अङ्गिरोमुनिप्रणीतं श्रीमन्नारायणीयमाहात्म्यम्
ध्यानं- (१)
श्रीमन्नारायणीये निहितनिजतनुं नित्यमार्त्तिं हरन्तं
बालानानन्दयन्तं गुरुपवनपुराधीशमार्द्रान्तरङ्गम् ।
बाहुभ्यां धारयन्तं प्रियतर नवनीतामृतं चात्मलिला-
पूर्णं ग्रन्थं च भान्तं जनहृदयनभश्चन्द्रमेकं भजेहं !
ध्यानं- (२)
श्रीकृष्णकमलाकान्त करुणावरुणालय ।
वयं त्वां शरणं यामो हर नो निखिलामयान् ॥
गुरुरूपमहाभाग कथाकथनकोविद ।
कर्तव्यं बोधयित्वा नो जीवितं सफलं कुरु ॥
प्रथमोऽध्यायः
व्यास उवाच-
उल्प्पत्तिस्थितिनाशेषु रजस्सत्वतमोजुषे ।
अगुणाय महातापनाशनायात्मने नमः ॥ १॥
ऋषिमङ्गिरसं कौत्सः कदाचित् साधु पृष्टवान् ।
कलिं दुर्विषहं लोकः कथं लघु तरिष्यति ॥ २॥
तदा खलु पुराणानां प्रचारो वा भवेदपि ।
तांस्तांश्च महतो ग्रन्थान् श्रोतुं कश्शक्नुयाज्जनः ॥ ३॥
अङ्गिर उवाच-
ज्ञानेनात्मनि पश्यामि तव प्रश्नस्य निर्णयं ।
व्यासवाक्येन तल्सर्वं वक्ष्यामि श्रुणु साम्प्रतम् ॥ ४॥
व्यास उवाच-
पावनीमिलिता यत्र गङ्गा यमुनया सह ।
तत्र पुण्यतमे देशे कदाचिदृषिसत्तमाः ॥ ५॥
तपोनिरस्तदुरिता दयावन्तस्सुनिर्मलाः ।
जगतां हितमिच्छन्तस्सततं व्रतशालिनः ॥ ६॥
कलिदोषप्रशमनं निःश्रेयसकरं परं ।
बहुवत्सरनिर्वर्त्यं महासत्रं वितेनिरे ॥ ७॥
समस्तदुरितच्छेदि भवामयमहौषधं ।
सर्वलोकहितं बुद्ध्वा वर्तमानं तदद्भुतम् ॥ ८॥
शिष्यो महर्षेर्व्यासस्य सूतः सर्वपुराणवित् ।
कौतुकादागतस्तत्र दिद्यक्षुर्मुनिमण्डलम् ॥ ९॥
ते च तत्र समायान्तं मुनयो हर्षतुन्दिलाः ।
निरीक्ष्य सत्वरतराः सदकुर्वत साधु तम् ॥ १०॥
प्रगृह्य च समासीनं सपर्यां प्रीतमानसं ।
प्रोचुश्च मुनिवर्यास्ते वचनं विनयान्विताः ॥ ११॥
ऋषयः ऊचुः-
हे सूत स्वागतं तेस्तु सुदिनं जातमद्य नः ।
धन्याश्च वयमेते त्वं सहसा यदिहागतः ॥ १२॥
व्यासस्य प्रियशिष्यत्वाद्विचित्राणां त्वमाकरः ।
कथानां चारुमहसां मणीनामिव सागरः ॥ १३॥
यच्च भूतं यच्च भावि वर्तमानं च भाति यत् ।
त्वया नाविदितं किञ्चिदस्ति लोकेषु साम्प्रतम् ॥ १४॥
अस्मद् भाग्यमहिम्नैव सम्प्रत्यागतवानसि ।
शुभाशुभेद्य लोकानां श्रोतव्यं किञ्चिदस्ति नः ॥ १५॥
कलाविह युगे घोरे सम्प्राप्ते दुरिताकरे ।
वर्णाश्रमाचाररिपौ विष्णुभक्तिविघातिनि ॥ १६॥
कुकर्मनिरतो नित्यं स्वार्थपूरणतल्परः ।
निपतेन्निरये लोको नैति जातु परां गतिम् ॥ १७॥
न कोऽपि सुकृतं कर्तुं शक्नोति कलिवैभवात् ।
अतः किमत्र नः कार्यं वक्तव्यं तदिदं त्वया ॥ १८॥
श्री सूत उवाच-
सदृशं भवतामेतत् जगतां हितमिच्छतां ।
कदाचित् ज्ञातमप्यर्थं परं पृच्छन्ति पण्डिताः ॥ १९॥
यदर्थमनुयुक्तोऽहमिदं साधु वदामि वः ।
श्यणुतावहितास्सन्तस्संशयानां निरस्तये ॥ २०॥
अस्ति भागवतं नाम पुराणं गुरुणा कृतं ।
निःश्रेयसकरं सन्तः कलौ कलुषचेतसाम् ॥ २१॥
समेऽपि यान्ति तच्छ्रुत्वा सप्ताहेन परां गतिं ।
तन्नान्वेष्टव्यमपरं सत्यस्मिन् सर्वसिद्धिदे ॥ २२॥
सहस्रब्रह्महा वापि यच्छ्रुत्वा याति सद्गतिं ।
तन्नान्वेष्टव्यमपरं सत्यस्मिन् सर्वसिद्धिदे ॥ २३॥
ऋषयः ऊचुः-
यदभ्यधायि भवता सत्यमेतन्न संशयः ।
इदमेवात्र पर्याप्तं लोकानां शिवसिद्धये ॥ २४॥
किन्तु कालेन कियता कलौ प्रबलतां गते ।
भविष्यन्ति जनास्सर्वे ललनामद्यतत्पराः ॥ २५॥
परापकारनिरताः परदारापहारिणः ।
विमुक्तस्वकुलाचारा नास्तिकाः पण्डितब्रुवाः ॥ २६॥
अनधीतागमा व्यग्राश्चपला मारकिङ्कराः ।
सत्कर्मविमुखाः पापा विष्णुभक्तिविवर्जिताः ॥ २७॥
पुरातनं कविकुलं हसन्तो मन्दबुद्धयः ।
श्रुतिस्मृतिपुराणानि निन्दन्तो निरपत्रपाः ॥ २८॥
कुकर्मनिरतास्सन्तो नरकादपि निर्भयाः ।
भूमेर्भारायमाणाश्च भ्रमिष्यन्ति ततस्ततः ॥ २९॥
विस्तीर्णमर्थबहुळमिदं भागवतं तदा ।
श्रोतुं जना न शक्ष्यन्ति निखिलेनाकुलाशयाः ॥ ३०॥
अतः किमत्र कर्तव्यं तदा श्रेयस्करं नृणां ।
लघु चान्यदशक्यं वा विधातुं सर्वमुच्यताम् ॥ ३१॥
सूत उवाच-
इदमेव भृशं नास्ति परं परमपावनं ।
विधातुं किञ्चिदन्यतु गुरुणापि न शक्यते ॥ ३२॥
तथापि मुनयश्चित्ते चिन्तां कुरुत मा चिरं ।
यतस्स भगवानेव पातीदं सचराचरम् ॥ ३३॥
इदमेव सुसङ्क्षिप्तं व्यासः काले करिष्यति ।
एकाहेनैव सकलं श्रोतुं शक्यं यथा जनैः ॥ ३४॥
नारायणेन विभुना तथाज्ञप्तस्स मद्गुरुः ।
अतो भवत्भिरधुना विचारो न विधीयताम् ॥ ३५॥
यदा धर्मः क्षयं याति वृद्धिमेति तथेतरः ।
तदा तु भगवानत्र किं न तं पाति शाश्वतम् ॥ ३६॥
ऋषयः ऊचुः-
सूत सूत महाभाग व्यासशिष्य दयानिधे ।
न यामस्तृप्तिमधुना ततस्सर्वं वदस्व नः ॥ ३७॥
मन्दा नयन्ति तं कालं चिन्तयैव दुरन्तया ।
अमन्दा हि कथां साधु शृण्वन्तस्सज्जनोदिताम् ॥ ३८॥
नारायणस्स भगवान् मुनिं सत्यवतीसुतं ।
आदिष्टवान् यथा तच्च श्रोतुं कौतुकमस्ति नः ॥ ३९॥
सूत उवाच-
भवद्भिः साधु पृष्टं तत् कार्त्स्न्येनैव वदामि वः ।
पृच्छतामेव वक्तव्यमिति मे गुरुणोदितम् ॥ ४०॥
वन्दमानं दयामूर्त्तिं व्यासमाहूय जातुचित् ।
नारायणस्स भगवानुवाच प्राञ्जलिं वचः ॥ ४१॥
नारायण उवाच-
मुने भागवतं नाम पुराणं यत्त्वया कृतं ।
मद्भक्तिजनकं पुण्यं मत्प्रीतिकरमुत्तमम् ॥ ४२॥
कलौ सत्कर्महीनानां सर्वसिद्धिकरं नृणां ।
सप्ताहेन श्रुतमिदं भविता नात्र संशयः ॥ ४३॥
उपबर्हणगन्धर्वः शापग्रस्तोभवत् पुरा ।
पश्चादिदं तु श्रुत्वैव सद्भ्यो मज्जनतां गतः ॥ ४४॥
कलौ पापमये चात्र भूयो मूर्च्छति विस्तृतं ।
श्रोतुं न निखिलेनेदं शक्ष्यन्ति हतबुद्धयः ॥ ४५॥
अतो भवानेतदेव सङ्क्षिप्तं तन्तुमर्हति ।
विवशैरपि सम्पूर्णं श्रुयेतैकाहतो यथा ॥ ४६॥
सहस्रोत्तरपद्याढ्यं नानावृत्तविराजितं ।
प्रसादगुणसम्पन्नं यमकाद्यैरलङ्कृतम् ॥ ४७॥
मनःप्रह्लादनं सद्यः सरसं काव्यसमितम् ।
लळितैर्ल्लौकिकैश्शब्दैः कर्तव्यं भवताखिलम् ॥ ४८॥
पुराणसंज्ञमेतत्तु स्तोत्रसंज्ञं तदा भवेत् ।
कदा विधीयतामेतत् बाहुल्येन तदुच्यते ॥ ४९॥
चतुस्सहस्रे शरदां व्यतीते त्रिशताधिके ।
कलौ मत्कलया युक्तो निळातीरे द्विजान्वये ॥ ५०॥
ममैव नाम्ना विख्यातो भविष्यति भवान् पुनः ।
तदा मयोक्तं कर्तव्यं वच्मि किञ्चिदपि स्फुटम् ॥ ५१॥
भुवमेत्य भवान्नूनं मम मायाविमोहितः ।
विज्ञोऽपि विषयी तत्र कालं कञ्चन नेष्यति ॥ ५२॥
तथापि सुबहून् ग्रन्थान् विद्वत्सूतमनःप्रियान् ।
रचयन् पवनव्याधिपीडितोथ भविष्यति ॥ ५३॥
ततो रामानुजाख्येन केरळेषु यशोवता ।
मद्भक्तेनोपदिष्ट्टस्त्वं मद्वाक्यं संस्मरिष्यसि ॥ ५४॥
ततो विना विळम्बेन पूते गुरुमरुत्पुरे ।
वसतो मेग्रतः स्थित्वा कुरु कार्यमिदं शुभम् ॥ ५५॥
नारायणाभिसम्बन्धाद् द्वेधा स्तोत्रमिदं महत् ।
नारायणीयमित्येव सर्वत्र विदितं भवेत् ॥ ५६॥
सर्वपापहरं पुण्यं कलौ कलुषितात्मनां ।
निःश्रेयसकरं चापि भविष्यति न संशयः ॥ ५७॥
सूत उवाच-
इति श्रुत्वा मम गुरुः साक्षान्नारायणोदितं ।
श्रोतुं च किञ्चित्तस्यैव तस्थौ प्राञ्जलिरग्रतः ॥ ५८॥
पृष्टं भवद्भिरधुना ननु सावधानै-
र्यत्तन्मया गुरुमुखश्रुतमीरितं वः ॥ ५९॥
एतावता तु भवतां यदि नाप्यलन्ता ।
पृच्छन्तु साधु मुनयः कथयामि सर्वम् ॥ ६०॥
इत्याङ्गिरसे श्रीमन्नारायणीयमाहात्म्ये नारायणीयोल्पत्तिकथनं नाम प्रथमोऽध्यायः ।
द्वितीयोऽध्यायः
व्यास उवाच-
इति सूतवचः श्रुत्वा मुनयो हृष्टचेतसः ।
तं पुनः परिपप्रच्छुर्ल्लोकानुग्रहतत्पराः ॥ १॥
ऋषयः ऊचुः-
सूत सूत महाभाग सर्वज्ञ विदुषां वर ।
न तृप्यामो वयं सर्वे त्वद्वाक्यामृतपानतः ॥ २॥
ननु सूत भवद्वाक्यादशक्यं मन्तुमन्यथा ।
सुज्ञातमधुनास्माभिः कृतार्थाश्च वयं मुने ॥ ३॥
तदप्युदेति श्रोतव्यमपरं किञ्चिदस्ति नः ।
विदुषामपि नापैति विवित्सा जातु चेतसः ॥ ४॥
श्रोतव्यं केन विधिना पठितव्यं च तत्तदा ।
इदं च सकलं साधु भवानेव ब्रवीतु नः ॥ ५॥
अद्यावधि न चास्माकं त्वदुक्तं श्रुतिगोचरं ।
इतिहासपुराणेषु कुत्र कृष्णेन कीर्तितम् ॥ ६॥
त्रिकालज्ञेन नियतं सदा लोकहितैषिणा ।
प्रियशिष्याय भवते कथितं गुरुणाखिलम् ॥ ७॥
सूत उवाच-
ऋषयः साधु पृष्टोऽहं प्रष्टव्यं यन्मनीषिभिः ।
श्रोतव्यं च समैरेव कलौ मर्त्यैर्विशेषतः ॥ ८॥
प्रष्टव्यं नैव पृच्छन्ति श्रोतव्यं नैव शृण्वते ।
कर्तव्यं नैव कुर्वन्ति कलौ मुह्यन्ति मानवाः ॥ ९॥
सन्तस्तदभिधास्यामि यन्मे गुरुमुखाच्छ्रुतं ।
स्वयं नारायणेनैव गुरवे समुदीरितम् ॥ १०॥
नारायणीयरचना कीदृशी स्यात् कदेति च ।
श्रुत्वाथ मद्गुरुः कृष्णः कृष्णं पप्रच्छ साञ्जलिः ॥ ११॥
कृष्ण उवाच-
नारायण महादेव देवदेव जगत् प्रभो ।
त्वदाज्ञां पालयिष्यामि सन्देहोस्ति तथापि मे ॥ १२॥
को वक्ता कीदृशः श्रोता कालः कश्च फलप्रदः ।
अस्यारम्भे विरामे च किं किं कर्तव्यमस्ति च ॥ १३॥
इत्याद्यशेषमद्यैव मह्यं शुश्रूषवे वद ।
यतो विफलतामेति यज्ञो विधिविवर्जितः ॥ १४॥
सूत उवाच-
श्रुत्वैतन्मद्गुरोर्वाक्यं भगवान् भक्तवत्सलः ।
प्रहस्य प्रोक्तवानस्य यज्ञस्य विधिमादितः ॥ १५॥
श्री भगवानुवाच-
मुने लोकहितं कर्तुमद्यापि त्वं समीहसे ।
कः करोत्येवमन्यस्तु तेन तुष्टोस्म्यहं त्वयि ॥ १६॥
यादृगस्य पुराणस्य श्रुतिपाठविधौ विधिः ।
स्तोत्रस्यापि सदा तस्य स एव क्रम उत्तमः ॥ १७॥
निरस्तसुकृतस्य स्यात् कलेः प्रगुणितैनसः ।
समुल्लसति साम्राज्ये न शक्यं कर्तुमेष तु ॥ १८॥
वर्णाश्रमाचारमुचो नास्तिका दम्भचारिणः ।
यया कयापि विधया यतमाना धनायितुम् ॥ १९॥
निन्दन्तः स्वकुलाचारं समुन्नद्धास्सनातनं ।
विडम्बयन्तः कर्माणि वैदिकानि यथा तथा ॥ २०॥
जघन्यजाचारपरा निस्त्रपा मन्दबुद्धयः ।
आडम्बरप्रधानाश्च भविष्यन्ति ध्रुवं जनाः ॥ २१॥
किञ्च वर्षसहस्रेषु व्यतीतेष्वथ पञ्चसु ।
अराजका च जगती सकलेयं भविष्यति ॥ २२॥
अतो विधिं प्रवक्ष्यामि शक्यं कर्तुं तदा जनैः ।
पुनरेतत् स्वशिष्याय वक्तव्यं भवताखिलम् ॥ २३॥
आदौ दैवज्ञमाहूय शुभकालस्य निर्णयः ।
कर्तव्यश्चाथ यज्ञार्थं सम्भारानाहरेत् सुधीः ॥ २४॥
मण्डपं कारयेत् पश्चात् नानाशिल्पविराजितं ।
शैत्यस्य च तथोष्णस्य बाधात्र न भवेद्यथा ॥ २५॥
अथ भागवतेभ्यश्च पत्रं प्रेष्यं विशेषतः ।
प्रायस्तत्र विलेख्यं तु श्रूयतां मुनिसत्तम! ॥ २६॥
अद्यारभ्य महात्मानो ज्ञानयज्ञो भविष्यति ।
अत्र नारायणीयस्य वाचनं सर्वथा भवेत् ॥ २७॥
यथावकाशमत्रैत्य भवन्तः श्रद्धयान्विताः ।
भागं कुर्वन्तु सन्तापत्रयनाशो यतो भवेत् ॥ २८॥
यदि स्यादवकाशो वः कार्त्स्न्येन श्रोतुमत्र यत् ।
पूर्वपुण्येन लभ्यं तन्मा मुञ्चत कदाचन ॥ २९॥
आचार्यः संस्कृताभिज्ञो भक्तिमान् काव्यमर्मवित् ।
वित्तलोभविहीनश्च वरणीयः सुधीमता ॥ ३०॥
वस्त्रमाल्यादिदानेन तोषयेत्तं प्रयत्नतः ।
अन्यथा तु विधिर्न्यूनो मन्यते साधुभिस्तदा ॥ ३१॥
अत्र पूजाविधानार्थं भक्तिमन्तं च कञ्चन ।
वरयेच्च यथाचार्यं पूर्वं माहात्म्यवाचनात् ॥ ३२॥
सर्वविघ्नविघातार्थं गणनाथं प्रसादयेत् ।
यज्ञारम्भे पठेन्नित्यं विष्णोर्न्नामसहस्रकम् ॥ ३३॥
कथारम्भे तु कर्तव्या भगवत्पुरतोर्थना ।
अथ वक्तुश्च सा कार्या क्रमेणोभयमुच्यते ॥ ३४॥
श्रीकृष्ण कमलाकान्त करुणावरुणालय ।
वयं त्वां शरणं यामो हर नो निखिलामयान् ॥ ३५॥
गुरुरूप महाभाग कथाकथनकोविद ।
कर्तव्यं बोधयित्वा नो जीवितं सफलं कुरु ॥ ३६॥
श्रोतारः श्रद्धया भक्त्या शृणुयुः स्तोत्रमुत्तमं ।
उपक्रमेवसाने च नमस्कुर्युर्यथाविधि ॥ ३७॥
एकैकदशकस्यान्ते नीराजनमुपाचरेत् ।
अन्यत्रापि क्वचित् कार्यं कर्मिणा तु यथोचितम् ॥ ३८॥
दिने दिने विरामे तु वक्ता श्रोतजनैस्सह ।
अष्टोत्तरशतं शौरेर्न्नाम्नां जप्यं यथायथम् ॥ ३९॥
त्रिमधुर पायस लड्डुकमोदकशष्कुल्यपूपपक्वादीन् ।
तत्तद्दिनानुयोज्यं निवेद्य दद्यात् समस्तभक्तेभ्यः ॥ ४०॥
जन्माष्टम्यामिदं श्रुत्वा सर्वान् कामानवाप्नुयात् ।
सप्ताहेन श्रावणेऽस्य श्रवणं मुक्तिदायकम् ॥ ४१॥
चैत्रे तथा च वैशाखे श्रवणं वरमुच्यते ।
श्रुत्वैतत् बहवः सिद्धिं गमिष्यन्ति तदा जनाः ॥ ४२॥
दिनेनाथ यथाशक्ति निर्वर्त्यं यदिदं नृभिः ।
कृतं श्रद्धालुभिर्भक्तैः सर्वं प्रियकरं हरेः ॥ ४३॥
द्रविडे बहवो भक्ताः पठिष्यन्ते तदादरात् ।
महाराष्ट्रे विशेषेण प्रचारोस्य भविष्यति ॥ ४४॥
कलौ मन्नित्यसान्निद्ध्यपूते गुरुमरुत्पुरे ।
अद्ध्येष्यन्ति परं भक्ता बालकाः कवयोप्यदः ॥ ४५॥
आवभृथ्यं च तत् स्नानं कर्मयज्ञे मयोदितं ।
ज्ञानयज्ञेत्र भक्तानां कार्यमिच्छानुसारतः ॥ ४६॥
वक्तारं तोषयेत् साधु भूषावस्त्रधनादिभिः ।
यज्ञान्ते तत्र तुषटे तु प्रसीदेयुश्च देवताः ॥ ४७॥
अथ तत्रागतान् भक्तान् तन्माल्यतुळसीदळैः ।
तोषयेदन्नदानैश्च वचोभिर्मधुरैरपि ॥ ४८॥
सदा पेया कथा चेयं श्रीमन्नारायणाश्रया ।
यथाशक्ति यथाबुद्धि यथारुचि यथाविधि ॥ ४९॥
कृत्यान्तरेण बद्धो वा तापत्रयहतोऽपि वा ।
एकाहेनापि संश्रुत्य सुखमेति न संशयः ॥ ५०॥
सूत उवाच-
नारायणोक्तं श्रुत्वास्य विधिं विस्तरतो गुरुः ।
तुष्ट्ट्या तुष्टाव तं देवमवतारान् दश स्मरन् ॥ ५१॥
ऋषयः ऊचुः-
दशावतारस्तोत्रं तत् सूत नो वक्तुमर्हसि ।
गुरवो ब्रुवते गुह्यमपि शिष्यजनाय हि ॥ ५२॥
सूत उवाच-
स्तोत्रं तदुपदेक्ष्यामि शृणुतावहितात्मना ।
सार्वकामिकमेततु पठतां शृण्वतामपि ॥ ५३॥
दशावतारस्तोत्रं-१॥
हयग्रीवं निहत्याशु वेदान् संरक्षितुं पुरा ।
धृतमत्स्यस्वरूपाय श्रीकृष्णाय नमो नमः ॥ ५४॥
दशावतारस्तोत्रं-२॥
तदा क्षीरोदधौ मग्नमुद्धर्तुं मन्दराचलं ।
गृहीतकूर्मरूपाय श्रीकृष्णाय नमो नमः ॥ ५५॥
दशावतारस्तोत्रं-३॥
हिरण्याक्षहतां भूमिमुद्धर्तुं प्रळयार्णवात् ।
धृतपोत्रिस्वरूपाय श्रीकृष्णाय नमो नमः ॥ ५६॥
दशावतारस्तोत्रं-४॥
हिरण्यकशिपुं हत्वा जगतीमवितुं पुरा ।
नृसिंहगात्रस्वीकर्त्रे श्रीकृष्णाय नमो नमः ॥ ५७॥
दशावतारस्तोत्रं-५॥
बलेर्द्दिवं समादाय देवेभ्योर्प्पयितुं पुरा ।
धृतवामनरूपाय श्रीकृष्णाय नमो नमः ॥ ५८॥
दशावतारस्तोत्रं-६॥
निहत्य दुष्टराजन्यान् धर्मं संरक्षितुं पुरा ।
गृहीतरामरूपाय श्रीकृष्णाय नमो नमः ॥ ५९॥
दशावतारस्तोत्रं-७॥
रावणाद्यसतो हत्वा त्रिलोकीं रक्षितुं पुरा ।
धृतरामस्वरूपाय श्रीकृष्णाय नमो नमः ॥ ६०॥
दशावतारस्तोत्रं-८॥
धेनुकादीन् निहत्याशु सतः संरक्षितुं पुरा ।
धृतरामस्वरूपाय श्रीकृष्णाय नमो नमः ॥ ६१॥
दशावतारस्तोत्रं-९॥
भूभारमुपसंहर्तुं वसुदेवस्य वेश्मनि ।
गृहीतात्भुतरूपाय श्रीकृष्णाय नमो नमः ॥ ६२॥
दशावतारस्तोत्रं-१०॥
कलेरन्ते खलान् हत्वा सत्यं स्थापयितुं सदा ।
कल्किरूपमुपादात्रे श्रीकृष्णाय नमो नमः ॥ ६३॥
अथ प्रीतैर्मुनिश्रेष्ठैः पूजितो रौमहर्षणिः ।
पुनः सत्सङ्गलाभाय तीर्थातीर्थं चचार ह ॥ ६४॥
अङ्गिर उवाच-
पुराणेषु न कुत्रापि कृष्णेनापि प्रकाशितं ।
नारायणीयमाहात्म्यं कौत्स तुभ्यं मयोदितम् ॥ ६५॥
रहस्यातिरहस्यं यदिदं नूनमितः परं ।
कर्णाकर्णिकया श्रुत्या सर्वत्र प्रचरिष्यति ॥ ६६॥
नारायणीयस्तोत्रस्य पारायणपरायणाः ।
इदं पीत्वा पाययन्तु यथेष्टमपरानपि ॥ ६७॥
नारायणीयमहिमामतुलप्रभावा-
मापीय सूतवदनादमितादरेण ।
मोक्षार्थिनोऽपि मुनयस्त्वदसीयपान-
लोलायमानमनसोथ हरिं प्रणेमुः ॥ ६८॥
दशावतारान् संस्मृत्य स्तोत्रं तत्तु पठन्नरः ।
इह च प्रेत्यभावे चभुङ् क्ते कामान्न संशयः ॥ ६९॥
मया तु पृष्टो जनिता कदाचि-
दुपादिशन्मामितिवृत्तमेतत्
पुरोदितं यद्धरिणैव तस्मै ।
मया तवोक्तं जगतां हिताय ॥ ७०॥
इत्याङ्गिरसे श्रीमन्नारायणीयमाहात्म्ये श्रवणविधिकथनं नाम द्वितीयोऽध्यायः ।
तृतीयोऽध्यायः
कौत्स उवाच-
भगवन् संसारसागरसङ्क्रामक सार्वकामिकाणि ब्राह्म
वैष्णवशाङ्करशाक्तगाणपत्यस्कान्दवैवस्वतचान्द्रनावग्रहरौद्राणि
त्रिंशदष्टोत्तरशतस्तोत्राणि अद्यावधि मयाधिगतानि
यानि नारदानकुशलमुखभागवतर्षीणां मुखारविन्दात्
तापत्रयसन्तप्तानामनुग्रहार्थं तदा तदा विनिस्सृतानि ॥ १॥
अथ किमेतस्मात् भगवन् ब्रह्मानुत्तमस्तुतिनिकुरुम्ब
मकरन्दबिन्दुसन्दोहात् विचित्य विनियोज्यमिति नितान्तमन्दं मम स्वान्तं ।
हन्त दोळायते ॥ २॥
अतस्तत्तु स्तोत्रवरिष्ठं ऋषिच्छन्दोदेवतादि विधानुविधया सह ।
कार्त्सनेनाचष्टुमर्हति नमो नमस्ते ॥ ३॥
अङ्गिर उवाच- भोस्तात! त्वया साध्वेव ममाभिपृष्टम् ॥ ४॥
शुश्रूषुभिरन्तेवासिभिः सदैवमेव नितरां भाव्यम् ॥ ५॥
त्वन्मुखादेवमेव वत्स मनस्तु मम शुश्रूषते ॥ ६॥
अथ कथयामि ते तत् स्तोत्रोद्घं यत्तु रहस्यातिरहस्यम् ॥ ७॥
अत एवाधिकारिणापि गुरुमुखादेवावगन्तव्य-मिति वैदिक
मार्ग्गप्रदीपकेषु नानार्ग्गळकवचसहस्रनामादि
मन्त्राकरेषु पुराणेतिहासेषु
कुत्राप्यनाविष्कृतं अकृतकवचसामादिविधातुर्विधातुमम
पितुर्मुख चतुष्टयाः कदाचिदेकान्ते पूर्वमुखात् सावधानस्यास्य ।
श्रोत्राञ्जलिपुटे वामेतर एवामीलिताक्षं त्रिरभिवृष्टम् ॥ ८-९॥
तथाहि पिता मे मामेकान्ते कदाचिदाहूयाह ॥ १०॥
वत्स, किञ्चित् कथयामि शृणुष्वावहितात्मा ॥ ११॥
त्वया लोकसङ्ग्रहार्थं मर्त्यलोके तत्र तत्र काले प्रव्रजनीयम् ॥ १२॥
अलङ्घ्यवेगेन भगवता कालाख्येन परिवर्तमानयुगयुगळयोः चरमेण ।
कलिना कलुषमतीनां यदेतदुपदेष्टव्यम् ॥ १३॥
मयैवैतत् सर्ग्गकर्मणि विनियोज्यमानाय
स्वप्रवृत्तसर्ग्गकर्मनिर्विघ्नसम्पादनार्थं मम पौत्राय
मारीचाय सकलकारणकारणाभाव-प्रतियोगिनो मज्जनकान्नारायणमूर्त्ते
यथावगतमुपदिष्टचरमस्ति ॥ १४॥
यत् किञ्चिदपिलिप्सुः आदौ मन्त्राप्लवनपूतः विहितं सान्ध्यादिकं
यथाविधि विधाय मन्त्रमूर्त्तिं गोलोकनाथं-
गोलोकनाथं नतपारिजातं ।
गोगोपगोपीनयनाब्जसूरं
नानाविभूषापरिभूषिताङ्गं
नमामि कृष्णं करुणापयोधिम् ॥ १५॥
इति सन्ध्याय पूज्यत्वादृषिं नारायणं शिरसि अक्षरत्वाच्छन्द
आनुष्टुभमधिनासोत्तरोष्ठं, ध्येयत्वाद्देवतां गोलोकनाथं
श्रीकृष्णपरमात्मानं हृदि च मार्ग्गशीर्षेण हस्तेन न्यस्यैवं ।
सञ्जपेत् ॥ १६॥
श्रीकृष्णाष्टोत्तरशतनामस्तोत्रम्
श्रीनारायणः ऋषिः - अनुष्टुप् छन्दः -
गोलोकनाथः कृष्णपरमात्मा देवता ।
गोलोकनाथो (१) गोविन्दो (२) गोपिकाजनवल्लभः (३) ।
राधिकारमणो (४) रम्यो (५) राजीवदळलोचनः (६) ॥ १७॥
करुणासागरः (७) कृष्णः (८) कामकोटिमनोहरः (९) ।
सर्वकर्ता (१०) सर्वहर्ता (११) सच्चिदानन्दविग्रहः (१२) ॥ १८॥
वेदवेद्यो (१३) विराड्रूपो (१४) विरिञ्चिहरवन्दितः (१५) ।
वैकुण्ठनिलयो (१६) विष्णुर् (१७) वासुदेवो (१८) विराट्ध्वजः (१९) ॥ १९॥
पयःपयोधिमद्ध्यस्थः (२०) पन्नगाधिपतल्पगः (२१) ।
सर्वभूतगुहावासः (२२) सूर्येन्दुनयनः (२३) स्वराट् (२४) ॥ २०॥
शार्ङ्गधन्वा (२५) शङ्खचक्रगदाम्बुजलसद्भुजः (२६) ।
श्रिताभीष्टदमन्दारः (२७) शरण्यः (२८) श्रीधराधवः (२९) ॥ २१॥
नवनीलघनच्छायो (३०) नरनारायणात्मकः (३१) ।
मुमुक्षुसेव्यो (३२) मायेशो (३३) मुकुन्दो (३४) मधुसूदनः (३५) ॥ २२॥
मत्स्यरूपधरो (३६) मायी (३७) मनुरूपो (३८) मनुस्तुतः (३९) ।
कठोरपृष्ठविधृतमन्दरः (४०) कमठाकृतिः (४१) ॥ २३॥
हेलाधृतक्रोडतनु (४२) र्हिरण्याक्षनिहा (४३) हरिः (४४) ।
अद्ध्वरात्मा (४५) चलोद्धर्ता (४६)ऽच्युतो (४७)ऽनुपमवैभवः (४८) ॥ २४॥
नरसिंहाकृति (४९) र्न्नादनिराकृतमहासुरः ॥ ५०॥
भक्तप्रह्लादवरदो (५१) भवसागरतारकः (५२) ॥ २५॥
वलभित्सहजो (५३) वन्द्यो (५४) वामनो (५५) बलिदर्प्पहा (५६) ।
त्रिक्रमाक्रान्तभुवन (५७) स्त्रिदिवेड्य (५८) स्त्रिविक्रमः (५९) ॥ २६॥
भगवान् (६०) भार्ग्गवो रामो (६१) भीमकर्मा (६२) भवप्रियः (६३) ।
दशास्यहन्ता (६४) दुर्द्धर्षो (६५) रामो दशरथात्मजः (६६) ॥ २७॥
भव्यो (६७) भरतशत्रुघ्नलक्ष्मणाग्रिमसोदरः (६८) ।
वसिष्ठविश्वामित्रादिगुर्वाज्ञापरिपालकः (६९) ॥ २८॥
जानकीमानसोल्लासी (७०) जटायुस्वर्ग्गदायकः (७१) ।
वैवस्वतसखो (७२) बालिहन्ता (७३) वायुसुतप्रियः (७४) ॥ २९॥
शबरीसल्कृतिप्रीतः (७५) शाखामृगसहायवान् (७६) ।
रोहिणीनन्दनो रामो (७७) रेवतीप्राणवल्लभः (७८) ॥ ३०॥
सूरजाभेदनः (७९) सीरमुसलाद्युद्यदायुधः ॥ ८०॥
देवकीनन्दनो (८१) दामोदरो (८२) दरविनाशनः (८३) ॥ ३१॥
वृन्दावनचरो (८४) वत्सबकाघाद्यसुरान्तकः (८५) ।
योगेशो (८६) यादवाधीशो (८७) यशोदानन्दनन्दनः (८८) ॥ ३२॥
गोप्ता (८९) गोवर्द्धनोद्धर्ता (९०) गुर्वभीष्टप्रदायकः (९१) ।
काळियाहीन्द्रदर्प्पघ्नः (९२) कलेशः (९३) कालनेमिहा (९४) ॥ ३३॥
विदुरोद्धवभीष्मादिवन्द्यो (९५) बाणमदापहः (९६) ।
पाकारिनन्दनसखः (९७) पाकशासनशासकः (९८) ॥ ३४॥
सुदामसब्रह्मचारी (९९) सीरपाणिसहोदरः (१००) ।
भैष्म्याद्यष्टाधिकद्व्यष्टसहस्रस्त्रीवरेश्वरः (१०१) ॥ ३५॥
सद्गीयमानसत्कीर्तिः (१०२) सत्यकामः (१०३) सताङ्गतिः (१०४) ।
पुराणपुरुषः (१०५) पूर्णः (१०६) पावनः (१०७) परमेश्वरः (१०८) ॥ ३६॥
फलश्रुतिः-
एवं गोलोकनाथस्य श्रीकृष्णस्य महाप्रभोः ।
अष्टोत्तरशतं नाम्नां दिव्यं सर्वार्थसिद्धिदम् ॥ ३७॥
गुह्याद्गुह्यमिदं स्तोत्रं प्रयतो यः पठेन्नरः ।
शृणुयाद्वा शुचिर्न्नित्यं स कृष्णपदवीमियात् ॥ ३८॥
इत्याङ्गिरसे श्रीमन्नारायणीयमाहात्म्ये श्रीकृष्णाष्टोत्तरशतकथनं
नाम तृतीयोऽध्यायः ।
Encoded and proofread by Mohan Chettoor
mohanchettoor at gmail.com 999545896