श्रीरामलिङ्गेश्वरस्तवराजः
विद्वत्कविसार्वभौमपुल्यौमामहेश्वरशास्त्रिविरचितः ।
श्रीमहावागीश्वर्यै नमः ।
श्रीमहागणाधिपतये नमः ।
श्लो ।
अद्वैतमर्धदेहेन द्वैतं पृथगवस्थितेः ।
दर्शयन्पार्वतीनाथो रामलिङ्गेश्वरोऽवतात् ॥ १॥
क्षीरारामक्षेत्रे स्वयमुदितं जगदनुग्रहेच्छया शम्भुम् ।
शिरसि जटामकुटधरं स्फाटिकलिङ्गाकृतिं भजे हृदये ॥ २॥
इन्द्रादयोऽपि दिविजा विविधा मुनीन्द्राः
सायं भवत्सुभगरूपदिदृक्षयेश ।
आयान्ति हि प्रतिदिनं विममालयं ते
स्वार्थेप्सवोभजनतोभवतस्त्वरात्ताः ॥ ३॥
तद्भक्तलोकसमनुग्रहणायशम्भो!
योगंविहायनिजलिङ्गतनोःकृपावान् ।
उत्थायदिव्यवपुषासुभगेनहर्षत्
नृत्यत्यलंसहगणैःपरितस्समाजे ॥ ४॥
आनन्दताण्डववपुस्तवतन्निरीक्ष्य
तौर्यत्रिकेणबहुधानुतिभिश्चधन्याः ।
आनन्दवाष्पकलितास्सकलाभवन्तं
सामाजिकाउपचरन्तिसदामहेश! ॥ ५॥
नृत्यत्पदद्वयरवानुकृतार्यगीत-
वाद्यान्विताङ्गचलनैरुदितोमहान्यः ।
आनन्दात्मसुसमाजगतेषुनाद-
तत्त्वानुसन्धिगमितस्सकदाममस्यात्? ॥ ६॥
व्याघ्राजिनेनकटिगेनगजाजिनेन
बाहुद्वयोर्ध्वचलतागलगाहिनाच ।
नृत्यत्फणेनचजटामकुटस्थगङ्गा-
नृत्याजेकस्यतवताण्डवरूपमीडे ॥ ७॥
नृत्यानेहसितेसुरूपकलनंलभ्यंसुराणामपि
श्रीयोगेशघटेतनाऽन्यसमयेयोगार्हलिङ्गानुगे ।
त्वय्यस्मात्किलनृत्यकालमदिशस्त्वद्रूपसन्दशने
सर्वेषामपिसर्वसुन्दरवपुस्तत्तेशिवायास्तुनः ॥ ८॥
येसायंसमयेशिवङ्करहृदः पश्यन्तिमर्त्याश्शिवं
लिङ्गात्मानमिहामृताशिनिवहाराध्यात्मनृत्योध्यतम् ।
मर्त्यादृश्यमनोहराकृतिजुषम्पश्येयुरेनेशिवं
धन्याअन्यजनावितिस्ममुनयःप्राहुमहान्तोध्रुवम् ॥ ९॥
यद्रूपन्तवताण्डवेषुमुनिभिर्दृष्टंयथावर्णितं
तत्तेमादृशमानवाद्यसुलभालोकम्मुनीडयम्मुहुः ।
आलम्ब्यात्मनिकिञ्चिदीडितुमशक्तोपिप्रवर्तेशिव!
श्रेयःकेननकाङ्क्ष्यतेसकलसच्छ्रेयःप्रदेकिंस्तवे ॥ १०॥
मृढोऽहंविषयावलीढहृदयःकामाद्यरीणांवशो
विद्यावाप्यविवेकगन्धरहितस्संसारसेवापरः ।
तन्निर्वाहकृतेऽर्थकामचयनेनक्तन्दिवंव्यापृतो
नानाक्लेशसहिष्णुरप्यहह! तेसेवान्नचैवाचरः ॥ ११॥
एवंसंसरतस्सदाबहुविधक्लेशार्जकस्याधुना
विद्युत्स्फूर्तिरिवात्मनीषदमिषच्छम्भोस्वविद्याद्युतिः ।
'मृढ! त्वंश्रयसर्वदम्परशिवंसर्वज्ञसर्वेश्वरं
संसाराम्बुधितारिणङ्किमपरैस्सत्वांसमुत्तारयेत्''॥ १२॥
इत्यन्तस्स्फुरणेनकेनचिदहोसर्वज्ञसर्वेश्वरःक
क्व क्वाऽहञ्जडधीस्तदाश्रयणमप्याराद्घटेतक्ववा ।
केनस्याद्विधिनेतिचेतसिविकल्प्येहस्तुतौतेयते
बालालापवदीशमामकगिरस्तेसन्तुमोदावहाः ॥ १३॥
श्रीवाणीधरणीविभूतिविलसत्सद्वर्णसङ्घोल्लसत्
क्षीरारामपुरीकृताधिवसतिश्श्रीरामलिङ्गेश्वरः ।
पार्वत्यासहितोनिजार्धवपुषासूर्यादिभिस्स्वैःपरी-
वारैर्देवगणैर्धृतेतरनिजाभिख्यस्स्वयन्नोऽवतात् ॥ १४॥
शैवक्षेत्रवरेषुपञ्चसुपवित्रारामसंज्ञेषुय-
न्मूर्धन्यङ्कथितंशिवस्स्वयमवातारीज्जटाजूटधृत् ।
लिङ्गाकारतयासितेनवपुषास्वीयेनसाक्षाज्जग-
द्रक्षायैनिजपार्वतीदयितयागोदाऽऽख्यगङ्गान्तिके ॥ १५॥
पार्श्वेयस्यचदक्षिणेगणपतिस्स्वीयालयेसंस्थितो
गोकर्णेश्वरात्मनोऽमलतनुस्तदक्षिणेऽवातरत् ।
स्कन्दस्तूत्तरभागगोऽस्तितनयोयस्यालयेस्वेततो
लक्ष्मीश्चापिजनार्दनोनिवसतोयस्यालयेसुन्दरौ ॥ १६॥
सालग्रामशिलामयोनिवसतिश्रीनन्दिकेशोदिशि
प्राच्यान्द्वारयुगन्त्ववन्नभिमुखंस्वसेवमानस्सदा ।
यस्याज्ञामनुपेत्यकोपिसदनान्तस्थंशिवंवीक्षितुं
नोशक्नोतिसुरेश्वरोऽपिमनुजोवाऽन्योपिकुत्रापिवा ॥ १७
प्राग्द्वारात्तवदक्षिणेनिजकरैस्सम्भासयन्नालयं
सूर्यःपातिततस्तुदक्षिणतलेविश्वेश्वरोऽसिप्रभो ।
तत्पार्श्वेतवपार्वतीप्रियतमासर्वाङ्गसौन्दर्यभाङ्-
मातालोकततेस्तवेशहृदयंयाचूचुरद्योगिनः ॥ १८॥
यस्यादृष्टिनिपातनानिकरुणापीयूषवर्षीण्यलं
भक्तेभ्योऽखिलकामदानिसततन्निर्यान्तिनेत्रद्वयात् ।
फुल्लाम्भोरुहभासुराननसमालोकेनदीनात्मना-
माधिव्याधिमुखव्यधाविलयनादानन्दलीलोदयः ॥ १९॥
तत्पार्श्वेनगरेश्वराख्यतनुभृत्त्वन्दक्षिणेसंस्थितः
क्षीराराममहापुरीमवसिभोः! प्रेम्णाखिलैश्वर्यदः ।
तत्स्थायैनिजभक्तलोकततयेकौबेरसख्यम्भृशं
शंसन्स्वंसहवीरभद्रतनयेनात्मीयपार्श्वेविभो! ॥ २०॥
पश्वाद्दक्षिणदिक्तटेतवविभोयामातृकास्सप्तता
लोकान्पान्त्यनिशङ्कृपार्द्रहृदयस्त्वस्थापयोरक्षितुम् ।
आधिव्याधिविपन्नदीनमनसोमर्त्यान्विपद्ध्वंसिनी-
रापन्नार्तिनिवारणेतवकृपाऽनन्यादृशीशङ्कर! ॥ २१॥
पश्चाद्दुर्गमदुःखनाशनधृतात्मीयव्रतानारतं
दुर्गाश्रीकनकात्मिकानिवसतिश्रीरामलिङ्गेश्वर!
निर्देशात्तवभक्तरक्षणकृतेब्रह्माततोभारती
पश्चात्त्वद्भजनायशङ्करकुमारोऽथात्मजस्त्वाम्भजन् ॥ २२॥
यादुर्गाऽखिलदुर्गतिप्रशमनीलोकस्यभक्तावलि-
त्राणायावततारदुष्टमहिषाभिख्यासुरंसिंहगा ।
हन्तुन्देवगणैरजय्यमभयन्दत्तेऽखिलाभीष्टदा
साचाष्टादशबाहुभिश्शिवसुतात्पश्चादिहास्तेपरा ॥ २३॥
तस्याउत्तरदिक्तटेऽत्रवसतित्वन्मूर्तियुग्मंविभो
श्रीमत्सुन्दरताण्डवेश्वरपदख्यातम्मनोहृन्नृणाम् ।
यद्वीक्षाव्यथितात्मनोऽप्यतितरामानन्दवीचीभ्रम-
द्धंसत्वम्मनसोविधायतनुतेभक्तिंस्थिरान्त्वय्यलम् ॥ २४॥
यस्याऽत्युग्रतपोविशेषदृढसद्भक्तिप्रतुष्टात्मना
यद्दौवारिकताऽद्भुतापुरमुखशम्भोत्वयास्वीकृता ।
सोऽयन्त्वद्भजनायबाणदितिजोभक्ताग्रणीस्सन्ततं
श्रीमत्ताण्डवमूर्तितोऽथवसतिश्रीरामलिङ्गेश्वर ॥ २५॥
दत्तात्रेयवपुर्धरोऽसि भगवन्विज्ञानसिद्धिप्रद-
स्तस्मात्प्राग्दिशि कालभैरवयुतस्स्कन्दस्ततः प्राग्विभो ।
पापघ्नेश्वरनामतोऽसि भगवन्नन्वर्थनामा ततो
द्रष्टॄणां शिव पापभञ्जक इह श्रीरामलिङ्गेश्वर ॥ २६॥
एवं स्वैःपरिवारकैस्सह वृतान्योपाधिनामव्रजै-
र्नानारूपधरस्वमूर्तिभिरिह श्रीरामलिङ्गेश्वर ।
पार्वत्या सहितस्स्वभक्तविततित्राणाय सर्वेश्वर
क्षीरारामपुरेऽतिपूतवसतौ व्यक्तस्स्वयं पासि नॄन् ॥ २७॥
गोः कर्णात्क्वचिदीश कुक्कुटतनोः कुत्रापि वाराङ्गना-
चूडातः क्वचिदीश हिंस्रकमहाव्याघ्रात्क्वचित्ते जनिः ।
चित्रा भक्तजनावनाय बहुधा सर्वात्मतादर्शिनी
श्रीमद्भक्तमनोनिवासभगवन् श्रीरामलिङ्गेश्वर ॥ २८॥
देवास्सन्तु सहस्रशो दिवि नृणामिष्टार्थदास्सेवना-
त्सव्यासव्यविधिक्रमोपकलितात्क्षिप्रं प्रसाद्याश्चिरम् ।
तोष्याश्च त्वमुमापते क्षणमुहूर्ताद्यल्पकालानुस-
न्धानप्राप्यकृपार्द्रहृच्छ्रितविपद्ध्वंस्याशुतोषी स्मृतः ॥ २९॥
धातृश्रीपतिवासवादिदिविजाः पुंरूपिणोऽभीष्टदा
दीर्घेणेन्द्रियशोषिकृछ्रतपसाऽसाध्येन यागादिना ।
त्वं त्वेकाग्रहदा मुहूर्तमितसत्कालेन निध्यायिनां
भक्तानामखिलार्थदोऽखिलविपद्व्रातात्समुत्तारयन् ॥ ३०॥
आत्मानं किमितीश लिङ्गवपुषा सञ्छादयाम्यञ्जसा
नाऽन्ये ब्रह्ममुखास्सुरा इह परं साङ्गैः स्थिता विग्रहैः ।
मन्येऽहं परमात्मतामुपनिषद्बोध्यां विशुद्धां स्थिरां
स्थाणुत्वेन च सूचयस्यतितरामाद्यन्तहीनामिति ॥ ३१॥
ज्ञानानन्दमयं स्वमन्तरनिशं लिङ्गे स्थितो वीक्षसे
धिक्कृत्याऽखिलजागतं नु विकृतव्रातं सदा शङ्कर ।
बाह्यं प्राकृतमेतदीश मलिनं योगापकर्षक्षमं
नैर्गुण्यं स्वगतं व्यनक्षि जगतो लिङ्गात्मना संस्थितः ॥ ३२॥
नैर्गुण्यं गुणनिर्गतेस्तु भवतो नात्यन्तिकाभावत-
स्तत्तद्वैकृतलेपमात्ररहितत्वाशंसकं मन्महे ।
सागुण्यं गुणवैकृताश्रयतया मूर्तेष्वमूर्तेष्वपि
ख्यातं जागतवस्तुषु स्फुटतमं नैतद्विरुद्धं विभो ॥ ३३॥
'जन्माद्यस्य यतोऽन्वयादितरत' श्चेत्याहपाराशरि-
र्भूतानामुदयं स्थितिं लयमपि त्वत्तश्श्रुतिर्भाषते ।
नैगुण्यं गुणशून्यता यदि घटेतान्योन्यविद्विष्टयो-
स्सामानाधिकरण्यमीश्वर कथं तद्धर्मयोर्मन्महे ॥ ३४॥
धत्तेवार्यवकारिसारसदलं लिप्येत नेषत्तत-
स्सूर्यं भौमरजो न लिम्पति यथा नाकाशमग्न्यादिकम् ।
एवं त्वां प्रकृतिर्न लिम्पति जडा त्वत्सन्निधानाज्जग-
त्कार्यालिं विदधाति देहवदहो जीवात्मसान्निध्यतः ॥ ३५॥
माया सात्वविकारिणी गुणमयी चिच्छक्तिरूपा त्वयि
ज्योत्स्ना चन्द्रमसीव वारिणि यथा वीचिः प्रभापूषणि ।
इच्छाज्ञानकृतिस्वरूपकलिता जीवे सुषुप्तौ यथा
कल्पे निश्चलतां गता त्वयि पुनस्सृष्टौ विचित्रक्रिया ॥ ३६॥
भेदस्तत्र हि यत्पृथग्विषयतामापद्यतेऽन्यात्स्वयं
यन्नैवं न ततस्तदन्यदिति संविज्ञायते विद्वरैः ।
शक्तेश्शक्तिमतो गुणस्य गुणिनो नैवापृथग्भानतो
मायायास्त्रिगुणात्मनस्तव भिदा शक्तेर्न कापीश्वर ॥ ३७॥
शक्तिं वाऽन्यगुणाविहाय भगवन्नात्मा न सन्दृश्यते
नात्मानं च विहाय तेऽत्र सकलं द्रव्यं गुणैरन्वितम् ।
हित्वा द्रव्यमिह स्थितिगुणततेः कुत्रापि नालोक्यते
तद्भेदः कृतिभेदजः कृतिकृदप्यात्मा त्वमेवेश्वर ॥ ३८॥
देहे गेह इवानुविश्य करणैस्तैस्तैर्गुणैश्शक्तितो
नानाकार्यततिं करोषि भगवंस्त्वं जागतीमिच्छया ।
सृष्ट्वा चित्रमिदं जगद्भहुविधं रक्षस्यपि स्वेच्छया
सर्वं संहरसीह नर्तक इव स्वं नाटकं जागतम् ॥ ३९॥
कर्तृत्वं प्रकृतेर्जडामपि च तामाहुः कथं वा लगे-
द्यत्रात्मा न वसेज्जडस्य उदितो भिन्नश्च यस्त्वान्मना ।
आत्मव्यापृतिमन्तरा न करणेष्वीक्ष्येत कापि क्रिया
कर्तृत्वं तदधिष्ठितेस्तव विभो विद्मोऽखिलव्यापृतेः ॥ ४०॥
मायोपाधिक! तेऽन्यजीवनिवहस्याविद्यकोपाधिक-
स्याद्वैतं प्रवदन्ति तात्त्विकबुधास्तत्साधु मन्यामहे ।
राज्ञो भृत्यगणस्य भेदवदिहोपाध्योः प्रभेदात्तथा
शक्तीनां च विभेदतो हर भिदा दृश्येत नैवान्यतः ॥ ४१॥
नैवोपाधिमृते महोऽपि भगवन्कुत्रापि सन्दृश्यते
मायां शक्तिमयीमुपाधिमवलम्ब्याग्निर्यथा दाहिकाम् ।
शक्तिः सूक्ष्मतमामनुप्रविशसि स्थूलेषु सर्वेष्वहो!
दार्वादिष्विव लिङ्गदेहमुपयन् जीवात्मरूपरिशवः ॥ ४२॥
सृष्ट्यर्थे तव लिङ्गदेहधरणान्नानाक्रियानुष्ठिते-
स्त्वच्छक्तिप्रकृतौ क्रमादधिगतं मालिन्यमस्मादिमाम् ।
श्रीरामेश्वर मन्महेऽखिलबुधा आहुस्त्वविद्यामिति
त्वां जीवञ्चतदाश्रितन्त्रिजगतीस्थूलात्मसंस्थं विभुम् ॥ ५३॥
इच्छाज्ञानकृतिप्रभृत्यखिलसच्छक्त्यात्ममायामयो-
पाधिस्थस्य तवान्तरात्मविरहात्कापि क्रिया नो भवेत् ।
तद्राहिन्यमवैकृताय निभृतत्वायापि हेतुस्तव
श्रीमन्निष्क्रिय निर्विकार भगवन्नित्यात्ममोद प्रभो! ॥ ४४॥
जीवेऽन्तःकरणं गुणाश्च विषमाः कर्माणि नानाविधा-
न्यन्तश्शत्रुगणस्स्वभाव इति चाऽविद्यापि शम्भो सदा ।
तत्तद्भौतिकदेहवेशनमुखा नित्या विशिष्टा इमे
श्रीरामेश परात्मरूपसहिते शुद्धस्य निष्कर्मणः ॥ ४५॥
इच्छाशक्तिविजम्भणात्प्रथमतस्सृष्टौ निजज्ञानवि-
स्फूर्तस्त्रीपुरुषात्मभागकृतिशक्त्याप्तार्धनारीश्वर ।
शुद्धान्तःकरणादिराजितवशीभूतात्ममायाबला-
द्ब्रह्मादीनसृजस्ततोऽखिलजगत्सृष्टयादि सर्वेश्वर! ॥ ४६॥
स्थूलोपाधय ईश तेऽतिविमलास्सर्वज्ञ सर्वेश्वर
श्रीमायाऽखिलशक्तिमय्यपि वशा विश्वस्यसम्मोहिनी ।
नानाकर्मसु चोदनेन सततं हृत्पुण्डरीकस्थितो
मायाशक्तिनटीयुतो नटयसि त्रेधा जगन्नाटकम् ॥ ४७॥
आत्मानं प्रविभज्य कार्यभिदया धृत्वा तु मूर्तित्रयं
स्वीयाभिस्सह शक्तिभिश्शिव नयस्यङ्कत्रयं जागतम् ।
सृष्टिं ब्रह्मवपुस्थितिं हरिवपू रुद्रात्मवांस्तल्लयं
नानाऽत्यद्भुतकर्मतत्फलमुखैर्जीवव्रजे सन्ततम् ॥ ४८॥
मायां स्वां प्रणिधाय सद्यवनिकां लोकालिरङ्गस्थले
स्वस्वप्राक्तनकर्मलब्धविविधाकारान्निधायात्मनः ।
तत्तत्कर्मविशेषभोग्यफलसन्धानानुकूलक्रियाभेदै-
र्नर्तयसि त्वमीश बहुधा दुःखं सुखं भोजयन् ॥ ४९॥
पुण्यम्पापमिति द्विधाऽत्र विभजन्कर्माखिलं पुण्यतः
प्राप्तव्यं सुखमीप्सितं बहुविधं दुःखं तु पापात्पुनः ।
एवं वेदमुखात्प्रबोध्य भगवंस्त्वं कर्मसूत्रं दृढं
संस्थाप्यानुगुणं फलं विदधसे प्राणिव्रजस्येश्वर ॥ ५०॥
आत्माऽभीष्टसुखोपधायककृतिव्रातप्रबोधेऽपि ते
मायामोहवशाः प्रजा विदधते पापानि घोराण्यपि ।
तत्र त्वं कुरुषे किमीश फलदः कर्मव्रजस्यात्मनां
बद्धा कर्मफलव्यवस्थितिरियं नित्याविभिन्ना कथम् ॥ ५१॥
अन्तर्यामितया महेश विविधोपाधिस्थितः कर्मसु
त्वं जीवानिह चोदयन्द्विफलकेष्वामोह्य मायाबलात् ।
श्रीरामेश सुखं ददास्यपि पुनर्दुःखं च तेभ्योद्भुतं
किन्न्वेतल्ललितं च कीदृगिति नो विद्मो वयं शङ्कर ! ॥ ५२॥
उद्भिज्जादिजरायुजस्थितमृगान्तोपाधिकात्मव्रजे
धर्माऽधर्मविधार्हताविरहिते प्रारब्धभोगास्पदे ।
हिंसाधुन्नतदोषकृत्यपि न वा शिक्षां विधत्से क्वचित्
स्वस्वोच्चात्मगतिं ददासि मनुजांस्त्वं शिक्षसे दोषिणः ॥ ५३॥
स्वातन्त्र्यं सदसत्क्रियाऽऽचरणगं दत्तं क्रिपा दर्शिता-
स्ता वेदैस्सफलास्तदौपयिकमप्यङ्गं महाज्ञानतः ।
स्वाभीष्टं सुखमर्जयेति गदितेऽप्येषोऽशुभे वर्तते
चेच्छिक्षे तमितीरणं किमुचितं धीचोदिनस्ते शिव! ॥ ५४॥
बुद्धीः कर्मसु सत्सु सर्वसुखदेष्वेवात्मनां चोदयेः
किं नेतीश्वर कारणं तु न वयं विद्मो न चाहुः परे ।
दुष्कर्मव्रजचोदनं तदनुगानेकव्यधापादनं
कि युक्तं शिवदोऽसि शङ्कर! सदा लोकस्य सर्वेश्वर ॥ ५५॥
जीवत्वं परमेश्वरत्वमपि ते सोपाधिकं ब्रह्मण-
श्शुद्धस्यागतमीश! कुत्र समये मायापि सम्मोहिनी ।
प्राप्ता वेति न वेदयन्ति जगदप्येतच्छ्रुतिज्ञाः पर-
न्त्वाहुस्सर्वमनाद्युपाधिरहितं ब्रह्माऽस्ति तत्कुत्र वा ॥ ५६॥
सर्वोपाधिषु सर्वलोकविततावन्तर्बहिर्व्योमव-
द्ब्रह्मास्ति स्वकसर्वशक्तिकलितं विज्ञानवेद्यं विभुः ।
शुद्धं प्राकृतवैकृतादिरहितं चैतन्यरूपं मह-
श्श्रीरामेश वदन्ति तात्त्विकबुधास्तत्त्वां तु मन्यामहे ॥ ५७॥
तच्चैतन्यमनिन्द्रियालिविषयं वाचा न वाच्यं मनो-
ऽनूह्यं निर्वचनाऽशकं श्रुतिगिरामीदृक्तयेदन्तया ।
को वेत्तुं प्रभवेन्महेश्वर दृढाऽविद्याऽऽवृतात्मा जन-
स्सर्वज्ञेह भवत्प्रसादमनवाप्याऽशेषलोकप्रभो ॥ ५८॥
निर्वक्तुं यदिहार्हमीश भुवने केनापि वा तत्त्वत-
स्तद्ज्ञातुं प्रयतेत तस्य मुखतो जिज्ञासुलोकश्शिव! ।
यच्चानिर्वचनीयमेतदखिलैः ब्रह्माऽवगन्तुं तु तत्
सर्वज्ञ त्वदनुग्रहेण तु विना शम्भो कथं शक्नुयात् ॥ ५९॥
यच्चाणोरणु यन्महच्च महतश्शब्दाद्यवेद्यं च यत्
सर्वत्रानुगतं जगत्यपि मनोवेद्यं च नेदृक्तया ।
विश्वस्येन्द्रियगोचरस्य यदधिष्ठानं परोक्षस्य च
श्रीरामेश! विभो विना तव कृपां तद्ब्रह्म वेद्यं कथम् ॥ ६०॥
वेदा एव न वेदयन्त्यविशयं शुद्धात्मतत्त्वञ्जग-
त्तत्त्वं चेश्वरतत्त्वमीर्दृगीदृगिति विस्पष्टं तु दिष्टैस्सह ।
सृष्टिं विष्टपसंहतेः स्थितिलयौ जीवात्मतत्त्वं च वा
श्रीरामेश विना कृपां तव जडा विद्मः कथं न्वञ्जसा ॥ ६१॥
ज्ञानेन त्वदुपाहितेन विमलेनात्मानमालोडय-
न्नज्ञानेन तिरोहितं शिव यथा सूक्ष्मानलं भस्मना ।
वेत्त्येकोऽत्र महामतिस्स्वहृदयान्तस्थं त्वपोह्याऽखिलं
मालिन्यं निजरूपभागविरतानन्दी निवृत्तक्रियः ॥ ६२॥
ब्रह्मात्मानुभवैकवेद्यमितरोपायैरवद्यं रसा
आस्वादेन यथा फलाद्यनुगता अन्यानवेद्या इह ।
जायेतानुभवस्स तावककृपालब्धामलज्ञानतो
नो तर्कैर्न च वागमादिपठनैर्मोहापनोदश्शिव ॥ ६३॥
मोहोऽयं किल जागतो विषयगोऽनादिर्जगत्या सह
प्राप्तो मायिक आत्मनः करणतो ब्रह्मादिकर्षी मुहुः ।
जीवस्येश वराकरूपिण महाभाष्यो भवेत्कीदृश-
स्यात्सर्वज्ञ भवत्कृपाधिगतविज्ञानैकनाश्यश्शिव ॥ ६४॥
तत्त्वं ब्रह्मण ईश्वरस्य जगतो जीवस्य कीदृग्भवे-
दित्यालोडनमात्मनौपनिषदाद्युक्त्यन्वितेस्साह्यतः ।
मायामोहनिवर्तकं न भवति प्राझव्रजस्याप्यहो!
श्रीरामेश भवत्कृपामृतरसासेकं विना मुक्तिदम् ॥ ६५॥
प्रत्यक्षं जगदेतदीदृशमिति ज्ञातुं न शक्नोति यः
सोऽप्रत्यक्षपरात्मतत्त्वमखिलं वेत्तुं कथं शक्नुयात् ।
स्वान्तस्थं त्वहमात्मना प्रतिकलं सम्यक्स्फुरन्तं मुहुः
स्वात्मानं स्वयमीदृशोऽहमिति नो वेत्तीश्वरं त्वां कथम् ॥ ६६॥
बीजौघं विविधं विचित्रविविधाकरोद्गमप्रापकं
सृष्टं केन कथं, कथं परिणतं भिन्नात्मनाऽनेकधा ।
तत्तद्व्यक्तिविचित्ररूपकलनं वेत्तुं न शक्नाति यो
लोकेऽत्यद्भुतसर्वशक्तिकलितं त्वां वेत्ति को वा परम् ॥ ६७॥
ब्रह्माण्डानि बहूनि वक्ति किल स व्यासोऽद्भुतानि स्वयं
चेतोवागतिगाकृतीनि परतो भूलोकतोऽस्माद्भृशम् ।
सौभाग्येन च सम्पदा च सुखतस्सृष्टानि सन्ति त्वये-
तीशावैमि कथं महामहिमवत्त्वत्कारुणीमन्तरा ॥ ६८॥
एकस्यापि च वस्तुनो भुवि परीणामं विभिन्नात्मना
सृष्टिं तस्य तथा न वेद य इह प्राज्ञात्ममानी नरः ।
वेत्तुं त्वां यतते समस्तजगतीस्रष्टारमीश त्वहो
मोहात्त्वत्करुणां विना कथमयं त्वां वेदितुं शक्नुयात् ॥ ६९॥
भक्त्या त्वत्पदपद्मचिन्तनपरः कृत्वा शरण्यं दृढं
त्वामेवात्मनि चेतसा सुभजने सर्वेश्वरं सन्ततम् ।
तस्मिन्नाशु भवान्प्रमद्य दिशति ज्ञानं विमोहापहं
सर्वज्ञत्वमुपेत्य मुक्त इह स स्यान्नान्यथेति ध्रुवम् ॥ ७०॥
वेदा यन्मुखनिर्गताः प्रथमतो विश्वाढयविज्ञानदाः
रूपैस्स्वैर्यमभिष्टुवन्ति सततं वेदा द्वयोः पार्श्वयोः ।
स्थित्वा वेत्ति च यस्त्रिकालगतमप्येष प्रभो विश्वसृट्
स्वां शम्भो तनयामियेष हि वधूं व्यामुह्य मायाबलात् ॥
वेदान्व्यम्य पराशरस्य तनयः सर्वान्विदित्वा स्वयं
वेदव्यास इति प्रपञ्चनिचये ख्यातिं गतो मौनराट् ।
सूत्रैर्योऽभिदधे तदोपनिषदं ब्रह्मात्मतत्त्वं स्फुटं
पुत्रे मोहमवाप्तवानतितरां तिर्यग्युगावेक्षणात् ॥ ७२॥
विश्वामित्रपगशरादिमुनयो वेद्योऽर्थसंवेदिनो
युक्तात्मान उपात्तनीव्रापसो मोहं गता मायिकम् ।
एवं वैषयिकात्ममोहविवशा लोके महायोगिनोऽ
पीश प्राकृतमोहबन्धभिदुरा त्वेकैव ते कारुणी ॥ ७३॥
ब्रह्माऽनिर्वचनीयमेव शिव सा मायाप्यशक्या पुनः
निर्वक्तुं जगदप्यनादिविविधाकारं विचित्रक्रियम् ।
जन्मोदीतिलयस्वभावकमिदं प्रावाहिकं नैत्यकं
दृश्येतेश्वर तावकीनकरुणैवैका विमुक्तिप्रदा ॥ ७४॥
मायामेव नटीं विधाय भगवंस्त्वं सूत्रधारत्वभा-
क्पात्राणीह विचित्रकर्मनिवहानास्थाप्य जीवव्रजान् ।
नानारूपधरान्विचित्रफलकव्यापारनिर्वाहिण-
श्शं शोकं कलयन्नहो! नटयसे चित्रं जगन्नाटकम् ॥ ७५॥
सृभ्ट्यङ्के तु रजोगुणाश्रयमजं संस्थाप्य मर्गोचतां
शक्तिं तत्सहकृत्वरीमपि विधायानङ्गमुख्यैर्नटैः ।
शृङ्गारं नटयन्त्विमोह्य च मिथस्त्रीपुंसरूपं प्रजो-
त्पादाद्यैस्त्रिजगत्सदाशिव सदा संसारयस्यद्भुतम् ॥ ७६॥
स्थित्यङ्के सकलान् रसानभिनयन् जीवैर्मनुष्यादिभिः
पात्रैर्मोहमुदञ्चयन् प्रकृतिजं सांसारिकं भोगगम् ।
कमक्रोधमुखात्तवैकृतविधिव्रतिहृषीकाहितै-
श्चित्रैः कमभिरीश नटयसि भो सर्वं जगत्सर्वदा ॥ ७७॥
विष्कम्भा बहवोऽत्र तु प्रतिरसं तत्तत्त्रिवर्गाश्रया
श्चित्रानेकचरित्रदर्शनपराः केचिन्सुखान्ताः परे ।
दुःखान्तास्सुखदुःखमिश्रकृतयस्संसारमोहाश्रिता
नानानायकनायिकालिकलिता दर्श्यन्त ईश त्वया ॥ ७८॥
अन्योन्याकृतिमुग्धयो स्मरशरव्याघातसंरब्धयो-
स्संयोगत्वरमाणमानसगतिप्रक्रान्तबिब्वोकयोः ।
प्राप्तात्मीयरतान्तरायहतयोः पश्चाद्युजोः कामिनोः
शृङ्गारं द्विविधं कथालिकथितं शम्भो क्वचिद्दर्शयेः ॥ ७९॥
राष्ट्राक्रान्तिनिरीक्षिणोर्निजबलैर्दृप्तात्मनोः क्रुद्धयो-
रल्पेनाऽप्यपराधतो रणयुजोस्सैन्यावलीचोदिनोः ।
राज्ञोश्शस्त्रपरिभ्रमोद्गिरदहङ्कारोक्तिवारैर्मिथो
वीरं रङ्गतलेषु दर्शयसि तत्सैन्यावलेश्चेश्वर! ॥ ८०॥
आधिव्याधिविपद्व्रजप्रतिहतैर्दीनैर्नितान्तं जनै-
रार्तश्शङ्कर दीनरक्षक विभो दीनं भृशं पाहि माम् ।
यातस्त्वां शरणं त्वनन्यगतिकश्शम्भो इतिव्याहृतेः
क्षिप्रैतत्परिरक्षणेषु करुणं शम्भो समादर्शयेः ॥ ८१॥
चापं मेरुगिरिं शरं हरिमुरुं मौर्वीं च तं वासुकिं
तूणीरं जलधिं विधाय रथमप्याधाय विश्वम्भराम् ।
चक्रे भानुविधृं हयांश्च निगमानक्षं तु धर्मं प्रभो!
मायावित्रिपुरासुरालिहनने प्रादर्शयस्त्वद्भुतम् ॥ ८२॥
गङ्गां मूर्ध्नि दधासि वल्लभतया त्वामर्धदेहेन किं
भूतिं वाञ्छसि सर्वदा प्रकृतिजा सर्वस्य सा न प्रिये ।
दिव्यालङ्कृतिभूषितो हरिरहं त्वत्तो न किं भूषित-
स्त्वेवं नर्मवचस्सुहास्यमुमया सन्दर्शयस्यात्मना ॥ ८३॥
वैयाघ्रं परिधाय हास्तिनमुपर्याधाय चर्मप्रभो!
फालाग्निं ज्वलयन् रुषा फणिवरैर्हालाहलोद्गारिभिः ।
भस्मच्छन्नवपुस्त्रिशूलमुपयन्नुग्रं करे वेगत-
स्त्वायान्हन्तुमरीन्भयानकरसं शम्भो क्षिपस्याजिषु ॥ ८४॥
तत्तच्छस्त्रनिकृत्तबाहुशिरसश्छिन्नोरुजानूदरा-
न्निर्यद्रक्तझरीवसादिपिशितच्छेदौघहपङ्कस्थितान् ।
शत्रून्वीक्ष्य रणाजिरेषु चतुरङ्गानीकभग्नाङ्गकैः
बीभत्सं रसमाप्नुयान्न पुरुषः को वाऽऽत्मना ते शिव ॥ ८५॥
रक्षोऽसुक्षपणार्थतीक्ष्णहृदयक्षोभोत्थरोषानलो-
त्क्षेपोद्रिक्ततृतीयवीक्षणशिखाश्रेण्या दहन्कांश्चन ।
हुङ्कारैश्च परांस्त्रिशूलनिशितक्षेपैःपिनाकेषुभि-
श्चान्यान् घ्नन् लयनेषु दर्शयसि भो रुद्र त्वदीयं रसम् ॥ ८६॥
भक्तानामभयप्रदानविपदुत्तारात्मरक्षास्वहो
देयादेयविमर्शवर्जमखिलाभीष्टार्थदानेष्वपि ।
वात्सल्यं शिव साध्वसाधुसमतां सन्दर्शयस्यात्मना
मार्कण्डेयदशास्यबाणमुखसद्भक्तेष्विवान्येषु च ॥ ८७॥
शान्तं सर्वजगत्समावनविधावात्मानुसन्धौ सदा
योगेनाऽविकलेन शिष्यततये विद्योपदेशेऽवलम् ।
जीवब्रह्मविशुद्धतत्त्वविवृतौ दुर्वारमायामहा-
मोहोर्म्युग्रभवार्णवोत्तरणकृद्योगोपदेशेषु च ॥ ८८॥
संसारे सकलान् रसानभिनयन्सर्वैश्च जीवैर्विभि-
न्नाकारैर्बहुवेषभाषणयुतैर्नानाविधव्याप्रियैः ।
चित्रात्मीयकृतिप्रसूतफलवैचित्र्यानुसन्धायिभि-
र्मायामोहविकारदर्शिभिरहो! सम्भ्रामयेस्सन्ततम् ॥ ८९॥
कल्पान्ते जगतो लयाय पृथिवीं वायुं च वह्निं जलं
सूर्ये विप्लवरूपकानिह विभो सञ्चोद्य रोषाग्निना ।
फालाग्निं ज्वलयन्नुदग्रविविधोत्पातैः क्षणाद्भस्मसा-
कुर्वन्सर्ववपूंषि नृत्यसि महारुद्रोग्रकाल्या सह ॥ ९०॥
अर्कैर्द्वादशभिस्समं समुदितैस्तिग्मांशुभिस्तापय-
न्नत्युग्राग्निशिखाभिरीशपरितम्सन्दाहयन्भूतलम् ।
झञ्झावातयुताऽतिवृष्टिभिरिलामाप्लाव्य चाब्ध्यूर्मिभि-
र्भृकम्पैरशनिव्रजैश्च बहुधा जीवासुहर्ता हर! ॥ ९१॥
जीवान् स्वप्रकृतौ विलाय्य विपुलं कालं स्वचिच्छक्तियु-
क्स्वानन्दं भजसे तमस्यतितरां यावच्च जीवावलेः ।
कर्माण्यात्मफलानुभावकपरीपाकं व्रजेयुर्विभो
पश्चाद्भूतततिं पुनस्सृजसि भो को वेद लीला इमाः ॥ ९२॥
सृष्टिः पुष्टिरथ प्रणष्टिरिति भो लोकस्य लीला इमा
आहुर्नित्यश ईश निर्गुण सदानन्दात्मरूपस्य ते ।
संसारोऽतिमहान् सदाऽद्भुततमस्संवीक्ष्यते जागतो
मृढानामिह मादृशां भवगतिस्स्यात्कीदृशी दुस्तरा ॥ ९३॥
कामक्रोधमुखारिवर्गविजयी वश्यात्ममायस्सदा-
ऽऽनन्दी निर्विकृतिर्जगद्विधिफलव्रातानुभावादिषु ।
तत्तज्जीवकृतक्रियाफलततेर्दानेषु सक्तस्सदा
संसारं विदधासि जागतमहो सर्वज्ञ सर्वेश्वर! ॥ ९४॥
माया तेऽस्तु वशा वशानि करणानीशान सन्त्वञ्जसा
जन्मव्याधिजरामृतिप्रभवजं दुःखं न जात्वस्तु वा ।
आत्मानन्दमहाविभूतिकलने योगेन शम्भो जग-
त्संसारः प्रतिबन्धको न हि कुतोऽत्यापन्नरक्षादिभिः ॥ ९५॥
गार्भे मार्तमितीह मर्त्यसहजं सन्त्यज्य दुःखद्वयं
संसारे परदुःखहीनमनुजस्सम्राड् दरिद्रोऽपि वा ।
नो दृश्येत भवत्समग्रकरुणापीयूषभाक्कश्चन
स्याच्चेत्कोटिमितेषु शङ्कर भवेन्मर्त्येषु वाऽन्येषु वा ॥ ९६॥
सेनानीः द्युसदां तवौरससुतस्कन्दो गणानां पति-
श्चान्यस्तावकसर्वशक्तिकलितौ द्वावर्थदेहे वथूः ।
एका मूर्ध्न्यपरा कुटुम्बमपरं प्राणिप्रपञ्चात्मकं
भर्तव्यं भवतो भवेऽतिविपुलो रागोऽज्ञहृद्गोचरः ॥ ९७॥
सर्वाङ्गीणकभूतिधारणमलं वासश्श्मशानावनौ
मुण्डस्रग्धरणं कपालकरता नागालिभूषाकृतिः ।
दिग्यासस्त्वमशेषविष्टपमहासाम्राज्यनाथस्य ते
वैराग्यं भवगाम्यनन्यसदृशं सुव्यञ्जयन्तीश्वर! ॥ ९८॥
रागारागयुगं भवे भव तवायत्तं तु लोकोत्तरं
मायाया मनसोऽपि वक्ति वशतां लोकोत्तरामीश्वर ।
संसारे सरतां मनो यदि वशं मायापि सा स्याद्वशा
वश्येते यदि पद्मपत्रजलवद्बध्नाति तान्नो भवः ॥ ९९॥
वश्यं यस्य मनो विवेकवशगं वश्यानि सर्वेन्द्रिया-
ण्याक्रष्टुं विषयान्न शक्नुयुरपावृत्तात्मवृत्तेस्ततः ।
आनन्दस्सहजस्फुरेद्धृदि न तं लिम्पेत्तु बाह्यं सुखं
दुःखं वा विषयागतं बधिरजात्यन्धादिवच्छङ्कर ॥ १००॥
विद्या सद्गुरुसंप्रसादसमनुप्राप्ता विवेकं दिशे-
द्धर्मो निष्फलकामनस्सुविहितस्तं वर्धयेच्चेतसः ।
शुद्धिं संविदधच्छमाद्युपहितामन्तर्बहिः कल्मषे
निर्णुद्येश्वर निर्मलां त्वयि दृढां भक्तिं दिशेत्तारिकाम् ॥ १०१॥
अज्ञानं विविधं रुणद्धि हृदयं प्रज्ञानमीषच्च नो
विज्ञानं विविधं वशं तव विभो सर्वज्ञ सर्वेश्वर ।
संसाराम्बुधिशोकवीचिवलयभ्रान्तस्य मेऽहर्निशं
भक्तिं चेत्तरणिं ददासि न कदा वा स्यात्कथं निर्वृतिः ॥ १०२॥
ब्रह्मानन्दमहाविभूतिगमकं ज्ञानं प्रभो दुर्लभं
कामक्रोधमुखारिवश्यविषयव्राताऽतिमुग्धात्मनाम् ।
दूराणां शममुख्यमित्रविततेस्संसारदुर्वासना-
दुष्टानां सततार्थकामसुखसन्धानातुराणां शिव! ॥ १०३॥
साङ्गां वेदचतुष्ट्रयीं पठतु वा षड्दर्शनीसंयुतां
वेदान्तानखिलांश्च भाष्यनिवहैः क्रोडैरधीतां बुधः ।
नाऽन्तश्शत्रुहृषीकवर्गविजये किं त्वर्थकामार्जने ।
साधीतिस्सहकारिणी कथमहो! ज्ञानोदयोऽस्येश्वर ॥ १०४॥
अत्युच्चाम्रशिरोगतं फलमिवाधस्थस्य पङ्गोर्यथा
दुष्प्राप्यं भवभोगमुग्धमनसां ज्ञानं परब्रह्मणः ।
कस्मिन्वापि युगे भवत्सुकरुणा लब्धात्मतत्त्वान्विना
घोरे दुर्विषयैकभोगनिरतस्वान्ते कथं स्यात्कलौ ॥ १०५॥
श्रीरामेश पुरा श्रितावनपरश्श्रीदक्षिणामूर्त्यभि-
ख्याकात्मा वटवृक्षमूलवसतिर्वृद्धात्मशिष्यालये ।
मौनेनैव परात्मतत्त्वमखिलं प्रादर्शयस्सम्यगि-
त्याहुस्तत्त्वविदस्तथा यदि कृपा ज्ञानं सुलभ्यं तदा ॥ १०६॥
अस्मिन्नेव कलौ युगे निगमवाक्सिद्धान्तसम्बोधन-
द्वारेणात्मपरात्मतत्त्वगमकं भाष्यं तु शारीरकम् ।
सम्बध्यापि च पद्मपादमुखसच्छात्रेभ्य ईश स्वयं
श्रीमच्छङ्करदेशिकेन्द्रवपुषा तत्त्वं न वोपादिशः ॥ १०७॥
बौद्धादिश्रुतिमार्गरोधिकुमतव्याप्ते धरामण्डले
नष्टप्रायसमस्तधर्मनिवहे श्रीशङ्करावातरः ।
कालेयानि मतानि तान्युपनिषत्तत्त्वान्वयैर्युक्तिभि-
र्वादे खण्डयता त्वया श्रुतिशिरोमार्गस्मुसंस्थापितः ॥ १०८॥
दत्तात्रेयमुखावतारनिवहं स्वीकृत्य नानाकला
गूढार्थानुपदिष्टवान्करुणया शिष्येभ्य ईशाऽखिलान् ।
वात्सल्यं कियदस्ति ते श्रितततौ श्रीजामदग्न्याय त-
त्पुत्रेणैव सहाखिलश्रुतिकलाध्याप्ति स्फुटं वक्ति नः ॥ १०९।
संसारे विषयोपभोगविततिप्राप्यार्थकामार्जने
संसक्तस्य सदापि धर्ममधरीकृत्य प्रवृत्तस्य मे ।
प्राप्ता दुःखततिर्विरक्तिरपि वा विश्रान्तिरीषच्च न
क्व ज्ञानेऽधिकृतिर्न वाऽनवरता भक्तिश्च का मे गतिः ॥ ११०॥
नाम्नायोदितकर्मजालमसकृन्नित्यं च नैमित्तिकं
सश्रद्धं चरितङ्क्व चेष्टमपि वा पूर्ते जनावत्र मे ।
चेतश्शुद्धिरिहाप्यमुत्र च सुखव्रातस्य भुक्तिश्च वा
शम्भो स्यान्नु कथं विमुक्तिसरणिस्त्वत्यन्तदुरा प्रभो! ॥ १११॥
कर्माण्याचरितानि वैधविदितस्स्वीयं फलं प्रापय-
न्त्यात्मानं च पुनन्ति कामरहितं वेदोदितानि प्रभो! ।
काम्यान्यल्पनिजाङ्गलोपघटनेऽप्यत्यन्तसोपद्रवा-
ण्याराद्घ्नन्ति च देव! सत्फलगतिर्दूरा विधेर्वैकृतात् ॥ ११२॥
कर्माण्याचरितुं शरीरकरणार्थाढ्यात्मशक्त्यादिकं
श्रद्धा चापि दृढाऽलसत्वविरहाद्यावश्यकानीश्वर! ।
क्वैतान्यत्र कलावधर्मगमके सर्वांशदौर्बल्यदे
नास्तिक्यप्रबलेऽर्थकामनिरते नृणां घटेरन् प्रभो! ॥ ११३॥
जातानां मरणं न पश्यति जनः को वा नृणां भूतले
वृद्धिं वा जननं च नित्यश इदं नित्यक्रियाचक्रकम् ।
वीक्ष्यापि स्वकनित्यतां तु मनुते मोहादकृत्येष्वलं
भोगार्थी यतते सदेन्द्रियवशो मर्त्यः कथं निर्वृतिः ॥ ११४॥
एकां भक्तिमिह स्थिरां त्वयि कलौ संसारसन्तारिका-
माहुर्वृद्धजनास्समस्तसुखदां तापत्रयोन्मूलिनीम् ।
सत्सङ्गाच्चरितश्रुतेस्समुदितानामानुकीर्तेः स्मृते-
र्मूर्तेस्ते गुणसंस्तुतेर्मनुजपाभ्यर्चादिभिस्सा स्थिरा ॥ ११५॥
जिह्वा वक्ति सहस्रशः प्रतिदिनं स्वीयार्थकामाश्रयान्
शब्दानैहिककार्यसिद्ध्यनुगुणान्नानाविधान्मे शिव! ।
अत्रामुत्रसुखप्रदानखिलदुष्पापाटवीदाहकान्
शब्दांस्त्वद्गुणनामकीर्तनपरान्नो वक्त्यभीष्टार्थदान् ॥ ११६॥
श्रोत्राभ्यां परमेश तावककथा नाकर्णिताश्श्रद्धया
हस्ताभ्यान्नशिरोऽभिषेचितमलंशुद्धोदकेनप्रभो! ।
लूनैर्बिल्वदलादिभिस्तव पदद्वन्द्वं न वा पूजितं
पादाभ्यां न गतं त्वदालयपदं शम्भो! कथं निवृतिः ॥ ११७॥
अष्टाङ्गैरभिवन्दनं तव पदाम्भोजाय जानामि नो
चेतो जातु न तावकस्मृतिरतं संसारसम्मोहितम् ।
जानामीश भवत्पदाब्जयुगलीसेवां भवोत्तारिकां
तच्छोकानुभवेऽपि मुञ्चति न मां मोहः पिशाचो यथा ॥ ११८॥
आपत्सु स्मरणं गुणस्तुतिमुखैस्तन्निस्सृतेर्विस्मृतिः
सम्पत्सु स्मरणं न जातु तनुते चौर्यं न्विदं चेतसः ।
आस्तिक्यं विपदीश सम्पदि पुनर्नास्तिक्यमेतत्कला-
वास्तिक्यं निजकामपूर्तिफलकं शम्भो कथं निर्वतिः ॥ ११९॥
या विद्या पठिता मया गुरुकृपासाह्येन सा शङ्करा-
ऽश्रान्तं स्वीयकुटुम्बपोषणविधौ पर्यापिताभूदहो !
धर्मानुष्ठितये परात्मगतये भक्त्या भवत्सेवने
नैवासीत्सहकारिणी परमघानुष्ठानतोऽवारयत् ॥ १२०॥
पापान्याचरितान्युरूणि न मया पुण्यानि वा कानिचि-
न्नित्यानीश! यथाकथञ्चन निमित्ताप्तान्यकार्षं विभो! ।
आस्तिक्यं हृदयेऽस्ति दुर्ग्रहगतेश्चित्तं त्वदाराधने
लग्नं नैव भवेन लम्पटमिहामुत्रापि का मे गतिः ॥ १२१॥
ऐश्वर्यं विविधं कलाश्च सकला अज्ञाननिर्मूलकं
विज्ञानं विविधं परात्मविषयं ज्ञानं तु तत्तात्विकम् ।
सर्वाश्शक्तय ईश तेऽतिविवशा नादेयमीषच्च ते
भक्तेभ्यश्शिव मूढधीर्नभजते त्वामाशुसन्तोषिणम् ॥ १२२॥
पुष्पैर्बिल्वदलैस्सिताक्षतमुखैर्गन्धादिभिः पूजने
श्रान्तिः काऽमलवारिणाऽभिषवणे मन्त्रानुवादैस्समम् ।
त्वत्पञ्चाक्षरमन्त्रमानसजपे त्वन्मूर्तिसन्दर्शने
त्वन्नामोच्चरणेऽपि हन्त विमुखं चित्तं कलेः प्राभवात् ॥ १२३॥
संसारेऽस्ति कियत्सुखं कियदथो दुःखं च जानेऽखिलं
दुःखान्येव निरन्तराणि सततं भुक्तानि किञ्चित्सुखम् ।
तच्चापि क्षणिकं तदर्जनकृते दुःखं तु नानाविधं
शम्भो भुज्यत एव किन्तु विरतं संसारतो मे न हृत् ॥ १२४॥
ज्ञात्वापीश! भवत्पदाब्जभजनं सार्वार्थसंसाधकं
नासारज्जुविकृष्यमाणवृषवद्व्यामोहपाशैदृढम् ।
कृष्टस्संसृतिगैश्चरामि सततं खिन्नोऽर्थसंसिद्धये
सापि स्यात्कथमीश तावककृपापाङ्गप्रसारं विना ॥ १२५॥
ये प्राचीनजनिव्रजेऽनितरया भक्त्या समाराध्नुव-
न्ध्यानैर्मन्त्रजपैस्तवैरभिषवैरचोदिभिश्श्रद्धया ।
सर्वेश्वर्ययुता अवाप्य मनुजानन्दैरशेषैर्युताः
प्रज्ञानप्रतिभाञ्चितात्मधिषणा विज्ञानतेजोऽन्विताः ॥ १२६॥
ते त्वामत्र च जन्मनीश्वर भवत्पादारविन्दाश्रयाः
प्राग्जन्मानुगतात्मसंस्कृतिबलादाराध्नुवन्ति प्रभो! ।
धन्या भुक्तिमिहाप्यमुत्र विविधामासाद्य मुक्तिं जना
अन्ते प्राप्नुयुरीश भक्तिबलसंप्राप्तात्मबोधोदयात् ॥ १२७॥
ये च त्वत्पदपद्मभक्तिविमुखास्संसारसेवारता
धर्मे मुक्तिपथं विहाय गिरिजानाथार्थकामाश्रयाः ।
तेषां प्राक्त नपुण्यपाकवशतो भुक्तेरिहाणोर्गता-
वप्यामुष्मिकभुक्तिरीश कथमासीदेद्विमुक्तिःकथम् ॥ १२८॥
भक्त्या त्वत्पदपद्मचिन्तनपरः कृत्वा शरण्यं दृढं
त्वामेवात्मनि चेतसा सुभजते सर्वेश्वरं सन्ततम् ।
तस्मिन्नाशु भवान्प्रवान्प्रसद्य दिशति झानं विमोहापहं
सर्वज्ञत्वमुपेत्य मुक्त इह स स्यान्नान्यथेति ध्रुवम् ॥ १२९॥
मोहं मे हर संसृतौ हृदयगं तापत्रयं निर्णुदन्
विश्रान्तिं दिश चेतसो जहि रिपूनन्तस्थितान्शङ्कर !
भक्तिं मे दिश भुक्तिमुक्तिफलदां नानाविधां सुस्थिरां
मायां मय्यपवर्तयाशु शरणं यातोऽस्मि किं वा दिश ॥ १३०॥
याचे नाहमिदन्तया किमपि यत्सर्वज्ञ मे वेत्सि त-
द्देयं नित्यसुखप्रदं विविधदुस्तापापहं शङ्कर!
भक्तिं त्वत्पद्मयोरविरतामेकां तु याचे सदा
शक्तिं दुर्विषयापवारणपटुं चित्तस्य निग्राहिणीम् ॥ १३१॥
त्वन्नामानि गृणन्त्यजस्रमपि मे जिह्वाऽस्तु संशोधिता
श्रोत्रे त्वच्चरितामृताऽऽक्लनतस्स्यातां तु पूते सदा ।
नेत्रे तावकदिव्यविग्रहसमालोकैश्च संशोधिते
पाणी भव्यभवत्पदार्चनमुखैस्स्यातां विभो शोधितौ ॥ १३२॥
चित्तं संसरतात्सदापि सकलैस्साकं हृषीकैर्भव-
त्पादाम्भोरुहचिन्तने च मनने नानामहिम्नां तव ।
मूर्धा साञ्जलिबन्ध ईशमहिमव्रातास्पदत्वत्पद-
द्वन्द्वाम्भोजयुगाभिवन्दनविधौ नम्रं सदा वर्तताम् ॥ १३३॥
माभृद्धर्मपराङ्मुखं मम मनः कालेयदुर्वासना-
ग्रस्तं वा विषयोपभोगनिरतं भूयाद्विवेकाञ्चितम् ।
मायामोहमहाहिपाशदृढसम्बद्धं भवाम्भोधिदु-
र्वीञ्चीभृतमहाव्यथाऽऽकुलहृदं मामुद्धराश्वीश्वर! ॥ १३४॥
श्रीरामेश! भवत्प्रसादवशतः कर्मावनौ भारते
प्राप्तं मानवजन्म दुर्लभतमं तत्रापि विप्रान्वये ।
विद्याप्यागमिकी हिताऽहितपरिज्ञानं च किञ्चिद्यशो-
ऽप्येतत्सर्वमनर्थकं भवति मे त्वत्सेवनाभावतः ॥ १३५॥
तारुण्यं वयसो गतं शिव चतुष्षष्ट्यात्मकं वर्तते
प्राप्तं वार्धकमिन्द्रियेषु पटुता याताऽखिलाङ्गेषु च ।
आधिव्याधिनिपीडितोऽस्मि सततं नैवार्थकामावपि
प्राप्तौ धर्मकथापि नैव कथमुत्तारो भवाम्भोनिघेः ॥ १३६॥
व्यग्रोऽहं जनिमृत्युमोहलहरीशोकोग्रवीचीमहा-
वेगाघातपरम्परातिभयदे संसारघोराम्बुधौ ।
मग्नश्शङ्कर यापयामि समयं त्वद्भक्तिनौका कदा
लभ्येतेति सुखप्रदा यदि दिशेस्तामत्र शम्भो सुखी१३७॥
दीर्घायुर्दिश मे शरीरपटुतामरोग्यभाग्यान्विता-
माधीन्मे शमयैहिकान्ममम मनस्त्वत्सेवनव्यापृतम् ।
पूतत्वद्गुणवर्णनैकनिरतां मत्काव्यकन्यां कुरु
श्रीरामेश विभो त्वदीयकरुणामव्याजतस्सारय ॥ १३८॥
मार्कण्डेयमहामुनिप्रभृतयस्त्वद्भक्तिकाष्ठाश्रयाः
श्रीमृत्युञ्जयमृत्युमेव किल ते जित्वा सदोपासते ।
सर्वज्ञास्सततं यतः पशुपतिस्त्वं कीर्त्यसे संसृतेः
पाशैर्बद्धमवेश मां करुणया त्वव्याजया शङ्कर! ॥ १३९॥
विश्रान्तिर्मनसः कदापि घटते सांसारिकव्यापृति-
व्राताश्रान्तपरिभ्रमान्न शिव मे शिष्टार्थचिन्ताभरात् ।
ध्याने ते भगवन्मनोर्जपविधौ मूर्त्यर्चनादौ च वा
कालो मे लगति क्षणोऽपि न कथं संसारतो निस्सृतिः ॥ १४०॥
भक्तिर्मे त्वयि वर्तते हृदि दृढा श्रद्धापि सांसारिकं
निर्णुद्याखिलतापवर्गममलं ज्ञानं दिशन् संसृतेः ।
बन्धान्मोचयसि त्वमेव शरणीयोऽसीति चाऽथापि मे
दुष्कर्माप्तफलावरोधबलतो नोपासना सिद्धयति ॥ १४१॥
अव्याजां करुणां प्रसार्य भगवन् दीनं दयालोऽव मां
शम्भो! संसृतिसागरोर्म्यभिहतं श्रीरामलिङ्गेश्वर ।
मोहं मेऽपनुदात्मगं भगवतं ज्ञानं दिशाध्यात्मिकं
शम्भो! त्वां शरणं गतोऽस्मि शरणापन्नावनैकव्रत ॥ १४२॥
कालेयाखिलकल्मषाक्रमणतो भ्रष्टान् स्वधर्मव्रजात्
सर्वाधर्मपरात्मनो नरपतीन्नॄश्चापि दृष्ट्वा भृशम् ।
धर्माधर्मविदो मनश्शिव न वाचे खिद्यते विप्लवै-
रव्याजां करुणां प्रसार्य कलिनिग्राहीह धर्मानव ॥ १४३॥
संसारोऽयमसारैत्यनुभवैर्जानन्नपिक्लेशकै-
र्नित्यं तैर्बहुरूपकैरुपगतैर्मोहो जहातीह न ।
त्वत्पादाश्रयणं सुखावहमहो प्राप्नोति नो जातुचित्
शम्भोऽव्याजकृपां प्रसार्य भगवन् मां पाहि दीनं विभो ॥ १४४॥
घोरे त्वत्र महाकलौ विपदि वा ये त्वां स्मरेयुर्जनाः
तान् पापानपि चाशुतोषिपदभाक्त्वं रक्ष कारुण्यतः ।
कालो दूरतरः कलेर्हरिकृपा दत्तोऽस्ति कर्मावना-
वस्यां वैदिकवर्त्म रक्ष भगवन् श्रीरामलिङ्गेश्वर ॥ १४५॥
ये भक्ता मननेन चात्मसु विमुक्त्यध्वानुसन्दर्शकं
स्तोत्रं तेऽवहितात्मभिः पुनरधीयेरन् दृढश्रद्धया ।
ते भक्त्येह भजेयुरीश भवसन्तापापहं त्वां सदा
संसारे सुखिनो विमुक्तिपथगास्त्वत्कारुणीमाप्नुयुः ॥ १४६॥
आत्रेयान्वयसिन्धुकौस्तुभसुधीलक्ष्मीनृसिंहात्मजः
कल्यःपुल्य उमामहेश्वरस्कृती फण्यम्बिकागर्मजः ।
श्रीविद्वत्कविसार्वभौमपदभाक् श्रीरामलिङ्गेश्वरं
भक्त्याऽनूनवदस्त्वनेन भगवान् प्रीतोऽखिलार्थप्रदः ॥ १४७॥
अभिनवपण्डितराजाद्यभिरूपसभाप्तबिरुदनवरत्नः ।
स उमामहेश्वरसुधीस्तवराजमिमं बभाण विबुधमुदेऽस्तु ॥ १४८॥
इति श्रीमत्सप्तगोदापरान्तर्गतोभयगोदावरीमध्यस्थ
श्रीकोनसीममण्डलमण्डनायमानमुङ्गण्डापराभिधान-
मुनिखण्डमहाग्रहारवास्तव्य श्रीविद्यावाचस्पति,
विद्वत्कविरत्न, अभिनवपण्डितराज, महोपाध्याय,
वैयाकरणकेसरि, धर्मोपन्यासकेसरि' इत्यादिविविध-
बिरुदविभूषित श्रीविद्वत्कविसार्वभौम पुल्योमामहेश्वर-
कृतिकृतिषु श्रीरामलिङ्गेश्वरस्तवराजस्मम्पूर्णः ॥
श्रीशिवपादारविन्दसमर्पितो विजयतां तमाम् ।
हेमलम्बिर्मार्गशिरशुक्लदशमीभानुवासरः ।
दि १-१२-५७॥
Encoded by Sivakumar Thyagarajan Iyer
Proofread by Sivakumar Thyagarajan Iyer, PSA Easwaran