तरणिवाक्कुसुमाज्जलिः
श्रीगणेशाय नमः ।
अरुणकमलासनस्थं त्रिनयनवेदत्रयाकृतिं हस्तैः ।
दानाभये सरोजे दधतं वन्देऽहमर्कमरुणाभम् ॥ १॥
केयूरकटककुण्डलहारविभूषाविभूषणोत्तंसम् ।
उदयाचलचूडामणिमनिशं धामैव वेद्मि किमपि परम् ॥ २॥
हित्वा चरणाम्भोजं भोजं भोजं ह विषयविषवल्लिम् ।
माद्यन्मनोमिलिन्दस्त्वया त्रपो मेऽज किमुपेक्ष्यः ॥ ३॥
विषकन्दलौ, तरुण्याः कुचौ विजानन्नमृतकुम्भौ ।
घूर्णंस्तत्र निमग्नः पूर्णं परिमन्यमानः एव स्वम् ॥ ४॥
परिणामदुःखसाधनमखिलं सुखसा[ध]नत्वेन ।
गृह्णन् परापवादं परनिन्दां परविमत्सरं कुर्वन् ॥ ५॥
मदमत्ययं त्वदन्यैखार्यमाप्ते मनोमिलिन्दे मे ।
यदिहौदासि(सी)न्यं ते गदहन्तृत्त्वं तवैव हतम् ॥ ६॥
संसारसा(शा)खिशाखामृगया मे हा मनोवृत्त्या ।
कामातिशीतशान्त्यै त्वत्स्मृतिवह्निर्न कामकाकिन्यः ॥ ७॥
त्रातो मयूरमुख्यो जातो यशसः समुद्रेकः ।
किमतः प्रयोजनं ते स्वयशःसङ्कोचनिर्भीकः ॥ ८॥
यद्यतिपापिष्ठोऽहं तथापि ते नाथ नोपेक्ष्यः ।
मात्रोदरपतितः किं सर्पः परिपाल्यते नैव ॥ ९॥
मोहान्धतमसबहुतरपरिभृत्यपरसुन्दरीदर्याम् ।
मय्यशक्ते कौशिकबुद्ध्या करुणोऽसि किमित नेन्द्रे हा ॥ १०॥
त्वमदीनोऽहं दीनस्त्वं सर्वज्ञो ह्यहं तु किञ्चिज्ज्ञः ।
त्वं शक्तोऽहमशक्तः कथमुभयोः शोभनाचर्य्यम् ॥ ११॥
त्वदुपेक्षितं त्वनाथ । वदति जने मां न लज्जसे नाथ ।
उचितं का गुणचिन्तां वेदान्ते निर्गुणे गीते ॥ १२॥
पापशवादुत्पन्ना मन्मतिजायैव तेन विहरन्ती ।
आशापाशं दत्त्वा भवकूपे क्षिपति पाहि दीन पुमान् ॥ १३॥
करुणागौरवहितं लिप्सालघुमल्पमनिशं माम् ।
अल्पोऽपि विषयवायुर्भ्रमयति बहु तूलमलसोऽसि ॥ १४॥
त्वद्भक्तिसारशून्यं विषयमरुद्भ्रामितं कृपाचन्द्र ।
करुणाकटाक्षकिरणस्तृणमिव किं मां विहाय विस्फुरति ॥ १५॥
त्रिभुवनपाल महेश म्लायति ते बालकुलोऽसौ ।
कामदवानलदग्धः करुणामृतसेचने कथं कठिनः ॥ १६॥
तृष्णोत्कलिकाकुलितान्काममहानक्रकवलितान्तनयान् ।
संसारसागरे मग्नाद्भीतः कथं सहस्रकरः ॥ १७॥
विश्वम्भर त्वदाज्ञोल्लङ्घिनमव मां गले पतितम् ।
पाययति न पयोधरमम्बा कुटिलं शिशुं गले लग्नम् ॥ १८॥
दिशि दिशि सरस्सु सरसीरुहेषु कृपया करः कथं स्फुरति ।
दीनदयालय तव मम शिरोऽम्बुजे नो स्वतन्त्रस्य ॥ १९॥
गुणगुर्वी त्वन्माया नवरसमय मां नटं भुवनरङ्गे ।
नर्त्तयति त्वत्पुरतस्तुष्यसि नानेकजन्मभूमिकया ॥ २०॥
बलिपदवीं न न च सुधां प्रभुत्वमैन्द्रं पदं न याचेऽहम् ।
करुणाकटाक्षलेशं शेषे भवतः कथं निमीलितदृक् ॥ २१॥
रागद्वेषारण्यक कण्डगरीयातिजनितपङ्कमलम् ।
संशोष्य मानसं मे सरः कथं पूर्यते न बोधजलैः ॥ २२॥
रटनां शृणोषि नो मे विकर्तनानेकशोऽर्थितोऽपि बटोः ।
सुप्तः किं गुरुकार्याशक्तः किं वा विकर्णोऽसि ॥ २३॥
कामादिशत्रुभिर्मे पुरं वशीकृत्य पुण्यधनम् ।
बोभुज्यते दयालो नैव शयालुत्वमुचितं ते ॥ २४॥
शरणागते तु पामरबुद्ध्या मयि नावहेलनं घटते ।
शबरी रामेण कथं कथय कृपालो कृता कृपापात्रम् ॥ २५॥
दुःखचपेटां दातुं यद्युद्युक्तोऽसि तेऽंशुकप्राप्तम् ।
मुञ्चेयं त्वपराधी लालनमभिलाषुकः कथं तात ॥ २६॥
विष्णो मदीयसुमतिदुपदसुतां धर्मदुर्बलेशां हा ।
कर्षति केशग्राहं मत्सरदुःशासनो गतः क्वासि ॥ २७॥
उदरे नारककुण्डे पुनःपुनश्चेन्न तुष्यसि क्षिपसि ।
क्षिप निःसृतं सृतौ मां मायापाशैर्बधान हृत्स्वामिन् ॥ २८॥
तेजोऽभावस्तम इति वितथं किं नो भणन्ति काणादाः ।
भवति त्रिभुवनदीपेऽन्यथा कथं तधृदि स्यान्मे ॥ २९॥
त्रिभुवनदीपालोके तेऽर्थाञ्ज गतोऽवभास्यति तूर्णम् ।
दूरीकृत्य तमो मे मनसि ततस्त्वं स्वयं न भासि कथम् ॥ ३०॥
तरणौ मामपराधिनमति यदि जानास्यखण्डविततगुणैः ।
स्वैर्बद्ध्वा करुणाब्धौ विरूपितं किं न मिहिर मज्जयसि ॥ ३१॥
सप्ताश्वमनसतुरगः कामवशो मे स्ववृत्तिपरिणतिषु ।
वडवासु किं वृषस्यति नारुह्य द्राक् कथं वशीकुरुषे ॥ ३२॥
समदृष्टेस्तव 'करुणा मयि भूतलवज्जपासु लौहित्यम् ।
अन्यत्र स्फटिक इव प्रभाति वैषम्यमिति कुतोऽधीतम् ॥ ३३॥
रटयसि बहुलं घटयसि मयि न स्नेहं मनाङ्विरमति मे ।
चेतस्तत् कटुवाग्भिर्यद्यसि रुष्टः कथं न नाशयसि ॥ ३४॥
त्वत्करुणा द्वापरिणा त्वत्स्मृतिदुःखे मया प्रभो भजता ।
सेषन्मुमुक्षुणाप्तानुमीयतेऽतो विरम्यते नैव ॥ ३५॥
यद्यङ्कुरितानुमिता जन्यजनकभावभञ्जनापत्तेः ।
साऽस्त्येव पामरे मयि पूर्णय पूर्णोऽसि नैव तेऽपेक्षा ॥ ३६॥
गुणवर्णनोपदेशः प्रतारणेयं न विश्वरूपकृता ।
गुणवर्णनं त्वदीयं जन्मशतेनापि केन कर्तव्यम् ॥ ३७॥
मन्मतिरत्यल्पातोऽल्पमपि त्वां स्तोतुमीश ह्रेषेयम् ।
करुणाकटाक्षरहितस्तस्त्रहि तस्यां न शक्तिह्रासः स्यात् ॥ ३८॥
भवभयहारमहार्यं निगुर्णधार्यं भयादनुत्तार्यम् ।
परमानन्दाचार्यं तमयानार्यं जहातु मा मूढः ॥ ३९॥
पूरयति मानसं यस्त्वत्स्मृतिधाराभिरवकरव्याप्तम् ।
भूषयति परमहंसस्तत्तेऽस्या लोलिताः प्रगततीराः ॥ ४०॥
त्वन्नामस्मृत्यरणी समुद्गते ज्ञानहुतभुजि जितकालाः ।
विषयहवींष्याजुहाति ये वैराग्यत्रुरुचा बुधाः खकुण्डस्थे ॥ ४१॥
मानसररक्तो हंसो भवत्कथाकामधेनुपीयूषम् ।
यः पिबति विषयनीरादुद्धत्यास्मान्न परमहंसोऽन्यः ॥ ४२॥
कल्पतरुकामदोग्धीचिन्तामणयोऽपि यन्मनोरथदाः ।
फलसि स्वं फलमुचितं स्वसेवितुस्तन्मनःपथातीतम् ॥ ४३॥
क्षुण्णं यन्मनसा तत् स्वविलसितं कल्पपादपः फलति ।
त्वमतः स्वसेवितुः स्वं फलं विजाने मनःपथातीतम् ॥ ४४॥
त्वद्भक्तिकामधेनुं दोग्ध्यमृतं दुग्धरत्नगोर्मेरोः ।
शिर आक्रमते कलयति कुटिलं कालं पलालसदृशं सः ॥ ४५॥
त्वज्जन्ममधुरिमा यैरनुभूतस्ते बुधा बुधा न बुधाः ।
स्पृहयन्ति त्वन्निपीताधरैम्बायै न रम्भायै ॥ ४६॥
आरूढभक्तिवीरुद्भवदाह्वा मन्दाचलक्षुभितात् ।
करुणाब्धेर्भवतोऽमृतमाप्तमनन्तं त एव बुधाः ॥ ४७॥
अग्रस्थितमुखचन्द्राद्गलोदयाद्रेरुदितमात्तम् ।
त्वन्नमहृद्गुहायास्तमस्ततिं हरति किं भवत्स्पर्धि ॥ ४८॥
शतकोटिदानदक्षं विदग्धपापौघपर्वतस्मरणम् ।
विमदीकृतपविपरिणतमैन्द्रपदत्वेन नाम भवदीयम् ॥ ४९॥
पैतामहीं तनुं तां तदुज्झितां रागिणीं यदुदयास्ते ।
यत् सम्पर्कात् प्रणमति हरोऽप्यतरोऽस्मात् परं न मन्येऽहम् ॥ ५०॥
यश्चरिकरिति हि विश्वम्बरी भरित्यपि च सञ्जरिहरतितमाम् ।
अञ्जलिरकारि तैरपि सायं प्रातर्यदग्रतो वन्दे ॥ ५१॥
उदये विधिरूपस्त्वं मध्याह्ने शङ्करः स्वयं सायम् ।
विष्णुरिति वदन्तु विमला वयं तु यत्त्वं न तन्न जानीमः ॥ ५२॥
सप्तस्वरोदकान्तं रसमिव शान्तं सुवर्णसप्ताश्वैः ।
सप्तभिरिव सामभिरहमूढं धामैव वेद्मि किमपि परम् ॥ ५३॥
प्राक्तनमनुदिनमुदितं विरजस्कं रागिणं सदयमदयम् ।
फलदमफलदं शरणं कुरु कुरु रे जीव जहिहि मृत्युभयम् ॥ ५४॥
दीनदयालय रङ्कं शङ्कर कामानलातिपरितप्तम् ।
गङ्गाधर भवजलधौ मग्नं मां पाहि परतन्त्रम् ॥ ५५॥
अशुचिं चण्डचरित्रं मां यदि जानासि चण्डिकाजाने ।
हालाहलं कपालं व्यालं भालानलप्रभो जहिहि ॥ ५६॥
पापं त्वदेकशरणं हालाहलमेव मन्यसे यदि माम् ।
तद्वत्कण्ठविलग्नं तत्र निमग्नं कथं कुरुषे वा ॥ ५७॥
त्वन्महिममदपराधौ पारेसङ्ख्यं त्वपादपरिमाणौ ।
तदनुपमत्वं गच्छति परिकरबन्धं कथं न कुरुषे द्राक् ॥ ५८॥
मत्सदृशः पतितः स्यान्न पतितपावन कथं तथा त्वं ते ।
मामतिपतितं मत्वा हित्वा वोढासि कां यशोग्रन्थिम् ॥ ५९॥
यदि पतितपावनत्वं लब्धुं पतितोऽपि सृष्टाऽस्ति ।
तल्लब्ध्वा मदुपेक्षाव्याधिनिवृत्तौ भिषग्द्रोहः ॥ ६०॥
कलिकाले जनतायाः स्वार्थपरत्वं कथं हि दोषाय ।
प्रभुरपि तथाविधः किं यन्मां कीनाश आर्पयसि पतितम् ॥ ६१॥
सधृदयं नवनीतं मुञ्च कठोरत्वमुचितं ते ।
संसारानलतप्तं मज्जय करुणामृतान्बुधौ मां ते ॥ ६२॥
अपराधाम्बुधिवल्लभ रामसुतोत्थं वचो विषं कण्ठे ।
सह राक्षेपकटुत्वं दधाति हरता न हस्तगा तस्य ॥ ६३॥
साहुनृपतिबहुमान्यो गोकुलतनयः सुखानन्दः ।
तदनुजवल्लभरामात्मेच्छारामेण मिहिरमग्नहृदा ॥ ६४॥
श्रीमन्माधवनरपतिविरचितजीवातुजनितसत्त्ववता ।
विलसितपदपत्रार्पितनन्दकसद्गन्धमुदितसमधुपम् ॥
रचितं वाक्कुसुमाञ्जलि मीने फलदं युधोऽर्पयतु ॥ ६५॥
॥ इति श्रीइच्छारामशास्त्रिविरचितस्तरणिवाक्कुसुमाज्जलिः समाप्तः ॥
Encoded and proofread by Sunder Hattangadi