ଋଭୁଗୀତା ୪୯ ॥ ଶିଵସ୍ଯ ଜ୍ଞାନଦାତୃତ୍ଵ ନିରୂପଣମ୍ ॥

ସ୍କନ୍ଦଃ -

• ପୁରା ମଗଧଦେଶୀଯୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଵେଦପାରଗଃ ।
• ଉଚଥ୍ଯତନଯୋ ଵାଗ୍ମୀ ଵେଦାର୍ଥପ୍ରଵଣେ ଧୃତଃ ॥ ୧॥
• ନାମ୍ନା ସୁଦର୍ଶନୋ ଵିପ୍ରାନ୍ ପାଠଯନ୍ ଶାସ୍ତ୍ରମୁତ୍ତମମ୍ ।
• ଵେଦାନ୍ତପରଯା ଭକ୍ତ୍ଯା ଵର୍ଣାଶ୍ରମରତଃ ସଦା ॥ ୨॥
• ମୋକ୍ଷମିଚ୍ଛେଦପି ସଦା ଵିପ୍ରୋଽପି ଚ ଜନାର୍ଦନାତ୍ ।
• ଵିଷ୍ଣୁପୂଜାପରୋ ନିତ୍ଯଂ ଵିଷ୍ଣୁକ୍ଷେତ୍ରେଷୁ ସଂଵସନ୍ ॥ ୩॥
• ଗୋପୀଚନ୍ଦନଫାଲୋସୌ ତୁଲସ୍ଯୈଵାର୍ଚଯଦ୍ଧରିମ୍ ।
• ଉଵାସ ନିଯତଂ ଵିପ୍ରୋ ଵିଷ୍ଣୁଧ୍ଯାନପରାଯଣଃ ॥ ୪॥
• ଦଶଵର୍ଷମିଦଂ ତସ୍ଯ କୃତ୍ଯଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ଵା ଜନାର୍ଦନଃ ।
• ମୋକ୍ଷେଚ୍ଛୋରାଜୁହାଵୈନଂ ପୁରତୋଦ୍ଭୂଯ ତଂ ଦ୍ଵିଜମ୍ ॥ ୫॥

ଵିଷ୍ଣୁଃ -

• ଔଚଥ୍ଯ ମୁନିଶାର୍ଦୂଲ ତପସ୍ଯଭିରତଃ ସଦା ।
• ଵୃଣୁ କାମଂ ଦଦାମ୍ଯେଵ ଵିନା ଜ୍ଞାନଂ ଦ୍ଵିଜୋତ୍ତମ ॥ ୬॥

ସୂତଃ -

• ଇତି ଵିଷ୍ଣୋର୍ଗିରଂ ଶ୍ରୁତ୍ଵା ଵିପ୍ରଃ କିଞ୍ଚିଦ୍ଭଯାନ୍ଵିତଃ ।
• ପ୍ରଣିପତ୍ଯାହ ତଂ ଵିଷ୍ଣୁଂ ସ୍ତୁଵନ୍ନାରାଯଣେତି ତମ୍ ॥ ୭॥

ସୁଦର୍ଶନଃ -

• ଵିଷ୍ଣୋ ଜିଷ୍ଣୋ ନମସ୍ତେଽସ୍ତୁ ଶଙ୍ଖଚକ୍ରଗଦାଧର ।
• ତ୍ଵତ୍ପାଦନଲିନଂ ପ୍ରାପ୍ତୋ ଜ୍ଞାନାଯାନର୍ହଣଃ କିମୁ ॥ ୮॥
• କିମନ୍ଯୈର୍ଧର୍ମକାମାର୍ଥୈର୍ନଶ୍ଵରୈରିହ ଶଙ୍ଖଭୃତ୍ ।
• ଇତ୍ଯୁକ୍ତଂ ତଦ୍ଵଚଃ ଶ୍ରୁତ୍ଵା ଵିଷ୍ଣୁ ପ୍ରାହ ସୁଦର୍ଶନମ୍ ॥ ୯॥

ଵିଷ୍ଣୁଃ -

• ସୁଦର୍ଶନ ଶୃଣୁଷ୍ଵୈତନ୍ମତ୍ତୋ ନାନ୍ଯମନା ଦ୍ଵିଜ ।
• ଵଦାମି ତେ ହିତଂ ସତ୍ଯଂ ମଯା ପ୍ରାପ୍ତଂ ଯଥା ତଵ ॥ ୧୦॥
• ମଦର୍ଚନେନ ଧ୍ଯାନେନ ମୋକ୍ଷେଚ୍ଛା ଜାଯତେ ନୃଣାମ୍ ।
• ମୋକ୍ଷଦାତା ମହାଦେଵୋ ଜ୍ଞାନଵିଜ୍ଞାନଦାଯକଃ ॥ ୧୧॥
• ତଦର୍ଚନେନ ସଂପ୍ରାପ୍ତଂ ମଯା ପୂର୍ଵଂ ସୁଦର୍ଶନମ୍ ।
• ସହସ୍ରାରଂ ଦୈତ୍ଯହନ୍ତୃ ସାକ୍ଷାତ୍ ତ୍ର୍ଯକ୍ଷପ୍ରପୂଜଯା ॥ ୧୨॥
• ତମାରାଧଯ ଯତ୍ନେନ ଭସ୍ମଧାରଣପୂର୍ଵକମ୍ ।
• ଅଗ୍ନିରିତ୍ଯାଦିଭିର୍ମନ୍ତ୍ରୈସ୍ତ୍ରିଯାଯୁଷତ୍ରିପୁଣ୍ଡ୍ରକୈଃ ॥ ୧୩॥
• ରୁଦ୍ରାକ୍ଷଧାରକୋ ନିତ୍ଯଂ ରୁଦ୍ରପଞ୍ଚାକ୍ଷରାଦରଃ ।
• ଶିଵଲିଙ୍ଗଂ ବିଲ୍ଵପତ୍ରୈଃ ପୂଜଯନ୍ ଜ୍ଞାନଵାନ୍ ଭଵ ॥ ୧୪॥
• ଵସନ୍ କ୍ଷେତ୍ରେ ମହେଶସ୍ଯ ସ୍ନାହି ତୀର୍ଥେ ଚ ଶାଙ୍କରେ ।
• ଅହଂ ବ୍ରହ୍ମାଦଯୋ ଦେଵାଃ ପୂଜଯୈଵ ପିନାକିନଃ ॥ ୧୫॥
• ବଲିନଃ ଶିଵଲିଙ୍ଗସ୍ଯ ପୂଜଯା ଵିପ୍ରସତ୍ତମ ।
• ଯସ୍ଯ ଫାଲତଲଂ ମେଽଦ୍ଯ ତ୍ରିପୁଣ୍ଡ୍ରପରିଚିନ୍ହିତମ୍ ॥ ୧୬॥
• ବ୍ରହ୍ମେନ୍ଦ୍ରଦେଵମୁନିଭିସ୍ତ୍ରିପୁଣ୍ଡ୍ରଂ ଭସ୍ମନା ଧୃତମ୍ ।
• ପଶ୍ଯ ଵକ୍ଷସି ବାହ୍ଵୋର୍ମେ ରୁଦ୍ରାକ୍ଷାଣାଂ ସ୍ରଜଂ ଶୁଭାମ୍ ॥ ୧୭॥
• ପଞ୍ଚାକ୍ଷରଜପାସକ୍ତୋ ରୁଦ୍ରାଧ୍ଯାଯପରାଯଣଃ ।
• ତ୍ରିକାଲମର୍ଚଯାମୀଶଂ ବିଲ୍ଵପତ୍ରୈରହଂ ଶିଵମ୍ ॥ ୧୮॥
• କମଲା ଵିମଲା ନିତ୍ଯଂ କୋମଲୈର୍ବିଲ୍ଵପଲ୍ଲଵୈଃ ।
• ପୂଜଯତ୍ଯନିଶଂ ଲିଙ୍ଗେ ତଥା ବ୍ରହ୍ମାଦଯଃ ସୁରାଃ ॥ ୧୯॥
• ମୁନଯୋ ମନଵୋଽପ୍ଯେଵଂ ତଥାନ୍ଯେ ଦ୍ଵିଜସତ୍ତମାଃ ।
• ନୃପାସୁରାସ୍ତଥା ଦୈତ୍ଯା ବଲିନଃ ଶିଵପୂଜଯା ॥ ୨୦॥
• ଜ୍ଞାନଂ ମୋକ୍ଷସ୍ତଥା ଭାଗ୍ଯଂ ଲଭ୍ଯତେ ଶଙ୍କରାର୍ଚନାତ୍ ।
• ତସ୍ମାତ୍ ତ୍ଵମପି ଭକ୍ତ୍ଯୈଵ ସମାରାଧଯ ଶଙ୍କରମ୍ ॥ ୨୧॥
• ପଶଵୋ ଵିଷ୍ଣୁଵିଧଯସ୍ତଥାନ୍ଯେ ମୁନଯଃ ସୁରାଃ ।
• ସର୍ଵେଷାଂ ପତିରୀଶାନସ୍ତତ୍ପ୍ରସାଦାଦ୍ଵିମୁକ୍ତିଭାକ୍ ॥ ୨୨॥
• ପ୍ରସାଦଜନକଂ ତସ୍ଯ ଭସ୍ମଧାରଣମେଵ ହି ।
• ପ୍ରସାଦଜନକଂ ତସ୍ଯ ମୁନେ ରୁଦ୍ରାକ୍ଷଧାରଣମ୍ ॥ ୨୩॥
• ପ୍ରସାଦଜନକସ୍ତସ୍ଯ ରୁଦ୍ରାଧ୍ଯାଯଜପଃ ସଦା ।
• ପ୍ରସାଦଜନକସ୍ତସ୍ଯ ପଞ୍ଚାକ୍ଷରଜପୋ ଦ୍ଵିଜ ॥ ୨୪॥
• ପ୍ରସାଦଜନକଂ ତସ୍ଯ ଶିଵଲିଙ୍ଗୈକପୂଜନମ୍ ।
• ପ୍ରସାଦେ ଶାଂଭଵେ ଜାତେ ଭୁକ୍ତିମୁକ୍ତୀ କରେ ସ୍ଥିତେ ॥ ୨୫॥
• ତସ୍ଯ ଭକ୍ତ୍ଯୈଵ ସର୍ଵେଷାଂ ମୋଚନଂ ଭଵପାଶତଃ ।
• ତସ୍ଯ ପ୍ରୀତିକରଂ ସାକ୍ଷାଦ୍ବିଲ୍ଵୈର୍ଲିଙ୍ଗସ୍ଯ ପୂଜନମ୍ ॥ ୨୬॥
• ତସ୍ଯ ପ୍ରୀତିକରଂ ସାକ୍ଷାଚ୍ଛିଵକ୍ଷେତ୍ରେଷୁ ଵର୍ତନମ୍ ।
• ତସ୍ଯ ପ୍ରୀତିକରଂ ସାକ୍ଷାତ୍ ଶିଵତୀର୍ଥନିଷେଵଣମ୍ ॥ ୨୭॥
• ତସ୍ଯ ପ୍ରୀତିକରଂ ସାକ୍ଷାତ୍ ଭସ୍ମରୁଦ୍ରାକ୍ଷଧାରଣମ୍ ।
• ତସ୍ଯ ପ୍ରୀତିକରଂ ସାକ୍ଷାତ୍ ପ୍ରଦୋଷେ ଶିଵପୂଜନମ୍ ॥ ୨୮॥
• ତସ୍ଯ ପ୍ରୀତିକରଂ ସାକ୍ଷାଦ୍ ରୁଦ୍ରପଞ୍ଚାକ୍ଷରାଵୃତିଃ ।
• ତସ୍ଯ ପ୍ରୀତିକରଂ ସାକ୍ଷାଚ୍ଛିଵଭକ୍ତଜନାର୍ଚନମ୍ ॥ ୨୯॥
• ତସ୍ଯ ପ୍ରୀତିକରଂ ସାକ୍ଷାତ୍ ସୋମେ ସାଯନ୍ତନାର୍ଚନମ୍ ।
• ତସ୍ଯ ପ୍ରୀତିକରଂ ସାକ୍ଷାତ୍ ତନ୍ନିର୍ମାଲ୍ଯୈକଭୋଜନମ୍ ॥ ୩୦॥
• ତସ୍ଯ ପ୍ରୀତିକରଂ ସାକ୍ଷାଦ୍ ଅଷ୍ଟମୀଷ୍ଵର୍ଚନଂ ନିଶି ।
• ତସ୍ଯ ପ୍ରୀତିକରଂ ସାକ୍ଷାତ୍ ଚତୁର୍ଦଶ୍ଯର୍ଚନଂ ନିଶି ॥ ୩୧॥
• ତସ୍ଯ ପ୍ରୀତିକରଂ ସାକ୍ଷାତ୍ ତନ୍ନାମ୍ନାଂ ସ୍ମୃତିରେଵ ହି ।
• ଏତାଵାନେନ ଧର୍ମୋ ହି ଶମ୍ଭୋଃ ପ୍ରିଯକରୋ ମହାନ୍ ॥ ୩୨॥
• ଅନ୍ଯଦଭ୍ଯୁଦଯଂ ଵିପ୍ର ଶ୍ରୁତିସ୍ମୃତିଷୁ କୀର୍ତିତମ୍ ।
• ଧର୍ମୋ ଵର୍ଣାଶ୍ରମପ୍ରୋକ୍ତୋ ମୁନିଭିଃ କଥିତୋ ମୁନେ ॥ ୩୩॥
• ଅଵିମୁକ୍ତେ ଵିଶେଷେଣ ଶିଵୋ ନିତ୍ଯଂ ପ୍ରକାଶତେ ।
• ତସ୍ମାତ୍ କାଶୀତି ତତ୍ ପ୍ରୋକ୍ତଂ ଯତୋ ହୀଶଃ ପ୍ରକାଶତେ ॥ ୩୪॥
• ତତ୍ରୈଵାମରଣଂ ତିଷ୍ଠେଦିତି ଜାବାଲିକୀ ଶ୍ରୁତିଃ ।
• ତତ୍ର ଵିଶ୍ଵେଶ୍ଵରେ ଲିଙ୍ଗେ ନିତ୍ଯଂ ବ୍ରହ୍ମ ପ୍ରକାଶତେ ॥ ୩୫॥
• ତତ୍ରାନ୍ନପୂର୍ଣା ସର୍ଵେଷାଂ ଭୁକ୍ତ୍ଯନ୍ନଂ ସଂପ୍ରଯଚ୍ଛତି ।
• ତତ୍ରାସ୍ତି ମଣିକର୍ଣାଖ୍ଯଂ ମଣିକୁଣ୍ଡଂ ଵିନିର୍ମିତମ୍ ॥ ୩୬॥
• ଜ୍ଞାନୋଦଯୋଽପି ତତ୍ରାସ୍ତି ସର୍ଵେଷାଂ ଜ୍ଞାନଦାଯକଃ ।
• ତତ୍ର ଯାହି ମଯା ସାର୍ଧଂ ତତ୍ରୈଵ ଵସ ଵୈ ମୁନେ ॥ ୩୭॥
• ତତ୍ରାନ୍ତେ ମୋକ୍ଷଦଂ ଜ୍ଞାନଂ ଦଦାତୀଶ୍ଵର ଏଵ ହି ।
• ଇତ୍ଯୁକ୍ତ୍ଵା ତେନ ଵିପ୍ରେଣ ଯଯୌ କାଶୀଂ ହରିଃ ସ୍ଵଯମ୍ ॥ ୩୮॥
• ସ୍ନାତ୍ଵା ତୀର୍ଥେ ଚକ୍ରସଂଜ୍ଞେ ଜ୍ଞାନଵାପ୍ଯାଂ ହରିଦ୍ଵିଜଃ ।
• ତଂ ଦ୍ଵିଜଂ ସ୍ନାପଯାମାସ ଭସ୍ମନାପାଦମସ୍ତକମ୍ ॥ ୩୯॥
• ଧୃତତ୍ରିପୁଣ୍ଡ୍ରରୁଦ୍ରାକ୍ଷଂ କୃତ୍ଵା ତଂ ଚ ସୁଦର୍ଶନମ୍ ।
• ପୂଜଯଚ୍ଚାଥ ଵିଶ୍ଵେଶଂ ପୂଜଯାମାସ ଚ ଦ୍ଵିଜାନ୍ ॥ ୪୦॥
• ବିଲ୍ଵୈର୍ଗନ୍ଧାକ୍ଷତୈର୍ଦୀପୈର୍ନୈଵେଦ୍ଯୈଶ୍ଚ ମନୋହରୈଃ ।
• ତୁଷ୍ଟାଵ ପ୍ରଣିପତ୍ଯୈଵଂ ସ ଦ୍ଵିଜୋ ମଧୁସୂଦନଃ ॥ ୪୧॥

ସୁଦର୍ଶନଵିଷ୍ଣୂ -

• ଭଜ ଭଜ ଭସିତାନଲୋଜ୍ଵଲାକ୍ଷଂ
• ଭୁଜଗାଭୋଗଭୁଜଙ୍ଗସଙ୍ଗହସ୍ତମ୍ ।
• ଭଵଭୀମମହୋଗ୍ରରୁଦ୍ରମୀଡ୍ଯଂ
• ଭଵଭର୍ଜକତର୍ଜକଂ ମହୈନସାମ୍ ॥ ୪୨॥
• ଵେଦଘୋଷଭଟକାଟକାଵଧୃକ୍ ଦେହଦାହଦହନାମଲ କାଲ ।
• ଜୂଟକୋଟିସୁଜଟାତଟିଦୁଦ୍ଯଦ୍ରାଗରଞ୍ଜିତଟିନୀଶଶିମୌଲେ ॥ ୪୩॥
• ଶଂବରାଙ୍କଵରଭୂଷ ପାହି ମାମମ୍ବରାନ୍ତରଚରସ୍ଫୁଟଵାହ ।
• ଵାରିଜାଦ୍ଯଘନଘୋଷ ଶଙ୍କର ତ୍ରାହି ଵାରିଜଭଵେଡ୍ଯ ମହେଶ ॥ ୪୪॥
• ମଦଗଜଵରକୃତ୍ତିଵାସ ଶଂଭୋ
• ମଧୁମଦନାକ୍ଷିସରୋରୁହାର୍ଚ୍ଯପାଦ ।
• ଯମମଦଦମନାନ୍ଧଶିକ୍ଷ ଶଂଭୋ
• ପୁରହର ପାହି ଦଯାକଟାକ୍ଷସାରୈଃ ॥ ୪୫॥
• ଅପାଂ ପୁଷ୍ପଂ ମୌଲୌ ହିମଭଯହରଃ ଫାଲନଯନଃ
• ଜଟାଜୂଟେ ଗଙ୍ଗାଽମ୍ବୁଜଵିକସନଃ ସଵ୍ଯନଯନଃ ।
• ଗରଂ କଣ୍ଠେ ଯସ୍ଯ ତ୍ରିଭୁଵନଗୁରୋଃ ଶଂବରହର
• ମତଙ୍ଗୋଦ୍ଯତ୍କୃତ୍ତେର୍ଭଵହରଣପାଦାବ୍ଜଭଜନମ୍ ॥ ୪୬॥
• ଶ୍ରୀବିଲ୍ଵମୂଲଶିତିକଣ୍ଠମହେଶଲିଙ୍ଗଂ
• ବିଲ୍ଵାମ୍ବୁଜୋତ୍ତମଵରୈଃ ପରିପୂଜ୍ଯ ଭକ୍ତ୍ଯା ।
• ସ୍ତମ୍ବେରମାଙ୍ଗଵଦନୋତ୍ତମସଙ୍ଗଭଙ୍ଗ
• ରାଜଦ୍ଵିଷାଙ୍ଗପରିସଙ୍ଗମହେଶଶାଙ୍ଗମ୍ ॥ ୪୭॥
• ଯୋ ଗୌରୀରମଣାର୍ଚନୋଦ୍ଯତମତିର୍ଭୂଯୋ ଭଵେଚ୍ଛାଂଭଵୋ
• ଭକ୍ତୋ ଜନ୍ମପରଂପରାସୁ ତୁ ଭଵେନ୍ମୁକ୍ତୋଽଥ ମୁକ୍ତ୍ଯଙ୍ଗନା-
• କାନ୍ତସ୍ଵାନ୍ତନିତାନ୍ତଶାନ୍ତହୃଦଯେ କାର୍ତାନ୍ତଵାର୍ତୋଜ୍ଝିତଃ ।
• ଵିଷ୍ଣୁବ୍ରହ୍ମସୁରେନ୍ଦ୍ରରଞ୍ଜିତମୁମାକାନ୍ତାଂଘ୍ରିପଙ୍କେରୁହ-
• ଧ୍ଯାନାନନ୍ଦନିମଗ୍ନସର୍ଵହୃଦଯଃ କିଞ୍ଚିନ୍ନ ଜାନାତ୍ଯପି ॥ ୪୮॥
• କାମାରାତିପଦାମ୍ବୁଜାର୍ଚନରତଃ ପାପାନୁତାପାଧିକ-
• ଵ୍ଯାପାରପ୍ରଵଣପ୍ରକୀର୍ଣମନସା ପୁଣ୍ଯୈରଗଣ୍ଯୈରପି ।
• ନୋ ଦୂଯେତ ଵିଶେଷସନ୍ତତିମହାସାରାନୁକାରାଦରା-
• ଦାରାଗ୍ରାହକୁମାରମାରସୁଶରାଦ୍ଯାଘାତଭୀତୈରପି ॥ ୪୯॥

• ॥ ଇତି ଶ୍ରୀଶିଵରହସ୍ଯେ ଶଙ୍କରାଖ୍ଯେ ଷଷ୍ଠାଂଶେ ଵିଷ୍ଣୂଚଥ୍ଯସଂଵାଦେ ଶିଵସ୍ଯ ଜ୍ଞାନଦାତୃତ୍ଵନିରୂପଣଂ ନାମ ଏକୋନପଞ୍ଚାଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ ॥

Special Thanks

The Sanskrit works, published by Sri Ramanasramam, have been approved to be posted on sanskritdocuments.org by permission of Sri V.S. Ramanan, President, Sri Ramanasramam.

Credits

Encoded by Anil Sharma anilandvijaya at gmail.com
Proofread by Sunder Hattangadi and Anil Sharma

https://sanskritdocuments.org

Send corrections to sanskrit at cheerful.com