ईश्वरप्रोक्तं शिवधर्माचारकथनम्
(शिवरहस्यान्तर्गते महादेवाख्ये)
- शिवपार्वतीसंवादे -
सन्ध्यामुपास्य विधिवद्वैताने जुहुयाद्यजेत् ।
पञ्चाक्षरं च गायत्रीं श्रीरुद्रं प्रणवं तथा ॥ ४०॥
लिङ्गेऽर्चयन् महादेवं त्रिसन्ध्यं बिल्वपल्लवैः ।
देवर्षीन् पितृमुख्यांश्च सन्तर्प्यधीतवेदकः ॥ ४१॥
कन्दमूलफलान्नैश्च वर्तयेदतिथिप्रियः ।
त्रिसन्ध्यमाचरेद्यस्तु शिवार्चनमनुत्तमम् ॥ ४२॥
सन्ध्ययोर्भोजनं देवि मन्नैवेद्याविशेषतः ।
निषिद्धं शोषयेद्देहं स्वीयं वाप्यतिथेरपि ॥ ४३॥
एवमाचरते धन्यः शिवभक्तः शिवार्चकः ।
पापकञ्चुकमुत्सृज्य जीर्णां त्वचमिवोरगः ॥ ४४॥
स्ववंश्यपितृभिः सार्धं शिवलोके महीयते ।
कुर्याद्वर्षं चतुर्मासं महापूजाप्रवर्तते ॥ ४५॥
आषाढ श्रावणे देवि कार्तिके मार्गशीर्षके ।
एकभक्तेन नक्तेन भुक्तिकामी शिवार्चकः ॥ ४६॥
भोजयेच्छिवभक्तांश्च शक्त्या दानं च दापयेत् ।
आषाढे फलपूजा स्यात् यस्य कस्य शताष्टकम् ॥ ४७॥
श्रावणे पारिजातैश्च पूजयेल्लक्षसङ्ख्यया ।
कार्तिके दीपमालाभिर्द्योतयेच्छिवमन्दिरम् ॥ ४८॥
सेवन्तिभिर्मार्गशीर्षे भक्त्या सम्पूजयेच्छिवम् ।
वसेच्छिवपुरे रम्ये चातुर्मास्यांर्चको नरः ॥ ४९॥
त्रिः सप्तकुलसंयुक्तः सर्वभोगसमृद्धिभाक् ।
एवं पर्वोत्सवे श्राद्धे मासेषु नियताशनः ॥ ५०॥
भोजयञाछिवनैवेद्यं शिवं सम्पूज्य वाग्यतः ।
पितरः सर्वदेवाश्च शिवमाश्रित्य संस्थिताः ॥ ५१॥
प्रीते शिवे तु ते सर्वे सुप्रीताः स्युर्नसंशयः ।
वृक्षस्य मूलसेकेन शाखाः पुष्प्यन्ति वै यथा ॥ ५२॥
शिवे शिवार्चनप्रीते पुष्प्यत्यस्य वपुर्जगत् ।
नाऽनिष्टमाचरेत् किञ्चित् सर्वदेहेषु सर्वदा ॥ ५३॥
मनोवाक्कायजैर्दोषैर्नियतात्मापि पापिषु ।
यदि कुर्यात्प्रमादेन सोऽष्टमूर्तेरनिष्टकृत् ॥ ५४॥
किम्पुनः सर्वदेहेषु शिवात्मसु महेश्वरि ।
ज्ञानवैराग्यसम्पन्नं भस्मनिष्ठं जितेन्द्रियम् ॥ ५५॥
वश्यात्मानं यतात्मानं शान्तं दान्तं तपस्विनम् ।
भोजयेच्छाम्भवं देवि वेदवेदान्तपारगम् ॥ ५६॥
पङ्क्तिपावनमूर्धन्यं श्राद्धेषु शिवयोगिनम् ।
यतीश्वरादितत्वानां परिज्ञातारमीश्वरि ॥ ५७॥
नानिष्टं द्वेष्टि सम्प्राप्तं न चेष्टमभिनन्दति ।
भवेत्साधर्म्यवैधर्म्यमेतज्ञानस्य लक्षणम् ॥ ५८॥
वर्णेष्वप्यधिको विप्रो विप्राद्वेदविदुत्तमः ।
वेदविद्भ्योऽर्थविच्छ्रेष्ठस्तस्माद्याजी विशिष्यते ॥ ५९॥
ततोऽपि सत्रयाजीस्याद्वर्णिभ्योऽप्यधिको गृही ।
वनी गृहिभ्योऽप्यधिकः सन्न्यासी च ततोऽधिकः ॥ ६०॥
ततो वेदान्तनिष्कृष्टो रुद्रजापी ततोऽधिकः ।
सर्वेषामेव वर्णानां त्रैवर्णपुरुषा नराः ॥ ६१॥
पुरुषेभ्यो द्विजश्रेष्ठस्ततो वै ग्रन्थपारगः ।
ग्रन्थज्ञाद्वेदविद्वांसस्तेभ्यस्तत्वार्थचिन्तकाः ॥ ६२॥
तत्त्वविद्भ्योऽपि देवज्ञो विशिष्ट इति मे मतिः ।
वेदान्तविद्भ्यः कोटिभ्यो विशिष्टाः शिवयोगिनः ॥ ६३॥
योगज्ञा योगनिष्ठाश्च पितरो योगसम्भवाः ।
भुङ्क्ते (भुक्त्वा) प्रीणाति (प्रीणन्ति) ते तस्माद्विशिष्टाः शैपिविष्टकाः ॥ ६४॥
सर्वयज्ञतपोदानैः कृतैः साङ्गैश्च यत्फलम् ।
शाम्भवो वेदविप्रो यो भस्मनिष्ठोऽत्रभुज्यते
(शाम्भवो वेदविप्रो यो भुङ्क्ते भस्मसुनिष्ठधीः) ॥ ६५॥
नतेन किं गृहस्थेन प्राप्तं क्रतुशतैरपि ।
त्रिविद्यावेदिनः श्रेष्ठा नियमाध्यायिनोऽपि च ॥ ६६॥
ततोऽपि याजुषाः श्रेष्ठास्तोवाजसनेयिनः ।
साम्नां पदस्वराभिज्ञाश्छन्दोगास्तु ततोऽम्बिके ॥ ६७॥
ततोऽथर्वविदः श्रेष्ठास्ततो मन्त्रविदः स्मृताः ।
कद्रुद्रजाप्यनिरताः शतरुद्रीयजापकाः ॥ ६८॥
भस्मनिष्ठा रुद्रजाप्यनिरताः पापवर्जिताः ।
ज्येष्ठार्चनरतो विद्वान् ततो वैज्येष्ठसामगः ॥ ६९॥
षडङ्गवित्ततो देवि ततोऽप्युपनिषत्परः ।
बृहज्जाबालनिरतः पुराणेषु च निष्ठितः ॥ ७०॥
इतिहासार्थविच्छ्रेष्ठस्ततो धर्मविदुत्तमः ।
तथाऽथर्वशिरोऽध्येता शिखाध्यायी ततोऽपि च ॥ ७१॥
कैवल्योपनिषद्ध्यानाध्यायी मेऽद्य विशिष्यते ।
कालाग्निरुद्रजापी स्यात्ततोदेवि विशिष्यते ॥ ७२॥
ततः शिवरहस्यज्ञः शाम्भवः श्रेष्ठ उच्यते ।
वश्येन्द्रियः प्रसन्नात्मा यो न द्वेष्टि न काङ्क्षते ॥ ७३॥
शब्दादिविषयान् भोगान् यो जानाति गुणागुणम् ।
ज्ञानवैराग्यसम्पन्नः प्रसन्नः संयतेन्द्रियः ॥ ७४॥
युक्तो ह्यष्टाङ्गयोगेन संज्ञानी श्रेष्ठ उच्यते ।
शिवधर्मोद्भवज्ञानाज्ज्ञानवैराग्यसम्भवः ॥ ७५॥
ज्ञानवैराग्ययुक्तस्य शिवयोगः प्रवर्धते ।
शिवयोगेन सर्वज्ञः परिपूर्णः स्थिरो भवेत् ॥ ७६॥
स्वात्मन्यवस्थितः सर्वः शिववत्सर्वगो भवेत् ।
स्वात्मारामस्त्वसङ्गश्च सर्वत्रैव न संशयः ॥ ७७॥
तादृशं भोजयित्वा तु जगद्भोज्य फलं लभेत् ।
यो वा दोषविनिर्मुक्तां गां च दद्यात्पयस्विनीम् ॥ ७८॥
घण्टाभरणवस्त्राढ्यां सवत्सां च दृढाङ्गकाम् ।
दद्याद्गोदानमुत्कृष्टं शाम्भवेषु यतात्मसु ॥ ७९॥
मध्यमोत्तमवसत्राणि यो दद्यात्तु नवानि च ।
शिवभक्तेषु वस्त्राणि यावत्तत्तन्तुसङ्ख्यया ॥ ८०॥
तावद्वर्षशतं देवि स्वर्गलोके महीयते ।
ब्रह्मचर्यसमोपेतः शान्तः शीलपरायणः ॥ ८१॥
अहोरात्रं न भुञ्जीत उपवासस्य लक्षणम् ।
अहःसु चाप्युपोष्यैव सायं यामे च भोजयन् ॥ ८२॥
तन्नक्तमिति च प्रोक्तं छायानक्तं दिनान्तिमे ।
अयाचितं केनचिद्वा दत्तं यद्भुज्यते हि तत् ॥ ८३॥
सक्तून् प्राश्य न दुष्येत वचनात् ब्राह्मणस्य हि ।
षाण्मासं च हविः क्षारवर्जितं संस्तुतं व्रतम् ॥ ८४॥
चन्द्रायणं तद्विज्ञेयं ह्रासवृद्ध्या तु पक्षयोः ।
शिशुचन्द्रायणं देवि पक्षयोः शुक्लकृष्णयोः ॥ ८५॥
कुर्वन् कृच्छ्रं शिवं पूज्य लभते फलमुत्तमम् ।
एवं कुर्वन् शिवाचारं वसेतैवं गृहाश्रमे ॥ ८६॥
वर्णी वनी गृहस्थो वा यतिश्चैव विशेषतः ।
शिवलोके महीयेत यावद्ब्रह्मा दिवा शिवे ॥ ८७॥
॥ इति शिवरहस्यान्तर्गते ईश्वरप्रोक्तं शिवधर्माचारकथनं सम्पूर्णम् ॥
- ॥ श्रीशिवरहस्यम् । महादेवाख्यः एकादशमांशः । अध्यायः ४८ शिवधर्माचारः । ४०-८७॥
- .. shrIshivarahasyam . mahAdevAkhyaH ekAdashamAMshaH . adhyAyaH 48 shivadharmAchAraH . 40-87..
Notes:
Śivaशिव outlines the procedures for worshipping Him including those via the Śivaliṅga शिवलिङ्ग?; and mentions about the CandrāyaṇaVratam चन्द्रायणव्रतम्.
Several other procedures are mentioned throughout the 12 Aṁśa- s १२ अंशाः of the ŚivaRahasyam शिवरहस्यम्.
Selected Śloka-s from the chapter are given on this page.
Proofread by Ruma Dewan