यतिपतिषण्णवतिः
॥ श्रीः ॥
॥ श्रीनिधये नमः ॥
॥ श्रीमते रामानुजाय नमः ॥
अथ (१)यतिपतिषण्णवतिः ॥
कविताजितकल्लोलिकन्यकाकान्तवक्षसे ।
करुणादिगुणाढ्याय कमलानिधये नमः ॥
(१. अनुष्टुभ्)
वन्दे (२)नलाग्रजशरच्चापजं चापपत्तने ।
कुर्वन् (३)नलानुजशरन्मधुजातयतिस्तुतिम् ॥ १॥
एवं शुभसन्देशावहरामानुजपत्रिकायै स्वकृतज्ञतां दर्शयन्तः
९०--तमे श्लोके श्लेषेण श्रीरामानुजसाम्यं तस्या उपपादयन्ति
कवीश्वराः ॥
पिङ्गलवत्सरे भगवतो रामानुजस्य अवतारः । स च भगवतः
आदिशेषस्य अवतारविशेषः । छन्दश्शास्त्रकृत् पिङ्गलमुनिश्च तथा
आदिशेषस्य अवतारविशेषः । अतः नानाविध (५४) वृत्तैरभिपूर्णेयं
षण्णवतिः कल्पिता कविसार्वभौमैः ॥
(२. पङ्क्तिविशेषः- यतिनुतिः(४))
पिङ्गलनामकवत्सरजं मङ्गलदं यतिवृन्दपतिम् ।
पिङ्गलदर्शितवृत्तकुलैः अङ्गलसच्छुभपुण्ड्रमये ॥ २॥
(३. वियोगिनी)
अभिवन्द्य यतीन्द्रसंश्रयान्
अनघानाश्रितपापनाशकान् ।
अहमद्य करोमि सन्मुनेः
अतिहृद्यामलवृत्तमालिकाम् ॥ ३॥
(४. मालभारिणी)
भगवन्नुदितो(५) भवस्य तारे
मतमंहो ! स भवस्य तल्लुनासि ।
मधुमासभवस्तथा कथं वा
मधुविद्वेषिणि सक्तमानसोऽभूः ॥ ४॥
भगवन्नुदितो भवस्य तारे
भवताराय नतस्य चेष्टसे त्वम् ।
मधुमासभवस्तथैव संयक्
मधुमद्भाष्ययुगं प्रणीतवान् त्वम् ॥ ५॥
(५. श्रीः)
श्रीस्ते । सा स्तात् ॥ ६॥
(६. स्त्री)
श्रीमन् ! योगिन् ! । विद्यां दद्याः ॥ ७॥
(७. मृगी)
दीव्यतान्मानसे । मे भवान् सन्ततम् ॥ ८॥
(८. कन्या)
योगिन्नस्मत्स्वामिन् ! जीयाः । जीया योगिन्नस्मत्स्वामिन् ! ॥ ९॥
(९. पङ्क्तिः)
श्रीयतिनेतुः ध्यानविधाता । पश्यति तत्त्वं वेदशिरस्थम् ॥ १०॥
(१०. प्रिया)
यतिराट्पदे निरतस्सदा ।
यमभीकरो भविता पुमान् ॥ ११॥
(११. तनुमध्या)
मूर्तिर्यतिनेतुः शोणायितवस्त्रा ।
वंशं कलयन्ती पायादघराशेः ॥ १२॥
(१२. नरप्रिया(६))
भवति भाष्यकृत् भगवतः प्रियः ।
भवभयापहो भज तमुन्नतम् ॥ १३॥
(१३. सोमराजी)
यदा लक्ष्मणार्यं मुदा पूजयेन्ना ।
तदा वेदशीर्ष्णां विदा शंसितस्स्यात् ॥ १४॥
(१४. मदलेखा)
राजायं यतिपङ्क्तेः राजा सन् द्विजपङ्क्तेः ।
अज्ञानं भवरात्रेः नुद्यान्नस्तम एतत् ॥ १५॥
रामायामयि रागं मा याया मम चित्त ! ।
गोदायास्सहजेऽस्मिन् मायाया हृति यायाः ॥ १६॥
(अनुष्टुभ्)
श्रीमद्रामानुजौ वन्दे गीतातद्भाष्यदायिनौ ।
वंशालङ्कृतहस्ताब्जौ गोदानाथसहोदरौ ॥ १७॥
अद्वैतं श्रवसां नेत्रेः द्वैतं च रसनासु यः ।
धत्ते स एव योगी सन् विशिष्टाद्वैतमब्रवीत् ॥ १८॥
(१५. प्रमाणिका)
श्रुतिस्मृतिप्रमाणिका यतिप्रकाण्डभारती ।
सुधानिमग्नविग्रहं करोति पण्डितं जनम् ॥ १९॥
(१६. गजगतिः)
बुधगणैरभिनुतो मुनिमणिः श्रितहरिः ।
श्रुतिशिरःकृतमतिः शुभततिं वितनुताम् ॥ २०॥
(१७. बृहतीविशेषः यादवी(७))
यादववञ्चितचेता यः यादवपूजितपादो यः ।
यादवपर्वतवासी यः यादववंशजचेता यः ॥ २१॥
(१८. बृहत्युपजातिः)
ब्राह्मणराक्षसपीडायाः भूपतिपुत्रीं पालयता ।
ख्यापितरामानुजनाम्ना संयमिराजा तेन वयम् ॥ २२॥
(१९. चम्पकमाला)
हन्त सनाथा तेन न चिन्ता
संसृतिरक्षोभूतपिशाचात् ।
लक्ष्मणयोगीड्श्रीपदसक्तान्
लक्ष्मणपूर्वः पातुमिहास्ति ॥ २३॥
मत्तमयूरो बाणरणेऽभूत्
खण्डितवीर्यो येन षडास्यः ।
तं हि भुजङ्गं कञ्चन चित्ते
हन्त विधत्ते श्रीयतिराजः ॥ २४॥
(२०. मत्ता)
मा मा चेतो धनमदमत्तान्
याया मर्त्यान् शृणु तव पथ्यम् ।
योगीन्दो हे यतिशतमन्यो !
नाथेत्येवं वद सुखभाक् स्याः ॥ २५॥
(२१. पङ्क्तिविशेषः यतिमहिता(८))
अयि भज मानस ! यतिराजं
श्रितहितदायकपदरेणुम् ।
यदि भवभीकुलमपनेतुं
मतिरपि ते मुदमथ भोक्तुम् ॥ २६॥
(२२. त्वरितगतिः)
मतमखिलं श्रुतिरहितं
यतिपतिना परिमथितम् ।
श्रुतिमधुरं परमरतं
जगति ततं जयतितराम् ॥ २७॥
(२३. स्वागता)
धन्विनव्यपुरजातरसायाः
इष्टपूरकसहोदर ! धीर ! ।
संयमीन्द्र ! करुणारसलीला-
सौधमानस ! सदा वस चित्ते ॥ २८॥
शेमुषीति भवता किल पद्ये
सम्प्रयुक्तमयि ! शेष ! यतीन्द्र ! ।
योऽमुमीरयति शब्दमभिज्ञः
तस्य भाति हृदये स हि शेषी ॥ २९॥
संयमीन्द्रपदपद्मभवान् ये
संवहन्ति शिरसा शुभरेणून् ।
सन्नमन्ति सहसा सुरलोकाः
सङ्घशोऽतिविनयेन युतास्तान् ॥ ३०॥
(२४. इन्द्रवज्रा)
श्रीवारिजातोदितक्लृप्ततादृक्-
श्रीवाजिमेधोदितविग्रहाय ।
श्रीवारणाद्रीश्वरभूषणाय
श्रीवारिदो भाति यतीश्वरो नः ॥ ३१॥
(२५. उपजातिः)
सरस्वतीयं सरसा भवन्तं
सन्न्यासिनं नाम सदाऽऽश्रयन्ती ।
सन्न्यासिनी साधु बभूव तस्मात्
सन्तं न योगं सहते स्वभर्तुः ॥ ३२॥
श्रीलक्ष्मणाचार्यपदावलम्बी
कदाऽपि कृच्छ्रं न समेति धन्यः ।
श्रीलक्ष्मणे तत्पदसंश्रये च
श्रीरामभद्रस्सुमनास्स तादृक् ॥ ३३॥
(२६. अनुकुला)
संयमिनेतुश्चरणसरोजं
सन्ततमन्तर्विलसतु मान्यम् ।
सङ्कटसङ्घः प्रतिचकितो यत्
सम्प्रति भीतः परिगलितोऽस्मत् ॥ ३४॥
(२७. दोधकम्)
संयमिनायकपादभवानां
सात्विकसन्ततिमौलिधृतानाम् ।
संसृतिसम्भवतापहराणां
सन्तु कणा मयि रेणुगणानाम् ॥ ३५॥
(२८. वंशस्स्थम्)
स नाम लोके मनुजो महीयते
स नाम दूरीकुरुतेऽघविभ्रमम् ।
स नाम सर्वानिह विन्दते शुभान्
सदा मुदा यो यतिराजसेवकः ॥ ३६॥
(२९. भुजङ्गप्रयातम्)
अहो यादवाद्यैर्वनान्तर्विसृष्टः
किरातेन केनाऽपि जायायुतेन ।
निमेषेण नीतोऽसि काञ्चीसमीपं
रसं पातुकामेन नित्यं धरण्याम् ॥ ३७॥
सुचित्रावतारं भवन्तं सुधीन्द्राः
वदन्त्येव युक्तं ततस्संयमीन्द्र ! ।
सुचित्रावतारो भवान् सत्यमेतत्
किमत्रास्ति चित्रं परामर्शभाजाम् ॥ ३८॥
(३०. स्रग्विणी)
लक्ष्मणं सन्मुनिं भावये सन्ततं
भक्तिमत्तल्लजं श्रीपतेः पादयोः ।
अम्बरं शोणितं दण्डकं पुण्ड्रकं
बिभ्रतं विग्रहे मानसे सद्दयाम् ॥ ३९॥
(३१. द्रुतविलम्बितम्)
यतिपते ! कपिलादिमतानि ते
भणितिभिः परमुन्नतयुक्तिभिः ।
परिहृतानि विचिन्त्य विदः श्रुतेः
परमनन्दथुपूरितमानसाः ॥ ४०॥
भवभजं भज हे भवभञ्जकं
भवपितुः पितुरान्तररञ्जकम् ।
भवततिर्भवतीह परत्र सा
भव मनो ! मम तेन निराकुलम् ॥ ४१॥
(३२. कुसुमविचित्रा)
यतिपतिवाणी सरलगभीरा
श्रुतिशतनन्द्या मुररिपुभोग्या ।
मनसि मदीये विलसतु नित्यं
परमतजातैरपि बहुमान्या ॥ ४२॥
(३३. मणिमाला)
नित्यं कुरु कण्ठे योगीश्वरनाम्नां
वर्णावलिरूपां काञ्चिन्मणिमालाम् ।
भीतिर्न भवाख्यात् भीमादहिराजात्
चित्ते तव कुर्यात् नृत्तं मममित्र ! ॥ ४३॥
(३४. ललिता)
श्रीलक्ष्मणार्यमुनिनाथकीर्तनात्
श्रीलक्षितात्मपृथुवक्षसो हरेः ।
श्रीपूरितानि ललितानि ते पुरः
श्रीमन् ! भवन्ति मम मित्र ! निश्चितम् ॥ ४४॥
(३५. मञ्जुभाषिणी)
प्रमदानुसारनिरतेन चेतसा
मदनानुकूलललितेन मोहिते ।
भवभीतिदायिगहने कृतभ्रमे
मयि लक्ष्मणार्य ! कुरु वीक्षणं मनाक् ॥ ४५॥
प्रमिताक्षराऽपि सकलार्थशेवधिः
यतिराजसूक्तिरनघा विराजते ।
इति नाम हन्त विबुधा मुदा युताः
सततं त्वदीयपदसेवने रताः ॥ ४६॥
यदि नाम भीतिमुपयासि संसृतेः
यमयातनादिबहुघोरभाजनात् ।
यदुवंशनाथललितैकमग्नहृत्-
यतिवृन्दनाथपदपङ्कजं भज ॥ ४७॥
वनिताविलासरमणीयवक्षसा
वसुधातलेऽत्र बहुधा विहारिणा ।
वसुदेवदेववरदेवकीभुवा
वदतीह योऽति यतिराट् तमाश्रये ॥ ४८॥
मदनेन पापसदनेन केवलं
मधुवैरिपादभजनैकवैरिणा ।
मम मानसं हि परिमोहितं हितं
महितं हिताय यतिराजमाश्रये ॥ ४९॥
कलिकालजातकलुषाभिभूतधीः
कमलाधिनाथहृदया प्रियोऽनिशम् ।
(९) कमलासकुक्षिकरुणाजुषाऽमुना
कलयामि नाम कमलापतिं करे ॥ ५०॥
यतिनायके त्रितनुदण्डमण्डिते
गुणवारिधौ निखिलपुरुषार्थदे ।
रतमानसाय नतिवृन्ददायिनी
जनता शुभं निखिलमत्र विन्दते ॥ ५१॥
दधिदुग्धकुन्दशरदिन्दुपाण्डरैः
दश चैकमेकमिति पुण्ड्रजालकैः ।
परिमण्डितं भजत हंसमद्भुतं
रमणीयपिङ्गशुभरेखिकायुतैः ॥ ५२॥
(३६. प्रहर्षिणी)
उद्विग्नो भवविपिनादनेकदुःखात्
उद्गन्तुं यदि कुरुषेऽथ मित्रराजम् ।
उन्नाम्नो रविवसतेः गुणान् विवेक्तुः
उद्योगं कुरु सुहृदस्य कीर्तने त्वम् ॥ ५३॥
(३७. मत्तमयूरम्)
काञ्चीपूर्णात् प्राप्य गिरः षट् करिशैल-
श्रीनाथप्रोक्ताः शुभदाः श्रीयतिराजः ।
आश्रित्यासौ तं च महापूर्णगुरूद्धं
हृष्टस्तस्थौ यस्तमुदारं कलयामि ॥ ५४॥
(३८. वसन्ततिलकं)
शैलो हि तस्य वपुरेव हरेः कथं वा
पद्भ्यां चरेयामति कुञ्चितजानुभागः ।
आरोहणं कलयति स्म गिरेर्महान् यः
तस्याङ्घ्रिपद्मयुगलं शरणं प्रपद्ये ॥ ५५॥
मन्मौलिमण्डनमहो महिता महीयं
अस्याश्च मण्डनमिदं तव पादपद्मम् ।
तन्न्यस्तुमत्र मयि किं चकितो यतीन्द्र !
स्वामिन् ! इतीव वदति स्म गिरिश्च शेषः ॥ ५६॥
एतत् द्वयं समवलोक्य सपद्यनन्तः
तत्रैव वेङ्कटपतिः स्वयमाविरासीत् ।
यद्वन्दनोदितविलोचनमोदवारि-
सम्प्लावितस्स भगवानपि शैलराजः ॥ ५७॥
श्रीरङ्गराजदयितासहसम्भवाय
श्रीदेवराजहृदयङ्गमनीरदाय ।
श्रीश्रीनिवासधरणीधरविग्रहाय
सम्पत्कुमारजनकाय नमो नमस्ते ॥ ५८॥
पुण्ड्रत्रिदण्डपरिमण्डितगात्रमेनं
पुण्ड्रेक्षुदण्डपरिमण्डितगात्रमेकम् ।
पुंसोऽपि हन्त परमे पुरुषेऽनुरक्तान्
पुण्यानतीव कलयन्तमवैमि कामम् ॥ ५९॥
(३९. अपराजिता)
यतिपतिमतकाः परैरपराजिताः
अपि यमपृतनां निजार्थमुपागताम् ।
तनुगततुलसीस्रगादिपराजितां
विदधति मयि सन्तु ते प्रसन्नाः ॥ ६०॥
(४०. प्रहरणकलिता)
यतिपतिपदयोः नतिमिह वहतः
मतिरतिसुभगा गतिरतिपरमा ।
भगवति महती रतिरपि भविता
भवति च भवतो न हि भयकणिका ॥ ६१॥
(४१. मालिनी)
सरलमतिगभीरं पावनं धन्यलभ्यं
मधुरतममुदारं मङ्गलं माननीयम् ।
विरतविततितथ्यं भाषितं यस्य सर्वं
स जयति यतिराजः सार्वभौमो गुरूणाम् ॥ ६२॥
अनुपममतिहृद्यं पावनं धन्यलभ्यं
कलिबलमललोपं कल्पकं काङ्क्षितानाम् ।
कमलनयनभोग्यं यद्वचो भाति सर्वं
स जयति यतिराजः सार्वभौमो गुरूणाम् ॥ ६३॥
कमलमिव मनोज्ञं (१)षड्पदानन्द्यभावं
(षड्पद - भृङ्गः । द्वयाख्यमन्त्रश्च ॥)
विमलमिव नभो यत् (२)सत्कुलालोकपात्रं
(सत्कुलं - नक्षत्राणां कुलम् । सतां कुलं च ।)
अमलमिव मुनीनां मानसं सर्वतत्त्वं
प्रथयति वचनं ते लक्ष्मणाचार्यवर्य ! ॥ ६४॥
(४२. चामरम्)
शोणवस्त्रवेष्टितं विभाति यत्त्रिदण्डवत्
पुण्ड्रजालमण्डितं च दारुपादुकायुतम् ।
विष्णुचित्तबालिकास्यजातसूक्तिचिन्तकं
लक्ष्मणार्यनामकं तदस्तु भूतये मम ॥ ६५॥
संयमीन्द्रपादपद्मसङ्गतेन चेतसा
मानवोऽत्र नेतरत्र सङ्गमेति यस्स मे ।
बन्धुरत्नमन्तरङ्गमित्ररत्नमिष्यते
देशिकोऽपि सोऽयमेव तत् परं च दैवतम् ॥ ६६॥
(४३. पञ्चचामरम्)
यतीन्द्रवक्त्रनिर्गतैश्शुभाक्षरैः प्रपूरितं
श्रुतिस्मृतीतिहासतः समुद्धृतैस्तथा रसैः ।
पराशरात्मजातजातसूत्रमार्गसङ्गतं
परावरज्ञभावितं विभाति भाष्यमद्भुतम् ॥ ६७॥
निधाय वेत्रमञ्जसा स्वमौलिवेष्टनान्तरा
प्रबोधमुद्रिकां वहन् प्रमोदपूरितान्तरः ।
स्तोत्रसूत्रसत्करः परो जगाद यत्पुरा
यतीन्द्रभाष्यमण्डितं तदत्र भाति शोभनम् ॥ ६८॥
सुनव्यकाव्यसेवनात् सुशास्त्रयुक्तिसेवनात्
श्रुतिस्मृतीतिहासतः सदागमान्तसेवनात् ।
यदत्र विन्दते परं जनो मनोविनोदनं
ततोऽपि गद्यसेवनात् यतीश्वरस्य विन्दति ॥ ६९॥
कृतागमार्थसङ्ग्रहः कृतान्तभूतभाषितः
कृतान्तभीतिदायकः कृताननाभिनन्दितः ।
कृतायितस्वकालकः कृताकृताघसत्क्रियं
कृतानुकम्प एष मां कृती यतीश्वरोऽवतु ॥ ७०॥
यतीश्वरः कृपामयः परं परो विराजते
य एष नित्यनामकं भृशं दृशाल्पकाकृतिम् ।
गुरुं पुनः प्रभावतः प्रबन्धमद्भुतं परं
विधाय पाति मानवान् पुराणपूरुषप्रियम् ॥ ७१॥
(४४. शिखरिणी)
महानामोदोऽयं मम मनसि लीलां वितनुते
यतीन्दोरास्येन्दोः अमृतमिव भूयो विगलितम् ।
पिबाम्येवं नित्यं वचनमतिरम्यं भगवतः
मनःकान्तं मान्यं मधुरमधुरं साम्यविधुरम् ॥ ७२॥
यतीन्दोरास्येन्दोरमृतमिव पीत्वा विगलितं
वचस्तादृक् श्रीमान् स्वयमुपगतो हर्षविवशः ।
प्रियां त्यक्त्वा डिल्यां यदुशिखरिशीर्षे विजयते
ततस्तामायातामपि स रमणीमाह तदिदम् ॥ ७३॥
(४५. पृथ्वी)
प्रणम्य यतिमण्डलप्रवरपादपङ्कोदितं
प्रवेशमनवीनवाक्शिरसि यो विधत्ते पुमान् ।
प्रमोदमतुलं वरं स किल सत्यमत्राश्नुते
प्रमोदभरपूरितो नयति कालमस्मिन् कालौ ॥ ७४॥
कलिः प्रथयतु स्वयं कमपि विभ्रमं सम्भ्रमात्
कठोरमकपूरितं कलुषजालकन्दायितम् ।
तथाऽपि सुखमेधते यतिवरस्य सूक्तौ रतः
चिरन्तनसरस्वतीरसभरेण या पूरिता ॥ ७५॥
यतीश्वरसरस्वतीमनुभवन्ति ये कोविदाः
यतीश्वरसरस्वतीमथ पठन्ति ये सादरम् ।
यतीश्वरसरस्वतीमथ वहन्ति ये पुस्तके
यतीश्वरधियैव तान् इह नमामि सर्वानपि ॥ ७६॥
(४६. मन्दाक्रान्ता)
आसूर्याख्ये महति मधुरे मान्यवंशेऽवतीर्णः
दिव्यक्षेत्रे सकलमहिते पावने दर्शनीये ।
नाम्ना यत्तत् सुरनरभुवा भाषया मिश्रितेन
प्रोक्तं जातं जगति विदितं श्रीपरुम्भूधुरीति ॥ ७७॥
श्रीर्या श्लाघ्या भवति हि सतां तामिमां संवहन्ती
धूर्या तां भूर्वहति यदियं श्रीपरुम्भूधुरीति ।
तादृक् नाम्ना भवति जगति प्राप्तकीर्तिः पुरीयं
नामन्युक्तान्यह ! विमृशतां भाति वर्णानि तत्त्वम् ॥ ७८॥
(४७. हरिणी)
कुवलयदलश्यामे रामे रतस्सततं मुनिः
यतिपतिरसावीहामुक्तो हितैकरतो नते ।
मधुरमधुरा भाषावेषाः किरन् निजसंविदः
कलयतु सदा नृत्तं चित्तं मदीयमुपाश्रितः ॥ ७९॥
(४८. नर्कुटकम्)
करधृतदण्डमस्तु मम मानसवाच्छितदं
कटितटरक्तवस्त्रकमनीयवपुःप्रवरम् ।
शुभमयशुभ्रपुण्ड्रसुभगाकृति मङ्गलदं
यतिपतिनामकं किमपि दैवतमप्रतिमम् ॥ ८०॥
यतिपतिमञ्जुवक्त्रगलिताक्षरपङ्क्तिधरं
मतिमतिहर्षजालपरिवर्षणकर्मकृति (तम् ।) ।
सति पथि नीयमाननिगमार्थमहाविभवं
रतिमिह मे ददातु परपुंसि सुभाष्यमिदम् ॥ ८१॥
(४९. कुसुमितलतावेल्लिता)
स्वामी काषायं वपुषि कलयन् हस्तपद्मे त्रिदण्डं
श्रीमच्छ्रीचूर्णं परिगततनुं श्वेतपुण्ड्रैस्सुरम्यम् ।
मौलौ सन्दृश्यां कचचयकृतां सच्छिखां भव्यमूर्तिं
श्रीमानन्तर्मे विलसतु सदा संयमीन्द्रो महात्मा ॥ ८२॥
(५०. विबुधप्रिया)
वारणाद्रिशिरःस्थितं वरदं सुपर्वमहीरुहं
वर्धयन् स्वकराम्बुना परमुन्नतं सकलेडितम् ।
सर्वदाऽतुलसद्दयं चतुराननाध्वरसम्भवं
संयमिप्रवरो गुरुः गुणवान् सदा स विराजते ॥ ८३॥
(५१. शार्दूलविक्रीडितम्)
वन्दे लक्ष्मणयोगिपादयुगलं शोणाब्जतुल्यप्रभं
वीथीधूलिसमूहक्लृप्तकवचं भिक्षाटनप्रस्थितम् ।
यद्विन्यासपवित्रितं क्षितिरजश्चक्राङ्करेखोज्ज्वलं
स्वाङ्गुल्यग्रसमादृतं शुभकरं मौलौ विधत्ते जनः ॥ ८४॥
श्रीमद्यामुनतीर्थसक्तहृदयौ पाण्याप्तवंशोत्तमौ
विख्यातौ भुवि यादवाश्रितपदौ रामानुजौ यौ तयोः ।
एकः श्रीविबुधेन्द्रजातमहितं मूलं किलादौ जगौ
अन्यस्तस्य ततश्च भाष्यमनयोः पादाम्बुजान्याश्रये ॥ ८५॥
(श्रीकृष्णयतिपत्योः श्लेषः)
श्रीमल्लक्ष्मणयोगिराजवचसां माहात्म्यमत्यद्भुतं
कोऽहं वक्तुमिदं वदन्ति सुधियः श्रीवत्सगुर्वादयः ।
काणादप्रमुखेषु मास्तु धिषणा शास्त्रेषु काव्येषु वा
सर्वत्राऽपि जयं यतीश्वरगिरां सेवा प्रदद्यादिति ॥ ८६॥
शय्या पद्मविलोचनस्य महतः पुंसो भुजङ्गाधिपः
सञ्जातो धरणौ किलायमभवत् पूर्वं महाभाष्यकृत् ।
सञ्जातोऽथ च पिङ्गलाह्वयमुनिः छन्दश्चयं निर्ममे
सञ्जातोऽथ च लक्ष्मणार्यमुनिराट् श्रीभाष्यकारोऽभवत् ॥ ८७॥
जातो भाष्यकृदेष भाष्यकृदभूत् श्रीपिङ्गलः पिङ्गले
वर्षेऽभूत् मधुरोदितोऽथ च मधौ मासे भवात्तारकः ।
सञ्जातो भवतारके सकलमप्येतत् परं साम्प्रतं
तस्मात् साम्प्रतमेनमस्मि शरणं यातो यतीनां पतिम् ॥ ८८॥
शास्त्रे शब्दमये ततान विहृतिं जन्मन्यसावादिमे
मध्यस्थेऽथ च जन्मनीह विहृतिं छन्दःकुलेऽथोदिते ।
जन्मन्यत्र विधाय भाष्यमुभयं गद्यत्रयं सारवत्
वेदार्थस्य च सङ्ग्रहं यतिपतिः नित्यं स्थितो दीपवत् ॥ ८९॥
सञ्चारेण पवित्रितक्षितितलं सद्भिस्सदा सेवितं
काञ्चीपूर्णकृतीन्द्रवाग्विलसितैः विद्योतमानान्तरम् ।
वेदार्थौघसमृद्धशोभननवग्रन्थोदयैकस्थलं
श्रीरामानुजमग्र्यवर्णमधुरं सेवस्व हे चित्त ! मे ॥ ९०॥
(श्रीरामनुजश्रीरामनुजपत्रिकयोः श्लेषः)
(५२. स्रग्धरा)
नामाभूत्ते त्रिवर्णं त्रिजगदभिहितं लक्ष्मण ! श्रीयतीन्दो !
सौत्रं भाष्यं त्रिधेदं त्रिविधमपि कृतं गद्यमत्र त्वयेदम् ।
वाणी सेयं त्रिधाम्नः विवृततनुरभूत् या त्रिषट्काभिरामा
त्रित्रिग्रन्थप्रणेतः ! त्रिमुनिवर नमस्ते गृहीतत्रिदण्ड ! ॥ ९१॥
``गाथाताथागतानां'' इति निगमशिरोदेशिकः प्राह यं ते
स्तोत्रे श्लोकं महान्तं तमिह वयमहो कीर्तयन्तो महान्तम् ।
विन्देमानन्दमन्तर्विधुतसमशुचो विस्तृतापार्थसार्थान्
नान्यान् स्वप्नेऽपि यामो विमतसृतिमतो जीवसञ्जीवकामाः ॥ ९२॥
(५३. पादाकुलकम्)
मा मां रामां चेतो यायाः
श्रीमद्रामावरजं यायाः ।
रामास्सर्वा अनुजा एताः
कामान्नेमा वामाः कुर्याः ॥ ९३॥
(५४. गीतिः)
यतिपतिपादपयोजे
यदि मतिरीषन्निवेशिता भवति ।
यम इति तस्य व पूरिति
यवलवमात्रं न विद्यते चिन्ता ॥ ९४॥
पिङ्गलवत्सरजातः
पिङ्गलमुनिरेव लक्ष्मणार्योऽयम् ।
मङ्गलसन्ततिदायक
तुङ्गगुणाश्लिष्टवृत्तकुलभूमिः ॥ ९५॥
लक्ष्मण ! यतिवर ! स भवान्
अतिमहितो नस्सुबन्धुरत एव ।
वासवभवाय दत्ता
विवृता भवतात्र हृद्यगद्यकृता ॥ ९६॥
(उपजातिः)
श्रीभाष्यसिंहासनमात्मनीनं
अस्मत्कुलश्रीतिलकाय दत्वा ।
स्वभागिनेयाय तुतोष भूयः
यस्तं प्रपद्ये शरणं यतीन्द्रम् ॥ ९७॥
(गीतिः)
यतिपतिषण्णवतिरियं
द्विजपतिसुस्कन्धलालनीयाङ्गा ।
ह्रस्वा च वर्धमाना
सेव्या परमेव देवता जयति ॥ ९८॥
यतिपतिषण्णवतिरियं
सुगुणा शुद्धा सुवृत्तजातयुता ।
ब्राह्मीं श्रियं वहन्ती
कण्ठाभरणं सतां सदा भवतु ॥ ९९॥
(त्वरितगतिः)
यतिपतिषण्णवतिरियं
कविमणिमानिधिरचिता ।
निजपठने रतधिषणं
समकुशलं विरचयति ॥ १००॥
यतिपतिषण्णवतिः ॥
इति श्रीमदाशुकविसार्वभौमस्य श्रीनिधेः कृतिषु
यतिपतिषण्णवतिं सम्पूर्णम् ।
Footnotes टिप्पणी
(१) आगामिनि पिङ्गले वत्सरे भगवतः श्रीरामानुजस्य षोडशी
षष्टिपूर्तिः (९६० संवत्सराणां पूर्तिः) भविता । सा च उत्सवैः
पूर्णा कर्तव्या । तदङ्गतया श्रीरामानुजविषयकाः प्रबन्धाः
उपन्यासाश्च विद्वद्भिः कर्तव्याः । इति प्रार्थये ।'' --
इति श्रीकाञ्ची विद्वद्वरेण्य पद्मभूषण महामहिमोपाध्याय, प्रतिवादि-
भयङ्करमण्णङ्गराचार्य स्वामिनः स्वकीय ``रामानुजन्'' नाम
द्रमिडपत्रिकायां सन्देशमदिशन् । श्रीकवीश्वराः तेन सन्देशेन
प्रचोदिताः ९६० संवत्सरपूर्तिजन्मर्क्षोत्सवत्वात् अस्य, ९६ श्लोकैः
पूर्णां इमां यतिपतिषण्णवतिं अरचयन् ॥
(२) नलाग्रजशरश्चापजः - राक्षसवत्सरे धनुर्मासे जातः इत्यर्थः ।
चापपत्तने-धनुष्पुरे । श्रीकविसार्वभौमानां गुरवः श्रीवात्स्यवेङ्कट-
शेषार्यमहादेशिकाः राक्षसवर्षे चापमासि अवतारं कृतवन्तः । तत
एवं वर्णना ॥
(३) नलानुजशरत्-पिङ्गलवत्सरः । मधुजातः-चैत्रमासे कृतावतारः
``मधुश्च माधवश्च वासन्तिकावृत्'' इति भगवती श्रुतिः ॥
(४) नवमिदं वृत्तम् । यतिनुतिरिति नामधेयमस्य अस्माभिः दत्तम् ॥
(५) भवस्य तारेः - आर्द्रानक्षत्रे-
``आर्द्रा नक्षत्रं रुद्रो देवता'' इति श्रुतिः ॥
(६) नरप्रिया -- नवमिदं वृत्तं कविप्रयुक्तम् ।
इदस्माभिः दत्तं नामधेयमस्य ॥
(७) यादवी - नवमिदं वृत्तम् । एतदस्माभिः दत्तं नामधेयम् ॥
(८) यतिमहिता - नवमिदं वृत्तम् । एतदस्माभिः दत्तं नामधेयम् ॥
(९) कमला नाम यतिपतेः भगिनी । यस्याः वंशे जाता एते कवीश्वराः ॥
कविताजितकल्लोलिकन्यकाकान्तवक्षसे ।
करुणादिगुणाढ्याय कमलानिधये नमः ॥
॥ श्रीनिधये नमः ॥
The footnotes are given as number enclosed in parenthesis.
Proofread by Aruna Narayanan