कैलासशैलप्राकारवर्णनम् २
(कैलासशैले अष्टदिग्गोपुरवर्णनम् २)
स्कन्द उवाच -
नैरृते गोपुरं शम्भोः पञ्चलक्षप्रमाणकम् ।
रुद्राणां चरितैश्चैव शोभितं शिखरैरपि ॥ १॥
बाणस्तत्र महादेवमुपास्ते गणलक्षकैः ।
नवरन्नसरोभूषो महाप्रासादमध्यगः ॥ २॥
तदालयं रत्नकॢप्तं सहस्रस्तम्भमण्डितम् ।
तत्र बाणेश्वरागारं तेन लिङ्गं समत्तितम् ॥ ३॥
मण्डपैर्गोपुरैर्युक्तं त्रिकालं बिल्वपल्लवैः ॥
- -
बाण उवाच -
बाणेश शम्भो हरिबाणपाणे त्वं पाहि गङ्गाधर चन्द्रचूड ।
विश्वेश भर्ग मदनान्तक कालकाल मामद्य शङ्कर विभो गणनाथपूज्य ॥ ४॥
भद्राणि मे संविधत्स्वाद्य शम्भो दीक्षादिदक्षाध्वरध्वंसकाव ।
महेशान पञ्चाननेन्दुमकृष्टैकधाम प्रभो सम्प्रसीद प्रसीद प्रसीद ॥ ५॥
- -
स्कन्द उवाच -
इत्थं स्तौति गणेन्द्रोऽसौ बाणो बाणेश्वरं शिवम् ।
नैरृते गोपुरे तत्रप्रासादवरमध्यगः ॥ ६॥
अस्ताद्रिः पारियात्रश्च पश्चात्प्राकारसन्नगाः ।
तत्रैव गोपुरं शम्भोर्दशलक्षैकयोजनम् ॥ ७॥
पट्टिकादेववगोष्ठैश्च स्तम्भैः कुम्भैश्च कोणजैः ।
रुद्रावताराक्रीडाभी रचितं वृषभैर्वृतम् ॥ ८॥
तलानाञ्च सहस्रेण निर्मितञ्चित्रवेदिकम् ।
सुवर्णरत्नकलशैः कैलासादतिमुन्दरम् ॥ ९॥
तत्रास्ति सौधप्रवरं सहस्रस्तम्भमण्डितम् ।
मणिमाणिक्यखचितं दिव्यसिह्मासनैर्वृतम् ॥ १०॥
धूपदीपादिबहुलं भक्ष्यभोज्यसमन्वितम् ।
तत्र भृङ्गी महातेजा भस्मोद्धलितविग्रहः ॥ ११॥
त्रिपुण्ड्रविलसद्भालो मणिमाणिक्यकङ्कणः ।
चन्द्रार्धशेखराबद्धराजत्पिङ्गजटाधरः ॥ १२॥
सिह्मासनस्थो वरदो गन्धर्वैर्गणपैर्वृतः ।
वरुणादिसुदिक्पालैर्गरुडैरप्सरोगणैः ॥ १३॥
सेवितो रत्नसौधस्थो दशलक्षगणैर्वृतः ।
वासुकिश्शङ्कपालश्च कम्बलाश्वतरौ तथा ॥ १४॥
शेषश्च तक्षकश्चैव दैत्यनाथा नृपास्तथा ।
उपासते भृङ्गिरिटिश्शिवध्यानहताशुभः ॥ १५॥
तत्रास्ति गर्भभवनं प्राकारवरगोपुरम् ।
भृङ्गीश्वराख्यं लतल्लिङ्गं सम्पूज्य स्तौति भक्तितः ॥ १६॥
पञ्चामृतैः फलरसैः पञ्चगव्योदकैरपि ।
चन्दनैः पुष्पमालाभिर्बिल्वमन्दारचम्पकैः ॥ १७॥
धूपैर्दीपस्तथापुष्पैर्नैवेद्यैर्मुखवासजैः ॥ १८॥
- -
भृङ्गी उवाच -
भृङ्गीगीश मे मनसिजस्तवपादपद्मभृङ्गो भवत्वनुदिनं सरसानुमोदः ।
प्राप्नोतु भक्तिमखिलां तव पादपद्मे माया तु यातु दुरितिं चरितन्तवेश ॥ १९॥
श्रीशङ्करामयहरेश्वर विश्वमूर्ते विश्वाधिकेश करसङ्गिकुरङ्गबाल ।
मन्दारकुन्दनवचम्पकबिल्वमाला दिव्योत्तमाङ्गदशुभुजङ्ग सुरेश पाहि ॥ २०॥
- -
स्कन्द उवाच-
इत्थं स्तौति सदाकालं शङ्करं लोकशङ्करम् ।
गणानां शतलक्षैश्च स्वसमानैः परीवृतः ॥ २१॥
वायव्ये गोपुरं शम्भोः पञ्चलक्षप्रमाणतः ।
रुद्रावतारक्रीडाभिरन्वितम्मणिवेदिकैः ॥ २२॥
रत्नकुम्भशताकीर्णं वायुधूतपताकम् ।
वृषभालङ्कृतं दिव्यं तत्र सौधं महात्मनः ॥ २३॥
सहस्रस्तम्भसंयुक्तं हेमासनसमाश्रितम् ।
रिटिरास्ते शिवध्यानविधूताखिलहृत्तमः ॥ २४॥
भस्माभ्यक्तस्त्रिपुण्ड्राङ्को रत्नाकल्पविभूषितः ।
सोमार्धशेखरोद्भासिमुकुटो वायुसेवितः ॥ २५॥
द्विलक्षगणपैश्चैव रुद्रवृन्दैर्निषेवितः ।
तत्र गभेगृहं शन्भो रिटीशाख्यमहेशितुः ॥ २६॥
प्राकारगोपुरोपेतं धूपैर्दीपैर्मनोहरैः ।
जातीमल्लिकमन्दारबिल्वैरभ्यर्च्य शङ्करम् ॥ २७॥
कृताञ्जलिपुटस्स्तौतिरिटीशम्भक्तिभावितः ।
समुद्यत्पुलको देवं त्रिकालं लिङ्गसंस्थितम् ॥ २८॥
- -
रिटिरुवाच -
विश्वेश विश्व मदनान्तक विश्वमूर्ते गौरीवरामरभुजङ्गफणाभिराम ।
गङ्गाधरान्तकरिपो प्रमथाधिनाथ पाहीश मामकधियाद्य ललामसोम ॥ २९॥
- -
स्कन्द उवाच -
इत्थंस्तौतिरिटिर्भक्त्यारिटीशं मुदितान्तरः ।
ततोत्तरे च प्राकारे संस्थिताश्चकुलाचलाः ॥ ३०॥
दुन्दुभिर्मन्दरो नाम्ना पर्वतो रैवतस्ततः ।
तत्रापि गोपुरं शम्भोर्दशलक्षोर्द्वगं स्थितम् ॥ ३१॥
सहस्रतलसंयुक्तं पट्टिकावेदिकान्वितम् ।
रत्नशृङ्गाग्रविलसद्धूयमानपताककम् ॥ ३२॥
रुद्रावतारक्रीडाभिरन्वितं वृषभैरपि ।
तत्रास्ति सौधप्रवरं माणिक्यतलकुट्टिमम् ॥ ३३॥
सहस्रकनकस्तम्भैर्निर्मितं वनराजितम् ।
हेमसिह्मासनैर्युक्तं धूपगन्धानुमोदितम् ॥ ३४॥
मणिप्रभाभासितञ्च तिरस्कृतनभोङ्कणम् ।
(मणिप्रभाभासितञ्च तिरस्कृततमोगुणम् ।)
कालाग्निरुद्रस्तत्रास्ते यक्षेशैच निषेवितः ॥ ३५॥
भस्मरुद्राक्षवीताङ्गो मुक्तामाणिक्यभूषणः ।
मुकुटोद्यत्सुधाधामखण्डोज्वलितवक्त्रकः ॥ ३६॥
त्रिपुण्ड्ररेखाविततभालभागमनोहरः ।
त्रिशूलपाणिर्वरदो हेमसिंहासनस्थितः ॥ ३७॥
कुबेरेण च देवैश्च पञ्चलक्षगणैरपि ।
हेतिपाशमहाशूलधरैस्तैरहिमन्युभिः ॥ ३८॥
तत्रागारं महेशस्य कालरुद्रेश्वरस्य च ।
प्राकारगोपुरयुतं धूपदीपशतावृतम् ॥ ३९॥
नैवेद्यैश्चन्दनैश्चैव बिल्वमन्दारपङ्कजैः ।
सम्पूज्य परया भक्त्या स्तौति देवं पिनाकिनम् ॥ ४०॥
- -
कालाग्निरुद्र उवाच -
त्रियम्बक सदाशिव त्रिपुरमारकालान्तक
त्रिशूलवरपाशसंयुतकराद्रिबाणासन ।
(त्रियम्बक सदाशिव त्रिपुरमार कालान्धका-
द्यपारसुरशत्रुहन्हरिशराद्रिबाणासन ।)
प्रसादजनितानन प्रकटचण्डधामागम
सुधांशुकशिखण्डक सुरसनाथ मां पालय ॥ ४१॥
- -
इतिस्तौतिप्रहृष्टात्माकालरुद्रोमहेश्वरम् ।
तस्यप्राकारकोणेचाप्यैशान्यां दिशिसंस्थितः ॥ - - ॥
(shloka numbering error in source text)
वीरभद्रस्सदैवास्ते गणलक्षैः परीवृतः ।
तदुत्तरं हि कैलासं तत्र गोपुरमुत्तमम् ॥ ४२॥
पञ्चलक्षप्रमाणेन वेदिकापट्टिकान्वितम् ।
सुर्वर्णरत्नखचितं कलशेश्शोभितं मुने ॥ ४३॥
रुद्रावतारवृषभैश्शोभितं तन्मनोहरम् ।
तत्र सौधवरे कॢप्ते सहस्रस्तम्भमण्डपे ॥ ४४॥
हेमरत्नचिते दिव्यहेमसिंहासन(ने)स्थितः ।
इशानेन च रुद्रैश्च गणलक्षसमन्वितः ॥ ४५॥
भस्मोद्धूलितसर्वाङ्गस्त्रिपुण्ड्रपरिचिन्हितः ।
राजद्रत्नाङ्गदैर्युक्तो मणिरुद्राक्षहारकः ॥ ४६॥
मुकुटोद्यत्सुधाधामखण्डार्धजटिलालकः ।
सदाशिवार्चकवरश्शूल्हस्तोहि भैरवः ॥ ४७॥
तत्रैकं भवनं शम्भोर्वीरभद्रेश्वरस्य च ।
नवरत्नाङ्कितं दिव्यं प्राकारवरगोपुरम् ॥ ४८॥
धूपामोदितदिक्चक्रं मणिद्युतिविराजितम् ।
तल्लिङ्गं पूज्येत्व बिल्वमन्दारचम्पकैः ॥ ४९॥
दीपोपहारधूपैश्च चन्दनेनाक्षतादिभिः ।
स्तौति हृष्टस्त्रिकालं स तल्लिङ्गं पारमेश्वरम् ॥ ५०॥
- -
वीरभद्र उवाच -
क्षयद्वीर दक्षाध्वरध्वंसकाशावसेशान चाशाविहीनेति तुष्टः ।
त्वमेवासि भद्रं त्वमेवास्य भद्रं सताञ्चासतामाशु मां मोक्षयाद्य ॥ ५१॥
- -
इत्थं स्तौति सदाशम्भुं वीरभद्रो गणाग्रणीः ।
शैलावरणमेतद्वै शम्भोश्शिवगणाश्रयम् ॥ ५२॥
दशलक्षप्रमाणेन परिधाकृतिविस्तरम् ।
गोपुरार्बुदकोपेतं रम्यमण्डपमण्डितम् ॥ ५३॥
सहस्रनियुतस्तम्भैः कुम्भैश्चापि समन्वितम् ।
रम्यलिङ्गालयोत्तुरङ्गराजद्वृषभशेखरः ॥ ५४॥
धगद्धगितदिक्चक्रं शैलावरणमीशितुः ।
व्यायामायतदीर्घञ्चाप्येतद्बोऽभिहितं मया ॥ ५५॥
एवमाभ्यन्तराः कॢप्ताः प्राकारवरगोपुराः ।
सहस्रप्रमथाधीशैस्सप्तसागरमध्यगैः ॥ ५६॥
शैलद्वीपसरिद्भिश्च निर्मितं विपिननैरपि ।
ध्यात्वा ध्येयमिदं विप्रगणो भवति शाङ्करः ॥ ५७॥
स्कन्द उवाच -
नेव प्राकारमध्ये हरविधिहरयो नो गणा नापि वातो
नो चन्द्रो न सूर्यरश्मिनिचयोनाग्नित्रयं नो सुराः ।
एकस्तत्र महेश्वरो विहरति स्वैरं सहाम्बो मुदा
तद्वेदैरपि वक्तुमेव न भवेत्कावा कथान्यस्य हि ॥ ५८॥
शरशरधिरथाङ्गं यन्तृयानं वहा वे धनुवरमथ तज्या वैरिवर्गं रथीच ।
हरिविधिश्रुतयः क्ष्मा पुष्पवन्तौ तथाब्धिर्नगवर उरगेन्द्रस्रैपुरं श्रीमहेशः ॥ ५९॥
निश्वासश्रुतिरेक एव भगवानास्ते सहाम्बो भव-
स्तस्यापारविचित्रसर्गबहुळास्स्वाभाविकाश्शक्तयः ।
तस्यानन्दघनस्य भक्तिपरमा भावा गणास्ते द्विजा
ब्रह्मेन्द्रादिमरुत्पदेषु विहितास्सक्ता महेशाचने ॥ ६०॥
॥ इति शिवरहस्यान्तर्गते माहेश्वराख्ये कैलासशैले अष्टदिग्गोपुरवर्णनम् २॥
- ॥ श्रीशिवरहस्यम् । माहेश्वराख्यः प्रथमांशः । अध्यायः १५ - शैलप्राकारवर्णनम् ॥
- .. shrIshivarahasyam . mAheshvarAkhyaH prathamAMshaH . adhyAyaH 15 - shailaprAkAravarNanam ..
Notes:
Skanda स्कन्द continues to describe in detail to Jaigīṣavya जैगीषव्य, about the regions of Mount Kailāsa कैलास शैल प्राकार as having also the residences of (and the Śivaliṅga-s शिवलिङ्ग worshipped by) Bāṇa बाण (Bāṇeśvara बाणेश्वर ), Bhṛṅgī भृङ्गी (Bhṛṅgīśvara भृङ्गीश्वर), Riṭī रिटी (Riṭīśa रिटीश), Kālgnirudra काल्ग्निरुद्र (Kālarudreśvara कालरुद्रेश्वर), Vīrabhadra वीरभद्र (Vīrabhadreśvara वीरभद्रेश्वर) in remaining directions of the eight - Southwest onwards.
Śivarahasyam Aṃśaḥ-1 (Māheśvarākhya) शिवरहस्यम् अंशः-१ (माहेश्वराख्य) has several descriptions about Mount Kailāsa कैलास शैल and Śiva शिव. Selected verses from some of the chapters are presented here.
Encoded and proofread by Ruma Dewan