शिवकृतं २ विष्णुस्तोत्रम्
महेश्वर उवाच ।
यत्तत् कारणमाहुस्तत् सांख्याः प्रकृतिसंज्ञितम् ।
त्रिधाभूतं जगद्योनिं प्रधानं कारणात्मकम् ॥ १॥
सत्त्वं रजस्तमो विष्णो जगदण्डं जनार्दन ।
तस्य कारणमहुस्त्वां सांख्यास्तत्त्वविदो हरे ॥ २॥
तद्रूपेण भवान् विष्णो परिणम्याधितिष्ठति ।
ततो महान् समुत्पन्नः प्रकृतिर्यस्य कारणम् ॥ ३॥
तस्मात्तु महतो घोरादहंकारो महानभूत् ।
स त्वमादौ जगन्नाथ परिणामस्तथा हि सः ॥ ४॥
अहंकारात्प्रभो देव कारणानि महान्ति च ।
तन्मात्राणि तथा पञ्च भूतानि प्रभवन्त्युत ॥ ५॥
तानि त्वामाहुरीशानं भूतानीति जगत्पते ।
पृथिवी वायुरकाशमपो ज्योतिश्च पञ्चमम् ॥ ६॥
चक्षुर्घ्राणं तथा स्पर्शो रसना श्रोत्रमेव च ।
मनः षष्ठं तथा देव प्रेरकं तत्र तत्र ह ॥ ७॥
कर्मेन्द्रियाणि चाप्याहुः पादादीनि जनार्दन ।
त्वमेव तानि सर्वाणि करोषि नियतात्मवान् ॥ ८॥
स्वेषु स्वेषु जगन्नाथ विषयेषु तथा हरे ।
निवेशयसि देवेश योग्यामिन्द्रियपद्धतिम् ॥ ९॥
यदा त्वं रजसा युक्तस्तदा भूतानि सृष्टवान् ।
यदा च सत्त्वयुक्तोऽसि तदा पाता जगत्त्रयम् ॥ १०॥
यदा ते तम उत्कृष्टं तदा संहरसे जगत् ।
त्रिभिरेव गुणैर्युक्तः सृष्टिरक्षाविनाशने ॥ ११॥
वर्तसे विविधां भूतिमादाय नियतात्मवान् ।
इन्द्रियाणीन्द्रियार्थेषु नियोजयसि माधव ॥ १२॥
प्राणिनामुपभोगार्थमन्तः स्थित्वा जगद्गुरो ।
तस्मात्सर्वत्र भूतेषु वर्तसे सर्वगो भवान् ॥ १३॥
ब्रह्मा त्वं सृष्टिकाले तु स्थितौ विष्णुरसि प्रभो ।
संहारे रुद्रनामासि त्रिधामा त्वमिति प्रभो ॥ १४॥
भूमिरपोऽनलो वायुः खं मनो बुद्धिरेव च ।
एताः प्रकृतयो देव भिन्नाः सर्वत्र ते हरे ॥ १५॥
सहस्रशीर्षा पुरुषः सहस्राक्षः सहस्रपात् ।
सहस्रोदरसाहस्री सहस्रात्मा दिवस्पतिः ॥ १६॥
भूमिं सर्वामिमां प्राप्य सप्तद्वीपां ससागराम् ।
अणुः सर्वत्रगो भूत्वा अत्यतिष्ठद्दशाङ्गुलम् ॥ १७॥
त्वमेवेदं जगत्सर्वं यद्भूतं यद्भविष्यति ।
त्वत्तो विराट् प्रादुरभूत् सम्राट् चैव जनार्दन ॥ १८॥
तव वक्त्राज्जगन्नाथ ब्राह्मणो लोकरक्षकः ।
प्रादुरासीत् पुराणात्मन् षट्कर्मनिरतः सदा ॥ १९॥
राजन्यस्तु तथा बाह्वोरासीत् संरक्षणे रतः ।
ऊर्वोर्वैश्यस्तथा विष्णो पादाच्छूद्र उदाहृतः ॥ २०॥
एवं वर्णा जगन्नाथ तव देहात् सनातनात् ।
मनसस्तव देवेश चन्द्रमाः समपद्यत ॥ २१॥
सुखकृत् सर्वभूतानां शीतांशुरमृतप्रभः ।
अक्ष्णोः सूर्यः समुत्पन्नः सर्वप्राणिविलोचनः ॥ २२॥
यस्य भासा जगत्सर्वं भासते भानुमानसौ ।
मुखादिन्द्रश्चाग्निश्च प्राणाद्वायुरजायत ॥ २३॥
नाभेरन्तरिक्षमुत्पन्नं तव देव जनार्दन ।
द्यौरासीत्तु महाघोरा शिरसस्तव गोपते ॥ २४॥
पद्भ्यां भूमिः समुत्पन्ना दिशः श्रोत्राज्जगत्पते ।
एवं सृष्ट्वा जगत्सर्वं व्याप्य सर्वं व्यवस्थितः ॥ २५॥
व्याप्य सर्वानिमांल्लोकान् स्थितः सर्वत्र केशव ।
ततश्च विष्णुनामासि धातोर्व्याप्तेश्च दर्शनात् ॥ २६॥
नारा आपः समाख्यातास्तासामयनमदितः ।
यतस्त्वं भूतभव्येश तन्नारायणशब्दितः ॥ २७॥
वसनाद्देवनाद्देव वासुदेवेति शब्दितः ।
हरसि प्राणिनो देव ततो हरिरिति स्मृतः ॥ २८॥
शं करोषि सदा देव ततः शंकरनामवान् ।
बृहत्त्वाद्बृंहणत्वाच्च तस्माद्ब्रह्मेति शब्दितः ॥ २९॥
मधुरिन्द्रियनामेति ततो मधुनिषूदनः ।
हृषीकाणीन्द्रियाण्याहुस्तेषामीशो यतो भवान् ॥ ३०॥
हृषीकेशस्ततो विष्णो ख्यातो वेदेषु पठ्यते ।
को ब्रह्मेति समाख्यात ईशोऽहं सर्वदेहिषु ॥ ३१॥
आवां तवाङ्गे संभूतौ ततः केशवनामवान् ।
मा विद्या च हरे प्रोक्ता तस्या ईशो यतो भवान् ॥ ३२॥
तस्मान्माधवनामासि धवः स्वामीति शब्दितः ।
गौरेषा तु यतो वाणी तां च वेद यतो भवान् ॥ ३३॥
गोविन्दस्तु ततो देव मुनिभिः कथ्यते भवान् ।
त्रिरित्येव त्रयो वेदाः कीर्तिता मुनिसत्तमैः ॥ ३४॥
क्रमते तांस्तथा सर्वांस्त्रिविक्रम इति स्मृतः ।
अणुर्वामननामासि यतस्त्वं वामनाख्यया ॥ ३५॥
मननान्मुनिरेवासि यमनाद्यतिरुच्यसे ।
अपश्चरसि यस्मात्त्वं तपस्वीति च शब्दितः ॥ ३६॥
वसन्ति त्वयि भूतानि भूतावासस्ततो हरे ।
ईशस्त्वं सर्वभूतानामीश्वरोऽसि ततो हरे ॥ ३७॥
प्रणवः सर्ववेदानां गायत्री छन्दसां प्रभो ।
अक्षराणामकारस्त्वं स्फोटस्त्वं वर्णसंश्रयः ॥ ३८॥
रुद्राणामहमेवास्मि वसूनां पावको भवान् ।
आदित्यनां भवान् विष्णुरिन्द्रो देवेश्वरो भवान् ॥ ३९॥
अश्वत्थो वृक्षजातीनां ब्रह्मा लोकगुरुर्भवान् ।
मेरुस्त्वं पर्वतेन्द्राणां देवर्षीणां च नारदः ॥ ४०॥
दानवानां भवान् दैत्यः प्रह्रादो भक्तवत्सल ।
सर्पाणामेव सर्वेषां भवान् वासुकिसंज्ञकः ॥ ४१॥
गुह्यकानां च सर्वेषां भवान् धनद एव च ।
वरुणो यादसां राजा गङ्गा त्रिपथगा भवान् ॥ ४२॥
आदिस्त्वं सर्वभूतानां मध्यमन्तस्तथा भवान् ।
त्वत्तः समभवद्विश्वं त्वयि सर्वं प्रलीयते ॥ ४३॥
अहं त्वं सर्वगो देव त्वमेवाहं जनार्दन ।
आवयोरन्तरं नास्ति शब्दैरर्थैर्जगत्पते ॥ ४४॥
नामानि तव गोविन्द यानि लोके महान्ति च ।
तान्येव मम नामानि नात्र कार्या विचारणा ॥ ४५॥
त्वदुपासा जगन्नाथ सैवास्तु मम गोपते ।
यश्च त्वां द्वेष्टि देवेश स मां द्वेष्टि न संशयः ॥ ४६॥
त्वद्विस्तारो यतो देव अहं भूतपतिस्ततः ।
न तदस्ति विना देव यत्ते विरहितं हरे ॥ ४७॥
यदासीद्वर्तते यच्च यच्च भावि जगत्पते ।
सर्वं त्वमेव देवेश विना किंचित्त्वया न हि ॥ ४८॥
स्तुवन्ति देवाः सततं भवन्तं स्वैर्गुणैः प्रभो ।
ऋक् च त्वं यजुरेवासि सामासि सततं विभो ॥ ४९॥
किमुच्यते मया देव सर्वं त्वं भूतभावनः ।
नमः सर्वात्मने देव मुनीनाह पुनः शिवः ॥ ५०॥
एवं जानीत हे विप्रा ये भक्ता द्रष्टुमगताः ।
एतदेव परं वस्तु नैतस्मात् परमस्ति वः ॥ ५१॥
नमः सर्वात्मने देव विष्णो माधव केशव ।
नमस्करोमि सर्वात्मन्नमस्तेऽस्तु सदा हरे ।
नमः पुष्करनाभाय वन्दे त्वामहमीश्वर ॥ ५२॥
इति हरिवंशान्तर्गतं शिवकृतं विष्णुस्तोत्रं सम्पूर्णम् ।
हरिवंश । अनुबन्ध - परिशिष्ट । अध्याय अ३१.११३५॥
harivaMsha . anubandha - parishiShTa . adhyAya a31.1135..
Proofread by PSA Easwaran