ઋભુગીતા ૪ . ઋભુ-નિદાધ સંવાદઃ .

સ્કન્દઃ -

• હિમાદ્રિશિખરે તત્ર કેદારે સંસ્થિતં ઋભુમ્ .
• કેદારેશં પૂજયન્તં શાંભવં મુનિસત્તમમ્ .
• ભસ્મરુદ્રાક્ષસંપન્નં નિઃસ્પૃહં મુનયોઽબ્રુવન્ . ૧.

મુનયઃ -

• પદ્મોદ્ભવસુતશ્રેષ્ઠ ત્વયા કૈલાસપર્વતે .
• આરાધ્ય દેવમીશાનં તસ્માત્ સૂત્રશ્રુતીરિતમ્ . ૨.
• જ્ઞાનં લબ્ધં મુનિશ્રેષ્ઠ ત્વં નો બ્રૂહિ વિમુક્તયે .
• યેન સંસારવારાશેઃ સમુત્તીર્ણા ભવામહે . ૩.

સૂતઃ -

• ઋભુર્મુનીનાં વચસા તુષ્ટઃ શિષ્ટાન્ સમીક્ષ્ય તાન્ .
• અષ્ટમૂર્તિપદધ્યાનનિષ્ઠાંસ્તાનભ્યુવાચ હ . ૪.

ઋભુઃ -

• વિશ્વસ્ય કારણમુમાપતિરેવ દેવો
• વિદ્યોતકો જડજગત્પ્રમદૈકહેતુઃ .
• ન તસ્ય કાર્યં કરણં મહેશિતુઃ
• સ એવ તત્કારણમીશ્વરો હરઃ . ૮.
• સૂતઃ સાયકસંભવઃ સમુદિતાઃ સૂતાનનેભ્યો હયાઃ
• નેત્રે તે રથિનો રથાઙ્ગયુગલી યુગ્યાન્તમૃગ્યો રથી .
• મૌવીમૂર્ધ્નિ રથઃ સ્થિતો રથવહશ્ચાપં શરવ્યં પુરઃ
• યોદ્ધું કેશચરાઃ સ એવ નિખિલસ્થાણોરણુઃ પાતુ વઃ . ૯.var was નઃ
• નિદાઘમથ સંબોધ્ય તતો ઋભુરુવાચ હ .
• અધ્યાત્મનિર્ણયં વક્ષ્યે નાસ્તિ કાલત્રયેષ્વપિ . ૧૦.
• શિવોપદિષ્ટં સંક્ષિપ્ય ગુહ્યાત્ ગુહ્યતરં સદા .
• અનાત્મેતિ પ્રસઙ્ગાત્મા અનાત્મેતિ મનોઽપિ વા .
• અનાત્મેતિ જગદ્વાપિ નાસ્ત્યનાત્મેતિ નિશ્ચિનુ . ૧૧.
• સર્વસંકલ્પશૂન્યત્વાત્ સર્વાકારવિવર્જનાત્
• કેવલં બ્રહ્મભાવત્વાત્ નાસ્ત્યનાત્મેતિ નિશ્ચિનુ . ૧૨.
• ચિત્તાભાવે ચિન્તનીયો દેહાભાવે જરા ચ ન .
• કેવલં બ્રહ્મભાવત્વાત્ નાસ્ત્યનાત્મેતિ નિશ્ચિનુ . ૧૩.var was બ્રહ્મમાત્રત્વાત્
• પાદાભાવાદ્ગતિર્નાસ્તિ હસ્તાભાવાત્ ક્રિયા ચ ન .
• કેવલં બ્રહ્મભાવત્વાત્ નાસ્ત્યનાત્મેતિ નિશ્ચિનુ . ૧૪.var was બ્રહ્મમાત્રત્વાત્
• બ્રહ્માભાવાજ્જગન્નાસ્તિ તદભાવે હરિર્ન ચ .
• કેવલં બ્રહ્મભાવત્વાત્ નાસ્ત્યનાત્મેતિ નિશ્ચિનુ . ૧૫.var was બ્રહ્મમાત્રત્વાત્
• મૃત્યુર્નાસ્તિ જરાભાવે લોકવેદદુરાધિકમ્ .
• કેવલં બ્રહ્મભાવત્વાત્ નાસ્ત્યનાત્મેતિ નિશ્ચિનુ . ૧૬.var was બ્રહ્મમાત્રત્વાત્
• ધર્મો નાસ્તિ શુચિર્નાસ્તિ સત્યં નાસ્તિ ભયં ન ચ .
• કેવલં બ્રહ્મભાવત્વાત્ નાસ્ત્યનાત્મેતિ નિશ્ચિનુ . ૧૭.var was બ્રહ્મમાત્રત્વાત્
• અક્ષરોચ્ચારણં નાસ્તિ અક્ષરત્યજડં મમ .
• કેવલં બ્રહ્મભાવત્વાત્ નાસ્ત્યનાત્મેતિ નિશ્ચિનુ . ૧૮.var was બ્રહ્મમાત્રત્વાત્
• ગુરુરિત્યપિ નાસ્ત્યેવ શિષ્યો નાસ્તીતિ તત્ત્વતઃ .
• કેવલં બ્રહ્મભાવત્વાત્ નાસ્ત્યનાત્મેતિ નિશ્ચિનુ . ૧૯.var was બ્રહ્મમાત્રત્વાત્
• એકાભાવાન્ન દ્વિતીયં ન દ્વિતીયાન્ન ચૈકતા .
• સત્યત્વમસ્તિ ચેત્ કિઞ્ચિદસત્યત્વં ચ સંભવેત્ . ૨૦.
• અસત્યત્વં યદિ ભવેત્ સત્યત્વં ચ ઘટિષ્યતિ .
• શુભં યદ્યશુભં વિદ્ધિ અશુભં શુભમસ્તિ ચેત્ . ૨૧.
• ભયં યદ્યભયં વિદ્ધિ અભયાદ્ભયમાપતેત્ .
• કેવલં બ્રહ્મભાવત્વાત્ નાસ્ત્યનાત્મેતિ નિશ્ચિનુ . ૨૨.var was બ્રહ્મમાત્રત્વાત્
• બદ્ધત્વમસ્તિ ચેન્મોક્ષો બન્ધાભાવે ન મોક્ષતા .
• મરણં યદિ ચેજ્જન્મ જન્માભાવે મૃતિર્ન ચ . ૨૩.
• ત્વમિત્યપિ ભવેચ્ચાહં ત્વં નો ચેદહમેવ ન .
• ઇદં યદિ તદેવાપિ તદભાવે ઇદં ન ચ . ૨૪.
• અસ્તિ ચેદિતિ તન્નાસ્તિ નાસ્તિ ચેદસ્તિ કિંચ ન .
• કાર્યં ચેત્ કારણં કિઞ્ચિત્ કાર્યાભાવે ન કારણમ્ . ૨૫.
• દ્વૈતં યદિ તદાઽદ્વૈતં દ્વૈતાભાવેઽદ્વયં ચ ન .
• દૃશ્યં યદિ દૃગપ્યસ્તિ દૃશ્યાભાવે દૃગેવ ન . ૨૬.
• અન્તર્યદિ બહિઃ સત્યમન્તાભાવે બહિર્ન ચ .
• પૂર્ણત્વમસ્તિ ચેત્ કિંચિદપૂર્ણત્વં પ્રસજ્યતે . ૨૭.
• કિઞ્ચિદસ્તીતિ ચેચ્ચિત્તે સર્વં ભવતિ શીઘ્રતઃ .
• યત્કિંચિત્ કિમપિ ક્વાપિ નાસ્તિ ચેન્ન પ્રસજ્યતિ . ૨૮.
• તસ્માદેતત્ ક્વચિન્નાસ્તિ ત્વં નાહં વા ઇમે ઇદમ્ .
• કેવલં બ્રહ્મભાવત્વાત્ નાસ્ત્યનાત્મેતિ નિશ્ચિનુ . ૨૯.var was બ્રહ્મમાત્રત્વાત્
• નાસ્તિ દૃષ્ટાન્તકં લોકે નાસ્તિ દાર્ષ્ટાન્તિકં ક્વચિત્ .
• કેવલં બ્રહ્મભાવત્વાત્ નાસ્ત્યનાત્મેતિ નિશ્ચિનુ . ૩૦.var was બ્રહ્મમાત્રત્વાત્
• પરં બ્રહ્માહમસ્મીતિ સ્મરણસ્ય મનો ન હિ .
• બ્રહ્મમાત્રં જગદિદં બ્રહ્મમાત્રત્વમપ્ય હિ . ૩૧.
• ચિન્માત્રં કેવલં ચાહં નાસ્ત્યનાત્મેતિ નિશ્ચિનુ .
• ઇત્યાત્મનિર્ણયં પ્રોક્તં ભવતે સર્વસઙ્ગ્રહમ્ . ૩૨.var was નિર્ણ્યઃ પ્રોક્તઃ
• સકૃચ્છ્રવણમાત્રેણ બ્રહ્મૈવ ભવતિ સ્વયમ્ . ૩૩.
• નિદાઘઃ-var was ઋભુઃ-
• ભગવન્ કો ભવાન્ કો નુ વદ મે વદતાં વર .var was નિદાઘ
• યચ્છ્રુત્વા તત્ક્ષણાન્મુચ્યેન્મહાસંસારસંકટાત્ . ૩૪.
• ઋભુઃ-
• અહમેવ પરં બ્રહ્મ અહમેવ પરં સુખમ્ .
• અહમેવાહમેવાહમહં બ્રહ્માસ્મિ કેવલમ્ . ૩૫.
• અહં ચૈતન્યમેવાસ્મિ દિવ્યજ્ઞાનાત્મકો હ્યહમ્ .
• સર્વાક્ષરવિહીનોઽસ્મિ અહં બ્રહ્માસ્મિ કેવલમ્ . ૩૬.
• અહમર્થવિહીનોઽસ્મિ ઇદમર્થવિવર્જિતઃ .
• સર્વાનર્થવિમુક્તોઽસ્મિ અહં બ્રહ્માસ્મિ કેવલમ્ . ૩૭.
• નિત્યશુદ્ધોઽસ્મિ બુદ્ધોઽસ્મિ નિત્યોઽસ્મ્યત્યન્તનિર્મલઃ .
• નિત્યાનદસ્વરૂપોઽસ્મિ અહં બ્રહ્માસ્મિ કેવલમ્ . ૩૮.
• નિત્યપૂર્ણસ્વરૂપોઽસ્મિ સચ્ચિદાનન્દમસ્મ્યહમ્ .
• કેવલાદ્વૈતરૂપોઽહમહં બ્રહ્માસ્મિ કેવલમ્ . ૩૯.
• અનિર્દેશ્યસ્વરૂપોઽસ્મિ આદિહીનોઽસ્મ્યનન્તકઃ .
• અપ્રાકૃતસ્વરૂપોઽસ્મિ અહં બ્રહ્માસ્મિ કેવલમ્ . ૪૦.
• સ્વસ્વસંકલ્પહીનોઽહં સર્વાવિદ્યાવિવર્જિતઃ .
• સર્વમસ્મિ તદેવાસ્મિ અહં બ્રહ્માસ્મિ કેવલમ્ . ૪૧.
• સર્વનામાદિહીનોઽહં સર્વરૂપવિવર્જિતઃ .
• સર્વસઙ્ગવિહીનોઽસ્મિ અહં બ્રહ્માસ્મિ કેવલમ્ . ૪૨.
• સર્વવાચાં વિધિશ્ચાસ્મિ સર્વવેદાવધિઃ પરઃ .
• સર્વકાલાવધિશ્ચાસ્મિ અહં બ્રહ્માસ્મિ કેવલમ્ . ૪૩.
• સર્વરૂપાવધિશ્ચાહં સર્વનામાવધિઃ સુખમ્ .
• સર્વકલ્પાવધિશ્ચાસ્મિ અહં બ્રહ્માસ્મિ કેવલમ્ . ૪૪.
• અહમેવ સુખં નાન્યદહમેવ ચિદવ્યયઃ .
• અહમેવાસ્મિ સર્વત્ર અહં બ્રહ્માસ્મિ કેવલમ્ . ૪૫.
• કેવલં બ્રહ્મમાત્રાત્મા કેવલં શુદ્ધચિદ્ઘનઃ .
• કેવલાખણ્ડોસારોઽસ્મિ અહં બ્રહ્માસ્મિ કેવલમ્ . ૪૬.
• કેવલં જ્ઞાનરૂપોઽસ્મિ કેવલાકારરૂપવાન્ .
• કેવલાત્યન્તસારોઽસ્મિ અહં બ્રહ્માસ્મિ કેવલમ્ . ૪૭.
• સત્સ્વરૂપોઽસ્મિ કૈવલ્યસ્વરૂપોઽસ્મ્યહમેવ હિ .
• અર્થાનર્થવિહીનોઽસ્મિ અહં બ્રહ્માસ્મિ કેવલમ્ . ૪૮.
• અપ્રમેયસ્વરૂપોઽસ્મિ અપ્રતર્ક્યસ્વરૂપવાન્ .
• અપ્રગૃહ્યસ્વરૂપોઽસ્મિ અહં બ્રહ્માસ્મિ કેવલમ્ . ૪૯.
• અરસસ્યુતરૂપોઽસ્મિ અનુતાપવિવર્જિતઃ .
• અનુસ્યૂતપ્રકાશોઽસ્મિ અહં બ્રહ્માસ્મિ કેવલમ્ . ૫૦.
• સર્વકર્મવિહીનોઽહં સર્વભેદવિવર્જિતઃ .
• સર્વસન્દેહહીનોઽસ્મિ અહં બ્રહ્માસ્મિ કેવલમ્ . ૫૧.
• અહંભાવવિહીનોઽસ્મિ વિહીનોઽસ્મીતિ મે ન ચ .
• સર્વદા બ્રહ્મરૂપોઽસ્મિ અહં બ્રહ્માસ્મિ કેવલમ્ . ૫૨.
• બ્રહ્મ બ્રહ્માદિહીનોઽસ્મિ કેશવત્વાદિ ન ક્વચિત્ .
• શઙ્કરાદિવિહીનોઽસ્મિ અહં બ્રહ્માસ્મિ કેવલમ્ . ૫૩.
• તૂષ્ણીમેવાવભાસોઽસ્મિ અહં બ્રહ્માસ્મિ કેવલમ્ .
• કિઞ્ચિન્નાસ્તિ પરો નાસ્તિ કિંચિદસ્મિ પરોઽસ્મિ ચ . ૫૪.
• ન શરીરપ્રકાશોઽસ્મિ જગદ્ભાસકરો ન ચ .
• ચિદ્ઘનોઽસ્મિ ચિદંશોઽસ્મિ સત્સ્વરૂપોઽસ્મિ સર્વદા . ૫૫.
• મુદા મુદિતરૂપોઽસ્મિ અહં બ્રહ્માસ્મિ કેવલમ્ .
• ન બાલોઽસ્મિ ન વૃદ્ધોઽસ્મિ ન યુવાઽસ્મિ પરાત્ પરઃ . ૫૬.
• ન ચ નાનાસ્વરૂપોઽસ્મિ અહં બ્રહ્માસ્મિ કેવલમ્ .
• ઇમં સ્વાનુભવં પ્રોક્તં સર્વોપનિષદાં પરં રસમ્ . ૫૭.
• યો વા કો વા શૃણોતીદં બ્રહ્મૈવ ભવતિ સ્વયમ્ . ૫૮.
• ન સ્થૂલોઽપ્યનણુર્ન તેજમરુતામાકાશનીરક્ષમા
• ભૂતાન્તર્ગતકોશકાશહૃદયાદ્યાકાશમાત્રાક્રમૈઃ .
• ઉદ્ગ્રન્થશ્રુતિશાસ્ત્રસૂત્રકરણૈઃ કિઞ્ચિજ્જ્ઞ સર્વજ્ઞતા
• બુદ્ધ્યા મોહિતમાયયા શ્રુતિશતૈર્ભો જાનતે શઙ્કરમ્ . ૫૯.

• . ઇતિ શ્રી શિવરહસ્યે શઙ્કરાખ્યે ષષ્ઠાંશે ઋભુનિદાઘસંવાદો નામ ચતુર્થોઽધ્યાયઃ .

Special Thanks

The Sanskrit works, published by Sri Ramanasramam, have been approved to be posted on sanskritdocuments.org by permission of Sri V.S. Ramanan, President, Sri Ramanasramam.

Credits

Encoded by Anil Sharma anilandvijaya at gmail.com
Proofread by Sunder Hattangadi and Anil Sharma

https://sanskritdocuments.org

Send corrections to sanskrit at cheerful.com