नारायणपूर्वतापिनीयोपनिषत्
प्रथमः खण्डः ।
अथ ब्रह्माणं भगवन्तं सनत्कुमारः पप्रच्छ । कीदृशं
नारायणाष्टाक्षरं भवतीति व्याचष्टे । अथ यो वै नारायणः स
भगवान् परब्रह्मण आनन्दो भवति । ज्ञात्वा जीवन्मुक्तो भवति ।
सच्चिदानन्दस्वरूपपरवस्तु भवति । अष्टाक्षरं अष्टमूर्ति
भवति । प्रथमरूपः पृथिवीरूपो भवति । द्वितीयमापो भवति ।
ततीयस्तेजो भवति । चतुर्थो वायुर्भवति । पञ्चम आकाशो भवति ।
षष्ठश्चन्द्रमा भवति । सप्तमः सूर्यो भवति । अष्टमो यजमानः ॥
भृमिरापस्तथा तेजो वायुर्व्योम च चन्द्रमाः ।
सूर्यः पुमांस्तथाचेति मूर्तयश्चाष्ट कीर्तिताः ॥
अकारोकारमकारनादबिन्दुकलानुसन्धानध्यानाष्टविधा अष्टाक्षरं भवति ।
अकारः सद्योजातो भवति । उकारो वामदेवः । अघोरो मकारो भवति ।
तत्पुरुषो नादः । बिन्दुरीशानः । कला व्यापको भवति । अनुसन्धानो
नित्यः । ध्यानस्वरूपं ब्रह्म । सर्वव्यापकोऽष्टाक्षरः ॥
नारायणः परं ब्रह्म ज्ञानं नारायणः परः ।
नारायणं महापुरुषं विश्वमात्मानमव्ययम् ॥
अन्तर्बहिश्च तत्सर्वं स्थितो नारायणः परः ।
सहस्रशीर्षं देवमक्षरं परमं पदम् ॥
नारायणं शिवं शान्तं सर्ववेदान्तगोचरम् ।
सृष्टिः स्थितिश्च संहारतिरोधानानुसम्मतम् ।
पञ्चकृत्यस्य कर्तारं नारायणमनामयम् ॥
इत्याथर्वणरहस्ये नारायणपूर्वतापिनीये प्रथमः खण्ड ।
द्वितीयः खण्डः ।
स होवाच भगवान् ब्रह्मा नारायणाष्टाक्षरमन्त्रं व्याचष्टे ।
श्रीमन्नारायणस्य दशमन्त्राः कथ्यन्ते ।
ॐ नमो नारायणाय इत्यष्टाक्षरो मन्त्रः । स एव मन्त्रराजो भवति ।
एतन्नारायणस्य तारकं भवति । तदेवोपासितव्यं भवति ।
इत्युवाच भगवान्नारायणशब्दपरब्रह्मश्रीमहामायाप्रकृति-
सर्वमेकजननीलक्ष्मीर्भवति ।
देवानां देवलक्ष्मीर्भवति । सिद्धानां सिद्धलक्ष्मीर्भवति ।
मुमुक्षणां मोक्षलक्ष्मीर्भवति । योगिनां योगलक्ष्मीर्भवति ।
मुनीनां विवेकबुद्धिर्भवति । राज्ञां राज्यलक्ष्मीर्भवति । सृष्टिरूपा
सरस्वती भवति । स्थितिरूपा महालक्ष्मीर्भवति । संहाररूपा रुद्राणी
भवति । तिरोधानकरी पार्वती भवति । अनुग्रहरूपा उमा भवति ।
पञ्चकृत्यरूपा परमेश्वरी भवति । श्रीमहालक्ष्म्यै नम इति
सप्ताक्षरो मन्त्रः ॥
सर्वेषामेव भूतानां महासौभाग्यदायिनी ।
महालक्ष्मीर्महादेवी सर्वलोकैकमोहिनी ॥
साम्राज्यदायिनी नित्यं सर्ववेदस्वरूपिणी ।
महाविद्या जगन्माता मुनीनां मोक्षदायिनी ।
ज्ञानिनां ज्ञानदा सत्यं दानवानां विनाशिनी ॥
इति महालक्ष्मीर्मूलप्रकृतिर्भवति । नारायणः
स भगवान् परब्रह्मस्वरूपी सर्ववेदान्तगोचरः
नित्यशुद्धबुद्धपरब्रह्मानन्दमयो भवति । तस्माल्लक्ष्मीनारायण
इति स होवाच भगवान् य एवं वेद । इत्युपनिषत् ॥
इत्याथर्वणरहस्ये नारायणपूर्वतापिनीये द्वितीयः खण्ड ।
तृतीयः खण्डः ।
स होवाच भगवान् ब्रह्मा नारायणमन्त्रः कीदृशो भवति । ``ॐ
नारायणाय विद्महे वासुदेवाय धीमहि । तन्नो विष्णुः प्रचोदयात्''
इति गायत्री भवति । ``इदं विष्णुर्विचक्रमे त्रेधा निदधे
पदम् । समूढमस्य पाँसुरे ।'' ``अतो देवा भवन्तु नो यतो
विष्णुर्विचक्रमे । पृथिव्याः सप्तधामभिः'' इति मन्त्रद्वयेन
नारायणप्रतिपादितं भवति ।'' स ब्रह्मा स शिवः स हरिः सेन्द्रः
सोऽक्षरः परमः स्वराट्''। नारायणायेति पञ्चाक्षरं भवति ।
ॐ नमो विष्णव इति षडक्षरं विज्ञातम् । नमो नारायणायेति सप्ताक्षरं
भवति । ॐ नमो भगवते वासुदेवायेति द्वादशं परिकीर्तितम् ।
ॐ श्रीं ह्रीं क्लीं नमो नारायणाय स्वाहा । यस्य कस्यापि न देयम् ॥
पुत्रो देयः शिरो देयं न देया षोडशाक्षरी ।
न वदेद्यस्य कस्यापि किं तु शिष्याय तां वदेत् ॥
ॐ श्रीं ह्रीं नमो भगवते लक्ष्मीनारायणाय विष्णवे वासुदेवाय स्वाहा ॥
श्रीमहाविष्णवे तुभ्यं नमो नारायणाय च ।
गोविन्दाय च रुद्राय हरये ब्रह्मरूपिणे ॥
नारायण महाविष्णो श्रीधरानन्त कशव ।
वासुदेव जगन्नाथ हृषीकेश नमो नमः ॥
इत्यनुष्टुब्द्वयं मन्त्रं व्याख्यातम् । अथ मालामन्त्रं व्याख्यास्यामः ।
स होवाच भगवान् ब्रह्मा य एवं वेद । इत्युपनिषत् ॥
इत्याथर्वणरहस्ये नारायणपूर्वतापिनीये तृतीयः खण्ड ।
चतुर्थः खण्डः ।
स होवाच भगवान् पितामहः गायत्रीं व्याचष्टे । गोविन्दाय
विद्महे वासुदेवाय धीमहि । तन्नो नारायणः प्रचोदयात् ।
कामदेवाय विद्महे पुष्पबाणाय धीमहि । तन्नोऽनङ्गः
प्रचोदयात् । महादेव्यै च विद्महे विष्णुपत्नी च धीमहि ।
तन्नो लक्ष्मीः प्रचोदयात् । ``विष्णोर्नुकं वीर्याणि प्रवोचं
यः पार्थिवानि विमरे रजा,ँसि यो अस्कभायदुत्तर,ँसधस्थं
विचक्रमाणस्त्रेधोरुगायः'' ``त्रिर्देवः पृथिवीमेष एताम् ।
विचक्रमे शतर्चसं महित्वा । प्रविष्णुरस्तु तवसस्तवीयान् ।
प्वेष,ँह्यस्य स्थविरस्य नाम ।''
सत्कुमिव तितौना पुनन्तो यत्र धीरा मनसा वाचमकृत ।
अत्रा सखायः सख्यानि जानते भद्रैषां लक्ष्मीर्निहिताधिवाचि ॥
``प्रतद्विष्णुस्तवते वीर्याय । मृगो न भीमः कुचरो गिरिष्ठाः ।
यस्योरुषु त्रिषु विक्रमणेषु । अधिक्षियन्ति भुवनानि विश्वा । '',
``य ई,ँशृणोत्यलक,ँ शृणोति । न हि प्रवेद
सुकृतस्य पन्थाम् ।'' अक्षन्वन्तः कर्णवन्तः सखायो
मनो जीवेष्वसमा बभूवुः । तस्माल्लक्ष्मीनारायणं सर्वबीजं
सर्वभूताधिवासं यो वेत्ति स विद्वान् भवति । उपासकानां
मोक्षप्राप्तिर्भवति । स जीवन्मुक्तो भवति । स होवाच भगवान्
उपासनविधिं व्याचष्टे । ब्रह्मा ऋषिर्भवति । गायत्री छन्द उच्यते ।
श्रीमन्नारायणपरमात्मा देवता । प्रणवं बीजम् । नमः शक्तिरुच्यते ।
कीलकं नारायणेति ॥
धर्मार्थकाममोक्षेषु विनियोगोऽथ भावना ।
महोल्काय वीरोल्काय वृद्धोल्काय पृथूल्काय विद्युल्काय ज्वलदुल्काय
च षडङ्गकल्पिताः नमःस्वाहावषड्वौषट्पदान्ता अङ्गन्यासा भवन्ति ।
नीलजीमूतसङ्काशं पीतकौशेयवाससम् ।
किरीटकुण्डलधरं कौस्तुभोद्भासितोरसम् ॥
शङ्खचक्रगदाखड्गधारिणं वनमालिनम् ।
वामभागे महालक्ष्म्यालिङ्गितार्धशरीरिणम् ॥
सनकादिभिः संसेव्यं स्तूयमानं महर्षिभिः ।
ब्रह्मादिभिः सदा ध्येयं ध्यात्वा नारायणं विभुम् ॥
कर्मणा मनसा वाचा संस्मरेत् प्रजपेत् सुधीः ।
अयुतं जपमात्रेण सर्वज्ञानप्रदो भवेत् ॥
लक्षमात्रं तु प्रजपेत् स्वस्वरूपं भवेन्मनुः ।
अत ऊर्ध्वं सदा ध्यायेत् साक्षान्नारायणो हरिः ॥
स होवाच भगवान् य एवं वेद । इत्युपनिषत् ॥
इत्याथर्वणरहस्ये नारायणपूर्वतापिनीये चतुर्थः खण्ड ।
पञ्चमः खण्डः ।
स होवाच भगवान् ब्रह्मा दशकळात्मकोऽवतारः कथ्यते ॥
जरा पालिनिका शान्तिरीश्वरी रतिकामिका ।
वरदा ह्लादिनी प्रीतिर्दीर्घा दशकला हरेः ॥
नारायणादवतारा मन्त्ररूपा जायन्ते । ॐ नमो नारायणाय स्वाहा । त्वं
दशाक्षरो महामन्त्रो भवति । तत्र प्रथमो मत्स्यावतारः । द्वितीयः
कूर्मः । तृतीयो वराहः । चतुर्थो नरसिंहः । पञ्चमो वामनः ।
षष्ठो जमदग्निः । सप्तमो रामचन्द्रः । अष्टमः कृष्णः
परमात्मा । नवमो बुद्धावतारः । दशमः कल्किर्जनार्दनः ।
ॐ मत्स्यावताराय नमः । श्रीं कूर्मावताराय नमः । हीं वराहावताराय
नमः । हूं नृसिंहावताराय नमः । सौः वामनावताराय नमः ।
ऐं परशुरामावताराय नमः । ग्लौं रामचन्द्राय नमः । क्लीं
कृष्णाय नमः । ब्लूं बुद्धावताराय नमः । सः कल्क्यवताराय
नमः इति । प्रजापतिः प्रजायते । तस्मान्नारायणः प्रजायते ।
ब्रह्मा जायते । ब्रह्मणःसकाशात् पञ्चमहाभूतानि तन्मात्राणि
जायन्ते । ज्ञानेन्द्रियकर्मेन्द्रियाणि मनोबुद्धिचित्ताहङ्कारा
जायन्ते । प्रकृतिर्जायते । चतुर्विंशतितत्त्वात्मको नारायणः ।
पञ्चविंशतितत्त्वात्मकः पुरुषत्वं परब्रह्म भवेत् । शिवश्च
नारायणः । शक्रश्च नारायणः । दिशश्च नारायणः । ऊर्ध्वञ्ज
नारायणः । अन्तश्च नारायणः । नारायणः सर्वं खल्विदं ब्रह्म ।
तस्मान्नारायणादण्डजस्वेदजोद्भिज्जजरायुजमनसिजादयः सर्वे महाभूताः
प्रजायन्ते ॥
अजामेकां लोहितशुक्लकृष्णां बरह्वीं प्रजां जनयन्ती,ँ सरूपाम् ।
अजो ह्येको जुषमाणोऽनुशेते जहात्येनां भुक्तभोगामजोऽन्यः ॥
अण्डजाः सर्वखगरूपा जायन्ते । स्वेदजाः क्रिमिकीटादयः ।
उद्भिज्जास्तरुगुल्मलतादयः । जरायुजा नरपशुमृगादयो
जायन्ते । मनसिजा नारदादयः सर्वे ऋषयः । नारायणः
स्थावरजङ्गमात्मको भवति । अष्टवसवो नारायणः । एकादशरुद्रा
नारायणः । नारायणात् द्वादशादित्याः । सर्वे देवा ऋषयो मुनयः
सिद्धगन्धर्वयक्षरक्षःपिशाचाः सर्वें नारायणः । नारायण एवेदं
सर्वम् । लक्ष्यीर्मूलप्रकृतिरिति विज्ञायते । वस्त्वेकं परब्रह्म
नारायणः सनातनः ॥
साक्षान्नारायणो देवः परब्रह्माभिधीयते ।
सच्चिदानन्दात्मकाः स्युर्विष्णौ नित्ये प्रकल्पिताः ।
नानाविधानि रूपाणि हाटके कण्टकादिवत् ॥
``चत्वारि वाक्परिमिता पदानि । तानि विदुर्ब्राह्मणा ये मनीषिणः ।
गुहा त्रीणि निहिता नेङ्गयन्ति । तुरीयं वाचो मनुष्या वदन्ति ।''
परापश्यन्तीमध्यमावैखरीरूपा सरस्वतीति चतुर्विधा वाचो वदन्ति ।
वैखरी सर्वविद्यासु प्रशस्ता ॥
अङ्गानि वेदाश्चत्वारो मीमांसा न्यायविस्तरः ।
पुराणं धर्मशास्त्रं च विद्या ह्येताश्चतुर्दश ॥
आयुर्वेदो धनुर्वेदो गान्धर्वं मन्त्रशास्त्रकम् ।
विद्याश्चाष्टादश प्रोक्ता नारायणनिवेशिताः ॥
तस्य निश्वसितमेव ऋग्वेदो यजुर्वेदः सामवेदो ह्यथर्वाङ्गिरश्चेति ।
सर्ववेदवेदान्तानां नारायणपरब्रह्मण्येव तात्पर्यम् । स होवाच भगवान्
य एवं वेद । इत्युपनिपत् ॥
इत्याथर्वणरहस्ये नारायणपूर्वतापिनीये पञ्चमः खण्ड ।
षष्ठः खण्डः ।
स होवाच भगवान् ब्रह्मा नारायणयन्त्रमन्त्रावरणपूजामाचचक्षे ।
त्रिकोणं प्रथमं भवति । द्वितीयं षट्कोणं भवति ।
वृत्तमष्टदलं तृतीयम् । चतुर्थं द्वादशदलम् ।
पञ्चमं षोडशदलम् । चतुर्विंशति (ः) षष्ठम् ।
द्वात्रिंशति(ः) सप्तमम् । अष्टमं भूपुरम् । एवं यन्त्रं
समालिखेत् । मध्ये लक्ष्मीनारायणं विक्षेपशक्त्यावरणं
शक्तिप्रभाशक्तित्रिकोणदेवताः षट्कोणं वृद्धोल्कादयः पूज्याः ।
सर्वज्ञानित्वतृत्प्यनादिबोधस्वतन्त्रनित्यमलुप्तानन्तं षट्कोणशक्तयः ।
सनकसनन्दनसनत्सुजातसनत्कुमांरसनातननारदतुम्बुरु-
समन्तादयोऽष्टदलाः ।
वसिष्ठवालखिल्यविश्वामित्रकश्यपात्रिभरद्वाजाङ्गीरस-
जामदग्निगौतमागस्त्यजाबालिकपिला द्वादशदलाः ।
मत्स्यकूर्मवराहनारसिंहवामनरामरामकृष्णबुद्धकल्किसद्योजातवामदेवा
अघोरतत्पुरुषेशानपरमेश्वराः षोडशदलाः ॥
शङ्खचक्रगदापद्मखड्गश्रीवत्सकौस्तुभवनमालादिकिरीट-
कुण्डलकेयूरहाराङ्गदशार्ङ्गिशरनन्दकपद्मवेणु-
बर्हिपिञ्छशेषानन्तगरुडविप्वक्सेनब्रह्माणश्चतुर्विंशतिदलाः
केशवादिचतुर्विंशत्यनुक्रमम् ।
हरिश्रीकृष्णमुकुन्दकुमुदाक्षपुण्डरीकाक्षधामकशङ्खवर्ण-
सर्वनेत्रसुमुखसुप्रतीका द्वात्रिंशद्दलाः ।
ऐरावतपुण्डर्राकवामनकुमुदाञ्जनपुण्यदन्तसार्वभौम-
सुप्रतीकाक्षाश्चतुरश्रदेवताः ।
ॐ नमो नारायणायाष्टाक्षरसंज्ञावरणदेवतापूजा कर्तव्या ।
स होवाच भगवान् य एवं वेद । इत्युपनिषत् ॥
इत्याथर्वणरहस्ये नारायणपर्वतापिनीये षष्ठः खण्डः
(वैष्णव-उपनिषदः)
इति नारायणपूर्वतापिनीयोपनिषत् समाप्त ।
Proofread by Kasturi navya sahiti