सङ्क्षिप्त श्रीयन्त्रपूजा
जो साधक विस्तार से पूजादि नहीं कर पाएं उनके लिए
आचार्यों ने अनेक प्रकार की लघु-पूजा विधियां भी बनाई हैं जिनमें
कलश और शङ्ख (सामान्यार्घ्य पात्र) स्थापन करके निम्नलिखित पद्धति
से अर्चन करना चाहिए --
आचम्य प्राणानायम्य देशकालौ च सङ्कीर्त्य । श्रीगुरुं
महागणपतिं भगवतीं महात्रिपुरसुन्दरीं च प्रणम्य पूजयेत् ।
ध्यानम्-
बालार्कारुण-तेजसं त्रिनयनां रक्ताम्बरोल्लासिनीं,
नानालङ्कृतिराजमानवपुषं बालोडुराड्-शेखराम् ।
हस्तैरिक्षुधनुः सृणीसुमशरान् पाशं मुदा बिभ्रतीं,
श्रीचक्रस्थितसुन्दरीं त्रिजगतामाधारभूतां भजे ॥
इति ध्यात्वा मानसोपचारैः सम्पूजयेत् ततश्च-
१. ॐ ऐं ह्रीं श्रीं अं आं सौः चतुरस्रत्रयात्मकत्रैलोक्यमोहन-
चक्राधिष्ठात्र्यै अणिमाद्यष्टाविंशतिशक्तिसहितप्रकटयोगिनीरूपायै
त्रिपुरादेव्यै नमः ।
२. ॐ त्रिवृत्तात्मकत्रिवर्गसाधकचक्राधिष्ठात्र्यै कालरात्र्या-
दिसहितमातृकायोगिनीरूपायै त्रिपुरेशिनी देव्यै नमः ।
३. ॐ ऐं क्लीं सौः षोडशदलपद्मात्मकसर्वाशापरिपूरक-
चक्राधिष्ठात्र्यै कामाकर्षिण्यादि षोडशशक्तिसहितगुप्तयोगिनीरूपायै
त्रिपुरेश्वरीदेव्यै नमः ।
४. ॐ ह्रीं क्लीं सौः अष्टदल पद्मात्मकसर्वसङ्क्षोभणचक्राधिष्ठात्र्यै
अनङ्गकुसुमाद्यष्टशक्ति सहितगुप्ततरयोगिनीरूपायै
त्रिपुरसुन्दरीदेव्यै नमः ।
५. ॐ ऐं ह्रीं श्रीं हैं हक्लीं हस्त्रीः चतुर्दशारात्मक-सर्वसौभाग्य-
दायक चक्राधिष्ठात्र्यै सर्वसङ्क्षोभिण्यादि चतुर्दशशक्तिसहित-
सम्प्रदाययोगिनीरूपायै त्रिपुरावासिनीदेव्यै नमः ।
६. ॐ हसैं हस्कलीं हस्सौः बहिर्दशारात्मक सर्वार्थसाधकचक्रा-
धिष्ठात्र्यै सर्वसिद्धिप्रदादि दशशक्तिसहितकुलोत्तीर्णयोगिनीरूपायै
त्रिपुराश्रीदेव्यै नमः ।
७. ॐ ह्रीं क्लीं व्लें अन्तर्दशारात्मकसर्वरक्षाकरचक्राधिष्ठात्र्यै
सर्वज्ञादिदशशक्तिसहित निगर्भयोगिनीरूपायै त्रिपुरमालिनीदेव्यै नमः ।
८. ॐ ह्रीं श्रीं सौः अष्टारात्मक सर्वरोगहर चक्राधिष्ठात्र्यै
वशिन्याद्यष्टशक्तिसहितरहस्ययोगिनीरूपायै त्रिपुरासिद्धादेव्यै नमः ।
९. ॐ हस्रैं हस्कल्रीं हस्रोः त्रिकोणात्मक सर्वसिद्धिप्रदचक्राधिष्ठात्र्यै
कामेश्वर्यादि त्रिशक्तिसहितातिरहस्ययोगिनीरूपायै त्रिपुराम्बादेव्यै नमः ।
१०. ॐ (मूलमन्त्रः) बिन्द्वात्मकसर्वानन्दमयचक्राधिष्ठात्र्यै
षडङ्गायुधदशशक्तिसहितपरापरातिरहस्ययोगिनीरूपाय
महात्रिपुरसुन्दरी देव्यै नमः ।
इसके पश्चात् नैवेद्यादि विधि करके नित्यकृत्य पूर्ण कर लें ।
रुद्रयामल में तो यहां तक लिखा है कि-
आराधनाऽसमर्थश्चेद् दद्यादर्चन-साधनम् ।
यो दातुं नैव शक्नोति कुर्यादर्चन-दर्शनम् ॥
अर्थात्-आराधना में समर्थ न होने पर पूजा की सामग्री प्रदान
करे और यदि वह भी नहीं बन सके तो जहां पूजा होती हो, वहीं
श्रद्धापूर्वक बैठकर पूजा का दर्शन करे । वस्तुतः यह महाविद्या
``ब्रह्म-विद्या'' है । इसकी १. स्थूल, २. सूक्ष्म और
३. परा के रूप में त्रिविध उपासना होती है । पराशक्ति ही
विज्ञानानन्दघन ब्रह्म है । विज्ञानानन्दघन ब्रह्म का तत्त्व
अत्यन्त सूक्ष्म एवं गुह्य होने के कारण शास्त्रों में उसे नाना प्रकार
से समझाने का प्रयत्न गुआ है ।
इति सङ्क्षिप्त श्रीयन्त्रपूजा समाप्ता ।
Proofread by Aruna Narayanan