श्रीशिवसहस्रनामस्तोत्रम् शिवरहस्यान्तर्गतम् अध्याय २४
शिवरहस्ये द्वादशांशे चतुर्विंशोऽध्यायः ॥
ॐ श्रीगणेशाय नमः ।
स्कन्द उवाच -
ॐ ओङ्कारकण्ठनिलयः ओङ्कारार्थप्रकाशकृत् ।
ओङ्कारबीजसुप्रीतः ओङ्कारस्वरमात्रकः ॥ १॥
ओङ्कारार्थः ओमितीड्यो नानामन्त्रस्वरूपवान् ।
नादरूपो नाशिताघो नामरूपगुणातिगः ॥ ३॥
नागाजिनोत्तरासङ्गो नामप्रीतो नताखिलः ।
मायातीतो माधवेयो मार्गमाणो महेश्वरः ॥ ४॥
मांसादनो मातृमेयमानादिगुणवर्जितः ।
शिवः शिवतरोऽशीतः शीतांशुकृतभूषणः ॥ ५॥
शिवेतरहरः शम्भुः शिशिरर्तुप्रवर्तकः ।
वामदेवो वशी शान्तो वाद्यमोदोऽवसानकृत् ॥ ६॥
वामश्चक्रप्रदो वाग्मी वाय्वाहारोऽगदो वसुः ।
यामीनीशकलामौलिर्यातायानप्रियोयमी ॥ ७॥
यमप्रभथनो यष्टा यजमानो यतीश्वरः ।
सिन्धुनिषङ्गः सिंहेन्द्रः सिनीवालीस्तुतिप्रियः ॥ ८॥
सिन्धुसिंहासनासीनः सिन्धुराङ्गत्वगम्बरः ।
धनाधीशोऽन्धसां नाथ धर्माधर्मविचारकः ॥ ९॥
धौम्यो धाता धराधीशो धूर्जटिर्धर्मकेतनः ।
नमिताषेषदिक्पालो नरनारायणार्चितः ॥ १०॥
नतिप्रीतो नमस्कार्य नगधृङ् नगवासभूः ।
मयस्करो मन्त्ररूप मस्करी मस्तकाम्बुधृक् ॥ ११॥
मन्मथान्तकरो मन्युः मनस्वी मननातिगः ।
कपालपाणिः कालात्मा किष्कुः कीर्तिप्रदायकः ॥ १२॥
कुसुमार्चनसुप्रीतः कुशलः केकयेश्वरः ।
कैलासमौलिनिलयः कोपात्मा कौलमार्गवित् ॥ १३॥
कटाक्षपूज्यः कस्तुरीगन्धः वासैकमेदुरः ।
खण्डपर्शुः खाण्डवासः खिल्यः खीरप्रियः खुसः (खसः) ॥ १४॥
खण्डपः खेटधृक् खैरः खान्तकृत् स्वर्धुनीश्वरः ।
खण्डितारातिनिलयः खर्जूरवनमध्यगः ॥ १५॥
गयासुरहरो गार्ग्यो गिरीशो गीतिवर्धनः ।
गुरुर्गुर्जरगो गेयो गौरीभर्ताथ गैरिकः ॥ १६॥
गोवर्धनो गन्धवहो गन्ता गर्वप्रणाशकृत् ।
घण्टाध्वनिप्रियो घस्थो घनगर्भो घनाघनः ॥ १७॥
चन्द्रचूडश्चारुरूपश्चित्रकर्मा चितिप्रियः ।
चीनाजिनी चञ्चुचूडश्चैत्री चैत्ररथाश्रितः ॥ १८॥
चेतोऽच्युतोऽथ चण्डांशुः चमसोद्भेदवासकृत् ।
छत्रधृक् छान्दसश्छागवाहनः छद्मरूपधृक् ॥ १९॥
छेत्ता छेदकरोऽच्छादः छन्दोगश्छान्दसप्रियः ।
जयदो जागतो जिग्युर्जयदा जीवितप्रदः ॥ २०॥
जयकृत् जैत्रसञ्जेता जिष्णुर्जपपरायणः ।
जकुटाद्रिकृतावासो जटिलो जम्बुकेश्वरः ॥ २१॥
जननो जूतिगो जूटी जङ्गमाजङ्गमात्मकः ।
झञ्झावाद्यरतो झङ्कारवप्रीतोऽथ झर्झरी ॥ २२॥
झङ्कारकृत् झाङ्करिको झषकेतननाशनः ।
यमो यामप्रियो यन्ता यजमानो यमी यजुः ॥ २३॥
यशस्करो यत्नपरो यष्टा यज्ञेश्वरो यतिः ।
टङ्काप्रियष्टङ्ककरष्टक्कारष्टारवाहनः ॥ २४॥
नीलकण्ठः कालकालः कमेरः कश्मलापहा ।
वैकुण्ठपूजापीठस्थः द्विठान्तमनुमध्यगः ॥ २५॥
डाम्भिको डमरुप्रीतो डामरीतन्त्रपूरकः ।
दाडिमीफलसुप्रीतः डम्भो डम्भप्रियो जडः ॥ २६॥
ढक्कारवप्रियो ढक्काधरो ढक्कारिकाप्रियः ।
ढुण्ढो गूढो महाबाढो गूढपाद् वरभूषणः ॥ २७॥
णकारवाच्यो गणपः फणाधरवरप्रियः ।
वीणापाणिः शूलपाणिः कणपाद् कणभक्षणः ॥ २८॥
तस्करस्तीर्थकृत् तीर्थ्यस्तुर्यस्तूर्यरवप्रियः ।
तेजस्वी तेजसां नाथस्तोषणस्तौल्यलालितः ॥ २९॥
तन्तुस्तमालनीलाङ्गस्तारकस्ताम्रतारणः ।
धकारो (थकारो) मन्मथारातिः प्रमथेश कुथावृतः ॥ ३०॥
कम्पाकोऽथ कथाप्रीतः कौथुमो गीतसुप्रियः ।
दमनो दान्तनिलयो दिनेशो दानवानलः ॥ ३१॥
दुर्दान्तो दूतहरणो देशकालोऽथ दैववित् ।
दोषघ्नो दुर्गतिघ्नोऽथ दण्डपाणिर्दयापरः ॥ ३२॥
धनदो धान्यदो धारो धुन्धुकौको धुरन्धरः ।
धेनुप्रियो धैर्यधनो धर्माधर्मविशारदः ॥ ३३॥
नम्योऽनादिर्नीतिरतो नृत्तज्ञो नेत्रपालकः ।
नतार्तिशमनो नेताऽनन्तो नामविवर्जितः ॥ ३४॥
पद्मनेत्रप्रपूज्याङ्घ्रिः पार्वतीशः प्रसादकृत् ।
पीयूषकः पीतवासाः पीनाङ्गः पालकः पविः ॥ ३५॥
पोषणाः पैतृकः पोषः पन्नगाभरणाः परः ।
फणीश्वरधरः भालनयनः फल्गुकेश्वरः ॥ ३६॥
फूत्कारकृद्युतशिराः फणितः फणिताकृतिः ।
बर्बरो बाहुमान् बिन्दुर्बिल्मिनिर्बुधवर्धनः ॥ ३७॥
जम्बूप्रीतोऽम्बरगतो बैन्दवासनसंस्थितः ।
बोधदो बौद्धहृद्बन्धो बलप्रमथनी बली ॥ ३८॥
भयहृद्भानुदृक् भिल्लो भीतिदो भूतिभूषणः ।
भेरीवाद्यप्रियो देवो भैरवो भोगभाग् भवः ॥ ३९॥
भोज्यपूज्यो भण्डखण्ड भीमो भागविवर्जितः ।
मनोन्मनो माणवको मितिकृन्मीनलोचनः ॥ ४०॥
मुनिप्रियो मूकपालो मेनकाजनको मनुः ।
मैनाकवरदो मोचाफलप्रीतो मरुत्वकः ॥ ४१॥
मौनिपूज्यो मन्थरको मस्करी मयशिल्पदः ।
यशोधनो यायजूको यज्ञकृत् यज्ञनाशनः ॥ ४२॥
यात्रिको यन्त्रमध्यस्थो यशोदातनयार्चितः ।
रमणो रावणप्रीतो रतिदो रुग्विनाशकृत् ॥ ४३॥
रेतस्वी रैभ्यवरदो रोदनोऽरातिनाशनः ।
रन्धनो रसपो रामो रतिदा रगणस्थितः ॥ ४४॥
ललाटनयनो लीनो लिङ्गस्थोलिङ्गमस्तक ।
लुलायवाहहरणो ललुर्लयविवर्जितः ॥ ४५॥
वसुदो वामदेवश्च विश्वनाथो विशालकृत् ।
वीतिहोत्रमहानेत्रो वेनो वैश्वानरो वटुः ॥ ४६॥
वौषिट्कृत् वामदेव्योऽथ वामभागाङ्गनो वशी ।
षडध्वगः षडाधारः पाषण्डप्राणखण्डकः ॥ ४७॥
उच्चैर्घोषो घोरवेषो भीषणो बहुभाषणः ।
शाङ्गः शान्तः शिवः शीतः शुनकः शुन्यकृत् छटः ॥ ४८॥
शेषो विशेषणः शास्ता शतात्मा शौनकार्चितः ।
सनातनश्च सावित्रः सिन्धुजूटः सुनीथकः ॥ ४९॥
सूतः सेतुः सौतिकरः सैकतः सन्नतिः समः ।
क्षपापतिकलाधारी क्षात्रकर्मा क्षितीरभः ॥ ५०॥
क्षुद्रकर्मविनाशात्मा क्षुत्तृष्णादिविवर्जितः ।
हाहाहूहूहमुखस्तुत्यो हानि(ह्रास) वृद्धिविवर्जितः ॥ ५१॥
हस्तिकृत्तिप्रियो हर्ता हरिकेशो हरो हनुः ।
हैयङ्गवीनहृदयो हरिदश्वान्तरस्थितः ॥ ५२॥
हंसकाख्यमहानागो हंसकूटाद्रिवासकृत् ।
भुजङ्गभोगभूषाढ्यो भूतिभूषितविग्रहः ॥ ५३॥
न्यङ्कुहस्तः शम्बरारिनिहन्ताऽथ महेश्वरः ।
अर्णवान्तःस्थितोयोगी भोगी रागविवर्जितः ॥ ५४॥
कपालघृक् कालकालः कालातीतोऽक्षरः परः ।
पर्णशय्यो महावैद्य आद्योऽभेद्यो विशारदः ॥ ५५॥
हिरण्यदशनोऽहार्यो मुञ्जिकेशो हरिद्युतिः ।
हव्यवाहाम्बको नित्यः स्तुत्यो वप्त्याप्रवर्तकः ॥ ५६॥
गयास्तुतो गुणी गोप्ता निर्गुणस्त्रिगुणातिगः ।
विष्णुप्रीतिकरः शोणः शोणाक्षाः शोणतीरगः ॥ ५७॥
शतावर्तः शाश्वतात्मा शमनान्तकरः शठः ।
उगणो भगणोऽधीशः प्रभुः सम्मुख ईश्वरः ॥ ५८॥
सद्योजातो वामदेव ईशानोऽघोरपूरुषः ।
पञ्चब्रह्ममयः पञ्चमुखः पञ्चार्णमध्यगः ॥ ५९॥
पञ्चाक्षरीमध्यगतः पञ्चकोशविवर्जितः ।
पादपः पवनः पाशः पशुपाशविवर्जितः ॥ ६०॥
पथ्यः पद्मजपूज्याङ्घ्रिः प्रघसः पङ्कजेक्षणः ।
विश्वो विश्वाधिको नेता विश्वाक्षो विश्वतोमुखः ॥ ६१॥
विष्णुपूज्यो विशां श्रेष्ठो विनायकवरप्रद; ।
गङ्गाधरोऽम्बिकाभर्ता धर्ता हर्ता जनेश्वरः ॥ ६२॥
मेघवाहः प्रसन्नात्मा कङ्कालकवरो मधुः ।
वीतिहोत्रमहानेत्रः सत्रपात्रो दिगम्बरः ॥ ६३॥
महास्मशाननिलय ईशानोऽथ गराशनः ।
महाग्रासो महाभीमो विद्युत्यः शुक्ल ईश्वरः ॥ ६४॥
कन्दर्पदर्पहा कान्तः कपर्दी नीललोहितः ।
पिनाकपाणिः कालात्मा गोपतिर्वृषवाहनः ॥ ६५॥
सुरमन्दारमालाढ्यः कन्धरोऽनन्तविक्रमः ।
क्षयद्वीरो मारहारो हरः शीतांशुशेखरः ॥ ६६॥
शताङ्गवरदो होता यजमानो यशस्करः ।
मयस्करः शङ्करश्च शिपिविष्टः प्रतिष्ठितः ॥ ६७॥
प्रजापतिः पशुपतिः यतीनां प्रतिरग्निभूः ।
सामगानप्रियः शुद्धः प्रशान्तात्मा स्थिरः प्रभुः ॥ ६८॥
विभुर्विभासकोऽनन्तो रुद्र उग्रो महेश्वरः ।
जागर्तको जाङ्गलेशो जङ्गमाऽजङ्गमात्मकः ॥ ६९॥
जातुकर्णप्रियो ज्येष्ठः कनिष्ठः श्रेष्ठ उत्तमः ।
प्रतिष्ठा परमं धाम परमात्मा ऋतं महत् ॥ ७०॥
यन्त्रात्मा मन्त्ररूपात्मा मन्त्ररूपः सदाशिवः ।
निगमागमसंसेव्यः सुराद्यः प्रतितामहः ॥ ७१॥
सुरासुरगणाध्यक्षः त्र्यक्षो दक्षमखान्तकः ।
महोक्षवाह उक्षेड्य भगाक्षिहरणोऽक्षतः ॥ ७२॥
अनल्पकल्पः शिल्पादिः सुशीलः कौलपूजितः ।
स्तव्यो नव्यो भव्यरूपो हव्यकव्यभुगव्ययः ॥ ७३॥
महाबलो महोत्साहो महादेवो महाङ्गधृक् ।
शतावर्तः शान्तमनाः सहमानः स्तुतिप्रियः ॥ ७४॥
सनातनो वामदेवो मनस्वी मानवर्जितः ।
गतिदो नतपो वाग्मी उज्वैर्घोषो महाहनुः ॥ ७५॥
त्रिपुण्ड्रफालो भस्माङ्गः पुण्डरीकत्वगम्बरः ।
गायत्रीमध्यनिलयो मित्ररूपो जगत्प्रभुः ॥ ७६॥
प्रसेनजित्कक्षवासो नरसिंहनिपातनः ।
कोलदंष्टाधरो भूतो भूतनाथो रतिप्लुतः ॥ ७७॥
कूर्माम्रेडितपादाब्जश्चन्द्रचूडः स्थिरो मृडः ।
गुढपाद्वरहाराढ्य आढ्यो मौढ्यविनाशकः ॥ ७८॥
दण्डी कुण्डी तण्डुपूज्यो मुण्डी पाषण्डवर्जितः ।
अलिङ्गो लिङ्गनिलयः स्फुलिङ्गसदृषेक्षणः ॥ ७९॥
बिल्वपूज्यो बिल्मिनिश्च बिलेशयफणाधरः ।
बाणालिङ्गार्चनप्रीतो वडवानलससम्भवः ॥ ८०॥
बलारातिभुजस्तम्भो भूपतिर्विप्रपूजितः ।
अन्धकान्तकरो भर्गो गोवृषाङ्क उमाधवः ॥ ८१॥
धनञ्जयाक्षः कञ्चाक्षपूज्यपादाम्बुजद्वयः ।
वीतरागः सान्द्रसुखो वङ्कशङ्कुशरो हरः ॥ ८२॥
हयग्रीवार्चितो हेतिधरो भिक्षाटनप्रियः ।
(भिक्षाटनप्रियः-
मांसादनप्रियः इति मातृकायां पाठः । भगवतः सर्वात्मकतया
सर्वविशेषण विशिष्टत्वमस्त्येव । निषाद व्याध भक्तैरपि पूज्य
मानत्वात् तदुपहृतमांसभक्ष्यादनत्वं तद्दृष्ट्या युज्यत एव ।)
अत्र युक्ता -युक्त्व -निर्णयः पाठकविद्वदधीनः ।
त्रिमधुस्त्रिसुपर्णात्मा पर्णशायी महेश्वरः ॥ ८३॥
अञ्जनाक्षः खञ्जनात्मा रञ्जनो रङ्गनृत्यकृत् ।
वायुरायुःप्रदो मध्यो गह्वरेष्टोऽन्तकान्तकः ॥ ८४॥
शर्वः सर्वगतः स्थाणुः स्थविष्ठः सुप्रसन्नवाक् ।
शब्दः स्पर्शो रसो रूपं गन्धश्चन्द्रो विभावसुः ॥ ८५॥
सर्वेन्द्रियगुणातीतः सर्वेन्द्रियविवर्जितः ।
सर्वेषां प्रभुरीशानः सर्वेषां शरणं सुहृत् ॥ ८६॥
सीमा भूमा महानात्मा प्रतिष्ठा पुरुषः परः ।
पुच्छं ब्रह्म ऋतं सत्यं हरो वैष्णवपिङगलः ॥ ८७॥
ऊर्ध्वरेता विरूपाक्षः क्षितीशः क्षान्तिवर्धनः ।
सविशेषो निर्विशेषः शेषाहिकटकोज्जलः ॥ ८८॥
रस आनन्द आतार्यः शष्पः फेन्यः सिकत्यकः ।
प्रवाह्यो गेह्यवाह्यश्च प्रसाद्यः प्रमथाधिपः ॥ ८९॥
ज्ञानदो धनदो धीरो दुन्दुभ्यो भीतिनाशकृत् ।
मयस्करो मस्करी च तस्करो भास्करेक्षणः ॥ ९०॥
यशस्करः कुलुञ्चेशो भिषजामधिपो युवा ।
वर्णी वन्यो गृहस्थश्च सन्यासी न्यासमध्यगः ॥ ९१॥
भीमः सोमः प्रशान्तात्मा धाम धूमसवर्णभृत् ।
कामदः काममथनः क्रथनः कनकाम्बरः ॥ ९२॥
समो निः सीममहिमा वनेशः क्षेत्रनायकः ।
कैलासशैलनिलयो विलयो लयवर्जितः ॥ ९३॥
रक्षाकरो राक्षसघ्नो लास्यप्रीतो रतिप्रदः ।
प्रदोषताण्डवपरः सर्वदोषहरो हरिः ॥ ९४॥
आखण्डलमुखस्तुत्यो मेरुकोदण्डधृग्वरः ।
वेदघोटः पाटिताशोह्यहिज्यो ब्रह्मसारथिः ॥ ९५॥
सूर्यचन्द्रमहाचक्रो हरिबाणोऽम्बरावृतः ।
क्ष्मारथस्त्रिपुरारातिः कण्वपूज्यो विचारकः ॥ ९६॥
शूली हली लाङ्गली च मुसली कुशली बली ।
गदी शङ्खी वशी चक्री कवची चान्धसां पतिः ॥ ९७॥
निषङ्गसागरः शम्भुः शान्तः सङ्गविवर्जितः ।
धीरोदात्त उदात्तश्च स्वरितः प्रचयस्वरः ॥ ९८॥
प्रणवः प्राणदः शोणः कणादः फणिकङ्कणः ।
मौनी मानी जितारातिः रीति धातुमयो महान् ॥ ९९॥
अणोरणीयान् सुभगो महतोऽपि महत्तरः ।
स्वराट् सम्राट् विराड् धाता विधातो सर्वतोमुखः ॥ १००॥
मेधाधिपो गाधिपूज्योह्याधिव्याधिविनाशनः ।
गाधाधिपो व्याधिनीशः कलधौतप्रभोऽबलः ॥ १०१॥
वेदगर्भो नीलकण्ठः कुण्ठिताघः कृपाकरः ।
जगदम्बापतिः साम्बस्त्र्यम्बको रविबिम्बगः ॥ १०२॥
सुधासागरमध्यस्थो मणिद्वीपनिकेतनः ।
कदम्बवनमध्यस्थः नीपवापीप्रपान्तरः ॥ १०३॥
पापतापहरो गोप्ता शम्बरारिनिषूदनः ।
त्रियम्बको वरनटो जटाजूटविभूषितः ॥ १०४॥
काट्यो नीप्यश्च सूद्यश्च सरस्यो मेध्य वैद्युतः ।
ईध्य्र आतप्य आतार्य आलाद्यश्चन्द्रशेखरः ॥ १०५॥
रेष्म्यो रस्यश्च वैशन्तोऽनाद्यः कूप्यो वटोद्भवः ।
आहनन्यश्च दुन्दुभ्यः सिकत्यः फेन्यवन्यकः ॥ १०६॥
प्रवाह्यश्च सिकत्यश्च प्रवाह्यो गेह्य एव च ।
(सिकत्यश्च - नामसाहस्रेऽस्मिन् पौनरुक्त्यं दृश्यते ।)
हिरण्यतल्प आताम्रो भवो रुद्रः पितामहः ॥ १०७॥
संसारवैद्यो विश्वात्मा गजश्चक्रप्रवर्तकः ।
मेरुः पिता स्विषुः पाता गरिष्ठो गह्वरस्तरुः ॥ १०८॥
हिरण्यबाहुराशास्यः सेनानीर्गिरिशो मृडः ।
सुधन्वा बिल्वपत्रार्च्यो गोनर्दोऽथ वृषाकपिः ॥ १०९॥
उरुगायः कल्पवृक्षो ज्योतिर्हेतिर्विभावसुः ।
सुतिथिः कौशिको धूर्तो धुत्तूरकुसुमप्रियः ॥ ११०॥
उमाधवो माधवार्च्यो भस्मरुद्राक्षभूषितः ।
गङ्गातुङ्गजटामौलिर्नर्मदाशर्मदायकः ॥ १११॥
तमालमालासुगलः करवाललसत्करः ।
अट्टाट्टहासो विकटो दंष्ट्राकुटिलवक्त्रकः ॥ ११२॥
रक्तवृत्तेक्षणः सुभ्रूः श्वभ्रो हर्ता कवीश्वरः ।
फुल्लनीलोत्पलस्रग्वी शम्याकार्च्यो विरोधहा ॥ ११३॥
आर्यः सूर्यप्रभः शास्ता सुहस्तो बस्तचर्मधृक् ।
क्षेत्रेशो जन्महा चात्मा अमोघश्चाद्रिजापतिः ॥ ११४॥
शाणचीरधरोऽघोर बर्बरो भैरवः सखा ।
उष्णीषवसनच्छन्न उपानत्पात्प्लवः शिवः ॥ ११५॥
वृक्षपल्लवसन्मौलिः शुनाम्पतिरपां पतिः ।
जघन्यो बुघ्नियश्छन्दोऽप्यरुणो भगणेन्द्रधृक् ॥ ११६॥
कुमारजनको वेत्ता परिवीतोपवीतधृक् ।
बभ्रुः सुचेता मीढ्वांश्च आषढो द्रापिरुत्तमः(?) ॥ ११७॥
एकाक्षो नैकपात् सुभ्रूः अधिपो मित्रपः शिवः ।
क्षेत्रपः स्वपतिर्देवो धनपः शत्रुनाशकृत् ॥ ११८॥
अन्नेषुश्चैव वातेषुस्तीर्थेषुप्रपथां पतिः ।
आयुर्दो धनदो धीरो रसः शिवतरो भृगुः ॥ ११९॥
एवं नामसहस्रेण तुष्टावाष्टाकृतिं हरम् ।
स्कन्दनन्दितमन्दारवृन्दारकगणानतः ॥ १२०॥
शृण्वन् पठन् शिवं चार्चन् बिल्वैः पर्वणि सर्वथा ।
ज्योक् स जीवति वंशेन सर्वसम्पदमश्नुते ॥ १२१॥
आम्नायसर्वार्थसहस्रनाम्नां
भूम्नां च सीमान्तमहिम्ननाम्नाम् ।
लेशेऽप्यशेषांशविशेषशब्दवित्
किं वास्य शेषः स मुखेन वक्ति ॥ १२२॥
नाम्नां सहस्रं प्रचपन्नधघ्नं
ब्रध्नः प्रभो जायत एव सत्यम् ।
अहो न कोऽपीह नहीनपुण्य-
महीनवंश्यो लभतेऽस्य किं गुणम् ॥ १२३॥
इति श्रीशिवरहस्ये द्वादशांशे स्कन्दकृत
शिवसहस्रनामस्तुतिर्नाम चतुर्विंशोऽध्यायः ॥
- ॥ श्रीशिवरहस्यम् । द्वादशांशः । अध्यायः २४। १-१२३ ॥
- .. shrIshivarahasyam . dvAdashAMshaH . adhyAyaH 24. 1-123 ..
Encoded and proofread by Sivakumar Thyagarajan, NA