रामायणसारसङ्ग्रहरघुवीरस्तवः
वेधोवितीर्णविशदान्नविवर्ततां स्वा-
मप्रस्मरन् रघुपते कुलतन्तुमस्य ।
मन्ये ररक्षिय विभीषणमप्रमत्तो
निःशेषयन्नपि कुलं रजनीचराणाम् ॥ १॥
यज्ञं ररक्षिथ मुनेर्यदि कौशिकस्य
यज्ञात्मनस्तव तु तां विदुरात्मरक्षाम् ।
कीर्ति यदीच्छसि कृतार्थय मामनाथं
काकुत्स्थ वीर करुणामसृणैरपाङ्गः ॥ २॥
आरोपितं प्रथममेव धनुः पुरारे-
र्यन्निष्क्रयं निगमवाच उदाहरन्ति ।
आप्तैव भूमितनयाप्यनपायिनी ते
मानुष्यकाभिनयमात्रमिदं तदूहे ॥ ३॥
तेजोनिधौ त्वयि समुद्र इवोदबिन्दु-
स्तेजो यदि स्वयमलीयत भार्गवस्य ।
किं तावता त्वयि रघूद्वह पूर्णमासीत्
किं त्वेष तापसवटुः कृपणो बभूव ॥ ४॥
राज्याभिषेचनविधिः शिरसि प्रसक्तः
पित्राज्ञया परिहतोऽप्यसकृत्त्वयायम् ।
काकुत्स्थ पर्यवसितस्तव पादुकायां
कीर्तिस्तु धीर इति पूरयति त्रिलोकीम् ॥ ५॥
आज्ञा गुरोरहृदयामपि साधयिष्यन्
सत्यव्रतप्रियतया विपिनं गतस्त्वम् ।
ब्रह्मार्पणोपहृतकर्मफलोऽपि लोकै-
र्गृह्णीय नाहमिति किं मुनिमात्थ मिथ्या ॥ ६॥
शत्रोः खसारमुपलब्धवतः स्फुटं प्राक्
शङ्के तवाजनि कियानयमित्यवज्ञा ।
नो चेच्चतुर्दशसहस्रिकया भटानां
प्राप्तं द्विषं व्यजयथाः कथमेक एवम् ॥ ७॥
नेतुस्तवापि जगतामभवत् कदाचि-
न्नेता विराध इति नाथ यथा तथैव ।
व्यामोहयन्नपि जगन्निजमायया त्वं
व्यामोहितोऽसि हरिणेन हिरण्मयेन ॥ ८॥
तत्तत्फलः स स विधिः सकलास्तु लोकाः
स्वात्मानुचिन्तनवतः सुलभा भुवीति ।
व्यक्तं जटायुषि चिराद्दिवमेव सर्वां
काकुत्स्थ लब्धवति ते घटितामपाङ्गैः ॥ ९॥
हत्वा कबन्धमटवीमभिपर्यटन् य-
च्छ्रान्तः क्षुधा बुभुजिषे सदने शबर्याः ।
त्वय्येकमात्रकबलार्पणजं फलं वा
भुङ्क्तामियं कथमलं न जगन्ति यस्य ॥ १०॥
मर्त्यात्मतामभिनिनीषसि चेतवस्तु
मर्त्येषु किं भुवि न सन्ति परावरज्ञाः ।
बोद्धुं स्वतोऽपि निलयं तदरेर्विनैव
दैन्यं रघूद्वह कियत्कियदन्वकार्षीः ॥ ११॥
एकेन सप्त च तरूनिषुणापविध्यन्
पादाञ्चलेन दशयोजनमस्थि धून्वन् ।
मथ्नन् सुतं मुरपतेरपि लीलयैव
किं मन्यसे मनुजता प्रकटीकृतेति ॥ १२॥
प्रस्थापिता मृगयितुं रविजेन सीतां
दूताः समं रघुकुलोद्वह यद्यपीमे ।
भारस्तथापि निहितो भवताञ्जनेये
कस्तां परां चितमबैतु परः शिवांशात् ॥ १३॥
दृष्ट्वाभिलप्य परितोष्य च सेवया त्वं
नाबोधि यत्सुखमबोधि तदात्मतत्वम् ।
यद्दर्शनोद्यमत एव हनूमता तां
त्वत्तोऽपि सेव्यचरणां क्षितिजामुपासे ॥ १४॥
उत्तीर्य सिन्धुमुपलभ्य सुतामवन्याः
निर्दग्धशात्रवपुरो निहतारिसैन्यः ।
ब्रह्मास्त्रतोऽपि हनुमानभवन्न बद्धः
किं विश्वमातृभजनात्परतोऽपि बन्धः ॥ १५॥
नित्यं सुषुप्तिषु परिष्वजसे न राम
भूतानि किं निखिलभूतगृहाशयस्त्वम् ।
आसाद्य तत्प्रकटमर्थमवाप कीर्ति-
माचन्द्रतारविमलामनिलात्मजन्मा ॥ १६॥
सिन्धुं विशोषयितुमाददिषे किलेषुं
प्रज्वालिते शयनवेश्मनि पावकेन ।
कान्तासखः क्व विहरिष्यसि तात पश्चा-
दित्थं हि नाम धिषणां जहति स्मरान्धाः ॥ १७॥
स्वैरं तरन्त इतरानपि तारयन्ति
प्राञ्चस्त्रिलोकगुरवो गतशोकहर्षाः ।
इत्याहुरागमविदो यदिदं त्वदीये
सेतौ निरैक्षिषि चिराय महोपलेषु ॥ १८॥
त्वामेव नाथमुपयातयतोररातेः
सोदर्ययोः सममविन्दत राज्यमेकः ।
अन्या तु निष्करुणमेव विरूपितासी-
दीदृग्विधानि हृदयानि महेश्वराणाम् ॥ १९॥
हस्ते विलग्नमपि रावणमाद्ययुद्ध
देवो मुमोच दययेति परिष्टुवन्ति ।
त्वां बालिशास्तनुभृतो न तु तेऽवयन्ति
निःशेषराक्षसवधाभिनिवेशरौक्ष्यम् ॥ २०॥
नागास्त्रबन्धपरुषां स्मर नाथ वेला
कीदृग्व्यथा तव तदास कियद्विधेति ।
नित्या दशा चलति सा भवन्धितो मे
ज्ञातव्यथे सकरुणे किमितो वदेयम् ॥ २१॥
सभ्रातृबान्धवसुतं सबलं सभृत्यं
लङ्केश्वरं त्वयि जिघांसति लब्धबोधः ।
आगः प्रमार्ष्टुमविचार्य वरार्पणोत्थं
स्वास्त्रं गतस्तमवधीत्स्वयमेव वेधाः ॥ २२॥
अग्नौ विशेति शबरीशरभङ्गयोर्य-
दाज्ञामवास्त्वमनिषिध्य गिरापि किंञ्चित् ।
दृष्टा ततो रघुपते दयिता त्वयापि
ज्वालाकलापजटिलं ज्वलनं विशन्ती ॥ २३॥
अब्जैव सा प्रथमतो धरणेस्ततोऽभू-
ज्जाता ततो ज्वलनतोऽपि यतस्तदूहे ।
सर्वागमान्तपरिघुष्टसदाख्यमूर्त-
भूतत्रयावतरणादभवत्सतीति ॥ २४॥
दत्तां पुरैव जनसंसदि पाटुकायै
राज्यश्रियं पुनरुपेत्य यदग्रहीस्त्वम् ।
दत्तापहाररसिकेन ततस्त्वयैषा
दत्तापि देहिषु मृषैव रघूद्वह श्रीः ॥ २५॥
दाता बभूविथ कपीन्द्रविभीषणाभ्यां
स्वं स्वं पदं त्वमनुमत्य यतस्ततोऽहम् ।
मह्यं मदीयमपि तात्त्विकमेव रूपं
किञ्चित् प्रदर्श्य भज कीर्तिमिति स्तुवे त्वाम् ॥ २६॥
मिथ्यापवादकलयापि विहाय शुद्धः
सद्यः प्रियां सुदृढमात्मनि सम्प्ररूढे ।
स्वामिन् जगज्जनयितृत्वमृषापवादे
स्मरं प्रवर्तयसि किं भवमीदृशं नः ॥ २७॥
लङ्कारणोपहृतराक्षसराजकोऽसौ
विप्रार्भकं तु कमपि त्वयि लिप्समाने ।
प्रातिस्विकं प्रतिनिधिं पुनराचकाङ्क्ष
कालस्तपस्विनमहो वृषलं कठोरः ॥ २८॥
प्रान्ते क्वचिद्धिमगिरेर्हिमवर्षदग्धे
प्राप्तं श्रमेण महता भरतेन राज्यम् ।
पश्यन् भुवं च लवणस्य कनिष्ठलब्धां
सौमित्रिरैहत न राज्यकथां सुमेधाः ॥ २९॥
प्राचेतसग्रथितकाव्यनिवेद्यमान-
निःसीमभव्यचरितापि भवन्निदेशात् ।
या प्रत्ययाय यतते स्म सतां समक्षं
साविन्दत प्रकृतिमेव सुता धरण्याः ॥ ३०॥
प्रस्थाप्य भूमितनयां परमं पदं प्राक्
सौमित्रिमप्यनुपदं भुजगावतारम् ।
सद्यस्त्यजन्निव दिवं गमयन्नुपायात्
सज्जीचकर्थ शयनीयमिति प्रतीमः ॥ ३१॥
द्यौरर्पिता खगवराय महोपकर्त्रे
दत्तं पदं तदधिकं विषयाश्रितेभ्यः ।
नामापि ते सकृदकीर्तयते तु मह्यं
सायुज्यमेव रघुपुङ्गव दातुमर्हम् ॥ ३२॥
सत्यप्रियाय शरणागतवत्सलाय
सर्वापदां प्रशमनाय सकृत्प्रपत्त्या ।
श्रीरामनामपरिपूतजगत्त्रयाय
सीतासखाय पुरुषाय नमो नमस्ते ॥ ३३॥
इति श्रीमद्भरद्वाजकुलजलधिकौस्तुभ-श्रीकण्ठमतप्रतिष्ठापनाचार्य-
चतुरधिकशतप्रबन्धनिर्वाहक श्रीमन्महाव्रतयाजि-
श्रीमदप्पय्यदीक्षितसोदर्य-श्रीमदाञ्चादीक्षितपौत्रेण
नारायणदीक्षितात्मजेन श्रीभूमिदेवीगर्भसम्भवेन श्रीनीलकण्ठदीक्षितेन
विरचितासु कृतिषु रामायणसारसङ्ग्रहरघुवीरस्तवः समाप्तः ॥
Proofread by Rajesh Thyagarajan