गङ्गा पूजा
सङ्कल्पम् -
मम उपात्तसमस्तदुरितौघविनाशार्थं
श्रुतिस्मृतिपुराणोक्तपुण्यफलप्राप्यर्थं च
विष्णुचरणकमलोद्भूतायाः भागीरथ्याः पूजनमहं करिष्ये ॥
ध्यानम् -
सितमकरनिषण्णां शुभ्रवस्त्रां त्रिणेत्रां
करधृतकलशोद्धृत्सोत्फलाभीत्यभीष्टाम् ।
विधिहरिहररूपां सेन्दुकोटीरजुष्टां
कलितसितदुकूलां जाह्नवीं तां नमामि ॥
नमामि गङ्गे तवपादपङ्कजं
सुरासुरैर्वन्दितदिव्यरूपाम् ।
भुक्तिञ्च मुक्तिञ्च ददासि नित्यं
भावानुसारेण सदा नराणाम् ॥
त्रिपथगामिन्यै गङ्गायै नमः ॥ ध्यायामि ॥
एह्येहि गङ्गे दुरितौघनाशिनि
झषाधिरूढे उदकुम्भहस्ते ।
श्रीविष्णुपादाम्बुजसम्भवे त्वं
पूजां ग्रहीतुं शुभदे नमस्ते ॥
त्रिपथगामिन्यै गङ्गायै नमः ॥ आवाहयामि ॥
सिंहाङ्कितस्वर्णपीठं नानारत्नोपशोभितम् ।
अनेकशक्तिसंयुक्तं आसनं प्रतिगृह्यताम् ॥
त्रिपथगामिन्यै गङ्गायै नमः ॥ आसनार्थं पुष्पं समर्पयामि ॥
पाटलोशीरकर्पूरसुरभि स्वादु शीतलम् ।
तोयमेतत्सुखस्पर्श पाद्यार्थ प्रतिगृह्यताम् ॥
त्रिपथगामिन्यै गङ्गायै नमः ॥ पाद्यं समर्पयामि ॥
अर्घ्यङ्गृहाण देवेशि गन्धपुष्पाक्षतैः सह ।
पुण्यदं शङ्खतोयाक्तं मया तुभ्यं निवेदितम् ॥
त्रिपथगामिन्यै गङ्गायै नमः ॥ अर्घ्यं समर्पयामि ॥
गङ्गादिसर्वतीर्थेभ्यः मया प्रार्थनया हृतम् ।
तोयमाचमनीयार्थं देवेशि प्रतिगृह्यताम् ॥
त्रिपथगामिन्यै गङ्गायै नमः ॥ आचमनीयं समर्पयामि ॥
दधिक्षीरं घृतं चैव मधुखण्डविमिश्रितम् ।
तृप्त्यर्थ तव देवेशि मधुपर्क ददाम्यहम् ॥
त्रिपथगामिन्यै गङ्गायै नमः ॥ मधुपर्कं समर्पयामि ॥
कामधेनुसमुद्धृतं सर्वेषां जीवनं परम् ।
पावनं यज्ञहेतुश्च पयः स्नानार्थमर्पितम् ॥
त्रिपथगामिन्यै गङ्गायै नमः ॥ पयस्नानं समर्पयामि ॥
पयस्नानान्ते शुद्धोदकस्नानं समर्पयामि ॥
पयसस्तु समुद्भूतं मधुराम्लं शशिप्रभम् ।
दध्यानीतं मया देवि स्नानार्थं प्रतिगृह्यताम् ॥
त्रिपथगामिन्यै गङ्गायै नमः ॥ दधि स्नानं समर्पयामि ॥
दधि स्नानान्ते शुद्धोदकस्नानं समर्पयामि ॥
नवनीतसमुत्पन्नं सर्वसन्तोषकारकम् ।
घृतं तुभ्यं प्रदास्यामि स्नानार्थं प्रतिगृह्यताम् ॥
त्रिपथगामिन्यै गङ्गायै नमः ॥ घिऋत स्नानं समर्पयामि ॥
घृत स्नानान्ते शुद्धोदकस्नानं समर्पयामि ॥
तरुपुष्पसमुद्भूतं सुस्वादु मधुरं मधु ।
तेजःपुष्टिकरं दिव्यं स्नानार्थ प्रतिगृह्यताम् ॥
त्रिपथगामिन्यै गङ्गायै नमः ॥ मधु स्नानं समर्पयामि ॥
मधु स्नानान्ते शुद्धोदकस्नानं समर्पयामि ॥
इक्षुसारसमुद्भूता शर्करा पुष्टिकारिका ।
मलापहारिका दिव्या स्नानार्थं प्रतिगृह्यताम् ॥
त्रिपथगामिन्यै गङ्गायै नमः ॥ शर्करा स्नानं समर्पयामि ॥
शर्करा स्नानान्ते शुद्धोदकस्नानं समर्पयामि ॥
अभ्यङ्गार्थ च हे गङ्गे तैलं पुष्पादिसम्भवम् ।
सुगन्धद्रव्यसम्मिश्रं सङ्गृहाण महेश्वरि ॥
त्रिपथगामिन्यै गङ्गायै नमः ॥ अभ्यङ्गस्नानं समर्पयामि ॥
अङ्गोद्वर्त्तनकं देवि कस्तूर्यादिविमिश्रितम् ।
लेपनार्थ गृहाणेदं हरिद्राकुकुमैर्युतम् ॥
त्रिपथगामिन्यै गङ्गायै नमः ॥ उद्वर्त्तनस्नानं समर्पयामि ॥
सर्वतीर्थात् समुद्धृत्य गन्धतोयं कुशोदकम् ।
स्नानार्थं ते मया दत्तं गृहाण परमेश्वरि ॥
त्रिपथगामिन्यै गङ्गायै नमः ॥ गन्धोदकस्नानं समर्पयामि ॥
गङ्गा च गोदा सरयूश्च सिन्धुः सरस्वती सूर्यसुता च रेवा ।
कालिन्दिका स्नानविधौ समस्ता आयान्तु पुण्याः सरितां प्रवाहाः ॥
गङ्गा च यमुना चैव नर्मदा च सरस्वती ।
तापी पयुष्णी क्षिप्रा च ताभ्यःस्नानार्थमाहृतम् ॥
त्रिपथगामिन्यै गङ्गायै नमः ॥ महाभिषेक स्नानं समर्पयामि ॥
स्नानान्ते आचमनीयं समर्पयामि ॥
सूक्ष्मतन्तुमयं वस्त्रं कार्पासेन विनिर्मितम् ।
मयोपपादितं तुभ्यं वासोयुग्मं प्रगृह्यताम् ॥
त्रिपथगामिन्यै गङ्गायै नमः ॥ वस्त्रं समर्पयामि ॥
वस्त्रान्ते आचमनीयं समर्पयामि ॥
गोरोचनं चन्दनदेवदारु कर्पूरकृष्णागरुनागराणि ।
कस्तूरिकाकेसरमिश्रितानि यथोचितं देवि मयार्पितानि ॥
त्रिपथगामिन्यै गङ्गायै नमः ॥ श्रीखण्डचन्दनं समर्पयामि ॥
अक्षताश्च सुरश्रेष्ठे कुङ्कुमाक्ताः सुशोभिताः ।
मया निवेदिता भक्तया गृहाण परमेश्वरि ॥
त्रिपथगामिन्यै गङ्गायै नमः ॥ अक्षताः समर्पयामि ॥
हरिद्रास्वर्णवर्णाभा सर्वसौभाग्यदायिनि ।
सर्वालङ्कारमुख्याहि गङ्गे त्वं प्रतिगृह्यताम् ॥
त्रिपथगामिन्यै गङ्गायै नमः ॥ हरिद्रां समर्पयामि ॥
हरिद्राचूर्णसंयुक्तं कुकुमं कामदायकम् ।
वत्रालङ्करणं सर्वं गङ्गे त्वं प्रतिगृह्यताम् ॥
त्रिपथगामिन्यै गङ्गायै नमः ॥ कुङ्कुमं समर्पयामि ॥
कज्जलं कामदं रम्यं कामिनीकामसम्भवम् ।
नेत्रयोर्भूषणार्थाय कज्जलं प्रतिगृह्यताम् ॥
त्रिपथगामिन्यै गङ्गायै नमः ॥ कज्जलं समर्पयामि ॥
उदितारुणसङ्काशं जपाकुसुमसन्निभम् ।
सीमन्त भूषणार्थाय सिन्दूरं प्रतिगृह्यताम् ॥
त्रिपथगामिन्यै गङ्गायै नमः ॥ सिन्दूरं समर्पयामि ॥
हेम्ना निर्मितं दिव्यं कङ्कणं च सुरेश्वरि ।
हस्तालङ्करणार्थाय कङ्कणं प्रतिगृह्यताम् ॥
त्रिपथगामिन्यै गङ्गायै नमः ॥ कङ्कणं समर्पयामि ॥
माङ्गल्यं तन्तुमणिभिर्मुक्ताफलविराजितम् ।
कण्ठस्य भूषणार्थाय कण्ठसूत्रं प्रतिगृह्यताम् ॥
त्रिपथगामिन्यै गङ्गायै नमः ॥ कण्ठसूत्रं समर्पयामि ॥
अलङ्कारान् मया देवि सुवर्णेन विनिर्मितान् ।
प्रीत्यर्थं तव देवेशि भूषणं प्रतिगृह्यताम् ॥
त्रिपथगामिन्यै गङ्गायै नमः ॥ अलङ्कारान् समर्पयामि ॥
श्वेतचूर्णं रक्तचूर्णं हरिद्राकुङ्कमं तथा ।
सिन्दूरेण समायुक्तं सौभाग्यं प्रतिगृह्यताम् ॥
त्रिपथगामिन्यै गङ्गायै नमः ॥ सौभाग्यद्रव्यं समर्पयामि ॥
करवीरैः जातिकुसुमैः चम्पकैःबकुलैः शुभैः ।
शतपत्रैश्च कल्हारैः अर्चयेत् परमेश्वरीम् ॥
त्रिपथगामिन्यै गङ्गायै नमः ॥ पुष्पाणि समर्पयामि ।
अङ्गपूजा ।
ॐ चन्द्रिकायै नमः पादौ पूजयामि ।
ॐ चन्द्रकान्तायै नमः जङ्घे पूजयामि ।
ॐ चञ्चलाये नमः कटिं पूजयामि ।
ॐ चलद्युत्यै नमः नाभिं पूजयामि ।
ॐ चिन्मयायै नमः हृदयं पूजयामि ।
ॐ चितिरूपिण्यै नमः स्तनौ पूजयामि ।
ॐ चन्द्रायुतशताननायै नमः भुजौ पूजयामि ।
ॐ कमलपाण्यै नमः हस्तौ पूजयामि ।
ॐ कम्बुग्रीवायै नमः कण्ठं पूजयामि ।
ॐ भवान्यै नमः मुखं पूजयामि ।
ॐ चाम्पेयलोचनायै नमः नेत्रे पूजयामि ।
ॐ चार्वाङ्गिण्यै नमः कर्णौ पूजयामि ।
ॐ चारुगामिन्यै नमः नासिकां पूजयामि ।
ॐ मङ्गलायै नमः ललाटं पूजयामि ।
ॐ चरित्रनिलयायै नमः शिरः पूजयामि ।
ॐ गङ्गायै नमः सर्वाण्यङ्गानि पूजयामि ।
अथ अष्टोत्तरशतनामार्चनं
ॐ गङ्गायै नमः ।
ॐ विष्णुपादसम्भूतायै नमः ।
ॐ हरवल्लभायै नमः ।
ॐ हिमाचलेन्द्रतनयायै नमः ।
ॐ गिरिमण्डलगामिन्यै नमः ।
ॐ तारकारातिजनन्यै नमः ।
ॐ सगरात्मजतारकायै नमः ।
ॐ सरस्वतीसमयुक्तायै नमः ।
ॐ सुघोषायै नमः ।
ॐ सिन्धुगामिन्यै नमः । १०
ॐ भागीरत्यै नमः ।
ॐ भाग्यवत्यै नमः ।
ॐ भगीरतरथानुगायै नमः ।
ॐ त्रिविक्रमपदोद्भूतायै नमः ।
ॐ त्रिलोकपथगामिन्यै नमः ।
ॐ क्षीरशुभ्रायै नमः ।
ॐ बहुक्षीरायै नमः ।
ॐ क्षीरवृक्षसमाकुलायै नमः ।
ॐ त्रिलोचनजटावासायै नमः ।
ॐ ऋणत्रयविमोचिन्यै नमः । २०
ॐ त्रिपुरारिशिरःचूडायै नमः ।
ॐ जाह्नव्यै नमः ।
ॐ नरकभीतिहृते नमः ।
ॐ अव्ययायै नमः ।
ॐ नयनानन्ददायिन्यै नमः ।
ॐ नगपुत्रिकायै नमः ।
ॐ निरञ्जनायै नमः ।
ॐ नित्यशुद्धायै नमः ।
ॐ नीरजालिपरिष्कृतायै नमः ।
ॐ सावित्र्यै नमः । ३०
ॐ सलिलावासायै नमः ।
ॐ सागराम्बुसमेधिन्यै नमः ।
ॐ रम्यायै नमः ।
ॐ बिन्दुसरसे नमः ।
ॐ अव्यक्तायै नमः ।
ॐ अव्यक्तरूपधृते नमः ।
ॐ उमासपत्न्यै नमः ।
ॐ शुभ्राङ्गायै नमः ।
ॐ श्रीमत्यै नमः ।
ॐ धवलाम्बरायै नमः । ४०
ॐ आखण्डलवनवासायै नमः ।
ॐ कण्ठेन्दुकृतशेखरायै नमः ।
ॐ अमृताकारसलिलायै नमः ।
ॐ लीलालिङ्गितपर्वतायै नमः ।
ॐ विरिञ्चिकलशावासायै नमः ।
ॐ त्रिवेण्यै नमः ।
ॐ त्रिगुणात्मकायै नमः ।
ॐ सङ्गत अघौघशमन्यै नमः ।
ॐ भीतिहर्त्रे नमः ।
ॐ शङ्खदुन्दुभिनिस्वनायै नमः । ५०
ॐ भाग्यदायिन्यै नमः । भाग्यजनन्यै
ॐ नन्दिन्यै नमः ।
ॐ शीघ्रगायै नमः ।
ॐ सिद्धायै नमः ।
ॐ शरण्यै नमः ।
ॐ शशिशेखरायै नमः ।
ॐ शाङ्कर्यै नमः ।
ॐ शफरीपूर्णायै नमः ।
ॐ भर्गमूर्धकृतालयायै नमः ।
ॐ भवप्रियायै नमः । ६०
ॐ सत्यसन्धप्रियायै नमः ।
ॐ हंसस्वरूपिण्यै नमः ।
ॐ भगीरतभृतायै नमः ।
ॐ अनन्तायै नमः ।
ॐ शरच्चन्द्रनिभाननायै नमः ।
ॐ ओङ्काररूपिण्यै नमः ।
ॐ अनलायै नमः ।
ॐ क्रीडाकल्लोलकारिण्यै नमः ।
ॐ स्वर्गसोपानशरण्यै नमः ।
ॐ सर्वदेवस्वरूपिण्यै नमः । ७०
ॐ अम्बःप्रदायै नमः ।
ॐ दुःखहन्त्र्यैनमः ।
ॐ शान्तिसन्तानकारिण्यै नमः ।
ॐ दारिद्र्यहन्त्र्यै नमः ।
ॐ शिवदायै नमः ।
ॐ संसारविषनाशिन्यै नमः ।
ॐ प्रयागनिलयायै नमः ।
ॐ श्रीदायै नमः ।
ॐ तापत्रयविमोचिन्यै नमः ।
ॐ शरणागतदीनार्तपरित्राणायै नमः । ८०
ॐ सुमुक्तिदायै नमः ।
ॐ पापहन्त्र्यै नमः ।
ॐ पावनाङ्गायै नमः ।
ॐ परब्रह्मस्वरूपिण्यै नमः ।
ॐ पूर्णायै नमः ।
ॐ पुरातनायै नमः ।
ॐ पुण्यायै नमः ।
ॐ पुण्यदायै नमः ।
ॐ पुण्यवाहिन्यै नमः ।
ॐ पुलोमजार्चितायै नमः । ९०
ॐ भूदायै नमः ।
ॐ पूतत्रिभुवनायै नमः ।
ॐ जयायै नमः ।
ॐ जङ्गमायै नमः ।
ॐ जङ्गमाधारायै नमः ।
ॐ जलरूपायै नमः ।
ॐ जगद्धात्र्यै नमः ।
ॐ जगद्भूतायै नमः ।
ॐ जनार्चितायै नमः ।
ॐ जह्नुपुत्र्यै नमः । १००
ॐ जगन्मात्रे नमः ।
ॐ जम्बूद्वीपविहारिण्यै नमः ।
ॐ भवपत्न्यै नमः ।
ॐ भीष्ममात्रे नमः ।
ॐ सिक्तायै नमः ।
ॐ रम्यरूपधृते नमः ।
ॐ उमासहोदर्यै नमः ।
ॐ अज्ञानतिमिरापहृते नमः । १०८
वनस्पतिरसोद्भूतः गन्धाढ्यः गन्ध उत्तमः ।
आघ्रेयः सर्वदेवानां धूपोऽयं प्रतिगृह्यताम् ॥
त्रिपथगामिन्यै गङ्गायै नमः ॥ धूपं आघ्रापयामि ॥
साज्यं च वर्तिसंयुक्तं वह्निना योजितं मया ।
दीपं गृहाण देवेशि त्रैलोक्यतिमिरापहे ॥
त्रिपथगामिन्यै गङ्गायै नमः ॥ दीपं दर्शयामि ॥
शर्कराखण्डखाद्यानि दधिक्षीरघृतानि च ।
आहारार्थं मया देवि स्थापितानि पुरस्तव ॥
त्रिपथगामिन्यै गङ्गायै नमः ॥ नैवेद्यं निवेदयामि ॥
पूगीफलं महदिव्यं पवित्रं पापनाशनम् ।
मुखवासाय मया दत्तं गृहाण परमेश्वरि ॥
त्रिपथगामिन्यै गङ्गायै नमः ॥ ताम्बूलं समर्पयामि ॥
कर्पूरपूरेण मनोहरेण सुवर्णपात्रान्तरसंस्थितेन ।
प्रदीप्तभासा सह सङ्गतेन नीराजनन्ते परितः करोमि ॥
त्रिपथगामिन्यै गङ्गायै नमः ॥ कर्पूरनीराजनं समर्पयामि ॥
चरणकमलयुग्मं पङ्कजैः पूजयित्वा
कनककमलमालां कण्ठदेशेऽर्पयित्वा ।
शिरसि विनिहितोऽयं मन्त्रपुष्पाञ्जलिस्ते
हृदयकमलमध्ये देवि हर्षं तनोतु ॥
त्रिपथगामिन्यै गङ्गायै नमः ॥ मन्त्रपुष्पाञ्जलिं समर्पयामि ॥
यानि कानि च पापानि जन्मान्तरकृतानि च ।
तानि तानि विनश्यन्ति प्रदक्षिणं पदे पदे ॥
त्रिपथगामिन्यै गङ्गायै नमः ॥ प्रदक्षिणं समर्पयामि ।
नमामि गङ्गे तव पादपङ्कजं सुरासुरैर्वन्दितदिव्यरूपम् ।
भुक्तिञ्च मुक्तिञ्च ददासि नित्यं भावानुसारेण सदा नराणाम् ॥
त्रिपथगामिन्यै गङ्गायै नमः ॥ नमस्कारान् समर्पयामि ।
गङ्गास्तोत्रम्
हिरण्यगर्भगर्भस्थं हेमबीजं विभावसोः ।
अनन्तपुण्यफलदं अतः शान्ति प्रयच्छ मे ॥
त्रिपथगामिन्यै गङ्गायै नमः ॥
पूजासाङ्गतासिद्ध्यर्थ दक्षिणां समर्पयामि ॥
आवाहनं न जानामि न जानामि तवार्चनम् ।
पूजां चैव न जानामि क्षमस्व परमेश्वरि ॥
मन्त्रहीनं क्रियाहीनं भक्तिहीनं सुरेश्वरि ।
यत्पूजितं मया देवि परिपूर्णं तदस्तु ते ॥
यस्य स्मृत्या च नामोक्त्या तपोयज्ञक्रियादिषु ।
न्यूनं सम्पूर्णतां याति सद्यो वन्दे तमच्युतम् ॥
कायेन वाचा मनसेन्द्रियैर्वा बुध्यात्मना वा प्रकृतेः स्वभावात् ।
करोमि यद्यत् सकलं परस्मै नारायणायेति समर्पयामि ॥
अनेन गङ्गा पूजाराधनेन भगवति गङ्गान्तर्गत
लक्ष्मीनारायणः प्रीयतां ॐ तत्सत् श्रीकृष्णार्पणमस्तु ।
श्री गङ्गा आरती
ॐ जय गङ्गे माता,
मय्या जय गङ्गे माता ।
जो नर तुमको ध्याता
मनवाञ्छित फल पाता ॥ ॐ जय गङ्गे माता .... ॥
चन्द्र सी जोत तुम्हारी,
जल निर्मल आता ।
शरण पडें जो तेरी
सो नर तर जाता ॥ ॐ जय गङ्गे माता .... ॥
पुत्र सगर के तारे,
सब जग को ज्ञाता ।
कृपा दृष्टि तुम्हारी,
त्रिभुवन सुख दाता ॥ ॐ जय गङ्गे माता .... ॥
एक ही बार जो तेरी,
शारणागति आता ।
यम की त्रास मिटा कर,
परमगति पाता ॥ ॐ जय गङ्गे माता .... ॥
आरती मात तुम्हारी,
जो जन नित्य गाता ।
दास वही सहज में,
मुक्ति को पाता ॥ ॐ जय गङ्गे माता .... ॥
गङ्गा सिन्धु सरस्वती च यमुना गोदावरी नर्मदा
कावेरी सरयू महेन्द्रतनया चर्मण्वती वेदिका ।
शिप्रा वेत्रवती महासुरनदी ख्याता च या गण्डकी
पूर्णाः पुण्यजलैः समुद्रसहिताः कुवर्न्तु वो मङ्गलम् ॥
This text uses a simple procedure for performing
Ganga Puja. See video links for additional
information and consult a Pujari for more
details.