shrImadbhagavadgItA

shrImadbhagavadgItA

.. oM shrI paramAtmane namaH ..

.. atha shrImadbhagavadgItA ..

atha prathamo.adhyAyaH . arjunaviShAdayogaH

dhR^itarAShTra uvAcha . dharmakShetre kurukShetre samavetA yuyutsavaH . mAmakAH pANDavAshchaiva kimakurvata sa~njaya .. 1-1.. sa~njaya uvAcha . dR^iShTvA tu pANDavAnIkaM vyUDhaM duryodhanastadA . AchAryamupasa~Ngamya rAjA vachanamabravIt .. 1-2.. pashyaitAM pANDuputrANAmAchArya mahatIM chamUm . vyUDhAM drupadaputreNa tava shiShyeNa dhImatA .. 1-3.. atra shUrA maheShvAsA bhImArjunasamA yudhi . yuyudhAno virATashcha drupadashcha mahArathaH .. 1-4.. dhR^iShTaketushchekitAnaH kAshirAjashcha vIryavAn . purujitkuntibhojashcha shaibyashcha narapu~NgavaH .. 1-5.. yudhAmanyushcha vikrAnta uttamaujAshcha vIryavAn . saubhadro draupadeyAshcha sarva eva mahArathAH .. 1-6.. asmAkaM tu vishiShTA ye tAnnibodha dvijottama . nAyakA mama sainyasya saMj~nArthaM tAnbravImi te .. 1-7.. bhavAnbhIShmashcha karNashcha kR^ipashcha samiti~njayaH . ashvatthAmA vikarNashcha saumadattistathaiva cha .. 1-8.. anye cha bahavaH shUrA madarthe tyaktajIvitAH . nAnAshastrapraharaNAH sarve yuddhavishAradAH .. 1-9.. aparyAptaM tadasmAkaM balaM bhIShmAbhirakShitam . paryAptaM tvidameteShAM balaM bhImAbhirakShitam .. 1-10.. ayaneShu cha sarveShu yathAbhAgamavasthitAH . bhIShmamevAbhirakShantu bhavantaH sarva eva hi .. 1-11.. tasya sa~njanayanharShaM kuruvR^iddhaH pitAmahaH . siMhanAdaM vinadyochchaiH sha~NkhaM dadhmau pratApavAn .. 1-12.. tataH sha~NkhAshcha bheryashcha paNavAnakagomukhAH . sahasaivAbhyahanyanta sa shabdastumulo.abhavat .. 1-13.. tataH shvetairhayairyukte mahati syandane sthitau . mAdhavaH pANDavashchaiva divyau sha~Nkhau pradadhmatuH .. 1-14.. pA~nchajanyaM hR^iShIkesho devadattaM dhana~njayaH . pauNDraM dadhmau mahAsha~NkhaM bhImakarmA vR^ikodaraH .. 1-15.. anantavijayaM rAjA kuntIputro yudhiShThiraH . nakulaH sahadevashcha sughoShamaNipuShpakau .. 1-16.. kAshyashcha parameShvAsaH shikhaNDI cha mahArathaH . dhR^iShTadyumno virATashcha sAtyakishchAparAjitaH .. 1-17.. drupado draupadeyAshcha sarvashaH pR^ithivIpate . saubhadrashcha mahAbAhuH sha~NkhAndadhmuH pR^ithakpR^ithak .. 1-18.. sa ghoSho dhArtarAShTrANAM hR^idayAni vyadArayat . nabhashcha pR^ithivIM chaiva tumulo.abhyanunAdayan .. 1-19.. orlo vyanu atha vyavasthitAndR^iShTvA dhArtarAShTrAn kapidhvajaH . pravR^itte shastrasampAte dhanurudyamya pANDavaH .. 1-20.. hR^iShIkeshaM tadA vAkyamidamAha mahIpate . arjuna uvAcha . senayorubhayormadhye rathaM sthApaya me.achyuta .. 1-21.. yAvadetAnnirIkShe.ahaM yoddhukAmAnavasthitAn . kairmayA saha yoddhavyamasmin raNasamudyame .. 1-22.. yotsyamAnAnavekShe.ahaM ya ete.atra samAgatAH . dhArtarAShTrasya durbuddheryuddhe priyachikIrShavaH .. 1-23.. sa~njaya uvAcha . evamukto hR^iShIkesho guDAkeshena bhArata . senayorubhayormadhye sthApayitvA rathottamam .. 1-24.. bhIShmadroNapramukhataH sarveShAM cha mahIkShitAm . uvAcha pArtha pashyaitAnsamavetAnkurUniti .. 1-25.. tatrApashyatsthitAnpArthaH pitR^Inatha pitAmahAn . AchAryAnmAtulAnbhrAtR^InputrAnpautrAnsakhIMstathA .. 1-26.. shvashurAnsuhR^idashchaiva senayorubhayorapi . tAnsamIkShya sa kaunteyaH sarvAnbandhUnavasthitAn .. 1-27.. kR^ipayA parayAviShTo viShIdannidamabravIt . arjuna uvAcha . dR^iShTvemaM svajanaM kR^iShNa yuyutsuM samupasthitam .. 1-28.. sIdanti mama gAtrANi mukhaM cha parishuShyati . vepathushcha sharIre me romaharShashcha jAyate .. 1-29.. gANDIvaM sraMsate hastAttvakchaiva paridahyate . na cha shaknomyavasthAtuM bhramatIva cha me manaH .. 1-30.. nimittAni cha pashyAmi viparItAni keshava . na cha shreyo.anupashyAmi hatvA svajanamAhave .. 1-31.. na kA~NkShe vijayaM kR^iShNa na cha rAjyaM sukhAni cha . kiM no rAjyena govinda kiM bhogairjIvitena vA .. 1-32.. yeShAmarthe kA~NkShitaM no rAjyaM bhogAH sukhAni cha . ta ime.avasthitA yuddhe prANAMstyaktvA dhanAni cha .. 1-33.. AchAryAH pitaraH putrAstathaiva cha pitAmahAH . mAtulAH shvashurAH pautrAH shyAlAH sambandhinastathA .. 1-34.. etAnna hantumichChAmi ghnato.api madhusUdana . api trailokyarAjyasya hetoH kiM nu mahIkR^ite .. 1-35.. nihatya dhArtarAShTrAnnaH kA prItiH syAjjanArdana . pApamevAshrayedasmAnhatvaitAnAtatAyinaH .. 1-36.. tasmAnnArhA vayaM hantuM dhArtarAShTrAnsvabAndhavAn . svajanaM hi kathaM hatvA sukhinaH syAma mAdhava .. 1-37.. yadyapyete na pashyanti lobhopahatachetasaH . kulakShayakR^itaM doShaM mitradrohe cha pAtakam .. 1-38.. kathaM na j~neyamasmAbhiH pApAdasmAnnivartitum . kulakShayakR^itaM doShaM prapashyadbhirjanArdana .. 1-39.. kulakShaye praNashyanti kuladharmAH sanAtanAH . dharme naShTe kulaM kR^itsnamadharmo.abhibhavatyuta .. 1-40.. adharmAbhibhavAtkR^iShNa praduShyanti kulastriyaH . strIShu duShTAsu vArShNeya jAyate varNasa~NkaraH .. 1-41.. sa~Nkaro narakAyaiva kulaghnAnAM kulasya cha . patanti pitaro hyeShAM luptapiNDodakakriyAH .. 1-42.. doShairetaiH kulaghnAnAM varNasa~NkarakArakaiH . utsAdyante jAtidharmAH kuladharmAshcha shAshvatAH .. 1-43.. utsannakuladharmANAM manuShyANAM janArdana . narake niyataM vAso bhavatItyanushushruma .. 1-44..ornarake.aniyataM aho bata mahatpApaM kartuM vyavasitA vayam . yadrAjyasukhalobhena hantuM svajanamudyatAH .. 1-45.. yadi mAmapratIkAramashastraM shastrapANayaH . dhArtarAShTrA raNe hanyustanme kShemataraM bhavet .. 1-46.. sa~njaya uvAcha . evamuktvArjunaH sa~Nkhye rathopastha upAvishat . visR^ijya sasharaM chApaM shokasaMvignamAnasaH .. 1-47.. oM tatsaditi shrImadbhagavadgItAsUpaniShatsu brahmavidyAyAM yogashAstre shrIkR^iShNArjunasaMvAde arjunaviShAdayogo nAma prathamo.adhyAyaH .. 1..

atha dvitIyo.adhyAyaH . sA~NkhyayogaH

sa~njaya uvAcha . taM tathA kR^ipayAviShTamashrupUrNAkulekShaNam . viShIdantamidaM vAkyamuvAcha madhusUdanaH .. 2-1.. shrIbhagavAnuvAcha . kutastvA kashmalamidaM viShame samupasthitam . anAryajuShTamasvargyamakIrtikaramarjuna .. 2-2.. klaibyaM mA sma gamaH pArtha naitattvayyupapadyate . kShudraM hR^idayadaurbalyaM tyaktvottiShTha parantapa .. 2-3.. arjuna uvAcha . kathaM bhIShmamahaM sa~Nkhye droNaM cha madhusUdana . iShubhiH pratiyotsyAmi pUjArhAvarisUdana .. 2-4.. gurUnahatvA hi mahAnubhAvAn shreyo bhoktuM bhaikShyamapIha loke . hatvArthakAmAMstu gurUnihaiva bhu~njIya bhogAn rudhirapradigdhAn .. 2-5.. na chaitadvidmaH kataranno garIyo yadvA jayema yadi vA no jayeyuH . yAneva hatvA na jijIviShAma- ste.avasthitAH pramukhe dhArtarAShTrAH .. 2-6.. kArpaNyadoShopahatasvabhAvaH pR^ichChAmi tvAM dharmasammUDhachetAH . yachChreyaH syAnnishchitaM brUhi tanme shiShyaste.ahaM shAdhi mAM tvAM prapannam .. 2-7.. na hi prapashyAmi mamApanudyAd yachChokamuchChoShaNamindriyANAm . avApya bhUmAvasapatnamR^iddhaM rAjyaM surANAmapi chAdhipatyam .. 2-8.. sa~njaya uvAcha . evamuktvA hR^iShIkeshaM guDAkeshaH parantapa . na yotsya iti govindamuktvA tUShNIM babhUva ha .. 2-9.. tamuvAcha hR^iShIkeshaH prahasanniva bhArata . senayorubhayormadhye viShIdantamidaM vachaH .. 2-10.. shrIbhagavAnuvAcha . ashochyAnanvashochastvaM praj~nAvAdAMshcha bhAShase . gatAsUnagatAsUMshcha nAnushochanti paNDitAH .. 2-11.. na tvevAhaM jAtu nAsaM na tvaM neme janAdhipAH . na chaiva na bhaviShyAmaH sarve vayamataH param .. 2-12.. dehino.asminyathA dehe kaumAraM yauvanaM jarA . tathA dehAntaraprAptirdhIrastatra na muhyati .. 2-13.. mAtrAsparshAstu kaunteya shItoShNasukhaduHkhadAH . AgamApAyino.anityAstAMstitikShasva bhArata .. 2-14.. yaM hi na vyathayantyete puruShaM puruSharShabha . samaduHkhasukhaM dhIraM so.amR^itatvAya kalpate .. 2-15.. nAsato vidyate bhAvo nAbhAvo vidyate sataH . ubhayorapi dR^iShTo.antastvanayostattvadarshibhiH .. 2-16.. avinAshi tu tadviddhi yena sarvamidaM tatam . vinAshamavyayasyAsya na kashchitkartumarhati .. 2-17.. antavanta ime dehA nityasyoktAH sharIriNaH . anAshino.aprameyasya tasmAdyudhyasva bhArata .. 2-18.. ya enaM vetti hantAraM yashchainaM manyate hatam . ubhau tau na vijAnIto nAyaM hanti na hanyate .. 2-19.. na jAyate mriyate vA kadAchin nAyaM bhUtvA bhavitA vA na bhUyaH . ajo nityaH shAshvato.ayaM purANo na hanyate hanyamAne sharIre .. 2-20.. vedAvinAshinaM nityaM ya enamajamavyayam . kathaM sa puruShaH pArtha kaM ghAtayati hanti kam .. 2-21.. vAsAMsi jIrNAni yathA vihAya navAni gR^ihNAti naro.aparANi . tathA sharIrANi vihAya jIrNA- nyanyAni saMyAti navAni dehI .. 2-22.. nainaM Chindanti shastrANi nainaM dahati pAvakaH . na chainaM kledayantyApo na shoShayati mArutaH .. 2-23.. achChedyo.ayamadAhyo.ayamakledyo.ashoShya eva cha . nityaH sarvagataH sthANurachalo.ayaM sanAtanaH .. 2-24.. avyakto.ayamachintyo.ayamavikAryo.ayamuchyate . tasmAdevaM viditvainaM nAnushochitumarhasi .. 2-25.. atha chainaM nityajAtaM nityaM vA manyase mR^itam . tathApi tvaM mahAbAho naivaM shochitumarhasi .. 2-26.. jAtasya hi dhruvo mR^ityurdhruvaM janma mR^itasya cha . tasmAdaparihArye.arthe na tvaM shochitumarhasi .. 2-27.. avyaktAdIni bhUtAni vyaktamadhyAni bhArata . avyaktanidhanAnyeva tatra kA paridevanA .. 2-28.. Ashcharyavatpashyati kashchidena- mAshcharyavadvadati tathaiva chAnyaH . AshcharyavachchainamanyaH shR^iNoti shrutvApyenaM veda na chaiva kashchit .. 2-29.. dehI nityamavadhyo.ayaM dehe sarvasya bhArata . tasmAtsarvANi bhUtAni na tvaM shochitumarhasi .. 2-30.. svadharmamapi chAvekShya na vikampitumarhasi . dharmyAddhi yuddhAchChreyo.anyatkShatriyasya na vidyate .. 2-31.. yadR^ichChayA chopapannaM svargadvAramapAvR^itam . sukhinaH kShatriyAH pArtha labhante yuddhamIdR^isham .. 2-32.. atha chettvamimaM dharmyaM sa~NgrAmaM na kariShyasi . tataH svadharmaM kIrtiM cha hitvA pApamavApsyasi .. 2-33.. akIrtiM chApi bhUtAni kathayiShyanti te.avyayAm . sambhAvitasya chAkIrtirmaraNAdatirichyate .. 2-34.. bhayAdraNAduparataM maMsyante tvAM mahArathAH . yeShAM cha tvaM bahumato bhUtvA yAsyasi lAghavam .. 2-35.. avAchyavAdAMshcha bahUnvadiShyanti tavAhitAH . nindantastava sAmarthyaM tato duHkhataraM nu kim .. 2-36.. hato vA prApsyasi svargaM jitvA vA bhokShyase mahIm . tasmAduttiShTha kaunteya yuddhAya kR^itanishchayaH .. 2-37.. sukhaduHkhe same kR^itvA lAbhAlAbhau jayAjayau . tato yuddhAya yujyasva naivaM pApamavApsyasi .. 2-38.. eShA te.abhihitA sA~Nkhye buddhiryoge tvimAM shR^iNu . buddhyA yukto yayA pArtha karmabandhaM prahAsyasi .. 2-39.. nehAbhikramanAsho.asti pratyavAyo na vidyate . svalpamapyasya dharmasya trAyate mahato bhayAt .. 2-40.. vyavasAyAtmikA buddhirekeha kurunandana . bahushAkhA hyanantAshcha buddhayo.avyavasAyinAm .. 2-41.. yAmimAM puShpitAM vAchaM pravadantyavipashchitaH . vedavAdaratAH pArtha nAnyadastIti vAdinaH .. 2-42.. kAmAtmAnaH svargaparA janmakarmaphalapradAm . kriyAvisheShabahulAM bhogaishvaryagatiM prati .. 2-43.. bhogaishvaryaprasaktAnAM tayApahR^itachetasAm . vyavasAyAtmikA buddhiH samAdhau na vidhIyate .. 2-44.. traiguNyaviShayA vedA nistraiguNyo bhavArjuna . nirdvandvo nityasattvastho niryogakShema AtmavAn .. 2-45.. yAvAnartha udapAne sarvataH samplutodake . tAvAnsarveShu vedeShu brAhmaNasya vijAnataH .. 2-46.. karmaNyevAdhikAraste mA phaleShu kadAchana . mA karmaphalaheturbhUrmA te sa~Ngo.astvakarmaNi .. 2-47.. yogasthaH kuru karmANi sa~NgaM tyaktvA dhana~njaya . siddhyasiddhyoH samo bhUtvA samatvaM yoga uchyate .. 2-48.. dUreNa hyavaraM karma buddhiyogAddhana~njaya . buddhau sharaNamanvichCha kR^ipaNAH phalahetavaH .. 2-49.. buddhiyukto jahAtIha ubhe sukR^itaduShkR^ite . tasmAdyogAya yujyasva yogaH karmasu kaushalam .. 2-50.. karmajaM buddhiyuktA hi phalaM tyaktvA manIShiNaH . janmabandhavinirmuktAH padaM gachChantyanAmayam .. 2-51.. yadA te mohakalilaM buddhirvyatitariShyati . tadA gantAsi nirvedaM shrotavyasya shrutasya cha .. 2-52.. shrutivipratipannA te yadA sthAsyati nishchalA . samAdhAvachalA buddhistadA yogamavApsyasi .. 2-53.. arjuna uvAcha . sthitapraj~nasya kA bhAShA samAdhisthasya keshava . sthitadhIH kiM prabhASheta kimAsIta vrajeta kim .. 2-54.. shrIbhagavAnuvAcha . prajahAti yadA kAmAnsarvAnpArtha manogatAn . AtmanyevAtmanA tuShTaH sthitapraj~nastadochyate .. 2-55.. duHkheShvanudvignamanAH sukheShu vigataspR^ihaH . vItarAgabhayakrodhaH sthitadhIrmuniruchyate .. 2-56.. yaH sarvatrAnabhisnehastattatprApya shubhAshubham . nAbhinandati na dveShTi tasya praj~nA pratiShThitA .. 2-57.. yadA saMharate chAyaM kUrmo.a~NgAnIva sarvashaH . indriyANIndriyArthebhyastasya praj~nA pratiShThitA .. 2-58.. viShayA vinivartante nirAhArasya dehinaH . rasavarjaM raso.apyasya paraM dR^iShTvA nivartate .. 2-59.. yatato hyapi kaunteya puruShasya vipashchitaH . indriyANi pramAthIni haranti prasabhaM manaH .. 2-60.. tAni sarvANi saMyamya yukta AsIta matparaH . vashe hi yasyendriyANi tasya praj~nA pratiShThitA .. 2-61.. dhyAyato viShayAnpuMsaH sa~NgasteShUpajAyate . sa~NgAtsa~njAyate kAmaH kAmAtkrodho.abhijAyate .. 2-62.. krodhAdbhavati sammohaH sammohAtsmR^itivibhramaH . smR^itibhraMshAd buddhinAsho buddhinAshAtpraNashyati .. 2-63.. rAgadveShavimuktaistu viShayAnindriyaishcharan . orviyuktaistu AtmavashyairvidheyAtmA prasAdamadhigachChati .. 2-64.. prasAde sarvaduHkhAnAM hAnirasyopajAyate . prasannachetaso hyAshu buddhiH paryavatiShThate .. 2-65.. nAsti buddhirayuktasya na chAyuktasya bhAvanA . na chAbhAvayataH shAntirashAntasya kutaH sukham .. 2-66.. indriyANAM hi charatAM yanmano.anuvidhIyate . tadasya harati praj~nAM vAyurnAvamivAmbhasi .. 2-67.. tasmAdyasya mahAbAho nigR^ihItAni sarvashaH . indriyANIndriyArthebhyastasya praj~nA pratiShThitA .. 2-68.. yA nishA sarvabhUtAnAM tasyAM jAgarti saMyamI . yasyAM jAgrati bhUtAni sA nishA pashyato muneH .. 2-69.. ApUryamANamachalapratiShThaM samudramApaH pravishanti yadvat . tadvatkAmA yaM pravishanti sarve sa shAntimApnoti na kAmakAmI .. 2-70.. vihAya kAmAnyaH sarvAnpumAMshcharati niHspR^ihaH . nirmamo niraha~NkAraH sa shAntimadhigachChati .. 2-71.. eShA brAhmI sthitiH pArtha nainAM prApya vimuhyati . sthitvAsyAmantakAle.api brahmanirvANamR^ichChati .. 2-72.. oM tatsaditi shrImadbhagavadgItAsUpaniShatsu brahmavidyAyAM yogashAstre shrIkR^iShNArjunasaMvAde sA~Nkhyayogo nAma dvitIyo.adhyAyaH .. 2..

atha tR^itIyo.adhyAyaH . karmayogaH

arjuna uvAcha . jyAyasI chetkarmaNaste matA buddhirjanArdana . tatkiM karmaNi ghore mAM niyojayasi keshava .. 3-1.. vyAmishreNeva vAkyena buddhiM mohayasIva me . tadekaM vada nishchitya yena shreyo.ahamApnuyAm .. 3-2.. shrIbhagavAnuvAcha . loke.asmin dvividhA niShThA purA proktA mayAnagha . j~nAnayogena sA~NkhyAnAM karmayogena yoginAm .. 3-3.. na karmaNAmanArambhAnnaiShkarmyaM puruSho.ashnute . na cha saMnyasanAdeva siddhiM samadhigachChati .. 3-4.. na hi kashchitkShaNamapi jAtu tiShThatyakarmakR^it . kAryate hyavashaH karma sarvaH prakR^itijairguNaiH .. 3-5.. karmendriyANi saMyamya ya Aste manasA smaran . indriyArthAnvimUDhAtmA mithyAchAraH sa uchyate .. 3-6.. yastvindriyANi manasA niyamyArabhate.arjuna . karmendriyaiH karmayogamasaktaH sa vishiShyate .. 3-7.. niyataM kuru karma tvaM karma jyAyo hyakarmaNaH . sharIrayAtrApi cha te na prasiddhyedakarmaNaH .. 3-8.. yaj~nArthAtkarmaNo.anyatra loko.ayaM karmabandhanaH . tadarthaM karma kaunteya muktasa~NgaH samAchara .. 3-9.. sahayaj~nAH prajAH sR^iShTvA purovAcha prajApatiH . anena prasaviShyadhvameSha vo.astviShTakAmadhuk .. 3-10.. devAnbhAvayatAnena te devA bhAvayantu vaH . parasparaM bhAvayantaH shreyaH paramavApsyatha .. 3-11.. iShTAnbhogAnhi vo devA dAsyante yaj~nabhAvitAH . tairdattAnapradAyaibhyo yo bhu~Nkte stena eva saH .. 3-12.. yaj~nashiShTAshinaH santo muchyante sarvakilbiShaiH . bhu~njate te tvaghaM pApA ye pachantyAtmakAraNAt .. 3-13.. annAdbhavanti bhUtAni parjanyAdannasambhavaH . yaj~nAdbhavati parjanyo yaj~naH karmasamudbhavaH .. 3-14.. karma brahmodbhavaM viddhi brahmAkSharasamudbhavam . tasmAtsarvagataM brahma nityaM yaj~ne pratiShThitam .. 3-15.. evaM pravartitaM chakraM nAnuvartayatIha yaH . aghAyurindriyArAmo moghaM pArtha sa jIvati .. 3-16.. yastvAtmaratireva syAdAtmatR^iptashcha mAnavaH . Atmanyeva cha santuShTastasya kAryaM na vidyate .. 3-17.. naiva tasya kR^itenArtho nAkR^iteneha kashchana . na chAsya sarvabhUteShu kashchidarthavyapAshrayaH .. 3-18.. tasmAdasaktaH satataM kAryaM karma samAchara . asakto hyAcharankarma paramApnoti pUruShaH .. 3-19.. karmaNaiva hi saMsiddhimAsthitA janakAdayaH . lokasa~NgrahamevApi sampashyankartumarhasi .. 3-20.. yadyadAcharati shreShThastattadevetaro janaH . sa yatpramANaM kurute lokastadanuvartate .. 3-21.. na me pArthAsti kartavyaM triShu lokeShu ki~nchana . nAnavAptamavAptavyaM varta eva cha karmaNi .. 3-22.. yadi hyahaM na varteyaM jAtu karmaNyatandritaH . mama vartmAnuvartante manuShyAH pArtha sarvashaH .. 3-23.. utsIdeyurime lokA na kuryAM karma chedaham . sa~Nkarasya cha kartA syAmupahanyAmimAH prajAH .. 3-24.. saktAH karmaNyavidvAMso yathA kurvanti bhArata . kuryAdvidvAMstathAsaktashchikIrShurlokasa~Ngraham .. 3-25.. na buddhibhedaM janayedaj~nAnAM karmasa~NginAm . joShayetsarvakarmANi vidvAnyuktaH samAcharan .. 3-26.. prakR^iteH kriyamANAni guNaiH karmANi sarvashaH . aha~NkAravimUDhAtmA kartAhamiti manyate .. 3-27.. tattvavittu mahAbAho guNakarmavibhAgayoH . guNA guNeShu vartanta iti matvA na sajjate .. 3-28.. prakR^iterguNasammUDhAH sajjante guNakarmasu . tAnakR^itsnavido mandAnkR^itsnavinna vichAlayet .. 3-29.. mayi sarvANi karmANi saMnyasyAdhyAtmachetasA . nirAshIrnirmamo bhUtvA yudhyasva vigatajvaraH .. 3-30.. ye me matamidaM nityamanutiShThanti mAnavAH . shraddhAvanto.anasUyanto muchyante te.api karmabhiH .. 3-31.. ye tvetadabhyasUyanto nAnutiShThanti me matam . sarvaj~nAnavimUDhAMstAnviddhi naShTAnachetasaH .. 3-32.. sadR^ishaM cheShTate svasyAH prakR^iterj~nAnavAnapi . prakR^itiM yAnti bhUtAni nigrahaH kiM kariShyati .. 3-33.. indriyasyendriyasyArthe rAgadveShau vyavasthitau . tayorna vashamAgachChettau hyasya paripanthinau .. 3-34.. shreyAnsvadharmo viguNaH paradharmAtsvanuShThitAt . svadharme nidhanaM shreyaH paradharmo bhayAvahaH .. 3-35.. arjuna uvAcha . atha kena prayukto.ayaM pApaM charati pUruShaH . anichChannapi vArShNeya balAdiva niyojitaH .. 3-36.. shrIbhagavAnuvAcha . kAma eSha krodha eSha rajoguNasamudbhavaH . mahAshano mahApApmA viddhyenamiha vairiNam .. 3-37.. dhUmenAvriyate vahniryathAdarsho malena cha . yatholbenAvR^ito garbhastathA tenedamAvR^itam .. 3-38.. AvR^itaM j~nAnametena j~nAnino nityavairiNA . kAmarUpeNa kaunteya duShpUreNAnalena cha .. 3-39.. indriyANi mano buddhirasyAdhiShThAnamuchyate . etairvimohayatyeSha j~nAnamAvR^itya dehinam .. 3-40.. tasmAttvamindriyANyAdau niyamya bharatarShabha . pApmAnaM prajahi hyenaM j~nAnavij~nAnanAshanam .. 3-41.. indriyANi parANyAhurindriyebhyaH paraM manaH . manasastu parA buddhiryo buddheH paratastu saH .. 3-42.. evaM buddheH paraM buddhvA saMstabhyAtmAnamAtmanA . jahi shatruM mahAbAho kAmarUpaM durAsadam .. 3-43.. oM tatsaditi shrImadbhagavadgItAsUpaniShatsu brahmavidyAyAM yogashAstre shrIkR^iShNArjunasaMvAde karmayogo nAma tR^itIyo.adhyAyaH .. 3..

atha chaturtho.adhyAyaH . j~nAnakarmasaMnyAsayogaH

shrIbhagavAnuvAcha . imaM vivasvate yogaM proktavAnahamavyayam . vivasvAnmanave prAha manurikShvAkave.abravIt .. 4-1.. evaM paramparAprAptamimaM rAjarShayo viduH . sa kAleneha mahatA yogo naShTaH parantapa .. 4-2.. sa evAyaM mayA te.adya yogaH proktaH purAtanaH . bhakto.asi me sakhA cheti rahasyaM hyetaduttamam .. 4-3.. arjuna uvAcha . aparaM bhavato janma paraM janma vivasvataH . kathametadvijAnIyAM tvamAdau proktavAniti .. 4-4.. shrIbhagavAnuvAcha . bahUni me vyatItAni janmAni tava chArjuna . tAnyahaM veda sarvANi na tvaM vettha parantapa .. 4-5.. ajo.api sannavyayAtmA bhUtAnAmIshvaro.api san . prakR^itiM svAmadhiShThAya sambhavAmyAtmamAyayA .. 4-6.. yadA yadA hi dharmasya glAnirbhavati bhArata . abhyutthAnamadharmasya tadAtmAnaM sR^ijAmyaham .. 4-7.. paritrANAya sAdhUnAM vinAshAya cha duShkR^itAm . dharmasaMsthApanArthAya sambhavAmi yuge yuge .. 4-8.. janma karma cha me divyamevaM yo vetti tattvataH . tyaktvA dehaM punarjanma naiti mAmeti so.arjuna .. 4-9.. vItarAgabhayakrodhA manmayA mAmupAshritAH . bahavo j~nAnatapasA pUtA madbhAvamAgatAH .. 4-10.. ye yathA mAM prapadyante tAMstathaiva bhajAmyaham . mama vartmAnuvartante manuShyAH pArtha sarvashaH .. 4-11.. kA~NkShantaH karmaNAM siddhiM yajanta iha devatAH . kShipraM hi mAnuShe loke siddhirbhavati karmajA .. 4-12.. chAturvarNyaM mayA sR^iShTaM guNakarmavibhAgashaH . tasya kartAramapi mAM viddhyakartAramavyayam .. 4-13.. na mAM karmANi limpanti na me karmaphale spR^ihA . iti mAM yo.abhijAnAti karmabhirna sa badhyate .. 4-14.. evaM j~nAtvA kR^itaM karma pUrvairapi mumukShubhiH . kuru karmaiva tasmAttvaM pUrvaiH pUrvataraM kR^itam .. 4-15.. kiM karma kimakarmeti kavayo.apyatra mohitAH . tatte karma pravakShyAmi yajj~nAtvA mokShyase.ashubhAt .. 4-16.. karmaNo hyapi boddhavyaM boddhavyaM cha vikarmaNaH . akarmaNashcha boddhavyaM gahanA karmaNo gatiH .. 4-17.. karmaNyakarma yaH pashyedakarmaNi cha karma yaH . sa buddhimAnmanuShyeShu sa yuktaH kR^itsnakarmakR^it .. 4-18.. yasya sarve samArambhAH kAmasa~NkalpavarjitAH . j~nAnAgnidagdhakarmANaM tamAhuH paNDitaM budhAH .. 4-19.. tyaktvA karmaphalAsa~NgaM nityatR^ipto nirAshrayaH . karmaNyabhipravR^itto.api naiva ki~nchitkaroti saH .. 4-20.. nirAshIryatachittAtmA tyaktasarvaparigrahaH . shArIraM kevalaM karma kurvannApnoti kilbiSham .. 4-21.. yadR^ichChAlAbhasantuShTo dvandvAtIto vimatsaraH . samaH siddhAvasiddhau cha kR^itvApi na nibadhyate .. 4-22.. gatasa~Ngasya muktasya j~nAnAvasthitachetasaH . yaj~nAyAcharataH karma samagraM pravilIyate .. 4-23.. brahmArpaNaM brahma havirbrahmAgnau brahmaNA hutam . brahmaiva tena gantavyaM brahmakarmasamAdhinA .. 4-24.. daivamevApare yaj~naM yoginaH paryupAsate . brahmAgnAvapare yaj~naM yaj~nenaivopajuhvati .. 4-25.. shrotrAdInIndriyANyanye saMyamAgniShu juhvati . shabdAdInviShayAnanya indriyAgniShu juhvati .. 4-26.. sarvANIndriyakarmANi prANakarmANi chApare . AtmasaMyamayogAgnau juhvati j~nAnadIpite .. 4-27.. dravyayaj~nAstapoyaj~nA yogayaj~nAstathApare . svAdhyAyaj~nAnayaj~nAshcha yatayaH saMshitavratAH .. 4-28.. apAne juhvati prANaM prANe.apAnaM tathApare . prANApAnagatI ruddhvA prANAyAmaparAyaNAH .. 4-29.. apare niyatAhArAH prANAnprANeShu juhvati . sarve.apyete yaj~navido yaj~nakShapitakalmaShAH .. 4-30.. yaj~nashiShTAmR^itabhujo yAnti brahma sanAtanam . nAyaM loko.astyayaj~nasya kuto.anyaH kurusattama .. 4-31.. evaM bahuvidhA yaj~nA vitatA brahmaNo mukhe . karmajAnviddhi tAnsarvAnevaM j~nAtvA vimokShyase .. 4-32.. shreyAndravyamayAdyaj~nAjj~nAnayaj~naH parantapa . sarvaM karmAkhilaM pArtha j~nAne parisamApyate .. 4-33.. tadviddhi praNipAtena pariprashnena sevayA . upadekShyanti te j~nAnaM j~nAninastattvadarshinaH .. 4-34.. yajj~nAtvA na punarmohamevaM yAsyasi pANDava . yena bhUtAnyasheSheNa drakShyasyAtmanyatho mayi .. 4-35.. var asheShANi api chedasi pApebhyaH sarvebhyaH pApakR^ittamaH . sarvaM j~nAnaplavenaiva vR^ijinaM santariShyasi .. 4-36.. yathaidhAMsi samiddho.agnirbhasmasAtkurute.arjuna . j~nAnAgniH sarvakarmANi bhasmasAtkurute tathA .. 4-37.. na hi j~nAnena sadR^ishaM pavitramiha vidyate . tatsvayaM yogasaMsiddhaH kAlenAtmani vindati .. 4-38.. shraddhAvA.Nllabhate j~nAnaM tatparaH saMyatendriyaH . j~nAnaM labdhvA parAM shAntimachireNAdhigachChati .. 4-39.. aj~nashchAshraddadhAnashcha saMshayAtmA vinashyati . nAyaM loko.asti na paro na sukhaM saMshayAtmanaH .. 4-40.. yogasaMnyastakarmANaM j~nAnasa~nChinnasaMshayam . AtmavantaM na karmANi nibadhnanti dhana~njaya .. 4-41.. tasmAdaj~nAnasambhUtaM hR^itsthaM j~nAnAsinAtmanaH . ChittvainaM saMshayaM yogamAtiShThottiShTha bhArata .. 4-42.. oM tatsaditi shrImadbhagavadgItAsUpaniShatsu brahmavidyAyAM yogashAstre shrIkR^iShNArjunasaMvAde j~nAnakarmasaMnyAsayogo nAma chaturtho.adhyAyaH .. 4..

atha pa~nchamo.adhyAyaH . saMnyAsayogaH

arjuna uvAcha . saMnyAsaM karmaNAM kR^iShNa punaryogaM cha shaMsasi . yachChreya etayorekaM tanme brUhi sunishchitam .. 5-1.. shrIbhagavAnuvAcha . saMnyAsaH karmayogashcha niHshreyasakarAvubhau . tayostu karmasaMnyAsAtkarmayogo vishiShyate .. 5-2.. j~neyaH sa nityasaMnyAsI yo na dveShTi na kA~NkShati . nirdvandvo hi mahAbAho sukhaM bandhAtpramuchyate .. 5-3.. sA~Nkhyayogau pR^ithagbAlAH pravadanti na paNDitAH . ekamapyAsthitaH samyagubhayorvindate phalam .. 5-4.. yatsA~NkhyaiH prApyate sthAnaM tadyogairapi gamyate . ekaM sA~NkhyaM cha yogaM cha yaH pashyati sa pashyati .. 5-5.. saMnyAsastu mahAbAho duHkhamAptumayogataH . yogayukto munirbrahma nachireNAdhigachChati .. 5-6.. yogayukto vishuddhAtmA vijitAtmA jitendriyaH . sarvabhUtAtmabhUtAtmA kurvannapi na lipyate .. 5-7.. naiva ki~nchitkaromIti yukto manyeta tattvavit . pashya~nshR^iNvanspR^isha~njighrannashnangachChansvapa~nshvasan .. 5-8.. pralapanvisR^ijangR^ihNannunmiShannimiShannapi . indriyANIndriyArtheShu vartanta iti dhArayan .. 5-9.. brahmaNyAdhAya karmANi sa~NgaM tyaktvA karoti yaH . lipyate na sa pApena padmapatramivAmbhasA .. 5-10.. kAyena manasA buddhyA kevalairindriyairapi . yoginaH karma kurvanti sa~NgaM tyaktvAtmashuddhaye .. 5-11.. yuktaH karmaphalaM tyaktvA shAntimApnoti naiShThikIm . ayuktaH kAmakAreNa phale sakto nibadhyate .. 5-12.. sarvakarmANi manasA saMnyasyAste sukhaM vashI . navadvAre pure dehI naiva kurvanna kArayan .. 5-13.. na kartR^itvaM na karmANi lokasya sR^ijati prabhuH . na karmaphalasaMyogaM svabhAvastu pravartate .. 5-14.. nAdatte kasyachitpApaM na chaiva sukR^itaM vibhuH . aj~nAnenAvR^itaM j~nAnaM tena muhyanti jantavaH .. 5-15.. j~nAnena tu tadaj~nAnaM yeShAM nAshitamAtmanaH . teShAmAdityavajj~nAnaM prakAshayati tatparam .. 5-16.. tadbuddhayastadAtmAnastanniShThAstatparAyaNAH . gachChantyapunarAvR^ittiM j~nAnanirdhUtakalmaShAH .. 5-17.. vidyAvinayasampanne brAhmaNe gavi hastini . shuni chaiva shvapAke cha paNDitAH samadarshinaH .. 5-18.. ihaiva tairjitaH sargo yeShAM sAmye sthitaM manaH . nirdoShaM hi samaM brahma tasmAd brahmaNi te sthitAH .. 5-19.. na prahR^iShyetpriyaM prApya nodvijetprApya chApriyam . sthirabuddhirasammUDho brahmavid brahmaNi sthitaH .. 5-20.. bAhyasparsheShvasaktAtmA vindatyAtmani yatsukham . sa brahmayogayuktAtmA sukhamakShayamashnute .. 5-21.. ye hi saMsparshajA bhogA duHkhayonaya eva te . AdyantavantaH kaunteya na teShu ramate budhaH .. 5-22.. shaknotIhaiva yaH soDhuM prAksharIravimokShaNAt . kAmakrodhodbhavaM vegaM sa yuktaH sa sukhI naraH .. 5-23.. yo.antaHsukho.antarArAmastathAntarjyotireva yaH . sa yogI brahmanirvANaM brahmabhUto.adhigachChati .. 5-24.. labhante brahmanirvANamR^iShayaH kShINakalmaShAH . ChinnadvaidhA yatAtmAnaH sarvabhUtahite ratAH .. 5-25.. kAmakrodhaviyuktAnAM yatInAM yatachetasAm . abhito brahmanirvANaM vartate viditAtmanAm .. 5-26.. sparshAnkR^itvA bahirbAhyAMshchakShushchaivAntare bhruvoH . prANApAnau samau kR^itvA nAsAbhyantarachAriNau .. 5-27.. yatendriyamanobuddhirmunirmokShaparAyaNaH . vigatechChAbhayakrodho yaH sadA mukta eva saH .. 5-28.. bhoktAraM yaj~natapasAM sarvalokamaheshvaram . suhR^idaM sarvabhUtAnAM j~nAtvA mAM shAntimR^ichChati .. 5-29.. oM tatsaditi shrImadbhagavadgItAsUpaniShatsu brahmavidyAyAM yogashAstre shrIkR^iShNArjunasaMvAde saMnyAsayogo nAma pa~nchamo.adhyAyaH .. 5..

atha ShaShTho.adhyAyaH . AtmasaMyamayogaH

shrIbhagavAnuvAcha . anAshritaH karmaphalaM kAryaM karma karoti yaH . sa saMnyAsI cha yogI cha na niragnirna chAkriyaH .. 6-1.. yaM saMnyAsamiti prAhuryogaM taM viddhi pANDava . na hyasaMnyastasa~Nkalpo yogI bhavati kashchana .. 6-2.. ArurukShormuneryogaM karma kAraNamuchyate . yogArUDhasya tasyaiva shamaH kAraNamuchyate .. 6-3.. yadA hi nendriyArtheShu na karmasvanuShajjate . sarvasa~NkalpasaMnyAsI yogArUDhastadochyate .. 6-4.. uddharedAtmanAtmAnaM nAtmAnamavasAdayet . Atmaiva hyAtmano bandhurAtmaiva ripurAtmanaH .. 6-5.. bandhurAtmAtmanastasya yenAtmaivAtmanA jitaH . anAtmanastu shatrutve vartetAtmaiva shatruvat .. 6-6.. jitAtmanaH prashAntasya paramAtmA samAhitaH . shItoShNasukhaduHkheShu tathA mAnApamAnayoH .. 6-7.. j~nAnavij~nAnatR^iptAtmA kUTastho vijitendriyaH . yukta ityuchyate yogI samaloShTAshmakA~nchanaH .. 6-8.. suhR^inmitrAryudAsInamadhyasthadveShyabandhuShu . sAdhuShvapi cha pApeShu samabuddhirvishiShyate .. 6-9.. yogI yu~njIta satatamAtmAnaM rahasi sthitaH . ekAkI yatachittAtmA nirAshIraparigrahaH .. 6-10.. shuchau deshe pratiShThApya sthiramAsanamAtmanaH . nAtyuchChritaM nAtinIchaM chailAjinakushottaram .. 6-11.. tatraikAgraM manaH kR^itvA yatachittendriyakriyaH . upavishyAsane yu~njyAdyogamAtmavishuddhaye .. 6-12.. samaM kAyashirogrIvaM dhArayannachalaM sthiraH . samprekShya nAsikAgraM svaM dishashchAnavalokayan .. 6-13.. prashAntAtmA vigatabhIrbrahmachArivrate sthitaH . manaH saMyamya machchitto yukta AsIta matparaH .. 6-14.. yu~njannevaM sadAtmAnaM yogI niyatamAnasaH . shAntiM nirvANaparamAM matsaMsthAmadhigachChati .. 6-15.. nAtyashnatastu yogo.asti na chaikAntamanashnataH . na chAtisvapnashIlasya jAgrato naiva chArjuna .. 6-16.. yuktAhAravihArasya yuktacheShTasya karmasu . yuktasvapnAvabodhasya yogo bhavati duHkhahA .. 6-17.. yadA viniyataM chittamAtmanyevAvatiShThate . niHspR^ihaH sarvakAmebhyo yukta ityuchyate tadA .. 6-18.. yathA dIpo nivAtastho ne~Ngate sopamA smR^itA . yogino yatachittasya yu~njato yogamAtmanaH .. 6-19.. yatroparamate chittaM niruddhaM yogasevayA . yatra chaivAtmanAtmAnaM pashyannAtmani tuShyati .. 6-20.. sukhamAtyantikaM yattad buddhigrAhyamatIndriyam . vetti yatra na chaivAyaM sthitashchalati tattvataH .. 6-21.. yaM labdhvA chAparaM lAbhaM manyate nAdhikaM tataH . yasminsthito na duHkhena guruNApi vichAlyate .. 6-22.. taM vidyAd duHkhasaMyogaviyogaM yogasaMj~nitam . sa nishchayena yoktavyo yogo.anirviNNachetasA .. 6-23.. sa~NkalpaprabhavAnkAmAMstyaktvA sarvAnasheShataH . manasaivendriyagrAmaM viniyamya samantataH .. 6-24.. shanaiH shanairuparamed buddhyA dhR^itigR^ihItayA . AtmasaMsthaM manaH kR^itvA na ki~nchidapi chintayet .. 6-25.. yato yato nishcharati manashcha~nchalamasthiram . tatastato niyamyaitadAtmanyeva vashaM nayet .. 6-26.. prashAntamanasaM hyenaM yoginaM sukhamuttamam . upaiti shAntarajasaM brahmabhUtamakalmaSham .. 6-27.. yu~njannevaM sadAtmAnaM yogI vigatakalmaShaH . sukhena brahmasaMsparshamatyantaM sukhamashnute .. 6-28.. sarvabhUtasthamAtmAnaM sarvabhUtAni chAtmani . IkShate yogayuktAtmA sarvatra samadarshanaH .. 6-29.. yo mAM pashyati sarvatra sarvaM cha mayi pashyati . tasyAhaM na praNashyAmi sa cha me na praNashyati .. 6-30.. sarvabhUtasthitaM yo mAM bhajatyekatvamAsthitaH . sarvathA vartamAno.api sa yogI mayi vartate .. 6-31.. Atmaupamyena sarvatra samaM pashyati yo.arjuna . sukhaM vA yadi vA duHkhaM sa yogI paramo mataH .. 6-32.. arjuna uvAcha . yo.ayaM yogastvayA proktaH sAmyena madhusUdana . etasyAhaM na pashyAmi cha~nchalatvAtsthitiM sthirAm .. 6-33.. cha~nchalaM hi manaH kR^iShNa pramAthi balavad dR^iDham . tasyAhaM nigrahaM manye vAyoriva suduShkaram .. 6-34.. shrIbhagavAnuvAcha . asaMshayaM mahAbAho mano durnigrahaM chalam . abhyAsena tu kaunteya vairAgyeNa cha gR^ihyate .. 6-35.. asaMyatAtmanA yogo duShprApa iti me matiH . vashyAtmanA tu yatatA shakyo.avAptumupAyataH .. 6-36.. arjuna uvAcha . ayatiH shraddhayopeto yogAchchalitamAnasaH . aprApya yogasaMsiddhiM kAM gatiM kR^iShNa gachChati .. 6-37.. kachchinnobhayavibhraShTashChinnAbhramiva nashyati . apratiShTho mahAbAho vimUDho brahmaNaH pathi .. 6-38.. etanme saMshayaM kR^iShNa ChettumarhasyasheShataH . tvadanyaH saMshayasyAsya ChettA na hyupapadyate .. 6-39.. shrIbhagavAnuvAcha . pArtha naiveha nAmutra vinAshastasya vidyate . na hi kalyANakR^itkashchid durgatiM tAta gachChati .. 6-40.. prApya puNyakR^itAM lokAnuShitvA shAshvatIH samAH . shuchInAM shrImatAM gehe yogabhraShTo.abhijAyate .. 6-41.. athavA yoginAmeva kule bhavati dhImatAm . etaddhi durlabhataraM loke janma yadIdR^isham .. 6-42.. tatra taM buddhisaMyogaM labhate paurvadehikam . yatate cha tato bhUyaH saMsiddhau kurunandana .. 6-43.. pUrvAbhyAsena tenaiva hriyate hyavasho.api saH . jij~nAsurapi yogasya shabdabrahmAtivartate .. 6-44.. prayatnAdyatamAnastu yogI saMshuddhakilbiShaH . anekajanmasaMsiddhastato yAti parAM gatim .. 6-45.. tapasvibhyo.adhiko yogI j~nAnibhyo.api mato.adhikaH . karmibhyashchAdhiko yogI tasmAdyogI bhavArjuna .. 6-46.. yoginAmapi sarveShAM madgatenAntarAtmanA . shraddhAvAnbhajate yo mAM sa me yuktatamo mataH .. 6-47.. oM tatsaditi shrImadbhagavadgItAsUpaniShatsu brahmavidyAyAM yogashAstre shrIkR^iShNArjunasaMvAde AtmasaMyamayogo nAma ShaShTho.adhyAyaH .. 6..

atha saptamo.adhyAyaH . j~nAnavij~nAnayogaH

shrIbhagavAnuvAcha . mayyAsaktamanAH pArtha yogaM yu~njanmadAshrayaH . asaMshayaM samagraM mAM yathA j~nAsyasi tachChR^iNu .. 7-1.. j~nAnaM te.ahaM savij~nAnamidaM vakShyAmyasheShataH . yajj~nAtvA neha bhUyo.anyajj~nAtavyamavashiShyate .. 7-2.. manuShyANAM sahasreShu kashchidyatati siddhaye . yatatAmapi siddhAnAM kashchinmAM vetti tattvataH .. 7-3.. bhUmirApo.analo vAyuH khaM mano buddhireva cha . aha~NkAra itIyaM me bhinnA prakR^itiraShTadhA .. 7-4.. apareyamitastvanyAM prakR^itiM viddhi me parAm . jIvabhUtAM mahAbAho yayedaM dhAryate jagat .. 7-5.. etadyonIni bhUtAni sarvANItyupadhAraya . ahaM kR^itsnasya jagataH prabhavaH pralayastathA .. 7-6.. mattaH parataraM nAnyatki~nchidasti dhana~njaya . mayi sarvamidaM protaM sUtre maNigaNA iva .. 7-7.. raso.ahamapsu kaunteya prabhAsmi shashisUryayoH . praNavaH sarvavedeShu shabdaH khe pauruShaM nR^iShu .. 7-8.. puNyo gandhaH pR^ithivyAM cha tejashchAsmi vibhAvasau . jIvanaM sarvabhUteShu tapashchAsmi tapasviShu .. 7-9.. bIjaM mAM sarvabhUtAnAM viddhi pArtha sanAtanam . buddhirbuddhimatAmasmi tejastejasvinAmaham .. 7-10.. balaM balavatAM chAhaM kAmarAgavivarjitam . dharmAviruddho bhUteShu kAmo.asmi bharatarShabha .. 7-11.. ye chaiva sAttvikA bhAvA rAjasAstAmasAshcha ye . matta eveti tAnviddhi na tvahaM teShu te mayi .. 7-12.. tribhirguNamayairbhAvairebhiH sarvamidaM jagat . mohitaM nAbhijAnAti mAmebhyaH paramavyayam .. 7-13.. daivI hyeShA guNamayI mama mAyA duratyayA . mAmeva ye prapadyante mAyAmetAM taranti te .. 7-14.. na mAM duShkR^itino mUDhAH prapadyante narAdhamAH . mAyayApahR^itaj~nAnA AsuraM bhAvamAshritAH .. 7-15.. chaturvidhA bhajante mAM janAH sukR^itino.arjuna . Arto jij~nAsurarthArthI j~nAnI cha bharatarShabha .. 7-16.. teShAM j~nAnI nityayukta ekabhaktirvishiShyate . priyo hi j~nAnino.atyarthamahaM sa cha mama priyaH .. 7-17.. udArAH sarva evaite j~nAnI tvAtmaiva me matam . AsthitaH sa hi yuktAtmA mAmevAnuttamAM gatim .. 7-18.. bahUnAM janmanAmante j~nAnavAnmAM prapadyate . vAsudevaH sarvamiti sa mahAtmA sudurlabhaH .. 7-19.. kAmaistaistairhR^itaj~nAnAH prapadyante.anyadevatAH . taM taM niyamamAsthAya prakR^ityA niyatAH svayA .. 7-20.. yo yo yAM yAM tanuM bhaktaH shraddhayArchitumichChati . tasya tasyAchalAM shraddhAM tAmeva vidadhAmyaham .. 7-21.. sa tayA shraddhayA yuktastasyArAdhanamIhate . labhate cha tataH kAmAnmayaiva vihitAnhi tAn .. 7-22.. antavattu phalaM teShAM tadbhavatyalpamedhasAm . devAndevayajo yAnti madbhaktA yAnti mAmapi .. 7-23.. avyaktaM vyaktimApannaM manyante mAmabuddhayaH . paraM bhAvamajAnanto mamAvyayamanuttamam .. 7-24.. nAhaM prakAshaH sarvasya yogamAyAsamAvR^itaH . mUDho.ayaM nAbhijAnAti loko mAmajamavyayam .. 7-25.. vedAhaM samatItAni vartamAnAni chArjuna . bhaviShyANi cha bhUtAni mAM tu veda na kashchana .. 7-26.. ichChAdveShasamutthena dvandvamohena bhArata . sarvabhUtAni sammohaM sarge yAnti parantapa .. 7-27.. yeShAM tvantagataM pApaM janAnAM puNyakarmaNAm . te dvandvamohanirmuktA bhajante mAM dR^iDhavratAH .. 7-28.. jarAmaraNamokShAya mAmAshritya yatanti ye . te brahma tadviduH kR^itsnamadhyAtmaM karma chAkhilam .. 7-29.. sAdhibhUtAdhidaivaM mAM sAdhiyaj~naM cha ye viduH . prayANakAle.api cha mAM te viduryuktachetasaH .. 7-30.. oM tatsaditi shrImadbhagavadgItAsUpaniShatsu brahmavidyAyAM yogashAstre shrIkR^iShNArjunasaMvAde j~nAnavij~nAnayogo nAma saptamo.adhyAyaH .. 7..

atha aShTamo.adhyAyaH . akSharabrahmayogaH

arjuna uvAcha . kiM tad brahma kimadhyAtmaM kiM karma puruShottama . adhibhUtaM cha kiM proktamadhidaivaM kimuchyate .. 8-1.. adhiyaj~naH kathaM ko.atra dehe.asminmadhusUdana . prayANakAle cha kathaM j~neyo.asi niyatAtmabhiH .. 8-2.. shrIbhagavAnuvAcha . akSharaM brahma paramaM svabhAvo.adhyAtmamuchyate . bhUtabhAvodbhavakaro visargaH karmasaMj~nitaH .. 8-3.. adhibhUtaM kSharo bhAvaH puruShashchAdhidaivatam . adhiyaj~no.ahamevAtra dehe dehabhR^itAM vara .. 8-4.. antakAle cha mAmeva smaranmuktvA kalevaram . yaH prayAti sa madbhAvaM yAti nAstyatra saMshayaH .. 8-5.. yaM yaM vApi smaranbhAvaM tyajatyante kalevaram . taM tamevaiti kaunteya sadA tadbhAvabhAvitaH .. 8-6.. tasmAtsarveShu kAleShu mAmanusmara yudhya cha . mayyarpitamanobuddhirmAmevaiShyasyasaMshayaH .. 8-7.. orsaMshayam abhyAsayogayuktena chetasA nAnyagAminA . paramaM puruShaM divyaM yAti pArthAnuchintayan .. 8-8.. kaviM purANamanushAsitAra- maNoraNIyaMsamanusmaredyaH . sarvasya dhAtAramachintyarUpa- mAdityavarNaM tamasaH parastAt .. 8-9.. prayANakAle manasA.achalena bhaktyA yukto yogabalena chaiva . bhruvormadhye prANamAveshya samyak sa taM paraM puruShamupaiti divyam .. 8-10.. yadakSharaM vedavido vadanti vishanti yadyatayo vItarAgAH . yadichChanto brahmacharyaM charanti tatte padaM sa~NgraheNa pravakShye .. 8-11.. sarvadvArANi saMyamya mano hR^idi nirudhya cha . mUrdhnyAdhAyAtmanaH prANamAsthito yogadhAraNAm .. 8-12.. omityekAkSharaM brahma vyAharanmAmanusmaran . yaH prayAti tyajandehaM sa yAti paramAM gatim .. 8-13.. ananyachetAH satataM yo mAM smarati nityashaH . tasyAhaM sulabhaH pArtha nityayuktasya yoginaH .. 8-14.. mAmupetya punarjanma duHkhAlayamashAshvatam . nApnuvanti mahAtmAnaH saMsiddhiM paramAM gatAH .. 8-15.. AbrahmabhuvanAllokAH punarAvartino.arjuna . mAmupetya tu kaunteya punarjanma na vidyate .. 8-16.. sahasrayugaparyantamaharyad brahmaNo viduH . rAtriM yugasahasrAntAM te.ahorAtravido janAH .. 8-17.. avyaktAd vyaktayaH sarvAH prabhavantyaharAgame . rAtryAgame pralIyante tatraivAvyaktasaMj~nake .. 8-18.. bhUtagrAmaH sa evAyaM bhUtvA bhUtvA pralIyate . rAtryAgame.avashaH pArtha prabhavatyaharAgame .. 8-19.. parastasmAttu bhAvo.anyo.avyakto.avyaktAtsanAtanaH . yaH sa sarveShu bhUteShu nashyatsu na vinashyati .. 8-20.. avyakto.akShara ityuktastamAhuH paramAM gatim . yaM prApya na nivartante taddhAma paramaM mama .. 8-21.. puruShaH sa paraH pArtha bhaktyA labhyastvananyayA . yasyAntaHsthAni bhUtAni yena sarvamidaM tatam .. 8-22.. yatra kAle tvanAvR^ittimAvR^ittiM chaiva yoginaH . prayAtA yAnti taM kAlaM vakShyAmi bharatarShabha .. 8-23.. agnirjyotirahaH shuklaH ShaNmAsA uttarAyaNam . tatra prayAtA gachChanti brahma brahmavido janAH .. 8-24.. dhUmo rAtristathA kR^iShNaH ShaNmAsA dakShiNAyanam . tatra chAndramasaM jyotiryogI prApya nivartate .. 8-25.. shuklakR^iShNe gatI hyete jagataH shAshvate mate . ekayA yAtyanAvR^ittimanyayAvartate punaH .. 8-26.. naite sR^itI pArtha jAnanyogI muhyati kashchana . tasmAtsarveShu kAleShu yogayukto bhavArjuna .. 8-27.. vedeShu yaj~neShu tapaHsu chaiva dAneShu yatpuNyaphalaM pradiShTam . atyeti tatsarvamidaM viditvA yogI paraM sthAnamupaiti chAdyam .. 8-28.. oM tatsaditi shrImadbhagavadgItAsUpaniShatsu brahmavidyAyAM yogashAstre shrIkR^iShNArjunasaMvAde akSharabrahmayogo nAmAShTamo.adhyAyaH .. 8..

atha navamo.adhyAyaH . rAjavidyArAjaguhyayogaH

shrIbhagavAnuvAcha . idaM tu te guhyatamaM pravakShyAmyanasUyave . j~nAnaM vij~nAnasahitaM yajj~nAtvA mokShyase.ashubhAt .. 9-1.. rAjavidyA rAjaguhyaM pavitramidamuttamam . pratyakShAvagamaM dharmyaM susukhaM kartumavyayam .. 9-2.. ashraddadhAnAH puruShA dharmasyAsya parantapa . aprApya mAM nivartante mR^ityusaMsAravartmani .. 9-3.. mayA tatamidaM sarvaM jagadavyaktamUrtinA . matsthAni sarvabhUtAni na chAhaM teShvavasthitaH .. 9-4.. na cha matsthAni bhUtAni pashya me yogamaishvaram . bhUtabhR^inna cha bhUtastho mamAtmA bhUtabhAvanaH .. 9-5.. yathAkAshasthito nityaM vAyuH sarvatrago mahAn . tathA sarvANi bhUtAni matsthAnItyupadhAraya .. 9-6.. sarvabhUtAni kaunteya prakR^itiM yAnti mAmikAm . kalpakShaye punastAni kalpAdau visR^ijAmyaham .. 9-7.. prakR^itiM svAmavaShTabhya visR^ijAmi punaH punaH . bhUtagrAmamimaM kR^itsnamavashaM prakR^itervashAt .. 9-8.. na cha mAM tAni karmANi nibadhnanti dhana~njaya . udAsInavadAsInamasaktaM teShu karmasu .. 9-9.. mayAdhyakSheNa prakR^itiH sUyate sacharAcharam . hetunAnena kaunteya jagadviparivartate .. 9-10.. avajAnanti mAM mUDhA mAnuShIM tanumAshritam . paraM bhAvamajAnanto mama bhUtamaheshvaram .. 9-11.. moghAshA moghakarmANo moghaj~nAnA vichetasaH . rAkShasImAsurIM chaiva prakR^itiM mohinIM shritAH .. 9-12.. mahAtmAnastu mAM pArtha daivIM prakR^itimAshritAH . bhajantyananyamanaso j~nAtvA bhUtAdimavyayam .. 9-13.. satataM kIrtayanto mAM yatantashcha dR^iDhavratAH . namasyantashcha mAM bhaktyA nityayuktA upAsate .. 9-14.. j~nAnayaj~nena chApyanye yajanto mAmupAsate . ekatvena pR^ithaktvena bahudhA vishvatomukham .. 9-15.. ahaM kraturahaM yaj~naH svadhAhamahamauShadham . mantro.ahamahamevAjyamahamagnirahaM hutam .. 9-16.. pitAhamasya jagato mAtA dhAtA pitAmahaH . vedyaM pavitramo~NkAra R^iksAma yajureva cha .. 9-17.. gatirbhartA prabhuH sAkShI nivAsaH sharaNaM suhR^it . prabhavaH pralayaH sthAnaM nidhAnaM bIjamavyayam .. 9-18.. tapAmyahamahaM varShaM nigR^ihNAmyutsR^ijAmi cha . amR^itaM chaiva mR^ityushcha sadasachchAhamarjuna .. 9-19.. traividyA mAM somapAH pUtapApA yaj~nairiShTvA svargatiM prArthayante . te puNyamAsAdya surendraloka- mashnanti divyAndivi devabhogAn .. 9-20.. te taM bhuktvA svargalokaM vishAlaM kShINe puNye martyalokaM vishanti . evaM trayIdharmamanuprapannA gatAgataM kAmakAmA labhante .. 9-21.. ananyAshchintayanto mAM ye janAH paryupAsate . teShAM nityAbhiyuktAnAM yogakShemaM vahAmyaham .. 9-22.. ye.apyanyadevatA bhaktA yajante shraddhayAnvitAH . te.api mAmeva kaunteya yajantyavidhipUrvakam .. 9-23.. ahaM hi sarvayaj~nAnAM bhoktA cha prabhureva cha . na tu mAmabhijAnanti tattvenAtashchyavanti te .. 9-24.. yAnti devavratA devAnpitR^InyAnti pitR^ivratAH . bhUtAni yAnti bhUtejyA yAnti madyAjino.api mAm .. 9-25.. patraM puShpaM phalaM toyaM yo me bhaktyA prayachChati . tadahaM bhaktyupahR^itamashnAmi prayatAtmanaH .. 9-26.. yatkaroShi yadashnAsi yajjuhoShi dadAsi yat . yattapasyasi kaunteya tatkuruShva madarpaNam .. 9-27.. shubhAshubhaphalairevaM mokShyase karmabandhanaiH . saMnyAsayogayuktAtmA vimukto mAmupaiShyasi .. 9-28.. samo.ahaM sarvabhUteShu na me dveShyo.asti na priyaH . ye bhajanti tu mAM bhaktyA mayi te teShu chApyaham .. 9-29.. api chetsudurAchAro bhajate mAmananyabhAk . sAdhureva sa mantavyaH samyagvyavasito hi saH .. 9-30.. kShipraM bhavati dharmAtmA shashvachChAntiM nigachChati . kaunteya pratijAnIhi na me bhaktaH praNashyati .. 9-31.. mAM hi pArtha vyapAshritya ye.api syuH pApayonayaH . striyo vaishyAstathA shUdrAste.api yAnti parAM gatim .. 9-32.. kiM punarbrAhmaNAH puNyA bhaktA rAjarShayastathA . anityamasukhaM lokamimaM prApya bhajasva mAm .. 9-33.. manmanA bhava madbhakto madyAjI mAM namaskuru . mAmevaiShyasi yuktvaivamAtmAnaM matparAyaNaH .. 9-34.. oM tatsaditi shrImadbhagavadgItAsUpaniShatsu brahmavidyAyAM yogashAstre shrIkR^iShNArjunasaMvAde rAjavidyArAjaguhyayogo nAma navamo.adhyAyaH .. 9..

atha dashamo.adhyAyaH . vibhUtiyogaH

shrIbhagavAnuvAcha . bhUya eva mahAbAho shR^iNu me paramaM vachaH . yatte.ahaM prIyamANAya vakShyAmi hitakAmyayA .. 10-1.. na me viduH suragaNAH prabhavaM na maharShayaH . ahamAdirhi devAnAM maharShINAM cha sarvashaH .. 10-2.. yo mAmajamanAdiM cha vetti lokamaheshvaram . asammUDhaH sa martyeShu sarvapApaiH pramuchyate .. 10-3.. buddhirj~nAnamasammohaH kShamA satyaM damaH shamaH . sukhaM duHkhaM bhavo.abhAvo bhayaM chAbhayameva cha .. 10-4.. ahiMsA samatA tuShTistapo dAnaM yasho.ayashaH . bhavanti bhAvA bhUtAnAM matta eva pR^ithagvidhAH .. 10-5.. maharShayaH sapta pUrve chatvAro manavastathA . madbhAvA mAnasA jAtA yeShAM loka imAH prajAH .. 10-6.. etAM vibhUtiM yogaM cha mama yo vetti tattvataH . so.avikampena yogena yujyate nAtra saMshayaH .. 10-7.. ahaM sarvasya prabhavo mattaH sarvaM pravartate . iti matvA bhajante mAM budhA bhAvasamanvitAH .. 10-8.. machchittA madgataprANA bodhayantaH parasparam . kathayantashcha mAM nityaM tuShyanti cha ramanti cha .. 10-9.. teShAM satatayuktAnAM bhajatAM prItipUrvakam . dadAmi buddhiyogaM taM yena mAmupayAnti te .. 10-10.. teShAmevAnukampArthamahamaj~nAnajaM tamaH . nAshayAmyAtmabhAvastho j~nAnadIpena bhAsvatA .. 10-11.. arjuna uvAcha . paraM brahma paraM dhAma pavitraM paramaM bhavAn . puruShaM shAshvataM divyamAdidevamajaM vibhum .. 10-12.. AhustvAmR^iShayaH sarve devarShirnAradastathA . asito devalo vyAsaH svayaM chaiva bravIShi me .. 10-13.. sarvametadR^itaM manye yanmAM vadasi keshava . na hi te bhagavanvyaktiM vidurdevA na dAnavAH .. 10-14.. svayamevAtmanAtmAnaM vettha tvaM puruShottama . bhUtabhAvana bhUtesha devadeva jagatpate .. 10-15.. vaktumarhasyasheSheNa divyA hyAtmavibhUtayaH . yAbhirvibhUtibhirlokAnimAMstvaM vyApya tiShThasi .. 10-16.. kathaM vidyAmahaM yogiMstvAM sadA parichintayan . keShu keShu cha bhAveShu chintyo.asi bhagavanmayA .. 10-17.. vistareNAtmano yogaM vibhUtiM cha janArdana . bhUyaH kathaya tR^iptirhi shR^iNvato nAsti me.amR^itam .. 10-18.. shrIbhagavAnuvAcha . hanta te kathayiShyAmi divyA hyAtmavibhUtayaH . prAdhAnyataH kurushreShTha nAstyanto vistarasya me .. 10-19.. ahamAtmA guDAkesha sarvabhUtAshayasthitaH . ahamAdishcha madhyaM cha bhUtAnAmanta eva cha .. 10-20.. AdityAnAmahaM viShNurjyotiShAM raviraMshumAn . marIchirmarutAmasmi nakShatrANAmahaM shashI .. 10-21.. vedAnAM sAmavedo.asmi devAnAmasmi vAsavaH . indriyANAM manashchAsmi bhUtAnAmasmi chetanA .. 10-22.. rudrANAM sha~NkarashchAsmi vittesho yakSharakShasAm . vasUnAM pAvakashchAsmi meruH shikhariNAmaham .. 10-23.. purodhasAM cha mukhyaM mAM viddhi pArtha bR^ihaspatim . senAnInAmahaM skandaH sarasAmasmi sAgaraH .. 10-24.. maharShINAM bhR^igurahaM girAmasmyekamakSharam . yaj~nAnAM japayaj~no.asmi sthAvarANAM himAlayaH .. 10-25.. ashvatthaH sarvavR^ikShANAM devarShINAM cha nAradaH . gandharvANAM chitrarathaH siddhAnAM kapilo muniH .. 10-26.. uchchaiHshravasamashvAnAM viddhi mAmamR^itodbhavam . airAvataM gajendrANAM narANAM cha narAdhipam .. 10-27.. AyudhAnAmahaM vajraM dhenUnAmasmi kAmadhuk . prajanashchAsmi kandarpaH sarpANAmasmi vAsukiH .. 10-28.. anantashchAsmi nAgAnAM varuNo yAdasAmaham . pitR^INAmaryamA chAsmi yamaH saMyamatAmaham .. 10-29.. prahlAdashchAsmi daityAnAM kAlaH kalayatAmaham . mR^igANAM cha mR^igendro.ahaM vainateyashcha pakShiNAm .. 10-30.. pavanaH pavatAmasmi rAmaH shastrabhR^itAmaham . jhaShANAM makarashchAsmi srotasAmasmi jAhnavI .. 10-31.. sargANAmAdirantashcha madhyaM chaivAhamarjuna . adhyAtmavidyA vidyAnAM vAdaH pravadatAmaham .. 10-32.. akSharANAmakAro.asmi dvandvaH sAmAsikasya cha . ahamevAkShayaH kAlo dhAtAhaM vishvatomukhaH .. 10-33.. mR^ityuH sarvaharashchAhamudbhavashcha bhaviShyatAm . kIrtiH shrIrvAkcha nArINAM smR^itirmedhA dhR^itiH kShamA .. 10-34.. bR^ihatsAma tathA sAmnAM gAyatrI ChandasAmaham . mAsAnAM mArgashIrSho.ahamR^itUnAM kusumAkaraH .. 10-35.. dyUtaM ChalayatAmasmi tejastejasvinAmaham . jayo.asmi vyavasAyo.asmi sattvaM sattvavatAmaham .. 10-36.. vR^iShNInAM vAsudevo.asmi pANDavAnAM dhana~njayaH . munInAmapyahaM vyAsaH kavInAmushanA kaviH .. 10-37.. daNDo damayatAmasmi nItirasmi jigIShatAm . maunaM chaivAsmi guhyAnAM j~nAnaM j~nAnavatAmaham .. 10-38.. yachchApi sarvabhUtAnAM bIjaM tadahamarjuna . na tadasti vinA yatsyAnmayA bhUtaM charAcharam .. 10-39.. nAnto.asti mama divyAnAM vibhUtInAM parantapa . eSha tUddeshataH prokto vibhUtervistaro mayA .. 10-40.. yadyadvibhUtimatsattvaM shrImadUrjitameva vA . tattadevAvagachCha tvaM mama tejoM.ashasambhavam .. 10-41.. athavA bahunaitena kiM j~nAtena tavArjuna . viShTabhyAhamidaM kR^itsnamekAMshena sthito jagat .. 10-42.. oM tatsaditi shrImadbhagavadgItAsUpaniShatsu brahmavidyAyAM yogashAstre shrIkR^iShNArjunasaMvAde vibhUtiyogo nAma dashamo.adhyAyaH .. 10..

athaikAdasho.adhyAyaH . vishvarUpadarshanayogaH

arjuna uvAcha . madanugrahAya paramaM guhyamadhyAtmasaMj~nitam . yattvayoktaM vachastena moho.ayaM vigato mama .. 11-1.. bhavApyayau hi bhUtAnAM shrutau vistarasho mayA . tvattaH kamalapatrAkSha mAhAtmyamapi chAvyayam .. 11-2.. evametadyathAttha tvamAtmAnaM parameshvara . draShTumichChAmi te rUpamaishvaraM puruShottama .. 11-3.. manyase yadi tachChakyaM mayA draShTumiti prabho . yogeshvara tato me tvaM darshayAtmAnamavyayam .. 11-4.. shrIbhagavAnuvAcha . pashya me pArtha rUpANi shatasho.atha sahasrashaH . nAnAvidhAni divyAni nAnAvarNAkR^itIni cha .. 11-5.. pashyAdityAnvasUnrudrAnashvinau marutastathA . bahUnyadR^iShTapUrvANi pashyAshcharyANi bhArata .. 11-6.. ihaikasthaM jagatkR^itsnaM pashyAdya sacharAcharam . mama dehe guDAkesha yachchAnyad draShTumichChasi .. 11-7.. na tu mAM shakyase draShTumanenaiva svachakShuShA . divyaM dadAmi te chakShuH pashya me yogamaishvaram .. 11-8.. sa~njaya uvAcha . evamuktvA tato rAjanmahAyogeshvaro hariH . darshayAmAsa pArthAya paramaM rUpamaishvaram .. 11-9.. anekavaktranayanamanekAdbhutadarshanam . anekadivyAbharaNaM divyAnekodyatAyudham .. 11-10.. divyamAlyAmbaradharaM divyagandhAnulepanam . sarvAshcharyamayaM devamanantaM vishvatomukham .. 11-11.. divi sUryasahasrasya bhavedyugapadutthitA . yadi bhAH sadR^ishI sA syAdbhAsastasya mahAtmanaH .. 11-12.. tatraikasthaM jagatkR^itsnaM pravibhaktamanekadhA . apashyaddevadevasya sharIre pANDavastadA .. 11-13.. tataH sa vismayAviShTo hR^iShTaromA dhana~njayaH . praNamya shirasA devaM kR^itA~njalirabhAShata .. 11-14.. arjuna uvAcha . pashyAmi devAMstava deva dehe sarvAMstathA bhUtavisheShasa~NghAn . brahmANamIshaM kamalAsanastha- mR^iShIMshcha sarvAnuragAMshcha divyAn .. 11-15.. anekabAhUdaravaktranetraM pashyAmi tvAM sarvato.anantarUpam . nAntaM na madhyaM na punastavAdiM pashyAmi vishveshvara vishvarUpa .. 11-16.. kirITinaM gadinaM chakriNaM cha tejorAshiM sarvato dIptimantam . pashyAmi tvAM durnirIkShyaM samantAd dIptAnalArkadyutimaprameyam .. 11-17.. tvamakSharaM paramaM veditavyaM tvamasya vishvasya paraM nidhAnam . tvamavyayaH shAshvatadharmagoptA sanAtanastvaM puruSho mato me .. 11-18.. anAdimadhyAntamanantavIrya- manantabAhuM shashisUryanetram . pashyAmi tvAM dIptahutAshavaktraM svatejasA vishvamidaM tapantam .. 11-19.. dyAvApR^ithivyoridamantaraM hi vyAptaM tvayaikena dishashcha sarvAH . dR^iShTvAdbhutaM rUpamugraM tavedaM lokatrayaM pravyathitaM mahAtman .. 11-20.. amI hi tvAM surasa~NghA vishanti kechidbhItAH prA~njalayo gR^iNanti . svastItyuktvA maharShisiddhasa~NghAH stuvanti tvAM stutibhiH puShkalAbhiH .. 11-21.. rudrAdityA vasavo ye cha sAdhyA vishve.ashvinau marutashchoShmapAshcha . gandharvayakShAsurasiddhasa~NghA vIkShante tvAM vismitAshchaiva sarve .. 11-22.. rUpaM mahatte bahuvaktranetraM mahAbAho bahubAhUrupAdam . bahUdaraM bahudaMShTrAkarAlaM dR^iShTvA lokAH pravyathitAstathAham .. 11-23.. nabhaHspR^ishaM dIptamanekavarNaM vyAttAnanaM dIptavishAlanetram . dR^iShTvA hi tvAM pravyathitAntarAtmA dhR^itiM na vindAmi shamaM cha viShNo .. 11-24.. daMShTrAkarAlAni cha te mukhAni dR^iShTvaiva kAlAnalasannibhAni . disho na jAne na labhe cha sharma prasIda devesha jagannivAsa .. 11-25.. amI cha tvAM dhR^itarAShTrasya putrAH sarve sahaivAvanipAlasa~NghaiH . bhIShmo droNaH sUtaputrastathAsau sahAsmadIyairapi yodhamukhyaiH .. 11-26.. vaktrANi te tvaramANA vishanti daMShTrAkarAlAni bhayAnakAni . kechidvilagnA dashanAntareShu sandR^ishyante chUrNitairuttamA~NgaiH .. 11-27.. yathA nadInAM bahavo.ambuvegAH samudramevAbhimukhA dravanti . tathA tavAmI naralokavIrA vishanti vaktrANyabhivijvalanti .. 11-28.. yathA pradIptaM jvalanaM pata~NgA vishanti nAshAya samR^iddhavegAH . tathaiva nAshAya vishanti lokA- stavApi vaktrANi samR^iddhavegAH .. 11-29.. lelihyase grasamAnaH samantAl- lokAnsamagrAnvadanairjvaladbhiH . tejobhirApUrya jagatsamagraM bhAsastavogrAH pratapanti viShNo .. 11-30.. AkhyAhi me ko bhavAnugrarUpo namo.astu te devavara prasIda . vij~nAtumichChAmi bhavantamAdyaM na hi prajAnAmi tava pravR^ittim .. 11-31.. shrIbhagavAnuvAcha . kAlo.asmi lokakShayakR^itpravR^iddho lokAnsamAhartumiha pravR^ittaH . R^ite.api tvAM na bhaviShyanti sarve ye.avasthitAH pratyanIkeShu yodhAH .. 11-32.. tasmAttvamuttiShTha yasho labhasva jitvA shatrUn bhu~NkShva rAjyaM samR^iddham . mayaivaite nihatAH pUrvameva nimittamAtraM bhava savyasAchin .. 11-33.. droNaM cha bhIShmaM cha jayadrathaM cha karNaM tathAnyAnapi yodhavIrAn . mayA hatAMstvaM jahi mA vyathiShThA yudhyasva jetAsi raNe sapatnAn .. 11-34.. sa~njaya uvAcha . etachChrutvA vachanaM keshavasya kR^itA~njalirvepamAnaH kirITI . namaskR^itvA bhUya evAha kR^iShNaM sagadgadaM bhItabhItaH praNamya .. 11-35.. arjuna uvAcha . sthAne hR^iShIkesha tava prakIrtyA jagatprahR^iShyatyanurajyate cha . rakShAMsi bhItAni disho dravanti sarve namasyanti cha siddhasa~NghAH .. 11-36.. kasmAchcha te na nameranmahAtman garIyase brahmaNo.apyAdikartre . ananta devesha jagannivAsa tvamakSharaM sadasattatparaM yat .. 11-37.. tvamAdidevaH puruShaH purANa- stvamasya vishvasya paraM nidhAnam . vettAsi vedyaM cha paraM cha dhAma tvayA tataM vishvamanantarUpa .. 11-38.. vAyuryamo.agnirvaruNaH shashA~NkaH prajApatistvaM prapitAmahashcha . namo namaste.astu sahasrakR^itvaH punashcha bhUyo.api namo namaste .. 11-39.. namaH purastAdatha pR^iShThataste namo.astu te sarvata eva sarva . anantavIryAmitavikramastvaM sarvaM samApnoShi tato.asi sarvaH .. 11-40.. sakheti matvA prasabhaM yaduktaM he kR^iShNa he yAdava he sakheti . ajAnatA mahimAnaM tavedaM mayA pramAdAtpraNayena vApi .. 11-41.. yachchAvahAsArthamasatkR^ito.asi vihArashayyAsanabhojaneShu . eko.athavApyachyuta tatsamakShaM tatkShAmaye tvAmahamaprameyam .. 11-42.. pitAsi lokasya charAcharasya tvamasya pUjyashcha gururgarIyAn . na tvatsamo.astyabhyadhikaH kuto.anyo lokatraye.apyapratimaprabhAva .. 11-43.. tasmAtpraNamya praNidhAya kAyaM prasAdaye tvAmahamIshamIDyam . piteva putrasya sakheva sakhyuH priyaH priyAyArhasi deva soDhum .. 11-44.. adR^iShTapUrvaM hR^iShito.asmi dR^iShTvA bhayena cha pravyathitaM mano me . tadeva me darshaya deva rUpaM prasIda devesha jagannivAsa .. 11-45.. kirITinaM gadinaM chakrahastaM ichChAmi tvAM draShTumahaM tathaiva . tenaiva rUpeNa chaturbhujena sahasrabAho bhava vishvamUrte .. 11-46.. shrIbhagavAnuvAcha . mayA prasannena tavArjunedaM rUpaM paraM darshitamAtmayogAt . tejomayaM vishvamanantamAdyaM yanme tvadanyena na dR^iShTapUrvam .. 11-47.. na vedayaj~nAdhyayanairna dAnai- rna cha kriyAbhirna tapobhirugraiH . evaMrUpaH shakya ahaM nR^iloke draShTuM tvadanyena kurupravIra .. 11-48.. mA te vyathA mA cha vimUDhabhAvo dR^iShTvA rUpaM ghoramIdR^i~Nmamedam . vyapetabhIH prItamanAH punastvaM tadeva me rUpamidaM prapashya .. 11-49.. sa~njaya uvAcha . ityarjunaM vAsudevastathoktvA svakaM rUpaM darshayAmAsa bhUyaH . AshvAsayAmAsa cha bhItamenaM bhUtvA punaH saumyavapurmahAtmA .. 11-50.. arjuna uvAcha . dR^iShTvedaM mAnuShaM rUpaM tava saumyaM janArdana . idAnImasmi saMvR^ittaH sachetAH prakR^itiM gataH .. 11-51.. shrIbhagavAnuvAcha . sudurdarshamidaM rUpaM dR^iShTavAnasi yanmama . devA apyasya rUpasya nityaM darshanakA~NkShiNaH .. 11-52.. nAhaM vedairna tapasA na dAnena na chejyayA . shakya evaMvidho draShTuM dR^iShTavAnasi mAM yathA .. 11-53.. bhaktyA tvananyayA shakya ahamevaMvidho.arjuna . j~nAtuM draShTuM cha tattvena praveShTuM cha parantapa .. 11-54.. matkarmakR^inmatparamo madbhaktaH sa~NgavarjitaH . nirvairaH sarvabhUteShu yaH sa mAmeti pANDava .. 11-55.. oM tatsaditi shrImadbhagavadgItAsUpaniShatsu brahmavidyAyAM yogashAstre shrIkR^iShNArjunasaMvAde vishvarUpadarshanayogo nAmaikAdasho.adhyAyaH .. 11..

atha dvAdasho.adhyAyaH . bhaktiyogaH

arjuna uvAcha . evaM satatayuktA ye bhaktAstvAM paryupAsate . ye chApyakSharamavyaktaM teShAM ke yogavittamAH .. 12-1.. shrIbhagavAnuvAcha . mayyAveshya mano ye mAM nityayuktA upAsate . shraddhayA parayopetAH te me yuktatamA matAH .. 12-2.. ye tvakSharamanirdeshyamavyaktaM paryupAsate . sarvatragamachintya~ncha kUTasthamachalandhruvam .. 12-3.. sanniyamyendriyagrAmaM sarvatra samabuddhayaH . te prApnuvanti mAmeva sarvabhUtahite ratAH .. 12-4.. klesho.adhikatarasteShAmavyaktAsaktachetasAm . avyaktA hi gatirduHkhaM dehavadbhiravApyate .. 12-5.. ye tu sarvANi karmANi mayi saMnyasya matparAH . ananyenaiva yogena mAM dhyAyanta upAsate .. 12-6.. teShAmahaM samuddhartA mR^ityusaMsArasAgarAt . bhavAmi nachirAtpArtha mayyAveshitachetasAm .. 12-7.. mayyeva mana Adhatsva mayi buddhiM niveshaya . nivasiShyasi mayyeva ata UrdhvaM na saMshayaH .. 12-8.. atha chittaM samAdhAtuM na shaknoShi mayi sthiram . abhyAsayogena tato mAmichChAptuM dhana~njaya .. 12-9.. abhyAse.apyasamartho.asi matkarmaparamo bhava . madarthamapi karmANi kurvansiddhimavApsyasi .. 12-10.. athaitadapyashakto.asi kartuM madyogamAshritaH . sarvakarmaphalatyAgaM tataH kuru yatAtmavAn .. 12-11.. shreyo hi j~nAnamabhyAsAjj~nAnAddhyAnaM vishiShyate . dhyAnAtkarmaphalatyAgastyAgAchChAntiranantaram .. 12-12.. adveShTA sarvabhUtAnAM maitraH karuNa eva cha . nirmamo niraha~NkAraH samaduHkhasukhaH kShamI .. 12-13.. santuShTaH satataM yogI yatAtmA dR^iDhanishchayaH . mayyarpitamanobuddhiryo madbhaktaH sa me priyaH .. 12-14.. yasmAnnodvijate loko lokAnnodvijate cha yaH . harShAmarShabhayodvegairmukto yaH sa cha me priyaH .. 12-15.. anapekShaH shuchirdakSha udAsIno gatavyathaH . sarvArambhaparityAgI yo madbhaktaH sa me priyaH .. 12-16.. yo na hR^iShyati na dveShTi na shochati na kA~NkShati . shubhAshubhaparityAgI bhaktimAnyaH sa me priyaH .. 12-17.. samaH shatrau cha mitre cha tathA mAnApamAnayoH . shItoShNasukhaduHkheShu samaH sa~NgavivarjitaH .. 12-18.. tulyanindAstutirmaunI santuShTo yena kenachit . aniketaH sthiramatirbhaktimAnme priyo naraH .. 12-19.. ye tu dharmyAmR^itamidaM yathoktaM paryupAsate . shraddadhAnA matparamA bhaktAste.atIva me priyAH .. 12-20.. oM tatsaditi shrImadbhagavadgItAsUpaniShatsu brahmavidyAyAM yogashAstre shrIkR^iShNArjunasaMvAde bhaktiyogo nAma dvAdasho.adhyAyaH .. 12..

atha trayodasho.adhyAyaH . kShetrakShetraj~navibhAgayogaH

arjuna uvAcha . prakR^itiM puruShaM chaiva kShetraM kShetraj~nameva cha . etadveditumichChAmi j~nAnaM j~neyaM cha keshava .. 13-1.. shrIbhagavAnuvAcha . idaM sharIraM kaunteya kShetramityabhidhIyate . etadyo vetti taM prAhuH kShetraj~na iti tadvidaH .. 13-2.. kShetraj~naM chApi mAM viddhi sarvakShetreShu bhArata . kShetrakShetraj~nayorj~nAnaM yattajj~nAnaM mataM mama .. 13-3.. tatkShetraM yachcha yAdR^ikcha yadvikAri yatashcha yat . sa cha yo yatprabhAvashcha tatsamAsena me shR^iNu .. 13-4.. R^iShibhirbahudhA gItaM ChandobhirvividhaiH pR^ithak . brahmasUtrapadaishchaiva hetumadbhirvinishchitaiH .. 13-5.. mahAbhUtAnyaha~NkAro buddhiravyaktameva cha . indriyANi dashaikaM cha pa~ncha chendriyagocharAH .. 13-6.. ichChA dveShaH sukhaM duHkhaM sa~NghAtashchetanA dhR^itiH . etatkShetraM samAsena savikAramudAhR^itam .. 13-7.. amAnitvamadambhitvamahiMsA kShAntirArjavam . AchAryopAsanaM shauchaM sthairyamAtmavinigrahaH .. 13-8.. indriyArtheShu vairAgyamanaha~NkAra eva cha . janmamR^ityujarAvyAdhiduHkhadoShAnudarshanam .. 13-9.. asaktiranabhiShva~NgaH putradAragR^ihAdiShu . nityaM cha samachittatvamiShTAniShTopapattiShu .. 13-10.. mayi chAnanyayogena bhaktiravyabhichAriNI . viviktadeshasevitvamaratirjanasaMsadi .. 13-11.. adhyAtmaj~nAnanityatvaM tattvaj~nAnArthadarshanam . etajj~nAnamiti proktamaj~nAnaM yadato.anyathA .. 13-12.. j~neyaM yattatpravakShyAmi yajj~nAtvAmR^itamashnute . anAdimatparaM brahma na sattannAsaduchyate .. 13-13.. sarvataH pANipAdaM tatsarvato.akShishiromukham . sarvataH shrutimalloke sarvamAvR^itya tiShThati .. 13-14.. sarvendriyaguNAbhAsaM sarvendriyavivarjitam . asaktaM sarvabhR^ichchaiva nirguNaM guNabhoktR^i cha .. 13-15.. bahirantashcha bhUtAnAmacharaM charameva cha . sUkShmatvAttadavij~neyaM dUrasthaM chAntike cha tat .. 13-16.. avibhaktaM cha bhUteShu vibhaktamiva cha sthitam . bhUtabhartR^i cha tajj~neyaM grasiShNu prabhaviShNu cha .. 13-17.. jyotiShAmapi tajjyotistamasaH paramuchyate . j~nAnaM j~neyaM j~nAnagamyaM hR^idi sarvasya viShThitam .. 13-18.. iti kShetraM tathA j~nAnaM j~neyaM choktaM samAsataH . madbhakta etadvij~nAya madbhAvAyopapadyate .. 13-19.. prakR^itiM puruShaM chaiva viddhyanAdI ubhAvapi . vikArAMshcha guNAMshchaiva viddhi prakR^itisambhavAn .. 13-20.. kAryakAraNakartR^itve hetuH prakR^itiruchyate . puruShaH sukhaduHkhAnAM bhoktR^itve heturuchyate .. 13-21.. puruShaH prakR^itistho hi bhu~Nkte prakR^itijAnguNAn . kAraNaM guNasa~Ngo.asya sadasadyonijanmasu .. 13-22.. upadraShTAnumantA cha bhartA bhoktA maheshvaraH . paramAtmeti chApyukto dehe.asminpuruShaH paraH .. 13-23.. ya evaM vetti puruShaM prakR^itiM cha guNaiH saha . sarvathA vartamAno.api na sa bhUyo.abhijAyate .. 13-24.. dhyAnenAtmani pashyanti kechidAtmAnamAtmanA . anye sA~Nkhyena yogena karmayogena chApare .. 13-25.. anye tvevamajAnantaH shrutvAnyebhya upAsate . te.api chAtitarantyeva mR^ityuM shrutiparAyaNAH .. 13-26.. yAvatsa~njAyate ki~nchitsattvaM sthAvaraja~Ngamam . kShetrakShetraj~nasaMyogAttadviddhi bharatarShabha .. 13-27.. samaM sarveShu bhUteShu tiShThantaM parameshvaram . vinashyatsvavinashyantaM yaH pashyati sa pashyati .. 13-28.. samaM pashyanhi sarvatra samavasthitamIshvaram . na hinastyAtmanAtmAnaM tato yAti parAM gatim .. 13-29.. prakR^ityaiva cha karmANi kriyamANAni sarvashaH . yaH pashyati tathAtmAnamakartAraM sa pashyati .. 13-30.. yadA bhUtapR^ithagbhAvamekasthamanupashyati . tata eva cha vistAraM brahma sampadyate tadA .. 13-31.. anAditvAnnirguNatvAtparamAtmAyamavyayaH . sharIrastho.api kaunteya na karoti na lipyate .. 13-32.. yathA sarvagataM saukShmyAdAkAshaM nopalipyate . sarvatrAvasthito dehe tathAtmA nopalipyate .. 13-33.. yathA prakAshayatyekaH kR^itsnaM lokamimaM raviH . kShetraM kShetrI tathA kR^itsnaM prakAshayati bhArata .. 13-34.. kShetrakShetraj~nayorevamantaraM j~nAnachakShuShA . bhUtaprakR^itimokShaM cha ye viduryAnti te param .. 13-35.. oM tatsaditi shrImadbhagavadgItAsUpaniShatsu brahmavidyAyAM yogashAstre shrIkR^iShNArjunasaMvAde kShetrakShetraj~navibhAgayogo nAma trayodasho.adhyAyaH .. 13..

atha chaturdasho.adhyAyaH . guNatrayavibhAgayogaH

shrIbhagavAnuvAcha . paraM bhUyaH pravakShyAmi j~nAnAnAM j~nAnamuttamam . yajj~nAtvA munayaH sarve parAM siddhimito gatAH .. 14-1.. idaM j~nAnamupAshritya mama sAdharmyamAgatAH . sarge.api nopajAyante pralaye na vyathanti cha .. 14-2.. mama yonirmahad brahma tasmingarbhaM dadhAmyaham . sambhavaH sarvabhUtAnAM tato bhavati bhArata .. 14-3.. sarvayoniShu kaunteya mUrtayaH sambhavanti yAH . tAsAM brahma mahadyonirahaM bIjapradaH pitA .. 14-4.. sattvaM rajastama iti guNAH prakR^itisambhavAH . nibadhnanti mahAbAho dehe dehinamavyayam .. 14-5.. tatra sattvaM nirmalatvAtprakAshakamanAmayam . sukhasa~Ngena badhnAti j~nAnasa~Ngena chAnagha .. 14-6.. rajo rAgAtmakaM viddhi tR^iShNAsa~Ngasamudbhavam . tannibadhnAti kaunteya karmasa~Ngena dehinam .. 14-7.. tamastvaj~nAnajaM viddhi mohanaM sarvadehinAm . pramAdAlasyanidrAbhistannibadhnAti bhArata .. 14-8.. sattvaM sukhe sa~njayati rajaH karmaNi bhArata . j~nAnamAvR^itya tu tamaH pramAde sa~njayatyuta .. 14-9.. rajastamashchAbhibhUya sattvaM bhavati bhArata . rajaH sattvaM tamashchaiva tamaH sattvaM rajastathA .. 14-10.. sarvadvAreShu dehe.asminprakAsha upajAyate . j~nAnaM yadA tadA vidyAdvivR^iddhaM sattvamityuta .. 14-11.. lobhaH pravR^ittirArambhaH karmaNAmashamaH spR^ihA . rajasyetAni jAyante vivR^iddhe bharatarShabha .. 14-12.. aprakAsho.apravR^ittishcha pramAdo moha eva cha . tamasyetAni jAyante vivR^iddhe kurunandana .. 14-13.. yadA sattve pravR^iddhe tu pralayaM yAti dehabhR^it . tadottamavidAM lokAnamalAnpratipadyate .. 14-14.. rajasi pralayaM gatvA karmasa~NgiShu jAyate . tathA pralInastamasi mUDhayoniShu jAyate .. 14-15.. karmaNaH sukR^itasyAhuH sAttvikaM nirmalaM phalam . rajasastu phalaM duHkhamaj~nAnaM tamasaH phalam .. 14-16.. sattvAtsa~njAyate j~nAnaM rajaso lobha eva cha . pramAdamohau tamaso bhavato.aj~nAnameva cha .. 14-17.. UrdhvaM gachChanti sattvasthA madhye tiShThanti rAjasAH . jaghanyaguNavR^ittisthA adho gachChanti tAmasAH .. 14-18.. nAnyaM guNebhyaH kartAraM yadA draShTAnupashyati . guNebhyashcha paraM vetti madbhAvaM so.adhigachChati .. 14-19.. guNAnetAnatItya trIndehI dehasamudbhavAn . janmamR^ityujarAduHkhairvimukto.amR^itamashnute .. 14-20.. arjuna uvAcha . kairli~NgaistrInguNAnetAnatIto bhavati prabho . kimAchAraH kathaM chaitAMstrInguNAnativartate .. 14-21.. shrIbhagavAnuvAcha . prakAshaM cha pravR^ittiM cha mohameva cha pANDava . na dveShTi sampravR^ittAni na nivR^ittAni kA~NkShati .. 14-22.. udAsInavadAsIno guNairyo na vichAlyate . guNA vartanta ityevaM yo.avatiShThati ne~Ngate .. 14-23.. samaduHkhasukhaH svasthaH samaloShTAshmakA~nchanaH . tulyapriyApriyo dhIrastulyanindAtmasaMstutiH .. 14-24.. mAnApamAnayostulyastulyo mitrAripakShayoH . sarvArambhaparityAgI guNAtItaH sa uchyate .. 14-25.. mAM cha yo.avyabhichAreNa bhaktiyogena sevate . sa guNAnsamatItyaitAnbrahmabhUyAya kalpate .. 14-26.. brahmaNo hi pratiShThAhamamR^itasyAvyayasya cha . shAshvatasya cha dharmasya sukhasyaikAntikasya cha .. 14-27.. oM tatsaditi shrImadbhagavadgItAsUpaniShatsu brahmavidyAyAM yogashAstre shrIkR^iShNArjunasaMvAde guNatrayavibhAgayogo nAma chaturdasho.adhyAyaH .. 14..

atha pa~nchadasho.adhyAyaH . puruShottamayogaH

shrIbhagavAnuvAcha . UrdhvamUlamadhaHshAkhamashvatthaM prAhuravyayam . ChandAMsi yasya parNAni yastaM veda sa vedavit .. 15-1.. adhashchordhvaM prasR^itAstasya shAkhA guNapravR^iddhA viShayapravAlAH . adhashcha mUlAnyanusantatAni karmAnubandhIni manuShyaloke .. 15-2.. na rUpamasyeha tathopalabhyate nAnto na chAdirna cha sampratiShThA . ashvatthamenaM suvirUDhamUlaM asa~NgashastreNa dR^iDhena ChittvA .. 15-3.. tataH padaM tatparimArgitavyaM yasmingatA na nivartanti bhUyaH . tameva chAdyaM puruShaM prapadye . yataH pravR^ittiH prasR^itA purANI .. 15-4.. nirmAnamohA jitasa~NgadoShA adhyAtmanityA vinivR^ittakAmAH . dvandvairvimuktAH sukhaduHkhasaMj~nai- rgachChantyamUDhAH padamavyayaM tat .. 15-5.. na tadbhAsayate sUryo na shashA~Nko na pAvakaH . yadgatvA na nivartante taddhAma paramaM mama .. 15-6.. mamaivAMsho jIvaloke jIvabhUtaH sanAtanaH . manaHShaShThAnIndriyANi prakR^itisthAni karShati .. 15-7.. sharIraM yadavApnoti yachchApyutkrAmatIshvaraH . gR^ihItvaitAni saMyAti vAyurgandhAnivAshayAt .. 15-8.. shrotraM chakShuH sparshanaM cha rasanaM ghrANameva cha . adhiShThAya manashchAyaM viShayAnupasevate .. 15-9.. utkrAmantaM sthitaM vApi bhu~njAnaM vA guNAnvitam . vimUDhA nAnupashyanti pashyanti j~nAnachakShuShaH .. 15-10.. yatanto yoginashchainaM pashyantyAtmanyavasthitam . yatanto.apyakR^itAtmAno nainaM pashyantyachetasaH .. 15-11.. yadAdityagataM tejo jagadbhAsayate.akhilam . yachchandramasi yachchAgnau tattejo viddhi mAmakam .. 15-12.. gAmAvishya cha bhUtAni dhArayAmyahamojasA . puShNAmi chauShadhIH sarvAH somo bhUtvA rasAtmakaH .. 15-13.. ahaM vaishvAnaro bhUtvA prANinAM dehamAshritaH . prANApAnasamAyuktaH pachAmyannaM chaturvidham .. 15-14.. sarvasya chAhaM hR^idi sanniviShTo mattaH smR^itirj~nAnamapohana~ncha . vedaishcha sarvairahameva vedyo vedAntakR^idvedavideva chAham .. 15-15.. dvAvimau puruShau loke kSharashchAkShara eva cha . kSharaH sarvANi bhUtAni kUTastho.akShara uchyate .. 15-16.. uttamaH puruShastvanyaH paramAtmetyudAhR^itaH . yo lokatrayamAvishya bibhartyavyaya IshvaraH .. 15-17.. yasmAtkSharamatIto.ahamakSharAdapi chottamaH . ato.asmi loke vede cha prathitaH puruShottamaH .. 15-18.. yo mAmevamasammUDho jAnAti puruShottamam . sa sarvavidbhajati mAM sarvabhAvena bhArata .. 15-19.. iti guhyatamaM shAstramidamuktaM mayAnagha . etadbuddhvA buddhimAnsyAtkR^itakR^ityashcha bhArata .. 15-20.. oM tatsaditi shrImadbhagavadgItAsUpaniShatsu brahmavidyAyAM yogashAstre shrIkR^iShNArjuna saMvAde puruShottamayogo nAma pa~nchadasho.adhyAyaH .. 15..

atha ShoDasho.adhyAyaH . daivAsurasampadvibhAgayogaH

shrIbhagavAnuvAcha . abhayaM sattvasaMshuddhirj~nAnayogavyavasthitiH . dAnaM damashcha yaj~nashcha svAdhyAyastapa Arjavam .. 16-1.. ahiMsA satyamakrodhastyAgaH shAntirapaishunam . dayA bhUteShvaloluptvaM mArdavaM hrIrachApalam .. 16-2.. tejaH kShamA dhR^itiH shauchamadroho nAtimAnitA . bhavanti sampadaM daivImabhijAtasya bhArata .. 16-3.. dambho darpo.abhimAnashcha krodhaH pAruShyameva cha . aj~nAnaM chAbhijAtasya pArtha sampadamAsurIm .. 16-4.. daivI sampadvimokShAya nibandhAyAsurI matA . mA shuchaH sampadaM daivImabhijAto.asi pANDava .. 16-5.. dvau bhUtasargau loke.asmindaiva Asura eva cha . daivo vistarashaH prokta AsuraM pArtha me shR^iNu .. 16-6.. pravR^ittiM cha nivR^ittiM cha janA na vidurAsurAH . na shauchaM nApi chAchAro na satyaM teShu vidyate .. 16-7.. asatyamapratiShThaM te jagadAhuranIshvaram . aparasparasambhUtaM kimanyatkAmahaitukam .. 16-8.. etAM dR^iShTimavaShTabhya naShTAtmAno.alpabuddhayaH . prabhavantyugrakarmANaH kShayAya jagato.ahitAH .. 16-9.. kAmamAshritya duShpUraM dambhamAnamadAnvitAH . mohAdgR^ihItvAsadgrAhAnpravartante.ashuchivratAH .. 16-10.. chintAmaparimeyAM cha pralayAntAmupAshritAH . kAmopabhogaparamA etAvaditi nishchitAH .. 16-11.. AshApAshashatairbaddhAH kAmakrodhaparAyaNAH . Ihante kAmabhogArthamanyAyenArthasa~nchayAn .. 16-12.. idamadya mayA labdhamimaM prApsye manoratham . idamastIdamapi me bhaviShyati punardhanam .. 16-13.. asau mayA hataH shatrurhaniShye chAparAnapi . Ishvaro.ahamahaM bhogI siddho.ahaM balavAnsukhI .. 16-14.. ADhyo.abhijanavAnasmi ko.anyo.asti sadR^isho mayA . yakShye dAsyAmi modiShya ityaj~nAnavimohitAH .. 16-15.. anekachittavibhrAntA mohajAlasamAvR^itAH . prasaktAH kAmabhogeShu patanti narake.ashuchau .. 16-16.. AtmasambhAvitAH stabdhA dhanamAnamadAnvitAH . yajante nAmayaj~naiste dambhenAvidhipUrvakam .. 16-17.. aha~NkAraM balaM darpaM kAmaM krodhaM cha saMshritAH . mAmAtmaparadeheShu pradviShanto.abhyasUyakAH .. 16-18.. tAnahaM dviShataH krUrAnsaMsAreShu narAdhamAn . kShipAmyajasramashubhAnAsurIShveva yoniShu .. 16-19.. AsurIM yonimApannA mUDhA janmani janmani . mAmaprApyaiva kaunteya tato yAntyadhamAM gatim .. 16-20.. trividhaM narakasyedaM dvAraM nAshanamAtmanaH . kAmaH krodhastathA lobhastasmAdetattrayaM tyajet .. 16-21.. etairvimuktaH kaunteya tamodvAraistribhirnaraH . AcharatyAtmanaH shreyastato yAti parAM gatim .. 16-22.. yaH shAstravidhimutsR^ijya vartate kAmakArataH . na sa siddhimavApnoti na sukhaM na parAM gatim .. 16-23.. tasmAchChAstraM pramANaM te kAryAkAryavyavasthitau . j~nAtvA shAstravidhAnoktaM karma kartumihArhasi .. 16-24.. oM tatsaditi shrImadbhagavadgItAsUpaniShatsu brahmavidyAyAM yogashAstre shrIkR^iShNArjunasaMvAde daivAsurasampadvibhAgayogo nAma ShoDasho.adhyAyaH .. 16..

atha saptadasho.adhyAyaH . shraddhAtrayavibhAgayogaH

arjuna uvAcha . ye shAstravidhimutsR^ijya yajante shraddhayAnvitAH . teShAM niShThA tu kA kR^iShNa sattvamAho rajastamaH .. 17-1.. shrIbhagavAnuvAcha . trividhA bhavati shraddhA dehinAM sA svabhAvajA . sAttvikI rAjasI chaiva tAmasI cheti tAM shR^iNu .. 17-2.. sattvAnurUpA sarvasya shraddhA bhavati bhArata . shraddhAmayo.ayaM puruSho yo yachChraddhaH sa eva saH .. 17-3.. yajante sAttvikA devAnyakSharakShAMsi rAjasAH . pretAnbhUtagaNAMshchAnye yajante tAmasA janAH .. 17-4.. ashAstravihitaM ghoraM tapyante ye tapo janAH . dambhAha~NkArasaMyuktAH kAmarAgabalAnvitAH .. 17-5.. karShayantaH sharIrasthaM bhUtagrAmamachetasaH . mAM chaivAntaHsharIrasthaM tAnviddhyAsuranishchayAn .. 17-6.. AhArastvapi sarvasya trividho bhavati priyaH . yaj~nastapastathA dAnaM teShAM bhedamimaM shR^iNu .. 17-7.. AyuHsattvabalArogyasukhaprItivivardhanAH . rasyAH snigdhAH sthirA hR^idyA AhArAH sAttvikapriyAH .. 17-8.. kaTvamlalavaNAtyuShNatIkShNarUkShavidAhinaH . AhArA rAjasasyeShTA duHkhashokAmayapradAH .. 17-9.. yAtayAmaM gatarasaM pUti paryuShitaM cha yat . uchChiShTamapi chAmedhyaM bhojanaM tAmasapriyam .. 17-10.. aphalAkA~NkShibhiryaj~no vidhidR^iShTo ya ijyate . yaShTavyameveti manaH samAdhAya sa sAttvikaH .. 17-11.. abhisandhAya tu phalaM dambhArthamapi chaiva yat . ijyate bharatashreShTha taM yaj~naM viddhi rAjasam .. 17-12.. vidhihInamasR^iShTAnnaM mantrahInamadakShiNam . shraddhAvirahitaM yaj~naM tAmasaM parichakShate .. 17-13.. devadvijaguruprAj~napUjanaM shauchamArjavam . brahmacharyamahiMsA cha shArIraM tapa uchyate .. 17-14.. anudvegakaraM vAkyaM satyaM priyahitaM cha yat . svAdhyAyAbhyasanaM chaiva vA~NmayaM tapa uchyate .. 17-15.. manaH prasAdaH saumyatvaM maunamAtmavinigrahaH . bhAvasaMshuddhirityetattapo mAnasamuchyate .. 17-16.. shraddhayA parayA taptaM tapastattrividhaM naraiH . aphalAkA~NkShibhiryuktaiH sAttvikaM parichakShate .. 17-17.. satkAramAnapUjArthaM tapo dambhena chaiva yat . kriyate tadiha proktaM rAjasaM chalamadhruvam .. 17-18.. mUDhagrAheNAtmano yatpIDayA kriyate tapaH . parasyotsAdanArthaM vA tattAmasamudAhR^itam .. 17-19.. dAtavyamiti yaddAnaM dIyate.anupakAriNe . deshe kAle cha pAtre cha taddAnaM sAttvikaM smR^itam .. 17-20.. yattu pratyupakArArthaM phalamuddishya vA punaH . dIyate cha parikliShTaM taddAnaM rAjasaM smR^itam .. 17-21.. adeshakAle yaddAnamapAtrebhyashcha dIyate . asatkR^itamavaj~nAtaM tattAmasamudAhR^itam .. 17-22.. oMtatsaditi nirdesho brahmaNastrividhaH smR^itaH . brAhmaNAstena vedAshcha yaj~nAshcha vihitAH purA .. 17-23.. tasmAdomityudAhR^itya yaj~nadAnatapaHkriyAH . pravartante vidhAnoktAH satataM brahmavAdinAm .. 17-24.. tadityanabhisandhAya phalaM yaj~natapaHkriyAH . dAnakriyAshcha vividhAH kriyante mokShakA~NkShibhiH .. 17-25.. sadbhAve sAdhubhAve cha sadityetatprayujyate . prashaste karmaNi tathA sachChabdaH pArtha yujyate .. 17-26.. yaj~ne tapasi dAne cha sthitiH saditi chochyate . karma chaiva tadarthIyaM sadityevAbhidhIyate .. 17-27.. ashraddhayA hutaM dattaM tapastaptaM kR^itaM cha yat . asadityuchyate pArtha na cha tatpretya no iha .. 17-28.. oM tatsaditi shrImadbhagavadgItAsUpaniShatsu brahmavidyAyAM yogashAstre shrIkR^iShNArjunasaMvAde shraddhAtrayavibhAgayogo nAma saptadasho.adhyAyaH .. 17..

athAShTAdasho.adhyAyaH . mokShasaMnyAsayogaH

arjuna uvAcha . saMnyAsasya mahAbAho tattvamichChAmi veditum . tyAgasya cha hR^iShIkesha pR^ithakkeshiniShUdana .. 18-1.. shrIbhagavAnuvAcha . kAmyAnAM karmaNAM nyAsaM saMnyAsaM kavayo viduH . sarvakarmaphalatyAgaM prAhustyAgaM vichakShaNAH .. 18-2.. tyAjyaM doShavadityeke karma prAhurmanIShiNaH . yaj~nadAnatapaHkarma na tyAjyamiti chApare .. 18-3.. nishchayaM shR^iNu me tatra tyAge bharatasattama . tyAgo hi puruShavyAghra trividhaH samprakIrtitaH .. 18-4.. yaj~nadAnatapaHkarma na tyAjyaM kAryameva tat . yaj~no dAnaM tapashchaiva pAvanAni manIShiNAm .. 18-5.. etAnyapi tu karmANi sa~NgaM tyaktvA phalAni cha . kartavyAnIti me pArtha nishchitaM matamuttamam .. 18-6.. niyatasya tu saMnyAsaH karmaNo nopapadyate . mohAttasya parityAgastAmasaH parikIrtitaH .. 18-7.. duHkhamityeva yatkarma kAyakleshabhayAttyajet . sa kR^itvA rAjasaM tyAgaM naiva tyAgaphalaM labhet .. 18-8.. kAryamityeva yatkarma niyataM kriyate.arjuna . sa~NgaM tyaktvA phalaM chaiva sa tyAgaH sAttviko mataH .. 18-9.. na dveShTyakushalaM karma kushale nAnuShajjate . tyAgI sattvasamAviShTo medhAvI ChinnasaMshayaH .. 18-10.. na hi dehabhR^itA shakyaM tyaktuM karmANyasheShataH . yastu karmaphalatyAgI sa tyAgItyabhidhIyate .. 18-11.. aniShTamiShTaM mishraM cha trividhaM karmaNaH phalam . bhavatyatyAginAM pretya na tu saMnyAsinAM kvachit .. 18-12.. pa~nchaitAni mahAbAho kAraNAni nibodha me . sA~Nkhye kR^itAnte proktAni siddhaye sarvakarmaNAm .. 18-13.. adhiShThAnaM tathA kartA karaNaM cha pR^ithagvidham . vividhAshcha pR^ithakcheShTA daivaM chaivAtra pa~nchamam .. 18-14.. sharIravA~Nmanobhiryatkarma prArabhate naraH . nyAyyaM vA viparItaM vA pa~nchaite tasya hetavaH .. 18-15.. tatraivaM sati kartAramAtmAnaM kevalaM tu yaH . pashyatyakR^itabuddhitvAnna sa pashyati durmatiH .. 18-16.. yasya nAha~NkR^ito bhAvo buddhiryasya na lipyate . hatvA.api sa imA.NllokAnna hanti na nibadhyate .. 18-17.. j~nAnaM j~neyaM parij~nAtA trividhA karmachodanA . karaNaM karma karteti trividhaH karmasa~NgrahaH .. 18-18.. j~nAnaM karma cha kartA cha tridhaiva guNabhedataH . prochyate guNasa~NkhyAne yathAvachChR^iNu tAnyapi .. 18-19.. sarvabhUteShu yenaikaM bhAvamavyayamIkShate . avibhaktaM vibhakteShu tajj~nAnaM viddhi sAttvikam .. 18-20.. pR^ithaktvena tu yajj~nAnaM nAnAbhAvAnpR^ithagvidhAn . vetti sarveShu bhUteShu tajj~nAnaM viddhi rAjasam .. 18-21.. yattu kR^itsnavadekasminkArye saktamahaitukam . atattvArthavadalpaM cha tattAmasamudAhR^itam .. 18-22.. niyataM sa~NgarahitamarAgadveShataH kR^itam . aphalaprepsunA karma yattatsAttvikamuchyate .. 18-23.. yattu kAmepsunA karma sAha~NkAreNa vA punaH . kriyate bahulAyAsaM tadrAjasamudAhR^itam .. 18-24.. anubandhaM kShayaM hiMsAmanapekShya cha pauruSham . mohAdArabhyate karma yattattAmasamuchyate .. 18-25.. muktasa~Ngo.anahaMvAdI dhR^ityutsAhasamanvitaH . siddhyasiddhyornirvikAraH kartA sAttvika uchyate .. 18-26.. rAgI karmaphalaprepsurlubdho hiMsAtmako.ashuchiH . harShashokAnvitaH kartA rAjasaH parikIrtitaH .. 18-27.. ayuktaH prAkR^itaH stabdhaH shaTho naiShkR^itiko.alasaH . viShAdI dIrghasUtrI cha kartA tAmasa uchyate .. 18-28.. buddherbhedaM dhR^iteshchaiva guNatastrividhaM shR^iNu . prochyamAnamasheSheNa pR^ithaktvena dhana~njaya .. 18-29.. pravR^ittiM cha nivR^ittiM cha kAryAkArye bhayAbhaye . bandhaM mokShaM cha yA vetti buddhiH sA pArtha sAttvikI .. 18-30.. yayA dharmamadharmaM cha kAryaM chAkAryameva cha . ayathAvatprajAnAti buddhiH sA pArtha rAjasI .. 18-31.. adharmaM dharmamiti yA manyate tamasAvR^itA . sarvArthAnviparItAMshcha buddhiH sA pArtha tAmasI .. 18-32.. dhR^ityA yayA dhArayate manaHprANendriyakriyAH . yogenAvyabhichAriNyA dhR^itiH sA pArtha sAttvikI .. 18-33.. yayA tu dharmakAmArthAndhR^ityA dhArayate.arjuna . prasa~Ngena phalAkA~NkShI dhR^itiH sA pArtha rAjasI .. 18-34.. yayA svapnaM bhayaM shokaM viShAdaM madameva cha . na vimu~nchati durmedhA dhR^itiH sA pArtha tAmasI .. 18-35.. sukhaM tvidAnIM trividhaM shR^iNu me bharatarShabha . abhyAsAdramate yatra duHkhAntaM cha nigachChati .. 18-36.. yattadagre viShamiva pariNAme.amR^itopamam . tatsukhaM sAttvikaM proktamAtmabuddhiprasAdajam .. 18-37.. viShayendriyasaMyogAdyattadagre.amR^itopamam . pariNAme viShamiva tatsukhaM rAjasaM smR^itam .. 18-38.. yadagre chAnubandhe cha sukhaM mohanamAtmanaH . nidrAlasyapramAdotthaM tattAmasamudAhR^itam .. 18-39.. na tadasti pR^ithivyAM vA divi deveShu vA punaH . sattvaM prakR^itijairmuktaM yadebhiH syAttribhirguNaiH .. 18-40.. brAhmaNakShatriyavishAM shUdrANAM cha parantapa . karmANi pravibhaktAni svabhAvaprabhavairguNaiH .. 18-41.. shamo damastapaH shauchaM kShAntirArjavameva cha . j~nAnaM vij~nAnamAstikyaM brahmakarma svabhAvajam .. 18-42.. shauryaM tejo dhR^itirdAkShyaM yuddhe chApyapalAyanam . dAnamIshvarabhAvashcha kShAtraM karma svabhAvajam .. 18-43.. kR^iShigaurakShyavANijyaM vaishyakarma svabhAvajam . paricharyAtmakaM karma shUdrasyApi svabhAvajam .. 18-44.. sve sve karmaNyabhirataH saMsiddhiM labhate naraH . svakarmanirataH siddhiM yathA vindati tachChR^iNu .. 18-45.. yataH pravR^ittirbhUtAnAM yena sarvamidaM tatam . svakarmaNA tamabhyarchya siddhiM vindati mAnavaH .. 18-46.. shreyAnsvadharmo viguNaH paradharmAtsvanuShThitAt . svabhAvaniyataM karma kurvannApnoti kilbiSham .. 18-47.. sahajaM karma kaunteya sadoShamapi na tyajet . sarvArambhA hi doSheNa dhUmenAgnirivAvR^itAH .. 18-48.. asaktabuddhiH sarvatra jitAtmA vigataspR^ihaH . naiShkarmyasiddhiM paramAM saMnyAsenAdhigachChati .. 18-49.. siddhiM prApto yathA brahma tathApnoti nibodha me . samAsenaiva kaunteya niShThA j~nAnasya yA parA .. 18-50.. buddhyA vishuddhayA yukto dhR^ityAtmAnaM niyamya cha . shabdAdInviShayAMstyaktvA rAgadveShau vyudasya cha .. 18-51.. viviktasevI laghvAshI yatavAkkAyamAnasaH . dhyAnayogaparo nityaM vairAgyaM samupAshritaH .. 18-52.. aha~NkAraM balaM darpaM kAmaM krodhaM parigraham . vimuchya nirmamaH shAnto brahmabhUyAya kalpate .. 18-53.. brahmabhUtaH prasannAtmA na shochati na kA~NkShati . samaH sarveShu bhUteShu madbhaktiM labhate parAm .. 18-54.. bhaktyA mAmabhijAnAti yAvAnyashchAsmi tattvataH . tato mAM tattvato j~nAtvA vishate tadanantaram .. 18-55.. sarvakarmANyapi sadA kurvANo madvyapAshrayaH . matprasAdAdavApnoti shAshvataM padamavyayam .. 18-56.. chetasA sarvakarmANi mayi saMnyasya matparaH . buddhiyogamupAshritya machchittaH satataM bhava .. 18-57.. machchittaH sarvadurgANi matprasAdAttariShyasi . atha chettvamaha~NkArAnna shroShyasi vina~NkShyasi .. 18-58.. yadaha~NkAramAshritya na yotsya iti manyase . mithyaiSha vyavasAyaste prakR^itistvAM niyokShyati .. 18-59.. svabhAvajena kaunteya nibaddhaH svena karmaNA . kartuM nechChasi yanmohAtkariShyasyavasho.api tat .. 18-60.. IshvaraH sarvabhUtAnAM hR^iddeshe.arjuna tiShThati . bhrAmayansarvabhUtAni yantrArUDhAni mAyayA .. 18-61.. tameva sharaNaM gachCha sarvabhAvena bhArata . tatprasAdAtparAM shAntiM sthAnaM prApsyasi shAshvatam .. 18-62.. iti te j~nAnamAkhyAtaM guhyAdguhyataraM mayA . vimR^ishyaitadasheSheNa yathechChasi tathA kuru .. 18-63.. sarvaguhyatamaM bhUyaH shR^iNu me paramaM vachaH . iShTo.asi me dR^iDhamiti tato vakShyAmi te hitam .. 18-64.. manmanA bhava madbhakto madyAjI mAM namaskuru . mAmevaiShyasi satyaM te pratijAne priyo.asi me .. 18-65.. sarvadharmAnparityajya mAmekaM sharaNaM vraja . ahaM tvA sarvapApebhyo mokShayiShyAmi mA shuchaH .. 18-66.. idaM te nAtapaskAya nAbhaktAya kadAchana . na chAshushrUShave vAchyaM na cha mAM yo.abhyasUyati .. 18-67.. ya idaM paramaM guhyaM madbhakteShvabhidhAsyati . bhaktiM mayi parAM kR^itvA mAmevaiShyatyasaMshayaH .. 18-68.. na cha tasmAnmanuShyeShu kashchinme priyakR^ittamaH . bhavitA na cha me tasmAdanyaH priyataro bhuvi .. 18-69.. adhyeShyate cha ya imaM dharmyaM saMvAdamAvayoH . j~nAnayaj~nena tenAhamiShTaH syAmiti me matiH .. 18-70.. shraddhAvAnanasUyashcha shR^iNuyAdapi yo naraH . so.api muktaH shubhA.NllokAnprApnuyAtpuNyakarmaNAm .. 18-71.. kachchidetachChrutaM pArtha tvayaikAgreNa chetasA . kachchidaj~nAnasammohaH pranaShTaste dhana~njaya .. 18-72.. arjuna uvAcha . naShTo mohaH smR^itirlabdhA tvatprasAdAnmayAchyuta . sthito.asmi gatasandehaH kariShye vachanaM tava .. 18-73.. sa~njaya uvAcha . ityahaM vAsudevasya pArthasya cha mahAtmanaH . saMvAdamimamashrauShamadbhutaM romaharShaNam .. 18-74.. vyAsaprasAdAchChrutavAnetadguhyamahaM param . yogaM yogeshvarAtkR^iShNAtsAkShAtkathayataH svayam .. 18-75.. rAjansaMsmR^itya saMsmR^itya saMvAdamimamadbhutam . keshavArjunayoH puNyaM hR^iShyAmi cha muhurmuhuH .. 18-76.. tachcha saMsmR^itya saMsmR^itya rUpamatyadbhutaM hareH . vismayo me mahAn rAjanhR^iShyAmi cha punaH punaH .. 18-77.. yatra yogeshvaraH kR^iShNo yatra pArtho dhanurdharaH . tatra shrIrvijayo bhUtirdhruvA nItirmatirmama .. 18-78.. oM tatsaditi shrImadbhagavadgItAsUpaniShatsu brahmavidyAyAM yogashAstre shrIkR^iShNArjunasaMvAde mokShasaMnyAsayogo nAma aShTAdasho.adhyAyaH .. 18..

oM

shAntAkAraM bhujagashayanaM padmanAbhaM suresham . vishvAdhAraM gaganasadR^ishaM meghavarNaM shubhA~Ngam . lakShmIkAntaM kamalanayanaM yogibhirdhyAnagamyam . vande viShNuM bhavabhayaharaM sarvalokaikanAtham ..
% Text title            : Shrimad Bhagvadgita
% File name             : bhagvadnew.itx
% itxtitle              : bhagavadgItA
% engtitle              : shrImadbhagavadgItA
% Category              : gItA, giitaa, bhagavadgita, vyAsa
% Location              : doc_giitaa
% Sublocation           : giitaa
% Subcategory           : bhagavadgita
% Author                : Vyasa
% Language              : Sanskrit
% Subject               : philosophy/hinduism/religion
% Transliterated by     : NA
% Proofread by          : NA, SH, Suryansu Ray, Sowmya Krishnapur
% Description-comments  : Mahabharata
% Latest update         : April 19, 2020
% Send corrections to   : Sanskrit@cheerful.com
% Site access           : https://sanskritdocuments.org

This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of any website or individuals or for commercial purpose without permission. Please help to maintain respect for volunteer spirit.

BACK TO TOP
sanskritdocuments.org