ଋଭୁଗୀତା ୧୦ ॥ ବ୍ରହ୍ମ-ତର୍ପଣ ଆତ୍ମ-ହୋମାଖ୍ଯ-ପ୍ରକରଣ-ଦ୍ଵଯ-ଵର୍ଣନମ୍ ॥

ଋଭୁଃ -

• ନିତ୍ଯତର୍ପଣମାଚକ୍ଷ୍ଯେ ନିଦାଘ ଶୃଣୁ ମେ ଵଚଃ ।
• ଵେଦଶାସ୍ତ୍ରେଷୁ ସର୍ଵେଷୁ ଅତ୍ଯନ୍ତଂ ଦୁର୍ଲଭଂ ନୃଣାମ୍ ॥ ୧॥
• ସଦା ପ୍ରପଞ୍ଚଂ ନାସ୍ତ୍ଯେଵ ଇଦମିତ୍ଯପି ନାସ୍ତି ହି ।
• ବ୍ରହ୍ମମାତ୍ରଂ ସଦାପୂର୍ଣଂ ଇତ୍ଯେଵଂ ବ୍ରହ୍ମତର୍ପଣମ୍ ॥ ୨॥
• ସରୂପମାତ୍ରଂ ବ୍ରହ୍ମୈଵ ସଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦମପ୍ଯହମ୍ ।
• ଆନନ୍ଦଘନ ଏଵାହଂ ଇତ୍ଯେଵଂ ବ୍ରହ୍ମତର୍ପଣମ୍ ॥ ୩॥
• ସର୍ଵଦା ସର୍ଵଶୂନ୍ଯୋଽହଂ ସଦାତ୍ମାନନ୍ଦଵାନହମ୍ ।
• ନିତ୍ଯାନିତ୍ଯସ୍ଵରୂପୋଽହଂ ଇତ୍ଯେଵଂ ବ୍ରହ୍ମତର୍ପଣମ୍ ॥ ୪॥
• ଅହମେଵ ଚିଦାକାଶ ଆତ୍ମାକାଶୋଽସ୍ମି ନିତ୍ଯଦା ।
• ଆତ୍ମନାଽଽତ୍ମନି ତୃପ୍ତୋଽହଂ ଇତ୍ଯେଵଂ ବ୍ରହ୍ମତର୍ପଣମ୍ ॥ ୫॥
• ଏକତ୍ଵସଂଖ୍ଯାହୀନୋଽସ୍ମି ଅରୂପୋଽସ୍ମ୍ଯହମଦ୍ଵଯଃ ।
• ନିତ୍ଯଶୁଦ୍ଧସ୍ଵରୂପୋଽହଂ ଇତ୍ଯେଵଂ ବ୍ରହ୍ମତର୍ପଣମ୍ ॥ ୬॥
• ଆକାଶାଦପି ସୂକ୍ଷ୍ମୋଽହଂ ଅତ୍ଯନ୍ତାଭାଵକୋଽସ୍ମ୍ଯହମ୍ ।
• ସର୍ଵପ୍ରକାଶରୂପୋଽହଂ ଇତ୍ଯେଵଂ ବ୍ରହ୍ମତର୍ପଣମ୍ ॥ ୭॥
• ପରବ୍ରହ୍ମସ୍ଵରୂପୋଽହଂ ପରାଵରସୁଖୋଽସ୍ମ୍ଯହମ୍ ।
• ସତ୍ରାମାତ୍ରସ୍ଵରୂପୋଽହଂ ଦୃଗ୍ଦୃଶ୍ଯାଦିଵିଵର୍ଜିତଃ ॥ ୮॥
• ଯତ୍ କିଞ୍ଚିଦପ୍ଯହଂ ନାସ୍ତି ତୂଷ୍ଣୀଂ ତୂଷ୍ଣୀମିହାସ୍ମ୍ଯହମ୍ ।
• ଶୁଦ୍ଧମୋକ୍ଷସ୍ଵରୂପୋଽହମ୍ ଇତ୍ଯେଵଂ ବ୍ରହ୍ମତର୍ପଣମ୍ ॥ ୯॥
• ସର୍ଵାନନ୍ଦସ୍ଵରୂପୋଽହଂ ଜ୍ଞାନାନନ୍ଦମହଂ ସଦା ।
• ଵିଜ୍ଞାନମାତ୍ରରୂପୋଽହମ୍ ଇତ୍ଯେଵଂ ବ୍ରହ୍ମତର୍ପଣମ୍ ॥ ୧୦॥
• ବ୍ରହ୍ମମାତ୍ରମିଦଂ ସର୍ଵଂ ନାସ୍ତି ନାନ୍ଯତ୍ର ତେ ଶପେ ।
• ତଦେଵାହଂ ନ ସନ୍ଦେହଃ ଇତ୍ଯେଵଂ ବ୍ରହ୍ମତର୍ପଣମ୍ ॥ ୧୧॥
• ତ୍ଵମିତ୍ଯେତତ୍ ତଦିତ୍ଯେତନ୍ନାସ୍ତି ନାସ୍ତୀହ କିଞ୍ଚନ ।
• ଶୁଦ୍ଧଚୈତନ୍ଯମାତ୍ରୋଽହଂ ଇତ୍ଯେଵଂ ବ୍ରହ୍ମତର୍ପଣମ୍ ॥ ୧୨॥
• ଅତ୍ଯନ୍ତାଭାଵରୂପୋଽହମହମେଵ ପରାତ୍ପରଃ ।
• ଅହମେଵ ସୁଖଂ ନାନ୍ଯତ୍ ଇତ୍ଯେଵଂ ବ୍ରହ୍ମତର୍ପଣମ୍ ॥ ୧୩॥
• ଇଦଂ ହେମମଯଂ କିଞ୍ଚିନ୍ନାସ୍ତି ନାସ୍ତ୍ଯେଵ ତେ ଶପେ ।
• ନିର୍ଗୁଣାନନ୍ଦରୂପୋଽହଂ ଇତ୍ଯେଵଂ ବ୍ରହ୍ମତର୍ପଣମ୍ ॥ ୧୪॥
• ସାକ୍ଷିଵସ୍ତୁଵିହୀନତ୍ଵାତ୍ ସାକ୍ଷିତ୍ଵଂ ନାସ୍ତି ମେ ସଦା ।
• କେଵଲଂ ବ୍ରହ୍ମଭାଵତ୍ଵାତ୍ ଇତ୍ଯେଵଂ ବ୍ରହ୍ମତର୍ପଣମ୍ ॥ ୧୫॥
• ଅହମେଵାଵିଶେଷୋଽହମହମେଵ ହି ନାମକମ୍ ।
• ଅହମେଵ ଵିମୋହଂ ଵୈ ଇତ୍ଯେଵଂ ବ୍ରହ୍ମତର୍ପଣମ୍ ॥ ୧୬॥
• ଇନ୍ଦ୍ରିଯାଭାଵରୂପୋଽହଂ ସର୍ଵାଭାଵସ୍ଵରୂପକମ୍ ।
• ବନ୍ଧମୁକ୍ତିଵିହୀନୋଽସ୍ମି ଇତ୍ଯେଵଂ ବ୍ରହ୍ମତର୍ପଣମ୍ ॥ ୧୭॥
• ସର୍ଵାନନ୍ଦସ୍ଵରୂପୋଽହଂ ସର୍ଵାନନ୍ଦଘନୋଽସ୍ମ୍ଯହମ୍ ।
• ନିତ୍ଯଚୈତନ୍ଯମାତ୍ରୋଽହଂ ଇତ୍ଯେଵଂ ବ୍ରହ୍ମତର୍ପଣମ୍ ॥ ୧୮॥
• ଵାଚାମଗୋଚରଶ୍ଚାହଂ ଵାଙ୍ମନୋ ନାସ୍ତି କିଞ୍ଚନ ।
• ଚିଦାନନ୍ଦମଯଶ୍ଚାହଂ ଇତ୍ଯେଵଂ ବ୍ରହ୍ମତର୍ପଣମ୍ ॥ ୧୯॥
• ସର୍ଵତ୍ର ପୂର୍ଣରୂପୋଽହଂ ସର୍ଵତ୍ର ସୁଖମସ୍ମ୍ଯହମ୍ ।
• ସର୍ଵତ୍ରାଚିନ୍ତ୍ଯରୂପୋଽହମ୍ ଇତ୍ଯେଵଂ ବ୍ରହ୍ମତର୍ପଣମ୍ ॥ ୨୦॥
• ସର୍ଵତ୍ର ତୃପ୍ତିରୂପୋଽହଂ ସର୍ଵାନନ୍ଦମଯୋଽସ୍ମ୍ଯହମ୍ ।
• ସର୍ଵଶୂନ୍ଯସ୍ଵରୂପୋଽହମ୍ ଇତ୍ଯେଵଂ ବ୍ରହ୍ମତର୍ପଣମ୍ ॥ ୨୧॥
• ସର୍ଵଦା ମତ୍ସ୍ଵରୂପୋଽହଂ ପରମାନନ୍ଦଵାନହମ୍ ।
• ଏକ ଏଵାହମେଵାହଂ ଇତ୍ଯେଵଂ ବ୍ରହ୍ମତର୍ପଣମ୍ ॥ ୨୨॥
• ମୁକ୍ତୋଽହଂ ମୋକ୍ଷରୂପୋଽହଂ ସର୍ଵମୌନପରୋଽସ୍ମ୍ଯହମ୍ ।
• ସର୍ଵନିର୍ଵାଣରୂପୋଽହଂ ଇତ୍ଯେଵଂ ବ୍ରହ୍ମତର୍ପଣମ୍ ॥ ୨୩॥
• ସର୍ଵଦା ସତ୍ସ୍ଵରୂପୋଽହଂ ସର୍ଵଦା ତୁର୍ଯଵାନହମ୍ ।
• ତୁର୍ଯାତୀତସ୍ଵରୂପୋଽହଂ ଇତ୍ଯେଵଂ ବ୍ରହ୍ମତର୍ପଣମ୍ ॥ ୨୪॥
• ସତ୍ଯଵିଜ୍ଞାନମାତ୍ରୋଽହଂ ସନ୍ମାତ୍ରାନନ୍ଦଵାନହମ୍ ।
• ନିର୍ଵିକଲ୍ପସ୍ଵରୂପୋଽହମ୍ ଇତ୍ଯେଵଂ ବ୍ରହ୍ମତର୍ପଣମ୍ ॥ ୨୫॥
• ସର୍ଵଦା ହ୍ଯଜରୂପୋଽହଂ ନିରୀହୋଽହଂ ନିରଞ୍ଜନଃ ।
• ବ୍ରହ୍ମଵିଜ୍ଞାନରୂପୋଽହଂ ଇତ୍ଯେଵଂ ବ୍ରହ୍ମତର୍ପଣମ୍ ॥ ୨୬॥
• ବ୍ରହ୍ମତର୍ପଣମେଵୋକ୍ତଂ ଏତତ୍ପ୍ରକରଣଂ ମଯା ।
• ଯଃ ଶୃଣୋତି ସକୃଦ୍ଵାପି ବ୍ରହ୍ମୈଵ ଭଵତି ସ୍ଵଯମ୍ ॥ ୨୭॥
• ନିତ୍ଯହୋମଂ ପ୍ରଵକ୍ଷ୍ଯାମି ସର୍ଵଵେଦେଷୁ ଦୁର୍ଲଭମ୍ ।
• ସର୍ଵଶାସ୍ତ୍ରାର୍ଥମଦ୍ଵୈତଂ ସାଵଧାନମନାଃ ଶୃଣୁ ॥ ୨୮॥
• ଅହଂ ବ୍ରହ୍ମାସ୍ମି ଶୁଦ୍ଧୋଽସ୍ମି ନିତ୍ଯୋଽସ୍ମି ପ୍ରଭୁରସ୍ମ୍ଯହମ୍ ।
• ଓଂକାରାର୍ଥସ୍ଵରୂପୋଽସ୍ମି ଏଵଂ ହୋମଂ ସୁଦୁର୍ଲଭମ୍ ॥ ୨୯॥
• ପରମାତ୍ମସ୍ଵରୂପୋଽସ୍ମି ପରାନନ୍ଦପରୋଽସ୍ମ୍ଯହମ୍ ।
• ଚିଦାନନ୍ଦସ୍ଵରୂପୋଽସ୍ମି ଏଵଂ ହୋମଂ ସୁଦୁର୍ଲଭମ୍ ॥ ୩୦॥
• ନିତ୍ଯାନନ୍ଦସ୍ଵରୂପୋଽସ୍ମି ନିଷ୍କଲଙ୍କମଯୋ ହ୍ଯହମ୍ ।
• ଚିଦାକାରସ୍ଵରୂପୋଽହଂ ଏଵଂ ହୋମଂ ସୁଦୁର୍ଲଭମ୍ ॥ ୩୧॥
• ନ ହି କିଞ୍ଚିତ୍ ସ୍ଵରୂପୋଽସ୍ମି ନାହମସ୍ମି ନ ସୋଽସ୍ମ୍ଯହମ୍ ।
• ନିର୍ଵ୍ଯାପାରସ୍ଵରୂପୋଽସ୍ମି ଏଵଂ ହୋମଂ ସୁଦୁର୍ଲଭମ୍ ॥ ୩୨॥
• ନିରଂଶୋଽସ୍ମି ନିରାଭାସୋ ନ ମନୋ ନେନ୍ଦ୍ରିଯୋଽସ୍ମ୍ଯହମ୍ ।
• ନ ବୁଦ୍ଧିର୍ନ ଵିକଲ୍ପୋଽହଂ ଏଵଂ ହୋମଂ ସୁଦୁର୍ଲଭମ୍ ॥ ୩୩॥
• ନ ଦେହାଦିସ୍ଵାରୂପୋଽସ୍ମି ତ୍ରଯାଦିପରିଵର୍ଜିତଃ ।
• ନ ଜାଗ୍ରତ୍ସ୍ଵପ୍ନରୂପୋଽସ୍ମି ଏଵଂ ହୋମଂ ସୁଦୁର୍ଲଭମ୍ ॥ ୩୪॥
• ଶ୍ରଵଣଂ ମନନଂ ନାସ୍ତି ନିଦିଧ୍ଯାସନମେଵ ହି ।
• ସ୍ଵଗତଂ ଚ ନ ମେ କିଞ୍ଚିଦ୍ ଏଵଂ ହୋମଂ ସୁଦୁର୍ଲଭମ୍ ॥ ୩୫॥
• ଅସତ୍ଯଂ ହି ମନଃସତ୍ତା ଅସତ୍ଯଂ ବୁଦ୍ଧିରୂପକମ୍ ।
• ଅହଙ୍କାରମସଦ୍ଵିଦ୍ଧି କାଲତ୍ରଯମସତ୍ ସଦା ॥ ୩୬॥
• ଗୁଣତ୍ରଯମସଦ୍ଵିଦ୍ଧି ଏଵଂ ହୋମଂ ସୁଦୁର୍ଲଭମ୍ ॥ ୩୭॥
• ଶ୍ରୁତଂ ସର୍ଵମସଦ୍ଵିଦ୍ଧି ଵେଦଂ ସର୍ଵମସତ୍ ସଦା ।
• ସର୍ଵତତ୍ତ୍ଵମସଦ୍ଵିଦ୍ଧି ଏଵଂ ହୋମଂ ସୁଦୁର୍ଲଭମ୍ ॥ ୩୮॥
• ନାନାରୂପମସଦ୍ଵିଦ୍ଧି ନାନାଵର୍ଣମସତ୍ ସଦା ।
• ନାନାଜାତିମସଦ୍ଵିଦ୍ଧି ଏଵଂ ହୋମଂ ସୁଦୁର୍ଲଭମ୍ ॥ ୩୯॥
• ଶାସ୍ତ୍ରଜ୍ଞାନମସଦ୍ଵିଦ୍ଧି ଵେଦଜ୍ଞାନଂ ତପୋଽପ୍ଯସତ୍ ।
• ସର୍ଵତୀର୍ଥମସଦ୍ଵିଦ୍ଧି ଏଵଂ ହୋମଂ ସୁଦୁର୍ଲଭମ୍ ॥ ୪୦॥
• ଗୁରୁଶିଷ୍ଯମସଦ୍ଵିଦ୍ଧି ଗୁରୋର୍ମନ୍ତ୍ରମସତ୍ ତତଃ ।
• ଯଦ୍ ଦୃଶ୍ଯଂ ତଦସଦ୍ଵିଦ୍ଧି ଏଵଂ ହୋମଂ ସୁଦୁର୍ଲଭମ୍ ॥ ୪୧॥
• ସର୍ଵାନ୍ ଭୋଗାନସଦ୍ଵିଦ୍ଧି ଯଚ୍ଚିନ୍ତ୍ଯଂ ତଦସତ୍ ସଦା ।
• ଯଦ୍ ଦୃଶ୍ଯଂ ତଦସଦ୍ଵିଦ୍ଧି ଏଵଂ ହୋମଂ ସୁଦୁର୍ଲଭମ୍ ॥ ୪୨॥
• ସର୍ଵେନ୍ଦ୍ରିଯମସଦ୍ଵିଦ୍ଧି ସର୍ଵମନ୍ତ୍ରମସତ୍ ତ୍ଵିତି ।
• ସର୍ଵପ୍ରାଣାନସଦ୍ଵିଦ୍ଧି ଏଵଂ ହୋମଂ ସୁଦୁର୍ଲଭମ୍ ॥ ୪୩॥
• ଜୀଵଂ ଦେହମସଦ୍ଵିଦ୍ଧି ପରେ ବ୍ରହ୍ମଣି ନୈଵ ହି ।
• ମଯି ସର୍ଵମସଦ୍ଵିଦ୍ଧି ଏଵଂ ହୋମଂ ସୁଦୁର୍ଲଭମ୍ ॥ ୪୪॥
• ଦୃଷ୍ଟଂ ଶ୍ରୁତମସଦ୍ଵିଦ୍ଧି ଓତଂ ପ୍ରୋତମସନ୍ମଯି ।
• କାର୍ଯାକାର୍ଯମସଦ୍ଵିଦ୍ଧି ଏଵଂ ହୋମଂ ସୁଦୁର୍ଲଭମ୍ ॥ ୪୫॥
• ଦୃଷ୍ଟପ୍ରାପ୍ତିମସଦ୍ଵିଦ୍ଧି ସନ୍ତୋଷମସଦେଵ ହି ।
• ସର୍ଵକର୍ମାଣ୍ଯସଦ୍ଵିଦ୍ଧି ଏଵଂ ହୋମଂ ସୁଦୁର୍ଲଭମ୍ ॥ ୪୬॥
• ସର୍ଵାସର୍ଵମସଦ୍ଵିଦ୍ଧି ପୂର୍ଣାପୂର୍ଣମସତ୍ ପରେ ।
• ସୁଖଂ ଦୁଃଖମସଦ୍ଵିଦ୍ଧି ଏଵଂ ହୋମଂ ସୁଦୁର୍ଲଭମ୍ ॥ ୪୭॥
• ଯଥାଧର୍ମମସଦ୍ଵିଦ୍ଧି ପୁଣ୍ଯାପୁଣ୍ଯମସତ୍ ସଦା ।
• ଲାଭାଲାଭମସଦ୍ଵିଦ୍ଧି ସଦା ଦେହମସତ୍ ସଦା ॥ ୪୮॥
• ସଦା ଜଯମସଦ୍ଵିଦ୍ଧି ସଦା ଗର୍ଵମସତ୍ ସଦା ।
• ମନୋମଯମସଦ୍ଵିଦ୍ଧି ସଂଶଯଂ ନିଶ୍ଚଯଂ ତଥା ॥ ୪୯॥
• ଶବ୍ଦଂ ସର୍ଵମସଦ୍ଵିଦ୍ଧି ସ୍ପର୍ଶଂ ସର୍ଵମସତ୍ ସଦା ।
• ରୂପଂ ସର୍ଵମସଦ୍ଵିଦ୍ଧି ରସଂ ସର୍ଵମସତ୍ ସଦା ॥ ୫୦॥
• ଗନ୍ଧଂ ସର୍ଵମସଦ୍ଵିଦ୍ଧି ଜ୍ଞାନଂ ସର୍ଵମସତ୍ ସଦା ।
• ଭୂତଂ ଭଵ୍ଯମସଦ୍ଵିଦ୍ଧି ଅସତ୍ ପ୍ରକୃତିରୁଚ୍ଯତେ ॥ ୫୧॥
• ଅସଦେଵ ସଦା ସର୍ଵମସଦେଵ ଭଵୋଦ୍ଭଵମ୍ ।
• ଅସଦେଵ ଗୁଣଂ ସର୍ଵଂ ଏଵଂ ହୋମଂ ସୁଦୁର୍ଲଭମ୍ ॥ ୫୨॥
• ଶଶଶୃଙ୍ଗଵଦେଵ ତ୍ଵଂ ଶଶଶୃଙ୍ଗଵଦସ୍ମ୍ଯହମ୍ ।
• ଶଶଶୃଙ୍ଗଵଦେଵେଦଂ ଶଶଶୃଙ୍ଗଵଦନ୍ତରମ୍ ॥ ୫୩॥
• ଇତ୍ଯେଵମାତ୍ମହୋମାଖ୍ଯମୁକ୍ତଂ ପ୍ରକରଣଂ ମଯା ।
• ଯଃ ଶୃଣୋତି ସକୃଦ୍ଵାପି ବ୍ରହ୍ମୈଵ ଭଵତି ସ୍ଵଯମ୍ ॥ ୫୪॥

ସ୍କନ୍ଦଃ -

• ଯସ୍ମିନ୍ ସଂଚ ଵିଚୈତି ଵିଶ୍ଵମଖିଲଂ ଦ୍ଯୋତନ୍ତି ସୂର୍ଯେନ୍ଦଵୋ
• ଵିଦ୍ଯୁଦ୍ଵହ୍ନିମରୁଦ୍ଗଣାଃ ସଵରୁଣା ଭୀତା ଭଜନ୍ତୀଶ୍ଵରମ୍ ।
• ଭୂତଂ ଚାପି ଭଵତ୍ଯଦୃଶ୍ଯମଖିଲଂ ଶମ୍ଭୋଃ ସୁଖାଂଶଂ ଜଗତ୍
• ଜାତଂ ଚାପି ଜନିଷ୍ଯତି ପ୍ରତିଭଵଂ ଦେଵାସୁରୈର୍ନିର୍ଯପି ।
• ତନ୍ନେହାସ୍ତି ନ କିଞ୍ଚିଦତ୍ର ଭଗଵଦ୍ଧ୍ଯାନାନ୍ନ କିଞ୍ଚିତ୍ ପ୍ରିଯମ୍ ॥ ୫୫॥
• ଯଃ ପ୍ରାଣାପାନଭେଦୈର୍ମନନଧିଯା ଧାରଣାପଞ୍ଚକାଦ୍ଯୈଃ
• ମଧ୍ଯେ ଵିଶ୍ଵଜନସ୍ଯ ସନ୍ନପି ଶିଵୋ ନୋ ଦୃଶ୍ଯତେ ସୂକ୍ଷ୍ମଯା ।
• ବୁଦ୍ଧଯାଦଧ୍ଯାତଯାପି ଶ୍ରୁତିଵଚନଶତୈର୍ଦେଶିକୋକ୍ତ୍ଯୈକସୂକ୍ତ୍ଯା
• ଯୋଗୈର୍ଭକ୍ତିସମନ୍ଵିତୈଃ ଶିଵତରୋ ଦୃଶ୍ଯୋ ନ ଚାନ୍ଯତ୍ ତଥା ॥ ୫୬॥

• ॥ ଇତି ଶ୍ରୀଶିଵରହସ୍ଯେ ଶଙ୍କରାଖ୍ଯେ ଷଷ୍ଠାଂଶେ ଋଭୁନିଦାଘସଂଵାଦେ ବ୍ରହ୍ମତର୍ପଣାତ୍ମହୋମାଖ୍ଯ ପ୍ରକରଣଦ୍ଵଯଵର୍ଣନଂ ନାମ ଦଶମୋଽଧ୍ଯାଯଃ ॥

Special Thanks

The Sanskrit works, published by Sri Ramanasramam, have been approved to be posted on sanskritdocuments.org by permission of Sri V.S. Ramanan, President, Sri Ramanasramam.

Credits

Encoded by Anil Sharma anilandvijaya at gmail.com
Proofread by Sunder Hattangadi and Anil Sharma

https://sanskritdocuments.org

Send corrections to sanskrit at cheerful.com