ઋભુગીતા ૫ . શિવેન કુમારોપદેશ વર્ણનમ્ .

નિદાઘઃ -

• એવં સ્થિતે ઋભો કો વૈ બ્રહ્મભાવાય કલ્પતે .
• તન્મે વદ વિશેષેણ જ્ઞાનં શઙ્કરવાક્યજમ્ . ૧.

ઋભુઃ -

• ત્વમેવ બ્રહ્મ એવાસિ ત્વમેવ પરમો ગુરુઃ .
• ત્વમેવાકાશરૂપોઽસિ ત્વં બ્રહ્માસિ ન સંશયઃ . ૨.
• ત્વમેવ સર્વભાવોઽસિ ત્વમેવાર્થસ્ત્વમવ્યયઃ .
• ત્વં સર્વહીનસ્ત્વં સાક્ષી સાક્ષિહીનોઽસિ સર્વદા . ૩.
• કાલસ્ત્વં સર્વહીનસ્ત્વં સાક્ષિહીનોઽસિ સર્વદા .
• કાલહીનોઽસિ કાલોઽસિ સદા બ્રહ્માસિ ચિદ્ઘનઃ .
• સર્વતત્ત્વસ્વરૂપોઽસિ ત્વં બ્રહ્માસિ ન સંશયઃ . ૪.
• સત્યોઽસિ સિદ્ધોઽસિ સનાતનોઽસિ
• મુક્તોઽસિ મોક્ષોઽસિ સદાઽમૃતોઽસિ .
• દેવોઽસિ શાન્તોઽસિ નિરામયોઽસિ
• બ્રહ્માસિ પૂર્ણોઽસિ પરાવરોઽસિ . ૫.
• સમોઽસિ સચ્ચાસિ સનાતનોઽસિ
• સત્યાદિવાક્યૈઃ પ્રતિપાદિતોઽસિ .
• સર્વાઙ્ગહીનોઽસિ સદાસ્થિતોઽસિ
• બ્રહ્માસિ પૂર્ણોઽસિ પરાવરોઽસિ . ૬.var was પરાપરોઽસિ
• સર્વપ્રપઞ્ચભ્રમવર્જિતોઽસિ સર્વેષુ ભૂતેષુ સદોદિતોઽસિ .
• સર્વત્ર સંકલ્પવિવર્જિતોઽસિ બ્રહ્માસિ પૂર્ણોઽસિ પરાવરોઽસિ . ૭.
• સર્વત્ર સન્તોષસુખાસનોઽસિ સર્વત્ર વિદ્વેષવિવર્જિતોઽસિ .
• સર્વત્ર કાર્યાદિવિવર્જિતોઽસિ બ્રહ્માસિ પૂર્ણોઽસિ પરાવરોઽસિ . ૮.
• ચિદાકારસ્વરૂપોઽસિ ચિન્માત્રોઽસિ નિરઙ્કુશઃ .
• આત્મન્યેવાવસ્થિતોઽસિ ત્વં બ્રહ્માસિ ન સંશયઃ . ૯.
• આનન્દોઽસિ પરોઽસિ ત્વં સર્વશૂન્યોઽસિ નિર્ગુણઃ .
• એક એવાદ્વિતીયોઽસિ ત્વં બ્રહ્માસિ ન સંશયઃ . ૧૦.
• ચિદ્ઘનાનન્દરૂપોઽસિ ચિદાનન્દોઽસિ સર્વદા .
• પરિપૂર્ણસ્વરૂપોઽસિ ત્વં બ્રહ્માસિ ન સંશયઃ . ૧૧.
• તદસિ ત્વમસિ જ્ઞોઽસિ સોઽસિ જાનાસિ વીક્ષ્યસિ .
• ચિદસિ બ્રહ્મભૂતોઽસિ ત્વં બ્રહ્માસિ ન સંશયઃ . ૧૨.
• અમૃતોઽસિ વિભુશ્ચાસિ દેવોઽસિ ત્વં મહાનસિ .
• ચઞ્ચલોષ્ઠકલઙ્કોઽસિ ત્વં બ્રહ્માસિ ન સંશયઃ . ૧૩.
• સર્વોઽસિ સર્વહીનોઽસિ શાન્તોઽસિ પરમો હ્યસિ .
• કારણં ત્વં પ્રશાન્તોઽસિ ત્વં બ્રહ્માસિ ન સંશયઃ . ૧૪.
• સત્તામાત્રસ્વરૂપોઽસિ સત્તાસામાન્યકો હ્યસિ .
• નિત્યશુદ્ધસ્વરૂપોઽસિ ત્વં બ્રહ્માસિ ન સંશયઃ . ૧૫.
• ઈષણ્માત્રવિહીનોઽસિ અણુમાત્રવિવર્જિતઃ .
• અસ્તિત્વવર્જિતોઽસિ ત્વં નાસ્તિત્વાદિવિવર્જિતઃ . ૧૬.
• યોઽસિ સોઽસિ મહાન્તોઽસિ ત્વં બ્રહ્માસિ ન સંશયઃ . ૧૭.
• લક્ષ્યલક્ષણહીનોઽસિ ચિન્માત્રોઽસિ નિરામયઃ .
• અખણ્ડૈકરસો નિત્યં ત્વં બ્રહ્માસિ ન સંશયઃ . ૧૮.
• સર્વાધારસ્વરૂપોઽસિ સર્વતેજઃ સ્વરૂપકઃ .
• સર્વાર્થભેદહીનોઽસિ ત્વં બ્રહ્માસિ ન સંશયઃ . ૧૯.
• બ્રહ્મૈવ ભેદશૂન્યોઽસિ વિપ્લુત્યાદિવિવર્જિતઃ .
• શિવોઽસિ ભેદહીનોઽસિ ત્વં બ્રહ્માસિ ન સંશયઃ . ૨૦.
• પ્રજ્ઞાનવાક્યહીનોઽસિ સ્વસ્વરૂપં પ્રપશ્યસિ .
• સ્વસ્વરૂપસ્થિતોઽસિ ત્વં ત્વં બ્રહ્માસિ ન સંશયઃ . ૨૧.
• સ્વસ્વરૂપાવશેષોઽસિ સ્વસ્વરૂપો મતો હ્યસિ .
• સ્વાનન્દસિન્ધુમગ્નોઽસિ ત્વં બ્રહ્માસિ ન સંશયઃ . ૨૨.
• સ્વાત્મરાજ્યે ત્વમેવાસિ સ્વયમાત્માનમો હ્યસિ .
• સ્વયં પૂર્ણસ્વરૂપોઽસિ ત્વં બ્રહ્માસિ ન સંશયઃ . ૨૩.
• સ્વસ્મિન્ સુખે સ્વયં ચાસિ સ્વસ્માત્ કિઞ્ચિન્ન પશ્યસિ .
• સ્વાત્મન્યાકાશવદ્ભાસિ ત્વં બ્રહ્માસિ ન સંશયઃ . ૨૪.
• સ્વસ્વરૂપાન્ન ચલસિ સ્વસ્વરૂપાન્ન પશ્યસિ .
• સ્વસ્વરૂપામૃતોઽસિ ત્વં ત્વં બ્રહ્માસિ ન સંશયઃ . ૨૫.
• સ્વસ્વરૂપેણ ભાસિ ત્વં સ્વસ્વરૂપેણ જૃંભસિ .
• સ્વસ્વરૂપાદનન્યોઽસિ ત્વં બ્રહ્માસિ ન સંશયઃ . ૨૬.
• સ્વયં સ્વયં સદાઽસિ ત્વં સ્વયં સર્વત્ર પશ્યસિ .
• સ્વસ્મિન્ સ્વયં સ્વયં ભુઙ્ક્ષે ત્વં બ્રહ્માસિ ન સંશયઃ . ૨૭.

સૂતઃ -

• તદા નિધાઘવચસા તુષ્ટો ઋભુરુવાચ તમ્ .
• શિવપ્રેમરસે પાત્રં તં વીક્ષ્યાબ્જજનન્દનઃ . ૨૮.

ઋભુઃ -

• કૈલાસે શઙ્કરઃ પુત્રં કદાચિદુપદિષ્ટવાન્ .
• તદેવ તે પ્રવક્ષ્યામિ સાવધાનમનાઃ શૃણુ . ૨૯.
• અયં પ્રપઞ્ચો નાસ્ત્યેવ નોત્પન્નો ન સ્વતઃ ક્વચિત્ .
• ચિત્રપ્રપઞ્ચ ઇત્યાહુર્નાસ્તિ નાસ્ત્યેવ સર્વદા . ૩૦.
• ન પ્રપઞ્ચો ન ચિત્તાદિ નાહંકારો ન જીવકઃ .
• કેવલં બ્રહ્મમાત્રત્વાત્ નાસ્તિ નાસ્ત્યેવ સર્વદા . ૩૧.
• માયકાર્યાદિકં નાસ્તિ માયાકાર્યભયં નહિ .
• કેવલં બ્રહ્મમાત્રત્વાત્ નાસ્તિ નાસ્ત્યેવ સર્વદા . ૩૨.
• કર્તા નાસ્તિ ક્રિયા નાસ્તિ કરણં નાસ્તિ પુત્રક .
• કેવલં બ્રહ્મમાત્રત્વાત્ નાસ્તિ નાસ્ત્યેવ સર્વદા . ૩૩.
• એકં નાસ્તિ દ્વયં નાસ્તિ મન્ત્રતન્ત્રાદિકં ચ ન .
• કેવલં બ્રહ્મમાત્રત્વાત્ નાસ્તિ નાસ્ત્યેવ સર્વદા . ૩૪.
• શ્રવણં મનનં નાસ્તિ નિદિધ્યાસનવિભ્રમઃ .
• કેવલં બ્રહ્મમાત્રત્વાત્ નાસ્તિ નાસ્ત્યેવ સર્વદા . ૩૫.
• સમાધિદ્વિવિધં નાસ્તિ માતૃમાનાદિ નાસ્તિ હિ .
• કેવલં બ્રહ્મમાત્રત્વાત્ નાસ્તિ નાસ્ત્યેવ સર્વદા . ૩૬.
• અજ્ઞાનં ચાપિ નાસ્ત્યેવ અવિવેકકથા ન ચ .
• કેવલં બ્રહ્મમાત્રત્વાત્ નાસ્તિ નાસ્ત્યેવ સર્વદા . ૩૭.
• અનુબન્ધચતુષ્કં ચ સંબન્ધત્રયમેવ ન .
• કેવલં બ્રહ્મમાત્રત્વાત્ નાસ્તિ નાસ્ત્યેવ સર્વદા . ૩૮.
• ભૂતં ભવિષ્યન્ન ક્વાપિ વર્તમાનં ન વૈ ક્વચિત્ .
• કેવલં બ્રહ્મમાત્રત્વાત્ નાસ્તિ નાસ્ત્યેવ સર્વદા . ૩૯.
• ગઙ્ગા ગયા તથા સેતુવ્રતં વા નાન્યદસ્તિ હિ .
• કેવલં બ્રહ્મમાત્રત્વાત્ નાસ્તિ નાસ્ત્યેવ સર્વદા . ૪૦.
• ન ભૂમિર્ન જલં વહ્નિર્ન વાયુર્ન ચ ખં ક્વચિત્ .
• કેવલં બ્રહ્મમાત્રત્વાત્ નાસ્તિ નાસ્ત્યેવ સર્વદા . ૪૧.
• નૈવ દેવા ન દિક્પાલા ન પિતા ન ગુરુઃ ક્વચિત્ .
• કેવલં બ્રહ્મમાત્રત્વાત્ નાસ્તિ નાસ્ત્યેવ સર્વદા . ૪૨.
• ન દૂરં નાન્તિકં નાન્તં ન મધ્યં ન ક્વચિત્ સ્થિતિઃ .
• નાદ્વૈતદ્વૈતસત્યત્વમસત્યં વા ઇદં ન ચ . ૪૩.
• ન મોક્ષોઽસ્તિ ન બન્ધોઽસ્તિ ન વાર્તાવસરોઽસ્તિ હિ .
• ક્વચિદ્વા કિઞ્ચિદેવં વા સદસદ્વા સુખાનિ ચ . ૪૪.
• દ્વન્દ્વં વા તીર્થધર્માદિ આત્માનાત્મેતિ ન ક્વચિત્ .
• ન વૃદ્ધિર્નોદયો મૃન્યુર્ન ગમાગમવિભ્રમઃ . ૪૫.
• ઇહ નાસ્તિ પરં નાસ્તિ ન ગુરુર્ન ચ શિષ્યકઃ .
• સદસન્નાસ્તિ ભૂર્નાસ્તિ કાર્યં નાસ્તિ કૃતં ચ ન . ૪૬.
• જાતિર્નાસ્તિ ગતિર્નાસ્તિ વર્ણો નાસ્તિ ન લૌકિકમ્ .
• શમાદિષટ્કં નાસ્ત્યેવ નિયમો વા યમોઽપિ વા . ૪૭.
• સર્વં મિથ્યેતિ નાસ્ત્યેવ બ્રહ્મ ઇત્યેવ નાસ્તિ હિ .
• ચિદિત્યેવ હિ નાસ્ત્યેવ ચિદહં ભાષણં ન હિ . ૪૮.
• અહમિત્યેવ નાસ્ત્યેવ નિત્યોઽસ્મીતિ ચ ન ક્વચિત્ .
• કેવલં બ્રહ્મમાત્રત્વાત્ નાસ્તિ નાસ્ત્યેવ સર્વથા . ૪૯.
• વાચા યદુચ્યતે કિઞ્ચિન્મનસા મનુતે ચ યત્ .
• બુદ્ધ્યા નિશ્ચીયતે યચ્ચ ચિત્તેન જ્ઞાયતે હિ યત્ . ૫૦.
• યોગેન યુજ્યતે યચ્ચ ઇન્દ્રિયાદ્યૈશ્ચ યત્ કૃતમ્ .
• જાગ્રત્સ્વપ્નસુષુપ્તિં ચ સ્વપ્નં વા ન તુરીયકમ્ . ૫૧.
• સર્વં નાસ્તીતિ વિજ્ઞેયં યદુપાધિવિનિશ્ચિતમ્ .
• સ્નાનાચ્છુદ્ધિર્ન હિ ક્વાપિ ધ્યાનાત્ શુદ્ધિર્ન હિ ક્વચિત્ . ૫૨.
• ગુણત્રયં નાસ્તિ કિઞ્ચિદ્ગુણત્રયમથાપિ વા .
• એકદ્વિત્વપદં નાસ્તિ ન બહુભ્રમવિભ્રમઃ . ૫૩.
• ભ્રાન્ત્યભ્રાન્તિ ચ નાસ્ત્યેવ કિઞ્ચિન્નાસ્તીતિ નિશ્ચિનુ .
• કેવલં બ્રહ્મમાત્રત્વાત્ ન કિઞ્ચિદવશિષ્યતે . ૫૪.
• ઇદં શૃણોતિ યઃ સમ્યક્ સ બ્રહ્મ ભવતિ સ્વયમ્ . ૫૫.

ઈશ્વરઃ -

• વારાશ્યમ્બુનિ બુદ્બુદા ઇવ ઘનાનન્દામ્બુધાવપ્યુમા-
• કાન્તેઽનન્તજગદ્ગતં સુરનરં જાતં ચ તિર્યઙ્ મુહુઃ .
• ભૂતં ચાપિ ભવિષ્યતિ પ્રતિભવં માયામયં ચોર્મિજં
• સમ્યઙ્ મામનુપશ્યતામનુભવૈર્નાસ્ત્યેવ તેષાં ભવઃ . ૫૬.
• હરં વિજ્ઞાતારં નિખિલતનુકાર્યેષુ કરણં
• ન જાનન્તે મોહાદ્યમિતકરણા અપ્યતિતરામ્ .
• ઉમાનાથાકારં હૃદયદહરાન્તર્ગતસરા
• પયોજાતે ભાસ્વદ્ભવભુજગનાશાણ્ડજવરમ્ . ૫૭.

• .ઇતિ શ્રીશિવરહસ્યે શઙ્કરાખ્યે ષષ્ઠાંશે ઋભુનિદાઘસંવાદે શિવેન કુમારોપદેશવર્ણનં નામ પઞ્ચમોઽધ્યાયઃ .

Special Thanks

The Sanskrit works, published by Sri Ramanasramam, have been approved to be posted on sanskritdocuments.org by permission of Sri V.S. Ramanan, President, Sri Ramanasramam.

Credits

Encoded by Anil Sharma anilandvijaya at gmail.com
Proofread by Sunder Hattangadi and Anil Sharma

https://sanskritdocuments.org

Send corrections to sanskrit at cheerful.com