द्वितीये च अनुपाख्ये ६।३।८०

द्वयोः सहयुक्तयोरप्रधानो यः स द्वितीयः। उपाख्यायते प्रत्यक्षत उपलभ्यते यः स उपाख्यः। उपाख्यादन्यः अनुपाख्यः अनुमेयः। तस्मिन् द्वितीये ऽनुपाख्ये सहस्य स इत्ययम् आदेशो भवति। साग्निः कपोतः। सपिशाचा वात्या। सराक्षसीका शाला। अग्न्यादयः साक्षादनुपलभ्यमानाः कपोतादिभिरनुमीयमानाः अनुपाख्या भवन्ति।

द्वितीये चानुपारव्ये। , ६।३।७९

"द्वयो सहप्रयुक्तयोरप्रधानो यः स द्वितीयः" इति। प्रधानेतरसन्निपाते सत्यप्रधान एव द्वितीयशब्दस्य प्रयोगात्()। तथा हि--स्वामिभृत्ययोः सहयुक्तयोर्भृत्य एव स्वामिनं प्रति द्वितीय उच्यते, न तु भृत्यं प्रति स्वामी। "उपाख्यायते यः स उपाख्यः" इति। "आतश्चोपसर्गे" ३।१।१३६ इति कः, स च भवन्? "कृत्यल्युटो बहुलम्()" ३।३।११३ इति कर्मणि भवति। "साग्निः कपोतः" इति। पूर्ववद्बहुव्रीहिः। अत्रागनिसहयुक्तः कपोतः, तयोर्हि साहचर्य लोके प्रसिद्धम्()। तत्राग्निरप्रधानः। तथा ह्रग्निः कपोतमनुविधत्ते--यत्र हि कपोतस्तत्राग्निनाऽवश्यं भवितव्यम्(), न तु यत्राग्निस्तत्र कपोतेनेति नासावग्निमनुविधत्ते, तेन कपोतस्य प्राधान्यम्()। अग्न्यादयः पुनरप्रधाना एव। "अग्न्यादयः" इति। अत्रादिशब्देन पिशाचदयो गृहयन्ते। तेन हि क्वचित्? प्रत्यक्षेण उपलभ्यन्ते, अपि तु कपोतादिभिरविनाभाविभिरनुमीयन्त इत्यनुपाख्या भवन्ति॥

द्वितीये चानुपाख्ये ९९६, ६।३।७९

द्वितीये चानुपाख्ये। अप्रधानेऽसहाये द्वितीयशब्दो लाक्षणिकः। उपाख्यायते प्रतीयते उपलभ्यते इत्युपाख्यं=प्रत्यक्षम्। तदन्यदनुपाख्यम्। अनुमेयमिति यावत्। तदाह--अनुमेय इति। सहायवाचिन्युत्तरपदे परत इत्यर्थः। सराक्षसीकेति। "तेन सहे"ति बहुव्रीहिः। "नद्यृतश्चे"ति कप्। अनुमेयराक्षसीसहिता निशेत्यर्थः। तदाह--राक्षसी साक्षादिति।

द्वितीये चानुपाख्ये ८४६, ६।३।७९

द्वितीये। "अप्रधानो यः स द्वितीयः"इति लोकप्रसिद्धम्। उपाख्यं=प्रत्यक्षं, तद्भिन्नमनुमेयं। तदाह---अनुमेये इति। सराक्षसीकेति। "नद्यृतश्चे"ति कप्।