सो ऽचि लोपे चेत् पादपूरणम् ६।१।१३४

सः इत्येतस्य अचि परतः सुलोपो भवति, लोपे सति चेत् पादः पूर्यते। सेदु राजा क्षयते चर्षणीनाम्। सौषधीरनुरुध्यसे। लोपे चेत् पादपूरणम् इति किम्? स इव व्याघ्रो भवेत्। अचि इति वस्पष्टार्थम्। पादग्रहणेन अत्र श्लोकपादस्य अपि ग्रहणं केचिदिच्छन्ति, तेन इदं सिद्धं भवति। सैष दाशरथी रामः सैष राजा युधिष्ठिरः। सैष कर्णो महात्यागी सैषा भीमो महाबलः।

सोऽचि लोपे चेत्पादपूरणम् ११५, ६।१।१३०

स इत्यस्य सोर्लोपः स्यादचि पादश्चेल्लोपे सत्येव पूर्य्येत। सेमामविड्ढि प्रभृतिम्। सैष दाशरथी रामः॥

इति विसर्गसन्धिः ११५, ६।१।१३०

इति पञ्चसन्धिप्रकरणम्।

अथ षड्लिङ्गेषु अजन्तपुंल्लिङ्गाः ११५, ६।१।१३०

सोऽचि लोपे चेत्पादपूरणम्?। , ६।१।१३०

सोऽचीति पूर्ववत्? तस्य प्रथमैकवचनान्तस्यानुकरणम्()। पादपूरणम्()=पादनिष्पत्तिः। ननु चारम्भसामथ्र्यादेवाचि विज्ञायते, हलि हि पूर्वोणैव सिद्धत्वात्(), तत्? किमर्थमचीति क्रियते? इत्याह-"अचीति विस्पष्टार्थम्()" इति। "केचिदिच्छन्ति" इति। ते च्छन्दोग्रहणं नानुवत्र्तयन्तीति॥

सोऽचि लोपे चेत्पादपूरणम् ३५२, ६।१।१३०

सोऽचि। "स" इति प्रथमैकवचनान्तस्वरूपपरं , ततः षष्ट()आ लुक्। एवञ्च "सस्"-शब्दस्येति लभ्यते। "सुलोप" इत्यनुवर्तते। तदाह-सस् इत्यादिना।

***** इति बालमनोरमायां स्वादिसन्धिः *****

अथ स्वादयः।

अथ श्नुविकरणा धातवो निरूप्यन्ते। षुञ्धातुः षोपदेशः। अनिट्। इत आरभ्य ञित्त्वादुभयपदिनः। सुरासन्धानमिति। सुरोत्पादनमित्यर्थः।

सोऽचि लोपे चेत्पादपूरणम् १५२९, ६।१।१३०

सोऽचि लोपे। "अचीति विस्पष्टार्थ"मिति वृत्तौ स्थितम्। "सस्िति तच्छब्दस्य प्रथमैकवचनान्तस्यानुकरणं लुप्तषष्ठीक्रमित्याह--स इत्यस्येति। बहुलग्रहणेति। अतएव लोपं विना पादपूरणेऽपि क्वचिद्भवति-"सास्मा अरम्" इति। अत्र वदन्ति--ये तु "सोऽहमाजन्मशुद्धना"मित्यादिसिध्द्यर्थं "पादश्चेल्लोपे सत्येव पूर्येते"ति सावधारणं व्याचख्युस्तेषां "सास्मा अर"मित्यादौ सलोपानापत्तिः। अत्र हि "सः-अस्मै" इति च्छेदः। बहुलग्रहणानुवृत्त्या तदुपपादने तु "सोऽहमाजन्मे"त्याद्येव तथोपपाद्यतां, किमवधारणेनेति।

* इति तत्त्वबोधिन्यां स्वादिसन्धिप्रकरणम्। *