Shri Hanumat Samhita

श्रीहनुमत्संहिता

१. अथ प्रथमोऽध्यायः ।

जयत्यनन्ताब्जजशङ्करप्रियो महाबली वीरबली मुखाग्रणीः । प्रचण्डमार्तण्डसहस्रकान्तिः श्रीरामपादद्वयचिन्ततानः ॥ १॥ कुम्भोद्भवायाम्बुधिशोषणाय विशुद्धविज्ञानशुभप्रदाय । श्रीरामपादद्वेयनिश्चिताय महामुनीन्द्राय नमो नमस्ते ॥ २॥ अगस्त्य उवाच - श्रुतं रामस्य माहात्म्यं तव वक्त्रान्महाकपे ! । ऐश्वर्य्यमतुलं तेजः प्रभावं परमात्मनः ॥ ३॥ माधुर्य्यं गोपनीयं च यदलभ्यं सुरासुरैः । ब्रह्मवेदविदां श्रेष्ठः कपिलो नारदस्तथा ॥ ४॥ वैष्णवानां च प्रवरः श्रीपञ्चाननसर्व्वदृक् । प्रह्लादः सनको व्यासस्तथा वैयासकिर्हरिः ॥ ५॥ पराशरस्सुरास्सर्व्वे देवेन्द्रा ऋषयस्तथा । श्रीः शर्व्वाणी च सावित्री शेषः सिद्धा महर्षयः ॥ ६॥ विभीषणाद्या ये साध्या वैष्णव्यो वैष्णवास्तथा । सर्व्वेषामप्यलभ्यं यन्माधुर्य्यं जानकीपतेः ॥ ७॥ तत्सर्व्वं श्रोतुमिच्छामि विस्तरेण तवाननात् । त्वं शान्तश्चानुशीलश्च सतां मध्ये प्रपूजितः ॥ ८॥ इति श्रुतं मया सर्व्वं तेन त्त्वां प्रणमाम्यहम् । यद्यस्ति ते कृपा मह्यं गुह्यं तद् वद साम्प्रतम् ॥ ९॥ रसिकानां हृदाऽऽह्लादकारिणी पावनीं कथाम् । कथयन्ति महात्मानः प्राप्नुवन्ति हरेः पदम् ॥ १०॥ श्रीहनुमानुवाच - साधुपृष्ठोऽस्मि विप्रर्षे मनसैवेति निश्चितम् । गुह्याद् गुह्यतरं दिव्यं तव प्रीत्या वदाम्यहम् ॥ ११॥ गोलोकनिर्णयं सर्व्वमैश्वर्यं च निवेदितम् । अद्य ते कथयिष्यामि प्रेमामृतमहोत्सवम् ॥ १२॥ पावनं सर्व्वसत्त्वानां रसिकानां च जीवनम् । न देयं कस्यचित्त्वेतत् प्राणात् प्रियतरं महत् ॥ १३॥ यच्छ्रुत्वा नियतं वासो गोलोके नात्र संशयः । अयोध्याधिपतिः श्रीमान् रामो राजीवलोचनः ॥ १४॥ जानक्या सह सुप्रीतः क्रीडारसविलम्पटः । माधुर्य्यसुखसम्पन्नामुवाच जनकात्मजाम् ॥ १५॥ गम्यतां सरयूतीरं मनो मे त्वरयत्यलम् । इत्युक्त्वा तां करे धृत्वा जगाम रघुनन्दनः ॥ १६॥ महारासरसोल्लासी विलासी सर्वदेहिनाम् । ज्ञात्वा तयोर्मनोभावं सख्यः पररसोत्सुकाः ॥ १७॥ सुकेश्यः सुस्मिताश्चैव सुश्रोण्यः परमाद्भुताः । रूपयौवनशालिन्यः सर्वाऽऽभरणभूषिताः ॥ १८॥ पीनोरोजा दृढोरुत्काः काश्चित्तालफलस्तनाः । गानविद्याकलालापकुशलाः प्रेमपूरिताः ॥ १९॥ विदग्धा विविधाकाराः कामविद्याविशारदाः । नानावादित्रकुशलाः रामचित्तापहारकाः ॥ २०॥ यासां कलाकलांशेन जातानार्य्यो रमादयः । सर्वा रामार्पितधियो जानकीपरिचारिकाः ॥ २१॥ अनन्तकोट्यस्ताभिश्च वेष्टिता जनकात्मजा । विचक्षणा लक्षणाढ्या स्वर्णचम्पकविग्रहाः ॥ २२॥ परमानन्दशालिन्यः नानेङ्गितसुपण्डिताः । तासां मध्ये विराजन्तौ परमप्रीतिवर्द्धनौ ॥ २३॥ सुकुमारौ कोमलाङ्गौ मारमाधुर्य्यमोहनौ । कुङ्कुमाङ्कितसर्व्वाङ्गौ चन्दनेन सुचर्चितौ ॥ २४॥ नानाकुसुममालाभिः सुरभीकृततदिङ्मुखौ । परस्पररसाभिज्ञौ मनोवाचामगोचरौ ॥ २५॥ कटाक्षक्षेपसम्पन्नौ लीलयाद्भुतदर्शनौ । प्रेमामृतरसावेशौ करग्रहणविह्वलौ ॥ २६॥ एवं नानाविधानेन गच्छन्तौ वनचारिणौ । यत्पादाम्बुजगन्धेन भ्रमन्त्यखिलषट्पदाः ॥ २७॥ नखं चन्द्राद्भुतं दृष्ट्वा चकोराः परिबभ्रमुः । सौदामिनीधनं दृष्ट्वा चातका परिबभ्रमुः ॥ २८॥ गमनं सुन्दरं दृष्ट्वा वञ्चिता हंसकुञ्जराः । नव्यलावण्यकं दृष्ट्वा मूर्च्छितौ रतिमन्मथौ ॥ २९॥ हास्यलास्यकटाक्षैश्च चाटुकारैर्मनोहरैः । नानेङ्गितैः सुमधुरैर्वाद्यैर्विविधनिर्मलैः ॥ ३०॥ वेष्टितौ वलिभिस्तौ तु तु गच्छन्तौ वनदम्पती । परस्पररसावेशौ प्राप्तौ तौ वनमुत्तमम् ॥ ३१॥ तत्र दिव्यासने दिव्ये कानने मणिवेष्टिते । विराजन्तौ कलाभिज्ञौ दृष्ट्वा सख्यः प्रमोदिताः ॥ ३२॥ पूजयन्त्यः प्रयत्नेन गन्धमाल्यैः सुसम्भृतैः । नानान्नपानभोगैश्च तर्पिताः प्रीतसंयुताः ॥ ३३॥ पक्वताम्बूलकर्पूरं दत्वा ताभ्यां प्रयत्नतः । ननृतुर्मुखमालोक्य सर्वा रामरसोत्सुकाः ॥ ३४॥ भ्रमद्भ्रमरिकायुतं वनमनन्तमत्यद्भुतं निवेश्य जनकात्मजारुचिरकन्धरांसे भुजम् । नमामि रसभाजनं विजयभामिनीसंयुतं विविक्तसरयूतटे रसिकमौलिमालं हरिम् ॥ ३५॥ ॥ इति श्रीहनुमत्संहितायां परमरहस्ये महारासोत्सवे प्रथमोऽध्यायः ॥

२. अथ द्वितीयोऽध्यायः ।

अगस्त्य उवाच - ततः किं कृतवान् रामो जानकीप्रेमलम्पटः । कथ्यतां रसिकश्रेष्ठ यन्मनः सुस्थिरं भवेत् ॥ १॥ श्रीहनुमानुवाच - तौ तत्र दृष्ट्वा विपिनं मनोहरंवरं च कुन्दैः परिवेष्टितं महत् । यन्मूलवेदी मणिमालसंयुता हेमैर्महार्हः परितश्च सम्भृता ॥ २॥ प्रसन्नदीप्तौ परमासनस्थितौ विराजमानौ च विभूषणान्वितौ । परस्परावेशविलाससम्भ्रमौ शुचिस्मितौ नित्यवयः किशोरकौ ॥ ३॥ नानासुगन्धानि वनानि कानिचित् प्रफुल्लितानीह ततस्समन्ततः । द्विरेफमालाः शुभसंयुतानि पिबन्ति माध्वीकरसानि संहतिः ॥ ४॥ पतन्ति मत्ता रजसाऽरुणाङ्गा स्वपन्तिकेचित्कुसुमाकरेषु । क्वचिन्मयूराः परिनर्त्तयन्ति गायन्ति कीराः क्वचिदप्रमेयाः ॥ ५॥ अन्ये द्विजाः केचन जाङ्गलस्था निरीक्षमाणा रघुवंशनाथम् । ध्यानेक्षणाश्चारुनिमेषनेत्राश्चित्रार्पिताश्चिन्मनसो बभूवुः ॥ ६॥ ततः प्रविश्य श्रीरामः सीतया सह शोभनम् । काननं वकुलैर्जुष्टं परमानन्ददायकम् ॥ ७॥ पत्रा वृक्षा लताद्याश्च पारिजातहतश्रियः । सर्व्वे किशोराः कैशोर्य्यः वरपल्लवसंयुताः ॥ ८॥ प्रसूनवरभारेण नम्रशाखा महीं गताः । तद्गन्धवायुना शश्वत्पूरिता दशदिङ्मुखाः ॥ ९॥ तत्राद्भुतफलं रम्यं स्वादयन्तः सुधासमम् । खगाः सन्तुष्टमनसो नृत्यन्तश्च सुखोचिताः ॥ ११॥ यत्र भूः काञ्चनी दिव्या खचिता मणिमालकैः । नानावेदीदीव्यमाना मणिकुट्टिमशालिनी ॥ १२॥ मयूरकीरकलितैर्मण्डिता मधुरस्वरैः । सखीनां गानगाम्भीर्य्यसौन्दर्य्यपरिपूरिता ॥ १३॥ सुखास्तरणविस्तीर्णपर्य्यङ्कैरुपशोभिता । तत्र रामो महाबाहू रमते रमताम्वरः ॥ १४॥ ततः प्राप्तो वनं दिव्यं माधवीपुञ्जमण्डितम् । नानामणिगणाकीर्णं विस्तृतं परमासनैः ॥ १५॥ मत्तालिजालसङ्घुष्टं कुञ्जपुञ्जैस्सुवेष्टितम् । महाह्लादकरं कान्तं कान्ताचित्तापहारकम् ॥ १६॥ पक्षिसङ्घैश्च निनदैर्नादितं परमाद्भुतम् । मदनोन्मादनकरं श्रीमदूर्जितसुप्रभम् ॥ १७॥ परस्परं भाषयन्तौ केलिकौतूहलान्वितौ । तत्र प्रेमरसावेशौ विहरन्तौ सुदम्पती ॥ १८॥ महद् वनं समापेतौ सर्वाभरणभूषितौ । एलाकर्पूरताम्बूलचर्वणादिकृतादरौ ॥ १९॥ कटाक्षक्षेपणासक्तौ हास्यलावण्यलालितौ । कन्दर्पदीप्तिदर्पघ्नौ महामाधुर्य्यमण्डितौ ॥ २०॥ तत्र नानाविधाः क्रीडाः क्रीडमानौ सुनर्मभिः । ततः प्रविश्य श्रीरामः परमानन्ददायकम् ॥ २२॥ वनं वृन्दावनं नाम सर्व्वध्यानमयं परम् । तत्र वृन्दा सखी साक्षात्सेवते शिवमुत्तमम् ॥ २३॥ वज्रवैदूर्य्यमाणिक्यमण्डिता भूः सुविस्तृता । नानाकुञ्जकलापैश्च वेष्टिता हेमवल्लिका ॥ २४॥ यद् वहन्ति त्रिधा वाता रञ्जिताः पुष्परेणुभिः । प्रभया भासमाना सा मनोवाचामगोचरा ॥ २५॥ गुञ्जन्मधुव्रतश्रेणीनानाद्विजसमाकुला । रमते तत्र वैदेह्या सह रामो रसात्मकः ॥ २६॥ विलासनिपुणास्सख्यस्ताभिः सह विलासकृत् । विचित्राम्बरभूषाभिर्भासमानाभिरावृतः ॥ २७॥ ततो मन्दारकं नाम वनं सर्ववनाद्वरम् । सुखदं शुभदं साक्षाद् ब्रह्मज्योतिर्मयं वरम् ॥ २८॥ द्विजालिपुञ्जकूजितं कामिनां कामदं वरम् । सर्वपक्वफलोपेतं मधुभारैर्विलम्बितम् ॥ २९॥ वेदीमण्डपसम्बाधं मणिस्तम्भैर्विभूषितम् । पद्मरागस्य पद्ममाभसोपानैरुपशोभितम् ॥ ३०॥ अतीवनिर्मलं कान्तं कामिनीकामवर्धनम् । विनोदयन् जनकजां तत्र रामो रराम ह ॥ ३१॥ विहरन्तौ वने तस्मिन् हरिचन्दनसंज्ञिते । यत्र वृक्षा लता कुना हेमवल्कलशालिनः ॥ ३२॥ नानाप्रसूनप्रवरा युक्ता मत्तमधुव्रतैः । खगैः कनकचित्राङ्गैः कूजद्भिरभिनन्दिताः ॥ ३३॥ सुरत्नमणिमाणिक्यवेदिसुस्थानमण्डिताः । सखीनां गानकलनं सुगन्धानिलसेविताः ॥ ३४॥ क्रीडयंश्च ततः श्रीमान् ययौ वनमनुत्तमम् । पारिजातद्रुमैर्यत्तु वेष्टितं परमाद्भुतम् ॥ ३५॥ नानारत्नमणिस्तम्भकदम्वैरन्वितं गृहम् । सर्वभोगैः समायुक्तं मनोऽभिलषितं च यत् ॥ ३६॥ मन्मथाविष्टहृष्टः सन् रमते सीतया सह । ततः सन्तानेसम्पन्ने विपिने कुसुमाकरे ॥ ३७॥ भ्रमद्भ्रमरसङ्घुष्टभ्राजिते परमान्विते । सखीनां गीतवादित्रमहापीठे मनोरमे ॥ ३८॥ परमाद्भुत सङ्कासो हास्यलास्यविनोदकृत् । ययावन्यद्वनं रामो नागकेसरमण्डितम् ॥ ३९॥ यस्याविदूरे सरयूतीरं परमपावनम् । दृष्ट्वा सर्वाः प्रहृष्टास्ताः सख्यः प्रेमप्रपूरिताः ॥ ४०॥ गायन्त्यो नर्तयन्त्यश्च हासयन्त्यः परस्परम् । परमानन्दजलधौ मग्नाः कौतूहलान्विताः ॥ ४१॥ एवं पुण्यान्यरण्यानि गतास्तानि नवानि च । तन्मध्येऽशोकवनिका सर्वेषामप्यगोचरा ॥ ४२॥ पुंसामगोचरं स्थानं केवलं प्रेमदायकम् । ये तथाभावसंयुक्ता तेषां दृश्यं भवेद् ध्रुवम् ॥ ४३॥ संरुचिरं विपिनं विलोक्य सर्व्वं विहरन् नित्य विलासवांश्च रामः । जयति जनकजा जानिरीशो धीरोदात्तगुणाकरो रसज्ञः ॥ ४४॥ ॥ इति श्रीहनुमत्संहितायां परमरहस्ये महारासोत्सवे द्वितीयोऽध्यायः ॥

३. अथ तृतीयोऽध्यायः ।

अगस्त्य उवाच - श्रावं श्रावं रासरसं तव वक्त्रान्महामते । न तृप्यति मनो मेऽद्य हविर्भुक् हविषा यथा ॥ १॥ श्रीहनुमानुवाच - मुनिवर्य्य महाभाग धन्यधन्योसि धन्यकृत् । यथा स्पर्शमणिस्पर्शाल्लौहोऽपि स्वर्णतां व्रजेत् ॥ २॥ तथा भागवतानाञ्च सङ्गाद् भवति मुक्तिभाक् । श्रूयतां तेऽभिधास्यामि रहस्यं लोकपावनम् ॥ ३॥ रम्यं सरय्वाः पुलिनं पवित्रं सुविस्तृतं काननपादपाढ्यम् । प्रफुल्लपद्माकरवायुयुक्तं भात्यन्यपुष्पैः परितः प्रसन्नम् ॥ ४॥ यत्सौरभास्वादुमयैः सदागतेर्गतागतैः पूरितविश्वखण्डम् । परिभ्रमन्ती मधुपानमत्ता यत्रालिमाला कलमण्डिता च ॥ ५॥ मही मयूखैः खचिता महद्भिर्मणिप्रवालै रुचिरा समन्तात् । हिरण्मयी मूर्तिमती श्रियाढ्या यत्राद्भुताः सन्ति विहारलीलाः ॥ ६॥ जलानि शीतांशुकरोर्ज्जितानि गोक्षीरशङ्खद्युतिसम्मितानि । सुधाशरन्मेघनिभानि यानि श्रीमन्दिरेऽस्मिन्नुपसंशितानि ॥ ७॥ हिमागमाच्छीतविडम्वितानि स्वादूनि माध्वीकरसाद्भुतानि । स्वच्छानि सच्चिच्चसमप्रभाणि कर्पूरकुन्दाद्भुतदर्शनानि ॥ ८॥ महार्हमाणिक्यमणिप्रकारैर्वैदूर्यवज्राङ्कुरसुप्रसन्नैः । युक्तैव तेषां सिकतान्विता या विराजते सा सरयू प्रसन्ना ॥ ९॥ वीचीदुकूला शतपत्रवक्त्रिका नीलेक्षणा चारु कुमुद्वतीस्मिता । आरालशैवालवृहच्छिरोरुहा भव्यांवरा नव्यवधूरिवाभवत् ॥ १०॥ प्रफुल्लितं यत्र चतुर्विधं महत् सरोरुहं षट्पदराजिवेष्टितम् । कुमुद्वतीन्दीवरमञ्जुमण्डितं कह्लारकाह्लादि जलं व्यभासत ॥ ११॥ यत्रारुचत्कौस्तुभपद्मराग स्यमन्तवंशच्छदशोभमाना । नाना मणीनामतिदीप्तिकानां वितर्कितार्कप्रतिमा च रेणुः ॥ १२॥ चक्राङ्गदात्यूहमरालसारसाः सदारका वै जलकुक्कुटादयः । क्रीडन्ति व्रीडां परिहृत्य सर्वतो निवासमप्या कलयन्ति पक्षिणः ॥ १३॥ कम्बूकशम्बूकनभोविकाशा वसन्ति मुक्ता भुजगाश्च कूर्माः । अन्योन्यविद्वेषमपास्य दूरात् पिबन्ति पीयूषमृणालिकानि ॥ १४॥ वनं वनं पद्ममुखैर्विकासितं विराजितं कुन्दसुमल्लिकादिभिः । स्मितं तनोत्येवमुदारलीलया परस्परेणाविहितां श्रियं तथा ॥ १५॥ हरिनयनोत्थविलासकारिणी प्रणतेष्वप्रणतेषु वा प्रसन्ना । जलदुरित कदम्वखण्डनश्री सरयू त्वंवर वर्णनि प्रसीद ॥ १६॥ तज्जलेन जलजन्तवश्चये यत्र कुम्भपतिताः खगादयः । प्राणमोचनकृतोऽपि तत् क्षणाद् ब्रह्मरुद्रविबुधेन्द्रवन्दिताः ॥ १७॥ तन्मध्येऽशोकवनिका दिव्यपादपसङ्कुला । प्रफुल्लिता चारुकान्तिः श्रीमद्भ्रमरमालिनी ॥ १८॥ ज्योतिष्मती मणिद्योतवती प्रेमप्रदा सती । रामप्रिया चक्ररूपा हरिनेत्रभवाऽमृता ॥ १९॥ तत्र चिन्तामणेर्भूमिर्वाञ्छाधिकफलप्रदा । यद्गत्वा न निवर्तन्ते प्राणिनो भाग्यगोचरात् ॥ २०॥ तत्र गुल्मलतावृक्षा वज्रसाराः स्फुरन्त्यहो । प्रसारिपत्रतिलकाः पद्मरागप्रसूनकाः ॥ २१॥ प्रेमामृतरसैः पूर्णान्यनन्तानि फला निच । केवलं रसिकानां वै जीवनाज्जीवनानि च ॥ २२॥ निर्मला वाटिका रम्या वेदादिभिरगोचराः । योगी योगसुनिष्पन्ना यज्ज्योतिषि निमज्जति ॥ २३॥ परमानन्ददा सा तु ब्रह्मज्योतिभिरावृता । तज्ज्योतिर्भेदने शक्ता रसिका रसवेदिनः ॥ २४॥ विना रामप्रसादेन नान्येषां गमनं भवेत् । यत्र तज्ज्योतिषः प्राणो राजते सीतया सह ॥ २५॥ सन्तानकतरोर्मध्ये दिव्यमण्डपमण्डिते । महार्हास्तरणैः सम्यक् वेष्टितैर्मणिमालके ॥ २६॥ नाना प्रसूनगन्धाढ्यैर्धूपवासैः तु वासिते । चिन्तामणिमहापीठे लसन्मणिगणाञ्चिते ॥ २७॥ पद्मदिव्यार्कसङ्काशे दृष्टिविभ्रमकारके । कोमलास्तरणे शुभ्रे विराजेते सुदम्पती ॥ २८॥ तयोः कटाक्षमात्रेण ब्रह्माण्डानां सहस्त्रशः । आविर्भावतिरोभावा भवन्त्यपि न संशयः ॥ २९॥ महाशम्भुसहस्त्रस्य महाब्रह्मशतस्य च । सृष्टिस्थितिलयानाञ्च कर्ता श्रीरघुनन्दनः ॥ ३०॥ रमते सीतया सार्धं प्रेम्णा प्रेमरसास्पदम् । हास्यलास्यकटाक्षैश्च मोदयञ्जनकात्मजाम् ॥ ३१॥ असृजद् विश्वसृक् शश्वन्मनसा मनसोद्भवम् । दुर्निवारं सुचार्वङ्गं रत्या सह रघूत्तमः ॥ ३२॥ दृढव्रत व्रतहरमाकीट ब्रह्ममोहनम् । प्रसूनचापं विगुणं विभ्रत्पञ्चेषुभिस्सह ॥ ३३॥ दम्पत्योः साम्प्रतं चित्तं मोहयन्तत्र कानने । प्रियं प्रियां कटाक्षेण चित्तेनाकलनेन च ॥ ३४॥ बोधयामास तां प्रेम्णा स्वेच्छया रमणेच्छया । रघुवंशयशश्चन्द्रः कान्ताभिः सहितस्य वै ॥ ३५॥ रामस्य हृदयं ज्ञात्वा जानकी स्वाङ्गतोऽसृजत् । नार्यष्टादश साहस्त्रमष्टोत्तरशतैर्युतम् ॥ ३६॥ वह्निशुद्धाशुकाधानाः सर्वाभरणभूषिताः । किशोर्य्यः परमाह्लादजनन्यः परमाद्भुताः ॥ ३७॥ रूपयौवनशालिन्यो मालिन्यः पद्मलोचनाः । नानागुणाढ्यश्चार्वङ्ग्यः कामशास्त्रविशारदाः ॥ ३८॥ नानेङ्गित्तसमायुक्ता रामप्रेमप्रपूरिकाः । तत्र काश्चित्पद्म गन्धाः काश्चित्मालतिसौरभाः ॥ ३९॥ मल्लिका गन्धवत्यश्च केतकी सौरभान्विताः । पाटलामोदवत्यश्च काश्चित्काश्मीरसौरभाः ॥ ४०॥ सर्वगन्धयुताश्चान्या मदविह्वलितेक्षणाः । सिताभा प्रसिताभाश्च काश्चित् क्षितिजभाः शुभाः ॥ ४१॥ सुतप्तकनकाभासा नानावर्णाश्च कोटिशः । मुख्यास्ता नायिका रम्या दास्यस्तासां सहस्रशः ॥ ४२॥ एकैकशः प्रयत्नेन सेवन्तेऽनिशमुत्तमाः । दृष्ट्वा ता भगवान् रामो रमणेच्छुरभुद् विभुः ॥ ४३॥ आत्मस्वरूपाननुगानसृजत्पुरुषान्वरान् । श्यामलान् सुस्मितमुखान् सर्वाभरणभूषितान् ॥ ४४॥ किशोरान् कमनीयाँश्च कामविद्याविशारदान् । रसास्वादानुरागांश्च किरीटकुण्डलान्वितान् ॥ ४५॥ ते सर्व्वं विपिनं दृष्ट्वा शोभमानं मनोरमम् । कामवाणाभिसंविद्धा मत्तगानसमुत्सुकाः ॥ ४६॥ विधुमुखशीधुभ्रमरो यो रसिकपतिर्जयत्यनन्तात्मा । बहुजलदपटलनीलो सुरतविदग्धसङ्गरो रामः ॥ ४७॥ ॥ इति श्रीहनुमत्संहितायां परमरहस्ये महारासोत्सवे तृतीयोऽध्यायः ॥

४. अथ चतुर्थोऽध्यायः ।

अगस्त्य उवाच - शुष्कं कर्णविलम्मेऽद्य तव वाचा सुवारिणा । सिञ्चयस्व महाभाग तवाऽनुग्रहमात्रतः ॥ १॥ श्रीहनुमानुवाच - कुहूकुहूश्चैव रटन्मुहुर्मुहुर्नटन्नटेॅंश्चूतनवाङ्कुरेषु । उन्मत्तवत्काकभृतः प्रमत्तः प्रियम्प्रियायाः कलनं करोति ॥ २॥ नृत्यन्ति नित्यं शिखिनः समन्तात् गायन्ति गीतं विविधं शुकाद्याः । अन्यद्विजाश्चारुमनोहराणां गिरां प्रबन्धानभिवादयन्ति ॥ ३॥ अदृष्टपूर्वाश्च मृगाश्च गावो ग्रासं जजक्षुश्च तृणाङ्कुराणां विलोक्य रामं प्रवरप्रभाव मर्द्धार्द्धम्भक्षन्ति विहाय चार्द्धम् ॥ ४॥ निमेषहीनोर्द्धवमुखाः समन्ता दूर्द्ध्वं स्वकर्णौ कृतवन्त एके । मुञ्चन्ति नेत्रैर्जलबिन्दुमन्ये कृतोर्ध्वरोमा मुदितेन्द्रियाश्च ॥ ५॥ दृष्ट्वाऽद्भुतं रासरसं मनोज्ञं योगीव भोगी गतदेहबुद्धिः । विनिःसृतार्धो विवराद् वराच्च निश्चेष्टितो भेकनिमग्नभोगः ॥ ६॥ काचित्तु पञ्चाननमध्यमध्या मालेवबालाप्रियकण्ठलग्ना । अभ्रं दधाना चपलेव मुग्धा श्यामाचलान्निः सृतहेमधाराः ॥ ७॥ काचिच्च रामा रमणीयवेषा कामातुरा राममुखं चुचुम्ब । मुदा शरच्चन्द्रमसः सकाशात्सुधां ययाचेव चकोरिकाकिम् ॥ ८॥ नव्या सुभव्या यत सव्यदक्षिणौ प्रियागले चारु भुजौ ददावयम् । सुमेरुमध्ये पतिता यथाचलाद् धाराद्विधाभूयकलिन्दजन्मनः ॥ ९॥ प्रफुल्लतापिच्छसमं स्फुरद् वपुर्नितम्बिनीमध्यगतं शुभप्रदम् । विभाति तन्मन्मथचित्तमर्दनं नीलं यथा स्वर्णलताभिरावृतम् ॥ १०॥ काचित्क्वचित्कुञ्जगता सुबाला कामाकुला राममुखं निरीक्ष्य । ह्रिया न किञ्चिद्वदति स्वभीक्ष्णङ्करे करं न्यस्य जहास प्रीत्या ॥ ११॥ काचिच्च बाला विमला निकुञ्जगा सुखेन रामं परिरभ्य सस्मिता । निरीक्ष्य सा चारुमुखं श्रियायुतं पुनः पुनश्चुम्बति सादरेण ह ॥ १२॥ कान्तामुखं वीक्ष्य रघूत्तमेन विहस्य पद्माननमात्मनस्तत् । पुनः स्वयं सङ्कुचितं च तत्र दृष्ट्वा शरच्चन्द्रमसः प्रकाशम् ॥ १३॥ वरानना वराननाङ्गगा मुदा विराजते कदा कुहूक्षपान्तरे हिमांशुचन्द्रिका नु किम् । विदग्ध चारुनागरं विधाय वक्षसि प्रिया यथा नवीननीरदैः समाचितौ सुभूधरौ ॥ १४॥ सुराङ्गना नराङ्गना समीरपावकाङ्गना वराङ्गना पदत्विषा विनिर्जिता सुभामिनी । प्रिया प्रियेण विधृता प्रनर्त्तती शुचिस्मिता विलोलुपा दधार सत्पथं चलत्सुचचञ्चलम् ॥ १५॥ नृत्यश्रमायाःशिथिलीकृभाङ्गया मल्लिप्रसूनानि पतन्ति केशात् । अपूर्वशोभानितरान्समापुर्यथोदविन्दून् विकरन्ति मेघाः ॥ १६॥ आलोलपाणिचरणास्मितदृग्विभङ्गी विभ्रद्वलद्वलय कङ्कणनूपुराणि । आश्लिष्टकण्ठकुचको जनकात्मजाया रामो रराज भवनाटकनाट्यवेषः ॥ १७॥ लसल्ललितनीरदद्युति दधद् वपुः श्यामलं तथा स्थिरतडिल्लता जनकनन्दिनी वामतः । लसत्कमलकौतुकं निजजनस्य सञ्जीवनं हरत्स्मररिपोर्मनो रसिकमौलिमालं भजे ॥ १८॥ रामस्य वामे दक्षे च राजते प्रमदोत्तमा । सूत्रे मरकतस्येवोभयगा स्वर्णवल्लरी ॥ १९॥ मृदङ्गमुरलीवीणापणवानकजर्जरान् । वादयन्ति प्रयत्नेन नानायन्त्राणि वादिका ॥ २०॥ सप्तस्वरेण गायन्ति छालक्यं रागरागिणी । माधुर्य्येण वरार्हेण विदग्धा रामसद्गुणान् ॥ २१॥ तेन वाद्येन गानेन मोहितो रघुनन्दनः । स्वगुणेन गुणग्राही कामिनी कामनास्पदम् ॥ २२॥ प्रियया सहितः प्रेम्णा हास्यलास्ये मनोदधे । सभाजिरे रसावेशात् कारयामास मण्डलीम् ॥ २३॥ रणयन्नूपुरपादे कणयन्कङ्कणं करे । कलयन् किङ्किणीं कट्यां वलयान्वादयन्मुहुः ॥ २४॥ नीलपीताम्बरधरौ स्रग्विणौ च शुचिस्मितौ । विराजेते महापीठे सुन्दरे रासमण्डले ॥ २५॥ सर्वासर्वे प्रनृत्यन्ति नर्तयन्ति परस्परम् । गायन्ति गाययन्त्यश्च नन्दन्त्यो नन्दयन्ति च ॥ २६॥ लोलालका परिभ्रान्त्या वेणी श्रेणीभिरञ्जिताः । वङ्कताटङ्कधारिण्यो गण्डमण्डलमण्डिताः ॥ २७॥ ताभिः परमहर्षेण रमते रघुनन्दनः । यथा पूर्णशशी तारावेष्टितो भाति निर्मलः ॥ २८॥ एवं प्रियाः प्रयत्नेन प्राप्य रासरसोत्सवम् । न त्यजन्ति प्रियं कान्तं यथा रङ्काः श्रिया युतम् ॥ २९॥ भजामि सरयूतीरमाश्रितं रघुनन्दनम् । जानक्याश्च महारासरसिकं नटिनं हरिम् ॥ ३०॥ स्मृतावेश द्रवच्चित्तं नाथं गीतोत्सुकं परम् । अनन्तलीलासंयुक्तं रामचन्द्रं भजाम्यहम् ॥ ३१॥ नर्म्मप्रियं मर्मयुतं नर्मज्ञं नर्मकोविदम् । नर्मप्रियप्रियायुक्तं भजामि रघुवंशजम् ॥ ३२॥ काचिद्विरहसन्तप्ता नितान्तं कान्तमुत्तमम् । न जहाति प्रयत्नेन प्रवसत्पतिका यथा ॥ ३३॥ काचिदृष्ट्वा प्रियं काभिर्भुक्तं लाञ्छनलाञ्छितम् । छद्मना चाटुवाक्येन खण्डितेवाचरत्यहो ॥ ३४॥ काचित्प्रिये प्रणमति प्रागुक्तायाप्रियं ह्रिया । सन्तापमगमत्स्वैरं कलहान्तरिता यथा ॥ ३५॥ काचित्सङ्केतकुञ्जान्तर्गता तत्र न पश्यति । प्रियं सखीं भर्त्सति स्म विप्रलम्भेव भामिनी ॥ ३६॥ काचित्कुञ्जस्थिता बाला कान्तागमनमिच्छति । विरहानलतप्ताङ्ग्य भवत्सोत्कण्ठिता यथा ॥ ३७॥ काचिन्मालां ग्रथयन्ती गायन्ती प्रियचेष्टितम् । पुष्पशय्यां सज्जयन्ती यथा वासकज्जिका ॥ ३८॥ काचित्प्रियं न त्यजन्ती क्षणमात्रमुरस्थलात् । प्राणात्परञ्च सङ्गोप्य यथा स्वाधीनभर्त्तृका ॥ ३९॥ काचित्कान्तार्थिनी कान्तं द्रुतमुद्दिश्य गच्छति । कुञ्जात्कुञ्जं प्रविशति यथा प्रेम्णाभिसारिका ॥ ४०॥ काचिन्मानवती बाला प्रणयेन वशीकृतम् । कान्त प्रहितदूत्त्यग्रेटनटयन् चाटुवाक्यतः ॥ ४१॥ हावभावप्रभावज्ञा रामाग्रे कापि सस्मिता । नानाशोभैर्महानादैस्तोषिता राममण्डले ॥ ४२॥ काचिच्चामरहस्ताच काचिद्व्यञ्जनहस्तका । सुगन्धमाल्यहस्ताच स्थिता कमलहस्तका ॥ ४३॥ स्वर्णपात्रे जलं काञ्चित्कृत्वा कौतूहलान्विताः । मिष्ठान्नैश्च समायुक्तं काश्चित्काञ्चनभाजनम् ॥ ४४॥ काचित्घटं करे धृत्वा मैरेयकं युतं रहः । अव्यग्राऽग्रे प्रेमयुता ददृशू राघवं मुदा ॥ ४५॥ सितातपत्रकं काश्चित्काञ्चित्ताम्बूलमुत्तमम् । कुङ्कुमागुरुकस्तूरीचन्दनाद्यैः प्रपूरितम् ॥ ४६॥ लेपपात्रं करे धृत्वा चान्या रामपरायणाः । नानायन्त्रकराः काश्चिदिङ्गितज्ञा मनोरमाः ॥ ४७॥ सेवन्त्योऽहरहः प्रीत्या सप्रीतं रघुनन्दनम् । रासेश्वरीं निरीक्षन्तं सद्भक्त्या भक्तवत्सलम् ॥ ४८॥ रासार्णवसुखवारिणि चारुक्रीडातरङ्गसङ्कीर्णे । स्त्रीरत्नानां हेतोर्ममज्ज मनो रामचन्द्रस्य ॥ ४९॥ रासे सरोनिकाशे स्वर्गङ्गायाः प्रेमवारिपूर्णे । विकसितमाननकमलं पात्रं यत्र मधुव्रतो रामः ॥ ५०॥ रामोरसि शशिवदनी विलसत्यतिप्रेमभावसंयुक्ता । दलिताञ्जनचयसदने मनसिजदयितेव रञ्जिता भाति ॥ ५१॥ विलसदलसनेत्रां रामगात्रानुरक्तां सुरुचिरमुखपद्मे स्वेदविन्दून्दधानाम् । शिथिलतनुकचश्रीशोभया भ्राजमानां नमत जनकपुत्रीं प्रेमसंवर्द्धिनीं ताम् ॥ ५२॥ अमलकमलनेत्रं जानकीप्रेमपात्रं सजलजलदगात्रं पीतवस्त्रं दधानम् । उरसि कुसुममालं कौस्तुभासक्तकण्ठं स्मितरुचिरविकाशं रामचन्द्रं भजेऽहम् ॥ ५३॥ ॥ इति श्रीहनुमत्संहिताया परमरहस्ये रासोत्सवे चतुर्थोऽध्यायः ॥

५. अथ पञ्चमोऽध्यायः ।

अगस्त्य उवाच - तवाननाद् वाक्प्रभवप्रभाकरात् प्रफुल्लितं मद् धृदयं सरोरुहम् । सीतासखीभिः सह यत्र साम्प्रतं पूर्णेन्दुवन्नन्दति रामभद्रः ॥ १॥ श्रीहनुमानुवाच - श्रान्तं कान्ताननं कान्तं स्वेदेन परिपूरितम् । दृष्ट्वा राम्ः प्रहृष्टात्मा मज्जनाय मनोदधे ॥ २॥ तास्सर्वा मुदितास्तत्र भगवन्तं रघूत्तमम् । नानाभरणसम्पन्ना वेष्टिताः स्नानचेष्टिताः ॥ ३॥ नृत्यं वाद्यैः सुमधुरैः राकीर्णौछत्रचामरैः । गच्छन्तौ भासमानौ तौ हंसकुञ्जरगामिनौ ॥ ४॥ प्राप्तौ तौ सलिलाभ्यासं तरङ्गैरुपशोभितम् । महोत्पलशिवाजुष्टं कामोद्दीपनकारकम् ॥ ५॥ सरयूतटं प्रियं दृष्ट्वा जानक्यालिङ्गितं प्रभुम् । शीतलेन सुगन्धेन जलेन पदपङ्कजम् ॥ ६॥ प्रक्षाल्य जलजैः पुष्पैः सत्कृत्य तदनन्तरम् । नानोपचारैर्नैवेद्यैः पूजयामास तं सती ॥ ७॥ ततः परमहर्षेण जानक्या सह राघवः । क्रीडयन् वारिमध्ये च यथा मत्तमतङ्गजः ॥ ८॥ सखीभिः सहितो भाति भगवान् सर्वकामदः । काचित्करे करन्धृत्वा वार्यगाधेक्षिपन्मुदा ॥ ९॥ काचिच्च कैतवतया रामाङ्गे निपतत्यहो । काचित्तीरात्प्रपतति जले काचिन्निमज्जति ॥ १०॥ यन्त्रिका बाहुयन्त्रेण काचित्कमललोचना । रामं काचित् सिञ्चयन्ती करमुक्तेन वारिणा ॥ ११॥ परस्परं जलकणान् सिञ्चयन्त्यो वराङ्गनाः । काचिज्जलं करतलैस्ताडयन्ती मुहुर्मुहुः ॥ १२॥ महान्शब्दोऽभवत्तत्र समुद्रमथने यथा । काचित्सन्तारयन्प्रेम्णा काञ्चिच्चोरसि कानयन् ॥ १३॥ न्यपतच्च महागाधे प्रहस्य रघुनन्दनः । काचिन्मग्नभयाक्रान्तं गाढमालिङ्गनं ददौ ॥ १४॥ काचित्प्रवाहपतिता तरङ्गैर्वारितांशुका । ह्रिया नायाति निकटं सङ्कटं बहु मन्यते ॥ १५॥ तां तु काचित्करे धृत्वा चागता राघवान्तिकम् । लज्जयाऽधोमुखी भूत्वा निमज्जति जलेऽमले ॥ १६॥ चिबुके द्वयङ्गुलं दत्वा गण्डे गण्डं नियुज्यताः । यथा कमलवक्त्रं ते चञ्चरीकाश्चुचुम्विरे ॥ १७॥ सुस्नाता वारिभिः क्लिन्ना निरीहा विवृतानना । रुक्माङ्गी सूक्ष्मवसना नग्ना मग्ना जले पुनः ॥ १८॥ एवं नानाविधानेन क्रीडयित्वा पुनः पुनः । उत्तस्थौ तीरमतुलं ताभिस्सह विलास कृत् ॥ १९॥ तत्र सर्वाभिरालीभिर्बभौ श्रीरघुनन्दनः । ततो मञ्जुलकङ्कुञ्जं प्रविश्य परमाद्भुतम् ॥ २०॥ परमंसुखदं धाम जगाम श्रीरघूत्तमः । हास्यलास्यविनोदेन प्राप्य स्थानमनुत्तमम् ॥ २१॥ सुरागमूले विमले मण्डपे मणिमण्डिते । तोरणैर्हेमकलशैर्मणिस्तम्भैर्विराजिते ॥ २२॥ राङ्कवास्तरणे दिव्ये विस्तीर्णपरमासने । तत्र सिंहासनं कान्तं नानामणिभिरावृतम् ॥ २३॥ तन्मध्ये षोडशदलं पद्मं ज्योतिर्मयं परम् । न्यवसद्राघवस्तत्र सीतया सह सुवृतः ॥ २४॥ तत्र कुञ्जान्यनेकानि प्रफुल्लानीह सर्वतः । पक्षिसङ्घस्य निनदैर्नादितानि मनोहरैः ॥ २५॥ यत्रर्त्तवो वसन्ताद्याः फलपुष्पसमन्विताः । नवपल्लवनम्राग्रा भ्रमद्भ्रमरवेष्टिताः ॥ २६॥ वहन्ति वाताः पद्मानां गन्धस्पर्शमनोरमाः । कामदाः कामिनीनाञ्च मनोह्लादकराः पराः ॥ २७॥ तत्पद्मे षोडशदले वयस्याः सन्ति सोत्सुकाः । क्रमेण तासां नामानि श्रूयतां मुनिसत्तम ॥ २८॥ उज्ज्वला काञ्चनी चित्रा चित्ररेखा सुधामुखी । हंसी प्रशंसी कमला विशदाक्षी सुदन्तिका ॥ २९॥ चन्द्रानना चन्द्रकला माधुर्य्यशालिनी वरा । कर्पूराङ्गी वरारोहा इत्याद्या षोडश स्मृताः ॥ ३०॥ तस्य पद्मस्योपदले राजन्ते षोडशाङ्गनाः । श‍ृणु नामानि तासां वै महामुनिवरेश्वर ॥ ३१॥ शोभना शुभदा शान्ता सन्तोषा सुखदा सती । चारुस्मिता चारुरूपा चार्वङ्गी चारुलोचना ॥ ३२॥ हेमा क्षेमा क्षेमदात्री धात्री धीरा धरा स्मृताः । अनेकसेवाभिरताः सेवन्तेऽनिशमुत्तमाः ॥ ३३॥ क्षीरोद्भवा भद्ररूपा भद्रदा भववर्ज्जिता । विद्युल्लता पद्मनेत्रा पावनी हंसगामिनी ॥ ३४॥ रमणीया प्रेमदात्री कुङ्कुमाङ्गी रसोत्सुका । एताः सख्यो वसन्त्यत्र दलेषु द्वादशेषु च ॥ ३५॥ महार्हा माधवी माल्या कामदा काममोहिनी । रतिर्क्षितिर्नीतिमती प्रीतिदा कुशला कला ॥ ३६॥ नीलाद्या याश्चोपदले सेवन्ते रघुनन्दनम् । दृश्यन्ते च महाप्रेममग्ना कौतूहलान्विताः ॥ ३७॥ ततोऽष्टदलमध्ये च नानासौभाग्यसंयुताः । कुञ्जाधिपा सुसख्यस्तानित्यसेवनतत्पराः ॥ ३८॥ प्रथमं वेषकुञ्जन्तौ प्रविष्टौ नर्मभिर्वृतौ । विलासिनी सखी तत्र दृष्ट्वा रासेश्वरं मुदा ॥ ३९॥ वेषं चकार सा शीघ्रं वस्वालङ्कृतकाञ्जनैः । उभयोर्नवदम्पत्योरनुरूपं सुभक्तितः ॥ ४०॥ गत्वा तु मालतीकुञ्जं साङ्गानन्दा सखी यतः । तया सेवा सङ्गृहीतौ प्रेम्णा परमहर्षितौ ॥ ४१॥ केलिकुञ्जान्तर्गतः श्रीरामः सीतया सह । यत्र वृन्दा सखी नित्या नित्यानन्दे निमज्जति ॥ ४२॥ विहरत्यत्र हर्षेण केलिकौतूहलेन च । तोषयित्वा वयस्यां तां कामनाकलनेन च ॥ ४३॥ ततस्तु सुखदं राम कुञ्जं दृष्ट्वा मनोरमम् । उभौ परमसन्तुष्टौ विराजेते सदाऽत्रवै ॥ ४४॥ ततो हिन्दोलके कुञ्जमान्दोलित्वा मुहुर्मुहुः । सख्याः प्रेमप्रदर्शिन्याः पूर्णं कृत्वा मनोरथम् ॥ ४५॥ वसन्तकुसुमैर्यत्तु वेष्टितं परमाद्भुतम् । कोकिलालिगणैर्जुष्टं कामसन्दीपकारकम् ॥ ४६॥ सखिभिः सीतया सार्द्धं गतो भोजनकुञ्जकम् । सदानुमोदनी सख्या भोगैः सन्तर्पितौ मुदा ॥ ४७॥ शयनीयं चारु कुञ्जं दृष्टवान् भगवान्प्रभुः । प्रहर्षमतुलं लेभे कोमलास्तरणैर्वृतम् ॥ ४८॥ स्थिता यत्र सखी साक्षात् श्रीमन्मदनमञ्जरी । सुष्वाप सीतया सार्द्धं तया प्रेम्णा प्रबोधितः ॥ ४९॥ अष्टपत्रस्योपकोणे वल्ली पादपमण्डिता । माधवी चम्पका मल्ली पुन्नागा मालती तथा ॥ ५०॥ लवङ्गलतिका धात्री तुलसी परमाद्भुता । सर्वगन्धयुताः सर्वाः सर्वपुष्पप्रपूरिताः ॥ ५१॥ फलानि यत्र स्वादूनि पत्राण्यप्यमृतादपि । तत्र सख्यो विराजन्ते यत्र हास्य प्रहर्षिताः ॥ ५२॥ गायन्त्यो नृत्यवन्त्यश्च वीक्ष्यन्त्यश्च सुदम्पती । तासां नामान्यपि मुने ! श्रूयन्तां हृदि धारय ॥ ५३॥ वीणावती वेणुहस्ता वीणाहस्ता सुगन्धिका । कविलासविलासेन शोभाशोभान्विताऽभवत् ॥ ५४॥ सप्तस्वरान् सुखेनैव धृत्वा सा सुखदा सती । खञ्जनाक्षीकरे कृत्वा खञ्जरी रसमञ्जरी ॥ ५५॥ करे गानकलां नीत्वा मृदङ्गं मधुरस्वरम् । सारङ्गलोचनी शार्ङ्गी वादयत्यतिहर्षिता ॥ ५६॥ सुखदा च सुखस्पर्शा सुखमण्डलमण्डिता । सर्वासर्वरसाभिज्ञा श्रीरामेङ्गितबोधिका ॥ ५७॥ वराटके सन्ततहाटकान्विते महामणीन्द्राद्भुतचारुमण्डपे । सोमार्कवह्निद्युतिकोटिवञ्चके चिन्तामणेश्चित्तविमोहकारके ॥ ५८॥ तत्रोल्लसत्पीठपवित्रनिर्मले मन्त्रैश्चवर्णार्णशतैः समन्विते । सुकोमले केवलवर्च्चसां निधौ विना गुरोर्वाक्यमगम्यरूपके ॥ ६०॥ सर्वबीजैः सप्रणवैः सर्वमन्त्रैश्च वेष्टिते । यथा मणिगणानाञ्च राजते मध्यनायकः ॥ ६१॥ तत्रावसत्पद्मपलासलोचनः प्रलम्वबाहुः स्मितशोभिताननः । प्रतप्तचामीकरभूषणाञ्चितो यस्याङ्गगा श्रीजनकात्मजा प्रिया ॥ ६२॥ परस्परालिङ्गितमिङ्गिताङ्गं हास्येन वाक्येन च शोभमानम् । रसास्पदं सर्व्वसुखास्पदं तं नमामि रासेश्वरमप्रधृष्यम् ॥ ६३॥ तत्र सख्यः सुसेवन्ते ससीतं राघवं मुदा । लक्ष्मणा चारुशीला च भद्रा मानवती तथा ॥ ६४॥ परमानन्दजननी हृद्या सर्वाङ्गशोभिता । धृत्वातपत्रं काचित्तु बर्हिणः पुच्छगुच्छकम् ॥ ६५॥ काचिद् धृत्वा चामरञ्च काचित्ताम्बूलमुत्तमम् । सर्वाङ्गदर्पणं काचिज्जलं काचिदुशत्तमा ॥ ६६॥ मङ्गलं कलशं काचिद्धृत्वा स्वर्णजमुत्तमम् । आनन्दमग्नाः सर्वाश्च पश्यन्ति रमयन्ति च ॥ ६७॥ नित्यसिद्धा नित्यसाध्या दम्पत्योः पादसेवनम् । कुरुते परया भक्त्या नानाभावप्रपूरिताः ॥ ६८॥ अयोध्या सरयूश्चाग्रे यन्त्रहस्ता शुचिस्मिता । निरीक्षते रामवक्त्रं प्रेमामृतपरिप्लुताः ॥ ६९॥ सुरुचिर जलदाभम्भावनाभावगम्यं कनकनिकरभास्वज्जानकीवामभागम् । स्मित शुचिमुख कान्तं कामनिःकामकारं नमत हृदि वराब्जे प्रीतिरासेश्वरन्तम् ॥ ७०॥ जयति जनकजायाः पादपद्मं मनोज्ञं हरहरिविधिवन्द्यं साधकानां सुसेव्यम् । नखरनिकरकान्तं मुद्रिकानूपुराद्यै- र्हृदयकमलमध्ये योगयोगीशभाव्यम् ॥ ७१॥ जयत्याध्यारमणो रसात्मा विलासिनी केलिकलाभिलाषः । सुचारुचामीकरचीरधारी धरासुता चित्तविनोदकारी ॥ ७२॥ न चन्द्रस्य गतिस्तत्र न सूर्य्यस्य गतिस्तथा । प्रभया रामचन्द्रस्य सीतायाश्च प्रभावतः ॥ ७३॥ सदा प्रकाशतेऽत्यर्थं स्थलं परमशोभनम् । यद्ध्यात्वा निमिषार्द्धेन रसिका यान्ति तत्पदम् ॥ ७४॥ अयोध्या नगरी रम्या सप्तपुर्य्यधिकारिणी । भगवानादिपुरुषो रमते तत्र चाद्यया ॥ ७५॥ आह्लादिनी शक्तिरूपा जानकी यस्य वामतः । तं रामं सच्चिदानन्दं नित्यं रासेश्वरं भजे ॥ ७६॥ तुरीया जानकी प्रोक्तः तुरीयो रघुनन्दनः । उभयोरंशजाः सर्वे चावतारा ह्यसङ्ख्यकाः ॥ ७७॥ सर्व्वेषामवताराणामवतारी रघूत्तमः । श्रुतं दृष्टं मया सर्वं चिरायाजीवतान्मुने ॥ ७८॥ ब्रह्मरुद्रसुरेशाद्या सन्तीमे चिरजीविनः । सर्वेऽपि विभवासक्ता यतोऽहं विभवात्परः ॥ ७९॥ माधुर्य्ये च वयस्याहमैश्वर्य्ये हनुमान् कपिः । किञ्चित्तेनैव जानामि रहस्यं रामसीतयोः ॥ ८०॥ नित्यलीला परिकरा ये स्यू रघुवरादयः । तैस्सार्द्धं भगवान् रामोऽयोध्यायामेव दीप्यते ॥ ८१॥ गोलोकसाकेतसमावुभौ मुने कदापि भेदो नहि राघवस्य च । उभौ तु विश्रामनिवासधाम्नी परस्परावसदृशे विलासतः ॥ ८२॥ अस्माद्रासादादिभूतान्नानारासो भविष्यति । ज्ञात्वैवं रसिका सर्वे रमन्ते कथयन्ति च ॥ ८३॥ अस्मिन्महारासरसोत्सवाब्धौ निविष्टचेता रसिकाग्रणी यः । विधौ निषेधे दुरिते सुकर्मणि न बाध्यते सोऽपि यथा सदागतिः ॥ ८४॥ कैवल्यदौर्बल्यकरं महारसं सीतापतेः रामविलासमद्भुतम् । कायेन वाचा मनसा रमेद् बुधः यथा हि गोलोकमनामयं पदम् ॥ ८५॥ इदं रहस्यं परमं सुगोपनं मयैव चोक्तं निगमागमात्परम् । यः श्रद्धया भक्तियुतः पठेद् वा स याति रामस्य पदं महामुने ॥ ८६॥ यो भावुको भावयते हृदम्बुजेने रामस्य रासं रसवारिपूरितम् । पिबेच्च सत्सामसुधाधिकं रसं न रोचते क्षारजलं यथा किल ॥ ८७॥ श्रुत्वा रहस्यं परमं पवित्रं महामुनिः सुस्थिरमानसोऽभवत् । परस्परालिङ्गितभावयुक्तं दत्वा ययौ ह्याश्रमात्मनस्तम् ॥ ८८॥ गच्छन् गच्छन् पथि मुनिवरः पूर्णप्रेमामृताब्धौ मज्जन् मज्जन् सपदि पदयोर्न्यासभेदं न वेद । पश्यन्पश्यन् हृदि रघुपतिं सीतया शोभिवामं हृष्यन्हृष्यन्परममुदितः प्राप गेहं चिरायुः ॥ ८९॥ गते मुनावासुगसम्भवोऽसौ सम्भावयन् ध्यानमना बभूव । स्मरन् स्मरन् रासरसं हृदब्जे बाह्येन्द्रियज्ञानमनो निवृत्तम् ॥ ९०॥ हनूमतो महाकाव्यं भाव्यं श्राव्यं सदैव हि । तस्मिन् ससीतो रामोऽपि तुष्टो भवति सर्वर्था ॥ ९१॥ ॥ इति श्रीहनुमत्संहितायां परमरहस्ये रासोत्सवे पञ्चमोऽध्यायः ॥ !! श्रीरामचन्द्रम्भजे, शुभं भवतु !! Encoded and proofread by Mrityunjay Rajkumar Pandey