विप्रैः प्रोक्तं काशीयात्रोपदेशम्
(शिवरहस्यान्तर्गते उग्राख्ये)
विप्रा ऊचुः
यात्रादिरतचित्तानां स्वस्वधर्मरतात्मनाम् ।
काशीवासो मुक्तिहेतुर्नान्येषां पृथिवीपते ॥ २७२॥
उद्धूलनविपुण्ड्राभ्यां तथा रुद्राक्षधारणात् ।
विश्वेश्वराभ्यर्चनाच्च मा मा प्रमद भूपते ॥ २७३॥
(त्रिपुण्ड्रधारणे भस्मोद्धूलने शिवपूजने ।)
(रुद्राक्षधारणे चापि श्रद्धा कार्या त्वया नृप ॥) २७३॥
ज्ञानवापीजलस्नानात् ज्ञानेशाभ्यर्चनादपि ।
विश्वेशाभ्यर्चनाच्च मा मा प्रमद भूपते ॥ २७४॥
(ज्ञानवापीजलस्नाने ज्ञानेशाभ्यर्चने तथा ।
विश्वेशाभ्यर्चने चापि कुरु श्रद्धां महीपते ॥) २७४॥
ढुण्ढीशपूजनात्तद्वद्दण्डपाणेश्च पूजनात् ।
विश्वेशाभ्यर्चनाच्च मा मा प्रमद भूपते ॥ २७५॥
(ढुण्ढीशपूजने तद्वद्दण्डपाणेश्च पूजने ।
विश्वेश्वराभ्यर्चने च कुरु श्रद्धां महीपते ॥) २७५॥
अनन्तभैरवस्यापि कुमारस्यापि पूजनात् ।
विश्वेशाभ्यर्चनाच्च मा मा प्रमद भूपते ॥ २७६॥
(अनन्तभैरवस्यापि कुमारस्यापि पूजने ।
विश्वेश्वराभ्यर्चने च श्रद्धां कुरु महीपते ॥) २७६॥
अविमुक्तीश्वरार्चातस्तथा नन्दीशपूजनात् ।
विश्वेशाभ्यर्चनाच्च मा मा प्रमद भूपते ॥ २७७॥
(अविमुक्तीश्वरार्चायां तथा नन्दीशपूजने ।
विश्वेश्वराभ्यर्चने च श्रद्धां कुरु महीपते ॥) २७७॥
रुद्राध्यायजपात्तद्वत्पञ्चाक्षरजपात्तथा ।
विश्वेशाभ्यर्चनाच्च मा मा प्रमद भूपते ॥ २७८॥
(रुद्राध्यायजपे तद्वत्पञ्चाक्षरजपे तथा ।
विश्वेश्वराभ्यर्चने च श्रद्धां कुरु महीपते ॥) २७८॥
भृङ्गीशदर्शनात्तद्वत्तारकेशस्य पूजनात् ।
विश्वेशाभ्यर्चनाच्च मा मा प्रमद भूपते ॥ २७९॥
(भृङ्गीशदर्शने तद्वत्तारकेशस्य पूजने ।
विश्वेश्वराभ्यर्चने च श्रद्धां कुरु महीपते ॥) २७९॥
भवानीदर्शनात्तद्वच्छिवाशङ्करपूजनात् ।
विश्वेशाभ्यर्चनाच्च मा मा प्रमद भूपते ॥ २८०॥
(भवानीदर्शने तद्वच्छिवाशङ्करपूजने ।
विश्वेश्वराभ्यर्चने च श्रद्धां कुरु महीपते ॥) २८०॥
वीरकुण्डजलस्नानात् श्रीविश्वेश्वरदर्शनात् ।
विश्वेशाभ्यर्चनाच्च मा मा प्रमद भूपते ॥ २८१॥
(वीरकुण्डजलस्नाने श्रीविश्वेश्वरदर्शने ।
विश्वेश्वराभ्यर्चने च श्रद्धां कुरु महीपते ॥) २८१॥
आमर्दकेश्वरार्चातः पापभक्षेशपूजनात् ।
विश्वेशाभ्यर्चनाच्च मा मा प्रमद भूपते ॥ २८२॥
(आमर्दकेश्वरार्चायां पापभक्षेशपूजने ।
विश्वेश्वराभ्यर्चने च श्रद्धां कुरु महीपते ॥) २८२॥
कालकुण्डजलस्नानात्कालभैरवदर्शनात् ।
विश्वेशाभ्यर्चनाच्च मा मा प्रमद भूपते ॥ २८३॥
(कालकुण्डजलस्नाने कालभैरवदर्शने ।
विश्वेश्वराभ्यर्चने च श्रद्धां कुरु महीपते ॥) २८३॥
नवग्रहेशपूजातः कालेशाभ्यर्चनादपि ।
विश्वेशाभ्यर्चनाच्च मा मा प्रमद भूपते ॥ २८४॥
(नवग्रहेशपूजायां कालेशाभ्यर्चने तथा ।
विश्वेश्वराभ्यर्चने च श्रद्धां कुरु महीपते ॥) २८४॥
कृत्तिवासेश्वरार्चातः श्रीविश्वेश्वरदर्शनात् ।
विश्वेशाभ्यर्चनाच्च मा मा प्रमद भूपते ॥ २८५॥
(कृत्तिवासेश्वरार्चायां श्रीविश्वेश्वरदर्शने ।
विश्वेश्वराभ्यर्चने च श्रद्धां कुरु महीपते ॥) २८५॥
शिवगङ्गाजलस्नानादाग्नीध्रेश्वरदर्शनात् ।
विश्वेशाभ्यर्चनाच्च मा मा प्रमद भूपते ॥ २८६॥
(शिवगङ्गाजलस्नानेऽप्याग्नीध्रेश्वरदर्शने ।
विश्वेश्वराभ्यर्चने च श्रद्धां कुरु महीपते ॥) २८६॥
ओङ्कारकुण्डस्नानाच्च श्रीमन्दोङ्कारदर्शनात् ।
विश्वेशाभ्यर्चनाच्च मा मा प्रमद भूपते ॥ २८७॥
(ओङ्कारकुण्डस्नाने च श्रीमदोङ्करदर्शने ।
विश्वेश्वरभ्यर्चने च श्रद्धां कुरु महीपते ॥) २८७॥
पिलिप्पिलजलस्नानात् त्रिलोचनसमर्चनात् ।
विश्वेशाभ्यर्चनाच्च मा मा प्रमद भूपते ॥ २८८॥
(पिलिप्पिलजलस्नाने त्रिलोचनसमर्चने ।
विश्वेश्वराभ्यर्चने च श्रद्धां कुरु महीपते ॥) २८८॥
सोमेशतीर्थस्नानाच्च तथा सोमेशदर्शनात् ।
विश्वेशाभ्यर्चनाच्च मा मा प्रमद भूपते ॥ २८९॥
(सोमेशतीर्थस्नाने च तथा सोमेशदर्शने ।
विश्वेश्वराभ्यर्चने च श्रद्धां कुरु महीपते ॥) २८९॥
केदारकुण्डस्नानाच्च तथा केदारदर्शनात् ।
विश्वेशाभ्यर्चनाच्च मा मा प्रमद भूपते ॥ २९०॥
(केदारकुण्डस्नाने च तथा केदारदर्शने ।
विश्वेश्वराभ्यर्चने च श्रद्धां कुरु महीपते ॥) २९१॥
शिवभक्तप्रणामाच्च शिवभक्तार्चनादपि ।
विश्वेशाभ्यर्चनाच्च मा मा प्रमद भूपते ॥ २९२॥
(शिवभक्तप्रणामे च शिवभक्तार्चने तथा ।
विश्वेश्वराभ्यर्चने च श्रद्धां कुरु महीपते ॥) २९२॥
सर्वदा शिवनामानि जप काश्यां प्रयत्नतः ।
पूजयस्व महादेवं सततं बिल्वपल्लवैः ॥ २९२॥
भस्ममु(नो)द्धूलनं कृत्वा त्रिपुण्ड्रं च ततः परम् ।
रुद्राक्षधारणं कृत्वा जप मन्त्रं शिवात्मकम् ॥ २९३॥
नित्ययात्राः पक्षयात्रा मासयात्राश्च भूरिशः ।
तथैव वारयात्राश्च कर्तव्यास्तत्र सादरम् ॥ २९४॥
पूजनीयाः प्रयत्नेन शैवाः काशीनिवासिनः ।
नित्यं शिवकथाः श्राव्याः श्रोतव्यास्तत्र सादरम् ॥ २९५॥
॥ इति शिवरहस्यान्तर्गते राजाप्रति विप्रैः प्रोक्तं काशीयात्रोपदेशं सम्पूर्णम् ॥
- ॥ श्रीशिवरहस्यम् । उग्राख्यः सप्तमांशः । अध्यायः २९ शिवगौरीसंवादे काशीप्रभावकथनम् । २७२-२९५॥
- .. shrIshivarahasyam . ugrAkhyaH saptamAMshaH . adhyAyaH 29 shivagaurIsaMvAde kAshIprabhAvakathanam . 272-295..
Notes:
Vipraḥ विप्राः deliver Upadeśa उपदेश (to Rājā राजा) about the procedures to be followed during Kāśī Yātrā काशी यात्रा.
They emphasize about worshipping Viśveśa/Viśveśvara विश्वेश/विश्वेश्वर and mention about sequentially visiting and worshiping at the key spots in Kaśī काशी viz.
Worshiping Jñāneśa ज्ञानेश after taking bath at Jñānavāpī ज्ञानवापी; worshiping Ḍhuṇḍhīśa ढुण्ढीश, Daṇḍapāṇi दण्डपाणि, Anantabhairava अनन्तभैरव, Kumāra कुमार, Avimukteśvara अविमुक्तेश्वर, Nandīśa नन्दीश; performing Rudrādhyāya japa रुद्राध्याय जप and Pañcākṣara japa पञ्चाक्षर जप; worshiping Bhṛṅgīśa भृङ्गीश, Tārakeśa तारकेश, Bhavānī भवानी, Śiva Śaṅkara शिव शङ्कर; worshiping Viśveśvara विश्वेश्वर after taking bath at Vīrakuṇḍa वीरकुण्ड; worshiping Āmardakeśvara आमर्दकेश्वर, Pāpabhakṣeśa पापभक्षेश; worshiping Kālabhairava कालभैरव after taking bath at Kālakuṇḍa कालकुण्ड; worshiping Navagraha नवग्रह, Kāleśa कालेश, Kṛttivāseśvara कृत्तिवासेश्वर, Viśveśvara विश्वेश्वर; worshiping Agnidhreśvara अग्निध्रेश्वर after taking bath at Śivagaṅgā शिवगङ्गा; worshiping Śrīmadoṅkāra श्रीमदोङ्कार after taking bath at Oṅkārakuṇḍa; ओङ्कारकुण्ड; worshiping Trilocana त्रिलोचन after taking bath at Pilippilla पिलिप्पिल्ल; worshiping Someśa सोमेश after taking bath at Someśatīrtha सोमेशतीर्थ; worshiping Kedāra केदार after taking bath at Kedārakuṇḍa केदारकुण्ड.
Kaśī काशी harbors several ŚivaTīrthaKṣetra शिवतीर्थक्षेत्र that are outlined in ŚivaRahasyam saptāṃśaḥ शिवरहस्यं सप्तांशः.
Proofread by Ruma Dewan