ఋభుగీతా ౩౧ ॥ మహావాక్యార్థ నిరూపణ ప్రకరణమ్ ॥

ఋభుః -

• వక్ష్యే రహస్యమత్యన్తం సాక్షాద్బ్రహ్మప్రకాశకమ్ ।
• సర్వోపనిషదామర్థం సర్వలోకేషు దుర్లభమ్ ॥ ౧॥
• ప్రజ్ఞానం బ్రహ్మ నిశ్చిత్య పదద్వయసమన్వితమ్ ।
• మహావాక్యం చతుర్వాక్యం ఋగ్యజుఃసామసంభవమ్ ॥ ౨॥
• మమ ప్రజ్ఞైవ బ్రహ్మాహం జ్ఞానమాత్రమిదం జగత్ ।
• జ్ఞానమేవ జగత్ సర్వం జ్ఞానాదన్యన్న విద్యతే ॥ ౩॥
• జ్ఞానస్యానన్తరం సర్వం దృశ్యతే జ్ఞానరూపతః ।
• జ్ఞానస్య బ్రహ్మణశ్చాపి మమేవ పృథఙ్ న హి ॥ ౪॥
• జీవః ప్రజ్ఞానశబ్దస్య బ్రహ్మశబ్దస్య చేశ్వరః ।
• ఐక్యమస్మీత్యఖణ్డార్థమఖణ్డైకరసం తతమ్ ॥ ౫॥
• అఖణ్డాకారవృత్తిస్తు జీవన్ముక్తిరితీరితమ్ ।
• అఖణ్డైకరసం వస్తు విదేహో ముక్తిరుచ్యతే ॥ ౬॥
• బ్రహ్మైవాహం న సంసారీ సచ్చిదానన్దమస్మ్యహమ్ ।
• నిర్గుణోఽహం నిరంశోఽహం పరమానన్దవానహమ్ ॥ ౭॥
• నిత్యోఽహం నిర్వికల్పోఽహం చిదహం చిదహం సదా ।
• అఖణ్డాకారవృత్త్యాఖ్యం చిత్తం బ్రహ్మాత్మనా స్థితమ్ ॥ ౮॥
• లవణం తోయమాత్రేణ యథైకత్వమఖణ్డితమ్ ।
• అఖణ్డైకరసం వక్ష్యే విదేహో ముక్తిలక్షణమ్ ॥ ౯॥
• ప్రజ్ఞాపదం పరిత్యజ్య బ్రహ్మైవ పదమేవ హి ।
• అహమస్మి మహానస్మి సిద్ధోఽస్మీతి పరిత్యజన్ ॥ ౧౦॥
• స్మరణం చ పరిత్యజ్య భావనం చిత్తకర్తృకమ్ ।
• సర్వమన్తః పరిత్యజ్య సర్వశూన్యం పరిస్థితిః ॥ ౧౧॥
• తూష్ణీం స్థితిం చ సన్త్యజ్య తతో మౌనవికల్పనమ్ ।
• యత్తచ్చిత్తం వికల్పాంశం మనసా కల్పితం జగత్ ॥ ౧౨॥
• దేహోఽహమిత్యహఙ్కారం ద్వైతవృత్తిరితీరితమ్ ।
• సర్వం సాక్షిరహం బ్రహ్మ ఇత్యేవం దృఢనిశ్చయమ్ ॥ ౧౩॥
• సర్వదాఽసంశయం బ్రహ్మ సాక్షివృత్తిరితీరితమ్ ।
• ద్వైతవృత్తిః సాక్షవృత్తిరఖణ్డాకారవృత్తికమ్ ॥ ౧౪॥
• అఖణ్డైకరసం చేతి లోకే వృత్తిత్రయం భవేత్ ।
• ప్రథమే నిశ్చితే ద్వైతే ద్వితీయే సాక్షిసంశయః ॥ ౧౫॥
• తృతీయే పదభాగే హి దృఢనిశ్చయమీరితమ్ ।
• ఏతత్త్రయార్థం సంశోధ్య తం పరిత్యజ్య నిశ్చిను ॥ ౧౬॥
• అఖణ్డైకరసాకారో నిత్యం తన్మయతాం వ్రజ ।
• అభ్యాసవాక్యమేతత్తు సదాఽభ్యాసస్య కారణమ్ ॥ ౧౭॥
• మననస్య పరం వాక్యం యోఽయం చన్దనవృక్షవత్ ।
• యుక్తిభిశ్చిన్తనం వృత్తం పదత్రయముదాహృతమ్ ॥ ౧౮॥
• అహం పదస్య జీవోఽర్థ ఈశో బ్రహ్మపదస్య హి ।
• అస్మీతి పదభాగస్య అఖణ్డాకారవృత్తికమ్ ॥ ౧౯॥
• పదత్రయం పరిత్యజ్య విచార్య మనసా సహ ।
• అఖణ్డైకరసం ప్రాప్య విదేహో ముక్తిలక్షణమ్ ॥ ౨౦॥
• అహం బ్రహ్మాస్మి చిన్మాత్రం సచ్చిదానన్దవిగ్రహః ।
• అహం బ్రహ్మాస్మి వాక్యస్య శ్రవణానన్తరం సదా ॥ ౨౧॥
• అహం బ్రహ్మాస్మి నిత్యోఽస్మి శాన్తోఽస్మి పరమోఽస్మ్యహమ్ ।
• నిర్గుణోఽహం నిరీహోఽహం నిరంశోఽస్మి సదా స్మృతః ॥ ౨౨॥var was నిర్యశోఽస్మి
• ఆత్మైవాస్మి న సన్దేహః అఖణ్డైకరసోఽస్మ్యహమ్ ।
• ఏవం నిరన్తరం తజ్జ్ఞో భావయేత్ పరమాత్మని ॥ ౨౩॥
• యథా చానుభవం వాక్యం తస్మాదనుభవేత్ సదా ।
• ఆరంభాచ్చ ద్వితీయాత్తు స్మృతమభ్యాసవాక్యతః ॥ ౨౪॥
• తృతీయాన్తత్త్వమస్యేతి వాక్యసామాన్యనిర్ణయమ్ ।
• తత్పదం త్వంపదం త్వస్య పదత్రయముదాహృతమ్ ॥ ౨౫॥
• తత్పదస్యేశ్వరో హ్యర్థో జీవోఽర్థస్త్వంపదస్య హి ।
• ఐక్యస్యాపి పదస్యార్థమఖణ్డైకరసం పదమ్ ॥ ౨౬॥
• ద్వైతవృత్తిః సాక్షవృత్తిరఖణ్డాకారవృత్తికః ।
• అఖణ్డం సచ్చిదానన్దం తత్త్వమేవాసి నిశ్చయః ॥ ౨౭॥
• త్వం బ్రహ్మాసి న సన్దేహస్త్వమేవాసి చిదవ్యయః ।
• త్వమేవ సచ్చిదానన్దస్త్వమేవాఖణ్డనిశ్చయః ॥ ౨౮॥
• ఇత్యేవముక్తో గురుణా స ఏవ పరమో గురుః ।
• అహం బ్రహ్మేతి నిశ్చిత్య సచ్ఛిష్యః పరమాత్మవాన్ ॥ ౨౯॥
• నాన్యో గురుర్నాన్యశిష్యస్త్వం బ్రహ్మాసి గురుః పరః ।
• సర్వమన్త్రోపదేష్టారో గురవః స గురుః పరః ॥ ౩౦॥
• త్వం బ్రహ్మాసీతి వక్తారం గురురేవేతి నిశ్చిను ।
• తథా తత్త్వమసి బ్రహ్మ త్వమేవాసి చ సద్గురుః ॥ ౩౧॥
• సద్గురోర్వచనే యస్తు నిశ్చయం తత్త్వనిశ్చయమ్ ।
• కరోతి సతతం ముక్తేర్నాత్ర కార్యా విచారణా ॥ ౩౨॥
• మహావాక్యం గురోర్వాక్యం తత్త్వమస్యాదివాక్యకమ్ ।
• శృణోతు శ్రవణం చిత్తం నాన్యత్ శ్రవణముచ్యతే ॥ ౩౩॥
• సర్వవేదాన్తవాక్యానామద్వైతే బ్రహ్మణి స్థితిః ।
• ఇత్యేవం చ గురోర్వక్త్రాత్ శ్రుతం బ్రహ్మేతి తచ్ఛ్రవః ॥ ౩౪॥
• గురోర్నాన్యో మన్త్రవాదీ ఏక ఏవ హి సద్గురుః ।
• త్వం బ్రహ్మాసీతి యేనోక్తం ఏష ఏవ హి సద్గురుః ॥ ౩౫॥
• వేదాన్తశ్రవణం చైతన్నాన్యచ్ఛ్రవణమీరితమ్ ।
• యుక్తిభిశ్చిన్తనం చైవ మననం పరికథ్యతే ॥ ౩౬॥
• ఏవం చన్దనవృక్షోఽపి శ్రుతోఽపి పరిశోధ్యతే ।
• త్వం బ్రహ్మాసీతి చోక్తోఽపి సంశయం పరిపశ్యతి ॥ ౩౭॥
• సంశోధ్య నిశ్చినోత్యేవమాత్మానం పరిశోధ్యతే ।
• యుక్తిర్నామ వదామ్యత్ర దేహోనాహం వినాశతః ॥ ౩౮॥
• స్థూలదేహం సూక్ష్మదేహం స్థూలసూక్ష్మం చ కారణమ్ ।
• త్రయం చథుర్థే నాస్తీతి సర్వం చిన్మాత్రమేవ హి ॥ ౩౯॥
• ఏతత్సర్వం జడత్వాచ్చ దృశ్యత్వాద్ఘటవన్నహి ।
• అహం చైతన్యమేవాత్ర దృగ్రూపత్వాల్లయం న హి ॥ ౪౦॥
• సత్యం జ్ఞానమనన్తం యదాత్మనః సహజా గుణాః ।
• అన్తతం జడదుఃఖాది జగతః ప్రథితో గుణః ॥ ౪౧॥
• తస్మాదహం బ్రహ్మ ఏవ ఇదం సర్వమసత్యకమ్ ।
• ఏవం చ మననం నిత్యం కరోతి బ్రహ్మవిత్తమః ॥ ౪౨॥
• వక్ష్యే నిదిధ్యాసనం చ ఉభయత్యాగలక్షణమ్ ।
• త్వం బ్రహ్మాసీతి శ్రవణం మననం చాహమేవ హి ॥ ౪౩॥
• ఏతత్త్యాగం నిదిధ్యాసం సజాతీయత్వభావనమ్ ।
• విజాతీయపరిత్యాగం స్వగతత్వవిభావనమ్ ॥ ౪౪॥
• సర్వత్యాగం పరిత్యజ్య తురీయత్వం చ వర్జనమ్ ।
• బ్రహ్మచిన్మాత్రసారత్వం సాక్షాత్కారం ప్రచక్షతే ॥ ౪౫॥
• ఉపదేశే మహావాక్యమస్తిత్వమితి నిర్ణయః ।
• తథైవానుభవం వాక్యమహం బ్రహ్మాస్మి నిర్ణయః ॥ ౪౬॥
• ప్రజ్ఞానం బ్రహ్మవాక్యోత్థమభ్యాసార్థమితీరితమ్ ।
• అయమాత్మేతి వాక్యోత్థదర్శనం వాక్యమీరితమ్ ॥ ౪౭॥
• అయమేకపదం చైక ఆత్మేతి బ్రహ్మ చ త్రయమ్ ।
• అయంపదస్య జీవోఽర్థ ఆత్మనో ఈశ్వరః పరః ॥ ౪౮॥
• తథా బ్రహ్మపదస్యార్థ అఖణ్డాకారవృత్తికమ్ ।
• అఖణ్డైకరసం సర్వం పదత్రయలయం గతమ్ ॥ ౪౯॥
• అఖణ్డైకరసో హ్యాత్మా నిత్యశుద్ధవిముక్తకః ।
• తదేవ సర్వముద్భూతం భవిష్యతి న సంశయః ॥ ౫౦॥
• అఖణ్డైకరసో దేవ అయమేకముదీరితమ్ ।
• ఆత్మేతి పదమేకస్య బ్రహ్మేతి పదమేకకమ్ ॥ ౫౧॥
• అయం పదస్య జీవోఽర్థ ఆత్మేతీశ్వర ఈరితః ।
• అస్యార్థోఽస్మీత్యఖణ్డార్థమఖణ్డైకరసం పదమ్ ॥ ౫౨॥
• ద్వైతవృత్తిః సాక్షివృత్తిరఖణ్డాకారవృత్తికమ్ ।
• అఖణ్డైకరసం పశ్చాత్ సోఽహమస్మీతి భావయ ॥ ౫౩॥
• ఇత్యేవం చ చతుర్వాక్యతాత్పర్యార్థం సమీరితమ్ ।
• ఉపాధిసహితం వాక్యం కేవలం లక్ష్యమీరితమ్ ॥ ౫౪॥
• కిఞ్చిజ్జ్ఞత్వాది జీవస్య సర్వ జ్ఞత్వాది చేశ్వరః ।
• జీవోఽపరో సచైతన్యమీశ్వరోఽహం పరోక్షకః ॥ ౫౫॥
• సర్వశూన్యమితి త్యాజ్యం బ్రహ్మాస్మీతి వినిశ్చయః ।
• అహం బ్రహ్మ న సన్దేహః సచ్చిదానన్దవిగ్రహః ॥ ౫౬॥
• అహమైక్యం పరం గత్వా స్వస్వభావో భవోత్తమ ।
• ఏతత్సర్వం మహామిథ్యా నాస్తి నాస్తి న సంశయః ॥ ౫౭॥
• సర్వం నాస్తి న సన్దేహః సర్వం బ్రహ్మ న సంశయః ।
• ఏకాకారమఖణ్డార్థం తదేవాహం న సంశయః ।
• బ్రహ్మేదం వితతాకారం తద్బ్రహ్మాహం న సంశయః ॥ ౫౮॥

సూతః -

• భవోద్భవముఖోద్భవం భవహరాద్యహృద్యం భువి
• ప్రకృష్టరసభావతః ప్రథితబోధబుద్ధం భవ ।
• భజన్తి భసితాఙ్గకా భరితమోదభారాదరా
• భుజఙ్గవరభూషణం భువనమధ్యవృన్దావనమ్ ॥ ౫౯॥

• ॥ ఇతి శ్రీశివరహస్యే శఙ్కరాఖ్యే షష్ఠాంశే ఋభునిదాఘసంవాదే మహావాక్యార్థనిరూపణప్రకరణం నామ ఏకత్రింశోఽధ్యాయః ॥

Special Thanks

The Sanskrit works, published by Sri Ramanasramam, have been approved to be posted on sanskritdocuments.org by permission of Sri V.S. Ramanan, President, Sri Ramanasramam.

Credits

Encoded by Anil Sharma anilandvijaya at gmail.com
Proofread by Sunder Hattangadi and Anil Sharma

https://sanskritdocuments.org

Send corrections to sanskrit at cheerful.com