कावेरीनदीवर्णनम्
(वरदाम्बिकापरिणयचम्पूग्रन्थे)
ततो व्रजन्नेव धरेन्दुरग्रे कवेरकन्यां कलयाञ्चकार ।
भ्रूभङ्गसङ्काशतरङ्गरेखास्फुटघुगङ्गोपरिवासरोषाम् ॥
सान्द्रतर-तट-महीरुहान्तर निपतदरविन्द-बन्धु-मयूख-
दण्ड-सन्दित-पर्यन्त-सन्तत-परिवर्तमान जलावर्त-
चक्र-निर्वर्तित-बहिर्विस्तृत-बहुविध-कलश-
सार्थ-समर्थनीय- शतपत्र-मुकुल-जाल-विचित्राम,
विनिद्राम्भोज-राजि-व्याज-विवर-विराजित-गम्भीरता-
निष्पन्द-नीरपुर-विनोदन-साधन- फलकान्तर-तरल-
भसल-कुल-नीलमणि-जाल-प्रतिक्षण-निक्षेपणोत्क्षेपण-
विधि-लक्षण-पवनवश-क्षुभितावन-मद्विटप-
भुज-सलक्ष्मीकोभय- तट-क्षोणीरुहश्रेणिकाम्, सतत-
सलिल-वसति-जनित-जडिम-हरण-करण-तरणि-
किरण-परिचरण-पर-जल-मानव-माणवकारोहावरोह-
सन्दित-पुरन्दर-मणि-सोपान-पडिक्त-बन्धुर-
तट-द्वन्द्व-तरु-जालच्छायान्तर-दन्तुरितान्तिक-
निरन्तरोन्मीलदूर्मि-सन्ततिम्, तरल-तरङ्गोत्कर-वारि-
जात-समुद्धत-पराग-पालि-मेलित-तीर-तल-तरुण-
तरुशाखाशय-कुसुम-मञ्जरी-तूर्ण-विकिर्ण पांसु-
सन्तति-सन्दर्शित-वसन्त-गन्ध- चूर्ण-मुष्टि-
विहाराम्, समीरण-सञ्चरणा-वशविनमदुन्नमदायतावनत-
शाखा-पल्लवाञ्चल-समुत्क्षिप्यमाणसलिल पृषत-
मेदुरित-विहग-कूजित-मुखरीकृत-तीर-मही-
जात-जातानुकृत- समन्त्रोच्चारणप्रोक्षण-परतन्त्र-
मुनीन्द्रवृन्दाम्, वृन्दारक-सरणि-सञ्चरण-कन्दलद-
मन्दानन्द-मन्दाकिनी-महीतल-निपातनोदस्त-हस्त-प्रशस्त-
समुल्लोल-कल्लोलाम्, उल्लसदधिकानुराग-निहारगिरि-कुमारिका-
कान्त-पार्श्वद्वय-महेश्वर-वपुरुपमेयोभय-तीर-
भूरुह-च्छाया-मेदुरित-सविध-विमलान्तराल-नीर-पूराम्,
निकटतट-विटपि-निबिड-विटपान्तर-निपात-कठोरकिरण-
किरण-कनकशृङ्खला-सङ्गत-तरङ्ग दोला-लीलायित-
लोल-जालपाद-बालिका-पालिकाम, ध्रुवचरण-परिक्रममाण-
ग्रहतारागणानुकरण-सलिल-भ्रमवश-परिभ्रमच्चक्राङ्ग-
सारस-कारण्डव-मण्डलाम्, निमज्जनियमवज्जन-निःश्रेयस-
श्री-समुद्घाह-महोत्सव-समुचित-विचित्र-मङ्गल-
कलश-जाल-लालनीय-विदलद्दलारविन्द-रसास्वाद-
निमग्नोत्थित-परिभ्रमदिन्दिर-पक्षान्तर-निष्यन्दमान-
मकरन्द-बिन्दु-चन्द्रकित-सौगन्धिक-मुकुल-पङ्क्ति-
बन्धुरिताम्, समुत्तुङ्ग-भङ्ग-महोप-धान-सङ्गत-
शंवर-प्रवाह-वरुण-पङ्कज-महापर्यङ्क-निहित-
वर्तुलबृहदुपबर्हण-स्पृहणीय-मिहिर-बिम्ब-जनित-
सौन्दर्याम्, सान्द्रतर-शकुनि-कुल-कुसुम-भर-तरल-
कोमल-शैवाल-जाल-केशपाश-दर्शनीय-सवन्ती-
कान्त-नितान्त-रति-श्रान्ति-संवेश-पारवश्य-वश-
विशीर्ण-कुश-कौशेय-समुल्लत-सैकत-नितम्ब-
हंस-संसदमल-दुकूल-विधान-सावधान-वीची-भुजा-
विराजिताम्, अनुकूल-निपतदुदभिपतदखिल-जल-विहग-कुल-
गरुदुदरभरित-सलिल-पृषत-निवसित-तट-युगल-
निथत-किसलयित-विटपि-परिषदभिवृत-जलधर-
सरणि-परिहसित-युगपदुदयदुडुगणकनकगिरिशिखर-
परिगत-सुरनगर-तरङ्गिणीम्, प्रकट-विघटमान-
पुटाकिनी-कुसुम-हाटक-भाजन-हरित-मधु-रस-
रसनसमासीन-राजहंस-बिस-सहभोजन-सतत-प्रकाशन-
पेशल-शैशवैः, अभ्याशविलदावन्ती-रभस-विवर्तमान-
शतपत्र-मुकुल-विवर्तक-केलीप्रवर्तक-समीर-कुमारक-
विस्तारित-पाश-नीकाश-रेखाशतैः आकाश-तल-विमलता-
वादासह-सलिल-प्रसाद-रभस-सन्धान-कुतुक-विरचित-
याता-यात-मेघ-पृथु-कोप-मान साधित- साधिमभि,
अभिनव-पद्मिनी-परिषदतिचपल-वीची-भुजा-विराजित-
राजीव- करतलोत्पतनापतन- दर्शनीयकेली- नील-
मणि-घुटिकानुकारिचटुलाकारैः, रसातलोज्जिहान-वाजिनी-नाल-
निभ-व्याल-निरालस्य-नलिन- फण-फलक-विलासमान-
कालिम-मरीचिभङ्ग-शङ्कनीयैःपथोन्तरगत-प्राचेतस-
निकेत-सौध-जलवर्त-वातायन-कन्दलढमन्द-गन्ध-
धूम-बन्धुरैरिदिन्दिरसद है निरन्तर मुखरित-दिगन्तराम्,
उदारान्त-राल-मेलित-कुमुद-कुवलय-कमल-कुडमल-
शैवाल-जाल-शवलितावर्त-विचित्र-तरारार्तिक-
पात्र-समुल्लसित-हल्लक-कोरक-दीप-कलिकाभिः विजय-
नीराज- नामारचय्य निपतदाभिनव-तट-तरु-कुसुम-
सरस-केसर-विसर- ग्रसन-रस-सर-भस-
सारस-मुख-शकुनि-रसित-विलसितैः उपर्युपरि
समुद्गच्छदूर्मिच्छटाभिरभिसंहिततमं``समागच्छ
विजयस्व'' इति समयानुरूपानुलापपुरः सरम्, आत्म-
सैन्यस्य हस्तसज्ञामिव रचयन्तीम्- पन्नगराजमूर्तिमिव
प्रशस्तपावनवृत्तिम्, शमिजनचित्तवृत्तिमिव
सर्वरसावधीशनिपुणामृतरुचिं शर्वाणीमिव
सह्यगिरीशदृढतररसानुभवां रामकथामिव बहुलहारिलसितां
शैलूषीमिव बहुशस्तरङ्गनटनशोभितां अध्यात्मविद्यामिव
उपनिषदूरपदस्फुटालक्ष्य हंसगतिं प्राज्ञनृपसम्पदमिव
प्रसाधितदक्षिणाशां नीरदमालिकामिव नियतोत्कूलश्यामलतान्वितां
पावनतापहसितजह्रकुमारी पाथोरसावधूतसुधामाधुरीं पयोधिराज-
प्रधानान्तः पुरीं पातकवातन्धयमयूरीं कावेरीमतारीत् ।
इति कावेरीनदीवर्णनं सम्पूर्णम् ।
Proofread by Prabha Maruvada