श्रीबाला लघुहोमः
सङ्कल्पः - श्रीपरमेश्वरप्रीत्यर्थं श्रीबालात्रिपुरसुन्दरी
प्रसादसिद्ध्यर्थं श्रीबाला होमकर्म करिष्ये ।
(अप उपस्पृश्य) कलशं गन्धपुष्पाक्षतैरभ्यर्च्य पूजां कृत्वा ।
वं इति २१ वारं अभिमन्त्र्य धेनुमुद्रया अमृतीकृत्य । तेनात्मानं
अग्निकुण्डं पूजाहोमद्रव्याणि च प्रोक्ष्य । आत्मनो दक्षिणे भागे पीठे
(कलशे मुर्तौ यन्त्रे वा) देवीं बालां स्थापयेत् ।
आत्मनः पुरतः चतुरश्रस्थण्डिलं (होमकुण्डं) मूलेन निरीक्ष्य ।
फट् इति प्रोक्ष्य । कुशेन ताडायित्वा । कुशं नैरृत्यां परिहृत्य ।
स्थण्डिलोपरि प्रागग्राः तिस्रो रेखाः दक्षिणे वामे मध्ये च क्रमेण
विलिख्य । तदुपरि उदगग्राः पश्चिमे मध्ये पूर्वत्र च क्रमेण
विलिख्य । अद्भिरवोक्ष्य अप उपस्पृशेत् ।
भूर्भुवस्सुवरों इति अग्निं प्रतिष्ठाप्य । प्राक् तोयं निधाय ।
अग्निमिध्वा । प्रज्वालयेत् । प्रागग्रैः उदगग्रैश्च दर्भैः अग्निं
परिस्तीर्य । प्रागादि दक्षिणानुत्तरान् उत्तरानधरान् कृत्वा ।
उत्तरेणाग्निं दर्भान् संस्तीर्य । तेषु द्वन्द्वं न्यञ्ज्य दर्वीं
आज्यस्थालीं प्रोक्षणीं इतरदर्वीं च निदध्यात् । समौ अप्रच्छिन्नाग्रौ
प्रादेशमात्रौ दर्भै पवित्रे कृत्वा अद्भिरनुमृज्य सपवित्रेण पाणिना
पात्राणि संस्पृश्य । प्रोक्षणीपात्रमादाय । अपरेणाग्निं निधाय ।
सपवित्रे तस्मिन् अक्षतैः सह अपः आसिच्य । प्राचीः त्रिरुत्पूय ।
पात्राण्युत्तानानि कृत्वा । सपवित्रेण पाणिना सर्वाभिः अद्भिः
त्रिः प्रोक्ष्य प्रोक्षणीपात्रं दक्षिणतो निदध्यात् ।
आज्यं विलाप्य । अपरेणाघ्निं पवित्रान्तर्हितायां आज्यस्थाल्यां
आज्यं निरूप्य । उदीचोऽङ्गारान् निरुह्य । तेष्वाज्यमधिश्रित्य ।
ज्वलता तृणेन अवद्योत्य ।
द्वे दर्भाग्रे प्रच्छिद्य प्रक्षाल्य प्रत्यस्य ।
त्रिः पर्यग्निः कृत्वा उदगुद्वास्य ।
अङ्गारन् प्रत्यूह्य अग्नेः पश्चात् दर्भेषु आज्यस्थलीं निधाय ।
उदगग्राभ्यां पवित्राभ्यां पुनराहारं त्रिरुत्पूय
पवित्रग्रान्थिं विस्रस्य । अप उपस्पृश्य । प्रागग्रमग्नौ प्रहरेत् ।
दर्वीं इतरदर्वीं च अग्नौ प्रतितप्य । दर्भैः सम्मृश्य प्रोक्ष्य ।
निधाय । दर्भान् । अद्भिः संस्पृश्य अग्नौ प्रहरेत् ।
अग्निं परिषिञ्चति - अदितेऽनुमन्यस्व । (दक्षिणतः प्राचीनं)
अनुमतेऽनुमन्यस्व । (पश्चात् उदीचीनं) सरस्वतेऽनुमन्यस्व ।
(उत्तरतः प्राचीनं) देवसवितःप्रसुव । (समन्तात्) अग्निं ध्यायेत् -
चत्वारि शृङ्गास्त्रयो अस्य पादा द्वे शीर्षे सप्तहस्तासो अस्य । त्रिधा
बद्धो वृषभो रोरवीति महो देवो मर्त्यां आविवेश । एष हि देवः
प्रदिशो नु सर्वाः पुर्वो हि जातः स उ गर्भे अन्तः । स विजायमानः स
जनिष्यमाणः प्रत्यङ्मुखास्तिष्ठति विश्वतो मुखः । प्राङ्मुखो देव ।
हे अग्ने! ममाभिमुखो भव । इति प्रार्थयेत् ।
होमकुण्डं गन्धपुष्पाक्षतैः अलङ्कृत्य (दिक्षु) - इन्द्राय नमः ।
अग्नये नमः । यमाय नमः । निरृतये नमः । वरुणाय नमः ।
वायवे नमः । सोमाय नमः । ईशानाय नमः । (मध्ये) अग्नये नमः ।
(आत्मनि) आत्मने नमः । इत्यम्भ्यर्च्य ।
(इतरदर्व्या जुहोति - वायव्या आग्नेय्यन्तं) स्वाहा ।
प्रजापतय इदम् । न मम ।
(प्रधानदर्व्या जुहोति - नैरृत्या ऐशान्यन्तं) स्वाहा ।
इन्द्रायेदम् । न मम । (उत्तरार्ध पुर्वार्धे) सोमाय स्वाहा ।
सोमाय इदम् । न मम ।
(मध्ये) अग्नये स्वाहा । अग्नय इदम् । न मम ।
आरम्भप्रभृति एतत्क्षणपर्यन्तं मध्ये सम्भावितसमस्त-
दोषप्रायश्चित्तार्थं सर्वप्रायश्चित्तं होष्यामि । ॐ भूर्भुवस्सुवस्
स्वाहा । प्रजापतय इदं न मम । श्रीबाला मन्त्रं यथोपदेशं
ऋषि - छन्दो - देवता - बीज - शक्ति - कीलक - विनियोग -
कर - हृदयादिन्यासदिग्बन्धान् कृत्वा अरुणकिरण इत्यादि कल्याणशीला
इति त्रिरावृत्तमूलमन्त्रेण च ध्यात्वा लमित्यादि पूजाः कृत्वा इत्यादि
अस्मिन् कुम्भे (मूर्तौ) अग्नौ च देवीं बालां सपरिवारां आवाहयामि ।
(उभयत्र । पृथक्पृथग्वा प्राणान् प्रतिष्ठापयेत् ।)
ॐ आं ह्रीं क्रों यं रं वं शं षं सं हं ॐ (यरवल शषसहों)
हंसः सोऽहं सोऽहं हंसः श्रीबालायाः प्राण इह प्राणः ।
जीव इह स्थितः । सर्वेन्द्रियाणि वाङ्मनश्चक्षुः श्रोत्रजिह्वाघ्राण
प्राणापानव्यानोदानसमानाः इहैवागत्य सुखं चिरं तिष्ठन्तु स्वाहा
सान्निध्यं कुर्वन्तु स्वाहा । असुनी ते पुनरस्मासु चक्षुः पुनः
प्राणमिह नो धेहि भोगम् । ज्योक्पश्येम सूर्यमुच्चरन्तमनुमते
मृलया नः स्वस्ति । आं ह्रीं क्रोम् । क्रों ह्रीं आं (इति ४० वारं जस्वा)
श्रीबाला प्राणशक्त्यै नमः ।
(इति धूपं दीपं घृतमधुनिवेदनं च कुर्यात् ।)
इतः परं ॐ ऐं हीं श्रीं ऐं क्लीं सौः । इति बीजानां इति ७ संज्ञा ।)
७. श्रीबालायै नमः । आवाहिता भव । सन्निहिता भव । सन्निरुद्धा
भव । अवकुन्ठिता भव । देवि प्रसीद प्रसीद । देवि सर्वजगन्नाथे
यारद्धोमावसानकम् । तावत्त्वं प्रीतिभावेन बिम्बे (कलशे) अग्नौ
च सन्निधिं कुरु ॥ इति प्रार्थयेत् ।
ततः अग्नौ कुम्भे (बिम्बे) च युगपत् पृथक्पृथग्वा आसनादि
उपचारान् समर्पयेत् ।
७ श्रीबालायै नमः आसनं समर्पयामि ।
७ श्रीबालायै पादयोः पाद्यं समर्पयामि ।
७ श्रीबालायै हस्तयोरर्ध्यं समर्पयामि ।
७ श्रीबालायै आचमनीयं समर्पयामि ।
७ श्रीबालायै स्नानं समर्पयामि ।
स्नानानन्तरं आचमनीयं समर्पयामि ।
७ श्रीबालायै वस्त्राणि धारयामि । आचमनीयं समर्पयामि ।
७ श्रीबालायै उपवीतं समर्पयामि ।
७ श्रीबालायै आभरणानि समर्पयामि ।
७ श्री बालायै गन्धान् धारयामि ।
गन्धोपरि हरिद्राकुङ्कुमं समर्पयामि ।
७ श्रीबालायै अक्षतान् समर्पयामि ।
७ श्रीबालां पुष्पैः पूजयामि (अष्टोत्तरशतनामभिः)
७ श्रीबालायै धूपं आघ्रापयामि ।
७ श्रीबालायै दीपं दर्शयामि । आचमनीयं समर्पयामि ।
७ श्रीबालायै नारिकेलं कदलीफलं महानैवेद्यं समर्पयामि ।
७ श्रीबालायै अचमनीयं समर्पयामि ।
७ श्रीबालायै ताम्बूलं समर्पयामि ।
७ श्रीबालायै कर्पूरनीराजनं समर्पयामि ।
७ श्रीबालायै प्रदक्षिणनमस्कारान् समर्पयामि ।
७ श्रीबालायै मन्त्रपुष्पं समर्पयामि ।
प्रणवत्रितारीयुक्तेन मूलमन्त्रेण स्वाहान्तेन (ॐ ऐं ह्रीं श्रीं ऐं
क्लीं सौः स्वाहा इति । ॐ ऐं ह्रीं श्रीम् । ऐं क्लीं सौः ।
सौः क्लीं ऐं स्वाहा इति
वा यथोपदेशं) आज्येन द्वादशवारम् । कदली-दाडिम-आम्र-पायस
-गुडान्न-शर्करान्नादिभिः मध्वाज्य्तगुडक्षीराक्तैः यथाकामं
१२-२१-१०८ वारं जुहयात् । सत्यवकाशे आवरणदेवताश्च जुहुयात् ।
ॐ ऐं ह्रीं श्रीं इन्द्राय स्वाहा .....
ऐं ह्रीं श्रीं विजयायै स्वाहा इति आवरणपूजोक्तक्रमेण जुहुयात् ।
अन्ते आज्येन ७ वारं जुहुयात् ।
पूर्णाहुतिद्रव्यं प्रणवात्रतारीयुक्तेन मूलमन्त्रेण ४० वारं
श्रीसूक्तेन चाभिमन्त्र्य पूर्णाहुतिं जुहुयात् ।
कुम्भेऽग्नौ पुनः पूजा आसनादिमन्त्रपुष्पान्ता । शर्कराद्यन्नानि
भक्ष्याणि फलानि यथाकामं श्रीबालायै निवेदयेत् ।
अथ । ॐ प्रजापते न त्वदेतान्यन्यो विश्वा जातानि परि ता बाभूव ।
यत्कामास्ते जुहुमस्तन्नो अस्तु वयं स्याम पतयो रयीणाम् । स्वाहा ।
प्रजापतय इदम् । न मम ।
ॐ भूः स्वाहा अग्नय इदम् । न मम ।
ॐ भुवः स्वाहा । वायव इदं न मम ।
ॐ सुवः स्वाहा । सूर्ययेदम् । न मम ।
यदस्य कर्मणोऽत्यरीरिचं यद्वा न्यूनमिहाकरम् ।
अग्निष्टत् स्विष्टकृद्विद्वान् सर्वं स्विष्टं सुहुतं करोतु स्वाहा ।
अग्नये स्विष्टकृते इदं न मम । ॐ भूर्भुवस्सुवः स्वाहा ।
प्रजापतय इदं न मम । (प्राणानायम्य)
अस्मिन् कर्मणि अविज्ञात प्रायश्चित्तादीनि करिष्ये ।
अनाज्ञातं यदाज्ञातं यज्ञस्य क्रियते मिथु ।
अग्ने तदस्य कल्पय त्वं हि वेत्थ यथातथम् ।
स्वाहा । अग्नय इदं न मम ।
पुरुषसम्मितो यज्ञो यज्ञः पुरुषसम्मितः ।
अग्ने तदस्य कल्पय त्वं हि वेत्थ यथातथम् ।
स्वाहा । अग्नय इदं न मम ।
यत्पाकत्रा मनसा दीनदक्षा न । यज्ञस्य मन्वते मर्तासः ।
अग्निष्टद्धोता क्रतुविद्विजानन् । यजिष्ठो देवान् ऋतुशो यजाति ।
स्वाहा । अग्नय इदं न मम । ॐ भूः स्वाहा ।
अग्नय इदं न मम । ॐ भुवः स्वाहा ।
वायव इदम् । न मम । ॐ सुवः स्वाहा । सूर्यायेदम् । न मम ।
अस्मिन् होमकर्माणि मध्ये सम्भावित समस्तमन्त्रलोप
तन्त्रलोपद्रव्यलोपादि समस्तदोषप्रायश्चित्तार्थं
सर्वप्रायश्चित्ताहुतिं होष्यामि । ॐ भूर्भुवस्सुवस्स्वाहा ।
प्रजापतय इदं न मम ।
ॐ श्री विष्णवे स्वाहा । विष्णवे परमात्मने इदं न मम ।
ॐ नमो रुद्राय पशुपतये स्वाहा । रुद्राय पशुपतय इदं न मम ।
(अप उपस्पृश्य) शिष्टमाज्यं मूलेन त्रिरावृत्तेन ``सप्त ते
अग्ने समधिः सप्त जिह्वाः सप्त ऋषयस्सप्त धाम प्रियाणि ।
सप्त होत्राः सप्त धात्वा यजन्ति । सप्तयोनीरापृणस्वा घृतेन स्वाहा ।
अग्नये सप्तवत इदन्न मम । (आज्यपात्रं उत्तरतो निदध्यात् ।)
अदितेऽन्वमंस्थाः । (इति दक्षिणतः प्राचीनं परिषिञ्चति)
अनुमतेऽन्वमंस्थाः ॥ (इति पश्चात् उदीचीनं)
सरस्वतेऽन्वमंस्थाः । (इति उत्तरतः प्राचीनं)
देवसवितः प्रासावीः । (इति समन्तात्)
हृदयादिन्यास दिग्वन्ध - ध्यानं - लमित्यादि पूजा पुरःसरं
१०८ वारं मूलमन्त्रं जपेत् ।
मूलेन १२ वारं जप्तेन क्षीरेण अग्निं तर्पयेत् । श्रीबालां तर्पयामि इति ।
श्रीबालापार्षदाभ्यो नमः इति बलिं दत्वा । अस्मात्कुम्भात् अग्नेश्च
श्रीबालां यथास्थानं प्रतिष्ठापयामि इति तां हृदयं नयेत् । अग्निं
उपतिष्ठते - अग्ने नय सुपथा राये अस्मान् विश्वानि देव वयुनानि
विद्वान् । युयोध्यस्मज्जुहुराणमेनो भूयिष्ठां ते नम उक्तिं विधेम ।
अग्नये नमः ।
मन्त्रहीनं क्रियाहीनं भक्तिहीनं हुताशन ।
यद्धुतं तु मया देव परिपूर्णं तदस्तु ते ॥
प्रायश्चित्तान्यशेपाणि तपः कर्मात्मकानि वै ।
यानि तेषामशेषाणां श्रीकृष्णस्मरणं परम् ॥
श्रीकृष्ण कृष्ण कृष्ण ।
कायेन वाचा इत्यादि समर्पयामि । अनेन होमेन भगवती सर्वात्मिका
श्रीबाला प्रीयताम् । ॐ तत्सत् । ब्रह्मार्पणमस्तु ।
कुम्भजलेन यजमानस्याभिषेकः । प्रोक्षणं वा । मूर्त्यादीनां यथास्थानं
निवेशः ।
इति श्रीबाला लघुहोमः सम्पूर्णः ।
Proofread by PSA Easwaran