अवारपार अत्यन्त अनुकाम इत्येतेभ्यो द्वितीयासमर्थेभ्यः गामी इत्येतस्मिन्नर्थे खः प्रत्ययो भवति। गमिष्यति इति गामी, भविष्यति गम्यादयः ३।३।३ इति। अकैनोर् भविस्यदाधमर्ण्ययोः । इति षष्ठीप्रतिषेधः। अवारपारं गामी अवारपारीणः। विपरीताच् च। पारावारीणः। विगृहीतादपि इष्यते। अवारीणः। अत्यन्तं गामी अत्यन्तीनः। भृशं गन्ता इत्यर्थः। अनुकामं गामी अनुकामीनः। यथा इष्टं गन्ता इत्यर्थः।

"गामी" इति। "आवश्यकाधमण्र्ययोर्णिनिः" ३।३।१७० इत्यावश्यकार्थे णिनिः। भविष्यति चायं काले गामिशब्दो वत्र्तते, यदाह--"गमिष्यतीति गामी"। सा च भविष्यति वृत्तिः "भविष्यति गम्यादयः" ३।३।३ इति वचनाल्लभ्यते; इत्याह--"भविष्यति" इत्यादि। "अकेनोर्भविष्यदाधमण्र्ययोरिति षष्ठीप्रतिषेधः" इति। तेन द्वितीयासमर्थतोपपद्यत इत्यभिप्रायः। कृद्योगा हि षष्ठी द्वितीयाया अपवादः, तेन षष्ठीप्रतिषेधे हि सति द्वितीययैव भवितव्यम्()। "अवारपारम्()" इति। अवारस्य पारमिति षष्ठीसमासोऽयम्()। वा च षष्ठ्याः पूर्वनिपातो वक्तव्यः। तेन पक्षे पारावारमित्यपि भवति। "विगृहीतादपि" इति। ["भवति"-मुद्रितः पाठः] "विपरीताच्च" इति। कथं पुनरधिकारादेव द्वितीयासमर्थविभक्तौ लब्धायामिहाधिकं द्वितीयोपादानं कृतम्()? एतेन तदधिकस्य विधिर्भवतीति सूचितम्()। तेन विगृहीताद्विपरीताच्च प्रत्यय उपपद्यते। "अत्यन्तम्()" इति। अन्तस्याभावोऽत्ययो वेति। "अव्ययं विभक्ति" २।१।६ इत्यादिनाऽव्ययीभावः। अथ वा--अन्तमतिक्रान्तमिति "कुगति" २।२।१८ इत्यादिना तत्परुषः। क्रियाविशेषणञ्चैतत्()। "भृशं गन्तेत्यर्थः" इति। भृशार्थत्वेन लोकेऽत्यन्तशब्दस्य प्रसिद्धत्वात्()। "अनुकामम्()" इति। कामसदृशमनुकामम्()। कामनुरूपमित्यर्थः। यथार्थेऽव्ययीभावः। इदमपि क्रियाविशेषणमेव॥

अवारपार। अवारपार, अत्यन्त, अनुकाम--एभ्यो गामीत्यर्थे खः स्यादित्यर्थः। गामीत्यस्य अवश्यं गमिष्यन्नित्यर्थः। "आवश्यकाधमण्र्ययोर्णिनि"रिति णिनिः। "भविष्यति गम्यादयः" इति भविष्यत्कालता। "बहुलमाभीक्ष्ण्ये" इति वा णिनिः। अवारपारीण इति। अवारपारं गामीति विग्रहः। अवारपारशब्दाद्विगृहीताद्विपरीतादपि, व्याख्यानात्। तदाह--अवारीणः पारीण इति। अत्यन्तीन इति। अत्यन्तशब्दोऽत्र भृशवाची। तदाह--भृशं गन्तेति। अनुकाममिति। कामः=इच्छा। तामनतिक्रम्येत्यर्थः। पदार्थानतिवृत्तावव्यायीभावः।

अवारपार। गामीति। "गमेरिनिः, आङि णिच्चे"ति बहुलवचनात्केवलादपि णिनिः। "भविष्यति गम्यादयः"इति भविष्यत्कालता। न्यासकारस्तु "आवश्यके णिनिः, सोऽपि भविष्यत्येवे"त्याह। अवारपारमिति। अकतेनोर्भविष्यदाधमण्र्ययो"रिति षषाठीप्रतिषेधः। केचित्तु "गत्र्थकर्मणी"ति सूत्रे द्वितीयाग्रहणमपवादविषये विधानार्थम्। तेन कृद्योगषष्ठी न भवति "ग्रामं गन्ते"तिवदिति व्याचख्युः। तदसत्। "अकेनो"रिति प्रतिषेधे षष्ठीप्रसङ्गस्यैवाऽभावात्। अवारीण इत्यादि। "विगृहीताद्विपरीतादपीष्यते"इति भावः। अत्यन्तमिति। क्रियाविशेषणम्। अनुकाममिति। काम इच्छा , तस्य सदृशमनुकामम्। कामानुरूपमित्यर्थः। "अव्ययं विभक्ती"ति यथार्थेऽव्ययीभावः।