कैलासोद्यानवर्णनम्
(शिवरहस्यान्तर्गते ईशाख्ये)
सुब्रह्मण्य उवाच ।
जैगीषव्य महाभव्य हव्यवाहसमप्रभ ।
दिव्यं कथानकं शम्भोर्नाकिभिर्मुनिभिर्गणैः ॥ १५॥
शृण्वपर्णापतेस्तूर्णं पूर्णं कर्णरसायनम् ।
(शृण्वपर्णापतेस्तूर्णं सन्तारणकरं शुभम् ।)
भवार्णवनिमग्नानां सन्तीर्णतरिमद्भुताम् ॥ १६॥
पुरा कैलासतदने मदनान्तकरो हरः ।
रत्नप्रासादसम्बाधे सौधगोपुरमण्डिते ॥ १७॥
शिखण्डिताण्डवयुते डम्बराडम्बरैर्युते ।
उद्यद्भास्करसङ्काशविद्रुमस्तम्भमण्डपे ॥ १८॥
नानातरुगणापारफुल्लपुष्पविराजिते ।
तत्पुष्पसुन्दरतरपरागावृतमारुते ॥ १९॥
नानापक्षिरुतापारनन्दितानन्दकन्दरे ।
चन्दनानन्दसुभगगन्धमेदुरपूजिते ॥ २०॥
पर्वताखर्वसर्वस्वशर्वरीनाथसप्रभे ।
शिखरे विजहारेशो हरो गौर्या सदार्यया ॥ २१॥
मुदा हृदा तदा देवो दर्शयन् तद्वनस्थलीम् ।
नानापुष्पतरुच्छन्नामभ्रभ्रान्तिनिवारिणीम् ॥ २२॥
हरिणीगणसंयुक्तां पतत्पत्रवरैर्युताम् ।
नियुतायुतविस्तीर्णां सङ्कीर्णां मृगपक्षिभिः ॥ २३॥
भ्रमन्मातङ्गसारङ्गां रत्नगङ्गातटोज्ज्वलाम् ।
तुङ्गशाङ्गमहालिङ्गसङ्ग सौधोज्ज्वलत्प्रभाम् ॥ २४॥
भावितुं मनसा सर्वैरशक्यां तां वनस्थलीम् ।
उत्फुल्लहल्लकाक्रान्तां क्रौञ्चसारससेविताम् ॥ २५॥
पतङ्गांशुसमुत्फुल्लरक्ताब्जवरशोभिताम् ।
परागरागस्वच्छोदां तटप्रासादशोभिताम् ॥ २६॥
तत्प्रासादाग्रमध्यस्थसिह्मासनवराश्रितः ।
दिव्याङ्गसङ्गसुभगो भर्गो देव्या समन्वितः ॥ २७॥
चन्द्रापीडो मृडो गौर्या दर्शयामास तद्वनम् ॥ २८॥
स्वस्यास्यमादर्शतले ददर्श
शर्वोऽथ गौर्याप्रतिबिम्बितं वनम् ।
सर्वैकनाथः स हि विश्वनाथो
विश्वं यथा स्वात्मपथं करोति ॥ २९॥
मत्तद्विरेफकलहंसकुलाभिरामं
पुंस्कोकिलाकलितकाकलिरागमुक्तम् ।
उत्पुच्छगुच्छसमरैश्चमरैरुपेतं
त्र्यक्षो मुदैक्षत वनं शिवया समेतः ॥ ३०॥
शारदमुदिराभफुल्लमल्ली-
सुमगन्धोद्यतमेदुरं वनान्तम् ।
स दिनान्तेऽथ वसन्तवासरे
शिखरे शैलवरे ददर्श शर्वः ॥ ३१॥
भल्लालिङ्गितकुन्दवल्लिकलिके(कं)प्रोत्फुल्लमल्लीगणे(णं)
तज्जातालदिव्यगन्धसुमहाबन्धान्धसन्मारुतं
जिघ्रन् साम्बशिवस्तदास्त शिखरे कैलासभूभृद्वरे ॥ ३२॥
तमालतिलकालकं तिलकिताच्छसत्केतकं
प्रफुल्लवनराजिकं शिवपदाब्जसंसेवकम् ।
ददर्श शिखरावृतं हरितपीतरीतीयुतं
प्रफुल्लनगसंयुतं गिरिमथैक्षताम्बासुतः ॥ ३३॥
कदम्बजसुनिम्बजैः सफलबिम्बवल्लीवृतैः
सदम्बुजसरोवरैर्वृतमपारजम्बूद्रुमैः ।
हृदम्बरमुदं व्यधात् वरदिशाम्बरोऽहस्कर-
धनञ्जयनिशाकरप्रकटलोचनोस्ताम्बया ॥ ३४॥
(धनञ्जयनिशाकर प्रकट चक्षुरास्ताम्बया) ॥ ३४॥
सुनीपतरु संवृतं प्रथिततापपापापहं
अपायशरणं वनं तगरधूपसम्मोदनम् ।
चिरन्तनतपोवनं शिवविहारतः पावनं
ददर्श किलकाननं स शिवया स्वकीयाननम् ॥ ३५॥
प्रफुल्लनानाविधगुल्मशोभितं
लतावितानादिमनोरमं वनम् ।
विरूढशष्पैः परितः प्रियङ्गुभिः
सुपुष्पितं कण्टकितं च केतकैः ॥ ३६॥
तमालगुच्छैर्निचितं सुगन्धिभि-
र्निकामपुष्पैर्वकुलैश्च सर्वशः ।
अशोकपुन्नागवनैः सुपुष्पितैः
द्विरेफमालाकुलपुष्पसञ्चयैः ॥ ३७॥
क्वचित्प्रफुल्लाम्बुजरेणुरूषितं
विहङ्गमैश्चारुकलप्रणादिभिः ।
विनादितं सारसहंसपङ्क्तिभिः
प्रमत्तनत्यूहरुतैश्च शोभितम् ॥ ३८॥
क्वचिच्च चक्राह्वरुतैर्विनादितं
क्वचिच्च कारण्डवनादमण्डितम् ।
क्वचिच्च मत्तालिकुलाकुलीकृतं
मदाकुलाभिर्भ्रमराङ्गनादिभिः ॥ ३९॥
निषेवितं चारुसुगन्धिपुष्पं
क्वचित्सपुष्पैः सहकारवृक्षैः ।
लतोपगूढैस्तिलकैस्तमालैः
प्रगीतविद्याधरसिद्धचारणम् ॥ ४०॥
विवस्वत्प्रभापुञ्जगुञ्जाफलाढ्यं
विराजत्सुधांशोःशशशोभिमध्यम् ।
गिरावद्रिवृन्दप्रभानीलवस्त्रं
वियद्व्याधवेश्मेव विश्वं विभाति ॥ ४१॥
प्रवृत्तनृत्तानुगतोऽप्सरोगणं
प्रहृष्टनानाविधपुष्टसन्मृगम् ।
प्रमत्तहारीतकुलोपपन्नं
मृगेन्द्रनादाकुलसन्नशम्बरम् ॥ ४२॥
कूचिच्च रुद्रोरुकदम्बमृग्य-
विलूनशष्पाङ्कुरवाप्यमण्डितम् ।
प्रफुल्लसद्धल्लकनीलकोत्पलैः
सत्पुण्डरीकैः कमलैश्च शेभितम् ॥ ४३॥
विटपनिचयनीलं नीलकण्ठाभिरामं
मदमुदितविहङ्गव्रातनादाभिरामम् ।
कुसुमिततरुशाखानीलमत्तद्विरेफं
नवकिसलयशोभाशोभितप्रान्तशाखम् ॥ ४४॥
क्वचिच्च दन्तिक्षतचारुवीरुधं
वेणुद्रुमैर्रुद्धमरीचिमार्गम् ।
क्वचिल्लताऽऽलिङ्गितफुल्लवृक्षं
ऋक्षौघसन्दारितमूलभागम् ॥ ४५॥
क्वचिद्विलासालसगामिनीभि-
र्निषेवितं रुद्रगणाङ्गनाभिः ।
पारावतध्वनिभिरूर्जित चारुशृङ्ग-
मभ्रङ्कषैःसितसितायितपर्वताग्रैः ॥ ४६॥
सङ्कीर्णपुष्पनिकरप्रविभक्तभासै-
र्विभ्राजितैरभ्रसमैश्च शृङ्गैः ।
प्रान्तोद्भवागरु दवोद्भवधूमरेखा-
लेखामुखाघ्राणसुखैकसन्मुखम् ॥ ४७॥
वृक्षाग्रसङ्कलितपुष्पविचित्रपङ्क्ति-
सम्बद्धगुल्मविहगैर्गहनं ददर्श ॥ ४८॥
तुङ्गाग्रैर्नीलपुष्पस्तबकभरनतप्रांशुशाखाशिखाभि-
र्मालाप्रान्तान्तलीनश्रुतिसुखजननैः कूजितं पक्षिसङ्घैः ।
रात्रौ चन्द्रस्य भासा कुसुमिततिलकै (रेकतः श्यामकान्तं)
छायासुप्तप्रबुद्धस्थितहरिणगणालुप्तदूर्वाङ्कुराग्रम् ॥ ४९॥
हंसानां पक्षवातप्रचलिचकमलस्वच्छसम्पूर्णतोयं
तत्तीरप्रथितोरुचारुकदली(पाली)नृत्यन्मयूरम्पुरः ।
मायूरैः पक्षचन्द्रैः क्वचिदवपतितैरर्चितक्ष्माप्रदेशं
देशोऽभासे विलीनप्रमुदितविगलत्सान्द्रकस्तूरिकैणम् ॥ ५०॥
सारङ्गैरुपशोभिसत्प्रदेशं
प्रच्छन्नं कुसुमचयैः क्वचिद्विकीर्णम् ।
हृष्टाभिः क्वचिदपि रुद्रकाङ्गनाभि-
र्वीणाभिः सुमधुरगीतरम्यषण्डम् ॥ ५१॥
आमूलात्फलनिचितैकचिद्विशालै-
रुत्तुङ्गैः पनसमहीरुहैरुपेतम् ।
फुल्लाविमुक्तकलातागृहलीनबर्हि-
केकारवाक्रमिततद्गरिमूलसानुम् ॥ ५२॥
रम्यप्रियङ्गु तरुमञ्जरिसक्तशृङ्गं
भृङ्गावली कज्जलिताम्रकदम्बपुष्पम् ।
पुष्पोत्तरानिलविधूतफणीन्द्रवक्त्र-
सत्पारणं विदधतं च नमत्युदारम् ॥ ५३॥
गुल्मान्तरप्रसृतगीत . . . . .
नेत्रान्तरागलदथाश्रुजशीतवारि ।
चण्डांशुजालकलशे तिलके मनोज्ञैः
सिन्दूर कुङ्कुमकुसुम्भनिभैरशोकैः ॥ ५४॥
चामीकराभपरिफुल्लसुकर्णिकारै-
र्मन्दारसुन्दरसुवृत्तकचारुशाखी ।
कीलालजातानिललोलमूल-
मृणालमौलिस्थसुपद्मजालम् ॥ ५५॥
वाताहति प्रोद्धतपत्रघर्घरं
विरावितालं सुतमालपिप्पलम् ।
त्यक्ताः शिवेनेति च केतकेन
सङ्केतभाजोऽत्र वसन्ति केतकाः ॥ ५६॥
नागानुबन्धेन विरागमप्यहो
शिवाङ्गमप्यातनुते परागैः ।
सद्वारणं वारणसङ्घमत्र
मन्दारसन्दारितमेघमालम् ॥ ५७॥
वटं सटाभिर्जटिलप्रभं सदा
वृतं च खेदारणकोविदारम् ।
कैलासमौलिकृतमालतमालजालं
तक्कोलहिन्तालरसालजं फलम् ॥ ५८॥
अङ्कोलनारेलफलैर्विलोलं
कृतालवालं वकुलं विभाति ।
पुन्नागनागसरलार्जुनचम्पकाढ्यं
सत्पाटलीपटलगन्धसुगन्धिताशम् ॥ ५९॥
सच्छिंशुपाबदरशाल्मलिकिंशुकाढ्यं
शोकापहारिभिरशोकपरम्पराढ्यम् ।
कपित्थतिन्त्रिणीबकूलकाश्वमारशेखरं
सुलोध्रभद्रकाम्रकैः सुफुल्लदाडिमीफलम् ॥ ६०॥
सुमातुलिङ्गरङ्गकं विभाति तद्वनं परं
सुरादनामलक्यपूगपूगजम्बुकं वनम् ।
कदल्ययूधिकावृतं समीक्ष्य चाम्बया वसन् ॥ ६१॥
हरित्प्रशस्ततरहस्तविशस्तशाखम् ।
वातावधूतसरधादिगलत्फलाढ्यम् ॥ ६२॥
गोलाङ्गूलसहस्रकप्रतिपतज्जम्बूफलानीयुतम् ।
भ्राजद्भूमितलं द्विरेफबहुलं संराजते तद्वनम् ॥ ६३॥
इरिणं खरकिरणैररुणं
तत्प्रविभाति तलं च वै गिरीन्द्रे ।
सुदरिद्रे विषया यथाऽफला-
स्तृणमात्रं नहि रोहते तत्र ॥ ६४॥
राजीवराजः इनराड्गिरीशं
नीराजतीव प्रविभाति तद्गिरौ ।
कोलोरुदंष्ट्राभिविशस्तमुस्ता-
मार्ष्टीव सङ्घैश्च शिलातलाभूः ॥ ६५॥
सकलभुवनकर्ता लोकनाथस्तदानीं
तुहिनशिखरिपुत्र्या सार्धमिष्टैर्गणेन्द्रैः ।
विविधतरुविशालं मत्तहृष्टान्यपुष्टं
उपवनमतिरम्यं दर्शयमास देव्यै ॥ ६६॥
(पुष्पैर्वन्यैः सुभक(सुरभि)कुसुमै)
पुष्पैर्वन्यैः शुभक(विविध)कुसुमैर्गन्धितैस्तद्गिरीन्द्रे
देवीं दिव्यामुपवनगतां भूषयामास सख्यः ।
सा चाप्येवं तुहिन गिरिजा शङ्करं देवदेवं
वन्यैः पुष्पैः पशुवरपतिं भूषयामासहृष्टा ॥ ६७॥
॥ इति शिवरहस्यान्तर्गते कैलासोद्यानवर्णनं सम्पूर्णम् ॥
- ॥ श्रीशिवरहस्यम् । ईशाख्यः द्वादशमांशः । १ कैलासोद्यानवर्णनम् । १५-६७ ॥
- .. shrIshivarahasyam . IshAkhyaH dvAdashamAMshaH . 1 kailAsodyAnavarNanam . 15-67 ..
Notes:
Subrahmaṇya सुब्रह्मण्य narrates (to Jaigīṣavya जैगीषव्य) about the Udyānam उद्यानम् at Kailāsa कैलास, where Śiva शिव and Gaurī गौरी spend their time together.
Proofread by Ruma Dewan