्नकणा अवशिष्टा न भवति। भवता कथं ज्ञायते यद् अद्यतने युद्धे एतावन्तः सैनिकाः योद्धारः च म्रियन्ते इति।
तदा सः महाराजः युधिष्ठिरं पृष्टवान् महाराज! अस्मिन् युद्धे भवतः विजयः अभवत् इति तु सत्यम्, परन्तु अस्य विजयस्य श्रेयः भवान् कस्मै दातुम् इच्छति इति।
तदा युधिष्ठिरः उक्तवान् निश्चयेन भगवते वासुदेवाय एव ददामि इति।
तदा सः महाराजः उक्तवान् तर्हि शृणोतु राजन् ( युधिष्ठिरम्) buscar! प्रत्येकं दिने युद्धस्य समाप्तेः परं सायंकाले यदा भगवान् श्रीकृष्णः स्वप्रकोष्टम् आगच्छति तदा सः बादामफलानि खादति स्म।
भगवान् यद् फलं खादति तदनु सैनिकानां मृत्युः भवति तन्नाम यदि भगवान् श्रीकृष्णः एकं फलं खादति तर्हि एकसहस्रसैनिकाः म्रियन्ते इति अर्थात् सहस्रगुणाः म्रियन्ते इति।
तदा महाराज युधिष्ठिरः अस्मिन् युद्धे अस्माकं विजयः भगवतः श्रीकृष्णस्य एव कृपा इति ज्ञात्वा तं नमस्कृतवान् आसीत् इति शुभम्।
-प्रदीपः!
May 18, 2021
May 18, 2021
7–8जनाः द्यूतः खेलन्तः आसन्।
तदैव आरक्षकाः आगच्छन्ति।
तद् दृष्ट्वैव एकः द्यूतक्रीडकः शीघ्रं गत्वा आरक्षकानां याने उपविशति।
तदा आरक्षकाः तं वदति त्वं कथं पूर्वमेव गत्वात्रोपाविशः।
अरे महोदयः एतत्पूर्वं भवान् यदा माम् याने नीतवान् तदा मे उपवेष्टुं स्थानमेव न लब्धं अतः पूर्वमेव आगत्य उपाविशम्।
दर्शना
😆😂😁🤣😆😂😁😆
#hasya
तदैव आरक्षकाः आगच्छन्ति।
तद् दृष्ट्वैव एकः द्यूतक्रीडकः शीघ्रं गत्वा आरक्षकानां याने उपविशति।
तदा आरक्षकाः तं वदति त्वं कथं पूर्वमेव गत्वात्रोपाविशः।
अरे महोदयः एतत्पूर्वं भवान् यदा माम् याने नीतवान् तदा मे उपवेष्टुं स्थानमेव न लब्धं अतः पूर्वमेव आगत्य उपाविशम्।
दर्शना
😆😂😁🤣😆😂😁😆
#hasya
May 18, 2021
May 18, 2021
May 18, 2021
पठनेन बुद्धि: वर्धते इति मतिमुन्नीय गवेषका:॥ संस्कृतेन सर्वदा व्यवहर्तुं प्रयतत - जगद्गुरु भारतीतीर्थस्वामिनः
Tuesday, May 18, 2021
गासा - मरणानि २०० अतीतानि।
गासानगरं> इस्रयेल-पालस्तीनसंघर्षः आरभ्य सप्तदिनेषु अतीतेषु गासानगरे हतानां संख्या २०० अतीता। हतेषु ५९ बालकाः ३५ महिलाश्च अन्तर्भवन्ति। १०३५ जनाः आहताः जाता इति हमास् शासनस्य स्वास्थ्यमन्त्रालयेन निगदितम्। १३० हमास् निहता इति इस्रायलेन उच्यते।
गतदिने गासाप्रदेशस्य उदग्रभूमौ वर्तमानानि १५ कि मी परिमितानि भूगर्भगह्वराणि तथा नवानां हमास् अधिकारिणां भवनानि च इस्रयेलः बोम्बस्फोटकेन विनाशमकरोत्। इस्रयेलं विरुध्य प्रयोज्यमानानि अायुधानि नेतुं निर्मितानि गह्वराण्येव विनाशितानि इति इस्रयलेन उक्तम्।
भारते ब्रिट्टण् राष्ट्रे च प्रत्यभिज्ञातस्य कोविड्वैराणुविभेदानां प्रतिरोधाय कोवाक्सिन् फलप्रदम् इति परीक्षणानि सूचयन्ति।
नवदिल्ली> भारतेन सम्पुष्टीकृतं स्वदेशीयं कोवाक्सिन् नाम सूच्यौषधं प्रत्याशादायकं भवति। भारते ब्रिट्टण् राष्ट्रे च प्रथमतया प्रत्यभिज्ञातस्य बि १.१६७,बि१.१.७ इत्यादि वैराणुभेदान् अपरान् भेदान् च प्रतिरोद्घुं कोवाक्सिन् फलप्रदम् इति तस्य उद्पादकाः अभिप्रयन्ति।
परीक्षितान् सर्वान् वैराणुभेदान् कोवाक्सिन् निर्वीर्यं करोति इति तस्य उद्पादकया भारत बयोडेक् नामिकया औषधनिर्माणशालया निगदितम्। इदानीं भारते लभ्ययमानेषु कोविड् सूच्यौषधत्रयेषु अन्यतमं भवति कोवाक्सिन्।
केन्द्रस्वास्थ्यमन्त्रालयस्य गणनामनुसृत्य राष्ट्रे सर्वत्र इतःपर्यन्तं १८,२२,२०,१५४ मात्रामितं कोविड्सूच्यौषधम् वितीरितम् अस्ति।
~ संप्रति वार्ता
Tuesday, May 18, 2021
गासा - मरणानि २०० अतीतानि।
गासानगरं> इस्रयेल-पालस्तीनसंघर्षः आरभ्य सप्तदिनेषु अतीतेषु गासानगरे हतानां संख्या २०० अतीता। हतेषु ५९ बालकाः ३५ महिलाश्च अन्तर्भवन्ति। १०३५ जनाः आहताः जाता इति हमास् शासनस्य स्वास्थ्यमन्त्रालयेन निगदितम्। १३० हमास् निहता इति इस्रायलेन उच्यते।
गतदिने गासाप्रदेशस्य उदग्रभूमौ वर्तमानानि १५ कि मी परिमितानि भूगर्भगह्वराणि तथा नवानां हमास् अधिकारिणां भवनानि च इस्रयेलः बोम्बस्फोटकेन विनाशमकरोत्। इस्रयेलं विरुध्य प्रयोज्यमानानि अायुधानि नेतुं निर्मितानि गह्वराण्येव विनाशितानि इति इस्रयलेन उक्तम्।
भारते ब्रिट्टण् राष्ट्रे च प्रत्यभिज्ञातस्य कोविड्वैराणुविभेदानां प्रतिरोधाय कोवाक्सिन् फलप्रदम् इति परीक्षणानि सूचयन्ति।
नवदिल्ली> भारतेन सम्पुष्टीकृतं स्वदेशीयं कोवाक्सिन् नाम सूच्यौषधं प्रत्याशादायकं भवति। भारते ब्रिट्टण् राष्ट्रे च प्रथमतया प्रत्यभिज्ञातस्य बि १.१६७,बि१.१.७ इत्यादि वैराणुभेदान् अपरान् भेदान् च प्रतिरोद्घुं कोवाक्सिन् फलप्रदम् इति तस्य उद्पादकाः अभिप्रयन्ति।
परीक्षितान् सर्वान् वैराणुभेदान् कोवाक्सिन् निर्वीर्यं करोति इति तस्य उद्पादकया भारत बयोडेक् नामिकया औषधनिर्माणशालया निगदितम्। इदानीं भारते लभ्ययमानेषु कोविड् सूच्यौषधत्रयेषु अन्यतमं भवति कोवाक्सिन्।
केन्द्रस्वास्थ्यमन्त्रालयस्य गणनामनुसृत्य राष्ट्रे सर्वत्र इतःपर्यन्तं १८,२२,२०,१५४ मात्रामितं कोविड्सूच्यौषधम् वितीरितम् अस्ति।
~ संप्रति वार्ता
May 18, 2021
संस्कृत संवादः । Sanskrit Samvadah
Less
than 48 hours and We have 200+ supporters. Thanks for all your
support. But This is not enough We must share this campaign with
everyone known to us. We have social media platforms to make this
campaign a dream come true. Share it on Facebook, Twitter…
500+ supporters in 60hrs🙏🏼
Please sign and share this petition.
This is very important for the upliftment of Samskrta.
Change.org/Doordarshan_Sanskrit
Please sign and share this petition.
This is very important for the upliftment of Samskrta.
Change.org/Doordarshan_Sanskrit
Change.org
Sign the Petition
Make Doordarshan Samskrit tv channel for Sanskrit viewers
May 18, 2021
*🙏।।ओ३म्।।🙏*
*🌷महामृत्युञ्जय मंत्र🌷*
*🌻खरबूजे के समान बन्धन से छूटो*
*त्र्यम्बकं यजामहे सुगन्धिं पुष्टिवर्धनम्। उर्वारुकमिव बन्धनान्मृत्योर्मुक्षीय मामृतात्॥* - ऋग्वेद ७/५९/१२
*पदार्थः* - (त्र्यम्बकं = त्रि+अम्बकम्) तीनों लोकों - द्यौ, पृथ्वी और मोक्षलोक के रक्षक/पालक वा द्रष्टा अथवा ज्ञान, कर्म और उपासना रूप त्रयीविद्या युक्त वेदों के उपदेष्टा/रक्षक, वा द्विपात्, चतुष्पात् और सरीसृप तीनों प्रकार के प्राणियों के माता के समान पालक, (सु-गन्धिं) उत्तम ज्ञान और कर्म रूपी गन्ध से युक्त, सत्कर्मा, ज्ञानी (पुष्टिवर्धनम्) समृद्धि बढ़ानेवाले पूज्य पुरुष वा प्रभु को हम (यजामहे) यजते वा उपासना/पूजा करते हैं। मैं (मृत्योः बन्धनात्) मृत्यु के बन्धन से (उर्वारुकम् इव) खरबूजे के फल के समान (मुक्षीय) मुक्त होऊँ और (अमृतात्) अमृतमय मोक्ष से (मा मुक्षीय) पृथक् न होऊँ।
*भावार्थः* - सत्कर्म करनेवाले, वेदों के उपदेष्टा विद्वानों की सुसंगति से उपदेश प्राप्त कर मनुष्य लोग अज्ञान और दुष्कर्मों से छूटकर ज्ञानी बनें तथा सांसारिक सुखों का उपभोग करें। जैसे पका हुआ खरबूजा स्वतः ही शाखा/डाली से अलग हो जाता है, वैसे ही अन्त में शुद्ध ज्ञान, कर्म और उपासना से परिपक्व होकर मनुष्य मृत्यु के बन्धन से छूट जाये और परमात्मा के अमृतमय मोक्ष के आनन्द को प्राप्त करे।
*🌷महामृत्युञ्जय मंत्र🌷*
*🌻खरबूजे के समान बन्धन से छूटो*
*त्र्यम्बकं यजामहे सुगन्धिं पुष्टिवर्धनम्। उर्वारुकमिव बन्धनान्मृत्योर्मुक्षीय मामृतात्॥* - ऋग्वेद ७/५९/१२
*पदार्थः* - (त्र्यम्बकं = त्रि+अम्बकम्) तीनों लोकों - द्यौ, पृथ्वी और मोक्षलोक के रक्षक/पालक वा द्रष्टा अथवा ज्ञान, कर्म और उपासना रूप त्रयीविद्या युक्त वेदों के उपदेष्टा/रक्षक, वा द्विपात्, चतुष्पात् और सरीसृप तीनों प्रकार के प्राणियों के माता के समान पालक, (सु-गन्धिं) उत्तम ज्ञान और कर्म रूपी गन्ध से युक्त, सत्कर्मा, ज्ञानी (पुष्टिवर्धनम्) समृद्धि बढ़ानेवाले पूज्य पुरुष वा प्रभु को हम (यजामहे) यजते वा उपासना/पूजा करते हैं। मैं (मृत्योः बन्धनात्) मृत्यु के बन्धन से (उर्वारुकम् इव) खरबूजे के फल के समान (मुक्षीय) मुक्त होऊँ और (अमृतात्) अमृतमय मोक्ष से (मा मुक्षीय) पृथक् न होऊँ।
*भावार्थः* - सत्कर्म करनेवाले, वेदों के उपदेष्टा विद्वानों की सुसंगति से उपदेश प्राप्त कर मनुष्य लोग अज्ञान और दुष्कर्मों से छूटकर ज्ञानी बनें तथा सांसारिक सुखों का उपभोग करें। जैसे पका हुआ खरबूजा स्वतः ही शाखा/डाली से अलग हो जाता है, वैसे ही अन्त में शुद्ध ज्ञान, कर्म और उपासना से परिपक्व होकर मनुष्य मृत्यु के बन्धन से छूट जाये और परमात्मा के अमृतमय मोक्ष के आनन्द को प्राप्त करे।
May 18, 2021
Harshacharitam (Baana)
अतिरोषणश्चक्षुष्मानप्यन्ध एव
Atiroshanashchakshushmaanapyandha eva janah
The angry person, though possessing eyes, is blind.
न सन्त्येव ते येषां सतामपि न विद्यन्ते मित्रोदासीनशत्रवः
Na santyeva te yeshaam sataamapi sataam na vidyante mitrodaaseenashatravah
There are no such persons who do not have friends, enemies or neutrals even though such persons possess good qualities.
उपयोगं तु न प्रीतिर्विचारयति
Upayogam tu na preetirvichaarayati
Love does not consider use or benefit.
अतिरोषणश्चक्षुष्मानप्यन्ध एव
Atiroshanashchakshushmaanapyandha eva janah
The angry person, though possessing eyes, is blind.
न सन्त्येव ते येषां सतामपि न विद्यन्ते मित्रोदासीनशत्रवः
Na santyeva te yeshaam sataamapi sataam na vidyante mitrodaaseenashatravah
There are no such persons who do not have friends, enemies or neutrals even though such persons possess good qualities.
उपयोगं तु न प्रीतिर्विचारयति
Upayogam tu na preetirvichaarayati
Love does not consider use or benefit.
May 18, 2021
🚩जय सत्य सनातन 🚩
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - सप्तमी दोपहर 12:51 तक तत्पश्चात अष्टमी
⛅ दिनांक - 19 मई 2021
⛅ दिन - बुधवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - वैशाख
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - अश्लेशा शाम 03:48 तक तत्पश्चात मघा
⛅ योग - ध्रुव 20 मई रात्रि 01:10 तक तत्पश्चात व्याघात
⛅ राहुकाल - दोपहर 12:35 से दोपहर 02:14 तक
⛅ सूर्योदय - 06:00
⛅ सूर्यास्त - 19:10
⛅ दिशाशूल - उत्तर दिशा में
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - सप्तमी दोपहर 12:51 तक तत्पश्चात अष्टमी
⛅ दिनांक - 19 मई 2021
⛅ दिन - बुधवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - वैशाख
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - अश्लेशा शाम 03:48 तक तत्पश्चात मघा
⛅ योग - ध्रुव 20 मई रात्रि 01:10 तक तत्पश्चात व्याघात
⛅ राहुकाल - दोपहर 12:35 से दोपहर 02:14 तक
⛅ सूर्योदय - 06:00
⛅ सूर्यास्त - 19:10
⛅ दिशाशूल - उत्तर दिशा में
May 18, 2021
https://youtu.be/Ibh4h4skNMA
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
YouTube
Vaarta: Daily Sanskrit news bulletin | 19.5.2021
May 18, 2021
May 18, 2021
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
May 18, 2021
May 18, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। षोडशः सर्गः ।।
🍃 भार्याणामनुरूपाणामश्रीतेति प्रयच्छ वै।
तासु त्वं लप्स्य पुत्रान्यदर्थं यजसे नृप॥२०॥
⚜️ भावार्थ - और इसको अपने अनुरूप रानियों को खिलाइये। इसके प्रभाव से आपकी रानियों के पुत्र उत्पन्न होंगे, जिसके लिये आपने यह यज्ञ किया है ॥२०॥
🍃 तथेति नृपतिः प्रीतः शिरसा प्रतिगृह्य ताम्।
पात्रीं देवानसंपूर्णा देवदत्तां हिरण्मयीम् ॥२१॥
⚜️ भावार्थ - इस बात को सुन महाराज ने प्रसन्न हो, उस देवताओं की बनाई हुई और भेजी हुई खीर से भरे सुवर्णपात्र को ले अपने माथे चढ़ाया॥२१॥
#ramayan
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। षोडशः सर्गः ।।
🍃 भार्याणामनुरूपाणामश्रीतेति प्रयच्छ वै।
तासु त्वं लप्स्य पुत्रान्यदर्थं यजसे नृप॥२०॥
⚜️ भावार्थ - और इसको अपने अनुरूप रानियों को खिलाइये। इसके प्रभाव से आपकी रानियों के पुत्र उत्पन्न होंगे, जिसके लिये आपने यह यज्ञ किया है ॥२०॥
🍃 तथेति नृपतिः प्रीतः शिरसा प्रतिगृह्य ताम्।
पात्रीं देवानसंपूर्णा देवदत्तां हिरण्मयीम् ॥२१॥
⚜️ भावार्थ - इस बात को सुन महाराज ने प्रसन्न हो, उस देवताओं की बनाई हुई और भेजी हुई खीर से भरे सुवर्णपात्र को ले अपने माथे चढ़ाया॥२१॥
#ramayan
May 18, 2021
📙 ऋग्वेद
सूक्त - २५ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - १५ , देवता - वरुण
🍃 उत यो मानुषेष्वा यशश्चक्रे असाम्या। अस्माकमुदरेष्वा.. (१५)
⚜️ भावार्थ - वरुण ने मनुष्यों की उदरपूर्ति के लिए पर्याप्त अन्न पैदा किया है। वे विशेष रूप से हमारी उदरपूर्ति करते हैं। (१५)
#Rgveda
सूक्त - २५ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - १५ , देवता - वरुण
🍃 उत यो मानुषेष्वा यशश्चक्रे असाम्या। अस्माकमुदरेष्वा.. (१५)
⚜️ भावार्थ - वरुण ने मनुष्यों की उदरपूर्ति के लिए पर्याप्त अन्न पैदा किया है। वे विशेष रूप से हमारी उदरपूर्ति करते हैं। (१५)
#Rgveda
May 18, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ चतुर्दशः अध्याय
♦️श्लोक :- ५
जले तैलं खले गुह्यं पात्रे दानं मनगपि।
प्राज्ञे शास्त्रं स्वयं याति विस्तारे वस्तुशक्तिः ।।५।।
♦️भावार्थ - जल में तेल, दुर्जन के पास गुप्त रहस्य, सत्पात्र को दिया गया दान और बुद्धिमान को शास्त्र का ज्ञान ये थोड़े हों तो भी वस्तु की शक्ति से स्वयं विस्तार को प्राप्त हो जाते हैं।
#Chanakya
✒️ चतुर्दशः अध्याय
♦️श्लोक :- ५
जले तैलं खले गुह्यं पात्रे दानं मनगपि।
प्राज्ञे शास्त्रं स्वयं याति विस्तारे वस्तुशक्तिः ।।५।।
♦️भावार्थ - जल में तेल, दुर्जन के पास गुप्त रहस्य, सत्पात्र को दिया गया दान और बुद्धिमान को शास्त्र का ज्ञान ये थोड़े हों तो भी वस्तु की शक्ति से स्वयं विस्तार को प्राप्त हो जाते हैं।
#Chanakya
May 18, 2021
संस्कृत संवादः । Sanskrit Samvadah
Less
than 48 hours and We have 200+ supporters. Thanks for all your
support. But This is not enough We must share this campaign with
everyone known to us. We have social media platforms to make this
campaign a dream come true. Share it on Facebook, Twitter…
All of you a very Thanks.
650+ supporters in less than 72 hours is a huge number for us.
All of the supporters are really a true Sanskrit lover. Soon We shall reach 1000 supporters and then We shall send an email regarding this to the government.
Till then Share it as much as you can. I hope We shall soon achieve a dream of a Sanskrit TV channel.
http://Change.org/Doordarshan_Sanskrit
650+ supporters in less than 72 hours is a huge number for us.
All of the supporters are really a true Sanskrit lover. Soon We shall reach 1000 supporters and then We shall send an email regarding this to the government.
Till then Share it as much as you can. I hope We shall soon achieve a dream of a Sanskrit TV channel.
http://Change.org/Doordarshan_Sanskrit
Change.org
Sign the Petition
Make Doordarshan Samskrit tv channel for Sanskrit viewers
May 19, 2021
संस्कृत संवादः । Sanskrit Samvadah pinned «Namaste
Learn Sanskrit In 12 Days Without Having Any Prior Sanskrit Knowledge
*It's Free And Online for beginners* TOPIC : *Samskrita Sambhashana
Varga: (Spoken Samskritam Course)* (Level 1) Duration: *18-May-2021 to
29-May-2021* We have arranged three…»
May 19, 2021
ओ३म्
178. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः छात्रः
दशमकक्षायां पठति
परीक्षां दत्वा गृहं गच्छति।
मार्गे तस्य प्रवेशपत्रं पतति।
सः रोदिति।
सः प्रवेशपत्रम् अन्वेषयति।
सः अत्र गच्छति।
सः तत्र गच्छति।
सः विद्यालयं गच्छति
परीक्षा खण्डे सः पश्यति।
तत्र अपि न मिलति।
सः पुनः गृहं प्रति गच्छति।
बहु रोदिति।
मार्गे एका बालिका मिलति
सा पृच्छति …
किमर्थं रोदिति भ्रातः ?
सः उत्तरं ददाति
मम प्रवेशपत्रं पतितम्
ओ , प्रवेशपत्रं !!!
अहं मार्गे प्राप्तवती …
स्वीकरोतु भ्रातः !
सः छात्रः प्रसन्नः भवति।
धन्यवादः भगिनि !
सा बालिका “स्वागतम्” वदति।
ओ३म्
179. संस्कृत वाक्याभ्यासः
भूमौ शर्करायाः कणः पतितः।
= भूमि पर चीनी का दाना गिर गया।
एका पिपीलिका आगच्छति।
= एक चींटी आती है ।
कणं पश्यति , जिघ्रति च।
= दाना देखती है और सूँघती है।
सा स्वं बिलं प्रति गच्छति।
= वह अपने बिल को जाती है।
पुनः आगच्छति।
= फिर से आती है।
तया सह दश पिपीलिकाः अपि आगच्छन्ति।
= उसके साथ दस चींटियाँ भी आती हैं
सर्वाः पिपीलिकाः तत्रैव शर्कराकणं खादन्ति।
= सभी चींटियाँ वहीं पर चीनी के दाने को खा लेती हैं
सर्वाः पिपीलिकाः एकसाकं गच्छन्ति।
= सभी चींटियाँ एक साथ जाती हैं
इतोsपि अधिकं भारं वोढुं शक्नुवन्ति।
= इससे भी अधिक भार वहन कर सकती हैं
( नेतुं शक्नुवन्ति = ले जा सकती हैं)
बिले सहस्राधिकपिपीलिकाः वसन्ति।
= बिल में हजार से अधिक चींटियाँ रहती हैं
ओ३म्
180. संस्कृत वाक्याभ्यासः
एकस्य नाम राजगुरुः आसीत् ।
= एक का नाम राजगुरु था
द्वितीयस्य नाम सुखदेवः आसीत्।
= दूसरे का नाम सुखदेव था।
तृतीयस्य नाम भगतसिंहः आसीत्।
= तीसरे का नाम भगतसिंह था।
एते सर्वे भारतस्य स्वाधीनतार्थं प्राणाहुतिं दत्तवन्तः।
= इन सबने भारत की स्वाधीनता के लिये प्राणों की आहुति दी।
लाला लाजपतरायस्य हन्तारं भगतसिंहः हतवान्।
= लाला लाजपतराय को मारने वाले को भगतसिंह ने मारा।
ब्रिटेनदेशे केन्द्रीय विधानसभागारे विस्फोटं कृतवन्तः।
= ब्रिटेन के सेन्ट्रल असेम्बली में विस्फोट किया।
तदर्थम् एते गृहीताः।
= इसलिये ये पकड़े गए।
कारागारे बहु प्रताड़नां प्राप्तवन्तः।
= जेल में बहुत प्रताड़ना पाई।
एते त्रयः मृत्युदण्डं प्राप्तवन्तः।
= इन तीनों को फाँसी की सजा हुई।
अद्य प्राणोत्सर्गदिनम् अस्ति।
= आज शहीद दिन है।
अद्य बलिदानदिनम् अस्ति
= आज शहीद दिन है।
अमरहुतात्मेभ्यः वयं सादरं वन्दामहे।
= अमर हुतात्माओं को हम सादर वन्दन करते हैं।
ओ३म्
181. संस्कृत वाक्याभ्यासः
वाच् इत्युक्ते वाणी , ज्ञानम्
निधिः इत्युक्ते कोषः
वाचोनिधिः इत्युक्ते ज्ञानस्य कोषः
वाचोनिधिः मम ज्येष्ठतमः भ्राता अस्ति।
= वाचोनिधि मेरे सबसे बड़े भाई हैं
पूर्वं सः वित्तकोषे कार्यं करोति स्म।
= पहले वे बैंक में काम करते थे।
अधुना स्वेच्छया निवृत्तिं स्वीकृत्य सः सेवाकार्यं करोति।
= अब वे स्वेच्छा से निवृत्ति लेकर सेवाकाम करते हैं।
डीएवी विद्यालयस्य संचालनं करोति।
= डीएवी विद्यालय का संचालन करते हैं।
जीवनप्रभात संस्थानम् अपि संचालयति।
= जीवनप्रभात संस्थान का संचालन भी करते हैं।
जीवनप्रभाते निराश्रिताः बालकाः बालिकाः निवसन्ति।
= जीवनप्रभात में निराश्रित बालक बालिकाएँ रहते हैं
अद्य तस्य जन्मदिनम् अस्ति।
= आज उनका जन्मदिन है।
प्रातः डीएवी विद्यालये यज्ञ: भविष्यति।
= सुबह डीएवी विद्यालय में यज्ञ होगा।
जीवनप्रभाते सायंकाले यज्ञ: भविष्यति।
= जीवनप्रभात में शाम को यज्ञ होगा।
वाचोनिध्यै जन्मदिनस्य कोटिशः मङ्गलकामनाः।
= वाचोनिधि जी को जन्मदिन की कोटि कोटि मंगलकामनाएँ।
ओ३म्
182. संस्कृत वाक्याभ्यासः
अयोध्यायाम् अजायत सः कः ?
दशरथस्य पुत्रः सः कः ?
यस्य मातुः नाम कौशल्या सः कः ?
यस्य भ्रातुः नाम लक्ष्मणः सः कः ?
यस्य जाया सीता सः कः ?
यस्य गुरोः नाम वसिष्ठः सः कः ?
विश्वामित्रः अपि यस्य गुरुः आसीत् सः कः ?
लवः कुशः च यस्य पुत्रौ आस्तां सः कः ?
यः धनुर्धारी आसीत् सः कः ?
यः रावणं हतवान् सः कः ?
रामनवमी पर्वणः सर्वेभ्यः मङ्गलकामनाः ।
ओ३म्
183. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सा दुग्धं क्वथति ।
= वह दूध उबालती है।
दुग्धं बालकाय ददाति।
= दूध बच्चे को देती है।
अवशिष्टं दुग्धं स्वयं पिबति।
= बचा हुआ दूध अपने आप पीती है
पात्रे सारः संलिप्तः अस्ति।
= बर्तन में मलाई चिपकी है।
बालकाय सारः रोचते।
= बच्चे को मलाई पसंद है।
सा चमसेन सारं क्षुरति।
= वह चम्मच से मलाई खुरचती है।
सारं बालकाय ददाति।
= मलाई बच्चे को देती है।
बालकः सारं खादति।
= बच्चा मलाई खाता है।
सा माता अपि सारं खादति।
= वह माँ भी मलाई खाती है।
#vakyabhyas
178. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः छात्रः
दशमकक्षायां पठति
परीक्षां दत्वा गृहं गच्छति।
मार्गे तस्य प्रवेशपत्रं पतति।
सः रोदिति।
सः प्रवेशपत्रम् अन्वेषयति।
सः अत्र गच्छति।
सः तत्र गच्छति।
सः विद्यालयं गच्छति
परीक्षा खण्डे सः पश्यति।
तत्र अपि न मिलति।
सः पुनः गृहं प्रति गच्छति।
बहु रोदिति।
मार्गे एका बालिका मिलति
सा पृच्छति …
किमर्थं रोदिति भ्रातः ?
सः उत्तरं ददाति
मम प्रवेशपत्रं पतितम्
ओ , प्रवेशपत्रं !!!
अहं मार्गे प्राप्तवती …
स्वीकरोतु भ्रातः !
सः छात्रः प्रसन्नः भवति।
धन्यवादः भगिनि !
सा बालिका “स्वागतम्” वदति।
ओ३म्
179. संस्कृत वाक्याभ्यासः
भूमौ शर्करायाः कणः पतितः।
= भूमि पर चीनी का दाना गिर गया।
एका पिपीलिका आगच्छति।
= एक चींटी आती है ।
कणं पश्यति , जिघ्रति च।
= दाना देखती है और सूँघती है।
सा स्वं बिलं प्रति गच्छति।
= वह अपने बिल को जाती है।
पुनः आगच्छति।
= फिर से आती है।
तया सह दश पिपीलिकाः अपि आगच्छन्ति।
= उसके साथ दस चींटियाँ भी आती हैं
सर्वाः पिपीलिकाः तत्रैव शर्कराकणं खादन्ति।
= सभी चींटियाँ वहीं पर चीनी के दाने को खा लेती हैं
सर्वाः पिपीलिकाः एकसाकं गच्छन्ति।
= सभी चींटियाँ एक साथ जाती हैं
इतोsपि अधिकं भारं वोढुं शक्नुवन्ति।
= इससे भी अधिक भार वहन कर सकती हैं
( नेतुं शक्नुवन्ति = ले जा सकती हैं)
बिले सहस्राधिकपिपीलिकाः वसन्ति।
= बिल में हजार से अधिक चींटियाँ रहती हैं
ओ३म्
180. संस्कृत वाक्याभ्यासः
एकस्य नाम राजगुरुः आसीत् ।
= एक का नाम राजगुरु था
द्वितीयस्य नाम सुखदेवः आसीत्।
= दूसरे का नाम सुखदेव था।
तृतीयस्य नाम भगतसिंहः आसीत्।
= तीसरे का नाम भगतसिंह था।
एते सर्वे भारतस्य स्वाधीनतार्थं प्राणाहुतिं दत्तवन्तः।
= इन सबने भारत की स्वाधीनता के लिये प्राणों की आहुति दी।
लाला लाजपतरायस्य हन्तारं भगतसिंहः हतवान्।
= लाला लाजपतराय को मारने वाले को भगतसिंह ने मारा।
ब्रिटेनदेशे केन्द्रीय विधानसभागारे विस्फोटं कृतवन्तः।
= ब्रिटेन के सेन्ट्रल असेम्बली में विस्फोट किया।
तदर्थम् एते गृहीताः।
= इसलिये ये पकड़े गए।
कारागारे बहु प्रताड़नां प्राप्तवन्तः।
= जेल में बहुत प्रताड़ना पाई।
एते त्रयः मृत्युदण्डं प्राप्तवन्तः।
= इन तीनों को फाँसी की सजा हुई।
अद्य प्राणोत्सर्गदिनम् अस्ति।
= आज शहीद दिन है।
अद्य बलिदानदिनम् अस्ति
= आज शहीद दिन है।
अमरहुतात्मेभ्यः वयं सादरं वन्दामहे।
= अमर हुतात्माओं को हम सादर वन्दन करते हैं।
ओ३म्
181. संस्कृत वाक्याभ्यासः
वाच् इत्युक्ते वाणी , ज्ञानम्
निधिः इत्युक्ते कोषः
वाचोनिधिः इत्युक्ते ज्ञानस्य कोषः
वाचोनिधिः मम ज्येष्ठतमः भ्राता अस्ति।
= वाचोनिधि मेरे सबसे बड़े भाई हैं
पूर्वं सः वित्तकोषे कार्यं करोति स्म।
= पहले वे बैंक में काम करते थे।
अधुना स्वेच्छया निवृत्तिं स्वीकृत्य सः सेवाकार्यं करोति।
= अब वे स्वेच्छा से निवृत्ति लेकर सेवाकाम करते हैं।
डीएवी विद्यालयस्य संचालनं करोति।
= डीएवी विद्यालय का संचालन करते हैं।
जीवनप्रभात संस्थानम् अपि संचालयति।
= जीवनप्रभात संस्थान का संचालन भी करते हैं।
जीवनप्रभाते निराश्रिताः बालकाः बालिकाः निवसन्ति।
= जीवनप्रभात में निराश्रित बालक बालिकाएँ रहते हैं
अद्य तस्य जन्मदिनम् अस्ति।
= आज उनका जन्मदिन है।
प्रातः डीएवी विद्यालये यज्ञ: भविष्यति।
= सुबह डीएवी विद्यालय में यज्ञ होगा।
जीवनप्रभाते सायंकाले यज्ञ: भविष्यति।
= जीवनप्रभात में शाम को यज्ञ होगा।
वाचोनिध्यै जन्मदिनस्य कोटिशः मङ्गलकामनाः।
= वाचोनिधि जी को जन्मदिन की कोटि कोटि मंगलकामनाएँ।
ओ३म्
182. संस्कृत वाक्याभ्यासः
अयोध्यायाम् अजायत सः कः ?
दशरथस्य पुत्रः सः कः ?
यस्य मातुः नाम कौशल्या सः कः ?
यस्य भ्रातुः नाम लक्ष्मणः सः कः ?
यस्य जाया सीता सः कः ?
यस्य गुरोः नाम वसिष्ठः सः कः ?
विश्वामित्रः अपि यस्य गुरुः आसीत् सः कः ?
लवः कुशः च यस्य पुत्रौ आस्तां सः कः ?
यः धनुर्धारी आसीत् सः कः ?
यः रावणं हतवान् सः कः ?
रामनवमी पर्वणः सर्वेभ्यः मङ्गलकामनाः ।
ओ३म्
183. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सा दुग्धं क्वथति ।
= वह दूध उबालती है।
दुग्धं बालकाय ददाति।
= दूध बच्चे को देती है।
अवशिष्टं दुग्धं स्वयं पिबति।
= बचा हुआ दूध अपने आप पीती है
पात्रे सारः संलिप्तः अस्ति।
= बर्तन में मलाई चिपकी है।
बालकाय सारः रोचते।
= बच्चे को मलाई पसंद है।
सा चमसेन सारं क्षुरति।
= वह चम्मच से मलाई खुरचती है।
सारं बालकाय ददाति।
= मलाई बच्चे को देती है।
बालकः सारं खादति।
= बच्चा मलाई खाता है।
सा माता अपि सारं खादति।
= वह माँ भी मलाई खाती है।
#vakyabhyas
May 19, 2021
शृगालस्य कूटनीतिः
एकस्मिन् महारण्ये कश्चिदेकः चतुरः श्रृगालः वसति स्म | व्याघ्रः वृकः नकुलः मूषकश्चेति तस्य चत्वारि मित्राणि आसन् | एकदा आहारेप्सवः ते तृणप्रदेशे चरन्तं बलिनं हरिणमेकं दृष्टवन्तः | वेगशीलः सः मृगः कथं मारणीयः इति मित्रवृन्दः चिन्ताग्रस्तोऽभवत् । कुशाग्रमतिः शृगालः उपायमेकं चिन्तितवान् | तदनुसारं यदा हरिणः शयानः तदा मूषकः तस्य पादेषु दशनं कृतवान् । व्रणपीडितो हरिणः धावने मन्दगतिः अभवत् । तदा व्याघ्रः हरिणं सकृदेव हतवान् । कपटहृदयः शृगालः भक्ष्यविभजनमनिच्छन् कूटनीतिं व्यदधात् । सः अशनातुरान् व्याघ्रनकुलमूषकवृकान् शिष्टधर्मं बोधयन् स्नात्वा आगन्तुं व्यपादिशत् । तथेति स्नानार्थं निर्गताः सर्वे । तेषु व्याघ्रः सर्वप्रथमः शुचीभूय प्रत्यागच्छत् ।
शृगालः - हे वीरवर ! मूषकमुखात् श्रुतं मया यत् स एव मृगहन्तकः न तु अमानी व्याघ्रः इति ।
तच्छ्रुत्वा व्याघ्रः अन्यैर्हतं न खादामि इति उक्त्वा ततः निरगच्छत् । तदा आगतः मूषकः ।
शृगालः - हे मूषक ! मृगमांसं विषसमं च मूषकमेव खादामीति नकुलभाषणमासीत् ।
तदाकर्ण्य मूषकः सत्वरेण स्वबिलं प्राविशत् । तदनन्तरमागतः वृकः ।
शृगालः - हे वृकराज ! व्याघ्रोऽसौ क्रुद्धो अद्य । अस्मान् हन्तुकामः सः अचिरेणैव इह आयास्यति ।
तच्छ्रुत्वा वृकः ततः पलायितः । इदानीं नकुलः आगतः ।
शृगालः - हे नकुल ! मया सह युद्धे अन्ये सर्वे पराजिताः । यदि त्वं समर्थोऽसि मां निर्जित्य मृगाहारमिमं भक्षयस्व ।
व्याघ्रवृकौ येन पराजिताः सः मया जेतुं दुःशकः इति भीत्वा नकुलः ततः पलायितः । शृगालः निष्कण्टकः सर्वं पिशितं जग्ध्वा संतृप्तोऽभवत् ।
एकस्मिन् महारण्ये कश्चिदेकः चतुरः श्रृगालः वसति स्म | व्याघ्रः वृकः नकुलः मूषकश्चेति तस्य चत्वारि मित्राणि आसन् | एकदा आहारेप्सवः ते तृणप्रदेशे चरन्तं बलिनं हरिणमेकं दृष्टवन्तः | वेगशीलः सः मृगः कथं मारणीयः इति मित्रवृन्दः चिन्ताग्रस्तोऽभवत् । कुशाग्रमतिः शृगालः उपायमेकं चिन्तितवान् | तदनुसारं यदा हरिणः शयानः तदा मूषकः तस्य पादेषु दशनं कृतवान् । व्रणपीडितो हरिणः धावने मन्दगतिः अभवत् । तदा व्याघ्रः हरिणं सकृदेव हतवान् । कपटहृदयः शृगालः भक्ष्यविभजनमनिच्छन् कूटनीतिं व्यदधात् । सः अशनातुरान् व्याघ्रनकुलमूषकवृकान् शिष्टधर्मं बोधयन् स्नात्वा आगन्तुं व्यपादिशत् । तथेति स्नानार्थं निर्गताः सर्वे । तेषु व्याघ्रः सर्वप्रथमः शुचीभूय प्रत्यागच्छत् ।
शृगालः - हे वीरवर ! मूषकमुखात् श्रुतं मया यत् स एव मृगहन्तकः न तु अमानी व्याघ्रः इति ।
तच्छ्रुत्वा व्याघ्रः अन्यैर्हतं न खादामि इति उक्त्वा ततः निरगच्छत् । तदा आगतः मूषकः ।
शृगालः - हे मूषक ! मृगमांसं विषसमं च मूषकमेव खादामीति नकुलभाषणमासीत् ।
तदाकर्ण्य मूषकः सत्वरेण स्वबिलं प्राविशत् । तदनन्तरमागतः वृकः ।
शृगालः - हे वृकराज ! व्याघ्रोऽसौ क्रुद्धो अद्य । अस्मान् हन्तुकामः सः अचिरेणैव इह आयास्यति ।
तच्छ्रुत्वा वृकः ततः पलायितः । इदानीं नकुलः आगतः ।
शृगालः - हे नकुल ! मया सह युद्धे अन्ये सर्वे पराजिताः । यदि त्वं समर्थोऽसि मां निर्जित्य मृगाहारमिमं भक्षयस्व ।
व्याघ्रवृकौ येन पराजिताः सः मया जेतुं दुःशकः इति भीत्वा नकुलः ततः पलायितः । शृगालः निष्कण्टकः सर्वं पिशितं जग्ध्वा संतृप्तोऽभवत् ।
May 19, 2021
अनारम्भो हि कार्याणां प्रथमं बुद्धिलक्षणं । प्रारम्भस्य अन्तगमनं द्वितीयं बुद्धिलक्षणं ॥
Meaning:
Not starting over ambitious projects is the first sign of intelligence. But once started, sustaining interest till it is completed is the second sign.
Meaning:
Not starting over ambitious projects is the first sign of intelligence. But once started, sustaining interest till it is completed is the second sign.
May 19, 2021
दूरदर्शने बालकः मातापितृभ्यां सह रामायणं पश्यन् आसीत्।
तदानीं ताडकारक्षसी आगता। तां दृष्ट्वा बालकः तस्य पितरौ पृष्टवान् सा का इति।
तस्य माता अवदत् पुत्र! एषा तव पितृष्वसा इति।
तस्य पिता अवदत् पुत्र! एषा तव मातृष्वसा इति।
तदा गृहे किम् अभवत्? रामायणं समाप्तं महाभारतं च आरभते स्म।
#hasya
तदानीं ताडकारक्षसी आगता। तां दृष्ट्वा बालकः तस्य पितरौ पृष्टवान् सा का इति।
तस्य माता अवदत् पुत्र! एषा तव पितृष्वसा इति।
तस्य पिता अवदत् पुत्र! एषा तव मातृष्वसा इति।
तदा गृहे किम् अभवत्? रामायणं समाप्तं महाभारतं च आरभते स्म।
#hasya
May 19, 2021
संस्कृत संवादः । Sanskrit Samvadah
Less
than 48 hours and We have 200+ supporters. Thanks for all your
support. But This is not enough We must share this campaign with
everyone known to us. We have social media platforms to make this
campaign a dream come true. Share it on Facebook, Twitter…
Update
Because of YOU, We reached the milestone of 1000 supporters but this is not the end of the campaign.
We have sent an email regarding this petition to the government with the list of all the signatures and your valuable comments.
Now We have to support and share this petition as much as possible and also encourage others to do the same. It will keep pressure on the government.
Our next milestone will be 5000 supporters till Monday.
Use this hashtag for the campaign everywhere.
#Doordarshan_sanskrit
http://Change.org/Doordarshan_Sanskrit
Because of YOU, We reached the milestone of 1000 supporters but this is not the end of the campaign.
We have sent an email regarding this petition to the government with the list of all the signatures and your valuable comments.
Now We have to support and share this petition as much as possible and also encourage others to do the same. It will keep pressure on the government.
Our next milestone will be 5000 supporters till Monday.
Use this hashtag for the campaign everywhere.
#Doordarshan_sanskrit
http://Change.org/Doordarshan_Sanskrit
Change.org
Sign the Petition
Make Doordarshan Samskrit tv channel for Sanskrit viewers
May 19, 2021
May 19, 2021
Kaadambari (Baana)
सर्वथा न कञ्चन न स्पृशति शरीरधर्माणमुपतापाः
Sarvathaa na kanchana na sprishati shareeradharmaanamupataapaah
It is not possible that one, who is subject to the vagaries of a body, will not ever suffer any disease or discomfort
सुखमुपदिश्यते परस्य
Sukhamupadishyate parasya
It is easy to preach to others
बहुभाषिणो न श्रद्दधति लोकः
Bahubhashino na shraddadhaati lokah
People do not listen to one who talks too much.
मिथ्यापि तत्तथा यथा गृहीतं लोकेन
Mithyaapi tattathaa yathaa griheeetam lokena
Untruth takes the same form as the one given to it by people.
सर्वथा न कञ्चन न स्पृशति शरीरधर्माणमुपतापाः
Sarvathaa na kanchana na sprishati shareeradharmaanamupataapaah
It is not possible that one, who is subject to the vagaries of a body, will not ever suffer any disease or discomfort
सुखमुपदिश्यते परस्य
Sukhamupadishyate parasya
It is easy to preach to others
बहुभाषिणो न श्रद्दधति लोकः
Bahubhashino na shraddadhaati lokah
People do not listen to one who talks too much.
मिथ्यापि तत्तथा यथा गृहीतं लोकेन
Mithyaapi tattathaa yathaa griheeetam lokena
Untruth takes the same form as the one given to it by people.
May 19, 2021
Sanskrit-0655-0700
२०.५ आकाशवाणी संस्कृत
May 19, 2021
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
May 19, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - अष्टमी दोपहर 12:23 तक तत्पश्चात नवमी
⛅ दिनांक - 20 मई 2021
⛅ दिन - गुरुवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायणम्
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - वैशाख
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - मघा शाम 03:58 तक तत्पश्चात पूर्वाफाल्गुनी
⛅ योग - व्याघात रात्रि 11:28 तक तत्पश्चात हर्षण
⛅ राहुकाल - दोपहर 02:14 से शाम 03:54 तक
⛅ सूर्योदय - 06:00
⛅ सूर्यास्त - 19:10
⛅ दिशाशूल - दक्षिण दिशा में
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - अष्टमी दोपहर 12:23 तक तत्पश्चात नवमी
⛅ दिनांक - 20 मई 2021
⛅ दिन - गुरुवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायणम्
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - वैशाख
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - मघा शाम 03:58 तक तत्पश्चात पूर्वाफाल्गुनी
⛅ योग - व्याघात रात्रि 11:28 तक तत्पश्चात हर्षण
⛅ राहुकाल - दोपहर 02:14 से शाम 03:54 तक
⛅ सूर्योदय - 06:00
⛅ सूर्यास्त - 19:10
⛅ दिशाशूल - दक्षिण दिशा में
May 19, 2021
https://youtu.be/bDsdfhFTXiE
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
YouTube
'Vaarta' brings you latest news and updates in Sanskrit | 20.5.2021
May 19, 2021
May 19, 2021
संस्कृत संवादः । Sanskrit Samvadah
Photo
Wednesday, May 19, 2021
वाक्सिनवितरणं वर्धयितुं परिश्रमः - प्रधानमन्त्री।
नवदिल्ली> भारते कोविड्वाक्सिनस्य वितरणं इतोऽपि दृढीकर्तुं संवर्धयितुं च परिश्रमः आरब्धः इति भारतप्रधानमन्त्रिणा नरेन्द्रमोदिना उक्तम्। विविधजनपदेषु जनपदाधिकारिणः अभिव्याप्य उन्नताधिकारिभिः सह भाषमाणः आसीत्सः।
कोविड्महामारिं प्रतिरोद्धुं अतिशक्तमायुधं भवति वाक्सिनीकरणम्। अतः सामान्यजनेषु एतदधिकृत्य बोधवत्करणमावश्यकम्। एतदर्थं पदक्षेपाः स्वास्थ्यमन्त्रालयेन आरब्धाः। द्विसाप्ताहिकं वाक्सिनीकरणसमयक्रमं राज्यानि प्रागेव सूचयितुं पदक्षेपः कृतः इति प्रधानमन्त्रिणा निगदितम्।
राष्ट्रे प्रतिशतं चत्वारिंशत् जनेभ्यः नवम्बर्मासाभ्यन्तरे कोविड्प्रतिरोधौषधं लप्स्यते इति आवेदनम्।
नवदिल्ली> भारते अष्टादशवयोपरियुक्तेभ्यः प्रतिशतं चत्वारिंशत् जनेभ्यः नवम्बर् मासाभ्यन्तरे सम्पूर्णतया वाक्सिनं लप्स्यते इति आवेदनम्। आगामिनि संवत्सरे जनुवरि मासाभ्यन्तरे शिष्टेभ्यः प्रतिशतं विंशति जनेभ्यः अपि वाक्सिनं लप्स्यते। एवं प्रकारेण राष्ट्रे प्रतिशतं षष्ठि जनानां वाक्सिनीकरणं पूर्णतया शक्यते इति ' येस् सेक्युरिटीस् ' संस्थया आवेदितम्।
भारते वाक्सिनस्य उत्पादनाय आवश्यकानां असंस्कृतवस्तूनां दौर्लभ्यम् अस्ति। आगामिनि पञ्चचत्वारिंशत् दिनाभ्यन्तरे अमेरिकादेशे जनसंख्यायाः प्रतिशतं अशीति जनानां वाक्सिनी करणं पूर्णतया भविष्यति। अस्मिन् अवसरे अमेरिकादेशेन वाक्सिनस्य तथा असंस्कृतवस्तूनां च विदेशविक्रयणनियन्त्रणं न्यूनीक्रियते इति येस् सेक्युरिटीस् संस्था सूचयति। अत एव असंस्कृतवस्तूनि सुलभतया लप्स्यन्ते इति मन्यते। अनेन भारते वाक्सिनस्य उत्पादनं तथा वितरणं च सुगमतया भविष्यति इति प्रतीक्षते।
'सिरम् इन्स्टिट्यूट्' तथा भारतबयोटेक् औषधनिर्माणशालायाः च कोविड्प्रतिरोधौषधोत्पादनक्षमता क्रमशः वर्धयिष्यति इति च आवेदने सूच्यते।
केरले नूतनमन्त्रिमण्डलस्य स्थानारोहणं श्वः।
पिणरायिविजयस्य नेतृत्वे नूतनसंघः।
अनन्तपुरी> सि पि एम् नेतुः पिणरायि विजयस्य नेतृत्वे केरलस्य नूतनं मन्त्रिमण्डलं श्वः सायं सार्धत्रिवादने शपथवाचनं करिष्यति। २१ अङ्गयुक्ते मन्त्रिमण्डले पिणरायि विजयः , ए के शशीन्द्रः, के . कृष्णन् कुट्टिः इत्येतेभ्यः ऋते अन्ये सर्वे नूतनाः भवन्ति।
अनन्तपुर्यां विधानसभासमीपस्थे सेन्ट्रल् स्टेडियम् क्रीडाङ्कणे सज्जीकृतायां वेदिकायां नियुक्तमन्त्रिणः सर्वे राज्यपालस्य आरिफ्मुहम्मद खानस्य समक्षे शपथवाचनं करिष्यन्ति। कोविड्मार्गनिदेशमनुसृत्य कार्यक्रमेSस्मिन् भागं ग्राह्यमाणानां विशिष्टातिथीनां संख्या ५०० इति नियन्त्रिता। सामान्यजनानां प्रवेशः निषिद्धः। शपथवाचनकार्यक्रमस्य निर्वहणाय त्रिस्तरपिधानेन वर्तमाने अनन्तपुरीनगरे नियन्त्रणलघुत्वमालक्ष्य राज्यस्य कार्यदर्शिमुख्येन आदेशः कृतः।
~ संप्रति वार्ता
वाक्सिनवितरणं वर्धयितुं परिश्रमः - प्रधानमन्त्री।
नवदिल्ली> भारते कोविड्वाक्सिनस्य वितरणं इतोऽपि दृढीकर्तुं संवर्धयितुं च परिश्रमः आरब्धः इति भारतप्रधानमन्त्रिणा नरेन्द्रमोदिना उक्तम्। विविधजनपदेषु जनपदाधिकारिणः अभिव्याप्य उन्नताधिकारिभिः सह भाषमाणः आसीत्सः।
कोविड्महामारिं प्रतिरोद्धुं अतिशक्तमायुधं भवति वाक्सिनीकरणम्। अतः सामान्यजनेषु एतदधिकृत्य बोधवत्करणमावश्यकम्। एतदर्थं पदक्षेपाः स्वास्थ्यमन्त्रालयेन आरब्धाः। द्विसाप्ताहिकं वाक्सिनीकरणसमयक्रमं राज्यानि प्रागेव सूचयितुं पदक्षेपः कृतः इति प्रधानमन्त्रिणा निगदितम्।
राष्ट्रे प्रतिशतं चत्वारिंशत् जनेभ्यः नवम्बर्मासाभ्यन्तरे कोविड्प्रतिरोधौषधं लप्स्यते इति आवेदनम्।
नवदिल्ली> भारते अष्टादशवयोपरियुक्तेभ्यः प्रतिशतं चत्वारिंशत् जनेभ्यः नवम्बर् मासाभ्यन्तरे सम्पूर्णतया वाक्सिनं लप्स्यते इति आवेदनम्। आगामिनि संवत्सरे जनुवरि मासाभ्यन्तरे शिष्टेभ्यः प्रतिशतं विंशति जनेभ्यः अपि वाक्सिनं लप्स्यते। एवं प्रकारेण राष्ट्रे प्रतिशतं षष्ठि जनानां वाक्सिनीकरणं पूर्णतया शक्यते इति ' येस् सेक्युरिटीस् ' संस्थया आवेदितम्।
भारते वाक्सिनस्य उत्पादनाय आवश्यकानां असंस्कृतवस्तूनां दौर्लभ्यम् अस्ति। आगामिनि पञ्चचत्वारिंशत् दिनाभ्यन्तरे अमेरिकादेशे जनसंख्यायाः प्रतिशतं अशीति जनानां वाक्सिनी करणं पूर्णतया भविष्यति। अस्मिन् अवसरे अमेरिकादेशेन वाक्सिनस्य तथा असंस्कृतवस्तूनां च विदेशविक्रयणनियन्त्रणं न्यूनीक्रियते इति येस् सेक्युरिटीस् संस्था सूचयति। अत एव असंस्कृतवस्तूनि सुलभतया लप्स्यन्ते इति मन्यते। अनेन भारते वाक्सिनस्य उत्पादनं तथा वितरणं च सुगमतया भविष्यति इति प्रतीक्षते।
'सिरम् इन्स्टिट्यूट्' तथा भारतबयोटेक् औषधनिर्माणशालायाः च कोविड्प्रतिरोधौषधोत्पादनक्षमता क्रमशः वर्धयिष्यति इति च आवेदने सूच्यते।
केरले नूतनमन्त्रिमण्डलस्य स्थानारोहणं श्वः।
पिणरायिविजयस्य नेतृत्वे नूतनसंघः।
अनन्तपुरी> सि पि एम् नेतुः पिणरायि विजयस्य नेतृत्वे केरलस्य नूतनं मन्त्रिमण्डलं श्वः सायं सार्धत्रिवादने शपथवाचनं करिष्यति। २१ अङ्गयुक्ते मन्त्रिमण्डले पिणरायि विजयः , ए के शशीन्द्रः, के . कृष्णन् कुट्टिः इत्येतेभ्यः ऋते अन्ये सर्वे नूतनाः भवन्ति।
अनन्तपुर्यां विधानसभासमीपस्थे सेन्ट्रल् स्टेडियम् क्रीडाङ्कणे सज्जीकृतायां वेदिकायां नियुक्तमन्त्रिणः सर्वे राज्यपालस्य आरिफ्मुहम्मद खानस्य समक्षे शपथवाचनं करिष्यन्ति। कोविड्मार्गनिदेशमनुसृत्य कार्यक्रमेSस्मिन् भागं ग्राह्यमाणानां विशिष्टातिथीनां संख्या ५०० इति नियन्त्रिता। सामान्यजनानां प्रवेशः निषिद्धः। शपथवाचनकार्यक्रमस्य निर्वहणाय त्रिस्तरपिधानेन वर्तमाने अनन्तपुरीनगरे नियन्त्रणलघुत्वमालक्ष्य राज्यस्य कार्यदर्शिमुख्येन आदेशः कृतः।
~ संप्रति वार्ता
May 19, 2021
May 19, 2021
🌺🌺 *प्रतिदिनं संस्कृतं* 🌺🌺
*कथापठनशृङ्खला*
केवलं 30 निमेषा:
*समय: - 12 Noon to 12.30*
Google Meet joining info
Video call link: https://meet.google.com/anj-tyfb-aum
*कथापठनशृङ्खला*
केवलं 30 निमेषा:
*समय: - 12 Noon to 12.30*
Google Meet joining info
Video call link: https://meet.google.com/anj-tyfb-aum
May 19, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। षोडशः सर्गः ।।
🍃 अभिवाद्य च तद्भूतमद्भुतं प्रियदर्शनम्।
मुदा परमया युक्त श्चकारा भिप्रदक्षिणम्॥२२॥
⚜️ भावार्थ - तदनन्तर उस अद्भुत पवं प्रियदर्शन पुरुष को महाराज ने प्रणाम किया और परम प्रसन्न हो उसकी परिक्रमा की॥२२॥
🍃 ततो दशरथः प्राप्यं पायसं देवनिर्मितम्।
वृभूव परमजीतः प्राप्य वित्तमिवाधनः ॥२३॥
⚜️ भावार्थ - उस देवनिमित खीर को पा कर महाराज दशरथ उसी तरह, परम प्रसन्न हुए, जिस तरह कोई निर्धन मनुष्य धन पा कर परम प्रसन्न होता है ॥२३॥
#ramayan
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। षोडशः सर्गः ।।
🍃 अभिवाद्य च तद्भूतमद्भुतं प्रियदर्शनम्।
मुदा परमया युक्त श्चकारा भिप्रदक्षिणम्॥२२॥
⚜️ भावार्थ - तदनन्तर उस अद्भुत पवं प्रियदर्शन पुरुष को महाराज ने प्रणाम किया और परम प्रसन्न हो उसकी परिक्रमा की॥२२॥
🍃 ततो दशरथः प्राप्यं पायसं देवनिर्मितम्।
वृभूव परमजीतः प्राप्य वित्तमिवाधनः ॥२३॥
⚜️ भावार्थ - उस देवनिमित खीर को पा कर महाराज दशरथ उसी तरह, परम प्रसन्न हुए, जिस तरह कोई निर्धन मनुष्य धन पा कर परम प्रसन्न होता है ॥२३॥
#ramayan
May 19, 2021
📙 ऋग्वेद
सूक्त - २५ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - १६ , देवता - वरुण
🍃 परा मे यन्ति धीतयो गावो न गव्यूतीरनु, इच्छन्तीरुरुचक्षसम्.. (१६)
⚜️ भावार्थ - बहुत से लोगों ने वरुण के दर्शन किए हैं, जिस प्रकार गाएं गोशाला की ओर जाती हैं, उसी प्रकार कभी पीछे न लौटने वाली मेरी विचारधारा वरुण की ओर अग्रसर होती है। (१६)
#Rgveda
सूक्त - २५ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - १६ , देवता - वरुण
🍃 परा मे यन्ति धीतयो गावो न गव्यूतीरनु, इच्छन्तीरुरुचक्षसम्.. (१६)
⚜️ भावार्थ - बहुत से लोगों ने वरुण के दर्शन किए हैं, जिस प्रकार गाएं गोशाला की ओर जाती हैं, उसी प्रकार कभी पीछे न लौटने वाली मेरी विचारधारा वरुण की ओर अग्रसर होती है। (१६)
#Rgveda
May 19, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ चतुर्दशः अध्याय
♦️श्लोक :- ६
धर्माअ्अ्ख्याने श्मशाने च रोगिणां या मतिर्भवेत्।
सा सर्वदैव तिष्ठेच्चेत् को न मुच्येत बन्धनात्।।६।।
♦️भावार्थ - धर्मस्थल में जब व्यक्ति कथामृत का पान करता, शमशान में किसी का शवदाह होते देखकर तथा किसी रोगी को छटपटाते देखकर सांसारिक मोह-माया को निरर्थक मानने लगता है, परन्तु जैसे ही उस स्थान से हटता है, उसकी बुद्धि पुनः मोह-माया से ग्रस्त हो जाती है।
#Chanakya
✒️ चतुर्दशः अध्याय
♦️श्लोक :- ६
धर्माअ्अ्ख्याने श्मशाने च रोगिणां या मतिर्भवेत्।
सा सर्वदैव तिष्ठेच्चेत् को न मुच्येत बन्धनात्।।६।।
♦️भावार्थ - धर्मस्थल में जब व्यक्ति कथामृत का पान करता, शमशान में किसी का शवदाह होते देखकर तथा किसी रोगी को छटपटाते देखकर सांसारिक मोह-माया को निरर्थक मानने लगता है, परन्तु जैसे ही उस स्थान से हटता है, उसकी बुद्धि पुनः मोह-माया से ग्रस्त हो जाती है।
#Chanakya
May 19, 2021
Forwarded from Apeksha Jain
This media is not supported in your browser
VIEW IN TELEGRAM
निश्चयेन पश्यन्तु😍
May 20, 2021
ओ३म्
184. संस्कृत वाक्याभ्यासः
पतिपत्नी द्वौ मिलित्वा कार्यं कुरुतः
= पति पत्नी दोनों मिलकर काम करते हैं
पतिः इक्षुदण्डान् शकटात् अवतारयति।
= पति गन्ने गाड़ी से उतारता है।
भार्या रसनिष्पीडनयन्त्रं स्वच्छं करोति।
= पत्नी रस पीलने का यंत्र साफ करती है
वृक्षस्य अधः बालकम् उपावेशयति।
= पेड़ के नीचे बच्चे को बिठा देती है।
शाययति = सुला देती है।
ग्राहकाः आगच्छन्ति।
= ग्राहक आते हैं
भार्या निष्पीडनयन्त्रं चालयति।
= पत्नी रसपीलन यंत्र चलाती है।
सा हस्तेन यन्त्रं चालयति।
= वह हाथ से यंत्र चलाती है।
पतिः इक्षुदण्डान् यन्त्रे निष्पीडयति।
= पति गन्नों को यंत्र में पीलता है
रसः बहिः आगच्छति।
= रस बाहर आता है।
रसम् एकस्मिन् पात्रे एकत्रितं भवति।
= रस एक पात्र में इकट्ठा होता है।
भार्या यन्त्रचालनं स्थगयति।
= पत्नी यंत्र चलाना रोक देती है।
पतिः रसं चषके पूरयति।
= पति रस को गिलास में भरता है।
( चषकेषु पूरयति = गिलासों में भरता है )
पतिः ग्राहकेभ्यः रसं ददाति ।
= पति ग्राहकों को रस देता है।
ग्राहकाः रसं पीत्वा धनं ददति ।
= ग्राहक रस पीकर धन देते हैं
भार्या धनं स्वीकारोति।
= पत्नी धन लेती है।
सा स्वकीये स्यूते स्थापयति।
= वह अपने पर्स में रख देती है।
ओ३म्
185. संस्कृत वाक्याभ्यासः
औरंगाबादतः निशान्तः लिखति।
= औरंगाबाद से निशान्त जी लिखते हैं
भूतकाले वाक्यानि लिखतु।
= भूतकाल में वाक्य लिखिये
अहं पाठं लिखितवान् / लिखितवती।
= मैंने पाठ लिखा ( लिख लिया )
अहं दुग्धं पीतवान् / पीतवती ।
= मैंने दूध पिया ( पी लिया )
अहं कार्यं कृतवान् / कृतवती ।
= मैंने काम किया ( कर लिया )
अहं गच्छामि – वर्तमानकाल
गतवान् / गतवती – भूतकाल
अहं पिबामि – वर्तमानकाल
पीतवान् / पीतवती – भूतकाल
अहं ददामि – वर्तमानकाल
दत्तवान् / दत्तवती
भूतकाल के रूप यदि न याद हों तो संस्कृत की किसी भी धातु के साथ वान् लगाने पर वह भूतकाल पुंलिङ्ग बन जाता है। वती लगाने पर भूतकाल स्त्रीलिंग बन जाता है।
इसका प्रयोग किसी भी कर्ता के साथ कर सकते हैं
जैसे – अहं श्रुतवान् / श्रुतवती
सः श्रुतवान्
सा श्रुतवती
राजेशः श्रुतवान्
शालिनी श्रुतवती
दीपकः श्रुतवान्
राजेश्वरी श्रुतवती
बालकः श्रुतवान्
बालिका श्रुतवती
पिता श्रुतवान्
माता श्रुतवती
ओ३म्
186. संस्कृत वाक्याभ्यासः
कोsपि दशति
= कोई डस रहा है
उत्तिष्ठामि।
= उठता हूँ।
पश्यामि
= देखता हूँ।
कः दशति ?
= कौन डस रहा है ?
ओह , उपधाने पिपीलिका आसीत्।
= ओह , तकिया पर चींटी थी।
एका एव पिपीलिका अस्ति।
= एक ही चींटी है।
लघु पिपीलिका अपि दंष्टुं शक्नोति।
= छोटी चींटी भी डस सकती है
पिपीलिकां हस्ते गृह्णामि।
= चींटी को हाथ में लेता हूँ।
गृहात् बहिः नयामि।
= घर से बाहर ले जाता हूँ।
अधुना कोsपि न दशति
= अब कोई नहीं डस रहा है।
ओ३म्
187. संस्कृत वाक्याभ्यासः
आर्याणां मूलदेशः कः ?
= आर्यों का मूल देश कौनसा है ?
आर्याः बहिष्टात् आगतवन्तः वा ?
= आर्य बाहर से आए थे क्या ?
किं वयम् आर्याः न ?
= क्या हम आर्य नहीं हैं ?
आर्याणां मूलदेशः भारतदेशः ।
= आर्यों का मूल देश भारत देश है ।
आर्याः बहिष्टात् न आगतवन्तः।
= आर्य बाहर से नहीं आए थे।
अस्माकं पूर्वजाः एव आर्याः आसन् ।
= हमारे पूर्वज ही आर्य थे ।
वयं सर्वे आर्याः एव स्मः ।
= हम सब आर्य ही हैं
तर्हि आर्यः कीदृशः भवति ?
= तो फिर आर्य कैसा ( किस तरह का) होता है ?
यः सदाचारी अस्ति सः आर्यः।
= जो सदाचारी है वह आर्य है ।
यः परपीड़ां द्रष्टुं न शक्नोति सः आर्यः।
= जो परपीड़ा नहीं देख सकता है वह आर्य है
यः सर्वदा सत्कार्यं करोति सः आर्यः ।
= जो हमेशा सत्कार्य करता है वह आर्य
कदापि अनुचितं कार्यं न करोति सः आर्यः
= कभी भी अनुचित कार्य नहीं करता है वह आर्य है
वदतु … अहम् आर्यः ।
अहम् आर्या ।
ओ३म्
188. संस्कृत वाक्याभ्यासः
हनुमान वीरः आसीत् ।
= हनुमान वीर थे ।
हनुमान ब्रह्मचारी आसीत्
= हनुमान ब्रह्मचारी थे।
हनुमान श्रीरामभक्तः आसीत्।
= हनुमान रामभक्त थे।
सीतामातुः अन्वेषणार्थं सः लङ्कां गतवान्।
= सीतामाता की खोज के लिये वो लंका गए थे।
अशोकवाटिकायां सीतामातरं मिलितवान्
= अशोकवाटिका में सीता माता को मिले थे
श्रीरामस्य मुद्रिकां दर्शयित्वा आत्मपरिचयं दत्तवान्।
= श्रीराम की मुद्रिका दिखाकर अपना परिचय दिया।
“सीतामातरं मुञ्चतु” इति रावणस्य सभायाम् उक्तवान्।
= “सीता माता को छोड़ दीजिये ” ऐसा रावण की सभा में कहा।
रावणः न अमन्यत अतः लङ्कां दग्धवान्
= रावण नहीं माना तो लंका में आग लगा दी।
प्रत्यागत्य श्रीरामाय सन्देशं दत्तवान्
= वापस आकर श्रीराम को संदेश दिया
हनुमानजयन्तेः सर्वेभ्यः मङ्गलकामनाः ।
= हनुमान जयंती की सबको मंगलकामनाएँ।
#vakyabhyas
184. संस्कृत वाक्याभ्यासः
पतिपत्नी द्वौ मिलित्वा कार्यं कुरुतः
= पति पत्नी दोनों मिलकर काम करते हैं
पतिः इक्षुदण्डान् शकटात् अवतारयति।
= पति गन्ने गाड़ी से उतारता है।
भार्या रसनिष्पीडनयन्त्रं स्वच्छं करोति।
= पत्नी रस पीलने का यंत्र साफ करती है
वृक्षस्य अधः बालकम् उपावेशयति।
= पेड़ के नीचे बच्चे को बिठा देती है।
शाययति = सुला देती है।
ग्राहकाः आगच्छन्ति।
= ग्राहक आते हैं
भार्या निष्पीडनयन्त्रं चालयति।
= पत्नी रसपीलन यंत्र चलाती है।
सा हस्तेन यन्त्रं चालयति।
= वह हाथ से यंत्र चलाती है।
पतिः इक्षुदण्डान् यन्त्रे निष्पीडयति।
= पति गन्नों को यंत्र में पीलता है
रसः बहिः आगच्छति।
= रस बाहर आता है।
रसम् एकस्मिन् पात्रे एकत्रितं भवति।
= रस एक पात्र में इकट्ठा होता है।
भार्या यन्त्रचालनं स्थगयति।
= पत्नी यंत्र चलाना रोक देती है।
पतिः रसं चषके पूरयति।
= पति रस को गिलास में भरता है।
( चषकेषु पूरयति = गिलासों में भरता है )
पतिः ग्राहकेभ्यः रसं ददाति ।
= पति ग्राहकों को रस देता है।
ग्राहकाः रसं पीत्वा धनं ददति ।
= ग्राहक रस पीकर धन देते हैं
भार्या धनं स्वीकारोति।
= पत्नी धन लेती है।
सा स्वकीये स्यूते स्थापयति।
= वह अपने पर्स में रख देती है।
ओ३म्
185. संस्कृत वाक्याभ्यासः
औरंगाबादतः निशान्तः लिखति।
= औरंगाबाद से निशान्त जी लिखते हैं
भूतकाले वाक्यानि लिखतु।
= भूतकाल में वाक्य लिखिये
अहं पाठं लिखितवान् / लिखितवती।
= मैंने पाठ लिखा ( लिख लिया )
अहं दुग्धं पीतवान् / पीतवती ।
= मैंने दूध पिया ( पी लिया )
अहं कार्यं कृतवान् / कृतवती ।
= मैंने काम किया ( कर लिया )
अहं गच्छामि – वर्तमानकाल
गतवान् / गतवती – भूतकाल
अहं पिबामि – वर्तमानकाल
पीतवान् / पीतवती – भूतकाल
अहं ददामि – वर्तमानकाल
दत्तवान् / दत्तवती
भूतकाल के रूप यदि न याद हों तो संस्कृत की किसी भी धातु के साथ वान् लगाने पर वह भूतकाल पुंलिङ्ग बन जाता है। वती लगाने पर भूतकाल स्त्रीलिंग बन जाता है।
इसका प्रयोग किसी भी कर्ता के साथ कर सकते हैं
जैसे – अहं श्रुतवान् / श्रुतवती
सः श्रुतवान्
सा श्रुतवती
राजेशः श्रुतवान्
शालिनी श्रुतवती
दीपकः श्रुतवान्
राजेश्वरी श्रुतवती
बालकः श्रुतवान्
बालिका श्रुतवती
पिता श्रुतवान्
माता श्रुतवती
ओ३म्
186. संस्कृत वाक्याभ्यासः
कोsपि दशति
= कोई डस रहा है
उत्तिष्ठामि।
= उठता हूँ।
पश्यामि
= देखता हूँ।
कः दशति ?
= कौन डस रहा है ?
ओह , उपधाने पिपीलिका आसीत्।
= ओह , तकिया पर चींटी थी।
एका एव पिपीलिका अस्ति।
= एक ही चींटी है।
लघु पिपीलिका अपि दंष्टुं शक्नोति।
= छोटी चींटी भी डस सकती है
पिपीलिकां हस्ते गृह्णामि।
= चींटी को हाथ में लेता हूँ।
गृहात् बहिः नयामि।
= घर से बाहर ले जाता हूँ।
अधुना कोsपि न दशति
= अब कोई नहीं डस रहा है।
ओ३म्
187. संस्कृत वाक्याभ्यासः
आर्याणां मूलदेशः कः ?
= आर्यों का मूल देश कौनसा है ?
आर्याः बहिष्टात् आगतवन्तः वा ?
= आर्य बाहर से आए थे क्या ?
किं वयम् आर्याः न ?
= क्या हम आर्य नहीं हैं ?
आर्याणां मूलदेशः भारतदेशः ।
= आर्यों का मूल देश भारत देश है ।
आर्याः बहिष्टात् न आगतवन्तः।
= आर्य बाहर से नहीं आए थे।
अस्माकं पूर्वजाः एव आर्याः आसन् ।
= हमारे पूर्वज ही आर्य थे ।
वयं सर्वे आर्याः एव स्मः ।
= हम सब आर्य ही हैं
तर्हि आर्यः कीदृशः भवति ?
= तो फिर आर्य कैसा ( किस तरह का) होता है ?
यः सदाचारी अस्ति सः आर्यः।
= जो सदाचारी है वह आर्य है ।
यः परपीड़ां द्रष्टुं न शक्नोति सः आर्यः।
= जो परपीड़ा नहीं देख सकता है वह आर्य है
यः सर्वदा सत्कार्यं करोति सः आर्यः ।
= जो हमेशा सत्कार्य करता है वह आर्य
कदापि अनुचितं कार्यं न करोति सः आर्यः
= कभी भी अनुचित कार्य नहीं करता है वह आर्य है
वदतु … अहम् आर्यः ।
अहम् आर्या ।
ओ३म्
188. संस्कृत वाक्याभ्यासः
हनुमान वीरः आसीत् ।
= हनुमान वीर थे ।
हनुमान ब्रह्मचारी आसीत्
= हनुमान ब्रह्मचारी थे।
हनुमान श्रीरामभक्तः आसीत्।
= हनुमान रामभक्त थे।
सीतामातुः अन्वेषणार्थं सः लङ्कां गतवान्।
= सीतामाता की खोज के लिये वो लंका गए थे।
अशोकवाटिकायां सीतामातरं मिलितवान्
= अशोकवाटिका में सीता माता को मिले थे
श्रीरामस्य मुद्रिकां दर्शयित्वा आत्मपरिचयं दत्तवान्।
= श्रीराम की मुद्रिका दिखाकर अपना परिचय दिया।
“सीतामातरं मुञ्चतु” इति रावणस्य सभायाम् उक्तवान्।
= “सीता माता को छोड़ दीजिये ” ऐसा रावण की सभा में कहा।
रावणः न अमन्यत अतः लङ्कां दग्धवान्
= रावण नहीं माना तो लंका में आग लगा दी।
प्रत्यागत्य श्रीरामाय सन्देशं दत्तवान्
= वापस आकर श्रीराम को संदेश दिया
हनुमानजयन्तेः सर्वेभ्यः मङ्गलकामनाः ।
= हनुमान जयंती की सबको मंगलकामनाएँ।
#vakyabhyas
May 20, 2021
श्रवणकुमारः
त्रेतायुगस्य कथा एषा | अयोध्यानगरस्य महाराजः दशरथः | तस्य राज्ञः तिस्रः भार्याः कौसल्या सुमित्रा कैकेयी चेति | तासु जाताः राजपुत्राः गुणसंपन्नाः रामः लक्ष्मणः भरतः शत्रुघ्नश्चेति | प्राप्तवयसि राजपुत्राणां मिथिलादेशस्य कन्याभिः सह विवाहोऽपि संपन्नः | अल्पकालानन्तरं वयोवृद्धः दशरथः ज्येष्ठपुत्रस्य रामस्य यौव्वराज्याभिषेकं कर्तुमैच्छत् | तदा राज्ञः प्रियपत्नी कैकेयी स्वपुत्राय भरताय राज्यं तथा रामाय वनवासं विधातुं दशरथं चोदयामास | रामः पितृवाक्यपरिपालनार्थं अनुजलक्ष्मणेन तथा पत्न्या सीतया सह वनं प्राव्रजत् | पुत्रविरहेण संमूढः दशरथः बहुधा प्रव्यथितः शय्याबद्धो बभूव | पाषाणहृदयां कैकेयीं निन्दन् सः पूर्वं स्वयंकृतापरधं संस्मरन् तद्वृत्तान्तं कथयति |
बहुकालपूर्वं राजा दशरथः मृगयासक्तः महारण्यं प्राविशत् | आदिनं मृगयाटनेनापि असंतुष्टः सः सायंकाले चापे शरं संयुञ्जन् मृगप्रतीक्षाम् अकरोत् | तस्मिन् समये एव श्रवणकुमारनामकः कश्चिद्युवकः स्वमातापितृभ्यां सह तदेव वनं प्राविशत् | श्रवणस्य पितरौ अन्धौ आसन् | तयोः आशयपूरणार्थं श्रवणः तौ तीर्थयात्रां कारयन् सायं तद्वनं प्राप | तस्य पितरौ पिपासू जलम् ऐच्छतः | श्रवणः एकस्मिन् प्रशस्तप्रदेशे तौ स्थापयित्वा घटमादाय जलमन्विष्य दूरं गतः | तडागं प्राप्य श्रवणः घटे जलं पूरयितुम् आरभत | अनतिदूरे स्थितः दशरथः जलपूरणशब्दं श्रुत्वा कश्चित् मृगः जलपानाय आगतः इति मत्वा तस्यां दिशायां बाणं व्यामुञ्चत् | तेन बाणेन हृदयप्रदेशे प्रहृतः श्रवणः वेदनाम् अनुभवन् तीव्रनादं चकार | तच्छ्रुत्वा राजा दशरथः संभ्रान्तः तूर्णं जलाशयं प्रति अधावत् | तत्र असह्यपीडया परितप्यमानं शरहतं युवकं दृष्ट्वा प्रव्यथितो बभूव | युवकस्य समीपे गत्वा अचातुर्येण कृतं कार्यमिति निवेदयन् क्षमां ययाच | श्रवणः स्वपरिचयं दत्वा मातापित्रोः विषये वदन् तौ जलं पाययितुं प्रार्थयन् मृतः |
शोषुच्यमानः दशरथः घटे जलं संगृह्य श्रवणस्य मातापित्रोः समीपं जगाम | बहुकालेनापि पुत्रस्य अनागमानेन चिन्तितौ अन्धौ पितरौ पदशब्दं आकर्ण्य हृष्टौ श्रवण एव आगतः इति विचिन्त्य तस्य कुशलवार्तां पप्रच्छतुः | भीतः दशरथः ईषत्कालं तूष्णीं स्थितः | बहुधा प्रश्नान् परीपृच्छ्यमानौ तौ वृद्धौ दशरथः स्वहस्तेन घटितां श्रवणस्य मरणवार्तां गद्गदकण्ठेन श्रावयामास | हृदयाघातकरं तद्वचनं श्रुत्वा तौ दशरथं तस्य पुत्रकारणादेव मृत्युर्भविष्यति इति शप्त्वा देहत्यागं कृतौ | अपुत्रो दशरथः एतस्य शापस्य कारणात् पुत्रवान् भविष्यामीति मनसि तुष्टोऽपि परिणामं चिन्तयन् विषण्णमनः राजगृहं प्रतिन्यवर्तयत |
त्रेतायुगस्य कथा एषा | अयोध्यानगरस्य महाराजः दशरथः | तस्य राज्ञः तिस्रः भार्याः कौसल्या सुमित्रा कैकेयी चेति | तासु जाताः राजपुत्राः गुणसंपन्नाः रामः लक्ष्मणः भरतः शत्रुघ्नश्चेति | प्राप्तवयसि राजपुत्राणां मिथिलादेशस्य कन्याभिः सह विवाहोऽपि संपन्नः | अल्पकालानन्तरं वयोवृद्धः दशरथः ज्येष्ठपुत्रस्य रामस्य यौव्वराज्याभिषेकं कर्तुमैच्छत् | तदा राज्ञः प्रियपत्नी कैकेयी स्वपुत्राय भरताय राज्यं तथा रामाय वनवासं विधातुं दशरथं चोदयामास | रामः पितृवाक्यपरिपालनार्थं अनुजलक्ष्मणेन तथा पत्न्या सीतया सह वनं प्राव्रजत् | पुत्रविरहेण संमूढः दशरथः बहुधा प्रव्यथितः शय्याबद्धो बभूव | पाषाणहृदयां कैकेयीं निन्दन् सः पूर्वं स्वयंकृतापरधं संस्मरन् तद्वृत्तान्तं कथयति |
बहुकालपूर्वं राजा दशरथः मृगयासक्तः महारण्यं प्राविशत् | आदिनं मृगयाटनेनापि असंतुष्टः सः सायंकाले चापे शरं संयुञ्जन् मृगप्रतीक्षाम् अकरोत् | तस्मिन् समये एव श्रवणकुमारनामकः कश्चिद्युवकः स्वमातापितृभ्यां सह तदेव वनं प्राविशत् | श्रवणस्य पितरौ अन्धौ आसन् | तयोः आशयपूरणार्थं श्रवणः तौ तीर्थयात्रां कारयन् सायं तद्वनं प्राप | तस्य पितरौ पिपासू जलम् ऐच्छतः | श्रवणः एकस्मिन् प्रशस्तप्रदेशे तौ स्थापयित्वा घटमादाय जलमन्विष्य दूरं गतः | तडागं प्राप्य श्रवणः घटे जलं पूरयितुम् आरभत | अनतिदूरे स्थितः दशरथः जलपूरणशब्दं श्रुत्वा कश्चित् मृगः जलपानाय आगतः इति मत्वा तस्यां दिशायां बाणं व्यामुञ्चत् | तेन बाणेन हृदयप्रदेशे प्रहृतः श्रवणः वेदनाम् अनुभवन् तीव्रनादं चकार | तच्छ्रुत्वा राजा दशरथः संभ्रान्तः तूर्णं जलाशयं प्रति अधावत् | तत्र असह्यपीडया परितप्यमानं शरहतं युवकं दृष्ट्वा प्रव्यथितो बभूव | युवकस्य समीपे गत्वा अचातुर्येण कृतं कार्यमिति निवेदयन् क्षमां ययाच | श्रवणः स्वपरिचयं दत्वा मातापित्रोः विषये वदन् तौ जलं पाययितुं प्रार्थयन् मृतः |
शोषुच्यमानः दशरथः घटे जलं संगृह्य श्रवणस्य मातापित्रोः समीपं जगाम | बहुकालेनापि पुत्रस्य अनागमानेन चिन्तितौ अन्धौ पितरौ पदशब्दं आकर्ण्य हृष्टौ श्रवण एव आगतः इति विचिन्त्य तस्य कुशलवार्तां पप्रच्छतुः | भीतः दशरथः ईषत्कालं तूष्णीं स्थितः | बहुधा प्रश्नान् परीपृच्छ्यमानौ तौ वृद्धौ दशरथः स्वहस्तेन घटितां श्रवणस्य मरणवार्तां गद्गदकण्ठेन श्रावयामास | हृदयाघातकरं तद्वचनं श्रुत्वा तौ दशरथं तस्य पुत्रकारणादेव मृत्युर्भविष्यति इति शप्त्वा देहत्यागं कृतौ | अपुत्रो दशरथः एतस्य शापस्य कारणात् पुत्रवान् भविष्यामीति मनसि तुष्टोऽपि परिणामं चिन्तयन् विषण्णमनः राजगृहं प्रतिन्यवर्तयत |
May 20, 2021
रेलस्थानके यात्रापत्रनिरिक्षकः गणपतं वदति
यात्रापत्रं कुत्रास्ति तव दर्शय भोः।
गणपतः – अरे अहं रेलयानेन नागतः भोः।
निरिक्षकः – किं प्रमाणं रे ।
गणपतः – प्रमाणं तु एतदेव वर्तते यत् मम समीपं यात्रापत्रं नास्ति ।
~ दर्शना #hasya
यात्रापत्रं कुत्रास्ति तव दर्शय भोः।
गणपतः – अरे अहं रेलयानेन नागतः भोः।
निरिक्षकः – किं प्रमाणं रे ।
गणपतः – प्रमाणं तु एतदेव वर्तते यत् मम समीपं यात्रापत्रं नास्ति ।
~ दर्शना #hasya
May 20, 2021
Namaste
Vishaya: - Vishesha Varga:
*Parichaya: - karmani prayoga:*
*Dinaanka: 20 th May 2021*
Samaya: -
4:00 - 6:00 PM *(UAE)*
5:30 - 7:30 pm *(IST)*
Join Zoom Meeting
https://us02web.zoom.us/j/83606417220?pwd=RFFKMDVXOUoyQVhQdDA5eWxuKy9pZz09
Meeting ID: 836 0641 7220
Passcode: 715287
Note: This link is only for registered parichay patralaya students.
Dhanyawada
Vishaya: - Vishesha Varga:
*Parichaya: - karmani prayoga:*
*Dinaanka: 20 th May 2021*
Samaya: -
4:00 - 6:00 PM *(UAE)*
5:30 - 7:30 pm *(IST)*
Join Zoom Meeting
https://us02web.zoom.us/j/83606417220?pwd=RFFKMDVXOUoyQVhQdDA5eWxuKy9pZz09
Meeting ID: 836 0641 7220
Passcode: 715287
Note: This link is only for registered parichay patralaya students.
Dhanyawada
May 20, 2021
संस्कृत संवादः । Sanskrit Samvadah pinned «Update
Because of YOU, We reached the milestone of 1000 supporters but this is
not the end of the campaign. We have sent an email regarding this
petition to the government with the list of all the signatures and your
valuable comments. Now We have to support…»
May 20, 2021
Sanskrit-1820-1830
२०.५ सायंकाल आकाशवाणी संस्कृत
May 20, 2021
Thursday, May 20, 2021
'बार्ज्'दुरन्तः - २६ मृतदेहाः लब्धाः।
मुम्बई> टौट्टे चक्रवातस्य दुष्प्रभावेन अरबसमुद्रे निमग्ने 'पि ३०५' नामके बार्जे [संघाटः] विद्यमानानां २६ कर्मकराणां मृतदेहाः नौसेनया अधिगमाः। १८६ कर्मकराः रक्षां प्रापिताश्च। अदृष्टेभ्यः ४९ जनेभ्यः अन्वीक्षणमनुवर्तते।
मुम्बईतः ३५ नोटिक्कल् मैल् परिमिते दूरे तैलखननकर्मणि व्यापृताः आसन् बार्जिति उच्यमाने समुद्रसंघाटे वर्तिताः २६१ कर्मकराः।
~ संप्रति वार्ता
'बार्ज्'दुरन्तः - २६ मृतदेहाः लब्धाः।
मुम्बई> टौट्टे चक्रवातस्य दुष्प्रभावेन अरबसमुद्रे निमग्ने 'पि ३०५' नामके बार्जे [संघाटः] विद्यमानानां २६ कर्मकराणां मृतदेहाः नौसेनया अधिगमाः। १८६ कर्मकराः रक्षां प्रापिताश्च। अदृष्टेभ्यः ४९ जनेभ्यः अन्वीक्षणमनुवर्तते।
मुम्बईतः ३५ नोटिक्कल् मैल् परिमिते दूरे तैलखननकर्मणि व्यापृताः आसन् बार्जिति उच्यमाने समुद्रसंघाटे वर्तिताः २६१ कर्मकराः।
~ संप्रति वार्ता
May 20, 2021
May 20, 2021
Kaavyameemaamsaa (Kaviraja Rajashekharah)
प्रायः प्राणभृतां प्रेमाणमन्तरेण नान्यद्बन्धनमस्ति
Praayah praanabhritaam premaanamantarena naanyadbandhanamasti
Generally, for the living, there is no bondage except love.
पक्षपातो हि गुणदोषौ विपर्यासयति
Pakshapaato hi gunadoshau viparyaasayati
It is only partiality that interchanges good and bad (i.e. good is considered as bad and bad is considered as good)
परैश्च परीक्षयेत् यदुदासीनः पश्यति न तदनुष्ठातेति प्रायो वादः
Paraishcha pareekshayet. Yadudaaseenah pashyati na tadanushthaateti praayo vaadah
The plan should be got examined by outsiders. The argument is, what the neutral person sees, the one who executes may not see most of the time.
अनियतकालाः प्रवृत्तयो विप्लवन्ते
Aniyatakaalaah pravrittayo viplavante
Actions not done at the appropriate time do not yield the desired result
सम्यक्स्वापो वपुषः परमारोग्याय
Samyakswaapo vapushah paramaarogyaaya
The right kind of sleep is good for a very healthy body.
मतिदर्पणे कवीनां विश्वं प्रतिफलति
Matidarpane kaveenaam vishwam pratiphalati
In the mirror of the poet’s mind there is the reflection of the world.
प्रायः प्राणभृतां प्रेमाणमन्तरेण नान्यद्बन्धनमस्ति
Praayah praanabhritaam premaanamantarena naanyadbandhanamasti
Generally, for the living, there is no bondage except love.
पक्षपातो हि गुणदोषौ विपर्यासयति
Pakshapaato hi gunadoshau viparyaasayati
It is only partiality that interchanges good and bad (i.e. good is considered as bad and bad is considered as good)
परैश्च परीक्षयेत् यदुदासीनः पश्यति न तदनुष्ठातेति प्रायो वादः
Paraishcha pareekshayet. Yadudaaseenah pashyati na tadanushthaateti praayo vaadah
The plan should be got examined by outsiders. The argument is, what the neutral person sees, the one who executes may not see most of the time.
अनियतकालाः प्रवृत्तयो विप्लवन्ते
Aniyatakaalaah pravrittayo viplavante
Actions not done at the appropriate time do not yield the desired result
सम्यक्स्वापो वपुषः परमारोग्याय
Samyakswaapo vapushah paramaarogyaaya
The right kind of sleep is good for a very healthy body.
मतिदर्पणे कवीनां विश्वं प्रतिफलति
Matidarpane kaveenaam vishwam pratiphalati
In the mirror of the poet’s mind there is the reflection of the world.
May 20, 2021
https://youtu.be/RAuQAmyK8G0
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
YouTube
Vaarta : Sanskrit News । कोविड-19 के होम टेस्टिंग किट को मंजूरी
- पीएम
स्वास्थ्यकर्मियों से करेंगे संवाद- कोवैक्सिन का बढे़गा उत्पादन- कोविड-19
के होम टेस्टिंग किट को मंजूरी- ब्लैक फंगस को अधिसूचना बीमारी घोषित करने
का आग...
May 20, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - नवमी सुबह 11:10 तक तत्पश्चात दशमी
⛅ दिनांक - 21 मई 2021
⛅ दिन - शुक्रवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - वैशाख
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - पूर्वाफाल्गुनी शाम 03:23 तक तत्पश्चात उत्तराफाल्गुनी
⛅ योग - हर्षण रात्रि 09:10 तक तत्पश्चात वज्र
⛅ राहुकाल - सुबह 10:56 से दोपहर 12:35 तक
⛅ सूर्योदय - 06:00
⛅ सूर्यास्त - 19:10
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - नवमी सुबह 11:10 तक तत्पश्चात दशमी
⛅ दिनांक - 21 मई 2021
⛅ दिन - शुक्रवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - वैशाख
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - पूर्वाफाल्गुनी शाम 03:23 तक तत्पश्चात उत्तराफाल्गुनी
⛅ योग - हर्षण रात्रि 09:10 तक तत्पश्चात वज्र
⛅ राहुकाल - सुबह 10:56 से दोपहर 12:35 तक
⛅ सूर्योदय - 06:00
⛅ सूर्यास्त - 19:10
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
May 20, 2021
May 20, 2021
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
May 20, 2021
May 20, 2021
Thursday, May 20, 2021
इस्रयेल्- पलस्तीन् संघर्षः - संधर्षभूमेः दशवयस्कबालिकायाः वीडियोभाषणम् 'अन्तर्जालप्रसृतं' वर्तते।
इस्रयेल्- पलस्तीनयोः मध्ये जायमाने संघर्षे अतितीव्रे जाते शिशवः एव अत्यन्तं दुरितं अनुभवन्ति। संघर्षे आरब्धे सप्ताहाभ्यन्तरे एकचत्वारिंशत् शिशवः तथा बहवः पलस्तीनजनाः च आहताः। संधर्षभूमेः दशवयस्कबालिकायाः संभाषणम् इदानीं वीडियोद्वारा अन्तर्जाजालमाध्यमेषु 'सविशेषव्याप्तं' (viral) वर्तते।
वयं सर्वे शिशवः किल ?। 'किमर्थम् अस्मान् एवम् आक्रमन्ते? ' इति प्रश्नः एव सा अश्रुणा सह पृच्छति।
'किं करणीयम् इति अहं न जानामि। अहं केवलं दशवयस्का बालिका। यदि अहं भिषग्वरा अथवा अन्यपदवी-युक्ता चेत् सर्वेषां साहाय्यं कर्तुं शक्नुयाम्। किन्तु अहं केवलं बाला एव। मया किमपि कर्तुं न शक्यते। मां परितः सर्वे बालकाः एव। किमर्थम् 'ते' सर्वोपरि अग्निबाणान् पातयति? इति। 'Middle East i' इति ट्वीटर् पुटे एव एषः दृश्यसन्देशः प्रसारितः। दशवयस्का बालिका 'नदीने अब्देले' एव स्वं परितः स्थितान् बालिका -बालकान् संसूच्य लोकान् प्रति एवं पृच्छति।
केरल संस्कृताध्यापक फेडरेषनस्य नेतृत्वे सम्भाषणवर्गाय शुभारम्भः।
कोच्ची> केरल संस्कृताध्यापक फेडरेषन् [KSTF] इति केरलस्य संस्कृताध्यापकानां संघटनेन आकेरलं संस्कृताध्यापकानां कृते आयोज्यमानस्य दशदिनसम्भाषणवर्गस्य समुद्घाटनं सम्पन्नम्। कक्ष्याप्रकोष्ठेषु संस्कृताध्यापनं देववाण्या एव सुकरं ललितं च कर्तुं तथा भाषाप्रयोगे शिक्षकाणां लज्जां सङ्कोचं च अपाकर्तुमेवायं सम्भाषणवर्गः आयोजितः। संघटनेन 'ओण् लैन्' द्वारा आयोजिते सम्मेलने कैरल्याः प्रियकविः प्रोफ. वि मधुसूदनन् नायर् वर्यः वर्गस्य औपचारिकमुद्घाटनमकरोत्।
संस्कृतभाषायाः अध्ययनेन स्वांशीकरणेन च छात्राः धीराः मनीषिणः च भविष्यन्तीति मधुसूदनन् नायर् वर्येण उद्घाटनभाषणे उक्तम्। संस्कृतभाषाप्रयोगे अध्यापकेषु तत्र तत्र विद्यमानाः विद्यमानाः अधमर्णीकृतचित्तगतयः निवारणीयाः इत्यपि तेन उद्बोधितम्।
अनन्तपुरं संस्कृतमहाविद्यालयस्य प्राचार्यः डो. के उण्णिक्कृण्णः मुख्यभाषणमकरोत्। संस्कृताध्यापकाः राष्ट्रनिर्मातारः इति तेन प्रस्तुतम्। के. एस्. टि. एफ् संघटनस्य राज्याध्यक्षः टि के सन्तोष्कुमारः अध्यक्षः आसीत्। संघटनस्य सचिवमुख्यः सि पि सनल् चन्द्रः, पि पद्मनाभः, के. राजेषः, नीलमन शङ्करः इत्येते भाषणमकुर्वन्।
विश्वसंस्कृतप्रतिष्ठानस्य सहयोगे आयोज्यमाने अस्मिन् कार्यक्रमे को. रणजितस्य नेतृत्वे १५ शिक्षकाः शुक्रवासरादारभ्य दशदिनानि यावत् ओण् लैन् द्वारा एव संस्कृतसम्भाषणवर्गं चालयन्ति।
'बार्ज्'दुरन्तः - २६ मृतदेहाः लब्धाः।
मुम्बई> टौट्टे चक्रवातस्य दुष्प्रभावेन अरबसमुद्रे निमग्ने 'पि ३०५' नामके बार्जे [संघाटः] विद्यमानानां २६ कर्मकराणां मृतदेहाः नौसेनया अधिगमाः। १८६ कर्मकराः रक्षां प्रापिताश्च। अदृष्टेभ्यः ४९ जनेभ्यः अन्वीक्षणमनुवर्तते।
मुम्बईतः ३५ नोटिक्कल् मैल् परिमिते दूरे तैलखननकर्मणि व्यापृताः आसन् बार्जिति उच्यमाने समुद्रसंघाटे वर्तिताः २६१ कर्मकराः।
~ संप्रति वार्ता
इस्रयेल्- पलस्तीन् संघर्षः - संधर्षभूमेः दशवयस्कबालिकायाः वीडियोभाषणम् 'अन्तर्जालप्रसृतं' वर्तते।
इस्रयेल्- पलस्तीनयोः मध्ये जायमाने संघर्षे अतितीव्रे जाते शिशवः एव अत्यन्तं दुरितं अनुभवन्ति। संघर्षे आरब्धे सप्ताहाभ्यन्तरे एकचत्वारिंशत् शिशवः तथा बहवः पलस्तीनजनाः च आहताः। संधर्षभूमेः दशवयस्कबालिकायाः संभाषणम् इदानीं वीडियोद्वारा अन्तर्जाजालमाध्यमेषु 'सविशेषव्याप्तं' (viral) वर्तते।
वयं सर्वे शिशवः किल ?। 'किमर्थम् अस्मान् एवम् आक्रमन्ते? ' इति प्रश्नः एव सा अश्रुणा सह पृच्छति।
'किं करणीयम् इति अहं न जानामि। अहं केवलं दशवयस्का बालिका। यदि अहं भिषग्वरा अथवा अन्यपदवी-युक्ता चेत् सर्वेषां साहाय्यं कर्तुं शक्नुयाम्। किन्तु अहं केवलं बाला एव। मया किमपि कर्तुं न शक्यते। मां परितः सर्वे बालकाः एव। किमर्थम् 'ते' सर्वोपरि अग्निबाणान् पातयति? इति। 'Middle East i' इति ट्वीटर् पुटे एव एषः दृश्यसन्देशः प्रसारितः। दशवयस्का बालिका 'नदीने अब्देले' एव स्वं परितः स्थितान् बालिका -बालकान् संसूच्य लोकान् प्रति एवं पृच्छति।
केरल संस्कृताध्यापक फेडरेषनस्य नेतृत्वे सम्भाषणवर्गाय शुभारम्भः।
कोच्ची> केरल संस्कृताध्यापक फेडरेषन् [KSTF] इति केरलस्य संस्कृताध्यापकानां संघटनेन आकेरलं संस्कृताध्यापकानां कृते आयोज्यमानस्य दशदिनसम्भाषणवर्गस्य समुद्घाटनं सम्पन्नम्। कक्ष्याप्रकोष्ठेषु संस्कृताध्यापनं देववाण्या एव सुकरं ललितं च कर्तुं तथा भाषाप्रयोगे शिक्षकाणां लज्जां सङ्कोचं च अपाकर्तुमेवायं सम्भाषणवर्गः आयोजितः। संघटनेन 'ओण् लैन्' द्वारा आयोजिते सम्मेलने कैरल्याः प्रियकविः प्रोफ. वि मधुसूदनन् नायर् वर्यः वर्गस्य औपचारिकमुद्घाटनमकरोत्।
संस्कृतभाषायाः अध्ययनेन स्वांशीकरणेन च छात्राः धीराः मनीषिणः च भविष्यन्तीति मधुसूदनन् नायर् वर्येण उद्घाटनभाषणे उक्तम्। संस्कृतभाषाप्रयोगे अध्यापकेषु तत्र तत्र विद्यमानाः विद्यमानाः अधमर्णीकृतचित्तगतयः निवारणीयाः इत्यपि तेन उद्बोधितम्।
अनन्तपुरं संस्कृतमहाविद्यालयस्य प्राचार्यः डो. के उण्णिक्कृण्णः मुख्यभाषणमकरोत्। संस्कृताध्यापकाः राष्ट्रनिर्मातारः इति तेन प्रस्तुतम्। के. एस्. टि. एफ् संघटनस्य राज्याध्यक्षः टि के सन्तोष्कुमारः अध्यक्षः आसीत्। संघटनस्य सचिवमुख्यः सि पि सनल् चन्द्रः, पि पद्मनाभः, के. राजेषः, नीलमन शङ्करः इत्येते भाषणमकुर्वन्।
विश्वसंस्कृतप्रतिष्ठानस्य सहयोगे आयोज्यमाने अस्मिन् कार्यक्रमे को. रणजितस्य नेतृत्वे १५ शिक्षकाः शुक्रवासरादारभ्य दशदिनानि यावत् ओण् लैन् द्वारा एव संस्कृतसम्भाषणवर्गं चालयन्ति।
'बार्ज्'दुरन्तः - २६ मृतदेहाः लब्धाः।
मुम्बई> टौट्टे चक्रवातस्य दुष्प्रभावेन अरबसमुद्रे निमग्ने 'पि ३०५' नामके बार्जे [संघाटः] विद्यमानानां २६ कर्मकराणां मृतदेहाः नौसेनया अधिगमाः। १८६ कर्मकराः रक्षां प्रापिताश्च। अदृष्टेभ्यः ४९ जनेभ्यः अन्वीक्षणमनुवर्तते।
मुम्बईतः ३५ नोटिक्कल् मैल् परिमिते दूरे तैलखननकर्मणि व्यापृताः आसन् बार्जिति उच्यमाने समुद्रसंघाटे वर्तिताः २६१ कर्मकराः।
~ संप्रति वार्ता
May 20, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। षोडशः सर्गः ।।
🍃 ततस्तदद्भुतप्रख्यं भूतं परमभास्वरम्।
संवर्तयित्वा तत्कर्म तत्रैवान्तरधीयत ॥२४॥
⚜️ भावार्थ - वह महा तेजस्वी अद्भुत पुरुष महाराज दशरथ को पायस पात्र दे कर वहीं अन्तर्धान हो गया ॥२४॥
🍃हर्षरश्मिभिरुचो तस्यान्तःपुरमावभौ।
शारदस्वाभिरामस्य चन्द्रस्येव नभशुभिः ॥२५॥
⚜️ भावार्थ - महाराज की रानियाँ भी यह सुख-संवाद सुन, शरद् कालीन चन्द्रमा की किरणों से प्रकाश की भाँति ( प्रसन्नता से ) खिल उठीं अर्थात् शोभायमान हुई ॥२५॥
#ramayan
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। षोडशः सर्गः ।।
🍃 ततस्तदद्भुतप्रख्यं भूतं परमभास्वरम्।
संवर्तयित्वा तत्कर्म तत्रैवान्तरधीयत ॥२४॥
⚜️ भावार्थ - वह महा तेजस्वी अद्भुत पुरुष महाराज दशरथ को पायस पात्र दे कर वहीं अन्तर्धान हो गया ॥२४॥
🍃हर्षरश्मिभिरुचो तस्यान्तःपुरमावभौ।
शारदस्वाभिरामस्य चन्द्रस्येव नभशुभिः ॥२५॥
⚜️ भावार्थ - महाराज की रानियाँ भी यह सुख-संवाद सुन, शरद् कालीन चन्द्रमा की किरणों से प्रकाश की भाँति ( प्रसन्नता से ) खिल उठीं अर्थात् शोभायमान हुई ॥२५॥
#ramayan
May 20, 2021
📙 ऋग्वेद
सूक्त - २५ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - १७ , देवता - वरुण
🍃 सं नु वोचावहै पुनर्यतो मे मध्वाभृतम् होतेव क्षदसे प्रियम् (१७)
⚜️ भावार्थ - हे वरुण ! मधुर रस वाला मेरा हव्य तैयार है। तुम ... के समान उस हव्य का भक्षण करो। इसके पश्चात् हम लोग आपस में बातें करेंगे (१७)
#Rgveda
सूक्त - २५ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - १७ , देवता - वरुण
🍃 सं नु वोचावहै पुनर्यतो मे मध्वाभृतम् होतेव क्षदसे प्रियम् (१७)
⚜️ भावार्थ - हे वरुण ! मधुर रस वाला मेरा हव्य तैयार है। तुम ... के समान उस हव्य का भक्षण करो। इसके पश्चात् हम लोग आपस में बातें करेंगे (१७)
#Rgveda
May 20, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ चतुर्दशः अध्याय
♦️श्लोक :- ७
उत्पन्नपश्चात्तापस्य बुद्धिर्भवति यादृशी।
तादृशी यदि पूर्वा स्यात्कस्य स्यान्न महोदयः।।७।।
♦️भावार्थ - अशुभ कर्म करने के बाद पछताने वाले व्यक्ति को जैसी बुद्धि उत्पन्न होती है, यदि वैसी ही बुद्धि पहले ही उत्पन्न हो जाए, तो किसको मोक्ष की प्राप्ति न हो जाए अर्थात् सबको मोक्ष मिल जाए।।
#Chanakya
✒️ चतुर्दशः अध्याय
♦️श्लोक :- ७
उत्पन्नपश्चात्तापस्य बुद्धिर्भवति यादृशी।
तादृशी यदि पूर्वा स्यात्कस्य स्यान्न महोदयः।।७।।
♦️भावार्थ - अशुभ कर्म करने के बाद पछताने वाले व्यक्ति को जैसी बुद्धि उत्पन्न होती है, यदि वैसी ही बुद्धि पहले ही उत्पन्न हो जाए, तो किसको मोक्ष की प्राप्ति न हो जाए अर्थात् सबको मोक्ष मिल जाए।।
#Chanakya
May 20, 2021
🌺🌺 *प्रतिदिनं संस्कृतं* 🌺🌺
*कथापठनशृङ्खला*
केवलं 30 निमेषा:
*समय: - 12 Noon to 12.30*
Google Meet joining info
Video call link: https://meet.google.com/anj-tyfb-aum
*कथापठनशृङ्खला*
केवलं 30 निमेषा:
*समय: - 12 Noon to 12.30*
Google Meet joining info
Video call link: https://meet.google.com/anj-tyfb-aum
May 20, 2021
May 21, 2021
ओ३म्
189. संस्कृत वाक्याभ्यासः
अद्य रविवासरः अस्ति खलु !
= आज रविवार है न !
तर्हि भोजन समये संस्कृते एव वदामः
= तो भोजन के समय संस्कृत में ही बोलें
आगच्छन्तु सर्वे भोजनं कुर्मः
= सभी आ जाएँ भोजन करते हैं
पुत्र ! पूर्वं हस्तं प्रक्षालय
पुत्रि ! पूर्वं हस्तं प्रक्षालय
= बेटा ! पहले हाथ धो लो
सर्वे अधः मण्डलाकारे उपविशन्तु ।
= सभी नीचे गोलाकार में बैठ जाएँ
स्वां स्थालिकां स्वीकुर्वन्तु।
= अपनी थाली ले लें
चषके जलं पूरयन्तु
= गिलास में पानी भर लें
सर्वाणि व्यंजनानि मध्ये स्थापयन्तु।
= सभी व्यंजन बीच में रख लें
सैंयावं स्वीकुरु पुत्र / पुत्रि !
= हलुआ लो बेटा
जालिकायाः शाकम् ।
= तुरई की सब्जी
मुद्गस्य दालम् ( सूपम्)
= मूँग की दाल
ओदनम् अपि अस्ति।
= चावल भी है
कति रोटिकाः ददानि ?
= कितनी रोटी दूँ ?
भोजनात् पूर्वं भोजनमन्त्रं वदामः ।
= भोजन से पहले भोजन मन्त्र बोलते हैं
अधुना खादन्तु ।
= अब खाएँ ।
शुभ रविवासरः ।
ओ३म्
190. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः मरीचिकां लाजति ।
= वह मिर्ची तलता है ।
लाजिता मरीचिका तस्मै रोचते।
= तली हुई मिर्च उसे पसंद है।
माता किं किं लाजति ?
= माँ क्या क्या तलती है ?
माता पूरिकां लाजति।
= माँ पूड़ी तलती है।
( पूरिकाः लाजति = पूड़ियाँ तलती है )
माता आलुलवं लाजति।
= माँ आलू की चिप्स तलती है
माता पर्पटं लाजति।
= माँ पापड़ तलती है
भगिनी पिष्टकं लाजति।
= बहन पकौड़ा तलती है ।
( पिष्टकानि लाजति = पकौड़े तलती है )
भगिनी भूचणकं लाजति।
= बहन मूँगफली तलती है ।
सा पलांडु लाजति।
= वह प्याज तलती है
सा अपूपं लाजति।
= वह मालपुआ तलती है ।
ओ३म्
191. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सा भृज्जति ।
= वह भूनती है ।
सा पर्पटं भृज्जति।
=वह पापड़ भूनती ( सेंकती ) है।
सा रोटिकाः भृज्जति।
= वह रोटियाँ सेंकती है।
भाजने सा वृन्ताकं भृज्जति।
= तवे पर वह बैंगन सेंकती है।
कटाहे सः चणकं भृज्जति।
= कढ़ाई में वह चना भूनता है।
यदाकदा अहमपि रोटिकाः भृज्जामि।
= कभी कभी मैं भी रोटियाँ सेंकता हूँ।
भर्जितं पर्पटं बहु रोचते।
= भूना ( सेंका ) हुआ पापड़ बहुत अच्छा लगता है।
मम माता मन्दाग्नौ मकोयं भृज्जति।
= मेरी माँ धीमी आँच पर भुट्टा भूनती हैं
तर्हि प्रतीक्षां मा करोतु।
= तो फिर प्रतीक्षा न करें
भवान् /भवती अपि किमपि भृज्जतु ।
= आप भी कुछ भूनिये ।
ओ३म्
192. संस्कृत वाक्याभ्यासः
छात्रः १ – तव अल्पाहारः कुत्र अस्ति ?
= तुम्हारा नाश्ता कहाँ है ?
छात्रः २ अद्य न आनीतवान् ।
= आज नहीं लाया ।
छात्रः १ – तर्हि मया सह कुरु ।
= तो मेरे साथ करो ।
छात्रः २ – मम माता आनेष्यति ।
= मेरी माँ लाएगी।
छात्रः १ – कदा आनेष्यति ?
= कब लाएगी ।
छात्रः २ – अधुनैव ।
= अभी ही ।
छात्रः १ – त्वं न खादिष्यसि चेत् अहमपि न खादिष्यामि।
= तुम नहीं खाओगे तो मैं भी नहीं खाऊँगा।
छात्रः २ – त्वं खाद ,
= तुम खाओ ।
छात्रः १ – त्वं रोदिषि मित्र !
= तुम रो रहे हो मित्र !
छात्रः २ – सत्यं वदामि , मम माता रुग्णा अस्ति
= सच कहूँ , मेरी माँ बीमार है ।
छात्रः १ – तव मातरं किम् अभवत् ?
= तुम्हारी माँ को क्या हो गया ?
छात्रः १ – वद , किम् अभवत् तव मातरम् ।
= बोलो , क्या हो गया तुम्हारी माँ को ?
छात्रः २ – मम मातरं सामान्यः एव रोगः आसीत्।
= मेरी माँ को सामान्य ही रोग था।
छात्रः १ – तर्हि का चिन्ता ?
= तो फिर चिंता कैसी ?
छात्रः २ – चिकित्सालयतः माता पादाभ्याम् आगतवती।
= अस्पताल से माँ पैदल आई ।
छात्रः १ – तर्हि किम् अभवत् ?
= तो क्या हो गया ?
छात्रः २ – मार्गे बहु आतपः आसीत् ।
= रास्ते में बहुत धूप थी।
– मम माता आतपं सोढुं न शक्तवती।
= मेरी माँ धूप सहन न कर सकी
– अतः ज्वरः अवर्धत।
= इसलिये ज्वर बढ़ गया।
छात्रः १ – अधुना कथम् अस्ति?
= अब कैसी हैं ?
छात्रः २ – अधुना विश्रामं करोति।
= अभी विश्राम कर रही हैं ।
छात्रः १ – तर्हि अल्पाहारं कुरु ।
= तो नाश्ता करो।
छात्रः २ – यावत् माता न खादति तावद् अहमपि न खादिष्यामि।
= जब तक माँ नहीं खाती तब तक मैं नहीं खाऊँगा ।
अहो , मातृस्नेहः ।
#vakyabhyas
189. संस्कृत वाक्याभ्यासः
अद्य रविवासरः अस्ति खलु !
= आज रविवार है न !
तर्हि भोजन समये संस्कृते एव वदामः
= तो भोजन के समय संस्कृत में ही बोलें
आगच्छन्तु सर्वे भोजनं कुर्मः
= सभी आ जाएँ भोजन करते हैं
पुत्र ! पूर्वं हस्तं प्रक्षालय
पुत्रि ! पूर्वं हस्तं प्रक्षालय
= बेटा ! पहले हाथ धो लो
सर्वे अधः मण्डलाकारे उपविशन्तु ।
= सभी नीचे गोलाकार में बैठ जाएँ
स्वां स्थालिकां स्वीकुर्वन्तु।
= अपनी थाली ले लें
चषके जलं पूरयन्तु
= गिलास में पानी भर लें
सर्वाणि व्यंजनानि मध्ये स्थापयन्तु।
= सभी व्यंजन बीच में रख लें
सैंयावं स्वीकुरु पुत्र / पुत्रि !
= हलुआ लो बेटा
जालिकायाः शाकम् ।
= तुरई की सब्जी
मुद्गस्य दालम् ( सूपम्)
= मूँग की दाल
ओदनम् अपि अस्ति।
= चावल भी है
कति रोटिकाः ददानि ?
= कितनी रोटी दूँ ?
भोजनात् पूर्वं भोजनमन्त्रं वदामः ।
= भोजन से पहले भोजन मन्त्र बोलते हैं
अधुना खादन्तु ।
= अब खाएँ ।
शुभ रविवासरः ।
ओ३म्
190. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः मरीचिकां लाजति ।
= वह मिर्ची तलता है ।
लाजिता मरीचिका तस्मै रोचते।
= तली हुई मिर्च उसे पसंद है।
माता किं किं लाजति ?
= माँ क्या क्या तलती है ?
माता पूरिकां लाजति।
= माँ पूड़ी तलती है।
( पूरिकाः लाजति = पूड़ियाँ तलती है )
माता आलुलवं लाजति।
= माँ आलू की चिप्स तलती है
माता पर्पटं लाजति।
= माँ पापड़ तलती है
भगिनी पिष्टकं लाजति।
= बहन पकौड़ा तलती है ।
( पिष्टकानि लाजति = पकौड़े तलती है )
भगिनी भूचणकं लाजति।
= बहन मूँगफली तलती है ।
सा पलांडु लाजति।
= वह प्याज तलती है
सा अपूपं लाजति।
= वह मालपुआ तलती है ।
ओ३म्
191. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सा भृज्जति ।
= वह भूनती है ।
सा पर्पटं भृज्जति।
=वह पापड़ भूनती ( सेंकती ) है।
सा रोटिकाः भृज्जति।
= वह रोटियाँ सेंकती है।
भाजने सा वृन्ताकं भृज्जति।
= तवे पर वह बैंगन सेंकती है।
कटाहे सः चणकं भृज्जति।
= कढ़ाई में वह चना भूनता है।
यदाकदा अहमपि रोटिकाः भृज्जामि।
= कभी कभी मैं भी रोटियाँ सेंकता हूँ।
भर्जितं पर्पटं बहु रोचते।
= भूना ( सेंका ) हुआ पापड़ बहुत अच्छा लगता है।
मम माता मन्दाग्नौ मकोयं भृज्जति।
= मेरी माँ धीमी आँच पर भुट्टा भूनती हैं
तर्हि प्रतीक्षां मा करोतु।
= तो फिर प्रतीक्षा न करें
भवान् /भवती अपि किमपि भृज्जतु ।
= आप भी कुछ भूनिये ।
ओ३म्
192. संस्कृत वाक्याभ्यासः
छात्रः १ – तव अल्पाहारः कुत्र अस्ति ?
= तुम्हारा नाश्ता कहाँ है ?
छात्रः २ अद्य न आनीतवान् ।
= आज नहीं लाया ।
छात्रः १ – तर्हि मया सह कुरु ।
= तो मेरे साथ करो ।
छात्रः २ – मम माता आनेष्यति ।
= मेरी माँ लाएगी।
छात्रः १ – कदा आनेष्यति ?
= कब लाएगी ।
छात्रः २ – अधुनैव ।
= अभी ही ।
छात्रः १ – त्वं न खादिष्यसि चेत् अहमपि न खादिष्यामि।
= तुम नहीं खाओगे तो मैं भी नहीं खाऊँगा।
छात्रः २ – त्वं खाद ,
= तुम खाओ ।
छात्रः १ – त्वं रोदिषि मित्र !
= तुम रो रहे हो मित्र !
छात्रः २ – सत्यं वदामि , मम माता रुग्णा अस्ति
= सच कहूँ , मेरी माँ बीमार है ।
छात्रः १ – तव मातरं किम् अभवत् ?
= तुम्हारी माँ को क्या हो गया ?
छात्रः १ – वद , किम् अभवत् तव मातरम् ।
= बोलो , क्या हो गया तुम्हारी माँ को ?
छात्रः २ – मम मातरं सामान्यः एव रोगः आसीत्।
= मेरी माँ को सामान्य ही रोग था।
छात्रः १ – तर्हि का चिन्ता ?
= तो फिर चिंता कैसी ?
छात्रः २ – चिकित्सालयतः माता पादाभ्याम् आगतवती।
= अस्पताल से माँ पैदल आई ।
छात्रः १ – तर्हि किम् अभवत् ?
= तो क्या हो गया ?
छात्रः २ – मार्गे बहु आतपः आसीत् ।
= रास्ते में बहुत धूप थी।
– मम माता आतपं सोढुं न शक्तवती।
= मेरी माँ धूप सहन न कर सकी
– अतः ज्वरः अवर्धत।
= इसलिये ज्वर बढ़ गया।
छात्रः १ – अधुना कथम् अस्ति?
= अब कैसी हैं ?
छात्रः २ – अधुना विश्रामं करोति।
= अभी विश्राम कर रही हैं ।
छात्रः १ – तर्हि अल्पाहारं कुरु ।
= तो नाश्ता करो।
छात्रः २ – यावत् माता न खादति तावद् अहमपि न खादिष्यामि।
= जब तक माँ नहीं खाती तब तक मैं नहीं खाऊँगा ।
अहो , मातृस्नेहः ।
#vakyabhyas
May 21, 2021
संक्षिप्तरामायणम्
धर्मस्य परिरक्षणाय श्रीरामः भूलोके अवतारं कृतवान् | कौसल्यादशरथयोः पुत्रः सः अयोध्यानगरस्य प्रजाभ्यः आनन्ददायकः | रामस्य शोर्येण सुप्रीतः जनकराजः तस्मै स्वकन्यां सीतां विवाहे दत्तवान् |
पितृवचनपरिपालनाय रामः भ्रात्रा लक्ष्मणेन तथा पत्न्या सीतया सह अरण्यं गतवान् | अरण्ये शूर्पणखानामका राक्षसी सीतायै असूयन्ती लक्ष्मणेन विरूपिता | रामः तस्याः भ्रातृभ्यां खरदूषणाभ्यां मृत्युदण्डं प्रदत्तवान् | एतां वार्तां श्रुत्वा शूर्पणखायाः भ्राता रावणः रामाय क्रुध्यन् सीतायाः अपहरणं कृतवान् |
सीतां अन्विष्यन्तौ रामलक्ष्मणौ हनुमता सुग्रीवेण च सह किष्किन्धादेशे मिलितवन्तौ | सुग्रीवाय तस्य अग्रजः वाली द्रुह्यन् राज्यापहरणं भार्यापहरणं च कृतवान् | रामः वालिनं मारयित्वा सुग्रीवाय राज्यं दापितवान् |
श्रीरामाय नमः इति वदन् हनुमान् महासमुद्रं लङ्घितवान् | रावणनगरीलङ्कायां सीतादेव्यै रामाङ्गुलीयकम् अर्पितवान् | युद्धाय आगतान् राक्षसगणं निवारयित्वा लङ्कानगरीं अग्नये समर्पितवान् | वायुपुत्रहनुमतः भक्तिः रामाय रोचते |
रामः वानरसैन्येन सह लङ्कां गत्वा रावणं युद्धाय प्रचोदितवान् | शरणागताय रावणभ्रात्रे विभीषणाय अभयं दत्तवान् | घोरयुद्धे रावणं हत्वा सीतया सह पुनः अयोध्यानगरं प्राप्तवान् | तत्र बहुकालपर्यन्तं जनेभ्यः स्पृहयन् सः राज्यभारं कृतवान् |
धर्मस्य परिरक्षणाय श्रीरामः भूलोके अवतारं कृतवान् | कौसल्यादशरथयोः पुत्रः सः अयोध्यानगरस्य प्रजाभ्यः आनन्ददायकः | रामस्य शोर्येण सुप्रीतः जनकराजः तस्मै स्वकन्यां सीतां विवाहे दत्तवान् |
पितृवचनपरिपालनाय रामः भ्रात्रा लक्ष्मणेन तथा पत्न्या सीतया सह अरण्यं गतवान् | अरण्ये शूर्पणखानामका राक्षसी सीतायै असूयन्ती लक्ष्मणेन विरूपिता | रामः तस्याः भ्रातृभ्यां खरदूषणाभ्यां मृत्युदण्डं प्रदत्तवान् | एतां वार्तां श्रुत्वा शूर्पणखायाः भ्राता रावणः रामाय क्रुध्यन् सीतायाः अपहरणं कृतवान् |
सीतां अन्विष्यन्तौ रामलक्ष्मणौ हनुमता सुग्रीवेण च सह किष्किन्धादेशे मिलितवन्तौ | सुग्रीवाय तस्य अग्रजः वाली द्रुह्यन् राज्यापहरणं भार्यापहरणं च कृतवान् | रामः वालिनं मारयित्वा सुग्रीवाय राज्यं दापितवान् |
श्रीरामाय नमः इति वदन् हनुमान् महासमुद्रं लङ्घितवान् | रावणनगरीलङ्कायां सीतादेव्यै रामाङ्गुलीयकम् अर्पितवान् | युद्धाय आगतान् राक्षसगणं निवारयित्वा लङ्कानगरीं अग्नये समर्पितवान् | वायुपुत्रहनुमतः भक्तिः रामाय रोचते |
रामः वानरसैन्येन सह लङ्कां गत्वा रावणं युद्धाय प्रचोदितवान् | शरणागताय रावणभ्रात्रे विभीषणाय अभयं दत्तवान् | घोरयुद्धे रावणं हत्वा सीतया सह पुनः अयोध्यानगरं प्राप्तवान् | तत्र बहुकालपर्यन्तं जनेभ्यः स्पृहयन् सः राज्यभारं कृतवान् |
May 21, 2021
एकस्य पुरुषस्य मृत्योः परं सः स्वर्गं गतवान्।
तत्र गत्वा सः स्वर्गस्य द्वारं नोदितवान्।
तदा एकः यमस्य अनुचरः तं पृष्टवान् किं त्वं विवाहितः आसीः ?
पुरुषः- आम्, अहं विवाहितः आसम्।
अनुचरः- तर्हि स्वर्गस्य अन्तः प्रवेष्टुं शक्नोति।
किञ्चित् कालानन्तरम् अन्यः एकः पुरुषः अपि स्वर्गं गतवान्।
तमपि सः अनुचरः पृष्टवान् किं त्वं विवाहितः आसीः?
सः उक्तवान् आम्! अहं तु द्विवारं विवाहं कृतवान् आसम्।
तदा सः अनुचरः उक्तवान्- त्वम् इतः अनुक्षणम् एव गच्छ!
स्वर्गे लोके मूर्खाणां स्थानं नास्ति।
-प्रदीपः!
#hasya
तत्र गत्वा सः स्वर्गस्य द्वारं नोदितवान्।
तदा एकः यमस्य अनुचरः तं पृष्टवान् किं त्वं विवाहितः आसीः ?
पुरुषः- आम्, अहं विवाहितः आसम्।
अनुचरः- तर्हि स्वर्गस्य अन्तः प्रवेष्टुं शक्नोति।
किञ्चित् कालानन्तरम् अन्यः एकः पुरुषः अपि स्वर्गं गतवान्।
तमपि सः अनुचरः पृष्टवान् किं त्वं विवाहितः आसीः?
सः उक्तवान् आम्! अहं तु द्विवारं विवाहं कृतवान् आसम्।
तदा सः अनुचरः उक्तवान्- त्वम् इतः अनुक्षणम् एव गच्छ!
स्वर्गे लोके मूर्खाणां स्थानं नास्ति।
-प्रदीपः!
#hasya
May 21, 2021
writereaddata_Bulletins_Text_NSD_2021_May_NSD_Sanskrit_Sanskrit.pdf
63.5 KB
२१.५ सायंकाल आकाशवाणी संस्कृत
May 21, 2021
May 21, 2021
Kathaasaritsaagaram (Somadeva)
अप्राप्यं नाम नेहास्ति धीरस्य व्यवसायिनः
Apraapyam naama nehaasti dheerasya vyavasaayinah
There is nothing unattainable to the one who has courage and who works hard.
अश्नुते स हि कल्याणं व्यसने यो न मुह्यति
Ashnute sa hi kalyaanam vyasane yo na muhyati
Only one who does not lose his cool in adversity will enjoy prosperity
एकचित्ते द्वयोरेव किमसाध्यं भवेदिति
Ekachitte dwayoreva kimasaadhyam bhavediti
When two people think alike then what is it that is impossible?
करुणार्द्रा हि सर्वस्य सन्तोऽकारणबान्धवाः
Karunaardraa hi sarvasya santo’kaaranabaandhavaah
Good people whose heart is full of sympathy and kindness become, without selfish motives, the friends or relatives of all.
कामं व्यसनवृक्षस्य मूलं दुर्जनसंगतिः
Kaamam vyasana vrikshasya moolam durjana sangatih
The root cause of sorrow is the company of bad people.
त्यजन्त्युत्तमसत्वा हि प्राणानपि न सत्पथं
Tyajantyuttamasatwaa hi praanaanapi na satpatham
Those of good nature may give up their life but not the righteous path.
पङ्को हि नभसि क्षिप्तः क्षेप्तुः पतति मूर्धनि
Panko hi nabhasi kshiptah ksheptuh patati moordhani
Mud, thrown at the sky, falls on the head of the person who throws it (If one does something bad it recoils on him)
अप्राप्यं नाम नेहास्ति धीरस्य व्यवसायिनः
Apraapyam naama nehaasti dheerasya vyavasaayinah
There is nothing unattainable to the one who has courage and who works hard.
अश्नुते स हि कल्याणं व्यसने यो न मुह्यति
Ashnute sa hi kalyaanam vyasane yo na muhyati
Only one who does not lose his cool in adversity will enjoy prosperity
एकचित्ते द्वयोरेव किमसाध्यं भवेदिति
Ekachitte dwayoreva kimasaadhyam bhavediti
When two people think alike then what is it that is impossible?
करुणार्द्रा हि सर्वस्य सन्तोऽकारणबान्धवाः
Karunaardraa hi sarvasya santo’kaaranabaandhavaah
Good people whose heart is full of sympathy and kindness become, without selfish motives, the friends or relatives of all.
कामं व्यसनवृक्षस्य मूलं दुर्जनसंगतिः
Kaamam vyasana vrikshasya moolam durjana sangatih
The root cause of sorrow is the company of bad people.
त्यजन्त्युत्तमसत्वा हि प्राणानपि न सत्पथं
Tyajantyuttamasatwaa hi praanaanapi na satpatham
Those of good nature may give up their life but not the righteous path.
पङ्को हि नभसि क्षिप्तः क्षेप्तुः पतति मूर्धनि
Panko hi nabhasi kshiptah ksheptuh patati moordhani
Mud, thrown at the sky, falls on the head of the person who throws it (If one does something bad it recoils on him)
May 21, 2021
https://youtu.be/9VXJxOIcHtk
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
YouTube
Vaarta: News in Sanskrit
Watch daily news updates in our bulletin, Vaarta.
May 21, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - दशमी सुबह 09:15 तक तत्पश्चात एकादशी
⛅ दिनांक - 22 मई 2021
⛅ दिन - शनिवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - वैशाख
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - उत्तराफाल्गुनी दोपहर 02:06 तक तत्पश्चात हस्त
⛅ योग - वज्र शाम 06:18 तक तत्पश्चात सिद्धि
⛅ राहुकाल - सुबह 09:17 से सुबह 10:56 तक
⛅ सूर्योदय - 05:59
⛅ सूर्यास्त - 19:10
⛅ दिशाशूल - पूर्व दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण - मोहिनी एकादशी (स्मार्त)
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - दशमी सुबह 09:15 तक तत्पश्चात एकादशी
⛅ दिनांक - 22 मई 2021
⛅ दिन - शनिवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - वैशाख
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - उत्तराफाल्गुनी दोपहर 02:06 तक तत्पश्चात हस्त
⛅ योग - वज्र शाम 06:18 तक तत्पश्चात सिद्धि
⛅ राहुकाल - सुबह 09:17 से सुबह 10:56 तक
⛅ सूर्योदय - 05:59
⛅ सूर्यास्त - 19:10
⛅ दिशाशूल - पूर्व दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण - मोहिनी एकादशी (स्मार्त)
May 21, 2021
May 21, 2021
May 21, 2021
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
May 21, 2021
Friday, May 21, 2021
प्राणवायोः पुनश्चाक्रीकरणेन द्विगुणीकृतफलं लभ्यमानया
नूतनसुविधया सह भारतीयनाविकसेना।
नवदिल्ली> कोविड्प्रतिरोधप्रवर्तन-परिश्रमेषु नूतन साङ्केतिकविद्यया सह भारतीयनाविकसेना। प्राणवायोः दुर्भिक्षपरिहाराय एषा साङ्केतिकविद्या सप्रयोजका भवति।प्राणवायोः पुनरुत्पादनाय सहायकः प्राणवायुपुनश्चाक्रीकरणरीतिः ( oxigen recycling system) एव वायुसेनया परीक्षणेन सफलीकृता। प्राणवायोः दुर्भिक्षपरिहाराय एषा योग्या भवति। उपसेनानायकः(lieutenant colonel) मायङ्क् शर्मा एव सुविधायाः अस्याः आविष्कर्ता। एषा सुविधा विगते मार्च् मासे अन्तर्वाहिनी-प्रदर्शनकार्यक्रमे प्रधानमन्त्रिणः पुरतः प्रदर्शिता आसीत् इति मायङ्क् शर्मणा उक्तम्। अस्याः आदर्शभूतनिर्माणाय केवलम् अयुतं रूप्यकाणि एव व्ययः। एषा सुविधा प्राणवायुनिभृत-कृशगोलकेषु घटयति चेत् पर्वतारोहकाणां तथा हिमालयप्रान्तीयसैनिकानां च द्विगुणितं प्रयोजनं लप्स्यते इति नाविकसेना व्यजिज्ञपत्।
वंगसमुद्रे न्यूनमर्दः - चक्रवातसाध्यता वर्तते।
अनन्तपुरी> वंगसमुद्रे नूतनः न्यूनमर्दः जनयतीति पर्यावरणसंस्थया निगदितम्। तस्य प्रभावेण केरले विविधजनपदेषु महती वृष्टिः भविष्यति।
न्यूनमर्दः चक्रवातरूपेण परिवर्तिष्यते। 'यास्' इति नामाङ्कितस्य चक्रवातस्य सञ्चारपथे केरलं न वर्तते अपि ओडीषा वंगः इत्यादीनि राज्यानि जागरूकाणि भवेयुः इति पर्यावरणसंस्थया निगदितम्।
केरले नूतनसर्वकारः शासनपदे - अतिदुर्भिक्षताम् अपाकरिष्यति।
अनन्तपुरी> केरलराज्ये पिणरायिविजयस्य नेतृत्वे द्वितीयं मन्त्रिमण्डलं शासनपदं प्राप्तम्। सेन्ट्रल् स्टेडियं क्रीडाङ्कणे कोविड्मार्गनिर्देशान् अनुसृत्य आयोजिते कार्यक्रमे राज्यपालः आरिफ् मुहम्मद खानः मुख्यमन्त्रिणे पिणरायि विजयाय अन्येभ्यः २० मन्त्रिभ्यश्च शपथवाचनम् अकारयत्।
सायं सार्धत्रिवादनतः पञ्चवादनपर्यन्तं दीर्घितस्य शपथकार्यक्रमानन्तरं विधानसभायां प्रथमं मन्त्रिमण्डलोपवेशनं सम्पन्नम्। तदनन्तरं कृते वार्ताहरसम्मेलने मुख्यमन्त्रिणा पिणरायिविजयेन सर्वकारस्य राज्यशासननीतिमार्गः विशदीकृतः। तस्य प्रख्यापनेषु कानिचन-
* पञ्चवर्षाभ्यन्तरे अतिदौर्भिक्षम् उन्मूलयिष्यति।
* कार्षिकमण्डले उत्पादनक्षमता, लाभसाध्यता, सुस्थितिः इत्येतेभ्यः प्राधान्यं दास्यति।
* सामाजिकमण्डलेषु शिक्षा - भवन - स्वास्थ्य मण्डलेषु जातान् अभिवृद्धीन् शक्तीकरिष्यति।
जनैः सह जनेभ्य एव अयं सर्वकार इति तेन स्पष्टीकृतम्।
~ संप्रति वार्ता
प्राणवायोः पुनश्चाक्रीकरणेन द्विगुणीकृतफलं लभ्यमानया
नूतनसुविधया सह भारतीयनाविकसेना।
नवदिल्ली> कोविड्प्रतिरोधप्रवर्तन-परिश्रमेषु नूतन साङ्केतिकविद्यया सह भारतीयनाविकसेना। प्राणवायोः दुर्भिक्षपरिहाराय एषा साङ्केतिकविद्या सप्रयोजका भवति।प्राणवायोः पुनरुत्पादनाय सहायकः प्राणवायुपुनश्चाक्रीकरणरीतिः ( oxigen recycling system) एव वायुसेनया परीक्षणेन सफलीकृता। प्राणवायोः दुर्भिक्षपरिहाराय एषा योग्या भवति। उपसेनानायकः(lieutenant colonel) मायङ्क् शर्मा एव सुविधायाः अस्याः आविष्कर्ता। एषा सुविधा विगते मार्च् मासे अन्तर्वाहिनी-प्रदर्शनकार्यक्रमे प्रधानमन्त्रिणः पुरतः प्रदर्शिता आसीत् इति मायङ्क् शर्मणा उक्तम्। अस्याः आदर्शभूतनिर्माणाय केवलम् अयुतं रूप्यकाणि एव व्ययः। एषा सुविधा प्राणवायुनिभृत-कृशगोलकेषु घटयति चेत् पर्वतारोहकाणां तथा हिमालयप्रान्तीयसैनिकानां च द्विगुणितं प्रयोजनं लप्स्यते इति नाविकसेना व्यजिज्ञपत्।
वंगसमुद्रे न्यूनमर्दः - चक्रवातसाध्यता वर्तते।
अनन्तपुरी> वंगसमुद्रे नूतनः न्यूनमर्दः जनयतीति पर्यावरणसंस्थया निगदितम्। तस्य प्रभावेण केरले विविधजनपदेषु महती वृष्टिः भविष्यति।
न्यूनमर्दः चक्रवातरूपेण परिवर्तिष्यते। 'यास्' इति नामाङ्कितस्य चक्रवातस्य सञ्चारपथे केरलं न वर्तते अपि ओडीषा वंगः इत्यादीनि राज्यानि जागरूकाणि भवेयुः इति पर्यावरणसंस्थया निगदितम्।
केरले नूतनसर्वकारः शासनपदे - अतिदुर्भिक्षताम् अपाकरिष्यति।
अनन्तपुरी> केरलराज्ये पिणरायिविजयस्य नेतृत्वे द्वितीयं मन्त्रिमण्डलं शासनपदं प्राप्तम्। सेन्ट्रल् स्टेडियं क्रीडाङ्कणे कोविड्मार्गनिर्देशान् अनुसृत्य आयोजिते कार्यक्रमे राज्यपालः आरिफ् मुहम्मद खानः मुख्यमन्त्रिणे पिणरायि विजयाय अन्येभ्यः २० मन्त्रिभ्यश्च शपथवाचनम् अकारयत्।
सायं सार्धत्रिवादनतः पञ्चवादनपर्यन्तं दीर्घितस्य शपथकार्यक्रमानन्तरं विधानसभायां प्रथमं मन्त्रिमण्डलोपवेशनं सम्पन्नम्। तदनन्तरं कृते वार्ताहरसम्मेलने मुख्यमन्त्रिणा पिणरायिविजयेन सर्वकारस्य राज्यशासननीतिमार्गः विशदीकृतः। तस्य प्रख्यापनेषु कानिचन-
* पञ्चवर्षाभ्यन्तरे अतिदौर्भिक्षम् उन्मूलयिष्यति।
* कार्षिकमण्डले उत्पादनक्षमता, लाभसाध्यता, सुस्थितिः इत्येतेभ्यः प्राधान्यं दास्यति।
* सामाजिकमण्डलेषु शिक्षा - भवन - स्वास्थ्य मण्डलेषु जातान् अभिवृद्धीन् शक्तीकरिष्यति।
जनैः सह जनेभ्य एव अयं सर्वकार इति तेन स्पष्टीकृतम्।
~ संप्रति वार्ता
May 21, 2021
🌺🌺 *प्रतिदिनं संस्कृतं* 🌺🌺
*कथापठनशृङ्खला*
केवलं 30 निमेषा:
*समय: - 12 Noon to 12.30*
Google Meet joining info
Video call link: https://meet.google.com/anj-tyfb-aum
*कथापठनशृङ्खला*
केवलं 30 निमेषा:
*समय: - 12 Noon to 12.30*
Google Meet joining info
Video call link: https://meet.google.com/anj-tyfb-aum
May 21, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। षोडशः सर्गः ।।
🍃 सोन्तःपुरं प्रविश्यैव कौसल्यामिदमब्रवीत्।
पायसं प्रतिगृह्णीव पुत्रीयं त्विदमात्मनः ॥२६॥
⚜️ भावार्थ - महाराज दशरथ रनवास में गये और महारानी कौशल्या जी से यह बोले - “लीजिए यह खीर है, इससे आपको पुत्र की प्राप्ति होगी।
🍃 कौसल्यायै नरपतिः पायसार्धं ददौ तदा।
अर्धादर्भ ददौ चापि सुमित्रायै नराधिपः॥२७॥
⚜️ भावार्थ - तदनन्तर महाराज दशरथ ने उस खीर में से आधी तो कौशल्या जो को और बची हुए आधी में से आधी सुमित्रा को दे दी ॥२७॥
#ramayan
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। षोडशः सर्गः ।।
🍃 सोन्तःपुरं प्रविश्यैव कौसल्यामिदमब्रवीत्।
पायसं प्रतिगृह्णीव पुत्रीयं त्विदमात्मनः ॥२६॥
⚜️ भावार्थ - महाराज दशरथ रनवास में गये और महारानी कौशल्या जी से यह बोले - “लीजिए यह खीर है, इससे आपको पुत्र की प्राप्ति होगी।
🍃 कौसल्यायै नरपतिः पायसार्धं ददौ तदा।
अर्धादर्भ ददौ चापि सुमित्रायै नराधिपः॥२७॥
⚜️ भावार्थ - तदनन्तर महाराज दशरथ ने उस खीर में से आधी तो कौशल्या जो को और बची हुए आधी में से आधी सुमित्रा को दे दी ॥२७॥
#ramayan
May 21, 2021
📙 ऋग्वेद
सूक्त - २५ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - १८ , देवता - वरुण
🍃 दशैँ नु विश्वदर्शनं दर्श रथमधि क्षमि एता जुषत मे गिरः (१८)
⚜️ भावार्थ - सब लोग जिन वरुण देवता के दर्शन करते हैं, उन्हें मैंने देखा है। मैंने कई बार धरती पर चलता हुआ उनका रथ देखा है, वरुण देवता ने मेरी प्रार्थना स्वीकार की है। (१८)
#Rgveda
सूक्त - २५ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - १८ , देवता - वरुण
🍃 दशैँ नु विश्वदर्शनं दर्श रथमधि क्षमि एता जुषत मे गिरः (१८)
⚜️ भावार्थ - सब लोग जिन वरुण देवता के दर्शन करते हैं, उन्हें मैंने देखा है। मैंने कई बार धरती पर चलता हुआ उनका रथ देखा है, वरुण देवता ने मेरी प्रार्थना स्वीकार की है। (१८)
#Rgveda
May 21, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ चतुर्दशः अध्याय
♦️श्लोक :- ८
दाने तपसि शौर्ये च विज्ञाने विनये नये।
विस्मयो न हि कर्तव्यो बहुरत्ना वसुन्धरा ।।८।।
♦️भावार्थ - दान, तप, शोर्य, विनम्रता और नीतिज्ञता का कभी अभिमान नहींं करना चाहिए, क्यों कि धरती अनेक प्रकार के रत्नों से सम्पन्न है अर्थात् दान देने में, तपस्या आदि में एक से एक बढ़कर व्यक्ति मौजूद हैं।
#Chanakya
✒️ चतुर्दशः अध्याय
♦️श्लोक :- ८
दाने तपसि शौर्ये च विज्ञाने विनये नये।
विस्मयो न हि कर्तव्यो बहुरत्ना वसुन्धरा ।।८।।
♦️भावार्थ - दान, तप, शोर्य, विनम्रता और नीतिज्ञता का कभी अभिमान नहींं करना चाहिए, क्यों कि धरती अनेक प्रकार के रत्नों से सम्पन्न है अर्थात् दान देने में, तपस्या आदि में एक से एक बढ़कर व्यक्ति मौजूद हैं।
#Chanakya
May 21, 2021
स्वामी विवेकानंदः
स्वामिविवेकानन्दस्य जन्म १८६३तमे वत्सरे जनवरीमासस्य द्वादशदिनाङ्के कोलकातानगरे संभूतः | दत्तोपाह्वविश्वनाथस्य भुवनेश्वरीदेव्याः च पुत्ररूपेण प्रादुर्भूतस्य तस्य जन्मनाम नरेन्द्र इति | बाल्यावस्थायामेव सः योगादिशास्त्रेषु तथा धर्मग्रन्थादिषु स्वबान्धवैः सुप्रभावितः |
नरेन्द्रः विश्वविद्यालये १८८४तमे वत्सरे अध्ययनं समाप्य ब्रह्मसमाजनामकस्य संघटनस्य संपर्के आगतः | परमात्मनः साक्षात्कारे अत्युत्कटा जिज्ञासा नरेन्द्रं श्रीरामकृष्णपरमहंसस्य समीपे नीतवती | परतत्वस्य विषये रामकृष्णस्य निजानुभवं परिशील्य तं स्वगुरुरिति स्वीकृतवान् | रामकृष्णस्य मार्गदर्शने नरेन्द्रः अध्यात्मविद्याध्ययनं योगध्यानाभ्यसनं च कृतवान् | १८८५तमे वत्सरे रामकृष्णस्य देहात्यागानन्तरं नरेन्द्रः रामकृष्णमठं संस्थापितवान् | सः पारिव्राजकव्रतं स्वीकृत्य स्वामी विवेकानन्दः इति प्रख्यातः |
तत्पश्चात् परिव्राजकः विवेकानन्दः भारतदेशस्य बहुषु प्रदेशेषु संचरन् समाजे विविधस्तरस्थैः जनैः सह मिलित्वा प्रत्यक्षानुभवं प्राप्तवान् | १८९३तमे वत्सरे अमेरिकादेशं प्राप्य चिकागोनगरसंभूते सर्वधर्मसंमेलने "हे मम सहोदराः तथा सहोदर्यः" इति सभिकान् संबोधयन् भाषणं दत्तवान् | ततः तस्य कीर्तिः न केवलम् अमेरिकादेशे अपि च सर्वे लोके जनजनिता | तदनन्तरं विवेकानन्दः इङ्ग्लण्डदेशेऽपि परिभ्रम्य जनेभ्यः नैकानि भाषणानि श्रावयितवान् | अमेरिकायां तथा युरोपदेशेषु अनेके जनाः विवेकानन्दस्य वर्चसा पारमार्थिकविचारेण च आकर्षिताः | तेषु जनेषु निकोल तेस्ला, मेरी लुइस, भगिनी निवेदिता, डेट्रायिट्नगरवासिनी भगिनी क्रिस्तिना प्रसिद्धाः |
विवेकानन्दः भारतमागत्य दीनजनपराणि बहूनि कार्याणि कृतवान् | तेन अनेकानि पुस्तकानि अपि लिखितानि | १८९७तमे वत्सरे सः रामकृष्णसमाजसेवासंस्थां स्थापितवान् | १९००तमे वत्सरे विवेकानन्दः पुनः युरोपप्रदेशस्य तथा अमेरिकादेशस्य प्रवासं कृत्वा सनातनधर्मस्य महतीं प्रकाशयितवान् |
अविरतकार्यात् परिश्रान्तस्य स्वामिनः विवेकानन्दस्य देहारोग्यः अवगतिरापन्नः | १९०२तमवत्सरस्य जुलैमासस्य चतुर्थदिने सः ध्यानसक्त एव दिवंगतः | स्वामिनः विवेकानन्दस्य जीवनकथा भाषणमालिका ग्रन्थाः च अद्यापि जगति जनेभ्यः बहूपयोगिनः | तेन कठोपनिषदः उद्धृतम् अधस्तनवाक्यं सर्वेभ्यः अतीवस्फूर्तिदयकम् |
उत्तिष्ठत जाग्रत प्राप्य वरान्निबोधत |
स्वामिविवेकानन्दस्य जन्म १८६३तमे वत्सरे जनवरीमासस्य द्वादशदिनाङ्के कोलकातानगरे संभूतः | दत्तोपाह्वविश्वनाथस्य भुवनेश्वरीदेव्याः च पुत्ररूपेण प्रादुर्भूतस्य तस्य जन्मनाम नरेन्द्र इति | बाल्यावस्थायामेव सः योगादिशास्त्रेषु तथा धर्मग्रन्थादिषु स्वबान्धवैः सुप्रभावितः |
नरेन्द्रः विश्वविद्यालये १८८४तमे वत्सरे अध्ययनं समाप्य ब्रह्मसमाजनामकस्य संघटनस्य संपर्के आगतः | परमात्मनः साक्षात्कारे अत्युत्कटा जिज्ञासा नरेन्द्रं श्रीरामकृष्णपरमहंसस्य समीपे नीतवती | परतत्वस्य विषये रामकृष्णस्य निजानुभवं परिशील्य तं स्वगुरुरिति स्वीकृतवान् | रामकृष्णस्य मार्गदर्शने नरेन्द्रः अध्यात्मविद्याध्ययनं योगध्यानाभ्यसनं च कृतवान् | १८८५तमे वत्सरे रामकृष्णस्य देहात्यागानन्तरं नरेन्द्रः रामकृष्णमठं संस्थापितवान् | सः पारिव्राजकव्रतं स्वीकृत्य स्वामी विवेकानन्दः इति प्रख्यातः |
तत्पश्चात् परिव्राजकः विवेकानन्दः भारतदेशस्य बहुषु प्रदेशेषु संचरन् समाजे विविधस्तरस्थैः जनैः सह मिलित्वा प्रत्यक्षानुभवं प्राप्तवान् | १८९३तमे वत्सरे अमेरिकादेशं प्राप्य चिकागोनगरसंभूते सर्वधर्मसंमेलने "हे मम सहोदराः तथा सहोदर्यः" इति सभिकान् संबोधयन् भाषणं दत्तवान् | ततः तस्य कीर्तिः न केवलम् अमेरिकादेशे अपि च सर्वे लोके जनजनिता | तदनन्तरं विवेकानन्दः इङ्ग्लण्डदेशेऽपि परिभ्रम्य जनेभ्यः नैकानि भाषणानि श्रावयितवान् | अमेरिकायां तथा युरोपदेशेषु अनेके जनाः विवेकानन्दस्य वर्चसा पारमार्थिकविचारेण च आकर्षिताः | तेषु जनेषु निकोल तेस्ला, मेरी लुइस, भगिनी निवेदिता, डेट्रायिट्नगरवासिनी भगिनी क्रिस्तिना प्रसिद्धाः |
विवेकानन्दः भारतमागत्य दीनजनपराणि बहूनि कार्याणि कृतवान् | तेन अनेकानि पुस्तकानि अपि लिखितानि | १८९७तमे वत्सरे सः रामकृष्णसमाजसेवासंस्थां स्थापितवान् | १९००तमे वत्सरे विवेकानन्दः पुनः युरोपप्रदेशस्य तथा अमेरिकादेशस्य प्रवासं कृत्वा सनातनधर्मस्य महतीं प्रकाशयितवान् |
अविरतकार्यात् परिश्रान्तस्य स्वामिनः विवेकानन्दस्य देहारोग्यः अवगतिरापन्नः | १९०२तमवत्सरस्य जुलैमासस्य चतुर्थदिने सः ध्यानसक्त एव दिवंगतः | स्वामिनः विवेकानन्दस्य जीवनकथा भाषणमालिका ग्रन्थाः च अद्यापि जगति जनेभ्यः बहूपयोगिनः | तेन कठोपनिषदः उद्धृतम् अधस्तनवाक्यं सर्वेभ्यः अतीवस्फूर्तिदयकम् |
उत्तिष्ठत जाग्रत प्राप्य वरान्निबोधत |
May 22, 2021
ओ३म्
193. संस्कृत वाक्याभ्यासः
पिता – मुख्यद्वारे कोsपि अस्ति।
= मुख्य दरवाजे पर कोई है।
पुत्री – अहं पश्यामि।
= मैं देखती हूँ।
पिता – पादरक्षां धारय ।
= चप्पल पहन लो ।
– उत्तरीयम् अपि धारय।
= दुपट्टा भी पहनो ।
पुत्री – तात ! द्वारं बहु दूरे नास्ति।
= पिताजी ! द्वार बहुत दूर नहीं है।
पिता – वत्से ! भूमिः बहु तपति।
= बिटिया ! भूमि बहुत तप रही है।
तव पादौ ऊष्णौ भविष्यतः।
– तुम्हारे पैर गरम हो जाएंगे।
( किञ्चित् काल अनन्तरम्
= थोड़ी देर बाद )
पुत्री – तात ! द्वारे एका महिला अस्ति।
= पिताजी ! द्वार पर एक महिला है
– सा जलं याचते।
= वह पानी माँग रही है।
पिता – तां छायायाम् उपावेशय ।
= उसको छाया में बिठाओ।
– अहं जलम् आनयामि।
= मैं पानी लाता हूँ।
त्वमपि आतपे बहु न तिष्ठे:
= तुम भी धूप में अधिक मत खड़ी रहो।
– अन्यथा सूर्यचपेटः लगति।
= नहीं तो लू लग जाती है।
– आतपज्वरः भवति।
= लू का बुखार हो जाता है।
सः पिता तां महिलां जलं पाययति।
= वह पिता उस महिला को जल पिलाता है।
ओ३म्
194. संस्कृत वाक्याभ्यासः
जगदीशः – नमो नमः अखिलेश !
अखिलेशः – नमो नमः ।
जगदीशः – कथम् अस्ति ?
= कैसे हैं ?
अखिलेशः – अहं कुशली।
= मैं कुशल हूँ।
– भवान् कथम् अस्ति ?
= आप कैसे हैं ?
जगदीशः – अहमपि कुशली ।
= मैं भी कुशल हूँ।
– मम मित्रम् अस्वस्थः अस्ति।
= मेरा मित्र अस्वस्थ है ।
अखिलेशः – किम् अभवत् तव मित्रम् ?
= क्या हो गया तुम्हारे मित्र को ?
जगदीशः – सः अनिद्रा रोगेण पीडितः अस्ति।
= वह अनिद्रा रोग से पीड़ित है
अखिलेशः – ओह , अधुना जनाः स्वास्थ्यं न रक्षन्ति।
= ओह , अब लोग स्वास्थ्य की रक्षा नहीं करते हैं
जगदीशः – आं , सः चिन्ताम् अधिकां करोति।
= हाँ वह चिन्ता बहुत करता है।
अखिलेशः – चिन्ता तु मानसिक रोगः एव।
= चिन्ता तो मानसिक रोग ही है
जगदीशः – अद्य विश्वस्वास्थ्य दिनम् अस्ति।
= आज विश्व स्वास्थ्य दिन है।
अखिलेशः – सर्वे मनसा शरीरेण च सर्वदा स्वस्थाः भवेयुः ।
= सभी मन से और तन से स्वस्थ रहें।
ओ३म्
195. संस्कृत वाक्याभ्यासः
पिता – अद्य शान्तिम् एव इच्छामि।
= आज शान्ति ही चाहता हूँ।
– मा बाधन्ताम्
= परेशान नहीं करेंगे।
पुत्री – नैव तात ! अद्य तु रविवासरः ।
= नहीं पिताजी ! आज तो रविवार है।
पुत्रः – रविवासरे एव भवान् गृहे तिष्ठति।
= रविवार को ही आप घर पर रहते हैं
पुत्री – अहम् एकं काव्यं कंठस्थं कृतवती
= मैंने एक कविता याद की है
– तद् श्रावयामि।
= वो सुनाती हूँ।
पुत्रः – अहम् एकं चित्रं रचितवान्।
= मैंने एक चित्र बनाया है।
– तद् दर्शयामि।
= वो दिखाता हूँ।
पुत्री – पुत्री गायति
अवनितलं पुनरवतीर्णा स्यात्
संस्कृत गङ्गाधारा
धीर भगीरथ वंशोsस्माकं
वयं तु कृतनिर्धारा
पिता – बहु सुन्दरं गीतवती … शोभनम् ।
पुत्रः – मम चित्रं पश्यतु
पिता – तव चित्रं तु सुन्दरम् अस्ति
ग्रामस्य चित्रम्
चित्रे तड़ागः अस्ति।
चित्रे पर्वतमाला अस्ति।
चित्रे नदी अस्ति
कुटीरः अस्ति
जनाः सन्ति।
बालकाः सन्ति।
पुत्रः -पुत्री ( उभौ वदतः )
बेटा बेटी दोनों बोलते हैं
अम्बा अपि आगतवती।
= माँ भी आ गई।
अद्य आनन्दं करिष्यामः ।
= आज आनंद करेंगे।
हो ….हो….हो…हो….
ओ३म्
196. संस्कृत वाक्याभ्यासः
पौत्रः दोलायां दोलायते।
= पोता झूले में झूलता है।
पितामहः पौत्रं पश्यति।
= दादाजी पोते को देखते हैं।
पौत्रः वेगेन दोलायते ।
= पोता तेज झूलता है।
पितामहः भीतः भवति।
= दादाजी डर जाते हैं
पितामहः – वत्स ! दोलां मन्दं कुरु।
= बेटा ! झूला धीमा करो।
पौत्रः न मन्यते ।
= पोता नहीं मानता है।
पितामहः पुनः आदिशति।
= दादाजी फिर से आदेश देते हैं।
पौत्रः न मन्यते ।
= पोता नहीं मानता है।
पितामहः – त्वं न मन्यसे चेत् अहं गृहं गच्छामि।
= तुम नहीं मानते हो तो मैं घर जाता हूँ।
पौत्रः शीघ्रमेव दोलां मन्दं करोति।
= पोता जल्दी से झूला धीमा करता है।
अवतीर्य पितामहं निवेदयति।
= उतरकर दादाजी को निवेदन करता है
न पितामह ! अधुना वेगेन न चालयिष्यामि।
= नहीं दादाजी ! अब तेज नहीं चलाऊँगा।
भवान् गृहं मा गच्छतु।
= आप घर मत जाईये।
एक होरा अनन्तरं गृहं चलिष्यावः।
= एक घंटे के बाद घर चलेंगे।
#Vakyabhyas
193. संस्कृत वाक्याभ्यासः
पिता – मुख्यद्वारे कोsपि अस्ति।
= मुख्य दरवाजे पर कोई है।
पुत्री – अहं पश्यामि।
= मैं देखती हूँ।
पिता – पादरक्षां धारय ।
= चप्पल पहन लो ।
– उत्तरीयम् अपि धारय।
= दुपट्टा भी पहनो ।
पुत्री – तात ! द्वारं बहु दूरे नास्ति।
= पिताजी ! द्वार बहुत दूर नहीं है।
पिता – वत्से ! भूमिः बहु तपति।
= बिटिया ! भूमि बहुत तप रही है।
तव पादौ ऊष्णौ भविष्यतः।
– तुम्हारे पैर गरम हो जाएंगे।
( किञ्चित् काल अनन्तरम्
= थोड़ी देर बाद )
पुत्री – तात ! द्वारे एका महिला अस्ति।
= पिताजी ! द्वार पर एक महिला है
– सा जलं याचते।
= वह पानी माँग रही है।
पिता – तां छायायाम् उपावेशय ।
= उसको छाया में बिठाओ।
– अहं जलम् आनयामि।
= मैं पानी लाता हूँ।
त्वमपि आतपे बहु न तिष्ठे:
= तुम भी धूप में अधिक मत खड़ी रहो।
– अन्यथा सूर्यचपेटः लगति।
= नहीं तो लू लग जाती है।
– आतपज्वरः भवति।
= लू का बुखार हो जाता है।
सः पिता तां महिलां जलं पाययति।
= वह पिता उस महिला को जल पिलाता है।
ओ३म्
194. संस्कृत वाक्याभ्यासः
जगदीशः – नमो नमः अखिलेश !
अखिलेशः – नमो नमः ।
जगदीशः – कथम् अस्ति ?
= कैसे हैं ?
अखिलेशः – अहं कुशली।
= मैं कुशल हूँ।
– भवान् कथम् अस्ति ?
= आप कैसे हैं ?
जगदीशः – अहमपि कुशली ।
= मैं भी कुशल हूँ।
– मम मित्रम् अस्वस्थः अस्ति।
= मेरा मित्र अस्वस्थ है ।
अखिलेशः – किम् अभवत् तव मित्रम् ?
= क्या हो गया तुम्हारे मित्र को ?
जगदीशः – सः अनिद्रा रोगेण पीडितः अस्ति।
= वह अनिद्रा रोग से पीड़ित है
अखिलेशः – ओह , अधुना जनाः स्वास्थ्यं न रक्षन्ति।
= ओह , अब लोग स्वास्थ्य की रक्षा नहीं करते हैं
जगदीशः – आं , सः चिन्ताम् अधिकां करोति।
= हाँ वह चिन्ता बहुत करता है।
अखिलेशः – चिन्ता तु मानसिक रोगः एव।
= चिन्ता तो मानसिक रोग ही है
जगदीशः – अद्य विश्वस्वास्थ्य दिनम् अस्ति।
= आज विश्व स्वास्थ्य दिन है।
अखिलेशः – सर्वे मनसा शरीरेण च सर्वदा स्वस्थाः भवेयुः ।
= सभी मन से और तन से स्वस्थ रहें।
ओ३म्
195. संस्कृत वाक्याभ्यासः
पिता – अद्य शान्तिम् एव इच्छामि।
= आज शान्ति ही चाहता हूँ।
– मा बाधन्ताम्
= परेशान नहीं करेंगे।
पुत्री – नैव तात ! अद्य तु रविवासरः ।
= नहीं पिताजी ! आज तो रविवार है।
पुत्रः – रविवासरे एव भवान् गृहे तिष्ठति।
= रविवार को ही आप घर पर रहते हैं
पुत्री – अहम् एकं काव्यं कंठस्थं कृतवती
= मैंने एक कविता याद की है
– तद् श्रावयामि।
= वो सुनाती हूँ।
पुत्रः – अहम् एकं चित्रं रचितवान्।
= मैंने एक चित्र बनाया है।
– तद् दर्शयामि।
= वो दिखाता हूँ।
पुत्री – पुत्री गायति
अवनितलं पुनरवतीर्णा स्यात्
संस्कृत गङ्गाधारा
धीर भगीरथ वंशोsस्माकं
वयं तु कृतनिर्धारा
पिता – बहु सुन्दरं गीतवती … शोभनम् ।
पुत्रः – मम चित्रं पश्यतु
पिता – तव चित्रं तु सुन्दरम् अस्ति
ग्रामस्य चित्रम्
चित्रे तड़ागः अस्ति।
चित्रे पर्वतमाला अस्ति।
चित्रे नदी अस्ति
कुटीरः अस्ति
जनाः सन्ति।
बालकाः सन्ति।
पुत्रः -पुत्री ( उभौ वदतः )
बेटा बेटी दोनों बोलते हैं
अम्बा अपि आगतवती।
= माँ भी आ गई।
अद्य आनन्दं करिष्यामः ।
= आज आनंद करेंगे।
हो ….हो….हो…हो….
ओ३म्
196. संस्कृत वाक्याभ्यासः
पौत्रः दोलायां दोलायते।
= पोता झूले में झूलता है।
पितामहः पौत्रं पश्यति।
= दादाजी पोते को देखते हैं।
पौत्रः वेगेन दोलायते ।
= पोता तेज झूलता है।
पितामहः भीतः भवति।
= दादाजी डर जाते हैं
पितामहः – वत्स ! दोलां मन्दं कुरु।
= बेटा ! झूला धीमा करो।
पौत्रः न मन्यते ।
= पोता नहीं मानता है।
पितामहः पुनः आदिशति।
= दादाजी फिर से आदेश देते हैं।
पौत्रः न मन्यते ।
= पोता नहीं मानता है।
पितामहः – त्वं न मन्यसे चेत् अहं गृहं गच्छामि।
= तुम नहीं मानते हो तो मैं घर जाता हूँ।
पौत्रः शीघ्रमेव दोलां मन्दं करोति।
= पोता जल्दी से झूला धीमा करता है।
अवतीर्य पितामहं निवेदयति।
= उतरकर दादाजी को निवेदन करता है
न पितामह ! अधुना वेगेन न चालयिष्यामि।
= नहीं दादाजी ! अब तेज नहीं चलाऊँगा।
भवान् गृहं मा गच्छतु।
= आप घर मत जाईये।
एक होरा अनन्तरं गृहं चलिष्यावः।
= एक घंटे के बाद घर चलेंगे।
#Vakyabhyas
May 22, 2021
ॐ
एकः बालकः संसद्भवनस्य सम्मुखे ( in front of the Parliament House ) स्वस्य द्विचक्रं ( bicycle ) स्थापयति । एकः विरक्षकः ( police-man ) धावन् तत्र आगच्छति । बालकं दृष्ट्वा मृदुस्वरेण वदति ---
विरक्षकः - रे बालक ! एषः स्थापन-निषेध-विभागः ( No Parking area ) अस्ति । अत्र किम् अपि वाहनं न स्थापनीयम् ।
बालकः - किं कारणं पितृव्य ! ( What is the reason uncle ? )
विरक्षकः - ( बोधनस्वरेण ) अरे बालक ! इतः प्रधानमन्त्री , अन्ये मन्त्रिणः , विरोधि-पक्ष-नेता , संसद्सदस्याः इत्यादयः विशेषजनाः बहुवारं गमनागमनं ( गमन-आगमनं ) कुर्वन्ति ।
बालकः - चेत् चिन्ता एव मास्तु पितृव्य ! मया द्विचक्रस्य सम्यक् तालनं कृतम् अस्ति । ( I have locked the bicycle perfectly. )
++++++++++++
#hasya
एकः बालकः संसद्भवनस्य सम्मुखे ( in front of the Parliament House ) स्वस्य द्विचक्रं ( bicycle ) स्थापयति । एकः विरक्षकः ( police-man ) धावन् तत्र आगच्छति । बालकं दृष्ट्वा मृदुस्वरेण वदति ---
विरक्षकः - रे बालक ! एषः स्थापन-निषेध-विभागः ( No Parking area ) अस्ति । अत्र किम् अपि वाहनं न स्थापनीयम् ।
बालकः - किं कारणं पितृव्य ! ( What is the reason uncle ? )
विरक्षकः - ( बोधनस्वरेण ) अरे बालक ! इतः प्रधानमन्त्री , अन्ये मन्त्रिणः , विरोधि-पक्ष-नेता , संसद्सदस्याः इत्यादयः विशेषजनाः बहुवारं गमनागमनं ( गमन-आगमनं ) कुर्वन्ति ।
बालकः - चेत् चिन्ता एव मास्तु पितृव्य ! मया द्विचक्रस्य सम्यक् तालनं कृतम् अस्ति । ( I have locked the bicycle perfectly. )
++++++++++++
#hasya
May 22, 2021
writereaddata_Bulletins_Text_NSD_2021_May_NSD_Sanskrit_Sanskrit.pdf
70.8 KB
२२.५ सायंकाल आकाशवाणी संस्कृत
May 22, 2021
May 22, 2021
May 22, 2021
Saturday, May 22, 2021
गासायां संधर्षः समाप्तः। इस्रयेल्-हमासयोर्मध्ये युद्धस्थगनं प्रबलमभवत्।
गासानगरम्> इस्रयेल्-पलस्तीन् संधर्षस्य परिसमाप्तिं लक्षीकृत्य युद्धस्थगनव्यवस्था प्रवृर्तिपथमागता। गतैकादशदिनसंघर्षानन्तरं शुक्रवासरे प्रभाते एव युद्धस्थगननिर्णयः प्रवृत्तिपथमागतः।युद्धस्थगने प्रबलमागते तत्क्षणमेव घासायां पलस्तीन् नागरिकाः वीथिषु आह्लादप्रकाशनम् अकुर्वन्। वाहनेषु हॉर्न् नादयित्वा तथा देवालयात् 'कृतस्य प्रतिरोधप्रवर्तनस्य विजयः' इति उद्धोषयित्वा च तैःविजयोत्सवं समारब्धम्। 'सविशेषविजयो लब्धः' इति इस्रयेल् प्रधानमन्त्रिणा बेञ्चमिन् नेतन्याहुना अभिप्रैतम्। हमासस्य आतङ्कप्रवर्तनानि लोकसमक्षं इदानीं सुव्यक्तान्यभवन् इति तेन आवेदितम्।
भारते कोविड् - व्यापनं न्यूनं; मृत्युमानं वर्धते।
नवदिल्ली> भारते कोविड्व्यापनमानं न्यूनीकरोति। गतदिने २,५९,५९१ जनाः कोविड्बाधिताः अभवन्। किन्तु मृत्युमानम् उच्चस्थं वर्तते। ह्यः ४,२०९ रोगिणः मृत्युमुपगताः।
राष्ट्रे अद्यावधि २,६०,३१,९९१ जनाः कोविड्बाधिताः जाताः। एषु २,२७,१२,७३५ रोगमुक्ताः अभवन्। मरणसंख्या आहत्य २,५९,५५१ जाता।
सुन्दर्लाल् बहुगुणः कोविड्बाधया दिवंगतः।
नवदिल्ली> विश्वप्रसिद्धः परिस्थितिसंरक्षणप्रवर्तकः तथा 'चिप्को'नामकपरिस्थितिसंरक्षणपरियोजनायाः उपज्ञाता सुन्दर्लाल् बहुगुणा वर्यः [९४]कोविड्बाधया दिवंगतः। ऋषीकेश् एयिंस् आतुरालये परिचर्यायामासीत्।
हिमालयाधित्यकायां वृक्षखण्डनं निरोद्धुम् आन्दोलनं कुर्वन् सः १९७४ मार्च् मासे चिप्को परियोजनामारब्धवान्। वृक्षान् आलिङ्गनं कृत्वा आन्दोलनप्रचारणम् आरब्धवान् सः महिलानां नदीनां च संरक्षणविषये च निमग्नः आसीत्। २००९ तमे वर्षे पद्मविभूषणपुरस्कारेण समादृतः।
~ संप्रति वार्ता
गासायां संधर्षः समाप्तः। इस्रयेल्-हमासयोर्मध्ये युद्धस्थगनं प्रबलमभवत्।
गासानगरम्> इस्रयेल्-पलस्तीन् संधर्षस्य परिसमाप्तिं लक्षीकृत्य युद्धस्थगनव्यवस्था प्रवृर्तिपथमागता। गतैकादशदिनसंघर्षानन्तरं शुक्रवासरे प्रभाते एव युद्धस्थगननिर्णयः प्रवृत्तिपथमागतः।युद्धस्थगने प्रबलमागते तत्क्षणमेव घासायां पलस्तीन् नागरिकाः वीथिषु आह्लादप्रकाशनम् अकुर्वन्। वाहनेषु हॉर्न् नादयित्वा तथा देवालयात् 'कृतस्य प्रतिरोधप्रवर्तनस्य विजयः' इति उद्धोषयित्वा च तैःविजयोत्सवं समारब्धम्। 'सविशेषविजयो लब्धः' इति इस्रयेल् प्रधानमन्त्रिणा बेञ्चमिन् नेतन्याहुना अभिप्रैतम्। हमासस्य आतङ्कप्रवर्तनानि लोकसमक्षं इदानीं सुव्यक्तान्यभवन् इति तेन आवेदितम्।
भारते कोविड् - व्यापनं न्यूनं; मृत्युमानं वर्धते।
नवदिल्ली> भारते कोविड्व्यापनमानं न्यूनीकरोति। गतदिने २,५९,५९१ जनाः कोविड्बाधिताः अभवन्। किन्तु मृत्युमानम् उच्चस्थं वर्तते। ह्यः ४,२०९ रोगिणः मृत्युमुपगताः।
राष्ट्रे अद्यावधि २,६०,३१,९९१ जनाः कोविड्बाधिताः जाताः। एषु २,२७,१२,७३५ रोगमुक्ताः अभवन्। मरणसंख्या आहत्य २,५९,५५१ जाता।
सुन्दर्लाल् बहुगुणः कोविड्बाधया दिवंगतः।
नवदिल्ली> विश्वप्रसिद्धः परिस्थितिसंरक्षणप्रवर्तकः तथा 'चिप्को'नामकपरिस्थितिसंरक्षणपरियोजनायाः उपज्ञाता सुन्दर्लाल् बहुगुणा वर्यः [९४]कोविड्बाधया दिवंगतः। ऋषीकेश् एयिंस् आतुरालये परिचर्यायामासीत्।
हिमालयाधित्यकायां वृक्षखण्डनं निरोद्धुम् आन्दोलनं कुर्वन् सः १९७४ मार्च् मासे चिप्को परियोजनामारब्धवान्। वृक्षान् आलिङ्गनं कृत्वा आन्दोलनप्रचारणम् आरब्धवान् सः महिलानां नदीनां च संरक्षणविषये च निमग्नः आसीत्। २००९ तमे वर्षे पद्मविभूषणपुरस्कारेण समादृतः।
~ संप्रति वार्ता
May 22, 2021
Panchatantra (Vishnu Sharma)
न स्वल्पस्य कृते भूरि नाशयेन्मतिमान्नरः
Na swalpasya krite bhoori naashayenmatimaannarah
The wise man should not incur a big loss for the sake of a little gain.
प्राकाश्यं स्वगुणोदयेन गुणिनो गच्छन्ति किं जन्मना
Praakaashyam swagunodayena gunino gachchhanti kim janmanaa
Good people are noticed by their good qualities, not by birth.
पैशुन्याद्भिद्यते स्नेहः
Paishunyaadbhidyate snehah
Love and friendship are broken by backbiting.
यस्य बुद्धिर्बलं तस्य निर्बुद्धेस्तु कुतो बलम्
Yasya buddhirbalam tasya nirbuddhestu kuto balam?
He who has brains has strength (power), where is power in a fool?
सेवाधर्मः परम गहनो योगिनामप्यगम्यः
Sevaadharmah parama gahano yoginaamapyagamyah
To be in the service of another is a difficult job which even a yogi may not be able to fulfill.
मृदुना सलिलेन खन्यमानान्यवघर्षन्ति गिरेरपि स्थलानि
Mridunaa salilena khanyamaanaanyavaghrishyanti girerapi sthalani
Eroded by the soft water incessantly, even the hard stones of the mountain wear away over time.
दीर्घो बुद्धिमतो बाहू
Deergho buddhimato baahoo
The hands of the one with brains are long indeed. ( Using his brains he can do many things with hands which less brainy fellows cannot do)
यद्भविष्यो विनश्यति
Yadbhavishyo vinashyati
One will face adversity if one does not take precautions to counteract anticipated difficulties or problems
बहूनामप्यसाराणां समवायो हि दुर्जयः
Bahoonaamapyasaaraanaam samavayoo hi durjayah.
If a large number of people unite for a purpose they become invincible, though each one, by himself is weak.
अत्यादरः शङ्कनीयः
Atyaadarah shankaneeyah
One should be circumspect with regard to those who show more than the usual respect or regard.
संपत्तौ च विपत्तौ च महतामेकरूपता
Sampattau cha vipattau cha mahataamekaroopataa
In prosperity and adversity the great do not lose their equilibrium.
कः परः प्रियवादिनाम्
Kah parah priyavaadinaam?
Who is not one’s own for people of soft and soothing speech.
नक्रः स्वस्थानमासाद्य गजेन्द्रमपि कर्षति
Nakrah swasthaanamaasaadya gajendramapi karshati
The crocodile, in his own habitat, can drag even an elephant into the water.
कृशे कस्यास्ति सौहृदम्?
Krishe kasyaasti sauhridam?
Who will make friends with a lean (down and out) person?
आत्मनः प्रतिकूलानि परेषां न समाचरेत्
Aaatmanah pratikoolaani pareshaam na samaacharet
That which is hurting oneself should not be done to others.
अनागतं यः कुरुते स शोभते
स शोच्यते यो न करोत्यनागतम्
Anaagatam yah kurute sa shobhate,
Sa shochyate yo na karotyanaagatam
One who takes precautions before misfortune strikes will prosper. One who does not take action when misfortune is anticipated, will come to grief.
संतापयन्ति कथमपथ्यभुजं न रोगाः
Santapayanti kamapathyabhujam na rogaah
How can one be unaffected by diseases if one eats food not conducive to one’s health ?
सर्वनाशे समुत्पन्ने अर्धं त्यजति पण्डितः
Sarvanaashe samutpanne ardham tyajati panditah
When everything is at stake the wise give up half of it to save the other half.
उदारचरितानां तु वसुधैव कुटुंबकम्
Udaaracharitaanaam tu vasudhaiva kutumbakam
To those of generous character( disposition) the whole world is one family.
यादृशी भावना यस्य सिद्धिर्भवति तादृशी
Yadrishee bhaavanaa yasya siddhirbhavati taadrishee
Whatever one dreams or imagines the outcome will be similar.
न स्वल्पस्य कृते भूरि नाशयेन्मतिमान्नरः
Na swalpasya krite bhoori naashayenmatimaannarah
The wise man should not incur a big loss for the sake of a little gain.
प्राकाश्यं स्वगुणोदयेन गुणिनो गच्छन्ति किं जन्मना
Praakaashyam swagunodayena gunino gachchhanti kim janmanaa
Good people are noticed by their good qualities, not by birth.
पैशुन्याद्भिद्यते स्नेहः
Paishunyaadbhidyate snehah
Love and friendship are broken by backbiting.
यस्य बुद्धिर्बलं तस्य निर्बुद्धेस्तु कुतो बलम्
Yasya buddhirbalam tasya nirbuddhestu kuto balam?
He who has brains has strength (power), where is power in a fool?
सेवाधर्मः परम गहनो योगिनामप्यगम्यः
Sevaadharmah parama gahano yoginaamapyagamyah
To be in the service of another is a difficult job which even a yogi may not be able to fulfill.
मृदुना सलिलेन खन्यमानान्यवघर्षन्ति गिरेरपि स्थलानि
Mridunaa salilena khanyamaanaanyavaghrishyanti girerapi sthalani
Eroded by the soft water incessantly, even the hard stones of the mountain wear away over time.
दीर्घो बुद्धिमतो बाहू
Deergho buddhimato baahoo
The hands of the one with brains are long indeed. ( Using his brains he can do many things with hands which less brainy fellows cannot do)
यद्भविष्यो विनश्यति
Yadbhavishyo vinashyati
One will face adversity if one does not take precautions to counteract anticipated difficulties or problems
बहूनामप्यसाराणां समवायो हि दुर्जयः
Bahoonaamapyasaaraanaam samavayoo hi durjayah.
If a large number of people unite for a purpose they become invincible, though each one, by himself is weak.
अत्यादरः शङ्कनीयः
Atyaadarah shankaneeyah
One should be circumspect with regard to those who show more than the usual respect or regard.
संपत्तौ च विपत्तौ च महतामेकरूपता
Sampattau cha vipattau cha mahataamekaroopataa
In prosperity and adversity the great do not lose their equilibrium.
कः परः प्रियवादिनाम्
Kah parah priyavaadinaam?
Who is not one’s own for people of soft and soothing speech.
नक्रः स्वस्थानमासाद्य गजेन्द्रमपि कर्षति
Nakrah swasthaanamaasaadya gajendramapi karshati
The crocodile, in his own habitat, can drag even an elephant into the water.
कृशे कस्यास्ति सौहृदम्?
Krishe kasyaasti sauhridam?
Who will make friends with a lean (down and out) person?
आत्मनः प्रतिकूलानि परेषां न समाचरेत्
Aaatmanah pratikoolaani pareshaam na samaacharet
That which is hurting oneself should not be done to others.
अनागतं यः कुरुते स शोभते
स शोच्यते यो न करोत्यनागतम्
Anaagatam yah kurute sa shobhate,
Sa shochyate yo na karotyanaagatam
One who takes precautions before misfortune strikes will prosper. One who does not take action when misfortune is anticipated, will come to grief.
संतापयन्ति कथमपथ्यभुजं न रोगाः
Santapayanti kamapathyabhujam na rogaah
How can one be unaffected by diseases if one eats food not conducive to one’s health ?
सर्वनाशे समुत्पन्ने अर्धं त्यजति पण्डितः
Sarvanaashe samutpanne ardham tyajati panditah
When everything is at stake the wise give up half of it to save the other half.
उदारचरितानां तु वसुधैव कुटुंबकम्
Udaaracharitaanaam tu vasudhaiva kutumbakam
To those of generous character( disposition) the whole world is one family.
यादृशी भावना यस्य सिद्धिर्भवति तादृशी
Yadrishee bhaavanaa yasya siddhirbhavati taadrishee
Whatever one dreams or imagines the outcome will be similar.
May 22, 2021
https://youtu.be/BJacs8j-now
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
YouTube
Vaarta: News in Sanskrit | 23/5/2021
Special bulletin in Sanskrit with news from across the world.
May 22, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - एकादशी सुबह 06:42 तक तत्पश्चात द्वादशी
⛅ दिनांक - 23 मई 2021
⛅ दिन - रविवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - वैशाख
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - हस्त दोपहर 12:12 तक तत्पश्चात चित्रा
⛅ योग - सिद्धि दोपहर 02:58 तक तत्पश्चात व्यतिपात
⛅ राहुकाल - शाम 05:34 से शाम 07:13 तक
⛅ सूर्योदय - 05:59
⛅ सूर्यास्त - 19:11
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण - त्रिस्पृसा-मोहिनी एकादशी (भागवत), द्वादशी क्षय तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - एकादशी सुबह 06:42 तक तत्पश्चात द्वादशी
⛅ दिनांक - 23 मई 2021
⛅ दिन - रविवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - वैशाख
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - हस्त दोपहर 12:12 तक तत्पश्चात चित्रा
⛅ योग - सिद्धि दोपहर 02:58 तक तत्पश्चात व्यतिपात
⛅ राहुकाल - शाम 05:34 से शाम 07:13 तक
⛅ सूर्योदय - 05:59
⛅ सूर्यास्त - 19:11
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण - त्रिस्पृसा-मोहिनी एकादशी (भागवत), द्वादशी क्षय तिथि
May 22, 2021
Sanskrit-0655-0700
२३.५ आकाशवाणी संस्कृत
May 22, 2021
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
May 22, 2021
Topic: कोल्हापुर जनपदस्य सम्मेलनम्
Time: May 23, 2021 10:00 AM India
Join Zoom Meeting
https://us02web.zoom.us/j/87153311061?pwd=YUVnVnNZd2pzVzJlc3JLNW9xUVhVQT09
Meeting ID: 871 5331 1061
Passcode: 057040
Live streaming — https://www.facebook.com/samskritabharatipm/videos/165351918781678/
Time: May 23, 2021 10:00 AM India
Join Zoom Meeting
https://us02web.zoom.us/j/87153311061?pwd=YUVnVnNZd2pzVzJlc3JLNW9xUVhVQT09
Meeting ID: 871 5331 1061
Passcode: 057040
Live streaming — https://www.facebook.com/samskritabharatipm/videos/165351918781678/
May 22, 2021
May 22, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। षोडशः सर्गः ।।
🍃 कैकेय्यै चावशिष्टार्धं ददौ पुत्रार्थकारणात्।
प्रददौ चावशिष्टार्धं पायसस्यामृतोपमम्॥२८॥
अनुचिन्त्य सुमित्राय पुनरेव महीपतिः।
एवं तासां ददौ राजा भार्याणां पायसं पृथक्॥२९॥
⚜️ भावार्थ - कुल खीर का आठवाँ हिस्सा कैकई को दिया और उस अमृतोपम खीर का बचा हुआ भाग कुछ सोचकर सुमित्रा को दे दिया। इस प्रकार महाराज ने अपनी रानियों को अलग अलग हिस्से कर खीर दी। ॥२८॥२९॥
#ramayan
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। षोडशः सर्गः ।।
🍃 कैकेय्यै चावशिष्टार्धं ददौ पुत्रार्थकारणात्।
प्रददौ चावशिष्टार्धं पायसस्यामृतोपमम्॥२८॥
अनुचिन्त्य सुमित्राय पुनरेव महीपतिः।
एवं तासां ददौ राजा भार्याणां पायसं पृथक्॥२९॥
⚜️ भावार्थ - कुल खीर का आठवाँ हिस्सा कैकई को दिया और उस अमृतोपम खीर का बचा हुआ भाग कुछ सोचकर सुमित्रा को दे दिया। इस प्रकार महाराज ने अपनी रानियों को अलग अलग हिस्से कर खीर दी। ॥२८॥२९॥
#ramayan
May 22, 2021
📚 वेदपाठन - आओ वेद पढ़ें
📙 ऋग्वेद
सूक्त - २५ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - १९ , देवता - वरुण
🍃 इमं मे वरुण श्रुधी हवमद्या च मृळय. त्वामवस्युरा चके (१९)
⚜️ भावार्थ - हे वरुण देव! आज मेरी पुकार सुनिए। आज मुझे सुख प्रदान कीजिए। मैं अपनी रक्षा की इच्छा से आपको बुला रहा हूँ। (१९)
#Rgveda
📙 ऋग्वेद
सूक्त - २५ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - १९ , देवता - वरुण
🍃 इमं मे वरुण श्रुधी हवमद्या च मृळय. त्वामवस्युरा चके (१९)
⚜️ भावार्थ - हे वरुण देव! आज मेरी पुकार सुनिए। आज मुझे सुख प्रदान कीजिए। मैं अपनी रक्षा की इच्छा से आपको बुला रहा हूँ। (१९)
#Rgveda
May 22, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ चतुर्दशः अध्याय
♦️श्लोक :- ९
दूरस्थोअ्पि न दूरस्थो यो यस्यः।
यो यस्य हृदये नास्ति समीपस्थोअ्पि दूरतः।।९।।
♦️भावार्थ - जो मन में बसा हुआ है, वह दूर होने पर भी दूर नहीं है और जो मन में बसा हुआ नहीं है, वह बहुत पास होकर भी दूर ही रहता है।
#Chanakya
✒️ चतुर्दशः अध्याय
♦️श्लोक :- ९
दूरस्थोअ्पि न दूरस्थो यो यस्यः।
यो यस्य हृदये नास्ति समीपस्थोअ्पि दूरतः।।९।।
♦️भावार्थ - जो मन में बसा हुआ है, वह दूर होने पर भी दूर नहीं है और जो मन में बसा हुआ नहीं है, वह बहुत पास होकर भी दूर ही रहता है।
#Chanakya
May 22, 2021
May 23, 2021
ओ३म्
197. संस्कृत वाक्याभ्यासः
युवकः – तव नखाः दीर्घाः अभवन्।
= तुम्हारे नाखून बड़े हो गए हैं।
युवती – तव अपि नखाः दीर्घाः अभवन्।
= तुम्हारे भी नाखून बड़े हो गए हैं।
युवकः – अहम् अधुना कृन्तामि।
= मैं अभी काटता हूँ।
– त्वमपि कृन्ततु ।
= तुम भी काट लो ।
युवती – न … न … नैव ।
– अहं तु इतोsपि दीर्घान् नखान् इच्छामि।
= मैं और लम्बे नाखून चाहती हूँ।
युवकः – तेन कः लाभः भविष्यति ?
= उससे क्या लाभ होगा ?
भारतस्य उन्नतिः भविष्यति वा ?
= भारत की उन्नति होगी क्या ?
आतंकवादिनः भयभीताः भविष्यन्ति वा ?
= आतंकवादी डर जाएँगे क्या ?
युवती – न तथा किमपि नास्ति।
= नहीं ऐसा कुछ नहीं है।
– मम सख्यः दीर्घान् नखान् स्थापयन्ति।
= मेरी सहेलियाँ लंबे नाखून रखती हैं।
युवकः – अधुनैव कृन्ततु ।
= अभी ही काट लो ।
– न शोभन्ते ।
= नहीं अच्छे लगते हैं
ओ३म्
198. संस्कृत वाक्याभ्यासः
अद्य गणतंत्रदिनम् अस्ति।
= आज गणतंत्र दिन है।
सर्वे बहु प्रसन्नाः सन्ति।
= सब बहुत खुश हैं।
अद्य सप्तषष्ठितमं गणतंत्रदिनम् अस्ति।
= आज सड़सठवाँ गणतंत्र दिन है।
वयं सर्वे अद्य संकल्पं कर्वाम।
= हम सभी संकल्प करें।
आगामिनी गणतंत्रदिवसे वयं संस्कृतभाषायां वदिष्यामः।
= आगामी गणतंत्र दिन पर हम संस्कृत भाषा में बोलेंगे।
वयं संस्कृते समर्थाः भविष्यामः।
= हम संस्कृत में समर्थ हो जाएँगे।
राष्ट्रोन्नत्यर्थम् कृतसंकल्पारू वयम्।
= राष्ट्र की उन्नति के लिये हम संकल्पबद्ध हैं।
सर्वेभ्यः गणतंत्रदिनस्य मंगलकामनाः।
= सबको गणतंत्र दिन की मंगलकामनाएँ
ओ३म्
199. संस्कृत वाक्याभ्यासः
अहं पिबामि = मैं पीता हूँ / पीती हूँ।
अहं दुग्धं पिबामि।
अहं तक्रं पिबामि।
अहं फलरसं पिबामि।
अहं जलं पिबामि।
अहं पानकं पिबामि।
= मैं शरबत पीता हूँ
ओ३म्
200. संस्कृत वाक्याभ्यासः
मम = मेरा
तव = तेरा
भवतः = आपका ( पुलिँग )
भवत्याः = आपका ( स्त्रीलिँग)
तस्य = उसका ( पुलिँग )
तस्याः = उसका ( स्त्रीलिँग)
एतस्य = इसका ( पुलिँग )
एतस्याः = इसका ( स्त्रीलिँग )
एतद् गृहं कस्य / कस्याः अस्ति ?
= यह घर किसका है ?
एतद् गृहं मम अस्ति ।
एतद् गृहं तव अस्ति ।
एतद् गृहं भवतः अस्ति ।
एतद् गृहं भवत्याः अस्ति ।
एतद् गृहं तस्य अस्ति ।
एतद् गृहं तस्याः अस्ति ।
एतद् गृहम् एतस्य अस्ति ।
एतद् गृहम् एतस्याः अस्ति ।
ओ३म्
२०२ . संस्कृत वाक्याभ्यासः
माता – उत्थितवान् वत्स !
= जग गए बेटा !
पुत्रः – आम् उत्थितवान् अम्ब !
= हाँ जाग गया माँ
माता – पितुः चरणस्पर्शं कृतवान् वा ?
= पिता के पैर छुए ?
पुत्रः – आम् अम्ब !
= हाँ माँ
– भवत्याः अपि चरणस्पर्शं कृतवान् ।
= आपके भी चरण छू लिये।
माता – आं वत्स ! ज्येष्ठानां चरणस्पर्श: करणीयः ।
= हाँ बेटा , बड़ों के पैर छूने चाहिये
पुत्रः – अहं विद्यालये शिक्षिकायाः चरणस्पर्शं करोमि।
= मैं विद्यालय में शिक्षिका के चरण छूता हूँ
माता – उत्तमं बालक ।
– सुयोग्यः भव ।
माता – वत्स ! शीघ्रं स्नानं कुरु।
= बेटा ! जल्दी से नहा लो
पुत्रः – आम् अम्ब !
माता – एतद् अस्ति तव प्रौञ्छवस्त्रम्
= ये है तुम्हारी तौलिया ।
पुत्रः – आम् अम्ब ! स्थापयतु ।
= हाँ माँ ! रख दीजिये ।
– पूर्वं तैलमर्दनं करोमि।
= पहले तेलमालिश करता हूँ।
माता – सर्सवस्य तैलम् अत्र अस्ति।
= सरसों का तेल यहाँ है।
पुत्रः – आं जानामि।
= हाँ जानता हूँ।
माता – शीघ्रं कुरु , तव विद्यालयस्य समयः भविष्यति।
= जल्दी करो तुम्हारे स्कूल का समय हो जाएगा।
पुत्रः – शीघ्रमेव अम्ब !
= जल्दी से ही माँ
माता – तावद् अहं दुग्धं सिद्धं करोमि।
= तब तक मैं दूध तैयार कर देती हूँ।
पुत्रः – गोदुग्धं खलु ?
= गाय का दूध है न ?
माता – आं वत्स गोदुग्धमेव ।
= हाँ बेटा गाय का ही दूध ।
#Vakyabhyas
197. संस्कृत वाक्याभ्यासः
युवकः – तव नखाः दीर्घाः अभवन्।
= तुम्हारे नाखून बड़े हो गए हैं।
युवती – तव अपि नखाः दीर्घाः अभवन्।
= तुम्हारे भी नाखून बड़े हो गए हैं।
युवकः – अहम् अधुना कृन्तामि।
= मैं अभी काटता हूँ।
– त्वमपि कृन्ततु ।
= तुम भी काट लो ।
युवती – न … न … नैव ।
– अहं तु इतोsपि दीर्घान् नखान् इच्छामि।
= मैं और लम्बे नाखून चाहती हूँ।
युवकः – तेन कः लाभः भविष्यति ?
= उससे क्या लाभ होगा ?
भारतस्य उन्नतिः भविष्यति वा ?
= भारत की उन्नति होगी क्या ?
आतंकवादिनः भयभीताः भविष्यन्ति वा ?
= आतंकवादी डर जाएँगे क्या ?
युवती – न तथा किमपि नास्ति।
= नहीं ऐसा कुछ नहीं है।
– मम सख्यः दीर्घान् नखान् स्थापयन्ति।
= मेरी सहेलियाँ लंबे नाखून रखती हैं।
युवकः – अधुनैव कृन्ततु ।
= अभी ही काट लो ।
– न शोभन्ते ।
= नहीं अच्छे लगते हैं
ओ३म्
198. संस्कृत वाक्याभ्यासः
अद्य गणतंत्रदिनम् अस्ति।
= आज गणतंत्र दिन है।
सर्वे बहु प्रसन्नाः सन्ति।
= सब बहुत खुश हैं।
अद्य सप्तषष्ठितमं गणतंत्रदिनम् अस्ति।
= आज सड़सठवाँ गणतंत्र दिन है।
वयं सर्वे अद्य संकल्पं कर्वाम।
= हम सभी संकल्प करें।
आगामिनी गणतंत्रदिवसे वयं संस्कृतभाषायां वदिष्यामः।
= आगामी गणतंत्र दिन पर हम संस्कृत भाषा में बोलेंगे।
वयं संस्कृते समर्थाः भविष्यामः।
= हम संस्कृत में समर्थ हो जाएँगे।
राष्ट्रोन्नत्यर्थम् कृतसंकल्पारू वयम्।
= राष्ट्र की उन्नति के लिये हम संकल्पबद्ध हैं।
सर्वेभ्यः गणतंत्रदिनस्य मंगलकामनाः।
= सबको गणतंत्र दिन की मंगलकामनाएँ
ओ३म्
199. संस्कृत वाक्याभ्यासः
अहं पिबामि = मैं पीता हूँ / पीती हूँ।
अहं दुग्धं पिबामि।
अहं तक्रं पिबामि।
अहं फलरसं पिबामि।
अहं जलं पिबामि।
अहं पानकं पिबामि।
= मैं शरबत पीता हूँ
ओ३म्
200. संस्कृत वाक्याभ्यासः
मम = मेरा
तव = तेरा
भवतः = आपका ( पुलिँग )
भवत्याः = आपका ( स्त्रीलिँग)
तस्य = उसका ( पुलिँग )
तस्याः = उसका ( स्त्रीलिँग)
एतस्य = इसका ( पुलिँग )
एतस्याः = इसका ( स्त्रीलिँग )
एतद् गृहं कस्य / कस्याः अस्ति ?
= यह घर किसका है ?
एतद् गृहं मम अस्ति ।
एतद् गृहं तव अस्ति ।
एतद् गृहं भवतः अस्ति ।
एतद् गृहं भवत्याः अस्ति ।
एतद् गृहं तस्य अस्ति ।
एतद् गृहं तस्याः अस्ति ।
एतद् गृहम् एतस्य अस्ति ।
एतद् गृहम् एतस्याः अस्ति ।
ओ३म्
२०२ . संस्कृत वाक्याभ्यासः
माता – उत्थितवान् वत्स !
= जग गए बेटा !
पुत्रः – आम् उत्थितवान् अम्ब !
= हाँ जाग गया माँ
माता – पितुः चरणस्पर्शं कृतवान् वा ?
= पिता के पैर छुए ?
पुत्रः – आम् अम्ब !
= हाँ माँ
– भवत्याः अपि चरणस्पर्शं कृतवान् ।
= आपके भी चरण छू लिये।
माता – आं वत्स ! ज्येष्ठानां चरणस्पर्श: करणीयः ।
= हाँ बेटा , बड़ों के पैर छूने चाहिये
पुत्रः – अहं विद्यालये शिक्षिकायाः चरणस्पर्शं करोमि।
= मैं विद्यालय में शिक्षिका के चरण छूता हूँ
माता – उत्तमं बालक ।
– सुयोग्यः भव ।
माता – वत्स ! शीघ्रं स्नानं कुरु।
= बेटा ! जल्दी से नहा लो
पुत्रः – आम् अम्ब !
माता – एतद् अस्ति तव प्रौञ्छवस्त्रम्
= ये है तुम्हारी तौलिया ।
पुत्रः – आम् अम्ब ! स्थापयतु ।
= हाँ माँ ! रख दीजिये ।
– पूर्वं तैलमर्दनं करोमि।
= पहले तेलमालिश करता हूँ।
माता – सर्सवस्य तैलम् अत्र अस्ति।
= सरसों का तेल यहाँ है।
पुत्रः – आं जानामि।
= हाँ जानता हूँ।
माता – शीघ्रं कुरु , तव विद्यालयस्य समयः भविष्यति।
= जल्दी करो तुम्हारे स्कूल का समय हो जाएगा।
पुत्रः – शीघ्रमेव अम्ब !
= जल्दी से ही माँ
माता – तावद् अहं दुग्धं सिद्धं करोमि।
= तब तक मैं दूध तैयार कर देती हूँ।
पुत्रः – गोदुग्धं खलु ?
= गाय का दूध है न ?
माता – आं वत्स गोदुग्धमेव ।
= हाँ बेटा गाय का ही दूध ।
#Vakyabhyas
May 23, 2021
*हितोपदेशः - HITOPADESHAH*
आदेयस्य प्रदेयस्य ।
कर्तव्यस्य च कर्मणः ।।
क्षिप्रमक्रियमाणस्य ।
कालः पिबति तद्रसम् ।। 382/135 ।।
अर्थः-
लेना, देना तथा करनेवाले काम करने में विलंब करने पर काल उस कर्म का रस पी लेता है, अर्थात् समय पर जो जो कार्य हैं, उन के न करने पर काम बिगड जाते हैं ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಆದೇಯಸ್ಯ ಪ್ರದೇಯಸ್ಯ |
ಕರ್ತವ್ಯಸ್ಯ ಚ ಕರ್ಮಣಃ ||
ಕ್ಷಿಪ್ರಮಕ್ರಿಯಮಾಣಸ್ಯ |
ಕಾಲಃ ಪಿಬತಿ ತದ್ರಸಮ್ || 382/134 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಪಡೆಯುವುದು, ಕೊಡುವುದು ಹಾಗೂ ಮಾಡಬೇಕಾದ ಕೆಲಸವನ್ನು ಬೇಗನೇ ಮಾಡದೇ ಇದ್ದರೆ ಅಂತಹ ಕೆಲಸದ ರಸವನ್ನು ಕಾಲವು ಕುಡಿಯುತ್ತದೆ. ಎಂದರೆ ಸಕಾಲಕ್ಕೆ ಆಗಬೇಕಾದ ಕಾರ್ಯಗಳು ಆಗದೇ ಇದ್ದರೆ ಕೆಲಸಗಳು ಕೆಟ್ಚು ಹೋಗುತ್ತವೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
AdEyasya pradEyasya |
kartavyasya cha karmaNah ||
kshipramakriyamANasya |
kAlah pibati tadrasam || 382/134 ||
MEANING:-
Giving, receiving and the works to be done should be done quickly on time or else the time will drink the gist of such work. Means if the work has not been done at its right time, the work will be destroyed.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
आदेयस्य प्रदेयस्य ।
कर्तव्यस्य च कर्मणः ।।
क्षिप्रमक्रियमाणस्य ।
कालः पिबति तद्रसम् ।। 382/135 ।।
अर्थः-
लेना, देना तथा करनेवाले काम करने में विलंब करने पर काल उस कर्म का रस पी लेता है, अर्थात् समय पर जो जो कार्य हैं, उन के न करने पर काम बिगड जाते हैं ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಆದೇಯಸ್ಯ ಪ್ರದೇಯಸ್ಯ |
ಕರ್ತವ್ಯಸ್ಯ ಚ ಕರ್ಮಣಃ ||
ಕ್ಷಿಪ್ರಮಕ್ರಿಯಮಾಣಸ್ಯ |
ಕಾಲಃ ಪಿಬತಿ ತದ್ರಸಮ್ || 382/134 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಪಡೆಯುವುದು, ಕೊಡುವುದು ಹಾಗೂ ಮಾಡಬೇಕಾದ ಕೆಲಸವನ್ನು ಬೇಗನೇ ಮಾಡದೇ ಇದ್ದರೆ ಅಂತಹ ಕೆಲಸದ ರಸವನ್ನು ಕಾಲವು ಕುಡಿಯುತ್ತದೆ. ಎಂದರೆ ಸಕಾಲಕ್ಕೆ ಆಗಬೇಕಾದ ಕಾರ್ಯಗಳು ಆಗದೇ ಇದ್ದರೆ ಕೆಲಸಗಳು ಕೆಟ್ಚು ಹೋಗುತ್ತವೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
AdEyasya pradEyasya |
kartavyasya cha karmaNah ||
kshipramakriyamANasya |
kAlah pibati tadrasam || 382/134 ||
MEANING:-
Giving, receiving and the works to be done should be done quickly on time or else the time will drink the gist of such work. Means if the work has not been done at its right time, the work will be destroyed.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
May 23, 2021
Forwarded from संस्कृत संवादः । Sanskrit Samvadah (मोहित डोकानिया)
सर्वेभ्य: नमो नम: ||
सर्वेषां संस्कृतप्रेमिणां, संस्कृताध्यापकानां, संस्कृृतछात्राणां, संस्कृतभारत्या: विद्यार्थिनां, कार्यकर्तृणां कृते संस्कृतभारती पुणेग्रामीणद्वारा, पिम्परी-चिञ्चवडमहानगरद्वारा च जनपदसम्मेलनम् आयोजितमस्ति। एतस्मिन् सम्मेलने मान्यवराणां मार्गदर्शनं, संस्कृतेन सम्भाषणं, संवाद:, गीतं, नृत्यं इत्यादय: कार्यक्रमा: भविष्यन्ति |
अत्र भवताम् उपस्थिति: प्रार्थनीया अस्ति |
*एतत् सम्मेलनं विनामूल्यं वर्तते |*
*दिनाङ्क:* - २३ मे २०२१
*वासर:* - रविवासर:
*समय:* - मध्याह्ने ४.०० वादनत: ७.०० वादनपर्यन्तम्
*प्रवेशसूत्रम्* - झूमद्वारा -
https://us02web.zoom.us/j/84310293048?pwd=SFI2MHR5Q05JODdEaHgvaG0rYXBiZz09
Meeting ID: 843 1029 3048
Passcode: 566326
------
*भवदीया:*
श्री. नरेन्द्र: कुलकर्णी
(पुणे-ग्रामीण-संयोजक:)
वैद्या सौ. ओजदा पोळ:
(पुणे-ग्रामीण-सहसंयोजिका)
श्री. चिन्मय: फडके
(पिम्परी-चिञ्चवड-महानगर-संयोजक:)
कु. विद्या जोशी
(पिम्परी-चिञ्चवड-महानगर-सहसंयोजिका)
जयतु संस्कृतम् || जयतु भारतम् ||
सर्वेषां संस्कृतप्रेमिणां, संस्कृताध्यापकानां, संस्कृृतछात्राणां, संस्कृतभारत्या: विद्यार्थिनां, कार्यकर्तृणां कृते संस्कृतभारती पुणेग्रामीणद्वारा, पिम्परी-चिञ्चवडमहानगरद्वारा च जनपदसम्मेलनम् आयोजितमस्ति। एतस्मिन् सम्मेलने मान्यवराणां मार्गदर्शनं, संस्कृतेन सम्भाषणं, संवाद:, गीतं, नृत्यं इत्यादय: कार्यक्रमा: भविष्यन्ति |
अत्र भवताम् उपस्थिति: प्रार्थनीया अस्ति |
*एतत् सम्मेलनं विनामूल्यं वर्तते |*
*दिनाङ्क:* - २३ मे २०२१
*वासर:* - रविवासर:
*समय:* - मध्याह्ने ४.०० वादनत: ७.०० वादनपर्यन्तम्
*प्रवेशसूत्रम्* - झूमद्वारा -
https://us02web.zoom.us/j/84310293048?pwd=SFI2MHR5Q05JODdEaHgvaG0rYXBiZz09
Meeting ID: 843 1029 3048
Passcode: 566326
------
*भवदीया:*
श्री. नरेन्द्र: कुलकर्णी
(पुणे-ग्रामीण-संयोजक:)
वैद्या सौ. ओजदा पोळ:
(पुणे-ग्रामीण-सहसंयोजिका)
श्री. चिन्मय: फडके
(पिम्परी-चिञ्चवड-महानगर-संयोजक:)
कु. विद्या जोशी
(पिम्परी-चिञ्चवड-महानगर-सहसंयोजिका)
जयतु संस्कृतम् || जयतु भारतम् ||
May 23, 2021
एकदा पतिपत्न्योः विवादः सञ्जातः!
विवादसमये पत्न्याः शरीरम् आरुह्य एकः ऊर्णनाभः तस्याः शिरः प्राप्तवान्!
तदा सा चित्कारं कृत्वा तं अङ्गुलीभिः भूमौ क्षिप्तवती विवादं त्यक्त्वा च धावित्वा स्वपतिं हस्ताभ्यां गृहीतवती!
उक्तवती च तस्मात् ऊर्णनाभात् मां रक्षतु भोः इति!
तदा सः पतिः मृदुः हसित्वा तं ऊर्णनाभं गृहीत्वा उक्तवान्- हे ऊर्णनाभ! त्वं तु एकः सामान्यः कीटः परन्तु तथापि मम पत्नी त्वत् विभेति किन्तु अहं तस्याः पतिः तथापि सा मत् न विभेति!
त्वयि को गुणः अस्ति इति कृपया मां कथय भोः
#hasya
विवादसमये पत्न्याः शरीरम् आरुह्य एकः ऊर्णनाभः तस्याः शिरः प्राप्तवान्!
तदा सा चित्कारं कृत्वा तं अङ्गुलीभिः भूमौ क्षिप्तवती विवादं त्यक्त्वा च धावित्वा स्वपतिं हस्ताभ्यां गृहीतवती!
उक्तवती च तस्मात् ऊर्णनाभात् मां रक्षतु भोः इति!
तदा सः पतिः मृदुः हसित्वा तं ऊर्णनाभं गृहीत्वा उक्तवान्- हे ऊर्णनाभ! त्वं तु एकः सामान्यः कीटः परन्तु तथापि मम पत्नी त्वत् विभेति किन्तु अहं तस्याः पतिः तथापि सा मत् न विभेति!
त्वयि को गुणः अस्ति इति कृपया मां कथय भोः
#hasya
May 23, 2021
May 23, 2021
writereaddata_Bulletins_Text_NSD_2021_May_NSD_Sanskrit_Sanskrit.pdf
180.4 KB
२३.५ सायंकाल आकाशवाणी संस्कृत
May 23, 2021
May 23, 2021
Sunday, May 23, 2021
मल्लयुद्धकः सुशील्कुमारः निगृहीतः।
नवदिल्ली> प्रशस्तः मल्लयुद्धक्रीडकः ओलिम्पिक्स् पुरस्कारजेता सुशीलकुमारः अपरस्य मल्लयुद्धक्रीडकस्य हत्याप्रकरणे पञ्चबारक्षकैः निगृहीतः। राष्ट्रिय जूनियर् मल्लयुद्धवीरस्य सागरकूमारस्य हत्याप्रकरणे एव सुशीलकुमारस्य निग्रहणम्। प्रकरणे एतस्य प्रथमदृष्ट्या सम्बन्धः अस्तीति नीतिपीठेन निरीक्षितमासीत्।
मेय्मासस्य चतुर्थदिनाङ्के आसीत् दिल्लीस्थे छत्रसाल क्रीडाङकणे ताडनेन सागरकुमारस्य अपमृत्युः। दुर्घटनायां अपरौ द्वौ तीव्रेण आहतौ च। एतदनन्तरं सुशीलकुमारः निलीनः आसीत्।
~ संप्रति वार्ता
मल्लयुद्धकः सुशील्कुमारः निगृहीतः।
नवदिल्ली> प्रशस्तः मल्लयुद्धक्रीडकः ओलिम्पिक्स् पुरस्कारजेता सुशीलकुमारः अपरस्य मल्लयुद्धक्रीडकस्य हत्याप्रकरणे पञ्चबारक्षकैः निगृहीतः। राष्ट्रिय जूनियर् मल्लयुद्धवीरस्य सागरकूमारस्य हत्याप्रकरणे एव सुशीलकुमारस्य निग्रहणम्। प्रकरणे एतस्य प्रथमदृष्ट्या सम्बन्धः अस्तीति नीतिपीठेन निरीक्षितमासीत्।
मेय्मासस्य चतुर्थदिनाङ्के आसीत् दिल्लीस्थे छत्रसाल क्रीडाङकणे ताडनेन सागरकुमारस्य अपमृत्युः। दुर्घटनायां अपरौ द्वौ तीव्रेण आहतौ च। एतदनन्तरं सुशीलकुमारः निलीनः आसीत्।
~ संप्रति वार्ता
May 23, 2021
Hitopadesha (Narayana Panditah)
उद्यमेन हि सिद्ध्यन्ति कार्याणि न मनोरथैः
Udyamena hi siddhyanti kaaryaani na manorathaih
One’s goal is achieved by industry (hard work) and not by building castles in the air.
ज्ञानं भारः क्रियां विना
Jnaanam bhaarah kriyaam vinaa
Without action knowledge is a burden (knowledge, not put into practice, is sheer waste)
उद्यमेन हि सिद्ध्यन्ति कार्याणि न मनोरथैः
Udyamena hi siddhyanti kaaryaani na manorathaih
One’s goal is achieved by industry (hard work) and not by building castles in the air.
ज्ञानं भारः क्रियां विना
Jnaanam bhaarah kriyaam vinaa
Without action knowledge is a burden (knowledge, not put into practice, is sheer waste)
May 23, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - त्रयोदशी रात्रि 12:11 तक तत्पश्चात चतुर्दशी
⛅ दिनांक - 24 मई 2021
⛅ दिन - सोमवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - वैशाख
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - चित्रा सुबह 09:49 तक तत्पश्चात स्वाती
⛅ योग - व्यतिपात सुबह 11:14 तक तत्पश्चात वरीयान्
⛅ राहुकाल - सुबह 07:37 से सुबह 09:17 तक
⛅ सूर्योदय - 05:59
⛅ सूर्यास्त - 19:12
⛅ दिशाशूल - पूर्व दिशा में
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - त्रयोदशी रात्रि 12:11 तक तत्पश्चात चतुर्दशी
⛅ दिनांक - 24 मई 2021
⛅ दिन - सोमवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - वैशाख
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - चित्रा सुबह 09:49 तक तत्पश्चात स्वाती
⛅ योग - व्यतिपात सुबह 11:14 तक तत्पश्चात वरीयान्
⛅ राहुकाल - सुबह 07:37 से सुबह 09:17 तक
⛅ सूर्योदय - 05:59
⛅ सूर्यास्त - 19:12
⛅ दिशाशूल - पूर्व दिशा में
May 23, 2021
May 23, 2021
https://youtu.be/aBEBushI7cM
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
YouTube
Vaarta: News in Sanskrit | 24/5/2021
May 23, 2021
May 23, 2021
🌺🌺 *प्रतिदिनं संस्कृतं* 🌺🌺
*कथापठनशृङ्खला*
केवलं 30 निमेषा:
*समय: - 12 Noon to 12.30*
Google Meet joining info
Video call link: https://meet.google.com/anj-tyfb-aum
*कथापठनशृङ्खला*
केवलं 30 निमेषा:
*समय: - 12 Noon to 12.30*
Google Meet joining info
Video call link: https://meet.google.com/anj-tyfb-aum
May 23, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। षोडशः सर्गः ।।
🍃 ताश्चैव पायसं प्राप्य नरेन्द्रस्योत्तमस्त्रियः ।
सम्मानं मेनिरे सर्वाः प्रहर्षोदितचेतसः ॥ ३० ॥
⚜️ भावार्थ : उस खीर को खा कर महाराज की कौशल्यादि सुन्दरी रानियाँ बहुत प्रसन्न हुई और अपने को भाग्यवती माना॥ ३०॥
🍃 ततस्तु ताः प्राश्य तदुत्तमस्त्रियो
महीपतेरुत्तमपायसं पृथक् ।
हुताशनादित्य समानतेजसो-
ऽचिरेण गर्भान् प्रतिपेदिरे तदा ॥ ३१ ॥
भावार्थ - तदनन्तर उन उत्तम रानियों ने महाराज की पृथक पृथक दी हुई खीर खा कर अग्नि और सूर्य के समान तेज वाले गर्भ शीघ्र धारण किये॥३१॥
#ramayan
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। षोडशः सर्गः ।।
🍃 ताश्चैव पायसं प्राप्य नरेन्द्रस्योत्तमस्त्रियः ।
सम्मानं मेनिरे सर्वाः प्रहर्षोदितचेतसः ॥ ३० ॥
⚜️ भावार्थ : उस खीर को खा कर महाराज की कौशल्यादि सुन्दरी रानियाँ बहुत प्रसन्न हुई और अपने को भाग्यवती माना॥ ३०॥
🍃 ततस्तु ताः प्राश्य तदुत्तमस्त्रियो
महीपतेरुत्तमपायसं पृथक् ।
हुताशनादित्य समानतेजसो-
ऽचिरेण गर्भान् प्रतिपेदिरे तदा ॥ ३१ ॥
भावार्थ - तदनन्तर उन उत्तम रानियों ने महाराज की पृथक पृथक दी हुई खीर खा कर अग्नि और सूर्य के समान तेज वाले गर्भ शीघ्र धारण किये॥३१॥
#ramayan
May 23, 2021
📙 ऋग्वेद
सूक्त - २५ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - २० , देवता - वरुण
🍃 त्वं विश्वस्य मेधिर दिवश्च मश्च राजसि. स यामनि प्रति श्रुधि (२०)
⚜️ भावार्थ - हे बुद्धिमान् वरुण ! आकाश, धरती एवं समस्त संसार में आपका प्रकाश फैला हुआ है। आप हमारी प्रार्थना सुनकर हमारी रक्षा करने का वचन दीजिए। (२०)
#Rgveda
सूक्त - २५ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - २० , देवता - वरुण
🍃 त्वं विश्वस्य मेधिर दिवश्च मश्च राजसि. स यामनि प्रति श्रुधि (२०)
⚜️ भावार्थ - हे बुद्धिमान् वरुण ! आकाश, धरती एवं समस्त संसार में आपका प्रकाश फैला हुआ है। आप हमारी प्रार्थना सुनकर हमारी रक्षा करने का वचन दीजिए। (२०)
#Rgveda
May 23, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ चतुर्दशः अध्याय
♦️श्लोक : १०
यस्माच्च प्रियमिच्छेत् तस्य ब्रूयात्सदा प्रियम्।
व्याधो मृगवधं गन्तुं गीतं गायति सुस्वरम्।।१०।।
⚜ भावार्थ - निश्चय ही जिसका अप्रिय (शत्रु, दृष्ट) बुरा करने की इच्छा हो उसके साथ हमेशा मीठा बोलना चाहिए, जैसे शिकारी हिरण का वध करने के लिए मीठे स्वर में गीत गाता है।
#Chanakya
✒️ चतुर्दशः अध्याय
♦️श्लोक : १०
यस्माच्च प्रियमिच्छेत् तस्य ब्रूयात्सदा प्रियम्।
व्याधो मृगवधं गन्तुं गीतं गायति सुस्वरम्।।१०।।
⚜ भावार्थ - निश्चय ही जिसका अप्रिय (शत्रु, दृष्ट) बुरा करने की इच्छा हो उसके साथ हमेशा मीठा बोलना चाहिए, जैसे शिकारी हिरण का वध करने के लिए मीठे स्वर में गीत गाता है।
#Chanakya
May 23, 2021
May 24, 2021
ओ३म्
२०३. संस्कृत वाक्याभ्यासः
पुत्रः – अम्ब ! अद्य शिक्षिका उत्तमां कथां पाठितवती।
= माँ , आज शिक्षिका ने अच्छी कहानी पढ़ाई।
माता – एवं वा ? का आसीत् कथा ?
= ऐसा क्या ? कौनसी कहानी थी ?
पुत्रः – ईश्वरः सर्वत्र अस्ति ।
= ईश्वर सब जगह है ।
– सः सर्वान् पश्यति।
= वह सबको देखता है ।
कथायां , एकः गुरुः शिष्येभ्यः फलं ददाति।
= कहानी में , एक गुरुजी शिष्यों को फल देते हैं ।
– गुरुः वदति ” यत्र कोsपि नास्ति तत्र गत्वा फलं खादतु।”
= गुरु बोलते हैं – जहाँ कोई नहीं है वहाँ जाकर फल खाओ।
माता – अग्रे किम् अभवत् ?
= आगे क्या हुआ ?
पुत्रः – एकः शिष्यः प्रकोष्ठे उपविष्य खादति।
= एक शिष्य कमरे में बैठकर खाता है।
– द्वितीयः वृक्षस्य उपरि आरोहति।
= दूसरा पेड़ पर चढ़ जाता है।
– तृतीयः नदीतटम् गच्छति ।
= तीसरा नदी किनारे जाता है
माता – चतुर्थः किं करोति ?
= चौथा क्या करता है ?
पुत्रः – चतुर्थः शिष्य: फलं न खादति।
= चौथा शिष्य फल नहीं खाता है ।
सः गुरुम् अवदत्
= उसने गुरु जी से कहा
ईश्वरः सर्वत्र अस्ति।
= ईश्वर सब जगह है ।
अतः अहं फलं कथं खादानि ?
= तो मैं फल कैसे खाऊँ ?
माता – बहु उत्तमा कथा आसीत् ।
= बहुत अच्छी कहानी थी ।
ओ३म्
२०४. संस्कृत वाक्याभ्यासः
पुत्रः – अम्ब ! अद्य विद्यालयः न गन्तव्यः अस्ति।
= माँ ! आज विद्यालय नहीं जाना है
माता – तर्हि गृहे एव अध्ययनं कुरु।
= तो फिर घर में अध्ययन करो।
– व्यर्थमेव समयः न यापनीयः ।
= बेकार में समय नहीं गँवाना चाहिये।
पुत्रः – अम्ब ! अहं श्लोकान् कण्ठस्थान् करोमि।
= माँ मैं श्लोक कंठस्थ कर रहा हूँ ।
माता – बहु शोभनम् ।
= बहुत अच्छा ।
– प्रातवेलायाः सदुपयोगं करोषि त्वम् ।
= प्रात: वेला का तुम सदुपयोग कर रहे हो।
पुत्रः – ददातु , अहं जलं पूरयामि।
= दीजिये मैं पानी भरता हूँ।
गीत्वा गीत्वा जलं पूरयिष्यामि
= गा गा के पानी भरूँगा ।
– श्लोकान् अपि कण्ठस्थान् करिष्यामि।
= श्लोक भी कण्ठस्थ करूँगा।
– भवत्याः अपि कार्यं भविष्यति।
= आपका भी काम हो जाएगा।
माता – उत्तमम् वत्स !
ओ३म्
२०५. संस्कृत वाक्याभ्यासः
माता – त्वं किमर्थं काससे ?
= तुम क्यों खाँस रहे हो ?
पुत्रः – एवमेव ।
= बस यूँ ही ।
माता – रात्रौ अधिकं शीतलेहं खादितवान् त्वम्।
= रात में तुमने अधिक आइसक्रीम खा ली।
– अहं निषेधयामि स्म
= मैं मना कर रही थी ।
त्वं न अमन्यथा:
= तुमने नहीं माना ।
पुत्रः – अम्ब ! एकं शीतलेहं भवत्या सह खादितवान्।
= माँ ! एक आइसक्रीम आपके साथ खाई ।
– द्वितीयं मम मित्रेण सह खादितवान्।
= दूसरी मेरे मित्र के साथ खाई।
– केवलं द्वे एव खादितवान्।
= केवल दो ही खाईं ।
माता – अधुना ऊष्णं जलं ददामि।
= अभी मैं गरम पानी देती हूँ।
– त्वं पिब ।
= तुम पीओ
– तेन कासः दूरं भवति।
= इससे खाँसी दूर होती है
ओ३म्
२०६. संस्कृत वाक्याभ्यासः
दक्षा – मम नाम दक्षा ।
रक्षा – मम नाम रक्षा ।
दक्षा – अहम् अष्टम्यां कक्षायां पठामि।
= मैं आठवीं कक्षा में पढ़ती हूँ।
रक्षा – अहम् नवम्यां कक्षायां पठामि।
= मैं नवीं कक्षा में पढ़ती हूँ।
दक्षा – अहम् अधिकं संस्कृतं न जानामि।
= मैं अधिक संस्कृत नहीं जानती हूँ।
रक्षा – अहम् अपि अधिकं संस्कृतं न जानामि।
= मैं भी अधिक संस्कृत नहीं जानती हूँ।
दक्षा – अहं प्रतिदिनम् अभ्यासं करोमि।
= मैं रोज अभ्यास करती हूँ।
रक्षा – अहमपि प्रतिदिनम् अभ्यासं करोमि।
= मैं भी रोज अभ्यास करती हूँ।
दक्षा – शोभनं , त्वं मम मित्रम् असि।
= बढ़िया , तुम मेरी मित्र हो ।
रक्षा – आम् , अहं तव सखी अस्मि।
= हाँ , मैं तुम्हारी सखी हूँ।
ओ३म्
२०७. संस्कृत वाक्याभ्यासः
दक्षा – नमो नमः ।
रक्षा – नमो नमः भगिनि !
दक्षा – कथम् अस्ति ?
रक्षा – सम्यक् ।
– भवती कथम् अस्ति ?
दक्षा – अहमपि सम्यक् ।
रक्षा – गृहकार्यम् अभवत् वा ?
= होमवर्क हो गया ?
दक्षा – न , गणितस्य अवशिष्टम् ।
= नहीं गणित का रह गया है।
रक्षा – ममापि गणितस्य अवशिष्टम् ।
= मेरा भी गणित का रह गया ।
दक्षा – तर्हि आगच्छ , आवां द्वौ कुर्वः ।
= तो फिर आओ , हम दोनों करते हैं।
रक्षा – अहं तदर्थमेव अत्र आगतवती ।
= मैं इसीलिये यहाँ आई थी।
#vakyabhyas
२०३. संस्कृत वाक्याभ्यासः
पुत्रः – अम्ब ! अद्य शिक्षिका उत्तमां कथां पाठितवती।
= माँ , आज शिक्षिका ने अच्छी कहानी पढ़ाई।
माता – एवं वा ? का आसीत् कथा ?
= ऐसा क्या ? कौनसी कहानी थी ?
पुत्रः – ईश्वरः सर्वत्र अस्ति ।
= ईश्वर सब जगह है ।
– सः सर्वान् पश्यति।
= वह सबको देखता है ।
कथायां , एकः गुरुः शिष्येभ्यः फलं ददाति।
= कहानी में , एक गुरुजी शिष्यों को फल देते हैं ।
– गुरुः वदति ” यत्र कोsपि नास्ति तत्र गत्वा फलं खादतु।”
= गुरु बोलते हैं – जहाँ कोई नहीं है वहाँ जाकर फल खाओ।
माता – अग्रे किम् अभवत् ?
= आगे क्या हुआ ?
पुत्रः – एकः शिष्यः प्रकोष्ठे उपविष्य खादति।
= एक शिष्य कमरे में बैठकर खाता है।
– द्वितीयः वृक्षस्य उपरि आरोहति।
= दूसरा पेड़ पर चढ़ जाता है।
– तृतीयः नदीतटम् गच्छति ।
= तीसरा नदी किनारे जाता है
माता – चतुर्थः किं करोति ?
= चौथा क्या करता है ?
पुत्रः – चतुर्थः शिष्य: फलं न खादति।
= चौथा शिष्य फल नहीं खाता है ।
सः गुरुम् अवदत्
= उसने गुरु जी से कहा
ईश्वरः सर्वत्र अस्ति।
= ईश्वर सब जगह है ।
अतः अहं फलं कथं खादानि ?
= तो मैं फल कैसे खाऊँ ?
माता – बहु उत्तमा कथा आसीत् ।
= बहुत अच्छी कहानी थी ।
ओ३म्
२०४. संस्कृत वाक्याभ्यासः
पुत्रः – अम्ब ! अद्य विद्यालयः न गन्तव्यः अस्ति।
= माँ ! आज विद्यालय नहीं जाना है
माता – तर्हि गृहे एव अध्ययनं कुरु।
= तो फिर घर में अध्ययन करो।
– व्यर्थमेव समयः न यापनीयः ।
= बेकार में समय नहीं गँवाना चाहिये।
पुत्रः – अम्ब ! अहं श्लोकान् कण्ठस्थान् करोमि।
= माँ मैं श्लोक कंठस्थ कर रहा हूँ ।
माता – बहु शोभनम् ।
= बहुत अच्छा ।
– प्रातवेलायाः सदुपयोगं करोषि त्वम् ।
= प्रात: वेला का तुम सदुपयोग कर रहे हो।
पुत्रः – ददातु , अहं जलं पूरयामि।
= दीजिये मैं पानी भरता हूँ।
गीत्वा गीत्वा जलं पूरयिष्यामि
= गा गा के पानी भरूँगा ।
– श्लोकान् अपि कण्ठस्थान् करिष्यामि।
= श्लोक भी कण्ठस्थ करूँगा।
– भवत्याः अपि कार्यं भविष्यति।
= आपका भी काम हो जाएगा।
माता – उत्तमम् वत्स !
ओ३म्
२०५. संस्कृत वाक्याभ्यासः
माता – त्वं किमर्थं काससे ?
= तुम क्यों खाँस रहे हो ?
पुत्रः – एवमेव ।
= बस यूँ ही ।
माता – रात्रौ अधिकं शीतलेहं खादितवान् त्वम्।
= रात में तुमने अधिक आइसक्रीम खा ली।
– अहं निषेधयामि स्म
= मैं मना कर रही थी ।
त्वं न अमन्यथा:
= तुमने नहीं माना ।
पुत्रः – अम्ब ! एकं शीतलेहं भवत्या सह खादितवान्।
= माँ ! एक आइसक्रीम आपके साथ खाई ।
– द्वितीयं मम मित्रेण सह खादितवान्।
= दूसरी मेरे मित्र के साथ खाई।
– केवलं द्वे एव खादितवान्।
= केवल दो ही खाईं ।
माता – अधुना ऊष्णं जलं ददामि।
= अभी मैं गरम पानी देती हूँ।
– त्वं पिब ।
= तुम पीओ
– तेन कासः दूरं भवति।
= इससे खाँसी दूर होती है
ओ३म्
२०६. संस्कृत वाक्याभ्यासः
दक्षा – मम नाम दक्षा ।
रक्षा – मम नाम रक्षा ।
दक्षा – अहम् अष्टम्यां कक्षायां पठामि।
= मैं आठवीं कक्षा में पढ़ती हूँ।
रक्षा – अहम् नवम्यां कक्षायां पठामि।
= मैं नवीं कक्षा में पढ़ती हूँ।
दक्षा – अहम् अधिकं संस्कृतं न जानामि।
= मैं अधिक संस्कृत नहीं जानती हूँ।
रक्षा – अहम् अपि अधिकं संस्कृतं न जानामि।
= मैं भी अधिक संस्कृत नहीं जानती हूँ।
दक्षा – अहं प्रतिदिनम् अभ्यासं करोमि।
= मैं रोज अभ्यास करती हूँ।
रक्षा – अहमपि प्रतिदिनम् अभ्यासं करोमि।
= मैं भी रोज अभ्यास करती हूँ।
दक्षा – शोभनं , त्वं मम मित्रम् असि।
= बढ़िया , तुम मेरी मित्र हो ।
रक्षा – आम् , अहं तव सखी अस्मि।
= हाँ , मैं तुम्हारी सखी हूँ।
ओ३म्
२०७. संस्कृत वाक्याभ्यासः
दक्षा – नमो नमः ।
रक्षा – नमो नमः भगिनि !
दक्षा – कथम् अस्ति ?
रक्षा – सम्यक् ।
– भवती कथम् अस्ति ?
दक्षा – अहमपि सम्यक् ।
रक्षा – गृहकार्यम् अभवत् वा ?
= होमवर्क हो गया ?
दक्षा – न , गणितस्य अवशिष्टम् ।
= नहीं गणित का रह गया है।
रक्षा – ममापि गणितस्य अवशिष्टम् ।
= मेरा भी गणित का रह गया ।
दक्षा – तर्हि आगच्छ , आवां द्वौ कुर्वः ।
= तो फिर आओ , हम दोनों करते हैं।
रक्षा – अहं तदर्थमेव अत्र आगतवती ।
= मैं इसीलिये यहाँ आई थी।
#vakyabhyas
May 24, 2021
बिहारस्य ऐतिहासिकं नाम मगधम्। बिहारस्य राजधान्याः ऐतिहासिकं नाम पाटलीपुत्रम् ।
प्राचीनकालः
प्राचीनकाले बलाढ्यसाम्राज्येषु अन्यतमम् आसीत् मगधसाम्राज्यम् । मौर्यवंशः, गुप्तवंशः इत्यादयः प्रसिद्धाः राजवंशाः इतः शासनम् अकुर्वन् । मौर्यवंशस्य सम्राजः अशोकस्य साम्राज्यं पश्चिमदिशि अफघानीस्थानपर्यन्तं विस्तृतम् आसीत् । मौर्यवंशस्य शासनं क्रि पू ३२५ तः क्रि पू १८५ पर्यन्तम् आसीत् । पञ्चमे षष्ठे च शतके अत्र बौद्धजैनधर्मयोः उगमः जातः । अशोकः बौद्धधर्मस्य प्रचारे महत्त्वपूर्णां भूमिकां निरूढवान्। सः स्वस्य पुत्रं महेन्द्रं बौद्धधर्मस्य प्रचाराय श्रीलङ्काम् अप्रेषयत्। पाटलीपुत्रे यत्र सः पुत्रस्य आप्रच्छनम् अकरोत् सः प्रदेशः महेन्द्रघट्टः इत्येव निर्दिश्यते । इतः बौद्धधर्मः अग्रे चीनादेशं प्रति ततः जापानदेशं प्रति च प्रसृतं जातम् ।
मध्यकालः
द्वादशे शतके भख्तियारखिलजी बिहारस्य आधिपत्यं प्राप्तवान् । तदा मगधदेशस्य राजधानी न आसीत् । षोडशे शतके शेरषाहसूरी देहल्यां मुगलचक्रवर्तिनं हुमायूनं पराजित्य देहलीसिंहासनम् आरूढवान् इत्यतः बिहारस्य नाम पुनः प्रकाशितं जातम् । किन्तु अचिरात् अक्बरः बिहारराज्यं पश्चिमवङ्गे विलीनम् अकरोत्। ततः बिहारस्य अस्तित्वं वङ्गराजानाम् अधीनं जातम्।
प्राचीनकालः
प्राचीनकाले बलाढ्यसाम्राज्येषु अन्यतमम् आसीत् मगधसाम्राज्यम् । मौर्यवंशः, गुप्तवंशः इत्यादयः प्रसिद्धाः राजवंशाः इतः शासनम् अकुर्वन् । मौर्यवंशस्य सम्राजः अशोकस्य साम्राज्यं पश्चिमदिशि अफघानीस्थानपर्यन्तं विस्तृतम् आसीत् । मौर्यवंशस्य शासनं क्रि पू ३२५ तः क्रि पू १८५ पर्यन्तम् आसीत् । पञ्चमे षष्ठे च शतके अत्र बौद्धजैनधर्मयोः उगमः जातः । अशोकः बौद्धधर्मस्य प्रचारे महत्त्वपूर्णां भूमिकां निरूढवान्। सः स्वस्य पुत्रं महेन्द्रं बौद्धधर्मस्य प्रचाराय श्रीलङ्काम् अप्रेषयत्। पाटलीपुत्रे यत्र सः पुत्रस्य आप्रच्छनम् अकरोत् सः प्रदेशः महेन्द्रघट्टः इत्येव निर्दिश्यते । इतः बौद्धधर्मः अग्रे चीनादेशं प्रति ततः जापानदेशं प्रति च प्रसृतं जातम् ।
मध्यकालः
द्वादशे शतके भख्तियारखिलजी बिहारस्य आधिपत्यं प्राप्तवान् । तदा मगधदेशस्य राजधानी न आसीत् । षोडशे शतके शेरषाहसूरी देहल्यां मुगलचक्रवर्तिनं हुमायूनं पराजित्य देहलीसिंहासनम् आरूढवान् इत्यतः बिहारस्य नाम पुनः प्रकाशितं जातम् । किन्तु अचिरात् अक्बरः बिहारराज्यं पश्चिमवङ्गे विलीनम् अकरोत्। ततः बिहारस्य अस्तित्वं वङ्गराजानाम् अधीनं जातम्।
May 24, 2021
एकः पुरुषः कार्यार्थम् एकां संस्थां गतवान्।
तत्र प्रबन्धकेन सह तस्य साक्षात्कारः अभवत्।
प्रबन्धकः तं पुरुषं पृष्टवान् पश्य! अस्माकं संस्थायां द्वारपालस्य स्थानं रिक्तम् अस्ति। द्वारपालः एवं भवेत् यः शक्तिशाली, यस्मिन् साहसं धैर्यं च अस्ति।
दुष्टान् जनान् ताडयितुं यस्मिन् सामर्थ्यम् अस्ति सः एव अस्मिन् पदे योग्यः।
त्वयि सन्ति वा एते गुणाः?
सः पुरुषः उक्तवान् महोदय! एते गुणाः तु मयि न सन्ति परन्तु मम पत्न्याम् एते सर्वे गुणाः विद्यमानाः सन्ति।
अहं ताम् आह्वयानि वा?
प्रबन्धकः- अस्तु तर्हि आह्वय ताम्!
-प्रदीपः!
#hasya
तत्र प्रबन्धकेन सह तस्य साक्षात्कारः अभवत्।
प्रबन्धकः तं पुरुषं पृष्टवान् पश्य! अस्माकं संस्थायां द्वारपालस्य स्थानं रिक्तम् अस्ति। द्वारपालः एवं भवेत् यः शक्तिशाली, यस्मिन् साहसं धैर्यं च अस्ति।
दुष्टान् जनान् ताडयितुं यस्मिन् सामर्थ्यम् अस्ति सः एव अस्मिन् पदे योग्यः।
त्वयि सन्ति वा एते गुणाः?
सः पुरुषः उक्तवान् महोदय! एते गुणाः तु मयि न सन्ति परन्तु मम पत्न्याम् एते सर्वे गुणाः विद्यमानाः सन्ति।
अहं ताम् आह्वयानि वा?
प्रबन्धकः- अस्तु तर्हि आह्वय ताम्!
-प्रदीपः!
#hasya
May 24, 2021
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
May 24, 2021
writereaddata_Bulletins_Text_NSD_2021_May_NSD_Sanskrit_Sanskrit.pdf
75.5 KB
२४.५ सायंकाल आकाशवाणी संस्कृत
May 24, 2021
May 24, 2021
Monday, May 24, 2021
'यास्' चक्रवातः रूपीकृतः; ओडीषा पश्चिमवंगतीरेषु अतिजागरूकता।
नवदिल्ली> वंगसमुद्रे सञ्जातः न्यूनमर्दः चक्रवातरूपेण परिवर्तितः। यास् इति कृतनामधेयः चक्रवातः मङ्गलवासरे अतितीव्रतां प्राप्य ओडीषा पश्चिमवंगराज्योः तीरं लक्ष्यीकृत्य गमिष्यति। २६ दिनाङ्के पारद्वीप-सागरद्वीपयोर्मध्ये स्थलस्पर्शः भविष्यति।
चक्रवातस्य प्रभावेन ओडीषा पश्चिमवंगराज्योः आन्डमान् निक्कोबारद्वीपेषु केरलस्य मध्यदक्षिणभागेषु च अतिवृष्टिः आरब्धा। प्रधानमन्त्रिणः गृहमंत्रिणः च नेतृत्वे चक्रवातभीषाविधेयानां राज्यानाम् अधिकारिभिः सह चर्चां कृत्वा रक्षोपायपदक्षेपाः स्वीकृताः।
संस्कृतं किमर्थम् आवश्यकम् ? केन वा सरल-प्रकारेण एतत् शिक्षितुं शक्यते?
... -डॉ.बलदेवानन्द-सागरः
संस्कृत-विषये कश्चन मां पृच्छति यत् किमर्थं संस्कृतम् आवश्यकम् ? अथवा साम्प्रतम् एकविंशे शताब्दे संस्कृतस्य किं नाम उपयोगित्वम्? तदा अहन्तु इदमेव उत्तरामि यत् यथा जीवनार्थं जलं श्वसनं चावश्यके भवतः तद्वदेव अस्माकं भारतीयानां सनातन-वैदिक-धर्मावलम्बिनां च कृते संस्कृतानुसरणं संस्कृताङ्गीकरणं संस्कृतावलम्बनं चावश्यकम् |
सि बि एस् ई, +२ परीक्षा- अन्तिमनिर्णयाय प्रधानमन्त्रिणे समर्पितम्।
नवदिल्ली> सि बि एस् ई, +२ परीक्षायाः प्रचालनम् अधिकृत्य अन्तिमनिर्णयाय उन्नतस्तरसमितियोगेन प्रधानमन्त्रिणे समर्पितम्। छात्राणां भविष्यं गणयित्वा सेप्तम्बर् मासे परीक्षा प्रचालनीया इति उन्नतस्तरयोगेषु विविधराज्यैः अभिप्रैतम्। प्रतिरोध मन्त्रिणः राजनाथसिंहस्य आध्यक्षे एव योगः प्राचलत्।
परीक्षाप्रचालनाय दिनाङ्कः आगामिवासरे प्रख्यापयिष्यति इति सूचना अस्ति। केवलं प्रधानविषयेषु परीक्षा प्रचालनीया इति निर्देशः अपि योगे अभवत्। छात्राणां वाक्सिनीकरणात् पूर्वं परीक्षा न प्रचालयितव्या इति नवदिल्याः उपमुख्यमन्त्रिणा मनीष् सिसोदिना उक्तम्।
केरलविधानसभा अद्य आरभते।
अनन्तपुरी> केरलविधानसभायाः १५ तमं सम्मेलनम् सोमवासरे आरभते। ५३ सामाजिकाः नूतनाः सन्ति।
अद्य सामाजिकानां शपथवाचनं सम्पत्स्यते। कतिपयसदस्याः एकान्तवासं भजन्ति इत्यतः तेषां सत्यप्रतिज्ञा परं भविष्यति। सामाजिकदूरं परिपाल्य आसनानि सज्जीकृतानि सन्ति।
कुजवासरे सभानाथस्य चयनं सम्पत्स्यते। २८ तमे दिनाङ्के राज्यपालः आरिफ् मुहम्मदखानः सर्वकाराय शासननीतिं प्रख्यापयिष्यति। सर्वकारस्य नूतनम् आयव्ययपत्रकं वित्तमन्त्री के एन् बालगोपालः जूण् चतुर्थदिनाङ्के अवतारयिष्यति। जूण् १४ दिनाङ्कपर्यन्तं सभासम्मेलनं निश्चितं तथापि कोविडवस्थां परिचिन्त्य अन्तिमकार्यक्रमेषु निर्णयः भविष्यति।
~ संप्रति वार्ता
'यास्' चक्रवातः रूपीकृतः; ओडीषा पश्चिमवंगतीरेषु अतिजागरूकता।
नवदिल्ली> वंगसमुद्रे सञ्जातः न्यूनमर्दः चक्रवातरूपेण परिवर्तितः। यास् इति कृतनामधेयः चक्रवातः मङ्गलवासरे अतितीव्रतां प्राप्य ओडीषा पश्चिमवंगराज्योः तीरं लक्ष्यीकृत्य गमिष्यति। २६ दिनाङ्के पारद्वीप-सागरद्वीपयोर्मध्ये स्थलस्पर्शः भविष्यति।
चक्रवातस्य प्रभावेन ओडीषा पश्चिमवंगराज्योः आन्डमान् निक्कोबारद्वीपेषु केरलस्य मध्यदक्षिणभागेषु च अतिवृष्टिः आरब्धा। प्रधानमन्त्रिणः गृहमंत्रिणः च नेतृत्वे चक्रवातभीषाविधेयानां राज्यानाम् अधिकारिभिः सह चर्चां कृत्वा रक्षोपायपदक्षेपाः स्वीकृताः।
संस्कृतं किमर्थम् आवश्यकम् ? केन वा सरल-प्रकारेण एतत् शिक्षितुं शक्यते?
... -डॉ.बलदेवानन्द-सागरः
संस्कृत-विषये कश्चन मां पृच्छति यत् किमर्थं संस्कृतम् आवश्यकम् ? अथवा साम्प्रतम् एकविंशे शताब्दे संस्कृतस्य किं नाम उपयोगित्वम्? तदा अहन्तु इदमेव उत्तरामि यत् यथा जीवनार्थं जलं श्वसनं चावश्यके भवतः तद्वदेव अस्माकं भारतीयानां सनातन-वैदिक-धर्मावलम्बिनां च कृते संस्कृतानुसरणं संस्कृताङ्गीकरणं संस्कृतावलम्बनं चावश्यकम् |
सि बि एस् ई, +२ परीक्षा- अन्तिमनिर्णयाय प्रधानमन्त्रिणे समर्पितम्।
नवदिल्ली> सि बि एस् ई, +२ परीक्षायाः प्रचालनम् अधिकृत्य अन्तिमनिर्णयाय उन्नतस्तरसमितियोगेन प्रधानमन्त्रिणे समर्पितम्। छात्राणां भविष्यं गणयित्वा सेप्तम्बर् मासे परीक्षा प्रचालनीया इति उन्नतस्तरयोगेषु विविधराज्यैः अभिप्रैतम्। प्रतिरोध मन्त्रिणः राजनाथसिंहस्य आध्यक्षे एव योगः प्राचलत्।
परीक्षाप्रचालनाय दिनाङ्कः आगामिवासरे प्रख्यापयिष्यति इति सूचना अस्ति। केवलं प्रधानविषयेषु परीक्षा प्रचालनीया इति निर्देशः अपि योगे अभवत्। छात्राणां वाक्सिनीकरणात् पूर्वं परीक्षा न प्रचालयितव्या इति नवदिल्याः उपमुख्यमन्त्रिणा मनीष् सिसोदिना उक्तम्।
केरलविधानसभा अद्य आरभते।
अनन्तपुरी> केरलविधानसभायाः १५ तमं सम्मेलनम् सोमवासरे आरभते। ५३ सामाजिकाः नूतनाः सन्ति।
अद्य सामाजिकानां शपथवाचनं सम्पत्स्यते। कतिपयसदस्याः एकान्तवासं भजन्ति इत्यतः तेषां सत्यप्रतिज्ञा परं भविष्यति। सामाजिकदूरं परिपाल्य आसनानि सज्जीकृतानि सन्ति।
कुजवासरे सभानाथस्य चयनं सम्पत्स्यते। २८ तमे दिनाङ्के राज्यपालः आरिफ् मुहम्मदखानः सर्वकाराय शासननीतिं प्रख्यापयिष्यति। सर्वकारस्य नूतनम् आयव्ययपत्रकं वित्तमन्त्री के एन् बालगोपालः जूण् चतुर्थदिनाङ्के अवतारयिष्यति। जूण् १४ दिनाङ्कपर्यन्तं सभासम्मेलनं निश्चितं तथापि कोविडवस्थां परिचिन्त्य अन्तिमकार्यक्रमेषु निर्णयः भविष्यति।
~ संप्रति वार्ता
May 24, 2021
Amazing Sanskrit!
The sentence ‘Able was I ere I saw Elba’ is often quoted as a great example of a palindromic sentence in English as it can be read in reverse too. This is said to be created in the 17th century.
Now, consider the following:
A Sanskrit poet by name Daivagjna Surya Pandita wrote a Sanskrit work by name “Ramakrishna Viloma Kaavyam” in the 14th century (English-equivalent of the word ‘viloma’ is ‘inverse’). This book is supposed to have 30 slokas (a sloka is a Sanskrit poem). Each sloka makes sense both when read in from the beginning of the sloka to the end AS WELL AS from the end to the beginning of the sloka (a sort of palindrome).
Now comes the best part. When each sloka is read in the forward direction, the book deals with the story of Ramayana and when each sloka is read in the reverse direction, the book deals with the story of Maha Bharata.
One sloka is given below (in devanagari font)
तां भूसुता मुक्ति मुदारहासं
वंदेयतो लव्य भवं दयाश्री
The same sloka, read in backward direction is given below:
श्री यादवं भव्य लतोय देवं
संहारदामुक्ति मुता सुभूतां
In the first sloka, भूसुता implies Sita and hence, Ramayana story and in the second sloka, श्री यादवं implies Lord Krishna.
The meaning of the first sloka is “I pray to Sita, the incarnation of Lakshmi who is affectionate towards a smiling Lava (Sita’s son)”.
The meaning of the second sloka is “The teachings of Gita, bestowed upon us by Lord Krishna who draws people towards him with his benevolence, destroy evil and are close to our heart”
And there are 29 more shlokas like this.
Need one say more about Sanskrit or the people who created many wonders in ancient India?
( Thanks to Venkata Ramana Mutyam who posted the above .)
#celebrating_sanskrit
The sentence ‘Able was I ere I saw Elba’ is often quoted as a great example of a palindromic sentence in English as it can be read in reverse too. This is said to be created in the 17th century.
Now, consider the following:
A Sanskrit poet by name Daivagjna Surya Pandita wrote a Sanskrit work by name “Ramakrishna Viloma Kaavyam” in the 14th century (English-equivalent of the word ‘viloma’ is ‘inverse’). This book is supposed to have 30 slokas (a sloka is a Sanskrit poem). Each sloka makes sense both when read in from the beginning of the sloka to the end AS WELL AS from the end to the beginning of the sloka (a sort of palindrome).
Now comes the best part. When each sloka is read in the forward direction, the book deals with the story of Ramayana and when each sloka is read in the reverse direction, the book deals with the story of Maha Bharata.
One sloka is given below (in devanagari font)
तां भूसुता मुक्ति मुदारहासं
वंदेयतो लव्य भवं दयाश्री
The same sloka, read in backward direction is given below:
श्री यादवं भव्य लतोय देवं
संहारदामुक्ति मुता सुभूतां
In the first sloka, भूसुता implies Sita and hence, Ramayana story and in the second sloka, श्री यादवं implies Lord Krishna.
The meaning of the first sloka is “I pray to Sita, the incarnation of Lakshmi who is affectionate towards a smiling Lava (Sita’s son)”.
The meaning of the second sloka is “The teachings of Gita, bestowed upon us by Lord Krishna who draws people towards him with his benevolence, destroy evil and are close to our heart”
And there are 29 more shlokas like this.
Need one say more about Sanskrit or the people who created many wonders in ancient India?
( Thanks to Venkata Ramana Mutyam who posted the above .)
#celebrating_sanskrit
May 24, 2021
https://youtu.be/MEU94Oi3wrY
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
YouTube
Vaarta: News and updates in Sanskrit | 25.5.2021
May 24, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - चतुर्दशी रात्रि 08:29 तक तत्पश्चात पूर्णिमा
⛅ दिनांक - 25 मई 2021
⛅ दिन - मंगलवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - वैशाख
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - स्वाती सुबह 07:06 तक तत्पश्चात विशाखा
⛅ योग - वरीयान् सुबह 07:13 तक तत्पश्चात परिघ
⛅ राहुकाल - शाम 03:55 से शाम 05:34 तक
⛅ सूर्योदय - 05:58
⛅ सूर्यास्त - 19:12
⛅ दिशाशूल - उत्तर दिशा में
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - चतुर्दशी रात्रि 08:29 तक तत्पश्चात पूर्णिमा
⛅ दिनांक - 25 मई 2021
⛅ दिन - मंगलवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - वैशाख
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - स्वाती सुबह 07:06 तक तत्पश्चात विशाखा
⛅ योग - वरीयान् सुबह 07:13 तक तत्पश्चात परिघ
⛅ राहुकाल - शाम 03:55 से शाम 05:34 तक
⛅ सूर्योदय - 05:58
⛅ सूर्यास्त - 19:12
⛅ दिशाशूल - उत्तर दिशा में
May 24, 2021
May 24, 2021
Sanskrit-0655-0700
२५.५ आकाशवाणी संस्कृत
May 24, 2021
May 24, 2021
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
May 24, 2021
🌺🌺 *प्रतिदिनं संस्कृतं* 🌺🌺
*कथापठनशृङ्खला*
केवलं 30 निमेषा:
*समय: - 12 Noon to 12.30*
Google Meet joining info
Video call link: https://meet.google.com/anj-tyfb-aum
*कथापठनशृङ्खला*
केवलं 30 निमेषा:
*समय: - 12 Noon to 12.30*
Google Meet joining info
Video call link: https://meet.google.com/anj-tyfb-aum
May 24, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। षोडशः सर्गः ।।
🍃 ततस्तु राजा प्रसमीक्ष्य ताः स्त्रियः
प्ररूढगर्भाः प्रतिलब्धमानसः।
बभूव हृष्टस्त्रिदिवे यथा हरि सुरेन्द्रसिद्धर्षिगणाभिपूजितः॥३२॥
🚩॥ इति षोडशः सर्गः॥
⚜️ भावार्थ - महाराज दशरथ भी अपनी रानियों की गर्भवती और अपना मनोरथ पूर्ण होता देख, उसी प्रकार प्रसन्न हुए, जिस प्रकार भगवान् विष्णु देवताओं, ऋषियों और सिद्धों से पूजित होते हैं।।३२।।
👉🏻🚩बालकांड का सोहलवा सर्ग समाप्त हुआ।
#ramayan
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। षोडशः सर्गः ।।
🍃 ततस्तु राजा प्रसमीक्ष्य ताः स्त्रियः
प्ररूढगर्भाः प्रतिलब्धमानसः।
बभूव हृष्टस्त्रिदिवे यथा हरि सुरेन्द्रसिद्धर्षिगणाभिपूजितः॥३२॥
🚩॥ इति षोडशः सर्गः॥
⚜️ भावार्थ - महाराज दशरथ भी अपनी रानियों की गर्भवती और अपना मनोरथ पूर्ण होता देख, उसी प्रकार प्रसन्न हुए, जिस प्रकार भगवान् विष्णु देवताओं, ऋषियों और सिद्धों से पूजित होते हैं।।३२।।
👉🏻🚩बालकांड का सोहलवा सर्ग समाप्त हुआ।
#ramayan
May 25, 2021
📙 ऋग्वेद
सूक्त - २५ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - २१ , देवता - वरुण
🍃 उदुत्तमं मुमुग्धि नो वि पाशं मध्यमं चृत अवाधमानि जीवसे (२१)
⚜️ भावार्थ - हमारे सिर वाले फंदे को ऊपर से और कमर के फंदों को बीच से खोल दो, जिससे हम जीवन धारण कर सकें(२१)
👉🏻🚩सूक्त 25 समाप्त
#Rgveda
सूक्त - २५ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - २१ , देवता - वरुण
🍃 उदुत्तमं मुमुग्धि नो वि पाशं मध्यमं चृत अवाधमानि जीवसे (२१)
⚜️ भावार्थ - हमारे सिर वाले फंदे को ऊपर से और कमर के फंदों को बीच से खोल दो, जिससे हम जीवन धारण कर सकें(२१)
👉🏻🚩सूक्त 25 समाप्त
#Rgveda
May 25, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ चतुर्दशः अध्याय
♦️श्लोक : ११
अत्यासन्न विनाशाय दूरस्था न फलप्रदा।
सेव्यतां मध्यभागेन राजवह्निगुरुस्त्रियः।।११।।
♦️भावार्थ - आचार्य चाणक्य कहते हैं, राजा, गुरु, अग्नि और स्त्री इन चारों से न ज्यादा दूरी रखनी चाहिए और न ही ज्यादा समीप जाना चाहिए, इनके अधिक पास रहने पर भी हानि होती है और अधिक दूर रहने पर भी कार्य पूरा नहीं ही पाता।
#Chanakya
✒️ चतुर्दशः अध्याय
♦️श्लोक : ११
अत्यासन्न विनाशाय दूरस्था न फलप्रदा।
सेव्यतां मध्यभागेन राजवह्निगुरुस्त्रियः।।११।।
♦️भावार्थ - आचार्य चाणक्य कहते हैं, राजा, गुरु, अग्नि और स्त्री इन चारों से न ज्यादा दूरी रखनी चाहिए और न ही ज्यादा समीप जाना चाहिए, इनके अधिक पास रहने पर भी हानि होती है और अधिक दूर रहने पर भी कार्य पूरा नहीं ही पाता।
#Chanakya
May 25, 2021
ओ३म्
२०८. संस्कृत वाक्याभ्यासः
रक्षा – अद्य अहं गृहकार्यं कृतवती।
= आज मैंने होमवर्क कर लिया।
दक्षा – आम् , अहमपि ।
= हाँ , मैंने भी ।
रक्षा – अद्य तु पाठम् अपि स्मृतवती ।
= मैंने तो पाठ भी याद कर लिया।
दक्षा – अहं तु अर्धं स्मृतवती।
= मैंने तो आधा याद किया।
रक्षा – शनैः शनैः कण्ठस्थं करणीयम्।
= धीरे धीरे कण्ठस्थ करना चाहिये।
दक्षा – अहं तु उद्याने भ्रमन् स्मरामि।
= मैं तो बगीचे में घूमते हुए याद करती हूँ।
रक्षा – काव्यं तु वारं वारं गायामि ।
= कविता तो बार गाती हूँ।
– तेन बहु शीघ्रमेव स्मर्यते।
= उससे बहुत जल्दी याद होता है ।
दक्षा – आं श्लोकान् तु तथैव स्मरामि।
= हाँ , श्लोक तो वैसे ही याद करती हूँ।
रक्षा – चल , विद्यालयं चलावः ।
= चलो विद्यालय चलते हैं।
दक्षा – अहं तु पादाभ्यां गमिष्यामि।
= मैं तो पैदल जाऊँगी।
रक्षा – अहमपि पादाभ्यां गन्तुम् इच्छामि।
= मैं भी पैदल जाना चाहती हूँ।
ओ३म्
२०९. संस्कृत वाक्याभ्यासः
रक्षा – शुभजन्मदिनं दक्षा भगिनि !
दक्षा – धन्यवादः
रक्षा – अद्य किं करिष्यति ?
दक्षा – प्रातः अहं यज्ञं कृतवती ।
– अधुना अहं धेनुभ्यः तृणं दास्यामि।
= अभी मैं गायों को घास दूँगी ।
– मम पित्रा सह कारागारं गमिष्यामि।
= मेरे पिताजी के साथ जेल जाऊँगी
रक्षा – किमर्थं कारागारम् ?
= जेल क्यों ?
– तत्र बन्दिनः निवसन्ति ।
= वहाँ कैदी रहते हैं
दक्षा – बन्दिभि: सह देशभक्ति गीतानि गास्यामि।
= कैदियों के साथ देशभक्ति गीत गाऊँगी ।
– मम पिता तत्र सदाचारविषये प्रवचनं दास्यति।
= मेरे पिताजी सदाचार विषय पर प्रवचन देंगे।
रक्षा – बहु शोभनम् , अहमपि चलितुम् इच्छामि।
= बहुत बढ़िया , मैं भी चलना चाहती हूँ।
दक्षा – आम् अवश्यमेव चल ।
= हाँ अवश्य चलो।
ओ३म्
२१०. संस्कृत वाक्याभ्यासः
लक्ष्मण ! ओ …. लक्ष्मण !!
लक्ष्मण: – कः आह्वयति ?
= कौन बुला रहा है ?
भरतः – अहम् अस्मि ।
= मैं हूँ ।
लक्ष्मण: – रवः तु भरतस्य। कुत्र अस्ति सः ?
= आवाज तो भरत की है । कहाँ है वह ?
भरतः – उपरि अस्मि , तृतीये अट्टे।
= यहाँ हूँ तीसरी मंजिल पर ।
– आगच्छतु उपरि।
= आईये ऊपर।
लक्ष्मण: – आम् , आम् आगच्छामि।
= हाँ हाँ आता हूँ।
भरतः – स्वागतं भ्रातः ! एषः मम कार्यालयः ।
= स्वागत है भैया , ये है मेरा कार्यालय।
– अत्र अहं कार्यं करोमि।
= यहाँ मैं काम करता हूँ।
लक्ष्मण: – किं कार्यं करोति भवान्।
= आप क्या काम करते हैं ?
भरतः – कृषकानां बालकेभ्यः वयं कृषिकार्यार्थं प्रेरयामः।
= किसानों के बच्चों को हम कृषि काम के लिये प्रेरित करते हैं
– नूतनां पद्धतिं वयं पाठयामः।
= नई पद्धति हम पढ़ाते हैं
लक्ष्मण: – एतद् तु बहु उत्तमं कार्यम् अस्ति।
= यह तो बहुत ही अच्छा काम है ।
ओ३म्
२११. संस्कृत वाक्याभ्यासः
लक्ष्मणः – नमस्ते भरत !
भरतः – नमस्ते लक्ष्मण !
लक्ष्मणः – कति युवकाः आगच्छन्ति ?
= कितने युवक आते हैं ?
भरतः – सप्तविंशतिः युवकाः आगच्छन्ति।
= सत्ताईस युवक आते हैं ।
– द्वादश युवत्यः अपि आगच्छन्ति।
= बारह युवतियाँ भी आती हैं
लक्ष्मणः – सर्वे कृषिकलां पठितुम् आगच्छन्ति वा ?
= सभी कृषिकला पढ़ने आती हैं
भरतः – आम् ,
लक्ष्मणः – कदा आगच्छन्ति ?
= कब आते हैं ?
भरतः – केचन प्रातः आगच्छन्ति ।
= कुछ सुबह आते हैं ।
– केचन सायंकाले आगच्छन्ति।
= कुछ शाम को आते हैं ।
लक्ष्मणः – कुतः आगच्छन्ति ?
= कहाँ से आते हैं ?
भरतः – ग्रामात् आगच्छन्ति।
= गाँव से आते हैं ।
( ग्रामेभ्यः आगच्छन्ति । – बहुवचन)
ओ३म्
२१२. संस्कृत वाक्याभ्यासः
अद्य सा टंकारां गमिष्यति।
सः अपि अद्य टंकारां गमिष्यति।
श्वः महाशिवरात्रि: अस्ति।
श्वः बोधरात्रि: अस्ति।
टंकारा ऋषि-दयानन्दस्य जन्मभूमिः अस्ति।
टंकारायाम् अद्य अपि यज्ञ: भवति ।
श्व: अपि भविष्यति।
तत्र प्रतिदिनं यज्ञ: भवति।
अनेके विद्वान्सः आगमिष्यन्ति ।
अनेके सन्यासिनः आगमिष्यन्ति ।
भवान् अपि गच्छतु
भवती अपि गच्छतु ।
सः ध्यानं करोति ।
सः ध्यायति ।
सा ध्यानं करोति।
सा ध्यायति ।
अहं ध्यानं करोमि ।
अहं ध्यायामि ।
ओ३म्
२१३. संस्कृत वाक्याभ्यासः
हिमांशु: – प्रत्यागतवान् ?
= लौट आए ?
लोकेशः – आम् प्रत्यागतवान् ।
= हाँ लौट आया ।
हिमांशु: – कदा प्रत्यागतवान् ?
= कब लौटे ?
लोकेशः – ह्य: रात्रौ ।
= कल रात ।
हिमांशु: – ह्यः !! कस्मिन् समये ?
= कल !!! किस समय ?
लोकेशः – रात्रौ सार्ध द्वादशवादने ।
= रात साढ़े बारह बजे।
हिमांशु: – ओह तदा अहं शयनं करोमि स्म।
= ओह तब मैं सो रहा था।
– प्रतीकः अपि आगतवान् वा ?
= प्रतीक भी आ गया क्या ?
लोकेशः – न , प्रतीकः तु पूनां गतवान् ।
= नहीं प्रतीक तो मुम्बई गया।
हिमांशु: – प्रतीकः कदा आगमिष्यति ?
= प्रतीक कब आएगा ?
लोकेशः – प्रतीकः शुक्रवासरे आगमिष्यति।
= प्रतीक शुक्रवार को आएगा।
#vakyabhyas
२०८. संस्कृत वाक्याभ्यासः
रक्षा – अद्य अहं गृहकार्यं कृतवती।
= आज मैंने होमवर्क कर लिया।
दक्षा – आम् , अहमपि ।
= हाँ , मैंने भी ।
रक्षा – अद्य तु पाठम् अपि स्मृतवती ।
= मैंने तो पाठ भी याद कर लिया।
दक्षा – अहं तु अर्धं स्मृतवती।
= मैंने तो आधा याद किया।
रक्षा – शनैः शनैः कण्ठस्थं करणीयम्।
= धीरे धीरे कण्ठस्थ करना चाहिये।
दक्षा – अहं तु उद्याने भ्रमन् स्मरामि।
= मैं तो बगीचे में घूमते हुए याद करती हूँ।
रक्षा – काव्यं तु वारं वारं गायामि ।
= कविता तो बार गाती हूँ।
– तेन बहु शीघ्रमेव स्मर्यते।
= उससे बहुत जल्दी याद होता है ।
दक्षा – आं श्लोकान् तु तथैव स्मरामि।
= हाँ , श्लोक तो वैसे ही याद करती हूँ।
रक्षा – चल , विद्यालयं चलावः ।
= चलो विद्यालय चलते हैं।
दक्षा – अहं तु पादाभ्यां गमिष्यामि।
= मैं तो पैदल जाऊँगी।
रक्षा – अहमपि पादाभ्यां गन्तुम् इच्छामि।
= मैं भी पैदल जाना चाहती हूँ।
ओ३म्
२०९. संस्कृत वाक्याभ्यासः
रक्षा – शुभजन्मदिनं दक्षा भगिनि !
दक्षा – धन्यवादः
रक्षा – अद्य किं करिष्यति ?
दक्षा – प्रातः अहं यज्ञं कृतवती ।
– अधुना अहं धेनुभ्यः तृणं दास्यामि।
= अभी मैं गायों को घास दूँगी ।
– मम पित्रा सह कारागारं गमिष्यामि।
= मेरे पिताजी के साथ जेल जाऊँगी
रक्षा – किमर्थं कारागारम् ?
= जेल क्यों ?
– तत्र बन्दिनः निवसन्ति ।
= वहाँ कैदी रहते हैं
दक्षा – बन्दिभि: सह देशभक्ति गीतानि गास्यामि।
= कैदियों के साथ देशभक्ति गीत गाऊँगी ।
– मम पिता तत्र सदाचारविषये प्रवचनं दास्यति।
= मेरे पिताजी सदाचार विषय पर प्रवचन देंगे।
रक्षा – बहु शोभनम् , अहमपि चलितुम् इच्छामि।
= बहुत बढ़िया , मैं भी चलना चाहती हूँ।
दक्षा – आम् अवश्यमेव चल ।
= हाँ अवश्य चलो।
ओ३म्
२१०. संस्कृत वाक्याभ्यासः
लक्ष्मण ! ओ …. लक्ष्मण !!
लक्ष्मण: – कः आह्वयति ?
= कौन बुला रहा है ?
भरतः – अहम् अस्मि ।
= मैं हूँ ।
लक्ष्मण: – रवः तु भरतस्य। कुत्र अस्ति सः ?
= आवाज तो भरत की है । कहाँ है वह ?
भरतः – उपरि अस्मि , तृतीये अट्टे।
= यहाँ हूँ तीसरी मंजिल पर ।
– आगच्छतु उपरि।
= आईये ऊपर।
लक्ष्मण: – आम् , आम् आगच्छामि।
= हाँ हाँ आता हूँ।
भरतः – स्वागतं भ्रातः ! एषः मम कार्यालयः ।
= स्वागत है भैया , ये है मेरा कार्यालय।
– अत्र अहं कार्यं करोमि।
= यहाँ मैं काम करता हूँ।
लक्ष्मण: – किं कार्यं करोति भवान्।
= आप क्या काम करते हैं ?
भरतः – कृषकानां बालकेभ्यः वयं कृषिकार्यार्थं प्रेरयामः।
= किसानों के बच्चों को हम कृषि काम के लिये प्रेरित करते हैं
– नूतनां पद्धतिं वयं पाठयामः।
= नई पद्धति हम पढ़ाते हैं
लक्ष्मण: – एतद् तु बहु उत्तमं कार्यम् अस्ति।
= यह तो बहुत ही अच्छा काम है ।
ओ३म्
२११. संस्कृत वाक्याभ्यासः
लक्ष्मणः – नमस्ते भरत !
भरतः – नमस्ते लक्ष्मण !
लक्ष्मणः – कति युवकाः आगच्छन्ति ?
= कितने युवक आते हैं ?
भरतः – सप्तविंशतिः युवकाः आगच्छन्ति।
= सत्ताईस युवक आते हैं ।
– द्वादश युवत्यः अपि आगच्छन्ति।
= बारह युवतियाँ भी आती हैं
लक्ष्मणः – सर्वे कृषिकलां पठितुम् आगच्छन्ति वा ?
= सभी कृषिकला पढ़ने आती हैं
भरतः – आम् ,
लक्ष्मणः – कदा आगच्छन्ति ?
= कब आते हैं ?
भरतः – केचन प्रातः आगच्छन्ति ।
= कुछ सुबह आते हैं ।
– केचन सायंकाले आगच्छन्ति।
= कुछ शाम को आते हैं ।
लक्ष्मणः – कुतः आगच्छन्ति ?
= कहाँ से आते हैं ?
भरतः – ग्रामात् आगच्छन्ति।
= गाँव से आते हैं ।
( ग्रामेभ्यः आगच्छन्ति । – बहुवचन)
ओ३म्
२१२. संस्कृत वाक्याभ्यासः
अद्य सा टंकारां गमिष्यति।
सः अपि अद्य टंकारां गमिष्यति।
श्वः महाशिवरात्रि: अस्ति।
श्वः बोधरात्रि: अस्ति।
टंकारा ऋषि-दयानन्दस्य जन्मभूमिः अस्ति।
टंकारायाम् अद्य अपि यज्ञ: भवति ।
श्व: अपि भविष्यति।
तत्र प्रतिदिनं यज्ञ: भवति।
अनेके विद्वान्सः आगमिष्यन्ति ।
अनेके सन्यासिनः आगमिष्यन्ति ।
भवान् अपि गच्छतु
भवती अपि गच्छतु ।
सः ध्यानं करोति ।
सः ध्यायति ।
सा ध्यानं करोति।
सा ध्यायति ।
अहं ध्यानं करोमि ।
अहं ध्यायामि ।
ओ३म्
२१३. संस्कृत वाक्याभ्यासः
हिमांशु: – प्रत्यागतवान् ?
= लौट आए ?
लोकेशः – आम् प्रत्यागतवान् ।
= हाँ लौट आया ।
हिमांशु: – कदा प्रत्यागतवान् ?
= कब लौटे ?
लोकेशः – ह्य: रात्रौ ।
= कल रात ।
हिमांशु: – ह्यः !! कस्मिन् समये ?
= कल !!! किस समय ?
लोकेशः – रात्रौ सार्ध द्वादशवादने ।
= रात साढ़े बारह बजे।
हिमांशु: – ओह तदा अहं शयनं करोमि स्म।
= ओह तब मैं सो रहा था।
– प्रतीकः अपि आगतवान् वा ?
= प्रतीक भी आ गया क्या ?
लोकेशः – न , प्रतीकः तु पूनां गतवान् ।
= नहीं प्रतीक तो मुम्बई गया।
हिमांशु: – प्रतीकः कदा आगमिष्यति ?
= प्रतीक कब आएगा ?
लोकेशः – प्रतीकः शुक्रवासरे आगमिष्यति।
= प्रतीक शुक्रवार को आएगा।
#vakyabhyas
May 25, 2021
🚩🏵 ॥ आज नृसिंह जयंती॥ 🏵🚩
वृषभे स्वाति नक्षत्रे चतुर्दश्यां शुभे दिने।
संध्याकालेऽनुजे युक्ते स्तम्भोद्भूतो नृकेसरी॥
भावार्थ :- वृषभ राशि में सूर्य, स्वाति नक्षत्र, वैशाख शुक्ल चतुर्दशी के शुभ दिन संध्या समय पर नरसिंह भगवान खंभे से प्रकट हुए। और हिरण्यकशपू का वध किया
🙏 ओम नमो नारायणाय 🙏
वृषभे स्वाति नक्षत्रे चतुर्दश्यां शुभे दिने।
संध्याकालेऽनुजे युक्ते स्तम्भोद्भूतो नृकेसरी॥
भावार्थ :- वृषभ राशि में सूर्य, स्वाति नक्षत्र, वैशाख शुक्ल चतुर्दशी के शुभ दिन संध्या समय पर नरसिंह भगवान खंभे से प्रकट हुए। और हिरण्यकशपू का वध किया
🙏 ओम नमो नारायणाय 🙏
May 25, 2021
May 25, 2021
पुस्तकम् - *प्रयोगविस्तरः*
१) राष्ट्रपतिप्रशस्त्या सभाजितेन श्रीमता जनार्दनहेगडेवर्येण *प्रयोगविस्तर:* इति ग्रन्थः रचितः।
२) कर्तरि कर्मणि भावे च प्रयोगाः भवन्ति इति सर्वविदितमेव। परन्तु प्रयोगविषये ज्ञातुं तावदेव न बहवो हि विषयाः सन्ति। बहूनां ग्रन्थानां नियतं परिशीलनेन प्राप्तुं शक्यान् बहून् विषयान् लेखकः अत्र एकत्र सङ्गृहीतवान् इति *प्रयोगविस्तरस्य* अध्येतारः धन्याः। संस्कृतलोकश्च धन्यतरः।
३) कर्तृपदस्य, कर्मपदस्य, क्रियापदस्य, विशेषणानां, नियतलिङ्गानां विशेष्यनिघ्नशब्दानां प्रयोगपरिवर्तने के विषयाः अवधेयाः?। द्विकर्मकवाक्येषु णिजन्तप्रयोगेषु नाना लकारेषु च प्रयोगपरिवर्तनं कथं करणीयम् इत्यादीन् बहून् विषयान् बोधयति *प्रयोगविस्तरः*।
४) *कर्त्तरि कर्मणि भावे प्रयोगाणां शास्त्रीयपृष्ठभूमिका* इति अध्यायः पर्याप्तः अस्य ग्रन्थस्य गभीरतां ज्ञातुम्।
५) तव्यत् - अनीयर् प्रत्ययान्तपदेषु क्तक्तवतुप्रत्ययान्तपदेषु शतृशानच्प्रत्ययान्तपदेषु च प्रयोगपरिवर्तनं कथमिति अभ्याससहितं बोधयति *प्रयोगविस्तरः*।
६) अत्र ग्रन्थकर्त्रा रचिता: अभ्यासाः आबालपण्डितम् उपकारकाः। अत्र अभ्यासेषु बहवः विभागाः उपविभागाः अध्येतृदृष्ट्या कल्पिताः। तेन बोधः स्पष्ट: भविष्यति।
अभ्यासानां सर्वेषाम् अपि उत्तराणि ग्रन्थे एव कल्पितानि।
७) अन्ते *शुद्ध्यङ्गणम्* इति अध्याये बहूनां दोषाणां परिष्काराः दर्शिताः। स च अध्याय: विद्वद्भिः अपि पठनीय:।
८) अभिजातसंस्कृतभाषायाः शैल्यां कर्मणिप्रयोगः अपि अन्यतमः। सम्यग् तस्य अध्ययनाय राजमार्ग: *प्रयोगविस्तरः*।
अस्य मूल्यं ₹१००/- रूप्यकाणि तावदेव।
तर्हि कुतो विलम्बः।
संस्कृतभारत्याः जालस्थानम्
http://www.samskritabharati.in
आयान्तु। पुस्तकम् आदिशन्तु । प्रयोगसम्पन्ना: च भवन्तु।
१) राष्ट्रपतिप्रशस्त्या सभाजितेन श्रीमता जनार्दनहेगडेवर्येण *प्रयोगविस्तर:* इति ग्रन्थः रचितः।
२) कर्तरि कर्मणि भावे च प्रयोगाः भवन्ति इति सर्वविदितमेव। परन्तु प्रयोगविषये ज्ञातुं तावदेव न बहवो हि विषयाः सन्ति। बहूनां ग्रन्थानां नियतं परिशीलनेन प्राप्तुं शक्यान् बहून् विषयान् लेखकः अत्र एकत्र सङ्गृहीतवान् इति *प्रयोगविस्तरस्य* अध्येतारः धन्याः। संस्कृतलोकश्च धन्यतरः।
३) कर्तृपदस्य, कर्मपदस्य, क्रियापदस्य, विशेषणानां, नियतलिङ्गानां विशेष्यनिघ्नशब्दानां प्रयोगपरिवर्तने के विषयाः अवधेयाः?। द्विकर्मकवाक्येषु णिजन्तप्रयोगेषु नाना लकारेषु च प्रयोगपरिवर्तनं कथं करणीयम् इत्यादीन् बहून् विषयान् बोधयति *प्रयोगविस्तरः*।
४) *कर्त्तरि कर्मणि भावे प्रयोगाणां शास्त्रीयपृष्ठभूमिका* इति अध्यायः पर्याप्तः अस्य ग्रन्थस्य गभीरतां ज्ञातुम्।
५) तव्यत् - अनीयर् प्रत्ययान्तपदेषु क्तक्तवतुप्रत्ययान्तपदेषु शतृशानच्प्रत्ययान्तपदेषु च प्रयोगपरिवर्तनं कथमिति अभ्याससहितं बोधयति *प्रयोगविस्तरः*।
६) अत्र ग्रन्थकर्त्रा रचिता: अभ्यासाः आबालपण्डितम् उपकारकाः। अत्र अभ्यासेषु बहवः विभागाः उपविभागाः अध्येतृदृष्ट्या कल्पिताः। तेन बोधः स्पष्ट: भविष्यति।
अभ्यासानां सर्वेषाम् अपि उत्तराणि ग्रन्थे एव कल्पितानि।
७) अन्ते *शुद्ध्यङ्गणम्* इति अध्याये बहूनां दोषाणां परिष्काराः दर्शिताः। स च अध्याय: विद्वद्भिः अपि पठनीय:।
८) अभिजातसंस्कृतभाषायाः शैल्यां कर्मणिप्रयोगः अपि अन्यतमः। सम्यग् तस्य अध्ययनाय राजमार्ग: *प्रयोगविस्तरः*।
अस्य मूल्यं ₹१००/- रूप्यकाणि तावदेव।
तर्हि कुतो विलम्बः।
संस्कृतभारत्याः जालस्थानम्
http://www.samskritabharati.in
आयान्तु। पुस्तकम् आदिशन्तु । प्रयोगसम्पन्ना: च भवन्तु।
May 25, 2021
खगपरिचय:3
ग्रीष्म ऋतो:अन्तकालत:वर्षा ऋतो:अन्तकालपर्यन्तं अयं स्वरः वयं प्रभाते सायङ्काले तथा दिने अपि वारंवारं श्रुणुम:| एषः स्वर: कृषिवलानां पर्जन्यस्य पूर्वसङ्केतः ददाति|
सर्वे अभिज्ञानवन्त: वा? सम्यक्| एषः 'पावशा'/'पावश्या'अस्ति| 'पाऊसपियू' इति अन्य मराठी नाम|
हिन्दी भाषायां 'पपीहा'|
संस्कृते 'कपिञ्जल' 'वर्षप्रिय' 'प्रख्यातचातक' आदि|
आड्ग्ल भाषायां Brain fever bird, cuculus varius, common hawk cuckoo आदय:|
वैज्ञानिक नाम Hiercoccyx various
गण:- क्युक्युलिफॉर्मिस(Cuculiformes)
कुल:-
क्युक्युलिडी(Cuculidae)
पावशा तथा शिक्रा( Accipiter badius) द्वयोर्मध्ये बहुसादृशता भवति| द्वयो: उड्डयन शैली तथा वृक्षे उत्तरण शैली समानम् अस्ति|
तथापि द्वयो: गणाः भिन्ना: स्त:|
एतस्य ध्वनि: श्रुत्वा कृषका: कृषिकार्यारम्भः कुर्वन्ति| अस्य ध्वनि: पर्जन्यागमनं सूचयति इति कृषका: विश्वसन्ति| पावशा खग:सर्वपरिचित:| एतस्य विषये विविध भाषायां लोककथा: गीतानि लोकोक्तया: च सन्ति|
पावशा तारस्वरेण गायति| अस्य कर्णकटु स्वरः प्रारम्भे मन्दः अस्ति तथापि शनैः शनैः वर्धति| तथा परमं भूत्वा अकस्मात् समापयति| किञ्चित् विरामानन्तरं पुनः द्वितीयावर्तनं भवति| सः एषः रटनं पञ्च-षट्वारं करोति| यद्यपि एतस्य गायनस्वर: किञ्चित् कर्कश: अस्ति तथापि तस्य वर्धिष्णु स्वरस्य तालबद्धता मम मोहयति| सा एका स्वरसाधना एव/इव इति अहं मन्ये!
यद्यपि एतस्य खगस्य स्वरः वयं अस्माकं समीपे अभित: च श्रूयन्ते तथापि सामान्यतः वयं तस्य स्थानं अनायासेन न निश्चितं कर्तुं शक्नुमः|
ध्वनिफिते किं शब्दा: अश्रुणुत? केचन श्रूयन्ति 'पेरते व्हा...पेरते व्हा'| केचन श्रूयन्ति ' brain fever...Brain fever'| केचन श्रूयन्ति 'पी पहा...पी कहा' इत्यादयः|अतः अस्य नामानि पावशा(वर्षा ऋतोः सम्बन्ध:) brain fever bird तथा पपिहा|
एते पक्षिण: प्रायः वृक्षे एव वसन्ति|भूमौ विरलम् दृश्यन्ते| भारतीय उपखण्डे उद्याने कृषिसमीपे तथा वने एतेषां अधिवासः| अस्य आकारः कपोतवत् परन्तु कपोतात् कृशतरः अस्ति|पुच्छाकार: अपि दीर्घतर: भवति| नरा:मादा:च भिन्ना नास्ति| केवलं नरः मादात् बृहत् अस्ति|
खगस्य पृष्ठभाग: धूसरवर्णीय अस्ति|श्वेतवर्णीय पुरोभागे पिङ्गलवर्णीय अनुप्रस्थरेखाः सन्ति| नेत्रे परितः पीतः वर्तुलाकारः अस्ति| पादौ पीताः| चञ्चु: हरिताभः| ते मिश्राहारी भवन्ति| वटपिप्पल्यादि वृृक्षाणां फलानि कीटकानि च खादन्ति|
मार्चतः जुलै मासपर्यन्तं अस्य प्रजनन कालः| कोकिलकुलस्य खगः अस्ति अतः अयमपि परभृतः विहगः| मादा कोयलवत् स्वस्य अण्डान् तूष्णीम् अन्य खगस्य नीडे स्थापयति| मादा प्रतिनीडे सामान्यतः एकः अण्ड: स्थापयति| एषां कृते सा प्रायः अरण्य हहोलिकाया: (सातभाई/babblers) नीडस्य चयनं करोति| अण्डवर्णः अरण्यहहोलिकायाः अण्डस्य इव नील: अस्ति| अण्डस्य पोषणं तथा नवजातस्य सङ्गोपनं अन्यैः कृताः अतः एषः परभृतः खगः| अण्डपरजिवी अपि वक्तुं शक्नुमः|
प्रति संवत्सरे अहं अस्य खगस्य प्रतिक्षां करोमि| अतः गतसप्ताहे तं दृष्ट्वा अहं बहु प्रसन्ना जाता|
डॉ मानसी पटवर्धन
25/5/21
ग्रीष्म ऋतो:अन्तकालत:वर्षा ऋतो:अन्तकालपर्यन्तं अयं स्वरः वयं प्रभाते सायङ्काले तथा दिने अपि वारंवारं श्रुणुम:| एषः स्वर: कृषिवलानां पर्जन्यस्य पूर्वसङ्केतः ददाति|
सर्वे अभिज्ञानवन्त: वा? सम्यक्| एषः 'पावशा'/'पावश्या'अस्ति| 'पाऊसपियू' इति अन्य मराठी नाम|
हिन्दी भाषायां 'पपीहा'|
संस्कृते 'कपिञ्जल' 'वर्षप्रिय' 'प्रख्यातचातक' आदि|
आड्ग्ल भाषायां Brain fever bird, cuculus varius, common hawk cuckoo आदय:|
वैज्ञानिक नाम Hiercoccyx various
गण:- क्युक्युलिफॉर्मिस(Cuculiformes)
कुल:-
क्युक्युलिडी(Cuculidae)
पावशा तथा शिक्रा( Accipiter badius) द्वयोर्मध्ये बहुसादृशता भवति| द्वयो: उड्डयन शैली तथा वृक्षे उत्तरण शैली समानम् अस्ति|
तथापि द्वयो: गणाः भिन्ना: स्त:|
एतस्य ध्वनि: श्रुत्वा कृषका: कृषिकार्यारम्भः कुर्वन्ति| अस्य ध्वनि: पर्जन्यागमनं सूचयति इति कृषका: विश्वसन्ति| पावशा खग:सर्वपरिचित:| एतस्य विषये विविध भाषायां लोककथा: गीतानि लोकोक्तया: च सन्ति|
पावशा तारस्वरेण गायति| अस्य कर्णकटु स्वरः प्रारम्भे मन्दः अस्ति तथापि शनैः शनैः वर्धति| तथा परमं भूत्वा अकस्मात् समापयति| किञ्चित् विरामानन्तरं पुनः द्वितीयावर्तनं भवति| सः एषः रटनं पञ्च-षट्वारं करोति| यद्यपि एतस्य गायनस्वर: किञ्चित् कर्कश: अस्ति तथापि तस्य वर्धिष्णु स्वरस्य तालबद्धता मम मोहयति| सा एका स्वरसाधना एव/इव इति अहं मन्ये!
यद्यपि एतस्य खगस्य स्वरः वयं अस्माकं समीपे अभित: च श्रूयन्ते तथापि सामान्यतः वयं तस्य स्थानं अनायासेन न निश्चितं कर्तुं शक्नुमः|
ध्वनिफिते किं शब्दा: अश्रुणुत? केचन श्रूयन्ति 'पेरते व्हा...पेरते व्हा'| केचन श्रूयन्ति ' brain fever...Brain fever'| केचन श्रूयन्ति 'पी पहा...पी कहा' इत्यादयः|अतः अस्य नामानि पावशा(वर्षा ऋतोः सम्बन्ध:) brain fever bird तथा पपिहा|
एते पक्षिण: प्रायः वृक्षे एव वसन्ति|भूमौ विरलम् दृश्यन्ते| भारतीय उपखण्डे उद्याने कृषिसमीपे तथा वने एतेषां अधिवासः| अस्य आकारः कपोतवत् परन्तु कपोतात् कृशतरः अस्ति|पुच्छाकार: अपि दीर्घतर: भवति| नरा:मादा:च भिन्ना नास्ति| केवलं नरः मादात् बृहत् अस्ति|
खगस्य पृष्ठभाग: धूसरवर्णीय अस्ति|श्वेतवर्णीय पुरोभागे पिङ्गलवर्णीय अनुप्रस्थरेखाः सन्ति| नेत्रे परितः पीतः वर्तुलाकारः अस्ति| पादौ पीताः| चञ्चु: हरिताभः| ते मिश्राहारी भवन्ति| वटपिप्पल्यादि वृृक्षाणां फलानि कीटकानि च खादन्ति|
मार्चतः जुलै मासपर्यन्तं अस्य प्रजनन कालः| कोकिलकुलस्य खगः अस्ति अतः अयमपि परभृतः विहगः| मादा कोयलवत् स्वस्य अण्डान् तूष्णीम् अन्य खगस्य नीडे स्थापयति| मादा प्रतिनीडे सामान्यतः एकः अण्ड: स्थापयति| एषां कृते सा प्रायः अरण्य हहोलिकाया: (सातभाई/babblers) नीडस्य चयनं करोति| अण्डवर्णः अरण्यहहोलिकायाः अण्डस्य इव नील: अस्ति| अण्डस्य पोषणं तथा नवजातस्य सङ्गोपनं अन्यैः कृताः अतः एषः परभृतः खगः| अण्डपरजिवी अपि वक्तुं शक्नुमः|
प्रति संवत्सरे अहं अस्य खगस्य प्रतिक्षां करोमि| अतः गतसप्ताहे तं दृष्ट्वा अहं बहु प्रसन्ना जाता|
डॉ मानसी पटवर्धन
25/5/21
May 25, 2021
अधिवक्ता – हत्यायाः रात्रौ भवत्याः पत्युः अन्तिमशब्दाः के ।
पत्नी – मम उपनेत्रं कुत्रास्ति सङ्गीते।
अधिवक्ता – अस्मिन् वाक्यांशे हत्यां कर्तुं एवं किमस्ति ।
पत्नी – मम नाम रञ्जना अस्ति।
न्यायालये शान्तिः शान्तिः
~ दर्शना #hasya
पत्नी – मम उपनेत्रं कुत्रास्ति सङ्गीते।
अधिवक्ता – अस्मिन् वाक्यांशे हत्यां कर्तुं एवं किमस्ति ।
पत्नी – मम नाम रञ्जना अस्ति।
न्यायालये शान्तिः शान्तिः
~ दर्शना #hasya
May 25, 2021
👷🏻Will
you help me in managing this telegram channel? You just have to
copy/paste some posts from internet daily. Please apply only if you are
very active on telegram. Comment or DM me if interested.🪴
👷🏻क्या आप इस टेलीग्राम चैनल की संचालन में मेरी सहायता करेंगे? आपको बस इंटरनेट से कुछ चीजें कॉपी-पेस्ट करनी है। यदि आप टेलीग्राम पर बहुत सक्रिय रहते हो तभी बतायें। यदि आप सज्य है तो कॉमेंट या मुझे डीएम कीजिये।🪴
👷🏻क्या आप इस टेलीग्राम चैनल की संचालन में मेरी सहायता करेंगे? आपको बस इंटरनेट से कुछ चीजें कॉपी-पेस्ट करनी है। यदि आप टेलीग्राम पर बहुत सक्रिय रहते हो तभी बतायें। यदि आप सज्य है तो कॉमेंट या मुझे डीएम कीजिये।🪴
May 25, 2021
Tuesday, May 25, 2021
प्रशासकदोषः - लक्षद्वीपे असंतृप्तिः।
कोच्ची> लक्षद्वीपसमूहे प्रशासकवृत्तिमनुष्ठीयमानस्य प्रफुल्लपट्टेलस्य परिष्कारपदक्षेपान् विरुध्य लक्षद्वीपनिवासिषु असंतृप्तिः व्याप्यते। समयानुसारं वृत्तिं कृतवतः अध्यापकानाम् अपनिवृत्तिः,छात्राणां भोज्यपट्टिकातः मांसस्य अपाकरणं, क्षीरक्षेत्राणां पिधानम् इत्यादयः पदक्षेपाः जनेषु अमर्षहेतवः अभवन्।
कोविड्मार्गदर्शनेषु शासकेन प्रचालितं लघुत्वं रोगस्य शीघ्रसंक्रमणाय कारणमभवत्। शासकस्य पदक्षेपेषु जनानां मध्ये प्रतिषेधः जातः।
श्वेतविड्जस्य पश्चात् पीतविड्जम्। प्रथमप्रकरणम् आवेदितम्। तीव्रतरम् इति भिषग्वराः।
लक्नौ> श्यामविड्जस्य (black fungus) श्वेतविड्जस्य च पश्चात् पीतविड्जम् अपि आवेदितम्। उत्तरप्रदेशे गासियाबादे पञ्चचत्वारिंशत् वयस्कस्य एव प्रथमतया पीतविड्जम् आवेदितम्। सः इदानीं गासियाबादे निजीये आतुरालये परिचर्यायां वर्तते। अपरापेक्षया अतितीव्रतरं भवति पीतविड्जम् इति भिषग्वराः अभिप्रयन्ति। पीतविड्जम् साधारणतया उरगवर्गेषु एव दृश्यते । प्रथमतया एव मनुष्येषु पीतविड्जम् आवेदितम् इति चिकित्सकः ब्रिजिपाल् त्यागी अवदत्। अमितक्लमः,बुभुक्षाराहित्यं,शरीरशोषणम् इत्यादयः एव रोगलक्षणानि। रोगे मूर्च्छिते आन्तरिकरक्तस्रावःभविष्यति। तदनन्तरफलत्वेन अवयवानि प्रवर्तनरहितानि च भविष्यन्ति ।
~ संप्रति वार्ता
प्रशासकदोषः - लक्षद्वीपे असंतृप्तिः।
कोच्ची> लक्षद्वीपसमूहे प्रशासकवृत्तिमनुष्ठीयमानस्य प्रफुल्लपट्टेलस्य परिष्कारपदक्षेपान् विरुध्य लक्षद्वीपनिवासिषु असंतृप्तिः व्याप्यते। समयानुसारं वृत्तिं कृतवतः अध्यापकानाम् अपनिवृत्तिः,छात्राणां भोज्यपट्टिकातः मांसस्य अपाकरणं, क्षीरक्षेत्राणां पिधानम् इत्यादयः पदक्षेपाः जनेषु अमर्षहेतवः अभवन्।
कोविड्मार्गदर्शनेषु शासकेन प्रचालितं लघुत्वं रोगस्य शीघ्रसंक्रमणाय कारणमभवत्। शासकस्य पदक्षेपेषु जनानां मध्ये प्रतिषेधः जातः।
श्वेतविड्जस्य पश्चात् पीतविड्जम्। प्रथमप्रकरणम् आवेदितम्। तीव्रतरम् इति भिषग्वराः।
लक्नौ> श्यामविड्जस्य (black fungus) श्वेतविड्जस्य च पश्चात् पीतविड्जम् अपि आवेदितम्। उत्तरप्रदेशे गासियाबादे पञ्चचत्वारिंशत् वयस्कस्य एव प्रथमतया पीतविड्जम् आवेदितम्। सः इदानीं गासियाबादे निजीये आतुरालये परिचर्यायां वर्तते। अपरापेक्षया अतितीव्रतरं भवति पीतविड्जम् इति भिषग्वराः अभिप्रयन्ति। पीतविड्जम् साधारणतया उरगवर्गेषु एव दृश्यते । प्रथमतया एव मनुष्येषु पीतविड्जम् आवेदितम् इति चिकित्सकः ब्रिजिपाल् त्यागी अवदत्। अमितक्लमः,बुभुक्षाराहित्यं,शरीरशोषणम् इत्यादयः एव रोगलक्षणानि। रोगे मूर्च्छिते आन्तरिकरक्तस्रावःभविष्यति। तदनन्तरफलत्वेन अवयवानि प्रवर्तनरहितानि च भविष्यन्ति ।
~ संप्रति वार्ता
May 25, 2021
writereaddata_Bulletins_Text_NSD_2021_May_NSD_Sanskrit_Sanskrit.pdf
85.8 KB
२५.५ सायंकाल आकाशवाणी संस्कृत
May 25, 2021
May 25, 2021
वाल्मीकिमुनेः कवित्वशक्तिः
वाल्मीकिः एकदा स्नानार्थं तमसानदीं गच्छन् आसीत्। मार्गे एकस्मिन् वृक्षे क्रौञ्चपक्षियुग्मं प्रणयरतम् आसीत्। अकस्मात् एकः व्याधः बाणं विमुच्य तयोः एकं क्रौञ्चं मारितवान्। तदा क्रौञ्ची बहु व्यलपत्। तस्याः करुणविलापं दृष्ट्वा आहतः वाल्मीकिः व्याधं सहसा शप्तवान्। सः शापः वेदात् अनन्तरं जातः अनुष्टुप्छन्दसः प्रथमाविष्कारः।
मा निषाद प्रतिष्ठां त्वमगमः शाश्वतीः समाः।
यत्क्रौञ्चमिथुनादेकमवधीः काममोहितम्।।
वाल्मीकिमुनेः प्रत्यग्रम् उत्पन्नां कवित्वशक्तिं दृष्ट्वा ब्रह्मदेवः तस्य पुरतः आविरभूत्। तेन च वाल्मीकिः रामायणरचनाय आदिष्टः। तदनुगुणं वाल्मीकिः चतुर्विंशतिसहस्रश्लोकैः रामचरितं वर्णितवान्।
एतदेव भारतस्य आदिकाव्यं वाल्मीकिः आदिकविश्च।
जनानां कृते आदर्शभूतं रामचन्द्रचरितं रामायणकाव्येन जगति प्रसिद्धतां नीतम्।
वाल्मीकिः एकदा स्नानार्थं तमसानदीं गच्छन् आसीत्। मार्गे एकस्मिन् वृक्षे क्रौञ्चपक्षियुग्मं प्रणयरतम् आसीत्। अकस्मात् एकः व्याधः बाणं विमुच्य तयोः एकं क्रौञ्चं मारितवान्। तदा क्रौञ्ची बहु व्यलपत्। तस्याः करुणविलापं दृष्ट्वा आहतः वाल्मीकिः व्याधं सहसा शप्तवान्। सः शापः वेदात् अनन्तरं जातः अनुष्टुप्छन्दसः प्रथमाविष्कारः।
मा निषाद प्रतिष्ठां त्वमगमः शाश्वतीः समाः।
यत्क्रौञ्चमिथुनादेकमवधीः काममोहितम्।।
वाल्मीकिमुनेः प्रत्यग्रम् उत्पन्नां कवित्वशक्तिं दृष्ट्वा ब्रह्मदेवः तस्य पुरतः आविरभूत्। तेन च वाल्मीकिः रामायणरचनाय आदिष्टः। तदनुगुणं वाल्मीकिः चतुर्विंशतिसहस्रश्लोकैः रामचरितं वर्णितवान्।
एतदेव भारतस्य आदिकाव्यं वाल्मीकिः आदिकविश्च।
जनानां कृते आदर्शभूतं रामचन्द्रचरितं रामायणकाव्येन जगति प्रसिद्धतां नीतम्।
May 25, 2021
🚩जय सत्य सनातन 🚩
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - पूर्णिमा शाम 04:43 तक तत्पश्चात प्रतिपदा
⛅ दिनांक - 26 मई 2021
⛅ दिन - बुधवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - वैशाख
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - अनुराधा 27 मई रात्रि 01:16 तत्पश्चात ज्येष्ठा
⛅ योग - शिव रात्रि 10:52 तक तत्पश्चात सिद्ध
⛅ राहुकाल - दोपहर 12:36 से दोपहर 02:15 तक
⛅ सूर्योदय - 05:58
⛅ सूर्यास्त - 19:13
⛅ दिशाशूल - उत्तर दिशा में
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - पूर्णिमा शाम 04:43 तक तत्पश्चात प्रतिपदा
⛅ दिनांक - 26 मई 2021
⛅ दिन - बुधवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - वैशाख
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - अनुराधा 27 मई रात्रि 01:16 तत्पश्चात ज्येष्ठा
⛅ योग - शिव रात्रि 10:52 तक तत्पश्चात सिद्ध
⛅ राहुकाल - दोपहर 12:36 से दोपहर 02:15 तक
⛅ सूर्योदय - 05:58
⛅ सूर्यास्त - 19:13
⛅ दिशाशूल - उत्तर दिशा में
May 25, 2021
May 25, 2021
Sanskrit-0655-0700
२६.५ आकाशवाणी संस्कृत
May 25, 2021
May 25, 2021
May 25, 2021
संस्कृत संवादः । Sanskrit Samvadah pinned «👷🏻Will
you help me in managing this telegram channel? You just have to
copy/paste some posts from internet daily. Please apply only if you are
very active on telegram. Comment or DM me if interested.🪴 👷🏻क्या आप इस टेलीग्राम चैनल की संचालन में मेरी सहायता…»
May 25, 2021
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
May 25, 2021
Forwarded from संस्कृत संवादः । Sanskrit Samvadah (मोहित डोकानिया)
क्या आप किसी ऐसे
व्यक्ति को जानते हैं जो संस्कृत जानते है, सीख रहे हैं या सीखना चाहते हैं
तो कृपया उनको इस चैनल में जोड़ने का कष्ट करें।
Do you know any such people who know Samskrta, learning it or wants to learn it. Please add them in this channel
Do you know any such people who know Samskrta, learning it or wants to learn it. Please add them in this channel
Final Results
43%
Yes, I know
5%
No, Don't know
48%
I am adding such people
10%
I won't add anyone
29%
If I remember I will add
May 25, 2021
📚 श्रीमद बाल्मीकि रामायणम 📚
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। सप्तदशः सर्गः ।।
🍃 पुत्रत्वं तु गते विष्णौ राज्ञस्तस्य सुमहात्मनः।
उवाच देवताः सर्वाः स्वयंभूर्भगवानिदम्॥१॥
⚜️ भावार्थ - महात्मा महाराज दशरथ के घर में भगवान् विष्णु को पुत्र रूप से भवतीर्ण होते देख, ब्रह्मा जी ने सब देवताओं से कहा॥१॥
🍃 सत्यसंघस्य वीरस्य सर्वेषां नो हितैषिणः।
विष्णो: सहायान्बलिन: सृजध्वं कामरूपिणः॥२॥
मायाविदवश्च शूरांश्च वायुवेगसमाञ्जवे। नयजान्बुद्धिसंपन्नान्विष्णुतुल्यपराक्रमान्॥३॥
⚜️ भावार्थ - सत्यसंध, वीर, और सब का हित चाहने वाले भगवान् विष्णु की सहायता के लिये तुम लोग भी बलवान, कामरूपी ( जैसा चाहै वैसा रूप बनाने वाले ) माया को जानने वाले, वेग में पवन तुल्य, नीतिज्ञ, बुद्धिमान, पराक्रम में विष्णु के ही समान ही अनेक रूपो में जन्म लो।
#ramayan
🔥 बालकाण्ड: 🔥
।। सप्तदशः सर्गः ।।
🍃 पुत्रत्वं तु गते विष्णौ राज्ञस्तस्य सुमहात्मनः।
उवाच देवताः सर्वाः स्वयंभूर्भगवानिदम्॥१॥
⚜️ भावार्थ - महात्मा महाराज दशरथ के घर में भगवान् विष्णु को पुत्र रूप से भवतीर्ण होते देख, ब्रह्मा जी ने सब देवताओं से कहा॥१॥
🍃 सत्यसंघस्य वीरस्य सर्वेषां नो हितैषिणः।
विष्णो: सहायान्बलिन: सृजध्वं कामरूपिणः॥२॥
मायाविदवश्च शूरांश्च वायुवेगसमाञ्जवे। नयजान्बुद्धिसंपन्नान्विष्णुतुल्यपराक्रमान्॥३॥
⚜️ भावार्थ - सत्यसंध, वीर, और सब का हित चाहने वाले भगवान् विष्णु की सहायता के लिये तुम लोग भी बलवान, कामरूपी ( जैसा चाहै वैसा रूप बनाने वाले ) माया को जानने वाले, वेग में पवन तुल्य, नीतिज्ञ, बुद्धिमान, पराक्रम में विष्णु के ही समान ही अनेक रूपो में जन्म लो।
#ramayan
May 25, 2021
📙 ऋग्वेद
सूक्त - २६ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०१ , देवता - अग्नि
🍃 वसिष्वा हि मियेध्य वस्त्राण्यूर्जां पते. सेमं नो अध्वरं यज.. (१)
⚜️ भावार्थ - हम वस्त्ररूप इन शरीरों को धारण करके शक्तियों को सुरक्षित रखें। उन्हें वासनाओं से विनष्ट न होने दें।
#Rgveda
सूक्त - २६ , प्रथम मंडल ,
मंत्र - ०१ , देवता - अग्नि
🍃 वसिष्वा हि मियेध्य वस्त्राण्यूर्जां पते. सेमं नो अध्वरं यज.. (१)
⚜️ भावार्थ - हम वस्त्ररूप इन शरीरों को धारण करके शक्तियों को सुरक्षित रखें। उन्हें वासनाओं से विनष्ट न होने दें।
#Rgveda
May 25, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ चतुर्दशः अध्याय
♦️श्लोक :- १२
अग्निरापः स्त्रियो मूर्खाः सर्पा राजकुलानि च।
नित्यं यत्नेन सेव्यानि सद्यः प्राणहराणि षट्।।१२।।
♦️भावार्थ - अग्नि, जल, स्त्रियाँ, मूर्ख, सर्प और राजकुल ये सदा सावधानी से सेवन करने योग्य हैं क्योंकि ये शीघ्र ही प्राणों को हरने वाले हैं।
#Chanakya
✒️ चतुर्दशः अध्याय
♦️श्लोक :- १२
अग्निरापः स्त्रियो मूर्खाः सर्पा राजकुलानि च।
नित्यं यत्नेन सेव्यानि सद्यः प्राणहराणि षट्।।१२।।
♦️भावार्थ - अग्नि, जल, स्त्रियाँ, मूर्ख, सर्प और राजकुल ये सदा सावधानी से सेवन करने योग्य हैं क्योंकि ये शीघ्र ही प्राणों को हरने वाले हैं।
#Chanakya
May 25, 2021
🌺🌺 *प्रतिदिनं संस्कृतं* 🌺🌺
*कथापठनशृङ्खला*
केवलं 30 निमेषा:
*समय: - 12:30 Noon to 1:00*
*28 May दिनाङ्के समाप्यते*
Google Meet joining info
Video call link: https://meet.google.com/anj-tyfb-aum
*कथापठनशृङ्खला*
केवलं 30 निमेषा:
*समय: - 12:30 Noon to 1:00*
*28 May दिनाङ्के समाप्यते*
Google Meet joining info
Video call link: https://meet.google.com/anj-tyfb-aum
May 25, 2021
Forwarded from संस्कृतं जनभाषा भवेत् संस्था
May 26, 2021
ओ३म्
२१४. संस्कृत वाक्याभ्यासः
लोकेशः – अद्य सायम् अहं चिकित्सालयं गमिष्यामि।
= आज शाम को मैं अस्पताल जाऊँगा।
हिमांशु: – किमर्थम् ?
= क्यों ?
लोकेशः – प्रतीकस्य माता चिकित्सालये प्रविष्टा अस्ति।
= प्रतीक की माँ अस्पताल में भर्ती हैं
हिमांशु: – अहमपि चलिष्यामि।
= मैं भी चलूँगा।
– तां किम् अभवत् ?
= उनको क्या हो गया ?
लोकेशः – सा गृहे कार्यं कुर्वती आसीत् ।
= वो घर में काम कर रही थी ।
– भूमौ जलम् आसीत् ।
= भूमि पर पानी था ।
– सा पतितवती ।
= वो गिर गई ।
– तस्याः पादस्य अस्थि: भग्ना जाता।
= उसके पैर की हड्डी टूट गई है।
हिमांशु: – ओह , कष्टप्रदम् ।
लोकेशः – सत्यमेव कष्टप्रदम् ।
ओ३म्
२१५. संस्कृत वाक्याभ्यासः
हिमांशु: – कथम् अस्ति भवतः माता ?
= कैसी हैं आपकी माँ ?
प्रतीकः – आम् , अधुना तु विश्रामं करोति।
= हाँ , अभी तो विश्राम कर रही हैं ।
लोकेशः – तस्याः अस्थि: संयुक्ता वा ?
= उनकी हड्डी जुड़ गई ?
प्रतीकः – आम् अद्य प्रातः अस्थिचिकित्सकः संयुक्तं कृतवान् ।
= हाँ आज सुबह हड्डियों के डॉक्टर ने जोड़ दी।
हिमांशु: – चलनार्थम् अनुमतिं कदा दास्यति?
= चलने की अनुमति कब देंगे ?
प्रतीकः – अधुना तु पादे पट्टं बद्धितम् अस्ति।
= अभी तो पैर में पट्टा बँधा है।
– पट्टम् उद्घाटयिष्यति अनन्तरं वदिष्यति।
= पट्टा खोलेगा बाद में कहा जाएगा
लोकेशः – मम किमपि कार्यम् अस्ति चेत् अवश्यमेव वदतु।
= मेरा कुछ भी काम है तो अवश्य बोलना।
प्रतीकः – अवश्यं वदिष्यामि।
= जरूर कहूँगा।
हिमांशु: – चिकित्सालयतः कदा मुक्तिं प्राप्स्यति ?
= अस्पताल से कब छुट्टी पाएँगी ?
प्रतीकः – परश्वः प्राप्स्यति।
= परसों पाएँगी ।
ओ३म्
२१६. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः मया सह अस्ति ।
सः मया सह उपविशति।
सः वदति अहं लिखामि
सः यथा वदति तथैव अहं लिखामि।
सः यदा वदति तदा अहं लिखामि।
सः यावद् वदति तावद् अहं लिखामि।
अद्य आदिनं सः वदिष्यति ।
अद्य आदिनम् अहं लेखिष्यामि।
ओ३म्
२१७. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः मया सह आसीत् ।
सः मया सह उपविष्टः आसीत् ।
सः उक्तवान् अहं लिखितवान्।
सः यथा उक्तवान् तथैव अहं लिखितवान्
सः यदा उक्तवान् तदा अहं लिखितवान्
सः यावद् उक्तवान् तावद् अहं लिखितवान्
ह्यः आदिनं सः उक्तवान्।
ह्यः आदिनम् अहं लिखितवान् ।
ओ३म्
२१८. संस्कृत वाक्याभ्यासः
गतदिने अहम् एकम् उद्यानं गतवान् ।
= कल मैं एक बगीचे में गया था ।
तत्र अनेके बालकाः क्रीडन्ति स्म ।
= वहाँ अनेक बच्चे खेल रहे थे।
उद्यानस्य कोणे एकं कपोतगृहम् आसीत्।
= बगीचे के कोने में एक कबूतर घर था।
अनेके कपोताः कपोतगृहे निवसन्ति।
= अनेक कबूतर कबूतर घर में रहते हैं।
जनाः कपोतेभ्यः अन्नकणान् ददति।
= लोग कबूतरों को दाने देते हैं ।
कपोताः अन्नकणान् खादन्ति।
= कबूतर दाने खाते हैं।
भूमौ जलम् अपि अस्ति।
= भूमि पर पानी भी है।
कपोताः जलं पिबन्ति।
= कबूतर पानी पीते हैं ।
कपोताः स्नानम् अपि कुर्वन्ति।
= कबूतर स्नान भी करते हैं।
सायंकाले कपोताः स्वगृहे निवसन्ति।
= शाम को कबूतर अपने घर रहते हैं।
ओ३म्
२१९. संस्कृत वाक्याभ्यासः
संस्कृतभाषा प्राचीनतमा भाषा अस्ति।
= संस्कृत भाषा प्राचीनतम भाषा है ।
वैदिकं वाङ्गमयं प्राचीनतमम् अस्ति ।
= वैदिक वाङ्गमय प्राचीनतम है।
सर्वासां भाषाणां जननी संस्कृतमेव।
= संस्कृत ही सभी भाषाओं की जननी है
भारतीय-भाषासु अनेके संस्कृत-शब्दाः सन्ति।
= भारतीय भाषाओं में अनेक संस्कृत शब्द हैं।
पूर्वं सामग्रे विश्वे संस्कृतमेव प्रचलति स्म।
= पहले सारे विश्व में संस्कृत ही चलती थी।
संस्कृतभाषा समृद्घा भाषा अस्ति।
= संस्कृत भाषा समृद्ध भाषा है।
पुरातनानि ताड़पत्राणि मिलन्ति।
= पुराने ताड़पत्र मिलते हैं।
ताड़पत्रेषु संस्कृतभाषायां लिखितं भवति।
= ताड़पत्रों पर संस्कृत में ही लिखा होता है।
राज्ञां महाराज्ञां अपि भाषा संस्कृतमेव आसीत्।
= राजाओं महाराजाओं की भी भाषा संस्कृत ही थी।
संस्कृतम् अस्माकं प्रिया भाषा अस्ति।
= संस्कृत हमारी प्रिय भाषा है।
ओ३म्
२२०. संस्कृत वाक्याभ्यासः
वस्त्रं मलिनम् अस्ति ।
= कपड़ा गन्दा है।
स्वच्छं करोतु ।
= साफ करिये।
हस्तं मलिनम् अस्ति।
= हाथ मैला है ।
प्रक्षालयतु।
= धो दीजिये ।
हस्तौ मलिनौ स्तः ।
= दोनों हाथ मैले हैं ।
प्रक्षालयतु।
= धो दीजिये ।
गृहम् अस्वच्छम् अस्ति ।
= घर अस्वच्छ है।
स्वच्छं करोतु ।
= साफ करिये।
जलं क्लिन्दम् अस्ति।
= पानी गन्दा है ।
जलं शोधयतु
= पानी छान दीजिये ( शुद्ध कर दीजिये)
समाजे दूषणम् अस्ति ।
= समाज में दूषण है
ज्ञानं ददातु ।
= ज्ञान दीजिये।
मनः अपवित्रम् अस्ति।
= मन अपवित्र है।
स्वाध्यायं करोतु।
= स्वाध्याय करिये।
सत्सङ्गतिं करोतु।
= सत्संगति करिये।
#vakyabhyas
२१४. संस्कृत वाक्याभ्यासः
लोकेशः – अद्य सायम् अहं चिकित्सालयं गमिष्यामि।
= आज शाम को मैं अस्पताल जाऊँगा।
हिमांशु: – किमर्थम् ?
= क्यों ?
लोकेशः – प्रतीकस्य माता चिकित्सालये प्रविष्टा अस्ति।
= प्रतीक की माँ अस्पताल में भर्ती हैं
हिमांशु: – अहमपि चलिष्यामि।
= मैं भी चलूँगा।
– तां किम् अभवत् ?
= उनको क्या हो गया ?
लोकेशः – सा गृहे कार्यं कुर्वती आसीत् ।
= वो घर में काम कर रही थी ।
– भूमौ जलम् आसीत् ।
= भूमि पर पानी था ।
– सा पतितवती ।
= वो गिर गई ।
– तस्याः पादस्य अस्थि: भग्ना जाता।
= उसके पैर की हड्डी टूट गई है।
हिमांशु: – ओह , कष्टप्रदम् ।
लोकेशः – सत्यमेव कष्टप्रदम् ।
ओ३म्
२१५. संस्कृत वाक्याभ्यासः
हिमांशु: – कथम् अस्ति भवतः माता ?
= कैसी हैं आपकी माँ ?
प्रतीकः – आम् , अधुना तु विश्रामं करोति।
= हाँ , अभी तो विश्राम कर रही हैं ।
लोकेशः – तस्याः अस्थि: संयुक्ता वा ?
= उनकी हड्डी जुड़ गई ?
प्रतीकः – आम् अद्य प्रातः अस्थिचिकित्सकः संयुक्तं कृतवान् ।
= हाँ आज सुबह हड्डियों के डॉक्टर ने जोड़ दी।
हिमांशु: – चलनार्थम् अनुमतिं कदा दास्यति?
= चलने की अनुमति कब देंगे ?
प्रतीकः – अधुना तु पादे पट्टं बद्धितम् अस्ति।
= अभी तो पैर में पट्टा बँधा है।
– पट्टम् उद्घाटयिष्यति अनन्तरं वदिष्यति।
= पट्टा खोलेगा बाद में कहा जाएगा
लोकेशः – मम किमपि कार्यम् अस्ति चेत् अवश्यमेव वदतु।
= मेरा कुछ भी काम है तो अवश्य बोलना।
प्रतीकः – अवश्यं वदिष्यामि।
= जरूर कहूँगा।
हिमांशु: – चिकित्सालयतः कदा मुक्तिं प्राप्स्यति ?
= अस्पताल से कब छुट्टी पाएँगी ?
प्रतीकः – परश्वः प्राप्स्यति।
= परसों पाएँगी ।
ओ३म्
२१६. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः मया सह अस्ति ।
सः मया सह उपविशति।
सः वदति अहं लिखामि
सः यथा वदति तथैव अहं लिखामि।
सः यदा वदति तदा अहं लिखामि।
सः यावद् वदति तावद् अहं लिखामि।
अद्य आदिनं सः वदिष्यति ।
अद्य आदिनम् अहं लेखिष्यामि।
ओ३म्
२१७. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः मया सह आसीत् ।
सः मया सह उपविष्टः आसीत् ।
सः उक्तवान् अहं लिखितवान्।
सः यथा उक्तवान् तथैव अहं लिखितवान्
सः यदा उक्तवान् तदा अहं लिखितवान्
सः यावद् उक्तवान् तावद् अहं लिखितवान्
ह्यः आदिनं सः उक्तवान्।
ह्यः आदिनम् अहं लिखितवान् ।
ओ३म्
२१८. संस्कृत वाक्याभ्यासः
गतदिने अहम् एकम् उद्यानं गतवान् ।
= कल मैं एक बगीचे में गया था ।
तत्र अनेके बालकाः क्रीडन्ति स्म ।
= वहाँ अनेक बच्चे खेल रहे थे।
उद्यानस्य कोणे एकं कपोतगृहम् आसीत्।
= बगीचे के कोने में एक कबूतर घर था।
अनेके कपोताः कपोतगृहे निवसन्ति।
= अनेक कबूतर कबूतर घर में रहते हैं।
जनाः कपोतेभ्यः अन्नकणान् ददति।
= लोग कबूतरों को दाने देते हैं ।
कपोताः अन्नकणान् खादन्ति।
= कबूतर दाने खाते हैं।
भूमौ जलम् अपि अस्ति।
= भूमि पर पानी भी है।
कपोताः जलं पिबन्ति।
= कबूतर पानी पीते हैं ।
कपोताः स्नानम् अपि कुर्वन्ति।
= कबूतर स्नान भी करते हैं।
सायंकाले कपोताः स्वगृहे निवसन्ति।
= शाम को कबूतर अपने घर रहते हैं।
ओ३म्
२१९. संस्कृत वाक्याभ्यासः
संस्कृतभाषा प्राचीनतमा भाषा अस्ति।
= संस्कृत भाषा प्राचीनतम भाषा है ।
वैदिकं वाङ्गमयं प्राचीनतमम् अस्ति ।
= वैदिक वाङ्गमय प्राचीनतम है।
सर्वासां भाषाणां जननी संस्कृतमेव।
= संस्कृत ही सभी भाषाओं की जननी है
भारतीय-भाषासु अनेके संस्कृत-शब्दाः सन्ति।
= भारतीय भाषाओं में अनेक संस्कृत शब्द हैं।
पूर्वं सामग्रे विश्वे संस्कृतमेव प्रचलति स्म।
= पहले सारे विश्व में संस्कृत ही चलती थी।
संस्कृतभाषा समृद्घा भाषा अस्ति।
= संस्कृत भाषा समृद्ध भाषा है।
पुरातनानि ताड़पत्राणि मिलन्ति।
= पुराने ताड़पत्र मिलते हैं।
ताड़पत्रेषु संस्कृतभाषायां लिखितं भवति।
= ताड़पत्रों पर संस्कृत में ही लिखा होता है।
राज्ञां महाराज्ञां अपि भाषा संस्कृतमेव आसीत्।
= राजाओं महाराजाओं की भी भाषा संस्कृत ही थी।
संस्कृतम् अस्माकं प्रिया भाषा अस्ति।
= संस्कृत हमारी प्रिय भाषा है।
ओ३म्
२२०. संस्कृत वाक्याभ्यासः
वस्त्रं मलिनम् अस्ति ।
= कपड़ा गन्दा है।
स्वच्छं करोतु ।
= साफ करिये।
हस्तं मलिनम् अस्ति।
= हाथ मैला है ।
प्रक्षालयतु।
= धो दीजिये ।
हस्तौ मलिनौ स्तः ।
= दोनों हाथ मैले हैं ।
प्रक्षालयतु।
= धो दीजिये ।
गृहम् अस्वच्छम् अस्ति ।
= घर अस्वच्छ है।
स्वच्छं करोतु ।
= साफ करिये।
जलं क्लिन्दम् अस्ति।
= पानी गन्दा है ।
जलं शोधयतु
= पानी छान दीजिये ( शुद्ध कर दीजिये)
समाजे दूषणम् अस्ति ।
= समाज में दूषण है
ज्ञानं ददातु ।
= ज्ञान दीजिये।
मनः अपवित्रम् अस्ति।
= मन अपवित्र है।
स्वाध्यायं करोतु।
= स्वाध्याय करिये।
सत्सङ्गतिं करोतु।
= सत्संगति करिये।
#vakyabhyas
May 26, 2021
May 26, 2021
May 26, 2021
May 26, 2021
एकः सज्जनः एकस्य गृहं गत्वा तस्य गृहस्य घण्टां नोदितवान्।
तदा गृहात् बहिः एकः बालकः आगत्य तं पृष्टवान् किं पितृभ्य। किमपि कार्यम् अस्ति वा?
सज्जनः- पुत्र। तव पिता कुत्र अस्ति, तं आह्वय किञ्चित् कार्यम् अस्ति।
बालकः- सः तु गृहे नास्ति। सः तु विपणिं गतवान्।
सज्जनः- तर्हि तव अग्रजम् आह्वय, तेन सह एव वार्तां करोमि।
बालकः- अग्रजः तु क्रीडितुं बहिः गतवान्।
सज्जनः- तर्हि तव माता तु अस्त्येव गृहे, ताम् आह्वय, तया सह वार्तां कृत्वा गच्छामि।
बालकः- सा अपि गृहे नास्ति, महिलानाम् एकस्मिन् सम्मेलने सा इदानीम् अस्ति।
सज्जनः तदा किञ्चित् कुपितः भूत्वा उक्तवान् – गृहस्य सर्वे यदि बहिः गतवन्तः तर्हि त्वं किमर्थं गृहे असि ? त्वम् अपि कुत्रापि गच्छ।
बालकः- आम्, पितृभ्य! अहमपि इदानीं मम मित्रस्य गृहे एव अस्मि।
-प्रदीपः!
😂😆🤣😁😂🤣😁
#hasya
तदा गृहात् बहिः एकः बालकः आगत्य तं पृष्टवान् किं पितृभ्य। किमपि कार्यम् अस्ति वा?
सज्जनः- पुत्र। तव पिता कुत्र अस्ति, तं आह्वय किञ्चित् कार्यम् अस्ति।
बालकः- सः तु गृहे नास्ति। सः तु विपणिं गतवान्।
सज्जनः- तर्हि तव अग्रजम् आह्वय, तेन सह एव वार्तां करोमि।
बालकः- अग्रजः तु क्रीडितुं बहिः गतवान्।
सज्जनः- तर्हि तव माता तु अस्त्येव गृहे, ताम् आह्वय, तया सह वार्तां कृत्वा गच्छामि।
बालकः- सा अपि गृहे नास्ति, महिलानाम् एकस्मिन् सम्मेलने सा इदानीम् अस्ति।
सज्जनः तदा किञ्चित् कुपितः भूत्वा उक्तवान् – गृहस्य सर्वे यदि बहिः गतवन्तः तर्हि त्वं किमर्थं गृहे असि ? त्वम् अपि कुत्रापि गच्छ।
बालकः- आम्, पितृभ्य! अहमपि इदानीं मम मित्रस्य गृहे एव अस्मि।
-प्रदीपः!
😂😆🤣😁😂🤣😁
#hasya
May 26, 2021
Sanskrit-1820-1830
२६.५ सायंकाल आकाशवाणी संस्कृत
May 26, 2021
Wednesday, May 26, 2021
सुबोधकुमार् जयस्वालः सि बी ऐ अधिकारी।

नवदिल्ली> सि बि ऐ संस्थायाः मुख्यनिदेशकरूपेण 'महाराष्ट्र केडर्' ऐ पि एस् अधिकारी सुबोधकुमार जयस्वालः नियुक्तः। महाराष्ट्रस्य डि जी पि रूपेण सेवां कृतवान् सः इदानीं सि ऐ एस् एफ् इत्यस्य निदेशकप्रमुखरूपेण कार्यं करोति।
प्रधानमन्त्री, सर्वोच्चन्यायालयस्य मुख्यन्यायाधिपः, विपक्षनेता इत्येते अन्तर्भूयमाना समित्या अङ्गीकृतायाम् त्र्यङ्गयुतां नामावल्यां वरिष्ठः भवति जयस्वालः।
~ संप्रति वार्ता
सुबोधकुमार् जयस्वालः सि बी ऐ अधिकारी।

नवदिल्ली> सि बि ऐ संस्थायाः मुख्यनिदेशकरूपेण 'महाराष्ट्र केडर्' ऐ पि एस् अधिकारी सुबोधकुमार जयस्वालः नियुक्तः। महाराष्ट्रस्य डि जी पि रूपेण सेवां कृतवान् सः इदानीं सि ऐ एस् एफ् इत्यस्य निदेशकप्रमुखरूपेण कार्यं करोति।
प्रधानमन्त्री, सर्वोच्चन्यायालयस्य मुख्यन्यायाधिपः, विपक्षनेता इत्येते अन्तर्भूयमाना समित्या अङ्गीकृतायाम् त्र्यङ्गयुतां नामावल्यां वरिष्ठः भवति जयस्वालः।
~ संप्रति वार्ता
May 26, 2021
संस्कृत संवादः । Sanskrit Samvadah
Amazing
Sanskrit! The sentence ‘Able was I ere I saw Elba’ is often quoted as a
great example of a palindromic sentence in English as it can be read in
reverse too. This is said to be created in the 17th century. Now,
consider the following: A Sanskrit…
🍃 वंदेऽहं देवं तं श्रीतं रन्तारं कालं भासा यः।
रामः रामाधीः आप्यागः लीलाम् आर अयोध्ये वासे ॥ १॥
🔸मैं उन भगवान श्रीराम के चरणों में प्रणाम करता हूं जिन्होंने अपनी पत्नी सीता के संधान में मलय और सहयाद्री की पहाड़ियों से होते हुए लंका जाकर रावण का वध किया तथा अयोध्या वापस लौट दीर्घ काल तक सीता संग वैभव विलास संग वास किया।
🍃 सेवाध्येयो रामालाली गोप्याराधी मारामोराः।
यस्साभालंकारं तारं तं श्रीतं वन्देऽहं देवम् ॥ १॥
🔸मैं भगवान श्रीकृष्ण - तपस्वी व त्यागी, रूक्मिणी तथा गोपियों संग क्रीड़ारत, गोपियों के पूज्य - के चरणों में प्रणाम करता हूं जिनके ह्रदय में मां लक्ष्मी विराजमान हैं तथा जो शुभ्र आभूषणों से मंडित हैं।
#Viloma_Kavya
रामः रामाधीः आप्यागः लीलाम् आर अयोध्ये वासे ॥ १॥
🔸मैं उन भगवान श्रीराम के चरणों में प्रणाम करता हूं जिन्होंने अपनी पत्नी सीता के संधान में मलय और सहयाद्री की पहाड़ियों से होते हुए लंका जाकर रावण का वध किया तथा अयोध्या वापस लौट दीर्घ काल तक सीता संग वैभव विलास संग वास किया।
🍃 सेवाध्येयो रामालाली गोप्याराधी मारामोराः।
यस्साभालंकारं तारं तं श्रीतं वन्देऽहं देवम् ॥ १॥
🔸मैं भगवान श्रीकृष्ण - तपस्वी व त्यागी, रूक्मिणी तथा गोपियों संग क्रीड़ारत, गोपियों के पूज्य - के चरणों में प्रणाम करता हूं जिनके ह्रदय में मां लक्ष्मी विराजमान हैं तथा जो शुभ्र आभूषणों से मंडित हैं।
#Viloma_Kavya
May 26, 2021
Sanskrit-0655-0700
२७.५ आकाशवाणी संस्कृत
May 26, 2021
May 26, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - प्रतिपदा दोपहर 01:02 तक तत्पश्चात द्वितीया
⛅ दिनांक - 27 मई 2021
⛅ दिन - गुरुवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - ज्येष्ठ
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - ज्येष्ठा रात्रि 10:29 तत्पश्चात मूल
⛅ योग - सिद्ध शाम 06:48 तक तत्पश्चात साध्य
⛅ राहुकाल - दोपहर 02:16 से शाम 03:55 तक
⛅ सूर्योदय - 05:58
⛅ सूर्यास्त - 19:13
⛅ दिशाशूल - दक्षिण दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण - देवर्षि नारदजी जयंती
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - प्रतिपदा दोपहर 01:02 तक तत्पश्चात द्वितीया
⛅ दिनांक - 27 मई 2021
⛅ दिन - गुरुवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - ज्येष्ठ
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - ज्येष्ठा रात्रि 10:29 तत्पश्चात मूल
⛅ योग - सिद्ध शाम 06:48 तक तत्पश्चात साध्य
⛅ राहुकाल - दोपहर 02:16 से शाम 03:55 तक
⛅ सूर्योदय - 05:58
⛅ सूर्यास्त - 19:13
⛅ दिशाशूल - दक्षिण दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण - देवर्षि नारदजी जयंती
May 26, 2021
May 26, 2021
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
May 26, 2021
महर्षि नारदः
दैवे दैवसृष्टौ च विशेषप्रीतिमान् ऋषिपुङ्गवः नारदमहर्षिः । सः ब्रह्मणः मानसपुत्रः । महाविष्णोः परमभक्तः च । महतीनामिकां वीणां वादयन् सः नारायणनाम जपन् देशसञ्चारं करोति । मनुष्याणां हितकाङ्क्षिषु नारदस्य प्रथमं नाम । विष्णुतः प्राप्तां विद्यां सः अर्हान् मानवान् बोधितवान् । नारायणनाम स्मरन् त्रिषु लोकेषु अपि सञ्चरन् असहायानां सज्जनानाम् उपकारं करोति स्म सः ।
मानवेषु सच्चारित्र्ययुक्तः श्रेष्ठः पुरुषः कः इति यदा वाल्मीकिना पृष्टं तदा नारदः तं श्रीरामवृत्तान्तम् उक्तवान् । तस्य कथनात् प्रेरितः वाल्मीकिः तमसानदीतीरस्थे आश्रमे उपविश्य रामायणमहाकाव्यं रचितवान् ।
पाण्डवाः यदा नूतनस्य नगरस्य निर्माणार्थं चिन्तनं कुर्वन्तः आसन्, तदा नारदः तत्र गत्वा आत्मना दृष्टः इन्द्रपुरी अलकानगरी इत्यादीः दिव्यनगरीः वर्णितवान् । तदनन्तरं पाण्डवाः राजधानीम् इन्द्रप्रस्थं निर्मितवन्तः ।
'नारदः कलहप्रियः' इति अपवादवचनं श्रूयते लोके । वस्तुतः तु आपाततह् दर्शनात् नारदस्य कलहप्रियता दृश्यते चेदपि तस्य आन्तर्यस्य दर्शनात् ज्ञायते यत् लोककल्याणम् एव तस्य उद्देशः इति । सज्जनत्वरूपेण दुष्टतायाः परिवर्तनार्थं, धर्मस्य जयार्थं च नारदस्य कलहप्रियता मार्गं कल्पयति स्म । अत्र उदाहरणनि बहूनि । द्वापरयुगे बालः कृष्णः कुत्र वर्धमानः अस्ति इति ज्ञातुम् अशक्नुवन् कंसः यदा चिन्ताक्रान्तः आसीत् तदा नारदह् कृष्णस्य वासस्थलं कंसम् उक्तवान् । कृष्णस्य मारणार्थं त्वरां कुर्वन् कंसः स्वयं मरणं प्राप्तवान् । एवं लोकस्य पीडायाः निवारणार्थं, कंसस्य दुष्कृत्यानां समापनार्थं च नारदस्य 'कलहप्रियता' एव कारणं जाता ।
रावणस्य मरणार्थम् अपि परोक्षतया नारदः एव कारणम् आसीत् । कदाचित् रावणः नारदं पृष्टवान् यत् ओङ्कारस्य किं रहस्यं, किं च तात्पर्यम् इति । तदा नारदः उक्तवान् यत् तत् ज्ञातुं भवतः अर्हता नास्ति इति । एतत् श्रुत्वा कुपितः रावणह् नारदस्य जिह्वां च्छेदयितुम् उद्युक्तः । तदा नारदः शापं दत्तवान् - 'अचिरात् एव भवतः दशानाम् अपि शिरसां च्छेदः भवतु' इति ।
नारदस्य जिज्ञासा अधिका । कदाचित् सः महाविष्णुं पृष्टवान् - 'प्रपञ्चस्य सृष्टेः आधारः माया इति वचनं श्रूयते । सा माया कीदृशी ?' इति । तदा महाविष्णुः मन्दहासपूर्वकम् उक्तवान् - 'एतं विषयं भवान् स्वानुभवात् एव ज्ञास्यति' इति ।
कदाचित् नारदः यथापूर्वं भूलोकसञ्चारं कुर्वन् कस्मिंश्चित् ग्रामे सञ्चारं कुर्वन् आसीत् । तदा अकस्मात् महती वृष्टिः आगता । आश्रयम् इच्छन् नारदः कस्यचित् गृहस्य द्वारम् अङ्गुल्या ताडितवान् । काचित् सुन्दरी युवतिः द्वारम् उद्घाटितवती । तस्याः मातापित्रोः प्रार्थनां पुरस्कुर्वन् नारदः तां तरुणीं परिणीय तत्रैव वासम् आरब्धवान् । तस्य पुत्राः उत्पन्नाः । कौटुम्बिकजीवनस्य सुखदुःखादिकम् अनुभूतवान् सः । अथ कदाचित् रात्रौ उग्रः नदीप्रवाहः तस्य गृहम् आवृत्य अतिष्ठत् । पत्नीपुत्रादयः नदीप्रवाहेण नीताः । एतत् दृष्ट्वा दुःखं सोढुम् अशक्नुवन् नारदः विलपन् - 'हा हन्त ! मम पत्नीपुत्रादयः निर्गताः खलु ! हे भगवन् ! कीदृशः एषह् निष्करुणव्यवहारः भवतः' इति क्रन्दनं कृतवान् ।
अपरक्षणे एव भगवान् विष्णुः तस्य पुरतः प्रत्यक्षीभूय - 'नारद ! त्रिलोकसञ्चारिणः विवेकिनः भवतः का एषा दुर्दशा ? किम् एतत् अनुचितं विलपनम् ?' इति पृष्टवान् । तदा 'माया नाम का' इति सम्यक् अवगच्छन् नारदः विष्णुं साष्टाङ्गं नमस्कृत्य तस्य स्तोत्रं कृतवान् ।
'विवाहानन्तरं वर्षाभ्यन्तरे सत्यव्रतः आयुः समाप्तं भविष्यति' इति सावित्र्याः पितरम् अश्वपतिं नारदः एव उक्तवान् । ततः एव सावित्री मनस्थैर्यं प्राप्य यमं सम्मुखीकर्तुं, पत्युः प्राणान् प्रतिप्राप्तुं च शक्तवती । एवं बह्वीषु पुराणकथासु नारदस्य प्रस्तावः विशेषतः कृतः दृश्यते । भक्तिसाहित्यक्षेत्रे नारदभक्तिसूत्राणां विशेषमहत्त्वम् अस्ति ।
दैवे दैवसृष्टौ च विशेषप्रीतिमान् ऋषिपुङ्गवः नारदमहर्षिः । सः ब्रह्मणः मानसपुत्रः । महाविष्णोः परमभक्तः च । महतीनामिकां वीणां वादयन् सः नारायणनाम जपन् देशसञ्चारं करोति । मनुष्याणां हितकाङ्क्षिषु नारदस्य प्रथमं नाम । विष्णुतः प्राप्तां विद्यां सः अर्हान् मानवान् बोधितवान् । नारायणनाम स्मरन् त्रिषु लोकेषु अपि सञ्चरन् असहायानां सज्जनानाम् उपकारं करोति स्म सः ।
मानवेषु सच्चारित्र्ययुक्तः श्रेष्ठः पुरुषः कः इति यदा वाल्मीकिना पृष्टं तदा नारदः तं श्रीरामवृत्तान्तम् उक्तवान् । तस्य कथनात् प्रेरितः वाल्मीकिः तमसानदीतीरस्थे आश्रमे उपविश्य रामायणमहाकाव्यं रचितवान् ।
पाण्डवाः यदा नूतनस्य नगरस्य निर्माणार्थं चिन्तनं कुर्वन्तः आसन्, तदा नारदः तत्र गत्वा आत्मना दृष्टः इन्द्रपुरी अलकानगरी इत्यादीः दिव्यनगरीः वर्णितवान् । तदनन्तरं पाण्डवाः राजधानीम् इन्द्रप्रस्थं निर्मितवन्तः ।
'नारदः कलहप्रियः' इति अपवादवचनं श्रूयते लोके । वस्तुतः तु आपाततह् दर्शनात् नारदस्य कलहप्रियता दृश्यते चेदपि तस्य आन्तर्यस्य दर्शनात् ज्ञायते यत् लोककल्याणम् एव तस्य उद्देशः इति । सज्जनत्वरूपेण दुष्टतायाः परिवर्तनार्थं, धर्मस्य जयार्थं च नारदस्य कलहप्रियता मार्गं कल्पयति स्म । अत्र उदाहरणनि बहूनि । द्वापरयुगे बालः कृष्णः कुत्र वर्धमानः अस्ति इति ज्ञातुम् अशक्नुवन् कंसः यदा चिन्ताक्रान्तः आसीत् तदा नारदह् कृष्णस्य वासस्थलं कंसम् उक्तवान् । कृष्णस्य मारणार्थं त्वरां कुर्वन् कंसः स्वयं मरणं प्राप्तवान् । एवं लोकस्य पीडायाः निवारणार्थं, कंसस्य दुष्कृत्यानां समापनार्थं च नारदस्य 'कलहप्रियता' एव कारणं जाता ।
रावणस्य मरणार्थम् अपि परोक्षतया नारदः एव कारणम् आसीत् । कदाचित् रावणः नारदं पृष्टवान् यत् ओङ्कारस्य किं रहस्यं, किं च तात्पर्यम् इति । तदा नारदः उक्तवान् यत् तत् ज्ञातुं भवतः अर्हता नास्ति इति । एतत् श्रुत्वा कुपितः रावणह् नारदस्य जिह्वां च्छेदयितुम् उद्युक्तः । तदा नारदः शापं दत्तवान् - 'अचिरात् एव भवतः दशानाम् अपि शिरसां च्छेदः भवतु' इति ।
नारदस्य जिज्ञासा अधिका । कदाचित् सः महाविष्णुं पृष्टवान् - 'प्रपञ्चस्य सृष्टेः आधारः माया इति वचनं श्रूयते । सा माया कीदृशी ?' इति । तदा महाविष्णुः मन्दहासपूर्वकम् उक्तवान् - 'एतं विषयं भवान् स्वानुभवात् एव ज्ञास्यति' इति ।
कदाचित् नारदः यथापूर्वं भूलोकसञ्चारं कुर्वन् कस्मिंश्चित् ग्रामे सञ्चारं कुर्वन् आसीत् । तदा अकस्मात् महती वृष्टिः आगता । आश्रयम् इच्छन् नारदः कस्यचित् गृहस्य द्वारम् अङ्गुल्या ताडितवान् । काचित् सुन्दरी युवतिः द्वारम् उद्घाटितवती । तस्याः मातापित्रोः प्रार्थनां पुरस्कुर्वन् नारदः तां तरुणीं परिणीय तत्रैव वासम् आरब्धवान् । तस्य पुत्राः उत्पन्नाः । कौटुम्बिकजीवनस्य सुखदुःखादिकम् अनुभूतवान् सः । अथ कदाचित् रात्रौ उग्रः नदीप्रवाहः तस्य गृहम् आवृत्य अतिष्ठत् । पत्नीपुत्रादयः नदीप्रवाहेण नीताः । एतत् दृष्ट्वा दुःखं सोढुम् अशक्नुवन् नारदः विलपन् - 'हा हन्त ! मम पत्नीपुत्रादयः निर्गताः खलु ! हे भगवन् ! कीदृशः एषह् निष्करुणव्यवहारः भवतः' इति क्रन्दनं कृतवान् ।
अपरक्षणे एव भगवान् विष्णुः तस्य पुरतः प्रत्यक्षीभूय - 'नारद ! त्रिलोकसञ्चारिणः विवेकिनः भवतः का एषा दुर्दशा ? किम् एतत् अनुचितं विलपनम् ?' इति पृष्टवान् । तदा 'माया नाम का' इति सम्यक् अवगच्छन् नारदः विष्णुं साष्टाङ्गं नमस्कृत्य तस्य स्तोत्रं कृतवान् ।
'विवाहानन्तरं वर्षाभ्यन्तरे सत्यव्रतः आयुः समाप्तं भविष्यति' इति सावित्र्याः पितरम् अश्वपतिं नारदः एव उक्तवान् । ततः एव सावित्री मनस्थैर्यं प्राप्य यमं सम्मुखीकर्तुं, पत्युः प्राणान् प्रतिप्राप्तुं च शक्तवती । एवं बह्वीषु पुराणकथासु नारदस्य प्रस्तावः विशेषतः कृतः दृश्यते । भक्तिसाहित्यक्षेत्रे नारदभक्तिसूत्राणां विशेषमहत्त्वम् अस्ति ।
May 26, 2021
May 26, 2021
May 26, 2021
भावार्थभाषाः
-सृष्टि से पूर्व अन्धकार से आच्छादित अन्धकारमय था, जलसमान अवयवरहित न
जानने योग्य “आभु” नाम से परमात्मा के सम्मुख तुच्छरूप में एकदेशी अव्यक्त
प्रकृतिरूप उपादान कारण था, जिससे सृष्टि आविर्भूत होती है, उसके ज्ञानमय
तप से प्रथम महत्तत्त्व उत्पन्न हुआ ॥३॥
May 26, 2021
ॐ
एक एव पदार्थस्तु त्रिधा भवति वीक्षितः।
कुणपं कामिनी मांसं योगिभिः कामिभिः श्वभिः।।
भावार्थ:- एक ही वस्तु को तीन जीव तीन दृष्टि से देखते हैं - स्त्री तन को योगी निंदित शव के रूप में देखते हैं, कामी उसे सुंदरी समझता है व कुत्ते उसे मांस पिण्ड मानते है।
(चाणक्यनीति - 14/15)
प्रेषक; गुरु दीनदयाल
🙏🌹प्रातःवंदन🌹🙏
🚩🇮🇳 जय मां भारती 🇮🇳🚩
एक एव पदार्थस्तु त्रिधा भवति वीक्षितः।
कुणपं कामिनी मांसं योगिभिः कामिभिः श्वभिः।।
भावार्थ:- एक ही वस्तु को तीन जीव तीन दृष्टि से देखते हैं - स्त्री तन को योगी निंदित शव के रूप में देखते हैं, कामी उसे सुंदरी समझता है व कुत्ते उसे मांस पिण्ड मानते है।
(चाणक्यनीति - 14/15)
प्रेषक; गुरु दीनदयाल
🙏🌹प्रातःवंदन🌹🙏
🚩🇮🇳 जय मां भारती 🇮🇳🚩
May 26, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ चतुर्दशः अध्याय
♦️श्लोक :- १३
स जीवति गुणा यस्य यस्य धर्म स जीवति।
गुण धर्म विहीनस्य जीवितं निष्प्रयोजनम्।।१३।।
♦️भावार्थ --जीवित वही है जिसमें गुण विद्यमान हैं जिसके जीवन में धर्म है वही जीता है। गुण और धर्म के बिना व्यक्ति का जीना निष्फल तथा व्यर्थ है।।
#Chanakya
✒️ चतुर्दशः अध्याय
♦️श्लोक :- १३
स जीवति गुणा यस्य यस्य धर्म स जीवति।
गुण धर्म विहीनस्य जीवितं निष्प्रयोजनम्।।१३।।
♦️भावार्थ --जीवित वही है जिसमें गुण विद्यमान हैं जिसके जीवन में धर्म है वही जीता है। गुण और धर्म के बिना व्यक्ति का जीना निष्फल तथा व्यर्थ है।।
#Chanakya
May 26, 2021
May 27, 2021
ओ३म्
२२१. संस्कृत वाक्याभ्यासः
न ..न.. न… द्वारं मा पिधायतु।
= नहीं दरवाजा बंद मत करो
मूषकं बहिः गच्छतु नाम।
= चूहे को बाहर जाने दो।
पश्यतु तत्र अस्ति
= देखो वहाँ है ।
कुत्र ???
कपाटिकायाः अधः …
= अलमारी के नीचे …
ओह … ततः तु अग्रे गतः
= ओह …. वहाँ से तो आगे चला गया
पर्यंकस्य अधः अस्ति।
= पलंग के नीचे है।
दण्डेन नुदतु
= लाठी से धकेलो
ओह … सः तु पाकशालां गतः
= ओह … वह तो रसोई में गया
पाकशालायाः द्वारम् उद्घाटितम् अस्ति
= रसोई का दरवाजा खुला है।
पुनः एकवारं नुदतु।
= फिर से एक बार धकेलो
उत्तमं … मूषकः बहिः गतः ।
= बढ़िया जी …. चूहा बाहर गया ।
ओ३म्
२२२. संस्कृत वाक्याभ्यासः
मार्गे अस्मि।
= रास्ते में हूँ।
यानं चालयामि।
= गाड़ी चला रहा हूँ।
सः अपि यानं चालयति।
= वह भी गाड़ी चला रहा है।
सा अपि यानं चालयति ।
= वह भी गाड़ी चला रही है।
मार्गे निर्माणकार्यं चलति।
= रास्ते में निर्माणकार्य चल रहा है।
सर्वे यानचालने कष्टम् अनुभवन्ति।
= सभी वाहन चलाने में कष्ट अनुभव कर रहे हैं
इतः अपि यानानि गच्छन्ति ।
= यहाँ से भी वाहन जा रहे हैं ।
ततः अपि यानानि आगच्छन्ति ।
= वहाँ से भी वाहन आ रहे हैं ।
मार्गे अनेके अवरोधाः सन्ति।
= रास्ते में अनेक अवरोध हैं
तथापि गन्तव्यं तु अस्ति।
= फिर भी जाना तो है ।
कथञ्चिद्पि मार्गः पारणीयः ।
= कैसे भी करके रास्ता पार करना है
कोsपि न विरमति।
= कोई नहीं रुक रहा है।
ओ३म्
२२३. संस्कृत वाक्याभ्यासः
उत्पीठिका = टेबल
स्वागतकक्षे उत्पीठिका अस्ति।
= स्वागतकक्ष में टेबल है।
उत्पीठिकायां पुष्पाधानी अस्ति।
= टेबल पर फूलदान है
पुष्पाधान्यां पुष्पाणि सन्ति।
= फूलदान में फूल हैं ।
विविधानि पुष्पाणि सन्ति।
= विविध फूल हैं ।
एका बालिका सर्वेषां स्वागतं करोति।
= एक बच्ची सबका स्वागत कर रही है
तस्याः हस्ते एका स्थालिका अस्ति।
= उसके हाथ में एक थाली है।
स्थालिकायां पुष्पाणि , अक्षतं , तिलकं च अस्ति।
= थाली में फूल , अक्षत और तिलक हैं ।
सा बालिका सर्वान् तिलकं करोति।
= वह बच्ची सबको तिलक करती है।
सर्वेषाम् उपरि पुष्पवर्षां करोति
= वह सबके ऊपर पुष्पवर्षा करती है।
सा बालिका स्वस्तिवाचनं गायति
= वह बालिका स्वस्तिवाचन गाती है।
ओं स्वस्ति न इन्द्रो वृद्धश्रवाः स्वस्ति नः पूषा विश्ववेदाः स्वस्तिः नस्तार्क्ष्यो अरिष्टनेमि: स्वस्ति नो बृहस्पतिः ददातु।
ओ३म्
२२४. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः व्यजनं न इच्छति ।
= वह पंखा नहीं चाहता है।
अहं व्यजनं इच्छामि।
= मैं पंखा चाहता हूँ।
सः वातानुकूलम् इच्छति।
= वह ए. सी. चाहता है।
अहं वातानुकूलं न इच्छामि।
= मैं ए. सी. नहीं चाहता हूँ।
वातानुकूलिते वातावरणे मां निद्रा न आगच्छति।
= ए. सी. के वातावरण में मुझे नींद नहीं आती।
व्यजनं चलति तर्हि तं निद्रा न आगच्छति।
= पंखा चलता है तो उसको नींद नहीं आती है ।
अस्तु अहं बहिः शयनं करोमि।
= ठीक है मैं बाहर सोता हूँ ।
प्रकोष्ठात् बहिः तु मषकाः सन्ति।
= कमरे से बाहर तो मच्छर हैं
अन्तः एव शयनं करोमि।
= अंदर ही सोता हूँ।
ओ३म्
२२५. संस्कृत वाक्याभ्यासः
अत्र मा पठतु ।
= यहाँ मत पढ़िये ।
अत्र पर्णानि पतन्ति।
= यहाँ पत्ते गिरते हैं।
अधुना पर्णाझर-ऋतुः अस्ति।
= अभी पतझड़ ऋतु है
शुष्कानि पर्णानि वृक्षात् पतन्ति।
= सूखे पत्ते पेड़ से गिरते हैं ।
अत्र छाया अपि न मिलति।
= यहाँ छाया भी नहीं मिलती है
पर्णानि अपि पतन्ति।
= पत्ते भी गिरते हैं
अतः अध्य्यनं कर्तुं न शक्ष्यति।
= अतः अध्ययन नहीं कर पाओगे।
विद्यालयस्य दीर्घां चलावः
= विद्यालय की लॉबी में चलते हैं
तत्र छाया अस्ति।
= वहाँ छाया है ।
शान्तिः अपि अस्ति।
= शान्ति भी है ।
ओ३म्
२२६. संस्कृत वाक्याभ्यासः
गतदिने तु सा रुष्टा आसीत् ।
= कल तो वह रूठी हुई थी।
अद्य प्रसन्ना अस्ति।
= आज खुश है ।
गतसायं दुग्धं छिन्नं जातम् ।
= कल शाम दूध फट गया था।
मम हस्तात् किञ्चित् दधिः पतितम्।
= मेरे हाथ से थोड़ी दही गिर गई।
न जानामि कथं पतितम्।
= नहीं पता कैसे गिर गई ।
रात्रौ दुग्धछिन्नके गुडं मेलयित्वा अहं खादितवान् ।
= रात में फटे दूध में गुड मिलाकर मैंने खा लिया।
अद्य प्रातः नवं दुग्धम् आनीतवान्।
= आज सुबह ताजा दूध लाया।
क्वथनं कृत्वा स्थापितवान्।
= उबालकर रख दिया।
तां सूचितवान्।
= उसको बता दिया।
सा दृष्टवती ।
= उसने देख लिया।
सा प्रसन्ना जाता।
= वह खुश हो गई।
#vakyabhyas
२२१. संस्कृत वाक्याभ्यासः
न ..न.. न… द्वारं मा पिधायतु।
= नहीं दरवाजा बंद मत करो
मूषकं बहिः गच्छतु नाम।
= चूहे को बाहर जाने दो।
पश्यतु तत्र अस्ति
= देखो वहाँ है ।
कुत्र ???
कपाटिकायाः अधः …
= अलमारी के नीचे …
ओह … ततः तु अग्रे गतः
= ओह …. वहाँ से तो आगे चला गया
पर्यंकस्य अधः अस्ति।
= पलंग के नीचे है।
दण्डेन नुदतु
= लाठी से धकेलो
ओह … सः तु पाकशालां गतः
= ओह … वह तो रसोई में गया
पाकशालायाः द्वारम् उद्घाटितम् अस्ति
= रसोई का दरवाजा खुला है।
पुनः एकवारं नुदतु।
= फिर से एक बार धकेलो
उत्तमं … मूषकः बहिः गतः ।
= बढ़िया जी …. चूहा बाहर गया ।
ओ३म्
२२२. संस्कृत वाक्याभ्यासः
मार्गे अस्मि।
= रास्ते में हूँ।
यानं चालयामि।
= गाड़ी चला रहा हूँ।
सः अपि यानं चालयति।
= वह भी गाड़ी चला रहा है।
सा अपि यानं चालयति ।
= वह भी गाड़ी चला रही है।
मार्गे निर्माणकार्यं चलति।
= रास्ते में निर्माणकार्य चल रहा है।
सर्वे यानचालने कष्टम् अनुभवन्ति।
= सभी वाहन चलाने में कष्ट अनुभव कर रहे हैं
इतः अपि यानानि गच्छन्ति ।
= यहाँ से भी वाहन जा रहे हैं ।
ततः अपि यानानि आगच्छन्ति ।
= वहाँ से भी वाहन आ रहे हैं ।
मार्गे अनेके अवरोधाः सन्ति।
= रास्ते में अनेक अवरोध हैं
तथापि गन्तव्यं तु अस्ति।
= फिर भी जाना तो है ।
कथञ्चिद्पि मार्गः पारणीयः ।
= कैसे भी करके रास्ता पार करना है
कोsपि न विरमति।
= कोई नहीं रुक रहा है।
ओ३म्
२२३. संस्कृत वाक्याभ्यासः
उत्पीठिका = टेबल
स्वागतकक्षे उत्पीठिका अस्ति।
= स्वागतकक्ष में टेबल है।
उत्पीठिकायां पुष्पाधानी अस्ति।
= टेबल पर फूलदान है
पुष्पाधान्यां पुष्पाणि सन्ति।
= फूलदान में फूल हैं ।
विविधानि पुष्पाणि सन्ति।
= विविध फूल हैं ।
एका बालिका सर्वेषां स्वागतं करोति।
= एक बच्ची सबका स्वागत कर रही है
तस्याः हस्ते एका स्थालिका अस्ति।
= उसके हाथ में एक थाली है।
स्थालिकायां पुष्पाणि , अक्षतं , तिलकं च अस्ति।
= थाली में फूल , अक्षत और तिलक हैं ।
सा बालिका सर्वान् तिलकं करोति।
= वह बच्ची सबको तिलक करती है।
सर्वेषाम् उपरि पुष्पवर्षां करोति
= वह सबके ऊपर पुष्पवर्षा करती है।
सा बालिका स्वस्तिवाचनं गायति
= वह बालिका स्वस्तिवाचन गाती है।
ओं स्वस्ति न इन्द्रो वृद्धश्रवाः स्वस्ति नः पूषा विश्ववेदाः स्वस्तिः नस्तार्क्ष्यो अरिष्टनेमि: स्वस्ति नो बृहस्पतिः ददातु।
ओ३म्
२२४. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः व्यजनं न इच्छति ।
= वह पंखा नहीं चाहता है।
अहं व्यजनं इच्छामि।
= मैं पंखा चाहता हूँ।
सः वातानुकूलम् इच्छति।
= वह ए. सी. चाहता है।
अहं वातानुकूलं न इच्छामि।
= मैं ए. सी. नहीं चाहता हूँ।
वातानुकूलिते वातावरणे मां निद्रा न आगच्छति।
= ए. सी. के वातावरण में मुझे नींद नहीं आती।
व्यजनं चलति तर्हि तं निद्रा न आगच्छति।
= पंखा चलता है तो उसको नींद नहीं आती है ।
अस्तु अहं बहिः शयनं करोमि।
= ठीक है मैं बाहर सोता हूँ ।
प्रकोष्ठात् बहिः तु मषकाः सन्ति।
= कमरे से बाहर तो मच्छर हैं
अन्तः एव शयनं करोमि।
= अंदर ही सोता हूँ।
ओ३म्
२२५. संस्कृत वाक्याभ्यासः
अत्र मा पठतु ।
= यहाँ मत पढ़िये ।
अत्र पर्णानि पतन्ति।
= यहाँ पत्ते गिरते हैं।
अधुना पर्णाझर-ऋतुः अस्ति।
= अभी पतझड़ ऋतु है
शुष्कानि पर्णानि वृक्षात् पतन्ति।
= सूखे पत्ते पेड़ से गिरते हैं ।
अत्र छाया अपि न मिलति।
= यहाँ छाया भी नहीं मिलती है
पर्णानि अपि पतन्ति।
= पत्ते भी गिरते हैं
अतः अध्य्यनं कर्तुं न शक्ष्यति।
= अतः अध्ययन नहीं कर पाओगे।
विद्यालयस्य दीर्घां चलावः
= विद्यालय की लॉबी में चलते हैं
तत्र छाया अस्ति।
= वहाँ छाया है ।
शान्तिः अपि अस्ति।
= शान्ति भी है ।
ओ३म्
२२६. संस्कृत वाक्याभ्यासः
गतदिने तु सा रुष्टा आसीत् ।
= कल तो वह रूठी हुई थी।
अद्य प्रसन्ना अस्ति।
= आज खुश है ।
गतसायं दुग्धं छिन्नं जातम् ।
= कल शाम दूध फट गया था।
मम हस्तात् किञ्चित् दधिः पतितम्।
= मेरे हाथ से थोड़ी दही गिर गई।
न जानामि कथं पतितम्।
= नहीं पता कैसे गिर गई ।
रात्रौ दुग्धछिन्नके गुडं मेलयित्वा अहं खादितवान् ।
= रात में फटे दूध में गुड मिलाकर मैंने खा लिया।
अद्य प्रातः नवं दुग्धम् आनीतवान्।
= आज सुबह ताजा दूध लाया।
क्वथनं कृत्वा स्थापितवान्।
= उबालकर रख दिया।
तां सूचितवान्।
= उसको बता दिया।
सा दृष्टवती ।
= उसने देख लिया।
सा प्रसन्ना जाता।
= वह खुश हो गई।
#vakyabhyas
May 27, 2021
*हितोपदेशः - HITOPADESHAH*
मन्त्रो योध इवाधीरः ।
सर्वाङ्गैः संवृतैरपि ।।
चिरं न सहते स्थातुं ।
परेभ्यो भेदशङ्कया ।। 383/136 ।।
अर्थः
जैसे एक डरपोक सैनिक सभी अंगों पर कवच, अस्त्र शस्त्र आदि धारण करने पर भी युद्धभूमी में बहुतकाल तक नहीं टिक सकता, वैसे ही गुप्त विषय, सभी उपाय आदि अंगों से होते हुए भी शत्रु के भेदशंका से अधिक समय गुप्त नहीं रहता ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಮಂತ್ರೋ ಯೋಧ ಇವಾಧೀರಃ |
ಸರ್ವಾಂಗೈಃ ಸಂವೃತೈರಪಿ ||
ಚಿರಂ ನ ಸಹತೇ ಸ್ಥಾತುಂ |
ಪರೇಭ್ಯೋ ಭೇದಶಂಕಯಾ || 383/136 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಭಯಭೀತನಾದ ಸೈನಿಕನು ಯುದ್ಧದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಎಷ್ಟೇ ಅಂಗಗಳಿಗೆ ಆಯುಧಗಳೂ ಹಾಗೂ ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಧರಿಸಿದರೂ ಯುದ್ಧ ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಅಧಿಕ ಸಮಯ ನಿಲ್ಲಲು ಶಕ್ತನಾಗುವುದಿಲ್ಲವೋ ಅದೇ ರೀತಿ ಗುಪ್ತವಿಷಯವೂ ಉಪಾಯಾದಿ ಅಂಗಗಳಿಂದ ಯುಕ್ತವಾಗಿದ್ದರೂ ಶತ್ರುಗಳ ಮುಂದೆ ಭೇದಶಂಕೆಯಿಂದ ಬಯಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
mantrO yOdha ivAdhIrah |
sarvAngaih samvrutairapi ||
chiram na sahatE sthAtum |
parEbhyO bhEdashankayA || 383/136 ||
MEANING:-
As like a scared soldier do not stands with steady in the warfield even after having safety measures n weapons, the fully packed secret too leaks infront of the foes in ine or tbe other ways even its preplanned and well preserved too.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
मन्त्रो योध इवाधीरः ।
सर्वाङ्गैः संवृतैरपि ।।
चिरं न सहते स्थातुं ।
परेभ्यो भेदशङ्कया ।। 383/136 ।।
अर्थः
जैसे एक डरपोक सैनिक सभी अंगों पर कवच, अस्त्र शस्त्र आदि धारण करने पर भी युद्धभूमी में बहुतकाल तक नहीं टिक सकता, वैसे ही गुप्त विषय, सभी उपाय आदि अंगों से होते हुए भी शत्रु के भेदशंका से अधिक समय गुप्त नहीं रहता ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಮಂತ್ರೋ ಯೋಧ ಇವಾಧೀರಃ |
ಸರ್ವಾಂಗೈಃ ಸಂವೃತೈರಪಿ ||
ಚಿರಂ ನ ಸಹತೇ ಸ್ಥಾತುಂ |
ಪರೇಭ್ಯೋ ಭೇದಶಂಕಯಾ || 383/136 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಭಯಭೀತನಾದ ಸೈನಿಕನು ಯುದ್ಧದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಎಷ್ಟೇ ಅಂಗಗಳಿಗೆ ಆಯುಧಗಳೂ ಹಾಗೂ ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಧರಿಸಿದರೂ ಯುದ್ಧ ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಅಧಿಕ ಸಮಯ ನಿಲ್ಲಲು ಶಕ್ತನಾಗುವುದಿಲ್ಲವೋ ಅದೇ ರೀತಿ ಗುಪ್ತವಿಷಯವೂ ಉಪಾಯಾದಿ ಅಂಗಗಳಿಂದ ಯುಕ್ತವಾಗಿದ್ದರೂ ಶತ್ರುಗಳ ಮುಂದೆ ಭೇದಶಂಕೆಯಿಂದ ಬಯಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
mantrO yOdha ivAdhIrah |
sarvAngaih samvrutairapi ||
chiram na sahatE sthAtum |
parEbhyO bhEdashankayA || 383/136 ||
MEANING:-
As like a scared soldier do not stands with steady in the warfield even after having safety measures n weapons, the fully packed secret too leaks infront of the foes in ine or tbe other ways even its preplanned and well preserved too.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
May 27, 2021
सकृद्दुष्टं तु यो मित्रं ।
पुनः सन्धातुमिच्छति ।।
स मृत्युमेव गृह्णाति ।
गर्भमश्वतरी यथा ।। 384/137 ।।
अर्थः-
जो व्यक्ति अपने मित्र की दुष्टता को जानने के बाद भी उस से मित्रता करना चाहता है, वह अश्वतरी सर्प के गर्भ पर हाथ डालने जैसे मृत्यु को ही पाता है ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಸಕೃದ್ದುಷ್ಟಂ ತು ಯೋ ಮಿತ್ರಂ |
ಪುನಃ ಸಂಧಾತುಮಿಚ್ಛತಿ ||
ಸ ಮೃತ್ಯುಮೇವ ಗೃಹ್ಣಾತಿ |
ಗರ್ಭಮಶ್ವತರೀ ಯಥಾ || 384/137 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಯಾವನು ತನ್ನ ಮಿತ್ರನನ್ನು ದುಷ್ಟನೆಂದು ತಿಳಿದರೂ ಪುನಃ ಅವನ ಜೊತೆಗೆ ಮಿತ್ರತ್ವವನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಾನೆಯೋ ಅವನು ಅಶ್ವತರೀ ಎಂಬ ಸರ್ಪದ ಗರ್ಭಕ್ಕೆ ಕೈ ಹಾಕಿದವನಂತೇ ಮೃತ್ಯುವನ್ನು ಹೊಂದುತ್ತಾನೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
sakrudduShTam tu yO mitram |
punah sandhAtumichchhati ||
sa mrutyumEva gruNhAti |
garbhamashwatarI yathA || 384/137 ||
MEANING:-
Even if a person continues the friendship with a friend after knowing the friend's wickedness, he will get the death just like putting his hand into the womb of Ashwatari snake.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
पुनः सन्धातुमिच्छति ।।
स मृत्युमेव गृह्णाति ।
गर्भमश्वतरी यथा ।। 384/137 ।।
अर्थः-
जो व्यक्ति अपने मित्र की दुष्टता को जानने के बाद भी उस से मित्रता करना चाहता है, वह अश्वतरी सर्प के गर्भ पर हाथ डालने जैसे मृत्यु को ही पाता है ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಸಕೃದ್ದುಷ್ಟಂ ತು ಯೋ ಮಿತ್ರಂ |
ಪುನಃ ಸಂಧಾತುಮಿಚ್ಛತಿ ||
ಸ ಮೃತ್ಯುಮೇವ ಗೃಹ್ಣಾತಿ |
ಗರ್ಭಮಶ್ವತರೀ ಯಥಾ || 384/137 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಯಾವನು ತನ್ನ ಮಿತ್ರನನ್ನು ದುಷ್ಟನೆಂದು ತಿಳಿದರೂ ಪುನಃ ಅವನ ಜೊತೆಗೆ ಮಿತ್ರತ್ವವನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಾನೆಯೋ ಅವನು ಅಶ್ವತರೀ ಎಂಬ ಸರ್ಪದ ಗರ್ಭಕ್ಕೆ ಕೈ ಹಾಕಿದವನಂತೇ ಮೃತ್ಯುವನ್ನು ಹೊಂದುತ್ತಾನೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
sakrudduShTam tu yO mitram |
punah sandhAtumichchhati ||
sa mrutyumEva gruNhAti |
garbhamashwatarI yathA || 384/137 ||
MEANING:-
Even if a person continues the friendship with a friend after knowing the friend's wickedness, he will get the death just like putting his hand into the womb of Ashwatari snake.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
May 27, 2021
जलमध्ये डुबुक् डुबुक् ✍🏽👨🏽🦲👨🏼🦲👨🏿🦲👨🏾🦲
भोजराजः विद्वद्भ्यः भूरि कनकानि ददातीति श्रुत्वा चत्वारः पण्डितम्मन्याः धारानगरीं प्रति प्रस्थिताः। भोजराजं प्रीणयितुं तैः काचित् कविता रचनीया आसीत्। मार्गे बहुधा प्रयासः कृतः चेदपि कविताकामिन्याः प्रेमपात्रतां न ययुः। श्रान्तास्ते विश्रान्त्यर्थं कासारतीरे कस्यचित्तरोर्मूलं समाश्रयन्।
सः जम्बूवृक्षः आसीत्। चतुर्षु अन्यतमः वृक्षे पक्वानि फलानि अपश्यत्। सपदि तेन ‘जम्बूफलानि पक्वानि’ इति पद्यस्य प्रथमः पादः रचितः।
अन्यः तानि फलानि कासारजले पतन्तीति अवालोकयत्। तेन द्वितीयः पादः व्यरच्यत – ‘पतन्ति विमले जले’ इति।
अपरः चोद्यमेकमलक्षयत् । पक्वान्यपि फलानि जलाशयस्य मत्स्यैः न खादितानि। अतः तेन “तानि मत्स्याः न खादन्ति’ इति तृतीयः चरणः विरचितः।
जले पतनसमये फलैः क्रियमाणेन विचित्रशब्देन आकृष्टचित्तेन चतुर्थेन भणितम् – ‘जलमध्ये डुबुक् डुबुक्’ इति।
एवं महता प्रयासेन चत्वारः सम्मिल्य एकं पद्यं विरचयामासुः।
जम्बूफलानि पक्वानि,
पतन्ति विमले जले।
तानि मत्स्या न खादन्ति
जलमध्ये डुबुक् डुबुक्।।
भोजराजस्य आस्थानं प्रविश्य पद्यमेतत् गदितं तैः। भोजस्तु चमत्कृतिहीनाम् एनां रचनां श्रुत्वा तेभ्यः अकुप्यत।
निराशया ते कवयः अवनतवदनाः बहिः आगतवन्तः। तदैव प्रासादमुपसर्पन्तं कालिदासं दृष्ट्वा प्राणमन्। तेभ्यः सकलं वृत्तान्तम् आकर्ण्य कविकुलगुरुः पद्यस्य अन्तिमं चरणं परिवर्तितवान्।
जम्बूफलानि पक्वानि
पतन्ति विमले जले।
तानि मत्स्या न खादन्ति
जालगोलकशङ्कया।।
फलानि मत्स्यकारैः प्रसारितस्य जालस्य गोलकानि मत्वा मत्स्याः तानि खादितुं न इच्छन्ति इत्यसाधारणेन कल्पनाविलासेन पद्यस्य भाग्यमेव परिवर्तितम्।
ते भूयः सभां प्रविश्य परिवर्तितं पद्यम् अश्रावयन्। यद्यपि भूपतिः पद्ये प्रविष्टः चमत्कारः कालिदासकृतः इत्यवागच्छत् तथापि करुणार्द्रहृदयः भूत्वा तेषां चतुर्णां पण्डितपुत्राणां दारिद्र्यमपाहरत्।
~ महाबलभट्टः, गोवा
भोजराजः विद्वद्भ्यः भूरि कनकानि ददातीति श्रुत्वा चत्वारः पण्डितम्मन्याः धारानगरीं प्रति प्रस्थिताः। भोजराजं प्रीणयितुं तैः काचित् कविता रचनीया आसीत्। मार्गे बहुधा प्रयासः कृतः चेदपि कविताकामिन्याः प्रेमपात्रतां न ययुः। श्रान्तास्ते विश्रान्त्यर्थं कासारतीरे कस्यचित्तरोर्मूलं समाश्रयन्।
सः जम्बूवृक्षः आसीत्। चतुर्षु अन्यतमः वृक्षे पक्वानि फलानि अपश्यत्। सपदि तेन ‘जम्बूफलानि पक्वानि’ इति पद्यस्य प्रथमः पादः रचितः।
अन्यः तानि फलानि कासारजले पतन्तीति अवालोकयत्। तेन द्वितीयः पादः व्यरच्यत – ‘पतन्ति विमले जले’ इति।
अपरः चोद्यमेकमलक्षयत् । पक्वान्यपि फलानि जलाशयस्य मत्स्यैः न खादितानि। अतः तेन “तानि मत्स्याः न खादन्ति’ इति तृतीयः चरणः विरचितः।
जले पतनसमये फलैः क्रियमाणेन विचित्रशब्देन आकृष्टचित्तेन चतुर्थेन भणितम् – ‘जलमध्ये डुबुक् डुबुक्’ इति।
एवं महता प्रयासेन चत्वारः सम्मिल्य एकं पद्यं विरचयामासुः।
जम्बूफलानि पक्वानि,
पतन्ति विमले जले।
तानि मत्स्या न खादन्ति
जलमध्ये डुबुक् डुबुक्।।
भोजराजस्य आस्थानं प्रविश्य पद्यमेतत् गदितं तैः। भोजस्तु चमत्कृतिहीनाम् एनां रचनां श्रुत्वा तेभ्यः अकुप्यत।
निराशया ते कवयः अवनतवदनाः बहिः आगतवन्तः। तदैव प्रासादमुपसर्पन्तं कालिदासं दृष्ट्वा प्राणमन्। तेभ्यः सकलं वृत्तान्तम् आकर्ण्य कविकुलगुरुः पद्यस्य अन्तिमं चरणं परिवर्तितवान्।
जम्बूफलानि पक्वानि
पतन्ति विमले जले।
तानि मत्स्या न खादन्ति
जालगोलकशङ्कया।।
फलानि मत्स्यकारैः प्रसारितस्य जालस्य गोलकानि मत्वा मत्स्याः तानि खादितुं न इच्छन्ति इत्यसाधारणेन कल्पनाविलासेन पद्यस्य भाग्यमेव परिवर्तितम्।
ते भूयः सभां प्रविश्य परिवर्तितं पद्यम् अश्रावयन्। यद्यपि भूपतिः पद्ये प्रविष्टः चमत्कारः कालिदासकृतः इत्यवागच्छत् तथापि करुणार्द्रहृदयः भूत्वा तेषां चतुर्णां पण्डितपुत्राणां दारिद्र्यमपाहरत्।
~ महाबलभट्टः, गोवा
May 27, 2021
मदनस्य गृहे एकः चपलः मार्जारः आसीत्।
सः मार्जारात् त्रस्तः भवति स्म।
एकदा सः चिन्तितवान् यत् एतं मार्जारं कुत्रापि त्यक्त्वा आगच्छामि इति।
परेद्युः सः तं मार्जारं गृहीत्वा नीत्वा दूरं त्यक्त्वा आगतवान्।
मदनः गृहम् आगत्य दृष्टवान् सः मार्जारः अपि गृहम् आगतवान्।
पुनः सः तं मार्जारं गृहीत्वा इतोऽपि दूरं नीत्वा त्यक्त्वा आगतवान् परन्तु तदानीमपि सः मार्जारः गृहम् आगतवान् आसीत्।
इदानीं सः मदनः कुपितः सन् पुनः तं नीत्वा अरण्यं गतवान्।
अरण्यस्य अन्तः बहु दूरं गत्वा तं मार्जारं त्यक्त्वा आगमनसमये सः मदनः दूरवाण्या तस्य पत्नीं पृच्छति अयि प्रिये! किं मार्जारः गृहं पुनः गतवान् इति।
तस्य पत्नी तदा उक्तवती आम्। सः तु गृहे एव अस्ति इति।
मदनः तदा कोपेन उक्तवान् शीघ्रं तं दुष्टं प्रेषयतु अत्र, अहमेव मार्गं विस्मृतवान्।
-प्रदीपः!
😂😁😆🤣😆😁🤣😆😂
#hasya
सः मार्जारात् त्रस्तः भवति स्म।
एकदा सः चिन्तितवान् यत् एतं मार्जारं कुत्रापि त्यक्त्वा आगच्छामि इति।
परेद्युः सः तं मार्जारं गृहीत्वा नीत्वा दूरं त्यक्त्वा आगतवान्।
मदनः गृहम् आगत्य दृष्टवान् सः मार्जारः अपि गृहम् आगतवान्।
पुनः सः तं मार्जारं गृहीत्वा इतोऽपि दूरं नीत्वा त्यक्त्वा आगतवान् परन्तु तदानीमपि सः मार्जारः गृहम् आगतवान् आसीत्।
इदानीं सः मदनः कुपितः सन् पुनः तं नीत्वा अरण्यं गतवान्।
अरण्यस्य अन्तः बहु दूरं गत्वा तं मार्जारं त्यक्त्वा आगमनसमये सः मदनः दूरवाण्या तस्य पत्नीं पृच्छति अयि प्रिये! किं मार्जारः गृहं पुनः गतवान् इति।
तस्य पत्नी तदा उक्तवती आम्। सः तु गृहे एव अस्ति इति।
मदनः तदा कोपेन उक्तवान् शीघ्रं तं दुष्टं प्रेषयतु अत्र, अहमेव मार्गं विस्मृतवान्।
-प्रदीपः!
😂😁😆🤣😆😁🤣😆😂
#hasya
May 27, 2021
Forwarded from Markdown
सभी को सादर नमस्कार
ग्लोबल संस्कृत फोरम (राष्ट्रिय संस्कृत मञ्च), जम्मू एवं कश्मीर, भारत
के द्वारा आयोज्यमान अन्ताराष्ट्रिय ई-संगोष्ठी
विषय : ''ज्योतिष एवं आधुनिक समाज''
दिनांक : 29/05/2021
समय: 6.00 सान्ध्य से 7:45 रात्रि तक (भारत)
ई-संगोष्ठी पंजीकरण लिंक
अन्तर्राष्ट्रीय अन्तर्जालीय ई-संगोष्ठी लिंक
Youtube Live
Meeting ID: 864 2005 6739
Passcode: 620741
RSM,BHARAT Youtube Live
सम्पर्क सूत्र : Website
Email - globalsanskritforum@gmail.com
Sanskrit@rashtriyasanskritmanch.in
निवेदक
आप सभी सादर आमंत्रित हैं।
राष्ट्रीय संस्कृत मञ्च (ग्लोबल संस्कृत फोरम) जम्मू एवं कश्मीर प्रान्त,🙏🙏🏻
ग्लोबल संस्कृत फोरम (राष्ट्रिय संस्कृत मञ्च), जम्मू एवं कश्मीर, भारत
के द्वारा आयोज्यमान अन्ताराष्ट्रिय ई-संगोष्ठी
विषय : ''ज्योतिष एवं आधुनिक समाज''
दिनांक : 29/05/2021
समय: 6.00 सान्ध्य से 7:45 रात्रि तक (भारत)
ई-संगोष्ठी पंजीकरण लिंक
अन्तर्राष्ट्रीय अन्तर्जालीय ई-संगोष्ठी लिंक
Youtube Live
Meeting ID: 864 2005 6739
Passcode: 620741
RSM,BHARAT Youtube Live
सम्पर्क सूत्र : Website
Email - globalsanskritforum@gmail.com
Sanskrit@rashtriyasanskritmanch.in
निवेदक
आप सभी सादर आमंत्रित हैं।
राष्ट्रीय संस्कृत मञ्च (ग्लोबल संस्कृत फोरम) जम्मू एवं कश्मीर प्रान्त,🙏🙏🏻
May 27, 2021
Sanskrit-1820-1830
२७.५ सायंकाल आकाशवाणी संस्कृत
May 27, 2021
May 27, 2021
संस्कृतभारती - विद्वत्परिषत् कर्णाटकदक्षिणम्
शाब्दबोधवर्गः🌻
सर्वो$पि लोकः शब्देन अर्थम् अवगच्छति। अवगत्य तदनुसारं प्रवर्तते निवर्त्तते उपेक्षते च। शब्दात् अर्थस्य ज्ञानं यद् भवति तस्य शाब्दबोधः इति नाम।
अयं शाब्दबोधः कथं भवति? तस्य शाब्दबोधस्य स्वरूपं किम्? शाब्दबोधे कानि कारणानि? शब्दस्य अर्थस्य च कः कः संबन्धः वर्त्तते ? येन सम्बन्धेन शब्दः अर्थं प्रत्याययति।
शब्दः पदात्मकः वाक्यात्मकः इति द्विविधः। पदस्य अर्थेन सह सम्बन्ध: शाब्दबोधं प्रति उपयोगी भवति यथा तथा वाक्यस्यापि वाक्यार्थेन सह सम्बन्धः उपयोगी भवति वा? तथा सम्बन्ध: अस्ति वा? इत्यादयः अंशाः ज्ञातव्याः। अस्मिन् विषये वैज्ञानिकाः अपि बहु विचारयन्ति।
भारतीयदर्शनेषु कीदृशी रीतिः आश्रिता शाब्धबोधविषये इति बोधनाय कश्चन प्रयत्नः करिष्यते अस्मिन् शाब्दबोधवर्गे।
न्याय- मीमांसा- व्याकरण- अलङ्कार- वेदान्तमतानि अनुसृत्य कश्चन शाब्दबोधपरिचयः करिष्यते। अनेन वर्गेण यदि अस्मिन् विषये कश्चन प्रवेशः सम्यक् लप्स्यते तर्हि तदुत्तरं बहु सम्यक् ज्ञातुं शक्यते। शाब्दबोधप्रक्रिया तावत् अत्यन्तं विशाला वरीवर्ति पाश्चत्यानामपि हृदयङ्गमा वर्त्तते।
बोधयिता
प्रो का ई देवनाथन् आचार्य:
कर्णाटकसंस्कृतविश्वविद्यालयस्य कुलपतिः
पदवाक्यप्रमाणशास्त्रेषु इतरदर्शनेषु च नितान्तं निष्णात:।
समग्रे देशे नैकासु प्रथितसभासु प्रतिपादितशास्त्रसिद्धान्त:। सज्जीकृतनैकपण्डितश्च आचार्य: अस्मान् बोधयिष्यति।
के अर्हाः?
ये व्युत्पित्सवः ते।
संस्कृतेन किञ्चित् शास्त्रप्रवेशं ये वहन्ति ते ।
अत्र प्रवेशाय बुभुत्सा एव योग्यता
अवधिः - 02-06-2021 - 11-06-2021। (दश दिनानि)
समयः- सायं 6:00 - 7:00PM।
केन माध्यमेन online वर्गः इति अग्रे सूचयिष्यते।
पञ्जीकरणम्
पञ्जीकरणाय अन्तिमं दिनम् - 1-06-2021।
सम्पर्कः-
+91 7760183607
+91 9742269403
शाब्दबोधवर्गः🌻
सर्वो$पि लोकः शब्देन अर्थम् अवगच्छति। अवगत्य तदनुसारं प्रवर्तते निवर्त्तते उपेक्षते च। शब्दात् अर्थस्य ज्ञानं यद् भवति तस्य शाब्दबोधः इति नाम।
अयं शाब्दबोधः कथं भवति? तस्य शाब्दबोधस्य स्वरूपं किम्? शाब्दबोधे कानि कारणानि? शब्दस्य अर्थस्य च कः कः संबन्धः वर्त्तते ? येन सम्बन्धेन शब्दः अर्थं प्रत्याययति।
शब्दः पदात्मकः वाक्यात्मकः इति द्विविधः। पदस्य अर्थेन सह सम्बन्ध: शाब्दबोधं प्रति उपयोगी भवति यथा तथा वाक्यस्यापि वाक्यार्थेन सह सम्बन्धः उपयोगी भवति वा? तथा सम्बन्ध: अस्ति वा? इत्यादयः अंशाः ज्ञातव्याः। अस्मिन् विषये वैज्ञानिकाः अपि बहु विचारयन्ति।
भारतीयदर्शनेषु कीदृशी रीतिः आश्रिता शाब्धबोधविषये इति बोधनाय कश्चन प्रयत्नः करिष्यते अस्मिन् शाब्दबोधवर्गे।
न्याय- मीमांसा- व्याकरण- अलङ्कार- वेदान्तमतानि अनुसृत्य कश्चन शाब्दबोधपरिचयः करिष्यते। अनेन वर्गेण यदि अस्मिन् विषये कश्चन प्रवेशः सम्यक् लप्स्यते तर्हि तदुत्तरं बहु सम्यक् ज्ञातुं शक्यते। शाब्दबोधप्रक्रिया तावत् अत्यन्तं विशाला वरीवर्ति पाश्चत्यानामपि हृदयङ्गमा वर्त्तते।
बोधयिता
प्रो का ई देवनाथन् आचार्य:
कर्णाटकसंस्कृतविश्वविद्यालयस्य कुलपतिः
पदवाक्यप्रमाणशास्त्रेषु इतरदर्शनेषु च नितान्तं निष्णात:।
समग्रे देशे नैकासु प्रथितसभासु प्रतिपादितशास्त्रसिद्धान्त:। सज्जीकृतनैकपण्डितश्च आचार्य: अस्मान् बोधयिष्यति।
के अर्हाः?
ये व्युत्पित्सवः ते।
संस्कृतेन किञ्चित् शास्त्रप्रवेशं ये वहन्ति ते ।
अत्र प्रवेशाय बुभुत्सा एव योग्यता
अवधिः - 02-06-2021 - 11-06-2021। (दश दिनानि)
समयः- सायं 6:00 - 7:00PM।
केन माध्यमेन online वर्गः इति अग्रे सूचयिष्यते।
पञ्जीकरणम्
पञ्जीकरणाय अन्तिमं दिनम् - 1-06-2021।
सम्पर्कः-
+91 7760183607
+91 9742269403
May 27, 2021
🍃 साकेताख्या ज्यायामासीत् या विप्रादीप्ता आर्याधारा।
पूः आजीत अदेवाद्याविश्वासा अग्र्या सावाशारावा ॥ २॥
🔸पृथ्वी पर साकेत, यानि अयोध्या, नामक एक शहर था जो वेदों में निपुण ब्राह्मणों तथा वणिको के लिए प्रसिद्ध था एवं अजा के पुत्र दशरथ का धाम था जहाँ होने वाले यज्ञों में अर्पण को स्वीकार करने के लिए देवता भी सदा आतुर रहते थे और यह विश्व के सर्वोत्तम शहरों में एक था।
🍃 वाराशावासाग्र्या साश्वाविद्यावादेताजीरा पूः।
राधार्यप्ता दीप्रा विद्यासीमा या ज्याख्याता के सा ॥ २॥
🔸समुद्र के मध्य में अवस्थित, विश्व के स्मरणीय शहरों में एक, द्वारका शहर था जहाँ अनगिनत हाथी-घोड़े थे, जो अनेकों विद्वानों के वाद-विवाद की प्रतियोगिता स्थली थी, जहाँ राधास्वामी श्रीकृष्ण का निवास था, एवं आध्यात्मिक ज्ञान का प्रसिद्ध केंद्र था।
#Viloma_Kavya
पूः आजीत अदेवाद्याविश्वासा अग्र्या सावाशारावा ॥ २॥
🔸पृथ्वी पर साकेत, यानि अयोध्या, नामक एक शहर था जो वेदों में निपुण ब्राह्मणों तथा वणिको के लिए प्रसिद्ध था एवं अजा के पुत्र दशरथ का धाम था जहाँ होने वाले यज्ञों में अर्पण को स्वीकार करने के लिए देवता भी सदा आतुर रहते थे और यह विश्व के सर्वोत्तम शहरों में एक था।
🍃 वाराशावासाग्र्या साश्वाविद्यावादेताजीरा पूः।
राधार्यप्ता दीप्रा विद्यासीमा या ज्याख्याता के सा ॥ २॥
🔸समुद्र के मध्य में अवस्थित, विश्व के स्मरणीय शहरों में एक, द्वारका शहर था जहाँ अनगिनत हाथी-घोड़े थे, जो अनेकों विद्वानों के वाद-विवाद की प्रतियोगिता स्थली थी, जहाँ राधास्वामी श्रीकृष्ण का निवास था, एवं आध्यात्मिक ज्ञान का प्रसिद्ध केंद्र था।
#Viloma_Kavya
May 27, 2021
SAMBHASHAN VARG STARTING…………...JOIN SOON
Registration to 10 Days (2 hours daily) Free Samskrit Sambhashan Varga @ Online, from Samskrit Bharati batches is now open. Batches start from
30 May 2021 - 08 May, 2021, 7 AM to 9 AM, IST
ऑनलाईन पध्द्तीने घेण्यात येणाऱ्या १0 दिवसाच्या (दोन तास रोज) संस्कृत संभाषण शिबिराची रजिस्ट्रेशन लिंक खुली करण्यात आली आहे.
३० मे ते ०८ जुन २०२१ सकाळी ७ ते ९ वाजे पर्यंत हा वर्ग सुरु असेल.
PLEASE read the following registration document completely and carefully. After careful reading, follow the registration process.
Registration process — English
Registration process — Marathi
Read the FAQ, before asking questions. FAQ will most likely have your question answered, if not contact us.
Only GENUINE queries will be answered.
Registration to 10 Days (2 hours daily) Free Samskrit Sambhashan Varga @ Online, from Samskrit Bharati batches is now open. Batches start from
30 May 2021 - 08 May, 2021, 7 AM to 9 AM, IST
ऑनलाईन पध्द्तीने घेण्यात येणाऱ्या १0 दिवसाच्या (दोन तास रोज) संस्कृत संभाषण शिबिराची रजिस्ट्रेशन लिंक खुली करण्यात आली आहे.
३० मे ते ०८ जुन २०२१ सकाळी ७ ते ९ वाजे पर्यंत हा वर्ग सुरु असेल.
PLEASE read the following registration document completely and carefully. After careful reading, follow the registration process.
Registration process — English
Registration process — Marathi
Read the FAQ, before asking questions. FAQ will most likely have your question answered, if not contact us.
Only GENUINE queries will be answered.
May 27, 2021
संस्कृत संवादः । Sanskrit Samvadah pinned «SAMBHASHAN
VARG STARTING…………...JOIN SOON Registration to 10 Days (2 hours daily)
Free Samskrit Sambhashan Varga @ Online, from Samskrit Bharati batches
is now open. Batches start from 30 May 2021 - 08 May, 2021, 7 AM to 9
AM, IST ऑनलाईन पध्द्तीने घेण्यात…»
May 27, 2021
संस्कृत संवादः । Sanskrit Samvadah pinned «संस्कृतभारती - विद्वत्परिषत् कर्णाटकदक्षिणम् शाब्दबोधवर्गः🌻
सर्वो$पि लोकः शब्देन अर्थम् अवगच्छति। अवगत्य तदनुसारं प्रवर्तते
निवर्त्तते उपेक्षते च। शब्दात् अर्थस्य ज्ञानं यद् भवति तस्य शाब्दबोधः
इति नाम। अयं शाब्दबोधः कथं भवति? तस्य शाब्दबोधस्य स्वरूपं…»
May 27, 2021
संस्कृत संवादः । Sanskrit Samvadah pinned «सभी
को सादर नमस्कार ग्लोबल संस्कृत फोरम (राष्ट्रिय संस्कृत मञ्च), जम्मू
एवं कश्मीर, भारत के द्वारा आयोज्यमान अन्ताराष्ट्रिय ई-संगोष्ठी विषय :
''ज्योतिष एवं आधुनिक समाज'' दिनांक : 29/05/2021 समय: 6.00 सान्ध्य से
7:45 रात्रि तक (भारत) ई-संगोष्ठी पंजीकरण…»
May 27, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - द्वितीया सुबह 09:36 तक तत्पश्चात तृतीया
⛅ दिनांक - 28 मई 2021
⛅ दिन - शुक्रवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - ज्येष्ठ
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - मूल रात्रि 08:02 तत्पश्चात पूर्वाषाढा
⛅ योग - साध्य दोपहर 02:58 तक तत्पश्चात शुभ
⛅ राहुकाल - सुबह 10:56 से दोपहर 12:36 तक
⛅ सूर्योदय - 05:58
⛅ सूर्यास्त - 19:13
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - द्वितीया सुबह 09:36 तक तत्पश्चात तृतीया
⛅ दिनांक - 28 मई 2021
⛅ दिन - शुक्रवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - ज्येष्ठ
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - मूल रात्रि 08:02 तत्पश्चात पूर्वाषाढा
⛅ योग - साध्य दोपहर 02:58 तक तत्पश्चात शुभ
⛅ राहुकाल - सुबह 10:56 से दोपहर 12:36 तक
⛅ सूर्योदय - 05:58
⛅ सूर्यास्त - 19:13
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
May 27, 2021
Sanskrit-0655-0700
२८.५ आकाशवाणी संस्कृत
May 27, 2021
May 27, 2021
https://youtu.be/8o4BBaiJKdc
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
YouTube
Vaarta: News in Sanskrit | 27/5/2021
May 27, 2021
May 27, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ चतुर्दशः अध्याय
♦️श्लोक :- १४
यदीच्छसि वशीकर्तुं जगदेकेन कर्मणा।
परापवादशास्त्रेभ्यो गां चरन्तीं निवारय।।१४।।
♦️भावार्थ --यदि व्यक्ति सम्पूर्ण जगत को किसी एक ही कर्म द्वारा अपने आधीन करना चाहता है तो उसे दूसरे की बुराई रूपी खेती में चरती अपनी जिह्वा को रोक लेना चाहिए।
#Chanakya
✒️ चतुर्दशः अध्याय
♦️श्लोक :- १४
यदीच्छसि वशीकर्तुं जगदेकेन कर्मणा।
परापवादशास्त्रेभ्यो गां चरन्तीं निवारय।।१४।।
♦️भावार्थ --यदि व्यक्ति सम्पूर्ण जगत को किसी एक ही कर्म द्वारा अपने आधीन करना चाहता है तो उसे दूसरे की बुराई रूपी खेती में चरती अपनी जिह्वा को रोक लेना चाहिए।
#Chanakya
May 27, 2021
भवति यदनुभावादेडमूकोपि वाग्मी ।
जडमतिरपि जन्तुर्जायते प्राज्ञमौलिः ।।
सकलवचनचेतोदेवता भारती सा ।
मम वचसि निधत्तां सन्निधिं मानसे च ।।
ಭವತಿ ಯದನುಭಾವಾದೇಡಮೂಕೋಪಿ ವಾಗ್ಮೀ |
ಜಡಮತಿರಪಿ ಜಂತುರ್ಜಾಯತೇ ಪ್ರಾಜ್ಞಮೌಲಿಃ ||
ಸಕಲವಚನಚೇತೋದೇವತಾ ಭಾರತೀ ಸಾ |
ಮಮ ವಚಸಿ ನಿಧತ್ತಾಂ ಸನ್ನಿಧಿಂ ಮಾನಸೇ ಚ ||
अन्वय: (संस्कृतवाक्यरचनापद्धति)
यदनुभावात् एडमूकः अपि वाग्मी भवति, जडमतिः अपि जन्तुः प्राज्ञमौलिः जायते, सा सकलवचनचेतोदेवता भारती मम वचसि च मानसे सन्निधिं निधत्ताम् ।।
अन्वयार्थ:
यद् - जिस माँ सरस्वती के
अनुभावात् - महिमा से
एडमूकः - गूंगा
अपि - भी
वाग्मी - अच्छा प्रवक्ता
भवति - बनता है,
जड - मूर्ख
मतिः - बुद्धिवाला होते हुए
अपि - भी
जन्तुः - मनुष्य
प्राज्ञ - अत्यंत निर्मल ज्ञानवाले पंडितों के
मौलिः - मस्तक पर विराजमान होनेवाला पंडित
जायते - बनता है,
सा - वह
सकल - सभी
वचन - वेद, शास्त्र, पुराण, काव्य आदि वचनों को
चेतः - चेतना या जीवन देनेवाली
देवता - देवता
भारती - माँ भारती या माँ सरस्वती
मम - मेरी
वचसि - बातों
च - तथा
मानसे - मन में
सन्निधिम् - अपनी सन्निधी का
निधत्ताम् - धारण करें ।।
विवरण:
संस्कृतभाषा के महासागर में कुछ ऐसे अनमोल रत्न जैसे कविवर्य हैं, जिन्हों ने बहुत ही सुंदर कृतियों की रचनायें गद्य, पद्य, चम्पू आदि की हैं, परं तु अपने निजी जीवन के बारे में कुछ भी प्रकाश करने में पीछे हटें हैंं । इस श्लोक के रचनाकार का भी यही परिस्तिथी है ।
इस श्लोक में माता श्रीसरस्वती या माँ भारती की महिमा का वर्णन कविवर्य ने "मालिनी" नाम के छंद में (न न म य य युतेयं मालिनी भोगिलोकैः) बहुत ही सुंदरता से किया है । माँ भारती की महिमा इतना है कि जन्म से ही गूंगे पर प्रसन्न हों तो वह सभा में सभी पंडितों को हरानेवाला वाग्मी बनता है । जन्म से ही मूर्ख व्यक्ति भी पंडित मंडली के सर पर विराजमान हो सकता है । ऐसी समस्त वेद वाङ्मय, शास्त्र, विज्ञान, तन्त्र, मन्त्र, यन्त्र, सभी तरह के विद्या, काव्य आदि ग्रंथों को जीवन देनेवाली माँ श्री भारती जी मेरी बातों में तथा मेरे मन में सदा अपनी उपस्थिती की धारणा करें ऐसा यहा इस श्लोक के कवि ने प्रार्थना किया है ।
जयतु गीर्वाणभारती ।।
ॐ नमो भगवते हयाननाय ।।
ಅನ್ವಯ: (ಸಂಸ್ಕೃತವಾಕ್ಯರಚನಾಪದ್ಧತಿ)
ಯದನುಭಾವಾತ್ ಏಡಮೂಕಃ ಅಪಿ ವಾಗ್ಮೀ ಭವತಿ, ಜಡಮತಿಃ ಅಪಿ ಜಂತುಃ ಪ್ರಾಜ್ಞಮೌಲಿಃ ಜಾಯತೇ, ಸಾ ಸಕಲವಚನಚೇತೋದೇವತಾ ಭಾರತೀ ಮಮ ವಚಸಿ ಚ ಮಾನಸೇ ಸನ್ನಿಧಿಂ ನಿಧತ್ತಾಮ್ ||
ಪ್ರತಿಪದಾರ್ಥ:
ಯದ್ - ಯಾವ ದೇವತೆಯ
ಅನುಭಾವಾತ್ - ಮಹಿಮೆಯ ದೆಸೆಯಿಂದ
ಏಡಮೂಕಃ ಅಪಿ - ಹುಟ್ಟುಮೂಗನೂ ಕೂಡ
ವಾಗ್ಮೀ - ವಕ್ತಾರನು
ಭವತಿ - ಆಗುತ್ತಾನೆಯೋ,
ಜಡ - ಮೂರ್ಖ
ಮತಿಃ - ಬುದ್ಧಿಯುಳ್ಳ
ಜಂತುಃ ಅಪಿ - ವ್ಯಕ್ತಿಯು ಕೂಡ
ಪ್ರಾಜ್ಞ - ಹೆಚ್ಚಿನ ಜ್ಞಾನವುಳ್ಳ ಪಂಡಿತರ
ಮೌಲಿಃ - ಶಿರೋಮಣಿಯು
ಜಾಯತೇ - ಆಗುತ್ತಾನೆಯೋ,
ಸಾ - ಆ
ಸಕಲ - ಸಮಸ್ತ
ವಚನ - ವೇದ, ಶಾಸ್ತ್ರ, ಪುರಾಣ ಕಾವ್ಯ ಮುಂತಾದ ವಚನಗಳ
ಚೇತಃ - ಜೀವನದಂತೇ ಇರುವ
ದೇವತಾ - ದೇವತೆಯಾದ
ಭಾರತೀ - ಶ್ರೀಭಾರತೀದೇವಿಯು
ಮಮ - ನನ್ನ
ವಚಸಿ - ಮಾತಿನಲ್ಲಿ
ಚ - ಮತ್ತು
ಮಾನಸೇ - ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ
ಸನ್ನಿಧಿಮ್ - ಸನ್ನಿಧಿಯನ್ನು
ನಿಧತ್ತಾಮ್ - ಧರಿಸಲಿ ||
ವಿವರಣೆ:
ಸಂಸ್ಕೃತವಾಙ್ಮಯವೆಂಬ ಮಹಾಸಾಗರದ ಆಳದಲ್ಲಿ ಅನೇಕಾನೇಕ ಬೆಲೆಬಾಳುವ ಕವಿರತ್ನಗಳ ರಾಶಿಯೇ ಇದೆ. ಆದರೆ ಈ ಕವಿರತ್ನಗಳಲ್ಲಿ ಯಾರೂ ಕೂಡ ತಮ್ಮ ಜೀವನಕಾಲ, ಪರಿಚಯ, ಮೂಲನಾಮಧೇಯ, ಮುಂತಾದ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಗುಪ್ತವಾಗಿರಿಸಿ ಕೇವಲ ತಮ್ಮ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಮಾತ್ರ ಲೋಕದ ಜನರಿಗೆ ಉಪಯೋಗವಾಗಲೆಂದು ಕೃತಿಗಳರೂಪದಲ್ಲಿ ಕೊಟ್ಚಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಶ್ಲೋಕದ ಕರ್ತೃಗಳೂ ಕೂಡ ಇದಕ್ಕೆ ಹೊರತಾಗಿಲ್ಲ.
ಪ್ರಕೃತಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಕವಿರತ್ನರು ಭಾರತೀದೇವಿ ಅಥವಾ ಶ್ರೀಸರಸ್ವತೀದೇವಿಯನ್ನು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಪ್ರತಿ ಪಾದದಲ್ಲೂ 15 ಅಕ್ಷರಗಳಿರುವ ಹಾಗೂ ಸಂಪೂರ್ಣ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ 60 ಅಕ್ಷರಗಳಿರುವ "ಮಾಲಿನೀ" ಎಂಬ ಛಂದಸ್ಸನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಿ ಈ ಕವಿವರ್ಯರು ಈ ಶ್ಲೋಕವನ್ನು ವಿರಚಿಸಿದ್ದಾರೆ. (ನ ನ ಮ ಯ ಯ ಯುತೇಯಂ ಮಾಲಿನೀ ಭೋಗಿಲೋಕೈಃ) ಭಾರತೀ ಎಂದರೆ ಭಾಷೆ ಎಂದು ಅರ್ಥ. "ಭಾಸೃ - ದೀಪ್ತೌ" ಮತ್ತು "ರಮು - ರಮಣೇ" ಎಂಬ ಧಾತುಗಳಿಂದ ಭಾರತೀ ಎಂಬ ರೂಪವು ಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ. ಭಾ ಎಂದರೆ ದೀಪ್ತಿ, ಕಾಂತಿ, ಜ್ಞಾನ ಎಂದು ಅರ್ಥ. ರತೀ ಎಂದರೆ ಆಸಕ್ತಿ. ಭಾಷೆಯ ಉಗಮವು ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಒಬ್ಬರಿಂದ ಮತ್ತೊಬ್ಬರಿಗೆ ಹರಡಲೆಂದೇ ಆಗಿದೆ. ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ಕೇವಲ ಕೈ ಸನ್ನೆಗಳಿಂದಲೂ ಮನುಷ್ಯರು ವ್ಯವಹರಿಸಬಹುದಿತ್ತಲ್ಲವೇ...?? ಆದ್ದರಿಂದ ಭಾರತೀ ಎಂದರೆ ಭಾಷೆ. ಭಾಷೆ ಎಂದರೆ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಪಸರಿಸುವ ಮಾಧ್ಯಮ. ಭಿನ್ನ ಭಿನ್ನ ಪ್ರಾಕೃತಿಕ ಪರಿಸರಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಭಾರತಯು ಭಿನ್ನ ಭಿನ್ನವಾಗಿ ಜನರ ಬಾಯಿಂದ ವಿವಿಧ ಜ್ಞಾನಗಳಿಂದ ಹೊರಹೊಮ್ಮುತ್ತಾಳೆ. ಸದಾ ಜ್ಞಾನದಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿಯುಳ್ಳವರು ಯಾರೋ ಅವರು ಭಾರತೀದೇವಿ ಎಂದು ಅರ್ಥವಾಯಿತು. ಸಕಲ ವಿಜ್ಞಾನಗಳ ಪ್ರದಾತೆಯಾದ ಭಾರತೀದೇವಿಯ ಮಹಿಮೆ ಎಷ್ಟಿದೆ ಎಂದರೆ ಜನ್ಮದಿಂದಲೂ ಮೂಕನಾದ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ಈ ದೇವಿಯ ಮಹಿಮೆಮಾತ್ರದಿಂದ ದೊಡ್ಡ ವಕ್ತಾರ ಅಥವಾ ಪಂಡಿತನಾಗುತ್ತಾನೆ. ಅತ್ಯಂತ ಮೂರ್ಖನೂ ಕೂಡ ಪಂಡಿತಮಂಡಳಿಯ ಶಿರೋಮಣಿಯಂತಾಗುತ್ತಾನೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಈ ಶ್ಲೋಕದ ಕರ್ತೃಗಳಾದ ಕವಿವರ್ಯರು ಇಂತಹ ಮಹಿಮೆಯುಳ್ಳ ಭಾರತೀದೇವಿಯು ನನ್ನ ಮಾತು ಹಾಗೂ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಸದಾ ತನ್ನ ಸನ್ನಿಧಿಯನ್ನು ಧರಿಸಲಿ ಎಂದು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ಜಯತು ಗೀರ್ವಾಣಭಾರತೀ ಸದಾ ||
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾನನಾಯ ||
जडमतिरपि जन्तुर्जायते प्राज्ञमौलिः ।।
सकलवचनचेतोदेवता भारती सा ।
मम वचसि निधत्तां सन्निधिं मानसे च ।।
ಭವತಿ ಯದನುಭಾವಾದೇಡಮೂಕೋಪಿ ವಾಗ್ಮೀ |
ಜಡಮತಿರಪಿ ಜಂತುರ್ಜಾಯತೇ ಪ್ರಾಜ್ಞಮೌಲಿಃ ||
ಸಕಲವಚನಚೇತೋದೇವತಾ ಭಾರತೀ ಸಾ |
ಮಮ ವಚಸಿ ನಿಧತ್ತಾಂ ಸನ್ನಿಧಿಂ ಮಾನಸೇ ಚ ||
अन्वय: (संस्कृतवाक्यरचनापद्धति)
यदनुभावात् एडमूकः अपि वाग्मी भवति, जडमतिः अपि जन्तुः प्राज्ञमौलिः जायते, सा सकलवचनचेतोदेवता भारती मम वचसि च मानसे सन्निधिं निधत्ताम् ।।
अन्वयार्थ:
यद् - जिस माँ सरस्वती के
अनुभावात् - महिमा से
एडमूकः - गूंगा
अपि - भी
वाग्मी - अच्छा प्रवक्ता
भवति - बनता है,
जड - मूर्ख
मतिः - बुद्धिवाला होते हुए
अपि - भी
जन्तुः - मनुष्य
प्राज्ञ - अत्यंत निर्मल ज्ञानवाले पंडितों के
मौलिः - मस्तक पर विराजमान होनेवाला पंडित
जायते - बनता है,
सा - वह
सकल - सभी
वचन - वेद, शास्त्र, पुराण, काव्य आदि वचनों को
चेतः - चेतना या जीवन देनेवाली
देवता - देवता
भारती - माँ भारती या माँ सरस्वती
मम - मेरी
वचसि - बातों
च - तथा
मानसे - मन में
सन्निधिम् - अपनी सन्निधी का
निधत्ताम् - धारण करें ।।
विवरण:
संस्कृतभाषा के महासागर में कुछ ऐसे अनमोल रत्न जैसे कविवर्य हैं, जिन्हों ने बहुत ही सुंदर कृतियों की रचनायें गद्य, पद्य, चम्पू आदि की हैं, परं तु अपने निजी जीवन के बारे में कुछ भी प्रकाश करने में पीछे हटें हैंं । इस श्लोक के रचनाकार का भी यही परिस्तिथी है ।
इस श्लोक में माता श्रीसरस्वती या माँ भारती की महिमा का वर्णन कविवर्य ने "मालिनी" नाम के छंद में (न न म य य युतेयं मालिनी भोगिलोकैः) बहुत ही सुंदरता से किया है । माँ भारती की महिमा इतना है कि जन्म से ही गूंगे पर प्रसन्न हों तो वह सभा में सभी पंडितों को हरानेवाला वाग्मी बनता है । जन्म से ही मूर्ख व्यक्ति भी पंडित मंडली के सर पर विराजमान हो सकता है । ऐसी समस्त वेद वाङ्मय, शास्त्र, विज्ञान, तन्त्र, मन्त्र, यन्त्र, सभी तरह के विद्या, काव्य आदि ग्रंथों को जीवन देनेवाली माँ श्री भारती जी मेरी बातों में तथा मेरे मन में सदा अपनी उपस्थिती की धारणा करें ऐसा यहा इस श्लोक के कवि ने प्रार्थना किया है ।
जयतु गीर्वाणभारती ।।
ॐ नमो भगवते हयाननाय ।।
ಅನ್ವಯ: (ಸಂಸ್ಕೃತವಾಕ್ಯರಚನಾಪದ್ಧತಿ)
ಯದನುಭಾವಾತ್ ಏಡಮೂಕಃ ಅಪಿ ವಾಗ್ಮೀ ಭವತಿ, ಜಡಮತಿಃ ಅಪಿ ಜಂತುಃ ಪ್ರಾಜ್ಞಮೌಲಿಃ ಜಾಯತೇ, ಸಾ ಸಕಲವಚನಚೇತೋದೇವತಾ ಭಾರತೀ ಮಮ ವಚಸಿ ಚ ಮಾನಸೇ ಸನ್ನಿಧಿಂ ನಿಧತ್ತಾಮ್ ||
ಪ್ರತಿಪದಾರ್ಥ:
ಯದ್ - ಯಾವ ದೇವತೆಯ
ಅನುಭಾವಾತ್ - ಮಹಿಮೆಯ ದೆಸೆಯಿಂದ
ಏಡಮೂಕಃ ಅಪಿ - ಹುಟ್ಟುಮೂಗನೂ ಕೂಡ
ವಾಗ್ಮೀ - ವಕ್ತಾರನು
ಭವತಿ - ಆಗುತ್ತಾನೆಯೋ,
ಜಡ - ಮೂರ್ಖ
ಮತಿಃ - ಬುದ್ಧಿಯುಳ್ಳ
ಜಂತುಃ ಅಪಿ - ವ್ಯಕ್ತಿಯು ಕೂಡ
ಪ್ರಾಜ್ಞ - ಹೆಚ್ಚಿನ ಜ್ಞಾನವುಳ್ಳ ಪಂಡಿತರ
ಮೌಲಿಃ - ಶಿರೋಮಣಿಯು
ಜಾಯತೇ - ಆಗುತ್ತಾನೆಯೋ,
ಸಾ - ಆ
ಸಕಲ - ಸಮಸ್ತ
ವಚನ - ವೇದ, ಶಾಸ್ತ್ರ, ಪುರಾಣ ಕಾವ್ಯ ಮುಂತಾದ ವಚನಗಳ
ಚೇತಃ - ಜೀವನದಂತೇ ಇರುವ
ದೇವತಾ - ದೇವತೆಯಾದ
ಭಾರತೀ - ಶ್ರೀಭಾರತೀದೇವಿಯು
ಮಮ - ನನ್ನ
ವಚಸಿ - ಮಾತಿನಲ್ಲಿ
ಚ - ಮತ್ತು
ಮಾನಸೇ - ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ
ಸನ್ನಿಧಿಮ್ - ಸನ್ನಿಧಿಯನ್ನು
ನಿಧತ್ತಾಮ್ - ಧರಿಸಲಿ ||
ವಿವರಣೆ:
ಸಂಸ್ಕೃತವಾಙ್ಮಯವೆಂಬ ಮಹಾಸಾಗರದ ಆಳದಲ್ಲಿ ಅನೇಕಾನೇಕ ಬೆಲೆಬಾಳುವ ಕವಿರತ್ನಗಳ ರಾಶಿಯೇ ಇದೆ. ಆದರೆ ಈ ಕವಿರತ್ನಗಳಲ್ಲಿ ಯಾರೂ ಕೂಡ ತಮ್ಮ ಜೀವನಕಾಲ, ಪರಿಚಯ, ಮೂಲನಾಮಧೇಯ, ಮುಂತಾದ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಗುಪ್ತವಾಗಿರಿಸಿ ಕೇವಲ ತಮ್ಮ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಮಾತ್ರ ಲೋಕದ ಜನರಿಗೆ ಉಪಯೋಗವಾಗಲೆಂದು ಕೃತಿಗಳರೂಪದಲ್ಲಿ ಕೊಟ್ಚಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಶ್ಲೋಕದ ಕರ್ತೃಗಳೂ ಕೂಡ ಇದಕ್ಕೆ ಹೊರತಾಗಿಲ್ಲ.
ಪ್ರಕೃತಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಕವಿರತ್ನರು ಭಾರತೀದೇವಿ ಅಥವಾ ಶ್ರೀಸರಸ್ವತೀದೇವಿಯನ್ನು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಪ್ರತಿ ಪಾದದಲ್ಲೂ 15 ಅಕ್ಷರಗಳಿರುವ ಹಾಗೂ ಸಂಪೂರ್ಣ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ 60 ಅಕ್ಷರಗಳಿರುವ "ಮಾಲಿನೀ" ಎಂಬ ಛಂದಸ್ಸನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಿ ಈ ಕವಿವರ್ಯರು ಈ ಶ್ಲೋಕವನ್ನು ವಿರಚಿಸಿದ್ದಾರೆ. (ನ ನ ಮ ಯ ಯ ಯುತೇಯಂ ಮಾಲಿನೀ ಭೋಗಿಲೋಕೈಃ) ಭಾರತೀ ಎಂದರೆ ಭಾಷೆ ಎಂದು ಅರ್ಥ. "ಭಾಸೃ - ದೀಪ್ತೌ" ಮತ್ತು "ರಮು - ರಮಣೇ" ಎಂಬ ಧಾತುಗಳಿಂದ ಭಾರತೀ ಎಂಬ ರೂಪವು ಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ. ಭಾ ಎಂದರೆ ದೀಪ್ತಿ, ಕಾಂತಿ, ಜ್ಞಾನ ಎಂದು ಅರ್ಥ. ರತೀ ಎಂದರೆ ಆಸಕ್ತಿ. ಭಾಷೆಯ ಉಗಮವು ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಒಬ್ಬರಿಂದ ಮತ್ತೊಬ್ಬರಿಗೆ ಹರಡಲೆಂದೇ ಆಗಿದೆ. ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ಕೇವಲ ಕೈ ಸನ್ನೆಗಳಿಂದಲೂ ಮನುಷ್ಯರು ವ್ಯವಹರಿಸಬಹುದಿತ್ತಲ್ಲವೇ...?? ಆದ್ದರಿಂದ ಭಾರತೀ ಎಂದರೆ ಭಾಷೆ. ಭಾಷೆ ಎಂದರೆ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಪಸರಿಸುವ ಮಾಧ್ಯಮ. ಭಿನ್ನ ಭಿನ್ನ ಪ್ರಾಕೃತಿಕ ಪರಿಸರಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಭಾರತಯು ಭಿನ್ನ ಭಿನ್ನವಾಗಿ ಜನರ ಬಾಯಿಂದ ವಿವಿಧ ಜ್ಞಾನಗಳಿಂದ ಹೊರಹೊಮ್ಮುತ್ತಾಳೆ. ಸದಾ ಜ್ಞಾನದಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿಯುಳ್ಳವರು ಯಾರೋ ಅವರು ಭಾರತೀದೇವಿ ಎಂದು ಅರ್ಥವಾಯಿತು. ಸಕಲ ವಿಜ್ಞಾನಗಳ ಪ್ರದಾತೆಯಾದ ಭಾರತೀದೇವಿಯ ಮಹಿಮೆ ಎಷ್ಟಿದೆ ಎಂದರೆ ಜನ್ಮದಿಂದಲೂ ಮೂಕನಾದ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ಈ ದೇವಿಯ ಮಹಿಮೆಮಾತ್ರದಿಂದ ದೊಡ್ಡ ವಕ್ತಾರ ಅಥವಾ ಪಂಡಿತನಾಗುತ್ತಾನೆ. ಅತ್ಯಂತ ಮೂರ್ಖನೂ ಕೂಡ ಪಂಡಿತಮಂಡಳಿಯ ಶಿರೋಮಣಿಯಂತಾಗುತ್ತಾನೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಈ ಶ್ಲೋಕದ ಕರ್ತೃಗಳಾದ ಕವಿವರ್ಯರು ಇಂತಹ ಮಹಿಮೆಯುಳ್ಳ ಭಾರತೀದೇವಿಯು ನನ್ನ ಮಾತು ಹಾಗೂ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಸದಾ ತನ್ನ ಸನ್ನಿಧಿಯನ್ನು ಧರಿಸಲಿ ಎಂದು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ಜಯತು ಗೀರ್ವಾಣಭಾರತೀ ಸದಾ ||
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾನನಾಯ ||
May 27, 2021
Forwarded from Markdown
अद्य वीरसावरकरस्य जन्मदिवसस्य शुभावसरे तेन संबंधी लेखः अवश्यमेव पठेत
Wikipedia
विनायक दामोदर सावरकर
विनायकदामोदरसावरकरः
ईशवीये १९१० वर्षे जुलै १० दिनाङ्कः। सूर्योदयसमयः। फ़्रान्स्-देशे
मार्सेल्स्-वीर सावरकर मोरिया नाम्नी नौका नौकीलेन स्थापिता। वीर सावरकर
तस्यां कोऽपि यान्त्रिकलोपः सञ्जातः। नौकायाः कर्मकराः तस्य लोपस्य निवारणे मग्नाः आसन्। यात्रिकाः सा…
तस्यां कोऽपि यान्त्रिकलोपः सञ्जातः। नौकायाः कर्मकराः तस्य लोपस्य निवारणे मग्नाः आसन्। यात्रिकाः सा…
May 28, 2021
ओ३म्
२२७. संस्कृत वाक्याभ्यासः
भवतः मुखं तत्र अस्ति
= आपका मुख वहाँ है
अग्रे दृष्ट्वा यानं चालयतु ।
= आगे देखकर वाहन चलाईये
ध्यानं यानचालने एव भवेत्
= ध्यान वाहन चलाने पर ही रहे
यदा यानं चालयति तदा अन्यं कार्यं मा करोतु
= जब वाहन चलाते हैं तब अन्य काम न करें
चलभाषेण वार्तालापः न करणीयः।
= मोबाइल से बातचीत नहीं करनी चाहिये ।
याने चलचित्रं न द्रष्टव्यम्।
= वाहन में फ़िल्म नहीं देखनी चाहिये।
अत्र तत्र न द्रष्टव्यम्।
= यहाँ वहाँ नहीं देखना चाहिये
धूम्रपानं मा कुर्वन्तु।
= धूम्रपान न करें ।
मद्यपानं मा कुर्वन्तु।
= मद्यपान न करें ।
कारयाने पट्टम् अवश्यमेव बध्नातु ।
= कार में बेल्ट अवश्य बाँधिये।
यात्रा सर्वदा सुखेन करणीया ।
= यात्रा हमेशा सुख से करें ।
ओ3म्
२२८. संस्कृताभ्यासः
अद्य रविवासरः अस्ति।
= आज रविवार है।
रविवासरे किं करणीयम् ?
= रविवार को क्या करना चाहिए ?
रविवासरे यज्ञरू करणीयः।
= रविवार को यज्ञ करना चाहिये।
रविवासरे स्वाध्यायः करणीयः।
= रविवार को स्वाध्याय करना चाहिये।
रविवासरे संस्कृतं पठनीयम्।
= रविवार को संस्कृत पढ़नी चाहिये।
रविवासरे संस्कृत-सम्भाषणं करणीयम्।
= रविवार को संस्कृत में बातचीत करनी चाहिये।
ओ3म्
२२९. संस्कृत वाक्याभ्यासः
मह्यं भोजनं देहि।
= मुझे भोजन दो।
मह्यं भोजनं ददातु।
= मुझे भोजन दीजिये।
भोजनं बहु स्वादिष्टम् अस्ति।
= भोजन बहुत स्वादिष्ट है।
भवान् / भवती अपि खादतु।
= आप भी खाईये।
त्वम् अपि खाद।
= तुम भी खाओ।
अलाबोरू शाकम् इच्छामि।
= लौकी का शाक चाहिये।
न न अद्य पिष्टकम् न इच्छामि।
= नहीं आज पकौड़ा नहीं चाहता हूँ।
पिष्टकम् = पकौड़ा।
पिष्टकानि = पकौड़े।
ओ३म्
२३०. संस्कृत वाक्याभ्यासः
अत्र = यहाँ
तत्र = वहाँ
यत्र = जहाँ
कुत्र = कहाँ
सर्वत्र = सब जगह
अन्यत्र = और कहीं
अत्र आम्रफलम् अस्ति।
तत्र कदलीफलम् अस्ति।
यत्र बदरीफलम् अस्ति तत्रैव नारंगफलम् अस्ति।
स्वादुफलं कुत्र अस्ति ?
कर्मफलं सर्वत्र अस्ति।
आनन्दः सर्वत्र अस्ति।
ओ३म्
२४१ संस्कृत वाक्याभ्यासः
ह्यः मार्गे हयः आसीत्।
= कल रास्ते में घोड़ा था।
हयं दृष्ट्वा सर्वे यानं मन्दं कृतवन्तः ।
= घोड़े को देखकर सबने वाहन धीमा कर दिया।
मार्गे यदाकदा शशः अपि आगच्छति।
= रास्ते में कभी कभी खरगोश भी आ जाता है।
शशः बहु वेगेन धावति।
= खरगोश बहुत तेज दौड़ता है।
एकः जनः उष्ट्रं नयति स्म।
= एक जन ऊँट ले जा रहा था।
बालकाः उष्ट्रं द्रष्टुं स्थितवन्तः।
= बच्चे ऊँट को देखने खड़े हो गए।
नगरे यदा गजः आगच्छति तदा सम्मर्दः भवति।
= शहर में जब हाथी आता है तो भीड़ हो जाती है।
आं गर्दभं द्रष्टुम् अनेके जनाः तिष्ठन्ति।
= हाँ , गधा देखने के लिये अनेक लोग खड़े हो जाते हैं।
यदा धेनुः मिलति तदा सर्वे किमपि खादयन्ति।
= जब गाय मिलती है तब सभी कुछ खिलाते हैं ।
मार्जारी तु गृहे भवति एव।
= बिल्ली तो घर में होती ही है।
आं सिंहं द्रष्टुं वनं गच्छन्तु।
= हाँ शेर देखने के लिये जंगल जाईये ।
ओ३म्
२४२ संस्कृत वाक्याभ्यासः
अद्य सः अनशनं करिष्यति।
= आज वह अनशन करेगा।
अन+अशनम् = भोजन न करना
सः सत्यमेव किमपि न खादिष्यति।
= वह सचमुच में कुछ नहीं खाएगा।
आदिनं आहारं विना एव यापयिष्यति।
= पूरा दिन आहार बिना के बिताएगा।
उपवासकाले अपि सः कार्यं तु करिष्यति एव।
= उपवास के समय भी वह काम तो करेगा ही।
केचन जनाः उपवासं तु कुर्वन्ति
= कुछ लोग उपवास तो करते हैं
मध्ये मध्ये चणकपूरिकां खादन्ति।
= बीच बीच में छोले भटूरे खाते हैं
रसं पिबन्ति।
= जूस पीते हैं ।
तेषामेव उपवासस्य प्रचारः भवति।
= उनके ही उपवास का प्रचार होता है।
श्रद्धया उपवासः करणीयः।
= श्रद्धा से उपवास करना चाहिये।
अनशनस्य किमपि ध्येयं भवेत्।
= अनशन का कोई ध्येय होना चाहिये।
व्यर्थमेव जनान् आकर्ष्टुम् उपवासः न करणीयः ।
= बेकार में लोगों को आकर्षित करने के लिये उपवास नहीं करना चाहिये
#Vakyabhyas
२२७. संस्कृत वाक्याभ्यासः
भवतः मुखं तत्र अस्ति
= आपका मुख वहाँ है
अग्रे दृष्ट्वा यानं चालयतु ।
= आगे देखकर वाहन चलाईये
ध्यानं यानचालने एव भवेत्
= ध्यान वाहन चलाने पर ही रहे
यदा यानं चालयति तदा अन्यं कार्यं मा करोतु
= जब वाहन चलाते हैं तब अन्य काम न करें
चलभाषेण वार्तालापः न करणीयः।
= मोबाइल से बातचीत नहीं करनी चाहिये ।
याने चलचित्रं न द्रष्टव्यम्।
= वाहन में फ़िल्म नहीं देखनी चाहिये।
अत्र तत्र न द्रष्टव्यम्।
= यहाँ वहाँ नहीं देखना चाहिये
धूम्रपानं मा कुर्वन्तु।
= धूम्रपान न करें ।
मद्यपानं मा कुर्वन्तु।
= मद्यपान न करें ।
कारयाने पट्टम् अवश्यमेव बध्नातु ।
= कार में बेल्ट अवश्य बाँधिये।
यात्रा सर्वदा सुखेन करणीया ।
= यात्रा हमेशा सुख से करें ।
ओ3म्
२२८. संस्कृताभ्यासः
अद्य रविवासरः अस्ति।
= आज रविवार है।
रविवासरे किं करणीयम् ?
= रविवार को क्या करना चाहिए ?
रविवासरे यज्ञरू करणीयः।
= रविवार को यज्ञ करना चाहिये।
रविवासरे स्वाध्यायः करणीयः।
= रविवार को स्वाध्याय करना चाहिये।
रविवासरे संस्कृतं पठनीयम्।
= रविवार को संस्कृत पढ़नी चाहिये।
रविवासरे संस्कृत-सम्भाषणं करणीयम्।
= रविवार को संस्कृत में बातचीत करनी चाहिये।
ओ3म्
२२९. संस्कृत वाक्याभ्यासः
मह्यं भोजनं देहि।
= मुझे भोजन दो।
मह्यं भोजनं ददातु।
= मुझे भोजन दीजिये।
भोजनं बहु स्वादिष्टम् अस्ति।
= भोजन बहुत स्वादिष्ट है।
भवान् / भवती अपि खादतु।
= आप भी खाईये।
त्वम् अपि खाद।
= तुम भी खाओ।
अलाबोरू शाकम् इच्छामि।
= लौकी का शाक चाहिये।
न न अद्य पिष्टकम् न इच्छामि।
= नहीं आज पकौड़ा नहीं चाहता हूँ।
पिष्टकम् = पकौड़ा।
पिष्टकानि = पकौड़े।
ओ३म्
२३०. संस्कृत वाक्याभ्यासः
अत्र = यहाँ
तत्र = वहाँ
यत्र = जहाँ
कुत्र = कहाँ
सर्वत्र = सब जगह
अन्यत्र = और कहीं
अत्र आम्रफलम् अस्ति।
तत्र कदलीफलम् अस्ति।
यत्र बदरीफलम् अस्ति तत्रैव नारंगफलम् अस्ति।
स्वादुफलं कुत्र अस्ति ?
कर्मफलं सर्वत्र अस्ति।
आनन्दः सर्वत्र अस्ति।
ओ३म्
२४१ संस्कृत वाक्याभ्यासः
ह्यः मार्गे हयः आसीत्।
= कल रास्ते में घोड़ा था।
हयं दृष्ट्वा सर्वे यानं मन्दं कृतवन्तः ।
= घोड़े को देखकर सबने वाहन धीमा कर दिया।
मार्गे यदाकदा शशः अपि आगच्छति।
= रास्ते में कभी कभी खरगोश भी आ जाता है।
शशः बहु वेगेन धावति।
= खरगोश बहुत तेज दौड़ता है।
एकः जनः उष्ट्रं नयति स्म।
= एक जन ऊँट ले जा रहा था।
बालकाः उष्ट्रं द्रष्टुं स्थितवन्तः।
= बच्चे ऊँट को देखने खड़े हो गए।
नगरे यदा गजः आगच्छति तदा सम्मर्दः भवति।
= शहर में जब हाथी आता है तो भीड़ हो जाती है।
आं गर्दभं द्रष्टुम् अनेके जनाः तिष्ठन्ति।
= हाँ , गधा देखने के लिये अनेक लोग खड़े हो जाते हैं।
यदा धेनुः मिलति तदा सर्वे किमपि खादयन्ति।
= जब गाय मिलती है तब सभी कुछ खिलाते हैं ।
मार्जारी तु गृहे भवति एव।
= बिल्ली तो घर में होती ही है।
आं सिंहं द्रष्टुं वनं गच्छन्तु।
= हाँ शेर देखने के लिये जंगल जाईये ।
ओ३म्
२४२ संस्कृत वाक्याभ्यासः
अद्य सः अनशनं करिष्यति।
= आज वह अनशन करेगा।
अन+अशनम् = भोजन न करना
सः सत्यमेव किमपि न खादिष्यति।
= वह सचमुच में कुछ नहीं खाएगा।
आदिनं आहारं विना एव यापयिष्यति।
= पूरा दिन आहार बिना के बिताएगा।
उपवासकाले अपि सः कार्यं तु करिष्यति एव।
= उपवास के समय भी वह काम तो करेगा ही।
केचन जनाः उपवासं तु कुर्वन्ति
= कुछ लोग उपवास तो करते हैं
मध्ये मध्ये चणकपूरिकां खादन्ति।
= बीच बीच में छोले भटूरे खाते हैं
रसं पिबन्ति।
= जूस पीते हैं ।
तेषामेव उपवासस्य प्रचारः भवति।
= उनके ही उपवास का प्रचार होता है।
श्रद्धया उपवासः करणीयः।
= श्रद्धा से उपवास करना चाहिये।
अनशनस्य किमपि ध्येयं भवेत्।
= अनशन का कोई ध्येय होना चाहिये।
व्यर्थमेव जनान् आकर्ष्टुम् उपवासः न करणीयः ।
= बेकार में लोगों को आकर्षित करने के लिये उपवास नहीं करना चाहिये
#Vakyabhyas
May 28, 2021
PADMANABH S. JAINI 🥀
(23 October 1923 - 25 May 2021)
(23 October 1923 - 25 May 2021)
May 28, 2021
💐 PADMANABH S. JAINI 💐
(23 October 1923 - 25 May 2021)
The Sahṛdaya Jñānopayogī Scholar Who Never Lost His Sense Of Wonder
World-renowned scholar Dr Padmanabh S. Jaini breathed his last on May 25, 2021. Dr Jaini was a veritable encyclopedia of Indian philosophy, and one of the world’s leading scholars of Jainism and Buddhism. An indologist who mastered several languages, Dr Jaini wrote largely on Buddhism and Jainism. He was Professor Emeritus at the University of California, Berkeley, where he taught for nearly a quarter of a century.
Dr Jaini was born in a Tulu Jain family at his maternal grandmother’s home in Belthangady Jain Pete (Karnataka) on Monday, October 23, 1923. His mother was a devotee of Padmāvatī Devī and named him Padmanabh. His father Śrī Nellikar Shreevarma Shetty and his mother Śrīmatī Rajamati (known as Radhamma) were both educated, well-read Jain householders who gave their son sound values and an excellent education steeped in tradition.Dr Jaini was blessed with three brothers and three sisters.
Dr Jaini’s education began at age 3 when his mother made him memorise the nakṣatras and the names of the three caubīsīs. His father taught him to read English and Hindi, and hoped that he would grow up to become a scholar like Jugmandar Lal Jaini, knowing both Sanskrit and English. Being the son of a dedicated and disciplined teacher, Dr Jaini completed his primary school at age 9 and was then sent to the Gurukula established by Muni Samantabhadra in Karanja (Maharashtra) where he completed his matriculation. After this, Dr. Jaini attended college in Nashik, where he completed his BA (Honours) in Sanskrit and Prakrit.
A short trip to Mumbai led to Dr Jaini’s introduction to Pandit Nathuram Premi. Pandit Premiji then introduced the young Padmanabh to Pandit Sukhlal Sanghavi, who happened to be visiting Mumbai at the time. Pandit Sukhlalji immediately took the young scholar under his wing and took him back to Ahmadabad, where he stayed for two years and completed his MA under the close mentorship of Pandit Sukhlalji. Back in Mumbai, the young Padmanabh met Kakasaheb Kalelkar, who awarded him the Dharmanand Kosambi Memorial Trust Scholarship for a year, which enabled him to go to Sri Lanka and continue his studies. Dr Jaini lived in Sri Lanka for 2 years and was awarded a degree called Saddhamācariya.
Following this, Dr Jaini spent another year in Ahmadabad, teaching Pali and Buddhism. He was then appointed as a Lecturer of Pali and Buddhism at the renowned Banaras Hindu University. Such was his eminence at the BHU, that he was invited to become a Lecturer in Pali at the world-famous SOAS (University of London). He taught there for several years, first as a lecturer and then as a Reader. He also completed his PhD at the University of London.
An invitation offering Full Professorship at the University of Michigan, Ann Arbor, saw Dr Jaini and his family migrate to America in July 1967. There, he taught a graduate course in Sanskrit and an undergraduate course in Buddhism. In 1972, Dr Jaini was invited to teach in the newly established graduate programme in Buddhist Studies at the University of California, Berkeley. And he stayed and taught here for the rest of his life.
(23 October 1923 - 25 May 2021)
The Sahṛdaya Jñānopayogī Scholar Who Never Lost His Sense Of Wonder
World-renowned scholar Dr Padmanabh S. Jaini breathed his last on May 25, 2021. Dr Jaini was a veritable encyclopedia of Indian philosophy, and one of the world’s leading scholars of Jainism and Buddhism. An indologist who mastered several languages, Dr Jaini wrote largely on Buddhism and Jainism. He was Professor Emeritus at the University of California, Berkeley, where he taught for nearly a quarter of a century.
Dr Jaini was born in a Tulu Jain family at his maternal grandmother’s home in Belthangady Jain Pete (Karnataka) on Monday, October 23, 1923. His mother was a devotee of Padmāvatī Devī and named him Padmanabh. His father Śrī Nellikar Shreevarma Shetty and his mother Śrīmatī Rajamati (known as Radhamma) were both educated, well-read Jain householders who gave their son sound values and an excellent education steeped in tradition.Dr Jaini was blessed with three brothers and three sisters.
Dr Jaini’s education began at age 3 when his mother made him memorise the nakṣatras and the names of the three caubīsīs. His father taught him to read English and Hindi, and hoped that he would grow up to become a scholar like Jugmandar Lal Jaini, knowing both Sanskrit and English. Being the son of a dedicated and disciplined teacher, Dr Jaini completed his primary school at age 9 and was then sent to the Gurukula established by Muni Samantabhadra in Karanja (Maharashtra) where he completed his matriculation. After this, Dr. Jaini attended college in Nashik, where he completed his BA (Honours) in Sanskrit and Prakrit.
A short trip to Mumbai led to Dr Jaini’s introduction to Pandit Nathuram Premi. Pandit Premiji then introduced the young Padmanabh to Pandit Sukhlal Sanghavi, who happened to be visiting Mumbai at the time. Pandit Sukhlalji immediately took the young scholar under his wing and took him back to Ahmadabad, where he stayed for two years and completed his MA under the close mentorship of Pandit Sukhlalji. Back in Mumbai, the young Padmanabh met Kakasaheb Kalelkar, who awarded him the Dharmanand Kosambi Memorial Trust Scholarship for a year, which enabled him to go to Sri Lanka and continue his studies. Dr Jaini lived in Sri Lanka for 2 years and was awarded a degree called Saddhamācariya.
Following this, Dr Jaini spent another year in Ahmadabad, teaching Pali and Buddhism. He was then appointed as a Lecturer of Pali and Buddhism at the renowned Banaras Hindu University. Such was his eminence at the BHU, that he was invited to become a Lecturer in Pali at the world-famous SOAS (University of London). He taught there for several years, first as a lecturer and then as a Reader. He also completed his PhD at the University of London.
An invitation offering Full Professorship at the University of Michigan, Ann Arbor, saw Dr Jaini and his family migrate to America in July 1967. There, he taught a graduate course in Sanskrit and an undergraduate course in Buddhism. In 1972, Dr Jaini was invited to teach in the newly established graduate programme in Buddhist Studies at the University of California, Berkeley. And he stayed and taught here for the rest of his life.
May 28, 2021
Dr
Jaini’s career at the University of California, Berkeley was a series
of highlights. All his academic endeavours met with great success. It
was here that he wrote his groundbreaking masterpiece, The Jaina Path of
Purification, in 1979, followed by several other books, articles and
academic papers, all of enduring archival value. Dr Jaini became a
colossus in the world of Jain and Buddhist studies.
In all, he wrote 17 highly acclaimed books and over 80 articles.
The most prominent among his books are:
Laghutattvasphoṭa by Amṛtacandrasūri (Ahmadabad: 1978)
The Jaina Path of Purification (Berkeley: 1979)
Gender and Salvation (Berkeley: 1991)
Collected Papers on Jaina Studies (Delhi: 2000)
Collected Papers on Buddhist Studies (Delhi: 2001)
Christianity and Jainism: An Interfaith Dialogue (Mumbai: 2009)
Not only was Dr Jaini known for his erudition, but also his brilliant teaching and incomparable memory. He was also a marvellous raconteur, blessed with a tremendous sense of humour. Dr Jaini did not care much for titles or honorifics and wore his profound learning very lightly. He was highly sought after, yet also highly approachable. Several leading Indologists today chose a career in academics after meeting him.
I am fortunate to have had the warmest personal relationship with Dr Jaini. Not only am I the great-grandson of Pandit Nathuram Premi, his first mentor, I have also inherited Premiji’s legendary publishing house, Hindi Granth Karyalay and continue his legacy in my limited way. Dr Jaini visited our home in Mumbai and mesmerised us with his perfect recollection of his meetings with Pandit Premiji. His advice and inspiration have guided me through my work as a translator of Jain literature. He allowed me to publish his writings, Christianity and Jainism (2009) and his memoirs Coincidences (Yogāyoga)(2019), in multiple languages.
Losing Dr Jaini marks the end of an era, and is a great personal loss to many. In the words of his son, “He was a brilliant scholar and a good man.” The world is a lesser place in his absence.
I pray that his soul attains kṣāyika samyagdarśana and mokṣa.
Manish Modi
Mumbai, 26 May 2021
In all, he wrote 17 highly acclaimed books and over 80 articles.
The most prominent among his books are:
Laghutattvasphoṭa by Amṛtacandrasūri (Ahmadabad: 1978)
The Jaina Path of Purification (Berkeley: 1979)
Gender and Salvation (Berkeley: 1991)
Collected Papers on Jaina Studies (Delhi: 2000)
Collected Papers on Buddhist Studies (Delhi: 2001)
Christianity and Jainism: An Interfaith Dialogue (Mumbai: 2009)
Not only was Dr Jaini known for his erudition, but also his brilliant teaching and incomparable memory. He was also a marvellous raconteur, blessed with a tremendous sense of humour. Dr Jaini did not care much for titles or honorifics and wore his profound learning very lightly. He was highly sought after, yet also highly approachable. Several leading Indologists today chose a career in academics after meeting him.
I am fortunate to have had the warmest personal relationship with Dr Jaini. Not only am I the great-grandson of Pandit Nathuram Premi, his first mentor, I have also inherited Premiji’s legendary publishing house, Hindi Granth Karyalay and continue his legacy in my limited way. Dr Jaini visited our home in Mumbai and mesmerised us with his perfect recollection of his meetings with Pandit Premiji. His advice and inspiration have guided me through my work as a translator of Jain literature. He allowed me to publish his writings, Christianity and Jainism (2009) and his memoirs Coincidences (Yogāyoga)(2019), in multiple languages.
Losing Dr Jaini marks the end of an era, and is a great personal loss to many. In the words of his son, “He was a brilliant scholar and a good man.” The world is a lesser place in his absence.
I pray that his soul attains kṣāyika samyagdarśana and mokṣa.
Manish Modi
Mumbai, 26 May 2021
May 28, 2021
PADMANABH S. JAINI 🥀
(23 October 1923 - 25 May 2021)
(23 October 1923 - 25 May 2021)
May 28, 2021
May 28, 2021
शिक्षकः-
प्राणवायुः इत्युक्ते अाङ्ग्लायाम् अक्सिजेन इति, जानन्ति वा भवन्तः ? एतं
विना जीवाः न जीवन्ति । एतस्य आविष्कारः 1722 ख्रीष्टाब्दे जातः ।
एकः छात्रः सहसा उत्थाय – महाशय ! ततः पूर्वं जीवाः श्वास-प्रश्वासयोः व्यवहारमेव न कुर्वन्ति स्म किम् ?
— नारदः ।
#hasya
एकः छात्रः सहसा उत्थाय – महाशय ! ततः पूर्वं जीवाः श्वास-प्रश्वासयोः व्यवहारमेव न कुर्वन्ति स्म किम् ?
— नारदः ।
#hasya
May 28, 2021
May 28, 2021
Sanskrit-1820-1830
२८.५ सायंकाल आकाशवाणी संस्कृत
May 28, 2021
May 28, 2021
May 28, 2021
नूतनसूचनाप्रौद्योगिकविद्यायाः मार्गनिर्देशपालनविषये वाट्स् आप् माध्यमाय भारतसर्वकारेण प्रतिवचनं दत्तम्।
नवदिल्ली> नूतनसूचनाप्रौद्योगिकविद्यायाः मार्गनिर्देशपालनविषये जातस्य नियमस्पर्धायां वाट्स् आप् माध्यमाय प्रतिवचनं दत्वा केन्द्रसर्वकारः। पौराणां गोप्यतासंरक्षणाय सर्वकारः शपथबद्धः भवति। अपि च राष्ट्रे नियमव्यवस्थां पालयित्वा देशसुरक्षापालनमपि सर्वकारस्य उत्तरदायित्वमेव इति केन्द्रसूचनाप्रौद्योगिकविद्यायाः मन्त्रिणा रविशङ्करप्रसादेन उक्तम्। राष्ट्रस्य नियमव्यवस्थानुसारं गोप्यतासंरक्षणा धिकारः केवलं कोऽपि मौलिकावकाशः न। तत् न्यायानुसारं नियन्त्रणविधेयः भवति इति सः न्यवेदयत्। राष्ट्रसुरक्षा, सामान्यनियमाः, तथा विदेशराष्ट्रयोः मिथः सौहृदं इत्यादिषु बाधायुक्तान् विषयान् प्रतिरोद्धुं, बहिरानेतुं कृतापराधीन् दण्डयितुं च सन्देशस्य उद्भवस्थानं प्रकाशयितव्यमस्ति। स्त्रीणां बालकानां च सुरक्षा अस्मिन् अन्तर्भवति। तत् गोप्यतायाः उल्लङ्घनं न भवति इति भारतसर्वकारः स्वाभिमतं प्राकाशयत्।
भारतसर्वकारस्य मार्गनिर्देशः शासननियमविरुद्धम् तथा उपभोक्तृणां गोपनीयताधिकारशलङ्घनं च भवति इति 'वाट्स् आप् ' सूचयति।
लडाक् मध्ये इस्रयेलीय- उदग्रछायाग्राही-विन्यासाय भारतम् सज्जम् अभवत्। चीनायाः सरणं निरीक्ष्यते।
नवदिल्ली> लडाक् मध्ये यथार्थनियन्त्रणरेखायां इस्रयेलीय हेरोन् उदग्रछायाग्राहीविन्यासाय
भारतं सज्जमभवत्। भारतीयसेनायाः निरीक्षणक्षमतायाःशक्तीकरणाय एव उदग्रछायाग्राह्यः सेनायै प्रदास्यते। इत्थं लडाक् मध्ये तथा चीनेन सह येषु प्रदेशेषु सीमां विभज्यन्ते तेषु मण्डलेषु अपि चीनस्य प्रवर्तनानि कार्यक्षमतया निरीक्षितुम् भारतस्य अवसरोऽपि लभ्यते। कोविड्१९ महामार्याः कारणेन कालविलम्बो जातः तथापि भारतीयतीरसेनायै विलम्बं विना उदग्रछायाग्राह्यः लप्स्यन्ते इति सर्वकारवृन्दैः निगदितम्। नूतनस्य उदग्रछायाग्राह्यः प्रतिलोमसम्मर्दक्षमता पुरातनापेक्षया अधिकतया अस्ति।
~ संप्रति वार्ता
नूतनसूचनाप्रौद्योगिकविद्यायाः मार्गनिर्देशपालनविषये वाट्स् आप् माध्यमाय भारतसर्वकारेण प्रतिवचनं दत्तम्।
नवदिल्ली> नूतनसूचनाप्रौद्योगिकविद्यायाः मार्गनिर्देशपालनविषये जातस्य नियमस्पर्धायां वाट्स् आप् माध्यमाय प्रतिवचनं दत्वा केन्द्रसर्वकारः। पौराणां गोप्यतासंरक्षणाय सर्वकारः शपथबद्धः भवति। अपि च राष्ट्रे नियमव्यवस्थां पालयित्वा देशसुरक्षापालनमपि सर्वकारस्य उत्तरदायित्वमेव इति केन्द्रसूचनाप्रौद्योगिकविद्यायाः मन्त्रिणा रविशङ्करप्रसादेन उक्तम्। राष्ट्रस्य नियमव्यवस्थानुसारं गोप्यतासंरक्षणा धिकारः केवलं कोऽपि मौलिकावकाशः न। तत् न्यायानुसारं नियन्त्रणविधेयः भवति इति सः न्यवेदयत्। राष्ट्रसुरक्षा, सामान्यनियमाः, तथा विदेशराष्ट्रयोः मिथः सौहृदं इत्यादिषु बाधायुक्तान् विषयान् प्रतिरोद्धुं, बहिरानेतुं कृतापराधीन् दण्डयितुं च सन्देशस्य उद्भवस्थानं प्रकाशयितव्यमस्ति। स्त्रीणां बालकानां च सुरक्षा अस्मिन् अन्तर्भवति। तत् गोप्यतायाः उल्लङ्घनं न भवति इति भारतसर्वकारः स्वाभिमतं प्राकाशयत्।
भारतसर्वकारस्य मार्गनिर्देशः शासननियमविरुद्धम् तथा उपभोक्तृणां गोपनीयताधिकारशलङ्घनं च भवति इति 'वाट्स् आप् ' सूचयति।
लडाक् मध्ये इस्रयेलीय- उदग्रछायाग्राही-विन्यासाय भारतम् सज्जम् अभवत्। चीनायाः सरणं निरीक्ष्यते।
नवदिल्ली> लडाक् मध्ये यथार्थनियन्त्रणरेखायां इस्रयेलीय हेरोन् उदग्रछायाग्राहीविन्यासाय
भारतं सज्जमभवत्। भारतीयसेनायाः निरीक्षणक्षमतायाःशक्तीकरणाय एव उदग्रछायाग्राह्यः सेनायै प्रदास्यते। इत्थं लडाक् मध्ये तथा चीनेन सह येषु प्रदेशेषु सीमां विभज्यन्ते तेषु मण्डलेषु अपि चीनस्य प्रवर्तनानि कार्यक्षमतया निरीक्षितुम् भारतस्य अवसरोऽपि लभ्यते। कोविड्१९ महामार्याः कारणेन कालविलम्बो जातः तथापि भारतीयतीरसेनायै विलम्बं विना उदग्रछायाग्राह्यः लप्स्यन्ते इति सर्वकारवृन्दैः निगदितम्। नूतनस्य उदग्रछायाग्राह्यः प्रतिलोमसम्मर्दक्षमता पुरातनापेक्षया अधिकतया अस्ति।
~ संप्रति वार्ता
May 28, 2021
सर्गस्थितिविनाशानां ।
जगतो यो जगन्मयः ।।
मूलभूतो नमस्तस्मै ।
विष्णवे परमात्मने ।।
अर्थः
जो जगत में सब जगह में रहते हैं, जो जगत की उत्पत्ती, स्थिती तथा विनाश का मूल कारण हैं उस परमात्मा श्रीमन्महाविष्णु जी को प्रणाम ।
ಸರ್ಗಸ್ಥಿತಿವಿನಾಶಾನಾಂ |
ಜಗತೋ ಯೋ ಜಗನ್ಮಯಃ ||
ಮೂಲಭೂತೋ ನಮಸ್ತಸ್ಮೈ |
ವಿಷ್ಣವೇ ಪರಮಾತ್ಮನೇ ||
ಅರ್ಥಃ-
ಯಾವ ಜಗನ್ಮಯನಾದ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವು ಜಗತ್ತಿನ ಸೃಷ್ಟಿ, ಸ್ಥಿತಿ ಹಾಗೂ ಲಯಗಳ ಮೂಲ ಕಾರಣನೋ ಅಂತಹ ಪರಮಾತ್ಮನಾದ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಿಗೆ ನಮಸ್ಕಾರ.
sargasthitivinAshAnAm |
jagatO yO jaganmayah ||
mUlabhUtO namastasmai |
viShNavE paramAtmanE ||
MEANING:-
Salute to the supreme soul lord Shri Mahavishnu, who lives everywhere in the universe and is the main reason for the creation, operation and destruction of the universe.
जगतो यो जगन्मयः ।।
मूलभूतो नमस्तस्मै ।
विष्णवे परमात्मने ।।
अर्थः
जो जगत में सब जगह में रहते हैं, जो जगत की उत्पत्ती, स्थिती तथा विनाश का मूल कारण हैं उस परमात्मा श्रीमन्महाविष्णु जी को प्रणाम ।
ಸರ್ಗಸ್ಥಿತಿವಿನಾಶಾನಾಂ |
ಜಗತೋ ಯೋ ಜಗನ್ಮಯಃ ||
ಮೂಲಭೂತೋ ನಮಸ್ತಸ್ಮೈ |
ವಿಷ್ಣವೇ ಪರಮಾತ್ಮನೇ ||
ಅರ್ಥಃ-
ಯಾವ ಜಗನ್ಮಯನಾದ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವು ಜಗತ್ತಿನ ಸೃಷ್ಟಿ, ಸ್ಥಿತಿ ಹಾಗೂ ಲಯಗಳ ಮೂಲ ಕಾರಣನೋ ಅಂತಹ ಪರಮಾತ್ಮನಾದ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಿಗೆ ನಮಸ್ಕಾರ.
sargasthitivinAshAnAm |
jagatO yO jaganmayah ||
mUlabhUtO namastasmai |
viShNavE paramAtmanE ||
MEANING:-
Salute to the supreme soul lord Shri Mahavishnu, who lives everywhere in the universe and is the main reason for the creation, operation and destruction of the universe.
May 28, 2021
There
is pun in every language. One word can have different meaning. eg: Fast
Make fast the rope. The colour is fast. The train is fast. Fast [
ekadashi/Ramzan]. Clock is fast.Hard and fast rules. Fast asleep.
विकाशमीयुर्जगतीशमार्गणा विकाशमीयुर्जगतीशमार्गणाः ।
विकाशमीयुर्जगतीशमार्गणा विकाशमीयुर्जगतीशमार्गणाः ॥
Four feet of the verse are the same but each foot has different meaning.
"The arrows (mārgaṇāḥ), of the king (jagatīśa) Arjuna spread out (vikāśam īyuḥ). The arrows (mārgaṇāḥ), of the lord of the earth (jagatīśa) [i.e. Śiva], spread out (vikāśam īyuḥ). The Gaṇas (gaṇāḥ) who are the slayers of demons (jagatīśamār) rejoiced (vikāśam īyuḥ). The seekers (mārgaṇāḥ) of Śiva (jagatīśa) [i.e. the deities and sages], reached (īyuḥ) the sky (vikāśam) [to watch the battle].
विकाशमीयुर्जगतीशमार्गणा विकाशमीयुर्जगतीशमार्गणाः ।
विकाशमीयुर्जगतीशमार्गणा विकाशमीयुर्जगतीशमार्गणाः ॥
Four feet of the verse are the same but each foot has different meaning.
"The arrows (mārgaṇāḥ), of the king (jagatīśa) Arjuna spread out (vikāśam īyuḥ). The arrows (mārgaṇāḥ), of the lord of the earth (jagatīśa) [i.e. Śiva], spread out (vikāśam īyuḥ). The Gaṇas (gaṇāḥ) who are the slayers of demons (jagatīśamār) rejoiced (vikāśam īyuḥ). The seekers (mārgaṇāḥ) of Śiva (jagatīśa) [i.e. the deities and sages], reached (īyuḥ) the sky (vikāśam) [to watch the battle].
May 28, 2021
writereaddata_Bulletins_Text_NSD_2021_May_NSD_Sanskrit_Sanskrit.pdf
164.5 KB
२९.५ आकाशवाणी संस्कृत
May 28, 2021
May 28, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - तृतीया सुबह 06:33 तक तत्पश्चात चतुर्थी
⛅ दिनांक - 29 मई 2021
⛅ दिन - शनिवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - ज्येष्ठ
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - पूर्वाषाढा शाम 06:04 तत्पश्चात उत्तराषाढा
⛅ योग - शुभ सुबह 11:30 तक तत्पश्चात शुक्ल
⛅ राहुकाल - सुबह 09:17 से सुबह 10:56 तक
⛅ सूर्योदय - 05:58
⛅ सूर्यास्त - 19:14
⛅ दिशाशूल - पूर्व दिशा में
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - तृतीया सुबह 06:33 तक तत्पश्चात चतुर्थी
⛅ दिनांक - 29 मई 2021
⛅ दिन - शनिवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - ज्येष्ठ
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - पूर्वाषाढा शाम 06:04 तत्पश्चात उत्तराषाढा
⛅ योग - शुभ सुबह 11:30 तक तत्पश्चात शुक्ल
⛅ राहुकाल - सुबह 09:17 से सुबह 10:56 तक
⛅ सूर्योदय - 05:58
⛅ सूर्यास्त - 19:14
⛅ दिशाशूल - पूर्व दिशा में
May 28, 2021
May 28, 2021
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
May 28, 2021
नमो नमः
काव्याध्ययनाय भवताम् अभिरुचिः अस्ति चेत् पठितुम् अवसरः अस्ति । सरलया संस्कृतभाषया नारायणीयम् , सौन्दर्यलहरी , वाल्मीकिरामायणम् इत्येतेषां वर्गा: प्रचलन्त: सन्ति। (पारायणपठनं वा उच्चारणपठनं वा न भवति।) माध्यमम् - Zoom अधिकविवरणार्थं पञ्जीकरणार्थं च कृपया लिङ्क् पूरयन्तु ।
धन्यवादः
Google form
काव्याध्ययनाय भवताम् अभिरुचिः अस्ति चेत् पठितुम् अवसरः अस्ति । सरलया संस्कृतभाषया नारायणीयम् , सौन्दर्यलहरी , वाल्मीकिरामायणम् इत्येतेषां वर्गा: प्रचलन्त: सन्ति। (पारायणपठनं वा उच्चारणपठनं वा न भवति।) माध्यमम् - Zoom अधिकविवरणार्थं पञ्जीकरणार्थं च कृपया लिङ्क् पूरयन्तु ।
धन्यवादः
Google form
May 28, 2021
May 28, 2021
🍃 कामभारस्स्थलसारश्रीसौधा असौ घन्वापिका।
सारसारवपीना सरागाकारसुभूररिभूः ॥ ३॥
🔸सर्वकामनापूरक, भवन-बहुल, वैभवशाली धनिकों का निवास, सारस पक्षियों के कूँ-कूँ से गुंजायमान, गहरे कुओं से भरा, स्वर्णिम यह अयोध्या शहर था।
🍃 भूरिभूसुरकागारासना पीवरसारसा।
का अपि व अनघसौध असौ श्रीरसालस्थभामका ॥ ३॥
🔸मकानों में निर्मित पूजा वेदी के चंहुओर ब्राह्मणों का जमावड़ा इस बड़े कमलों वाले नगर, द्वारका, में है। निर्मल भवनों वाले इस नगर में ऊंचे आम्रवृक्षों के ऊपर सूर्य की छटा निखर रही है।
#Viloma_Kavya
सारसारवपीना सरागाकारसुभूररिभूः ॥ ३॥
🔸सर्वकामनापूरक, भवन-बहुल, वैभवशाली धनिकों का निवास, सारस पक्षियों के कूँ-कूँ से गुंजायमान, गहरे कुओं से भरा, स्वर्णिम यह अयोध्या शहर था।
विलोम श्लोक
:—🍃 भूरिभूसुरकागारासना पीवरसारसा।
का अपि व अनघसौध असौ श्रीरसालस्थभामका ॥ ३॥
🔸मकानों में निर्मित पूजा वेदी के चंहुओर ब्राह्मणों का जमावड़ा इस बड़े कमलों वाले नगर, द्वारका, में है। निर्मल भवनों वाले इस नगर में ऊंचे आम्रवृक्षों के ऊपर सूर्य की छटा निखर रही है।
#Viloma_Kavya
May 28, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ चतुर्दशः अध्याय
♦️श्लोक :- १५
प्रस्तावसदृशं वाक्यं प्रभावसदृशं प्रियम्।
आत्मशक्तिसमं कोपं यो जानाति स पण्डितः।।१५।।
♦️भावार्थ --जो व्यक्ति अवसर के अनुकूल बात करता है, सामर्थ्य के अनुसार साहस का प्रदर्शन करता है तथा अपनी शक्ति के अनुसार क्रोध करता है, वही वास्तव में पण्डित है।।
#Chanakya
✒️ चतुर्दशः अध्याय
♦️श्लोक :- १५
प्रस्तावसदृशं वाक्यं प्रभावसदृशं प्रियम्।
आत्मशक्तिसमं कोपं यो जानाति स पण्डितः।।१५।।
♦️भावार्थ --जो व्यक्ति अवसर के अनुकूल बात करता है, सामर्थ्य के अनुसार साहस का प्रदर्शन करता है तथा अपनी शक्ति के अनुसार क्रोध करता है, वही वास्तव में पण्डित है।।
#Chanakya
May 28, 2021
Forwarded from जनार्दनः Janardhan आर्यः Iyer
नमस्ते।
Samskrit Bharati needs volunteers who can spare 1 hour per day (Morning 10 to 11 AM) for 4 days (5, 6 ,7 and 8th June).
Prerequisite - should *NOT* have attended Samskrit Bharati's Spoken Sanskrit classes (online or offline)
We are conducting teachers training, those teachers will be taking classes, for that we need students (12+ years till 70 years of age). It will help you get introduced to Samskrit Bharati's 10 Days spoken sanskrit classes.
Please fill following google form if interested.
https://forms.gle/WdrAeW9T9gWBpDDP6
Samskrit Bharati needs volunteers who can spare 1 hour per day (Morning 10 to 11 AM) for 4 days (5, 6 ,7 and 8th June).
Prerequisite - should *NOT* have attended Samskrit Bharati's Spoken Sanskrit classes (online or offline)
We are conducting teachers training, those teachers will be taking classes, for that we need students (12+ years till 70 years of age). It will help you get introduced to Samskrit Bharati's 10 Days spoken sanskrit classes.
Please fill following google form if interested.
https://forms.gle/WdrAeW9T9gWBpDDP6
Google Docs
Sambhashanvarg_05 June 2021 to 08 June 2021
Samskrit Bharati
Paschim Maharashtra needs volunteers who can spare 1 hour per day
(Morning 10 to 11 AM) for 4 days (5, 6 ,7 and 8th June).
Prerequisite - should NOT have attended Samskrit Bharati's Spoken Sanskrit classes (online or offline)
We are conducting…
Prerequisite - should NOT have attended Samskrit Bharati's Spoken Sanskrit classes (online or offline)
We are conducting…
May 29, 2021
ओ३म्
२४३ संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः पुस्तकविक्रेता अस्ति।
= वह पुस्तक विक्रेता है।
सः पुस्तकानि विक्रीणाति।
= वह पुस्तकें बेंचता है
तस्य आपणे नूतनानि पुस्तकानि अपि सन्ति।
= उसकी दूकान में नई पुस्तकें भी हैं
पुरातनानि पुस्तकानि अपि सन्ति।
= पुरानी पुस्तकें भी हैं
अपि च सः पुरातनानि पुस्तकानि प्रतिगृह्णाति
= वह पुरानी पुस्तकें वापस भी लेता है
पुरातनानां पुस्तकानां सः मूल्यं प्रत्यर्पयति।
= पुरानी पुस्तकों का वह मूल्य लौटाता है।
यदा कोsपि ग्राहकः न आगच्छति….
= जब कोई ग्राहक नहीं आता ….
…. तदा सः पुस्तकं पठति।
= ….. तब वह पुस्तक पढ़ता है
सः छात्रेभ्यः परामर्शम् अपि ददाति।
= वह छात्रों को सलाह भी देता है।
छात्राः तस्य परामर्शानुसारमेव पुस्तकं (पुस्तकानि ) क्रीणन्ति।
= छात्र उसकी सलाह के अनुसार पुस्तक (पुस्तकें) खरीदते हैं।
ओ३म्
२४४ संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः भूमिं क्रीतवान् ।
= उसने भूमि खरीदी।
अधुना सः भाटकं दत्वा निवसति।
= अभी वह किराया देकर रहता है।
भाटकगृहे सः प्रसन्नः नास्ति।
= किराये के घर पर वह खुश नहीं है।
अतएव तेन भूमिः क्रीता।
= इसलिये उसने भूमि खरीदी।
भूमौ सः गृहं निर्मास्यति
= भूमि पर वह घर बनाएगा।
बृहद् गृहं न निर्मास्यति।
= बड़ा घर नहीं बनाएगा।
सः ऐश्वर्यमयं गृहं न निर्मास्यति।
= वह वैभवशाली घर नहीं बनाएगा।
अपितु सः सुविधापूर्णं गृहं निर्मास्यति।
= जबकि वह सुविधापूर्ण घर बनाएगा।
तस्य मातापितरौ अपि तेन सह निवसतः
= उसके माता पिता भी उसके साथ रहते हैं।
पिता अधुना निवृत्तः अस्ति।
= पिता अभी निवृत्त हैं
सः परिसरस्य बालकान् पाठयति।
= वह परिसर के बच्चों को पढ़ाते हैं
माता गृहकार्यं करोति।
= माँ घर का काम करती हैं
तस्य भार्या शिक्षिका अस्ति।
= उसकी पत्नी शिक्षिका है।
सः चिकित्सासेवकः अस्ति।
= वह कम्पाउन्डर है ।
तस्मै मम शुभकामनाः ।
= उसे मेरी शुभकामनाएँ ।
ओ३म्
२४५ संस्कृत वाक्याभ्यासः
अद्य बिशु पर्व अस्ति।
= आज बिशु पर्व है।
केरलप्रदेशे पर्वणः नाम बिशु अस्ति।
= केरल में पर्व का नाम बिशु है।
आसामप्रदेशे बिहु उच्च्यते ।
= आसाम में बिहु कहते हैं।
ते जनाः पारम्परिकं परिधानं धारयन्ति।
= वे लोग पारम्परिक परिधान पहनते हैं।
लोकनृत्यं कुर्वन्ति।
= लोकनृत्य करते हैं।
असमजनाः मृदङ्गं वादयन्ति।
= असम के लोग मृदङ्ग बजाते हैं।
केरलजनाः पटहं वादयन्ति।
= केरल के लोग ढोल बजाते हैं।
तत्र तु वादित्रगणः पटहान् वादयति।
= वहाँ तो बजानेवाले ढोल बजाते हैं।
एकः गणः तुर्यं ( तुर्यानि) वादयति।
= एक समूह शहनाई बजाता है।
ह्यः वैशाखी पर्व आसीत् ।
= कल वैशाखी पर्व था।
पंजाबप्रदेशे वैशाखी पर्व आचर्यते।
= पंजाब में वैशाखी पर्व मनाते हैं।
सर्वेभ्यः बैसाखी , बिहु , बिशु च पर्वणः शुभकामनाः।
= सबको बैसाखी , बिहु , बिहु , बिशु पर्व की शुभकामनाएँ ।
ओ३म्
२४६ संस्कृत वाक्याभ्यासः
रात्रौ महापणं गतवान् अहम्।
= रात बिग बाजार गया था।
महापणं बहु विशालम् आसीत्।
= बिग बाजार बहुत बड़ा था।
सर्वविधानि वस्तूनि तत्र आसन्।
= सब प्रकार की वस्तुएँ वहाँ थीं।
विक्रयणार्थं वस्तूनि लम्बन्ते स्म।
= बेचने के लिये वस्तुएँ लटक रही थीं।
अनेके जनाः वस्तूनि पश्यन्ति स्म।
= अनेक लोग वस्तुएँ देख रहे थे।
अनेके जनाः वस्तूनि क्रीणन्ति स्म।
= अनेक लोग वस्तुएँ खरीद रहे थे।
महापणे विद्युत्चालितानि सोपानानि आसन्।
= बिग बाजार में विद्युत चालित सीढियाँ थीं।
अहं तेन सोपानेन द्वितीयं अट्टं गतवान्।
= मैं उस सीढ़ी से दूसरी मंजिल गया।
तेनैव तृतीयं अट्टम् आरोहितवान्।
= उसी से तीसरे तल भी गया ।
तृतीये अट्टे खाद्यव्यंजनानि मिलन्ति स्म।
= तीसरी मंजिल में खाद्य व्यंजन मिल रहे थे।
सत्यं वदानि , अहं किमपि न क्रीतवान्।
= सच कहूँ , मैंने कुछ भी नहीं खरीदा।
हा …. हा … हा …. हा …
ओ३म्
२४७ संस्कृत वाक्याभ्यासः
धनम् ???
= पैसा ???
ददामि ।
= देता हूँ / देती हूँ
ओह , मम पार्श्वे धनं नास्ति।
= ओह , मेरे पास पैसा नहीं है।
गृहात् आनयामि।
= घर से लाता हूँ।
गृहं किमर्थं गच्छति।
= घर क्यों जा रहे हो ।
मम पार्श्वे धनाकर्षणयन्त्रम् अस्ति।
= मेरे पास स्वाइप यंत्र है।
तेन एव ददातु।
= उसी से दे दीजिये।
बहु उत्तमम् ।
= बहुत अच्छा ।
मम पार्श्वे धनदम् अस्ति।
= मेरे पास ATM कार्ड है।
अहं तेनैव ददामि।
= मैं उसी से देता हूँ / देती हूँ।
#Vakyabhyas
२४३ संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः पुस्तकविक्रेता अस्ति।
= वह पुस्तक विक्रेता है।
सः पुस्तकानि विक्रीणाति।
= वह पुस्तकें बेंचता है
तस्य आपणे नूतनानि पुस्तकानि अपि सन्ति।
= उसकी दूकान में नई पुस्तकें भी हैं
पुरातनानि पुस्तकानि अपि सन्ति।
= पुरानी पुस्तकें भी हैं
अपि च सः पुरातनानि पुस्तकानि प्रतिगृह्णाति
= वह पुरानी पुस्तकें वापस भी लेता है
पुरातनानां पुस्तकानां सः मूल्यं प्रत्यर्पयति।
= पुरानी पुस्तकों का वह मूल्य लौटाता है।
यदा कोsपि ग्राहकः न आगच्छति….
= जब कोई ग्राहक नहीं आता ….
…. तदा सः पुस्तकं पठति।
= ….. तब वह पुस्तक पढ़ता है
सः छात्रेभ्यः परामर्शम् अपि ददाति।
= वह छात्रों को सलाह भी देता है।
छात्राः तस्य परामर्शानुसारमेव पुस्तकं (पुस्तकानि ) क्रीणन्ति।
= छात्र उसकी सलाह के अनुसार पुस्तक (पुस्तकें) खरीदते हैं।
ओ३म्
२४४ संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः भूमिं क्रीतवान् ।
= उसने भूमि खरीदी।
अधुना सः भाटकं दत्वा निवसति।
= अभी वह किराया देकर रहता है।
भाटकगृहे सः प्रसन्नः नास्ति।
= किराये के घर पर वह खुश नहीं है।
अतएव तेन भूमिः क्रीता।
= इसलिये उसने भूमि खरीदी।
भूमौ सः गृहं निर्मास्यति
= भूमि पर वह घर बनाएगा।
बृहद् गृहं न निर्मास्यति।
= बड़ा घर नहीं बनाएगा।
सः ऐश्वर्यमयं गृहं न निर्मास्यति।
= वह वैभवशाली घर नहीं बनाएगा।
अपितु सः सुविधापूर्णं गृहं निर्मास्यति।
= जबकि वह सुविधापूर्ण घर बनाएगा।
तस्य मातापितरौ अपि तेन सह निवसतः
= उसके माता पिता भी उसके साथ रहते हैं।
पिता अधुना निवृत्तः अस्ति।
= पिता अभी निवृत्त हैं
सः परिसरस्य बालकान् पाठयति।
= वह परिसर के बच्चों को पढ़ाते हैं
माता गृहकार्यं करोति।
= माँ घर का काम करती हैं
तस्य भार्या शिक्षिका अस्ति।
= उसकी पत्नी शिक्षिका है।
सः चिकित्सासेवकः अस्ति।
= वह कम्पाउन्डर है ।
तस्मै मम शुभकामनाः ।
= उसे मेरी शुभकामनाएँ ।
ओ३म्
२४५ संस्कृत वाक्याभ्यासः
अद्य बिशु पर्व अस्ति।
= आज बिशु पर्व है।
केरलप्रदेशे पर्वणः नाम बिशु अस्ति।
= केरल में पर्व का नाम बिशु है।
आसामप्रदेशे बिहु उच्च्यते ।
= आसाम में बिहु कहते हैं।
ते जनाः पारम्परिकं परिधानं धारयन्ति।
= वे लोग पारम्परिक परिधान पहनते हैं।
लोकनृत्यं कुर्वन्ति।
= लोकनृत्य करते हैं।
असमजनाः मृदङ्गं वादयन्ति।
= असम के लोग मृदङ्ग बजाते हैं।
केरलजनाः पटहं वादयन्ति।
= केरल के लोग ढोल बजाते हैं।
तत्र तु वादित्रगणः पटहान् वादयति।
= वहाँ तो बजानेवाले ढोल बजाते हैं।
एकः गणः तुर्यं ( तुर्यानि) वादयति।
= एक समूह शहनाई बजाता है।
ह्यः वैशाखी पर्व आसीत् ।
= कल वैशाखी पर्व था।
पंजाबप्रदेशे वैशाखी पर्व आचर्यते।
= पंजाब में वैशाखी पर्व मनाते हैं।
सर्वेभ्यः बैसाखी , बिहु , बिशु च पर्वणः शुभकामनाः।
= सबको बैसाखी , बिहु , बिहु , बिशु पर्व की शुभकामनाएँ ।
ओ३म्
२४६ संस्कृत वाक्याभ्यासः
रात्रौ महापणं गतवान् अहम्।
= रात बिग बाजार गया था।
महापणं बहु विशालम् आसीत्।
= बिग बाजार बहुत बड़ा था।
सर्वविधानि वस्तूनि तत्र आसन्।
= सब प्रकार की वस्तुएँ वहाँ थीं।
विक्रयणार्थं वस्तूनि लम्बन्ते स्म।
= बेचने के लिये वस्तुएँ लटक रही थीं।
अनेके जनाः वस्तूनि पश्यन्ति स्म।
= अनेक लोग वस्तुएँ देख रहे थे।
अनेके जनाः वस्तूनि क्रीणन्ति स्म।
= अनेक लोग वस्तुएँ खरीद रहे थे।
महापणे विद्युत्चालितानि सोपानानि आसन्।
= बिग बाजार में विद्युत चालित सीढियाँ थीं।
अहं तेन सोपानेन द्वितीयं अट्टं गतवान्।
= मैं उस सीढ़ी से दूसरी मंजिल गया।
तेनैव तृतीयं अट्टम् आरोहितवान्।
= उसी से तीसरे तल भी गया ।
तृतीये अट्टे खाद्यव्यंजनानि मिलन्ति स्म।
= तीसरी मंजिल में खाद्य व्यंजन मिल रहे थे।
सत्यं वदानि , अहं किमपि न क्रीतवान्।
= सच कहूँ , मैंने कुछ भी नहीं खरीदा।
हा …. हा … हा …. हा …
ओ३म्
२४७ संस्कृत वाक्याभ्यासः
धनम् ???
= पैसा ???
ददामि ।
= देता हूँ / देती हूँ
ओह , मम पार्श्वे धनं नास्ति।
= ओह , मेरे पास पैसा नहीं है।
गृहात् आनयामि।
= घर से लाता हूँ।
गृहं किमर्थं गच्छति।
= घर क्यों जा रहे हो ।
मम पार्श्वे धनाकर्षणयन्त्रम् अस्ति।
= मेरे पास स्वाइप यंत्र है।
तेन एव ददातु।
= उसी से दे दीजिये।
बहु उत्तमम् ।
= बहुत अच्छा ।
मम पार्श्वे धनदम् अस्ति।
= मेरे पास ATM कार्ड है।
अहं तेनैव ददामि।
= मैं उसी से देता हूँ / देती हूँ।
#Vakyabhyas
May 29, 2021
My
imagined logician argues that there is no proof for the existence of
the great poet Kalidasa, and a poet answers those arguments. I now have
both with English translation.
My imagined logician says:
🍃 किं नाम कालिदासत्वम्? कोऽवच्छेदको धर्म: कालिदासत्वस्य? क: कालिदासत्वाश्रय: । कालिदासत्वं न जाति: । अनेकानुगतत्वाभावात् । अपि कालिदासत्वम् आश्रयासिद्धम् । कालिदासत्वाश्रयस्य गगनारविन्दसाधर्म्यं केनाप्यदृष्टत्वात् । कालिदासत्वाश्रयस्य सद्भावे किं प्रमाणम्? न तावत् प्रत्यक्षम् । सम्प्रति अविद्यमानेन वस्तुना इन्द्रियसन्निकर्षासम्भवात् । नाप्यनुमानम् । न चोपमानम् । शाब्दं प्रमाणमिति चेत् कस्याप्तस्य वचनं प्रमाणीकरणीयम् । भूतकाले तदस्तित्वसम्भवेऽपि विदुषां तत्कालनिर्णये वैमत्यात् अनेकेषामाप्तानां परस्परविरोधे सर्वेषामनाप्तत्वात् शाब्दमपि प्रमाणं तदस्तित्वे न सिद्ध्यति । एवं प्रमाणाभावात् आश्रयासिद्धौ असिद्धाश्रयवर्तिन: कालिदासत्वस्य कथं सिद्धिरिति कथ्यताम् ।
🔸What exactly is this property of Kalidasa-hood? What is the defining quality of this Kalidasa-hood? Where does this Kalidasa-hood reside? This Kalidasa-hood is not a generic property, as it clearly does not reside in multiple individuals. Is the individual locus of Kalidasa-hood proven to exist? Such a locus is like a lotus flower in the sky, as no one has seen either. What is the proof that Kalidasa-hood resides in some individual? It cannot be sense perception, since no sense organ can relate to an entity that does not exist at present. There is no inference, or analogy either. If you say that we should trust the testimony of some reliable person, who might such a person be? Even though one may grant the possibility of the existence of someone like Kalidasa in the past, scholars disagree on his time, and that disagreement makes all of them untrustworthy, and thus there is no proof that anyone like Kalidasa ever existed. Since there is no proof for the existence of such an individual, how can you prove the existence of Kalidasa-hood that resides in such a person?
वयं ब्रूम: -
We poets reply to the logician:
असिद्धं कालिदासत्वं भाषते न्यायवित्तम: ।
कथमेनां निराकुर्मो लोभयन्तीं शकुन्तलाम् ।।
The logician says that there is no proof that someone named Kalidasa actually existed. However, how can we set aside the attractive Shakuntala?
असता कालिदासेन प्रणीतं काव्यमुत्तमम् ।
असती च यथा माया निर्मिमीतेऽखिलं जगत् ।।
The non-existent Kalidasa produced excellent poetry, like the non-existent illusion created this whole world
रमणीयानि काव्यानि प्रत्यक्षीकुर्महे वयम् ।
अथवा निश्चचारैषा कापि वागशरीरिणी ।।
We see the beautiful poetry in front of our eyes, or perhaps it is some formless speech that just got manifested.
अथवा मेनकारूपधारिणी वागवातरत् ।
शकुन्तलां निधायैषा भुवि याता पुनर्दिवम् ।।
Or perhaps, speech assuming the form of the nymph Menaka descended and she placed Shakuntala on earth and returned to heaven.
कालिदासत्वचिन्ता मां बाधते न कदाचन ।
इङ्गुदीतैलहस्ता मे हृदये सा शकुन्तला ।।
The worry over “who was Kalidasa?” never bothers me, because Shakuntala, holding the soothing oil of Ingudi in her hands, lives in my heart.
Madhav M. Deshpande
Professor Emeritus, Sanskrit and Linguistics
University of Michigan, Ann Arbor, Michigan, USA
Senior Fellow, Oxford Center for Hindu Studies
[Residence: Campbell, California, USA]
My imagined logician says:
🍃 किं नाम कालिदासत्वम्? कोऽवच्छेदको धर्म: कालिदासत्वस्य? क: कालिदासत्वाश्रय: । कालिदासत्वं न जाति: । अनेकानुगतत्वाभावात् । अपि कालिदासत्वम् आश्रयासिद्धम् । कालिदासत्वाश्रयस्य गगनारविन्दसाधर्म्यं केनाप्यदृष्टत्वात् । कालिदासत्वाश्रयस्य सद्भावे किं प्रमाणम्? न तावत् प्रत्यक्षम् । सम्प्रति अविद्यमानेन वस्तुना इन्द्रियसन्निकर्षासम्भवात् । नाप्यनुमानम् । न चोपमानम् । शाब्दं प्रमाणमिति चेत् कस्याप्तस्य वचनं प्रमाणीकरणीयम् । भूतकाले तदस्तित्वसम्भवेऽपि विदुषां तत्कालनिर्णये वैमत्यात् अनेकेषामाप्तानां परस्परविरोधे सर्वेषामनाप्तत्वात् शाब्दमपि प्रमाणं तदस्तित्वे न सिद्ध्यति । एवं प्रमाणाभावात् आश्रयासिद्धौ असिद्धाश्रयवर्तिन: कालिदासत्वस्य कथं सिद्धिरिति कथ्यताम् ।
🔸What exactly is this property of Kalidasa-hood? What is the defining quality of this Kalidasa-hood? Where does this Kalidasa-hood reside? This Kalidasa-hood is not a generic property, as it clearly does not reside in multiple individuals. Is the individual locus of Kalidasa-hood proven to exist? Such a locus is like a lotus flower in the sky, as no one has seen either. What is the proof that Kalidasa-hood resides in some individual? It cannot be sense perception, since no sense organ can relate to an entity that does not exist at present. There is no inference, or analogy either. If you say that we should trust the testimony of some reliable person, who might such a person be? Even though one may grant the possibility of the existence of someone like Kalidasa in the past, scholars disagree on his time, and that disagreement makes all of them untrustworthy, and thus there is no proof that anyone like Kalidasa ever existed. Since there is no proof for the existence of such an individual, how can you prove the existence of Kalidasa-hood that resides in such a person?
वयं ब्रूम: -
We poets reply to the logician:
असिद्धं कालिदासत्वं भाषते न्यायवित्तम: ।
कथमेनां निराकुर्मो लोभयन्तीं शकुन्तलाम् ।।
The logician says that there is no proof that someone named Kalidasa actually existed. However, how can we set aside the attractive Shakuntala?
असता कालिदासेन प्रणीतं काव्यमुत्तमम् ।
असती च यथा माया निर्मिमीतेऽखिलं जगत् ।।
The non-existent Kalidasa produced excellent poetry, like the non-existent illusion created this whole world
रमणीयानि काव्यानि प्रत्यक्षीकुर्महे वयम् ।
अथवा निश्चचारैषा कापि वागशरीरिणी ।।
We see the beautiful poetry in front of our eyes, or perhaps it is some formless speech that just got manifested.
अथवा मेनकारूपधारिणी वागवातरत् ।
शकुन्तलां निधायैषा भुवि याता पुनर्दिवम् ।।
Or perhaps, speech assuming the form of the nymph Menaka descended and she placed Shakuntala on earth and returned to heaven.
कालिदासत्वचिन्ता मां बाधते न कदाचन ।
इङ्गुदीतैलहस्ता मे हृदये सा शकुन्तला ।।
The worry over “who was Kalidasa?” never bothers me, because Shakuntala, holding the soothing oil of Ingudi in her hands, lives in my heart.
Madhav M. Deshpande
Professor Emeritus, Sanskrit and Linguistics
University of Michigan, Ann Arbor, Michigan, USA
Senior Fellow, Oxford Center for Hindu Studies
[Residence: Campbell, California, USA]
May 29, 2021
पिता—अद्यप्रश्नपत्रं कथं लिखितम् रे??
पुत्रः—प्रथमः प्रश्नः विमुक्तः
तृतीयः लेखितुं न शक्तः
चतुर्थः प्रश्नः विस्मृतः
पञ्चमः प्रश्नः न दृष्टः
पिता—अस्तु
किन्तु द्वितीयः प्रश्नः…….????
पुत्रः—-केवलं तदेव दोषपूर्णमभवत्।
दर्शना
😆😁😂🤣😆😁🤣
#hasya
पुत्रः—प्रथमः प्रश्नः विमुक्तः
तृतीयः लेखितुं न शक्तः
चतुर्थः प्रश्नः विस्मृतः
पञ्चमः प्रश्नः न दृष्टः
पिता—अस्तु
किन्तु द्वितीयः प्रश्नः…….????
पुत्रः—-केवलं तदेव दोषपूर्णमभवत्।
दर्शना
😆😁😂🤣😆😁🤣
#hasya
May 29, 2021
Forwarded from Markdown
सभी को सादर नमस्कार
ग्लोबल संस्कृत फोरम (राष्ट्रिय संस्कृत मञ्च), जम्मू एवं कश्मीर, भारत
के द्वारा आयोज्यमान अन्ताराष्ट्रिय ई-संगोष्ठी
विषय : ''ज्योतिष एवं आधुनिक समाज''
दिनांक : 29/05/2021
समय: 6.00 सान्ध्य से 7:45 रात्रि तक (भारत)
ई-संगोष्ठी पंजीकरण लिंक
अन्तर्राष्ट्रीय अन्तर्जालीय ई-संगोष्ठी लिंक
Youtube Live
Meeting ID: 864 2005 6739
Passcode: 620741
RSM,BHARAT Youtube Live
सम्पर्क सूत्र : Website
Email - globalsanskritforum@gmail.com
Sanskrit@rashtriyasanskritmanch.in
निवेदक
आप सभी सादर आमंत्रित हैं।
राष्ट्रीय संस्कृत मञ्च (ग्लोबल संस्कृत फोरम) जम्मू एवं कश्मीर प्रान्त,🙏🙏🏻
ग्लोबल संस्कृत फोरम (राष्ट्रिय संस्कृत मञ्च), जम्मू एवं कश्मीर, भारत
के द्वारा आयोज्यमान अन्ताराष्ट्रिय ई-संगोष्ठी
विषय : ''ज्योतिष एवं आधुनिक समाज''
दिनांक : 29/05/2021
समय: 6.00 सान्ध्य से 7:45 रात्रि तक (भारत)
ई-संगोष्ठी पंजीकरण लिंक
अन्तर्राष्ट्रीय अन्तर्जालीय ई-संगोष्ठी लिंक
Youtube Live
Meeting ID: 864 2005 6739
Passcode: 620741
RSM,BHARAT Youtube Live
सम्पर्क सूत्र : Website
Email - globalsanskritforum@gmail.com
Sanskrit@rashtriyasanskritmanch.in
निवेदक
आप सभी सादर आमंत्रित हैं।
राष्ट्रीय संस्कृत मञ्च (ग्लोबल संस्कृत फोरम) जम्मू एवं कश्मीर प्रान्त,🙏🙏🏻
May 29, 2021
*हितोपदेशः-HITOPADESHAH*
अनुचितकार्यारम्भः ।
स्वजनविरोधो बलीयसि स्पर्धा ।।
प्रमदाजनविश्वासो ।
मृत्योर्द्वाराणि चत्वारि ।। 386/139 ।।
अर्थः-
अनुचित कार्य का प्रारंभ, अपने बंधुओं से विरोध, बलवान व्यक्ति के साथ स्पर्धा तथा स्त्रियों पर विश्वास करना - ये चार मृत्यु के द्वार हैं ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಅನುಚಿತಕಾರ್ಯಾರಂಭಃ |
ಸ್ವಜನವಿರೋಧೋ ಬಲೀಯಸಿ ಸ್ಪರ್ಧಾ ||
ಪ್ರಮದಾಜನವಿಶ್ವಾಸೋ |
ಮೃತ್ಯೋರ್ದ್ವಾರಾಣಿ ಚತ್ವಾರಿ || 386/139 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಅನುಚಿತಕಾರ್ಯವನ್ನು ಮಾಡುವುದು, ತನ್ನ ಜನರ ವಿರೋಧ ಮಾಡುವುದು, ತನಗಿಂತ ಶಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡವನೊಂದಿಗೆ ಸ್ಪರ್ಧೆಗಿಳಿಯುವುದು ಹಾಗೂ ಸ್ತ್ರೀಜನರಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವಾಸವಿಡುವುದು - ಇವು ನಾಲ್ಕು ಮೃತ್ಯುವಿನ ದ್ವಾರಗಳು.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
anuchitakAryArambhah |
swajanavirOdhO balIyasi spardhA ||
pramadAjanavishwAsO |
mrutyOrdwArANi chatwAri || 386/139 ||
MEANING:-
Initiation of inappropriate work, opposing who support him, competing with a person who is more powerful and believing in ladies -.these are the four doors to death.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
अनुचितकार्यारम्भः ।
स्वजनविरोधो बलीयसि स्पर्धा ।।
प्रमदाजनविश्वासो ।
मृत्योर्द्वाराणि चत्वारि ।। 386/139 ।।
अर्थः-
अनुचित कार्य का प्रारंभ, अपने बंधुओं से विरोध, बलवान व्यक्ति के साथ स्पर्धा तथा स्त्रियों पर विश्वास करना - ये चार मृत्यु के द्वार हैं ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಅನುಚಿತಕಾರ್ಯಾರಂಭಃ |
ಸ್ವಜನವಿರೋಧೋ ಬಲೀಯಸಿ ಸ್ಪರ್ಧಾ ||
ಪ್ರಮದಾಜನವಿಶ್ವಾಸೋ |
ಮೃತ್ಯೋರ್ದ್ವಾರಾಣಿ ಚತ್ವಾರಿ || 386/139 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಅನುಚಿತಕಾರ್ಯವನ್ನು ಮಾಡುವುದು, ತನ್ನ ಜನರ ವಿರೋಧ ಮಾಡುವುದು, ತನಗಿಂತ ಶಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡವನೊಂದಿಗೆ ಸ್ಪರ್ಧೆಗಿಳಿಯುವುದು ಹಾಗೂ ಸ್ತ್ರೀಜನರಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವಾಸವಿಡುವುದು - ಇವು ನಾಲ್ಕು ಮೃತ್ಯುವಿನ ದ್ವಾರಗಳು.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
anuchitakAryArambhah |
swajanavirOdhO balIyasi spardhA ||
pramadAjanavishwAsO |
mrutyOrdwArANi chatwAri || 386/139 ||
MEANING:-
Initiation of inappropriate work, opposing who support him, competing with a person who is more powerful and believing in ladies -.these are the four doors to death.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
May 29, 2021
May 29, 2021
कोविडौषधस्य मूल्यं निश्चितम् - ९९० ₹।
नवदिल्ली> डि आर् डि ओ संस्थया आविष्कृतस्य कोविड् चिकित्सायामुपयुज्यमानस्य २-डि जि नामकौषधस्य मूल्यं भाण्डाय ९९० रूप्यकाणीति निश्चितमस्ति। केन्द्र-राज्यसर्वकारेभ्यः न्यूनितमूल्येन दास्यतीति डि आर् डि ओ संस्थया निगदितम्।
जले विलय्य सेव्यमानं चूर्णरूपमिदमौषधम् आपत्कालीनोपयोगाय दातुं अस्य मासस्य आरम्भे भारतीय औषथनियन्त्रणाधिकारिणा अनुज्ञा लब्धा आसीत्।
~ संप्रति वार्ता
कोविडौषधस्य मूल्यं निश्चितम् - ९९० ₹।
नवदिल्ली> डि आर् डि ओ संस्थया आविष्कृतस्य कोविड् चिकित्सायामुपयुज्यमानस्य २-डि जि नामकौषधस्य मूल्यं भाण्डाय ९९० रूप्यकाणीति निश्चितमस्ति। केन्द्र-राज्यसर्वकारेभ्यः न्यूनितमूल्येन दास्यतीति डि आर् डि ओ संस्थया निगदितम्।
जले विलय्य सेव्यमानं चूर्णरूपमिदमौषधम् आपत्कालीनोपयोगाय दातुं अस्य मासस्य आरम्भे भारतीय औषथनियन्त्रणाधिकारिणा अनुज्ञा लब्धा आसीत्।
~ संप्रति वार्ता
May 29, 2021
There is no need of particular sentence structure for Sanskrit.
Like, In English:- Subject +Verb + Object
Ex:- I am writing an answer.
But in Sanskrit there is no need for particular structure.
अहं उत्तरम् लिखामि (I am writing an Answer.)
लिखामि अहं उत्तरम् (I am writing an Answer.)
अहं लिखामि उत्तरम् (I am writing an Answer.) .
Elephant word has 4000 synonyms in Sanskrit. Here are some of them.
कुञ्जरः,गजः,हस्तिन्, हस्तिपकः,द्विपः,द्विरदः,वारणः,करिन्,मतङ्गः,सुचिकाधरः, सुप्रतीकः, अङ्गूषः, अन्तेःस्वेदः, इभः, कञ्जरः, कञ्जारः, कटिन्, कम्बुः, करिकः, कालिङ्गः, कूचः, गर्जः, चदिरः, चक्रपादः, चन्दिरः, जलकाङ्क्षः, जर्तुः, दण्डवलधिः, दन्तावलः, दीर्घपवनः, दीर्घवक्त्रः, द्रुमारिः, द्विदन्तः, द्विरापः, नगजः, नगरघातः, नर्तकः, निर्झरः, पञ्चनखः, पिचिलः, पीलुः, पिण्डपादः, पिण्डपाद्यः, पृदाकुः, पृष्टहायनः, पुण्ड्रकेलिः, बृहदङ्गः, प्रस्वेदः, मदकलः, मदारः, महाकायः, महामृगः, महानादः, मातंगः, मतंगजः, मत्तकीशः, राजिलः, राजीवः, रक्तपादः, रणमत्तः, रसिकः, लम्बकर्णः, लतालकः, लतारदः, वनजः, वराङ्गः, वारीटः, वितण्डः, षष्टिहायनः, वेदण्डः, वेगदण्डः, वेतण्डः, विलोमजिह्वः, विलोमरसनः, विषाणकः।
This is just one example. Have you seen any language with such rich vocabulary?
Like, In English:- Subject +Verb + Object
Ex:- I am writing an answer.
But in Sanskrit there is no need for particular structure.
अहं उत्तरम् लिखामि (I am writing an Answer.)
लिखामि अहं उत्तरम् (I am writing an Answer.)
अहं लिखामि उत्तरम् (I am writing an Answer.) .
Elephant word has 4000 synonyms in Sanskrit. Here are some of them.
कुञ्जरः,गजः,हस्तिन्, हस्तिपकः,द्विपः,द्विरदः,वारणः,करिन्,मतङ्गः,सुचिकाधरः, सुप्रतीकः, अङ्गूषः, अन्तेःस्वेदः, इभः, कञ्जरः, कञ्जारः, कटिन्, कम्बुः, करिकः, कालिङ्गः, कूचः, गर्जः, चदिरः, चक्रपादः, चन्दिरः, जलकाङ्क्षः, जर्तुः, दण्डवलधिः, दन्तावलः, दीर्घपवनः, दीर्घवक्त्रः, द्रुमारिः, द्विदन्तः, द्विरापः, नगजः, नगरघातः, नर्तकः, निर्झरः, पञ्चनखः, पिचिलः, पीलुः, पिण्डपादः, पिण्डपाद्यः, पृदाकुः, पृष्टहायनः, पुण्ड्रकेलिः, बृहदङ्गः, प्रस्वेदः, मदकलः, मदारः, महाकायः, महामृगः, महानादः, मातंगः, मतंगजः, मत्तकीशः, राजिलः, राजीवः, रक्तपादः, रणमत्तः, रसिकः, लम्बकर्णः, लतालकः, लतारदः, वनजः, वराङ्गः, वारीटः, वितण्डः, षष्टिहायनः, वेदण्डः, वेगदण्डः, वेतण्डः, विलोमजिह्वः, विलोमरसनः, विषाणकः।
This is just one example. Have you seen any language with such rich vocabulary?
May 29, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - पंचमी 31 मई रात्रि 02:12 तक तत्पश्चात षष्ठी
⛅ दिनांक - 30 मई 2021
⛅ दिन - रविवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - ज्येष्ठ
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - उत्तराषाढा शाम 04:42 तत्पश्चात श्रवण
⛅ योग - शुक्ल सुबह 08:31 तक तत्पश्चात ब्रह्म
⛅ राहुकाल - शाम 05:36 से शाम 07:16 तक
⛅ सूर्योदय - 05:57
⛅ सूर्यास्त - 19:14
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - पंचमी 31 मई रात्रि 02:12 तक तत्पश्चात षष्ठी
⛅ दिनांक - 30 मई 2021
⛅ दिन - रविवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - ज्येष्ठ
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - उत्तराषाढा शाम 04:42 तत्पश्चात श्रवण
⛅ योग - शुक्ल सुबह 08:31 तक तत्पश्चात ब्रह्म
⛅ राहुकाल - शाम 05:36 से शाम 07:16 तक
⛅ सूर्योदय - 05:57
⛅ सूर्यास्त - 19:14
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
May 29, 2021
May 29, 2021
May 29, 2021
May 29, 2021
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
May 29, 2021
May 29, 2021
May 29, 2021
May 29, 2021
🍃 रामधाम समानेनम् आगोरोधनम् आस ताम्।
नामहाम् अक्षररसं ताराभाः तु न वेद या ॥ ४॥
🔸राम की अलौकिक आभा - जो सूर्यतुल्य है, जिससे समस्त पापों का नाश होता है – से पूरा नगर प्रकाशित था। उत्सवों में कमी ना रखने वाला यह नगर, अनन्त सुखों का श्रोत तथा तारों की आभा से अनभिज्ञ था (ऊंचे भवन व वृक्षों के कारण)।
🍃 यादवेनः तु भाराता संररक्ष महामनाः।
तां सः मानधरः गोमान् अनेमासमधामराः ॥ ४॥
🔸यादवों के सूर्य, सबों को प्रकाश देने वाले, विनम्र, दयालु, गऊओं के स्वामी, अतुल शक्तिशाली के श्रीकृष्ण द्वारा द्वारका की रक्षा भलीभांति की जाती थी।
#Viloma_Kavya
नामहाम् अक्षररसं ताराभाः तु न वेद या ॥ ४॥
🔸राम की अलौकिक आभा - जो सूर्यतुल्य है, जिससे समस्त पापों का नाश होता है – से पूरा नगर प्रकाशित था। उत्सवों में कमी ना रखने वाला यह नगर, अनन्त सुखों का श्रोत तथा तारों की आभा से अनभिज्ञ था (ऊंचे भवन व वृक्षों के कारण)।
विलोम श्लोक :—
🍃 यादवेनः तु भाराता संररक्ष महामनाः।
तां सः मानधरः गोमान् अनेमासमधामराः ॥ ४॥
🔸यादवों के सूर्य, सबों को प्रकाश देने वाले, विनम्र, दयालु, गऊओं के स्वामी, अतुल शक्तिशाली के श्रीकृष्ण द्वारा द्वारका की रक्षा भलीभांति की जाती थी।
#Viloma_Kavya
May 30, 2021
May 30, 2021
ओ३म्
२४८ संस्कृत वाक्याभ्यासः
मम राष्ट्रस्य ज्ञानम् अक्षय्यं भवेत्।
= मेरे राष्ट्र का ज्ञान अक्षय रहे।
मम राष्ट्रस्य गौरवम् अक्षय्यं भवेत्।
= मेरे राष्ट्र का गौरव अक्षय रहे।
मम राष्ट्रस्य शौर्यम् अक्षय्यं भवेत्।
= मेरे राष्ट्र का शौर्य अक्षय रहे।
सर्वेषां स्वास्थ्यम् अक्षय्यं भवेत्।
= सबका स्वास्थ्य अक्षय रहे।
सर्वेषां धनम् अक्षय्यं भवेत्।
= सबका धन अक्षय रहे।
अस्माकं पर्यावरणम् अक्षय्यं भवेत्।
= हमारा पर्यावरण अक्षय रहे।
यश-कीर्तिः अक्षया भवेत्।
= यश-कीर्ति अक्षय रहे।
मम ध्यानं अक्षय्यं भवेत् ।
= मेरा ध्यान अक्षय रहे।
अस्माकं स्नेहः अक्षय्यः भवेत्।
= हमारा स्नेह अक्षय रहे।
अक्षय तृतीयापर्वणः कोटिशः मङ्गलकामनाः।
ओ३म्
२४९ संस्कृत वाक्याभ्यासः
यानं न चलति ।
= वाहन नहीं चल रहा है।
चलोपकरणं न आरभते।
= इंजिन नहीं चल रहा है।
पश्यामि किं जातम्।
= देखता हूँ क्या हो गया ।
ईंधनाशये ईंधनम् अस्ति।
= टंकी में ईंधन तो है।
कुञ्चिकाम् अपि स्थापितवान्।
= चाभी भी लगा दी है।
प्रवाहकं कर्षयामि।
= चोक खींचता हूँ।
आम् अभवत्।
= हाँ हो गया।
अधुना यानं चलितम् ।
= अब वाहन चल गया।
कदाचित चलोपकरणं शीतलं जातम्
= शायद ईंजन ठंडा हो गया होगा।
अस्तु , चलामि मम गन्तव्यं प्रति।
= ठीक है , चलता हूँ अपने गंतव्य की ओर
ओ३म्
२५० संस्कृत वाक्याभ्यासः
ग्राहकः – सिक्थवर्तिका अस्ति वा ?
= मोमबत्ती है क्या ?
आपणिकः – अधुना समाप्ता जाता ।
= अब समाप्त हो गई।
– प्रातः आरभ्य अनेके जनाः आगतवन्तः।
= सुबह से अनेक लोग आए।
– सर्वे सिक्थवर्तिकाम् एव क्रीतवन्तः ।
= सबने मोमबत्ती ही खरीदी।
ग्राहकः – अद्य सायं सर्वे विरोधयात्रां निष्कासयिष्यन्ति।
= आज शाम सभी विरोधयात्रा निकालेंगे।
आपणिकः – किमर्थम् ?
= क्यों ?
ग्राहकः – महिलाभिः सह कृतस्य दुष्कर्मणः विरोधं कर्तुम्।
= महिलाओं के साथ हुए दुष्कर्म का विरोध करने के लिये।
आपणिकः – सिक्थवर्तिकया दुष्कर्ता बिभेति वा ?
= मोमबत्ती से कुकर्मी डरता है क्या ?
– दुष्कर्म निवारणीयम् अस्ति चेत् सर्वे शस्त्राणि क्रीणन्तु।
= दुष्कर्म को रोकना है तो सभी शस्त्र खरीदें।
दुष्कर्तारः भेष्यन्ति।
= बुरा काम करने वाले डरेंगे।
ओ३म्
२५१ संस्कृत वाक्याभ्यासः
सा माता बालकं खादयति।
= वह माँ बच्चे को खिलाती है।
किं खादयति ?
= क्या खिलाती है ?
सेरेलेक खादयति वा ?
= सेरेलेक खिलाती है क्या ?
सा मुद्गस्य दालं खादयति।
= वह मूँग की दाल खिलाती है।
हस्तेन संमृद्य खादयति।
= हाथ से मसल के खिलाती है।
बालकः भोजनं चर्वति।
= बालक भोजन चबाता है।
यदा बालकस्य मुखे अन्नं समाप्तं भवति ….
= जब बच्चे के मुख में अन्न समाप्त होता है
तदा सः आ … आ .. वदति ।
= तब वह आ … आ … बोलता है।
माता पुनः खादयति।
= माँ फिर से खिलाती है।
माता शाकम् अपि खादयति।
= माँ सब्जी भी खिलाती है।
माता ओदनम् अपि खादयति।
= माँ चावल भी खिलाती है।
ओ३म्
२५२ संस्कृत वाक्याभ्यासः
माता – उत्तिष्ठ बालक
– उत्तिष्ठ बालिके
पुत्रः – ऊँ… ऊँ … अधुना न
पुत्री – किञ्चिद् काल अनन्तरम् ।
माता – नैव , द्वौ उत्तिष्ठतम् ।
पुत्रः – अद्य शीघ्रमेव सूर्योदयः अभवत्।
माता – सूर्यः तु समये एव उदितः।
– त्वं रात्रौ विलम्बेन शयनं कृतवान्।
– एकवादन पर्यन्तं दूरदर्शनं दृष्टवान्।
पुत्रः – उत्तिष्ठामि अम्ब !
पुत्री – अहम् उत्थितवती ।
सुप्रभातम्।
ओ३म्
२५३ संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः प्रतिदिनं पुस्तकं पठति।
= वह हररोज पुस्तक पढ़ता है।
सः वेदान् पठितवान्।
= उसने वेद पढ़ लिये।
सः उपनिषदः पठितवान्।
= उसने उपनिषद् पढ़ लिये।
सः दर्शनानि पठितवान्।
= उसने दर्शन पढ़ लिये।
तस्य गृहे अनेकानि पुस्तकानि सन्ति।
= उसके घर में अनेक पुस्तकें हैं।
सः नूतनानि पुस्तकानि क्रीणाति एव।
= वह नई पुस्तकें खरीदता ही है।
पुस्तकानि तस्मै बहु रोचन्ते।
= पुस्तकें उसे बहुत पसन्द हैं
सम्प्रति सः आयुर्विज्ञानं पठति।
= आजकल वह आयुर्विज्ञान पढ़ रहा है।
पुस्तकानि पठित्वा सः ऊर्जां प्राप्नोति।
= पुस्तकें पढ़कर वह ऊर्जा पाता है।
पुस्तकानि पठित्वा सः ज्ञानं प्राप्नोति।
= पुस्तकें पढ़कर वह ज्ञान पाता है।
अद्य विश्वपुस्तकदिनम् अस्ति।
= आज विश्वपुस्तकदिन है।
सर्वे श्रेष्ठानि पुस्तकानि पठन्तु।
= सब श्रेष्ठ पुस्तकें पढ़ें।
#Vakyabhyas
२४८ संस्कृत वाक्याभ्यासः
मम राष्ट्रस्य ज्ञानम् अक्षय्यं भवेत्।
= मेरे राष्ट्र का ज्ञान अक्षय रहे।
मम राष्ट्रस्य गौरवम् अक्षय्यं भवेत्।
= मेरे राष्ट्र का गौरव अक्षय रहे।
मम राष्ट्रस्य शौर्यम् अक्षय्यं भवेत्।
= मेरे राष्ट्र का शौर्य अक्षय रहे।
सर्वेषां स्वास्थ्यम् अक्षय्यं भवेत्।
= सबका स्वास्थ्य अक्षय रहे।
सर्वेषां धनम् अक्षय्यं भवेत्।
= सबका धन अक्षय रहे।
अस्माकं पर्यावरणम् अक्षय्यं भवेत्।
= हमारा पर्यावरण अक्षय रहे।
यश-कीर्तिः अक्षया भवेत्।
= यश-कीर्ति अक्षय रहे।
मम ध्यानं अक्षय्यं भवेत् ।
= मेरा ध्यान अक्षय रहे।
अस्माकं स्नेहः अक्षय्यः भवेत्।
= हमारा स्नेह अक्षय रहे।
अक्षय तृतीयापर्वणः कोटिशः मङ्गलकामनाः।
ओ३म्
२४९ संस्कृत वाक्याभ्यासः
यानं न चलति ।
= वाहन नहीं चल रहा है।
चलोपकरणं न आरभते।
= इंजिन नहीं चल रहा है।
पश्यामि किं जातम्।
= देखता हूँ क्या हो गया ।
ईंधनाशये ईंधनम् अस्ति।
= टंकी में ईंधन तो है।
कुञ्चिकाम् अपि स्थापितवान्।
= चाभी भी लगा दी है।
प्रवाहकं कर्षयामि।
= चोक खींचता हूँ।
आम् अभवत्।
= हाँ हो गया।
अधुना यानं चलितम् ।
= अब वाहन चल गया।
कदाचित चलोपकरणं शीतलं जातम्
= शायद ईंजन ठंडा हो गया होगा।
अस्तु , चलामि मम गन्तव्यं प्रति।
= ठीक है , चलता हूँ अपने गंतव्य की ओर
ओ३म्
२५० संस्कृत वाक्याभ्यासः
ग्राहकः – सिक्थवर्तिका अस्ति वा ?
= मोमबत्ती है क्या ?
आपणिकः – अधुना समाप्ता जाता ।
= अब समाप्त हो गई।
– प्रातः आरभ्य अनेके जनाः आगतवन्तः।
= सुबह से अनेक लोग आए।
– सर्वे सिक्थवर्तिकाम् एव क्रीतवन्तः ।
= सबने मोमबत्ती ही खरीदी।
ग्राहकः – अद्य सायं सर्वे विरोधयात्रां निष्कासयिष्यन्ति।
= आज शाम सभी विरोधयात्रा निकालेंगे।
आपणिकः – किमर्थम् ?
= क्यों ?
ग्राहकः – महिलाभिः सह कृतस्य दुष्कर्मणः विरोधं कर्तुम्।
= महिलाओं के साथ हुए दुष्कर्म का विरोध करने के लिये।
आपणिकः – सिक्थवर्तिकया दुष्कर्ता बिभेति वा ?
= मोमबत्ती से कुकर्मी डरता है क्या ?
– दुष्कर्म निवारणीयम् अस्ति चेत् सर्वे शस्त्राणि क्रीणन्तु।
= दुष्कर्म को रोकना है तो सभी शस्त्र खरीदें।
दुष्कर्तारः भेष्यन्ति।
= बुरा काम करने वाले डरेंगे।
ओ३म्
२५१ संस्कृत वाक्याभ्यासः
सा माता बालकं खादयति।
= वह माँ बच्चे को खिलाती है।
किं खादयति ?
= क्या खिलाती है ?
सेरेलेक खादयति वा ?
= सेरेलेक खिलाती है क्या ?
सा मुद्गस्य दालं खादयति।
= वह मूँग की दाल खिलाती है।
हस्तेन संमृद्य खादयति।
= हाथ से मसल के खिलाती है।
बालकः भोजनं चर्वति।
= बालक भोजन चबाता है।
यदा बालकस्य मुखे अन्नं समाप्तं भवति ….
= जब बच्चे के मुख में अन्न समाप्त होता है
तदा सः आ … आ .. वदति ।
= तब वह आ … आ … बोलता है।
माता पुनः खादयति।
= माँ फिर से खिलाती है।
माता शाकम् अपि खादयति।
= माँ सब्जी भी खिलाती है।
माता ओदनम् अपि खादयति।
= माँ चावल भी खिलाती है।
ओ३म्
२५२ संस्कृत वाक्याभ्यासः
माता – उत्तिष्ठ बालक
– उत्तिष्ठ बालिके
पुत्रः – ऊँ… ऊँ … अधुना न
पुत्री – किञ्चिद् काल अनन्तरम् ।
माता – नैव , द्वौ उत्तिष्ठतम् ।
पुत्रः – अद्य शीघ्रमेव सूर्योदयः अभवत्।
माता – सूर्यः तु समये एव उदितः।
– त्वं रात्रौ विलम्बेन शयनं कृतवान्।
– एकवादन पर्यन्तं दूरदर्शनं दृष्टवान्।
पुत्रः – उत्तिष्ठामि अम्ब !
पुत्री – अहम् उत्थितवती ।
सुप्रभातम्।
ओ३म्
२५३ संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः प्रतिदिनं पुस्तकं पठति।
= वह हररोज पुस्तक पढ़ता है।
सः वेदान् पठितवान्।
= उसने वेद पढ़ लिये।
सः उपनिषदः पठितवान्।
= उसने उपनिषद् पढ़ लिये।
सः दर्शनानि पठितवान्।
= उसने दर्शन पढ़ लिये।
तस्य गृहे अनेकानि पुस्तकानि सन्ति।
= उसके घर में अनेक पुस्तकें हैं।
सः नूतनानि पुस्तकानि क्रीणाति एव।
= वह नई पुस्तकें खरीदता ही है।
पुस्तकानि तस्मै बहु रोचन्ते।
= पुस्तकें उसे बहुत पसन्द हैं
सम्प्रति सः आयुर्विज्ञानं पठति।
= आजकल वह आयुर्विज्ञान पढ़ रहा है।
पुस्तकानि पठित्वा सः ऊर्जां प्राप्नोति।
= पुस्तकें पढ़कर वह ऊर्जा पाता है।
पुस्तकानि पठित्वा सः ज्ञानं प्राप्नोति।
= पुस्तकें पढ़कर वह ज्ञान पाता है।
अद्य विश्वपुस्तकदिनम् अस्ति।
= आज विश्वपुस्तकदिन है।
सर्वे श्रेष्ठानि पुस्तकानि पठन्तु।
= सब श्रेष्ठ पुस्तकें पढ़ें।
#Vakyabhyas
May 30, 2021
नारायणः- सुरेश! नमस्ते, प्रसादं स्वीकरोतु।
सुरेशः- प्रसादः वा? कुतः आनीतवान्?
नारायणः- मथुरातः आनीतवान्।
सुरेशः- मथुरा कुत्र अस्ति?
नारायणः- मथुरा उत्तरप्रदेशे अस्ति।
सुरेशः- किमर्थं भवान् मथुरां गतवान्?
नारायणः- भगवतः श्रीकृष्णस्य जन्मस्थानं खलु मथुरा, तस्य दर्शनार्थं गतवान्।
सुरेशः- तत्र किं दृष्टवान् buscar?
नारायणः- तत्र कृष्णमन्दिरं वृन्दावनं च दृष्टवान्।
सुरेशः- भवान् कति दिनानि तत्र वासं कृतवान्?
नारायणः- अहं तत्र त्रीणि दिनानि पर्यन्तं वासं कृतवान्।
सुरेशः- तर्हि ततः कदा प्रत्यागतवान्?
नारायणः- अहं अद्यैव प्रातःकाले आगतवान्।
सुरेशः- श्रीकृष्णजन्मभूमेः दर्शनं कथम् आसीत्?
नारायणः- अविस्मरणीयम् आसीत् भोः, वयं पुनः सर्वे एकवारं निश्चयेन गमिष्यामः।
प्रदीपः!
#samvadah
सुरेशः- प्रसादः वा? कुतः आनीतवान्?
नारायणः- मथुरातः आनीतवान्।
सुरेशः- मथुरा कुत्र अस्ति?
नारायणः- मथुरा उत्तरप्रदेशे अस्ति।
सुरेशः- किमर्थं भवान् मथुरां गतवान्?
नारायणः- भगवतः श्रीकृष्णस्य जन्मस्थानं खलु मथुरा, तस्य दर्शनार्थं गतवान्।
सुरेशः- तत्र किं दृष्टवान् buscar?
नारायणः- तत्र कृष्णमन्दिरं वृन्दावनं च दृष्टवान्।
सुरेशः- भवान् कति दिनानि तत्र वासं कृतवान्?
नारायणः- अहं तत्र त्रीणि दिनानि पर्यन्तं वासं कृतवान्।
सुरेशः- तर्हि ततः कदा प्रत्यागतवान्?
नारायणः- अहं अद्यैव प्रातःकाले आगतवान्।
सुरेशः- श्रीकृष्णजन्मभूमेः दर्शनं कथम् आसीत्?
नारायणः- अविस्मरणीयम् आसीत् भोः, वयं पुनः सर्वे एकवारं निश्चयेन गमिष्यामः।
प्रदीपः!
#samvadah
May 30, 2021
सागरं सागरीयं नमामो वयम्,
काननं काननीयं नमामो वयम्।
पावनं पावनीयं नमामो वयम्,
भारतं भारतीयं नमामो वयम्॥
पर्वते सागरे वा समे भूतले,
प्रस्तरे वा गते पावनं संगमे।
भव्यभूते कृतं सस्मरामो वयम्,
भारतं भारतीयं नमामो वयम्॥ १॥
वीरता यत्र जन्माश्रिता संगता,
संस्कृति मानवीया कृता वा गता।
दैवसम्मानितं पावनं सम्पदम्,
भारतं भारतीयं नमामो वयम्॥ २॥
कोकिलाकाकली माधवामाधवी,
पुष्पसम्मानिता यौवनावल्लरी।
षट्पदानामिह मोददं गुञ्जनम्,
भारतं भारतीयं नमामो वयम्॥ ३॥
पूर्णिमा चन्द्रिका चित्तसम्बोधिका,
भावसंवर्धिका चास्ति रागात्मिका।
चञ्चलाचुम्बितं पावनं प्राङ्गणम्,
भारतं भारतीयं नमामो वयम्॥ ४॥
काननं काननीयं नमामो वयम्।
पावनं पावनीयं नमामो वयम्,
भारतं भारतीयं नमामो वयम्॥
पर्वते सागरे वा समे भूतले,
प्रस्तरे वा गते पावनं संगमे।
भव्यभूते कृतं सस्मरामो वयम्,
भारतं भारतीयं नमामो वयम्॥ १॥
वीरता यत्र जन्माश्रिता संगता,
संस्कृति मानवीया कृता वा गता।
दैवसम्मानितं पावनं सम्पदम्,
भारतं भारतीयं नमामो वयम्॥ २॥
कोकिलाकाकली माधवामाधवी,
पुष्पसम्मानिता यौवनावल्लरी।
षट्पदानामिह मोददं गुञ्जनम्,
भारतं भारतीयं नमामो वयम्॥ ३॥
पूर्णिमा चन्द्रिका चित्तसम्बोधिका,
भावसंवर्धिका चास्ति रागात्मिका।
चञ्चलाचुम्बितं पावनं प्राङ्गणम्,
भारतं भारतीयं नमामो वयम्॥ ४॥
May 30, 2021
🙏 29.5.21 वेदवाणी 🙏
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा🙏💐
अश्वेव चित्रारुषी माता गवामृतावरी।
सखाभूदश्विनोरुषाः॥ ऋग्वेद ४-५२-२॥🙏💐
अद्भुत उषा लालिमा लिए हुए सत्य की घोड़ी है। यह सूर्य किरणों की मां है। यह सूर्य और चंद्र की तरह अश्विनों, शिक्षकों और उपदेशकों की मित्र है।🙏💐
The wonderful reddish dawn is a mare of truth. She is the mother of sun rays. She is a friend of Ashvins, teachers and preachers like the sun and the moon. (Rig Veda 4-52-2)🙏💐 #rgveda 🙏💐
🙏 28.5.21 वेदवाणी 🙏
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा🙏🌻
प्रति ष्या सूनरी जनी व्युच्छन्ती परि स्वसुः।
दिवो अदर्शि दुहिता॥ ऋग्वेद ४-५२-१॥🙏🌻
उषा सूर्य की पुत्री है। जो अंधकार को नष्ट करती है और प्रकाश को सर्वत्र फैलाती है। एक अच्छे दिवस का प्रारंभ करती है। एक श्रेष्ठ स्त्री भी उषा के समान होती है। जो अज्ञानता के अंधकार को नष्ट करके ज्ञान का प्रकाश सर्वत्र फैलाती है।🙏🌻
Dawn is the daughter of the Sun. Who destroys the darkness and spreads the light everywhere. She initiates a good day. A noble woman is also like dawn. Who spreads the light of knowledge everywhere by destroying the darkness of ignorance. (Rig Veda 4-52-1)🙏🌻#rgveda 🙏🌻
🙏🌹30.5.21 वेदवाणी 🙏🌹
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा🙏🌹
आ द्यां तनोषि रश्मिभिरान्तरिक्षमुरु प्रियम्।
उषः शुक्रेण शोचिषा॥ ऋग्वेद ४-५२-७॥🙏🌹
श्रेष्ठ स्त्री उषा के सदृश्य होती है। जिस प्रकार उषा प्रकाश से समस्त आकाश को भर देती है। उसी प्रकार श्रेष्ठ स्त्री अपने समृद्धि के प्रकाश से घर को भर देती है, और अपने पति की कीर्ति को बढ़ाती है।🙏🌹
The noble woman is like dawn. Just as dawn fills the whole sky with light. Similarly, the noble woman fills the house with the light of prosperity and enhances her husband's fame. (Rig Veda 4–52–7)
🙏🌹 #rgveda 🙏🌹
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा🙏💐
अश्वेव चित्रारुषी माता गवामृतावरी।
सखाभूदश्विनोरुषाः॥ ऋग्वेद ४-५२-२॥🙏💐
अद्भुत उषा लालिमा लिए हुए सत्य की घोड़ी है। यह सूर्य किरणों की मां है। यह सूर्य और चंद्र की तरह अश्विनों, शिक्षकों और उपदेशकों की मित्र है।🙏💐
The wonderful reddish dawn is a mare of truth. She is the mother of sun rays. She is a friend of Ashvins, teachers and preachers like the sun and the moon. (Rig Veda 4-52-2)🙏💐 #rgveda 🙏💐
🙏 28.5.21 वेदवाणी 🙏
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा🙏🌻
प्रति ष्या सूनरी जनी व्युच्छन्ती परि स्वसुः।
दिवो अदर्शि दुहिता॥ ऋग्वेद ४-५२-१॥🙏🌻
उषा सूर्य की पुत्री है। जो अंधकार को नष्ट करती है और प्रकाश को सर्वत्र फैलाती है। एक अच्छे दिवस का प्रारंभ करती है। एक श्रेष्ठ स्त्री भी उषा के समान होती है। जो अज्ञानता के अंधकार को नष्ट करके ज्ञान का प्रकाश सर्वत्र फैलाती है।🙏🌻
Dawn is the daughter of the Sun. Who destroys the darkness and spreads the light everywhere. She initiates a good day. A noble woman is also like dawn. Who spreads the light of knowledge everywhere by destroying the darkness of ignorance. (Rig Veda 4-52-1)🙏🌻#rgveda 🙏🌻
🙏🌹30.5.21 वेदवाणी 🙏🌹
अनुवाद महात्मा ज्ञानेन्द्र अवाना जी द्वारा🙏🌹
आ द्यां तनोषि रश्मिभिरान्तरिक्षमुरु प्रियम्।
उषः शुक्रेण शोचिषा॥ ऋग्वेद ४-५२-७॥🙏🌹
श्रेष्ठ स्त्री उषा के सदृश्य होती है। जिस प्रकार उषा प्रकाश से समस्त आकाश को भर देती है। उसी प्रकार श्रेष्ठ स्त्री अपने समृद्धि के प्रकाश से घर को भर देती है, और अपने पति की कीर्ति को बढ़ाती है।🙏🌹
The noble woman is like dawn. Just as dawn fills the whole sky with light. Similarly, the noble woman fills the house with the light of prosperity and enhances her husband's fame. (Rig Veda 4–52–7)
🙏🌹 #rgveda 🙏🌹
May 30, 2021
शिक्षकः—त्वया कुत्रापि किञ्चन् अभिनन्दनीयं कार्यं कृतं वा?
छात्रः—आम्
कृतम्।
शिक्षकः—किदृशं कार्यम्?
छात्रः—एकदा एकः वृद्धः बहु मंदं मंदं गृहं गच्छन्नासीत्।
तदा मया वृद्धस्य पृष्ठतः शुनकः त्यक्तः अनन्तरं सः शीघ्रमेव गृहं प्राप्तम्।
🤣🤣🤣🤣🤣🤣🤣🤣🤣
#hasya
छात्रः—आम्
कृतम्।
शिक्षकः—किदृशं कार्यम्?
छात्रः—एकदा एकः वृद्धः बहु मंदं मंदं गृहं गच्छन्नासीत्।
तदा मया वृद्धस्य पृष्ठतः शुनकः त्यक्तः अनन्तरं सः शीघ्रमेव गृहं प्राप्तम्।
🤣🤣🤣🤣🤣🤣🤣🤣🤣
#hasya
May 30, 2021
*हितोपदेशः-HITOPADESHAH*
सम्पत्तयः पराधीनाः ।
सदा चित्तमनिर्वृतम् ।।
स्वजीवितेऽप्यविश्वास-।
स्तेषां ये राजसेवकाः ।। 387/140 ।।
अर्थः-
जो राज के सेवक होते हैं, उन की संपत्ती औरों के अधीन होता है, उन का मन सदा दुःखों से घिरा रहता है तथा उन के जीवन पर उन को विश्वास भी नहीं रहता है ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಸಂಪತ್ತಯಃ ಪರಾಧೀನಾಃ |
ಸದಾಚಿತ್ತಮನಿರ್ವೃತಮ್ ||
ಸ್ವಜೀವಿತೇ$ಪ್ಯವಿಶ್ವಾಸ-|
ಸ್ತೇಷಾಂ ಯೇ ರಾಜಸೇವಕಾಃ || 387/140 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಯಾರು ರಾಜನ ಸೇವಕರಾಗಿರುತ್ತಾರೆಯೋ ಅವರ ಸಂಪತ್ತು ಪರರ ಸ್ವತ್ತಾಗಿರುತ್ತದೆ, ಅವರ ಮನವು ದುಃಖದಿಂದ ಸದಾ ಚಂಚಲವಾಗಿರುತ್ತದೆ ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೇ, ಅವರ ಜೀವನವೂ ಅವರ ವಿಶ್ವಾಸದಲ್ಲಿರುವುದಿಲ್ಲ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
sampattayah parAdhInAh |
sadAchittamanirvrutam ||
swajIvitEpyavishwAsa- |
stEShAm yE rAjasEvakAh || 387/140 ||
MEANING:-
the people who work under the king, whose wealth is pocessed by others, whose mind is always sorrowful and no confidance even too on their life,
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
सम्पत्तयः पराधीनाः ।
सदा चित्तमनिर्वृतम् ।।
स्वजीवितेऽप्यविश्वास-।
स्तेषां ये राजसेवकाः ।। 387/140 ।।
अर्थः-
जो राज के सेवक होते हैं, उन की संपत्ती औरों के अधीन होता है, उन का मन सदा दुःखों से घिरा रहता है तथा उन के जीवन पर उन को विश्वास भी नहीं रहता है ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಸಂಪತ್ತಯಃ ಪರಾಧೀನಾಃ |
ಸದಾಚಿತ್ತಮನಿರ್ವೃತಮ್ ||
ಸ್ವಜೀವಿತೇ$ಪ್ಯವಿಶ್ವಾಸ-|
ಸ್ತೇಷಾಂ ಯೇ ರಾಜಸೇವಕಾಃ || 387/140 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಯಾರು ರಾಜನ ಸೇವಕರಾಗಿರುತ್ತಾರೆಯೋ ಅವರ ಸಂಪತ್ತು ಪರರ ಸ್ವತ್ತಾಗಿರುತ್ತದೆ, ಅವರ ಮನವು ದುಃಖದಿಂದ ಸದಾ ಚಂಚಲವಾಗಿರುತ್ತದೆ ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೇ, ಅವರ ಜೀವನವೂ ಅವರ ವಿಶ್ವಾಸದಲ್ಲಿರುವುದಿಲ್ಲ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
sampattayah parAdhInAh |
sadAchittamanirvrutam ||
swajIvitEpyavishwAsa- |
stEShAm yE rAjasEvakAh || 387/140 ||
MEANING:-
the people who work under the king, whose wealth is pocessed by others, whose mind is always sorrowful and no confidance even too on their life,
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
May 30, 2021
May 30, 2021
May 30, 2021
May 30, 2021
May 30, 2021
कोविडेन अनाथीकृतेभ्यः बालकेभ्यः १० लक्षम्। प्रथानमन्त्रिणः साहाय्यम्
नवदिल्ली> कोविड्महामार्या मातृ-पितृवियुक्तेभ्यः बालकेभ्यः केन्द्रसर्वकारस्य आर्थिकसाहाय्यं प्रख्यापितम्। अनाथानां बालकानां शिक्षासुविधाः , यदा ते अष्टादशवयस्काः भविष्यन्ति तदा १० लक्षं रूप्यकाणां आर्थिकसाहाय्यं च प्रख्यापितम्। केन्द्रसर्वकारस्य तृतीयवार्षिकाघोषाणाम् अंशतया एवेयम् उद्घोषणा। पि एम् केयर् निधिमुपयुज्य एव इदं साहाय्यं प्रवृत्तिपथमागमिष्यति।
~ संप्रति वार्ता
कोविडेन अनाथीकृतेभ्यः बालकेभ्यः १० लक्षम्। प्रथानमन्त्रिणः साहाय्यम्
नवदिल्ली> कोविड्महामार्या मातृ-पितृवियुक्तेभ्यः बालकेभ्यः केन्द्रसर्वकारस्य आर्थिकसाहाय्यं प्रख्यापितम्। अनाथानां बालकानां शिक्षासुविधाः , यदा ते अष्टादशवयस्काः भविष्यन्ति तदा १० लक्षं रूप्यकाणां आर्थिकसाहाय्यं च प्रख्यापितम्। केन्द्रसर्वकारस्य तृतीयवार्षिकाघोषाणाम् अंशतया एवेयम् उद्घोषणा। पि एम् केयर् निधिमुपयुज्य एव इदं साहाय्यं प्रवृत्तिपथमागमिष्यति।
~ संप्रति वार्ता
May 30, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - षष्ठी 01 जून रात्रि 01:05 तक तत्पश्चात सप्तमी
⛅ दिनांक - 31 मई 2021
⛅ दिन - सोमवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - ज्येष्ठ
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - श्रवण शाम 04:02 तत्पश्चात धनिष्ठा
⛅ योग - ब्रह्म सुबह 06:04 तक तत्पश्चात इन्द्र
⛅ राहुकाल - सुबह 07:37 से सुबह 09:17 तक
⛅ सूर्योदय - 05:57
⛅ सूर्यास्त - 19:14
⛅ दिशाशूल - पूर्व दिशा में
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - षष्ठी 01 जून रात्रि 01:05 तक तत्पश्चात सप्तमी
⛅ दिनांक - 31 मई 2021
⛅ दिन - सोमवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - ज्येष्ठ
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - श्रवण शाम 04:02 तत्पश्चात धनिष्ठा
⛅ योग - ब्रह्म सुबह 06:04 तक तत्पश्चात इन्द्र
⛅ राहुकाल - सुबह 07:37 से सुबह 09:17 तक
⛅ सूर्योदय - 05:57
⛅ सूर्यास्त - 19:14
⛅ दिशाशूल - पूर्व दिशा में
May 30, 2021
*हितोपदेशः-HITOPADESHAH*
रोगशोकपरीताप-।
बन्धनव्यसनानि च ।।
आत्मापराधवृक्षाणां ।
फलान्येतानि देहिनाम् ।। 85/038 ।।
अर्थः-
रोग, दुःख, पश्चात्ताप, बंधन तथा आपत्ति ये सब सभी प्राणियों के लिये अपने गलतियों के वृक्ष के फल हैं । अर्थात् पिछले जनम में किसी ने यदि कोई अपराध किया हो तो इस जनम में उस व्यक्ति के देह को रोग, दुःख आदि अनर्थ आन पडते हैं ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ರೋಗಶೋಕಪರೀತಾಪ-|
ಬಂಧನವ್ಯಸನಾನಿ ಚ ||
ಆತ್ಮಾಪರಾಧವೃಕ್ಷಾಣಾಂ |
ಫಲಾನ್ಯೇತಾನಿ ದೇಹಿನಾಮ್ || 85/038 ||
ಅರ್ಥಃ-
ರೋಗ, ದುಃಖ, ಪಶ್ಚಾತ್ತಾಪ, ಬಂಧನ ಮತ್ತು ಆಪತ್ತುಗಳು ದೇಹಧಾರಿಗಳಾದ ಪ್ರಾಣಿಗಳಿಗೆ ತಮ್ಮ ಅಪರಾಧರೂಪದ ವೃಕ್ಷದ ಫಲಗಳಂತಿರುತ್ತವೆ. ಎಂದರೆ ಪೂರ್ವಜನ್ಮದಲ್ಲಿ ಮಾಡಿದ ದುಷ್ಕರ್ಮದ ಫಲವು ಈ ಜನ್ಮದಲ್ಲಿ ದೇಹಕ್ಕೆ ರೋಗಾದಿ ಅನರ್ಥಗಳನ್ನು ತರುತ್ತದೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
rOgashOkaparItApa- |
bandhanavyasanAni cha ||
AtmAparAdhavRkShANAM |
phalAnyEtAni dEhinAM || 85/038 ||
MEANING:
Deceases, sorrow, longing, ceasing and miseries are the fruits of the crimetree suffered by humans. Means humans get suffered in this life from the above hazards when he commits mistakes or crimes in his previous life.
Om namO bhagavatE hayAsyAya ||
रोगशोकपरीताप-।
बन्धनव्यसनानि च ।।
आत्मापराधवृक्षाणां ।
फलान्येतानि देहिनाम् ।। 85/038 ।।
अर्थः-
रोग, दुःख, पश्चात्ताप, बंधन तथा आपत्ति ये सब सभी प्राणियों के लिये अपने गलतियों के वृक्ष के फल हैं । अर्थात् पिछले जनम में किसी ने यदि कोई अपराध किया हो तो इस जनम में उस व्यक्ति के देह को रोग, दुःख आदि अनर्थ आन पडते हैं ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ರೋಗಶೋಕಪರೀತಾಪ-|
ಬಂಧನವ್ಯಸನಾನಿ ಚ ||
ಆತ್ಮಾಪರಾಧವೃಕ್ಷಾಣಾಂ |
ಫಲಾನ್ಯೇತಾನಿ ದೇಹಿನಾಮ್ || 85/038 ||
ಅರ್ಥಃ-
ರೋಗ, ದುಃಖ, ಪಶ್ಚಾತ್ತಾಪ, ಬಂಧನ ಮತ್ತು ಆಪತ್ತುಗಳು ದೇಹಧಾರಿಗಳಾದ ಪ್ರಾಣಿಗಳಿಗೆ ತಮ್ಮ ಅಪರಾಧರೂಪದ ವೃಕ್ಷದ ಫಲಗಳಂತಿರುತ್ತವೆ. ಎಂದರೆ ಪೂರ್ವಜನ್ಮದಲ್ಲಿ ಮಾಡಿದ ದುಷ್ಕರ್ಮದ ಫಲವು ಈ ಜನ್ಮದಲ್ಲಿ ದೇಹಕ್ಕೆ ರೋಗಾದಿ ಅನರ್ಥಗಳನ್ನು ತರುತ್ತದೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
rOgashOkaparItApa- |
bandhanavyasanAni cha ||
AtmAparAdhavRkShANAM |
phalAnyEtAni dEhinAM || 85/038 ||
MEANING:
Deceases, sorrow, longing, ceasing and miseries are the fruits of the crimetree suffered by humans. Means humans get suffered in this life from the above hazards when he commits mistakes or crimes in his previous life.
Om namO bhagavatE hayAsyAya ||
May 30, 2021
https://youtu.be/r3IGJVyYQXE
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
YouTube
वार्ता: संस्कृत में समाचार | 31/5/2021
May 30, 2021
May 30, 2021
May 30, 2021
May 30, 2021
🍃 यन् गाधेयः योगी रागी वैताने सौम्ये सौख्ये असौ।
तं ख्यातं शीतं स्फीतं भीमान् आम अश्रीहाता त्रातम् ॥ ५॥
🔸गाधीपुत्र गाधेय, यानी ऋषि विश्वामित्र, एक निर्विघ्न, सुखी, आनददायक यज्ञ करने को इक्षुक थे पर आसुरी शक्तियों से आक्रान्त थे; उन्होंने शांत, शीतल, गरिमामय त्राता राम का संरक्षण प्राप्त किया था।
🍃 तं त्राता हा श्रीमान् आम अभीतं स्फीतं शीतं ख्यातं।
सौख्ये सौम्ये असौ नेता वै गीरागी यः योधे गायन ॥ ५॥
🔸नारद मुनि – दैदीप्यमान, अपनी संगीत से योद्धाओं में शक्ति संचारक, त्राता, सद्गुणों से भरपूर, ब्राहमणों के नेतृत्वकर्ता के रूप में विख्यात – ने विश्व के कल्याण के लिए गायन करते हुए श्रीकृष्ण से याचना की जिनकी ख्याति में वृद्धि एक दयावान, शांत परोपकार को इक्षुक, के रूप में दिनोदिन हो रही थी।
#Viloma_Kavya
तं ख्यातं शीतं स्फीतं भीमान् आम अश्रीहाता त्रातम् ॥ ५॥
🔸गाधीपुत्र गाधेय, यानी ऋषि विश्वामित्र, एक निर्विघ्न, सुखी, आनददायक यज्ञ करने को इक्षुक थे पर आसुरी शक्तियों से आक्रान्त थे; उन्होंने शांत, शीतल, गरिमामय त्राता राम का संरक्षण प्राप्त किया था।
विलोम श्लोक :—
🍃 तं त्राता हा श्रीमान् आम अभीतं स्फीतं शीतं ख्यातं।
सौख्ये सौम्ये असौ नेता वै गीरागी यः योधे गायन ॥ ५॥
🔸नारद मुनि – दैदीप्यमान, अपनी संगीत से योद्धाओं में शक्ति संचारक, त्राता, सद्गुणों से भरपूर, ब्राहमणों के नेतृत्वकर्ता के रूप में विख्यात – ने विश्व के कल्याण के लिए गायन करते हुए श्रीकृष्ण से याचना की जिनकी ख्याति में वृद्धि एक दयावान, शांत परोपकार को इक्षुक, के रूप में दिनोदिन हो रही थी।
#Viloma_Kavya
May 30, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ चतुर्दशः अध्याय
♦️श्लोक :- १७
सुसिद्धमौषधं धर्मं गृहछिद्रं व मैथुनम्।
कुभुक्तं कुश्रुतं चैव मतिमान्न प्रकाशयेत् ।।१७।।
♦️भावार्थ - बुद्धिमान व्यक्ति को चाहिए कि वह छः बातें पर्दे में रखे - सिद्ध की हुई औषधि, दान-जप-तप आदि धार्मिक कृत्य, घर के दोष, सम्भोग, कुभोजन तथा निन्दित वचन।
#Chanakya
✒️ चतुर्दशः अध्याय
♦️श्लोक :- १७
सुसिद्धमौषधं धर्मं गृहछिद्रं व मैथुनम्।
कुभुक्तं कुश्रुतं चैव मतिमान्न प्रकाशयेत् ।।१७।।
♦️भावार्थ - बुद्धिमान व्यक्ति को चाहिए कि वह छः बातें पर्दे में रखे - सिद्ध की हुई औषधि, दान-जप-तप आदि धार्मिक कृत्य, घर के दोष, सम्भोग, कुभोजन तथा निन्दित वचन।
#Chanakya
May 30, 2021
Forwarded from Markdown
अल्पानामपि वस्तूनां संहति: कार्यसाधिका।
तृणैर्गुणत्वमापन्नैर् बध्यन्ते मत्तदन्तिन: ।।
भावार्थ - क्षुद्र से क्षुद्र वस्तु या व्यक्ति का भी तिरस्कार नही करना चाहिये। छोटी छोटी वस्तुएँ एकत्र करने से बड़े काम भी हो सकते हैं। जैसे घास से बनायी हुई डोरी से मत्त हाथी को भी बांधा जा सकता है।
आपका आज का दिन परम् प्रसन्नता से परिपूर्ण रहे।
तृणैर्गुणत्वमापन्नैर् बध्यन्ते मत्तदन्तिन: ।।
भावार्थ - क्षुद्र से क्षुद्र वस्तु या व्यक्ति का भी तिरस्कार नही करना चाहिये। छोटी छोटी वस्तुएँ एकत्र करने से बड़े काम भी हो सकते हैं। जैसे घास से बनायी हुई डोरी से मत्त हाथी को भी बांधा जा सकता है।
आपका आज का दिन परम् प्रसन्नता से परिपूर्ण रहे।
May 30, 2021
May 31, 2021
ओ३म्
२५४ संस्कृत वाक्याभ्यासः
शिष्यः – आगच्छन्तु , मम गुरोः आश्रमम् ।
= आईये ,मेरे गुरुजी के आश्रम में
– अत्र पञ्चदश दिनानां ध्यानशिबिरम् अस्ति।
= यहाँ पन्द्रह दिन का ध्यान शिबिर है
– सर्वे प्रातः चतुर्वादने उत्थास्यन्ति।
= सब चार बजे उठेंगे।
सर्वान् जागरणाय शङ्खनादः करिष्यते।
= सबको जगाने के लिये शङ्खनाद किया जाएगा।
जागरण अनन्तरं सर्वे नित्यकर्म करिष्यन्ति।
= जागने के बाद सभी नित्यकर्म करेंगे।
पञ्चवादनतः ध्यानसत्रम् आरप्स्यते।
= पांच बजे से ध्यानसत्र शुरू होगा।
सप्तवादन पर्यन्तं ध्यानसत्रं चलिष्यति।
= सात बजे तक ध्यानसत्र चलेगा।
– तदनन्तरं सर्वे योगासनानि करिष्यन्ति।
= उसके बाद सभी योगासन करेंगे।
– अष्टवादने यज्ञ: भविष्यति।
= आठ बजे यज्ञ होगा।
सार्ध नववादने अल्पाहारः भविष्यति
= साढ़े नौ बजे अल्पाहार होगा।
सार्ध दशवादनतः द्वादशवादन पर्यन्तं योगदर्शनं पठिष्यामः। ( पाठयिष्यामः)
= साढ़े दस से बारह बजे तक योगदर्शन पढ़ेंगे। (पढ़ाएँगे)
– द्वादशवादनतः चतुर्वादन पर्यन्तं मौनकालः भविष्यति।
= बारह बजे से चार बजे तक मौन काल होगा।
तन्मध्ये सर्वे भोजनं करिष्यन्ति।
= उस बीच सभी भोजन करेंगे।
– स्वाध्यायं करिष्यन्ति।
= स्वाध्याय करेंगे।
ओ३म्
२५५ संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः ओंनादं करोति।
= वह ओंनाद करता है।
एकनिमेष पर्यन्तम् ओंनादं करोति।
= एक मिनट तक ओंनाद करता है।
तस्य पुत्रः द्विनिमेष पर्यन्तम् ओंनादं करोति।
= उसका बेटा दो मिनट तक ओंनाद करता है।
सः दशवारम् आवर्तयति।
= वह दस बार दोहराता है ।
तस्य पुत्रः अपि दशवारम् आवर्तयति।
= उसका बेटा भी दस बार दोहराता है।
दशवारम् ओंनादं कृत्वा द्वौ ध्यानं कुरुतः।
= दसबार ओंनाद करके दोनों ध्यान करते हैं।
ध्यानसमये तौ कम् अपि न पश्यतः ।
= ध्यान के समय दोनों किसी को नहीं देखते हैं ।
ध्यानसमये तौ किम् अपि न पश्यतः ।
= ध्यान के समय दोनों कुछ नहीं देखते हैं ।
केवलम् ईश्वरस्य एव ध्यानं कुरुतः।
= दोनों केवल ईश्वर का ध्यान करते हैं
ध्यानेन सुखं वर्धते।
= ध्यान से सुख बढ़ता है।
ओ३म्
२५६ संस्कृत वाक्याभ्यासः
मम मित्रं सन्देशं प्रेषितवान्
= मेरे मित्र ने संदेश भेजा
प्रिय मित्र अखिलेश !
अहम् आसनसोलं गतवान् आसम्।
= मैं आसनसोल गया था।
आसनसोले मम भगिनी निवसति।
= आसनसोल में मेरी बहन रहती है
मम आवुत्तः रंगूने निवसति।
= मेरे जीजाजी रंगून में रहते हैं
मम भागिनेयः कृषिविज्ञानं पठति।
= मेरा भांजा कृषिविज्ञान पढ़ता है।
आवुत्तः रंगूनतः आसनसोलम् आगतवान्।
= जीजाजी रंगून से आसनसोल आए थे।
अतः तं मेलितुं गतवान्।
= इसलिये उन्हें मिलने गया था।
मम पुत्री अपि मया सह आसनसोलं गतवती।
= मेरी बेटी भी मेरे साथ आसनसोल गई थी।
अधुना मम पुत्री संस्कृतं पठितुम् आगमिष्यति।
= अब मेरी बेटी संस्कृत पढ़ने आएगी।
मम पुत्र्यै संस्कृतं रोचते।
= मेरी बेटी को संस्कृत अच्छी लगती है
ओ३म्
२५७ संस्कृत वाक्याभ्यासः
भीमजीभाई …. ओ भीमजीभाई
ओह … सः न श्रृणोति ।
= ओह … वह नहीं सुनता है ।
कथं श्रोष्यति ।
= कैसे सुनेगा ।
सः मार्गस्य तस्मिन् पारे अस्ति।
= वह रास्ते के उस पार है।
मार्गे बहूनि यानानि सन्ति।
= रास्ते में बहुत से वाहन हैं ।
यानानां ध्वनिः भवति।
= वाहनों की ध्वनि होती है।
अहं तम् आह्वयामि
= मैं उसको बुलाता हूँ।
उच्चै: आह्वयामि।
= जोर से बुलाता हूँ।
ध्वनिः ध्वनी ध्वनयः
= एक ध्वनि दो ध्वनियाँ बहुत सी ध्वनियाँ
साम्प्रतं तु सर्वत्र ध्वनिप्रदूषणम् अवर्धत।
= अब तो सब जगह ध्वनि प्रदूषण बढ़ गया है।
शान्तिः नास्ति।
= शान्ति नहीं है।
अस्तु , अहमेव पारं गच्छामि।
= ठीक है, मैं ही पार जाता हूँ।
भीमजी भ्रातरं मेलितुम् इच्छामि।
= भीमजीभाई को मिलना चाहता हूँ।
पारं गत्वा मिलामि।
= पार जाकर मिलता हूँ।
ओ३म्
२५८ संस्कृत वाक्याभ्यासः
नापितस्य आपणे एका महिला बालकम् आनीतवती।
= नाई की दूकान में एक महिला बच्चे को लाई।
भ्रातः ! अहं मम पुत्रम् अत्र उपावेश्य गच्छामि।
= भैया ! मैं मेरे बेटे को यहाँ बिठाकर जा रही हूँ।
एतस्य केशान् कर्तयतु।
= इसके बाल काट देना।
एक होरा अनन्तरं नेष्यामि।
= एक घंटे के बाद ले जाउँगी।
नापितः अवदत्।
= नापित बोला।
भगिनि ! एषः बहु चञ्चलतां करोति।
= बहनजी ! ये बहुत चंचलता करता है।
विगतवारं केशकर्तने बहु कष्टम् अभवत्।
= पिछली बार बाल काटने में बहुत कष्ट हुआ।
शिरं स्थिरं न स्थापयति।
= सिर सीधा नहीं रखता है।
माता बालकाय निर्देशं दत्तवती।
= माँ ने बालक को निर्देश दिया।
श्रृणु , सरलतया केशकर्तनं कारय ।
= सुनो , सीधी तरह से बाल कटवाना।
तव विषये आक्षेपं श्रोतुं न इच्छामि।
= तुम्हारे बारे में शिकायत नहीं सुनना चाहती हूँ।
अहम् आपणं गच्छामि।
= मैं बाजार जा रही हूँ।
एक होरा अनन्तरम् आगमिष्यामि।
= एक घण्टे बाद आऊँगी।
#Vakyabhyas
२५४ संस्कृत वाक्याभ्यासः
शिष्यः – आगच्छन्तु , मम गुरोः आश्रमम् ।
= आईये ,मेरे गुरुजी के आश्रम में
– अत्र पञ्चदश दिनानां ध्यानशिबिरम् अस्ति।
= यहाँ पन्द्रह दिन का ध्यान शिबिर है
– सर्वे प्रातः चतुर्वादने उत्थास्यन्ति।
= सब चार बजे उठेंगे।
सर्वान् जागरणाय शङ्खनादः करिष्यते।
= सबको जगाने के लिये शङ्खनाद किया जाएगा।
जागरण अनन्तरं सर्वे नित्यकर्म करिष्यन्ति।
= जागने के बाद सभी नित्यकर्म करेंगे।
पञ्चवादनतः ध्यानसत्रम् आरप्स्यते।
= पांच बजे से ध्यानसत्र शुरू होगा।
सप्तवादन पर्यन्तं ध्यानसत्रं चलिष्यति।
= सात बजे तक ध्यानसत्र चलेगा।
– तदनन्तरं सर्वे योगासनानि करिष्यन्ति।
= उसके बाद सभी योगासन करेंगे।
– अष्टवादने यज्ञ: भविष्यति।
= आठ बजे यज्ञ होगा।
सार्ध नववादने अल्पाहारः भविष्यति
= साढ़े नौ बजे अल्पाहार होगा।
सार्ध दशवादनतः द्वादशवादन पर्यन्तं योगदर्शनं पठिष्यामः। ( पाठयिष्यामः)
= साढ़े दस से बारह बजे तक योगदर्शन पढ़ेंगे। (पढ़ाएँगे)
– द्वादशवादनतः चतुर्वादन पर्यन्तं मौनकालः भविष्यति।
= बारह बजे से चार बजे तक मौन काल होगा।
तन्मध्ये सर्वे भोजनं करिष्यन्ति।
= उस बीच सभी भोजन करेंगे।
– स्वाध्यायं करिष्यन्ति।
= स्वाध्याय करेंगे।
ओ३म्
२५५ संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः ओंनादं करोति।
= वह ओंनाद करता है।
एकनिमेष पर्यन्तम् ओंनादं करोति।
= एक मिनट तक ओंनाद करता है।
तस्य पुत्रः द्विनिमेष पर्यन्तम् ओंनादं करोति।
= उसका बेटा दो मिनट तक ओंनाद करता है।
सः दशवारम् आवर्तयति।
= वह दस बार दोहराता है ।
तस्य पुत्रः अपि दशवारम् आवर्तयति।
= उसका बेटा भी दस बार दोहराता है।
दशवारम् ओंनादं कृत्वा द्वौ ध्यानं कुरुतः।
= दसबार ओंनाद करके दोनों ध्यान करते हैं।
ध्यानसमये तौ कम् अपि न पश्यतः ।
= ध्यान के समय दोनों किसी को नहीं देखते हैं ।
ध्यानसमये तौ किम् अपि न पश्यतः ।
= ध्यान के समय दोनों कुछ नहीं देखते हैं ।
केवलम् ईश्वरस्य एव ध्यानं कुरुतः।
= दोनों केवल ईश्वर का ध्यान करते हैं
ध्यानेन सुखं वर्धते।
= ध्यान से सुख बढ़ता है।
ओ३म्
२५६ संस्कृत वाक्याभ्यासः
मम मित्रं सन्देशं प्रेषितवान्
= मेरे मित्र ने संदेश भेजा
प्रिय मित्र अखिलेश !
अहम् आसनसोलं गतवान् आसम्।
= मैं आसनसोल गया था।
आसनसोले मम भगिनी निवसति।
= आसनसोल में मेरी बहन रहती है
मम आवुत्तः रंगूने निवसति।
= मेरे जीजाजी रंगून में रहते हैं
मम भागिनेयः कृषिविज्ञानं पठति।
= मेरा भांजा कृषिविज्ञान पढ़ता है।
आवुत्तः रंगूनतः आसनसोलम् आगतवान्।
= जीजाजी रंगून से आसनसोल आए थे।
अतः तं मेलितुं गतवान्।
= इसलिये उन्हें मिलने गया था।
मम पुत्री अपि मया सह आसनसोलं गतवती।
= मेरी बेटी भी मेरे साथ आसनसोल गई थी।
अधुना मम पुत्री संस्कृतं पठितुम् आगमिष्यति।
= अब मेरी बेटी संस्कृत पढ़ने आएगी।
मम पुत्र्यै संस्कृतं रोचते।
= मेरी बेटी को संस्कृत अच्छी लगती है
ओ३म्
२५७ संस्कृत वाक्याभ्यासः
भीमजीभाई …. ओ भीमजीभाई
ओह … सः न श्रृणोति ।
= ओह … वह नहीं सुनता है ।
कथं श्रोष्यति ।
= कैसे सुनेगा ।
सः मार्गस्य तस्मिन् पारे अस्ति।
= वह रास्ते के उस पार है।
मार्गे बहूनि यानानि सन्ति।
= रास्ते में बहुत से वाहन हैं ।
यानानां ध्वनिः भवति।
= वाहनों की ध्वनि होती है।
अहं तम् आह्वयामि
= मैं उसको बुलाता हूँ।
उच्चै: आह्वयामि।
= जोर से बुलाता हूँ।
ध्वनिः ध्वनी ध्वनयः
= एक ध्वनि दो ध्वनियाँ बहुत सी ध्वनियाँ
साम्प्रतं तु सर्वत्र ध्वनिप्रदूषणम् अवर्धत।
= अब तो सब जगह ध्वनि प्रदूषण बढ़ गया है।
शान्तिः नास्ति।
= शान्ति नहीं है।
अस्तु , अहमेव पारं गच्छामि।
= ठीक है, मैं ही पार जाता हूँ।
भीमजी भ्रातरं मेलितुम् इच्छामि।
= भीमजीभाई को मिलना चाहता हूँ।
पारं गत्वा मिलामि।
= पार जाकर मिलता हूँ।
ओ३म्
२५८ संस्कृत वाक्याभ्यासः
नापितस्य आपणे एका महिला बालकम् आनीतवती।
= नाई की दूकान में एक महिला बच्चे को लाई।
भ्रातः ! अहं मम पुत्रम् अत्र उपावेश्य गच्छामि।
= भैया ! मैं मेरे बेटे को यहाँ बिठाकर जा रही हूँ।
एतस्य केशान् कर्तयतु।
= इसके बाल काट देना।
एक होरा अनन्तरं नेष्यामि।
= एक घंटे के बाद ले जाउँगी।
नापितः अवदत्।
= नापित बोला।
भगिनि ! एषः बहु चञ्चलतां करोति।
= बहनजी ! ये बहुत चंचलता करता है।
विगतवारं केशकर्तने बहु कष्टम् अभवत्।
= पिछली बार बाल काटने में बहुत कष्ट हुआ।
शिरं स्थिरं न स्थापयति।
= सिर सीधा नहीं रखता है।
माता बालकाय निर्देशं दत्तवती।
= माँ ने बालक को निर्देश दिया।
श्रृणु , सरलतया केशकर्तनं कारय ।
= सुनो , सीधी तरह से बाल कटवाना।
तव विषये आक्षेपं श्रोतुं न इच्छामि।
= तुम्हारे बारे में शिकायत नहीं सुनना चाहती हूँ।
अहम् आपणं गच्छामि।
= मैं बाजार जा रही हूँ।
एक होरा अनन्तरम् आगमिष्यामि।
= एक घण्टे बाद आऊँगी।
#Vakyabhyas
May 31, 2021
सामाजिक-सञ्चार-माध्यमेन केचन जनाः रावणस्य विषये मिथ्या प्रचारं कुर्वन्ति!
रावणः महान् पण्डितः आसीत्!
आम्, सत्यम्! सः पण्डितः आसीत्!
सः कदापि बलात् मातुः सीतायाः स्पर्शं न अकरोत्!
इतोऽपि सत्यम्!
स्वस्य भगिन्याः अपमानाय सः तस्य समस्तकूलम् अपि नाशयितुं संकोचं न कृतवान् आसीत्!
आम्, एतदपि सत्यमेव!
इदानीं सत्यं किम् इति जानन्तु!
मातरं सीतां सः रावणः बलात् किमर्थं स्पर्शं न अकरोत् कारणम्…
कुबेरपुत्र-नकुलबेरेण सः शापितः आसीत् यत् कामपि स्त्रीं तस्याः मतं विना स्पर्शं करोति चेत् तस्य रावणस्य मृत्युः भविष्यति इति!
कदाचित् केचन तु कथां श्रावयन्ति यत् काचिद् माता तस्याः पुत्रीं पृच्छति यत् तव भ्राता कथम् भवेत् इति!
सा पुत्री कथयति रावणः इव मम भ्राता भवेत् यः स्वस्य भगिन्याः कृते सर्वमपि त्यागे सङ्कोचं न करोति इति!
वस्तुतः तद् नास्ति किमपि!
रावणस्य भगिन्याः सूर्पणखायाः पत्युः नाम विद्युतजिव्हः आसीत्!
यः राज्ञः कावकेयस्य सेनापतिः आसीत्!
यदा रावणः त्रिषु लोकेषु विजयं प्राप्त्यार्थं युद्धं कर्तुं गतवान् आसीत् तदा राज्ञा कालकेयेन सह अपि युद्धम् अभवत्! तस्मिन् युद्धे विद्युतजिह्वः मृतः अभवत्!
अर्थात् रावणः तं हतवान् आसीत्!
तदा एव सूर्पणखा तस्याः भ्रातरं रावणं शापं दत्तवती आसीत् यत् अहमेव तव मृत्योः कारणं भविष्यामि इति!
पुनः केचन वदन्ति रावणः अजेयः आसीत्!
एतदपि न सत्यम्!
पश्यन्तु रावणः कैः सह युद्धे पराजितः अभवत्!!
भगवन्तं रामं विहाय सः राज्ञा बलिना सह पराजितः अभवत्, वानरराज्ञा बालिना सह, महिष्मतेः राज्ञा कार्तवीर्य-अर्जुनेन सह च स्वयं भगवान् शिवः अपि तं रावणं युद्धे पराजितम् अकरोत्!
रावणः अवश्यं ज्ञानी आसीत् परन्तु तद् ज्ञानं सः उचिते काले यथार्थप्रयोगं न अकरोत् तस्मात् एव कारणात् तस्य कूलस्य नाशः अभवत्!
रावणः बहून् ऋषि-मुनीन् हतवान् आसीत्! यज्ञाः नष्टाः कृताः आसीत्! स्त्रीणाम् उपरि अत्याचारः कृतः!
अतः आवश्यकम् अस्ति यत् अस्माकं हृदयेषु रामः भवेत्, तस्य चिन्ता करणीया!
रावणस्य पुत्तलं दहाम चेत् सः न म्रियते !
-प्रदीपः!!
👺👿🏹🔥
रावणः महान् पण्डितः आसीत्!
आम्, सत्यम्! सः पण्डितः आसीत्!
सः कदापि बलात् मातुः सीतायाः स्पर्शं न अकरोत्!
इतोऽपि सत्यम्!
स्वस्य भगिन्याः अपमानाय सः तस्य समस्तकूलम् अपि नाशयितुं संकोचं न कृतवान् आसीत्!
आम्, एतदपि सत्यमेव!
इदानीं सत्यं किम् इति जानन्तु!
मातरं सीतां सः रावणः बलात् किमर्थं स्पर्शं न अकरोत् कारणम्…
कुबेरपुत्र-नकुलबेरेण सः शापितः आसीत् यत् कामपि स्त्रीं तस्याः मतं विना स्पर्शं करोति चेत् तस्य रावणस्य मृत्युः भविष्यति इति!
कदाचित् केचन तु कथां श्रावयन्ति यत् काचिद् माता तस्याः पुत्रीं पृच्छति यत् तव भ्राता कथम् भवेत् इति!
सा पुत्री कथयति रावणः इव मम भ्राता भवेत् यः स्वस्य भगिन्याः कृते सर्वमपि त्यागे सङ्कोचं न करोति इति!
वस्तुतः तद् नास्ति किमपि!
रावणस्य भगिन्याः सूर्पणखायाः पत्युः नाम विद्युतजिव्हः आसीत्!
यः राज्ञः कावकेयस्य सेनापतिः आसीत्!
यदा रावणः त्रिषु लोकेषु विजयं प्राप्त्यार्थं युद्धं कर्तुं गतवान् आसीत् तदा राज्ञा कालकेयेन सह अपि युद्धम् अभवत्! तस्मिन् युद्धे विद्युतजिह्वः मृतः अभवत्!
अर्थात् रावणः तं हतवान् आसीत्!
तदा एव सूर्पणखा तस्याः भ्रातरं रावणं शापं दत्तवती आसीत् यत् अहमेव तव मृत्योः कारणं भविष्यामि इति!
पुनः केचन वदन्ति रावणः अजेयः आसीत्!
एतदपि न सत्यम्!
पश्यन्तु रावणः कैः सह युद्धे पराजितः अभवत्!!
भगवन्तं रामं विहाय सः राज्ञा बलिना सह पराजितः अभवत्, वानरराज्ञा बालिना सह, महिष्मतेः राज्ञा कार्तवीर्य-अर्जुनेन सह च स्वयं भगवान् शिवः अपि तं रावणं युद्धे पराजितम् अकरोत्!
रावणः अवश्यं ज्ञानी आसीत् परन्तु तद् ज्ञानं सः उचिते काले यथार्थप्रयोगं न अकरोत् तस्मात् एव कारणात् तस्य कूलस्य नाशः अभवत्!
रावणः बहून् ऋषि-मुनीन् हतवान् आसीत्! यज्ञाः नष्टाः कृताः आसीत्! स्त्रीणाम् उपरि अत्याचारः कृतः!
अतः आवश्यकम् अस्ति यत् अस्माकं हृदयेषु रामः भवेत्, तस्य चिन्ता करणीया!
रावणस्य पुत्तलं दहाम चेत् सः न म्रियते !
-प्रदीपः!!
👺👿🏹🔥
May 31, 2021
महावीरः सात्यकिः ⚔🔥
सात्यकिः महाभारतस्य किमपि पात्रम् अस्ति। अयं भ्राता।युद्धस्य सर्वाणि १८ दिनानि एषः रणाङ्गणे उपस्थितः आसीत्। युद्धस्यान्ते अश्वत्थामा रात्रौ कपटेन पाण्डवानां शिबिरं ज्वालितवान्।तस्मिन् अग्निकाण्डे शिबिरे निद्रितस्य युयुधानस्य दाहः अभवत्।
पराक्रमी यादववीरः।आजीवनं स कृष्णस्य अर्जुनस्य च साहाय्ये सिद्धः आसीत्।राजसूययज्ञे सः कृष्णेन सह आसीत्।सः सततं राज्यलाभार्थं सङ्घर्षं कर्तुं पाण्डवान् प्रेरयति स्म।कुरुक्षेत्रे सप्तसु महावीरेषु अयम् अन्यतमः। अष्टादश दिवसान् अपि अयं रणे आसीत्। युद्धे तस्य अविरतं सर्वत्र सञ्चारः आसीत्।युद्धे एकस्मिन् दिने सात्यकिः श्रान्तः। श्रान्तं तं कौरववीरः भूरिश्रवाः रथाद् अधः पातयामास।सात्यकिं केशेषु धृत्वा भूरिश्रवाः तस्य शिरच्छेदार्थं खड्गम् उत्थापितवान्।तावद् अर्जुनः तत्र प्राप्तः।तेन सत्वरं भूरिश्रवसः हस्तः सखड्गः छेदितः। अधर्म्यम् एतद् इति मत्त्वा भूरिश्रवाः शस्त्रसंन्यासम् अकरोत्। निःशस्त्रः सः स्वरथे तूष्णीम् उपाविशत्। तावत् सात्यकिः तस्य रथम् आरूढः। खड्गेन सः निःशस्त्रस्य भूरिश्रवसः शिरः कर्तितवान्।बहोः कालात् पूर्वं भूरिश्रवसः पिता सात्यकेः पितामहस्य मस्तके पादप्रहारं कृतवान्।तस्य प्रतिशोधः आसीद् एषः। युद्धस्य अन्ते अश्वत्थामा कपटेन रात्रौ पाण्डवानां शिबिरं ज्वालितवान्। द्रष्टा श्रीकृष्णः ततः पूर्वमेव सर्वान् पाण्डवान् तथा सात्यकिमपि शिबिराद् दूरं नीतवान्। सात्यकिः तदा अपि रक्षितः। गीतायां तस्य वर्णनं कृतं – ‘सात्यकिश्चापराजितः’ तद् अत्र स्मर्यते।महाभारतयुद्धानन्तरं सात्यकिः द्वारकां प्रतिनिवृत्तः। तत्र सः शान्तिपूर्णां कालक्रमणां कृतवान्।एकवारं प्रभासतीर्थे यादवाः अतिमद्यपानेन उन्मत्ताः।तेषां परस्परं महान् सङ्घर्षः जातः। तत्र सात्यकिः हतः।
सात्यकिः महाभारतस्य किमपि पात्रम् अस्ति। अयं भ्राता।युद्धस्य सर्वाणि १८ दिनानि एषः रणाङ्गणे उपस्थितः आसीत्। युद्धस्यान्ते अश्वत्थामा रात्रौ कपटेन पाण्डवानां शिबिरं ज्वालितवान्।तस्मिन् अग्निकाण्डे शिबिरे निद्रितस्य युयुधानस्य दाहः अभवत्।
पराक्रमी यादववीरः।आजीवनं स कृष्णस्य अर्जुनस्य च साहाय्ये सिद्धः आसीत्।राजसूययज्ञे सः कृष्णेन सह आसीत्।सः सततं राज्यलाभार्थं सङ्घर्षं कर्तुं पाण्डवान् प्रेरयति स्म।कुरुक्षेत्रे सप्तसु महावीरेषु अयम् अन्यतमः। अष्टादश दिवसान् अपि अयं रणे आसीत्। युद्धे तस्य अविरतं सर्वत्र सञ्चारः आसीत्।युद्धे एकस्मिन् दिने सात्यकिः श्रान्तः। श्रान्तं तं कौरववीरः भूरिश्रवाः रथाद् अधः पातयामास।सात्यकिं केशेषु धृत्वा भूरिश्रवाः तस्य शिरच्छेदार्थं खड्गम् उत्थापितवान्।तावद् अर्जुनः तत्र प्राप्तः।तेन सत्वरं भूरिश्रवसः हस्तः सखड्गः छेदितः। अधर्म्यम् एतद् इति मत्त्वा भूरिश्रवाः शस्त्रसंन्यासम् अकरोत्। निःशस्त्रः सः स्वरथे तूष्णीम् उपाविशत्। तावत् सात्यकिः तस्य रथम् आरूढः। खड्गेन सः निःशस्त्रस्य भूरिश्रवसः शिरः कर्तितवान्।बहोः कालात् पूर्वं भूरिश्रवसः पिता सात्यकेः पितामहस्य मस्तके पादप्रहारं कृतवान्।तस्य प्रतिशोधः आसीद् एषः। युद्धस्य अन्ते अश्वत्थामा कपटेन रात्रौ पाण्डवानां शिबिरं ज्वालितवान्। द्रष्टा श्रीकृष्णः ततः पूर्वमेव सर्वान् पाण्डवान् तथा सात्यकिमपि शिबिराद् दूरं नीतवान्। सात्यकिः तदा अपि रक्षितः। गीतायां तस्य वर्णनं कृतं – ‘सात्यकिश्चापराजितः’ तद् अत्र स्मर्यते।महाभारतयुद्धानन्तरं सात्यकिः द्वारकां प्रतिनिवृत्तः। तत्र सः शान्तिपूर्णां कालक्रमणां कृतवान्।एकवारं प्रभासतीर्थे यादवाः अतिमद्यपानेन उन्मत्ताः।तेषां परस्परं महान् सङ्घर्षः जातः। तत्र सात्यकिः हतः।
May 31, 2021
संस्कृत संवादः । Sanskrit Samvadah
Svarvani-Classes.pdf
नमस्ते,
*सोमवार की कक्षाओं के बारे में एक बहुत ही मुख्य विषय-*
सुपर्वाणवाणीविलासः की कक्षा पूरी तरह केंसिल होगई है। प्रतिमानाटक का अध्ययन हम फिर कभी करेंगे। अब के लिये अब से सोमवार कोई कक्षायें नहीं हुआ करेंगी। अचानक निर्णय के लिये क्षमा।
*सोमवार की कक्षाओं के बारे में एक बहुत ही मुख्य विषय-*
सुपर्वाणवाणीविलासः की कक्षा पूरी तरह केंसिल होगई है। प्रतिमानाटक का अध्ययन हम फिर कभी करेंगे। अब के लिये अब से सोमवार कोई कक्षायें नहीं हुआ करेंगी। अचानक निर्णय के लिये क्षमा।
May 31, 2021
ग्राहकः – एतत् चायं किमर्थं शीतलम् ?
वितरकः – कारणम् अत्र दार्जिलिङस्य विशिष्टं चायचूर्णं मिश्रितमस्ति
😁😆😂🤣😆😁🤣😂
#hasya
वितरकः – कारणम् अत्र दार्जिलिङस्य विशिष्टं चायचूर्णं मिश्रितमस्ति
😁😆😂🤣😆😁🤣😂
#hasya
May 31, 2021
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
May 31, 2021
Sanskrit-1820-1830
३१.५ सायंकाल आकाशवाणी संस्कृत
May 31, 2021
May 31, 2021
Forwarded from संस्कृत संवादः । Sanskrit Samvadah (मोहित डोकानिया)
👷🏻Will
you help me in managing this telegram channel? You just have to
copy/paste some posts from internet daily. Please apply only if you are
very active on telegram. Comment or DM me if interested.🪴
👷🏻क्या आप इस टेलीग्राम चैनल की संचालन में मेरी सहायता करेंगे? आपको बस इंटरनेट से कुछ चीजें कॉपी-पेस्ट करनी है। यदि आप टेलीग्राम पर बहुत सक्रिय रहते हो तभी बतायें। यदि आप सज्य है तो कॉमेंट या मुझे डीएम कीजिये।🪴
👷🏻क्या आप इस टेलीग्राम चैनल की संचालन में मेरी सहायता करेंगे? आपको बस इंटरनेट से कुछ चीजें कॉपी-पेस्ट करनी है। यदि आप टेलीग्राम पर बहुत सक्रिय रहते हो तभी बतायें। यदि आप सज्य है तो कॉमेंट या मुझे डीएम कीजिये।🪴
May 31, 2021
May 31, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - सप्तमी रात्रि 12:46 तक तत्पश्चात अष्टमी
⛅ दिनांक - 01 जून 2021
⛅ दिन - मंगलवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - ज्येष्ठ
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - धनिष्ठा शाम 04:06 तत्पश्चात शतभिषा
⛅ योग - वैधृति 02 जून रात्रि 03:02 तक तत्पश्चात विष्कम्भ
⛅ राहुकाल - शाम 03:57 से शाम 05:37 तक
⛅ सूर्योदय - 05:57
⛅ सूर्यास्त - 19:15
⛅ दिशाशूल - उत्तर दिशा में
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - सप्तमी रात्रि 12:46 तक तत्पश्चात अष्टमी
⛅ दिनांक - 01 जून 2021
⛅ दिन - मंगलवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - ज्येष्ठ
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - धनिष्ठा शाम 04:06 तत्पश्चात शतभिषा
⛅ योग - वैधृति 02 जून रात्रि 03:02 तक तत्पश्चात विष्कम्भ
⛅ राहुकाल - शाम 03:57 से शाम 05:37 तक
⛅ सूर्योदय - 05:57
⛅ सूर्यास्त - 19:15
⛅ दिशाशूल - उत्तर दिशा में
May 31, 2021
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
May 31, 2021
May 31, 2021
May 31, 2021
🍃 मारमं सुकुमाराभं रसाज आप नृताश्रितं।
काविरामदलाप गोसम अवामतरा नते ॥ ६॥
🔸लक्ष्मीपति नारायण के सुन्दर सलोने, तेजस्वी मानव अवतार राम का वरण, रसाजा (भूमिपुत्री) - धरातुल्य धैर्यशील, निज वाणी से असीम आनन्द प्रदाता, सुधि सत्यवादी सीता – ने किया था।
🍃 तेन रातम् अवाम अस गोपालात् अमराविक।
तं श्रित नृपजा सारभं रामा कुसुमं रमा ॥ ६॥
🔸नारद द्वारा लाए गए, देवताओं के रक्षक, निज पति के रूप में प्राप्त, सत्यवादी कृष्ण, के द्वारा प्रेषित, तत्वतः (वास्तव में) उज्जवल पारिजात पुष्प को नृपजा (नरेश-पुत्री) रमा (रुक्मिणी) ने प्राप्त किया।
#Viloma_Kavya
काविरामदलाप गोसम अवामतरा नते ॥ ६॥
🔸लक्ष्मीपति नारायण के सुन्दर सलोने, तेजस्वी मानव अवतार राम का वरण, रसाजा (भूमिपुत्री) - धरातुल्य धैर्यशील, निज वाणी से असीम आनन्द प्रदाता, सुधि सत्यवादी सीता – ने किया था।
🍃 तेन रातम् अवाम अस गोपालात् अमराविक।
तं श्रित नृपजा सारभं रामा कुसुमं रमा ॥ ६॥
🔸नारद द्वारा लाए गए, देवताओं के रक्षक, निज पति के रूप में प्राप्त, सत्यवादी कृष्ण, के द्वारा प्रेषित, तत्वतः (वास्तव में) उज्जवल पारिजात पुष्प को नृपजा (नरेश-पुत्री) रमा (रुक्मिणी) ने प्राप्त किया।
#Viloma_Kavya
May 31, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ चतुर्दशः अध्याय
♦️श्लोक :- १८
तावन्मौनेन नीयन्ते कोकिलश्वैव वासराः।
यावत्सर्वं जनानन्दायिनी वाङ् न प्रवर्तते।।१८।।
♦️भावार्थ - जब तक सब मनुष्यों को आनन्द प्रदान करने वाली बसन्त ऋतु आरम्भ होती है, तब तक कोयलों द्वारा अपने दिन- मौन रहकर बिताए जाते हैं।
#Chanakya
✒️ चतुर्दशः अध्याय
♦️श्लोक :- १८
तावन्मौनेन नीयन्ते कोकिलश्वैव वासराः।
यावत्सर्वं जनानन्दायिनी वाङ् न प्रवर्तते।।१८।।
♦️भावार्थ - जब तक सब मनुष्यों को आनन्द प्रदान करने वाली बसन्त ऋतु आरम्भ होती है, तब तक कोयलों द्वारा अपने दिन- मौन रहकर बिताए जाते हैं।
#Chanakya
May 31, 2021
June 1, 2021
ओ३म्
२५९ संस्कृत वाक्याभ्यासः
एकस्य विवाहसमारोहः चलति।
= एक का विवाह समारोह चल रहा है
वरयात्रा निर्गच्छति ।
= बारात निकल रही है।
वादित्राः वाद्यानि वादयन्ति।
= बैंड वाले वाद्य बजा रहे हैं ।
केवलम् एकः एव युवकः नृत्यति।
= केवल एक ही युवक नाच रहा है।
वरस्य पिता अवदत्।
= वर का पिता बोला
किमर्थं सर्वे न नृत्यन्ति ?
= सभी क्यों नहीं नाच रहे हैं ?
मातुल! आगच्छतु ।
= मामाजी आईये।
मातुलानि ! आगच्छतु।
= मामीजी आईये।
मातृस्वसा ! आगच्छतु।
= मौसीजी आईये।
भ्रातः ! आगच्छतु।
= भैया ! आईये
भ्रातृजाया ! आगच्छतु।
= भाभीजी आईये।
आहा , अधुना तु सर्वे नृत्यन्ति।
आहा , अब तो सब नाच रहे हैं।
ओ३म्
२६० संस्कृत वाक्याभ्यासः
मम माता विविधप्रकाराणां संधानं निर्माति स्म।
= मेरी माँ विविध प्रकार के अचार बनाती थीं
अपक्वाम्रस्य अम्लीयं संधानम्
= कच्चे आम का खट्टा अचार
अपक्वाम्रस्य मधुरं संधानम्
= कच्चे आम का मीठा अचार।
अपक्वाम्रस्य संमृदम् ( छिन्नकम् )अपि निर्माति स्म।
= कच्चे आम का छुन्ना भी बनाती थीं
केचन जनाः श्लेष्मातकस्य संधानं निर्मान्ति।
= कुछ लोग लसोड़े का अचार बनाते हैं
मम भगिनी शाकानां संधानं निर्माति।
= मेरी जीजी सब्जियों का अचार बनाती हैं।
लशुनस्य अपि संधानं भवति।
= लहसुन का भी अचार होता है।
एकदा हिंगोः संधानं खादितवान् अहम्
= एक बार मैंने हींग का अचार खाया।
अपक्वे आम्रे हिंगू स्थाप्यते।
= कच्ची केरी में हींग डाली जाती है।
सिंधी जनाः पलाण्डोः संधानं निर्मान्ति।
= सिंधी लोग प्याज का अचार बनाते हैं
मह्यं संधानं रोचते।
= मुझे अचार पसंद है।
ओ३म्
२६१ संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः बहु चिन्तामग्नः अस्ति।
= वह बहुत चिन्ता में है।
सः बहु स्थानतः ऋणं स्वीकृतवान्।
= उसने बहुत जगहों से ऋण लिया है।
सः चिन्तयति।
= वह विचारता है।
कदा ऋणमुक्तः भविष्यामि।
= कब ऋण से मुक्त होऊँगा ।
सुरेशाय पञ्चाशत्सहस्र रुप्यकाणि देयानि सन्ति।
= सुरेश को पचास हजार देने हैं
विक्रमसिंहाय नवतिसहस्र रुप्यकाणि देयानि सन्ति।
= विक्रमसिंह को नब्बे हजार देने हैं ।
वित्तकोषतः अपि एकलक्षं स्वीकृतवान्।
= बैंक से एक लाख लिया है।
प्रतिमासं ऋणभागं ददामि।
= हरमहिने हप्ता भरता हूँ।
सत्यं वदानि , ऋणं कदापि न स्वीकरणीयम् ।
= सच कहूँ , ऋण कभी नहीं लेना चाहिये।
धनम् आगच्छति तदा बहु सुखमयं भासते।
= धन आता है तब बहुत सुखमय लगता है
यदा प्रत्यर्पणीयं भवति तदा कष्टम् अनुभूयते।
= जब लौटाना होता है तब कष्ट अनुभव होता है।
ओ३म्
२६२ संस्कृत वाक्याभ्यासः
सा मयि कियत् स्निह्यति स्म।
= वह मुझे कितना प्यार करती थी।
सा मम विषये सर्वं जानाति स्म।
= वह मेरे बारे में सब कुछ जानती थी
अहं कदा उत्तिष्ठामि?
= मैं कब उठता हूँ
अहं कदा कार्यालयं गच्छामि?
= मैं कब कार्यालय जाता हूँ।
मम मित्राणि कानि सन्ति ?
= मेरे मित्र कौन हैं
अहं किं पठामि ?
= मैं क्या पढ़ता हूँ
अहं कदा भोजनम् इच्छामि ?
= मैं कब भोजन चाहता हूँ
सा मम रुचिं जानाति स्म
= वह मेरी रुचि जानती थी
सा मम माता अस्ति
= वह मेरी माँ है
अद्य मम मातुः पुण्यतिथिः अस्ति।
= आज मेरी अम्माजी की पुण्यतिथि है
मम मातृचरणयोः सादरं प्रणमामि अहम्
= मैं माँ के चरणों में सादर नमन करता हूँ।
ओ३म्
२६३ संस्कृत वाक्याभ्यासः
अहं हरिद्वारं गच्छामि।
= मैं हरिद्वार जा रहा हूँ।
कः कः चलितुम् इच्छति ?
= कौन कौन चलना चाहता है ?
का का चलितुम् इच्छति ?
= कौन कौन चलना चाहती हैं ?
कः कः चलिष्यति ?
= कौन कौन चलेगा ?
का का चलिष्यति ?
= कौन कौन चलेंगी ?
प्रीतिः – अहं चलिष्यामि ।
= मैं चलूँगी ।
प्रद्युम्नः – अहं चलिष्यामि
= मैं चलूँगा।
प्रियंका चलिष्यति।
= प्रियंका चलेगी ।
भार्गवः चलिष्यति।
= भार्गव चलेगा।
जगदीशः अपि चलिष्यति।
= जगदीश भी चलेगा।
सुमित्रा अपि चलिष्यति।
= सुमित्रा भी चलेगी ।
नन्दिनी न चलिष्यति।
= नन्दिनी नहीं चलेगी।
नन्दिनी मीनाक्षीपुरं गमिष्यति।
= नन्दिनी मीनाक्षीपुर जाएगी।
अस्तु , ये चलिष्यन्ति तेषाम् आरक्षणं कारयामि।
= ठीक है , जो चलेंगे उनका आरक्षण करवाता हूँ।
#Vakyabhyas
२५९ संस्कृत वाक्याभ्यासः
एकस्य विवाहसमारोहः चलति।
= एक का विवाह समारोह चल रहा है
वरयात्रा निर्गच्छति ।
= बारात निकल रही है।
वादित्राः वाद्यानि वादयन्ति।
= बैंड वाले वाद्य बजा रहे हैं ।
केवलम् एकः एव युवकः नृत्यति।
= केवल एक ही युवक नाच रहा है।
वरस्य पिता अवदत्।
= वर का पिता बोला
किमर्थं सर्वे न नृत्यन्ति ?
= सभी क्यों नहीं नाच रहे हैं ?
मातुल! आगच्छतु ।
= मामाजी आईये।
मातुलानि ! आगच्छतु।
= मामीजी आईये।
मातृस्वसा ! आगच्छतु।
= मौसीजी आईये।
भ्रातः ! आगच्छतु।
= भैया ! आईये
भ्रातृजाया ! आगच्छतु।
= भाभीजी आईये।
आहा , अधुना तु सर्वे नृत्यन्ति।
आहा , अब तो सब नाच रहे हैं।
ओ३म्
२६० संस्कृत वाक्याभ्यासः
मम माता विविधप्रकाराणां संधानं निर्माति स्म।
= मेरी माँ विविध प्रकार के अचार बनाती थीं
अपक्वाम्रस्य अम्लीयं संधानम्
= कच्चे आम का खट्टा अचार
अपक्वाम्रस्य मधुरं संधानम्
= कच्चे आम का मीठा अचार।
अपक्वाम्रस्य संमृदम् ( छिन्नकम् )अपि निर्माति स्म।
= कच्चे आम का छुन्ना भी बनाती थीं
केचन जनाः श्लेष्मातकस्य संधानं निर्मान्ति।
= कुछ लोग लसोड़े का अचार बनाते हैं
मम भगिनी शाकानां संधानं निर्माति।
= मेरी जीजी सब्जियों का अचार बनाती हैं।
लशुनस्य अपि संधानं भवति।
= लहसुन का भी अचार होता है।
एकदा हिंगोः संधानं खादितवान् अहम्
= एक बार मैंने हींग का अचार खाया।
अपक्वे आम्रे हिंगू स्थाप्यते।
= कच्ची केरी में हींग डाली जाती है।
सिंधी जनाः पलाण्डोः संधानं निर्मान्ति।
= सिंधी लोग प्याज का अचार बनाते हैं
मह्यं संधानं रोचते।
= मुझे अचार पसंद है।
ओ३म्
२६१ संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः बहु चिन्तामग्नः अस्ति।
= वह बहुत चिन्ता में है।
सः बहु स्थानतः ऋणं स्वीकृतवान्।
= उसने बहुत जगहों से ऋण लिया है।
सः चिन्तयति।
= वह विचारता है।
कदा ऋणमुक्तः भविष्यामि।
= कब ऋण से मुक्त होऊँगा ।
सुरेशाय पञ्चाशत्सहस्र रुप्यकाणि देयानि सन्ति।
= सुरेश को पचास हजार देने हैं
विक्रमसिंहाय नवतिसहस्र रुप्यकाणि देयानि सन्ति।
= विक्रमसिंह को नब्बे हजार देने हैं ।
वित्तकोषतः अपि एकलक्षं स्वीकृतवान्।
= बैंक से एक लाख लिया है।
प्रतिमासं ऋणभागं ददामि।
= हरमहिने हप्ता भरता हूँ।
सत्यं वदानि , ऋणं कदापि न स्वीकरणीयम् ।
= सच कहूँ , ऋण कभी नहीं लेना चाहिये।
धनम् आगच्छति तदा बहु सुखमयं भासते।
= धन आता है तब बहुत सुखमय लगता है
यदा प्रत्यर्पणीयं भवति तदा कष्टम् अनुभूयते।
= जब लौटाना होता है तब कष्ट अनुभव होता है।
ओ३म्
२६२ संस्कृत वाक्याभ्यासः
सा मयि कियत् स्निह्यति स्म।
= वह मुझे कितना प्यार करती थी।
सा मम विषये सर्वं जानाति स्म।
= वह मेरे बारे में सब कुछ जानती थी
अहं कदा उत्तिष्ठामि?
= मैं कब उठता हूँ
अहं कदा कार्यालयं गच्छामि?
= मैं कब कार्यालय जाता हूँ।
मम मित्राणि कानि सन्ति ?
= मेरे मित्र कौन हैं
अहं किं पठामि ?
= मैं क्या पढ़ता हूँ
अहं कदा भोजनम् इच्छामि ?
= मैं कब भोजन चाहता हूँ
सा मम रुचिं जानाति स्म
= वह मेरी रुचि जानती थी
सा मम माता अस्ति
= वह मेरी माँ है
अद्य मम मातुः पुण्यतिथिः अस्ति।
= आज मेरी अम्माजी की पुण्यतिथि है
मम मातृचरणयोः सादरं प्रणमामि अहम्
= मैं माँ के चरणों में सादर नमन करता हूँ।
ओ३म्
२६३ संस्कृत वाक्याभ्यासः
अहं हरिद्वारं गच्छामि।
= मैं हरिद्वार जा रहा हूँ।
कः कः चलितुम् इच्छति ?
= कौन कौन चलना चाहता है ?
का का चलितुम् इच्छति ?
= कौन कौन चलना चाहती हैं ?
कः कः चलिष्यति ?
= कौन कौन चलेगा ?
का का चलिष्यति ?
= कौन कौन चलेंगी ?
प्रीतिः – अहं चलिष्यामि ।
= मैं चलूँगी ।
प्रद्युम्नः – अहं चलिष्यामि
= मैं चलूँगा।
प्रियंका चलिष्यति।
= प्रियंका चलेगी ।
भार्गवः चलिष्यति।
= भार्गव चलेगा।
जगदीशः अपि चलिष्यति।
= जगदीश भी चलेगा।
सुमित्रा अपि चलिष्यति।
= सुमित्रा भी चलेगी ।
नन्दिनी न चलिष्यति।
= नन्दिनी नहीं चलेगी।
नन्दिनी मीनाक्षीपुरं गमिष्यति।
= नन्दिनी मीनाक्षीपुर जाएगी।
अस्तु , ये चलिष्यन्ति तेषाम् आरक्षणं कारयामि।
= ठीक है , जो चलेंगे उनका आरक्षण करवाता हूँ।
#Vakyabhyas
June 1, 2021
June 1, 2021
June 1, 2021
June 1, 2021
June 1, 2021
June 1, 2021
June 1, 2021
शिक्षकः—-यः श्रोतुं न शक्नोति तं वयं किं वदामः diflucan cena??🤔
एकः छात्रः—किमपि वदन्तु
सः न श्रोष्यति।
😁😆😂🤣😆😁🤣😂
#hasya
एकः छात्रः—किमपि वदन्तु
सः न श्रोष्यति।
😁😆😂🤣😆😁🤣😂
#hasya
June 1, 2021
*हितोपदेशः-HITOPADESHAH*
कोऽर्थान्प्राप्य न गर्वितो विषयिणः कस्यापदोऽस्तं गताः ।
स्त्रीभिः कस्य न खण्डितं भुवि मनः को वास्ति राज्ञां प्रियः ।।
कः कालस्य भुजान्तरं न च गतः कोऽर्थी गतो गौरवं ।
को वा दुर्जनवागुरासु पतितः क्षेमेण यातः पुमान् ।। 388/141 ।।
अर्थः-
कौन संपत्ती पा कर अहंकारी नहीं बना है..? किस कामी की आपत्तियाँ कम हुई हैं..?? इस भूमी में स्त्रियों से किस का मन खंडित नहीं हुआ है..?? राजा का प्रिय कौन नहीं है..?? काल के भुजाओं के मध्य कौन नहीं गया..?? कौन भिखारी गौरव पाता है..?? और कौन सा व्यक्ति दुर्जनों के कपट में पड कर सकुशल लौटा है..??
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಕೋ$ರ್ಥಾನ್ ಪ್ರಾಪ್ಯ ನ ಗರ್ವಿತೋ ವಿಷಯಿಣಃ ಕಸ್ಯಾಪದೋ$ಸ್ತಂ ಗತಃ |
ಸ್ತ್ರೀಭಿಃ ಕಸ್ಯ ನ ಖಂಡಿತಂ ಭುವಿ ಮನಃ ಕೋ ವಾಸ್ತಿ ರಾಜ್ಞಂ ಪ್ರಿಯಃ ||
ಕಃ ಕಾಲಸ್ಯ ಭುಜಾಂತರಂ ನ ಚ ಗತಃ ಕೋ$ರ್ಥೀ ಗತೋ ಗೌರವಂ |
ಕೋ ವಾ ದುರ್ಜನವಾಗುರಾಸು ಪತಿತಃ ಕ್ಷೇಮೇಣ ಯಾತಃ ಪುಮಾನ್ || 388/141 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಹೊಂದಿದ ಯಾವನು ಗರ್ವಿಷ್ಟನಾಗಿಲ್ಲ? ಯಾವ ವಿಷಯಲಂಪಟನಿಗೆ ಆಪತ್ತುಗಳು ಕಳೆದಿಲ್ಲ?? ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ತ್ರೀಯರಿಂದ ಯಾರ ಮನವು ವಿಚಲಿತವಾಗಿಲ್ಲ??? ರಾಜನಿಗೆ ಯಾರು ಪ್ರಿಯರಲ್ಲ???? ಯಾರು ಕಾಲನ ಕಬಂಧಬಾಹುಗಳೊಳಗೆ ಸಿಲುಕಿಲ್ಲ????? ಯಾವ ಭಿಕ್ಷುಕನು ಸನ್ಮಾನವನ್ನು ಪಡೆದಿದ್ದಾನೆಯೇ..?? ಯಾವ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ದುರ್ಜನರ ಕಪಟತನಕ್ಕೆ ಬಲಿಯಾಗಿ ಕುಶಲಿಯಾಗಿ ಹಿಂದಿರುಗಿದ್ದಾನೆ..??
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
kOrthAn prApya na garvitO viShayiNah kasyApadOstam gatah |
strIbhih kasya na khanDitam bhuvi manah kO vAsti rAjnah priyam ||
kah kAlasya bhujAntaram na cha gatah kOrthI gatO gauravam |
kO vA durjanavAgurAsu patitah kShEmENa yAtah pumAn || 388/141 ||
MEANING:-
Who didnt get ego after having wealth.? Did the disasters reduced to a lusty person..?? Whose mind is not distracted by the women in this world?? Who is the beloved to kings?? Who didnt get into the amid of the hands of the Kaala? Whixh beggar get respected? And who is a person who returned safely after falling inro the deceiveness of the wicked??
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
कोऽर्थान्प्राप्य न गर्वितो विषयिणः कस्यापदोऽस्तं गताः ।
स्त्रीभिः कस्य न खण्डितं भुवि मनः को वास्ति राज्ञां प्रियः ।।
कः कालस्य भुजान्तरं न च गतः कोऽर्थी गतो गौरवं ।
को वा दुर्जनवागुरासु पतितः क्षेमेण यातः पुमान् ।। 388/141 ।।
अर्थः-
कौन संपत्ती पा कर अहंकारी नहीं बना है..? किस कामी की आपत्तियाँ कम हुई हैं..?? इस भूमी में स्त्रियों से किस का मन खंडित नहीं हुआ है..?? राजा का प्रिय कौन नहीं है..?? काल के भुजाओं के मध्य कौन नहीं गया..?? कौन भिखारी गौरव पाता है..?? और कौन सा व्यक्ति दुर्जनों के कपट में पड कर सकुशल लौटा है..??
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಕೋ$ರ್ಥಾನ್ ಪ್ರಾಪ್ಯ ನ ಗರ್ವಿತೋ ವಿಷಯಿಣಃ ಕಸ್ಯಾಪದೋ$ಸ್ತಂ ಗತಃ |
ಸ್ತ್ರೀಭಿಃ ಕಸ್ಯ ನ ಖಂಡಿತಂ ಭುವಿ ಮನಃ ಕೋ ವಾಸ್ತಿ ರಾಜ್ಞಂ ಪ್ರಿಯಃ ||
ಕಃ ಕಾಲಸ್ಯ ಭುಜಾಂತರಂ ನ ಚ ಗತಃ ಕೋ$ರ್ಥೀ ಗತೋ ಗೌರವಂ |
ಕೋ ವಾ ದುರ್ಜನವಾಗುರಾಸು ಪತಿತಃ ಕ್ಷೇಮೇಣ ಯಾತಃ ಪುಮಾನ್ || 388/141 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಹೊಂದಿದ ಯಾವನು ಗರ್ವಿಷ್ಟನಾಗಿಲ್ಲ? ಯಾವ ವಿಷಯಲಂಪಟನಿಗೆ ಆಪತ್ತುಗಳು ಕಳೆದಿಲ್ಲ?? ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ತ್ರೀಯರಿಂದ ಯಾರ ಮನವು ವಿಚಲಿತವಾಗಿಲ್ಲ??? ರಾಜನಿಗೆ ಯಾರು ಪ್ರಿಯರಲ್ಲ???? ಯಾರು ಕಾಲನ ಕಬಂಧಬಾಹುಗಳೊಳಗೆ ಸಿಲುಕಿಲ್ಲ????? ಯಾವ ಭಿಕ್ಷುಕನು ಸನ್ಮಾನವನ್ನು ಪಡೆದಿದ್ದಾನೆಯೇ..?? ಯಾವ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ದುರ್ಜನರ ಕಪಟತನಕ್ಕೆ ಬಲಿಯಾಗಿ ಕುಶಲಿಯಾಗಿ ಹಿಂದಿರುಗಿದ್ದಾನೆ..??
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
kOrthAn prApya na garvitO viShayiNah kasyApadOstam gatah |
strIbhih kasya na khanDitam bhuvi manah kO vAsti rAjnah priyam ||
kah kAlasya bhujAntaram na cha gatah kOrthI gatO gauravam |
kO vA durjanavAgurAsu patitah kShEmENa yAtah pumAn || 388/141 ||
MEANING:-
Who didnt get ego after having wealth.? Did the disasters reduced to a lusty person..?? Whose mind is not distracted by the women in this world?? Who is the beloved to kings?? Who didnt get into the amid of the hands of the Kaala? Whixh beggar get respected? And who is a person who returned safely after falling inro the deceiveness of the wicked??
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
June 1, 2021
June 1, 2021
June 1, 2021
ब्रिट्टने कोविडस्य तृतीयतरङ्गः उद्भूतः इति विदग्धाः।
लण्टन्> ब्रिट्टनराष्ट्रे कोविड्रोगस्य तृतीयतरङ्गः आरब्ध इति तत्रस्थः गवेषकः सर्वकारस्य उपदेशकः प्रोफ.रविगुप्तः अब्रवीत्। भारते अधिगतस्य कोरोणावैराणोः रूपान्तरमेव इदानीं यू केमध्ये तृतीयतरङ्गाय कारणभूतमिति तेनोक्तम्। पिधानमभिव्याप्य तीव्रनियन्त्रणानि आवश्यकानि। नोचेत् अवस्था आशङ्काजनका भविष्यति इति पर्यावरणसचिवेन जोर्ज् यूस्टिस् इत्यनेनापि निगदितम्।
गतदिने अनुस्यूततया षष्ठदिनेऽपि त्रिसहस्राधिकानि कोविड्प्रकरणानि प्रतिदिनमावेदितानि। किन्तु मरणानि नावेदितानि।
~ संप्रति वार्ता
ब्रिट्टने कोविडस्य तृतीयतरङ्गः उद्भूतः इति विदग्धाः।
लण्टन्> ब्रिट्टनराष्ट्रे कोविड्रोगस्य तृतीयतरङ्गः आरब्ध इति तत्रस्थः गवेषकः सर्वकारस्य उपदेशकः प्रोफ.रविगुप्तः अब्रवीत्। भारते अधिगतस्य कोरोणावैराणोः रूपान्तरमेव इदानीं यू केमध्ये तृतीयतरङ्गाय कारणभूतमिति तेनोक्तम्। पिधानमभिव्याप्य तीव्रनियन्त्रणानि आवश्यकानि। नोचेत् अवस्था आशङ्काजनका भविष्यति इति पर्यावरणसचिवेन जोर्ज् यूस्टिस् इत्यनेनापि निगदितम्।
गतदिने अनुस्यूततया षष्ठदिनेऽपि त्रिसहस्राधिकानि कोविड्प्रकरणानि प्रतिदिनमावेदितानि। किन्तु मरणानि नावेदितानि।
~ संप्रति वार्ता
June 1, 2021
Please open Telegram to view this post
VIEW IN TELEGRAM
June 1, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - अष्टमी 03 जून रात्रि 01:13 तक तत्पश्चात नवमी
⛅ दिनांक - 02 जून 2021
⛅ दिन - बुधवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - ज्येष्ठ
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - शतभिषा शाम 05:00 तत्पश्चात पूर्व भाद्रपद
⛅ योग - विष्कम्भ 03 जून रात्रि 02:27 तक तत्पश्चात प्रीति
⛅ राहुकाल - दोपहर 12:37 से दोपहर 02:17 तक
⛅ सूर्योदय - 05:57
⛅ सूर्यास्त - 19:15
⛅ दिशाशूल - उत्तर दिशा में
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - अष्टमी 03 जून रात्रि 01:13 तक तत्पश्चात नवमी
⛅ दिनांक - 02 जून 2021
⛅ दिन - बुधवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - ज्येष्ठ
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - शतभिषा शाम 05:00 तत्पश्चात पूर्व भाद्रपद
⛅ योग - विष्कम्भ 03 जून रात्रि 02:27 तक तत्पश्चात प्रीति
⛅ राहुकाल - दोपहर 12:37 से दोपहर 02:17 तक
⛅ सूर्योदय - 05:57
⛅ सूर्यास्त - 19:15
⛅ दिशाशूल - उत्तर दिशा में
June 1, 2021
मांसमूत्रपुरीषास्थि-।
निर्मितेऽस्मिन् कलेवरे ।।
विनश्वरे विहायास्थां ।
यशः पालय.मित्र मे ।। 89/042 ।।
अर्थः-
हे मेरे मित्र, मांस, मूत्र, मल तथा अस्थियों से निर्मित इस विनाशी शरीर में आस्था या प्रेम रखना/करना छोडकर यश या कीर्ती पाने का प्रयास करो । अरथात् शरीर विनाश होता है, यह जान कर भी हम उसी नश्वर शरीर से प्रेम कर के अपना यश या कीर्ती को नहीं पा सकतें, इसलिये शरीर का मोह त्याग कर शरीर को यश पाने के लिये नियोजन करना चाहिये ।
ॐ नमो भगवते हयाननाय ।।
ಮಾಂಸಮೂತ್ರಪುರೀಷಾಸ್ಥಿ-|
ನಿರ್ಮಿತೇ$ಸ್ಮಿನ್ ಕಲೇವರೇ ||
ವಿನಶ್ವರೇ ವಿಹಾಯಾಸ್ಥಾಂ |
ಯಶಃ ಪಾಲಯ ಮಿತ್ರ ಮೇ || 89/042 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಹೇ ನನ್ನ ಮಿತ್ರನೇ, ಮಾಂಸ, ಮೂತ್ರ, ಮಲ ಹಾಗೂ ಎಲುಬುಗಳಿಂದ ನಿರ್ಮಿತವಾದ ಈ ನಶ್ವರ ಅಥವಾ ನಾಶವಾಗುವ ಶರೀರದಲ್ಲಿ ಪ್ರೀತಿ ಅಥವಾ ಆಸ್ಥೆಯಿಡುವುದನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಯಶ ಅಥವಾ ಕೀರ್ತಿಯನ್ನು ಪಡೆಯಲೋಸುಗ ದೇಹವನ್ನು ಪಾಲಿಸು. ಅರ್ಥಾತ್ ಮನುಷ್ಯನು ಈ ಕ್ಷಣಿಕವಾದ ದೇಹವನ್ನು ಪ್ರೀತಿಸದೇ ಆ ದೇಹವನ್ನು ಯಶಸ್ಸಿನ ಪಾಲನೆ ಅಥವಾ ಕೀರ್ತಿಯನ್ನು ಗಳಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಉಪಯೋಗಿಸಬೇಕು.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
mAmsamUtrapurIShAsthi- |
nirmitEsmin kalEvarE ||
vinashwarE vihAyAsthAm |
yashah pAlaya mitra mE || 89/042 ||
MEANING:
O my friend, dont keep affection in the body which will destroy one day and contains meat, urine, stool and bones in it. Involve the body in the subjects which may help to earn the popularity to it.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
निर्मितेऽस्मिन् कलेवरे ।।
विनश्वरे विहायास्थां ।
यशः पालय.मित्र मे ।। 89/042 ।।
अर्थः-
हे मेरे मित्र, मांस, मूत्र, मल तथा अस्थियों से निर्मित इस विनाशी शरीर में आस्था या प्रेम रखना/करना छोडकर यश या कीर्ती पाने का प्रयास करो । अरथात् शरीर विनाश होता है, यह जान कर भी हम उसी नश्वर शरीर से प्रेम कर के अपना यश या कीर्ती को नहीं पा सकतें, इसलिये शरीर का मोह त्याग कर शरीर को यश पाने के लिये नियोजन करना चाहिये ।
ॐ नमो भगवते हयाननाय ।।
ಮಾಂಸಮೂತ್ರಪುರೀಷಾಸ್ಥಿ-|
ನಿರ್ಮಿತೇ$ಸ್ಮಿನ್ ಕಲೇವರೇ ||
ವಿನಶ್ವರೇ ವಿಹಾಯಾಸ್ಥಾಂ |
ಯಶಃ ಪಾಲಯ ಮಿತ್ರ ಮೇ || 89/042 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಹೇ ನನ್ನ ಮಿತ್ರನೇ, ಮಾಂಸ, ಮೂತ್ರ, ಮಲ ಹಾಗೂ ಎಲುಬುಗಳಿಂದ ನಿರ್ಮಿತವಾದ ಈ ನಶ್ವರ ಅಥವಾ ನಾಶವಾಗುವ ಶರೀರದಲ್ಲಿ ಪ್ರೀತಿ ಅಥವಾ ಆಸ್ಥೆಯಿಡುವುದನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಯಶ ಅಥವಾ ಕೀರ್ತಿಯನ್ನು ಪಡೆಯಲೋಸುಗ ದೇಹವನ್ನು ಪಾಲಿಸು. ಅರ್ಥಾತ್ ಮನುಷ್ಯನು ಈ ಕ್ಷಣಿಕವಾದ ದೇಹವನ್ನು ಪ್ರೀತಿಸದೇ ಆ ದೇಹವನ್ನು ಯಶಸ್ಸಿನ ಪಾಲನೆ ಅಥವಾ ಕೀರ್ತಿಯನ್ನು ಗಳಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಉಪಯೋಗಿಸಬೇಕು.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
mAmsamUtrapurIShAsthi- |
nirmitEsmin kalEvarE ||
vinashwarE vihAyAsthAm |
yashah pAlaya mitra mE || 89/042 ||
MEANING:
O my friend, dont keep affection in the body which will destroy one day and contains meat, urine, stool and bones in it. Involve the body in the subjects which may help to earn the popularity to it.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
June 1, 2021
June 1, 2021
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
June 1, 2021
June 1, 2021
June 1, 2021
🍃 रामनामा सदा खेदभावे दयावान् अतापीनतेजाः रिपौ आनते।
कादिमोदासहाता स्वभासा रसामे सुगः रेणुकागात्रजे भूरुमे ॥ ७॥
🔸श्री राम - दुःखियों के प्रति सदैव दयालु, सूर्य की तरह तेजस्वी मगर सहज प्राप्य, देवताओं के सुख में विघ्न डालने वाले राक्षसों के विनाशक - अपने बैरी - समस्त भूमि के विजेता, भ्रमणशील रेणुका-पुत्र परशुराम - को पराजित कर अपने तेज-प्रताप से शीतल शांत किया था।
🍃 मेरुभूजेत्रगा काणुरे गोसुमे सा अरसा भास्वता हा सदा मोदिका।
तेन वा पारिजातेन पीता नवा यादवे अभात् अखेदा समानामर ॥ ७॥
🔸अपराजेय मेरु (सुमेरु) पर्वत से भी सुन्दर रैवतक पर्वत पर निवास करते समय रुक्मिणी को स्वर्णिम चमकीले पारिजात पुष्पों की प्राप्ति उपरांत धरती के अन्य पुष्प कम सुगन्धित, अप्रिय लगने लगे। उन्हें कृष्ण की संगत में ओजस्वी, नवकलेवर, दैवीय रूप प्राप्त करने की अनुभूति होने लगी।
#Viloma_Kavya
कादिमोदासहाता स्वभासा रसामे सुगः रेणुकागात्रजे भूरुमे ॥ ७॥
🔸श्री राम - दुःखियों के प्रति सदैव दयालु, सूर्य की तरह तेजस्वी मगर सहज प्राप्य, देवताओं के सुख में विघ्न डालने वाले राक्षसों के विनाशक - अपने बैरी - समस्त भूमि के विजेता, भ्रमणशील रेणुका-पुत्र परशुराम - को पराजित कर अपने तेज-प्रताप से शीतल शांत किया था।
विलोम श्लोक :—
🍃 मेरुभूजेत्रगा काणुरे गोसुमे सा अरसा भास्वता हा सदा मोदिका।
तेन वा पारिजातेन पीता नवा यादवे अभात् अखेदा समानामर ॥ ७॥
🔸अपराजेय मेरु (सुमेरु) पर्वत से भी सुन्दर रैवतक पर्वत पर निवास करते समय रुक्मिणी को स्वर्णिम चमकीले पारिजात पुष्पों की प्राप्ति उपरांत धरती के अन्य पुष्प कम सुगन्धित, अप्रिय लगने लगे। उन्हें कृष्ण की संगत में ओजस्वी, नवकलेवर, दैवीय रूप प्राप्त करने की अनुभूति होने लगी।
#Viloma_Kavya
June 1, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ चतुर्दशः अध्याय
♦️श्लोक :- १९
धर्मं धनं च धान्यं गुरोर्वचनमौषधम्।
संगृहीतं च कर्तव्यमन्यथा न तु जीवति।।१९।।
♦️भावार्थ - धर्म का आचरण, धन का उपार्जन, नाना प्रकार के अन्नों का संचय, गुरु के वचनों का तथा विविध प्रकार की औषधियों का सेवन विधि-विधान से तथा प्रयत्न पूर्वक करना चाहिए। ऐसा न करने पर निश्चय ही व्यक्ति ठीक प्रकार से जी नहीं सकता।
#Chanakya
✒️ चतुर्दशः अध्याय
♦️श्लोक :- १९
धर्मं धनं च धान्यं गुरोर्वचनमौषधम्।
संगृहीतं च कर्तव्यमन्यथा न तु जीवति।।१९।।
♦️भावार्थ - धर्म का आचरण, धन का उपार्जन, नाना प्रकार के अन्नों का संचय, गुरु के वचनों का तथा विविध प्रकार की औषधियों का सेवन विधि-विधान से तथा प्रयत्न पूर्वक करना चाहिए। ऐसा न करने पर निश्चय ही व्यक्ति ठीक प्रकार से जी नहीं सकता।
#Chanakya
June 1, 2021
June 2, 2021
ओ३म्
२६४ संस्कृत वाक्याभ्यासः
चलन्तु , अद्य कृषिक्षेत्रं चलामः ।
= चलिये , आज खेत चलते हैं
सः कृषकः
वह किसान है
तेन सह द्वौ बलीवर्दौ स्तः।
= उसके साथ दो बैल हैं
द्वौ श्रमिकौ अपि स्तः ।
= दो श्रमिक भी हैं
एकस्य पार्श्वे खननसाधनम् अस्ति।
= एक के पास खोदने का साधन है।
एकस्य पार्श्वे कुद्दालः अस्ति।
= एक के पास कुदाल है।
खननसाधनेन सः जलपथं निर्माति।
= खोदने के साधन से वह क्यारी बनाता है।
कुद्दालेन सः अपतृणं दूरीकरोति ।
= कुदाल से वह खरपतवार दूर करता है।
कृषकः बलीवर्दाभ्यां सह बीजवपनं करोति।
= किसान बैलों के साथ बीज बोता है।
कृषकः आतपे अपि कार्यं करोति।
= किसान धूप में भी काम करता है
कृषकः वर्षाकाले अपि कार्यं करोति।
= किसान बरसात में भी काम करता है।
कृषकः शीतकाले अपि कार्यं करोति।
= किसान जाड़े में भी काम करता है।
वयं यदा अन्नं खादामः तदा कृषकं न स्मरामः।
= जब हम अन्न खाते हैं तब किसान को याद नहीं करते हैं।
भोजनसमये ईश्वरं स्मरन्तु।
= भोजन के समय ईश्वर को याद करें।
कृषकम् अपि स्मरन्तु।
= किसान को भी याद करिये।
ओ३म्
१६५ संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः /सा जृम्भते ।
= वह जँभाई लेता / लेती है ।
सः /सा वारं वारं जृम्भते ।
= वह बार बार जँभाई लेता / लेती है ।
सः रात्रौ शयनं न कृतवान् ।
= वह रात सोया ही नहीं ।
सा रात्रौ शयनं न कृतवती।
= वह रात सोई ही नहीं ।
किमर्थम् ??
= किसलिये ??
अद्य तस्य / तस्याः परिक्षा अस्ति।
= आज उसकी परीक्षा है।
आरात्रि: सः / सा पुस्तकं पठितवान् / पठितवती।
= सारी रात उसने पुस्तक पढ़ी।
प्रातः त्रिवादने सः / सा शयनं कृतवान् / कृतवती।
= सुबह तीन बजे वह सोया / सोई।
पञ्चवादने उत्थितवान् / उत्थितवती।
= पाँच बजे उठ गया / उठ गई।
अधुना सः / सा पुनः पठति।
= अभी वह फिर से पढ़ रहा / रही है।
अष्टवादने स्नानं करिष्यति।
= आठ बजे स्नान करेगा / करेगी।
अनन्तरं विश्वविद्यालयं गमिष्यति।
= बाद में विश्वविद्यालय जाएगा / जाएगी।
सः / सा माम् उक्तवान् / उक्तवती।
= वह मुझसे बोला / बोली
” चिन्ता मास्तु … परीक्षाखण्डे निद्रां न करिष्यामि।”
= चिन्ता मत करिये … परीक्षाखंड में नींद नहीं करूँगा / करूँगी।
सम्यक् उत्तराणि लेखिष्यामि।
= अच्छे से उत्तर लिखूँगा / लिखूँगी।
ओ३म्
१६६ संस्कृत वाक्याभ्यासः
तस्य वामनेत्रं स्फुरति।
= उसकी बाईं आँख फड़क रही है।
सः पृच्छति , अद्य किं भविष्यति ?
= वह पूछता है , आज क्या होगा ?
ह्यः तस्य दक्षिणनेत्रं स्फुरति स्म।
= कल उसकी दाईं आँख फड़क रही थी।
सायंकाले भार्यया सह कलहः अभवत्।
= शाम को पत्नी के साथ झगड़ा हो गया।
तर्हि अद्य पुनः किमपि असम्यक् भविष्यति !?
= तो आज फिर से कुछ गलत हो जाएगा !?
न , न भविष्यति।
= न नहीं होगा ।
रक्तसंचार-कारणात् नेत्रं स्फुरति।
= रक्तसंचार के कारण आँख फड़कती है
नेत्रं यदा स्फुरति तदा किमपि असम्यक् भविष्यति इति मिथ्या धारणा।
= आँख जब फड़कती है तब कुछ गलत होगा यह गलत धारणा है
नेत्रं स्फुरति चेत् चिन्ता मास्तु।
= आँख फड़कती है तो चिंता न करें
अन्धविश्वासेन अलम्
= अंधविश्वास न करें ।
१६७ संस्कृत वाक्याभ्यासः
प्रियंकायाः पतिः जलं पिबति।
= प्रियंका के पति पानी पी रहे हैं
सः शीतकात् जलं निष्कास्य जलं पिबति।
= वह फ्रिज से पानी निकाल कर पीता है
प्रियंका रुष्टा भवति।
= प्रियंका गुस्से हो जाती है
प्रियंका अवदत्
= प्रियंका बोली
” अहम् अद्य घटम् आनेष्यामि ”
= मैं आज घड़ा लाऊँगी
प्रियंका घटम् आनेतुम् विपणिं गच्छति।
= प्रियंका घड़ा लेने बाजार जाती है
सा घटस्य परीक्षणं करोति।
= वह घड़े का परीक्षण करती है।
प्रियंका वदति – ” एषः घटः तु स्यन्दते”
= प्रियंका बोली – ” ये घड़ा तो रिस रहा है ”
अपरं ददातु।
= दूसरा दीजिये।
सा पुनः परीक्षणं करोति।
= वह फिर से जाँचती है।
अपरः घटः न स्यन्दते।
= दूसरा घड़ा नहीं रिस रहा है।
सा घटं क्रीणाति।
= वह घड़ा खरीदती है।
१६८ संस्कृत वाक्याभ्यासः
वृन्दे ! …. हे वृन्दे ….. !
वृन्दे ! तव प्रकोष्ठे व्यजनं चलति वा ?
= वृन्दा ! तुम्हारे कमरे में पंखा चल रहा है क्या ?
वृन्दा – आम् अम्ब !
= हाँ माँ !
माता – तर्हि निर्वापय ,
= तो बन्द कर दो ,
वृन्दा – किम् अभवत् ?
= क्या हुआ ?
माता – पूर्वं व्यजनं निर्वापय
= पहले पंखा बन्द करो
माता – नीरज ! ….. नीरज ….
तव प्रकोष्ठे व्यजनं चलति वा ?
= तुम्हारे कमरे में पंखा चल रहा है क्या ?
नीरजः – न अम्ब !
माता – बहु शोभनम् ।
= बहुत अच्छा
– त्वं तु विद्युतं संरक्षसि
= तुम तो बिजली बचाते हो।
नीरजः – किम् अभवत् अम्ब ?
= क्या हुआ माँ ?
माता – पश्य , सः कपोतः
= देखो , वो कबूतर
– प्रकोष्ठे डयते
= कमरे में उड़ रहा है।
– व्यजनं चलति चेत् कपोतस्य पक्षौ भग्नौ भविष्यतः।
= पंखा चलता है तो कबूतर के पंख टूट जाएँगे।
वृन्दा – अहं तं बहिः निष्कासयामि।
= मैं उसे बाहर निकालती हूँ।
#Vakyabhyas
२६४ संस्कृत वाक्याभ्यासः
चलन्तु , अद्य कृषिक्षेत्रं चलामः ।
= चलिये , आज खेत चलते हैं
सः कृषकः
वह किसान है
तेन सह द्वौ बलीवर्दौ स्तः।
= उसके साथ दो बैल हैं
द्वौ श्रमिकौ अपि स्तः ।
= दो श्रमिक भी हैं
एकस्य पार्श्वे खननसाधनम् अस्ति।
= एक के पास खोदने का साधन है।
एकस्य पार्श्वे कुद्दालः अस्ति।
= एक के पास कुदाल है।
खननसाधनेन सः जलपथं निर्माति।
= खोदने के साधन से वह क्यारी बनाता है।
कुद्दालेन सः अपतृणं दूरीकरोति ।
= कुदाल से वह खरपतवार दूर करता है।
कृषकः बलीवर्दाभ्यां सह बीजवपनं करोति।
= किसान बैलों के साथ बीज बोता है।
कृषकः आतपे अपि कार्यं करोति।
= किसान धूप में भी काम करता है
कृषकः वर्षाकाले अपि कार्यं करोति।
= किसान बरसात में भी काम करता है।
कृषकः शीतकाले अपि कार्यं करोति।
= किसान जाड़े में भी काम करता है।
वयं यदा अन्नं खादामः तदा कृषकं न स्मरामः।
= जब हम अन्न खाते हैं तब किसान को याद नहीं करते हैं।
भोजनसमये ईश्वरं स्मरन्तु।
= भोजन के समय ईश्वर को याद करें।
कृषकम् अपि स्मरन्तु।
= किसान को भी याद करिये।
ओ३म्
१६५ संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः /सा जृम्भते ।
= वह जँभाई लेता / लेती है ।
सः /सा वारं वारं जृम्भते ।
= वह बार बार जँभाई लेता / लेती है ।
सः रात्रौ शयनं न कृतवान् ।
= वह रात सोया ही नहीं ।
सा रात्रौ शयनं न कृतवती।
= वह रात सोई ही नहीं ।
किमर्थम् ??
= किसलिये ??
अद्य तस्य / तस्याः परिक्षा अस्ति।
= आज उसकी परीक्षा है।
आरात्रि: सः / सा पुस्तकं पठितवान् / पठितवती।
= सारी रात उसने पुस्तक पढ़ी।
प्रातः त्रिवादने सः / सा शयनं कृतवान् / कृतवती।
= सुबह तीन बजे वह सोया / सोई।
पञ्चवादने उत्थितवान् / उत्थितवती।
= पाँच बजे उठ गया / उठ गई।
अधुना सः / सा पुनः पठति।
= अभी वह फिर से पढ़ रहा / रही है।
अष्टवादने स्नानं करिष्यति।
= आठ बजे स्नान करेगा / करेगी।
अनन्तरं विश्वविद्यालयं गमिष्यति।
= बाद में विश्वविद्यालय जाएगा / जाएगी।
सः / सा माम् उक्तवान् / उक्तवती।
= वह मुझसे बोला / बोली
” चिन्ता मास्तु … परीक्षाखण्डे निद्रां न करिष्यामि।”
= चिन्ता मत करिये … परीक्षाखंड में नींद नहीं करूँगा / करूँगी।
सम्यक् उत्तराणि लेखिष्यामि।
= अच्छे से उत्तर लिखूँगा / लिखूँगी।
ओ३म्
१६६ संस्कृत वाक्याभ्यासः
तस्य वामनेत्रं स्फुरति।
= उसकी बाईं आँख फड़क रही है।
सः पृच्छति , अद्य किं भविष्यति ?
= वह पूछता है , आज क्या होगा ?
ह्यः तस्य दक्षिणनेत्रं स्फुरति स्म।
= कल उसकी दाईं आँख फड़क रही थी।
सायंकाले भार्यया सह कलहः अभवत्।
= शाम को पत्नी के साथ झगड़ा हो गया।
तर्हि अद्य पुनः किमपि असम्यक् भविष्यति !?
= तो आज फिर से कुछ गलत हो जाएगा !?
न , न भविष्यति।
= न नहीं होगा ।
रक्तसंचार-कारणात् नेत्रं स्फुरति।
= रक्तसंचार के कारण आँख फड़कती है
नेत्रं यदा स्फुरति तदा किमपि असम्यक् भविष्यति इति मिथ्या धारणा।
= आँख जब फड़कती है तब कुछ गलत होगा यह गलत धारणा है
नेत्रं स्फुरति चेत् चिन्ता मास्तु।
= आँख फड़कती है तो चिंता न करें
अन्धविश्वासेन अलम्
= अंधविश्वास न करें ।
१६७ संस्कृत वाक्याभ्यासः
प्रियंकायाः पतिः जलं पिबति।
= प्रियंका के पति पानी पी रहे हैं
सः शीतकात् जलं निष्कास्य जलं पिबति।
= वह फ्रिज से पानी निकाल कर पीता है
प्रियंका रुष्टा भवति।
= प्रियंका गुस्से हो जाती है
प्रियंका अवदत्
= प्रियंका बोली
” अहम् अद्य घटम् आनेष्यामि ”
= मैं आज घड़ा लाऊँगी
प्रियंका घटम् आनेतुम् विपणिं गच्छति।
= प्रियंका घड़ा लेने बाजार जाती है
सा घटस्य परीक्षणं करोति।
= वह घड़े का परीक्षण करती है।
प्रियंका वदति – ” एषः घटः तु स्यन्दते”
= प्रियंका बोली – ” ये घड़ा तो रिस रहा है ”
अपरं ददातु।
= दूसरा दीजिये।
सा पुनः परीक्षणं करोति।
= वह फिर से जाँचती है।
अपरः घटः न स्यन्दते।
= दूसरा घड़ा नहीं रिस रहा है।
सा घटं क्रीणाति।
= वह घड़ा खरीदती है।
१६८ संस्कृत वाक्याभ्यासः
वृन्दे ! …. हे वृन्दे ….. !
वृन्दे ! तव प्रकोष्ठे व्यजनं चलति वा ?
= वृन्दा ! तुम्हारे कमरे में पंखा चल रहा है क्या ?
वृन्दा – आम् अम्ब !
= हाँ माँ !
माता – तर्हि निर्वापय ,
= तो बन्द कर दो ,
वृन्दा – किम् अभवत् ?
= क्या हुआ ?
माता – पूर्वं व्यजनं निर्वापय
= पहले पंखा बन्द करो
माता – नीरज ! ….. नीरज ….
तव प्रकोष्ठे व्यजनं चलति वा ?
= तुम्हारे कमरे में पंखा चल रहा है क्या ?
नीरजः – न अम्ब !
माता – बहु शोभनम् ।
= बहुत अच्छा
– त्वं तु विद्युतं संरक्षसि
= तुम तो बिजली बचाते हो।
नीरजः – किम् अभवत् अम्ब ?
= क्या हुआ माँ ?
माता – पश्य , सः कपोतः
= देखो , वो कबूतर
– प्रकोष्ठे डयते
= कमरे में उड़ रहा है।
– व्यजनं चलति चेत् कपोतस्य पक्षौ भग्नौ भविष्यतः।
= पंखा चलता है तो कबूतर के पंख टूट जाएँगे।
वृन्दा – अहं तं बहिः निष्कासयामि।
= मैं उसे बाहर निकालती हूँ।
#Vakyabhyas
June 2, 2021
June 2, 2021
June 2, 2021
June 2, 2021
June 2, 2021
शिक्षकः – माधव ! त्वया लिखितः धेनुसम्बद्धः लेखः वर्षत्रयात् पूर्वं तव भगिन्या लिखितस्य समानः एव दृश्यते, किमर्थं तत् चोरितवान् ?
माधवः- न महाशय ! अस्माकं धेनुः एका एव, या च इदानीमपि अस्मद्गृहे पूर्ववदेव अस्ति, इत्यतः आवयोः लेखः अपि समानः एव जातः ।
😁😆😂🤣😆😁🤣😂
#hasya
माधवः- न महाशय ! अस्माकं धेनुः एका एव, या च इदानीमपि अस्मद्गृहे पूर्ववदेव अस्ति, इत्यतः आवयोः लेखः अपि समानः एव जातः ।
😁😆😂🤣😆😁🤣😂
#hasya
June 2, 2021
June 2, 2021
June 2, 2021
केरलेषु अन्तर्जालद्वारा तत्समयसुविधया अध्ययनवर्षस्य समारम्भः।
उत्साहेन पठन्तु इति मुख्यमन्त्री पिणरायि विजयः।
प्रथमदृष्ट्या कार्यविघ्नाः अवसराण्येव। एते नूतनलोकनिर्माणस्य प्रारम्भः भवति। नूतनाध्ययनवर्षेस्य कक्ष्या तत्समय (online) अन्तर्जाल-माध्यमेन इत्यतः न्यूनोत्साहिनः मा भवन्तु इति केरलस्य मुख्यमन्त्रिणा पिणरायि विजयेन निगदितम्। छात्रेभ्यः स्वच्छन्देन आशयविनिमयाय सन्दर्भं कर्तुं सज्जीकरणानि करिष्यति इति विद्यालयीयप्रवेशनोत्सवस्य राज्यस्तरीयोद्घाटनसमारोहे सः न्यवेदयत्। अधुनैव अध्ययनस्य आरम्भः करणीयः। क्रियात्मककार्याणि गृहे करणीयानि। नूतनलोकः छात्राणां लोकः एव। कार्यविघ्नः नूतनानि अवसराण्येव इति सः छात्रान् अस्मारयत्।
~ संप्रति वार्ता
केरलेषु अन्तर्जालद्वारा तत्समयसुविधया अध्ययनवर्षस्य समारम्भः।
उत्साहेन पठन्तु इति मुख्यमन्त्री पिणरायि विजयः।
प्रथमदृष्ट्या कार्यविघ्नाः अवसराण्येव। एते नूतनलोकनिर्माणस्य प्रारम्भः भवति। नूतनाध्ययनवर्षेस्य कक्ष्या तत्समय (online) अन्तर्जाल-माध्यमेन इत्यतः न्यूनोत्साहिनः मा भवन्तु इति केरलस्य मुख्यमन्त्रिणा पिणरायि विजयेन निगदितम्। छात्रेभ्यः स्वच्छन्देन आशयविनिमयाय सन्दर्भं कर्तुं सज्जीकरणानि करिष्यति इति विद्यालयीयप्रवेशनोत्सवस्य राज्यस्तरीयोद्घाटनसमारोहे सः न्यवेदयत्। अधुनैव अध्ययनस्य आरम्भः करणीयः। क्रियात्मककार्याणि गृहे करणीयानि। नूतनलोकः छात्राणां लोकः एव। कार्यविघ्नः नूतनानि अवसराण्येव इति सः छात्रान् अस्मारयत्।
~ संप्रति वार्ता
June 2, 2021
June 2, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - नवमी 04 जून रात्रि 02:22 तक तत्पश्चात दशमी
⛅ दिनांक - 03 जून 2021
⛅ दिन - गुरुवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - ज्येष्ठ
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - पूर्व भाद्रपद शाम 06:35 तत्पश्चात उत्तर भाद्रपद
⛅ योग - प्रीति 04 जून रात्रि 02:24 तक तत्पश्चात आयुष्मान्
⛅ राहुकाल - दोपहर 02:17 से शाम 03:57 तक
⛅ सूर्योदय - 05:57
⛅ सूर्यास्त - 19:16
⛅ दिशाशूल - दक्षिण दिशा में
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - नवमी 04 जून रात्रि 02:22 तक तत्पश्चात दशमी
⛅ दिनांक - 03 जून 2021
⛅ दिन - गुरुवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - ज्येष्ठ
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - पूर्व भाद्रपद शाम 06:35 तत्पश्चात उत्तर भाद्रपद
⛅ योग - प्रीति 04 जून रात्रि 02:24 तक तत्पश्चात आयुष्मान्
⛅ राहुकाल - दोपहर 02:17 से शाम 03:57 तक
⛅ सूर्योदय - 05:57
⛅ सूर्यास्त - 19:16
⛅ दिशाशूल - दक्षिण दिशा में
June 2, 2021
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
June 2, 2021
June 2, 2021
June 2, 2021
Forwarded from Markdown
Link for the month of June 2021 - A Syllabus New Batches Registration Form
Namaskaram to all
Om Namo Narayana!
VISVAS Institute of Sri Vishnu Sahasranamam from Chennai (India) is teaching Sri Vishnu Sahasranamam classes online for free to the student-devotees all over the world. Classes will be held for 75 minutes everyday for approximately 21 days. There will, however, be no classes on Saturdays and Sundays. Kids(6+) and adults are welcome. There are new batches starting - in the month of June. The batches are in Tamizh, Telugu, Kannada and English, Malayalam , Hindi with the respective language coordinators in India.
The following is the Enquiry form for the above new batches as well as further upcoming batches. This may be filled in by any interested devotee / student residing in India or abroad. Once filled, please be assured, that you will be admitted in any of the batches upcoming shortly.
Make sure the name of the student is the name of the person who will be attending the classes. If it’s a child, give the child’s name and not the parent’s name. This name will be used to send out the ID cards and Certificates. Also, your email Address be of gmail and not of any other email app.
Pls use edit your option if in case any correction in the previous entry. Do not fill a separate form for corrections to avoid duplication
Thanks for understanding.
Happy chanting.
Namaskaram to all
Om Namo Narayana!
VISVAS Institute of Sri Vishnu Sahasranamam from Chennai (India) is teaching Sri Vishnu Sahasranamam classes online for free to the student-devotees all over the world. Classes will be held for 75 minutes everyday for approximately 21 days. There will, however, be no classes on Saturdays and Sundays. Kids(6+) and adults are welcome. There are new batches starting - in the month of June. The batches are in Tamizh, Telugu, Kannada and English, Malayalam , Hindi with the respective language coordinators in India.
The following is the Enquiry form for the above new batches as well as further upcoming batches. This may be filled in by any interested devotee / student residing in India or abroad. Once filled, please be assured, that you will be admitted in any of the batches upcoming shortly.
Make sure the name of the student is the name of the person who will be attending the classes. If it’s a child, give the child’s name and not the parent’s name. This name will be used to send out the ID cards and Certificates. Also, your email Address be of gmail and not of any other email app.
Pls use edit your option if in case any correction in the previous entry. Do not fill a separate form for corrections to avoid duplication
Thanks for understanding.
Happy chanting.
June 2, 2021
🍃 सारसासमधात अक्षिभूम्ना धामसु सीतया।
साधु असौ इह रेमे क्षेमे अरम् आसुरसारहा ॥ ८॥
🔸समस्त आसुरी सेना के विनाशक, सौम्यता के विपरीत प्रभावशाली नेत्रधारी रक्षक राम अपने अयोध्या निवास में सीता संग सानंद रह रहे है थे।
🍃 हारसारसुमा रम्यक्षेमेर इह विसाध्वसा।
य अतसीसुमधाम्ना भूक्षिता धाम ससार सा ॥ ८॥
🔸अपने गले में मोतियों के हार जैसे पारिजात पुष्पों को धारण किए हुए, प्रसन्नता व परोपकार की अधिष्ठात्री, निर्भीक रुक्मिणी, आतशी पुष्पधारी कृष्ण संग निज गृह को प्रस्थान कर गयी।
#Viloma_Kavya
साधु असौ इह रेमे क्षेमे अरम् आसुरसारहा ॥ ८॥
🔸समस्त आसुरी सेना के विनाशक, सौम्यता के विपरीत प्रभावशाली नेत्रधारी रक्षक राम अपने अयोध्या निवास में सीता संग सानंद रह रहे है थे।
विलोम श्लोक :—
🍃 हारसारसुमा रम्यक्षेमेर इह विसाध्वसा।
य अतसीसुमधाम्ना भूक्षिता धाम ससार सा ॥ ८॥
🔸अपने गले में मोतियों के हार जैसे पारिजात पुष्पों को धारण किए हुए, प्रसन्नता व परोपकार की अधिष्ठात्री, निर्भीक रुक्मिणी, आतशी पुष्पधारी कृष्ण संग निज गृह को प्रस्थान कर गयी।
#Viloma_Kavya
June 2, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ चतुर्दशः अध्याय
♦️श्लोक :- २०
त्यज दुर्जनसंसर्गं भज साधुसमागमम्।
कुरु पुण्यमहोरात्रं स्मर नित्यमनित्यतः।।२०।।
♦️भावार्थ - दुष्ट मनुष्यों के साथ को त्यागकर साधु(भद्र) पुरुषों की संगती करनी चाहिए। दिन-रात पुण्य कर्म प्रारम्भ करते रहना चाहिए तथा सदैव संसार की अनित्यता को ध्यान में रखते हुए परमात्मा का स्मरण करते रहना चाहिए।
#Chanakya
✒️ चतुर्दशः अध्याय
♦️श्लोक :- २०
त्यज दुर्जनसंसर्गं भज साधुसमागमम्।
कुरु पुण्यमहोरात्रं स्मर नित्यमनित्यतः।।२०।।
♦️भावार्थ - दुष्ट मनुष्यों के साथ को त्यागकर साधु(भद्र) पुरुषों की संगती करनी चाहिए। दिन-रात पुण्य कर्म प्रारम्भ करते रहना चाहिए तथा सदैव संसार की अनित्यता को ध्यान में रखते हुए परमात्मा का स्मरण करते रहना चाहिए।
#Chanakya
June 2, 2021
June 3, 2021
ऋग्वर्गोद्गानेऽग्रगण्यः ।
सर्गे सर्गे विधेर्गुरुः ।।
हृद्गोऽरिघ्नो हयग्रीवो ।
ऽनुग्रो दृग्गोचरोऽस्तु मे ।। 01/23 ।।
अन्वयः (संस्कृतवाक्यरचनापद्धतिः)
ऋग्वर्गोद्गाने अग्रगण्यः, सर्गे सर्गे विधेः गुरुः, हृद्गः, अरिघ्नः, अनुग्रः, हयग्रीवः मे दृग्गोचरः अस्तु ।
अन्वयार्थः (प्रतिपदार्थः)
ऋग्वर्गोद्गाने - ऋग्वेद के ऋचाओं से भरे सुंदर वर्गों के गाने में
अग्रगण्यः - सदा अग्रगण्य,
सर्गे सर्गे - प्रति सृष्टि में
विधेः - विधि या ब्रह्मा जी के
गुरुः - पिता बनने वाले,
हृद्गः - योगियों के हृदय में रहनेवाले,
अरिघ्नः - शत्रुओं के नाशक,
अनुग्रः - सुंदरता से भरे,
हयग्रीवः - भगवान् श्रीहयग्रीव जी
मे - मेरी
दृग्गोचरः - दृष्टि के गोचर
अस्तु - बनें ।
विवरण:
जब समस्त ब्रह्मांड की उत्पत्ती हुई थी, उन के साथ वेदों का भी आविर्भाव भगवान श्रीपुरुषनाम के महाविष्णु के ज्ञानानन्दमय शरीर से हुआ था । उन्ही वेदों में से सर्वश्रेष्ठ ऋग्वेद के ऋचाओं से भरे वर्गों को सुंदरता से गाने में या उच्चारण करने में भगवान श्रीहयग्रीव जी अग्रगण्य हैं, क्यों कि सभी वेदों का आविर्भाव इन के ही शरीर से हुए हैं तो इन को उन वेद ऋचाओं के गायन के बारे में समर्थता बहुत ही सुलभ से मिलता है । ऐसे प्रसिद्ध श्रीहयग्रीव जी जो हर बार ब्रह्मांड की सृष्टि करते हैं तथा हर बार एक ब्रह्मा जी में स्थित हो कर उस ब्रह्मांड की रचना करते हैं । समस्त सन्यासियों के हृदय में निवास करनेवाले भक्तों के गरीबी, दुःख आदियों के कारण बने हुए काम क्रोधादियों के नाश करनेवाले सब से सुंदर श्रीहयग्रीव जी मेरे दृष्टि के गोचर बनें ।
यह श्रीमद्वादिराजतीर्थयतिवर्य जी के करकमलों से रचाया गया प्रसिद्ध काव्य सरसभारतीविलास ग्रंथ के प्रथमोल्लास का 23 वां श्लोक है । अनुष्टुप् छंद में रचे गये इस श्लोक के प्रति पाद के द्वितीय अक्षर 'ग' व्यंजन के रूप में यतिवर्य जी ने उपयोग किया है, अतः यहाँ वर्णश्लेषालंकार है ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಋಗ್ವರ್ಗೋದ್ಗಾನೇ$ಗ್ರಗಣ್ಯಃ |
ಸರ್ಗೇ ಸರ್ಗೇ ವಿಧೇರ್ಗುರುಃ ||
ಹೃದ್ಗೋ$ರಿಘ್ನೋ ಹಯಗ್ರೀವೋ |
$ನುಗ್ರೋ ದೃಗ್ಗೋಚರೋ$ಸ್ತು ಮೇ || 01/023 ||
ಅನ್ವಯಃ (ಸಂಸ್ಕೃತವಾಕ್ಯರಚನಾಪದ್ಧತಿಃ)
ಋಗ್ವರ್ಗೋದ್ಗಾನೇ ಅಗ್ರಗಣ್ಯಃ ಸರ್ಗೇ ಸರ್ಗೇ ವಿಧೇಃ ಗುರುಃ ಹೃದ್ಗಃ ಅರಿಅನಃ ಅನುಗ್ರಃ ಹಯಗ್ರೀವಃ ಮೇ ದೃಗ್ಗೋಚರಃ ಅಸ್ತು.
ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ (ಪ್ರತಿಪದಾರ್ಥಃ)
ಋಗ್ವರ್ಗ - ಋಗ್ವೇದದ ಋಚಗಳುಳ್ಳ ವರ್ಗಗಳ
ಉದ್ಗಾನೇ - ಗಾಯನದಂತೇ ಉಚ್ಚರಿಸುವಲ್ಲಿ
ಅಗ್ರಗಣ್ಯಃ - ಏಕೈಕ ಅಗ್ರಗಣ್ಯನಾದ
ಸರ್ಗೇ ಸರ್ಗೇ - ಪ್ರತಿ ಸೃಷ್ಟಿಯ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ
ವಿಧೇಃ - ಬ್ರಹ್ಮದೇವರ
ಗುರುಃ - ಜನಕನಾದ
ಹೃದ್ಗಃ - ಯತಿಗಳ ಹೃದಯನಿವಾಸಿಯಾದ
ಅರಿಘ್ನಃ - ಶತ್ರುಗಳ ನಾಶಕನಾದ
ಅನುಗ್ರಃ - ಸುಂದರನಾದ
ಹಯಗ್ರೀವಃ - ಶ್ರೀಹಯಗ್ರೀವದೇವರು
ಮೇ - ನನ್ನ
ದೃಗ್ಗೋಚರಃ - ಅಸ್ತು.
ವಿವರಣೆ:
ಶ್ರೀಪುರುಷನಾಮಕಪರಮಾತ್ಮನು ಸಕಲ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡಗಳ ಸೃಷ್ಟಿಯನ್ನು ಆದಿಯಲ್ಲಿ ಮಾಡಿದಾಗ ತನ್ನ ಜ್ಞಾನಾನಂದಮಯವಾದ ದೇಹದಿಂದ ವೇದಗಳನ್ನು ಶಬ್ದರೂಪದಲ್ಲಿ ಉತ್ಪತ್ತಿ ಮಾಡಿದ್ದನೆಂದು ಸರ್ವವಿದಿತ. ಉತ್ಪಾದಕನೇ ಅವನಾದಮೇಲೆ ಅವುಗಳ ಛಂದೋಬದ್ಧವಾದ ಉಚ್ಚಾರಣೆ ಅವನಿಗೆ ಕಷ್ಟವೇ..?? ಖಂಡಿತ ಸುಲಭವಾಗಿ ಗಾಯನ ಮಾಡುವ ಅಗ್ರಗಣ್ಯನು ಅವನೊಬ್ಬನೇ. ಇಂತಹ ಬ್ರಹ್ಮಪಿತನಾದ ಯತಿಹೃತ್ಕಮಲಸಿಂಹಾಸನದಲ್ಲಿ ವಿರಾಜಿತನಾದ ಭಕ್ತರ ಷಡ್ವೈರಿಗಳ ನಾಶಕನಾದ ಸುಂದರನಾದ ಶ್ರೀಹಯವದನದೇವರು ನನ್ನ ದೃಷ್ಟಿಗೆ ಸದಾ ಗೋಚರನಾಗಿರಲಿ.
ಶ್ರೀಭಾವಿಸಮೀರರಾದ ಶ್ರೀಮದ್ವಾದಿರಾಜತೀರ್ಥರ ಕರಕಮಲಗಳಿಂದ ವಿರಚಿತವಾದ ಸರಸಭಾರತೀವಿಲಾಸವೆಂಬ ಗ್ರಂಥದ ಪ್ರಥಮೋಲ್ಲಾಸದ 23 ನೇ ಶ್ಲೋಕವಿದು. ಈ ಶ್ಲೋಕವು ಅನುಷ್ಟುಪ್ ಛಂದಸ್ಸಿನಲ್ಲಿದೆ. ಈ ಶ್ಲೋಕದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಪಾದದ ಎರಡನೇಯ ಅಕ್ಷರವು 'ಗ' ಎಂಬ ವ್ಯಂಜನವಾಗಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ವರ್ಣಪ್ರಾಸಾಲಂಕಾರವಿದೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
rugvargOdgAnEgragaNyaH |
sargE sargE vidhErguruH ||
hrudgOrighnO hayagrIvO |
nugrO druggOcharOstu mE || 01/023 ||
Anvayah (method of constructing sanskrit sentence)
rugvEdOdgAnE agragaNyah sargE sargE vidhEh guruh hrudgah arighnah anugrah hayagrIvah mE druggOcharah astu
MEANING:-
May the lord Hayagriva be the subject to my eyes, who is always eminent among the singers of Rugvedic vargas, who is the father of lord brahma after the every creation, who is the destroyer of 6 foes of humans hiding in his heart and who is very beautiful.
EXPLAINATION:-
The Purusha is the form of Lord's form from which he had created the Vedas using his body comprises the knowledge and bliss. When he is the creator of Vedas, is it difficult to recite them to him..?? Never Lord Hayagriva is the creator, protector and the destroyer of the universe at every sarga. He will be the father of lord Brahma. He only can has the capacity to destroy the main six internal enemies of every being of the universe. The poet Shri Vadirajatirtha had thus requested the beautiful god Lord Hayagriva to be the subject to his eyesight.
सर्गे सर्गे विधेर्गुरुः ।।
हृद्गोऽरिघ्नो हयग्रीवो ।
ऽनुग्रो दृग्गोचरोऽस्तु मे ।। 01/23 ।।
अन्वयः (संस्कृतवाक्यरचनापद्धतिः)
ऋग्वर्गोद्गाने अग्रगण्यः, सर्गे सर्गे विधेः गुरुः, हृद्गः, अरिघ्नः, अनुग्रः, हयग्रीवः मे दृग्गोचरः अस्तु ।
अन्वयार्थः (प्रतिपदार्थः)
ऋग्वर्गोद्गाने - ऋग्वेद के ऋचाओं से भरे सुंदर वर्गों के गाने में
अग्रगण्यः - सदा अग्रगण्य,
सर्गे सर्गे - प्रति सृष्टि में
विधेः - विधि या ब्रह्मा जी के
गुरुः - पिता बनने वाले,
हृद्गः - योगियों के हृदय में रहनेवाले,
अरिघ्नः - शत्रुओं के नाशक,
अनुग्रः - सुंदरता से भरे,
हयग्रीवः - भगवान् श्रीहयग्रीव जी
मे - मेरी
दृग्गोचरः - दृष्टि के गोचर
अस्तु - बनें ।
विवरण:
जब समस्त ब्रह्मांड की उत्पत्ती हुई थी, उन के साथ वेदों का भी आविर्भाव भगवान श्रीपुरुषनाम के महाविष्णु के ज्ञानानन्दमय शरीर से हुआ था । उन्ही वेदों में से सर्वश्रेष्ठ ऋग्वेद के ऋचाओं से भरे वर्गों को सुंदरता से गाने में या उच्चारण करने में भगवान श्रीहयग्रीव जी अग्रगण्य हैं, क्यों कि सभी वेदों का आविर्भाव इन के ही शरीर से हुए हैं तो इन को उन वेद ऋचाओं के गायन के बारे में समर्थता बहुत ही सुलभ से मिलता है । ऐसे प्रसिद्ध श्रीहयग्रीव जी जो हर बार ब्रह्मांड की सृष्टि करते हैं तथा हर बार एक ब्रह्मा जी में स्थित हो कर उस ब्रह्मांड की रचना करते हैं । समस्त सन्यासियों के हृदय में निवास करनेवाले भक्तों के गरीबी, दुःख आदियों के कारण बने हुए काम क्रोधादियों के नाश करनेवाले सब से सुंदर श्रीहयग्रीव जी मेरे दृष्टि के गोचर बनें ।
यह श्रीमद्वादिराजतीर्थयतिवर्य जी के करकमलों से रचाया गया प्रसिद्ध काव्य सरसभारतीविलास ग्रंथ के प्रथमोल्लास का 23 वां श्लोक है । अनुष्टुप् छंद में रचे गये इस श्लोक के प्रति पाद के द्वितीय अक्षर 'ग' व्यंजन के रूप में यतिवर्य जी ने उपयोग किया है, अतः यहाँ वर्णश्लेषालंकार है ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಋಗ್ವರ್ಗೋದ್ಗಾನೇ$ಗ್ರಗಣ್ಯಃ |
ಸರ್ಗೇ ಸರ್ಗೇ ವಿಧೇರ್ಗುರುಃ ||
ಹೃದ್ಗೋ$ರಿಘ್ನೋ ಹಯಗ್ರೀವೋ |
$ನುಗ್ರೋ ದೃಗ್ಗೋಚರೋ$ಸ್ತು ಮೇ || 01/023 ||
ಅನ್ವಯಃ (ಸಂಸ್ಕೃತವಾಕ್ಯರಚನಾಪದ್ಧತಿಃ)
ಋಗ್ವರ್ಗೋದ್ಗಾನೇ ಅಗ್ರಗಣ್ಯಃ ಸರ್ಗೇ ಸರ್ಗೇ ವಿಧೇಃ ಗುರುಃ ಹೃದ್ಗಃ ಅರಿಅನಃ ಅನುಗ್ರಃ ಹಯಗ್ರೀವಃ ಮೇ ದೃಗ್ಗೋಚರಃ ಅಸ್ತು.
ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ (ಪ್ರತಿಪದಾರ್ಥಃ)
ಋಗ್ವರ್ಗ - ಋಗ್ವೇದದ ಋಚಗಳುಳ್ಳ ವರ್ಗಗಳ
ಉದ್ಗಾನೇ - ಗಾಯನದಂತೇ ಉಚ್ಚರಿಸುವಲ್ಲಿ
ಅಗ್ರಗಣ್ಯಃ - ಏಕೈಕ ಅಗ್ರಗಣ್ಯನಾದ
ಸರ್ಗೇ ಸರ್ಗೇ - ಪ್ರತಿ ಸೃಷ್ಟಿಯ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ
ವಿಧೇಃ - ಬ್ರಹ್ಮದೇವರ
ಗುರುಃ - ಜನಕನಾದ
ಹೃದ್ಗಃ - ಯತಿಗಳ ಹೃದಯನಿವಾಸಿಯಾದ
ಅರಿಘ್ನಃ - ಶತ್ರುಗಳ ನಾಶಕನಾದ
ಅನುಗ್ರಃ - ಸುಂದರನಾದ
ಹಯಗ್ರೀವಃ - ಶ್ರೀಹಯಗ್ರೀವದೇವರು
ಮೇ - ನನ್ನ
ದೃಗ್ಗೋಚರಃ - ಅಸ್ತು.
ವಿವರಣೆ:
ಶ್ರೀಪುರುಷನಾಮಕಪರಮಾತ್ಮನು ಸಕಲ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡಗಳ ಸೃಷ್ಟಿಯನ್ನು ಆದಿಯಲ್ಲಿ ಮಾಡಿದಾಗ ತನ್ನ ಜ್ಞಾನಾನಂದಮಯವಾದ ದೇಹದಿಂದ ವೇದಗಳನ್ನು ಶಬ್ದರೂಪದಲ್ಲಿ ಉತ್ಪತ್ತಿ ಮಾಡಿದ್ದನೆಂದು ಸರ್ವವಿದಿತ. ಉತ್ಪಾದಕನೇ ಅವನಾದಮೇಲೆ ಅವುಗಳ ಛಂದೋಬದ್ಧವಾದ ಉಚ್ಚಾರಣೆ ಅವನಿಗೆ ಕಷ್ಟವೇ..?? ಖಂಡಿತ ಸುಲಭವಾಗಿ ಗಾಯನ ಮಾಡುವ ಅಗ್ರಗಣ್ಯನು ಅವನೊಬ್ಬನೇ. ಇಂತಹ ಬ್ರಹ್ಮಪಿತನಾದ ಯತಿಹೃತ್ಕಮಲಸಿಂಹಾಸನದಲ್ಲಿ ವಿರಾಜಿತನಾದ ಭಕ್ತರ ಷಡ್ವೈರಿಗಳ ನಾಶಕನಾದ ಸುಂದರನಾದ ಶ್ರೀಹಯವದನದೇವರು ನನ್ನ ದೃಷ್ಟಿಗೆ ಸದಾ ಗೋಚರನಾಗಿರಲಿ.
ಶ್ರೀಭಾವಿಸಮೀರರಾದ ಶ್ರೀಮದ್ವಾದಿರಾಜತೀರ್ಥರ ಕರಕಮಲಗಳಿಂದ ವಿರಚಿತವಾದ ಸರಸಭಾರತೀವಿಲಾಸವೆಂಬ ಗ್ರಂಥದ ಪ್ರಥಮೋಲ್ಲಾಸದ 23 ನೇ ಶ್ಲೋಕವಿದು. ಈ ಶ್ಲೋಕವು ಅನುಷ್ಟುಪ್ ಛಂದಸ್ಸಿನಲ್ಲಿದೆ. ಈ ಶ್ಲೋಕದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಪಾದದ ಎರಡನೇಯ ಅಕ್ಷರವು 'ಗ' ಎಂಬ ವ್ಯಂಜನವಾಗಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ವರ್ಣಪ್ರಾಸಾಲಂಕಾರವಿದೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
rugvargOdgAnEgragaNyaH |
sargE sargE vidhErguruH ||
hrudgOrighnO hayagrIvO |
nugrO druggOcharOstu mE || 01/023 ||
Anvayah (method of constructing sanskrit sentence)
rugvEdOdgAnE agragaNyah sargE sargE vidhEh guruh hrudgah arighnah anugrah hayagrIvah mE druggOcharah astu
MEANING:-
May the lord Hayagriva be the subject to my eyes, who is always eminent among the singers of Rugvedic vargas, who is the father of lord brahma after the every creation, who is the destroyer of 6 foes of humans hiding in his heart and who is very beautiful.
EXPLAINATION:-
The Purusha is the form of Lord's form from which he had created the Vedas using his body comprises the knowledge and bliss. When he is the creator of Vedas, is it difficult to recite them to him..?? Never Lord Hayagriva is the creator, protector and the destroyer of the universe at every sarga. He will be the father of lord Brahma. He only can has the capacity to destroy the main six internal enemies of every being of the universe. The poet Shri Vadirajatirtha had thus requested the beautiful god Lord Hayagriva to be the subject to his eyesight.
June 3, 2021
This
verse is created by HH Shri Vadirajatirtharu of 15th century AD in his
great work known as the "Sarasabharativilasah". The verse is in 15th
place of 1st canto of the captioned book. The metre used is "Anushtup"
and the Varnaprasa Alankara is used as the second letter of every
quarter of the verse is "ga".
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
June 3, 2021
ओ३म्
१६९ संस्कृत वाक्याभ्यासः
भार्या – अद्य किमर्थं न लिखति ?
= आज क्यों नहीं लिख रहे हो ?
अहम् – ” किं लिखानि ” इति चिन्तयामि।
= ” क्या लिखूँ ” ये सोच रहा हूँ।
भार्या – चिन्तयतु , यद् रोचते तद् लिखतु।
= सोचिये , जो अच्छा लगे वो लिख दीजिये।
अहम् – किं करवाणि ? अद्य विचाराः न जायन्ते।
= क्या करूँ ? आज विचार ही उत्पन्न नहीं हो रहे हैं ।
भार्या – तर्हि गृहकार्ये मम साहाय्यं करोतु।
= तो फिर घर के काम में मुझे सहयोग करिये।
अहम् – ओ … चिन्तनम् आगतम् …. आगतम् ।
= ओ …. विचार आ गया … आ गया
– लिखामि अहम् ।
= मैं लिखता हूँ ।
– शीघ्रमेव लिखामि।
= जल्दी से लिखता हूँ।
एषा मम भार्या अस्ति
= ये मेरी पत्नी है ।
एषा मत् (मत्तः) बहुविधानि कार्याणि कारयति।
= ये मुझसे बहुत प्रकार के काम करवाती है।
– एतद् वाक्यं पठित्वा सा रुष्टा जाता ।
= ये वाक्य पढ़ कर वो रूठ गई है।
– अधुना अपि रुष्टा अस्ति।
= अभी भी रूठी हुई है।
ओ३म्
१७० संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः गृहे नास्ति।
= वह घर में नहीं है।
तस्य गृहे कोsपि नास्ति।
= उसके घर कोई नहीं है।
प्रातःकाले एव सर्वेजनाः कारयानेन गतवन्तः।
= सुबह ही सभी जन कार से चले गए।
विभायाः गृहे यज्ञः अस्ति।
= विभा के घर में हवन है।
सः अपि यज्ञं करिष्यति।
= वह भी यज्ञ करेगा।
भार्यया सह यज्ञं करिष्यति।
= पत्नी के साथ यज्ञ करेगा
यज्ञस्य अनन्तरं तस्य पुत्री भजनं गास्यति।
= यज्ञ के बाद उसकी बेटी भजन गाएगी।
तस्य पुत्री बहु मधुरं गायति।
= उसकी बेटी बहुत मधुर गाती है।
तदनन्तरं शास्त्रीमहोदयः वेदव्याख्यानं करिष्यति।
= उसके बाद शास्त्री जी वेद व्याख्यान करेंगे।
सर्वे व्याख्यानं श्रोष्यन्ति।
= सभी व्याख्यान सुनेंगे।
दशवादने सर्वे गृहं प्रत्यागमिष्यन्ति।
= दस बजे सभी घर वापस आएँगे।
ओ३म्
१७१. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः बहु हासयति।
= वह बहुत हँसाता है
यदा मिलति तदा परिहासं करोति।
= जब मिलता है तब मजाक करता है।
अकारणमपि हासयति।
= कारण बिना भी हँसाता है
तस्य सम्वादशैली हास्यसम्पन्ना अस्ति।
= उसकी बात करने की शैली हँसी से भरी है।
यथा – जैसे
अहं शीघ्रमेव गृहं गच्छामि
= मैं जल्दी जाता हूँ
तदा सः वदति …
= तब वह बोलता है …
किमर्थं भार्यायाः बिभेति ?
= क्यों पत्नी से डरते हो ?
किमपि न खादामि तदा सः वदति …
= कुछ भी नहीं खाता हूँ तब बोलता है …
किं भार्या निषेधितवती वा ?
= क्या पत्नी ने मना किया है ?
अधिकं खादामि तदा वदति …
= अधिक खाता हूँ तब बोलता है …
अहं भार्यां दूरवाणीं करोमि
= मैं तुम्हारी पत्नी को फोन करता हूँ
सः सर्वै: सह तथैव वदति।
= वह सबके साथ ऐसे ही बोलता है
सर्वे तस्य स्वभावं जानन्ति।
= सब उसका स्वभाव जानते हैं
सर्वे बहु हसन्ति।
= सब बहुत हँसते हैं
ओ३म्
१७२. संस्कृत वाक्याभ्यासः
त्वमेव जानासि मम व्याधिम्
= तुम ही मेरी व्याधि जानते हो।
कियत् संघर्षं करोमि अहम्
= मैं कितना संघर्ष करता हूँ
मम त्वयि विश्वासः अस्ति।
= मेरा तुम पर विश्वास है
मम व्याधिः समाप्ता भविष्यति एव।
= मेरी व्याधि समाप्त होगी ही ।
कष्टं तु अस्ति एव
= कष्ट तो है ही ।
असह्यं कष्टम् अस्ति
= असह्य कष्ट है
तथापि निर्वहामि अहम्
= फिर भी झेल रहा हूँ।
त्वमेव मम त्राता असि।
= तुम ही मेरे तारनहार हो।
तव कारणाद् एव न रोदिमि।
= तुम्हारे कारण ही नहीं रोता हूँ।
त्वं सर्वदा मया सह असि।
= तुम हमेशा मेरे साथ हो ।
तव ध्यानं कृत्वा आनन्दं प्राप्नोमि।
= तुम्हारा ध्यान करके आनंद पाता हूँ।
उपरि लिखितानि वाक्यानि एकः उपासकः प्रार्थनायां वदति।
= ऊपर लिखे वाक्य एक उपासक प्रार्थना में बोलता है।
ओ३म्
१७३. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः / सा प्रेरयति ।
= वह प्रेरित करता / करती है।
सः / सा किं कर्तुं प्रेरयति ?
= वह क्या करने के लिये प्रेरित कर रहा / रही है ?
सः / सा वृक्षारोपणं कर्तुं प्रेरयति।
= वह वृक्षारोपण करने के लिये प्रेरित कर रहा / रही है।
आगामिनि वर्षाऋतौ वृक्षारोपणं कुर्वन्तु ।
= आगामि वर्षा ऋतु में वृक्षारोपण करिये।
भारत-विकास-परिषदा निःशुल्कमेव वृक्षवितरणं करिष्यते।
= भारत विकास परिषद द्वारा निःशुल्क वृक्ष वितरण किया जाएगा।
यः कोsपि वृक्षम् इच्छति ( वृक्षान् इच्छति)
= जो कोई भी पेड़ चाहता है ( बहुत से पेड़ चाहता है )
सः पूर्वमेव सूचयेत्।
= वह पहले ही सूचित करे ।
गृहस्य पार्श्वे वृक्षम् अवश्यमेव रोपयन्तु।
= घर के पास वृक्ष अवश्य लगाएँ।
प्राची – अहम् एकं वृक्षम् इच्छामि।
= मैं एक वृक्ष चाहती हूँ ।
धीरजः – अहं द्वौ वृक्षौ इच्छामि।
= मैं दो वृक्ष चाहता हूँ।
शान्तला – अहं चतुरः वृक्षान् इच्छामि।
= मैं चार वृक्ष चाहती हूँ।
#Vakyabhyas
१६९ संस्कृत वाक्याभ्यासः
भार्या – अद्य किमर्थं न लिखति ?
= आज क्यों नहीं लिख रहे हो ?
अहम् – ” किं लिखानि ” इति चिन्तयामि।
= ” क्या लिखूँ ” ये सोच रहा हूँ।
भार्या – चिन्तयतु , यद् रोचते तद् लिखतु।
= सोचिये , जो अच्छा लगे वो लिख दीजिये।
अहम् – किं करवाणि ? अद्य विचाराः न जायन्ते।
= क्या करूँ ? आज विचार ही उत्पन्न नहीं हो रहे हैं ।
भार्या – तर्हि गृहकार्ये मम साहाय्यं करोतु।
= तो फिर घर के काम में मुझे सहयोग करिये।
अहम् – ओ … चिन्तनम् आगतम् …. आगतम् ।
= ओ …. विचार आ गया … आ गया
– लिखामि अहम् ।
= मैं लिखता हूँ ।
– शीघ्रमेव लिखामि।
= जल्दी से लिखता हूँ।
एषा मम भार्या अस्ति
= ये मेरी पत्नी है ।
एषा मत् (मत्तः) बहुविधानि कार्याणि कारयति।
= ये मुझसे बहुत प्रकार के काम करवाती है।
– एतद् वाक्यं पठित्वा सा रुष्टा जाता ।
= ये वाक्य पढ़ कर वो रूठ गई है।
– अधुना अपि रुष्टा अस्ति।
= अभी भी रूठी हुई है।
ओ३म्
१७० संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः गृहे नास्ति।
= वह घर में नहीं है।
तस्य गृहे कोsपि नास्ति।
= उसके घर कोई नहीं है।
प्रातःकाले एव सर्वेजनाः कारयानेन गतवन्तः।
= सुबह ही सभी जन कार से चले गए।
विभायाः गृहे यज्ञः अस्ति।
= विभा के घर में हवन है।
सः अपि यज्ञं करिष्यति।
= वह भी यज्ञ करेगा।
भार्यया सह यज्ञं करिष्यति।
= पत्नी के साथ यज्ञ करेगा
यज्ञस्य अनन्तरं तस्य पुत्री भजनं गास्यति।
= यज्ञ के बाद उसकी बेटी भजन गाएगी।
तस्य पुत्री बहु मधुरं गायति।
= उसकी बेटी बहुत मधुर गाती है।
तदनन्तरं शास्त्रीमहोदयः वेदव्याख्यानं करिष्यति।
= उसके बाद शास्त्री जी वेद व्याख्यान करेंगे।
सर्वे व्याख्यानं श्रोष्यन्ति।
= सभी व्याख्यान सुनेंगे।
दशवादने सर्वे गृहं प्रत्यागमिष्यन्ति।
= दस बजे सभी घर वापस आएँगे।
ओ३म्
१७१. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः बहु हासयति।
= वह बहुत हँसाता है
यदा मिलति तदा परिहासं करोति।
= जब मिलता है तब मजाक करता है।
अकारणमपि हासयति।
= कारण बिना भी हँसाता है
तस्य सम्वादशैली हास्यसम्पन्ना अस्ति।
= उसकी बात करने की शैली हँसी से भरी है।
यथा – जैसे
अहं शीघ्रमेव गृहं गच्छामि
= मैं जल्दी जाता हूँ
तदा सः वदति …
= तब वह बोलता है …
किमर्थं भार्यायाः बिभेति ?
= क्यों पत्नी से डरते हो ?
किमपि न खादामि तदा सः वदति …
= कुछ भी नहीं खाता हूँ तब बोलता है …
किं भार्या निषेधितवती वा ?
= क्या पत्नी ने मना किया है ?
अधिकं खादामि तदा वदति …
= अधिक खाता हूँ तब बोलता है …
अहं भार्यां दूरवाणीं करोमि
= मैं तुम्हारी पत्नी को फोन करता हूँ
सः सर्वै: सह तथैव वदति।
= वह सबके साथ ऐसे ही बोलता है
सर्वे तस्य स्वभावं जानन्ति।
= सब उसका स्वभाव जानते हैं
सर्वे बहु हसन्ति।
= सब बहुत हँसते हैं
ओ३म्
१७२. संस्कृत वाक्याभ्यासः
त्वमेव जानासि मम व्याधिम्
= तुम ही मेरी व्याधि जानते हो।
कियत् संघर्षं करोमि अहम्
= मैं कितना संघर्ष करता हूँ
मम त्वयि विश्वासः अस्ति।
= मेरा तुम पर विश्वास है
मम व्याधिः समाप्ता भविष्यति एव।
= मेरी व्याधि समाप्त होगी ही ।
कष्टं तु अस्ति एव
= कष्ट तो है ही ।
असह्यं कष्टम् अस्ति
= असह्य कष्ट है
तथापि निर्वहामि अहम्
= फिर भी झेल रहा हूँ।
त्वमेव मम त्राता असि।
= तुम ही मेरे तारनहार हो।
तव कारणाद् एव न रोदिमि।
= तुम्हारे कारण ही नहीं रोता हूँ।
त्वं सर्वदा मया सह असि।
= तुम हमेशा मेरे साथ हो ।
तव ध्यानं कृत्वा आनन्दं प्राप्नोमि।
= तुम्हारा ध्यान करके आनंद पाता हूँ।
उपरि लिखितानि वाक्यानि एकः उपासकः प्रार्थनायां वदति।
= ऊपर लिखे वाक्य एक उपासक प्रार्थना में बोलता है।
ओ३म्
१७३. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः / सा प्रेरयति ।
= वह प्रेरित करता / करती है।
सः / सा किं कर्तुं प्रेरयति ?
= वह क्या करने के लिये प्रेरित कर रहा / रही है ?
सः / सा वृक्षारोपणं कर्तुं प्रेरयति।
= वह वृक्षारोपण करने के लिये प्रेरित कर रहा / रही है।
आगामिनि वर्षाऋतौ वृक्षारोपणं कुर्वन्तु ।
= आगामि वर्षा ऋतु में वृक्षारोपण करिये।
भारत-विकास-परिषदा निःशुल्कमेव वृक्षवितरणं करिष्यते।
= भारत विकास परिषद द्वारा निःशुल्क वृक्ष वितरण किया जाएगा।
यः कोsपि वृक्षम् इच्छति ( वृक्षान् इच्छति)
= जो कोई भी पेड़ चाहता है ( बहुत से पेड़ चाहता है )
सः पूर्वमेव सूचयेत्।
= वह पहले ही सूचित करे ।
गृहस्य पार्श्वे वृक्षम् अवश्यमेव रोपयन्तु।
= घर के पास वृक्ष अवश्य लगाएँ।
प्राची – अहम् एकं वृक्षम् इच्छामि।
= मैं एक वृक्ष चाहती हूँ ।
धीरजः – अहं द्वौ वृक्षौ इच्छामि।
= मैं दो वृक्ष चाहता हूँ।
शान्तला – अहं चतुरः वृक्षान् इच्छामि।
= मैं चार वृक्ष चाहती हूँ।
#Vakyabhyas
June 3, 2021
द्विचक्रिका एकस्मिन सवारी यानम् अस्ति। अस्य यानम् नर-नारी पादबलेन चालयते।
अद्य विश्व द्विचक्रिका दिवसं
🚲🚲🚲
अद्य विश्व द्विचक्रिका दिवसं
🚲🚲🚲
June 3, 2021
जय जय जय प्रिय भारत
जय जय जय प्रिय भारत जनयित्री दिव्य धात्रि
जय जय जय शत सहस्र नरनारी हृदय नेत्रि
जय जय जय सुश्यामल सस्य चलच्चेलांचल
जय वसंत कुसुम लता चलित ललित चूर्णकुंतल
जय मदीय हृदयाशय लाक्षारुण पद युगला! ॥ जय ॥
जय दिशांत गत शकुंत दिव्यगान परितोषण
जय गायक वैतालिक गल विशाल पद विहरण
जय मदीय मधुरगेय चुंबित सुंदर चरणा! ॥ जय॥
जय जय जय प्रिय भारत जनयित्री दिव्य धात्रि
जय जय जय शत सहस्र नरनारी हृदय नेत्रि
जय जय जय सुश्यामल सस्य चलच्चेलांचल
जय वसंत कुसुम लता चलित ललित चूर्णकुंतल
जय मदीय हृदयाशय लाक्षारुण पद युगला! ॥ जय ॥
जय दिशांत गत शकुंत दिव्यगान परितोषण
जय गायक वैतालिक गल विशाल पद विहरण
जय मदीय मधुरगेय चुंबित सुंदर चरणा! ॥ जय॥
June 3, 2021
गोविन्दः – भोः महाशय ! अत्र किम् अन्वेषणं कुर्वन् अस्ति एवम् ?
वृद्धः – मम अङ्गुलीयकम् ।
गोविन्दः – तत् अत्रैव पतीतम् आसीत् किम् ?
वृद्धः- नैव । तस्य वृक्षस्य अधः पतीतम् आसीत्, तत्र अन्धकारः । परन्तु अत्र प्रकाशः अधिकः, अतः अत्रैव अन्वेषयन् अस्मि ।
😁😆😂🤣😆😁🤣😂
#hasya
वृद्धः – मम अङ्गुलीयकम् ।
गोविन्दः – तत् अत्रैव पतीतम् आसीत् किम् ?
वृद्धः- नैव । तस्य वृक्षस्य अधः पतीतम् आसीत्, तत्र अन्धकारः । परन्तु अत्र प्रकाशः अधिकः, अतः अत्रैव अन्वेषयन् अस्मि ।
😁😆😂🤣😆😁🤣😂
#hasya
June 3, 2021
June 3, 2021
June 3, 2021
राष्ट्रे कोविड्रोगस्य द्वितीयतरङ्गस्य अतितीव्रकालः समाप्त : इति केन्द्रः ।
नवदिल्ली> भारतस्य अर्धाधिकप्रदेशेषु कोविडस्य रोगस्थिरीकरणमानं प्रतिशतं पञ्चतः अधः एव। १४५ जिल्लासु प्रतिशतं पञ्च आरभ्य प्रतिशतं दश आभ्यन्तरे एव भवति। अतिरिक्तेषु २३९ जिल्लासु प्रतिशतं दश उपरि एव रोगस्थिरीकरणमानम् इति ऐ सि एम् आर् ( Director general) निदेशकमुख्येन डो.बलरामभार्गवेण उक्तम् । लोकस्वास्थ्यसंघटनस्य निर्देशमनुसृत्य एकस्मिन् प्रदेशे अनस्यूततया द्विसप्ताहपर्यन्तं रोगस्थिरीकरणमानं प्रतिशतं पञ्चतः अधः चेत् कोविड्व्यापनं सुस्थिरं भवति इति वक्तुं शक्यते।
श्रीलङ्कातीरे दग्धा महानौका निमज्जमाना वर्तते।
कोलम्बो> श्रीलङ्कायाः समुद्रतीरे अग्निप्रकाण्देन दग्धा पण्यमहानौका शीघ्रं निमज्जमाना वर्तते इति सूच्यते। सिंहपुरस्य स्वामित्वे विद्यमानायाः 'एम् वि एक्स्प्रस् पेल्' नामिकायाः महानौकायाः पश्चादंशः एव निमज्जति। अनेन महानौकां ततः अपनेतुं क्रियमाणानि प्रवर्तनानि स्थगितप्रायाणि जातानि।
मेय् मासस्य २० दिनाङ्के आसीत् महानौकायाम् अग्निप्रकाण्डः सञ्जातः। १३ दिनानां रक्षाप्रवर्तनानन्तरं मङ्गलवासरे अग्निशमनमभवत्। महानौकायामवशिष्टानि २८० टण् परिमितानि इन्धनानि ५० टण् परिमितानि वातकेन्धनानि च समुद्रं मथ्नन्ति चेत् महद्दुर्घटनाय भविष्यतीति अधिकारिणः आकुलयन्ति।
~ संप्रति वार्ता
राष्ट्रे कोविड्रोगस्य द्वितीयतरङ्गस्य अतितीव्रकालः समाप्त : इति केन्द्रः ।
नवदिल्ली> भारतस्य अर्धाधिकप्रदेशेषु कोविडस्य रोगस्थिरीकरणमानं प्रतिशतं पञ्चतः अधः एव। १४५ जिल्लासु प्रतिशतं पञ्च आरभ्य प्रतिशतं दश आभ्यन्तरे एव भवति। अतिरिक्तेषु २३९ जिल्लासु प्रतिशतं दश उपरि एव रोगस्थिरीकरणमानम् इति ऐ सि एम् आर् ( Director general) निदेशकमुख्येन डो.बलरामभार्गवेण उक्तम् । लोकस्वास्थ्यसंघटनस्य निर्देशमनुसृत्य एकस्मिन् प्रदेशे अनस्यूततया द्विसप्ताहपर्यन्तं रोगस्थिरीकरणमानं प्रतिशतं पञ्चतः अधः चेत् कोविड्व्यापनं सुस्थिरं भवति इति वक्तुं शक्यते।
श्रीलङ्कातीरे दग्धा महानौका निमज्जमाना वर्तते।
कोलम्बो> श्रीलङ्कायाः समुद्रतीरे अग्निप्रकाण्देन दग्धा पण्यमहानौका शीघ्रं निमज्जमाना वर्तते इति सूच्यते। सिंहपुरस्य स्वामित्वे विद्यमानायाः 'एम् वि एक्स्प्रस् पेल्' नामिकायाः महानौकायाः पश्चादंशः एव निमज्जति। अनेन महानौकां ततः अपनेतुं क्रियमाणानि प्रवर्तनानि स्थगितप्रायाणि जातानि।
मेय् मासस्य २० दिनाङ्के आसीत् महानौकायाम् अग्निप्रकाण्डः सञ्जातः। १३ दिनानां रक्षाप्रवर्तनानन्तरं मङ्गलवासरे अग्निशमनमभवत्। महानौकायामवशिष्टानि २८० टण् परिमितानि इन्धनानि ५० टण् परिमितानि वातकेन्धनानि च समुद्रं मथ्नन्ति चेत् महद्दुर्घटनाय भविष्यतीति अधिकारिणः आकुलयन्ति।
~ संप्रति वार्ता
June 3, 2021
Namaste
Learn Sanskrit In 12 Days Without Having Any Prior Sanskrit Knowledge
It's Free And Online beginner Level Shibir
TOPIC : Samskrita Sambhashana Varga: (Spoken Samskritam Course) (Level 1)
Duration: 13-June-2021 to 24-June-2021
We have arranged Four batches of Samskrita Sambhashana Varga.
Please click on the link to register yourself.
*After Submitting This Form Kindly Keep Checking Your Email To Get Whatsapp Group Link*
For any queries, please email to
sbsamskritavarga@gmail.com
Dhanyavada:
Jayatu Samskritam Jayatu Bharatam
- संस्कृतभारती दुबई आयोजित
Learn Sanskrit In 12 Days Without Having Any Prior Sanskrit Knowledge
It's Free And Online beginner Level Shibir
TOPIC : Samskrita Sambhashana Varga: (Spoken Samskritam Course) (Level 1)
Duration: 13-June-2021 to 24-June-2021
We have arranged Four batches of Samskrita Sambhashana Varga.
Please click on the link to register yourself.
*After Submitting This Form Kindly Keep Checking Your Email To Get Whatsapp Group Link*
For any queries, please email to
sbsamskritavarga@gmail.com
Dhanyavada:
Jayatu Samskritam Jayatu Bharatam
- संस्कृतभारती दुबई आयोजित
June 3, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - दशमी 05 जून प्रातः 04:07 तक तत्पश्चात एकादशी
⛅ दिनांक - 04 जून 2021
⛅ दिन - शुक्रवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - ज्येष्ठ
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - उत्तर भाद्रपद रात्रि 08:47 तत्पश्चात रेवती
⛅ योग - आयुष्मान् 05 जून रात्रि 02:50 तक तत्पश्चात सौभाग्य
⛅ राहुकाल - सुबह 10:57 से दोपहर 12:37 तक
⛅ सूर्योदय - 05:57
⛅ सूर्यास्त - 19:16
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - दशमी 05 जून प्रातः 04:07 तक तत्पश्चात एकादशी
⛅ दिनांक - 04 जून 2021
⛅ दिन - शुक्रवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - ज्येष्ठ
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - उत्तर भाद्रपद रात्रि 08:47 तत्पश्चात रेवती
⛅ योग - आयुष्मान् 05 जून रात्रि 02:50 तक तत्पश्चात सौभाग्य
⛅ राहुकाल - सुबह 10:57 से दोपहर 12:37 तक
⛅ सूर्योदय - 05:57
⛅ सूर्यास्त - 19:16
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
June 3, 2021
https://youtu.be/UJ8yPDkXOQI
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
YouTube
Vaarta: News in Sanskrit | 4/6/2021
June 3, 2021
*हितोपदेशः-HITOPADESHAH*
आराध्यमानो नृपतिः प्रयत्ना-।
न्न तोषमायाति किमत्र चित्रम् ।।
अयं त्वपूर्वं प्रतिमाविशेषो ।
यः सेव्यमानो रिपुतामुपैति ।। 391/144 ।।
अर्थः-
बहुत प्रयत्न कर के सेवा करने के पश्चात् भी राजा संतुष्ट नहीं होता । इस में आश्चर्य की क्या बात है..? यह राजा तो एक अनौखी देवता की प्रतिमा जैसी है, जिस की सेवा करने के पश्चात भी सेवा करनेवाले की शत्रु बन जाती है ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಆರಾಧ್ಯಮಾನೋ ನೃಪತಿಃ ಪ್ರಯತ್ನಾ-|
ನ್ನ ತೋಷಮಾಯಾತಿ ಕಿಮತ್ರ ಚಿತ್ರಮ್ ||
ಅಯಂ ತ್ವಪೂರ್ವಂ ಪ್ರತಿಮಾವಿಶೇಷೋ |
ಯಃ ಸೇವ್ಯಮಾನೋ ರಿಪುತಾಮುಪೈತಿ || 391/144 ||
ಬಹಳ ಪ್ರಯತ್ನದಿಂದ ಸೇವೆಯನ್ನು ಮಾಡಿಸಿಕೊಂಡ ರಾಜನು ಸಂತೋಷ ಹೊಂದುವುದಿಲ್ಲ, ಇದರಲ್ಲಿ ಆಶ್ಚರ್ಯವೇನಿದೆ.? ಈ ರಾಜನು ಒಂದು ಅಪೂರ್ವವಾದ ವಿಶೇಷ ದೇವತೆಯ ಪ್ರತಿಮೆಯಂತೇ, ಎಷ್ಟು ಸೇವೆಯನ್ನು ಮಾಡಿದರೂ ವೈರತ್ವವನ್ನೇ ಹೊಂದುತ್ತದೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
ArAdhyamAnO nrupatih prayatnA-|
nan tOShamAyAti kimatra chitram ||
ayam twapUrvam pratimAvishEShO |
yah sEvyamAnO riputAmupaiti || 391/144 ||
MEANING:-
Even after having served with great efforts, the king will not be pleased. What is the wonder in it..? The king is like an idol of a diety which fetches enemity even after worshipped with much devotion.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
आराध्यमानो नृपतिः प्रयत्ना-।
न्न तोषमायाति किमत्र चित्रम् ।।
अयं त्वपूर्वं प्रतिमाविशेषो ।
यः सेव्यमानो रिपुतामुपैति ।। 391/144 ।।
अर्थः-
बहुत प्रयत्न कर के सेवा करने के पश्चात् भी राजा संतुष्ट नहीं होता । इस में आश्चर्य की क्या बात है..? यह राजा तो एक अनौखी देवता की प्रतिमा जैसी है, जिस की सेवा करने के पश्चात भी सेवा करनेवाले की शत्रु बन जाती है ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಆರಾಧ್ಯಮಾನೋ ನೃಪತಿಃ ಪ್ರಯತ್ನಾ-|
ನ್ನ ತೋಷಮಾಯಾತಿ ಕಿಮತ್ರ ಚಿತ್ರಮ್ ||
ಅಯಂ ತ್ವಪೂರ್ವಂ ಪ್ರತಿಮಾವಿಶೇಷೋ |
ಯಃ ಸೇವ್ಯಮಾನೋ ರಿಪುತಾಮುಪೈತಿ || 391/144 ||
ಬಹಳ ಪ್ರಯತ್ನದಿಂದ ಸೇವೆಯನ್ನು ಮಾಡಿಸಿಕೊಂಡ ರಾಜನು ಸಂತೋಷ ಹೊಂದುವುದಿಲ್ಲ, ಇದರಲ್ಲಿ ಆಶ್ಚರ್ಯವೇನಿದೆ.? ಈ ರಾಜನು ಒಂದು ಅಪೂರ್ವವಾದ ವಿಶೇಷ ದೇವತೆಯ ಪ್ರತಿಮೆಯಂತೇ, ಎಷ್ಟು ಸೇವೆಯನ್ನು ಮಾಡಿದರೂ ವೈರತ್ವವನ್ನೇ ಹೊಂದುತ್ತದೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
ArAdhyamAnO nrupatih prayatnA-|
nan tOShamAyAti kimatra chitram ||
ayam twapUrvam pratimAvishEShO |
yah sEvyamAnO riputAmupaiti || 391/144 ||
MEANING:-
Even after having served with great efforts, the king will not be pleased. What is the wonder in it..? The king is like an idol of a diety which fetches enemity even after worshipped with much devotion.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
June 3, 2021
June 3, 2021
June 3, 2021
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
June 3, 2021
🍃 सागसा भरताय इभमाभाता मन्युमत्तया।
स अत्र मध्यमय तापे पोताय अधिगता रसा ॥ ९॥
🔸पाप से परिपूर्ण कैकेयी पुत्र भरत के लिए क्रोधाग्नि से पागल तप रही थी। लक्ष्मी की कान्ति से उज्जवलित धरती (अयोध्या) को उस मध्यमा (मझली पत्नी) ने पापी विधि से भरत के लिए ले लिया।
🍃 सारतागधिया तापोपेता या मध्यमत्रसा।
यात्तमन्युमता भामा भयेता रभसागसा ॥ ९॥
🔸सूक्ष्मकटि (पतले कमर वाली), अति विदुषी, सत्यभामा कृष्ण द्वारा उतावलेपन में भेदभावपूर्वक पारिजात पुष्प रुक्मिणी को देने से आहत होकर क्रोध और घृणा से भर गई।
#Viloma_Kavya
स अत्र मध्यमय तापे पोताय अधिगता रसा ॥ ९॥
🔸पाप से परिपूर्ण कैकेयी पुत्र भरत के लिए क्रोधाग्नि से पागल तप रही थी। लक्ष्मी की कान्ति से उज्जवलित धरती (अयोध्या) को उस मध्यमा (मझली पत्नी) ने पापी विधि से भरत के लिए ले लिया।
विलोम श्लोक :—
🍃 सारतागधिया तापोपेता या मध्यमत्रसा।
यात्तमन्युमता भामा भयेता रभसागसा ॥ ९॥
🔸सूक्ष्मकटि (पतले कमर वाली), अति विदुषी, सत्यभामा कृष्ण द्वारा उतावलेपन में भेदभावपूर्वक पारिजात पुष्प रुक्मिणी को देने से आहत होकर क्रोध और घृणा से भर गई।
#Viloma_Kavya
June 3, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ पंचदशः अध्याय
♦️श्लोक :- १
यस्य चित्तं द्रवीभूतं कृटया सर्वजन्तुषु।
तस्य ज्ञानेन मोक्षेण किं जटा भस्मलेपनैः।।१।।
♦️भावार्थ - जिसके चित्त में सभी प्राणियों के लिए दयाभाव है, उसे शरीर पर भस्म लगाने, जटाएँ बढ़ाने, अतिरिक्त ज्ञान प्राप्त करने अथवा मोक्ष के लिए प्रयत्न करने की क्या आवश्यकता है।
#Chanakya
✒️ पंचदशः अध्याय
♦️श्लोक :- १
यस्य चित्तं द्रवीभूतं कृटया सर्वजन्तुषु।
तस्य ज्ञानेन मोक्षेण किं जटा भस्मलेपनैः।।१।।
♦️भावार्थ - जिसके चित्त में सभी प्राणियों के लिए दयाभाव है, उसे शरीर पर भस्म लगाने, जटाएँ बढ़ाने, अतिरिक्त ज्ञान प्राप्त करने अथवा मोक्ष के लिए प्रयत्न करने की क्या आवश्यकता है।
#Chanakya
June 3, 2021
June 4, 2021
ओ३म्
१७५. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः नाविकः अस्ति।
= वह नाविक है।
सः नौकां चालयति।
= वह नौका चलाता है।
सः नद्यां नौकां चालयति।
= वह नदी में नौका चलाता है।
सः केनिपातेन नौकां चालयति।
= वह चप्पू ( पतवार ) से नौका चलाता है
नद्यां यदा जलं भवति तदा सः नौकां चालयति।
= नदी में जब पानी होता है तब वह नौका चलाता है।
नाव्यायां नद्यां सः नौकां चालयति।
= नाव चलाने लायक नदी में वह नाव चलाता है।
सुप्रतरायां नद्यां सः नौकां चालयति।
= अच्छे से पार हो सके ऐसी नदी में वह नौका चलाता है।
जलपूर्णा नदी सुप्रतरा भवति
= जल से भरी नदी पार लगाने वाली होती है।
नौकायां जनाः यात्रां कुर्वन्ति।
= नौका में लोग यात्रा करते हैं
नौयात्रिणः नौयात्रायाः आनन्दं लभन्ते।
= यात्री नौका यात्रा का आनंद पाते हैं।
ओ३म्
१७६. संस्कृत वाक्याभ्यासः
कृषकः – मम ग्रामस्य तड़ागे जलं नास्ति।
= मेरे गाँव के तालाब में पानी नहीं है
– मम ग्रामस्य पशवः अन्यत्र गत्वा जलं पिबन्ति ।
= मेरे गाँव के पशु और कहीं जाकर पानी पीते हैं
– ग्रामस्य जनाः अपि नलकूपात् जलं निष्कासयन्ति।
= गाँव के लोग भी ट्यूबवेल से पानी निकालते हैं
– वर्षायाः प्रतीक्षां कुर्मः ।
= वर्षा की प्रतीक्षा कर रहे हैं
कदाचित् आगामिनि मासे वर्षा भवेत्।
= शायद अगले महीने वर्षा हो जाए।
– वर्षा बहु आवश्यकी अस्ति।
= बरसात बहुत आवश्यक है।
अधुना भूमिः बहु ऊष्णा अस्ति।
= अभी भूमि बहुत गरम है।
प्रथमवर्षायां भूम्याः ऊष्णता समाप्ता भविष्यति।
= पहली वर्षा में भूमि की ऊष्णता समाप्त होगी।
– तदनन्तरं बीजानि वप्स्यामि।
= उसके बाद बीज बोउँगा ।
– तदनन्तरं सर्वत्र हरीतिमा भविष्यति।
= उसके बाद सब जगह हरियाली हो जाएगी।
ओ३म्
१७७. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सायंकाले आपणिकः सेवकं वदति।
= शाम को दुकानदार अपने सेवक से कहता है
स्थापय … धनं मम स्यूते स्थापय …
= रखो …. धन मेरे थैले में रख दो …
नाणकानि पृथक् स्थापय …
= सिक्के अलग रखो ….
रूप्यकाणि पृथक् स्थापय …
= रुपये अलग रखो …
सेवकः अवदत्
= सेवक बोला
सेवकः – धनाकर्षणयन्त्रेण अपि धनम् आगतम् ।
= स्वाइप से भी धन आया
– तद् कुत्र स्थापयामि ।
= वो कहाँ रखूँ ।
आपणिकः – ओ मूर्ख ! तद् धनं तु साक्षात् वित्तकोषं गच्छति।
= ओ मूर्ख ! वो धन तो सीधे बैंक में जाता है ।
– मम लेखायां सञ्चितं भवति ।
= मेरे खाते में जमा हो जाता है
सेवकः – ओ … एवं वा ??
= ओ … ऐसा क्या ??
– अधुना अवगतम् ।
= अब समझा
ओ३म्
१७८. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सा सर्वान् दूरवाणीं करोति।
= वह सबको फोन करती है
राजेश ! किमर्थं न आगतवान् ?
= राजेश ! क्यों नहीं आए ?
दीप्ति ! किमर्थं न आगतवती ?
= दीप्ति ! क्यों नहीं आईं ?
जानाति खलु ? अद्य रविवासरः …
= जानते हो न ? / जानती हो न ? आज रविवार है ….
अद्य समाजभवने यज्ञः अस्ति।
= आज समाज के भवन में यज्ञ है ।
अन्यत्र तु समये प्राप्नोति।
= अन्य जगहों पर तो समय से पहुँचते हो ।
शीघ्रमेव आगच्छन्तु सर्वे।
= सब जल्दी आ जाएँ
राजेशः – आम् आगच्छामि।
= हाँ आता हूँ।
दीप्ति: – अहमपि आगच्छामि।
= मैं भी आती हूँ ।
बेला – अहं मार्गे अस्मि , प्राप्नोमि।
= मैं रास्ते में हूँ , पहुँचती हूँ।
केयूरः – मात्रा सह आगच्छामि।
= माँ के साथ आता हूँ।
ओ३म्
१८०. संस्कृत वाक्याभ्यासः
शिलालेखं पठामि।
पुरातनं नगरं धोरावीरां पश्यामि।
पुरातन नगरी धोरावीर देख रहा हूँ
तदानीम् अपि जनाः सुशिक्षिताः आसन्।
तब भी लोग सुशिक्षित थे
तदानीम् अपि जनाः सुसभ्याः आसन्।
तब भी लोग सुसभ्य थे
तदानीम् अपि सर्वत्र सुव्यवस्था आसीत्
तब भी सर्वत्र सुव्यवस्था थी
सुशासनम् आसीत्।
सुशासन था
सर्वेषां पार्श्वे धनम् अपि आसीत्।
सभी के पास धन भी था
सर्वे मिलित्वा निवसन्ति स्म।
सभी मिलजुल कर रहते थे
सर्वे स्वावलम्बिनः आसन्।
सभी स्वावलंबी थे
विदेशतः वस्तूनि न आनयन्ति स्म।
विदेश से वस्तुएं लाते नहीं थे
स्वदेशीनां वस्तूनाम् उपयोगं कुर्वन्ति स्म।
स्वदेशी वस्तुओं का ही उपयोग करते थे
तेषां भाषा अपि संस्कृतभाषा आसीत् ।
उनकी भाषा भी संस्कृत थी
कृपया सर्वे चिन्तयन्तु ।
कृपया सभी सोचें
#vakyabhyas
१७५. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः नाविकः अस्ति।
= वह नाविक है।
सः नौकां चालयति।
= वह नौका चलाता है।
सः नद्यां नौकां चालयति।
= वह नदी में नौका चलाता है।
सः केनिपातेन नौकां चालयति।
= वह चप्पू ( पतवार ) से नौका चलाता है
नद्यां यदा जलं भवति तदा सः नौकां चालयति।
= नदी में जब पानी होता है तब वह नौका चलाता है।
नाव्यायां नद्यां सः नौकां चालयति।
= नाव चलाने लायक नदी में वह नाव चलाता है।
सुप्रतरायां नद्यां सः नौकां चालयति।
= अच्छे से पार हो सके ऐसी नदी में वह नौका चलाता है।
जलपूर्णा नदी सुप्रतरा भवति
= जल से भरी नदी पार लगाने वाली होती है।
नौकायां जनाः यात्रां कुर्वन्ति।
= नौका में लोग यात्रा करते हैं
नौयात्रिणः नौयात्रायाः आनन्दं लभन्ते।
= यात्री नौका यात्रा का आनंद पाते हैं।
ओ३म्
१७६. संस्कृत वाक्याभ्यासः
कृषकः – मम ग्रामस्य तड़ागे जलं नास्ति।
= मेरे गाँव के तालाब में पानी नहीं है
– मम ग्रामस्य पशवः अन्यत्र गत्वा जलं पिबन्ति ।
= मेरे गाँव के पशु और कहीं जाकर पानी पीते हैं
– ग्रामस्य जनाः अपि नलकूपात् जलं निष्कासयन्ति।
= गाँव के लोग भी ट्यूबवेल से पानी निकालते हैं
– वर्षायाः प्रतीक्षां कुर्मः ।
= वर्षा की प्रतीक्षा कर रहे हैं
कदाचित् आगामिनि मासे वर्षा भवेत्।
= शायद अगले महीने वर्षा हो जाए।
– वर्षा बहु आवश्यकी अस्ति।
= बरसात बहुत आवश्यक है।
अधुना भूमिः बहु ऊष्णा अस्ति।
= अभी भूमि बहुत गरम है।
प्रथमवर्षायां भूम्याः ऊष्णता समाप्ता भविष्यति।
= पहली वर्षा में भूमि की ऊष्णता समाप्त होगी।
– तदनन्तरं बीजानि वप्स्यामि।
= उसके बाद बीज बोउँगा ।
– तदनन्तरं सर्वत्र हरीतिमा भविष्यति।
= उसके बाद सब जगह हरियाली हो जाएगी।
ओ३म्
१७७. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सायंकाले आपणिकः सेवकं वदति।
= शाम को दुकानदार अपने सेवक से कहता है
स्थापय … धनं मम स्यूते स्थापय …
= रखो …. धन मेरे थैले में रख दो …
नाणकानि पृथक् स्थापय …
= सिक्के अलग रखो ….
रूप्यकाणि पृथक् स्थापय …
= रुपये अलग रखो …
सेवकः अवदत्
= सेवक बोला
सेवकः – धनाकर्षणयन्त्रेण अपि धनम् आगतम् ।
= स्वाइप से भी धन आया
– तद् कुत्र स्थापयामि ।
= वो कहाँ रखूँ ।
आपणिकः – ओ मूर्ख ! तद् धनं तु साक्षात् वित्तकोषं गच्छति।
= ओ मूर्ख ! वो धन तो सीधे बैंक में जाता है ।
– मम लेखायां सञ्चितं भवति ।
= मेरे खाते में जमा हो जाता है
सेवकः – ओ … एवं वा ??
= ओ … ऐसा क्या ??
– अधुना अवगतम् ।
= अब समझा
ओ३म्
१७८. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सा सर्वान् दूरवाणीं करोति।
= वह सबको फोन करती है
राजेश ! किमर्थं न आगतवान् ?
= राजेश ! क्यों नहीं आए ?
दीप्ति ! किमर्थं न आगतवती ?
= दीप्ति ! क्यों नहीं आईं ?
जानाति खलु ? अद्य रविवासरः …
= जानते हो न ? / जानती हो न ? आज रविवार है ….
अद्य समाजभवने यज्ञः अस्ति।
= आज समाज के भवन में यज्ञ है ।
अन्यत्र तु समये प्राप्नोति।
= अन्य जगहों पर तो समय से पहुँचते हो ।
शीघ्रमेव आगच्छन्तु सर्वे।
= सब जल्दी आ जाएँ
राजेशः – आम् आगच्छामि।
= हाँ आता हूँ।
दीप्ति: – अहमपि आगच्छामि।
= मैं भी आती हूँ ।
बेला – अहं मार्गे अस्मि , प्राप्नोमि।
= मैं रास्ते में हूँ , पहुँचती हूँ।
केयूरः – मात्रा सह आगच्छामि।
= माँ के साथ आता हूँ।
ओ३म्
१८०. संस्कृत वाक्याभ्यासः
शिलालेखं पठामि।
पुरातनं नगरं धोरावीरां पश्यामि।
पुरातन नगरी धोरावीर देख रहा हूँ
तदानीम् अपि जनाः सुशिक्षिताः आसन्।
तब भी लोग सुशिक्षित थे
तदानीम् अपि जनाः सुसभ्याः आसन्।
तब भी लोग सुसभ्य थे
तदानीम् अपि सर्वत्र सुव्यवस्था आसीत्
तब भी सर्वत्र सुव्यवस्था थी
सुशासनम् आसीत्।
सुशासन था
सर्वेषां पार्श्वे धनम् अपि आसीत्।
सभी के पास धन भी था
सर्वे मिलित्वा निवसन्ति स्म।
सभी मिलजुल कर रहते थे
सर्वे स्वावलम्बिनः आसन्।
सभी स्वावलंबी थे
विदेशतः वस्तूनि न आनयन्ति स्म।
विदेश से वस्तुएं लाते नहीं थे
स्वदेशीनां वस्तूनाम् उपयोगं कुर्वन्ति स्म।
स्वदेशी वस्तुओं का ही उपयोग करते थे
तेषां भाषा अपि संस्कृतभाषा आसीत् ।
उनकी भाषा भी संस्कृत थी
कृपया सर्वे चिन्तयन्तु ।
कृपया सभी सोचें
#vakyabhyas
June 4, 2021
संस्कृत संवादः । Sanskrit Samvadah
https://youtu.be/H-9luIjtllA
5_6183876870350570005.pdf
211.5 KB
मन की बात संस्कृतानुवाद
June 4, 2021
एकः प्रसिद्धो लेखकः आसीत्।
एकदा एकः पत्रकारः तं लेखकं पृष्टवान् हे महोदय! भवान् आदिनं किं किं कार्यं करोति? अपिच कालयापनं कथं करोति?
लेखकः- अहं प्रातःकाले षड्वादने उत्तिष्ठामि। तत्पश्चात् स्नानं कृत्वा अटनाय बहिः गच्छामि। ततः आगत्य प्रातराशं स्वीकृत्य किञ्चित् कालपर्यन्तं बालकैः सह क्रीडामि।
तदनन्तरं पुनः अहं शयनं करोमि। शयनात् उत्थाय भोजनं स्वीकृत्य पुनः शयनं करोमि।
पत्रकारः- तर्हि भवान् कदा कथाः लिखति?
लेखकः- कथाः तु अहं पूर्वस्मिन् दिने एव लिखामि।
-प्रदीपः!
😁😆😂🤣😆😁🤣😂
#hasya
एकदा एकः पत्रकारः तं लेखकं पृष्टवान् हे महोदय! भवान् आदिनं किं किं कार्यं करोति? अपिच कालयापनं कथं करोति?
लेखकः- अहं प्रातःकाले षड्वादने उत्तिष्ठामि। तत्पश्चात् स्नानं कृत्वा अटनाय बहिः गच्छामि। ततः आगत्य प्रातराशं स्वीकृत्य किञ्चित् कालपर्यन्तं बालकैः सह क्रीडामि।
तदनन्तरं पुनः अहं शयनं करोमि। शयनात् उत्थाय भोजनं स्वीकृत्य पुनः शयनं करोमि।
पत्रकारः- तर्हि भवान् कदा कथाः लिखति?
लेखकः- कथाः तु अहं पूर्वस्मिन् दिने एव लिखामि।
-प्रदीपः!
😁😆😂🤣😆😁🤣😂
#hasya
June 4, 2021
काले फलति सुरद्रुः ।
चिन्तामणिरपि याचने दाता ।।
वर्षति सकलमभीष्टं ।
दर्शनमात्रात् श्रीपादराण्मुनिः ।।
अन्वयः (संस्कृतवाक्यरचनापद्धतिः)
सुरद्रुः काले फलति, चिन्तामणिः अपि याचने दाता । किन्तु श्रीपादराट् मुनिः दर्शनमात्रात् सकलं अभीष्टं वर्षति ।
अन्वयार्थः (प्रतिपदार्थः)
सुरद्रुः - सुरलोक का कल्पवृक्ष
काले - कुछ समय के बाद
फलति - फल देता है,
चिन्तामणिः अपि - चिंतामणी भी
याचने - प्रार्थना करने पर
दाता - फल देता है ।
किन्तु - परंतु
श्रीपादराट् - श्रीपादराज नाम के
मुनिः - यतिश्रेष्ठ
दर्शन - भक्त के दर्शन
मात्रात् - मात्र से
सकलम् - उस भक्त के सभी
अभीष्टम् - आशाओं को
वर्षति - फल की बारिश करते हैं ।
विवरण:
मनुष्य को अपने अच्छे कर्म के फल तभी मिलते हैं, जब उस के पिछले जनम के पाप नष्ट हो जाते हैं । पाप नष्ट होने के लिये कोई पवित्र वस्तु की सेवा करना अनिवार्य है । ऐसे पवित्र वस्तुओं में स्वर्ग लोक में स्थित कल्पवृक्ष एक है, तथा वहीं पर स्थित चिंतामणी भी एक है, अर्थात् वहां जाने के लिये मनुष्य को धरती पर बहुत पुण्य कमा कर स्वर्ग में उन की सेवा कर के फलों को पाने तक प्रतीक्षा भी करना पडेगा । पिछले जनम के पापों को क्षण भर में नष्ट करने का बल केवल श्रेष्ठ यतियों में होता है जो धरती पर वृंदावन में सूक्ष्मरूपी देह से स्थित होतें हैं । श्रीपादराज जी ऐसे यतिश्रेष्ठ हैं जिन के दर्शनमात्र से उन के भक्तों के सभी मनोकामनायें पूर्ण हो जाते हैं । यतिश्रेष्ठ जी की सेवा करने पर सोचिये कि क्या क्या नहीं मिल सकता..?? तो फिर आयिये, उन के वृंदावन का दर्शन कर्नाटक राज्य के बेंगलूरु जिले के समीप मुळबागिलु शहर में कर सकते हैं, दर्शन करें, अपने मनोकामनाओं का फल शीघ्र पायें, और जनन मरण चक्र से सदा मुक्ति पायें ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಕಾಲೇ ಫಲತಿ ಸುರದ್ರುಃ ।
ಚಿಂತಾಮಣಿರಪಿ ಯಾಚನೇ ದಾತಾ ||
ವರ್ಷತಿ ಸಕಲಮಭೀಷ್ಟಂ ।
ದರ್ಶನಮಾತ್ರಾತ್ ಶ್ರೀಪಾದರಾಣ್ಮುನಿಃ ||
ಅನ್ವಯಃ (ಸಂಸ್ಕೃತವಾಕ್ಯರಚನಾಪದ್ಧತಿಃ)
ಸುರದ್ರುಃ ಕಾಲೇ ಫಲತಿ, ಚಿಂತಾಮಣಿಃ ಅಪಿ ಯಾಚನೇ ದಾತಾ, ಕಿಂತು ಶ್ರೀಪಾದರಾಟ್ ಮುನಿಃ ದರ್ಶನಮಾತ್ರಾತ್ ಸಕಲಂ ಅಭೀಷ್ಟಂ ವರ್ಷತಿ.
ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ (ಪ್ರತಿಪದಾರ್ಥಃ):-
ಸುರದ್ರುಃ - ದೇವಲೋಕದ ಮರವಾದ ಕಲ್ಪವೃಕ್ಷವು
ಕಾಲೇ - ಬಹು ಸಮಯದಲ್ಲಿ
ಫಲತಿ - ಫಲವನ್ನು ಕೊಡುತ್ತದೆ,
ಚಿಂತಾಮಣಿಃ - ಚಿಂತಾಮಣಿಯು
ಅಪಿ - ಕೂಡ
ಯಾಚನೇ - ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿದರೆ
ದಾತಾ - ಅಭೀಷ್ಟವನ್ನು ಪೂರೈಸುತ್ತದೆ,
ಕಿಂತು - ಆದರೆ
ಶ್ರೀಪಾದರಾಟ್ - ಶ್ರೀಪಾದರಾಜರೆಂಬ
ಮುನಿಃ - ಯತಿಗಳು
ದರ್ಶನಮಾತ್ರಾತ್ - ಭಕ್ತರು ದರ್ಶನ ಮಾಡುವ ಮಾತ್ರದಿಂದಲೇ
ಸಕಲಮ್ - ಸಮಸ್ತವಾದ
ಅಭೀಷ್ಟಮ್ - ಅಭೀಷ್ಟಗಳನ್ನು
ವರ್ಷತಿ - ಸುರಿಸುತ್ತಾರೆ.
ವಿವರಣೆ:
ಭೂಲೋಕದಲ್ಲಿ ಅನಂತ ಪುಣ್ಯ ಗಳಿಸಿ ಸ್ವರ್ಗದಲ್ಲಿ ಸುರಲೋಕದ ಮರವಾದ ಕಲ್ಪವೃಕ್ಷವನ್ನು ಸೇವೆ ಮಾಡಿದರೆ ತಕ್ಷಣದಲ್ಲಿ ಫಲವು ಸಿಗುವುದಿಲ್ಲ, ಅದೇ ಸ್ವರ್ಗದಲ್ಲಿರುವ ಚಿಂತಾಮಣಿಯು ಕೂಡ ನಾವು ಸೇವೆ ಮಾಡಿ ಪ್ರಾರ್ಥನೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡಾಗ ಮಾತ್ರ ನಮ್ಮ ಮನಸ್ಸಿನ ಆಸೆಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಶ್ರೀಪಾದರಾಜರೆಂಬ ಯತಿಶ್ರೇಷ್ಠರ ದರ್ಶನ ಮಾತ್ರದಿಂದಲೇ ದರ್ಶನಮಾಡಿದ ಭಕ್ತರ ಸಕಲ ಮನೋಭಿಲಾಷೆಗಳನ್ನು ಯತಿವರ್ಯರು ಪೂರೈಸುತ್ತಾರೆ ಹಾಗೂ ಜನನಮರಣದ ಚಕ್ರದಿಂದ ಮುಕ್ತಿಯೂ ಸಿಗುತ್ತದೆ. ಇನ್ನು ಸೇವೆ ಮಾಡಿದರೆ ಎಷ್ಟು ಸುಪ್ರೀತರಾಗಬಹುದು ...?? ಹಾಗಾದರೆ ತಡವೇಕೆ..? ಬನ್ನಿ, ಯತಿಶ್ರೇಷ್ಠರ ವೃಂದಾವನದ ದರ್ಶನವನ್ನು ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಸಮೀಪದ ಕೋಲಾರ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿರುವ ಮುಳಬಾಗಿಲಿನಲ್ಲಿ ಮಾಡಿ ಜನನ ಮರಣ ಚಕ್ರದಿಂದ ಶಾಶ್ವತವಾದ ಮುಕ್ತಿಯನ್ನು ಪಡೆಯಿರಿ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
चिन्तामणिरपि याचने दाता ।।
वर्षति सकलमभीष्टं ।
दर्शनमात्रात् श्रीपादराण्मुनिः ।।
अन्वयः (संस्कृतवाक्यरचनापद्धतिः)
सुरद्रुः काले फलति, चिन्तामणिः अपि याचने दाता । किन्तु श्रीपादराट् मुनिः दर्शनमात्रात् सकलं अभीष्टं वर्षति ।
अन्वयार्थः (प्रतिपदार्थः)
सुरद्रुः - सुरलोक का कल्पवृक्ष
काले - कुछ समय के बाद
फलति - फल देता है,
चिन्तामणिः अपि - चिंतामणी भी
याचने - प्रार्थना करने पर
दाता - फल देता है ।
किन्तु - परंतु
श्रीपादराट् - श्रीपादराज नाम के
मुनिः - यतिश्रेष्ठ
दर्शन - भक्त के दर्शन
मात्रात् - मात्र से
सकलम् - उस भक्त के सभी
अभीष्टम् - आशाओं को
वर्षति - फल की बारिश करते हैं ।
विवरण:
मनुष्य को अपने अच्छे कर्म के फल तभी मिलते हैं, जब उस के पिछले जनम के पाप नष्ट हो जाते हैं । पाप नष्ट होने के लिये कोई पवित्र वस्तु की सेवा करना अनिवार्य है । ऐसे पवित्र वस्तुओं में स्वर्ग लोक में स्थित कल्पवृक्ष एक है, तथा वहीं पर स्थित चिंतामणी भी एक है, अर्थात् वहां जाने के लिये मनुष्य को धरती पर बहुत पुण्य कमा कर स्वर्ग में उन की सेवा कर के फलों को पाने तक प्रतीक्षा भी करना पडेगा । पिछले जनम के पापों को क्षण भर में नष्ट करने का बल केवल श्रेष्ठ यतियों में होता है जो धरती पर वृंदावन में सूक्ष्मरूपी देह से स्थित होतें हैं । श्रीपादराज जी ऐसे यतिश्रेष्ठ हैं जिन के दर्शनमात्र से उन के भक्तों के सभी मनोकामनायें पूर्ण हो जाते हैं । यतिश्रेष्ठ जी की सेवा करने पर सोचिये कि क्या क्या नहीं मिल सकता..?? तो फिर आयिये, उन के वृंदावन का दर्शन कर्नाटक राज्य के बेंगलूरु जिले के समीप मुळबागिलु शहर में कर सकते हैं, दर्शन करें, अपने मनोकामनाओं का फल शीघ्र पायें, और जनन मरण चक्र से सदा मुक्ति पायें ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಕಾಲೇ ಫಲತಿ ಸುರದ್ರುಃ ।
ಚಿಂತಾಮಣಿರಪಿ ಯಾಚನೇ ದಾತಾ ||
ವರ್ಷತಿ ಸಕಲಮಭೀಷ್ಟಂ ।
ದರ್ಶನಮಾತ್ರಾತ್ ಶ್ರೀಪಾದರಾಣ್ಮುನಿಃ ||
ಅನ್ವಯಃ (ಸಂಸ್ಕೃತವಾಕ್ಯರಚನಾಪದ್ಧತಿಃ)
ಸುರದ್ರುಃ ಕಾಲೇ ಫಲತಿ, ಚಿಂತಾಮಣಿಃ ಅಪಿ ಯಾಚನೇ ದಾತಾ, ಕಿಂತು ಶ್ರೀಪಾದರಾಟ್ ಮುನಿಃ ದರ್ಶನಮಾತ್ರಾತ್ ಸಕಲಂ ಅಭೀಷ್ಟಂ ವರ್ಷತಿ.
ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ (ಪ್ರತಿಪದಾರ್ಥಃ):-
ಸುರದ್ರುಃ - ದೇವಲೋಕದ ಮರವಾದ ಕಲ್ಪವೃಕ್ಷವು
ಕಾಲೇ - ಬಹು ಸಮಯದಲ್ಲಿ
ಫಲತಿ - ಫಲವನ್ನು ಕೊಡುತ್ತದೆ,
ಚಿಂತಾಮಣಿಃ - ಚಿಂತಾಮಣಿಯು
ಅಪಿ - ಕೂಡ
ಯಾಚನೇ - ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿದರೆ
ದಾತಾ - ಅಭೀಷ್ಟವನ್ನು ಪೂರೈಸುತ್ತದೆ,
ಕಿಂತು - ಆದರೆ
ಶ್ರೀಪಾದರಾಟ್ - ಶ್ರೀಪಾದರಾಜರೆಂಬ
ಮುನಿಃ - ಯತಿಗಳು
ದರ್ಶನಮಾತ್ರಾತ್ - ಭಕ್ತರು ದರ್ಶನ ಮಾಡುವ ಮಾತ್ರದಿಂದಲೇ
ಸಕಲಮ್ - ಸಮಸ್ತವಾದ
ಅಭೀಷ್ಟಮ್ - ಅಭೀಷ್ಟಗಳನ್ನು
ವರ್ಷತಿ - ಸುರಿಸುತ್ತಾರೆ.
ವಿವರಣೆ:
ಭೂಲೋಕದಲ್ಲಿ ಅನಂತ ಪುಣ್ಯ ಗಳಿಸಿ ಸ್ವರ್ಗದಲ್ಲಿ ಸುರಲೋಕದ ಮರವಾದ ಕಲ್ಪವೃಕ್ಷವನ್ನು ಸೇವೆ ಮಾಡಿದರೆ ತಕ್ಷಣದಲ್ಲಿ ಫಲವು ಸಿಗುವುದಿಲ್ಲ, ಅದೇ ಸ್ವರ್ಗದಲ್ಲಿರುವ ಚಿಂತಾಮಣಿಯು ಕೂಡ ನಾವು ಸೇವೆ ಮಾಡಿ ಪ್ರಾರ್ಥನೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡಾಗ ಮಾತ್ರ ನಮ್ಮ ಮನಸ್ಸಿನ ಆಸೆಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಶ್ರೀಪಾದರಾಜರೆಂಬ ಯತಿಶ್ರೇಷ್ಠರ ದರ್ಶನ ಮಾತ್ರದಿಂದಲೇ ದರ್ಶನಮಾಡಿದ ಭಕ್ತರ ಸಕಲ ಮನೋಭಿಲಾಷೆಗಳನ್ನು ಯತಿವರ್ಯರು ಪೂರೈಸುತ್ತಾರೆ ಹಾಗೂ ಜನನಮರಣದ ಚಕ್ರದಿಂದ ಮುಕ್ತಿಯೂ ಸಿಗುತ್ತದೆ. ಇನ್ನು ಸೇವೆ ಮಾಡಿದರೆ ಎಷ್ಟು ಸುಪ್ರೀತರಾಗಬಹುದು ...?? ಹಾಗಾದರೆ ತಡವೇಕೆ..? ಬನ್ನಿ, ಯತಿಶ್ರೇಷ್ಠರ ವೃಂದಾವನದ ದರ್ಶನವನ್ನು ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಸಮೀಪದ ಕೋಲಾರ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿರುವ ಮುಳಬಾಗಿಲಿನಲ್ಲಿ ಮಾಡಿ ಜನನ ಮರಣ ಚಕ್ರದಿಂದ ಶಾಶ್ವತವಾದ ಮುಕ್ತಿಯನ್ನು ಪಡೆಯಿರಿ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
June 4, 2021
June 4, 2021
June 4, 2021
कोविडे १७४२ बालकाः अनाथाः अभवन्।
नवदिल्ली> कोविड् महामार्याम् अद्यावधि १७४२ पोताः पित्रोः वियोगेन अनाथाः जाताः इति राष्ट्रियबालाधिकारायोगेन स्पष्टीकृतम्। मार्च्मासादनन्तरं आराष्ट्रं नवसहस्राधिकाः बालकाः कोविड्महामार्याः बलिनः अभवन्।
मातापित्रोः अन्यतमस्य मरणेन ७४६४ बालकाः संरक्षणार्हाः भवन्ति। १४० बालकाः परित्यक्ताः। 'बालस्वराज् पोर्टल्' मध्ये मेय् २९ दिनाङ्कपर्यन्तं लब्धान् वृत्तान्तान् आधारीकृत्य आयोगेन सर्वोच्चन्यायालये समर्पिते शपथपत्रे एव एताः वृत्तान्ताः।
एतमावेदनपत्रमनुसृत्य पित्रोः मरणेन अनाथीभूतेषु अधिकतमाः बालाः मध्यप्रदेशे एव [३१८]। ततःपश्चात् बीहारः [२९२]। केरले ४९ बालकाः एवंप्रकारेण अनाथीभूताः।
संरक्ष्याणां बालकानां गणने उत्तरप्रदेशः अग्रे तिष्ठति। द्वितीयस्थाने बिहारः। तत्र १३२७ बालकाः संरक्षणीयाः सन्ति। तृतीयस्थाने स्थीयमाने केरले ९५२ बालकाः संरक्षणीयाः सन्ति।
अनाथानां तथा संरक्षणीयानां बालकानां कृते 'पि एम् केयेर्स्' निधिद्वारा विविधाः साहाय्यायोजनाः परिकल्पिताः इति शपथपत्रे स्पष्टीकृतमस्ति।
अमेरिक्कावाक्सिनानि भारताय लभन्ते।
नवदिल्ली> 'फैसर्', 'मोडेणा' इत्येनम् अमेरिक्कया निर्मितं वाक्सिनद्वयं भारते उपयोक्तुम् अनुज्ञा लप्स्यते। विदेशवाक्सिनानामुपयोगं परिशोधनं च सम्बध्य वर्तमानाः व्यवस्थाः लघूकृताः।
विश्वस्वास्थ्यसंघटनेन अनेकैः राष्ट्रैश्च अङ्गीकृतं तथा च कोटिशैः जनैः उपयुक्तमस्तीमं वाक्सिनद्वयम्। अनेन भारते अनुभूयमानस्य वाक्सिनदुर्भिक्षस्य
परिहारः च भविष्यति।
~ संप्रति वार्ता
कोविडे १७४२ बालकाः अनाथाः अभवन्।
नवदिल्ली> कोविड् महामार्याम् अद्यावधि १७४२ पोताः पित्रोः वियोगेन अनाथाः जाताः इति राष्ट्रियबालाधिकारायोगेन स्पष्टीकृतम्। मार्च्मासादनन्तरं आराष्ट्रं नवसहस्राधिकाः बालकाः कोविड्महामार्याः बलिनः अभवन्।
मातापित्रोः अन्यतमस्य मरणेन ७४६४ बालकाः संरक्षणार्हाः भवन्ति। १४० बालकाः परित्यक्ताः। 'बालस्वराज् पोर्टल्' मध्ये मेय् २९ दिनाङ्कपर्यन्तं लब्धान् वृत्तान्तान् आधारीकृत्य आयोगेन सर्वोच्चन्यायालये समर्पिते शपथपत्रे एव एताः वृत्तान्ताः।
एतमावेदनपत्रमनुसृत्य पित्रोः मरणेन अनाथीभूतेषु अधिकतमाः बालाः मध्यप्रदेशे एव [३१८]। ततःपश्चात् बीहारः [२९२]। केरले ४९ बालकाः एवंप्रकारेण अनाथीभूताः।
संरक्ष्याणां बालकानां गणने उत्तरप्रदेशः अग्रे तिष्ठति। द्वितीयस्थाने बिहारः। तत्र १३२७ बालकाः संरक्षणीयाः सन्ति। तृतीयस्थाने स्थीयमाने केरले ९५२ बालकाः संरक्षणीयाः सन्ति।
अनाथानां तथा संरक्षणीयानां बालकानां कृते 'पि एम् केयेर्स्' निधिद्वारा विविधाः साहाय्यायोजनाः परिकल्पिताः इति शपथपत्रे स्पष्टीकृतमस्ति।
अमेरिक्कावाक्सिनानि भारताय लभन्ते।
नवदिल्ली> 'फैसर्', 'मोडेणा' इत्येनम् अमेरिक्कया निर्मितं वाक्सिनद्वयं भारते उपयोक्तुम् अनुज्ञा लप्स्यते। विदेशवाक्सिनानामुपयोगं परिशोधनं च सम्बध्य वर्तमानाः व्यवस्थाः लघूकृताः।
विश्वस्वास्थ्यसंघटनेन अनेकैः राष्ट्रैश्च अङ्गीकृतं तथा च कोटिशैः जनैः उपयुक्तमस्तीमं वाक्सिनद्वयम्। अनेन भारते अनुभूयमानस्य वाक्सिनदुर्भिक्षस्य
परिहारः च भविष्यति।
~ संप्रति वार्ता
June 4, 2021
🚩जय सत्य सनातन 🚩
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - एकादशी पूर्ण रात्रि तक
⛅ दिनांक - 05 जून 2021
⛅ दिन - शनिवार
⛅ विक्रम संवत - 2078
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - ज्येष्ठ
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - रेवती रात्रि 11:28 तत्पश्चात अश्विनी
⛅ योग - सौभाग्य 06 जून प्रातः 03:36 तक तत्पश्चात शोभन
⛅ राहुकाल - सुबह 09:17 से सुबह 10:57 तक
⛅ सूर्योदय - 05:57
⛅ सूर्यास्त - 19:17
⛅ दिशाशूल - पूर्व दिशा में
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - एकादशी पूर्ण रात्रि तक
⛅ दिनांक - 05 जून 2021
⛅ दिन - शनिवार
⛅ विक्रम संवत - 2078
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - ज्येष्ठ
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - रेवती रात्रि 11:28 तत्पश्चात अश्विनी
⛅ योग - सौभाग्य 06 जून प्रातः 03:36 तक तत्पश्चात शोभन
⛅ राहुकाल - सुबह 09:17 से सुबह 10:57 तक
⛅ सूर्योदय - 05:57
⛅ सूर्यास्त - 19:17
⛅ दिशाशूल - पूर्व दिशा में
June 4, 2021
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
June 4, 2021
June 4, 2021
https://youtu.be/aCgOaeabLvg
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
YouTube
Vaarta: News in Sanskrit | 5/6/2021
June 4, 2021
संस्कृत संवादः । Sanskrit Samvadah pinned «Namaste
Learn Sanskrit In 12 Days Without Having Any Prior Sanskrit Knowledge
It's Free And Online beginner Level Shibir TOPIC : Samskrita
Sambhashana Varga: (Spoken Samskritam Course) (Level 1) Duration:
13-June-2021 to 24-June-2021 We have arranged…»
June 4, 2021
June 4, 2021
🍃 तानवात् अपका उमाभा रामे काननद आस सा।
या लता अवृद्धसेवाका कैकेयी महद अहह ॥ १०॥
🔸क्षीणता के कारण, लता जैसी बनी, पीतवर्णी, समस्त आनन्दों से परे कैकेयी, राम के वनगमन का कारण बन, उनके अभिषेक को अस्वीकारते हुए, वृद्ध राजा की सेवा से विमुख हो गयी।
🍃 हह दाहमयी केकैकावासेद्धवृतालया।
सा सदाननका आमेरा भामा कोपदवानता ॥ १०॥
🔸सुमुखी (सुन्दर चहरे वाली) सत्यभामा, अत्यंत विचलित और अशांत होकर दावाग्नि (जंगल की आग) की तरह क्रोध से लाल हो अपने भवन, जो मयूरों का वास और क्रीडास्थल था, उनके कपाटों को बंद कर दिया ताकि सेविकाओं का प्रवेश अवरुद्ध हो जाए।
#Viloma_Kavya
या लता अवृद्धसेवाका कैकेयी महद अहह ॥ १०॥
🔸क्षीणता के कारण, लता जैसी बनी, पीतवर्णी, समस्त आनन्दों से परे कैकेयी, राम के वनगमन का कारण बन, उनके अभिषेक को अस्वीकारते हुए, वृद्ध राजा की सेवा से विमुख हो गयी।
विलोम श्लोक :—
🍃 हह दाहमयी केकैकावासेद्धवृतालया।
सा सदाननका आमेरा भामा कोपदवानता ॥ १०॥
🔸सुमुखी (सुन्दर चहरे वाली) सत्यभामा, अत्यंत विचलित और अशांत होकर दावाग्नि (जंगल की आग) की तरह क्रोध से लाल हो अपने भवन, जो मयूरों का वास और क्रीडास्थल था, उनके कपाटों को बंद कर दिया ताकि सेविकाओं का प्रवेश अवरुद्ध हो जाए।
#Viloma_Kavya
June 4, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ पंचदशः अध्याय
♦️श्लोक :- २
एकमेवाक्षरं यस्तु गुरुः शिष्यं प्रबोधयेत्।।
पृथिव्यां नास्ति तद् द्रव्यं यद् दत्त्वा चानृपी।।२।।
♦️भावार्थ - जो गुरु अपने शिष्यों को एक अक्षर ओम् अर्थात् ईश्वर का भली-भाँति ज्ञान करा देता है, शिष्य कभी भी ऐसे गुरु के ऋण को नही उतार सकते। जगत में ऐसी कोई वस्तु नहीं अथवा धन नहीं जिसे गुरु को देकर शिष्य गुरु के ऋण से मुक्त हो जाए।
#Chanakya
✒️ पंचदशः अध्याय
♦️श्लोक :- २
एकमेवाक्षरं यस्तु गुरुः शिष्यं प्रबोधयेत्।।
पृथिव्यां नास्ति तद् द्रव्यं यद् दत्त्वा चानृपी।।२।।
♦️भावार्थ - जो गुरु अपने शिष्यों को एक अक्षर ओम् अर्थात् ईश्वर का भली-भाँति ज्ञान करा देता है, शिष्य कभी भी ऐसे गुरु के ऋण को नही उतार सकते। जगत में ऐसी कोई वस्तु नहीं अथवा धन नहीं जिसे गुरु को देकर शिष्य गुरु के ऋण से मुक्त हो जाए।
#Chanakya
June 4, 2021
June 5, 2021
Forwarded from ~संस्कृतानन्दः ।
ॐ
पूर्वतन-प्रश्नक्रीडार्थं दत्तस्य पर्याप्लुत-प्रतिस्पन्दस्य कृते ( for overwhelming response ) कोटिशः धन्यवादाः ! अनुगृहीतः प्रेरितः च अस्मि ।
आसन्न-१४०-जनाः सहभागं स्वीकृतवन्तः । १००-जनेभ्यः अनन्तरं विशेष-व्यवस्था करणीया प्राप्ता ।
ये नूतनतया संस्कृतं पठितवन्तः , तेषां कृते काश्चन नूतना सुलभा प्रश्नक्रीडा अद्य निर्मिता अस्ति ।
अत्र द्विशब्दात्मकानि पञ्चादश वाक्यानि सन्ति । यानि वाक्यानि शुद्धानि सन्ति तेषां कृते ‘true' इति पर्याय-चयनं भवेत् । अन्यथा ‘false’ इति ।
ये गभीरतया क्रीडितुम् इच्छन्ति तैः किञ्चित् त्वरा करणीया यतः केवलं प्रथम-१००-इच्छुकाः एव सहभागिनः भवितुं शक्नुवन्ति । मृदूपस्करे ( मृदु-उपस्करे - in the software ) तावती एव धारणक्षमता अस्ति । अधिकानां कृते सर्वदा विशेष-व्यवस्था शक्या न भवेत् कदाचित् ।
अधः निर्दिष्टा सम्बन्धनी ( link ) अद्य रात्रौ ११-०० वादनं यावत् एव उपलब्धा अस्ति । अनन्तरं कालबाह्या ( expired ) भविष्यति ।
कृपया किञ्चिन्नोदनं कुर्वन्तु ।
👇 👇 👇
https://kahoot.it/challenge/09525323?challenge-id=012c0a64-a559-4d0c-b45d-811e0d326dd4_1622873024157
पूर्वतन-प्रश्नक्रीडार्थं दत्तस्य पर्याप्लुत-प्रतिस्पन्दस्य कृते ( for overwhelming response ) कोटिशः धन्यवादाः ! अनुगृहीतः प्रेरितः च अस्मि ।
आसन्न-१४०-जनाः सहभागं स्वीकृतवन्तः । १००-जनेभ्यः अनन्तरं विशेष-व्यवस्था करणीया प्राप्ता ।
ये नूतनतया संस्कृतं पठितवन्तः , तेषां कृते काश्चन नूतना सुलभा प्रश्नक्रीडा अद्य निर्मिता अस्ति ।
अत्र द्विशब्दात्मकानि पञ्चादश वाक्यानि सन्ति । यानि वाक्यानि शुद्धानि सन्ति तेषां कृते ‘true' इति पर्याय-चयनं भवेत् । अन्यथा ‘false’ इति ।
ये गभीरतया क्रीडितुम् इच्छन्ति तैः किञ्चित् त्वरा करणीया यतः केवलं प्रथम-१००-इच्छुकाः एव सहभागिनः भवितुं शक्नुवन्ति । मृदूपस्करे ( मृदु-उपस्करे - in the software ) तावती एव धारणक्षमता अस्ति । अधिकानां कृते सर्वदा विशेष-व्यवस्था शक्या न भवेत् कदाचित् ।
अधः निर्दिष्टा सम्बन्धनी ( link ) अद्य रात्रौ ११-०० वादनं यावत् एव उपलब्धा अस्ति । अनन्तरं कालबाह्या ( expired ) भविष्यति ।
कृपया किञ्चिन्नोदनं कुर्वन्तु ।
👇 👇 👇
https://kahoot.it/challenge/09525323?challenge-id=012c0a64-a559-4d0c-b45d-811e0d326dd4_1622873024157
June 5, 2021
ओ३म्
१८१. संस्कृत वाक्याभ्यासः
बालिका मात्रा सह अस्ति।
= बच्ची माँ के साथ है।
सा माता शाकआपणे अस्ति।
= वह माँ सब्जी मण्डी में है।
बालिका अपि शाकआपणे अस्ति।
= बच्ची भी सब्जी मण्डी में है।
बालिका सद्यः एव मुखं गोपायति।
= बच्ची अचानक अपना मुँह छुपाती है।
बालिका मातुः शाटिकायां मुखं गोपयति।
= बच्ची माँ की साड़ी में मुँह छुपाती है।
माता पृच्छति – ” किम् अभवत् ?”
= माँ पूछती है – ” क्या हुआ ?”
बालिका किमपि न वदति।
= बच्ची कुछ नहीं बोलती है।
माता पुनः पृच्छति – ” किम् अभवत् ?”
= माँ फिर से पूछती है – ” क्या हुआ ?”
बालिका वदति – मम शिक्षिका …
= बच्ची बोलती है – मेरी शिक्षिका ….
माता – कुत्र अस्ति तव शिक्षिका ?
= कहाँ है तुम्हारी शिक्षिका ?
बालिका अँगुल्या दर्शयति।
= बच्ची उँगली से दिखाती है।
माता – तर्हि किमर्थं लज्जसे ।
= तो शर्मा क्यों रही हो ।
– आगच्छ , मिलावः
= आओ मिलते हैं।
– सा अपि शाकं क्रीणाति।
= वह भी सब्जी खरीद रही है।
ओ३म्
१८२. संस्कृत वाक्याभ्यासः
अहं तं न जानामि। ( पुंलिङ्ग )
= मैं उसे नहीं जानता हूँ
अहं तां न जानामि। ( स्त्रीलिङ्ग)
= मैं उसे नहीं जानता हूँ
सः कः ? / सा का ?
= वह कौन है ?
भवान् जानाति वा ? ( पुंलिङ्ग )
= आप जानते हैं क्या ?
भवती जानाति वा ? ( स्त्रीलिङ्ग)
= आप जानती हैं क्या ?
न , अहं न जानामि।
= नहीं , मैं नहीं जानता / जानती हूँ।
आम् , अहं जानामि ।
= हाँ , मैं जानता हूँ / जानती हूँ।
सः संस्कृत-शिक्षकः ।
सा संस्कृत-शिक्षिका
सः साधु: अस्ति।
सा साध्वी अस्ति।
सः पशुपालकः / सा पशुपालिका
सः गायकः / सा गायिका
सः कृष्णस्य पिता अस्ति।
सा कृष्णस्य माता अस्ति।
ओ३म्
१८३ . संस्कृत वाक्याभ्यासः
तं दृष्ट्वा कुक्कुराः सचेताः भवन्ति।
= उसको देखकर कुत्ते सचेत हो जाते हैं।
सर्वे कुक्कुराः तं प्रति चलन्ति।
= सभी कुत्ते उसकी ओर चलते हैं।
चलन्ति न धावन्ति।
= चलते हैं , दौड़ते नहीं हैं ।
सः समीपम् आगच्छति।
= वह पास आता है ।
सर्वे कुक्कुराः तं परितः उपविशन्ति।
= सभी कुत्ते उसके चारों ओर बैठ जाते हैं।
सः सर्वेभ्यः कुक्कुरेभ्यः रोटिकां ददाति।
= वह सभी कुत्तों को रोटी देता है।
कोsपि कुक्कुरः न बुक्कति।
= कोई भी कुत्ता भौंकता नहीं है।
यः कुक्कुरः बुक्कति तस्मै रोटिका न ददाति।
= जो कुत्ता भौंकता है उसे वह रोटी नहीं देता है।
सः सज्जनः प्रतिप्रातः भ्रमणार्थम् अत्र आगच्छति।
= वो सज्जन हर सुबह यहाँ घूमने आता है।
तेन सह रोटिकाः आनयति।
= उसके साथ रोटियाँ लाता है।
कुक्कुराः तं दृष्ट्वा पुच्छं दोलायन्ते।
= कुत्ते उसको देखकर पूँछ हिलाते हैं।
ओ३म्
१८४. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः सुदर्शनः अस्ति।
सुदर्शनस्य भागिनेयः तस्य गृहम् आगतवान् अस्ति।
भागिनेयः मोडासातः आगतवान् ।
भागिनेयः तृतीयकक्षायां पठति।
ग्रीष्मावकाशे भागिनेयः मातुलस्य गृहम् आगतवान्।
सः माम् अमिलत् ( मिलितवान् )
अहं तस्य नाम पृष्टवान् ।
” तव नाम किम् ? ”
सः बालकः उक्तवान्
” सर्वे मां लाला वदन्ति । ”
” विद्यालये मम नाम लोकेशः अस्ति।”
तदानीमेव सुदर्शनः तम् आह्वयति
लाला ….. लाले त्वं कुत्र असि ?
तदा सः बालकः पुनः वदति
“पश्यतु … मम मतुलः अपि मां लाला नाम्ना आह्वयति। ”
ओ३म्
१८५. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः लोकयानस्य नामफलकं पश्यति।
= वह बस के नाम प्लेट को देखता है।
सः लोकयानस्य नामफलकं पठति।
= वह बस की नाम प्लेट पढ़ता है
एषा का भाषा ?
= ये कौनसी भाषा है ?
कस्यां भाषायां लिखितम् अस्ति ?
= किस भाषा में लिखा है ?
ओह …. तेलगुभाषायां लिखितम् अस्ति।
= ओह …. तेलगु भाषा में लिखा है।
यानं कुत्र गच्छति ?
= वाहन कहाँ जा रहा है ?
सः वारं वारं पृच्छति।
= वह बार बार पूछता है।
कोsपि उत्तरं न ददाति।
= कोई भी उत्तर नहीं देता है।
तदानीमेव यानचालकः आगच्छति।
= उसी समय वाहनचालक आता है
उच्चै: वदति।
= जोर से बोलता है।
” विजयवाड़ा ….. विजयवाड़ा …..”
सः जनः उक्तवान् – ” आम् अहं विजयवाड़ां गन्तुम् इच्छामि।
= वह व्यक्ति बोला – ” हाँ मैं विजयवाड़ा जाना चाहता हूँ।
सः जनः याने उपविशति।
= वह व्यक्ति वाहन में बैठता है।
ओ३म्
१८६. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः गीतं श्रृणोति।
सः सर्वदा गीतानि श्रृणोति।
सः सर्वदा आँग्ल गीतानि श्रृणोति।
सः बहु उच्चै: गीतानि श्रृणोति।
भोजनसमये अपि गीतानि श्रृणोति।
जनाः आगत्य निवेदयन्ति।
तथापि सः न मन्यते।
जनाः तस्य गृहस्य पार्श्वे कोलाहलं कुर्वन्ति।
तदा सः ध्वनिं मन्दां करोति।
#vakyabhyas
१८१. संस्कृत वाक्याभ्यासः
बालिका मात्रा सह अस्ति।
= बच्ची माँ के साथ है।
सा माता शाकआपणे अस्ति।
= वह माँ सब्जी मण्डी में है।
बालिका अपि शाकआपणे अस्ति।
= बच्ची भी सब्जी मण्डी में है।
बालिका सद्यः एव मुखं गोपायति।
= बच्ची अचानक अपना मुँह छुपाती है।
बालिका मातुः शाटिकायां मुखं गोपयति।
= बच्ची माँ की साड़ी में मुँह छुपाती है।
माता पृच्छति – ” किम् अभवत् ?”
= माँ पूछती है – ” क्या हुआ ?”
बालिका किमपि न वदति।
= बच्ची कुछ नहीं बोलती है।
माता पुनः पृच्छति – ” किम् अभवत् ?”
= माँ फिर से पूछती है – ” क्या हुआ ?”
बालिका वदति – मम शिक्षिका …
= बच्ची बोलती है – मेरी शिक्षिका ….
माता – कुत्र अस्ति तव शिक्षिका ?
= कहाँ है तुम्हारी शिक्षिका ?
बालिका अँगुल्या दर्शयति।
= बच्ची उँगली से दिखाती है।
माता – तर्हि किमर्थं लज्जसे ।
= तो शर्मा क्यों रही हो ।
– आगच्छ , मिलावः
= आओ मिलते हैं।
– सा अपि शाकं क्रीणाति।
= वह भी सब्जी खरीद रही है।
ओ३म्
१८२. संस्कृत वाक्याभ्यासः
अहं तं न जानामि। ( पुंलिङ्ग )
= मैं उसे नहीं जानता हूँ
अहं तां न जानामि। ( स्त्रीलिङ्ग)
= मैं उसे नहीं जानता हूँ
सः कः ? / सा का ?
= वह कौन है ?
भवान् जानाति वा ? ( पुंलिङ्ग )
= आप जानते हैं क्या ?
भवती जानाति वा ? ( स्त्रीलिङ्ग)
= आप जानती हैं क्या ?
न , अहं न जानामि।
= नहीं , मैं नहीं जानता / जानती हूँ।
आम् , अहं जानामि ।
= हाँ , मैं जानता हूँ / जानती हूँ।
सः संस्कृत-शिक्षकः ।
सा संस्कृत-शिक्षिका
सः साधु: अस्ति।
सा साध्वी अस्ति।
सः पशुपालकः / सा पशुपालिका
सः गायकः / सा गायिका
सः कृष्णस्य पिता अस्ति।
सा कृष्णस्य माता अस्ति।
ओ३म्
१८३ . संस्कृत वाक्याभ्यासः
तं दृष्ट्वा कुक्कुराः सचेताः भवन्ति।
= उसको देखकर कुत्ते सचेत हो जाते हैं।
सर्वे कुक्कुराः तं प्रति चलन्ति।
= सभी कुत्ते उसकी ओर चलते हैं।
चलन्ति न धावन्ति।
= चलते हैं , दौड़ते नहीं हैं ।
सः समीपम् आगच्छति।
= वह पास आता है ।
सर्वे कुक्कुराः तं परितः उपविशन्ति।
= सभी कुत्ते उसके चारों ओर बैठ जाते हैं।
सः सर्वेभ्यः कुक्कुरेभ्यः रोटिकां ददाति।
= वह सभी कुत्तों को रोटी देता है।
कोsपि कुक्कुरः न बुक्कति।
= कोई भी कुत्ता भौंकता नहीं है।
यः कुक्कुरः बुक्कति तस्मै रोटिका न ददाति।
= जो कुत्ता भौंकता है उसे वह रोटी नहीं देता है।
सः सज्जनः प्रतिप्रातः भ्रमणार्थम् अत्र आगच्छति।
= वो सज्जन हर सुबह यहाँ घूमने आता है।
तेन सह रोटिकाः आनयति।
= उसके साथ रोटियाँ लाता है।
कुक्कुराः तं दृष्ट्वा पुच्छं दोलायन्ते।
= कुत्ते उसको देखकर पूँछ हिलाते हैं।
ओ३म्
१८४. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः सुदर्शनः अस्ति।
सुदर्शनस्य भागिनेयः तस्य गृहम् आगतवान् अस्ति।
भागिनेयः मोडासातः आगतवान् ।
भागिनेयः तृतीयकक्षायां पठति।
ग्रीष्मावकाशे भागिनेयः मातुलस्य गृहम् आगतवान्।
सः माम् अमिलत् ( मिलितवान् )
अहं तस्य नाम पृष्टवान् ।
” तव नाम किम् ? ”
सः बालकः उक्तवान्
” सर्वे मां लाला वदन्ति । ”
” विद्यालये मम नाम लोकेशः अस्ति।”
तदानीमेव सुदर्शनः तम् आह्वयति
लाला ….. लाले त्वं कुत्र असि ?
तदा सः बालकः पुनः वदति
“पश्यतु … मम मतुलः अपि मां लाला नाम्ना आह्वयति। ”
ओ३म्
१८५. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः लोकयानस्य नामफलकं पश्यति।
= वह बस के नाम प्लेट को देखता है।
सः लोकयानस्य नामफलकं पठति।
= वह बस की नाम प्लेट पढ़ता है
एषा का भाषा ?
= ये कौनसी भाषा है ?
कस्यां भाषायां लिखितम् अस्ति ?
= किस भाषा में लिखा है ?
ओह …. तेलगुभाषायां लिखितम् अस्ति।
= ओह …. तेलगु भाषा में लिखा है।
यानं कुत्र गच्छति ?
= वाहन कहाँ जा रहा है ?
सः वारं वारं पृच्छति।
= वह बार बार पूछता है।
कोsपि उत्तरं न ददाति।
= कोई भी उत्तर नहीं देता है।
तदानीमेव यानचालकः आगच्छति।
= उसी समय वाहनचालक आता है
उच्चै: वदति।
= जोर से बोलता है।
” विजयवाड़ा ….. विजयवाड़ा …..”
सः जनः उक्तवान् – ” आम् अहं विजयवाड़ां गन्तुम् इच्छामि।
= वह व्यक्ति बोला – ” हाँ मैं विजयवाड़ा जाना चाहता हूँ।
सः जनः याने उपविशति।
= वह व्यक्ति वाहन में बैठता है।
ओ३म्
१८६. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः गीतं श्रृणोति।
सः सर्वदा गीतानि श्रृणोति।
सः सर्वदा आँग्ल गीतानि श्रृणोति।
सः बहु उच्चै: गीतानि श्रृणोति।
भोजनसमये अपि गीतानि श्रृणोति।
जनाः आगत्य निवेदयन्ति।
तथापि सः न मन्यते।
जनाः तस्य गृहस्य पार्श्वे कोलाहलं कुर्वन्ति।
तदा सः ध्वनिं मन्दां करोति।
#vakyabhyas
June 5, 2021
Forwarded from Markdown
अद्य विश्वपर्यावरणदिवसे इति लेखः अवश्यमेव पठेत
Wikipedia
पर्यावरण-संरक्षणम्
सम्प्रति पर्यावरणं
पूर्णम् असन्तुलितं जातमस्ति । अस्य संरक्षणम् आवश्यकमस्ति । परं किम्
एकवारं यदि पर्यावरणं सुरक्षितं भविष्यति तर्हि सर्वाषां
पर्यावरण-समस्यानां समाधानं भविष्यति इति चेन्न । भवन्तः पर्यावरणसमस्येति
प्रकरणे पठितवन्तः यत् सर्वप्रमुखा समस्या…
June 5, 2021
💀 अद्य भद्रकाली जयंती ☠
अनन्दशक्तिसंयुता सनातनधर्मस्य देवी काली । एतत् पदं कालः (समयः विधिः) इति पदेन निष्पन्नम् । कृष्णवरीया देवी इत्यपि अस्य भावः । शिवस्य अपरं नाम कालः इति अस्य पत्नी काली भवति । एषा परिवर्तनस्य देवता । विविधेषु शाक्तहिन्दुविश्वशास्त्रेषु शाक्ततान्त्रिकविश्वासेषु च एताम् एव परमसत्यं ब्रह्मन् इति पूजयन्ति । भवतारिणी इति भक्ताः एताम् अर्चयन्ति । प्रकृतदिनेषु भक्तिपथस्य जनाः कालीं मङ्गलकरा महामाता इत्यपि पूजयन्ति । काली भगवतः शिवस्य सखी । तस्य शीरे एव तिष्ठति । दुर्गा, सती, भद्रकाली, रुद्राणी, पार्वती, चामुण्डेश्वरी इत्यादीनि रूपाणि अपि भवन्ति । दशमाहाविद्याः, दशभयङ्करतान्त्रिकदिविषु एषा अग्रगण्या अस्ति ।
मूलं पदम् अथर्ववेदे सत्यपि प्रथमवारम् उपयुक्तं कथकगृह्यसूत्रे (19.7)मुण्डकोपनिषदि काली नाम ऋग्वेदस्य अग्निदेवस्य सप्तजिह्वासु एकस्य नाम काली ।(2:4), किन्तु देव्याः उल्लेखः नास्ति । काल्याः प्रकृतं रूपं प्रथमवारं महाभारते सौप्तिकपर्वणि एषा कालरात्रिः इति कथिथा । (10.8.64)Kālarātri अपि च पण्डवानां सैनिकानां स्वप्ने एषा आगच्छति । द्रोणस्य पुत्रस्य अश्वत्थाम्नः आक्रमणकाले प्रत्यक्षा काली आन्तं तत्रैव तिष्ठति । षष्टशतकस्य देवीमाहात्म्यम् ग्रन्ते महादेवी शक्तिरूपेण रक्तभीजासुरः इति कञ्चित् राक्षसं जितवती । दशमशतकस्य कालिकापुराणं कालीं ब्रह्मन् इति आराधयति । डेविड् किन् स्ले इत्यनेन सनातनधर्मस्य विशिष्टा देवी काली इति क्रि.श. ६००तमे वर्षे उल्लिखितम् । एते ग्रन्थैः सामान्यतः एषा सनातनधर्मे युद्धभूमौ एव न्यस्ता । अनेकवारं शिवस्य शक्तिः इति परिगणिता । विविधेषु पुराणेषु एतां तस्य निकटं युगलं कृतवन्तः । कालिकापुराणे एषा आदिशक्तिः इति वर्णिता ।
मन्त्रः
ॐ क्रीं काल्यै नमः ॥
बीजमन्त्रः
ॐ ह्रीं श्रीं क्रीं परमेस्वारी कलिकायै स्वाहा ॥
कालीगायत्रीमन्त्रः
ॐ महाकाल्यै च विद्महे श्मशानवासिन्यै च धीमहि । तन्नो काली प्रचोदयात् ॥
ध्यानम्
करालवदनां घोरां मुक्तकेशीं चतुर्भुजां ।
कालिकां दक्षिणां दिव्यां मुण्डमालाविभुषिताम् ॥
सद्यश्छिन्नशिरःखड्गवामाधोर्द्ध्वकराम्भुजां ।
अभयां वरदाञ्चैव दक्षिणोर्द्धाधःपाणिकाम् ॥
महामेघप्रभां श्यामां तथा चैव दिगम्बरीं ।
कण्ठावसक्तमुण्डालीगलद्रुधिरचर्च्चितां ॥
कर्णावतंसतानीतशव युग्मभयानकां ।
घोरदंष्ट्रां करालास्यां पीनोन्नतपयोधराम् ॥
शवानां करसङ्घातैःकृतकाञ्चीं हसन्मुखीं ।
सृक्कद्वयगलद्रक्तधाराविस्फुरिताननां ॥
घोररावां महारौद्रीं श्मशानालयवासिनीम् ।
बालार्कमण्डलाकारलोचनत्रितयान्वितां ॥
दन्तुरां दक्षिणव्यापि मुक्तालन्विकचोच्चयां ।
शवरूप महादेवहृदयोपरिसंस्थितां ॥
शिवाभिर्घोररवाभिश्चतुर्द्दिक्षु समन्वितां ।
महाकालेन च समं विपरीतरतातुरां ॥
सुखप्रसन्नवदनां स्मेराननसरोरुहां ।
एवं संचिन्तयेत् कालीं सर्वकामसमृद्धिदाम् ॥
अनन्दशक्तिसंयुता सनातनधर्मस्य देवी काली । एतत् पदं कालः (समयः विधिः) इति पदेन निष्पन्नम् । कृष्णवरीया देवी इत्यपि अस्य भावः । शिवस्य अपरं नाम कालः इति अस्य पत्नी काली भवति । एषा परिवर्तनस्य देवता । विविधेषु शाक्तहिन्दुविश्वशास्त्रेषु शाक्ततान्त्रिकविश्वासेषु च एताम् एव परमसत्यं ब्रह्मन् इति पूजयन्ति । भवतारिणी इति भक्ताः एताम् अर्चयन्ति । प्रकृतदिनेषु भक्तिपथस्य जनाः कालीं मङ्गलकरा महामाता इत्यपि पूजयन्ति । काली भगवतः शिवस्य सखी । तस्य शीरे एव तिष्ठति । दुर्गा, सती, भद्रकाली, रुद्राणी, पार्वती, चामुण्डेश्वरी इत्यादीनि रूपाणि अपि भवन्ति । दशमाहाविद्याः, दशभयङ्करतान्त्रिकदिविषु एषा अग्रगण्या अस्ति ।
मूलं पदम् अथर्ववेदे सत्यपि प्रथमवारम् उपयुक्तं कथकगृह्यसूत्रे (19.7)मुण्डकोपनिषदि काली नाम ऋग्वेदस्य अग्निदेवस्य सप्तजिह्वासु एकस्य नाम काली ।(2:4), किन्तु देव्याः उल्लेखः नास्ति । काल्याः प्रकृतं रूपं प्रथमवारं महाभारते सौप्तिकपर्वणि एषा कालरात्रिः इति कथिथा । (10.8.64)Kālarātri अपि च पण्डवानां सैनिकानां स्वप्ने एषा आगच्छति । द्रोणस्य पुत्रस्य अश्वत्थाम्नः आक्रमणकाले प्रत्यक्षा काली आन्तं तत्रैव तिष्ठति । षष्टशतकस्य देवीमाहात्म्यम् ग्रन्ते महादेवी शक्तिरूपेण रक्तभीजासुरः इति कञ्चित् राक्षसं जितवती । दशमशतकस्य कालिकापुराणं कालीं ब्रह्मन् इति आराधयति । डेविड् किन् स्ले इत्यनेन सनातनधर्मस्य विशिष्टा देवी काली इति क्रि.श. ६००तमे वर्षे उल्लिखितम् । एते ग्रन्थैः सामान्यतः एषा सनातनधर्मे युद्धभूमौ एव न्यस्ता । अनेकवारं शिवस्य शक्तिः इति परिगणिता । विविधेषु पुराणेषु एतां तस्य निकटं युगलं कृतवन्तः । कालिकापुराणे एषा आदिशक्तिः इति वर्णिता ।
मन्त्रः
ॐ क्रीं काल्यै नमः ॥
बीजमन्त्रः
ॐ ह्रीं श्रीं क्रीं परमेस्वारी कलिकायै स्वाहा ॥
कालीगायत्रीमन्त्रः
ॐ महाकाल्यै च विद्महे श्मशानवासिन्यै च धीमहि । तन्नो काली प्रचोदयात् ॥
ध्यानम्
करालवदनां घोरां मुक्तकेशीं चतुर्भुजां ।
कालिकां दक्षिणां दिव्यां मुण्डमालाविभुषिताम् ॥
सद्यश्छिन्नशिरःखड्गवामाधोर्द्ध्वकराम्भुजां ।
अभयां वरदाञ्चैव दक्षिणोर्द्धाधःपाणिकाम् ॥
महामेघप्रभां श्यामां तथा चैव दिगम्बरीं ।
कण्ठावसक्तमुण्डालीगलद्रुधिरचर्च्चितां ॥
कर्णावतंसतानीतशव युग्मभयानकां ।
घोरदंष्ट्रां करालास्यां पीनोन्नतपयोधराम् ॥
शवानां करसङ्घातैःकृतकाञ्चीं हसन्मुखीं ।
सृक्कद्वयगलद्रक्तधाराविस्फुरिताननां ॥
घोररावां महारौद्रीं श्मशानालयवासिनीम् ।
बालार्कमण्डलाकारलोचनत्रितयान्वितां ॥
दन्तुरां दक्षिणव्यापि मुक्तालन्विकचोच्चयां ।
शवरूप महादेवहृदयोपरिसंस्थितां ॥
शिवाभिर्घोररवाभिश्चतुर्द्दिक्षु समन्वितां ।
महाकालेन च समं विपरीतरतातुरां ॥
सुखप्रसन्नवदनां स्मेराननसरोरुहां ।
एवं संचिन्तयेत् कालीं सर्वकामसमृद्धिदाम् ॥
June 5, 2021
कक्षायां शिक्षकः सर्वेभ्यः छात्रेभ्यः आदेशं दत्तवान् आसीत् यत् सर्वे छात्राः क्रिकेटक्रीडाविषये एकैकं निबन्धं लिखन्तु इति।
तदा सर्वे छात्राः निबन्धं लेखितुम् आरब्धवन्तः आसन् परन्तु एकः एव छात्रः मौनम् उपविशन् आसीत्। किमपि न लिखति स्म।
यदा निमेषद्वयम् अवशिष्टम् आसीत् तदा सः लेखितुम् आरब्धवान्। तदा सः शीघ्रं शीघ्रं लिखितवान् आसीत्।
सः शीघ्रं शीघ्रं लिखति इति दृष्ट्वा शिक्षकः तस्य समीपं गत्वा दृष्टवान् वृष्टेः कारणात् क्रिकेटक्रीडा स्थगिता अभवत् इति लिखितवान्।
-प्रदीपः!
😁😂😆🤣😁😂😁🤣
#hasya
तदा सर्वे छात्राः निबन्धं लेखितुम् आरब्धवन्तः आसन् परन्तु एकः एव छात्रः मौनम् उपविशन् आसीत्। किमपि न लिखति स्म।
यदा निमेषद्वयम् अवशिष्टम् आसीत् तदा सः लेखितुम् आरब्धवान्। तदा सः शीघ्रं शीघ्रं लिखितवान् आसीत्।
सः शीघ्रं शीघ्रं लिखति इति दृष्ट्वा शिक्षकः तस्य समीपं गत्वा दृष्टवान् वृष्टेः कारणात् क्रिकेटक्रीडा स्थगिता अभवत् इति लिखितवान्।
-प्रदीपः!
😁😂😆🤣😁😂😁🤣
#hasya
June 5, 2021
June 5, 2021
June 5, 2021
June 5, 2021
June 5, 2021
केरलीयजलाशयसंरक्षकः एन्.एस् राजप्पः अन्ताराष्ट्रपुरस्कारेण समादृतः।
कोट्टयम्> उपजीवनेन सह जलाशयसंरक्षणे निरतः राजप्पः ताय्वानराष्ट्रेण पुरस्कृतः। कोट्टयम् आर्पूक्करा मञ्चाटिक्करदेशीयः एषः "तायवान् सुप्रिं मास्टर् चिङ् हाय् इन्टर्नाषणल् वेल्ड् प्रोट्टक्षन्" पुरस्कारेण एव समादृतः। आहत्य १०,००० यु एस् टोलर् धनेन (७,३०,०८१ रूप्यकाणि) तथा प्रशंसापत्रेण च सम्मानितः। शरीरस्य श्रोणीभागतः अधोभागपर्यन्तं चलनरहितः सः नौकायां सञ्चरन् जलाशये परित्यक्ताः पलास्तिककूप्यः सञ्चित्य तेषां विक्रयणेनैव उपजीवनं करोति स्म। प्रशसनीयं परिस्थितिसंरक्षणप्रवर्तनमेव राजप्पः कुर्वन् अस्ति इति प्रधानमन्त्रिणा नरेन्द्रमोदिना 'मन् की बात्' मध्ये सूचितम्। प्रतिकूलसाहचर्याणि विगणय्य राजप्पेन क्रियमाणं परिस्थितिसेवनं सर्वेषां मार्गदर्शकं भवति। जलाशयसंरक्षणेन पृथिव्याः संरक्षणमेव सः करोति इति ताय्वान् प्रशंसापत्रे उल्लिखितम् अस्ति।
~ संप्रति वार्ता
केरलीयजलाशयसंरक्षकः एन्.एस् राजप्पः अन्ताराष्ट्रपुरस्कारेण समादृतः।
कोट्टयम्> उपजीवनेन सह जलाशयसंरक्षणे निरतः राजप्पः ताय्वानराष्ट्रेण पुरस्कृतः। कोट्टयम् आर्पूक्करा मञ्चाटिक्करदेशीयः एषः "तायवान् सुप्रिं मास्टर् चिङ् हाय् इन्टर्नाषणल् वेल्ड् प्रोट्टक्षन्" पुरस्कारेण एव समादृतः। आहत्य १०,००० यु एस् टोलर् धनेन (७,३०,०८१ रूप्यकाणि) तथा प्रशंसापत्रेण च सम्मानितः। शरीरस्य श्रोणीभागतः अधोभागपर्यन्तं चलनरहितः सः नौकायां सञ्चरन् जलाशये परित्यक्ताः पलास्तिककूप्यः सञ्चित्य तेषां विक्रयणेनैव उपजीवनं करोति स्म। प्रशसनीयं परिस्थितिसंरक्षणप्रवर्तनमेव राजप्पः कुर्वन् अस्ति इति प्रधानमन्त्रिणा नरेन्द्रमोदिना 'मन् की बात्' मध्ये सूचितम्। प्रतिकूलसाहचर्याणि विगणय्य राजप्पेन क्रियमाणं परिस्थितिसेवनं सर्वेषां मार्गदर्शकं भवति। जलाशयसंरक्षणेन पृथिव्याः संरक्षणमेव सः करोति इति ताय्वान् प्रशंसापत्रे उल्लिखितम् अस्ति।
~ संप्रति वार्ता
June 5, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - एकादशी सुबह 06:19 तक तत्पश्चात द्वादशी
⛅ दिनांक - 06 जून 2021
⛅ दिन - रविवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - ज्येष्ठ
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - अश्विनी 07 जून रात्रि 02:28 तत्पश्चात भरणी
⛅ योग - शोभन 07 जून प्रातः 04:36 तक तत्पश्चात अति
⛅ सूर्योदय - 05:57
⛅ सूर्यास्त - 19:17
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - एकादशी सुबह 06:19 तक तत्पश्चात द्वादशी
⛅ दिनांक - 06 जून 2021
⛅ दिन - रविवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - ज्येष्ठ
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - अश्विनी 07 जून रात्रि 02:28 तत्पश्चात भरणी
⛅ योग - शोभन 07 जून प्रातः 04:36 तक तत्पश्चात अति
⛅ सूर्योदय - 05:57
⛅ सूर्यास्त - 19:17
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
June 5, 2021
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
June 5, 2021
https://youtu.be/RcQKAG5E0Hw
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
YouTube
Vaarta: News and updates in Sanskrit | 6.6.2021
June 5, 2021
June 5, 2021
June 5, 2021
🍃 वरमानदसत्यासह्रीतपित्रादरात् अहो।
भास्वरः स्थिरधीरः अपहारोराः वनगामी असौ ॥ ११॥
🔸विनम्र, आदरणीय, सत्य के त्याग से और वचन पालन ना करने से लज्जित होने वाले, पिता के सम्मान में अद्भुत राम – तेजोमय, मुक्ताहारधारी, वीर, साहसी - वन को प्रस्थान किए।
🍃 सौम्यगानवरारोहापरः धीरः स्स्थिरस्वभाः।
हो दरात् अत्र आपितह्री सत्यासदनम् आर वा ॥ ११॥
🔸संगीत की धनी, यानि सत्यभामा, के प्रति समर्पित प्रभु (कृष्ण) – वीर, दृढ़चित्त – कदाचित भय व लज्जा से आक्रांत हो सत्यभामा के निवास पंहुचे।
#Viloma_Kavya
भास्वरः स्थिरधीरः अपहारोराः वनगामी असौ ॥ ११॥
🔸विनम्र, आदरणीय, सत्य के त्याग से और वचन पालन ना करने से लज्जित होने वाले, पिता के सम्मान में अद्भुत राम – तेजोमय, मुक्ताहारधारी, वीर, साहसी - वन को प्रस्थान किए।
विलोम श्लोक :—
🍃 सौम्यगानवरारोहापरः धीरः स्स्थिरस्वभाः।
हो दरात् अत्र आपितह्री सत्यासदनम् आर वा ॥ ११॥
🔸संगीत की धनी, यानि सत्यभामा, के प्रति समर्पित प्रभु (कृष्ण) – वीर, दृढ़चित्त – कदाचित भय व लज्जा से आक्रांत हो सत्यभामा के निवास पंहुचे।
#Viloma_Kavya
June 5, 2021
यद्वृन्दावनदर्शनेन नितरां पापानि यान्ति क्षयं ।
यद्वृन्दावनमृत्तिका सुविधृता तापत्रयध्वंसिनी ।।
यद्वृन्दावनसेवया भुवि जनः प्राप्नोति विद्यां सुखं ।
सर्वारिष्टनिवृत्तयेऽस्तु स च मे ब्रह्मण्यतीर्थो गुरुः ।।
अर्थः-
जिन के वृंदावन के दर्शन मात्र से सभी पाप अच्छे से मिट जाते हैं, जिन के वृंदावन की मृत्तिका के धारण करने से आधिभौतिक, आधिदैविक तथा आध्यात्मिक कष्टों का नाश होता है, जिन के वृन्दावन की सेवा करने पर इस धरती के लोगों को विद्या तथा सुख मिलता है, वह श्रीब्रह्मण्यतीर्थगुरु सदा मेरी सभी अनिष्टों के निवारण के लिये रहें ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಯದ್ವೃಂದಾವನದರ್ಶನೇನ ನಿತರಾಂ ಪಾಪಾನಿ ಯಾಂತಿ ಕ್ಷಯಂ |
ಯದ್ವೃಂದಾವನಮೃತ್ತಿಕಾ ಸುವಿಧೃತಾ ತಾಪತ್ರಯಧ್ವಂಸಿನೀ ||
ಯದ್ವೃಂದಾವನಸೇವಯಾ ಭುವಿ ಜನಃ ಪ್ರಾಪ್ನೋತಿ ವಿದ್ಯಾಂ ಸುಖಂ |
ಸರ್ವಾರಿಷ್ಟನಿವೃತ್ತಯೇ$ಸ್ತು ಸ ಚ ಮೇ ಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯತೀರ್ಥೋ ಗುರುಃ ||
ಯಾರ ವೃಂದಾವನದರ್ಶನದಿಂದ ಸರ್ವಪಾಪಗಳೂ ಚೆನ್ನಾಗಿ ನಾಶವಾಗುತ್ತವೆಯೋ, ಯಾರ ವೃಂದಾವನದ ಮೃತ್ತಿಕೆಯ ಧಾರಣೆಯು ತಾಪತ್ರಯಗಳನ್ನು ಧ್ವಂಸಮಾಡುವುದೋ, ಯಾರ ವೃಂದಾವನದ ಸೇವೆಯಿಂದ ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಜನರು ವಿದ್ಯೆ ಹಾಗೂ ಸುಖವನ್ನು ಹೊಂದುತ್ತಾರೆಯೋ, ಆ ಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯತೀರ್ಥರೆಂಬ ಗುರುಗಳು ನನ್ನ ಸಕಲ ಅನಿಷ್ಟಗಳ ನಿವೃತ್ತಿಗಾಗಿ ಇರಲಿ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
yadvrundAvanadarshanEna nitarAm pApAni yAnti kShayam |
yadvrundAvanamruttikA suvidhrutA tApatrayadhwamsinI ||
yadvrundAvanasEvayA bhuvi janah prApnOti vidyAm sukham |
sarvAriShTanivruttayEstu sa cha mE brahmaNyatIrthO guruh ||
MEANING:-
By seeing whose Vrindavanam, the sins get reduced, by applying the mud of whose Vrindavanam, the three kinds of miseries of life destroy, by serving of whose Vrindavanam the people of the earth get the Vidya and bliss, such shri Brahmanyatirthaguru may be to get relief to me from all the bad omens.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
यद्वृन्दावनमृत्तिका सुविधृता तापत्रयध्वंसिनी ।।
यद्वृन्दावनसेवया भुवि जनः प्राप्नोति विद्यां सुखं ।
सर्वारिष्टनिवृत्तयेऽस्तु स च मे ब्रह्मण्यतीर्थो गुरुः ।।
अर्थः-
जिन के वृंदावन के दर्शन मात्र से सभी पाप अच्छे से मिट जाते हैं, जिन के वृंदावन की मृत्तिका के धारण करने से आधिभौतिक, आधिदैविक तथा आध्यात्मिक कष्टों का नाश होता है, जिन के वृन्दावन की सेवा करने पर इस धरती के लोगों को विद्या तथा सुख मिलता है, वह श्रीब्रह्मण्यतीर्थगुरु सदा मेरी सभी अनिष्टों के निवारण के लिये रहें ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಯದ್ವೃಂದಾವನದರ್ಶನೇನ ನಿತರಾಂ ಪಾಪಾನಿ ಯಾಂತಿ ಕ್ಷಯಂ |
ಯದ್ವೃಂದಾವನಮೃತ್ತಿಕಾ ಸುವಿಧೃತಾ ತಾಪತ್ರಯಧ್ವಂಸಿನೀ ||
ಯದ್ವೃಂದಾವನಸೇವಯಾ ಭುವಿ ಜನಃ ಪ್ರಾಪ್ನೋತಿ ವಿದ್ಯಾಂ ಸುಖಂ |
ಸರ್ವಾರಿಷ್ಟನಿವೃತ್ತಯೇ$ಸ್ತು ಸ ಚ ಮೇ ಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯತೀರ್ಥೋ ಗುರುಃ ||
ಯಾರ ವೃಂದಾವನದರ್ಶನದಿಂದ ಸರ್ವಪಾಪಗಳೂ ಚೆನ್ನಾಗಿ ನಾಶವಾಗುತ್ತವೆಯೋ, ಯಾರ ವೃಂದಾವನದ ಮೃತ್ತಿಕೆಯ ಧಾರಣೆಯು ತಾಪತ್ರಯಗಳನ್ನು ಧ್ವಂಸಮಾಡುವುದೋ, ಯಾರ ವೃಂದಾವನದ ಸೇವೆಯಿಂದ ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಜನರು ವಿದ್ಯೆ ಹಾಗೂ ಸುಖವನ್ನು ಹೊಂದುತ್ತಾರೆಯೋ, ಆ ಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯತೀರ್ಥರೆಂಬ ಗುರುಗಳು ನನ್ನ ಸಕಲ ಅನಿಷ್ಟಗಳ ನಿವೃತ್ತಿಗಾಗಿ ಇರಲಿ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
yadvrundAvanadarshanEna nitarAm pApAni yAnti kShayam |
yadvrundAvanamruttikA suvidhrutA tApatrayadhwamsinI ||
yadvrundAvanasEvayA bhuvi janah prApnOti vidyAm sukham |
sarvAriShTanivruttayEstu sa cha mE brahmaNyatIrthO guruh ||
MEANING:-
By seeing whose Vrindavanam, the sins get reduced, by applying the mud of whose Vrindavanam, the three kinds of miseries of life destroy, by serving of whose Vrindavanam the people of the earth get the Vidya and bliss, such shri Brahmanyatirthaguru may be to get relief to me from all the bad omens.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
June 6, 2021
June 6, 2021
ओ३म्
१८७. संस्कृत वाक्याभ्यासः
अद्य एका विमतिः अभवत् ।
= आज एक गैरसमझ ( मिसअंडरस्टैंडिंग) हो गई।
सः हसति स्म
= वह हँस रहा था।
अहं चिन्तितवान् मयि हसति।
= मैंने सोचा मुझपर हँस रहा है।
सः आहूतवान्।
= उसने बुलाया ।
अहं चिन्तितवान् माम् आह्वयति।
= मैंने सोचा मुझे बुला रहा है।
सः पृष्टवान् – ” कथम् अस्ति ?”
= उसने पूछा – कैसे हो ?
अहम् उक्तवान् – कुशली अस्मि।
= मैंने कहा – कुशल हूँ।
वस्तुतः सः वितारेण वार्तालापं करोति स्म।
= वास्तव में वह ब्लुटूथ से बात कर रहा था।
अहं तस्य वितारं न दृष्टवान्।
= मैंने उसका ब्लुटूथ नहीं देखा था
अतएव मम विमतिः अभवत् ।
= इसलिये मुझे नासमझी हो गई।
यदाकदा विमतिः भवति
= कभी कभी नासमझ हो जाती है ।
ओ३म्
१८८. संस्कृत वाक्याभ्यासः
ओह … सार्ध अष्टवादनं जातम्।
= ओह … साढ़े आठ बज गए
अधुना अपि स्नानं न कृतम्
= अभी तक स्नान नहीं किया
प्रौञ्छवस्त्रं कुत्र अस्ति ?
= तौलिया कहाँ है ?
फेनकं कुत्र अस्ति ?
= साबुन कहाँ है ?
द्रोणी अपि रिक्ता अस्ति।
= बाल्टी भी खाली है।
जलं न पूरितम् ।
= पानी नहीं भरा है।
न … न … अद्य स्नानगृहे न गास्यामि।
= नहीं .. आज स्नानघर में नहीं गाऊँगा।
हो..हो … शीघ्रं शीघ्रं जलम् आगच्छ
= हो हो जल्दी जल्दी पानी आओ
मां स्नानं कारय
= मुझे स्नान करा दो
ओ जलदेवता ! ओ जलदेवता !
अभवत् .. स्नानम् … अभवत् ।
= हो गया स्नान हो गया ।
केशतैलं कुत्र ?
= केशतेल कहाँ है ?
कङ्कतं कुत्र अस्ति ?
= कंघा कहाँ है ?
आम् … अहं सिद्ध: ।
= हाँ … मैं तैयार हो गया।
ओ३म्
१८९. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः मां निवेदयति।
= वह मुझसे निवेदन करता है।
अत्र हस्ताक्षरं करोतु।
= यहाँ हस्ताक्षर करिये।
अहं हस्ताक्षरं करोमि।
= मैं हस्ताक्षर करता हूँ ।
सः मम हस्ताक्षरं पश्यति।
= वह मेरे हस्ताक्षर देखता है।
कस्यां भाषायाम् ( लिप्याम् ) अस्ति ?
= किस भाषा में ( लिपि में ) है ?
अहम् – देवनागरी-लिप्याम् अस्ति।
= देवनागरी लिपि में है।
सः – देवनागर्यां हस्ताक्षरं करोति।
= देवनागरी में हस्ताक्षर करते हैं
अहम् – आं , हस्ताक्षरं तु मम निधिः ।
= हाँ , हस्ताक्षर तो मेरी निधि है ।
– स्वभाषायामेव हस्ताक्षरं करणीयम् ।
= अपनी भाषा में ही हस्ताक्षर करने चाहिये।
कदापि अन्यस्यां भाषायां हस्ताक्षरं मा करोतु।
= कभी भी अन्य भाषा में हस्ताक्षर न करिये।
– स्वभाषायै आदरं ददातु।
= अपनी भाषा को आदर दीजिये।
ओ३म्
१९०. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः स्वामी अक्षयानन्दः अस्ति।
= वह स्वामी अक्षयानन्द हैं।
सः उत्तरकाश्यां निवसति।
= वो उत्तरकाशी में रहते हैं ।
गङ्गानद्याः तटे तेषाम् आश्रमः अस्ति।
= गङ्गा नदी के तट पर उनका आश्रम है।
सन्यासात् पूर्वं तस्य नाम चन्द्रभूषण शास्त्री आसीत्।
= सन्यास से पहले उनका नाम चंद्रभूषण शास्त्री था।
सः सर्वदा सर्वत्र संस्कृतभाषायाम् एव वदति।
= वह हमेशा सब जगह संस्कृत में ही बात करते हैं।
सः सर्वै: सह संस्कृतभाषायाम् एव वदति।
= वह सबके साथ संस्कृत में ही बात करते हैं।
विंशतिः वर्षेभ्यः पूर्वं सः मम गृहम् आगतवान् ।
= बीस वर्ष पहले वे मेरे घर आए थे।
संस्कृते सम्भाषणं कर्तुं मां प्रेरितवान् आसीत्।
= संस्कृत में बातचीत करने के लिये मुझे प्रेरित किया था।
तेन सह अनेकवारं वार्तालापः भवति।
= उनके साथ अनेक बार बात होती है।
ह्यः एव दूरवाण्या वार्तालापः जातः।
= कल ही फोन से बात हुई।
सः मह्यम् आशीर्वादम् अयच्छत्।
= उन्होंने मुझे आशीर्वाद दिया।
#vakyabhyas
१८७. संस्कृत वाक्याभ्यासः
अद्य एका विमतिः अभवत् ।
= आज एक गैरसमझ ( मिसअंडरस्टैंडिंग) हो गई।
सः हसति स्म
= वह हँस रहा था।
अहं चिन्तितवान् मयि हसति।
= मैंने सोचा मुझपर हँस रहा है।
सः आहूतवान्।
= उसने बुलाया ।
अहं चिन्तितवान् माम् आह्वयति।
= मैंने सोचा मुझे बुला रहा है।
सः पृष्टवान् – ” कथम् अस्ति ?”
= उसने पूछा – कैसे हो ?
अहम् उक्तवान् – कुशली अस्मि।
= मैंने कहा – कुशल हूँ।
वस्तुतः सः वितारेण वार्तालापं करोति स्म।
= वास्तव में वह ब्लुटूथ से बात कर रहा था।
अहं तस्य वितारं न दृष्टवान्।
= मैंने उसका ब्लुटूथ नहीं देखा था
अतएव मम विमतिः अभवत् ।
= इसलिये मुझे नासमझी हो गई।
यदाकदा विमतिः भवति
= कभी कभी नासमझ हो जाती है ।
ओ३म्
१८८. संस्कृत वाक्याभ्यासः
ओह … सार्ध अष्टवादनं जातम्।
= ओह … साढ़े आठ बज गए
अधुना अपि स्नानं न कृतम्
= अभी तक स्नान नहीं किया
प्रौञ्छवस्त्रं कुत्र अस्ति ?
= तौलिया कहाँ है ?
फेनकं कुत्र अस्ति ?
= साबुन कहाँ है ?
द्रोणी अपि रिक्ता अस्ति।
= बाल्टी भी खाली है।
जलं न पूरितम् ।
= पानी नहीं भरा है।
न … न … अद्य स्नानगृहे न गास्यामि।
= नहीं .. आज स्नानघर में नहीं गाऊँगा।
हो..हो … शीघ्रं शीघ्रं जलम् आगच्छ
= हो हो जल्दी जल्दी पानी आओ
मां स्नानं कारय
= मुझे स्नान करा दो
ओ जलदेवता ! ओ जलदेवता !
अभवत् .. स्नानम् … अभवत् ।
= हो गया स्नान हो गया ।
केशतैलं कुत्र ?
= केशतेल कहाँ है ?
कङ्कतं कुत्र अस्ति ?
= कंघा कहाँ है ?
आम् … अहं सिद्ध: ।
= हाँ … मैं तैयार हो गया।
ओ३म्
१८९. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः मां निवेदयति।
= वह मुझसे निवेदन करता है।
अत्र हस्ताक्षरं करोतु।
= यहाँ हस्ताक्षर करिये।
अहं हस्ताक्षरं करोमि।
= मैं हस्ताक्षर करता हूँ ।
सः मम हस्ताक्षरं पश्यति।
= वह मेरे हस्ताक्षर देखता है।
कस्यां भाषायाम् ( लिप्याम् ) अस्ति ?
= किस भाषा में ( लिपि में ) है ?
अहम् – देवनागरी-लिप्याम् अस्ति।
= देवनागरी लिपि में है।
सः – देवनागर्यां हस्ताक्षरं करोति।
= देवनागरी में हस्ताक्षर करते हैं
अहम् – आं , हस्ताक्षरं तु मम निधिः ।
= हाँ , हस्ताक्षर तो मेरी निधि है ।
– स्वभाषायामेव हस्ताक्षरं करणीयम् ।
= अपनी भाषा में ही हस्ताक्षर करने चाहिये।
कदापि अन्यस्यां भाषायां हस्ताक्षरं मा करोतु।
= कभी भी अन्य भाषा में हस्ताक्षर न करिये।
– स्वभाषायै आदरं ददातु।
= अपनी भाषा को आदर दीजिये।
ओ३म्
१९०. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः स्वामी अक्षयानन्दः अस्ति।
= वह स्वामी अक्षयानन्द हैं।
सः उत्तरकाश्यां निवसति।
= वो उत्तरकाशी में रहते हैं ।
गङ्गानद्याः तटे तेषाम् आश्रमः अस्ति।
= गङ्गा नदी के तट पर उनका आश्रम है।
सन्यासात् पूर्वं तस्य नाम चन्द्रभूषण शास्त्री आसीत्।
= सन्यास से पहले उनका नाम चंद्रभूषण शास्त्री था।
सः सर्वदा सर्वत्र संस्कृतभाषायाम् एव वदति।
= वह हमेशा सब जगह संस्कृत में ही बात करते हैं।
सः सर्वै: सह संस्कृतभाषायाम् एव वदति।
= वह सबके साथ संस्कृत में ही बात करते हैं।
विंशतिः वर्षेभ्यः पूर्वं सः मम गृहम् आगतवान् ।
= बीस वर्ष पहले वे मेरे घर आए थे।
संस्कृते सम्भाषणं कर्तुं मां प्रेरितवान् आसीत्।
= संस्कृत में बातचीत करने के लिये मुझे प्रेरित किया था।
तेन सह अनेकवारं वार्तालापः भवति।
= उनके साथ अनेक बार बात होती है।
ह्यः एव दूरवाण्या वार्तालापः जातः।
= कल ही फोन से बात हुई।
सः मह्यम् आशीर्वादम् अयच्छत्।
= उन्होंने मुझे आशीर्वाद दिया।
#vakyabhyas
June 6, 2021
June 6, 2021
पत्रकारः भर्तारं पृच्छति – भवतः भार्या भवतः उपरि वर्चस्वं दर्शयति इति भवान् अनुभवं करोति वा?
भार्या वदति – न सः एवं न अनुभवति
भर्ता 😥
😁😂😆🤣😁😂😁🤣
#hasya
भार्या वदति – न सः एवं न अनुभवति
भर्ता 😥
😁😂😆🤣😁😂😁🤣
#hasya
June 6, 2021
Sanskrit-1820-1830
Samskrit News 06-06-2021 Evening
June 6, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - द्वादशी सुबह 08:48 तक तत्पश्चात त्रयोदशी
⛅ दिनांक - 07 जून 2021
⛅ दिन - सोमवार
⛅ विक्रम संवत - 2078
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - ज्येष्ठ
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - भरणी 08 जून प्रातः 05:36 तत्पश्चात कृत्तिका
⛅ योग - अतिगण्ड 08 जून प्रातः 05:42 तक तत्पश्चात सुकर्मा
⛅ राहुकाल - सुबह 07:37 से सुबह 09:17 तक
⛅ सूर्योदय - 05:57
⛅ सूर्यास्त - 19:17
⛅ दिशाशूल - पूर्व दिशा में
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - द्वादशी सुबह 08:48 तक तत्पश्चात त्रयोदशी
⛅ दिनांक - 07 जून 2021
⛅ दिन - सोमवार
⛅ विक्रम संवत - 2078
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - ज्येष्ठ
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - भरणी 08 जून प्रातः 05:36 तत्पश्चात कृत्तिका
⛅ योग - अतिगण्ड 08 जून प्रातः 05:42 तक तत्पश्चात सुकर्मा
⛅ राहुकाल - सुबह 07:37 से सुबह 09:17 तक
⛅ सूर्योदय - 05:57
⛅ सूर्यास्त - 19:17
⛅ दिशाशूल - पूर्व दिशा में
June 6, 2021
June 6, 2021
June 6, 2021
June 6, 2021
शृणुतामलसत्यवचः परमं ।
शपथेरितमुच्छ्रितबाहुयुगम् ।।
न हरेः परमो न हरेः सदृशः ।
परमः स तु सर्वचिदात्मगणात् ।।
ಶೃಣುತಾಮಲಸತ್ಯವಚಃ ಪರಮಂ |
ಶಪಥೇರಿತಮುಚ್ಛ್ರಿತಬಾಹುಯುಗಮ್ ||
ನ ಹರೇಃ ಪರಮೋ ನ ಹರೇಃ ಸದೃಶಃ |
ಪರಮಃ ಸ ತು ಸರ್ವಚಿದಾತ್ಮಗಣಾತ್ ||
shruNutAmalasatyavachah paramam /
shapathEritamuchchhritabAhuyugam //
na harEh paramO na harEh sadrushah /
paramah sa tu sarvachidAtmagaNAt //
पदच्छेदः पदपरिचयशास्त्रं च ।
ಪದಚ್ಛೇದ ಮತ್ತು ಪದಪರಿಚಯಶಾಸ್ತ್ರ
WORD DIVISION AND ETYMOLOGY
शृणुत - श्रुञ्- श्रवणे इति धातोः सकर्मकस्य कर्तरीप्रयोगस्य परस्मैपदिनः लोट् लकारस्य मध्यमपुरुषस्य बहुवचनान्तं क्रिापदमिदम् ।
ಶೃಣುತ - ಶ್ರುಞ್ ಶ್ರವಣೇ ಎಂಬ ಧಾತುವಿನ ಸಕರ್ಮಕಕ್ರಿಯಾಪದವಿಭಾಗದ ಕರ್ತರೀಪ್ರಯೋಗದಲ್ಲಿರುವ ಪರಸ್ಮೈಪದಪ್ರಕಾರದ ಲೋಟ್ ಲಕಾರದ ಮಧ್ಯಮಪುರುಷದ ಬಹುವಚನಾಂತವಾದ ಕ್ರಿಯಾಪದವಿದು.
shruNuta - This is a verb rooted from Shru - shravaNe ( To listen), it is an object supportive verb, is in active voice, is applicable to "others verb" type, it is in order mood, middle person of Sanskrit persons, (You), and is in plural.
अमलसत्यवचः - सकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य अमलसत्यवचस् शब्दस्य द्वितियाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
ಅಮಲಸತ್ಯವಚಃ - ಅಮಲಸತ್ಯವಚಸ್ ಎಂಬ ಸಕಾರಾಂತನಪುಂಸಕಲಿಂಗದ ದ್ವಿತಿಯಾವಿಭಕ್ತಿಯ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
amalasatyavachah - This word is originatrd from a combination of 3 words contaiing amala, satya and Vachas, ends with consonant "s", is in singular, neuter gender and in objective case.
न विद्यते मलं यस्य तत् अमलं । अमलं च तत् सत्यं च अमलसत्ये । अमलसत्ये वचनं अमलसत्यवचनम् ।
ನಿರ್ಮಲವೂ, ಸತ್ಯವೂ ಆದ ವಚನ ಅಥವಾ ಮಾತು.
A thought which is very pure and true.
परमम् - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य परम शब्दस्य द्वितियाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
ಪರಮಮ್ - ಪರಮ ಎಂಬ ಅಕಾರಾಂತನಪುಂಸಕಲಿಂಗದ ದ್ವಿತಿಯಾವಿಭಕ್ತಿಯ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
paramam - This word is originatrd from a combination of the word "parama" ends with a vowel "a", is in singular, neuter gender and in objective case.
शपथेरितम् - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य शपथेरित शब्दस्य द्वितियाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
ಶಪಥೇರಿತಮ್ - ಶಪಥೇರಿತ ಎಂಬ ಅಕಾರಾಂತನಪುಂಸಕಲಿಂಗದ ದ್ವಿತಿಯಾವಿಭಕ್ತಿಯ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
shapathEritam - This word is originatrd from a word ends with vowel "a", shapathErita is in singular, neuter gender and in objective case.
शपथया ईरितम् शपथेरितम् ।
ಶಪಥಮಾಡಿ, ಪ್ರಮಾಣಮಾಡಿ ಹೇಳಲ್ಪಟ್ಟದ್ದು ಎಂದು ಅರ್ಥ.
a statement told or uttered with an oath.
उच्छ्रितबाहुयुगम् - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य उच्छ्रितबाहुयुग शब्दस्य द्वितियाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
ಉಚ್ಛ್ರಿತಬಾಹುಯುಗಮ್ - ಉಚ್ಛ್ರಿತಬಾಹುಯುಗ ಎಂಬ ಅಕಾರಾಂತನಪುಂಸಕಲಿಂಗದ ದ್ವಿತಿಯಾವಿಭಕ್ತಿಯ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
uchchhritabAhuyugam - This word is originated from uchchhritabAhuyuga, ends with vowel "a", is in singular, neuter gender and in objective case.
उत् + श्रितः = उच्छ्रितः ।
बाह्वोः समाहारः बाहुयुगम् ।
उच्छ्रितं बाहुयुगं यस्य तत् उच्छ्रितबाहुयुगम् ।
ಉತ್ + ಶ್ರಿತಃ = ಉಚ್ಛ್ರಿತಃ (ಮೇಲೆತ್ತಲ್ಪಟ್ಚ)
ಬಾಹುಗಳ ಸಮಾಹಾರ ಅಥವಾ ಎರಡೂಬಾಹುಗಳನ್ನು ಒಂದೇ ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ಉಪಯೋಗಿಸಿದ್ದರಿಂದ ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ಸಮಾಹಾರದ್ವಂದ್ವ ಸಮಾಸವನ್ನು ಮಾಡಿ ಬಾಹುಯುಗಂ ಎಂದು ಹೇಳಿದೆ.
ಮೇಲೆತ್ತಲ್ಪಟ್ಟ ಎರಡೂ ಬಾಹುಗಳುಳ್ಳ (ಹೇಳಿಕೆ)
ut + shritah = uchchhritah
Uplifted both shoulders. The word "bAhuyugam" is a union of both shoulders used to lifted to utter a statement.
न - अव्ययमिदम् ।
ನ - ಅವ್ಯಯವಿದು
na - It is an indeclinable
हरेः - इकारान्तपु्ल्लिङ्गस्य हरि शब्दस्य पंचमीविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
ಹರೇಃ - ಇಕಾರಾಂತಪುಲ್ಲಿಂಗವಾದ ಹರಿ ಶಬ್ದದ ಪಂಚಮೀವಿಭಕ್ತಿಯ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
harEh - This word is rooted from "hari" word ends with a vowel "i", is in singular, masculine gender and in fifth or "seperative" case of Sanskrit.
परमः - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य परम शब्दस्य प्रथमाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
ಪರಮಃ - ಅಕಾರಾಂತಪುಲ್ಲಿಂಗದ ಪರಮ ಶಬ್ದದ ಪ್ರಥಮಾವಿಭಕ್ತಿಯ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
paramah - This word is rooted from the word "parama" ends with vowel "a", is in singular, masculine gender and in the subjective or first case of sanskrit.
न - अव्ययमिदम् ।
ನ - ಅವ್ಯಯವಿದು
na - It is an indeclinable
हरेः - इकारान्तपु्ल्लिङ्गस्य हरि शब्दस्य षष्ठीविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
ಹರೇಃ - ಇಕಾರಾಂತಪುಲ್ಲಿಂಗವಾದ ಹರಿ ಶಬ್ದದ ಷಷ್ಠೀವಿಭಕ್ತಿಯ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
harEh - This word is rooted from "hari" word ends with a vowel "i", is in singular, masculine gender and in sixth or "possessive" case of Sanskrit.
शपथेरितमुच्छ्रितबाहुयुगम् ।।
न हरेः परमो न हरेः सदृशः ।
परमः स तु सर्वचिदात्मगणात् ।।
ಶೃಣುತಾಮಲಸತ್ಯವಚಃ ಪರಮಂ |
ಶಪಥೇರಿತಮುಚ್ಛ್ರಿತಬಾಹುಯುಗಮ್ ||
ನ ಹರೇಃ ಪರಮೋ ನ ಹರೇಃ ಸದೃಶಃ |
ಪರಮಃ ಸ ತು ಸರ್ವಚಿದಾತ್ಮಗಣಾತ್ ||
shruNutAmalasatyavachah paramam /
shapathEritamuchchhritabAhuyugam //
na harEh paramO na harEh sadrushah /
paramah sa tu sarvachidAtmagaNAt //
पदच्छेदः पदपरिचयशास्त्रं च ।
ಪದಚ್ಛೇದ ಮತ್ತು ಪದಪರಿಚಯಶಾಸ್ತ್ರ
WORD DIVISION AND ETYMOLOGY
शृणुत - श्रुञ्- श्रवणे इति धातोः सकर्मकस्य कर्तरीप्रयोगस्य परस्मैपदिनः लोट् लकारस्य मध्यमपुरुषस्य बहुवचनान्तं क्रिापदमिदम् ।
ಶೃಣುತ - ಶ್ರುಞ್ ಶ್ರವಣೇ ಎಂಬ ಧಾತುವಿನ ಸಕರ್ಮಕಕ್ರಿಯಾಪದವಿಭಾಗದ ಕರ್ತರೀಪ್ರಯೋಗದಲ್ಲಿರುವ ಪರಸ್ಮೈಪದಪ್ರಕಾರದ ಲೋಟ್ ಲಕಾರದ ಮಧ್ಯಮಪುರುಷದ ಬಹುವಚನಾಂತವಾದ ಕ್ರಿಯಾಪದವಿದು.
shruNuta - This is a verb rooted from Shru - shravaNe ( To listen), it is an object supportive verb, is in active voice, is applicable to "others verb" type, it is in order mood, middle person of Sanskrit persons, (You), and is in plural.
अमलसत्यवचः - सकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य अमलसत्यवचस् शब्दस्य द्वितियाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
ಅಮಲಸತ್ಯವಚಃ - ಅಮಲಸತ್ಯವಚಸ್ ಎಂಬ ಸಕಾರಾಂತನಪುಂಸಕಲಿಂಗದ ದ್ವಿತಿಯಾವಿಭಕ್ತಿಯ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
amalasatyavachah - This word is originatrd from a combination of 3 words contaiing amala, satya and Vachas, ends with consonant "s", is in singular, neuter gender and in objective case.
न विद्यते मलं यस्य तत् अमलं । अमलं च तत् सत्यं च अमलसत्ये । अमलसत्ये वचनं अमलसत्यवचनम् ।
ನಿರ್ಮಲವೂ, ಸತ್ಯವೂ ಆದ ವಚನ ಅಥವಾ ಮಾತು.
A thought which is very pure and true.
परमम् - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य परम शब्दस्य द्वितियाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
ಪರಮಮ್ - ಪರಮ ಎಂಬ ಅಕಾರಾಂತನಪುಂಸಕಲಿಂಗದ ದ್ವಿತಿಯಾವಿಭಕ್ತಿಯ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
paramam - This word is originatrd from a combination of the word "parama" ends with a vowel "a", is in singular, neuter gender and in objective case.
शपथेरितम् - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य शपथेरित शब्दस्य द्वितियाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
ಶಪಥೇರಿತಮ್ - ಶಪಥೇರಿತ ಎಂಬ ಅಕಾರಾಂತನಪುಂಸಕಲಿಂಗದ ದ್ವಿತಿಯಾವಿಭಕ್ತಿಯ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
shapathEritam - This word is originatrd from a word ends with vowel "a", shapathErita is in singular, neuter gender and in objective case.
शपथया ईरितम् शपथेरितम् ।
ಶಪಥಮಾಡಿ, ಪ್ರಮಾಣಮಾಡಿ ಹೇಳಲ್ಪಟ್ಟದ್ದು ಎಂದು ಅರ್ಥ.
a statement told or uttered with an oath.
उच्छ्रितबाहुयुगम् - अकारान्तनपुंसकलिङ्गस्य उच्छ्रितबाहुयुग शब्दस्य द्वितियाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
ಉಚ್ಛ್ರಿತಬಾಹುಯುಗಮ್ - ಉಚ್ಛ್ರಿತಬಾಹುಯುಗ ಎಂಬ ಅಕಾರಾಂತನಪುಂಸಕಲಿಂಗದ ದ್ವಿತಿಯಾವಿಭಕ್ತಿಯ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
uchchhritabAhuyugam - This word is originated from uchchhritabAhuyuga, ends with vowel "a", is in singular, neuter gender and in objective case.
उत् + श्रितः = उच्छ्रितः ।
बाह्वोः समाहारः बाहुयुगम् ।
उच्छ्रितं बाहुयुगं यस्य तत् उच्छ्रितबाहुयुगम् ।
ಉತ್ + ಶ್ರಿತಃ = ಉಚ್ಛ್ರಿತಃ (ಮೇಲೆತ್ತಲ್ಪಟ್ಚ)
ಬಾಹುಗಳ ಸಮಾಹಾರ ಅಥವಾ ಎರಡೂಬಾಹುಗಳನ್ನು ಒಂದೇ ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ಉಪಯೋಗಿಸಿದ್ದರಿಂದ ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ಸಮಾಹಾರದ್ವಂದ್ವ ಸಮಾಸವನ್ನು ಮಾಡಿ ಬಾಹುಯುಗಂ ಎಂದು ಹೇಳಿದೆ.
ಮೇಲೆತ್ತಲ್ಪಟ್ಟ ಎರಡೂ ಬಾಹುಗಳುಳ್ಳ (ಹೇಳಿಕೆ)
ut + shritah = uchchhritah
Uplifted both shoulders. The word "bAhuyugam" is a union of both shoulders used to lifted to utter a statement.
न - अव्ययमिदम् ।
ನ - ಅವ್ಯಯವಿದು
na - It is an indeclinable
हरेः - इकारान्तपु्ल्लिङ्गस्य हरि शब्दस्य पंचमीविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
ಹರೇಃ - ಇಕಾರಾಂತಪುಲ್ಲಿಂಗವಾದ ಹರಿ ಶಬ್ದದ ಪಂಚಮೀವಿಭಕ್ತಿಯ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
harEh - This word is rooted from "hari" word ends with a vowel "i", is in singular, masculine gender and in fifth or "seperative" case of Sanskrit.
परमः - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य परम शब्दस्य प्रथमाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
ಪರಮಃ - ಅಕಾರಾಂತಪುಲ್ಲಿಂಗದ ಪರಮ ಶಬ್ದದ ಪ್ರಥಮಾವಿಭಕ್ತಿಯ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
paramah - This word is rooted from the word "parama" ends with vowel "a", is in singular, masculine gender and in the subjective or first case of sanskrit.
न - अव्ययमिदम् ।
ನ - ಅವ್ಯಯವಿದು
na - It is an indeclinable
हरेः - इकारान्तपु्ल्लिङ्गस्य हरि शब्दस्य षष्ठीविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
ಹರೇಃ - ಇಕಾರಾಂತಪುಲ್ಲಿಂಗವಾದ ಹರಿ ಶಬ್ದದ ಷಷ್ಠೀವಿಭಕ್ತಿಯ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
harEh - This word is rooted from "hari" word ends with a vowel "i", is in singular, masculine gender and in sixth or "possessive" case of Sanskrit.
June 7, 2021
सदृशः - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य सदृश शब्दस्य प्रथमाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
ಸದೃಶಃ - ಅಕಾರಾಂತಪುಲ್ಲಿಂಗದ ಸದೃಶ ಶಬ್ದದ ಪ್ರಥಮಾವಿಭಕ್ತಿಯ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
sadrushah - This word is rooted from the word "sadrusha" ends with vowel "a", is in singular, masculine gender and in the subjective or first case of sanskrit.
परमः - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य परम शब्दस्य प्रथमाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
ಪರಮಃ - ಅಕಾರಾಂತಪುಲ್ಲಿಂಗದ ಪರಮ ಶಬ್ದದ ಪ್ರಥಮಾವಿಭಕ್ತಿಯ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
paramah - This word is rooted from the word "parama" ends with vowel "a", is in singular, masculine gender and in the subjective or first case of sanskrit.
सः - दकारान्तपुल्लिङ्गस्य तद् शब्दस्य प्रथमाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
ಸಃ - ದಕಾರಾಂತಪುಲ್ಲಿಂಗದ ತದ್ ಎಂಬ ಶಬ್ದದ ಪ್ರಥಮಾವಿಭಕ್ತಿಯ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
sah - This word is rooted from the word "tad" ends with a consonant "d", is in singular, masculine gender and in first or the subjective case of sanskrit.
तु - अव्ययमिदम् ।
ತು - ಅವ್ಯಯವಿದು
tu - It is an indeclinable
सर्वचिदात्मगणात् - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य सर्वचिदात्मगण शब्दस्य पंचमीविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
ಸರ್ವಚಿದಾತ್ಮಗಣಾತ್ - ಅಕಾರಾಂತಪುಲ್ಲಿಂಗದ ಸರ್ವಚಿದಾತ್ಮಗಣ ಎಂಬ ಶಬ್ದದ ಪಂಚಮೀವಿಭಕ್ತಿಯ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
sarvachidAtmagaNAt - This word is rooted from "sarvachidAtmagaNa" word ends with a vowel "a", is in singular, masculine gender and in fifth or "seperative" case of Sanskrit.
चित् च आत्मा च चिदात्मानौ ।
चिदात्मनोः गणः चिदात्मगणः ।
सर्वः च असौ चिदात्मगणः च सर्वचिदत्मगणः । तस्मात् ।
ಎಲ್ಲಾ ಮನಸ್ಸು ಮತ್ತು ಆತ್ಮಗಳುಳ್ಳ ಜೀವಿಗಳ ಗಣವನ್ನು ಸರ್ವಚಿದಾತ್ಮಗಣ ಎಂದು ವಿಗ್ರಹವಾಕ್ಯವನ್ನು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ.
This word is a combination of a union of the beings who have mind and soul.
अन्वयः (संस्कृतवाक्यरचनापद्धतिः)
ಅನ್ವಯಃ (ಸಂಸ್ಕೃತವಾಕ್ಯರಚನಾಪದ್ಧತಿ)
FORMATION OF SANSKRIT SENTENCE:
हे भक्ताः यूयं परमं शपथेरितं उच्छ्रितबाहुयुगं इदं अमलसत्यवचः शृणुत, हरेः परमः न, हरेः सदृशः न । सः तु सर्वचिदात्मगणात् परमः ।
हिंदी में अन्वयार्थ और विवरण:
हे भक्ताः - हे भक्त जनों
यूयम् - आप लोग
परमम् - श्रेष्ठ
उच्छ्रित - ऊपर उठाये हुए
बाहुयुगम् - बाहुओं से युक्त
शपथेरितम् - शपथ से कहा गया
इदम् - यह
अमल - निर्मल
सत्य - और सत्य
वचः - वचन या बात
शृणुत - सुनिये,
हरेः - भगवान श्री मन्महाविष्णु से
परमः - श्रेष्ठ देवता
न - नहीं है
हरेः - भगवान श्री मन्महाविष्णु के
सदृशः - समान देवता
न - नहीं है ।
सः तु - वह श्रीमन्महाविष्णु जी तो
सर्व - समस्त
चिदात्म - मन और आत्मा का धारण करने वाले जीवों के
गणात् - गण या समूह से
परमः - अलग या अत्यंत श्रेष्ठ हैं ।
विवरण:
13 वीं शती के धर्मप्रचारक, भगवान श्रीवायुदेव जी के तृतीय अवतार विश्वगुरु श्रीमन्मध्वाचार्य जी से विरचित द्वादशस्तोत्रम् नाम के ग्रंथ के पांचवें अध्याय का यह श्लोक भगवान श्रीमन्महाविष्णु जी को श्रेष्ठ कहकर प्रमाणित करता है । आचार्य मध्व जी वैष्णव धर्म के प्रसिद्ध माध्व धर्म के बहुत ही बडे धर्मगुरू हैं । वैष्णव धर्म में भगवान श्रीमन्महाविष्णु जी ही परम और श्रेष्ठ भगवान हैं । बाकी सभी देवताओं के शरीर प्रकृति के वश में होती है, और इसी वजह से उन की आत्मा उस श्रीमन्महाविष्णु के लोक में प्रलयकाल तक वैकुण्ठ में रहती है । इसीलिये आचार्य जी ने यहाँ पर "सर्वचिदात्मगण" शब्द का प्रयोग सभी जीवों, देवों और दानवों को लक्ष्य में रख कर कहा गया है । भगवान श्री महाविष्णु जी इन सभी देवताओं से परे हैं और श्रेष्ठ हैं । यह बात उन्होनें इस श्लोक में अपने दोनों हाथों को प्रमाण करने के लिये ऊपर उठाते हुए, अपने भक्तों और सभी प्राणियों को उद्देशित कर के कह रहें हैं कि...
यह निर्मल और सच्ची बात सुनों, के हरि से बढकर कोई भी नहीं है और हरी के समान कोई भी नहीं है । सभी देव, दानव और मानवों के गण से वे हमेशा परे हैं ।
यह श्लोक "तोटक" नाम के छंद का उपयोग कर के लिखा गया है ।
ॐ नमो मध्वान्तर्गतहयाननाय ।।
ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಅನ್ವಯಾರ್ಥ ಮತ್ತು ವಿವರಣೆ:
ಹೇ ಭಕ್ತಾಃ - ಹೇ ಭಕ್ತರೇ
ಯೂಯಮ್ - ನೀವು
ಪರಮಮ್ - ಶ್ರೇಷ್ಠವಾದ
ಶಪಥ - ಪ್ರಮಾಣದಿಂದ
ಈರಿತಮ್ - ಹೇಳಲ್ಪಟ್ಟ
ಉಚ್ಛ್ರಿತ - ಮೇಲೆತ್ತಲ್ಪಟ್ಟ
ಬಾಹುಯುಗಮ್ - ತೋಳುಗಳುಳ್ಳ
ಇದಮ್ - ಈ
ಅಮಲ - ಶುದ್ಧವಾದ
ಸತ್ಯ - ನಿಜವಾದ
ವಚಃ - ಮಾತನ್ನು
ಶೃಣುತ - ಕೇಳಿರಿ
ಹರೇಃ - ಶ್ರೀ ಹರಿಗಿಂತ
ಪರಮಃ ನ - ಶ್ರೇಷ್ಠ ದೇವತೆ ಯಾರೂ ಇಲ್ಲ
ಹರೇಃ - ಶ್ರೀಹರಿಗೆ
ಸದೃಶಃ - ಸಮಾನನಾದ ದೇವರು
ನ - ಯಾರೂ ಇಲ್ಲ.
ಸಃ ತು - ಈ ಶ್ರೀಹರಿಯಾದರೋ
ಸರ್ವ - ಸಕಲ
ಚಿದಾತ್ಮ - ಮನಸ್ಸು ಮತ್ತು ಆತ್ಮವನ್ನು ಹೊಂದಿದ ದೇವ, ದಾನವ ಮತ್ತು ಮಾನವರ
ಗಣಾತ್ - ಗಣಕ್ಕಿಂತ
ಪರಮಃ - ಶ್ರೇಷ್ಠನಾದವನು.
ಸದೃಶಃ - ಅಕಾರಾಂತಪುಲ್ಲಿಂಗದ ಸದೃಶ ಶಬ್ದದ ಪ್ರಥಮಾವಿಭಕ್ತಿಯ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
sadrushah - This word is rooted from the word "sadrusha" ends with vowel "a", is in singular, masculine gender and in the subjective or first case of sanskrit.
परमः - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य परम शब्दस्य प्रथमाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
ಪರಮಃ - ಅಕಾರಾಂತಪುಲ್ಲಿಂಗದ ಪರಮ ಶಬ್ದದ ಪ್ರಥಮಾವಿಭಕ್ತಿಯ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
paramah - This word is rooted from the word "parama" ends with vowel "a", is in singular, masculine gender and in the subjective or first case of sanskrit.
सः - दकारान्तपुल्लिङ्गस्य तद् शब्दस्य प्रथमाविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
ಸಃ - ದಕಾರಾಂತಪುಲ್ಲಿಂಗದ ತದ್ ಎಂಬ ಶಬ್ದದ ಪ್ರಥಮಾವಿಭಕ್ತಿಯ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
sah - This word is rooted from the word "tad" ends with a consonant "d", is in singular, masculine gender and in first or the subjective case of sanskrit.
तु - अव्ययमिदम् ।
ತು - ಅವ್ಯಯವಿದು
tu - It is an indeclinable
सर्वचिदात्मगणात् - अकारान्तपुल्लिङ्गस्य सर्वचिदात्मगण शब्दस्य पंचमीविभक्तेः एकवचनान्तं पदमिदम् ।
ಸರ್ವಚಿದಾತ್ಮಗಣಾತ್ - ಅಕಾರಾಂತಪುಲ್ಲಿಂಗದ ಸರ್ವಚಿದಾತ್ಮಗಣ ಎಂಬ ಶಬ್ದದ ಪಂಚಮೀವಿಭಕ್ತಿಯ ಏಕವಚನಾಂತವಾದ ಪದವಿದು.
sarvachidAtmagaNAt - This word is rooted from "sarvachidAtmagaNa" word ends with a vowel "a", is in singular, masculine gender and in fifth or "seperative" case of Sanskrit.
चित् च आत्मा च चिदात्मानौ ।
चिदात्मनोः गणः चिदात्मगणः ।
सर्वः च असौ चिदात्मगणः च सर्वचिदत्मगणः । तस्मात् ।
ಎಲ್ಲಾ ಮನಸ್ಸು ಮತ್ತು ಆತ್ಮಗಳುಳ್ಳ ಜೀವಿಗಳ ಗಣವನ್ನು ಸರ್ವಚಿದಾತ್ಮಗಣ ಎಂದು ವಿಗ್ರಹವಾಕ್ಯವನ್ನು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ.
This word is a combination of a union of the beings who have mind and soul.
अन्वयः (संस्कृतवाक्यरचनापद्धतिः)
ಅನ್ವಯಃ (ಸಂಸ್ಕೃತವಾಕ್ಯರಚನಾಪದ್ಧತಿ)
FORMATION OF SANSKRIT SENTENCE:
हे भक्ताः यूयं परमं शपथेरितं उच्छ्रितबाहुयुगं इदं अमलसत्यवचः शृणुत, हरेः परमः न, हरेः सदृशः न । सः तु सर्वचिदात्मगणात् परमः ।
हिंदी में अन्वयार्थ और विवरण:
हे भक्ताः - हे भक्त जनों
यूयम् - आप लोग
परमम् - श्रेष्ठ
उच्छ्रित - ऊपर उठाये हुए
बाहुयुगम् - बाहुओं से युक्त
शपथेरितम् - शपथ से कहा गया
इदम् - यह
अमल - निर्मल
सत्य - और सत्य
वचः - वचन या बात
शृणुत - सुनिये,
हरेः - भगवान श्री मन्महाविष्णु से
परमः - श्रेष्ठ देवता
न - नहीं है
हरेः - भगवान श्री मन्महाविष्णु के
सदृशः - समान देवता
न - नहीं है ।
सः तु - वह श्रीमन्महाविष्णु जी तो
सर्व - समस्त
चिदात्म - मन और आत्मा का धारण करने वाले जीवों के
गणात् - गण या समूह से
परमः - अलग या अत्यंत श्रेष्ठ हैं ।
विवरण:
13 वीं शती के धर्मप्रचारक, भगवान श्रीवायुदेव जी के तृतीय अवतार विश्वगुरु श्रीमन्मध्वाचार्य जी से विरचित द्वादशस्तोत्रम् नाम के ग्रंथ के पांचवें अध्याय का यह श्लोक भगवान श्रीमन्महाविष्णु जी को श्रेष्ठ कहकर प्रमाणित करता है । आचार्य मध्व जी वैष्णव धर्म के प्रसिद्ध माध्व धर्म के बहुत ही बडे धर्मगुरू हैं । वैष्णव धर्म में भगवान श्रीमन्महाविष्णु जी ही परम और श्रेष्ठ भगवान हैं । बाकी सभी देवताओं के शरीर प्रकृति के वश में होती है, और इसी वजह से उन की आत्मा उस श्रीमन्महाविष्णु के लोक में प्रलयकाल तक वैकुण्ठ में रहती है । इसीलिये आचार्य जी ने यहाँ पर "सर्वचिदात्मगण" शब्द का प्रयोग सभी जीवों, देवों और दानवों को लक्ष्य में रख कर कहा गया है । भगवान श्री महाविष्णु जी इन सभी देवताओं से परे हैं और श्रेष्ठ हैं । यह बात उन्होनें इस श्लोक में अपने दोनों हाथों को प्रमाण करने के लिये ऊपर उठाते हुए, अपने भक्तों और सभी प्राणियों को उद्देशित कर के कह रहें हैं कि...
यह निर्मल और सच्ची बात सुनों, के हरि से बढकर कोई भी नहीं है और हरी के समान कोई भी नहीं है । सभी देव, दानव और मानवों के गण से वे हमेशा परे हैं ।
यह श्लोक "तोटक" नाम के छंद का उपयोग कर के लिखा गया है ।
ॐ नमो मध्वान्तर्गतहयाननाय ।।
ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಅನ್ವಯಾರ್ಥ ಮತ್ತು ವಿವರಣೆ:
ಹೇ ಭಕ್ತಾಃ - ಹೇ ಭಕ್ತರೇ
ಯೂಯಮ್ - ನೀವು
ಪರಮಮ್ - ಶ್ರೇಷ್ಠವಾದ
ಶಪಥ - ಪ್ರಮಾಣದಿಂದ
ಈರಿತಮ್ - ಹೇಳಲ್ಪಟ್ಟ
ಉಚ್ಛ್ರಿತ - ಮೇಲೆತ್ತಲ್ಪಟ್ಟ
ಬಾಹುಯುಗಮ್ - ತೋಳುಗಳುಳ್ಳ
ಇದಮ್ - ಈ
ಅಮಲ - ಶುದ್ಧವಾದ
ಸತ್ಯ - ನಿಜವಾದ
ವಚಃ - ಮಾತನ್ನು
ಶೃಣುತ - ಕೇಳಿರಿ
ಹರೇಃ - ಶ್ರೀ ಹರಿಗಿಂತ
ಪರಮಃ ನ - ಶ್ರೇಷ್ಠ ದೇವತೆ ಯಾರೂ ಇಲ್ಲ
ಹರೇಃ - ಶ್ರೀಹರಿಗೆ
ಸದೃಶಃ - ಸಮಾನನಾದ ದೇವರು
ನ - ಯಾರೂ ಇಲ್ಲ.
ಸಃ ತು - ಈ ಶ್ರೀಹರಿಯಾದರೋ
ಸರ್ವ - ಸಕಲ
ಚಿದಾತ್ಮ - ಮನಸ್ಸು ಮತ್ತು ಆತ್ಮವನ್ನು ಹೊಂದಿದ ದೇವ, ದಾನವ ಮತ್ತು ಮಾನವರ
ಗಣಾತ್ - ಗಣಕ್ಕಿಂತ
ಪರಮಃ - ಶ್ರೇಷ್ಠನಾದವನು.
June 7, 2021
13
ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಭೂಮಂಡಲವನ್ನಲಂಕರಿಸಿದ ಶ್ರೀದ್ವಾಯುದೇವರ ತೃತೀಯ ಅವತಾರರೂ,
ಸಚ್ಛಾಸ್ತ್ರಪ್ರವರ್ತರೂ, ಶ್ರೇಷ್ಠ ವೈಷ್ಣವರೂ, ವಿಷ್ಣುಸರ್ವೋತ್ತಮತ್ವಪ್ರತಿಪಾದಕರೂ ಆದ
ಶ್ರೀಮನ್ಮಧ್ವಾಚಾರ್ಯರ ಭಕ್ತಿರಸಪ್ರಧಾನಗ್ರಂಥವಾದ ದ್ವಾದಶಸ್ತೋತ್ರಾಣಿ ಎಂಬ ಗ್ರಂಥದ
ಐದನೇ ಅಧ್ಯಾಯದ "ತೋಟಕ" ಎಂಬ ಛಂದಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ವಿರಚಿಸಿದ ಶ್ಲೋಕವಿದು.
ಸಜ್ಜನರು ಕ್ಷುಲ್ಲ ದೇವತೆಗಳ ಮೊರೆ ಹೋಗಬಾರದು. ಯಾವಾಗಲೂ ಏಕಮೇವಾದ್ವಿತೀಯನೂ, ಅನುಭವನೂ ಆದ ಶ್ರೀಹರಿಯನ್ನೇ ಶ್ರೇಷ್ಠನೆಂದು ತಿಳಿದು ಆರಾಧಿಸಬೇಕೆಂದು ಶ್ರೀಮದಾಚಾರ್ಯರು ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀಹರಿಯೇ ಶ್ರೇಷ್ಠದೇವತೆಯು ಎಂದು ಬಾಹುಗಳನ್ನೆತ್ತಿ ನಿರ್ಮಲವೂ, ಶುದ್ಧವೂ ಆದ ನಿಜವಾದ ವಿಷಯವನ್ನು ಸಜ್ಜನರಿಗೆ ತಿಳಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ಹೇ ಸಜ್ಜನರೇ, (ಭಗವದ್ಭಕ್ತರೇ), ಎರಡೂ ಬಾಹುಗಳನ್ನು ಶಪಥಮಾಡಲೋಸುಗ ಮೇಲಕ್ಕೆತ್ತಿದ, ನಿರ್ಮಲವೂ, ಸತ್ಯವೂ ಆದ ಈ ಶ್ರೇಷ್ಠವಾದ ಮಾತನ್ನು ಕೇಳಿರಿ.. ಶ್ರೀಹರಿಗೆ ಸಮನಾದ ದೇವರಾಗಲೀ, ಶ್ರೀಹರಿಗಿಂತ ಶ್ರೇಷ್ಠನಾದ ದೇವರಾಗಲೀ ಯಾರೂ ಇಲ್ಲ, ಶ್ರೀಹರಿಯು ಸಕಲ ಮನಸ್ಸು ಮತ್ತು ಆತ್ಮವುಳ್ಳ ಜೀವಿಗಳಾದ ದೇವ,ದಾನವ ಮತ್ತು ಮಾನವರಿಗಿಂತಲೂ ಶ್ರೇಷ್ಠನು.
ಈ ರೀತಿ ಆಚಾರ್ಯ ಮಧ್ವರು "ತೋಟಕ" ಎಂಬ ಛಂದಸ್ಸನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಿ ಸುಂದರವಾಗಿ ಓದುಗರ ಮನಕ್ಕೆ ತಟ್ಟುವಂತೇ ಮುಟ್ಟುವಂತೇ ಶ್ಲೋಕಗಳನ್ನು ವಿರಚಿಸಿ ಓದುಗರ ಮನಕ್ಕೆ ಆನಂದವುಂಟುಮಾಡಿ ಆನಂದತೀರ್ಥರೆಂದೇ ಹದಿನಾಲ್ಕುಲೋಕಗಳಲ್ಲಿ ಕೀರ್ತಿಗಳಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಇಂತಹ ಶ್ಲೋಕಗಳ ಮನನವು ಭಗವದ್ಭಕ್ತರಿಗೆ ಸುಲಭವಾಗಲೆಂದು ಗಾಯನಕ್ಕೆ ಯೋಗ್ಯವಾದ ಛಂದಸ್ಸುಗಳನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಿ ಓದುಗರಾದ ಭಗವದ್ಭಕ್ತರ ಮನದಲ್ಲಿ ಉಳಿಯುವಂತೇ ಭಕ್ತರಿಗೆ ಅನುಗ್ರಹಮಾಡಿದ್ದಾರೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಮಧ್ವಾಂತರ್ಗತಹಯಾನನಾಯ ||
ಸಜ್ಜನರು ಕ್ಷುಲ್ಲ ದೇವತೆಗಳ ಮೊರೆ ಹೋಗಬಾರದು. ಯಾವಾಗಲೂ ಏಕಮೇವಾದ್ವಿತೀಯನೂ, ಅನುಭವನೂ ಆದ ಶ್ರೀಹರಿಯನ್ನೇ ಶ್ರೇಷ್ಠನೆಂದು ತಿಳಿದು ಆರಾಧಿಸಬೇಕೆಂದು ಶ್ರೀಮದಾಚಾರ್ಯರು ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀಹರಿಯೇ ಶ್ರೇಷ್ಠದೇವತೆಯು ಎಂದು ಬಾಹುಗಳನ್ನೆತ್ತಿ ನಿರ್ಮಲವೂ, ಶುದ್ಧವೂ ಆದ ನಿಜವಾದ ವಿಷಯವನ್ನು ಸಜ್ಜನರಿಗೆ ತಿಳಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ಹೇ ಸಜ್ಜನರೇ, (ಭಗವದ್ಭಕ್ತರೇ), ಎರಡೂ ಬಾಹುಗಳನ್ನು ಶಪಥಮಾಡಲೋಸುಗ ಮೇಲಕ್ಕೆತ್ತಿದ, ನಿರ್ಮಲವೂ, ಸತ್ಯವೂ ಆದ ಈ ಶ್ರೇಷ್ಠವಾದ ಮಾತನ್ನು ಕೇಳಿರಿ.. ಶ್ರೀಹರಿಗೆ ಸಮನಾದ ದೇವರಾಗಲೀ, ಶ್ರೀಹರಿಗಿಂತ ಶ್ರೇಷ್ಠನಾದ ದೇವರಾಗಲೀ ಯಾರೂ ಇಲ್ಲ, ಶ್ರೀಹರಿಯು ಸಕಲ ಮನಸ್ಸು ಮತ್ತು ಆತ್ಮವುಳ್ಳ ಜೀವಿಗಳಾದ ದೇವ,ದಾನವ ಮತ್ತು ಮಾನವರಿಗಿಂತಲೂ ಶ್ರೇಷ್ಠನು.
ಈ ರೀತಿ ಆಚಾರ್ಯ ಮಧ್ವರು "ತೋಟಕ" ಎಂಬ ಛಂದಸ್ಸನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಿ ಸುಂದರವಾಗಿ ಓದುಗರ ಮನಕ್ಕೆ ತಟ್ಟುವಂತೇ ಮುಟ್ಟುವಂತೇ ಶ್ಲೋಕಗಳನ್ನು ವಿರಚಿಸಿ ಓದುಗರ ಮನಕ್ಕೆ ಆನಂದವುಂಟುಮಾಡಿ ಆನಂದತೀರ್ಥರೆಂದೇ ಹದಿನಾಲ್ಕುಲೋಕಗಳಲ್ಲಿ ಕೀರ್ತಿಗಳಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಇಂತಹ ಶ್ಲೋಕಗಳ ಮನನವು ಭಗವದ್ಭಕ್ತರಿಗೆ ಸುಲಭವಾಗಲೆಂದು ಗಾಯನಕ್ಕೆ ಯೋಗ್ಯವಾದ ಛಂದಸ್ಸುಗಳನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಿ ಓದುಗರಾದ ಭಗವದ್ಭಕ್ತರ ಮನದಲ್ಲಿ ಉಳಿಯುವಂತೇ ಭಕ್ತರಿಗೆ ಅನುಗ್ರಹಮಾಡಿದ್ದಾರೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಮಧ್ವಾಂತರ್ಗತಹಯಾನನಾಯ ||
June 7, 2021
शिक्षकः—लघ्वीमधुमक्षिका अस्मभ्यं किं ददाति?
बालकः—मधु।
शिक्षकः—कृशा अजा किं ददाति?
बालकः—दुग्धम्।
शिक्षकः—तथैव पिना महिषी किं ददाति?
बालकः— गृहकार्यम्।( homework)
दर्शना
😁😂😆🤣😁😂😁🤣
#hasya
बालकः—मधु।
शिक्षकः—कृशा अजा किं ददाति?
बालकः—दुग्धम्।
शिक्षकः—तथैव पिना महिषी किं ददाति?
बालकः— गृहकार्यम्।( homework)
दर्शना
😁😂😆🤣😁😂😁🤣
#hasya
June 7, 2021
June 7, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩 तिथि - त्रयोदशी सुबह 11:24 तक तत्पश्चात चतुर्दशी
⛅ दिनांक - 08 जून 2021
⛅ दिन - मंगलवार
⛅ विक्रम संवत - 2078
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - ज्येष्ठ
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - कृत्तिका पूर्ण रात्रि तक*
⛅ योग - सुकर्मा पूर्ण रात्रि तक*
⛅ राहुकाल - शाम 03:59 से शाम 05:39 तक
⛅ सूर्योदय - 05:57
⛅ सूर्यास्त - 19:18
⛅ दिशाशूल - उत्तर दिशा में
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩 तिथि - त्रयोदशी सुबह 11:24 तक तत्पश्चात चतुर्दशी
⛅ दिनांक - 08 जून 2021
⛅ दिन - मंगलवार
⛅ विक्रम संवत - 2078
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - ज्येष्ठ
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - कृत्तिका पूर्ण रात्रि तक*
⛅ योग - सुकर्मा पूर्ण रात्रि तक*
⛅ राहुकाल - शाम 03:59 से शाम 05:39 तक
⛅ सूर्योदय - 05:57
⛅ सूर्यास्त - 19:18
⛅ दिशाशूल - उत्तर दिशा में
June 7, 2021
एको नारायणो देवो ।
देवानामीश्वरेश्वरः ।।
परमात्मा परं ब्रह्म ।
जन्माद्यस्य यतो भवेत् ।।
अन्वयः (संस्कृतवाक्यरचनापद्धतिः)
परमात्मा, परं ब्रह्म, देवानां ईश्वरेश्वरः देवः नारायणः एकः । अस्य जन्मादि यतः भवेत्...??
अन्वयार्थ:
परमात्मा - सब से श्रेष्ठ आत्मावाले
परम् - सब से श्रेष्ठ
ब्रह्म - ज्ञान वस्तु,
देवानाम् - देवताओं के
ईश्वरेश्वरः - स्वामियों के स्वामी
देवः - भगवान
नारायणः - श्रीमन्नारायण जी
एकः - एक हैं ।
अस्य - इन को
जन्मादि - जन्म आदि
यतः - किस से
भवेत् - होते हैं...??
विवरण:
द्वापरयुग के श्रीमद्वेदव्यास जी के करकमलों से विरचित "गरुडपुराण" का यह एक श्लोक है । इस में श्रीमन्नारायण जी के महिमा को दर्शाते हुए ऋषिवर ने कहा है कि जिस भगवान को जनन, मरण आदि विकार न हों, जिन की आत्मा सब से श्रेष्ठ हो, सभी देवतागण जिन को ईश्वर मानते हैं उन ईश्वरों का ईश्वर हों तथा सभी तरह के ज्ञान इन ही में पायें जातें हों वह श्रीमन्नारायण एक ही है । जब एक ही हैं तो इन को जनन मरण आदि विकारों का आरोपण कैसे किया जा सकता है..??
इसीलिये इन के मत्स्य आदि अवतारों को केवल अवतार ही कहा जा सकता है ना ही जनम का आरोपण । अवतार समाप्ति के बाद भगवान श्रीमन्नारायण जी अपने धाम वैकुंठ पर पुनः लौट जातें हैं । इस का अर्थ यह नहीं कि अवतार के समय ये वैकुंठ में नहीं रहते । एक रूप से भूमी पर अवतार लेते हैं, परं तु मूल रूप से वैकुंठ में निवास करते हुए सभी ग्रहों और जीवों की रक्षा आदि करते रहते हैं ।
ॐ नमो भगवते हयाननाय ।।
ಏಕೋ ನಾರಾಯಣೋ ದೇವೋ |
ದೇವಾನಾಮೀಶ್ವರೇಶ್ವರಃ ||
ಪರಮಾತ್ಮಾ ಪರಂ ಬ್ರಹ್ಮ |
ಜನ್ಮಾದ್ಯಸ್ಯ ಯತೋ ಭವೇತ್ ||
ಅನ್ವಯ: (ಸಂಸ್ಕೃತವಾಕ್ಯರಚನಾಪದ್ಧತಿ)
ಪರಮಾತ್ಮಾ ಪರಂ ಬ್ರಹ್ಮ ದೇವಾನಾಂ ಈಶ್ವರೇಶ್ವರಃ ದೇವಃ ನಾರಾಯಣಃ ಏಕಃ | ಅಸ್ಯ ಜನ್ಮಾದಿ ಯತಃ ಭವೇತ್...??
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ:
ಪರಮ - ಅತ್ಯಂತ ಶ್ರೇಷ್ಠವಾದ
ಆತ್ಮಾ - ಆತ್ಮವುಳ್ಳ
ಪರಮ್ - ಶ್ರೇಷ್ಠವಾದ
ಬ್ರಹ್ಮ - ಜ್ಞಾನವುಳ್ಳ
ದೇವಾನಾಮ್ - ದೇವತೆಗಳ
ಈಶ್ವರೇಶ್ವರಃ - ಒಡೆಯರಿಗೂ ಒಡೆಯನಾದ
ದೇವಃ - ದೇವತೆಯಾದ
ನಾರಾಯಣಃ - ಶ್ರೀಮನ್ನಾರಾಯಣನು
ಏಕಃ - ಒಬ್ಬನೇ |
ಅಸ್ಯ - ಇವನಿಗೆ
ಜನ್ಮಾದಿ - ಜನ್ಮ ಮುಂತಾದದ್ದು
ಯತಃ - ಹೇಗೆ (ಯಾವುದರಿಂದ)
ಭವೇತ್ - ಉಂಟಾಗುತ್ತದೆ...??
ವಿವರಣೆ:
ದ್ವಾಪರಯುಗದಲ್ಲಿ ಭರತಖಂಡದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಅವತಾರದಿಂದ ಸಕಲ ಜೀವರಾಶಿಗಳನ್ನು ಪುನೀತರನ್ನಾಗಿಸಿದ ಶ್ರೀಮದ್ವೇದವ್ಯಾಸದೇವರ ಕರಕಮಲಗಳಿಂದ ವಿರಚಿತವಾದ ಗರುಡಪುರಾಣದ ಶ್ಲೋಕವಿದು.
ಶ್ರೀಮನ್ನಾರಾಯಣನು ಸಾಮಾನ್ಯ ಜೀವಿಗಳಂತೇ ಜನನ ಮರಣ ವಿಲ್ಲದವನು. ಆದ್ದರಿಂದಲೇ ಅತ್ಯಂತ ಶ್ರೇಷ್ಠವಾದ ಆತ್ಮವುಳ್ಳವನು. ಸಮಸ್ತ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ಜ್ಞಾನವುಳ್ಳ ಏಕೈಕದೇವನು ಇವನೊಬ್ಬನೇ. ಸಕಲ ದೇವತೆಗಳಿಗೂ ಈಶ್ವರರಾದ ಬ್ರಹ್ಮಾದಿಗಳಿಗೂ ಇವನೇ ಈಶ್ವರನು. ಆದ್ದರಿಂದ ಒಬ್ಬನೇ ಸರ್ವೋತ್ತಮ ಹಾಗೂ ಏಕೈಕ ದೇವತೆ ಎಂದಾದಮೇಲೆ ಈತನಿಗೆ ಜನನ ಮರಣಾದಿಗಳನ್ನು ಹೇಗೆ ಆರೋಪಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ...??
ಖಂಡಿತ ಆರೋಪಿಸಬಾರದು. ಮತ್ಸ್ಯ ಆದಿ ಅವತಾರಗಳಲ್ಲಿ ಭಗವಂತನು ಕೇವಲ ಅವತಾರಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದಾನೆ. ಮೂಲ ರೂಪದಿಂದ ವೈಕುಂಠದಲ್ಲಿ ಇದ್ದುಕೊಂಡು ಇನ್ನೊಂದು ರೂಪದಿಂದ ಮತ್ಸ್ಯ ಮುಂತಾದ ಅನೇಕಾನೇಕ ಅವತಾರಗಳನ್ನು ಮಾಡಿ ಸಕಲ ಸದ್ಭಕ್ತರ ಏಕೈಕ ಉದ್ಧಾರಕನಾಗಿದ್ದಾನೆ. ತಾನೇ ರಚಿಸಿ ಪಾಲಿಸಿ ನಾಶಪಡಿಸುವ ಭಗವಂತನು ತಾನು ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಜಗತ್ತುಗಳಲ್ಲಿರುವ ಜೀವಿಗಳ ಉದ್ಧಾರಕ್ಕಾಗಿ ಅವತಾರಗಳನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಾನೆ. ಮೂಲ ರೂಪವಾದ ಶ್ರೀಮನ್ನಾರಾಯಣನಾಗಿ ಸಕಲ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡಗಳನ್ನು ಉತ್ಪತ್ತಿಸುವ, ಪರಿಪಾಲಿಸುವ ಹಾಗೂ ನಾಶಪಡಿಸುವ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ವಹಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾನೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾನನಾಯ ||
देवानामीश्वरेश्वरः ।।
परमात्मा परं ब्रह्म ।
जन्माद्यस्य यतो भवेत् ।।
अन्वयः (संस्कृतवाक्यरचनापद्धतिः)
परमात्मा, परं ब्रह्म, देवानां ईश्वरेश्वरः देवः नारायणः एकः । अस्य जन्मादि यतः भवेत्...??
अन्वयार्थ:
परमात्मा - सब से श्रेष्ठ आत्मावाले
परम् - सब से श्रेष्ठ
ब्रह्म - ज्ञान वस्तु,
देवानाम् - देवताओं के
ईश्वरेश्वरः - स्वामियों के स्वामी
देवः - भगवान
नारायणः - श्रीमन्नारायण जी
एकः - एक हैं ।
अस्य - इन को
जन्मादि - जन्म आदि
यतः - किस से
भवेत् - होते हैं...??
विवरण:
द्वापरयुग के श्रीमद्वेदव्यास जी के करकमलों से विरचित "गरुडपुराण" का यह एक श्लोक है । इस में श्रीमन्नारायण जी के महिमा को दर्शाते हुए ऋषिवर ने कहा है कि जिस भगवान को जनन, मरण आदि विकार न हों, जिन की आत्मा सब से श्रेष्ठ हो, सभी देवतागण जिन को ईश्वर मानते हैं उन ईश्वरों का ईश्वर हों तथा सभी तरह के ज्ञान इन ही में पायें जातें हों वह श्रीमन्नारायण एक ही है । जब एक ही हैं तो इन को जनन मरण आदि विकारों का आरोपण कैसे किया जा सकता है..??
इसीलिये इन के मत्स्य आदि अवतारों को केवल अवतार ही कहा जा सकता है ना ही जनम का आरोपण । अवतार समाप्ति के बाद भगवान श्रीमन्नारायण जी अपने धाम वैकुंठ पर पुनः लौट जातें हैं । इस का अर्थ यह नहीं कि अवतार के समय ये वैकुंठ में नहीं रहते । एक रूप से भूमी पर अवतार लेते हैं, परं तु मूल रूप से वैकुंठ में निवास करते हुए सभी ग्रहों और जीवों की रक्षा आदि करते रहते हैं ।
ॐ नमो भगवते हयाननाय ।।
ಏಕೋ ನಾರಾಯಣೋ ದೇವೋ |
ದೇವಾನಾಮೀಶ್ವರೇಶ್ವರಃ ||
ಪರಮಾತ್ಮಾ ಪರಂ ಬ್ರಹ್ಮ |
ಜನ್ಮಾದ್ಯಸ್ಯ ಯತೋ ಭವೇತ್ ||
ಅನ್ವಯ: (ಸಂಸ್ಕೃತವಾಕ್ಯರಚನಾಪದ್ಧತಿ)
ಪರಮಾತ್ಮಾ ಪರಂ ಬ್ರಹ್ಮ ದೇವಾನಾಂ ಈಶ್ವರೇಶ್ವರಃ ದೇವಃ ನಾರಾಯಣಃ ಏಕಃ | ಅಸ್ಯ ಜನ್ಮಾದಿ ಯತಃ ಭವೇತ್...??
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ:
ಪರಮ - ಅತ್ಯಂತ ಶ್ರೇಷ್ಠವಾದ
ಆತ್ಮಾ - ಆತ್ಮವುಳ್ಳ
ಪರಮ್ - ಶ್ರೇಷ್ಠವಾದ
ಬ್ರಹ್ಮ - ಜ್ಞಾನವುಳ್ಳ
ದೇವಾನಾಮ್ - ದೇವತೆಗಳ
ಈಶ್ವರೇಶ್ವರಃ - ಒಡೆಯರಿಗೂ ಒಡೆಯನಾದ
ದೇವಃ - ದೇವತೆಯಾದ
ನಾರಾಯಣಃ - ಶ್ರೀಮನ್ನಾರಾಯಣನು
ಏಕಃ - ಒಬ್ಬನೇ |
ಅಸ್ಯ - ಇವನಿಗೆ
ಜನ್ಮಾದಿ - ಜನ್ಮ ಮುಂತಾದದ್ದು
ಯತಃ - ಹೇಗೆ (ಯಾವುದರಿಂದ)
ಭವೇತ್ - ಉಂಟಾಗುತ್ತದೆ...??
ವಿವರಣೆ:
ದ್ವಾಪರಯುಗದಲ್ಲಿ ಭರತಖಂಡದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಅವತಾರದಿಂದ ಸಕಲ ಜೀವರಾಶಿಗಳನ್ನು ಪುನೀತರನ್ನಾಗಿಸಿದ ಶ್ರೀಮದ್ವೇದವ್ಯಾಸದೇವರ ಕರಕಮಲಗಳಿಂದ ವಿರಚಿತವಾದ ಗರುಡಪುರಾಣದ ಶ್ಲೋಕವಿದು.
ಶ್ರೀಮನ್ನಾರಾಯಣನು ಸಾಮಾನ್ಯ ಜೀವಿಗಳಂತೇ ಜನನ ಮರಣ ವಿಲ್ಲದವನು. ಆದ್ದರಿಂದಲೇ ಅತ್ಯಂತ ಶ್ರೇಷ್ಠವಾದ ಆತ್ಮವುಳ್ಳವನು. ಸಮಸ್ತ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ಜ್ಞಾನವುಳ್ಳ ಏಕೈಕದೇವನು ಇವನೊಬ್ಬನೇ. ಸಕಲ ದೇವತೆಗಳಿಗೂ ಈಶ್ವರರಾದ ಬ್ರಹ್ಮಾದಿಗಳಿಗೂ ಇವನೇ ಈಶ್ವರನು. ಆದ್ದರಿಂದ ಒಬ್ಬನೇ ಸರ್ವೋತ್ತಮ ಹಾಗೂ ಏಕೈಕ ದೇವತೆ ಎಂದಾದಮೇಲೆ ಈತನಿಗೆ ಜನನ ಮರಣಾದಿಗಳನ್ನು ಹೇಗೆ ಆರೋಪಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ...??
ಖಂಡಿತ ಆರೋಪಿಸಬಾರದು. ಮತ್ಸ್ಯ ಆದಿ ಅವತಾರಗಳಲ್ಲಿ ಭಗವಂತನು ಕೇವಲ ಅವತಾರಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದಾನೆ. ಮೂಲ ರೂಪದಿಂದ ವೈಕುಂಠದಲ್ಲಿ ಇದ್ದುಕೊಂಡು ಇನ್ನೊಂದು ರೂಪದಿಂದ ಮತ್ಸ್ಯ ಮುಂತಾದ ಅನೇಕಾನೇಕ ಅವತಾರಗಳನ್ನು ಮಾಡಿ ಸಕಲ ಸದ್ಭಕ್ತರ ಏಕೈಕ ಉದ್ಧಾರಕನಾಗಿದ್ದಾನೆ. ತಾನೇ ರಚಿಸಿ ಪಾಲಿಸಿ ನಾಶಪಡಿಸುವ ಭಗವಂತನು ತಾನು ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಜಗತ್ತುಗಳಲ್ಲಿರುವ ಜೀವಿಗಳ ಉದ್ಧಾರಕ್ಕಾಗಿ ಅವತಾರಗಳನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಾನೆ. ಮೂಲ ರೂಪವಾದ ಶ್ರೀಮನ್ನಾರಾಯಣನಾಗಿ ಸಕಲ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡಗಳನ್ನು ಉತ್ಪತ್ತಿಸುವ, ಪರಿಪಾಲಿಸುವ ಹಾಗೂ ನಾಶಪಡಿಸುವ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ವಹಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾನೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾನನಾಯ ||
June 7, 2021
June 7, 2021
June 7, 2021
June 7, 2021
रुग्णः—निर्देशकर्गजं (prescription ) दर्शयित्वा वैद्यं पृच्छति एतानि औषधानि कथं स्वीकरणीयानि??🤔
वैद्यः—-सक्रोधं वदति 😡
रुप्यकानि दत्वा
😝
दर्शना
😁😂😆🤣😁😂😁🤣
#hasya
वैद्यः—-सक्रोधं वदति 😡
रुप्यकानि दत्वा
😝
दर्शना
😁😂😆🤣😁😂😁🤣
#hasya
June 8, 2021
🟡Free Classes Conducted by Central Sanskrit University (Main Indian government Sanskrit institute)
Register
Course
Duration :15 weeks
Start Date :01 Jul 2021
End Date :31 Oct 2021
Exam Date :15 Nov 2021
Enrollment Ends :31 Aug 2021
Course layout
सप्ताह 1 :
संस्कृतभाषा का महत्त्व ( Importance of Sanskrit Language )
सप्ताह 2 :
संस्कृत शास्त्रों का परिचय ( Introduction of Sanskrit Shastras )
सप्ताह 3 :
सन्धि, स्वादिसन्धि ( Combination, Swadi Combination )
सप्ताह 4 :
सन्धि अनुवर्तित ( Continioue Combination )
सप्ताह 5 :
स्त्री प्रत्यय ( Stri Suffixes)
सप्ताह 6 :
समास ( Compounds)
सप्ताह 7 :
तद्धित प्रत्यय ( Taddhit Suffixes)
सप्ताह 8 :
Assignments
सप्ताह 9 :
तिङन्त ( Tiganta )
सप्ताह 10 :
तिङन्त अनुवर्तित ( Tigant Anuvartit )
सप्ताह 11 :
सनाद्यन्तधातु ( Sanadhyant Dhatu)
सप्ताह 12 : ( Process of Atmanepada- Parasmaipada )
आत्मनेपद-परस्मैपदप्रक्रिया
सप्ताह 13 :
लकारार्थप्रक्रिया ( Process of Lakarartha )
सप्ताह 14 :
कृदन्त ( Kridanta )
सप्ताह 15 :
Assignments
Register
Course
Duration :15 weeks
Start Date :01 Jul 2021
End Date :31 Oct 2021
Exam Date :15 Nov 2021
Enrollment Ends :31 Aug 2021
Course layout
सप्ताह 1 :
संस्कृतभाषा का महत्त्व ( Importance of Sanskrit Language )
सप्ताह 2 :
संस्कृत शास्त्रों का परिचय ( Introduction of Sanskrit Shastras )
सप्ताह 3 :
सन्धि, स्वादिसन्धि ( Combination, Swadi Combination )
सप्ताह 4 :
सन्धि अनुवर्तित ( Continioue Combination )
सप्ताह 5 :
स्त्री प्रत्यय ( Stri Suffixes)
सप्ताह 6 :
समास ( Compounds)
सप्ताह 7 :
तद्धित प्रत्यय ( Taddhit Suffixes)
सप्ताह 8 :
Assignments
सप्ताह 9 :
तिङन्त ( Tiganta )
सप्ताह 10 :
तिङन्त अनुवर्तित ( Tigant Anuvartit )
सप्ताह 11 :
सनाद्यन्तधातु ( Sanadhyant Dhatu)
सप्ताह 12 : ( Process of Atmanepada- Parasmaipada )
आत्मनेपद-परस्मैपदप्रक्रिया
सप्ताह 13 :
लकारार्थप्रक्रिया ( Process of Lakarartha )
सप्ताह 14 :
कृदन्त ( Kridanta )
सप्ताह 15 :
Assignments
June 8, 2021
संस्कृत संवादः । Sanskrit Samvadah pinned «🟡Free
Classes Conducted by Central Sanskrit University (Main Indian
government Sanskrit institute) Register Course Duration :15 weeks
Start Date :01 Jul 2021 End Date :31 Oct 2021 Exam Date :15 Nov 2021
Enrollment Ends :31 Aug 2021 Course layout सप्ताह…»
June 8, 2021
June 8, 2021
June 8, 2021
June 8, 2021
June 8, 2021
निश्शुल्कवाक्सिनं दास्यति- नीतिमार्गं परिवर्त्य केन्द्रशासनम्।
नवदिल्ली> कोविड्वाक्सिनस्य प्रदाननीतिमार्गे सुप्रधानं परिवर्तनं केन्द्रप्रशासनेन आयोजितम्। १८ वयोपरुयुक्तानां कृते अस्य मासस्य २१ दिनाङ्कादारभ्य निश्शुल्केन वाक्सिनं दास्यतीति प्रधानमन्त्रिणा नरेन्द्रमोदिना प्रोक्तम्। कोविड्व्यापनानन्तरं विधत्ते नवमे राष्ट्राभिसम्बोधने आसीत् प्रधानमन्त्रिणः इदमुद्घोषणम्।
राष्ट्रे उत्पाद्यमानानि ७५% वाक्सिनानि केन्द्रप्रशासनं साक्षात्संभृत्य राज्येभ्यः वितरिष्यति। अवशिष्टानि २५% वाक्सिनानि निजीयातुरालयैः क्रीणातुं शक्यन्ते। एतदर्थं राज्यसर्वकाराणां निरीक्षणं नियन्त्रणं चावश्यकम्।
~ संप्रति वार्ता
निश्शुल्कवाक्सिनं दास्यति- नीतिमार्गं परिवर्त्य केन्द्रशासनम्।
नवदिल्ली> कोविड्वाक्सिनस्य प्रदाननीतिमार्गे सुप्रधानं परिवर्तनं केन्द्रप्रशासनेन आयोजितम्। १८ वयोपरुयुक्तानां कृते अस्य मासस्य २१ दिनाङ्कादारभ्य निश्शुल्केन वाक्सिनं दास्यतीति प्रधानमन्त्रिणा नरेन्द्रमोदिना प्रोक्तम्। कोविड्व्यापनानन्तरं विधत्ते नवमे राष्ट्राभिसम्बोधने आसीत् प्रधानमन्त्रिणः इदमुद्घोषणम्।
राष्ट्रे उत्पाद्यमानानि ७५% वाक्सिनानि केन्द्रप्रशासनं साक्षात्संभृत्य राज्येभ्यः वितरिष्यति। अवशिष्टानि २५% वाक्सिनानि निजीयातुरालयैः क्रीणातुं शक्यन्ते। एतदर्थं राज्यसर्वकाराणां निरीक्षणं नियन्त्रणं चावश्यकम्।
~ संप्रति वार्ता
June 8, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - चतुर्दशी दोपहर 01:57 तक तत्पश्चात अमावस्या
⛅ दिनांक - 09 जून 2021
⛅ दिन - बुधवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - ज्येष्ठ
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - कृत्तिका सुबह 08:44 तक तत्पश्चात रोहिणी
⛅ योग - सुकर्मा सुबह 06:48 तक तत्पश्चात धृति
⛅ राहुकाल - दोपहर 12:38 से दोपहर 02:18 तक
⛅ सूर्योदय - 05:57
⛅ सूर्यास्त - 19:18
⛅ दिशाशूल - उत्तर दिशा में
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - चतुर्दशी दोपहर 01:57 तक तत्पश्चात अमावस्या
⛅ दिनांक - 09 जून 2021
⛅ दिन - बुधवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - ज्येष्ठ
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - कृत्तिका सुबह 08:44 तक तत्पश्चात रोहिणी
⛅ योग - सुकर्मा सुबह 06:48 तक तत्पश्चात धृति
⛅ राहुकाल - दोपहर 12:38 से दोपहर 02:18 तक
⛅ सूर्योदय - 05:57
⛅ सूर्यास्त - 19:18
⛅ दिशाशूल - उत्तर दिशा में
June 8, 2021
https://youtu.be/ZletiS00C2k
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
YouTube
Vaarta: News in Sanskrit | 9/6/2021
June 8, 2021
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
June 8, 2021
June 8, 2021
June 8, 2021
June 8, 2021
🍃 या नयानघधीतादा रसायाः तनया दवे।
सा गता हि वियाता ह्रीसतापा न किल ऊनाभा ॥ १२॥
🔸अपने शरणागतों को शास्त्रोचित सद्बुद्धि देने वाली, धरती पुत्री सीता, इस लज्जाजनक कार्य से आहत, अपनी कान्ति को बिना गँवाए, वन गमन का साहस कर गईं।
🍃 भान् अलोकि न पाता सः ह्रीता या विहितागसा।
वेदयानः तया सारदात धीघनया अनया ॥ १२॥
🔸तेजस्वी रक्षक कृष्ण - वैभवदाता, जिनका वाहन गरुड़ है – उनकी ओर, गूढ़ ज्ञान से परिपूर्ण सत्यभामा ने अपने को नीचा दिखाने से अपमानित, (रुक्मिणी को पुष्प देने से) देखा ही नहीं।
#Viloma_Kavya
सा गता हि वियाता ह्रीसतापा न किल ऊनाभा ॥ १२॥
🔸अपने शरणागतों को शास्त्रोचित सद्बुद्धि देने वाली, धरती पुत्री सीता, इस लज्जाजनक कार्य से आहत, अपनी कान्ति को बिना गँवाए, वन गमन का साहस कर गईं।
विलोम श्लोक :—
🍃 भान् अलोकि न पाता सः ह्रीता या विहितागसा।
वेदयानः तया सारदात धीघनया अनया ॥ १२॥
🔸तेजस्वी रक्षक कृष्ण - वैभवदाता, जिनका वाहन गरुड़ है – उनकी ओर, गूढ़ ज्ञान से परिपूर्ण सत्यभामा ने अपने को नीचा दिखाने से अपमानित, (रुक्मिणी को पुष्प देने से) देखा ही नहीं।
#Viloma_Kavya
June 8, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ पंचदशः अध्याय
♦️श्लोक :- ३
खलानां कण्टकानां च द्विविधैव प्रतिक्रिया।
उपानामुखभंगो वा दूरतैव विसर्जनम्।।३।।
♦️भावार्थ - दुष्टों और काँटों को दूर करने के दो ही उपाय हैं - या तो जूतों से उनका मुँह कुचल दिया जाए अथवा दूर से ही उन्हें त्याग दें।
✒️ पंचदशः अध्याय
♦️श्लोक :- ४
कुचैलिनं दन्तमलोपधारिणं बह्वाशिनं निष्ठुरभाषितं च।
सूर्योदये चास्तमिते शयानं विमुञ्चतेश्रीर्यदि चक्रपाणिः।।४।।
♦️भावार्थ - गन्दे वस्त्र पहनने वाले को, गन्दे दांतों वाले को, बहुत भोजन करने वाले को, कठोर कड़वे वचन बोलने वाले को, सूर्योदय के बाद और सूर्यास्त के समय सोने वाले को लक्ष्मी त्याग देती है, चाहे वह विष्णु ही क्यों न हो।
#Chanakya
✒️ पंचदशः अध्याय
♦️श्लोक :- ३
खलानां कण्टकानां च द्विविधैव प्रतिक्रिया।
उपानामुखभंगो वा दूरतैव विसर्जनम्।।३।।
♦️भावार्थ - दुष्टों और काँटों को दूर करने के दो ही उपाय हैं - या तो जूतों से उनका मुँह कुचल दिया जाए अथवा दूर से ही उन्हें त्याग दें।
✒️ पंचदशः अध्याय
♦️श्लोक :- ४
कुचैलिनं दन्तमलोपधारिणं बह्वाशिनं निष्ठुरभाषितं च।
सूर्योदये चास्तमिते शयानं विमुञ्चतेश्रीर्यदि चक्रपाणिः।।४।।
♦️भावार्थ - गन्दे वस्त्र पहनने वाले को, गन्दे दांतों वाले को, बहुत भोजन करने वाले को, कठोर कड़वे वचन बोलने वाले को, सूर्योदय के बाद और सूर्यास्त के समय सोने वाले को लक्ष्मी त्याग देती है, चाहे वह विष्णु ही क्यों न हो।
#Chanakya
June 8, 2021
आदि महाकाव्य वाल्मीकि रामायण की शिक्षा जो हमारे जीवन के लिए अत्यंत आवश्यक है ।
अयोध्या काण्ड सर्ग 109 श्लोक 3-14
● निर्मर्यादस्तु पुरुष: पापाचारसमन्वित:।
मानं न लभते सत्सु भिन्नचारित्रदर्शन:।।
जो मनुष्य मर्यादारहित, पापचरण से युक्त और साधु-सम्मत शास्त्रों के विरुद्ध आचरण करनेवाला है वह सज्जन पुरुषों में सम्मान प्राप्त नहीं कर सकता।
● कुलीनमकुलीनं वा वीरं पुरुषमानिनम्।
चारित्रमेव व्याख्याति शुचिं वा यदि वाऽशुचिम्।।
कुलीन अथवा अकुलीन, वीर हैं अथवा भीरु, पवित्र हैं अथवा अपवित्र- इस बात का निर्णय चरित्र ही करता है।
● ऋषयश्चैव देवाश्च सत्यमेंव हि मेनिरे।
सत्यवादी हि लोकेऽस्मिन परमं गच्छति क्षयम।।
ऋषि और विद्वान् लोग सत्य ही उत्कृष्ट मानते हैं, क्योंकि सत्यवादी पुरुष ही इस संसार में अक्षय [परान्तकाल तक] मोक्ष सुख को प्राप्त होते हैं।
● उद्विजन्ते यथा सर्पान्नरादनृतवादिन:।
धर्म: सत्यं परो लोके मूलं स्वर्गस्य चोच्यते।।
मिथ्यावादी पुरुष से लोग वैसे ही डरते हैं, जैसे सर्प से। संसार में सत्य ही सबसे प्रधान धर्म माना गया है। स्वर्ग प्राप्ति का मूल साधन भी सत्य ही है।
● सत्यमेवेश्वरो लोके सत्यं पद्माश्रिता सदा।
सत्यमूलानि सर्वाणि सत्यान्नास्ति परं पदम्।।
संसार में सत्य ही ईश्वर है। सत्य ही लक्ष्मी= धन-धान्य का निवास है। सत्य ही सुख-शान्ति एवं ऐश्वर्य का मूल है। संसार में सत्य से बढ़कर और कोई वस्तु नहीं है।
● दत्तामिष्टं हुतं चैव तप्तानि च तपांसि च।
वेदा: सत्यप्रतिष्ठानास्तस्मात्सत्यपरो भवेत्।।
दान, यज्ञ, हवन, तपश्चर्या द्वारा प्राप्त सारे तप और वेद- ये सब सत्य के आश्रय पर ही ठहरे हुए हैं, अत: सभी को सत्यपरायण होना चाहिए ।
- आर्य समाज (The Arya Samaj)
अयोध्या काण्ड सर्ग 109 श्लोक 3-14
● निर्मर्यादस्तु पुरुष: पापाचारसमन्वित:।
मानं न लभते सत्सु भिन्नचारित्रदर्शन:।।
जो मनुष्य मर्यादारहित, पापचरण से युक्त और साधु-सम्मत शास्त्रों के विरुद्ध आचरण करनेवाला है वह सज्जन पुरुषों में सम्मान प्राप्त नहीं कर सकता।
● कुलीनमकुलीनं वा वीरं पुरुषमानिनम्।
चारित्रमेव व्याख्याति शुचिं वा यदि वाऽशुचिम्।।
कुलीन अथवा अकुलीन, वीर हैं अथवा भीरु, पवित्र हैं अथवा अपवित्र- इस बात का निर्णय चरित्र ही करता है।
● ऋषयश्चैव देवाश्च सत्यमेंव हि मेनिरे।
सत्यवादी हि लोकेऽस्मिन परमं गच्छति क्षयम।।
ऋषि और विद्वान् लोग सत्य ही उत्कृष्ट मानते हैं, क्योंकि सत्यवादी पुरुष ही इस संसार में अक्षय [परान्तकाल तक] मोक्ष सुख को प्राप्त होते हैं।
● उद्विजन्ते यथा सर्पान्नरादनृतवादिन:।
धर्म: सत्यं परो लोके मूलं स्वर्गस्य चोच्यते।।
मिथ्यावादी पुरुष से लोग वैसे ही डरते हैं, जैसे सर्प से। संसार में सत्य ही सबसे प्रधान धर्म माना गया है। स्वर्ग प्राप्ति का मूल साधन भी सत्य ही है।
● सत्यमेवेश्वरो लोके सत्यं पद्माश्रिता सदा।
सत्यमूलानि सर्वाणि सत्यान्नास्ति परं पदम्।।
संसार में सत्य ही ईश्वर है। सत्य ही लक्ष्मी= धन-धान्य का निवास है। सत्य ही सुख-शान्ति एवं ऐश्वर्य का मूल है। संसार में सत्य से बढ़कर और कोई वस्तु नहीं है।
● दत्तामिष्टं हुतं चैव तप्तानि च तपांसि च।
वेदा: सत्यप्रतिष्ठानास्तस्मात्सत्यपरो भवेत्।।
दान, यज्ञ, हवन, तपश्चर्या द्वारा प्राप्त सारे तप और वेद- ये सब सत्य के आश्रय पर ही ठहरे हुए हैं, अत: सभी को सत्यपरायण होना चाहिए ।
- आर्य समाज (The Arya Samaj)
June 8, 2021
June 9, 2021
ओ३म्
२९१ संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः संकल्पं करोति।
अद्य आरभ्य अहं संस्कृत-भाषायां वदिष्यामि।
त्रुटि: भवति चेत् चिन्तां न करिष्यामि।
अहं सरलं वदिष्यामि।
गृहे वदिष्यामि
आपणे वदिष्यामि ।
मन्दिरे वदिष्यामि।
उद्याने वदिष्यामि।
प्रातः वदिष्यामि ।
सायं वदिष्यामि ।
कोsपि हसति तथापि वदिष्यामि।
संस्कृते एव वदिष्यामि।
ओ३म्
२९२ संस्कृत वाक्याभ्यासः
सा पूजा अस्ति ।
= वह पूजा है
पूजा संस्कृत छात्रा अस्ति ।
= पूजा संस्कृत छात्रा है
सा संस्कृतवर्गम् आगच्छति।
= वह संस्कृत वर्ग में आती है।
सा हरीन्द्रः अस्ति
= वह हरीन्द्र है
सः अपि संस्कृतवर्गम् आगच्छति।
= वह भी संस्कृत वर्ग में आता है
सः पुस्तकम् आनयति
= वह पुस्तक लाता है
सः मननः अस्ति।
= वह मनन है
मननः पूर्वं श्रृणोति।
= मनन पहले सुनता है
अनन्तरं मननः वदति।
= बाद में मनन बोलता है।
मननः सम्यक् अभ्यासं करोति।
= मनन अच्छे से अभ्यास करता है।
ओ३म्
२९३ संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः जलं पिबति।
सः ऊष्णं जलं पिबति।
सः प्रातःकाले ऊष्णं जलं पिबति।
मध्याह्ने सः शीतलं जलं पिबति।
सः घटस्य जलं पिबति।
सा फलं खादति।
सा आम्रफलं खादति।
आम्रफलं मधुरम् अस्ति ।
सा स्वादुफलम् अपि खादति।
सा कदलीफलं न खादति।
सा केवलं फलं खादति।
ओ३म्
२९४ संस्कृत वाक्याभ्यासः
पिता पुत्राय आशीर्वादं ददाति।
तेजस्वी भव
यशस्वी भव
पिता किमर्थम् आशीर्वादं ददाति ?
यतोहि पुत्रः उच्चशिक्षार्थं गच्छति।
पुत्रः उच्चशिक्षार्थं कुत्र गच्छति ?
पुत्रः उच्चशिक्षार्थं मणिपालं गच्छति।
पिता पुत्राय शिक्षां ददाति।
कदापि व्यसनं मा कुरु ।
समयस्य सदुपयोगं कुरु ।
धनस्य अपव्ययं कदापि मा कुरु।
प्रातः शीघ्रमेव उत्तिष्ठ ( उत्थातव्यम् )
रात्रौ अधिकं जागरणं न करणीयम् ।
ओ३म्
२९५ संस्कृत वाक्याभ्यासः
श्वः केतनः भोपालं गमिष्यति।
केतनः तत्र किं करिष्यति ?
केतनः भोपाले व्याख्यानं दास्यति।
केतनः कस्मिन् विषये व्याख्यानं दास्यति ?
केतनः स्वच्छतायाः विषये व्याख्यानं दास्यति।
सः किं वदिष्यति ?
सः स्वच्छतायाः महत्वं वदिष्यति ।
सर्वे किं करिष्यन्ति ?
सर्वे जनाः तस्य व्याख्यानं श्रोष्यन्ति।
न केवलं श्रोष्यन्ति अपितु पालनम् अपि करिष्यन्ति।
सर्वे जनाः स्वच्छताम् इच्छन्ति।
ओ३म्
२९६ संस्कृत वाक्याभ्यासः
कदा – कब ?
कदा पर्यन्तम् – कब तक ?
सः कदा गृहं गमिष्यति ?
विपुलः कदा धनं दास्यति ?
नीति: कदा गीतं गास्यति ?
विवेकः कदा वृक्षारोपणं करिष्यति ?
चिकित्सकः कदा आगमिष्यति ?
वर्षा कदा भविष्यति ?
वर्गः कदा पर्यन्तं चलिष्यति ?
भवान् कदा पर्यन्तं हसिष्यति ?
भवती कदा पर्यन्तं कार्यं करिष्यति ?
सः बालकः कदा पर्यन्तं रोदिष्यति ?
ओ३म्
२९७ संस्कृत वाक्याभ्यासः
संजयः – समाचारपत्रं पठामि ।
विजयः – किमर्थं समाचारपत्रं पठति।
संजयः – अहं तु प्रतिदिनं पठामि।
विजयः – नैव अहं न पठामि।
संजयः – किमर्थं न पठति भवान् ?
विजयः – समाचारपत्रं पठित्वा मम मनः खिन्नं भवति ।
संजयः – मम तु ज्ञानं वर्धते ।
विजयः – भवतः ज्ञानं वर्धते , मम तु अवसादः वर्धते।
– केवलं हिंसायाः , दुराचारस्य च वार्ताः भवन्ति।
संजयः – अहं तु लेखान् एव पठामि अतः ज्ञानं वर्धते।
ओ३म्
२९८ संस्कृत वाक्याभ्यासः
मम पुत्रः श्वः देहलीतः चलिष्यति।
सः रेलयानेन यात्रां करिष्यति।
तेन सः मम आवुत्तः अपि प्रस्थानं करिष्यति।
मम आवुत्तः मम पुत्रस्य कृते पाथेयम् आनेष्यति।
मार्गे मम पुत्रः भोजनं करिष्यति।
मम आवुत्तः अपि भोजनं करिष्यति।
अधुनैव सूचना प्राप्ता ।
रेलयानं विलम्बेन चलति ।
अतः तौ द्वौ विलम्बेन आगमिष्यतः ।
पुत्रः विलम्बेन आगमिष्यति।
आवुत्तः अपि विलम्बेन आगमिष्यति।
( अवुत्तः = जीजाजी )
ओ३म्
२९९ संस्कृत वाक्याभ्यासः
भवतः चिन्तनं सम्यक् अस्ति ।
भवत्या निर्मितं भोजनं सम्यक् अस्ति ।
तस्य स्वास्थ्यं सम्यक् नास्ति।
तस्मिन् नगरे वातावरणं सम्यक् नास्ति।
गतवर्षे सम्यक् वर्षा न अभवत् ।
कुमारस्वामी सम्यक् कार्यं न करोति।
तद् जलं सम्यक् नास्ति , मा पिबतु।
तस्य मनोवृत्तिः सम्यक् नास्ति।
सः शीघ्रं शीघ्रं स्नानं कृतवान् , सम्यक् स्नानं न कृतवान्।
सः औषधं खादति चेत् सम्यक् भविष्यति।
ओ३म्
३०० संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः बालीद्वीपं गतवान् ।
सः परिवारजनैः सह बालीद्वीपं गतवान् ।
बालीद्वीपस्य संस्कृतिं दृष्टवान् ।
बालीद्वीपे अनेकानि मन्दिराणि सन्ति।
तत्र जनाः यज्ञं कुर्वन्ति।
यदा मार्गे कोsपि मिलति तदा ते “ओं स्वस्तिः” इति वदन्ति।
बालीद्वीपे बहु हरीतिमा अस्ति।
औषधीनां वृक्षाः सन्ति ।
तत्रत्या संस्कृतिः भारतसदृशी अस्ति।
केवलं तत्र भाषाभेदः एव अस्ति।
भारतात् अनेके जनाः बालीद्वीपं गच्छन्ति।
#vakyabhyas
२९१ संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः संकल्पं करोति।
अद्य आरभ्य अहं संस्कृत-भाषायां वदिष्यामि।
त्रुटि: भवति चेत् चिन्तां न करिष्यामि।
अहं सरलं वदिष्यामि।
गृहे वदिष्यामि
आपणे वदिष्यामि ।
मन्दिरे वदिष्यामि।
उद्याने वदिष्यामि।
प्रातः वदिष्यामि ।
सायं वदिष्यामि ।
कोsपि हसति तथापि वदिष्यामि।
संस्कृते एव वदिष्यामि।
ओ३म्
२९२ संस्कृत वाक्याभ्यासः
सा पूजा अस्ति ।
= वह पूजा है
पूजा संस्कृत छात्रा अस्ति ।
= पूजा संस्कृत छात्रा है
सा संस्कृतवर्गम् आगच्छति।
= वह संस्कृत वर्ग में आती है।
सा हरीन्द्रः अस्ति
= वह हरीन्द्र है
सः अपि संस्कृतवर्गम् आगच्छति।
= वह भी संस्कृत वर्ग में आता है
सः पुस्तकम् आनयति
= वह पुस्तक लाता है
सः मननः अस्ति।
= वह मनन है
मननः पूर्वं श्रृणोति।
= मनन पहले सुनता है
अनन्तरं मननः वदति।
= बाद में मनन बोलता है।
मननः सम्यक् अभ्यासं करोति।
= मनन अच्छे से अभ्यास करता है।
ओ३म्
२९३ संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः जलं पिबति।
सः ऊष्णं जलं पिबति।
सः प्रातःकाले ऊष्णं जलं पिबति।
मध्याह्ने सः शीतलं जलं पिबति।
सः घटस्य जलं पिबति।
सा फलं खादति।
सा आम्रफलं खादति।
आम्रफलं मधुरम् अस्ति ।
सा स्वादुफलम् अपि खादति।
सा कदलीफलं न खादति।
सा केवलं फलं खादति।
ओ३म्
२९४ संस्कृत वाक्याभ्यासः
पिता पुत्राय आशीर्वादं ददाति।
तेजस्वी भव
यशस्वी भव
पिता किमर्थम् आशीर्वादं ददाति ?
यतोहि पुत्रः उच्चशिक्षार्थं गच्छति।
पुत्रः उच्चशिक्षार्थं कुत्र गच्छति ?
पुत्रः उच्चशिक्षार्थं मणिपालं गच्छति।
पिता पुत्राय शिक्षां ददाति।
कदापि व्यसनं मा कुरु ।
समयस्य सदुपयोगं कुरु ।
धनस्य अपव्ययं कदापि मा कुरु।
प्रातः शीघ्रमेव उत्तिष्ठ ( उत्थातव्यम् )
रात्रौ अधिकं जागरणं न करणीयम् ।
ओ३म्
२९५ संस्कृत वाक्याभ्यासः
श्वः केतनः भोपालं गमिष्यति।
केतनः तत्र किं करिष्यति ?
केतनः भोपाले व्याख्यानं दास्यति।
केतनः कस्मिन् विषये व्याख्यानं दास्यति ?
केतनः स्वच्छतायाः विषये व्याख्यानं दास्यति।
सः किं वदिष्यति ?
सः स्वच्छतायाः महत्वं वदिष्यति ।
सर्वे किं करिष्यन्ति ?
सर्वे जनाः तस्य व्याख्यानं श्रोष्यन्ति।
न केवलं श्रोष्यन्ति अपितु पालनम् अपि करिष्यन्ति।
सर्वे जनाः स्वच्छताम् इच्छन्ति।
ओ३म्
२९६ संस्कृत वाक्याभ्यासः
कदा – कब ?
कदा पर्यन्तम् – कब तक ?
सः कदा गृहं गमिष्यति ?
विपुलः कदा धनं दास्यति ?
नीति: कदा गीतं गास्यति ?
विवेकः कदा वृक्षारोपणं करिष्यति ?
चिकित्सकः कदा आगमिष्यति ?
वर्षा कदा भविष्यति ?
वर्गः कदा पर्यन्तं चलिष्यति ?
भवान् कदा पर्यन्तं हसिष्यति ?
भवती कदा पर्यन्तं कार्यं करिष्यति ?
सः बालकः कदा पर्यन्तं रोदिष्यति ?
ओ३म्
२९७ संस्कृत वाक्याभ्यासः
संजयः – समाचारपत्रं पठामि ।
विजयः – किमर्थं समाचारपत्रं पठति।
संजयः – अहं तु प्रतिदिनं पठामि।
विजयः – नैव अहं न पठामि।
संजयः – किमर्थं न पठति भवान् ?
विजयः – समाचारपत्रं पठित्वा मम मनः खिन्नं भवति ।
संजयः – मम तु ज्ञानं वर्धते ।
विजयः – भवतः ज्ञानं वर्धते , मम तु अवसादः वर्धते।
– केवलं हिंसायाः , दुराचारस्य च वार्ताः भवन्ति।
संजयः – अहं तु लेखान् एव पठामि अतः ज्ञानं वर्धते।
ओ३म्
२९८ संस्कृत वाक्याभ्यासः
मम पुत्रः श्वः देहलीतः चलिष्यति।
सः रेलयानेन यात्रां करिष्यति।
तेन सः मम आवुत्तः अपि प्रस्थानं करिष्यति।
मम आवुत्तः मम पुत्रस्य कृते पाथेयम् आनेष्यति।
मार्गे मम पुत्रः भोजनं करिष्यति।
मम आवुत्तः अपि भोजनं करिष्यति।
अधुनैव सूचना प्राप्ता ।
रेलयानं विलम्बेन चलति ।
अतः तौ द्वौ विलम्बेन आगमिष्यतः ।
पुत्रः विलम्बेन आगमिष्यति।
आवुत्तः अपि विलम्बेन आगमिष्यति।
( अवुत्तः = जीजाजी )
ओ३म्
२९९ संस्कृत वाक्याभ्यासः
भवतः चिन्तनं सम्यक् अस्ति ।
भवत्या निर्मितं भोजनं सम्यक् अस्ति ।
तस्य स्वास्थ्यं सम्यक् नास्ति।
तस्मिन् नगरे वातावरणं सम्यक् नास्ति।
गतवर्षे सम्यक् वर्षा न अभवत् ।
कुमारस्वामी सम्यक् कार्यं न करोति।
तद् जलं सम्यक् नास्ति , मा पिबतु।
तस्य मनोवृत्तिः सम्यक् नास्ति।
सः शीघ्रं शीघ्रं स्नानं कृतवान् , सम्यक् स्नानं न कृतवान्।
सः औषधं खादति चेत् सम्यक् भविष्यति।
ओ३म्
३०० संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः बालीद्वीपं गतवान् ।
सः परिवारजनैः सह बालीद्वीपं गतवान् ।
बालीद्वीपस्य संस्कृतिं दृष्टवान् ।
बालीद्वीपे अनेकानि मन्दिराणि सन्ति।
तत्र जनाः यज्ञं कुर्वन्ति।
यदा मार्गे कोsपि मिलति तदा ते “ओं स्वस्तिः” इति वदन्ति।
बालीद्वीपे बहु हरीतिमा अस्ति।
औषधीनां वृक्षाः सन्ति ।
तत्रत्या संस्कृतिः भारतसदृशी अस्ति।
केवलं तत्र भाषाभेदः एव अस्ति।
भारतात् अनेके जनाः बालीद्वीपं गच्छन्ति।
#vakyabhyas
June 9, 2021
अद्य डा•किरण बेदी इत्यस्याः जन्मदिनम् 🎊🎉🥳
बाल्यं परिवारश्च
डॉ. बेदी इत्यस्याः जन्म १९४९ तमस्य वर्षस्य जून-मासस्य नवमे दिनाङ्के (९/६/१९५९) पञ्जाबराज्यस्य अमृतसर-नगरे अभवत् । तस्याः पितुः नाम प्रकाश लाल, मातुः नाम प्रेमलता अस्ति । तस्याः तिस्रः भगिन्यः सन्ति ।
शिक्षणम्
अमृतसर-नगरस्य सेक्रेड् हार्ट् कॉन्वेन्ट् स्कूल् इत्यस्मिन् विद्यालये किरण १९५५ तः १९६४ पर्यन्तम् अधीतवती । तत्र सा नॅशनल् केडेट् कॉर्प्स् (एन्. सी. सी.) प्रविष्टवती । १९६४ तः १९६८ पर्यन्तं तया अमृतसर-नगरस्य गवर्न्मेण्ट् कॉलेज् फॉर् विमेन् इत्यस्मिन् महाविद्यालये आङ्ग्लभाषायाः (ऑनर्स्) विषये स्नातकस्य (बी. ए.) अध्ययनं कृतम् । महाविद्यालये सा नॅशनल् केडेट् कॉर्प्स् (एन्. सी. सी.) इत्यस्य सर्वश्रेष्ठ केडेट् इति पुरस्कृता । १९७० तमे वर्षे सा पञ्जाबविश्वविद्यालयात् राजनीतिविज्ञान-विषये (पोलिटिकल् साइन्स्) स्नातकोत्तरपदवीं प्राप्तवती । १९८८ तमे वर्षे सा दिल्ली विश्वविद्यालयात् न्यायविषये (law) स्नातकपदवीं प्राप्तवती । १९९३ तमे वर्षे किरण बेदी नवदेहली-नगरस्य ’राष्ट्रीय तकनीकी संस्थान’ इत्यस्याः संस्थायाः ’सामाजिक विज्ञान में नशाखोरी तथा घरेलु हिंसा’ इति विषयम् अधिकृत्य पी. एच्. डी. पदवीं प्राप्तवती ।
प्रथमा महिला आई. पी. एस्. अधिकारी
किरण बेदी आई. पी. एस्. (भारतीय पुलिस् सेवा) इत्यस्यां प्रथमा महिला अधिकारी आसीत् । सा भारतीय पुलिस् सेवायां प्रप्रथमं पुलिस् महानिदेशकत्वेन (ब्युरो ऑफ् पुलिस् रिसर्च् ऍण्ड् डेवलप्मेण्ट्) स्वस्याः दायित्वम् अवहत् । १९७२ तमे वर्षे आई. पी. एस्. प्रशिक्षणं प्राप्य सा तत्पदम् अलङ्कृतवती । तदनन्तरं स्वस्याः कार्याणां प्रभावेन पदोन्नतिं प्राप्य तया बहूनि पदानि अलङ्कृतानि । यथा –
दिल्ली यातायात पुलिस् प्रमुख
नार्कॉटिक्स् कन्ट्रोल् ब्युरो
डेप्युटी इन्स्पेक्टर् जनरल् ऑफ् पुलिस्, मिजोरम
इन्स्पेक्टर् जनरल् ऑफ् प्रिज़न्, तिहाड
स्पेशल् सेक्रेटरी टु लेफ्टीनेण्ट् गवर्नर्, दिल्ली
जॉइण्ट् कमिशनर् ऑफ् पुलिस् ट्रेनिङ्ग्
स्पेशल् कमिशनर् ऑफ् पुलिस् इण्टेलिजेन्स्
यू. एन्. सिविलियन् पुलिस् अड्वाइजर्
महानिदेशक, होम् गार्ड् तथा नागरिक रक्षा
महानिदेशक, पुलिस् अनुसन्धान एवं विकास ब्युरो
विशिष्टानि कार्याणि
तिहाड-कारावासिनां स्वभावे परिवर्तनम्
दिल्ली-नगरस्थे तिहाड-नामके भारतस्य बृहत्तमे कारागारे यदा किरण महानिरीक्षिका आसीत् तदा तया कारागारस्य कारावासिनां हृदयपरिवर्तनाय एकम् अभियानं चालितम् आसीत् । कारावासिभ्यः योगस्य, ध्यानस्य, संस्काराणां च शिक्षणस्य व्यवस्था तया कृता । यद्यपि इदं कार्यं बहुकठिनम् आसीत् तथापि दृढनिश्चया किरण बेदी तिहाड-कारागारम् आश्रमवत् परिवर्तितवती । अनेन प्रसङ्गेन अपि सम्पूर्णे भारते किरण बेदी इत्यस्याः ख्यातिः वर्धिता ।
क्रेन् बेदी
किरण बेदी यदा नवदेहली-नगरस्य ट्रॅफिक् कमिशनर् आसीत् तदा एकस्मिन् दिवसे तत्कालीनेन प्रधानमन्त्रिणा इन्दिरा गान्धी इत्याख्यया यातायातनियमस्य भङ्गः कृतः आसीत् । कर्तव्यपराधीना किरण बेदी इन्दिरा गान्धी इत्यस्याः वाहनं क्रेन्-यन्त्रेण नीतवती आसीत् । तत्कालादेव किरण बेदी ’क्रेन् बेदी’ इति प्रसिद्धा अभवत् । अस्य प्रसङ्गस्य प्रभावेन इन्दिरा गान्धी उक्तवती यत् – “अस्माकं भारतदेशे किरण बेदी सदृशानाम् अधिकारिणाम् आवश्यकता वर्तते” इति ।
बाल्यं परिवारश्च
डॉ. बेदी इत्यस्याः जन्म १९४९ तमस्य वर्षस्य जून-मासस्य नवमे दिनाङ्के (९/६/१९५९) पञ्जाबराज्यस्य अमृतसर-नगरे अभवत् । तस्याः पितुः नाम प्रकाश लाल, मातुः नाम प्रेमलता अस्ति । तस्याः तिस्रः भगिन्यः सन्ति ।
शिक्षणम्
अमृतसर-नगरस्य सेक्रेड् हार्ट् कॉन्वेन्ट् स्कूल् इत्यस्मिन् विद्यालये किरण १९५५ तः १९६४ पर्यन्तम् अधीतवती । तत्र सा नॅशनल् केडेट् कॉर्प्स् (एन्. सी. सी.) प्रविष्टवती । १९६४ तः १९६८ पर्यन्तं तया अमृतसर-नगरस्य गवर्न्मेण्ट् कॉलेज् फॉर् विमेन् इत्यस्मिन् महाविद्यालये आङ्ग्लभाषायाः (ऑनर्स्) विषये स्नातकस्य (बी. ए.) अध्ययनं कृतम् । महाविद्यालये सा नॅशनल् केडेट् कॉर्प्स् (एन्. सी. सी.) इत्यस्य सर्वश्रेष्ठ केडेट् इति पुरस्कृता । १९७० तमे वर्षे सा पञ्जाबविश्वविद्यालयात् राजनीतिविज्ञान-विषये (पोलिटिकल् साइन्स्) स्नातकोत्तरपदवीं प्राप्तवती । १९८८ तमे वर्षे सा दिल्ली विश्वविद्यालयात् न्यायविषये (law) स्नातकपदवीं प्राप्तवती । १९९३ तमे वर्षे किरण बेदी नवदेहली-नगरस्य ’राष्ट्रीय तकनीकी संस्थान’ इत्यस्याः संस्थायाः ’सामाजिक विज्ञान में नशाखोरी तथा घरेलु हिंसा’ इति विषयम् अधिकृत्य पी. एच्. डी. पदवीं प्राप्तवती ।
प्रथमा महिला आई. पी. एस्. अधिकारी
किरण बेदी आई. पी. एस्. (भारतीय पुलिस् सेवा) इत्यस्यां प्रथमा महिला अधिकारी आसीत् । सा भारतीय पुलिस् सेवायां प्रप्रथमं पुलिस् महानिदेशकत्वेन (ब्युरो ऑफ् पुलिस् रिसर्च् ऍण्ड् डेवलप्मेण्ट्) स्वस्याः दायित्वम् अवहत् । १९७२ तमे वर्षे आई. पी. एस्. प्रशिक्षणं प्राप्य सा तत्पदम् अलङ्कृतवती । तदनन्तरं स्वस्याः कार्याणां प्रभावेन पदोन्नतिं प्राप्य तया बहूनि पदानि अलङ्कृतानि । यथा –
दिल्ली यातायात पुलिस् प्रमुख
नार्कॉटिक्स् कन्ट्रोल् ब्युरो
डेप्युटी इन्स्पेक्टर् जनरल् ऑफ् पुलिस्, मिजोरम
इन्स्पेक्टर् जनरल् ऑफ् प्रिज़न्, तिहाड
स्पेशल् सेक्रेटरी टु लेफ्टीनेण्ट् गवर्नर्, दिल्ली
जॉइण्ट् कमिशनर् ऑफ् पुलिस् ट्रेनिङ्ग्
स्पेशल् कमिशनर् ऑफ् पुलिस् इण्टेलिजेन्स्
यू. एन्. सिविलियन् पुलिस् अड्वाइजर्
महानिदेशक, होम् गार्ड् तथा नागरिक रक्षा
महानिदेशक, पुलिस् अनुसन्धान एवं विकास ब्युरो
विशिष्टानि कार्याणि
तिहाड-कारावासिनां स्वभावे परिवर्तनम्
दिल्ली-नगरस्थे तिहाड-नामके भारतस्य बृहत्तमे कारागारे यदा किरण महानिरीक्षिका आसीत् तदा तया कारागारस्य कारावासिनां हृदयपरिवर्तनाय एकम् अभियानं चालितम् आसीत् । कारावासिभ्यः योगस्य, ध्यानस्य, संस्काराणां च शिक्षणस्य व्यवस्था तया कृता । यद्यपि इदं कार्यं बहुकठिनम् आसीत् तथापि दृढनिश्चया किरण बेदी तिहाड-कारागारम् आश्रमवत् परिवर्तितवती । अनेन प्रसङ्गेन अपि सम्पूर्णे भारते किरण बेदी इत्यस्याः ख्यातिः वर्धिता ।
क्रेन् बेदी
किरण बेदी यदा नवदेहली-नगरस्य ट्रॅफिक् कमिशनर् आसीत् तदा एकस्मिन् दिवसे तत्कालीनेन प्रधानमन्त्रिणा इन्दिरा गान्धी इत्याख्यया यातायातनियमस्य भङ्गः कृतः आसीत् । कर्तव्यपराधीना किरण बेदी इन्दिरा गान्धी इत्यस्याः वाहनं क्रेन्-यन्त्रेण नीतवती आसीत् । तत्कालादेव किरण बेदी ’क्रेन् बेदी’ इति प्रसिद्धा अभवत् । अस्य प्रसङ्गस्य प्रभावेन इन्दिरा गान्धी उक्तवती यत् – “अस्माकं भारतदेशे किरण बेदी सदृशानाम् अधिकारिणाम् आवश्यकता वर्तते” इति ।
June 9, 2021
🦚🦚🦚🦚🦚
लट् लकार
🙏🙏🙏🙏🙏
Vandana
वर्तमाने लट्- वर्तमान काल में लट् लकार का प्रयोग होता है। क्रिया के जिस रूप से कार्य का वर्तमान समय में होना पाया जाता है, उसे वर्तमान काल कहते हैं, जैसे- राम घर जाता है- रामः गृहं गच्छति। इस वाक्य में 'जाना' क्रिया का प्रारम्भ होना तो पाया जाता है, लेकिन समाप्त होने का संकेत नहीं मिल रहा है। 'जाना' क्रिया निरन्तर चल रही है। अतः यहाँ वर्तमान काल है।
Vandana vandana
क्रिया सदैव अपने कर्ता के अनुसार ही प्रयुक्त होती है। कर्ता जिस पुरुष, वचन तथा काल का होता है, क्रिया भी उसी पुरुष, वचन तथा काल की ही प्रयुक्त होती है। यह स्पष्ट ही किया जा चुका है कि मध्यम पुरुष में युष्मद् शब्द (त्वम्) के रूप तथा उत्तम पुरुष में अस्मद् शब्द (अहम्) के रूप ही प्रयुक्त होते हैं। शेष जितने भी संज्ञा या सर्वनाम के रूप हैं, वे सब प्रथम पुरुष में ही प्रयोग किये जाते हैं।
Vandana vandana
लट् लकार वर्तमान काल धातु रूप संरचना
पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथमपुरूष ति त: अन्ति
मध्यमपुरूष सि थ: थ
उत्तमपुरूष आमि आव: आम:
लट् लकार वर्तमान काल धातु रूप के कुछ उदाहरण
1. पठ् धातु
पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथमपुरुष पठति पठत: पठन्ति
मध्यमपुरुष पठसि पठथः पठथ
उत्तमपुरुष पठामि पठावः पठामः
2. गम् / गच्छ धातु
पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथमपुरुषः गच्छति गच्छतः गच्छन्ति
मध्यमपुरुषः गच्छसि गच्छथः गच्छथ
उत्तमपुरुषः गच्छामि गच्छावः गच्छामः
3. लिख् धातु
पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथमपुरुष लिखति लिखतः लिखन्ति
मध्यमपुरुष लिखसि लिखथः लिखथ
उत्तमपुरुष लिखामि लिखावः लिखामः
4. भू / भव् धातु
पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथमपुरुषः भवति भवतः भवन्ति
मध्यमपुरुषः भवसि भवथः भवथ
उत्तमपुरुषः भवामि भवावः भवामः
लट् लकार के वाक्य एवं उदाहरण
पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष वह पढ़ता है।
सः पठति।
वह पढ़ती है।
सा पठति।
फल गिरता है।
फलं पतति।
आप जाते हैं।
भवान् गच्छति। वे दोनों पढ़ते हैं।
तौ पठतः।
वे दोनों पढ़ती हैं।
ते पठतः।
दो फल गिरते हैं।
फले पततः।
आप दोनों जाते हैं।
भवन्तौ गच्छतः। वे सब पढ़ते हैं।
ते पठन्ति।
वे सब पढ़ती हैं।
ता पठन्ति।
फल गिरते हैं।
फलानि पतन्ति।
आप सब जाते हैं।
भवन्तः गच्छन्ति।
मध्यम पुरुष तुम पढ़ते हो।
त्वं पठसि। तुम दोनों पढ़ते हो।
युवां पठथः। तुम सब पढ़ते हो।
यूयं पठथ।
उत्तम पुरुष मैं पढ़ता हूँ।
अहं पठामि। हम दोनों पढ़ते हैं।
आवां पठावः। हम सब पढ़ते हैं।
वयं पठामः।
1. युष्मद् तथा अस्मद् के रूप स्त्रीलिंग तथा पुल्लिंग में एक समान ही होते हैं।
2. वर्तमान काल की क्रिया के आगे 'स्म' जोड़ देने पर वह भूतकाल की हो जाती है, जैसे- रामः गच्छति। (राम जाता है), वर्तमान काल- रामः गच्छति स्म। (राम गया था) भूत काल।
लट् लकार में अनुवाद or लट् लकार के वाक्य
अहम् पठामि । - मैं पढ रहा हूँ ।
अहम् खादामि । - मैं खा रहा हूँ।
अहम् वदामि । (मैं बोल रहा हूँ)
त्वम गच्छसि । (तुम जा रहे हो)
सः पठति (वह पढता है)
तौ पठतः (वे दोनो पढते हैं)
ते पठन्ति (वे सब पढते हैं)
युवाम वदथः (तुम दोनो बताते हो )
युयम् वदथ (तुम सब बताते हो, बता रहे हो)
आवाम् क्षिपावः (हम दोनो फेंकते हैं)
वयं सत्यम् कथामः (हम-सब सत्य कहते हैं)
लट् लकार के अन्य हिन्दी वाक्यों का अनुवाद व उदाहरण
जब मैं यहाँ होता हूँ तब वह दुष्ट भी यहीं होता है। - यदा अहम् अत्र भवामि तदा सः दुष्टः अपि अत्रैव भवति।
जब हम दोनों विद्यालय में होते हैं… - यदा आवां विद्यालये भवावः …
तब तुम दोनों विद्यालय में क्यों नहीं होते हो ? - तदा युवां विद्यालये कथं न भवथः ?
जब हम सब प्रसन्न होते हैं तब वे भी प्रसन्न होते हैं। - यदा वयं प्रसन्नाः भवामः तदा ते अपि प्रसन्नाः भवन्ति।
प्राचीन काल में हर गाँव में कुएँ होते थे। - प्राचीने काले सर्वेषु ग्रामेषु कूपाः भवन्ति स्म।
सब गाँवों में मन्दिर होते थे। - सर्वेषु ग्रामेषु मन्दिराणि भवन्ति स्म।
मेरे गाँव में उत्सव होता था। - मम ग्रामे उत्सवः भवति स्म।
आजकल मनुष्य दूसरों के सुख से पीड़ित होता है। - अद्यत्वे मर्त्यः परेषां सुखेन पीडितः भवति।
जो परिश्रमी होता है वही सुखी होता है। - यः परिश्रमी भवति सः एव सुखी भवति।
केवल बेटे ही सब कुछ नहीं होते… - केवलं पुत्राः एव सर्वं न भवन्ति खलु…
बेटियाँ बेटों से कम नहीं होतीं। - सुताः सुतेभ्यः न्यूनाः न भवन्ति।
लट् लकार
🙏🙏🙏🙏🙏
Vandana
वर्तमाने लट्- वर्तमान काल में लट् लकार का प्रयोग होता है। क्रिया के जिस रूप से कार्य का वर्तमान समय में होना पाया जाता है, उसे वर्तमान काल कहते हैं, जैसे- राम घर जाता है- रामः गृहं गच्छति। इस वाक्य में 'जाना' क्रिया का प्रारम्भ होना तो पाया जाता है, लेकिन समाप्त होने का संकेत नहीं मिल रहा है। 'जाना' क्रिया निरन्तर चल रही है। अतः यहाँ वर्तमान काल है।
Vandana vandana
क्रिया सदैव अपने कर्ता के अनुसार ही प्रयुक्त होती है। कर्ता जिस पुरुष, वचन तथा काल का होता है, क्रिया भी उसी पुरुष, वचन तथा काल की ही प्रयुक्त होती है। यह स्पष्ट ही किया जा चुका है कि मध्यम पुरुष में युष्मद् शब्द (त्वम्) के रूप तथा उत्तम पुरुष में अस्मद् शब्द (अहम्) के रूप ही प्रयुक्त होते हैं। शेष जितने भी संज्ञा या सर्वनाम के रूप हैं, वे सब प्रथम पुरुष में ही प्रयोग किये जाते हैं।
Vandana vandana
लट् लकार वर्तमान काल धातु रूप संरचना
पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथमपुरूष ति त: अन्ति
मध्यमपुरूष सि थ: थ
उत्तमपुरूष आमि आव: आम:
लट् लकार वर्तमान काल धातु रूप के कुछ उदाहरण
1. पठ् धातु
पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथमपुरुष पठति पठत: पठन्ति
मध्यमपुरुष पठसि पठथः पठथ
उत्तमपुरुष पठामि पठावः पठामः
2. गम् / गच्छ धातु
पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथमपुरुषः गच्छति गच्छतः गच्छन्ति
मध्यमपुरुषः गच्छसि गच्छथः गच्छथ
उत्तमपुरुषः गच्छामि गच्छावः गच्छामः
3. लिख् धातु
पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथमपुरुष लिखति लिखतः लिखन्ति
मध्यमपुरुष लिखसि लिखथः लिखथ
उत्तमपुरुष लिखामि लिखावः लिखामः
4. भू / भव् धातु
पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथमपुरुषः भवति भवतः भवन्ति
मध्यमपुरुषः भवसि भवथः भवथ
उत्तमपुरुषः भवामि भवावः भवामः
लट् लकार के वाक्य एवं उदाहरण
पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष वह पढ़ता है।
सः पठति।
वह पढ़ती है।
सा पठति।
फल गिरता है।
फलं पतति।
आप जाते हैं।
भवान् गच्छति। वे दोनों पढ़ते हैं।
तौ पठतः।
वे दोनों पढ़ती हैं।
ते पठतः।
दो फल गिरते हैं।
फले पततः।
आप दोनों जाते हैं।
भवन्तौ गच्छतः। वे सब पढ़ते हैं।
ते पठन्ति।
वे सब पढ़ती हैं।
ता पठन्ति।
फल गिरते हैं।
फलानि पतन्ति।
आप सब जाते हैं।
भवन्तः गच्छन्ति।
मध्यम पुरुष तुम पढ़ते हो।
त्वं पठसि। तुम दोनों पढ़ते हो।
युवां पठथः। तुम सब पढ़ते हो।
यूयं पठथ।
उत्तम पुरुष मैं पढ़ता हूँ।
अहं पठामि। हम दोनों पढ़ते हैं।
आवां पठावः। हम सब पढ़ते हैं।
वयं पठामः।
1. युष्मद् तथा अस्मद् के रूप स्त्रीलिंग तथा पुल्लिंग में एक समान ही होते हैं।
2. वर्तमान काल की क्रिया के आगे 'स्म' जोड़ देने पर वह भूतकाल की हो जाती है, जैसे- रामः गच्छति। (राम जाता है), वर्तमान काल- रामः गच्छति स्म। (राम गया था) भूत काल।
लट् लकार में अनुवाद or लट् लकार के वाक्य
अहम् पठामि । - मैं पढ रहा हूँ ।
अहम् खादामि । - मैं खा रहा हूँ।
अहम् वदामि । (मैं बोल रहा हूँ)
त्वम गच्छसि । (तुम जा रहे हो)
सः पठति (वह पढता है)
तौ पठतः (वे दोनो पढते हैं)
ते पठन्ति (वे सब पढते हैं)
युवाम वदथः (तुम दोनो बताते हो )
युयम् वदथ (तुम सब बताते हो, बता रहे हो)
आवाम् क्षिपावः (हम दोनो फेंकते हैं)
वयं सत्यम् कथामः (हम-सब सत्य कहते हैं)
लट् लकार के अन्य हिन्दी वाक्यों का अनुवाद व उदाहरण
जब मैं यहाँ होता हूँ तब वह दुष्ट भी यहीं होता है। - यदा अहम् अत्र भवामि तदा सः दुष्टः अपि अत्रैव भवति।
जब हम दोनों विद्यालय में होते हैं… - यदा आवां विद्यालये भवावः …
तब तुम दोनों विद्यालय में क्यों नहीं होते हो ? - तदा युवां विद्यालये कथं न भवथः ?
जब हम सब प्रसन्न होते हैं तब वे भी प्रसन्न होते हैं। - यदा वयं प्रसन्नाः भवामः तदा ते अपि प्रसन्नाः भवन्ति।
प्राचीन काल में हर गाँव में कुएँ होते थे। - प्राचीने काले सर्वेषु ग्रामेषु कूपाः भवन्ति स्म।
सब गाँवों में मन्दिर होते थे। - सर्वेषु ग्रामेषु मन्दिराणि भवन्ति स्म।
मेरे गाँव में उत्सव होता था। - मम ग्रामे उत्सवः भवति स्म।
आजकल मनुष्य दूसरों के सुख से पीड़ित होता है। - अद्यत्वे मर्त्यः परेषां सुखेन पीडितः भवति।
जो परिश्रमी होता है वही सुखी होता है। - यः परिश्रमी भवति सः एव सुखी भवति।
केवल बेटे ही सब कुछ नहीं होते… - केवलं पुत्राः एव सर्वं न भवन्ति खलु…
बेटियाँ बेटों से कम नहीं होतीं। - सुताः सुतेभ्यः न्यूनाः न भवन्ति।
June 9, 2021
एकस्य धनिकस्य गृहम् एकः चोरः चोरयितुं गतवान्।
तस्य गृहस्य अन्तः यत्र शेवधिः स्थापितः आसीत् तस्य उपरि लिखितम् आसीत्
४५६ एतान् अङ्कान् नोदयति चेत् शेवधेः द्वारम् उद्घाटितं भविष्यति इति।
यदा सः चोरः एतान् अङ्कान् नोदितवान् तदा उच्चैः सङ्केतध्वनिः अभवत्।
ध्वनिं श्रुत्वा झटिति तस्य धनिकस्य गृहम् आरक्षकाः आगतवन्तः।
आरक्षकाः आगत्य तं चोरं गृहीतवन्तः।
गमनसमये सः चोरः धनिकम् उक्तवान्- अद्यारभ्य मानवतायां मम विश्वासः समाप्तः।
-प्रदीपः!
😁😂😆🤣😁😂😁🤣
#hasya
तस्य गृहस्य अन्तः यत्र शेवधिः स्थापितः आसीत् तस्य उपरि लिखितम् आसीत्
४५६ एतान् अङ्कान् नोदयति चेत् शेवधेः द्वारम् उद्घाटितं भविष्यति इति।
यदा सः चोरः एतान् अङ्कान् नोदितवान् तदा उच्चैः सङ्केतध्वनिः अभवत्।
ध्वनिं श्रुत्वा झटिति तस्य धनिकस्य गृहम् आरक्षकाः आगतवन्तः।
आरक्षकाः आगत्य तं चोरं गृहीतवन्तः।
गमनसमये सः चोरः धनिकम् उक्तवान्- अद्यारभ्य मानवतायां मम विश्वासः समाप्तः।
-प्रदीपः!
😁😂😆🤣😁😂😁🤣
#hasya
June 9, 2021
June 9, 2021
June 9, 2021
June 9, 2021
June 9, 2021
June 9, 2021
June 9, 2021
पूर्वलडाके चीनस्य युद्धविमानानां डयनप्रदर्शनम्। जाग्रतया भारतम्।
नवदिल्ली> पूर्वलडाके चीनस्य व्योमसेनायाः डयनप्रदर्शनम्। चीनस्य युद्धविमानैः कृतान् डयनप्रदर्शनसंबन्धिकार्यान् सूक्ष्मतया निरीक्ष्यमाणः अस्ति इति भारतेन प्रोक्तम्। लडाके भारतीयसीमाप्रान्तव्योमक्षेत्रेषु एव एषा घटना।
चीनस्य जे११, जे१६ इत्यादिभिः द्वाविंशति युद्धविमानैः एव डयनप्रदर्शनं कृतम्। चीनस्य होतन्, गार गुण्स, कष्कर् इत्यादि व्योमपत्तनस्थविमानाः व्योमडयनप्रदर्शने भागं स्वीकृतवन्तः। समीपकाले चीनेन एतानि विमानपत्तनानि विविधविमानानां अनायासोड्डयनाय नवीकृतानि आसन्। चीनस्य व्योमपरिधौ एव डयनप्रदर्शनमिति भारतीयसेनावृन्दैः प्रोक्तम्।
विमानं व्योमावर्ते निपत्य त्रयः जनाः व्रणिताः।
नवदिल्ली>विस्तारस्य बोयिङ् ७३७ विमानम् एव व्योमावर्ते निपतितम्। मुम्बैनगरात् कोलकत्ता नगरं प्रति प्रस्थितं विमानं भूमौ स्थगनात्पूर्वं बहुवारं व्योमावर्ते पतितम् अभवत्। १३ यात्रिकाः विमाने आसन्। भूतलावरोहणाय पञ्चदश निमेषात्पूर्वमेव विमानं व्योमावर्ते निपतितम् इति विस्तारस्य वक्तारम् उद्धृत्य भारतीयमुद्रणन्यासेन (प्रस् ट्रस्ट् ओफ् इन्ट्यया) आवेदितम्। विमानपत्तनस्थानां स्वास्थ्यप्रवर्तकानां प्राथमिकपरिचर्यानन्तरं यात्रिकाः आतुरालयं नीताः।
~ संप्रति वार्ता
पूर्वलडाके चीनस्य युद्धविमानानां डयनप्रदर्शनम्। जाग्रतया भारतम्।
नवदिल्ली> पूर्वलडाके चीनस्य व्योमसेनायाः डयनप्रदर्शनम्। चीनस्य युद्धविमानैः कृतान् डयनप्रदर्शनसंबन्धिकार्यान् सूक्ष्मतया निरीक्ष्यमाणः अस्ति इति भारतेन प्रोक्तम्। लडाके भारतीयसीमाप्रान्तव्योमक्षेत्रेषु एव एषा घटना।
चीनस्य जे११, जे१६ इत्यादिभिः द्वाविंशति युद्धविमानैः एव डयनप्रदर्शनं कृतम्। चीनस्य होतन्, गार गुण्स, कष्कर् इत्यादि व्योमपत्तनस्थविमानाः व्योमडयनप्रदर्शने भागं स्वीकृतवन्तः। समीपकाले चीनेन एतानि विमानपत्तनानि विविधविमानानां अनायासोड्डयनाय नवीकृतानि आसन्। चीनस्य व्योमपरिधौ एव डयनप्रदर्शनमिति भारतीयसेनावृन्दैः प्रोक्तम्।
विमानं व्योमावर्ते निपत्य त्रयः जनाः व्रणिताः।
नवदिल्ली>विस्तारस्य बोयिङ् ७३७ विमानम् एव व्योमावर्ते निपतितम्। मुम्बैनगरात् कोलकत्ता नगरं प्रति प्रस्थितं विमानं भूमौ स्थगनात्पूर्वं बहुवारं व्योमावर्ते पतितम् अभवत्। १३ यात्रिकाः विमाने आसन्। भूतलावरोहणाय पञ्चदश निमेषात्पूर्वमेव विमानं व्योमावर्ते निपतितम् इति विस्तारस्य वक्तारम् उद्धृत्य भारतीयमुद्रणन्यासेन (प्रस् ट्रस्ट् ओफ् इन्ट्यया) आवेदितम्। विमानपत्तनस्थानां स्वास्थ्यप्रवर्तकानां प्राथमिकपरिचर्यानन्तरं यात्रिकाः आतुरालयं नीताः।
~ संप्रति वार्ता
June 9, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - अमावस्या शाम 04:22 तक तत्पश्चात प्रतिपदा
⛅ दिनांक - 10 जून 2021
⛅ दिन - गुरुवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - ज्येष्ठ
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - रोहिणी सुबह 11:45 तक तत्पश्चात मॄगशिरा
⛅ योग - धृति सुबह 07:49 तक तत्पश्चात शूल
⛅ राहुकाल - दोपहर 02:19 से शाम 03:59 तक
⛅ सूर्योदय - 05:57
⛅ सूर्यास्त - 19:18
⛅ दिशाशूल - दक्षिण दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण - दर्श-भावुका अमावस्या, शनैश्वर जयंती
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - अमावस्या शाम 04:22 तक तत्पश्चात प्रतिपदा
⛅ दिनांक - 10 जून 2021
⛅ दिन - गुरुवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - ज्येष्ठ
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - रोहिणी सुबह 11:45 तक तत्पश्चात मॄगशिरा
⛅ योग - धृति सुबह 07:49 तक तत्पश्चात शूल
⛅ राहुकाल - दोपहर 02:19 से शाम 03:59 तक
⛅ सूर्योदय - 05:57
⛅ सूर्यास्त - 19:18
⛅ दिशाशूल - दक्षिण दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण - दर्श-भावुका अमावस्या, शनैश्वर जयंती
June 9, 2021
June 9, 2021
June 9, 2021
June 9, 2021
तावद्भयस्य भेतव्यं ।
यावद्भयमनागतम् ।।
आगतं तु भयं वीक्ष्य ।
नरः कुर्याद्यथोचितम् ।। 97/050 ।।
अर्थः-
जब तक भय का आगमन न हो, तब तक भय से भयभीत नहीं होना चाहिये । आन पडे भय को देख कर मनुष्य को अपने योग्यतानुसार उचित कार्य करना चाहिये ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ತಾವದ್ಭಯಸ್ಯ ಭೇತವ್ಯಂ |
ಯಾವದ್ಭಯಮನಾಗತಮ್ ||
ಆಗತಂ ತು ಭಯಂ ವೀಕ್ಷ್ಯ |
ನರಃ ಕುರ್ಯಾದ್ಯಥೋಚಿತಮ್ || 97/050 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಎಲ್ಲಿಯವರೆಗೂ ಭಯವು ಬಂದೊದಗುವುದಿಲ್ಲವೋ, ಅಲ್ಲಿಯವರೆಗೂ ಆ ಭಯಕ್ಕೆ ಭಯಪಡಬಾರದು. ಬಂದೊದಗಿದ ಭಯವನ್ನು ಕಂಡು ಮನುಷ್ಯನು ತನ್ನ ಯೋಗ್ಯತಾನುಸಾರ ಉಚಿತವಾಗಿ ವ್ಯವಹರಿಸಬೇಕು.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
tAvadbhayasya bhEtavyam |
yAvadbhayamanAgatam ||
Agatam tu bhayam vIkShya |
narah kuryAdyathOchitam || 97/050 ||
MEANING:
Untill a person has not to scare with the scare it doesnt appear or occur. When the scare hit a person, he has to do as he seems good to do against it as per his capacity.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
यावद्भयमनागतम् ।।
आगतं तु भयं वीक्ष्य ।
नरः कुर्याद्यथोचितम् ।। 97/050 ।।
अर्थः-
जब तक भय का आगमन न हो, तब तक भय से भयभीत नहीं होना चाहिये । आन पडे भय को देख कर मनुष्य को अपने योग्यतानुसार उचित कार्य करना चाहिये ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ತಾವದ್ಭಯಸ್ಯ ಭೇತವ್ಯಂ |
ಯಾವದ್ಭಯಮನಾಗತಮ್ ||
ಆಗತಂ ತು ಭಯಂ ವೀಕ್ಷ್ಯ |
ನರಃ ಕುರ್ಯಾದ್ಯಥೋಚಿತಮ್ || 97/050 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಎಲ್ಲಿಯವರೆಗೂ ಭಯವು ಬಂದೊದಗುವುದಿಲ್ಲವೋ, ಅಲ್ಲಿಯವರೆಗೂ ಆ ಭಯಕ್ಕೆ ಭಯಪಡಬಾರದು. ಬಂದೊದಗಿದ ಭಯವನ್ನು ಕಂಡು ಮನುಷ್ಯನು ತನ್ನ ಯೋಗ್ಯತಾನುಸಾರ ಉಚಿತವಾಗಿ ವ್ಯವಹರಿಸಬೇಕು.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
tAvadbhayasya bhEtavyam |
yAvadbhayamanAgatam ||
Agatam tu bhayam vIkShya |
narah kuryAdyathOchitam || 97/050 ||
MEANING:
Untill a person has not to scare with the scare it doesnt appear or occur. When the scare hit a person, he has to do as he seems good to do against it as per his capacity.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
June 9, 2021
June 9, 2021
🍃 रागिराधुतिगर्वादारदाहः महसा हह।
यान् अगात भरद्वाजम् आयासी दमगाहिनः ॥ १३॥
🔸तामसी, उपद्रवी, दम्भी, अनियंत्रित शत्रुदल को अपने तेज से दहन करने वाले शूरवीर राम के निकट, भारद्वाज आदि संयमी ऋषि, थकान से क्लांत पँहुच याचना की।
🍃 नो हि गाम् अदसीयामाजत् व आरभत गा; न या।
हह सा आह महोदारदार्वागतिधुरा गिरा ॥ १३॥
🔸सत्यभामा, अदासी पुष्पधारी कृष्ण, के शब्दों पर ना तो ध्यान ही दी ना तो कुछ बोली जब तक कि कृष्ण ने पारिजात वृक्ष को लाने का संकल्प ना लिया।
#Viloma_Kavya
यान् अगात भरद्वाजम् आयासी दमगाहिनः ॥ १३॥
🔸तामसी, उपद्रवी, दम्भी, अनियंत्रित शत्रुदल को अपने तेज से दहन करने वाले शूरवीर राम के निकट, भारद्वाज आदि संयमी ऋषि, थकान से क्लांत पँहुच याचना की।
विलोम श्लोक :—
🍃 नो हि गाम् अदसीयामाजत् व आरभत गा; न या।
हह सा आह महोदारदार्वागतिधुरा गिरा ॥ १३॥
🔸सत्यभामा, अदासी पुष्पधारी कृष्ण, के शब्दों पर ना तो ध्यान ही दी ना तो कुछ बोली जब तक कि कृष्ण ने पारिजात वृक्ष को लाने का संकल्प ना लिया।
#Viloma_Kavya
June 9, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ पंचदशः अध्याय
♦️श्लोक :- ५
त्यजन्ति मित्राणि धनैर्विहीनं, दाराश्च भृत्याश्च सुहृज्जनाश्च।
तंचार्थवन्तं पुनाराश्रयन्ते, ह्यर्थो हि लोके पुरुषस्य बन्धुः।।५।।
♦️भावार्थ - धन से विहीन व्यक्ति को उसके मित्र, नौकर चाकर, बन्धु-बान्धव, घर की स्त्रियाँ, यहाँ कि पत्नी भी त्याग देती है।
♦️श्लोक :- ६
अन्यायोपार्जितं वित्तं दशवर्षाणि तिष्ठति।
प्राप्ते चैकादशे वर्षे समूलं तद् विनश्यति।।६।।
♦️भावार्थ - अन्याय, अधर्म अनीति से कमाया हुआ धन दस वर्ष तक रहता है ग्यारहवें वर्ष के प्रारम्भ में ब्याज और मूल सहित नष्ट हो जाता है।
#Chanakya
✒️ पंचदशः अध्याय
♦️श्लोक :- ५
त्यजन्ति मित्राणि धनैर्विहीनं, दाराश्च भृत्याश्च सुहृज्जनाश्च।
तंचार्थवन्तं पुनाराश्रयन्ते, ह्यर्थो हि लोके पुरुषस्य बन्धुः।।५।।
♦️भावार्थ - धन से विहीन व्यक्ति को उसके मित्र, नौकर चाकर, बन्धु-बान्धव, घर की स्त्रियाँ, यहाँ कि पत्नी भी त्याग देती है।
♦️श्लोक :- ६
अन्यायोपार्जितं वित्तं दशवर्षाणि तिष्ठति।
प्राप्ते चैकादशे वर्षे समूलं तद् विनश्यति।।६।।
♦️भावार्थ - अन्याय, अधर्म अनीति से कमाया हुआ धन दस वर्ष तक रहता है ग्यारहवें वर्ष के प्रारम्भ में ब्याज और मूल सहित नष्ट हो जाता है।
#Chanakya
June 9, 2021
June 10, 2021
ओ३म्
३०१ संस्कृत वाक्याभ्यासः
मार्गम् उभयतः वृक्षाः सन्ति।
वृक्षेषु खगाः निवसन्ति।
वृक्षेषु चिक्रोडाः अपि निवसन्ति।
चिक्रोडाः इतः धावन्ति।
चिक्रोडाः ततः धावन्ति।
चिक्रोडाः अत्र धावन्ति।
क्रोडाः तत्र धावन्ति।
चिक्रोडाः उपरि गच्छन्ति।
चिक्रोडाः अधः आगच्छन्ति।
चिक्रोडाः वेगेन धावन्ति।
चिक्रोडाः मन्दं न धावन्ति।
यदा अन्नं मिलति तदा तिष्ठन्ति।
पुच्छम् उपरि कृत्वा धावन्ति।
चिक्रोडाः फलानि खादन्ति।
चिक्रोडाः तृणं खादन्ति।
( चिक्रोडाः = गिलहरियाँ )
ओ३म्
३०२ संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः माम् आह्वयति ।
= वह मुझे बुलाता है ।
सः उच्चै: आह्वयति
= वह जोर से बुलाता है।
अहं स्थितवान् ( अतिष्ठम् )
= मैं रुक गया ।
तस्य पार्श्वम् अहं गतवान्।
= उसके पास मैं गया।
सः मह्यम् एकं स्यूतं दत्तवान्।
= उसने मुझे एक थैला दिया।
सः अवदत्।
= वह बोला
गतदिने भवान् मम आपणे विस्मृतवान्।
= कल आप मेरी दूकान पर भूल गए थे।
स्यूते भवतः कार्यालयस्य लेख्यपत्राणि सन्ति।
= थैले में आपके कार्यालय के डॉक्यूमेंट हैं।
ओह , अहं तदेव अन्वेषयामि स्म।
= ओह , मैं वही खोज रहा था।
अहं तं ” धन्यवादः ” इति उक्तवान्।
= मैंने उसे ” धन्यवाद ” कहा ।
ओ३म्
३०३ संस्कृत वाक्याभ्यासः
तेजसः वस्त्रापणं गच्छति।
= तेजस कपड़े की दूकान जाता है।
आपणिकं वदति।
= दूकानदार को बोलता है ।
मम पुत्र्याः कृते सुन्दरं चोलां ददातु।
= मेरी बेटी के लिये अच्छी फ्रॉक दीजिये।
आपणिकः पृच्छति।
= दुकानदार पूछता है।
भवतः पुत्री कति वर्षीया अस्ति ?
= आपकी बेटी कितने साल की है ?
तेजसः उत्तरं ददाति।
= तेजस उत्तर देता है ।
मम पुत्री द्विवर्षीया अस्ति।
= मेरी बेटी दो वर्ष की है।
तेजसः तस्याः सेविकाम् आह्वयति।
= तेजस उसकी नौकरानी को बुलाता है।
सेविके ! पुत्रीम् अन्तः आनयतु।
= सेविका ! बेटी को अंदर लाओ।
पश्यतु , एषा अस्ति मम पुत्री।
= देखिये , ये है मेरी बेटी।
आपणिकः वदति।
= दुकानदार बोलता है।
एषा तु भवतः सेविकायाः पुत्री अस्ति।
= यह तो आपकी नौकरानी की बेटी है।
तेजसः – आम् , अद्य एतस्याः जन्मदिनम् अस्ति।
= हाँ , आज इसका जन्मदिन है।
एतस्याः कृते चोलां ददातु ।
= इसके लिये फ्रॉक दीजिये।
ओ३म्
३०४ संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः न निद्राति।
= वह नहीं सोता है
तारकान् पश्यति।
= तारों को देखता है।
तारकान् गणयति।
= तारों को गिनता है।
कुक्कुराणां रवं श्रृणोति।
= कुत्तों की आवाज सुनता है
अत्र तत्र भ्रमति।
= यहाँ वहाँ घूमता है।
निद्रा न आगच्छति।
= नींद नहीं आती है।
सः उत्तिष्ठति।
= वह उठता है।
विद्युतं ज्वालयति।
= बिजली जलाता है।
सः पुस्तकं पठति।
= वह पुस्तक पढ़ता है।
तथापि निद्रा न आगच्छति।
= फिर भी नींद नहीं आती है।
सः रात्रौ द्विवादने स्नानं करोति।
= वह रात में दो बजे स्नान करता है।
आगत्य भूमौ उपविशति।
= आकर भूमि पर बैठ जाता है।
अनन्तरं सः शवासनं करोति।
= बाद में वह शवासन करता है।
रात्रौ सार्ध त्रिवादने तं निद्रा आगच्छति।
= रात साढ़े तीन बजे उसे नींद आती है।
ओ३म्
३०५ संस्कृत वाक्याभ्यासः
बालकाय आम्रफलं रोचते
= बच्चे को आम पसंद है।
बालिकायै आम्रफलं रोचते
= बच्ची को आम पसंद है।
बालकाः स्वादेन अधिकं खादन्ति।
= बच्चे स्वाद से अधिक खा लेते हैं
आम्रफलं अधिकं खादन्ति तर्हि पित्तं वर्धते ।
= आम अधिक खाते हैं तो पित्त बढ़ता है।
बालकस्य मुखे पिटकानि जातानि।
= बच्चे के मुँह पर फुंसियाँ हो गई हैं।
सः बालकः रोदिति।
= वह बच्चा रो रहा है।
अधुना माता बालकाय आम्रफलं न ददाति।
= अब माँ बच्चे को आम नहीं देती है।
माता स्वयमपि आम्रफलं न खादति।
= माँ स्वयं भी आम नहीं खाती है।
अधुना सा तरंबूजम् आनयति।
= अब वो तरबूज लाती है।
बालकः तरंबूजं खादति।
= बालक तरबूज खाता है।
माता अपि खादति।
= माँ भी खाती है।
ओ३म्
३०६ संस्कृत वाक्याभ्यासः
छात्रः – पुनः पुनः तदेव पाठयति भवान् ।
= फिर फिर वही पढ़ाते हैं आप ।
भवतः नाम किम् ?
भवत्याः नाम किम् ?
= आपका नाम क्या है ?
सः युवकः ।
सा युवती
तद् फलम्
एषः युवकः
एषा युवती
एतद् फलम्
शिक्षकः – भवान् प्रतिदिनं भोजनं करोति ?
छात्रः – आम् ।
शिक्षकः – रोटिकां प्रतिदिनं खादति।
छात्रः – आम् ।
शिक्षकः – यथा रोटिकां प्रतिदिनं खादति
तथैव प्रतिदिनम् अभ्यासं करोतु।
– तेन बहु लाभः भविष्यति।
– भवान् अभ्यासं न करोति अतः तदेव पाठयामि।
ओ३म्
३०७ संस्कृत वाक्याभ्यासः
अद्य अभ्यासं करोतु ।
कस्य अभ्यासं करोमि ?
करोतु ।
किं करवाणि ?
करोतु ।
** आम् , अवगतम् । वदामि ।
कृपया जलं पिबतु ।
कृपया भोजनं खादतु ।
कृपया आपणं चलतु।
कृपया अत्र उपविशतु।
कृपया चलचित्रं पश्यतु।
कृपया शास्त्रीयं सङ्गीतं श्रृणोतु ।
कृपया तत्र मा गच्छतु।
कृपया मा हसतु।
कृपया उच्चै: वदतु।
आम् तथैव ।
तथैव सर्वे अभ्यासं कुर्वन्तु।
सर्वे वदन्तु।
सर्वे पठन्तु।
#vakyabhyas
३०१ संस्कृत वाक्याभ्यासः
मार्गम् उभयतः वृक्षाः सन्ति।
वृक्षेषु खगाः निवसन्ति।
वृक्षेषु चिक्रोडाः अपि निवसन्ति।
चिक्रोडाः इतः धावन्ति।
चिक्रोडाः ततः धावन्ति।
चिक्रोडाः अत्र धावन्ति।
क्रोडाः तत्र धावन्ति।
चिक्रोडाः उपरि गच्छन्ति।
चिक्रोडाः अधः आगच्छन्ति।
चिक्रोडाः वेगेन धावन्ति।
चिक्रोडाः मन्दं न धावन्ति।
यदा अन्नं मिलति तदा तिष्ठन्ति।
पुच्छम् उपरि कृत्वा धावन्ति।
चिक्रोडाः फलानि खादन्ति।
चिक्रोडाः तृणं खादन्ति।
( चिक्रोडाः = गिलहरियाँ )
ओ३म्
३०२ संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः माम् आह्वयति ।
= वह मुझे बुलाता है ।
सः उच्चै: आह्वयति
= वह जोर से बुलाता है।
अहं स्थितवान् ( अतिष्ठम् )
= मैं रुक गया ।
तस्य पार्श्वम् अहं गतवान्।
= उसके पास मैं गया।
सः मह्यम् एकं स्यूतं दत्तवान्।
= उसने मुझे एक थैला दिया।
सः अवदत्।
= वह बोला
गतदिने भवान् मम आपणे विस्मृतवान्।
= कल आप मेरी दूकान पर भूल गए थे।
स्यूते भवतः कार्यालयस्य लेख्यपत्राणि सन्ति।
= थैले में आपके कार्यालय के डॉक्यूमेंट हैं।
ओह , अहं तदेव अन्वेषयामि स्म।
= ओह , मैं वही खोज रहा था।
अहं तं ” धन्यवादः ” इति उक्तवान्।
= मैंने उसे ” धन्यवाद ” कहा ।
ओ३म्
३०३ संस्कृत वाक्याभ्यासः
तेजसः वस्त्रापणं गच्छति।
= तेजस कपड़े की दूकान जाता है।
आपणिकं वदति।
= दूकानदार को बोलता है ।
मम पुत्र्याः कृते सुन्दरं चोलां ददातु।
= मेरी बेटी के लिये अच्छी फ्रॉक दीजिये।
आपणिकः पृच्छति।
= दुकानदार पूछता है।
भवतः पुत्री कति वर्षीया अस्ति ?
= आपकी बेटी कितने साल की है ?
तेजसः उत्तरं ददाति।
= तेजस उत्तर देता है ।
मम पुत्री द्विवर्षीया अस्ति।
= मेरी बेटी दो वर्ष की है।
तेजसः तस्याः सेविकाम् आह्वयति।
= तेजस उसकी नौकरानी को बुलाता है।
सेविके ! पुत्रीम् अन्तः आनयतु।
= सेविका ! बेटी को अंदर लाओ।
पश्यतु , एषा अस्ति मम पुत्री।
= देखिये , ये है मेरी बेटी।
आपणिकः वदति।
= दुकानदार बोलता है।
एषा तु भवतः सेविकायाः पुत्री अस्ति।
= यह तो आपकी नौकरानी की बेटी है।
तेजसः – आम् , अद्य एतस्याः जन्मदिनम् अस्ति।
= हाँ , आज इसका जन्मदिन है।
एतस्याः कृते चोलां ददातु ।
= इसके लिये फ्रॉक दीजिये।
ओ३म्
३०४ संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः न निद्राति।
= वह नहीं सोता है
तारकान् पश्यति।
= तारों को देखता है।
तारकान् गणयति।
= तारों को गिनता है।
कुक्कुराणां रवं श्रृणोति।
= कुत्तों की आवाज सुनता है
अत्र तत्र भ्रमति।
= यहाँ वहाँ घूमता है।
निद्रा न आगच्छति।
= नींद नहीं आती है।
सः उत्तिष्ठति।
= वह उठता है।
विद्युतं ज्वालयति।
= बिजली जलाता है।
सः पुस्तकं पठति।
= वह पुस्तक पढ़ता है।
तथापि निद्रा न आगच्छति।
= फिर भी नींद नहीं आती है।
सः रात्रौ द्विवादने स्नानं करोति।
= वह रात में दो बजे स्नान करता है।
आगत्य भूमौ उपविशति।
= आकर भूमि पर बैठ जाता है।
अनन्तरं सः शवासनं करोति।
= बाद में वह शवासन करता है।
रात्रौ सार्ध त्रिवादने तं निद्रा आगच्छति।
= रात साढ़े तीन बजे उसे नींद आती है।
ओ३म्
३०५ संस्कृत वाक्याभ्यासः
बालकाय आम्रफलं रोचते
= बच्चे को आम पसंद है।
बालिकायै आम्रफलं रोचते
= बच्ची को आम पसंद है।
बालकाः स्वादेन अधिकं खादन्ति।
= बच्चे स्वाद से अधिक खा लेते हैं
आम्रफलं अधिकं खादन्ति तर्हि पित्तं वर्धते ।
= आम अधिक खाते हैं तो पित्त बढ़ता है।
बालकस्य मुखे पिटकानि जातानि।
= बच्चे के मुँह पर फुंसियाँ हो गई हैं।
सः बालकः रोदिति।
= वह बच्चा रो रहा है।
अधुना माता बालकाय आम्रफलं न ददाति।
= अब माँ बच्चे को आम नहीं देती है।
माता स्वयमपि आम्रफलं न खादति।
= माँ स्वयं भी आम नहीं खाती है।
अधुना सा तरंबूजम् आनयति।
= अब वो तरबूज लाती है।
बालकः तरंबूजं खादति।
= बालक तरबूज खाता है।
माता अपि खादति।
= माँ भी खाती है।
ओ३म्
३०६ संस्कृत वाक्याभ्यासः
छात्रः – पुनः पुनः तदेव पाठयति भवान् ।
= फिर फिर वही पढ़ाते हैं आप ।
भवतः नाम किम् ?
भवत्याः नाम किम् ?
= आपका नाम क्या है ?
सः युवकः ।
सा युवती
तद् फलम्
एषः युवकः
एषा युवती
एतद् फलम्
शिक्षकः – भवान् प्रतिदिनं भोजनं करोति ?
छात्रः – आम् ।
शिक्षकः – रोटिकां प्रतिदिनं खादति।
छात्रः – आम् ।
शिक्षकः – यथा रोटिकां प्रतिदिनं खादति
तथैव प्रतिदिनम् अभ्यासं करोतु।
– तेन बहु लाभः भविष्यति।
– भवान् अभ्यासं न करोति अतः तदेव पाठयामि।
ओ३म्
३०७ संस्कृत वाक्याभ्यासः
अद्य अभ्यासं करोतु ।
कस्य अभ्यासं करोमि ?
करोतु ।
किं करवाणि ?
करोतु ।
** आम् , अवगतम् । वदामि ।
कृपया जलं पिबतु ।
कृपया भोजनं खादतु ।
कृपया आपणं चलतु।
कृपया अत्र उपविशतु।
कृपया चलचित्रं पश्यतु।
कृपया शास्त्रीयं सङ्गीतं श्रृणोतु ।
कृपया तत्र मा गच्छतु।
कृपया मा हसतु।
कृपया उच्चै: वदतु।
आम् तथैव ।
तथैव सर्वे अभ्यासं कुर्वन्तु।
सर्वे वदन्तु।
सर्वे पठन्तु।
#vakyabhyas
June 10, 2021
अद्य ज्येष्ठामवस्या
🌑
भारतीयकालगणनानुगुणं प्रत्येकं मासस्य अन्तिमदिनम् अमावास्या भवति । कृष्णपक्षस्य चतुर्दश्याः अनन्तरदिवसः पूर्णिमातिथिः भवति । यस्मिन् दिवसे चन्द्रः रात्रौ अदृश्यः भवति सा आमावास्या भवति । भारतीयानाम् इयं तिथिः तावती पवित्रा न । तथापि कानिचन पर्वाणि अस्यां तिथौ भवन्ति । आश्वीजमासस्य कार्तिकमासस्य भाद्रपदमासस्य च अमावास्याः पुण्यप्रदाः भवन्ति ।
June 10, 2021
अद्य शनिजयंती 🙏🏼
योतिष्यशास्त्रे उत यज्योतिष्यदर्शने नवग्रहेषु शनिग्रहम् अन्यतमः। शनिग्रहे शनिः सशरीरः। शिनिवासरस्य देवः शनिः। भारतीय भषासु शनिः वासरस्य सप्तमाधिपतिः ।
शनिशब्दस्य व्युत्पत्तिः - शनिशब्दस्य व्युत्पत्तिः एवम् अस्ति- शनये क्रमतिः सः अर्थात् कः शनैः चलति सः इति।शनिग्रहं सूर्यस्य एकाम् आवृत्तिं कर्तुं विंशतिः वर्षाणि स्वीकरोति।
-सनीश्वरः,शनिं शनैश्वरः,शनिभगवान्,शनीश्वरः,शनीश्वरः,शनिदेवः इत्यदिभिः नामभिः आकारयन्ति ।
-शानिदेवः सूर्यदेवस्य पुत्रः, तथैव सूर्यस्य पत्नी छाया.(निडस्य देवता) अतः "छायापुत्रः" इत्यपि आह्वयन्ति।
- हैन्दवानां मृत्युदेवः यमः, तस्य जेष्ठः सहोदरः शनिः। ग्रन्थनुसारं न्यायदापकः देवः एषः।
-आश्चर्यकरः विषयः इत्युक्ते, सूर्यस्य पुत्रद्वयं शनियमश्च। एतौ द्वौ अपि न्यायदेवौ एव।शनिःसूक्तरीत्या दण्डम् अथवा वरं जीवनावधौ ददाति, किन्तु यमः, एकस्याहः मरणानन्तरं फलितांशं ददाति।
ज्ञातः विषयो नाम, शनिदेवः बाल्यावस्थायाम् आसीत् तदा सूर्यग्रहणसमये उद्घाटिताभ्यां नेत्राभ्यां प्रथमवारं दृष्ठवान् इत्यतः तस्य शनिदेवस्य प्रभावः कीदृशः इति ज्योतिष्यशास्त्रतः ज्ञतुं शक्यते। एषः उत्तमः उपाध्यायः। शनिदेवः कः दुर्मार्ग- वञ्चनामार्गे चलन्ति तेभ्यः बहुकष्टं ददाति। हिन्दूग्रन्थानुसारं शनिः कष्टप्रदायकः तथैव शिष्टरक्षकश्च अस्ति।
-एतस्य वर्णः श्यामः,श्यामवस्त्रधारी, हस्ते लवित्रधारी, बाणेन तथैव चूरिकाद्वयेन युक्तः सन्न कृष्णकाकस्य उपरि गच्छति|
हिन्दूधर्मग्रन्थेषु-
- शनिदेवस्य जीवनवृत्तान्तं "श्रीशनिमहात्म्यम्" इत्यस्मिन् ग्रन्थे बहुभ्यः वर्षेभ्यः पूर्वमेव विवर्णं दत्तवन्तः। श्रीशनिमहात्म्यग्रन्थे तस्य पूजां कृत्वा तस्यानुग्रहः कथं सम्पादनीयः इति उक्तवन्तः। श्रीशनिमहात्म्यग्रन्थे अन्येषां ग्रहाणाम् उपयोगानां तथैव शक्तिनां विषये उक्तवन्तः। अस्मिन् विषये उज्जैनीनगरस्य महाराजः विक्रमादित्यस्य आस्थानस्थ पण्डिताः उक्तवन्तः। - कृष्णवर्णीयः, सुन्दरमुखयुक्तः,टेलि जातियः शनिदेवः। एषः कालभैरवस्य पूजकः आसीत्। - शनिदेवस्य जन्मवृत्तन्तं शृत्वा विक्रमादित्यः हसितवान्। शनिदेवः विक्रमादित्यस्य अपहास्यं दृष्त्वा शापम् अदात्।
ज्योतिष्यशास्त्रे - -वेदानां ज्योतिष्यशास्त्रानुसारं, नवग्रहेषु शनिदेवः अन्यतमः। शनिदेवः शक्तिवान् सन् कठोरवाक् उपादध्यायः आसीत्।सहनायाः,श्रमस्य,प्रयत्नस्य,अनुभवस्य प्रतीरुपः आसीत्।कण्टकं,दुरदृष्टं च आनयति। किन्तु जातकेषु एतस्य स्ठानं अनुग्रहस्थाने भवति चेत् तस्य जातकस्य व्यक्तेः जीवनं बहूत्तमं भवति। आरोग्यकरजीवनं तस्य भवति।शनिदेवः यस्य जातके उत्तमस्थाने भवति तस्यै अन्ये ग्रहाणि शनि इव उत्तमानुग्रहं न यच्छन्ति। सः एव शनिदेव दुष्टस्ठाने भवति चेत् सर्वविदानि कष्टानि अनुभवितव्यानि भवन्ति।
-शनिदेवः मकरकुम्भराशेः अधिपतिः।तुलाराशौ सबलः चेत् मेषे दुर्बलः भवति। बुध-शुक्र-राहु-केतु ग्रहाणि शनेः मित्रानणि भवन्ति। सूर्य-चन्द्र-गुरुग्रहानणि शने शत्रवः भवन्ति।
-शनिदेवस्य वर्णः कृष्णः, नीलवर्णः,लोहः,दिशा-पश्चिमा, शनेः आहाराः-कृष्णमरिचिका,सर्वेपि कृष्णवर्णीय प्राणिनः तथैव कुरुपवृक्षाः सर्वेपि शनेः सङ्केताः।
-सङ्ख्याशास्त्रानुसारम् अष्टमायां सङ्ख्यायां ये जन्मं प्राप्तवन्तः ते शनेः अधिने भवन्त। कस्मिन् वा मासे दिनाङ्क अष्टम पुनः षड्विंशति तमे दिनाङ्के जन्मं प्राप्नुवन्ति ते जीवने कष्टम् अनुभवन्ति।
-शनिं सन्तोषयितुं कः उपायः नाम स्वकृतदोषान् स्वयमेव स्वीकुर्यात्। आत्मविमर्शणं कुर्यात्। परिश्रमी स्यात्। शनिवसरे नीलवर्णवस्त्रं दानं कुर्यात्। निर्धनिकेभ्यः धनसहाय्यं कुर्यात्।
शनिदेवस्य प्रसिद्ददेवालयाः -
- तिरुनल्लर् श्रीशनेश्वरस्य देवालयः- अत्र नवग्रहेभ्यः आधरत्वेन नव देवालयाः सन्ति। -देवोनर् शनिदेवालयः- मुम्बैनगरे देवोनर् शनिदेवालयः अस्ति। -शनिशिङ्गनपुरः- एषः शनिमदेवस्य कश्चन मत्वपूर्णः देवालयः भवति। एषः महाराष्ट्रे अस्ति।
योतिष्यशास्त्रे उत यज्योतिष्यदर्शने नवग्रहेषु शनिग्रहम् अन्यतमः। शनिग्रहे शनिः सशरीरः। शिनिवासरस्य देवः शनिः। भारतीय भषासु शनिः वासरस्य सप्तमाधिपतिः ।
शनिशब्दस्य व्युत्पत्तिः - शनिशब्दस्य व्युत्पत्तिः एवम् अस्ति- शनये क्रमतिः सः अर्थात् कः शनैः चलति सः इति।शनिग्रहं सूर्यस्य एकाम् आवृत्तिं कर्तुं विंशतिः वर्षाणि स्वीकरोति।
-सनीश्वरः,शनिं शनैश्वरः,शनिभगवान्,शनीश्वरः,शनीश्वरः,शनिदेवः इत्यदिभिः नामभिः आकारयन्ति ।
-शानिदेवः सूर्यदेवस्य पुत्रः, तथैव सूर्यस्य पत्नी छाया.(निडस्य देवता) अतः "छायापुत्रः" इत्यपि आह्वयन्ति।
- हैन्दवानां मृत्युदेवः यमः, तस्य जेष्ठः सहोदरः शनिः। ग्रन्थनुसारं न्यायदापकः देवः एषः।
-आश्चर्यकरः विषयः इत्युक्ते, सूर्यस्य पुत्रद्वयं शनियमश्च। एतौ द्वौ अपि न्यायदेवौ एव।शनिःसूक्तरीत्या दण्डम् अथवा वरं जीवनावधौ ददाति, किन्तु यमः, एकस्याहः मरणानन्तरं फलितांशं ददाति।
ज्ञातः विषयो नाम, शनिदेवः बाल्यावस्थायाम् आसीत् तदा सूर्यग्रहणसमये उद्घाटिताभ्यां नेत्राभ्यां प्रथमवारं दृष्ठवान् इत्यतः तस्य शनिदेवस्य प्रभावः कीदृशः इति ज्योतिष्यशास्त्रतः ज्ञतुं शक्यते। एषः उत्तमः उपाध्यायः। शनिदेवः कः दुर्मार्ग- वञ्चनामार्गे चलन्ति तेभ्यः बहुकष्टं ददाति। हिन्दूग्रन्थानुसारं शनिः कष्टप्रदायकः तथैव शिष्टरक्षकश्च अस्ति।
-एतस्य वर्णः श्यामः,श्यामवस्त्रधारी, हस्ते लवित्रधारी, बाणेन तथैव चूरिकाद्वयेन युक्तः सन्न कृष्णकाकस्य उपरि गच्छति|
हिन्दूधर्मग्रन्थेषु-
- शनिदेवस्य जीवनवृत्तान्तं "श्रीशनिमहात्म्यम्" इत्यस्मिन् ग्रन्थे बहुभ्यः वर्षेभ्यः पूर्वमेव विवर्णं दत्तवन्तः। श्रीशनिमहात्म्यग्रन्थे तस्य पूजां कृत्वा तस्यानुग्रहः कथं सम्पादनीयः इति उक्तवन्तः। श्रीशनिमहात्म्यग्रन्थे अन्येषां ग्रहाणाम् उपयोगानां तथैव शक्तिनां विषये उक्तवन्तः। अस्मिन् विषये उज्जैनीनगरस्य महाराजः विक्रमादित्यस्य आस्थानस्थ पण्डिताः उक्तवन्तः। - कृष्णवर्णीयः, सुन्दरमुखयुक्तः,टेलि जातियः शनिदेवः। एषः कालभैरवस्य पूजकः आसीत्। - शनिदेवस्य जन्मवृत्तन्तं शृत्वा विक्रमादित्यः हसितवान्। शनिदेवः विक्रमादित्यस्य अपहास्यं दृष्त्वा शापम् अदात्।
ज्योतिष्यशास्त्रे - -वेदानां ज्योतिष्यशास्त्रानुसारं, नवग्रहेषु शनिदेवः अन्यतमः। शनिदेवः शक्तिवान् सन् कठोरवाक् उपादध्यायः आसीत्।सहनायाः,श्रमस्य,प्रयत्नस्य,अनुभवस्य प्रतीरुपः आसीत्।कण्टकं,दुरदृष्टं च आनयति। किन्तु जातकेषु एतस्य स्ठानं अनुग्रहस्थाने भवति चेत् तस्य जातकस्य व्यक्तेः जीवनं बहूत्तमं भवति। आरोग्यकरजीवनं तस्य भवति।शनिदेवः यस्य जातके उत्तमस्थाने भवति तस्यै अन्ये ग्रहाणि शनि इव उत्तमानुग्रहं न यच्छन्ति। सः एव शनिदेव दुष्टस्ठाने भवति चेत् सर्वविदानि कष्टानि अनुभवितव्यानि भवन्ति।
-शनिदेवः मकरकुम्भराशेः अधिपतिः।तुलाराशौ सबलः चेत् मेषे दुर्बलः भवति। बुध-शुक्र-राहु-केतु ग्रहाणि शनेः मित्रानणि भवन्ति। सूर्य-चन्द्र-गुरुग्रहानणि शने शत्रवः भवन्ति।
-शनिदेवस्य वर्णः कृष्णः, नीलवर्णः,लोहः,दिशा-पश्चिमा, शनेः आहाराः-कृष्णमरिचिका,सर्वेपि कृष्णवर्णीय प्राणिनः तथैव कुरुपवृक्षाः सर्वेपि शनेः सङ्केताः।
-सङ्ख्याशास्त्रानुसारम् अष्टमायां सङ्ख्यायां ये जन्मं प्राप्तवन्तः ते शनेः अधिने भवन्त। कस्मिन् वा मासे दिनाङ्क अष्टम पुनः षड्विंशति तमे दिनाङ्के जन्मं प्राप्नुवन्ति ते जीवने कष्टम् अनुभवन्ति।
-शनिं सन्तोषयितुं कः उपायः नाम स्वकृतदोषान् स्वयमेव स्वीकुर्यात्। आत्मविमर्शणं कुर्यात्। परिश्रमी स्यात्। शनिवसरे नीलवर्णवस्त्रं दानं कुर्यात्। निर्धनिकेभ्यः धनसहाय्यं कुर्यात्।
शनिदेवस्य प्रसिद्ददेवालयाः -
- तिरुनल्लर् श्रीशनेश्वरस्य देवालयः- अत्र नवग्रहेभ्यः आधरत्वेन नव देवालयाः सन्ति। -देवोनर् शनिदेवालयः- मुम्बैनगरे देवोनर् शनिदेवालयः अस्ति। -शनिशिङ्गनपुरः- एषः शनिमदेवस्य कश्चन मत्वपूर्णः देवालयः भवति। एषः महाराष्ट्रे अस्ति।
June 10, 2021
Forwarded from Markdown
अद्य वटसावित्रीव्रतस्य शुभावसरे इति कथा अवश्यमेव पठितव्यम्
Telegraph
सती सावित्री
मद्रेष्वश्वपतिर्नाम
राजाऽऽसीत् । स च परमधार्मिकः प्रजानुरञ्जनश्च । किन्तु,
वृद्धोऽप्यतुत्रतयाऽसौ खिद्यते स्म । ततः पुत्रकामनयाऽयमत्मनः कुलदेवतां
सावित्रीं तुष्टाव । सा प्रसन्ना तेजस्विनीं कन्यकामस्मै अनुजग्राह ।
अथाचिरेण कालेन राज्ञः पत्नी मागधी राजीवलोचनां…
June 10, 2021
🙏 ।।वन्दे सँस्कृतमातरम्।। 🙏
🌷 ।।जयतु भारतम्।। 🌷
सुष्ठु प्रकारेण संस्कारपूर्वकं कृतम् इति सुसंस्कृतम्।
उत्तम प्रकार से संस्कारयुक्त हो वही है सुसंस्कृत।
भारत के बच्चों को संस्कृत सिखाईये, ताकि संस्कार व संस्कृति बचे रहेंगे :----
1. संस्कृत भाषा के दो स्वरूप दिखाई देते हैं, प्रथम – सरल “समझने में सहज” बोली जाने वाली संस्कृत भाषा और द्वितीय – विद्वतापूर्ण, आलंकारिक “समझने में कठिन” साहित्यिक संस्कृत भाषा। उनके दोनों स्वरूपों के बीच कोई व्याकरणात्मक, संरचनात्मक या उच्चारण सम्बन्धी भेद नहीं है। दोनों ही व्याकरण की दृष्टि से पाणिनीय हैं। प्रथम सरल मानक संस्कृत है जिसमें न्यूनतम शब्दावली, न्यूनतम संरचनाएँ और अधिकतर वे संस्कृत शब्द विद्यमान हैं जो भारतीय भाषाओं में सामान्यतः उपलब्ध होते हैं।
2. संस्कृत भाषा बृहत्तर भारत में बोली जाने वाली एक लोकप्रिय भाषा थी। जिसके पर्याप्त प्रमाण पतंजलि के व्याकरण महाभाष्य में उपलब्ध हैं।
3. संस्कृत भाषा और साहित्य का अध्ययन जाति एवं लिंग भेद के बिना सभी लोगों द्वारा किया जाता था। इस तथ्य को प्रोफेसर धर्म पाल द्वारा विरचित “द ब्यूटीफुल ट्री” नामक पुस्तक में दिए गए आँकड़ों से जाना जा सकता है।
4. ब्रह्मा द्वारा बोली गई आद्य भाषा संस्कृत है। इसलिए इसे देववाणी के अतिरिक्त “चतुर्मुख-मुखोद्भव” भी कहा जाता है।
5. विश्व में संस्कृत ही एकमात्र ऐसी भाषा है जिसमें शास्त्रीयता, परिष्कृतता, प्राचीनता और निरंतरता की अप्रतिम और अविच्छिन्न परम्परा है।
6. वस्तुतः प्रत्येक भारतीय भाषा एक सांस्कृतिक भाषा है। संस्कृत को सम्पूर्ण भारत के प्रत्येक जन सामान्य व्यक्ति की सर्वमान्य सांस्कृतिक भाषा के रूप में स्वीकार किया जाता है ।
7. संस्कृत भाषा और साहित्य ने सर्वदा समावेशी विचारों को बढ़ावा दिया है। संस्कृत भारतवर्ष की सर्व-समावेशी संस्कृति के लिए मुख्य रूप से कारणभूत है।
8. संस्कृत साहित्य अधिकांश भारतीय भाषाओं के साहित्य के लिए प्राचीन काल से ही प्रेरणा एवं विषय का मूल स्रोत रहा है।
9. सम्पूर्ण भारत में अधिकांश भारतीय भाषाओं में प्रयुक्त होने वाली सामान्य संस्कृत शब्दावली, पूजा और कर्मकांड के लिए संस्कृत स्तोत्र और मंत्र, शास्त्रोक्त जीवन पद्धति और समय के परिवर्तन के अनुरूप धार्मिक दृष्टि से संस्कृत में उनकी नवीन व्याख्याएँ, पुराण एवं इतिहास द्वारा स्थापित मानवमूल्य प्रणाली को आत्मसात् करना आदि विषयों के कारण राष्ट्र की एकता और समरसता आज भी अक्षुण्ण हैं ।
10. संस्कृत भाषा की शब्द निर्माण शक्ति विश्व में अद्वितीय है। क्रिया, उपसर्ग, प्रत्यय, सामासिक-शब्द और उत्तम व्याकरण आदि के समृद्ध भण्डार के कारण संस्कृत अनन्त-कोटि शब्दों का निर्माण करने में समर्थ है।
11. संस्कृत भाषा उतनी ही प्राचीन है जितनी कि सृष्टि, क्योंकि सृष्टि के समय सृष्टिकर्ता ब्रह्मा के मुख से ही संस्कृत का आविर्भाव हुआ था।
12. तथ्य यह है कि संस्कृत योग की भाषा, आयुर्वेद की भाषा, वेदांत की भाषा, भगवद्गीता की भाषा, नाट्यशास्त्र की भाषा, भारतीय गणित की भाषा, भारतीय खगोल विज्ञान की भाषा, भारतीय अर्थशास्त्र की भाषा, भारतीय राजनीति विज्ञान की भाषा, न्याय (तर्क) आदि की भाषा है। इस तथ्य को ठीक से समझते हुए प्रकाशित करना चाहिए।
13. संस्कृत उन तीन भाषाओं में से एक है (अंग्रेजी और हिंदी अन्य दो भाषाएँ) जिसका सम्पूर्ण भारत में विद्यालयीय शिक्षा और उच्च शिक्षा दोनों में अध्ययन एवं अध्यापन किया जाता है। अन्य भाषाओं का क्षेत्रीय स्तर पर अध्ययन अध्यापन किया जाता है।
14. वर्तमान समय में विद्यालयस्तर पर संस्कृत-भाषा-शिक्षण में प्रयुक्त शिक्षण पद्धति, जिसे व्याकरण-अनुवाद-पद्धति कहा जाता है, वह एक विदेशी पद्धति है और यह पद्धति संस्कृत भाषा के ह्रास का मुख्य कारण है। भारत में अंग्रेजी माध्यम आरम्भ होने से पूर्व संस्कृत को संस्कृत के माध्यम से ही पढ़ाया जाता था। संस्कृत को छोड़कर विश्व की प्रत्येक भाषा लक्ष्य भाषा के माध्यम से पढ़ाई जाती है। जब तक इस विदेशी पद्धति को परिवर्तित नहीं किया जाएगा और संस्कृत को संस्कृत के माध्यम से नहीं पढ़ाया जाएगा, तब तक संस्कृत भाषा का विकास सम्भव नहीं है।
15. भारत की सात भाषाओं में से प्रत्येक भाषा के लिए एक-एक भाषा-विश्वविद्यालय हैं, जबकि संस्कृत के लिए सत्रह विश्वविद्यालय स्थापित हैं।
16. भारत और विदेशों में लगभग 3800 पुस्तकालयों और वैयक्तिक संग्रहालयों में उपलब्ध लगभग 40 लाख पांडुलिपियों में से 80% से अधिक पाण्डुलिपियाँ संस्कृत भाषा में हैं और उनमें से अधिकांश असम्पादित एवं अप्रकाशित हैं।
🌷 ।।जयतु भारतम्।। 🌷
सुष्ठु प्रकारेण संस्कारपूर्वकं कृतम् इति सुसंस्कृतम्।
उत्तम प्रकार से संस्कारयुक्त हो वही है सुसंस्कृत।
भारत के बच्चों को संस्कृत सिखाईये, ताकि संस्कार व संस्कृति बचे रहेंगे :----
1. संस्कृत भाषा के दो स्वरूप दिखाई देते हैं, प्रथम – सरल “समझने में सहज” बोली जाने वाली संस्कृत भाषा और द्वितीय – विद्वतापूर्ण, आलंकारिक “समझने में कठिन” साहित्यिक संस्कृत भाषा। उनके दोनों स्वरूपों के बीच कोई व्याकरणात्मक, संरचनात्मक या उच्चारण सम्बन्धी भेद नहीं है। दोनों ही व्याकरण की दृष्टि से पाणिनीय हैं। प्रथम सरल मानक संस्कृत है जिसमें न्यूनतम शब्दावली, न्यूनतम संरचनाएँ और अधिकतर वे संस्कृत शब्द विद्यमान हैं जो भारतीय भाषाओं में सामान्यतः उपलब्ध होते हैं।
2. संस्कृत भाषा बृहत्तर भारत में बोली जाने वाली एक लोकप्रिय भाषा थी। जिसके पर्याप्त प्रमाण पतंजलि के व्याकरण महाभाष्य में उपलब्ध हैं।
3. संस्कृत भाषा और साहित्य का अध्ययन जाति एवं लिंग भेद के बिना सभी लोगों द्वारा किया जाता था। इस तथ्य को प्रोफेसर धर्म पाल द्वारा विरचित “द ब्यूटीफुल ट्री” नामक पुस्तक में दिए गए आँकड़ों से जाना जा सकता है।
4. ब्रह्मा द्वारा बोली गई आद्य भाषा संस्कृत है। इसलिए इसे देववाणी के अतिरिक्त “चतुर्मुख-मुखोद्भव” भी कहा जाता है।
5. विश्व में संस्कृत ही एकमात्र ऐसी भाषा है जिसमें शास्त्रीयता, परिष्कृतता, प्राचीनता और निरंतरता की अप्रतिम और अविच्छिन्न परम्परा है।
6. वस्तुतः प्रत्येक भारतीय भाषा एक सांस्कृतिक भाषा है। संस्कृत को सम्पूर्ण भारत के प्रत्येक जन सामान्य व्यक्ति की सर्वमान्य सांस्कृतिक भाषा के रूप में स्वीकार किया जाता है ।
7. संस्कृत भाषा और साहित्य ने सर्वदा समावेशी विचारों को बढ़ावा दिया है। संस्कृत भारतवर्ष की सर्व-समावेशी संस्कृति के लिए मुख्य रूप से कारणभूत है।
8. संस्कृत साहित्य अधिकांश भारतीय भाषाओं के साहित्य के लिए प्राचीन काल से ही प्रेरणा एवं विषय का मूल स्रोत रहा है।
9. सम्पूर्ण भारत में अधिकांश भारतीय भाषाओं में प्रयुक्त होने वाली सामान्य संस्कृत शब्दावली, पूजा और कर्मकांड के लिए संस्कृत स्तोत्र और मंत्र, शास्त्रोक्त जीवन पद्धति और समय के परिवर्तन के अनुरूप धार्मिक दृष्टि से संस्कृत में उनकी नवीन व्याख्याएँ, पुराण एवं इतिहास द्वारा स्थापित मानवमूल्य प्रणाली को आत्मसात् करना आदि विषयों के कारण राष्ट्र की एकता और समरसता आज भी अक्षुण्ण हैं ।
10. संस्कृत भाषा की शब्द निर्माण शक्ति विश्व में अद्वितीय है। क्रिया, उपसर्ग, प्रत्यय, सामासिक-शब्द और उत्तम व्याकरण आदि के समृद्ध भण्डार के कारण संस्कृत अनन्त-कोटि शब्दों का निर्माण करने में समर्थ है।
11. संस्कृत भाषा उतनी ही प्राचीन है जितनी कि सृष्टि, क्योंकि सृष्टि के समय सृष्टिकर्ता ब्रह्मा के मुख से ही संस्कृत का आविर्भाव हुआ था।
12. तथ्य यह है कि संस्कृत योग की भाषा, आयुर्वेद की भाषा, वेदांत की भाषा, भगवद्गीता की भाषा, नाट्यशास्त्र की भाषा, भारतीय गणित की भाषा, भारतीय खगोल विज्ञान की भाषा, भारतीय अर्थशास्त्र की भाषा, भारतीय राजनीति विज्ञान की भाषा, न्याय (तर्क) आदि की भाषा है। इस तथ्य को ठीक से समझते हुए प्रकाशित करना चाहिए।
13. संस्कृत उन तीन भाषाओं में से एक है (अंग्रेजी और हिंदी अन्य दो भाषाएँ) जिसका सम्पूर्ण भारत में विद्यालयीय शिक्षा और उच्च शिक्षा दोनों में अध्ययन एवं अध्यापन किया जाता है। अन्य भाषाओं का क्षेत्रीय स्तर पर अध्ययन अध्यापन किया जाता है।
14. वर्तमान समय में विद्यालयस्तर पर संस्कृत-भाषा-शिक्षण में प्रयुक्त शिक्षण पद्धति, जिसे व्याकरण-अनुवाद-पद्धति कहा जाता है, वह एक विदेशी पद्धति है और यह पद्धति संस्कृत भाषा के ह्रास का मुख्य कारण है। भारत में अंग्रेजी माध्यम आरम्भ होने से पूर्व संस्कृत को संस्कृत के माध्यम से ही पढ़ाया जाता था। संस्कृत को छोड़कर विश्व की प्रत्येक भाषा लक्ष्य भाषा के माध्यम से पढ़ाई जाती है। जब तक इस विदेशी पद्धति को परिवर्तित नहीं किया जाएगा और संस्कृत को संस्कृत के माध्यम से नहीं पढ़ाया जाएगा, तब तक संस्कृत भाषा का विकास सम्भव नहीं है।
15. भारत की सात भाषाओं में से प्रत्येक भाषा के लिए एक-एक भाषा-विश्वविद्यालय हैं, जबकि संस्कृत के लिए सत्रह विश्वविद्यालय स्थापित हैं।
16. भारत और विदेशों में लगभग 3800 पुस्तकालयों और वैयक्तिक संग्रहालयों में उपलब्ध लगभग 40 लाख पांडुलिपियों में से 80% से अधिक पाण्डुलिपियाँ संस्कृत भाषा में हैं और उनमें से अधिकांश असम्पादित एवं अप्रकाशित हैं।
June 10, 2021
17.
वस्तुतः अधिकांश भारतीय भाषाओं की शब्दावली का 50% से अधिक भाग संस्कृत है
और ध्वनि प्रणाली, वाक्य संरचना और उनमें अंतर्निहित व्याकरण भी संस्कृत
पर आधारित है, अतः किसी भी भारतीय भाषा को जानने वाले व्यक्ति के लिए
संस्कृत सीखना कोई नवीन भाषा सीखने जैसा नहीं है। यह केवल उसके परोक्ष
ज्ञान को प्रत्यक्ष करने जैसा है।
18. भारत और विदेशों में हजारों बच्चे हैं जिनकी मातृभाषा संस्कृत है। जिनका घर में पालन पोषण संस्कृत माध्यम से ही किया जाता है। वैश्विक जगत् से उनका परिचय भी संस्कृत माध्यम से ही हुआ। उनका चिन्तन एवं मनन संस्कृत में होता है एवं वे संस्कृत बोलते हैं।
19. जहां तक भारत में विद्यालयीय स्तर पर विभिन्न भाषाओं का चयन करने वाले छात्रों की संख्या का संबंध है, अंग्रेजी और हिंदी के बाद संस्कृत के छात्रों की तीसरी सबसे बड़ी संख्या है।
20. डॉ भीम राव अम्बेडकर संस्कृत को भारत संघ की राजभाषा बनाना चाहते थे। वास्तव में, उन्होंने इस संबंध में संविधान सभा में एक प्रस्ताव प्रस्तुत किया था लेकिन दुर्भाग्य से वह प्रस्ताव पारित नहीं हो सका।
21. अंग्रेजी भाषा के भारत में आने से पूर्व, संस्कृत अखिल भारतीय संपर्क भाषा रूप में प्रचलित थी तथा शिक्षा, संचार, वाणिज्य, बौद्धिक परिचर्चा आदि की माध्यम भाषा भी थी, जैसे कि वर्तमान परिप्रेक्ष्य में अंग्रेजी भारत में विद्यमान है। अखिल भारतीय जन सामान्य संपर्क भाषा के रूप में इसे पुनः स्थापित करना हमारे संकल्प – हमारी राष्ट्रीय इच्छा शक्ति पर निर्भर करता है।
22. संस्कृत – १) भारत की एकता का आधारभूत स्तम्भ है, २) भारतभूमि की समग्रता एवं सर्व-समावेशी संस्कृति की गुणवत्ता एवं स्वरूप की प्रदात्री है, ३) विश्व धर्म, समृद्धि, स्थिरता और शांति का सर्वश्रेष्ठ मार्ग दर्शाने वाला है। इस तथ्य से बहुत कम लोग परिचित हैं।
23. संस्कृत भाषा और संस्कृत ज्ञान प्रणाली भारत की महत्तम मृदु-शक्ति (soft power) है।
24. वस्तुतः योग, आयुर्वेद, वेदांत, भगवद्गीता, ध्यान, भक्ति आदि सम्पूर्ण विश्व में लोकप्रिय हो रहे हैं और संस्कृत इन सभी विषयों का मूल स्रोत है, इसलिए संस्कृत भाषा धीरे-धीरे विश्व भाषा के रूप में उभर रही है
18. भारत और विदेशों में हजारों बच्चे हैं जिनकी मातृभाषा संस्कृत है। जिनका घर में पालन पोषण संस्कृत माध्यम से ही किया जाता है। वैश्विक जगत् से उनका परिचय भी संस्कृत माध्यम से ही हुआ। उनका चिन्तन एवं मनन संस्कृत में होता है एवं वे संस्कृत बोलते हैं।
19. जहां तक भारत में विद्यालयीय स्तर पर विभिन्न भाषाओं का चयन करने वाले छात्रों की संख्या का संबंध है, अंग्रेजी और हिंदी के बाद संस्कृत के छात्रों की तीसरी सबसे बड़ी संख्या है।
20. डॉ भीम राव अम्बेडकर संस्कृत को भारत संघ की राजभाषा बनाना चाहते थे। वास्तव में, उन्होंने इस संबंध में संविधान सभा में एक प्रस्ताव प्रस्तुत किया था लेकिन दुर्भाग्य से वह प्रस्ताव पारित नहीं हो सका।
21. अंग्रेजी भाषा के भारत में आने से पूर्व, संस्कृत अखिल भारतीय संपर्क भाषा रूप में प्रचलित थी तथा शिक्षा, संचार, वाणिज्य, बौद्धिक परिचर्चा आदि की माध्यम भाषा भी थी, जैसे कि वर्तमान परिप्रेक्ष्य में अंग्रेजी भारत में विद्यमान है। अखिल भारतीय जन सामान्य संपर्क भाषा के रूप में इसे पुनः स्थापित करना हमारे संकल्प – हमारी राष्ट्रीय इच्छा शक्ति पर निर्भर करता है।
22. संस्कृत – १) भारत की एकता का आधारभूत स्तम्भ है, २) भारतभूमि की समग्रता एवं सर्व-समावेशी संस्कृति की गुणवत्ता एवं स्वरूप की प्रदात्री है, ३) विश्व धर्म, समृद्धि, स्थिरता और शांति का सर्वश्रेष्ठ मार्ग दर्शाने वाला है। इस तथ्य से बहुत कम लोग परिचित हैं।
23. संस्कृत भाषा और संस्कृत ज्ञान प्रणाली भारत की महत्तम मृदु-शक्ति (soft power) है।
24. वस्तुतः योग, आयुर्वेद, वेदांत, भगवद्गीता, ध्यान, भक्ति आदि सम्पूर्ण विश्व में लोकप्रिय हो रहे हैं और संस्कृत इन सभी विषयों का मूल स्रोत है, इसलिए संस्कृत भाषा धीरे-धीरे विश्व भाषा के रूप में उभर रही है
June 10, 2021
शिक्षकः छात्रान् पृच्छति-
भोः छात्राः! वदन्तु अस्यां पृथिव्यां कति देशाः सन्ति?
एकः छात्रः झटिति उत्थाय उत्तरितवान् एकः एव देशः अस्ति। सः अस्माकं भारतदेशः।
शिक्षकः- तर्हि अमेरिका, न्यूजीलैंड, फ्रान्स, आफ्रिका, आस्ट्रेलिया इत्यादयः के?
छात्रः- ते तु विदेशाः न तु देशाः।
छात्रस्य उत्तरं श्रुत्वा शिक्षकः मूर्च्छितः अभवत्।
-प्रदीपः!
😁😂😆🤣😁😂😁🤣
#hasya
भोः छात्राः! वदन्तु अस्यां पृथिव्यां कति देशाः सन्ति?
एकः छात्रः झटिति उत्थाय उत्तरितवान् एकः एव देशः अस्ति। सः अस्माकं भारतदेशः।
शिक्षकः- तर्हि अमेरिका, न्यूजीलैंड, फ्रान्स, आफ्रिका, आस्ट्रेलिया इत्यादयः के?
छात्रः- ते तु विदेशाः न तु देशाः।
छात्रस्य उत्तरं श्रुत्वा शिक्षकः मूर्च्छितः अभवत्।
-प्रदीपः!
😁😂😆🤣😁😂😁🤣
#hasya
June 10, 2021
Namaste ,
Vidyasvam has launched the 6th batch of Samskrita Karyashala July 2021 starting 18th July 2021.
The workshop will be conducted over the weekends - Saturdays and Sundays 7 PM to 9 PM ( IST ) for 6 months.
Brochure Video : https://youtu.be/Ri7pyiVUBvA
If you are interested in joining the workshop please register @ https://www.vidyasvam.in/.
I have attended their workshop and here are some of the things which I liked the most ->
1. Complete dedication of Vidyasvam Team to make the workshop successful
2. All Session Recordings available for later reference
3. Printed Handouts delivered to our house.
4. One of the most beautiful and comprehensive Mindmaps.
5. Weekly quizzes which make us think and test our understanding.
6. Self correcting and engaging Practice Assignments
7. Discussion with other participants.
8. Effective use of technology
9. Great mentors who are always there for help !
10. And finally , how can I forget ? The application of what we learn in Ramayana
To summarize , one of the best workshop on sanskrit.
Do Attend if you are keen to learn Samskritam.
Thanks
Vidyasvam has launched the 6th batch of Samskrita Karyashala July 2021 starting 18th July 2021.
The workshop will be conducted over the weekends - Saturdays and Sundays 7 PM to 9 PM ( IST ) for 6 months.
Brochure Video : https://youtu.be/Ri7pyiVUBvA
If you are interested in joining the workshop please register @ https://www.vidyasvam.in/.
I have attended their workshop and here are some of the things which I liked the most ->
1. Complete dedication of Vidyasvam Team to make the workshop successful
2. All Session Recordings available for later reference
3. Printed Handouts delivered to our house.
4. One of the most beautiful and comprehensive Mindmaps.
5. Weekly quizzes which make us think and test our understanding.
6. Self correcting and engaging Practice Assignments
7. Discussion with other participants.
8. Effective use of technology
9. Great mentors who are always there for help !
10. And finally , how can I forget ? The application of what we learn in Ramayana
To summarize , one of the best workshop on sanskrit.
Do Attend if you are keen to learn Samskritam.
Thanks
YouTube
Samskrita Workshop July 2021
All Testimonials : https://www.vidyasvam.in/testimonials
Register at : https://www.vidyasvam.in/
Register at : https://www.vidyasvam.in/
June 10, 2021
🌐Namaskaram🙏🏼 We are going to start a 24/7 Sanskrit TV channel that will be aired on Youtube.
📡The Channel will show content related to Samskrit 24/7 like News, Shlokas, Entertainment, learning etc.
⛑️It will be non-profit, So we need volunteers for creating content and managing the channel.
✅Eligibility —
🔰Must Know Hindi or English
🔰Must be determined to volunteer
🔰Not doing timepass or just observing the work
🔰Must give some hours in a week
🔰Must have some knowledge of Samskrit
📱To Volunteer Please Join the below Whatsapp group
📡The Channel will show content related to Samskrit 24/7 like News, Shlokas, Entertainment, learning etc.
⛑️It will be non-profit, So we need volunteers for creating content and managing the channel.
✅Eligibility —
🔰Must Know Hindi or English
🔰Must be determined to volunteer
🔰Not doing timepass or just observing the work
🔰Must give some hours in a week
🔰Must have some knowledge of Samskrit
📱To Volunteer Please Join the below Whatsapp group
WhatsApp.com
संस्कृतसञ्चालनसमितिः 📡
WhatsApp Group Invite
June 10, 2021
संस्कृत संवादः । Sanskrit Samvadah pinned «🌐Namaskaram🙏🏼 We are going to start a 24/7 Sanskrit TV channel that will be aired on Youtube. 📡The Channel will show content related to Samskrit 24/7 like News, Shlokas, Entertainment, learning etc. ⛑️It will be non-profit, So we need volunteers for creating…»
June 10, 2021
June 10, 2021
June 10, 2021
विमानम् अपहृत्य पाकिस्थानं नेष्यति इति युवकस्य भीषा। युवकः आरक्षकेण संग्रहीतः।
भोपाल> भोपाल इन्डोर् इत्यादि विमानपत्तनात् विमानम् अपहृत्य पाकिस्थानं नेष्यति इति भीषयन्तः युवकः मध्यप्रदेशस्य आरक्षकेण संग्रहीतः। मङ्गलवासरे सायाह्ने लब्धां भीषां आधारीकृत्यैव युवकः रक्षिपुरुषेण संगृहीतः।
भोपाले राजा भोजविमानपत्तने एव दूरवाणीसन्देशः लब्धः। अनन्तरं विमानपत्तनाधिकारिणः आरक्षकालये वार्तां आवेदयत्। मङ्गलवासरे रात्रौ एव भोपालतः शतं कि. मि. दूरतः षुजल्पूर् देशात् युवक: संग्रहीतः कारागारे बन्धित: च इति गान्धिनगरस्य आरक्षककार्यालयस्य उपाधिपेन अरुण् शर्मणा आवेदितम् । भीषासन्देशानन्तरं भोपाले विमानपत्तनस्य सुरक्षाम् अवर्धयत्। मङ्गलवासरे भोपालतः मुम्बे देशं प्रति प्रस्थितं विमानं सूक्ष्मपरिशोधनानन्तरम् एव प्रस्थितम्।
केरले 'ट्रोलिंङ्' निरोधः समारब्धः।
कोच्ची> केरलस्य तीरसमुद्रे अद्य आरभ्य ट्रोलिंङ् नामकस्य यन्त्रवत्कृत-यानमुपयुज्य मत्स्यबन्धनस्य निरोधः विहितः। मण्सूण् वर्षाकालः मत्स्यानां प्रजननकालः इत्यतः समुद्रे मत्स्यसम्पत्ति-संरक्षणाय कालानुसृतमयं निरोधः अनुवर्तमानः अस्ति। जुलाई ३१ दिनाङ्कपर्यन्तं ५२ दिनानि यावत्ट्रोलिंङ् निरोधः विहितः।
~ संप्रति वार्ता
विमानम् अपहृत्य पाकिस्थानं नेष्यति इति युवकस्य भीषा। युवकः आरक्षकेण संग्रहीतः।
भोपाल> भोपाल इन्डोर् इत्यादि विमानपत्तनात् विमानम् अपहृत्य पाकिस्थानं नेष्यति इति भीषयन्तः युवकः मध्यप्रदेशस्य आरक्षकेण संग्रहीतः। मङ्गलवासरे सायाह्ने लब्धां भीषां आधारीकृत्यैव युवकः रक्षिपुरुषेण संगृहीतः।
भोपाले राजा भोजविमानपत्तने एव दूरवाणीसन्देशः लब्धः। अनन्तरं विमानपत्तनाधिकारिणः आरक्षकालये वार्तां आवेदयत्। मङ्गलवासरे रात्रौ एव भोपालतः शतं कि. मि. दूरतः षुजल्पूर् देशात् युवक: संग्रहीतः कारागारे बन्धित: च इति गान्धिनगरस्य आरक्षककार्यालयस्य उपाधिपेन अरुण् शर्मणा आवेदितम् । भीषासन्देशानन्तरं भोपाले विमानपत्तनस्य सुरक्षाम् अवर्धयत्। मङ्गलवासरे भोपालतः मुम्बे देशं प्रति प्रस्थितं विमानं सूक्ष्मपरिशोधनानन्तरम् एव प्रस्थितम्।
केरले 'ट्रोलिंङ्' निरोधः समारब्धः।
कोच्ची> केरलस्य तीरसमुद्रे अद्य आरभ्य ट्रोलिंङ् नामकस्य यन्त्रवत्कृत-यानमुपयुज्य मत्स्यबन्धनस्य निरोधः विहितः। मण्सूण् वर्षाकालः मत्स्यानां प्रजननकालः इत्यतः समुद्रे मत्स्यसम्पत्ति-संरक्षणाय कालानुसृतमयं निरोधः अनुवर्तमानः अस्ति। जुलाई ३१ दिनाङ्कपर्यन्तं ५२ दिनानि यावत्ट्रोलिंङ् निरोधः विहितः।
~ संप्रति वार्ता
June 10, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - प्रतिपदा शाम 06:30 तक तत्पश्चात द्वितीया
⛅ दिनांक - 11 जून 2021
⛅ दिन - शुक्रवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - ज्येष्ठ
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - मॄगशिरा दोपहर 02:31 तक तत्पश्चात आर्द्रा
⛅ योग - शूल सुबह 08:39 तक तत्पश्चात गण्ड
⛅ राहुकाल - सुबह 10:58 से दोपहर 12:38 तक
⛅ सूर्योदय - 05:57
⛅ सूर्यास्त - 19:19
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण - गंगा दशहरा प्रारंभ, चन्द्र - दर्शन
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - प्रतिपदा शाम 06:30 तक तत्पश्चात द्वितीया
⛅ दिनांक - 11 जून 2021
⛅ दिन - शुक्रवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - ज्येष्ठ
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - मॄगशिरा दोपहर 02:31 तक तत्पश्चात आर्द्रा
⛅ योग - शूल सुबह 08:39 तक तत्पश्चात गण्ड
⛅ राहुकाल - सुबह 10:58 से दोपहर 12:38 तक
⛅ सूर्योदय - 05:57
⛅ सूर्यास्त - 19:19
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण - गंगा दशहरा प्रारंभ, चन्द्र - दर्शन
June 10, 2021
June 10, 2021
June 10, 2021
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
June 10, 2021
June 10, 2021
संस्कृत संवादः । Sanskrit Samvadah
🌐Namaskaram🙏🏼 We are going to start a 24/7 Sanskrit TV channel that will be aired on Youtube. 📡The Channel will show content related to Samskrit 24/7 like News, Shlokas, Entertainment, learning etc. ⛑️It will be non-profit, So we need volunteers for creating…
📃First instructions on how to do, What to do would be posted Today Evening.
➕Please Join the group before evening If you have GENUINE INTEREST🙏🏼
➕Please Join the group before evening If you have GENUINE INTEREST🙏🏼
June 10, 2021
🍃 यातुराजिदभाभारं द्यां व मारुतगन्धगम्।
सः अगम् आर पदं यक्षतुंगाभः अनघयात्रया ॥ १४॥
🔸असंख्य राक्षसों का नाश अपने तेजप्रताप से करनेवाले (राम), स्वर्गतुल्य सुगन्धित पवन संचारित स्थल (चित्रकूट) पर यक्षराज कुबेर तुल्य वैभव व आभा संग लिए पंहुचे।
🍃 यात्रया घनभः गातुं क्षयदं परमागसः।
गन्धगं तरुम् आव द्यां रंभाभादजिरा तु या ॥ १४॥
🔸मेघवर्ण के श्रीकृष्ण, सत्यभामा को घोर अन्याय से शांत करने हेतु, अप्सराओं से शोभायमान, रम्भा जैसी सुंदरियों से चमकते आँगन, स्वर्ग को गए ताकि वे सुगन्धित पारिजात वृक्ष तक पहुँच सकें।
#Viloma_Kavya
सः अगम् आर पदं यक्षतुंगाभः अनघयात्रया ॥ १४॥
🔸असंख्य राक्षसों का नाश अपने तेजप्रताप से करनेवाले (राम), स्वर्गतुल्य सुगन्धित पवन संचारित स्थल (चित्रकूट) पर यक्षराज कुबेर तुल्य वैभव व आभा संग लिए पंहुचे।
विलोम श्लोक :—
🍃 यात्रया घनभः गातुं क्षयदं परमागसः।
गन्धगं तरुम् आव द्यां रंभाभादजिरा तु या ॥ १४॥
🔸मेघवर्ण के श्रीकृष्ण, सत्यभामा को घोर अन्याय से शांत करने हेतु, अप्सराओं से शोभायमान, रम्भा जैसी सुंदरियों से चमकते आँगन, स्वर्ग को गए ताकि वे सुगन्धित पारिजात वृक्ष तक पहुँच सकें।
#Viloma_Kavya
June 10, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ पंचदशः अध्याय
♦️श्लोक :- ७
अयुक्तस्वामिनो युक्तं युक्तं नीचस्य दूषणम्।
अमृतं राहवे मृत्युर्विषं शंकरभूषणम्।।७।।
♦️भावार्थ - समर्थ व्यक्ति का अयोग्य अथवा अनुचित कार्य भी अच्छा ही होता है और छोटे व्यक्ति का उत्तम कार्य भी दोषयुक्त होता है। राहु के लिए अमृत भी मृत्यु का कारण बना और प्राणघातक विष शिव के कण्ठ का आभूषण हो गया।
✒️ पंचदशः अध्याय
♦️श्लोक :- ८
तद् भोजनं यद् द्विज भुक्तशेषं ततसौहृदं यत्क्रियते परस्मिन्।
सा प्राज्ञता या न करोति पापं दम्भं विंना यः क्रियते स धर्मः।।८।।
♦️भावार्थ - द्विज के भोजन के पश्चात् शेष बचने वाला भोजन ही उत्तम भोजन है, दूसरों पर लुटाया जाने वाला स्नेह ही, स्नेह है। बुद्धिमान वही है, जो पाप कर्म से दूर है और जिसमें अहंकार नहीं, वही धर्म श्रेष्ठ है।
#Chanakya
✒️ पंचदशः अध्याय
♦️श्लोक :- ७
अयुक्तस्वामिनो युक्तं युक्तं नीचस्य दूषणम्।
अमृतं राहवे मृत्युर्विषं शंकरभूषणम्।।७।।
♦️भावार्थ - समर्थ व्यक्ति का अयोग्य अथवा अनुचित कार्य भी अच्छा ही होता है और छोटे व्यक्ति का उत्तम कार्य भी दोषयुक्त होता है। राहु के लिए अमृत भी मृत्यु का कारण बना और प्राणघातक विष शिव के कण्ठ का आभूषण हो गया।
✒️ पंचदशः अध्याय
♦️श्लोक :- ८
तद् भोजनं यद् द्विज भुक्तशेषं ततसौहृदं यत्क्रियते परस्मिन्।
सा प्राज्ञता या न करोति पापं दम्भं विंना यः क्रियते स धर्मः।।८।।
♦️भावार्थ - द्विज के भोजन के पश्चात् शेष बचने वाला भोजन ही उत्तम भोजन है, दूसरों पर लुटाया जाने वाला स्नेह ही, स्नेह है। बुद्धिमान वही है, जो पाप कर्म से दूर है और जिसमें अहंकार नहीं, वही धर्म श्रेष्ठ है।
#Chanakya
June 10, 2021
June 10, 2021
June 11, 2021
ओ३म्
३०८ संस्कृत वाक्याभ्यासः
बालकः – त्वं किं खादसि ?
= तुम क्या खा रहे हो ?
ज्येष्ठ: – न बालक ! त्वम् इति न वक्तव्यम्
= नहीं बालक ! “तुम” नहीं कहना चाहिये।
– अहं भवता ज्येष्ठ: ।
= मैं तुमसे बड़ा हूँ।
– अतः भवान् इति वद।
= इसलिये “आप” बोलो ।
बालकः – अस्तु , भवान् किं खादसि ?
= ठीक है , आप क्या खा रहे हो ?
ज्येष्ठ: – पुनः दोषः
= फिर से गलती।
भवान् किं खादति ?
भवान् किं पठति ?
भवान् किं लिखति ?
वान् किं करोति ?
भवान् कुत्र गच्छति ?
तथा वक्तव्यम् ?
स्त्रीलिङ्गे भवती इति वक्तव्यम् ।
भवती किं खादति ?
भवती किं पठति ?
भवती किं लिखति ?
भवती किं करोति ?
भवती कुत्र गच्छति ?
बालकः – एवं वा ?
एतद् तु बहु सरलम् अस्ति ।
भवान् मोदकं खादति।
भवती चित्रं पश्यति।
भवान् ध्यानं करोति।
भवती पत्रं लिखति।
भवान् दुग्धं पिबति।
भवती गीतं श्रृणोति।
बालकः – अधुना अहं कमपि ” त्वं ” न वदिष्यामि।
= अब मैं किसी को तुम नहीं बोलूँगा।
भवान् ….. भवती …..
ओ३म्
३०९ संस्कृत वाक्याभ्यासः
पश्यन्तु , सः आगतवान् ।
= देखिये , वह आ गया ।
सः समये एव आगतवान् ।
= वह समय पर ही आया
सः सर्वान् उत्थापितवान् ।
= उसने सबको उठाया।
सः सर्वेषां कृते ऊर्जाम् आनीतवान्।
= वह सबके लिये ऊर्जा लाया।
सः सर्वेभ्यः एकसमानं ददाति ।
= वह सबको एकसमान देता है।
तं दृष्ट्वा छात्राः विद्यालयं गच्छन्ति।
= उसको देखकर छात्र विद्यालय जाते हैं
तं दृष्ट्वा कृषकाः क्षेत्रं प्रति चलन्ति।
= उसे देखकर किसान खेत की ओर चलते हैं।
तं दृष्ट्वा सर्वे मन्त्रान् पठन्ति।
= उसे देखकर सभी मन्त्र पढ़ते हैं।
सर्वे नमस्कारं कुर्वन्ति ।
= सभी नमस्कार करते हैं ।
तं दृष्ट्वा सर्वे प्रसन्नाः भवन्ति।
= उसे देखकर सभी प्रसन्न होते हैं।
सः कः अस्ति ?
= वह कौन है ?
सः सूर्यः अस्ति ।
सः भास्करः
सः दिवाकरः
सः मार्तण्डः
सः आदित्यः
सः दिनकरः
ओ३म्
३१० संस्कृत वाक्याभ्यासः
चलभाषेण वार्तालापः ….
= मोबाइल से बातचीत ….
तदपि संस्कृतभाषायाम् !!!!
= वह भी संस्कृत भाषा में !!!
गतदिने अहं कस्यापि आसम्
= कल मैं किसी की ऑफिस में था।
एकस्य दूरवाणी आगता
= किसी का फोन आया।
नमस्ते , अहं हंसदत्त शास्त्री वदामि।
= नमस्ते , मैं हंसदत्त शास्त्री बोल रहा हूँ।
अहम् – नमस्ते , वदतु … कथम् अस्ति ?
= नमस्ते , बोलिये … कैसे हैं ?
…. अहम् उत्थाय बहिः गन्तुं प्रवृत्तः अभवम्।
= …. मैं उठकर बाहर जाने लगा ।
कार्यालय-संचालकः निवेदितवान् ( न्यवेदयत् )
= कार्यालय के संचालक ने निवेदन किया
* अत्रैव वार्तालापं करोतु।
= यहीं बात करिये।
– अहं श्रोतुम् इच्छामि।
= मैं सुनना चाहता हूँ।
आवयोः संस्कृत-सम्भाषणं सः प्रेम्णा श्रुतवान्।
= हम दोनों का संस्कृत सम्भाषण उसने प्रेम से सुना।
हंसदत्तः कुमायूँतः वदति स्म।
= हंसदत्त जी कुमायूँ से बोल रहे थे।
ओ३म्
३११ संस्कृत वाक्याभ्यासः
चलतु …
कुत्र ?
योगं कर्तुम्
अहं तु प्रतिदिनं योगं करोमि।
अद्य सर्वे एकसाकं करिष्यामः ।
अहम् अत्रैव एकाकी एव ध्यानं करिष्यामि।
तर्हि अहं गच्छामि।
योगश्चित्त वृत्ति: निरोधः।
भवता सह उपविशामि।
शान्तभावेन योग-ध्यानं करोतु।
विश्वयोगदिनस्य शुभकामनाः ।
ओ३म्
३१२ संस्कृत वाक्याभ्यासः
माता शिशोः कृते पुत्तलिकाम् आनयति।
= माँ शिशु के लिये गुड़िया लाती है।
शिशुः पुत्तलिकां हस्ते गृह्णाति।
= बालक गुड़िया को हाथ में लेता है।
शिशुः पुत्तलिकां पश्यति।
= बालक गुड़िया को देखता है।
बालकः पुत्तलिकायाः नेत्रे पश्यति।
= बालक गुड़िया की दोनों आँखें देखता है।
बालकः पुत्तलिकायाः केशान् पश्यति।
= बालक गुड़िया की आँखें देखता है।
बालकः पुत्तलिकायाः एकं हस्तम् उपरि करोति।
= बालक गुड़िया का एक हाथ ऊपर करता है।
बालकः पुत्तलिकायाः द्वितीयं हस्तम् उपरि करोति।
= बालक गुड़िया का दूसरा हाथ ऊपर करता है।
बालकः पुत्तलिकया सह क्रीडति।
= बालक गुड़िया के साथ खेलता है।
बालकः पुत्तलिकां दृष्ट्वा हसति।
= बालक गुड़िया को देखकर हँसता है।
बालकः पुत्तलिकां हस्ते गृहीत्वा शयनं करोति।
= बालक गुड़िया को हाथ में लेकर सोता है।
#vakyabhyas
३०८ संस्कृत वाक्याभ्यासः
बालकः – त्वं किं खादसि ?
= तुम क्या खा रहे हो ?
ज्येष्ठ: – न बालक ! त्वम् इति न वक्तव्यम्
= नहीं बालक ! “तुम” नहीं कहना चाहिये।
– अहं भवता ज्येष्ठ: ।
= मैं तुमसे बड़ा हूँ।
– अतः भवान् इति वद।
= इसलिये “आप” बोलो ।
बालकः – अस्तु , भवान् किं खादसि ?
= ठीक है , आप क्या खा रहे हो ?
ज्येष्ठ: – पुनः दोषः
= फिर से गलती।
भवान् किं खादति ?
भवान् किं पठति ?
भवान् किं लिखति ?
वान् किं करोति ?
भवान् कुत्र गच्छति ?
तथा वक्तव्यम् ?
स्त्रीलिङ्गे भवती इति वक्तव्यम् ।
भवती किं खादति ?
भवती किं पठति ?
भवती किं लिखति ?
भवती किं करोति ?
भवती कुत्र गच्छति ?
बालकः – एवं वा ?
एतद् तु बहु सरलम् अस्ति ।
भवान् मोदकं खादति।
भवती चित्रं पश्यति।
भवान् ध्यानं करोति।
भवती पत्रं लिखति।
भवान् दुग्धं पिबति।
भवती गीतं श्रृणोति।
बालकः – अधुना अहं कमपि ” त्वं ” न वदिष्यामि।
= अब मैं किसी को तुम नहीं बोलूँगा।
भवान् ….. भवती …..
ओ३म्
३०९ संस्कृत वाक्याभ्यासः
पश्यन्तु , सः आगतवान् ।
= देखिये , वह आ गया ।
सः समये एव आगतवान् ।
= वह समय पर ही आया
सः सर्वान् उत्थापितवान् ।
= उसने सबको उठाया।
सः सर्वेषां कृते ऊर्जाम् आनीतवान्।
= वह सबके लिये ऊर्जा लाया।
सः सर्वेभ्यः एकसमानं ददाति ।
= वह सबको एकसमान देता है।
तं दृष्ट्वा छात्राः विद्यालयं गच्छन्ति।
= उसको देखकर छात्र विद्यालय जाते हैं
तं दृष्ट्वा कृषकाः क्षेत्रं प्रति चलन्ति।
= उसे देखकर किसान खेत की ओर चलते हैं।
तं दृष्ट्वा सर्वे मन्त्रान् पठन्ति।
= उसे देखकर सभी मन्त्र पढ़ते हैं।
सर्वे नमस्कारं कुर्वन्ति ।
= सभी नमस्कार करते हैं ।
तं दृष्ट्वा सर्वे प्रसन्नाः भवन्ति।
= उसे देखकर सभी प्रसन्न होते हैं।
सः कः अस्ति ?
= वह कौन है ?
सः सूर्यः अस्ति ।
सः भास्करः
सः दिवाकरः
सः मार्तण्डः
सः आदित्यः
सः दिनकरः
ओ३म्
३१० संस्कृत वाक्याभ्यासः
चलभाषेण वार्तालापः ….
= मोबाइल से बातचीत ….
तदपि संस्कृतभाषायाम् !!!!
= वह भी संस्कृत भाषा में !!!
गतदिने अहं कस्यापि आसम्
= कल मैं किसी की ऑफिस में था।
एकस्य दूरवाणी आगता
= किसी का फोन आया।
नमस्ते , अहं हंसदत्त शास्त्री वदामि।
= नमस्ते , मैं हंसदत्त शास्त्री बोल रहा हूँ।
अहम् – नमस्ते , वदतु … कथम् अस्ति ?
= नमस्ते , बोलिये … कैसे हैं ?
…. अहम् उत्थाय बहिः गन्तुं प्रवृत्तः अभवम्।
= …. मैं उठकर बाहर जाने लगा ।
कार्यालय-संचालकः निवेदितवान् ( न्यवेदयत् )
= कार्यालय के संचालक ने निवेदन किया
* अत्रैव वार्तालापं करोतु।
= यहीं बात करिये।
– अहं श्रोतुम् इच्छामि।
= मैं सुनना चाहता हूँ।
आवयोः संस्कृत-सम्भाषणं सः प्रेम्णा श्रुतवान्।
= हम दोनों का संस्कृत सम्भाषण उसने प्रेम से सुना।
हंसदत्तः कुमायूँतः वदति स्म।
= हंसदत्त जी कुमायूँ से बोल रहे थे।
ओ३म्
३११ संस्कृत वाक्याभ्यासः
चलतु …
कुत्र ?
योगं कर्तुम्
अहं तु प्रतिदिनं योगं करोमि।
अद्य सर्वे एकसाकं करिष्यामः ।
अहम् अत्रैव एकाकी एव ध्यानं करिष्यामि।
तर्हि अहं गच्छामि।
योगश्चित्त वृत्ति: निरोधः।
भवता सह उपविशामि।
शान्तभावेन योग-ध्यानं करोतु।
विश्वयोगदिनस्य शुभकामनाः ।
ओ३म्
३१२ संस्कृत वाक्याभ्यासः
माता शिशोः कृते पुत्तलिकाम् आनयति।
= माँ शिशु के लिये गुड़िया लाती है।
शिशुः पुत्तलिकां हस्ते गृह्णाति।
= बालक गुड़िया को हाथ में लेता है।
शिशुः पुत्तलिकां पश्यति।
= बालक गुड़िया को देखता है।
बालकः पुत्तलिकायाः नेत्रे पश्यति।
= बालक गुड़िया की दोनों आँखें देखता है।
बालकः पुत्तलिकायाः केशान् पश्यति।
= बालक गुड़िया की आँखें देखता है।
बालकः पुत्तलिकायाः एकं हस्तम् उपरि करोति।
= बालक गुड़िया का एक हाथ ऊपर करता है।
बालकः पुत्तलिकायाः द्वितीयं हस्तम् उपरि करोति।
= बालक गुड़िया का दूसरा हाथ ऊपर करता है।
बालकः पुत्तलिकया सह क्रीडति।
= बालक गुड़िया के साथ खेलता है।
बालकः पुत्तलिकां दृष्ट्वा हसति।
= बालक गुड़िया को देखकर हँसता है।
बालकः पुत्तलिकां हस्ते गृहीत्वा शयनं करोति।
= बालक गुड़िया को हाथ में लेकर सोता है।
#vakyabhyas
June 11, 2021
असमस्थं कामाख्या-मन्दिरम्
भारतं पवित्रभूमिः, अत्रस्थं जन्म महत् सौभाग्यकरमिति शास्त्राणि वदेयुः । अयं देशो मठमन्दिरतीर्थक्षेत्रादिभिः परिवृत्तो वर्तते । सनातनहिन्दुपरम्परा अत्र अनादिकालतः प्रवाहमाना वर्तते । ऋषिमहर्षीणां त्रिकालदर्शिनां महापुरुषाणां तपोभूमिरियम्, अतः स्वाभाविकतया हि भारतभूमिः सर्वकाले पवित्रा, आध्यात्मिकज्ञानोपेता च वर्तते ।
भारते स्थितेषु शक्तिपीठेषु कामाख्याशक्तिपीठम् अन्यतमम् । असमप्रदेशस्य कामरूपजिलान्तर्गतस्य गुवाहाटीमहानगरस्य पश्चिमप्रान्ते स्थितस्य नीलाचलपर्वतशिखरे लोकविश्रुतमिदं कामाख्यामन्दिरं वर्तते । प्रवादानुसारं भगवान् शिवः स्वभार्यायाः सतीदेव्याः मृतशरीरं स्वस्कन्धे निधाय विश्वब्रह्माण्डस्य परिभ्रमणसमये हि सतीदेव्याः गुप्ताङ्गं पर्वतशिखरेऽस्मिन् पतितमासीत् । तस्मिन्नेव स्थाने कामाख्यामन्दिरमिदं निर्मितं जातम् । पवित्रं तीर्थस्थानमेतत् भौगोलिकविपर्यस्तकारणतः किञ्चिन्मात्रेण ध्वंसीभूतम् । ततः १५६५ क्रि० इति काले महाराजो नरनारायणः तत् पुनर्निर्मितवान् । आहोम-स्वर्गदेउ प्रमत्तसिंहोऽपि सन्ततिलाभ-कामनया नगावंजियायाः शिलघाटनामके पर्वतस्योपरि कामाख्यामन्दिरस्यैव अनुरूपम् अपरं देवीमन्दिरं निर्मितवान् आसीत् ।
कामाख्यादेव्याः मन्दिरपरिसरे प्रतिवर्षम् अम्बुवाची-नामकम् एकं महत् पर्व अत्यन्तं हर्षोल्लासेन वैभवेन च आचर्यते । तस्मिन् पर्वावसरे न केवलं भारतीयाः एव, अपितु विदेशिजनाः अपि समोदं तत्र सम्मिलयेयुः प्रतिवर्षम् । एतत् मन्दिरं परितः बगलादेवी, तारादेवी इत्यादिदेवीनां मन्दिराणि अपि वर्तन्ते । कामाख्यामन्दिरे सम्प्रति कालेऽपि कुमारीपूजा प्रचलतीति ।
-- नारदोपाध्यायः ।
भारतं पवित्रभूमिः, अत्रस्थं जन्म महत् सौभाग्यकरमिति शास्त्राणि वदेयुः । अयं देशो मठमन्दिरतीर्थक्षेत्रादिभिः परिवृत्तो वर्तते । सनातनहिन्दुपरम्परा अत्र अनादिकालतः प्रवाहमाना वर्तते । ऋषिमहर्षीणां त्रिकालदर्शिनां महापुरुषाणां तपोभूमिरियम्, अतः स्वाभाविकतया हि भारतभूमिः सर्वकाले पवित्रा, आध्यात्मिकज्ञानोपेता च वर्तते ।
भारते स्थितेषु शक्तिपीठेषु कामाख्याशक्तिपीठम् अन्यतमम् । असमप्रदेशस्य कामरूपजिलान्तर्गतस्य गुवाहाटीमहानगरस्य पश्चिमप्रान्ते स्थितस्य नीलाचलपर्वतशिखरे लोकविश्रुतमिदं कामाख्यामन्दिरं वर्तते । प्रवादानुसारं भगवान् शिवः स्वभार्यायाः सतीदेव्याः मृतशरीरं स्वस्कन्धे निधाय विश्वब्रह्माण्डस्य परिभ्रमणसमये हि सतीदेव्याः गुप्ताङ्गं पर्वतशिखरेऽस्मिन् पतितमासीत् । तस्मिन्नेव स्थाने कामाख्यामन्दिरमिदं निर्मितं जातम् । पवित्रं तीर्थस्थानमेतत् भौगोलिकविपर्यस्तकारणतः किञ्चिन्मात्रेण ध्वंसीभूतम् । ततः १५६५ क्रि० इति काले महाराजो नरनारायणः तत् पुनर्निर्मितवान् । आहोम-स्वर्गदेउ प्रमत्तसिंहोऽपि सन्ततिलाभ-कामनया नगावंजियायाः शिलघाटनामके पर्वतस्योपरि कामाख्यामन्दिरस्यैव अनुरूपम् अपरं देवीमन्दिरं निर्मितवान् आसीत् ।
कामाख्यादेव्याः मन्दिरपरिसरे प्रतिवर्षम् अम्बुवाची-नामकम् एकं महत् पर्व अत्यन्तं हर्षोल्लासेन वैभवेन च आचर्यते । तस्मिन् पर्वावसरे न केवलं भारतीयाः एव, अपितु विदेशिजनाः अपि समोदं तत्र सम्मिलयेयुः प्रतिवर्षम् । एतत् मन्दिरं परितः बगलादेवी, तारादेवी इत्यादिदेवीनां मन्दिराणि अपि वर्तन्ते । कामाख्यामन्दिरे सम्प्रति कालेऽपि कुमारीपूजा प्रचलतीति ।
-- नारदोपाध्यायः ।
June 11, 2021
Forwarded from Markdown
💠अद्य ग्रीष्मः ऋतु प्रारंभ भवति🌞
💠अद्य चन्द्रदर्शनम् अवश्यमेव कर्तव्यम्🌒🌝
💠अद्य भारतस्य महान् क्रान्तिकारी स्वातन्त्र्ययोद्धा, उच्चश्रेण्याः कविः, उर्दूभाषाया: शायरः, अनुवादकः, बहुभाषाभाषी, इतिहासकारः, साहित्यकारः रामप्रसादबिस्मिल: जन्मजयंती 🥳✍🏼
💠अद्य चन्द्रदर्शनम् अवश्यमेव कर्तव्यम्🌒🌝
💠अद्य भारतस्य महान् क्रान्तिकारी स्वातन्त्र्ययोद्धा, उच्चश्रेण्याः कविः, उर्दूभाषाया: शायरः, अनुवादकः, बहुभाषाभाषी, इतिहासकारः, साहित्यकारः रामप्रसादबिस्मिल: जन्मजयंती 🥳✍🏼
Wikipedia
ग्रीष्म-ऋतुवर्णनम्
ग्रीष्मर्तुवर्णनम्
1. अधुना ग्रीष्मनामा ऋतुः प्रवर्तते ।
1. अधुना ग्रीष्मनामा ऋतुः प्रवर्तते ।
June 11, 2021
शिक्षकः – सुरेश! ‘अहं धूमवर्तिकां पिबामि’ – इति वाक्यस्य भविष्यत्काले किं रूपं भवति?
सुरेशः – गुरो! भवतः ‘कैन्सर’-व्याधिः भविष्यति।
😆😁😄😂😁🤣😄😂
#hasya
सुरेशः – गुरो! भवतः ‘कैन्सर’-व्याधिः भविष्यति।
😆😁😄😂😁🤣😄😂
#hasya
June 11, 2021
June 11, 2021
June 11, 2021
कर्णाटके ११ जनपदेषु पिधानं दीर्घीकृतम्।
बेंगलुरु> कर्णाटकराज्ये कोविड् व्यापनं तीव्रतया वर्तितेषु ११ जनपदेषु पिधानं जूण् २१तम दिनाङ्कं यावत् दीर्घीकृतम्। रोगदृढीकरणमानम् आकुञ्चितेषु बेंगलुरु अभिव्याप्तेषु २० जनपदेषु १४ तमादारभ्य पिधाने लाघवं भविष्यति।
मुख्यमन्त्रिणः बी एस् यदूरियप्पस्य नेतृत्वे कृते मन्त्रिणां अधिकारिणां च उपवेशने आसीदयं निर्णयः।
केरले सर्वत्र अन्तर्जालसेवां सज्जीकर्तुं परियोजना - मुख्यमन्त्री।
अनन्तपुरी> केरलानां सर्वेभ्यः छात्रेभ्यः 'ओण् लैन् शिक्षां' दृढीकर्तुं सर्वेषु प्रदेशेषु अन्तर्जालसुविधां लब्धुं समयानुरोधिनीं परियोजनाम् आविष्करिष्यतीति मुख्यमन्त्रिणा पिणरायि विजयेनोक्तम्। एतदर्थं ऐ टि सचिवमुख्यस्य संयोजकत्वे टेलिकों सेवादातॄणाम् अनुबन्धविभागानां सचिवप्रमुखानां च समितिः रूपीकृता। चतुर्दिनाभ्यन्तरे प्रवर्तनरूपरेखा सज्जीकरणीया इति मुख्यमन्त्रिणा निर्दिष्टम्।
कोविडस्य तृतीयतरङ्गं प्रतीक्षमाणेSस्मिन्नवसरे ओण् लेन् शिक्षणमनुवर्तनीयम्। तदर्थं अन्तर्जालसुविधा तटस्थं विना संचालनीया। एतदनुयुक्ताः अभियोजनाः आविष्कर्तुं सेवादातारः अभ्यर्थिताः।
कर्णाटके ११ जनपदेषु पिधानं दीर्घीकृतम्।
बेंगलुरु> कर्णाटकराज्ये कोविड् व्यापनं तीव्रतया वर्तितेषु ११ जनपदेषु पिधानं जूण् २१तम दिनाङ्कं यावत् दीर्घीकृतम्। रोगदृढीकरणमानम् आकुञ्चितेषु बेंगलुरु अभिव्याप्तेषु २० जनपदेषु १४ तमादारभ्य पिधाने लाघवं भविष्यति।
मुख्यमन्त्रिणः बी एस् यदूरियप्पस्य नेतृत्वे कृते मन्त्रिणां अधिकारिणां च उपवेशने आसीदयं निर्णयः।
केरले सर्वत्र अन्तर्जालसेवां सज्जीकर्तुं परियोजना - मुख्यमन्त्री।
अनन्तपुरी> केरलानां सर्वेभ्यः छात्रेभ्यः 'ओण् लैन् शिक्षां' दृढीकर्तुं सर्वेषु प्रदेशेषु अन्तर्जालसुविधां लब्धुं समयानुरोधिनीं परियोजनाम् आविष्करिष्यतीति मुख्यमन्त्रिणा पिणरायि विजयेनोक्तम्। एतदर्थं ऐ टि सचिवमुख्यस्य संयोजकत्वे टेलिकों सेवादातॄणाम् अनुबन्धविभागानां सचिवप्रमुखानां च समितिः रूपीकृता। चतुर्दिनाभ्यन्तरे प्रवर्तनरूपरेखा सज्जीकरणीया इति मुख्यमन्त्रिणा निर्दिष्टम्।
कोविडस्य तृतीयतरङ्गं प्रतीक्षमाणेSस्मिन्नवसरे ओण् लेन् शिक्षणमनुवर्तनीयम्। तदर्थं अन्तर्जालसुविधा तटस्थं विना संचालनीया। एतदनुयुक्ताः अभियोजनाः आविष्कर्तुं सेवादातारः अभ्यर्थिताः।
June 11, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩⛅ *तिथि - द्वितीया रात्रि 08:17 तक तत्पश्चात तृतीया
⛅ दिनांक - 12 जून 2021
⛅ दिन - शनिवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - ज्येष्ठ
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - आर्द्रा शाम 04:58 तक तत्पश्चात पुनर्वसु
⛅ योग - गण्ड सुबह 09:14 तक तत्पश्चात वृद्धि
⛅ राहुकाल - सुबह 09:18 से सुबह 10:58 तक
⛅ सूर्योदय - 05:57
⛅ सूर्यास्त - 19:19
⛅ दिशाशूल - पूर्व दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण -
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩⛅ *तिथि - द्वितीया रात्रि 08:17 तक तत्पश्चात तृतीया
⛅ दिनांक - 12 जून 2021
⛅ दिन - शनिवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - ज्येष्ठ
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - आर्द्रा शाम 04:58 तक तत्पश्चात पुनर्वसु
⛅ योग - गण्ड सुबह 09:14 तक तत्पश्चात वृद्धि
⛅ राहुकाल - सुबह 09:18 से सुबह 10:58 तक
⛅ सूर्योदय - 05:57
⛅ सूर्यास्त - 19:19
⛅ दिशाशूल - पूर्व दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण -
June 11, 2021
June 11, 2021
https://youtu.be/RcQKAG5E0Hw
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
YouTube
Vaarta: News and updates in Sanskrit | 6.6.2021
June 11, 2021
June 11, 2021
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
June 11, 2021
Forwarded from S K Khatri
उत्तरं यत्समुद्रस्य हिमाद्रेश्चैव दक्षिणम् ।
वर्षं तद् भारतं नाम भारती यत्र संततिः
The country (varṣam) that lies north of the ocean and south of the snowy mountains is called Bharatam, there dwell the descendants of Bharata.
वर्षं तद् भारतं नाम भारती यत्र संततिः
The country (varṣam) that lies north of the ocean and south of the snowy mountains is called Bharatam, there dwell the descendants of Bharata.
June 11, 2021
Forwarded from 🏆 Sanskrit Mantram Classes 🏆
[ १-प्रभाकर के मत में प्रमाण है? ]
- 1
- 4
- 5
- 7
- 1
- 4
- 5
- 7
June 11, 2021
🍃 दण्डकां प्रदमो राजाल्या हतामयकारिहा।
सः समानवतानेनोभोग्याभः न तदा आस न ॥ १५॥
🔸दंडकवन में संयमी (राम) - स्वस्थ नरेशों के शत्रु (परशुराम) को पराजित करनेवाले, मानवयोनि वाले व्यक्तियों (मनुष्यों) को अपने निष्कलंक कीर्ति से आनन्दित करनेवाले - ने प्रवेश किया।
🍃 न सदातनभोग्याभः नो नेता वनम् आस सः।
हारिकायमताहल्याजारामोदप्रकाण्डदम् ॥ १५॥
🔸सदा आनंददायी जननायक श्रीकृष्ण नन्दनवन को जा पहुंचे, जो इंद्र के अतिआनंद का श्रोत था – वही इन्द्र जो आकर्षक काया वाली अहिल्या का प्रेमी था, जिसने (छलपूर्वक) अहिल्या की सहमति पा ली थी।
#Viloma_Kavya
सः समानवतानेनोभोग्याभः न तदा आस न ॥ १५॥
🔸दंडकवन में संयमी (राम) - स्वस्थ नरेशों के शत्रु (परशुराम) को पराजित करनेवाले, मानवयोनि वाले व्यक्तियों (मनुष्यों) को अपने निष्कलंक कीर्ति से आनन्दित करनेवाले - ने प्रवेश किया।
विलोम श्लोक :—
🍃 न सदातनभोग्याभः नो नेता वनम् आस सः।
हारिकायमताहल्याजारामोदप्रकाण्डदम् ॥ १५॥
🔸सदा आनंददायी जननायक श्रीकृष्ण नन्दनवन को जा पहुंचे, जो इंद्र के अतिआनंद का श्रोत था – वही इन्द्र जो आकर्षक काया वाली अहिल्या का प्रेमी था, जिसने (छलपूर्वक) अहिल्या की सहमति पा ली थी।
#Viloma_Kavya
June 11, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ पंचदशः अध्याय
♦️श्लोक :- ९
मणिर्लुण्ठति पादाग्रे कांचः शिरसि धार्यते।
क्रय-विक्रयवेलायां कायः कांचों मणिर्णणिः।।९।।
♦️भावार्थ - मणि यदि पैरों में भी लुढ़कती रहे और काँच को सिर पर धारण कर लिया जाए तब भी क्रय-विक्रय के समय मणि का मुल्य, काँच के मूल्य से श्रेष्ठ ही होगा।
#Chanakya
✒️ पंचदशः अध्याय
♦️श्लोक :- ९
मणिर्लुण्ठति पादाग्रे कांचः शिरसि धार्यते।
क्रय-विक्रयवेलायां कायः कांचों मणिर्णणिः।।९।।
♦️भावार्थ - मणि यदि पैरों में भी लुढ़कती रहे और काँच को सिर पर धारण कर लिया जाए तब भी क्रय-विक्रय के समय मणि का मुल्य, काँच के मूल्य से श्रेष्ठ ही होगा।
#Chanakya
June 11, 2021
June 12, 2021
ओ३म्
३१३ संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः सर्वान् नृत्यतः जनान् पश्यति।
= वह सभी नाचते हुए लोगों को देख रहा है।
सर्वे तं परितः नृत्यन्ति।
= सब उसके चारों नाचते हैं।
तस्य भ्रातृजाया नृत्यति।
= उसकी भाभी नाच रही है।
तस्य भ्राता नृत्यति।
= उसका भाई नाचता है।
तस्य मतुलः नृत्यति।
= उसका मामा नाचता है।
तस्य भगिनी अपि नृत्यति।
= उसकी बहन भी नाच रही है।
तस्य मित्राणि अपि नृत्यन्ति।
= उसके मित्र भी नाच रहे हैं।
किमर्थं सर्वे नृत्यन्ति ?
= क्यों सब नाच रहे हैं ?
अद्य तस्य विवाहः अस्ति।
= आज उसका विवाह है।
सः दिव्यांगः अस्ति ।
= वह दिव्यांग है।
अद्य तस्य विवाहः अस्ति ।
= आज उसका विवाह है।
तस्य वधू अपि दिव्याङ्गिनी अस्ति ।
= उसकी दुल्हन भी दिव्यांग है।
सः लेखापरीक्षकः अस्ति।
= वह चार्टर्ड अकाउंटेंट है।
तस्य वधू शिक्षिका अस्ति।
= उसकी दुल्हन शिक्षिका है।
ओ३म्
३१४ संस्कृत वाक्याभ्यासः
मम प्रतिवेशी अस्वस्थः अस्ति ।
= मेरा पड़ोसी बीमार है।
सः चिकित्सालये प्रविष्टः अस्ति।
= वह अस्पताल में भर्ती है।
प्रातः अहं तं द्रष्टुं गतवान्।
= सुबह मैं उसको देखने गया।
चिकित्सिकालयस्य स्वागतकेन्द्रे अहं पृष्टवान् ।
= अस्पताल के स्वागतकेंद्र पर मैंने पूछा।
सः रुग्णः कुत्र अस्ति ?
= वह रुग्ण कहाँ है ?
कस्मिन् प्रकोष्ठे अस्ति ?
= कौनसे कमरे में है ?
सा परिचारिका उक्तवती
= वह सेविका बोली
उपरि गच्छतु।
= ऊपर जाईये ।
वामभागे द्वितीयः प्रकोष्ठ: अस्ति।
= बाईं तरफ कमरा है।
एकशतम् अष्टतमे प्रकोष्ठे सः अस्ति।
= एक सौ आठवें कमरे में वह है
तेन सः अधिकां वार्तां मा करोतु।
= उसके साथ अधिक बात नहीं करेंगे।
सः विश्राममेव कुर्यात् ।
= वह विश्राम ही करे ।
ओ३म्
३१५ संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः आवासं परिवर्तयति ।
वह निवास बदलता है।
पूर्वं सः लघुगृहे निवसति स्म।
= पहले वह छोटे घर में रहता था।
अधुना सः विशाले गृहे निवसिष्यति।
= अब वह विशाल घर में रहेगा।
नूतने गृहे पाकशाला विशाला अस्ति।
= नए घर में रसोई बड़ी है।
बालकानां एकः प्रकोष्ठः अस्ति।
= बच्चों का एक कमरा है।
अतिथीनां कृते अपि एकः प्रकोष्ठः अस्ति।
= अतिथियों के लिये भी एक कमरा है।
आवास-परिसरे अनेके वृक्षाः सन्ति।
= आवास परिसर में अनेक वृक्ष भी हैं।
नूतने गृहे सः पुरातनानि वस्तूनि नेष्यति।
= नए घर में वह पुरानी वस्तुएँ ले जाएगा।
सर्वाणि पुस्तकानि अपि नेष्यति।
= सभी पुस्तकें ले जाएगा।
गृहप्रवेश समये सः धौतवस्त्रं धारयिष्यति।
= गृहप्रवेश के समय वह धोती पहनेगा।
तस्य भार्या शाटिकां धारयिष्यति।
= उसकी पत्नी साड़ी पहनेगी।
गृहप्रवेशसमये अनेकानि संस्कृतमित्राणि आगमिष्यन्ति।
= गृहप्रवेश के समय अनेक संस्कृत मित्र आएँगे।
ते संस्कृत-गीतानि गास्यन्ति।
= वे संस्कृत गीत गाएँगे।
ओ३म्
३१६ संस्कृत वाक्याभ्यासः
कति जनाः आसन् ?
= कितने लोग थे ?
ते त्रयः आसन् ।
= वो तीन थे।
ताः तिस्रः आसन् । ( स्त्रीलिंग )
= वो तीन थीं ।
न .. न .. तौ द्वौ आस्ताम् ।
= नहीं … नहीं .. वो दो थे ।
ते द्वे आस्ताम् । (स्त्रीलिंग )
= वो दो थीं ।
अनन्तरं द्वौ आगतवन्तौ
= बाद में दो आ गए।
तदा ते चत्वारः अभवन् ।
= तब वो चार हो गए।
अनन्तरं द्वे आगतवत्यौ (स्त्रीलिंग )
= बाद में दो आ गईं।
तदा ताः चतस्रः अभवन् ।
= तब वो चार हो गईं ।
ते / ताः किं कुर्वन्ति ?
= वो क्या कर रहे / रही हैं ?
ते/ताः संस्कृते सम्भाषणं कुर्वन्ति।
= वे संस्कृत में सम्भाषण कर रहे / रही हैं ।
ओ३म्
३१७ संस्कृत वाक्याभ्यासः
नगरपालिकायाः जनः उद्घोषणां करोति।
अद्य जलं न आगमिष्यति।
द्वितीये दिने पुनः उद्घोषणां करोति।
अद्य जलं न आगमिष्यति।
तृतीये दिने पुनः उद्घोषणां करोति।
अद्य जलं न आगमिष्यति।
जनाः चिन्तयन्ति।
ह्यः जलं न आगतम् ।
परह्यः अपि न आगतम् ।
अद्य अपि न आगमिष्यति।
श्वः आगमिष्यति न वा ?
नगरपालिकया न प्रेष्यते
तर्हि वयं जलं संरक्षामः ।
वयं सर्वे जलं रक्षिष्यामः ।
ओ३म्
३१८ संस्कृत वाक्याभ्यासः
अहं यस्मिन् कार्यालये कार्यं करोमि …
= मैं जिस कार्यालय में काम करता हूँ …
तत्र अनेके सैनिकाः आगच्छन्ति।
= वहाँ अनेक सैनिक आते हैं।
तेषां कार्यम् अहं शीघ्रमेव करोमि।
= उनका काम मैं जल्दी करता हूँ।
ते बहु प्रसन्नाः भवन्ति।
= वे बहुत खुश होते हैं ।
अहम् उत्थाय तेषां स्वागतं करोमि।
= मैं खड़े होकर उनका स्वागत करता हूँ।
पाकिस्तानस्य सीमा मम कार्यालयतः द्विशतं क्रोश दूरे अस्ति।
= पाकिस्तान की सीमा मेरे कार्यालय से एक सौ मील दूर है।
सैन्यशिबिरम् अस्माकं नगरे अस्ति।
= सेना की छावनी हमारे नगर में है।
ते यदाकदा मम कार्यालयम् आगच्छन्ति।
= वे कभी कभी मेरे कार्यालय आते हैं।
तान् दृष्ट्वा मम मनसि वीरभावः जायते।
= उनको देखकर मेरे मन में वीरभाव जगता है।
जयतु वीरसैनिकाः
#vakyabhyas
३१३ संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः सर्वान् नृत्यतः जनान् पश्यति।
= वह सभी नाचते हुए लोगों को देख रहा है।
सर्वे तं परितः नृत्यन्ति।
= सब उसके चारों नाचते हैं।
तस्य भ्रातृजाया नृत्यति।
= उसकी भाभी नाच रही है।
तस्य भ्राता नृत्यति।
= उसका भाई नाचता है।
तस्य मतुलः नृत्यति।
= उसका मामा नाचता है।
तस्य भगिनी अपि नृत्यति।
= उसकी बहन भी नाच रही है।
तस्य मित्राणि अपि नृत्यन्ति।
= उसके मित्र भी नाच रहे हैं।
किमर्थं सर्वे नृत्यन्ति ?
= क्यों सब नाच रहे हैं ?
अद्य तस्य विवाहः अस्ति।
= आज उसका विवाह है।
सः दिव्यांगः अस्ति ।
= वह दिव्यांग है।
अद्य तस्य विवाहः अस्ति ।
= आज उसका विवाह है।
तस्य वधू अपि दिव्याङ्गिनी अस्ति ।
= उसकी दुल्हन भी दिव्यांग है।
सः लेखापरीक्षकः अस्ति।
= वह चार्टर्ड अकाउंटेंट है।
तस्य वधू शिक्षिका अस्ति।
= उसकी दुल्हन शिक्षिका है।
ओ३म्
३१४ संस्कृत वाक्याभ्यासः
मम प्रतिवेशी अस्वस्थः अस्ति ।
= मेरा पड़ोसी बीमार है।
सः चिकित्सालये प्रविष्टः अस्ति।
= वह अस्पताल में भर्ती है।
प्रातः अहं तं द्रष्टुं गतवान्।
= सुबह मैं उसको देखने गया।
चिकित्सिकालयस्य स्वागतकेन्द्रे अहं पृष्टवान् ।
= अस्पताल के स्वागतकेंद्र पर मैंने पूछा।
सः रुग्णः कुत्र अस्ति ?
= वह रुग्ण कहाँ है ?
कस्मिन् प्रकोष्ठे अस्ति ?
= कौनसे कमरे में है ?
सा परिचारिका उक्तवती
= वह सेविका बोली
उपरि गच्छतु।
= ऊपर जाईये ।
वामभागे द्वितीयः प्रकोष्ठ: अस्ति।
= बाईं तरफ कमरा है।
एकशतम् अष्टतमे प्रकोष्ठे सः अस्ति।
= एक सौ आठवें कमरे में वह है
तेन सः अधिकां वार्तां मा करोतु।
= उसके साथ अधिक बात नहीं करेंगे।
सः विश्राममेव कुर्यात् ।
= वह विश्राम ही करे ।
ओ३म्
३१५ संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः आवासं परिवर्तयति ।
वह निवास बदलता है।
पूर्वं सः लघुगृहे निवसति स्म।
= पहले वह छोटे घर में रहता था।
अधुना सः विशाले गृहे निवसिष्यति।
= अब वह विशाल घर में रहेगा।
नूतने गृहे पाकशाला विशाला अस्ति।
= नए घर में रसोई बड़ी है।
बालकानां एकः प्रकोष्ठः अस्ति।
= बच्चों का एक कमरा है।
अतिथीनां कृते अपि एकः प्रकोष्ठः अस्ति।
= अतिथियों के लिये भी एक कमरा है।
आवास-परिसरे अनेके वृक्षाः सन्ति।
= आवास परिसर में अनेक वृक्ष भी हैं।
नूतने गृहे सः पुरातनानि वस्तूनि नेष्यति।
= नए घर में वह पुरानी वस्तुएँ ले जाएगा।
सर्वाणि पुस्तकानि अपि नेष्यति।
= सभी पुस्तकें ले जाएगा।
गृहप्रवेश समये सः धौतवस्त्रं धारयिष्यति।
= गृहप्रवेश के समय वह धोती पहनेगा।
तस्य भार्या शाटिकां धारयिष्यति।
= उसकी पत्नी साड़ी पहनेगी।
गृहप्रवेशसमये अनेकानि संस्कृतमित्राणि आगमिष्यन्ति।
= गृहप्रवेश के समय अनेक संस्कृत मित्र आएँगे।
ते संस्कृत-गीतानि गास्यन्ति।
= वे संस्कृत गीत गाएँगे।
ओ३म्
३१६ संस्कृत वाक्याभ्यासः
कति जनाः आसन् ?
= कितने लोग थे ?
ते त्रयः आसन् ।
= वो तीन थे।
ताः तिस्रः आसन् । ( स्त्रीलिंग )
= वो तीन थीं ।
न .. न .. तौ द्वौ आस्ताम् ।
= नहीं … नहीं .. वो दो थे ।
ते द्वे आस्ताम् । (स्त्रीलिंग )
= वो दो थीं ।
अनन्तरं द्वौ आगतवन्तौ
= बाद में दो आ गए।
तदा ते चत्वारः अभवन् ।
= तब वो चार हो गए।
अनन्तरं द्वे आगतवत्यौ (स्त्रीलिंग )
= बाद में दो आ गईं।
तदा ताः चतस्रः अभवन् ।
= तब वो चार हो गईं ।
ते / ताः किं कुर्वन्ति ?
= वो क्या कर रहे / रही हैं ?
ते/ताः संस्कृते सम्भाषणं कुर्वन्ति।
= वे संस्कृत में सम्भाषण कर रहे / रही हैं ।
ओ३म्
३१७ संस्कृत वाक्याभ्यासः
नगरपालिकायाः जनः उद्घोषणां करोति।
अद्य जलं न आगमिष्यति।
द्वितीये दिने पुनः उद्घोषणां करोति।
अद्य जलं न आगमिष्यति।
तृतीये दिने पुनः उद्घोषणां करोति।
अद्य जलं न आगमिष्यति।
जनाः चिन्तयन्ति।
ह्यः जलं न आगतम् ।
परह्यः अपि न आगतम् ।
अद्य अपि न आगमिष्यति।
श्वः आगमिष्यति न वा ?
नगरपालिकया न प्रेष्यते
तर्हि वयं जलं संरक्षामः ।
वयं सर्वे जलं रक्षिष्यामः ।
ओ३म्
३१८ संस्कृत वाक्याभ्यासः
अहं यस्मिन् कार्यालये कार्यं करोमि …
= मैं जिस कार्यालय में काम करता हूँ …
तत्र अनेके सैनिकाः आगच्छन्ति।
= वहाँ अनेक सैनिक आते हैं।
तेषां कार्यम् अहं शीघ्रमेव करोमि।
= उनका काम मैं जल्दी करता हूँ।
ते बहु प्रसन्नाः भवन्ति।
= वे बहुत खुश होते हैं ।
अहम् उत्थाय तेषां स्वागतं करोमि।
= मैं खड़े होकर उनका स्वागत करता हूँ।
पाकिस्तानस्य सीमा मम कार्यालयतः द्विशतं क्रोश दूरे अस्ति।
= पाकिस्तान की सीमा मेरे कार्यालय से एक सौ मील दूर है।
सैन्यशिबिरम् अस्माकं नगरे अस्ति।
= सेना की छावनी हमारे नगर में है।
ते यदाकदा मम कार्यालयम् आगच्छन्ति।
= वे कभी कभी मेरे कार्यालय आते हैं।
तान् दृष्ट्वा मम मनसि वीरभावः जायते।
= उनको देखकर मेरे मन में वीरभाव जगता है।
जयतु वीरसैनिकाः
#vakyabhyas
June 12, 2021
Forwarded from Dr. Apurva Sharma
अद्यतनसुभाषितम्
*अश्वत्थमेकम् पिचुमन्दमेकम्*
*न्यग्रोधमेकम् दश चिञ्चिणीकान्।*
*कपित्थबिल्वाऽऽमलकत्रयञ्च* *पञ्चाऽऽम्रमुप्त्वा नरकन्न पश्येत्।।*
अश्वत्थः = पीपल (100% कार्बन डाइऑक्साइड सोखता है)
पिचुमन्दः = नीम (80% कार्बन डाइऑक्साइड सोखता है)
न्यग्रोधः = वटवृक्ष(80% कार्बन डाइऑक्साइड सोखता है)
चिञ्चिणी = इमली (80% कार्बन डाइऑक्साइड सोखता है)
कपित्थः = कविट (80% कार्बन डाइऑक्साइड सोखता है)
बिल्वः = बेल(85% कार्बन डाइऑक्साइड सोखता है)
आमलकः = आवला(74% कार्बन डाइऑक्साइड सोखता है)
आम्रः = आम (70% कार्बन डाइऑक्साइड सोखता है)
(उप्ति = पौधा लगाना)
अर्थात्- जो कोई इन वृक्षों के पौधो का रोपण करेगा, उनकी देखभाल करेगा उसे नरक के दर्शन नही करना पड़ेंगे।
*अश्वत्थमेकम् पिचुमन्दमेकम्*
*न्यग्रोधमेकम् दश चिञ्चिणीकान्।*
*कपित्थबिल्वाऽऽमलकत्रयञ्च* *पञ्चाऽऽम्रमुप्त्वा नरकन्न पश्येत्।।*
अश्वत्थः = पीपल (100% कार्बन डाइऑक्साइड सोखता है)
पिचुमन्दः = नीम (80% कार्बन डाइऑक्साइड सोखता है)
न्यग्रोधः = वटवृक्ष(80% कार्बन डाइऑक्साइड सोखता है)
चिञ्चिणी = इमली (80% कार्बन डाइऑक्साइड सोखता है)
कपित्थः = कविट (80% कार्बन डाइऑक्साइड सोखता है)
बिल्वः = बेल(85% कार्बन डाइऑक्साइड सोखता है)
आमलकः = आवला(74% कार्बन डाइऑक्साइड सोखता है)
आम्रः = आम (70% कार्बन डाइऑक्साइड सोखता है)
(उप्ति = पौधा लगाना)
अर्थात्- जो कोई इन वृक्षों के पौधो का रोपण करेगा, उनकी देखभाल करेगा उसे नरक के दर्शन नही करना पड़ेंगे।
June 12, 2021
अद्य गोपीनाथकविराजवर्यस्य पुण्यतिथि🥀
महामहोपाध्याय श्री गोपीनाथ कविराज (7 सितम्बर 1887 - 12 जून 1976) संस्कृत के विद्वान और महान दार्शनिक थे। १९१४ में पुस्तकालयाध्यक्ष से आरम्भ करते हुए वे १९२३ से १९३७ तक वाराणसी के शासकीय संस्कृत महाविद्यालय के प्राचार्य रहे। इस कालावधि में वे सरस्वती भवन ग्रन्थमाला के सम्पादक भी रहे।
गोपीनाथ कविराज बंगाली थे और इनके पिताजी का नाम वैकुण्ठनाथ बागची था। आपका जन्म ब्रिटिश भारत के ग्राम धमरई जिला ढाका (अब बांग्लादेश) मे हुआ था। उनका जन्म प्रतिष्ठित बागची घराने मे हुआ था और "कविराज" उनको सम्मान में कहा जाता था। उनकी प्रारम्भिक शिक्षा-दीक्षा श्री मधुसूदन ओझा एवं शशिधर "तर्क चूड़ामणि" के निर्देशन में जयपुर मे प्रारंभ हुई।
महामहोपाध्याय पं॰ गोपीनाथ कविराज वर्तमान युग के विश्वविख्यात भारतीय प्राच्यविद् तथा मनीषी रहे हैं। इनकी ज्ञान-साधना का क्रम वर्तमान शताब्दी के प्रथम दशक से आरम्भ हुआ और प्रयाण-काल तक अबाधरूप से चलता रहा। इस दीर्घकाल में उन्होंने प्राच्य तथा पाश्चात्य ज्ञान-विज्ञान की विशिष्ट चिन्तन पद्धतियों का गहन अनुशीलन कर, दर्शन और इतिहास के क्षेत्र में जो अंशदान किया है उससे मानव-संस्कृति तथा साधना की अंतर्धाराओं पर नवीन प्रकाश पड़ा है; नयी दृष्टि मिली है।
उन्नीसवीं शती के धार्मिक पुनर्जागरण और बीसवीं शती के स्वातन्त्र्य-आन्दोलन से अनुप्राणित उनकी जीवन-गाथा में युगचेतना साकार हो उठी है। प्राचीनता के सम्पोषक एवं नवीनता के पुरस्कर्ता के रूप में कविराज महोदय का विराट् व्यक्तित्व संधिकाल की उन सम्पूर्ण विशेषताओं से समन्वित है, जिनसे जातीय-जीवन प्रगति-पथ पर अग्रसर होने का सम्बल प्राप्त करता रहा है।
तांत्रिक वाङ्मय में शाक्त दृष्टि के लिए उन्हें सन् १९६४ में साहित्य अकादमी पुरस्कार (संस्कृत) से सम्मानित किया गया।
ग्रन्थ📚
श्री श्री विशुद्धानन्द प्रसंग
तान्त्रिक साधना
भारतीय साधना की धारा
श्रीकृष्ण प्रसंग
मृत्युविज्ञान और कर्मरहस्य
त्रिपुररहस्यम्
गोरख सिद्धांत संग्रह
साहित्यचिंतन
सिद्धभूमि ज्ञानगंज (बंगाली में)
सम्मान🎗
महामहोपाध्याय (1934)
डी लिट् (1947), (इलाहाबाद विश्वविद्यालय)
डी लिट (21 दिसम्बर 1956) (काशी हिन्दू विश्वविद्यालय)
पद्मविभूषण (1964)
साहित्य वाचस्पति (1965), उत्तर प्रदेश सरकार द्वारा
देशिकोत्तम (1976), विश्वभारती द्वारा
महामहोपाध्याय श्री गोपीनाथ कविराज (7 सितम्बर 1887 - 12 जून 1976) संस्कृत के विद्वान और महान दार्शनिक थे। १९१४ में पुस्तकालयाध्यक्ष से आरम्भ करते हुए वे १९२३ से १९३७ तक वाराणसी के शासकीय संस्कृत महाविद्यालय के प्राचार्य रहे। इस कालावधि में वे सरस्वती भवन ग्रन्थमाला के सम्पादक भी रहे।
गोपीनाथ कविराज बंगाली थे और इनके पिताजी का नाम वैकुण्ठनाथ बागची था। आपका जन्म ब्रिटिश भारत के ग्राम धमरई जिला ढाका (अब बांग्लादेश) मे हुआ था। उनका जन्म प्रतिष्ठित बागची घराने मे हुआ था और "कविराज" उनको सम्मान में कहा जाता था। उनकी प्रारम्भिक शिक्षा-दीक्षा श्री मधुसूदन ओझा एवं शशिधर "तर्क चूड़ामणि" के निर्देशन में जयपुर मे प्रारंभ हुई।
महामहोपाध्याय पं॰ गोपीनाथ कविराज वर्तमान युग के विश्वविख्यात भारतीय प्राच्यविद् तथा मनीषी रहे हैं। इनकी ज्ञान-साधना का क्रम वर्तमान शताब्दी के प्रथम दशक से आरम्भ हुआ और प्रयाण-काल तक अबाधरूप से चलता रहा। इस दीर्घकाल में उन्होंने प्राच्य तथा पाश्चात्य ज्ञान-विज्ञान की विशिष्ट चिन्तन पद्धतियों का गहन अनुशीलन कर, दर्शन और इतिहास के क्षेत्र में जो अंशदान किया है उससे मानव-संस्कृति तथा साधना की अंतर्धाराओं पर नवीन प्रकाश पड़ा है; नयी दृष्टि मिली है।
उन्नीसवीं शती के धार्मिक पुनर्जागरण और बीसवीं शती के स्वातन्त्र्य-आन्दोलन से अनुप्राणित उनकी जीवन-गाथा में युगचेतना साकार हो उठी है। प्राचीनता के सम्पोषक एवं नवीनता के पुरस्कर्ता के रूप में कविराज महोदय का विराट् व्यक्तित्व संधिकाल की उन सम्पूर्ण विशेषताओं से समन्वित है, जिनसे जातीय-जीवन प्रगति-पथ पर अग्रसर होने का सम्बल प्राप्त करता रहा है।
तांत्रिक वाङ्मय में शाक्त दृष्टि के लिए उन्हें सन् १९६४ में साहित्य अकादमी पुरस्कार (संस्कृत) से सम्मानित किया गया।
ग्रन्थ📚
श्री श्री विशुद्धानन्द प्रसंग
तान्त्रिक साधना
भारतीय साधना की धारा
श्रीकृष्ण प्रसंग
मृत्युविज्ञान और कर्मरहस्य
त्रिपुररहस्यम्
गोरख सिद्धांत संग्रह
साहित्यचिंतन
सिद्धभूमि ज्ञानगंज (बंगाली में)
सम्मान🎗
महामहोपाध्याय (1934)
डी लिट् (1947), (इलाहाबाद विश्वविद्यालय)
डी लिट (21 दिसम्बर 1956) (काशी हिन्दू विश्वविद्यालय)
पद्मविभूषण (1964)
साहित्य वाचस्पति (1965), उत्तर प्रदेश सरकार द्वारा
देशिकोत्तम (1976), विश्वभारती द्वारा
June 12, 2021
June 12, 2021
अन्तरा (के बीच में) - के साथ हमेशा द्वितीया विभक्ति का ही प्रयोग होता है।
-------------------------------
(१) जगन्नाथ और वलभद्र के बीच सुभद्रा है
= जगन्नाथं वल्लभं च अन्तरा सुभद्रा अस्ति।
(२) गंगा और यमुना के बीच में प्रयाग है
= गंगां यमुनां च अन्तरा प्रयाग: अस्ति।
(३) राम और श्याम के बीच सोहन बैठा है
= रामं शयामं च अन्तरा सोहन: उपविष्ट: अस्ति।
(४) दो लड़कों के बीच सोहन है
= द्वौ कुमारौ अन्तरा सोहनोऽस्ति ।
(५) कुरुक्षेत्र में महाभारत का युद्ध कौरव और पाण्डव के बीच हुआ था
= कुरुक्षेत्रे कौरवं पाण्डवं च अन्तरा महाभारतयुद्ध: बभूव।
(६) राम और रावण की लड़ाई में राम की जीत हो गई
= रामं रावणं च अन्तरा युद्धे राम: जिगाय।
(७) रामपुर और श्यामपुर के बीच केवल तीस किलोमीटर की दूरी है
= रामपुरं श्यामपुरं च अन्तरा केवलं त्रिंशत् किलोमीटरपरिमितं दूरत्वम् अस्ति।
(८) मतदाताओं को दो उम्मीदवारों के बीच फैसला करना था
=मतदातृभि: प्रत्याशिनौ अन्तरा निर्णयनीयम् आसीत्।
(९)मुझे चार कमीजों के बीच एक ही कमीज चुनना था
= मया चतुर: युतकान् अन्तरा केवलम् एकमेव यूतकं चेतव्यम् आसीत्।
(१०)वह अपने माता-पिता के बीच खड़ी थी
= सा "स्वपितरौ /मातरं पितरं च" अन्तरा तिष्ठति स्म।
(११) घने कुहासे के कारण बस दुर्घटना एक बजे और दो बजे के बीच हुई होगी
= घनघूमिकाभि: लोकयानस्य दुर्घटना अनुमानतः एकवादनं द्विवादनं च अन्तरा स्यात्।
(१२)दो जमीन के बीच एक घेरा बना दिया गया
= भूमिखण्डौ अन्तरा एक: अवरोध: अनिर्मीयत / निर्मित:।
(१३)गेंद सोफा और दिवाल क बीच में जाकर लुढ़क गई
= कन्दुकं तल्पं भित्तिं च अन्तरा अलोटत्।
(१४)मैं दो चट्टनों के बीच फंस गया
= अहं गिरी च अन्तरा बन्धितवान्।
(१५) दो कमरों के बीच एक दरवाजा है
= प्रकोष्ठे अन्तरा द्वारमेकमस्ति।
(१६) सज्जन लोगों के बीच में दुष्टलोगों का क्या काम
= सज्जनान् अन्तरा दुर्जनानां किं कार्यम् ?
(१७) १०० लोगों के बीच में १-२ ही ज्ञानवान होते हैं।
= शतजनान् अन्तरा एक: द्वौ वा एव ज्ञानिनो भवन्ति।
~उमेशगुप्तः #vakyabhyas
-------------------------------
(१) जगन्नाथ और वलभद्र के बीच सुभद्रा है
= जगन्नाथं वल्लभं च अन्तरा सुभद्रा अस्ति।
(२) गंगा और यमुना के बीच में प्रयाग है
= गंगां यमुनां च अन्तरा प्रयाग: अस्ति।
(३) राम और श्याम के बीच सोहन बैठा है
= रामं शयामं च अन्तरा सोहन: उपविष्ट: अस्ति।
(४) दो लड़कों के बीच सोहन है
= द्वौ कुमारौ अन्तरा सोहनोऽस्ति ।
(५) कुरुक्षेत्र में महाभारत का युद्ध कौरव और पाण्डव के बीच हुआ था
= कुरुक्षेत्रे कौरवं पाण्डवं च अन्तरा महाभारतयुद्ध: बभूव।
(६) राम और रावण की लड़ाई में राम की जीत हो गई
= रामं रावणं च अन्तरा युद्धे राम: जिगाय।
(७) रामपुर और श्यामपुर के बीच केवल तीस किलोमीटर की दूरी है
= रामपुरं श्यामपुरं च अन्तरा केवलं त्रिंशत् किलोमीटरपरिमितं दूरत्वम् अस्ति।
(८) मतदाताओं को दो उम्मीदवारों के बीच फैसला करना था
=मतदातृभि: प्रत्याशिनौ अन्तरा निर्णयनीयम् आसीत्।
(९)मुझे चार कमीजों के बीच एक ही कमीज चुनना था
= मया चतुर: युतकान् अन्तरा केवलम् एकमेव यूतकं चेतव्यम् आसीत्।
(१०)वह अपने माता-पिता के बीच खड़ी थी
= सा "स्वपितरौ /मातरं पितरं च" अन्तरा तिष्ठति स्म।
(११) घने कुहासे के कारण बस दुर्घटना एक बजे और दो बजे के बीच हुई होगी
= घनघूमिकाभि: लोकयानस्य दुर्घटना अनुमानतः एकवादनं द्विवादनं च अन्तरा स्यात्।
(१२)दो जमीन के बीच एक घेरा बना दिया गया
= भूमिखण्डौ अन्तरा एक: अवरोध: अनिर्मीयत / निर्मित:।
(१३)गेंद सोफा और दिवाल क बीच में जाकर लुढ़क गई
= कन्दुकं तल्पं भित्तिं च अन्तरा अलोटत्।
(१४)मैं दो चट्टनों के बीच फंस गया
= अहं गिरी च अन्तरा बन्धितवान्।
(१५) दो कमरों के बीच एक दरवाजा है
= प्रकोष्ठे अन्तरा द्वारमेकमस्ति।
(१६) सज्जन लोगों के बीच में दुष्टलोगों का क्या काम
= सज्जनान् अन्तरा दुर्जनानां किं कार्यम् ?
(१७) १०० लोगों के बीच में १-२ ही ज्ञानवान होते हैं।
= शतजनान् अन्तरा एक: द्वौ वा एव ज्ञानिनो भवन्ति।
~उमेशगुप्तः #vakyabhyas
June 12, 2021
पतिः – प्रियतमे, दिनद्वयात नूतनवर्षस्य प्रारम्भः भविष्यति । वदतु किम् उपहारं इच्छसि भवती ?
पत्नी – इदृश उपहारं ददातु यत् आवर्षं चलति ।
पतिः – तदा तु ‘कालनिर्णयं’ स्वीकरोतु प्रिये ।
😆😁😄😂😁🤣😄😂
#hasya
Another version:
पतिः – अहं तुभ्यं नूतनवर्षनिमित्ते विलोभनं (gift) दातुम् इच्छामि l वदतु किम् इच्छसि ?
पत्नी – शोभनम् ! किन्तु यासदृश्यः ददातु , यत् , तत् एकवर्षपर्यंतं सम्यक् भवेत् l
पतिः चेत् एषः ” कालनिर्णय “(पञ्चाङ्गम् , तिथिपत्री) गृह्णातु l
😁🤣😆😂😁😆😂🤣
#hasya
पत्नी – इदृश उपहारं ददातु यत् आवर्षं चलति ।
पतिः – तदा तु ‘कालनिर्णयं’ स्वीकरोतु प्रिये ।
😆😁😄😂😁🤣😄😂
#hasya
Another version:
पतिः – अहं तुभ्यं नूतनवर्षनिमित्ते विलोभनं (gift) दातुम् इच्छामि l वदतु किम् इच्छसि ?
पत्नी – शोभनम् ! किन्तु यासदृश्यः ददातु , यत् , तत् एकवर्षपर्यंतं सम्यक् भवेत् l
पतिः चेत् एषः ” कालनिर्णय “(पञ्चाङ्गम् , तिथिपत्री) गृह्णातु l
😁🤣😆😂😁😆😂🤣
#hasya
June 12, 2021
June 12, 2021
June 12, 2021
June 12, 2021
June 12, 2021
राष्ट्रस्तरे ऐ सि एम् आर् संस्था 'शून्यसमीक्षणं' विधास्यति।
नवदिल्ली> कोविड् व्यापनं भारते आकुञ्चतीति गतसप्ताहस्य अवस्थावृत्तान्तानालक्ष्य स्वास्थ्यमन्त्रालयेन निगदितम्। एप्रिल् ३०तः आरभ्य मेय् ६ पर्यन्तं वर्तिते सप्ताहे रोगस्पष्टतामानं [TPR] २१.६% इत्येतत् अधुना ५.१४% प्रति सप्ताहं इति आकुञ्चितम्। गतदिने ९१,७०२ नूतनानि कोविड्प्रकरणानि आवेदितानि। अनुस्यूततया चतुर्थं दिनं भवति यत्र प्रतिदिनरोगिणां संख्या ऊनलक्षं वर्तते।
रोगव्यापनं कियन्मात्रमभवदिति निर्णेतुं ऐ सि एम् आर् संस्थया देशीयस्तरे 'शून्यसमीक्षणं' चालयिष्यते इति नीति आयोगस्य सदस्यः डो. वि के पोल् उक्तवान्। राज्येष्वपि जनपद-प्रादेशिकस्तरेषु ईदृशं समीक्षणं करणीयम् - डो. पोल् वर्यः प्रावोचत्।
ए टि एम् परिपालनव्ययः उपयोक्तृणां सकाशात् स्वीकर्तुम् अनुज्ञा दत्ता।
ए. टि. एम्. (धनादानयन्त्रम्) सुविघापरिपालनव्यये वर्धिते अधिकव्ययः उपयोक्तृणां सकाशात् व्ययीकर्तुं रिज़र्ववित्तकोशेन अनुज्ञा दत्ता।
धनं प्रतिग्रहीतुं (withdrawal) शुल्कः पञ्चदश रूप्यतः सप्तदशरूप्यकाणि तथा साम्पत्तिकेतरविनिमयाय पञ्चरूप्यतः षट्रूप्यकाणि इति क्रमेण वर्धयिष्यते। आगस्त् मासस्य प्रथमदिनादारभ्यैव नवीकृतमूल्यानि प्रबलं भविष्यति। निशुल्कपरिधेः अतिरिच्य ए टि एम् विनिमयस्यैव एषा वर्धना। स्वकीय वित्तकोशस्य धनादानयन्त्रद्वारा प्रतिमासं पञ्चवारं धनस्वीकरणं निश्शुल्कम् अनुवर्तते। अन्तर्वित्तकोशविनिमयाय विनिमयशुल्कः विंशति रूप्यकाभिः एकविंशति रूप्यकाणि भविष्यति। २०२२ जनुवरिमासस्य प्रथमदिनाङ्कादारभ्य एतत् प्रबलं भविष्यति।
भारत - बङ्लादेशसीमनि चीनस्य नागरिकः संग्रहीतः।
नवदिल्ली> सन्देहजनकसाहचर्येषु भारत-बङ्लादेशसमीपसीमनि दृष्टः चीनस्य नागरिकः सुरक्षासेनया संग्रहीतः। पश्चिमवङ्गदेशसीमनि सन्देहजनकप्रवर्तनेषु व्यापृतः हान् जुन्वे एव संग्रहीतः इति भारत-सीमारक्षासेनया आवेदितम् ।
बङ्लादेशस्य प्रवेशानुमतिपत्रसहितस्य तस्य सकाशात् चीनस्य पारपत्रम्, अङ्कसङ्गणकं, त्रीणि सिं पत्राणि इत्यादीनि सुरक्षासेनया संग्रहीतानि। गुरुवासरे प्रातः एषः संग्रहीतः इति आवेद्यते। तस्मै आङ्गलेयं न जानाति इत्यतः मान्डरिन् भाषायां प्रवीणं अधिकारिणं निमन्त्रय परिप्रश्नं करोति। गुप्तान्वेषणविभागः अपि परिप्रश्नं कुर्वन्नस्ति। अस्य बङ्लादेश-सन्दर्शनस्य उद्देश्यं किम् इति ज्ञातुम् अधिकारिणः प्रयत्नं कुर्वन्ति । विशदरीत्या परिप्रश्नं कृत्वा एव कार्याणि अवगन्तुं शक्यते इति अधिकारिणः वदन्ति। तेन साकं अन्यबड्लादेशजनाः अपि भारतीयसीमां उल्लङ्घयितुं प्रयत्नाः कृताः किं इति सुरक्षासेना परिशोधयन् अस्ति।
~ संप्रति वार्ता
राष्ट्रस्तरे ऐ सि एम् आर् संस्था 'शून्यसमीक्षणं' विधास्यति।
नवदिल्ली> कोविड् व्यापनं भारते आकुञ्चतीति गतसप्ताहस्य अवस्थावृत्तान्तानालक्ष्य स्वास्थ्यमन्त्रालयेन निगदितम्। एप्रिल् ३०तः आरभ्य मेय् ६ पर्यन्तं वर्तिते सप्ताहे रोगस्पष्टतामानं [TPR] २१.६% इत्येतत् अधुना ५.१४% प्रति सप्ताहं इति आकुञ्चितम्। गतदिने ९१,७०२ नूतनानि कोविड्प्रकरणानि आवेदितानि। अनुस्यूततया चतुर्थं दिनं भवति यत्र प्रतिदिनरोगिणां संख्या ऊनलक्षं वर्तते।
रोगव्यापनं कियन्मात्रमभवदिति निर्णेतुं ऐ सि एम् आर् संस्थया देशीयस्तरे 'शून्यसमीक्षणं' चालयिष्यते इति नीति आयोगस्य सदस्यः डो. वि के पोल् उक्तवान्। राज्येष्वपि जनपद-प्रादेशिकस्तरेषु ईदृशं समीक्षणं करणीयम् - डो. पोल् वर्यः प्रावोचत्।
ए टि एम् परिपालनव्ययः उपयोक्तृणां सकाशात् स्वीकर्तुम् अनुज्ञा दत्ता।
ए. टि. एम्. (धनादानयन्त्रम्) सुविघापरिपालनव्यये वर्धिते अधिकव्ययः उपयोक्तृणां सकाशात् व्ययीकर्तुं रिज़र्ववित्तकोशेन अनुज्ञा दत्ता।
धनं प्रतिग्रहीतुं (withdrawal) शुल्कः पञ्चदश रूप्यतः सप्तदशरूप्यकाणि तथा साम्पत्तिकेतरविनिमयाय पञ्चरूप्यतः षट्रूप्यकाणि इति क्रमेण वर्धयिष्यते। आगस्त् मासस्य प्रथमदिनादारभ्यैव नवीकृतमूल्यानि प्रबलं भविष्यति। निशुल्कपरिधेः अतिरिच्य ए टि एम् विनिमयस्यैव एषा वर्धना। स्वकीय वित्तकोशस्य धनादानयन्त्रद्वारा प्रतिमासं पञ्चवारं धनस्वीकरणं निश्शुल्कम् अनुवर्तते। अन्तर्वित्तकोशविनिमयाय विनिमयशुल्कः विंशति रूप्यकाभिः एकविंशति रूप्यकाणि भविष्यति। २०२२ जनुवरिमासस्य प्रथमदिनाङ्कादारभ्य एतत् प्रबलं भविष्यति।
भारत - बङ्लादेशसीमनि चीनस्य नागरिकः संग्रहीतः।
नवदिल्ली> सन्देहजनकसाहचर्येषु भारत-बङ्लादेशसमीपसीमनि दृष्टः चीनस्य नागरिकः सुरक्षासेनया संग्रहीतः। पश्चिमवङ्गदेशसीमनि सन्देहजनकप्रवर्तनेषु व्यापृतः हान् जुन्वे एव संग्रहीतः इति भारत-सीमारक्षासेनया आवेदितम् ।
बङ्लादेशस्य प्रवेशानुमतिपत्रसहितस्य तस्य सकाशात् चीनस्य पारपत्रम्, अङ्कसङ्गणकं, त्रीणि सिं पत्राणि इत्यादीनि सुरक्षासेनया संग्रहीतानि। गुरुवासरे प्रातः एषः संग्रहीतः इति आवेद्यते। तस्मै आङ्गलेयं न जानाति इत्यतः मान्डरिन् भाषायां प्रवीणं अधिकारिणं निमन्त्रय परिप्रश्नं करोति। गुप्तान्वेषणविभागः अपि परिप्रश्नं कुर्वन्नस्ति। अस्य बङ्लादेश-सन्दर्शनस्य उद्देश्यं किम् इति ज्ञातुम् अधिकारिणः प्रयत्नं कुर्वन्ति । विशदरीत्या परिप्रश्नं कृत्वा एव कार्याणि अवगन्तुं शक्यते इति अधिकारिणः वदन्ति। तेन साकं अन्यबड्लादेशजनाः अपि भारतीयसीमां उल्लङ्घयितुं प्रयत्नाः कृताः किं इति सुरक्षासेना परिशोधयन् अस्ति।
~ संप्रति वार्ता
June 12, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - तृतीया रात्रि 09:40 तक तत्पश्चात चतुर्थी
⛅ दिनांक - 13 जून 2021
⛅ दिन - रविवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - ज्येष्ठ
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - पुनर्वसु रात्रि 07:00 तक तत्पश्चात पुष्य
⛅ योग - वृद्धि सुबह 09:31 तक तत्पश्चात ध्रुव
⛅ राहुकाल - शाम 05:41 से शाम 07:21 तक
⛅ सूर्योदय - 05:57
⛅ सूर्यास्त - 19:19
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण - रम्भा तृतीया, रविपुष्पामृत योग (रात्रि 07:01 से 14 जून सूर्योदय तक)
💥 विशेष - चतुर्थी को मूली खाने से धन का नाश होता है।(ब्रह्मवैवर्त पुराण, ब्रह्म खंडः 27.29-34)
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - तृतीया रात्रि 09:40 तक तत्पश्चात चतुर्थी
⛅ दिनांक - 13 जून 2021
⛅ दिन - रविवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - ज्येष्ठ
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - पुनर्वसु रात्रि 07:00 तक तत्पश्चात पुष्य
⛅ योग - वृद्धि सुबह 09:31 तक तत्पश्चात ध्रुव
⛅ राहुकाल - शाम 05:41 से शाम 07:21 तक
⛅ सूर्योदय - 05:57
⛅ सूर्यास्त - 19:19
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण - रम्भा तृतीया, रविपुष्पामृत योग (रात्रि 07:01 से 14 जून सूर्योदय तक)
💥 विशेष - चतुर्थी को मूली खाने से धन का नाश होता है।(ब्रह्मवैवर्त पुराण, ब्रह्म खंडः 27.29-34)
June 12, 2021
June 12, 2021
June 12, 2021
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
June 12, 2021
June 12, 2021
June 12, 2021
नमस्ते। आज सुरवाणीविलासः कक्षा में आकस्मिकपरीक्षा होगी। प्रथम विभाग जो पूर्णतः धातु संबंधित है- उसमें परीक्षा होगी।
लिखित परीक्षा होगी। एवं लिंक आपको कक्षां में मिल जयाेगा। कृपया पुस्तक लेखिनी के साथ समय पर आजायें।
लिखित परीक्षा होगी। एवं लिंक आपको कक्षां में मिल जयाेगा। कृपया पुस्तक लेखिनी के साथ समय पर आजायें।
June 12, 2021
🍃 सः अरम् आरत् अनज्ञाननः वेदेराकण्ठकुंभजम्।
तं द्रुसारपटः अनागाः नानादोषविराधहा ॥ १६॥
🔸वे राम शीघ्र ही महाज्ञानी - जिनकी वाणी वेद है, जिन्हें वेद कंठस्थ है - कुम्भज (मटके में जन्मने के कारण अगस्त्य ऋषि का एक अन्य नाम) के निकट जा पंहुचे। वे निर्मल वृक्ष वल्कल (छाल) परिधानधारी हैं, जो नाना दोष (पाप) वाले विराध के संहारक हैं।
🍃 हा धराविषदह नानागानाटोपरसात् द्रुतम्।
जम्भकुण्ठकराः देवेनः अज्ञानदरम् आर सः ॥ १६॥
🔸हाय, वो इंद्र, पृथ्वी को जलप्रदान करने वाले, किन्नरों-गन्धर्वों के सुरीले संगीत रस का आनंद लेने वाले, देवाधिपति ने ज्यों ही जम्बासुर संहारक (कृष्ण) का आगमन सुना, वे अनजाने भय से ग्रसित हो गए।
#Viloma_Kavya
तं द्रुसारपटः अनागाः नानादोषविराधहा ॥ १६॥
🔸वे राम शीघ्र ही महाज्ञानी - जिनकी वाणी वेद है, जिन्हें वेद कंठस्थ है - कुम्भज (मटके में जन्मने के कारण अगस्त्य ऋषि का एक अन्य नाम) के निकट जा पंहुचे। वे निर्मल वृक्ष वल्कल (छाल) परिधानधारी हैं, जो नाना दोष (पाप) वाले विराध के संहारक हैं।
विलोम श्लोक :—
🍃 हा धराविषदह नानागानाटोपरसात् द्रुतम्।
जम्भकुण्ठकराः देवेनः अज्ञानदरम् आर सः ॥ १६॥
🔸हाय, वो इंद्र, पृथ्वी को जलप्रदान करने वाले, किन्नरों-गन्धर्वों के सुरीले संगीत रस का आनंद लेने वाले, देवाधिपति ने ज्यों ही जम्बासुर संहारक (कृष्ण) का आगमन सुना, वे अनजाने भय से ग्रसित हो गए।
#Viloma_Kavya
June 12, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ पंचदशः अध्याय
♦️श्लोक :- १०
अनन्तशास्त्रं बहुलाश्च विद्याः अल्पश्च कालो बहुविघ्नता च।
यत्सारभूतं तदुपासनीयं हंसो यथा क्षीरमिवाम्बुमध्यात्।।१०।।
♦️भावार्थ - वेद शास्त्र अनन्त हैं और विद्याएँ भी बहुत-सी हैं। निश्चय ही समय बहुत कम है और विघ्न बहुत हैं। इसलिए इन शास्त्रों में जो सार तत्व हो वही ग्रहण करने योग्य है, जैसे हंस दूध और पानी के मिश्रण में से दूध ही ग्रहण कर लेता है।।
#Chanakya
✒️ पंचदशः अध्याय
♦️श्लोक :- १०
अनन्तशास्त्रं बहुलाश्च विद्याः अल्पश्च कालो बहुविघ्नता च।
यत्सारभूतं तदुपासनीयं हंसो यथा क्षीरमिवाम्बुमध्यात्।।१०।।
♦️भावार्थ - वेद शास्त्र अनन्त हैं और विद्याएँ भी बहुत-सी हैं। निश्चय ही समय बहुत कम है और विघ्न बहुत हैं। इसलिए इन शास्त्रों में जो सार तत्व हो वही ग्रहण करने योग्य है, जैसे हंस दूध और पानी के मिश्रण में से दूध ही ग्रहण कर लेता है।।
#Chanakya
June 12, 2021
उपनिषदनन्तः
श्रीकृष्णसङ्ग्रहालयः , कुरुक्षेत्रम्
साप्ताहिकी गोष्ठी
श्रीललितासहस्रनामस्तोत्रसमूहपाठपुरस्सरम्
दैवासुरसम्पद्विभागयोगाख्यस्य
श्रीमद्भगवद्गीतायाः षोडश अध्यायस्य
व्याख्यानम्
डाॅ. सुरेन्द्रमोहनमिश्रः , कुरुक्षेत्रम्
13 जून , 2021
सायं 7:00 वादनम्
Google Meet
meet.google.com/tpa-gkkt-njm
सहभावः - हरियाणाविद्वत्परिषद् , तथास्तु-संस्कृत-अकादमी , श्रीब्रह्मविद्योल्लासिनी वैदिक-ग्राम-प्रतिष्ठानम्
सम्पर्कः
9671792717
amritadhaaraa@gmail.com
श्रीकृष्णसङ्ग्रहालयः , कुरुक्षेत्रम्
साप्ताहिकी गोष्ठी
श्रीललितासहस्रनामस्तोत्रसमूहपाठपुरस्सरम्
दैवासुरसम्पद्विभागयोगाख्यस्य
श्रीमद्भगवद्गीतायाः षोडश अध्यायस्य
व्याख्यानम्
डाॅ. सुरेन्द्रमोहनमिश्रः , कुरुक्षेत्रम्
13 जून , 2021
सायं 7:00 वादनम्
Google Meet
meet.google.com/tpa-gkkt-njm
सहभावः - हरियाणाविद्वत्परिषद् , तथास्तु-संस्कृत-अकादमी , श्रीब्रह्मविद्योल्लासिनी वैदिक-ग्राम-प्रतिष्ठानम्
सम्पर्कः
9671792717
amritadhaaraa@gmail.com
June 13, 2021
June 13, 2021
ओ३म्
३१९ संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः मूढः जनः अस्ति।
= वह पागल व्यक्ति है।
सः सर्वदा हसति।
= वह हमेशा हँसता है।
अकारणमेव हसति।
= कारण बिना के हँसता है।
तस्य वस्त्राणि मलिनानि सन्ति।
= उसके वस्त्र मैले हैं।
तस्य केशाः बहु दीर्घाः सन्ति।
= उसके बाल बहुत लम्बे हैं।
आदिनम् अटति।
= सारा दिन घूमता है।
सः यत्र इच्छति तत्र उपविशति।
= वो जहाँ चाहता है वहाँ बैठ जाता है।
यत्र इच्छति तत्र शयनं करोति।
= जहाँ चाहता है वहाँ सो जाता है।
कदापि स्नानं न करोति।
= कभी नहाता नहीं है।
जनाः तस्मै भोजनं ददति।
= लोग उसे भोजन देते हैं।
तदा सः खादति।
= तब वह खाता है।
सः कम् अपि न पीड़यति।
= वह किसी को परेशान नहीं करता है।
ओ३म्
३२० संस्कृत वाक्याभ्यासः
सुजाता वित्तकोषे वृत्तिं प्राप्तवती।
= सुजाता ने बैंक में नौकरी पाई।
सा अद्य वित्तकोषं गच्छति।
= वह आज बैंक जा रही है।
सुजाता तस्याः स्यूतं पश्यति।
= सुजाता अपना थैला देखती है।
स्यूते लेखनी अस्ति
स्यूते करवस्त्रम् अस्ति।
स्यूते धनम् अस्ति।
स्यूते यानचालन-अनुज्ञप्ति अस्ति।
= थैले में ड्राइविंग लाइसेंस है।
स्यूते मम नियुक्तिपत्रम् अस्ति।
= थैले में मेरा नियुक्ति पत्र है।
जलस्य कूपीं स्थापितवती।
= पानी की बोतल रख दी।
चलभाषम् अपि स्थापितवती।
=मोबाइल भी रख दिया।
सा यदा गृहात् प्रस्थानं करोति तदा गायत्रीमन्त्रं जपति।
= वह जब घर से निकलती है तब गायत्री मन्त्र का जाप करती है।
सा स्कूटरयानेन वित्तकोषं गच्छति।
= वह स्कूटर से बैंक जाती है।
ओ३म्
३२१. संस्कृत वाक्याभ्यासः
अद्य नूतनं स्यूतम् आनीतवान्।
= आज नया थैला लाया।
आपणात् किमपि क्रेष्यामि तस्मिन् स्यूते एव आनेष्यामि।
= बाजार से कुछ भी खरीदूँगा उस थैले में ही लाऊँगा।
सः स्यूतः वस्त्रेण निर्मितम् अस्ति।
= वो थैला कपड़े से बना है।
कल्पकस्य नास्ति।
= प्लास्टिक का नहीं है।
अधुना कल्पकस्य स्यूतस्य उपयोगः समापनीयः।
= अब प्लास्टिक के थैले का उपयोग बंद करना है
सर्वे तथैव कुर्वन्तु।
= सभी वैसा ही करें।
कल्पकस्य स्यूतं बहु प्रतनु भवति।
= प्लास्टिक की थैली बहुत पतली होती है।
यदा क्षिपामः तदा उड्डयते
= जब फेंकते हैं तब उड़ती है।
स्यूते खाद्यसामग्री भवति चेत् धेनुः स्यूतेन सह सर्वं खादति।
= थैली में खाद्यसामग्री होती है तो गाय थैली के साथ खाती है।
पर्यावरणस्य अपि बहु हानिः भवति।
= पर्यावरण की भी बहुत हानि होती है।
ओ३म्
३२२. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः यानचालकः ।
सः भारवाहनस्य चालकः।
भारवाहने श्रमिकाः भारं आरोहयन्ति।
याने यदा भारः आरुह्यते तदा चालकः
रज्ज्वा बध्नाति।
एकवारं यानस्य निरीक्षणं करोति।
याने ईंधनस्य अपि निरीक्षणं करोति।
अनन्तरं याने उपविशति।
सः यानचालकः कदापि मद्यपानं न करोति।
सः यातायातस्य नियमान् पालयति।
ओ३म्
३२३. संस्कृत वाक्याभ्यासः
मम भ्रात्रीयः मुम्बई-नगरे निवसति।
= मेरा भतीजा मुंबई में रहता है।
सः रेलयानेन गच्छति स्म।
= वह रेल से जा रहा था।
सः समाचारं प्राप्तवान्।
= उसने समाचार पाया।
अंधेरी उपनगरे सेतु: पतितः।
= अंधेरी में पुल गिर गया है।
सः बोरीवली स्थानके अवतरितवान्।
= वह बोरीवली स्टेशन पर उतर गया।
अग्रे सः रक्षायानेन गतवान्।
= आगे वह रिक्शा से गया।
सः सुरक्षितः अस्ति।
= वह सुरक्षित है।
तेन सह चलभाषेण वार्तां कृतवान् अहम्।
= उसके साथ मैंने मोबाइल से बात की
महानगरे तु विविधाः घटनाः भवन्ति एव।
= महानगर में विविध घटनाएँ होती ही हैं।
तथापि जनाः तु सर्वदा कार्यरताः भवन्ति।
= फिर भी लोग हमेशा कार्यरत रहते हैं ।
ओ३म्
३२४. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः शिशुः मातुः अङ्के अस्ति।
= वह बच्चा माँ की गोद में है।
मां वारं वारं पश्यति।
= मुझे बार बार देखता है।
मातुः शाटिकायां मुखं गोपायति।
= माँ की साड़ी में मुख छिपाता है।
पुनः शाटिकातः मुखं बहिः निष्कासयति।
= पुनः साड़ी से मुख बाहर निकालता है।
सः शाटिकातः मां लोकयति ।
= वह साड़ी से मुझे झाँकता है।
अहं तं दृष्ट्वा हसामि।
= मैं उसे देखकर हँसता हूँ।
सः अपि हसति।
= वह भी हँसता है।
अहं मम हस्तम् अग्रे करोमि तदा मुखं गोपायति।
= मैं हाथ आगे करता हूँ तब मुख छुपा लेता है।
लोकयाने तेनैव सह क्रीडायां समयः गतः।
= बस में उसके साथ खेल में समय गया
शिशोः निर्मलं हास्यं सर्वेभ्यः रोचते।
= बच्चे का निर्मल हास्य सबको पसंद आता है।
मनसि आगच्छति , अहमपि शिशुः भवेयम्
= मन में आता है मैं भी बच्चा बन जाऊँ।
ओ३म्
३२५. संस्कृत वाक्याभ्यासः
तत्र वर्षा भवति ।
अत्र न भवति ।
तत्र सर्वं जलमग्नं जातम् ।
तत्र सर्वम् आर्द्रं जातम् ।
अत्र तु सूर्यः तपति।
वायुः बहु वेगेन चलति।
मेघाः वायोः कारणात् डयन्ते।
नखत्राणा नगरे वृष्टियज्ञः भविष्यति।
दश दिनानि पर्यन्तं वृष्टियज्ञः भविष्यति।
कदाचित् वर्षा भवेत् ।
#vakyabhyas
३१९ संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः मूढः जनः अस्ति।
= वह पागल व्यक्ति है।
सः सर्वदा हसति।
= वह हमेशा हँसता है।
अकारणमेव हसति।
= कारण बिना के हँसता है।
तस्य वस्त्राणि मलिनानि सन्ति।
= उसके वस्त्र मैले हैं।
तस्य केशाः बहु दीर्घाः सन्ति।
= उसके बाल बहुत लम्बे हैं।
आदिनम् अटति।
= सारा दिन घूमता है।
सः यत्र इच्छति तत्र उपविशति।
= वो जहाँ चाहता है वहाँ बैठ जाता है।
यत्र इच्छति तत्र शयनं करोति।
= जहाँ चाहता है वहाँ सो जाता है।
कदापि स्नानं न करोति।
= कभी नहाता नहीं है।
जनाः तस्मै भोजनं ददति।
= लोग उसे भोजन देते हैं।
तदा सः खादति।
= तब वह खाता है।
सः कम् अपि न पीड़यति।
= वह किसी को परेशान नहीं करता है।
ओ३म्
३२० संस्कृत वाक्याभ्यासः
सुजाता वित्तकोषे वृत्तिं प्राप्तवती।
= सुजाता ने बैंक में नौकरी पाई।
सा अद्य वित्तकोषं गच्छति।
= वह आज बैंक जा रही है।
सुजाता तस्याः स्यूतं पश्यति।
= सुजाता अपना थैला देखती है।
स्यूते लेखनी अस्ति
स्यूते करवस्त्रम् अस्ति।
स्यूते धनम् अस्ति।
स्यूते यानचालन-अनुज्ञप्ति अस्ति।
= थैले में ड्राइविंग लाइसेंस है।
स्यूते मम नियुक्तिपत्रम् अस्ति।
= थैले में मेरा नियुक्ति पत्र है।
जलस्य कूपीं स्थापितवती।
= पानी की बोतल रख दी।
चलभाषम् अपि स्थापितवती।
=मोबाइल भी रख दिया।
सा यदा गृहात् प्रस्थानं करोति तदा गायत्रीमन्त्रं जपति।
= वह जब घर से निकलती है तब गायत्री मन्त्र का जाप करती है।
सा स्कूटरयानेन वित्तकोषं गच्छति।
= वह स्कूटर से बैंक जाती है।
ओ३म्
३२१. संस्कृत वाक्याभ्यासः
अद्य नूतनं स्यूतम् आनीतवान्।
= आज नया थैला लाया।
आपणात् किमपि क्रेष्यामि तस्मिन् स्यूते एव आनेष्यामि।
= बाजार से कुछ भी खरीदूँगा उस थैले में ही लाऊँगा।
सः स्यूतः वस्त्रेण निर्मितम् अस्ति।
= वो थैला कपड़े से बना है।
कल्पकस्य नास्ति।
= प्लास्टिक का नहीं है।
अधुना कल्पकस्य स्यूतस्य उपयोगः समापनीयः।
= अब प्लास्टिक के थैले का उपयोग बंद करना है
सर्वे तथैव कुर्वन्तु।
= सभी वैसा ही करें।
कल्पकस्य स्यूतं बहु प्रतनु भवति।
= प्लास्टिक की थैली बहुत पतली होती है।
यदा क्षिपामः तदा उड्डयते
= जब फेंकते हैं तब उड़ती है।
स्यूते खाद्यसामग्री भवति चेत् धेनुः स्यूतेन सह सर्वं खादति।
= थैली में खाद्यसामग्री होती है तो गाय थैली के साथ खाती है।
पर्यावरणस्य अपि बहु हानिः भवति।
= पर्यावरण की भी बहुत हानि होती है।
ओ३म्
३२२. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः यानचालकः ।
सः भारवाहनस्य चालकः।
भारवाहने श्रमिकाः भारं आरोहयन्ति।
याने यदा भारः आरुह्यते तदा चालकः
रज्ज्वा बध्नाति।
एकवारं यानस्य निरीक्षणं करोति।
याने ईंधनस्य अपि निरीक्षणं करोति।
अनन्तरं याने उपविशति।
सः यानचालकः कदापि मद्यपानं न करोति।
सः यातायातस्य नियमान् पालयति।
ओ३म्
३२३. संस्कृत वाक्याभ्यासः
मम भ्रात्रीयः मुम्बई-नगरे निवसति।
= मेरा भतीजा मुंबई में रहता है।
सः रेलयानेन गच्छति स्म।
= वह रेल से जा रहा था।
सः समाचारं प्राप्तवान्।
= उसने समाचार पाया।
अंधेरी उपनगरे सेतु: पतितः।
= अंधेरी में पुल गिर गया है।
सः बोरीवली स्थानके अवतरितवान्।
= वह बोरीवली स्टेशन पर उतर गया।
अग्रे सः रक्षायानेन गतवान्।
= आगे वह रिक्शा से गया।
सः सुरक्षितः अस्ति।
= वह सुरक्षित है।
तेन सह चलभाषेण वार्तां कृतवान् अहम्।
= उसके साथ मैंने मोबाइल से बात की
महानगरे तु विविधाः घटनाः भवन्ति एव।
= महानगर में विविध घटनाएँ होती ही हैं।
तथापि जनाः तु सर्वदा कार्यरताः भवन्ति।
= फिर भी लोग हमेशा कार्यरत रहते हैं ।
ओ३म्
३२४. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः शिशुः मातुः अङ्के अस्ति।
= वह बच्चा माँ की गोद में है।
मां वारं वारं पश्यति।
= मुझे बार बार देखता है।
मातुः शाटिकायां मुखं गोपायति।
= माँ की साड़ी में मुख छिपाता है।
पुनः शाटिकातः मुखं बहिः निष्कासयति।
= पुनः साड़ी से मुख बाहर निकालता है।
सः शाटिकातः मां लोकयति ।
= वह साड़ी से मुझे झाँकता है।
अहं तं दृष्ट्वा हसामि।
= मैं उसे देखकर हँसता हूँ।
सः अपि हसति।
= वह भी हँसता है।
अहं मम हस्तम् अग्रे करोमि तदा मुखं गोपायति।
= मैं हाथ आगे करता हूँ तब मुख छुपा लेता है।
लोकयाने तेनैव सह क्रीडायां समयः गतः।
= बस में उसके साथ खेल में समय गया
शिशोः निर्मलं हास्यं सर्वेभ्यः रोचते।
= बच्चे का निर्मल हास्य सबको पसंद आता है।
मनसि आगच्छति , अहमपि शिशुः भवेयम्
= मन में आता है मैं भी बच्चा बन जाऊँ।
ओ३म्
३२५. संस्कृत वाक्याभ्यासः
तत्र वर्षा भवति ।
अत्र न भवति ।
तत्र सर्वं जलमग्नं जातम् ।
तत्र सर्वम् आर्द्रं जातम् ।
अत्र तु सूर्यः तपति।
वायुः बहु वेगेन चलति।
मेघाः वायोः कारणात् डयन्ते।
नखत्राणा नगरे वृष्टियज्ञः भविष्यति।
दश दिनानि पर्यन्तं वृष्टियज्ञः भविष्यति।
कदाचित् वर्षा भवेत् ।
#vakyabhyas
June 13, 2021
दिशा
पटानी (जन्म १३ जून १९९२) हिन्दीचलच्चित्राभिनेत्री अस्ति। एषा
व्यावस्यास्य अरंभम वरुण तेजस्य विपरितं तेलुगु चलचित्र लोफरस्य (२०१५)
करोति। तत्पश्चात एषा सुशांत सिंह राजपूतस्य अग्रयोधी हिंदी चलचित्र एम एस
धोनी: द अनटोल्ड स्टोरी (२०१६) द्वारा करोति।
June 13, 2021
🙏 *।।वन्दे संस्कृतमातरम्।।* 🙏
वाच्य
वाच्य क्रिया के उस रूप को कहते है जिससे पता चलता है कि वाक्य में क्रिया के द्वारा किसके विषय में कहा गया है जैसे – कर्ता के विषय में, कर्म के विषय में, भाव के विषय में, उदाहरण- साक्षी पुस्तक पढ़ती है, पुस्तक पढ़ी जाती है, साक्षी से पढ़ा नही जाता है।
दो प्रकार की क्रियाएँ होती हैं-
अकर्मक क्रिया (Intransitive Verb)
सकर्मक क्रिया (Transitive verb)
अकर्मक क्रिया का मतलब है— कर्म-रहित क्रिया और सकर्मक क्रिया से तात्पर्य है— कर्म-युक्त क्रिया। यानी जब वाक्य में क्रिया अपने साथ कर्म लाती है तब वह सकर्मक क्रिया कहलाती है और जब वह कर्म नहीं लाती है तब वह अकर्मक क्रिया कहलाती है।
उदाहरण
प्रवरः भवनै निवसति। (अकर्मक क्रिया)
प्रवरः भवने पुस्तकं(कर्म) पठति।
(सकर्मक क्रिया)
इस आधार पर (कर्म की उपस्थिति-अनुपस्थिति) वाक्य तीन प्रकार के होते हैं-
कर्म-प्रधान वाक्य
कर्ता-प्रधान वाक्य और
क्रिया (भाव) प्रधान वाक्य
वाच्य के प्रकार
संस्कृत भाषा में वाच्य तीन प्रकार के होते हैं - 1. कर्तृवाच्य (Active voice), 2. कर्मवाच्य (Passive voice), 3. भाववाच्य।
सकर्मक धातु में कर्म की जब प्रधानता रहती है तब कर्मवाच्य कहा जाता है और जब अकर्मक धातु के भाव में प्रधानता रहती है तब उसे भाववाच्य कहते हैं।
कर्मवाच्य और भाववाच्य की क्रिया बनाने में प्रत्येक धातु के अन्त में ‘य’ केवल लट्, लोटु, लङ और विधिलिङ में जोड़ा जाता है।
कर्मवाच्य तथा भाववाच्य में केवल आत्मनेपद की ही विभक्तियाँ लगती हैं। ‘य' जोड़ने के बाद ‘लभ्' धातु की तरह इनके रूप चलते हैं। जैसे-
1. गम् + य + लट् , ते
गम्यते
गम्येते
गम्यन्ते
गम्यसे
गयेथे
गम्यध्वे
गम्ये
गम्यावहे
गम्यामहे
2. गम् + य + लोट्, ताम्
गम्यताम्
गम्येताम्
गम्यन्ताम्
गम्यस्व
गम्येथाम्
गम्यध्वम्
गम्यै
गम्यावहै
गम्यामहै
3. गम् + य + लङ, त
अगम्यत्
अगम्येताम्
अगम्यन्त
अगम्यथाः
अगम्येथाम्
अगम्यध्वम्
अगम्ये
अगम्यावहि
अगम्यामहि
4. गम् + य + विधिलिङ, ईत
गम्येत
गम्येयातम्
गम्येथाः
गम्येथा:
गम्येयाथाम्
गयेध्वम्
गम्येय
गम्यैवहि
गम्यमहि
5. गम् + लट, स्यते
गमिष्यते
गमिष्येते
गमिष्यन्ते
गमिष्यसे
गमिष्येथे
गमिष्यध्वे
गमिष्ये
गमिष्यावहे
गमिष्यामहे
1. कर्मवाच्य (Passive voice)
सकर्मक धातु से कर्मवाच्य (Passive voice) बनता है। इसम | होता है। जो प्रधान रहना उसको आमा विभवित होती है और उसी के अनुसार त कर्म जिस परुष या वचन का होता है उसी परुष और वचन की क्रिया हाता। है। कत्त को गौण कर दिया जाता है और इसके लिए उसमें (कत्ता में) तृतीया विभक्ति। लगाई जाती है।
उदाहरण के लिए— ओदनः मया पच्यते।- यहाँ कर्म प्रधान है। अतः, 'ओदनः' में प्रथमा विभक्ति हुई और क्रिया इसी के अनुसार हुई।
2. भाववाच्य
भाववाच्य, अकर्मक धातु से बनता है। अकर्मक धात में कर्म नहीं रहता इसीलिए प्रथमा विभक्ति इस वाच्य में नहीं होती। इस वाच्य के कर्ता में तृतीया और क्रिया प्रथम पुरुष, एकवचन (3rd. Person Singular) की होती है। जैसे- मया भूयते । यहाँ ‘मया' कर्ता है जो तृतीया विभक्ति से युक्त है और क्रिया प्रथमा पुरुष एकवचन की है।
कर्ता (Subject) में कोई वचन या पुरुष रहे, उससे भाववाच्य की क्रिया में कोई भिन्नता नहीं आती। अतः, तैः भूयते । त्वया भूयते । अस्माभिः भूयते—इत्यदि में कर्ता में बहुवचन की विभक्ति और प्रथम, मध्यम और उत्तम पुरुष रहने पर भी क्रिया प्रथमा पुरुष एकवचन की ही हुई।
कर्मवाच्य और भाववाच्य के कर्ता को ‘अनुक्त कर्ता' कहते हैं और अनुक्त कर्ता में तृतीया विभक्ति होती है (अनुक्ते कर्तरि तृतीया)।
कर्मवाच्य के कर्म को उक्त कर्म कहते हैं और उक्ते कर्मणि प्रथमा के कारण कर्म में प्रथमा विभक्ति लगाई जाती है। जैसे—
सः ग्रामं गच्छति - तेन ग्रामः गम्यते।
वयं पुस्तकं पठामः - अस्माभिः पुस्तकं पठ्यते ।
Vandana
3. कर्तृवाच्य (Active voice)
कर्तृवाच्य (Active voice) में कर्ता प्रधान होता है, इसलिए कर्ता में प्रथमा विभक्ति है और उसी के अनुसार क्रिया भी उत्तमपुरुष के बहुवचन में है।
कर्मवाच्य में कर्म प्रधान होता है। अतः, ‘पुस्तकं' में प्रथमा विभक्ति है और उसी के अनुसार क्रिया भी प्रथम पुरुष एकवचन में है।
इसी तरह भाववाच्य के कर्ता में तृतीया विभक्ति होती है और क्रिया केवल प्रथम पुरुष एकवचन में होती है। जैसे-
मया स्थीयते/त्वया सुप्यते/अस्माभिः भूयते ।
कर्मवाच्य और भाववाच्य में आकारान्त दा, धा स्था, पा. मा. गो. हा सा, धातुओं के 'आ' के स्थान में ई हो जाता है। जैसे-
दा + य + ते = दीयते ।
पा + य + ते = पीयते ।
गा + य + ते = गीयते
वाच्य
वाच्य क्रिया के उस रूप को कहते है जिससे पता चलता है कि वाक्य में क्रिया के द्वारा किसके विषय में कहा गया है जैसे – कर्ता के विषय में, कर्म के विषय में, भाव के विषय में, उदाहरण- साक्षी पुस्तक पढ़ती है, पुस्तक पढ़ी जाती है, साक्षी से पढ़ा नही जाता है।
दो प्रकार की क्रियाएँ होती हैं-
अकर्मक क्रिया (Intransitive Verb)
सकर्मक क्रिया (Transitive verb)
अकर्मक क्रिया का मतलब है— कर्म-रहित क्रिया और सकर्मक क्रिया से तात्पर्य है— कर्म-युक्त क्रिया। यानी जब वाक्य में क्रिया अपने साथ कर्म लाती है तब वह सकर्मक क्रिया कहलाती है और जब वह कर्म नहीं लाती है तब वह अकर्मक क्रिया कहलाती है।
उदाहरण
प्रवरः भवनै निवसति। (अकर्मक क्रिया)
प्रवरः भवने पुस्तकं(कर्म) पठति।
(सकर्मक क्रिया)
इस आधार पर (कर्म की उपस्थिति-अनुपस्थिति) वाक्य तीन प्रकार के होते हैं-
कर्म-प्रधान वाक्य
कर्ता-प्रधान वाक्य और
क्रिया (भाव) प्रधान वाक्य
वाच्य के प्रकार
संस्कृत भाषा में वाच्य तीन प्रकार के होते हैं - 1. कर्तृवाच्य (Active voice), 2. कर्मवाच्य (Passive voice), 3. भाववाच्य।
सकर्मक धातु में कर्म की जब प्रधानता रहती है तब कर्मवाच्य कहा जाता है और जब अकर्मक धातु के भाव में प्रधानता रहती है तब उसे भाववाच्य कहते हैं।
कर्मवाच्य और भाववाच्य की क्रिया बनाने में प्रत्येक धातु के अन्त में ‘य’ केवल लट्, लोटु, लङ और विधिलिङ में जोड़ा जाता है।
कर्मवाच्य तथा भाववाच्य में केवल आत्मनेपद की ही विभक्तियाँ लगती हैं। ‘य' जोड़ने के बाद ‘लभ्' धातु की तरह इनके रूप चलते हैं। जैसे-
1. गम् + य + लट् , ते
गम्यते
गम्येते
गम्यन्ते
गम्यसे
गयेथे
गम्यध्वे
गम्ये
गम्यावहे
गम्यामहे
2. गम् + य + लोट्, ताम्
गम्यताम्
गम्येताम्
गम्यन्ताम्
गम्यस्व
गम्येथाम्
गम्यध्वम्
गम्यै
गम्यावहै
गम्यामहै
3. गम् + य + लङ, त
अगम्यत्
अगम्येताम्
अगम्यन्त
अगम्यथाः
अगम्येथाम्
अगम्यध्वम्
अगम्ये
अगम्यावहि
अगम्यामहि
4. गम् + य + विधिलिङ, ईत
गम्येत
गम्येयातम्
गम्येथाः
गम्येथा:
गम्येयाथाम्
गयेध्वम्
गम्येय
गम्यैवहि
गम्यमहि
5. गम् + लट, स्यते
गमिष्यते
गमिष्येते
गमिष्यन्ते
गमिष्यसे
गमिष्येथे
गमिष्यध्वे
गमिष्ये
गमिष्यावहे
गमिष्यामहे
1. कर्मवाच्य (Passive voice)
सकर्मक धातु से कर्मवाच्य (Passive voice) बनता है। इसम | होता है। जो प्रधान रहना उसको आमा विभवित होती है और उसी के अनुसार त कर्म जिस परुष या वचन का होता है उसी परुष और वचन की क्रिया हाता। है। कत्त को गौण कर दिया जाता है और इसके लिए उसमें (कत्ता में) तृतीया विभक्ति। लगाई जाती है।
उदाहरण के लिए— ओदनः मया पच्यते।- यहाँ कर्म प्रधान है। अतः, 'ओदनः' में प्रथमा विभक्ति हुई और क्रिया इसी के अनुसार हुई।
2. भाववाच्य
भाववाच्य, अकर्मक धातु से बनता है। अकर्मक धात में कर्म नहीं रहता इसीलिए प्रथमा विभक्ति इस वाच्य में नहीं होती। इस वाच्य के कर्ता में तृतीया और क्रिया प्रथम पुरुष, एकवचन (3rd. Person Singular) की होती है। जैसे- मया भूयते । यहाँ ‘मया' कर्ता है जो तृतीया विभक्ति से युक्त है और क्रिया प्रथमा पुरुष एकवचन की है।
कर्ता (Subject) में कोई वचन या पुरुष रहे, उससे भाववाच्य की क्रिया में कोई भिन्नता नहीं आती। अतः, तैः भूयते । त्वया भूयते । अस्माभिः भूयते—इत्यदि में कर्ता में बहुवचन की विभक्ति और प्रथम, मध्यम और उत्तम पुरुष रहने पर भी क्रिया प्रथमा पुरुष एकवचन की ही हुई।
कर्मवाच्य और भाववाच्य के कर्ता को ‘अनुक्त कर्ता' कहते हैं और अनुक्त कर्ता में तृतीया विभक्ति होती है (अनुक्ते कर्तरि तृतीया)।
कर्मवाच्य के कर्म को उक्त कर्म कहते हैं और उक्ते कर्मणि प्रथमा के कारण कर्म में प्रथमा विभक्ति लगाई जाती है। जैसे—
सः ग्रामं गच्छति - तेन ग्रामः गम्यते।
वयं पुस्तकं पठामः - अस्माभिः पुस्तकं पठ्यते ।
Vandana
3. कर्तृवाच्य (Active voice)
कर्तृवाच्य (Active voice) में कर्ता प्रधान होता है, इसलिए कर्ता में प्रथमा विभक्ति है और उसी के अनुसार क्रिया भी उत्तमपुरुष के बहुवचन में है।
कर्मवाच्य में कर्म प्रधान होता है। अतः, ‘पुस्तकं' में प्रथमा विभक्ति है और उसी के अनुसार क्रिया भी प्रथम पुरुष एकवचन में है।
इसी तरह भाववाच्य के कर्ता में तृतीया विभक्ति होती है और क्रिया केवल प्रथम पुरुष एकवचन में होती है। जैसे-
मया स्थीयते/त्वया सुप्यते/अस्माभिः भूयते ।
कर्मवाच्य और भाववाच्य में आकारान्त दा, धा स्था, पा. मा. गो. हा सा, धातुओं के 'आ' के स्थान में ई हो जाता है। जैसे-
दा + य + ते = दीयते ।
पा + य + ते = पीयते ।
गा + य + ते = गीयते
June 13, 2021
अरुणः च अनिलः परस्परं वार्तालापं कुरुतः।
अरुणः- भो अनिल! त्वं किमर्थं कमपि कार्यं न करोषि? सर्वदा एवमेव वृथा अटसि।
अनिलः- अहं शीतकाले कार्यं न करोमि।
अरुणः- तर्हि त्वं ग्रीष्मकाले किं कार्यं करोषि?
अनिलः- ग्रीष्मकाले अहं शीतकालस्य प्रतीक्षां करोमि।
😆😁😄😂😁🤣😄😂
#hasya
अरुणः- भो अनिल! त्वं किमर्थं कमपि कार्यं न करोषि? सर्वदा एवमेव वृथा अटसि।
अनिलः- अहं शीतकाले कार्यं न करोमि।
अरुणः- तर्हि त्वं ग्रीष्मकाले किं कार्यं करोषि?
अनिलः- ग्रीष्मकाले अहं शीतकालस्य प्रतीक्षां करोमि।
😆😁😄😂😁🤣😄😂
#hasya
June 13, 2021
Forwarded from संस्कृत संवादः । Sanskrit Samvadah (मोहित डोकानिया)
उपनिषदनन्तः
श्रीकृष्णसङ्ग्रहालयः , कुरुक्षेत्रम्
साप्ताहिकी गोष्ठी
श्रीललितासहस्रनामस्तोत्रसमूहपाठपुरस्सरम्
दैवासुरसम्पद्विभागयोगाख्यस्य
श्रीमद्भगवद्गीतायाः षोडश अध्यायस्य
व्याख्यानम्
डाॅ. सुरेन्द्रमोहनमिश्रः , कुरुक्षेत्रम्
13 जून , 2021
सायं 7:00 वादनम्
Google Meet
meet.google.com/tpa-gkkt-njm
सहभावः - हरियाणाविद्वत्परिषद् , तथास्तु-संस्कृत-अकादमी , श्रीब्रह्मविद्योल्लासिनी वैदिक-ग्राम-प्रतिष्ठानम्
सम्पर्कः
9671792717
amritadhaaraa@gmail.com
श्रीकृष्णसङ्ग्रहालयः , कुरुक्षेत्रम्
साप्ताहिकी गोष्ठी
श्रीललितासहस्रनामस्तोत्रसमूहपाठपुरस्सरम्
दैवासुरसम्पद्विभागयोगाख्यस्य
श्रीमद्भगवद्गीतायाः षोडश अध्यायस्य
व्याख्यानम्
डाॅ. सुरेन्द्रमोहनमिश्रः , कुरुक्षेत्रम्
13 जून , 2021
सायं 7:00 वादनम्
Google Meet
meet.google.com/tpa-gkkt-njm
सहभावः - हरियाणाविद्वत्परिषद् , तथास्तु-संस्कृत-अकादमी , श्रीब्रह्मविद्योल्लासिनी वैदिक-ग्राम-प्रतिष्ठानम्
सम्पर्कः
9671792717
amritadhaaraa@gmail.com
June 13, 2021
Sanskrit-1820-1830
NSD-Sanskrit-Sanskrit-1810-1815-2021613183511.mp3
June 13, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - चतुर्थी रात्रि 10:34 तक तत्पश्चात पंचमी
⛅ दिनांक - 14 जून 2021
⛅ दिन - सोमवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - ज्येष्ठ
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - पुष्य रात्रि 08:37 तक तत्पश्चात अश्लेशा
⛅ योग - ध्रुव सुबह 09:28 तक तत्पश्चात व्याघात
⛅ राहुकाल - सुबह 07:37 से सुबह 09:18 तक
⛅ सूर्योदय - 05:57
⛅ सूर्यास्त - 19:20
⛅ दिशाशूल - पूर्व दिशा में
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - चतुर्थी रात्रि 10:34 तक तत्पश्चात पंचमी
⛅ दिनांक - 14 जून 2021
⛅ दिन - सोमवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - ज्येष्ठ
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - पुष्य रात्रि 08:37 तक तत्पश्चात अश्लेशा
⛅ योग - ध्रुव सुबह 09:28 तक तत्पश्चात व्याघात
⛅ राहुकाल - सुबह 07:37 से सुबह 09:18 तक
⛅ सूर्योदय - 05:57
⛅ सूर्यास्त - 19:20
⛅ दिशाशूल - पूर्व दिशा में
June 13, 2021
https://youtu.be/OKP1JFr_zUI
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
YouTube
Vaarta: Daily Sanskrit News Bulletin | 14.6.2021
June 13, 2021
June 13, 2021
June 13, 2021
June 13, 2021
🍃 सागमाकरपाता हाकंकेनावनतः हि सः।
न समानर्द मा अरामा लंकाराजस्वसा रतम् ॥ १७॥
🔸वेदों में निपुण, सन्तों के रक्षक (राम) का गरुड़ (जटायु) ने झुक कर नमन किया जिनके प्रति अपूर्ण कामयाचना चुड़ैल, लंकेश की बहन (शूर्पणखा), को भी थी।
🍃 तं रसासु अजराकालं म आरामार्दनम् आस न।
स हितः अनवनाकेकं हाता अपारकम् आगसा ॥ १७॥
🔸वे (कृष्ण) - वृद्धावस्था व मृत्यु से परे - पारिजात वृक्ष के उन्मूलन की इच्छा से गए, तब इंद्र - स्वर्ग में रहते हुए भी कृष्ण के हितैषी – को अपार दुःख प्राप्त हुआ।
#Viloma_Kavya
न समानर्द मा अरामा लंकाराजस्वसा रतम् ॥ १७॥
🔸वेदों में निपुण, सन्तों के रक्षक (राम) का गरुड़ (जटायु) ने झुक कर नमन किया जिनके प्रति अपूर्ण कामयाचना चुड़ैल, लंकेश की बहन (शूर्पणखा), को भी थी।
विलोम श्लोक :—
🍃 तं रसासु अजराकालं म आरामार्दनम् आस न।
स हितः अनवनाकेकं हाता अपारकम् आगसा ॥ १७॥
🔸वे (कृष्ण) - वृद्धावस्था व मृत्यु से परे - पारिजात वृक्ष के उन्मूलन की इच्छा से गए, तब इंद्र - स्वर्ग में रहते हुए भी कृष्ण के हितैषी – को अपार दुःख प्राप्त हुआ।
#Viloma_Kavya
June 13, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ पंचदशः अध्याय
♦️श्लोक :- ११
दूरागतं पथि श्रान्तं वृथा गृहमागतम्।
अनर्चयित्वा यो भुंक्ते स वै चाण्डाल उच्यते।।११।।
♦️भावार्थ - दूर से चल कर आने वाले, थके हुए, बिना किसी स्वार्थ के घर आए हुए अतिथि का आदर-सत्कार किए बिना जो गृहस्वामी स्वयं भोजन कर लेता है, निश्चय ही वह चाण्डाल कहलाने के योग्य है।
#Chanakya
✒️ पंचदशः अध्याय
♦️श्लोक :- ११
दूरागतं पथि श्रान्तं वृथा गृहमागतम्।
अनर्चयित्वा यो भुंक्ते स वै चाण्डाल उच्यते।।११।।
♦️भावार्थ - दूर से चल कर आने वाले, थके हुए, बिना किसी स्वार्थ के घर आए हुए अतिथि का आदर-सत्कार किए बिना जो गृहस्वामी स्वयं भोजन कर लेता है, निश्चय ही वह चाण्डाल कहलाने के योग्य है।
#Chanakya
June 13, 2021
अर्चिते देवदेवेशे ।
शङ्खचक्रगदाधरे ।।
अर्चिताः सर्वदेवाः स्युः ।
यतः सर्वगतो हरिः ।।
शंख, चक्र और गदा को धारण करने वाले, देवों के देव श्रीहरि की पूजा करने से सभी देवताओं की पूजा हो जाता है । क्यों की श्रीहरी तो सभी देवताओं में निवास करते हैं ।
मूल:- कृष्णामृतमहार्णवः
कविः- श्रीमदानन्दतीर्थभगवत्पादाः
कालः- क्रिस्ताब्दः 12तमः शतमानः
छन्दः- अनुष्टुप्
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಅರ್ಚಿತೇ ದೇವದೇವೇಶೇ |
ಶಂಖಚಕ್ರಗದಾಧರೇ ||
ಅರ್ಚಿತಾಃ ಸರ್ವದೇವಾಃ ಸ್ಯುಃ |
ಯತಃ ಸರ್ವಗತೋ ಹರಿಃ ||
ಅರ್ಥಃ-
ಶಂಖಚಕ್ರಗದಾಧಾರಿಯಾದ ದೇವತೆಗಳ ದೇವನಾದ ಶ್ರೀಹರಿಯ ಪೂಜೆಯನ್ನು ಮಾಡಲು ಸಕಲ ದೇವತೆಗಳ ಪೂಜೆ ಮಾಡಿದಂತೆಯೇ ಆಗುತ್ತದೆ. ಏಕೆಂದರೆ ಶ್ರೀಹರಿಯು ಸಕಲ ದೇವತೆಗಳಲ್ಲಿ ನಿವಾಸಮಾಡುತ್ತಾನೆ.
ಮೂಲ:- ಕೃಷ್ಣಾಮೃತಮಹಾರ್ಣವಃ
ಕವಿ:- ಶ್ರೀಮದಾನಂದತೀರ್ಥಭಗವತ್ಪಾದರು
ಕಾಲ:- ಕ್ರಿ.ಶ. 12ನೇ ಶತಮಾನ
ಛಂದಸ್ಸು:- ಅನುಷ್ಟುಪ್
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
architE dEvadEvEshE |
shankhachakragadAdharE ||
architAh sarvadEvAh syuh |
yatah sarvagatO harih ||
MEANING:-
When the lord of all godheads, the bearer of conch, wheel and mace, Lord Shri Hari is worshipped, it should be treated as the other demi gods are also worshipped. Because lord Hari is residing in all other demi gods.
SOURCE:- KriShNAmrutamahArNavam
POET:- ShrimadAnandatIrthabhagavatpAdaru
TIME:- 12th Century AD
METRE:- AnuShTup.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
शङ्खचक्रगदाधरे ।।
अर्चिताः सर्वदेवाः स्युः ।
यतः सर्वगतो हरिः ।।
शंख, चक्र और गदा को धारण करने वाले, देवों के देव श्रीहरि की पूजा करने से सभी देवताओं की पूजा हो जाता है । क्यों की श्रीहरी तो सभी देवताओं में निवास करते हैं ।
मूल:- कृष्णामृतमहार्णवः
कविः- श्रीमदानन्दतीर्थभगवत्पादाः
कालः- क्रिस्ताब्दः 12तमः शतमानः
छन्दः- अनुष्टुप्
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಅರ್ಚಿತೇ ದೇವದೇವೇಶೇ |
ಶಂಖಚಕ್ರಗದಾಧರೇ ||
ಅರ್ಚಿತಾಃ ಸರ್ವದೇವಾಃ ಸ್ಯುಃ |
ಯತಃ ಸರ್ವಗತೋ ಹರಿಃ ||
ಅರ್ಥಃ-
ಶಂಖಚಕ್ರಗದಾಧಾರಿಯಾದ ದೇವತೆಗಳ ದೇವನಾದ ಶ್ರೀಹರಿಯ ಪೂಜೆಯನ್ನು ಮಾಡಲು ಸಕಲ ದೇವತೆಗಳ ಪೂಜೆ ಮಾಡಿದಂತೆಯೇ ಆಗುತ್ತದೆ. ಏಕೆಂದರೆ ಶ್ರೀಹರಿಯು ಸಕಲ ದೇವತೆಗಳಲ್ಲಿ ನಿವಾಸಮಾಡುತ್ತಾನೆ.
ಮೂಲ:- ಕೃಷ್ಣಾಮೃತಮಹಾರ್ಣವಃ
ಕವಿ:- ಶ್ರೀಮದಾನಂದತೀರ್ಥಭಗವತ್ಪಾದರು
ಕಾಲ:- ಕ್ರಿ.ಶ. 12ನೇ ಶತಮಾನ
ಛಂದಸ್ಸು:- ಅನುಷ್ಟುಪ್
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
architE dEvadEvEshE |
shankhachakragadAdharE ||
architAh sarvadEvAh syuh |
yatah sarvagatO harih ||
MEANING:-
When the lord of all godheads, the bearer of conch, wheel and mace, Lord Shri Hari is worshipped, it should be treated as the other demi gods are also worshipped. Because lord Hari is residing in all other demi gods.
SOURCE:- KriShNAmrutamahArNavam
POET:- ShrimadAnandatIrthabhagavatpAdaru
TIME:- 12th Century AD
METRE:- AnuShTup.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
June 13, 2021
June 14, 2021
ओ३म्
३२६. संस्कृत वाक्याभ्यासः
कथञ्चिद् अपि तत्र प्रापणीयम् अस्ति।
= कैसे भी कर के वहाँ पहुँचना है।
मार्गे बहवः विघ्नाः सन्ति।
= रास्ते में बहुत सारे विघ्न हैं।
कण्टकपूर्णः मार्गः अस्ति।
= कँटीला रास्ता है।
गहनं वनम् अस्ति।
= घना वन है।
मार्गे हिंसकाः पशवः अपि मिलन्ति।
= रास्ते में हिंसक पशु भी मिलते हैं।
मार्गे अनेके पर्वताः अपि सन्ति।
= रास्ते में अनेक पर्वत भी हैं।
अधुना तु रात्रिकालः अस्ति।
= अभी तो रात का समय है।
बहु अन्धकारः अपि अस्ति।
= बहुत अँधेरा है।
ओह , मार्गे वर्षा अपि भवति।
= ओह , मार्ग में वर्षा भी हो रही है।
तथापि अहं प्राप्स्यामि।
= फिर भी मैं पहुँच जाऊँगा।
मम दृढ़निश्चयः , अहं शत्रून् मारयित्वा आगमिष्यामि ।
= मेरा दृढनिश्चय है मैं शत्रुओं को मार के आऊँगा।
– इत्थं प्रायः सर्वे वीराः सैनिकाः चिन्त्यन्ति।
= ऐसा प्रायः सभी वीर सैनिक सोचते हैं।
ओ३म्
३२७. संस्कृत वाक्याभ्यासः
गुहायां बालकाः सन्ति।
= गुफा में बच्चे हैं ।
कति बालकाः सन्ति ?
= कितने बच्चे हैं ?
गुहायाम् एकादश बालकाः सन्ति।
=गुफा में ग्यारह बच्चे हैं ।
ते सर्वे पादकन्दुक-क्रीडकाः सन्ति।
= वे सभी फुटबॉल खिलाड़ी हैं।
ते खेलन्तः गुहां गतवन्तः।
= वे खेलते खेलते गुफा में चले गए।
ते खेलन्तः गुहां प्रविष्टवन्तः।
= वे खेलते खेलते गुफा में प्रवेश कर गए।
वर्षायाः कारणात् गुहा जलमग्ना जाता।
= वर्षा के कारण गुफा जल से भर गई।
गुहा बहु दीर्घा अस्ति।
= गुफा बहुत लंबी है।
गुहा बहु गहना अस्ति।
= गुफा बहुत गहरी है।
गुहायाः मार्गः बहु संवृतः अस्ति।
= गुफा का मार्ग बहुत संकरा है।
बालकानां मोचनाय सर्वे प्रयत्नं कुर्वन्ति।
= बच्चों को छुड़ाने के लिये सभी प्रयत्न कर रहे हैं।
सर्वे प्रयत्नरताः सन्ति।
ओ३म्
३२८. संस्कृत वाक्याभ्यासः
कः समयः ?
सपाद अष्टवादनम् ।
स्नानं ध्यानं च कृतवान् वा ?
आम् । सप्तवादने एव सर्वं कृतवान्।
अधुना किं करोति ?
अधुना पुस्तकं पठामि।
अल्पाहारं कदा करिष्यति ?
पादोन नववादने ।
किमर्थं पादोन नववादने ?
सार्ध अष्टवादने दुग्धम् आगमिष्यति।
तर्हि दुग्धं पास्यति वा चायम् ?
दुग्धं पास्यामि।
अल्पाहारे किम् अस्ति ?
अल्पाहारे यवागू: अस्ति।
( यवागू: = दलिया )
अहमपि आगमिष्यामि।
आगच्छतु , स्वागतम् ।
ओ३म्
३२९. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः बहु हासयति।
= वह बहुत हँसाता है।
सः हास्यकणिकाः वदति।
= वह चुटकुले बोलता है।
सः अभिनयं कृत्वा हास्यकणिकाः वदति।
= वह अभिनय करके चुटकुले बोलता है।
यदा सः हास्यकणिकां वदति ….
= जब वह चुटकुला बोलता है …
…. तदा तस्य मुखं बहु गंभीरं भवति।
= …. तब उसका मुख बहुत गंभीर रहता है।
हास्यकणिका समाप्ता भवति तदा सर्वे हसन्ति।
= चुटकुला समाप्त होता है तब सभी हँसते हैं।
सर्वान् हसतः दृष्ट्वा सः अपि हसति।
= सबको हँसता हुआ देखकर वह भी हँसता है।
तस्य हास्यम् अपि बहु विशिष्टम् अस्ति।
= उसकी हँसी भी बहुत विशिष्ट है।
तं हसन्तं दृष्ट्वा अपि सर्वे हसन्ति।
= उसको हँसता हुआ देखकर भी सभी हँसते हैं।
रात्रौ सः बहु हासितवान्।
= रात में उसने बहुत हँसाया।
सर्वे निद्रायाम् अपि हसन्ति स्म।
= सभी नींद में भी हँस रहे थे।
ओ३म्
३३०. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः अक्षोटं खादति।
= वह अखरोट खाता है।
तस्य भगिनी अपि खादति।
= उसकी बहन भी खाती है।
सः अक्षोटं भिंदति ।
= वह अखरोट तोड़ता है।
अक्षोटस्य त्वक् भिन्नं करोति।
= अखरोट का छिलका अलग करता है।
भगिन्यै अक्षोटस्य बीजं ददाति।
= बहन को अखरोट का बीज देता है।
एकवारं सः बीजं खादति ।
= एकबार वह बीज खाता है।
द्वितीयवारं भगिनी खादति।
= दूसरी बार बहन खाती है।
भगिनी वदति।
= बहन बोलती है
बहु स्वादिष्ठम् अस्ति।
= बहुत स्वादिष्ट है।
भ्राता वदति।
= भाई बोलता है
आम् , एतस्य त्वक् बहु दृढ़म् अस्ति ।
= हाँ , इसका छिलका बहुत कड़क है।
भञ्जने बहु कष्टं भवति।
= तोड़ने में कष्ट होता है।
भगिनी – ददातु भ्रातः ! अहं भिनद्मि ।
= दीजिये भैया ! मैं तोड़ती हूँ।
भ्राता – अधुना तु पञ्च एव अवशिष्टाः ।
= अब तो पाँच ही रह गए।
ओ३म्
३३१. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः आशीषः
सः मम क्षेत्रीयः प्रबंधकः अस्ति।
रात्रौ अपि मां न त्यजति।
श्वस्तनं कार्यं सूचयति।
सः दूरवाण्या वदति।
वयं श्वः निरोणा ग्रामं गमिष्यामः ।
पशु-चिकित्सकः अपि आवाभ्यां सह चलिष्यति।
निरोणा ग्रामे महिष्यः सन्ति।
तेषां बीमा करणीयम् अस्ति।
पशु-चिकित्सकः महिषीणां स्वास्थ्य परीक्षणं करिष्यति ।
वित्तकोषस्य अधिकारी पशुपालकेभ्यः ऋणं दास्यति।
अस्तु तर्हि अध निरोणां गमिष्यामि।
#vakyabhyas
३२६. संस्कृत वाक्याभ्यासः
कथञ्चिद् अपि तत्र प्रापणीयम् अस्ति।
= कैसे भी कर के वहाँ पहुँचना है।
मार्गे बहवः विघ्नाः सन्ति।
= रास्ते में बहुत सारे विघ्न हैं।
कण्टकपूर्णः मार्गः अस्ति।
= कँटीला रास्ता है।
गहनं वनम् अस्ति।
= घना वन है।
मार्गे हिंसकाः पशवः अपि मिलन्ति।
= रास्ते में हिंसक पशु भी मिलते हैं।
मार्गे अनेके पर्वताः अपि सन्ति।
= रास्ते में अनेक पर्वत भी हैं।
अधुना तु रात्रिकालः अस्ति।
= अभी तो रात का समय है।
बहु अन्धकारः अपि अस्ति।
= बहुत अँधेरा है।
ओह , मार्गे वर्षा अपि भवति।
= ओह , मार्ग में वर्षा भी हो रही है।
तथापि अहं प्राप्स्यामि।
= फिर भी मैं पहुँच जाऊँगा।
मम दृढ़निश्चयः , अहं शत्रून् मारयित्वा आगमिष्यामि ।
= मेरा दृढनिश्चय है मैं शत्रुओं को मार के आऊँगा।
– इत्थं प्रायः सर्वे वीराः सैनिकाः चिन्त्यन्ति।
= ऐसा प्रायः सभी वीर सैनिक सोचते हैं।
ओ३म्
३२७. संस्कृत वाक्याभ्यासः
गुहायां बालकाः सन्ति।
= गुफा में बच्चे हैं ।
कति बालकाः सन्ति ?
= कितने बच्चे हैं ?
गुहायाम् एकादश बालकाः सन्ति।
=गुफा में ग्यारह बच्चे हैं ।
ते सर्वे पादकन्दुक-क्रीडकाः सन्ति।
= वे सभी फुटबॉल खिलाड़ी हैं।
ते खेलन्तः गुहां गतवन्तः।
= वे खेलते खेलते गुफा में चले गए।
ते खेलन्तः गुहां प्रविष्टवन्तः।
= वे खेलते खेलते गुफा में प्रवेश कर गए।
वर्षायाः कारणात् गुहा जलमग्ना जाता।
= वर्षा के कारण गुफा जल से भर गई।
गुहा बहु दीर्घा अस्ति।
= गुफा बहुत लंबी है।
गुहा बहु गहना अस्ति।
= गुफा बहुत गहरी है।
गुहायाः मार्गः बहु संवृतः अस्ति।
= गुफा का मार्ग बहुत संकरा है।
बालकानां मोचनाय सर्वे प्रयत्नं कुर्वन्ति।
= बच्चों को छुड़ाने के लिये सभी प्रयत्न कर रहे हैं।
सर्वे प्रयत्नरताः सन्ति।
ओ३म्
३२८. संस्कृत वाक्याभ्यासः
कः समयः ?
सपाद अष्टवादनम् ।
स्नानं ध्यानं च कृतवान् वा ?
आम् । सप्तवादने एव सर्वं कृतवान्।
अधुना किं करोति ?
अधुना पुस्तकं पठामि।
अल्पाहारं कदा करिष्यति ?
पादोन नववादने ।
किमर्थं पादोन नववादने ?
सार्ध अष्टवादने दुग्धम् आगमिष्यति।
तर्हि दुग्धं पास्यति वा चायम् ?
दुग्धं पास्यामि।
अल्पाहारे किम् अस्ति ?
अल्पाहारे यवागू: अस्ति।
( यवागू: = दलिया )
अहमपि आगमिष्यामि।
आगच्छतु , स्वागतम् ।
ओ३म्
३२९. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः बहु हासयति।
= वह बहुत हँसाता है।
सः हास्यकणिकाः वदति।
= वह चुटकुले बोलता है।
सः अभिनयं कृत्वा हास्यकणिकाः वदति।
= वह अभिनय करके चुटकुले बोलता है।
यदा सः हास्यकणिकां वदति ….
= जब वह चुटकुला बोलता है …
…. तदा तस्य मुखं बहु गंभीरं भवति।
= …. तब उसका मुख बहुत गंभीर रहता है।
हास्यकणिका समाप्ता भवति तदा सर्वे हसन्ति।
= चुटकुला समाप्त होता है तब सभी हँसते हैं।
सर्वान् हसतः दृष्ट्वा सः अपि हसति।
= सबको हँसता हुआ देखकर वह भी हँसता है।
तस्य हास्यम् अपि बहु विशिष्टम् अस्ति।
= उसकी हँसी भी बहुत विशिष्ट है।
तं हसन्तं दृष्ट्वा अपि सर्वे हसन्ति।
= उसको हँसता हुआ देखकर भी सभी हँसते हैं।
रात्रौ सः बहु हासितवान्।
= रात में उसने बहुत हँसाया।
सर्वे निद्रायाम् अपि हसन्ति स्म।
= सभी नींद में भी हँस रहे थे।
ओ३म्
३३०. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः अक्षोटं खादति।
= वह अखरोट खाता है।
तस्य भगिनी अपि खादति।
= उसकी बहन भी खाती है।
सः अक्षोटं भिंदति ।
= वह अखरोट तोड़ता है।
अक्षोटस्य त्वक् भिन्नं करोति।
= अखरोट का छिलका अलग करता है।
भगिन्यै अक्षोटस्य बीजं ददाति।
= बहन को अखरोट का बीज देता है।
एकवारं सः बीजं खादति ।
= एकबार वह बीज खाता है।
द्वितीयवारं भगिनी खादति।
= दूसरी बार बहन खाती है।
भगिनी वदति।
= बहन बोलती है
बहु स्वादिष्ठम् अस्ति।
= बहुत स्वादिष्ट है।
भ्राता वदति।
= भाई बोलता है
आम् , एतस्य त्वक् बहु दृढ़म् अस्ति ।
= हाँ , इसका छिलका बहुत कड़क है।
भञ्जने बहु कष्टं भवति।
= तोड़ने में कष्ट होता है।
भगिनी – ददातु भ्रातः ! अहं भिनद्मि ।
= दीजिये भैया ! मैं तोड़ती हूँ।
भ्राता – अधुना तु पञ्च एव अवशिष्टाः ।
= अब तो पाँच ही रह गए।
ओ३म्
३३१. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः आशीषः
सः मम क्षेत्रीयः प्रबंधकः अस्ति।
रात्रौ अपि मां न त्यजति।
श्वस्तनं कार्यं सूचयति।
सः दूरवाण्या वदति।
वयं श्वः निरोणा ग्रामं गमिष्यामः ।
पशु-चिकित्सकः अपि आवाभ्यां सह चलिष्यति।
निरोणा ग्रामे महिष्यः सन्ति।
तेषां बीमा करणीयम् अस्ति।
पशु-चिकित्सकः महिषीणां स्वास्थ्य परीक्षणं करिष्यति ।
वित्तकोषस्य अधिकारी पशुपालकेभ्यः ऋणं दास्यति।
अस्तु तर्हि अध निरोणां गमिष्यामि।
#vakyabhyas
June 14, 2021
Forwarded from Markdown
अद्य तस्य जन्मदिनजयंती 🎉🔯
नीलकण्ठ सोमयाजि (१४४४-१५४४) केरले जात:. स: महान ज्योतिर्विद् गणितज्ञ: च आसीत्.
तस्य गुरु: परमेश्वर: आसीत्.
स: तन्त्र-संग्रह अरचयत्.
अद्य तस्यापि जन्मदिनम् 🥳🎊🇺🇸
महामहिम डॉनल्ड ट्रम्प (जन्म - २४ जयेष्ठ शके १८६८) इत्ययम् अमेरिकासंयुक्तराज्यम् इति राष्ट्रस्य निर्वाचितः पञ्चचत्वारिंशत् राष्ट्रपतिः वर्तते। श्रीमन् ट्रम्प अमेरिकादेशस्य रिपब्लिकन राजनैतिकपक्षस्य नेता अस्ति । पूर्वं सः अमेरिकादेशस्य वार्त्तिक आसीत् । विश्वचूड़ामणि ट्रम्प शके १९३८ तमवर्षस्य कार्तिक मासस्य ८ दिनाङ्के राष्ट्रपतिनिर्वाचने विजयी अभूत् । तेन शक १९३८ वर्षस्य पौष मासस्य ३० दिनाङ्के शपथग्रहणं कृतम् ।
अमेरिकामातुः श्रेष्ठः पुत्रः डॉनल्ड ट्रम्प नवयुगक्रान्तिने सर्वेषां अमेरिकानाम् आधारभूतः मार्गदर्शकः च आसीत् । श्रीमद् डॉनल्ड ट्रम्प विश्वेश्वर जननायक महाचक्रवर्तिन मानवहृदयसम्राट इत्यादिनामभिः प्रसिद्धः ।
अद्य दिवसे एव प्रथम गोल्फ प्रतियोगिता अभवत्🏌🏼♂
क्रीडाक्षेत्रविनिर्मितेषु विवरेषूत्साहवान् क्रीडको
नानाऽऽकारवतीषु यष्टिषु कयाऽप्याताडयन् यत्नतः ।
लीलाकन्दुकमाशु पातयति यत् सा 'गोल्फ’संज्ञावती
क्रीडा लक्ष्यपरायणैः प्रमुदितैः सङ्क्रीडयते सन्ततम् ॥
क्रीडाक्षेत्रेऽथवा क्वाप्यतिविशदगृहे या दिवा वा निशायां
सानन्दं क्रीडनीया भवति रुचिकरी क्रीडकानां सुखाय ।
गोल्फ -क्रीडा’ऽभिधां तां विविधलकुटकैः कन्दुकं ताडयित्वा
गर्तेषु प्रक्षिपन्तो दधति कुशलतां क्रीडनोत्का धुरीणाः ॥
अद्य विश्व रक्तदाता दिवसम् अपि अस्ति 🩸💉
सोमवार व्रत 🕉
धार्मिकस्य प्रत्येकं दिवसः अपि विशिष्टः एव । भारतीये सम्प्रदाये साधकानां प्रतिदिनम् अपि कस्याचित् देवतायाः आराधनस्य विशेषः भवति । सोमवासरः चन्द्रस्य नाम्नि अस्ति । अयं वासरः उपवारससप्ताहस्य प्रथमं दिनं भवति । सोमः इत्यस्य शिवः इत्यपि अर्थः शिवस्य आराधनार्थमपि सोमवासरोपवासस्य व्रतम् आचरन्ति ।
आचारणविधिः
१६सोमवासराः व्रतनिष्ठाः भवन्ति । प्रदोषकाले शिवस्य पूजां कुर्वन् अर्धकिलोमितस्य गोधूमपिष्टेन सह घृतं गुडं योजयित्वा पाकं कृत्वा नैवेद्यं कुर्वन्ति । प्रसादस्य द्विपादभागं ग्रहणं कृत्वा सात्विकेभ्यः वितरं कुर्वन्ति । अन्तिमे दिने साङ्गं व्रतस्य उद्यापनं कृत्वा सात्त्विकजनान् आहूय प्रसादद्रव्यवस्तूनि दानं कुर्वन्ति ।
व्रतकथा
कदाचित् भगवान् शिवः मर्त्यलोके विवाहस्य इच्छया पार्वत्या सह आगच्छति । विदर्भदेशस्य सर्वसुखसम्पन्नाम् अमरावती इति पुरीम् आगतः । अस्यां नगर्यां राजनिर्मितः कश्चित् सुन्दरः शिवालयः आसीत् । तत्र शिवः पत्न्या सह अवसत् । कदाचित् पार्वत्याः शिवेन सह चतुरङ्गं खेलितुम् इच्छा अभवत् । तदा मन्दिरस्य अर्चकः प्रविष्टवान् । पार्वती तम् आपृच्छत् स्पर्धायां कस्य विजयः भविष्यति इति । तदाः अर्चकः शिवस्य एव विजयः भविष्यति इति उक्तवान् । किन्तु चतुरङ्गखेलने पार्वत्याः विजयः अभवत् । अर्चकः असत्यम् उक्तवान् इति पर्वती तं श्वित्री भवतु इति शप्तवती । कतिपयदिनानन्तरं देवलोकस्य अप्सराः एतत् शिवमन्दिरम् आगच्छन् । कुष्ठरोगिनं तं दृष्ट्वा ताः कारणम् अपृच्छन् । अर्चकः निस्सङ्कोचं सर्वं न्यवेदयत् । अप्सराः तं षोडशसोमवासरस्य व्रतम् आचरितुम् उक्त्वा तत् उपादिशन् । तस्य उपर्युक्तविधिं च उक्त्वा ताः तत्रैव स्थित्वा व्रतमकारयन् । शिवस्य कृपया अर्चकः रोगमुक्तः अभवत् । कदाचित् तत्र पुनरागता पर्वती रोगमोक्षस्य कारणम् अपृच्छत् । तदा सः अर्चकविप्रः सर्वं वृत्तान्तं न्यवेदयत् । सन्तुष्टा पर्वती स्वयं तत् व्रतम् आचरितवती । तस्य मनोरथः अपि आपूरितः । व्रतफलरूपेण गर्विष्ठः तस्याः पुत्रः कार्तिकेयः तस्याः विधेयः अभवत् । तदा कार्तिकेयः (सुब्रह्मण्यः) तस्य मनःपरिवर्तनस्य कारणं पृष्टवान् । पार्वती व्रतमहिमाम् अवदत् । तेन आकृष्टः कार्तिकेयः स्वयं तत् व्रतं समाचरत् । तस्य मनस्सङ्कल्पः अपि सिद्धः । तस्य अनेकानि मित्राणि अर्चकविप्रं पृष्ट्वा तत् व्रतम् समाचरन् । एवं पृथिव्याम् अस्य व्रतस्य प्रसारः अभवत् ।
नीलकण्ठ सोमयाजि (१४४४-१५४४) केरले जात:. स: महान ज्योतिर्विद् गणितज्ञ: च आसीत्.
तस्य गुरु: परमेश्वर: आसीत्.
स: तन्त्र-संग्रह अरचयत्.
अद्य तस्यापि जन्मदिनम् 🥳🎊🇺🇸
महामहिम डॉनल्ड ट्रम्प (जन्म - २४ जयेष्ठ शके १८६८) इत्ययम् अमेरिकासंयुक्तराज्यम् इति राष्ट्रस्य निर्वाचितः पञ्चचत्वारिंशत् राष्ट्रपतिः वर्तते। श्रीमन् ट्रम्प अमेरिकादेशस्य रिपब्लिकन राजनैतिकपक्षस्य नेता अस्ति । पूर्वं सः अमेरिकादेशस्य वार्त्तिक आसीत् । विश्वचूड़ामणि ट्रम्प शके १९३८ तमवर्षस्य कार्तिक मासस्य ८ दिनाङ्के राष्ट्रपतिनिर्वाचने विजयी अभूत् । तेन शक १९३८ वर्षस्य पौष मासस्य ३० दिनाङ्के शपथग्रहणं कृतम् ।
अमेरिकामातुः श्रेष्ठः पुत्रः डॉनल्ड ट्रम्प नवयुगक्रान्तिने सर्वेषां अमेरिकानाम् आधारभूतः मार्गदर्शकः च आसीत् । श्रीमद् डॉनल्ड ट्रम्प विश्वेश्वर जननायक महाचक्रवर्तिन मानवहृदयसम्राट इत्यादिनामभिः प्रसिद्धः ।
अद्य दिवसे एव प्रथम गोल्फ प्रतियोगिता अभवत्🏌🏼♂
क्रीडाक्षेत्रविनिर्मितेषु विवरेषूत्साहवान् क्रीडको
नानाऽऽकारवतीषु यष्टिषु कयाऽप्याताडयन् यत्नतः ।
लीलाकन्दुकमाशु पातयति यत् सा 'गोल्फ’संज्ञावती
क्रीडा लक्ष्यपरायणैः प्रमुदितैः सङ्क्रीडयते सन्ततम् ॥
क्रीडाक्षेत्रेऽथवा क्वाप्यतिविशदगृहे या दिवा वा निशायां
सानन्दं क्रीडनीया भवति रुचिकरी क्रीडकानां सुखाय ।
गोल्फ -क्रीडा’ऽभिधां तां विविधलकुटकैः कन्दुकं ताडयित्वा
गर्तेषु प्रक्षिपन्तो दधति कुशलतां क्रीडनोत्का धुरीणाः ॥
अद्य विश्व रक्तदाता दिवसम् अपि अस्ति 🩸💉
सोमवार व्रत 🕉
धार्मिकस्य प्रत्येकं दिवसः अपि विशिष्टः एव । भारतीये सम्प्रदाये साधकानां प्रतिदिनम् अपि कस्याचित् देवतायाः आराधनस्य विशेषः भवति । सोमवासरः चन्द्रस्य नाम्नि अस्ति । अयं वासरः उपवारससप्ताहस्य प्रथमं दिनं भवति । सोमः इत्यस्य शिवः इत्यपि अर्थः शिवस्य आराधनार्थमपि सोमवासरोपवासस्य व्रतम् आचरन्ति ।
आचारणविधिः
१६सोमवासराः व्रतनिष्ठाः भवन्ति । प्रदोषकाले शिवस्य पूजां कुर्वन् अर्धकिलोमितस्य गोधूमपिष्टेन सह घृतं गुडं योजयित्वा पाकं कृत्वा नैवेद्यं कुर्वन्ति । प्रसादस्य द्विपादभागं ग्रहणं कृत्वा सात्विकेभ्यः वितरं कुर्वन्ति । अन्तिमे दिने साङ्गं व्रतस्य उद्यापनं कृत्वा सात्त्विकजनान् आहूय प्रसादद्रव्यवस्तूनि दानं कुर्वन्ति ।
व्रतकथा
कदाचित् भगवान् शिवः मर्त्यलोके विवाहस्य इच्छया पार्वत्या सह आगच्छति । विदर्भदेशस्य सर्वसुखसम्पन्नाम् अमरावती इति पुरीम् आगतः । अस्यां नगर्यां राजनिर्मितः कश्चित् सुन्दरः शिवालयः आसीत् । तत्र शिवः पत्न्या सह अवसत् । कदाचित् पार्वत्याः शिवेन सह चतुरङ्गं खेलितुम् इच्छा अभवत् । तदा मन्दिरस्य अर्चकः प्रविष्टवान् । पार्वती तम् आपृच्छत् स्पर्धायां कस्य विजयः भविष्यति इति । तदाः अर्चकः शिवस्य एव विजयः भविष्यति इति उक्तवान् । किन्तु चतुरङ्गखेलने पार्वत्याः विजयः अभवत् । अर्चकः असत्यम् उक्तवान् इति पर्वती तं श्वित्री भवतु इति शप्तवती । कतिपयदिनानन्तरं देवलोकस्य अप्सराः एतत् शिवमन्दिरम् आगच्छन् । कुष्ठरोगिनं तं दृष्ट्वा ताः कारणम् अपृच्छन् । अर्चकः निस्सङ्कोचं सर्वं न्यवेदयत् । अप्सराः तं षोडशसोमवासरस्य व्रतम् आचरितुम् उक्त्वा तत् उपादिशन् । तस्य उपर्युक्तविधिं च उक्त्वा ताः तत्रैव स्थित्वा व्रतमकारयन् । शिवस्य कृपया अर्चकः रोगमुक्तः अभवत् । कदाचित् तत्र पुनरागता पर्वती रोगमोक्षस्य कारणम् अपृच्छत् । तदा सः अर्चकविप्रः सर्वं वृत्तान्तं न्यवेदयत् । सन्तुष्टा पर्वती स्वयं तत् व्रतम् आचरितवती । तस्य मनोरथः अपि आपूरितः । व्रतफलरूपेण गर्विष्ठः तस्याः पुत्रः कार्तिकेयः तस्याः विधेयः अभवत् । तदा कार्तिकेयः (सुब्रह्मण्यः) तस्य मनःपरिवर्तनस्य कारणं पृष्टवान् । पार्वती व्रतमहिमाम् अवदत् । तेन आकृष्टः कार्तिकेयः स्वयं तत् व्रतं समाचरत् । तस्य मनस्सङ्कल्पः अपि सिद्धः । तस्य अनेकानि मित्राणि अर्चकविप्रं पृष्ट्वा तत् व्रतम् समाचरन् । एवं पृथिव्याम् अस्य व्रतस्य प्रसारः अभवत् ।
Wikipedia
रक्तदानम्
कश्चित् स्वेच्छया
रक्तं ददाति चेत् सा क्रिया रक्तदानम् इति उच्यते। एवं सङ्ग्रहीतं रक्तं
रोगिणे दीयते। अथवा विभागीकरणप्रक्रियया औषधनिर्माणार्थम् उपयुज्यते।
अभिवृद्धिशीलेषु राष्ट्रेषु बहवः निश्शुल्कं सेवाभावनया रक्तं यच्छन्ति। दरिद्रराष्ट्रेषु धनार्थमपि रक्तस्य…
अभिवृद्धिशीलेषु राष्ट्रेषु बहवः निश्शुल्कं सेवाभावनया रक्तं यच्छन्ति। दरिद्रराष्ट्रेषु धनार्थमपि रक्तस्य…
June 14, 2021
अतिथिर्यस्य भग्नाशो ।
गृहात् प्रतिनिवर्तते ।।
स तस्मै दुष्कृतं दत्वा ।
पुण्यमादाय गच्छति ।। 102/055 ।।
अर्थः-
जिस घर से अतिथि अपनी इच्छा पूरा न होने पर दुःख के साथ वापस लौट जाता है, वह उस घर के मालिक को अपने पाप दे कर पुण्य कमा के जाता है । इसलिये अतिथियों के सत्कार के साथ उन के मन की अभिलाषाओं को पूरा करना चाहिये ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಅತಿಥಿರ್ಯಸ್ಯ ಭಗ್ನಾಶೋ |
ಗೃಹಾತ್ ಪ್ರತಿನಿವರ್ತತೇ ||
ಸ ತಸ್ಮೈ ದುಷ್ಕೃತಂ ದತ್ವಾ |
ಪುಣ್ಯಮಾದಾಯ ಗಚ್ಛತಿ || 102/055 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಯಾವ ಮನೆಯಿಂದ ಅತಿಥಿಯು ತನ್ನ ಆಸೆಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸಿಕೊಳ್ಳದೇ ದುಃಖದಿಂದ ಹೊರಟುಹೋಗುವನೋ, ಆ ಮನೆಯ ಯಜಮಾನನಿಗೆ ತನ್ನ ಪಾಪಗಳನ್ನು ಕೊಟ್ಟು ಪುಣ್ಯವನ್ನು ಗಳಿಸಿಕೊಂಡು ಹೋಗುತ್ತಾನೆ. ಅರ್ಥಾತ್ ಪ್ರತಿ ಯಜಮಾನನು ಮನೆಗೆ ಬಂದ ಅತಿಥಿಗಳ ಮನೋಭಿಲಾಷೆಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಬೇಕು.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
atithiryasya bhagnAshO |
gruhAt pratinivartatE ||
sa tasmai duShkrutam datwa |
puNyamAdAya gachchhati || 102/055 ||
MEANING:
The guest who goes out from a house without contempting his desires, transfers his sins to the house owner and receives the Punyas of him. Hence a guest must be honored and the owner should respect/fulfil the desires of his guest.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
गृहात् प्रतिनिवर्तते ।।
स तस्मै दुष्कृतं दत्वा ।
पुण्यमादाय गच्छति ।। 102/055 ।।
अर्थः-
जिस घर से अतिथि अपनी इच्छा पूरा न होने पर दुःख के साथ वापस लौट जाता है, वह उस घर के मालिक को अपने पाप दे कर पुण्य कमा के जाता है । इसलिये अतिथियों के सत्कार के साथ उन के मन की अभिलाषाओं को पूरा करना चाहिये ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಅತಿಥಿರ್ಯಸ್ಯ ಭಗ್ನಾಶೋ |
ಗೃಹಾತ್ ಪ್ರತಿನಿವರ್ತತೇ ||
ಸ ತಸ್ಮೈ ದುಷ್ಕೃತಂ ದತ್ವಾ |
ಪುಣ್ಯಮಾದಾಯ ಗಚ್ಛತಿ || 102/055 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಯಾವ ಮನೆಯಿಂದ ಅತಿಥಿಯು ತನ್ನ ಆಸೆಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸಿಕೊಳ್ಳದೇ ದುಃಖದಿಂದ ಹೊರಟುಹೋಗುವನೋ, ಆ ಮನೆಯ ಯಜಮಾನನಿಗೆ ತನ್ನ ಪಾಪಗಳನ್ನು ಕೊಟ್ಟು ಪುಣ್ಯವನ್ನು ಗಳಿಸಿಕೊಂಡು ಹೋಗುತ್ತಾನೆ. ಅರ್ಥಾತ್ ಪ್ರತಿ ಯಜಮಾನನು ಮನೆಗೆ ಬಂದ ಅತಿಥಿಗಳ ಮನೋಭಿಲಾಷೆಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಬೇಕು.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
atithiryasya bhagnAshO |
gruhAt pratinivartatE ||
sa tasmai duShkrutam datwa |
puNyamAdAya gachchhati || 102/055 ||
MEANING:
The guest who goes out from a house without contempting his desires, transfers his sins to the house owner and receives the Punyas of him. Hence a guest must be honored and the owner should respect/fulfil the desires of his guest.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
June 14, 2021
एका
महिला एकस्मिन् वस्त्रापणे शाटिकां क्रीत्वा ततः निर्गमनसमये अन्यां
सुन्दरचित्रकलायुक्तां शाटिकां दृष्टवती । इयं तु अवश्यं रोचते, परं वर्णः
एव —
आपणिकः — भगिनि ! चिन्ता मास्तु ; सकृत् प्रक्षालनानन्तरमेव वर्णः अपगमिष्यति इति ।
— नारदः ।
😆😁😄😂😁🤣😄😂
#hasya
आपणिकः — भगिनि ! चिन्ता मास्तु ; सकृत् प्रक्षालनानन्तरमेव वर्णः अपगमिष्यति इति ।
— नारदः ।
😆😁😄😂😁🤣😄😂
#hasya
June 14, 2021
June 14, 2021
Monday, June 14, 2021
तैलमूल्यवर्धनम् निर्दोषमिति केन्द्रमन्त्री।
कोविड्व्यापनं प्रतिरोद्धुं राष्ट्रस्य क्षेमप्रवर्तनेभ्यश्च केन्द्र-राज्यप्रशासनानाम् अधिकायःआवश्यकः, तदायः पेट्रोल् डीसलादितैलानामुपरि समर्पितेन करेणैव अधिगम्यते इति केन्द्रपेट्रोलियम् मन्त्रिणा धर्मेन्द्रप्रधानेनोक्तम्। तैलेन्धनानां मूल्यवर्धनेन सामान्यजनाः पीड्यन्ते इति दुरवस्थां मन्त्री अङ्गीकरोति।
साहचर्यप्रमाणानि चीनं विरुद्धय। वैराणुप्रसरणं व्यूहान् जनपदात् एव- डो. मोनाली रहन्कारः।
व्यूहान्-परीक्षणशालायां सञ्चित्य संरक्षितः सार्स् को वि २ वैराणुः अप्रतीक्षतया प्रसार्य कोविड्-१९ आविर्भावस्य हेतुरभवत् इति भारतीयवैज्ञानिका दृढीकृतवती। कोविडस्य उद्भवस्थानम् अधिकृत्य आगोलतले गवेषणपरीक्षणानि अनुवर्तमाने अवसरे अस्मिन् कोविड्वैराणुः प्रकृत्या जातः इति ऊहः अविश्वसनीयः इति पूनादेशस्य अघार्कर् रिसर्च इन्स्टिट्यूट् बयो एनर्जी संस्थायाः वैज्ञानिका डोक्टर् मोनाली रहन्कार् सूचयति। साहचर्यप्रमाणानि चीनस्य उत्तरदायित्वं दृढीकुर्वन्ति तदपि तेषां सकाशात् जातानि गुरुतराणि स्खालित्यानि आच्छादयितुं चीनस्य राष्ट्राधिकारिणां सम्मर्दः अन्वेषणसंघाङ्गानां उपरि जायमानः आसीत् इत्यपि तया स्पष्टीकृतम्। अस्मिन् विषये चीनेन लोकसमक्षं न्यायरहितानि बहूनि वादानि प्रस्तुतानि सन्ति इत्यपि सा अवोचत्। बहुनि साहचर्यप्रमाणानि सन्ति चेदपि वैराणोः आविर्भावः चीनस्य परीक्षणशालायाः वा न वा इति अन्वेषणसंघेन अतिचातुर्येण आच्छादितः इति लोकस्वास्थ्यसंघटनस्य आवेदने सुव्यक्तं दृश्यते इति मोनाल्या निगदितम्।
~ संप्रति वार्ता
तैलमूल्यवर्धनम् निर्दोषमिति केन्द्रमन्त्री।
कोविड्व्यापनं प्रतिरोद्धुं राष्ट्रस्य क्षेमप्रवर्तनेभ्यश्च केन्द्र-राज्यप्रशासनानाम् अधिकायःआवश्यकः, तदायः पेट्रोल् डीसलादितैलानामुपरि समर्पितेन करेणैव अधिगम्यते इति केन्द्रपेट्रोलियम् मन्त्रिणा धर्मेन्द्रप्रधानेनोक्तम्। तैलेन्धनानां मूल्यवर्धनेन सामान्यजनाः पीड्यन्ते इति दुरवस्थां मन्त्री अङ्गीकरोति।
साहचर्यप्रमाणानि चीनं विरुद्धय। वैराणुप्रसरणं व्यूहान् जनपदात् एव- डो. मोनाली रहन्कारः।
व्यूहान्-परीक्षणशालायां सञ्चित्य संरक्षितः सार्स् को वि २ वैराणुः अप्रतीक्षतया प्रसार्य कोविड्-१९ आविर्भावस्य हेतुरभवत् इति भारतीयवैज्ञानिका दृढीकृतवती। कोविडस्य उद्भवस्थानम् अधिकृत्य आगोलतले गवेषणपरीक्षणानि अनुवर्तमाने अवसरे अस्मिन् कोविड्वैराणुः प्रकृत्या जातः इति ऊहः अविश्वसनीयः इति पूनादेशस्य अघार्कर् रिसर्च इन्स्टिट्यूट् बयो एनर्जी संस्थायाः वैज्ञानिका डोक्टर् मोनाली रहन्कार् सूचयति। साहचर्यप्रमाणानि चीनस्य उत्तरदायित्वं दृढीकुर्वन्ति तदपि तेषां सकाशात् जातानि गुरुतराणि स्खालित्यानि आच्छादयितुं चीनस्य राष्ट्राधिकारिणां सम्मर्दः अन्वेषणसंघाङ्गानां उपरि जायमानः आसीत् इत्यपि तया स्पष्टीकृतम्। अस्मिन् विषये चीनेन लोकसमक्षं न्यायरहितानि बहूनि वादानि प्रस्तुतानि सन्ति इत्यपि सा अवोचत्। बहुनि साहचर्यप्रमाणानि सन्ति चेदपि वैराणोः आविर्भावः चीनस्य परीक्षणशालायाः वा न वा इति अन्वेषणसंघेन अतिचातुर्येण आच्छादितः इति लोकस्वास्थ्यसंघटनस्य आवेदने सुव्यक्तं दृश्यते इति मोनाल्या निगदितम्।
~ संप्रति वार्ता
June 14, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - पंचमी रात्रि 10:56 तक तत्पश्चात षष्ठी
⛅ दिनांक - 15 जून 2021
⛅ दिन - मंगलवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - ज्येष्ठ
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - अश्लेशा रात्रि 09:42 तक तत्पश्चात मघा
⛅ योग - व्याघात सुबह 09:01 तक तत्पश्चात हर्षण
⛅ राहुकाल - शाम 04:01 से शाम 05:41 तक
⛅ सूर्योदय - 05:58
⛅ सूर्यास्त - 19:20
⛅ दिशाशूल - उत्तर दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण - षडशीती संक्रांति (पुण्यकाल सूर्योदय से दोपहर 12:39 तक)
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - पंचमी रात्रि 10:56 तक तत्पश्चात षष्ठी
⛅ दिनांक - 15 जून 2021
⛅ दिन - मंगलवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - ज्येष्ठ
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - अश्लेशा रात्रि 09:42 तक तत्पश्चात मघा
⛅ योग - व्याघात सुबह 09:01 तक तत्पश्चात हर्षण
⛅ राहुकाल - शाम 04:01 से शाम 05:41 तक
⛅ सूर्योदय - 05:58
⛅ सूर्यास्त - 19:20
⛅ दिशाशूल - उत्तर दिशा में
⛅ व्रत पर्व विवरण - षडशीती संक्रांति (पुण्यकाल सूर्योदय से दोपहर 12:39 तक)
June 14, 2021
June 14, 2021
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
June 14, 2021
June 14, 2021
June 14, 2021
🍃 तां सः गोरमदोश्रीदः विग्राम् असदरः अतत।
वैरम् आस पलाहारा विनासा रविवंशके ॥ १८॥
🔸पृथ्वी को प्रिय (विष्णु यानि राम) के दाहिनी भुजा व उन्हें गौरव देने वाले, निडर लक्ष्मण द्वारा नाक काटे जाने पर, उस माँसभक्षी नासाविहीन (शूर्पणखा) ने सूर्यवंशी (राम) के प्रति वैर पाल लिया।
🍃 केशवं विरसानाविः आह आलापसमारवैः।
ततरोदसम् अग्राविदः अश्रीदः अमरगः असताम् ॥ १८॥
🔸उल्लास, जीवनीशक्ति और तेज के ह्रास होने का भान होने पर केशव (कृष्ण) से मित्रवत वाणी में इंद्र – जिसने उन्नत पर्वतों को परास्त कर महत्वहीन किया (उद्दंड उड़नशील पर्वतों के पंखों को इंद्र ने अपने वज्रायुध से काट दिया था), जिसने अमर देवों के नायक के रूप में दुष्ट असुरों को श्रीविहीन किया - ने धरा व नभ के रचयिता (कृष्ण) से कहा।
#Viloma_Kavya
वैरम् आस पलाहारा विनासा रविवंशके ॥ १८॥
🔸पृथ्वी को प्रिय (विष्णु यानि राम) के दाहिनी भुजा व उन्हें गौरव देने वाले, निडर लक्ष्मण द्वारा नाक काटे जाने पर, उस माँसभक्षी नासाविहीन (शूर्पणखा) ने सूर्यवंशी (राम) के प्रति वैर पाल लिया।
विलोम श्लोक :—
🍃 केशवं विरसानाविः आह आलापसमारवैः।
ततरोदसम् अग्राविदः अश्रीदः अमरगः असताम् ॥ १८॥
🔸उल्लास, जीवनीशक्ति और तेज के ह्रास होने का भान होने पर केशव (कृष्ण) से मित्रवत वाणी में इंद्र – जिसने उन्नत पर्वतों को परास्त कर महत्वहीन किया (उद्दंड उड़नशील पर्वतों के पंखों को इंद्र ने अपने वज्रायुध से काट दिया था), जिसने अमर देवों के नायक के रूप में दुष्ट असुरों को श्रीविहीन किया - ने धरा व नभ के रचयिता (कृष्ण) से कहा।
#Viloma_Kavya
June 14, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ पंचदशः अध्याय
♦️श्लोक :- १२
पठन्ति चतुरो वेदान् धर्मशास्त्राण्यनेकशः।
आत्मानं नैव जानन्ति दर्वी पाकरसं यथा।।१२।।
♦️भावार्थ - चारों वेदों तथा बहुत से धर्मशास्त्रों को पढ़कर भी जो व्यक्ति आत्मा और परमात्मा को नहीं जानते, उनकी गति उस कड़छी की भांति है, जो रसदार शाक में भी उसके स्वाद से वंचित रह जाती है।
#Chanakya
✒️ पंचदशः अध्याय
♦️श्लोक :- १२
पठन्ति चतुरो वेदान् धर्मशास्त्राण्यनेकशः।
आत्मानं नैव जानन्ति दर्वी पाकरसं यथा।।१२।।
♦️भावार्थ - चारों वेदों तथा बहुत से धर्मशास्त्रों को पढ़कर भी जो व्यक्ति आत्मा और परमात्मा को नहीं जानते, उनकी गति उस कड़छी की भांति है, जो रसदार शाक में भी उसके स्वाद से वंचित रह जाती है।
#Chanakya
June 14, 2021
June 15, 2021
ओ३म्
३३२. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सा मत्तः असूयति ।
= वह मुझसे ईर्ष्या करती है ।
सः मत्तः ईर्ष्यति ।
= वह मुझसे ईर्ष्या करता है ।
किमर्थम् ?
= क्यों ?
सा स्थूला अस्ति ।
= वह मोटी है ।
अहं कृशाङ्गी अस्मि।
= मैं पतली हूँ।
सः स्थूलः अस्ति।
= वह मोटा है।
अहं कृशाङ्गः अस्मि।
= मैं पतला हूँ।
अहं वेगेन धावामि।
= मैं तेज दौड़ता / दौड़ती हूँ।
सा / सः मन्दं मन्दं चलति।
= वह धीरे धीरे चलती / चलता है।
अतएव सः / सा ईर्ष्यति।
= इसलिये वह ईर्ष्या करता / करती है।
( एतानि केवलं वाक्यानि एव।
स्थूलाः अपि प्रसन्नाः भवन्तु।
कृशा: अपि प्रसन्नाः भवन्तु। )
ओ३म्
३३३. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः सर्वान् पालयति।
= वह सबको पालता है।
अतएव सः सर्वपालकः ।
= अतः वह सबका पालक है।
सः सर्वान् पोषयति।
= वह सबका पोषण करता है।
अतएव सः सर्वपोषकः ।
= अतः वह सबका पोषकः है।
सः सर्वान् सुखेन भरति।
= वह सबको सुख से पालता है।
अतएव सः सर्वेषां भर्ता अस्ति।
= अतः वह सबका भर्ता है।
सः सर्वान् बिभर्ति ।
= वह सबको पालता है।
सः सर्वान् धारयति।
= वह सबको धारण करता है ।
अतएव सः सर्वेषां धर्ता अस्ति।
= अतः वह सबका धर्ता है।
ईश्वरः सर्वं कर्तुं शक्नोति।
= ईश्वर सब कुछ कर सकता है।
अतएव सः सर्वशक्तिमान् अस्ति।
= अतः वह सर्वशक्तिमान है।
ओ३म्
३३४. संस्कृत वाक्याभ्यासः
जीवनम् अपि एका यात्रा अस्ति।
= जीवन भी एक यात्रा है।
यस्य रथं वयं नयामः।
= जिसका रथ हम ले जाते हैं।
यस्य रथं वयं वहामः ।
= जिसका रथ हम ढोते हैं।
जीवनरथस्य चालकः तु परमेश्वरः अस्ति।
= जीवनरथ के चालक तो परमेश्वर हैं।
अस्माकं रथे सर्वदा बलं भवेत्।
= हमारे रथ में सदा बल हो।
रथे सर्वदा भद्रं चिन्तनं भवेत्।
= रथ में सदा भद्र चिन्तन हो।
अस्माकं दिनचर्या अपि सुभद्रा भवेत्।
= हमारी दिनचर्या भी अच्छी हो।
सर्वदा सुखेन जीवनरथम् अग्रे नयेम।
= हमेशा सुख से जीवनरथ को आगे ले जाएँ।
ईश्वरस्य अनुकम्पा सर्वदा सर्वेषाम् उपरि भवेत्।
= ईश्वर की अनुकम्पा सदा सबके ऊपर रहे।
रथयात्रा पर्वणः , आषाढ़-द्वितीया पर्वणः सर्वेभ्यः मङ्गलकामनाः।
ओ३म्
३३५. संस्कृत वाक्याभ्यासः
न ज्ञायते अद्य शब्दाः कुत्र गताः।
= नहीं समझ आ रहा है कि आज शब्द कहाँ गए।
शब्दाः कदाचित् अवकाशे स्युः ।
= शब्द शायद छुट्टी पर होंगे।
लिखामि चेत् दोषः भवति।
= लिखता हूँ तो भूल होती है
अद्यतनानि वाक्यानि भवन्तः एव पठन्तु ।
= आज के वाक्य आप ही पढ़िये।
दोषाः सन्ति चेत् वदन्तु।
= दोष हैं तो बताईये।
अहं न लिखति।
सा लिखामि।
मुकेशः दुग्धं पिबन्ति।
वृन्दा अजमेरे गच्छति।
शिक्षिका संस्कृतं पाठितवान्।
अमितः पुरस्कारं प्राप्तवती ।
बालकः कन्दुकेन क्रीडन्ति।
बालिका ….. करोति ।
बालिका ….. पिबति ।
बालिका ….. पश्यति ।
बालिका ….. ददाति ।
बालिका ….. पठति ।
बालिका ….. गच्छति ।
बालिका ….. खादति ।
बालिका ….. श्रृणोति ।
ओ३म्
३३६. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सा क्षत्रियबाला अस्ति
= वह क्षत्रिय बच्ची है।
सा हस्ते खड्गम् उन्नयति। ( उद्गृह्णाति )
= वह हाथ में तलवार उठाती है।
सा खड्गं चालयति।
= वह तलवार चलाती है।
सा वेगेन खड्गं चालयति।
= वह वेग से तलवार चलाती है।
तस्याः खड्गचालनं दृष्ट्वा जनाः बिभ्यति।
= उसके तलवार चालन को देखकर लोग डरते हैं।
सा खड्गात् न बिभेति।
= वह तलवार से नहीं डरती है।
खड्गचालनात् न बिभेति।
= तलवार चलाने से नहीं डरती है।
जनाः करताड़नं कुर्वन्ति
= लोग ताली बजाते हैं।
सा अधुना द्वयोः हस्तयोः खड्गौ गृह्णाति।
= वह अब दोनों हाथों में तलवार लेती है।
द्वौ खड्गौ घूर्णयति
= दोनों तलवारें घुमाती है।
उपविश्य घूर्णयति , उत्थाय घूर्णयति।
= बैठकर घुमाती है , खड़ी होकर घुमाती है ।
आत्मरक्षार्थं युवतीभिः शस्त्रविद्या अधीतव्या।
= आत्मरक्षा के लिये युवतियों को शस्त्रविद्या सीखनी चाहिये।
ओ३म्
३३७. संस्कृत वाक्याभ्यासः
पिता प्राणायामं करोति।
पितरं दृष्ट्वा पुत्रः अपि प्राणायामं करोति।
पितरं दृष्ट्वा पुत्री अपि प्राणायामं करोति।
माता भजनं गायति।
मातुः भजनं श्रुत्वा पुत्रः अपि गायति।
मातुः भजनं श्रुत्वा पुत्री अपि गायति।
माता-पितरौ यज्ञं कुरुतः।
मातरं पितरं दृष्ट्वा पुत्रः पुत्री च यज्ञं कुरुतः ।
माता गायत्रीमन्त्रं जपित्वा भोजनं पचति।
मातुः अनुकरणं सन्ततिः करोति।
पिता भोजनात् पूर्वं भोजनमन्त्रं वदति।
पिता भूमौ उपविश्य भोजनं करोति।
यथा माता-पितरौ कुरुतः तथैव बालकाः कुर्वन्ति।
बालकेभ्यः मातुः पितुः व्यवहारः रोचते।
#Vakyabhyas
३३२. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सा मत्तः असूयति ।
= वह मुझसे ईर्ष्या करती है ।
सः मत्तः ईर्ष्यति ।
= वह मुझसे ईर्ष्या करता है ।
किमर्थम् ?
= क्यों ?
सा स्थूला अस्ति ।
= वह मोटी है ।
अहं कृशाङ्गी अस्मि।
= मैं पतली हूँ।
सः स्थूलः अस्ति।
= वह मोटा है।
अहं कृशाङ्गः अस्मि।
= मैं पतला हूँ।
अहं वेगेन धावामि।
= मैं तेज दौड़ता / दौड़ती हूँ।
सा / सः मन्दं मन्दं चलति।
= वह धीरे धीरे चलती / चलता है।
अतएव सः / सा ईर्ष्यति।
= इसलिये वह ईर्ष्या करता / करती है।
( एतानि केवलं वाक्यानि एव।
स्थूलाः अपि प्रसन्नाः भवन्तु।
कृशा: अपि प्रसन्नाः भवन्तु। )
ओ३म्
३३३. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः सर्वान् पालयति।
= वह सबको पालता है।
अतएव सः सर्वपालकः ।
= अतः वह सबका पालक है।
सः सर्वान् पोषयति।
= वह सबका पोषण करता है।
अतएव सः सर्वपोषकः ।
= अतः वह सबका पोषकः है।
सः सर्वान् सुखेन भरति।
= वह सबको सुख से पालता है।
अतएव सः सर्वेषां भर्ता अस्ति।
= अतः वह सबका भर्ता है।
सः सर्वान् बिभर्ति ।
= वह सबको पालता है।
सः सर्वान् धारयति।
= वह सबको धारण करता है ।
अतएव सः सर्वेषां धर्ता अस्ति।
= अतः वह सबका धर्ता है।
ईश्वरः सर्वं कर्तुं शक्नोति।
= ईश्वर सब कुछ कर सकता है।
अतएव सः सर्वशक्तिमान् अस्ति।
= अतः वह सर्वशक्तिमान है।
ओ३म्
३३४. संस्कृत वाक्याभ्यासः
जीवनम् अपि एका यात्रा अस्ति।
= जीवन भी एक यात्रा है।
यस्य रथं वयं नयामः।
= जिसका रथ हम ले जाते हैं।
यस्य रथं वयं वहामः ।
= जिसका रथ हम ढोते हैं।
जीवनरथस्य चालकः तु परमेश्वरः अस्ति।
= जीवनरथ के चालक तो परमेश्वर हैं।
अस्माकं रथे सर्वदा बलं भवेत्।
= हमारे रथ में सदा बल हो।
रथे सर्वदा भद्रं चिन्तनं भवेत्।
= रथ में सदा भद्र चिन्तन हो।
अस्माकं दिनचर्या अपि सुभद्रा भवेत्।
= हमारी दिनचर्या भी अच्छी हो।
सर्वदा सुखेन जीवनरथम् अग्रे नयेम।
= हमेशा सुख से जीवनरथ को आगे ले जाएँ।
ईश्वरस्य अनुकम्पा सर्वदा सर्वेषाम् उपरि भवेत्।
= ईश्वर की अनुकम्पा सदा सबके ऊपर रहे।
रथयात्रा पर्वणः , आषाढ़-द्वितीया पर्वणः सर्वेभ्यः मङ्गलकामनाः।
ओ३म्
३३५. संस्कृत वाक्याभ्यासः
न ज्ञायते अद्य शब्दाः कुत्र गताः।
= नहीं समझ आ रहा है कि आज शब्द कहाँ गए।
शब्दाः कदाचित् अवकाशे स्युः ।
= शब्द शायद छुट्टी पर होंगे।
लिखामि चेत् दोषः भवति।
= लिखता हूँ तो भूल होती है
अद्यतनानि वाक्यानि भवन्तः एव पठन्तु ।
= आज के वाक्य आप ही पढ़िये।
दोषाः सन्ति चेत् वदन्तु।
= दोष हैं तो बताईये।
अहं न लिखति।
सा लिखामि।
मुकेशः दुग्धं पिबन्ति।
वृन्दा अजमेरे गच्छति।
शिक्षिका संस्कृतं पाठितवान्।
अमितः पुरस्कारं प्राप्तवती ।
बालकः कन्दुकेन क्रीडन्ति।
बालिका ….. करोति ।
बालिका ….. पिबति ।
बालिका ….. पश्यति ।
बालिका ….. ददाति ।
बालिका ….. पठति ।
बालिका ….. गच्छति ।
बालिका ….. खादति ।
बालिका ….. श्रृणोति ।
ओ३म्
३३६. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सा क्षत्रियबाला अस्ति
= वह क्षत्रिय बच्ची है।
सा हस्ते खड्गम् उन्नयति। ( उद्गृह्णाति )
= वह हाथ में तलवार उठाती है।
सा खड्गं चालयति।
= वह तलवार चलाती है।
सा वेगेन खड्गं चालयति।
= वह वेग से तलवार चलाती है।
तस्याः खड्गचालनं दृष्ट्वा जनाः बिभ्यति।
= उसके तलवार चालन को देखकर लोग डरते हैं।
सा खड्गात् न बिभेति।
= वह तलवार से नहीं डरती है।
खड्गचालनात् न बिभेति।
= तलवार चलाने से नहीं डरती है।
जनाः करताड़नं कुर्वन्ति
= लोग ताली बजाते हैं।
सा अधुना द्वयोः हस्तयोः खड्गौ गृह्णाति।
= वह अब दोनों हाथों में तलवार लेती है।
द्वौ खड्गौ घूर्णयति
= दोनों तलवारें घुमाती है।
उपविश्य घूर्णयति , उत्थाय घूर्णयति।
= बैठकर घुमाती है , खड़ी होकर घुमाती है ।
आत्मरक्षार्थं युवतीभिः शस्त्रविद्या अधीतव्या।
= आत्मरक्षा के लिये युवतियों को शस्त्रविद्या सीखनी चाहिये।
ओ३म्
३३७. संस्कृत वाक्याभ्यासः
पिता प्राणायामं करोति।
पितरं दृष्ट्वा पुत्रः अपि प्राणायामं करोति।
पितरं दृष्ट्वा पुत्री अपि प्राणायामं करोति।
माता भजनं गायति।
मातुः भजनं श्रुत्वा पुत्रः अपि गायति।
मातुः भजनं श्रुत्वा पुत्री अपि गायति।
माता-पितरौ यज्ञं कुरुतः।
मातरं पितरं दृष्ट्वा पुत्रः पुत्री च यज्ञं कुरुतः ।
माता गायत्रीमन्त्रं जपित्वा भोजनं पचति।
मातुः अनुकरणं सन्ततिः करोति।
पिता भोजनात् पूर्वं भोजनमन्त्रं वदति।
पिता भूमौ उपविश्य भोजनं करोति।
यथा माता-पितरौ कुरुतः तथैव बालकाः कुर्वन्ति।
बालकेभ्यः मातुः पितुः व्यवहारः रोचते।
#Vakyabhyas
June 15, 2021
•अद्य तस्य जन्मदिनम् 🥳
अण्णा हजारे एषा व्यक्तिरेखा सम्पूर्णभारतदेशे सुप्रसिद्धा । एतस्य नाम अधुना केवल भ्रष्टाचारविरोधीकार्यकर्तारूपेण आगच्छति, परं तेन इतोऽपि ग्रामसुधारविषयकं कार्यं क्रुतम् । 'राळेगनसिद्धि' नामग्रामस्य नाम अण्णा हजारे महोदयानां नाम्ना विना न आगच्छति । अण्णा एतेषां किसान् बाबुराव हजारे इति वास्तवनाम ।
अन्ना हजारे
जन्म — किसान् हजारे १५ जून १९३७ (आयुः ८३) भिङ्गर्, बाम्बे, भारतम्
देशीयता — भारतीयः
अन्यानि नामानि — किसान् बाबुराव् हजारे
वृत्तिः — समाजशास्त्री, मानवाधिकार कार्यकर्ता, पर्यावरणविद्, क्रांतिकारी
अपत्यानि — नैव
पितरौ— लक्ष्मीबाई हजारे, बाबूराव हजारे
पुरस्काराः — पद्मश्री (1990)पद्म भूषण (1992)
जालस्थानम् — www.annahazare.org
जननं, बाल्यकाल:
अन्नाहजारे भारतस्य मुख्यः समाजसेवकः अस्ति। सः अनेकेभ्यः वर्षेभ्यः भ्रष्टाचारम् अपाकर्तुं यतते किन्तु सः तस्मिन् कार्ये साफल्यं न अलभत्। अन्नाहजारेवर्यः एकः महान् पुरुषः अस्ति। तेन भ्रष्टाचारनिवारणस्य कार्यम् एव । भ्रष्टाचारनिवारणाय अत्यल्पाः जनाः प्रयतमाना: सन्ति । तस्मात् अन्नाहजारेवर्येण तत् कार्यम् एव करणीयम् ।
•अद्य मिथुनसंक्रान्ति
मिथुनं नाम युगलम् इत्यर्थः । कस्मिंश्चित् विषये अपि द्विधा चिन्तनम् । द्वयोः भावयोः स्थानकल्पनम् । निर्णयसामर्थ्यस्य न्यूनतायाः कारणात् द्वन्द्वभावस्य अनुभवनम् एतस्य राशिवतां लक्षणम् ।
अधिपतिः
मिथुन-कन्याराश्योः बुधः अधिपतिः । बुधः पलायनवादी । ग्रहराज्यव्यवस्थायाः दृष्ट्या अयं वणिक् विद्यते । वणिजाम् अनुपस्थितौ अपेक्षितवस्तूनां सम्पूरणं कष्टकरम् । बुधः नाम पण्डितः इत्यपि अर्थः । कालानुगुणान् निर्णयान् स्वीकुर्वन् कार्याणां सम्पादनसामर्थ्यं बुधेन एव साध्यम् । अन्येषां साहाय्यम् आचरन् स्वस्य लाभस्य सम्पादनं, सर्वेषां सन्तोषणे अत्यन्तं समर्थः नाम बुधः एव । सर्वैः सह समञ्जनं, स्वस्य प्रामुख्यप्रदर्शनञ्च एतेषां विशेषलक्षणम् । मिथुनराशिवतां वस्तुक्रयणे, कन्याराशिवतां वस्तुविक्रयणे विशेषसामर्थ्यं दृश्यते । गुणविषये ग्रहणम् आदरणं च बुधद्वारा एव निश्चीयते । समाजोन्मुखचिन्तनम् एतेषां वैशिष्ट्यम् ।
राशिभावः
मिथुनः सहजतृतीयभावः इति निर्दिश्यते । तूतीयभावे सहोदराः, सहकारः, लघु-प्रयाणानि, करकुशलकार्याणि, हस्तलिपिः - इत्येते अंशाः भवन्ति । मिथुनराशिवत्सु अपि एते अंशाः दृग्गोचराः भवन्ति ।
जाति-संज्ञा-तत्त्व-स्वामि-स्थान-प्रकृति-वर्ण-स्वभावादयः
पश्चिमदिशः स्वामी, वायुतत्त्वं, शुक्रः इव हरितवर्णः, पुरुषराशिः, द्विस्वभावः, विषमोदयी, उष्णः, शूद्रवर्णः, महाशब्दकारी, दिनबली, मध्यमसन्ततिः, शिथिलशरीरम् । अस्य प्राकृतिकस्वभावः विद्याध्ययनरतः, शिल्पी च । अनेन स्कन्ध-बाहूनां विचारः क्रियते । अस्य स्वामी बुधः । उक्तं च -
प्रत्यक्स्वामी द्विपाद्रात्रिबली ग्राम्याग्रगोऽनिली ।
समगात्रो हरिद्वर्णो मिथुनाख्यो बुधाधिपः ॥
स्म्बद्धानि अक्षराणि
मिथुनराशौ मृगशिरायाः ३, ४ पादौ, आर्द्रायाः ४ पादाः, पुनर्वसोः १, २, ३ पादः भवन्ति इत्यतः का, की, कू, खं, ङ, भ, के, को, हा ... इत्येतानि अक्षराणि मिथुनसम्बद्धानि इति वक्तुं शक्यते ।
•अद्य शीतलषष्ठी 🙏🏼
प्रथमे जन्मनि सा दक्षप्रजापतेः पुत्री सती यदा आसीत्, तदा पितुर्यज्ञे जातां स्वपत्युः अवज्ञाम् असहमाना आत्मानम् अग्नेराहुतिं कृतवती । तदनन्तरजन्मनि सा पर्वतराजस्य हिमवतः मेनायाश्च पुत्री पार्वती जाता । कठिनं तपः कृत्वा सा पुनरपि परमशिवमेव पतिं लब्धवती । तपसि स्थितया निराहारया तया पर्णान्यपि न आह्रियन्त इति कारणात् सा अपर्णा इति नाम अलभत । देवी, शक्तिः इति नामनी यद्यपि सर्वाः स्त्रीदेवताः व्यपदिशतः, तथापि ताभ्यां सामान्यतया पार्वतीदेवी एव व्यपदिश्यते ।
अण्णा हजारे एषा व्यक्तिरेखा सम्पूर्णभारतदेशे सुप्रसिद्धा । एतस्य नाम अधुना केवल भ्रष्टाचारविरोधीकार्यकर्तारूपेण आगच्छति, परं तेन इतोऽपि ग्रामसुधारविषयकं कार्यं क्रुतम् । 'राळेगनसिद्धि' नामग्रामस्य नाम अण्णा हजारे महोदयानां नाम्ना विना न आगच्छति । अण्णा एतेषां किसान् बाबुराव हजारे इति वास्तवनाम ।
अन्ना हजारे
जन्म — किसान् हजारे १५ जून १९३७ (आयुः ८३) भिङ्गर्, बाम्बे, भारतम्
देशीयता — भारतीयः
अन्यानि नामानि — किसान् बाबुराव् हजारे
वृत्तिः — समाजशास्त्री, मानवाधिकार कार्यकर्ता, पर्यावरणविद्, क्रांतिकारी
अपत्यानि — नैव
पितरौ— लक्ष्मीबाई हजारे, बाबूराव हजारे
पुरस्काराः — पद्मश्री (1990)पद्म भूषण (1992)
जालस्थानम् — www.annahazare.org
जननं, बाल्यकाल:
अन्नाहजारे भारतस्य मुख्यः समाजसेवकः अस्ति। सः अनेकेभ्यः वर्षेभ्यः भ्रष्टाचारम् अपाकर्तुं यतते किन्तु सः तस्मिन् कार्ये साफल्यं न अलभत्। अन्नाहजारेवर्यः एकः महान् पुरुषः अस्ति। तेन भ्रष्टाचारनिवारणस्य कार्यम् एव । भ्रष्टाचारनिवारणाय अत्यल्पाः जनाः प्रयतमाना: सन्ति । तस्मात् अन्नाहजारेवर्येण तत् कार्यम् एव करणीयम् ।
•अद्य मिथुनसंक्रान्ति
मिथुनं नाम युगलम् इत्यर्थः । कस्मिंश्चित् विषये अपि द्विधा चिन्तनम् । द्वयोः भावयोः स्थानकल्पनम् । निर्णयसामर्थ्यस्य न्यूनतायाः कारणात् द्वन्द्वभावस्य अनुभवनम् एतस्य राशिवतां लक्षणम् ।
अधिपतिः
मिथुन-कन्याराश्योः बुधः अधिपतिः । बुधः पलायनवादी । ग्रहराज्यव्यवस्थायाः दृष्ट्या अयं वणिक् विद्यते । वणिजाम् अनुपस्थितौ अपेक्षितवस्तूनां सम्पूरणं कष्टकरम् । बुधः नाम पण्डितः इत्यपि अर्थः । कालानुगुणान् निर्णयान् स्वीकुर्वन् कार्याणां सम्पादनसामर्थ्यं बुधेन एव साध्यम् । अन्येषां साहाय्यम् आचरन् स्वस्य लाभस्य सम्पादनं, सर्वेषां सन्तोषणे अत्यन्तं समर्थः नाम बुधः एव । सर्वैः सह समञ्जनं, स्वस्य प्रामुख्यप्रदर्शनञ्च एतेषां विशेषलक्षणम् । मिथुनराशिवतां वस्तुक्रयणे, कन्याराशिवतां वस्तुविक्रयणे विशेषसामर्थ्यं दृश्यते । गुणविषये ग्रहणम् आदरणं च बुधद्वारा एव निश्चीयते । समाजोन्मुखचिन्तनम् एतेषां वैशिष्ट्यम् ।
राशिभावः
मिथुनः सहजतृतीयभावः इति निर्दिश्यते । तूतीयभावे सहोदराः, सहकारः, लघु-प्रयाणानि, करकुशलकार्याणि, हस्तलिपिः - इत्येते अंशाः भवन्ति । मिथुनराशिवत्सु अपि एते अंशाः दृग्गोचराः भवन्ति ।
जाति-संज्ञा-तत्त्व-स्वामि-स्थान-प्रकृति-वर्ण-स्वभावादयः
पश्चिमदिशः स्वामी, वायुतत्त्वं, शुक्रः इव हरितवर्णः, पुरुषराशिः, द्विस्वभावः, विषमोदयी, उष्णः, शूद्रवर्णः, महाशब्दकारी, दिनबली, मध्यमसन्ततिः, शिथिलशरीरम् । अस्य प्राकृतिकस्वभावः विद्याध्ययनरतः, शिल्पी च । अनेन स्कन्ध-बाहूनां विचारः क्रियते । अस्य स्वामी बुधः । उक्तं च -
प्रत्यक्स्वामी द्विपाद्रात्रिबली ग्राम्याग्रगोऽनिली ।
समगात्रो हरिद्वर्णो मिथुनाख्यो बुधाधिपः ॥
स्म्बद्धानि अक्षराणि
मिथुनराशौ मृगशिरायाः ३, ४ पादौ, आर्द्रायाः ४ पादाः, पुनर्वसोः १, २, ३ पादः भवन्ति इत्यतः का, की, कू, खं, ङ, भ, के, को, हा ... इत्येतानि अक्षराणि मिथुनसम्बद्धानि इति वक्तुं शक्यते ।
•अद्य शीतलषष्ठी 🙏🏼
प्रथमे जन्मनि सा दक्षप्रजापतेः पुत्री सती यदा आसीत्, तदा पितुर्यज्ञे जातां स्वपत्युः अवज्ञाम् असहमाना आत्मानम् अग्नेराहुतिं कृतवती । तदनन्तरजन्मनि सा पर्वतराजस्य हिमवतः मेनायाश्च पुत्री पार्वती जाता । कठिनं तपः कृत्वा सा पुनरपि परमशिवमेव पतिं लब्धवती । तपसि स्थितया निराहारया तया पर्णान्यपि न आह्रियन्त इति कारणात् सा अपर्णा इति नाम अलभत । देवी, शक्तिः इति नामनी यद्यपि सर्वाः स्त्रीदेवताः व्यपदिशतः, तथापि ताभ्यां सामान्यतया पार्वतीदेवी एव व्यपदिश्यते ।
June 15, 2021
ट्वीटर्-कलरवः- मम कूजनम्-
गीता भगवती वदति-
संशयात्मा विनश्यति-इति। किं तेन सन्देहमात्र-करणेनाहं विनश्यामि?
नहि नहि। सर्वदा सर्वत्र सन्देहकरणेनैव विनाशः।
तर्हि सदा कक्षायां प्रश्नान् पृच्छामि तर्हि विनश्यामि?
नहि नहि। सर्वत्र नकारात्मक-संशयशीलतया, विश्वासस्य अत्यन्तमभावेन चैव विनाशः।
#sanskrittalk
Usha Sanka 411
@411Usha
गीता भगवती वदति-
संशयात्मा विनश्यति-इति। किं तेन सन्देहमात्र-करणेनाहं विनश्यामि?
नहि नहि। सर्वदा सर्वत्र सन्देहकरणेनैव विनाशः।
तर्हि सदा कक्षायां प्रश्नान् पृच्छामि तर्हि विनश्यामि?
नहि नहि। सर्वत्र नकारात्मक-संशयशीलतया, विश्वासस्य अत्यन्तमभावेन चैव विनाशः।
#sanskrittalk
Usha Sanka 411
@411Usha
June 15, 2021
🌺पुराणगाथावली🌺
अनसूया
अत्रिमहामुनेः पत्नी अनसूया। सा परमपतिव्रता वात्सल्यमयी च। सर्वान् अपि प्रीत्या पश्यन्ती सा जनप्रिया आसीत्।
तस्याः पातिव्रत्यं मातृवात्सल्यं च जगति परिचाययितुम् इच्छन्तः ब्रह्मविष्णुमहेश्वराः कदाचित ब्राह्मणवेषेण अत्रिमुनेः आश्रमम आगतवन्तः। अनसूया श्रद्धया भक्त्या च तान् अतिथीन् सत्कृत्य आगमनकारणं पृष्टवती।
“भवत्याः गृहे विश्रान्तिः स्वीकरणीया इति उद्देशेन वयम् अत्र आगतवन्तः। भवती अस्मान् अके स्वीकृत्य लालयतु। एषा एव अस्माकम् इच्छा" इति ते उक्तवन्तः एकवरेण।
तदा अनसूया मन्दहासं प्रकटयन्ती- "तथैव अस्तु। भवताम् अभीष्टं पूरयामि” इति उक्त्वा तेषाम् उपरि मन्त्राक्षता: स्थापितवती।-अपरक्षणे ते त्रयः अपि शिशुरूपेण परिवृत्ताः। अनसूया वात्सल्येन एकैकम् अपि उन्नीय अङ्के लालयन्ती मातृप्रेम्णा क्षीरं पाययित्वा आन्दोलिकायां शायितवती।
अनसूयायाः माहात्म्येन मुग्धाः त्रिमूर्तयः नैजखरूपं धृत्वा अपेक्षितं वरं प्रष्टुम् उक्तवन्तः। 'भवन्तः त्रयः अपि मम पुत्रत्वेन जन्म प्राप्नुवन्तु' इति प्रार्थितवती सा। अनन्तरकाले तस्याः गर्भतः ब्रह्मांशेन सोमः,विष्णोः अंशेन दत्तात्रेयः, शिवस्य अंशेन दुर्वासाः च उत्पन्नाः।
कालान्तरे सीता रामः लक्ष्मण: च अत्रेः आश्रमस्य दर्शनं कृतवन्तः। तदा अनसूया सीतां नीतिधर्मान् उपदिश्य म्लानतारहितं पुष्पम् उपायनरूपेण दत्तवती।
संस्कृत’चन्दमामातः’📚
अनसूया
अत्रिमहामुनेः पत्नी अनसूया। सा परमपतिव्रता वात्सल्यमयी च। सर्वान् अपि प्रीत्या पश्यन्ती सा जनप्रिया आसीत्।
तस्याः पातिव्रत्यं मातृवात्सल्यं च जगति परिचाययितुम् इच्छन्तः ब्रह्मविष्णुमहेश्वराः कदाचित ब्राह्मणवेषेण अत्रिमुनेः आश्रमम आगतवन्तः। अनसूया श्रद्धया भक्त्या च तान् अतिथीन् सत्कृत्य आगमनकारणं पृष्टवती।
“भवत्याः गृहे विश्रान्तिः स्वीकरणीया इति उद्देशेन वयम् अत्र आगतवन्तः। भवती अस्मान् अके स्वीकृत्य लालयतु। एषा एव अस्माकम् इच्छा" इति ते उक्तवन्तः एकवरेण।
तदा अनसूया मन्दहासं प्रकटयन्ती- "तथैव अस्तु। भवताम् अभीष्टं पूरयामि” इति उक्त्वा तेषाम् उपरि मन्त्राक्षता: स्थापितवती।-अपरक्षणे ते त्रयः अपि शिशुरूपेण परिवृत्ताः। अनसूया वात्सल्येन एकैकम् अपि उन्नीय अङ्के लालयन्ती मातृप्रेम्णा क्षीरं पाययित्वा आन्दोलिकायां शायितवती।
अनसूयायाः माहात्म्येन मुग्धाः त्रिमूर्तयः नैजखरूपं धृत्वा अपेक्षितं वरं प्रष्टुम् उक्तवन्तः। 'भवन्तः त्रयः अपि मम पुत्रत्वेन जन्म प्राप्नुवन्तु' इति प्रार्थितवती सा। अनन्तरकाले तस्याः गर्भतः ब्रह्मांशेन सोमः,विष्णोः अंशेन दत्तात्रेयः, शिवस्य अंशेन दुर्वासाः च उत्पन्नाः।
कालान्तरे सीता रामः लक्ष्मण: च अत्रेः आश्रमस्य दर्शनं कृतवन्तः। तदा अनसूया सीतां नीतिधर्मान् उपदिश्य म्लानतारहितं पुष्पम् उपायनरूपेण दत्तवती।
संस्कृत’चन्दमामातः’📚
June 15, 2021
अनिलः- भोः सुनिल! त्वं तरणं जानासि वा?
सुनिलः- नैव। मया कदापि न अभ्यसिता तरणकला।
अनिलः- तरणं न जानासि त्वम्! अस्माकं गृहस्य शुनकः अपि तरणं जानाति।
सुनिलः- त्वं जानासि वा तरणम्? (अनिलम् उद्दिश्य)
अनिलः- आम्। अहं तु जानामि एव।
सुनिलः- तर्हि तव च शुनकयोर्मध्ये पार्थक्यम् एव न दृश्यते।
-प्रदीपः!
😆😁😄😂😁🤣😄😂
#hasya
सुनिलः- नैव। मया कदापि न अभ्यसिता तरणकला।
अनिलः- तरणं न जानासि त्वम्! अस्माकं गृहस्य शुनकः अपि तरणं जानाति।
सुनिलः- त्वं जानासि वा तरणम्? (अनिलम् उद्दिश्य)
अनिलः- आम्। अहं तु जानामि एव।
सुनिलः- तर्हि तव च शुनकयोर्मध्ये पार्थक्यम् एव न दृश्यते।
-प्रदीपः!
😆😁😄😂😁🤣😄😂
#hasya
June 15, 2021
June 15, 2021
कोविड् - 'डेल्टा'विभेदः ७५ राष्ट्रेषु।
लण्टन्> भारते प्रथमं दृष्टः कोविड्विषाणुविभेदः 'डेल्टा' इति कृतनामधेयः एतदाभ्यन्तरे ७४ राष्ट्रेषु संक्रमित इति वृत्तान्तः। डेल्टायाः केचन उपविभागाःचीनम्, आफ्रिक्का, यू एस्, स्कान्डिनेविया, पसफिक्प्रान्तः इत्यादिषु स्थानेषु अधिगताः इति आवेदनानि वर्तन्ते।
अमेरिक्कायां नूतनतया दृढीक्रियमाणेषु १०% डेल्टाविभेद इति सूच्यते। किञ्च तत्र साप्ताहिकद्वये रोगिणां संख्या युगलीकरोति च। ब्रिट्टने नूतनरोगिषु ९० प्रतिशतं डेल्टाविभेदः भवति। इतःपर्यन्तं प्रत्यभिज्ञातेषु विभेदेषु अधिकतमः व्यापनशक्तिमत्तः एष इति यू एस् मध्ये ब्रौण् विश्वविद्यालये गवेषकप्रमुखः आशिष् जाहः उक्तवान्।
~ संप्रति वार्ता
कोविड् - 'डेल्टा'विभेदः ७५ राष्ट्रेषु।
लण्टन्> भारते प्रथमं दृष्टः कोविड्विषाणुविभेदः 'डेल्टा' इति कृतनामधेयः एतदाभ्यन्तरे ७४ राष्ट्रेषु संक्रमित इति वृत्तान्तः। डेल्टायाः केचन उपविभागाःचीनम्, आफ्रिक्का, यू एस्, स्कान्डिनेविया, पसफिक्प्रान्तः इत्यादिषु स्थानेषु अधिगताः इति आवेदनानि वर्तन्ते।
अमेरिक्कायां नूतनतया दृढीक्रियमाणेषु १०% डेल्टाविभेद इति सूच्यते। किञ्च तत्र साप्ताहिकद्वये रोगिणां संख्या युगलीकरोति च। ब्रिट्टने नूतनरोगिषु ९० प्रतिशतं डेल्टाविभेदः भवति। इतःपर्यन्तं प्रत्यभिज्ञातेषु विभेदेषु अधिकतमः व्यापनशक्तिमत्तः एष इति यू एस् मध्ये ब्रौण् विश्वविद्यालये गवेषकप्रमुखः आशिष् जाहः उक्तवान्।
~ संप्रति वार्ता
June 15, 2021
*हितोपदेशः-HITOPADESHAH*
विज्ञैः स्निग्धैरुपकृतमपि द्वेष्यतामेि कश्चित् ।
साक्षादन्यैरपकृतमपि प्रीतिमेवोपयाति ।।
चित्रं चित्रं किमथचरितं नैकभावाश्रयाणां ।
सेवाधर्मः परमगहनो योगिनामप्यगम्यः ।। 393/146 ।।
अर्थः-
ज्ञानी तथा अच्छे मित्रों से उपकार करवा कर भी कभी कभी कोई मनुष्य उन से शत्रुता करता है, कभी किसी से अपकार करवा कर भी उसी से ही प्रेमभाव रखता है । अनेक भाव से मन को चंचल करनेवाले व्यक्तियों का जीवन ही बहुत चित्र विचित्र होता है । इसीलिये इस सेवा नाम का धर्म पंडितों से भी समझा नहीं गया है ।
ॐ नमो भगवते हयाननाय ।।
ವಿಜ್ಞೈಃ ಸ್ನಿಗ್ಧೈರುಪಕೃತಮಪಿ ದ್ವೇಷ್ಯತಾಮೇತಿ ಕಶ್ಚಿತ್ |
ಸಾಕ್ಷಾದನ್ಯೈರಪಕೃತಮಪಿ ಪ್ರೀತಿಮೇವೋಪಯಾತಿ ||
ಚಿತ್ರಂ ಚಿತ್ರಂ ಕಿಮಥಚರಿತಂ ನೈಕಭಾವಾಶ್ರಯಾಣಾಂ |
ಸೇವಾಧರ್ಮಃ ಪರಮಗಹನೋ ಯೋಗಿನಾಮಪ್ಯಗಮ್ಯಃ || 393/146 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಜ್ಞಾನಿಗಳಿಂದ ಹಾಗೂ ಉತ್ತಮಮಿತ್ರರಿಂದಲೂ ಉಪಕೃತನಾದ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ಒಮ್ಮೊಮ್ಮೆ ಆ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳನ್ನು ದ್ವೇಷಿಸುತ್ತಾನೆ. ಅಪಕಾರ ಮಾಡಿಸಿಕೊಂಡರೂ ಕೂಡ ಶತ್ರುಗಳೊಂದಿಗೆ ಪ್ರೀತಿಯಿಂದ ವ್ಯವಹರಿಸುತ್ತಾನೆ. ಅನೇಕ ಭಾವವುಳ್ಳ ಚಂಚಲಸ್ವಭಾವದ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ಜೀವನವೇ ಚಿತ್ರ ವಿಚಿತ್ರವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಈ ಸೇವೆ ಎಂಬ ಧರ್ಮವು ಜ್ಞಾನಿಗಳಿಗೂ ಅರ್ಥವಾಗುವುದಿಲ್ಲ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
vijnaih snigdhairupakrutamapi dwEShyatAmEti kashchit |
sAkShAdanyairapakrutamapi prItimEvOpayAti ||
chitram chitram kimatha charitam naikabhAvAshrayANAm |
sEvAdharmah paramagahanO yOginAmapyagamyah || 393/146 ||
The logic behind the word "service" is very deep that it is still deeper to understood by the wise men. Because the life of a fickle minded person is so amazing that sometimes he hates the good friends and knowledged people against the works get done from them and some times he loves those foes who insult him.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
विज्ञैः स्निग्धैरुपकृतमपि द्वेष्यतामेि कश्चित् ।
साक्षादन्यैरपकृतमपि प्रीतिमेवोपयाति ।।
चित्रं चित्रं किमथचरितं नैकभावाश्रयाणां ।
सेवाधर्मः परमगहनो योगिनामप्यगम्यः ।। 393/146 ।।
अर्थः-
ज्ञानी तथा अच्छे मित्रों से उपकार करवा कर भी कभी कभी कोई मनुष्य उन से शत्रुता करता है, कभी किसी से अपकार करवा कर भी उसी से ही प्रेमभाव रखता है । अनेक भाव से मन को चंचल करनेवाले व्यक्तियों का जीवन ही बहुत चित्र विचित्र होता है । इसीलिये इस सेवा नाम का धर्म पंडितों से भी समझा नहीं गया है ।
ॐ नमो भगवते हयाननाय ।।
ವಿಜ್ಞೈಃ ಸ್ನಿಗ್ಧೈರುಪಕೃತಮಪಿ ದ್ವೇಷ್ಯತಾಮೇತಿ ಕಶ್ಚಿತ್ |
ಸಾಕ್ಷಾದನ್ಯೈರಪಕೃತಮಪಿ ಪ್ರೀತಿಮೇವೋಪಯಾತಿ ||
ಚಿತ್ರಂ ಚಿತ್ರಂ ಕಿಮಥಚರಿತಂ ನೈಕಭಾವಾಶ್ರಯಾಣಾಂ |
ಸೇವಾಧರ್ಮಃ ಪರಮಗಹನೋ ಯೋಗಿನಾಮಪ್ಯಗಮ್ಯಃ || 393/146 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಜ್ಞಾನಿಗಳಿಂದ ಹಾಗೂ ಉತ್ತಮಮಿತ್ರರಿಂದಲೂ ಉಪಕೃತನಾದ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ಒಮ್ಮೊಮ್ಮೆ ಆ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳನ್ನು ದ್ವೇಷಿಸುತ್ತಾನೆ. ಅಪಕಾರ ಮಾಡಿಸಿಕೊಂಡರೂ ಕೂಡ ಶತ್ರುಗಳೊಂದಿಗೆ ಪ್ರೀತಿಯಿಂದ ವ್ಯವಹರಿಸುತ್ತಾನೆ. ಅನೇಕ ಭಾವವುಳ್ಳ ಚಂಚಲಸ್ವಭಾವದ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ಜೀವನವೇ ಚಿತ್ರ ವಿಚಿತ್ರವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಈ ಸೇವೆ ಎಂಬ ಧರ್ಮವು ಜ್ಞಾನಿಗಳಿಗೂ ಅರ್ಥವಾಗುವುದಿಲ್ಲ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
vijnaih snigdhairupakrutamapi dwEShyatAmEti kashchit |
sAkShAdanyairapakrutamapi prItimEvOpayAti ||
chitram chitram kimatha charitam naikabhAvAshrayANAm |
sEvAdharmah paramagahanO yOginAmapyagamyah || 393/146 ||
The logic behind the word "service" is very deep that it is still deeper to understood by the wise men. Because the life of a fickle minded person is so amazing that sometimes he hates the good friends and knowledged people against the works get done from them and some times he loves those foes who insult him.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
June 15, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - षष्ठी रात्रि 10:45 तक तत्पश्चात सप्तमी
⛅ दिनांक - 16 जून 2021
⛅ दिन - बुधवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - ज्येष्ठ
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - मघा रात्रि 10:15 तक तत्पश्चात पूर्वाफाल्गुनी
⛅ योग - हर्षण सुबह 08:09 तक तत्पश्चात वज्र
⛅ राहुकाल - दोपहर 12:39 से दोपहर 02:20 तक
⛅ सूर्योदय - 05:58
⛅ सूर्यास्त - 19:20
⛅ दिशाशूल - उत्तर दिशा में
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - षष्ठी रात्रि 10:45 तक तत्पश्चात सप्तमी
⛅ दिनांक - 16 जून 2021
⛅ दिन - बुधवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - ज्येष्ठ
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - मघा रात्रि 10:15 तक तत्पश्चात पूर्वाफाल्गुनी
⛅ योग - हर्षण सुबह 08:09 तक तत्पश्चात वज्र
⛅ राहुकाल - दोपहर 12:39 से दोपहर 02:20 तक
⛅ सूर्योदय - 05:58
⛅ सूर्यास्त - 19:20
⛅ दिशाशूल - उत्तर दिशा में
June 15, 2021
June 15, 2021
https://www.youtube.com/watch?v=Za53xd8p278 Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
YouTube
वार्ता: संस्कृत में समाचार | 16/6/2021
June 15, 2021
June 15, 2021
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
June 15, 2021
🍃 गोद्युगोमः स्वमायः अभूत् अश्रीगखरसेनया।
सह साहवधारः अविकलः अराजत् अरातिहा ॥ १९॥
🔸पृथ्वी व स्वर्ग के सुदूर कोने तक व्याप्त कीर्ति के स्वामी राम द्वारा खर की सेना को श्रीविहीन परास्त करने से, उनकी एक गौरवशाली, निडर, शत्रु संहारक के रूप में शालीन छवि चमक उठी।
🍃 हा अतिरादजरालोक विरोधावहसाहस।
यानसेरखग श्रीद भूयः म स्वम् अगः द्युगः ॥ १९॥
🔸हे (कृष्ण), सर्वकामनापूर्ति करने वाले देवों के गर्व का शमन करने वाले, जिनका वाहन वेदात्मा गरुड़ है, जो वैभव प्रदाता श्रीपति हैं, जिन्हें स्वयं कुछ ना चाहिए, आप इस दिव्य वृक्ष को धरती पर ना ले जाएँ।
#Viloma_Kavya
सह साहवधारः अविकलः अराजत् अरातिहा ॥ १९॥
🔸पृथ्वी व स्वर्ग के सुदूर कोने तक व्याप्त कीर्ति के स्वामी राम द्वारा खर की सेना को श्रीविहीन परास्त करने से, उनकी एक गौरवशाली, निडर, शत्रु संहारक के रूप में शालीन छवि चमक उठी।
विलोम श्लोक :—
🍃 हा अतिरादजरालोक विरोधावहसाहस।
यानसेरखग श्रीद भूयः म स्वम् अगः द्युगः ॥ १९॥
🔸हे (कृष्ण), सर्वकामनापूर्ति करने वाले देवों के गर्व का शमन करने वाले, जिनका वाहन वेदात्मा गरुड़ है, जो वैभव प्रदाता श्रीपति हैं, जिन्हें स्वयं कुछ ना चाहिए, आप इस दिव्य वृक्ष को धरती पर ना ले जाएँ।
#Viloma_Kavya
June 15, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ पंचदशः अध्याय
♦️श्लोक :- १३
धन्या द्विजमयी नौका विपरीता भवार्णते।
तरन्त्यधोगताः सर्वे उपरिस्थाः पतन्त्यधः।।१३।।
♦️भावार्थ -- यह द्विज रुपी नौका धन्य है, जो संसाररुपी समुद्र में उल्टी रीति से चलती है। उल्टी रीति क्या है? इसके नीचे रहने वाले सब तर जाते हैं, भव-सागर से पार हो जाते हैं, किन्तु ऊपर रहने वाले नीचे गिर जाते हैं।
#Chanakya
✒️ पंचदशः अध्याय
♦️श्लोक :- १३
धन्या द्विजमयी नौका विपरीता भवार्णते।
तरन्त्यधोगताः सर्वे उपरिस्थाः पतन्त्यधः।।१३।।
♦️भावार्थ -- यह द्विज रुपी नौका धन्य है, जो संसाररुपी समुद्र में उल्टी रीति से चलती है। उल्टी रीति क्या है? इसके नीचे रहने वाले सब तर जाते हैं, भव-सागर से पार हो जाते हैं, किन्तु ऊपर रहने वाले नीचे गिर जाते हैं।
#Chanakya
June 15, 2021
June 16, 2021
ओ३म्
३३८. संस्कृत वाक्याभ्यासः
हिमा कृषकस्य पुत्री अस्ति
तस्याः पिता प्रतिदिनं क्षेत्रं गच्छति।
हिमा प्रातः विद्यालयं गच्छति।
मध्याह्ने पित्रे भोजनं दातुं सा अपि क्षेत्रं गच्छति।
पित्रा सह सा अपि भोजनं करोति।
सा भोजनपात्राणि नीत्वा कुटीरम् आगच्छति।
गृहम् आगत्य मातुः साहाय्यं करोति।
सायंकाले सा धावति।
बहु वेगेन धावति।
प्रातः पञ्चवादने उत्थाय पुनः धावति।
हिमायाः पार्श्वे साधनानि न सन्ति।
तथापि सा अखिलविश्व-धावनस्पर्धायां स्वर्णपदकं प्राप्तवती।
हिमायै कोटिशः अभिनन्दनानि ।
ओ३म्
३३९. संस्कृत वाक्याभ्यासः
दानेन धनं वर्धते ।
= दान से धन बढ़ता है।
दानेन यशः वर्धते ।
= दान से यश बढ़ता है।
बाल्यात् प्रभृतिः विकासः इदम् उपदेशं श्रृणोति स्म।
= बचपन से विकास यह उपदेश सुनता था।
चतुर्भ्यः वर्षेभ्यः पूर्वं विकासः व्यवसायम् आरब्धवान् ।
= चार वर्ष पहले विकास ने व्यवसाय प्रारम्भ किया।
विकासः अर्जितात् धनात् प्रतिदिनं दानं ददाति।
= विकास कमाए हुए धन से प्रतिदिन दान देता है।
सः निर्धनेभ्यः छात्रेभ्यः धनं ददाति।
= वह निर्धन छात्रों को धन देता है।
विकासः रुग्णेभ्यः धनं ददाति।
= विकास रोगियों को धन देता है।
गोशालायै दानं ददाति।
= गौशाला को दान देता है।
दानेन विकासस्य व्यवसायः विकसति।
= दान से विकास का व्यवसाय विकसित होता है।
विकासः बहु सुखम् अनुभवति।
= विकास बहुत सुख अनुभव करता है।
ओ३म्
३४०. संस्कृत वाक्याभ्यासः
किमपि कर्म फलविहीनं न भवति।
= कोई भी कर्म फल बिना का नहीं होता है।
यद् किमपि वयं कुर्मः तस्य फलं तु मिलति एव।
= जो भी हम करते हैं उसका फल तो मिलता ही है।
कर्म विना कोsपि न जीवति।
= कर्म के बिना कोई नहीं जीता है।
कर्म विना कोsपि जीवितुं न शक्नोति।
= कर्म के बिना कोई जी नहीं सकता है।
अनुचितस्य कर्मणः फलम् अनुचितमेव भवति।
= अनुचित कर्म का फल अनुचित ही होता है।
उचितस्य कर्मणः फलम् उचितमेव भवति।
= उचित कर्म का फल उचित ही होता है।
उचितम् अनुचितं विचिन्त्य एव कर्म करणीयम् ।
= उचित अनुचित का विचार कर के ही कर्म करना चाहिये।
अस्माकं कर्मणा अन्ये अपि लाभं प्राप्नुवन्ति ।
= हमारे कर्म से अन्यों को भी लाभ होता है।
संस्कृतप्रचारकः अन्येषां लाभाय एव संस्कृतं पाठयति।
= संस्कृत प्रचारक दूसरों के लाभ के लिये ही संस्कृत पढ़ाता है।
योगप्रचारकः योगं कारयति जनाः लाभान्विताः भवन्ति।
= योगप्रचारक योग कराता है लोग लाभान्वित होते हैं।
चिकित्सकः चिकित्सां करोति , रुग्णः स्वस्थः भवति।
= चिकित्सक चिकित्सा करता है रोगी स्वस्थ होता है।
पुण्यकर्मणि ये रताः प्राप्स्यन्ति पुण्यं फलम् ।
= पुण्य कर्म में जो रत हैं वे पुण्य फल ही पाएँगे।
ओ३म्
३४१. संस्कृत वाक्याभ्यासः
किमपि कर्म फलविहीनं न भवति।
= कोई भी कर्म फल बिना का नहीं होता है।
यद् किमपि वयं कुर्मः तस्य फलं तु मिलति एव।
= जो भी हम करते हैं उसका फल तो मिलता ही है।
कर्म विना कोsपि न जीवति।
= कर्म के बिना कोई नहीं जीता है।
कर्म विना कोsपि जीवितुं न शक्नोति।
= कर्म के बिना कोई जी नहीं सकता है।
अनुचितस्य कर्मणः फलम् अनुचितमेव भवति।
= अनुचित कर्म का फल अनुचित ही होता है।
उचितस्य कर्मणः फलम् उचितमेव भवति।
= उचित कर्म का फल उचित ही होता है।
उचितम् अनुचितं विचिन्त्य एव कर्म करणीयम् ।
= उचित अनुचित का विचार कर के ही कर्म करना चाहिये।
अस्माकं कर्मणा अन्ये अपि लाभं प्राप्नुवन्ति ।
= हमारे कर्म से अन्यों को भी लाभ होता है।
संस्कृतप्रचारकः अन्येषां लाभाय एव संस्कृतं पाठयति।
= संस्कृत प्रचारक दूसरों के लाभ के लिये ही संस्कृत पढ़ाता है।
योगप्रचारकः योगं कारयति जनाः लाभान्विताः भवन्ति।
= योगप्रचारक योग कराता है लोग लाभान्वित होते हैं।
चिकित्सकः चिकित्सां करोति , रुग्णः स्वस्थः भवति।
= चिकित्सक चिकित्सा करता है रोगी स्वस्थ होता है।
पुण्यकर्मणि ये रताः प्राप्स्यन्ति पुण्यं फलम् ।
= पुण्य कर्म में जो रत हैं वे पुण्य फल ही पाएँगे।
ओ३म्
३४२. संस्कृत वाक्याभ्यासः
वीथ्यां जलम् आगतम्
= गली में पानी आ गया।
कुतः आगतम् ?
= कहाँ से आया ?
पश्यामि ।
= देखता हूँ।
ओह …. दुर्गन्धः आगच्छति।
= ओह … दुर्गन्ध आ रही है।
एतद् जलं नास्ति।
= ये पानी नहीं है।
मलम् अस्ति।
= मल है।
वीथ्याः मलनालात् मलिनं जलं बहिः आगच्छति।
= गली की गटर लाइन से गंदा पानी बाहर आ रहा है।
मलकोषः पूरितः जातः।
= गटर भर गया है।
वीथ्यां मलिनं जलं प्रवहति तर्हि जनाः कथं बहिः गमिष्यन्ति।
= गली में गंदा पानी बह रहा है तो लोग बाहर कैसे जाएँगे।
नगरसेवासदनं गच्छामि ….
= नगर सेवा सदन जाता हूँ …
निवेदयिष्यामि ….
= निवेदन करूँगा ….
#Vakyabhyas
३३८. संस्कृत वाक्याभ्यासः
हिमा कृषकस्य पुत्री अस्ति
तस्याः पिता प्रतिदिनं क्षेत्रं गच्छति।
हिमा प्रातः विद्यालयं गच्छति।
मध्याह्ने पित्रे भोजनं दातुं सा अपि क्षेत्रं गच्छति।
पित्रा सह सा अपि भोजनं करोति।
सा भोजनपात्राणि नीत्वा कुटीरम् आगच्छति।
गृहम् आगत्य मातुः साहाय्यं करोति।
सायंकाले सा धावति।
बहु वेगेन धावति।
प्रातः पञ्चवादने उत्थाय पुनः धावति।
हिमायाः पार्श्वे साधनानि न सन्ति।
तथापि सा अखिलविश्व-धावनस्पर्धायां स्वर्णपदकं प्राप्तवती।
हिमायै कोटिशः अभिनन्दनानि ।
ओ३म्
३३९. संस्कृत वाक्याभ्यासः
दानेन धनं वर्धते ।
= दान से धन बढ़ता है।
दानेन यशः वर्धते ।
= दान से यश बढ़ता है।
बाल्यात् प्रभृतिः विकासः इदम् उपदेशं श्रृणोति स्म।
= बचपन से विकास यह उपदेश सुनता था।
चतुर्भ्यः वर्षेभ्यः पूर्वं विकासः व्यवसायम् आरब्धवान् ।
= चार वर्ष पहले विकास ने व्यवसाय प्रारम्भ किया।
विकासः अर्जितात् धनात् प्रतिदिनं दानं ददाति।
= विकास कमाए हुए धन से प्रतिदिन दान देता है।
सः निर्धनेभ्यः छात्रेभ्यः धनं ददाति।
= वह निर्धन छात्रों को धन देता है।
विकासः रुग्णेभ्यः धनं ददाति।
= विकास रोगियों को धन देता है।
गोशालायै दानं ददाति।
= गौशाला को दान देता है।
दानेन विकासस्य व्यवसायः विकसति।
= दान से विकास का व्यवसाय विकसित होता है।
विकासः बहु सुखम् अनुभवति।
= विकास बहुत सुख अनुभव करता है।
ओ३म्
३४०. संस्कृत वाक्याभ्यासः
किमपि कर्म फलविहीनं न भवति।
= कोई भी कर्म फल बिना का नहीं होता है।
यद् किमपि वयं कुर्मः तस्य फलं तु मिलति एव।
= जो भी हम करते हैं उसका फल तो मिलता ही है।
कर्म विना कोsपि न जीवति।
= कर्म के बिना कोई नहीं जीता है।
कर्म विना कोsपि जीवितुं न शक्नोति।
= कर्म के बिना कोई जी नहीं सकता है।
अनुचितस्य कर्मणः फलम् अनुचितमेव भवति।
= अनुचित कर्म का फल अनुचित ही होता है।
उचितस्य कर्मणः फलम् उचितमेव भवति।
= उचित कर्म का फल उचित ही होता है।
उचितम् अनुचितं विचिन्त्य एव कर्म करणीयम् ।
= उचित अनुचित का विचार कर के ही कर्म करना चाहिये।
अस्माकं कर्मणा अन्ये अपि लाभं प्राप्नुवन्ति ।
= हमारे कर्म से अन्यों को भी लाभ होता है।
संस्कृतप्रचारकः अन्येषां लाभाय एव संस्कृतं पाठयति।
= संस्कृत प्रचारक दूसरों के लाभ के लिये ही संस्कृत पढ़ाता है।
योगप्रचारकः योगं कारयति जनाः लाभान्विताः भवन्ति।
= योगप्रचारक योग कराता है लोग लाभान्वित होते हैं।
चिकित्सकः चिकित्सां करोति , रुग्णः स्वस्थः भवति।
= चिकित्सक चिकित्सा करता है रोगी स्वस्थ होता है।
पुण्यकर्मणि ये रताः प्राप्स्यन्ति पुण्यं फलम् ।
= पुण्य कर्म में जो रत हैं वे पुण्य फल ही पाएँगे।
ओ३म्
३४१. संस्कृत वाक्याभ्यासः
किमपि कर्म फलविहीनं न भवति।
= कोई भी कर्म फल बिना का नहीं होता है।
यद् किमपि वयं कुर्मः तस्य फलं तु मिलति एव।
= जो भी हम करते हैं उसका फल तो मिलता ही है।
कर्म विना कोsपि न जीवति।
= कर्म के बिना कोई नहीं जीता है।
कर्म विना कोsपि जीवितुं न शक्नोति।
= कर्म के बिना कोई जी नहीं सकता है।
अनुचितस्य कर्मणः फलम् अनुचितमेव भवति।
= अनुचित कर्म का फल अनुचित ही होता है।
उचितस्य कर्मणः फलम् उचितमेव भवति।
= उचित कर्म का फल उचित ही होता है।
उचितम् अनुचितं विचिन्त्य एव कर्म करणीयम् ।
= उचित अनुचित का विचार कर के ही कर्म करना चाहिये।
अस्माकं कर्मणा अन्ये अपि लाभं प्राप्नुवन्ति ।
= हमारे कर्म से अन्यों को भी लाभ होता है।
संस्कृतप्रचारकः अन्येषां लाभाय एव संस्कृतं पाठयति।
= संस्कृत प्रचारक दूसरों के लाभ के लिये ही संस्कृत पढ़ाता है।
योगप्रचारकः योगं कारयति जनाः लाभान्विताः भवन्ति।
= योगप्रचारक योग कराता है लोग लाभान्वित होते हैं।
चिकित्सकः चिकित्सां करोति , रुग्णः स्वस्थः भवति।
= चिकित्सक चिकित्सा करता है रोगी स्वस्थ होता है।
पुण्यकर्मणि ये रताः प्राप्स्यन्ति पुण्यं फलम् ।
= पुण्य कर्म में जो रत हैं वे पुण्य फल ही पाएँगे।
ओ३म्
३४२. संस्कृत वाक्याभ्यासः
वीथ्यां जलम् आगतम्
= गली में पानी आ गया।
कुतः आगतम् ?
= कहाँ से आया ?
पश्यामि ।
= देखता हूँ।
ओह …. दुर्गन्धः आगच्छति।
= ओह … दुर्गन्ध आ रही है।
एतद् जलं नास्ति।
= ये पानी नहीं है।
मलम् अस्ति।
= मल है।
वीथ्याः मलनालात् मलिनं जलं बहिः आगच्छति।
= गली की गटर लाइन से गंदा पानी बाहर आ रहा है।
मलकोषः पूरितः जातः।
= गटर भर गया है।
वीथ्यां मलिनं जलं प्रवहति तर्हि जनाः कथं बहिः गमिष्यन्ति।
= गली में गंदा पानी बह रहा है तो लोग बाहर कैसे जाएँगे।
नगरसेवासदनं गच्छामि ….
= नगर सेवा सदन जाता हूँ …
निवेदयिष्यामि ….
= निवेदन करूँगा ….
#Vakyabhyas
June 16, 2021
एवा पित्रे विश्वदेवाय वृष्णे ।
यज्ञैर्विधेम नमसा हविर्भिः ।।
बृहस्पते सुप्रजा वीरवन्तो ।
वयं स्याम पतयो रयीणाम् ।। (4/50/6)
ಏವಾ ಪಿತ್ರೇ ವಿಶ್ವದೇವಾಯ ವೃಷ್ಣೇ |
ಯಜ್ಞೈರ್ವಿಧೇಮ ನಮಸಾ ಹವಿರ್ಭಿಃ ||
ಬೃಹಸ್ಪತೇ ಸುಪ್ರಜಾ ವೀರವಂತೋ |
ವಯಂ ಸ್ಯಾಮ ಪತಯೋ ರಯೀಣಾಮ್ || (೪/೫೦/೬)
ವಿನಿಯೋಗಃ -
ಏವಾ ಪಿತ್ರೈತಿ ಮಂತ್ರಸ್ಯ ಗೃತ್ಸಮದಋಷಿಃ ಬೃಹಸ್ಪತಿರ್ವಿಷ್ಣುರ್ದೇವತಾ ತ್ರಿಷ್ಟುಪ್ ಛಂದಃ ಅಂತಃಪಟನಿಬರ್ಹಣಾರ್ಥೇ ಜಪೇ ವಿನಿಯೋಗಃ |
ಪದಚ್ಛೇದಃ -
ಏವ, ಆ, ಪಿತ್ರೇ, ವಿಶ್ವದೇವಾಯ, ವೃಷ್ಣೇ, ಯಜ್ಞೈಃ, ವಿಧೇಮ, ನಮಸಾ, ಹವಿರ್ಭಿಃ, ಬೃಹಸ್ಪತೇ, ಸುಪ್ರಜಾಃ, ವೀರವಂತಃ, ವಯಮ್, ಸ್ಯಾಮ, ಪತಯಃ, ರಯೀಣಾಮ್.
ಅನ್ವಯ: (ಸಂಸ್ಕೃತವಾಕ್ಯರಚನಾಪದ್ಧತಿಃ)
ಪಿತ್ರೇ ವಿಶ್ವದೇವಾಯ ವೃಷ್ಣೇ ಏವ ಯಜ್ಞೈಃ, ಹವಿರ್ಭಿಃ ಚ ನಮಸಾ ಆವಿಧೇಮ. ಹೇ ಬೃಹಸ್ಪತೇ, ವಯಂ ಸುಪ್ರಜಾಃ ವೀರವಂತಃ ಚ ರಯೀಣಾಂ ಪತಯಃ ಸ್ಯಾಮ.
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ:
ಪಿತ್ರೇ - ಸಮಸ್ತಬ್ರಹ್ಮಾಂಡಗಳ ಜನಕನಾದ
ವಿಶ್ವ - ಸಮಸ್ತ ಜೀವ ಹಾಗೂ ದೇವರುಗಳ
ದೇವಾಯ - ದೇವತೆಯಾದ
ವೃಷ್ಣೇ ಏವ - ಆನಂದದ ಮಳೆಯನ್ನೇ ಸಕಲ ಜೀವಿಗಳಿಗೆ ದಯಪಾಲಿಸುವ ವಿಷ್ಣುವಿಗೆ
ಯಜ್ಞೈಃ - ಯಜ್ಞಗಳಿಂದ
ಹವಿರ್ಭಿಃ - ಹವಿಸ್ಸು ಅಥವಾ ಆಹುತಿಗಳಿಂದ
ಚ - ಮತ್ತು
ನಮಸಾ - ನಮಸ್ಕಾರದಿಂದ
ಆವಿಧೇಮ - ಸೇವೆ ಮಾಡುತ್ತೇವೆ.
ಹೇ ಬೃಹಸ್ಪತೇ - ಹೇ ಬೃಹಸ್ಪತಿಯಾದ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವೇ
ವಯಮ್ - ನಾವು
ಸುಪ್ರಜಾಃ - ಉತ್ತಮಸಂತಾನವಂತರೂ
ವೀರವಂತಃ - ಬಲವುಳ್ಳವರೂ
ಚ - ಮತ್ತು
ರಯೀಣಾಮ್ - ಸರ್ವಪ್ರಕಾರದ ಸಂಪತ್ತುಗಳ
ಪತಯಃ - ಒಡೆಯರೂ
ಸ್ಯಾಮ - ಆಗುತ್ತೇವೆ.
ವಿವರಣೆ:
ಅನೇಕಕೋಟಿಬ್ರಹ್ಮಾಂಡಗಳ ಉತ್ಪಾದಕನೂ, ಪಾಲಕನೂ ಹಾಗೂ ಲಯಕರ್ತನೂ ಆದ ಶ್ರೀಪುರುಷನಾಮಕ ಪರಮಾತ್ಮನು ಅನಂತಕೋಟಿವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿದನು. ಯಾವ ದೇವದಾನವಮಾನವರಿಗೂ ಕೂಡ ಈ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡರಚನೆಯ ಕಾಲದ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿದಿಲ್ಲ. ಈ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡಗಳ ರಚನೆಯ ನಂತರವೇ ಸಕಲ ವೇದಗಳ ಆವಿರ್ಭಾವವು ಭಗವಂತನಾದ ಪುರುಷನಾಮಕ ಪರಮಾತ್ಮನ ಜ್ಞಾನಾನಂದಮಯವಾದ ಶರೀರದಿಂದ ಶಬ್ದಗಳ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿದವು. (ತಸ್ಮಾದ್ಯಜ್ಞಾತ್ಸರ್ವಹುತಋಚಸ್ಸಾಮಾನಿ ಜಜ್ಞಿರೇ || ಛಂದಾಂಸಿ ಜಜ್ಞಿರೇ ತಸ್ಮಾದ್ಯಜುಸ್ತಸ್ಮಾದಜಾಯತ)
ಈ ಘಟನೆಯಾದ ನಂತರ ಎಷ್ಟೋ ವರ್ಷಗಳ ವರೆಗೂ ಈ ವೇದವಾಙ್ಮಯವು ಆಕಾಶದಲ್ಲಿಯೇ ಶಬ್ದರೂಪದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಿತವಾಗಿತ್ತು. ಆಗ ಋಷಿಮುನಿಗಳು ಈ ಜ್ಞಾನಸಂಪತ್ತನ್ನು ತಮ್ಮ ತಪೋಮಾರ್ಗವಾದ ಧ್ಯಾನದಿಂದ ಕಂಡುಹಿಡಿದು ಅವುಗಳನ್ನು ಋಕ್ಕುಗಳಾಗಿಯೂ, ಮಂತ್ರಗಳಾಗಿಯೂ ಅಥವಾ ಸೂಕ್ತಗಳಾಗಿಯೂ ಪರಿವರ್ತಿಸಿ ಜಗತ್ತಿಗೆ ತಮ್ಮ ಶಿಷ್ಯವೃಂದದ ಮೂಲಕ ಬೋಧಿಸಿದರು. ಯಾವ ಋಷಿಯು ಯಾವ ಶಬ್ದಗಳನ್ನು ಧ್ಯಾನಮಾರ್ಗದಿಂದ ಕಂಡುಹಿಡಿದು ಋಕ್ಕುಗಳನ್ನಾಗಿಯೂ, ಮಂತ್ರ ಯಾ ಸೂಕ್ತಗಳನ್ನಾಗಿಯೂ ಪರಿವರ್ತಿಸಿದರೋ ಆ ಋಷಿಗಳೇ ಆ ಋಕ್ಕುಗಳ ಸಮೂಹಕ್ಕೆ ಅಥವಾ ಸೂಕ್ತಕ್ಕೆ ದೃಷ್ಟಾರರಾದರು. ಈ ಮೇಲಿನ ಋಕ್ಕು ಕೂಡ ಋಗ್ವೇದದ ನಾಲ್ಕನೇ ಮಂಡಲದ ಐವತ್ತನೇ ಮಂತ್ರ ಯಾ ಸೂಕ್ತದ ಆರನೇ ಋಕ್ಕಾಗಿದೆ. ಈ ಸೂಕ್ತದ ದೃಷ್ಟಾರಋಷಿಗಳು ಶ್ರೀಗೃತ್ಸಮದರೆಂಬ ಋಷಿಗಳು. ಈ ಸೂಕ್ತದಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟು ಹನ್ನೊಂದು ಋಕ್ಕುಗಳಿವೆ, ಹಾಗೂ ಎಲ್ಲ ಋಕ್ಕುಗಳೂ ಶ್ರೀಬೃಹಸ್ಪತಿದೇವತೆಯನ್ನು ವರ್ಣಿಸುತ್ತವೆ ಹಾಗೂ ಸಂಬೋಧಿಸುತ್ತವೆಯಾದ್ದರಿಂದ ಈ ಸೂಕ್ತದ ದೇವತೆಯು ಬೃಹಸ್ಪತಿಯು.
ಈ ಋಕ್ಕು "ತ್ರಿಷ್ಟುಪ್" ಎಂಬ ಛಂದಸ್ಸಿನಲ್ಲಿದೆ. ಈ ಛಂದಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ಋಕ್ಕಿನ ಪ್ರತಿ ಪಾದದಲ್ಲಿ 11 (ಹನ್ನೊಂದು) ಅಕ್ಷರಗಳಿರುತ್ತವೆ. ಋಗ್ವೇದದಲ್ಲಿ ಈ ಛಂದಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಉಪಲಬ್ಧವಿರುವ ಋಕ್ಕುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಒಂದೇ ಪಾದವೂ, ಕೆಲವೆಡೆ ಎರಡು ಹಾಗೂ ಮೂರು ಪಾದಗಳೂ ಕೂಡ ಕಾಣ ಸಿಗುತ್ತವೆ.
ಭಗವಂತನಾದ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಿನ ಪೂಜೆ ಮಾಡುವಾಗ ಆ ದೇವತೆಯ ಮೂರ್ತಿಯ ಮೇಲಿನ ಬಟ್ಟೆಯನ್ನು ತೆಗೆಯುವಾಗ ಈ ಮೇಲಿನ ಋಕ್ಕು ಹಾಗೂ ಸೂಕ್ತವನ್ನು ಹೇಳಬೇಕು ಎಂದು ಮೇಲೆ ತಿಳಿಸಿದ ವಿನಿಯೋಗದಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಆದರೆ ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಈ ಋಕ್ಕನ್ನು ಅಥವಾ ಸಂಪೂರ್ಣ ಸೂಕ್ತವನ್ನು ಪಾರಾಯಣ ಮಾಡುವಾಗಾಗಲೀ ಅಥವಾ ಸಾಮೂಹಿಕ ಪ್ರಾರ್ಥನೆಯಲ್ಲಾಗಲೀ ವಿನಿಯೋಗಿಸಲೂ ಬರುತ್ತದೆ.
ಶ್ರೀಗೃತ್ಸಮದ ಋಷಿಗಳು ಈ ಋಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಶ್ರೀಬೃಹಸ್ಪತಿನಾಮಕ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವನ್ನು ಈ ರೀತಿ ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿದ್ದಾರೆ..
ಸಕಲಬ್ರಹ್ಮಾಂಡಗಳ ತಂದೆಯಾದ, ಸಕಲ ಜೀವರಾಶಿಗಳ, ದೇವದಾನವರ ಒಡೆಯನಾದ, ಸಕಲ ಜೀವಿಗಳಿಗೂ ಅವುಗಳ ಅಧಿಕಾರಾನುಸಾರವಾಗಿ ಸಂತೋಷಗಳ ಮಳೆಯನ್ನು ಸುರಿಸುವ ಬೃಹಸ್ಪತಿಯಾದ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಿಗೆ ನಾವು ಯಜ್ಞಗಳಿಂದಲೂ, ಹವಿಸ್ಸು ಅಥವಾ ಆಹುತಿಗಳಿಂದಲೂ ಹಾಗೂ ನಮಸ್ಕಾರದಿಂದಲೂ ಸೇವೆ ಮಾಡುತ್ತೇವೆ. ಹೇ ಬೃಹಸ್ಪತಿಯಾದ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವೇ, ನಾವು (ಹೀಗೆ ಮಾಡುವುದರಿಂದ) ಉತ್ತಮವಾದ ಸಂತತಿಯುಳ್ಳವರೂ, ಬಲವುಳ್ಳವರೂ ಹಾಗೂ ಸಕಲಪ್ರಕಾರದ ಸಂಪತ್ತುಗಳ ಒಡೆಯರೂ ಆಗುತ್ತೇವೆ.
ಇದನ್ನು ಸಾಮೂಹಿಕಪ್ರಾರ್ಥನೆ ಎಂದು ಏಕೆ ಹೇಳಲಾಗಿದೆ ಎಂದರೆ ಈ ಋಕ್ಕಿನಲ್ಲೂ ಹಾಗೂ ವೇದವಾಙ್ಮಯಗಳ ಇತರ ಋಕ್ಕುಗಳಲ್ಲೂ ಕೂಡ ಎಲ್ಲಿಯೂ ಆ ಋಕ್ಕುಗಳ ದೃಷ್ಟಾರರು ತಮ್ಮ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಹಾಗೂ ತಮ್ಮ ಪಾರಿವಾರಿಕ ಪ್ರಾರ್ಥನೆಯನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿಲ್ಲ. ಬದಲಾಗಿ ಸಮಸ್ತಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದಲ್ಲಿರುವ ಇತರ ಗ್ರಹಗಳಲ್ಲಿರುವ ಜೀವಿಗಳ ಪರವಾಗಿಯೂ ಸಕಲ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡಗಳ ಜನಕನಾದ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಿಗೆ ಈ ಪ್ರಾರ್ಥನೆಯನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ.
ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಬೇರೇ ಗ್ರಹಗಳಲ್ಲಿ ಜೀವಿಗಳಿವೆಯೇ ಎಂದು ಸಂಶೋಧನೆ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಇದಕ್ಕಾಗಿ ಅವರು ಉಪಗ್ರಹಗಳಿಗೆ ಅನೇಕಕೋಟಿ ಹಣವನ್ನೂ ವ್ಯಯಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಆದರೆ ಯಾವ ಅಂತರಿಕ್ಷವಾಹನವೂ ಕೂಡ ಇನ್ನೂವರೆಗೂ ಅನ್ಯಗ್ರಹಗಳಲ್ಲಿ ಜೀವಿಗಳಿರುವುದನ್ನು ಪತ್ತೆ ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಿಲ್ಲ. ಏಕೆಂದರೆ ಅಂತರಿಕ್ಷದಲ್ಲಿ ಈ ವಾಹನಗಳ ವೇಗವು ಕಡಿಮೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ಇನ್ನೂ ಬೆಳಕಿನವೇಗದ (ಎಂದರೆ ಪ್ರತಿ ಸೆಕೆಂಡಿಗೆ ಎಂಟು ಲಕ್ಷ ಕಿ.ಮೀ. ಗಳ ವೇಗ) ಯಾವ ವಾಹನವನ್ನೂ ಕಂಡುಹಿಡಿದಿಲ್ಲ.
यज्ञैर्विधेम नमसा हविर्भिः ।।
बृहस्पते सुप्रजा वीरवन्तो ।
वयं स्याम पतयो रयीणाम् ।। (4/50/6)
ಏವಾ ಪಿತ್ರೇ ವಿಶ್ವದೇವಾಯ ವೃಷ್ಣೇ |
ಯಜ್ಞೈರ್ವಿಧೇಮ ನಮಸಾ ಹವಿರ್ಭಿಃ ||
ಬೃಹಸ್ಪತೇ ಸುಪ್ರಜಾ ವೀರವಂತೋ |
ವಯಂ ಸ್ಯಾಮ ಪತಯೋ ರಯೀಣಾಮ್ || (೪/೫೦/೬)
ವಿನಿಯೋಗಃ -
ಏವಾ ಪಿತ್ರೈತಿ ಮಂತ್ರಸ್ಯ ಗೃತ್ಸಮದಋಷಿಃ ಬೃಹಸ್ಪತಿರ್ವಿಷ್ಣುರ್ದೇವತಾ ತ್ರಿಷ್ಟುಪ್ ಛಂದಃ ಅಂತಃಪಟನಿಬರ್ಹಣಾರ್ಥೇ ಜಪೇ ವಿನಿಯೋಗಃ |
ಪದಚ್ಛೇದಃ -
ಏವ, ಆ, ಪಿತ್ರೇ, ವಿಶ್ವದೇವಾಯ, ವೃಷ್ಣೇ, ಯಜ್ಞೈಃ, ವಿಧೇಮ, ನಮಸಾ, ಹವಿರ್ಭಿಃ, ಬೃಹಸ್ಪತೇ, ಸುಪ್ರಜಾಃ, ವೀರವಂತಃ, ವಯಮ್, ಸ್ಯಾಮ, ಪತಯಃ, ರಯೀಣಾಮ್.
ಅನ್ವಯ: (ಸಂಸ್ಕೃತವಾಕ್ಯರಚನಾಪದ್ಧತಿಃ)
ಪಿತ್ರೇ ವಿಶ್ವದೇವಾಯ ವೃಷ್ಣೇ ಏವ ಯಜ್ಞೈಃ, ಹವಿರ್ಭಿಃ ಚ ನಮಸಾ ಆವಿಧೇಮ. ಹೇ ಬೃಹಸ್ಪತೇ, ವಯಂ ಸುಪ್ರಜಾಃ ವೀರವಂತಃ ಚ ರಯೀಣಾಂ ಪತಯಃ ಸ್ಯಾಮ.
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ:
ಪಿತ್ರೇ - ಸಮಸ್ತಬ್ರಹ್ಮಾಂಡಗಳ ಜನಕನಾದ
ವಿಶ್ವ - ಸಮಸ್ತ ಜೀವ ಹಾಗೂ ದೇವರುಗಳ
ದೇವಾಯ - ದೇವತೆಯಾದ
ವೃಷ್ಣೇ ಏವ - ಆನಂದದ ಮಳೆಯನ್ನೇ ಸಕಲ ಜೀವಿಗಳಿಗೆ ದಯಪಾಲಿಸುವ ವಿಷ್ಣುವಿಗೆ
ಯಜ್ಞೈಃ - ಯಜ್ಞಗಳಿಂದ
ಹವಿರ್ಭಿಃ - ಹವಿಸ್ಸು ಅಥವಾ ಆಹುತಿಗಳಿಂದ
ಚ - ಮತ್ತು
ನಮಸಾ - ನಮಸ್ಕಾರದಿಂದ
ಆವಿಧೇಮ - ಸೇವೆ ಮಾಡುತ್ತೇವೆ.
ಹೇ ಬೃಹಸ್ಪತೇ - ಹೇ ಬೃಹಸ್ಪತಿಯಾದ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವೇ
ವಯಮ್ - ನಾವು
ಸುಪ್ರಜಾಃ - ಉತ್ತಮಸಂತಾನವಂತರೂ
ವೀರವಂತಃ - ಬಲವುಳ್ಳವರೂ
ಚ - ಮತ್ತು
ರಯೀಣಾಮ್ - ಸರ್ವಪ್ರಕಾರದ ಸಂಪತ್ತುಗಳ
ಪತಯಃ - ಒಡೆಯರೂ
ಸ್ಯಾಮ - ಆಗುತ್ತೇವೆ.
ವಿವರಣೆ:
ಅನೇಕಕೋಟಿಬ್ರಹ್ಮಾಂಡಗಳ ಉತ್ಪಾದಕನೂ, ಪಾಲಕನೂ ಹಾಗೂ ಲಯಕರ್ತನೂ ಆದ ಶ್ರೀಪುರುಷನಾಮಕ ಪರಮಾತ್ಮನು ಅನಂತಕೋಟಿವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿದನು. ಯಾವ ದೇವದಾನವಮಾನವರಿಗೂ ಕೂಡ ಈ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡರಚನೆಯ ಕಾಲದ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿದಿಲ್ಲ. ಈ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡಗಳ ರಚನೆಯ ನಂತರವೇ ಸಕಲ ವೇದಗಳ ಆವಿರ್ಭಾವವು ಭಗವಂತನಾದ ಪುರುಷನಾಮಕ ಪರಮಾತ್ಮನ ಜ್ಞಾನಾನಂದಮಯವಾದ ಶರೀರದಿಂದ ಶಬ್ದಗಳ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿದವು. (ತಸ್ಮಾದ್ಯಜ್ಞಾತ್ಸರ್ವಹುತಋಚಸ್ಸಾಮಾನಿ ಜಜ್ಞಿರೇ || ಛಂದಾಂಸಿ ಜಜ್ಞಿರೇ ತಸ್ಮಾದ್ಯಜುಸ್ತಸ್ಮಾದಜಾಯತ)
ಈ ಘಟನೆಯಾದ ನಂತರ ಎಷ್ಟೋ ವರ್ಷಗಳ ವರೆಗೂ ಈ ವೇದವಾಙ್ಮಯವು ಆಕಾಶದಲ್ಲಿಯೇ ಶಬ್ದರೂಪದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಿತವಾಗಿತ್ತು. ಆಗ ಋಷಿಮುನಿಗಳು ಈ ಜ್ಞಾನಸಂಪತ್ತನ್ನು ತಮ್ಮ ತಪೋಮಾರ್ಗವಾದ ಧ್ಯಾನದಿಂದ ಕಂಡುಹಿಡಿದು ಅವುಗಳನ್ನು ಋಕ್ಕುಗಳಾಗಿಯೂ, ಮಂತ್ರಗಳಾಗಿಯೂ ಅಥವಾ ಸೂಕ್ತಗಳಾಗಿಯೂ ಪರಿವರ್ತಿಸಿ ಜಗತ್ತಿಗೆ ತಮ್ಮ ಶಿಷ್ಯವೃಂದದ ಮೂಲಕ ಬೋಧಿಸಿದರು. ಯಾವ ಋಷಿಯು ಯಾವ ಶಬ್ದಗಳನ್ನು ಧ್ಯಾನಮಾರ್ಗದಿಂದ ಕಂಡುಹಿಡಿದು ಋಕ್ಕುಗಳನ್ನಾಗಿಯೂ, ಮಂತ್ರ ಯಾ ಸೂಕ್ತಗಳನ್ನಾಗಿಯೂ ಪರಿವರ್ತಿಸಿದರೋ ಆ ಋಷಿಗಳೇ ಆ ಋಕ್ಕುಗಳ ಸಮೂಹಕ್ಕೆ ಅಥವಾ ಸೂಕ್ತಕ್ಕೆ ದೃಷ್ಟಾರರಾದರು. ಈ ಮೇಲಿನ ಋಕ್ಕು ಕೂಡ ಋಗ್ವೇದದ ನಾಲ್ಕನೇ ಮಂಡಲದ ಐವತ್ತನೇ ಮಂತ್ರ ಯಾ ಸೂಕ್ತದ ಆರನೇ ಋಕ್ಕಾಗಿದೆ. ಈ ಸೂಕ್ತದ ದೃಷ್ಟಾರಋಷಿಗಳು ಶ್ರೀಗೃತ್ಸಮದರೆಂಬ ಋಷಿಗಳು. ಈ ಸೂಕ್ತದಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟು ಹನ್ನೊಂದು ಋಕ್ಕುಗಳಿವೆ, ಹಾಗೂ ಎಲ್ಲ ಋಕ್ಕುಗಳೂ ಶ್ರೀಬೃಹಸ್ಪತಿದೇವತೆಯನ್ನು ವರ್ಣಿಸುತ್ತವೆ ಹಾಗೂ ಸಂಬೋಧಿಸುತ್ತವೆಯಾದ್ದರಿಂದ ಈ ಸೂಕ್ತದ ದೇವತೆಯು ಬೃಹಸ್ಪತಿಯು.
ಈ ಋಕ್ಕು "ತ್ರಿಷ್ಟುಪ್" ಎಂಬ ಛಂದಸ್ಸಿನಲ್ಲಿದೆ. ಈ ಛಂದಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ಋಕ್ಕಿನ ಪ್ರತಿ ಪಾದದಲ್ಲಿ 11 (ಹನ್ನೊಂದು) ಅಕ್ಷರಗಳಿರುತ್ತವೆ. ಋಗ್ವೇದದಲ್ಲಿ ಈ ಛಂದಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಉಪಲಬ್ಧವಿರುವ ಋಕ್ಕುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಒಂದೇ ಪಾದವೂ, ಕೆಲವೆಡೆ ಎರಡು ಹಾಗೂ ಮೂರು ಪಾದಗಳೂ ಕೂಡ ಕಾಣ ಸಿಗುತ್ತವೆ.
ಭಗವಂತನಾದ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಿನ ಪೂಜೆ ಮಾಡುವಾಗ ಆ ದೇವತೆಯ ಮೂರ್ತಿಯ ಮೇಲಿನ ಬಟ್ಟೆಯನ್ನು ತೆಗೆಯುವಾಗ ಈ ಮೇಲಿನ ಋಕ್ಕು ಹಾಗೂ ಸೂಕ್ತವನ್ನು ಹೇಳಬೇಕು ಎಂದು ಮೇಲೆ ತಿಳಿಸಿದ ವಿನಿಯೋಗದಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಆದರೆ ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಈ ಋಕ್ಕನ್ನು ಅಥವಾ ಸಂಪೂರ್ಣ ಸೂಕ್ತವನ್ನು ಪಾರಾಯಣ ಮಾಡುವಾಗಾಗಲೀ ಅಥವಾ ಸಾಮೂಹಿಕ ಪ್ರಾರ್ಥನೆಯಲ್ಲಾಗಲೀ ವಿನಿಯೋಗಿಸಲೂ ಬರುತ್ತದೆ.
ಶ್ರೀಗೃತ್ಸಮದ ಋಷಿಗಳು ಈ ಋಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಶ್ರೀಬೃಹಸ್ಪತಿನಾಮಕ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವನ್ನು ಈ ರೀತಿ ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿದ್ದಾರೆ..
ಸಕಲಬ್ರಹ್ಮಾಂಡಗಳ ತಂದೆಯಾದ, ಸಕಲ ಜೀವರಾಶಿಗಳ, ದೇವದಾನವರ ಒಡೆಯನಾದ, ಸಕಲ ಜೀವಿಗಳಿಗೂ ಅವುಗಳ ಅಧಿಕಾರಾನುಸಾರವಾಗಿ ಸಂತೋಷಗಳ ಮಳೆಯನ್ನು ಸುರಿಸುವ ಬೃಹಸ್ಪತಿಯಾದ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಿಗೆ ನಾವು ಯಜ್ಞಗಳಿಂದಲೂ, ಹವಿಸ್ಸು ಅಥವಾ ಆಹುತಿಗಳಿಂದಲೂ ಹಾಗೂ ನಮಸ್ಕಾರದಿಂದಲೂ ಸೇವೆ ಮಾಡುತ್ತೇವೆ. ಹೇ ಬೃಹಸ್ಪತಿಯಾದ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವೇ, ನಾವು (ಹೀಗೆ ಮಾಡುವುದರಿಂದ) ಉತ್ತಮವಾದ ಸಂತತಿಯುಳ್ಳವರೂ, ಬಲವುಳ್ಳವರೂ ಹಾಗೂ ಸಕಲಪ್ರಕಾರದ ಸಂಪತ್ತುಗಳ ಒಡೆಯರೂ ಆಗುತ್ತೇವೆ.
ಇದನ್ನು ಸಾಮೂಹಿಕಪ್ರಾರ್ಥನೆ ಎಂದು ಏಕೆ ಹೇಳಲಾಗಿದೆ ಎಂದರೆ ಈ ಋಕ್ಕಿನಲ್ಲೂ ಹಾಗೂ ವೇದವಾಙ್ಮಯಗಳ ಇತರ ಋಕ್ಕುಗಳಲ್ಲೂ ಕೂಡ ಎಲ್ಲಿಯೂ ಆ ಋಕ್ಕುಗಳ ದೃಷ್ಟಾರರು ತಮ್ಮ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಹಾಗೂ ತಮ್ಮ ಪಾರಿವಾರಿಕ ಪ್ರಾರ್ಥನೆಯನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿಲ್ಲ. ಬದಲಾಗಿ ಸಮಸ್ತಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದಲ್ಲಿರುವ ಇತರ ಗ್ರಹಗಳಲ್ಲಿರುವ ಜೀವಿಗಳ ಪರವಾಗಿಯೂ ಸಕಲ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡಗಳ ಜನಕನಾದ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಿಗೆ ಈ ಪ್ರಾರ್ಥನೆಯನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ.
ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಬೇರೇ ಗ್ರಹಗಳಲ್ಲಿ ಜೀವಿಗಳಿವೆಯೇ ಎಂದು ಸಂಶೋಧನೆ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಇದಕ್ಕಾಗಿ ಅವರು ಉಪಗ್ರಹಗಳಿಗೆ ಅನೇಕಕೋಟಿ ಹಣವನ್ನೂ ವ್ಯಯಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಆದರೆ ಯಾವ ಅಂತರಿಕ್ಷವಾಹನವೂ ಕೂಡ ಇನ್ನೂವರೆಗೂ ಅನ್ಯಗ್ರಹಗಳಲ್ಲಿ ಜೀವಿಗಳಿರುವುದನ್ನು ಪತ್ತೆ ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಿಲ್ಲ. ಏಕೆಂದರೆ ಅಂತರಿಕ್ಷದಲ್ಲಿ ಈ ವಾಹನಗಳ ವೇಗವು ಕಡಿಮೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ಇನ್ನೂ ಬೆಳಕಿನವೇಗದ (ಎಂದರೆ ಪ್ರತಿ ಸೆಕೆಂಡಿಗೆ ಎಂಟು ಲಕ್ಷ ಕಿ.ಮೀ. ಗಳ ವೇಗ) ಯಾವ ವಾಹನವನ್ನೂ ಕಂಡುಹಿಡಿದಿಲ್ಲ.
June 16, 2021
ಆದ್ದರಿಂದ
ನಮ್ಮ ಪ್ರಾಚೀನ ಋಷಿ ಮುನಿಗಳು ಬೆಳಕಿನವೇಗವನ್ನೂ ಮೀರಿಸುವ ಮನೋವೇಗವುಳ್ಳ ವಾಹನಗಳನ್ನು
ಉಪಯೋಗಿಸಿ ಅವುಗಳ ದೆಸೆಯಿಂದ ಅನ್ಯಗ್ರಹಗಳಿಗೂ ಪ್ರಯಾಣಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು
ವೇದಗಳಿಂದಲೇ ಕಂಡುಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಹೀಗಾಗಿ ಅನ್ಯಗ್ರಹಗಳಲ್ಲಿ ಜೀವಿಗಳಿರುವ ಬಗೆಗಾಗಲೀ
ಅಥವಾ ಈ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡಗಳಲ್ಲಿರುವ ಇತರೇ ಆಕಾಶಕಾಯಗಳ ಅಧ್ಯಯನವಾಗಲೀ ಆಗಬೇಕಾದರೆ ವೇದಗಳ
ಅಧ್ಯಯನವು ಅತ್ಯಂತ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಎಂದು ಈ ಅಲ್ಪಜ್ಞನ ನಂಬಿಕೆ.
ಓಂ ಶಾಂತಿಃ ಶಾಂತಿಃ ಶಾಂತಿಃ ||
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯತಪಂಡಾಕೃತಿನೇ ||
विनियोगः
एवा पित्रैति मन्त्रस्य गृत्समदऋषिः बृहस्पतिर्विष्णुर्देवता त्रिष्टुप् छन्दः अन्तःपटनिबर्हणार्थे जपे विनियोगः ।
पदच्छेदः
एव, आ, पित्रे, विश्वदेवाय, वृष्णे, यज्ञैः विधेम, नमसा, हविर्भिः, बृहस्पते, सुप्रजाः, वीरवन्तः, वयम्, स्याम, पतयः, रयीणाम् ।
अन्वयः (संस्कृतवाक्यरचनापद्धतिः)
पित्रे विश्वदेवाय वृष्णे एव यज्ञैः हविर्भिः च नमसा आविधेम । हे बृहस्पते, वयं सुप्रजाः वीरवन्तः च रयीणां पतयः स्याम ।
अन्वयार्थ:
पित्रे - समस्त ब्रह्मांडों के पिता या जनक
विश्व - समस्त जीवियों के
देवाय - देवता
वृष्णे - खुषियों की वर्षा करनेवाले को
एव - ही
यज्ञैः - यज्ञों से
हविर्भिः - आहुतियों से
च - तथा
नमसा - नमस्कारों से
आविधेम - सेवा करेंगे ।
हे बृहस्पते - हे ब्रहस्पति नाम के श्रीमन्महाविष्णु जी,
वयम् - हम सब
सुप्रजाः - उत्तम संतानों से भरें
वीरवन्तः - शक्ति तथा वीर्य से भरें
च - तथा
रयीणाम् - सभी प्रकार के संपत्तियों के
पतयः - स्वामी
स्याम - बनें ।
विवरण:
श्रीमन्महाविष्णु जी के पुरुष नामक अवतार सर्वप्रथम रहा है जो समस्त ब्रह्मांड के रचनाकाल में उत्पन्न हुआ था तथा उस काल की गणना मनुष्य, देव, गंधर्व आदियों से परे है । जब ब्रह्मांडों की उत्पत्ति हुई थी, तभी विराट पुरुष के ज्ञानानंदमय शरीर से वेदों का आविर्भाव हुआ था । परं तु आजकल के पुस्तकों के रूप में नहीं, अपि तु शब्दों के रूप में सभी वेद ब्रह्मांड में ही स्थित थे ।
इस के बाद ऋषि मुनियों ने ध्यान में मग्न हो कर इन शब्दों को मन से देखा, समझा और उन शब्दों को ऋचाओं में परिवर्तन कर दिया । जिस ऋषि ने जिन ऋचाओं को मन से देखा, उस ऋषि को उन ऋचाओं के समूह के मंत्रों का दृष्टा कहते हैं । अतः इस ऋग्वेद के चौथे मंडल के पचासवें मंत्र के छटा ऋक् जिसका विश्लेषण यहाँ ऊपर किया गया है, उस ऋक् का दृष्टा श्री गृत्समद नाम के ऋषि हैं । यह मंत्र या सूक्त 11 ऋचाओं से सजा है तथा सभी ऋचायें बृहस्पति नाम के देवता को संबोधित हैं, और उस देवता के गुणों तथा कार्यों से संबंधित हैं ।
त्रिष्टुप् छंद एक वेदों में अधिकतर उपयोग होनेवाला एक छंद है, जिस में हर एक पाद में 11 अक्षर होते हैं । ऋग्वेद में यह छंद एक, दो, तथा तीन पादों में भी कहीं कहीं पर उपलब्ध है, किन्तु इस ऋक् में सभी पाद उपस्थित हैं ।
पूजा के परिसमाप्ति के बाद भगवान के मूर्तियों को वस्त्रों में लपेट कर पूजामंडप में या पीठ पर रखा जाता है । पुनः पूजा करते समय इस वस्त्र को निकाला जाता है, उस समय इस ऋक या इस 50 वें मंत्र या सूक्त का पारायण किया जाता है ।
लौकिक काव्यों में उपसर्ग क्रियापदों के सहित होते हैं, जैसा कि.. प्रहरति, आहूयते, संस्मरते आदि, परं तु वेदों के साहित्य में या वेदकाव्य में ऐसे पाबंदी या नियम नहीं हैं । इसीलिये इस ऋक् में "एव" पद के बाद "आ" उपसर्ग है जो "विधेम" क्रियापद के साथ नियुक्त हो कर "आविधेम" बनता है ।
इस ऋक में गृत्समद ऋषि जी ने भगवान श्रीमन्महाविष्णु से या बृहस्पतिदेवता से प्रार्थना करते हैं ।
समस्तजीवों और देवों के देवता जो सभी जीवों देवों को खुषियाँ बरसाते हैं, इसीलिये समस्त ब्रह्मांडों के पिता हैं, इन के लिये हम यज्ञ कर के आहुतियों का निवेदन कर के तथा नमस्कारों से सेवा करेंगे । हे बृहस्पति जी, हम वीर्यवान, (बलवान), सत्संतानयुक्त, तथा सभी प्रकार के संपत्तियों के मालिक बनें ।
इस ऋक् में ऋषिवर्य श्रीगृत्समद ने कही पर भी उत्तमपुरुष का एकवचन क्रियापद का प्रयोग नहीं किया है । अर्थात् यह एक सामूहिक प्रार्थनामंत्र है जो सभी जीवों के उन्नति तथा खुशियों के लिये की गयी है । यही तो हमारे भारतीय संस्कृती का संकेत है, जहाँ एक व्यक्ति केवल अपने लिये ही नहीं, अपि तु समस्त ब्रह्मांडों में स्थित जीवों के कल्याण के लिये ही प्रार्थना करते हैं ।
आइये, इस ऋक का हम भी मनन तथा पारायण कर के ब्रह्मांडों में जहाँ कहीं भी जीव हों, उन के लिये प्रार्थना करें ।।
ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः
ॐ नमो भगवते हयतुण्डाकृतिने ।।
ಓಂ ಶಾಂತಿಃ ಶಾಂತಿಃ ಶಾಂತಿಃ ||
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯತಪಂಡಾಕೃತಿನೇ ||
विनियोगः
एवा पित्रैति मन्त्रस्य गृत्समदऋषिः बृहस्पतिर्विष्णुर्देवता त्रिष्टुप् छन्दः अन्तःपटनिबर्हणार्थे जपे विनियोगः ।
पदच्छेदः
एव, आ, पित्रे, विश्वदेवाय, वृष्णे, यज्ञैः विधेम, नमसा, हविर्भिः, बृहस्पते, सुप्रजाः, वीरवन्तः, वयम्, स्याम, पतयः, रयीणाम् ।
अन्वयः (संस्कृतवाक्यरचनापद्धतिः)
पित्रे विश्वदेवाय वृष्णे एव यज्ञैः हविर्भिः च नमसा आविधेम । हे बृहस्पते, वयं सुप्रजाः वीरवन्तः च रयीणां पतयः स्याम ।
अन्वयार्थ:
पित्रे - समस्त ब्रह्मांडों के पिता या जनक
विश्व - समस्त जीवियों के
देवाय - देवता
वृष्णे - खुषियों की वर्षा करनेवाले को
एव - ही
यज्ञैः - यज्ञों से
हविर्भिः - आहुतियों से
च - तथा
नमसा - नमस्कारों से
आविधेम - सेवा करेंगे ।
हे बृहस्पते - हे ब्रहस्पति नाम के श्रीमन्महाविष्णु जी,
वयम् - हम सब
सुप्रजाः - उत्तम संतानों से भरें
वीरवन्तः - शक्ति तथा वीर्य से भरें
च - तथा
रयीणाम् - सभी प्रकार के संपत्तियों के
पतयः - स्वामी
स्याम - बनें ।
विवरण:
श्रीमन्महाविष्णु जी के पुरुष नामक अवतार सर्वप्रथम रहा है जो समस्त ब्रह्मांड के रचनाकाल में उत्पन्न हुआ था तथा उस काल की गणना मनुष्य, देव, गंधर्व आदियों से परे है । जब ब्रह्मांडों की उत्पत्ति हुई थी, तभी विराट पुरुष के ज्ञानानंदमय शरीर से वेदों का आविर्भाव हुआ था । परं तु आजकल के पुस्तकों के रूप में नहीं, अपि तु शब्दों के रूप में सभी वेद ब्रह्मांड में ही स्थित थे ।
इस के बाद ऋषि मुनियों ने ध्यान में मग्न हो कर इन शब्दों को मन से देखा, समझा और उन शब्दों को ऋचाओं में परिवर्तन कर दिया । जिस ऋषि ने जिन ऋचाओं को मन से देखा, उस ऋषि को उन ऋचाओं के समूह के मंत्रों का दृष्टा कहते हैं । अतः इस ऋग्वेद के चौथे मंडल के पचासवें मंत्र के छटा ऋक् जिसका विश्लेषण यहाँ ऊपर किया गया है, उस ऋक् का दृष्टा श्री गृत्समद नाम के ऋषि हैं । यह मंत्र या सूक्त 11 ऋचाओं से सजा है तथा सभी ऋचायें बृहस्पति नाम के देवता को संबोधित हैं, और उस देवता के गुणों तथा कार्यों से संबंधित हैं ।
त्रिष्टुप् छंद एक वेदों में अधिकतर उपयोग होनेवाला एक छंद है, जिस में हर एक पाद में 11 अक्षर होते हैं । ऋग्वेद में यह छंद एक, दो, तथा तीन पादों में भी कहीं कहीं पर उपलब्ध है, किन्तु इस ऋक् में सभी पाद उपस्थित हैं ।
पूजा के परिसमाप्ति के बाद भगवान के मूर्तियों को वस्त्रों में लपेट कर पूजामंडप में या पीठ पर रखा जाता है । पुनः पूजा करते समय इस वस्त्र को निकाला जाता है, उस समय इस ऋक या इस 50 वें मंत्र या सूक्त का पारायण किया जाता है ।
लौकिक काव्यों में उपसर्ग क्रियापदों के सहित होते हैं, जैसा कि.. प्रहरति, आहूयते, संस्मरते आदि, परं तु वेदों के साहित्य में या वेदकाव्य में ऐसे पाबंदी या नियम नहीं हैं । इसीलिये इस ऋक् में "एव" पद के बाद "आ" उपसर्ग है जो "विधेम" क्रियापद के साथ नियुक्त हो कर "आविधेम" बनता है ।
इस ऋक में गृत्समद ऋषि जी ने भगवान श्रीमन्महाविष्णु से या बृहस्पतिदेवता से प्रार्थना करते हैं ।
समस्तजीवों और देवों के देवता जो सभी जीवों देवों को खुषियाँ बरसाते हैं, इसीलिये समस्त ब्रह्मांडों के पिता हैं, इन के लिये हम यज्ञ कर के आहुतियों का निवेदन कर के तथा नमस्कारों से सेवा करेंगे । हे बृहस्पति जी, हम वीर्यवान, (बलवान), सत्संतानयुक्त, तथा सभी प्रकार के संपत्तियों के मालिक बनें ।
इस ऋक् में ऋषिवर्य श्रीगृत्समद ने कही पर भी उत्तमपुरुष का एकवचन क्रियापद का प्रयोग नहीं किया है । अर्थात् यह एक सामूहिक प्रार्थनामंत्र है जो सभी जीवों के उन्नति तथा खुशियों के लिये की गयी है । यही तो हमारे भारतीय संस्कृती का संकेत है, जहाँ एक व्यक्ति केवल अपने लिये ही नहीं, अपि तु समस्त ब्रह्मांडों में स्थित जीवों के कल्याण के लिये ही प्रार्थना करते हैं ।
आइये, इस ऋक का हम भी मनन तथा पारायण कर के ब्रह्मांडों में जहाँ कहीं भी जीव हों, उन के लिये प्रार्थना करें ।।
ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः
ॐ नमो भगवते हयतुण्डाकृतिने ।।
June 16, 2021
अद्य तस्य पुण्यतिथि🙏🏼🥀
चित्तरञ्जन दास (वङ्ग: চিত্তরঞ্জন দাস Chittorônjon Dash) (प्रसिद्धनाम- देशबन्धु) (५ नवेम्बर् १८७० -१६ जून् १९२५) एकः राजनैतिकज्ञः आसीत् । भारतस्य स्वाधीनतायाः प्राग् स्वराज् इति दलस्य प्रतिष्ठाता अपि आसीत् एषः । तदानीन्तने काले एषः आदेशे विख्यातः न्यायवादी आसीत् । बहुधनोपार्जनकारी न्यायवादी भूत्वाऽपि सः धनं अकातरेण साहाय्यप्रार्थीनां कृते यच्छति स्म । तस्मात् एव चित्तरञ्जन दास वङ्गदेशस्य इतिहासे दानवीरः इत्योऽपि नाम्ना ख्यातः अस्ति ।
चित्तरञ्जन दास (वङ्ग: চিত্তরঞ্জন দাস Chittorônjon Dash) (प्रसिद्धनाम- देशबन्धु) (५ नवेम्बर् १८७० -१६ जून् १९२५) एकः राजनैतिकज्ञः आसीत् । भारतस्य स्वाधीनतायाः प्राग् स्वराज् इति दलस्य प्रतिष्ठाता अपि आसीत् एषः । तदानीन्तने काले एषः आदेशे विख्यातः न्यायवादी आसीत् । बहुधनोपार्जनकारी न्यायवादी भूत्वाऽपि सः धनं अकातरेण साहाय्यप्रार्थीनां कृते यच्छति स्म । तस्मात् एव चित्तरञ्जन दास वङ्गदेशस्य इतिहासे दानवीरः इत्योऽपि नाम्ना ख्यातः अस्ति ।
June 16, 2021
मित्रम् – किं भो ! इदानीं काव्यं किमर्थं न करोषि ? किं अभवत् ?
कविः – यस्याः कृते काव्यं कुर्वन् आसम् , तस्याः विवाहः अभवत् ।
मित्रम् – रे भो ! तस्याः स्मरणं कृत्वा अद्यापि काव्यं लिखतु , सम्यक् भवेत् ।
कविः – भवान् न जानाति वा ? तया साकम् एव मम विवाहः अभवम् ।
😆😁😄😂😁🤣😄😂
#hasya
कविः – यस्याः कृते काव्यं कुर्वन् आसम् , तस्याः विवाहः अभवत् ।
मित्रम् – रे भो ! तस्याः स्मरणं कृत्वा अद्यापि काव्यं लिखतु , सम्यक् भवेत् ।
कविः – भवान् न जानाति वा ? तया साकम् एव मम विवाहः अभवम् ।
😆😁😄😂😁🤣😄😂
#hasya
June 16, 2021
कृतशतमसत्सुनष्टं ।
सुभाषितशतं च नष्टमबुधेषु ।।
वचनशतमवचनकरे ।
बुद्धिशतमचेतने नष्टम् ।। 394/147 ।।
अर्थः-
दुष्ट को किये गये सैंकडों उपकार नष्ट हो जाते हैं, मूर्ख को किये गये अच्छे सैंकडों उपदेश भी नष्ट हो जाते हैं, हितवचनों को न माननेवाले को किये गये हितवचन नष्ट होते हैं, चेतना रहित बुद्धिवाले को किये गये बोध भी नष्ट होते हैं ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಕೃತಶತಮಸತ್ಸುನಷ್ಟಂ |
ಸುಭಾಷಿತಶತಂ ಚ ನಷ್ಟಮಬುಧೇಷು ||
ವಚನಶತಮವಚನಕರೇ |
ಬುದ್ಧಿಶತಮಚೇತನೇ ನಷ್ಟಮ್ || 394/147 ||
ಅರ್ಥಃ-
ದುಷ್ಟ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಿಗೆ ಮಾಡಿದ ನೂರಾರು ಉಪಕಾರಗಳು ನಷ್ಟವಾಗುತ್ತವೆ. ಮೂರ್ಖರಿಗೆ ಮಾಡುವ ನೂರಾರು ಸುಭಾಷಿತಾದಿ ಸದುಪದೇಶಗಳು ನಷ್ಟವಾಗುತ್ತವೆ. ಹಿತವಚನ ಕೇಳದವನಿಗೆ ಮಾಡಿದ ನೂರಾರು ಬಾರಿಯ ಹಿತೋಪದೇಶವು ನಷ್ಟವಾಗುತ್ತದೆ ಹಾಗೂ ಬುದ್ಧಿ ಇಲ್ಲದವನಿಗೆ ನೂರಾರು ಸಾರಿ ಬುದ್ಧಿ ಹೇಳಿದರೂ ನಷ್ಟವಾಗುತ್ತದೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
krutashatamasatsunaShTam |
subhAShitashatam cha naShTamabudhEShu ||
vachanashatamavachanakarE |
buddhishatamachEtanE naShTam || 394/147 ||
MEANING:-
Hundreds of good deeds go in vain when they done for a wicked person, hundreds of good speeches go in vain done for a fool, hundreds of well wishes go in vain done for a person who do not listen to them and hundreds of wisdom speeched done for a foolish person go in vain.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
सुभाषितशतं च नष्टमबुधेषु ।।
वचनशतमवचनकरे ।
बुद्धिशतमचेतने नष्टम् ।। 394/147 ।।
अर्थः-
दुष्ट को किये गये सैंकडों उपकार नष्ट हो जाते हैं, मूर्ख को किये गये अच्छे सैंकडों उपदेश भी नष्ट हो जाते हैं, हितवचनों को न माननेवाले को किये गये हितवचन नष्ट होते हैं, चेतना रहित बुद्धिवाले को किये गये बोध भी नष्ट होते हैं ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಕೃತಶತಮಸತ್ಸುನಷ್ಟಂ |
ಸುಭಾಷಿತಶತಂ ಚ ನಷ್ಟಮಬುಧೇಷು ||
ವಚನಶತಮವಚನಕರೇ |
ಬುದ್ಧಿಶತಮಚೇತನೇ ನಷ್ಟಮ್ || 394/147 ||
ಅರ್ಥಃ-
ದುಷ್ಟ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಿಗೆ ಮಾಡಿದ ನೂರಾರು ಉಪಕಾರಗಳು ನಷ್ಟವಾಗುತ್ತವೆ. ಮೂರ್ಖರಿಗೆ ಮಾಡುವ ನೂರಾರು ಸುಭಾಷಿತಾದಿ ಸದುಪದೇಶಗಳು ನಷ್ಟವಾಗುತ್ತವೆ. ಹಿತವಚನ ಕೇಳದವನಿಗೆ ಮಾಡಿದ ನೂರಾರು ಬಾರಿಯ ಹಿತೋಪದೇಶವು ನಷ್ಟವಾಗುತ್ತದೆ ಹಾಗೂ ಬುದ್ಧಿ ಇಲ್ಲದವನಿಗೆ ನೂರಾರು ಸಾರಿ ಬುದ್ಧಿ ಹೇಳಿದರೂ ನಷ್ಟವಾಗುತ್ತದೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
krutashatamasatsunaShTam |
subhAShitashatam cha naShTamabudhEShu ||
vachanashatamavachanakarE |
buddhishatamachEtanE naShTam || 394/147 ||
MEANING:-
Hundreds of good deeds go in vain when they done for a wicked person, hundreds of good speeches go in vain done for a fool, hundreds of well wishes go in vain done for a person who do not listen to them and hundreds of wisdom speeched done for a foolish person go in vain.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
June 16, 2021
June 16, 2021
June 16, 2021
समुद्रहत्याप्रकरणे दशकोटि- परिहारधनस्य विषये निर्णयः। नियमप्रक्रमाणां परिसमाप्तिः।
नवदिल्ली> भारते समुद्रहत्याप्रकरणे प्रचाल्यमानाः सर्वे प्रक्रमाः सर्वोच्चन्यायालयेन समापिताः। इट्टलीराष्ट्रेण परिहारधनत्वेन दत्तानि दशकोटिरूप्यकाणि धीवरयोः कुटुम्बाभ्यां तथा नौकायाः स्वामिने च दातुं केरलस्य उच्चन्यायालयाय उत्तरदायित्वम् अदात्। इट्टलीदेशे प्रचाल्यमानेषु विचारणा प्रक्रमेषु केन्द्रसर्वकारस्य केरलसर्वकारस्य च परस्परसहकारित्वम् आवश्यकम् इत्यपि सर्वोच्चन्यायालयेन निगदितम्। २०१२ फेब्रुवरिमासस्य१५ तमे दिने द्वौ केरलीयधीवरौ इट्टलीदेशस्य नाविकसेनायाः गोलिकाप्रहरेण मारितौ। अस्मिन् प्रकरणे अनुवर्तमानाः न्यायालयप्रक्रमाः एव सर्वोच्चन्यायालयेन समापिताः। केन्द्रसर्वकारस्य प्रार्थनां परिगणय्य एव न्यायालयस्य आदेशः। प्रकरणस्य समाप्तये केरलसर्वकारः अपि अनुकूलयत्। नाविकानां गोलिकाप्रहरेण मृतस्य जलस्तिनस्य, अजेष् पिङ्केः च कुटुम्बाय प्रत्येकं चतुष्कोटिरूप्यकाणि तथा नौकायाः स्वामिने परिहारधनत्वेन द्विकोटिरूप्यकाणि च लप्स्यन्ते। सर्वोच्चन्यायालयस्य आदेशम् अनुसृत्य दिल्लीस्थे 'पाट्याल-गृहन्यायालये' संभूतानि सर्वाणि प्रकरणानि इदानीं समापितानि।
~ संप्रति वार्ता
समुद्रहत्याप्रकरणे दशकोटि- परिहारधनस्य विषये निर्णयः। नियमप्रक्रमाणां परिसमाप्तिः।
नवदिल्ली> भारते समुद्रहत्याप्रकरणे प्रचाल्यमानाः सर्वे प्रक्रमाः सर्वोच्चन्यायालयेन समापिताः। इट्टलीराष्ट्रेण परिहारधनत्वेन दत्तानि दशकोटिरूप्यकाणि धीवरयोः कुटुम्बाभ्यां तथा नौकायाः स्वामिने च दातुं केरलस्य उच्चन्यायालयाय उत्तरदायित्वम् अदात्। इट्टलीदेशे प्रचाल्यमानेषु विचारणा प्रक्रमेषु केन्द्रसर्वकारस्य केरलसर्वकारस्य च परस्परसहकारित्वम् आवश्यकम् इत्यपि सर्वोच्चन्यायालयेन निगदितम्। २०१२ फेब्रुवरिमासस्य१५ तमे दिने द्वौ केरलीयधीवरौ इट्टलीदेशस्य नाविकसेनायाः गोलिकाप्रहरेण मारितौ। अस्मिन् प्रकरणे अनुवर्तमानाः न्यायालयप्रक्रमाः एव सर्वोच्चन्यायालयेन समापिताः। केन्द्रसर्वकारस्य प्रार्थनां परिगणय्य एव न्यायालयस्य आदेशः। प्रकरणस्य समाप्तये केरलसर्वकारः अपि अनुकूलयत्। नाविकानां गोलिकाप्रहरेण मृतस्य जलस्तिनस्य, अजेष् पिङ्केः च कुटुम्बाय प्रत्येकं चतुष्कोटिरूप्यकाणि तथा नौकायाः स्वामिने परिहारधनत्वेन द्विकोटिरूप्यकाणि च लप्स्यन्ते। सर्वोच्चन्यायालयस्य आदेशम् अनुसृत्य दिल्लीस्थे 'पाट्याल-गृहन्यायालये' संभूतानि सर्वाणि प्रकरणानि इदानीं समापितानि।
~ संप्रति वार्ता
June 16, 2021
Do you read all posts by this channel?
Anonymous Poll
36%
Yes, I read all posts
64%
No, I read some posts
0%
No, I skip all posts
June 16, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - सप्तमी रात्रि 09:59 तक तत्पश्चात अष्टमी
⛅ दिनांक - 17 जून 2021
⛅ दिन - गुरुवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - ज्येष्ठ
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - पूर्वाफाल्गुनी रात्रि 10:13 तक तत्पश्चात उत्तराफाल्गुनी
⛅ योग - वज्र सुबह 06:50 तक तत्पश्चात सिद्धि
⛅ राहुकाल - दोपहर 02:20 से शाम 04:01 तक
⛅ सूर्योदय - 05:58
⛅ सूर्यास्त - 19:20
⛅ दिशाशूल - दक्षिण दिशा में
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - सप्तमी रात्रि 09:59 तक तत्पश्चात अष्टमी
⛅ दिनांक - 17 जून 2021
⛅ दिन - गुरुवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - ज्येष्ठ
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - पूर्वाफाल्गुनी रात्रि 10:13 तक तत्पश्चात उत्तराफाल्गुनी
⛅ योग - वज्र सुबह 06:50 तक तत्पश्चात सिद्धि
⛅ राहुकाल - दोपहर 02:20 से शाम 04:01 तक
⛅ सूर्योदय - 05:58
⛅ सूर्यास्त - 19:20
⛅ दिशाशूल - दक्षिण दिशा में
June 16, 2021
June 16, 2021
June 16, 2021
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
June 16, 2021
*१० चतुर्थगणधातवः (य)*
नश्, नश् - णश - अदर्शने
पुष्, पुष् - पुष - पुष्टौ
नृत्, नृत् - नृती - गात्रविक्षेपे
क्रुध्, क्रुध् - क्रुध - कोपे
कुप्, कुप् - कुप - क्रोधे
तुष्, तुष् - तुष - तुष्टौ
अस्, अस् - असु - क्षेपणे
क्लिद्, क्लिन्द् - क्लिन्दू - आर्द्रीभावे
तृप्, तृप् - तृप - प्रीणने (तृप्तिः तर्पणं च)
दुष्, दुष् - दुष - वैकृत्ये
----------------------
*१० षष्ठगणधातवः (अ)*
लिख् लिख् - लिख - अक्षरविन्यासे
विश् विश् - विश - प्रवेशने
सृज् सृज् - सृज - विसर्गे
स्पृश् स्पृश् - स्पृश - स्पर्शने
चर्च् चर्च् - चर्च - अध्ययने
स्फुट् स्फुट् - स्फुट - विकसने
त्रुट् (त्रुट्यति, त्रुटति) त्रुट् - त्रुट - छेदने
प्रच्छ् (पृच्छ्) पृच्छ् - प्रच्छ - ज्ञीप्सायाम्
मृश् मृश् - मृश - आमर्शने
स्फुर् स्फुर् - स्फुर - स्फुरणे
----------------------
*१० दशमगणधातवः (अय)*
चुर् (चोर्), चुर् - चुर - स्तेये
कॄत् (कीर्त्) कॄत् - कॄत - संशब्दने
घुष् (घोष्) घुष् - घुष - कान्तिकरणे
दण्ड् दण्ड् - दण्ड - दण्डनिपाते
पाल् पाल् - पाल - रक्षणे
पीड् पीड् - पीड - अवगाहने
चूर्ण् चूर्ण् - चूर्ण - प्रेरणे, सङ्कोचने च
तर्क् तर्क् - तर्क - भाषायाम्, वितर्कणे च
पूर् पूर् - पूरी - आप्यायने
भक्ष् भक्ष् - भक्ष – अदने
नश्, नश् - णश - अदर्शने
पुष्, पुष् - पुष - पुष्टौ
नृत्, नृत् - नृती - गात्रविक्षेपे
क्रुध्, क्रुध् - क्रुध - कोपे
कुप्, कुप् - कुप - क्रोधे
तुष्, तुष् - तुष - तुष्टौ
अस्, अस् - असु - क्षेपणे
क्लिद्, क्लिन्द् - क्लिन्दू - आर्द्रीभावे
तृप्, तृप् - तृप - प्रीणने (तृप्तिः तर्पणं च)
दुष्, दुष् - दुष - वैकृत्ये
----------------------
*१० षष्ठगणधातवः (अ)*
लिख् लिख् - लिख - अक्षरविन्यासे
विश् विश् - विश - प्रवेशने
सृज् सृज् - सृज - विसर्गे
स्पृश् स्पृश् - स्पृश - स्पर्शने
चर्च् चर्च् - चर्च - अध्ययने
स्फुट् स्फुट् - स्फुट - विकसने
त्रुट् (त्रुट्यति, त्रुटति) त्रुट् - त्रुट - छेदने
प्रच्छ् (पृच्छ्) पृच्छ् - प्रच्छ - ज्ञीप्सायाम्
मृश् मृश् - मृश - आमर्शने
स्फुर् स्फुर् - स्फुर - स्फुरणे
----------------------
*१० दशमगणधातवः (अय)*
चुर् (चोर्), चुर् - चुर - स्तेये
कॄत् (कीर्त्) कॄत् - कॄत - संशब्दने
घुष् (घोष्) घुष् - घुष - कान्तिकरणे
दण्ड् दण्ड् - दण्ड - दण्डनिपाते
पाल् पाल् - पाल - रक्षणे
पीड् पीड् - पीड - अवगाहने
चूर्ण् चूर्ण् - चूर्ण - प्रेरणे, सङ्कोचने च
तर्क् तर्क् - तर्क - भाषायाम्, वितर्कणे च
पूर् पूर् - पूरी - आप्यायने
भक्ष् भक्ष् - भक्ष – अदने
June 16, 2021
June 16, 2021
Forwarded from ~संस्कृतानन्दः ।
ॐ
चित् / चन इति एतयोः विषये प्रश्नक्रीडा अस्ति एषा ।
क्रीडनस्य आरम्भात् पूर्वं स्वरान्त-शब्दानां रूपाणि सम्यक् अवगच्छन्तु ।
किम् इति एतस्य शब्दस्य रूपाणि ( त्रीषु लिङ्गेषु ) सम्यक् स्मरणे स्थापयन्तु ।
चित्-चन-रचनाविषये सम्यक् अभ्यासः भवेत् ।
एषा प्रश्नक्रीडा प्रथम-शतेच्छुकानां कृते एव तथैव १६-जून-दिनाङ्के रात्रौ ११-००-वादनयावत् एव क्रीडितुं शक्यते । तस्मात् अनन्तरं सम्बन्धनी ( link ) कालबाह्या ( expired ) भविष्यति ।
रूपकनाम ( nickname ) लिखित्वा अपि क्रीडितुं शक्यते ।
नामपरिवर्तनं कृत्वा पुनः पुनः अपि क्रीडनं भवितुं शक्नोति ।
क्रीडनार्थं कृपया किञ्चित् नोदनं कुर्वन्तु ।
👇 👇 👇
https://kahoot.it/challenge/01512630?challenge-id=012c0a64-a559-4d0c-b45d-811e0d326dd4_1623865686205
चित् / चन इति एतयोः विषये प्रश्नक्रीडा अस्ति एषा ।
क्रीडनस्य आरम्भात् पूर्वं स्वरान्त-शब्दानां रूपाणि सम्यक् अवगच्छन्तु ।
किम् इति एतस्य शब्दस्य रूपाणि ( त्रीषु लिङ्गेषु ) सम्यक् स्मरणे स्थापयन्तु ।
चित्-चन-रचनाविषये सम्यक् अभ्यासः भवेत् ।
एषा प्रश्नक्रीडा प्रथम-शतेच्छुकानां कृते एव तथैव १६-जून-दिनाङ्के रात्रौ ११-००-वादनयावत् एव क्रीडितुं शक्यते । तस्मात् अनन्तरं सम्बन्धनी ( link ) कालबाह्या ( expired ) भविष्यति ।
रूपकनाम ( nickname ) लिखित्वा अपि क्रीडितुं शक्यते ।
नामपरिवर्तनं कृत्वा पुनः पुनः अपि क्रीडनं भवितुं शक्नोति ।
क्रीडनार्थं कृपया किञ्चित् नोदनं कुर्वन्तु ।
👇 👇 👇
https://kahoot.it/challenge/01512630?challenge-id=012c0a64-a559-4d0c-b45d-811e0d326dd4_1623865686205
June 16, 2021
🍃 हतपापचये हेयः लंकेशः अयम् असारधीः।
रजिराविरतेरापः हा हा अहम् ग्रहम् आर घः ॥ २०॥
🔸पापी राक्षसों का संहार करनेवाले (राम) पर आक्रमण का विचार, नीच, विकृत लंकेश – सदैव जिसके संग मदिरापान करनेवाले क्रूर राक्षसगण विद्यमान हैं – ने किया।
🍃 घोरम् आह ग्रहं हाहापः अरातेः रविराजिराः।
धीरसामयशोके अलं यः हेये च पपात हः ॥ २०॥
🔸व्यथाग्रसित हो, शत्रु के शक्ति को भूल, उन्हें (कृष्ण को) बंदी बनाने का आदेश गन्धर्वराज इंद्र – सूर्य की तरह शुभ्र स्वर्णाभूषण अलंकृत मगर कुत्सित बुद्धि से ग्रस्त - ने दे दिया
#Viloma_Kavya
रजिराविरतेरापः हा हा अहम् ग्रहम् आर घः ॥ २०॥
🔸पापी राक्षसों का संहार करनेवाले (राम) पर आक्रमण का विचार, नीच, विकृत लंकेश – सदैव जिसके संग मदिरापान करनेवाले क्रूर राक्षसगण विद्यमान हैं – ने किया।
विलोम श्लोक :—
🍃 घोरम् आह ग्रहं हाहापः अरातेः रविराजिराः।
धीरसामयशोके अलं यः हेये च पपात हः ॥ २०॥
🔸व्यथाग्रसित हो, शत्रु के शक्ति को भूल, उन्हें (कृष्ण को) बंदी बनाने का आदेश गन्धर्वराज इंद्र – सूर्य की तरह शुभ्र स्वर्णाभूषण अलंकृत मगर कुत्सित बुद्धि से ग्रस्त - ने दे दिया
#Viloma_Kavya
June 16, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ पंचदशः अध्याय
♦️श्लोक :- १४
अयममृतणनिधानं नायको अपि औषधीनां कमलासहजातः कान्तियुक्तोऽपि चन्द्रः।
भवति विगतरश्मिर्मण्डलं प्राप्य भानोः परसदननिविष्टः को न लघुत्वं याति।।१४।।
♦️भावार्थ -- चन्द्रमा अमृत का भण्डार है, औषधियों को रसयुक्त करने वाला होने से उनका अधिपति है। समुद्र से लक्ष्मी जी के साथ उत्पन्न होने के कारण उनका भाई है। अत्यन्त चमकीला होने के कारण तेजवान है, किन्तु सूर्यमण्डल में पहुंचते ही वह निस्तेज हो जाता है। सच है दूसरे के घर जाकर कौन लघुता को प्राप्त नहीं होता।
#Chanakya
✒️ पंचदशः अध्याय
♦️श्लोक :- १४
अयममृतणनिधानं नायको अपि औषधीनां कमलासहजातः कान्तियुक्तोऽपि चन्द्रः।
भवति विगतरश्मिर्मण्डलं प्राप्य भानोः परसदननिविष्टः को न लघुत्वं याति।।१४।।
♦️भावार्थ -- चन्द्रमा अमृत का भण्डार है, औषधियों को रसयुक्त करने वाला होने से उनका अधिपति है। समुद्र से लक्ष्मी जी के साथ उत्पन्न होने के कारण उनका भाई है। अत्यन्त चमकीला होने के कारण तेजवान है, किन्तु सूर्यमण्डल में पहुंचते ही वह निस्तेज हो जाता है। सच है दूसरे के घर जाकर कौन लघुता को प्राप्त नहीं होता।
#Chanakya
June 16, 2021
June 17, 2021
ओ३म्
३४३. संस्कृत वाक्याभ्यासः
बहु विशालं सदनम् अस्ति।
= बहुत विशाल सदन है।
सदनस्य द्वारम् अपि बहु विशालम्
= सदन का द्वार भी बहुत बड़ा है।
सदनं प्रविशामि अहम् ।
= सदन में मैं प्रवेश करता हूँ।
द्वारस्य अन्तः उद्यानम् अस्ति।
= दरवाजे के अंदर बगीचा है।
स्वागतकक्षः तु बहु विशालः अस्ति।
= स्वागत कक्ष तो बहुत विशाल है।
सदने अष्ट प्रकोष्ठा: सन्ति।
= सदन में आठ कमरे हैं
पाकशाला अपि बहु विशाला अस्ति।
= रसोई भी बहुत विशाल है।
कति जनाः निवसन्ति ?
= कितने लोग रहते हैं ?
एकः एव वृद्धः निवसति।
= एक वृद्ध ही रहता है।
अन्ये सर्वे कुत्र सन्ति ?
= अन्य सब कहाँ है ?
ज्येष्ठ: पुत्रः हाँगकाँग-देशे निवसति।
= बड़ा बेटा हाँगकाँग रहता है।
कनिष्ठ: पुत्रः जोहान्सबर्ग-नगरे निवसति।
=छोटा बेटा जोहान्सबर्ग में रहता है।
वृद्ध: कथं जीवति ?
= वृद्ध कैसे रहता है ?
पुत्रौ धनं प्रेषयतः ।
= दोनों पुत्र धन भेजते हैं।
सदने चत्वारः सेवकाः सन्ति।
= सदन में चार सेवक हैं ।
तिस्रः सेविकाः सन्ति ।
= तीन सेविकाएँ हैं ।
पुत्रयोः धनेन सेवकाः अपि लाभान्विताः भवन्ति।
= पुत्रों के धन से सेवक भी लाभान्वित होते हैं ।
ओ३म्
३४४. संस्कृत वाक्याभ्यासः
ह्यः रात्रौ सम्मान समारोहः अभवत्।
= कल रात सम्मान समारोह हुआ।
लवजी भ्रातुः सर्वे सम्मानं कृतवन्तः।
= लवजी भाई का सम्मान किया गया।
लवजी किं करोति ?
= लवजी क्या करता है ?
लवजी नववादने कार्यालयम् उद्घाटयति।
= लवजी नौ बजे कार्यालय खोलता है।
कार्यालये स्वच्छतां करोति।
= कार्यालय में स्वच्छता करता है।
कार्यालयस्य अवकरं बहिः क्षिपति।
= कार्यालय का कूड़ा बाहर फेंकता है।
कार्यालयस्य पात्राणि प्रक्षालयति।
= कार्यालय के पात्र धोता है।
घटे जलं पुरयति।
= घड़े में पानी भरता है।
पत्रालयतः पत्राणि आनयति।
= डाकघर से पत्र लाता है।
पत्राणि पञ्जिकायां ग्रथ्नाति।
= कागजातों को फाइल में संगृहीत करता है।
अतिथीन् जलं पाययति।
= अतिथियों को जल पिलाता है।
लवजी सर्वदा हसति।
= लवजी हमेशा हँसता है।
सायंकाले सः कार्यालयं पिधायति।
= शाम को वह कार्यालय बन्द करता है।
कार्यालयस्य कुञ्चिकां गृहे नयति।
= कार्यालय की चाभी घर ले जाता है।
लवजी कदापि न ग्लायति।
= लवजी कभी भी नहीं थकता है।
ओ३म्
३४५. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सिंगापुरतः कञ्चन-भगिन्याः दूरवाणी आसीत् ।
= सिंगापुर से कंचन बहन का फोन था।
* अहं कञ्चन , सिंगापुरतः ।
* कथम् अस्ति भवान् ?
* अहम् अधुना सिंगापुरे निवसामि ।
* मम पौत्रः अत्र अभियन्ता अस्ति।
* पौत्रवधू अपि पर्यटन-संस्थाने कार्यं करोति।
* सिंगापुरे लघुभारतम् अस्ति।
* तत्र वयं निवसामः।
* मम गृहस्य पार्श्वे आर्यसमाजः अपि अस्ति।
* अहं यज्ञार्थं तत्र गच्छामि।
* अत्र किमपि कष्टं नास्ति।
कञ्चन भगिनी सर्वम् एकसाकम् उक्तवती।
अहं तु मध्ये मध्ये ” आम् , उत्तमम् , शोभनम् , एवं वा ? ” इति उक्तवान् ।
ओ३म्
३४६. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सुधा – पश्य भ्रातरम् !
= देखो भैया को
विभा – कुत्र अस्ति सः ?
= कहाँ है वो ?
सुधा – रेलयानेन अवतरति ।
= रेल द्वारा उतर रहा है।
विभा – ” रेलयानात् अवतरति” तथा वद ।
= “रेल से उतर रहा है” ऐसे बोलो ।
सुधा – आम् अहम् अशुद्धम् उक्तवती।
= हाँ मैं अशुद्ध बोली ।
विभा – तर्हि शुद्धं किम् ?
= तो शुद्ध क्या है ?
सुधा – भ्राता रेलयानेन आगतवान् ।
= भैया रेल द्वारा आए ।
भ्राता रेलयानात् अवतरति।
= भैया रेल से उतर रहा है।
विभा – आम् अधुना शुद्धम् ।
= हाँ अब शुद्ध है।
विभा – चल , भ्रातरं मिलावः ।
= चलो , भैया को मिलते हैं।
ओ३म्
३४७. संस्कृत वाक्याभ्यासः
ये ज्ञानिनः सन्ति ते मम गुरवः
= जो ज्ञानी हैं वे मेरे गुरु हैं ।
ये वेदपाठिनः सन्ति ते मम गुरवः
= जो वेदपाठी हैं वे मेरे गुरु हैं
ये सदाचारिणः सन्ति ते मम गुरवः
= जो सदाचारी हैं वे मेरे गुरु हैं
ये सर्वदा सन्मार्गे चलितुं प्रेरयन्ति ते मम गुरवः
= जो हमेशा सन्मार्ग पर चलने के लिये प्रेरित करते हैं वे मेरे गुरु हैं
ये मम दोषान् दूरीकुर्वन्ति ते मम गुरवः
= जो मेरे दोषों को दूर करते हैं वे मेरे गुरु हैं
ये मम विकारान् नाशयन्ति ते मम गुरवः
= जो मेरे विकारों को नष्ट करते हैं वे मेरे गुरु हैं
ये मां निर्भयं कुर्वन्ति ते मम गुरवः सन्ति
= जो मुझे निर्भय बनाते हैं वे मेरे गुरु हैं
सर्वेभ्यः वन्दनीयेभ्यः गुरुभ्यः सादरं नमांसि भूयांसि।
= सभी वन्दनीय गुरुओं को सादर अनेक बार नमन
श्रद्धास्पदेषु गुरुचरणेषु सादरं प्रणतयः
= श्रद्धास्पद गुरुचरणों में सादर अनेक प्रणाम ।
गुरुपूर्णिमा-पर्वणः सर्वेभ्यः मङ्गलकामनाः
= गुरुपूर्णिमा पर्व की सभी को मंगलकामनाएँ
#Vakyabhyas
३४३. संस्कृत वाक्याभ्यासः
बहु विशालं सदनम् अस्ति।
= बहुत विशाल सदन है।
सदनस्य द्वारम् अपि बहु विशालम्
= सदन का द्वार भी बहुत बड़ा है।
सदनं प्रविशामि अहम् ।
= सदन में मैं प्रवेश करता हूँ।
द्वारस्य अन्तः उद्यानम् अस्ति।
= दरवाजे के अंदर बगीचा है।
स्वागतकक्षः तु बहु विशालः अस्ति।
= स्वागत कक्ष तो बहुत विशाल है।
सदने अष्ट प्रकोष्ठा: सन्ति।
= सदन में आठ कमरे हैं
पाकशाला अपि बहु विशाला अस्ति।
= रसोई भी बहुत विशाल है।
कति जनाः निवसन्ति ?
= कितने लोग रहते हैं ?
एकः एव वृद्धः निवसति।
= एक वृद्ध ही रहता है।
अन्ये सर्वे कुत्र सन्ति ?
= अन्य सब कहाँ है ?
ज्येष्ठ: पुत्रः हाँगकाँग-देशे निवसति।
= बड़ा बेटा हाँगकाँग रहता है।
कनिष्ठ: पुत्रः जोहान्सबर्ग-नगरे निवसति।
=छोटा बेटा जोहान्सबर्ग में रहता है।
वृद्ध: कथं जीवति ?
= वृद्ध कैसे रहता है ?
पुत्रौ धनं प्रेषयतः ।
= दोनों पुत्र धन भेजते हैं।
सदने चत्वारः सेवकाः सन्ति।
= सदन में चार सेवक हैं ।
तिस्रः सेविकाः सन्ति ।
= तीन सेविकाएँ हैं ।
पुत्रयोः धनेन सेवकाः अपि लाभान्विताः भवन्ति।
= पुत्रों के धन से सेवक भी लाभान्वित होते हैं ।
ओ३म्
३४४. संस्कृत वाक्याभ्यासः
ह्यः रात्रौ सम्मान समारोहः अभवत्।
= कल रात सम्मान समारोह हुआ।
लवजी भ्रातुः सर्वे सम्मानं कृतवन्तः।
= लवजी भाई का सम्मान किया गया।
लवजी किं करोति ?
= लवजी क्या करता है ?
लवजी नववादने कार्यालयम् उद्घाटयति।
= लवजी नौ बजे कार्यालय खोलता है।
कार्यालये स्वच्छतां करोति।
= कार्यालय में स्वच्छता करता है।
कार्यालयस्य अवकरं बहिः क्षिपति।
= कार्यालय का कूड़ा बाहर फेंकता है।
कार्यालयस्य पात्राणि प्रक्षालयति।
= कार्यालय के पात्र धोता है।
घटे जलं पुरयति।
= घड़े में पानी भरता है।
पत्रालयतः पत्राणि आनयति।
= डाकघर से पत्र लाता है।
पत्राणि पञ्जिकायां ग्रथ्नाति।
= कागजातों को फाइल में संगृहीत करता है।
अतिथीन् जलं पाययति।
= अतिथियों को जल पिलाता है।
लवजी सर्वदा हसति।
= लवजी हमेशा हँसता है।
सायंकाले सः कार्यालयं पिधायति।
= शाम को वह कार्यालय बन्द करता है।
कार्यालयस्य कुञ्चिकां गृहे नयति।
= कार्यालय की चाभी घर ले जाता है।
लवजी कदापि न ग्लायति।
= लवजी कभी भी नहीं थकता है।
ओ३म्
३४५. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सिंगापुरतः कञ्चन-भगिन्याः दूरवाणी आसीत् ।
= सिंगापुर से कंचन बहन का फोन था।
* अहं कञ्चन , सिंगापुरतः ।
* कथम् अस्ति भवान् ?
* अहम् अधुना सिंगापुरे निवसामि ।
* मम पौत्रः अत्र अभियन्ता अस्ति।
* पौत्रवधू अपि पर्यटन-संस्थाने कार्यं करोति।
* सिंगापुरे लघुभारतम् अस्ति।
* तत्र वयं निवसामः।
* मम गृहस्य पार्श्वे आर्यसमाजः अपि अस्ति।
* अहं यज्ञार्थं तत्र गच्छामि।
* अत्र किमपि कष्टं नास्ति।
कञ्चन भगिनी सर्वम् एकसाकम् उक्तवती।
अहं तु मध्ये मध्ये ” आम् , उत्तमम् , शोभनम् , एवं वा ? ” इति उक्तवान् ।
ओ३म्
३४६. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सुधा – पश्य भ्रातरम् !
= देखो भैया को
विभा – कुत्र अस्ति सः ?
= कहाँ है वो ?
सुधा – रेलयानेन अवतरति ।
= रेल द्वारा उतर रहा है।
विभा – ” रेलयानात् अवतरति” तथा वद ।
= “रेल से उतर रहा है” ऐसे बोलो ।
सुधा – आम् अहम् अशुद्धम् उक्तवती।
= हाँ मैं अशुद्ध बोली ।
विभा – तर्हि शुद्धं किम् ?
= तो शुद्ध क्या है ?
सुधा – भ्राता रेलयानेन आगतवान् ।
= भैया रेल द्वारा आए ।
भ्राता रेलयानात् अवतरति।
= भैया रेल से उतर रहा है।
विभा – आम् अधुना शुद्धम् ।
= हाँ अब शुद्ध है।
विभा – चल , भ्रातरं मिलावः ।
= चलो , भैया को मिलते हैं।
ओ३म्
३४७. संस्कृत वाक्याभ्यासः
ये ज्ञानिनः सन्ति ते मम गुरवः
= जो ज्ञानी हैं वे मेरे गुरु हैं ।
ये वेदपाठिनः सन्ति ते मम गुरवः
= जो वेदपाठी हैं वे मेरे गुरु हैं
ये सदाचारिणः सन्ति ते मम गुरवः
= जो सदाचारी हैं वे मेरे गुरु हैं
ये सर्वदा सन्मार्गे चलितुं प्रेरयन्ति ते मम गुरवः
= जो हमेशा सन्मार्ग पर चलने के लिये प्रेरित करते हैं वे मेरे गुरु हैं
ये मम दोषान् दूरीकुर्वन्ति ते मम गुरवः
= जो मेरे दोषों को दूर करते हैं वे मेरे गुरु हैं
ये मम विकारान् नाशयन्ति ते मम गुरवः
= जो मेरे विकारों को नष्ट करते हैं वे मेरे गुरु हैं
ये मां निर्भयं कुर्वन्ति ते मम गुरवः सन्ति
= जो मुझे निर्भय बनाते हैं वे मेरे गुरु हैं
सर्वेभ्यः वन्दनीयेभ्यः गुरुभ्यः सादरं नमांसि भूयांसि।
= सभी वन्दनीय गुरुओं को सादर अनेक बार नमन
श्रद्धास्पदेषु गुरुचरणेषु सादरं प्रणतयः
= श्रद्धास्पद गुरुचरणों में सादर अनेक प्रणाम ।
गुरुपूर्णिमा-पर्वणः सर्वेभ्यः मङ्गलकामनाः
= गुरुपूर्णिमा पर्व की सभी को मंगलकामनाएँ
#Vakyabhyas
June 17, 2021
अद्य तस्याः पुण्यतिथि🙏🏼💐
झांसीराणीलक्ष्मीवर्यायाः (हिन्दी: झांसी की रानी लक्ष्मीबाई, आङ्ग्ल: Rani of jhansi) (१८३५-१८५८) जन्म १८३५तमे संवत्सरे नवेम्बरमासस्य १९ तमे दिनाङ्के अभवत् । सा १८५८ तमे वर्षे जूनमासस्य १७ दिनाङ्के दिवङ्गता। लक्ष्मीबायी वारणास्याम् अजायत। सा 'झान्सी की राणी' इति नाम्ना ख्यातम् अगात । भारतस्य प्रथमे स्वातन्त्र्यसङ्ग्रामे तस्याः प्रमुखं योगदानम् आसीत्। सा आङ्लविरोधनीतेः प्रतीका आसीत्। लक्ष्मीबायी उत्तरभारतस्थितस्य झान्सीराज्यस्य राज्ञी आसीत्। सा आङ्लेयान् विरुद्ध्य भारतस्य स्वातन्त्र्यसङ्ग्रामम् आरब्धवती।
महाराज्ञी लक्ष्मीः इत्यस्याः वीरांगनायाः जन्म महाराष्ट्रे राज्ये कृष्णानद्यास्तटे एकस्मिन् ग्रामे पञ्चत्रिंशदधिके अष्टादशशततमे वर्षे (१८३५) समभूत् । शैशवे अस्याः नाम् 'मनुबाई' इति अभूत् । अस्याः जनकः मोरोपन्तः तदानीं पेशवा बाजीरावस्य सेवायामसीत् । अस्याः जननी 'भागीरथी बाई' साध्वी ईशभक्ता च नारी आसीत् । उभावपि तां प्रियां सुतां मनुदेवीं स्नेहेन अपालयताम् । तदा बाजीरावः कानपुर नगरस्य समीपस्थे बिठूरनामके स्थाने न्यवसत्, मनुदेव्याः शिक्षणं तत्र अभवत् । तत्र सा अचिरं शास्त्रविद्यां शस्त्रविद्यां च अलभत । सा तत्र नैपुण्यम् अवाप्नोत् । अश्वारोहणेऽपि मनुवाई अतीव कुशलिनी अभवत् ।
अनन्तरं झांसीजनपदस्य नरेशः गंगाधरः मनुदेव्याः पाणिग्रहणम् अकरोत् । ततः परं मनुबाई, 'रानी लक्ष्मीबाई' इति नाम्ना प्रसिद्धा अभवत् । उद्वाहाद् अनन्तरम् अपि सा अश्वारोहणं शस्त्राभ्यासञ्च नात्यजत् । एतस्मिन्नेव काले आंग्लजनाः भारते स्व प्रभुत्वस्थापनाय यत्नशीलाः अभवन् । कूटनीतिप्रयोगेण दिने दिने तेषां प्रभुत्वम् अवर्धत । तदैव दैवयोगात् गंगाधरस्य एकलः पुत्रः स्वर्गं गतः । पुत्रवियोगसंतप्तो गंगाधरः दामोदरनामकं शिशुमेकं दत्तकपुत्ररूपेण स्वीचकार । किञ्चित् कालानन्तरं गंगाधरोऽपि स्वयमेव् पञ्चत्वं गतः ।
अथ पतिपुत्रवियोगेन नितरां संतप्ताऽपि राज्ञी सधैर्यं राज्यस्य शासनसूत्रम् अधारयत् । अस्याः शासनकाले प्रजाः सर्वथा सुखम् अभजन्, किन्तु एतत् वैदेशिकानां कृते असहनीयम् जातम् । ते अस्याः राज्यम् उत्तराधिकारिहीनम् उद्घोष्य हस्तगतम् अकुर्वन्, राज्ञ्यै लक्ष्म्यै च स्वल्पां मासिकवृत्तिं प्रादुः । आंग्लजनाः न केवलं राज्ञ्यां ;लक्ष्म्याम् अपि तु अन्येष्वपि जनेषु अत्याचारान् अकुर्वन् । अतः सम्पूर्णे भारते यत्र तत्र स्वातन्त्र्यस्य अग्नेः स्फुलिंगाः प्रकटिताः ।
अद्य सङ्घस्य तृतीयसरसङ्घचालकः मधुकरदत्तात्रेयदेवरसस्यापि पुण्यतिथि🙏🏼💐
झांसीराणीलक्ष्मीवर्यायाः (हिन्दी: झांसी की रानी लक्ष्मीबाई, आङ्ग्ल: Rani of jhansi) (१८३५-१८५८) जन्म १८३५तमे संवत्सरे नवेम्बरमासस्य १९ तमे दिनाङ्के अभवत् । सा १८५८ तमे वर्षे जूनमासस्य १७ दिनाङ्के दिवङ्गता। लक्ष्मीबायी वारणास्याम् अजायत। सा 'झान्सी की राणी' इति नाम्ना ख्यातम् अगात । भारतस्य प्रथमे स्वातन्त्र्यसङ्ग्रामे तस्याः प्रमुखं योगदानम् आसीत्। सा आङ्लविरोधनीतेः प्रतीका आसीत्। लक्ष्मीबायी उत्तरभारतस्थितस्य झान्सीराज्यस्य राज्ञी आसीत्। सा आङ्लेयान् विरुद्ध्य भारतस्य स्वातन्त्र्यसङ्ग्रामम् आरब्धवती।
महाराज्ञी लक्ष्मीः इत्यस्याः वीरांगनायाः जन्म महाराष्ट्रे राज्ये कृष्णानद्यास्तटे एकस्मिन् ग्रामे पञ्चत्रिंशदधिके अष्टादशशततमे वर्षे (१८३५) समभूत् । शैशवे अस्याः नाम् 'मनुबाई' इति अभूत् । अस्याः जनकः मोरोपन्तः तदानीं पेशवा बाजीरावस्य सेवायामसीत् । अस्याः जननी 'भागीरथी बाई' साध्वी ईशभक्ता च नारी आसीत् । उभावपि तां प्रियां सुतां मनुदेवीं स्नेहेन अपालयताम् । तदा बाजीरावः कानपुर नगरस्य समीपस्थे बिठूरनामके स्थाने न्यवसत्, मनुदेव्याः शिक्षणं तत्र अभवत् । तत्र सा अचिरं शास्त्रविद्यां शस्त्रविद्यां च अलभत । सा तत्र नैपुण्यम् अवाप्नोत् । अश्वारोहणेऽपि मनुवाई अतीव कुशलिनी अभवत् ।
अनन्तरं झांसीजनपदस्य नरेशः गंगाधरः मनुदेव्याः पाणिग्रहणम् अकरोत् । ततः परं मनुबाई, 'रानी लक्ष्मीबाई' इति नाम्ना प्रसिद्धा अभवत् । उद्वाहाद् अनन्तरम् अपि सा अश्वारोहणं शस्त्राभ्यासञ्च नात्यजत् । एतस्मिन्नेव काले आंग्लजनाः भारते स्व प्रभुत्वस्थापनाय यत्नशीलाः अभवन् । कूटनीतिप्रयोगेण दिने दिने तेषां प्रभुत्वम् अवर्धत । तदैव दैवयोगात् गंगाधरस्य एकलः पुत्रः स्वर्गं गतः । पुत्रवियोगसंतप्तो गंगाधरः दामोदरनामकं शिशुमेकं दत्तकपुत्ररूपेण स्वीचकार । किञ्चित् कालानन्तरं गंगाधरोऽपि स्वयमेव् पञ्चत्वं गतः ।
अथ पतिपुत्रवियोगेन नितरां संतप्ताऽपि राज्ञी सधैर्यं राज्यस्य शासनसूत्रम् अधारयत् । अस्याः शासनकाले प्रजाः सर्वथा सुखम् अभजन्, किन्तु एतत् वैदेशिकानां कृते असहनीयम् जातम् । ते अस्याः राज्यम् उत्तराधिकारिहीनम् उद्घोष्य हस्तगतम् अकुर्वन्, राज्ञ्यै लक्ष्म्यै च स्वल्पां मासिकवृत्तिं प्रादुः । आंग्लजनाः न केवलं राज्ञ्यां ;लक्ष्म्याम् अपि तु अन्येष्वपि जनेषु अत्याचारान् अकुर्वन् । अतः सम्पूर्णे भारते यत्र तत्र स्वातन्त्र्यस्य अग्नेः स्फुलिंगाः प्रकटिताः ।
अद्य सङ्घस्य तृतीयसरसङ्घचालकः मधुकरदत्तात्रेयदेवरसस्यापि पुण्यतिथि🙏🏼💐
June 17, 2021
*हितोपदेशः-HITOPADESHAH*
चन्दनतरुषु भुजङ्गा ।
जलेषु कमलानि तत्र च ग्राहाः ।।
गुणघातिनश्च भोगे ।
खला न च सुखान्यविघ्नानि ।। 395/148 ।।
अर्थः-
चंदनवृक्ष में सर्प होते हैं, कमल के पुष्प मगरमच्छों से भरे तालाबों में खिलते हैं, भोग से भरें साधन दुर्गुण से भरे व्यक्तियों तथा दुर्जनों के पास होतें हैं । इसलिये सभी सुख विघ्न रहित नहीं होतें । अर्थात सभी सुख विघ्न से भरें होते हैं ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಚಂದನತರುಷು ಭುಜಂಗಾ |
ಜಲೇಷು ಕಮಲಾನಿ ತತ್ರ ಚ ಗ್ರಾಹಾಃ ||
ಗುಣಘಾತಿನಶ್ಚ ಭೋಗೇ |
ಖಲಾ ನ ಚ ಸುಖಾನ್ಯವಿಘ್ನಾನಿ || 395/148 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಗಂಧದ ಮರಗಳಲ್ಲಿ ವಿಷಭರಿತ ಸರ್ಪಗಳ ವಾಸ, ಸುಂದರ ಕಮಲಗಳು ಮೊಸಳೆಗಳುಳ್ಳ ಸರೋವರಗಳಲ್ಲಿ ಅರಳುತ್ತವೆ, ಭೋಗವಸ್ತುಗಳು ದುರ್ಗುಣವುಳ್ಳ ಹಾಗೂ ದುಷ್ಟಜನರ ವಶದಲ್ಲಿರುತ್ತವೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಸುಖಗಳು ಅವಿಘ್ನವಾದವುಗಳಲ್ಲ, ಅರ್ಥಾತ್ ಸುಖಗಳು ಯಾವಾಗಲೂ ವಿಘ್ನಭರಿತವಾಗಿರುತ್ತವೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
chandanataruShu bhujangA |
jalEShu kamalAni tatra cha grAhAh ||
guNaghAtinashcha bhOgE |
khalA na cha sukhAnyavighnAni || 395/148 ||
MEANING:-
The sandal trees contain poisonous serpents, the beautiful lotuses blossom in the lake where the cruel crocs reside, the lustful subjects always under the control of the wicked. Hence the pleasures are always covered with obstacles.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
चन्दनतरुषु भुजङ्गा ।
जलेषु कमलानि तत्र च ग्राहाः ।।
गुणघातिनश्च भोगे ।
खला न च सुखान्यविघ्नानि ।। 395/148 ।।
अर्थः-
चंदनवृक्ष में सर्प होते हैं, कमल के पुष्प मगरमच्छों से भरे तालाबों में खिलते हैं, भोग से भरें साधन दुर्गुण से भरे व्यक्तियों तथा दुर्जनों के पास होतें हैं । इसलिये सभी सुख विघ्न रहित नहीं होतें । अर्थात सभी सुख विघ्न से भरें होते हैं ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಚಂದನತರುಷು ಭುಜಂಗಾ |
ಜಲೇಷು ಕಮಲಾನಿ ತತ್ರ ಚ ಗ್ರಾಹಾಃ ||
ಗುಣಘಾತಿನಶ್ಚ ಭೋಗೇ |
ಖಲಾ ನ ಚ ಸುಖಾನ್ಯವಿಘ್ನಾನಿ || 395/148 ||
ಅರ್ಥಃ-
ಗಂಧದ ಮರಗಳಲ್ಲಿ ವಿಷಭರಿತ ಸರ್ಪಗಳ ವಾಸ, ಸುಂದರ ಕಮಲಗಳು ಮೊಸಳೆಗಳುಳ್ಳ ಸರೋವರಗಳಲ್ಲಿ ಅರಳುತ್ತವೆ, ಭೋಗವಸ್ತುಗಳು ದುರ್ಗುಣವುಳ್ಳ ಹಾಗೂ ದುಷ್ಟಜನರ ವಶದಲ್ಲಿರುತ್ತವೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಸುಖಗಳು ಅವಿಘ್ನವಾದವುಗಳಲ್ಲ, ಅರ್ಥಾತ್ ಸುಖಗಳು ಯಾವಾಗಲೂ ವಿಘ್ನಭರಿತವಾಗಿರುತ್ತವೆ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
chandanataruShu bhujangA |
jalEShu kamalAni tatra cha grAhAh ||
guNaghAtinashcha bhOgE |
khalA na cha sukhAnyavighnAni || 395/148 ||
MEANING:-
The sandal trees contain poisonous serpents, the beautiful lotuses blossom in the lake where the cruel crocs reside, the lustful subjects always under the control of the wicked. Hence the pleasures are always covered with obstacles.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
June 17, 2021
Forwarded from प्रदीपः नाथः
*सर्वः अपि प्राणी ब्रह्मस्वरूपः।*
अस्माकं विश्वासः यत् सर्वः अपि प्राणी ब्रह्मस्वरूपः इति।
प्रत्येकम् आत्मा हि मेघाच्छादितः सूर्यवत्।
एकेन सह अन्यस्य भेदः केवलम् एतदस्ति यत् कुत्रचित् सूर्यस्य उपरि घनमेघावरणं कुत्रचिच्च अल्पमेघावरणम् इति।
अस्माकं विश्वासः यत् प्रत्येकं मनुष्ये ईश्वरस्य चिन्तनं करणीयम्। तेन सह च तथैव व्यवहारः करणीयः।
कस्मै अपि घृणा कस्यापि वा निन्दा न करणीया, कस्यापि च अनिष्टं न करणीयम्।
एतत् कर्म न केवलं संन्यासिनाम् अपितु सधारणजनानां सर्वेषामपि कर्तव्यम् अस्ति।
अस्माकं विश्वासः यद् आत्मनि लिङ्गभेदो नास्ति तत्र च अपूर्णता नास्ति।
- स्वामी विवेकानन्दः।
अस्माकं विश्वासः यत् सर्वः अपि प्राणी ब्रह्मस्वरूपः इति।
प्रत्येकम् आत्मा हि मेघाच्छादितः सूर्यवत्।
एकेन सह अन्यस्य भेदः केवलम् एतदस्ति यत् कुत्रचित् सूर्यस्य उपरि घनमेघावरणं कुत्रचिच्च अल्पमेघावरणम् इति।
अस्माकं विश्वासः यत् प्रत्येकं मनुष्ये ईश्वरस्य चिन्तनं करणीयम्। तेन सह च तथैव व्यवहारः करणीयः।
कस्मै अपि घृणा कस्यापि वा निन्दा न करणीया, कस्यापि च अनिष्टं न करणीयम्।
एतत् कर्म न केवलं संन्यासिनाम् अपितु सधारणजनानां सर्वेषामपि कर्तव्यम् अस्ति।
अस्माकं विश्वासः यद् आत्मनि लिङ्गभेदो नास्ति तत्र च अपूर्णता नास्ति।
- स्वामी विवेकानन्दः।
June 17, 2021
वस्तु विक्रेता – गृहस्वामी गृहे अस्ति वा ?
तद्गृहस्य बालः- अहं दुःखितः, पिता गृहे नास्ति ।
वस्तुविक्रेता – परन्तु त्वं किमर्थं दुःखितः ?
बालः – कारणम्, असत्यं वचनं मह्यं न रोचते । इति । 😄
— नारदः ।
😁🤣😆😂😁😆😂🤣
#hasya
तद्गृहस्य बालः- अहं दुःखितः, पिता गृहे नास्ति ।
वस्तुविक्रेता – परन्तु त्वं किमर्थं दुःखितः ?
बालः – कारणम्, असत्यं वचनं मह्यं न रोचते । इति । 😄
— नारदः ।
😁🤣😆😂😁😆😂🤣
#hasya
June 17, 2021
June 17, 2021
*हितोपदेशः - HITOPADESHAH*
एक एव सुहृद्धर्मो ।
निधनेऽप्यनुयाति यः ।।
शरीरेण समं नाशं ।
सर्वमन्यत्तु गच्छति ।। 105/058 ।।
अर्थः-
जो आचरित धर्म है, वह ही एक अच्छा मित्र है जो मरण के बाद भी साथ चलता है, अन्य सभी शरीर के साथ नाश होते हैं । अर्थात् हम से किये गये अच्छे कर्म ही हमारे मित्र हैं, बाकी संपत्ती, पत्नि, बच्चे, मित्र, बंधु आदि कोई भी मरने के बाद हमारे साथ नहीं होतें ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಏಕ ಏವ ಸುಹೃದ್ಧರ್ಮೋ |
ನಿಧನೇ$ಪ್ಯನುಯಾತಿ ಯಃ ||
ಶರೀರೇಣ ಸಮಂ ನಾಶಂ |
ಸರ್ವಮನ್ಯತ್ತು ಗಚ್ಛತಿ 105/058
ಅರ್ಥಃ-
ಆಚರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಯಾವ ಧರ್ಮವಿದೆಯೋ ಮರಣದ ನಂತರವೂ ಹಿಂಬಾಲಿಸುವ ಉತ್ತಮನಾದ ಮಿತ್ರನು. ಬೇರೇ ಎಲ್ಲವೂ ಶರೀರದ ಜೊತೆಗೆ ನಾಶವನ್ನು ಹೊಂದುತ್ತವೆ. ಎಂದರೆ ನಾವು ಮಾಡಿದ ಸತ್ಕರ್ಮಗಳೇ ಮರಣದ ನಂತರ ನಮ್ಮ ಜೊತೆಗೆ ಬರುವ ಉತ್ತಮ ಗೆಳೆಯರು. ತಂದೆ, ತಾಯಿ, ಬಂಧು, ಮಿತ್ರರು, ಆಸ್ತಿ, ಪತ್ನಿ, ಪುತ್ರರು ಇವರೆಲ್ಲರೂ ಸತ್ತಮೇಲೆ ನಮ್ಮ ಜೊತೆ ಬರುವುದಿಲ್ಲ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
Eka Eva suhruddharmO |
nidhanEpyanuyAti yah ||
sharIrENa samam nAsham |
sarvamanyattu gachchhati 105/058
MEANING:
Dharma is the only best friend which follows even after the death. The objects other than the Dharma, will vanish along with the body. Means the good deeds we did in our life are the best friends after our death. No asset, wealth, wife, mother, father, brothers, sisters, children or any thing will not come with us after our death.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
#Subhashitam
एक एव सुहृद्धर्मो ।
निधनेऽप्यनुयाति यः ।।
शरीरेण समं नाशं ।
सर्वमन्यत्तु गच्छति ।। 105/058 ।।
अर्थः-
जो आचरित धर्म है, वह ही एक अच्छा मित्र है जो मरण के बाद भी साथ चलता है, अन्य सभी शरीर के साथ नाश होते हैं । अर्थात् हम से किये गये अच्छे कर्म ही हमारे मित्र हैं, बाकी संपत्ती, पत्नि, बच्चे, मित्र, बंधु आदि कोई भी मरने के बाद हमारे साथ नहीं होतें ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಏಕ ಏವ ಸುಹೃದ್ಧರ್ಮೋ |
ನಿಧನೇ$ಪ್ಯನುಯಾತಿ ಯಃ ||
ಶರೀರೇಣ ಸಮಂ ನಾಶಂ |
ಸರ್ವಮನ್ಯತ್ತು ಗಚ್ಛತಿ
ಅರ್ಥಃ-
ಆಚರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಯಾವ ಧರ್ಮವಿದೆಯೋ ಮರಣದ ನಂತರವೂ ಹಿಂಬಾಲಿಸುವ ಉತ್ತಮನಾದ ಮಿತ್ರನು. ಬೇರೇ ಎಲ್ಲವೂ ಶರೀರದ ಜೊತೆಗೆ ನಾಶವನ್ನು ಹೊಂದುತ್ತವೆ. ಎಂದರೆ ನಾವು ಮಾಡಿದ ಸತ್ಕರ್ಮಗಳೇ ಮರಣದ ನಂತರ ನಮ್ಮ ಜೊತೆಗೆ ಬರುವ ಉತ್ತಮ ಗೆಳೆಯರು. ತಂದೆ, ತಾಯಿ, ಬಂಧು, ಮಿತ್ರರು, ಆಸ್ತಿ, ಪತ್ನಿ, ಪುತ್ರರು ಇವರೆಲ್ಲರೂ ಸತ್ತಮೇಲೆ ನಮ್ಮ ಜೊತೆ ಬರುವುದಿಲ್ಲ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
Eka Eva suhruddharmO |
nidhanEpyanuyAti yah ||
sharIrENa samam nAsham |
sarvamanyattu gachchhati
MEANING:
Dharma is the only best friend which follows even after the death. The objects other than the Dharma, will vanish along with the body. Means the good deeds we did in our life are the best friends after our death. No asset, wealth, wife, mother, father, brothers, sisters, children or any thing will not come with us after our death.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
#Subhashitam
June 17, 2021
June 17, 2021
कोविडस्य द्वितीयतरङ्गेन भारते ७१९ वैद्याः मृताः।
नवदिल्ली> कोविडस्य द्वितीयतरङ्गेण भारते ७१९ वैद्याः मृताः इति भारत-औषधीय- सङ्घः ( ऐ. एम्. ए)। बिहार राज्ये भवन्ति मृतेषु अधिकाः (१११)वैद्याः। दिल्यां (१०७) उत्तरप्रदेशे (७९) पश्चिम वंङ्गे (६३) राजस्थाने (४३) केरले (२४) च भवन्ति। बीहारे अधिकं मृत्युमानां कथम् अभवत् इति जातुं ऐ एम्. ए द्वारा अन्वेषणं समारब्धमासीत्। कोविड् वैराणोः प्रथम तरङ्गे ७४८ वैद्याः मृताः आसन्। बहवः अनुवैद्याः अपि मृताः सन्ति इति पूर्ववृत्तान्तः स्मर्तव्यः एव।
~ संप्रति वार्ता
कोविडस्य द्वितीयतरङ्गेन भारते ७१९ वैद्याः मृताः।
नवदिल्ली> कोविडस्य द्वितीयतरङ्गेण भारते ७१९ वैद्याः मृताः इति भारत-औषधीय- सङ्घः ( ऐ. एम्. ए)। बिहार राज्ये भवन्ति मृतेषु अधिकाः (१११)वैद्याः। दिल्यां (१०७) उत्तरप्रदेशे (७९) पश्चिम वंङ्गे (६३) राजस्थाने (४३) केरले (२४) च भवन्ति। बीहारे अधिकं मृत्युमानां कथम् अभवत् इति जातुं ऐ एम्. ए द्वारा अन्वेषणं समारब्धमासीत्। कोविड् वैराणोः प्रथम तरङ्गे ७४८ वैद्याः मृताः आसन्। बहवः अनुवैद्याः अपि मृताः सन्ति इति पूर्ववृत्तान्तः स्मर्तव्यः एव।
~ संप्रति वार्ता
June 17, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - अष्टमी रात्रि 08:39 तक तत्पश्चात नवमी
⛅ दिनांक - 18 जून 2021
⛅ दिन - शुक्रवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - ज्येष्ठ
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - उत्तराफाल्गुनी रात्रि 09:38 तक तत्पश्चात हस्त
⛅ योग - सिद्धि 19 जून रात्रि 02:47 तक तत्पश्चात वरीयान्
⛅ राहुकाल - सुबह 10:59 से दोपहर 12:40 तक
⛅ सूर्योदय - 05:58
⛅ सूर्यास्त - 19:21
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - अष्टमी रात्रि 08:39 तक तत्पश्चात नवमी
⛅ दिनांक - 18 जून 2021
⛅ दिन - शुक्रवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - ज्येष्ठ
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - उत्तराफाल्गुनी रात्रि 09:38 तक तत्पश्चात हस्त
⛅ योग - सिद्धि 19 जून रात्रि 02:47 तक तत्पश्चात वरीयान्
⛅ राहुकाल - सुबह 10:59 से दोपहर 12:40 तक
⛅ सूर्योदय - 05:58
⛅ सूर्यास्त - 19:21
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
June 17, 2021
https://youtu.be/3m-PvAwI-A0
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
YouTube
Vaarta: News and updates in Sanskrit | 18.6.2021
June 17, 2021
June 17, 2021
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
June 17, 2021
June 17, 2021
संस्कृत संवादः । Sanskrit Samvadah
Do you read all posts by this channel?
🌱 Why was this channel created?
I was eager to learn and explore Sanskrit.😇 I searched for various groups on social media platforms like whatsapp, Facebook, Telegram.
There were many groups full of Sanskrit community but what was missing?😨
Not a single group or channel provided me daily dose on Sanskrit that is everything available.
So I myself created this channel to get daily dose of Sanskrit which includes daily radio broadcast, News bulletin, shlokas, Jokes, current affairs, stories, sanskrit classes, kavya brilliance, newspaper, videos, images and interaction.🤩
Even Today NOT A SINGLE PLATFORM provides this kind of varities of Sanskrit. This is very unfortunate.😔
But as you can see from the poll only handful of people attend these.
How can YOU change this? 🥺
Just give a genuine try to add more People to this channel.
You can add people from various platforms like Whatsapp, Facebook, Twitter, Instagram, Kutumb app.📱
Just Send them this link and try to convince them why this channel is worth their time 🕊✉️
SIMPLE AND POWERFUL☀️
https://t.me/samvadah
I was eager to learn and explore Sanskrit.😇 I searched for various groups on social media platforms like whatsapp, Facebook, Telegram.
There were many groups full of Sanskrit community but what was missing?😨
Not a single group or channel provided me daily dose on Sanskrit that is everything available.
So I myself created this channel to get daily dose of Sanskrit which includes daily radio broadcast, News bulletin, shlokas, Jokes, current affairs, stories, sanskrit classes, kavya brilliance, newspaper, videos, images and interaction.🤩
Even Today NOT A SINGLE PLATFORM provides this kind of varities of Sanskrit. This is very unfortunate.😔
But as you can see from the poll only handful of people attend these.
How can YOU change this? 🥺
Just give a genuine try to add more People to this channel.
You can add people from various platforms like Whatsapp, Facebook, Twitter, Instagram, Kutumb app.📱
Just Send them this link and try to convince them why this channel is worth their time 🕊✉️
SIMPLE AND POWERFUL☀️
https://t.me/samvadah
Telegram
संस्कृत संवादः । Sanskrit Samvadah
Daily dose of Sanskrit.
Network
https://t.me/samvadah/11287
Linked group @samskrta_group
News and magazines @ramdootah
Super group @Ask_sanskrit
Network
https://t.me/samvadah/11287
Linked group @samskrta_group
News and magazines @ramdootah
Super group @Ask_sanskrit
June 17, 2021
संस्कृत संवादः । Sanskrit Samvadah pinned «🌱 Why was this channel created? I was eager to learn and explore Sanskrit.😇
I searched for various groups on social media platforms like whatsapp,
Facebook, Telegram. There were many groups full of Sanskrit community
but what was missing?😨 Not a single group…»
June 17, 2021
आङ्ग्लभाषायाः बहुप्रसिद्धः कविः टी. एस्. एलियट् हार्वर्ड विद्यापीठे यदा आसीत् तदा संस्कृतं तथा भारतीयं दर्शनम् अधीतवान्।
अनन्तरं सः लिखितवान् ---
चार्ल्ज़ लैनमैन नेतृत्वे वर्षद्वयं संस्कृतपठनं तथा जेम्ज़ वुड्ज़ सहायतया एकवर्षपर्यन्तं पातञ्जलेः आध्यात्मिकज्ञानस्य प्रहेलिकाः अवगन्तुम् मम प्रयत्नः --- एते मां ज्ञानप्रकाशस्य वृत्ते आनीतवन्तौ। भारतीयानां दार्शनिकानां अतिसूक्षम् विश्लेषणानि पठनन्तरं पाश्चात्य दार्शनिकाः प्रथमचरणविद्यार्थिनः इव दृश्यन्ते। भारतीयदार्शनिकेभ्यः पाठयमानं ज्ञानम् अहम् अवगमनीयम् चेद् अहं पाश्चात्य संस्कृतेः प्रचलितान् विचारान् विस्मरणीयम्। एषः न व्यावहारिकः मम स्थित्याम्।
अनन्तरं सः लिखितवान् ---
चार्ल्ज़ लैनमैन नेतृत्वे वर्षद्वयं संस्कृतपठनं तथा जेम्ज़ वुड्ज़ सहायतया एकवर्षपर्यन्तं पातञ्जलेः आध्यात्मिकज्ञानस्य प्रहेलिकाः अवगन्तुम् मम प्रयत्नः --- एते मां ज्ञानप्रकाशस्य वृत्ते आनीतवन्तौ। भारतीयानां दार्शनिकानां अतिसूक्षम् विश्लेषणानि पठनन्तरं पाश्चात्य दार्शनिकाः प्रथमचरणविद्यार्थिनः इव दृश्यन्ते। भारतीयदार्शनिकेभ्यः पाठयमानं ज्ञानम् अहम् अवगमनीयम् चेद् अहं पाश्चात्य संस्कृतेः प्रचलितान् विचारान् विस्मरणीयम्। एषः न व्यावहारिकः मम स्थित्याम्।
June 17, 2021
🍃 ताटकेयलवादत् एनोहारी हारिगिर आस सः।
हा असहायजना सीता अनाप्तेना अदमनाः भुवि ॥ २१॥
🔸ताड़कापुत्र मारीच को काट मारने से प्रसिद्द, अपनी वाणी से पाप का नाश करने वाले, जिनका नाम मनभावन है, हाय, असहाय सीता अपने उस स्वामी राम के बिना व्याकुल हो गईं (मारीच द्वारा राम के स्वर में सीता को पुकारने से)।
🍃 विभुना मदनाप्तेन आत आसीनाजयहासहा।
सः सराः गिरिहारी ह नो देवालयके अटता ॥ २१॥
🔸प्रद्युम्न संग देवलोक में विचरण कर रहे कृष्ण को रोकने में, पुत्र जयंत के शत्रु प्रद्युम्न के अट्टहास को अपनी बाणवर्षा से काट कर शांत करनेवाले, अथाह संपत्ति के स्वामी, पर्वतों के आक्रमणकर्ता इंद्र, असमर्थ हो गए।
#Viloma_Kavya
हा असहायजना सीता अनाप्तेना अदमनाः भुवि ॥ २१॥
🔸ताड़कापुत्र मारीच को काट मारने से प्रसिद्द, अपनी वाणी से पाप का नाश करने वाले, जिनका नाम मनभावन है, हाय, असहाय सीता अपने उस स्वामी राम के बिना व्याकुल हो गईं (मारीच द्वारा राम के स्वर में सीता को पुकारने से)।
विलोम श्लोक :—
🍃 विभुना मदनाप्तेन आत आसीनाजयहासहा।
सः सराः गिरिहारी ह नो देवालयके अटता ॥ २१॥
🔸प्रद्युम्न संग देवलोक में विचरण कर रहे कृष्ण को रोकने में, पुत्र जयंत के शत्रु प्रद्युम्न के अट्टहास को अपनी बाणवर्षा से काट कर शांत करनेवाले, अथाह संपत्ति के स्वामी, पर्वतों के आक्रमणकर्ता इंद्र, असमर्थ हो गए।
#Viloma_Kavya
June 17, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ पंचदशः अध्याय
♦️श्लोक :- १५
अलिरयं नलिनीदलमध्यगः कमलिनीमकरन्दमदालसः।
विधिवशात्प्रदेशमुपागतः कुटजपुष्परसं बहु मन्यते।।१५।।
♦️भावार्थ - भौंरा जब कमलिनी के मध्य में रहता था, तब कमलिनी के पराग के रस का पान कर उसके मद में अलसाया रहता था। किन्तु अब कालवश परदेश में आकर कुटज के फूल के रस को ही बहुत मानता है, जिसमें न रस है और गन्ध।।
#Chanakya
✒️ पंचदशः अध्याय
♦️श्लोक :- १५
अलिरयं नलिनीदलमध्यगः कमलिनीमकरन्दमदालसः।
विधिवशात्प्रदेशमुपागतः कुटजपुष्परसं बहु मन्यते।।१५।।
♦️भावार्थ - भौंरा जब कमलिनी के मध्य में रहता था, तब कमलिनी के पराग के रस का पान कर उसके मद में अलसाया रहता था। किन्तु अब कालवश परदेश में आकर कुटज के फूल के रस को ही बहुत मानता है, जिसमें न रस है और गन्ध।।
#Chanakya
June 17, 2021
June 18, 2021
ओ३म्
३४८. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सुभाषः रेलयानात् यानपेटिकाम् अवतारयति।
= सुभाष रेल से अटैची उतारता है।
एकां यानपेटिकाम् अवतारितवान् ।
= एक अटैची उतारता है।
पुनः उपरि गच्छति।
= फिर से ऊपर जाता है।
द्वितीयां यानपेटिकाम् अवतारयति।
= दूसरी अटैची उतारता है।
सः पुनः रेलकोष्ठं प्रविशति।
= वह फिर से रेल के कम्पार्टमेंट में घुसता है।
पुनः तृतीयां यानपेटिकाम् अवतारयति।
= फिर से तीसरी अटैची उतारता है ।
सः पुनः रेलयानम् आरोहति।
= वह फिर से रेल में चढ़ता है।
एकं चक्रासन्दम् अवतारयति।
= एक व्हील चेयर उतारता है।
इतोsपि एकवारं सः रेलकोष्ठं गच्छति।
= वह एक बार और भी रेल कम्पार्टमेंट में जाता है।
एकां वृद्धां महिलाम् अवतारयति।
= एक बूढ़ी महिला को उतारता है।
सः तां वृद्धां अङ्के उन्नीय अवतारयति।
= वह उस वृद्धा को गोदी में उठाकर उतारता है।
चक्रासन्दे तां वृद्धाम् उपावेशयति।
= व्हीलचेयर पर वृद्धा को बिठाता है।
( अग्रे किं भवति ? किम् अभवत् ? तद् श्वः पठन्तु
= आगे क्या होता है ? क्या हुआ ? ये कल पढ़ियेगा )
{ निवेदनम् न केवलं पठन्तु अपितु संस्कृते सम्भाषणम् अपि कुर्वन्तु ।
= निवेदन – न केवल पढ़िये बल्कि संस्कृत में बातचीत भी करिये )
ओ३म्
३४९. संस्कृत वाक्याभ्यासः
( ह्यस्तनं पाठम् अग्रे पठन्तु ।
= कल के पाठ को आगे पढ़िये )
वृद्धया सह तस्याः पौत्री आसीत् ।
= वृद्धा के साथ उसकी पोती थी।
पौत्री दशवर्षीया अस्ति।
= पोती दस वर्ष की है।
सा पौत्री शनैः शनैः चक्रासन्दं चालयति।
= वह पोती धीरे धीरे व्हीलचेयर चलाती है
चक्रासन्दे तस्याः रुग्णा पितामही उपविष्टा अस्ति ।
= व्हीलचेयर पर उसकी बीमार दादी बैठी है।
सुभाषः यानपेटिकाः नयति।
= सुभाष अटैचियाँ उठाता है।
यानपेटिकानाम् अधः चक्राणि सन्ति
= अटैचियों के नीचे व्हील हैं
अतः शुभाषस्य कृते सुकरं भवति।
= अतः सुभाष के लिये सरल हो जाता है।
सः एकां लघु-यानपेटिकां चक्रासन्दे स्थापयति।
= वह एक छोटी अटैची व्हीलचेयर पर रखता है।
ते सर्वे रेलस्थानकात् बहिः आगच्छन्ति।
= वे सभी रेलवे स्टेशन से बाहर आते हैं
रक्षायानेन गृहं गच्छन्ति।
= रिक्शा से घर जाते हैं ।
ओ३म्
३५०. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः हीरा श्रेष्ठी अस्ति।
=वह हीरा सेठ है।
हीरा श्रेष्ठी वस्त्रविक्रेता अस्ति।
= हीरा सेठ वस्त्र विक्रेता है।
तस्य बहु विशालं वस्त्रापणम् अस्ति।
= उसके बहुत बड़ी कपड़े की दूकान है।
तस्य आपणे धनिकाः अपि आगच्छन्ति ।
= उसकी दुकान में धनिक भी आते हैं।
निर्धनाः अपि आगच्छन्ति।
= निर्धन भी आते हैं ।
धनिकाः उत्तमानि वस्त्राणि कृणन्ति।
= धनिक अच्छे कपड़े खरीदते हैं ।
निर्धनाः समान्यानि वस्त्राणि कृणन्ति।
= निर्धन लोग सामान्य कपड़े खरीदते हैं ।
सः निर्धनेभ्यः अधिकं मूल्यं न स्वीकरोति।
= वह निर्धनों से अधिक मूल्य नहीं लेता है।
श्रावण-मासे हीरा श्रेष्ठी निर्धनेभ्यः बालकेभ्यः वस्त्राणि ददाति।
= सावन महीने में हीरा सेठ निर्धन बच्चों को वस्त्र देता है।
ये बालकाः विद्यालयं गच्छन्ति तेभ्यः गणवेशं ददाति।
= जो बच्चे विद्यालय जाते हैं उन्हें गणवेश देता है।
सः अल्पं वदति ।
= वह कम बोलता है ।
सः अल्पेन एव वार्तां समापयति।
= वह थोड़े में बात समाप्त करता है।
अचिरेण एव सः भोजनं समापयति।
= थोड़े में ही वह भोजन समाप्त करता है।
शिखा चलचित्रागारं गच्छति।
= शिखा थियेटर जाती है।
स्तोकमेव चलचित्रं दृष्ट्वा बहिः आगच्छति।
= थोड़ी ही फ़िल्म देखकर बाहर आ जाती है।
तद् चलचित्रं तस्यै न अरोचत।
= वो फ़िल्म उसे पसंद नहीं आई।
शंकराचार्यः अल्पमेव अजीवत्।
= शकराचार्य जी थोड़ा ही जिये।
तस्याः पार्श्वे स्तोकमेव धनम् अस्ति।
= उसके पास थोड़ा ही धन है।
स्तोकेन धनेन सः जीवनं यापयति।
= थोड़े ही धन से वह जीवन बिताता है।
प्रतिदिनं स्वल्पं स्वल्पं धनं सञ्चयतु , धनं वर्धिष्यते।
= प्रतिदिन थोड़ा थोड़ा धन इकट्ठा करिये धन बढ़ेगा।
#Vakyabhyas
३४८. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सुभाषः रेलयानात् यानपेटिकाम् अवतारयति।
= सुभाष रेल से अटैची उतारता है।
एकां यानपेटिकाम् अवतारितवान् ।
= एक अटैची उतारता है।
पुनः उपरि गच्छति।
= फिर से ऊपर जाता है।
द्वितीयां यानपेटिकाम् अवतारयति।
= दूसरी अटैची उतारता है।
सः पुनः रेलकोष्ठं प्रविशति।
= वह फिर से रेल के कम्पार्टमेंट में घुसता है।
पुनः तृतीयां यानपेटिकाम् अवतारयति।
= फिर से तीसरी अटैची उतारता है ।
सः पुनः रेलयानम् आरोहति।
= वह फिर से रेल में चढ़ता है।
एकं चक्रासन्दम् अवतारयति।
= एक व्हील चेयर उतारता है।
इतोsपि एकवारं सः रेलकोष्ठं गच्छति।
= वह एक बार और भी रेल कम्पार्टमेंट में जाता है।
एकां वृद्धां महिलाम् अवतारयति।
= एक बूढ़ी महिला को उतारता है।
सः तां वृद्धां अङ्के उन्नीय अवतारयति।
= वह उस वृद्धा को गोदी में उठाकर उतारता है।
चक्रासन्दे तां वृद्धाम् उपावेशयति।
= व्हीलचेयर पर वृद्धा को बिठाता है।
( अग्रे किं भवति ? किम् अभवत् ? तद् श्वः पठन्तु
= आगे क्या होता है ? क्या हुआ ? ये कल पढ़ियेगा )
{ निवेदनम् न केवलं पठन्तु अपितु संस्कृते सम्भाषणम् अपि कुर्वन्तु ।
= निवेदन – न केवल पढ़िये बल्कि संस्कृत में बातचीत भी करिये )
ओ३म्
३४९. संस्कृत वाक्याभ्यासः
( ह्यस्तनं पाठम् अग्रे पठन्तु ।
= कल के पाठ को आगे पढ़िये )
वृद्धया सह तस्याः पौत्री आसीत् ।
= वृद्धा के साथ उसकी पोती थी।
पौत्री दशवर्षीया अस्ति।
= पोती दस वर्ष की है।
सा पौत्री शनैः शनैः चक्रासन्दं चालयति।
= वह पोती धीरे धीरे व्हीलचेयर चलाती है
चक्रासन्दे तस्याः रुग्णा पितामही उपविष्टा अस्ति ।
= व्हीलचेयर पर उसकी बीमार दादी बैठी है।
सुभाषः यानपेटिकाः नयति।
= सुभाष अटैचियाँ उठाता है।
यानपेटिकानाम् अधः चक्राणि सन्ति
= अटैचियों के नीचे व्हील हैं
अतः शुभाषस्य कृते सुकरं भवति।
= अतः सुभाष के लिये सरल हो जाता है।
सः एकां लघु-यानपेटिकां चक्रासन्दे स्थापयति।
= वह एक छोटी अटैची व्हीलचेयर पर रखता है।
ते सर्वे रेलस्थानकात् बहिः आगच्छन्ति।
= वे सभी रेलवे स्टेशन से बाहर आते हैं
रक्षायानेन गृहं गच्छन्ति।
= रिक्शा से घर जाते हैं ।
ओ३म्
३५०. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः हीरा श्रेष्ठी अस्ति।
=वह हीरा सेठ है।
हीरा श्रेष्ठी वस्त्रविक्रेता अस्ति।
= हीरा सेठ वस्त्र विक्रेता है।
तस्य बहु विशालं वस्त्रापणम् अस्ति।
= उसके बहुत बड़ी कपड़े की दूकान है।
तस्य आपणे धनिकाः अपि आगच्छन्ति ।
= उसकी दुकान में धनिक भी आते हैं।
निर्धनाः अपि आगच्छन्ति।
= निर्धन भी आते हैं ।
धनिकाः उत्तमानि वस्त्राणि कृणन्ति।
= धनिक अच्छे कपड़े खरीदते हैं ।
निर्धनाः समान्यानि वस्त्राणि कृणन्ति।
= निर्धन लोग सामान्य कपड़े खरीदते हैं ।
सः निर्धनेभ्यः अधिकं मूल्यं न स्वीकरोति।
= वह निर्धनों से अधिक मूल्य नहीं लेता है।
श्रावण-मासे हीरा श्रेष्ठी निर्धनेभ्यः बालकेभ्यः वस्त्राणि ददाति।
= सावन महीने में हीरा सेठ निर्धन बच्चों को वस्त्र देता है।
ये बालकाः विद्यालयं गच्छन्ति तेभ्यः गणवेशं ददाति।
= जो बच्चे विद्यालय जाते हैं उन्हें गणवेश देता है।
सः अल्पं वदति ।
= वह कम बोलता है ।
सः अल्पेन एव वार्तां समापयति।
= वह थोड़े में बात समाप्त करता है।
अचिरेण एव सः भोजनं समापयति।
= थोड़े में ही वह भोजन समाप्त करता है।
शिखा चलचित्रागारं गच्छति।
= शिखा थियेटर जाती है।
स्तोकमेव चलचित्रं दृष्ट्वा बहिः आगच्छति।
= थोड़ी ही फ़िल्म देखकर बाहर आ जाती है।
तद् चलचित्रं तस्यै न अरोचत।
= वो फ़िल्म उसे पसंद नहीं आई।
शंकराचार्यः अल्पमेव अजीवत्।
= शकराचार्य जी थोड़ा ही जिये।
तस्याः पार्श्वे स्तोकमेव धनम् अस्ति।
= उसके पास थोड़ा ही धन है।
स्तोकेन धनेन सः जीवनं यापयति।
= थोड़े ही धन से वह जीवन बिताता है।
प्रतिदिनं स्वल्पं स्वल्पं धनं सञ्चयतु , धनं वर्धिष्यते।
= प्रतिदिन थोड़ा थोड़ा धन इकट्ठा करिये धन बढ़ेगा।
#Vakyabhyas
June 18, 2021
नमः सर्वेभ्यः
Samskritha Bharathi’s
(परिचयः) Parichayaha Exam Preparation (Level 2) crash Course
On 20.06.2021, 27.06.2021, 04.07.2021, 11.07.2021, 18.07.2021 (Five Sundays) from 4.30 to 5.30 pm
GoogleMeet id
https://meet.google.com/psv-gkyq-kuj
वयं सर्वे मिलित्वा कुर्मः
सर्वे आगच्छन्तु, अन्यान् अपि आह्वयन्तु
Samskritha Bharathi’s
(परिचयः) Parichayaha Exam Preparation (Level 2) crash Course
On 20.06.2021, 27.06.2021, 04.07.2021, 11.07.2021, 18.07.2021 (Five Sundays) from 4.30 to 5.30 pm
GoogleMeet id
https://meet.google.com/psv-gkyq-kuj
वयं सर्वे मिलित्वा कुर्मः
सर्वे आगच्छन्तु, अन्यान् अपि आह्वयन्तु
Google
Real-time meetings by Google. Using your browser, share your video, desktop, and presentations with teammates and customers.
June 18, 2021
श्रीमान्
के.एस् सुदर्शनवर्यस्य (कुप्पहळ्ळी सीतारामय्य सुदर्शनः) जन्म १९३१
तमवर्षस्य जूनमासस्य १८ दिनाङ्के इदानीन्तनछत्तीसगढ़प्रदेशस्य रायपुरे
अभवत् । एतेषां कुटुम्बीयाः मूलतः कर्णाटकीयाः
। मध्यप्रदेशस्य सागरविश्वविद्यालयतः अभियान्त्रिकीं पदवीं
प्राप्य स्वस्य विद्याभ्यासानन्तरं रा.स्व.सङ्घस्य प्रचारकः सन् देशसेवाम्
आरब्धवान् । राष्ट्रियस्वयंसेवकसङ्घस्य पञ्चमः सरसङ्घचालकः आसीत्
(२०००तः २००९ पर्यन्तम् )। एषः स्वस्य ८१तमे वर्षे जन्मस्थाने रायपुरे
सेप्टेम्बर् १५ दिनाङ्के विधिवशः अभवत् ।🙏🏼
June 18, 2021
अस्माकं
मस्तिष्के सन्ति 100000000000 (शत बिल्लियन्) तान्त्रिका-कोषिकाः
(न्यूरॉन्ज़)। तेषु प्रत्येका कोषिका 60,000 अन्यान् तान्त्रिका-कोषिका सह
साइनैप्स इत्याख्येन संयोगेन सम्बन्द्धाः सन्ति। कल्पना कुर्वन्तु। समस्तम्
6000000000000000 सम्पर्क-बिन्दवः।
यद्मात्रं वयं मस्तिष्कम् उपयोगम् कुर्मः तद्मात्रं एषाः सम्पर्क-बिन्दवः सम्यक् कार्यं कुर्वन्ति।
अतः यदि वयम् संस्कृत-श्लोकान् मन्त्राणि-स्तोत्राणि च अल्पायु-शिशुभ्यः (3 वयसि आरभ्य) स्मरणं कारयित्वा ते च प्रतिदिनं तान् उच्चरन्ति तदा तेषां स्मरणशक्तिः संवर्धयिष्यते। तथा च यदि वयं तेैः सह अन्याभिः भाषाभिः सहितं संस्कृते संवादं कुर्मः, तदा तेषां बुद्धि-वर्धनाय सहायकः भविष्यति।
वृद्धाः अपि यदि संस्कृत-श्लोकान् स्मरणं कृत्वा यदा-कदा उच्चरन्ति, तदा पार्किंसन्ज़ ऐल्जमइर्ज दृशाः रोगाः समीपमेव न आगच्छन्ति।
यद्मात्रं वयं मस्तिष्कम् उपयोगम् कुर्मः तद्मात्रं एषाः सम्पर्क-बिन्दवः सम्यक् कार्यं कुर्वन्ति।
अतः यदि वयम् संस्कृत-श्लोकान् मन्त्राणि-स्तोत्राणि च अल्पायु-शिशुभ्यः (3 वयसि आरभ्य) स्मरणं कारयित्वा ते च प्रतिदिनं तान् उच्चरन्ति तदा तेषां स्मरणशक्तिः संवर्धयिष्यते। तथा च यदि वयं तेैः सह अन्याभिः भाषाभिः सहितं संस्कृते संवादं कुर्मः, तदा तेषां बुद्धि-वर्धनाय सहायकः भविष्यति।
वृद्धाः अपि यदि संस्कृत-श्लोकान् स्मरणं कृत्वा यदा-कदा उच्चरन्ति, तदा पार्किंसन्ज़ ऐल्जमइर्ज दृशाः रोगाः समीपमेव न आगच्छन्ति।
June 18, 2021
*हितोपदेशः-HITOPADESHAH*
मूलं भुजङ्गैः कुसुमानि भृङ्गैः ।
शाखाः प्लवङ्गैः शिखराणि भल्लैः ।।
नास्त्येव तच्चन्दनपादपस्य ।
यन्नाश्रितं दुष्टतरैश्च हिंस्रैः ।। 396/149 ।।
अर्थः-
चंदन के वृक्ष के जड विषभरित सर्पों से, फूल भँवरों से, शाखायें बंदरों से तथा चोटियाँ नुकीलें भल्लों से भरे रहते हैं । उस चंदन के वृक्ष का ऐसा कोई भी अंग नहीं है जो दुष्ट और हिंसक वस्तुओं से न भरा हो ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಮೂಲಂ ಭುಜಂಗೈಃ ಕುಸುಮಾನಿ ಭೃಂಗೈಃ |
ಶಾಖಾಃ ಪ್ಲವಂಗೈಃ ಶಿಖರಾಣಿ ಭಲ್ಲೈಃ ||
ನಾಸ್ತ್ಯೇವ ತಚ್ಚಂದನಪಾದಪಸ್ಯ |
ಯನ್ನಾಶ್ರಿತಂ ದುಷ್ಟತರೈಶ್ಚ ಹಿಂಸ್ರೈಃ || 396/149 ||
ಚಂದನವೃಕ್ಷಗಳ ಬೇರಿನ ಭಾಗವು ವಿಷಭರಿತ ಸರ್ಪಗಳಿಂದಲೂ, ಪುಷ್ಪಗಳು ಭೃಂಗಗಳಿಂದಲೂ, ಟೊಂಗೆಗಳು ಮಂಗಗಳಿಂದಲೂ ಹಾಗೂ ಶಿಖರ ಅಥವಾ ತುದಿಗಳು ಚೂಪಾದ ಈಟಿಗಳಿಂದಲೂ ತುಂಬಿರುತ್ತವೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಚಂದನವೃಕ್ಷದ ಯಾವ ಒಂದು ಅಂಗವೂ ಕೂಡ ಹಿಂಸ್ರ ಹಾಗೂ ದುಷ್ಟತರವಾದವುಗಳಿಂದ ರಹಿತವಾದುದು ಇಲ್ಲವೇ ಇಲ್ಲ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
mUlam bhujangaih kusumAni bhrungaih |
shAkhAh plavangaih shikharANi bhallaih ||
nAstyEva tachchandanapAdapasya |
yannAshritam duShTataraishcha himsraih || 396/149 ||
MEANING:-
The base of sandal wood tree is surrounded by the poisonous serpents, the flowers are full of bees, the branches are crowded with monkeys and the peaks are with spears. There is no part of that tree which is not covered by the cruel and wild beings.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
मूलं भुजङ्गैः कुसुमानि भृङ्गैः ।
शाखाः प्लवङ्गैः शिखराणि भल्लैः ।।
नास्त्येव तच्चन्दनपादपस्य ।
यन्नाश्रितं दुष्टतरैश्च हिंस्रैः ।। 396/149 ।।
अर्थः-
चंदन के वृक्ष के जड विषभरित सर्पों से, फूल भँवरों से, शाखायें बंदरों से तथा चोटियाँ नुकीलें भल्लों से भरे रहते हैं । उस चंदन के वृक्ष का ऐसा कोई भी अंग नहीं है जो दुष्ट और हिंसक वस्तुओं से न भरा हो ।
ॐ नमो भगवते हयास्याय ।।
ಮೂಲಂ ಭುಜಂಗೈಃ ಕುಸುಮಾನಿ ಭೃಂಗೈಃ |
ಶಾಖಾಃ ಪ್ಲವಂಗೈಃ ಶಿಖರಾಣಿ ಭಲ್ಲೈಃ ||
ನಾಸ್ತ್ಯೇವ ತಚ್ಚಂದನಪಾದಪಸ್ಯ |
ಯನ್ನಾಶ್ರಿತಂ ದುಷ್ಟತರೈಶ್ಚ ಹಿಂಸ್ರೈಃ || 396/149 ||
ಚಂದನವೃಕ್ಷಗಳ ಬೇರಿನ ಭಾಗವು ವಿಷಭರಿತ ಸರ್ಪಗಳಿಂದಲೂ, ಪುಷ್ಪಗಳು ಭೃಂಗಗಳಿಂದಲೂ, ಟೊಂಗೆಗಳು ಮಂಗಗಳಿಂದಲೂ ಹಾಗೂ ಶಿಖರ ಅಥವಾ ತುದಿಗಳು ಚೂಪಾದ ಈಟಿಗಳಿಂದಲೂ ತುಂಬಿರುತ್ತವೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಚಂದನವೃಕ್ಷದ ಯಾವ ಒಂದು ಅಂಗವೂ ಕೂಡ ಹಿಂಸ್ರ ಹಾಗೂ ದುಷ್ಟತರವಾದವುಗಳಿಂದ ರಹಿತವಾದುದು ಇಲ್ಲವೇ ಇಲ್ಲ.
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ಹಯಾಸ್ಯಾಯ ||
mUlam bhujangaih kusumAni bhrungaih |
shAkhAh plavangaih shikharANi bhallaih ||
nAstyEva tachchandanapAdapasya |
yannAshritam duShTataraishcha himsraih || 396/149 ||
MEANING:-
The base of sandal wood tree is surrounded by the poisonous serpents, the flowers are full of bees, the branches are crowded with monkeys and the peaks are with spears. There is no part of that tree which is not covered by the cruel and wild beings.
Om namO bhagavatE hayAsyAya //
June 18, 2021
संस्कृत संवादः । Sanskrit Samvadah pinned «नमः
सर्वेभ्यः Samskritha Bharathi’s (परिचयः) Parichayaha Exam Preparation
(Level 2) crash Course On 20.06.2021, 27.06.2021, 04.07.2021,
11.07.2021, 18.07.2021 (Five Sundays) from 4.30 to 5.30 pm GoogleMeet id
https://meet.google.com/psv-gkyq-kuj वयं सर्वे…»
June 18, 2021
एकः आपणिकः गृहं गत्वा स्वपत्नीम् उक्तवान् अयि शृणोतु! अहं बुभुक्षितः अस्मि अतः शीघ्रं मह्यं भोजनं ददातु!
गृहिणी उक्तवती- मम महती शिरोवेदना बाधते! अहं किञ्चित् विश्रामं कुर्वती अस्मि!
कृपया भवान् स्वयमेव पात्रात् अन्नं निष्कास्य खादतु, व्यञ्जनम् अपिच भर्जकानि अपि सन्ति!
आपणिकः इत्युक्ते तस्याः पतिः उक्तवान्- अहो एवं वा! अहं तु चिन्तितवान् यत् शीघ्रं भोजनं समाप्य भवत्याः सह विपणीम् गत्वा वस्त्राणि क्रेष्यामि इति!
परन्तु भवत्याः तु शिरोवेदना अस्ति अतः अद्य तु न भविष्यति!
तदा झटिति सा उत्थाय उक्तवती- अहो अस्तु अस्तु इदानीमेव भवत्कृते अहं भोजनं आनयामि अहं तु केवलं विनोदाय एव उक्तवती आसम्!
मम शिरोवेदना नास्ति!
😁🤣😆😂😁😆😂🤣
#hasya
गृहिणी उक्तवती- मम महती शिरोवेदना बाधते! अहं किञ्चित् विश्रामं कुर्वती अस्मि!
कृपया भवान् स्वयमेव पात्रात् अन्नं निष्कास्य खादतु, व्यञ्जनम् अपिच भर्जकानि अपि सन्ति!
आपणिकः इत्युक्ते तस्याः पतिः उक्तवान्- अहो एवं वा! अहं तु चिन्तितवान् यत् शीघ्रं भोजनं समाप्य भवत्याः सह विपणीम् गत्वा वस्त्राणि क्रेष्यामि इति!
परन्तु भवत्याः तु शिरोवेदना अस्ति अतः अद्य तु न भविष्यति!
तदा झटिति सा उत्थाय उक्तवती- अहो अस्तु अस्तु इदानीमेव भवत्कृते अहं भोजनं आनयामि अहं तु केवलं विनोदाय एव उक्तवती आसम्!
मम शिरोवेदना नास्ति!
😁🤣😆😂😁😆😂🤣
#hasya
June 18, 2021
June 18, 2021
June 18, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - नवमी शाम 06:45 तक तत्पश्चात दशमी
⛅ दिनांक - 19 जून 2021
⛅ दिन - शनिवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - ज्येष्ठ
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - हस्त रात्रि 09:29 तक तत्पश्चात चित्रा
⛅ योग - वरीयान् रात्रि 12:06 तक तत्पश्चात परिघ
⛅ राहुकाल - सुबह 09:19 से सुबह 10:59 तक
⛅ सूर्योदय - 05:58
⛅ सूर्यास्त - 19:21
⛅ दिशाशूल - पूर्व दिशा में
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - नवमी शाम 06:45 तक तत्पश्चात दशमी
⛅ दिनांक - 19 जून 2021
⛅ दिन - शनिवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - ज्येष्ठ
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - हस्त रात्रि 09:29 तक तत्पश्चात चित्रा
⛅ योग - वरीयान् रात्रि 12:06 तक तत्पश्चात परिघ
⛅ राहुकाल - सुबह 09:19 से सुबह 10:59 तक
⛅ सूर्योदय - 05:58
⛅ सूर्यास्त - 19:21
⛅ दिशाशूल - पूर्व दिशा में
June 18, 2021
June 18, 2021
https://youtu.be/FHtDhiCO3SE
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
YouTube
वार्ता: संंस्कृत में समाचार | 19/6/2021
June 18, 2021
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
June 18, 2021
June 18, 2021
🍃 भारमा कुदशाकेन आशराधीकुहकेन हा।
चारुधीवनपालोक्या वैदेही महिता हृता ॥ २२ ॥
🔸लक्ष्मी जैसी तेजस्वी का, अंत समय आसन्न होने के कारण नीच दुष्ट छली नीच राक्षस (रावण) द्वारा, उच्च विचारों वाले वनदेवताओं के सामने ही उस सर्वपूजिता सीता का अपहरण कर लिया गया।
🍃 ताः हृताः हि महीदेव ऐक्य अलोपन धीरुचा।
हानकेह कुधीराशा नाकेशा अदकुमारभाः ॥ २२॥
🔸तब, एक ब्राह्मण की मैत्री से उस लुप्त अविनाशी, चिरस्थायी ज्ञान व तेज को पुनर्प्राप्त कर नाकेश (स्वर्गराज, इंद्र) – जिनकी इच्छा पलायन करने वाले देवताओं की रक्षा करने की थी – ने आकुल कुमार प्रद्युम्न का प्रताप हर लिया।
#Viloma_Kavya
चारुधीवनपालोक्या वैदेही महिता हृता ॥ २२ ॥
🔸लक्ष्मी जैसी तेजस्वी का, अंत समय आसन्न होने के कारण नीच दुष्ट छली नीच राक्षस (रावण) द्वारा, उच्च विचारों वाले वनदेवताओं के सामने ही उस सर्वपूजिता सीता का अपहरण कर लिया गया।
विलोम श्लोक :—
🍃 ताः हृताः हि महीदेव ऐक्य अलोपन धीरुचा।
हानकेह कुधीराशा नाकेशा अदकुमारभाः ॥ २२॥
🔸तब, एक ब्राह्मण की मैत्री से उस लुप्त अविनाशी, चिरस्थायी ज्ञान व तेज को पुनर्प्राप्त कर नाकेश (स्वर्गराज, इंद्र) – जिनकी इच्छा पलायन करने वाले देवताओं की रक्षा करने की थी – ने आकुल कुमार प्रद्युम्न का प्रताप हर लिया।
#Viloma_Kavya
June 18, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ पंचदशः अध्याय
♦️श्लोक :- १६
पीतः क्रुद्धेन तातश्चरणतलहतो वल्लभो येन रोषाद् आबाल्याद्विप्रवयैः स्ववदनविवरे धार्यते वैरिणी मे।
गेहं मे छेदयन्ति प्रतिदिवसमुमाकान्तपूजानिमित्तं तस्माति खिन्ना सदाहं द्विजकुलनिलयं नाथ! युक्तं त्यजामि।।१६।।
♦️भावार्थ -- हे भगवान् विष्णु, मेरे स्वामी, मै ब्राह्मणों के घर में इस लिए नहीं रहती क्यों कि.. अगस्त्य ऋषि ने गुस्से में समुद्र को ( जो मेरे पिता है) पी लिया। भृगु मुनि ने आपकी छाती पर लात मारी। ब्राह्मणों को पढ़ने में बहुत आनंद आता है और वे मेरी जो स्पर्धक है उस सरस्वती की हरदम कृपा चाहते हैं और वे रोज कमल के फूल को जो मेरा निवास है जलाशय से निकलते है और भगवान् शिव की पूजा करते हैं।
#Chanakya
✒️ पंचदशः अध्याय
♦️श्लोक :- १६
पीतः क्रुद्धेन तातश्चरणतलहतो वल्लभो येन रोषाद् आबाल्याद्विप्रवयैः स्ववदनविवरे धार्यते वैरिणी मे।
गेहं मे छेदयन्ति प्रतिदिवसमुमाकान्तपूजानिमित्तं तस्माति खिन्ना सदाहं द्विजकुलनिलयं नाथ! युक्तं त्यजामि।।१६।।
♦️भावार्थ -- हे भगवान् विष्णु, मेरे स्वामी, मै ब्राह्मणों के घर में इस लिए नहीं रहती क्यों कि.. अगस्त्य ऋषि ने गुस्से में समुद्र को ( जो मेरे पिता है) पी लिया। भृगु मुनि ने आपकी छाती पर लात मारी। ब्राह्मणों को पढ़ने में बहुत आनंद आता है और वे मेरी जो स्पर्धक है उस सरस्वती की हरदम कृपा चाहते हैं और वे रोज कमल के फूल को जो मेरा निवास है जलाशय से निकलते है और भगवान् शिव की पूजा करते हैं।
#Chanakya
June 18, 2021
June 19, 2021
ओ३म्
संस्कृत वाक्याभ्यासः
कांची भगिनी प्रतिदिनं मिलति।
= कांची बहन प्रतिदिन मिलती है।
यदा मां पश्यति तदा स्वं कार्यं स्थगयति।
= जब मुझे देखती है तब अपना काम रोक देती है।
स्वं कार्यं स्थगयित्वा मां “नमस्ते” इति वदति।
= अपना काम छोड़ के मुझे नमस्ते बोलती है।
मां नमस्करोति।
= मुझे नमस्कार करती है।
कांची नगरसेविका अस्ति।
= कांची नगरसेविका है।
सा मार्गे स्वच्छतां करोति।
= वह रास्ते में स्वच्छता करती है।
तस्याः हस्ते सम्मार्जकं भवति।
= उसके हाथ में झाड़ू होती है।
सा मार्गं मार्जयति।
= वह रास्ता साफ करती है।
अवकरं पात्रे स्थापयति।
= कचरा डब्बे में डालती है।
यदाकदा अहं तां चायं पाययामि।
= कभी कभी मैं उसे चाय पिलाता हूँ।
वर्षे एकवारं तस्यै शाटिकां ददामि।
= वर्ष में एकबार साड़ी देता हूँ।
सा प्रसन्ना भवति।
= वह प्रसन्न होती है।
ओ३म्
संस्कृत वाक्याभ्यासः
ह्यः जसवंतस्य जन्मदिनम् आसीत्।
= कल जसवंत का जन्मदिन था।
सः सर्वेभ्यः मिष्ठान्नं अखादयत्।
= उसने सबको मिठाई खिलाई।
सर्वे स्वल्पम् एव खादितवन्तः।
= सभी ने थोड़ी ही खाई।
जयदीपाय मिष्ठान्नं दत्तवान्।
= जयदीप को मिठाई दी।
जयदीपः अवदत् – न मम शरीरे मेदसारः अवर्धत।
= जयदीप बोला – नहीं मेरे शरीर में कोलेस्ट्रॉल बढ़ गया है।
जसवन्तः हिमायै मिष्ठान्नं दत्तवान्।
= जसवंत ने हिमा को मिठाई दी।
हिमा अवदत् – अहम् अपथ्ये अस्मि।
= हिमा बोली – मैं डाइटिंग में हूँ।
जोसेफ उक्तवान् – मम तु मधुप्रमेहः अस्ति।
= जोसेफ बोला – मुझे तो मधुमेह है।
नम्या उक्तवती – अहम् अधिकं मिष्ठान्नं न खादामि।
= नम्या बोली – मैं अधिक मीठा नहीं खाती हूँ।
अन्यथा अम्लं वर्धते।
= नहीं तो अम्ल बढ़ता है।
जसवन्तः श्रमिकाय मिष्टान्नं दत्तवान् ।
= जसवंत ने मजदूर को मिठाई दी ।
श्रमिकः प्रेम्णा खादितवान्।
= मजदूर प्रेम से खा गया।
श्रमिकः पृष्टवान् – इतोsपि अस्ति वा ?
= मजदूर ने पूछा – और है क्या ?
ओ३म्
संस्कृत वाक्याभ्यासः
रेलमार्गस्य उपरि सेतुः निर्मीयते स्म।
= रेल लाइन के ऊपर पुल बन रहा था।
सर्वेषां सुखार्थं सेतुः निर्मीयते स्म।
= सबके सुख के लिये पुल बन रहा था।
निर्माता अर्धमेव निर्माणं कृतवान्।
= निर्माता ने आधा ही निर्माण किया।
सः अर्धमेव त्यक्त्वा गतवान्।
= वो आधा ही छोड़ कर चला गया।
सर्वे श्रमिकाः अपि गतवन्तः।
= सारे श्रमिक भी चले गए।
सर्वे अभियन्तारः अपि अन्यत्र गतवन्तः।
= सारे इंजीनियर भी कहीं और चले गए।
अधुना सेतुना विना जनाः कष्टम् अनुभवन्ति।
= अब पुल के बिना लोग कष्ट अनुभव कर रहे हैं।
यदा रेलयानम् आगच्छति तदा द्वारं पिधीयते।
= जब रेल आती है तब द्वार बंद किया जाता है।
सर्वाणि यानानि रेलमार्गम् उभयतः तिष्ठन्ति।
= सभी वाहन रेल लाइन के दोनों ओर खड़े हो जाते हैं।
सर्वेषां यानेभ्यः धूम्रः निस्सरति।
= सभी के वाहन से धुँआ निकलता है।
कोsपि यानयन्त्रं न पिधायति।
= कोई भी इंजिन बन्द नहीं करता है।
तेन वायुप्रदूषणम् अपि भवति।
= उससे वायुप्रदूषण भी होता है।
ओ३म्
संस्कृत वाक्याभ्यासः
तत्र सम्मर्दः किमर्थम् अस्ति ?
= वहाँ भीड़ क्यों है ?
न जानामि ।
= नहीं जानता / जानती हूँ।
चलतु , पश्यावः ।
= चलिये , देखते हैं।
ओह … अत्र तु द्वन्द्वं भवति।
= ओह … यहाँ तो झगड़ा हो रहा है।
परस्परं मारयतः ।
= एकदूसरे को मार रहे हैं।
अहं द्वौ मोचयामि।
= मैं दोनों को छुड़ाता हूँ।
विरमताम्
= आप दोनों रुकिये।
किमर्थं कलहं कुरुतः ?
= क्यों लड़ रहे हैं दोनों ?
शान्तौ भवताम्
= दोनों शान्त हो जाइये।
द्वन्द्वेन द्वयोः हानिः भविष्यति।
= लड़ाई से दोनों की हानि होगी।
* अहं जलं पाययामि।
= मैं पानी पीलता / पिलाती हूँ।
अधुना द्वन्द्वं समाप्तं जातम् ।
= अब लड़ाई बन्द हो गई।
ओ३म्
संस्कृत वाक्याभ्यासः
अद्य रविवासरे स्वामी शान्तानन्दः मिलितवान्।
= आज रविवार को स्वामी शान्तानन्द जी मिले।
ह्यः प्रभाकरः मिलितवान्।
= कल प्रभाकर जी मिले।
परह्यः सुवर्णा भगिनी मिलितवती।
= परसों सुवर्णा बहन मिली थीं।
सर्वे ध्यानस्य विषये एव उक्तवन्तः ।
= सभी ध्यान के विषय पर बोले ।
श्वः दीपांशु: मेलिष्यति।
= कल दीपांशु जी मिलेंगे
परश्वः प्रियंवदा मेलिष्यति।
= परसों प्रियंवदा जी मिलेंगी।
प्रपरश्वः ब्रह्मचारी अरुणः मेलिष्यति।
= परसों ब्रह्मचारी अरुण जी मिलेंगे।
सर्वे ध्यानस्य विषये एव वदिष्यन्ति।
= सभी ध्यान के विषय पर बोलेंगे।
अद्य ध्यानम् ।
ह्यः , परह्यः , प्रपरह्यः ध्यानम् ।
श्वः ध्यानम्
परश्वः ध्यानम् ,
प्रपरश्वः ध्यानम्
#Vakyabhyas
संस्कृत वाक्याभ्यासः
कांची भगिनी प्रतिदिनं मिलति।
= कांची बहन प्रतिदिन मिलती है।
यदा मां पश्यति तदा स्वं कार्यं स्थगयति।
= जब मुझे देखती है तब अपना काम रोक देती है।
स्वं कार्यं स्थगयित्वा मां “नमस्ते” इति वदति।
= अपना काम छोड़ के मुझे नमस्ते बोलती है।
मां नमस्करोति।
= मुझे नमस्कार करती है।
कांची नगरसेविका अस्ति।
= कांची नगरसेविका है।
सा मार्गे स्वच्छतां करोति।
= वह रास्ते में स्वच्छता करती है।
तस्याः हस्ते सम्मार्जकं भवति।
= उसके हाथ में झाड़ू होती है।
सा मार्गं मार्जयति।
= वह रास्ता साफ करती है।
अवकरं पात्रे स्थापयति।
= कचरा डब्बे में डालती है।
यदाकदा अहं तां चायं पाययामि।
= कभी कभी मैं उसे चाय पिलाता हूँ।
वर्षे एकवारं तस्यै शाटिकां ददामि।
= वर्ष में एकबार साड़ी देता हूँ।
सा प्रसन्ना भवति।
= वह प्रसन्न होती है।
ओ३म्
संस्कृत वाक्याभ्यासः
ह्यः जसवंतस्य जन्मदिनम् आसीत्।
= कल जसवंत का जन्मदिन था।
सः सर्वेभ्यः मिष्ठान्नं अखादयत्।
= उसने सबको मिठाई खिलाई।
सर्वे स्वल्पम् एव खादितवन्तः।
= सभी ने थोड़ी ही खाई।
जयदीपाय मिष्ठान्नं दत्तवान्।
= जयदीप को मिठाई दी।
जयदीपः अवदत् – न मम शरीरे मेदसारः अवर्धत।
= जयदीप बोला – नहीं मेरे शरीर में कोलेस्ट्रॉल बढ़ गया है।
जसवन्तः हिमायै मिष्ठान्नं दत्तवान्।
= जसवंत ने हिमा को मिठाई दी।
हिमा अवदत् – अहम् अपथ्ये अस्मि।
= हिमा बोली – मैं डाइटिंग में हूँ।
जोसेफ उक्तवान् – मम तु मधुप्रमेहः अस्ति।
= जोसेफ बोला – मुझे तो मधुमेह है।
नम्या उक्तवती – अहम् अधिकं मिष्ठान्नं न खादामि।
= नम्या बोली – मैं अधिक मीठा नहीं खाती हूँ।
अन्यथा अम्लं वर्धते।
= नहीं तो अम्ल बढ़ता है।
जसवन्तः श्रमिकाय मिष्टान्नं दत्तवान् ।
= जसवंत ने मजदूर को मिठाई दी ।
श्रमिकः प्रेम्णा खादितवान्।
= मजदूर प्रेम से खा गया।
श्रमिकः पृष्टवान् – इतोsपि अस्ति वा ?
= मजदूर ने पूछा – और है क्या ?
ओ३म्
संस्कृत वाक्याभ्यासः
रेलमार्गस्य उपरि सेतुः निर्मीयते स्म।
= रेल लाइन के ऊपर पुल बन रहा था।
सर्वेषां सुखार्थं सेतुः निर्मीयते स्म।
= सबके सुख के लिये पुल बन रहा था।
निर्माता अर्धमेव निर्माणं कृतवान्।
= निर्माता ने आधा ही निर्माण किया।
सः अर्धमेव त्यक्त्वा गतवान्।
= वो आधा ही छोड़ कर चला गया।
सर्वे श्रमिकाः अपि गतवन्तः।
= सारे श्रमिक भी चले गए।
सर्वे अभियन्तारः अपि अन्यत्र गतवन्तः।
= सारे इंजीनियर भी कहीं और चले गए।
अधुना सेतुना विना जनाः कष्टम् अनुभवन्ति।
= अब पुल के बिना लोग कष्ट अनुभव कर रहे हैं।
यदा रेलयानम् आगच्छति तदा द्वारं पिधीयते।
= जब रेल आती है तब द्वार बंद किया जाता है।
सर्वाणि यानानि रेलमार्गम् उभयतः तिष्ठन्ति।
= सभी वाहन रेल लाइन के दोनों ओर खड़े हो जाते हैं।
सर्वेषां यानेभ्यः धूम्रः निस्सरति।
= सभी के वाहन से धुँआ निकलता है।
कोsपि यानयन्त्रं न पिधायति।
= कोई भी इंजिन बन्द नहीं करता है।
तेन वायुप्रदूषणम् अपि भवति।
= उससे वायुप्रदूषण भी होता है।
ओ३म्
संस्कृत वाक्याभ्यासः
तत्र सम्मर्दः किमर्थम् अस्ति ?
= वहाँ भीड़ क्यों है ?
न जानामि ।
= नहीं जानता / जानती हूँ।
चलतु , पश्यावः ।
= चलिये , देखते हैं।
ओह … अत्र तु द्वन्द्वं भवति।
= ओह … यहाँ तो झगड़ा हो रहा है।
परस्परं मारयतः ।
= एकदूसरे को मार रहे हैं।
अहं द्वौ मोचयामि।
= मैं दोनों को छुड़ाता हूँ।
विरमताम्
= आप दोनों रुकिये।
किमर्थं कलहं कुरुतः ?
= क्यों लड़ रहे हैं दोनों ?
शान्तौ भवताम्
= दोनों शान्त हो जाइये।
द्वन्द्वेन द्वयोः हानिः भविष्यति।
= लड़ाई से दोनों की हानि होगी।
* अहं जलं पाययामि।
= मैं पानी पीलता / पिलाती हूँ।
अधुना द्वन्द्वं समाप्तं जातम् ।
= अब लड़ाई बन्द हो गई।
ओ३म्
संस्कृत वाक्याभ्यासः
अद्य रविवासरे स्वामी शान्तानन्दः मिलितवान्।
= आज रविवार को स्वामी शान्तानन्द जी मिले।
ह्यः प्रभाकरः मिलितवान्।
= कल प्रभाकर जी मिले।
परह्यः सुवर्णा भगिनी मिलितवती।
= परसों सुवर्णा बहन मिली थीं।
सर्वे ध्यानस्य विषये एव उक्तवन्तः ।
= सभी ध्यान के विषय पर बोले ।
श्वः दीपांशु: मेलिष्यति।
= कल दीपांशु जी मिलेंगे
परश्वः प्रियंवदा मेलिष्यति।
= परसों प्रियंवदा जी मिलेंगी।
प्रपरश्वः ब्रह्मचारी अरुणः मेलिष्यति।
= परसों ब्रह्मचारी अरुण जी मिलेंगे।
सर्वे ध्यानस्य विषये एव वदिष्यन्ति।
= सभी ध्यान के विषय पर बोलेंगे।
अद्य ध्यानम् ।
ह्यः , परह्यः , प्रपरह्यः ध्यानम् ।
श्वः ध्यानम्
परश्वः ध्यानम् ,
प्रपरश्वः ध्यानम्
#Vakyabhyas
June 19, 2021
अद्य एषानां जन्मदिनम्🥳
काजल् अगरवाल् एषा एका चलच्चित्रक्षेत्रे अभिनेत्री वर्तते ।
सलमान रश्दी (१९४७ - ) मुम्बई-नगरे जात:। स: एक: प्रतिभाशाली लेखक: अस्ति।
अङ्ग सान् सू की (Aung San Suu Kyi) बर्मादेशस्य विरोधपक्षस्य नायिका अस्ति। सामाजिकसामरस्यविषये आग्रहवती एषा भारतस्य अभिमानिनी अस्ति। अङ्ग् सान्सन् सू कि एषा "मयन्मार् देशस्य न्याषनल् लीग् फार् डेमोक्रसिपक्षस्य" प्रसिद्धा नायिका । माहात्मा गान्धिमहोदयस्य अहिंसातत्वेन प्रभाविता एषा । २२ वार्षाणि एषा गृहबन्धने आसीत् । १९८९तमे वर्षे जुलाय्मासस्य २० दिनाङ्कतः २०१० तमे वर्षे नवेम्बर्मासस्य १३ दिनाङ्कपर्यन्तं गृहबन्धने आसीत् । सर्वाधिकारस्य विरुद्धं विरोधं कुर्वती एषा सामाजोन्मुखा सञ्जाता ।
काजल् अगरवाल् एषा एका चलच्चित्रक्षेत्रे अभिनेत्री वर्तते ।
सलमान रश्दी (१९४७ - ) मुम्बई-नगरे जात:। स: एक: प्रतिभाशाली लेखक: अस्ति।
अङ्ग सान् सू की (Aung San Suu Kyi) बर्मादेशस्य विरोधपक्षस्य नायिका अस्ति। सामाजिकसामरस्यविषये आग्रहवती एषा भारतस्य अभिमानिनी अस्ति। अङ्ग् सान्सन् सू कि एषा "मयन्मार् देशस्य न्याषनल् लीग् फार् डेमोक्रसिपक्षस्य" प्रसिद्धा नायिका । माहात्मा गान्धिमहोदयस्य अहिंसातत्वेन प्रभाविता एषा । २२ वार्षाणि एषा गृहबन्धने आसीत् । १९८९तमे वर्षे जुलाय्मासस्य २० दिनाङ्कतः २०१० तमे वर्षे नवेम्बर्मासस्य १३ दिनाङ्कपर्यन्तं गृहबन्धने आसीत् । सर्वाधिकारस्य विरुद्धं विरोधं कुर्वती एषा सामाजोन्मुखा सञ्जाता ।
June 19, 2021
June 19, 2021
चित्रनिर्देशकः – इदानीं भवता प्रासादस्य दशमाट्टतः अधः पतनीयम् ।
अभिनेता – (सशङ्कम्) यदि मम शरीरे आघातः अथवा मरणं भवेच्चेत् ?
निर्देशकः – तत्र न कापि चिन्ता, कारणम् एतत् चलचित्रस्य अन्तिमं दृश्यमस्ति । 😝
— नारदः ।
😁🤣😆😂😁😆😂🤣
#hasya
अभिनेता – (सशङ्कम्) यदि मम शरीरे आघातः अथवा मरणं भवेच्चेत् ?
निर्देशकः – तत्र न कापि चिन्ता, कारणम् एतत् चलचित्रस्य अन्तिमं दृश्यमस्ति । 😝
— नारदः ।
😁🤣😆😂😁😆😂🤣
#hasya
June 19, 2021
June 19, 2021
June 19, 2021
June 19, 2021
June 19, 2021
अन्टोणियो गुट्टरसः पुनरपि यू एन् सचिवमुख्यः।
न्यूयोर्क्> संयुक्तराष्ट्रसभायाः सचिवमुख्यरूपेण अन्टोणियो गुट्टरसः द्वितीयवारमपि पदं स्वीकृतवान्। गतदिने रक्षासमित्याः उपवेशने ऐककण्ठ्येन आसीत्तस्य चयनम्।
पोर्चुगलराष्ट्रस्य प्रधानमन्त्रिपदे विराजितः गुट्टरसः २००५ तः २०१५ पर्यन्तं यू एन् अभयार्थिक्षेमसंस्थायाः अधिकारी आसीत्। तदनन्तरं सः संयुक्तराष्ट्रसभायाः सचिवमुख्यरूपेण अवरोधितः। बृहद् वा लघु वा सर्वेषां राष्ट्राणां मिथः विश्वासं सौहृदं च संवर्धयितुम् सर्वं करिष्यामीति द्वतीयवारस्थानलब्ध्यनन्तरं तेन प्रोक्तम्।
~ संप्रति वार्ता
अन्टोणियो गुट्टरसः पुनरपि यू एन् सचिवमुख्यः।
न्यूयोर्क्> संयुक्तराष्ट्रसभायाः सचिवमुख्यरूपेण अन्टोणियो गुट्टरसः द्वितीयवारमपि पदं स्वीकृतवान्। गतदिने रक्षासमित्याः उपवेशने ऐककण्ठ्येन आसीत्तस्य चयनम्।
पोर्चुगलराष्ट्रस्य प्रधानमन्त्रिपदे विराजितः गुट्टरसः २००५ तः २०१५ पर्यन्तं यू एन् अभयार्थिक्षेमसंस्थायाः अधिकारी आसीत्। तदनन्तरं सः संयुक्तराष्ट्रसभायाः सचिवमुख्यरूपेण अवरोधितः। बृहद् वा लघु वा सर्वेषां राष्ट्राणां मिथः विश्वासं सौहृदं च संवर्धयितुम् सर्वं करिष्यामीति द्वतीयवारस्थानलब्ध्यनन्तरं तेन प्रोक्तम्।
~ संप्रति वार्ता
June 19, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - दशमी शाम 04:21 तक तत्पश्चात एकादशी
⛅ दिनांक - 20 जून 2021
⛅ दिन - रविवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - ज्येष्ठ
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - चित्रा शाम 06:50 तक तत्पश्चात स्वाती
⛅ योग - परिघ रात्रि 09:00 तक तत्पश्चात शिव
⛅ राहुकाल - शाम 05:42 से शाम 07:23 तक
⛅ सूर्योदय - 05:58
⛅ सूर्यास्त - 19:21
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
➡ 20 जून 2021 रविवार को शाम 04:22 से 21 जून, सोमवार को दोपहर 01:31 तक एकादशी है।
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - दशमी शाम 04:21 तक तत्पश्चात एकादशी
⛅ दिनांक - 20 जून 2021
⛅ दिन - रविवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - उत्तरायण
⛅ ऋतु - ग्रीष्म
⛅ मास - ज्येष्ठ
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - चित्रा शाम 06:50 तक तत्पश्चात स्वाती
⛅ योग - परिघ रात्रि 09:00 तक तत्पश्चात शिव
⛅ राहुकाल - शाम 05:42 से शाम 07:23 तक
⛅ सूर्योदय - 05:58
⛅ सूर्यास्त - 19:21
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
➡ 20 जून 2021 रविवार को शाम 04:22 से 21 जून, सोमवार को दोपहर 01:31 तक एकादशी है।
June 19, 2021
June 19, 2021
https://youtu.be/9mCwoVb4jBE
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
YouTube
वार्ता: संस्कृत में समाचार | 20/6/2021
June 19, 2021
रविवार विशेषांक सुधर्मा गीर्वाणवाणी
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
June 19, 2021
June 19, 2021
http://sanskritize.com/index.php/22-samriddha-bharatam/30-2021-06-20-05-03-06
अयं जालपुटः संस्कृत-प्रसारे संस्कृतेः पुनरावृत्तेः च मुख्या भूमिका गृहीत्वागच्छति इति मम विश्वासः। अतः अचिरेण विविधानि कार्याणि अस्मिन् जालपुटे आरब्धनीयानि। कानि तानि कार्याणि, कतिविधञ्च पञ्जीकरणम्?
अयं जालपुटः भविष्यति एकं स्थलं यत्र अध्यापकाध्यापिकाः, छात्र-छात्राः च मिलिष्यन्ति। तान् पठन-पाठन वर्गेषु विभाजित्वा ये संस्कृतम् अध्येतुम् इच्छन्ति, ये च पाठयितुम् इच्छन्ति तेषां मेलनं कारयिष्यति अयं जालपुटः। अतः अध्यापकाध्यापिकाः छात्रछात्राः च तत्तत् रूपेण पञ्जीकरणं करणीयम्। तदर्थं मां दूऱभाषाङके 9080230348 तमे सम्पर्कं करोतु अथवा sanscritize@gmail.com विद्युत्पत्र-पेट्टिकां प्रति विद्युत्पत्रं सम्प्रेषतु।
ये वादविवाद-प्रकरणे भागित्वम् इच्छन्ति ते तथैव विद्युत्पत्रं प्रेषन्तु अथवा मां सम्पर्कं कुर्वन्तु।
अयं जालपुटः संस्कृत-प्रसारे संस्कृतेः पुनरावृत्तेः च मुख्या भूमिका गृहीत्वागच्छति इति मम विश्वासः। अतः अचिरेण विविधानि कार्याणि अस्मिन् जालपुटे आरब्धनीयानि। कानि तानि कार्याणि, कतिविधञ्च पञ्जीकरणम्?
अयं जालपुटः भविष्यति एकं स्थलं यत्र अध्यापकाध्यापिकाः, छात्र-छात्राः च मिलिष्यन्ति। तान् पठन-पाठन वर्गेषु विभाजित्वा ये संस्कृतम् अध्येतुम् इच्छन्ति, ये च पाठयितुम् इच्छन्ति तेषां मेलनं कारयिष्यति अयं जालपुटः। अतः अध्यापकाध्यापिकाः छात्रछात्राः च तत्तत् रूपेण पञ्जीकरणं करणीयम्। तदर्थं मां दूऱभाषाङके 9080230348 तमे सम्पर्कं करोतु अथवा sanscritize@gmail.com विद्युत्पत्र-पेट्टिकां प्रति विद्युत्पत्रं सम्प्रेषतु।
ये वादविवाद-प्रकरणे भागित्वम् इच्छन्ति ते तथैव विद्युत्पत्रं प्रेषन्तु अथवा मां सम्पर्कं कुर्वन्तु।
Sanskritize
कथं पञ्जीकरणम्?
My site
June 19, 2021
🍃 हारितोयदभः रामावियोगे अनघवायुजः।
तं रुमामहितः अपेतामोदाः असारज्ञः आम यः ॥ २३॥
🔸मनोहारी, मेघवर्णीय (राम) – को सीता से वियोग के पश्चात संग मिला निर्विकार हनुमान का और सुग्रीव का जो अपनी पत्नी रुमा के श्रद्धेय थे, जो बाली द्वारा सताए जाने के कारण अपना सुख गवाँ विचारहीन, शक्तिहीन हो राम के शरणागत हो गए थे।
🍃 यः अमराज्ञः असादोमः अतापेतः हिममारुतम्।
जः युवा घनगेयः विम् आर आभोदयतः अरिहा ॥ २३॥
🔸तब देवताओं से युद्ध का परित्याग कर चुके, अतुल्य साहसी (प्रद्युम्न), आकाश में संचारित शीतल पवन से पुनर्जीवित हो गुरुजनों का गुणगान अर्जन किया जब उनके द्वारा शत्रुओं को मार विजय प्राप्त किया गया।
#Viloma_Kavya
तं रुमामहितः अपेतामोदाः असारज्ञः आम यः ॥ २३॥
🔸मनोहारी, मेघवर्णीय (राम) – को सीता से वियोग के पश्चात संग मिला निर्विकार हनुमान का और सुग्रीव का जो अपनी पत्नी रुमा के श्रद्धेय थे, जो बाली द्वारा सताए जाने के कारण अपना सुख गवाँ विचारहीन, शक्तिहीन हो राम के शरणागत हो गए थे।
विलोम श्लोक :—
🍃 यः अमराज्ञः असादोमः अतापेतः हिममारुतम्।
जः युवा घनगेयः विम् आर आभोदयतः अरिहा ॥ २३॥
🔸तब देवताओं से युद्ध का परित्याग कर चुके, अतुल्य साहसी (प्रद्युम्न), आकाश में संचारित शीतल पवन से पुनर्जीवित हो गुरुजनों का गुणगान अर्जन किया जब उनके द्वारा शत्रुओं को मार विजय प्राप्त किया गया।
#Viloma_Kavya
June 19, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ पंचदशः अध्याय
♦️श्लोक :- १७
बन्धनानि खलु सन्ति बहूनि प्रेमरज्जुदृढबन्धमन्यत्।
दारुभेदनिपुणोऽपि षडंघ्रिर निष्क्रियो भवति पंकजकोशे।।१७।।
♦️भावार्थ - बन्धन तो निश्चय ही बहुत है, किन्तु प्रेम रूपी रस्सी का बंधन अत्यन्त दृढ़ होता है। काठ को छेदने में कुशल भँवरा भी कमल के पुष्प में बन्द होकर चेष्टारहित हो जाता है। कमल के साथ अत्यन्त स्नेह होने के कारण उसे छेदने में समर्थ होने पर भी उसे नहीं छेदता।
#Chanakya
✒️ पंचदशः अध्याय
♦️श्लोक :- १७
बन्धनानि खलु सन्ति बहूनि प्रेमरज्जुदृढबन्धमन्यत्।
दारुभेदनिपुणोऽपि षडंघ्रिर निष्क्रियो भवति पंकजकोशे।।१७।।
♦️भावार्थ - बन्धन तो निश्चय ही बहुत है, किन्तु प्रेम रूपी रस्सी का बंधन अत्यन्त दृढ़ होता है। काठ को छेदने में कुशल भँवरा भी कमल के पुष्प में बन्द होकर चेष्टारहित हो जाता है। कमल के साथ अत्यन्त स्नेह होने के कारण उसे छेदने में समर्थ होने पर भी उसे नहीं छेदता।
#Chanakya
June 19, 2021
June 20, 2021
ओ३म्
संस्कृत वाक्याभ्यासः
विद्यालये प्रार्थना अभवत् ।
= विद्यालय में प्रार्थना हो गई।
अनन्तरं व्यायामः भवति ।
= बाद में व्यायाम हो रहा है।
कुलदीपः अग्रे स्थित्वा व्यायामं कारयति।
= कुलदीप आगे खड़ा होकर व्यायाम करा रहा है।
कुलदीपं दृष्ट्वा सर्वे छात्राः तथैव व्यायामं कुर्वन्ति।
= कुलदीप को देखकर सभी छात्र वैसे ही करते हैं।
कुलदीपः संख्यां वदति।
=कुलदीप संख्या बोलता है।
एकम् , द्वे , त्रीणि , चत्वारि , पञ्च , षड् , सप्त , अष्ट
अधुना विपरीतं वदति।
= अब उल्टा बोलता है।
अष्ट , सप्त , षड् , पञ्च , चत्वारि , त्रीणि , द्वे , एकम्
कुलदीपः अधुना सूर्यनमस्कारं करोति कारयति च।
= कुलदीप अब सूर्यनमस्कार करता है , कराता है।
दश पर्यन्तं संख्याः वदति।
ओ३म्
संस्कृत वाक्याभ्यासः
लोकयान-स्थानके सर्वे यानस्य प्रतीक्षां कुर्वन्ति। ( कुर्वन्तः सन्ति)
यदा यानम् आगच्छति तदा सर्वे नामपट्टिकां पठन्ति।
गन्तव्यस्य स्थलस्य पट्टिकां पठित्वा ते यानम् आरोहन्ति।
केचन उपविश्य गच्छन्ति।
केचन उत्थाय गच्छन्ति।
दिव्याङ्गः कोsपि आरोहति तदा जनाः तस्मै स्थानं ददति।
महिलानां पृथक् आसन्दाः सन्ति।
महिलानां कृते चत्वारः आसन्दाः सन्ति।
यदा कस्यापि नगरम् आगच्छति तदा सः अवतरति।
यदा एकः अवतरति तदा स्थानं रिक्तं भवति।
रिक्तं स्थानं दृष्ट्वा अन्यः तत्र उपविशति।
ओ३म्
संस्कृत वाक्याभ्यासः
क्रीडनकम् …. क्रीडनकानि ….
= खिलौना ….. खिलौने ….
क्रीणन्तु …. क्रीणन्तु ….
= खरीदिये …. खरीदिये ….
पू…ऊँ… ऊँ …ऊँ
मधुरा ध्वनिनादं नदति।
= मधुर ध्वनिनादं होता है।
पश्यन्तु एषा चक्री परिभ्रमति।
= देखिये ये चकरी घूमती है।
क्रीणन्तु …. क्रीणन्तु ….
= खरीदिये …. खरीदिये ….
बालकाः प्रसन्नाः भविष्यन्ति।
= बच्चे प्रसन्न होंगे।
क्रीणन्तु …. फेनपात्रं क्रीणन्तु ….
= खरीदिये …. फेनपात्र खरीदिये …
पश्यन्तु … फूत्कारेण फेनः उड्डयते।
= देखिये … फूँकने से फेन उड़ती है।
पुत्तलिका अस्ति …
= गुड़िया है …
पुत्तलिका गीतं गायति।
= गुड़िया गाना गाती है।
क्रीणन्तु …. क्रीणन्तु ….
= खरीदिये …. खरीदिये ….
ओ३म्
359. संस्कृत वाक्याभ्यासः
अद्य रोदिमि अहम् ।
= आज मैं रो रहा हूँ।
किमर्थम् ?
= क्यों ?
प्रातः अहं विद्याभारती-विद्यालयं गच्छामि स्म।
= सुबह मैं विद्याभारती विद्यालय जा रहा था।
बहु मन्दम् एव स्कूटरयानं चालयामि स्म।
= बहुत धीमे स्कूटर चला रहा था।
एकः चिक्रोडः मार्गे आगतः।
= एक गिलहरी रास्ते में आ गई।
चिक्रोडः बहु वेगेन धावति स्म।
= गिलहरी बहुत तेज भाग रही थी।
चिक्रोडः इतस्ततः धावति स्म।
= गिलहरी यहाँ वहाँ दौड़ रही थी।
वारंवारं मार्गं पारयति स्म।
= बार बार रास्ता पार कर रही थी।
मम यानस्य अग्रे अपि धावति स्म।
= मेरे वाहन के आगे भी दौड़ रही थी।
अहं तां रक्षितुं प्रयत्नं कृतवान्।
= मैंने उसे बचाने की कोशिश की।
न जानामि , चिक्रोडः कदा मम यानस्य चक्रस्य अधः आगतः।
= नहीं पता , गिलहरी कब मेरे वाहन के व्हील के नीचे आ गई।
यदा अहं पृष्ठे दृष्टवान् तदा बहु दुखितः अभवम् ।
= जब मैंने पीछे देखा तब मैं बहुत दुखी हुआ।
ओह …
ओ३म्
360. संस्कृत वाक्याभ्यासः
दश दिनेभ्यः मम प्रतिवेशी गृहे नास्ति।
= दस दिन से मेरा पड़ोसी घर में नहीं है।
सः सूचनां विना एव गतवान्।
= वह बिना सूचना के चला गया।
तस्य अङ्गणे मृत्तिकास्थाले जलं नास्ति।
= उसके आँगन में मिट्टी के थाल में पानी नहीं है।
चटकाः चूं चूं … कूजन्ति।
= चिड़ियाएँ चूं चूं … कूजन करती हैं।
मार्जार्याः दुग्धपात्रं रिक्तम् अस्ति।
= बिल्ली का दूध का पात्र खाली है।
प्रातः कोsपि न पूरयति।
= सुबह कोई नहीं भरता है।
मार्जारी सीवति।
= बिल्ली म्याऊँ म्याऊँ करती है।
धेनुः द्वारे रम्भते।
= गाय दरवाजे पर रंभाती है।
शुने रोटिकां कोsपि न ददाति।
= कुत्ते को कोई भी रोटी नही देता है।
अतः श्वानः बुक्कति।
= इसलिये कुत्ता भौंकता है।
#Vakyabhyas
संस्कृत वाक्याभ्यासः
विद्यालये प्रार्थना अभवत् ।
= विद्यालय में प्रार्थना हो गई।
अनन्तरं व्यायामः भवति ।
= बाद में व्यायाम हो रहा है।
कुलदीपः अग्रे स्थित्वा व्यायामं कारयति।
= कुलदीप आगे खड़ा होकर व्यायाम करा रहा है।
कुलदीपं दृष्ट्वा सर्वे छात्राः तथैव व्यायामं कुर्वन्ति।
= कुलदीप को देखकर सभी छात्र वैसे ही करते हैं।
कुलदीपः संख्यां वदति।
=कुलदीप संख्या बोलता है।
एकम् , द्वे , त्रीणि , चत्वारि , पञ्च , षड् , सप्त , अष्ट
अधुना विपरीतं वदति।
= अब उल्टा बोलता है।
अष्ट , सप्त , षड् , पञ्च , चत्वारि , त्रीणि , द्वे , एकम्
कुलदीपः अधुना सूर्यनमस्कारं करोति कारयति च।
= कुलदीप अब सूर्यनमस्कार करता है , कराता है।
दश पर्यन्तं संख्याः वदति।
ओ३म्
संस्कृत वाक्याभ्यासः
लोकयान-स्थानके सर्वे यानस्य प्रतीक्षां कुर्वन्ति। ( कुर्वन्तः सन्ति)
यदा यानम् आगच्छति तदा सर्वे नामपट्टिकां पठन्ति।
गन्तव्यस्य स्थलस्य पट्टिकां पठित्वा ते यानम् आरोहन्ति।
केचन उपविश्य गच्छन्ति।
केचन उत्थाय गच्छन्ति।
दिव्याङ्गः कोsपि आरोहति तदा जनाः तस्मै स्थानं ददति।
महिलानां पृथक् आसन्दाः सन्ति।
महिलानां कृते चत्वारः आसन्दाः सन्ति।
यदा कस्यापि नगरम् आगच्छति तदा सः अवतरति।
यदा एकः अवतरति तदा स्थानं रिक्तं भवति।
रिक्तं स्थानं दृष्ट्वा अन्यः तत्र उपविशति।
ओ३म्
संस्कृत वाक्याभ्यासः
क्रीडनकम् …. क्रीडनकानि ….
= खिलौना ….. खिलौने ….
क्रीणन्तु …. क्रीणन्तु ….
= खरीदिये …. खरीदिये ….
पू…ऊँ… ऊँ …ऊँ
मधुरा ध्वनिनादं नदति।
= मधुर ध्वनिनादं होता है।
पश्यन्तु एषा चक्री परिभ्रमति।
= देखिये ये चकरी घूमती है।
क्रीणन्तु …. क्रीणन्तु ….
= खरीदिये …. खरीदिये ….
बालकाः प्रसन्नाः भविष्यन्ति।
= बच्चे प्रसन्न होंगे।
क्रीणन्तु …. फेनपात्रं क्रीणन्तु ….
= खरीदिये …. फेनपात्र खरीदिये …
पश्यन्तु … फूत्कारेण फेनः उड्डयते।
= देखिये … फूँकने से फेन उड़ती है।
पुत्तलिका अस्ति …
= गुड़िया है …
पुत्तलिका गीतं गायति।
= गुड़िया गाना गाती है।
क्रीणन्तु …. क्रीणन्तु ….
= खरीदिये …. खरीदिये ….
ओ३म्
359. संस्कृत वाक्याभ्यासः
अद्य रोदिमि अहम् ।
= आज मैं रो रहा हूँ।
किमर्थम् ?
= क्यों ?
प्रातः अहं विद्याभारती-विद्यालयं गच्छामि स्म।
= सुबह मैं विद्याभारती विद्यालय जा रहा था।
बहु मन्दम् एव स्कूटरयानं चालयामि स्म।
= बहुत धीमे स्कूटर चला रहा था।
एकः चिक्रोडः मार्गे आगतः।
= एक गिलहरी रास्ते में आ गई।
चिक्रोडः बहु वेगेन धावति स्म।
= गिलहरी बहुत तेज भाग रही थी।
चिक्रोडः इतस्ततः धावति स्म।
= गिलहरी यहाँ वहाँ दौड़ रही थी।
वारंवारं मार्गं पारयति स्म।
= बार बार रास्ता पार कर रही थी।
मम यानस्य अग्रे अपि धावति स्म।
= मेरे वाहन के आगे भी दौड़ रही थी।
अहं तां रक्षितुं प्रयत्नं कृतवान्।
= मैंने उसे बचाने की कोशिश की।
न जानामि , चिक्रोडः कदा मम यानस्य चक्रस्य अधः आगतः।
= नहीं पता , गिलहरी कब मेरे वाहन के व्हील के नीचे आ गई।
यदा अहं पृष्ठे दृष्टवान् तदा बहु दुखितः अभवम् ।
= जब मैंने पीछे देखा तब मैं बहुत दुखी हुआ।
ओह …
ओ३म्
360. संस्कृत वाक्याभ्यासः
दश दिनेभ्यः मम प्रतिवेशी गृहे नास्ति।
= दस दिन से मेरा पड़ोसी घर में नहीं है।
सः सूचनां विना एव गतवान्।
= वह बिना सूचना के चला गया।
तस्य अङ्गणे मृत्तिकास्थाले जलं नास्ति।
= उसके आँगन में मिट्टी के थाल में पानी नहीं है।
चटकाः चूं चूं … कूजन्ति।
= चिड़ियाएँ चूं चूं … कूजन करती हैं।
मार्जार्याः दुग्धपात्रं रिक्तम् अस्ति।
= बिल्ली का दूध का पात्र खाली है।
प्रातः कोsपि न पूरयति।
= सुबह कोई नहीं भरता है।
मार्जारी सीवति।
= बिल्ली म्याऊँ म्याऊँ करती है।
धेनुः द्वारे रम्भते।
= गाय दरवाजे पर रंभाती है।
शुने रोटिकां कोsपि न ददाति।
= कुत्ते को कोई भी रोटी नही देता है।
अतः श्वानः बुक्कति।
= इसलिये कुत्ता भौंकता है।
#Vakyabhyas
June 20, 2021
June 20, 2021
ॐ
राहुलः मेहुलः च इति मित्रद्वयम् अस्ति।
बहुभ्यः दिनेभ्यः अनन्तरं मार्गे मिलति ।
मेहुलः - अरे राहुल ! कतिभ्यः दिनेभ्यः अनन्तरं भवति मेलनं रे !
चलतु । वलभीं गत्वा चायेन पूरणं करवाव । ( चल । टपरी पे जाके चाय मारते हैं । ) प्रजल्पनम् अपि भवेत् । ( बड़बड़ भी हो जाएं । )
राहुलः - नैव रे ! चायं मा अस्तु । अत्र एव प्रलापाः भवेयुः । कियत् चायं पिबति रे भवान् ! स्वास्थ्यार्थं योग्यं न एव अस्ति । भवान् चायासक्तः अभवत् । मया कतिवारं कथितं यद् भवान् चायं परित्यजतु ।
मेहुलः - मया महान् प्रयत्नः कृतः किन्तु न शक्यम् अभवत् रे ! व्यवसायस्थाने वा गृहे वा येन केन निमित्तेन वारं वारं चायपानं भवति एव । चायपानस्य परित्यजनं कुर्वन्तु इति अन्येभ्यः कथनं तु बहु सुलभम् । किन्तु स्वयेन आचरणं बहु कठिनम् ।
राहुलः - किम् अपि कठिनं न एव अस्ति तत्र । बहु सुलभं तत् । मया तु बहुवारं चायपानस्य परित्यजनं कृतम् अस्ति । भवान् एकवारं भवतु नाम करोतु एव ।
मेहुलः - धन्यः अस्ति भवान् । प्रणामं करोमि ।
)/( )/( )/( )/( )/( )/( )/( )/( )/(
राहुलः मेहुलः च इति मित्रद्वयम् अस्ति।
बहुभ्यः दिनेभ्यः अनन्तरं मार्गे मिलति ।
मेहुलः - अरे राहुल ! कतिभ्यः दिनेभ्यः अनन्तरं भवति मेलनं रे !
चलतु । वलभीं गत्वा चायेन पूरणं करवाव । ( चल । टपरी पे जाके चाय मारते हैं । ) प्रजल्पनम् अपि भवेत् । ( बड़बड़ भी हो जाएं । )
राहुलः - नैव रे ! चायं मा अस्तु । अत्र एव प्रलापाः भवेयुः । कियत् चायं पिबति रे भवान् ! स्वास्थ्यार्थं योग्यं न एव अस्ति । भवान् चायासक्तः अभवत् । मया कतिवारं कथितं यद् भवान् चायं परित्यजतु ।
मेहुलः - मया महान् प्रयत्नः कृतः किन्तु न शक्यम् अभवत् रे ! व्यवसायस्थाने वा गृहे वा येन केन निमित्तेन वारं वारं चायपानं भवति एव । चायपानस्य परित्यजनं कुर्वन्तु इति अन्येभ्यः कथनं तु बहु सुलभम् । किन्तु स्वयेन आचरणं बहु कठिनम् ।
राहुलः - किम् अपि कठिनं न एव अस्ति तत्र । बहु सुलभं तत् । मया तु बहुवारं चायपानस्य परित्यजनं कृतम् अस्ति । भवान् एकवारं भवतु नाम करोतु एव ।
मेहुलः - धन्यः अस्ति भवान् । प्रणामं करोमि ।
)/( )/( )/( )/( )/( )/( )/( )/( )/(
June 20, 2021
रोगी – वैद्यमहाशय ! मम उदरे रेलयानस्य इव शब्दं करोति, अतः तद्दर्शयितुं भवत्पार्श्वे आगतोsस्मि ।
वैद्यः – ‘ एवं वा तर्हि अत्र शयनं करोतु, पश्यामि’ इति उक्त्वा रोगिणः उदरे स्वकर्णं स्थापयित्वा उक्तवान्- ‘ इदानीं तु किमपि न श्रूयते, सम्भवतः रेलयानं विलम्बेन आगमिष्यति ‘ इति । 😄
— नारदः ।
😁🤣😆😂😁😆😂🤣
#hasya
वैद्यः – ‘ एवं वा तर्हि अत्र शयनं करोतु, पश्यामि’ इति उक्त्वा रोगिणः उदरे स्वकर्णं स्थापयित्वा उक्तवान्- ‘ इदानीं तु किमपि न श्रूयते, सम्भवतः रेलयानं विलम्बेन आगमिष्यति ‘ इति । 😄
— नारदः ।
😁🤣😆😂😁😆😂🤣
#hasya
June 20, 2021
A Must Must Watch⚠️🤯
https://youtu.be/qxVu1CfGNEo
https://youtu.be/qxVu1CfGNEo
YouTube
SUTRA - The Cryptic Power of Sanskrit || Project SHIVOHAM
Sanskrit is the most
cryptic language and also a simple one too! In this documentary we tried
to bring foward the cryptic angle of Samskrutam which is in SUTRAS.
Our other documentary references:
1. Pingala's SUTRAS: https://www.youtube.com/watch?v=V7N2CXdSqks…
Our other documentary references:
1. Pingala's SUTRAS: https://www.youtube.com/watch?v=V7N2CXdSqks…
June 20, 2021
राजेश्वरी गोडबोले:
🙏
Vishaya:-
SamkshepaRamayanam
Dinam - Ravivasara:
June 20th 2021
Samaya: -
5 30 - 6 30 PM UAE time
(7.00 - 8.00PM IST )
Join Zoom Meeting
https://us02web.zoom.us/j/81356096873?pwd=aTRpVStnSGhXWkN1ak5WT01hUFl1dz09
Meeting ID: 813 5609 6873
Passcode: rama
🙏
नमस्ते
वाल्मीकिरामायणस्य प्रथमसर्गस्य - सङ्क्षेपरामायणस्य कक्ष्याया: आरम्भ: अद्य भवति।
कक्ष्या प्रति रविवासरे
५:३०- ६:३० pm UAE ,
( ७:०० -८:०० pm IST ) भवति।
कक्ष्यासम्बन्धिता: केचन अंशाः।
- कक्ष्या सरलसंस्कृतभाषया प्रचलति। अन्यभाषाद्वारा विवरणं न भवति।
- एषा पारायणकक्ष्या नास्ति। उच्चारणपाठनम् अपि न भवति।
- संस्कृतेन श्लोकानाम् अर्थस्य अध्ययनं भवति। श्लोक: पदच्छेद: अन्वयः अर्थश्च उच्यन्ते।
- श्लोक: पदच्छेद: अन्वयश्च whatsapp गणे प्रेष्यन्ते।
- कक्ष्यायाः ध्वनिमुद्रणं नास्ति।
- कक्ष्या निश्शुल्का अस्ति।
- कक्ष्या zoom द्वारा प्रचलति। Zoom link गणे प्रेषयिष्यति।
धन्यवाद:।
🙏
Vishaya:-
SamkshepaRamayanam
Dinam - Ravivasara:
June 20th 2021
Samaya: -
5 30 - 6 30 PM UAE time
(7.00 - 8.00PM IST )
Join Zoom Meeting
https://us02web.zoom.us/j/81356096873?pwd=aTRpVStnSGhXWkN1ak5WT01hUFl1dz09
Meeting ID: 813 5609 6873
Passcode: rama
🙏
नमस्ते
वाल्मीकिरामायणस्य प्रथमसर्गस्य - सङ्क्षेपरामायणस्य कक्ष्याया: आरम्भ: अद्य भवति।
कक्ष्या प्रति रविवासरे
५:३०- ६:३० pm UAE ,
( ७:०० -८:०० pm IST ) भवति।
कक्ष्यासम्बन्धिता: केचन अंशाः।
- कक्ष्या सरलसंस्कृतभाषया प्रचलति। अन्यभाषाद्वारा विवरणं न भवति।
- एषा पारायणकक्ष्या नास्ति। उच्चारणपाठनम् अपि न भवति।
- संस्कृतेन श्लोकानाम् अर्थस्य अध्ययनं भवति। श्लोक: पदच्छेद: अन्वयः अर्थश्च उच्यन्ते।
- श्लोक: पदच्छेद: अन्वयश्च whatsapp गणे प्रेष्यन्ते।
- कक्ष्यायाः ध्वनिमुद्रणं नास्ति।
- कक्ष्या निश्शुल्का अस्ति।
- कक्ष्या zoom द्वारा प्रचलति। Zoom link गणे प्रेषयिष्यति।
धन्यवाद:।
June 20, 2021
June 20, 2021
June 20, 2021
कोविडस्य तृतीयतरङ्गः बालकान् अधिकतया न बाधिष्यते इति एयिम्स् संस्था- अन्ताराष्ट्रिय स्वास्थ्यसंघटनं च ।
नवदिल्ली> कोविडस्य तृतीयतरङ्गः बालकान् तीव्रतया न बाधिष्यते इति अध्ययनफलम्। अन्ताराष्ट्रियस्वास्थ्यसंघटनं तथा एयिम्स् संस्था च संयोज्य कृते अनुसन्धाने एव एतत् निगमनम् । बालकेषु शून्य-भावात्मकमानः प्रौढजनापेक्षया अधिकतया न भवति इति अभिज्ञैः उक्तम्। प्रायेण बालकाः रोगबाधिधाः अपि ते न अजानन् । अध्ययनार्थं विविधेभ्यः राज्येभ्यः अयुतम् अंशाः सञ्चिताः । भारते चतुर्राज्येषु ४५०० आदर्शांशाः स्वीकृताः। अधिकतया विवरणसञ्चयनं अनुवर्तमानः अस्ति। द्वितीयतरङ्गानन्तरं नवदेहल्ल्यां प्रान्तप्रदेशेषु च शून्यभावात्मकमानम् अधिकोऽभवत् इत्यतः आगामिष्यमाणां तृतीयतरङ्गं प्रतिरोद्धुं सक्षमं भवति इति डो. पुनीत् मिश्रेण प्रोक्तम् ।
~ संप्रति वार्ता
कोविडस्य तृतीयतरङ्गः बालकान् अधिकतया न बाधिष्यते इति एयिम्स् संस्था- अन्ताराष्ट्रिय स्वास्थ्यसंघटनं च ।
नवदिल्ली> कोविडस्य तृतीयतरङ्गः बालकान् तीव्रतया न बाधिष्यते इति अध्ययनफलम्। अन्ताराष्ट्रियस्वास्थ्यसंघटनं तथा एयिम्स् संस्था च संयोज्य कृते अनुसन्धाने एव एतत् निगमनम् । बालकेषु शून्य-भावात्मकमानः प्रौढजनापेक्षया अधिकतया न भवति इति अभिज्ञैः उक्तम्। प्रायेण बालकाः रोगबाधिधाः अपि ते न अजानन् । अध्ययनार्थं विविधेभ्यः राज्येभ्यः अयुतम् अंशाः सञ्चिताः । भारते चतुर्राज्येषु ४५०० आदर्शांशाः स्वीकृताः। अधिकतया विवरणसञ्चयनं अनुवर्तमानः अस्ति। द्वितीयतरङ्गानन्तरं नवदेहल्ल्यां प्रान्तप्रदेशेषु च शून्यभावात्मकमानम् अधिकोऽभवत् इत्यतः आगामिष्यमाणां तृतीयतरङ्गं प्रतिरोद्धुं सक्षमं भवति इति डो. पुनीत् मिश्रेण प्रोक्तम् ।
~ संप्रति वार्ता
June 20, 2021
June 20, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - एकादशी दोपहर 01:31 तक तत्पश्चात द्वादशी
⛅ दिनांक - 21 जून 2021
⛅ दिन - सोमवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - दक्षिणायन
⛅ ऋतु - वर्षा
⛅ मास - ज्येष्ठ
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - स्वाती शाम 04:46 तक तत्पश्चात विशाखा
⛅ योग - शिव शाम 05:34 तक तत्पश्चात सिद्ध
⛅ राहुकाल - सुबह 07:38 से सुबह 09:19 तक
⛅ सूर्योदय - 05:59
⛅ सूर्यास्त - 19:21
⛅ दिशाशूल - पूर्व दिशा में
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - एकादशी दोपहर 01:31 तक तत्पश्चात द्वादशी
⛅ दिनांक - 21 जून 2021
⛅ दिन - सोमवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - दक्षिणायन
⛅ ऋतु - वर्षा
⛅ मास - ज्येष्ठ
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - स्वाती शाम 04:46 तक तत्पश्चात विशाखा
⛅ योग - शिव शाम 05:34 तक तत्पश्चात सिद्ध
⛅ राहुकाल - सुबह 07:38 से सुबह 09:19 तक
⛅ सूर्योदय - 05:59
⛅ सूर्यास्त - 19:21
⛅ दिशाशूल - पूर्व दिशा में
June 20, 2021
June 20, 2021
काकचञ्चूवदास्येन ।
पिबेद्वायुं शनैः शनैः ।।
चालयेदुदरं पश्चात् ।
वर्त्मना रेचयेच्छनैः ।। 15 ।।
वातसारं परं गोप्यं ।
देहनिर्मलकारणम् ।।
सर्वरोगक्षयकरं ।
देहानलविवर्धकम् ।। 16 ।।
अन्वयः (संस्कृतवाक्यरचनापद्धतिः)
काकचञ्चूवत् आस्येन वायुं शनैः शनैः पिबेत्, पश्चात् उदरं चालयेत्, शनैः वर्त्मना रेचयेत् । परं गोप्यं देहनिर्मलकारणं सर्वरोगक्षयकरं वातसारं देहानलविवर्धकम् ।
प्रतिपदार्थः (अन्वयार्थः)
काक - कौव्वे की
चञ्चूवत् - चोंच की तरह
आस्येन - मुख से
वायुम् - वायु को
शनैः शनैः - धीरे धीरे
पिबेत् - पीना चाहिये,
पश्चात् - बाद में
उदरम् - उस वायु को पेट में
चालयेत् - घुमाना चाहिये,
शनैः - धीरे से
वर्त्मना - नाक के मार्ग से
रेचयेत् - वायु छोडना चाहिये ।
परम - अत्यंत
गोप्यम् - गोपनीय
देह - शरीर के
निर्मल - शोधन के
कारणम् - कारण हुए
सर्व - समस्त
रोग - रोगों के
क्षयकरम् - क्षयकारी
वातसारम् - यह वातसार क्रिया
देह - शरीर में स्थित
अनल - जठराग्नि को
विवर्धकम् - बढाता है ।
विवरण:
घेरंडसंहिता नाम के ग्रंथ के पहले अध्याय से इस श्लोक को लिया गया है । वातसार क्रिया एक बहुत ही सरल योगक्रिया है जिसे किसी भी आयु के व्यक्ति कर सकते हैं । इस क्रिया में साधक को पहले अपनी होंठों को कौव्वे की चोंच की तरह कर के धीरे धीरे वायु को अंदर लेना पडेगा । पेट में इस वायु को कुछ क्षण रखने के बाद धीरे से इस वायु को नाक के मार्ग से रेचन करना होगा । योग का अर्थ दो वस्तुओं को जोडना है, अर्थात् यहाँ पर वायु और पेट दो वस्तुओं को जोड दिया गया है । इस क्रिया को वातसारक्रिया कहते हैं । इस में वायु पेट में मुहँ के द्वारा जाने से शीतल होती है, शरीर में प्रवेश करते समय शरीर की उष्णता से उष्ण तथा शोधित हो कर जठर में स्थित जठराग्नि जो पाचन शक्ति बढाता है, उसे ठीक कर ता है । शरीर को शांत तथा ठंडा रखता है । मल मूत्रादि क्रियायें सरलता से होते हैं । ऐसे सुलभ योग क्रियाओं को घेरंड संहिता में दर्शाया गया है ।
अंतरराष्ट्रीय योग दिवस की शुभकामनायें ।
ಕಾಕಚಂಚೂವದಾಸ್ಯೇನ |
ಪಿಬೇದ್ವಾಯುಂ ಶನೈಃ ಶನೈಃ ||
ಚಾಲಯೇದುದರಂ ಪಶ್ಚಾತ್ |
ವರ್ತ್ಮನಾ ರೇಚಯೇಚ್ಛನೈಃ 15
ವಾತಸಾರಂ ಪರಂ ಗೋಪ್ಯಂ |
ದೇಹನಿರ್ಮಲಕಾರಣಮ್ ||
ಸರ್ವರೋಗಕ್ಷಯಕರಂ |
ದೇಹಾನಲವಿವರ್ಧಕಮ್ 16
ಅನ್ವಯಃ (ಸಂಸ್ಕೃತವಾಕ್ಯರಚನಾಪದ್ಧತಿಃ)
ಕಾಕಚಂಚೂವತ್ ಆಸ್ಯೇನ ವಾಯುಂ ಶನೈಃ ಶನೈಃ ಪಿಬೇತ್ ಉದರಂ ಚಾಲಯೇತ್. ಶನೈಃ ವರ್ತ್ಮನಾ ರೇಚಯೇತ್. ಪರಂ ಗೋಪ್ಯಂ ದೇಹನಿರ್ಮಲಕಾರಣಂ ಸರ್ವರೋಗಕ್ಷಯಕರಂ ವೈತಸಾರಂ ದೇಹಾನಲವಿವರ್ಧಕಮ್.
ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ (ಪ್ರತಿಪದಾರ್ಥಃ)
ಕಾಕ - ಕಾಗೆಯ
ಚಂಚೂವತ್ - ಚುಂಚಿನಂತೇ
ಆಸ್ಯೇನ - ಬಾಯಿಯಿಂದ
ವಾಯುಮ್ - ಗಾಳಿಯನ್ನು
ಶನೈಃ ಶನೈಃ - ನಿಧಾನವಾಗಿ
ಪಿಬೇತ್ - ಕುಡಿಯಬೇಕು.
ಉದರಮ್ - ಹೊಟ್ಟೆಯನ್ನು
ಚಾಲಯೇತ್ - ಚಲಾಯಿಸಬೇಕು.
ಶನೈಃ - ನಿಧಾನವಾಗಿ
ವರ್ತ್ಮನಾ - ಮೂಗಿನಿಂದ
ರೇಚಯೇತ್ - ಹೊರಹಾಕಬೇಕು.
ಪರಮ್ - ಅತ್ಯಂತ
ಗೋಪ್ಯಮ್ - ಗೌಪ್ಯವೂ
ದೇಹ - ಶರೀರದ
ನಿರ್ಮಲ - ಶುದ್ಧಿಗೆ
ಕಾರಣಮ್ - ಕಾರಣವೂ ಹಾಗೂ
ಸರ್ವ - ಸಕಲ
ರೋಗ - ರೋಗಗಳನ್ನು
ಕ್ಷಯಕರಮ್ - ನಾಶಮಾಡುವುದೂ ಆದ
ವಾತಸಾರಮ್ - ವಾತಸಾರಕ್ರಿಯೆಯು
ದೇಹ - ಶರೀರದಲ್ಲಿರುವ
ಅನಲ - ಜಠರಾಗ್ನಿಯನ್ನು
ವಿವರ್ಧಕಮ್ - ವರ್ಧಿಸುವುದಾಗಿದೆ.
ವಿವರಣೆ:
ಈ ಎರಡೂ ಶ್ಲೋಕಗಳನ್ನು ಘೇರಂಡಸಂಹಿತಾ ಎಂಬ ಪ್ರಾಚೀನ ಗ್ರಂಥದ ಮೊದಲನೇ ಅಧ್ಯಾಯದಿಂದ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಾಗಿದೆ.
ಯೋಗ ಎಂಬ ಪದದ ಅರ್ಥ ಕೂಡಿಸು ಎಂದಾಗುತ್ತದೆ. ಯಾವುದೋ ಎರಡು ವಸ್ತುಗಳ ಜೋಡಣೆಯೇ ಯೋಗ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಗಾಳಿ ಹಾಗೂ ಉದರಗಳ ಜೋಡಣೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವಾಯು ಶ್ವಾಸಕೋಶಗಳಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಓಡಾಡುತ್ತದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ನಿಧಾನವಾಗಿ ಬಾಯಿಯಿಂದ ಈ ವಾಯುವನ್ನು ಹೊಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ಓಡಾಡುವಂತೇ ಮಾಡುವುದರಿಂದ ಜಠಾಗ್ನಿಯು ಉದ್ದೀಪನಗೊಂಡು ಪಚನ ಕ್ರಿಯೆಯು ಸುಲಭವಾಗಿ ದೇಹದಲ್ಲಿರುವ ಕೆಟ್ಟ ಪದಾರ್ಥಗಳು ಮಲ ಮೂತ್ರಗಳ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಸುಲಭವಾಗಿ ಹೊರಗೆ ಹೋಗುವುದರಿಂದ ದೇಹವು ಶುದ್ಧವಾಗಿ ಸಕಲ ರೋಗಗಳೂ ನಿವಾರಣೆಯಾಗುತ್ತವೆ.
ಸರ್ವರಿಗೂ ವಿಶ್ವ ಯೋಗ ದಿನಾಚರಣೆಯ ಶುಭಾಶಯಗಳು.
kAkachanchUvadAsyEna |
pibEdvAyum shanaih shanaih ||
chAlayEdudaram pashchAt |
vartmanA rEchayEchchhanaih 15
vAtasAram param.gOpyam |
dEhanirmalakAraNam ||
sarvarOgakShayakaram |
dEhAnalavivardhakam 16
MEANING:
The mouth should be altered as like a crow's beak and inhale the wind slowly. Then the wind should run in the stomach slowly and exhaled through nose slowly again. This technique is called as the Vatasara. This Kriya is helpful to increase the Jatharagni of the Sadhaka. This technique should be advised to those who want to perform this on daily basis. Humans normally inhale the wind through nose and such wind will normally enter into the lungs. But when the cool wind enters in to the stomach, the digestion process will be induced and the Sadhak gets much relax from the deceases like constipation, piles etc. The main cause of decease is the indigested food in.our body.
#subhashitam
पिबेद्वायुं शनैः शनैः ।।
चालयेदुदरं पश्चात् ।
वर्त्मना रेचयेच्छनैः ।। 15 ।।
वातसारं परं गोप्यं ।
देहनिर्मलकारणम् ।।
सर्वरोगक्षयकरं ।
देहानलविवर्धकम् ।। 16 ।।
अन्वयः (संस्कृतवाक्यरचनापद्धतिः)
काकचञ्चूवत् आस्येन वायुं शनैः शनैः पिबेत्, पश्चात् उदरं चालयेत्, शनैः वर्त्मना रेचयेत् । परं गोप्यं देहनिर्मलकारणं सर्वरोगक्षयकरं वातसारं देहानलविवर्धकम् ।
प्रतिपदार्थः (अन्वयार्थः)
काक - कौव्वे की
चञ्चूवत् - चोंच की तरह
आस्येन - मुख से
वायुम् - वायु को
शनैः शनैः - धीरे धीरे
पिबेत् - पीना चाहिये,
पश्चात् - बाद में
उदरम् - उस वायु को पेट में
चालयेत् - घुमाना चाहिये,
शनैः - धीरे से
वर्त्मना - नाक के मार्ग से
रेचयेत् - वायु छोडना चाहिये ।
परम - अत्यंत
गोप्यम् - गोपनीय
देह - शरीर के
निर्मल - शोधन के
कारणम् - कारण हुए
सर्व - समस्त
रोग - रोगों के
क्षयकरम् - क्षयकारी
वातसारम् - यह वातसार क्रिया
देह - शरीर में स्थित
अनल - जठराग्नि को
विवर्धकम् - बढाता है ।
विवरण:
घेरंडसंहिता नाम के ग्रंथ के पहले अध्याय से इस श्लोक को लिया गया है । वातसार क्रिया एक बहुत ही सरल योगक्रिया है जिसे किसी भी आयु के व्यक्ति कर सकते हैं । इस क्रिया में साधक को पहले अपनी होंठों को कौव्वे की चोंच की तरह कर के धीरे धीरे वायु को अंदर लेना पडेगा । पेट में इस वायु को कुछ क्षण रखने के बाद धीरे से इस वायु को नाक के मार्ग से रेचन करना होगा । योग का अर्थ दो वस्तुओं को जोडना है, अर्थात् यहाँ पर वायु और पेट दो वस्तुओं को जोड दिया गया है । इस क्रिया को वातसारक्रिया कहते हैं । इस में वायु पेट में मुहँ के द्वारा जाने से शीतल होती है, शरीर में प्रवेश करते समय शरीर की उष्णता से उष्ण तथा शोधित हो कर जठर में स्थित जठराग्नि जो पाचन शक्ति बढाता है, उसे ठीक कर ता है । शरीर को शांत तथा ठंडा रखता है । मल मूत्रादि क्रियायें सरलता से होते हैं । ऐसे सुलभ योग क्रियाओं को घेरंड संहिता में दर्शाया गया है ।
अंतरराष्ट्रीय योग दिवस की शुभकामनायें ।
ಕಾಕಚಂಚೂವದಾಸ್ಯೇನ |
ಪಿಬೇದ್ವಾಯುಂ ಶನೈಃ ಶನೈಃ ||
ಚಾಲಯೇದುದರಂ ಪಶ್ಚಾತ್ |
ವರ್ತ್ಮನಾ ರೇಚಯೇಚ್ಛನೈಃ
ವಾತಸಾರಂ ಪರಂ ಗೋಪ್ಯಂ |
ದೇಹನಿರ್ಮಲಕಾರಣಮ್ ||
ಸರ್ವರೋಗಕ್ಷಯಕರಂ |
ದೇಹಾನಲವಿವರ್ಧಕಮ್
ಅನ್ವಯಃ (ಸಂಸ್ಕೃತವಾಕ್ಯರಚನಾಪದ್ಧತಿಃ)
ಕಾಕಚಂಚೂವತ್ ಆಸ್ಯೇನ ವಾಯುಂ ಶನೈಃ ಶನೈಃ ಪಿಬೇತ್ ಉದರಂ ಚಾಲಯೇತ್. ಶನೈಃ ವರ್ತ್ಮನಾ ರೇಚಯೇತ್. ಪರಂ ಗೋಪ್ಯಂ ದೇಹನಿರ್ಮಲಕಾರಣಂ ಸರ್ವರೋಗಕ್ಷಯಕರಂ ವೈತಸಾರಂ ದೇಹಾನಲವಿವರ್ಧಕಮ್.
ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ (ಪ್ರತಿಪದಾರ್ಥಃ)
ಕಾಕ - ಕಾಗೆಯ
ಚಂಚೂವತ್ - ಚುಂಚಿನಂತೇ
ಆಸ್ಯೇನ - ಬಾಯಿಯಿಂದ
ವಾಯುಮ್ - ಗಾಳಿಯನ್ನು
ಶನೈಃ ಶನೈಃ - ನಿಧಾನವಾಗಿ
ಪಿಬೇತ್ - ಕುಡಿಯಬೇಕು.
ಉದರಮ್ - ಹೊಟ್ಟೆಯನ್ನು
ಚಾಲಯೇತ್ - ಚಲಾಯಿಸಬೇಕು.
ಶನೈಃ - ನಿಧಾನವಾಗಿ
ವರ್ತ್ಮನಾ - ಮೂಗಿನಿಂದ
ರೇಚಯೇತ್ - ಹೊರಹಾಕಬೇಕು.
ಪರಮ್ - ಅತ್ಯಂತ
ಗೋಪ್ಯಮ್ - ಗೌಪ್ಯವೂ
ದೇಹ - ಶರೀರದ
ನಿರ್ಮಲ - ಶುದ್ಧಿಗೆ
ಕಾರಣಮ್ - ಕಾರಣವೂ ಹಾಗೂ
ಸರ್ವ - ಸಕಲ
ರೋಗ - ರೋಗಗಳನ್ನು
ಕ್ಷಯಕರಮ್ - ನಾಶಮಾಡುವುದೂ ಆದ
ವಾತಸಾರಮ್ - ವಾತಸಾರಕ್ರಿಯೆಯು
ದೇಹ - ಶರೀರದಲ್ಲಿರುವ
ಅನಲ - ಜಠರಾಗ್ನಿಯನ್ನು
ವಿವರ್ಧಕಮ್ - ವರ್ಧಿಸುವುದಾಗಿದೆ.
ವಿವರಣೆ:
ಈ ಎರಡೂ ಶ್ಲೋಕಗಳನ್ನು ಘೇರಂಡಸಂಹಿತಾ ಎಂಬ ಪ್ರಾಚೀನ ಗ್ರಂಥದ ಮೊದಲನೇ ಅಧ್ಯಾಯದಿಂದ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಾಗಿದೆ.
ಯೋಗ ಎಂಬ ಪದದ ಅರ್ಥ ಕೂಡಿಸು ಎಂದಾಗುತ್ತದೆ. ಯಾವುದೋ ಎರಡು ವಸ್ತುಗಳ ಜೋಡಣೆಯೇ ಯೋಗ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಗಾಳಿ ಹಾಗೂ ಉದರಗಳ ಜೋಡಣೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವಾಯು ಶ್ವಾಸಕೋಶಗಳಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಓಡಾಡುತ್ತದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ನಿಧಾನವಾಗಿ ಬಾಯಿಯಿಂದ ಈ ವಾಯುವನ್ನು ಹೊಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ಓಡಾಡುವಂತೇ ಮಾಡುವುದರಿಂದ ಜಠಾಗ್ನಿಯು ಉದ್ದೀಪನಗೊಂಡು ಪಚನ ಕ್ರಿಯೆಯು ಸುಲಭವಾಗಿ ದೇಹದಲ್ಲಿರುವ ಕೆಟ್ಟ ಪದಾರ್ಥಗಳು ಮಲ ಮೂತ್ರಗಳ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಸುಲಭವಾಗಿ ಹೊರಗೆ ಹೋಗುವುದರಿಂದ ದೇಹವು ಶುದ್ಧವಾಗಿ ಸಕಲ ರೋಗಗಳೂ ನಿವಾರಣೆಯಾಗುತ್ತವೆ.
ಸರ್ವರಿಗೂ ವಿಶ್ವ ಯೋಗ ದಿನಾಚರಣೆಯ ಶುಭಾಶಯಗಳು.
kAkachanchUvadAsyEna |
pibEdvAyum shanaih shanaih ||
chAlayEdudaram pashchAt |
vartmanA rEchayEchchhanaih
vAtasAram param.gOpyam |
dEhanirmalakAraNam ||
sarvarOgakShayakaram |
dEhAnalavivardhakam
MEANING:
The mouth should be altered as like a crow's beak and inhale the wind slowly. Then the wind should run in the stomach slowly and exhaled through nose slowly again. This technique is called as the Vatasara. This Kriya is helpful to increase the Jatharagni of the Sadhaka. This technique should be advised to those who want to perform this on daily basis. Humans normally inhale the wind through nose and such wind will normally enter into the lungs. But when the cool wind enters in to the stomach, the digestion process will be induced and the Sadhak gets much relax from the deceases like constipation, piles etc. The main cause of decease is the indigested food in.our body.
#subhashitam
June 20, 2021
This
Kriya will help to digest the food eaten completely in the body. Hence
this is the basic technique of cleaning the body naturally.
Happy International Yoga Day to all.
Happy International Yoga Day to all.
June 20, 2021
June 20, 2021
June 20, 2021
अद्य अंतरराष्ट्रीययोगदिवसम् 🧘🏻🧘🏻♀
योगविद्या भारतवर्षस्य अमूल्यनिधिः । पुराकालादेव अविच्छित्ररुपेण गुरुपरम्परापूर्वकं प्रचलिताऽऽसीत् गुरुपरम्परेयम् । वस्तुत ऋषिमुनियोगिनामध्यवसायजनितं साधनालब्धं अन्तर्जगतो महत्त्वपूर्णमन्तर्विज्ञान भवति तथा । अनेन योगसमाधिना ऋषयो मन्त्रान् द्रष्टुं समर्था आसन् श्रीमद्भगवद्गीतायां योगस्य द्विविधत्वं वर्णितं श्रीकृष्णेन । यथा –ज्ञानयोगः, कर्मयोगश्च । तदुक्तम्
लोकेऽस्मिन् द्विविधा निष्ठा पुरा प्रोक्ता मयानघ ।
ज्ञानयोगेन सांख्यानां कर्मयोगेन योगिनाम् । (गीता-३/३)
परम्परनिरपेक्षं मोक्षसाधनत्वेन कर्मज्ञानयोगरुपं निष्ठाद्वयमुक्तम् । एकस्यैव प्रकारभेदमात्रम् । अधिकारिभेदात् योगद्वयमुक्तम् । शुध्दान्तः करणानां ज्ञानभूमिकामारुढानां ज्ञानपरिपाकार्थं ज्ञानयोग उपदिष्टः । सांख्यभूमिकामनारुढानां तु अन्तः करणशुध्दिद्वारा तदारोहणार्थं कर्मयोगः उक्तः । त्रिशिखाब्राह्मणोपनिषदि कर्मयोगस्य ज्ञानयोगस्य च लक्षण्मुक्तम् । यथा –
कर्म कर्त्तव्यमित्येव विहितेष्वेव कर्मसु ।
बन्धनं मनसो नित्यं कर्मयोगः स उच्यते ॥
यत्तु चित्तस्य सततमर्थे श्रेयसि बन्धनम् ।
ज्ञानयोगः स विज्ञेयः सर्वसिध्दिकरः शिवः ॥
वस्तुतः ज्ञाननिष्ठैः सन्न्यासिभिः यत् मौक्षाख्यं स्थानं साक्षादवाप्यते, कर्मयोगिभिरपि तदेव स्थानमवाप्यते । तदुक्तं गीतायाम् –
यत् सांख्यैः प्राप्यते स्थानं, तद् योगैरपि गम्यते । (गीता- ५/५) ज्ञानकर्मयोगौ एकफलौ सन्तौ पृथक् स्वतन्त्राविति अज्ञा एव प्रवदन्ति । कर्मयोगं सम्यगनुतिष्ठन् शुध्दचित्तः सन् ज्ञानद्वारा यदुभयोः फलं कैवल्यं तत् प्राप्नोति । अतः अनयोः भेदत्वं ज्ञानिनः न स्वीकुवर्न्ति ।
सांख्यायोगौ पृथग्वालाः प्रवदन्ति न पण्डिताः । (गी. -५/४)
अग्रे गत्वा द्वादशाध्याये भक्तियोगोऽपि वर्णितः भगवद्गीतायां श्रीकृष्णेन । श्रीमद्भागवतेऽपि ज्ञानकर्मभक्तिभेदेन त्रिविधो योग उपदिष्टः । तदुक्तं भागत्रते
योगस्त्रयो मया प्रोक्ता नृणां श्रेयो विधित्सया ।
ज्ञानं कर्म च भक्तिश्च नोपायोऽन्योऽस्ति कुत्रचित् ॥ (११/२०/६)
योगस्याङ्गानि संपादित करें
योगदर्शनानुसारेण योगस्य अष्टौ अङ्गानि सन्ति । तदुक्तं योगदर्शने यम्- नियम- आसन- प्राणायाम-प्रत्याहार –धारण् –ध्यान – समाधयोऽष्टाङ्गानि –(२/२) इति । एतेषां वहिरङ्गान्तरङ्गभेदेन द्विविधत्वं कल्प्यते । एषु यम- नियम – आसन –प्राणायाम –प्रत्याहरादीनि पञ्चाङ्गानि वहिरङ्गानि सन्ति । धारणा –ध्यान –समाधीति त्रीणि अन्तरङ्गाणि भवन्ति । यतो हि एतेषामन्तः करणेन साकमेव सम्बन्धो विद्यते । अतः एतेषामन्तरङ्गत्वम् । महर्षिणा पतञ्जलिना त्रयाणां कृते संयमः इत्युच्यते । तद्यथा – त्रयमेकत्र संयमः (३/४) । अष्टाङ्गयोगद्वारा प्रमाण- विपर्यय- विकल्प निद्रा – स्मृत्यादिपञ्चप्रवृत्तीनां निरोधं कृत्वा योगसमाधौ प्रविशति योगी ।
यमः
नियमः
आसनम्
प्राणायामः
प्रत्याहारः
धारणा
ध्यानम्
समाधिः
योगस्याधिकारी
कर्मफलमनपेक्षमाणः सन् अवश्यं कार्यतया विहितं कर्म यः करोति स एव योगी भवति । इन्द्रियभोगेषु तत्साधनेषु च कर्मसु यदा आसक्तिं न करोति, सर्वान् भोगविषयान् परित्यजति तदा स योगारुढं उच्यते । स एकान्ते स्थितः सन् सङ्गशून्यो भूत्वा मनः वशीकृत्य आशां परिग्रहञ्च परित्यज्य सततमात्मानं समाहितां कुर्यात् । तत्रासनमुपविश्य एकाग्रं विक्षेपरहितं मनः कृत्वा योगमथ्यसेत् । यस्य आहारः विहारश्च नियमितः, सर्वेषु कर्मसु यस्य चेष्टा नियमिता, यस्य शयनः जागरणञ्च नियमितं तस्य दुःखनिवर्त्तको योगो सिध्दयति । तदुक्तं भगवद्गीतायाम् –
युक्ताहारविहारस्य युक्तचेष्टस्य कर्मसु ।
युक्तस्वप्नावबोधस्य योगो भवति दुः खहा ॥ (गीता – ६/१७)
योगफलम्
योगात् परं वलं नास्ति । योगात् परो बन्धुः नास्ति । भगवतः शिवस्य योगमार्गादुत्तममार्गो न विद्यते । तदुक्तं सिद्धसिद्धान्तपद्धतौ –
योगमार्गात्परो मार्गो नास्ति नास्ति श्रुतौ स्मृतौ ।
शास्त्रेष्वेन्येषु सर्वेषु शिवेन कथितः पुरा ॥ (५/२१)
श्रीमद्भगवद्गीतायामपि श्रीकृष्णेन उक्तं यत् –
तपश्विभ्योऽधिको योगी ज्ञानिभ्योऽपि ततोऽधिकः ।
कर्मिभ्यश्चाधिको योगी तस्माद्योगी भवार्जुन ॥ (६/४६)
तपस्वि –ज्ञानि –कर्मिभ्यो योगी श्रेष्ठः । मोक्षप्राप्तिर्भवति योगस्य प्रधानं लक्ष्यम् । योगसाधनद्वारा शतजन्मार्जितं पापं विनश्यति । तदुक्तमुत्तरगीतायाम्
मुहूर्त्तमपि योगश्चेन्नासाग्रे मनसा सह ।
सर्वं तरति पाप्मानं तस्य जन्मशतार्जितम् ॥(२/१०)
योगो भवति मोक्षप्राप्तेः सरलो राजमार्गः । योगस्य ध्यानादिद्वारा परमात्मनः प्राप्तिः भवति । आसनमुद्राद्वारा शरीरं रोगविहीनं भवति । मनः शुद्ध निर्मलं च भवति । योगमार्गे नानाविधानां विभूतीनां लाभो भवति । अणिमा- लघिमा –महिमा –गरिमा –प्राप्ति-प्राकाम्य –वशित्वं –ईशित्वादीनामष्टसिद्धिनां प्राप्तिर्भवति ।
योगविद्या भारतवर्षस्य अमूल्यनिधिः । पुराकालादेव अविच्छित्ररुपेण गुरुपरम्परापूर्वकं प्रचलिताऽऽसीत् गुरुपरम्परेयम् । वस्तुत ऋषिमुनियोगिनामध्यवसायजनितं साधनालब्धं अन्तर्जगतो महत्त्वपूर्णमन्तर्विज्ञान भवति तथा । अनेन योगसमाधिना ऋषयो मन्त्रान् द्रष्टुं समर्था आसन् श्रीमद्भगवद्गीतायां योगस्य द्विविधत्वं वर्णितं श्रीकृष्णेन । यथा –ज्ञानयोगः, कर्मयोगश्च । तदुक्तम्
लोकेऽस्मिन् द्विविधा निष्ठा पुरा प्रोक्ता मयानघ ।
ज्ञानयोगेन सांख्यानां कर्मयोगेन योगिनाम् । (गीता-३/३)
परम्परनिरपेक्षं मोक्षसाधनत्वेन कर्मज्ञानयोगरुपं निष्ठाद्वयमुक्तम् । एकस्यैव प्रकारभेदमात्रम् । अधिकारिभेदात् योगद्वयमुक्तम् । शुध्दान्तः करणानां ज्ञानभूमिकामारुढानां ज्ञानपरिपाकार्थं ज्ञानयोग उपदिष्टः । सांख्यभूमिकामनारुढानां तु अन्तः करणशुध्दिद्वारा तदारोहणार्थं कर्मयोगः उक्तः । त्रिशिखाब्राह्मणोपनिषदि कर्मयोगस्य ज्ञानयोगस्य च लक्षण्मुक्तम् । यथा –
कर्म कर्त्तव्यमित्येव विहितेष्वेव कर्मसु ।
बन्धनं मनसो नित्यं कर्मयोगः स उच्यते ॥
यत्तु चित्तस्य सततमर्थे श्रेयसि बन्धनम् ।
ज्ञानयोगः स विज्ञेयः सर्वसिध्दिकरः शिवः ॥
वस्तुतः ज्ञाननिष्ठैः सन्न्यासिभिः यत् मौक्षाख्यं स्थानं साक्षादवाप्यते, कर्मयोगिभिरपि तदेव स्थानमवाप्यते । तदुक्तं गीतायाम् –
यत् सांख्यैः प्राप्यते स्थानं, तद् योगैरपि गम्यते । (गीता- ५/५) ज्ञानकर्मयोगौ एकफलौ सन्तौ पृथक् स्वतन्त्राविति अज्ञा एव प्रवदन्ति । कर्मयोगं सम्यगनुतिष्ठन् शुध्दचित्तः सन् ज्ञानद्वारा यदुभयोः फलं कैवल्यं तत् प्राप्नोति । अतः अनयोः भेदत्वं ज्ञानिनः न स्वीकुवर्न्ति ।
सांख्यायोगौ पृथग्वालाः प्रवदन्ति न पण्डिताः । (गी. -५/४)
अग्रे गत्वा द्वादशाध्याये भक्तियोगोऽपि वर्णितः भगवद्गीतायां श्रीकृष्णेन । श्रीमद्भागवतेऽपि ज्ञानकर्मभक्तिभेदेन त्रिविधो योग उपदिष्टः । तदुक्तं भागत्रते
योगस्त्रयो मया प्रोक्ता नृणां श्रेयो विधित्सया ।
ज्ञानं कर्म च भक्तिश्च नोपायोऽन्योऽस्ति कुत्रचित् ॥ (११/२०/६)
योगस्याङ्गानि संपादित करें
योगदर्शनानुसारेण योगस्य अष्टौ अङ्गानि सन्ति । तदुक्तं योगदर्शने यम्- नियम- आसन- प्राणायाम-प्रत्याहार –धारण् –ध्यान – समाधयोऽष्टाङ्गानि –(२/२) इति । एतेषां वहिरङ्गान्तरङ्गभेदेन द्विविधत्वं कल्प्यते । एषु यम- नियम – आसन –प्राणायाम –प्रत्याहरादीनि पञ्चाङ्गानि वहिरङ्गानि सन्ति । धारणा –ध्यान –समाधीति त्रीणि अन्तरङ्गाणि भवन्ति । यतो हि एतेषामन्तः करणेन साकमेव सम्बन्धो विद्यते । अतः एतेषामन्तरङ्गत्वम् । महर्षिणा पतञ्जलिना त्रयाणां कृते संयमः इत्युच्यते । तद्यथा – त्रयमेकत्र संयमः (३/४) । अष्टाङ्गयोगद्वारा प्रमाण- विपर्यय- विकल्प निद्रा – स्मृत्यादिपञ्चप्रवृत्तीनां निरोधं कृत्वा योगसमाधौ प्रविशति योगी ।
यमः
नियमः
आसनम्
प्राणायामः
प्रत्याहारः
धारणा
ध्यानम्
समाधिः
योगस्याधिकारी
कर्मफलमनपेक्षमाणः सन् अवश्यं कार्यतया विहितं कर्म यः करोति स एव योगी भवति । इन्द्रियभोगेषु तत्साधनेषु च कर्मसु यदा आसक्तिं न करोति, सर्वान् भोगविषयान् परित्यजति तदा स योगारुढं उच्यते । स एकान्ते स्थितः सन् सङ्गशून्यो भूत्वा मनः वशीकृत्य आशां परिग्रहञ्च परित्यज्य सततमात्मानं समाहितां कुर्यात् । तत्रासनमुपविश्य एकाग्रं विक्षेपरहितं मनः कृत्वा योगमथ्यसेत् । यस्य आहारः विहारश्च नियमितः, सर्वेषु कर्मसु यस्य चेष्टा नियमिता, यस्य शयनः जागरणञ्च नियमितं तस्य दुःखनिवर्त्तको योगो सिध्दयति । तदुक्तं भगवद्गीतायाम् –
युक्ताहारविहारस्य युक्तचेष्टस्य कर्मसु ।
युक्तस्वप्नावबोधस्य योगो भवति दुः खहा ॥ (गीता – ६/१७)
योगफलम्
योगात् परं वलं नास्ति । योगात् परो बन्धुः नास्ति । भगवतः शिवस्य योगमार्गादुत्तममार्गो न विद्यते । तदुक्तं सिद्धसिद्धान्तपद्धतौ –
योगमार्गात्परो मार्गो नास्ति नास्ति श्रुतौ स्मृतौ ।
शास्त्रेष्वेन्येषु सर्वेषु शिवेन कथितः पुरा ॥ (५/२१)
श्रीमद्भगवद्गीतायामपि श्रीकृष्णेन उक्तं यत् –
तपश्विभ्योऽधिको योगी ज्ञानिभ्योऽपि ततोऽधिकः ।
कर्मिभ्यश्चाधिको योगी तस्माद्योगी भवार्जुन ॥ (६/४६)
तपस्वि –ज्ञानि –कर्मिभ्यो योगी श्रेष्ठः । मोक्षप्राप्तिर्भवति योगस्य प्रधानं लक्ष्यम् । योगसाधनद्वारा शतजन्मार्जितं पापं विनश्यति । तदुक्तमुत्तरगीतायाम्
मुहूर्त्तमपि योगश्चेन्नासाग्रे मनसा सह ।
सर्वं तरति पाप्मानं तस्य जन्मशतार्जितम् ॥(२/१०)
योगो भवति मोक्षप्राप्तेः सरलो राजमार्गः । योगस्य ध्यानादिद्वारा परमात्मनः प्राप्तिः भवति । आसनमुद्राद्वारा शरीरं रोगविहीनं भवति । मनः शुद्ध निर्मलं च भवति । योगमार्गे नानाविधानां विभूतीनां लाभो भवति । अणिमा- लघिमा –महिमा –गरिमा –प्राप्ति-प्राकाम्य –वशित्वं –ईशित्वादीनामष्टसिद्धिनां प्राप्तिर्भवति ।
June 20, 2021
योगभेदाः
योगचतुष्टयस्य वर्णनं योगशास्त्रे विद्यते । यथा –(क) मन्त्रयोगः,(ख) हठयोगः, (ग) लययोगः, (घ) राजयोगश्च । योगशिक्षोपनिषदि उक्तम् –
मन्त्रो लयो हठो राजयोगान्ता भूमिकाः क्रमात् ।
एक एव चतुर्धायं महायोगोऽभिधीयते ॥
मन्त्रयोगः
हठयोगः
लययोगः
राजयोगः
उपसंहारः – समीक्षा
इदन्न दर्शनम् । अणिमाद्यष्टसिद्धयः न हि विज्ञानेन प्रमाणीकृताः । तास्तु इन्द्रजालादिप्राचीनपद्धतीनामवशेषा इति नवीनाः विचारवादिनः आक्षिपन्ति । परन्तु चित्तस्यान्तरालमभ्यस्य तं रहस्यं ज्ञापयितुं कृतः प्रयत्नः वैज्ञानिकः सन्, प्रज्ञायाः गभीरतायाः अपारं शक्तिसामर्थ्यं राजयोगः दर्शयति । आत्मशोधाय मुक्तिसाधनाय च सरलान् पथः मनोवैज्ञानिकरीत्या अनेन निरूपितम् । अमुमनुसृत्य यैर्यशः अवाप्तः तेऽस्य नैजतायाः प्रमाणम् । अष्टाङ्गयोगः अद्यापि महत्त्वमावहन् बहूनां समस्यानां निवारणे यशस्वी अस्ति । जैनबौद्धादिसर्वदर्शनानि अमुम् औपयुञ्जन्त इत्यतः राजयोग इत्याख्यामलभत । अद्यापि स्वास्थ्यक्षेत्रेष्वस्य प्रयोगः दृश्यते ।
योगचतुष्टयस्य वर्णनं योगशास्त्रे विद्यते । यथा –(क) मन्त्रयोगः,(ख) हठयोगः, (ग) लययोगः, (घ) राजयोगश्च । योगशिक्षोपनिषदि उक्तम् –
मन्त्रो लयो हठो राजयोगान्ता भूमिकाः क्रमात् ।
एक एव चतुर्धायं महायोगोऽभिधीयते ॥
मन्त्रयोगः
हठयोगः
लययोगः
राजयोगः
उपसंहारः – समीक्षा
इदन्न दर्शनम् । अणिमाद्यष्टसिद्धयः न हि विज्ञानेन प्रमाणीकृताः । तास्तु इन्द्रजालादिप्राचीनपद्धतीनामवशेषा इति नवीनाः विचारवादिनः आक्षिपन्ति । परन्तु चित्तस्यान्तरालमभ्यस्य तं रहस्यं ज्ञापयितुं कृतः प्रयत्नः वैज्ञानिकः सन्, प्रज्ञायाः गभीरतायाः अपारं शक्तिसामर्थ्यं राजयोगः दर्शयति । आत्मशोधाय मुक्तिसाधनाय च सरलान् पथः मनोवैज्ञानिकरीत्या अनेन निरूपितम् । अमुमनुसृत्य यैर्यशः अवाप्तः तेऽस्य नैजतायाः प्रमाणम् । अष्टाङ्गयोगः अद्यापि महत्त्वमावहन् बहूनां समस्यानां निवारणे यशस्वी अस्ति । जैनबौद्धादिसर्वदर्शनानि अमुम् औपयुञ्जन्त इत्यतः राजयोग इत्याख्यामलभत । अद्यापि स्वास्थ्यक्षेत्रेष्वस्य प्रयोगः दृश्यते ।
June 20, 2021
🍃 भानुभानुतभाः वामा सदामोदपरः हतं।
तं ह तामरसाभक्क्षः अतिराता अकृत वासविम् ॥ २४॥
🔸सूर्य से भी तेज में प्रशंसित, रमणीक पत्नी (सीता) को निरंतर अतुल आनंद प्रदाता, जिनके नयन कमल जैसे उज्जवल हैं – उन्होंने इंद्र के पुत्र बाली का संहार किया।
🍃 विं सः वातकृतारातिक्षोभासारमताहतं।
तं हरोपदमः दासम् आव आभातनुभानुभाः ॥ २४॥
🔸उस कृष्ण ने – जिनके तेज के समक्ष सूर्य भी गौण है – जिसने अपने उत्तेजित सेवक गरुड़ की रक्षा की, जिस गरुड़ ने अपने डैनों की फड़फड़ाहट मात्र से शत्रुओं की शक्ति और गर्व को क्षीण किया था – जिस (कृष्ण) ने कभी शिव को भी पराजित किया था।
#Viloma_Kavya
तं ह तामरसाभक्क्षः अतिराता अकृत वासविम् ॥ २४॥
🔸सूर्य से भी तेज में प्रशंसित, रमणीक पत्नी (सीता) को निरंतर अतुल आनंद प्रदाता, जिनके नयन कमल जैसे उज्जवल हैं – उन्होंने इंद्र के पुत्र बाली का संहार किया।
विलोम श्लोक :—
🍃 विं सः वातकृतारातिक्षोभासारमताहतं।
तं हरोपदमः दासम् आव आभातनुभानुभाः ॥ २४॥
🔸उस कृष्ण ने – जिनके तेज के समक्ष सूर्य भी गौण है – जिसने अपने उत्तेजित सेवक गरुड़ की रक्षा की, जिस गरुड़ ने अपने डैनों की फड़फड़ाहट मात्र से शत्रुओं की शक्ति और गर्व को क्षीण किया था – जिस (कृष्ण) ने कभी शिव को भी पराजित किया था।
#Viloma_Kavya
June 20, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ पंचदशः अध्याय
♦️श्लोक :- १८
छिन्नोपि चंदनतरुः न जहाति गंधम्
वृद्धोऽपि वापणपतिः न जहाति लीलाम् ।
यन्त्रार्पितो मधुरतां न जहाति चेक्षुः
क्षीणोऽपि न त्यजति शीलगुणान् कुलीनः ॥
♦️भावार्थ - चन्दन कट जाने पर भी अपनी सुगंध नहीं छोड़ते, हाथी बुढा होने पर भी अपनी लीला नहीं छोड़ता, गन्ना निचोड़े जाने पर भी अपनी मिठास नहीं छोड़ता, उसी प्रकार उत्तम कुल में पैदा हुआ व्यक्ति अपने उन्नत गुणों को नहीं छोड़ता भले ही उसे कितनी भी गरीबी में क्यों ना बसर करना पड़े।
#Chanakya
✒️ पंचदशः अध्याय
♦️श्लोक :- १८
छिन्नोपि चंदनतरुः न जहाति गंधम्
वृद्धोऽपि वापणपतिः न जहाति लीलाम् ।
यन्त्रार्पितो मधुरतां न जहाति चेक्षुः
क्षीणोऽपि न त्यजति शीलगुणान् कुलीनः ॥
♦️भावार्थ - चन्दन कट जाने पर भी अपनी सुगंध नहीं छोड़ते, हाथी बुढा होने पर भी अपनी लीला नहीं छोड़ता, गन्ना निचोड़े जाने पर भी अपनी मिठास नहीं छोड़ता, उसी प्रकार उत्तम कुल में पैदा हुआ व्यक्ति अपने उन्नत गुणों को नहीं छोड़ता भले ही उसे कितनी भी गरीबी में क्यों ना बसर करना पड़े।
#Chanakya
June 20, 2021
June 21, 2021
ओ३म्
361. संस्कृत वाक्याभ्यासः
राजीवः – नमो नमः ।
नीरजः – नमस्ते , नमो नमः। कथम् असि ?
= नमस्ते , नमो नमः । कैसे हो तुम ?
राजीवः – अहं कुशली अस्मि।
= मैं कुशल हूँ।
नीरजः – अत्र आश्रमे किं करोषि त्वम् ?
= यहाँ आश्रम में क्या कर रहे हो ?
राजीवः – अयम् आश्रमः नास्ति। एषा मम क्षेत्रवाटिका अस्ति।
= यह आश्रम नहीं है। यह मेरा फार्म हाउस है।
नीरजः – तव क्षेत्रवाटिका ??
= तुम्हारा फार्म हाउस ??
राजीवः – आम् । नगरे तु अध्ययनार्थं निवसामि।
= हाँ , नगर में तो मैं पढ़ने के लिये रहता हूँ।
– प्रति शनिवासरे अत्र आगच्छामि।
= हर शनिवार को यहाँ आ जाता हूँ।
– रविवासर पर्यन्तम् अत्रैव तिष्ठामि।
= रविवार तक यहाँ ही रहता हूँ।
नीरजः – अन्येषु दिनेषु अत्र कः निवसति?
= अन्य दिनों में यहाँ कौन रहता है ?
राजीवः – पितामहः निवसति। सः धेनूनां पालनं करोति।
= दादाजी रहते हैं। वे गायों का पालन करते हैं।
– मम पितामही निवसति। सा दुग्धं दोग्धि ।
= मेरी दादीजी रहती हैं। वे दूध दुहति हैं।
– आदिनं वृक्षाणां रक्षणं कुरुतः ।
= पूरे दिन वृक्षों की रक्षा करते हैं।
नीरजः – तव माता-पितरौ कुत्र स्तः ?
= तुम्हारे माता पिता कहाँ है ?
राजीवः – पश्य … ओ … तत्र दृश्येते ।
= देखो … ओ … वहाँ दिख रहे हैं ।
नीरजः – तौ किं कुरुतः ?
= वे दोनों क्या कर रहे हैं ?
राजीवः – तौ तत्र बीजवपनं कुरुतः ।
= वे दोनों बीज बो रहे हैं।
नीरजः – तव भगिनी न दृश्यते।
= तुम्हारी बहन नहीं दिख रही है।
राजीवः – पश्य ताम् ….. सा तु दोलायां दोलायते ।
= उसको देखो…. वह तो झूले में झूल रही है।
नीरजः – तव कृषिवाटिकायां तु बहु मोदः अस्ति।
= तुम्हारे फार्म हॉउस में तो बहुत मजा है।
ओ३म्
362. संस्कृत वाक्याभ्यासः
रात्रौ तस्य उदरे पीड़ा भवति स्म।
= रात में उसके पेट में पीड़ा हो रही थी।
उदरशूलेन सः पीडितः आसीत् ।
= पेट दर्द से वह पीडित था।
रात्रौ सः एरण्डतैलं पीतवान्।
= रात में उसने अंडी का तेल पिया।
प्रातः त्रिवादने तस्य उदरं स्वच्छं जातम् ।
= सुबह तीन बजे उसका पेट साफ हो गया।
भोजनसमारोहे सः पित्तकं खादितवान् ।
= भोजन समारोह में उसने पीज़ा खाया था।
तस्य शरीरे पित्तम् अवर्धत।
= उसके शरीर में पित्त बढ़ गया।
वायुविकारः अपि अवर्धत।
= वायुविकार भी बढ़ गया।
अधुना सः स्वस्थः अस्ति।
= अब वह स्वस्थ है।
प्राणायामं करोति ।
= प्राणायाम कर रहा है।
पीज़ा खादनेन पित्तम् अवर्धत अतः तस्य नाम पित्तकम् ।
= पीज़ा खाने से पित्त बढ़ गया अतः उसका नाम पित्तकम्
ओ३म्
363. संस्कृत वाक्याभ्यासः
ह्यः अनन्त कुलकर्णी महोदयस्य दूरवाणी आसीत्।
= कल अनंत कुलकर्णी जी का फोन था।
पूनातः सः वदति स्म।
= वे पूना से बोल रहे थे।
ते सर्वेषां विषये पृच्छन्ति स्म।
= वे सबके लिये पूछ रहे थे।
भवतः भार्या कथम् अस्ति ?
= आपकी श्रीमती जी कैसी हैं ?
पुत्रः किं करोति ?
= बेटा क्या कर रहा है ?
पङ्कजः किं करोति ?
= पंकज क्या करता है ?
तम् अहं स्मरामि इति सूचयतु।
= उसको मैं याद करता यह बताना ।
तत्र संस्कृतकार्यं कथं चलति ?
= वहाँ संस्कृत कार्य कैसा चल रहा है ?
अहं पुनः भवतः नगरम् आगन्तुम् इच्छामि।
= मैं पुनः तुम्हारे नगर आना चाहता हूँ।
यदा आगमिष्यामि तदा सूचयिष्यामि।
= जब आऊँगा तब सूचित करूँगा।
ओ३म्
364. संस्कृत वाक्याभ्यासः
पुत्रः – अम्ब ! किं फलम् आनयानि ?
= माँ ! कौनसा फल लाऊँ ?
एकं फलम् आनयानि वा अनेकानि ?
= एक फल लाऊँ या अनेक ?
माता – अद्य सेवफलमेव आनय ।
= आज सेव ही लाओ ।
पुत्रः – नैव , भवती आदिनम् एकमेव फलं खादति।
= नहीं , आप सारा दिन एक ही फल खाती हैं।
– अहं विविधानि फलानि आनेष्यामि।
= मैं विविध फल लाऊँगा।
माता – कदलीफलं बहु गलितं भवति।
= केला बहुत गला हुआ होता है।
– मा आनय ।
= मत लाना ।
पुत्रः – अम्ब ! अहं स्वादुफलं आनेष्यामि।
= माँ , मैं चीकू लाऊँगा।
सीताफलम् , अमृतफलं च आनेष्यामि।
= सीताफल और नासपाती लाऊँगा।
माता – तुभ्यं यथा रोचते पुत्र !
= तुम्हें जैसा ठीक लगे बेटा !
#vakyabhyas
361. संस्कृत वाक्याभ्यासः
राजीवः – नमो नमः ।
नीरजः – नमस्ते , नमो नमः। कथम् असि ?
= नमस्ते , नमो नमः । कैसे हो तुम ?
राजीवः – अहं कुशली अस्मि।
= मैं कुशल हूँ।
नीरजः – अत्र आश्रमे किं करोषि त्वम् ?
= यहाँ आश्रम में क्या कर रहे हो ?
राजीवः – अयम् आश्रमः नास्ति। एषा मम क्षेत्रवाटिका अस्ति।
= यह आश्रम नहीं है। यह मेरा फार्म हाउस है।
नीरजः – तव क्षेत्रवाटिका ??
= तुम्हारा फार्म हाउस ??
राजीवः – आम् । नगरे तु अध्ययनार्थं निवसामि।
= हाँ , नगर में तो मैं पढ़ने के लिये रहता हूँ।
– प्रति शनिवासरे अत्र आगच्छामि।
= हर शनिवार को यहाँ आ जाता हूँ।
– रविवासर पर्यन्तम् अत्रैव तिष्ठामि।
= रविवार तक यहाँ ही रहता हूँ।
नीरजः – अन्येषु दिनेषु अत्र कः निवसति?
= अन्य दिनों में यहाँ कौन रहता है ?
राजीवः – पितामहः निवसति। सः धेनूनां पालनं करोति।
= दादाजी रहते हैं। वे गायों का पालन करते हैं।
– मम पितामही निवसति। सा दुग्धं दोग्धि ।
= मेरी दादीजी रहती हैं। वे दूध दुहति हैं।
– आदिनं वृक्षाणां रक्षणं कुरुतः ।
= पूरे दिन वृक्षों की रक्षा करते हैं।
नीरजः – तव माता-पितरौ कुत्र स्तः ?
= तुम्हारे माता पिता कहाँ है ?
राजीवः – पश्य … ओ … तत्र दृश्येते ।
= देखो … ओ … वहाँ दिख रहे हैं ।
नीरजः – तौ किं कुरुतः ?
= वे दोनों क्या कर रहे हैं ?
राजीवः – तौ तत्र बीजवपनं कुरुतः ।
= वे दोनों बीज बो रहे हैं।
नीरजः – तव भगिनी न दृश्यते।
= तुम्हारी बहन नहीं दिख रही है।
राजीवः – पश्य ताम् ….. सा तु दोलायां दोलायते ।
= उसको देखो…. वह तो झूले में झूल रही है।
नीरजः – तव कृषिवाटिकायां तु बहु मोदः अस्ति।
= तुम्हारे फार्म हॉउस में तो बहुत मजा है।
ओ३म्
362. संस्कृत वाक्याभ्यासः
रात्रौ तस्य उदरे पीड़ा भवति स्म।
= रात में उसके पेट में पीड़ा हो रही थी।
उदरशूलेन सः पीडितः आसीत् ।
= पेट दर्द से वह पीडित था।
रात्रौ सः एरण्डतैलं पीतवान्।
= रात में उसने अंडी का तेल पिया।
प्रातः त्रिवादने तस्य उदरं स्वच्छं जातम् ।
= सुबह तीन बजे उसका पेट साफ हो गया।
भोजनसमारोहे सः पित्तकं खादितवान् ।
= भोजन समारोह में उसने पीज़ा खाया था।
तस्य शरीरे पित्तम् अवर्धत।
= उसके शरीर में पित्त बढ़ गया।
वायुविकारः अपि अवर्धत।
= वायुविकार भी बढ़ गया।
अधुना सः स्वस्थः अस्ति।
= अब वह स्वस्थ है।
प्राणायामं करोति ।
= प्राणायाम कर रहा है।
पीज़ा खादनेन पित्तम् अवर्धत अतः तस्य नाम पित्तकम् ।
= पीज़ा खाने से पित्त बढ़ गया अतः उसका नाम पित्तकम्
ओ३म्
363. संस्कृत वाक्याभ्यासः
ह्यः अनन्त कुलकर्णी महोदयस्य दूरवाणी आसीत्।
= कल अनंत कुलकर्णी जी का फोन था।
पूनातः सः वदति स्म।
= वे पूना से बोल रहे थे।
ते सर्वेषां विषये पृच्छन्ति स्म।
= वे सबके लिये पूछ रहे थे।
भवतः भार्या कथम् अस्ति ?
= आपकी श्रीमती जी कैसी हैं ?
पुत्रः किं करोति ?
= बेटा क्या कर रहा है ?
पङ्कजः किं करोति ?
= पंकज क्या करता है ?
तम् अहं स्मरामि इति सूचयतु।
= उसको मैं याद करता यह बताना ।
तत्र संस्कृतकार्यं कथं चलति ?
= वहाँ संस्कृत कार्य कैसा चल रहा है ?
अहं पुनः भवतः नगरम् आगन्तुम् इच्छामि।
= मैं पुनः तुम्हारे नगर आना चाहता हूँ।
यदा आगमिष्यामि तदा सूचयिष्यामि।
= जब आऊँगा तब सूचित करूँगा।
ओ३म्
364. संस्कृत वाक्याभ्यासः
पुत्रः – अम्ब ! किं फलम् आनयानि ?
= माँ ! कौनसा फल लाऊँ ?
एकं फलम् आनयानि वा अनेकानि ?
= एक फल लाऊँ या अनेक ?
माता – अद्य सेवफलमेव आनय ।
= आज सेव ही लाओ ।
पुत्रः – नैव , भवती आदिनम् एकमेव फलं खादति।
= नहीं , आप सारा दिन एक ही फल खाती हैं।
– अहं विविधानि फलानि आनेष्यामि।
= मैं विविध फल लाऊँगा।
माता – कदलीफलं बहु गलितं भवति।
= केला बहुत गला हुआ होता है।
– मा आनय ।
= मत लाना ।
पुत्रः – अम्ब ! अहं स्वादुफलं आनेष्यामि।
= माँ , मैं चीकू लाऊँगा।
सीताफलम् , अमृतफलं च आनेष्यामि।
= सीताफल और नासपाती लाऊँगा।
माता – तुभ्यं यथा रोचते पुत्र !
= तुम्हें जैसा ठीक लगे बेटा !
#vakyabhyas
June 21, 2021
अद्य तस्य पुण्यतिथि🙏🏼🥀
केशवबलिरामहेडगेवारः (Keshav Baliram Hedgewar) (१८८९-१९४०) राष्ट्रियस्वयंसेवकसङ्घस्य संस्थापकः । सङ्घस्य आद्यसरसङ्घचालकः अस्ति केशव बलिराम हेडगेवार । तस्य जीवनस्य एकमात्रं लक्ष्यम् आसीत् – हिन्दु-अस्मितायाः पुनर्जागरणद्वारा हिन्दुसमाजः सुसङ्घटितः सन् परमवैभवस्थितिं यथा प्राप्नुयाद् तथा कर्तव्यम् इति । अनेन उद्देशेन एव तेन १९२५ तमस्य वर्षस्य विजयदशम्यां महाराष्ट्रराज्यस्य नागपुरे राष्ट्रियस्वयंसेवकसङ्घं स्थापितवान् ।
जन्म — १ एप्रिल् १८८९ नागपुरम्
मृत्युः — २१ जून् १९४० (आयुः ५१) नागपुरम्
वृत्तिः — राजनैतिज्ञः
बाल्यजीवनम्
१८८९ तमे वर्षे युगादिदिने केशवस्य जन्म नागपुरे जातम् । पिता बलिरामपन्तः, माता रेवतीबाई । पिता महान् संस्कृतविद्वान् आसीत् । अग्निहोत्रिणः तस्य प्रमुखं कार्यम् आसीत् वेदाध्ययनम् अध्यापनञ्च । एतस्य कुटुम्बस्य मूलग्रामः तेलङ्गणाराज्ये निजामाबादजनपदे कन्दकूर्ती इति। पूर्वजाः केभ्यश्चित् अन्वयेभ्यः प्राक् नागपुरम् आगतवन्तः। अनयोः दम्पत्योः षड् अपत्यानि। तिस्रः कन्याः, त्रयः पुत्राः च। पुत्राः महादेवः, सितारामः, कनीयतमः केशवः च। केशवस्य त्रयोदशतमे वर्षे तस्य पितरौ प्लेग (plague) इति रोगस्य प्रकोपे दिवङ्गतौ। तस्य पितृव्यः आबाजी हेडगेवारः तस्य संवर्धनम् अकरोत्।
शिक्षणम्
केशवस्य शालेयशिक्षणं नील-सिटी-हायस्कूल इति शालायाम् अभवत्। शालापरीक्षणदिने सर्वेभ्यः छात्रेभ्यः सः 'वन्दे मातरम्' इति राष्ट्रभक्तिपूर्णाम् उद्घोषणां कारितवान्। एतत् आङ्ग्लशासनादेशाविरुद्धम् आसीत्। तेन कारणेन कुपितेन आङ्ग्लसर्वकारेण सः शालातः बहिष्कृतः। अतः सः यवतमाळनगरे राष्ट्रिय-विद्यालये शालेयं शिक्षणं पूर्णं कृतवान्। अनन्तरं १९१०तमे वर्षे महाविद्यालयीनं शिक्षणं प्राप्तुं सः नँशनल मेडिकल कॉलेज कलकत्ता इत्यत्र गतवान्। तदर्थं डॉ. मुञ्जेमहोदयानां (हिन्दुमहासभायाः नेता) मार्गदर्शनं साहाय्यं च आसीत्। तत्र १९१६तमे वर्षे L.M.S. इति उपाधिं प्राप्तवान्। एकवर्षं छात्रप्रशिक्षणावधिं समाप्य सः वैद्यः भूत्वा नागपुरं प्रत्यागतवान्।
केशवबलिरामहेडगेवारः (Keshav Baliram Hedgewar) (१८८९-१९४०) राष्ट्रियस्वयंसेवकसङ्घस्य संस्थापकः । सङ्घस्य आद्यसरसङ्घचालकः अस्ति केशव बलिराम हेडगेवार । तस्य जीवनस्य एकमात्रं लक्ष्यम् आसीत् – हिन्दु-अस्मितायाः पुनर्जागरणद्वारा हिन्दुसमाजः सुसङ्घटितः सन् परमवैभवस्थितिं यथा प्राप्नुयाद् तथा कर्तव्यम् इति । अनेन उद्देशेन एव तेन १९२५ तमस्य वर्षस्य विजयदशम्यां महाराष्ट्रराज्यस्य नागपुरे राष्ट्रियस्वयंसेवकसङ्घं स्थापितवान् ।
जन्म — १ एप्रिल् १८८९ नागपुरम्
मृत्युः — २१ जून् १९४० (आयुः ५१) नागपुरम्
वृत्तिः — राजनैतिज्ञः
बाल्यजीवनम्
१८८९ तमे वर्षे युगादिदिने केशवस्य जन्म नागपुरे जातम् । पिता बलिरामपन्तः, माता रेवतीबाई । पिता महान् संस्कृतविद्वान् आसीत् । अग्निहोत्रिणः तस्य प्रमुखं कार्यम् आसीत् वेदाध्ययनम् अध्यापनञ्च । एतस्य कुटुम्बस्य मूलग्रामः तेलङ्गणाराज्ये निजामाबादजनपदे कन्दकूर्ती इति। पूर्वजाः केभ्यश्चित् अन्वयेभ्यः प्राक् नागपुरम् आगतवन्तः। अनयोः दम्पत्योः षड् अपत्यानि। तिस्रः कन्याः, त्रयः पुत्राः च। पुत्राः महादेवः, सितारामः, कनीयतमः केशवः च। केशवस्य त्रयोदशतमे वर्षे तस्य पितरौ प्लेग (plague) इति रोगस्य प्रकोपे दिवङ्गतौ। तस्य पितृव्यः आबाजी हेडगेवारः तस्य संवर्धनम् अकरोत्।
शिक्षणम्
केशवस्य शालेयशिक्षणं नील-सिटी-हायस्कूल इति शालायाम् अभवत्। शालापरीक्षणदिने सर्वेभ्यः छात्रेभ्यः सः 'वन्दे मातरम्' इति राष्ट्रभक्तिपूर्णाम् उद्घोषणां कारितवान्। एतत् आङ्ग्लशासनादेशाविरुद्धम् आसीत्। तेन कारणेन कुपितेन आङ्ग्लसर्वकारेण सः शालातः बहिष्कृतः। अतः सः यवतमाळनगरे राष्ट्रिय-विद्यालये शालेयं शिक्षणं पूर्णं कृतवान्। अनन्तरं १९१०तमे वर्षे महाविद्यालयीनं शिक्षणं प्राप्तुं सः नँशनल मेडिकल कॉलेज कलकत्ता इत्यत्र गतवान्। तदर्थं डॉ. मुञ्जेमहोदयानां (हिन्दुमहासभायाः नेता) मार्गदर्शनं साहाय्यं च आसीत्। तत्र १९१६तमे वर्षे L.M.S. इति उपाधिं प्राप्तवान्। एकवर्षं छात्रप्रशिक्षणावधिं समाप्य सः वैद्यः भूत्वा नागपुरं प्रत्यागतवान्।
June 21, 2021
अद्य तयोः जन्मदिनम् 🥳
विष्णु प्रभाकर: (१९१२ -२००९ ) एक: प्रमुख: कथाकार: उपन्यासकार: च अस्ति।
अभिनन्दनः वर्धमानः भारतीयवायुसेनायाः विङ्ग् कमाण्डर्। सः वैमानिकाक्रमणतः रक्षणवेलायां पाकिस्ताने पतितः दिनद्वयं यावत् पाकिस्तानस्य अधीने आसीत्।
बाल्यं
अभिनन्दनस्य जन्म काञ्चिपुरतः १९ किमी दूरे विद्यमाने तिरुपमनूर् इति ग्रामे अभवत्। तस्य पिता वायुसेनायाः अधिकारी माता च वैद्या। अभिनन्दनस्य पत्नी अपि वायुसेनायाम् अस्ति। न्याशनल् डिफेन्स् अकाडेमी द्वारा पदवीं समाप्य अभिनन्दनः २००४ तमे वर्षे वायुसेनां प्रविष्टवान्। आदौ सः Su-30 MKI विमानस्य चालकः आसीत्। तदनन्तरं मिग् विमाने चालकः अभवत्।
बन्धनम्
भारतेन पुल्वामा आक्रमणं विरुद्ध्य उग्रशिबिराणामुपरि वैमानिकं क्षिप्राक्रमणम् कृतम्। ततः पाकिस्तानेन फेब्रवरी २७ तमे दिनाङ्के F-16 विमानयानसाहाय्येन भारतस्योपरि आक्रमणस्य प्रयासः कृतः। अभिन्दनः मिग् विमानेन पाकिस्तानीयविमानम् अमारयत्। तदैव पाकिस्तानसीमानं प्रविष्टः अभिनन्दनः प्याराच्यूट् साहाय्येन पाकिस्तानभूमौ अपतत्। तत्र तस्य बन्धनं प्रवृत्तम्।
विमोचनम्
वाघासीमा
जिनीवासन्धिमनुसृत्य अभिनन्दनः भारतं प्रतिप्रेषणीयः इति भारतीयसर्वकारेण उक्तम्। फेब्रवरी २८ तमे दिनाङ्के पाकिस्तानस्य प्रधानमन्त्री अभिनन्दनः भारतं श्वः प्रेष्यते इति उदघोषयत्। तदनुसारं मार्च् १ दिनाङ्के रात्रौ ९.०० वादनसमये अभिनन्दनः वाघा सीमनि भारतं प्रति दत्तः।
विडियोचित्राणि
पाकिस्ताने बन्धनसमये अभिनन्दनस्य कतिचन वीडियोचित्राणि कृत्वा पाकिस्तानेन प्रकाशितानि। कस्मिंश्चित् चित्रे तस्य रक्तसिक्तं मुखम् आसीत्। अन्यत्र चित्रे सः चायं पिबन् आसीत्। परन्तु अभिनन्दनेन चित्रेषु तस्य नाम, वायुसेनायाः स्थानम्. धर्मः एव उक्तः। अन्यत् किमपि सः न अवोचत्।
श्मश्रूः
अभिनन्दनस्य श्मश्रूः चापाकारेण कपोलार्धभागं व्याप्ता। अभिनन्दनस्य बन्धनान्तरं एतस्य श्मश्रूशैली भारते प्रसिद्धा वर्तते
विष्णु प्रभाकर: (१९१२ -२००९ ) एक: प्रमुख: कथाकार: उपन्यासकार: च अस्ति।
अभिनन्दनः वर्धमानः भारतीयवायुसेनायाः विङ्ग् कमाण्डर्। सः वैमानिकाक्रमणतः रक्षणवेलायां पाकिस्ताने पतितः दिनद्वयं यावत् पाकिस्तानस्य अधीने आसीत्।
बाल्यं
अभिनन्दनस्य जन्म काञ्चिपुरतः १९ किमी दूरे विद्यमाने तिरुपमनूर् इति ग्रामे अभवत्। तस्य पिता वायुसेनायाः अधिकारी माता च वैद्या। अभिनन्दनस्य पत्नी अपि वायुसेनायाम् अस्ति। न्याशनल् डिफेन्स् अकाडेमी द्वारा पदवीं समाप्य अभिनन्दनः २००४ तमे वर्षे वायुसेनां प्रविष्टवान्। आदौ सः Su-30 MKI विमानस्य चालकः आसीत्। तदनन्तरं मिग् विमाने चालकः अभवत्।
बन्धनम्
भारतेन पुल्वामा आक्रमणं विरुद्ध्य उग्रशिबिराणामुपरि वैमानिकं क्षिप्राक्रमणम् कृतम्। ततः पाकिस्तानेन फेब्रवरी २७ तमे दिनाङ्के F-16 विमानयानसाहाय्येन भारतस्योपरि आक्रमणस्य प्रयासः कृतः। अभिन्दनः मिग् विमानेन पाकिस्तानीयविमानम् अमारयत्। तदैव पाकिस्तानसीमानं प्रविष्टः अभिनन्दनः प्याराच्यूट् साहाय्येन पाकिस्तानभूमौ अपतत्। तत्र तस्य बन्धनं प्रवृत्तम्।
विमोचनम्
वाघासीमा
जिनीवासन्धिमनुसृत्य अभिनन्दनः भारतं प्रतिप्रेषणीयः इति भारतीयसर्वकारेण उक्तम्। फेब्रवरी २८ तमे दिनाङ्के पाकिस्तानस्य प्रधानमन्त्री अभिनन्दनः भारतं श्वः प्रेष्यते इति उदघोषयत्। तदनुसारं मार्च् १ दिनाङ्के रात्रौ ९.०० वादनसमये अभिनन्दनः वाघा सीमनि भारतं प्रति दत्तः।
विडियोचित्राणि
पाकिस्ताने बन्धनसमये अभिनन्दनस्य कतिचन वीडियोचित्राणि कृत्वा पाकिस्तानेन प्रकाशितानि। कस्मिंश्चित् चित्रे तस्य रक्तसिक्तं मुखम् आसीत्। अन्यत्र चित्रे सः चायं पिबन् आसीत्। परन्तु अभिनन्दनेन चित्रेषु तस्य नाम, वायुसेनायाः स्थानम्. धर्मः एव उक्तः। अन्यत् किमपि सः न अवोचत्।
श्मश्रूः
अभिनन्दनस्य श्मश्रूः चापाकारेण कपोलार्धभागं व्याप्ता। अभिनन्दनस्य बन्धनान्तरं एतस्य श्मश्रूशैली भारते प्रसिद्धा वर्तते
June 21, 2021
ग्राहकः – भवान् निश्चित्तवान् किम्, एतत् दुग्धं विशुद्धम् इति ?
दुग्ध विक्रेता – आम्, महोदय ! न केवलं दुग्धांशः एव, अपितु अत्र मिश्रितं जलम् अपि पूर्णतः विशुद्धमस्ति, चिन्ता न कार्या, महाशय ! 😄
— नारदः ।
😁🤣😆😂😁😆😂🤣
#hasya
दुग्ध विक्रेता – आम्, महोदय ! न केवलं दुग्धांशः एव, अपितु अत्र मिश्रितं जलम् अपि पूर्णतः विशुद्धमस्ति, चिन्ता न कार्या, महाशय ! 😄
— नारदः ।
😁🤣😆😂😁😆😂🤣
#hasya
June 21, 2021
June 21, 2021
ब्रसीले कोविड्मरणानि पञ्चलक्षमतीतानि; निस्संगतया सर्वकारः।
रियो डि जनैरो> रोगव्यापने तीव्रे, वाक्सिनीकरणे मन्दे च ब्रसीलराष्ट्रे कोविड्बाधया मृतानां संख्या ५लक्षमतीता। यू एस् राष्ट्रस्यानन्तरं विश्वे अधिकाधिकं कोविड्मरणानि जायमानं राष्ट्रमस्ति ब्रसीलः।
उपगम्यमाने शिशिरकाले रोगव्यापनमतितीव्रं भविष्यतीति स्वास्थ्यविचक्षणाः पूर्वसूचनां दत्तवन्तः तथापि शारीरिकदूरपालनमभिव्याप्य कोविड्मार्गनिर्देशान् प्रवृत्तिपथमानेतुं राष्ट्रस्य जैर् बोल्सनारो सर्वकारः निस्संगत्वं भजते इति वृत्तान्तः अस्ति। विषयेSस्मिन् जनाः शनिवासरे प्रतिषेधमकुर्वन् च।
ब्रसीले २१.३कोटिषु जनेषु केवलं १२ प्रतिशतं जना एव वाक्सिनीकृताः।
शतकोट्यधिकमात्रायाः कोविड् सूच्यौषधं प्रदाय चीनेन नवपदं प्राप्तम्।
बेय्जिङ्> शतकोट्यधिकमात्रायाः कोविड् सूच्यौषधं प्रदाय चीनेन वक्सिनीकरणप्रक्रियायां सुप्रधानस्थानं सम्पादितम्। शनिवासरपर्यन्तं चीनेषु कोविड्वाक्सिनस्य १,०१,०४,८९,००० मात्रामितानि सूच्यौषधानि अदात् इति राष्ट्रियस्वास्थ्यायोगेन (एन् एच् सि) आवेदितम्।
लोके सर्वत्र इतः पर्यन्तं कोविड्वाक्सिनस्य २५० कोटिमितः वाक्सिनः एव प्रदत्तः। तेषु प्रतिशतं चत्वारिंशत् मितं सूच्यौषधं चीनेषु एव दत्तम्। तेषु शतकोटिमितस्य सूच्यौषधस्य प्रयोगः शनिवासरात्पूर्वं पञ्चदिवसाभ्यन्तरे एव पूर्तीकृतः इति राष्ट्रियस्वास्थ्यायोगम् उद्धृत्य सिन्हुवा वार्तासंस्थया आवेदितम्।
~ संप्रति वार्ता
ब्रसीले कोविड्मरणानि पञ्चलक्षमतीतानि; निस्संगतया सर्वकारः।
रियो डि जनैरो> रोगव्यापने तीव्रे, वाक्सिनीकरणे मन्दे च ब्रसीलराष्ट्रे कोविड्बाधया मृतानां संख्या ५लक्षमतीता। यू एस् राष्ट्रस्यानन्तरं विश्वे अधिकाधिकं कोविड्मरणानि जायमानं राष्ट्रमस्ति ब्रसीलः।
उपगम्यमाने शिशिरकाले रोगव्यापनमतितीव्रं भविष्यतीति स्वास्थ्यविचक्षणाः पूर्वसूचनां दत्तवन्तः तथापि शारीरिकदूरपालनमभिव्याप्य कोविड्मार्गनिर्देशान् प्रवृत्तिपथमानेतुं राष्ट्रस्य जैर् बोल्सनारो सर्वकारः निस्संगत्वं भजते इति वृत्तान्तः अस्ति। विषयेSस्मिन् जनाः शनिवासरे प्रतिषेधमकुर्वन् च।
ब्रसीले २१.३कोटिषु जनेषु केवलं १२ प्रतिशतं जना एव वाक्सिनीकृताः।
शतकोट्यधिकमात्रायाः कोविड् सूच्यौषधं प्रदाय चीनेन नवपदं प्राप्तम्।
बेय्जिङ्> शतकोट्यधिकमात्रायाः कोविड् सूच्यौषधं प्रदाय चीनेन वक्सिनीकरणप्रक्रियायां सुप्रधानस्थानं सम्पादितम्। शनिवासरपर्यन्तं चीनेषु कोविड्वाक्सिनस्य १,०१,०४,८९,००० मात्रामितानि सूच्यौषधानि अदात् इति राष्ट्रियस्वास्थ्यायोगेन (एन् एच् सि) आवेदितम्।
लोके सर्वत्र इतः पर्यन्तं कोविड्वाक्सिनस्य २५० कोटिमितः वाक्सिनः एव प्रदत्तः। तेषु प्रतिशतं चत्वारिंशत् मितं सूच्यौषधं चीनेषु एव दत्तम्। तेषु शतकोटिमितस्य सूच्यौषधस्य प्रयोगः शनिवासरात्पूर्वं पञ्चदिवसाभ्यन्तरे एव पूर्तीकृतः इति राष्ट्रियस्वास्थ्यायोगम् उद्धृत्य सिन्हुवा वार्तासंस्थया आवेदितम्।
~ संप्रति वार्ता
June 21, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - द्वादशी सुबह 10:22 तक तत्पश्चात त्रयोदशी
⛅ दिनांक - 22 जून 2021
⛅ दिन - मंगलवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - दक्षिणायन
⛅ ऋतु - वर्षा
⛅ मास - ज्येष्ठ
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - विशाखा दोपहर 02:23 तक तत्पश्चात अनुराधा
⛅ योग - सिद्ध दोपहर 01:52 तक तत्पश्चात साध्य
⛅ राहुकाल - शाम 04:02 से शाम 05:43 तक
⛅ सूर्योदय - 05:59
⛅ सूर्यास्त - 19:22
⛅ दिशाशूल - उत्तर दिशा में
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - द्वादशी सुबह 10:22 तक तत्पश्चात त्रयोदशी
⛅ दिनांक - 22 जून 2021
⛅ दिन - मंगलवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - दक्षिणायन
⛅ ऋतु - वर्षा
⛅ मास - ज्येष्ठ
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - विशाखा दोपहर 02:23 तक तत्पश्चात अनुराधा
⛅ योग - सिद्ध दोपहर 01:52 तक तत्पश्चात साध्य
⛅ राहुकाल - शाम 04:02 से शाम 05:43 तक
⛅ सूर्योदय - 05:59
⛅ सूर्यास्त - 19:22
⛅ दिशाशूल - उत्तर दिशा में
June 21, 2021
https://youtu.be/792bi5H0YJo
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
YouTube
Vaarta: News in Sanskrit | 22/6/2021
June 21, 2021
June 21, 2021
June 21, 2021
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
June 21, 2021
🍃 हंसजारुद्धबलजा परोदारसुभा अजनि।
राजि रावण रक्षोरविघाताय रमा आर यम् ॥ २५॥
🔸हंसज, यानि सूर्यपुत्र सुग्रीव, के अपराजेय सैन्यबल की महती भूमिका ने राम के गौरव में वृद्धि कर रावण वध से विजयश्री दिलाई।
🍃 यं रमा आर यताघ विरक्षोरणवराजिर।
निजभा सुरद रोपजालबद्ध रुजासहम् ॥ २५॥
🔸उस कृष्ण के हिस्से निर्मल विजयश्री की ख्याति आई जो बाणों की वर्षा सहने में समर्थ हैं, जिनका तेज युद्धभूमि को असुर-विहीन करने से चमक रहा है, उनका स्वाभाविक तेज देवताओं पर विजय से दमक उठा।
#Viloma_Kavya
राजि रावण रक्षोरविघाताय रमा आर यम् ॥ २५॥
🔸हंसज, यानि सूर्यपुत्र सुग्रीव, के अपराजेय सैन्यबल की महती भूमिका ने राम के गौरव में वृद्धि कर रावण वध से विजयश्री दिलाई।
विलोम श्लोक :—
🍃 यं रमा आर यताघ विरक्षोरणवराजिर।
निजभा सुरद रोपजालबद्ध रुजासहम् ॥ २५॥
🔸उस कृष्ण के हिस्से निर्मल विजयश्री की ख्याति आई जो बाणों की वर्षा सहने में समर्थ हैं, जिनका तेज युद्धभूमि को असुर-विहीन करने से चमक रहा है, उनका स्वाभाविक तेज देवताओं पर विजय से दमक उठा।
#Viloma_Kavya
June 21, 2021
✊ चाणक्य नीति ⚔️
✒️ पंचदशः अध्याय
♦️श्लोक :- १९
उर्व्या कोऽपि महीधरो लघुतरो दोर्भ्या धृतो लीलया,
तेन त्वं दिवि भूतले च सततं गोवर्धनो गीयसे।
त्वां त्रैलोक्यधरं वहामि कुचयोरग्रेण तद्गण्यते,
किं या केशव भाषणेन बहुना पुण्यैर्यशो लभ्यते ॥१९॥
पंचदश अध्याय समाप्त
♦️भावार्थ - श्रीकृष्ण को उलाहना देती हुई गोपी कहती है कि हे कन्हैया! तुमने एक बार गोवर्धन नामक पर्वत को क्या उठा लिया कि तुम इस लोक में ही नहीं, परलोक में भी गोवर्धनधारी के रूप में प्रसिद्ध हो गए, परंतु आश्चर्य तो इस बात का है कि मैं तीनों लोकों के स्वामी अर्थात् तुम्हें अपने हृदय में धारण किए रहती हूं और दिन-रात मैं तुम्हारी चिन्ता करती हूं, पर मुझे कोई त्रिलोकधारी जैसी पदवी नहीं देता ॥19॥
पंद्रहवां अध्याय समाप्त हुआ
#Chanakya
✒️ पंचदशः अध्याय
♦️श्लोक :- १९
उर्व्या कोऽपि महीधरो लघुतरो दोर्भ्या धृतो लीलया,
तेन त्वं दिवि भूतले च सततं गोवर्धनो गीयसे।
त्वां त्रैलोक्यधरं वहामि कुचयोरग्रेण तद्गण्यते,
किं या केशव भाषणेन बहुना पुण्यैर्यशो लभ्यते ॥१९॥
पंचदश अध्याय समाप्त
♦️भावार्थ - श्रीकृष्ण को उलाहना देती हुई गोपी कहती है कि हे कन्हैया! तुमने एक बार गोवर्धन नामक पर्वत को क्या उठा लिया कि तुम इस लोक में ही नहीं, परलोक में भी गोवर्धनधारी के रूप में प्रसिद्ध हो गए, परंतु आश्चर्य तो इस बात का है कि मैं तीनों लोकों के स्वामी अर्थात् तुम्हें अपने हृदय में धारण किए रहती हूं और दिन-रात मैं तुम्हारी चिन्ता करती हूं, पर मुझे कोई त्रिलोकधारी जैसी पदवी नहीं देता ॥19॥
पंद्रहवां अध्याय समाप्त हुआ
#Chanakya
June 21, 2021
June 22, 2021
ओ३म्
365. संस्कृत वाक्याभ्यासः
लाली !! बहिः आगच्छ ।
= लाली ! बाहर आओ ।
प्रकोष्ठात् बहिः आगच्छ ।
= कमरे से बाहर आओ ।
लाली – आगच्छामि।
= आती हूँ।
( लाली प्रकोष्ठात् बहिः आगच्छति
लाली कमरे से बाहर आती है )
माता – ओ…हो .. लाली ….
– त्वं तु भारतमातुः सदृशी दृश्यसे।
= तुम तो भारत माता जैसी लग रही हो।
युवराजः कुत्र अस्ति ?
= युवराज कहाँ है ?
लाली – पश्यतु सः आगच्छति ।
= देखिये वह आ रहा है।
माता – ओ … हो … त्वं तु वीरसैनिकस्य वस्त्राणि धारितवान्।
= ओ हो , तुमने तो वीर सैनिक के वस्त्र पहने हैं।
युवराजः – अद्य विद्यालये लाली भारतमातुः अभिनयं करिष्यति।
= आज विद्यालये लाली भारतमाता का अभिनय करेगी।
– अहं तस्याः सैनिकः भविष्यामि।
= मैं उसका सैनिक बनूँगा।
माता – भारतस्य वीरः सुपुत्रः युवराजः।
– भारतस्य वीरांगना सुपुत्री लाली।
अस्माकं देशः सशक्त: भवेत् इति वयं प्रार्थयामहे।
= हमारा देश सशक्त बने यही हम प्रार्थना करते हैं।
सर्वेभ्यः स्वाधीनतापर्वणः मङ्गलकामनाः।
ओ३म्
366. संस्कृत वाक्याभ्यासः
प्रातःकाले सर्वप्रथमं किं दृष्टवान् / दृष्टवती ?
प्रातःकाले सर्वप्रथमं सूर्यं दृष्टवान्/ दृष्टवती ।
प्रातःकाले सर्वप्रथमं किं श्रुतवान् / श्रुतवती ?
प्रातःकाले सर्वप्रथमं वेदमन्त्रान् श्रुतवान् / श्रुतवती
प्रातःकाले सर्वप्रथमं किं पठितवान् / पठितवती ?
प्रातःकाले सर्वप्रथमं न्यायदर्शनं पठितवान् / पठितवती
प्रातःकाले सर्वप्रथमं किं पीतवान् / पीतवती ?
प्रातःकाले सर्वप्रथमं ऊष्णं जलं पीतवान् / पीतवती
प्रातःकाले सर्वप्रथमं कुत्र गतवान् / गतवती ?
प्रातःकाले सर्वप्रथमं गोशालां गतवान् / गतवती
ओ३म्
367. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सप्तसप्ततितमे वर्षे तस्य नाम श्रुतवान् अहम् ।
= वर्ष 1977 में उनका नाम मैंने सुना था।
सः तदानीं भारतस्य विदेशमन्त्री अभवत्।
= वे तब भारत के विदेशमन्त्री बने थे।
संसदि यदा सः सदनं संबोधयति स्म तदा सर्वे सांसदाः निरुत्तराः भवन्ति स्म।
= संसद में जब वे सदन को संबोधित करते थे तब सभी निरुत्तर हो जाते थे।
अशीतितमे वर्षे यदा भाजपा दलस्य स्थापना कृता ….
= 1980 में जब भाजपा की स्थापना हुई
…. तदा सः भाजपा दलस्य अध्यक्षः नियुक्तः जातः।
= …. तब वे भाजपा दल के अध्यक्ष नियुक्त हुए।
अष्टनवतितमे वर्षे यदा सः पुनः प्रधानमन्त्री अभवत् ….
= 1998 के वर्ष में जब वे पुनः प्रधानमंत्री बने …
….. तदा सर्वे हृष्टा: अभवन्।
= तब सभी खुश हुए।
अष्टनवतितमे वर्षे पोखरणे परमाणु-परीक्षणं कृतम् ।
= 1998 में पोखरण में परमाणु परीक्षण किया।
समग्रे विश्वे अटलबिहारी महोदयः सम्मानितः जनः आसीत्।
= सारे विश्व में अटलबिहारी जी सम्मानित व्यक्ति थे।
कुशलः राजनीतिज्ञ:, श्रेष्ठः कवि: अटलबिहारी महाभागः दिवंगतः जातः।
= कुशल राजनीतिज्ञ , श्रेठ कवि अटलबिहारी जी दिवंगत हो गए।
दिवंगताय पुण्यात्मने वयं भावपूर्णां श्रद्धाञ्जलिं दद्मः।
= दिवंगत पुण्यात्मा को हम भावपूर्ण श्रद्धांजलि देते हैं।
ओ३म्
368. संस्कृत वाक्याभ्यासः
भारत-विकास-परिषदा आयोजितं कार्यक्रमम् अहं गतवान्।
= भारत विकास परिषद् द्वारा आयोजित कार्यक्रम में मैं गया था।
“भारतं जानातु” विषयाधारिता प्रश्नस्पर्धा आसीत्।
= भारत को जानिये विषय पर आधारित प्रश्नस्पर्धा थी।
प्रारम्भे सर्वे जनाः भारतरत्नाय अटलबिहारी महाभागाय श्रद्धांजलिम् अर्पितवन्तः।
= प्रारम्भ में सभी लोगों ने भारतरत्न अटलबिहारी जी को श्रद्धाञ्जलि दी।
षोडशविद्यालयानां छात्राः आगतवन्तः ।
= सोलह विद्यालयों के छात्र आए थे।
षोडशविद्यालयेभ्यः छात्राः आगतवन्तः ।
= सोलह विद्यालयों से छात्र आए थे।
स्पर्धायाः संचालकः प्राचीनभारतस्य विषये प्रश्नान् पृच्छति स्म।
= स्पर्धा का संचालक प्राचीन भारत के बारे में प्रश्न पूछता था।
सर्वे तेजस्विनः छात्राः उत्तराणि ददति स्म।
= सभी तेजस्वी छात्र उत्तर देते थे।
शास्त्रीय-सङ्गीतस्य विषये प्रश्नाः आसन्।
= शास्त्रीय संगीत विषय पर प्रश्न थे।
महापुरुषाणां विषये प्रश्नाः आसन्।
= महापुरुषों के विषय पर प्रश्न थे।
भारतस्य विविधानां स्थलानां विषये अपि प्रश्नाः आसन्।
= भारत के विविध स्थलों के बारे में प्रश्न थे।
कार्यक्रमः बहु ज्ञानवर्धकः आसीत्।
= कार्यक्रम बहुत ज्ञानवर्धक था।
ओ३म्
369. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सूर्योदयः अभवत् = सूर्योदय हो गया ।
योगासनम् अभवत् = योगासन हो गया।
स्नानम् अभवत् = स्नान हो गया ।
यज्ञः अभवत् = यज्ञ हो गया।
अल्पाहारः अभवत् वा ?
= अल्पाहार हो गया क्या ?
न अल्पाहारः न अभवत्।
= नहीं अल्पाहार नहीं हुआ ।
अधुना स्वाध्यायः न अभवत्।
= अभी स्वाध्याय नहीं हुआ है।
अत्र वर्षा अभवत्।
= यहाँ वर्षा हुई।
तेन सह वार्तालापः अभवत्।
= उसके साथ बात हो गई।
कार्यक्रमः समाप्तः अभवत्।
= कार्यक्रम समाप्त हो गया।
लिखन्तु किं किम् अभवत् ?
#vakyabhyas
365. संस्कृत वाक्याभ्यासः
लाली !! बहिः आगच्छ ।
= लाली ! बाहर आओ ।
प्रकोष्ठात् बहिः आगच्छ ।
= कमरे से बाहर आओ ।
लाली – आगच्छामि।
= आती हूँ।
( लाली प्रकोष्ठात् बहिः आगच्छति
लाली कमरे से बाहर आती है )
माता – ओ…हो .. लाली ….
– त्वं तु भारतमातुः सदृशी दृश्यसे।
= तुम तो भारत माता जैसी लग रही हो।
युवराजः कुत्र अस्ति ?
= युवराज कहाँ है ?
लाली – पश्यतु सः आगच्छति ।
= देखिये वह आ रहा है।
माता – ओ … हो … त्वं तु वीरसैनिकस्य वस्त्राणि धारितवान्।
= ओ हो , तुमने तो वीर सैनिक के वस्त्र पहने हैं।
युवराजः – अद्य विद्यालये लाली भारतमातुः अभिनयं करिष्यति।
= आज विद्यालये लाली भारतमाता का अभिनय करेगी।
– अहं तस्याः सैनिकः भविष्यामि।
= मैं उसका सैनिक बनूँगा।
माता – भारतस्य वीरः सुपुत्रः युवराजः।
– भारतस्य वीरांगना सुपुत्री लाली।
अस्माकं देशः सशक्त: भवेत् इति वयं प्रार्थयामहे।
= हमारा देश सशक्त बने यही हम प्रार्थना करते हैं।
सर्वेभ्यः स्वाधीनतापर्वणः मङ्गलकामनाः।
ओ३म्
366. संस्कृत वाक्याभ्यासः
प्रातःकाले सर्वप्रथमं किं दृष्टवान् / दृष्टवती ?
प्रातःकाले सर्वप्रथमं सूर्यं दृष्टवान्/ दृष्टवती ।
प्रातःकाले सर्वप्रथमं किं श्रुतवान् / श्रुतवती ?
प्रातःकाले सर्वप्रथमं वेदमन्त्रान् श्रुतवान् / श्रुतवती
प्रातःकाले सर्वप्रथमं किं पठितवान् / पठितवती ?
प्रातःकाले सर्वप्रथमं न्यायदर्शनं पठितवान् / पठितवती
प्रातःकाले सर्वप्रथमं किं पीतवान् / पीतवती ?
प्रातःकाले सर्वप्रथमं ऊष्णं जलं पीतवान् / पीतवती
प्रातःकाले सर्वप्रथमं कुत्र गतवान् / गतवती ?
प्रातःकाले सर्वप्रथमं गोशालां गतवान् / गतवती
ओ३म्
367. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सप्तसप्ततितमे वर्षे तस्य नाम श्रुतवान् अहम् ।
= वर्ष 1977 में उनका नाम मैंने सुना था।
सः तदानीं भारतस्य विदेशमन्त्री अभवत्।
= वे तब भारत के विदेशमन्त्री बने थे।
संसदि यदा सः सदनं संबोधयति स्म तदा सर्वे सांसदाः निरुत्तराः भवन्ति स्म।
= संसद में जब वे सदन को संबोधित करते थे तब सभी निरुत्तर हो जाते थे।
अशीतितमे वर्षे यदा भाजपा दलस्य स्थापना कृता ….
= 1980 में जब भाजपा की स्थापना हुई
…. तदा सः भाजपा दलस्य अध्यक्षः नियुक्तः जातः।
= …. तब वे भाजपा दल के अध्यक्ष नियुक्त हुए।
अष्टनवतितमे वर्षे यदा सः पुनः प्रधानमन्त्री अभवत् ….
= 1998 के वर्ष में जब वे पुनः प्रधानमंत्री बने …
….. तदा सर्वे हृष्टा: अभवन्।
= तब सभी खुश हुए।
अष्टनवतितमे वर्षे पोखरणे परमाणु-परीक्षणं कृतम् ।
= 1998 में पोखरण में परमाणु परीक्षण किया।
समग्रे विश्वे अटलबिहारी महोदयः सम्मानितः जनः आसीत्।
= सारे विश्व में अटलबिहारी जी सम्मानित व्यक्ति थे।
कुशलः राजनीतिज्ञ:, श्रेष्ठः कवि: अटलबिहारी महाभागः दिवंगतः जातः।
= कुशल राजनीतिज्ञ , श्रेठ कवि अटलबिहारी जी दिवंगत हो गए।
दिवंगताय पुण्यात्मने वयं भावपूर्णां श्रद्धाञ्जलिं दद्मः।
= दिवंगत पुण्यात्मा को हम भावपूर्ण श्रद्धांजलि देते हैं।
ओ३म्
368. संस्कृत वाक्याभ्यासः
भारत-विकास-परिषदा आयोजितं कार्यक्रमम् अहं गतवान्।
= भारत विकास परिषद् द्वारा आयोजित कार्यक्रम में मैं गया था।
“भारतं जानातु” विषयाधारिता प्रश्नस्पर्धा आसीत्।
= भारत को जानिये विषय पर आधारित प्रश्नस्पर्धा थी।
प्रारम्भे सर्वे जनाः भारतरत्नाय अटलबिहारी महाभागाय श्रद्धांजलिम् अर्पितवन्तः।
= प्रारम्भ में सभी लोगों ने भारतरत्न अटलबिहारी जी को श्रद्धाञ्जलि दी।
षोडशविद्यालयानां छात्राः आगतवन्तः ।
= सोलह विद्यालयों के छात्र आए थे।
षोडशविद्यालयेभ्यः छात्राः आगतवन्तः ।
= सोलह विद्यालयों से छात्र आए थे।
स्पर्धायाः संचालकः प्राचीनभारतस्य विषये प्रश्नान् पृच्छति स्म।
= स्पर्धा का संचालक प्राचीन भारत के बारे में प्रश्न पूछता था।
सर्वे तेजस्विनः छात्राः उत्तराणि ददति स्म।
= सभी तेजस्वी छात्र उत्तर देते थे।
शास्त्रीय-सङ्गीतस्य विषये प्रश्नाः आसन्।
= शास्त्रीय संगीत विषय पर प्रश्न थे।
महापुरुषाणां विषये प्रश्नाः आसन्।
= महापुरुषों के विषय पर प्रश्न थे।
भारतस्य विविधानां स्थलानां विषये अपि प्रश्नाः आसन्।
= भारत के विविध स्थलों के बारे में प्रश्न थे।
कार्यक्रमः बहु ज्ञानवर्धकः आसीत्।
= कार्यक्रम बहुत ज्ञानवर्धक था।
ओ३म्
369. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सूर्योदयः अभवत् = सूर्योदय हो गया ।
योगासनम् अभवत् = योगासन हो गया।
स्नानम् अभवत् = स्नान हो गया ।
यज्ञः अभवत् = यज्ञ हो गया।
अल्पाहारः अभवत् वा ?
= अल्पाहार हो गया क्या ?
न अल्पाहारः न अभवत्।
= नहीं अल्पाहार नहीं हुआ ।
अधुना स्वाध्यायः न अभवत्।
= अभी स्वाध्याय नहीं हुआ है।
अत्र वर्षा अभवत्।
= यहाँ वर्षा हुई।
तेन सह वार्तालापः अभवत्।
= उसके साथ बात हो गई।
कार्यक्रमः समाप्तः अभवत्।
= कार्यक्रम समाप्त हो गया।
लिखन्तु किं किम् अभवत् ?
#vakyabhyas
June 22, 2021
शशकः नकुलः मार्जारी च 🐇🦡🐈
१ एकदिने गृहात् प्रस्थितः एकः शशकः स्वादुं तृणं खादितुम् अगच्छत्।
२ परन्तु गृहस्य पिधानं कर्तुं सः विस्मृतवान्।
३ यदा शशकः गृहे न आसीत् तदा एकः नकुलः तत्र आगत्य शशकस्य गृहं प्रविष्टवान्।
४ तस्मै शशकस्य गृहम् अरोचत अतः तत्रैव निवसितुं निश्चयं कृतवान्।
५ शशकः आगत्य नकुलं दृष्ट्वा च अवदत्–
६ “ मम गृहात् निर्गच्छतु शीघ्रम् ” – इति।
७ परन्तु नकुलः गन्तुं न अङ्गीकृतवान्।
८ एका समीपस्था मार्जारी कलहं निवारयितुम् अग्रे आगतवती।
९ सा अवदत् – “समीपं आगच्छताम् अहं श्रोतुं न शक्नोमि।
१० भवन्तौ मम एकस्मिन् कर्णे वदताम्” – इति।
११ उभौ शङ्कया विना एव मार्जार्या उक्तानुसारं कृतवन्तौ।
१२ क्षणे एव मार्जारी द्वौ खादनार्थं स्वहस्ताभ्यां गृहीतवती।
एवं तया कलहः समाप्तः असंशयम्॥
(अज्ञातसंग्रहात् उद्धृता कथा)
१ एकदिने गृहात् प्रस्थितः एकः शशकः स्वादुं तृणं खादितुम् अगच्छत्।
२ परन्तु गृहस्य पिधानं कर्तुं सः विस्मृतवान्।
३ यदा शशकः गृहे न आसीत् तदा एकः नकुलः तत्र आगत्य शशकस्य गृहं प्रविष्टवान्।
४ तस्मै शशकस्य गृहम् अरोचत अतः तत्रैव निवसितुं निश्चयं कृतवान्।
५ शशकः आगत्य नकुलं दृष्ट्वा च अवदत्–
६ “ मम गृहात् निर्गच्छतु शीघ्रम् ” – इति।
७ परन्तु नकुलः गन्तुं न अङ्गीकृतवान्।
८ एका समीपस्था मार्जारी कलहं निवारयितुम् अग्रे आगतवती।
९ सा अवदत् – “समीपं आगच्छताम् अहं श्रोतुं न शक्नोमि।
१० भवन्तौ मम एकस्मिन् कर्णे वदताम्” – इति।
११ उभौ शङ्कया विना एव मार्जार्या उक्तानुसारं कृतवन्तौ।
१२ क्षणे एव मार्जारी द्वौ खादनार्थं स्वहस्ताभ्यां गृहीतवती।
एवं तया कलहः समाप्तः असंशयम्॥
(अज्ञातसंग्रहात् उद्धृता कथा)
June 22, 2021
2014-तमे
वर्षे देशे प्रमुखम् एकं परिवर्तनम् अभवत्। देशस्य स्वतन्त्रतानन्तरं
प्रायशः समस्तकालमेव सर्वकार-पीठिकायां विराजमानं दलं न्यूनत्वं
सम्प्राप्यत्। मनबलं तथा किम्कर्त्तव्यम् इत्यस्य मनस्फुटता प्राप्तः तथा
राष्ट्रमेव-सर्वम् इति दर्शनेन प्रोत्साहितः एकः कर्त्तव्यनिष्ठ-योगी
कार्यम् आरब्धवान्।
तस्य समक्षम् आसन् बहवः गभीराः समस्याः।
राष्ट्रस्य जनानाम् चिन्तने भारतराष्ट्रं निर्धनं, विज्ञान-रीत्या अन्यानामुपरि निर्भरं अपि च देशविरोध-प्रचारकाः एव विदुषाः, हिन्दु-धर्म-विरोधम् एव धर्मनिरपेक्षता इत्यादि विश्वासाः गहनतया जनेभ्यः मनसि मुद्रितासन्। काश्मीर-समस्यायाः समाधानं, राम-मन्दिर निर्माणम् इत्यादिनाम् सम्भावना एव नास्ति इति नकारात्मकं चिन्तनशैली एव भारतीयानाम् तस्मिन् काले अभवत्।
स्वकीयं कार्यं आरब्धवान् श्री मोदीवर्यः। अल्पकालैव बहूनि साधनानि कृतवान्। अद्य काश्मीर-समस्या सर्वैरपि विस्मृता जाता। भगवतः श्रीरामस्य जन्मस्थाने भव्यमन्दिरम् निर्माणे अस्ति। इस्लामीय युवत्याः त्रि-तलाक समस्यायाः समाधनम् अभवत्। मुद्रास्फीति-नियन्त्रणेन सामान्यजनाः एव सद्यमाध्यमेन धन-विनिमयम् अधीतवन्तः। डिजिटल-इण्डिया, जी-एस-टी तथा नवीन आयकर नियमानाम् प्रभावेन अर्थव्यवस्थायाम् मुद्रास्फीतेः वृत्तिः आयकरविभागस्य अधिकारिभिः अधुना सुलभतया ज्ञातुम् शक्यते।
अल्पमेव काले एतानि सर्वाणि सन्ति मोदि सर्वकाराय कृतानि साधनानि। भारतदेशः शीघ्रमेव चीन देशस्य समम् तिष्ठिष्यति इति समस्त संसारम् अपेक्षितुम् समये अकस्मात् देशस्योपरि एकः प्रहारः देशं ध्वस्तम् अकरोत्। सर्वत्र मृतकानां शवाः, पिधानं, अर्थव्यवस्थायाः, विद्यासंस्थानाञ्च विनाशः, विद्यार्थिनः भविष्यः अन्धकारमयः --- ईदृशानि परिवर्तनानि अस्माकं राष्ट्रं एकस्मिन्नेव वर्षे बहुवर्षाणि यावत् अवगति-पथे नीतवन्तः।
अस्यां स्थित्यां देशवासिनः किम् करणीयम्। समृद्ध-भारतस्य सदस्यानाम् कर्त्तव्यं किम्? अस्माभिः सर्वैः विचारणीयम्।
http://sanskritize.com/index.php/2021-03-18-05-31-45/22-samriddha-bharatam/29-2021-06-11-07-19-29
तस्य समक्षम् आसन् बहवः गभीराः समस्याः।
राष्ट्रस्य जनानाम् चिन्तने भारतराष्ट्रं निर्धनं, विज्ञान-रीत्या अन्यानामुपरि निर्भरं अपि च देशविरोध-प्रचारकाः एव विदुषाः, हिन्दु-धर्म-विरोधम् एव धर्मनिरपेक्षता इत्यादि विश्वासाः गहनतया जनेभ्यः मनसि मुद्रितासन्। काश्मीर-समस्यायाः समाधानं, राम-मन्दिर निर्माणम् इत्यादिनाम् सम्भावना एव नास्ति इति नकारात्मकं चिन्तनशैली एव भारतीयानाम् तस्मिन् काले अभवत्।
स्वकीयं कार्यं आरब्धवान् श्री मोदीवर्यः। अल्पकालैव बहूनि साधनानि कृतवान्। अद्य काश्मीर-समस्या सर्वैरपि विस्मृता जाता। भगवतः श्रीरामस्य जन्मस्थाने भव्यमन्दिरम् निर्माणे अस्ति। इस्लामीय युवत्याः त्रि-तलाक समस्यायाः समाधनम् अभवत्। मुद्रास्फीति-नियन्त्रणेन सामान्यजनाः एव सद्यमाध्यमेन धन-विनिमयम् अधीतवन्तः। डिजिटल-इण्डिया, जी-एस-टी तथा नवीन आयकर नियमानाम् प्रभावेन अर्थव्यवस्थायाम् मुद्रास्फीतेः वृत्तिः आयकरविभागस्य अधिकारिभिः अधुना सुलभतया ज्ञातुम् शक्यते।
अल्पमेव काले एतानि सर्वाणि सन्ति मोदि सर्वकाराय कृतानि साधनानि। भारतदेशः शीघ्रमेव चीन देशस्य समम् तिष्ठिष्यति इति समस्त संसारम् अपेक्षितुम् समये अकस्मात् देशस्योपरि एकः प्रहारः देशं ध्वस्तम् अकरोत्। सर्वत्र मृतकानां शवाः, पिधानं, अर्थव्यवस्थायाः, विद्यासंस्थानाञ्च विनाशः, विद्यार्थिनः भविष्यः अन्धकारमयः --- ईदृशानि परिवर्तनानि अस्माकं राष्ट्रं एकस्मिन्नेव वर्षे बहुवर्षाणि यावत् अवगति-पथे नीतवन्तः।
अस्यां स्थित्यां देशवासिनः किम् करणीयम्। समृद्ध-भारतस्य सदस्यानाम् कर्त्तव्यं किम्? अस्माभिः सर्वैः विचारणीयम्।
http://sanskritize.com/index.php/2021-03-18-05-31-45/22-samriddha-bharatam/29-2021-06-11-07-19-29
Sanskritize
का अस्माकं स्थितिः कः च कर्त्तव्यः -1
My site
June 22, 2021
एका हृदयद्राविका कथा
पुत्रः तस्य वृद्धजर्जरा माता च राज्यं विहाय काशीं प्रति प्रस्थितौ। पुत्रस्य राज्यासक्तिः समूलं नष्टासीत्। प्रजाजनेषु कस्मिंश्चित् राज्यभारम् आरोप्यताम् इति मन्त्रिणः निवेद्य सर्वं वैभवं त्यक्त्वा राजपुत्रः गच्छन्नासीत्।
यदा तौ चलन्तौ आस्तां तदा माता पुत्रं उपदिशन्ती आसीत् यत् मनुष्यस्य आशा कदापि पूर्णा न भवति अतः आशात्यागेनैव शाश्वतशान्तेः प्राप्तिर्भवति। एतावन्ति दिनानि भवता मया च प्रजानां सेवा निरलसतया, निःस्पृहतया कृता। इदानीमेषः सर्वत्यागस्य समयः इति।
शनैः शनैः मार्गं क्रमन्तौ तौ अगच्छताम्।
मध्येमार्गं वृद्धां मातरं पिपासा अबाधत। तृषार्ता सा पुत्रं जलम् अयाचत। तदा मातरं वृक्षस्य अधः उपवेश्य जलान्वेषणाय पुत्रः प्रस्थितः। यदा सः जलं गृहीत्वा प्रत्यागच्छत् तदा सः बहु भीतः अभवत्। माता कुत्रापि नादृश्यत। सः मत्तः इव सर्वत्र मातुः अन्वेषणम् आरब्धवान्।
तदानीमेव तेन आकाशवाणी श्रुता- राजकन्यां सिहासने आरोपयितुमुत्सुकाः जनाः तदर्थं भृशं प्रयतमानाः आसन्। तथापि तेषां प्रयत्नाः विफलाः अभूवन्। तेन राज्यसिंहासनं रिक्तमेवातिष्ठत्। भवतः माता यदा एतत् श्रुतवती तदा धावन्ती एव प्रतिगतवती इति।
राजपुत्रः अपि मातुः स्नेहेन प्रत्यागतः। तेन राजधानीं सम्प्राप्य यदा दृष्टं तदा सः अवगतवान् यत् तस्य माता धावन्ती आगत्य रिक्तसिंहासनम् आरूढवती आसीत् इति।
😂🤣😆😁😆😂🤣
#hasya
पुत्रः तस्य वृद्धजर्जरा माता च राज्यं विहाय काशीं प्रति प्रस्थितौ। पुत्रस्य राज्यासक्तिः समूलं नष्टासीत्। प्रजाजनेषु कस्मिंश्चित् राज्यभारम् आरोप्यताम् इति मन्त्रिणः निवेद्य सर्वं वैभवं त्यक्त्वा राजपुत्रः गच्छन्नासीत्।
यदा तौ चलन्तौ आस्तां तदा माता पुत्रं उपदिशन्ती आसीत् यत् मनुष्यस्य आशा कदापि पूर्णा न भवति अतः आशात्यागेनैव शाश्वतशान्तेः प्राप्तिर्भवति। एतावन्ति दिनानि भवता मया च प्रजानां सेवा निरलसतया, निःस्पृहतया कृता। इदानीमेषः सर्वत्यागस्य समयः इति।
शनैः शनैः मार्गं क्रमन्तौ तौ अगच्छताम्।
मध्येमार्गं वृद्धां मातरं पिपासा अबाधत। तृषार्ता सा पुत्रं जलम् अयाचत। तदा मातरं वृक्षस्य अधः उपवेश्य जलान्वेषणाय पुत्रः प्रस्थितः। यदा सः जलं गृहीत्वा प्रत्यागच्छत् तदा सः बहु भीतः अभवत्। माता कुत्रापि नादृश्यत। सः मत्तः इव सर्वत्र मातुः अन्वेषणम् आरब्धवान्।
तदानीमेव तेन आकाशवाणी श्रुता- राजकन्यां सिहासने आरोपयितुमुत्सुकाः जनाः तदर्थं भृशं प्रयतमानाः आसन्। तथापि तेषां प्रयत्नाः विफलाः अभूवन्। तेन राज्यसिंहासनं रिक्तमेवातिष्ठत्। भवतः माता यदा एतत् श्रुतवती तदा धावन्ती एव प्रतिगतवती इति।
राजपुत्रः अपि मातुः स्नेहेन प्रत्यागतः। तेन राजधानीं सम्प्राप्य यदा दृष्टं तदा सः अवगतवान् यत् तस्य माता धावन्ती आगत्य रिक्तसिंहासनम् आरूढवती आसीत् इति।
😂🤣😆😁😆😂🤣
#hasya
June 22, 2021
June 22, 2021
June 22, 2021
'मोल्डोवा'देशःसामान्यजीवनं प्रत्यागच्छत्।
कोच्ची> आविश्वं सर्वेषु राष्ट्रेषु कोविड्भीत्याम् आमग्नितेषु मोल्डोवा नामकः यूरोपीयदेशः साधारणजीवितं प्रत्यागच्छत्। कदाचिदपि सम्पूर्णं पिधानं तत्र न विहितम्। कर्कशेैः नियन्त्रणैः कोविड्रोगः पराजितः। एप्रिल् २८ तमे दिनाङ्के एव कोविड्नियन्त्रणानि तत्र निराकृतानि। मई २७तमे दिनाङ्के सामाजिकस्थानेषु मुखावरणं न उपयोक्तव्यमिति आदेशः कृतः। कक्ष्यासु प्रकोष्ठाध्ययनम् अचिरेणैव पुनरारप्स्यते
चिकित्साशिक्षणे प्रसिद्धे अस्मिन् राष्ट्रे उपसहस्रं भारतीयछात्राः अध्ययनं कुर्वन्ति।
तमिलनाडे पिधानं दीर्धीकृतम्।
चेन्नई> यत्र यत्र कोविड्व्यापनम् अवकुञ्चितं तत्र तत्र नियन्त्रणेषु लाघवं विधाय तमिलनाट् राज्ये पिधानं मेय्मासस्य २८ दिनाङ्कपर्यन्तं दीर्घीकृतम्। चेन्नई मध्ये समीपजनपदेषु च सामान्यगमनागमनम् अनुमोदितम्। कोविडस्य व्यापनमानमनुसृत्य जनपदान् विभागत्रयं वर्गीकृत्य एव लाघवं प्रदत्तम्।
~ संप्रति वार्ता
'मोल्डोवा'देशःसामान्यजीवनं प्रत्यागच्छत्।
कोच्ची> आविश्वं सर्वेषु राष्ट्रेषु कोविड्भीत्याम् आमग्नितेषु मोल्डोवा नामकः यूरोपीयदेशः साधारणजीवितं प्रत्यागच्छत्। कदाचिदपि सम्पूर्णं पिधानं तत्र न विहितम्। कर्कशेैः नियन्त्रणैः कोविड्रोगः पराजितः। एप्रिल् २८ तमे दिनाङ्के एव कोविड्नियन्त्रणानि तत्र निराकृतानि। मई २७तमे दिनाङ्के सामाजिकस्थानेषु मुखावरणं न उपयोक्तव्यमिति आदेशः कृतः। कक्ष्यासु प्रकोष्ठाध्ययनम् अचिरेणैव पुनरारप्स्यते
चिकित्साशिक्षणे प्रसिद्धे अस्मिन् राष्ट्रे उपसहस्रं भारतीयछात्राः अध्ययनं कुर्वन्ति।
तमिलनाडे पिधानं दीर्धीकृतम्।
चेन्नई> यत्र यत्र कोविड्व्यापनम् अवकुञ्चितं तत्र तत्र नियन्त्रणेषु लाघवं विधाय तमिलनाट् राज्ये पिधानं मेय्मासस्य २८ दिनाङ्कपर्यन्तं दीर्घीकृतम्। चेन्नई मध्ये समीपजनपदेषु च सामान्यगमनागमनम् अनुमोदितम्। कोविडस्य व्यापनमानमनुसृत्य जनपदान् विभागत्रयं वर्गीकृत्य एव लाघवं प्रदत्तम्।
~ संप्रति वार्ता
June 22, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - त्रयोदशी सुबह 06:59 तक तत्पश्चात चतुर्दशी
⛅ दिनांक - 23 जून 2021
⛅ दिन - बुधवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - दक्षिणायन
⛅ ऋतु - वर्षा
⛅ मास - ज्येष्ठ
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - अनुराधा सुबह 11:48 तक तत्पश्चात ज्येष्ठा
⛅ योग - साध्य सुबह 10:01 तक तत्पश्चात शुभ
⛅ राहुकाल - दोपहर 12:41 से दोपहर 02:22 तक
⛅ सूर्योदय - 05:59
⛅ सूर्यास्त - 19:22
⛅ दिशाशूल - उत्तर दिशा में
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - त्रयोदशी सुबह 06:59 तक तत्पश्चात चतुर्दशी
⛅ दिनांक - 23 जून 2021
⛅ दिन - बुधवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - दक्षिणायन
⛅ ऋतु - वर्षा
⛅ मास - ज्येष्ठ
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - अनुराधा सुबह 11:48 तक तत्पश्चात ज्येष्ठा
⛅ योग - साध्य सुबह 10:01 तक तत्पश्चात शुभ
⛅ राहुकाल - दोपहर 12:41 से दोपहर 02:22 तक
⛅ सूर्योदय - 05:59
⛅ सूर्यास्त - 19:22
⛅ दिशाशूल - उत्तर दिशा में
June 22, 2021
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
June 22, 2021
June 22, 2021
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news. https://www.youtube.com/watch?v=paCHSWQAxJM&list=PLxx0m3vtiqMZFiQHDHKnhK6ObQo-Xhr4u&index=1
YouTube
Vaarta: Daily Sanskrit bulletin with latest news highlights | 23.6.2021
June 22, 2021
June 22, 2021
🍃 सागरातिगम् आभातिनाकेशः असुरमासहः।
तं सः मारुतजं गोप्ता अभात् आसाद्य गतः अगजम् ॥ २६॥
🔸समुद्र लांघ कर सहयाद्री पर्वत तक जा समुद्र तट तक पहुंचने वाले की प्राप्ति दूत हनुमान के रूप में होने से, इंद्र से भी अधिक प्रतापी, असुरों की समृद्धि को असहनशील, उस रक्षक राम की कीर्ति में वृद्धि हो गई।
🍃 जं गतः गदी असादाभाप्ता गोजं तरुम् आस तं।
हः समारसुशोकेन अतिभामागतिः आगस ॥ २६॥
🔸जो गदाधारी हैं, अपरिमित तेज के स्वामी हैं, वो कृष्ण – प्रद्युम्न को दिए कष्ट से अत्यधिक कुपित हो - स्वर्ग में उत्पन्न वृक्ष को झपट कर विजयी हुए।
#Viloma_Kavya
तं सः मारुतजं गोप्ता अभात् आसाद्य गतः अगजम् ॥ २६॥
🔸समुद्र लांघ कर सहयाद्री पर्वत तक जा समुद्र तट तक पहुंचने वाले की प्राप्ति दूत हनुमान के रूप में होने से, इंद्र से भी अधिक प्रतापी, असुरों की समृद्धि को असहनशील, उस रक्षक राम की कीर्ति में वृद्धि हो गई।
विलोम श्लोक :—
🍃 जं गतः गदी असादाभाप्ता गोजं तरुम् आस तं।
हः समारसुशोकेन अतिभामागतिः आगस ॥ २६॥
🔸जो गदाधारी हैं, अपरिमित तेज के स्वामी हैं, वो कृष्ण – प्रद्युम्न को दिए कष्ट से अत्यधिक कुपित हो - स्वर्ग में उत्पन्न वृक्ष को झपट कर विजयी हुए।
#Viloma_Kavya
June 22, 2021
June 23, 2021
ओ३म्
370. संस्कृत वाक्याभ्यासः
केरलराज्ये जलौघः समागतः ।
= केरल राज्य में बाढ़ आई हुई है।
अतिवृष्टेः कारणाद् सर्वे जलबन्धाः पूरिताः जाताः ।
= अतिवृष्टि के कारण सभी डैम भर गए।
पेरियार नद्याम् इडुकि नामकः जलबन्धः अस्ति।
= पेरियार नदी पर इडुकि नाम का बांध है।
तस्य जलबन्धस्य पञ्च द्वाराणि एकसाकम् एव उद्घाटितानि।
= उस बाँध के पाँच दरवाजे एक साथ ही खोल दिये गए।
यथा एकेन मित्रेण सूचितं , केरले द्वात्रिंशत जलबन्धाः सन्ति।
= जैसा एक मित्र ने बताया , केरल में बत्तीस डैम हैं।
सर्वे जलबन्धाः जलपूर्णाः अभवन्।
= सभी डैम जल से भर गए।
अतएव सर्वे ग्रामाः जलमग्नाः जाताः ।
= इस कारण सभी गाँव जलमग्न हो गए।
जलप्लावनस्य कारणाद् कोच्चि विमानपत्तनम् अपि अवरुद्धम् ।
= बाढ़ के कारण कोच्चि एयरपोर्ट भी बंद है।
रेलमार्ग: अपि अवरुद्ध: अस्ति।
= रेलमार्ग भी अवरुद्ध है।
अनेके सेवाभाविनः जनाः जनानां सेवां कुर्वन्ति।
= अनेक सेवाभावी लोग लोगों की सेवा कर रहे हैं।
ओ३म्
371. संस्कृत वाक्याभ्यासः
दीपककुमारः गुरुकुले अधीतवान्।
= दीपककुमार ने गुरुकुल में अध्ययन किया।
देहरादून-गुरुकुले सः वैदिकशिक्षां प्राप्तवान्।
= देहरादून गुरुकुल में उसने वैदिक शिक्षा पाई।
जकार्ता (यज्ञकर्ता)
यज्ञकर्तरि अधुना एशियन खेलोत्सवः चलति।
= जकार्ता में इस समय एशियन खेल चल रहे हैं
दीपककुमार आर्यः भुशुण्डिप्रहारे ( भुशुण्डिवधे ) रजतपदकं लब्धवान्।
= दीपककुमार आर्य ने राइफल शूटिंग में रजतपदक प्राप्त किया।
दीपकः आर्यः संस्कृतं जानाति।
= दीपक आर्य संस्कृत जानता है।
सः धाराप्रवाहेण संस्कृते वदति।
= वह धाराप्रवाह संस्कृत में बोलता है।
सत्यार्थप्रकाश-ग्रन्थेन सः प्रेरितः जातः।
= सत्यार्थप्रकाश ग्रन्थ से वह प्रेरित हुआ।
वयं सर्वे संस्कृतनुरागिणः दीपकाय कोटिशः अभिनन्दनानि दद्मः।
= हम सभी संस्कृतनुरागी दीपक को कोटि कोटि अभिनन्दन देते हैं।
दीपकेन प्रतिपादितम् यत् ……
दीपक ने प्रतिपादित किया कि …..
….संस्कृतज्ञः सर्वेषु कार्येषु निपुणः भवितुं शक्नोति।
= …..संस्कृतज्ञ सभी कामों में निपुण बन सकता है।
जयतु संस्कृतम्
जयतु भारतम् ।
ओ३म्
372. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः युवकः लोकयाने अस्ति।
= वह युवक बस में है।
अनेके जनाः अपि लोकयाने सन्ति।
= अनेक लोग भी बस में हैं।
सः युवकः सङ्गीतं श्रृणोति।
= वह युवक सङ्गीत सुन रहा है।
तस्य चलभाषयन्त्रे गीतानि संरक्षितानि सन्ति।
= उसके मोबाइल में गाने सेव किये हुए हैं।
सः बहु उच्चैः गीतानि वादयति।
= वह बहुत ज़ोर से गाने बजाता है।
तस्य पार्श्वे कर्णवादित्रं नास्ति।
= उसके पास ईयरफोन नहीं है।
तस्य पुरतः एका वृद्धा उपविष्टा अस्ति।
= उसके आगे एक वृद्धा बैठी है।
तस्य पृष्ठे चत्वारः छात्राः सन्ति।
= उसके पीछे चार छात्र हैं।
तस्य वामतः एका युवती अस्ति।
= उसके बाएँ एक युवती है।
तस्य दक्षिणतः द्वौ बालकौ स्तः।
= उसके दाहिने दो बालक हैं।
सर्वे तं निषेधयन्ति , अवरोधयन्ति।
= सब उसे मना करते हैं , रोकते हैं।
सः न मन्यते।
= वह नहीं मानता है।
परिचालकः तं तर्जयति।
= कंडक्टर उसे डाँटता है।
तदा सः युवकः मन्यते।
= तब वह युवक मानता है।
अधुना लोकयाने शान्तिः वर्तते।
= अभी बस में शान्ति है।
ओ३म्
373. संस्कृत वाक्याभ्यासः
अद्य स्वातिः शीघ्रमेव विद्यालयं गच्छति।
= आज स्वाति शीघ्र ही विद्यालय जाती है।
सा आम्रपत्रैः तोरणं निर्माति।
= वह आम के पत्तों से तोरण बनाती है।
विद्यालयस्य द्वारे तोरणं लम्बयति।
= विद्यालय के द्वार पर तोरण लटकाती है।
सा द्वारे सुशोभनं करोति।
= वह द्वार पर सुशोभन करती है।
स्वातिः प्रतिप्रकोष्ठं गच्छति।
= स्वाति हर कमरे में जाती है।
फलके सूचनां लिखति।
= बोर्ड पर सूचना लिखती है।
अद्य आरभ्य संस्कृत सप्ताहः आरभते।
= आज से संस्कृत सप्ताह शुरू हो रहा है।
सर्वे संस्कृतभाषायाम् एव वदन्तु।
= सभी संस्कृत भाषा में बोलें।
विद्यालयस्य प्रार्थनासत्रे सा संस्कृतगीतं गायति।
= विद्यालय के प्रार्थना सत्र में वह संस्कृत गीत गाती है।
तस्याः (स्वात्याः) उत्साहं दृष्ट्वा प्रधानाचार्यः मोदते।
= उसका ( स्वाति का) उत्साह देखकर प्रधानाचार्य खुश होते हैं।
प्रधानाचार्यः स्वात्या संस्कृते जयघोषं कारयति।
= प्रधानाचार्य स्वाति से संस्कृत में जयघोष करवाते हैं।
सर्वेभ्यः संस्कृत सप्ताहस्य कोटिशः मङ्गलकामनाः।
जयतु संस्कृतम् ।
#vakyabhyas
370. संस्कृत वाक्याभ्यासः
केरलराज्ये जलौघः समागतः ।
= केरल राज्य में बाढ़ आई हुई है।
अतिवृष्टेः कारणाद् सर्वे जलबन्धाः पूरिताः जाताः ।
= अतिवृष्टि के कारण सभी डैम भर गए।
पेरियार नद्याम् इडुकि नामकः जलबन्धः अस्ति।
= पेरियार नदी पर इडुकि नाम का बांध है।
तस्य जलबन्धस्य पञ्च द्वाराणि एकसाकम् एव उद्घाटितानि।
= उस बाँध के पाँच दरवाजे एक साथ ही खोल दिये गए।
यथा एकेन मित्रेण सूचितं , केरले द्वात्रिंशत जलबन्धाः सन्ति।
= जैसा एक मित्र ने बताया , केरल में बत्तीस डैम हैं।
सर्वे जलबन्धाः जलपूर्णाः अभवन्।
= सभी डैम जल से भर गए।
अतएव सर्वे ग्रामाः जलमग्नाः जाताः ।
= इस कारण सभी गाँव जलमग्न हो गए।
जलप्लावनस्य कारणाद् कोच्चि विमानपत्तनम् अपि अवरुद्धम् ।
= बाढ़ के कारण कोच्चि एयरपोर्ट भी बंद है।
रेलमार्ग: अपि अवरुद्ध: अस्ति।
= रेलमार्ग भी अवरुद्ध है।
अनेके सेवाभाविनः जनाः जनानां सेवां कुर्वन्ति।
= अनेक सेवाभावी लोग लोगों की सेवा कर रहे हैं।
ओ३म्
371. संस्कृत वाक्याभ्यासः
दीपककुमारः गुरुकुले अधीतवान्।
= दीपककुमार ने गुरुकुल में अध्ययन किया।
देहरादून-गुरुकुले सः वैदिकशिक्षां प्राप्तवान्।
= देहरादून गुरुकुल में उसने वैदिक शिक्षा पाई।
जकार्ता (यज्ञकर्ता)
यज्ञकर्तरि अधुना एशियन खेलोत्सवः चलति।
= जकार्ता में इस समय एशियन खेल चल रहे हैं
दीपककुमार आर्यः भुशुण्डिप्रहारे ( भुशुण्डिवधे ) रजतपदकं लब्धवान्।
= दीपककुमार आर्य ने राइफल शूटिंग में रजतपदक प्राप्त किया।
दीपकः आर्यः संस्कृतं जानाति।
= दीपक आर्य संस्कृत जानता है।
सः धाराप्रवाहेण संस्कृते वदति।
= वह धाराप्रवाह संस्कृत में बोलता है।
सत्यार्थप्रकाश-ग्रन्थेन सः प्रेरितः जातः।
= सत्यार्थप्रकाश ग्रन्थ से वह प्रेरित हुआ।
वयं सर्वे संस्कृतनुरागिणः दीपकाय कोटिशः अभिनन्दनानि दद्मः।
= हम सभी संस्कृतनुरागी दीपक को कोटि कोटि अभिनन्दन देते हैं।
दीपकेन प्रतिपादितम् यत् ……
दीपक ने प्रतिपादित किया कि …..
….संस्कृतज्ञः सर्वेषु कार्येषु निपुणः भवितुं शक्नोति।
= …..संस्कृतज्ञ सभी कामों में निपुण बन सकता है।
जयतु संस्कृतम्
जयतु भारतम् ।
ओ३म्
372. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः युवकः लोकयाने अस्ति।
= वह युवक बस में है।
अनेके जनाः अपि लोकयाने सन्ति।
= अनेक लोग भी बस में हैं।
सः युवकः सङ्गीतं श्रृणोति।
= वह युवक सङ्गीत सुन रहा है।
तस्य चलभाषयन्त्रे गीतानि संरक्षितानि सन्ति।
= उसके मोबाइल में गाने सेव किये हुए हैं।
सः बहु उच्चैः गीतानि वादयति।
= वह बहुत ज़ोर से गाने बजाता है।
तस्य पार्श्वे कर्णवादित्रं नास्ति।
= उसके पास ईयरफोन नहीं है।
तस्य पुरतः एका वृद्धा उपविष्टा अस्ति।
= उसके आगे एक वृद्धा बैठी है।
तस्य पृष्ठे चत्वारः छात्राः सन्ति।
= उसके पीछे चार छात्र हैं।
तस्य वामतः एका युवती अस्ति।
= उसके बाएँ एक युवती है।
तस्य दक्षिणतः द्वौ बालकौ स्तः।
= उसके दाहिने दो बालक हैं।
सर्वे तं निषेधयन्ति , अवरोधयन्ति।
= सब उसे मना करते हैं , रोकते हैं।
सः न मन्यते।
= वह नहीं मानता है।
परिचालकः तं तर्जयति।
= कंडक्टर उसे डाँटता है।
तदा सः युवकः मन्यते।
= तब वह युवक मानता है।
अधुना लोकयाने शान्तिः वर्तते।
= अभी बस में शान्ति है।
ओ३म्
373. संस्कृत वाक्याभ्यासः
अद्य स्वातिः शीघ्रमेव विद्यालयं गच्छति।
= आज स्वाति शीघ्र ही विद्यालय जाती है।
सा आम्रपत्रैः तोरणं निर्माति।
= वह आम के पत्तों से तोरण बनाती है।
विद्यालयस्य द्वारे तोरणं लम्बयति।
= विद्यालय के द्वार पर तोरण लटकाती है।
सा द्वारे सुशोभनं करोति।
= वह द्वार पर सुशोभन करती है।
स्वातिः प्रतिप्रकोष्ठं गच्छति।
= स्वाति हर कमरे में जाती है।
फलके सूचनां लिखति।
= बोर्ड पर सूचना लिखती है।
अद्य आरभ्य संस्कृत सप्ताहः आरभते।
= आज से संस्कृत सप्ताह शुरू हो रहा है।
सर्वे संस्कृतभाषायाम् एव वदन्तु।
= सभी संस्कृत भाषा में बोलें।
विद्यालयस्य प्रार्थनासत्रे सा संस्कृतगीतं गायति।
= विद्यालय के प्रार्थना सत्र में वह संस्कृत गीत गाती है।
तस्याः (स्वात्याः) उत्साहं दृष्ट्वा प्रधानाचार्यः मोदते।
= उसका ( स्वाति का) उत्साह देखकर प्रधानाचार्य खुश होते हैं।
प्रधानाचार्यः स्वात्या संस्कृते जयघोषं कारयति।
= प्रधानाचार्य स्वाति से संस्कृत में जयघोष करवाते हैं।
सर्वेभ्यः संस्कृत सप्ताहस्य कोटिशः मङ्गलकामनाः।
जयतु संस्कृतम् ।
#vakyabhyas
June 23, 2021
अद्य तयोः पुण्यतिथि
🥀
डा. श्यामाप्रसाद मुखोपाध्याय अथवा डा. श्यामाप्रसाद मुखार्जी (जन्म- ६ जुलै १९०१- मृत्युः-२३ जून् १९५३) एकः प्रसिद्धः राजनैतिकनेता आसीत्। अयञ्च भारत केशरी नाम्नाऽपि ख्यातः। डा. श्यामाप्रसाद प्रथमहिन्दुराष्ट्रवादिनः राजनैतिकदलस्य भारतीयजनसङ्घस्य प्रस्थापकः । सः अखिलभारतीय-हिन्दुमहासभायाः सभापतिः च आसीत्। जवाहरलाल नेहरू महोदयस्य मन्त्रीपरिषदि श्यामाप्रसादः औद्योगिकमन्त्री आसीत्। १९५१ तमे वर्षे, नेहरू-महोदयेन सह मतविरोधकारणवशतः सः भारतीयराष्ट्रियकाङ्ग्रेस्-पक्षं त्यक्त्वा राष्ट्रवादिनः भारतीयजनसङ्घस्य स्थापनाम् अकरोत्।
वराहगिरिः वेङ्कटगिरिः अथवा वि. वि. गिरिः कश्चित् भारतीयः राजनेता । एषः क्रि.श. १८९४तमे वर्षे ओरिस्साराज्यस्य ब्रह्मपुरे अजायत । अस्य पिता जोगय्य पन्तुलु न्यायवादी आसीत् । तदीयः द्वादशबालानां बृहत्कुटुम्बः। वेङ्कटगिरेः प्राथमिकविद्याभ्यासः महाविद्यालयाध्ययनं च ब्रह्मम्पुरे एव अभवत् । सः भारतदेशस्य चतुर्थ: राष्ट्रपति: इति निर्वाचितः। यदा बाङ्ग्लादेशः इति राष्ट्रं निर्मितं तदा सः भारतराष्ट्रस्य राष्ट्रपतिः आसीत् । सः उच्चतमेन नागरपुरस्कारेण भारतरत्नप्रशस्त्या सम्मानितः ।
June 23, 2021
।।ओ३म्।।
―माता सीता का सतीत्व वा अद्वितीय व्यक्तित्व!
श्री राम जी के आदेश को शिरोधार्य कर जब अखंड ब्रह्मचारी ,बज्रअंगधारी श्री हनुमान जी श्री सीता जी के अनुसंधान के लिए लंका जा पहुचते है।
जब अनुसंधान कर के निश्चय कर लेते है कि माता सीता अमुक स्त्री ही है। तथा जब परस्पर दोनों का परिचय हो जाता है और माता सीता भी हनुमान के प्रति जब आश्वस्त हो जाती है कि ये श्री राम जी के ही दूत है। तब श्री हनुमान जी के पूछने पर लंका में घटित समस्त बातों की कथा को माता सीता जी हनुमान से कह सुनाती है। वर्णन करते हुए वाल्मीकी जी कहते है कि-
―इति संजल्पमानां तां रामार्थे शोककर्शिताम्। अश्रुसम्पूर्णवदनामुवाच हनुमान् कपिः ॥ १९ ॥
अर्थात- इतना कहते-कहते सीताके मुखपर आँसुओंकी धारा बह चली । वे श्रीरामचन्द्रजीके लिये शोकसे पीड़ित हो रही थीं। उस समय कपिवर हनुमान्जीने उनसे कहा॥
―श्रुत्वैव च वचो मह्यं क्षिप्रमेष्यति राघवः ।
चमूं प्रकर्षन् महतीं हयृक्षगणसंकुलाम् ॥ २०
अथवा मोचयिष्यामि त्वामद्यैव सराक्षसात् ।
अस्माद् दुःखादुपारोह मम पृष्ठमनिन्दिते ॥ २१ ॥
अर्थात-‘देवि! आप धैर्य धारण करें। मेरा वचन सुनते ही श्रीरघुनाथजी वानर सहित रीछ जाती की विशाल सेना लेकर शीघ्र यहाँके लिये प्रस्थान कर देंगे ॥ अथवा मैं अभी आपको इस राक्षसजनित दुःखसे छुटकारा दिला दूँगा। सती-साध्वी देवि ! आप मेरी पीठपर बैठ जाइये।।
हनुमानजी के उक्त आग्रह करने पर माता सीता जी ने उनके साथ स्वयं के न जाने के कारण को बताते हुए बहुत मार्मिक और अनुकरणीय बात कहती है। जो समस्त विश्व के लिए शिक्षाप्रद वा अनुकरणीय है और यही बात माता सीता के अद्वितीय व्यक्तिव और एक पतिव्रता होने से उनके सतीत्व को प्रमाणित करती है। माता सीता कहती है कि-
―भर्तुर्भक्तिं पुरस्कृत्य रामादन्यस्य वानर ।
नाहं स्प्रष्टुं स्वतो गात्रमिच्छेयं वानरोत्तम ॥ ६२ ॥
अर्थात- 'वानरश्रेष्ठ! (तुम्हारे साथ न चल सकनेका एक प्रधान कारण और भी है-) वानरवीर ! पतिभक्तिकी ओर दृष्टि रखकर मैं भगवान् श्रीरामके सिवा दूसरे किसी पुरुषके शरीरका स्वेच्छासे स्पर्श करना नहीं चाहती॥
―यदहं गात्रसंस्पर्शं रावणस्य गता बलात् ।
अनीशा किं करिष्यामि विनाथा विवशा सती ॥६३
अर्थात- 'रावणके शरीरसे जो मेरा स्पर्श हो गया है, वह तो उसके बलात् हुआ है। उस समय मैं असमर्थ, अनाथ और बेबस थी, क्या करती ॥ ६३ ॥
―यदि रामो दशग्रीवमिह हत्वा सराक्षसम्।
मामितो गृह्य गच्छेत तत् तस्य सदृशं भवेत् ॥ ६४ ॥
अर्थात-'यदि श्रीरघुनाथजी यहाँ राक्षसोंसहित दशमुख रावणका वध करके मुझे यहाँसे ले चलें तो वह उनके योग्य कार्य होगा ॥ ६४॥
―श्रुताश्च दृष्टा हि मया पराक्रमा महात्मनस्तस्य रणावमर्दिनः । न देवगन्धर्वभुजङ्गराक्षसा भवन्ति रामेण समा हि संयुगे ॥६५
अर्थात- मैंने युद्ध में शत्रुओं का मर्दन करनेवाले महात्मा श्रीरामके पराक्रम अनेक बार देखे और सुने हैं। देवता, । गन्धर्व, नाग और राक्षस सब मिलकर भी संग्राममें उनकी समानता नहीं कर सकते ॥ ६५॥
―स मे कपिश्रेष्ठ सलक्ष्मणं प्रियं सयूथपं क्षिप्रमिहोपपादय ।
चिराय रामं प्रति शोककशितां कुरुष्व मां वानरवीर हर्षिताम् ॥ ६८ ॥
अर्थात- 'इसलिये कपिश्रेष्ठ! वानरवीर! तुम प्रयत्न करके यूथपति सुग्रीव और लक्ष्मणसहित मेरे प्रियतम श्रीरामचन्द्रजीको शीघ्र यहाँ बुला ले आओ। मैं श्रीरामके लिये चिरकालसे शोकाकुल हो रही हूँ। तुम उनके शुभागमनसे मुझे हर्ष प्रदान करो' ॥
माता सीता जी स्वेच्छा से किसी भी पर पुरुष को स्पर्श करना भी उचित नही समझती थी। ऐसी थी उनकी स्वामी भक्ति । इस से एक बात और सिद्ध होती है कि माता सीता जी विकट स्थिति में भी वर्णाश्रम धर्म के मर्यादा का पालन यथावत करती थी। गृहस्थ आश्रम में मनुस्मृति आदि में कहा गया है की परस्पर पति और पत्नी किसी अन्य का ख्याल भी मन मे न लाये। आज के लिए बस इतना ही फिर प्रस्तुत होंगे प्रेरणात्मक विषय को ले कर ।🙏
-निशांत आर्य
―माता सीता का सतीत्व वा अद्वितीय व्यक्तित्व!
श्री राम जी के आदेश को शिरोधार्य कर जब अखंड ब्रह्मचारी ,बज्रअंगधारी श्री हनुमान जी श्री सीता जी के अनुसंधान के लिए लंका जा पहुचते है।
जब अनुसंधान कर के निश्चय कर लेते है कि माता सीता अमुक स्त्री ही है। तथा जब परस्पर दोनों का परिचय हो जाता है और माता सीता भी हनुमान के प्रति जब आश्वस्त हो जाती है कि ये श्री राम जी के ही दूत है। तब श्री हनुमान जी के पूछने पर लंका में घटित समस्त बातों की कथा को माता सीता जी हनुमान से कह सुनाती है। वर्णन करते हुए वाल्मीकी जी कहते है कि-
―इति संजल्पमानां तां रामार्थे शोककर्शिताम्। अश्रुसम्पूर्णवदनामुवाच हनुमान् कपिः ॥ १९ ॥
अर्थात- इतना कहते-कहते सीताके मुखपर आँसुओंकी धारा बह चली । वे श्रीरामचन्द्रजीके लिये शोकसे पीड़ित हो रही थीं। उस समय कपिवर हनुमान्जीने उनसे कहा॥
―श्रुत्वैव च वचो मह्यं क्षिप्रमेष्यति राघवः ।
चमूं प्रकर्षन् महतीं हयृक्षगणसंकुलाम् ॥ २०
अथवा मोचयिष्यामि त्वामद्यैव सराक्षसात् ।
अस्माद् दुःखादुपारोह मम पृष्ठमनिन्दिते ॥ २१ ॥
अर्थात-‘देवि! आप धैर्य धारण करें। मेरा वचन सुनते ही श्रीरघुनाथजी वानर सहित रीछ जाती की विशाल सेना लेकर शीघ्र यहाँके लिये प्रस्थान कर देंगे ॥ अथवा मैं अभी आपको इस राक्षसजनित दुःखसे छुटकारा दिला दूँगा। सती-साध्वी देवि ! आप मेरी पीठपर बैठ जाइये।।
हनुमानजी के उक्त आग्रह करने पर माता सीता जी ने उनके साथ स्वयं के न जाने के कारण को बताते हुए बहुत मार्मिक और अनुकरणीय बात कहती है। जो समस्त विश्व के लिए शिक्षाप्रद वा अनुकरणीय है और यही बात माता सीता के अद्वितीय व्यक्तिव और एक पतिव्रता होने से उनके सतीत्व को प्रमाणित करती है। माता सीता कहती है कि-
―भर्तुर्भक्तिं पुरस्कृत्य रामादन्यस्य वानर ।
नाहं स्प्रष्टुं स्वतो गात्रमिच्छेयं वानरोत्तम ॥ ६२ ॥
अर्थात- 'वानरश्रेष्ठ! (तुम्हारे साथ न चल सकनेका एक प्रधान कारण और भी है-) वानरवीर ! पतिभक्तिकी ओर दृष्टि रखकर मैं भगवान् श्रीरामके सिवा दूसरे किसी पुरुषके शरीरका स्वेच्छासे स्पर्श करना नहीं चाहती॥
―यदहं गात्रसंस्पर्शं रावणस्य गता बलात् ।
अनीशा किं करिष्यामि विनाथा विवशा सती ॥६३
अर्थात- 'रावणके शरीरसे जो मेरा स्पर्श हो गया है, वह तो उसके बलात् हुआ है। उस समय मैं असमर्थ, अनाथ और बेबस थी, क्या करती ॥ ६३ ॥
―यदि रामो दशग्रीवमिह हत्वा सराक्षसम्।
मामितो गृह्य गच्छेत तत् तस्य सदृशं भवेत् ॥ ६४ ॥
अर्थात-'यदि श्रीरघुनाथजी यहाँ राक्षसोंसहित दशमुख रावणका वध करके मुझे यहाँसे ले चलें तो वह उनके योग्य कार्य होगा ॥ ६४॥
―श्रुताश्च दृष्टा हि मया पराक्रमा महात्मनस्तस्य रणावमर्दिनः । न देवगन्धर्वभुजङ्गराक्षसा भवन्ति रामेण समा हि संयुगे ॥६५
अर्थात- मैंने युद्ध में शत्रुओं का मर्दन करनेवाले महात्मा श्रीरामके पराक्रम अनेक बार देखे और सुने हैं। देवता, । गन्धर्व, नाग और राक्षस सब मिलकर भी संग्राममें उनकी समानता नहीं कर सकते ॥ ६५॥
―स मे कपिश्रेष्ठ सलक्ष्मणं प्रियं सयूथपं क्षिप्रमिहोपपादय ।
चिराय रामं प्रति शोककशितां कुरुष्व मां वानरवीर हर्षिताम् ॥ ६८ ॥
अर्थात- 'इसलिये कपिश्रेष्ठ! वानरवीर! तुम प्रयत्न करके यूथपति सुग्रीव और लक्ष्मणसहित मेरे प्रियतम श्रीरामचन्द्रजीको शीघ्र यहाँ बुला ले आओ। मैं श्रीरामके लिये चिरकालसे शोकाकुल हो रही हूँ। तुम उनके शुभागमनसे मुझे हर्ष प्रदान करो' ॥
माता सीता जी स्वेच्छा से किसी भी पर पुरुष को स्पर्श करना भी उचित नही समझती थी। ऐसी थी उनकी स्वामी भक्ति । इस से एक बात और सिद्ध होती है कि माता सीता जी विकट स्थिति में भी वर्णाश्रम धर्म के मर्यादा का पालन यथावत करती थी। गृहस्थ आश्रम में मनुस्मृति आदि में कहा गया है की परस्पर पति और पत्नी किसी अन्य का ख्याल भी मन मे न लाये। आज के लिए बस इतना ही फिर प्रस्तुत होंगे प्रेरणात्मक विषय को ले कर ।🙏
-निशांत आर्य
June 23, 2021
प्रतिवेशिनः गृहे ह्यः रात्रौ चौर्यम् अभवत्।
चोरः अपि आरक्षकैः गृहीतः।
आरक्षकः (चोरम् उद्दिश्य) त्वया किमर्थं चौरकार्यं कृतम्?
चोरः- श्रीमन्! ते गृहे न आसन् इति मत्वा अहं चौरकार्यं कृतवान्।
आरक्षकः-ते गृहे न आसन् इति त्वया कथं ज्ञातम्?
चोरः- श्रीमन्! ते प्रतिदिनं तेषां गृहस्य पुरतः आर्द्राणि वस्त्राणि शुष्कयितुं प्रसारयन्ति स्म।
परन्तु गत-त्रिभ्यो दिनेभ्यः ते वस्त्राणि शोषयितुं न प्रसारयन्ति।
गृहस्वामिनम् उद्दिश्य आरक्षकः पृष्टवान्- किम् एतत् सत्यम्?
गृहस्वामी – आम्, श्रीमन्! एषु दिनेषु शैत्यम् अधिकं वर्तते। तत्कारणतः वयं त्रिभ्यो दिनेभ्यः स्नानम् एव न कृतवन्तः स्मः। अतः वस्त्राणि कथं शुष्कयितुं प्रसारयामः?
ज्ञातव्यम् अस्ति यद् अस्मिन् शीतकाले यदि कस्यापि गृहस्य द्वारं पिहितं दृश्यते तर्हि जानीयुः यत् ते गृहे एव सन्ति। शैत्यम् अधिकम् इति कारणात् ते बहिः न आगच्छन्ति स्नानम् अपि न कुर्वन्ति इति।।
प्रदीपः!
😂🤣😆😁😆😂🤣
#hasya
चोरः अपि आरक्षकैः गृहीतः।
आरक्षकः (चोरम् उद्दिश्य) त्वया किमर्थं चौरकार्यं कृतम्?
चोरः- श्रीमन्! ते गृहे न आसन् इति मत्वा अहं चौरकार्यं कृतवान्।
आरक्षकः-ते गृहे न आसन् इति त्वया कथं ज्ञातम्?
चोरः- श्रीमन्! ते प्रतिदिनं तेषां गृहस्य पुरतः आर्द्राणि वस्त्राणि शुष्कयितुं प्रसारयन्ति स्म।
परन्तु गत-त्रिभ्यो दिनेभ्यः ते वस्त्राणि शोषयितुं न प्रसारयन्ति।
गृहस्वामिनम् उद्दिश्य आरक्षकः पृष्टवान्- किम् एतत् सत्यम्?
गृहस्वामी – आम्, श्रीमन्! एषु दिनेषु शैत्यम् अधिकं वर्तते। तत्कारणतः वयं त्रिभ्यो दिनेभ्यः स्नानम् एव न कृतवन्तः स्मः। अतः वस्त्राणि कथं शुष्कयितुं प्रसारयामः?
ज्ञातव्यम् अस्ति यद् अस्मिन् शीतकाले यदि कस्यापि गृहस्य द्वारं पिहितं दृश्यते तर्हि जानीयुः यत् ते गृहे एव सन्ति। शैत्यम् अधिकम् इति कारणात् ते बहिः न आगच्छन्ति स्नानम् अपि न कुर्वन्ति इति।।
प्रदीपः!
😂🤣😆😁😆😂🤣
#hasya
June 23, 2021
June 23, 2021
जेट् एयर्वेस् पुनः डयिष्यते। कम्पनी न्यायाधिकरणस्य अङ्गीकारः।
मुम्बै> जेट् एयर्वेस् संस्थायाः उत्तरदायित्व योजनायै राष्ट्रिय-न्यायाधिकरणस्य अनुज्ञा लब्धा। यु के राष्ट्रस्य काल्रोक् क्यापिट्टलेन तथा यु ए इ राष्ट्रस्य संरम्भकै: मुरारिलाल् जलानेन च समर्पितायै योजनायै एव अङ्गीकारो लब्धः।
१३७५ कोटिरूप्यकाणि एव संस्थाद्वयेन व्ययीकर्तुं निश्चितः। कम्पनी न्यायाधिकरणस्य अङ्गीकारलब्ध्यनन्तरं षण्मासाभ्यन्तरे प्रवर्तनम् आरब्धुम् निश्चितः। प्रथमस्तरे ३० विमानानि सेवां करिष्यन्ति।
१९९३ तमे वर्षे नरेष् गोयलेन स्थापितस्य जेट् एयर्वेस् संस्थायाः प्रवर्तनं गतएप्रिल् मासस्य सप्तदश दिनाङ्के स्थगितम् अभवत्। १२४ विमानानि एतस्याः संस्थायाः स्वाधीने आसन्। अनन्तरकाले आर्थिकक्लेशेन अधिकतया ऋणं वर्धितम् अभवत्।
सङ्गीतज्ञा पारश्शाला पोन्नम्माल्, गानरचयिता पूवच्चल् खादरश्च दिवंगतौ।
अनन्तपुरी> केरलसङ्गीतमण्डल ह्यः नष्टद्वयम् अभवत्। प्रसिद्धा कर्णाटकसङ्गीतज्ञा पारश्शाला पोन्नम्माल् [९६] वार्धक्यसहजतया अस्वस्थतया ह्यः अनन्तपुर्यां वलियशाला ग्रामस्थे स्वभवने दिवंगता।
९४ वयःपर्यन्तं पोन्नम्माल् वर्या विविधस्थानेषु सङ्गीतालापकार्यक्रमान् अवतारितवती। कोट्टक्ककं नवरात्रिमण्डपे प्रथमतया सङ्गीतकार्यक्रमम् अवतारितवती महिला इति बहुमतिः तस्याः नाम्नि वर्तते। २०१७ तमे पद्मश्री, २००९ तमे स्वातिपुरस्कारः, केन्द्र-संगीत-नाटक-अक्कादमी-पुरस्कारः, इत्यादिभिः बहुभिः पुरस्कारैः समादृता आसीत्।
पूवच्चल् खादरः।
अपारे काव्य संसारे कविरेव प्रजापतिः।
शतशः आर्द्रमधुरगानानां रचनया केरलचलच्चित्रमञ्चे स्थिरप्रतिष्ठामवाप्तः पूवच्चल् खादरः हृद्रोगेण परलोकं प्राप्तवान्। कोविड्बाधितः सः अनन्तपुरी चिकित्साकलालये परिचर्यायामासीत्। कोविड्मार्गनिर्देशान् परिपाल्य औद्योगिकबहुमानैः अन्त्येष्टिक्रियाः सम्पन्नाः।
~ संप्रति वार्ता
जेट् एयर्वेस् पुनः डयिष्यते। कम्पनी न्यायाधिकरणस्य अङ्गीकारः।
मुम्बै> जेट् एयर्वेस् संस्थायाः उत्तरदायित्व योजनायै राष्ट्रिय-न्यायाधिकरणस्य अनुज्ञा लब्धा। यु के राष्ट्रस्य काल्रोक् क्यापिट्टलेन तथा यु ए इ राष्ट्रस्य संरम्भकै: मुरारिलाल् जलानेन च समर्पितायै योजनायै एव अङ्गीकारो लब्धः।
१३७५ कोटिरूप्यकाणि एव संस्थाद्वयेन व्ययीकर्तुं निश्चितः। कम्पनी न्यायाधिकरणस्य अङ्गीकारलब्ध्यनन्तरं षण्मासाभ्यन्तरे प्रवर्तनम् आरब्धुम् निश्चितः। प्रथमस्तरे ३० विमानानि सेवां करिष्यन्ति।
१९९३ तमे वर्षे नरेष् गोयलेन स्थापितस्य जेट् एयर्वेस् संस्थायाः प्रवर्तनं गतएप्रिल् मासस्य सप्तदश दिनाङ्के स्थगितम् अभवत्। १२४ विमानानि एतस्याः संस्थायाः स्वाधीने आसन्। अनन्तरकाले आर्थिकक्लेशेन अधिकतया ऋणं वर्धितम् अभवत्।
सङ्गीतज्ञा पारश्शाला पोन्नम्माल्, गानरचयिता पूवच्चल् खादरश्च दिवंगतौ।
अनन्तपुरी> केरलसङ्गीतमण्डल ह्यः नष्टद्वयम् अभवत्। प्रसिद्धा कर्णाटकसङ्गीतज्ञा पारश्शाला पोन्नम्माल् [९६] वार्धक्यसहजतया अस्वस्थतया ह्यः अनन्तपुर्यां वलियशाला ग्रामस्थे स्वभवने दिवंगता।
९४ वयःपर्यन्तं पोन्नम्माल् वर्या विविधस्थानेषु सङ्गीतालापकार्यक्रमान् अवतारितवती। कोट्टक्ककं नवरात्रिमण्डपे प्रथमतया सङ्गीतकार्यक्रमम् अवतारितवती महिला इति बहुमतिः तस्याः नाम्नि वर्तते। २०१७ तमे पद्मश्री, २००९ तमे स्वातिपुरस्कारः, केन्द्र-संगीत-नाटक-अक्कादमी-पुरस्कारः, इत्यादिभिः बहुभिः पुरस्कारैः समादृता आसीत्।
पूवच्चल् खादरः।
अपारे काव्य संसारे कविरेव प्रजापतिः।
शतशः आर्द्रमधुरगानानां रचनया केरलचलच्चित्रमञ्चे स्थिरप्रतिष्ठामवाप्तः पूवच्चल् खादरः हृद्रोगेण परलोकं प्राप्तवान्। कोविड्बाधितः सः अनन्तपुरी चिकित्साकलालये परिचर्यायामासीत्। कोविड्मार्गनिर्देशान् परिपाल्य औद्योगिकबहुमानैः अन्त्येष्टिक्रियाः सम्पन्नाः।
~ संप्रति वार्ता
June 23, 2021
June 23, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - पूर्णिमा रात्रि 12:09 तक तत्पश्चात प्रतिपदा
⛅ दिनांक - 24 जून 2021
⛅ दिन - गुरुवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - दक्षिणायन
⛅ ऋतु - वर्षा
⛅ मास - ज्येष्ठ
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - ज्येष्ठा सुबह 09:11 तक तत्पश्चात मूल
⛅ योग - शुभ सुबह 06:06 तक तत्पश्चात शुक्ल
⛅ राहुकाल - दोपहर 02:22 से शाम 04:03 तक
⛅ सूर्योदय - 05:59
⛅ सूर्यास्त - 19:22
⛅ दिशाशूल - दक्षिण दिशा में
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - पूर्णिमा रात्रि 12:09 तक तत्पश्चात प्रतिपदा
⛅ दिनांक - 24 जून 2021
⛅ दिन - गुरुवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - दक्षिणायन
⛅ ऋतु - वर्षा
⛅ मास - ज्येष्ठ
⛅ पक्ष - शुक्ल
⛅ नक्षत्र - ज्येष्ठा सुबह 09:11 तक तत्पश्चात मूल
⛅ योग - शुभ सुबह 06:06 तक तत्पश्चात शुक्ल
⛅ राहुकाल - दोपहर 02:22 से शाम 04:03 तक
⛅ सूर्योदय - 05:59
⛅ सूर्यास्त - 19:22
⛅ दिशाशूल - दक्षिण दिशा में
June 23, 2021
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news. https://www.youtube.com/watch?v=kXTDIOePC9M
YouTube
वार्ता: संस्कृत में समाचार | 24/6/2021
June 23, 2021
June 23, 2021
June 23, 2021
🍃 वीरवानरसेनस्य त्रात अभात् अवता हि सः।
तोयधो अरिगोयादसि अयतः नवसेतुना ॥ २७॥
🔸वीर वानर सेना के त्राता के रूप में विख्यात राम, उस सेतुसमुन्द्र पर चलने लगे, जो अथाह विस्तृत सागर के जीव-जंतुओं से भी रक्षा कर रहा था।
🍃 ना तु सेवनतः यस्य दयागः अरिवधायतः।
स हि तावत् अभत त्रासी अनसेः अनवारवी ॥ २७॥
🔸जो व्यक्ति, प्रभु हरि की सेवा में रत, उनका यशगान करता है, वह प्रभु की दया प्राप्त कर शत्रुओं पर विजय पाता है। जो ऐसा नहीं करता है वह निहत्थे शत्रु से भी भयभीत होकर कान्तिविहीन हो जाता है।
#Viloma_Kavya
तोयधो अरिगोयादसि अयतः नवसेतुना ॥ २७॥
🔸वीर वानर सेना के त्राता के रूप में विख्यात राम, उस सेतुसमुन्द्र पर चलने लगे, जो अथाह विस्तृत सागर के जीव-जंतुओं से भी रक्षा कर रहा था।
विलोम श्लोक :—
🍃 ना तु सेवनतः यस्य दयागः अरिवधायतः।
स हि तावत् अभत त्रासी अनसेः अनवारवी ॥ २७॥
🔸जो व्यक्ति, प्रभु हरि की सेवा में रत, उनका यशगान करता है, वह प्रभु की दया प्राप्त कर शत्रुओं पर विजय पाता है। जो ऐसा नहीं करता है वह निहत्थे शत्रु से भी भयभीत होकर कान्तिविहीन हो जाता है।
#Viloma_Kavya
June 23, 2021
June 24, 2021
ओ३म्
374. संस्कृत वाक्याभ्यासः
मुम्बय्यां जुहू चौपाटी अस्ति।
= मुंबई में जुहू चौपाटी है।
समुद्रतटे वालुका एव अस्ति।
= सागर किनारे रेती ही है।
वालुकामयं तटं बहु दूर पर्यन्तं विस्तृतम् अस्ति।
= रेती वाला तट बहुत दूर तक फैला है।
प्रातःसायम् अत्र जनाः भ्रमणार्थम् आगच्छन्ति।
= सुबह शाम लोग यहाँ घूमने आते हैं।
समुद्रे जनाः स्नानम् अपि कुर्वन्ति।
= समुद्र में लोग नहाते भी हैं।
बालकाः वालुकायां क्रीडन्ति।
= बच्चे रेती में खेलते हैं ।
जलतरङ्गाः उपरि उपरि उत्प्लवन्ते।
= पानी की लहरें ऊपर ऊपर उछलती हैं।
अद्य प्रातः नीरजा भगिनी जुहूतटं गतवती।
= आज सुबह नीरजा बहन जुहू चौपाटी गई।
तत्र सा संस्कृतगीतानि गीतवती।
= वहाँ उसने संस्कृत गीत गाए।
सुमधुरेण स्वरेण सा गीतानि गीतवती।
= सुमधुर स्वर में उसने गाने गाए।
जनाः संस्कृतगीतानि श्रुत्वा प्रसन्नाः अभवन्।
= लोग संस्कृत गाने सुनकर खुश हुए।
ओ३म्
375. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सुजाता – आशे ! दर्शने ! अंकिते ! हर्षे !
– कुत्र सन्ति सर्वाः ?
= कहाँ हैं सभी ?
आशा – अहम् अत्र फलकं लम्बयामि।
= मैं यहाँ बैनर लटका रही हूँ।
– तोरणम् अपि लम्बयिष्यामि।
= तोरण भी लटकाऊँगी।
दर्शना – अहम् अंकिता च अत्र मञ्चस्य व्यवस्थां कुर्वः।
= मैं और अंकिता यहाँ मंच की व्यवस्था कर रहे हैं।
सुजाता – हर्षा कुत्र अस्ति ?
= हर्षा कहाँ है ?
अंकिता – सा पारितोषिकानि आनेतुं गतवती।
= वह पारितोषिक लेने गई है।
– पश्यतु , सा आगच्छति।
= देखिये वह आ रही है।
सुजाता – आगच्छ हर्षे !
= आओ हर्षा !
हर्षा – पारितोषिकानि कुत्र स्थापयामि ?
= पारितोषिक कहाँ रखूँ ?
अंकिता – मञ्चे …
= मंच पर …
सुजाता – अधुना वयं श्लोकगान स्पर्धाम् आरभामहे।
= अब हम श्लोकगान स्पर्धा शुरू करते हैं।
जयतु संस्कृतम् ।
जयतु भारतम् ।
ओ३म्
376. संस्कृत वाक्याभ्यासः
श्रुतिः सैन्यनिवासं गच्छति।
= श्रुति सैन्य छावनी जाती है।
सा तत्र रक्षासूत्राणि नयति।
= वह वहाँ रक्षासूत्र ले जाती है।
सर्वेषां सैनिकानां हस्ते रक्षासूत्रं बध्नाति।
= सभी सैनिकों के हाथ में राखी बाँधती है।
सा वदति – ” भवन्तः देशस्य रक्षां कुर्वन्तु ”
= वह बोलती है – ” आप देश की रक्षा करिये ”
” अहं संस्कृत्याः रक्षां करिष्यामि ”
= मैं संस्कृति की रक्षा करूँगी
सैनिकाः सर्वे देशभक्तिगीतानि गायन्ति।
= सभी सैनिक देशभक्ति का गीत गाते हैं।
श्रुतिः संस्कृतगीतानि गायति।
= श्रुति संस्कृत गाने गाती है।
अद्य संस्कृतदिनम् अस्ति।
= आज संस्कृत दिन है।
सा संस्कृतस्य महत्वम् अपि कथयति।
= वह संस्कृत का महत्व भी कहती है।
संस्कृतभाषायां देशभक्तिगीतं गायति।
= संस्कृत में देशभक्ति गीत गाती है।
सर्वे सैनिकाः उत्थाय उच्चै: वदन्ति
= सभी सैनिक खड़े होकर बोलते हैं
“” जयतु जयतु संस्कृतभाषा ”
” जयतु जयतु भारतदेशः ”
संस्कृतदिनस्य कोटिशः मङ्गलकामनाः ।
ओ३म्
377. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सुहासिनी – आगच्छतु , मंजुला भगिनि !
= आईये , मंजुला बहन !
मंजुला – न , अत्र संस्कृत-सम्भाषणं भवति खलु ?
= ना , यहाँ संस्कृत सम्भाषण होता है न ?
सुहासिनी – आं भवति … अत्र कः दोषः ??
= हाँ होता है … इसमें क्या बुराई है ??
मंजुला – महिलाभिः संस्कृतसम्भाषणं न करणीयम् ।
= महिलाओं को संस्कृत में बातचीत नहीं करनी चाहिये।
सुहासिनी – एवं केन उक्तम् ?
= ऐसा किसने कहा ?
– श्रेष्ठं कार्यं तु महिलाभिः अवश्यमेव करणीयम् ।
= अच्छा काम तो महिलाओं को अवश्य करना चाहिये।
– भाषा सर्वेषां कृते भवति।
= भाषा सबके लिये होती है।
महिला संस्कृते वदति चेत् गृहे शीघ्रमेव संस्कृतमयं वातावरणं भवति।
= महिला संस्कृत में बोलती है तो घर में जल्दी ही संस्कृतमय वातावरण बनता है।
– पश्यतु , अहं प्रतिदिनं वदामि।
= देखिये, मैं प्रतिदिन बोलती हूँ।
– अतः मम गृहे सर्वे संस्कृते सम्भाषणं कुर्वन्ति।
= इसलिये मेरे घर में सभी संस्कृत में बातचीत करते हैं।
– मम पुत्री , मम श्वश्रू: , मम ननांदृ
= मेरी बेटी , मेरी सासजी , मेरी ननंद …
मंजुला – शोभनम् … अहमपि अभ्यासं करिष्यामि।
= बढ़िया … मैं भी अभ्यास करूँगी।
#vakyabhyas
374. संस्कृत वाक्याभ्यासः
मुम्बय्यां जुहू चौपाटी अस्ति।
= मुंबई में जुहू चौपाटी है।
समुद्रतटे वालुका एव अस्ति।
= सागर किनारे रेती ही है।
वालुकामयं तटं बहु दूर पर्यन्तं विस्तृतम् अस्ति।
= रेती वाला तट बहुत दूर तक फैला है।
प्रातःसायम् अत्र जनाः भ्रमणार्थम् आगच्छन्ति।
= सुबह शाम लोग यहाँ घूमने आते हैं।
समुद्रे जनाः स्नानम् अपि कुर्वन्ति।
= समुद्र में लोग नहाते भी हैं।
बालकाः वालुकायां क्रीडन्ति।
= बच्चे रेती में खेलते हैं ।
जलतरङ्गाः उपरि उपरि उत्प्लवन्ते।
= पानी की लहरें ऊपर ऊपर उछलती हैं।
अद्य प्रातः नीरजा भगिनी जुहूतटं गतवती।
= आज सुबह नीरजा बहन जुहू चौपाटी गई।
तत्र सा संस्कृतगीतानि गीतवती।
= वहाँ उसने संस्कृत गीत गाए।
सुमधुरेण स्वरेण सा गीतानि गीतवती।
= सुमधुर स्वर में उसने गाने गाए।
जनाः संस्कृतगीतानि श्रुत्वा प्रसन्नाः अभवन्।
= लोग संस्कृत गाने सुनकर खुश हुए।
ओ३म्
375. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सुजाता – आशे ! दर्शने ! अंकिते ! हर्षे !
– कुत्र सन्ति सर्वाः ?
= कहाँ हैं सभी ?
आशा – अहम् अत्र फलकं लम्बयामि।
= मैं यहाँ बैनर लटका रही हूँ।
– तोरणम् अपि लम्बयिष्यामि।
= तोरण भी लटकाऊँगी।
दर्शना – अहम् अंकिता च अत्र मञ्चस्य व्यवस्थां कुर्वः।
= मैं और अंकिता यहाँ मंच की व्यवस्था कर रहे हैं।
सुजाता – हर्षा कुत्र अस्ति ?
= हर्षा कहाँ है ?
अंकिता – सा पारितोषिकानि आनेतुं गतवती।
= वह पारितोषिक लेने गई है।
– पश्यतु , सा आगच्छति।
= देखिये वह आ रही है।
सुजाता – आगच्छ हर्षे !
= आओ हर्षा !
हर्षा – पारितोषिकानि कुत्र स्थापयामि ?
= पारितोषिक कहाँ रखूँ ?
अंकिता – मञ्चे …
= मंच पर …
सुजाता – अधुना वयं श्लोकगान स्पर्धाम् आरभामहे।
= अब हम श्लोकगान स्पर्धा शुरू करते हैं।
जयतु संस्कृतम् ।
जयतु भारतम् ।
ओ३म्
376. संस्कृत वाक्याभ्यासः
श्रुतिः सैन्यनिवासं गच्छति।
= श्रुति सैन्य छावनी जाती है।
सा तत्र रक्षासूत्राणि नयति।
= वह वहाँ रक्षासूत्र ले जाती है।
सर्वेषां सैनिकानां हस्ते रक्षासूत्रं बध्नाति।
= सभी सैनिकों के हाथ में राखी बाँधती है।
सा वदति – ” भवन्तः देशस्य रक्षां कुर्वन्तु ”
= वह बोलती है – ” आप देश की रक्षा करिये ”
” अहं संस्कृत्याः रक्षां करिष्यामि ”
= मैं संस्कृति की रक्षा करूँगी
सैनिकाः सर्वे देशभक्तिगीतानि गायन्ति।
= सभी सैनिक देशभक्ति का गीत गाते हैं।
श्रुतिः संस्कृतगीतानि गायति।
= श्रुति संस्कृत गाने गाती है।
अद्य संस्कृतदिनम् अस्ति।
= आज संस्कृत दिन है।
सा संस्कृतस्य महत्वम् अपि कथयति।
= वह संस्कृत का महत्व भी कहती है।
संस्कृतभाषायां देशभक्तिगीतं गायति।
= संस्कृत में देशभक्ति गीत गाती है।
सर्वे सैनिकाः उत्थाय उच्चै: वदन्ति
= सभी सैनिक खड़े होकर बोलते हैं
“” जयतु जयतु संस्कृतभाषा ”
” जयतु जयतु भारतदेशः ”
संस्कृतदिनस्य कोटिशः मङ्गलकामनाः ।
ओ३म्
377. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सुहासिनी – आगच्छतु , मंजुला भगिनि !
= आईये , मंजुला बहन !
मंजुला – न , अत्र संस्कृत-सम्भाषणं भवति खलु ?
= ना , यहाँ संस्कृत सम्भाषण होता है न ?
सुहासिनी – आं भवति … अत्र कः दोषः ??
= हाँ होता है … इसमें क्या बुराई है ??
मंजुला – महिलाभिः संस्कृतसम्भाषणं न करणीयम् ।
= महिलाओं को संस्कृत में बातचीत नहीं करनी चाहिये।
सुहासिनी – एवं केन उक्तम् ?
= ऐसा किसने कहा ?
– श्रेष्ठं कार्यं तु महिलाभिः अवश्यमेव करणीयम् ।
= अच्छा काम तो महिलाओं को अवश्य करना चाहिये।
– भाषा सर्वेषां कृते भवति।
= भाषा सबके लिये होती है।
महिला संस्कृते वदति चेत् गृहे शीघ्रमेव संस्कृतमयं वातावरणं भवति।
= महिला संस्कृत में बोलती है तो घर में जल्दी ही संस्कृतमय वातावरण बनता है।
– पश्यतु , अहं प्रतिदिनं वदामि।
= देखिये, मैं प्रतिदिन बोलती हूँ।
– अतः मम गृहे सर्वे संस्कृते सम्भाषणं कुर्वन्ति।
= इसलिये मेरे घर में सभी संस्कृत में बातचीत करते हैं।
– मम पुत्री , मम श्वश्रू: , मम ननांदृ
= मेरी बेटी , मेरी सासजी , मेरी ननंद …
मंजुला – शोभनम् … अहमपि अभ्यासं करिष्यामि।
= बढ़िया … मैं भी अभ्यास करूँगी।
#vakyabhyas
June 24, 2021
June 24, 2021
🌕🌕🌕🌕🌕🌕🌕🌕🌕🌕🌕
भारतीयकालगणनानुगुणं प्रत्येकं मासस्य मध्यकलः पूर्णिमा अथवा पूर्णिमा भवति । शुक्लपक्षस्य चतुर्दश्याः अनन्तरदिवसः एव पूर्णिमा अस्ति । यस्मिन् दिवसे चन्द्रः रात्रौ पूर्णः दृश्यते सा पूर्णिमा तिथिः इति व्यवहारः । भारतीयपर्वदिनानि अनेकानि पूर्णिमासु एव सम्भवन्ति ।
ज्येष्ठमासस्य पूर्णिमायां भारतीयाः ’वटसावित्रीव्रतम्’ आचरन्ति । इदं व्रतं सन्तानसौभाग्यप्राप्तये विशेषतः महिलाः आचरन्ति । व्रतमेतत् भारतीयसंस्कृतौ आदर्शनार्याः प्रतीकं भवति । स्कन्दपुराणानुगुणं ज्येष्ठमासस्य पूर्णिमायाम् आचरेत् । निर्णयामृतानुगुणम् अस्य आचरणं ज्येष्ठमासस्य आमावास्यायाम् इति मतभेदः अस्ति ।
उद्देश्यः
तिथिभेदः अस्ति चेदपि उद्देशः एकः एव सत्सन्तानप्राप्तिः सौभाग्यवृद्धिः च । अनेन भारतीयमहिलाः स्वपतिव्रताधर्मम् आत्मसात् कुर्वन्ति । विशेषज्ञाः ज्येष्ठमासस्य शुक्लपक्षस्य त्रयोदशीतः अमावास्यापर्यन्तं दिनत्रयस्य व्रतम् इति वदन्ति । अस्मिन् व्रते वटस्य (वटवृक्षस्य) सावित्र्याः च द्वयोः महत्त्वम् अस्ति । सामान्यतः भारतीयपरम्पपरायाम् अश्वत्थवृक्षः पवित्रः । अस्मिन् वृते तु न्यग्रोधस्य प्राधान्यम् अस्ति । पराशरमुनिना उक्तं यत् ’वटमूले तोपवासाः’ इति । वटवृक्षे ब्रह्मा विष्णुः महेश्वरः च वसन्ति इति पुराणेषु उक्तम् । अस्य छायायाम् उपविश्य व्रतपूजादिभिः कथाश्रवणेन च मनोकामनाः पूर्णिताः भवन्ति इति । अस्य विश्वासस्य पृष्ठभूमौ एवं वैज्ञानिकं सत्यमपि भवेत् । वटवृक्षः स्ववैशाल्यविषयेऽपि प्रसिद्धः एव । ज्येष्ठमासस्य तीक्ष्णातपात् अपि रक्षणं भवति इति चिन्तनं स्यात् ।
दार्शनिका दृष्टिः
दार्शनिकदृष्ठिकोणे यदि पश्यामः चेत् वटवृक्षस्य आयुः दीर्घम् अस्ति । पत्युः दीर्घायुष्यर्थम् अपि पतिव्रताः अस्य पूजनं कुर्वन्ति । अयं वृक्षः ज्ञानस्य निर्वाणस्य च प्रतीकोऽपि अस्ति । महिलाः वटसावित्रीव्रतकथाश्रवणपूर्वकं वृटवृक्षस्य काण्डे सूत्रबन्धनम् अपि कुर्वन्ति ।
कथा
वटवृक्षस्य पूजनं कृत्वा सत्यवतः सावित्र्याः च कथाश्रवणम् अपि कुर्वन्ति । अतः अस्य वटसावित्रीव्रतम् इति नाम प्राप्तम् । भारतीयसंस्कृतौ, अल्पायुषः सत्यवतः पत्नी सावित्री तु ऐतिहासिकी नारी । सावित्री पदस्य अर्थः तु वेदमाता गायत्री अथवा सरस्वती इति भवति । अस्याः सावित्र्याः जन्म अपि विशेषरीत्या एव अभवत् । भद्रदेशस्य राजा अश्वपतिः । तस्य बहुकालं यावत् सन्तानप्राप्तिः नाभवत् । सत्सन्तानप्राप्तये सः अष्टदशवर्षाणि प्रतिदिनं मन्त्रोच्चारणपूर्वकं लक्षाहुतिपूर्वकं यज्ञं करोति स्म । यज्ञस्य फलरूपेण देवी सावित्री प्रकटीभूता ते तेजस्विनी कन्या जायते इति वरम् अयच्छत् । सावित्रीदेव्याः कृपानुग्रहेण पुत्री जाता इति तस्याः नाम सावित्री इत्येव अङ्कितम् । कन्या तारुण्यं प्राप्य रूपवती अभवत् । किन्तु अनुरूपः वरः न प्राप्तः इति कारणात् पिता अतीव दुःखितः अभवत् । वरस्य अन्वेषनार्थं राजा अश्वपतिः स्वयं प्रस्थितवान् । सावित्री तपोवनेषु अटन्ती राज्यभ्रष्टं साल्वदेशस्य नृपं द्युमत्सेनं दृष्टवती । तेन सह विद्यमानं तस्य पुत्रं सत्यवन्तं दृष्ट्वा तेन अनुरक्ता नारदमुनेः वचनमपि निरकृत्य तं पतित्वेन स्वीकृतवती । किन्तु पतिः सत्यवान् अल्पायुः आसीत् । पत्युः मरणकालत् पूर्वम् एव सावित्री घोरं तपः समाचरत् । तस्य फलं सा अन्ते प्राप्तवती एव ।
अद्य देवस्नानपूर्णिमा च सत्यनारायणपूजा अपि आचरते🙏🏼
भारतीयकालगणनानुगुणं प्रत्येकं मासस्य मध्यकलः पूर्णिमा अथवा पूर्णिमा भवति । शुक्लपक्षस्य चतुर्दश्याः अनन्तरदिवसः एव पूर्णिमा अस्ति । यस्मिन् दिवसे चन्द्रः रात्रौ पूर्णः दृश्यते सा पूर्णिमा तिथिः इति व्यवहारः । भारतीयपर्वदिनानि अनेकानि पूर्णिमासु एव सम्भवन्ति ।
ज्येष्ठमासस्य पूर्णिमायां भारतीयाः ’वटसावित्रीव्रतम्’ आचरन्ति । इदं व्रतं सन्तानसौभाग्यप्राप्तये विशेषतः महिलाः आचरन्ति । व्रतमेतत् भारतीयसंस्कृतौ आदर्शनार्याः प्रतीकं भवति । स्कन्दपुराणानुगुणं ज्येष्ठमासस्य पूर्णिमायाम् आचरेत् । निर्णयामृतानुगुणम् अस्य आचरणं ज्येष्ठमासस्य आमावास्यायाम् इति मतभेदः अस्ति ।
उद्देश्यः
तिथिभेदः अस्ति चेदपि उद्देशः एकः एव सत्सन्तानप्राप्तिः सौभाग्यवृद्धिः च । अनेन भारतीयमहिलाः स्वपतिव्रताधर्मम् आत्मसात् कुर्वन्ति । विशेषज्ञाः ज्येष्ठमासस्य शुक्लपक्षस्य त्रयोदशीतः अमावास्यापर्यन्तं दिनत्रयस्य व्रतम् इति वदन्ति । अस्मिन् व्रते वटस्य (वटवृक्षस्य) सावित्र्याः च द्वयोः महत्त्वम् अस्ति । सामान्यतः भारतीयपरम्पपरायाम् अश्वत्थवृक्षः पवित्रः । अस्मिन् वृते तु न्यग्रोधस्य प्राधान्यम् अस्ति । पराशरमुनिना उक्तं यत् ’वटमूले तोपवासाः’ इति । वटवृक्षे ब्रह्मा विष्णुः महेश्वरः च वसन्ति इति पुराणेषु उक्तम् । अस्य छायायाम् उपविश्य व्रतपूजादिभिः कथाश्रवणेन च मनोकामनाः पूर्णिताः भवन्ति इति । अस्य विश्वासस्य पृष्ठभूमौ एवं वैज्ञानिकं सत्यमपि भवेत् । वटवृक्षः स्ववैशाल्यविषयेऽपि प्रसिद्धः एव । ज्येष्ठमासस्य तीक्ष्णातपात् अपि रक्षणं भवति इति चिन्तनं स्यात् ।
दार्शनिका दृष्टिः
दार्शनिकदृष्ठिकोणे यदि पश्यामः चेत् वटवृक्षस्य आयुः दीर्घम् अस्ति । पत्युः दीर्घायुष्यर्थम् अपि पतिव्रताः अस्य पूजनं कुर्वन्ति । अयं वृक्षः ज्ञानस्य निर्वाणस्य च प्रतीकोऽपि अस्ति । महिलाः वटसावित्रीव्रतकथाश्रवणपूर्वकं वृटवृक्षस्य काण्डे सूत्रबन्धनम् अपि कुर्वन्ति ।
कथा
वटवृक्षस्य पूजनं कृत्वा सत्यवतः सावित्र्याः च कथाश्रवणम् अपि कुर्वन्ति । अतः अस्य वटसावित्रीव्रतम् इति नाम प्राप्तम् । भारतीयसंस्कृतौ, अल्पायुषः सत्यवतः पत्नी सावित्री तु ऐतिहासिकी नारी । सावित्री पदस्य अर्थः तु वेदमाता गायत्री अथवा सरस्वती इति भवति । अस्याः सावित्र्याः जन्म अपि विशेषरीत्या एव अभवत् । भद्रदेशस्य राजा अश्वपतिः । तस्य बहुकालं यावत् सन्तानप्राप्तिः नाभवत् । सत्सन्तानप्राप्तये सः अष्टदशवर्षाणि प्रतिदिनं मन्त्रोच्चारणपूर्वकं लक्षाहुतिपूर्वकं यज्ञं करोति स्म । यज्ञस्य फलरूपेण देवी सावित्री प्रकटीभूता ते तेजस्विनी कन्या जायते इति वरम् अयच्छत् । सावित्रीदेव्याः कृपानुग्रहेण पुत्री जाता इति तस्याः नाम सावित्री इत्येव अङ्कितम् । कन्या तारुण्यं प्राप्य रूपवती अभवत् । किन्तु अनुरूपः वरः न प्राप्तः इति कारणात् पिता अतीव दुःखितः अभवत् । वरस्य अन्वेषनार्थं राजा अश्वपतिः स्वयं प्रस्थितवान् । सावित्री तपोवनेषु अटन्ती राज्यभ्रष्टं साल्वदेशस्य नृपं द्युमत्सेनं दृष्टवती । तेन सह विद्यमानं तस्य पुत्रं सत्यवन्तं दृष्ट्वा तेन अनुरक्ता नारदमुनेः वचनमपि निरकृत्य तं पतित्वेन स्वीकृतवती । किन्तु पतिः सत्यवान् अल्पायुः आसीत् । पत्युः मरणकालत् पूर्वम् एव सावित्री घोरं तपः समाचरत् । तस्य फलं सा अन्ते प्राप्तवती एव ।
अद्य देवस्नानपूर्णिमा च सत्यनारायणपूजा अपि आचरते🙏🏼
June 24, 2021
सन्तः
श्रेष्ठः कविः निर्गुणब्रह्मोपासकः कबीरदासमहोदयः सर्वधर्म समताम्
उपदिष्टवान् उत्तरभारते साधुभिः सह वसन् समाजसुधारणकार्यम् अपि कृतवान् ।
एतेषां जयन्तीन्त्युत्सवं ज्योष्ठमासस्य पूर्णिमादिने आचरन्ति । मानवजीवनाय
कबीरदासमहोदयस्य उपदेशाः मार्गदर्शकाः सन्ति । कबीरदासस्य जन्म
वाराणसीनगरे एकस्मिन् ब्राह्मणपरिवारेऽभवत् । किन्तु सः बाल्यात्
मुस्लिमपरिवारे पालितः अभवत् । क्रिस्तशके १४०० वर्षे समये हिन्दुविधवायां
जातः परिवारेण त्यक्तः नीरु महम्मदीयेन तन्तुवायेन पालितः । बाल्ये कबीरः
अपि वस्त्रनिर्माणं ज्ञातवान् ।
हिन्दुमुस्लिंधर्मयोः धर्मतत्वानि ज्ञात्वा कबीरः साधुभिः सदा आध्यात्मिकधार्मिकचर्चां करोति स्म । एकदा स्वामिरमानन्दस्य दर्शनं प्राप्तवान् । शिष्यत्वेन स्वीकर्तुं प्रार्थितवान् । स्वमिरमानन्दः कबीरस्य विनयं दृष्ट्वा सन्तोषेण शिष्यत्वेन अङ्गीकृतवान् । कबीरस्य पत्न्याः नाम लोई इत्यासीत् । जीवननिर्वहणार्थं तन्तुवायवृत्तिमेव कबीरदासः आश्रितवान् । कबीरदासः सद्भिः साकमेव व्यवहारज्ञानम् आध्यात्मिकज्ञानं च प्राप्तवन्तः । स्वमिरामानन्दात् सन्यासदीक्षां स्वीकृत्य कवितारचनासु च प्रतिभां प्रदर्शितवान् । प्रथमं निर्गुणोपासकः कबीरदासः अनन्तरं रामभक्तः अभवन् । रामरहीमयोः अन्तरं हृष्टवन्तः । नाम भेदेऽपि देवः एकः एव इत्युक्तवान् ।
दोहा इति द्विपादात्मकेषु काव्येषु अति सुन्दरतया व्यवहारज्ञानं नीतिमुक्तवान् । गुरोः स्थानं अतीवमहत्त्वपूर्णमस्ति । गुरुः भगवान् एकदैव पुरतः आगच्छन्ति चेत् अहं गुरुमेव प्रथमं पूजयामि यतः गुरुः एव भगवन्तमपि दर्शितवान् इति कबीरदासः उक्तवान् ।
‘साई इतना दीणि ए. जा मे कुटुम्ब समाय । मै भी भूखा न रहूं साधुभी भूखा न जाय’ एवम् अधिकं धनं कबीरदासस्य अस्ति । तस्य उपदेशेषु सुविचाराः अन्धविश्वासनिरासः मार्गदर्शनव्यवहाराः सम्यक् निरुपिताः सन्ति । (‘स्वामी एतावद् ददाति येन मम कुटुम्बं सम्भाल्यते । अहमपि न बुभुक्षितोऽस्मि साधवोऽपि न बुभुक्षिताः स्युः’॥)भक्तिः, ज्ञानं, गुरुपूजा, संसारत्यागः, कर्तव्यनिर्वहणादिविषये अनेकानि सुन्दराणि पद्यानि अपि कबीरदासः रचितवान् । कहत कबीर सुनो भाई साधो एतत् वाक्यं कबीरदासस्य पद्येषु भवति ।
कबीरदासस्य जातिविचाराः उच्चनीयभावनिरासः सम्प्रदायविरोधिभावनाः जनेभ्यः इष्टाः न आसन् । कबीरदासः भक्तिनटनां कटुशब्दैः निन्दितवान् । स्वीये वृध्दाप्ये कबीरदासः गोरखपुरे वासं कृतवान् । तत्रैव क्रिस्तशके १५०८ तमे वर्षे दिवङ्गतः । भारतदेशे कबीरदासस्य जयन्ती महोत्सवं जूनमासे आचरन्ति ।
हिन्दुमुस्लिंधर्मयोः धर्मतत्वानि ज्ञात्वा कबीरः साधुभिः सदा आध्यात्मिकधार्मिकचर्चां करोति स्म । एकदा स्वामिरमानन्दस्य दर्शनं प्राप्तवान् । शिष्यत्वेन स्वीकर्तुं प्रार्थितवान् । स्वमिरमानन्दः कबीरस्य विनयं दृष्ट्वा सन्तोषेण शिष्यत्वेन अङ्गीकृतवान् । कबीरस्य पत्न्याः नाम लोई इत्यासीत् । जीवननिर्वहणार्थं तन्तुवायवृत्तिमेव कबीरदासः आश्रितवान् । कबीरदासः सद्भिः साकमेव व्यवहारज्ञानम् आध्यात्मिकज्ञानं च प्राप्तवन्तः । स्वमिरामानन्दात् सन्यासदीक्षां स्वीकृत्य कवितारचनासु च प्रतिभां प्रदर्शितवान् । प्रथमं निर्गुणोपासकः कबीरदासः अनन्तरं रामभक्तः अभवन् । रामरहीमयोः अन्तरं हृष्टवन्तः । नाम भेदेऽपि देवः एकः एव इत्युक्तवान् ।
दोहा इति द्विपादात्मकेषु काव्येषु अति सुन्दरतया व्यवहारज्ञानं नीतिमुक्तवान् । गुरोः स्थानं अतीवमहत्त्वपूर्णमस्ति । गुरुः भगवान् एकदैव पुरतः आगच्छन्ति चेत् अहं गुरुमेव प्रथमं पूजयामि यतः गुरुः एव भगवन्तमपि दर्शितवान् इति कबीरदासः उक्तवान् ।
‘साई इतना दीणि ए. जा मे कुटुम्ब समाय । मै भी भूखा न रहूं साधुभी भूखा न जाय’ एवम् अधिकं धनं कबीरदासस्य अस्ति । तस्य उपदेशेषु सुविचाराः अन्धविश्वासनिरासः मार्गदर्शनव्यवहाराः सम्यक् निरुपिताः सन्ति । (‘स्वामी एतावद् ददाति येन मम कुटुम्बं सम्भाल्यते । अहमपि न बुभुक्षितोऽस्मि साधवोऽपि न बुभुक्षिताः स्युः’॥)भक्तिः, ज्ञानं, गुरुपूजा, संसारत्यागः, कर्तव्यनिर्वहणादिविषये अनेकानि सुन्दराणि पद्यानि अपि कबीरदासः रचितवान् । कहत कबीर सुनो भाई साधो एतत् वाक्यं कबीरदासस्य पद्येषु भवति ।
कबीरदासस्य जातिविचाराः उच्चनीयभावनिरासः सम्प्रदायविरोधिभावनाः जनेभ्यः इष्टाः न आसन् । कबीरदासः भक्तिनटनां कटुशब्दैः निन्दितवान् । स्वीये वृध्दाप्ये कबीरदासः गोरखपुरे वासं कृतवान् । तत्रैव क्रिस्तशके १५०८ तमे वर्षे दिवङ्गतः । भारतदेशे कबीरदासस्य जयन्ती महोत्सवं जूनमासे आचरन्ति ।
June 24, 2021
Anjali Lele :
सिंहादेकं बकादेकं शिक्षेच्चत्वारि कुक्कुटात्।
वायसात्पञ्च शिक्षेच्च षट् शुनस्त्रीणि गर्दभात्॥
मनुष्य को सिंह से एक, बगुले से एक, मुर्गे से चार, कौए से पांच, कुत्ते से छः तथा गधे से भी तीन बातें सिखनीे चाहिए ।- चाणक्य
A person should learn one thing from lion and one from crane, four from a crow, six from a dog and three from an ass.
प्रभूतं कार्यमल्पं वा यन्नरः कर्तुमिच्छति ।
सर्वारम्भेण तत्कार्यं सिंहादेकं प्रचक्षते ॥
- चाणक्य नीति
अर्थ : कार्य छोटा हो या बड़ा व्यक्ति को शुरू से ही उसमें पूरी शक्ति लगा देनी चाहिए, यह शिक्षा हम सिंह से ले सकते हैं।
(जिस प्रकार कोई शेर अपने शिकार पर पूरी शक्ति से झपटता है और शिकार को भागने का मौका नहीं देता, इसी गुण के कारण वह कभी असफल नहीं होता है। हमें शेर की तरह ही अपने लक्ष्य की पर झपटना चाहिए और आगे बढ़ना चाहिए। कार्य में किसी प्रकार का ढीलापन हुआ तो कामयाबी दूर हो जाएगी। सफलता प्राप्त करने के लिए यही आचार्य चाणक्य का अचूक उपाय है।)
Meaning -
He (a wise man) who is desirous of doing a task, be it a significant or trivial one, looks it over from start (to finish) in the very beginning. (Learn a thing or two) from the lion.
इन्द्रियाणि च संयम्य बकवत्पण्डितो नरः।
देशकालः बलं ज्ञात्वा सर्वकार्याणि साधयेत्।।३।।
बुद्धिमान व्यक्ति अपने इन्द्रियों को बगुले की तरह वश में करते हुए अपने लक्ष्य को जगह, समय और योग्यता का पूरा ध्यान रखते हुए पूर्ण करे।
It means that the wise man should restrain his senses and accomplish his purpose with utmost concentration on the objective just like crane.
4.
प्रत्युत्थानं च युद्धं च संविभागश्च बन्धुषु।
स्वयमाक्रम्य भोक्तं च शिक्षेच्चत्वारि कुक्कुटात्।।४।।
मुर्ग़े से ये चार बातें सीखे: सही समय पर उठे। निडर बने और लड़े। संपत्ति का नातेदारों से उचित बटवारा करे। अपने कष्ट से अपना व्यवसाय प्राप्त करे।
It means that to wake up at the proper time, to be always ready to fight, to make fair division of the available food among relations, and to earn one’s bread by personal efforts are the four things we can learn from the cock.
5.
गूढ मैथुनकारित्वं काले काले च संग्रहम्।
अप्रमत्तवचनमविश्वासं पञ्च शिक्षेच्च वायसात्॥ ५ ।।
कौआ एकांत में छिपकर भोग करता है। बहुत धैर्यवान होता है। सदा सतर्क रहता है। किसी का विश्वास नहीं करता और दूर से अपने लक्ष्य को पहचानकर तुरंत झपट पड़ता है- ये पांच गुण कौए से सीखने चाहिए।
Cardinal union in secrecy, to be bold (brave), to store something from time to time, to be alert all the time, and not to trust anyone fully- these five things should be learnt from a crow.
6
वह्वशी स्वल्पसन्तुष्टः सुनिद्रो लघुचेतनः।
स्वामिभक्तश्च शूरश्च षडेते श्वानतो गुणाः॥ ६ ।।
कुत्ता कितना भी भूखा हो, थोड़ा खाकर संतुष्ट हो जाता है। गहरी नींद सोया हो तो भी जरा सा खटका सुनकर झटपट जाग जाता है। अपने मालिक को बहुत चाहता है। गंध सूंघकर कभी भूलता नहीं। समय पड़ने पर बहादुरी दिखाता है। बिना झोली के फकीर की तरह भिक्षा मांगने यानी रोटी के लिए घर-घर जाता है- ये छह गुण कुत्ते से सीखने चाहिए।
To be content with least available food despite intense hunger, to awaken instantly although in deep slumber, faithfulness towards the master, and great fighting spirit-these qualities should be learnt from dogs.
सुश्रान्तोऽपि वहेद् भारं शीतोष्णं न पश्यति। सन्तुष्टश्चरतो नित्यं त्रीणि शिक्षेच्च गर्दभात्॥
भावार्थ :
विद्वान व्यक्ति को चाहिए की वे गधे से तीन गुण सीखें| जिस प्रकार अत्यधिक थका होने पर भी वह बोझ ढोता रहता है, उसी प्रकार बुद्धिमान व्यक्ति को भी आलस्य न करके अपने लक्ष्य की प्राप्ति और सिद्धि के लिए सदैव प्रयत्न करते रहना चाहिए । कार्य सिद्धि में ऋतुओं के सर्द और गर्म होने का भी चिंता नहीं करना चाहिए और जिस प्रकार गधा संतुष्ट होकर जहां - तहां चर लेता है, उसी प्रकार बुद्धिमान व्यक्ति को भी सदा सन्तोष रखकर कर्म में प्रवृत रहना चाहिए ।
सिंहादेकं बकादेकं शिक्षेच्चत्वारि कुक्कुटात्।
वायसात्पञ्च शिक्षेच्च षट् शुनस्त्रीणि गर्दभात्॥
मनुष्य को सिंह से एक, बगुले से एक, मुर्गे से चार, कौए से पांच, कुत्ते से छः तथा गधे से भी तीन बातें सिखनीे चाहिए ।- चाणक्य
A person should learn one thing from lion and one from crane, four from a crow, six from a dog and three from an ass.
प्रभूतं कार्यमल्पं वा यन्नरः कर्तुमिच्छति ।
सर्वारम्भेण तत्कार्यं सिंहादेकं प्रचक्षते ॥
- चाणक्य नीति
अर्थ : कार्य छोटा हो या बड़ा व्यक्ति को शुरू से ही उसमें पूरी शक्ति लगा देनी चाहिए, यह शिक्षा हम सिंह से ले सकते हैं।
(जिस प्रकार कोई शेर अपने शिकार पर पूरी शक्ति से झपटता है और शिकार को भागने का मौका नहीं देता, इसी गुण के कारण वह कभी असफल नहीं होता है। हमें शेर की तरह ही अपने लक्ष्य की पर झपटना चाहिए और आगे बढ़ना चाहिए। कार्य में किसी प्रकार का ढीलापन हुआ तो कामयाबी दूर हो जाएगी। सफलता प्राप्त करने के लिए यही आचार्य चाणक्य का अचूक उपाय है।)
Meaning -
He (a wise man) who is desirous of doing a task, be it a significant or trivial one, looks it over from start (to finish) in the very beginning. (Learn a thing or two) from the lion.
इन्द्रियाणि च संयम्य बकवत्पण्डितो नरः।
देशकालः बलं ज्ञात्वा सर्वकार्याणि साधयेत्।।३।।
बुद्धिमान व्यक्ति अपने इन्द्रियों को बगुले की तरह वश में करते हुए अपने लक्ष्य को जगह, समय और योग्यता का पूरा ध्यान रखते हुए पूर्ण करे।
It means that the wise man should restrain his senses and accomplish his purpose with utmost concentration on the objective just like crane.
4.
प्रत्युत्थानं च युद्धं च संविभागश्च बन्धुषु।
स्वयमाक्रम्य भोक्तं च शिक्षेच्चत्वारि कुक्कुटात्।।४।।
मुर्ग़े से ये चार बातें सीखे: सही समय पर उठे। निडर बने और लड़े। संपत्ति का नातेदारों से उचित बटवारा करे। अपने कष्ट से अपना व्यवसाय प्राप्त करे।
It means that to wake up at the proper time, to be always ready to fight, to make fair division of the available food among relations, and to earn one’s bread by personal efforts are the four things we can learn from the cock.
5.
गूढ मैथुनकारित्वं काले काले च संग्रहम्।
अप्रमत्तवचनमविश्वासं पञ्च शिक्षेच्च वायसात्॥ ५ ।।
कौआ एकांत में छिपकर भोग करता है। बहुत धैर्यवान होता है। सदा सतर्क रहता है। किसी का विश्वास नहीं करता और दूर से अपने लक्ष्य को पहचानकर तुरंत झपट पड़ता है- ये पांच गुण कौए से सीखने चाहिए।
Cardinal union in secrecy, to be bold (brave), to store something from time to time, to be alert all the time, and not to trust anyone fully- these five things should be learnt from a crow.
6
वह्वशी स्वल्पसन्तुष्टः सुनिद्रो लघुचेतनः।
स्वामिभक्तश्च शूरश्च षडेते श्वानतो गुणाः॥ ६ ।।
कुत्ता कितना भी भूखा हो, थोड़ा खाकर संतुष्ट हो जाता है। गहरी नींद सोया हो तो भी जरा सा खटका सुनकर झटपट जाग जाता है। अपने मालिक को बहुत चाहता है। गंध सूंघकर कभी भूलता नहीं। समय पड़ने पर बहादुरी दिखाता है। बिना झोली के फकीर की तरह भिक्षा मांगने यानी रोटी के लिए घर-घर जाता है- ये छह गुण कुत्ते से सीखने चाहिए।
To be content with least available food despite intense hunger, to awaken instantly although in deep slumber, faithfulness towards the master, and great fighting spirit-these qualities should be learnt from dogs.
सुश्रान्तोऽपि वहेद् भारं शीतोष्णं न पश्यति। सन्तुष्टश्चरतो नित्यं त्रीणि शिक्षेच्च गर्दभात्॥
भावार्थ :
विद्वान व्यक्ति को चाहिए की वे गधे से तीन गुण सीखें| जिस प्रकार अत्यधिक थका होने पर भी वह बोझ ढोता रहता है, उसी प्रकार बुद्धिमान व्यक्ति को भी आलस्य न करके अपने लक्ष्य की प्राप्ति और सिद्धि के लिए सदैव प्रयत्न करते रहना चाहिए । कार्य सिद्धि में ऋतुओं के सर्द और गर्म होने का भी चिंता नहीं करना चाहिए और जिस प्रकार गधा संतुष्ट होकर जहां - तहां चर लेता है, उसी प्रकार बुद्धिमान व्यक्ति को भी सदा सन्तोष रखकर कर्म में प्रवृत रहना चाहिए ।
June 24, 2021
वैद्यः – भवतः कर्णयोः चिकित्सा मया अतीव सम्यक्तया कृता अस्ति । इदानीं भवान् सम्यक् रूपेण श्रोतुं शक्नोति, अत्र न कापि समस्या ।
रोगी- वैद्यमहोदय ! भवान् माम् उद्दिश्य इदानीं किमपि उक्तवान् किम् ? 😄
— नारदः ।
😂🤣😆😁😆😂🤣
#hasya
रोगी- वैद्यमहोदय ! भवान् माम् उद्दिश्य इदानीं किमपि उक्तवान् किम् ? 😄
— नारदः ।
😂🤣😆😁😆😂🤣
#hasya
June 24, 2021
June 24, 2021
June 24, 2021
विजयमल्यः, नीरवमोदी, मेहुल् चोक्सी इत्येतेषां १८,१७० कोटिरूप्यकाणां सर्वस्वहरणं कृतम्।
मुम्बई> आर्थिकापराधिरूपेण प्रख्यापितानां मदिराराजः विजयमल्यः, वज्रव्यापारिणौ नीरवमोदी, मेहुल चोक्सी इत्येतेषां १८,१७० कोटिरूप्यकाणां सम्पदः 'इ डि' संस्थया सर्वस्वाहरणं कृतम्। तासु सम्पत्सु ९,३७१ कोटिरूप्यकाणां द्रव्यं सामान्यमण्डलवित्तकोशेभ्यः संक्रमितं च। वित्तकोशैः विनष्टीभूतानां २२,५८५कोटिरूप्यकाणां ८०.४५% भवत्येतत्।
२०१६ मार्च् मासे भारतं त्यक्तवान् विजयमल्यः वर्तमाने ब्रिट्टनमधिवसति। तमुपधार्थं भारतमानेतुं प्रक्रमाः अन्तिमस्तरे सन्ति। पञ्चाब् नाषणल् बाङ्कात् नीरवमोदी मेहुल् चोक्सी च १३,०००कोटि रूप्यकाणि अपहृत्य २०१८ जनवरिमासे राष्ट्रं त्यक्तवन्तौ। नीरवः इदानीं दक्षिणपश्चिमलण्टनस्थे 'वान्स् वर्त्' कारागृहे बद्धः अस्ति। आन्टिग्वादेशं प्राप्तः मेहुलः समीपकाले डोमिनिक्काप्रदेशे ग्रहीतः वर्तते। तौ द्वावपि भारतमानेतुं पदक्षेपाः अनुवर्तन्ते।
कोविड् वाक्सिनं स्वीकृतेभ्यः यात्रिकेभ्यः यात्राचीटिकाशुल्के प्रतिशतं दश इति न्यूनीकृत्य इन्डिगो ।
नवदिल्ली> कोविड्वाक्सिनं स्वीकृतेभ्यः यात्रिकेभ्य: इन्डिगो एयर्लैन्स् संस्थया यात्राचीटिकाशुल्कं न्यूनीकृतम्। वाक्सिनस्य प्रथममात्राम् अथवा द्वितीयमात्रां स्वीकृतेभ्यः यात्रिकेभ्यः अद्य आरभ्य यात्राशुल्के समाश्वासः लभते इति एयर्लैन्स् संस्थया आवेदितम्।
अष्टादशोपरिवयस्कानां यात्रिकाणामेव न्यूनीकृत-चीटिकाशुल्कं लप्स्यते। चीटिका स्वीकरणसमये वासः भारते भवितव्यं तथा वाक्सिनस्य स्वीकारः कृतं स्यात् इत्यादयः भवन्ति अर्हतायाः मानदण्डः। अर्हाः यात्रिकाः स्वास्थ्यमन्त्रालयेन दत्तं कोविड्वासनीकरणप्रमाणपत्रं यात्रावेलायां प्रदातव्यम् अस्ति।
~ संप्रति वार्ता
विजयमल्यः, नीरवमोदी, मेहुल् चोक्सी इत्येतेषां १८,१७० कोटिरूप्यकाणां सर्वस्वहरणं कृतम्।
मुम्बई> आर्थिकापराधिरूपेण प्रख्यापितानां मदिराराजः विजयमल्यः, वज्रव्यापारिणौ नीरवमोदी, मेहुल चोक्सी इत्येतेषां १८,१७० कोटिरूप्यकाणां सम्पदः 'इ डि' संस्थया सर्वस्वाहरणं कृतम्। तासु सम्पत्सु ९,३७१ कोटिरूप्यकाणां द्रव्यं सामान्यमण्डलवित्तकोशेभ्यः संक्रमितं च। वित्तकोशैः विनष्टीभूतानां २२,५८५कोटिरूप्यकाणां ८०.४५% भवत्येतत्।
२०१६ मार्च् मासे भारतं त्यक्तवान् विजयमल्यः वर्तमाने ब्रिट्टनमधिवसति। तमुपधार्थं भारतमानेतुं प्रक्रमाः अन्तिमस्तरे सन्ति। पञ्चाब् नाषणल् बाङ्कात् नीरवमोदी मेहुल् चोक्सी च १३,०००कोटि रूप्यकाणि अपहृत्य २०१८ जनवरिमासे राष्ट्रं त्यक्तवन्तौ। नीरवः इदानीं दक्षिणपश्चिमलण्टनस्थे 'वान्स् वर्त्' कारागृहे बद्धः अस्ति। आन्टिग्वादेशं प्राप्तः मेहुलः समीपकाले डोमिनिक्काप्रदेशे ग्रहीतः वर्तते। तौ द्वावपि भारतमानेतुं पदक्षेपाः अनुवर्तन्ते।
कोविड् वाक्सिनं स्वीकृतेभ्यः यात्रिकेभ्यः यात्राचीटिकाशुल्के प्रतिशतं दश इति न्यूनीकृत्य इन्डिगो ।
नवदिल्ली> कोविड्वाक्सिनं स्वीकृतेभ्यः यात्रिकेभ्य: इन्डिगो एयर्लैन्स् संस्थया यात्राचीटिकाशुल्कं न्यूनीकृतम्। वाक्सिनस्य प्रथममात्राम् अथवा द्वितीयमात्रां स्वीकृतेभ्यः यात्रिकेभ्यः अद्य आरभ्य यात्राशुल्के समाश्वासः लभते इति एयर्लैन्स् संस्थया आवेदितम्।
अष्टादशोपरिवयस्कानां यात्रिकाणामेव न्यूनीकृत-चीटिकाशुल्कं लप्स्यते। चीटिका स्वीकरणसमये वासः भारते भवितव्यं तथा वाक्सिनस्य स्वीकारः कृतं स्यात् इत्यादयः भवन्ति अर्हतायाः मानदण्डः। अर्हाः यात्रिकाः स्वास्थ्यमन्त्रालयेन दत्तं कोविड्वासनीकरणप्रमाणपत्रं यात्रावेलायां प्रदातव्यम् अस्ति।
~ संप्रति वार्ता
June 24, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - प्रतिपदा सुबह 08:59 तक तत्पश्चात द्वितीया
⛅ दिनांक - 25 जून 2021
⛅ दिन - शुक्रवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - दक्षिणायन
⛅ ऋतु - वर्षा
⛅ मास - आषाढ़
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - मूल सुबह 06:40 तक तत्पश्चात पूर्वाषाढा
⛅ योग - ब्रह्म रात्रि 10:38 तक तत्पश्चात इन्द्र
⛅ राहुकाल - सुबह 11:01 से दोपहर 12:41तक
⛅ सूर्योदय - 05:59
⛅ सूर्यास्त - 19:22
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - प्रतिपदा सुबह 08:59 तक तत्पश्चात द्वितीया
⛅ दिनांक - 25 जून 2021
⛅ दिन - शुक्रवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - दक्षिणायन
⛅ ऋतु - वर्षा
⛅ मास - आषाढ़
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - मूल सुबह 06:40 तक तत्पश्चात पूर्वाषाढा
⛅ योग - ब्रह्म रात्रि 10:38 तक तत्पश्चात इन्द्र
⛅ राहुकाल - सुबह 11:01 से दोपहर 12:41तक
⛅ सूर्योदय - 05:59
⛅ सूर्यास्त - 19:22
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
June 24, 2021
June 24, 2021
https://youtu.be/ib7a9KeOxDc
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
YouTube
Vaarta: News in Sanskrit | 25/6/2021
Get latest updates in our daily Sanskrit bulletin,
June 24, 2021
June 24, 2021
🍃 हारिसाहसलंकेनासुभेदी महितः हि सः।
चारुभूतनुजः रामः अरम् आराधयदार्तिहा ॥ २८॥
🔸चमत्कारिक रूप से साहसी उस राम द्वारा रावण के प्राण हरने पर देवताओं ने उनकी स्तुति की। वे रूपवती भूमिजा सीता के संग हैं, तथा शरणागतों का कष्ट निवारण करते हैं।
🍃 हा आर्तिदाय धराम् आर मोराः जः नुतभूः रुचा।
सः हितः हि मदीभे सुनाके अलं सहसा अरिहा ॥ २८॥
🔸वे, प्रद्युम्न को युद्ध के कष्टों से उबारने के पश्चात लक्ष्मी को निज वक्षस्थली रखने वाले, कीर्तियों के शरणस्थल जो प्रद्युम्न के हितैषी कृष्ण, ऐरावत वाले स्वर्गलोक को जीत कर पृथ्वी को वापस लौट आए।
#Viloma_Kavya
चारुभूतनुजः रामः अरम् आराधयदार्तिहा ॥ २८॥
🔸चमत्कारिक रूप से साहसी उस राम द्वारा रावण के प्राण हरने पर देवताओं ने उनकी स्तुति की। वे रूपवती भूमिजा सीता के संग हैं, तथा शरणागतों का कष्ट निवारण करते हैं।
विलोम श्लोक :—
🍃 हा आर्तिदाय धराम् आर मोराः जः नुतभूः रुचा।
सः हितः हि मदीभे सुनाके अलं सहसा अरिहा ॥ २८॥
🔸वे, प्रद्युम्न को युद्ध के कष्टों से उबारने के पश्चात लक्ष्मी को निज वक्षस्थली रखने वाले, कीर्तियों के शरणस्थल जो प्रद्युम्न के हितैषी कृष्ण, ऐरावत वाले स्वर्गलोक को जीत कर पृथ्वी को वापस लौट आए।
#Viloma_Kavya
June 24, 2021
June 25, 2021
ओ३म्
378. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सुलेखायाः गृहे अद्य संस्कृतभोजनम् अस्ति।
= सुलेखा के घर आज संस्कृत भोजन है।
प्राची पायसं निर्माति।
= प्राची खीर बना रही है।
गोविन्दः विपणितः मोदकानि आनयति।
= गोविन्द बाजार से लड्डू लाता है।
अमरीशः मकोयस्य रोटिकाः आनयति।
= अमरीश मकई की रोटियाँ लाता है।
दीप्तिः वृन्ताकस्य शाकम् आनयति।
= दीप्ति बैंगन की सब्जी लाती है।
सुलेखा केवलम् ओदनं सुपं च पचति।
= सुलेखा केवल दाल चावल पकाती है।
किशोरः पातव्यानि पात्राणि आनयति।
= किशोर डिस्पोज़ेबल बर्तन लाता है।
भोजने पञ्चविंशतिः जनाः आगच्छन्ति।
= भोजन में पच्चीस लोग आते हैं।
अनुरागः कटं प्रसारयति।
= अनुराग दरी बिछाता है।
सर्वे उपविशन्ति।
= सभी बैठते हैं।
सर्वे संस्कृतक्रीड़ां क्रीड़न्ति।
= सभी संस्कृत खेल खेलते हैं।
संस्कृतगीतानि गायन्ति।
= संस्कृत गीत गाते हैं।
स्वपरिचयम् अपि संस्कृतभाषायां ददति।
= अपना परिचय भी संस्कृत में देते हैं।
अनन्तरं सर्वे भोजनमन्त्रं वदन्ति।
= बाद में सभी भोजन मंत्र बोलते हैं ।
सर्वे एकसाकं भोजनं कुर्वन्ति।
= सभी एक साथ भोजन करते हैं।
ओ३म्
379. संस्कृत वाक्याभ्यासः
दृष्टम् !! ?
= देखा !! ?
सः अद्य पुनः विस्मृतवान् ।
= वो आज फिर भूल गया ।
जलस्य कूपीं विस्मृतवान् सः ।
= पानी की बोतल भूल गया।
अनेकवारम् उक्तवती अस्मि
= मैंने अनेक बार कहा है।
विद्यालयात् यदा आगच्छति …
= विद्यालय से जब आते हो …
तदा कूपीं मा विस्मर …
= तब बोतल मत भूलो …
अधुनैव चल विद्यालयम् ….
= अभी ही स्कूल चलो ….
श्वः जलं कथं नेष्यति ?
= कल पानी कैसे ले जाओगे ?
श्वः जलं कस्मिन् नेष्यति ?
= कल पानी किसमें ले जाओगे ?
सा माता पुत्रं तर्जयति।
= वह माँ बेटे को डाँट रही है।
पुत्रेण सह विद्यालयं गच्छति।
= बेटे के साथ विद्यालय जाती है।
विद्यालयस्य प्रहरीं निवेदयति।
= विद्यालय के चौकीदार को निवेदन करती है।
कूपीम् आनयति।
= बोतल लाती है।
अनन्तरं सा पुत्राय भोजनं ददाति।
= बाद में वह बेटे को भोजन देती है।
ओ३म्
380. संस्कृत वाक्याभ्यासः
श्वश्रू: – वधु ! पश्य सः अग्रे वर्धते।
= बहू ! देखो वह आगे बढ़ रहा है।
ओह , सः सर्वाणि वस्तूनि स्पृशति।
= ओह , वह सभी वस्तुएँ छू रहा है।
वधू: – आम् अम्ब ! पश्यामि ।
= हाँ माँ , देखती हूँ।
इदानीं दुग्धं क्वथ्यते।
= अभी दूध उबल रहा है।
श्वश्रू: – तन्नु … तन्नू …
– विरम … अग्रे मा वर्धस्व
= रुक जाओ … आगे मत बढ़ो
– अग्रे सोपानम् अस्ति।
= आगे सीढ़ी है।
– सोपानात् पतिष्यसि।
= सीढ़ी से गिर जाओगे।
– आगच्छ … मम अङ्के आगच्छ।
= आओ …. मेरी गोदी में आओ ।
– क्रीडनकं ददामि ।
= खिलौना देती हूँ।
वधू: – आगच्छामि ….
= आई …..
( वधू: शीघ्रम् आगच्छति। शिशुम् अङ्के उन्नयति।
= बहू जल्दी से आती है। बालक को गोदी में उठाती है ।)
वधू: – त्वं बहु चपलः जातः ।
= तुम बहुत चपल हो गए हो ।
ओ३म्
381. संस्कृत वाक्याभ्यासः
गमनागमनं करोमि।
= आना जाना करता हूँ / करती हूँ।
सः / सा अपि गमनागमनं करोति।
= वह भी आना जाना करता है / करती है।
सः सूरततः मुम्बई पर्यन्तं गमनागमनं करोति।
= वह सूरत से मुम्बई तक आना जाना करता है।
सा मेरठतः देहली पर्यन्तं गमनागमनं करोति।
= वह मेरठ से दिल्ली तक आना जाना करती है।
सर्वेषां गमनागमने एव अधिकः समयः व्यतीयते
= सबका आने जाने में ही अधिक समय व्यतीत होता है।
केचन जनाः शिक्षार्थं गमनागमनं कुर्वन्ति।
= कुछ लोग शिक्षा के लिये गमनागमनं करते हैं।
केचन जनाः व्यवसायार्थं गमनागमनं कुर्वन्ति।
= कुछ लोग व्यवसाय के लिये गमनागमनं करते हैं।
केचन जनेभ्यः गमनागमनं बहु रोचते।
= कुछ लोगों को आना जाना बहुत पसंद आता है।
केचन तु वारं वारं विदेशं गच्छन्ति आगच्छन्ति।
= कुछ लोग तो बार बार विदेश जाते हैं आते हैं।
383. संस्कृत वाक्याभ्यासः
* दृश्यते ??
= दिख रहा है ??
आम् ।
हाँ ।
गवाक्षतः सम्पूर्णं नगरं दृश्यते ।
= झरोखे से सारा नगर दिख रहा है।
अत्र तु कति गवाक्षाः सन्ति !!
= यहाँ तो कितने झरोखे हैं !!
* आम् , वायुप्रासादे बहवः गवाक्षाः सन्ति।
= हाँ , हवामहल में बहुत से झरोखे हैं।
* सर्वे जनाः गवाक्षात् बहिः पश्यन्ति।
= सभी लोग झरोखे से बाहर देख रहे हैं।
वायुप्रासादतः कुत्र चलिष्यावः ?
= हवामहल से कहाँ चलेंगे ?
* इतः आमेरदुर्गं चलिष्यावः ।
= यहाँ से आमेर किला चलेंगे।
* ततः वयं सम्पूर्णं जयपुरं द्रक्ष्यावः ।
= वहाँ से हम सारा जयपुर देखेंगे।
वायुप्रासादः बहु अरोचत ।
= हवामहल बहुत पसंद आया।
विशेषतः गावक्षाः अरोचन्त।
= विशेष रूप से झरोखे पसंद आए।
#vakyabhyas
378. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सुलेखायाः गृहे अद्य संस्कृतभोजनम् अस्ति।
= सुलेखा के घर आज संस्कृत भोजन है।
प्राची पायसं निर्माति।
= प्राची खीर बना रही है।
गोविन्दः विपणितः मोदकानि आनयति।
= गोविन्द बाजार से लड्डू लाता है।
अमरीशः मकोयस्य रोटिकाः आनयति।
= अमरीश मकई की रोटियाँ लाता है।
दीप्तिः वृन्ताकस्य शाकम् आनयति।
= दीप्ति बैंगन की सब्जी लाती है।
सुलेखा केवलम् ओदनं सुपं च पचति।
= सुलेखा केवल दाल चावल पकाती है।
किशोरः पातव्यानि पात्राणि आनयति।
= किशोर डिस्पोज़ेबल बर्तन लाता है।
भोजने पञ्चविंशतिः जनाः आगच्छन्ति।
= भोजन में पच्चीस लोग आते हैं।
अनुरागः कटं प्रसारयति।
= अनुराग दरी बिछाता है।
सर्वे उपविशन्ति।
= सभी बैठते हैं।
सर्वे संस्कृतक्रीड़ां क्रीड़न्ति।
= सभी संस्कृत खेल खेलते हैं।
संस्कृतगीतानि गायन्ति।
= संस्कृत गीत गाते हैं।
स्वपरिचयम् अपि संस्कृतभाषायां ददति।
= अपना परिचय भी संस्कृत में देते हैं।
अनन्तरं सर्वे भोजनमन्त्रं वदन्ति।
= बाद में सभी भोजन मंत्र बोलते हैं ।
सर्वे एकसाकं भोजनं कुर्वन्ति।
= सभी एक साथ भोजन करते हैं।
ओ३म्
379. संस्कृत वाक्याभ्यासः
दृष्टम् !! ?
= देखा !! ?
सः अद्य पुनः विस्मृतवान् ।
= वो आज फिर भूल गया ।
जलस्य कूपीं विस्मृतवान् सः ।
= पानी की बोतल भूल गया।
अनेकवारम् उक्तवती अस्मि
= मैंने अनेक बार कहा है।
विद्यालयात् यदा आगच्छति …
= विद्यालय से जब आते हो …
तदा कूपीं मा विस्मर …
= तब बोतल मत भूलो …
अधुनैव चल विद्यालयम् ….
= अभी ही स्कूल चलो ….
श्वः जलं कथं नेष्यति ?
= कल पानी कैसे ले जाओगे ?
श्वः जलं कस्मिन् नेष्यति ?
= कल पानी किसमें ले जाओगे ?
सा माता पुत्रं तर्जयति।
= वह माँ बेटे को डाँट रही है।
पुत्रेण सह विद्यालयं गच्छति।
= बेटे के साथ विद्यालय जाती है।
विद्यालयस्य प्रहरीं निवेदयति।
= विद्यालय के चौकीदार को निवेदन करती है।
कूपीम् आनयति।
= बोतल लाती है।
अनन्तरं सा पुत्राय भोजनं ददाति।
= बाद में वह बेटे को भोजन देती है।
ओ३म्
380. संस्कृत वाक्याभ्यासः
श्वश्रू: – वधु ! पश्य सः अग्रे वर्धते।
= बहू ! देखो वह आगे बढ़ रहा है।
ओह , सः सर्वाणि वस्तूनि स्पृशति।
= ओह , वह सभी वस्तुएँ छू रहा है।
वधू: – आम् अम्ब ! पश्यामि ।
= हाँ माँ , देखती हूँ।
इदानीं दुग्धं क्वथ्यते।
= अभी दूध उबल रहा है।
श्वश्रू: – तन्नु … तन्नू …
– विरम … अग्रे मा वर्धस्व
= रुक जाओ … आगे मत बढ़ो
– अग्रे सोपानम् अस्ति।
= आगे सीढ़ी है।
– सोपानात् पतिष्यसि।
= सीढ़ी से गिर जाओगे।
– आगच्छ … मम अङ्के आगच्छ।
= आओ …. मेरी गोदी में आओ ।
– क्रीडनकं ददामि ।
= खिलौना देती हूँ।
वधू: – आगच्छामि ….
= आई …..
( वधू: शीघ्रम् आगच्छति। शिशुम् अङ्के उन्नयति।
= बहू जल्दी से आती है। बालक को गोदी में उठाती है ।)
वधू: – त्वं बहु चपलः जातः ।
= तुम बहुत चपल हो गए हो ।
ओ३म्
381. संस्कृत वाक्याभ्यासः
गमनागमनं करोमि।
= आना जाना करता हूँ / करती हूँ।
सः / सा अपि गमनागमनं करोति।
= वह भी आना जाना करता है / करती है।
सः सूरततः मुम्बई पर्यन्तं गमनागमनं करोति।
= वह सूरत से मुम्बई तक आना जाना करता है।
सा मेरठतः देहली पर्यन्तं गमनागमनं करोति।
= वह मेरठ से दिल्ली तक आना जाना करती है।
सर्वेषां गमनागमने एव अधिकः समयः व्यतीयते
= सबका आने जाने में ही अधिक समय व्यतीत होता है।
केचन जनाः शिक्षार्थं गमनागमनं कुर्वन्ति।
= कुछ लोग शिक्षा के लिये गमनागमनं करते हैं।
केचन जनाः व्यवसायार्थं गमनागमनं कुर्वन्ति।
= कुछ लोग व्यवसाय के लिये गमनागमनं करते हैं।
केचन जनेभ्यः गमनागमनं बहु रोचते।
= कुछ लोगों को आना जाना बहुत पसंद आता है।
केचन तु वारं वारं विदेशं गच्छन्ति आगच्छन्ति।
= कुछ लोग तो बार बार विदेश जाते हैं आते हैं।
383. संस्कृत वाक्याभ्यासः
* दृश्यते ??
= दिख रहा है ??
आम् ।
हाँ ।
गवाक्षतः सम्पूर्णं नगरं दृश्यते ।
= झरोखे से सारा नगर दिख रहा है।
अत्र तु कति गवाक्षाः सन्ति !!
= यहाँ तो कितने झरोखे हैं !!
* आम् , वायुप्रासादे बहवः गवाक्षाः सन्ति।
= हाँ , हवामहल में बहुत से झरोखे हैं।
* सर्वे जनाः गवाक्षात् बहिः पश्यन्ति।
= सभी लोग झरोखे से बाहर देख रहे हैं।
वायुप्रासादतः कुत्र चलिष्यावः ?
= हवामहल से कहाँ चलेंगे ?
* इतः आमेरदुर्गं चलिष्यावः ।
= यहाँ से आमेर किला चलेंगे।
* ततः वयं सम्पूर्णं जयपुरं द्रक्ष्यावः ।
= वहाँ से हम सारा जयपुर देखेंगे।
वायुप्रासादः बहु अरोचत ।
= हवामहल बहुत पसंद आया।
विशेषतः गावक्षाः अरोचन्त।
= विशेष रूप से झरोखे पसंद आए।
#vakyabhyas
June 25, 2021
June 25, 2021
June 25, 2021
शिक्षकः – पृथिव्याः अक्षरेखा एका काल्पनिकी रेखा । तत्र वस्त्राणि प्रसारयितुं न शक्यन्ते इति जानन्ति वा भवन्तः ?
एकः छात्रः- परन्तु महोदय! तत्र काल्पनिकानि वस्त्राणि तु प्रसारयितुं शक्यानि एव ननु ? 😄
— नारदः ।
😂🤣😆😁😆😂🤣
#hasya
एकः छात्रः- परन्तु महोदय! तत्र काल्पनिकानि वस्त्राणि तु प्रसारयितुं शक्यानि एव ननु ? 😄
— नारदः ।
😂🤣😆😁😆😂🤣
#hasya
June 25, 2021
June 25, 2021
June 25, 2021
भारते नूतनाः ५४,०६९ कोविड्रोगिणः।
नवदिल्ली> राष्ट्रे गतदिने ५४,०६९ जनेषु अपि कोविड्रोगः दृढीकृतः। प्रतिदिन-रोगदृढीकरणमितिः २.९१ प्रतिशतं भवति। इदानीं ६,२७,०५२ रोगिणः उपचर्यायां वर्तन्ते। ह्यः १,३२१ जनाः कोविड्बाधया मृताः। आहत्य मरणानि ३,९१,९८१ अभवन्।
भारतीया विमानवाहिनिमहानौका सागरस्पर्शाय सिद्धा।
कोच्ची> भारतस्य स्वदेशनिर्मिता प्रथमा विमानवाहिनिमहानौका सागरस्पर्शाय सिद्धा भवति। राष्ट्रस्य महान् स्वप्न एव अनेन पुष्पितप्रायः अस्ति। महानौकायाः निर्माणप्रगतिम् अवलोकयितुं राष्ट्ररक्षामन्त्री राजनाथसिंहः शुक्रवासरे कोच्ची महानौकाशालां प्राप्नोति। रूसियं साङ्केतिकविज्ञानमाधारीकृत्य एव महानौकायाः Integrated Platform Management System नामकं संविधानं सज्जीकृतम्।
२००९ तमे वर्षे अस्याः विमानवाहिनिमहानौकायाः निर्माणं प्रारब्धम्। २०१३ तमे औद्योगिगं 'लोञ्चिंङ्' कृतम्। २०२० नवम्बरमासे प्राथमिकपरीक्षणं विधत्तम्।
परिदेवने लब्धे २४ होराभ्यन्तरे व्याजलेखाः निर्मार्जनीयाः इति सामाजिकमाध्यमान् प्रति भारतम् ।
नवदिल्ली> परिदेवने लब्धे २४ होराभ्यन्तरे व्याजलेखा: निर्मार्जनीयाः इति सामाजिकमाध्यमान् प्रति भारतसर्वकारः निर्देशः अदात्। मुखपुस्तिका, ट्विट्टर् , इन्स्टग्राम् , युट्यूब् इत्यादि सामाजिकमाध्यमानां प्रति भवति निर्देशः। भारतस्य नूतन-सूचनाप्रौद्योगिक-विद्यानियमान् अनुसृत्यैव भवति एषः निर्देशः।
कोऽपि व्यक्तेः नाम्नि व्याजलेखा अस्ति इति परिदेवनं लप्स्यते चेत् २४ होराभ्यन्तरे तत् निर्मार्जनीयम्। निर्देशो अवश्यं पालनीयः इत्यस्ति केन्द्रनूतनसूचनाप्रौद्योगिकमन्त्रालयेन सामूहिकमाध्यमान् प्रति प्रदत्तः आदेशः।
प्रमुखव्यक्तीनां नाम्नि व्याजलेखं निर्माय तस्मात् दुष्टाशयानां प्रसारणं अस्ति । तद्वत् सामान्यजनानां नाम्नि व्याजलेखां निर्माय आर्थिकचौर्यमपि कर्तुं साहचर्यः वर्तते इत्यादीन् गणयित्वा एव भारतस्य नूतनसूचना-प्रद्यौगिक-विद्यामन्त्रालयस्य सुप्रधाननिर्दैशः।
डेल्टा विभेदः ४५ राष्ट्रेषु दृढीकृतः इति लोकस्वास्थ्यसंघटनम्।
जनीव> अतितीव्रव्यापनक्षमस्य कोविड्वैराणोः 'डेल्टा विभेदः' लोके ८५ राष्ट्रेषु दृढीकृतः इति लोकस्वास्थ्यसंघटनेन उक्तम्। तेषु एकादशराष्ट्रेषु गतसप्ताहाभ्यन्तरे एव एषः विभेदः दृढीकृतः। आल्फ, बीट्टा, गाम, डेल्टा इत्यादि वैराणुविभेदान् ससूक्ष्मं निरीक्ष्यमाणः अस्ति इति लोकस्वास्थ्यसंघटनेन प्रकाशिते कोविड् १९ वीक्लि एप्पिडमियोलजिक्कल् अप्डेट् मध्ये सूचितमस्ति। डेल्टाविभेदरोगबाधिताः अन्यविभेदबाधितापेक्षया अधिकतया प्राणवायुम् अपेक्षते। अतः मरणसंख्या अपि अधिका एव इति सिंहपुरे कृताध्ययने प्रोक्तमस्ति। जप्पाने कृताध्ययने अपि आल्फा विभेदापेक्षया डेल्टाविभेदः शीघ्रतया व्यापनक्षमतायुक्तः इति च संसूचितमस्ति।
~ संप्रति वार्ता
भारते नूतनाः ५४,०६९ कोविड्रोगिणः।
नवदिल्ली> राष्ट्रे गतदिने ५४,०६९ जनेषु अपि कोविड्रोगः दृढीकृतः। प्रतिदिन-रोगदृढीकरणमितिः २.९१ प्रतिशतं भवति। इदानीं ६,२७,०५२ रोगिणः उपचर्यायां वर्तन्ते। ह्यः १,३२१ जनाः कोविड्बाधया मृताः। आहत्य मरणानि ३,९१,९८१ अभवन्।
भारतीया विमानवाहिनिमहानौका सागरस्पर्शाय सिद्धा।
कोच्ची> भारतस्य स्वदेशनिर्मिता प्रथमा विमानवाहिनिमहानौका सागरस्पर्शाय सिद्धा भवति। राष्ट्रस्य महान् स्वप्न एव अनेन पुष्पितप्रायः अस्ति। महानौकायाः निर्माणप्रगतिम् अवलोकयितुं राष्ट्ररक्षामन्त्री राजनाथसिंहः शुक्रवासरे कोच्ची महानौकाशालां प्राप्नोति। रूसियं साङ्केतिकविज्ञानमाधारीकृत्य एव महानौकायाः Integrated Platform Management System नामकं संविधानं सज्जीकृतम्।
२००९ तमे वर्षे अस्याः विमानवाहिनिमहानौकायाः निर्माणं प्रारब्धम्। २०१३ तमे औद्योगिगं 'लोञ्चिंङ्' कृतम्। २०२० नवम्बरमासे प्राथमिकपरीक्षणं विधत्तम्।
परिदेवने लब्धे २४ होराभ्यन्तरे व्याजलेखाः निर्मार्जनीयाः इति सामाजिकमाध्यमान् प्रति भारतम् ।
नवदिल्ली> परिदेवने लब्धे २४ होराभ्यन्तरे व्याजलेखा: निर्मार्जनीयाः इति सामाजिकमाध्यमान् प्रति भारतसर्वकारः निर्देशः अदात्। मुखपुस्तिका, ट्विट्टर् , इन्स्टग्राम् , युट्यूब् इत्यादि सामाजिकमाध्यमानां प्रति भवति निर्देशः। भारतस्य नूतन-सूचनाप्रौद्योगिक-विद्यानियमान् अनुसृत्यैव भवति एषः निर्देशः।
कोऽपि व्यक्तेः नाम्नि व्याजलेखा अस्ति इति परिदेवनं लप्स्यते चेत् २४ होराभ्यन्तरे तत् निर्मार्जनीयम्। निर्देशो अवश्यं पालनीयः इत्यस्ति केन्द्रनूतनसूचनाप्रौद्योगिकमन्त्रालयेन सामूहिकमाध्यमान् प्रति प्रदत्तः आदेशः।
प्रमुखव्यक्तीनां नाम्नि व्याजलेखं निर्माय तस्मात् दुष्टाशयानां प्रसारणं अस्ति । तद्वत् सामान्यजनानां नाम्नि व्याजलेखां निर्माय आर्थिकचौर्यमपि कर्तुं साहचर्यः वर्तते इत्यादीन् गणयित्वा एव भारतस्य नूतनसूचना-प्रद्यौगिक-विद्यामन्त्रालयस्य सुप्रधाननिर्दैशः।
डेल्टा विभेदः ४५ राष्ट्रेषु दृढीकृतः इति लोकस्वास्थ्यसंघटनम्।
जनीव> अतितीव्रव्यापनक्षमस्य कोविड्वैराणोः 'डेल्टा विभेदः' लोके ८५ राष्ट्रेषु दृढीकृतः इति लोकस्वास्थ्यसंघटनेन उक्तम्। तेषु एकादशराष्ट्रेषु गतसप्ताहाभ्यन्तरे एव एषः विभेदः दृढीकृतः। आल्फ, बीट्टा, गाम, डेल्टा इत्यादि वैराणुविभेदान् ससूक्ष्मं निरीक्ष्यमाणः अस्ति इति लोकस्वास्थ्यसंघटनेन प्रकाशिते कोविड् १९ वीक्लि एप्पिडमियोलजिक्कल् अप्डेट् मध्ये सूचितमस्ति। डेल्टाविभेदरोगबाधिताः अन्यविभेदबाधितापेक्षया अधिकतया प्राणवायुम् अपेक्षते। अतः मरणसंख्या अपि अधिका एव इति सिंहपुरे कृताध्ययने प्रोक्तमस्ति। जप्पाने कृताध्ययने अपि आल्फा विभेदापेक्षया डेल्टाविभेदः शीघ्रतया व्यापनक्षमतायुक्तः इति च संसूचितमस्ति।
~ संप्रति वार्ता
June 25, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - द्वितीया शाम 06:11 तक तत्पश्चात तृतीया
⛅ दिनांक - 26 जून 2021
⛅ दिन - शनिवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - दक्षिणायन
⛅ ऋतु - वर्षा
⛅ मास - आषाढ़
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - उत्तराषाढा 27 जून रात्रि 02:36 तक तत्पश्चात श्रवण
⛅ योग - इन्द्र रात्रि 07:19 तक तत्पश्चात वैधृति
⛅ राहुकाल - सुबह 09:20 से सुबह 11:01 तक
⛅ सूर्योदय - 06:00
⛅ सूर्यास्त - 19:22
⛅ दिशाशूल - पूर्व दिशा में
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - द्वितीया शाम 06:11 तक तत्पश्चात तृतीया
⛅ दिनांक - 26 जून 2021
⛅ दिन - शनिवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - दक्षिणायन
⛅ ऋतु - वर्षा
⛅ मास - आषाढ़
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - उत्तराषाढा 27 जून रात्रि 02:36 तक तत्पश्चात श्रवण
⛅ योग - इन्द्र रात्रि 07:19 तक तत्पश्चात वैधृति
⛅ राहुकाल - सुबह 09:20 से सुबह 11:01 तक
⛅ सूर्योदय - 06:00
⛅ सूर्यास्त - 19:22
⛅ दिशाशूल - पूर्व दिशा में
June 25, 2021
June 25, 2021
June 25, 2021
https://youtu.be/SjXe73ZW1-A
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
YouTube
Vaarta: Daily Sanskrit Bulletin | 26.6.2021
June 25, 2021
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
June 25, 2021
June 25, 2021
🍃 नालिकेर सुभाकारागारा असौ सुरसापिका।
रावणारिक्षमेरा पूः आभेजे हि न न अमुना ॥ २९॥
🔸नारियल वृक्षों से आच्छादित, रंग-बिरंगे भवनों से निर्मित अयोध्या नगर, रावण को पराजित करने वाले राम का, अब समुचित निवास स्थल बन गया।
🍃 ना अमुना नहि जेभेर पूः आमे अक्षरिणा वरा।
का अपि सारसुसौरागा राकाभासुरकेलिना ॥ २९॥
🔸अनेकों विजयी गजराजों वाली भूमि द्वारका नगर में धर्म के वाहक सताप्रिय कृष्ण, दिव्य वृक्ष पारिजात से दीप्तिमान, का प्रवेश क्रीड़ारत गोपियों संग हुआ।
#Viloma_Kavya
रावणारिक्षमेरा पूः आभेजे हि न न अमुना ॥ २९॥
🔸नारियल वृक्षों से आच्छादित, रंग-बिरंगे भवनों से निर्मित अयोध्या नगर, रावण को पराजित करने वाले राम का, अब समुचित निवास स्थल बन गया।
विलोम श्लोक :—
🍃 ना अमुना नहि जेभेर पूः आमे अक्षरिणा वरा।
का अपि सारसुसौरागा राकाभासुरकेलिना ॥ २९॥
🔸अनेकों विजयी गजराजों वाली भूमि द्वारका नगर में धर्म के वाहक सताप्रिय कृष्ण, दिव्य वृक्ष पारिजात से दीप्तिमान, का प्रवेश क्रीड़ारत गोपियों संग हुआ।
#Viloma_Kavya
June 25, 2021
ओ३म्
384. संस्कृत वाक्याभ्यासः
वर्षायाः कारणात् सा बालिका स्खलितवती।
= वर्षा के कारण वह बच्ची फिसल गई।
बालिका रोदिति।
= बच्ची रो रही है।
बालिका क्लिन्ना जाता।
= बच्ची गीली हो गई ।
माता धावित्वा ताम् उन्नयति।
= माँ दौड़कर उसे उठाती है।
माता स्वशाटिकया बालिकां प्रौञ्छति।
= माता अपनी साड़ी से बच्ची को पोंछती है।
बालिकां नूतनानि वस्त्राणि धारयति।
= बच्ची को नए वस्त्र पहनाती है।
माता बालिकां निर्दिशति।
= माँ बच्ची को निर्देश देती है।
वर्षासमये वेगेन न धावनीयम्।
= वर्षा के समय तेज नहीं दौड़ना चाहिये।
अङ्गणे भूमिः चिक्कणा भवति।
= आँगन में भूमि चिकनी होती है।
शनैःशनैः चलनीयम् ।
= धीरे धीरे चलना चाहिये।
वर्षां दृष्ट्वा त्वं तु नृत्यसि स्म।
= वर्षा देखकर तुम तो नाच रहीं थीं।
बालिका – अम्ब ! पुनः स्नानार्थं गच्छानि वा ?
= माँ ! फिर से नहाने जाऊँ ?
– अधुना न पतिष्यामि।
= अब नहीं गिरूँगी।
माता – तर्हि पुनः क्लिन्नानि वस्त्राणि धारय ।
= तो फिर से गीले कपड़े पहन लो।
ओ३म्
385. संस्कृत वाक्याभ्यासः
वयं सर्वे श्रीकृष्णं जानीमः।
= हम सब श्रीकृष्ण को जानते हैं।
वयं सर्वे श्रीकृष्णं वन्दामहे।
= हम सब श्रीकृष्ण को वन्दन करते हैं।
श्रीकृष्णः संस्कृतभाषायाम् एव वदति स्म।
= श्रीकृष्ण संस्कृत भाषा में ही बोलते थे।
संस्कृते एव अर्जुनाय उपदेशम् अयच्छत्।
= संस्कृत में ही अर्जुन को उपदेश दिया।
वयं संस्कृतभाषायां किमर्थं न वदामः ?
= हम संस्कृत भाषा में क्यों नहीं बोलते हैं ?
श्रीकृष्णभक्ताः स्मः वयम् ।
= हम श्रीकृष्ण भक्त हैं ।
अस्माभिः संस्कृतभाषायां वक्तव्यम् ।
= हमें संस्कृत में बोलना चाहिये।
श्रीकृष्णः गोपालकः आसीत्।
= श्रीकृष्ण गौ पालक थे।
वयं गां न पालयामः।
= हम गाय को नहीं पालते हैं।
वयं गोदुग्धम् अपि न पिबामः।
= हम गाय का दूध भी नहीं पीते हैं।
अस्माभिः गोदुग्धं पेयम् ।
= हमें गाय का दूध पीना चाहिये।
गोशालां गत्वा गोपालनम् अपि करणीयम्।
= गौशाला जाकर गौपालन भी करना चाहिये।
योगिराजस्य श्रीकृष्णस्य जन्मजयन्ति निमित्तं सर्वेभ्यः मङ्गलकामनाः ।
ओ३म्
386. संस्कृत वाक्याभ्यासः
तस्य ओष्ठौ रक्तवर्णीयौ स्तः।
= उसके दोनों होंठ लाल हैं।
किमर्थम् ?
= क्यों ?
सः ताम्बूलं खादति।
= वह पान खाता है।
तस्य ताम्बूले तमाखू न भवति।
= उसके पान में तम्बाकू नहीं होती है।
( ताम्रचूडः न भवति।
= तम्बाकू नहीं होती है। )
सः ताम्बूले चूर्णकं , कत्थां च लिम्पति।
= वह पान पर चूना और कत्था लीपता है।
पुगीफलम् एलां च स्थापयति।
= सुपारी और इलायची डालता है।
यदाकदा सः लवंगम् अपि स्थापयति।
= कभी कभी लौंग भी डालता है।
( देवकुसुमम् = लौंग )
भोजनान्तरं सः एकं ताम्बूलं खादति।
= भोजन के बाद वह एक पान खाता है।
सः कुत्रापि निष्ठीवनं न करोति।
= वह कहीं भी थूकता नहीं है।
सः औषधरूपेण एव ताम्बूलं खादति।
= वह औषधि के रूप में ही पान खाता है।
ओ३म्
387. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः शिक्षकः अस्ति।
= वह शिक्षक है।
सा शिक्षिका अस्ति।
= वह शिक्षिका है।
अद्य पर्यन्तम् अनेकान् छात्रान् सः पाठितवान्। ( सा पाठितवती )
= आज तक उसने अनेक छात्रों को पढ़ाया है।
त्रिंशत्वर्षेभ्यः सः / सा पाठयति।
= तीस वर्षों से पढ़ा रहा है / रही है ।
सः / सा बहु प्रेम्णा पाठयति।
= वह बहुत प्रेम से पढ़ाता है / पढ़ाती है।
तस्य / तस्याः छात्राः अधुना बहुषु क्षेत्रेषु वृत्तिं प्राप्तवन्तः।
= उसके छात्र अब बहुत से क्षेत्रों में नौकरी पा चुके हैं।
तेन / तया पाठिताः छात्राः अद्य तस्य / तस्याः गृहम् आगतवन्तः ।
= उसके द्वारा पढ़ाए हुए छात्र आज उसके घर आए।
तिलकं कृत्वा तस्य / तस्याः सम्मानं कृतवन्तः ।
= तिलक करके उसका सम्मान किया।
तस्मै / तस्यै मिष्ठान्नं दत्तवन्तः ।
= उसको मिठाई दी ।
सः / सा छात्रेभ्यः आशीर्वादम् अयच्छत्।
=उसने छात्रों को आशीर्वाद दिया।
सः / सा छात्रान् पृष्टवान् / पृष्टवती।
= उसने छात्रों से पूछा।
भवन्तः / भवत्यः स्वाध्यायं कुर्वन्ति खलु ?
= आप सभी स्वाध्याय करते हैं न ?
छात्राः अवदन् – ” आम् ”
छात्र बोले – ” हाँ ”
सर्वे छात्राः स्वस्तिवाचनं कृतवन्तः।
= सभी छात्रों ने स्वस्तिवाचन किया।
सर्वान् शिक्षकान् शिक्षकदिवसे अहं सादरं वन्दे ।
सर्वाः शिक्षिकाः शिक्षकदिवसे अहं सादरं वन्दे।
#vakyabhyas
384. संस्कृत वाक्याभ्यासः
वर्षायाः कारणात् सा बालिका स्खलितवती।
= वर्षा के कारण वह बच्ची फिसल गई।
बालिका रोदिति।
= बच्ची रो रही है।
बालिका क्लिन्ना जाता।
= बच्ची गीली हो गई ।
माता धावित्वा ताम् उन्नयति।
= माँ दौड़कर उसे उठाती है।
माता स्वशाटिकया बालिकां प्रौञ्छति।
= माता अपनी साड़ी से बच्ची को पोंछती है।
बालिकां नूतनानि वस्त्राणि धारयति।
= बच्ची को नए वस्त्र पहनाती है।
माता बालिकां निर्दिशति।
= माँ बच्ची को निर्देश देती है।
वर्षासमये वेगेन न धावनीयम्।
= वर्षा के समय तेज नहीं दौड़ना चाहिये।
अङ्गणे भूमिः चिक्कणा भवति।
= आँगन में भूमि चिकनी होती है।
शनैःशनैः चलनीयम् ।
= धीरे धीरे चलना चाहिये।
वर्षां दृष्ट्वा त्वं तु नृत्यसि स्म।
= वर्षा देखकर तुम तो नाच रहीं थीं।
बालिका – अम्ब ! पुनः स्नानार्थं गच्छानि वा ?
= माँ ! फिर से नहाने जाऊँ ?
– अधुना न पतिष्यामि।
= अब नहीं गिरूँगी।
माता – तर्हि पुनः क्लिन्नानि वस्त्राणि धारय ।
= तो फिर से गीले कपड़े पहन लो।
ओ३म्
385. संस्कृत वाक्याभ्यासः
वयं सर्वे श्रीकृष्णं जानीमः।
= हम सब श्रीकृष्ण को जानते हैं।
वयं सर्वे श्रीकृष्णं वन्दामहे।
= हम सब श्रीकृष्ण को वन्दन करते हैं।
श्रीकृष्णः संस्कृतभाषायाम् एव वदति स्म।
= श्रीकृष्ण संस्कृत भाषा में ही बोलते थे।
संस्कृते एव अर्जुनाय उपदेशम् अयच्छत्।
= संस्कृत में ही अर्जुन को उपदेश दिया।
वयं संस्कृतभाषायां किमर्थं न वदामः ?
= हम संस्कृत भाषा में क्यों नहीं बोलते हैं ?
श्रीकृष्णभक्ताः स्मः वयम् ।
= हम श्रीकृष्ण भक्त हैं ।
अस्माभिः संस्कृतभाषायां वक्तव्यम् ।
= हमें संस्कृत में बोलना चाहिये।
श्रीकृष्णः गोपालकः आसीत्।
= श्रीकृष्ण गौ पालक थे।
वयं गां न पालयामः।
= हम गाय को नहीं पालते हैं।
वयं गोदुग्धम् अपि न पिबामः।
= हम गाय का दूध भी नहीं पीते हैं।
अस्माभिः गोदुग्धं पेयम् ।
= हमें गाय का दूध पीना चाहिये।
गोशालां गत्वा गोपालनम् अपि करणीयम्।
= गौशाला जाकर गौपालन भी करना चाहिये।
योगिराजस्य श्रीकृष्णस्य जन्मजयन्ति निमित्तं सर्वेभ्यः मङ्गलकामनाः ।
ओ३म्
386. संस्कृत वाक्याभ्यासः
तस्य ओष्ठौ रक्तवर्णीयौ स्तः।
= उसके दोनों होंठ लाल हैं।
किमर्थम् ?
= क्यों ?
सः ताम्बूलं खादति।
= वह पान खाता है।
तस्य ताम्बूले तमाखू न भवति।
= उसके पान में तम्बाकू नहीं होती है।
( ताम्रचूडः न भवति।
= तम्बाकू नहीं होती है। )
सः ताम्बूले चूर्णकं , कत्थां च लिम्पति।
= वह पान पर चूना और कत्था लीपता है।
पुगीफलम् एलां च स्थापयति।
= सुपारी और इलायची डालता है।
यदाकदा सः लवंगम् अपि स्थापयति।
= कभी कभी लौंग भी डालता है।
( देवकुसुमम् = लौंग )
भोजनान्तरं सः एकं ताम्बूलं खादति।
= भोजन के बाद वह एक पान खाता है।
सः कुत्रापि निष्ठीवनं न करोति।
= वह कहीं भी थूकता नहीं है।
सः औषधरूपेण एव ताम्बूलं खादति।
= वह औषधि के रूप में ही पान खाता है।
ओ३म्
387. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः शिक्षकः अस्ति।
= वह शिक्षक है।
सा शिक्षिका अस्ति।
= वह शिक्षिका है।
अद्य पर्यन्तम् अनेकान् छात्रान् सः पाठितवान्। ( सा पाठितवती )
= आज तक उसने अनेक छात्रों को पढ़ाया है।
त्रिंशत्वर्षेभ्यः सः / सा पाठयति।
= तीस वर्षों से पढ़ा रहा है / रही है ।
सः / सा बहु प्रेम्णा पाठयति।
= वह बहुत प्रेम से पढ़ाता है / पढ़ाती है।
तस्य / तस्याः छात्राः अधुना बहुषु क्षेत्रेषु वृत्तिं प्राप्तवन्तः।
= उसके छात्र अब बहुत से क्षेत्रों में नौकरी पा चुके हैं।
तेन / तया पाठिताः छात्राः अद्य तस्य / तस्याः गृहम् आगतवन्तः ।
= उसके द्वारा पढ़ाए हुए छात्र आज उसके घर आए।
तिलकं कृत्वा तस्य / तस्याः सम्मानं कृतवन्तः ।
= तिलक करके उसका सम्मान किया।
तस्मै / तस्यै मिष्ठान्नं दत्तवन्तः ।
= उसको मिठाई दी ।
सः / सा छात्रेभ्यः आशीर्वादम् अयच्छत्।
=उसने छात्रों को आशीर्वाद दिया।
सः / सा छात्रान् पृष्टवान् / पृष्टवती।
= उसने छात्रों से पूछा।
भवन्तः / भवत्यः स्वाध्यायं कुर्वन्ति खलु ?
= आप सभी स्वाध्याय करते हैं न ?
छात्राः अवदन् – ” आम् ”
छात्र बोले – ” हाँ ”
सर्वे छात्राः स्वस्तिवाचनं कृतवन्तः।
= सभी छात्रों ने स्वस्तिवाचन किया।
सर्वान् शिक्षकान् शिक्षकदिवसे अहं सादरं वन्दे ।
सर्वाः शिक्षिकाः शिक्षकदिवसे अहं सादरं वन्दे।
#vakyabhyas
June 26, 2021
संस्कृत संवादः । Sanskrit Samvadah
Update
Because of YOU, We reached the milestone of 1000 supporters but this is
not the end of the campaign. We have sent an email regarding this
petition to the government with the list of all the signatures and your
valuable comments. Now We have to support…
https://www.kooapp.com/koo/Mohit_Dokania/8a184df3-50ac-4b6b-8882-d45b560c91ae
Please Koo with #Doordarshan_Sanskrit and Don't Forget to Tag @prakash_javadekar
कृपया #Doordarshan_sanskrit के साथ कू करें और @prakash_javadekar को टैग करना न भूलें
Please Koo with #Doordarshan_Sanskrit and Don't Forget to Tag @prakash_javadekar
कृपया #Doordarshan_sanskrit के साथ कू करें और @prakash_javadekar को टैग करना न भूलें
June 26, 2021
June 26, 2021
ll वन्दे मातरम् ll
किञ्चित् हसतु l
अस्माकं गृहे सदैव अतिथयः / आप्ताः आगच्छन्तः आसन् l
तदा मम पुण्यपत्तनस्य (Pune) मातृष्वसा अवदत् ” त्वं आयुर्विमा महामन्डलस्य प्रतिहस्तकः (LIC Agent) भव ” l
तदारभ्यः त्रिणि वर्षाणि भूतानि , एकोपि अतिथिः /आप्तः नागतवान् l
एकदा संयुक्तराष्ट्रसंघे कश्मीरविषये चर्चा प्रचलिता आसीत्!
प्रथमम् एकः भारतीयः प्रवक्ता तद्विषये कथितुम् उत्थाय तेभ्यः अनुमतिं याचितवान्!
ते अपि तस्मै अनुमतिं दत्तवान्!
अनुमतिं प्राप्य सः प्रवक्ता भाषणम् आरब्धवान्!
एकदा महर्षिः काश्यपः ( यस्य नाम्नि कश्मीरराज्यम् अभवत्) अटित्वा अटित्वा एकस्य सरोवरस्य समीपं गतवान्!
तत्र स्वच्छं जलं दृष्ट्वा महर्षेः स्नानं कर्तुम् इच्छा अभवत्!
तदा सः तस्य वस्त्राणि सरोवरस्य तीरे स्थापयित्वा स्नानार्थं गतवान्!
स्नानं कृत्वा आगमनात् परं तस्य वस्त्राणि न प्राप्तवान्!
वस्तुतः तस्य वस्त्राणि एकः पाकिस्तानस्य जनः तानि वस्त्राणि चोरितवान् आसीत्!
भारतस्य प्रवक्तुः कथां श्रुत्वा पाकिस्तानस्य प्रवक्ता संयुक्तराष्ट्रसंघस्य सदस्यानां पुरतः चित्कारं कृत्वा उक्तवान्- महोदयाः! एषः मिथ्या कथयति ! तदा तु अस्माकं पाकिस्तानदेशः एव न आसीत्!
तथा भारतस्य प्रवक्ता मृदु हसित्वा उक्तवान्- शृण्वन्तु महोदयाः! तस्मिन् समये पाकिस्तानदेशः एव न आसीत् परन्तु अस्माकं कश्मीरराज्यं तदारभ्य एव आसीत्!
अधुना कश्मीरराज्यं पाकिस्तानस्य अस्ति इति ते कथं वदन्ति??
संयुक्तराष्ट्रसंघस्य सर्वे सदस्याः तदा उच्चैः हसितवन्तः!
ते ज्ञातवन्तः यत् कश्मीरराज्यं भारतस्य एव न तु अन्यस्य कस्यापि इति!
-प्रदीपः
😂🤣😆😁😆😂🤣
#hasya
किञ्चित् हसतु l
अस्माकं गृहे सदैव अतिथयः / आप्ताः आगच्छन्तः आसन् l
तदा मम पुण्यपत्तनस्य (Pune) मातृष्वसा अवदत् ” त्वं आयुर्विमा महामन्डलस्य प्रतिहस्तकः (LIC Agent) भव ” l
तदारभ्यः त्रिणि वर्षाणि भूतानि , एकोपि अतिथिः /आप्तः नागतवान् l
एकदा संयुक्तराष्ट्रसंघे कश्मीरविषये चर्चा प्रचलिता आसीत्!
प्रथमम् एकः भारतीयः प्रवक्ता तद्विषये कथितुम् उत्थाय तेभ्यः अनुमतिं याचितवान्!
ते अपि तस्मै अनुमतिं दत्तवान्!
अनुमतिं प्राप्य सः प्रवक्ता भाषणम् आरब्धवान्!
एकदा महर्षिः काश्यपः ( यस्य नाम्नि कश्मीरराज्यम् अभवत्) अटित्वा अटित्वा एकस्य सरोवरस्य समीपं गतवान्!
तत्र स्वच्छं जलं दृष्ट्वा महर्षेः स्नानं कर्तुम् इच्छा अभवत्!
तदा सः तस्य वस्त्राणि सरोवरस्य तीरे स्थापयित्वा स्नानार्थं गतवान्!
स्नानं कृत्वा आगमनात् परं तस्य वस्त्राणि न प्राप्तवान्!
वस्तुतः तस्य वस्त्राणि एकः पाकिस्तानस्य जनः तानि वस्त्राणि चोरितवान् आसीत्!
भारतस्य प्रवक्तुः कथां श्रुत्वा पाकिस्तानस्य प्रवक्ता संयुक्तराष्ट्रसंघस्य सदस्यानां पुरतः चित्कारं कृत्वा उक्तवान्- महोदयाः! एषः मिथ्या कथयति ! तदा तु अस्माकं पाकिस्तानदेशः एव न आसीत्!
तथा भारतस्य प्रवक्ता मृदु हसित्वा उक्तवान्- शृण्वन्तु महोदयाः! तस्मिन् समये पाकिस्तानदेशः एव न आसीत् परन्तु अस्माकं कश्मीरराज्यं तदारभ्य एव आसीत्!
अधुना कश्मीरराज्यं पाकिस्तानस्य अस्ति इति ते कथं वदन्ति??
संयुक्तराष्ट्रसंघस्य सर्वे सदस्याः तदा उच्चैः हसितवन्तः!
ते ज्ञातवन्तः यत् कश्मीरराज्यं भारतस्य एव न तु अन्यस्य कस्यापि इति!
-प्रदीपः
😂🤣😆😁😆😂🤣
#hasya
June 26, 2021
Forwarded from 🏆 Sanskrit Mantram Classes 🏆
*📱फ्री संस्कृत मॉक टेस्ट - 059📱*
*📱संस्कृत 2.0 - एकदम नए टेस्ट📱*
*👉संस्कृत साहित्य का इतिहास👈*
*● शिशुपालवध के महत्वपूर्ण प्रश्न*
*● फ्री मॉक टेस्ट एवं विकल्पात्मक प्रश्न*
*● सभी परीक्षाओ हेतु उपयोगी (NET/TGT/PGT)*
*👉* *https://www.sanskrittest.com/2021/06/SanskritMockTest059.html*
*👆अभी प्रयास कीजिये।*
*👉टेलीग्राम लिंक :- https://t.me/MantramClasses*
* 🪀शेयर अवश्य करे ।। *
*📱संस्कृत 2.0 - एकदम नए टेस्ट📱*
*👉संस्कृत साहित्य का इतिहास👈*
*● शिशुपालवध के महत्वपूर्ण प्रश्न*
*● फ्री मॉक टेस्ट एवं विकल्पात्मक प्रश्न*
*● सभी परीक्षाओ हेतु उपयोगी (NET/TGT/PGT)*
*👉* *https://www.sanskrittest.com/2021/06/SanskritMockTest059.html*
*👆अभी प्रयास कीजिये।*
*👉टेलीग्राम लिंक :- https://t.me/MantramClasses*
* 🪀शेयर अवश्य करे ।। *
June 26, 2021
June 26, 2021
June 26
कोविडस्य द्वितीयतरङ्गः भारते न समाप्तः - ऐ सि एम् आर्।
नवदिल्ली> राष्ट्रे कोविड्रोगस्य द्वितीयतरङ्गस्य समाप्तिर्नाभवदिति भारतीय चिकित्सा गवेषण समित्या [ऐ सि एम् आर्] निवेदितम्। रोगव्यापनं [टि पि आर्] १०% अधिकतया विद्यमानाः ७५ जनपदाः सन्ति। पञ्च-दशयोर्मध्ये रोगव्यापनमानं विद्यमानाः ९१ जनपदाश्च राष्ट्रे वर्तन्ते। यत्र यत्र रोगव्यपनमितिः प्रतिशतं पञ्चाधिकमस्ति तेषु जनपदेषु निरीक्षणं नियन्त्रणं च अनुवर्तनीयमिति ऐ सि एम् आर् निदेशकप्रमुखः डो. जि एस् भार्गवः प्रोक्तवान्।
प्रकोपनम् अनुवर्तते चेत् ब्रिट्टणस्य युद्धनौकाः अग्निबाणेन विदारयिष्यति इति रष्यस्य पूर्वसूचना।
मोस्को> ब्रिट्टणस्य नाविकसेनासकाशात् प्रकोपनपराणि प्रवर्तनानि भविष्यन्ति चेत् श्यामसमुद्रे आसीनां ब्रिट्टणस्य युद्धनौकाम् अग्निबाणेन विदारयिष्यति इति रष्येण पूर्वसूचना दत्ता। ब्रिट्टणस्य नाविकसेनानौकाः तेषां समुद्रसीमां उल्लङ्घितः इति संसूच्य रष्यस्थं ब्रिट्टणस्य स्थानपतिं आहूय रष्येण प्रतिषेधः प्रकाशितः। परन्तु नौकाः युक्रैन् समुद्रसीमायामेव न तु रष्यासीमनि इति ब्रिट्टणेन तथा अन्यराष्ट्रैः च ईरिताः। ब्रिट्टणस्य एच् एम् एस् डिफन्टर् इत्याख्यस्य नाविकनौकायाः सञ्चारपन्थानं रोद्धुं रष्येण परिश्रमः कृतः इति ब्रिट्टणेन आवेदितः। विंशत्यधिकविमानानि द्वे तीरसंरक्षण-सेनानौके च डिफन्टरं लक्षीकृत्य आगत्य नौकायां अग्निबाणं पातयिष्यति इति भीषाम् अकरोत् इति ब्रिट्टणस्य नाविकसेनया उक्तम्।
अमेरिक्कादेशे द्वादशाट्टगृहं भग्नं जातम्। ९९ जनाः अप्रत्यक्षाः जाताः। १०२ जनाः रक्षिताः।
अमेरिक्कादेशे मियामिनगरसमीपस्थं अट्टगृहम् एव भग्नं जातम्। त्रयः जनाः अपघाते मारिताः इति अन्तिमावेदनम्। ९९ जनाः अप्रत्यक्षीभूता: इति आरक्षकैः आवेदितम्। तेषां कृते अन्वेषणम् अनुवर्तते। इतः पर्यन्तं १०२ जनाः रक्षिताः। तेषु दश जनाः व्रणिताश्च। द्वादशाट्टगृहं भागीकतया भग्नमभवत्। अटटगृहस्य अर्धभागः पूर्णतया भग्नं जातम्। अपघातस्य कारणम् अव्यक्तम् अस्ति।१३० यावत् भवनानि अट्टगृहे आसीत्। रक्षां प्राप्तेषु स्त्रियः बालकाः च सन्ति। रक्षाप्रवर्तनं सुगमं कर्तुं प्रदेशे आपत्कालीनावस्था प्रख्यापिता। यावच्छक्यं साहाय्यं कर्तु सदा सन्नद्धोfस्ति इति अमेरिक्कादेशस्य राष्ट्रपतिना जो बैडन् महोदयेन प्रोक्तम्।
~ संप्रति वार्ता
कोविडस्य द्वितीयतरङ्गः भारते न समाप्तः - ऐ सि एम् आर्।
नवदिल्ली> राष्ट्रे कोविड्रोगस्य द्वितीयतरङ्गस्य समाप्तिर्नाभवदिति भारतीय चिकित्सा गवेषण समित्या [ऐ सि एम् आर्] निवेदितम्। रोगव्यापनं [टि पि आर्] १०% अधिकतया विद्यमानाः ७५ जनपदाः सन्ति। पञ्च-दशयोर्मध्ये रोगव्यापनमानं विद्यमानाः ९१ जनपदाश्च राष्ट्रे वर्तन्ते। यत्र यत्र रोगव्यपनमितिः प्रतिशतं पञ्चाधिकमस्ति तेषु जनपदेषु निरीक्षणं नियन्त्रणं च अनुवर्तनीयमिति ऐ सि एम् आर् निदेशकप्रमुखः डो. जि एस् भार्गवः प्रोक्तवान्।
प्रकोपनम् अनुवर्तते चेत् ब्रिट्टणस्य युद्धनौकाः अग्निबाणेन विदारयिष्यति इति रष्यस्य पूर्वसूचना।
मोस्को> ब्रिट्टणस्य नाविकसेनासकाशात् प्रकोपनपराणि प्रवर्तनानि भविष्यन्ति चेत् श्यामसमुद्रे आसीनां ब्रिट्टणस्य युद्धनौकाम् अग्निबाणेन विदारयिष्यति इति रष्येण पूर्वसूचना दत्ता। ब्रिट्टणस्य नाविकसेनानौकाः तेषां समुद्रसीमां उल्लङ्घितः इति संसूच्य रष्यस्थं ब्रिट्टणस्य स्थानपतिं आहूय रष्येण प्रतिषेधः प्रकाशितः। परन्तु नौकाः युक्रैन् समुद्रसीमायामेव न तु रष्यासीमनि इति ब्रिट्टणेन तथा अन्यराष्ट्रैः च ईरिताः। ब्रिट्टणस्य एच् एम् एस् डिफन्टर् इत्याख्यस्य नाविकनौकायाः सञ्चारपन्थानं रोद्धुं रष्येण परिश्रमः कृतः इति ब्रिट्टणेन आवेदितः। विंशत्यधिकविमानानि द्वे तीरसंरक्षण-सेनानौके च डिफन्टरं लक्षीकृत्य आगत्य नौकायां अग्निबाणं पातयिष्यति इति भीषाम् अकरोत् इति ब्रिट्टणस्य नाविकसेनया उक्तम्।
अमेरिक्कादेशे द्वादशाट्टगृहं भग्नं जातम्। ९९ जनाः अप्रत्यक्षाः जाताः। १०२ जनाः रक्षिताः।
अमेरिक्कादेशे मियामिनगरसमीपस्थं अट्टगृहम् एव भग्नं जातम्। त्रयः जनाः अपघाते मारिताः इति अन्तिमावेदनम्। ९९ जनाः अप्रत्यक्षीभूता: इति आरक्षकैः आवेदितम्। तेषां कृते अन्वेषणम् अनुवर्तते। इतः पर्यन्तं १०२ जनाः रक्षिताः। तेषु दश जनाः व्रणिताश्च। द्वादशाट्टगृहं भागीकतया भग्नमभवत्। अटटगृहस्य अर्धभागः पूर्णतया भग्नं जातम्। अपघातस्य कारणम् अव्यक्तम् अस्ति।१३० यावत् भवनानि अट्टगृहे आसीत्। रक्षां प्राप्तेषु स्त्रियः बालकाः च सन्ति। रक्षाप्रवर्तनं सुगमं कर्तुं प्रदेशे आपत्कालीनावस्था प्रख्यापिता। यावच्छक्यं साहाय्यं कर्तु सदा सन्नद्धोfस्ति इति अमेरिक्कादेशस्य राष्ट्रपतिना जो बैडन् महोदयेन प्रोक्तम्।
~ संप्रति वार्ता
June 26, 2021
Sanskrit-1820-1830
AIR Sanskrit News (Evening)
June 26, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - तृतीया शाम 03:54 तक तत्पश्चात चतुर्थी
⛅ दिनांक - 27 जून 2021
⛅ दिन - रविवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - दक्षिणायन
⛅ ऋतु - वर्षा
⛅ मास - आषाढ़
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - श्रवण 28 जून रात्रि 01:22 तक तत्पश्चात धनिष्ठा
⛅ योग - वैधृति शाम 04:26 तक तत्पश्चात विष्कम्भ
⛅ राहुकाल - शाम 05:44 से शाम 07:24 तक
⛅ सूर्योदय - 06:00
⛅ सूर्यास्त - 19:22
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - तृतीया शाम 03:54 तक तत्पश्चात चतुर्थी
⛅ दिनांक - 27 जून 2021
⛅ दिन - रविवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - दक्षिणायन
⛅ ऋतु - वर्षा
⛅ मास - आषाढ़
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - श्रवण 28 जून रात्रि 01:22 तक तत्पश्चात धनिष्ठा
⛅ योग - वैधृति शाम 04:26 तक तत्पश्चात विष्कम्भ
⛅ राहुकाल - शाम 05:44 से शाम 07:24 तक
⛅ सूर्योदय - 06:00
⛅ सूर्यास्त - 19:22
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
June 26, 2021
June 26, 2021
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
June 26, 2021
June 26, 2021
June 26, 2021
🍃 सा अग्र्यतामरसागाराम् अक्षामा घनभा आर गौः।
निजदे अपरजिति आस श्रीः रामे सुगराजभा ॥ ३०॥
🔸अयोध्या का समृद्ध स्थल, तामरस (कमल) पर विराजमान राज्यलक्ष्मी का सर्वोत्तम निवास बना। सर्वस्व न्योछावर करानेवाले अजेय राम के प्रतापी शासन का उदय हुआ।
🍃 भा अजराग सुमेरा श्रीसत्याजिरपदे अजनि।
गौरभा अनघमा क्षामरागा स अरमत अग्र्यसा ॥ ३०॥
🔸श्रीसत्य (सत्यभामा) के आँगन में अवस्थित पारिजात में पुष्प प्रस्फुटित हुए। सत्यभामा, इस निर्मल संपत्ति को पा कृष्ण की प्रथम भार्या रुक्मिणी के प्रति इर्ष्याभाव का त्याग कर, कृष्ण संग सुखपूर्वक रहने लगी।🔚
#Viloma_Kavya
निजदे अपरजिति आस श्रीः रामे सुगराजभा ॥ ३०॥
🔸अयोध्या का समृद्ध स्थल, तामरस (कमल) पर विराजमान राज्यलक्ष्मी का सर्वोत्तम निवास बना। सर्वस्व न्योछावर करानेवाले अजेय राम के प्रतापी शासन का उदय हुआ।
विलोम श्लोक :—
🍃 भा अजराग सुमेरा श्रीसत्याजिरपदे अजनि।
गौरभा अनघमा क्षामरागा स अरमत अग्र्यसा ॥ ३०॥
🔸श्रीसत्य (सत्यभामा) के आँगन में अवस्थित पारिजात में पुष्प प्रस्फुटित हुए। सत्यभामा, इस निर्मल संपत्ति को पा कृष्ण की प्रथम भार्या रुक्मिणी के प्रति इर्ष्याभाव का त्याग कर, कृष्ण संग सुखपूर्वक रहने लगी।🔚
#Viloma_Kavya
विलोम काव्य समाप्त
Viloma Kavya Ends Here
June 26, 2021
June 27, 2021
ओ३म्
388. संस्कृत वाक्याभ्यासः
इदानीम् अहं केरले अस्मि।
= अभी मैं केरल में हूँ।
एकस्मिन् विवाहसमारोहे अस्मि।
= एक विवाह समारोह में हूँ।
प्रातः दशवादने सर्वे एकं मन्दिरं गतवन्तः।
= सुबह दस बजे सभी एक मंदिर गए।
तत्र वरः वधूश्च आगत्य एकं पात्रं शालिना पूरितवन्तौ।
= वहाँ वर वधू ने एक पात्र को धान से भर दिया।
मन्दिरस्य अर्चकः तुलसीमाले आनीतवान्।
= मंदिर का पुजारी दो तुलसी मालाएँ लाया।
मन्दिरस्य द्वारे बृहद्दीपम् आसीत्।
= मंदिर के पास बड़ा दीप था।
तत्रैव वरवधू: परस्परं तुलसीमाल्यार्पणं कृतवन्तौ।
= वहीं वर वधू ने एकदूसरे को तुलसी माला पहनाई।
मृदङ्गवादकः मृदङ्गं वादयति स्म।
= मृदङ्गवादक मृदङ्ग बजा रहा था।
श्रृङ्गीवादकः श्रृङ्गीं वादयति स्म।
= शहनाई बजाने वाला शहनाई बजा रहा था।
नादस्वरं श्रुत्वा बहु आनन्दः आगतः।
= नादस्वर सुनकर बहुत आनंद आया।
अधुना सर्वे सध्यां खादन्ति।
= अभी सब सध्या खा रहे हैं।
( केरले विवाहस्य भोजनस्य नाम सध्या अस्ति।
= केरल में विवाह के भोजन का नाम सध्या है। )
ओ३म्
389. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सर्वे समाचारपत्रं पठन्ति।
= सभी समाचारपत्र पढ़ रहे हैं।
एकः उत्थाय पठति।
= एक खड़ा होकर पढ़ रहा है।
अन्यः उपविश्य पठति।
= दूसरा बैठकर पढ़ रहा है।
केचन जनाः याचित्वा पठन्ति।
= कुछ लोग माँगकर पढ़ते हैं।
यदा कोsपि समाचारपत्रं याचते …
= जब कोई समाचार पत्र माँगता है …
तदा वाचकः एकं पृष्ठं तस्मै ददाति ।
= तब पढ़ने वाला व्यक्ति एक पृष्ठ उसे देता है।
एकः वृद्धः काचेन समाचारपत्रं पठति।
= एक वृद्ध ग्लास द्वारा समाचार पत्र पढ़ रहा है।
एकः छात्रः केवलं मुख्यं समाचारम् एव पठति।
= एक छात्र केवल मुख्य समाचार ही पढ़ता है।
अपरः छात्रः सम्पूर्णं समाचारपत्रं पठति।
= दूसरा छात्र पूरा समाचारपत्र पढ़ता है।
एकः तु केवलं खेलसमाचारम् एव पठति।
= एक तो केवल खेल समाचार ही पढ़ता है।
एका युवती समाचारपत्रे स्वचित्रं दृष्ट्वा मोदते।
= एक युवती समाचारपत्र में अपना चित्र देखकर खुश होती है।
सा युवती श्लोकस्पर्धायां प्रथमं पुरस्कारं प्राप्तवती।
= उस युवती ने श्लोक स्पर्धा में प्रथम पुरस्कार पाया।
बहवः जनाः “सम्भाषण सन्देशम्” पठन्ति।
= बहुत से लोग “सम्भाषण सन्देशम्” पढ़ते हैं।
ओ३म्
संस्कृत वाक्याभ्यासः
अधुना सर्वत्र अवकरपात्रं दृश्यते।
= अब सब जगह कूड़ादान दिखता है।
आपणिकाः आपणात् बहिः अवकरपात्रं स्थापयन्ति।
= दुकानदार दूकान से बाहर कूड़ेदान को रखते हैं।
गृहस्वामिनः अपि गृहेषु अवकरपात्रं स्थापयन्ति।
= घरों के मालिक घरों में कूड़ादान रखते हैं।
उच्छिष्टम् अन्नं पशूनां कृते पृथक स्थापयन्ति।
= जूठा भोजन पशुओं के लिये अलग रखते हैं।
अवशिष्टम् अवकरम् अवकरपात्रे क्षिपन्ति।
= बाकी बचा कचरा कूड़ेदान में फेंकते हैं।
कर्गदानि क्षिपन्ति।
= कागज फेंकते हैं।
कूपीः क्षिपन्ति।
= बोतलें फेंकते हैं।
बालकाः अपि ज्येष्ठानाम् अनुकरणं कुर्वन्ति।
= बच्चे भी बड़ों का अनुकरण करते हैं।
प्रातःसायं अवकरपात्रं रिक्तं क्रियते।
= सुबह शाम कूड़ादान खाली किया जाता है।
स्वच्छता सर्वेभ्यः रोचते।
= स्वच्छता सबको पसन्द है।
ओ३म्
391. संस्कृत वाक्याभ्यासः
माता – हस्तौ प्रक्षालय वत्स !
= हाथ धो लो बेटा !
पुत्रः – किमर्थम् अम्ब ?
= क्यों माँ ?
माता – तव पादौ अपि प्रक्षालय ।
= तुम्हारे पैर भी धो लो।
पुत्रः – अम्ब ! बहु बुभुक्षा अस्ति।
= माँ ! बहुत भूख लगी है।
– भोजनं ददातु।
= भोजन दीजिये।
माता – नैव , पूर्वं हस्तौ पादौ च प्रक्षालय।
= नहीं पहले हाथ पैर धो लो।
भोजनात् पूर्वं हस्तपाद-प्रक्षालनम् आवश्यकं भवति।
= भोजन से पहले हाथ पैर धोना आवश्यक होता है।
पुत्रः – आम् , अम्ब ! प्रक्षालयामि।
= हाँ माँ ! धोता हूँ।
माता – शोभनम् ।
= बढ़िया ।
– यथा शुद्धं , स्वादिष्टं भोजनम् आवश्यकम् अस्ति।
= जैसे शुद्ध , स्वादिष्ट भोजन आवश्यक है।
– तथैव देहशुद्धि: मनःशुद्धि: अपि आवश्यकी भवति।
= उसी प्रकार देहशुद्धि , मनःशुद्धि आवश्यक होती है।
#vakyabhyas
388. संस्कृत वाक्याभ्यासः
इदानीम् अहं केरले अस्मि।
= अभी मैं केरल में हूँ।
एकस्मिन् विवाहसमारोहे अस्मि।
= एक विवाह समारोह में हूँ।
प्रातः दशवादने सर्वे एकं मन्दिरं गतवन्तः।
= सुबह दस बजे सभी एक मंदिर गए।
तत्र वरः वधूश्च आगत्य एकं पात्रं शालिना पूरितवन्तौ।
= वहाँ वर वधू ने एक पात्र को धान से भर दिया।
मन्दिरस्य अर्चकः तुलसीमाले आनीतवान्।
= मंदिर का पुजारी दो तुलसी मालाएँ लाया।
मन्दिरस्य द्वारे बृहद्दीपम् आसीत्।
= मंदिर के पास बड़ा दीप था।
तत्रैव वरवधू: परस्परं तुलसीमाल्यार्पणं कृतवन्तौ।
= वहीं वर वधू ने एकदूसरे को तुलसी माला पहनाई।
मृदङ्गवादकः मृदङ्गं वादयति स्म।
= मृदङ्गवादक मृदङ्ग बजा रहा था।
श्रृङ्गीवादकः श्रृङ्गीं वादयति स्म।
= शहनाई बजाने वाला शहनाई बजा रहा था।
नादस्वरं श्रुत्वा बहु आनन्दः आगतः।
= नादस्वर सुनकर बहुत आनंद आया।
अधुना सर्वे सध्यां खादन्ति।
= अभी सब सध्या खा रहे हैं।
( केरले विवाहस्य भोजनस्य नाम सध्या अस्ति।
= केरल में विवाह के भोजन का नाम सध्या है। )
ओ३म्
389. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सर्वे समाचारपत्रं पठन्ति।
= सभी समाचारपत्र पढ़ रहे हैं।
एकः उत्थाय पठति।
= एक खड़ा होकर पढ़ रहा है।
अन्यः उपविश्य पठति।
= दूसरा बैठकर पढ़ रहा है।
केचन जनाः याचित्वा पठन्ति।
= कुछ लोग माँगकर पढ़ते हैं।
यदा कोsपि समाचारपत्रं याचते …
= जब कोई समाचार पत्र माँगता है …
तदा वाचकः एकं पृष्ठं तस्मै ददाति ।
= तब पढ़ने वाला व्यक्ति एक पृष्ठ उसे देता है।
एकः वृद्धः काचेन समाचारपत्रं पठति।
= एक वृद्ध ग्लास द्वारा समाचार पत्र पढ़ रहा है।
एकः छात्रः केवलं मुख्यं समाचारम् एव पठति।
= एक छात्र केवल मुख्य समाचार ही पढ़ता है।
अपरः छात्रः सम्पूर्णं समाचारपत्रं पठति।
= दूसरा छात्र पूरा समाचारपत्र पढ़ता है।
एकः तु केवलं खेलसमाचारम् एव पठति।
= एक तो केवल खेल समाचार ही पढ़ता है।
एका युवती समाचारपत्रे स्वचित्रं दृष्ट्वा मोदते।
= एक युवती समाचारपत्र में अपना चित्र देखकर खुश होती है।
सा युवती श्लोकस्पर्धायां प्रथमं पुरस्कारं प्राप्तवती।
= उस युवती ने श्लोक स्पर्धा में प्रथम पुरस्कार पाया।
बहवः जनाः “सम्भाषण सन्देशम्” पठन्ति।
= बहुत से लोग “सम्भाषण सन्देशम्” पढ़ते हैं।
ओ३म्
संस्कृत वाक्याभ्यासः
अधुना सर्वत्र अवकरपात्रं दृश्यते।
= अब सब जगह कूड़ादान दिखता है।
आपणिकाः आपणात् बहिः अवकरपात्रं स्थापयन्ति।
= दुकानदार दूकान से बाहर कूड़ेदान को रखते हैं।
गृहस्वामिनः अपि गृहेषु अवकरपात्रं स्थापयन्ति।
= घरों के मालिक घरों में कूड़ादान रखते हैं।
उच्छिष्टम् अन्नं पशूनां कृते पृथक स्थापयन्ति।
= जूठा भोजन पशुओं के लिये अलग रखते हैं।
अवशिष्टम् अवकरम् अवकरपात्रे क्षिपन्ति।
= बाकी बचा कचरा कूड़ेदान में फेंकते हैं।
कर्गदानि क्षिपन्ति।
= कागज फेंकते हैं।
कूपीः क्षिपन्ति।
= बोतलें फेंकते हैं।
बालकाः अपि ज्येष्ठानाम् अनुकरणं कुर्वन्ति।
= बच्चे भी बड़ों का अनुकरण करते हैं।
प्रातःसायं अवकरपात्रं रिक्तं क्रियते।
= सुबह शाम कूड़ादान खाली किया जाता है।
स्वच्छता सर्वेभ्यः रोचते।
= स्वच्छता सबको पसन्द है।
ओ३म्
391. संस्कृत वाक्याभ्यासः
माता – हस्तौ प्रक्षालय वत्स !
= हाथ धो लो बेटा !
पुत्रः – किमर्थम् अम्ब ?
= क्यों माँ ?
माता – तव पादौ अपि प्रक्षालय ।
= तुम्हारे पैर भी धो लो।
पुत्रः – अम्ब ! बहु बुभुक्षा अस्ति।
= माँ ! बहुत भूख लगी है।
– भोजनं ददातु।
= भोजन दीजिये।
माता – नैव , पूर्वं हस्तौ पादौ च प्रक्षालय।
= नहीं पहले हाथ पैर धो लो।
भोजनात् पूर्वं हस्तपाद-प्रक्षालनम् आवश्यकं भवति।
= भोजन से पहले हाथ पैर धोना आवश्यक होता है।
पुत्रः – आम् , अम्ब ! प्रक्षालयामि।
= हाँ माँ ! धोता हूँ।
माता – शोभनम् ।
= बढ़िया ।
– यथा शुद्धं , स्वादिष्टं भोजनम् आवश्यकम् अस्ति।
= जैसे शुद्ध , स्वादिष्ट भोजन आवश्यक है।
– तथैव देहशुद्धि: मनःशुद्धि: अपि आवश्यकी भवति।
= उसी प्रकार देहशुद्धि , मनःशुद्धि आवश्यक होती है।
#vakyabhyas
June 27, 2021
अद्य तस्य जन्मजयंती 🌺
बङ्किमचन्द्र चट्टोपाध्याय (वङ्ग: বঙ্কিমচন্দ্র চট্টোপাধ্যায় Bôngkim Chôndro Chôţţopaddhae)(२७ जून्, १८३८- ८ एप्रिल्, १८९४) उनविंशतिशतकस्य एकः महान् वङ्गीय-साहित्यिकः सम्पादकश्च आसीत् । वङ्गीयगद्यस्तथा उपन्यासस्य विकाशे अस्य असीमावदानम् अस्ति । बङ्किमचन्द्रः साधारणतः वङ्गीयसाहित्येतिहासे प्रथमः औपन्यासिकरूपेण ख्यातः । परन्तु भगवद्गीतायाः व्याख्याता तथा साहित्य-समालोचकरूपेणाऽपि एषः विशेषख्यातिमानः । सः वृत्तिदृष्ट्या ब्रिटिश्-शासनस्य कर्माचारी आसीत् । बङ्किमचन्द्रः वङ्गीयभाषायाः प्रथमसाहित्यपत्रस्य वङ्गदर्शनस्य अदिसम्पादकः आसीत् । अस्य छद्मनाम आसीत् कमलाकान्त इति ।
जननम् — २७ जून् १८३८
नैहाटी, पश्चिमवङ्गराज्यम्, भारतम्
मरणम् — ८ एप्रिल् १८९४ (आयुः ५५)
कोलकाता, पश्चिमवङ्गराज्यम्, भारतम्
वृत्तिः — प्रशासकः, लेखकः, व्याख्याता
राष्ट्रीयता — भारतीयः
परम्परा — वङ्गीय
उच्चशिक्षा —कोलकाता-विश्वविद्यालयः
प्रकारः — कविः, औपन्यासिकः, गद्यकारः, सम्पादकः
विषयाः — साहित्यम्
साहित्यकान्दोलनम् —बङ्गनवजागरणम्
प्रमुखकृतयः — आनन्दमठस्य रचयिता, यस्मिन् भारतस्य राष्ट्रियगीतं वन्दे मातरम् अस्ति ।
जीवनम्
जन्म वंशपरिचयश्च
बङ्किमचन्द्रस्य जन्म( २७ जून, १८३८ क्रैस्ताब्दः/१३ आषाढ १२४५ बङ्गाब्दः ) नैहाटीनगरस्य निकटस्थे कांठालपाडाग्रामे अभवत् । वस्तुतः तस्य वंशस्य आदिनिवासः हुगलिमण्डलस्य देशमुखोग्रामे आसीत् । बङ्किमचन्द्रस्य प्रपितामहः रामहरि चट्टोपाध्याय महोदयः मातामहस्य सम्पत्तिं प्राप्य कांठालपाडाग्रामं गतवान् आसीत् । अन्ततरं तत्रैव वसवासम् अकरोत् । रामहरि महोदयस्य पौत्रः आसीत् यादवचन्द्र चट्टोपाध्यायः । तस्य तृतीयपुत्रः बङ्किमचन्द्रः आसीत् । बङ्किमचन्द्रस्य श्यामाचरण तथा सञ्जीवचन्द्र इति द्वौ अग्रजौ आस्ताम् । बङ्किमस्य जन्मकाले पितुः यादवचन्द्रस्य सह-मण्डलशासकरूपेण पदोन्नतिः जाता आसीत् ।
शिक्षा
शैशवकालं बङ्किमचन्द्रः कांटापाडा”ग्रामैव यापितवान् . पञ्च वयसि कुलपुरोहितेन विश्वम्भर भट्टाचार्येण জন্মের পর तस्य विद्यारम्भः जातः . अत्यल्पैव वयसि तस्य मेधा सर्वैः ज्ञाता . बङ्किमचन्द्रस्य कणिष्ठः सहोदरः पूर्णचन्द्र चट्टोपाध्यायः लिखितवान्- “শুনিয়াছি বঙ্কিমচন্দ্র একদিনে বাংলা বর্ণমালা আয়ত্ত করিয়াছিলেন।”(भाषानुवादः- श्रुतञ्च, बङ्किमचन्द्रेण बाङ्ग्लावर्णमाला आयत्ती कृता आसीत्)
बङ्किमचन्द्र चट्टोपाध्याय (वङ्ग: বঙ্কিমচন্দ্র চট্টোপাধ্যায় Bôngkim Chôndro Chôţţopaddhae)(२७ जून्, १८३८- ८ एप्रिल्, १८९४) उनविंशतिशतकस्य एकः महान् वङ्गीय-साहित्यिकः सम्पादकश्च आसीत् । वङ्गीयगद्यस्तथा उपन्यासस्य विकाशे अस्य असीमावदानम् अस्ति । बङ्किमचन्द्रः साधारणतः वङ्गीयसाहित्येतिहासे प्रथमः औपन्यासिकरूपेण ख्यातः । परन्तु भगवद्गीतायाः व्याख्याता तथा साहित्य-समालोचकरूपेणाऽपि एषः विशेषख्यातिमानः । सः वृत्तिदृष्ट्या ब्रिटिश्-शासनस्य कर्माचारी आसीत् । बङ्किमचन्द्रः वङ्गीयभाषायाः प्रथमसाहित्यपत्रस्य वङ्गदर्शनस्य अदिसम्पादकः आसीत् । अस्य छद्मनाम आसीत् कमलाकान्त इति ।
जननम् — २७ जून् १८३८
नैहाटी, पश्चिमवङ्गराज्यम्, भारतम्
मरणम् — ८ एप्रिल् १८९४ (आयुः ५५)
कोलकाता, पश्चिमवङ्गराज्यम्, भारतम्
वृत्तिः — प्रशासकः, लेखकः, व्याख्याता
राष्ट्रीयता — भारतीयः
परम्परा — वङ्गीय
उच्चशिक्षा —कोलकाता-विश्वविद्यालयः
प्रकारः — कविः, औपन्यासिकः, गद्यकारः, सम्पादकः
विषयाः — साहित्यम्
साहित्यकान्दोलनम् —बङ्गनवजागरणम्
प्रमुखकृतयः — आनन्दमठस्य रचयिता, यस्मिन् भारतस्य राष्ट्रियगीतं वन्दे मातरम् अस्ति ।
जीवनम्
जन्म वंशपरिचयश्च
बङ्किमचन्द्रस्य जन्म( २७ जून, १८३८ क्रैस्ताब्दः/१३ आषाढ १२४५ बङ्गाब्दः ) नैहाटीनगरस्य निकटस्थे कांठालपाडाग्रामे अभवत् । वस्तुतः तस्य वंशस्य आदिनिवासः हुगलिमण्डलस्य देशमुखोग्रामे आसीत् । बङ्किमचन्द्रस्य प्रपितामहः रामहरि चट्टोपाध्याय महोदयः मातामहस्य सम्पत्तिं प्राप्य कांठालपाडाग्रामं गतवान् आसीत् । अन्ततरं तत्रैव वसवासम् अकरोत् । रामहरि महोदयस्य पौत्रः आसीत् यादवचन्द्र चट्टोपाध्यायः । तस्य तृतीयपुत्रः बङ्किमचन्द्रः आसीत् । बङ्किमचन्द्रस्य श्यामाचरण तथा सञ्जीवचन्द्र इति द्वौ अग्रजौ आस्ताम् । बङ्किमस्य जन्मकाले पितुः यादवचन्द्रस्य सह-मण्डलशासकरूपेण पदोन्नतिः जाता आसीत् ।
शिक्षा
शैशवकालं बङ्किमचन्द्रः कांटापाडा”ग्रामैव यापितवान् . पञ्च वयसि कुलपुरोहितेन विश्वम्भर भट्टाचार्येण জন্মের পর तस्य विद्यारम्भः जातः . अत्यल्पैव वयसि तस्य मेधा सर्वैः ज्ञाता . बङ्किमचन्द्रस्य कणिष्ठः सहोदरः पूर्णचन्द्र चट्टोपाध्यायः लिखितवान्- “শুনিয়াছি বঙ্কিমচন্দ্র একদিনে বাংলা বর্ণমালা আয়ত্ত করিয়াছিলেন।”(भाषानुवादः- श्रुतञ्च, बङ्किमचन्द्रेण बाङ्ग्लावर्णमाला आयत्ती कृता आसीत्)
June 27, 2021
Forwarded from Markdown
अद्य संकष्टीचतुर्थी इति अवसरे गणेशः एतस्य विषये पठितव्यम्🙏🏼🐀🐘
Wikipedia
गणेशः
गणेशः(Ganesha)
प्रसिद्धा हिन्दुदेवता । शिवपार्वत्योः प्रथमः पुत्रः भवति। गणः नाम समूहः,
गणानाम् ईशः गणेशः इति। सः विनायकः इति नाम्नि अपि प्रसिद्धः। सः
गजवक्त्रः वर्तते। स एव विघ्ननाशकः। अतः एव सः कार्यारम्भे पूज्यते । सः
भक्तप्रियदेवः। तस्य भक्ताः गाणपतेः…
June 27, 2021
अद्य तस्याः अपि जन्मदिनम्🥳
पिलवुल्लकण्डितेक्केपरम्बिलुषा(P. T. Usha) (जननम् - जून् २७, १९६४; पी टी उषा इति प्रसिद्धा) केरलराज्यात् भारतीया क्रीडका अस्ति। १९७९ तः भारतीयक्रीडापटुभिः सह तस्याः सम्पर्कः वर्तते । भारतस्य अत्युत्तमक्रीडापटुषु एषा अन्यतमा इति परिगण्यते। भारतीयरेखामार्ग-क्षेत्रयोः राज्ञी इत्यपि सा निर्दिश्यते। पय्योलि एक्स्प्रेस् इति तस्याः उपनाम। अद्यत्वे सा केरके कोयिलण्डिप्रदेशे 'उषाक्रीडाशालां' चालयति। पि टि उषा केरलराज्ये कोझिकोड्जनपदे पय्योलिग्रामे जन्म प्राप्नोत्। १९७६ तमे वर्षे केरलसर्वकारेण महिलानां कृते क्रीडाशाला आरब्धा। उषा स्वस्य जनपदस्य प्रतिनिधित्वेन तत्र अवसरं प्राप्नोत्।
वृत्तिजीवनयात्रा
१९७९ तमे वर्षे राष्ट्रियविद्यालयक्रीडासु सा भागम् अवहत् । तत्र एतस्याः प्रतिभाम् अभिज्ञातवान् ओ एम् नम्बियार् सदा तस्याः प्रशिक्षकत्वेन अतिष्ठत् । १९८० तमे वर्षे मास्को-ओलिम्पिक्स्-क्रीडाकूटे तया रङ्गप्रवेशः कृतः । किन्तु तस्मिन् तस्याः प्रदर्शनं नीरसं जातम् । १९८२ तमे वर्षे नवदेहल्याम् एश्याक्रीडाकूटे १०० मी २०० मी स्पर्धासु रजतपदकं प्राप्तवती । अग्रिमे वर्षे कुवैत्-एशियाकूटे तया स्वर्णपदकं जितम् ४०० मी धावनस्पर्धायाम् । १९८३ तः ८९ पर्यन्तं तया १३ स्वर्णपदकानि प्राप्तानि । १९८४ तमे वर्षे लास्-एञ्जलीस्-ओलिम्पिक्स्-क्रीडाकूटे ४०० मी कूर्दन-धावनस्पर्धायाम् उपान्त्यस्पर्धायां प्रथमस्थानं प्राप्नोत् । किन्तु अन्तिमस्पर्धायां क्षणस्य शतांशेन सा कांस्यपदकात् च्युता जाता । उपान्त्यस्पर्धायां जयं प्राप्तवती सा ओलिम्पिक्-अन्तिमस्पर्धायां भागम् ऊढवत्सु भारतीयमहिला-क्रीडापट्वीषु प्रथमा, भारतीयक्रीडापटुषु पञ्जमी च जाता ।
दक्षिणकोरियादेशस्य सियोल्-नगरे जाते १० एशियन्क्रीडाकूटे उषया ४ स्वर्णपदकानि, १ रजतपदकञ्च प्राप्तम् । अत्र तया भागम् ऊढवत्सु सर्वासु स्पर्धासु विक्रममेव साधितवती । १९८५ तमे वर्षे जकार्तायां जाते एशियन्क्रीडाकूटे तया ५ स्वर्णपदकानि जितानि । क्रीडापटुना एकस्मिन्नेव अन्ताराष्ट्रिये क्रीडाकूटे एतावतां पदकानां प्राप्तिः नूतनः विक्रमः जातः । एतावता उषया १०१ अन्ताराष्ट्रियपदकानि जितानि सन्ति । सा दक्षिणरेल्वेविभागे अधिकारिणी अस्ति । तया पद्मश्री अर्जुनप्रशस्तिः च प्राप्ता अस्ति ।
साधनानि
१९७७ तमे वर्षे कोट्टायाम्नगरे जाते राज्यस्तरीय-क्रीडाकूटे राष्ट्रियविक्रमः साधितः ।
१९७८ तमे वर्षे कोल्लम्नगरे जाते राष्ट्रिय-अन्ताराज्य-क्रीडाकूटे कनीयक्रीडापटुत्वेन आकर्षणकेन्द्रं जातम् ।
१९८० तमे वर्षे जाते मास्को ओलिम्पिक्स् क्रीडाकूटार्थं चिता जाता ।
ओलिम्पिक्-स्पर्धायाम् अन्तिमस्तरं प्राप्तवती प्रथमकेरलीया प्रथमभारतीयमहिला च इयम् ।
मास्को-ओलिम्पिक्स्-स्पर्धायां भागं गृहीतवत्सु अवरतमा आसीत् इयं षोडशवर्षीया ।
१९८२ देहली-एशियन्-स्पर्धायां प्रथमं पदकं प्राप्तवती ।
१९८३ तमे वर्षे कुवैत्-एशियन् चाम्पियन्शिप्-मध्ये ४०० मी अन्ताराष्ट्रियस्पर्धायां प्रथमवारं भागं गृहीत्वा सफलतां प्राप्नोत् ।
लासेञ्जलीस्-स्पर्धायां ५५.५४ क्षणानां विक्रमः तया साधितः । एदम्प्राथम्येन अस्मिन् महिलानां कृते ४०० मी धावनस्पर्धा आयोजिता आसीत् ।
१९८५ जकार्ता एशियन् क्रीडाकूटे उषया ५ स्वर्णपदकानि प्राप्तानि ।
१९८६ तमे वर्षे सियोल्-एशियन्-क्रीडाकूटे तया ४ स्वर्णपदकानि प्राप्तानि, एशियायाः 'धावनराज्ञी' इति बिरुदं प्राप्तवती ।
१९८० तः उषा ओलिम्पिक्-क्रीडाकूटे भागम् अवहत् । १९९१ तमे विवाहः सम्पन्नः इत्यतः १९९२ तमे वर्षे जाते बार्सेलोनियाक्रीडाकूटे तया भागः न ऊढः ।
तया १९९६ तमे वर्षे जाते अट्लाण्टा-ओलिम्पिक्स्-क्रीडाकूटे अन्तिमरूपेण भागः स्वीकृतः ।
जागतिकविक्रमः
१९८५ तमे वर्षे जाते जकार्ता-एशियन्-क्रीडाकूटे तया १००, २००, ४०० धावनस्पर्धासु, ४०० प्रतिरोधधावनस्पर्धायां च स्वर्णपदकं ४ X ४०० मी रिलेस्पर्धायां च कांस्यपदकं प्राप्तवती । एकस्मिन् क्रीडाकूटे कयाचित् महिलया एतावन्ति स्वर्णपदकानि न प्राप्तानि । अतः अयमस्ति कश्चन विक्रमः ।
प्रशस्तयः पुरस्काराश्च
१९८४ - अर्जुनप्रशस्तिः
१९८५ - अत्युत्कृष्टमहिलाक्रीडापट्वी
१९८४ - पद्मश्री
१९८४, १९८५, १९८६, १९८७, १९८९ - एशियाक्रीडासु - अत्युत्तमक्रीडापट्वी
१९८६ सियोल्-एशियन्-क्रीडाकूटे - आदिदास-स्वर्ण-पादत्राण-प्रशस्तिः (Adidas Golden Shoe Award)
३० अन्ताराष्ट्रियप्रशस्तयः
१९९९ - केरल-क्रीडा-पत्रिकोद्यमी-प्रशस्तिः
१९८५, १९८६ उत्तमक्रीडापटु-जागतिकप्रशस्तिः
पिलवुल्लकण्डितेक्केपरम्बिलुषा(P. T. Usha) (जननम् - जून् २७, १९६४; पी टी उषा इति प्रसिद्धा) केरलराज्यात् भारतीया क्रीडका अस्ति। १९७९ तः भारतीयक्रीडापटुभिः सह तस्याः सम्पर्कः वर्तते । भारतस्य अत्युत्तमक्रीडापटुषु एषा अन्यतमा इति परिगण्यते। भारतीयरेखामार्ग-क्षेत्रयोः राज्ञी इत्यपि सा निर्दिश्यते। पय्योलि एक्स्प्रेस् इति तस्याः उपनाम। अद्यत्वे सा केरके कोयिलण्डिप्रदेशे 'उषाक्रीडाशालां' चालयति। पि टि उषा केरलराज्ये कोझिकोड्जनपदे पय्योलिग्रामे जन्म प्राप्नोत्। १९७६ तमे वर्षे केरलसर्वकारेण महिलानां कृते क्रीडाशाला आरब्धा। उषा स्वस्य जनपदस्य प्रतिनिधित्वेन तत्र अवसरं प्राप्नोत्।
वृत्तिजीवनयात्रा
१९७९ तमे वर्षे राष्ट्रियविद्यालयक्रीडासु सा भागम् अवहत् । तत्र एतस्याः प्रतिभाम् अभिज्ञातवान् ओ एम् नम्बियार् सदा तस्याः प्रशिक्षकत्वेन अतिष्ठत् । १९८० तमे वर्षे मास्को-ओलिम्पिक्स्-क्रीडाकूटे तया रङ्गप्रवेशः कृतः । किन्तु तस्मिन् तस्याः प्रदर्शनं नीरसं जातम् । १९८२ तमे वर्षे नवदेहल्याम् एश्याक्रीडाकूटे १०० मी २०० मी स्पर्धासु रजतपदकं प्राप्तवती । अग्रिमे वर्षे कुवैत्-एशियाकूटे तया स्वर्णपदकं जितम् ४०० मी धावनस्पर्धायाम् । १९८३ तः ८९ पर्यन्तं तया १३ स्वर्णपदकानि प्राप्तानि । १९८४ तमे वर्षे लास्-एञ्जलीस्-ओलिम्पिक्स्-क्रीडाकूटे ४०० मी कूर्दन-धावनस्पर्धायाम् उपान्त्यस्पर्धायां प्रथमस्थानं प्राप्नोत् । किन्तु अन्तिमस्पर्धायां क्षणस्य शतांशेन सा कांस्यपदकात् च्युता जाता । उपान्त्यस्पर्धायां जयं प्राप्तवती सा ओलिम्पिक्-अन्तिमस्पर्धायां भागम् ऊढवत्सु भारतीयमहिला-क्रीडापट्वीषु प्रथमा, भारतीयक्रीडापटुषु पञ्जमी च जाता ।
दक्षिणकोरियादेशस्य सियोल्-नगरे जाते १० एशियन्क्रीडाकूटे उषया ४ स्वर्णपदकानि, १ रजतपदकञ्च प्राप्तम् । अत्र तया भागम् ऊढवत्सु सर्वासु स्पर्धासु विक्रममेव साधितवती । १९८५ तमे वर्षे जकार्तायां जाते एशियन्क्रीडाकूटे तया ५ स्वर्णपदकानि जितानि । क्रीडापटुना एकस्मिन्नेव अन्ताराष्ट्रिये क्रीडाकूटे एतावतां पदकानां प्राप्तिः नूतनः विक्रमः जातः । एतावता उषया १०१ अन्ताराष्ट्रियपदकानि जितानि सन्ति । सा दक्षिणरेल्वेविभागे अधिकारिणी अस्ति । तया पद्मश्री अर्जुनप्रशस्तिः च प्राप्ता अस्ति ।
साधनानि
१९७७ तमे वर्षे कोट्टायाम्नगरे जाते राज्यस्तरीय-क्रीडाकूटे राष्ट्रियविक्रमः साधितः ।
१९७८ तमे वर्षे कोल्लम्नगरे जाते राष्ट्रिय-अन्ताराज्य-क्रीडाकूटे कनीयक्रीडापटुत्वेन आकर्षणकेन्द्रं जातम् ।
१९८० तमे वर्षे जाते मास्को ओलिम्पिक्स् क्रीडाकूटार्थं चिता जाता ।
ओलिम्पिक्-स्पर्धायाम् अन्तिमस्तरं प्राप्तवती प्रथमकेरलीया प्रथमभारतीयमहिला च इयम् ।
मास्को-ओलिम्पिक्स्-स्पर्धायां भागं गृहीतवत्सु अवरतमा आसीत् इयं षोडशवर्षीया ।
१९८२ देहली-एशियन्-स्पर्धायां प्रथमं पदकं प्राप्तवती ।
१९८३ तमे वर्षे कुवैत्-एशियन् चाम्पियन्शिप्-मध्ये ४०० मी अन्ताराष्ट्रियस्पर्धायां प्रथमवारं भागं गृहीत्वा सफलतां प्राप्नोत् ।
लासेञ्जलीस्-स्पर्धायां ५५.५४ क्षणानां विक्रमः तया साधितः । एदम्प्राथम्येन अस्मिन् महिलानां कृते ४०० मी धावनस्पर्धा आयोजिता आसीत् ।
१९८५ जकार्ता एशियन् क्रीडाकूटे उषया ५ स्वर्णपदकानि प्राप्तानि ।
१९८६ तमे वर्षे सियोल्-एशियन्-क्रीडाकूटे तया ४ स्वर्णपदकानि प्राप्तानि, एशियायाः 'धावनराज्ञी' इति बिरुदं प्राप्तवती ।
१९८० तः उषा ओलिम्पिक्-क्रीडाकूटे भागम् अवहत् । १९९१ तमे विवाहः सम्पन्नः इत्यतः १९९२ तमे वर्षे जाते बार्सेलोनियाक्रीडाकूटे तया भागः न ऊढः ।
तया १९९६ तमे वर्षे जाते अट्लाण्टा-ओलिम्पिक्स्-क्रीडाकूटे अन्तिमरूपेण भागः स्वीकृतः ।
जागतिकविक्रमः
१९८५ तमे वर्षे जाते जकार्ता-एशियन्-क्रीडाकूटे तया १००, २००, ४०० धावनस्पर्धासु, ४०० प्रतिरोधधावनस्पर्धायां च स्वर्णपदकं ४ X ४०० मी रिलेस्पर्धायां च कांस्यपदकं प्राप्तवती । एकस्मिन् क्रीडाकूटे कयाचित् महिलया एतावन्ति स्वर्णपदकानि न प्राप्तानि । अतः अयमस्ति कश्चन विक्रमः ।
प्रशस्तयः पुरस्काराश्च
१९८४ - अर्जुनप्रशस्तिः
१९८५ - अत्युत्कृष्टमहिलाक्रीडापट्वी
१९८४ - पद्मश्री
१९८४, १९८५, १९८६, १९८७, १९८९ - एशियाक्रीडासु - अत्युत्तमक्रीडापट्वी
१९८६ सियोल्-एशियन्-क्रीडाकूटे - आदिदास-स्वर्ण-पादत्राण-प्रशस्तिः (Adidas Golden Shoe Award)
३० अन्ताराष्ट्रियप्रशस्तयः
१९९९ - केरल-क्रीडा-पत्रिकोद्यमी-प्रशस्तिः
१९८५, १९८६ उत्तमक्रीडापटु-जागतिकप्रशस्तिः
June 27, 2021
सा प्रतिदिनं स्वस्य भारस्य समवेक्षणं कुर्वन्ती स्म l
तत् ६८ किलो पर्यंतम् आसीत् l
अद्य तया उपनेत्रं धारियत्वा भारं दृष्टम् l
सा अवदत् – हे राम ! २० किलोभारस्य उपनेत्रम् ?
😁😄🤣😂😀😂😁
#hasya
तत् ६८ किलो पर्यंतम् आसीत् l
अद्य तया उपनेत्रं धारियत्वा भारं दृष्टम् l
सा अवदत् – हे राम ! २० किलोभारस्य उपनेत्रम् ?
😁😄🤣😂😀😂😁
#hasya
June 27, 2021
June 27, 2021
27 june
दरिद्रराष्ट्रेभ्यः वाक्सिनं दातव्यम् इत्यभ्यर्थयति विश्वस्वास्थ्यसंघटनम्।
धनिकराष्ट्राणि दरिद्रराष्ट्रेभ्यः वाक्सिनं दातव्यं इत्यभ्यर्थयति विश्वस्वास्थ्यसंघटनम्। दरिद्रराष्ट्रेषु वाक्सिनस्य मात्रायाः क्षामः अनुभूयते। अतः तेभ्यः वाक्सिनस्य लब्ध्यर्थं धनिकराष्ट्रैः साहाय्यम् अवश्यं क्रियताम् इति विश्वस्वास्थ्य सङ्घटनस्य अध्यक्षः टेड्रोस् अधनोम् ग्रब्रियोसस् अभ्यर्थयत्।
डेल्ट विभेदः आविश्वं व्याप्यते इत्यनेन अफ्रिक्कस्य स्थितिः दयनीया एव भवति। नूतनानि अणुसङ्क्रमणानि मरणानि च गतसप्ताहापेक्षया प्रतिशतं ४० इति वर्धितानि इत्यपि सः अवदत्।
~ संप्रति वार्ता
दरिद्रराष्ट्रेभ्यः वाक्सिनं दातव्यम् इत्यभ्यर्थयति विश्वस्वास्थ्यसंघटनम्।
धनिकराष्ट्राणि दरिद्रराष्ट्रेभ्यः वाक्सिनं दातव्यं इत्यभ्यर्थयति विश्वस्वास्थ्यसंघटनम्। दरिद्रराष्ट्रेषु वाक्सिनस्य मात्रायाः क्षामः अनुभूयते। अतः तेभ्यः वाक्सिनस्य लब्ध्यर्थं धनिकराष्ट्रैः साहाय्यम् अवश्यं क्रियताम् इति विश्वस्वास्थ्य सङ्घटनस्य अध्यक्षः टेड्रोस् अधनोम् ग्रब्रियोसस् अभ्यर्थयत्।
डेल्ट विभेदः आविश्वं व्याप्यते इत्यनेन अफ्रिक्कस्य स्थितिः दयनीया एव भवति। नूतनानि अणुसङ्क्रमणानि मरणानि च गतसप्ताहापेक्षया प्रतिशतं ४० इति वर्धितानि इत्यपि सः अवदत्।
~ संप्रति वार्ता
June 27, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥 🚩यगाब्द - ५१२३
🌥 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅️ 🚩तिथि - चतुर्थी दोपहर 02:16 तक तत्पश्चात पंचमी
⛅️ दिनांक - 28 जून 2021
⛅️ दिन - सोमवार
⛅️ विक्रम संवत - 2078
⛅️ शक संवत - 1943
⛅️ अयन - दक्षिणायन
⛅️ ऋतु - वर्षा
⛅️ मास - आषाढ़
⛅️ पक्ष - कृष्ण
⛅️ नक्षत्र - धनिष्ठा रात्रि 12:49 तक तत्पश्चात शतभिषा
⛅️ योग - विष्कम्भ दोपहर 02:05 तक तत्पश्चात प्रीति
⛅️ राहुकाल - सुबह 07:40 से सुबह 09:21 तक
⛅️ सर्योदय - 06:00
⛅️ सर्यास्त - 19:23
⛅️ दिशाशूल - पूर्व दिशा में
🌥 🚩यगाब्द - ५१२३
🌥 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅️ 🚩तिथि - चतुर्थी दोपहर 02:16 तक तत्पश्चात पंचमी
⛅️ दिनांक - 28 जून 2021
⛅️ दिन - सोमवार
⛅️ विक्रम संवत - 2078
⛅️ शक संवत - 1943
⛅️ अयन - दक्षिणायन
⛅️ ऋतु - वर्षा
⛅️ मास - आषाढ़
⛅️ पक्ष - कृष्ण
⛅️ नक्षत्र - धनिष्ठा रात्रि 12:49 तक तत्पश्चात शतभिषा
⛅️ योग - विष्कम्भ दोपहर 02:05 तक तत्पश्चात प्रीति
⛅️ राहुकाल - सुबह 07:40 से सुबह 09:21 तक
⛅️ सर्योदय - 06:00
⛅️ सर्यास्त - 19:23
⛅️ दिशाशूल - पूर्व दिशा में
June 27, 2021
June 27, 2021
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
June 27, 2021
June 27, 2021
June 27, 2021
June 27, 2021
June 28, 2021
ओ३म्
392. संस्कृत वाक्याभ्यासः
अद्य रजकः न आगतवान्।
= आज धोबी नहीं आया।
सः स्वं पुत्रं प्रेषितवान्।
= उसने अपने पुत्र को भेजा।
मम प्रक्षालितानि वस्त्राणि तेन सह प्रेषितवान्।
= मेरे साफ किये हुए वस्त्र उसके साथ भेज दिये।
रजकस्य पुत्रः मम वस्त्राणि आनयति स्म।
= धोबी का पुत्र मेरे वस्त्र ला रहा था।
रजकस्य पुत्रः द्विचक्रिकया आगच्छति स्म।
= धोबी का पुत्र साइकिल से आ रहा था।
मार्गे गर्तः आसीत् ।
= रास्ते में गड्ढा था।
सः बालकः पतितवान्।
= वह बालक गिर गया।
मम वस्त्राणि अपि पतितानि।
= मेरे कपड़े भी गिर गए।
तस्य जानौ व्रणः अभवत्।
= उसकी जांघ पर घाव हो गया।
रक्तम् अपि प्रवहति स्म।
= खून भी बह रहा था।
सः तत्रैव उपविश्य रोदनम् आरब्धवान्।
= उसने वहीं बैठकर रोना शुरू कर दिया।
मम पुत्रः मार्गे तं दृष्टवान्।
= मेरे पुत्र ने रास्ते में उसे देख लिया।
मम पुत्रः तम् उत्थापितवान्।
= मेरे पुत्र ने उसे उठाया।
तस्य चिकित्सां कारितवान्।
= उसकी चिकित्सा करवाई।
मम वस्त्राणि गृहे आनीतवान्।
= मेरे वस्त्र घर ले आया।
केवलं द्वे वस्त्रे एव मलिने जाते।
= केवल दो ही वस्त्र मैले हुए।
ओ३म्
393. संस्कृत वाक्याभ्यासः
शीतलभगिनी यात्रां कृत्वा प्रत्यागतवती।
= शीतल बहन यात्रा करके लौट आई।
सा विवृणोति।
= वह वर्णन करती है।
सर्वप्रथमम् अहम् अमृतसरं गतवती।
= सबसे पहले मैं अमृतसर गई।
तत्र अहं स्वर्णमन्दिरं दृष्टवती।
= वहाँ मैंने स्वर्णमंदिर देखा।
अहं जलियांवाला उद्यानम् अपि गतवती।
= मैं जलियांवाला बाग भी गई।
तत्र अहं प्राणत्यागिभ्यः श्रद्धाञ्जलिम् अर्पितवती।
= वहाँ मैंने शहीदों को श्रद्धांजलि दी।
अमृतसरतः अहं बाघां गतवती।
= अमृतसर से मैं बाघा गई।
तत्र अहं बाघासीमां दृष्टवती।
= वहाँ मैंने बाघा सीमा देखी।
तत्रत्यानां सैनिकानाम् अभिवादनं कृतवती।
= वहाँ के सैनिकों को मैंने अभिवादन किया।
पंजाबराज्ये अहं सतलज , झेलम , रावी नदीषु स्नानं कृतवती।
= पंजाब राज्य में मैंने सतलज , झेलम , रावी नदियों में स्नान किया।
पंजाबतः अद्य अहं गृहम् आगतवती।
= पंजाब से मैं आज घर आ गई।
ओ३म्
394. संस्कृत वाक्याभ्यासः
पौत्री आगत्य पश्यति।
= पोती आकर देखती है।
पौत्री – पितामही शेते ।
= दादीजी सो रही हैं।
कथम् एतस्यै औषधं ददानि।
= इनको औषधि कैसे दूँ ?
माता उक्तवती नववादने पितामह्यै औषधं देहि।
= माँ ने कहा था नौ बजे दादीजी को औषधि देना।
अहं सपाद नववादने दास्यामि।
= मैं सवा नौ बजे दूँगी।
( सपाद नववादने पुनः पौत्री पश्यति )
पौत्री – पितामही गाढनिद्रायां स्वपिति।
= दादीजी तो गहरी नींद में सो रही हैं।
सा शयनं करोतु नाम।
= इनको सोने दो ।
रात्रौ मां कथां श्रावितवती।
= रात को मुझे कथा सुनाई।
रात्रौ पितामही बहु कासते स्म।
= रात में दादीजी बहुत खाँस रही थीं।
औषधं दशवादने दास्यामि।
= औषधि दस बजे दूँगी।
अधुना तु सुखेन निद्राति।
= अभी तो सुख से सो रही हैं।
माता विद्यालयतः द्वादशवादने आगमिष्यति।
= माँ विद्यालय से बारह बजे आएँगी।
तावद् दास्यामि।
= तब तक दे दूँगी।
ओ३म्
395. संस्कृत वाक्याभ्यासः
एका बालिका गणेशमण्डपं गच्छति।
= एक बच्ची गणेशमंडप जाती है।
तत्र सा जनान् पूजनं कुर्वतः पश्यति।
= वहाँ वह लोगों को पूजा करते हुए देखती है।
सा अपश्यत् ।
= उसने देखा।
सर्वे किमपि न किमपि याचन्ते।
= सभी कुछ न कुछ माँग रहे हैं।
सा अपि तत्र गत्वा तिष्ठति।
= वह भी वहाँ जाकर खड़ी हो जाती है।
सा प्रार्थयते।
= वह प्रार्थना करती है।
” भवान् तु गणनायकः अस्ति।”
= आप तो गणनायक हैं।
” मम पितरं जानाति स्यात्।”
= मेरे पिता को जानते होंगे।
“सः मद्यपानं करोति।”
= वो शराब पीते हैं।
” गृहम् आगत्य मम मातरं ताड़यति।”
= घर आकर मेरी माँ को मारते हैं।
“गृहे धनाभावः अस्ति।”
= घर में धन का अभाव है।
“अतः अहं विद्यालयात् आगत्य गृहेषु कार्यं करोमि।”
= इसलिये मैं विद्यालय से आकर घरों में काम करती हूँ।
“अहं पठितुम् इच्छामि।”
= मैं पढ़ना चाहती हूँ।
“मम गृहे शान्तिम् इच्छामि।”
= मेरे घर में शान्ति चाहती हूँ।
“मम पिता मद्यपानं त्यजेत् इति अहम् इच्छामि।”
= मेरे पिता मद्यपान छोड़ दें यह मैं चाहती हूँ।
“मम इच्छापूर्तिः भवति तदा अहं बालकेभ्यः मोदकानि दास्यामि।”
= मेरी इच्छापूर्ति होगी तो मैं बच्चों को लड्डू दूँगी।
“बालकेषु अपि भवान् अस्ति एव।”
= बच्चों में भी आप हैं ही।
सा बालिका बहु श्रद्धया प्रार्थनां कृतवती।
= उस बच्ची ने बहुत श्रद्धा से प्रार्थना की।
#vakyabhyas
392. संस्कृत वाक्याभ्यासः
अद्य रजकः न आगतवान्।
= आज धोबी नहीं आया।
सः स्वं पुत्रं प्रेषितवान्।
= उसने अपने पुत्र को भेजा।
मम प्रक्षालितानि वस्त्राणि तेन सह प्रेषितवान्।
= मेरे साफ किये हुए वस्त्र उसके साथ भेज दिये।
रजकस्य पुत्रः मम वस्त्राणि आनयति स्म।
= धोबी का पुत्र मेरे वस्त्र ला रहा था।
रजकस्य पुत्रः द्विचक्रिकया आगच्छति स्म।
= धोबी का पुत्र साइकिल से आ रहा था।
मार्गे गर्तः आसीत् ।
= रास्ते में गड्ढा था।
सः बालकः पतितवान्।
= वह बालक गिर गया।
मम वस्त्राणि अपि पतितानि।
= मेरे कपड़े भी गिर गए।
तस्य जानौ व्रणः अभवत्।
= उसकी जांघ पर घाव हो गया।
रक्तम् अपि प्रवहति स्म।
= खून भी बह रहा था।
सः तत्रैव उपविश्य रोदनम् आरब्धवान्।
= उसने वहीं बैठकर रोना शुरू कर दिया।
मम पुत्रः मार्गे तं दृष्टवान्।
= मेरे पुत्र ने रास्ते में उसे देख लिया।
मम पुत्रः तम् उत्थापितवान्।
= मेरे पुत्र ने उसे उठाया।
तस्य चिकित्सां कारितवान्।
= उसकी चिकित्सा करवाई।
मम वस्त्राणि गृहे आनीतवान्।
= मेरे वस्त्र घर ले आया।
केवलं द्वे वस्त्रे एव मलिने जाते।
= केवल दो ही वस्त्र मैले हुए।
ओ३म्
393. संस्कृत वाक्याभ्यासः
शीतलभगिनी यात्रां कृत्वा प्रत्यागतवती।
= शीतल बहन यात्रा करके लौट आई।
सा विवृणोति।
= वह वर्णन करती है।
सर्वप्रथमम् अहम् अमृतसरं गतवती।
= सबसे पहले मैं अमृतसर गई।
तत्र अहं स्वर्णमन्दिरं दृष्टवती।
= वहाँ मैंने स्वर्णमंदिर देखा।
अहं जलियांवाला उद्यानम् अपि गतवती।
= मैं जलियांवाला बाग भी गई।
तत्र अहं प्राणत्यागिभ्यः श्रद्धाञ्जलिम् अर्पितवती।
= वहाँ मैंने शहीदों को श्रद्धांजलि दी।
अमृतसरतः अहं बाघां गतवती।
= अमृतसर से मैं बाघा गई।
तत्र अहं बाघासीमां दृष्टवती।
= वहाँ मैंने बाघा सीमा देखी।
तत्रत्यानां सैनिकानाम् अभिवादनं कृतवती।
= वहाँ के सैनिकों को मैंने अभिवादन किया।
पंजाबराज्ये अहं सतलज , झेलम , रावी नदीषु स्नानं कृतवती।
= पंजाब राज्य में मैंने सतलज , झेलम , रावी नदियों में स्नान किया।
पंजाबतः अद्य अहं गृहम् आगतवती।
= पंजाब से मैं आज घर आ गई।
ओ३म्
394. संस्कृत वाक्याभ्यासः
पौत्री आगत्य पश्यति।
= पोती आकर देखती है।
पौत्री – पितामही शेते ।
= दादीजी सो रही हैं।
कथम् एतस्यै औषधं ददानि।
= इनको औषधि कैसे दूँ ?
माता उक्तवती नववादने पितामह्यै औषधं देहि।
= माँ ने कहा था नौ बजे दादीजी को औषधि देना।
अहं सपाद नववादने दास्यामि।
= मैं सवा नौ बजे दूँगी।
( सपाद नववादने पुनः पौत्री पश्यति )
पौत्री – पितामही गाढनिद्रायां स्वपिति।
= दादीजी तो गहरी नींद में सो रही हैं।
सा शयनं करोतु नाम।
= इनको सोने दो ।
रात्रौ मां कथां श्रावितवती।
= रात को मुझे कथा सुनाई।
रात्रौ पितामही बहु कासते स्म।
= रात में दादीजी बहुत खाँस रही थीं।
औषधं दशवादने दास्यामि।
= औषधि दस बजे दूँगी।
अधुना तु सुखेन निद्राति।
= अभी तो सुख से सो रही हैं।
माता विद्यालयतः द्वादशवादने आगमिष्यति।
= माँ विद्यालय से बारह बजे आएँगी।
तावद् दास्यामि।
= तब तक दे दूँगी।
ओ३म्
395. संस्कृत वाक्याभ्यासः
एका बालिका गणेशमण्डपं गच्छति।
= एक बच्ची गणेशमंडप जाती है।
तत्र सा जनान् पूजनं कुर्वतः पश्यति।
= वहाँ वह लोगों को पूजा करते हुए देखती है।
सा अपश्यत् ।
= उसने देखा।
सर्वे किमपि न किमपि याचन्ते।
= सभी कुछ न कुछ माँग रहे हैं।
सा अपि तत्र गत्वा तिष्ठति।
= वह भी वहाँ जाकर खड़ी हो जाती है।
सा प्रार्थयते।
= वह प्रार्थना करती है।
” भवान् तु गणनायकः अस्ति।”
= आप तो गणनायक हैं।
” मम पितरं जानाति स्यात्।”
= मेरे पिता को जानते होंगे।
“सः मद्यपानं करोति।”
= वो शराब पीते हैं।
” गृहम् आगत्य मम मातरं ताड़यति।”
= घर आकर मेरी माँ को मारते हैं।
“गृहे धनाभावः अस्ति।”
= घर में धन का अभाव है।
“अतः अहं विद्यालयात् आगत्य गृहेषु कार्यं करोमि।”
= इसलिये मैं विद्यालय से आकर घरों में काम करती हूँ।
“अहं पठितुम् इच्छामि।”
= मैं पढ़ना चाहती हूँ।
“मम गृहे शान्तिम् इच्छामि।”
= मेरे घर में शान्ति चाहती हूँ।
“मम पिता मद्यपानं त्यजेत् इति अहम् इच्छामि।”
= मेरे पिता मद्यपान छोड़ दें यह मैं चाहती हूँ।
“मम इच्छापूर्तिः भवति तदा अहं बालकेभ्यः मोदकानि दास्यामि।”
= मेरी इच्छापूर्ति होगी तो मैं बच्चों को लड्डू दूँगी।
“बालकेषु अपि भवान् अस्ति एव।”
= बच्चों में भी आप हैं ही।
सा बालिका बहु श्रद्धया प्रार्थनां कृतवती।
= उस बच्ची ने बहुत श्रद्धा से प्रार्थना की।
#vakyabhyas
June 28, 2021
अद्य पी•वी•नरसिंहाराववर्यस्य जयंती 🙏🏼
भारतस्य प्रधानमन्त्रिषु अन्यतमः । अस्य जन्म १९२१ तमे वर्षे अभवत् । अयं भारतस्य प्रधानमन्त्रिरूपेण १९९१ तमात् वर्षात् -१९९६ तमवर्षपर्यन्तं कार्यम् अकरोत् ।
भारतस्य प्रधानमन्त्रिषु अन्यतमः । अस्य जन्म १९२१ तमे वर्षे अभवत् । अयं भारतस्य प्रधानमन्त्रिरूपेण १९९१ तमात् वर्षात् -१९९६ तमवर्षपर्यन्तं कार्यम् अकरोत् ।
June 28, 2021
June 28, 2021
आत्मीयबन्धो !
सादरं नमो नमः।
परिश्रम पूर्वक प्राप्त किये हुए संस्कृतसम्भाषण कौशल को बनाये रखने के लिए निरन्तर भाषा अभ्यास करना होता है। इसके लिए कोई न कोई माध्यम होना आवश्यक है। आप सभी के समक्ष ऐसा ही एक माध्यम है -
*सम्भाषणसन्देश:*
यह संस्कृतमासिकपत्रिका आपके सम्भाषण कौशल को जीवन्त बनाये रखने में शत-प्रतिशत सक्षम है, अत: आज ही इसकी ग्राहकता लिजिये ...
ग्राहकता के लिए आवश्यक जानकारी --
👉 *सम्भाषणसन्देश पत्रिका प्रिंट रूप में और E-पत्रिका के रूप में उपलब्ध है*
👉दोनो ही रूपों के लिए सहयोग राशि एक समान है।
👉 एकवार्षिक -- 200/-
👉 द्वैवार्षिक -- 400/-
👉 त्रैवार्षिक -- 550/-
👉 चातुर्वार्षिक -- 750/-
👉 पाञ्चवार्षिक -- 950/-
👉यदि आप E-पत्रिका प्राप्त करना चाहते हैं तो
सम्भाषणसन्देश की इस वेबसाईट पर जाकर रजिस्ट्रेशन करके E-पत्रिका प्राप्त कर सकते हैं। http://sambhashanasandesha.in/
👉 यदि आप प्रिंट स्वरूप में पत्रिका चाहते हैं तो --
१ - सर्वप्रथम सम्भाषण सन्देश के नीचे लिखे हुए खाते में किसी भी ऑनलॉईन के माध्यम से अपना शुल्क जमा कीजिये ।
*Name of account -* *Sambhashana Sandesha*
*Bank details: Union Bank of India, Girinagar, Bangalore*
*Account Type - CLSB*
*A/c No. – 520141000016922*
*IFSC No – UBIN0907464*
२- आपके द्वारा भेजी गई धनराशि का बैंक विवरण ( ट्रांजेक्शन आईडी) आपको मेसेज के माध्यम से या अन्यलॉईन माध्यम से बैंक से प्राप्त होगा।
३ - शुल्क भेजने के बाद आपको नीचे दिये हुए गुगल् फार्म को भरना है जिसमें आपकी सभी आवश्यक जानकारी सही रूप से देना है।
गुगल् फार्म की लिंक --
https://forms.gle/6irvM7GkZVmARFqV9
४- गुगल् फार्म में ही आपको भेजे गये शुल्क का विवरण देना है।
५ -अन्त में फार्म सबमिट करना है
६ - आपके द्वारा फार्म सबमिट करने के बाद आपकी जानकारी हमारे द्वारा सन्देशकार्यालय बैंगलोर को पहूँचा दी जायेगी जिससे आपकी ग्राहकता सुनिश्चित हो जायेगी ।
धन्यवाद:
संस्कृतं सरलम् अस्ति ।
सादरं नमो नमः।
परिश्रम पूर्वक प्राप्त किये हुए संस्कृतसम्भाषण कौशल को बनाये रखने के लिए निरन्तर भाषा अभ्यास करना होता है। इसके लिए कोई न कोई माध्यम होना आवश्यक है। आप सभी के समक्ष ऐसा ही एक माध्यम है -
*सम्भाषणसन्देश:*
यह संस्कृतमासिकपत्रिका आपके सम्भाषण कौशल को जीवन्त बनाये रखने में शत-प्रतिशत सक्षम है, अत: आज ही इसकी ग्राहकता लिजिये ...
ग्राहकता के लिए आवश्यक जानकारी --
👉 *सम्भाषणसन्देश पत्रिका प्रिंट रूप में और E-पत्रिका के रूप में उपलब्ध है*
👉दोनो ही रूपों के लिए सहयोग राशि एक समान है।
👉 एकवार्षिक -- 200/-
👉 द्वैवार्षिक -- 400/-
👉 त्रैवार्षिक -- 550/-
👉 चातुर्वार्षिक -- 750/-
👉 पाञ्चवार्षिक -- 950/-
👉यदि आप E-पत्रिका प्राप्त करना चाहते हैं तो
सम्भाषणसन्देश की इस वेबसाईट पर जाकर रजिस्ट्रेशन करके E-पत्रिका प्राप्त कर सकते हैं। http://sambhashanasandesha.in/
👉 यदि आप प्रिंट स्वरूप में पत्रिका चाहते हैं तो --
१ - सर्वप्रथम सम्भाषण सन्देश के नीचे लिखे हुए खाते में किसी भी ऑनलॉईन के माध्यम से अपना शुल्क जमा कीजिये ।
*Name of account -* *Sambhashana Sandesha*
*Bank details: Union Bank of India, Girinagar, Bangalore*
*Account Type - CLSB*
*A/c No. – 520141000016922*
*IFSC No – UBIN0907464*
२- आपके द्वारा भेजी गई धनराशि का बैंक विवरण ( ट्रांजेक्शन आईडी) आपको मेसेज के माध्यम से या अन्यलॉईन माध्यम से बैंक से प्राप्त होगा।
३ - शुल्क भेजने के बाद आपको नीचे दिये हुए गुगल् फार्म को भरना है जिसमें आपकी सभी आवश्यक जानकारी सही रूप से देना है।
गुगल् फार्म की लिंक --
https://forms.gle/6irvM7GkZVmARFqV9
४- गुगल् फार्म में ही आपको भेजे गये शुल्क का विवरण देना है।
५ -अन्त में फार्म सबमिट करना है
६ - आपके द्वारा फार्म सबमिट करने के बाद आपकी जानकारी हमारे द्वारा सन्देशकार्यालय बैंगलोर को पहूँचा दी जायेगी जिससे आपकी ग्राहकता सुनिश्चित हो जायेगी ।
धन्यवाद:
संस्कृतं सरलम् अस्ति ।
Google Docs
सम्भाषण-सन्देशः
संस्कृतमासिकपत्रिकायाः ग्राहकतायाः कृते
June 28, 2021
पत्नी – (पतिम्) नाथ ! पतिकृते ” करवा चौथ ” व्रतम् अपेक्षया केनपि सम्यक् व्रतम् अस्ति चेत् सूचयतु l
पतिः – अस्ति अस्ति !
पत्नी – किम् ?
पतिः – मौनव्रतम् l
😁😄🤣😂😀😂😁
#hasya
पतिः – अस्ति अस्ति !
पत्नी – किम् ?
पतिः – मौनव्रतम् l
😁😄🤣😂😀😂😁
#hasya
June 28, 2021
June 28, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - पंचमी दोपहर 01:22 तक तत्पश्चात षष्ठी
⛅ दिनांक - 29 जून 2021
⛅ दिन - मंगलवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - दक्षिणायन
⛅ ऋतु - वर्षा
⛅ मास - आषाढ़
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - शतभिषा 30 जून रात्रि 01:02 तक तत्पश्चात पूर्व भाद्रपद
⛅ योग - प्रीति दोपहर 12:21 तक तत्पश्चात आयुष्मान्
⛅ राहुकाल - शाम 04:03 से शाम 05:44 तक
⛅ सूर्योदय - 06:01
⛅ सूर्यास्त - 19:23
⛅ दिशाशूल - उत्तर दिशा में
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - पंचमी दोपहर 01:22 तक तत्पश्चात षष्ठी
⛅ दिनांक - 29 जून 2021
⛅ दिन - मंगलवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - दक्षिणायन
⛅ ऋतु - वर्षा
⛅ मास - आषाढ़
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - शतभिषा 30 जून रात्रि 01:02 तक तत्पश्चात पूर्व भाद्रपद
⛅ योग - प्रीति दोपहर 12:21 तक तत्पश्चात आयुष्मान्
⛅ राहुकाल - शाम 04:03 से शाम 05:44 तक
⛅ सूर्योदय - 06:01
⛅ सूर्यास्त - 19:23
⛅ दिशाशूल - उत्तर दिशा में
June 28, 2021
June 28, 2021
June 28, 2021
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
June 28, 2021
June 28, 2021
An ode to jackfruit - Sanskrit poem
योऽन्तः प्रविश्य मम वाचमिमां प्रसुप्तां
सञ्जीवयत्यखिलशक्तिधरः स्वधाम्ना ।
अन्यांश्च हस्तचरणश्रवणत्वगादीन्
प्राणान् नमो भगवते पनसाय तुभ्यम् ॥१॥ (सक्षमायाचनम्)
घर्मादपेतकरुणादुरुदाहधर्माद्
वर्षाच्च भूरिविरुवत्सलिलप्रकर्षात् ।
त्रात्वा निजं रसमयानि फलानि दत्से
तत्र त्वदीयमधुरप्रकृतिर्निदानम् ॥२॥
बाह्येऽजिरे विधरतोत्कटकण्टकानि
बाह्येतरे च मधुमन्ति फलोत्तमानि ।
सत्यं सनातनमिदं भवता स्फुटं यद्
व्यक्ता भवेन्न वपुषा प्रकृतिर्जनस्य ॥३॥
दाक्ष्यं श्रमं च सहनां च धरेन्नृणां य-
स्तेनैव तावकरसो भवतीह लभ्यः ।
सञ्चोदनाय भविनां सुगुणेष्वमीषु
मन्ये स्वयं त्वमवहस्तदिदं स्वरूपम् ॥४॥
आमं नु तेमनमुखेषु नियुञ्जते त्वां
पक्वं च पायसमुखेषु लषन्ति लोकाः ।
धन्यस्त्वमेव यदुपैषि दशासु सर्वा-
स्वेवं जनातिशयितां जननार्थवत्ताम् ॥५॥
काष्ठैस्तव प्रचलिता भुवि नैकयज्ञाः
पर्णैश्च ते कलशकर्म समेति पूर्तिम् ।
पीठादिकान्यपि भवत्त्वगपेक्षकाणि
प्रेम त्वयि क्रतुभुजामपि वागगम्यम् ॥६॥
स्तुत्यानया पनस! नन्द यथार्थगत्या
प्रेष्ठं वरं च वितर त्वमुदारमत्या ।
येनाप्नुयामकृतपुण्यचयैर्दुरापं
त्वां हायनेषु निखिलेषु विना प्रयासम् ॥७॥
फलश्रुतिः -
यः स्तोत्रमेतदनघं पठति प्रभाते
भक्त्या समाहितमना नियतेन्द्रियश्च ।
सोयं न याति पनसान्मनुजो वियोगं
जन्मान्तरेष्वपि पुनर्लभतेsपवर्गम् ।।८।।
डा. रामकृष्णपेजत्तायः
॥ तस्मै नमो भगवते पनसाय तुभ्यम् ॥
योऽन्तः प्रविश्य मम वाचमिमां प्रसुप्तां
सञ्जीवयत्यखिलशक्तिधरः स्वधाम्ना ।
अन्यांश्च हस्तचरणश्रवणत्वगादीन्
प्राणान् नमो भगवते पनसाय तुभ्यम् ॥१॥ (सक्षमायाचनम्)
घर्मादपेतकरुणादुरुदाहधर्माद्
वर्षाच्च भूरिविरुवत्सलिलप्रकर्षात् ।
त्रात्वा निजं रसमयानि फलानि दत्से
तत्र त्वदीयमधुरप्रकृतिर्निदानम् ॥२॥
बाह्येऽजिरे विधरतोत्कटकण्टकानि
बाह्येतरे च मधुमन्ति फलोत्तमानि ।
सत्यं सनातनमिदं भवता स्फुटं यद्
व्यक्ता भवेन्न वपुषा प्रकृतिर्जनस्य ॥३॥
दाक्ष्यं श्रमं च सहनां च धरेन्नृणां य-
स्तेनैव तावकरसो भवतीह लभ्यः ।
सञ्चोदनाय भविनां सुगुणेष्वमीषु
मन्ये स्वयं त्वमवहस्तदिदं स्वरूपम् ॥४॥
आमं नु तेमनमुखेषु नियुञ्जते त्वां
पक्वं च पायसमुखेषु लषन्ति लोकाः ।
धन्यस्त्वमेव यदुपैषि दशासु सर्वा-
स्वेवं जनातिशयितां जननार्थवत्ताम् ॥५॥
काष्ठैस्तव प्रचलिता भुवि नैकयज्ञाः
पर्णैश्च ते कलशकर्म समेति पूर्तिम् ।
पीठादिकान्यपि भवत्त्वगपेक्षकाणि
प्रेम त्वयि क्रतुभुजामपि वागगम्यम् ॥६॥
स्तुत्यानया पनस! नन्द यथार्थगत्या
प्रेष्ठं वरं च वितर त्वमुदारमत्या ।
येनाप्नुयामकृतपुण्यचयैर्दुरापं
त्वां हायनेषु निखिलेषु विना प्रयासम् ॥७॥
फलश्रुतिः -
यः स्तोत्रमेतदनघं पठति प्रभाते
भक्त्या समाहितमना नियतेन्द्रियश्च ।
सोयं न याति पनसान्मनुजो वियोगं
जन्मान्तरेष्वपि पुनर्लभतेsपवर्गम् ।।८।।
डा. रामकृष्णपेजत्तायः
June 28, 2021
June 29, 2021
ओ३म्
396. संस्कृत वाक्याभ्यासः
कथं गच्छामि ?
= कैसे जाऊँ ?
यानं तु सः नीतवान्।
= वाहन तो वह ले गया।
पदभ्यां गच्छामि।
= पैदल जाता हूँ।
न…न…मम पार्श्वे भारः अपि अस्ति।
= नहीं …नहीं … मेरे पास भार भी है।
कथं नेष्यामि ?
= कैसे ले जाऊँगा ?
प्रतिवेशी अपि गृहे नास्ति।
= पड़ोसी भी घर में नहीं है।
अस्तु, मुख्य मार्गं गच्छामि।
= ठीक है, मेन रोड पर जाता हूँ।
कमपि हस्तं दर्शयामि।
= किसी को भी हाथ दिखाता हूँ।
कदाचित् कोsपि तिष्ठेत् ।
= शायद कोई रुक जाए।
कदाचित् कोsपि नयेत् ।
= शायद कोई ले चले।
ओ३म्
397. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः कदा विरंस्यति
= वह कब रुकेगा।
द्विहोरातः सः व्यायामं करोति।
= दो घंटे से व्यायाम कर रहा है।
पञ्चदश निमेष पर्यन्तं सः अकूर्दत।
= पंद्रह मिनट तक वह कूदा।
अर्धहोरा पर्यन्तं सः अधावत्।
= आधा घंटे तक वह दौड़ा।
पञ्चदश निमेष पर्यन्तं सः दण्डम् अकरोत्।
= पन्द्रह मिनट तक उसने दण्ड किये।
पञ्चदश निमेष पर्यन्तं सः हस्तौ चालितवान्।
= पन्द्रह मिनट तक उसने दोनों हाथ चलाए।
पञ्चदश निमेष पर्यन्तं सः मुद्गरम् अधुनोत्
= पन्द्रह मिनट तक उसने मुद्गर घुमाया।
अधुना सः आसनानि करोति।
= अभी वह आसन कर रहा है।
अर्धहोरा अभवत्।
= आधा घंटा हो गया।
विविधानि आसनानि कुर्वन् अस्ति सः।
= वह विविध आसन कर रहा है।
तस्य शरीरात् प्रस्वेदः निर्गच्छति।
= उसके शरीर से पसीना निकल रहा है।
अधुना कदाचित् विरमेत्।
= अब शायद रुक जाए।
अधुना सः शवासनं करोति।
= अभी वह शवासन कर रहा है।
ओ३म्
398. संस्कृत वाक्याभ्यासः
वयं सर्वे लाहौर-नगरस्य नाम श्रुतवन्तः।
= हम सबने लाहौर नगर का नाम सुना है।
लवकुशाभ्यां तस्य निर्माणं कृतम्।
= लवकुश द्वारा उसका निर्माण किया गया।
आधुनिकस्य लाहौरस्य निर्माणं केन कृतं तद् वयं न जानीमः।
= आधुनिक लाहौर का निर्माण किसने किया वह हम नहीं जानते।
सर गंगाराम नाम्नः एकः अभियन्ता आसीत्।
= सर गंगाराम नाम के एक इंजीनियर थे।
तस्य जन्म 1851 तमे वर्षे अभवत्।
= उनका जन्म 1851 के वर्ष में हुआ था।
( एक सहस्र अष्ट शतं एक पञ्चाशत् )
सः मरुभूमौ कृषिकार्यम् आरब्धवान्।
= उन्होंने मरुभूमि पर खेती शुरू की।
सः यत्किमपि धनम् अर्जयति स्म तस्य सदुपयोगं लाहौरस्य विकासाय एव करोति स्म।
= वह जो कुछ भी धन कमाते थे उसका सदुपयोग लाहौर के विकास के लिये ही करते थे।
लाहौर नगरे मुख्य पत्रालयः, लाहौर संग्रहालयः , मेयो महाविद्यालयः , गंगाराम चिकित्सालयः इत्यादीनां भवनानां निर्माणं तेनैव कृतम्।
= लाहौर नगर में मुख्य डाकघर , लाहौर संग्रहालय, मेयो कॉलेज गंगाराम चिकित्सालय, आदि भवनों का निर्माण उन्होंने ही किया।
विद्युत्उत्पादन केन्द्रस्य निर्माणम् अपि तेनैव कृतम्।
= बिजली उत्पन्न करने के केंद्र का भी निर्माण उन्होंने किया।
पठानकोटतः अमृतसर पर्यन्तं रेलमार्गस्य निर्माणम् अपि सः एव कृतवान् आसीत्।
= पठानकोट से अमृतसर तक रेलमार्ग का निर्माण भी उन्होंने ही किया था।
दिल्ही-नगरे अपि सर गंगाराम चिकित्सालयः वर्तते।
= दिल्ली में भी सर गंगाराम अस्पताल है।
लाहौर नगरे अधुना अपि सर गंगारामस्य समाधिः विद्यते।
= लाहौर में आज भी सर गंगाराम की समाधि है।
वयं सर गंगारामं वन्दामहे।
= हम सर गंगाराम को वन्दन करते हैं।
दुःखस्य विषयः लाहौर अधुना पाकिस्थाने अस्ति।
= दुख का विषय है लाहौर अब पाकिस्तान में है।
ओ३म्
399. संस्कृत वाक्याभ्यासः
मातुलानी – संजय ! उत्तिष्ठ ।
= संजय , उठो ।
– संजयः तु अत्र नास्ति।
= संजय तो यहाँ नहीं है।
– शीघ्रमेव उत्थितवान् ।
= जल्दी उठ गया वह।
– एषः तु अत्र ध्यानं करोति।
= ये तो यहाँ ध्यान कर रहा है।
– संजयः ध्यानं करोति !!! आश्चर्यम्
= संजय ध्यान कर रहा है , आश्चर्य ।
( संजयः यदा उत्थास्यति तदा प्रक्ष्यामि।
= संजय जब उठता है तब पूछती हूँ। )
मातुलानी – त्वं कदा आरभ्य ध्यानं करोषि ?
= तुम कब से ध्यान करने लगे।
संजयः – गतमासे अहं संस्कारशिबिरं गतवान्।
= पिछले महीने मैं संस्कार शिबिर गया था।
तत्र ते योगध्यानस्य अभ्यासं कारितवन्तः ।
= वहाँ उन्होंने योग ध्यान का अभ्यास कराया।
मातुलानी – संजय !! त्वं तु श्रेष्ठः जातः।
= तुम तो सुधर गए।
#vakyabhyas
396. संस्कृत वाक्याभ्यासः
कथं गच्छामि ?
= कैसे जाऊँ ?
यानं तु सः नीतवान्।
= वाहन तो वह ले गया।
पदभ्यां गच्छामि।
= पैदल जाता हूँ।
न…न…मम पार्श्वे भारः अपि अस्ति।
= नहीं …नहीं … मेरे पास भार भी है।
कथं नेष्यामि ?
= कैसे ले जाऊँगा ?
प्रतिवेशी अपि गृहे नास्ति।
= पड़ोसी भी घर में नहीं है।
अस्तु, मुख्य मार्गं गच्छामि।
= ठीक है, मेन रोड पर जाता हूँ।
कमपि हस्तं दर्शयामि।
= किसी को भी हाथ दिखाता हूँ।
कदाचित् कोsपि तिष्ठेत् ।
= शायद कोई रुक जाए।
कदाचित् कोsपि नयेत् ।
= शायद कोई ले चले।
ओ३म्
397. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः कदा विरंस्यति
= वह कब रुकेगा।
द्विहोरातः सः व्यायामं करोति।
= दो घंटे से व्यायाम कर रहा है।
पञ्चदश निमेष पर्यन्तं सः अकूर्दत।
= पंद्रह मिनट तक वह कूदा।
अर्धहोरा पर्यन्तं सः अधावत्।
= आधा घंटे तक वह दौड़ा।
पञ्चदश निमेष पर्यन्तं सः दण्डम् अकरोत्।
= पन्द्रह मिनट तक उसने दण्ड किये।
पञ्चदश निमेष पर्यन्तं सः हस्तौ चालितवान्।
= पन्द्रह मिनट तक उसने दोनों हाथ चलाए।
पञ्चदश निमेष पर्यन्तं सः मुद्गरम् अधुनोत्
= पन्द्रह मिनट तक उसने मुद्गर घुमाया।
अधुना सः आसनानि करोति।
= अभी वह आसन कर रहा है।
अर्धहोरा अभवत्।
= आधा घंटा हो गया।
विविधानि आसनानि कुर्वन् अस्ति सः।
= वह विविध आसन कर रहा है।
तस्य शरीरात् प्रस्वेदः निर्गच्छति।
= उसके शरीर से पसीना निकल रहा है।
अधुना कदाचित् विरमेत्।
= अब शायद रुक जाए।
अधुना सः शवासनं करोति।
= अभी वह शवासन कर रहा है।
ओ३म्
398. संस्कृत वाक्याभ्यासः
वयं सर्वे लाहौर-नगरस्य नाम श्रुतवन्तः।
= हम सबने लाहौर नगर का नाम सुना है।
लवकुशाभ्यां तस्य निर्माणं कृतम्।
= लवकुश द्वारा उसका निर्माण किया गया।
आधुनिकस्य लाहौरस्य निर्माणं केन कृतं तद् वयं न जानीमः।
= आधुनिक लाहौर का निर्माण किसने किया वह हम नहीं जानते।
सर गंगाराम नाम्नः एकः अभियन्ता आसीत्।
= सर गंगाराम नाम के एक इंजीनियर थे।
तस्य जन्म 1851 तमे वर्षे अभवत्।
= उनका जन्म 1851 के वर्ष में हुआ था।
( एक सहस्र अष्ट शतं एक पञ्चाशत् )
सः मरुभूमौ कृषिकार्यम् आरब्धवान्।
= उन्होंने मरुभूमि पर खेती शुरू की।
सः यत्किमपि धनम् अर्जयति स्म तस्य सदुपयोगं लाहौरस्य विकासाय एव करोति स्म।
= वह जो कुछ भी धन कमाते थे उसका सदुपयोग लाहौर के विकास के लिये ही करते थे।
लाहौर नगरे मुख्य पत्रालयः, लाहौर संग्रहालयः , मेयो महाविद्यालयः , गंगाराम चिकित्सालयः इत्यादीनां भवनानां निर्माणं तेनैव कृतम्।
= लाहौर नगर में मुख्य डाकघर , लाहौर संग्रहालय, मेयो कॉलेज गंगाराम चिकित्सालय, आदि भवनों का निर्माण उन्होंने ही किया।
विद्युत्उत्पादन केन्द्रस्य निर्माणम् अपि तेनैव कृतम्।
= बिजली उत्पन्न करने के केंद्र का भी निर्माण उन्होंने किया।
पठानकोटतः अमृतसर पर्यन्तं रेलमार्गस्य निर्माणम् अपि सः एव कृतवान् आसीत्।
= पठानकोट से अमृतसर तक रेलमार्ग का निर्माण भी उन्होंने ही किया था।
दिल्ही-नगरे अपि सर गंगाराम चिकित्सालयः वर्तते।
= दिल्ली में भी सर गंगाराम अस्पताल है।
लाहौर नगरे अधुना अपि सर गंगारामस्य समाधिः विद्यते।
= लाहौर में आज भी सर गंगाराम की समाधि है।
वयं सर गंगारामं वन्दामहे।
= हम सर गंगाराम को वन्दन करते हैं।
दुःखस्य विषयः लाहौर अधुना पाकिस्थाने अस्ति।
= दुख का विषय है लाहौर अब पाकिस्तान में है।
ओ३म्
399. संस्कृत वाक्याभ्यासः
मातुलानी – संजय ! उत्तिष्ठ ।
= संजय , उठो ।
– संजयः तु अत्र नास्ति।
= संजय तो यहाँ नहीं है।
– शीघ्रमेव उत्थितवान् ।
= जल्दी उठ गया वह।
– एषः तु अत्र ध्यानं करोति।
= ये तो यहाँ ध्यान कर रहा है।
– संजयः ध्यानं करोति !!! आश्चर्यम्
= संजय ध्यान कर रहा है , आश्चर्य ।
( संजयः यदा उत्थास्यति तदा प्रक्ष्यामि।
= संजय जब उठता है तब पूछती हूँ। )
मातुलानी – त्वं कदा आरभ्य ध्यानं करोषि ?
= तुम कब से ध्यान करने लगे।
संजयः – गतमासे अहं संस्कारशिबिरं गतवान्।
= पिछले महीने मैं संस्कार शिबिर गया था।
तत्र ते योगध्यानस्य अभ्यासं कारितवन्तः ।
= वहाँ उन्होंने योग ध्यान का अभ्यास कराया।
मातुलानी – संजय !! त्वं तु श्रेष्ठः जातः।
= तुम तो सुधर गए।
#vakyabhyas
June 29, 2021
June 29, 2021
June 29, 2021
ॐ
यदा कः अपि जनः भारन्यूनीकरणार्थं प्रयत्नं करोति तदा सः “ पूर्वं मम भारः कियान् आसीत् , इदानीं च कियान् अस्ति " इति एव तुलनां कृत्वा चिन्तनं करोति । “ मम भारः कियान् तथा च मम पार्श्वनिवासीजनस्य भारः कियान् " ईदृशीं तुलनां न करोति ।
परीक्षासु प्राप्तानां गुणाङ्कानां विषये तथैव अस्ति । स्वस्य तुलना स्वयेन सह करणीया । अन्यैः सह न । ये गुणाङ्काः मया प्राप्ताः ते मम गुणाङ्काः । तेषां इतः आपि वर्धनं करिष्यामि इति चिन्तनं भवेत् ।
न्यूटनस्य नियमान् स्वीकृत्य जनाः विवरणात्मक-प्रबन्धान् लिखित्वा प्रगत-गणितशास्त्रे विद्यावारिधिः ( Ph. d. ) इति पदवीं प्राप्तुम् प्रयत्नं कुर्वन्ति । सः एव न्यूटनः , बाल्ये चतुर्थी-कक्ष्यायां गणितविषये दोषार्थं दण्डं स्वीकृत्य , एषः कठिनः विषयः न च किम् अपि अवगन्तुं शक्नोमि इति चिन्तयित्वा , पाठशाला-शिक्षणं त्यक्तवान् आसीत् ।
गते एव शतके जातः , सर्वैः ज्ञातः बहुचर्चितः च भौतिक-वैज्ञानिकः आईनस्टाइनः ( यस्य संशोधनम् आधुनिक-चमत्कारः इति मन्यन्ते वैज्ञानिकाः ) केवलं शालान्त-परीक्षाम् ( S. S. C. ) उत्तीर्णः आसीत् ।
परीक्षा प्रमाणपत्रं च इति सर्वं शैक्षणिकं कर्मकाण्डम् एव । स्वस्य अभ्यासार्थं स्वप्रगति-विषये च ज्ञानार्थं तथैव कदाचित् चरितार्थ-प्राप्त्यर्थं तु तस्य महत्वम् अस्ति एव । किन्तु तस्य ज्ञानेन सह साक्षात् कः अपि सम्बन्धः न भवेत् । ( एतस्य साक्षात् प्रमाणम् -
बहुभिः संस्कृत-प्रसारक-संस्थाभिः सञ्चालितासु विविध-परीक्षासु मया , अनुचितं व्यवहारम् अकृत्वा अपि , ९८ , ९९ , १०० इति गुणाङ्काः प्रमाणपत्राणि च प्राप्तानि । 😁😄। तत्र न केवलं सम्भाषण-विषये अपि च साहित्य-व्याकरणविषये अपि बहवः प्रश्नाः आसन् । साक्षात् व्यवहारे एव घटितः एषः महान् विनोदः । )
इति अलम् ।
🙏
यदा कः अपि जनः भारन्यूनीकरणार्थं प्रयत्नं करोति तदा सः “ पूर्वं मम भारः कियान् आसीत् , इदानीं च कियान् अस्ति " इति एव तुलनां कृत्वा चिन्तनं करोति । “ मम भारः कियान् तथा च मम पार्श्वनिवासीजनस्य भारः कियान् " ईदृशीं तुलनां न करोति ।
परीक्षासु प्राप्तानां गुणाङ्कानां विषये तथैव अस्ति । स्वस्य तुलना स्वयेन सह करणीया । अन्यैः सह न । ये गुणाङ्काः मया प्राप्ताः ते मम गुणाङ्काः । तेषां इतः आपि वर्धनं करिष्यामि इति चिन्तनं भवेत् ।
न्यूटनस्य नियमान् स्वीकृत्य जनाः विवरणात्मक-प्रबन्धान् लिखित्वा प्रगत-गणितशास्त्रे विद्यावारिधिः ( Ph. d. ) इति पदवीं प्राप्तुम् प्रयत्नं कुर्वन्ति । सः एव न्यूटनः , बाल्ये चतुर्थी-कक्ष्यायां गणितविषये दोषार्थं दण्डं स्वीकृत्य , एषः कठिनः विषयः न च किम् अपि अवगन्तुं शक्नोमि इति चिन्तयित्वा , पाठशाला-शिक्षणं त्यक्तवान् आसीत् ।
गते एव शतके जातः , सर्वैः ज्ञातः बहुचर्चितः च भौतिक-वैज्ञानिकः आईनस्टाइनः ( यस्य संशोधनम् आधुनिक-चमत्कारः इति मन्यन्ते वैज्ञानिकाः ) केवलं शालान्त-परीक्षाम् ( S. S. C. ) उत्तीर्णः आसीत् ।
परीक्षा प्रमाणपत्रं च इति सर्वं शैक्षणिकं कर्मकाण्डम् एव । स्वस्य अभ्यासार्थं स्वप्रगति-विषये च ज्ञानार्थं तथैव कदाचित् चरितार्थ-प्राप्त्यर्थं तु तस्य महत्वम् अस्ति एव । किन्तु तस्य ज्ञानेन सह साक्षात् कः अपि सम्बन्धः न भवेत् । ( एतस्य साक्षात् प्रमाणम् -
बहुभिः संस्कृत-प्रसारक-संस्थाभिः सञ्चालितासु विविध-परीक्षासु मया , अनुचितं व्यवहारम् अकृत्वा अपि , ९८ , ९९ , १०० इति गुणाङ्काः प्रमाणपत्राणि च प्राप्तानि । 😁😄। तत्र न केवलं सम्भाषण-विषये अपि च साहित्य-व्याकरणविषये अपि बहवः प्रश्नाः आसन् । साक्षात् व्यवहारे एव घटितः एषः महान् विनोदः । )
इति अलम् ।
🙏
June 29, 2021
शिक्षकः छात्रान् पाठयति।
वयं नेत्रे निमीलयामः चेत् किमपि द्रष्टुं न शक्नुमः।
एकः छात्रः तदा उत्थाय उक्तवान् श्रीमन्। अहन्तु नेत्रे निमीलयामि चेदपि द्रष्टुं शक्नोमि।
शिक्षकः- किम्? त्वं किं द्रष्टुं शक्नोसि
छात्रः- श्रीमन्, केवलं अन्धकारः एव दृश्यते।
-प्रदीपः!
😁😄🤣😂😀😂😁
#hasya
वयं नेत्रे निमीलयामः चेत् किमपि द्रष्टुं न शक्नुमः।
एकः छात्रः तदा उत्थाय उक्तवान् श्रीमन्। अहन्तु नेत्रे निमीलयामि चेदपि द्रष्टुं शक्नोमि।
शिक्षकः- किम्? त्वं किं द्रष्टुं शक्नोसि
छात्रः- श्रीमन्, केवलं अन्धकारः एव दृश्यते।
-प्रदीपः!
😁😄🤣😂😀😂😁
#hasya
June 29, 2021
June 29, 2021
29 june
ट्विट्टर् माध्यमस्य भूमानचित्रे जम्मू तथा लडाकः च प्रत्येकराष्ट्रम्। प्रक्रमाय भारतसर्वकारः।
नवदिल्ली> नूतन-सूचनाप्रौद्योगिक-विद्यानियमान् संबन्ध्य भारतसर्वकारस्य ट्विट्टर् माध्यमस्य च मिथः विवादे अनुवर्तमाने पुनः अपि ट्विट्टर् माध्यमः नूतनविवादे पतितः। केन्द्रशासनप्रदेशौ जम्मूः लडाकः च भारतस्य बहिः प्रत्येकं राष्ट्रे इति रूपेण ट्विट्टर् माध्यमः स्वजालपुटे (website) भूमानचित्रे सूचितः। नूतन विवादे भारतसर्वकारस्य कठिनप्रक्रमाः ट्विट्टर् माध्यमः अभिमुखीकरिष्यति इति सूचना। राष्ट्रस्य अपूर्णभूमानचित्रस्य प्रदर्शने सामूहिकमाध्यमादिषु प्रतिषेधाणि अनुवर्तन्ते। ट्विट्टर् माध्यमं विरुध्य कठिनप्रक्रमाः समालोचयन्ति इति एतद्विषयसंबन्धिभिः अधिकारिभिः निगदितम्।
औद्योगिकदृढीकरणमभवत्। २०-२० विश्वचषकं यु ए इ राष्ट्रे भविष्यति।
मुम्बै> अस्मिन् संवत्सरस्य ट्वन्टि- ट्वन्टि विश्वचषकक्रीडायाः आतिथेयः यु यू ए ई भविष्यति। बि सि सि ऐ संस्थायाः अध्यक्षेण सौरव् गाङ्गुलिना एव अस्मिन् विषये औद्योगिकदृढीकरणं दत्तम्। यु ए इ आतिथेयः भविष्यति इति पूर्वसूचना आसीत् तथापि औद्योगिकतया न दृढीकृतमासीत्। भारते कोविड् महामारी न नियन्त्रणविधेयः तथा वैराणोः तृतीयतरङ्गस्य साध्यता अपि अस्ति इत्यतः एव वेदिका परिवर्तिता। कार्यमिदम् औद्योगिकतया ऐ सि सि संस्थायै आवेदितमस्ति। ओक्टोबर् नवम्बर् मासयोः क्रिकट् प्रतियोगिताः प्रचलिष्यन्ति इति गाङगुलिना प्रोक्तम्।
~ संप्रति वार्ता
ट्विट्टर् माध्यमस्य भूमानचित्रे जम्मू तथा लडाकः च प्रत्येकराष्ट्रम्। प्रक्रमाय भारतसर्वकारः।
नवदिल्ली> नूतन-सूचनाप्रौद्योगिक-विद्यानियमान् संबन्ध्य भारतसर्वकारस्य ट्विट्टर् माध्यमस्य च मिथः विवादे अनुवर्तमाने पुनः अपि ट्विट्टर् माध्यमः नूतनविवादे पतितः। केन्द्रशासनप्रदेशौ जम्मूः लडाकः च भारतस्य बहिः प्रत्येकं राष्ट्रे इति रूपेण ट्विट्टर् माध्यमः स्वजालपुटे (website) भूमानचित्रे सूचितः। नूतन विवादे भारतसर्वकारस्य कठिनप्रक्रमाः ट्विट्टर् माध्यमः अभिमुखीकरिष्यति इति सूचना। राष्ट्रस्य अपूर्णभूमानचित्रस्य प्रदर्शने सामूहिकमाध्यमादिषु प्रतिषेधाणि अनुवर्तन्ते। ट्विट्टर् माध्यमं विरुध्य कठिनप्रक्रमाः समालोचयन्ति इति एतद्विषयसंबन्धिभिः अधिकारिभिः निगदितम्।
औद्योगिकदृढीकरणमभवत्। २०-२० विश्वचषकं यु ए इ राष्ट्रे भविष्यति।
मुम्बै> अस्मिन् संवत्सरस्य ट्वन्टि- ट्वन्टि विश्वचषकक्रीडायाः आतिथेयः यु यू ए ई भविष्यति। बि सि सि ऐ संस्थायाः अध्यक्षेण सौरव् गाङ्गुलिना एव अस्मिन् विषये औद्योगिकदृढीकरणं दत्तम्। यु ए इ आतिथेयः भविष्यति इति पूर्वसूचना आसीत् तथापि औद्योगिकतया न दृढीकृतमासीत्। भारते कोविड् महामारी न नियन्त्रणविधेयः तथा वैराणोः तृतीयतरङ्गस्य साध्यता अपि अस्ति इत्यतः एव वेदिका परिवर्तिता। कार्यमिदम् औद्योगिकतया ऐ सि सि संस्थायै आवेदितमस्ति। ओक्टोबर् नवम्बर् मासयोः क्रिकट् प्रतियोगिताः प्रचलिष्यन्ति इति गाङगुलिना प्रोक्तम्।
~ संप्रति वार्ता
June 29, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - षष्ठी दोपहर 01:18 तक तत्पश्चात सप्तमी
⛅ दिनांक - 30 जून 2021
⛅ दिन - बुधवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - दक्षिणायन
⛅ ऋतु - वर्षा
⛅ मास - आषाढ़
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - पूर्व भाद्रपद 01 जुलाई रात्रि 02:03 तक तत्पश्चात उत्तर भाद्रपद
⛅ योग - प्रीति सुबह 11:15 तक तत्पश्चात सौभाग्य
⛅ राहुकाल - दोपहर 12:42 से दोपहर 02:23 तक
⛅ सूर्योदय - 06:01
⛅ सूर्यास्त - 19:23
⛅ दिशाशूल - उत्तर दिशा में
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - षष्ठी दोपहर 01:18 तक तत्पश्चात सप्तमी
⛅ दिनांक - 30 जून 2021
⛅ दिन - बुधवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - दक्षिणायन
⛅ ऋतु - वर्षा
⛅ मास - आषाढ़
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - पूर्व भाद्रपद 01 जुलाई रात्रि 02:03 तक तत्पश्चात उत्तर भाद्रपद
⛅ योग - प्रीति सुबह 11:15 तक तत्पश्चात सौभाग्य
⛅ राहुकाल - दोपहर 12:42 से दोपहर 02:23 तक
⛅ सूर्योदय - 06:01
⛅ सूर्यास्त - 19:23
⛅ दिशाशूल - उत्तर दिशा में
June 29, 2021
June 29, 2021
Switch
to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
https://www.youtube.com/watch?v=C_qffT7ZGpI
YouTube
Vaarta: News and updates in Sanskrit | 30.6.2021
June 29, 2021
Subscribe to सुधर्मा संस्कृत दैनिक समाचारपत्र @₹600/year from here
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
https://sudharmasanskritdaily.in/subscribe/
June 29, 2021
June 29, 2021
नागपुरे
घटिता एका चौर्यघटना - काचित् लज्जास्पदा, काचित् हास्यास्पदा च। एकं
स्पष्टीकरोमि यत् कापि चौर्यघटना दु:खावहा एव वर्तते, तस्या: कृते हास्यं न
योग्यम्। किन्तु एतस्य प्रसङ्गस्य कृते अपवादं निवेदयामि।
नैऋत्यनागपुरे एकं लक्ष्मीनगरम् इति क्षेत्रम् अस्ति। अखिले लक्ष्मीनगरे सुशिक्षिता:, धनसम्पन्ना: च जना: निवसन्ति। दीक्षाभूमि:, राष्ट्रीय-पर्यावरण-अभियान्त्रिकी-अनुसन्धान-संस्था, इत्यादीनां सान्निध्यं लब्धम् अस्ति लक्ष्मीनगराय। नागपुरे अतिसुरक्षितक्षेत्रेषु एकम् अस्ति क्षेत्रम् इदम्। चौर्यप्रसङ्गा:, अपराधघटना: तु अतीव विरला: अत्र। किन्तु पञ्चषेभ्य: मासेभ्य: पूर्वम् अत्र एका घटना घटिता, सापि न कस्यापि सामान्यनिवासिन: गृहे, अपि तु नागपुरस्य प्राक्तनमहापौरस्य निवासे।
महापौरपदं भूषयितु: जनस्य गृहं, कियत् विशालं, तस्य गृहे कति, कीदृशाणि च कारयानानि एतत् तु सर्वे अवगच्छेयु: एव। भृत्यानां, कर्मकराणां, सुरक्षाकर्मिणां, कारचालकानां, अन्या: सेवा: पूरयितॄणां च सङ्ख्या अधिका, तेषां सततं सञ्चार: च तद्गृहे। मन्त्रिण:, तस्य परिवारजनानां च सर्वेषां सेवकानां मुखपरिचय: अपि नास्ति। एतस्य एव लाभ: चोरेण साधित:। एकस्मिन् दिने स: महापौरस्य गृहं प्राप्य प्रवेशद्वारं खटखटायितवान्। मन्त्रिण: पत्नी च द्वारम् उद्घाटितवती (सा स्वयम् उद्घाटितवती वा कोऽपि सेवक: उद्घाटितवान् तां च आहूतवान् इति स्पष्टं न जानामि)। स: जन:, "अहं कारक्षालक: अस्मि, कृपया XUV यानस्य कुञ्चिकां ददातु", इति उक्तवान्। प्रतिदिनमेव कोऽपि कारक्षालक: आयाति, अत: तस्मै कुञ्चिकादानं तु दैनन्दिनक्रम: एव। अत: नि:शङ्कतया मन्त्रिण: पत्नी तस्मै कुञ्चिकासञ्चं दत्त्वा स्वकार्ये व्यस्ता अभवत्। एष: कुशल: जन: सुरक्षाकर्मिणं "कारयानं सुधारार्थं नेयम् अस्ति" इति व्याजेन कारयानं हर्म्यस्य बहि: आनीय पलायितवान्। एवं च कुशलतया धनाढ्यस्य गृहात् महार्घतमं कारयानं चोरितवान्। प्राय: "Oye Lucky Lucky Oye" चित्रपटात् प्रेरणा प्राप्ता स्यात् तेन।
वस्तुत: एषा घटना कुत्रापि न प्रकाशिता। यदि सा प्रकाशिता अभविष्यत्, तर्हि महापौरस्य प्रतिष्ठां क्षतिम् अगमिष्यत्। अनेका: व्यापारिकसंस्थया सुरक्षासंस्थया नियुक्ता: सुरक्षाकर्मिण: चेदपि कथं चोरस्य धार्ष्ट्यम् अभवत्, सुरक्षाकर्मिण: मनसि शङ्का कथं नागता, कथम् एतावतां जनानां निर्बाधसञ्चार: मन्त्रिण: हर्म्ये (सोऽपि कोरोनाकाले) इत्यादय: अनेका: प्रश्ना: उदभविष्यन्। एतां स्थितिं वर्जयितुं वार्ताम् इमां यथा न प्रसरेत् तथा मन्त्रिणा गोपिता। किन्तु परितस्थेभ्य: जनेभ्य: तु गोपनम् अशक्यप्रायम्।
अस्तु, प्राक्तनमहापौरस्य कृते एकस्य कारयानस्य हानि: तु न महती। किन्तु चोरस्य कौशल्यं, धार्ष्ट्यं च ज्ञात्वा हासम् उत्पद्यते।
- चिन्मयफडके
नैऋत्यनागपुरे एकं लक्ष्मीनगरम् इति क्षेत्रम् अस्ति। अखिले लक्ष्मीनगरे सुशिक्षिता:, धनसम्पन्ना: च जना: निवसन्ति। दीक्षाभूमि:, राष्ट्रीय-पर्यावरण-अभियान्त्रिकी-अनुसन्धान-संस्था, इत्यादीनां सान्निध्यं लब्धम् अस्ति लक्ष्मीनगराय। नागपुरे अतिसुरक्षितक्षेत्रेषु एकम् अस्ति क्षेत्रम् इदम्। चौर्यप्रसङ्गा:, अपराधघटना: तु अतीव विरला: अत्र। किन्तु पञ्चषेभ्य: मासेभ्य: पूर्वम् अत्र एका घटना घटिता, सापि न कस्यापि सामान्यनिवासिन: गृहे, अपि तु नागपुरस्य प्राक्तनमहापौरस्य निवासे।
महापौरपदं भूषयितु: जनस्य गृहं, कियत् विशालं, तस्य गृहे कति, कीदृशाणि च कारयानानि एतत् तु सर्वे अवगच्छेयु: एव। भृत्यानां, कर्मकराणां, सुरक्षाकर्मिणां, कारचालकानां, अन्या: सेवा: पूरयितॄणां च सङ्ख्या अधिका, तेषां सततं सञ्चार: च तद्गृहे। मन्त्रिण:, तस्य परिवारजनानां च सर्वेषां सेवकानां मुखपरिचय: अपि नास्ति। एतस्य एव लाभ: चोरेण साधित:। एकस्मिन् दिने स: महापौरस्य गृहं प्राप्य प्रवेशद्वारं खटखटायितवान्। मन्त्रिण: पत्नी च द्वारम् उद्घाटितवती (सा स्वयम् उद्घाटितवती वा कोऽपि सेवक: उद्घाटितवान् तां च आहूतवान् इति स्पष्टं न जानामि)। स: जन:, "अहं कारक्षालक: अस्मि, कृपया XUV यानस्य कुञ्चिकां ददातु", इति उक्तवान्। प्रतिदिनमेव कोऽपि कारक्षालक: आयाति, अत: तस्मै कुञ्चिकादानं तु दैनन्दिनक्रम: एव। अत: नि:शङ्कतया मन्त्रिण: पत्नी तस्मै कुञ्चिकासञ्चं दत्त्वा स्वकार्ये व्यस्ता अभवत्। एष: कुशल: जन: सुरक्षाकर्मिणं "कारयानं सुधारार्थं नेयम् अस्ति" इति व्याजेन कारयानं हर्म्यस्य बहि: आनीय पलायितवान्। एवं च कुशलतया धनाढ्यस्य गृहात् महार्घतमं कारयानं चोरितवान्। प्राय: "Oye Lucky Lucky Oye" चित्रपटात् प्रेरणा प्राप्ता स्यात् तेन।
वस्तुत: एषा घटना कुत्रापि न प्रकाशिता। यदि सा प्रकाशिता अभविष्यत्, तर्हि महापौरस्य प्रतिष्ठां क्षतिम् अगमिष्यत्। अनेका: व्यापारिकसंस्थया सुरक्षासंस्थया नियुक्ता: सुरक्षाकर्मिण: चेदपि कथं चोरस्य धार्ष्ट्यम् अभवत्, सुरक्षाकर्मिण: मनसि शङ्का कथं नागता, कथम् एतावतां जनानां निर्बाधसञ्चार: मन्त्रिण: हर्म्ये (सोऽपि कोरोनाकाले) इत्यादय: अनेका: प्रश्ना: उदभविष्यन्। एतां स्थितिं वर्जयितुं वार्ताम् इमां यथा न प्रसरेत् तथा मन्त्रिणा गोपिता। किन्तु परितस्थेभ्य: जनेभ्य: तु गोपनम् अशक्यप्रायम्।
अस्तु, प्राक्तनमहापौरस्य कृते एकस्य कारयानस्य हानि: तु न महती। किन्तु चोरस्य कौशल्यं, धार्ष्ट्यं च ज्ञात्वा हासम् उत्पद्यते।
- चिन्मयफडके
June 29, 2021
June 30, 2021
400. संस्कृत वाक्याभ्यासः
पत्नी – सेविका तु न आगतवती।
= सेविका तो नहीं आई।
– पात्राणि कः प्रक्षालयिष्यति ?
= बर्तन कौन धोएगा ?
– अद्य मम विद्यालयं शिक्षणाधिकारी आगामिष्यति।
= आज मेरे विद्यालय में शिक्षणाधिकारी आएँगे।
पतिः – कति सन्ति पात्राणि ?
= कितने बर्तन हैं ?
– ओह , केवलं विंशतिः खलु।
= ओह , केवल बीस न ।
– अष्ट तु चमसाः सन्ति।
= आठ तो चम्मच हैं।
– चत्वारः चषकाः ।
= चार गिलास।
– तिस्रः स्थालिकाः सन्ति।
= तीन थालियाँ हैं।
– अन्यानि पात्राणि लघूनि एव।
= अन्य पात्र छोटे ही हैं।
– आवां द्वौ प्रक्षालयितुं शक्नुवः।
= हम दोनों धो सकते हैं।
पत्नी – सेविका कदा आगमिष्यति ?
= सेविका कब आएगी ?
पतिः – अधुना तु सेवकः आगतः ।
= अभी तो सेवक आ गया है।
– आगच्छ , पात्राणि प्रक्षालयावः।
= आओ , बर्तन धोते हैं ।
401. संस्कृत वाक्याभ्यासः
मित्राणि !!! भो: मित्राणि !!!
श्रुतम् ??
= सुना ??
प्रधानमन्त्री महोदयः अस्माकं छात्रावासम् आगच्छति।
= प्रधानमंत्री महोदय हमारे छात्रावास आ रहे हैं।
प्रधानमन्त्रिणे स्वच्छता बहु रोचते।
= प्रधानमंत्री को स्वच्छता बहुत पसंद है।
मेहुल ! त्वं दीर्घां स्वच्छां कुरु ।
= मेहुल ! तुम गलिहारा साफ करो।
तव गौतमगणस्य छात्राः सहयोगं करिष्यन्ति।
= तुम्हारे गौतम गण के छात्र सहयोग करेंगे।
किरीट ! अत्र पश्य , ऊर्णनाभस्य जालानि सन्ति।
= किरीट ! यहाँ देखो , मकड़ी के जाले हैं।
तव कणादगणस्य छात्राः एतद् कार्यं करिष्यन्ति।
= तुम्हारे कणाद गण के छात्र ये काम करेंगे।
नलिन ! त्वं छात्रावासात् बहिः आगच्छ ।
= नलिन ! तुम छात्रावास से बाहर आओ।
अत्र पश्य , जनाः अत्रैव निष्ठीवनं कुर्वन्ति।
= यहाँ देखो , लोग यहीं पर थूकते हैं।
तव कपिल गणस्य छात्राः भित्तिं स्वच्छां करिष्यन्ति।
= तुम्हारे कपिल गण के छात्र दीवाल साफ करेंगे।
मम वसिष्ठगणस्य छात्राः छात्रावासे सुशोभनं करिष्यन्ति।
= मेरे वसिष्ठ गण के छात्र सुशोभन करेंगे।
402. संस्कृत वाक्याभ्यासः
तस्य केशाः पतन्ति।
= उसके बाल गिर रहे हैं।
सः यदा स्नानं करोति तदा केशाः भ्रष्टाः भवन्ति।
= वह जब नहाता है तब बाल झड़ते हैं।
प्रतिदिनं केशाः क्षरन्ति।
= हररोज़ बाल झड़ रहे हैं।
भोजनसमये स्थालिकायां केशाः पतन्ति।
= भोजन के समय थाली में बाल गिरते हैं।
मार्गे तस्य युतके अपि केशाः आगच्छन्ति।
= रास्ते में उसकी शर्ट पर भी बाल आ जाते हैं।
अधुना सः शिरसि रिष्टकस्य लेपनं करोति।
= अभी वह सिर पर रीठे का लेप कर रहा है।
आमलकस्य अपि सेवनं करोति।
= आँवले का भी सेवन करता है।
यदाकदा दध्ना केशान् प्रक्षालयति।
= कभी कभी दही से बाल धोता है।
यथा वैद्येन उक्तं तथैव सः करोति।
= जैसा वैद्य ने कहा वैसा वह कर रहा है।
तस्य केशाः सुदृढ़ाः भविष्यन्ति इति अहं मन्ये।
= उसके बाल मजबूत हो जाएँगे ऐसा मैं मानता हूँ।
ओ३म्
403. संस्कृत वाक्याभ्यासः
कदलीवृक्षे पुष्पम् अपि भवति।
= केले के पेड़ पर फूल भी होते हैं।
पुष्पं बहु दीर्घं भवति।
= फूल बहुत बड़ा होता है।
तद् पुष्पं यदा अपक्वं भवति तदा कर्त्यते।
= वो फूल जब कच्चा होता है तब काटा जाता है।
दक्षिणभारतीयाः जनाः तस्य शाकं प्रचुरं खादन्ति।
= दक्षिण भारत के लोग उसकी सब्जी अधिक खाते हैं।
तद् शाकम् अहं खादितवान्।
= वो सब्जी मैंने खाई।
बहु स्वादिष्टं भवति।
= बहुत स्वादिष्ट होती है।
लवणयुक्ते जले कदलीपुष्पं क्वथ्यते।
= नमकीन पानी में केले का फूल उबाला जाता है।
अनन्तरं तस्य शाकं निर्मीयते।
= उसके बाद उसकी सब्जी बनाई जाती है।
मधुमेहरोगिणः एतद् शाकं खादन्ति।
= मधुमेह के रोगी इस सब्जी को खाते हैं।
अपक्वं कदलीफलम् अपि आपणे मिलति।
= कच्चा केला भी बाजार में मिलता है।
तस्य अपि शाकं महिलाः पचन्ति।
= उसकी भी सब्जी महिलाएँ बनाती हैं।
ओ३म्
404. संस्कृत वाक्याभ्यासः
अहं तं बीमाशुल्कम् सूचितवान्
= मैंने उसे बीमा प्रीमियम बताया ।
सः त्वरितमेव धनगणनाम् आरब्धवान्।
= उसने तुरन्त धन गिनना शुरू कर दिया।
एकम्
द्वे
त्रीणि
चत्वारि
पञ्च
षट्
सप्त
अष्ट
नव
दश
एकादश
द्वादश
त्रयोदश
चतुर्दश
पञ्चदश
षोडश
सप्तदश
अष्टादश
नवदश
विंशतिः
एकविंशतिः
द्वविंशतिः
त्रयोविंशतिः
चतुर्विंशतिः
पञ्चविंशतिः
षड्विंशतिः
सप्तविंशतिः
सः तु सप्तविंशतिः पर्यन्तं गणनां कृतवान्।
= उसने सत्ताईस तक गिन लिया।
सः मह्यम् सप्तविंशतिः सहस्रं दत्तवान्।
= उसने मुझे सत्ताईस हजार दिये।
मया उक्तं ” न , केवलं एकविंशतिः सहस्रमेव भवति।”
= मैंने कहा ” नहीं केवल इक्कीस हजार ही होते हैं।”
अहं षड्सहस्रं तस्मै प्रत्यर्पितवान्।
= मैंने उसे छः हजार वापस किये।
सः अवदत् – “ भवति मम विश्वासः अस्ति।”
= उसने कहा – “आप पर मुझे विश्वास है”
अधुना सः पुनः गणयति।
= अभी वह फिर से गिन रहा है।
मह्यं केवलं एकविंशतिः सहस्रं दास्यति।
= मुझे केवल इक्कीस हजार देगा।
भवन्तः / भवत्यः अपि गणयन्तु।
= आप भी गिनिये।
#vakyabhyas
पत्नी – सेविका तु न आगतवती।
= सेविका तो नहीं आई।
– पात्राणि कः प्रक्षालयिष्यति ?
= बर्तन कौन धोएगा ?
– अद्य मम विद्यालयं शिक्षणाधिकारी आगामिष्यति।
= आज मेरे विद्यालय में शिक्षणाधिकारी आएँगे।
पतिः – कति सन्ति पात्राणि ?
= कितने बर्तन हैं ?
– ओह , केवलं विंशतिः खलु।
= ओह , केवल बीस न ।
– अष्ट तु चमसाः सन्ति।
= आठ तो चम्मच हैं।
– चत्वारः चषकाः ।
= चार गिलास।
– तिस्रः स्थालिकाः सन्ति।
= तीन थालियाँ हैं।
– अन्यानि पात्राणि लघूनि एव।
= अन्य पात्र छोटे ही हैं।
– आवां द्वौ प्रक्षालयितुं शक्नुवः।
= हम दोनों धो सकते हैं।
पत्नी – सेविका कदा आगमिष्यति ?
= सेविका कब आएगी ?
पतिः – अधुना तु सेवकः आगतः ।
= अभी तो सेवक आ गया है।
– आगच्छ , पात्राणि प्रक्षालयावः।
= आओ , बर्तन धोते हैं ।
401. संस्कृत वाक्याभ्यासः
मित्राणि !!! भो: मित्राणि !!!
श्रुतम् ??
= सुना ??
प्रधानमन्त्री महोदयः अस्माकं छात्रावासम् आगच्छति।
= प्रधानमंत्री महोदय हमारे छात्रावास आ रहे हैं।
प्रधानमन्त्रिणे स्वच्छता बहु रोचते।
= प्रधानमंत्री को स्वच्छता बहुत पसंद है।
मेहुल ! त्वं दीर्घां स्वच्छां कुरु ।
= मेहुल ! तुम गलिहारा साफ करो।
तव गौतमगणस्य छात्राः सहयोगं करिष्यन्ति।
= तुम्हारे गौतम गण के छात्र सहयोग करेंगे।
किरीट ! अत्र पश्य , ऊर्णनाभस्य जालानि सन्ति।
= किरीट ! यहाँ देखो , मकड़ी के जाले हैं।
तव कणादगणस्य छात्राः एतद् कार्यं करिष्यन्ति।
= तुम्हारे कणाद गण के छात्र ये काम करेंगे।
नलिन ! त्वं छात्रावासात् बहिः आगच्छ ।
= नलिन ! तुम छात्रावास से बाहर आओ।
अत्र पश्य , जनाः अत्रैव निष्ठीवनं कुर्वन्ति।
= यहाँ देखो , लोग यहीं पर थूकते हैं।
तव कपिल गणस्य छात्राः भित्तिं स्वच्छां करिष्यन्ति।
= तुम्हारे कपिल गण के छात्र दीवाल साफ करेंगे।
मम वसिष्ठगणस्य छात्राः छात्रावासे सुशोभनं करिष्यन्ति।
= मेरे वसिष्ठ गण के छात्र सुशोभन करेंगे।
402. संस्कृत वाक्याभ्यासः
तस्य केशाः पतन्ति।
= उसके बाल गिर रहे हैं।
सः यदा स्नानं करोति तदा केशाः भ्रष्टाः भवन्ति।
= वह जब नहाता है तब बाल झड़ते हैं।
प्रतिदिनं केशाः क्षरन्ति।
= हररोज़ बाल झड़ रहे हैं।
भोजनसमये स्थालिकायां केशाः पतन्ति।
= भोजन के समय थाली में बाल गिरते हैं।
मार्गे तस्य युतके अपि केशाः आगच्छन्ति।
= रास्ते में उसकी शर्ट पर भी बाल आ जाते हैं।
अधुना सः शिरसि रिष्टकस्य लेपनं करोति।
= अभी वह सिर पर रीठे का लेप कर रहा है।
आमलकस्य अपि सेवनं करोति।
= आँवले का भी सेवन करता है।
यदाकदा दध्ना केशान् प्रक्षालयति।
= कभी कभी दही से बाल धोता है।
यथा वैद्येन उक्तं तथैव सः करोति।
= जैसा वैद्य ने कहा वैसा वह कर रहा है।
तस्य केशाः सुदृढ़ाः भविष्यन्ति इति अहं मन्ये।
= उसके बाल मजबूत हो जाएँगे ऐसा मैं मानता हूँ।
ओ३म्
403. संस्कृत वाक्याभ्यासः
कदलीवृक्षे पुष्पम् अपि भवति।
= केले के पेड़ पर फूल भी होते हैं।
पुष्पं बहु दीर्घं भवति।
= फूल बहुत बड़ा होता है।
तद् पुष्पं यदा अपक्वं भवति तदा कर्त्यते।
= वो फूल जब कच्चा होता है तब काटा जाता है।
दक्षिणभारतीयाः जनाः तस्य शाकं प्रचुरं खादन्ति।
= दक्षिण भारत के लोग उसकी सब्जी अधिक खाते हैं।
तद् शाकम् अहं खादितवान्।
= वो सब्जी मैंने खाई।
बहु स्वादिष्टं भवति।
= बहुत स्वादिष्ट होती है।
लवणयुक्ते जले कदलीपुष्पं क्वथ्यते।
= नमकीन पानी में केले का फूल उबाला जाता है।
अनन्तरं तस्य शाकं निर्मीयते।
= उसके बाद उसकी सब्जी बनाई जाती है।
मधुमेहरोगिणः एतद् शाकं खादन्ति।
= मधुमेह के रोगी इस सब्जी को खाते हैं।
अपक्वं कदलीफलम् अपि आपणे मिलति।
= कच्चा केला भी बाजार में मिलता है।
तस्य अपि शाकं महिलाः पचन्ति।
= उसकी भी सब्जी महिलाएँ बनाती हैं।
ओ३म्
404. संस्कृत वाक्याभ्यासः
अहं तं बीमाशुल्कम् सूचितवान्
= मैंने उसे बीमा प्रीमियम बताया ।
सः त्वरितमेव धनगणनाम् आरब्धवान्।
= उसने तुरन्त धन गिनना शुरू कर दिया।
एकम्
द्वे
त्रीणि
चत्वारि
पञ्च
षट्
सप्त
अष्ट
नव
दश
एकादश
द्वादश
त्रयोदश
चतुर्दश
पञ्चदश
षोडश
सप्तदश
अष्टादश
नवदश
विंशतिः
एकविंशतिः
द्वविंशतिः
त्रयोविंशतिः
चतुर्विंशतिः
पञ्चविंशतिः
षड्विंशतिः
सप्तविंशतिः
सः तु सप्तविंशतिः पर्यन्तं गणनां कृतवान्।
= उसने सत्ताईस तक गिन लिया।
सः मह्यम् सप्तविंशतिः सहस्रं दत्तवान्।
= उसने मुझे सत्ताईस हजार दिये।
मया उक्तं ” न , केवलं एकविंशतिः सहस्रमेव भवति।”
= मैंने कहा ” नहीं केवल इक्कीस हजार ही होते हैं।”
अहं षड्सहस्रं तस्मै प्रत्यर्पितवान्।
= मैंने उसे छः हजार वापस किये।
सः अवदत् – “ भवति मम विश्वासः अस्ति।”
= उसने कहा – “आप पर मुझे विश्वास है”
अधुना सः पुनः गणयति।
= अभी वह फिर से गिन रहा है।
मह्यं केवलं एकविंशतिः सहस्रं दास्यति।
= मुझे केवल इक्कीस हजार देगा।
भवन्तः / भवत्यः अपि गणयन्तु।
= आप भी गिनिये।
#vakyabhyas
June 30, 2021
अद्य तस्य पुण्यतिथि🙏🏼🌺
दादाभाई नवरोजिवर्यः महाराष्ट्रराज्यस्य अभिजनः कश्चन देशभक्तः आसीत् ।
जन्म बाल्यञ्च
दादाभाई नवरोजि १८२५तमस्य वर्षस्य सप्टेम्बर्-मासस्य ४ दिनाङ्के फारसि कुटुम्बे जन्म प्राप्तवान् । तेषां पूर्वजानां स्थलं बरोडा । दादाभाई नवरोजिवर्यस्य बाल्यकाले एव पिता नवरोजि पालञ्जिदोर्दिः मरणं प्राप्तवान् । तदनन्तरं माता मणिकाबाई तं पोषितवती । दादाभाई नवरोजि कुशाग्रबुद्धियुतः आसीत् । आङ्ग्लशिक्षणे तेन सम्यक्शिक्षणमपि प्राप्तम् । उन्नतशिक्षणं मुम्बई नगरे विद्यमाने एल्फिन्स्टन् महाविद्यालये समापितवान् । अग्रे तस्मिन्नेव महाविद्यालये गणितशास्त्रस्य अध्यापकरूपेण सेवां कृतवान् ।
सामाजिकानि राजकीयानि च कार्याणि
दादाभाई नवरोजि महिलानां शिक्षणार्थं प्रयासं कृतवान् । के एन् कामा इत्येतस्य आर्थिकसहाय्येन दादाभाई नवरोजिवर्यः ज्ञानप्रसारकनामिकां पत्रिकां प्रारब्धवान् । तदनन्तरं गोफ्तार् (सत्यवादी) पाक्षिकपत्रिकाम् आरब्धवान् । तस्यां पत्रिकायां तस्य कालस्य सामाजिक-राजनैतिकदोषान् प्रदर्शितवान् । पत्रिकायाः सङ्घसंस्थानां च साहाय्येन जनेषु जागरणम् आनीतवान् । १८५५ तमे वर्षे कामावर्येण लन्डन्नगरे स्थापितायाः वाणिज्यसंस्थायाः विचारणार्थं दादाभाई नवरोजिवर्यः गतवान् । सः इङ्ग्लेण्ड्देशे भूत्वा भारतस्य स्वातन्त्र्यार्थं प्रयतमानः तत्रत्यानां जनानां प्रियतमः जातः । ब्रिटिश् जनानां शासनस्य विरोधं तत्र प्रथमवारम् आरब्धवान् । तेषां शासनस्य विषये भारतदेशस्य दारिद्र्यं तथा ब्रिटिश् जनानाम् अयोग्यशासनम् इति बृहत् ग्रन्थं प्रकटितवान् । भारतस्य उच्चस्थानस्य चयनार्थं क्रियमाणा सिविल् सर्विस् परीक्षा इङ्ग्लेण्ड्देशे तथा भारते च एकस्मिन्नेव काले सञ्चालनीया इति सः सङ्ग्रामम् आरब्धवान् । एतेषां कार्याणां समीचीनव्यवस्थायाः निमित्तं ईस्ट् इण्डिया असोसियेषन् इति संस्थां लन्डन्नगरे स्थापितवान् । १८९२ तमे वर्षे दादाभाई नवरोजिवर्यः ब्रिटिश् कामन् सभार्थं प्रिन्स्बरि क्षेत्रात् विजयी जातः,ब्रिटिश् पार्लिमेण्ट् मध्ये सदस्यत्वं च प्राप्तवान् । ब्रिटिश् पार्लिमेण्ट् मध्ये सदस्यत्वं प्राप्तः प्रथमः भारतीयः अयम् । तत्र भूत्वा भारतस्य अभिवृद्ध्यर्थं रुरल् कमिशन् समितेः संस्थापनाय प्रयत्नं कृतवान् । सः अपि तस्याः सदस्यः भूत्वा नियुक्तिं प्राप्तवान् । तन्मध्ये यदा भारतं प्रति आगतः आसीत् तदानीं भारतीयराष्ट्रियकाङ्ग्रेस्संस्थायाः अध्यक्षः भूत्वा सेवां कृतवान् । लार्ड् कर्जन्वर्यस्य दमननीतिः भारतीयानां मनसि आक्रोशम् उदपादयत् । तस्मात् काङ्ग्रेस् पक्षे यथार्थवादिनः तथा उपायवादिनः इति विभागस्य आरम्भः जातः । एवं न भवेत् इति धिया तस्य एकीकरणाय दादाभाई नवरोजिवर्येण प्रयत्नः कृतः, परन्तु तस्मिन् प्रयत्ने सः विफलः जातः । १९०७तमे वर्षे सः पुनः इङ्ग्लेण्ड्देशं गतवान् । तदनन्तरं तस्य आरोग्यस्थितिः सम्यक् नासीत्, अतः भारतमागत्य मुम्बई नगरस्य समीपे विद्यमाने तिर्पोवाग्रामे निवसितवान् । तस्य अन्तिमदिनेषु तस्य चिन्ता भारतस्य स्वातन्त्र्यविषये एव आसीत् । १९१५ तमे वर्षे आनिबेसेण्ट्-वर्यया आरब्धं हों रूल् लीग् सङ्ग्रामं दादाभाई नवरोजिवर्यः प्रोत्साहितवान् । १९१७ तमे वर्षे जून्मासस्य ३० तमे दिनाङ्के मरणं प्राप्तवान् ।
दादाभाई नवरोजिवर्यः महाराष्ट्रराज्यस्य अभिजनः कश्चन देशभक्तः आसीत् ।
जन्म बाल्यञ्च
दादाभाई नवरोजि १८२५तमस्य वर्षस्य सप्टेम्बर्-मासस्य ४ दिनाङ्के फारसि कुटुम्बे जन्म प्राप्तवान् । तेषां पूर्वजानां स्थलं बरोडा । दादाभाई नवरोजिवर्यस्य बाल्यकाले एव पिता नवरोजि पालञ्जिदोर्दिः मरणं प्राप्तवान् । तदनन्तरं माता मणिकाबाई तं पोषितवती । दादाभाई नवरोजि कुशाग्रबुद्धियुतः आसीत् । आङ्ग्लशिक्षणे तेन सम्यक्शिक्षणमपि प्राप्तम् । उन्नतशिक्षणं मुम्बई नगरे विद्यमाने एल्फिन्स्टन् महाविद्यालये समापितवान् । अग्रे तस्मिन्नेव महाविद्यालये गणितशास्त्रस्य अध्यापकरूपेण सेवां कृतवान् ।
सामाजिकानि राजकीयानि च कार्याणि
दादाभाई नवरोजि महिलानां शिक्षणार्थं प्रयासं कृतवान् । के एन् कामा इत्येतस्य आर्थिकसहाय्येन दादाभाई नवरोजिवर्यः ज्ञानप्रसारकनामिकां पत्रिकां प्रारब्धवान् । तदनन्तरं गोफ्तार् (सत्यवादी) पाक्षिकपत्रिकाम् आरब्धवान् । तस्यां पत्रिकायां तस्य कालस्य सामाजिक-राजनैतिकदोषान् प्रदर्शितवान् । पत्रिकायाः सङ्घसंस्थानां च साहाय्येन जनेषु जागरणम् आनीतवान् । १८५५ तमे वर्षे कामावर्येण लन्डन्नगरे स्थापितायाः वाणिज्यसंस्थायाः विचारणार्थं दादाभाई नवरोजिवर्यः गतवान् । सः इङ्ग्लेण्ड्देशे भूत्वा भारतस्य स्वातन्त्र्यार्थं प्रयतमानः तत्रत्यानां जनानां प्रियतमः जातः । ब्रिटिश् जनानां शासनस्य विरोधं तत्र प्रथमवारम् आरब्धवान् । तेषां शासनस्य विषये भारतदेशस्य दारिद्र्यं तथा ब्रिटिश् जनानाम् अयोग्यशासनम् इति बृहत् ग्रन्थं प्रकटितवान् । भारतस्य उच्चस्थानस्य चयनार्थं क्रियमाणा सिविल् सर्विस् परीक्षा इङ्ग्लेण्ड्देशे तथा भारते च एकस्मिन्नेव काले सञ्चालनीया इति सः सङ्ग्रामम् आरब्धवान् । एतेषां कार्याणां समीचीनव्यवस्थायाः निमित्तं ईस्ट् इण्डिया असोसियेषन् इति संस्थां लन्डन्नगरे स्थापितवान् । १८९२ तमे वर्षे दादाभाई नवरोजिवर्यः ब्रिटिश् कामन् सभार्थं प्रिन्स्बरि क्षेत्रात् विजयी जातः,ब्रिटिश् पार्लिमेण्ट् मध्ये सदस्यत्वं च प्राप्तवान् । ब्रिटिश् पार्लिमेण्ट् मध्ये सदस्यत्वं प्राप्तः प्रथमः भारतीयः अयम् । तत्र भूत्वा भारतस्य अभिवृद्ध्यर्थं रुरल् कमिशन् समितेः संस्थापनाय प्रयत्नं कृतवान् । सः अपि तस्याः सदस्यः भूत्वा नियुक्तिं प्राप्तवान् । तन्मध्ये यदा भारतं प्रति आगतः आसीत् तदानीं भारतीयराष्ट्रियकाङ्ग्रेस्संस्थायाः अध्यक्षः भूत्वा सेवां कृतवान् । लार्ड् कर्जन्वर्यस्य दमननीतिः भारतीयानां मनसि आक्रोशम् उदपादयत् । तस्मात् काङ्ग्रेस् पक्षे यथार्थवादिनः तथा उपायवादिनः इति विभागस्य आरम्भः जातः । एवं न भवेत् इति धिया तस्य एकीकरणाय दादाभाई नवरोजिवर्येण प्रयत्नः कृतः, परन्तु तस्मिन् प्रयत्ने सः विफलः जातः । १९०७तमे वर्षे सः पुनः इङ्ग्लेण्ड्देशं गतवान् । तदनन्तरं तस्य आरोग्यस्थितिः सम्यक् नासीत्, अतः भारतमागत्य मुम्बई नगरस्य समीपे विद्यमाने तिर्पोवाग्रामे निवसितवान् । तस्य अन्तिमदिनेषु तस्य चिन्ता भारतस्य स्वातन्त्र्यविषये एव आसीत् । १९१५ तमे वर्षे आनिबेसेण्ट्-वर्यया आरब्धं हों रूल् लीग् सङ्ग्रामं दादाभाई नवरोजिवर्यः प्रोत्साहितवान् । १९१७ तमे वर्षे जून्मासस्य ३० तमे दिनाङ्के मरणं प्राप्तवान् ।
June 30, 2021
एककुटुंबं नदीतीरं गन्तुमिच्छति।कुटुंबे माता पिता पुत्र:च सन्ति।किंभवति पश्याम:।
माता — पुत्र ।शीघ्रं सिद्धाः भवाम:।पिता ओला यानं योजयति।
पुत्र: — अंब,तत्र कन्दुकेन क्रीडामि वा?
माता — अस्तु ,कन्दुकं स्वीकरोतु।
गृहात् मन्दिरं गच्छाम:।तस्मात् नदीतीरं गच्छेम।
पुत्र: — कदा पिता कार्यालयात् आगच्छति?
मार्गे आपणात् फलाहारानि,आलुकं बर्जनानि च आनेष्यामि इत्युक्तवान् खलु?
पिता — पुत्र ओलायानम् आगतम्।मातरं आह्वयतु।
भवते खाद्यानि आनीतवान् ।
पुत्र: — धन्यवाद:।अम्ब,पिता आगत:।
पिता तीरे क्रीडतु।
पुत्र: — एकं द्वे त्रीणि
मम कन्दुकं जलेपतितम्।
मम कन्दुकम्।मम कन्दुकम् आवश्यकम्।
माता — पुत्र ।चिन्तामास्तु।प्रात:यदा जलं नलिकाया:आगच्छति तथा कन्दुकम् आगच्छति।रोदनेन अलम्।
पुत्र: — निश्चयेन कन्दुकमागच्छति खलु?
पिता — आम् निश्चयेन।
(धमाल्)
माता — मम पति:नद्यां पतितवान्।रक्षयन्तु।रक्षयन्तु।
पुत्र: — अम्ब,चिन्तामास्तु।पिता स्वयमागच्छति।
माता — कथम्
पुत्र — अंब श्व:नलिकात: मम कन्दुकं यदागच्छति तदा एव पिता आगच्चति।
विजी संस्कृतभारती चेन्नै।
😁😄🤣😂😀😂😁
#hasya
माता — पुत्र ।शीघ्रं सिद्धाः भवाम:।पिता ओला यानं योजयति।
पुत्र: — अंब,तत्र कन्दुकेन क्रीडामि वा?
माता — अस्तु ,कन्दुकं स्वीकरोतु।
गृहात् मन्दिरं गच्छाम:।तस्मात् नदीतीरं गच्छेम।
पुत्र: — कदा पिता कार्यालयात् आगच्छति?
मार्गे आपणात् फलाहारानि,आलुकं बर्जनानि च आनेष्यामि इत्युक्तवान् खलु?
पिता — पुत्र ओलायानम् आगतम्।मातरं आह्वयतु।
भवते खाद्यानि आनीतवान् ।
पुत्र: — धन्यवाद:।अम्ब,पिता आगत:।
पिता तीरे क्रीडतु।
पुत्र: — एकं द्वे त्रीणि
मम कन्दुकं जलेपतितम्।
मम कन्दुकम्।मम कन्दुकम् आवश्यकम्।
माता — पुत्र ।चिन्तामास्तु।प्रात:यदा जलं नलिकाया:आगच्छति तथा कन्दुकम् आगच्छति।रोदनेन अलम्।
पुत्र: — निश्चयेन कन्दुकमागच्छति खलु?
पिता — आम् निश्चयेन।
(धमाल्)
माता — मम पति:नद्यां पतितवान्।रक्षयन्तु।रक्षयन्तु।
पुत्र: — अम्ब,चिन्तामास्तु।पिता स्वयमागच्छति।
माता — कथम्
पुत्र — अंब श्व:नलिकात: मम कन्दुकं यदागच्छति तदा एव पिता आगच्चति।
विजी संस्कृतभारती चेन्नै।
😁😄🤣😂😀😂😁
#hasya
June 30, 2021
June 30, 2021
सुधर्मा पत्रिकायाः सम्पादक: के.वी.सम्पत्कुमारः दिवङ्गतः।
बडुलूरु> संस्कृतजगति प्रथितयशः पद्मश्री के.वी.सम्पत्कुमारः अद्य पञ्चत्वे निलीनः। सुधर्मेति पाक्षिकस्य संस्कृतवार्तापत्रस्य सम्पादकः सम्पत्कुमारः वार्तासम्पादनाय प्रतिदनमिव अद्यापि कार्यालयं सम्प्राप्तः। वार्तासम्पादनकाले जायमानेन हृदयाघातेन असौ संस्कृतपुत्रः चिरकालाय परमेश्वरस्य चरणौ अगच्छत्। समग्रं संस्कृतजगदनेनाघातेन पीड्यमानो विद्यते। सम्प्रतिवार्ताः-पत्रिकायाः पक्षतः तस्मै विनम्रश्रद्धाञ्जलिः समर्प्यते। तदीयात्मनः शान्तये प्रार्थयामः।
संस्कृत-चलनचित्र गानानि यू ट्यूब् द्वारा प्रकाशितानि।
अनन्तपुरी> संस्कृतभाषायां प्रप्रथमतया निर्मितस्य शिशुकेन्द्रीकृत-चलन-चित्रस्य गीतानि यूट्यूब् द्वारा ( https://youtu.be/E_y787RowWM ) प्रकाशितानि। मधुरस्मितम् इति चलन-चित्रस्य मधुरगीतानि एव एते।
अस्य चलनचित्रस्य निदेशकः सुरेष् गायत्री भवति। गीतानां रचयितारः बिजिला किशेरः सुरेष् विट्टियरं डा. कुमार् च भवन्ति। राजेष् नारायणेन गीतानि संङ्गीतनिर्देशेन पुष्टी कृतानि। रुग्मा, ऐफुननुजुं, आर्या एं नायर्, अपर्णा श्रीकुमार्, अद्वैत् प्रभृतिभिः गीतानि श्रवणसुभगतया आलपितानि। चलनचित्रस्य चित्रस्य प्रदर्शनकाले बहवः विद्यालयछात्राः चलनगृहं गत्वा चित्रं दृष्टवन्तः सन्ति।
तापमानं ४९.५° सेल्ष्यस्। कानडे अपूर्वाधिकतापमानं रेखाङ्कितम्।
वान्कूवर्> उष्णतरङ्गस्य पश्चात् कानड राष्ट्रे मङ्गलवासरे अन्तरिक्षतापमानं ४९.५° (डिग्रि सेल्ष्यस्) इति रेखाङ्कितम्। ब्रिट्टीष् कोलम्बियायां लिट्टन् प्रदेशे एव राष्ट्रस्य अपूर्वाधिकतापमानं रेखाङ्कितम्। अनस्यूततया तृतीये दिने अधिकतापमानम् अनुवर्तते। प्रतिदिनतापमानं पूर्वकालप्रमाणान् विभिद्य १२१° डिग्रि फारन् हीट्ट् इति 'एन्वयोण्मेण्ड् आन्ट् क्लैमट् चेन्ज्' संघेन ट्विट्टर् मध्ये उक्तम्। जाग्रतां पालयितुं तथा पूर्वसज्जीकरणानि कर्तुं च जनेभ्यः निर्देशो दत्तः।
'मोडेणा'वाक्सिनाय अनुमतिः दत्ता।
नवदिल्ली> अमेरिक्कया निर्मितं कोविड्वाक्सिनं मोडेणा नामकं भारतम् देशान्तरानयनं कृत्वा उपयोक्तुम् औषधीयगुणविज्ञानसंस्थायाः अनुमतिः लब्धा। प्रमुखं औषधवितरणमाध्यमं मुम्बयीस्थं 'सिप्ला' इत्यनेन एव देशान्तरानयनं कृत्वा वितरणं करिष्यते इति नीति आयोगस्य सदस्यः डो. वि के पोल् प्रोक्तवान्।
वाक्सिनान्तरमिव मोडेणा अपि मात्राद्वयस्य सूचीकरणमपेक्षते। सप्ताहचतुष्टयस्य अन्तरालकालः निर्दिष्टः।
ड्रोण् आक्रमणं - भारतेन यु एन् मध्ये आशङ्का निवेदिता।
न्यूयोर्क्> यू एन् संस्थायाः भीकरविरुद्धकार्यकर्तॄणाम् उपवेशने भारतं जम्मुकाश्मीरे जातं ड्रोण् यन्त्राक्रमणमधिकृत्य आशङ्कां न्यवेदयत्।
वृत्तान्त- आशयविनिमयपारिभाषिकविद्या आतङ्कप्रवर्तनेभ्यः दुरुपयोगं क्रियते इति रक्षामन्त्रालये सुरक्षाविभागस्य सविशेषसचिवया वि एस् के कौमुद्या उक्तम्। आयुधघटितड्रोणुपकरणैः यत्र कुत्रापि आक्रमणानि भवेयुरिति भारतं यू एन् राष्ट्रेभ्यः जाग्रतासूचनामदात्।
गोदावरीतीरे तरङ्गताडनेन तीरं प्राप्तस्य भीमाकारस्य शम्बूकस्य सघोषणविक्रयणे १८००० रुप्यकाणि लब्धानि।
आन्ध्रा प्रदेशः> गोदावरीतीरे तरङ्गताडनेन तीरं प्राप्तस्य भीमाकारस्य शम्बूकस्य सघोषणविक्रयणे १८००० रूप्यकाणि लब्धानि। ७० से .मि आयतं तथा १८ किलो परिमितं भारयुक्तं सैरिङ्स् अरुवानस् इत्याख्यः एषः लोके आकारे बृहत्तमस्य शम्बूकविभेदे अन्तर्भवति । ओस्ट्रेलियन् ट्रंपट्ट् अथवा फाल्स् ट्रंपट्ट् इति नाम्ना सामान्यतया विख्यात: एषः मांसभोजी भवति। आभरणनिर्माणार्थं अस्य बाह्यकवचं अधिकतया उपयुज्यते इत्यतः एषः विभेदः वंशनाशभीषां अभिमुखीकरोति। अत्याकर्षकं केसरवर्णयुक्तं भवति अस्य बाह्य कवचम्।
~ संप्रति वार्ता
सुधर्मा पत्रिकायाः सम्पादक: के.वी.सम्पत्कुमारः दिवङ्गतः।
बडुलूरु> संस्कृतजगति प्रथितयशः पद्मश्री के.वी.सम्पत्कुमारः अद्य पञ्चत्वे निलीनः। सुधर्मेति पाक्षिकस्य संस्कृतवार्तापत्रस्य सम्पादकः सम्पत्कुमारः वार्तासम्पादनाय प्रतिदनमिव अद्यापि कार्यालयं सम्प्राप्तः। वार्तासम्पादनकाले जायमानेन हृदयाघातेन असौ संस्कृतपुत्रः चिरकालाय परमेश्वरस्य चरणौ अगच्छत्। समग्रं संस्कृतजगदनेनाघातेन पीड्यमानो विद्यते। सम्प्रतिवार्ताः-पत्रिकायाः पक्षतः तस्मै विनम्रश्रद्धाञ्जलिः समर्प्यते। तदीयात्मनः शान्तये प्रार्थयामः।
संस्कृत-चलनचित्र गानानि यू ट्यूब् द्वारा प्रकाशितानि।
अनन्तपुरी> संस्कृतभाषायां प्रप्रथमतया निर्मितस्य शिशुकेन्द्रीकृत-चलन-चित्रस्य गीतानि यूट्यूब् द्वारा ( https://youtu.be/E_y787RowWM ) प्रकाशितानि। मधुरस्मितम् इति चलन-चित्रस्य मधुरगीतानि एव एते।
अस्य चलनचित्रस्य निदेशकः सुरेष् गायत्री भवति। गीतानां रचयितारः बिजिला किशेरः सुरेष् विट्टियरं डा. कुमार् च भवन्ति। राजेष् नारायणेन गीतानि संङ्गीतनिर्देशेन पुष्टी कृतानि। रुग्मा, ऐफुननुजुं, आर्या एं नायर्, अपर्णा श्रीकुमार्, अद्वैत् प्रभृतिभिः गीतानि श्रवणसुभगतया आलपितानि। चलनचित्रस्य चित्रस्य प्रदर्शनकाले बहवः विद्यालयछात्राः चलनगृहं गत्वा चित्रं दृष्टवन्तः सन्ति।
तापमानं ४९.५° सेल्ष्यस्। कानडे अपूर्वाधिकतापमानं रेखाङ्कितम्।
वान्कूवर्> उष्णतरङ्गस्य पश्चात् कानड राष्ट्रे मङ्गलवासरे अन्तरिक्षतापमानं ४९.५° (डिग्रि सेल्ष्यस्) इति रेखाङ्कितम्। ब्रिट्टीष् कोलम्बियायां लिट्टन् प्रदेशे एव राष्ट्रस्य अपूर्वाधिकतापमानं रेखाङ्कितम्। अनस्यूततया तृतीये दिने अधिकतापमानम् अनुवर्तते। प्रतिदिनतापमानं पूर्वकालप्रमाणान् विभिद्य १२१° डिग्रि फारन् हीट्ट् इति 'एन्वयोण्मेण्ड् आन्ट् क्लैमट् चेन्ज्' संघेन ट्विट्टर् मध्ये उक्तम्। जाग्रतां पालयितुं तथा पूर्वसज्जीकरणानि कर्तुं च जनेभ्यः निर्देशो दत्तः।
'मोडेणा'वाक्सिनाय अनुमतिः दत्ता।
नवदिल्ली> अमेरिक्कया निर्मितं कोविड्वाक्सिनं मोडेणा नामकं भारतम् देशान्तरानयनं कृत्वा उपयोक्तुम् औषधीयगुणविज्ञानसंस्थायाः अनुमतिः लब्धा। प्रमुखं औषधवितरणमाध्यमं मुम्बयीस्थं 'सिप्ला' इत्यनेन एव देशान्तरानयनं कृत्वा वितरणं करिष्यते इति नीति आयोगस्य सदस्यः डो. वि के पोल् प्रोक्तवान्।
वाक्सिनान्तरमिव मोडेणा अपि मात्राद्वयस्य सूचीकरणमपेक्षते। सप्ताहचतुष्टयस्य अन्तरालकालः निर्दिष्टः।
ड्रोण् आक्रमणं - भारतेन यु एन् मध्ये आशङ्का निवेदिता।
न्यूयोर्क्> यू एन् संस्थायाः भीकरविरुद्धकार्यकर्तॄणाम् उपवेशने भारतं जम्मुकाश्मीरे जातं ड्रोण् यन्त्राक्रमणमधिकृत्य आशङ्कां न्यवेदयत्।
वृत्तान्त- आशयविनिमयपारिभाषिकविद्या आतङ्कप्रवर्तनेभ्यः दुरुपयोगं क्रियते इति रक्षामन्त्रालये सुरक्षाविभागस्य सविशेषसचिवया वि एस् के कौमुद्या उक्तम्। आयुधघटितड्रोणुपकरणैः यत्र कुत्रापि आक्रमणानि भवेयुरिति भारतं यू एन् राष्ट्रेभ्यः जाग्रतासूचनामदात्।
गोदावरीतीरे तरङ्गताडनेन तीरं प्राप्तस्य भीमाकारस्य शम्बूकस्य सघोषणविक्रयणे १८००० रुप्यकाणि लब्धानि।
आन्ध्रा प्रदेशः> गोदावरीतीरे तरङ्गताडनेन तीरं प्राप्तस्य भीमाकारस्य शम्बूकस्य सघोषणविक्रयणे १८००० रूप्यकाणि लब्धानि। ७० से .मि आयतं तथा १८ किलो परिमितं भारयुक्तं सैरिङ्स् अरुवानस् इत्याख्यः एषः लोके आकारे बृहत्तमस्य शम्बूकविभेदे अन्तर्भवति । ओस्ट्रेलियन् ट्रंपट्ट् अथवा फाल्स् ट्रंपट्ट् इति नाम्ना सामान्यतया विख्यात: एषः मांसभोजी भवति। आभरणनिर्माणार्थं अस्य बाह्यकवचं अधिकतया उपयुज्यते इत्यतः एषः विभेदः वंशनाशभीषां अभिमुखीकरोति। अत्याकर्षकं केसरवर्णयुक्तं भवति अस्य बाह्य कवचम्।
~ संप्रति वार्ता
June 30, 2021
Sanskrit-1820-1830
AIR Sanskrit News(Evening)
June 30, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥 🚩यगाब्द - ५१२३
🌥 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅️ 🚩तिथि - सप्तमी दोपहर 02:01 तक तत्पश्चात अष्टमी
⛅️ दिनांक - 01 जुलाई 2021
⛅️ दिन - गुरुवार
⛅️ शक संवत - 1943
⛅️ अयन - दक्षिणायन
⛅️ ऋतु - वर्षा
⛅️ मास - आषाढ़
⛅️ पक्ष - कृष्ण
⛅️ नक्षत्र - उत्तर भाद्रपद 02 जुलाई रात्रि 03:49 तक तत्पश्चात रेवती
⛅️ योग - सौभाग्य सुबह 10:47 तक तत्पश्चात शोभन
⛅️ राहुकाल - दोपहर 02:23 से शाम 04:04 तक
⛅️ सर्योदय - 06:01
⛅️ सर्यास्त - 19:23
⛅️ दिशाशूल - दक्षिण दिशा में
🌥 🚩यगाब्द - ५१२३
🌥 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅️ 🚩तिथि - सप्तमी दोपहर 02:01 तक तत्पश्चात अष्टमी
⛅️ दिनांक - 01 जुलाई 2021
⛅️ दिन - गुरुवार
⛅️ शक संवत - 1943
⛅️ अयन - दक्षिणायन
⛅️ ऋतु - वर्षा
⛅️ मास - आषाढ़
⛅️ पक्ष - कृष्ण
⛅️ नक्षत्र - उत्तर भाद्रपद 02 जुलाई रात्रि 03:49 तक तत्पश्चात रेवती
⛅️ योग - सौभाग्य सुबह 10:47 तक तत्पश्चात शोभन
⛅️ राहुकाल - दोपहर 02:23 से शाम 04:04 तक
⛅️ सर्योदय - 06:01
⛅️ सर्यास्त - 19:23
⛅️ दिशाशूल - दक्षिण दिशा में
June 30, 2021
June 30, 2021
https://youtu.be/cYmzBgsSjSk
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
Switch to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
YouTube
Vaarta: News in Sanskrit
Watch the latest news in Sanskrit.
June 30, 2021
June 30, 2021
ग्रामेषु
निवसतां जनानां दृष्टिः नगरेषु भवति। नगरेषु निवसतां जनानां दृष्टिः
विदेशेषु भवति। विदेशेषु निवसतां जनानां दृष्टिः चन्द्र-नक्षत्रादिषु भवति।
तथापि सुखं कुत्रापि न लभ्यते।
परन्तु येषां दृष्टिः कुटुम्बेषु भवति ते हि सुखं प्राप्नुवन्ति।
-प्रदीपः!
तथापि सुखं कुत्रापि न लभ्यते।
परन्तु येषां दृष्टिः कुटुम्बेषु भवति ते हि सुखं प्राप्नुवन्ति।
-प्रदीपः!
June 30, 2021
July 1, 2021
ओ३म्
405. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सुभाषस्य गृहं गतवान् अहम् ।
= सुभाष के घर मैं गया।
सः मोदकम् अखादयत्।
= उसने लड्डू खिलाया ।
अनन्तरं देवेशस्य गृहं गतवान् अहम् ।
= उसके बाद देवेश के घर गया।
सः नारिकेलम् अखादयत्।
= उसने नारियल खिलाया।
अनन्तरम् अर्चनायाः गृहं गतवान् अहम् ।
= उसके बाद अर्चना के घर गया।
सा मोमकम् अखादयत्।
= उसने पेड़ा खिलाया।
अनन्तरम् सुमित्रायाः गृहं गतवान् अहम् ।
= उसके बाद सुमित्रा के घर गया।
सा सैंयावम् अखादयत्।
= उसने हलुआ खिलाया।
अधुना किमपि खादितुं न इच्छामि।
= अब कुछ नहीं खाना चाहता हूँ।
अधुना गृहम् आगत्य तक्रं पिबामि।
= अभी घर आकर छास पी रहा हूँ।
ओ३म्
406. संस्कृत वाक्याभ्यासः
ते के सन्ति ?
= वे कौन हैं ?
ते श्रमिकाः सन्ति।
= वे श्रमिक हैं।
कति श्रमिकाः सन्ति ?
= कितने श्रमिक हैं ?
चत्वारः श्रमिकाः सन्ति।
= चार श्रमिक हैं।
ते किं कुर्वन्ति ?
= वे क्या कर रहे हैं ?
ते भारवाहनात् इष्टिकाः अवतारयन्ति।
= वे ट्रक से ईंटें उतारते हैं।
अधुना बहु आतपः अस्ति।
= अभी बहुत धूप है।
अतएव द्वौ श्रमिकौ विश्रामं कुरुतः।
= अतः दो श्रमिक विश्राम कर रहे हैं।
द्वौ एव कार्यं कुरुतः ।
= दो ही काम कर रहे हैं।
एकः इष्टिकाः अवतारयति।
= एक ईंटें उतार रहा है।
द्वितीयः भूमौ स्थापयति।
= दूसरा भूमि पर रख रहा है।
कति इष्टिकाः सन्ति ?
= कितनी ईंटें हैं ?
दशसहस्र इष्टिकाः सन्ति।
= दस हजार ईंटें हैं।
ओ३म्
407. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सा करण्डकं रिक्तं करोति।
= वह टोकरी खाली करती है।
अनन्तरं करण्डकं स्वच्छं करोति।
= उसके बाद टोकरी साफ करती है।
करण्डके एकं स्वच्छं वस्त्रं प्रसारयति।
= टोकरी में साफ कपड़ा बिछाती है।
अनन्तरं करण्डके सेवफलानि स्थापयति।
= उसके बाद टोकरी में सेव रखती है।
करण्डकं शिरसि उन्नयति।
= टोकरी सिर पर उठाती है।
आपणं गच्छति।
= बाजार जाती है।
आपणे एकस्मिन् कोणे उपविशति।
= बाजार में एक कोने में बैठती है।
सा सेवफलं विक्रीणीते।
= वह सेव बेचती है।
सा यानि सेवफलानि विक्रीणीते तानि बहु मधुराणि सन्ति।
= वह जो सेव बेचती है वो बहुत मीठे हैं।
तस्याः स्वभावः अपि बहु मधुरः अस्ति।
= उसका स्वभाव भी बहुत मीठा है।
ओ३म्
408. संस्कृत वाक्याभ्यासः
भोः मित्र ! अत्र अवकरं मा क्षिप ।
= ओ मित्र ! यहाँ कूड़ा मत फेंको।
यथा अस्ति तव गृहं स्वच्छम्
= जैसे तुम्हारा घर स्वच्छ है।
तथैव भवेत् मम गृहं स्वच्छम्
= वैसे ही हो स्वच्छ घर मेरा।
पश्य , तत्र अस्ति अवकरपात्रम् ।
= देखो , वहाँ है कूड़ेदान ।
नगरपालिकायाः अस्ति अवकरपात्रम् ।
= नगरपालिका का है कूड़ेदान।
वीथिः अस्ति सर्वेषाम् ।
= गली तो सबकी है।
मा कुरु, मा कुरु मार्गम् अस्वच्छम्।
= मत करो , मत करो रास्ते को अस्वच्छ।
स्वच्छतायां नास्ति किमपि कष्टम्।
= स्वच्छता में कोई कष्ट नहीं है।
उत्थापय तव सर्वम् अवकरम्।
= उठा लो सारा कूड़ा तुम्हारा।
नय , नय इतः सर्वम् अवकरम्।
= ले जाओ यहाँ से सारा कूड़ा।
क्षिप क्षिप अवकरपात्रे अवकरम्।
= फेंको कूड़ेदान में कूड़ा।
ओ३म्
409. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः अत्रिः अस्ति।
= वह अत्रि है।
अत्रिः संस्कृतशिक्षकः अस्ति।
= अत्रि संस्कृत शिक्षक है।
ह्यः अत्रिणा सह वार्तालापः अभवत्।
= कल अत्रि के साथ बातचीत हुई।
सः गढ़सीसा ग्रामे राजकीय-विद्यालये पाठयति।
= वह गढ़सीसा गाँव में सरकारी स्कूल में पढ़ाता है।
( गढ़सीसा ग्रामः कच्छ जनपदे अस्ति
= गढ़सीसा गाँव कच्छ जिले में है )
यदा अत्रिः बालकः आसीत् तदा अहं तं मिलितवान्।
= जब अत्रि बालक था तब मैं उसे मिला था।
तदानीं गागोदर ग्रामे मिलितवान् ।
= तब गागोदर गाँव में मिला था।
( गागोदर ग्रामः कच्छ जनपदे अस्ति
= गागोदर गाँव कच्छ जिले में है )
नवलशङ्करः राजगोरः तस्य पिता अस्ति।
= नवलशंकर राजगोर उसके पिता हैं।
नवलशङ्करः कथाकारः अस्ति।
= नवलशंकर जी कथाकार हैं।
नवलशङ्करः संस्कृतज्ञः अस्ति।
= नवलशङ्कर जी संस्कृतज्ञ हैं।
अत्रिः मया सह संस्कृतभाषायाम् एव वार्तालापं कृतवान्।
= अत्रि ने मेरे साथ संस्कृत में ही बात की।
#vakyabhyas
405. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सुभाषस्य गृहं गतवान् अहम् ।
= सुभाष के घर मैं गया।
सः मोदकम् अखादयत्।
= उसने लड्डू खिलाया ।
अनन्तरं देवेशस्य गृहं गतवान् अहम् ।
= उसके बाद देवेश के घर गया।
सः नारिकेलम् अखादयत्।
= उसने नारियल खिलाया।
अनन्तरम् अर्चनायाः गृहं गतवान् अहम् ।
= उसके बाद अर्चना के घर गया।
सा मोमकम् अखादयत्।
= उसने पेड़ा खिलाया।
अनन्तरम् सुमित्रायाः गृहं गतवान् अहम् ।
= उसके बाद सुमित्रा के घर गया।
सा सैंयावम् अखादयत्।
= उसने हलुआ खिलाया।
अधुना किमपि खादितुं न इच्छामि।
= अब कुछ नहीं खाना चाहता हूँ।
अधुना गृहम् आगत्य तक्रं पिबामि।
= अभी घर आकर छास पी रहा हूँ।
ओ३म्
406. संस्कृत वाक्याभ्यासः
ते के सन्ति ?
= वे कौन हैं ?
ते श्रमिकाः सन्ति।
= वे श्रमिक हैं।
कति श्रमिकाः सन्ति ?
= कितने श्रमिक हैं ?
चत्वारः श्रमिकाः सन्ति।
= चार श्रमिक हैं।
ते किं कुर्वन्ति ?
= वे क्या कर रहे हैं ?
ते भारवाहनात् इष्टिकाः अवतारयन्ति।
= वे ट्रक से ईंटें उतारते हैं।
अधुना बहु आतपः अस्ति।
= अभी बहुत धूप है।
अतएव द्वौ श्रमिकौ विश्रामं कुरुतः।
= अतः दो श्रमिक विश्राम कर रहे हैं।
द्वौ एव कार्यं कुरुतः ।
= दो ही काम कर रहे हैं।
एकः इष्टिकाः अवतारयति।
= एक ईंटें उतार रहा है।
द्वितीयः भूमौ स्थापयति।
= दूसरा भूमि पर रख रहा है।
कति इष्टिकाः सन्ति ?
= कितनी ईंटें हैं ?
दशसहस्र इष्टिकाः सन्ति।
= दस हजार ईंटें हैं।
ओ३म्
407. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सा करण्डकं रिक्तं करोति।
= वह टोकरी खाली करती है।
अनन्तरं करण्डकं स्वच्छं करोति।
= उसके बाद टोकरी साफ करती है।
करण्डके एकं स्वच्छं वस्त्रं प्रसारयति।
= टोकरी में साफ कपड़ा बिछाती है।
अनन्तरं करण्डके सेवफलानि स्थापयति।
= उसके बाद टोकरी में सेव रखती है।
करण्डकं शिरसि उन्नयति।
= टोकरी सिर पर उठाती है।
आपणं गच्छति।
= बाजार जाती है।
आपणे एकस्मिन् कोणे उपविशति।
= बाजार में एक कोने में बैठती है।
सा सेवफलं विक्रीणीते।
= वह सेव बेचती है।
सा यानि सेवफलानि विक्रीणीते तानि बहु मधुराणि सन्ति।
= वह जो सेव बेचती है वो बहुत मीठे हैं।
तस्याः स्वभावः अपि बहु मधुरः अस्ति।
= उसका स्वभाव भी बहुत मीठा है।
ओ३म्
408. संस्कृत वाक्याभ्यासः
भोः मित्र ! अत्र अवकरं मा क्षिप ।
= ओ मित्र ! यहाँ कूड़ा मत फेंको।
यथा अस्ति तव गृहं स्वच्छम्
= जैसे तुम्हारा घर स्वच्छ है।
तथैव भवेत् मम गृहं स्वच्छम्
= वैसे ही हो स्वच्छ घर मेरा।
पश्य , तत्र अस्ति अवकरपात्रम् ।
= देखो , वहाँ है कूड़ेदान ।
नगरपालिकायाः अस्ति अवकरपात्रम् ।
= नगरपालिका का है कूड़ेदान।
वीथिः अस्ति सर्वेषाम् ।
= गली तो सबकी है।
मा कुरु, मा कुरु मार्गम् अस्वच्छम्।
= मत करो , मत करो रास्ते को अस्वच्छ।
स्वच्छतायां नास्ति किमपि कष्टम्।
= स्वच्छता में कोई कष्ट नहीं है।
उत्थापय तव सर्वम् अवकरम्।
= उठा लो सारा कूड़ा तुम्हारा।
नय , नय इतः सर्वम् अवकरम्।
= ले जाओ यहाँ से सारा कूड़ा।
क्षिप क्षिप अवकरपात्रे अवकरम्।
= फेंको कूड़ेदान में कूड़ा।
ओ३म्
409. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः अत्रिः अस्ति।
= वह अत्रि है।
अत्रिः संस्कृतशिक्षकः अस्ति।
= अत्रि संस्कृत शिक्षक है।
ह्यः अत्रिणा सह वार्तालापः अभवत्।
= कल अत्रि के साथ बातचीत हुई।
सः गढ़सीसा ग्रामे राजकीय-विद्यालये पाठयति।
= वह गढ़सीसा गाँव में सरकारी स्कूल में पढ़ाता है।
( गढ़सीसा ग्रामः कच्छ जनपदे अस्ति
= गढ़सीसा गाँव कच्छ जिले में है )
यदा अत्रिः बालकः आसीत् तदा अहं तं मिलितवान्।
= जब अत्रि बालक था तब मैं उसे मिला था।
तदानीं गागोदर ग्रामे मिलितवान् ।
= तब गागोदर गाँव में मिला था।
( गागोदर ग्रामः कच्छ जनपदे अस्ति
= गागोदर गाँव कच्छ जिले में है )
नवलशङ्करः राजगोरः तस्य पिता अस्ति।
= नवलशंकर राजगोर उसके पिता हैं।
नवलशङ्करः कथाकारः अस्ति।
= नवलशंकर जी कथाकार हैं।
नवलशङ्करः संस्कृतज्ञः अस्ति।
= नवलशङ्कर जी संस्कृतज्ञ हैं।
अत्रिः मया सह संस्कृतभाषायाम् एव वार्तालापं कृतवान्।
= अत्रि ने मेरे साथ संस्कृत में ही बात की।
#vakyabhyas
July 1, 2021
अद्य तस्य पुण्यतिथि🙏🏼🥀
भारतरत्नप्रशस्तिः भारतरत्नप्रशस्त्या भूषितः विधानचन्द्र राय M.R.C.P., F.R.C.S.(जीवितकालः - क्रि.श. १८८२तमवर्षस्य जुलैमासस्य प्रथमदिनतः क्रि.श. १९६२तमवर्षस्य जुलैमासस्य प्रथमदिनपर्यन्तम्) एषः भारतस्य पश्चिमबङ्गालराज्यस्य द्वितीयः मुख्यमन्त्री अभवत् । अस्मिन् पदे भारतीयराष्ट्रियकाङ्ग्रेस्पक्षस्य प्रतिनिधित्वेन १४वर्षाणि सेवाम् अकरोत् । आमरणम् एषः सङ्घटनस्य सेवां कृतवान् । वृत्त्या अत्यन्तं बहुमानितः वैद्यः आसीत् । अपिच प्रख्यातः भारतस्वान्त्रन्त्र्यादोलनस्य योद्धा आसीत् । पश्चिमबङ्गालराज्यस्य श्रेष्ठः शिल्पिः इत्यपि जना सम्बोधयन्ति स्म । राज्येऽस्मिन् कल्याणि तथा बिधान इति नगरद्वयस्य सृष्टा अपि एषः एव । कोलकता विश्वविद्यालयस्य पूर्वविद्यार्थी अपि । F.R.C.S. तथा M.R.C.P प्रणालीं द्विवर्षमासत्रेषु समापितस्य विरलजनेषु अयम् अन्यतमः अस्ति । अस्य जन्मनः मरणस्य दिनाङ्कः समानः अस्ति । अतः तत् जुलैप्रथमदिनं राष्ट्रियवैद्यदिनत्वेन आचर्यते । डा. बिधानचन्द्ररायः पाट्नानगरे विद्यमानां स्वसम्पत्तिम् अवलम्ब्य किञ्चित् विश्वस्थसङ्घटनं सामाजिककार्यार्थं रचितवान् । श्रेष्ठराजनीतिज्ञं गङ्गाशरम् सिन्हा इत्येनं संस्थायाः निर्वहणार्थं नियोजितवान् ।अयं भारतस्य सर्वशेष्टनागरिकपुरस्कारं भारतरत्नप्रशस्तिं क्रि.श. १९६१तमवर्षस्य फेब्रवरिमासस्य चतुर्थे दिने अलभत ।एषः ब्रह्मसामाजस्य कश्चन सदस्य अपि आसीत् ।
अद्य तस्यापि पुण्यतिथि 🙏🏼🥀
भारतस्य स्वातन्त्र्यसङ्ग्रामस्य योद्धा हिन्दिभाषाप्रियः, पुरूषोत्तमदासः टण्डन् (जीवितकालः - क्रि.श. १८८२तमवर्षस्य आगस्ट्मासस्य प्रथमदिनतः क्रि.श. १९६२तमवर्षस्य जुलैमासस्य प्रथमदिनपर्यन्तम् ।) इति नामकस्य जन्म भारतदेशस्य उत्तरप्रदेशराज्यस्य अलहाबादमण्डले अभवत् । अस्य पिता सालिग्रामः माता शरणप्यारी इति । एषः भारतीयराष्ट्रियान्दोलनस्य अग्रपङ्क्तेः नेता समर्पितराजनैतिकः, हिन्दीभाषायाः अनन्यसेवकः, कर्मठपत्रकर्ता, तेजस्वी वक्ता, समाजनिवर्तकः च आसीत् । हिन्दीभाषा राष्ट्रभाषा भवतु इति आग्रहं कृतवत्सु अयम् अन्यतमः । क्रि.श. १९५०तमे वर्षे भारतीयराष्ट्रिय-काङ्ग्रेस्-पक्षस्य अध्यक्षः अभवत् । भारतस्य राजनैतिके सामाजिके जीवने नूतनं चेतनं, नवं तरङ्गं, नवक्रान्तिं च आनीतवान् कर्मयोगी इति राजनीतिवलये कथयन्ति स्म । सामान्यजनानां मनसि एषः राजर्षिः इति प्रसिद्धः आसीत् । केचन वदन्ति स्वातन्त्र्यप्राप्तिः एव अस्य आद्यं लक्ष्यम् आसीत् इति । हिन्दीभाषा भारते स्वातन्त्र्यप्रापणस्य साधनम् अस्ति । स्वातन्त्र्यप्राप्तेः पश्चात् भारतस्य रक्षणस्य भाषा अस्ति इति उक्तवान् । पुरुषोत्तमदासस्य राजनीतिप्रवेशस्य कारणं तस्य अनुपमं हिन्दीभाषाप्रेम । क्रि.श. १९५१तमवर्षस्य फेब्रवरिमासस्य सप्तदशे दिने मुजफ्फरनगरस्य सुहृद्सङ्घस्य सप्तदशे वार्षिकोत्सवस्य अवसरे पुरुषोत्तमदासः स्वस्य भाषणे हिन्दीभाषायाः विषयम् उक्तवान् ।
अद्य वस्तुसेवाकरः दिवसम् 🧾
वस्तुसेवयोः करः (आङ्ग्ल: Goods and Services Tax, (गुड्स एंड सर्विसिज़ टैक्स), सङ्क्षेपेण : वसेकः उत जीएसटी आङ्ग्ल: GST) भारते १ जुलाई २०१७ तः प्रचलितः कश्चन महत्त्वपूर्णः अप्रत्यक्षकरस्य व्यवस्था वर्तते, यं सर्वकारः, अनेके अर्थशास्त्रिणः च स्वतन्त्रतायाः अनन्तरं बृहत्तमः आर्थिकपरिष्कारत्वेन गणयन्ति। अनेन केन्द्रद्वारा, विभिन्नराज्यानां सर्वकारद्वारा च स्वीक्रियमाणानां बहुविधकरान् अपाकृत्य सम्पूर्णे भारतवर्षे एका एव अप्रत्यक्ष-कर-प्रणाली स्वीकरिष्यते। यया भारतम् एकीकृतापणं निर्मातुं शक्नुयात् । एतस्य करस्य स्वीकारप्रक्रियायां भारतीयसंविधाने अपि संशोधनं कृतम् अस्ति।
भारतरत्नप्रशस्तिः भारतरत्नप्रशस्त्या भूषितः विधानचन्द्र राय M.R.C.P., F.R.C.S.(जीवितकालः - क्रि.श. १८८२तमवर्षस्य जुलैमासस्य प्रथमदिनतः क्रि.श. १९६२तमवर्षस्य जुलैमासस्य प्रथमदिनपर्यन्तम्) एषः भारतस्य पश्चिमबङ्गालराज्यस्य द्वितीयः मुख्यमन्त्री अभवत् । अस्मिन् पदे भारतीयराष्ट्रियकाङ्ग्रेस्पक्षस्य प्रतिनिधित्वेन १४वर्षाणि सेवाम् अकरोत् । आमरणम् एषः सङ्घटनस्य सेवां कृतवान् । वृत्त्या अत्यन्तं बहुमानितः वैद्यः आसीत् । अपिच प्रख्यातः भारतस्वान्त्रन्त्र्यादोलनस्य योद्धा आसीत् । पश्चिमबङ्गालराज्यस्य श्रेष्ठः शिल्पिः इत्यपि जना सम्बोधयन्ति स्म । राज्येऽस्मिन् कल्याणि तथा बिधान इति नगरद्वयस्य सृष्टा अपि एषः एव । कोलकता विश्वविद्यालयस्य पूर्वविद्यार्थी अपि । F.R.C.S. तथा M.R.C.P प्रणालीं द्विवर्षमासत्रेषु समापितस्य विरलजनेषु अयम् अन्यतमः अस्ति । अस्य जन्मनः मरणस्य दिनाङ्कः समानः अस्ति । अतः तत् जुलैप्रथमदिनं राष्ट्रियवैद्यदिनत्वेन आचर्यते । डा. बिधानचन्द्ररायः पाट्नानगरे विद्यमानां स्वसम्पत्तिम् अवलम्ब्य किञ्चित् विश्वस्थसङ्घटनं सामाजिककार्यार्थं रचितवान् । श्रेष्ठराजनीतिज्ञं गङ्गाशरम् सिन्हा इत्येनं संस्थायाः निर्वहणार्थं नियोजितवान् ।अयं भारतस्य सर्वशेष्टनागरिकपुरस्कारं भारतरत्नप्रशस्तिं क्रि.श. १९६१तमवर्षस्य फेब्रवरिमासस्य चतुर्थे दिने अलभत ।एषः ब्रह्मसामाजस्य कश्चन सदस्य अपि आसीत् ।
अद्य तस्यापि पुण्यतिथि 🙏🏼🥀
भारतस्य स्वातन्त्र्यसङ्ग्रामस्य योद्धा हिन्दिभाषाप्रियः, पुरूषोत्तमदासः टण्डन् (जीवितकालः - क्रि.श. १८८२तमवर्षस्य आगस्ट्मासस्य प्रथमदिनतः क्रि.श. १९६२तमवर्षस्य जुलैमासस्य प्रथमदिनपर्यन्तम् ।) इति नामकस्य जन्म भारतदेशस्य उत्तरप्रदेशराज्यस्य अलहाबादमण्डले अभवत् । अस्य पिता सालिग्रामः माता शरणप्यारी इति । एषः भारतीयराष्ट्रियान्दोलनस्य अग्रपङ्क्तेः नेता समर्पितराजनैतिकः, हिन्दीभाषायाः अनन्यसेवकः, कर्मठपत्रकर्ता, तेजस्वी वक्ता, समाजनिवर्तकः च आसीत् । हिन्दीभाषा राष्ट्रभाषा भवतु इति आग्रहं कृतवत्सु अयम् अन्यतमः । क्रि.श. १९५०तमे वर्षे भारतीयराष्ट्रिय-काङ्ग्रेस्-पक्षस्य अध्यक्षः अभवत् । भारतस्य राजनैतिके सामाजिके जीवने नूतनं चेतनं, नवं तरङ्गं, नवक्रान्तिं च आनीतवान् कर्मयोगी इति राजनीतिवलये कथयन्ति स्म । सामान्यजनानां मनसि एषः राजर्षिः इति प्रसिद्धः आसीत् । केचन वदन्ति स्वातन्त्र्यप्राप्तिः एव अस्य आद्यं लक्ष्यम् आसीत् इति । हिन्दीभाषा भारते स्वातन्त्र्यप्रापणस्य साधनम् अस्ति । स्वातन्त्र्यप्राप्तेः पश्चात् भारतस्य रक्षणस्य भाषा अस्ति इति उक्तवान् । पुरुषोत्तमदासस्य राजनीतिप्रवेशस्य कारणं तस्य अनुपमं हिन्दीभाषाप्रेम । क्रि.श. १९५१तमवर्षस्य फेब्रवरिमासस्य सप्तदशे दिने मुजफ्फरनगरस्य सुहृद्सङ्घस्य सप्तदशे वार्षिकोत्सवस्य अवसरे पुरुषोत्तमदासः स्वस्य भाषणे हिन्दीभाषायाः विषयम् उक्तवान् ।
अद्य वस्तुसेवाकरः दिवसम् 🧾
वस्तुसेवयोः करः (आङ्ग्ल: Goods and Services Tax, (गुड्स एंड सर्विसिज़ टैक्स), सङ्क्षेपेण : वसेकः उत जीएसटी आङ्ग्ल: GST) भारते १ जुलाई २०१७ तः प्रचलितः कश्चन महत्त्वपूर्णः अप्रत्यक्षकरस्य व्यवस्था वर्तते, यं सर्वकारः, अनेके अर्थशास्त्रिणः च स्वतन्त्रतायाः अनन्तरं बृहत्तमः आर्थिकपरिष्कारत्वेन गणयन्ति। अनेन केन्द्रद्वारा, विभिन्नराज्यानां सर्वकारद्वारा च स्वीक्रियमाणानां बहुविधकरान् अपाकृत्य सम्पूर्णे भारतवर्षे एका एव अप्रत्यक्ष-कर-प्रणाली स्वीकरिष्यते। यया भारतम् एकीकृतापणं निर्मातुं शक्नुयात् । एतस्य करस्य स्वीकारप्रक्रियायां भारतीयसंविधाने अपि संशोधनं कृतम् अस्ति।
July 1, 2021
अद्य तस्य जयंती 🙏🏼
पण्डित हरिप्रसाद् चौरासिया ( जननम् - जुलै १, १९३८, अलहाबाद ) हिन्दुस्थानिशास्त्रीयसङगीते अन्ताराष्ट्रियख्यातिं बासुरिवादने प्राप्तवान् । बासुरि इत्युक्ते वंशिवाद्ये विशेषः । चौरासिया शास्त्रीयसङ्गीतज्ञः चेदपि स्वकीय विशिष्टवादनशैल्या अन्यानपि जनान् विदेशीयानपि शास्त्रीयसङ्गीतदिशि आकृष्टवान् ।
पृष्ठभूमिका
हरिप्रसाद् चौरासियस्य जननं मल्लयुध्दकुशलानां वंशे जातम् । एतस्य पिता मल्लयुद्धपटुः आसीत् । बाल्ये वयसि एव माता दिवङ्गता । पितुः आशा आसीत् हरिप्रसादः मल्लयुद्धपटुः भवतु इति । परन्तु हरिप्रसादस्य सङ्गीते इच्छा । तदर्थं गुप्तरूपेण सङगीताध्ययनम् आरब्धवान् । सङ्गीताध्ययनं कुर्वन् प्रतिदिनं मल्लयुद्धकुशालां गत्वा विविधकलाः ज्ञातवान् । तदनन्तरं समानकाले सङ्गीतं पठित्वा मित्रस्य गृहे अभ्यासं कृतवान् । मल्लयुद्धकलाभ्यासेन तस्य देहदृढता प्राप्ता । श्वासकोशस्यापि बलमागतमिति कारणतः अद्यापि बहुकालपर्यन्तं वंशिवाद्यं वादयितुं शक्तोऽस्मीति चौरासियः वदति ।
शिक्षणं मार्गदर्शनञ्च
एषः १५ वयसि पर्श्वगृहस्य पण्डितराजारामस्य समीपे गानस्य अभ्यासम् आरब्धवान् । अनन्तरं वारणसीमध्ये पण्डितबालनाथसमीपे वंशिवादनस्य अभ्यासम् आरब्धवान् । बहुवर्षानन्तरं आकाशवाण्यां कार्यं कुर्वत्याः अन्नपूर्णायाः समीपे अन्नताभ्यासं कृतवान् । अन्नपूर्णादेवी तु बाबा अल्लाबुद्दिन खानस्य पुत्री । हरिप्रसादः १९ वयसि ओरिस्सा राज्यस्य कटकमध्ये आकाशवाण्यां वंशिवादको भूत्वा वृत्तिमारब्धवान् । पञ्चवर्षानन्तरं एतस्य मुम्बयीनगराय स्थानान्तरणम् अभवत् । भारतस्य कलानगरं मुम्बयी । अत्र अन्नपूर्णादेव्याः मार्गदर्शनमपि प्राप्तम् । अत्र महानगरे वंशिवादनस्य प्रदर्शनेन सह अपरस्य सङगीतप्रपञ्चस्य अनावरणमपि अभवत् ।
सङगीतशैली
मुम्बयीनगरे एव सम्प्रदायस्य आधारस्य उपरि स्वकल्पनामपि योजयित्वा स्वकीयां नूतनशैलीम् आरब्धवान् । स्वस्य सङ्गीतस्य प्रकारण प्रतिभायाः उच्छ्रायस्थितिं प्राप्तवान् । एषः स्वकीयवंशिवादनशैल्यां द्रुपदशैल्याः अंशानपि मेलितवान् । अतः एतस्य आलापः दीर्घः गम्भीरः विशिष्टः च भवति । स्वजीवने प्रपञ्चस्य बहुषु देशेषु सङ्गीतकार्यक्रमान् सञ्चालितवान् । एषः भारतस्य अग्रगण्यशास्त्रीयसङ्गीतज्ञः अस्ति । २००० तमे वर्षे पद्मविभूषणप्रशस्तिः एतस्मै गौरवपूर्वकं दत्ता । चलनचित्रसङ्गीतम् - एषः साम्प्रदायिकहिन्दुस्थानिसङ्गीतज्ञः केवलं न हिन्दीचलनचित्रस्य निर्देशकः अपि । पण्डितेन शिवशङ्करशर्मणा सह मिलित्वा " शिवहरिः " इत्यस्य हिन्दीचलनचित्रस्य सङ्गीतनिर्देशनमपि कृतवान् । एतेन सङ्गीतनिर्देशनम् अन्येषामपि केषाञ्चित् चलनचित्राणां कृतमस्ति । तेषां नामानि लम्हे, चान्दनी, सिल्सिला, डर्, फासले इति ।
जुगलबन्दि सङ्गीतसहयोगश्च
हरिप्रसादस्य वंशिवादनम्, पण्डितस्य शिवकुमारशर्मणः सन्तूसन्तूरद्वन्द्ववादनम् सङ्गीतरसिकानां मनः बह्वाकर्षत् । एतौ द्वौ मिलित्वा अनेकान् सङ्गीतकार्यक्रमान् दत्तवन्तौ । अन्यच्च एतौ द्वौ मिलित्वा अनेकध्वनिमुद्रिकाः अपि प्रकाशितवन्तौ ।
पण्डित हरिप्रसाद् चौरासिया ( जननम् - जुलै १, १९३८, अलहाबाद ) हिन्दुस्थानिशास्त्रीयसङगीते अन्ताराष्ट्रियख्यातिं बासुरिवादने प्राप्तवान् । बासुरि इत्युक्ते वंशिवाद्ये विशेषः । चौरासिया शास्त्रीयसङ्गीतज्ञः चेदपि स्वकीय विशिष्टवादनशैल्या अन्यानपि जनान् विदेशीयानपि शास्त्रीयसङ्गीतदिशि आकृष्टवान् ।
पृष्ठभूमिका
हरिप्रसाद् चौरासियस्य जननं मल्लयुध्दकुशलानां वंशे जातम् । एतस्य पिता मल्लयुद्धपटुः आसीत् । बाल्ये वयसि एव माता दिवङ्गता । पितुः आशा आसीत् हरिप्रसादः मल्लयुद्धपटुः भवतु इति । परन्तु हरिप्रसादस्य सङ्गीते इच्छा । तदर्थं गुप्तरूपेण सङगीताध्ययनम् आरब्धवान् । सङ्गीताध्ययनं कुर्वन् प्रतिदिनं मल्लयुद्धकुशालां गत्वा विविधकलाः ज्ञातवान् । तदनन्तरं समानकाले सङ्गीतं पठित्वा मित्रस्य गृहे अभ्यासं कृतवान् । मल्लयुद्धकलाभ्यासेन तस्य देहदृढता प्राप्ता । श्वासकोशस्यापि बलमागतमिति कारणतः अद्यापि बहुकालपर्यन्तं वंशिवाद्यं वादयितुं शक्तोऽस्मीति चौरासियः वदति ।
शिक्षणं मार्गदर्शनञ्च
एषः १५ वयसि पर्श्वगृहस्य पण्डितराजारामस्य समीपे गानस्य अभ्यासम् आरब्धवान् । अनन्तरं वारणसीमध्ये पण्डितबालनाथसमीपे वंशिवादनस्य अभ्यासम् आरब्धवान् । बहुवर्षानन्तरं आकाशवाण्यां कार्यं कुर्वत्याः अन्नपूर्णायाः समीपे अन्नताभ्यासं कृतवान् । अन्नपूर्णादेवी तु बाबा अल्लाबुद्दिन खानस्य पुत्री । हरिप्रसादः १९ वयसि ओरिस्सा राज्यस्य कटकमध्ये आकाशवाण्यां वंशिवादको भूत्वा वृत्तिमारब्धवान् । पञ्चवर्षानन्तरं एतस्य मुम्बयीनगराय स्थानान्तरणम् अभवत् । भारतस्य कलानगरं मुम्बयी । अत्र अन्नपूर्णादेव्याः मार्गदर्शनमपि प्राप्तम् । अत्र महानगरे वंशिवादनस्य प्रदर्शनेन सह अपरस्य सङगीतप्रपञ्चस्य अनावरणमपि अभवत् ।
सङगीतशैली
मुम्बयीनगरे एव सम्प्रदायस्य आधारस्य उपरि स्वकल्पनामपि योजयित्वा स्वकीयां नूतनशैलीम् आरब्धवान् । स्वस्य सङ्गीतस्य प्रकारण प्रतिभायाः उच्छ्रायस्थितिं प्राप्तवान् । एषः स्वकीयवंशिवादनशैल्यां द्रुपदशैल्याः अंशानपि मेलितवान् । अतः एतस्य आलापः दीर्घः गम्भीरः विशिष्टः च भवति । स्वजीवने प्रपञ्चस्य बहुषु देशेषु सङ्गीतकार्यक्रमान् सञ्चालितवान् । एषः भारतस्य अग्रगण्यशास्त्रीयसङ्गीतज्ञः अस्ति । २००० तमे वर्षे पद्मविभूषणप्रशस्तिः एतस्मै गौरवपूर्वकं दत्ता । चलनचित्रसङ्गीतम् - एषः साम्प्रदायिकहिन्दुस्थानिसङ्गीतज्ञः केवलं न हिन्दीचलनचित्रस्य निर्देशकः अपि । पण्डितेन शिवशङ्करशर्मणा सह मिलित्वा " शिवहरिः " इत्यस्य हिन्दीचलनचित्रस्य सङ्गीतनिर्देशनमपि कृतवान् । एतेन सङ्गीतनिर्देशनम् अन्येषामपि केषाञ्चित् चलनचित्राणां कृतमस्ति । तेषां नामानि लम्हे, चान्दनी, सिल्सिला, डर्, फासले इति ।
जुगलबन्दि सङ्गीतसहयोगश्च
हरिप्रसादस्य वंशिवादनम्, पण्डितस्य शिवकुमारशर्मणः सन्तूसन्तूरद्वन्द्ववादनम् सङ्गीतरसिकानां मनः बह्वाकर्षत् । एतौ द्वौ मिलित्वा अनेकान् सङ्गीतकार्यक्रमान् दत्तवन्तौ । अन्यच्च एतौ द्वौ मिलित्वा अनेकध्वनिमुद्रिकाः अपि प्रकाशितवन्तौ ।
July 1, 2021
ll वन्दे मातरम् ll
मानवानां वयः यथा यथा वर्धते , तथा तथा ते श्रीमंत / धनवान् भवन्ति l
केशेसु रजतः , दन्ते सुवर्णम् , नयने मौक्तिकम् , रुधिरे शर्करा , पाषाणखण्डः (kidney stone) मूत्रपिन्डे , पोलादस्य शलाका (steel rod) अस्थिषु च आगच्छति l
😁😄🤣😂😀😂😁
#hasya
मानवानां वयः यथा यथा वर्धते , तथा तथा ते श्रीमंत / धनवान् भवन्ति l
केशेसु रजतः , दन्ते सुवर्णम् , नयने मौक्तिकम् , रुधिरे शर्करा , पाषाणखण्डः (kidney stone) मूत्रपिन्डे , पोलादस्य शलाका (steel rod) अस्थिषु च आगच्छति l
😁😄🤣😂😀😂😁
#hasya
July 1, 2021
Forwarded from Markdown
कालिदासदिनम् 2021
संस्कृतभारती हडपसरभागेन जूलै 11 दिनाङ्के कालिदासदिनम् आचर्यते | तस्मिन् दिने एकघण्टात्मकम् कार्यक्रमम् कर्तुं योजना अस्ति |
अत: ये ये प्रस्तुतिं कर्तुम् इच्छन्ति, कृपया अत्र पञ्जीयनम् कुर्वन्तु |
कार्यक्रमस्य मुख्यविषय: (Theme) अस्ति -
”कालिदासस्य साहित्ये भारतीय संस्कृत्या: दर्शनम्"
एतत् अतिरिच्य, महाकविकालिदासस्य जीवने घटिता: रोचकववृत्तन्ता:, महाकवे: रचनानां वैशिष्ट्यम्, महाकवे: रचनानां लघुपरिचय: इत्यादि विषयान् आधृत्य अपि प्रस्तुती: कर्तुं शक्नुवन्ति |
प्रस्तुतय: संस्कृते भवेयु:
भाषणम्, रूपकम्, PPT presentation, चलचित्रम्, प्रश्नमञ्च: इत्यादिरूपेण प्रस्तुतय: कर्तुं शक्नुवन्ति |
आदर्शप्रस्तुति: 5-7 निमेषे भवति |
पञ्जीयनाय अन्तिमं दिनम् 4 जूलै 2021
पञ्जीयनाय धारा
संस्कृतभारती हडपसरभागेन जूलै 11 दिनाङ्के कालिदासदिनम् आचर्यते | तस्मिन् दिने एकघण्टात्मकम् कार्यक्रमम् कर्तुं योजना अस्ति |
अत: ये ये प्रस्तुतिं कर्तुम् इच्छन्ति, कृपया अत्र पञ्जीयनम् कुर्वन्तु |
कार्यक्रमस्य मुख्यविषय: (Theme) अस्ति -
”कालिदासस्य साहित्ये भारतीय संस्कृत्या: दर्शनम्"
एतत् अतिरिच्य, महाकविकालिदासस्य जीवने घटिता: रोचकववृत्तन्ता:, महाकवे: रचनानां वैशिष्ट्यम्, महाकवे: रचनानां लघुपरिचय: इत्यादि विषयान् आधृत्य अपि प्रस्तुती: कर्तुं शक्नुवन्ति |
प्रस्तुतय: संस्कृते भवेयु:
भाषणम्, रूपकम्, PPT presentation, चलचित्रम्, प्रश्नमञ्च: इत्यादिरूपेण प्रस्तुतय: कर्तुं शक्नुवन्ति |
आदर्शप्रस्तुति: 5-7 निमेषे भवति |
पञ्जीयनाय अन्तिमं दिनम् 4 जूलै 2021
पञ्जीयनाय धारा
Google Docs
कालिदासदिनम् 2021
संस्कृतभारती हडपसरभागेन जूलै 11 दिनाङ्के कालिदासदिनम् आचर्यते | तस्मिन् दिने एकघण्टात्मकम् कार्यक्रमम् कर्तुं योजना अस्ति |
अत: ये ये प्रस्तुतिं कर्तुम् इच्छन्ति, कृपया अत्र पञ्जीयनम् कुर्वन्तु |
कार्यक्रमस्य मुख्यविषय: (Theme) अस्ति -
”कालिदासस्य साहित्ये…
अत: ये ये प्रस्तुतिं कर्तुम् इच्छन्ति, कृपया अत्र पञ्जीयनम् कुर्वन्तु |
कार्यक्रमस्य मुख्यविषय: (Theme) अस्ति -
”कालिदासस्य साहित्ये…
July 1, 2021
July 1, 2021
July 1, 2021
अद्य राष्ट्रिय वैद्यदिनम्।
कोविड् द्वितीयतरङ्गे आराष्ट्रं मृताः वैद्याः ७९८।
नवदिल्ली> भारते कोविड् महामार्याः द्वितीयतरङ्गे विनष्टप्राणानां वैद्यानां संख्या ७९८ इति भारतीय वैद्यक संघटनेन [ऐ एम् ए] प्रोक्तम्। दिल्लीमध्ये एव अधिकाधिकं वैद्याः मृताः -१२८ । अन्येषु राज्येषु एवम् - बिहारः [११५], यू पि [७९], महाराष्ट्रं [२३], केरलं [२४], पश्चिमवंगः [६२], राजस्थानं [४४], झार्खण्डः [३९],आन्ध्रप्रदेशः [४०] ।
कोविडं विरुद्धयुद्धे अग्रिमस्थानमावहन्तः वैद्याः अनुमोदनमर्हन्तीति प्रधानमन्त्री नरेन्द्रमोदी प्राशंसयत्।
विनोदसञ्चारिणः स्पृहयन् अट्टपाटिदेशस्य सूर्यकान्तिकेदारः।
अट्टपाटि (केरलम्)> कुन्नन्चालप्रदेशेषु सूर्यकान्तिः विकसिता। प्लामरं सरसिक्कमुक्कस्थे यानमार्गस्य पार्श्वे पलनिस्वामिकौण्डर् नामकस्य कृषकस्य केदारे अर्ध एकर् परिमितौ भूमौ एव सूर्यकान्तिः प्रफुल्लिता। सूर्यकान्तिक्षेत्रं द्रष्टुं बहवः विनोदसञ्चारिणः विविधेभ्यः प्रदेशेभ्यः आगच्छन्ति। अर्ध एकर् परिमितौ भूमौ सार्धद्विकिलो मितं बीजम् उप्त्वा अनेन कृषिः समारब्धा। एतस्मात् १५० किलो परिमितं तैलबीजं लप्स्यते। तस्मात् ६० लिट्टर् तैलमपि लप्स्यते। विंशति वर्षात् पूर्वं पलनिस्वामिकौण्डरः सूर्यकान्त्याः कृषिं कृतवान् आसीत्। अन्ये कृर्षकाः अपि सूर्यकान्तिकृषिं अधिकतया कृतवन्तः आसन्। तत्समये तैलमर्दनाय यन्त्रशाला समीपे आसीत्। इदानीं कृषकाः सूर्यकान्तिकृषिं परित्यक्तवन्तः तदा यन्त्रशालायाः प्रवर्तनमपि स्थगितम्। इदानीं तैलमर्दनाय सुविधा विदूरस्थे कोयम्पत्तूर् देशे भवति।
वै. अनिलकान्तः केरलस्य आरक्षकाधिकारी।
अनन्तपुरी> राज्यस्य ३४तम आरक्षकाधिकारिरूपेण [डि जि पि] दिल्ली प्रदेशीयः १९८८ विभागस्थ ऐ पि एस् अधिकारी च वै अनिलकान्तः पदं स्वीकृतवान्। केरलस्य मार्ग सुरक्षा कम्मीषणर् स्थाने वर्तमानः सः लोकनाथ बेह्रस्य सेवानिवृत्त्या जाते स्थाने एव नियुक्तः।
दलितविभागात् डि जि पि पदं प्रापन् प्रथमः पुरुषः भवत्ययम्। गतदिने आरक्षकास्थाने सम्पन्ने कार्यक्रमे लोकनाथ बह्रातः अधिकारदण्डं स्वीकृत्य नूतनपदं समारोहयत्।
कोविड्रोगबाधया मरणम्- आर्थिकसमाश्वासाय अर्हता अस्ति। षट्सप्ताहाभ्यन्तरे धनांशः निश्चेतव्य:।
नवदिल्ली> कोविड्रोगबाधया मृतजनानां परिवाराय आर्थिकसमाश्वासः दातव्यमिति सर्वोच्चन्यायालयेन अभिप्रैतम्। प्रकृतिदुरन्त-बाधितानाम् आर्थिक-समाश्वासं दातुं व्यवस्था अस्ति। तत्समानमेव राष्ट्रियदुरन्त-निवारणनियमस्य १२ तमं खण्डमनुसृत्य कोविड्रोगबाधया मृतानां परिवाराणामपि अपि समाश्वासाय अर्हता अस्ति इति सर्वोच्चन्यायालयेन निरीक्षितम्। कोविड्महामारी अपि प्रकृतिदुरन्तत्वेन प्रख्यापिता अस्ति। सन्दर्भेऽस्मिन् कोविड्बाधया मृतानां कुटुम्बेभ्यः समाश्वासधनं दातव्यम् इति न्यायालयेन आदिष्टम्।
~ संप्रति वार्ता
अद्य राष्ट्रिय वैद्यदिनम्।
कोविड् द्वितीयतरङ्गे आराष्ट्रं मृताः वैद्याः ७९८।
नवदिल्ली> भारते कोविड् महामार्याः द्वितीयतरङ्गे विनष्टप्राणानां वैद्यानां संख्या ७९८ इति भारतीय वैद्यक संघटनेन [ऐ एम् ए] प्रोक्तम्। दिल्लीमध्ये एव अधिकाधिकं वैद्याः मृताः -१२८ । अन्येषु राज्येषु एवम् - बिहारः [११५], यू पि [७९], महाराष्ट्रं [२३], केरलं [२४], पश्चिमवंगः [६२], राजस्थानं [४४], झार्खण्डः [३९],आन्ध्रप्रदेशः [४०] ।
कोविडं विरुद्धयुद्धे अग्रिमस्थानमावहन्तः वैद्याः अनुमोदनमर्हन्तीति प्रधानमन्त्री नरेन्द्रमोदी प्राशंसयत्।
विनोदसञ्चारिणः स्पृहयन् अट्टपाटिदेशस्य सूर्यकान्तिकेदारः।
अट्टपाटि (केरलम्)> कुन्नन्चालप्रदेशेषु सूर्यकान्तिः विकसिता। प्लामरं सरसिक्कमुक्कस्थे यानमार्गस्य पार्श्वे पलनिस्वामिकौण्डर् नामकस्य कृषकस्य केदारे अर्ध एकर् परिमितौ भूमौ एव सूर्यकान्तिः प्रफुल्लिता। सूर्यकान्तिक्षेत्रं द्रष्टुं बहवः विनोदसञ्चारिणः विविधेभ्यः प्रदेशेभ्यः आगच्छन्ति। अर्ध एकर् परिमितौ भूमौ सार्धद्विकिलो मितं बीजम् उप्त्वा अनेन कृषिः समारब्धा। एतस्मात् १५० किलो परिमितं तैलबीजं लप्स्यते। तस्मात् ६० लिट्टर् तैलमपि लप्स्यते। विंशति वर्षात् पूर्वं पलनिस्वामिकौण्डरः सूर्यकान्त्याः कृषिं कृतवान् आसीत्। अन्ये कृर्षकाः अपि सूर्यकान्तिकृषिं अधिकतया कृतवन्तः आसन्। तत्समये तैलमर्दनाय यन्त्रशाला समीपे आसीत्। इदानीं कृषकाः सूर्यकान्तिकृषिं परित्यक्तवन्तः तदा यन्त्रशालायाः प्रवर्तनमपि स्थगितम्। इदानीं तैलमर्दनाय सुविधा विदूरस्थे कोयम्पत्तूर् देशे भवति।
वै. अनिलकान्तः केरलस्य आरक्षकाधिकारी।
अनन्तपुरी> राज्यस्य ३४तम आरक्षकाधिकारिरूपेण [डि जि पि] दिल्ली प्रदेशीयः १९८८ विभागस्थ ऐ पि एस् अधिकारी च वै अनिलकान्तः पदं स्वीकृतवान्। केरलस्य मार्ग सुरक्षा कम्मीषणर् स्थाने वर्तमानः सः लोकनाथ बेह्रस्य सेवानिवृत्त्या जाते स्थाने एव नियुक्तः।
दलितविभागात् डि जि पि पदं प्रापन् प्रथमः पुरुषः भवत्ययम्। गतदिने आरक्षकास्थाने सम्पन्ने कार्यक्रमे लोकनाथ बह्रातः अधिकारदण्डं स्वीकृत्य नूतनपदं समारोहयत्।
कोविड्रोगबाधया मरणम्- आर्थिकसमाश्वासाय अर्हता अस्ति। षट्सप्ताहाभ्यन्तरे धनांशः निश्चेतव्य:।
नवदिल्ली> कोविड्रोगबाधया मृतजनानां परिवाराय आर्थिकसमाश्वासः दातव्यमिति सर्वोच्चन्यायालयेन अभिप्रैतम्। प्रकृतिदुरन्त-बाधितानाम् आर्थिक-समाश्वासं दातुं व्यवस्था अस्ति। तत्समानमेव राष्ट्रियदुरन्त-निवारणनियमस्य १२ तमं खण्डमनुसृत्य कोविड्रोगबाधया मृतानां परिवाराणामपि अपि समाश्वासाय अर्हता अस्ति इति सर्वोच्चन्यायालयेन निरीक्षितम्। कोविड्महामारी अपि प्रकृतिदुरन्तत्वेन प्रख्यापिता अस्ति। सन्दर्भेऽस्मिन् कोविड्बाधया मृतानां कुटुम्बेभ्यः समाश्वासधनं दातव्यम् इति न्यायालयेन आदिष्टम्।
~ संप्रति वार्ता
July 1, 2021
July 1, 2021
🚩आज की हिंदी तिथि
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - अष्टमी शाम 03:28 तक तत्पश्चात नवमी
⛅ दिनांक - 02 जुलाई 2021
⛅ दिन - शुक्रवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - दक्षिणायन
⛅ ऋतु - वर्षा
⛅ मास - आषाढ
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - रेवती पूर्ण रात्रि तक
⛅ योग - शोभन सुबह 10:54 तक तत्पश्चात अतिगण्ड
⛅ राहुकाल - सुबह 11:02 से 12:43 तक
⛅ सूर्योदय - 06:02
⛅ सूर्यास्त - 19:23
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
🌥️ 🚩युगाब्द - ५१२३
🌥️ 🚩विक्रम संवत - २०७८
⛅ 🚩तिथि - अष्टमी शाम 03:28 तक तत्पश्चात नवमी
⛅ दिनांक - 02 जुलाई 2021
⛅ दिन - शुक्रवार
⛅ शक संवत - 1943
⛅ अयन - दक्षिणायन
⛅ ऋतु - वर्षा
⛅ मास - आषाढ
⛅ पक्ष - कृष्ण
⛅ नक्षत्र - रेवती पूर्ण रात्रि तक
⛅ योग - शोभन सुबह 10:54 तक तत्पश्चात अतिगण्ड
⛅ राहुकाल - सुबह 11:02 से 12:43 तक
⛅ सूर्योदय - 06:02
⛅ सूर्यास्त - 19:23
⛅ दिशाशूल - पश्चिम दिशा में
July 1, 2021
July 1, 2021
Switch
to DD News daily at 7:15 AM (Morning) for 15 minutes sanskrit news.
https://www.youtube.com/watch?v=uu8PVH0H2ns&list=PLxx0m3vtiqMZFiQHDHKnhK6ObQo-Xhr4u&index=1
YouTube
वार्ता: संस्कृत में समाचार | 2/7/2021
July 1, 2021
July 1, 2021
July 1, 2021
July 2, 2021
ओ३म्
410. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः दिनदर्शिकां दर्शयति।
= वह कलेंडर दिखाता है।
* पश्यतु , प्रथमतः पञ्चदशदिनाङ्क पर्यन्तम् अहं छात्रावासे न आसम् ।
= देखिये , पहली से पंद्रह तारीख तक मैं छात्रावास में नहीं था।
षोडशदिनाङ्के मम मित्रस्य जन्मदिनम् आसीत्।
= सोलह तारीख को मेरे मित्र का जन्मदिन था।
मम मित्रस्य गृहे भोजनं कृतवान् अहम् ।
= मेरे मित्र के घर मैंने भोजन किया।
अतः षोडशदिनाङ्क पर्यन्तम् अहं छात्रावासे भोजनं न कृतवान्।
= अतः सोलह तारीख तक मैंने छात्रावास में खाना नहीं खाया।
श्वः रविवासरः अस्ति।
= कल रविवार है।
रविवासरे अहं मम गृहं गच्छामि।
= रविवार को मैं मेरे घर जा रहा हूँ।
अतः त्रयोदश दिनानामेव भोजनशुल्कम् अहं ददामि।
= इसलिये तेरह दिन का ही भोजनशुल्क मैं देता हूँ।
स्वीकरोतु …
ओ३म्
411. संस्कृत वाक्याभ्यासः
दूरवाण्या सः वार्तालापं करोति।
= फोन से वह बात करता है।
* गणेश ! किं करोषि त्वम् ?
= गणेश ! तुम क्या कर रहे हो ?
* अद्य रविवासरः ।
= आज रविवार है ।
* अधिकं शयनं मा कुरु।
= अधिक मत सोना।
* गृहे त्वम् एकाकी असि।
= घर में तुम अकेले हो ।
* माता तव मातुलस्य गृहे अस्ति।
= माँ तुम्हारे मामा के घर है।
* अहम् उदयपुरे अस्मि।
= मैं उदयपुर में हूँ।
* तव भगिनी कोलकातायाम् अस्ति।
= तुम्हारी बहन कोलकाता में है।
* दूरदर्शनम् अधिकं मा पश्य।
= टीवी अधिक मत देखना।
* त्वं तु भोजनं पक्तुं जानासि।
= तुम तो भोजन पकाना जानते हो।
* प्रेम्णा भोजनं खाद ।
= प्रेम से भोजन खा लेना।
पुत्रः – आं तात ! अहं प्रवेशपरीक्षायाः अभ्यासं करोमि।
= हाँ पिताजी ! मैं प्रवेश परीक्षा की तैयारी कर रहा हूँ।
भवान् अपि जानाति।
= आप भी जानते हैं।
अहम् एकान्ते प्रेम्णा पठामि।
= मैं एकान्त में प्रेम से पढ़ रहा हूँ।
चिन्ता मास्तु।
= चिंता मत करिये।
ओ३म्
443. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः पठन् आसीत्।
= वह पढ़ रहा था।
सद्यः एव तस्य उदरे पीड़ा जाता।
= अचानक उसके पेट में दर्द शुरू हुआ।
सः त्वरितमेव उत्थितवान्।
= वह तुरन्त खड़ा हो गया।
मातुः समीपं गतवान्।
= माँ के पास गया।
माता तस्मै यवानीं गुडं श्यामलवणं च सम्मेल्य दत्तवती।
= माँ ने उसे अजवाइन गुड़ और काला नमक मिला कर दिया।
एक होरा पर्यन्तं सः विश्रामं कृतवान्।
= एक घंटा तक उसने आराम किया।
अनन्तरं सः शौचलयं गतवान्।
= बाद में वह शौचलय गया।
उदरं स्वच्छम् अभवत्।
= पेट साफ हो गया।
सः स्वस्थः अभवत्।
= वह स्वस्थ हो गया।
प्रायः बुद्धिमत्यः मातरः गृहोपचारमेव कुर्वन्ति।
= प्रायः बुद्धिमती माताएँ घर में ही उपचार करती हैं।
लाभः अपि भवति।
= लाभ भी होता है।
ओ३म्
444. संस्कृत वाक्याभ्यासः
माता – चल पुत्र ! रुग्णालयं चल।
= चलो बेटा ! अस्पताल चलो।
पुत्रः – किमर्थम् ?
= क्यों ?
माता – तव मतुलः रुग्णः अस्ति।
= तुम्हारे मामा बीमार हैं।
पुत्रः – आं चलामि।
= हाँ चलता हूँ।
माता – तव कृते कूप्यां जलं स्वीकृतवती।
= तुम्हारे लिये बोतल में पानी ले लिया है।
मातुलस्य चषकेन जलं मा पिब ।
= मामा के गिलास से पानी मत पीना।
– सः तु रुग्णः।
= वो तो बीमार है।
-रुग्णस्य चषकेन जलं न पेयम् ।
= बीमार के गिलास से पानी नहीं पीना चाहिये।
पुत्रः – सः तु मम मातुलः अस्ति।
= वह तो मेरे मामा जी हैं।
माता – सः तव मातुलः … तद् सत्यम् ।
= वो तुम्हारे मामाजी हैं … वो सच है।
– अधुना सः रुग्णः।
= अभी वो बीमार है।
ओ३म्
445. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः दिनदर्शिकां पश्यति।
= वह कैलेण्डर देखता है।
चिन्तयति।
= विचारता है। 🤔
“श्वः अवकाशः अस्ति।”
= कल छुट्टी है ।
परश्वः अवकाशः नास्ति।
= परसों छुट्टी नहीं है।
प्रपरश्वः अपि अवकाशः नास्ति।
= नरसों भी छुट्टी नहीं है।
अनन्तरं दिनद्वयम् अवकाशः अस्ति।
= बाद में दो दिन छुट्टी है।
तर्हि सोमवासरस्य मङ्गलवासरस्य च अवकाशावेदनं ददामि।
= तो सोमवार और मंगलवार की छुट्टी का आवेदन देता हूँ।
षट् दिनानां कृते गृहं गमिष्यामि।
= छः दिनों के लिये घर जाऊँगा।
भ्रातृद्वितीया: अनन्तरम् आगमिष्यामि।
= भाई दूज के बाद आऊँगा।
सः मां पृच्छति।
= वह मुझसे पूछता है।
भवान् अवकाशे अस्ति वा ?
= आप छुट्टी पर हैं क्या ?
अहम् उक्तवान् ” न अहम् अवकाशे नास्मि।”
= मैंने कहा ” नहीं मैं छुट्टी पर नहीं हूँ।
सः अवकाशस्य आवेदनं ददाति।
= वह छुट्टी का आवेदन देता है।
#vakyabhyas
410. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः दिनदर्शिकां दर्शयति।
= वह कलेंडर दिखाता है।
* पश्यतु , प्रथमतः पञ्चदशदिनाङ्क पर्यन्तम् अहं छात्रावासे न आसम् ।
= देखिये , पहली से पंद्रह तारीख तक मैं छात्रावास में नहीं था।
षोडशदिनाङ्के मम मित्रस्य जन्मदिनम् आसीत्।
= सोलह तारीख को मेरे मित्र का जन्मदिन था।
मम मित्रस्य गृहे भोजनं कृतवान् अहम् ।
= मेरे मित्र के घर मैंने भोजन किया।
अतः षोडशदिनाङ्क पर्यन्तम् अहं छात्रावासे भोजनं न कृतवान्।
= अतः सोलह तारीख तक मैंने छात्रावास में खाना नहीं खाया।
श्वः रविवासरः अस्ति।
= कल रविवार है।
रविवासरे अहं मम गृहं गच्छामि।
= रविवार को मैं मेरे घर जा रहा हूँ।
अतः त्रयोदश दिनानामेव भोजनशुल्कम् अहं ददामि।
= इसलिये तेरह दिन का ही भोजनशुल्क मैं देता हूँ।
स्वीकरोतु …
ओ३म्
411. संस्कृत वाक्याभ्यासः
दूरवाण्या सः वार्तालापं करोति।
= फोन से वह बात करता है।
* गणेश ! किं करोषि त्वम् ?
= गणेश ! तुम क्या कर रहे हो ?
* अद्य रविवासरः ।
= आज रविवार है ।
* अधिकं शयनं मा कुरु।
= अधिक मत सोना।
* गृहे त्वम् एकाकी असि।
= घर में तुम अकेले हो ।
* माता तव मातुलस्य गृहे अस्ति।
= माँ तुम्हारे मामा के घर है।
* अहम् उदयपुरे अस्मि।
= मैं उदयपुर में हूँ।
* तव भगिनी कोलकातायाम् अस्ति।
= तुम्हारी बहन कोलकाता में है।
* दूरदर्शनम् अधिकं मा पश्य।
= टीवी अधिक मत देखना।
* त्वं तु भोजनं पक्तुं जानासि।
= तुम तो भोजन पकाना जानते हो।
* प्रेम्णा भोजनं खाद ।
= प्रेम से भोजन खा लेना।
पुत्रः – आं तात ! अहं प्रवेशपरीक्षायाः अभ्यासं करोमि।
= हाँ पिताजी ! मैं प्रवेश परीक्षा की तैयारी कर रहा हूँ।
भवान् अपि जानाति।
= आप भी जानते हैं।
अहम् एकान्ते प्रेम्णा पठामि।
= मैं एकान्त में प्रेम से पढ़ रहा हूँ।
चिन्ता मास्तु।
= चिंता मत करिये।
ओ३म्
443. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः पठन् आसीत्।
= वह पढ़ रहा था।
सद्यः एव तस्य उदरे पीड़ा जाता।
= अचानक उसके पेट में दर्द शुरू हुआ।
सः त्वरितमेव उत्थितवान्।
= वह तुरन्त खड़ा हो गया।
मातुः समीपं गतवान्।
= माँ के पास गया।
माता तस्मै यवानीं गुडं श्यामलवणं च सम्मेल्य दत्तवती।
= माँ ने उसे अजवाइन गुड़ और काला नमक मिला कर दिया।
एक होरा पर्यन्तं सः विश्रामं कृतवान्।
= एक घंटा तक उसने आराम किया।
अनन्तरं सः शौचलयं गतवान्।
= बाद में वह शौचलय गया।
उदरं स्वच्छम् अभवत्।
= पेट साफ हो गया।
सः स्वस्थः अभवत्।
= वह स्वस्थ हो गया।
प्रायः बुद्धिमत्यः मातरः गृहोपचारमेव कुर्वन्ति।
= प्रायः बुद्धिमती माताएँ घर में ही उपचार करती हैं।
लाभः अपि भवति।
= लाभ भी होता है।
ओ३म्
444. संस्कृत वाक्याभ्यासः
माता – चल पुत्र ! रुग्णालयं चल।
= चलो बेटा ! अस्पताल चलो।
पुत्रः – किमर्थम् ?
= क्यों ?
माता – तव मतुलः रुग्णः अस्ति।
= तुम्हारे मामा बीमार हैं।
पुत्रः – आं चलामि।
= हाँ चलता हूँ।
माता – तव कृते कूप्यां जलं स्वीकृतवती।
= तुम्हारे लिये बोतल में पानी ले लिया है।
मातुलस्य चषकेन जलं मा पिब ।
= मामा के गिलास से पानी मत पीना।
– सः तु रुग्णः।
= वो तो बीमार है।
-रुग्णस्य चषकेन जलं न पेयम् ।
= बीमार के गिलास से पानी नहीं पीना चाहिये।
पुत्रः – सः तु मम मातुलः अस्ति।
= वह तो मेरे मामा जी हैं।
माता – सः तव मातुलः … तद् सत्यम् ।
= वो तुम्हारे मामाजी हैं … वो सच है।
– अधुना सः रुग्णः।
= अभी वो बीमार है।
ओ३म्
445. संस्कृत वाक्याभ्यासः
सः दिनदर्शिकां पश्यति।
= वह कैलेण्डर देखता है।
चिन्तयति।
= विचारता है। 🤔
“श्वः अवकाशः अस्ति।”
= कल छुट्टी है ।
परश्वः अवकाशः नास्ति।
= परसों छुट्टी नहीं है।
प्रपरश्वः अपि अवकाशः नास्ति।
= नरसों भी छुट्टी नहीं है।
अनन्तरं दिनद्वयम् अवकाशः अस्ति।
= बाद में दो दिन छुट्टी है।
तर्हि सोमवासरस्य मङ्गलवासरस्य च अवकाशावेदनं ददामि।
= तो सोमवार और मंगलवार की छुट्टी का आवेदन देता हूँ।
षट् दिनानां कृते गृहं गमिष्यामि।
= छः दिनों के लिये घर जाऊँगा।
भ्रातृद्वितीया: अनन्तरम् आगमिष्यामि।
= भाई दूज के बाद आऊँगा।
सः मां पृच्छति।
= वह मुझसे पूछता है।
भवान् अवकाशे अस्ति वा ?
= आप छुट्टी पर हैं क्या ?
अहम् उक्तवान् ” न अहम् अवकाशे नास्मि।”
= मैंने कहा ” नहीं मैं छुट्टी पर नहीं हूँ।
सः अवकाशस्य आवेदनं ददाति।
= वह छुट्टी का आवेदन देता है।
#vakyabhyas
July 2, 2021