धूम्रमहिमावर्णनस्तोत्रम्
॥ श्रीगणेशाय नमः ॥
सनकाद्या ऊचुः ।
कुरुक्षेत्रं महादेव धूम्रवर्णस्य सर्वदम् ।
माहात्म्यं क्षेत्रमुख्यस्य वद सन्तोषदायकम् ॥ १॥
श्रीशिव उवाच ।
ऐशान्ये हिमवत्प्रान्ते धूम्रवर्णस्य क्षेत्रकम् ।
विख्यातं तस्य माहात्म्यं वर्णितुं कः क्षमो भवेत् ॥ २॥
सङ्क्षेपेण वदिष्यामि प्रणम्य गणनायकम् ।
माहात्म्यं क्षेत्रमुख्यस्य शृणुध्वं त्वेकचेतसः ॥ ३॥
देवर्षिभिः प्रहर्षेण स्थापितो धूम्रवर्णकः ।
शुण्डादण्डमुखः श्रीमांश्चतुर्बाहुप्रधारकः ॥ ४॥
त्रिनेत्र एकदन्तश्च परश्वादिसमन्वितः ।
अहङ्कारो गणेशानं भजते तत्र नित्यशः ॥ ५॥
वामे सिद्धिर्दक्षिणाङ्गे बुद्धिः सर्वप्रियङ्करी ।
पुरतो मूषकस्तस्य धूम्रवर्णस्य शोभनः ॥ ६॥
दशयोजनविस्तारः क्षेत्रस्य गणपस्य च ।
चतुरस्त्रं च तत् क्षेत्रं सर्वसिद्धिप्रदायकम् ॥ ७॥
पुरतो धूम्रवर्णस्य भक्ता मुद्गलमुख्यकाः ।
शुकाद्यास्तं भजन्ते ते स्तुवन्ति स्म महर्षयः ॥ ८॥
पृष्ठतः पार्षदास्तस्य प्रमोदामोदकादयः ।
आत्तशस्त्रा महाभागाः सेवन्ते धूम्रवर्णकम् ॥ ९॥
वामाङ्गे तीर्थमुख्यानि प्रयागादीनि मानदाः ।
क्षेत्राणि काशीमुख्यानि भजन्ते धूम्रवर्णकम् ॥ १०॥
दक्षिणाङ्गेऽमरेशानाः शम्भुविष्णुमुखाः सदा ।
सगणाः सपरीवारा भजन्ते गणनायकम् ॥ ११॥
शेषाद्या नागराजाश्च पर्वता हैममुख्यकाः ।
गन्धर्वाश्चारणाः सिद्धा वसवो मनवस्तथा ॥ १२॥
आदित्या रुद्रकाद्याश्च विद्याधराप्सरादयः ।
वसन्ति तत्र क्षेत्रे ते भजन्ते द्विरदाननम् ॥ १३॥
यद्यच्छ्रेष्ठतमं लोके तत्तत्तत्रैव संस्थितम् ।
सेवार्थं धूम्रवर्णस्य भक्तिभावसमन्वितम् ॥ १४॥
तेषां स्थानादिकं विप्राः कथितुं नैव शक्यते ।
अपारत्वात्ततः सङ्क्षेपतः प्रोक्तं मया परम् ॥ १५॥
तत्र तीर्थं महासिद्धिदायकं वर्तते परम् ।
धूम्रवर्णस्य तत्रैव स्नानं करोति विघ्नपः ॥ १६॥
तत्र स्नानेन सद्यश्च वाञ्छितं लभते नरः ।
अन्ते मोक्षं न सन्देहो यत्र कुत्र मृतोऽपि चेत् ॥ १७॥
तत्र विष्णुमुखा देवाः कश्यपाद्या महर्षयः ।
नित्यं स्नानं प्रकुर्वन्ति प्रहृष्टेनान्तरात्मना ॥ १८॥
अन्यक्षेत्रस्थनागाद्यास्तत्र स्नानं प्रकुर्वते ।
जनाः क्षेत्रनिवासार्थं स्थितास्तेऽपि मुदान्विताः ॥ १९॥
शिवविष्णुमुखानां च तत्र तीर्थानि मानदाः ।
स्थितानि स्नानमात्रेण तेषां पदप्रदानि च ॥ २०॥
तत्र दर्शनमात्रेण धूम्रवर्णस्य वै सकृत् ।
ईप्सितं लभते सद्यो मानवो पुण्यवान् भवेत् ॥ २१॥
यात्रामात्रेण तत्रैव धर्मार्थकाममोक्षकम् ।
लभते एकवारेण यत्र कुत्र गतोऽपि चेत् ॥ २२॥
भाद्रशुक्लचतुर्थ्यां स स्थापितो धूम्रवर्णकः ।
देवर्षिभिश्च मध्याह्ने सा तिथिः परमा मता ॥ २३॥
वार्षिकः सुमहोत्साहस्तत्रैव क्रियते जनैः ।
भाद्रशुक्लचतुर्थ्यां तु यात्रां कुर्वन्ति मानवाः ॥ २४॥
परस्परं प्रहृष्टास्ते बोधयन्ति गजाननम् ।
सरोमाञ्चा भवन्त्येव शङ्कराद्या महर्षयः ॥ २५॥
गाणेशा भावसंयुक्ता यात्रार्थं हर्षसंयुताः ।
तत्र गच्छन्ति चान्ये ये वैष्णवाद्याः प्रहर्षिताः ॥ २६॥
कृत्वा यात्रां पुनः सर्वे स्वस्वस्थानगता मुदा ।
स्मरन्ति धूम्रवर्णं तं भक्तिभावसमन्विताः ॥ २७॥
अन्ते स्वानन्दगाः सर्वे भवन्ते नात्र संशयः ।
शैवाद्याः क्रममार्गेण स्वानन्दस्था भवन्ति तु ॥ २८॥
क्षेत्रे मरणतो विप्राः स्वानन्दो लभ्यते जनैः ।
यत्र कुत्र स्थिताश्चैव गाणपा ब्रह्मरूपकाः ॥ २९॥
धूम्रवर्णस्य क्षेत्रस्य माहात्म्यं लेशतो मया ।
कथितुं विस्तरेणैवार्हति को नैव वर्णितुम् ॥ ३०॥
गाणेशानि च क्षेत्राणि ब्रह्मभूतमयानि तु ।
यावन्ति ब्रह्मगोलेऽस्मिंस्तावन्ति मुनिसत्तमाः ॥ ३१॥
धर्मार्थकाममोक्षाणां क्षेत्राणि विविधानि च ।
चतुःपदमयान्येव ज्ञातव्यानि न संशयः ॥ ३२॥
पञ्चमं यत् पदं प्रोक्तं ब्रह्माकारं महर्षिभिः ।
क्षेत्रं गणपतेर्विप्रा यत्र तत्र स्थितं किल ॥ ३३॥
इदं क्षेत्रस्य माहात्म्यं शृणुयाद्यो नरोत्तमः ।
श्रावयेत् प्रपठेद्वाऽपि स सर्वार्थमवाप्नुयात् ॥ ३४॥
इति धूम्रमहिमावर्णनस्तोत्रं सम्पूर्णम् ॥
- ॥ मुद्गलपुराणं अष्टमः खण्डः । अध्यायः ९ । ८.९ १-३४॥
- .. mudgalapurANaM aShTamaH khaNDaH . adhyAyaH 9 . 8.9 1-34..
Proofread by Yash Khasbage, Preeti Bhandare