ઋભુગીતા ૪૯ . શિવસ્ય જ્ઞાનદાતૃત્વ નિરૂપણમ્ .

સ્કન્દઃ -

• પુરા મગધદેશીયો બ્રાહ્મણો વેદપારગઃ .
• ઉચથ્યતનયો વાગ્મી વેદાર્થપ્રવણે ધૃતઃ . ૧.
• નામ્ના સુદર્શનો વિપ્રાન્ પાઠયન્ શાસ્ત્રમુત્તમમ્ .
• વેદાન્તપરયા ભક્ત્યા વર્ણાશ્રમરતઃ સદા . ૨.
• મોક્ષમિચ્છેદપિ સદા વિપ્રોઽપિ ચ જનાર્દનાત્ .
• વિષ્ણુપૂજાપરો નિત્યં વિષ્ણુક્ષેત્રેષુ સંવસન્ . ૩.
• ગોપીચન્દનફાલોસૌ તુલસ્યૈવાર્ચયદ્ધરિમ્ .
• ઉવાસ નિયતં વિપ્રો વિષ્ણુધ્યાનપરાયણઃ . ૪.
• દશવર્ષમિદં તસ્ય કૃત્યં દૃષ્ટ્વા જનાર્દનઃ .
• મોક્ષેચ્છોરાજુહાવૈનં પુરતોદ્ભૂય તં દ્વિજમ્ . ૫.

વિષ્ણુઃ -

• ઔચથ્ય મુનિશાર્દૂલ તપસ્યભિરતઃ સદા .
• વૃણુ કામં દદામ્યેવ વિના જ્ઞાનં દ્વિજોત્તમ . ૬.

સૂતઃ -

• ઇતિ વિષ્ણોર્ગિરં શ્રુત્વા વિપ્રઃ કિઞ્ચિદ્ભયાન્વિતઃ .
• પ્રણિપત્યાહ તં વિષ્ણું સ્તુવન્નારાયણેતિ તમ્ . ૭.

સુદર્શનઃ -

• વિષ્ણો જિષ્ણો નમસ્તેઽસ્તુ શઙ્ખચક્રગદાધર .
• ત્વત્પાદનલિનં પ્રાપ્તો જ્ઞાનાયાનર્હણઃ કિમુ . ૮.
• કિમન્યૈર્ધર્મકામાર્થૈર્નશ્વરૈરિહ શઙ્ખભૃત્ .
• ઇત્યુક્તં તદ્વચઃ શ્રુત્વા વિષ્ણુ પ્રાહ સુદર્શનમ્ . ૯.

વિષ્ણુઃ -

• સુદર્શન શૃણુષ્વૈતન્મત્તો નાન્યમના દ્વિજ .
• વદામિ તે હિતં સત્યં મયા પ્રાપ્તં યથા તવ . ૧૦.
• મદર્ચનેન ધ્યાનેન મોક્ષેચ્છા જાયતે નૃણામ્ .
• મોક્ષદાતા મહાદેવો જ્ઞાનવિજ્ઞાનદાયકઃ . ૧૧.
• તદર્ચનેન સંપ્રાપ્તં મયા પૂર્વં સુદર્શનમ્ .
• સહસ્રારં દૈત્યહન્તૃ સાક્ષાત્ ત્ર્યક્ષપ્રપૂજયા . ૧૨.
• તમારાધય યત્નેન ભસ્મધારણપૂર્વકમ્ .
• અગ્નિરિત્યાદિભિર્મન્ત્રૈસ્ત્રિયાયુષત્રિપુણ્ડ્રકૈઃ . ૧૩.
• રુદ્રાક્ષધારકો નિત્યં રુદ્રપઞ્ચાક્ષરાદરઃ .
• શિવલિઙ્ગં બિલ્વપત્રૈઃ પૂજયન્ જ્ઞાનવાન્ ભવ . ૧૪.
• વસન્ ક્ષેત્રે મહેશસ્ય સ્નાહિ તીર્થે ચ શાઙ્કરે .
• અહં બ્રહ્માદયો દેવાઃ પૂજયૈવ પિનાકિનઃ . ૧૫.
• બલિનઃ શિવલિઙ્ગસ્ય પૂજયા વિપ્રસત્તમ .
• યસ્ય ફાલતલં મેઽદ્ય ત્રિપુણ્ડ્રપરિચિન્હિતમ્ . ૧૬.
• બ્રહ્મેન્દ્રદેવમુનિભિસ્ત્રિપુણ્ડ્રં ભસ્મના ધૃતમ્ .
• પશ્ય વક્ષસિ બાહ્વોર્મે રુદ્રાક્ષાણાં સ્રજં શુભામ્ . ૧૭.
• પઞ્ચાક્ષરજપાસક્તો રુદ્રાધ્યાયપરાયણઃ .
• ત્રિકાલમર્ચયામીશં બિલ્વપત્રૈરહં શિવમ્ . ૧૮.
• કમલા વિમલા નિત્યં કોમલૈર્બિલ્વપલ્લવૈઃ .
• પૂજયત્યનિશં લિઙ્ગે તથા બ્રહ્માદયઃ સુરાઃ . ૧૯.
• મુનયો મનવોઽપ્યેવં તથાન્યે દ્વિજસત્તમાઃ .
• નૃપાસુરાસ્તથા દૈત્યા બલિનઃ શિવપૂજયા . ૨૦.
• જ્ઞાનં મોક્ષસ્તથા ભાગ્યં લભ્યતે શઙ્કરાર્ચનાત્ .
• તસ્માત્ ત્વમપિ ભક્ત્યૈવ સમારાધય શઙ્કરમ્ . ૨૧.
• પશવો વિષ્ણુવિધયસ્તથાન્યે મુનયઃ સુરાઃ .
• સર્વેષાં પતિરીશાનસ્તત્પ્રસાદાદ્વિમુક્તિભાક્ . ૨૨.
• પ્રસાદજનકં તસ્ય ભસ્મધારણમેવ હિ .
• પ્રસાદજનકં તસ્ય મુને રુદ્રાક્ષધારણમ્ . ૨૩.
• પ્રસાદજનકસ્તસ્ય રુદ્રાધ્યાયજપઃ સદા .
• પ્રસાદજનકસ્તસ્ય પઞ્ચાક્ષરજપો દ્વિજ . ૨૪.
• પ્રસાદજનકં તસ્ય શિવલિઙ્ગૈકપૂજનમ્ .
• પ્રસાદે શાંભવે જાતે ભુક્તિમુક્તી કરે સ્થિતે . ૨૫.
• તસ્ય ભક્ત્યૈવ સર્વેષાં મોચનં ભવપાશતઃ .
• તસ્ય પ્રીતિકરં સાક્ષાદ્બિલ્વૈર્લિઙ્ગસ્ય પૂજનમ્ . ૨૬.
• તસ્ય પ્રીતિકરં સાક્ષાચ્છિવક્ષેત્રેષુ વર્તનમ્ .
• તસ્ય પ્રીતિકરં સાક્ષાત્ શિવતીર્થનિષેવણમ્ . ૨૭.
• તસ્ય પ્રીતિકરં સાક્ષાત્ ભસ્મરુદ્રાક્ષધારણમ્ .
• તસ્ય પ્રીતિકરં સાક્ષાત્ પ્રદોષે શિવપૂજનમ્ . ૨૮.
• તસ્ય પ્રીતિકરં સાક્ષાદ્ રુદ્રપઞ્ચાક્ષરાવૃતિઃ .
• તસ્ય પ્રીતિકરં સાક્ષાચ્છિવભક્તજનાર્ચનમ્ . ૨૯.
• તસ્ય પ્રીતિકરં સાક્ષાત્ સોમે સાયન્તનાર્ચનમ્ .
• તસ્ય પ્રીતિકરં સાક્ષાત્ તન્નિર્માલ્યૈકભોજનમ્ . ૩૦.
• તસ્ય પ્રીતિકરં સાક્ષાદ્ અષ્ટમીષ્વર્ચનં નિશિ .
• તસ્ય પ્રીતિકરં સાક્ષાત્ ચતુર્દશ્યર્ચનં નિશિ . ૩૧.
• તસ્ય પ્રીતિકરં સાક્ષાત્ તન્નામ્નાં સ્મૃતિરેવ હિ .
• એતાવાનેન ધર્મો હિ શમ્ભોઃ પ્રિયકરો મહાન્ . ૩૨.
• અન્યદભ્યુદયં વિપ્ર શ્રુતિસ્મૃતિષુ કીર્તિતમ્ .
• ધર્મો વર્ણાશ્રમપ્રોક્તો મુનિભિઃ કથિતો મુને . ૩૩.
• અવિમુક્તે વિશેષેણ શિવો નિત્યં પ્રકાશતે .
• તસ્માત્ કાશીતિ તત્ પ્રોક્તં યતો હીશઃ પ્રકાશતે . ૩૪.
• તત્રૈવામરણં તિષ્ઠેદિતિ જાબાલિકી શ્રુતિઃ .
• તત્ર વિશ્વેશ્વરે લિઙ્ગે નિત્યં બ્રહ્મ પ્રકાશતે . ૩૫.
• તત્રાન્નપૂર્ણા સર્વેષાં ભુક્ત્યન્નં સંપ્રયચ્છતિ .
• તત્રાસ્તિ મણિકર્ણાખ્યં મણિકુણ્ડં વિનિર્મિતમ્ . ૩૬.
• જ્ઞાનોદયોઽપિ તત્રાસ્તિ સર્વેષાં જ્ઞાનદાયકઃ .
• તત્ર યાહિ મયા સાર્ધં તત્રૈવ વસ વૈ મુને . ૩૭.
• તત્રાન્તે મોક્ષદં જ્ઞાનં દદાતીશ્વર એવ હિ .
• ઇત્યુક્ત્વા તેન વિપ્રેણ યયૌ કાશીં હરિઃ સ્વયમ્ . ૩૮.
• સ્નાત્વા તીર્થે ચક્રસંજ્ઞે જ્ઞાનવાપ્યાં હરિદ્વિજઃ .
• તં દ્વિજં સ્નાપયામાસ ભસ્મનાપાદમસ્તકમ્ . ૩૯.
• ધૃતત્રિપુણ્ડ્રરુદ્રાક્ષં કૃત્વા તં ચ સુદર્શનમ્ .
• પૂજયચ્ચાથ વિશ્વેશં પૂજયામાસ ચ દ્વિજાન્ . ૪૦.
• બિલ્વૈર્ગન્ધાક્ષતૈર્દીપૈર્નૈવેદ્યૈશ્ચ મનોહરૈઃ .
• તુષ્ટાવ પ્રણિપત્યૈવં સ દ્વિજો મધુસૂદનઃ . ૪૧.

સુદર્શનવિષ્ણૂ -

• ભજ ભજ ભસિતાનલોજ્વલાક્ષં
• ભુજગાભોગભુજઙ્ગસઙ્ગહસ્તમ્ .
• ભવભીમમહોગ્રરુદ્રમીડ્યં
• ભવભર્જકતર્જકં મહૈનસામ્ . ૪૨.
• વેદઘોષભટકાટકાવધૃક્ દેહદાહદહનામલ કાલ .
• જૂટકોટિસુજટાતટિદુદ્યદ્રાગરઞ્જિતટિનીશશિમૌલે . ૪૩.
• શંબરાઙ્કવરભૂષ પાહિ મામમ્બરાન્તરચરસ્ફુટવાહ .
• વારિજાદ્યઘનઘોષ શઙ્કર ત્રાહિ વારિજભવેડ્ય મહેશ . ૪૪.
• મદગજવરકૃત્તિવાસ શંભો
• મધુમદનાક્ષિસરોરુહાર્ચ્યપાદ .
• યમમદદમનાન્ધશિક્ષ શંભો
• પુરહર પાહિ દયાકટાક્ષસારૈઃ . ૪૫.
• અપાં પુષ્પં મૌલૌ હિમભયહરઃ ફાલનયનઃ
• જટાજૂટે ગઙ્ગાઽમ્બુજવિકસનઃ સવ્યનયનઃ .
• ગરં કણ્ઠે યસ્ય ત્રિભુવનગુરોઃ શંબરહર
• મતઙ્ગોદ્યત્કૃત્તેર્ભવહરણપાદાબ્જભજનમ્ . ૪૬.
• શ્રીબિલ્વમૂલશિતિકણ્ઠમહેશલિઙ્ગં
• બિલ્વામ્બુજોત્તમવરૈઃ પરિપૂજ્ય ભક્ત્યા .
• સ્તમ્બેરમાઙ્ગવદનોત્તમસઙ્ગભઙ્ગ
• રાજદ્વિષાઙ્ગપરિસઙ્ગમહેશશાઙ્ગમ્ . ૪૭.
• યો ગૌરીરમણાર્ચનોદ્યતમતિર્ભૂયો ભવેચ્છાંભવો
• ભક્તો જન્મપરંપરાસુ તુ ભવેન્મુક્તોઽથ મુક્ત્યઙ્ગના-
• કાન્તસ્વાન્તનિતાન્તશાન્તહૃદયે કાર્તાન્તવાર્તોજ્ઝિતઃ .
• વિષ્ણુબ્રહ્મસુરેન્દ્રરઞ્જિતમુમાકાન્તાંઘ્રિપઙ્કેરુહ-
• ધ્યાનાનન્દનિમગ્નસર્વહૃદયઃ કિઞ્ચિન્ન જાનાત્યપિ . ૪૮.
• કામારાતિપદામ્બુજાર્ચનરતઃ પાપાનુતાપાધિક-
• વ્યાપારપ્રવણપ્રકીર્ણમનસા પુણ્યૈરગણ્યૈરપિ .
• નો દૂયેત વિશેષસન્તતિમહાસારાનુકારાદરા-
• દારાગ્રાહકુમારમારસુશરાદ્યાઘાતભીતૈરપિ . ૪૯.

• . ઇતિ શ્રીશિવરહસ્યે શઙ્કરાખ્યે ષષ્ઠાંશે વિષ્ણૂચથ્યસંવાદે શિવસ્ય જ્ઞાનદાતૃત્વનિરૂપણં નામ એકોનપઞ્ચાશોઽધ્યાયઃ .

Special Thanks

The Sanskrit works, published by Sri Ramanasramam, have been approved to be posted on sanskritdocuments.org by permission of Sri V.S. Ramanan, President, Sri Ramanasramam.

Credits

Encoded by Anil Sharma anilandvijaya at gmail.com
Proofread by Sunder Hattangadi and Anil Sharma

https://sanskritdocuments.org

Send corrections to sanskrit at cheerful.com