विदेः शतुर् वसुः ७।१।३६

विद ज्ञाने इत्येतस्माद् धातोरुत्तरस्य शतुः वसुरादेशः भवति। विद्वान्, विद्वांसौ, विद्वांसः। स्थानिवद्भावादुगित्कार्ये सिद्धे वसोः उकारकरणं वसोः सम्प्रसारणम् ६।४।१३१ इत्यत्र क्वसोरपि सामान्यग्रहणार्थम्। एकानुबन्धकग्रहणे न द्व्यनुबन्धकस्य इत्येतदपि न भवति। तथा सति उकारकरणम् अनर्थकं स्यात्। अन्यतरस्यांग्रहणं केचिदनुवर्तयन्ति। विदन्, विदन्तौ, विदन्तः।

विदेः शतुर्वसुः ८३६, ७।१।३६

वेत्तेः परस्य शतुर्वसुरादेशो वा। विदन्। विद्वान्॥

विदेः शतुर्वसुः। , ७।१।३६

यद्यपि विदेरिति सामान्यनिर्देशोऽयम्(), तथधापि ज्ञानार्थस्य ग्रहणं विज्ञायते। तस्यैव हि शतानन्तरः सम्भवति, नान्येषां विदीनाम्()। तत्र सत्ताविचारणार्थयोः शतुरसम्भव एव; आत्मनेपदित्वम्()। लाभार्थस्य तूभययदित्वात्? सम्भवत्यसौ, न त्वनन्तरः; शप्रत्ययेन व्यवधानात्()। ज्ञानार्थस्य तु लुग्विकरणत्वाच्छतुर्विकरणकृतं व्यवधानं नास्ति, अतस्तस्यैव ग्रहणमित्याह--"विद ज्ञाने" इति। "विद्वान्()" इति। उगित्त्वान्नुम्(), "सान्तमहतः संयोगस्य" ६।४।१० इति दीर्घः। अन्यतरस्यांग्रहणमनुवत्र्तते। तेन पक्षे विदन्(), विदन्तौ, विदन्त इत्याद्यपि भवति। एचच गम्यमानत्वाद्वृत्तौ नोक्तम्()। अथ किमर्थमुकारोऽनुबन्धः क्रियते, नुमाद्युगित्कार्यं यथा स्यादिति चेत्()? न; तस्य स्थानिवद्भावेनैव सिद्धत्वादित्यत आह--"स्थानिवद्भावात्()" इत्यादि। "क्वसोऽपि" इति। अपिशब्दादस्यापि। असत्युकारे सामान्यार्थे क्वसोरेव ग्रहणं स्यात्(), नान्यस्य। अथ "वसोः सम्प्रसारणम्()" ६।४।१३१ इति सूत्रं क्रियत एवास्यैव ग्रहणार्थम्(), न क्वसोः; ननु च सत्यप्युकारकरणे सामान्यग्रहणं नोपपद्यते, एकानुबन्धकपरि(व्या।प।५२) भा,यास्यैव ग्रहणं स्यात्(), न क्वसोः? इत्याह--"एकानुबन्धकग्रहणे" इत्यादि। एतत्? परिभाषासूत्रम्()। न भवति। नोपतिष्ठत इत्यर्थः। किं कारणं न भवति? इत्याह--"तथा च सति" इत्यादि। एवञ्च सतीत्यर्थः। यदि क्रियमाणेऽप्युकार एकानुबन्धपरिभाषोपतिष्ठते, एवं सत्युकारकरणमनर्थकं स्यात्()। विनाऽपि तेन "वसः सम्प्रसारणम्()" इत्युच्यमाने केवलस्यास्य ग्रहणं लभ्यत एव। तस्मादुकारकरणसामथ्र्यादियं परिभाषा नोपतिष्ठते॥

विदेः शतुर्वसुः ९०७, ७।१।३६

विदेः शतुर्वसुः। वेत्तेरिति। "विद ज्ञाने" इति लुग्विकरणस्यैव ग्रहणम्, शतुः परस्मैपदत्वात्, विद्यतेर्विन्त्तेश्चात्मनेपदित्वात्। यद्यपि विन्दतिरुभयपदी, तथापि तस्य ग्रहणं, "निरनुबन्धकग्रहणे न सानुबन्धकस्ये"त्युक्तेरिति भावः। वा स्यादिति। "तुह्रोस्तात"ङ्ङित्यतस्तदनुवृत्तेरिति भावः। विदुषीति। उगित्त्वान्ङीप्, वनसोः संप्रसारणं, पूर्वरूपम्, षत्वम्।

विदेः शतुर्वसुः ७४६, ७।१।३६

विदेः। स्थानिवत्त्वादेव सिद्धे वसोरुगित्करणं "वसोः संप्रसारण"मित्यत्र क्वसोरपि सामान्यग्रहणार्थम्। तत्सामथ्र्याच्च "एकानुबन्धग्रहणे न द्वयनुबन्धकस्ये"त्येतदपि न प्रवर्तते।