ऋषिगौतमप्रोक्तं शिवार्चनोपदेशम्
(शिवरहस्यान्तर्गते उग्राख्ये)
त्रिकालमप्रमादेन शिवमर्चय यत्नतः ।
गृहाण शाम्भवीं दीक्षां मोक्षार्थमपि यत्नतः ॥ ९६॥
मोक्षस्तु न भवत्येव विना शङ्करदीक्षया ।
सन्यासयोगो विज्ञेयो या दीक्षा शाम्भवी मता ॥ ९७॥
त्रिपुण्ड्रधारणं कार्यं ललाटादिषु भस्मना ।
रुद्राक्षधारणं कार्यमप्रमादेन सन्ततम् ॥ ९८॥
लिङ्गपूजैव कर्तव्या केवला सर्वसाधनैः ।
वेदावतंसः सततं जप्तः शैवः षडक्षरः ॥ ९९॥
रुद्राध्यायजपः कार्यः शिवमन्त्रसमाश्रयः ।
देवतासार्वभौमो यः सर्वदेवशिखामणिः ॥ १००॥
स एव सर्वदा ध्येयः पार्वतीरमणः प्रभुः ॥ १०१॥
सदा भस्मवता भाव्यं सदा रुद्राक्षधारिणा ।
श्रौतरुद्राक्षभस्मभ्यां विच्युतः पतितो भवेत् ॥ १०२॥
शैवप्रतानि कार्याणि तत्तत्कालेषु भक्तितः ।
शैवव्रतपरिभ्रष्टो भ्रष्ट एव भविष्यति ॥ १०३॥
दशशैवव्रतान्याहुर्जाबालश्रुतिपारगाः ।
तानि व्रतानि यत्नेन कार्याण्येव द्विजैः सदा ॥ १०४॥
प्रत्यष्टम्यां प्रयत्नेन कर्तव्यं नक्तभोजनम् ।
कालाष्टम्यां तु तत्त्याज्यं भोजनं यत्नपूर्वकम् ॥ १०५॥
अवश्यं सितभूतायां कर्तव्यं निशि भोजनम् ।
असितायां तु भूतायां तन्न कार्यं द्विजातिभिः ॥ १०६॥
एकादश्यां सितायां तु त्याज्यं भोजनमास्तिकैः ।
असितायां तु भोक्तव्यं नक्ततमभ्यर्च्य शङ्करम् ॥ १०७॥
त्रयोदश्यां तु भोक्तव्यं रात्रावेव प्रयत्नतः ।
शिवलिङ्गार्चनं कार्यं स्वशक्त्या यत्नपूर्वकम् ॥ १०८॥
निशि यत्नेन कर्तव्यं भोजनं सोमवासरे ।
किमुतान्येषु दिवसेष्विति जाबालवादिनः ॥ १०९॥
ससोमा सितभूता या सार्द्रापातसमन्विता ।
तस्यामुपोषणं कार्यं निशि जागरणं तथा ॥ ११०॥
भोजनीयः प्रयत्नेन शैवः शक्तिपुरःसरम् ।
व्रतान्येतानि नियमात्कर्तव्यानि द्विजातिभिः ॥ १११॥
एतावन्तः शैवधर्माः शिवदीक्षेति गीयते ।
शैवमध्ये वस प्रीत्या शैवान्पोषय सर्वदा ॥ ११२॥
शैवानेवार्चय प्रीत्या शैवानेव विलोकयेत् ।
शिवालयानि यत्नेन कारयस्व यथोचितम् ॥ ११३॥
बहिर्बिल्ववनान्येव कारयस्व प्रयत्नतः ।
बिल्वपत्राणि सततं त्वमेवाहर सादरम् ॥ ११४॥
आहृत्य बिल्वपत्राणि पूजयस्व सदाशिवम् ।
अनभ्यर्च्य महादेवं मा मा भुङ्क्ष्व भ्रमादपि ॥ ११५॥
शिवतीर्थमपीत्वापि मा मा भुङ्क्ष्व कदाचन ।
कुरु यत्नेन सततं महादेवनिरीक्षणम् ॥ ११६॥
कुरु यत्नेन सततं शिवमन्त्रजपं सदा ।
सर्वदा नीलकण्ठेति महादेवेति संवद ॥ ११७॥
हृदि शङ्करमाराध्यं ध्यात्वा संवस सर्वदा ।
रुद्राक्षभस्मना सम्यग्भूषयस्व स्वकं वपुः ॥ ११८॥
यदा पुत्रा भविष्यन्ति तदा तानखिलानपि ।
शिवनामाङ्कितानेव कुरु यत्नेन सादरम् ॥ ११९॥
तानप्यवश्यं सम्बोध्य शाम्भवान्कुरु सर्वदा ।
प्रत्यहं शिवपूजायां नियोजय नृपात्मजान् ॥ १२०॥
यदा तु फलदध्यादि भोक्तव्यं ते भविष्यति ।
तदा स्तोकं नमः सोमेत्यादि मन्त्रान्पठ क्रमात् ॥ १२१॥
`हावुहावुहावु' इत्यादि मन्त्रान्पठ ततः परम् ।
अङ्गुष्ठमात्रः पुरुषोऽङ्गुष्ठं च समाश्रितः ॥ १२२॥
ईशः सर्वस्य जगतः प्रभुः प्रीणाति विश्वभुक् ।
इति वैदिकमन्त्रेण शिवपात्रं निवेदय ॥ १२३॥
शैवेभ्योऽप्यमुनान्नानि मनुनैव निवेदय ।
ततः परं तु तत्वायामीत्यादिमनुपञ्चकम् ॥ १२४॥
प्रत्येकं समनूद्यैव ततः प्राणाहुतिं कुरु ।
ततः परमुमाकान्तं कवले कवले स्मर ॥ १२५॥
मध्ये जलादिपानेऽपि स्मर साम्बं महेश्वरम् ।
स्मरन्हृदि महादेवं कुरु मौनेन भोजनम् ॥ १२६॥
वक्तव्यं यदि मध्ये स्यात्तदा शिवकथां वद ।
भुङ्क्ष्व शैवैः सहान्नानि पिब शैवैः सहामृतम् ॥ १२७॥
वस शैवैः सदा प्रीत्या यज शैवैः सहेश्वरम् ।
शृणु शैवकथां नित्यं घोरपातकनाशिनीम् ॥ १२८॥
वद शङ्कर सर्वेश महादेवेति सर्वदा ।
अयं द्विजातिमात्रस्य धर्मोऽत्र समुदीरितः ॥ १२९॥
ब्रह्मक्षत्रियवैश्यानामेष धर्मः सनातनः ।
शिवक्षेत्रमिदं ज्ञेयमरुणाचलनामकम् ॥ १३०॥
अरुणाचलनाथस्य त्रिकालं कुरु पूजनम् ।
अशैवानां शिवक्षेत्रे प्रवेशो न यथातथा ॥ १३१॥
कुरु दैवादागतांस्तान्प्राणैरेव वियोजय ।
वाजपेयफलं प्राप्यमशैवानां विनाशने ॥ १३२॥
शैवधर्मेषु सततं निष्णातो भव सर्वदा ।
त्र्यम्बकेति च मन्त्रेण जप साम्बं सदाशिवम् ॥ १३३॥
त्र्यम्बकेति च मन्त्रेण यः पूजयति शङ्करम् ।
स सर्वान् लभते कामानिति जाबालवादिनः ॥ १३४॥
त्र्यम्बकैकशरण्यांस्तान् साम्बकानिति मन्महे ।
निरम्बकान्मन्महे तांस्त्रियम्बकपराङ्गमुखान् ॥ १३५॥ ??
॥ इति शिवरहस्यान्तर्गते ऋषिगौतमप्रोक्तं शिवार्चनोपदेशं १सम्पूर्णम् ॥
- ॥ श्रीशिवरहस्यम् । उग्राख्यः सप्तमांशः । अध्यायः २१। ९६-१३५॥
- .. shrIshivarahasyam . ugrAkhyaH saptamAMshaH . adhyAyaH 21 . 96-135..
Notes:
Ṛṣi Gautama ऋषि गौतम delivers Upadeśa उपदेश about the procedures of worshiping Śiva शिव and highlights the importance of Śāmbhavi Dīkṣā शाम्भवी दीक्षा. He mentions about the important tithi-s तिथि and days (vāra वार) including Kālāṣṭami कालाष्टमी, Ekādashī एकादशी, Trayodashī त्रयोदशी, Somavāra सोमवार, w.r.t. Sita-Asita Pakṣa सित-असित पक्ष and the meal-timings to be followed.
Ṛṣi Gautama ऋषि गौतम speaks about the Śaḍakṣara mantra षडक्षर मन्त्र, Rudrādhyāyī रुद्राध्यायी, worship at Aruṇācaleśvara अरुणाचलेश्वर; and emphasizes the use of the Tryambaka Mantra त्र्यम्बक मन्त्र for worshiping Sāmba SadāŚiva साम्ब सदाशिव.
Proofread by Ruma Dewan