Ribhu Gita - Siva Rahasya Purana Amsha 6

ઋભુગીતા ૮ . પ્રપઞ્ચ-શૂન્યત્વ-સર્વનાસ્તિતત્વ નિરૂપણમ્ .

ઋભુઃ -

વક્ષ્યે પ્રપઞ્ચશૂન્યત્વં શશશૃઙ્ગેણ સંમિતમ્ .
દુર્લભં સર્વલોકેષુ સાવધાનમનાઃ શૃણુ . ૧.
ઇદં પ્રપઞ્ચં યત્ કિઞ્ચિદ્યઃ શૃણોતિ ચ પશ્યતિ .
દૃશ્યરૂપં ચ દૃગ્રૂપં સર્વં શશવિષાણવત્ . ૨.
ભૂમિરાપોઽનલો વાયુઃ ખં મનો બુદ્ધિરેવ ચ .
અહંકારશ્ચ તેજશ્ચ સર્વં શશવિષાણવત્ . ૩.
નાશ જન્મ ચ સત્યં ચ લોકં ભુવનમણ્ડલમ્ .
પુણ્યં પાપં જયો મોહઃ સર્વં શશવિષાણવત્ . ૪.
કામક્રોધૌ લોભમોહૌ મદમોહૌ રતિર્ધૃતિઃ .
ગુરુશિષ્યોપદેશાદિ સર્વં શશવિષાણવત્ . ૫.
અહં ત્વં જગદિત્યાદિ આદિરન્તિમમધ્યમમ્ .
ભૂતં ભવ્યં વર્તમાનં સર્વં શશવિષાણવત્ . ૬.
સ્થૂલદેહં સૂક્ષ્મદેહં કારણં કાર્યમપ્યયમ્ .
દૃશ્યં ચ દર્શનં કિઞ્ચિત્ સર્વં શશવિષાણવત્ . ૭.
ભોક્તા ભોજ્યં ભોગરૂપં લક્ષ્યલક્ષણમદ્વયમ્ .
શમો વિચારઃ સન્તોષઃ સર્વં શશવિષાણવત્ . ૮.
યમં ચ નિયમં ચૈવ પ્રાણાયામાદિભાષણમ્ .
ગમનં ચલનં ચિત્તં સર્વં શશવિષાણવત્ . ૯.
શ્રોત્રં નેત્રં ગાત્રગોત્રં ગુહ્યં જાડ્યં હરિઃ શિવઃ .
આદિરન્તો મુમુક્ષા ચ સર્વં શશવિષાણવત્ . ૧૦.
જ્ઞાનેન્દ્રિયં ચ તન્માત્રં કર્મેન્દ્રિયગણં ચ યત્ .
જાગ્રત્સ્વપ્નસુષુપ્ત્યાદિ સર્વં શશવિષાણવત્ . ૧૧.
ચતુર્વિંશતિતત્ત્વં ચ સાધનાનાં ચતુષ્ટયમ્ .
સજાતીયં વિજાતીયં સર્વં શશવિષાણવત્ . ૧૨.
સર્વલોકં સર્વભૂતં સર્વધર્મં સતત્વકમ્ .
સર્વાવિદ્યા સર્વવિદ્યા સર્વં શશવિષાણવત્ . ૧૩.
સર્વવર્ણઃ સર્વજાતિઃ સર્વક્ષેત્રં ચ તીર્થકમ્ .
સર્વવેદં સર્વશાસ્ત્રં સર્વં શશવિષાણવત્ . ૧૪.
સર્વબન્ધં સર્વમોક્ષં સર્વવિજ્ઞાનમીશ્વરઃ .
સર્વકાલં સર્વબોધ સર્વં શશવિષાણવત્ . ૧૫.
સર્વાસ્તિત્વં સર્વકર્મ સર્વસઙ્ગયુતિર્મહાન્ .
સર્વદ્વૈતમસદ્ભાવં સર્વં શશવિષાણવત્ . ૧૬.
સર્વવેદાન્તસિદ્ધાન્તઃ સર્વશાસ્ત્રાર્થનિર્ણયઃ .
સર્વજીવત્વસદ્ભાવં સર્વં શશવિષાણવત્ . ૧૭.
યદ્યત્ સંવેદ્યતે કિઞ્ચિત્ યદ્યજ્જગતિ દૃશ્યતે .
યદ્યચ્છૃણોતિ ગુરુણા સર્વં શશવિષાણવત્ . ૧૮.
યદ્યદ્ધ્યાયતિ ચિત્તે ચ યદ્યત્ સંકલ્પ્યતે ક્વચિત્ .
બુદ્ધ્યા નિશ્ચીયતે યચ્ચ સર્વં શશવિષાણવત્ . ૧૯.
યદ્યદ્ વાચા વ્યાકરોતિ યદ્વાચા ચાર્થભાષણમ્ .
યદ્યત્ સર્વેન્દ્રિયૈર્ભાવ્યં સર્વં શશવિષાણવત્ . ૨૦.
યદ્યત્ સન્ત્યજ્યતે વસ્તુ યચ્છૃણોતિ ચ પશ્યતિ .
સ્વકીયમન્યદીયં ચ સર્વં શશવિષાણવત્ . ૨૧.
સત્યત્વેન ચ યદ્ભાતિ વસ્તુત્વેન રસેન ચ .
યદ્યત્ સઙ્કલ્પ્યતે ચિત્તે સર્વં શશવિષાણવત્ . ૨૨.
યદ્યદાત્મેતિ નિર્ણીતં યદ્યન્નિત્યમિતં વચઃ .
યદ્યદ્વિચાર્યતે ચિત્તે સર્વં શશવિષાણવત્ . ૨૩.
શિવઃ સંહરતે નિત્યં વિષ્ણુઃ પાતિ જગત્ત્રયમ્ .
સ્રષ્ટા સૃજતિ લોકાન્ વૈ સર્વં શશવિષાણવત્ . ૨૪.
જીવ ઇત્યપિ યદ્યસ્તિ ભાષયત્યપિ ભાષણમ્ .
સંસાર ઇતિ યા વાર્તા સર્વં શશવિષાણવત્ . ૨૫.
યદ્યદસ્તિ પુરાણેષુ યદ્યદ્વેદેષુ નિર્ણયઃ .
સર્વોપનિષદાં ભાવં સર્વં શશવિષાણવત્ . ૨૬.
શશશૃઙ્ગવદેવેદમુક્તં પ્રકરણં તવ .
યઃ શૃણોતિ રહસ્યં વૈ બ્રહ્મૈવ ભવતિ સ્વયમ્ . ૨૭.
ભૂયઃ શૃણુ નિદાઘ ત્વં સર્વં બ્રહ્મેતિ નિશ્ચયમ્ .
સુદુર્લભમિદં નૄણાં દેવાનામપિ સત્તમ . ૨૮.
ઇદમિત્યપિ યદ્રૂપમહમિત્યપિ યત્પુનઃ .
દૃશ્યતે યત્તદેવેદં સર્વં બ્રહ્મેતિ કેવલમ્ . ૨૯.
દેહોઽયમિતિ સઙ્કલ્પસ્તદેવ ભયમુચ્યતે .
કાલત્રયેઽપિ તન્નાસ્તિ સર્વં બ્રહ્મેતિ કેવલમ્ . ૩૦.
દેહોઽહમિતિ સઙ્કલ્પસ્તદન્તઃકરણં સ્મૃતમ્ .
કાલત્રયેઽપિ તન્નાસ્તિ સર્વં બ્રહ્મેતિ કેવલમ્ . ૩૧.
દેહોઽહમિતિ સઙ્કલ્પઃ સ હિ સંસાર ઉચ્યતે .
કાલત્રયેઽપિ તન્નાસ્તિ સર્વં બ્રહ્મેતિ કેવલમ્ . ૩૨.
દેહોઽહમિતિ સઙ્કલ્પસ્તદ્બન્ધનમિહોચ્યતે .
કાલત્રયેઽપિ તન્નાસ્તિ સર્વં બ્રહ્મેતિ કેવલમ્ . ૩૩.
દેહોઽહમિતિ યદ્ જ્ઞાનં તદેવ નરકં સ્મૃતમ્ .
કાલત્રયેઽપિ તન્નાસ્તિ સર્વં બ્રહ્મેતિ કેવલમ્ . ૩૪.
દેહોઽહમિતિ સઙ્કલ્પો જગત્ સર્વમિતીર્યતે .
કાલત્રયેઽપિ તન્નાસ્તિ સર્વં બ્રહ્મેતિ કેવલમ્ . ૩૫.
દેહોઽહમિતિ સઙ્કલ્પો હૃદયગ્રન્થિરીરિતઃ .
કાલત્રયેઽપિ તન્નાસ્તિ સર્વં બ્રહ્મેતિ કેવલમ્ . ૩૬.
દેહત્રયેઽપિ ભાવં યત્ તદ્દેહજ્ઞાનમુચ્યતે .
કાલત્રયેઽપિ તન્નાસ્તિ સર્વં બ્રહ્મેતિ કેવલમ્ . ૩૭.
દેહોઽહમિતિ યદ્ભાવં સદસદ્ભાવમેવ ચ .
કાલત્રયેઽપિ તન્નાસ્તિ સર્વં બ્રહ્મેતિ કેવલમ્ . ૩૮.
દેહોઽહમિતિ સઙ્કલ્પસ્તત્પ્રપઞ્ચમિહોચ્યતે .
કાલત્રયેઽપિ તન્નાસ્તિ સર્વં બ્રહ્મેતિ કેવલમ્ . ૩૯.
દેહોઽહમિતિ સઙ્કલ્પસ્તદેવાજ્ઞાનમુચ્યતે .
કાલત્રયેઽપિ તન્નાસ્તિ સર્વં બ્રહ્મેતિ કેવલમ્ . ૪૦.
દેહોઽહમિતિ યા બુદ્ધિર્મલિના વાસનોચ્યતે .
કાલત્રયેઽપિ તન્નાસ્તિ સર્વં બ્રહ્મેતિ કેવલમ્ . ૪૧.
દેહોઽહમિતિ યા બુદ્ધિઃ સત્યં જીવઃ સ એવ સઃ .
કાલત્રયેઽપિ તન્નાસ્તિ સર્વં બ્રહ્મેતિ કેવલમ્ . ૪૨.
દેહોઽહમિતિ સઙ્કલ્પો મહાનરકમીરિતમ્ .
કાલત્રયેઽપિ તન્નાસ્તિ સર્વં બ્રહ્મેતિ કેવલમ્ . ૪૩.
દેહોઽહમિતિ યા બુદ્ધિર્મન એવેતિ નિશ્ચિતમ્ .
કાલત્રયેઽપિ તન્નાસ્તિ સર્વં બ્રહ્મેતિ કેવલમ્ . ૪૪.
દેહોઽહમિતિ યા બુદ્ધિઃ પરિચ્છિન્નમિતીર્યતે .
કાલત્રયેઽપિ તન્નાસ્તિ સર્વં બ્રહ્મેતિ કેવલમ્ . ૪૫.
દેહોઽહમિતિ યદ્ જ્ઞાનં સર્વં શોક ઇતીરિતમ્ .
કાલત્રયેઽપિ તન્નાસ્તિ સર્વં બ્રહ્મેતિ કેવલમ્ . ૪૬.
દેહોઽહમિતિ યદ્ જ્ઞાનં સંસ્પર્શમિતિ કથ્યતે .
કાલત્રયેઽપિ તન્નાસ્તિ સર્વં બ્રહ્મેતિ કેવલમ્ . ૪૭.
દેહોઽહમિતિ યા બુદ્ધિસ્તદેવ મરણં સ્મૃતમ્ .
કાલત્રયેઽપિ તન્નાસ્તિ સર્વં બ્રહ્મેતિ કેવલમ્ . ૪૮.
દેહોઽહમિતિ યા બુદ્ધિસ્તદેવાશોભનં સ્મૃતમ્ .
કાલત્રયેઽપિ તન્નાસ્તિ સર્વં બ્રહ્મેતિ કેવલમ્ . ૪૯.
દેહોઽહમિતિ યા બુદ્ધિર્મહાપાપમિતિ સ્મૃતમ્ .
કાલત્રયેઽપિ તન્નાસ્તિ સર્વં બ્રહ્મેતિ કેવલમ્ . ૫૦.
દેહોઽહમિતિ યા બુદ્ધિઃ તુષ્ટા સૈવ હિ ચોચ્યતે .
કાલત્રયેઽપિ તન્નાસ્તિ સર્વં બ્રહ્મેતિ કેવલમ્ . ૫૧.
દેહોઽહમિતિ સઙ્કલ્પઃ સર્વદોષમિતિ સ્મૃતમ્ .
કાલત્રયેઽપિ તન્નાસ્તિ સર્વં બ્રહ્મેતિ કેવલમ્ . ૫૨.
દેહોઽહમિતિ સઙ્કલ્પસ્તદેવ મલમુચ્યતે .
કાલત્રયેઽપિ તન્નાસ્તિ સર્વં બ્રહ્મેતિ કેવલમ્ . ૫૩.
દેહોઽહમિતિ સઙ્કલ્પો મહત્સંશયમુચ્યતે .
કાલત્રયેઽપિ તન્નાસ્તિ સર્વં બ્રહ્મેતિ કેવલમ્ . ૫૪.
યત્કિઞ્ચિત્સ્મરણં દુઃખં યત્કિઞ્ચિત્ સ્મરણં જગત્ .
યત્કિઞ્ચિત્સ્મરણં કામો યત્કિઞ્ચિત્સ્મરણં મલમ્ . ૫૫.
યત્કિઞ્ચિત્સ્મરણં પાપં યત્કિઞ્ચિત્સ્મરણં મનઃ .
યત્કિઞ્ચિદપિ સઙ્કલ્પં મહારોગેતિ કથ્યતે . ૫૬.
યત્કિઞ્ચિદપિ સઙ્કલ્પં મહામોહેતિ કથ્યતે .
યત્કિઞ્ચિદપિ સઙ્કલ્પં તાપત્રયમુદાહૃતમ્ . ૫૭.
યત્કિઞ્ચિદપિ સઙ્કલ્પં કામક્રોધં ચ કથ્યતે .
યત્કિઞ્ચિદપિ સઙ્કલ્પં સંબન્ધો નેતરત્ ક્વચિત્ . ૫૮.
યત્કિઞ્ચિદપિ સઙ્કલ્પં સર્વદુઃખેતિ નેતરત્ .
યત્કિઞ્ચિદપિ સઙ્કલ્પં જગત્સત્યત્વવિભ્રમમ્ . ૫૯.
યત્કિઞ્ચિદપિ સઙ્કલ્પં મહાદોષં ચ નેતરત્ .
યત્કિઞ્ચિદપિ સઙ્કલ્પં કાલત્રયમુદીરિતમ્ . ૬૦.
યત્કિઞ્ચિદપિ સઙ્કલ્પં નાનારૂપમુદીરિતમ્ .
યત્ર યત્ર ચ સઙ્કલ્પં તત્ર તત્ર મહજ્જગત્ . ૬૧.
યત્ર યત્ર ચ સઙ્કલ્પં તદેવાસત્યમેવ હિ .
યત્કિઞ્ચિદપિ સઙ્કલ્પં તજ્જગન્નાસ્તિ સંશયઃ . ૬૨.
યત્કિઞ્ચિદપિ સઙ્કલ્પં તત્સર્વં નેતિ નિશ્ચયઃ .
મન એવ જગત્સર્વં મન એવ મહારિપુઃ . ૬૩.
મન એવ હિ સંસારો મન એવ જગત્ત્રયમ્ .
મન એવ મહાદુઃખં મન એવ જરાદિકમ્ . ૬૪.
મન એવ હિ કાલં ચ મન એવ મલં સદા .
મન એવ હિ સઙ્કલ્પો મન એવ હિ જીવકઃ . ૬૫.
મન એવાશુચિર્નિત્યં મન એવેન્દ્રજાલકમ્ .
મન એવ સદા મિથ્યા મનો વન્ધ્યાકુમારવત્ . ૬૬.
મન એવ સદા નાસ્તિ મન એવ જડં સદા .
મન એવ હિ ચિત્તં ચ મનોઽહંકારમેવ ચ . ૬૭.
મન એવ મહદ્બન્ધં મનોઽન્તઃકરણં ક્વચિત્ .
મન એવ હિ ભૂમિશ્ચ મન એવ હિ તોયકમ્ . ૬૮.
મન એવ હિ તેજશ્ચ મન એવ મરુન્મહાન્ .
મન એવ હિ ચાકાશો મન એવ હિ શબ્દકઃ . ૬૯.
મન એવ સ્પર્શરૂપં મન એવ હિ રૂપકમ્ .
મન એવ રસાકારં મનો ગન્ધઃ પ્રકીર્તિતઃ . ૭૦.
અન્નકોશં મનોરૂપં પ્રાણકોશં મનોમયમ્ .
મનોકોશં મનોરૂપં વિજ્ઞાનં ચ મનોમયઃ . ૭૧.
મન એવાનન્દકોશં મનો જાગ્રદવસ્થિતમ્ .
મન એવ હિ સ્વપ્નં ચ મન એવ સુષુપ્તિકમ્ . ૭૨.
મન એવ હિ દેવાદિ મન એવ યમાદયઃ .
મન એવ હિ યત્કિઞ્ચિન્મન એવ મનોમયઃ . ૭૩.
મનોમયમિદં વિશ્વં મનોમયમિદં પુરમ્ .
મનોમયમિદં ભૂતં મનોમયમિદં દ્વયમ્ . ૭૪.
મનોમયમિયં જાતિર્મનોમયમયં ગુણઃ .
મનોમયમિદં દૃશ્યં મનોમયમિદં જડમ્ . ૭૫.
મનોમયમિદં યદ્યન્મનો જીવ ઇતિ સ્થિતમ્ .
સઙ્કલ્પમાત્રમજ્ઞાનં ભેદઃ સઙ્કલ્પ એવ હિ . ૭૬.
સઙ્કલ્પમાત્રં વિજ્ઞાનં દ્વન્દ્વં સઙ્કલ્પ એવ હિ .
સઙ્કલ્પમાત્રકાલં ચ દેશં સઙ્કલ્પમેવ હિ . ૭૭.
સઙ્કલ્પમાત્રો દેહશ્ચ પ્રાણઃ સઙ્કલ્પમાત્રકઃ .
સઙ્કલ્પમાત્રં મનનં સઙ્કલ્પં શ્રવણં સદા . ૭૮.
સઙ્કલ્પમાત્રં નરકં સઙ્કલ્પં સ્વર્ગ ઇત્યપિ .
સઙ્કલ્પમેવ ચિન્માત્રં સઙ્કલ્પં ચાત્મચિન્તનમ્ . ૭૯.
સઙ્કલ્પં વા મનાક્તત્ત્વં બ્રહ્મસઙ્કલ્પમેવ હિ .
સઙ્કલ્પ એવ યત્કિઞ્ચિત્ તન્નાસ્ત્યેવ કદાચન . ૮૦.
નાસ્તિ નાસ્ત્યેવ સઙ્કલ્પં નાસ્તિ નાસ્તિ જગત્ત્રયમ્ .
નાસ્તિ નાસ્તિ ગુરુર્નાસ્તિ નાસ્તિ શિષ્યોઽપિ વસ્તુતઃ . ૮૧.
નાસ્તિ નાસ્તિ શરીરં ચ નાસ્તિ નાસ્તિ મનઃ ક્વચિત્ .
નાસ્તિ નાસ્ત્યેવ કિઞ્ચિદ્વા નાસ્તિ નાસ્ત્યખિલં જગત્ . ૮૨.
નાસ્તિ નાસ્ત્યેવ ભૂતં વા સર્વં નાસ્તિ ન સંશયઃ .
"સર્વં નાસ્તિ" પ્રકરણં મયોક્તં ચ નિદાઘ તે .
યઃ શૃણોતિ સકૃદ્વાપિ બ્રહ્મૈવ ભવતિ સ્વયમ્ . ૮૩.
વેદાન્તૈરપિ ચન્દ્રશેખરપદામ્ભોજાનુરાગાદરા-
દારોદારકુમારદારનિકરૈઃ પ્રાણૈર્વનૈરુજ્ઝિતઃ .
ત્યાગાદ્યો મનસા સકૃત્ શિવપદધ્યાનેન યત્પ્રાપ્યતે
તન્નૈવાપ્યતિ શબ્દતર્કનિવહૈઃ શાન્તં મનસ્તદ્ભવેત્ . ૮૪.
અશેષદૃશ્યોજ્ઝિતદૃઙ્મયાનાં
સઙ્કલ્પવર્જેન સદાસ્થિતાનામ્ .
ન જાગ્રતઃ સ્વપ્નસુષુપ્તિભાવો
ન જીવનં નો મરણં ચ ચિત્રમ્ . ૮૫.

. ઇતિ શ્રીશિવરહસ્યે શઙ્કરાખ્યે ષષ્ઠાંશે ઋભુનિદાઘસંવાદે પ્રપઞ્ચશૂન્યત્વ-સર્વનાસ્તિત્વનિરૂપણં નામ અષ્ટમોઽધ્યાયઃ .

Special Thanks

The Sanskrit works, published by Sri Ramanasramam, have been approved to be posted on sanskritdocuments.org by permission of Sri V.S. Ramanan, President, Sri Ramanasramam.

Credits

Encoded by Anil Sharma anilandvijaya at gmail.com
Proofread by Sunder Hattangadi and Anil Sharma

https://sanskritdocuments.org

Send corrections to sanskrit at cheerful.com